Skip to main content

Full text of "Fontes rerum Austriacarum. 2. Abt. Diplomataria et acta"

See other formats 


FONTtS  \m\[][  USTIUACARIX 


(ESTERREICHISGHEGESGHIGHTS-QUELLEN. 

IIKRAI  SGEGEBEN 

VON    »Ell 

HISTOniSCnEN  COMMJSSION 

DER 

lülSEllLltUEN  AKADEMIE  DER  WISSENSCHAFTEN  IN  WIEN. 

ZWEITE  AßTIlEILUx\G. 
DIPL.0.1IATARIA    ET    ACTA. 

XII.  BAND. 

URKUNDEN  ZUR  ÄLTEREN  HANDELS-  UND  STAATSGESCHICHTE 
DER  REPUBLIK  VENEDIG. 

" .  .         I.  THEIL. 

•■\- 


AUS  [)EU  KAISEItUCII-KÜNIGLICHEN  nOF-  IM)  STAATSDRUCKEREF. 

18Ö6. 


URKUNDEN 


ÄLTEREN  HANDELS-  LND  STAATSGESCHICHTE 


REPUBLIK  VENEDIG 


BESONDERER  BEZIEHUNG  AUF  BTZANZ  UND  DIE  LEVANTE. 


VOM  NEUNTEN  BIS  ZUM  AUSGANG  DES  FÜNFZEHNTEN  JAHRHUNDERTS. 


HERAUSGEGEBEN 


DR  G.  l.  FR.  TAFEL  IND  DR  G.  M.  THOMAS, 

MITGLIEDERN    DER    KÖNIGLICH    BAYERISCHEN    AKADEMIE    DER    WISSENSCHAFTEN. 


I.  THEIL.    (814  —  1205.)        mO-O 


AUS  DER  KAISERLICH-KÖMGLICIIEN  HOF-  VSÜ  STAATSDRUCKEREI. 

1856. 


Dl) 

3  ■ 


13 


xal  £;rt  ra  ivoi^oi.  p-aXXov  rpsTrovrau    Thucydides. 


Als  wir  im  Herbste  des  Jahres  1830  gemeinsam  Wien  besuch- 
ten, um  in  den  dortigen  literarischen  Sammlungen  für  gewisse 
Epochen  der  Byzantinischen  Geschichte  entweder  von  Andern 
Angedeutetes  zu  prüfen,  oder,  wo  möglich.  Neues  zu  entdecken, 
erfüllte  uns  der  Reichthum  jener  berühmten  Anstalten  auch  in 
diesem  Belang  mit  lebhafter  Bewunderung.  Rasch  gestaltete  sich 
in  uns  der  Entschluss,  für  die  Geschichte  des  Mittelalters,  soweit 
sie  vornämlich  von  Venedig  und  Constantinopel  als  zwei 
mächtig  wirkenden  Polen  bestimmt  und  getragen  erscheint, 
nach  dem  Höhepunkt  der  historisch -philologischen  Wissen- 
schaft ein  Urkundenbuch  zusammenzustellen  und  zu  veröffent- 
lichen. 

Dieser  Entschluss,  oder  vielmehr  dieser  Wunsch  fand  in 
dem  ermunternden  Beifall  und  in  der  hochgesinnten  Zuvor- 
kommenheit des  Vice-Directors  des  k.  k.  Haus-,  Hof-  und 
Staatsarchives,  Herrn  Regierungsrathes  Joseph  von  Chmel  sofort 
eine  feste  Grundlage:  diesem  treuen  Priester  der  historischen 
Muse  verdanken  wir  es,  dass  wir  gleich  damals  eine  Probe  der 


VI 

,F()ntos  reriim  Vonc  t  :mmi m'  ausarbeiten  und  der  k.  k.  Aka- 
dt-mii'  der  Wissenscliafloii  in  geziemender  Weise  vorlegen 
konnten  *). 

Als  diese  hohe  wissenschaftliche  Societiit  mit  edler  Bereit- 
willigkeit um!  oline  Verzug  die  Aufnahme  des  Werkes  in  die 
Koihe  ihrer  , Fontes'  ausgesprochen  hatte,  war  der  Anfang,  so 
oft  das  schwerste  der  Dinge,  so  beruhigend,  als  ehrenvoll 
überwunden. 

Während  hierauf  zunächst  in  den  Venezianischen  Quellen- 
sammlungen, welche  das  k.  k.  Archiv  bewahrt,  für  unsere 
Zwecke  abgeschrieben  wurde,  war  es  unsere  weitere  Aufgabe, 
auf  einem  zum  Theil  ganz  neuen  und  dunkeln  Felde  jene 
Sicherheit  und  Vertrautheit  zu  erlangen,  ohne  welche  ein  solcher 
Codex  diplomaticus,  auch  bei  beschränkterem  Umfange, 
nur  ein  loses  Stückwerk,  eine  Mosaik  bleibt,  ohne  festes  Gefüge 
und  lebendigen,  kräftigen  Ausdruck. 

Eben  diese  Studien  aber  belehrten  uns  gar  bald,  wie  zer- 
streut oder  entstellt,  wie  mangelhaft  oder  abgelegen  fast  alle 
Elemente  wären,  die  wir  zum  Baue  selbst  oder  zu  seiner  Siche- 
rung und  Ausstattung  vonnöthen  hätten.  Hatten  wir  schon 
ursprünglich  unser  Unternehmen  als  die  „Bearbeitung  der 
A\  i  c  h  t  i  g  s  t  e  n  diplomatischen  Urkunden  d  e  r  V  e  n  e- 
z  i  a  n  i  s  c  h  e  n  Handels-  und  S  t  a  a  t  s  g  e  s  c  h  i  c  h  t  e ,  mit 
besonderer  Beziehung  zur  Levante,  vom  XI.  und  XII. 


')  Friedens-  und  Handelsvertrag  des  Griechischen  Kaisers 
Michael  Palaeologus  mit  der  Republik  Venedig  vom  Jahre 
126a.  (Probe  einer  Ausgabe  der  .Fontes  rerum  Venetarum'.)  Herausge- 
geben von  den  Mitgliedern  der  k.  bayer.  Akademie  G.  L.  F.  Tafel  und 
G.  M.  Thomas.  Octoberheft  des  J.  18ö0  der  Silzungsberichte  der  philos.- 
histor.  Cl.  der  k.  k.  Akademie  der  Wissenschaften. 


VII 

b  i  s  zu  r  M  i  1 1  e  des  XV.  Jahrhunderts"*)  angekündigt, 
mit  dem  V^orhaben,  uns  hiebei  möglichst  auf  den  lieutigen 
Standpunkt  der  historisch-philologischen  Kritik  zu  stellen,  so 
trat  uns  nach  dem  Angriffe  der  Arbeit  selbst  eine  Erweiterung 
des  Planes,  oder,  besser  gesagt,  eine  tiefere  Begründung  als 
unerlässliche  Pflicht  vor  die  Seele. 

Sollten  die  ,Fontes  rerum  Venetarum'  für  die 
Geschichte  Venedigs  insbesondere,  und  die  des  Mittelalters  über- 
haupt eine  neue  und  lichtvolle  Durchsicht  gewinnen  lassen,  so 
mussten  erstlich  alle  hieher  bezügliche  Documente,  welche 
in  alten  oder  kostbaren  Werken  wie  verborgen  liegen,  in  eine 
geordnete  Folge  gebracht,  und,  soweit  als  nur  möglich,  sei  es 
durch  neue  Collationen  oder  durch  AnAvendung  der  kritischen 
Methode,  lesbar  und  verständlich  gemacht  werden.  Dann  aber 
Avar  es  unumgänglich,  den  Zusammenhang  Venedigs  und  des 
Orients,  das  Wechsel verhältniss  zwischen  der  Lagunenstadt  und 
dem  Byzantinischen  Imperium  bis  in  die  älteste  Zeit  der  Repu- 
blik urkundlich  nachzuweisen ,  und  die  allmähliche  politische 
Machtentwickelung  des  Adriatischen  Karthago  nach  dieser  Seite 
hin  Schritt  für  Schritt  zu  verfolgen  und  zu  belegen. 

Dieses  Verfahren  heischte  der  historische  Sinn  und  die 
von  ihm  getrag^ie  Wissenschaft.  Eben  jener  Weg  aber  war 
auch  vorgezeichnet  durch  die  grossen  Urkundensammlungen, 
weiche  der  Doge  Andreas  D  a  n  d  o  1  o  mit  hellem  Geiste  und 
emsiger  Sorgfalt  angelegt  und  zur  Nachahmung  als  Muster 
überliefert  hat**). 


')  Vgl.  die  eben  angezogene  Probe  p.  13. 

**)  Vergl.  ,Der   Doge   Andreas    Dandolo    und    die    von    ihm  ange- 
legten   U  r  k  u  n  d  e  n  s  a  in  m  1  u  n  y  e  n    zur    Staats-    und     Handels- 


VIII 

S()\iel  zur  (leschichlc  des  ruIcnielmiLMis,  dies  als  allge- 
iiifiiuT  Aiirriss  des  l'hiiics.  Es  ist  unser  Bestreben,  die  ange- 
dc'iilclc  l^itoclic  (I<'r  llaiidcls-  und  Slaatsgeschichte  Venedigs 
in  der  Korni  wirklicher  llcgesteii  auszii prägen,  so  dass  dem 
Forsclier  jener  vergangenen  merkwürdigen  Dinge  die  Einseliau 
in  die  vielarmigen  Zweige  der  Venezianiselien  Handelspolitik, 
gleichsam  wie  auf  einem  Ueliefbilde,   ohne  Mühe  gestattet  ist. 

Wo  daher  eine  Spur  von  diplomatischer  Anknüpfung  oder 
auswärtiger  Thätigkeit  bei  einem  glaubhaften  Autor  oder  in 
einem  andern  bewährten  Zeugnisse  sich  vorfand,  w  urde  sie  mit 
in  der  Reihe  unserer  Regesten  aufgeführt,  wenn  auch  kein 
beschriebenes  Pergament  je  vorhanden  gewesen,  oder  das 
Actenstück  verloren  gegangen,  oder  uns  wenigstens  unenthüllt 
geblieben  ist.  Einen  trefl'lichen  Ersatz  bot  hierin  häufig  die 
Chronik  des  Andreas  D  a  n  d  o  1  o.  Diese  ist  grossentheils 
aus  authentischen  Acten  geschöpft.  Daher  hielten  wir  es  für 
sehr  zweckdienlich  und  gerecht,  allen  Stücken,  wozu  wir  bei 
Andreas  Dandolo  eine  Andeutung  trafen,  die  Worte  des 
berühmten  Annalisten  als  Einleitung  vorauszuschicken. 

Bei  der  Abgezogenheit  und  Dunkeüieit  vieler  Verhältnisse, 
welche  unsere  Urkunden,  vorzüglich  die  älteren,  berühren,  war 
es  zugleich  eine  unabweisbare,  wenn  schon  sphwierige  Forde- 
rung, mancher  Einleitung  ausser  der  gewöhnlichen  biblio- 
graphischen Zuthat  auch  einen  historischen  Hintergrund  zu 
geben,  theils   um  den  Zusammenhang  im  grossen  Laufe  der 


geschichfc  Vencdipfs'.  Mit  don  Oripjinal-Registern  des  Liber  Albus, 
des  Liber  Hlancus  und  der  Libri  Pactorum  aus  dein  Wiener  Archiv.  Von 
Dr.  (1.  L.  F.  Tafel  und  Dr.  G.  M.  Thomas.  Aus  den  Abhandl.  der 
k.  baycr.  Akad.  d.  W.  III.  (1.  VIII.  Bd.  I.  Abth.  München.  1833. 


IX 

Begebenheiten  zu  beleuchten,  theils  um  Einzehies  in  den  Acten 
zu  erörtern  und  zu  erklären. 

Dass  wir  hiebei  der  noch  dürftig*  angebauten  Geographie 
des  Mittelalters  ein  bevorzugtes  Interesse  zugewendet, 
und  ausserdem  aus  seltenen  Chroniken  oder  auch  Handschriften 
mehr  als  blos  schmuckhaften  Apparat  zusammengetragen  haben, 
darüber  versehen  Avir  uns  keines  tadelnden  Urtheils.  Unser 
Verfahren  in  den  zwei  letztberührten  Punkten  will  gerade  als 
ein  nacheifernswerther  Versuch  hingenommen  werden. 

Die  Fassung  der  Noten  und  der  einleitenden  Erklä- 
rungen in  das  Lateinische  Idiom  rechtfertigt  sich  von  selbst. 

Was  endlich  die  Kritik  der  Texte  betrifft,  so  galt  es 
einfach  die  Gesetze  der  classischen  Schule  bei  späteren  Denk- 
mälern in  geschickte  Anwendung  zu  bringen ;  die  Sprache 
selbst  freilich  verlangt  ihr  eigenes  Studium.  Demgemäss  wurden 
wirkliche  Urschriften  oder  solche  Abschriften ,  welche  ihre 
unmittelbare  Herkunft  aus  jenen  bezeugten,  mit  strenger  Gewis- 
senhaftigkeit bis  zur  Wahrung  der  Schreibart  wiedergegeben. 
Spätere  Copien  hingegen  oder  in  Druck  gelegte  Stücke ,  von 
denen  gerade  die  meisten  der  gründlichsten  Recension  bedurf- 
ten, erhielten  nach  den  Normen  deutsch-philologischer  Kritik 
Aufbesserung  und  Wiederherstellung  der  ursprünglichen  Gestalt. 
Wichtigere  Veränderungen  sind  im  Text  oder  in  den  Noten 
angedeutet,  hingegen  hunderte  von  leichteren  oder  gleichsam 
in  die  Hand  springenden  Verbesserungen  haben  wir  auf  unser 
Gewissen  stille  in  den  Text  genommen:  wir  wollten  weder  den 
Raum  vergeuden,  noch  ein  Gepränge  mit  Conjecturen  halten. 

Rechenschaft  über  die  Auswahl  der  Stücke,  wie 
über  ihre  Geltung  wird  die  historische  Einleitung 


«jfcluMi.  Ih'cse  selbst,  wie  die  (loncral-Keg-ister  über  Personen, 
Olli'  iiimI  Siiclicn,  1111(1  «'in  Glossar  müssen  wir  dem  Absebluss 
der  ersleii,  in  sich  begrenzten  lleihe  von  Urknnden  vorbehalten. 
VAh'w  diirliiin  versjtaren  wir  alle  Verbesserunj^en  und  Zusätze, 
(diwohl  uns  selutn  zum  ersten  Bande  eine  nicht  unbeträchtliche 
Zahl  vorlici;! :  denn  \s  ir  werden  bis  zu  jenem  Ziele  über  vieles 
besser  unterrichtet  sein  und  unser  Urtheil  um  so  liündiger  aus- 
sprechen können.  I>a  der  Druck  ununterbrochen  fortgesetzt 
wird,  so  liaben  w  ir  gei»TÜndele  Aussicht,  jene  erste  Abtheilung, 
welche  das  XUI.  Jahrhundert  abschliesst,  innerhalb  Jahresfrist 
zu  veröffentlichen. 

Manche  schätzbare  Notiz,  manches  wichtige  Stück  —  wir 
fühlen  das  im  voraus  —  wird  uns  ento-anofen  sein;  mussten 
wir  doch  manche  Lücke  wissentlich,  wenn  auch  ungerne,  offen 
lassen,  weil  uns  einzelne  seltene  Werke  in  den  nächsten  Biblio- 
theken, selbst  der  kostbaren  Münchner,  nicht  zu  Händen  waren. 
Die  freieste  und  förderlichste  Benützung  dieses  grossen  Schatz- 
hauses gewährte  uns  jedoch  das  freundschaftliche  Wohlwollen 
des  Bibliothekars,  Herrn  Gküug  Krabingeu. 

Wir  leisteten,  was  wir  konnten:  soweit  Mittel  und  Müsse, 
Kraft  und  Vermögen  zweier  Deutscher  Professoren  reichten, 
sparten  wir  nicht,  das  Material  zu  sammeln  und  zu  sichten,  zu 
ordnen  und  zu  vereinigen.  Dabei  darf  es  wohl  erwähnt  werden, 
dass  dem  Jüngeren  von  uns  ein  ölYentliches  Schulamt  mit  mehr 
als  Mannesarbeit  nur  den  sparsamen  Best  abgerissener  Stunden 
iur  dieses  wissenschaftliche  rnlernehmen  übrig  Hess,  und  dass 
ihm  als  erbetene  Müsse  nichts  gegönnt  wurde,  als  die  vorsichtig 
verbrauchbare  Zeit  kaiun  uehoffter  Wiederffenesunsr.  Und  doch 
reichte  sie  in  beharrlichem  Entschluss  aus.  Wien  abermals  und 


XI 

Venediji"  (im  Soimner  des  Jahres  1832)  zu  Ijesiiclieu.  die 
Abschriften  zu  vers^leichen,  neue  zu  maclien  und  einen  reielien 
Vorratli  fiii-  das  lieb^.'-euonnene  Werk  naeh  Hause  zu  tragen. 

Wenn  nun  doch  ein  Material  von  IVkundcii  he'\\;lltiL''l  \n\il 
dem  Drucke  übergehen  ist,  welches  zu\ör(h'rst  die  Venezianisch- 
Urientalisehe  fjeschiehte  \on  (Itm  iVi'du-ren  Zeiten  bis  zum  ]-ji(b; 
(b'S  Xlll.  .Iahidiuii(b-i'ls  umfasst,  so  erkeiiiie-n  wli"  IVeudisr  an, 
dass  dies  nicht  allein  auf  unsere  Anstrengung  zu  recdmen  ist. 
I'^s  ist  die  ln'rsori'aLnuide  Tliciliialmic  d^tv  k.  k.  Akadiunic  und 
der  lustorischen  Commission;  die  auszeichnende  Kiupfehlung 
eben  jener  und  des  k.  k.  Miiiistcriums  des  Innern;  das  freund- 
lichste Entgegenkommen  in  NenciÜLr:  die  allbekaiiijt(,'  werkthii- 
tige  Humanität  des  iJirectors  der  Marciana,  Herrn  GasKm; 
V^ALKNTi.NKLLi ;  dic  (ierälli^''keit  des  Vorstandes  des  Archivio  gene- 
rale Herrn  Ca\aliere  Faiuo  Mi  iim;m.i:  der  lijjerale  Edelsinn  des 
um  seine  Vaterstadt  hochverdienten  (Javaliere  Herrn  Emma.mele 
CicfjfiNA;  die  bereitwillige  Dienstfertigkeit  des  Herrn  Archiv- 
secretärs  Cesaii  Folcard,  was  uns  den  Erwerb  von  Irkunden  und 
die  Hereicherung  unseres  M'erkes  in  hohem  Grade  erleichtert 
und  ireförflert  hat. 

Auch  hei  dei'  iJearheitung  fehlte  es  uns  nicht  an  treuliediem 
Beistand.  \  oi'  Allen  nennen  wir  hiei'  Iferi'n  Obei'jii'äccptor  a.  I). 
Chkistian  Nlsski',  in  Llni.  I)ieser  treH'liclKj  Byzantolog  half  inis 
bei  der  Herstellunfi:  der  Texte,  sodann  bei  dtr  Correctui"  der 
Druckbogen  mit  unverdrossenem  Eifer,  als  wie  an  einem 
Werke  der  eigenen  Hände  :  seine  Belesenheit,  seine  Sj)rach-  und 
Sachkenntniss,  sein  Scharfsiini  hat  diesem  Buche  Unschätzbares 
zugeführt.  Bei  jenen  Urkunden  —  sie  bringt  zumeist  die 
folgende  Abtlieilung  —  welche  sich  aul'  die  Moslimischen  und 


MI 

Türkischon  Ueiche  beziehen,  haben  uns  erprobte  Freunde,  die 
Akademiker  I'mm.mm'  .]u.  Fm.i.mkuavku  und  Marcus  Jos.  Müller  in 
IMiiiicIic'ii ,  wesentliche  Dienste  geleistet.  Die  Durchsicht  und 
Säuberiinti-  (Irr  llomanischen  Texte  übernahm  g-cfäilig  Herr 
Professor  Konhad  Hofmann  in  München.  Diesen  Körperschaften, 
wie  den  Einzehien,  sei  hier  öfl'entlidi  ein  für  allemal  aufrich- 
tiger Dank  gesagt! 

Echt  wissenschaftliches  Streben,  das  keine  Nebenabsichten 
kennt,  trägt  in  sich  selbst  den  reichsten  Lohn,  denn  es  führt 
iiiil  jedem  Ergebnisse,  das  es  thatsächlich  begründet,  zur 
erhabenen  Überzeugung,  der  Erkenntniss  und  der  Wahrheit 
eine  Stelle  mehr  gewonnen  zu  haben.  Dieser  stillen  Ehre, 
welche  weder  von  schwankender  Gunst  abhängig  ist,  noch  dem 
dunkeln  Neide  sich  aussetzt,  dürfen  auch  wir  uns  rühmen.  Die 
klare  Überzeugung,  mit  unserer  Forschung  für  einen  ebenso 
tief  eingreifenden,  als  weit  reichenden  Theil  der  Geschichte  des 
Mittelalters  den  Plan  mehr  geebnet  und  neue  Bahnen  gelegt 
zu  haben,  hebt  und  steigert  sich  durch  das  Bewusstsein,  den 
Pflichten,  welche  heute  die  historisch-philologische  Wissenschaft 
auferlegt,  ,nach  Kräften'  genügt  zu  haben. 

Fremder  Beifall  und  fremder  Beirath  werden  diesen  wie 
immer  beschränkten  Kräften  neuen  Schwung  und  frische 
Spannung  verleihen. 

U 1  m  und  M  ü  n  c  h  e  n  am  Ausgange  des  Decembers  1855. 

Dr.  G.  l.  F.  Tafel. 
Dr.  G.  M.  Thomas. 


XIII 


C  0 11  s  p  e  c  t  u  s. 


Pag-ina 

I.  Leoiiis  V  Armenii,  GrsBcoruin  Imperatoris,  chrysobullium  de  restau- 
rando   monasterio  S.   Zacharite   prophetiB   in   civitate   Venetiaruni. 

A.  d.  814-820 1 

II.  Venetoruin  legatio  Constantinopolin  iiiissa.  A.  d.  819 3 

III.  Leo  V  Annenius,  Graecorum  Imperator,  et  Dux  Venetorum  subditis 
suis  commercium  Saraeenorum  interdicunt.  A.  d.  814 — 820  ....  3 

IV.  Venetorum  legatio  Constantinopolin  missa.  A.  d.  821 4 

V.  Michaelis  II,  Grsecorum  Imperatoris,  requisitio  de  auxilio  in  Saraeenos 

a  Venetis  pra?stando.  A.  d.  828 4 

VI.  Imperatoris  Conslantinopolitani  legatio  Venetias  missa.  A.  d.  840    .  4 
VII.  Decretum  Venetorum  de  abrogando  mancipiorum  commercio.  A.  d.876  S 

VIII.  Venetorum  legatio  Constantinopolin  missa.  A.  d.  912 S 

IX.  Venetorum  legatio  Constantinopolin  missa.  A.  d.  932 5 

X.  Pactum  Justinopolitanum  (Capitis  Istrise).  A.  d.  932.  14  Jan.    ...  5 

XI.  Pactum  Justinopolitanum.  A.  d.  933.  12  Mart 10 

XII.  Decretum    Venetorum     de    abrogando     mancipiorum     commercio. 

A.  d.  94S.  Jun 16 

XIII.  Decretum    Venetorum     de    abrogando     mancipiorum     commercio. 

A.  d.  960.  Jun 17 

XIV.  Decretum    Venetorum    de    abrogando     Saraeenorum     commercio. 

A.  d.  971.  Jul 25 

XV.  Pactum  Justinopolitanum.  A.  d.  977.  12  Oct 31 

XVI.  Venetorum  legationes  ad  principes  Saraeenorum  missa.  A.  d.  991     .  36 
XVII.  Chrysobullium  ßasilii  et  Constantini,  Imperatorum  Gracorum,  mer- 

catoribus  Venetorum  libertates  concedens.  A.  d.  991 36 

XVIII.  Venetorum  legatio  Constantinopolin  missa.  A.  d.  997 40 

XIX.  Veneti   ab   Imperatoribus   Grtecis    dominium    Dalmatite    impetrant. 

A.  d.  998.  999 40 

XX.  Venetorum  legatio  Constantinopolin  missa.  A.  d.  1004 40 

XXI.  Dalmatinorum  promissio  Venetis  praestita  de  non  admittendis  in  Dal- 

matiam  Normannis.  A.  d.  107ä.  8  Febr 41 

XXII.  Donatio  Alexii  I.   Imperatoris  Grseci,  Venetis  Constantinopolitanis 

facta.  A.  d.  1081—1090 43 


\IV  CONSPECTUS. 

Pagina 

Will.  L'liiysohiiiiiiiiii  Aloxli  I,  iin|)eraloris  Orscci,  Venelis  contra  Nor- 

mannos  sociis  concessuni.  A.  d.  1082.  Mai 43 

XXIV.  Ciiivsoiiniliiim   Alcxii   I,   Iiiiiieratoris  Grspci,   Vcnetianim   Duci 

tituliiiii  l»ioti)sel»asti  conccdcntis.  A.  d.  1084 54 

X\V.  Donatio  Diicis  Venofiip,  Vitalis  Faletri,  Venetis  Constantinopoli- 

tanis  facta.  A.  d.  !()!»(».  Jnl S3 

XXVi.   l'roinissio    facta    Nilali    .Mii-Iiaeli,    Duci    Vcnetias   a   Spalalinis. 

A.  d.  1097 G3 

XXVII.  Bocmundi  I,  Principis  Antiocheni,  privilegium  Venetis  concessum. 

A.  d.  1098     1099 64 

XXVIII.  Privilegium  Venetis  a  Godofredo,  diice  Crucesignatorum  in 
Palästina,  concessuni.  A.  d.  1100 64 

XXIX.  Foedus  Coloniani,  rcgis  Ilungarisc,  cum  Venetis  factum  contra 

Noriiiannos.  A.  d.  1101 6ö 

XXX.  Privilegium  Venetis  a  Balduino  I,  rege  Hierosolymitano ,  con- 
cessum. A.d.  1101  — 1104 66 

XXXI.  Tancredi,  rcgni  Antiocheni  Administratoris,  privilegium  Venetis 

concessum.  A.  d.  1103 — 1112 66 

XXXII.  Ordelafus  Faletrus,  Dux  Venetiarum,  concedit  Joanni  Gradonico, 
Patriarc'iup  Gradensi,  ecclcsiam  S.  Acindyni  de  Constantinopoli 
cum  juribus  suis.  A.  d.  1107.  Sept 67 

XXXIII.  Alexiil,  Imperatoris  Grseei ,  et  Venetorum  contra  Bocmundum 
Normannum  convcntio.  A.  d.  1108 74 

XXXIV.  Privilegium  Halduini  1,  regis  Hierosolyniitani,  Venetis  post  acqui- 
sitionem  Sidonis  concessum.  A.  d.  1111 75 

XXXV.  Alexii  1,  Imperatoris  Grieci,  et  Venetorum  de  recuperanda  ab 

Hungaris  Dalmatia  conventio.  A.  d.  1112 75 

XXXVI.  Donatio  et  traditio  per  Pentium,  comitom  Tripolitanum,  facta 
bealo  Marco  evangeiista?  de  quadam  domo  in  Tripoli  prope 
portum   niaris   situata,    olim   Darus   nuncupata.    A*.  d.  1117. 

Febr 76 

XXXVII.  Theophilus  Zeno,  Venetorum  primus  in  Syria  consul.  A.  d.  1117      77 
XXXVIII.  Balduini  II,  regis  Hierosolyniitani,  legatio  ad  Ducem  Venetise. 

A.  d.  1119 78 

XXXIX.  Dominici  Michaelis,  Ducis  Venetiarum,  legatio  ad  Joannem  Com- 

nenum,  Imperatorem  Graecorum.  A.  d.  1119 78 

XL.  Pactum  Warmundi,  Patriarch»  Hierosolyniitani,  de  tertia  parte 

Tyri  Venetis  concedenda.  A.  d.  1123 79 

XLI.  Privilegium  concessionis  factum  per  ßalduinum  II,  regem  Hiero- 
solymitanum,    sancto    Marco    et    Duci    Venetiarum,    Dominico 
Michaeli,  suisque  successoribus  et  baronibus.  A.d.  1125.  Mai.      90 
XLII.  ßoemundi  II ,    regni    Antiocheni  Administratoris ,    privilegium 

Venetis  concessum.  A.  d.  1126 — 1131 95 

XLIII.  Foederis  Alexiani  per  Joannem  Comncnum,  Imperatorem  GrsE- 

corum,  renovatio.  A.  d.  1126.  Aug 95 


COXSPECTUS,  XV 

XLIV.  Michael,  Arcliiepiscopus  Lemni  iiisulae,  donat  inonasterio  saneti 
Georgii  majoris   Oratorium  saneti  Biasii,   situm  in  insuia  Lemni. 

A.  d.  113G.  Jul 98 

XLV.  Privilegium  Rogerii  II,  regis  Sieilise,  Venetis  coneessum.  A.d.H39    iOl 
XLVI.  Privilegium  concessionis  et  securitatis  per  Raymundum,  Antioehia' 

Principeni,  coUatum  omnilnis  Venetis.  A.  d.  Ii40.  Mai 102 

XLV'II.  Petrus  Poianus,  Dux  Venetiarum,   concedit  privilegia  Abbati   et 
monasterio  saneti  Georgii   majoris  pro  quadam  ipsorum  ecclesia, 

posita  in  Riedesto.  A.  d.  114o.  Sept 103 

XL VIII.  Pactum  Justinopolis  (Capitis  Istri»).  A.  d.  1143.  Dec 103 

XLIX.  Legati  Venetorum  apud  Iniperatorem  Graecorum  executioni  man- 
dari  prsecipiunt  privilegia,  a  Petro  Polano,  Duce,  concessa  eccle- 

sise  saneti  Georgii  de  Raedesto.  A.  d.  1147.  Sept 107 

L.  Chrysobullium   Emanuelis,   Imperatoris  Graecorum,  Venetis  con- 
eessum  de   locis   in    Constantinopoli    possidendis.    A.   d.    1148. 

Mart 109 

LI.  Foederis  Alexiani  per  Emanuelem  Comnenum,  Imperatoren!  Grae- 
corum, renovatio.  A.  d.  1148-  Oct ll.S 

LH.  Stephanus  Capello  l'atetur,  se  recepisse  a  Priore  saneti  Marci  de 
embolis  de  Constantinopoli  quandam  pecuniie  summam,  pro  qua 
loco  pignoris  tradit  ei  terras  positas  in  Armiro  de  Constantinopoli. 

A.d.  IISO.  Dec 123 

LIII.  Stephanus  Capello  tradit  et  resignat  Priori  saneti  Marci  de  embolis 
de  Constantinopoli  quasdam  terras,  de  quibus  fatetur  se  pretium 

accepisse.  A.  d.  1130.  Dec 127 

LIV.   Stephanus  Capello  tradit  et  resignat  Priori  saneti  Marci  de  embolis 
de  Constantinopoli  quasdam  terras,   de  quibus  fatetur  se  pretium 

recepisse.  A.  d.  1131.  Jan 130 

LV.  Rainaldi,  Principis   Antiocheni,   Privilegium   Venetis   coneessum. 

A.  d.  1133.  Mai 133 

LVI.  Foedus  Veneto-Normannicum  inter  Guilielmuml,  Siciiise  regem, 

et  Dominicum  ftlauroeenum,  Ducem  Venetiarum.  A.  d.  1134  .    .    .     133 
LVII.  Natalis  Betani  donat  eeclesite  et  Priori  saneti  Georgii  de  Armiro 

ffidificium  a  se  constructum.  A.  d.  1136.  Mart 136 

LVIII.  Ugo,   Abbas  sanctae  Mariae  in  Adrianopoli,  concedit  monasterio 
saneti  Georgii  majoris   Venetiarum  eccicsiam  sanctae  Marice   in 

Räidesto.  A.  d.  1137.  Oct 137 

LIX.  Donatio  facta  ecciesiae  saneti  Marci  Venetiarum  a  Vitali  31ichaele, 

Duce,  de  bonis  quibusdam  in  Tyro  positis.  A.  d.  1164.  Aug.  .    .    .     140 
LX.  Privilegium  confirmationis  Alexandri  III  Papae  ad  postulationem 
domini  Vitalis  Michaelis,  Ducis  Venetiarum,  factum  ecciesiae  beati 
Marci  in  Tyrensi  civitate  tarn  de  domibus,  quam  de  nonnullis  aliis. 

A.  d.  1163.  Mai 143 

LXI.  Privilegium  Boemundi  III,  Principis  Antiocheni,  donationis  et  con- 
cessionis de  medietate  omnium  consuctudinum ,  quas  mercatores 


\\l  ('ONSPECTÜS. 

I'agina 

Veiu'lifi   liitliere   solcbaiil  in  Aiiliocliia,   facliim  illustri  domino 

Duci  et  communi  Vcnetiaruni.  A.  d.  1107 148 

l>XII.  KmanucI,  Imperator  Gnocorum,   foedus  Veiieluin  rumpit,  mox 

rcnovat.   A.  d.  1172— 1175 ISO 

LXIII.  Donatio    facta  ecclesia!  sancti   Marci  Veneliarum  a  Sebastiane 

Ziani,  iJuee,  de  tertia  parte  Tyri.  A.  d.  117;).  Jun 167 

LXIV.  Pactum  Guilielnii  II,  regis  Sicilise,  cum  Venetis.  A.  d.  117ä    .    .    171 
LXV.  Privilegium    Guilielmi    II,    regis   Siciliffi,    Venetis   concessum. 

A.  d.  117y.  Sopt 172 

LXVI.  Privilegium    Giiilielmi    11,    regis   Siciliffi,    Venetis    concessum. 

A.  d.  il7ä.  Scpt 174 

LXVIl.  Andronici  Comneni,  Imperatoris  Graecorum,  cum  Venetis  trans- 
actiones  de  foedere,  quod  Emanuel  Imperator  ruperat,  instau- 

rando.   A.  d.  1182— 118ä 175 

LXVIIl.  Privilegium  Hoi-imindi  III,  Prineipis  Antiocheni,  de  securilale  et 
libertate  Venctorum  per  Universum  principatum,  dueante  illustri 

domino  Aurio  Magistro  Petro.  A.  d.  1183 175 

LXIX.  Dominicus  Jubianus  promittit  ccnsum  pro  quadam  terra,  posita 
in    Constantinopoli,     Henrico    Dandulo,    Patriarcbie    Gradensi. 

A.  d.  1183.  Febr 177 

LXX.  Privilegium  Isaacii  Angeli,  Imperatoris  Graecorum,  concessum 
inclito    domino    Aurio    Magistro     Petro ,     Duci    Venetiarum. 

A.  d.  1187.  Febr 179 

LXXI.  Privilegium  conlirmationis  Isaacii  Angeli,  Imperatoris  Grseco- 
rum ,    de    concessione    Imperatorura    Constantinopolitanorum. 

A.  d.  1187.  Febr 189 

LXXII.  Privilegium  Isaacii  Angeli,  Imperatoris  Griccorum.   A.  d.  1187. 

Febr 195 

LXXIU.  Jussio  facta  nomine  Ducis  et  communis  Venetiarum,  ut  Veneti 
omnes  ad  tempus  Pasch»  anni  proximi  sese  recipiant  Venetias 
pro  expeditione  ad  recuperandam  Tcrram  sanctam  suscipienda. 

A.d.  1188.  Nov 204 

LXXIV.  Pactum  Isaacii  Angeli,  Imperatoris  Graecorum,  cum  Venetis  de 

damnis  resarciendis.   A.  d.  1189.  Jun 206 

LXXV.  Cociestini  III  Papae  literie  ad  Ducem  Venetiarum  hortatoriae  pro 
auxilio  ad  recuperationem  Terrae  sanclae  praestando.  A.  d.  1192. 

23.  Mart 211 

liXXVI.  Confirmatio  paetorum  anni  MCXXIII  inter  Venetos  et  Pra?!atos 
ac  Barones  regiii  Hierosolyuiitani,  facta  a  Conrado,  Marchione 

Montisferrali,  rege  Hierosolymorum.  A.  d.  1192.  7  Mai 212 

IjXXVII.  Joannes  Barastro,  Procurator  in  Constantinopoli  super  reditibus 
communis  Venetiae,  securitatem  facit  Joanni  de  Canale  de  solu- 

tione  terralici.  A.  d.  1194.  Nov 215 

LXXVIII.  Classiariorum  Venetorum  prope  Abydum  degentium  conclusum. 

A.  d.  1196.  Mart 216 


CüNSPKCTUS.  -    XVII 

Pagina 

LXXiX.  Coelestinus  III  Papa  committit  Leoni ,  Procuratori  Constanti- 
nopolitano,  iit  f'aciat  solvere  quasdam  decimas  debitas  Epi- 

scopoCusteUano.k.A.\\%l.nkug 226 

LXXX.  Innocentius  III  Papa  Gradensi  Patriarchte.  A.  d.  1198.  4  Mai.  227 
LXXXI.  Innocentius  III  Narbonensi  Archiepiseopo  et  suffraganeis  ejus, 
Abbatibus  quoque,  Prioribus  et  aliis  ecciesiarum  Prselatis, 
Comitibus  etiam  et  Baronibus,  et  universo  populo  in  Narbonensi 
provineia  constitutis.  Hurfatur  ad  sacrum  bellnm  contra 
Saraeenos  pro  recuperatione  Terrce  savctce.    A.  d.  1198.    ' 

lö.  Aug 228 

LXXXII.  Innocentius  III  Duci  et  populo  Venetoruni.  Ne  Saracetiis 
artna    et    subsidium     submittant     prcetextu    mercaturce. 

A.  d.  1198.  3  üee 234 

LXXXIII.  Alexii  III,  Iniperatoris  Grjjecorum,  epistola  ad  Papam.  De  reve- 
rentia  et  officio  suo  erga  Romanam  ecciesiam,  uc  de  recu- 

peranda  l'erra  sancta.  A.  d.  1199.  Febr 236 

LXXXIV.  Innocentius  III  Alexio  III,  Imperatori  Grsecorum.  Responsio  ad 

epistolam  superiurem.  A.  d.  1199.  13  Nov 241 

LXXXV.  Privilegium   Alexii   III,     Iniperatoris    Grseorum,    concessum 
-,^^  inclito  domino  Henrico  Dandulo,  Duci.  A.  d.  1199.  Nov.  .    .    .     246 

Epimetrum.    Pars   geographica  Latinitati  et  Grseeitati 

,,  reddita 278 

LXXXVI.  Dominicus,  Prior  ecclesiie  sancti  Marci  de  Conslantinopoli,  sub- 
jectiB  monasterio  sancti  Georgii  majoris,  ob  gravainina  sibi 
illata  a  vicario  Patriarchai   Gradensis  se  committit   sub  pro- 

tectione  Innocentii  III  Papte.  A.  d.  1199.  12  Dec 280 

LXXXVII.  Litera    Innocentii   III    Papae,    Jerosolymitano    Patriarch»   et 

j  j,  Archiepiseopo  Ciesariensi  destinata  occasione  quseslionis,  inter 

Archiepiscopum  Tyrenseni  et  plebanum  sancti  Marci  vertentis 

pro  ecclesia  sancti  Marci  de  Tyro.  A.  d.  1200.  5  Apr.     .    .        281 

LXXXVIII.  Militum  crucesignatorum  expeditio  quarta,  sive  regni  Byzantini 

per  Francos  eversio.  A.  d.  1201  —  1204 286 

j_  Epimetra.     Corpus    Chronicorum    Flandrise.     Hugonis, 

(1,.^'  .;;,         Comitis  sancti  Pauli,  epistola  de  expugnata  per  Latinos 

•^  Constantinopoli.  GeoflVoy  de  Ville-Hardouin  de  la  con- 

queste  de  Constantinople.    Le  livre  de  la  conqueste  de 

la   Moree.     Croisade    de    Constantinople.     Chronicum 

Gallicum  ineditum 293 

LXXXIX.  Sacramentum  nuntiorum  Balduini,   Comitis  Flandri»,  factum 
inclito  domino  Henrico  Dandulo,  Duci  Venetiae,  pro  passagio 

Terrae  sanctae.  A.  d.  1201.  Apr 338 

XC.  Sacramentum  Theobaldi,  Comitis  Treeensis  et  Palatini,  factum 

domino  Duci,  Henrico  Dandulo.  A.  d.  1 201.  Apr 359 

XCI.  Sacramentum    Lodovici ,    Comitis    Blesensis    et    Claramontis, 

factum  domino  Henrico  Dandulo,  Duci  Venetise.  A.  d.  1201.  Apr.  361 

b 


will  roNSPKdI'S. 

Pagina 

X<  II.  i'iiclum  (iitmiiii  IJaiduIni  Coinilis  Klandrensis,  et  Theobaldi  Comitls 
Trpi'cnsis,  et  Lodovici  Coniitis  Blesensis,  factum  cum  dornino 
lIcnriL-o    l»!miliil(),  Duce   Vcnctiap ,    pro    passafjio  Terrae   sancta?. 

\.  (I.  l-iOl.  A|.r 362 

XClil.  I'nctiiin  iniliiiii  iiiter  dominum  lleiiricnm  Dandiiliim,  Duccm  Vene- 
tia',  el  Hüiiit'aciiirn,  .M:ircliioiiem  Montisfcrrati,  et  I'aiduinum,  Conii- 
tem  Flandrensem,  et  Lodovicum,  Comitem  Biesensem,  in  captione 

urlds  l.'onstaiilinoj»olilana?.  A.  d.  i20l.  Apr 369 

X(MV.  Privilegium  Leonis  II,  regis  Armeniorum,  donalionis  et  concessionis 
factiP  doinino  Henrico  Daniiiilo,  Kuci  Veneliarum,  pro  securitate 
Venetorum  in  suis  partibus  oonversnnlium.  A.  d.  120i.  Dec.  .    .    .     373 

XCV.  Obligatio  Balduini,  Comitis  Flandria?.  A.  d.  1202.  Oet 385 

XOVl.  Pactum  TergestiuiE  civitatis.  A.  d.  1202.  o.  Oct 386 

XCVII.  Pactum  Mugla.  A.  d.  1202.  Oct 396 

XCVlli.  Innocentius  III  Papa  Alexio  IM,  Imperator!  Grseeorum.  A.  d.  1202. 

16.  Nov 403 

IC.  Pactum  Alexii,  Isaacii  Imp.  filii,  et  Venetorum  de  recuperando  regno 

Grteco.  A.  d.  1202 407 

C.  Innocentius  III  Papa  exercitui    Crucesignatorum.     De  captione 

Jailerce.  A.  d.  1203 407 

CI.  Innocentius  III  Comitibus,  Baronibus  et  aliis  Crucesignatis,  sine 

salutatione.  A.  d.  1203 409 

CIL  Literse  Crucesignatorum  ad  Papam.  De  ahsohitione  facti  Juderce. 

A.d.  1203.  Apr 411 

cm.  Liter»  Bonit'acii,  Marchionis  Montisfcrrati.  ad  Papam.    A.  d.  1203  413 
CIV.  Innocentius  Hl  Marchioui  Montisfcrrati,  Balduino  Flandria?,  Lodo- 
vico  ßlesensi  et  Hugoni  sancti  Pauli,  Comitibus.   Ut  in  subsidium 

Terra  sancta  transfretent.  A.  d.  1203 415 

CV.  Innocentius  III  Crucesignatis.  Consdium,  ffuod  Papa  ipsis  mitlit 

sinebulla.  A.  d.  1203 417 

CVI.  Pactum  Jadretinorum.  A.  d.  1203 419 

CV  IL  Pactum  Alexii  IV,  Isaacii  Imp.  (ilii.  et  Venetorum  de  recuperando 

regno  Graeco  iteratur.  A.d.  120;? 424 

CVIIL  Litera   Innocentii   III   Papse   pro   ecclesia    sancti   Marci  de  Tyro. 

A  d.  1203.  30  Mai '.    .    424 

CIX.  Veneti  pactum  cum  Alexio  IV.  Isaacii  Imp.  filio,  atque  ipso  Isaacio 

Imperatore  confirmant.  A.  d.  1203.  .Aug 426 

CX.  Litera  .\lexii  IV,  Imperatoris  Grseeorum,  ad  Papam.    Recognoscit 
Romanum   Pontificem  caput  ttnii'^ersalis   Ecciesioe,     et  jurat 

devotioncm.  A.  d.  1203.  25  Aug 426 

CXI.  Literse  Crucesignatorum  ad  Papam.  Excidiitm  Jaderce,  et  Impcrii 
ab  Isaacii  oecisoribns  occupnti  restitutio  Alexio  Imperatori,  qui 

promittit  reverentiam  Ecclesia  Romana'.  A.  d.  1203 428 

CXII.  Litera    Innocentii   III    .\lexio    IV,    Imperatori    Graecorum,   missa. 

A.  d.  1203 431 


roNSPECTUS.  XIX 

Pagiua 

CXIII.  Innoceiitius  III  nobilibus  viris,  Bonifacio  Marchioni  Montisferrati,  et 
Balduino  Flandrise,  Lodovico  Biesensi  et  Hugoni  saneti  Pauli, 
Comitibus,   et  aliis  Baronibus,  et  Militibiis  erueesignatis,  spiri- 

tum  consilii  sanioris.  A.  d.  1203 433 

CXIV.  Innoeentius  llf  Episcopis  Suessionensi  e(  Trecensi.  A.  d.  1203    .     43d 

CXV.  Innoceiitius  III  Eisdeni.  A.  d.  1203 436 

('XVI.  Chrysobuliium  Soldani  Turcise  (Rum),  Ghajaseddin  Keichosrew  I, 

datum  VeneJis.  A.  d.  1203     1211 438 

CXVII.  Innoceiitius  IH  Petro,  tituli  saneti  Warcelli  presbytero  rardinali, 

apostolicje  Sedis  Legato.  A.  d.  1204.  23  Jan 439 

CXVIII.  Innoeentius  III  nobili   viro ,    Henrico   Dandulo,    Duci  Venetorum, 

spiritum  consilii  sanioris.  A.  d.  1204.  24  Febr 441 

CXIX.  CXX.  A.  Pacta  inita  inter  dominum  Henricum  Danduhim  Ducem 
Venetia?,  et  BoniFiicium  Marchionem  Montisferrati,  et 
Balduinum  Comitem  Flandrensem,  et  Lodovicum  Comi- 
tem  Biesensem,  in  captione  urbis  Constantinopolitanae. 

'••'•■-'•-'         A.  d.  1204.  Mart 444 

B.  Pactum  inter  Henricum  Dandulum  Ducem  Venetiae ,  et 
Bonifacium  Marcbionem  Montisferrati,  ac  Balduinum 
Comitem  Flandrise,  et  Lodovicum  Comitem  Biesensem, 
pro    captione    urbis    Constantinopolitanae.    A.  d.  1204. 

Mart 449 

CXXI.  Partitio  regni  Grspci.  A.  d.  1204 432 

Pars  prima  domini  Ducis  et  communis  Venef  ise 464 

Pars  secunda  domini  Ducis  et  communis  Venetiii" 468 

Pars  prima  domini  Imperatoris 473 

'''  Pars  secunda  domini  Imperatoris  .    .    :    . 47S 

Pars  prima  peregrinorum 480 

Pars  secunda  percgrinoruni 48S 

Epimetrum  I  ad  antecedens  diploma  :  Libellus  parfitionis 

Latinitati  et  Graecitati  redditus 489 

Epimetrum  II  ad  antecedens  diploma:  Libelli  partitionis 

vetus  versio  Francogallica 493 

Epimetrum  III  ad  antecedens  diploma:    Marini   Sanuti 

Thessalica 495 

CXXII.  Literae  Balduini  Imperatoris  ad  Papam.  Significat  ei,  f/no  modo 
Constantinopolitanum    Imperium    oecupntum    sif  a   Latinis. 

A.  d.  1204 301 

CXXIII.  Refutatio  Cretse,  et  de  centum  millibus  hyperperorum,  et  feudo, 
et  Thessalonica  civitate,  et  nonnullis  possessionibus,  facta  per 
Bonifacium  Marchionem  Montisferrati  in  Marco  Sanuto  et  Ravano 
de  Verona,    nuntiis  et  procuratoribus   domini    Henrici    Danduli, 

Ducis  Venetiarum.  A.  d.  1204.  12  Aug 312 

CXXIV.  Innoeentius  III  Balduino,   illustri  Constantinopolitano  Imperatori. 

A.  d.  1204.  7  Nov 316 


\\  CoNsi'Kcru.s. 

I'a(;iiia 

C\XV.  liiiiüi'fiiliiis  III  lv|)ibi"o|>is,  Ahhatilius  cetcrisque  elericis,  in 
excreilu  Criii.'esi^,'ii;iluruiii  a|iu(l  ("oiistaiiliiiopüliin  exislenlihus. 
(Jraliilulur,  u  Orwcis  ad  Lulinus  (ruduclum  case  Imperium, 
et  (Je  Oracorum  circa  fidem  errore  disseril.  A.  d.  1204. 13  Nov.  318 
("XXVI.  Iiiiioceiitius  III  Episcopis  et  yVlibalibus ,  in  uxercitu  Cliristiano 
aliud  L'onslanlinopoliiii  constitulis.  Li  in  Ecclesiis  a  Grcpcis 
relictis  snccrdotes  Laliiii  conslilnaidtir,  cl  rcclurein  fucinnt 

eligcre.  A.  d.  1204.  7  Üee 519 

CXXVII.  Balduiiii  Iniperaloris  ad  l'apain  epiülola.  Puctorum  inter  cum 

et  Veuetos  inifurnm  cutifinnuliutiem  postulut.  A.  d.  120ö     .     520 

CXXVlll.  Henrici  Uaiidiili,  Üucis  Venetoruni,  ad  Papani  epistola.  E.vcusat 
se  de  excisa  Jaderu,  et  de  e.vi,i.(jualu  CoHstanliiio/jüli  ratio- 
nemreddit;  exinde  supjilical,  ut  pelitioues ,  i/uas  ei  fucit, 

per  nutitios  heuigne  exaudiat.  A.  d.  1205 521 

CXXIX.  Innoccntius  III  Kpiseopis  et  Abbalibus  cclerisque  elericis,  apud 
Cünbtaiitiiiopolini  cxisleiitilius.  Luiutiir  de  reditit  Ecclesiw 
Constanlinopolituiice  ad  obedienliam  apostoticce  Sedis,  et 
eleetionem  Palriarchce  ab  ipsis  factum  decernens  irritam, 
eundem  auclorilale  upostolica  eligit.  A.  d.  1205.  21  Jan.  .  .  524 
CXXX.  Innoeeiitius  III  Ualduino,  illustri  Constautinopolitano  Inipera- 
tori.     Ue   con/irmaliune    l'utriurchie    Co)istuntinopolitani. 

A.  d.  1205.  21Jan 529 

CXXXl.  Innocentius  III  nobili  viro  Ileniico,  Üuci  Venetorum.  Respondet 
ipsi  petenti,  pactiones  inter  Fruncos  et  Venetos  initas  eon- 
firmari.  A.  d.  1205.  29  Jan 529 

CXXXII.  Innocentius  III   nobili   viro   lleurieo,   Duci   Venetorum.    Ipsius 

absoliäionem  coiifirmat.  A.  d.  1205.  29  Jan 532 

CXXXIII.  Innocentius  HI  Ualduino,  illustri  Constautinopolitano  Inipera- 
tori.  Pactiones ,  (/tioad  divisionem  possessiunum  ecclesiasti- 
carinn,  irritat.  A.  d.  1205.  8  Febr 532 

CXXXIV.  Litera  Innocentii  III  Papa^,  niissa  Haynerio  üandulo,  vicem  fun- 

,  genti  domini  Henrici,  patris  ejus,  Ducis  Venetiae,  pro  confirma- 

tione  Tbomse  Jlauroceni.  electi  Fatriarcha'  Constantinopolitani. 

A.  d.  1205.  8  Febr 534 

CXXXV.  Litera  Innocentii  III  Pap;e,   Uaynerio   Uandulo  niissa,   recom- 

niendans  eundem   Patriarcham  clectum.    A.  d.  1205.  30  Marl.    538 

CXXXVI.  Innocentius  III  Thoniae,  Patriarchae  Constantinopolitano.  Agit 
de  consecratione  Patriarcha;  Constantinopolitani.  A.  d.  1205. 
30.  iVIart 539 

CXXXVII.  Innocentius  III  Tiiomie,  Patriarclue  Constantinopolitano.  Con- 
cedit  f'acullatcm  uhsolvend'  a  censuris  ob  persecutionem 
clerici,  et  iuungendi  Imperatorem  Cp.  A.  d.  1205.  30Mart.  541 
CXXXVIII.  Innocentius  III  Thomai,  Patriarehip  Constantinopolitano.  Dat 
jucidlatem  provehcndi  ad  ordincs ,  et  idoneus  in  ministerio 
priefu'ieudi.  A.  d.  1205.  :50  Marl 543 


CONSPECTUS. 


XXI 


l'agina 

CXXXIX.  Innocentius  III  Thoniie,  Patriarchtu  Coastantinopolitano.  Ut  de 
consilio  prudentum  virorum  statuere  valeat,  protit  viderit 
expedire,  de   bonis  Ecclesice  suce,  quin  recursum  super  his 

liaheat  ad  Sedem  aposfolicam.  A.  d.  1205.  30  Mart 543 

CXL,  Innocentius  III  Thomte,  Patriarch»  Constantinopoiitano.  Statitit, 
quid  sit  agenduni  in  elecdone  Patriarcharum  Ecclesite  Con- 

stantinopolitancp.  A.  d.  1203.  30  Mart 544 

CXLI.  Innocentius  III  Thomse,  Patriarchat  Constantinopoiitano.  Per- 
mittit  sacerdotiorum  retentionem,  et  ut  possit  uti  opera  cleri- 
corum,  qui  secum  ad  partes  illas  accessere.  A.  d.  1205. 30  Mart.  545 
CXLII.  Innocentius  III  Thomse,  Patriarch»  Constantinopoiitano.  Ne  ex 
60,  quod  ipse  Pontifex  Patriarcham  elegit,  Ecciesia;  Con- 
stantinopolitance  jurihtis  deroyetur.  A.  d.  1205.  30  Mart.  .    .    546 

CXLIII.  Innocentius  III  Gradensi  Patriarch»  et  suft'raganeis  ejus.  Cer- 
tiorem  eum  reddit,  a  se  decretum  fuisse,  ne  clerici,  qui  sunt 
apud  Patriarcham  Constuntinopolitamtm ,  sacerdotia  amit- 
tant.  A.  d.  1205.  30  Mart 540 

CXLIV.  Sacramentum  canonieorum  deputatoruni  in  Ecciesia  patriarchali 

Constantinopolitana.  A.  d.  1205.  8  Mai 547 

CXLV.  Sacramentum  presbyteri  Theodi ,  eleeti  canonici  in  patriarchali 

Ecciesia  Constantinopolitana.  A.  d.  1203.  14  Mai 550 

CXLVI.  Thomas  Maurocenus,  Patriarcha  Constantinopolitanus,  Ecclesias 
Venetorum,  Constantinopoli  positas  et  Patriarch»  Gradensi  seu 
aliis  Pr»latis  Venetis  subjectas,  ab  omni  Patriarch»  Constanti- 
nopolitani  subjectione  exemptas  esse  declarat.  A.d.  1203.  15  Mai.    551 

CXLVII.  Innocentius  III  Constantinopoiitano  Imperator!.  Transmittit  ad 
Grcecos  Benedictum ,  tituli  sandte  Susannce  presbyterum 
Cardinalem,  apostolicce  Sedis  a  latere  Legafum,  illumque 

Imperatori  commendat.  A.  d.  1205.  13  Mai 533 

CXLVIII.  Innocentius  III  Archiepiscopis,  Episcopis  et  universis  Pr»latis  in 
Imperio  Constantinopoiitano  constitutis.  Mandat,  ut  Legattim 
Sedis  apostoliccB  benigne  recipiant  et  honorifiee  pertractent, 
ejusque  statuta  observent.  A.  d.  1203.  3Iai 530 

CXLIX.  Innocentius  III  Marchioni  Montisferrati.  Vt  Romanam  Ecclesiam 

diligat  et  honoret.  A.  d.  1203.  Mai 550 

CL.  Marchio  Montisferrati  Innocentio  III.  De  suo  erga  Ecclesiam 
Romanam  amore  et  obsequio  oratorem  ad  Papain  mittit,  et 
eum  de  rebus  apud  Constantinopolim  gestis  certiorem  facit. 

A.  d.  1203.  Mai 330 

CLL  Innocentius  III  ßenedicto,  tituli  sanct»  Susann»  presbytero 
Cardinali,  apostolie»  Sedis  Legato.  Induigetur ,  quod,  nisi 
Patriarcha  Constantinopolitanus  in  Ecciesia  Constantino- 
politana idoneos  viros  assumat,  ipse  viros  literatos  et  hone- 
sfos  instituat  in  dicta  Ecciesia,  prout  viderit  expedire. 
A.  d.  12U5.  20Mai 537 


WM  l'oNM't»  TIS. 

(  l.ll    Innooonlius  ill   universo  clero  et   populo  in  Christiano  eiercitu 

apiid  (onstantinopolim  oonstiluto.    A.  A.  i20ö.  Mai äoS 

('LIII.  Innoconlius  III  l'ulriari'luo  et  universo  elcro  Cünütaiitinopolitano. 

A.  d.  120o.  Mai 558 

CLIV.  Conllrmatio  fiMutorum  in&titu(oruin  per  Marinuiii  tiono,  l'oteslatom 

Constantinopolitunum.  A.  li.  1205.  2  Jim 55S 

CLV.  Iiinoooitliiis  III  Marclii.>ni  Monlisferrati.  l  t  dcffudat  ft  tucatur 
suhjugatiim  l'ünstanliuoftolilnnum  linfh  rinm,  donec  Papa 
ftierit  mdiut  itislnictus,  an  i</  iHJuria  f'iitril  foctinn. 
A.  a.  1203.  Sopt 501 

CI.VI.  Innocentius  III  Bi»net1io(o,  (ituli  sanol»  Susnnna»  presbytoro  Car- 
dinali, apostolioiv  Sedis  Lo^jato.  Lf  qiiosilaiii  ordiHatiotiis  in 
Ei'clesia  Constantinopolitntia  jii.rta  pacfiout's  factas  coufinnt't. 
A.  d.  1205.  Sopt 500 

CLVII.  Eleotio    Murini   Ciono   in    Potostateni   Constantiuopolilanum    post 

obituni  domini  Honrioi  Danduti.  .\.  d.  1205.  2  Sopt 5(U5 

CLVIII.  Innooonlius  III  Ttionuv.  I'atriaroluv  (.\^nstantinopolit.^no.  L't  Htti- 
rieiim.  cUriciitn,  im  eatwHiciim  EccUsitr  Ü.  Sophifr  recipi 
faciat.  A.  d.  1205.  7  Sept 50;) 

Cl.W.  Uofut.iliö    .M.irini    Oeno.    facta   commnni    Venetia»   do   Corfu    ot 

Ituraohio  et  aliis  loois  Imperii.  .\.  d.  1205.  Oct 500 

CL\.  l'ontirmatio  partitionis  per  dominum  llonrioum,  fratrem  Impera- 

toris  Conslantinopolitani,  et  .Marinum.  A.  d.  i205.  Oot 571 


LeOMS  V  IMP.  CHRYSOBULLICM  DE  RESTAUR.  S.  ZaCHARI.I:  MONAST.  VeNETO. 


I. 

leonis  y  Armenii  GraBcoram  Iinperatoris  chrysoballium  de  re^tanrando 
monasterio  S.  Zachariae  prophetae  in  civitate  Yenetiarani. 

A.  d.  814—820. 

Ipsnm    Imperatoris    chrysobullium    interiisse    videtur.     Quod    nos 
evulgamiis ,     est     decretum     Justiniani ,     Venetorum    Ducis    initio 
secull  IX  (827 — 829).    Hoc  primiis  edidit  Bozzoni  in  Silentio  di 
S.  Zaccaria  snodato  Venet.  1G78.  p.  44.  Ex  arcliivo  Veneto  repetiit 
Lebret  in  Gesch.  d.  Rep.  Venedig,  T.  I,  p.  148.  De  hoc  decreto  sive 
declaratione  Diicis  Veneti  ita  Andreas  Dandulus  in  chronico  (Murat. 
Scriptt.  rer.  Ital.  T.  XII,  p.  I6o):   Per  hos  dies  [circa  annum  814] 
Angelus  Dux ,  i'ir  cathoUcus,  a  Leone  Imperatore  suscepit  corpus 
sancti  Zacharke  prophetce  et  partem  ligni  crucis  et  imlumeiitorum 
Christi   et   mdtris  ejus  cum    plurimis    thesaiiris;   et    sub   sancti 
Zachurice  vocahulo,  non  procul  a  palatio  suo,  monasterium  fabri- 
cavit,  quod  rnonialium  esse  decrevit,  et  terms  et  aquas  sibi  coad- 
hcerentes  plcne  concessit,  et  reliquias  susceptus  in  eadeni  ecclesia 
deposuit.   Ad  quem  Dandiiii  lociim  ita  Muratorius  1.  c. :   „in  margine 
cod.  Ambi'os.  hsec  uotantur:   in  alio   eodice   sequuntur  haec   verba: 
sunt  aliqiii,  qui  non  ab  Angelo,  sed  a  Justiniano  reliquias  susceptas 
et  monasterium  aedificatum  scribunt.    Quibus  suffragatur  tenor  con- 
cessionis  factfe  dicto  monasterio,    hajus  tenoris  scilieet:    cognitum 
sit  Omnibus   Christianis  cett.,  ut  aiibi,   et  in  calce  Leonis  cett. 
Itaque  placuisse  videtur  monasterium  constructum   fuisse   de  bonis 
imperialibus  per  Justinianum   ducem-.     Et    btec  recte   Muratorius. 
Eiusdem  rei   mentio  facta   est  in  libro  singulari  ac  rarissimo : 
-Squitinio    della   liberta  Veneta.     Nel   quäle   si   adducono  anche  le 
raggioni  deH'Impero  Romano  sopra  la  cittä  et  signoria  di  Venetia.  Stam- 
pato  in  Mirandola,  appresso  Giouanni  Benincasa.  M.  DC.  XII  ~.  Ibi  p.  o2 
lisec  leguntur:  ...L'anno  820  fu  ucciso  Leone  Armeno  Imperator  di 
Constantinopoli.  A  tempo  di  costui,  e  di  espresso  suo  commandamento 
fu  fabricato  11  monasterio  di  S.  Zaccaria  in  Vinetia.  Sopra  che  si  legge, 

Fontes.  XII.  1 


2    Ij-.om.sV.  imp.  rnRV.soBii.MUM  dk  «estauh.  S.  Zach  ahm;  monast.  Veneto. 

come  aflinna  ii  Sansotiino,  commeltendo  pero  errore  nelli  aiini,  una 
atlostatioiic  srrilfa  in  Lati/io  dl  mano  drl  Dof/c  Glustiano  Partici- 
pado,  <'lio  pur  duura  osser  creiliila,  »lel  scguenlo  lenorc,  alteiiciidoci 
all.)  Iraslatioiie  di  esso  Sansoiiino.  iSia  voto  ä  ciascutio  Christiano 
et  fedclc  del  Santo  Romano  Imperio,  tanto  ä  coloro  che  sono  pre- 
senfi,  r/iinnfo  a  colnro  che  verranno  doppn  not.  cosi  Dofji  come 
Pafriarrhi,  VcscouL  et  altri  huomuii  pruicipali,  qnalmente  io  Giu- 
stiniitno  Ipafo  Imperiale  et  Doge  di  Vinetia,  per  revelatiojie  del 
Siijnor  nostro  onnipotcntc,  et  per  commandamento  del  Serenissimo 
Imperalnre  et  conseruatore  della  pace  di  lutlo  ii  mondo,  doppo 
molti  benefici  ä  noi  concessi,  feci  questo  moiiisterio  di  vergini  in 
Vinetia.  Secondo  che  esso  volle  si  edificasse  della  propria  Camera 
Imperiale  etc.  Quosta  scrittura  vola  aportamonte  gli  Dogi  nel  Registro 
delli  fodoli  dolf  Imperio,  et  essendo  di  inano  del  Doge,  che  coiifessa 
hauer  opeiato  per  commandamento  dell' Imperatore,  non  admette 
oppositione  ne  si  piio  impiastrare."  Egit  de  lioc  documenfo  nuperrime 
Romanin  in  stoiia  di  Venczia  I,  p.  102,  348. 

De  antiquiorihus  rebus  Yeneto-Grfccis,  sicuti  de  pristino  statu 
Venetorum  deque  rationibus,  quae  inter  eos  atque  alios  populos  prisco 
sevo  intercessere,  a  nobis  actum  est  in  praefatione.  Adde  Wilkenum 
in  Kreuzzüge  T.  II,  p,  186  sq.,  pag.  189  sq. 

Cognitum  sit  omnibus  Christi*)  et  sancti  Romani  imperii 
fidelibus,  tarn  presentibus,  quam  et  illis,  qui  post  nos  futuri 
erunt,  tarn  dueibus,  quam  patriarchis  atque  episcopis  seu  ceteris 
primatibus,  quia  ego*)  Justinianus,  imperialis  Ilypatus  et  Vene- 
tiarum  Dux,  per  revelationem  domini  nostri  omiiipotcntis  et 
jussione  domini  serenissimi  Imperatoris  seu  et  conservatoris 
totius  mundi,  Leonis,  post  multa  nol)is  beneticia  concessa  feci 
hoc  monasterium  virginum  hie  in  Venetia,  secundum  quod  ipse 
jussit  edificare  de  propria  camera  imperiali,  et  secundum  quod 
jussit  mihi  statim  cuncta  necessaria  auri  sive  argenti  dari^). 

Tunc  etiam  nobis  reliquias  sancti  Zaccariae  prophetae  et 
lignum   crucis    domini    atque   sanctse  Mariae  pannum   sive   de 


*)  Cliristianis  Mtirat. 
^)  qiii  ergo  Boz.  et  Lebr. 


■'')  dare  Lebr. 


VENETOnUM  LEGATIO  CoNSTANTINOPOLIN  MISSA.  3 

vestimentis  Salvatoris  et  alias  reliqiilas  Sanctorum  nobis  ad 
ecclesiam  saiictam  consecrandam  dari  fecit. 

Ad  neccessaria  hiijiis  operis  etiam  magistros  tribiiit,  iit  citiiis 
opus  explerent,  et  expleto  opere  eongregatio  sancta  ineessanter 
pro  saliite  serenissimi  Imperatoris  et  suorum  heredum  orarent. 

De  thesauro  vero ,  qiiod  manifestat  siia  carta  cum  literis 
aureis,  et  totum  donum,  quod  in  hoc  loco  ipse  transmissit,  in 
ipsa  caniera  salvum  esse  statuimus. 

Tarnen  ipsam  cartam  in  camera  nostri  palatii  volumus  ut 
semper  permaneat,  et  ut  non  valeat  aliquis  hoc  dicere,  quod 
illud  monasterium  sancti  Zaccarise  de  alicujus  thesauro  esset 
constructum,  nisi  de  sanctissimi  domini  nostri  Imperatoris 
Leonis. 

II. 
Venetorum  legatio  Constantinopolhi  missa. 

A.  d.  819  (?). 
Andreas  Dandulus  in  chronico  1.  1.  p.  164:  Hie  Dax 
(i.  e.  Angelus  Particiacus  seu  potius  Partecipazio)  cum 
diios  filios  liaberet,  lustbiianmn  Constantino polin  misit,  qid  ab  Im- 
peratore  Leone  rotive  susceptus,  honorem  Hypati  seu  imperialis 
Consulis  obtinuit.  Cfr,  Lebret  T.  I,  p.  137.  Marin  in  Storia  civile 
e  politica  del  commercio  de'  Veneziani,  T.  II,  p.  9. 

III. 

leo  V  Armenias  GraBcoram  Imperator  et  Dax  Tenetoram  sabditis  suis 
commerciam  Saracenoram  interdicont. 

A.  d.  814—820. 

De  bis  ita  Dandnlus  in  chronico  (Muratori  I.  e.  p.  167):  Hoc 
tempore  cum  contigisset,  loca  sancta,  quce  erant  Hierosolymis,  pro- 
fanari,  Leo  cum  filio,  Imperatores  augusti,  edictum  proposuerunt, 
ne  quis  in  Syriam  vel  Äegyptum  accedere  änderet;  quod  cathoUci 
Diices  Venetiarum  approbantes  subditis  suis  pariter  inhibuerunt. 

Quod  interdictuin  (ipsa  imperatorum  ducumque  decreta  non- 
dum  vidimus)  brevi  post  a  Venetis  negleetum  fuisse,  ex  eodem  Dan- 
dulo  1.  c.  p.  171,  apparet. 


4  VENETOnUM  I.KGATIO   CoNSTANTlNOPOMN  MISSA. 

IV. 
Yenelorum  logatio  Constantinopolin  missa. 

A.  (1.  821. 

Andreas  Dandnliis  in  chronico  p.  167.  ed.  cit. :  His  enim 
impcvin  siihfimnfh  (Michaele  et  Theophilo  a.  d.  821)  Duces  Vene- 
tiurum  AiKjelnm,  .Juntiniuni  natiim,  cid  nobilis  focmina,  Romana 
nomine,  nxor  erat,  legationis  causa  Constantinopolin  direxerunt. 
Cfr.  Lebret  T.  I,  p.  139.  Marin  T.  II,  p.  14. 

V. 

Impcratoris  .Tlichnclis  II  de  auxillo  in  Saraccoos  a  Ycnctis  prxstando 

rcqaisitio. 

A.  d.  828. 

Andreas  Dandulus  ed.  cit.  p.  170:  „Jvstinianns  Particiaciis 
(Partecipazio)  Du,v genitore  defuncto  sohis  dncavit  a.  d.  DCCCXXYII. 
Hie  DiLV  imperialis  Consid  ab  Imperatore  requlsitus  quasdam  belli- 
cosas  naves  contra  Saracenos,  qui  Siciliam  invaserant,  destinavit, 
quw  una  cum  Grwcorum  stolo  aemulos  suos  non  invenientes,  Venetias 
redierunt'' .  Etp.  172:  „rcquirente  denuo  Michaele  Imperatore  Duces 
naves  plurimas  hello  aptas  in  Siciliam  miserunt,  quce  aliquetn 
triumphum  minime  consequi  valuerunt".  Cfr.  Lebret  T.  I,  p.  141. 
Marin  T.  II,  p.  18.  Lebe  au  Histoire  du  Bas-Empire  par  Saint- 
Martin  T.  XIII,  p.  73—75. 

VI. 

Iniperatoris  Constantinopolitani  legatio  Venetias  missa. 

A.  (1.  840. 

Andreas  Dandulus  in  chronico  p.  175  ed.  cit.:  Per  hos  dies 
Theodosius  Patricias  Venetias  veniens  imperiali  nomine  Petrum 
(sc.  Trandonico)  Ducem  Spatarium  imperii  constituit,  et  Venetos 
requisicit,  nt  contra  Saracenos  apparatum  bellicum  mittere  veloci- 
ter  procurarent.  Cfr.  Lebret  T.  I,  p.  IGo.  Marin  T.  II,  p.  21. 
Lebeau  Histoire  du  Bas-Empire  par  Saint-Martin  T,  XIII, 
additions  p.  477. 


DeCRETUM  VeNETORUM  de  ABROGANDO  MANCIPIORÜM   COMMERCIO.  5 

VIL 

Decretum  Tenetorum  de  abrogando  mancipiorum  commercio. 

A.  d.  876. 

Andreas  Dandulus  in  chronico  1.  c.  p.  186:  Quo  tempore 
(Duce  Urso  Parlicipacio  I)  mercatores  Veneti  liicri  cupidi  a  piratis 
et  latruncidis  mancipia  comparabant,  et  transfretantes  de  eis  com- 
mercium faciebant.  Cui  manifesto  facinori  Duces  obviare  dispositi 
und  cum  clero  et  populo  Venetiarum  pie  decreverunt,  ne  quis  de 
mancipiis  commercium  faciat,  vel  in  navibus  recipia[n]t,  impo- 
nentes  graves  poeiias  contrafacie7itibiis. 

Plus  semel  hoc  decretum  postero  tempore  repetitum  fuisse, 
sequentium  documentorum  et  diplomatum  qusedam  demonstrant.  Vide 
nros.  XII,  XIII  Iiujus  Collectionis. 

VIII. 
Venetoram  legatio  Constantinopolin  missa. 

A.  d.  912. 
Andreas  Dandulus  in  chronico  p.  198  ed.  cit. :  Ursus  Par- 
ticiacus  secundus  laudatur  Dux  anno  domini  DCCCCXII.  Hie  .  . 
filium  suum  Petrum  ConstantinopoUm  destinavit,  qui  cum  hoiiore 
siisceptus,  ex  imperinli  mu7iificentia  Protospatarius  factus  aliisque 
receptis  donis,  repatriare  disposuit.  Cfr.  L  ehret  T.  I,  p.  188. 
Marin  T.  II,  p.  15. 

IX. 

Teuetoram  legatio  Constantinopoliii  missa. 

A.  d.  933. 
Andreas  Dandulus  in  chronico  p.  201  ed.  cit.:  Petrus  Can- 
dianus  secundus  Dux  elevatus  est  anno  domini  DCCCCXXXII  .  . 
Iste  Dux  illico  filium  suum  sibi  ceqiiivocum  ConstantinopoUm  dele- 
gai'it,  et  ex  imperiali  liberalitate  sedem  Protospatarii  cum  donis 
pluribus  obtinuit.  Cfr.  L  ehr  et  T.  I,  p.  191.  Marin  T.  II,  p.  153. 

X. 

Pactum  JnstiDopolitannm. 

A.  d.  932,  die  14.  m.  Jan. 
Liber  Albus  fol.  260.    Cod.  Trevisan.  S.  Marci  fol.  49.   Edidit 
Carli  in  Antichitä  Italiche.  Appendici,  p.  13,  e  cod.  Trevisaneo;  cfr. 


6  Pactum  Justinopomtanum. 

ciiikIcim  T.  IV,  I».  IIJO.  Postca  Lehret  I,  p.  103,  qui  diploma  ipsum 
inspexil.  enioiuhitius,  omissis  laiiieii  tcstiuin  iioniiiiihus.  Primus  lioc 
|iiH'liiiii  iiieiuoral  Dan  du  Ins  chron.  p.  202  ed.  Muratorii  his  verbis: 
per  iilrni  Icnipiis  Audcbertiis  locopositus  et  Joannes  scavinus, 
Faragavius  advocatus  tolius  popuU  civitatis  Justinopolis,  huic  Duci 
(Pelro  Caudiano  II)  urhem  suam  fmleratam  et  censunlem  exhihue- 
runt,  pvowillriifoi  unaquotjue  anno  dare  cenlum  aniphoras  vini,  et 
Venetos  in  toto  districtu  suo  defendcre  et  conscrvare. 

Excerpsit  suo  inoro  hoc  pactum  Marin  T.  II,  p.  IKO. 

In  nomine  doniini  nostri  Yhesu  Christi.  Regnante  domino 
nostro  IIiip:one')  serenissimo  rege,  anno  VI  die  XIIII  mensis 
Januarii,  indiclione  V.   Actum  in  civitate  Justinopoli. 

Opera  earitatis  et  friictus  optime  voluntatis  semper  animum 
ad  retributionem")  sibi  (et)  obsequiuni  debet  accendere,  maxime 
erga  eos,  qui  gratuitum  semper  et  salutis  impendunt  auxilium. 
Ideoque,  quia  divina  gratia  inspirante  vos  dominus  Petrus,  im- 
perialis  Protospatarius  etgloriosus  Veneticorum  Dux,  filius  Petro 
Duci  Candiano^),  omnibus  vestris  tem])oribiis  et  usque  ad  pre- 
sens  populum  civitali  nostre  suprascripte  Justinopolim*)  mente 
benivola  protexistis,  et  de  nostra  salvatione  curam  semper  tan- 
quam  pastor  optimus  habuistis,  et  deambulavimus  semper  cum 
securitate  et  pace  per  vestros  fines,  nullumque  gravamen  nee 
violentiam  ibi  perpessi  sumus:  jam  antea  de  vestris  debuimus 
cogitare  honoribus,  sed  per  nostra  negligentia  hoc  remansit^). 

Nunc  igitur,  quamvis  tarde,  previdimus  omnes  de  civitate 
predicta  nostra  optima  voluntate,  nuUa  interveniente  violentia 
neque  districtione,  et  nemine  umquam  cogente  aut  suadente, 
set  leto  corde  et  animo,    ut  juxta   cpiod   possumus*'}  vel  de 


*)  ügone  Lebret.  '*)  civitatis  ii.  s.  Justinopolis 

-)  e  rc  tr  ibu  t  ione  .  . .  0  bs.  Carli,  ■  Carli  et  Lebr. 

Lebret.  I      ^)  rem.  hoc  Carli  et  Lebr. 
^)  Petri  Ducis  Candiani  Carli  *)  possemus  Carli  et  Lebr. 

et  Lebr.  i 


Pactum  Justinopolitanum.  7 

fructibus  terre  nostre  vicem  glorie  vestre*)  recompensemus,  et 
honorem  in  aliquo  impendamus. 

Quapropter  nos  quidem  Auäehertus  locoposltus  et  Johan- 
nes scavinus,  Faragarias  advoeatus  tocius  populi,  Andreas 
scavinus,  filius  Concordi,  Petrus  scavinus  de  Johannone,  Domi- 
nicus  scavinus  de  Anastasia,  Amelgericns,  ßladericus'},  Petrus 
de  Barato7iio^},  Dominicus  Veneticus,  Johannes  fdius  Gisel- 
pergi^  Dominicus  filius  Felici  de  Baratonnio^),  Johannes  de 
Justane^},  Folcardiis*^},  Johannes  de  Magnane,  Leo  frater 
ejus,  Petrus  de  Dignane^),  Johannes  Camponago^},  Vitalis 
frater  ejus,  Sabbat imis,  filius  Vitali  Carsanino^^^  cum  consensu 
tocius  populi  nostri  et  nostra  spontanea  voluntate  legationis 
istius  causa  ad  vestram  presentiam  venimus,  promittentes,  nos 
vobis  per  omnem  annum,  usquedum  in  hoc  seculo  vixeritis,  nos 
omnes  suprascripti,  insimul  cum  populo,  honoris  causa  donare*^) 
vini  boni*^)  anphoras  centum  per  tempus  vindemie,  sive  de 
nostro,  sive  de  populi  parte,  vel  quocunque  modo  potuerimus, 
ita  ut  nulla  inde  in  nobis*^)  sit  negligentia. 

Et  hoc  liberare  promittimus  infra  dies  decem'^),  quoniam 
justum  et  rectum**),  propter  quod  multam  benignitatem  et  omnem 
bonitatem  circa  nos  semper  inpenditis. 

Quodsi  hoc  observare  neglexerimus,  et  diebus  vite  vestre  *') 
ipsum  vinum  vobis  singulos  annos  per  tempus  vindemie  non 
dederimus,  duplum  vobis  dare  promittimus. 


')  nostrae  Carli  et  Lebr. 

^)  M  a  n  d  e  r  i  c  u  s  Carli  et  Lebr. 

^)  Barantonio  Carli  et  Lebr. 

*)  Baratomnio  Carli. 

^)  Justanne  Carli. 

^)  Folchardus  Carli. 

')  Dignogne  Carli. 

^)  Camponego  Carli. 


^)   Vitalis   Carsannino  Carli. 
^•*)  dare  Lebret. 
^•)  vinum   bonum  Carli  et  Lebr. 
*'~)  inde  nobis  Carli. 
*3)  deeem  dies  Carli  et  Lebr. 
**)  rectum  est  Carli  et  Lehr. 
*^)  nostre  L.  A. 


f^  Pactum  Jlstinopolitanum. 

Idooqiie  proniiltei»tes  promittlniiis,  iit  semper  vesfrum 
|)(iptiliiii)  siilvsirc  ol  (lefcnsare  (lel)eiiimis  a  cunctis  a(lver.sitatil)iis, 
ila  ut  millas  ab  aliqiio  lesioiies  ')  vel  forcias  patiaiitur. 

Et  quicquid  de  nohis  vel  populo  nostro  aliquod  debitum 
trahere  debet  vel  inantea  vestri  [eis]  ^)  suam  crediderint  causam, 
sine  intermissione  liberare  debeanius. 

Qiiodsi  ex  nobis  hoc  aliqiiis  nou  observaverimus,  componi') 
promittiinus  aiirl  libras  V. 

Anlho*),  fdius  Johanni  de  Melinda,  consentiens. 

Benedictiis,  gener  Johannaceni  ^),  consentiens. 

Andreas,  cognatus  ejus,  consentiens. 

Benedictus,  fdius  Petro  de  Uualti-an  *'),  consentiens. 

Maurici  de  Justino,  consentiens. 

Sergius,  fdius  Giselbergi,  consentiens. 

Benedictus,  nepos  Fuscani^),  consentiens. 

Sergius,  filius  Natalie^),  consentiens. 

Martinus,  fdius  Vitali  de  Petro  ^),  consentiens. 

Altercarius  consentiens. 

Johannes,  g-ener  Petronie  de  Senatore,  consentiens. 

Johannes,  gener  Manno,  consentiens. 

Abo^"),  fdius  Goderam^*),  consentiens. 

Johannes,  fdius  Teupaldo,  consentiens. 

Jul)ianus,  fdius  Martino  de  Justino,  consentiens. 

Ursus  de  Bonane*^)  consentiens. 

Johannaci,  fdius  Passivo*^),  consentiens. 

Johannes,  filius  Felicitati**)  de  Melinda,  consentiens. 


^)  nuUam  —  laesionem  Carli  et 

Lebr. 
^)  vestri  suam  Carli  et  Lebr. 
^)componere  Carli  et  Lebr, 
*)  Antonius   Carli. 
^)  Joanno  ni  Carli. 
«)  M  a  b  r  a  Carli. 
■')  F  ulgbani  Carli. 


^)  N  a  t  a  1  i  s  Carli. 

3)  fil.  Vitalis  Carli. 
1")  Ato  Carli. 

*')  Godertini  Carli ;  an  Goderami? 
*-)  Bonnane  Carli. 
*')  Joanna  7. zi  fil.  Passivi  Carli. 
^'*)  Feliciani  Carli. 


Pactum  Justinopolitanum. 


9 


Martiniis,  filliis  Gregori,  consentiens. 

Audebertus,  gener  Johannani  de  Pingueiito  ^) ,  consentiens. 

Johannes,  filius  Theodosie^},  consentiens. 

Dominicus,  filius  Gaipergani^),  consentiens. 

Dominicas,  filius  Heleni*),  consentiens. 

Acursus''),  et  frater  ejus  Folcardo,  consentiens. 

Dominicus  de  Limperga*^)  consentiens. 

Latinus  consentiens. 

Johannes  de  Serragogutia '^J  consentiens. 

Teuden'). 

Ursus  Citula. 

Martinus  Cabacurdo. 

Dominicus  Vitalis  de  Rebraciadino^). 

Ursus  Glutiliii'). 

Johannaci  de  Alfigunda"). 

Dominicus  de  Histria  Ciontariautusi''), 

Petrus,  filius  Petro  Juventino. 

Dominatrino. 

Daniel  ministerlalis. 

Georgius  de  Armentressa*^)  de  Insula. 

Acius**)  Lucianus. 

Bonellus'O- 
Dominicus,  frater  ejus. 

Laurentius  de  Calcariola. 

Mauricius. 


*)  J  0  a  n  n  a  z  z  i  d  e  P  i  a  g  n  i  m  0  Carli. 

3)  Theodosii  Carli. 

*)  Gasp  ergani  Carli. 

*)Haleni  Carli. 

^)Accius     frater     Folehardi 

Carli. 
®)  Lipo  rga  Carli. 
'')  Settagogutia  Carli. 


^)  Teudericus  Carli. 
^)  Rabtuzadino  Carli. 

10)  Gutillus  Carli. 

11)  Jonazzi  Carli. 

i~)  Ciontori  Antici  Carli. 
1^)  A  r  m  e  n  u  s  a  Carli. 
1*)  Accius  Carli. 
15)  Bonetus  Carli. 


10 


Pactum  Justinopolitanum. 


S((  r;iinis  de  Canneto*). 
|{(tii;il(ltis.  liliiis  Teii(Iereni^). 

I{;ivi'imayo  ^). 

Vilalis  Ca|)ii(l. 

Dinio. 

Decrilisiano*). 

Rotecausus. 

Jüliannes  Scitodera"). 

Lubueius. 

.lohaiiiies.  frator  ejus"). 

Jüliaunos  de  Honutulo'). 

Dominicus,  fdiiis  Marciano  de  Lupardo. 

Barantinus  et 

Augustus  de  Montanario^). 

Ego   Georgius^),  dyaconus  et  notarius,  per  consensu 
populoriini  scripsi  atque  firmavl. 

XI. 
Pactum  Jusfinopolitanam. 

A.  (1.  1)33,  d.  12.  ni.  Martii. 

Liber  Albus  fol.  261  v.  Cod.  Trevisan.  S.  Marci  fol.  50.  Edidit 
Lünig  in  cod.  Italiae  diplom.  II,  1946;  Carli  Append.  p.  19  sq.  e 
codice  Trevisaneo.  Cfr.  euiidem  T.  IV,  p.  136  sq.  Nuper  videbis 
hoc  diploma  repetitum  apud  Eomcmmum,  storia  documentata  di 
Venezia  I,  p.  367.  sqq. 

Dandulus  chron.  p.  202  ed.  Muratori:  His  diebiis  cum  Win- 
therius,  Marchio  Istrice,  insolitas  cxactiones  ab  liominibus  Vene- 
tiarum  extorqueret,  et  incolis  in  eorum  possessionibus  degentibus 


^)  Cannevo  Carli. 

~}  Tc  u(l  oren  i  Carli. 

"')  Bon.  Ravennate  Carli. 

*)  Vit.  Ca  p.  du  eis  deCulisiano 

Carli. 
*)I{oncansus     Joann.     Jerto- 

de tta  Carli. 


^)  L  iibri  tili  s,  Joli.  fr.  eius  Carli. 

')  Bonnisilio  Carli. 

*)   B  a  r  a  n  t  i  u  s  A.  d  e  M  0  n  t  e  n  a  r  i  0 

Carli. 
")  Gregorius  Carli. 


Pactum  Justinopolitanum.  1 1 

collectas  et  angarias  imponeret,  et  Venetis  iura  petentihus  denegaret 
iustitiam;  ideo  contra  cum  et  subditos  suos  Dux  (i.  e.  Petrus  Can- 
dianus  II)  saluherrimum  sancicit  edictum,  inhibens  Venetis,  ne  in 
Istriam  pergerent,  et  Istriensibus,  ne  Venetias  accedere  auderetit, 
quod  t andern  Dux  rcmovit  precibus  delenitus  Marinl,  Patriarchos 
Gradensis,  qiu  supplicatione  Marchionis  et  popuU  Istrice  se  media- 
torem  opposuit,  promitterdibus  Ulis  Duci,  Venetos  et  eorum  bona 
in  siio  districtu  conservare,  et  insolitas  exactiones  removere,  et  si 
iussio  regalis  advenerit,  ut  contra  Venetos  aliquid  mali  agatur,  eos 
prievisos  r edder e,  ne  quid  damni  in  personis  vel  rebus  suis  pati 
valeant.  Cfr.  Lebret  T.  I,  p.  194.  Marin  T.  II,  p.  ISl  et  180. 
Verba  diplomatis  misere  eorrupta  comesCarli  ssepiuseule  eniendavit, 
e  conjectura,  ut  videtur.  Nos  manum  medicain  rarius  admovimus, 
quum  barbara  illa  Latiiife  et  Italiea^  linguse  mixtura,  cujus  formam  hoc 
seculi  decimi  monumentum  prte  se  fert,  originaria  fuisse  potuerit. 
Antecedens  tarnen  diploma  Istriense,  eodeni  tempore  conceptum, 
mendis  multo  rarioribus  foedatur. 

In  nomine  domini  nostri  Yliesu  Cristi.  Regnante  domino 
nostro  Ugone,  serenissimo  ^)  rege,  anno  septimo,  Lothario  filio 
ejus  in  dei  autem  nomine  regnante  anno  secundo,  die  duode- 
cimo,  mense  Marcio,  indictione  sexta.  Actum  Rivoalto. 

Cum  nos  Uuintherius  et  homines  nostri  invasimus  res  proprie- 
tatum  de  patriarchatu  vestro  Gradense  sancti  Hermaeore'), 
quas  in  finibus  Polane  et  Ystrie  habet,  et  similiter  res  palatii 
vestri  Veneciarum  et  de  episcopatibus^)  Veneciarum,  quos  ipse 
palatius  et  sui  episcopati  in  Pola  et  in  omnibus  finibus  Hystrie 
habent,  et  debita,  quae  Hystrienses  ad  Veneticos  solvere  debe- 
bant,  detinebamus,  ut  justitias  minime  invenire  poterant  Vene- 
tici,  et  suprapositas  eis  per  eivitates  imponebamus,  etiam  [et]*) 
naves  eorum  comprehendimus  et  depredavimus  et  homicidia  in 
Veneticos  fecimus  (unde  maxima  litis ^)  inter  nos  et  Veneticos 
adcrevit);  propter  hoc  malum,  quod  in  Veneticos  exercuimus, 


*)  sanctissimo  Carli. 
^)  Hermagorse  Carli. 
^)  episcopatu  Carli. 


*)  om.  Carli,  bene. 
5)  1  i  s  Carli.   Est  illa  quoque  forma 
iusta. 


12  Pacti'm  Justinopomtanum. 

(Idiiiiiiiis  Petrus,  gloriosus  Dux  Veneticorum,  precepit,  ut  nulliis 
VcMclirus  Ystriam')  pc'r«>^eret,  nee  YstriensesVenetias  advenirent. 

Iloe  videntes  nos  Uuintlierius  ]\hirchio  missos  dlreximus 
ad  doiiiiiuim  Marinvim  Patriareham,  ut  pro  dei  omnipotentis 
amore  intennitteret  se  ad  dominum  Petrum,  eminentissimum 
Ducein,  ut  pax  eumnol)Isetcumnostropopulo  esset'),  etnegocia 
Vcnetici  cum  Ystriensibus  exercere[/;]t,  sicut  sollti  fuerant 
faeere.  Tunc  predictus  dominus  Marinus,  Patriarcha  egregius, 
exiit  a  sua  eivitate  Gradense,  venitque  ad  suum  Seniorem,  domi- 
num Petrum,  eminentissimum  Ducem,  et  admonuit^)  eum,  ut 
pro  Christi  amore  pacem  faeeret,  et  malum  pro  malo  non 
redderet,  sed,  qui  in  eontra*)  legem  factum  haberet,  seeundum 
sententiam  pacti^)  emendaret. 

Ad  hec  monita  mente  domini  Petri  piissimi  et  gloriosissimi 
Dueis  eompuncta  condoluit.  Unde  ipse  denique  dominus  Petrus 
Dux  amonitus  divina  et  apostolica  preeepta,  et*')  devocione(m)  ac 
promissione(??i)  Ilystriensium  esse  devota(m),  per  haue  cartam 
mia.  mia.')  et  per  sanetas  dei  ecciesias,  et  pauperibus  Christi 
ad  pacem  et  concordiam  sua(m)  mente(w?)  reduxit,  et  omne malum, 
quod  contra  suos  Ystrienses  degerunt,  pro  divino  amore  reliquit. 

Ideo  ego  Uuinterius  Marchio,  una  cum  Johanne  episcopo 
urbis  Polane  et  cum  ceteris  Ilystriensium  episcopis  et  cum 
omni  populo  Ystriense  prona  mente  et  spontanea  voluntate  pro- 
mittentes  promittimus,  ut'*^)  amodo  et  deinceps  in  nullas  pro- 
prietates  de  vestro  patriarchatu  Gradense  sancti  Hermagore, 
nee  de  illas  de  vestro  palacio,  nee  de  cunctas  res  sanctarum 
ecclesiarum  dei,  quas  in  vestros  episcopatosVenecie^)  pertinet, 


^)  YstrieLA;  Istr  i  am  Carli. 
-)  pacem  .  .  .  faceret  Carli. 
^)  amo  vit  codex;  admorni  i  t Carli. 
*)  quod  contra  Carli. 
^)  In  LA  coinpendiuni  anceps,  s  c  i  r  e 
parti  Carli. 


8)  in  div.  Carli. 
'')  misericordia  molus  Carli. 
S)    et  Carli. 

^)  vestro    episeopatu    Venet. 
Carli. 


Pactum  Justinopolitanum. 


13 


in  totis  finibiis  Polane  et  Ystrie,  quas  ille  et  Venetici  ubi- 
cumque  habere  et  possidere  visi  sunt  in  finibus  Ystrie,  niillo 
unquam  tempore  nos  in  eas  intromittere,  nee  in  aliquot^)  oceii- 
pare  debeamus;  sed  semper  in  suo  statu  et  in  vestra  domina- 
tione  manere  debeant,  ita  ut  non  per  nos,  neque  per  sumissa 
[a]  persona")  ab  aliquo  mali  patiantur,  set  semper  ab  omnibus 
nostris,  qui  sub  nostra  potestate  deg-unt,  defense  ipse  proprie- 
tates  et  homines  vestros^)  maneant,  et  vestra  dominatio  per 
vestros*)  fideles  in^)  ipsos  colonos  discurrat. 

Simili  modo  promittimus^)  de  omne  debitum,  quodYstrien- 
ses  a[d]  Veneticos')  solvere  debent,  annnatim  justitias  faciamus^). 

Itemque^)  promittimus  de  omnes  suprapositas,  quas"^)  facte 
fuerunt,  ut  in  eternum  non  rememorentur^'),  sed  secundum  anti- 
quam  consuetudinem  per  unamquamque  personam*')  ripatica  et 
tholonea  solvantur,  ita  ut  amplius  eis  non  imponantur. 

Iterumque*^)  promittimus,  ut  nullo  umquam  tempore  cum 
nostre  naves  super  vestre**)  in  contrarium  ire  non  debeamus, 
ut*'')  vestri  Venetici  mala  patiantur,  sed  omni  tempore  in  paee 
et  caritate**')  ab  invicem  vobiscum  manere  debeamus,  ut*^) 
omnem  legem  et  justitiam  a^^)  vestris  Veneticis  observare 
promittimus. 

Super  hec^^)  autem  pollicemur,  ut,  si  jussio  regis  venerat^"), 
ut  contra  Veneticos  aliquid  mali  agant'*),  primitus,   cum  nos 


^)  aliquo  Carli,  bene. 

")  sumissa m  persona m  Carli. 

^)  vestri  Carli,  recte. 

*)  nostros  Carli. 

^)  e  t  i  p  s.  Carli. 

")  promittentes   prom.    quod 

omne  d  e  b.  Carli. 
')  Veneticis  Carli. 
^)  faeere  debeamus  Carli. 
^)  usque  Carli. 
'")  qua  e  Carli,  bene. 
*^)  non   inde  memoretur   Carli. 


*~)  p  r  0     u  n  a  q  u  a  q  u  e     e  i  v  i  t  a  t  e 

ripat.  Carli. 
^')  Itemque  Carli,  bene. 
**)  vestris  Carli. 
15)  ne  Carli. 
1")  t  e  m  p.  s  y  n  c  e  r  e  et  cum  c  a  r. 

Carli. 
1^)  et  Carli. 
*^)  a  om.  Carli. 
19)  hoc  Carli. 
"••)  venerit  Carli. 
~^)  aliquod  ni.  ajifatur  Carli. 


14  Pactum  Jüstinopomtanum. 

polueriinus,  selre  eos  faciamus^),  ut  illesi  ad  suam  patrlam 
revertantur. 

Hec^)  inviolahillter  observare  promittimus  nos  cum  nostris 
succc'ssoribiis  et  proliercdibiis"'). 

(Juodsi  (piOL'uiuque  tempore  per  vim  res')  proprietatum^) 
de  vestro  patriarcliatu  (Jradense  sancti  Ilermagore  aut  de  palatio 
vestro  aut  de  sanetarum  ecelesiarum  vestrarum  dei*^)  aut  de 
veslris  (idelibus  invadere  presumpserimus,  ineurramus  in  ira') 
omnipotentis  dei  et  sanctorum  eius,  quorum  res  invadere  pre- 
sumpserimus. 

Et  insuper  componere  promittimus  cum  nostris  heredibus 
vobis  et  in  palatio  vestro  auro  fuivo  libras  centum,  medietatem, 
cuique^)  forcia  facta  fuerit,  et  medietatem  palatio  regis  Italico 
regno  presidenti. 

Et  hec  promissionis  carta  maneat  in  sua  firmitate.  Quam^) 
vero  cartam  repromissionis  tradidimus  scribendam  Georgio 
dyacono  et  notario  de  civitate  Justinopolim. 

Acta  vero  Rwoalio.  Signum  manus  domino  Uuinterio*") 
Marcbioni,  qui  hoc  tieri  rogavit, 

-j-  Ego  Johannes  episcopus  Polane  ecclesie  mmss. 

Ego  Firminus  episcopus  mmss. 

Signum  manus  Rocioni  de  civitate  Polana  ad  omnia  consent. 

Signum  meum  Amantino'*),  fd.  Constantino,  cons. 

Ego  Adebertus'')  locopositus  de  civitate  Justinopolim  cons. 

Signum  meum  Leoni,  fdii  Passivo,  cons. 

Signum  meum  Dominico,  locoposito  de  Trigeste,  cons. 

Signum  meum  Johanni,  fdii  Olive  de  Trigeste. 


')  faciemus  Carli. 

2)  et  hoc  Carli. 

••)  ac  heredibus  ac  proh.  Carli 

*)  nos  Carli. 

*)  Proprietäten!  Carli. 

")  om.  Carli. 


')  iram  Carli. 

**)  c  u  i  Carli. 

")  ha  nc  Carli. 
lö)  Winke  hcrii  Carli. 
^^)  S.  manus  Martini  fil.    Carli. 
*'-)  Andebertus  Carli. 


Pactum  Justinopolitanum. 


15 


Signum  meum  Andreade  *)  seavino,  filio  D.ominico  Pepolo  ^) 
de  Tergeste. 

Signum  meum  Dominico,  filio  Olie^)  de  Castro  Mugla  eons. 

Signum  meum  Juliano  de  Mugla  eons. 

Signum  meum  Venerio  de  Augusto  de  Castro  Pirano*)  eons. 

Signum  meum  Felix,  filii  Ravenni  de  Piriano")  eons. 

Signum  meum  Dominico  seavino  de  Anastasia  eons. 

Signum  meum  Mauroceni,  filii  Mam'oeeni '')  de  Justino  eons. 

Signum  meum  Johanni  de  Justane'^)  eons. 

Signum  meum  Andreati ^),  fratri  domino  Johanni  episcopo 
eons. 

Signum  meum  Lamberto^),  cui  cognomento  Populino*"), 
eons. 

Ego  Georgius,  dyaconus  et  notarius  de  civitate  Justinopo- 
lim,  ex  jussione  domini  Uuinterii,  Marchionis,  lianc  repromis- 
sionis  cartam  scripsi,  complevi  atque  firmavi. 
De  civitate  Pola^^)  juret*') 

Rocius. 

Amantinus^^). 

Leo,  filius  Passivo  et  Johannes  Basiliacus  de  Parentio. 

Leo  de  Huualteramo. 

Dominico  de  Juuentino. 

Odelricus. 

Theodorus,  tribunus. 
De  Civitate  Nova: 

Leonianus  et  Johannes,  cognatus  Formino,  episcopo. 


*)  Anderadi  Carli. 

^)  Domini  ci   Pepolo  Carli. 

3)  Oliva?  Carli. 

*)  Piriano  Carli. 

^)  Pirano  Carli. 

^)  s.m.  Maurocini  de  Just.  Carli. 

')  Ju  st  inop.  Carli. 


^)  Anderadi  Carli. 

9)  Uberti  Carli. 

10)  Pepulino  Carli. 

1')  Pol»  Carli. 

1-)  sunt  Carli. 

1^)  Roneius      Mantinus     Trev. 
Rocius,  Martinus  Carli. 


Ifi 


Pactum  Justcnopomtanum. 


De  Pirnno: 
Felix  scavinus. 
Andreas  Justulago. 
Crissus*). 
Ansaldiis. 

De  ci  vi  täte  Capras: 
Aiuliuertus'),  locopositus. 
Andreas  Aquabeotus'*). 
Dominiciis  de  Anastasia. 
Petrus  de  Janane*). 

De  MufiJa: 
Venerius  Boncidimis^). 
Dominicus  de  üliuancius*^). 

De  Trigeste: 
Dominicus,  locopositus,  filius  Senadri. 
Andreas,  fdius  Dominico  Pepolo. 
Johannes  de  Solivo  Rothicherius^). 

XII. 

Dccretuiii  Ycnctorom  de  ubrogando  inancipioruin  comniercio. 

A.  d.  945.  Jun. 

In  codicc  Latino  S.  Marci  class.  XIV.  cod.  XXXIX.  Nro.  1  de 
pacto  anni  960  liaec  Icguntur: 

„94Ö.  Ging.  Giovanni  Molino  sottoscrive  con  altridel  cons.  del 
comun  di  Venetia  un  decreto,  che  proibisce  la  mercantia  de  sciavi 
et  il  portar  lettere  hincinde  di  Levante  in  Ponente  senza  il  Pub. 
co)isenso." 

HsBC  inscriptio,  quamquam  proprie  ad  sequens  documentum  per- 
tinet,  tarnen  nobis  et  alterum  indieare  visa  est;  simul  etiam  ratio 
temporuni,  qiuc  in  pacfo  anni  900  ofTertur,  minima  convenit.  Illic 
enim  ab  initio  hiec  ieguntur:    „in  nomine  domini  etc.  Imperaiite 


*)  Riss  US  Carli. 
^)  Andibertus  Trev.  et  Carli. 
^)  Aquabreolus  Carli. 
*)  Zunani  Carli. 


^)  Guzolinus  Carli. 

^)  de  Oliva  Antius  Carli. 

')  Olivo  Rosiderius  Carli. 


Decretuh  Venetorum  de  abrogando  mancipiorum  commercio.       1  7 

domino  Romano,  gloriosissimo  Imperatore,  anno  auteni  imperii  eins 
XXIIII,  mense  Junü,  iniUctione  III,  Rivoalto,  in  curte  palatii"'  etc. 

In  liis  plura  offensiii  sunt,  aut  certe  dubitationem  movent.  Constat 
nimirum  ex  ipso  diplomatis  tenore,  deeretum  hoc  de  commercio  man- 
cipiorum pronuntiatum  fuisse  a  duce  Petro  Candiano  IV,  qui  prsefuit 
Venetis  inde  ab  959  usque  976;  et  quia  indictio  tertia  nobis  annum 
p.  Chr.  960  suggerit,  non  possumus,  quin  huic  ipsi  Candiano  statutum 
assignemus;  idque  etiam  priores  scriptores  fere  constanter  secuti 
sunt.  At  huic  pacto  non  quadrat  annus  imperii  Romani  vigesimus 
quartus.  Regnabat  tum  quidem  Romanus  II  anno,  ex  quo  solus  imperita- 
bat,  secundo  (959 — 963) ;  de  Romano  I  cognomine  Lecapeni  hoc  loco 
non  potest  cogitari,  qui  inde  a  919 — 944  gubernacula  tenuerat. 
Rectius  apud  Ughellum  et  in  cod.  Trevisaneo,  item  apud  Dandulum 
in  chronico  p.  206  annus  traditur  decimus  quartus:  Romanus  scilicei 
a  patre  vivo  iam  coronatus  fuit,  uti  refert  idem  Dandulus  1.  1.  p.  204: 
„eodem  tempore  Constantinus  Imperator  Constantinopolitanus 
Romanum  filium  suum  consortem  sibi  coronari  fecit;"'  id  vero 
factum  a.  948.  Paululum  igitur  aberravit  chronista,  quum  deeretum 
Candiani  IV  decimo  quarto  anno  Romani  coronati  ascriberet,  non,  ut 
par  erat,  decimo  tertio. 

Simul  autem  non  omnino  absonum  est,  etiam  anno  945  simile 
deeretum,  etiamsi  minus  distinctum,  apud  Venetos  factum  et  promul- 
gatum  fuisse.  Idcirco  nostrse  CoUectioni  et  hoc  pactum  inseruimus, 
non  litigantes,  si  quis  contenderit,  proximi  cycli  indictionem  tertiam, 
quse  in  annum  945  caderet,  ad  errorem  deduxisse  cancellariam. 

XIII. 
Deeretum  Tenetorum  de  abrogaudo  mancipiorum  commercio. 

A.  d.  960,  m.  Junio. 

Cod.  Lat.  S.  Marci  class.  XIV.  cod.  XXXIX.  Nro.  1.  Cod.  ex  Trevis. 
S.  Marci  fol.  56.  Edidit  L  ü  n  i  g  in  cod.  Ital.  dipl.  IV,  1 522 ;  U  g  h  e  II  iin 
Italia  Sacra  T.  V,  p.  1210,  ed.  II.  Coleti;  ubi  hsec  prsemittuntur:  Petrus 
episcopus,  natione  Venetiis,  ex  patre  Theodosio  Marturio ,  scdit 
annos  8  ex  Dandulo,  ab  anno  videlicet  9öö  ad  annum  964.  Subscripsit 
anno  960  decreto,  quod  Petrus  Dux  edidit  de  mancipüs  Christianis 
et  delatione  epistolarum ,  quos  ab  Italis  seu  Alemannis  mitterentur 
Grcecis  vel  eorum  Imperatoribus.  Extat  documcntum,  quod  innuit 
JDandidus,  exscriptum  in  scepe  lauduto  Trivisaneo  codice,  mendose 

Fontes.  XII.  2 


1  (S       Dkciif.tum  Vkm:toiu".m  i>i:  arkogando  mancipiohum  coMMERCro. 

t/iiii/cni  et  covni })!(',  in  liiinc  mndum  cett.  —  De  Veneto  Domenico 
Tn'iusa/ii,  a  (luo  tum  codex  sii|>ra  nutatus  Trevis.,  tum  alii  iiomen 
traxore,  vide  ininnii  Iter  llalicmn  T.  1,  p.  127;  T.  IV,  p.  186. 
Hepetiit  iiiiper  hoc  decretum  e  cod.  Trevis.  H  oni  a  n  i  n  I.  I.  p.  370  sqq. 

De  (leeret.)  auni  960  ita  Dandiilus  1.  c.  p.  206:  Anno  XIV 
Itonin/n  fnipcniforia.  indictlone  III,  isle  Dn.u  [Petrus  Caudiauus  IV^] 
cum  Buna  Pith-iurchu,  Pctro  rpiscopo  O/irolense,  Joanne  episcopo 
Torcellano  et  ceteris  episcopis,  clero  ac  populo  Veneto  decretum 
ab  Ursone  Diice  condltum  renovantes  saniere,  inhibentes  commer- 
cium de  mancipiis  Christianis  et  delationem  epistolarum ,  quce  ab 
Ifa/icis  seu  Alemannis  mitterentur  Graicis  vel  eorum  Imperatori, 
infligentes  contrafacientibus  ijoenam  spiritualem  et  temporalem. 
Quod  deeret\im  inox  ad  foederis  Veneto-Gneei  formam  et  sanctimo- 
niani  evectum  fuisse,  vix  dubitaudum  vidctur.  wSed  fuere  pia,  non 
aliud,  desideria  et  conamiiia.  Veneti  enim  toto  sevo  medio  omnis 
generis  mancipia  habere  non  destiterunt;  id  quod  maxime  ex  privi- 
legiis  quibusdam  patet,  quse  imperatorum  Germanicoriim  unus  et  alter 
monasteriü  S.  ZacharisD  Venetiaruin  concesserunt,  qua  de  re  vide  cal- 
cem libelli :  Ilsilentio  di S.  Zaccaria snodato.  Venet.  1 678.  Adde  H  ü  1 1- 
nia  n  ni  Geschichte  des  byzant.  Handels.  1808,  p.  130  sqq.  Depping. 
in  libro :  Histoire  du  commerce  entre  le  Levaut  et  l'Europe  depuis  les 
croisadesjusqu'a  la  fondationdescoloniesd'Amerique.  T.I,  p.56;  T.  II, 
p.  170 sqq.,  297  et  321  sqq.  Carlo  Pagano  delle  impreseedel  domi- 
nio  dei  Genovesi  uella  Grecia  libri  quattro.  Genova  1846.  Illustrazione 
ventesima  seconda,p.201  sqq.  Elie  de  la  Pri  m  a  u  daie  etudes  sur  le 
commerce  au  moyen  age.  Paris  1848,  p.  137  sqq.  Neque  omittendus  vir 
clarissimus,  M  u  t  i  n  e  1 1  i  Venetus  in  Lessico  Veneto  p.  360  s.  v.  Schiavi : 

In  onta  alle  scomuniche  reiteratamente  scagliate  dal  Vaticano, 
da  immemorabile  temj)o  c  con  sonuno  lucro,  si  mercariteggiö  a  Venezia 
di  schiavi :  anatemizzava  il  papa,  ed  intanto,  1'  amor  del  guadagno  soper- 
chiando  lo  scrupolo,  tranquillamente  i  Veneziani  caricavano  i  navigli 
loro  di  schiavi  nel  porto  stesso  di  Ostia,  tanto  presso  alla  citta  d'onde 
partivano  le  scomuniche.  Or,  considerati  gli  schiavi  come  qualsivoglia 
altra  masserizia,  per  decreto  del  senato  3  gennaio  1438  esatto  veniva 
il  dazio  di  ducati  cinque  per  ciascheduno  schiavo  che  voluto  si  avesse 
esportare  da  Venezia,  avenda  gia  disposto  il  Maggior  Consiglio  sin  dal 

31  dicembrel270  - quodquicumquedec8eteroaliquemsclavum,vel 

sclavara  alterius  traxerit  de  domo  domini  sui  seu  acccperit,  perdere 


Decretum  Venetorum  de  abrogando  mancipiorüm  commercio. 


19 


(lebeat  libras  quinqiiaginta  de  sclavo  sive  sclava,  et  de  rebus,  qiias 
acceperit,  et  si  non  potcrit  solvere,  ponatiir  in  inaiori  carcere,  in  quo 
stet  donec  solverit,  et  si  fugerit,  debeat  perpetuo  bannizari".  La  pro- 
cedura relativa,  per  decreto  dello  stesso  Maggior  Consiglio  S  aprile 
1278,  affidata  era  ai  Signori  di  Notte. 

Quid  fuerit,  quod  Veneti  litterarum  commercium  inter  Grsecos 
fet  Germanos  dirumperent,  id  intelliges  coli.  Lebeau  libr.  LXXIV, 
cap.  43.  Saxones  et  Baioarii  cur  dieantur,  docet  Reiskius  ad  Const. 
Porpb.  Tom.  II,  p.  812  ed.  Bonn.  — 

In  nomine  domini  dei  et  saluatoris  nostri  Jesu  Christi*). 

Imperante  domino  Romano  g-loriosissimo  Imperatore, 
anno  autem  imperii  eins  [XJXIIII '),  mense  Junii,  indietione  III, 
RivoALTO,  in  curte  palatii^}. 

In  precedentibiis*)  temporibus  in  hac  nostra  prouincia  cum 
mancipiorüm  captiuitas  fieret  a  nostris^),  ob  hoc  peccatum  multe 
tribulationes  nobis  uenere;  et  dominus'')  Ursus  Bonus  Dux, 
una  cum  Joanne,  filio  suo,  hanc  malitiam  diluerunt,  et  statuerunt 
ita,  ut  nullus  ex  nobis  mancipia  venderet.  Sed  de  grauitate  maligni 
et  inuidi  hostis  ista  constitutio ')  corruptaextititettransgressa^). 

Tunc  quadam  die,  residente  nobis  quidem  Petro,  deo 
auxiliante  Duce,  cum  domino  Petro  Duce  Candiano,  una  cum 
domino  Bono  egregioque^)  Patriarcha,  et  cum  venerabilibus 
episcopis  et  primatibus  nostris  in  publico  palatio  diffinimus  atque 
statuimus  hanc  optimam  Constitutionen!,  que  a  predictis  nostris 
antecessoribus  facta  est,  nunquam  aliquando  corrumpatur'^),  sed 
firmetur  et  inuiolabiliter  obseruetur. 


*)  domini  Amen  Tr.  Ugh. 

^)  quarto  decimo  Tr.  Ugh.,  bene, 
coli.  Dandulo  supra  laudato. 

^)  Aliter  locum  corrigit  Roma- 
nin 1.  1. 

*)  cum  precedentibus  Tr. 
Ugh. 

^)  et  nostris  Tr.  Ugh. 

^)  trib.  fierent  et  nobis  eve- 
ni  r  ent  dorn.  Uffh. 


'^)  mancipia  venderet,  sed  ita 
gravis,  malignus  et  invidus 
hostis  constitutio  Tr.  Ugh., 
nisi  quod  is  gravis  omittit. 

^)  corrupta  et  transgressa 
est  Tr.  Ugh. 

^)  1.  egregio;  etdom.  P.  Ugh. 
^*')  corrumpend  am.     Supradi- 
c  t  u  s  etc.  Ugh.,  quae  in  medio  sunt, 
omissis. 

2* 


20  DeCRETUM  VkNETOUU.M   DK  ABROGANDO  MANCIPIOFIUM   COMMERCIO. 


Nam  et  iios  siipnulictus  iJonus,  diiiino  munere  Patriarcha, 
cum  ceteris  episcopis  lioc  in  convcntiiin  nostrum  sancte  Gra- 
deiisis  ccclesia)  per  sacroruin  caiiümiiii  aiicloritatem')  reperimus, 
ut  quit'unqiie  liominem  aiit  in  eapliiiilalem  diixerit  ....), 
ipse  in  captiuiluteni  ire  (lisj)onatur. 

Unde  omnes  pariter  statnentes  statuimus  et  firmiter  confir- 
inainns,  ut  niilliis  niaior  aut  minor  mancipia  ad  uenundanduin 
emere  non^)  debeat,  nee  aliquis  preciiim  ad  suos  emptorios*) 
dare  debeat  propter  mancipia  comparanda  aut  venumdanda^), 
quia  p^rauissimum  mahnn  est.  Seimus^)  omnes,  quia  deus  omni- 
potens  miserieordia  plenus  est,  et,  si  emendaiierimus,  dimittet 
nobis  peceata  nostra. 

Item'^)  precipimus,  ut,  quicunque  in  nauibus  nostris  nau- 
clerus  fuerit^),  nuUatenus  debeat^)  in  naui  sua  leuare  man- 
cipia, neque  de  Venetiis,  neque  de  Histria,  neque  de  Dahnatia, 
neque  de  aliis  locis*")  per  nulluni  ingenium,  nee  etiam  aliquis 
hominem  nej^oeiantem")  uel  Judeum  in  naui  sua  leuare  non*') 
debeat. 

Item*^)  statuentes  statuimus,  ut  nullus  Veneticus  suum 
precium^*)  ad  quemlibet  Grecum  hominem  dare  debeat, 
unde  mancipia  emant.  Et  nullus  Veneticus  audeat  ultra  Polam 
mancipia  detrasportare*^),  neque  in  terram'")  Grecorum,  neque 
in  nuUis  locis  ea  donare*'),  excepto,  si  acciderit,  ut  de  sua 


*)  pro  .  .  auctoritate  Uf,'h. 

*)  sie  Ughelli.  Lacunain  iiulicavinius, 
sie  fere  cxplendam:  aut  venum- 
dederit;  ut  a  quocunque 
homine  Tr.  ut  quocunque 
anno  aut  in  capt  ivitatem 
Cod.  S.  M. 

^)  om.  Ugh. 

*)  emptores  Ugh. 

^)  aut  venumdanda  addit  Ugh. 

®)  Sanctimoniis  Tr.  apud  Ugh. 
lacuna. 


^)  Itaque  Ugh. 

^}  naucleruni  fecerit  Ugh. 

"•')  nulla  tarnen  deheatUgh. 
^0)  nuilis  aliis  1.  Ugh. 
*^)  negoeiatorem  Ugh. 
^^)  non  om.  Ugh. 
*^)  Itaque  Ugh. 
**)  ut     vel    n.    Ven.     pecuniam 

s  u  a  m  Ugh. 
^^)  transportare  Ugh. 
1«)  in  teii-aUgh. 
'^)  ea  donarc;  apud  Ugh.  laeuna. 


Decretum  Venetorum  de  abrogando  mancipiorum  commercio.       2  l 

captiuitate   se  rediniere  debeat,   aut  pro  tali  causa,  unde  dam- 
niim*)  aderescat  in  patria,  aut  pro  causa  palatii. 

Similiter  autem  statuentes  statuimus,  ut  nuUus  Veneticus 
de  quolibet  Greco  homine  uel  terra  Beneuenti,  aut  de  aliis^) 
locis  precium  tollere  presumat  propter  mancipia  illuc  portanda^). 

Aliud*)  autem  hoc  maluni  et  inusitatum  uicium  in  nostra 
creuit^)  patria,  quia  nostri  homines  aceipiebant  epistolas  (ab 
hominibtis)  de  infra  Reg-no*')  Italico  et  de  Baioaria,  similiter 
et  de  Saxonia,  et  de  aliis  partibus,  et  eas  ad  Constantinopolim 
ad  Imperatorem  deferebant.  Unde  mag-na  uituperatio  erat  in 
nobis  et  in  nostra  patria,  et  dishonorem ^)  in  nostras  cartulas, 
quas  ad  Imperatorem  pro  saluatione  nostre  patrie  consueti 
eramus^)  transmittere.  Ad  magnam  utilitatem  erant  recepte, 
et  pro  nihilo  eas  habebant. 

Nunc  autem  omnes  pariter  hoc  malum  emendare  decreui- 
mus,  et  statuentes  statuimus,  ut  nullus  Veneticus  epistolam  de 
Longobardia,  nee  de  Baioaria,  neque  de  Saxonia,  neque  de 
ullis  aliis  locis  iam  ultra ^)  Constantinopolim  portare  presumat, 
non  ad*")  Imperatorem,  nee  ad  ullum  alium  Grecum  hominem, 
nisi  tantum  illas,  que  consuetudo  est  de  nostro  palatio. 

Si  quis  autem  hanc  nostram  Constitutionen!  corrumpere 
uoluerit,  aut  in  talibus  supradictis  factis  se  implicare  presumpse- 
rit,  super  quem  culpa  declarata  fuerit,  componat  in  palatio 
nostro  auro   obrizo'*)  quinque  libras;   et  qui  non^')  habuerit. 


*)  guadamnum  Tr.,    inde  gua-  infra    regno   Ugh.    In  cod.  S. 

dagnum  Ugh.  M.  lacuna. 

^)  ad  queinlibet  Grseeuni    ho-  '')  d  ishon  ore  Ugh. 

mineraveldenostro....aut    \      ^)  nostra   latine   consuevera- 

de   aliis  Ugh.  ;  mus  Ugh. 

^)  mane.  inde  illuc  p.  Ugh.  |      '•')  in  ultra  Ugh. 

*)  aliter  Ugh. 
^)  exerevit   Ugh. 
®)  epistolas    ab    hominibus   in 

regno   Tr.     de    homines    de 


10)  nee  ad  Ugh. 

11)  auri  obrizi  Tr.  Ugh. 
1-)  et  si  non  Ugh. 


22  DkCUETUM  VfNETOIU'M   DK    AimOfiANDO  MANCiriORUM   rOMMKUCIO. 


quc  eoinponat,  amiltal  iiilam  aiit  meml)ra;  et  omnia  sua  in 
|)ul)lifiiin  redigantur. 

I']|  ins  II per  nos  Honus  Patriarcha  cum  nostris  confratri- 
bus  et  ej)is('upis')  ita  staluinuis,  ([uia  hoino  ille,  qui  hoc 
fecerit,  aiit  consensum  laciendi")  prehuciit,  excepta  |)alatii  causa, 
crit  analliomatizatus  et  alicnus  a  corpore  et  sangiiiiie  doniiiii,  et 
al)  iiigressu  ccclesie  separatus;  nee  non  et  cum  impiissimo 
Jiida.  traditore  doinini  nostri  Jesu  Christi,  in  eternum  incen- 
diuin  concremari^),  et  suam  nunquam  sit  meritus  adiniplere 
uoluntatem. 

E"o  Petrus  Dux. 

Ego  Bonus  imnierito  Sancte  Gradensis  ecclesie  Patriarcha. 

Eg'o  Petrus  indig-nus  episcopus  Sancte  Oliuolensis*)  ecclesie. 

Ego  Joannes  Torcellanus")  episcopus. 

Ego  Petrus'')  Eracliensis  Gradensis  episcopus'^). 

Ego  Laurentius  Calpinus^). 

Sign,  manus  Stephani  Scalboni^). 

Dom.  Petro  Duci  Candiano  '^). 

Sign,  manus  Joannis  Scutarii. 

Sign,  manus  Joannis  Longo. 

Sign,  manus  Leonis  Petri  Longo. 

Ego  Ursus  Bragadino. 

Ego  Stcphanus  Candiano. 

Ego  Joannes  Gradonico. 

Sign,  manus  Valentini  Gaudario  ^'). 

Ego  Joannes  Maurocenus. 


*)  fratribus     et     ep.     Ugh.    et 

episcopis  Tr. 
-)  faciendo  Ugh. 
•')  eoncrematur  Tr.  Ugh.  !.  co  n- 

c  r  e  m  e  t  u  r. 
*)  Olivensis  Tr. 
^)  T  0  r  c  e  1 1  e  n  s  i  s    ecclesie   Tr. 

U.'h. 


")  P.  gratia  dei  ep.  Ugh. 

")  in    margine:    E  r  a  c  1.;    G  r  a  d  i 

e  p  i  s  c.  Tr. 
^)  Ca  I  opri  nus  Ugh. 
")  St.   filii  boni   Ugh.  uno  tenore 

cum  sequentibus. 
1")  ü.    Petri    C  a  n  d  i  a  n  i    d  u  c  i  s. 
*^)  Sgaudacio  Ugh. 


Decretum  Venetouum  de  abrogando  mancipiorum  commercio.       23 

Ego  Aurius  ...  , 

Ego  Petrus  Maiirocenus. 

Sign,  maniis  Dominici  Carimaiio.     - 

Ego  Bonus  Gaudario*).  •        . 

Ego  Dominicus  Maurocenus. 

Ego  Petrus^). 

Ego  Petrus  Bragadinus. 

Ego  Dominicus  Bragadinus. 

Ego  Dominicus  Calpinus^). 

Ego  Laurentius  ... 

Ego  Joannes  Albani. 

Ego  Martinus  Theodorus*). 

Sign,  manus  Stepliani  Mauroceni. 

Ego  Ursus  ... 

Ego  Stephanus  Caloprinus^) 

Ego  Vitalis  Candiano. 

Sign,  manus  Dominici  Flabiani^). 

Ego  Petrus  Ursiolo. 

Ego  Petrus  Flabiano. 

Ego  Petrus  Memmo. 

Sign,  manus')  .  .  . 

Ego  Albinus^)  ... 

Ego  Dominicus  Petri  Longo. 

Ego  Petrus  Baduarius. 

Ego  Joannes  Contarenus. 

Sign,  manus  Martini  Rapedello^) 

et  Joannis  de  Dulcia*"). 


*)  Sgaudacio  ügh. 
^)  A  tti  eani  add.  Ugh. 
^}  Calpinomo  Ugh. 
*)  Theodosius  ügli. 
^)  C  0 1  a  [)  r  i  n  o  Tr. 


<■•)  FabianiTr. 
^)  Frieii  add.  Ugh. 
*)  Olli.  Ugh. 

'•')  R  a  ni  b  a  d  e  1 1  i  Tr.,  R  a  p  r  a  1 1  Ugh. 
1")  Duicio  Tr.,  Dulci  Ugh. 


24         DeCRETÜM  VeNETORUM  de  AHROGANDO  MANCIPIOnUM  COMMERCIO. 


Leonis  Bonoalto'), 

et  Düininico  Valaresso^). 

Leonis  de  Sueugallo^) 

et  Leonis  Gaiulario*) 

et  Joaiinis  Longo, 

Dominici  Godico'^), 

Petri  Grausuni  ^),, 

Joannis  Calbo, 

Fuscari  Bonoaldo^), 

Dominici  Terundello  ^) 

et  Marino  Cospario, 

Vitalis  Capello, 

Truno  Pigianico^), 

Joannis  Baffani^"), 

Boni  Dandaeo**), 

Georgio  de  Sucogallo  '*), 

Joannace  Helliadi'^), 

Joannis  Damolino, 

Joannis  de  Dulcia**), 

Doniinico  Valaresso*"*), 

Leonis  Gaudario**'), 

Joannis  Antonino'^), 

Petro  Baffoni'^),  qui  hoc  fieri  rogauit. 

Ego  Dominicus  Casiolo*''). 


*)  Bonaldo  ügh. 

■-)  Turale  SSO  Ugh. 

"')  Succogallo  Ugh. 

*)  Lei  Sgaiidacii  ügh. 

5)  om.  Ugh. 

^)  Gaussoni  Ugh.  G r a s s o n i  Tr. 

■?)  Bonaldo  Ugh. 

8)  Terenduli   Ugh. 

9)  TurnoP.U.PetriPigiagiciTr. 
")  Bassani   Ugh.,  Bastoni  Tr. 
!•)  B.D  e  u  s  d  a  1 0  Ugh..  B  a  n  dato  Tr. 


^~)  Su  ccag.  Ugh. 

*')  Joannace ni      Neliadi     Ugh., 

Joannacini  Tr. 
1*)  Dulcio  Tr.  Ugh. 
^^)  Taralessi  Ugh. 
">)  Gaudacio  Ugh. 
^'•)  Angoli  ni  Ugh. 
^^)  Bas toni  Tr. 
*')  ..Casiolo,  Ego   Dominicas 

liradonicus.EgoDominicus 

Z  a  p  0  1 0  Tr.  Ugh. 


Decretum  Venetorum  de  AßROGANDO  Saracenorum  commercio.       25 

Ego  Mariniis  Barbadico. 
Ego  Stephanus  *)  .  .  . 

Ego  Dominicus,  Presbiter  et  Cancellarliis ,  ex  mandato 
domini  Petri  Ducis,  Senioris  nostri,  compleiii  et  roboraui. 

XIV. 

Decretnm  Yenetornm  de  abrogando  Saracenorum  commercio. 

A.  d.  971,  111.  Jiilio. 

Edidit  L  Uli  ig  in  cod.  Ital.  dipi.  IV,  1526;  nuperrime  e  codice 
Trevisaneo  Romanin  1.  1.  p.  373  sqq.  Nos  passim  emendatius. 
Andr.  Dan  du  Ins  in  chron.  1,  c.  p.  210: 

Anno  Ducis  [Petri  Cand.  IV]  XIII  idem  cum  Vitale  Patriarcha, 
filio  suo,  et  Marino,  episcopo  Olivolensi,  et  ceteris  episcopis,  clero 
et  populo  Venetiarum  zelo  catholicce  fidei ,  cupientes  Constajitino- 
politanis  hnperatoribus  satisfacere ,  qui  ad  recuperandam  terram 
sanctam  operani  dare  proposuerant,  pie  statuerufit,  ne  quis  subdi- 
tus  vel  fidelis  Venetus  audeat  vel  prcesumat  mittere  vel  deferre  ad 
terras  seu  loca  Saracenorum  arma,  ferrum,  lignamina  vel  alia,  cum 
quibus  possint  impugnare  Christianos,  vel  ab  eis  se  defendere,  sub 
j)oena  Ubrarum  centmn  auri,  Duci  vel  successoribus  suis  upplican- 
darum.  Et  si  contrafaciens  non  habuerit,  unde  solvat,  capitalem 
debeat  subire  se?itentiam. 

Cfr.  Lehret,  T.  I,  pag.  218.  Marin,  T.  II,  p.  163,  ita  e  cod. 
Trevisaneo  largius  paulo  excerpsit :  Si  raduno  ben  tosto  il  Maggiore 
Consiglio  colla  presidenza  del  Doge,  e  coli'  intervento  del  Patriarca, 
del  Vescovo  di  Olivolo,  e  di  tutti  gli  altri  Prelati  della  provincia, 
astante  in  eorum  priesentia  magna  parte  populi,  maiores  uidelicet, 
mediocres  et  minores,  cioe  nobili,  cittadiiü,  e  plebe;  e  fu  concluso, 
che  fosse  vietato  il  mercimonio  col  seguente  editto,  o  carta  di  pro- 
missione  da  promulgarsi  in  tutti  i  luoghi  dello  Stato: 

Che  iiessuno  ardisca  diportar  armi  in  terre  de'  Saraceni  o  per 
vendere,  o per  donare,  ne legname da  costruzionedi navi;  non  loriche, 
ne  scudi,    ne  spade,  nii  lande,  ne  qualunque  altra  arma  possibile. 

Sia  lecito  soltanto  di  portar  quella  quantitä  d'  armi,  che  basti 
a  difesa  degli  equipaggi,  onde  possano  ripulsar  itn  attacco;  e 
nemmeno  di  queste  si  possa  far  vendita,  o  dono  a  que'  barbari. 


^)  Stephan  US  Zapolo.  Tr.  ügh.  nisi  quod  Zo  p  u  I  a. 


2()        DkCIIETUM  VeNETOIU'M  PR  AllllOGANnO  Saiiacknorum  commercio. 

Circa  ii'  /i't//i((»ii  iion  si  portino  olmi  da  costruzione,  o  lerjtio 
oudfnnt/iir  hivornto  titl  iiso  dl  nnvi.  Si  pcrmetlc  snltanto,  che  pos- 
sd/io  i  Vfiicti  Iryiii  poiliire  taro/c  dl  /rassiiio  di  luiiyhezza  di piedi 
ci/K/iii',  ('  mczxo  di  larghezzn,  tanto,  e  non  piu;  c  conche,  e  vasi, 
e  catini,  e  bicchieri  dl  legno,  c  scodelle.  E  sl  comanda,  die  nessimo 
sortito  dal  portl  dl  Venezla  possa  in  altrl  portl  carlcar  navi  di 
Icynami  prolbitl  per  darll  a  Barbari  in  quäl  si  sla  occaslone. 

E  la  promessa  fatta  e  sottoscrltta  da  princlpall  noblli  c  popo- 
larl  prcscutl  sla  osservata,  comc  f>  stata  scrltla  e  roborata  da  Marino 
Dlacono  Notajo,  In  pena  dl  ccnto  llre  d'  oro  o  dclla  vlta.  Debba 
avere  in  olfre  questa  carta  in  perpetuo  fermezza  i?ialterablle. 

E  come  si  e  fatto  noto,  che  prima  della  vcniita  delV  Ambascia- 
tore  spcdlto  dal  S.  hnpero,  cruno  state  prese  tre  navl  a  nolegglo, 
una  per  TrlpolL  e  diie  per  Megalla,  conslderando  la  poverlu  di 
quegll  iiomlni,  sl  dla  loro  llcenza  dl  portare  a  quelle  parti  alcuni 
minutl  lavorl  dl  legno,  ascl,  scodelle,  conche,  ec.  non  glä  il 
prolblto  legname.  E  nessuno  da  qnesto  momento  ardisca  di  portar 
in  terre  Saraceniche  altro  legname,  che  quello  cli  e  permesso 
nella  carla. 

De  hoc  decreto  simulqiie  de  lignorum  apud  Venetos  mercatu 
egit  etiam  Depping  1.  I.  T.  1,  p.  58.  T.  II,  p.  184,  18S,  296,  297; 
quod  si  liic  (II,  18ö)  huius  decreti  annum  constituit  959,  id  nescio 
quo  errore  factum  videtur.  Cfr.  eliarn  Romaniii  1.  1.  248. 

In  nomine  dei  et  saluatoris  nostri  Jesu  Christi.  Imperante 
domino  Joanne,  magno  Imperatore,  anno  autem  imperii  eins 
secundo,  mense  Julio,  indictione  decima  qiiarta.   Rivoalto. 

Cum  denique  per  hanc  praedictain  indietionem  imperiales  missi 
ab  Joanne,  Varsillo  (i.  e.  Busilio^  et  Constantino,  sanctissimis  Im- 
peratoribus,  ad  nos  fuissent  directi,  inquirentes  de  lignamine  vel 
armis,  quae  nostrae  naves  in  Saraeenorum  terras  portabant,  et 
terribiiiter  minantes  per  gloriosissimi  Imperatoris  verbum,  ut,  si  de 
tali  lignamine  i)arbaris  adiutorium  preberent,  quae  ad  dignitatem 
(flamnlfa(e)n*}  imperii elChristianumpopulum fuissent, naves  cum 
hominibus  etsumptisquae  invenirent,  igne  cremare  facerent  —  tunc 
quadam  die  residente  domino  Petro,  exeellentissimo  Duee,  Seniore 
nostro,   una  cum  Vitale,   sanetissimo  Patriarcha,   filio  suo,   nee 


Decretum  Venetorum  de  abrogando  Saracenorum  commercio.       27 

non  et  Marino,  reverendissimo  Olivolensis  ecclesiae  episcopo, 
et  cum  reliquis  siiae  proviiiciae  episcopis,  astante  in  eorum 
praesentia  magna  parte  populi,  maiores  videlicet,  mediocres  et 
minores,  ceperunt  consilimn  agere,  qualiter  vel  quomodo  dein- 
ceps  iram  Imperatoris  placare  potuissent,  et  ab  liae  eins  mala 
consuetudine  peccandi  recedant. 

Et  quia  magnum  certissime  esse  peccatum  seimiis,  tale 
adiutorium  paganae  genti  prebere,  quae  cum  eo  vel  superare 
vel  nocere  valeant  Christianos,  tunc  divina  misericordia  inspi- 
rante  omnes  pariter  pertraetavimus  et  confirmavimus,  atque  hoc 
per  vinculum  promissionis  promittimus  cum  nostris  haeredibus 
vobis ,  domino  Petro ,  eminentissimo  Duci ,  Seniori  nostro ,  et 
vestris  successoribus ,  ut  a  modo  in  antea  nullus  audeat  arma 
in  Saracenorum  terras  ad  venundandum  vel  donandum  portare, 
aut  lignamen  ad  naves  faciendum,  quae  ad  damnitatem  posset 
esse  populo  Christiano,  non  loricas,  non  clypeos,  non  spatas  vel 
lanceas,  neque  alia  arma,  cum  quibus  percutere  possint  Christi- 
anos, nisi  tantum  portent  arma,  cum  quibus  se  defendere  possint 
ab  inimicis,   et  illa  nullo   modo  vendere  barbaris  nee  donare. 

De  lignamine  autem  permittimus,  ut  portare  non  debeamus 
ulmos,  astres  {asse?'es),  spatulas,  remoras,  astas,  nee  aliud  ligna- 
men, quod  ad  nocumentum  sit  Christianis,  nisi  tantum  portare  de- 
beamus insublos  de  fraxino,  qui  sunt  longi  pedes  quinque  et  lati  uno 
semisse  tantum,  non  amplius,  et  conchas,  catinos  et  napos,  et 
asses  de  albaro  similiter  longos  pedes  quinque  et  semisse. 

Et  de  nullis  locis,  postquam  de  portu  vestro  Venetiae  exiui- 
mus,  lignamen  sumere  non  debeamus,  quod  adutilitatem  navis  esse 
possit,  quae  venundare  barbaris  valeamus  per  aliquam  occasionem. 

Quodsi  ullo  tempore  contra  praesentem  promissionem  ire 
tentaverimus ,  et  arma  vel  lignamen  in  Saracenorum  terram 
portare  praesumpserimus  aliter,  nisi  tantum,  sicat  supra  dictum 
est,  qui  hoc  facere  praesumpserit  et  fuerit  clare  factum ,  com- 
ponat  vobis,  domino  Petro  Duci,  Seniori  nostro  et  successoribus 


28        DECriF.TUM  VkNKTORUM  PK  AnnoGANno  Saiiacknorum  commercio. 

vestris  :Hiri  oltrizi  librns  centum;  et  si  eas  ad  componendum 
non  habuerit,  oapitalem  subire  debeat  sententiam. 

Et  haec  promissionis  carta  perpetualiter  in  sua  plenissima 
permanent  firmitatc. 

Et  notuni  siquidein  faciinus,  quia  hoc  tempore,  antequam 
missus  sancti  imperii  ad  nos  venisset,  erant  captae  tres  naves  ad 
ambulnndum,  duae  ad  Megadia*)  et  una  ad  Tripolim  —  eonside- 
rantes  itaqiie  paupertatem  illorum  hominum  lieentiam  tribiiinius 
portandi  insublos  et  astas  et  conehas  ac  scutellas  et  caetera 
minutalia;  aliud  aiitem  lignamcn,  qiiod  superius  legitur,  minime 
eis  concedimus  ad  portandum.  In  antea  vero  nulliis  praesumat 
aliud  lignamen  in  terrasSaracenorum  portare,nisi  tale,  quäle  in  ista 
promissionis  carta  legitur.Et  si  quis  aliter  facere  praesumpserit,  in- 
frascripto  prossimo  (jprostimoT)  vel  supremaesententiaesubiaceat. 

Ego  Vitalis  Patriarcha  m.  m.  ss. 

Ego  Marinus  episcopus  m.  m.  ss. 

Ego  Dominicus  Mauroceno. 

Ego  Stephanus  Colaprino. 

Ego  Dominicus  Urseolo. 

Ego  Petrus  Urseolo. 

Ego  Petrus  Bragadino. 

Ego  Joannes  Andreadi. 

Ego  Dominicus  Korso. 

Ego  Albinus. 

Ego  Petrus  Florentio. 

Signum  manus  Dominici  Marignani,  qui  hoc  fieri  rogavit. 

Signum  manus  Joannis  Cassolo,  qui  hoc  fieri  rogavit. 

Signum  manus  Joannis  Mauro,  qui  hoc  fieri  rogavit. 

Signum  manus  Dominici  Polani,  qui  hoc  fieri  rogavit. 

Signum  manus  Laurencii(?)  Stuvaldi. 

Signum  /nanus  Magiscoli,  qui  hoc  fieri  rogavit. 


')  I.  e.  El-ineh  d  ia  Arabnm,  Riiropaeis  Mahadia,  Tunisii  tunc  urbs  capitalis. 
Cfr.  M.  le  baron  d  e  S  1  a  n  e  bist,  des  ßerberes  par  Ibn-Khaldoun.  I,  p,  XCIII. 


Decretüm  Venetorum  de  abrogando  Saracenorüm  commercio.      29 

Ego  Joannes  ...  .  <     , 

Ego  Petrus  ... 

Ego  Joannes  ... 

Ego  Doniinicus  Florentius. 

Ego  Joannes  Faletro.  . 

Ego  Pantaleo  ... 

Signum  manus  Joanitii  Balo,  qui  hoc  fieri  rogavit. 

Signum  manus  Dominiei  Barbarici,  qui  lioc  fieri  rogavit. 

Signum  manus  P.  Cavallo,  qui  hoc  fieri  rogavit. 

Signum  manus  Leo  Torcellensis. 

Signum  manus  Dominiei  Duonieo. 

Signum  manus  Joannis  fratris  eius. 

Signum  manus  Martini  Vitaliani. 

Signum  manus  Dominiei  Navigaioso. 

Signum  manus  Joannieii  Partedago. 

Sign,  manus  Dominiei  Barboni. 

Sign.  man.  Tunei  Menü  (?}. 

Sign.  man.  Justi  Marignoni. 

Sign.  man.  Petri  Renzi. 

Sign.  man.  Dominiei  Natalis. 

Sign.  man.  Dominiei  Joannaconi. 

Sign.  man.  Petri,  filii  Petri  Magistri,  qui  hoc  fieri  rogavit. 

Sign.  man.  Bononduni. 

Sign.  man.  Menga  de  Ceppo. 

Sign.  man.  Joannis  Fumaria. 

Sign.  man.  Nellobarino,  qui  hoc  fieri  rogavit. 

Sign.  man.  Joannis  Spesso. 

Sign.  man.  Joannis  Tarvisano. 

Sign.  man.  Petri  Bondandini. 

Sign.  man.  Ursi  Barbarici. 

Sign.  man.  Joannis  de  Figario. 

Sig.  man.  Vitalis  Marineschi. 

Sign.  man.  Joannis  Marini. 


30         DrCnKTÜM  Vf.NF.TOIIUM  DK  ABROGANDO  SAnACF.NOnUM  commekcio. 

Sinn.  niJin.  Domlnici  Jiilianl. 

Sii^ii.  m:in.  Vitiilis  Tentoretti. 

Sijj;:ii.  man.  Liiparii,  filii  Joannis  Lnparini. 

Sij^ii.  man.  Viti,  filii  Joannis  Nepori. 

Sign.  man.  Domenici  Feoli, 

Sign.  man.  Petri  Fumaria. 

Sign.  man.  Dominici  Marineschi. 

Sign.  man.  Joannis  Pleseghi. 

Sign.  man.  Dominici  Justi. 

Sign.  man.  Leonis  Piosso. 

Sign.  man.  Dominici  Stomalo. 

Sign.  man.  Martini,  filii  Joannis  Martini. 

Sign.  man.  Erillarii. 

Sign.  man.  Joannis,  filii  Joannis  Marani. 

Sign.  man.  Tinosanetoris. 

Sign.  man.  Dominici  Succuriillo. 

Sign.  man.  Joannis  Victoris. 

Sign.  man.  Jurcli  Macalcardo.     ' 

Sign.  man.  Justiniani  de  Casullo.        '"  '  ' 

Sign.  man.  Lei  Cosparii.       ■    * 

Sign.  man.  Vitalis  Partegenci(?). 

Sign.  man.  Dominici  Fiiscliello,  qiii  hoc  fierl  rogavit. 

Sign.  man.  Joannis  da  Moilino. 

Sign.  man.  Marini  Memnonii. 

Sign.  man.  Lei  Alherto.  '  '^' 

Sign.  man.  Dominici  Malianni. 

Sign.  man.  Marini  Molani. 

Sign.  man.  Nelli  Vigellii. 

Sign.  man.  Joannis,  filii  Dominici  Pauli  de  Dorsoduro. 

Sign.  man.  Dominici  Pauli,  qui  hoc  fieri  rogavit. 


Sign.  man.  Marci  Paganovii. 


Ego  Joannes  de  sancto  Paulo  manu  mea  scripsi. 

Ego  Marinus,  diaconus  et  notarius,  complevi  et  roboravi. 


Pactum  Justin opolitanum. 


31 


■  ^;  XV. 

Pactum  JustiDopoIitanam. 

A.  d.  977,  d.  12.  m.  Oct. 

Liber  Albus  fol.  263.  Cod.  Trevisaneus  S.  Marci  cl.  X,  cod.  CLXXXI, 
fol.  72.   Dandiili  chronicon  ad  anmiin  977. 

Primus  edidit  M  u  r  a  t o  r  i  u  s  (p.  233,  chronici  Dandulei) ;  post  eum 
Lunifjincod.Ilal.dipl.lv,  1527  et  comes  Carli  in  Antieliita  Italiche. 
Append.  p.  16,  sed  ex  alio  exemplari  satis  a  reliquis  diverso,  Id  quod 
etiam  ex  subscriptione  notarii  ekicet.  Repetiit  R  o m  a  n  i  n  1. 1.  p.  376  sqq. 

Ergo  Andreas  Dandulus  chron.  1.  c:  Secundo  Ducis  [Petri 
Ursioli  I,]  anno  inter  Venetos  et  Sicardum  comitem  ac  populum 
JastinopoUtanm  nobts  jam  nata  discordia  de  novo  contractu  foedere 
pacificata  est,  cujus  tenor  talis  est  cett.  Cfr.  Marin  T.  II,  p.  187. 
Lebret  T.  I,  p.  222.  Sermonis  squalorem  saeculum  cxcuset. 

In  nomine  doniini  nostri  Yhesu  Christi.  Imperante  domino 
nostro  Otone,  serenissimo  Imperatore,  anno  quarto,  die  duo- 
decinio,   inense  Octubrio,   indictione  quinta.   Actum  in  civitate 

JUSTINOPOLIM. 

Denique  dum^)  nos  omnes,  Sigardus  Comes  una")  cum 
cunctis  habitantibiis  in  civitate  Justinopolim^),  tam  maiores, 
quam  et  minores  vel  mediocres*),  convenientibus^)  una  vobis- 
cum  Petro  Ursitoh*^}  gloriosissimo  domino,  Veneciarum  Duce, 
quamque  et  cum  cuncto  vestro  populo  post  dicessum  tui  ante- 
cessori^),  Petri  Candiani  Duci,  constet^)  cunctas  esse  cartulas 
ab  igne  crematas,  tam  vestras,  quam  similiter  et  nostras,  iterum 
ob  ^)  reformandam  pacem  et  convenientiam  et  pro  amore  dilectionis 


*)  cum  Carli. 

^)  om.  Dand. 

^)  ciuitatis  Justin opolitanre 
Dand. 

*)  t  a  m  m  a  i  0  r  i  b  u  s  quam  m  e- 
dioeribus  et  minoribus 
CO  n  venie  n  tib  US  Oand.  quam 
med.  quam  m  i  n.  Carii. 


5)  convenientes  Carli. 

^)  Ur  sovoloTrev. Urseol  o  Carli. 

'^)  propter  decessum  ante- 
cessoris  tui  P.  Carli.  cum 
propter  dec.  antecessoris 
tui  Dand. 

^)  constet  Dand.  cum  LA.  et  C. 

9)  ad  Dand. 


32 


Pactum  Justinopolitanum. 


et  ciiritatis,  cuncta  a  nol)is  purgata  discordia  preterita^), 
per  haue  preseiitein  eonvenientiani  et  constitutionem  plenissime 
adfinnainus,  iit  omiiibus  profiituris  temporil)Us  amodo  inantea 
vestiis  lidelibus')  ad  nostra  ioca  supradicta  eivitate  Justi- 
uopolirn ')  ire  et  redire  vel  negociare*)  securiter  absque  alicuius 
ex  nobis  contrarietate  debeant. 

NuUum  verotoloneum^)  ab  eis  nicbil  sumere  debeamus,  sed 
pacifice  remeare  ad  sua  debeant  propria*^),  quia  vos  a  vestra 
digna  mereede  ita  (a)')  nostris  de  prefata  nostra^)  eivitas 
ostendere  digiiati  estis. 

Unde  nos  (ad)'')  vestris  predecessoribus  soliti  facere  fuimus 
servitium  anforas^")  de  vino  centum;  et  iteruni  simili  modo*') 
dare  et  adimplere  per  omnique  anno*^)  debeamus  tam  vobis, 
quam  et  a  (leg.  etiam)  vestris  successoribus  usque*^)  in  per- 
petuum;  et  in  nostra  eivitate  habuerit  hominem**).  Ceterum 
autem  si  vel  unum*^)  ex  vestris  Venetieis  ad  nostra  Ioca  mo- 
rando,  legem  inquirere  voluerit,  seeundum  consuetudinem 
nostram  et  vestram  facere  debeamus. 

.Sin  autem,  quod  absit,  omnes  habitantibus^'')  Ystrie 
vobiscum  aliqua  turbantia  vel  molestia^^)  liabuerint,  nos  vero 
absque  eo*®)  predictas  centum  amphoras  de  vino,  quod  rectum 
est,     quemadmodum     (ad)*^)     pristinis     temporibus     factum 


*)  pret.  di  sc.  Carli  et  Daiid. 

2)  i  n  a  n  t  e  a  0  in  n  e  s  u  e  s  t  r  i  t'i  d  e- 

les  Trev.  et  Carli  et  Üand. 
•*)  ad      loe.      110  str.      civitatis 

Justinopoiis  Carli  et  Dand. 
*)  etnegotiari  Carli  et  Daiid. 
^)  et  nu  1  iiiiii  tel.  Carli. 
^)  adpropr.  deb.  Carü  et  Dand. 
')  om.  Carli  et  Dand. 
^)  dicta   eiv.  Carli  et  Dand. 
^)  om.  Carli  et  Dand. 
^^)  de    c e  n  t  u  m    a  m  p h o  r  i  s    v i n  i 

Carli  et  Dand. 


'')  sini.  mod.  om.  Carli. 

*'-)  quolibet  anno  Carli  et  Dand. 

*')  quam  SU  cc,  vestr.  Carli  et  D. 

**)  e  t . . .  h  0  m.  om.  Dand. 

**)  c  e  t.  s  i  a  I  i  q  u  i  s  e  x  v.  v  e  n  e  r  i  t 

ad  1.  n.  Carli  et  Dand.  nisi  quod 

ex  V.  Venetieis. 
**)  habitantes  Carli,  quod  necesse 

est;  habi  ta  to res  Dand. 
*^)  a  1  i  q  u  a  m     t  u  r  b  a  n  t  i  a  m     vel 

molestiara  Carli  et  Dand. 
^'*)  eis  Dand. 
»9)  om.  Carli  et  Dand. 


Pactum  Justinopolitanum. 


33 


fuit'),  vobis  persolvere  debeainiis  absqiie  ulla  occasione 
proponenda. 

Et  si  omnes  civitates  Ystrie,  ut  dlxinnis,  inter  vos  et  illos 
rixa  et  contentio  ah'qua  orta  fiierit,  vel  aeciderlt')  ad  invicem, 
nostra  civitas,  cuncto^)  popido  in  ea  comm[em]oraiite ,  vobls- 
ciim  in  una(m)  debeamus  persistere  pacem  et  verissimam 
caritatem*). 

Et  si  vel*}  unus  ex  nostra  civitatum")  de  foris  consisten- 
tibus  in  aiiquo  insurgere  in')  contra  vestros  presumpserit,  nos 
aiitem  in^)  corde  et  animo  omnes  adjutores  et  defensores  esse 
debeamus'"*). 

Itemque  statuimus ,  ut  ipsi  bominibus'*')  (sie)  de  predicta 
nostra  eivitate  nulluni")  de  aiiquo  loco  vel  civitate  (in)*^)  vestra 
secum  addueere  debeat  (add.  in)  potestatem,  vel  aiiquo  ordine^^) 
introducere  ad  emendum  aliqua  '*). 

Legem  inter  utrasque  partes  invicem  adimplere  debeamus, 
ut  semper  solitum  extitit  a  nostris  predecessoribus*^). 

Hec  cuncta,  ut  supra  continet,  omnibus  profuturis  tempo- 
ribus  observare  et  adimplere  promittimus  absque  jussione  Im- 
peratoris.  Quodsi  non  observaverimus  cuncta,  ut  supra  cernitur, 
et  fuerit  clarefactum,  componere  promittimus  omnes  nos  una 
cum    nostris   beredibus "')  Vobis,    domino   Petro  Duci  tertius 


1)  fuerit  Ciirli. 

~)  a  u  t  c  0  n  t.  vel  u  b  i  u  r  g  a  t  i  o 
accid.  Carli;  obiurg.  Dantl. 

■')  cum  Cimet  0  Carli  et  apiul  Mu- 
ral, cod.  Ambros. 

*)  vobis  cum  observare  de- 
beamus pacem  et  v e i* i s s i- 
m  a  m  c  a  r  i  t  a  t  e  in  Carli  et 
Dand. 

^)  om.  Carli.  Dand. 

®)  civitate  Dand. 

')  om.  Carli.  Dand. 

Fontes.  XU. 


^)  u  no  Carli  et  Dand. 

'')  d  e  b.  S  i  i  g  i  t  u  r  etc.  In  bis  desinit 

Dand. 
*")  ho  min  es  Carli. 
'')  null,   alium   homincm  de  al. 

Carli. 
^^)  om.  Carli;  nos  transposuimus  vo- 

culam. 
*"')  al.  modo  et  ord.  Carli. 
^*)  aliquem  Carli;  aptius. 
* ^)  p  r  je  c  e  s  s  0  r  i  b  u  s  Carli. 
'**)  h  0  mi  nibus  Carli. 
3 


34 


Pactum  Justin opolitanum. 


siicc.')(sir)  (au  el  cestris  successorihusi)  auro  libras  quinque. 
El  hec  Carla  uostra  confirniatione^)  omnibus  profuturls  tein- 
poriI)iis,  Duci  et  Christi  adjulorio  in  sua  manente'"*)  plenissima 
llrmitate. 

Actum  in  civitate  Justinopolim  die  et  Imperatore'')  vel  in- 
dictione  seciinda  ^}  feliciter. 

Signum  manus  domino  Sicardo'')  inclito  comite  manu  sua 
scribi  rog. 

Signum  manus  Petro  locoposito  tt.  ss. 

Ego  Petrus  m.  m.  scr. 

Signum  manus  Albini,  genero  Johanni  de  Justane''), 
testis. 

Signum  manus  Olmanno,  scauino,  testis. 

Signum  manus  Benedicto  Nepus,  qui  fuit  Andreadi  sca- 
vino^),  testis. 

Signum  manus  Vualtram^),  frater  ejus,  testis  subscripsi. 

Signum  manus  Johannis  fil.  Marie  de  Johanne  *"),  testis 
subscripsi. 

Signum  manus  Arbunco  fd.  Maderico  *'),  testis. 

Signum  manus  Johannis,  qui  fuit  Andreati  de  Concorna  *'), 
testis. 

Signum  manus  Mauroceni ,  fd.  Dominico  de  Hehia  *^), 
testis. 

Signum  manus  Argauso^*)  testis. 

Signum  manus  Juliano  testis. 


*)  e  t  successoribu  s  auri  Carli. 

*)  nostrae  eonfirmationis  C. 

')  maneat  Carli. 

*)  imp.°  i.  e.  impcri  0  Trevis. 

*)  die  ...  sec.  in  d.  fei.  Carli. 

*)  S  ygardi  Carli. 

')  J  0  a  n  n.  d  e  R  u  r  t  a  a  e  Carli. 

*)  N  e  p  u  s  .  .  .  s  e  a  V  i  n  0  oin.  Carli. 


^)  Umbrani  Carli. 

10)  deNoha;  Carli. 

11)  Ardundi  fil.  Maderi  Carli. 
1'-)  Andreandi  test.  Carli. 

13)  Manrici     f.    D.     de     Salvat. 

Carli. 
1*)  Arga  u  s  ti  Carli. 


Pactum  Justinopolitanum. 


35 


Sig-num  maniis  de  Dominico  de  dd. ')  testis. 

Signuin  maniis  Dominico  de  Johaiiaei ')  testis. 

Signum  maniis  Martine  de  Teiiden^)  testis. 

Sig-num  manus  Serzieis  testis  subseripsi*). 

Signum  manus  Johannis  de  Paula  testis  subseripsi. 

Signum  manus  Augusti  testis. 

Signum  manus  Marcello,  fratris  ejus,  testis'^). 

Signum  manus  Johanni,  filii  Felicitati  de  Melinda'^), 
testis. 

Signum  manus  Marcello  testis. 

Signum  Vitali,  fratris  ejus,  testis. 

Signum  manus  Johanne,  genero  ejus,  testis  subseripsi. 

Signum  manus  Johannis,  fratris  ejus,  testis  subseripsi. 

Signum  manus  Felix  '),  filius  ejus,  testis  subseripsi. 

Signum  manus  Johanni,  filii  Astro,  qui  fuit  Johanni  Ciampo- 
gnago,  testis^). 

Signum  manus  Vitale,  filii  Sambatino  ^),  testis. 

Signum  manus  Vitaliano  testis. 

Signum  manus  de  Anastasio  testis. 

Signum  manus  Paullo  de  Dignane  testis '°). 

Signum  manus  Johanni,  filii  Bertoci  Jugatori,  testis"). 

Signum  manus  Martino ,  filii  Petro  Cursia  dono ,  testis 
subseripsi*'). 

Ego  Rotepertus,  dyaconus*^)  et  notarius  huius  civitatis 
Justinopolim,  manu  mea  propria  scripsi  atque  firmavi. 


»)  de  Dedis  Carli. 

~)  D  0  ni.  J  0  a  n  n  a  e  i  Carli. 

^)  deTeuden  om.  Carli. 

*)  om.  Carli. 

')  om.  Carli. 

«)  de  Mo  lau  da  Carli. 

^)  felicis  Carli. 


S)  S.  1)1.  P  e  t  r  i  testis   q  u  i  fuit 
J  0  a  n  n.  Z  a  m  p  o  n  a  g  o  t.  Carli. 

9)  S  abbat ini  Carli. 
*oj  totum  om.  Carli. 
^*)  totum  om.  Carli. 
1-)  S.  m.  f  i  1  i  i  P  e  t  r  i  d  e  C  r  u  s  i  a  t.  C. 
^3)  P  e  t  r  u  s  D  i  a  c  0  n  u  s  Carli. 


3* 


'3(>         Vk.m-.toiu'.m  m;i;ationes  ad  puincm'k.s  sauacknokum  missae. 

XVI. 
Venctornm  Icgntloncs  ad  prinoipes  Sjiracoiioruin  missae. 

A.  tl.  99i. 

Andreas  Dandulus  in  cliroiiico  p.  223,  cd.  cit.:  Omnes  etlmn 
Saracetiorum  principe^  suis  Uujdlionibns  sibi  henevolos  et  amicos 
fecit  [Petrus  Ursiolo  II  Diix  Yenetiarum  A.  Ü.  991  sqq.]. 

XVff. 

Chrysobiilliulii  Impcralorum  (ircTforum  Hasilll  et  l'onslantiiii,  Ycnctorum 
iHcrtatoribus  iibortatcs  conccdcüs. 

A.  d,  991. 

Codex  diplomaticusScti  Mai-ci  Trevisaneiis  class.X.  cod.CLXXXI. 
fol.  8,  ubi  additiir:  „anno,  ul  [»iito  991".  Exhibuit  nuper  etiam 
Rom  an  in  1.  1.  p.  381  sqq. 

Andi'eae  Da  nd tili  cbronicon  I.  c.  p.  223:  Petrus  Ursiolo  II 
Dux  slabililns  est  anno  domini  DCCCCXCI  .  .  .  Ilic  in  exordio  sui 
ducatus  legatos  misit  Basilio  et  Conslantino ,  Imperntoribus  Con- 
stuntiiiopoUtanis,  et  ab  eis  crysobolinni  obtinuit,  continens  Ubertates 
et  inmunitates  facorabiles,  coucessas  Venetis  naviffantibus  seu  mer- 
cimonia  e.i'ercentibus  in  omni  civitate  et  loco  suo  imperio  subjectis. 
l'bi  Mnratorius:  „in  niargine  codieis  Ain])i'(isia!ii  ba'c  adnotautiir : 
allbi  est  legere,  a  Basilio  et  Ale.vio,  non  Constanlino  impetratiimjiis 
agendicommercia  in  Thracia  nbsqae  sohlt ione" .  Tempora  satis  di versa 
in  boc  lemmate  eonfundi  patet.  De  cbrysobiillio  Alexiano  vide  nos  dein- 
ceps.  —  Autbenticum  oriiiinalo,  i.  e.  Graecum,  ut  alil)i,  nondum  depre- 
bendimus.  N'orsioni  votei'is  interpretis  Latinc  ciuiikMn,  sed  pei'quani 
barbare  facta)  et  a  librariis  magis  etiam  dopravalte  inaimm  medicam 
aliqiioties  admovimiis,  a  plurimis  tarnen  abstinentes.  Cfr.  Lebret 
T.  I,  p.  233;  Marin  T.  II,  p.  210  sqq.  Primaudaie  eludes  sur  le 
commerce  au  moyen  age  p.  34,  3o. 

In  nomine  patris  etc. 

Basilius  et  Constantlnus  omnes  (I.  omnibiis)^  quibus  istml 
pium  nostrum  sigillum  demonstretur,  lideles  in  deo  Imperatores 
Romanorum. 


CnUYSOliüLLIÜM  IMPP.  ÜIIAEC.  DF,   LIBEllTATIBUS  MEHCAT.  VeN.  37 

Noil  soliim  rogationibus ,  qiise  sul)  manu  nostra  sunt, 
obaudire  niisericordiosissimum  et  huulal)ile  est,  sed  enim  et 
extraneos  (exfrcmeisl}  et  pertinente  publico  obaudire  roga- 
tur  cum  Providentia  (et)  pietate ;  indeque  enim  et  pietas 
suffieienter  ad  miseriam  propitius  {propUiai)  dcmonstretur ; 
lonquimque  {loufiinque)  etenim  cum  pietate  imperiali  detur 
sig-niücatio. 

A  qua  (i.  a  quo  s.  (vquc)  enim  et  Dux  Veneticorum,  et  qui 
sub  illü  est,  et  cum  omnis  piebis  intercessione  cum  prsecatio- 
nem  ad  uostrum  fecerunt  Imperium,  ut  unusquisque  (pei-)  suum 
navilium,  quod  de  sua  provincia,  sed  enim  et  ab  ah'a  provincia 
et  civitate  cum  negotio  veniendo,  nihil  aliud  donare,  sed  solidos 
duos  dicebant;  etenim  ab  hactenus  tantam  donare  quantitatem. 
Et  ideo  multos  commeschabios  (1.  commerciarios)  interro- 
gantes,  inventum  est  magis,  quae  ut  (jqiiodl)  plus  de  30  solidis 
dabant  unusquisque  {pro"})  navigio  [«]  deo  coronato  Imperio 
nostro '). 

Unum  enim,  a  quo  et  Christianorum  gens  fiendo,  et  deum 
nobiscum  fide,  alium  aut(<'w)  pro  promissione ,  qua?  antiquitus 
fecerunt,  ut  non  solum  ad  ista  de(o)  data  conservata  civitate 
inventuri,  secundum  antiquas  consuetudines  cum  prompta  volun- 
tate  indefessis  servitiis,  et  forsitan  ambulant  nostrum  Imperium 
in  Longombardiam,  dirigere  illius  karicationes,  operare  cum  suis 
navigiis,  et  nullam  occasionem  aut  memoriam  in  isto  facere 
servitio. 

Ideo  exaudiunt  eorum  deprecationem  et  jussu  per  istum 
suum  chrisobolum,  ut  unusquisque  (per)')  suum  navigium, 
quod  ex  Venetia  et  ab  aliis  partibus  veniret  cum  suis  negotiis, 
nihil  aliud  donare  ad  ipsum  publicum  pro  karicatione  de  Abido 


*)  Marin,   qui  hunc   locum  exscripsit:  niagls  quam  triginta   soliilos 

da  bat  un.  na  vigil  ius  a.  d.  c.  i.  n. 
~)  per  addit  Marin. 


3(S        CimYsonvi.i.ii'M  impp.  GnAi:r.  dk  r.inKiiTATinrs  mfucat.  Vf.n. 

veniciite  solidos  diios ,  et  discedentes  eos')  a  sua  provincia 
quindecim  taiitiim,  ut  perveiiirent  omiu'in  donationem  iiinim- 
(jiiem([iie  navi^iiini  XVII. 

VA  ipsi  soliti  adducere  ij)si  Veiietici  ...  de  domo,  (jui  illo 
tempore  erit;  et  ille  (1.  i//i.s)  detur  ab  ipso  commereiario,  cer- 
cando  illos  ipse  commerciarios ,  quandoque  revertere  voluc- 
runt  (I.  voluerint)  ad  suam  provinciam. 

Ne  autem  habere  (1.  haherent)  licentiam  pro  ciipiditate  tenere 
illos  plus  diebus  tribus,  et  illud  fieret,  quandoque  neeessitat[«s] 
(m)ea  oceasio  est,  quod  debet  viam  (1.  vim)  ejus  contraire. 

Et  ipsi  autem  Veiietiei  pro  oeeasione  defensionis  eorum 
alioquin  (sie),  quod  negotium  habent  de  Constantinopolin  in 
suis  navigiis  levare  seilicet  Amalfitanos,  Judeos,  Longombardos, 
de  civitate  Bari  et  aliorum ,  sed  solum  illorum  negoeium  ad- 
duxerint.  Quodsi  hoc  faciunt,  non  solum  illos  defendere  potue- 
rint,  sed  et  suum  justum  perdiderunt'). 

Insuper  et  hoc  jubemus,  ut  per  solum  Logotheta(m),  qui 
tempore  illo  erit  de  diorno  (1.  domoY),  ista  navigia  de  istis 
Veneticis  et  ipsi  Venetici  scrutentur,  et  pensewtur  et  judicewtur,. 
secundum  quod  ab  antiquo  fuit  consuetudo;  et  qiiibus  Judicium 
forsitan  inter  illos  aut  cum  aliis  crescetur,  scrutari  et  judicare 


*)  eos  omittit  Marin. 

~)  In  margine :  i  n  o  r  i  g  i  n  a  1  i  i  n  c  o  r  r  e  p  t  a  (sie)  reperitur,  etsicseripta. 
Cfr.  Marin  T.  II,  p.  212:  Ma  conio  i  Veneziani  potevano  ubusar  dell'  indulto 
e  caricar  nc'  proprj  bastimenti  le  merci  altrui  spacciandole  come  proprie,  lo 
che  avrebbe  apportato  non  poeo  danno  alle  dogane  Imperiali,  provede  il 
diploma  al  defraude  con  queste  parole,  le  quali  riporto  emen- 
date,  non  come  sono  nel  testo  pieno  di  scorrezioni: 

No}i  liceaf  Venetis  levare  negotium  Amalphitanorum,  Judceorum, 
Longohurdorum  de  civitate  Bari,  et  aliorum,  sed  solum  proprium 
negotium  adducant.  Quod  si  contra  hoc  facient,  non  solum  alienum 
defendere  poterint,  sed  et  suum  proprium  iustum  perdiderint- 

*')  Logotheta  de  domo  erit  Xo'/o^i'r»;,  rwv  oix;'.ax'I»v,  s.  roO  tdix&O,  de  quo 
V.  DuCango  Const.  Christ,  üb.  II,  p.  134. 


ClIRYSOnCLMUM   IMPP.   GhAEC.   DF.   LIHF.RTATinUS  MKRCAT.  Vf.N.  39 

pro  ipso  solo  logotheta,  et  non  pro  alio  jiuliee  qnalemciimqiie 
iinqiinni.  Idco  Iiibeniiis  et  omnibus  inandamus  .  .  .  ipsi  cartularii 
qui  sub  illo  sunt  et  notarii  parohalasari,  hiniinarehi,  epologerni, 
et  illi  (lieuntur  silocalami,  commerelarii  deAuido,  aiit  alios  homi- 
nes,  qui  reductus  ut  imperiab  seruitio  usque  in  minimo  seruitio'). 
Verum  de  publieo  etiam  nulluni  honiinem  habere  licentiam 
unquam  tempore  per  qualemcunque  oceasionem  aut  ipsi[s]  Ve- 
netici[s]  aut  illo[/7^m]  navigiis  tentare  aut  tangere,  aut  scrutari, 
aut  dieere  illis  pro  quibus  aut  (pialeeumque  oeeasione  perqui- 
rere,  nostro  Imperio  commendabit^)  illos  esse  sub  manu  de 
logothetis  de  diorno  solo,  et  ab  illo  solo  illos  pensetur ;  obser- 
vando  et  illos  omnia,  quae  supraseripta  sunt,  et  cum  aliis  servi- 
tiis  operare  (1.  operando)  cum  suis  navigiis  pro  karicatione  de 
nostro  hoste,  qui  forsitan  vult  nostro(wm)  Imperio(?/??2)  in 
Fjongombardia(m)  dirigere;  pensando  omnes  et  expectando, 
qui  ausus  fuisset  contrarium ,  quae  nos  jussimus  et  hec  scripsi- 
mus.  pro  quovis  prevaricare  et  contraire  faciunt,  super  eum 
venire  disdignationem  et  iram  de  nostro  Imperio,  sufficicndo 
omni  demonstratione  sola  de  nostro  ipso  chrisobulli  sigillo ;  quod 
factum  est  in  mense  Martio  indictione  quinta;  in  quo  et 
nostro(if»2)  ^\o{piuni)  et  a  deo  ordinato  (1.  coronatum) 
Imperio(«??i)  confirmavit.  Amen. 


^)  Hunc  vocum  rerunnjue  squulorein  ifa  emendainns:  ideo  iubcmus  et 
Omnibus  inandamus,  logotheta  ipsi,  eartulariis  qui  sub  illo 
sunt,  etnotariisparatiialassariis,  limenarchis,  hypologis 
genici,  et  illis  (jui  dicuntur  x\Iocalami,  eommereiarii  de 
Auido  autalios  hominos,  qui  reditus  procura nt  in  imperial! 
seruitio  etc.  De  bis  redituum  imperialium  administratoribus,  qua?  afterri 
poterant,  satcgimus  ad  chrysobullium  Emanuelis  Imperatoris  a.  1148.  huius 
CoUectionis  no.  LI. 

'^)  Sic  fere  hae  transponas :  aut  scrutari  aut  qualicumque  oeeasione 
perquirere,  aut  dieere  illis,  pro  quibus  nostrum  Imperium 
commendabit,  illos  esse  sub  manu  de  logothetis  de  domo 
solo,  et  ab  illo  solo  illos  pensetur. 


40  Vknktoiium  m:«atio  Oonstantinopomn  missa. 

XVHI. 

Veiictoruin  Icgutio  C'uiistun(iiio|ioliii  inissa. 

A.  (1.  997. 

Andrcns  Dandulus  in  chronico  p.  226  cd.  cit. :    Interea  iste 

Diix  [Petrus  Ursiolo  II]  lonnnem  fUnm,  requisitns  a  Basilio  et  Con- 

stanlbto  Impcfdlorihu^,  mislt  Consfftndnopolifn,  qui  lumore  et  mune- 

riftufi  ab  eis  (Iccordlna  ad  patrem  rediit.    Hoc  fere  anno  hanc  lega- 

tioneniConslaiitinopoliiii  adiisse,  indc  olucet,  quod  Dand  ulus  interea 

factum  id  esse  narrat,  (juum  Gregorius  V  a  Cresceiilio  Koma  expul- 

sus  denuo   auxilio  Ottonis  III   Imperatoris  restitueretur,   qui   et  in 

Crescentium  et  in  Papam  ah  hoc   creatum  Joannem  XVI  crudeiiter 

animadvertit. 

XIX. 
Yeneti  ab  Imperatoribus  tiraecis  domiuiuni  Dalniatiie  iinpctrant. 

A.  d.  998.  999. 

Lebret  T.  I,  p.  244.  Marin  T.  II,  p.  264. 

Andreas  Dandulus  in  chronico  p.  227  ed.  cit.:  Hoc  tempore, 
mortiio  Tyrpimiro,  rege  Croatorum,  inter  filios,  Mucimirum  et 
Suriguam,  cupiditafe  regnandi  orta  contentio  schistna  magnum  in 
lila  regione  generavit.  Mucimirus  tarnen  prawalens ,  pluri77iis  in 
rebellione  posifis,  regnum  obtinuit,  damna  inferens  maritimis  civi- 
tatibus  Dalmatiie.  Qua  de  causa  Veneti,  ab  Ulis  evocati,  cum  per- 
missione  Basilii  et  Constantini ,  hnpcratorum  Constantinopolituno- 
rum,  a  quibus  reges  Uli  sceptrum  antiquitus  recognoverant,  domi- 
nium Dalnialiw  primitus  acceperunl ,  ut  historia,  quam  reperimus 
in  antiquissimis  Grwcorum  et  Venetorum  codicibus  .  .  seriöse 
declarat.  Idem  ibidem  p.  230 :  Inde  Dux  prwdictas  civitates  repe- 
tendo  remeans  pari  omnium  consensu  Ducem  Dalmatioi  se  primitus 
nominavit,  et  ad  Venetiam  tamdem  cum  tali  triumpho  regressus  est. 

XX. 

Ycnctoruiu  legatlo  Constaatinopolio  missa. 

A.  d.  1004. 

Lebret  T.  I,  p.  249;  Marin  T.  II,  p.  260. 

Andreas  D  a  n  d  u  I  u  s  in  chronico  ed.  cit.  p.  223 :  Petrus  Ursiolo  II 
Dux  stabilitus  est  anno  domini  DCCCCXCI.  Idem  p.  233  :  Iste  Dux 
etiam  contra  Saracenos,  qui  Barensem  urbem  Apidioi  obsessam 


DaLMATINOUUM  PROMISSIO   de    NON   ADMITT.   IN   DaLM.  NoüMANNlS.  41 

(letinebant,  cum  iiavali  stoUo  perrcxit,  et  urbcni  intrai-;it,  et  victua- 
lihiis  munit,  et  cum  Gregorio  ')  catnpano  Imperiali  urbe~)  exieiis 
de  Saracenis  victoriam  habuit,  et  liberntd  iirbc  ab  obsidione  Vene- 

tias  rediit.  Post  Diicis  reditam,  a/ino  vidclicet ^),  Joamiem 

Ducem  cum  Ottone  fratre  mittit  ConstantinopoUm  ad  Basilium  et 
Constaiitinum  Imperatores,  qui  cum  Jionore  suscipientes  illum 
Mariam^}  ex  sorove  neptem,  filiam  nobilis  viri  AryiropoUs  [Argy- 
ropuli],  satis  splendide  dotatam  sibi  in  coiijugem  tradidere,  sta- 
tutoque  die  miptiarum  conjuges  in  capella  imperiali  a  patriarcha 
Constantinopolitano  munus  benedictionis  et  ab  Impcratorilms 
aurea  diademata  capitibus  suis  suscepere.  Celebratis  itaque  cum 
honore  nuptiis  Joannes  ad  repatriandum  dispositus  rogatu 
Basilii  euntis  contra  Bulgaros  usque  ad  ejus  reversionem  in 
urhe  cum  uxore  remansit.  Reversus  quoque  BasiUus  Joannem 
Ducem  patricium  fecit,  et  supplicanti  nepti  corpus  sanctie  Barbara;, 
fdioi  Dioscori,  gratiose  concessit.  Quibus  obtentis  Joannes  cum 
axore  et  fratre  Venetias  rediit,  a  patre  et  Vcnetis  cum  gaudio 
receptus,  et  in  capella  ducali  corpus  sancla'-  Barbarce  deposuit. 
Cujus  conjux  filium  in  ConstantinopoUm  conceptum  peperit,  avun- 
culi  sui  Basilii  nomine  vocatum. 

XXI, 

Dalmatinoram    promissio    Venetis    praestita    de    non    admittendis    in 
Dalmatiain  Normannis. 

A.  d.  1073,  d.  8.,  m.  Februar. 

Ex  codice  diploinaticoTrevisaneoS.  Marci,  classeX.,  cod.LXXXf, 
fol.  113,  ubi  legitur  lemma:  „1075  ex  I,  87."  Lehr  et  T.  I,  p.  273; 
Marin  T.  II,  p.  290.  „La  carta  obbligatoria,  rogafa  da  Pietro  Entio 
Diacono  di  S.  Marco  e  Cappellano  del  Doge,  e  sottoseritta  da  piii  di 
un  Prelafo  di  quella  provincia,  sta  registrata  eoi  patti  nel  codice 
Trevisaneo".  Romanin  I.  1.  p.  391. 

Andreas  Dandulus  in  cbronico  1.  c.  p.  248:  In  quo  tempore 
Normanni  Dalmatinorum  fincs  invadunt  et  destruunt.  Dux  igitur 


*)  Murat. :  in  margine  cod.  Ambr. :  „aliis  Hieronymo". 

^)  Constantinopoli. 

^)  Lacuna  in  editione  Muraforiana. 

*)  Murat.:  Codex  Ambros.  Martham  scniper. 


42  I)aI,MATIM)IU-.M    IMKIMISSIO   DK.   XON   ADMITT.    IN   PaI.M.  NoilMANNIS. 

rDomiiiicus  Sylvius]  cf/rt'nsHs  eoa  ahivc  cocfjit,  et  ah  incoUs  aolidam 
ItdcHldlcm  cum  promlssiune  iion  adtliicendi  iXorDiamios  in  Dalma- 
litim  siisct-pit.  Cum  Ins  confcr  num.  XIX.  hu  jus  Collectionis,  ubi 
Vciietos  ab  Imperatoribus  Graßcis,  Venetorum  adhuctum  dominis,  sub 
anmini  901  (loniiiiiuin  DaliiiatisD  impetrasse  uarralur. 

In  iioiniiie  doinini  dei  eterni  et  sjilvatoris  nostri  Jesu  Christi. 
Anno  al)  incarnatione  ejusdem  1075,  mense  Februarii,  die  8% 
indictione  XV.  (?XIII)  Dalmatite  et  Croati.'e.  Promittentes  pro- 
mlttimus  nos  Prior  Spahitinai  civitatis,  videlieet  Stephanus  Vua- 
liza  nomine,  atque  Gaudinus  Tribunus,  Dom.  Marra,  Jo.  Peri- 
pano,  Petrus  filius  Dominici,  Desa  filius  Cocini,  aliusque  Desa 
Michael,  Stephanus  Nichiforus,  Dominicus  Drasi,  Forminus 
Salatus  cum  universis  nostris  concivil)us,  majori])us  et  minori- 
bus,  nee  non  et  Prior  Tragurina3  civitatis,  Vitalis  nomine,  et 
Petrus  Beilo,  Georg-ius  Bogaboici,  Joannes  Chudi,  Sabaudicius 
Archidiaconus ,  Desa  Andreas  Dominicus,  cum  cunctis  nostris 
concivibus,  maioribus  et  minoribus,  nostre  civitatis,  atque  Can- 
didus,  Prior  Jadrensis  civitatis,  et  Madius  Seg"a  judex,  Nichoforus 
Selius  Zelia,  Madius  Gallus,  Dabro  Strincia,  Joannes  Spatarius, 
Candidatus,  Lampridius  Madinus  Martini,  Valentinus  Speri,  An- 
dreas Camerarii  ac  uuiversi  nostri  concives,  maiores  et  minores, 
atque  Prior  de  Belgrado ,  Justus  Veneticus ,  Gregorius ,  frater 
episcopi,  Drago  de  Crustina,  Michael  de  Utica,  Prestantius  Pe- 
trigna  Anastasii,  Michael  de  Diach  Viro  [Durachiol^,  atque 
omnes  concives  nostre  civitatis,  vobis  domino  Dominico  Silvio, 
Duci  Veneti»  et  Dalmatiai,  ae  Imperiali  prothofodro  (\.  proto- 
liedro)  et  Seniori  nostro,  ut  ab  hac  die  in  antea,  quarum  nullus 
nostrorum  civium  audeat  adducere  Nortmannos  aut  extraneos 
in  Dalmatiam,  aut  per  se  ipsum,  vel  quovis  ingenio. 

Si  quis  autem  hujus  sceleris  praivaricator  inventus  fuerit, 
et  se  legitime  excusare  non  poterit,  amittat  vitam  suam,  et 
quidquid  possidet  in  hoc  seculo,  medietatem  in  eamera  Ducis, 
et  medietatem  civibus ,   qua  in  civitate  pr^varicator  inventus 


Donatio  Alexii  I  Venetis  Cp.  facta.  43 

fuerit  per  judicem  et  per  Romanam  leg"em,  qua?  in  pra^senti 
pagina  scripta  esse  videatur  in  qiiarto  capitulo  ejusdem  legis. 
Quia,  si  quis  inimiciis(os)  infra  provinciam  invitaverit  ant  intro- 
diixerit,  animte  snse  ineurrat  perieulum,  et  res  ejus  inferantur'). 

Signum  manus  Prions  Spalatina3  civitatis  Stephanl  Valiza?, 
qui  hoc  rogavit  fieri.  Et  successere  omnes,  qui  supranoniinati, 
subscribunt,  ut  supra,  inde  in  calce. 

Ego  Laurentius,  sanctse  Salonitanse  ecclesisB  archiepiscopus, 
ratifico  et  confirmo. 

Ego  Forminus,  Novensis  episcopus,  ratifico  et  confirmo. 

Ego  Joannes,  abbassancti  Bartholoma^i,  ratifico  et  confirmo. 

Ego  Prffistantius,  episcopus  Belgradensi,  ratifico  et  confirmo. 

Petrus  Hencius,  Sancti  Marci  diaconus  et  Ducis  Venetiae, 
domini  Silvii,  capellanus,  rogatus  a  dictis  hominibus,  scripsit  et 
complevit  feliciter. 

XXII. 
Donatio  Älexii  I  Imperatoris  Yeuetis  Cpolitnnis  facta. 

(A.  d.  1081—1090.) 
Cfr.  diploma  anni   1090,  nr.  XXV.  huius  Collectionis:  „damns 
....  eidem  monasterio  b.  Georgii  .  .  .  tantum  de  )iosfrls  propric- 

tatihus  ....  quantum  nos  ab  Imperatore  Alexlo  hwenimus'' 

„scilicet  damus  in  pref'ato  monasterio  S.  Georgii  ipsiim  capyllio 

sitiim cimi  totis  eins  habentiis  et  pertinentiis  ab  infus  et 

foris,  seciindum  quod  nobis  advenit  a  prememorati  Ale.vii  Impera- 
tor is."  damus  ....  potestatem,  secundum  quod  di.vimus,  et 

ab  prememorato  Imperatore  Alexio  nobis  advenit  per  iam  dictas 
imperiales  cartulas^. 

XXIII. 
Chrysobullium  Alexii  I  Imperatoris  Venetis  contra  Normannos  sociis 

coucessQm. 

A,  d.  1082,  ra.  Maio. 
Andreas    Dandulus    chron.    I.    c.    p.    249:    Sumpto   igitur 
hnperio  et  civibiis  bene  dispositis  Alc.vius  mim  ingenti  militia  et 


')  Seil,  in  aerariu  m.  Incod.  infer. 


44 


(^iiiiYsitnuM.iriM  Ai,r,xii  I. 


Vciirloriini  cldssc  contra  Ilobcrtmn^),  qni  jam  ad  hnperii  damna 
rtulirrat,  ('(jrcssiis  circa  Diirachiam  hellmn  commisit,  in  quo  ex  suis 
et  Vc/iclis  )nulli^  occisis  et  captis  succunihens  f'ujjdni  arripuit. 

QiKie  liic  hrcvilcr  Jidmodum  ;il(|ue  fnislaliiii  üllegaiüur,  iuvat  ex 
GrsDcis  scri|tt()ril)iis  illiislrare.  Noqiio  est  (jiiod  oxciisandi  gratia  quid 
profcramus.  Quippe  hoc  ipsum  chrysohulliuin  longo  et  amplissimum 
est  et  gravissiinuin;  et  qnsD  postliac  a  Gra)Coriini  Imperatorihus  con- 
cessa  sunt  Venctis  [)rivilogia  s.  clirysobullla,  ea  oiiniia  iu  hoc  ut  in 
fundainoulo  posita  et  slaltilita  sunt.  Ilaquo  ex  Anna  (^oiiuicua  duos 
locos  hie  transpouendos  duxinius,  eos(jue  Grajce  et  Laliiic  exliilR'mus. 


Anna  Couinena  4,  2  (ed.  Pa- 
ris, p.  lOö;  ed.Bonn.T.l,p.  191): 
'0  ok  auTdy.pdr'jip  (Alexius  1  Com- 
nenus);ravTa  orj.  ypuixp-druiv  rov 

iOTl    /.CCTCC  TOV   'lO'JVtOV    (Xf/VCC    oia- 

Tc-pdaag  (wg  6  loyog  f^d'jag 
iorjAw^i),  ii'xiToaovTUi  xküooivi  xai 
MX'jayloi  ■/.urci'jyz^ilg  y.cä  o't'a 
3-£0/j.-/5Vta  Ktpmza'ji-j  vj'/^  vki- 
rjxdkri ,  dXkd  rov  A'J/öiva  ixerd 
T'Iiv  aiiv  a'Jrw  a'JVzX^övroiv  ii  ifj- 
oo'j  Ka.xia'/j.,  y.al  onoig  a-j3ig  dnav- 
TayöBzv  dTteipOKXrjdslg  ouvdiizig 
igu'jTOv  (j'jppio'jai  vifd^Jiv  iorAvIa.'. 
ysiixsplrta'.,  y.cii  oi  no'Jförspot.  rdv 
'<p£u5öj'vu[xov  in''  dkr,3ziag  MryariX 
tlvoi.1  TÖv  ßci^jOJu  Ki.orz-j'-jvztg 
TZpooip'/yj-zy.i  rqj  Po/XTiioroj,  kut- 
0!cj,  npig  TO  TTti  (jTio^i'jt'jig  dno- 
ßliKdiv   ixijs^og.     Koci    rdg    0;r' 


luqieratoi'  de  his  omnibus  per 
literas  Palaiologi  edoclus,  item, 
quod  niense  «lunio,  ut  supra  rela- 
tuin  est,  Irajecisset,  et  quamvis 
niaxinia  tempestate  ae  naufragio 
intei'ceplus  deique  ira  afHictus, 
non  absterritus  esset,  sed  Aulo- 
neni  cum  suis  comitibus  primo 
iinpelu  (^episset,  quodque  innu- 
niei'ic  undecunque  copi»  nivium 
instar  hienialium  denuo  ad  eum 
conttuereiit,  levioresque  animo, 
talsi  nominis  Michaelem  revera  pro 
Iinperatore  bal)entes,  ad  Robertum 
accederent,  sollicitalus  est,  diffi- 
cultatem  propositisecum  reputans. 
Cumque  suas  copias  ne  multesi- 
mani  quidem  partein  Roberti  co- 
piarum  ajquare  animadverteret, 
ex  Oriente  Turcos  arcessendos 
duxit,  idque  Sultano  eo  tempore 


*)  UM  Aluiatoriiis :  in  codieis  Amhrosiani  margiiic  Iiioc  leguiitur:  alibi  est 
li'f/ere,  Silvio  Dxce  Ale.viiim  a  Venctis  impelrasse  classem  lutvium  one- 
rariurum  XXXVI,  trireminm  XIV,  galeolarum  IX  contra  Rohertum  Nor- 
mannum,  qui  pacem  tunc  mahnt  cum  Alexio.  Itaque  Veneti  ab  Alexio 
domtim  remissi  ingoäia  dona,  inter  qua:  corpora  Sanctornm,  et  alias 
sanctas  reliqiiias,  necnon  et  lurynm  Chrysohullium  ab  Imperatore 
Graico  cum  gratitudiue  reporturunt. 


CllRVSOBÜLHUM  AlKXU  !• 


45 


Twv  ToO  'PojXKipTOU  Toji^ov^ag  xa- 
ravo'jjv,  0£ov  gxptvcv  ix  r-^g  £wa? 
Toüg  To'jjOxo'jg  iJ.STCiy.uHocca^c/.t' 
■/.ciiTrjy'.'/.uOTCi  Ktpi  to'Jtov  ov^ÄotTtt) 
SojAravoj.  'A/Xä  xai  roOg  B-ViT'!- 
y.'j'jg  Kpoa/.ocAsTzcx.'.  o;'  ÜTzo'j'/J'ysorj 
y.7.1  dojüo)v..Täy.Jv  iKy.-fjzik'xii.ivriq^ 

^£Af/'ja«£v  TÖ  vavTtxdv  ocndcj-rjg  zr,g 
y6ipa.g  aOrcüV  ecO/TÄt^raj  xat  rä.'/j.o'j 
s'.g  ro  A-jppdyj.ov  y-arccXy-ß-iv,  if' 
o)  70070  /j.£v  yuAd^^a«,  (j.srä  o£  roO 
'jzöAov  TO\j  'Pop.Tiipzo'j  y.y.pztpiy 
'j-j'jZYt'jy.rj^y.'.  jiokvx.'^jV .  Kai  liy.y.zy. 
zx  o\y\}:r,v'j^vny.  ySjz^Ägr.'-ji/Q'jy.vj, 
ci'rs  rS-so'j  inoLprt'^VJZoq  zyjv  V!xw7av 
oyÄVJ,  tizt  .  .  r/Zzrjd'tXvj,  iy.zlvy. 
yj-jzy.  Ir/poyzyi  y.cczy.  zci  -jiztayri- 
p.ivy.,  oi'jüzp  £!  y.yzy.  y.pdzog  ivt- 
y.r,'jy.y.  'AÄAä  y.ai  orcöiy  röiv  ^£- 
/.•/^/J.ärojv  «vröjv  /j.yj  i7:'.'7fcc)cn  zr, 
zoyj  'P(j)ij.y.'jj)v  y.pXV  '''^^'  dKonAr^ 
p'ji^r^'j'-y^zy.'. ,  otä  ;^^0"J70povÄ/o)v 
Xoyoiv  iiJ.Kiooi^ivzy..  Oi  oi.  zoO- 
rojv  y.y.oOax-^zsg  rcdvzy. ,  o'jy.Kzp 
Yj^slov,  ci\i3tg  d'.y.  ripirjßioiv  itat- 
r/^'Tay.cvoi,  zy.g  •j-.'j'jyiov.g  ßsßcciag 
Äa/j.j3ävov(7j.  T-ov!xaöTa  zoivvv 
nzO/jv  fjzpzTziia-Jzsg  oid,  rravroiou 
v.oo'jg  iZAOioiv,  ziv  Tzpig  Avppd'/'.oy 
diXÖTiAou'^  i~o'.''jVvzo  aiiv  svzcitia. 
üoAAf/.  Kai  K'jXkoiig  (I.  ;roAAäg)  *) 
xiXsV^oug  ocav/^cäy.ivo!  xa-c/a^ov 
TÖ  in:'  dvö/j.aTi  rf;?  •JTZtpccpMixou 
^ioziy.o'j     Kd.Ayi     d'^O'.y.oooij.ri^iy 


signifieavit.  Verum  etiam  Vene- 
tos .  .  poüicitationibus  donisque 
in  auxilium  vocavit,  alia  promit- 
tens,  alia  statim  offerens ,  dnm- 
modo  oranes  terrae  sua3  eopias 
navales  armare  et  Dyrrachium 
celerrime  petere  vellent,  ut  hanc 
urbem  tuerentnr,  et  cum  classe 
Roberti  aeri  proelio  contende- 
rent.  Siqiie  secundum  ea,  quae 
eis  essent  signiticata,  egissent, 
sive  deo  juvante  victoriam  repor- 
tassent,  sive  .  .  superati  essent, 
eadem  illa  secundum  promissio- 
nem  accepturos  esse,  acsi  poten- 
ter (hostem)  vicissent.  Prseterea 
etiam,  qusecunque  cuperent,  qua- 
tenus  salva  republica  Romana 
concedi  possent,  ea,  bullis  aureis 
firmata,  prrestitum  iri.  li  vero 
bis  auditis,  qutecunque  volebant, 
per  legatos  denuo  postulantes, 
fidcm  promissionum  acceperunt. 
Jamque  classe  omnis  generis  na- 
vigiis  ornata  Dyrracbium  ordine 
satis  buno  solvnnt,  multaque  spa- 
tia  emensi  appellunt  ad  templum 
in  nomine  matris  dei  superimma- 
culatse  olim  exstructum,  in  loco, 
qui  Fallia  vocatur,  a  Roberti 
castris,  extra  Dyrracbium  positis, 
octodecim  fere  stadiorum  spatio. 
Cumque  Roberti  classem  eis  Dyr- 
racbium urbem  omni  instrumen- 
torum  bellicorum  genere  muni- 
tam    conspexissent,    animum    ad 


1)  Ed.  Bonn.:  „lege  -elä'/ovj.  Vide  aniiotat."(?) 


40 


CllRYSOBULLIUM  AlEXII  I. 


riijsvjg  iig  rörrov,  Ucdlici  xcclo'Jixz- 
vov,  dni'/jJVTCc  rf,<;  napsixßo'kYjg  zov 
'l'o|JL7T£prov  i^fji^zv  rov  ^'jppccy^iov 
■/.£iij.ivrj<;  daei  (JTCxdiovg  6y.T(f)xc(.i- 

QZ'AOL.  OEXddixsvoi  ok  TÖ  Va'JTtX.ÖV 
T'JV  'Po/JL/TSpTOU  £X£t3-£V  T'ng  TtöXs'jig 

■^vppa'x^i'j'jna.vroifxi  eiosi  no),£iJ.v/,'Jj\i 
öpydvoiv  KBpiTcetppocyixi'vov  a/Tsost- 
^ionoxv  npog  töv  noXtikOv.  Me/Jia- 

^TiV-'J^g    ^t    TYjV    TOVTOiV    eksvjtv    6 

TotxnipTfjg  ziiinsi  töv  viov  avTOv 
BatjULOüvrov  npog  ocvroug  (xstcc  n-zb- 
"ko'J,  [).r,vii'jiv  vj'fnixf,no!.i  riv  ßoi'Ji.'kia 
}i[>.-/aT^  aai  aurov  töv  'Vo^j-ziprov. 
Oi  0£  slg  vionoc  tyjv  sv^pYjfxiccv  dvr,p- 
-ojv.  'Efinipag  oi  y.ocTocXaßo'j'jr/g, 
iKsi  ovx  ivYJv  ccvToig  ralg  dy-raXg 
Tzpo'JKtkdaT.i,  vrivsp-iccg  O'jT/^g, 
a-JVCipTr,'jCcv-zg  rd  p.si^'Jvcc  tojv 
TrAotwv  xaXoioiotg  t£  (haix-i^aciVTeg 
Ttai  TÖV  'ksyoixtvQV  ne'kayohiJ.ii'Ci 
(j'jva7rapT£aavT£?,  ;r6p70u?T£fuX{- 
vo'jg  iv  TOig  iaroig  äütöjv  ouooo- 
IXYi'jccvzzg,  O'.d  y.(xk'j)oi'jiv  dv'n-'^ccy'jv 
cv  a^jTiXg  rd  iy.diroi  ccüzüiv  o'jv- 
sfSKÖixsvoc  ixupd  dy.drici.  'Evtö?  0£ 
to'.o'jtwv  dvopag  i-uÖTzlo'jg  ti'jo'.yoc- 

YÖVT£g,  ^'jlci  T£  KX'/JjTaTO.  s'.g  ixipY] 

diccreixivTig,  ovy.  ctg  kAslov  Kr,-/z(jig 
ivog ,  airJripio'jg  ri\r,'jg  oEzlg  ip.- 
TL-f/^ccvTsg  iv  ciuTOlg,  tyjv  rov  ^l^pay- 
'^ly.ov  OToko'J  lEz'^i'/ovTO  slsuaiv. 
'Up-ipag  di  T,or,  oi'j')'X^'ii)(3r,g^  y.oi.- 
Tcc\ciij.ßd\iti  6  liaJ'^ao'jvTO? ,  t/jv 
z6(pr/jxi.civ  i^airoüixivog.  TcZiv  di.  eig 
TÖV  /TOJ-ycova  ocutoO  i^UjSp'.^dvTOJv, 
toOto  ö  BcäixciOvTog  fj-ri  ivE^xcov,  ocC- 
Tog  npOiTog  y.y.x'  a-jrcöv  etiOpp/rtGocg. 


proelium  demittebant.  Cogtiito 
eoriiin  adventu  Rohertus  filiiim 
smim  BoernuiKkim  cum  elasse  ad 
eos  iiiitlit,  Michaeli  Iinperatori 
ipsique  Roberto  fausta  apprecari 
jiibens;  quam  Uli  approcationcm 
in  crastinum  distulore.  Vespera 
vero  appetente,  cum  littoribus 
a|)plicare  non  liceret ,  cessante 
vento,  mnjora  navigla  rudentibus 
colligantos  porfumque,  quem  di- 
cunt,  maritimum  efficientes,  et 
(urres  lif^neas  in  maus  eorum 
exstruentes,  funibus  scaphas  mi- 
nores, qnsB  singulas  naves  seque 
bantur,  sublime  trahebant.  In  has 
vorn  vires  armatos  imponunt,  sti- 
pitosqu(!  crassissimos  in  longi- 
tudinem  cubiti,  non  amplius,  dis- 
secantes ,  acutis  infixis  clavis 
ferreis,  Francic»  classis  adven- 
tum  oppei'iuntur.  Jamque  luce 
oborta  Boemundus  adventat,  ut 
fausta  acciamarent,  poscens.  At 
illi  cum  in  faciem  eum  illuderent, 
id  Boemundus  non  ferens,  ipse 
primus  in  eos  invehitur,  maxima 
eorum  navigia  aggressus;  dein 
etiam  cetera  classis.  Atroci  vero 
exorta  pugna,  cum  Boemundus 
gravius  illos  impugnaret,  uno 
lignorum,  quse  dixi,  dejecto,  na- 
vem ,  in  qua  Boemundus  forte 
erat,  statim  perforant.  Qu»  sub- 
eunte  aqua  cum  in  eo  esset,  ut 
mergeretur,  alii  navem  egressi, 
in  id  ipsum,  quod  fugiebant, 
ruentes     merguntur ;     alii    cum 


Chrysobullium  Alexii  I. 


47 


rolg  [j.syt'jT'j'.g  tcöv  «'Jtwv  7:Ao!o)v 
l^op}xri<7ag  KpoazTizkccatv,  sha  y.al 
6  "XoiTidg  arokoq.  KccpTspov  os  noli- 
ixov  avppayivTog,  end  oBaJ'/AOÖvro? 
Y.ccpTSpöirzp'jv  ciVToTg  eKSixdyjro, 
Iv  Töjv  s'.prjp.ivo)v  Eü'Aoiv  avoJO'iV 
pi-poivrsg  e-j^iig  d'.i-prtGCiv  tyjv 
vccvv,  iv  r,  6  liyj:iJ.ouv7og  iTOy/^avzV 
tüv.  "i>s  oi  dvappoißorjacivzog  toO 
voccTog  xaTCcnovri^sa^a'.  sixsXksv, 
Ol  (xiv  i^ip'/^oixzvoi  r-ng  vsöig,  e^ 
r^nKtp  if'jyoM,  t'.g  toöt'  auro  ivi- 

niTlTOV   -/.CCt   ißv3-'.^0VT0,    Ol  dz  [XSTV. 

TcSv  lisvsriy.oiv  \x'~j.yö\xzvoi  dvripi- 
3-/;7av  iy.-aog  oi  sig  y.'.vovjov  r/jr; 
ilrtAccy.öjg,  sig  h  rüjv  ccj^ov  n'koi'j)v 
ücnri^riaag  zi'jiirsiv.  'Ettc  tzHov  oi 
^7,ppriaa.VTtg  oi  Y^ivirv/.oi  y.oil  t/jv 
Kar'  aOrojv  (j.d'/^-nv  BoippoCKiöizipov 
aDvä'^a.vrig  yy.l  rzkz'Mg  yazcizpo- 
noiddpsvoi  zoüzovg,  ■/.azsdirjiEciV 
d'/^pi  zrig  zo\)  'i*oixnipzou  crxr^vf;?* 
"AjULÄ  oi  zu}  r^  yipotj^  Tctläaai 
diTzrioriay.vzzg  äXkov  k61z[j.ov  fx-zci 
70V  'Poixnipzo'j  rjvvdnzo'jit.  Tov- 
Tovg  ^-ocndixzvog  6  Ilalaioloyog 
iccA^oJv  y.oä  a-jzog  dno  zov  y.dizpo-J 
l'jppayj.o^j  ixcf/oixzvog  r^v  [xiz' 
Ä'JTojv.  \\.apjzipoit  yoüv  yeyovozog 
Koliixov  y.cii[xi'/^pizYjg  'Pofxnipzov 
TzoipsixßoX-ng  (p^dGxvzog ,  iy.eT<^sv 
roiOzrjg  nollol  idi6y/ßfri'jC(.)j,noXkoi 
oi  y.cci  nocpcx.vd'Xoiixx  0.f(Zv  ytyo- 
vci'jVJ.  Oi  oilhviz'.y.oi  l-iav  koAItiv 
d^elop-tvoi  s'.g  zd  ioicc  zXoTa.  kcc- 
IrjoazTticivzsg  ziait^'yv.v,  6  oi  IIä- 
'kciioA6''/og  dg  zo  y.dazpov  aG3't5' 
d'jv.aiv.    'Hp-ipag   70'jv   zivag  oi 


Venetis  piignantes  occiiluiitur. 
nie  vero,  in  discrimen  jani  ad- 
ductus,  in  aliud  navigiorum  suo- 
rum  insiliens  hoc  intravit.  Veneti 
alacriores  facti  acrius  cum  illis 
contendunt ,  eosque  plane  in 
fugam  versos  usque  ad  Ro- 
bert! tentorium  persequuntur. 
Cumque  terrae  continenti  appro- 
pinquassent ,  desilientes  aliud 
proelium  cum  Roberto  conserunt. 
Quos  conspicatus  Pakcologus, 
eruptione  et  ipse  ex  urbe  Dyr- 
racbio  facta  arma  cum  illis  jungit. 
Cumque  gravis  exorta  pugna  ad 
Roberti  usque  castra  processis- 
set,  multi  hinc  in  fugam  aguntur; 
multi  etiam  gladiis  öbtruncantur. 
Veneti,  magna  prteda  potiti,  naves 
suas  redeuntes  intrant;  Pala3olo- 
gus  vero  in  urbem  se  recipit. 
Postquam  aliquot  dies  quieti  in- 
dulserunt,  Veneti  missis  ad  Im- 
peratoren) legatis,  ea,  quse  acci- 
derant,  nuntiant.  Ille  benevole, 
ut  par  erat,  exceptos  innumeris- 
que  beneficiis  dignatos  dimittit, 
una  cum  illis  ampla  munera  cum 
ad  Ducem  Venetife  mittens,  tum 
ad  magistratus  sub  eo  fungentes. 


48 


CiiiivspniLLiCM  Alkxii  I. 


liiViTix.oi    fj'.ava~av75(;/j.ivo'.  y.~o- 

'0  0£  'jiiXofp'Jvrt'iäiXi'j'jg  o.-jt'j-ji;^ 
(hg  Eiy.ög,  xat  ix'jc/ioiv  susoyt'jiöJv 
äl'toj^ag  cc;rcX"ja£v ,  anro^rst'Xa? 
jUL-r'  ÄVTwv  j(of/»Ji.o:7a  t'xccvä  n^oo^ 

On''  a'Jröv  äp'/^o\^7ocg. 

AnnaComnena  6,  ö  (od.  Paris, 
p.  1 61, ed.  noiin.T.  1,  p.  28ö  sqq.) : 
Kxipo'j    o'  o'/J.yyj  T:uc>£pp-jr,y.irog 

Tzi'jOL'i)rtg  oi  Bivirtxot  xat  oc/Iüttoc 
T'jüV  tx'.y.O'jjv  y.cci  rayy'jyöijjj^'j  vr/üv 
itAt-a  TiXitoyog  0'jvä/i.sojg  xara  to'j 
'Pojx-iproJ  ipy 0^7X1.  Kai  orj  xa- 
TaAa,3övrij  Ävrdv  -£j>t  Bo^O£vr&v 
a'JAt^ca£vov  rdv  ^a£7'  a-Jr^v  7>vä- 
/-T0v<7t  /TöXi^a&v  xcti  xa-a  xc-äroc 
V£xcö7'.,  äoXXou?,u.£v  ä-oxT£ivav-£g, 
;r/£tov'Z?  Oi  xat  ß'j^iGctvT^g'  ixt- 
y.yyj  oi  o£rv  xat  a'Jröv  rdv  yjri'yi'jv 
•jt'cv  a'JroO  Ft^ov  xal  rf/V  ö|(ji.£'JV£rty 
y.OLri'j'yov  Fatrav.  Kat  vixr;v  xar' 
a-JroO  Äa/jL-oäv  äsä/Ji£vo'.  or,Xo'j7i 
/Tscvra  ri)  ßa'TtXsr.  "üg  o;a  ;roA- 
/ä)v  ToOrovg  dfXzr'päixvjog  dw- 
i£'jjv  xat  rtfj.y;?,  xat  avröv  -ov 
AoOxa  HiVcTta^  rö)  rcZiv  riowTOJi- 
^ä77üJv  äctu>jüi.a7t  ,a£7ä  7^^  äva- 
XÖ70V  /iö-yag  £7tuyy(7£v,  'T/-£i7i,(jLOV 
di  xat  7dv  n'a70ta'>y(r(V  (7'j>cZ»v  >7£tW7ä 
,a£7ä  7-?;^  ävaXdyov  cöyocg.  'AXXd 
xai  /Täiats  7at5  £v  B£V£7ta  ixxXv/- 
7ta'.^  yyj-jiyj  -O'^izr.zx  ly.Tjrt'j 
i7f,'j'.'jig  d'.av£tua7o~at  är:ö  7oiJv 
|3a7iÄtx'jüV  7aa'.£ta)v   £X£/£'jJ£.    TVj 


IJrevi  tempore  prieterlapso 
Veneti,  iiistructis  dromoiiibus  et 
triremibus  nonnullisque  aliis  par- 
vis  et  velocibus  navigiis,  cum 
maioribus  viribus  adversus  Ro- 
bertum  egrediuntur.  Cumqiie  in 
euni,  prope  Biithrotuin  stationem 
habentem,  incidissent,  proelio 
eoinmisso  graviter  eiim  viiicunt, 
imiltis  ciesis,  pluribus  etiam  iiier- 
sis;  nee  miiUum  abfiiit,  quin 
ipsum  filium  ejus  geniiaiium,  Gi- 
dum ,  et  Gaitani  conjugem  eape- 
rent.  Splendidaque  ex  ipso  re- 
portata  victoria,  Imperatori  rem 
omnom  nuntiant.  Qui  multis  eos 
muneribus  et  honoribus  afüciens, 
ipsum  quoque  Ducein  Venetiae 
Protosebastorum  dignitate,  cum 
salario  congruente,  ornavit,  et 
patriarchte  eorum  Hypertimi  titu- 
ium,  cum  salario  congruente, 
concessit.  Quin  et  omnibus  in 
urbe  Venetia  ecclesiis  auri  sum- 
mam  largam  quotannis  ex  aerario 
Imperatorio  distribui  jussit.  Prse- 
terea  ecclesiiv,  in  nomen  evangeli- 
stse  apostolique  Marci  conditje,ve- 
ctigales  fecit  onines  Amalphitanos, 


Chrysobli.lium  Alexii  I. 


/jLcvrc.  £-  ovsaar!  ro-j  vjv.'j'jik'.- 
'j-'j\i  (adde  x.ac)  ä-:,':7i'/syj  Mäo- 
xo'j  iK/CAv^cia  ■j~C'-jöpo'j^  «"avra? 
ro-jc  £/-.  MjÄ'jy:^  [I.  ic  'Aaä//jyv;s], 
£v  KoJV77avr'.v^v-öÄ£'.  i^^yx'jTripioc 
y.'x~i'/ovi:Cf.q,  n-T:(jir,y.i,  -/.cd  rcc  clk'j 

ixi'/j,'.  z?,:;  ■/.ciA'J'Jixivrjg  Bc^/aä? 
O'.y;/'.ov7a  lc,yx'j7r,y.x  y.v.l  zy.g  £vrd? 
rovrou  iixKtotr/oixt^y.;  'j/.y.Ay.g 
souiOYi'jCcro  y.ai  irioojv  -oÄÄ'iJv 
äx.!v/;roJv  oojc-äc  £v  7£  f^  ^a?;- 
/£-jov(7y:  x.Äi  T.p  /TöAci  A'jipa;(6ov, 
x.at  öVro'.  ;tOT'  av  ly.slvot.  ■^zr,'ja.\>xo. 
Tö  0^  or;  juicT^ov  tvjv  i^üi/TOpfav 
aOr'Jjv  y.tr.'ur.'^  ir.'-^':r,'jfj  vj-y.'jy.'.g 
7y.Xg  -jko  ZTiV  lio-j'j'.y.v  'Pojaai'ojv 


qui  Constantinopoli  ofliciiias  ha- 
bebant;  ofOcinas  quoqiie  donavit, 
a  veteri  Ebraica  scala  usque  ad 
Biglani,  qua?  dicitur,  pertinentes, 
item  scalas  intra  hoc  spatium 
sitas,  multasque  alias  res  immo- 
biles cum  in  sede  Imperatoria, 
tum  in  urbe  Dyrrachio,  et  ubicun- 
que  illi  expeterent.  Quod  vero 
majiis  est:  mercaturam  illorum 
vectigali  immunem  fecit  in  Omni- 
bus regionibus  Imperio  Romano 
subjectis,  ita  ut  libere  suoque 
arbitrio  mercatum  facerent,  atque 
eommercii  aliusve  tributi  jerario 
prsestandi  nomine  ne  obolum  qui- 
dem  darent,  sed  omni  Romanorum 
potestate  exemti  essent. 


yjxioy.'.c,  ojan  «vctwc  £/j.r:oo£-j£7- 
^y.'.  y.y.\  y.y~y.  rö  y:jzr,lq  j3o'JAr,röVj 
\i:'ftZi  \i:rtV  -j-ip  y.'-jivj.zy/.'.''j'jr,  izic/ccg 
rivög  t'.'jT:päqto}g  rCb  or/p-oaiM 
ii.'jy.'j[x>.toiJ.hr,<;  ~.y.piyv.v  «Xr''  ''•^' 
djSoÄov  ivöc,  äÄÄ'  it'j)  ~y.Tr,:  ihyi. 
'F'j}ixy.'iy.r,g  scoj'jtac '). 

Chrysobullium  ipsuni,  nee  autograpbum  Graecum,  necapographum 
Latinum  authenticum,  deprehendere  nobis  contigit,  Latet  haud  dubie 
inter  ingentes  necdum  apertos  seu  potius  digestos  arcbivi  generalis 
apud  Venetos  thesauros,  quos  —  vetustioris  imprimis  aevi —  disponere 
iustoque  modo  coilocare  vix  inceperunt.  Qui  diploma  ridit  et  in  usum 
suum  convertit,  optimus  Lehr  et,  illius  nonnisi  fragmenta  nuirgini 
operis  sui  adposuit,  T.  I,  p.  275.  Attamen  forte  fortuna  illud  Privi- 
legium insertumestchrysobullio  Emanuelis  Imperatoris  a.  1148,  huius 
CoUectionis  nr.  LI,  ex  quo  deinde  adiicietur;  antea,  ne  (juid  deside- 
retur,  fragmenta  illa  non  ab  omni  parte  nostro  diplomati  cotisona, 
hie  suo  ordine  sequantur.  Ipse  Lebret  de  summa  huius  privilegii  htec: 


^)  De  hoc  privilegio  v.  Wilken.  in  Kreuzziiije,  T.  II,  pag.  188  ibique  not.  3. 
Fontes.  XII.  4 


1)0  Cum  s(iiiiM,r.iii.M  Ai,i:xii  !. 

„Die  Vcnetianer  erhielten  liicrdureh  iiiclil  mip  die  nnein}Te- 
schränkte  IFiiiidliini^sfroilioit  im  c^iuizen  g^riocliisidion  Reiche  und  in 
den  -wichtigslen  Seehäfen,  sondern  sie  wurden  aucli  von  allen  Fiscal- 
anfordeningen  losgesprochen,  die  Kirche  des  heil.  Markus  erlangte 
gewisse  Gefälle  in  Constantinopel  seihst,  und  der  Doge  wurde  mit 
dem  prächtijxeii  Titel  eines  Prolosohasten,  der  Patriarch  von  Venedig 
mit  der  Würde?  eines  Hyperlenus  (I.  Jfijprrlhnuft')  hoschenket. "  — 
jjDiese  noch  imhekannte  Urkunde  setzt  den  venetianischen  und 
griechischen  Sieg  üher  den  Rohert,  welchen  Romualdus  von  Salerno 
verschweigt,  und  Malalerra  trocken  ühergeht,  Wilhelm  von  Apulien 
aher  und  Anna  Comnena  bezeugen,  ausser  Zweifel.  Der  Freiheitshrief 
fängt  an:" 

Et  quid  unquam  est  commutalio  eorum,  qu»  sincera?  dilectionis 
et  fidei  sunt  *)  .  .  .  qualiter  aulem  mirilicis  constructis  navibus  Epi- 
damnum,  quod  nos  Dyrrhachium  vocamus,  venerint,  et  vires  navi 
pugnantes  in  auxilium  nobis  obtulerint,  proprioque  stolo  scelerosi 
stolum  illius  potenter  devicerint,  perdentes  cum  ipsis  viris,  qualiterque 
adhnc  nobis  favenles  permaneant,  et  alia,  qua)  in  mari  lahorantibus 
bis  videlicet  viris  peraeta  sunt,  et  qua?  correcta  omnes  noverunt  •  •  •  ^) 
tempore  erogativi  accipere  solemniiim  viginti  libras,  quatenus  per 
ecclesias  distribuant  proprias  •  •  • ')  constituit  serenitas  nostra 
sanctissimam  Ecclesiam  S.  Apostoli  et  Evangelist;e  Marci  Venetiis 
existentem  ab  unoquoque  Amalphilanorum  Constantinopoli  et  in  tota 
Romania  orgasteria*)  habentium,  et  sub  potestate  dicti  Patritiati 
existentium  unoquoque  anno  accipere  numismata  Hyj)erpera  tria.  Ad 
ha3c  largitur  eis  ergasteria  in  Embolo  Peramatis,  id  est  transitus, 
existentia,  cum  eorum  solariis,  qua;  introitum  et  exitum  habent  versus 
Embolum,  progredientia  ab  Hebraica  usque  ad  locum,  qui  diciturVigla. 
Concessit  autem  Celsitudo  nostra,  eos  universas  mercari  species  in 
Omnibus  Romaniae  partibus,  videlicet  apud  magnam  Laodiceam,  An- 
tiochiam,    Mamistram^)  ....  et  apud   ipsani  magnam  urbem,   et 


*)  „bald  hcrtiaeh  hehst  es'';  Lebrot. 

^)  „hernach  loird  den  Kirchen  von  Venedig  ein  Almosen  aiisyeset^V'' :  Lebr. 
')  „der  St.  Marcuskirche  werden  besondere  Gefalle  vorbehalten" :  Lebr. 
*)  „(Kramlüden"):  Lebret. 

*)  „(hier  tverden  alle  Seehafen  yenannf,   wo  die   Venelianer  einfahren 
können)":  Lebret. 


Chrysobulhum  Alexii  I.  51 

simpliciter  in  omnibiis  partibus  sub  potestate  nostrse  pise  tranquillitatis 
existentibus,  non  praebentes  quoquo  modo  pro  qualibet  propria  merce 
quidquam  commercii  gratia,  vel  alicuius  aliiis  conditionis,  quse  fisco 
debeatur  i)- 

„ßt  quid  unquam  sit  eoriim,  que  sunt  commutatio  pure 
amicitie  ac  fidei?  Quid  uero  aniicis  et  ministris,  periculis  se 
obieere  pro  amieis  et  dominis  eligentibus,  reddet  quis  equi  pon- 
deris  et  maxime,  quaiido  spontanee  pro  liis  in  contamina  in  hiis, 
que  contra  hostes  sunt,  preliis  lii  uenerint?  Nostre  quidem 
Studium  uoluntatis  magnam  haue  rem  ponens,  nicbil  ad  dignam 
invenit  remunerationem.  Reddit  uero,  quanta  dat  temporis,  et 
que  amicis  et  ministris  sunt  plaeentia.  Sunt  autem,  que  retri- 
buuntur  fidei  et  pure  servitutis  premia,  nostra  quidem  studiosa 
uoluntate  et  spontaneo  animo  minora  ac  pauciora,  non  igno- 
bilia  uero  quedam,  nee  amicis  et  seruis  indigna.  Sed  quid  micbi 
proemium  uult?  Ea ,  que  fidelium  Ueneticorum  sunt,  nullus 
omnium  ignorauit,  et  quo  modo  uenerunt  constructis  multiferis 
nauibus  ad  Epidamnum,  quod  Dyrrachium  uocamus  nos ;  et 
quoniodo  uiros  naui  pugnantes  innumeros  in  auxilium  nobis  pre- 
sentauerunt;  quodque  proprio  stollo  scelesti  stolum  ui  superare, 
perdentes  cum  ipsis  uiris ;  et  quod  nunc  quoque  nobis  auxilian- 
tes  perseuerant;  et  alia,  que  a  tbalattocopis,  i.  e.  in  mari  labo- 
rantibus  uiris  acta  sunt;  et  que  correcta  nouerunt  omnes,  et  si 


*)  Hie  fraginenta  fiuiiuitur.  Rem  pluribus  attlngit  Priniaudaie  etudes  sur 
le  commerce  au  moyen  age  p.  36,  37,  qul  iure  monet :  „a  compter  de  ce 
jour,  les  relations  politiques  et  commerciales  entre  les  deux  Etats  de- 
vinrent  plus  etroites  et  plus  frequentes.  Un  grand  iiombre  de  Venitiens 
s'etablirent  ä  Constantinople  et  epouserent  des  filles  de  familles  distinguees. 
Venise  doniia  une  plus  grand  activite  a  sa  marine,  et,  ä  1'  aide  des  privileges 
qu'elle  avait  obteiuis,  s'empara  peu  a  peu  de  tout  le  commerce  de  l'empire 
gree".  Conferendus  etiam  Lodovico  Sauli  della  colonia  dei  Genovesi  in 
Galata  T.  I,  p.  1 1  sqq.  Res  a  Roberto  Guiscardo  gestas  et  Alexii  Impera- 
toris  de  auxilio  impetrando  tentamina  illustravit  E.  Gauttier  D'Arc, 
histoire  des  conquetes  des  Normaiuls  etc.  Paris  1830,  libre  III,  cliap.  1 
[p.  323  sqq.]. 

4* 


52  CllllYSOnUI.LIVM    Al.KMl   I. 

iios  iioi)  (llcaiims.   Uiidc  vi  in  ri'imiiieijiliüiu'  huiusmodi  Ipsoriiin 
sorvilioriiin  heue  uoluit  Imperium  meiim  per  presens  chrysobul- 
lioii  sormoiu'in,  accipere  eos  luniue  in  tempore  roge  solemj)iiIiim 
lihnirum  \X.  et  ut  (lis(ril)u;iiilur  liee  in  proprias  eeelesijis  seeun- 
(liim  i])sorum  uclle.   Ilonoravit  aiitem  et  nobilem  Ducem  eormii 
uenerabilissima  Protosebasti  (lip:nitate  cum  roga  etiam  sua  ple- 
nissima.   Non  in  persona  iiero  ipsius  determinauit  honorem;  scd 
indesinentem  esse  atque  perpetuum  et  per  suecessiones  iis,  ([ui 
seeundum  deinceps  fuerint,  Ducibus  transmitti  definitiuis  in  urhe. 
Ilonorauit  et  patriarcham  eorum  Ilypertimon,  i.  e.  superhonora- 
bilem,  cum  roga  iiljrarum  uiginti.   Et  hunc  uero  lionorem  per 
successioneni  in  eos,  qiii  deinceps  fuerint,  patriarchas  transmisit, 
ut  liic   (juoque  sit  indesinens  atque  perpetuus,   et  non  tantum 
persona  eins.   Constitult  uero  Imperium  meum,  et  sanctissimam 
ecclesiam  sancti  apostoli  et  evangeliste  Marci,  qui  est  in  Uenetia, 
ab  iino  qiio((ue  in   ma^^na  civitate  et  omni  Homania  tenentium 
ergasteria  Amalphitanorum  omnium,  qui  sunt  sub  potestate  eins 
quidem  patriciatus,   accipere  per  unumquemque  annum  numis- 
mata  tria.   Ad  hoc  donat  eis  et  ergasteria,  que  sunt  in  embolo 
Peramatis  cum  solarils  suis,  que  liabent  introitum  et  exitum  in 
totum,  quod  procedit  ab  Ebraica  usque  ad  Uiglan,  queque  habi- 
tantur  et  que  non  habitantur,  et  in  quibus  Uenetici  permanent 
et  Greci  sicut  ergasleriis;   et  maritimas  III  scalas,  que  in  pre- 
dicto  spatio  terminantur.  Donat  autem  et  sancto  Akindino  man- 
kipium,  i.  e.  pistrinum,  quod  est  in  ipsius  ecclesie  latere,  quod 
pertinet  ad  domumPetrij,  et  haltet  j)ensionemByzzantinorumXX. 
Similiter  dat  et   ecclesiam   sancti  apostoli  Andree,   que  est  in 
Dyrrachio   cum   ibidem   existentibus  imperialibus   pensionalibus 
praeter  in    is  repositam  aphcsin,   que  debet  dari  ad  chelandia. 
Concessit  autem  eis  et  negotiari  in  onmes  partes  Romanie  spe- 
cies  universas,  uidelicet  circa  magnam  Laodiciam,  Antiochiam, 
et  Mamistram,   Adanam,   Tarson,   Ataliam,   Strouilon,   Chion, 
Theologon,  Phocian,  Dyrrachion,Aulonem,Choriphus,  Bondizam, 


ChRYSORUI-LIUM  Al-EXlI   I.  53 

Methonein,  Coronem,  Naiiplion,  Cüriuthion,  Thebas,  Athenas, 
Euripon,  Demetriada,  Thessalonicam,  Chrysopolin,  Peritheorion, 
Abydon,  Redeston,  Adrianopolin,  Apron,   Eracliam,  Selibriam, 
et  per  ipsam  Megalopolin,  et  slmpliciter  in  omnes  partes  sub 
potestate  nostre  pie  mansuetudfiiis,    iion  prebentibus   omnino 
pro  qiialibet  propria   negotlacioiie   quidbbet  commercii   gratia 
uel  cuiiisuis  abus  eonditionis,  que  demosio  infertur,  pacti,  quasi 
xilocalami,  Hmenatici,  poriatici,  caiiiskii,  exafolleos,  archontichii 
et  alioriim  tributorum  causa  eoruni,   que  debeiit  negoeiari.   In 
Omnibus  enim  negotiacionis  locis  data  est  bcentia  eis  ab  Impe- 
rio  meo,  superioris  esse  debere  et  ipsa  requisitione.   Exeident 
uero  et  ab  ipso  eparcho  paratbalassite,  eleoparoclio,  g'enico, 
chartulariis ,  bypologis ,  et  oninibus ,  qui  buiusmodi  sunt ,  nuilo 
eorum,  qui  per  loea  sunt  principum  uel  aborum  seruitium  com- 
munis tractantium,  contempnere  quid  eorum,   que  bic   difünita 
sunt,  presumente.  Omnium  enim,  quas  quis  dicat,  specierum  ac 
rerum  concessa  est  bis  negotiacio,   et  omnium  emptionem  in 
potestate  babebunt  facere,  superiores  existentes  uniuersa  datione. 
Hec  ita  cum  dispensauerit  Imperii  miclii  pietas  sancta,   atque 
diffinit,  nuHurn  resistere  eis  sicut  rectis  et  ueris  duHs  eins,   et 
contra  inimicos  adiutoribus,   et  usque  ad  finem  secuH  tales  se 
esse  promittentibus ,   nee  quemquam  omnino  contraria  sentire 
hiistab'bus,  nee  actiones  ab'quis  aduersus  omnes  exercere  propter 
tradicta  eins  ergasteria,  et  scalas  istic.  Quab'scunque  enim  juris 
bic  existunt   siue   ecclesiastici ,  siue   priuati    siue    pubbci,   siue 
sancte  domus  sint,   hec  nulhitenus  continget,  que  nunc  sunt 
fidelium   dulorum   Imperii  micbi   Ueneticorum   et  in  posterum 
futurorum,  quum  multam  beniuolentiam  et  rectum  animum  erga 
Romaniam,  et  erga  Imperium  meum  ostenderunt,  et  toto  animo 
hec  seruare  promittunt  in  perpetuuni,  et  pugnare  pro  Romeo- 
rum statu,  et  Cbristianis  pro  parte  uolunt  et  protestantur.   Et 
contra  tales   uiros   quis   contradicet,  uel  contra  eos  Judicium 
mouebit  aliquando?  Unde  nee  secretum  Petrij  uel  Mireleu,  nee 


54  AlEXICS  I  VeN.  DVCEM   PnOTOSEBASTlM  CREAT. 

C'tlain  priuatus  qulsque,  sed  nee  monasterium  uel  teinplum 
sanctiim,  qiiihus  uidelicet  donata  ergasteria  pertinent  atque 
Scale,  contra  hos  mouebunt.  Erunt  autem  silentes  et  in  dispen- 
satione  ae  donatione  Imperii  niei  nianentes  iiere.  Xam  si  uolun- 
taria  non  donamus  dij^'-nis  accipere,  seii  qui  uiriliter  egerunt  et 
uiriliter  agere  student  atque  studebunt,  quibus  aliis  donabinuis 
aliquando  ?  Ergo  et  donabuntur  donatorum  sibi  immobilium 
sine  ablatione  et  sine  turbatione  in  deinceps  oninia  et  perpetua 
tempora  seeundum  continentiam  debiti  exponi  sibi  practiei  tra- 
ditionis  eonim  a  proto  anthypato  Georg-io  et  notario  Imperii 
mei  tu  Machitariu,  quod  et  firmum  erit  et  stabile  ac  inuiolabile 
in  Omnibus,  que  continebuntur  in  eo,  debens  et  hoc  in  illis 
subastipulari  secretis,  in  quibus  et  presens  subastipulatum  est 
chrysobuUion  Imperii  nostri  in  noticiam  eorum,  que  donata  sunt 
rectis  dulis  Imperii  mei  Ueneticis  et  ad  deortationem  temptan- 
tium  hos  molestare  eorum  causa.  Erunt  igitur,  que  hie  dilTmita 
sunt,  semota  firmaque  incorrupta  et  a  nullo  contempta.  Si  uero 
quis  contempserit  forsitan  quid  eorum,  que  in  hoc  chrysobullio 
disposita  sunt,  irremissibiliter  exigetur  a  secreto  ton  oichiacon 
aurum  libras  X,  et  quantitatem  eins,  quod  ahlatum  fuerit  ex  eis, 
persolvet  in  quatrupluiii.  quia  firmo  ac  securo  existente  presente 
pio  chrysobidlio,  facto  circa  Maium  menseni,  quinte  Indictionis, 
in  anno  sex  milesimo  quincrentesimo  nonapresimo ,  in  quo  et 
nostrum  pium  et  a  deo  promotum  subsignauit  Imperium". 

XXIV. 
thr>>obulliun\    Alexii    1.   Yeneliarum   Ducl   tiiuluin  Protosebastl 

C'oncedentis. 
A.  d.  1084. 
Andrea^  Danduli  chronicon  p.  249  sq.: 

Vitalis  Phaledro  Dux  appvobatur  anno  domini  iiostri  Jesu 
Christi  millesimo  octogesimo  quavto.  Qui  August i  (Alexii  I  Comn.) 
Jiorlatione  Ändremn  Michaclem,  Dotuinicum  Dandulo  et  Jacobum 
Aurio  Icgutos  Consta nlinopolim  misit ,   ut  jurisdictiones  Dahnatia' 


Donatio  ducis  Vknet. 


55 


dt  Croatiw  .sihi  ab  incolis  (nt(/il((!i  ohtineret ,  (/uns  ConstantinopoU- 
l((iH)  tnipcriü  pcrliiicrc  noverat.. .,  (/natu  in  pdiiillonc  inipcriiinter 
Carulain  et  Nicapkorum  per  decrelain  saucUam  Carolas  orienlin 
imperio  habere  permisit',  et  illam  asqae  ad  tempas  Basilii  et  Cun- 
stantini  reges  et  principes  pnesidentes  nomine  ipsius  tenuerunt.  — 
EiDäca  autcni  h'f/afi  ab  Ale.vio  alacriter  risi  crusoboliinn  f)ahnafi(e 
et  Croalia;  et  sei/is  (?)  Proloscrasfos  oblinncranl.  Qin'fjiis  posfca 
revcrsis  J)u.r  siio  addidil  lilnlo:  Dahnalia'  atqne  Croaticu  et 
imp e r i alis  Pr otosev a s t o s. 

Cfr.  Lebret  T.  I,  j).  278,  sq.  Hoc  d;»to  chrysohulliu  Voiieli 
adacti  fiieredonuo  ut  arrnaconfeiTeiit  cumNormannis;  utiAiidr.  Daiid. 
ibid.  p.  2:;i:  Rogatu  Älexii  Diw  [Vitalis  l'iialedio,  al)  anno  10S4| 
contra  Ilotierlum  slofiini  niiflit,  (/iti  itiia  citin  (irawis  a  /loberlo  aptid 
Sasi?ium  superatns  con/itsus  rediit. 

XXV. 

Donatio  Ducis  Ycnctiaß  Yitalls  Falotri,  Ycnctis  fpolilanis  facta. 

A.  (1.  I0!)(»,  111.  .Iiilio. 
Cod.  Lat.  S.  Marci  class.  XIV,  cod.  XXXVII,  fol.  1,  in  quo  sie 
inscriptiim:  „Kosmiro  Moliii  sottoscrive  una  donatione  Calla  dal  Doge 
Vilal  Michele  a  Kariiuain»  al)I).  et  al  inonastero  di  S.  Giorgio  Maggiore 
dl  alcune  terre  e  ease  nella  cillä  di  Cospol"'. 

Kdidit  Muratoi-ius  in  Antiqq.  Ilal.  T.  I,  p.  900,  001,  et 
Flamin.  Cornel.  in  Eccles.  Yenel.  dec.  XI,  P.  II,  p.  212  ex  auto- 
gi-apho  in  Archive  Monasterii  S.  Georgii  maioris. 

In  nomine  domini  dei  et  salvatoris  nostri  .lesii  Christi. 
Anno  ab  incarnacione  ejusdeni  redenitorls  nostri  millesimo  nona- 
gesinio*),  indietione  XIII.   Hivo.u/ro. 

Omnes  Christi  lideles,  secularlbiis  ciiris  deditos,  opcm  dei 
extollere  industria  oportet,  quatcnus  tale  aliquid  ag-ant,  quo  sc 
eterne  remunerationis  preiniuin  adepturos  conlldant.  Igitiir  nos 
quidem  Vitalis  Faletrus  de  Donis'),  dei  gratia  Venetic  et  Dal- 
maeie  Dii\  et  imperialis  Protosevastos,  una  cum  nostris  judici- 
bus   et   aliis    bonis    liominibus    nostris    tidelibus,    cum    nostris 


')  nonag.,  in  e  nsi  s  .1  ii  ii  i  Corn. 


- j  F  a  1  c  t  r  0  V  e  n  e  e  i  a  r  II  m  C  li  r  o  a- 
c  ie  a  tq  11  e  Dal  iii.  cctt.  Com. 


ifi 


Donatio  ducis  Vknet. 


successorlhus  et  lieredibiis,  nullo  peiiitiis  cogcnte  aiit  siiadente 
aiit  villi  Inferente  *},  sed  juste  voluntatis  constitutione,  et  oratione 
Abbatls  ac.  monaclioriini  ejus  commoti,  optima  et  spontanea 
nostra  voluntate  pro  remcdio  animaruni  noslrarum,  tempore 
doniini  Karimani,  venerabilis  Abbatis  monasterii  b.  Georgii, 
damus,  donamiis,  concedinius  et  contradimus,  olTerimus  et 
transaetamus  eidem  monasterio  b.  Georgii  et  prenominato  ejus 
Abbati  doniino  Karimano  suisque  suecessoril)Us  in  perpetuum 
tantinn  de  nostris  proprietatibus  tcrrarum  et  easarum,  coopertis 
et  discoopertis,  sitis  ini'ra  urbem  Constantinopolitanam,  quaruni 
nos')  ab  Imperatore  Alexio  invenimus  pro  ^rossouoli  et  pra- 
tico^)  cartidas,  quantuni  continet  a  comprehenso  sacro*)  de 
Vigla,  qui  pereurrit  ad  portam  Perame^)  usque  ad  Judeeam 
extra  illud  totiun,  (|iiod  nos  datuin  habemus  ad  monasterium 
sancti  Nicolai,  per  cartulas  lirmitatis,  sicut  in  eis  legitur. 

Scilicet  damus  in  [leg-,  iam^  prefato  monasterio  S.  Georgii 
Ipsum  capyllio  situm  juxta  latus  de  suprascripto  sacro  Vigle, 
sicut  tenet  uno  ejus  capite  in  ipso  nostro  deambulo*'},  atque 
cum  tota  sua  long-itudine  et  latitudlne,  cum  capitibus  et  lateribus 
suis,  nee  uon  cum  totis  suis  ediflciis,  petrinis  et  ligneis,  sive 
cum  totis  ejus  habentiis  et  pertinentiis  ab  intus  et  foris,  secun- 
dum  quod  nobis  advenit  a  prememorati  Alexii  Imperatoris. 

Etiam  damus  ergasterium  ^)  unuin  situm  juxta  latus  de  pre- 
nominato capyllio,  sicut  respicit  ejus  frons  in  jam  dicto  nostro 
deambulo^). 

Secundum  ergasterium  similiter  damus,  secundum  quod  est 
prositum  juxta  proprietatem ,  que  tunc  fuit  Dominici  Bernardi, 
ex  alio  latere  firmante  in  proprietate,  que  nunc  est  S.  Nicolai. 


*)aut     modo      quolibct     alio 

operante,  sed  Corn. 
^)  quasnos  Corn. 
^)  '"^o'  P*^''  cliry  so  biil  i  et  pra- 

c  t  ici. 


"■J  c  0  in  p  r.  s  a  1"  0  Corn. 

^)  p  e  r  ni  e  t  Corn. 

*)  enibulo  Corn. 

■*)  ar gaster i um  eonstanter  Corn. 

** j  e  t  a  m  b  u  1  o  Corn. 


Donatio  üut'is  Venet.  S7 

Tertium  quoque  erg'asteriiim  similik'i-  transactanius,  sicut 
est  sitiim  juxta  ipsum  ergasterium ,  (luod  tunc  fuit  Visoiiis  bon 
Georgio*),  altero  ejus  latere  iirmante  juxta  ipsum  sa/?rum')  .  .  . 

Hoc  namque  totum,  ut  dictum  est,  a  compreheuso  dicto  sacTO 
usque  adveuiente  ad  prefatam  Judecam ,  secunduui  quod  nunc 
adesse  videtur  totum,  sicut  est  positum  decontra  Stamno"). 

Omnia  in  omnibus,  sicut  designatum  est,  cum  toto  suo 
edlUcio,  petrino  et  bgneo,  cooperto  vel  discooperto ,  cum  suis 
solariis,  in  quantum  se  ibi  comprehendit,  cum  accessu  et  egressu 
suo,  cum  omnibus  suis  babentiis  et  pertinentiis  ab  intus  et  extra, 
sicut  predesignatum  est  transacte,  in  prefati  monasterii  S.  Geor- 
gii  suique  prenominati  Abbatis  et  ejus  successorum  plenissimam 
perpetuo  damus,  concedimus  et  oft'erimus  potestatem*),  secun- 
dum  quod  diximus,  et  ab  prememorato  Imperatore  Alexio  nobis 
advenit  per  jam  dictas  imperiales  cartulas,  ut  in  eis  continetur, 
et  secundum  quod  ad  nostrum  jus  hactenus  possessum  fuit,  eo 
modo,  ut  predesignatum  est  transacte,  in  vestra  permaneat  pote- 
state  bal)endi,  tenendi,  ergasteria  construendi,  biborandi,  regendi, 
meliorandi  et  in  perpetuum  possidendi,  minime  autem  ab  ipso 
monasterio  subtrahendi  vel  alienandi  in  alia  parte;  sed  ad  sal- 
vationem  et  utilitatem  ejusdeni  monasterii  in  perpetuum  perma- 
nendi. 

Verum  tarnen  statutum  est  inter  nos  et  vos  prenominatum 
dominum  Karimanum  Abbaten!,  ut  ipsa  scbala,  que  qWcHuv  sc/ia/a 
maior,  quam  ad  nostrum  usum  retinuimus ,  semper  habeat 
ascensum  et  descensum  sine  vestra  et  successorum  vestrorum 
contradictione. 

Unde  promittentes  promittimus,  ut  nullo  unquam  tempore 
contra  presentem  oblationis  cartulam,  quamprono  fecimus  animo, 


*)  ürsonis  D  ongeorgii  Com. 
2)  lacuna  etiam  apud  Corn. 
^)  an  Steno? 


*)  p  1  e  n  i  s  s  i  in  a     p  e  r  p  e  t  ii  a 
potc State  Corn. 


l)H 


Donatio  nucis  Vknet. 


ire  (Icbeamiis  nee  per  nosmct  ipsos,  neque  per  nostros  sucecs- 
sorcs  vel  horedes,  quia  in  legibus  caiitum  attjue  j)rceeptiim  est, 
ut  i(l,  (|U0(l')  seinel  datur,  vel  donaUim  aut  oblaluni  fuerit,  niillo 
modo  revoeetur. 

Hec  omnia  observare  et  adimplere  proniiltimus. 

l^t  vos,  domine  prenominate  Karimane  Al)bas  et  vestri  suc- 
cessores,  observare^)  debeatis  in  perpetiium  boc,  quod  inter 
nos  statutum  babemus,  ut  supra  legilur,  de  prelTata  scbala. 

Quodsi  quocunque  tenq)ore  contra  banc  oblationis  cartu- 
hm  ire  temptaverimus,  aut  aliquod  inde  subtrabere  vel  minuere 
presuniserimus ,  vel  aliquod  retro  donum  aut  meritum  inde 
inquisierimus,  reete  vos  observare,  ut^)  dictum  est,  de  jam 
dicta  scala,  tunc  non  solum  reatum  mendacii  incurramus,  verum 
etiam  prostimum*)  solvere  promittimus  cum  nostris  successori- 
bus  et  beredibus  in  suprascripto  monasterio  S.  Georgii  et  pre- 
dicto  Abbati  Karimano  ac  successoribus  ejus  auri  libras  decem. 

Et  hec  presens  oblatio  et  alligatio  cbartule  infrascripto 
ordine  ex  utraque  parte  in  sua  seniper  maneat  firmitate,  quam 
scribere  rogavimus  Andream,  presblterum,  Martinacium,  nota- 
rium  et  S.  Joannis  baptiste  plebanum,  in  mense  et  indictione 
suprascripta  tertia  decima. 

Ego  Vitalis  Faletro,  dei  gratia  Dux,  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Joannes  liadoario  judex. 

Ego  Henricus  Ursoyolo  judex. 

Effo  Joannes  Maurocenus  judex  add.  Com. 

Ego  Badouarius  Aui'io  judex. 

Ego  Joannes  Gradonico  judex. 

Corn.  addit:  Ego   Vital Is  Adoalch). 

Ego  Aurio  Basfiadello. 


*)  u  t ,  cum  quid  Com. 

^)  e t  a  d i nip  I  e  r  e  d  e b.  Com. 

2)  vosobservante  Com. 


*)  p  r  OS  ti  num  Com.:  at  est  Grsc- 
eoruui  -  fi  0  a  7 1  p.  0  V ,  p  o  e  n  a. 


Donatio  ducis  Venet.  1)9 


Ego  Berengerius. 

Ego  Johannes  Rapedello. 

Ego  Dominicus  Roso. 

Ego  P.  Fiolarius  Flahianicus. 

Ego  Petrus  Badouario  Da  Spinale. 

(Eg-o  Petrus  Badouario  Da  Spinale.) 

Eg'o  Dominicus  Basilio. 

Ego  Petrus  Cerbano. 

Ego  Joannes  Miliano. 

Ego  Petrus  Mauro. 

Ego  Badouarius  Bragadino. 

Ego  Sebastianus  Cernario*). 

Ego  Bonfdius  Storlato. 

Ego  Joannes  Sgaldano'). 

Ego  Dominicus  Da  Canale. 

Ego  Stepbanus  Mauro. 

Ego  Joannes  Pantaleo. 

Ego  Tribunus  Caroso. 

Ego  Dominicus  Vitaliano. 

Ego  Dominicus  Michael. 

(Ego  Dominicus  Michael.) 

Ego  Ambrosius  Justo^). 

Ego  Joannes  Navigajoso. 

Ego  Fuscari  Fuscareni. 

Post  Fu sc.  Corn.  addit:  Ego  Joannes  Fuscarini. 

Ego  Dominicus  Superantio. 

Ego  Petrus  Contareni. 

Ego  Petrus  Calbani. 

Ego  Stepbanus  Ziani. 

Ego  Trasaritum  (?)  .  .  . 


*)  Co  ronario  Corn.  I       ^)  .1  iis t o  om.  Corn. 

~)  Sgaldari  0  Corn.  | 


00 


Donatio  ducis  Venf.t. 


Trano  de  Orlo  Gambasirica'). 
E|j;o  l'etnis  iJaiizigessus'). 
Ef^ü  Doininieus  Nanno. 
Ej^ü  Jüaiines  Dona. 
Ego  Petrus  Heiiiljo. 
Ego  Petrus  Maeiamano. 
Ego  Joannes  Adoaldo. 
Ego  Vitalis  Vitaliano. 
Ego  Andreas  Michael. 
Egü  Petrus  Mauroceni. 
Ego  Dominieus  Stornato. 
Ego  Joannes  Monetarlo. 
Ego  Joannes  Calvo''). 
Ego  Petrus  Greeus. 

Ego  Petrus  Justo. 

Ego  Dominieus  Contareni. 

Ego  Vitalis  Michael. 

Ego  Dominieus  Cirino. 

Ego  Vitalis  Calvo. 

Ego  Petrus  Michael  de  capite  Riuoalto. 

Ego  Petrus  Bonoaldo. 

Ego  Joannes  Justinianus. 

Ego  Petrus  Gradonico. 

Ego  Dominieus  ßadouario  de  Spinale. 

Ego  Petrus  Cerrosus*). 

Ego  Stephanus  Zopulo^). 

Ego  Marcus  Ziani. 

Ego  Marcus  Gradonicus. 

Ego  Petrus  Faletro. 


*)  Ego      Tras  aridiis      Gcorio 

Gambasirica  Com. 
")  Ba  ny  ges  SU  s  Corn. 


^)  Scla  vo  Com. 
*)  Ca  rosii  s  Com. 
•'•)  Theupul  0  Com. 


Donatio  ducis  Venet. 


61 


Ego  Leo  Beligno. 
Ego  Dominicus  Regini. 
Ego  Crosmiro*)  Da  Mulino. 
Ego  Stephanus  Lugaressi'). 
Ego  Bonfilius  Peppo^}. 
Ego  Joannes  Darbore. 
Ego  Sebastianus  Cawcanino. 
Ego  Dominicus  Paulo. 
Ego  Marcus  Maupedro*). 
Ego  Joannes  Fenlo^}. 
Ego  Joannes  Muncianieo''}. 
Ego  Petrus  lluybolo. 
Ego  Petrus  Campulo. 
Ego  Dominicus  Calvo^}. 
Ego  Petrus  Sipilciacus^). 
Ego  Ursus  Gorio. 
Ego  Ursus  Mariciabs. 
Ego  Ursus  Manfredo. 

Post  Manfr.  Corn.  addit:  Ego  PefrUS  MüUrocenus. 

Ego  Dominicus  Da  Ponte. 
Ego  Petrus  Greculo. 
Ego  Vitabs  Dondi. 
Ego  Joannes  Gorio^). 
Ego  Dominicus  Gemani. 
Ego  Stadio  Praciohini'"). 
Ego  Michael  Papacizza"). 
Ego  Vitalis  Istrico'^}. 


*)  Go  gosmiro  Corn. 

")  Lughressi  Com. 

^)  Pipo  Corn. 

*)  M  a  r  i  p  e  t  r  o  Corn. 

^)  Ferilo  Corn. 

®)  M  u  0  i  a  n  i  c  0  Corn. 


■')  Cal  voni  Com. 
^)  Sip  il  c  ia  ri  US  Com. 
'■*)  Gen  0  Com. 

"^J  S  t  a  d  a  o  p  r  a  c  i  0  ß  a  n  i  Com. 
*')  Papo  c  i  Com. 
'")  Ly  s  t  r  it'o  Com. 


62 


Donatio  nuns  Vk.nkt. 


Eg-o  Joannes  Cupo. 
Ego  Foscanis  Michael. 
Ego  Iktloiiarius  Bonoaldo. 
Ego  Dominieus  Alhani '). 
Ego  Marcus  Man  Pedro"). 
Ego  Joannes  IJorboni^). 
Ego  Felix  Barbaromani*). 
Ego  Vitalis  Zopulo. 
Ego  Petrus  Cerosus'). 
Ego  Dominicus  Regini. 
Ego  Florenlius  Juliano''). 
Ego  Marinus  da  Ijorea^). 
Ego  Joannes  Vasallo. 
Ego  Martinus  Nanno. 
Ego  Dominicus  Bonoaldo. 
Ego  Leo  Sanudo. 
Ego  Heinricus  Da  Ponte. 
Ego  Joannes  Guriani. 
Ego  Bonoülius  Aurifex. 
Ego  Petrus  Panulfo  ^). 
Ego  Joannes  Gregorius. 
Ego  Joannes  Martinacius''}. 
Ego  Petrus  Marcello. 
Ego  Joannes  Dondi'"*). 
Ego  Joannes  Faletro. 
Ego  Dominicus  Ruibolo. 
Ego  Dominicus  Da  Puteo. 
Ego  Joannes  Dauro. 


')  Abbani  Com. 
^)  Mar  i  p  ed  ro  Com. 
^)  Barba  ni  Com. 
*)  Ba  rb  a  n  i  Com. 
^)  C  a  r  0  s  u  s  Coro. 


«)  V  i  1  i  0  n.  Com. 

')  Daborta  Com. 

**)  Firulfo  Com. 

")   Martinas...  Com. 

'")  Üand  .  .  .Com. 


Spalatinorum  promissio. 


63 


Eg-0  Petrus  Salonione. 
Ego  Gregorius  Magno  ^). 
Ego  Dominicas  Vitalis. 
Ego  Dominicus  Calbo. 
Ego  Dominicus  Quirino^). 
Ego  Stephanus  Peneani^). 
Ego  Heinricus  Vitaliano*). 
Ego  Marinus  Capillus'). 
Ego  Fuscari  Gaussoni"). 
Ego  Petrus  Venerio. 
Ego  Vitalis  Massulo. 
Ego  Andreas  Dapuzzo. 

Ego  Andreas,  presl)iter  et  notarius,  complevi  et  roboravi. 

XXVI. 

Promissio  facta  domino  Yitali  priino  .llifhaeli  Duci  Vencto  a  Spalatinis. 

A.  d.  1097. 
Cod.  diplom.  Trevisan.  fol.  117.  Rem  attingere  videtur  Daii- 
diilus  in  clu'oii.  p.  256,  cd.  iMnrator.,  hisce:  ,,([110  (Yitali  Mickcle 
Dace)  creato  Yencti  cnicem  assumoites  suhsidium  in  acquisitione 
tcrrw.  sanctie  mittcre  dccreveruut,  et  per  legatos  snos,  Baduarinni 
da  Spinale  et  Phaledrum  Stornato,  Dalmatinos  iif  ronfcrant  requi- 
rnnt.  Uli  antem  fulei  zelo  et  proniissac  fidelitatis  assentiunt" . 

Nos  Spalatini  Priores,  scilicet  Senior  et  Junior,  cum  cuncto 
populo,  maioril)us  et  minoribus,  promittimus  vobis  domino  nostro, 
VitaH  Micbaeli,  glorioso  Duci  Venetiae  atque  Dabnatije  sive 
Chroatiaj  et  imperiaii  Prothosevastori ,  ut,  cum  venerit  stolus 
vester  Spalatum,  nos  prseparare  debeamus  unam  saginam  vel 
duas  galleas  alias  ad  veniendum  vobiscum ;  tantum  tamen  in 
Providentia  vestra  sit ,    quas   illarum   vobiscum   ducere  velitis. 


')  G  e  11  o  Com. 

^)  Guera  Com. 

^)  P  enta  n  i  Corn. 

*)  H  e  n  r.  M  u  d  a  c  i  0  Corn. 


^)   C  a  pel  I  .  .  Corn. 
*■•)  bis:     altoium     Fusc.     Gauss, 
om.  Corn, 


04  noKMrNDl   I  A.NTIorilKNl    I'IUVII..  VkN. 

Qiiodsi  hoc  non  observaveriimis,  tunc  componcrc  debeamus 
in  cüinera  vestri  palatii  solidos  Romanatos  mille.  Et  hee  proniis- 
siüiiis  cartula  in  siia  firmltate  permaneat. 

Siiiiiinn  inamis  Petri  Senioris,  ([iii  hoc  rof^avit  ficri. 

Si|j:iuiin  inaiuis  Aloymi  Prioris,  qiil  hoc  rogavit  lieri. 

Signum  inaiuis  Andrea}  et  Petri,  qiii  hoc  rogavit  lieri. 

Signum  manus  Gaudii  judicis,  qui  hoc  fieri  rogavit. 

Signum  manus  Andrea»,  qui  hoc  lieri  rogavit. 

Signum  manus  Petri,  fratris  Prioris,   (|ui  hoc  lieri  rogavit. 

Signum  manus  Cliirnechisc,  qui  hoc  üeri  rogavit. 

Signum  mauus  Pauli,  Perdami,  Dragiii  et  Ijuchari. 

Ego  Petrus,  subdiaconus,  rogatus  a  suprascriptis,  com- 
plevi  et  roboravi. 

IlsBC  promissio  facta  est  prffisentil)us  legatis  vestris,  domi- 
nis  scilicet  Baduario  da  Spinale  et  Faletro  Stornato. 

XXVII. 

Boeniundi  I  principis  Antiochcni  privilogium  Yonetis  concessam. 

A.  d.  i098— 1099. 

Hoc  Privilegium  memorat  Rainaldiis,  Antiochi»  princeps,  in  pri- 
vilegio  Venetis  A,  D.  1153  eoncesso,  Nr.  LV  luijus  Collectioais: 
„ego  Rainakhis  .  .  .  tuiaquc  Constantia  .  .  .  condonamus  et  ahsque 
ii/(a  inqtuetatlone  inperpeüiirm  dimiffimus  Venoticis  per  Äntioche- 
)ios  fiiies  transeuntihus  et  in  Antioc/iia  manentibus  omnes  consuetu- 
dines  illas,  quas  Anliocheni  principes  Bonmundus  primiis  .  .  .  Ulis 
condonavenmt  et  aiictoritate  privilegii  sui  confirmaverunt" .  Boe- 
niundi nosti'i  res  enarrat  Wilkenus  in  Kreuzziige,  T.  I,  p.  2  passim. 

liietii  princeps  Januensibus  phn-a  largitus  est.  Cfr.  Pagano 
1.  1.  p.  2Ü7. 

xxvni. 

Privilegium  Venetis   a  Gotifredo  ducc  frut'esignatorum  iu   PabTstina 

concessuiu. 
A.  d.  1100. 
Andreas  Daiidulus  chion.  p.  2ö8:  Exercitus  itaque  Veneto- 
ritm  ad  terrani  proniis.sionis  pro/'ectus,  in  portu  Jopem,  quem  j am    R 


FOEDUS  COLOMANI  KEG.  HUNG.  65 

Christiani  acquisiverant,  dimlsso  naii'ujio  cum  tata  custodia,  scpul- 
chruni  domini  nostrl  Jesu  Christi  visitavit.  Postea  deliberato  con- 
sillo  Äcliaron..  furtissimum  castrum  j)<i(/<ni<)ru?n,  quod  nee  Clirlstlanl, 
ncque  Saracenorum  Soldanus  obtinerc  potuit,  cwpuijnare  disponmit. 
Capta  autem  urbe  Franci  ad  custodiani remanent.  —  Caipham  deinde, 
qua'  aUo  nomine  Porphyria  dicitur,  in  litore  maris  sub  prima  parte 
montis  Carmeli  quatioor  distantem  stadiis  et  nono  ynilUario  ab  Acon, 
conformiter  acceperunt.  Postea  immunitatum  obtenfo  privilegio, 
jam  mortuo  Gotifrcdo  i).  Venetias  redeunt.  Cfr.  L  obre  l  T.  I,  p.  28G. 
Laurent  ins  de  Monacis  1.  V,  p.  83,  84. 

XXIX. 

Foedas  Colomani  regis  Hungariap:  factum  com  Venetis  contra  IVormaiino^ü. 

A.  d.  ilOl. 

Andreas  Dan  du  Ins  1.  I.  p.  259:  Jwc  tempore  Colomanus,  rex 
Ilungarice ,  misit  exercitum  in  Dalmatiam  .  .  .  et  per  leyatos  suos 
cum  Venetorimi  Duce  (sc.  Vitali  Michaele)  foedus  iniit  contra  Nor- 
mannos".  Cfr.  Lehr  et  T.  I,  p.  286.  Marin  T.  III,  p.  32  sqq.,  qui 
cliartsB  ipsius  initium  atque  finem  e  codiee  Trevisaneo  deseripsit. 
Iiicipit  scilicet:  /    -       '         .        -  ■      ,>       ..  -  '    ,,. 

Colomanus,  divina  favente  dementia  Ungarorum  rex,  Vitali 
Michaeli  strenuissimo  Venetorum  Duci  suisque  optimatibus  salutem 
amicitiasque  perpetuas. 

Finitur  ita:  /  ■    ,         i:  •  .  .■,.'., 

Convenientia  amicitiae,  quie  facta  est  inter  regem  Ungarorum 
et  Ducem  Venetorum.  Ego  Colomanus,  Ungarorum  rex,  per  memet- 
ipsum,  et  per  meos  omnes  tecum,  Vitali  Micliaele,  Venetiw,  Dalma- 
tiui  et  Croatice  Duce,  et  cunctis  omnibus  proceribus  de  vestro 
ducatu,  i^eram  et  firmam  amiciliam  atque  concordiam  ab  hoc  die  in 
antea  obiinebo ,  et  te  ac  tuos,  et  cunctas  civitates  subiectas  ducatui 
tuo,  et  omnia  castella  et  loca  subdita,  obedientia  polestati  tuet',  per 
me  et  per  meos  conservabo  et  nullo  modo  inquietabo. 

Sed  tamen ,  quia  in  principibus  meis  et  senioribus  dubium 
videtur,  utrum  te  Ducem  Croatiaß  et  Dalmatiiv  nominaverim,  volo, 
imo  desidero  pro  servanda,  sicut  sfatufum  est,  amicitia,  ut  a  te  et 


')  Godofredus  dux  decessit  aniio  d.  1100. 
Fontes.  XU. 


0(5  BaI.UUIM  1   lllKIt.  I'UIVIL.  Ven. 

fiiiK,  (i  (i  im;  (IC  nin's  i/a  oninc  priiis  de  mcdio  ((iiferatiir  (imbif/iium, 
i((.  In  (/i(n('iini(/ue  cdsii  tibi  jtrr  (tnlcccnHores  tuos,  et  mihi  per 
mens  ccrla  cumproödliuue  itistiiiii  faerit,  alter  alteri  naUatenus 
adversetur. 

XXX. 

Privilegium  Ycnclis  a  Balduino  I  rege  Dierosolymituno  eoncessam. 
A.  d.  1101-1104. 

Ipsiiis  privilegii  nulla  qiiidem  cxlat  memoria :  at  nemo  dubitabit, 
quin  Veneli  temero  a  Pabestina  reeosseriiit,  prioribiis  libertatibus  a 
primo  rege  liierosolymitaiio  non  ita  conliniialis,  ut  de  commodis  suis 
nibil  ipsis  timendum  foret.  Verl  simile  est,  Balduiiium  regem  coro- 
natum  ilico  sanxisse,  quae  antea  Venetis  concessa  essent  (cfr.  huius 
Coilectionis  Nr.  XXVIII);  idqiie  comprobaveris  ex  loco  Dandiili  ibi 
allegato.  Possit  tamen  et  statiii,  Venetos  succiirrisse  Balduino  in 
obsidionePtolemaidis,  et  ea  ui'l)e  capta  renovata  esse  paela  Hierosoly- 
mitana.  De  ea  re  Dandulus  I.  1,  p.  259:  Tu7ic  Balduinus ,  rex 
llierusnlem,  peregrinormn  udiulus  pra'sidio  Arsur  .  .  .  devicit  et 
Ca'sarenm  Paliestinm  obsidens  tandem  devicit  et  obtinuit.  Postea 
cum  Saracenis  pluribus  pernctis  hellia  Ac/ion,  (pue  Ptolemaida 
vocatur,  circumvallavit  .  .  .  Elajfsift  antcm  vif/i/i(i  diebiis  .  .  .  ea 
conditione  regt  oppidum  tradimt,  ut  salvis  personis  et  rebus  libere 
abscederent.  De  hac  Ptolemaidis  per  Balduinum  I  a.  d.  1104  facta 
expugnatione  adi  Wilken.  Kreuzzüge  T.  II,  p.  296.  Quam  igitur 
res  in  ambiguo  sit,  nee  anni  ipsius  fixum  numorum  apposuimus. 

XXXI. 

Tancredi,    regni   Antiochciii  ndministratoris ,    pririlegiuiii  Tenetis 

concessuin. 

A.  (1.  1103-1112. 

De  boc  privilegio  vide  Privilegium  Raimundi,  Antioebia3  princi- 
pis,  a.  d.  llo^J  Venetis  concessum,  Nr.  LV  bujus  Colieclionis:  ,,ego 
Bainaldus  .  .  .  condonanius  et  .  .  .  dimittimns  Veneticis  .  .  .  onmes 
consuetudines  illas,  quae  Antiocheni  priiicipes Boamundiis primus . . ., 
Tancredus  Ulis  coiidonaverunt  et  auctoritnte  pririlegii  siii  confir- 
maverunt''.  Tancredi  res  Syriacas  iliustrat  Wilkenus  in  Krenz- 
züge  T.  I,  II,  passim. 


OjiUELAl'lll    FaLETKI    fOiNCKSSIO.  ß7 

XXXII. 

Ordelaphus    Faletro,    Dux   Vcnctiaruni,    cont'cdit    Joanni    Gradonloo 
Patriarcbae  Gradeusi  ecclesiam  S.  Arcindaui ')  de  Coustantiiiopoli  cum 

jaribus  suis. 

A.  A.  HOT,  Sepfembris. 

Fl  am.  Cornel.  ecci.  Yen.  doc.  IV  (T.  III,  p.  66).  Ex  Arcliivo 
Patriarchali  Yeneto. 

In  Nomine  Domini  Dei  et  Salvatoris  Nostri  Jesu  Christi. 
Anno  Domini  millesimo  centesimo  septimo  mensis  8epteni])ris, 
Indictione  prima").   Rivoalti. 

Cum  Omnibus  Eeclesiis  Dei  debitum  honorem  ex  Christian» 
devotione  impendere  studeamus ,  et  eas  in  benefitiis  augeri 
summopere  diligamus,  illam  multo  amplius  multoque  excellentius 
sul)limare  debemus,  a  qua  et  nostri  honoris  seeptrum  et  perpe- 
tuae  salutis  gratiam  olttinemus. 

Quia  nos  quidem  Ordelatus  Faletro,  g'ratia  Dei  Venetie  Dux, 
et  Imj)erialis  Protosevastos,  cum  nostris  successoribus  dare  et 
persohere  debuimus  nostro  Gradensi  Patriareliatui  omni  anno 
de  rog"a  magistratus  nostri  palatii  lil)ras  denariorum  eentum 
sexag'inta,  sicut  eontinetur  in  promissionis  earta,  quam  fecit 
Dominicus  Silvius,  quondam  Dux,  cum  Episcopis  et  Abbatibus 
et  populo  Venetiae,  et  alias  eentum  libras  denariorum,  que 
fuerunt  de  cameraSancti  Marci,  que  fuerunt  expense  pro  Johanne 
Saponario,  defuncto  Patriarcha,  de  quibus  vos  et  vestris  succes- 
soribus prode  deberetis  habere: 

Idcirco  nos  praenominatus  Ordelafus,  gratia  Dei  Venetiae 
Dux,  cum  nostris  Episcopis  et  judicibus  et  populo  Venetiae  cum 


')  Nomen  depiavatuin  ex  Akiady  n  i.  Cfr.  Du  Cange  Coiistant.  christ.  lib.  IV, 

p.  119,  ed.  Paris. 
-)  Adnotat   Cornel.:    indiclio    (/niiitadeciitKi ,    (jikp  ad  a.  1 107  spcdahut, 

Rivoalti  seu  Veneliis  mtttala  fueral  kaleudis  Septeutbrifi  in  iiuiietionem 

l)ri)nam. 

5» 


(),S  OuDKIArUl   FaLKTKI   fONCFSSIO. 

nostris  successoribus  et  heredibus,  ;il)  luxlie  in  antea  dainus  et 
eoneedimus  vobis  quidem,  doinno  Jobanni  Gradonico,  Venerabili 
Oradeiisl  Patriarcbae,  et  vestris  successoribus  in  perpetuum, 
vidriicot  IvH'lesiam  beati  Arcbidani  cum  omni  suo  territorio  et 
benolilio,  positam  in  regali  urbe  ConstanlinopoH,  quae  est  anti- 
quitus  de  jure  et  possessione  nostri  palatii  secundum  Imperiabs 
crisovoli  (i.  e.  chrysohullii^  confirmationem. 

Haue  namque  praenominatam  et  designatam  ecclesiam  cum 
toto  suo  tbesauro  et  paliis  ().  pafliis}  et  libris  et  cum  omnibus 
suis  habentiis  et  pertinentiis  ab  intus  et  foris,  quas  nunc  babet 
et  in  antea  aliquo  modo  habitura  est,  cum  suis  argasteriis 
(i.  e.  erfjasferiis)  universis  et  cum  suo  mankipio  et  furno  et 
cum  omnibus  stateris  et  rubis  et  ponderibus  et  cum  cunctis 
metris  tam  ad  oleum,  quam  ad  vinum,  et  cum  omnil)us  nostris 
tabernis,  quae  in  praedicta  urbe  sub  nostra  potestate  esse 
videntur,  et  sicut  ab  antecessoribus  nostris  possessa  et  retenta, 
et  a  nobis  et  nostro  dominatu  bactcnus  cxtitit  dominata ,  ita  in 
vestram  et  Gradensis  l'^cclesiae  et  successorum  vestrorum  damus 
atque  in  perpetuum  eoneedimus  plenissimam  potestatem  habendi, 
tenendi,  meborandi,  edificandi,  fruendi,  ordinandi,  disponendi, 
inquirendi  et  in  perpetuum  possidendi. 

Itaque  nulla  aba  statera,  vel  rubus,  vel  pondus  et  metrum 
in  Constantinopoli,  vel  in  imbolo  (s.  emholo)  sub  manu  alicujus 
esse  debeant,  nisi  statera  et  ruba  et  pondera  et  metra  praedictae 
Ecclesiae;  salva  tamen  illa  honorificentia,  quam  quondam  nostri 
communes  legati  in  eadem  ecclesia  et  tabernis  babuerunt. 

Quodsi  unquam  in  tempore  contra  presentis  nostrae  con- 
cessionis  cartulam  ire  vel  aliquid  exinde  minuere  aliquo  ingenio 
praesumpserimus,  salva  illa  bonorilicentia,  sicut  praedictum 
est,  supercomponere  promittimus  cum  nostris  successoribus 
et  heredibus  vobis  et  vestris  successoribus  auri  obrici  libras 
decem;  et  hec  concessionis  pagina  perpetuo  in  sua  firmitate 
maneat. 


OllDELAPHl  FaLETRI   CONCESSIO.  69 

*[-  Ego  Ordelafus  Faledro,  de  Domini  Dei  gratla  Diix,  m.ni.  ss. 

-|-  Eg-o  Henricus  Coiitareno,  Castellanus  Episcopus,  m.  in.  ss. 

f  Ego  Stephanus  Silverius,  Dei  gratia  Torcellensis  Episco- 
pus, subscripsi. 

•\-  Ego  Stephanus  Badovarius,  Episcopus  Metamaucensis, 
m.  m.  SS. 

-J-  Ego  Johannes,  Civitatis  Nove  Episcopus,  m.  m.  ss. 

•]-  Ego  Johannes,  Dei  gratia  Caprulensis  Episcopus,  m.m.ss. 

-|-  Signum  manus  Johannis  Faledri  judicis  ss. 

-|-  Ego  Petrus  Marcello  judex  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Johannes  Masterzati  ni.  m.  ss. 

'J-  Ego  Mauritius  Noele  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Peti'us  Carosus  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Dominicus  Delfinus  m.  m.  ss. 

•j-  Ego  Marinus  Daborea  m.  m.  ss. 

-j-  Ego  Leo  Sanudo  m.  m.  ss. 

•]-  Ego  Dominicus  Cornario  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Badovarius  Bonoaldo  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Petrus  Superancius  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Stefanus  Maciamano  m.  m.  ss. 

•J-  Ego  Petrus  Badovario  m.  m.  ss. 

-\-  Ego  Petrus  Sopulo  m.  m.  ss. 

•J-  Ego  Petrus  Contarenus  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Johannes  Gradonicus  m.  m.  ss. 

-j-  Ego  Johannes  Monetario  m.  m.  ss. 

-|-  Ego  Vitalis  Pantaleo  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Johannes  Saponario  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Stetanus  Navigajoso  m.  m.  ss. 

-|-  Ego  Dominicus  Dandulo  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Petrus  Michael  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Petrus  Franco  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Johannes  Celso  m.  m.  ss. 

•\-  Ego  Dominicus  Magno  m.  m.  ss. 


70  OniiKLAiMii  FAM/rui  coNcr'.ssio. 

-|-  E^o  Bonifilius  Jsjiitaiii  m.  m.  ss. 

'J-  KjTfo  JJoiiililiiis  Cuppo  m.  m.  ss. 

-|-  l\no  Doininiciis  JMoiianesego  m.  m.  ss. 

-J-  Vj>i;o  nomis  Xoval-.trio  ni.  m.  ss. 

'l'  Ego  Jolianiios  Dmngeorio  (laml)asirigo  m.  m.  ss. 

'\'  l']go  Bonusniius  Pepo  in.  m.  ss. 

'I*  Eg-o  Vitalis  Navigajoso  m.  m.  ss. 

*]-  Ego  Ti'uno  Badovario  m.  m.  ss. 

-|-  Ego  Johannes  Greco  m.  m.  ss. 

']-  l\go  Petrus  Dandulo  m.  m.  ss. 

'\'  Ego  Dominicas  Justinianiis  m.  m.  ss. 

'I*  Ego  Johannes  Polani  ni.  m.  ss. 

'i*  Ego  Dominicus  Dandulo  ni.  ni.  ss. 

*J"  Ego  Ilenricus  Vitaliano  ni.  m.  ss. 

•j-  Eg-o  Dominicus  Belig-no  m.  m.  ss. 

"Y  Ego  Johannes  Gumbario  m.  m.  ss. 

']-  Ego  Petrus  Stamarius  m.  m.  ss. 

']-  Ego  Natalis  Dandulo  m.  m.  ss. 

-|-  Ego   .   .   .   Crancariolo  m.  m.  ss. 

-|-  Ego  Clupanico  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Foscarenus  m.  m.  ss. 

•J-  Ego  Stephanus  Giani  m.  m.  ss. 

•f  Ego  Marinus  Juliano  m.  m.  ss. 

-l'  Ego  Vitulis,  Abhas  8.  Nicolai,  m.  m.  ss. 

-|-  Ego  Dominicus,  Abbas  S.  Trinitatis,  m.  m.  ss. 

•J-  Ego   .   .   .   Grandi,  Abbas  S.  Georgii  de  Pineto,  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Petrus,  nutu  Dei  Abbas  SS.  Ylarii  etBenedicti,  m.  m.  ss. 

-j-  Ego  Tribunus  Andradi  m.  m.  ss. 

-f-  Ego  Dominicus  Michael  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Marinus  Michael  m.  m.  ss. 

^  Ego  Bonus  Contareni  m.  m.  ss. 

-|-  Ego  Petrus  Mauro  m.  m.  ss. 

•j-  Ego  Petrus  Haso  m.  m.  ss. 


Ordelaphi  Faletri  concessio. 

■]-  Ego  Dominicus  da  Caiialc  m.  m.  ss.    ; 

•]-  Ego  Gosmiro  da  Molino  m.  m.  ss. 

•{-  Ego  Johannes  Mastropetro  m.  ni.  ss. 

-|-  Ego  Berengerius  Contareni  m.  ni.  ss. 

•]-  Ego  Oto  Gradonicus  m.  m.  ss. 

•J-  Ego  Petrus  Ursiolo  m.  m.  ss. 

-{-  Ego  Aurio  Jullani  m.  m.  ss. 

•]-  Ego  Leo  Badovario  m.  ni.  ss. 

-J-  Ego  Johannes  Fuscarus  ni.  m.  ss. 

"I*  Ego  Johannes  Badovario,  advoeato,  m.  m.  ss, 

'|-  Ego  S.  Badovario  ni.  m.  ss. 

-j-  Ego  Urso  Badovario  m.  m.  ss. 

•|-  Ego  Urso  Justinianus  fh.  m.  ss. 

•{-  Ego  Dominicus  Michael  ni.  m.  ss. 

•f  Ego  Justinianus  in.  m.  ss. 

f  Ego  P.  Barhani  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Dominicus  Mauroceni  m.  m.  ss. 

'J-  Ego  Johannes  Honora  Dei  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Stephanus  Stornatus  m.  m.  ss. 

"Y  Ego  Johannes  Minigo  m.  m.  ss. 

-]■  Ego  Ludovicus  Caput  in  Collo  m.  m.  ss. 

"f  Ego  Vitalis  Senatori  m.  m.  ss. 

-l'  Ego  Johannes  Ursojolo  m.  m.  ss. 

'l'  Ego  Dominicus  Paschalego  m.  m.  ss. 

•J-  Ego  Dominicus  Regini  m.  m.  ss. 

f  Ego  Petrus  Vilari  m.  m.  ss. 

-j-  Ego  Marcus  Maripedro  m.  m.  ss. 

-j-  Ego  Johannes  Mammi  m.  m.  ss. 

•j-  Ego  Marius  JuHani  m.  m.  ss. 

*J-  Ego  Dominicus  Mazarion  m.  m.  ss. 

•j'  Ego  Ambrosius  Capellesxi  m.  m.  ss. 

•j-  Ego  Johannes  Albino  m.  m.  ss. 

•J-  Ego  Vitalis  Polani  m.  m.  ss. 


72  Ordflapiii  FAiiF/nti  concessio. 

•j-  Ep^o  Vil'.ilis  Hasilio  ni.  in.  ss. 

'Y  Ego  Jolianiics  Zo[K)Ius  m.  m.  ss. 

-|-  Eo^o  Slepliiiiuis  Fiiscarc'iuis  in.  m.  ss. 

-J-  Ego  iMarcns  Magistropetro  in.  m.  ss. 

'I*  Ego  Jacoljus  Aui'io  ni.  m.  ss. 

-|-  Ego  Leo  M  .   .   .  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Petrus  Gradoiiico  in.  in.  ss. 

-|-  Ego  Assirio  Hatianro  ni.  in.  ss. 

•]-  Ego  Doniiiiieus  ViJari  m.  m.  ss. 

-|-  Ego  Dominicus  Stornalo  m.  ni.  ss. 

-|-  Ego  J*etrus  Stornato  in.  m.  ss. 

•j-  Ego  Dominieus  Vigilioni  m.  m.  ss. 

"|-  Ego  Dominieus  Senatori  in.  in.  ss. 

•j"  Ego  Dominieus  Magno  m.  m.  ss. 

*J-  Ego  Dominieus  Grecus  m.  m.  ss. 

'l'  Ego  Bonofilio  Justo  m.  m.  ss. 

-J-  Ego    Johannes ,    Diaeomis ,    Saneti    Marei    Primieerius, 
in.  m.  SS. 

'\-  Ego  Dominieus  Carosus,  Prcsb.  et  Capellanus,  m.  m.  ss. 

•J-  Ego  Dominieus  Deeem  et  Novem  m.  m.  ss. 

•\'  Ego  Magnus  Miehael,  elerieus  et  Capellanus,  m.  m.  ss. 

•\'  Ego  Dominieus  Naizo  m.  m.  ss. 

•j-  Ego  Columbanus,  elerieus  et  Capellanus,  m.  m.  ss. 

'I*  EgoMartinusSulmiilus,  Presb.  vieariusS.Apostoli,m.m.ss. 

•j-  Ego  Tribunus,  dei  gratia  Abbas  S.  Georgii,  m.  m.  ss. 

*|-  Ego  M.,  Presb.  Daealomare,  m.  m.  ss. 

•J-  Ego  Marcus  Albinus,  Diaconus,  m.  m.  ss. 

-|-  Ego  D.  Faledro,  Subdiae.,  S.  Marei  Capellanus,  m.m.  ss. 

'l'  Ego  Leo,  Arcliipresbyter  et  Primieerius,  m.  m.  ss. 
'J-  Ego  Vitalis,  Arehipresbyter  Equilensis,  m.  m.  ss. 

-j-  Ego   Petrus,    Arehipresbyter   Metamaueensis   ecclesiae, 
m.  m.  SS.  ... 

f  Ego  Contari  Contareni,  Capellanus  S.  Marei,   m.  m.  ss. 


■   =  OrDELAPHI  FALiyPRI   CONC'ESSIO.  "^S 

-|-  Ego  Aureus,  clericus  et  Plebanus  Muriaiiensis   ecclesisB, 
m.  m.  SS. 

•j-    Eg'o    Stephanus     Maurocenus,     Subdiac.    Capellanus, 
m.  m.  SS. 

-|-  Ego   Johannes,  Presb.  Plebanus  ecclesiae  S.  Patcrniani 
et  Not.,  seripsi. 

■\-  Ego  Grausso,  Diaconus  et  Capellanus,  subscripsi. 

-j-  Ego  Dominieus  Flabianus,  S.  Martini  Plebanus,  ss. 

•J-  Ego  Tribunus,  clericus  calvus  S.  Simeonis  Plebanus,  ss. 

-j-  Ego  Petrus  Ardicione  m.  m.  ss. 

•]-  Ego  Ursus  Presb.  Barbadico,  Plebanus  S.  Gervasii,  ss. 

•]-  Ego  S.  Barastro,  Capellanus,  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Dominieus,  Presb.  Christianus,  S.  Zachariae  Ple- 
banus, ss. 

-|-  Ego  Juvenalis  Stamarius  ni.  ni.  ss. 

-J-  Ego   .   .   .,   S.  Felicis  Pleb.,  m.  m.  ss. 

'l'  Ego  Michael   .   .   .,   Presb.  et  Not.,  m.  m.  ss. 

^|-  Ego  Johannes  Marignuni ,  Subdiac.  et  ecclesiae  Sanctae 
Mariae  Formosae  Plebanus,  m.  m.  ss. 

■]•  Ego  Petrus  Memo,  Diac,  m,  m.  ss. 

-|-  Ego  Vitalis,  Presb.  Maystropetrus  et  Not.,  m.  m.  ss. 

-|-  Ego  Dominieus  Fabianus  Ursojulo,  Subdiac,  m.  m.  ss. 

f  Ego  Justus  Presb.  Vallesso,  Vicarius  S.  Stephani,  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Aurius  Barbo  Gabrieli,  Subdiac,  m.  m.  ss. 

-|-  Ego  Petrus,  Plebanus  S.  JMartini,  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Johannes,  Diac.  Pleb.  S.   .   .   .,   m.  m.  ss. 

-[-  Ego  Marinus,  Presb.  S.  Angeli  Vicarius,  m.  m.  ss. 

*|-  Ego  Trunus,  Presb.  Vicarius  S.  Cosme,  m.  m.  ss. 

-|-  Ego  Dominieus,  Presb.  S.  Bartholomei  Vicarius,  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Dominieus  Urso,  Presb.,  m.  m.  ss. 

^J-  Ego  Leo,  Presb.  Sylvius,  majoris  Clugiae  et  saeri  palacii 
Not.,  m.  m.  SS. 

-|-  Ego  Vitalis  Faledrus,  Subdiac,  m.  m.  ss. 


74  Al.KXII    I    KT   Vr.N.   {'ONTIIA   NoRMANNOS   CONVKNTIO. 

•j-  Ego  llenricus  Grancarioliis,  Siibdiac,  S.  MarciCapellanus, 
in.  in.  SS. 

-|-  Ego  .Iülianncs,Di;H\  lu'clesiacS.Marci  Cai)ellaniis,m.m.ss. 

-|-  Ego  Ooiiiracius  Faledro,  clericiis,  S.  Marci  Capellanus, 
m.  in.  SS. 

■\-  Ego  Johannes  Damianus,  Presb.,  S.  Marci  Capellanus, 
m.  m.  SS. 

-l'  Ego  Dominicus  Saturninus,  Ecclesiae  S.  Cassiani  Pleb., 
m.  m.  ss. 

-j-  Ego  Basiliiis  m.  m.  ss. 

•|-  Ego  Johannes  Flabiano  m.  in.  ss. 

-['  Ego  Johannes  Contareni  m.  m.  ss. 

-|-  Ego  Henricus  Contareni  in.  in.  ss. 

•J-  Ego  Badovarius  Daspinale  m.  m.  ss. 

Ego  Urso,  Presb.  et  Not.,  complevi  et  roboravi. 

■J-  Ego  Marcus  Semiteculo,  Diac.  et  Not.,  ut  vidi  in  matre, 
testis  sum  in  filia. 

-|-  Ego  Reinerius  Delphinus. 

L.  S.  Ego  Pangracius  Rogo,  Presb.  et  Not.,  hoc  exemplum 
exemplavi  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  duodecimo,  mcnse 
Februarii,  Indictione  prima,  Rivoalti,  nichU  addens  vel  minuens, 
quod  sententiam  mutet;   complevi  et  roboravi. 

xxxni. 

Aleiii  i   Iinpcratoris  et  Ycnctorum   contra   Bocmondani    Normannum 

convcntio. 

'         A.  d.  1108. 

Andreas  Dan  du  Ins  chron.  p.  261: 

Sexto  .  .  Ducis  (ürdelaphi  Phaledri)  an?io  Boamundus  Antio- 
chenus  Prhiccps  .  .  ad  obmloidum  Durachium  .  .  processit.  Alexius 
invnsionem  imperii  sentiens  Diicem  Veuctiarum  requirit,  ut  de 
opportiino  subsidio  sibi  placeat  subvenire.  Dux  igitur,  imperiali- 
bus  votis  annuens,  classem  innumerum  ad  defensioiiem  imperii  desti- 
navit.  ÄlexiuH  Itaquc  ina  rl  Icrvaque  coUccto  aijmine  et  Venetoruni 


BaLDUINI  I   HiEHOSOL.   PKIVIL.   VEi\.  75 

stolo  conjunchis  Boamundo  occurrit  misitque  nuntios;  et  in  pncis 
tractahi  Boamundus  relaxatis  ierris  rctrocedcre,  Alexius  autem 
peregrinis  transeuntibus  se  favorabilem  exhibere  promittunt. 

XXXIV. 

PrivilegiQin    Balduini    I    regis    Hierosolyinitani    Venetis    post 
Acquisitionein  Sidoüis  coucessum. 

A.  d.  1111. 

De  eo  vide  Privilegium  Balduini  II  a.  112J),  Nr.  XLI  hujus  Col- 
lectionis:  ,,prseterea  eiusdeni  platese  s.  rugse  Achon  partem,  quam 
primus  rex  Baldnlnus  beato  Marco  et  domino  Diici  Ordelafo  snis- 
que  successoribiis  in  acquisitione  Sidonis  dedit,  eidem  euangelistse 
Marco  .  .  .  per  prsesentem  paginam  conlirmamus"  etc.  —  Sidonem 
anno  1110  a  Balduino  I  rege  Hierosol.  captam  fuisse  constat, 
coli.  Wilkeno  in  Kreuzziige  T.  II,  p.  213—222.  Adeas  et  Pa- 
gano  1.  1.  illustrazione  ventesima  quarta  p.  204,  205. 

Andreas  Dandulus  in  clironico  I.  c.  p.  264: 

Sequenti  (i.  e.  nono)  anno  Dax  (Ordelaplius  Phaledro,  qui  regnare 
coepit  anno  1102)  sui  prmdecessoris  exemplo,  terra;  sanctw  coinpa- 
tiens,  stohimfere  navigionim  centum  destinavit,  qui  a  Balduino  rege 
nlacriter  visi  nna  cum  illo  ad  obsidendum  Sidonem  processerunt, 
et  intrinsecos  erectis  machinis  et  aliis  wdificiid  hostilibus  taliter 
conterruerunt,  quod  in  breui  de  subsidio  non  co7/fisi  urbis  dominium 
salvis  personis  regi  libere  tradidere.  Veneti  autem  zelo  fidei  vehe- 
menter accensi  pluries  Saracenos ,  erga  Christicolas  molientes,  in 
stragem  submittunt ;  quorum  rex  opera  expertus  ecclesiam,  rugam, 
plateam,  pondera  et  mensuras  ac  merum  et  mixtum  imperium  inter 
Venetos  in  Achon  residentes  et  alias  immunitates  in  Hierosolymitano 
regno  ipsis  concessit.  Laurentius  de  Mo  na  eis  1.  V,  p.  84. 

XXXV. 

Aleiii  1  Imperatoris  et  Yenetorum  de  rccuperanda  ab  HuDgaris  Dalmatia 

coayentio. 

A.  (1.1112. 

Andreas  Dandulus  cliron.  p.  265:   Dux  igitur  (Ordelaphus 

Phaledro)  anno  A'(1112)  ad  Dalmatiam  recuperandam  intendens, 

PatriarchamConstantinopolim  cum  XIVgaleis  Alexio  Imperatori  lega- 

tum  mittit,  et  regalem  invasionem  promissi  foederis  oblitam  exponi 


7(>  l'd.NTII   TlllI'Of.lTAM   rONCKSSIO. 

I'i-ril,  rl  suhsliliii))!  oppiir/in/Kiii  ah  eo  aihi e.vhiheri  poHhdavit,maxime 
quid  npcra  foniproharrraf,  siit  hiipcrii  Vciielnsi  fuiüse  infimos  ze/a- 
(ort's.  JiK/iisliis  rt'</nisi/i(tni  consc/tlicns  dil  inlc/ifiini  perficiriultim  di- 
litlioiinii  voiisiihiil ,  et  sie  Icf/tttiis  ohlciilo  proposllo  ad  Diiceni  rediit. 
Idein  iliiil.  |).  200  (;i(l  :iiiiiiiiu  1110):  Dax  (lutem  in  proxbno 
mense  ßladii  x//o  nndiipn'  colleiio  cxercUa,  et  Ileiirici  Jmperatoris 
atf/ue  Ale.vn  ConstdJit'uiopolitdiii  adjutns  prcßsid'ds contra  Ifatujaros, 
ipii  ad  subvcnicndion  rastritm  Jndrce  redierant,  Daimatiani  aggres- 
siis  etil  .  .  .  Tu  HC  an  HO  MCXVIU  Alexias  Imperator  vitn  cessit; 
Calujani  untern  filio  imperiam  retnunsit. 

XXXVI. 

Donatio  et  traditio    por   l'ontiuin   couiiteiii  Tripolitanuni  facta  beato 

illarco  cvangclist»  de  quadain  domo  in  Tripoli  prope  portum  niaris 

situata,  oliin  Darus  nuncupata. 

A.  il.  1117,  niense  Febr. 

Liber  Albus  fol.  1J>2.  Flain.  Corncl.  EccI.  Venet.  illustr.  X, 
P.  I,  p.  218,  liac  inscri|itioiie:  „Pontius  Comes  Tripolitanus  donat 
/lasiliiur  S.  Marci  Venetiarum  domum  quamdam  positam  prope 
portum  Tripolis.  1117 Fehruarii.  Ex  vetustissimo  codice  pergamerio". 

Muratori  iu  cbron.  Aiidr.  Dand.  p.  167  ex  margine  cod.  Äm- 
bros. :  „Anno  MCXVII  Pontius  comes  Tripolitanus  donavit  beato 
Marco  domum  in  Tripoli,  rocatam  Darus,  situm  prope  portum, 
pro  anima  Iiaymundi  aoi  sui  ac  matris  suw;  extat  diploma  in 
lihro  XI  pactorum"  etc. 

In  nomine  sanete  et  individue  trinitatis.  Anno  millessimo 
centessinio  XVII,  ab  incarnatione  CristI,  Indictione  [VII]  decima 
mensis  Februarii^). 

Ego  Pontius,  dei  gratia  comes  Tripolitanus,  dono,  coneedo 
et  trado  deo  et  beato  Marebo  evangeliste  quandam  domum,  que 
in  Tripoli  j)rope  portum  maris  Tripolilani  sita  est,  que  olim 
nuncupata  est  Dänin ,  adjacentc  predicte  domui  ab  uno  latere 
domo  Bertrandi  de  Rocca  maura,  et  ab  alio  latere  domo  Pontii 
de  Pipinea"),  et  ab  alio  latere  platea  et  alio  latere  quondam'') 


*)  ind  i  c  tione    X    menso    feb 
Corn.  rectc. 


'-)  Pirp  i  n  ia  Com. 
^)  quo  da  in  Corn. 


Venetokuini  Primus  in  Syria  consul. 


77 


vico,  pro  aniina  Raymuntli,  avi  niei,  nee  non  et  patris  mei*) 
Bertrandi,  et  matris  niee,  iit  deiis  misereatur  illorum,  et  actus 
meos  disponat,  et  post  obitiim  animam  meam  ad  Celeste  regiuim 
perducat,  tali  condictione,  ut  perpetuo  provisores  sancti  Marci 
ipsam  liabeant  et  possideant,  cum  omnibus  cameris  inferioribus ') 
et  exterioribus,  et  cum  aliis  pertinenciis  ita,  ut  eam  disponant 
et  regant^)  ad  utilitatem  ecclesie  sancti  Marchi  Venecie. 

Si  autem  ulla  persona  hanc  donationem  abstulerit,  iram  dei 
incurrat,  donec  inde  ad  satisfactionem  provisoribus  sancti  Marci 
Venecie  perveniat*);  et  pariter,  si  quam  injuriam  eis  vel  con- 
trarietatem  intulerit. 

Signum  Pontii  Tripolitani  comitis,  qui  banc  scripturam 
donationis  fieri  jussit. 

Signum  Rogerii  j  conestabularii. 

Signum  Petri  de  Podio  Laurentii. 

Signum  Raymundi  dapiferi. 

Facta  est  bec  scriptura ,  domno  Rernardo  episcopante 
TripoH. 

Isti  omnes  prescripti  hujus  testes  sunt  doni*'),  regnante 
IJakluino')  rege  Jerusalem. 

XXXVII. 
Tlicopliilns  Zeno,  Venetorum  primus  in  Syria  consul. 

A.  d.  1117. 
Marco  Foscai-ini  delhi  lotteratura  Veneziana  libri  otto 
p.  14,  15  (ed.  iiov.  t8J)4,  4^  p.  25):  „Che  schhene  il pik  rimoto  di 
////t's// (dociiinenti)  sid  nn  trattuto  cid  miUc  ceiito  sessantasette  col 
Principe  di  Antiochia ;  cid  non  ostante  i  Consolati,  che  furono 
vedati  comincidre  alquaniu  prima  ncUe  scale  deW  Oriente,  fanno 
prui'a  d'  origine  piii  aidica". —  Et  in  iiota  25:  nia  il  fatto  e  (incora 
pia  manifesto  in  Teofilo  Ze)io,  che  nmnn  n  istrava  in  Soria 


*)  mei  inargini  addituni. 

~)  i  n  t  eri  orib  u  s  Com. 

•^)  regnant  Corn. 

*)  per  ve  ni  et  Corn. 


■'')   Ro  tg  e  ri  i  Corn. 
•*_)  p  r  e  s  e  r .  t  e  s  t.  sunt  donatio- 
nis Corn. 
I       '')  Bau  do  ino  Corn, 


7iS  ß.\I,niTIM    II    t.KGATIU. 

Y  i(  r  s  1 1)  II  l'l'i  '.In  II  !•  l  1117,  ('  ()  in  ('  H  i  (•  a  r  a  d  ii  n  n  <i  s  f  r  o- 
mciilo:  ik)  Iri  st  ilicc  che  fosae  ii  pvhuo.  Rem  ntligit  Marin  T.  III ^ 
|i.  187.  De  institiifiono  Coiisuliiin  in  Orieiitis  pari ii)iis  ffr.  8i  Ivest  r  e 
de  Sacy  chrestomalliic  aralie  T.  Ii,  (i.  4(1  s(|(j. 

XXXVIII. 
Italdiiiiil  II  re;;is  niorosolyiiiilani  le^atio  ad  Duconi  Yencti». 

A.  (1.  mi). 

Andreas  Dandnhis  I.  c.  p.  209:  ..quo  tempore  ad  Pap  am 
CaUxtum  et  Ducem  Venetianim  (sc.  Dorniniciun  Michaelem),  post 
calamitafem,  fjuw  Rof/erio,  princlpi  Anlloeliur  conti  ff  it,  in  oiientali 
ecclesia  contiuuis  Tuvckonim  et  Suracenorum  belUs  inqidetati, 
Antiochenus  et  Hierosolymitarum  patriarchw,  et  Balduinus  secun- 
dus  rex  Hierusalem  legatos  misere  petentes^  ut,  sicut  necessitas 
e.vigebat,  eis  providerent,  et  aiLvilia  necessaria  ferreni.  Calixtiis 
ctiam  per  suos  niuitios  Ducem  ad  hoc  inducit,  fideiquc  vexillum  ei 
contradidit.  Dux  igitur  Christianis  compatieiis,  concione  collecta 
in  capcUa  S.  Marci  de  sidisidio  exhibendo  Venetos  exhortatus  est. 
Pari  ergo  collaudatione  crucem  assumunt,  et  ducentmn  inter  galeas 
et  naves  bellicas  et  onerarias  pnrari  decernitur^ . 

Muratorius  I.  c.:  In  eodieis  Anibrosiani  niargine  haee  adnotan- 
tur:  ..alibi  legifiir,  Pontificeni  misisse  ad  Venelos  vexillum  cum 
{magine  diri  Petri,  in  quo  Dux  Veneforum  insignia  coniimxit,  quod 
in  hostes  iturus  explicaret.  Classis  vero,  quae  prof'ecta  est  in 
Syriam,  fuit  IV  navium  onerariarum  pra^grandium,  in  quibus  com- 
meatus,  maxime  arma  omnifariam  imposita  sunt,  arsili  multi  ad 
deferendos  equos  et  milites ,  et  XL  triremes  instructae :  quae 
secessit  ex  Venetiis  VIII  Augiisti  MCXYII"   [leg.  MCXVIIIl]. 

De  tristi  tunc  reruni  in  Oriente  statu,  niaxinie  de  Rogerii  niorte 
funesta  v.  Wilken,  Kreuzziigc  T.  II.  p.  421 — 430.  Michaud  Liblio- 
theque  des  eroisades  T.  I,  §.  IX,  p.  30. 

XXXIX. 

Uominici  nicliaclh  Dueis  Yciietoruin  legaiio  ad  Joliannem  Coniucnum 

linpvratorciii. 

A.  il.  1119. 
Andreas  Dandulus  1.  c.  209:  ,.Interca  Calojohanni  Augusto 
Dux  Icgulos  mittit,  sibiquc  chrgi-iobuliiiin  u  palrc  coucessum  appro- 
bari  pclüt.  llle  omissis  pitlernls  vcsliglis  id  j'acere  renuit". 


Pactum  Wak:\iu.\ui.  79 

XL. 

Pactum   Wannniuli   Patriarehse   Hierosolymitani   de   terfla   parte  Tjri 

Yenetls  coucedcnda. 

A.  d.ll23. 

Autographum  pnlcherrimum  extat  in  cod.  S.  Marci  Latino  class.  XIV, 
cod.  LXXI  (a);  ihideni  alterum  saeculo  fere  recentiiis  (ß).  Lib.  Alb. 
fol.  148  — 150  bac  inscriptioiie:  „Privilegium  pacti  Varnuiudi  Pa- 
triarche  Jerosolomitani  sancto  Marco  et  d.  Dominico  Michaeli  suisque 
sLiccessoribus  et  baronibiis".  Lib.  Paet,  I,  46.  Lüiiig  1.  1.  IV,  1539. 
Rescriptiim  hiiius  privilegii  operi  siio  intexiiit  Giiil.  Tyr.,  sicut  infra 
apparebit.  Utres  ipsse,  qiiae  in  hac  memorabili  charta  referuntur,  melius 
et  continuo  quasi  cursu  perspiciaiitur,  operae  pretium  duximus,  veteres 
testes  suis  verbis  hoc  loco  loquentes  inducere. 

Prseter  hos  cfr.  Leb  rat  T.  I,  p.  301  sqq.  Pauli  codice  diplo- 
matico  del  sacro  militare  ordine  Gerosolimitano  T.  I,  p.  435.  Biblio- 
theque  des  croisades  par  M.  Micha  u  d.  Quatrieme  partie.  Chroniques 
arabes,  traduites  et  mises  en  ordre  par  M.  Reinaud  §.X1,  p.  4(3  sqq. 
Nee  omittenda,  qua?  protulit  Beug  not  (le  Comte)  Assisses  de 
Jerusalem  ou  Recueil  des  ouvrages  de  jurisprudence  composes  pen- 
dant  le  XIII'"  siecle  dans  les  royaumes  de  Jerusalem  et  de  Chypre. 
Tome  II.  Assisses  de  la  cour  des  bourgeois.  Paris  MDCCCXLIII.  In- 
troduction  p.  XXI  sq.  et  p.  100,  101.  chapitre  CXLVIl.  Hoc  capitulum 
integrum  hoc  loco  transscribere  ex  re  visum  est,  quippe  quod  in  bis 
ipsis  pactis  partim  innitatur.   Tenor  istius  talis  est: 

Ici  orres  de  quel  chose  ont  les  coumunes  cort  entre  iaus,  et  de 
quel  chose  il  ne  devent  faire  raison,  se  non  en  laCortReau  et  non  autre. 

Bien  saches  que  nule  des  coumunes,  si  coume  sont  Veneciens 
et  Geneves  et  Pisans,  ne  deivent  avec  nule  cort  entre  iaus,  se  non  de 
leurs  gens  meysmes,  qui  ont  contrest  ensemble  de  vente  ou  d'achet, 
ou  d'aucunes  autres  couvenances  quMl  ont  ensemble.  Bien  les  pevent 
condampner  leur  conceles  (i.  e.  consules)  de  Taver,  ce  il  le  forfont, 
et  metre  en  leur  prison.  Mais  bien  saches  que  nul  coumune  \V  a  cort 
de  sanc,  ce  est  de  cop  aparant,  ni  de  nul  muitre  ni  de  larecin  ni  de 
trayson  ni  de  herezerie,  si  com  est  patelin  i)  ou  berege,  ni  de  vente 


*)  Patelin  in  Glossario  operi  annexo  exponitur :  renegat.    Versio  Ituliea, 
quam   edidit   Victor   Fouclier    (T.    I,   i,   p.   349)    e   codice   S.  Marci 


80  Pactum  Wakmundi. 

de  iiKiisoii  iii  de  Icrrt!  iii  de  vigiie  iii  de  jardin  ni  de  easiui,  inais  toutes 
ces  clioscs  se  deivetil  jiisor  el  fiiicr  el  vciidre  cii  la  Cttrt  Reau,  et 
aiiti'c  part  iic  sc  peiit  faire  par  dreit  ne  par  T  assise  de  Jerusalem. 
Et  se  mil  des  coiimiines  jaget  oii  faiset  jugin-  eiilre  iaus  iiules  de  ces 
clioscs  qiii  sollt  desiis  defendues,  si  ne  deit  riens  valer,  par  dreit  ne 
par  Tassisse;  et  le  deit  toiit  desfaire  la  Cort  Reau,  et  ne  dcivent 
soufrir  le  tort  de  la  courouiic. 

Andreas  D  a  ii  d  u  1  u  s  cluon.  p.  270:  Post  hcsc  rogantibus  baro- 
nibus  in  Ptolemaida  swe  Ac/ion,  ut  Tijrum  obsidcant,  taliter  con- 
rcuhint,  iU  in  omni  civitalc ,  quam  caperent,  Veneti  unam  rugam 
frdncluim  habeant,  ecclesiam,  balneum,  cUbannm,  mensuras  etiam, 
bidtli,  vini  el  olei,  qiue  omnia  libera  sint,  sicut  propria  regis.  Et 
insuper  annuatim  trecanlum  Bijmnlia  in  festo  apostolorum  Petri  et 
Pauli  de  fimda  Tyri  habere  debeid.  Et  si  Veneias  cum  Veneto  cau- 
sam habuerit,  secundwn  ipsorimi  morem  el  justitiam  judicabitur. 
Civifalum  etiam  Tyri  el  Ascalonw,  si  eas  capi  contigerit,  tertiam 
partem  cum  suis  pertinentiis  regaliter  et  libcre  obtinebunt ,  sicut 
re.v  alias  duas  partes;  et  expensas  in  defensione  ponent  pro  rata. 
IIü'C  in  scriptis,  sigillis  el  juramentis  prmlatorum  et  baronum  con- 
firniida  sunt.  Kl  addilur,  quod  Jiberalus  de  carcere  rex,  aut  ülius 
successor,  Iticc  omnia  con/irmabit ;  quod  si  facere  recusaverit,  pro 
rege  neqiiaquam  habebilur. 

Mar  in  i  Sanuti  secreta  fidelium  crucis  3,  6,  10  (Gesta  dei 
per  Francos  ed.  Rongars.  T.  II,  p.  158):  Hex  deinde  Äntiochiam 
profeclus,  deliberalione  habila  simul  cum  patriarchis  Äntiocheno 
ac  Jerosolymitano,  ex  praedicto  eventu  afflicta  nimis  orientali  eccle- 
sia  misit  legatos  ad  Calyxlum  Papam  secundum  simulque  ad  Domi- 
uicum  Mickaelem,  Vcnelum  Ducem,  petentes,  ut  secundum  necessi- 
tatis  exigenliam  eis  providerent,  et  necessaria  ferrent  auxilia. 
Paratur  itaque  exercitus,  cui  praedictus  Dux  Venetus  praeficilur. 
Ibidenn  cap.  11  (p.  löO):  Tunc  quoque  Dominicus  Michael,  Dux 
Veneliarum ,  ad  terrae  sanclce  succursum  properans  propler  requi- 
sitionem  superiori  capitulo  factum,  apud  Cyprum,  de  Äegyptioriim 
exercitu  informalus,    Babylonicam    classem    invasit.    Tanttis  ibi 


cxliibet:  coiiie  e  de  l'  iiifideli  et  lieretici.  Et  liie  editor  de  paetis  s.  pri- 
vilegiis,  quse  Veneti,  Janiienses,  Pisani  in  Paiaestina  obtinuerunt,  piura 
prodilit  piifif.  2ä0 — 230. 


Pactum  Warmundi.  81 

sanguis  est  effusus,  lä  aqucß  et  ai'ris  clementa  corrupta  sint:  ihi 
Turcarum  capitaneus  occisui^  est,  nonnuIU  vero  fiiga  clupsi  sunt. 
Veueti  quoque  ncquaquam  continuo  rcdiere,  sed  versus  Aegyptum 
procedentes ,  si  forte  inimicis  Christiani  nominis  nocere  valerent, 
vsque  ad  civitatem  Larim  navigantes ,  decem  Turchorum  naves 
repcriunt  onustns  mercibus;  quarum  jyrwda,  interfectis  hominibus, 
ditatl  sunt.  Hoc  audito  harones  et  prcelatl  nnncios  ad  Dnccm  mit- 
tant  rogantes  post  salutationem,  ut  cmn  nobiliwn  comitiva  Jerusa- 
lem veniat.  Jbi  a  cunctis  festive  suscipitnr.  Interrogantibus  vero, 
si  terrce  sanctw  subiH'uire  intenderet  belUsque  Saracenos  atterere, 
hoc  sui  respondit  esse  propositi  causamque  adoentus.  Tunc  demum 
terra  marique  Tyrum  obsidere  disponunt.  Conveniunt  quoque  cum 
Duce  barones  in  Plolomayda  urbe,  ut  in  omni  urbe,  quam  caperent 
Veneti,  unaui  rugum  quietam  et  francam  habeant,  unam  ecclesiam, 
unum  balneum,  unum  clibanum,  omniaque  sua  libera  et  franca, 
sicut  Rex;  in  Ptolomayda  quoque  facere  valeant  clibanum,  molen- 
dinum,  balneum,  mensunis  bladi,  vini  et  olei;  omnia  ista  Ulis  libera, 
sicut  et  Regi  concessa  sunt.  De  Tyro  quoque  annuatim  trecentos 
Bizantios  in  festo  apostolorum  Petri  et  Pauli  de  fontico  dari  (1.  dare) 
debent.  Et  si  Venetus  cum  Veneto  causam  liabuerit,  secundum  ipso- 
rum  morem  et  Justitium  judicabitur.  Civitatem  etiam  Tyri  et  Asca- 
lona;  si  eas  capi  contingat,  tertiam  partem  regaliter  et  libere  obti- 
nebunt ,  sicut  Rex  alias  duas.  Verumtamen  in  defensione  terrie 
sanctce,  secundum  quod  tertice  partis  redditus  convenienter  tolerare 
piossent,  in  commune  servitium  Regis  defensores  habei^e  tenebantur. 
Fuerunt  et  aliw  convenientioi  mutuce;  sed  istie  i?i  scriptis  redactce 
et  sigillis  pra?latorum  ac  baronum  nmnitm  ac  juramento  firmatoi. 
Adjunctumque  est,  quod  liberatus  de  carcere  Rex  aut  illius  succes- 
sorJuec  omnia  confirmabit ;  quod  si  facere  noluerit,  pro  Rege  nequa- 
quamhabebitur.  Ideni  cap.  12(p.  160):  Civitafe (Tyvo)  igitur perde- 
ditionem  accepta,  in  turribus ponuntur  vexilla :  primo  Regis,  secundo 
Venetiarum  Ducis,  tertio  Tripolitatii  Comitis,  MCXXIV ultimo  Junii. 
Fulchei'iu  s  Carnoten  si  s  in  Gestis  peregrinantium  Fran- 
corum  cap.  LIV.  (Gesta  dei  per  Francos  ed.  ßongars.  T.  I,  p.  436): 
Anno  a  domino  Jesu  Christo  nato  millesimo  centesimo  vigesimo 
quarto  (tertio),  cum  natale  salvatoris  tarn  in  Bethleem,  quam  in 
Jerusalem,  ut  decuit,  celebrassemus,  cui  celebritati  Dux  Veneticorum 
cum  suis  devotis  interfuit,  confirmatum  est  communi  et  gratuita 

Fontes.  XII.  6 


82  Pactum  Waiimundi. 

voluntnte  auh  jnrejurntido,  obaidioncm  circa  Tyrnm  vel  Aschnlonem 
yost  Epiphaniam  agere.  Ita  usfjuc  Ächun  prof'ecti  disposuerimt 
nun  cum  Veueticis,  Tyrnm  udire  et  obsidere,  Patriarcha  qiddcm 
cum  suis  subditis,  Dux  vero  cum  nautis  et  navibus  suis;  quod  fac- 
tum est  decimn  f/uinfo  kalcnd.  Martii.  —  Ibid.  cap.  LVI,  p.  440 : 
Expletis  aulem  apud  Tijrum,  prout  oportuit,  neyotiis  et  tripartita 
divisione  dispositis,  et  oiquiparatione  congrua,  dtiabus  proportioni- 
bus  regia;  scilicet  potestati,  et  tertia  hereditario  jure  Veueticis  tarn 
in  urbe,  quam  in  portu  sigillatim  confraditis,  recesserunt  omnes  ad 
sua.  Adde  Ilistoriam  Ilierosolyinilaiiani  (Gesta  dei  per  Francos  T.  I, 
p.  G20). 

Guilielmus  Tyr.  12,  24  (Gosta  doi  per  Francos  ed.  Bon- 
gars. T.  1,  p.  829  sq.):  Dominus  vero  Patriarcha  Ilierosolymita- 
nus  Gormundus^),  dominus  quoque  Wilelmus  de Buris  regni 
constabularius  et  procurator,  Paganus  quoque  regius  cancellarius 
una  cum  Archiepiscopis ,   Episcopis  et   cccteris  regni  proceribus 
audientes,  quod  Dux  Vefietiw  cum  navali  exercitu  nostris  appli- 
cuisset  littoribus  et  de  hostibus  ita  gloriose  triumphasset,  miserunt 
nuncios  ad  eum,  viros  prudcntes  et  honestos,  qui  cum  et  populi 
Venetorum    primores    exercitusque    capitaneos    ex 
parte  domini  Patriarchm,  principum  et  populi  salu- 
tarent,  et  conceptam  de  eorum  adventu  Iwtitiam  signi- 
ficarent,    i?ivitantes    eos,    ut    regni    commoditatibus 
i ndifferenter  tanquam  cives  et   domestici  frui   non 
dubitarent ;  paratos  se  esse  asserentes ,  humanitatis 
legibus    et  plena    hospit alitatis  gratia  se  eos  velle 
tractare,  prout  decebat ,  h  ab e r  e  p r o p  o sii um.  Dux  ergo, 
ut  et  loca  sancta  diu  ante  concepta  devotione  videret,  et  principi- 
bus,  qui  se  tam  benigne  invitaverant,  loqueretur,  relictis,  qui  classe 
prwessent ,  viris  prudentibus,  ipse  cum  maioribus  ejusdem  populi 
Ilierosolymam  venit.    Lbi  honeste  susceptus  et  cum  multa  tractatus 
honorificentia  natale  domini  celebravit.    übt  etiam  a  regni  princi- 
pibus  diligenter  commonitus,  ut  Christi  servitio  et  incremento  regni 
se  ad  tempus  aliqiiod  manciparet,  respondit,  quod  ad  hoc  spe- 
cialiter  vener it ,  et  ad  hoc  tota  ejus  dirigebatur  inten- 
tio.  Factum  est  ergo  de  communi  consilio,  quod  prcesente  domino 


*)  ed.  a.  1564:  Guaremund  u  s. 


Pactum  Wak.munui.  83 

Pairiarclia  et  reliquis  ejusdem  regtii  principibus  convenit  inter  eos, 
quibusdam  pactis  intervenientibus,  ut  ctUeram  de  maritimis  urbibus, 
Tyrum  videlicet  et  Ascalouam  obsiderent:  nam  alkß  per  dei 
gratiam  a  torrente  Aegypti  mque  Antiochiam  omnes  in  nostram 
pervenerant  dicionem.  Verum  hie,  dum  7iostrorum  voliintates  ad 
varia  rapiuntur  desideria,  res  in  pericidosnm  pene  descendit  alter- 
cationem.  Nam  Hierosolymitw,  Ramatenses,  Joppenses, 
Neapolitani  et  qiii  in  finibiis  horum  erant,  magnopere  niteban- 
tiir,  nt  ad  obsidendam  Ascalona m  proficiscerentur ;  erat  enim 
vicinior,  et  minus  laboris  et  sumptuum  videbatur  exigere.  At  vero 
Acconenses,  Nazareni,  Sydonii,  Berytenses,  Tyhe- 
r i a denses ,  Bibl i i  et  ceterarum  maritimarum  nrbium  habitato- 
res  versus  Tyrum  dirigendos  esse  contendebant  exercitus,  alle- 
ganies,  qiiod,  cum  civitas  esset  nobilis  et  munitissima,  totis  viribus 
elaborandum  erat,  ut  in  nostram  cederet  potestatem,  ne  aliquando 
hostibus  posset  esse  occasio,  lU  ad  nos  gratia  recuperandw  regionis 
et  totius  provincice  per  eam  haberent  ingressum.  Sie  ergo  per  hanc 
votorum  dissonantiam  res  in  pericnlosas,  ut  diximus,  pene  pervenit 
inducias.  Placuit  tandem,  quibusdatn  mediantibiis ,  sorte  definiri 
hujusmodi  co?itroversiam:  sortis  autem  forma  non  multum  ab  hone- 
state  abhorrebat.  Conscripserunt  enim  in  membranis  codicillos 
duos,  alterum  Tyri  mentionem,  alterum  Ascalonm  continentes, 
et  super  altare  chartulas  illas  locaverunt ,  assumentes  unum  de 
pueris  innocentibus  et  parentes  non  habentem,  cui  data  est  optio, 
ut,  quam  velit  illarum,  assumat ;  et  utrius  illarum  urbium  nomeu 
secum  attulerit ,  ad  illam  uterque  exercitus  sine  qucestione  diriga- 
tur.  Cecidit  ergo  sors  super  Tyrum.  H(ec  a  senioribus  quibusdam 
audivimus,  qui  constanter  asserebant,  se  prtedictis  omnibus  inter- 
f'uisse.  Confirmato  ergo  hoc  consilio,  dominus  Patriarcha  et  inclyti 
regionis  illius  simul  cum  populo  universo  in  civitatem  conveniunt 
Acc onensem;  nam  Veneticorum  classis  in  ejusdem  portu  civita- 
tis tuta  statione  locata  erat.  Prwbitis  ergo  corporaliter  juramentis, 
quod  in  finibus  pactorum  fideliter  ab  utraque  parte  staretur,  prceor- 
dinatis,  quw  ad  hujusmodi  opus  solent  esse  necessaria,  decimo 
quinto  kal.  Martii  urbem  prwdictatii  gemina  vallatit  obsidione. 

Idem  ibid.  cap.  25:  Sed  ut  nihil  antiquitatis  eorum,  quoe  Inte- 
rim occurrunt,  prcetereamus.  Übet  rescriptum  privilegii,  consonan- 
tiam  pactorum  inter  Venetos   et  principes  regni  Hierosolymorum 


5^4  I'actu.m  Wau.munüi. 

ro/iflnoifis,  ad  maiorem  rerum  gestarum  evidentiam  ponere,  qnod 
sie  lidhet :   In  nomine  cctt. 

Gnilielmus  Tyr.  13,  14  (Gesta  dei  per  Francos  ed.  IJon- 
gars.  T.  I,  p.  841):  Triparfilti  crrjo  ei vitate  (Tyro),  duabus  do- 
niiiio  Ilcjii,  leiiid  Vcnelis,  sccunihini  quod  paclis  prins  fnemt  inser- 
tum,  assifjnald,  cum  multa  Iwlitia  et  plena  jncnnditate  singidi  ad 
propria  remcariint.  Cnpfa  est  nutem  eadem  civitas  et  nomini  resti- 
tuta  Cliristiano  tertio  kal.  Julii,  anno  ab  incarnatione  domini 
M.  C.  XXIV.,  regni  vorn  domini  Baldnini,  regis  Jfierosolipnorum 
secundi,  anno  se.vto. 

In  nomine  sancte  et  indiuidue  trinitalls,  patris  et  filil  et 
Spiritus  sancti. 

Tempore,  quo  Papa  Calixtus*)  seeundus  et  quintus')  Ilen- 
ricus  Romanorum  Inij)erator  augustus,  pace  eodem  anno  inter 
regnum  et  sacerdotium  super  annuli^)  et  baculi  controuorsia, 
celebrato  Rome  eoncilio,  deo  auxiliante  peracta,  alter*)  Roma- 
nani  ecclesiam,  aller*)  regnum  rege])at'),  Dominicus  Michaelis, 
Veuetie  Dux,  Dalmatie  atque  Croatie  regni  prineeps,  innumera 
classium  militieque  multitudine,  prius  tarnen  ante  importuosas 
Ascalonis  ripas  paganorum  classium  regis  Babilonie  grauissima 
strage  facta,  demum  in  Jerusalem  partes  ad  necessarium  Chri- 
stianorum  patrocinium  uictoriosiis  advenit*). 

Rex  quippe  Balduinus  Jerusalem  seeundus  tunc  temporis, 
peccatis  nostris  exlgentibus,  sub  Balac,  principe  Parthorum,  pa- 
ganorum  laqueo  eumpluribusalijs  captiuus  tenebatur.  Propter  ea 
nos  quidem  Warmundus  *'),  gracia  dei  sancte  ciuitatls  Jerusalem 


*)  C  a  1  i  X  t  u  s  p  a  p  ;i  Boiigars. 
^)  sie  recte  Bong,  qua  rtii  s  aß.  LA. 
^)  anuali  a  manu  prima;    correxit 
sceiindaLA. ;  aniili  1^1*. 


*)  alterque  ;5.   LA. 
^)  sie  a.  Bongars.  regcbant  ß.  LA. 
^)  V  arm  und  US  LA.  Gormundus 
constanter  Bongars. 


")  Lebret,  qui  liune  loeum  allegat,  ila  legit:  Dom.  Mich.  Du.v  V^enetiarum 
i(lr/ue  Dalmatia;  e(  n'giii  Jerusalem  j»ri)ieeps  itoi.  cl.  m.  m.  pr.  t.  a.  imp.  A. 
rip.  pag.  debellavU  chtsseyti  ref/ls  Bnhi/lotiia!,  gr.  str.  f.  d.  hi  J.  p.  ad  nee. 
Chr.  vict.  adveidf. 


Pactum  Warmundi. 


85 


Patriarcha,  cum  nostre  ecclesie  confratribus  suffraganeis,  doniino 
Willelmo  de  Buris')  constabulario,  et  Pagano  cancellario,  no- 
biseiim  toeiiis  regni  Jerusalem  socia  baronum  mib'tia  coniuncta, 
Achoii")  in  ecciesia  sancte  crucis  conuenientes,  eiusdem  regis 
Balduini  promissiones  secundum  litterarum  suarum  et  nuntiorum 
prolocutiones,  quas  eidem  Venetieorum  Duci  suos  per  nuntios 
usque  Venetiam  ipse  rex  mandauerat,  propria  iiostra  et  episco- 
porum  siue  cancellarij  manu  pacisqueosculo,  proutordo  noster^) 
exigit,  datis;  onines  uero  barones,  quorum  nomina  subscripta 
sunt,  super  sancta  euangelia  suliscriptas  depactionum  conuen- 
tiones  sanctissimo  euangeliste  Marco  predicto  Duci*)  suisque 
successoribus  atque  genti  Venetieorum,  simul  statuentes  affir- 
mamus,  quatinus  sine  aliqua  contradictione,  que  dicta,  et  quem- 
admodum  inferius  subscripta  sunt,  ita  et  rata  et  in  futurum 
illibata  sibi  sueque  genti  imperpetuum  permaneant.   Amen. 

In  Omnibus  scilicet  supradicti  regis  eiusque")  successorum 
sub*^)  dominio  atque  omnium  suorum  baronum  ciuitatibus  ipsi 
Venetici  ecclesiam  et  integram  rugam  unamque  plateam  siue 
balneum,  nee  non  et  furnum  ha])eant,  jure  hereditario  imperpe- 
tuum possidenda,  ab  omni  exactione  libera,  sicut  sunt  regis  pro- 
pria. Verum  in  plathea  Jerusalem  tantum  ad  proprium  habeant, 
quantum  rex  babere  solitus  est.  Quodsi  apud  Acbon  furnum, 
molendinum,  balneum,  stateram,  modios  et  buzas,  ad  uinum, 
oleum  uel  inel  mensurandum,  in  uico  suo  Venetici  facere  uolue- 
rint,  Omnibus  inibi  habitantibus  absque  contradictione,  quicum- 
que  uoluerit,  coquere,  molere,  balneare,  sicut  ad  regis  propria, 
libere  liceat;  set  modiorum,  statere  atque  buze  mensura^)  hoc 
modo  uti  liceat.  Nam  quando  Venetici  inter  se  negociantur  cum 


1)  Vilielmo    d.  B.  LA.   Wilelmo 

d  eburi  s  LP. 
*)  Achone  Bong. 
^)  nos  tr  i  LA. 


*)  DucisjS. 

^)  sie  p.  LA.   eiusdem  a. 

^)  sub  om.  ß. 

')  sie  «.  111  e  n  s  u  r  i  s  ß.  LA. 


so  Pactum  Warmtnoi. 

proprijs,  idcm  Veneticorum  mensuris  mensurare  debent.  Cum 
iiero  Venetici  res  suas  alijs  o^entibus  iieiuliint  cum  suis,  idem 
Veiielicorum  mensuris  proprijs  uondero  debent,  Quando  autem 
Veiielici  ab  aiiquibus  geiitil)us  extraneis,  quam  Veneticis,  con- 
mercio  aliquid  accipientes  comparant,  cum  regijs  mensuris  dato 
precio  accipere  licet.  Ad  hec  Venetici  nullam  penitus  dationem 
uel  secundum  usuni  uel  secundum  nllain  rationem,  uidelicet 
nullo  modo  intrando,  stando,  uendendo,  comparando  uel  mo- 
rando  aut  exeundo ,  de  nulla  penitus  causa  aliquam  dationem 
persoluere  debent,  nisi  solum,  quando  ueniunt  aut  exeunt  cum 
suis  nauibus  peregrinos  portantes.  Tunc  quippe  secundum  regis 
consuetudinem  terciam  partem  ipsi  regi  dare  debent;  unde  ipse 
rex  Jerusalem  et  nos  omnes  Duci  Veneticorum  de  funda  Tyri 
ex  parte  regis  festo  apostolorum  Petri  et  Pauli  trecentos  in  uno 
(|uo(fue  anno')  Bizantios  Sarracenatos ')  ex  debiti  condicione 
persoluere  debenuis. 

Vobis  (juoque  Duci  Venetie  et  uestre  genti  promittimus, 
quod  nicbil  plus  accipiemus  ab  illis  gentibus,  que  uobiscum  ne- 
gociantur,  nisi  quantum  soliti  sunt  dare,  et  quanta  accipimus  ab 
illis,  qui  cum  alijs  negociantur  gentibus.  Preter  ea  illam  eiusdem 
rüge  Achon  (platee^)  partem,  unum  caput  in  mansione  Petri  Zanni, 
aliud  uero  in  sancti  Dimitrii  monasterio  (irmantem,  et  eiusdem 
rüge  aliam  partem,  unam  macliomariam*)  et  duas  lapideas  man- 
siones  liabentes,  que  quondam  casule  de  Cannis  esse  solebant, 
quam  rex  Balduinus  Jerusalem  primus  beato  Marco  dominoque 
Duci  Ordolafo^)  suisque  successoribus  in  Sidonis  acquisicione 


^)  anno  oin.  a. 

^)  Saracenos  LP. 

^}  sie«,  platee  quasi  expositionis 
gratia  aildituin,  unde  parendiesin 
posuiinus,  eiusdem  rugeque 
Achon  platliee  /3.  eiusdem 
p  I  a  t  li  e  e     partem     r  u  g  e  q  u  e 


Achon   LA.    eiusdem  plateae 

rugfeque      Aceon       partem 

Bong. 
*)  m  a  c  homeria  ni  ß.  LA.    mate- 

ria  riam  Bong. 
••}  in    pergamenis    est    oompendium 

scriptura?. 


Pactum  Waumundi.  87 

dedit,  ipsas,  iiiquam,  partes  beato  Marco  uobisque  Dominico 
Michaeli,  Venetie  Duci,  iiestrisque  siiccessoribus  per  presentem 
paginam  confirmamus,  uobisque  potestatem  concedimus  tenendi, 
possidendi  et  quicquid  uobis  iiide  placuerit,  imperpetuuni 
faciendi. 

Super  eiusdem  autem  rüge  ab'a  parte  a  domo  Bernardi  de 
Nouocastello,  que  quondam  Jobannis  fuerat  Juliaui,  usque  donium 
Guiberti ')  de  Jopen,  generis  Laude^),  recto  tramite  proce- 
dente,  uobis  eandem,  quam  rex  habuerit,  potestatem  penitus 
damus. 

Quin  etiam  nullus  Veneticorum  in  totius  terre  regis  suo- 
rumque  baronum  dominio  aliquam  dationem  in  ingrediendo  uel 
ibi  morando  aut  exeundo  per  ullum  ingenium  dare  debeat; 
set^)  sie  liber,  sicut  in  ipsa  Venetia  sit. 

Si  uero  aliquod  placitum  uel  alicuius  negocij  litigationem 
Veneticus  erga  Veneticum  habuerit,  in  curia  Veneticorum  diffi- 
niatur ;  uel  si  aliquis  uersus  Veneticum  querellam  aut  litigatio- 
nem se  habere  crediderit,  in  eadem  Veneticorum  curia  determi- 
netur.  Verum  si  Veneticus  super  quemlibet  alium  hominem, 
quam  Veneticum,  clamorem  fecerit,  in  curia  regis  emendetur. 
Insuper,  si  Veneticus  ordinatus  uel  inordinatus,  quod  nos  sine 
lingua  dicimus,  obierit,  res  sue  in  potestatem  Veneticorum 
reducantur. 

Si  uero  aliquis  Veneticorum  naufragium  passus  fuerit,  nul- 
luni de  suis  rebus  patiatur  dampnum.  Si  naufragio  mortuus 
fuerit,  suis  heredibus  aut  alijs  Veneticis  res  sue  remanentes 
reddantur. 


1)  Guberti  Jopen  ß.  a  est  laee- 

ratum. 
3)  sie  B  ongar  s.  a^:  geni  la  nd  e. 

LA.:    gnilande.   LP.:   generi 

Lande. 


')  set  oin.  a. 


S8 


Pactum  Warmundi. 


Preter  ea  super  ciiiiisque*)  gentis  burgenses  in  iiico  et  domi- 
l)iis  Voneloriim  li;il>il;in(('.s  eandem  iusticiam  et  coiisuetiulines, 
(juas  rex  super  suos,  Veuetici  lial)eant. 

Oenique  thiaruni  ciuitalmn,  Tyri  et  Ascalonis,  tereiani  j)ar- 
(eiii  euin  suis  j)ertineneijs,  et  tertiam  partein  terrarum  omuiuni 
sibi  ])ertinenciuin  a  die  saneti  Petri  Sarracenis  tantum  seruien- 
tiuni^),  que  non  sunt  in  Francorum  nianibus,  alteram  quarum, 
uel,  si  deo  auxiliante  utramque  per  eoruni  auxilium  aut  aliquod 
Ingenium  in  Cbristianorum  potestatem  Spiritus  sanetus  tradere 
uobierit,  illani,  iuquani,  tereiani  partem,  sicut  dictum  est,  bbere 
et  regaliter,  sieut  rex  abas  (bias'\),  Venetici  babituri  inperpetuum 
sine  abcuius  contradictionis  inipeditione  iure  hereditario  pos- 
sideant. 

Uniuersabter  igitur  supradictas  conuentiones  ipsum  regem, 
deo  auxibante,  si  abquando  egressurus  de  captiuitate  est,  nos 
Warmundus  Jerusalem  Patriarcba  confirmare  per  euangelium 
faciemus;  si  uero  alter  ad  Jerosolinütanum  regnum  in  regem 
promouendus  aduenerit,  aut  superius  ordinatas  promissiones, 
antequam  promoueatur,  sicut  ante  dictum  est*},  ipsum  firmare 
faciemus;  aboquin  ipsum  nullo  modo  ad  regnum  prouehi  assen- 
tiemus.  Similiter  easdem  et  eodem  modo  confirmationes  baro- 
num  successores  et  noui  futuri  barones  facient. 

De  causa  uero  Antiocbena,  quam  uobis  regem  ßalduinum 
secundum  sub  eadem  constitutionis  depactione  promisisse  bene 
scimus,  in  Antiocbeno  principatu  se  uobis  Veneticis  daturum, 
uideHcet  sie  in  Antiocbia,  sicut  in  ceteris  regis  ciuitatibus,  si 
quidem  Antiocbeni  regalia  promissionum  federa  uobis  attendere 
noluerint : 


^)  supe  r  cui  US  Uong. 
*)  s  e  r  u  i  t  i  u  m  a. 
^)  alias  add.  LA. 


*)  h  u  n  c   ante  dictum  contra- 
c tum  i ps.  etc.  I>A. 


Pactum  Warmundi. 


89 


Nos  idem  Warmundus  Jerusalem  Patriarcha  cum  nostris 
episcopis,  clero,  baronibus  populoque  Jerusalem,  eonsilium 
et  auxilium  uobis  dantes,  quod  nobis  dominus  Papa  iiide  sub- 
scripserit,  bona  fide  totum  adimplere,  et  hoc  et  omnia  superiora 
ad  honorem  Veneticorum  facere')  promittimus. 

Ego  Warmundus,  dei  gracia  Jerosolimorum  Patriarcha, 
propria  nostra  manu  supradicta  confirmo. 

Ego  Ebremarus,  Cesariensis  archiepiscopus,  hec  eadem 
similiter  confirmo. 

Ego  Bernardus"),  Nazarenus  episcopus,  similiter  con- 
firmo. 

Ego  Asquitinus^),  Betheleemita  episcopus,  similiter  con- 
firmo. 

Ego  Rogerius*)  Liddeus,  sancti  Gregorii^)  episcopus,  simi- 
liter confirmo. 

Ego  Gildoinus,  abbas  sancte  Marie  uall.  Josaphe*'),  simili- 
ter confirmo. 

Ego  Girardus^),  sancti  sepulchri  prior,  similiter  confirmo. 

Ego  Aicardus^),  prior  templi  domini,  similiter  confirmo. 

Ego  Arnaldus,  prior  montis  Syon,  similiter  affirmo. 

Ego  Willelmus  de  Buris,  regis  constabularius,  simihter 
affirmo. 

Data  apud  Achon  per  manum^)  Pagani,  regis  Jerusalem 
cancellarij,  anno  ÄrC^'xxl'iij.   Indictione  secunda. 


')  facere  om.  ß.  LA. 

~)  B  e  r  n  a  r  d  u  s  LP.  Bong,  ß  e  r. 
a/3.  LA. 

^)  Aliquitinus  LA.  Alquitinus 
LP. 

*)  Liddeus  Bog  er  LA.  Bog  lid- 
deus LP.  Bogerius  Lidden- 
si  s  Bong. 


5)  Georgii  j5.  LA. 

^)  Josaphat  Bong. 

')  Girartius  jS.  om.  LA. 

S)  Dicardus(?)a.  Alicardusp. 

9)  m  a  n  u  s  ß. 


90  Bai-diim  II  lliKitosoL.  CoNcr.ssro. 

Xf>I. 
Pri^il«'^!uni  concossioiiis  factum  per  Riildiiinuni  rogornJerosolyniitanom, 
sanct»    Harro   et   Uuci   Doniinico    Hieliacli    saisquc   SDCCCssoribus   et 

baroiiibus. 

A.  d.  1125,  m.  Maio. 

Lil).  All),    fnl.  150— 102.   I.ilt.  V'.u:L  I,  48.    Ainbrosianus   cod. 

ad  calceni  iVliiratori  p.  27S.   llesjticit  hoc  privilef^iuni  doriiilio  Vitali.s 

Micliaelisa.  11G4.  Lünigl.  I.IV,  p.  ii;2{).  Cfr.  Martin  daCanal, 

la  cronicjue  des  Veniciens,  Arch.  stör.  ital.  VHI,  p.  298  sq. 

Andreas  Dandulus  ed.  cit.  p.  273:  „Mo)-iiio  lialach,  Baldui- 
nus  r(\v  JJieruaalnn,  proiuisstn  pecunia,  (hidsifptc  ohftidibiift  poal 
captivitdlcni  XVI 1/  nwnsiinn  llhcr  Auliocliiani  rediit,  et  consiUo 
postea  Prcßlaforum  et  Baromim  pacta  Venetis  promissa  integraliter 
approbarif^. 

lü  nomine  sancte')  et  incliuidue  trinitatis,  patris  et  filii 
et  Spiritus  sancti.   Amen. 

Hec  sunt  conuentiones,  quas  lialduinus,  rex  Jerusalem 
Latinorum  secundus,  fecit  sancto  Marco  et  Dominico  Michaeli 
suisque  successoribus  et  baronibus  secundum  proloeutiones  litte- 
rarum  et  nuntiorum  suorum,  antequam  captus  esset,  eis  desti- 
nare,  consilio  patriarcharum  et  antistitinn  et  principis  Antioceni, 
nee  non  utrorum(|ue  baronum,  videlicet  Jerosolimorum  et  An- 
tiocbenoruni,  postinodum  a  Varamundo')  domino,  Jerosolimorum 
patriarcha,  et  episcopis  eiusdem  patriarchatus  secundum  suum 
ordinem  concessas^),  atque  a  baronibus  sacramentali  manu  con- 
firmatas*)  in  ecclessia  sancte  crucis  apud  Achon. 

In  Omnibus  scilieet  ciuitatibus  dominioque  predicti  regis  et 
omnium  baronum  suorum  Venetici  ecclesiam  et  integram  rugam 
unamque  platheam  et  balneum,  nee  non  et  furnum  habeant,  iure 
hereditario^)  possidenda,  ab  omni  exactione  libera,  sicut  sunt 
regis  propria. 


*)  add.  Amhros.  apud  Mural.  1      ^)  concessaMur. 

'■*)  Wer  mundo    \jV.     Varmundü  *)  con  f  iriiiat  a  Mur. 

Mur.  I      ^)  heredi  ta  t  is  Mur. 


BaLDUINI  II  HiEROSOL.  CoNCESSlO,  91 

In  riiga  uero  Jerusalem  Venetiei  tantum  ad  proprium  lia- 
beant,  quantum  ipse  rex  habere')  solitus  est.  Quodsi  apud  Achon 
furnum ,  molendinum  aut  bahieum ,  stateras  siue  modios  et 
biizam")  ad  iiinum,  oleum  uel  mel  mensurandum  in  uico  suo 
facere  uoluerint,  libere  liceat  omnibus  inibi  habitantibus,  qui- 
cumque  uoluerit^},  absque  omni  contradictione  pretio  suo  quo- 
quere,  mollere,  balneare  et  mensurare*).  Preterea  illam  eiusdem 
plathee  (seu)  rugue^)  Achon  partem,  quam  primus  rex  Baldui- 
nus  beato  Marcho  et  domino  Duci  Ordelafo  suisque")  succes- 
soribus  in  acquisitione  Sydonis  dedit,  eidem  euangeliste  Marco 
uobisque  Dominico')  Michaeli,  Venetie  Duci,  uestrisque  succes- 
soribus  per  presentem  pag-inam  confirmamus,  rugam  dico,  unum 
Caput  in  mansione  Petri  Zanni,  aliud  uero  in  sancti  Dimitrij 
monasterio  firmantem ;  et  eiusdem  rüge  aliam  partem,  unam 
machomariam  et  duas  lapideas  mansiones  habentes,  que  quon- 
dam  casule  de  Cannis  esse  solebant ;  uobisque  potestatem  con- 
cedimus  tenendi,  possidendi  et  quicquid  uobis  inde  placuerit, 
imperpetuum  ^)  faciendi.  Super  eiusdem  autem  rüge  alia  parte 
a  domo  Bernardi^)  de  Nouocastello,  que  quondam  Johannis 
fuerat  Juliani,  usque  domum  Guberti  de  Jopen^*^),  generi 
Laude,  recto  tramite  procedente,  üobis  eamdem,  quam  rex  ha- 
buerit"),  potestatem  penitus  damus.  Quin  etiam  nullus  Vene- 
ticorum  in  tota  terra  dominioque  regis  suorumque  baronum 
nullam  dationem*}  morando  uel  egrediendo  per  uUum  ingenium 


*)  om.  Mur. 

^)  durum  Mur. 

^)  quic.   vol.    omn.    in.    h.     LP. 

quic.   vol.    in    omn.    inibi    h. 

Mur. 
*)  pr.    s.    CO  quere     moll.    bal- 

neari  et  m.  LP.  et  Mur. 
5)  rüge  LP.  et  Mur. 
*)  in  imjrediendo  aut  in  dominio  regis  suorumqne.  baronum  hsee  additMur. 


^)  Duci  .  .  .  suisque  LP.    Duci 
Or.  .  .  s.  Mur. 

')  dicto  Mur. 

^)  i  n  p  erp.  placue  r  it  Mur. 

^)  ßernardse  Mur. 
10)  Gumberti  de  Jopen  Mur. 
*i}  om.  Mur. 


92  Hvl,l>UlM    II    IlllUOSüIi.  CoNCKSSIO. 

<l;ir(>  (k'benl,  set  liher')  ubique  dominij  regis  suorumque  baio- 
iiuiM  siciil  in  i|)sa  Veiietia  sif*),  excepto,  quando  cum  nauihus 
exoiiiil  pori'^iinos  portantes.  Tunc  (|iiip|)c  scciiikIuiii  reg-is  con- 
sueludiiicin  tereiam  partem  ipsi  reji^i  darc  delient^);  linde  nos 
onines  Diici  Veueticornni  de  funda  Tyri  ex  parte  regis  in  festo 
apostolorum  Petri  et  Pauli  trecentos  in  unu  quoque  anno  liizan- 
tios  Sarraeen.  ex  debiti  condicione  persoluere  debemus. 

Si  uero  ab'quod  placituni  uel  litigationem  Veneticus  erga*) 
Veneticuin  lial)ueiit,  in  curia  Venetieoruni  determinetur;  uel 
etiani,  si  aliquis  hominum')  uersus  Veneticuin  querellam  aut 
litig-ationeni  babuerit,  in  eadeni  curia  Venetieoruni  difliniatur*'). 
Verum  si  Veneticus  super  quemlibet  alium  bominem  quam  Vene- 
ticum  claniorem  fecerit,  in  curia  regis  emendetur. 

Insuper  si  Veneticus  ordinatus  uel  inordinatus,  quod  nos 
sine  lingiia  diciniiis,  obierit,  res  sue  in  potestatem  Veneticorum 
redeant. 

Si  etiam  alicjuis  Veneticorum  naufragium  passus  fuerit, 
de  rebus  suis  nulluni  patiatur  dampnum;  set  si  in  ipso  naufra- 
gio  mortuus  fuerit,  lieredibus  suis  aut  Veneticis  res  sue  rema- 
neant. 

Preterea  super  burgenses  cuiusque  gentis,  [si]  sint  in  uicis 
eorum^)  babitantcs,  et  super  domos  eorum  easdem  iusticias  et 
consuetudines,  quas  rex  super  suos  habet,  Venetici  habeant. 

Denique  duarum  ciuitatum,  Tyri  et  Ascalonis,  tereiam  par- 
tem cum  suis  pertinencijs,  et  terrarum  sibi  pertinencium  a  die 
sancti  Petri  Sarracenis  tantum  seruiencium,  que  non  sunt  in 
manibus  Francorum ,  quas  deus  sua  misericordia  per  eorum 
auxilium  et  laborem  aut  aliquod  ingenium  Christianorum  manibus 


*)  liberi  Mur. 
*)  s  i  c  e  xc.  Mur. 
')  deb  ean  t  Mur. 
*)  contra  Mur. 


^)  homo  Mur. 

'')  d  e  teriiiinct  ur  ve  1  diff.  Mur. 

'')  s  i  i  n  V  i  c  i  s  e  0  r.  s  i  n  t  h  a  b.  Mur. 


BaLDUINI  II  IIlEKOSOL.  CoNCESSIO. 


93 


tradlderit,  libere  et  regaliter  Venetici  habeant,  sicut   rex   alias 
diias,  et  possideant. 

Veruntamen  in  deffensione  terre,  secundum  qiiod  tercie 
partis  redditus  eonuenieuter  tollerare  poterunt'),  in  comiine 
seruitium  regis  defensores  habebunt'). 

Ego  itaque  Balduinus,  per  dei  gratiani  rex  Jerusalem  Lati- 
noriim  secundus,  ad  regnuni  Jerosolimitanum  de  Antbiocena^} 
terra,  ubi  diu  post  meam  liberationem  moram  feceram,  ueniens, 
auditis  et  uisis  conuentionibus,  quas  me  absente  Varniundus*), 
Jberosolimorum  Patriareha  cum  elero,  et  barones  cum  populo, 
Dominico  Michaeli,  Veneto  Duci,  suisque  successoribus*)  secun- 
dum priuilegium  ipsorum  afllrmauerant,  quas  me  confirmaturum 
illis^)  promiserant,  has  quidem  supradictas  uniuersaliter  con- 
uentiones,  secundum  quod  priuilegium  hoc  continet,  concedo  et 
confirmo ,  et  mee  auctoritatis  sigillo  obseruandum  corroboro, 
quatinus  nostro  nostrorumque  heredum  et  successorum  tempore 
imperpetuum  inuiolabiliter  permaneat*'). 

Ego  Varmundus'),  dei  gracia  Jberosolimorum  patriareha, 
propria  manu  supradicta  confirmo. 

Ego  Ebremanus^),  Cesariensis  archiepiscopus ,  hec  eadem 
similiter  confirmo. 

Ego  Bernardus,  Nazarenus  episcopus^),  similiter  confirmo. 

Ego  Aquastinus  *") ,  Betheleemita  [episcopiis] ,  similiter 
confirmo. 

Ego  Roeldeus,  episcopus")  similiter  confirmo. 

Ego  Henfredus  de  Corona*')  similiter  affirmo. 


^)  poterint  Mur. 

^)  habeant  Mur. 

^)  Antiochena  LP.  Mur. 

*)  W  e  r  m  u  n  d  u  s  LP. 

5)  illi  Mur. 

*")  p  e  rnianea  nt  Mur. 

')  Werm.  LP. 

')  et  Venef.  adicit  Mur. 


**)  Ebreniar  u  s  Mur. 
^)  ar  ehi  e  p.  Mur. 
^")  Aquisf.  LP.  Asquetinus  Mur. 
*')  Roaldus  Tiberiensis  ep.  LI*. 

Rogerus  Lidensis  ep.  Mur. 
^-)  Enfredus  de   Torone   ep.  s. 
Mur. 


04 


Bai.duim  FI  UiKiuisor..  Concessio. 


Eg-o  Guido  Miliaco ')  similltor  Jtflirmo. 

E^o  Radus  de  Fontaiiellis")  similiter  affirmo. 

Eg'o  GofTredus  Tortus'^)  similifer  affirmo. 

Efi^o  Haiiierius  de  ßniso  *)  similiter  affirmo. 

Eg'o  Guido,  Lidensis')  dominus,  similiter  affirmo. 

Eg'o  Guipertus  de  Caipha*^)   similiter  affirmo. 

Ego  Balduinus^),  abbas  sancte  Marie  de  Josapbat,  similiter 
affirmo. 

Ego  Gerardus,  saneti  sepulehri  prior,  similiter  confirmo. 

Ego  Aicardus^),  prior  templi  domini,  similiter  affirmo. 

Ego  Arnaldus'*),  prior  montis  Syon,  similiter  affirmo*"). 

Ego  Raimundus,  procurator  hospitalis  Jerusalem,  similiter 
affirmo. 

Ego  Guilielmus  de  Buris*'),  Tyberiadis  ''),  similiter  affirmo. 

Ego  Jopensis,  Jugir*^)  dominus,  similiter  affirmo. 

Ego  Gualterius  Brisebarre,  Berritti'^)  dominus,  similiter 
affirmo. 

Ego  Eustachius  Granerius  similiter  affirmo. 

Ego  Romanus  de  Podio  similiter  affirmo. 

Ego  Hugo^^)  de  Sagano*''),  magister  militum  templi,  simi- 
liter affirmo. 

Data  apud  Achon  per  manus  Pagani ,  regis  Jherusalem 
cancellarij,  anno  domini  millesimo  centesimo  xxv°*^),  indictione 
tercia,  sexto  nonas  Madii. 


*)  d  e  M  i  1 1  i  H  c  0  Miir. 

2)  Radulfus  de  F.  LP.    Hodul- 

p h u s  de  F.  Mur. 
^)  om.  Mur. 
*)  de  B  iirgo  Mur. 
^)  Hu go  Lu d.  Mur. 
*)  Caiphas  Mur. 
')  G  0  1  d  u  ra  u  s  .  .  .  V  a  1 1  i  s  J  o  s.  M. 
*)  Acchardus  Mur. 
®)  Arnardus  5Iur. 


*")  Margini  adscript.  Sion. 

*')  Vall.  de  Bujers  Mur. 

1*)  Tib.  LP. 

^^)  Jopensius    Vigir    LP.     Ugo 

J  o  p  p  e  n  s  i  s  d  o  m.  Mur. 
1*)  BerithüLP.  Valterius  B  r  i- 

bar  e  B  enthy  d  0  m.  Mur. 
15)  Ugo  LP.  Mur. 
**)  Pagano  Mur. 
")  MCXXX.  Mur. 


BoEMUNDl  II  AnTIOCH.  PIIIVILEG.  VeN.  95 

XLII. 
Boemundi  II,   regni  Antiochcni  administratoris,   prhilegium  Yenetis 

concessam. 

A.  d.  1120—1131. 

Huius  privilegii  mentionem  facit  Raimund us,  Antiochise  princeps, 
in  privilegio  Venetis  a.  d.  1153  concesso,  Nr.  LV,  huius  Collectionis: 
„ego  Rainaldus  .  .  .  condonamus  et  .  .  .  dimittimus  Veneticis  .  .  . 
omnes  co?isuefudines  iUas,  quas  Antiocheni  principes  Boamiin- 
dus  primus  et  secundus  .  .  .  Ulis  coiidonaverunt  et  auctoritate 
privilegii  sui  confirmaverunt^ .  Boemundi  nostri  res  enarrat  Wil- 
kenus  in  Kreuzzüge  T.  II,  p.  532  sqq. 

XLIII. 

Foederis  Alexiani  per  Joannem  Comnenum  renovatio. 

A.  d.  1126,  m.  Augusto. 

Andreas  Dandulus  cliron.  p.  269  sqq.:  Interea  Calojoamii 
Augusto  Dux  (Dominieus  Älichael)  legatos  mittit,  sibique  crysobo- 
lium  a  patre  concessam  approbare  petiit.  Ille  oinissis  paternis 
vestigiis  id  facere  renuit  .  .  .  Dum  hcec  [in  Palsestina]  agerentur, 
Venetorum  parato  stolio,  Dux  in  mense  Augusti  (1122),  Ducatus 
sui  anno  quinto  potenter  egressus ,  Dalmatiam  intravit ,  et  ex  Ulis 
assumptis  ad  obsidendum  Corphu,  qui  pro  Imperatore  Constanti- 
nopolitano  tenebatur,  accessit.  Sed  dum  intrinseci  diris  insnltibus 
continue  urgerentur,  nuntius  de  Syria  superveniens,  stolium,  dimissa 
obsidione,  antecedere  fecit  .  .  .  Tunc  Dux,  ad  Christianorum  sub- 
sidium  adveniens ,  prope  Jopen  Babylonicam  classem  septuaginta 
galearum  et  plurium  navigioriim  invasit  et  in  conflictum  posuit, 
occisoque  eorum  capitaneo  nquce  et  aeris  elemetita  pne  nimio 
cruore  corrnpta  sunt  .  .  . 

Idem  ibid.  p.  271 :  .  .  .  certioratus  Dux,  Imperatorem  Con- 
stantinopolitanum ad damna  intendere  Venetorum,  cumillorum (prae- 
latorum  et  baronum)  consensu  recedens  (ß-^vi^^  Rhodum  applicuit. . . 

Idem  ibid.  p.  273:  Anno  Ducis  nono  (1126)  stolus  XIV  galea- 
rum contra  Imperatorem  Constatitinopolitanum  et  ad  Venetorum 
tuitionem  egressus  oppidum  CKplialoniai  secus  Epiriim  capit. 


9()  CHUYSOniT-MUM  JoANMS  CoMN.  IMl'. 

1(1.  p.  274:  IIkJiis  (Impor;»toris  Constantinopnlitani)  nstutiam 
Vnu'lis  odiciilibiiH  iJii.v  rcparans  f/afeas  assulue  pro  tutela  7iavi- 
f]<t)itiitm  miltil,  mutuistina  offcnnioni/jus  aiicto  jam  sc/iismate  (leere- 
(11)11  fiiit ,  iit  Vetieti,  (jid  Inicusquc  nulriveraiit  harlxis,  de  cetera 
iniherhes  ef'flvianlKr. 

Ihiil. :  Tiiniilem  AikjuhIüh  at/ cor  redie/is  Ducem  requlrit ,  tit 
sifii  hgatos  mittat,  pollicens  crysoboUum  Veneticum  plenius  solito 
condonare.  Ideoqne  Dur  nnniiens  per  siios  finniios  obtimiit,  et 
foediis  redintcf/ratur. 

Tosto  liobret.  T.  I,  j).  309,  ipsnin  piivilcgiiiin  laiet  in  archivo 
Veneto;  ipsc  lirpc  i)aiica  iiide  excerpsil  in  iiotiila:  „Dieser  Brief  ist 
noch  im  Archive  vorhanden:  Kalojan  erkennet  die  Verdienste 
der  Venetianer  gegen  die  Griechen:  Pericula  pro  Romanis  subeun- 
tes  et  toto  corde,  non  ambigua  strenuitate  pugnu7ites  contra  hostes; 
et  quoniam  petieriint  idem  Chrysobolum  ipsis  factum  B.  Imperato- 
ris  ac  patris  nostri  corrigi  sibique  iteriim  dari,  dementia  7iostra 
eos  exaudirit  u.  s.  w.,  worauf  das  Chrysobolum  des  Alexius  einge- 
schaltet ivird.'-'  Nos  offeriiniis  chrysobullium  cxcorptum  e  diplomate 
huius  Collectionis  Nr.  LI,  i.  e.  ex  chrysobiillio  Emanuelis  Imperatoris 
a.  1148. 

„Solet  miiltücieiis  antiquior  fides  atque  beniiiolentia  poste- 
riorem maliuolentiam  eoiiteg-ere  ac  delere,  iiictis  dominis  et 
amicis  memoria  priorls  subjectorum  et  amicoriim  bonitatis  ;  uelut 
nunc  (juo((iie  in  Veneticos  contigit.  Reminiseens  enim  Imperium 
nieuni  antique  eoruni  beniuolentie  et  fidei,  quam  erga  semper 
memorabilem  Imperatoren!  et  dilectissimum  patrem  eins  osten- 
derunt,  obicientes  se  periculis  toto  animo  |)ro  Uomania,  et  cum 
strenuitate  indubitanter  certantes  contra  iniinicos,  qui  tum  exer- 
citum  eduxerant  contra  eam,  que  paulo  ante  ab  eis  male  gesta 
sunt,  non  reputaüit,  et  conuersionem  eorum  accepit  et  nutum 
eis  ostendit  ilarem  et  accedentes  in  ulnas  suas  suscepit,  et  con- 
sequenter  quidem  indulgentia  hos  dignos  habuit,  ut  nequaquam 
iam  lesioni  cuiusuis  subicerentur,  quantunilibet  super  ([uibus 
Imperium  meum  et  Romaniam  ofFenderunt  (ex  demoniaca  sicut 
uidetur  uiolentia),  sed  perpetuo  indulgentiam  haberent  Imperij 


Chrysobüllium  JoAlN^'Is  CoMN.  Imp.  97 

mei,  que  per  presens  chrysobullion  donata  est,  sicut  promitten- 
tibus  riirsusqiie  toto  animo  pro  Romania  piignare  et  omni  sub 
Imperlo  nieo  Christianico  ordine;   simiil  autem  et  propria  qiie- 
(lam  seruitia  per  scriptum  et  jusjiiraiidum  eonuenientes  seruire 
Imperio  meo   et  Romanie,   iiehit   facta   al)   apocrisiarijs   eoriim 
symphoiiia  latliis  de  bis  tractat.  Quoniam  uero  qiiesiuerunt,  ante 
factum   sibi  chrysobullion  beati   domini   et  patris  Imperij  mei 
recorrigi  rursus  et  dari  sibi,  uelut  qui  jam  exciderint  ex  ipso 
propter  culpas,   que  contingerant,   exaudiuit  omnes  Imperium 
meum  et  immutate  jussit  hoc  tamen  scribi  ponique  hie ,  habens 
sie:   Hulusmodi  ergo  chrysoliullion  confirmans  Imperium  meum, 
bene  uult  et  idem  habere  effectum,  sicut  expositum  est  a  prin- 
cipio,  quando  eis  donatum  est,  ita  ut  et  solempnorum  philotimia 
proueniat  et  deinceps  imminute  et  honores  dignitatum  habeant 
nobilissimus   Dux    et  sacerrimus   Patriarcba    eorum.    Accipiant 
tantum  et  rogas ;  uerum  etiam  possessionem  et  fruitionem  dona- 
torum  et  traditorum  sil)i  ergasteriorum  et  scahirum  habeant  sine 
ablatione.  Similiter  et  habeant  ipsi  sine  prohil)itione  et  ncgo- 
ciari  sine  commercio  et  datione  qualicumque  altera  in  omnibus 
dinumeratis  in  prefacto   cbrysobullio  ciuitatibus  et  regionibus, 
que  sub  potestate  Imperij  nostri  sunt.  Verum  etiam  ut  ab  erga- 
steriis  Amalphitanorum,  que  per  chrysol)ullion  constituta  sunt 
sanctissime  ecclesie  apostoli   et  euangeliste  Marei,   qui  est  in 
Venetia,  dentur  ad  eam  sine  minutione.   Quum  uero  ante  annos 
non  paucos  contigit  eos,  qui  uendebant  Veneticis  in  Romaicis 
regionibus  negociationes  aliquas,  commercium  de  ipsis  exigi,  et 
optinuit  mos  annis  multis,  ut  dictum  est,  rogauerunt  autem  et 
de  hoc  Imperium  meum  fieri  dilectissimi  duli  et  amici  eins  Vene- 
tici,  quatenus  corrigeretur  huiusmodi  quoque  capitulum,  et  dona- 
rentur  sibi  et  ab  bis  potestas   et  libertas,   compleuit  et  hanc 
peticionem   Imperium   meum ,    et  deünit   per  presens   chryso- 
bullion, nullum  eorum,  qui  sub  potestate  Imperij  nostri,  Grecis 

Fontes.  XU.  7 


JJ,S  MuilAKMS   AllCIIIKl'.  IjIOMM   DONATIO. 

iu'<>üt'i;inlil)ns  cum  Venoticis  in  omiiilms  rep;ionil)iKs  llomanie, 
iiel  (|uaii(l()  iieiulil  ad  eus  ,  ucl  (iiiaiulo  emit  ab  ali(|uo  eonim, 
(lare  pro  cüinmercio  qiiidlihet,  iiel  pro  altera  qiiavis  exactione; 
sed  ut  exeusentur  et  ipsi,  sicut  et  hij,  qui  cum  eommerciis  ne- 
gociautur.  Verum  tarnen  del)eut  et  Venetici  eam,  que  per  faetam 
scripto  conuentionem  alegatiseorum  promissa  sunt,  jurejurando 
Imperio  meo  firnia  seruare  in(;orrupta.  In  quo  erunt  eorum,  que 
per  presens  chrysohullion  donala  sunt  ipsis  iura,  donantes  sine 
al)latiüne  in  a;uum  omne,  ut  ürmum  et  seeurum  inesse.  Presens 
clirysobullion  factum  per  Augustum  mensem  quarte  Indictionis 
sex  millesimi  (sexcentesimi)  XXXIIII.  anni,  in  quo  et  nostruni 
pium  et  a  deo  promolum  subsignauit  Imperium". 

XLIV. 

Michael   Archicpiscopus    Lciiuii  donat  iiionasterio   s.  Georgii   majoris 
oratoriain  s.  Blasii  sitoin  in  insula  Lenini. 

A.  d.  1136,  m.  Jiilio. 

Fla  minius  Cornelius,  ecciesiae  Venetac  antiqua  monumenta, 
decadis  XI  parte  posteriore,  pag.  219  sqq. 

Ex  autographo  in  monasterio  s.  Georgii  majoris. 

Michael  vilis  archicpiscopus  Lemnensis  praescripsi. 

Quoniam  quidem  adest  nostre  ecclesie  sanctissimi  episco- 
patus  in  insula  Lemni  cum  aliis  pertinens  Oratorium  minimum, 
fundatum  in  nomine  s.  Ijlasii,  situm  in  loco,  qui  cognominatur 
Cücini;  et  cum  solieitudo  non  modica  nobis  adesset  invenire 
aliquem ,  et  commendare  ei  hoc  in  memoriam  nostri  et  omnis 
christianissimi  populi ,  inventi  autem  estis  vos  et  pretiosissimus 
monachus  D.  Petrus  et  prior  ejus  (adde  ecclesie)^  que  est  in 
magna  civitate  sancti  et  famosissimi  apostoli  Marci  Veneticorum, 
quod  subjacet  ei,  quod  est  in  Venetia,  magno  monasterio  sancti 
magni  martvris  Georgii,  et  monachi  et  principes,  qui  Venetico- 
rum primores  sunt,  advenientesque  rogastis,  me  donare  vobis 
et  vestro  monasterio  hujusmodi  Oratorium  cum  pertinente  etiam 


Michaelis  archiep.  Lemni  donatio.  99 

sibi  locello ,  cujus  circuitus ,  (adde :  ad  querri)  per  presens 
pervenire  debetis  commentum  localiter  (ad)  vobis  tradendum, 
manifeste  declarabitur;  ineipiens  a  summo  aeroterii  (\.  acroterio) 
littoris,  tenens  summa  maritimi,  et  ascendens  usque  ad  colle(m), 
ubi  et  eampanarium  debet  hedificari ,  funiculi')  III,  passus  VI, 
ineipiens  a  bareto  (a  borea?)  et  desinens  ad  meridiem.  Funicu- 
lus  I,  passus  VIII,  scib'cet  ad  b'tus  quasi  a(/>)  occasu(s)  usque 
ad  mare,  funiculi  II,  passus  IUI,  preter  jura  fiitora ? J  mm-h. 

Promittentes  autem  vos  monachi,  scilicet  pars  Veneticorum, 
ad  sacerrimum  arcbiepiscopum  insule  Lemni  dominum  JVIicbaelem 
et  partem  sanctissimi  arcbiepiscopatus  bedificare  in  ipsa  topo- 
thesi(n)a  a  domo  vestra  et  ex  propriis  expendiis  et  sumptibus 
ecclesiani  in  gloriam  et  honorem  sancti  magni  martyris  Georgii. 

Convenimus  autem  ad  te  religiosissimum  arcbiepiscopum  et 
omnem  partem  sanctissimi  arcbiepiscopatus,  non  egredi  extra 
predictam  mensuram  ei  (1.  eins},  quod  est  traditum  nobis,  sed 
servare  hanc,  ut  predictum  est,  nee  licentiam  habere  nocendi 
vel  ledendi  proximatem  et  adjacentem  nobis  terram  sanctissimi 
arcbiepiscopatus. 

Sed  et  si  quos  a  parte  nostra,  scilicet  Veneticorum,  inve- 
nerimus  nocivos  ad  coadiacentes  locellos,  ut  per  correptionem 
emendemus  eos,  ne  noceant  aut  ledant  partem  sanctissimi 
arcbiepiscopatus. 

Super  bec  autem  et  sine  ulla  occasione  dare  annue  vestro 
sanctissimo  arcbiepiscopatui  causa  bemphytheumatis ")  oleum 
purum  metrum  (1.  meira)  tbalasia  duo  imminute. 

Voluimus  autem  et  nos  complacitum  babentes  boc  facere, 
hinc  bona  utilitate  superveniente  nostro  sanctissimo  arcbiepisco- 
patui, et  ecce  acquiescentes  preci  vestre  donamus  per  presens 
nostrum   commentum   donatorium   predicto    vestro    monasterio 


*)  „funiculi  mensura  qusedam  terrte"  Cornel. 
')  „eniphy teumatis  seu  emphyteusis"  Coruei. 


100  .Mi{  II AKi.is  AnniiKP.  IjKmni  donatio. 

sancli  ;ij»nsfoli  IMarci  Vcncticonim,  et  por  ipsum  principali  mo- 
nastciio  |)re(licluni  nostro  areliiepiscopatui  l^emiii  pertinens 
oraloriiini,  cimi  coadjacentc  sil)i  locello,  (jui  et  habet  mensuram 
in  ciiciiilii  riiiiiciilos  VII  (I.  ///),  passus  VI.  Debetis  autem 
rehcdififare  in  ipso  predicto  locello  eeclesiam  per  vestra  pro- 
pria  stipendia  secundum  velle  vestrum  in  nomine  s.  map^ni  mar- 
tyris  Geoi'f^ii,  et  iiti  et  possidere  ipsum  omnino  sine  prohibitione, 
donec  mimdiis  iste  constitcrit;  dare  vero  annue  ad  nostrum 
sanetissimum  arcinepiscopatum  et  partem  ejus  causa  hemphy- 
theumatis  oleum  purum  metra  duo  thalasia,  ut  sit  omnino  nee 
minutum,  nee  auctum,  et  recipere  apodoxin. 

Spondemus  enim  in  spiritu  sancto,  omnes  post  nos  venturos 
archiepiscopos  et  clericos  et  omnes  sub  nostro  archiepiscopatu, 
qiii  agere  vel  dicere  possunt,  observare  presens  donativum  no- 
strum commentum,  et  omnia,  (pie  meo ')  annuntiata  sunt,  incor- 
rupta  et  imminuta,  nisi  forte  velint  succidere  pontificalibus  et 
canonicis  correptionibus,  et  ipsis  quoque  maledictionibus  CCCto- 
rum  XVIII.  cleiferorum  patrum. 

Ad  hoc  enim  et  presens  nostrum  commentum  consuete 
firmatum  et  subsignatum  plumbea  bulla  nostra  traditum  est  mense 
Julio  indictione  XIIII,  anno  sex  mlllesimo  decimo  (1.  Vl'mo, 
i.  e.  sexcentesimo)  XLmo  Illlto'),  textu  scripto  manu  Michaelis, 
diaconi  et  notarii  insule  Lemni  domestici,  coram  subscriptis 
testibus. 

Leo  Presb.  et  Protopapas  sanctissimi  Archiepiscopatus 
presens  ad  presens  donatorium  commentum  et  testis  subscripsi. 

Johannes  Presb.  et  Deuterevon  Modranos  et  ipse  presens 
similiter  et  testis  ss. 


*)  sc.  comme  nto  an  a  me? 

^)  Corn.  adnotat:  Icgendnm  videtiir  anno  sexmillesimo,  sexcentesimo, 
(/uadragesimo  (/uarto.  Aera  est  Cpolitana,  et  annus  rerce  vulgaris 
1136,  qui  etiam  insignitus  incedebat  indictione  XIV.  Addit  deinde 
Corn.  Michaelem  Lequieniim  Or.  christ.  T.  I,  p.  954. 


Privilegium  Rogerii  II.  101 

Johannes  Presb.  et  Clericus  Oaprikiotes  et  ipse  testis  suL- 
seripsi. 

Eustachius  Presb.  et  Clericus  Overtellides  et  ipse  testis 
subseripsi. 

Johannes  Presb.  et  Clericus  Opetrinos  et  ipse  testis  sub- 
seripsi. 

Georgius  Presb.  et  Clericus  Oecolarthes  testis  subseripsi. 

Christophorus  Presb.  et  Clericus  et  ipse  testis  subseripsi. 

Johannes  Diac.  et  Clericus  Onadanites  et  ipse  testis  sub- 
seripsi. 

Michael  Diac.  et  Clericus  et  Not.  insule  Lemni  Odomesticos 
et  ipse  sie  scriptor  totius  testis  subseripsi. 

XLV. 

PriTÜcgiani  Rogerii  II  regis  Siciliae  concessnm  Venetis. 

A.  d.  1139? 

Hiiius  privilegii,  quo  Venetis  plura  in  commerciis  conimoda  im- 
munitatesve  videntur  fuisse  concessa,mentio  fit  in  privilegio  Giiilielmi  II 
a.  1175,  huius  Colleetionis  nro.  LXVI:  „.  .  .  concedimus,  ut  Venetici 
venientes  in  regnum  nostrum  de  navibus  et  mercibus  eorum,  quas 
in  regnum  attulerint,  vel  a  regno  reportaverint,  de  iustitils,  quas 
temporibns  dotnini  gloriosissimi  regis  Rogerii,  avi 
nostri  et  domini  magnificentissimi,  regis  Willielmi,  patris  nostri 
bone  memorie  dare  soliti  sint,  a  modo  nomiisi  medietatem  tantum 
dent"  etc. 

lilam  conventionem  fere  anno  1139  factani  esse,  inde  statuendum 
putavimus ,  quod  tunc  Rogerius  omnibus  devictis  hostibiis  et  capto 
Innocentio  II  Papa  quasi  ad  fastigium  potentiao  evectus,  ab  hoc  ipso 
rex  appeliatus,  neminem  prae  se  dominum  habebat,  id  modo  attendens, 
ut  Imperii  et  fines  et  opes  augeret. 


j02  Raymundi  Antioch.  concessio. 

XLVI. 

Privilegium   concrssionis  rt   soeurhiUis  per   Raymandom,    Antiochiae 

prini'ipem,  collatum  omnlbus  Yenolls. 

A.  (1.  1140.  Mai. 

Liber  Albus  fol.  153—154.  Liber  Pactorum  II,  10. 

Hoc  privilofi^ium  meinorat  llainaldus,  Aiitiocbiie  princcps,  in  pri- 
vilcgio  Venetis  a.  d.  1 153  coticesso,  liuius  Collectiotiis  nro.  LV:  „ego 
Jlainaldus  .  .  .  condoridmus  et  ubsqiie  ulla  inquietatione  inpcrpe- 
tuum  dimittimus  Veneticis  .  .  .  omnes  consuetudiues  illas,  quas  An- 
tiocheni  principcs  .  .  .  et  Raimundiis  Ulis  condonaverunt  et 
auctoritate  prlvUegii  siii  confirmavenmt". 

DeRaimundo  nostro,  a.  d.  1131  ad  thronum  Antiochenum  electo, 
vide  Wilkenurn  in  Kreuzzüge  T.  II,  p.  607  sqq.  T.  III,  parte  I, 
p.  225  sqq.,  parte  II,  p.  3. 

In  nomine  patris  et  filii  et  spiritus  sancti.   Amen. 

Eg"o  Raimundus,  dei  gratia  Antiocbie  prineeps,  coneedo 
Omnibus  Venetis,  ut  seeure  in  totam  terram  meam  veniant,  et 
seeiire  In  ea  maneant,  et  seeure  per  totam  terram  meam  vadant, 
et  seeure  per  mare  vadant  et  veniant,  et  carates  sint  eis  quiete 
et  solute  in  Antioebia, 

Coneedo  quoque  eis  in  portu  Suidin^)  duos  somarios  pro 
uno  camello.  Et  pro  nullo  forisfacto,  quod  in  mari  gens  eorum 
qiiondam  fecerit  vel  in  futurum  faciet,  negociatores  Venetiei 
nullo  modo  impediantur  vel  disturbentur;  et  si  naufragium  in 
terra  mea  seu  in  terra  baronum  meorum  passi  fuerint,  de  rebus 
suis  nieliil  j)erdant,  salve,  quanto  melius  possint,  et  navem 
et  omnia  sua  recoligant.  Et  si  in  terra  mea  forisfactum  fece- 
rint,  unde  ad  juslKiain  venerint,  lege  et  juditio  Veneticorum 
judicentur. 

Preterea  coneedo  eis  fundicinm  et  gardinum  et  domos,  juxta 
fundicium  positas,  libere  et  quiete  babendas  et  possidendas, 


*)  De  hoc  portu,  hodie  Siidi,  olim  Seleiici;p  portu,  v.  tabulam  geographicam 
regni  Hierosolomitani  ad  calcein  libri  Wilkeniani  Kreuzzüge  Tomo  VII. 


PeTRI  PoLAM  PRIVILEG.  1  03 

siciit  hodie  teneiit ,  scillcet  mense  Aprill ,  VIF  mei  princlpatus 
anno,  eo  tempore  Aimerico  existente  patriarclia,  Rogerlo  coii- 
stabulario,  Leone  Maiopolo^)  duce,  Tlioma  vicecomite. 

Consuetiidines,  sieut  in  tempore  domini  Taneredi  sunt  dare 
consueti,  miclii  tribuant. 

Remitto  quoque  eis  ea,  qua?  dominus  Boamundus  junior 
remisit,  pro  confirmatione  et  stabilitate  huius  mee  concessionis. 

Hoc  Privilegium  inde  factum  sigillo  mee  auctoritatis  con- 
firmo  atque  inviolabiliter  corroboro. 

Facta  est  hsBC  concessio,  exigente  a  me  Jobanne  Boaudo  ^) 
Venetico,  bis  coram  testibus: 

Odone  cancellario, 

Leone  Maiopolo  duce, 

Rogerio  constabulario, 

Martino  pincerna, 

Johanne  Neapolitano, 

Guiterio  de  Moceone. 

XLVIL 

Petrus  Polanus  BuxTeuetiaruni  concedit  privilegia  Abbat!  et  monasterio 
sancti    Ocorgii    majoris    pro    quadam    ipsorum    ecciesia   posita    iu 

Rodisto. 

A.  d.  114S,  in.  Septembri. 

Fla  mini  US  Cornelius,  Ecclesiae  Venetae  antiqua  monumonta, 
decadis  XI  parte  posteriore  pag.  221. 

Ex  autographo  in  archivo  s.  Georgii  majoris. 

In  nomine  domini  dei  et  salvatoris  nostri  Jesu  Christi,  anno 
incarnationis  ejusdem  redemptoris  nostri  millesimo  centesimo 
quadragesimo    quinto ,    mensis    Septembris ,    indictione    nona, 

RlVOALTO. 


1)  Miopolo  LP. 

-)  Boado  prima  inaniis  LA.;  Beaudo  secunda  nuinus. 


•f  04  Pr.TUI   Poi.AM   PlUVII.KO. 

Quorum  vilnin  in  siihlimi  |)()sit;nn  csso.  noviinus,  non  solum 
de  coininuni,  verum  etiam  de  proprio  eorum  sancte  conserva- 
tioni  necessaria  sumministrare  pieque  lar*:^itionis  henefitium  im- 
partirc  dchemus,  ne  forte  preseutium  rerum  deficientihus  suh- 
sidiis  (liviiuim  obsequiiim  ne  sie  minus  devote  lieri  possit. 

Quapropter  nos  quidem  Petrus  Polanus,  dei  gratia  Vene- 
tiarum,  Dalmatie  atque  Chroatie  Dux,  cum  nostris  judicibus  et 
populo  Venetiarum,  cum  nostris  sueeessoribus  et  heredibus, 
cognoseentes  quidem  rerum  quarumdam  neeessitatem  nostri 
devoti  monasterii  S.  Georgii,  quibus  in  cujusdam  sue  obedientie 
ecclesia  in  Hodisto  posita  agebat,  supplicante  nobis  ac  postu- 
lante  domino  venerabili,  Otone,  abbate  ejusdem  monasterii  cum 
sua  monachorum  caterva,  necessarium  duximus,  presentis  con- 
cessionis  stabilimento  eorum  petitionem  eonfirmare  in  perpetuum. 
Ea  propter  statu entes  statu imus  atque  coneedentes  pleniter 
concedimus,  tibi  namque  prefato  domno,  Otoni,  venerabili 
s.  Georg-ii  abbati,  atque  Dominico  presb. ,  tuo  monacho,  prae- 
dictae  ecclesiae  in  Hodisto  priori,  vestrisque  sueeessoribus,  in 
perpetuum  possidendum,  ut  videlicet  amodo  in  antea  ipsa  dei 
ecclesia  vestri  monasterii  obedientia  suas  proprias  rubos  et  me- 
tras at(|ue  modia  sua  propria  possessione  habeat,  possideat  et 
in  suo  et  omnium  hominum  servicio,  qui  tibi  (1.  quid  ihi)  placue- 
rit,  exercenda  teneat  et  ad  mensurandum  exhibeat,  et  exinde, 
quecunque  bis  prefatis  mensuris  lucrari  poterit,  ipsius  tue  pre- 
fate  ecclesiae  tuique  monasterii  juris  sine  omnium  bominum 
contradictione  permanserit. 

Insuper  etiam ,  ut  ista  omnia  majori  securitate  possidere 
valeat  ij)sa  tua  ecclesia,  omnIbus  bominibus  nostris  fidelibus 
contradicimus  et  prohibemus,  ut  in  ipsa  terra  Rodisto  nullas 
alias  mensuras  facere  nee  habere  presumant,  preter  istas,  quas 
huic  prefate  ecclesiae  habemus  concessas,  ut  cum  istis  supra- 
scri])tls  mensuris  solummodo  et  non  cum  aliis  omnibus  mensurare 
debeant. 


Pactum  Justinopolitanum.  101) 

Amodo  in  antea  vos  vestrumque  monasterliim  cum  siia  pre- 
fata  obedieiitia  et  vestros  successores  exiude  securos  et  quietos 
reddimus  in  perpetuum. 

Ego  Petrus  Polani,  dei  gratia  Dux  m.  m.  ss. 

Ego  Johannes  Aurio,  Judex  m.  m.  ss. 

Ego  Basilius  m.  m.  ss. 

Ego  Dominicus  Badovario,  Judex  m.  m.  ss. 

Ego  Marcus  a  Corame  m,  m.  ss. 

Ego  Petrus  Aurio  m.  m.  ss. 

Ego  Johannes  Willari  m.  m.  ss. 

Ego  Dominicus  Michael  m.  m.  ss. 

Ego  Martinus  Gorio  m.  m.  ss. 

Ego  Alexander  Bragadino  m.  m.  ss. 

Ego  Marinus,  Presb.  et  Not.,  complevi  et  roboravi. 

XLVIII. 
Pactum  JostiQopoli,  qood  dicitur  Caput  Ystriae. 

A.  d.  1145,  in.  Decembri. 

Liber  Albus fol.  268.  Lib.  Pact.  II,  fol.  230.  R  o m  a n  i n  1. 1.  II,  45J>. 

In  nomine  domini  nostri  Yhesu  Christi.  Anno  domini  mille- 
simo  centesimoquadragesimo  quinto,  mensis  Decembris,  indictione 
nona.  Rivoalto. 

Hoc  est  capitulare  et  pactum,  quod  pepegit*)  Almericus 
gastaldio,  et  Adalperus  notarius,  et  Rantulfus  judex,  et  populus 
Justinopolis,  id  est  Caput  Jstriae,  et  cum  Insula,  et  cum  domino 
nostro  Petro  Polano"),  dei  gi-acia  Duce  Venetiarum,  Dalmatise 
atque  Chroatiae,  et  cum  suis  successoribus  perpetualiter. 

Primum  itaque^)  debet  unusquisque  concivis  et  habitator 
eiusdem  Justinopolis  et  prefatae  Insulse  facere  fidelitatem  Sancto 
Marco  et  Duci  Venetiarum. 


')  pepigit  LP.  3)  igitur  LP. 

2)  Polani  LP. 


106  Pactum  .Iustinopomtanum. 

Sane  stiihililmn  est  intcr  nos,  (juod,  qiiandociimque  Vene- 
tias  mandaverit  quindecim  g'aleas,  et  nobis  nofificatum  fiierit  a 
Duee  Venctiarum,  (|iiod  iios  dehemiis  venire  in  Venetias,  et 
recipere  unam  «•aleam  sareinatam,  si  illam  nobis  dederit,  et 
armare  illani  debenms  cum  nostro  expendio,  et  ire  cum  ceteris 
galeis  in  servitium  Venetiarum,  ul)icumque  ipsaj  iverint. 

Si  vero  Venetia  amplius  fecerit,  nos  tantum  unam  galeam 
armare  debemus. 

Verum  si  Dux  vel  suus  missus  Ivorit  per')  commune  ad 
priciiandum  de  Venetiis  usque')  ad  Ragusium,  et  de  Venctiis 
usque  ad  Anconam  et  infra  easdem  partes,  eodem  modo  nos 
homines  suprascriptae  Justinopolis  et  Insular  secundum  nostrum 
posse  cum  eis  in  servitium  Venetiarum  ire  debemus. 

Homines  quidem  Venetiarum  cum  illorum  habere  et  bonis 
salvi  et  securi  debent  esse  in  omnibus  pertinentiis  nostris.  Si 
vero  ali(|uis  Veneticus  passiis  fuerlt  ab'quam  incommoditatem  a 
nostris  concivibus,  secundum  nioreni  nostrai  terrae  illis  emenda- 
tum  esse  debet. 

Homines  ita([ue  suprascriptae  Justinopolis  et  Insulae  fideli- 
tatem  Ducibus,  qui  perpetualiter  erunt  in  Venetiis,  jurare  debent, 
ut  suprascripta  sunt. 

liannum  vero,  quod  Venetia  collocaverit  de  omni  genere 
frumcnti  et  leguminis,  sicut  Venetici  constricti  erunt  per  sacra- 
nientum,  eodem  modo  per  sacramentum  debemus  observare.  Si 
quis  igitur  nostrorum  de  predicto  frumento  et  leguminlbus  com- 
paraverit  infra  suprascriptum  banuum,  jurare  debet,  quod  extra- 
neis  liominil)us  illud  vcndere  non  debeat,  sed  pro  utilitate  sua 
et  suorum  concivium,  nisi  forte  permissum  fuerit  a  Duce  Vene- 
tiarum vel  suo  misso. 

Actum  est  in  curia  domini  nostri  Petri  Polani  Ducis,  in 
presentia  judicum  et  sapientium  ejus. 

')  pro  LP.  I      -)  LA.  Olli,  usque. 


Legati  Ven.  ad  Imp.  fiiiAECUM.  10/ 

Eg-0  Bartlioloineus,  sacri  palatii  Notarius,  hoc  exempluni 
sumptum  ex  autentico  sigillo  cereo  sigillato  bona  fide,  ut  com- 
perii,  scripsi  et  exemplavi,  nil  addens  vel  miniiens,  qiiod  senten- 
tiam  mutet.  Currente  anno  domini  millesimo  ducentesimo  trige- 
simo  qiiarto,  indietione  septlma,  mense  Octubris. 

XLIX. 

Lcgati  Vcnetorum   apud   Imperatoreni    Graecum    execotioul    niandari 
praecipiuDt  privilegia  a  Petro  Polaiio  Duce  concessa  ecclesiac  S.  Georgii 

de  Rodisto. 

A.  d.  1147,  m.  Septeiiibri. 
F I  a  m  i  n  i  11  s  C  0  r  n  e  I  i  u  s ,  Ecclesiae  Yenetae  antiqiia  moniimenta, 
decadis  XI  parte  posteriore  pag.  222. 

Ex  autographo  in  archivo  nionasterii  s.  Georgii  majoris. 

Dominicas  Maurocenus  atque  Andreas  Genus,  legati  domini 
nostri  Petri  Polani,  gloriosi  Ducis,  totiusque  nostri  communis, 
ad  D.  Hemanuelem  Imperatorera  directi,  omnibus  Veneticis  de 
Redesto  notum  fieri  volumus,  quoniam  ante  nostram  et  aliorum 
bonorum  virorum  presentiam  veniens,  Dominicas  Babilonius, 
Prior  ecclesiae  s.  Georgii  de  eodem  Redesto ,  ostendit  nobis, 
quod  Venetici,  qui  ibidem  morantur  et  negociantur,  contra 
concessionis  cartulam ,  quam  prefatus  dominus  noster  Dux  sibi 
fecerat,  agere  disponebant. 

Quo  audito  partem  quorumdam  Veneticorum  de  Redesto 
nostro  pubbcae  curie  cum  predicto  Priore  in  audientia  communi 
pro  eodem  negocio  venire  fecimus. 

Quibus  ligitantibus  manum  ambarum  parcium  tulimus,  ut, 
quicquid  super  hoc  concorditer  dicere  velimus,  utraque  pars 
obediens  foret:  metra')  quidem  et  rubos  et  stateras  ibi  supra- 
scripta  ecclesia  habeat,  sicut  in  concessionis  carta  domini  nostri 
Ducis  continetur. 


*)  „metriim  idem  fortasse  est  ae  met  reta  .  .  .  metreta  vas  erat  ad  men- 
suram  contiaens  centum  viginti  libras  aquae,  vel  vini"  Com. 


]  0(S  Ll-.r.ATI  VeN.  AI)  ImP.  OllAKCUM. 

Ad  haec  statuentes  staluimus  et  confirmando  confirmamiis, 
ut  Veneticiis  pro  uno(|U()(nio  miliario')  siii)rascrij)lo  Priori,  »'t 
(jui  per  suecessiones  il)idein  fueriiil,  duos  stamines")  persol- 
vat,  et  Greeus  quattuor  tarn  de  sfalera,  quam  et  de  rubo 
et  miliare  olei;  si  vero  necesse  fuerit,  haheat  Veneticus  medium 
metrum  et  rubum  apud  se,  et  cum  ipso  vendat  usque  ad  quin- 
quaginta  libras,  et  si  ultra  ipsas  (juincjuaginta  libras  vendere 
voluerit,  toUat  metrum  de  predieta  ecclesia,  et  pro  unoquoque 
metro  persolvat  ei  unum  tetartaro^),  et  [si]  pensaverit  per 
minutum  ultra  (juiuquaginta  libras,  debeat  de  ecclesia  supra- 
scripta  tollere  rubum,  et  dare,  sicut  per  racionem  advenerit, 
stamines  duos  per  miliare  absque  omni  contentlone. 

Quisquis  autem  huic  actioni  contraire  presumpserit,  non  solum 
ut  honoris  patrie  diminutor  contemptorque  erit  reprobandus, 
sed  et  bandum  curie  domini  nostri  Ducis  seiet  se  emendaturum. 

Utque  verlus  credatur,  nos  componi  fecisse  has  litteras, 
propria  quoque  manu  subseripsinms. 

Ego  Dominicus  Maurocenus  m.  m.  ss. 

Ego  Andreas  Geno  m.  m.  ss. 

Ego  Rainerius  Enlius  tt.  ss. 

Ego  Marcus  Maurocenus  tt.  ss. 

Ego  Otto  Contarenus  tt.  ss. 

Ego  Slcpbanus  Pantaleo  tt.  ss. 

Ego  Johannes   .   .   .   tt.  ss. 

Ego  Johannes  da  Noale,  Subdiac.  et  Not.,  ex  jussione 
suprascriptorum  legatorum  complevi  et  roboravi,  anno  domini 
miilesimo  centesimo  quadragesimo  septimo,  mense  Septembris, 
indictione  undecima,  Constaminopoli. 


^)  „ini  lliarium  nempc  pondus  nillle  librarum"  Corn. 

-)  „stamina  seu  staniena  parva  moneta  senea"  Corn. 

^)  „tetartarum  nummus  erat  seneus,  qiiartse  parti  denarii  a?quivalens,  qui 

etiam  aliquando  nominatus  invenitur  Tartaronum"  Corn.  Est  Graecorum 

Tsraprvjpov. 


Chrysobullium  Emanuelis  Imper.  1  09 

Ego  Bogodano  Badovario,   vidi  in  niatre,  testifieor  in  filia. 

Ego  Stephaniis  Venerius,  siciit  vidi  in  matre,  ita  testifieor 
in  filia. 

Ego  Aiirio  Mastropetro,  vidi  in  matre,  testis  sum  in  filia. 
Ego  Vitalis,  Presb.   et  Not.  exemplavi  hoc  exemplum 
ex  una  alia  matre,  percurrente  anno  domini  millesimo  centesimo 
quadragesimo  nono,  indietione  duodeeima,  Rodesto,  nee  minui 
nee  ampliavi,  complevi  et  roboravi. 

L. 

Chrysobollium    EmanQelis^    Iniperaloris    coocessatn  Yenetis  de  locis 
Constantinopoli  possidendis. 

A.  d.  1148,  m.  Martio. 

Repetitur  hoc  Privilegium  ab  Isaacio  Angelo  in  documento  anni 
1187,  hiiius  Collectionis  Nr.  LXXI,  ex  quo  hie  suo  loco  inseruimus. 
De  reriim  nexu  egimus  ad  sequens  eiiisdeni  Imperatoris  documentum. 

„Si  eos,  qui  fide  et  devotione  optimi  sunt  erga  illos,  qui 
per  tempora  optinent  Imperij  gubernacula ,  opportnnum  est, 
larga  beneficia  ab  ipsis  consequi,  magis  autem,  si  contigerit,  eos 
anime  statum  generosum  habere  atque  audacem,  ut  ad  similem 
zelum  reliqni  irritentur,  et  ne,  huinsmodi  virtnte  in  honore  per- 
sistente et  contrario  ei  vitio  reprehensionem  inveniente,  raritas 
iialde  necessariarnm  prerogatiuarum  a  deo  salvato  Romanorum 
exercitui  fiat,  nequaquam,  quod  a  deo  est,  Imperium  nostrum 
ingenuos  nautas  et  fidelissimos  celsitudinis  nostre  Veneticos,  in 
hanc  Imperatoriam  urbem  venientes,  decet  prorsus  spernere,  a 
peticione  decedentes,  quam  nunc  Imperio  nostro  porrexerunt, 
quum  et  ipsi  consuetas  genitoribus  suis  fidem  et  dcvotionem 
erga  Romaniam  et  celsitudinem  nostram  rursum  ostenderunt, 
et  ab  Imperio  nostro  uocati  in  congressum  contra  eum,  qui 
potestatem  habet  Sicilie,  et  omnimodam  pugnam  contra  eum  et 
stolum  eins,,  nee  non  et  terram  eins,  parati  et  prompti  appa- 
ruerunt. 


I    1  ()  CmiYSOIlULMUM   EmANUEMS   I.MI'K.lt. 

Ut  enlin  predicliis  Sicilie  domiiuis  Hon^eriiis  didlcit,  incu- 
stoditas  fore  partes  Imperij  nostri ,  que  circha  Greclam  et 
Peloponisiim  sunt,  et  insiilas  terras(jiie  Imperii  nostri,  que  circa 
easdem  terras  sunt,  dum  sul)limitas  nostra  uacaret  susceptioni 
et  ducatui  earuni,  que  paulo  ante  per  terram  Imperij  nostri 
transierunt,  innumerabilium  expeditionum,  Alemannorum  uide- 
licet  et  Franchorum,  et  parandum  cum  ipsis  esset  contra 
impios  Agarenos  ad  expedicionem  faciendum  per  stolij  missio- 
nem,  ejusmodi  regionem  celsitudinis  nostre,  secundimi  quod  ei 
possibile  fuit,  depopulatus  est;  cumque,  quod  factum  est,  ad 
predictorum  Veneticorum  aures  pervenisset,  hij  hoc  tanquam 
proprium  dampnum  reputaverunt,  et  confestim  ad  apparatum 
cooperandi,  ut  id,  ((uod  factum  est,  omnimode  uindicetur,  con- 
surrexerunt,  et  suum  servitium  prompte  celsitudini  nostre 
spoponderunt.  Porro  et  in  reli((uasregiones  Imperij  nostri  trans- 
miserunl,  quatenus,  ((ui  invcnirentur  cumpatriote  eorum,  uenirent, 
et  seruirent  et  ipsi  in  eiusmodi  Ilomanie  et  Imperij  nostri  ser- 
uitio  usque  ad  complementum  tocius  mensis  Septembris  futuri 
cum  deo  indictionis  duodecime. 

Ad  remunerationem  ig"itur  huiusmodi  eorum  servitij,  quod, 
ut  dictum  est,  promiserunt,  (juouiam  petierunt  majores  vice 
uniuerse,  que  per  tempora  liuc  uenit,  Veneticorum  multitudinis, 
adaugeri  sibi  et  mansiones  et  embolum  et  scalas,  in  quibus 
naues  eorum  in  portu  staut,  certificantes,  se  non  modicum 
angustiari,  et  quod  non  possint  hijs  solis,  que  ipsis  data  sunt 
a  beate  memorie  Imperatore  et  auo  Imperij  nostri  in  hac  ciui- 
tatum  Imperatrice  content!  esse,  largitur  eis  Imperium  nostrum 
per  presens  chrysobulum  suum,  qu(!  petierunt,  habitacula  et 
libera  loca  et  btoralem  scalam,  que  expresse  numeranda  et 
scribenda  sunt  in  eo,  quod  iussum  est  fieri,  practico  traditionis 
eorum  corporab's,  ab  aedesimotato  Epipbanio  Tuglica,  certiticari 
debente  per  subscriptionem  familiaris  hominis  celsitudinis  nostre 
Johannis  Pepagomeni,  et  sterni  in  congruis  secretis,  in  quibus 


CuRYSonuLLiUM  Emanuelis  Imper.  111 

et  presens  nostre  serenitatis  clirysobulum  sterni  debet,  quate- 
nus  et  hec  optineant,  sicut  et  que  priiis  a  semper  memorando 
Imperatore  et  aiio  Imperij  nostri  eis  data  sunt,  seruire  deben- 
tibiis,  ut  siiperius  monstratum  est. 

Determinatio  ig-'itur  eorum,  que  per  chrysobulmn  presentis 
scripti  eis  collata  sunt,  babet  sie: 

Incipit  ab  ipsa  Vighi  et  procedit  versus  orientem.  Tenet 
eniboluni  et  que  versus  septentrionem  et  meridiem  sunt  cum 
solarijs  habltacula,  et  procedit  usque  ad  fornicem  conjunctum 
muro  hospitalis  sancti  Marciani,  comprehendens  et  loca,  in  qui- 
bus  stant  octo  numularioruni  tabule.  Ascendit  paululum  uersus 
meridiem  ab  ipsa  Vigla.  Tenet  ad  modicum  et  aliud  embolum, 
et  pervenit  usque  ad  primum  fornicem  eiusdem  emboli,  com- 
prehendens tricbnarium  altum  domicilium  Mili.  Versus  orientem 
eiusdem  emboli  secundum  duas  partes  humilem  domuniculam 
cum  acclini  tecto  eiusdem  monasterij,  et  que  in  equali  bujus 
est,  modicam  curiam,  que  dicitur  Aristini,  et  habet  longitudiiiem 
brachiorum  octo  cum  dimidio  et  latitudinem  septem  cum  tercia. 
Preter  ea,  que  sunt  uersus  orientem  habitacula  diaconi  Precur- 
soris,  debentibus  obturari  januis  hujusmodi  habitaculorum,  que 
educunt  in  manifestam  curiam.  Versus  aquilonem  tria  ergasteria 
cerulariorum,  Ycanati  duas  stationes,  in  quibus  et  loca  tabula- 
rum  duarum  numulariorum  eiusdem  monasterij  Mili.  Incipit 
rursum  ab  ipso  fornice  predicti  hospitalis;  tenet  publicam  viam, 
que  uersus  occasum  est  eiusdem  hospitalis,  et  progreditur  usque 
ad  portam,  que  est  juxta  paruum  templum  Precursoris.  Exinde 
rursus  dimittens  premonstratam  portam,  quasi  uersus  orientem 
transit  per  murum  civitatis,  et  pervenit  usque  ad  semitam,  que 
dividit  jura  monasterij  Akimitero.  Exinde  ascendit  modicum 
uersus  meridiem,  tenens  eandem  publicam  semitam,  habentem 
in  latitudine  brachia  tria,  et  ut  dictum  est,  dividenteni  mansiones 
monasterij  Akimitero ,  et  perveniens  usque  ad  linem  domicilij 
ecclesie  Perieleuti,  itautamuro  civitatis  perequalitatem  eiusmodi 


112  ClIllY.SOIllJI.MCM  EmAMRMS  ImI'KH. 

scmite  usquc  ad  finein  domicilij  sint  l)rachia  vlglnti  sex.  Flecti- 
tiir  versus  orieiifem,  ton(Mis  miinim  occlesie  sancti  Nicliolai, 
roIin([iions  a  dcxlris  (jiiidcm  monastcriiim  sancti  Nicholai,  a  sini- 
stris  vero  doiuifiliiim  inonaslcrij  Pcrieleuli  et  progrediens  iisqiie 
ad  alteram  semitam  iiersus  orienteni  muri  sancti  Nicholai.  Kur- 
sus fleetilur  et  ascendit  parumpcr  versus  meridicm  eandem  semi- 
tam, et  ascendit  uersus  orientem,  dividens  domicilia  sancti 
Nicholai,  a  sinistris  pistoricum  ergasterium  sancti  Marciani, 
quod  et  junctum  mansionibus  sancti  Nicliolai.  Supergreditiir 
rursus  aliam  terliam  seniilam,  et  pervenit  uscpie  ad  a(pic  cursum, 
que  a  Vii^la  descendit,  relinquens  a  dextris  alia  hal)itacula  sancti 
Nicholai,  a  sinistris  domicilium  sancti  Marciani  et  pcnsionales 
domos  monasterij  Parakymomeni.  Herum  progreditur  uersus 
meridiem ,  comprehendens  vacuum  locum  eiusdem  monasterij 
Parakymomeni ,  qui  uersus  orientem  jacet  domorum  sancti  Ni- 
cholai, et  procedit  et  reg-reditur  usque  ad  Viglam,  unde  et  in- 
cepit,  dimittens  quidcm  a  dextris  domos  monasterij  sancti  Marci, 
a  sinistris  uero  aque  cursum. 

Eiusmodi  determinationis  spatio  comprehenduntur  ea,  que 
sunt  uersus  orientem  aque  cursus,  descendentis  a  Vigla  uersus 
portam  Canavuci: 

Habitacula  et  vacuus  magnus  locus,  qui  usque  ad  publicam 
uiam  uersus  occidentem  progreditur  sancti  Marciani  a  muro 
civitatis  et  usque  ademholum.  per  presens  chrysobulum  ucrbum 
datum.  Et  ea,  que  sunt  uersus  occidentem  aque  cursus  a  muro 
civitatis,  qui  in  eqiiali  semite  est,  diuidentis  jura  monasterij 
Akimiton,  et  usque  ad  domos  sancti  Nicholai  et  sancti  Marci, 
cum  paruo  vacuo  loco  monasterij  Parakymomeni.  Et  simpliciter 
omnia,  que  inhabitantur,  et  que  non  inhabltantur,  habitacula  et 
uacua  loca,  in  predicto  spatio  comprehensa.  Adhuc  cum  his 
comprebenditur  et,  que  est  in  litore,  scala  sancti  Marciani,  que 
hodie  a  Chrysiobasilio  possidetur,  cum  uniuersa  eins  comprehen- 
sione  et  continentia,  et  que  in  ea  sunt,  domibus  et  ergasterijs. 


Foederis  Alexiani  per  Emanuelem  Comnenum  renovatio.       113 

His  sie  ab  Imperio  nostro  donatis  per  presens  chrysobiiliim 
iieibiim  celsitudinis  nostre,  exceptjs  proximantibiis  his  donatis, 
portis  uidelicet,  niiiris  et  eortinis  murorum  civitatis,  liabebunt 
Venetici  hee,  deuotionem  et  fidem,  quam  Imperio  nostro  debent, 
seriiantes,  secundum  cpiod  et  per  ea,  que  priiis  adepti  sunt, 
chrysobula  hanc  scruare  tencntiir,  cuiiiscunKjue  juris  sint,  siue 
ecclesiastici  juris,  siue  rei  publice,  siue  priuate,  siue  sancte 
domus,  uel  monastice,  nulla  actione  locum  exercendi  habente 
contra  eos  gratia  horum.  Si  uero  quispiam  forte  infestationem 
eis  induxerit  gratia  conuincendi,  aut  auferendi  quicquam  eorum, 
que  eis,  ut  dictum  est,  data  sunt,  inremissibiliter  mulfabitur  a 
secreto  epi  ton  ykiacon  in  decem  libris  auri,  firmo  et  rato 
existente  presente  chrysobulo  uerbo  clementie  nostre,  facto 
mense  Marcio  indictionis  undecime  sex  milesimi  sexcentesimi 
quinquagesimi  sexti  anni,  in  quo  et  nostrum  pium  et  a  deo 
promotum  subsignauit  Imperium". 

LI. 

Foederis  Alexiani  per  Emanoelein  ComneiiDiii  renovatio. 

A.  d.  1148,  m.  Octobri. 

Lib.  Alb.  fol.  2 — S  hoetitulo :  Privilegium  Emamielis  Imperatoris 
Constantinopolitfüii,  habens  interclusa  privilegia  Joliannis  Imperato- 
ris CoustantinopoUtani eins patris  etAlexii  Comniano  eins  avi,  factum 
domino  Petro  Polani,  Duci  Venecie.  Lib.  Pact.  I,  99.  Et  inest  in  Lib. 
Pact.  11.  157.  Qutedam  [.rotulit  Marin  T.  III,  p.  64,  65;  ibid.  p.  197. 

Andreas  D a n d u In  s  chron.  p.  282 :  Dum  hwc  fierent,  Rogerius, 
rex  Siciliw,  Emamielis  Imperatoris  wmutus ,  incustoditas  fore  Im- 
perii  partes  agnoscens,  apud  Idrontum  collecto  exercitu,  Corphien- 
sem  insulam  cepit  et  muniit ,  procedensque  Corinthum,  Tliebas, 
Nigropontum  et  alia  Imperii  loca  devasfavit  et  rediit.  Emanuel 
itaque  inndictam  appetens  parato  exercitu  per  nuntios  suos  Veneto- 
rum  subsidia  petit,  et  uberiorem  crysobolium  solito  obtulit. —  Ob  hoc 
Dux,  recepto  crysobolio,  decimo  octavo  sui  ducatus  auno^),  cum 


*)  Regnare  Petrus  Polanus  coepit  anno  1130,  coli.  A.  Dand.  1.  c.  p.  27S. 
Fontes.  XII.  8 


I    t  4  KoKUKltlS    Al.KXIANI    PKK  EmANUEI.KM  CoMNENUM   KKNOVATIO. 

potent}  slolo  ii.sr/iw  nd  Crapulas  pcrfjit,  et  Veuetis  in  llomania  de- 
ijentUmii.  ul  ad  e.vercitum  properent,  in  inandatis  dedit.  Sed  Dux, 
Uli  /(i/i(/ii(>rc  oppressKs,  Joanni  PoUiiio  ejus  fratri  et  /taynerio  filio 
conii/iisif  sto/it/n.  et  Venetias  rediit.  Ul  navigantes  tamdem  Emanueli 
Corf'h  of/sidenfi  sc  tdffnlrrn/tf*). 

Fostci'o  tempore  liiijus  paeti  lideiii  ah  Einaiiucle,  piilsis  e  regno 
Veuetis,  violatam  fuisse,  ad  anniim  domini  1172  (Nr.  LXII  liujus  Col- 
lectionis)  uherius  exponetur,  ubi  ipsa  Joannis  Ciiinami  et  Nicelae  Aco- 
tniiiafi  testimuiiia  de  foederis  Alexiaiii  per  seculmn  XII  fatis  alTeremiis. 
Quid?  qiiod  daiiimini  Veuetis  illatiiiii  iieque  ah  Einaniiele,  iieqiie  a 
successoribiis  plene  uii((iiaiii  restitiitiiii)  fuisse,  pacta  Isaacii,  Alexii  III 
et  IV  satis  doeent;  qu8B  vide.  —  Anua3  Comnenae  de  pristino  paeto 
verba  dcdimus  pag.  46  sqq.  luijus  voluniiuis  (Nr.  XXIIi). 

Et  aliqiiis  firniioribus  (|iiidem  iiihium  miinimen  iiolens  appo- 
neresecuiulas  liirres  excogitaiiit,  et  c'ustt.dibus  eustodes  et  imiris 
miiros')  apposiiit,  et  adiiersarionim  assiiltibiis  opposuit  forti- 
tiidinem;  verum  etiani  auri  cmmilum  grauem  propter  hoc  depo- 
iiere  non  renuit,  et  firmitatem  perfectioni  tempus  terere  long-ius, 
aliaque  plura  ad  urbis  augmentum  firmitatemque  atque  circum- 
tuitionem. 

Nos  ueru,  et  Imperialem  cum  Deo  circumciucti  priiicipatum, 
et  potestatem  et  uirtutem  balientes  pecuniarunujue  thesauros, 
ubi  uidetur  et  opus  euocat,  largius  iionne  donabimus  amicis  et 
seruis  et  fidelibus  et  gratis,  sermoneque  sermonem  affirmabimus, 
et  manum  dabimus  ministrare  stylo  ad  luiius  firmitatem,  et  ual- 
lum  uallü  superponemus,  ut  olim  possessum  eis  muuimen  super- 
muniamus  atque  firmemus?  Et  ubi  hoc  Imperialis  mentis  et 
uüiuntatis?    Non   igitur   eis  ostia   obserabimus,  nee  auditus') 


*)  Muratori  I.  c  p.  283:  „in  cod.  Ainbros.  iiKirp^inc  lircc  addtintur:  In  primu 
lihro  pactorum  extat  pririlegiiim  DlantieUs  Imperatoris,  factum  Veuetis, 
iti  f/uu  confirmat  prünlegia  palris  Johannis  et  avi  Alexii,  et  eis  addil 
uunindla  anno  ab  orhe  c.  0056,  quod  respo)i(Iet  anno  a  Christi  nafali 
1  lit),  indict.  XI,  mensis  Oclobris'-'-.  Cfr.  L  c  b  r  e  t  T,  1,  p.  3 1  ö  sq.  L  e  b  c  u  u 
bistoire  du  bas-einpire  ed.  St.  Martin  T.  XVI,  p.  i  19  sq. 

*)  nieos  LA.  |      ")  leg.  aditus? 


FOEDKRIS   Al,EXIANI    PER  KmANUELEM  CoMNENüM   RENOVATIO.  1    |  !) 

occludemus,  sed  illariiisqiie  hos  respiciemus,  et  peticioneni 
explebiinus.  Quid  iniclii  sermonis  iiiilt  prolixitas?  Venetia ') 
factus  est  quidem  et  ab  Imperatorihus,  menioraliili  auo  linperii 
mei,  chrisobyliis  sermo,  doiians  eis  diiiersa  dona.  Subseciitiis 
uero  fuerat  riirsus  hiinc  et  alter  ab  lmperatoril)iis,  ter  beato 
dilectissimo  doniino  et  patre  Imperii  niicbi ,  eadcm  donans  et 
apponens,  quod  fiine  petiuerunt  in  redifficationem;  aniboque 
certe  ad  Imperium  eonim  seruitulis  atque  fidelitatis  et  ad  Ro- 
maniam  conuente')  ab  eis  seruari  pure  dllectionis  et  affectus. 
Necessarium  ergo,  ambosque,  eis  ut  habebant  ipsis  dictionibus, 
presente  Imperij  nostri  sermone  nunc  renouare,  que  uelut  urbem 
intersitam  summitatibus  presentis  uidebcet  chrisobuli  sermone 
omnino  colligenuis  et  circumnuiniamus.  Ut^)  uero  clirysobylus 
sermo  mcmorabilis  Imperatöris  domini,  domini  et  patris  Imperi 
miehi,  sie: 

,,Solet  nmllociens  antiquior  ßdcH  ntque  henmolentia  po- 
steriorem mcdmolentiam  contegere  ac  delere,  uictis  dominis 
et  amicis  memoria  prior is  subiectorum  et  amicorum  fjonitatis; 
uelut  nunc  quoque  in  Venetias  contigit.  Reminiscens  enim 
Imperium  meum  antique  eorum  beniiiolentie  etfidei,  quam  erija 
semper  memorahilem  Imperatorem  et  dilectissimum  patrem 
eius"^)  ostenderunt,  obicientes  se  periculis  toto  animo  pro  Ro- 
inania,  et  cum  strenuitate  indubitanter  certantes  contra  inimi- 
cos,  qui  tunc  exercitum  eduxerant  contra  eam,  que  paulo  ante 
ab  eis  male  gesta  sunt,  non  reputauii,  et  conuersionem  eorum 
accepit,  et  nutum  eis  ostendit  Harem ,  et  accedentes  in  ulnas 
suas  suscepit,  et  consequenter  quidem  indulgentia(m)  hos 
dignos  habuit,  ut  nequaquam  iam  lesioni  cuiusuis  subicerentur. 


*)  Venetia  LA.  in  lacuna;  leg.  Ve- 
ne ti  c  is. 

^)  conventi?  Seil,  chrysobuli  ser- 
niones. 


^)  habet  LP.  recte. 
*)  sc.  Inip  erii  mei. 


116       FoKDKius  Ai,i.xiAM  i'F.ri  Emancklkm  Comnenum  uenovatio. 

quantumlihel  super  quihus  Imperium  meum  et  Romuniam 
ojfenderiuit  (ex  demouiaca  sicut  iddelur  uiolentia),  sed  per- 
/x'fito  i)iduJ(ienli((m  ha^ierent  Imperrj  mei,  fjue  per  presens 
rlnysobullion  dnnala  est  sicut  pnnniltenlihus  rursusque  toto 
animo  pro  liomaniu  puqnare  et  omni  suh  Imperio  meo  Cristia- 
nico  ordiiie ,  simul  autem  et  propria  quedam  seruitia  per 
scriptum  et  ius  iurandum  conuenientes  seruire  Imperio  meo 
et  ßomanie ,  uelut  facta  ah  apocrisiarijs  eorum  symphonia 
latiiis  de  Ins  tractat.  Quoniam  uero  quesiuerunt  ante  factum 
si/fi  clirysnlmllion  heati  domini  et  patris  hnperij  mei  recorrigi 
rursiis  et  dari  sibi,  uelut  qui  iam  exciderint  ex  ipso  propter 
cu/pas,  que  contingerafit,  exaudiuit  omnes  Imperium  meum,  et 
inmutate  iussit  hoc  tarnen  scribi ponique  hie,  habens  sie: 

Et  quid  unquam  sit  eorum,  que  sunt  commutatio  pure 
amicitie  ac  fidei?  Quid  uero  amicis  et  ministris,  periculis  se 
obicere  pro  amicis  et  dominis  eUiyentihus,  reddet  quis  equis 
ponderis '},  et  maxime,  quando  spontanee  pro  his  in  contamina 
in  hijs,  que  contra  hostes  sunt,  preliis  hi  uenerint?  Nostre 
quidem  Studium  uoluiitatis  magnam  hanc  rem  ponens,  nichil 
ad  dignam  inuenit  remunerationem.  Reddit  uero ,  quanta  dat 
temporis,  et  que  amicis  et  ministris  sunt  placentia.  Sunt  autem, 
que  retribuuntur  fidei  et  pure  seruitutis  premia,  nostra  quidem 
studiosa  uo/untate  et  spontaneo  animo  minora  ac  pauciora, 
non  ignobilia  uero  quedam,  nee  amicis  et  seruis  indigna.  Sed 
quid  michi  proemium  uult?  Ea,  que  fidelium  Veneticorum 
sunt,  mdlus  omnium  ignorauit;  et  que  modo^^  uenerunt  con- 
structis  multiferis  nauibus  ad  Epidamnum,  quod  Dyrraehium 
iiocamus  nos;  et  quomodo  uiros  naui  jmgnantes  innumeros  in 
auxilium  nobis  presentauerunt;  quodque  proprio  stollo  scelesti 
slolurn^)  vi  superare"^},  perdentes  cum  ipsis  uiris;  et  quod 


')  i.  e.  sequi  ponderis,  dictione 

Graeca. 
^)  leg.  et  quo  modo. 


')  stolii  LA. 

*)  quomodoque    .   .  .    siipera- 
r  u  n  t  LP. 


Foederis  Alexiani  per  Emanuelem  Comnenum  renovatio.       117 

nunc  quoque  nohis  ciuxiliantes  perseuerant :  et  alia,  que  a  tha- 
hätocopis^^,  i.  e.  in  mari  lahorantihus  uiris  acta  sunt;  et  que 
correcta  nouerunt  omnes,  etsi  nos  non  dicamus?  Unde  et  in 
remuneratione  huiusmodi  ipsoriim  seruitiorum  hene  uoluit 
Imperium  meum  per  presens  chnsohullion  sennonem  accipere 
eos  annue  in  tempore  roge  sollempnium  lil)rar.  XX.,  et  ut  distri- 
biiantur  hec  in  proprius  ecciesias  secundum  ipsorum  uelle, 
Honorauit  autem  et  nohilem  Ducem  eorum  uenerabilissima 
protosebasti  dignitate  cum  roga  etiam  sua  plenissifna.  Non  in 
persona  uero  ipsius  determinauit  honorem  ;  sed  indesinentem 
esse  atque  perpetuum  et  per  successiones  usque  secundum 
diem  fuerint'^,  Ducibus  transmitti  definitiuis  in  urbe.  Hono- 
rauit et  Patriarcham  eorum  hypertimon ,  i.  e.  superhonorabi- 
lem,  cum  roga  librarum  uiginti.  Et  hunc  uero  honorem  per 
successionem  in  eos,  qui  deinceps  fuerint,  Patriarclias  traiis- 
misit,  ut  hie  quoque  sit  indesinens  atque  perpetuus,  et  non 
tantum  persona  eins.  Constituit  uero  Imperium  meum  et 
sanctissimam  ecclesiam  sancti  apostoli  et  euangeliste  3Iarci, 
qui  est  in  Venetia,  ab  uno  quoque  in  magna  ciuitate  et  omni 
Romania  tenentium  ergasteria  Amalphynorum^^  omnium,  qui 
sunt  sub potestate  eins  quidem  patricatus'^^,  accipere  per  unum 
quemque  annum  numismata  tria.  Ad  hoc  donat  eis  et  ergaste- 
ria, que  sunt  in  embolo  Peramatis  cum  solarijs  suis,  que  habent 
introitum  et  exitum  in  totum,  quod  procedit  ab  Ebraica  usque 
ad  Viglan,  queque  habitantur  et  que  non  habitantur,  et  in  qui- 
bus  Venetici  permanent  et  Greci  sicut  ergasterijs ;  et  mariti- 
mas  III  scalas,   que  in  predicto  spacio  terminantur.  Donat 


^)  est  Grseca  vox:  ^aXarroxon-ois. 

*)  sie  LA.  ut  qui  sec.  etc.  LP.  leg. 
iis,  qui  secundum  dein- 
ceps f  u  erint. 


^)  i.  e.  Am  alph  itan  0  r  um.  De 
Melfi  (Apulise  urbe  interiori)  et 
Amalfi  (litori  Tyrrheni  maris  im- 
posita)  probe  distinguendis,  adi 
Thessalonieam  nostram  pag.  478. 

*)  i.  e.  pa  tri  c  i  a  t  u  s. 


1  1  S      Fdr.ni-.nis  Ai.kxianm  i'k.r  Kmanuki.foi  Comnenum  kknovatio. 

iiulciii  cl  sitiirfo  Akindino  munldpiiim  i.e. pristinum^),  guod  est 
in  insiKs  ('c'c/esie  latere,  quod  pertinetaddomum  PelriJ,  et  habet 
pensitnwni  Hi/ixantinonim  XX.  Simililer  dal  et  eccIeHiamfiancti 
apos/o/i  Andree,  qae  est  in  Dyrracliio  cum  ihidem  exLstenti/jus 
Iniperialihufi  pefisinnalihu.s  preter  in  is  vepositam  aphesin^}, 
que  debet  dari  ad  chelandia.  Concessit  autem  eh  et  negociari 
in  omnes  parlea  liomanie  species  uniuersas,  iiidelicet  circa 
mafjnam  Laodiciam^),  Anthiochiam'')  et  ßlanmistam''),  Ada- 
tiani^),  Taraon,  Attalian''),  Stroui/om,  C/iion,  T/teo/oqon^), 
P/iocian^),  Dyrracldon,  Anlonem,  Conjphus,  JJondicam^"), 
Methouem,  Coronem,  Naupfion,  Covinthion,  Tebas,  Alhenas, 
Eurippoii ,     Demetrida  *  *) ,    Thessalonicam ,    Chyrisopolin  *^), 


*)  i.  e.  p  i  s  t  r  i  n  u  111 ,  ut  LP. 

3)  quid  sit  aphesis,  ex  privllegio  Isaacii  (a.  1187)  patet,  ubi  hae ita  conversa 
sunt  „sine  tarnen  apparatn,  qui  in  eis  reposifus  est,  quasi  ilehens  ad 
chelandia" ;  chelandia,  yilia^ia,  n  avium  speciem  laudant  iexica. 

3)ma!i:nam  Laodiciam.  Sic  Mss.  In  magna m  latere  videtur  mar iti- 
111  am.  Significatur  enim  Syrise  maritima  urbs  AaGÖtV-sta  c  e^^'  f*5  .5a),aTryj, 
coli.  Strab.  p.  751,  752,  ed.  Almel.  Cic.  ad.  div.  12,  14.  NuncLadikia, 
Latakia  cett. 

*)  A  n  tili  och  i  am.  Sic  Mss.  Lege  Antiochiam.  \um  Antiochia  S  y- 
ri»,  sive  Ant.  ad  Orontem  significetur,  an  Antiochia  Ciliciae  ad 
Pyrami  Ostia  sita,  dubia  res.  Posterius  nobis  piacet,  cum  in  hoc  diplomatis 
indiee  (est  autem  quasi  periplus  quidam)  urbes  maritimse  enumerentur,  non 
intus  sitsE.  De  Antiochia  Syriie  v.  Stephanum  de  urbb.  s.  v. 

^)  Manmistam.  Lege  Mamistram,  i.e.  Mo  p  s  ves  t  i  am  ,  Ciliciae  mari- 
timae  urbem.  De  ea  v,  Forbigeri  Handb.  d.  alt.  Geogr.  T.  2,  p.  285. 

")  Adatiam  ex  Adanam  corruptum  esse  videtur.  Est  Adana  (veteribus 
"A^ava,  rdc),  Cilicise  urbs,  coli.  Forb.  1.  c.  p.  284. 

')  De  Attalia,  Isauriae  urbe  maritima,  v.  nos  ad  Alexii  III  diploma;  item  de 
Strobilo,   Lycite  s.  insula  s.  urbe  maritima. 

'^)  Theologus  quid  significet,  in  obscuro  esse  videtur.  Estne  maris  Aegsei 
insula  Patmos,  divi  .loannis  apostoli  (theologi)  ultima  sedes? 

8)  Phociam  (Phocseam)  in  Acolide  quseras. 

^'')  Bondicam  (Bonditzam)  in  Epiro.  LP.  Bondizan. 

*')  i.  e.  De  m  e  t  riad  a. 

*^)  Chyrisopolin  (Chrysopolin  LP.)  in  Macedonia  invenies,  prope  ostia 
Strymonis,  coli.  Thcssalonica  nostra  p.  499  sq. 


Foederis  Alexiani  per  Emanuelem  Comnenum  renovatio.       119 

Perilheorion^^,  Ahydon,  Redeston,  Adrianopolin,  Apron,  Erra- 
cliam,  Selihriam,  et  per  ipscim  Megalopolin,  et  simpliciter  in 
oynnes  partes  sah  potestate  nostre  pie  mansuetudinis,  non  pre- 
t)entihus  omnino  pro  qualU)et  propria  negotiucione  qnidlihet 
commercij  gratia  uel  cuiusuis  alius  conditinnis,  quc  demosio 
mfei'tur'^  pacti  quasi  xilocalami^),  limenatici^),  porteatici''}, 
caniskif'^,  exifeileos')^  archontichij^)   et  aliorum  tributorum 

^)  Peritheorium  in  Thracia  meridionali,  ad  mare  Aepcieum,  coli. Via  E^natia, 
Comment.  II,  p.  44  sq.  Reliqua  in  aperto  esse  videntur.  Totus  autem  hujus 
diploniatis  elenchus  geographicus,  quem  periplo  Mariiii  Sanuti  de  regno 
medii  aevi  Cilieise  admodum  siniilem  esse  videmus,  grtece  sie  sonuissc  vide- 
tur  .  .  .  Tz^^ji  ZY-j-J  ini  t^  ^x'kirzri  'Avrto)(£iav  ze  xal  MäfA'.^Toav,  'Aoavav, 
Tao(70v,  'Arrä^.ctav,  'Zz[j6ßCKrrj,  Xt'ov,  ÖsoX'^/ov,  <I>wKo:tav,  ^•jfjfjy.yj.vj, 
A-j).ojva,  Kooy'jo'}  (Kopuipo-jj),  Bov^iT^av,  Me^wvyjv  (Mo^'jjvjjv),  Ko&ojvvjv, 
XavüAtov,  KoVjtv^'jV,  Qv}ßx:,  'A3y;vac,  E-jp'.rrov  (E-j^O'.av).  A-/;u.-/;Tp'.ai?a, 
0£77a/.ov'!xv3V,  XpvGOKo'/.vj,  rTspi^sojptov,  "Apv5&v,  'Pa'!^£7rov,  'A^otavou- 
;roAiv,  "ATTfioJV,  'HpizAs'-av,  'Zrl)rj^r4i.oi.-j  zal  -c&i  y.-jzr/j  zr,-j  .Ms'^a/.o'-o/.tv 
(i.  e.  Kojv(TTav-tvou-o/',vj. 

''^)  Anna  Comnena  1.  c.  (VI,  ö):  [J.TiZz  y.yj-j  •j-ko  x'Jij.v.trjyJ.ryj  -^  irioag  tivöc 
£i(77rp䣣öjc  z'2}  ^-/ifAOffi'w  £taxof;.i^op.i'vy;c  7:c/.piy_ci.-j  etc. 

^)  quid  sit  xilocalami,  i.  e.  ^yAoxaAäp.'jy,  non  liquet.  Quum  |-jaov  sjepissime  sit 
lignum,  i.  e.  navis  (legno  Ital.),  et  in  hac  voce  inerit  speeies  p  rtes  ta- 
lionis pro  nave:  sportula. 

*J  limeniatici  LP.  II,  i.e.  Aip.£va-iKov,  quod  erit  tributum  pro  statione  in  portu. 

*)  aut  Grjecorum -or/tart/cov  latet  (tributi  speeies  pro  mercium  transitu 
vel  evectione  (DuCange)  idque  verius  videtur,  quia  bic  Grtecanomina  affe- 
runtur  finfra  in  cbrysobulo  Isaacii  portiatici  iegitur),  aut  vox  derivata 
a  portu,  ex  qua  plures  tributi  genus  expriinunt,  ut  p  ortii  i  a  t  i  c  u  m  , 
port  ua  giu  m,  portorium,  de  quibus  vid.  (jloss.  med.  et  inf.  Latin,  ed. 
Henschel. 

")  i.  e.  Toö  xa.vi'7/.io-j.  „Sumitur  bfec  vox  apud  recentiores  Grfecos  pro  spor- 
tula, honorario.  dono:  quia  dona  in  canistris  deferri  solent  etc."  Du- 
Cange Glossar,  med.  et  inf.  Graecit.  „xavc(7xt  zo,  KesyJai  z6,  presente 
dono"  Alessio  da  Somavera  Tesoro. 

^)  htec  vox  novse  originis  infra  in  privilegio  Isaacii  scribitur  exafolum,  idque 
notius  est  c';ävo/./ov,  „sup  eri  n  di  c  t  um  sex  f  o  lliu  m  ,  uti  DuCange  sub 
h.  V.,  inventum  ac  impositum  ab  Leone  Isaiiro".  Follis  vero  est  genus 
monetie  Byzantinae.  Vide  Lexica.  Inde  nostro  loco  legas:  exafoleos.  i.e. 
l^aoo^Xscoc,  pari  significatu  eiusdem  praestationis. 

^)  i.  e.  apyovzixiov,  fortasse  tributum  pro  arcbonte  portus,  s.  custo- 
dibus  portuum  maritimo  ru  m  = /.tp.£vap)(wv.  cfr.  DuCange  sub 
hac  voce. 


1  20       Foi:r>Kiu.s  Af.kxiani  i'i,it  K.m a m  i; i, i; m  ('omnknum  benovatio. 

rttusd  roriini,  quc  dcheul  vcf/ociari.  In  omnihuH  enim  negocia- 
(ioiiis  loi'ifi  (lala  eul  licenlia  eis  ah  hnpetin  mcn ,  .superiores 
esse  (lehere  et  ipsa  refjuisifione.  /'J.rcident  uero  et  ah  ipso 
eparcho  pnrnf/ia/assite^},  eleoparnclio  f/ominico^},  commerkia- 
riis^^,  r/tar/tt/arijs'*),  /npohf/is')  et  onwihas,  (jui  Imitismodi 
sunt,  iiullo  eorani,  f/ui  per  loca  su?it  principum  uel  aliorum 
seruiliam  communis  traclanlium,  contempnere  quid  eorum,  que 
hie  diffinita  sunt,  presumcnte.  Omninm  enim,  quas  quis  dicat, 
specierum  uc  verum  eoncessa  est  liijs  negociatio ,  et  omnium 
empfionem  in  potestate  hahehunt  faceve,  superiores  existentes 
uniuersa  datione.  Ilec  ita  cum  dispensauerit  Imperij  michi 
pietas  sancfa,  afque  dif'ßnit,  nnllum  resistere  eis  sicut  rectis 
et  ueris  dulis  eins  et  contra  inimicos  adiutorihiis  et  usque  ad 
finem  secuJi  tales  se  esse  promittentihus,  nee  quemquam  omnino 
contraria  senlire  liijs  laUhus,  nee  uctiones  aliquis  aduersus 
omnes  exercere  propter  tradicta  eis  erfjasteria  et  scalus  istic. 
Qualicumque  eram^}  iuris  hec  existunt  siue  ecclesiastici,  siu'e 
priuati,  sine  puh/ici,  siue  sancie  domus  sint,  hec  nuUatenus 
continget^),  que  nimc  sunt  ßdelium  duli^^  Imperij  michi  Vene- 
ticorum  et  in  posterum  futurorum,  quum  multam  heniuolentiam 
et  rectum  animtim  erga  Romaniam  et  erga  Imperium  meum 


*)  i.  e.  (ä;ro)  sVäp'/ou    r.ot.[jixäoCkci.'j'jizo\t  s.  Trafia^a/^.acrfjiou,    a   prsfocto    rci 

maritimac:   qua?  dijjnitas  fiierif,  ignotiim. 
')  erit  iXs'j-crjfjyrjv  ineerta?  notionis,  noc  tarnen  obscurae;  scquens  vox  deper- 

dita.  Infra  in  privilof^io  Isaacii  recfe  genico,  i.  e.  '/svtxoO  seil.  K'j'^jOjiroD, 

de   qua  dignitate  logothetse  aerarii   generalis   DuCange  egit  sub 

utraque  voce.  Scribas  igitur  tu  geniku. 
")  i.  e.  Toi;  y.rjy.^£pxici[ji(jig,  quos  constat  fuisse  t  r  i  b  u  t  o  r  u  m  pro  m  e  r  c  i  b  u  s 

exaetores. 
*)  cbartularii,  X'^provlipioi  li.  I.  erunl  illi,  qui  vocabantur  ^aprovXäptoi  t'jjv 

^)  i.  e.  vKo'ko'^fQig,  quorum  munus,  ut  notio  indicat,  rationes  publieas  spectaverit. 
^)  leg.  enim. 
')   seil,  aliquis. 
^)  leg.  d  u  1 0  r  u  m. 


Foederis  Alexiani  per  Emanuelem  Comnenum  henovatio.       121 

ostetiderunt ,  et  toto  animo  hec  seriiare  promittunt  in  perpe- 
tuiim,  et  pugnare  pro  Romeorum  statu  et  Christianis  pro  parte 
nolunt  et  protestantur.  Et  contra  taJes  uiros  quis  contradicet, 
uel  contra  eos  iuditium  mouehit  aUquando?  (Jude  nee  secre- 
fum  Petrii  uel Mireleu^^,  nee  etiam  priualus  qnisque,  sed  nee 
monasterium  uel  templum  sanctum,  quibus  uideHcet  donala 
ergasteria  pertinent  atque  scale,  contra  hos  mouebunt.  Erunt 
autem  silentes  et  in  dispensatione  ac  donatione  Imperij  mei 
manenies  uere.  Nam  si  noluntaria  non  donamus  dignis  acci- 
pere,  ceu  qui  uiriliter  egerunt  et  uiriliter  agere  student  atque 
studebunt,  quibiis  alijs  donabimus  aliquando?  Ergo  et  dona- 
buntur  donatorum  sibi  immohilium  sine  ablatione  et  sine  tur- 
batione  in  deinceps  omnia  et  perpetua  tempora  secundum  con- 
tineniiam  debiti  exponi  sibi  practicij  traditionis')  cor  um  a 
proto  anthypato  Georgia  et  notario  Imperij  mei  tuMachitariu^}, 
quod  et  firmum  erit  et  stabile  ac  inuiolabile  in  omnibns,  que 
coiitinebuntur  in  eo,  debens  et  hoc  in  Ulis  subastipulari  secre- 
tis,  in  quibus  et  presens  subastipulatum  est  chrysobylion  Im- 
perij nostri  in  noticiam  eorum,  que  donata  sunt  rectis  dulis 
Imperij  mei  Veneticis ,  et  ad  deortacionem  temperatorum*^ 
hos  molestare  eorum  causa.  Erunt  igifur,  que  hie  diffinita 
sunt,  semota  firmaque  incorrupta  et  a  nullo  contempta.  Si 
iiero  quis  contempserit  forsitan  quid  eorum,  que  in  hoc  chry- 
sobollio  disposita  sunt,  inremissibiliter  exigetur  u  secreto  ton 
oichiacon"^  aar  um  libras  X.,  et  quantitafem  eius,  quod  ablatum 

*)  i.  e.  aiy.oExvi  zoO  Hzroioj  -/j  Muoi/.io-j,  de  secretis  seu  tribunalibus 
iuridieis  v.  DuCange  Constant.  christ.  II,  p.  Iö9.  Hsec  tjuidem 
nomina  nova. 

^)  construe:  secundum  cont.  practici  traditionis  eorum  debiti  exponi  a  proto 
anthypato  etc.  Practicum  traditionis  esse  videtur,  quod  recentibus 
sanctio  pragmatica,  quasi  authenticum  concessionis  documentum. 

^)  plane  Graece:  toö  Ma/iTaptou. 

*)   leg.  temptatorum  aut  temptantium. 

^)  i.  e.  7WV  oix.stay.wv;  seeretum  domesticoruni.  DuCange  Const. 
Christ.  11,  p.  160,  161.  Ex  hoc  loco  apparet.  esse  tribunal  palatii  s.  domus 


122       KoiDi ms  Ai. i:\iAM  ri-.it  Kmanuki-em  Comn'knum  hrnovatio. 

fiiciit  r.r  eis.  perso/ucf  in  f/iun/ntphim,  quid  ßnno  ac 
si'cnro  ('.vi sie  nie  presrn/e  pio  rhrij.soltollio,  facto  circa  Maium 
nicn.scni.  (/iiinle  J/tdicfiunifi,  in  anno  .sei'  mille.siino  dncenle- 
sinio^),  in  quo  et  nostrnm  pinm  et  a  deo  promolum  .su/jsiqna- 
uit  Imperium.  Huiu.smodi  erqo  r/trt/.soho/iion  confirmans 
Imperium  meum,  bene  null  et  item  habere  efjfecfum ,  nicut 
expositum  est  aprincipio,  quando  eis  donatum  est,  ita  ut  et 
solempnorum  phaJatimia')  proueniat,  et  deinceps  imminute  et 
/lonores  diqnitafum  habeaut  nobilissimiis  Dur  et  sacerrimus 
Patriarch  a  cor  um.  Accipiant  tan  tum  et  roqas,  uerum  efiam 
posessio7iem  et  fruitionem  donatorum  et  fraditorum  sibi  erga- 
steriorum  et  scalariim  habeant  sine  ablatione.  Simililer  et 
habeant  ipsi  sine  prohibitione  et  negociari  sine  commercio  et 
datione  qualicumque  altera  in  omnibus  dinumeratis  in  pre- 
facto  chrysobnllio  ciuitatibus  et  reqio?iibus,  que  suh  potestate 
Jmperii  nostri  sunt.  Verum  etiam  ut  ab  ergasteriis  Amalphi- 
torum^},  que  per  chrisoboliio?i  con.stituta  sunt  sa?ictis.sime 
ecclesie  apostoH  et  evangeliste  Marci,  qui  est  in  Vetietia,  den- 
tur  ad  eam  sine  minutione.  Quiim  uero  ante  annos  non  paucos 
contigit  eos ,  qui  uendebant  Veneticis  in  Romaicis  regionibus 
negocialiones  aJiquas,  commercium  de  ipsis  e.rigi,  et  optinuit 
hic^)  mos  annis  multis,  et  dictum  est,  rogauerunt  autem  et  de 
hoc  Imperium  meum  fieri  dilectissimi  duH  et  amici  eins  Vene- 
tici,  quafenus  corrigeretur')  huiusmodi  quoque  capitulum,  et 


rcfjitB  ;  nain  otxctajrä  sunt  pri  va  ta  I  m  p  c  rat  o  ris  p  a  t  r  i  mo  n  i  a  ;  cf.  eun- 

dem  in  Glossario  s.  h.  v. 
*)  anniis  ex  prave  intellectis  nuiueris  Gra?cis  corruptus  est:  uti  indi  ctioni  s 

quintae  docet  additamentum,  est  annus  mundi  6590  =  1082  p.  Chr.  isque 

prorsus  convenit. 
^^  leg.  philotimia,  i.  e.  ot/ortfA-ia.    hcn  e  fi  e  in  m ,   s.   donatio,   uti    infra  in 

ipso  diplomate  exponitur. 
^)  lej^.  A  ni  a  1  pli  i  ta  n  0  r  um. 
*)  hie  addidit  posterior  manus. 
^)  corrigentur  Mscr. 


Foederis  Alexiani  per  Emanuelem  Comnenum  uenovatio.       123 

donaretur  sibi  et  ab  Ins  pofesfas  et  libertas,  compleuU  et  Iianc 
peticionem  Imperium  meum,  et  definit per  presens  clirysobolion, 
nullum  eorum,  qui  8ub  potestate  Imperij  nnstri,  Grecis  nego- 
ciavtibus  cum  Veneticis  in  omnihns  regionibus  Romanie,  uel 
quando  uendit  ad  eos,  uel  quando  emit  ah  aliquo^}  eorum, 
dare~)  pro  commercio  quidlibet ,  uel  pro  altera  quamuis 
exaclione;  sed  ut  excusentur  et  ipsi,  sicut  et  hij^  qui  cum 
commercijs  negociantur.  Verum  tamen  debeiit  et  Venetici  ea, 
que  per  factum  scripto  conuentionem  a  legatis  eorum  promissa 
sunt,  iure  iurando  Imperio  meo  firma  seruare  incorrupta.  In 
quo  erunt  eorum,  que  per  presens  chrysobollion  donata  sunt 
ipsis,  iura,  donantes  sine  ahlatione  in  euuni^^  omne,  ut  firmum 
et  securum  in  esse. 

Presens  chrysobolion  factum  per  Augustum  mensem 
quarte  Indictioms  sexmillesimi  CCXXXIIIl  an?ii^},  in  quo  et 
nostrum  pium  et  a  deo  promotum  subsignauit  Imperium^. 

Et  hec  qiiiflem,  que  a  lauclabill  Imperatore  et  aiio  Imperij 
mei  et  a  ter  beato  Imperatore  domino  et  patre  Imperij  mei 
donata  (idelissimis  Imperio  nostro  Veneticis  per  chrysobollion 
illorum;  quod  utiqiie  chrysobollion  nostrum  quoque  pium  Im- 
perium firmat  per  presentem  chrysobollion  sermonem,  diffinitque 
efficatiam  auferre,  sicut  habebant  hoc  et  usque  ad  migrationem 
ad  dominum  Imperatoris^)  laudabilis  et  ter  beati  domini  et 
patris  Imperij  mei,  uelut  etiam  Veneticis  consueta  sibi  sacra- 
menta  sacra  habentibus,  seruare  ad  Imperium  meum  et  Uoma- 
niam  fidem  et  seruitium  ipsis  operibus*^)  puram,  veram,  rectam. 

*)  all  qua  Mscr. 

^)  sie  seripsimus ;  in  LA.  coinpendiiim,  quod  valeret  dein.  In  LP.  d  entur. 

^)  i.  e.  aevum,  uti  LP.  IL  in  LP.  I  lacuna. 

*)  etiam  hie  numerus  depravatus  est.  Legendum  sex  miiiesimi  VI'  (sexcen- 

tesimi)  XXXIIII,   qui  annus  mundi  respondet  anno  p.  Christ.  H26,  quem 

indictio  quoque  requirit. 
*  )  I  m  p  e  r  a  1 0  r  i  b  u  s  LA.  i  n  I  m  p  e  r  a  t  o  r  i  b  u  s  LP.  I.  IL 
*}  opibus  in  mscr.  Ea,  qua3  statim  sequuntur,  in  rascr.  depravata  aut  deeur- 

tata  leffuntur. 


124       FoKDi-.fus  Am'.xiani  i'i'.H  Emanuklem  Comnenum  henovatio. 

Quin  uero,  sicut  rel;»tum  est  Imperio  nieo  a  presentibus  In 
Mep:al()|)oli  niissis  Veneticorutn,  conscfufi  qiiidem  sunt  Veiietici 
pret'eplimi  Iinperatoris  liuidaltilis  domini  et  patris  Iinperii  mei 
licenciani,  —  liis  donans  improliihite  etiam  per  insulas  Cypron  et 
Creten  negociari  et  sine  coiisortio  eos  ubi  terrariim*)  Imperij 
inci  |)ro  bijs,  que  ad  biilusmodi  insulas  negociande  sunt  ab  eis, 
omnimodis  speciebus,  —  non  eontigit  autem,  que  in  huiusmodi 
precepto  con|)relien(hintur,  eflectum  recipere,  ac  proj)ler  boc 
usque  nunc  per  buiusniodi  preceptum  donata  sibi  ülotiniia,  i.  e. 
donatione  priiuintur  uel  carent,  Venetici  petiuerunt  uero  Impe- 
rium meum  (ilotimiam  ([uidem  bane,  que  in  predicto  precepto 
ferhir  buubd)ilis  Imperatoris  domini  et  patris  Imperij  mei,  in 
opus  uero  Veneticis  non  prouenit  ab  Imperio  meo  precipi,  effi- 
catiam  ab  boc  nunc  auferre:  Imperium  mei  propter  eam,  (|uam 
ad  ipsiun  et  Romaniam  monstrant,  uerum  etiam  deliinc  monstrare 
promiltunl,  fidem  atque  seruitium,  buiusmodi  ipsorum  peticione 
suscepta  uult  ac  definit,  eos  et  per  insulas,  Cyprum  uidelicet 
Cretenque,  negociari,  nee  ab  aliquo  quidlibet  exigi  borum  causa, 
sedakomerkieutiis')  eos  conseruari  ubiqueterrarum  Imperij  mei 
secundum  superius  tractatas  distinctiones,  et  ut  babeant  bij  secu- 
ritatem  in  bis,  ((ue  per  presentem  cbrysobolion  sermonem  difi- 
nita  sunt. 

Presens  expositus  est  cbrysobullius  sermo,  factus  per  men- 
seni  Octubrem.  Indictionis  undecime,  anni  sexies  millesimi  sexcen- 
tesimi  (piinquagessimi  sexti.  In  (juo  et  nostrum  pium  et  a  deo 
promotum  subsignauit  Imperium. 


')  expectas  haec  fere:  et  sine  c  o  rrimer  k  io  eos  ubiqu  e  terrarum. 
^)  alias  commerciari  is.  Forma  iiovitia,  a  xo[xf;.£px£yc«75at  ducta. 


Stephani  Capelli  traditio  terrakum  in  Armiro.  1  25 

LH. 

Stephanas  Capello  fatetur,  se  recepisse  a  Priore  S.  Harci  de  ombolis 

de  Constantinopoli  quaiidam  pocuniae  sumiiiaiii,  pro  qua  loco  pignoris 

tradit  ei  terras  positas  in  Lariiiiro  de  Constantinopoli. 

A.  d.  11 30,  in.  Decenibri. 

Fla  mini  US  Cornelius,  Ecclesiae  Venetae  antiqua  monu- 
menta,  decadis  XI  parte  posteriore,  pag.  223  s(|. 

Ex  autographo  in  archivo  monasterii  s.  Georgii  majoris. 

In  nomine  domini  dei  et  salvatoris  nostri  Jesu  Christi,  anno 
domini  miilesimo  eentesimo  quinquagesimo,  nieusis  Decembris, 
indictione  quarta  decima,  Constantinopoli. 

Manifestus  suni  e^^o  ([iiideni  Steplianiis  Capello  de  majo- 
ribus  cum  meis  beredibus,  quia  recepi  de  te  quidem,  domno 
Petro,  monacbo  priori  S.  Marci,  nostri  emboli  de  Constantino- 
poli, et  tuis  suecessoribus  perperos  auri  bonos  novos  pesantes') 
oeting-entos  viginti  duos,  quos  tu  mihi  dedisti  et  prestitisti  in 
meis  utilitatibus  et  necessitatibus  perag-endis,  in  tali  vero  pla- 
eito  nostraque  convenienti(tf),  ut  eos  apud  me  retinere  debeam 
amodo  in  antea,  quod  est  primo  die  istius  mensis  Decembris 
usque  triginta  dies  completos. 

Cum  autem  pervenerimus  ad  triginta  predictos  dies  com- 
plectos,  tunc  ipsos  tuos  suprascriplos  octingentos  viginti  tuos 
perperos  auri  bonos  novos  pesantes  tibi ,  sine  omni  intermis- 
sione  aut  aliquo  interposito  capitulo,  dare  et  deliberare  debeam. 

Quodsi  te  ad  constitutum  terminum  non  deliberavero  et 
apagavero,  tunc  ipsos  tuos  suprascriptos  octingentos  viginti 
duos  perperos  auri  bonos  novos  pesantes  in  duplo  tibi  dare  et 
emendare  debeam,  absque  omni  contentione  et  ulla  litigatione, 
et  inde  in  antea  totum  caput  et  duplum  prode  laborare  debeat 
de  quinque  sex  per  annum. 


^}  i.  e.  Byzantiiios  s.  Besancios. 


)  2(J  StKIMIAM    CaI'IOI-M    tu  All!  TIü  TKIMIAUUM    l.N    AllMlitO. 

Vvo  iiiiijori  iiiiloin  (Inniliilc  |)osiii  reriim  fidiicie  et  loca 
|)Iuii(tri.s,  hoc  est  cnncla  el  super  lotu  illa  mea  terra,  (|uam  ego 
(|ii(iii(laiii  tempore  comparavi  in  Lariiiiro  de  Nicola  l'illari,  Greco 
Iial)i(alore  in  eodein  Arniiro,  per  cartulain  Grecc  seriptam,  ut 
in  ca  le^itnr,  et  cum  omnibus  suis  mansionil)us  et  ediliciis,  «piae 
ej^o  super  eaudem  terram  Tu  li  feci,  et  cum  omnibus  suis  haben- 
tiis  et  pertinentiis  intus  el  ibris,  sursum  et  deorsum,  que  tarn 
subtus  terram,  quam  suj)ra  terram  ibi  adesse  noscuntur,  secun- 
dum  quod  ibi  in  Larmiro  posita  est;  uno  suo  capile  (irmante  in 
mare,  abo  suo  capite  firmante  in  terra  s.  Georgii  de  Larmiro, 
uno  suo  latere  ürmante  in  calle  ejusdem  s.  Georgii,  et  alio  suo 
hitere  ürmante  in  terra,  que  fuit  Bonifatii  ßetani. 

Hane  talem  totam  meam  suprascriptam  terram  cum  omni 
sua  longitudine  et  latitucbiie,  cum  capitibus  et  lateribus  suis, 
cum  omnibus  suis  mansionibus  et  editiciis,  que  ego  super  ean- 
dem  terram  fieri  feci,  et  cum  onuiil)us  suis  habentiis  et  perti- 
nentiis, intus  et  foris,  sursum  et  deorsum,  que  tarn  sub  terra, 
(juam  supra  terra  ibi  adesse  noscuntur,  tibi  obligo  et  in  pignore 
pono  pro  ipso  tuo  suprascripto  pretio  pro  capite  et  duplo  omnia 
in  dui)kuii  valente,  ut  si  minime  fecero,  sciHcet  si  te  ad  consti- 
tutum terminum  non  debberavero  eo  ordine,  quo  supra  legitur, 
tunc  perperos  in  duphim  et  prode  de  ipso  tuo  suprascripto 
precio,  tribuat  tibi  potestas,  accedere  et  dominare  ipsum  tuum 
pignus,  tanquam  per  legitimum  documentum,  nullo  tibi  homine 
contradicente. 

Sciendum  est  enim,  quod  ego  omnibus  diebus  vite  mee  per 
me  et  per  meum  missum  secundum  meam  propriam  voluntatem 
stare  et  babitare  debeo,  et  mea  servicia  facere  diebus  et 
noctibus  in  illis  duobus  cuunclis  et  dual)us  salis  cum  suis  eba- 
con  de  praedictis  mansionibus,  et  in  iHa  caneva,  que  posita  est 
juxta  s.  Georgium,  absque  omni  contradictione  precii. 

Ad  obitum  namque  meum  debent  hec  omnia  remanere  in  te, 
absque  omni  altercatione  et  contradictione,  et  tuis  successoribus. 


Stepham  Cai'ei.li  traditio  embülokum  Cp.  127 

Tainen  eg-o  debeo  mamitenere  predictis  cuiinclis  et  salis  et 
eliacon  et  predicta  caneva  in  teetis  et  in  ceteris  uecessariis. 

Signum  supraseripti  Stepliani  Capello,  qui  hec  rogavit  fieri. 

Ego  Craton  Dandulo  tt.  ss. 

Esro  Octaviano  Martinatio  tt.  ss. 

Ego  Petrus  Pascale  tt.  ss. 

Ego  Henricus  Vallaressus,  Presb.  et  Not.,  Pleb.  S.Akindini, 
complevi  et  roboravi. 

Ego  Filipus  Michael,  sieut  vidi  in  matre,  testis  suni  in  fdia. 

Ego  P.  Navigajoso,  vidi  in  matre,  testificor  in  iilia. 

Ego  D.  Jeno,  vidi  in  matre,  testificor  in  filia. 

Ego  Girlando  Carnello,  Presb.  et  Pleban.  Eccl.  S.  Mar- 
tini Minoris  Clugie,  hoc  exemplum  exemplavi,  in  mense  Jaiuiarii 
et  Indictione  quintadecima  et  anno  domini  millesimo  centesimo 
quinquagesinio  primo;  nee  minui  nee  ampliavi,  complevi  et 
roboravi. 

LIII. 

Stcphanas  Capello  tradit  et  ressignat  Priori  S.  Marc!  de  eiubolis  de  Con- 
stiintinopoli  quasdam  terras,  de  qaibus  fafetur  se  pretiuin  receplsse. 

A.  d.  llöO,  111.  Decembri. 

Flamini  US  Cornelius,  Ecclesiae  Venetae  aiitiquii  luonu- 
menta.  deeadis  XI  parte  posteriore  p.  224  sq. 

Ex  autographo  in  -.irchivo  monasterii  s.  Georgii  inajoris. 

In  nomine  domini  dei  et  salvatoris  nostri  Jesu  Christi,  anno 
domini  millesimo  centesimo  quinquagesinio,  mensis  Decembris, 
indictione  quartadecima,  Constantinopoli. 

Scribere  rogavi  Henricum  Valaressum,  Presb.  et  Notarium, 
Plebanum  s.  Akyndini,  haue  documenti  paginam. 

Ego  quidem  Stephanus  Capello  de  majoribus  cum  meis 
heredibus  venditor,  quam  cartulam  tradidi  et  eam  ad  scriben- 
dum  instruxi,  ubi  propria  manu  subterfirmavi ,  testes  rogavi  ad 
subscribendum. 


j  2(S  StKI'IIAM   CaPKLM   TJIADITIO   KMROLOnUM   Cp. 

Constat  enim  nie  ab  hodie  siih  diiplo  (re)  veiulidisse  (et  ven- 
didi)  at(jiie  (radidisse  (tradidi),  optiine  et  absolute  sine  omni 
reprohensione,  lil)i  «juidem,  doinno  Petro  nionaclio,  Priori 
s.  Marci,  nostri  ('nd)oli  de  (^onsfaiilin()j)oli,  et  tiiis  successori- 
bus  seil  posteris  tiiis,  in  pcrjfetuuin  possidenduni,  hoc  est 
cuncta  et  super  tota  illa  mea  terra,  quam  ego  quondam  tempore 
eümj)aravi  in  Larmiro  de  Nicola  Pillari,  Greco  habitatore  in 
eodem  Armiro,  per  cartulani  (Jrece  scriptam,  ut  in  ea  legitur, 
et  cum  omni])us  suis  mansionibus  et  edificiis,  que  ep;o  super 
eandem  terram  fieri  feci,  et  cum  omnibus  suis  habentiis  et  per- 
tinentiis,  intus  et  foris,  sursum  et  deorsum,  que  tarn  subtus 
terram,  quam  supra  terram  ibidem  adesse  noscuntur,  secundum 
quod  ibi  in  Larmiro  posita  est;  uno  suo  capite  firmante  in  mare, 
alio  suo  capite  firmante  in  terra  s.  Georgii  de  Larmiro;  uno 
suo  latere  firmante  in  calle  ejusdem  s.  Georgii,  et  alio  suo  latere 
firmante  in  terra,  que  fuit  Bonifacii  Bettani. 

Haue  totam  suprascriptam  meam  terram  cum  omni  sua 
longitudine  et  latitudine,  cum  capitibus  et  lateribus  suis,  et  cum 
omnibus  suis  mansionibus  et  edificiis,  que  ego  super  eandem 
terram  fieri  feci,  et  cum  omnibus  suis  habenciis  et  pertinentiis 
intus  et  foris,  sursum  et  deorsum,  quae  tam  subtus  terram, 
quam  supra  terram  ibi  adesse  noscuntur,  et  si  etiam  a  me 
liactenus  usque  modo  possessa  et  dominata  fuit;  ita  ea  omnia 
tibi  et  in  tua  do  et  transacto  plenissima  potestate  habendi, 
tenendi,  vendendi,  dominandi,  comutandi  et  in  perpetuum  pos- 
sidendi,  aut  quicquid  tibi  placuerit  faciendi ,  nullo  tibi  homine 
contradicente. 

Precium  autem  placitum  ac  diffinitum  completum  de  te  inde 
recepi,  perperos  auri  bonos  novos  pesantes  octingentos  viginti 
duos,  et  nihil  inde  remansit,  quod  te  amplius  requirere  debeamus. 

Insuper  autem  promittens  promitto  tibi,  amodo  in  antea 
usque  ad  quinque  annos  complectos  te  defensare  ab  omnibus 


Stephaxi  Capelli  traditio  embolorum  Cp.  129 

hominibus,  tibi  de  ipsa  predicta  terra  cum  omnibus  suis  man- 
sionibus  et  ediüciis  proelamantibus  et  calumniaiitibus ,  vel  te 
inde  expellere  volentibus,  ei  (I.  er)  parte  vel  in  toto,  propter 
violentiam  populi  et  senioris. 

Quod  si  unquani  tempore  aut  a  ine  vel  ab  aliquibus  perso- 
nis  inde  pulsatus  vel  ejeetus  fueris  et  minime  vos  inde  eo  ordine, 
ut  predictum  est,  defensare  noluero,  vel  non  potuero  ab  bis,  qui 
te  inde  expellere  voluerint,  ex  parte  vel  ex  toto,  aut  contra  banc 
cartulani  ire  teinptavero ,  tunc  componere  promitto  cum  meis 
beredibus  et  tuis  successoribus  auri  libras  quinque,  simulque 
omneni  melioracionem,  que  in  eade(/«)  terra  et  mansionibus 
facta  fuerit;  et  post  solutum  prostimum  maneat  hec  documenti 
et  defensionis  cartula  in  sua  firmitate. 

Sciendum  est  enim,  quod  ego  omnibus  diebus  vite  mee 
per  me  et  per  meum  missum  secundum  meam  propriam  volun- 
tatem  stare  et  babitare  debeo,  et  mea  servicia  facere  diebus  et 
noctibus  in  illis  duobus  cuunclis  et  duabus  salis  et  cum  suis 
eliacon  de  predictis  mansionibus,  et  in  illa  caneva,  que  posita 
est  juxta  s.  Georgium,  absque  omni  contradictione  precii;  ad 
obitum  meum*)  hec  omnia  remanere  in  te  absque  omni  alterca- 
cione  et  contradictione  et  tuis  successoribus. 

Tamen  ego  debeo  manutenere  predictis  cuunclis  et  salis  et 
eliacon  et  predicta  caneva  in  tectis  et  in  ceteris  necessariis. 

Signum  suprascripti  Stepbani  Capello,  qui  hec  rogavit  fieri. 

Ego  Craton  Dandulo  tt.  ss. 

Ego  Octaviano  Martinacio  tt.  ss. 

Ego  Henricus  Valeressus,  Presb.  et  Not.,  Pleb.  S.  Aky- 
dani,  complevi  et  roboravi. 

Eüo  P.  Navig-arolo,  vidi  in  matre,  testificor  in  filia. 

Ego  Filippus  Michael,  sicut  vidi  in  matre,  testis  sum  in  filia. 

Ego  Petrus  Grilioni,  sicut  vidi  in  matre,  testis  sum  in  filia. 

*)  sc.  de  bent. 
Fontes.  XII.  9 


1  3(1  Stkimiam  Cai'km.i  tuaditio  kmhülouum  Cp. 

E^o  Girlaiulo  (^anicllo,  Presb.  et  Plel).  Eccl.  S.Martini 
iiiiii()iis(Jluji;iae  et  Not.,  Iioe  exempliim  exem|»lavi  inmenseJanuarii 
et  iiidiclione  quintadeciina  et  anno  (loiniiii  niillesimo  centesimo 
quiiiquagesimo  priiiio,  necampliavi  necminui,complevi  etroboravi. 

LIV. 

Stephanus  Capcllo  tradit  et  resignat  Priori  S.  Ilarci  de  embolis  de  Con- 
staiitiiiopoü  quasdani  terras,  de  quibus  fatetar  se  pretiom  reccpisse. 

A.  d.  1151,  ni.  Januario. 

F 1  a  m  i  n  i  11  s  Cornelius,  Ecelesiae  Venetae  antiqua  inonumenta, 
decadis  XI  parte  posteriore,  pag.  225  sqq. 

Ex  autographo  in  archivo  monasterii  s.  Georgii  majoris. 

In  nomine  domini  dei  et  salvatoris  nostri  Jesu  Christi. 
Anno  dorn,  millesimo  centesimo  quinquagesimo  (add.  primo), 
mensis  Januarii,  indictione  quartadecima,  Constantinopoli. 

Plenam  et  irrevocabilem  securitatem  facio,  ego  quidem 
Stephanus  Capello  de  majoribus,  cum  meis  hcredibus  et  succes- 
soribus  tibi  quidem,  domno  Petro  monacho  priori  S.  Marci, 
nostri  emboli  deConstantinopob,  et  tuis  successoribus  seu  poste- 
ris  tuis  ad  possidendum  in  perpetuum,  vel  quicquid  vobis  pla- 
cuerit,  faciendi  de  cuncta  et  super  tota  illa  terra,  que  ego 
quondam  tempore  comparavi  in  Larmiro  de  Nicola  Pillari,  Greco 
babitatore  in  eodem  Armiro,  per  cartulam  Grece  scriptam,  ut  in 
ea  legitur,  et  cum  omnibus  suis  mansionibus  et  edificiis,  que 
ego  super  eandem  terram  fieri  feci,  et  cum  omnibus  suis  haben- 
tiis  et  pertinentiis,  intus  et  foris,  sursum  et  deorsum,  quae  tarn 
suptus  terram,  quam  supra  terram  ibi  adesse  noscuntur,  secun- 
dum  quod  ibi  in  Larmiro  posita  est;  uno  suo  capite  firmante 
in  mare,  alio  suo  capite  firmante  in  terra  s.  Georgii  de  Lar- 
miro, uno  suo  latere  firmante  in  calle  ejusdem  s.  Georgii,  alio 
suo  latere  firmante  in    terra,  que  fuit  iJonifacii  Betani. 

Hanc  namque  totam  prenominatam  terram  cum  omni  sua 
longitudine  {ei)  latitudine,  cum  capitibus,  lateribus  suis  et  cum 


StEPHANI  CaPELLI   TKADITIO  EMBOLORUM  Cp.  1  3  1 

oninibus  suis  mansioiiibus  et  edificiis,  que  ego  super  eandem 
terram  fieri  feei,  et  cum  omtiibus  suis  habenciis  et  pertinentiis, 
intus  et  foris,  sursuui  et  deursum,  que  tarn  suptus  terram,  (juam 
supra  terram  ibi  adesse  uoscuntur,  tibi  in  pignore  posui  per 
cautionis  cartulam,  quam  tibi  feei,  continente/w  de  capitanea  per- 
peros  auri  bonos  novos  pesantes  octingentos  viginti  duos. 

Sed  quia  in  termino  eonstituto  exinde  te  minime  deliberavi 
et  apagavi,  ideo  propter  capud  et  duplum  de  ipso  tuo  supra- 
scripto  precio  tota  prenominata  terra,  cum  oninibus  suis  prefa- 
tis  mansionibus  et  edificiis,  copertis  et  discopertis,  et  cum 
Omnibus  suis  babentiis  et  pertinentiis,  intus  et  foris,  sursum  et 
deorsum,  que  tam  subtus  terram,  quam  supra  terram  ibi  esse 
noscuntur,  in  utroque  ordine,  sicut  ab  auctoriljus  et  proaucto- 
ribus  et  a  suprascripto  Nicola  Pillari,  Greco,  fuit  babita,  retenta, 
et  a  me  actenus  usque  modo  dominata ,  ita  in  tua  et  successo- 
rum  tuorum  plenissima  remaneat  potestate  babendi,  tenendi, 
vendendi ,  donandi ,  comutandi  et  in  perpetuum  possidendi, 
aut  quicquid  vobis  placuerit,  faciendi,  cum  omni  vigore  et 
robore  de  ipsa  suprascripta  cautionis  cartula  ,  quam  etiam  de 
Omnibus  cartuHs  majoribus  ac  minoribus,  novis  et  veteribus,  ad 
eandem  terram,  et  mansionibus  cum  oninibus  suis  edificiis  per- 
tineiitibus,  nullo  vobis  homine  contradicente,  (|uia  nihil  inde 
remansit,  quod  vos  amplius  requirere  debeamus. 

Tamen  quia  ego  oninibus  diebus  vitae  niee  debeo  stare  et 
habitare  in  illis  duobus  cuunclis,  cum  suis  salis  et  eliacon  de 
predictis  mansionibus,  et  niea  seruicia  ibi  facere,  diebus  et 
noctibus,  per  nie  et  per  meum  missuni  sine  omni  dacione  precii, 
et  debeo  similiter  habere  illa  caneva,  que  est  posita  prope 
s.  Georgium  de  Larmiro. 

Ego  quoque  debeo  manutenere  ipsis  duobus  cuunclis  et 
salis  et  eliacon  et  dicta  caneva  in  tectis  et  ceteris  necessariis, 
usque  dum  vixero;   ad  obitum  namque  meum  dehent  hee  omnia 


1  I{2  Sti:imiam  Cai'f,i,m  traditio  kmbolorum  Cp. 

rcinniicrc  in   vohis  et  successoribus   vestris  sine  omni  contra- 
(lictione. 

[nsuper  ;mtem  cg'o  debeo  te  inde  defensare  a  modo  in 
antea  usque  ad  (|iiin(iue  annos  completos  ah  omnibiis  homini- 
l)us,  tibi  de  ipsa  predieta  terra  cum  omnibus  suis  mansionibus 
et  edifieiis  proclamantibus  et  calumniantibus,  vel  te  inde  expel- 
lere  volentibus,  ex  parte  vel  ex  toto,  propter  violentiam  populi 
et  senioris ;  et  nihil  inde  remansit,  quod  vos  amphus  requirere 
deheamus.  Quod  si  quocunque  tempore  de  suprascriptis  omni- 
bus capitulis  aliquid  requirere  temptavero,  et  te  de  suprascripta 
terra  et  omnibus  suis  mansionibus  et  edifieiis,  quantum  ad  eam 
pertinet,  ab  intus  et  foris,  sursum  et  deorsum,  in  utroque  ordine 
defensare  noluero,  vel  non  potuero  ab  omnibus  hominibus,  tibi 
inde  calumpniantibus  aut  te  inde  expellere  volentibus,  ex  parte 
vel  ex  toto,  propter  violentiam  j)opuli  et  senioris,  aut  contra  hanc 
cartulam  ire  temptavero,  tunc  totum  suprascriptum  precium, 
capud  et  duplum,  cum  meis  heredibus  et  successoribus  tibi  et 
tuis  successoribus  in  duplo  restituere  debeam,  et  insuper  auri 
libras  quinque  vobis  emendare  promittimus,  simulque  omnem 
meliorationem,  que  in  eadem  terra  et  mansionibus  facta  fuerit; 
et  post  solutum  prostimum  maneat  hec  securitatis  et  defensionis 
eartula  in  sua  lirmitate. 

Sig^num  suprascripti  Stephani  Capello,  qui  hec  rogavit  fieri. 

Ego  Petro  Mauroceno  tt.  ss. 

Ego  Craton  Dandulo  tt.  ss. 

Ego  Dominicus  .  .  .  tt.  ss. 

Ego  Henricus  Vallaressus,   Presb.  et  Not.,  Pleb.  S.  Aky- 
dani,  complevi  et  roboravi. 

Ego  Petrus  Beligno,  sicut  vidi  in  matre,  ita  testificor  in  filia. 

Ego   Joannes  Lando,    sicut  vidi   in   matre,    ita  testificor 
in  filia. 

Ego  P.  Navigarolo,  sicut  vidi  in  matre,  ita  testificor  in  filia. 


Rainaldi,  Antiocheni  PRiNtn-is,  privil.  Vkn.  concessum.         133 

Eg-o  Girlando  Carnello,  Presb.  et  Pleb.  Eccl.  S.  Mar- 
tini miiioris  Clugie  et  Not.,  hoc  exeinplum  exemplavi  in  mense 
Januarii,  indietione  qiiarta  decinia,  anno  domini  millesimo  cen- 
tesinio  (juin([uagesimo  primo,  nee  niinui  nee  ampliavi,  complevi 
et  roboravi. 

LV. 

Rainaldi,  Antiocheni  prineipis,  priviiegiuin  Venetis  concessum. 

A.  d.  1153,  m.  Maio. 
Lib.  Alb.  f.  1S3.    Lib.  Pact.  II,  10.    De  Raynaklo  et  Constantia 
adi  Gull.  Tyr.  XVII,  26. 

In  nomine  sanete  et  indinidiie  trinitatls,  patris  et  filij  et 
Spiritus  sancti.  Amen.  Vniiiersis  sanete  matris  ecelesie  fdijs, 
tam  futuris,  quam  presentibus,  notificari  ae  manifestari  uolu- 
mus,  quod  eg-o  Rainaldus,  dei  g-racia  Antiochenorum  prineeps, 
unaque  Constantia  eorundem  principissa,  Boamundi  iunioris 
fdia,  condonamus  et  absque  ulla  inquietatione  imperpetuum  di- 
mittimus  Venetieis  per  Antiochenos  ünes  transeuntibus  et  in 
Antiochiam  manentibus  omnes  eonsuetudines  illas,  quas  Antio- 
cheni prineeps  (1.  principes)  Boamundus,  primus  et  secundus, 
Tancredus,  videlicet  et  Raimundus,  illis  condonauerunt,  et 
auctoritate  priuilegij  sui  confirmauerunt. 

Insuper  cum  de  siricis  et  lineis  pannis  ex  C  Bisancijs  V  Bi- 
sancios,  et  de  ab*  js  negocijs  ex  C  et  *)  VII  Bisancios  in  Antiochia 
dare  soliti  sint,  illustris  Ducis  ac  tocius  senatus  Venetle  amici- 
tias  adipisci  cupientes,  nunc  illis  perhenni  iure  tenendum  con- 
cedimus,  quod  ulterlus  in  Antiochia  non  donent  ex  syricis  et 
bneis  pannis  ex  C  Bisancijs  nisi  quatuor,  et  de  alijs  negocia- 
tionibus  ex  C,  V  Bisancios. 

Et  cum  in  exitu  portarum  Antiochie  de  summerio  unum 
Bisancium  et  VIII  denarios   et  de  camello   duos  Bisancios  et 

*)  dele  hoc  et. 


I  IJ4  ll.MNAI.KI,   A.NTIOI  IIK.M    IMU NCIl'I.S,   rillVII-.   Vl'.N.   CONCKSSUM. 

(liniidiiiin  (hire  suliti  sint,  n  modo  de  stiiiicrio  Bisanclum  tantum 
et  de  eamello  diios  Hisaneios  dabuiit. 

Preterea  carates  illis  condonamus,  et  firma  aiietoritatc 
concedinius.  (|ii(»(l  iiiilla  oocasione  quisquaiii  in  terra  nostra 
iie(|iie  in  uilla  nostra  illos  oprimere  uel  siia  autrerre  presunfiat. 
Nee  |)ro  ulla  forifaeto,  quod  in  mari  uel  alibi  g^ens  eoruni  quon- 
dani  teeerit,  uel  infiiiurum  faeiet,  negociatores  Veneti  ullo  modo 
impediantur  uel  distnrbentur. 

Et  si  naufragium  in  terra  nostra  seu  in  terra  baronum 
nostroruni  passi  fuerint,  de  rebus  suis  nicbil  perdant.  Salue, 
quanto  melius  poterint,  et  nauem  et  omnia  sua  recoligant. 

Preterea  concedinius  ipsis  Veneticis  teuere  curiam  suam 
sancti  Marci  in  funditio  suo  in  Antiochia,  et  facere  iuditia  sua 
libere  et  quiete  secundum  legem  et  statuta  eorum,  ipsis  ^)  eis- 
dem  iudicantibus  de  quacumque  querela,  a  quibuscumque  in  cau- 
sam prouocabuntur;  nee  alicui  nostrorum  licebit  perturbare  aut 
inquietare  ipsos  iudicantes  aut  ludicia  eorum;  nee  alibi  per  totam 
nostram  terram,  nisi  in  curia  sancti  Marcl  sua  respondere  cogentur. 

Sciendum  est,  quod  nos  et  barones  nostri  ista,  ut')  pre- 
scripta  sunt,  firmiter  teuere  et  conseruare  iurauimus. 

Vt  autem  predicta  lirma  et  rata  et  inuiolata  in  eternum 
permaneant,  bis  literis  anodari  testibusque  subscribi  ac  sigillo 
nostre  auctoritatis  corroborari  fecimus. 

Factum  est  autem  hoc  priuilegium  per  manum  Gaufredi, 
cancellarij  mei,  anno  ab  incarnatione  domini  M.C.L.Iir  indi- 
ctione  prima. 

Facta  est  hec  concessio,  exigente  a  nobis  Dominico  Bono 
Venetico,  coram  testibus  bis: 

Renaldo  De  Margat^),  Garento  de  Saona,  Roberto  filio 
Gaufredi ,    Galterio    de    Surda    valle    et    Roberto    filio    eins. 


^)  i  p  si  s  addilum.  1      ')  Re  na d  us  de  Mer  gat  LP. 

-)  u  t  additutn.  | 


FoEDUs  Veneto-Nokmannicum.  135 

Archenbaldino ')  constabularlo,  Hugone  de  Bolera,  Tancredo 
Frenelli^),  Martino  de  Margat,  Leone  MaiGpoli*^)  Duce,  Mar- 
tine*) Galno,  Petro  eamerario. 

Ego  Gabriel  Paulinus,  notariiis  et  duealis  aule  Venecie 
cancellarius.  auetenticum  huius  exenipli  sigillo  plumbeo  sigilla- 
tum  uidi  et  legi,  et  sieut  in  autentico  continebatiir,  ita  in  isto 
continetur  exemplo.  Ideoque  meo  proprio  signo  ipsum  corro- 
boraui  de  mandato  domini  Jacobi  Teupuii,  incliti  Ducis  Venetie, 
eiirrente  anno  domini  nostri  Jhesu  Christi  M"  ducentesimo  qua- 
dragesimo  sexto,  mense  Maij,  indictione  IUI,  in  palaeio  ducatus 
Venecie. 

LYI. 
Foedas   Yeneto  -  Normannicam   inter    (railielmam  1    et   Dominicam 

Maarocenam. 

A.  d.  1154. 

Andreas  Dandulus  chron.  p.  286:  Dax  [Dominicus  Mauro- 
ceno,  qni  regnare  coepit  a.  1148]  postea,  pacis  fervidus,  cum  Gid- 
lielmo  rege  ad  pacem  devenit,  terrasque  Venetorum  a  Ragusio  infra 
et  eos  similiter\  exceptls  Ulis,  quos  tu  favorem  Constantinopolitaiii 
Imperaforis  inveniret ,  securos  reddii,  et  inmunitates  plurimas  in 
suo  regno  negotiatoribus  Venetis  indidsit. 

Cfr.  Lebret  T.  1,  p.  319.  .Marin  T.  111,  p.  202.  De  libertati- 
bus  Venetis  a  Guilielmo  primo  concessis  fit  mentio  in  privilegio  Gni- 
lielmi  secundi  a.  llTö  huius  Collectionis  uro.  LXVl:  ..concedimus 
ut  Venetici,  venientes  in  regnum  nostrum,  de  navibus  et  mercibus 
eorum,  qiias  in  i'egnum  att^derint,  vel  a  regno  reportaverint ,  de 
iustitiis,  quas  temporibus  domini  gloriosissimi  regis  Rogerii,  avi 
nostri,  et  domini  magnific entissimi,  regis  Willelmi, 
p  atris  nostri  beat  ce  memor  i  ce ,  dare  soliti  sint ,  amodo  non- 
nisi  medietatem  tantimi  dent  de  hoc,  quod  hactenus  dare  soliti 
sunt".  De  anno  huius  privilegii  vix  ambigi  potest :  eoneessuni  est 
enim,  postquarn  Hadrianus  IV  Imperatorem  Fredericum  in  ipsa  urbe  Roma 
coronaverat,  idque  aecidit  a.  1154.    Huic  anno  pactum  illud  etiam 


1)   Archeinbaldus  LP.  I       ^-j   ]^i ;  q  p  „  | ;  [  p_ 

■•*)  Frenellus  LP.  |      *}  Marf inus  LP. 


1  ',]{]  NATAMS   Bl'.TANI   DDNATIO. 

Moi'osiiii  iissigriat  (delP  hisloria  di  Ven.  I.  V,  p.  112  ed.  Veii. 
1637):  ..tiHscndo  movto  Iliu/f/iol  lie  di  Sicilla  .  .  .  succedntogli  nel 
lliujno  il  /iijUuolo  (Jitf/ficlnio,  iiilrodoltanc  tnittatione  si  concluse  e 
si  stabili  pace,  e  couf'cdcratione  etiandio,  col  mezzo  della  quäle 
otlcnnero  U  Mercanti  Veueliani  ne  sitoi  regni  nwlla  immuuitu  c 
pi'ii'ilegl". 

Hisce  temporibus  etiatn  Januenses  in  favorem  Panormitanae  curia; 
sese  iasiiiuantes  plura  reoeperunt  privilcgia.  Carlo  Pagan  o  delle 
imprese  e  del  doniinio  dei  Gonovesi  iiella  Grecia,  illustrazioiie  decinia- 
seconda  p.  186,  187. 

LVII. 

Natalis  Betuni  donal  Eeclcsiac  et  Priori  S.  Oeorgii  de  Arniiro  unum 
aedificiuiii  a  se  eonstructuin. 

A.  d.  11S6,  in.  Martio. 

Flaminius  Cornelius,  Eeclesiae  Venetae  antiqua  monu- 
nienta,  decadis  XI  parte  posteriüre,  pag.  227  sq. 

Ex  autograplio  in  monasterio  s.  Georgii  maioris  Venetiarum. 

In  nomine  domini  dei  et  salvatoris  nostri  Jesu  Christi. 
Anno  dorn,  millesimo  centesimo  qninquagesimo  sexto ,  mense 
Martii,  indictione  quarta,  Aumiro*). 

Magnus  donacionis  est  titulus,  ubi  casus  largitatis  nullus 
reperitur,  sed  ad  tirnianientuni  muneris  sufficit  aniinus  largien- 
tis.  Quapropter  ego  quidem  Natalis  Betani,  de  continio  s.  Ra- 
faelis,  cum  meis  heredibus,  nulle  penitus  cogente  aut  suadente, 
nee  vim  inferente,  sed  optima  et  spontanea  mea  bona  volun- 
tate,  et  pro  maximo  bono  et  remedio  anime  mee,  in  dei  et 
Christi  nomine  do,  dono,  concedo,  atque  transacto  ad  eccle- 
siain  dei  et  beati  Georgii  de  suprascripto  Armiro ,  hoc  est: 
fabrica  una  petrinea  eooperta,  <[uam  ego  feci  super  terram  Elia 
Pigiari  Greco,  que  suprascripta  fabrica  est  conjuncta  in  capite 
ordine  ...  et  casarum,  quibus  ego  morabar;  —  de  qua  tota  et 
super  cuncta  prefata  fabrica   cum   sua   copertura ,   tu   Marcus 


*)   Armirus  ("A).{ji-jpoc),  urbs  Thessaliic  maritima.  Nunc  Volo. 


UgOXI.S  AbBATIS   CONCESSIO.  137 

Julianus,  Prior  suprascripte  dei  ecclesie,  cum  tuis  successoribus 
potestatem  inde  habeas  in  perpetuum  profuturum  possidendum; 
ita  tibi  et  suprascripte  dei  ecclesie  do,  et  transacto  plenissimam 
potestatem  habendi,  tenendi,  vendendi,  donandi,  commutandi, 
et  quicquid  inde  tibi  placuerit,  faciendi,  nullo  tibi  homine  con- 
tradicente:  unde  proniittens  promitto,  ut  nullo  unquam  tempore 
contra  haue  meam  donacionis  cartulam,  quam  tibi  et  supra- 
scripte ecclesie  bono  animo  feci,  ire  non  debeam,  non  per  me 
ipsum,  neque  per  ceteros  meos  heredes,  neque  per  aliquam 
submissam  personam  hominum: 

Quoniam  in  legibus  piissimorum  Augustorum  preceptum 
est,  ut,  quidem  (1.  quidquid)  semel  datum  vel  donatum  fuerit, 
nullo  modo  revocetur. 

Quod  si  unquam  tempore  contra  hanc  presentem  donacio- 
nis cartulam  ire  temptavero,  aut  eam  corrumpere  vel  frangere 
presumpsero,  tunc  componere  promitto  cum  meis  heredibus 
auri  libras  quinque  tibi  et  tuis  successoribus  et  suprascripte  dei 
ecclesie;  et  hec  donationis  et  permissionis  cartula  maneat  in  sua 
firmitate. 

Signum  suprascripti  Natalis,  qui  hec  fieri  rogavit. 

Ego  Johannes  Venerio  tt.  ss.     - 

Ego  Marcus  Aurio  tt.  , 

Ego  Petrus  Urso  tt.  ss. 

Ego   Bonus  Senior  Faturninus,  Presb.  et  Not.,   com- 
plevi  et  roboravi. 

LVIII. 

Igo  Abbas  S.  IHariae   in  Adrianopoli  coucedit  inonasterio  S.  Georgii 

majoris  Venethirum  ecciosiam  S.  Mariae  in  Rodisto  *). 

A.  d.  H57,   m.  Octobri. 

Flamin ius    Cornelius,    Ecclesiae  Venetae   antiqua    monii- 

menta,  ilecadis  XI  parte  posteriore,  pag.  228  et  229. 

Ex  autographo  in  archivo  monasterii  s.  Georgii  majoris. 

*)  1.  e.  K  ied  esto,  Paf-ösarr);  veteriim.  NuncRodosto. 


1  3S  Ujjoms  Aiiiiatis  conckssio. 

in  nomine  domiiii  dei  et  salvatoris  nostri  Jesu  Christi.  Anno 
niilli'sinio  centosiiiio  quinquaf^esinio  septinio,  mensis  Octobris, 
indictiüiie  sexta,  Constanti>oi'()i,i. 

Ne  forte,  qiiod  conceditiir,  ol)]ivionis  error6  fraudetur, 
cxpedit  scripture  testimonio  confirmari,  ne  inposternni  illiquid 
dissidium  vel  scandaliini  exinde  valeat  oriri.  Ig-itur  ego  quidem 
Ug"o,  abhas  monasterii  s.  Mariae  in  Adrianopoli,  ac  omnis  con- 
ventiis  sub  dei  et  meo  regimine  deji^entes  in  prefato  monasterio, 
cum  nostris  suecessoribus  damus  atque  concedimus  monasterio 
s.  Georg-ii  de  Veneciis,  et  tibi,  domno  Leonardo,  abbati  ejus- 
dem  monasterii  et  toto  tuo  conventui  et  vestris  suecessoribus 
unam  ecclesiam  ad  honorem  s.  Mariae  conditam,  quae  est  juris 
nostri  monasterii  posita  in  Rodisto  juxta  locum,  qui  diciturFon- 
tega  in  ruga  Francigenorum,  foras  muros  civitatis. 

Hanc  ergo  predesignatam  ecclesiam,  sicuti  est  posita  in 
prefato  loco,  secundum  quod  a  nobis  et  a  nostris  predecesso- 
ribus  dominata,  et  possessa,  et  retenta  fuit,  et  secundum  quod 
eam  habemus  cum  suis  omnibus  mansionibus,  parvis  et  magnis, 
superius  et  inferius,  cum  suo  hospitali,  et  cum  suo  horto,  et 
cum  omnibus  cartulis  novis  et  veteribus,  Grecis  et  Latinis ,  ad 
eandem  ecclesiam  pertinentibus,  et  cum  omni  vigore  et  robore 
de  suprascriptis  cartulis,  nee  non  cum  omnibus  suis  habentiis 
et  pertinentiis,  ab  intus  et  foris,  ante  et  retro,  et  cum  omnibus 
suis  hedificiis,  que  tarn  subtus  terram,  quam  supra  terram  ibidem 
adesse  noscuntur: 

Ita  vero.  ut  eandem  ecclesiam,  ut  supra  dictum  est,  amodo 
in  antea  perpetuis  temporibus  habere,  retinere,  et  possidere 
debeatis.  Et  per  omnia  inde  nos  foris  facimus,  et  in  vestro  mo- 
nasterio refutamus ,  et  in  vestram  vestrorumque  successorum 
potestatem  eam  damus  atque  transactamus  habendi,  tenendi, 
dominandi  et  tanquam  per  legitimum  documentum  jure  perpetuo 
possidendi,  absque  nostra  et  omnium  successorum  nostrorum 
contrarietate. 


UgONIS  AbBATIS  C'ONCESSIO.  139 

Salvo  taiiieu  quod  .  .  .  per  singulos  annos  in  mense  Sep- 
tembri  debeatis  dare  nostro  monasterio ,  et  iiobis  vel  iiostro 
misso  per  vos  aiit  per  vestrum  missuin,  tres  libras  olei  per 
luminaria. 

Et  quandocunque  pertransierimus  per  terram  prefate  Ro- 
disto,  nos  vel  nostros  monaehos,  iiostrosque  siiecessores  aiit 
eorum  monaehos,  debemus  habere  hospitiiim  et  albergationem 
in  prefata  ecclesia  s.  Mariae  sine  vestro  expendio. 

Insuper  autem  promittentes  promittimiis .  ut  nulio  iinqiiani 
tempore,  neque  per  nos  vel  per  nostros  successores,  vel  per 
aliquam  personam  a  nobis  submissam,  vos  vel  vestros  succes- 
sores inqiiietare  vel  expellere  inde  debeamus.  Immo  a  nobis  et 
nostris  successoribus  semper  securi  et  qiiieti  inde  permaneatis, 
quia  nihil  inde  remansit,  unde  vos  amplius  requirere  debeamus. 
Salvo  tamen  illud  quod  supradictum  est,  quod  nobis  et  nostris 
monasterio  persolvere  debetis. 

Quod  si  quocunque  tempore  contra  hanc  eoncessionis  car- 
tam  ire  temptaverimus,  vel  si  omnia  suprascripta  vobis  perfecta 
non  observaverimus,  tunc  emendare  debeamus  cum  nostris  suc- 
cessoribus vobis  et  vestris  successoribus  auri  libras  decem. 

Et  haec  eoncessionis  et  promissionis  ac  securitatis  carta 
maneat  in  sua  firmitate. 

Ego  Ugo,  Beatae  Mariae  Adrianopolis  Abbas,  mea  propria 
scripsi  manu. 

Ego  Severinus  Prior  mm.  ss. 

-{-  Signum  Wielmi  Monachi. 

Ego   Joannes  Teanus,    Presb.   et    Not.,    complevi    et 
roboravi. 


I  4(J  Vn  ALIS   MitllAKLI.S  DUCIS   DONATIO. 

LIX. 

Doiialio  liulii  ccciosia«'   S.  Ylarci   Venotiarum   a  Vitali   Ylichaele  Duce 
de  boiiis  quibusdem  in  Tyro  positis. 

A.  (].  11()4,  m.  Auf^usti. 

Antogr:ii>hiiiii  t'xlat  in  codice  fj'.iliiio  bibliothecre  S.  Marci 
class.  X\\,  cod.  LXXI,  uro.  V.  Eius  copia  ibidem  uro.  VI.  Alia  receii- 
tictr  in  codico  Latiiio  S.  Marci  XXXIX,  ful.  IX.  A  tergo  aiiloüiapbi 
k'gitur:  Concessio/ils  carta  de  ruya  de  Tijro,  de  Daro  .  .  .  (reliqiia 
legi  noM  j)ol(M-ant),  Sequitiir  alt  alia  niaiui:  U04.  Tyro.  VIII.  In 
codice  XXXIX:  J164.  Pro  Tyro  et  ecclesia  S.  Marci.  Petrus,  Fan- 
tlnus,  (monzo  da  Molbio. 

Respicitiir  boc  diploma  in  donatione  Sebastiani  Ziani  Dueis 
anno  domini  1175  (huius  Collectionis  nro.  LXIII),  quam  eonferas. 

In  nomine  domini  dei  et  salvatoris  nostri  Jhesu  Christi. 
Anno  domini  milleslnio  centesimo  sexagesinio  quarto,  mensis 
Augusti,  indictione  duodecima.   Rivoalti. 

Quotiens  possessiones  vel  prfedia  de  proprio  vel  comuni 
sanctis  ecelesiis  oflferuntiir,  toeiens  oportet  id,  quod  oblatum 
est,  scriptnre  vinculo  adnodari,  ne  decursiis  temporum  a  me- 
moria tollat,  quod  devotio  optulit  pia. 

Qnapropter  nos  quidem  Vitalis  Michael,  dei  gratia  Venetie, 
Dalmacie  atque  Chroaeie  Dux,  cum  judicibiis  et  sapientibus  et 
populi  Veneti  pari  consensu  et  voluntate  ab  hodie  inantea  cum 
nostris  successoribus  damus  et  offerimus  opcri  ecclesie  beatis- 
simi  apostob  et  evangeliste  atque  patroni  nostri  Marci,  in  tem- 
pore Tjconardi  Fradelli,  ejusdem  operis  procuratoris,  videlicet 
illam  nostram  rugam  de  Tyro,  que  data  et  concessa  fuit  nostro 
comuni  j)ro  hospitatione  Venetorum,  quando  illuc  irent;  et 
postea  fuit  dimissa  propter  hedifficalionem  ecclesie  Sancti  Marci 
de  Tyro ,  que  ecclesia  edifficata  fuit  ad  honorem  et  utilitatem 
operis  ecclesie  Sancti  Marci  de  Venecia.  Que  videlicet  ruga 
stat  juxta  portam  Magistram  ad  introitum  ejus  juxta  portum  ad 


ViTALis  Michaelis  Ducis  donatio.  141 

latus    sinistrum,    et  firmat    uno   capite   in   rug-a    Magistra,    et 
protenditur  usque  ad  divisionem  Regis  ab  iitroqiie  latere. 

Insuper  damiis  et  offerimus  siiniliter  ipsi  operi  Saneti  Marei 
ab  hodie  in  antea  darum  et  furnum  de  Tripob',  que  sunt  nostri 
comunis.  Hsec  oninia,  videlicet  rugani,  darum  et  furnum  cum 
Omnibus  illorum  habentiis  et  pertinentiis,  ab  intus  et  foris,  ipsi 
operi  Saneti  Marci  perpetuo  damus,  otFerimus  atque  transacta- 
mus  imperpetuum  plenissima  potestate  habendi,  tenendi,  fruendi, 
locandi  et  omnes  redditus  de  ipsis  recipiendi,  nullo  unquam 
tempore  aliquo  homine  contradieente.  Insuper  confirmamus  per 
presentem  eoncessionis  cartam,  ut  opus  Saneti  Marci  perpetuo 
habeat  illos  trecentos  Bizantios,  quos  nostrum  comune  habere 
debet  annualiter  de  funda  Regis,  sieut  eontinetur  in  privilegii 
cartuhi*),  quam  Balduynus  rex  bone  memorie  fecit  Dominieo 
Michaeb,  predecessori  nostri  Duci,  et  ejus  successoribus ;  qui 
Bizantii  postea  fuere  coneessi  ad  catenam  portus  Aearonis.  Et 
ipsos  trecentos  Bizantios  nostri  predecessores  concesserunt  et 
obtulerunt  operi  Saneti  Marci.  Sed  Fulco,  bone  memorie  rex 
Jerusalem,  ijlos  subtraxit,  a  tempore  Rolandi  Contareni  usque 
in  presens  tempus.  De  quibus  trecentis  Bizantiis  plenissimam 
potestatem  damus  Leonardo  Fradello,  proeuratori  operis  Saneti 
Marci  et  ejus  successoribus,  ut  ipsi  illos  Bizantios  inquirant  et 
excuciant.  atque  in  opere  Saneti  Marci  et  ad  operis  utilitatem 
et  honorem  expendant. 

Ita  hec  omnia  suprascripta  operi  ecclesiae  Saneti  Marci 
damus  et  offerimus,  ut  imperpetuum  illibata  et  integra  habeat, 
sine  retractatione,  sine  diminutione,  ut  per  eundem  Evangeli- 
stamgloriosum  in  celo  possimus  perfrui  eterna  retributione.  Amen. 

■J-  Ego  Yitalis  Michael,  dei  gratia  Dux,  manu  mea  subscripsi. 

-j-  Ego  Sebastianus  Ziani  judex,  manu  mea  subscripsi. 

f  Ego  Auriomastro  Petro,  judex,  manu  mea  subscripsi. 


*)  Cfr.  Privilegium  Baldiiiiii  II  a.  112S,  hiiius  Collectionis  nro.  XLI. 


"J  4*^  Vi  r AMs  Mm  iiAiM.s  Ducis  donatio. 

'l'  Ej^o  Marinas  Michael,  Judex,  manu  mea  subseripsi. 

-{-  \v^o  Vilalis  Dandiilo,  judex,  manu  mea  subscripsi. 

-j-  Ego  Marcus  Maurecenus  nuniu  mea  subscripsi. 

-j-  Ego  Ancb'cas  Geno  manu  mea  subscripsi. 

-j-  Ego  Petrus  Truncominicus  manu  mea  subscripsi. 

-j-  Ego  Amanias  Quirinus  manu  mea  subscripsi. 

-j-  Ego  Craton  Dandulo  manu  mea  subscripsi. 

•^|-  Ego  Oominicus  (Jra(b3nicus  a  Znello  mmss. 

-J-  Ego  Dominicus  Celso  mmss. 

f  Ego  Dominicus  Maureceni,  dei  gratia  comes  Jadre,  mmss. 

-|-  Ego  Petrus  Orsiulo  mmss. 

-}-  Ego  S.  Venerius')  mmss. 

-J-  Ego  Bonifilio  Bilongo  mmss. 

-]-  Ego  Petrus  Honoablo  mmss. 

-J-  Ego  Garsadonius  Dauro  nuiiss. 

-J-  Ego  Leonardo  Zopulo  mmss. 

-|-  Ego  Petrus  Uiadro  mmss. 

-|-  Ego  Dominicus  Barbari  mmss. 

•\'  Ego  Oto  Tantani  mmss. 

-J-  Ego  Joannes  Mauro  mmss. 

-]-  Ego  Englepreto  Maurecenus  mmss. 

-J-  Ego  Jonatha  Fuscari  mmss. 

"|-  Ego  Joannes  Storlato  mmss. 

•\-  Ego  Viteclino  Geno  mmss. 

f  Ego  Rainero  Zeno')  mmss. 

•J-  Ego  Bonifilius^)  Dondi  mmss. 

•J-  Ego  Joannes  Badouarius  mmss. 

*J-  Ego  Pangracius  üitaliauo  mmss. 

-|-  Ego  Uuido  Sero  mmss. 

•]-  Ego  Otavianus  Uituri  testis  subscripsi. 


1)  D.  Venerius  nro.  XXXIX.  1       ^)  Bonusfilius,  V. 

^)  Geno  nro.  V.  I 


ViTALlS   MICHAELIS  DUCIS  DONATIO.  143 

-J-  Ego  Andreas  Delphinus  mmss. 

-{-  Ego  Joannes  Capellexi  mmss. 

-J-  Ego  Gemolinus  Daponte  mmss. 

*{-  Ego  Oto  Minoto  mmss. 

•J-  Ego  Dominicus  Theodaklus  mmss. 

-J-  Ego  Henricus  Ciurano  mmss. 

•j-  Ego  Phillppus  Deaiboles  mmss. 

-J-  Ego  Marcus  Marango  mmss. 

-|-  Ego  Theophilus  Maurocenus  mmss. 

-J-  Ego  Marcus  Gradonicus  mmss. 

•\-  Ego  Marcus  Bembo  mmss. 

-J-  Ego  Gradolon  Gradonigo  mmss. 

*|-  Ego  Petrus  Uilioni  mmss. 

-|-  Ego  Petrus  Acotanto  mmss. 

Ego  Viteclinus  Constantinus  mmss.  ', 

-j-  Ego  Dominicus  Qimarcus  •  .  .*)  mmss. 

•]-  Ego  Dominicus  Gradonicus  mmss. 

-j-  Ego  J.  Naizo  mmss. 

•j-  Ego  Dominicus  Greco  mmss. 

-j-  Ego  Natali  Staniario  mmss. 

-|-  Ego  Vitalis  Faletro  mmss. 

'|-  Ego  Petrus  Quirino  mmss. 

-|-  Ego  Leonardi  Batiaiiro  mmss. 

-J-  Ego  Petrus  Urso  mmss. 

-|-  Ego  Fantino  Da  Molino  mmss. 

•J-  Ego  Stephanus  Justiniano  mmss. 

•\-  Ego  Fulgero  Betani  mmss. 

-J-  Ego  Gonzo  DaMolino  mmss. 

•J-  Ego  Joannes  Faletro  mmss. 

•f  Ego  Marcus  Aurio  mmss. 

•J-  Ego  Marinas  Michael  mmss. 


*)  Grammaticus,  XXXIX.  Gimarcus,  V, 


^44  VlTAI-IS   MlCMAF.LIS  DrCIS   DONATIO. 

']-  Ef^o  Jacobiis  Ardicione  mmss. 

-I'  K^o  Vitalis  . .  .  olo  mmss. 

-j-  Ego  P.  Quirinus  mmss. 

-J-  Eg-o  Stephanus  Bai-oci  mmss. 

-|-  Ego  Petrus  Anastasius  testis  siibscripsi. 

-{-  Ego  Symon  Senatori  mmss. 

•]'  Ego  Stephanus  Donno  mmss. 

-|-  Ego  Petrus  DaMolino  mmss. 

•J-  Ego  Tribunus  Nataiis  mmss. 

-J-  Ego  Slefanus  Signolo  mmss. 

-j-  Ego  Henricus  Delphinus  mmss. 

-j-  Ego  Vitalis  Memo  mm.  tt.  ss. 

-j-  Ego  Guido  Quiriiio  mmss. 

-|-  Ego  Matheus  Tarvisiaiius  mmss. 

-J-  Ego  Andrea  Seaidario  testis  subscrij)si. 

-j-  Ego  Rainero  Gradonico  mmss. 

-J-  Ego  Stefanus  Calbani  mmss. 

-J-  Ego  Marcus  Fuscarini  mmss. 

-f  Ego  Philipo  Greco  mmss. 

-|-  Ego  Petro  Mauro  nunss. 

-j-  Ego  Henricus  Da  Canale  mmss. 

-|-  Ego  Dominicus,  Ven.  diaconus  et  notarius,  complevi 
et  roboravi. 

In  nro.  VI.  hse  manus  proprise  adduntur: 

'|-  Ego  Pancracius  Rozo,  presbiter  et  notarius,  vidi  in 
matre,  testis  sum  in  fdia. 

•j-  Ego  Marinus  Gradonicus,  judex,  vidi  in  matre,  testis 
sum  in  (ilia. 

-|-  Ego  Nicolaus  Girardus,  presbiter,  plebanus  ecciesie  sancti 
Moysi  et  notarius,  exem])lavi  anno  domini  millesimo  ducentesimo 
sexagesimo,  mense  (macula),  Rivoalti,  nee  minui,  nee  ampliavi. 


Privilegium  confirmationis  Alexandri  III  papae. 


145 


LX. 

Priailegium  confirmationis  Alexandri  111  pape  ad  postnlationem  domini 

Vitalis  nicliaelis,  Docis  Venecie,  factum  ecclesie  beati  Marc!  in  Tyrensi 

ciaitate  tam  de  domibns,  quam  nonnuliis  aliis. 

A.  d.  il65,  d.  13,  m.  Madio. 

Liber  Albus  fol.  154.  Lib.  Pact.  I,  fol.  93. 

Edidit  Fl  am.  Com.,  Eccles.  Ven.  illustr.  X,  P.  I,  p.  219  sq. 
liac  inscriptione: 

Alexander  III  Basilico!  Venetm  Scuicti  Marci  confirmat  eccle- 
sias  S.  Marci  Tyrensis,  et  S.  Marci  Achonensis,  et  omnia  alia  bona 
a  Balduino  I  Jerosolymorum  rege  eidem  Basilicce  concessa.  1166. 
13.  Mali.  —  Ex  Tabulario  Procuratorum  S.  Marci. 

Alexander  episcopus,  senilis  seriiorum  dei,  dileeto  fillo 
Leonardo,  prociiratori  operis  ecclesie  sancti*)  Marci  Veneten- 
sis ')  sibique  in  eodem  opere  succedentibus  imperpetuum. 

Pie  postulatio^)  noluntatis  effectu  debet  proseqiiente  com- 
plerl,  vt  et  deuotionis  sinceritas  laudabiliter  enitescaf,  et  utilitas 
postulata  uires  indubitanter  assumat.  Ea  propter,  dilecte  in 
domino  tili*),  pustulationibus  dilecti  in  Cbristo  filij  nostri, 
Vitalis  Ducis  et  ciniuni  Venetorum,  benignum  prebentes  assen- 
sum,  Ecclesiam  beati  Marci  in  Tyrensi  ciuitate  cum  domibus 
suis,  pistrino,  furno,  platea  et  cum  integra  ruga,  campis,  terris 
et  Omnibus  ad  eandem  ecclesiam  et  ad  opus  sancti  Marci  perti- 
nentibus;  Ecclesiam  quoque  sancti  Marci  Achonensis  cum  pi- 
strino et  domibus  suis,  platea  et  ruga,  que  unum  caput  tenet 
in  mansione,  que  fuit  Petri  Zanni^),  aliud  uero  firmat  in  mona- 
sterio  sancti  Dimitri,  quam  uidelicet  rugam  bone  memorie  Bal- 
duinus  primus,  Jerosolimorum  rex,  beato  Marco  et  Duci  Venecie 
suisque  successoribus  in  aquisitione  Sidoniensis*^)  ciuitatis  ratio- 
nabibter  contulit^); 


^)  beati  Corn. 

-)  Veneti  arum  Corn. 

^)  Prepostiilatio  LP. 

*)  Om.  Corn. 

Fontes.  XH. 


^)  Z  iani  Com. 
^)  S  ydon.   Corn. 

'')  Cf.   privileirium   a.    H25  .    Iiiiius 
Collectionis  Nro.  XLI. 
10 


1  4G  Pltl\  II.ItiHM    (  O.MIllM  \  riOMS   Al.F.XANDlU   III    I'Al'AK. 

omiu's  eliiiiii  Icutjis,  ((iias  in  Jerüsoliiiiitaiiii,Tripolitana, 
Aiilitx'lu'iia  etCayphas  ciiiitatilnis  Dux  et  comuneVenecie,  a  rege 
Jerosolimoi'um  sihi  concessas,  predicto  oj)L'ri  Ix'ati  Marci  legit- 
(iinc  contuleruiil,  cum  omnibus  perlincntijs  et  redditihiis  suis 
eidern  ()|)ori  auctoritate  apostolica  confirmaiTius,  et  presentis 
scri()fi  |»riuilegi()  conmiiinuis:  (juemadinodiim  ei  rationabiliter 
sunt  eollate,  et  siciit  eas  in  prescnliarum  quiete  ac  pacidee 
noscitur  possidere,  statuentes,  ut  tarn  prenominate  possessiones, 
siciit  superius  dictum  est,  quam  alia  bona,  (pie  in  presentiarum 
ad  ulilitatem  eiusdem  o|)eris  rationabiliter  possides^),  aut  in 
futurum  concessione  pontideum,  largitione  regum  uel  principum, 
oblatione  fidelium.  seu  aHjs  iustis  modis  prestante  domino  pote- 
ris')  adipisci,  firnia  tibi  tuisque  succcssoribus  ad  utilitatem 
ipsius  operis  et  illibata  permaneant. 

Decernimus  ergo,  ut  nulli  onuiino  hominum  liceat  prefactas') 
ecclesias  temere  perturbare,  aut  earum  uel  alias  possessiones 
eidem  opcri  deputatas  aufferre,  uel  ablatas  retinere,  minuere, 
seu  quibuslibet  uexationibus  fatigare:  sed  omnia  illibata  et 
iiitegra  conseruentur,  suj)radicte  ecclesie  operi,  pro  cuius  utili- 
tate  concessa  sunt,  omnimodis  profutura,  salua  sedis  apostolice 
auctoritate  et  diocesiani  episcopi  canoniea  iustitia. 

Si  qua  igitur  in  futurum  ecclesiastica  secularisue  persona 
hanc  nostre  constitutionis  paginam  sciens  contra  eam  temere 
uenire  temptauerit,  secundo  tercioue  commonita,  nisi  presump- 
tionem  suam  congrua  satisfatione  correxerit,  potestatis  hono- 
risque  sui  dignitate  careal,  reamque  se  diuino  iuditio*)  exsistere 
de  perpetrata  iniquitate  cognoscat,  et  a  sacratissimo  corpore  et 
sanguine  dei  ac  domini  redemptoris  nostri  Jhesu  Christi  aliena 
fiat,  atque  in  extremo  examine  districte  subiaceat  ultioni. 


')  possident  Corn.  i      ^)  Om.  Corn. 

'^)  p  otestarisLA.;  poteri  tCorn.    ]      '')  divi  na  i  ndignatione  Corn. 


Privilegium  confirmationis  Alexandri  III  papae.  147 

Ciinctis  aiitem  operi  predicte  ecclesie  beati  Marci  sua  iura 
seruantibus  sit  pax  doinini  nostri  Jhesii  Christi,  quatiniis  et  hie 
fructum  bone  actionis  pereipiant,  et  apud  districtiim  iudieem 
premia  eterne  pacis  iniieniant.  Amen. 

Ego  Alexander,  eatholice  ecclesie  episcopus,  s. 

Ego  Ubaldiis,  Ostiensis  episcopus,  s. 

Ego  Bernardus,  Portuensis  et  sancte  Rufine  episcopus,  s. 

Ego  Gualterius,  Albanensis  episcopus,  s. 

Ego  Hubadus*),  presbiter  cardinalis,  tt.  sancte  crucis  in 
Jerusalem,  s. 

Ego  Henricus,  presbiter  cardinalis,  tt.  sanctorum  Nerei  et 
Archelai'),  s. 

Ego  Guilielmus,  presbiter  cardinalis,  tt.  sancti  Petri  ad 
Vincullam^),  s. 

Ego  Jacobus,  diacomis  cardinalis  Marie  in  Cosmidin*),  s. 

Ego  Octo ''} ,  diaconus  sancti  Nicolai  in  carcere  Tul- 
liano*'),  s. 

Ego  Boso^),  diaconus  cardinalis  sanctorum  Cosme  et 
Damiani,  s. 

Ego  Cynthius,  diaconus  cardinalis  sancti  Adriani,  s. 

Ego  Petrus,  diaconus  cardinalis  sancti  Eustachi]  juxta 
templum  Agrippe,  s. 

Ego  Manfredus,  diaconus  cardinalis  sancti  Georgij  ad 
uelum  aureum,  s. 

Data  BiTimici  ^)  per  manum  Hermani ,  sancte  Romane 
ecclesie  subdiaconi  et  notarii,  IIF  idus  Madii,  indictione  XIII, 
incarnationis  dominice  anno  millesimo  CLXV,  pontificatus  uero 
domini  Alexandri  pape  III,  anno  VI. 


')  Hubaldus  LP.  et  Corn. 
2)  Achillei  LP.  et  Corn. 
*)   Vincula  Corn. 
*)  Co  ns  med  in  Corn. 


5)  Otto  Corn. 
")  Om.  Corn. 
^)  Roso  Corn. 
^)  Biturii  Corn. 

10* 


1  4S  PllIVILKGIlM   CüAMUNDI   III  IMUSC.  AnTIOCHENI. 

lAI. 
Privilo^ium   Hoamundi  IM,   priiioipis  Antiocheni,  donatioiiis  et  cooccs- 
sioiiis  de  medietate  omnium  consuetudinum,  quus  mcrcutores  Yenetici 
habere  solebant  iii  Antiucliia,  Tactuni  illustri  domino  Daci  et  comoDi 

Venetiarum. 
A.  d.  1167. 
Lib.  Alb.  f.  156.  Lib.  Pact  I,  f.  261.  Muratori  1.  1.  p.  292: 
„in  marcjine  codicis  Amb.  hiec  adduntiir:  anno  MCLXVII  indi- 
ctionc,  XV  Bonmundns,  Princeps  Äntiockup,  ßUusq.  Ilaymnndi,  con- 
cessit  Yenctis  aimo  jyrincipatiis  sui  qiiarto,  ut  in  primo  Pactorum 
eh.  169  et  in  secundo  Pactorum  eh.  8".  Cfr.  Marin  T.  III,  p.  188: 
„si  trova  registrato  nel  libro  I  Pactorum  c.  169  e  nel  II  e.  8  ineo- 
mincia:  Inclito  et  stremio  Venelia':  IJuci  omnique  eiusdem  civitatis 
senatui  atque  commiini,  nee  non  et  omnibus  Veneticis". 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis,  patris  et  filii  et 
Spiritus  saneti.   Amen. 

Notum  sit  omnibus  hominibus,  tarn  presentibus,  quam  futu- 
ris,  quod  ego  Boamundus,  prineipis  Rainumdi  fdius,  dei  gratia 
prineeps  Antioebenus,  condono,  dimitto,  dono  et  concedo  inclito 
et  strenuo  Venetie  Duci  omnique  ejusdem  civitatis  senatui  atque 
comuni,  nee  non  et  omnibus  Veneticis  medietatem  omnium  con- 
suetudinum, quas  mercatores  Veneticl  eure*)  solebant  in 
Antiocbia  et  in  omni  terra  mea. 

Preterea  quoque  dono  et  concedo  eisdem  carates  liberas 
et  absolutas,  et  firma  auctoritate  concedo  iisdem,  ut  libere,  salve 
et  secure  atque  quiete  eant  et  veniant,  intrent  et  exeant  in  An- 
tiocbia et  totam  terram  meam,  ita,  quod  nulla  occasione  quis- 
quam  eos  in  Antiocbia  vel  in  omnia  terra  mea  opprimere  aut 
sua  auferre  presumat;  neque  pro  ullo  forifacto,  quod  in  mari 
seu  alibi  gens  eorum  quondam  fecerit,  sive  in  futurum  faciet, 
negociatores  Venetici  ullo  modo  impediantur  uel  dlsturbentur. 

Et  si  naufragium  in  terra  mea  seu  baronum  meorum,  ubi- 
eunque  dominatum  habeo  uel  babuero,  passi  fuerint,   de  rebus 

*j  Lege  dare. 


PllIVILEGIUM  BOAMUNDI  III   PRINC.    AnTIOCHENI.  1  49 

suis  iilchil  perdant,  set  salue,  quanto  melius  poterint,  et  nauem 
et  oninia  sua  recolligant. 

Super  hec  autem  omnia  concedo  eisdem  teuere  curiam*) 
sancti  {Marc?/)  suaui  in  fundicio  suo  in  Antioehia,  et  facere 
iuditia  sua  libere  et  quiete  secundum  leg-em  et  statuta  eorum, 
ipsis  iudicantibus  de  quaeunque  querella,  in  quamcumque  cau- 
sam prouoeabuntur;  nee  alieui  licebit  umquam  perturbare  aut 
inequietare  ipsos  iudieantes  siue  iudicia  eorum;  nee  alibi  per 
totam  terram  meam,  nisi  in  curia  sua  sancti  Marci  in  funditio 
suo  in  Antioehia  respondere  cogentur. 

Hec  itaque  omnia  supradicta  dono  et  concedo  sereno  et 
industrio  Venetie  Duci  ac  Veneticis  omnibus  eorumque  senatui 
atque  comuni,  habenda  in  pace  et  sine  calumpnia,  imperpetuum 
possidenda. 

Vt  autem  hoc  donum  firmum  fiat  stabileque  consistat,  lite- 
rarum  inscriptione  principalisque  mei  sig-ilb'  impresione  munio 
atque  confirmo. 

Factum  est  utique  hoc  donum  et  hec  concessio,  exigente 
a  me  nobili  et  claro  uiro  Dominico  Bono  Venetico  et 
dillecto  meo. 

Huius  doni  huiusque  concessionis  atque  condonationis 
testes  sunt: 

Sihiester,  consanguineus  meus.  Reinaldus  de  Margat.  Ro- 
bertus,  fdius  Gaufredi.  Eschiuardus'},  senescalcus.  Petrus 
Camerius.  Guillermus  TireUi,  merescaicus.  Petrus  de  Hasar. 
Rotgenus^)  de  surda  ualle.  Ronablus  Baufredus*).  Petrus  de 
Meifa,  uicecomes. 

Datum  est  autem  priuiiegium  istud  per  manum  Bernardi 
cancellarij  anno  principatus  mei  quarto  et  ab  incarnatione 
dominica  MCLXVII,  indictione  quinta  decinia. 


i)S.  Marci  LP.  i      ^-j  Rotgerius  LP. 

2)  Elchiuardus  LP.  |      *)  Baufrae  Dux  LP. 


1  J)()  Manuel  Imp.  KOF.rius  Vknktum  ulmimt,  mox  rknovat. 

E^o  Gabriel  Paiiliiuis ,  iiotarius  et  ducalis  aule  Venecie 
eancellariiis,  aiictenticiiin  luiiiis  cxeinpli,  sigillo  plumbeo  sig^illa- 
timi,  uidi  et  le^i;  et  sicut  in  aueteiiticü  continebatur,  ita  et  in 
isto  eontiiietur  exeniplo.  Ideoque  meo  proprio  sigiio  ipsum  cor- 
roboraui  de  mandato  domini  Jacobi  Teupuli,  incliti  Ducis  Vene- 
cie, currente  anno  domini  nostri  Jhesu  Christi  millesimo  ducen- 
tesimo  quadragesimo  sexto,  mense  Maij,  indictione  quarta,  in 
palatio  ducatus  Venecie. 

LXIl. 

Manuel  Imperator  Tocdas  Ycnetum  rumpit,  uiox  renoTat. 

A.  (1.  1172-1175. 

Andreas  Dandulus  in  chronico,  p.  291  sqq.:  Emaniiel  Im- 
perator Coiistantinupulltanus  suis  nuntiis  cum  Guilielmo  rege pacem 
composuit,  et  vinculo  juramenti  Mariam  ejus  genitam  regi  in  uxo- 
rem  trndere  jrromisit ;  sed  cum  desisteret,  schisma  inter  cos  denuo 
reviviscit.  Tunc  Emanuel  tres  hgatos  cum  tribus  galeis  mittens 
Ducem  requirit ,  ut  soUtum  suhsidium  pro  Imperii  tutela  mittere 
velit.  Dux  ')  autem  pacem  cum  Guilielmo  servare  cupiens,  et  maxime 
intuilu  ecclesicß,  id  facere  recusavit;  quo d  Emanuel  grave  ferens 
erga  Venetos  malum  in  corde  concepit.  De  hoc  Dux  providens  Ve- 
netis,  ne  in  Romnniam  pergerent,  universaliter  interdixit .  .  ■  Hoc 
tempore  Anconitani,  Emanuelis  obedientes  hnperio.  Venetos  ut  sibi 
cemulos  ceperunt  habere . . .  Emanueli  itaque  Spalatum,  Tragurium  et 
liagusium  ac  pa'ne  tota  Dalniatia  subjugatur.  Qui  etiam  inter  hcec, 
quod  dolose  conceperat ,  exequens,  per  nuntios  Ducem  allicit,  ut 
cum  solita  securitate  et  fructu  Venetos  ad  terras  Imperii  mittat; 
et  sie  Dux  ei  Veneti,  antiquw  caritatis  memores  et  nuntionim  ver- 
bis  confisi,  ciribus  suis  liccntinm  tribuit ,  ut  cum  mercibus  suis  in 
Romaniam  libere  navigarent.  Qui  lucri  avidi,  ei  Imperii  loca  pro- 
pria  habitacida  reputantes,  cum  innumerosis  navibus,  hominibus  et 
mercibus  oneratis,  ad  varia  loca  Groicorum  perrexere ;  et  cum  eis 
Sebastianus  Ziano  et  Aurius  Mastro-Petro,  Ducis  nuntii,  ad  Impe- 
ratorem,  ut  illum  /hvorabiliorem  reddercnt,  se  dirigunt.  Qui  primo 
benigne  ab  eo  recepti,  postea  de  suo  doloso  proposito  informati, 
ad  eum  denuo  rediere.  Qui  licet  j am  oinnibus  sibi  subjectis  pariter 

*)  Sc.  Vitalis  Michael  11  ah  a.  1i:>ß. 


Manuel  Imp.  foedus  Venetum  ru.mpit,  mox  renovat.  131 

}jr(ecepisset ,  ut  Venetos  cum  eorum  bonis  eadem  die  detinerent, 
attamen  anathematizando  ait ,  erga  eos  nil  mali  cogifasso.  Anno 
Ducis  decimo  ssxto,  die  decimasecunda  Martii,  Grceci  e.veqnentes 
mnndatum  Venetos  detinent,  et  navigia  et  bona  eorum  nuferunt,  et 
Imperator i  mittunt.  Cunique  hoc  Duci  et  Venetis  inclarescit ,  timor 
imminet  uniuersis;  et  Sapientium  consilio  decretum  fuit ,  ut  leqati 
mittantur  hnperatori,  qui  captionis  causam  exquirant  et  restitu- 
tionem  procurent.  Superveniunt  illico  XX  naves  Venetorum,  qui 
pro'visi  in  Larimiro  (1.  Larniiro,  i.  e.  Armyro  Thessaliae)  irruptio- 
nem  illatam  evaserant,  et,  quod  gestum  fuerat,  seriosius  narrant. 
Tunc  Veneti,  suorum  damna  pensantes,  vim  vi  repetiere  proponen- 
tes ,  quod  Statut  um  fuerat,  pariter  irritarunt.  Et  postea  statuunt, 
ut  centum  galem  et  viginti  naves,  quce  exercitui  necessaria  deve- 
hant,  velociter  fabricentur  et  omnibus  opportunis  bellico  operi  ful- 
ciantur,  cum  quibus  ad  vindictam  tanta'  offenste  Dux  personaliter 
accedere  debeat,  et  quod  Leonardas  Michael  ejus  natus  vices  ejus 
in  Venetiis  teneat.  Sed  ut,  quod  sancitum  erat,  viriliter  exequere- 
tur,  Dux  absentes  cives  per  edictum  admonuit,  ut  ante  kalendas 
mensis  Septembris  Venetiis  interesse  deberent;  Istricisque  et  Dal- 
matinis  populis  prosceptum  dedit,  ut  juxta  posse  eis  concessum  se 
taliter  prceparareni ,  quod  illuc  applicante  stolo  cum  eo  pergere 
invenirentur  fulciti.  Fabricatis  igitur  et  paratis  in  centum  diebus 
centum  galeis  et  viginti  navibus,  Dux  de  mense  Septembris  cum  iis 
egrediens  decem  galeas  Istriensium  et  Dalmatinorum  assumpsit,  et 
contra  Tragurinos,  qui Emanueli  subjecti  erant,  XXX misit  galeas: 
quw  urbem  belligere  obtinentes,  ut  posteris  cederet  ad  terrorem, 
non  solum  pro  parte  eam  diruit  (I.  diruerunt),  sed  etiam  propriis 
thesauris  exspoliavit  (1.  exspoliaverunt).  Dux  autem,  cum  reliqua 
stoli  parte  ultra  procedens ,  Ragusinos,  pollicitoj  fdelitatis  imme- 
mores,  sibi  rebelles  fore  invenit.  Erexerant  similiter  Imperialia 
vexilla  in  turribus  et  muris  suis,  contemnentes  7ion  solum  Ducem, 
quem  sibi  ab  antiquis  temporibus  in  dominum  elegerant  honorare, 
sed  ut  sibi  mmulo  armata  manu  resistere  prwsumpsenmt.  Dux  hoc 
indigne  ferens  bellicis  instrumentis  urbem  impugnari  jussit.  Veneti 
autem,  quod  jussum  fuerat,  audacter  exequentes,  continuis  insulti- 
bus  eadem  die  quasdam  turres  ascenderunt ,  et  depositis  Imperia- 
libus insignibus  beati  Marci  evangelistw  effigiem  desuper  posuerunt. 
Cumque   altera  die  ad   reiterandos  insultus    Veneti   pararentur. 


1  52  Manukl  Imp.  kokuus  Vknktum  KUMPIT,  MOX  KKNüVAT. 

cummunicato  cmisUio  eip-edicna  Trihnnus  Michael,  arckiepiscopus 

/{(t(/usis  (I.  Riifjusiiius),  clcriis  et  populus  nniversus,  prtemhsis  cru- 

ei/)i(s,    de  commissis  veuiani  postulariint.    Qua  obtenta  Du.v  cum 

hymnix  et  lnudibus  civitatem  iiitravit,  et  consuetoi  fidelitatis  sacra- 

inenta  reiiovavit;  /juamdanifpte  lurvim,  (/ua;  Jmperatori  servabatur, 

cum  muritimis  murls  dirui  /'ectt.  Et  arckiepiscopus,  consentientibus 

clero  et  populo,  contentus  fuit  suam  ecclesiam  subjicere  Gradensi 

-patriarchoe,  si  hoc  a  Papa  potent  obtineri;  quibus  Dux  Raynerium 

Zane    dedit    in    comitem.      Postca    ex    eis    secum    assumtis    iter 

prosequeus  Nigvopontem  pervenit,  maffistralemque  ipsius  insular 

civitatem,  quoi  Graicorum  exercitu  fulcita  erat,  impugnare  coepit, 

nie  autem,  qui  ex  Imperatoris  jussu  exercitui  prwerat,  de  Veueto- 

rum  potentia  stupefactus  Duci  promisit,  quod,  si  ad  Imperatorem 

legatos  mitferet,  restitutionem  suorum  civium  et  bonorum  plenarie 

obtineret.    Cui  Dux  annuens  Magistrum  Pasqualetn,   episcopum 

Equilinum,  qui  Grwcam  linguam  noverat,  et  Manassem  Badoario 

legatos  Imperatori  misit.  Exinde  Dux  abiens  Chium  navigavit  et 

urbem  cum  tota  insula  per  dedit iotiem  accepit,  et  ibi  suorum  nun- 

tiorum  reditum  expectans  hyemare  disposuit.  Et  de  pace  conßdens 

suos  a  Upsione  Imperii  abstinere  fecit.   Quod.  Imperator  cognoscens 

Ducales  nuntios  dolose  simulationibus  trahebat  in  longum.  Sed  Uli 

a  Duce  admoniti,  cum  vellent  recedere,  de  pace  fienda  ab  Impera- 

tore  fiduciam  susceperunt.  Imperator  quidem  cum  legatis  redeun- 

tibus  nuntiimi  mittit,  non  ad  pacem,  sed  ad  moram,  ei  ut  conditio- 

nem  exercitus  integraliter  persentiret.  Qui  ficte  Ducem  alliciens 

Uli  persuasit,  ut  secum  legatos  Imperatori  remitieret ;  qui  pacis 

avidus  eos,  quos  primo  miserat,  et  Philippum  Grwco  legatos  remi- 

sit.  Cum  igitur  hcec  agerentur,  pessima  pestis  in  tantum  invaluit, 

ut  paucis  interjectis  diebus  fere  mille  homines  peremti  sint ;  quod 

creditur  advenisse  ex  usu  aquarum ,  quas  Imperator  fecerat  vene- 

nari.  Dux  ob  hoc  de  pace  non  credulus,  acceptis  reliquiis  et  aliis 

thesauris  de  Chio  recessit,  et  ad  insulam  sanctm  Panagim  applicuit, 

ubi  eadetn  clade  plurimi  mortui  sunt.  Imperator  vero  de  his,  quce 

exercitui  acciderant ,  prmscius  Ducis  legatos  audire  renuit  et  cum 

eis  suum  nuntium  remisit,  qui  Duci  exposuit,  quam  grave,  quod 

gestum  erat,  Imperatori  fuerat.   Tunc  Prudentum  consilio  pro  obti- 

nenda  pace  Henricus  Dandulo  et  Philippus  Grwco  cum  illo  pariter 

remittuntur.  Postea  stolus  Mcthelinum  venit,  deinde  Staliminum, 


Manuel  Imp.  foedus  Venetum  rumpit,  mox  renovat.  153 

et  denique  impellente  vento  Schirum;  ihujue  invalescente  peste  in 
luctu  paschalia  festa  peregit  .  .  .  Emanuel  itaque,  erga  Venetos 
furore  accensus,  se  eos  ad  nihilum  redacturum  adjurans,  in  lega- 
tos,  dum  ea,  quce  pacis  erant,  requirerent,  injuriose  prorupit.  Cui 
Henricus  Dandulus,  pro  salutc  patrice  constanter  resistens,  visu 
uliqualiter  obtenebratus  est.  Qui  illatam  injuriam  sub  dissimula- 
tione  secretam  tenens  una  cum  socio  Venetias  redeunt.  Ceterum 
Venetis  de  consequendu  pace  data  spe  Dux  (Sebastianus  Zianus,  qui 
regnare  coepita.d.  1172)  dermo  Vitalem  Dandulo,  Manassem  Badua- 
rio  et  Vitalem  Faledro  legatos  hnperatori  mittit,  qui,  cum  ab  eo  in 
longum  protraherentur,  Duci  insinuant.  Dux  ob  hoc  Henricum 
Dandulo  et  Joannem  Baduario  Guilielmo,  Sicilioi  regi,  pro  unione 
contra  hnperatorem  componenda  ambasciatores  delegat.  Qui,  dum 
irent,  legatos  redeimtes  cum  nuntiis  Imperatoris  in  Slavonia  obvios 
habuere,  et  de  pace  conßsi  cum  Ulis  redeunt.  Horum  autem  lega- 
torum  commissiones ,  bulla  Ducali  plumbea  communitas ,  vidi  et 
legi.  .  .  Nuntii  itaque,  qui  ab  Emanuele  missi  f'uerant,  non  firmata 
pace,  sed  de  firmanda  Duci  spe  data,  cum  Vitale  Dandulo  et  Hen- 
rico  Navigajoso  redeunt;  et  cum  nihil  ab  Imperatore,  nisi  moram 
obtinerent,  mortuo  ibi  Vitale  Dandido  alter  cum  duobus  Imperiali- 
bus nuntiis  ad  Ducem  venit . . .  Dum  itaque  nuntii  Emamielis,  qui  ad 
Ducem  venerant ,  scepius  qmesitam  pacem  effectui  non  mandarent, 
Dux  Aureum  Mastropetrum  et  Aureum  Dauro  pro  unione  exequenda 
Guiliehno,  regi  Sicili(e,  legatos  mittit.  Tunc  Imperiales  nuntii  stu- 
pefacti  Ducem,  ut  remittat  legatos,  hotiati  sunt.  Ille  annuens  Leo- 
nardum  Michaelem,  comitem  Auxeri,  et  Marinum  Michaelem  atque 
Philippum  Grieco  ambasciatores  suos  delegat;  et  hi  cum  apocry- 
siariis  Emanuelis  imperfecto  tractatu  redeunt.  Rex  Guilielmus, 
Ducis  nuntios  alacriter  videns ,  foedus  cum  eis  ad  viginti  annos  et 
plus,  si  de  partium  consensu  processerit,  composuit,  et  Venetis  in 
regno  negotiantibus  immunitates  contidit.  Et  hwc  nuntii  redeuntes 
Duci  referunt.  Et  tunc  om?iium  collaudatione  nuntii  Emanuelis, 
juxfa  solitum  dilationes  exquirentes,  licentiati  sunt. 

Idem  ibid.  p.  309:  Anno  MCLXXXII  {\mmo  MCLXXX)  Emanuel 
angustiatus,  denique  moriens,  Alexium  Porphyrogenitum  heredem 
Imperii  tuitioni  Andronici  commisit ;  qui  spreto  juramento  postea 
illum  suffoca  vit,  et  Imperator  factus  est.  Ilic  pro  firmatione  Imperii,  ut 
Venetos  sibi  favorabiles  exhiberet,  mercatores  per  Emanuclem  captos. 


ir>4 


MaNLKI,  ImI'.    I'OKOI.S   Vk.NETUM   nUMPIT,  MOX   RENOVAT. 


rct/iiircuti'  Dave,  liberavit,  et  de  rcsarcic/ulis  damiih  atmnntlm 
promi.Hsio/u'tn  fecit.  .  .  Dum  luve  fierent,  Androiuciis  Imperator  ab 
Isac/io,  hlmamieUs  nepote,  cap'Uur,  et  privatus  ocnlo  et  maiiibus, 
siriil  dolose  egerat,  ita  ignominiose  vitam  finivit.  Jsachus  igitur 
Imperator  c/fcctus  est. 

Jliiic  ßur  (sc.  Aureus  Mastro[ietio  ab  a.  1 178)  Petrum  Mickae- 
lem,  Octavianum  Quirino  et  Joannem  Michaelem  pro  renovalione 
legatos  crisobolii  et  damnorum  restitutione  mittetis  crisobofium 
obtinuit;  sed  de  resarciendis  damnis  dilationem  habuit. 

Et  sie  quidein  testes  occidentales,  i.  e.  Verieti. 

•lani  vero  audiatur  altera  pars ,  orientalium  s.  Graeeorum.    Ergo 

Joannes  Cinnamus  B,  10 

(p.  163  ed.  Paris,  sq.,  p.  280  ed. 

Bonn,  sq.):  'Ev  toOtw  (Ji  *)  xai  6 

WoCKaiOTiVf)^    prj^    i7:i    BuCdcvriov 

OiTj'jöiJ.cvog'  Tu^oüv  dt,  d)v  ioslTo, 
ccÄXa  Tc  noAlcc  -/.oci  aoulsiav  ini 
TOÜTOig  ßa.(7iXsi  di(jiixol6yYiy.$v. 
'Yno  TOVTOv  TÖv  y^ptvo-'j  v.ol\  Oüev- 
vsrö'jj,  0(70£  £v  xt  B'j^avrjo)  y.cd 
Toüg  OKO-j  driKOTt  'Poj]Li.ata)v 
aJxy/vrat  '/_ü)paig,  orjjuiotJtac?  (ppov- 
poüg  napanifx^ag,  rccg  ovciag 
dvaypänTO'jg  £ig  tö  dr,ix6<Jiov 
inoirjaa.ro  ölk  atziocg,  ng  aurog 
ipöJv  ipy^oixa.'..  Oüsvvirojv  -ö  '/J^pcf. 
xiirat  y.bj  ig  tov  'lovt'o'j  xo'Atcou 
Tx  e<jyxrcc'  ^a.'ka.aart  ok  äfxflp- 
p'jrog  oliOOL  rivw^ög  rt  rzpoßd'Aks- 
Toc.  T'ng  ä/.rr,g  iiaxpov  oaov.  "Ev3-a 
x~rig  Tiixipag  r,  ^akaaGO.  /roxXaxcg 
KpQiiO'joa.  xatoöv  /jlcv  riva  izK^ii- 
ixov  auxo  KOteiTXi'  tov  nop^ix6v 
oi  au^tg  dvocXO'j'jaa  dnöpvjzov 
KCiVTdKSidivx'jai  rs-Koü dv^pdjnoig 


Inter  haec  PalaestinsB  rex  By- 
zantium  venit,  preces  Imperatori 
de  iis,  qua;  in  votis  hahebat,  obla- 
turus;  impetratisque  iis,  quse  po- 
poseerat,  praeter  alia  multa  etiam 
servitium  professus  est.  Sub  idem 
tempus  et  Venetos,  quotquot  By- 
zantii  et  in  quibuscunque  Ro- 
manorum provineiis  habitabant, 
publicis  carceribus  mandavit, 
eorumque  bona  consignata  fisco 
addixit,  ob  eam,  quam  dicturus 
sum,  causam.  Venetorum  regio  in 
extremis  sinus  Jonii  partibus  sita 
est,  mari  vero  circumflua  longius 
a  litore  paludes  protendit,  quibus 
mare  saepius  per  diem  influens, 
certo  quodam  tempore  navigabiles 
eas  reddit;  cum  vero  rursum  re- 
cedit,  inaccessas  prorsus  navibus 
et  bominibus  facit.  Est  gens  ista 
moribus  depravata,  sacrilega,  si 
quae  alia ,    et    illiberalis ,  utpote 


*)  Circa  annum  fere  il69,  coli.  Wilken.  Histor.  Comn.  pag.  b99  sq. 


Manuel  Imp.  foedüs  Venetum  rumpit,  mox  rexovat. 


51) 


ipydCsTixi.  "E(7TJ  os  t6  i^vog  ri^si 
fxev  oisf^opög,  ^tjip.oköyo'j  (adde 
o')  {irtzp  Ti  y.cii  d^JclsO^spov,  ä.~t 
xat  dixstpoxciXlag  [xtaTO'j  va.vzur,q. 
0-jTOj  'AAi£t  w  KOzi^a.ai'ksXyzXpa. 
T:ccp<XG'/^öixsMOi  (jOfxixci'/^ov,  or.Tiv'iv.a. 
'Po^xKipTog  iy.tivog  i^  ']Tx)dccg 
SKL  Auppdy^iov  oiaßdg  iKohopxsi 
Trjv  yöjpav,  duoißfjg  Tvy)(^dvo'jiJi 
TYig  TS  äXX-ng,  xai  örj  -/.oci  aze-vomog 
ocuTOig  iv  Bv^ciVTi(jö  dnoziTaxTO, 
Sv  "Eixßolov   ovofxdl^o-jaiv  oi  n:oA- 

Xoi'     [XOVOl     Tä     TCÖV     CCTrdVTWV     Qld 

T0V70  Tccg  y.ar'  iixKopici.v  oiy.dzag 
ouosyi  'Pwaatwv  iq  sxtivov  nap- 
iayovz'j.  Tot'vuv  v.otX  tö  do-jp-ixi- 
rpoig  ivxtuBtv  Kkouzilv  Tocyjj  etg 
äÄoc^ovst'av  uvTOvg  Yipsv.  'Avopi 
fxhToi  TToAi'ryj  oaa  xai  di/QpcuTiÖQoi 
Kp'jai.l'/o\i'  dXk'  vjy  onoig  rcöv 
TZoXXcöv  Ttv£  /tat  orip.ozwJjv,  dXkd 
y.dv  Tig  im  GsßdGTorr/zi  i'-ppövei., 
y.d'j  int  (xsiCiv  ti  Tzp(jf,y,z  zdv  Kupd 
'Pfjifxcciotg  (7£ixv(Lv.  'E^'  oig  ya- 
AsTzrivxg  0  ß<x.(7tle''jg  'I  w d vv 75  g  sx. 
Tzoo'JJii  TYjg  'Pw/xatwv  avzovg 
iKoiY;>7xzo  TzoAmiag.  'EvtcO^sv 
dixi/vac^at  'Pcxyfxaio'jg  oiä  ano'j- 
o?,g  auzoig  r,v.  2t6/Iov  ovv  zty.zrr 
vdfxsvoi  v£6üy,  zoOztov  kKf,\^ov  zr, 

7f/"   &T£   OTj  Xt'OV   T£  sDvOV,    xat  'Pö- 

oou  y.ot.ii\.iaßo'j  vr^iciiv  y.azidpcip.ov 
O'jop.u'JzGiv.  'E;r:  Hcc'Aaiazbr^v  zi 
y.azccy^ivzzg  zr,'j  'jr,^^  T-jo^v  d/jia 
aÜToTg  iz/ToA'.opx.f/^avTes'  ecAov*  ztiV 
£v  BoCkdaoTi  zt  [xzziö'jzeg  'k^azzia)/ 
ouocixiav  oi  y.a.y.OQCx.iixo-vtg  dv^pöi- 
Trwv    iXdfxßcivov     c^itow.     AT    ä 


nauticis  plena  ineptiis.  Hi  quum 
A 1  e  X  i  0  Imperatori quondam  auxi- 
lio  venissent,quo  tempore  Robertus 
ille  ex  Italia  Dyrrliachium  trans- 
rnissus,  regionem  illam  invaserat, 
remunerationis  loco  cum  alia 
accepere,  tum  angiportus  illis 
Byzantii  assignatus  fuit,  quem 
Embolum  yulgo  appellant,  solique 
omnium  eam  ob  causam  decimas 
ex  mercatura  iiemini  Romanorum 
exinde  solverunt.  Hiiic  in  immen- 
sum  locupletati  statim  in  super- 
biani  evecti  sunt.  Siquidem  cives 
ut  mancipia  tractabant,  neque  eos 
dumtaxat,  qui  de  infima  plebe 
essent,  verum  etiam,  qui  de  Se- 
bastorum  aut  alia  apud  Romanos 
maiore  gauderent  dignitate.  Qui- 
bus  indignatus  Joannes  Impe- 
rator a  Romano  Imperio  eos  ex- 
pulerat.  Inde  a  Ronianis  vindictam 
repetere  cum  studio  enitebantur. 
Classe  igitur  navium  constructa 
terram  eorura  invadunt,  quo  tem- 
pore Chium  capiunt,  et  Rhodum 
atque  Lesbum,  celebres  insulas, 
infestant.  Inque  Palfestinorum  ter- 
ram delati  Tyrum  cum  illis  obsi- 
dione  capiunt,  piraticamque  in 
mari  exercentes  nulli  hominum 
scelerati  pepercere.  Quapropter 
Imperator  eos  in  priorem  statum 
restituit,  quod  tamen  ad  maiorem 
eos  superbiam  fastumque  evexit; 
arrogantia  enim  recte  factorum 
opinione  inflata  in  improbitatem 
deflectere  solet.  l'nde  factum  est, 


lüO 


MaNUKI.  ImI".   1'OKDU.S   VkNKTUM   KÜMIMT,  MOX  IIKNOVAT. 


^jU-oChiiig  ird  TolgTipOTirjOig  ccuToiig 
npo'jrjxäiJ.iv'ji  ini    ixäXkov    i^r^fj-v 
aXa^oviiai   /cat  rOfO'j-  (xu3dfjeicc 
•^ap  naTop^oOv  oö^ccyx  eig  dnö- 
voiOLV  exfipta^ai  oioev.  'O^ev  xai 
noXXolg  roDv  s-j  ^syrtvoTo)'^  ßccatkeX 
Ti/.a^-' aTjULa  /T00(7r/xdvTo)v  n'/rnyüg 
TS  iniJ^evTO,  xat  äXXwg  ni/.pözaza 
It:'  aÜToug  vßpiocKv.  ^vnyov  piv- 
TOt  £7x1  Tolg  avroXg  ou)(^  Y^Maza.  xat 
inl    zGiv     M  a  V  0  u  yj  X     ßaadioig 
■/^pövoiv,     Y'jvatfi    T£    'Pw/Jiataig 
ioc'JTO'jg   a-Jvotxt^ovTS?  xai  ouiaig 
zalg  QcuTüiv,  uxJKsp  oi  dXkoi  'Poj- 
/jLatoi  stw  ring  ^'^  ßaatXsw?  osoo- 
/ULt'vr^^  avTOig  dvxOTpsfoixsvoi  oicu- 
Tpiß-ng.    "A    ixny.izi    fipeiv    iyoiv 
«uro?  ot'y.a?  ircin.Bi'JCf.i  röjv  dp-ccp- 
7C(.vop.iv(j)M  nfiatv  änrip^ccro.  Toiig 
ixivzoi    iv     H'ji^avTtaj     (hy.rip.ivo-jg 
avzüjv  Z'Sjv  yoLZ    ip.7zopi<xv  napci- 
ßaAövTWv     0'j£VV£ra)v    arrootsAoJV 
Bo'jpYsatov^  z-(i  Kazivuyj  iv.aktiz 
(ooi'^Y) ,    Tzifjzsig    olOzü)   deo'jy/.özocg, 
aiiv  £'J'yvw]J.0(j6vYj    'Voip-ocioig   otd 
ßiov  r-npri<J£iv   tö  do'jhw    zovzo 
ydp  ipiXY)t/e(j£iv  a'jzoTg  z6    ovoiJ.oc 
ßciiAszai.    O'j   Tzoli)  zo   iv  p-iGoi, 
y,cci  O-jiwiZoi  Aa.p.ndpooig  ixr,vl- 
<joc.vztg,  dzt  'yvwju.r;^  dnoppccyslai 
Tf/g  aÜTcZiv,  iKO.viaTTi'jdv  z£  avzoZg, 
xat  zdg  oUiccg  tig  ioccfog  xa^s- 
XövTzg  eni  p.zyi'äzoig  a-jzovg  i^v^- 
|!XiW(7av.      "O-^cV    xat     ini     oi/.riV 
aOzo-jg  y.cc'/J'Jocg   6  ßa'jCAs-jg   zdg 
ouiag  sisaü^ig  Aociindpootg  iytl- 
pat  eotxato'j,  ocxa  t£  afiai  df/jp- 
Tzccoro,  ccuzL/.oc  dKOoioövcc'..    'AXXa 


ut  iniiltis  iiohiliuin  virorum  »tque 
Ini|)eriitüri  ariinilale  juiiclorum 
veihora  infligerent,  aliisque  eos 
gravissimis  injui-iis  afficerent.  Ni- 
hilo  tarnen  secius  iisdem  forlunis 
Manuelis  quoque  temporibus 
usi,  Romanasque  mulieres  eariitn- 
que  faiTiili;ts  sibi  jungentes,  veint 
ceteri  Koinaiii  extra  limites  sibi 
ab  Imperatore  concessos  versa- 
bantur.  Quae  cum  ferre  amplius 
non  posset,  poenas  illis  peccato- 
runi  infligere  coepit.  Eos  igitur 
Venetorum,  qui  Byzantii  habita- 
bant,  ab  illis,  qui  mercandi  causa 
adventabant,  secernens  Burgenses 
Latinorum  sermone  appellavit, 
fide  ipsi  data  pollicitos,  se,  quoad 
viverent,  Romanis  servaturos  ob- 
sequium ;  ea  enim  apud  illos 
istius  vocabuli  est  significatio. 
Brevi  tarnen  tempore  praeterlapso 
Veneti  Lombardis  suceensentes, 
quod  a  suis  partibus  descivissent, 
eos  invadunt,  aedibusque  eorum 
funditus  eversis  gravissima  eis 
damna  infligunt.  Quare  in  jus 
vocatos  Imperator  Lombardis 
sedes  instaurare,  quaeque  illis 
abstulissent,  statim  restituere  pro- 
lato  judicio  jussit.  Veneti  tarnen 
nibil  eorum  exsequi  volebant, 
damnaque  Romanis  gravissima 
se  illaturos  minabantur,  in  me- 
moriam  redueentes,  quae  super- 
stite  adbuc  Joanne  Imperatore 
perpetravissent.  Quae  cum  vide- 
ret  Imperator,    cunctari   amplius 


Manuel  Imp.  foedus  Venetum  rumpit,  mox  renovat. 


157 


O'Js'vVcTOi      r/j~t      TtpCKTTZlV      O'JOzV 

oc'jTMV  rj^sloi),  y.ai  rtnsiAo-JV  yc 
'Poiixaiotg  dvr//.s'7TCi  opdcjz'.v,  dva- 
lxiiJ.\)r,T/.ovTsg,  wv  in  ßccaUsoig 
'Icüävvov  Tzsptövrog  sp'^txiaiVTO. 
Tcc-jzcc  a'jvtowv  o  ßxailvjg  iXTiV-izi 
dicuixUXti-V  iyvio,  Totv'jv  -/.cci  d>g 
£v  Tzavd'ypfi}  ro'jTO'jg  ini  rrjg  ci'jTfjg 
a-jX).cx.ßzvj  ^iccvOT/^eig  yodixixa-x 
dr.ccj'cy.'/r,  xr^g  'Poj/j.äcojv  iti~i\xT:z 
•^jTig,  Ol  'jiv  Tolg  rag  dpydg  oti- 
novat  rj^Aov  töv  yjjovov  Inciiti, 
jca.S''  ov  a'jToiig  '/jlpag  OvtvviTOig 
ir.'.ßa.As'i'u  zdn.  Kai  Ao'./TÖv  xara 
ra-j-öv  0'.  ev  B'j^avrjw  toI^  ävä 
rd?  tayocTtdg  rf,g  'F(j)[xoä(j}v  riXia- 
x.ovTO  'fr,g-  fpo-jpcä  zz  xcii  izpd 
TO-jTO'jg  zoiyovzo  (ppovnf7Tr,picc. 
Kxipov  Toiv'jv  Qtayzvoixivo'Jf  ztizi.- 
OTtTizp  £v  o6'tw  p.zydl(Jii  tw  nXri^zt 
orz'jo'/_'jipzi':!3-cit  G-jvzßaivz  rag 
'■^povpdg ,  O'JivviTOt  (^zoiy.z  yäp 
äv^oojJTOJv  d-t7vojy.örajv  q-j^ixo;.- 
yüizzyjv  zaa'.  p.ndzv)  xv.doz  rtvä 
zzokixriaoiv.  A.\)z6g  z-Ao.azog  -jnzp 
z/.d'jzo'j  (pzpi^^yjov  icc'jziv  ßarjtlzl 
Tzxpci'jyöyzzc  dvz^r^vca  Tojv  (ppo-j~ 
pojv  'iay-JGC!.v.  '^Hv  oi  rtg  iv  auzolg 
•yivct  T£  oi.a<äCiVY]g  y.ccl  nXoiiZtü 
oiccfipto'j.  OxJzog  p-hfOL  zi  vswg 
yprifj-d,  y.ai  olov  oi)o£~o)  zv  Bvtav- 
ri'o)  XÄTTj^e,  y^prt\i.dz'jiv  rcl)  or,\xrj- 
(jiu)  dK-niXT:6ikriy.z  KolhJJv.  "03-£V 
y.ai  TYjv  aÜToO  zKiixilziav  Tzpög 
ßaaOdoig  zTzizzzpaixixt^cg  aitvz- 
ßoiilz'j'jZ'j  Oüivvircjg,  sixßdvzag 
avzüi  Tzldili^za^ai  vjxzog  ini  tyjv 
ccuzdjv.  OtogTÖv /I670V  dpndaavzzg. 


noluit.  Itaque  velut  reti  illos 
eodem  die  circumvenire  statuens, 
literas  per  terram  Romanorum 
qiioquoversum  misit,  quibiis  loco- 
riim  pi'fefectis  tempus  designa- 
bat,  quo  in  Venetos  manus  inji- 
cere  deberent.  Protinus  eodem 
tempore,  qui  Byzantii  erant, 
quique  in  linibus  Imperii  Ro- 
inani  degebant,  capti  sunt,  et 
in  cai'ceres  ac  in  sacra  mona- 
steria  coniecti.  Elapso  aliquante 
tempore,  cum  tantae  multitu- 
dini  custodia  non  sufficerent, 
Veneti  (nihil  enim  hominibus 
desperatis  inexpugnabilius  esse 
videtur)  haec  fere  aggrediuntur. 
Eoruin  unusquisque  pro  unoquoque 
vadem  se  Imperatori  eonstituit, 
quo  facto  carceribus  eximi  iHis 
contigit.  Erat  autem  inter  eos 
quidam  genere  nobilis  opibus- 
que  prffipoUens;  is  magna?  mo- 
lis  navem ,  cujusmodi  nunquam 
Byzantiuni  appulerat,  niulta  pe- 
cunia  reipublicse  vendidit.  Cujus 
cura  cum  ei  ab  Imperatore  man- 
data  esset ,  Venetis  consilium 
dedit,  nt  illa  noctu  conscensa  in 
patriam  navigarent.  Uli  arrepto 
consilio,  ventum  nacti  secundum 
in  illam  iiisiliunt  protinusque 
aufugiunt.  Romani,  ubi  id  adver- 
tere,  a  tergo  eos  consectati  et 
prope  fretum  Abydenum  assecuti 
igne  Medico  illam  comburere 
conati  sunt.  Uli  vero,  Roma- 
norum    artibus     assueti,     nave 


158 


M ANir.i,  Imi'.  roF.DUS  Venktum  rumimt,  mox  »f.novat. 


iniföpoij  TOü  nvsOixciZ'jg  •jvjoviToq 
eimKriSr/Ciocv  in''  «uro,  xcci  Mjinov 
Ciy^ovvj  dKiivTsg.  'Pw/j.aiot  oi 
aioä6[i.zvQi  -KOLroKiv  aOrcüV  i^ioi^o(.v, 
iyyifjccvTeg  t£  aüroi?  nspi  nou  töv 
'AßOdo'j  ysyovoTsg  7rop^/j.öv  Mr^- 
oixi)  n'jpi  (p'Aicsi\>  disvoo'jvzo.  'AXÄ' 
ey.civot,  äzs röJv  ' Voiixa'U'Jjv i^dosg 
iniTndsv{xdT(jiv,  n'CkO'jg  T'.vdc  oztt 
mpiovjaoi.'vxeg ,  roOroig  t£  tixgocv 
nsptstlr^fOTsg  rov  vaüv  ^«jtsAXovto 
^apactXioi.  'Pw/Jiatot  rot'vjv,  iKÜ 
IXTiOiv  dvjrsiiv  slyov  (rd  ydp  nvp 
noppoiTÜTO),  Yi  t/^pfiv,  inl  rxiv  ßä.- 

plV  äxOVT£(^Ö|U.£VOV,  V}    O'Jot    £'^aV£V, 

r>  /.dl  Kiliaav  Tolg  n'iAoig  dno- 
(JTpsyöjasvov,  x.a^'  -jodrojv  ioßiv- 
VUTO  TTsadv),  än'pa/'.ro'.  äV£)(CÖO-//- 
<7av.  OüsvvsTOj  oso'jy.£'.g  ixa/.pdvz-ri 
(Jf-Tspa.  npoayJiVTzg,  arokov  räxr/j- 
va/jL£V0£  xarä  'Pw]üi.at'wv  £7rv3X3"Ov. 
Td  /x£v  ouv  TrpoJTOv  EOptTrw  npon- 
£/3aXov  £;r£:  o'  dKf/.prtiiaBriOav, 
ßaoüioig  GrpaTtuiTcLv  ^pfj-jpdg 
dnoypoiaa.g  rcdg  rr,oi  nöKzatv 
iniaTYjfjavTog,  ini  rov  vr/coy  i'fi- 
povTG  Xiov,  ivTocv^d  T£  rdg  vocug 
dvtky.xjaavTzg  ini  y.ciTccdpoixf,g  (1. 
•/.OLzot.opnixri)  tyjs  yüipag  i^ftzaav. 
'AAXa  owdiJ-idt  y.dyzu'j^a  nzp'.zv- 
y^övzsg,  np^fx-o^zicc  ßaaCkitiig  Inl 
r^v  VYJfTOv  Qi.a.ßdia.ig,  inv.Qr,nzp 
dg  X''p«?  r,X^ov,  noAkoüg  re  twv 
(jfzzipoiv  dnißakriM  nolzixoOvTzg, 
xat  ÖK'.'j^opiJ.rizoi  ini  zdg  vocvg 
i'/^'Siprj<ja.-'j.  Bociikzug  ok  x.cii  xoczd 
■Apdzog  aX'üvai  zoOzoug  oici'^ooü- 
ixtvog  r,nz>.p6izr,v  zz  /.ai  'jocnvy.rj^j 


coiictllibiis  iieeto  niadefactis  unde- 
quaque  contecta  secure  enaviga- 
runt.  Itaqiie  Hoiuaiii  (igiiis  enini 
e  longinquo  uitnis  in  navem 
projeelus  ad  eam  aut  non 
pertigit,  aut  in  coactilia  inci- 
dens  retro  agebatur,  cadeiisque 
in  aquam  exstinguebatur)  re  in- 
fecta  abscessei'unt.  Veneti  vero 
non  multo  post  in  patriam 
suam  appulsi  classe  fabricata 
adversus  Romanos  proficiscun- 
tur.  Ac  prlmo  quidern  Euripum 
invadunt;  repuisi  vero  (Impe- 
rator enim  urbibus,  quae  ibi 
extant,  idonea  militum  prsesidia 
imposuerat)  ad  Chium  insulam 
trajieiunt  ibique  navibus  sub- 
ductis  ad  regionem  depopulandam 
escendunt.  Verum  in  eopias, 
qu8B  Imperatoris  Providentia 
in  insulam  trajeeerant,  ibi  quo- 
qne  incidentes,  proelio  conserto 
pluribusque  suorum  in  acie  amis- 
sis,  retro  ad  naves  se  contulere. 
Imperator  vi  eos  comprehen- 
dere,  et  terrestrem  navalem- 
que  exereitum  adversus  illos 
mittere  constituit.  Sed  erat 
quidam ,  qui  Acoluthi  dignitate 
tum  temporis  fungebatur,  Aaron 
nomine,  vir  supereiliosus  admo- 
dumque  arrogans.  Is  Impera- 
toris rebus  semper  adversaba- 
tur,  praveque  legationes  obiisse 
perssepe  deprehensus  fuerat, 
et  artium  magicarum  insimulaba- 
tur  .  .  .    Tum    vero    Venetorum 


Manuel  Imp.  foedus  Vexetum  rumpit,  mox  renovat. 


159 


arpurov  7:iixT:ei\)  zu  a'jro'jg  'ju- 
vodro.  'AÄa'^v  yao  xiqTOzo'j  ' k/.o- 
AoO^O'J  Tr/vty.avTa.  ),i'.70'jpyrjiJ.Ci  nt- 
pfAsiiuvog ,  'Aapwv  ovoixoc,  dyr,p 
(ppovr^ixciTiag  xcci  ostvwg  dläCoiv. 
O-jTog  Q-j'j-'joug  rrtlg  ßcc^tlioig  y.ii 
zcdyp.y.'j'.v  ojv  zcipciT:psGßti.o:g  ts 
nAstarä/.ig  kähji,  xat  oo:iij.oviotg 
iTooarsrryXws  ei^eXf/Xsyxro  spyoig. . . 
Td-c  O'jv  OÜ£vv£To)v  TW  s.S'v;'.  ix- 
/T'JJTOV  rö  ßo-jlsvu.a  noirjaüiXiVog 

'En/£t  jUiV  yais  rö  Pw^aaiwv  va-j- 
7JXÖV,  £^'  w  lig  ziv  MaAsav  •ytyo- 
vOi  (jy.-/.p(ji7r,pi.ov  oi  iaziv  ovrog 
YtlJ.zpGiv    ojg   tz'kv.'jZ'j)^    7f,g   vy;7C-"j 

XtO'J    Öodv    Qfj^ov)   £VT5:0^a    eA/o- 

'/j,Gv.y  O'jzvyizoig'  rjdrt  yccp  ini- 
oo^oi  r^ay.'j  r.pig  rov  'P'jj!j.ajwv  £;£- 
Icc^-oaBG^ai  m^i.y.o'j ,  6[y.ocSä.- 
K£p  dpozai)  zfi  vr;!7to  ivcopcöov 
iz.  iiKzpotc.ioyj  a-jzoXg  a-jv^nkiv-zzo. 
'AXX"  ixsfvoj  rö  juLsv  npog  röiv  £v 
rf,  vy;7w  x.ara;ro/,£y.-o3-£vr£g  'Po)- 
jxai'ojv,  oj?  rö)  rikEi'jvi  zov  a.'uzöjv 
iCrjjJL'.wu^at  azpazo'J ,  z6  oi  y.al 
zov  GTÖlov  iivat  tc'j^öixv^oi,  Vjgccj- 
zig  Tfig  -oixzpag  O'^t  zrjv  vr^GOv 
dnil'.KOv.  "Op^po'j  OS  6  'Poj/j.ajo)v 
GzöAog  inl  AsGßov  rjA^sv  i^ziorj 
zz  z6  ysyovig  rtvsyjGzv ,  oniao) 
ioi(j)y.£v.  'A/Ad  aza.oa.l'X  ixiv  l>.d'/rt 
rö  näv  otay.plMai  ounoi  eduvrj^y;, 
^z-jyövzoiv  du  KpozpoTxdorjV  zöJv 
noAsixioiM'  zpirtpzGi  oi  noAXcäg 
a'jröjv  G-JixßccAövzzg  y.cci  ziAÖv  '/£ 
y.aX  a'jzdvop'-yjg  yoi.zio'JGot.v,  ai  o 
dA/.«J  jJ'jyYi  km  zr,M  aOrcüv  V.3-0V, 


genti  palefacto  coiisilio  conatum 
Imperatoris  impediit.  Navigabat 
enim  classis  Romana,  ut  ad 
Maleam  delata  (promontorium 
hoc  est  permultorum  dieruni 
itinere  a  Cliio  insula  dissituni) 
Venetis  ibi  insidiaretur;  jam 
enim  opinio  pervaserat,  eos  a 
pedestri  Romanorum  exercitu 
repulsum  iri,  qui,  ut  diximus, 
strnctis  in  insula  insidiis,  juvante 
situ  locorum  cum  illis  dimica- 
verat.  Uli  vero,  tum  quod  a 
Romanis,  qui  in  insula  erant, 
victi  erant,  amissa  maiore  parte 
sui  exercitus,  tum  quod  etiam 
classem  adventare  perciperent, 
sero  diei  sublatis  ancoris  in- 
sulam  reliquerunt.  Mane  classis 
Romanorum  Lesbum  appulit, 
cumque  ea,  quae  acciderant, 
accepit,  pone  insecuta  est.  Pugna 
tamen  stataria  summam  rei  de- 
cernere  non  potuit,  elTusius  sem- 
per  fugientibus  hostibus.  Cum 
multis  autem  eorum  triremibus 
congressi  eas  ceperunt ,  et 
cum  ipsis  rectoribus  merserunt; 
reliqusB  fuga  in  patriam  eva- 
sere.  Pericukim  vero  viris  adeo 
destitutsB  effugerunt,  ut  ipsarum 
etiam  navium,  qusB  ex  Epidamno 
iis  occurrerant,  vi  capere  nul- 
lam  potuerint.  Et  hunc  quidem 
arrogantisB  fructum  Veneti  in- 
venere  .  .  .  li  vero  magna  classe 
Romanos  impugnare  non  ausi, 
in     portibus     ex     eo     tempore 


1  ßO  Manuki,  Imi'.  fokdus  Venetum  rumpit,  mox  renovat. 


siibsidentes  piraticam  exerce- 
bant,  (lonec  secundani  plagani 
acceperunt. 


OÜTOi  ixivTOt.  6hya.vQpoüao(.i  rdv 
xivduvov  ifjyov,  ojg  aürcöv  ovo'c- 
IXixvTüJy  i^  'ETCiodijyou  eig-^tipag 
iX^ouaSiv  6cl(Lvc(.i  y.xTa  x.pdro? 
6^-'  cc'jTocTg.  OuBMviTOtg  ixiv  oxjv 
TOtoÖTOv  TÖ  TYig  dAd^OMsiccg  evpoc- 

idOvavro'  va'Ao'/^ovvTsg  oi  insi- 
pdrevciv  i^  hsbo'j,  swg  xat  oevri- 
pav  r^viyy.oc'jzo  nl-nyr^v. 

Ea  plaga  s  e  c  ii  n  d  a  Venotis  inflicta  qusenam  revera  fuerit  quando- 
qiie  evcnerit,  id  Joannes  Cinnanius  in  sequentibus  non  aperlt;  eum 
hoc  in  fine  libri  sui  deperditi  fecisse,  vero  band  absimile  putamus. 
Fuit  autem  procul  dubio  clades  illa,  quam  in  obsidione  Anconae 
(a.  d.  1174)  classem  eoriim  passam  esse  constat,  coli.  Niceta  in 
Manuele?,  1  (Opp.  ed.  Bonn.  p.  2ö9  sqq.);  quod  etiani  Eustatbius 
respicit  in  oratione  ad  Manuelem  Imperatorem  babita  a.  d.  1174,  ubi 
hsec  verba  occurrunt  (De  Tbessalonica  ejusque  agro  pag.  412): 

'Ey.^YjGO[xca  oi  npig  TildTslccy  dfö'^jrjarj  y.ai  oacc  77  ^Aopiocvr} 
7:op.f6A'jE,  6  yJpG'Jopog  6(pig,  6  rilixarcjJOYjg  ß6.Tpa.yjjg,  [xcddarot.  [xiv 
o\iV  (t'va  ixn  ix  tcöv  o-j'jz-j'/r,ixä.TO)v  npoaovo\xä.a(ji  Tovg  ävopccg^  öacc 
TÖ  miparuov  s^vog  tö  i^  Wopidoog,  tö  vnovlov,  tö  y.ay.ößo-j'Xov,  ißou- 
IsOaocTO  {xiv,  ijxsive  oi  st's  dnpay.TOV  xat  £V£X'j/j.6vr;(T£  [xiv,  ou/.  irslsa- 
fOpY^as  oi,  dlV  stg  xevov  cöoivv  y.ai  i^riyaMrtnixxo  ]xiv,  o'J  luiövov  oi  tig 
riXog  i^sßißaas,  dXkd  y.ai  in vkolt aar pot.^ da ag  aürw  rdg  ixr,yjxvdg 
i^sdaoczo,  rdg  rs  dWa'/oxJ,  y.ai  oaxg  6  'A^xcov  ccvrolg  dvTdviaTps'^e. 
I,  e.  Uberiori  vero  narratione  exponam,  quce  hulla  Ädriatica,  ser- 
pens  aquatilis  terrestrisque,  rana  palustris,  immo  vero  (ne  ex 
calamitatibus  cognomen  istis  viris  imponamj  quce  piratica  gens 
Adricß  dolosum  ac  malevohim  in  mente  quidem  liabuit,  eventu  tarnen 
caruit ;  concepit  quidem,  neque  vero  perfecit,  sed  incassum  partu- 
riit;  machinata  est  quidem,  sed  ad  fineni  non  perduxit,  immo  artes 
sibi  in  contrarium  versas  vidit,  cum  alibi,  tum  quas  Ancon  Ulis  evertit. 

Jam  vero  nee  eam  bistorisB  Veneto-Graeca  partem  ex  Joanne 
Cinnamo  discimus,  qu»  reconciliationem  Manuelis  et  Venetorum 
spectat.  Eam  praestat  Nieeta s  Acominatus  in  Manuele  5,  9  (Opp. 
ed.  Bonn.  p.  222—226): 


Manuel  Imp.  foedus  Venetum  rumpit,  mox  renovat. 


IGl 


"E^T!  T'.g  -S-aAar-'.oc  xölnog 
iiTzipiog,  'Aopixg  X^yö/j-cvog,  dvoc- 
'/(ji'j'Jiv  juiv  ToO  S'./cfÄ'-xoO  mXä.'^ov!; 
xcii  oid  T.  itipOLixci  toO  'lovt'ov 
pov,  x.a^'  cäutöv  '.QidCoiv  xai  ;rpö? 
Boppüv  ävi,aov  i;:t;roAü  a-jp6iJ.evog. 
To6tou  oyj  ra  ju.y)^atTaTa  'EvcTOt 
Vc/j-ovraj,  oOc:  xat  Brvsrr/wOVs  £i';ro! 
rt?  av  xarä  yAcoTTV/g  £GJÖTy;Ta, 
a.)/dpig  ^aXarrv/j  Tpof.iiot,  y.dTCi 
^^oivv/.'xg  d.'j-'jpzv.'.,  Txavyjp'i'ji  rö 
(ppoyrifxci.  'AXÄ*  o-jro'.  'Pwfj.atO£$ 
et^TTTOf/^^'ivrej  xarä  XP^iccv  r^v  ö't£ 
va.-Jix'xyj.y.-ov ,  x.a-ä  aiJ-V-rtV-rj  y.y.i 
(pxTpiag    rrjV    Ko)vaTavTiVO'J    t:^^ 

^(oö  TT/?  röjv  'Poj/j.atoJV  irtupcc- 
Tsiag  dia.<jzaoivr£g  v.al  u.ivjv  tö 
arrd  yivovg  ovoiJ.cc  7i:apociJ.siJ.Evrjy.ig 
xuzolg  sy^ovTsg,  tSc  o'  äXXa  »^O/x- 
yuXoj  OVTS?  x.at  ^JtAO'.  /Tdvj  'Pw- 
ixocioig  r,\j£üyr/vz6  xiy.y.l  t/^JoäXC/jV. 

O'JXOOV    XÄt    TZtpi.fj'jChKÖ\).lVr)<.    Klo-j- 

Tov  TTO/Ov  a"J3-äoj'.äy  t£  xäJ  avac- 
ostav  /ji.JT£ai6L)xov,  wg  p.-?]  ixövo'j 
dvccpGioig  eyj'.y  '\*o)iJ.cci.O'.g,  dAAcc 
xxi  7'jjv  ßaa'Äiy.ojv  d.vtrzicirpi'jt'jig 
dTzeuSr^  rs  y.y.i  fvroXoDv.  MiraA- 
"Xoi.oX  TOt'vvv  rag  £/-'  a-jTOig  pondg 
ßaailsOg'  xal  vvv  /jlIv  tov  y.cczd 
Kipy.'jpay  iXcixvr,p.ivog  iiJ.KO.p'ji.vr,- 
lJ.aTog,  vvv  o'  dWov  nsTpxv  kap.- 
ßdvoiv  KOCKOv,  a\j^ig  o'  iripov  xai 
yzipovog  Kccv'jvpyrtp.u.Tog  tyjv  iy.it.- 
vo'J  dia.pp'.7ii.^QVTog  "^v'/jtV ,  ctg 
3"j/ji.öv  ippo'y^-q'jzv  Gi'JKip  üni 
Katxio'J  r,  'Anccfjy.T'.o'j  d),ij.r,  y.c/.-ai- 
•yio'jjoig  /.(/.'.  dyp'.ov  nviovrog.  Kai 

Fontes.  XII. 


Est  simis  quidam  inaris  occi- 
dentalis,  Adria  dictus,  a  Siculo 
pelago  recedens  et  Jonii  maris 
quasi  abscessus  separatus,  versus 
boreani  vcntuni  maxime  protra- 
ctus.  Hiiius  iiitinia  Eneti  incolunt, 
quos  Beneticos  peculiari  sermone 
appellaveris,  viri  maris  alumni, 
PhoenicLini  instar  vagi,  versuto 
prsediti  ingeiiio.  FH  a  Romanis 
aliqiiando  propter  belli  navalis 
necessitatem  lamiliariter  suscepti 
gregatim  atque  acervatim  relicta 
patria  in  iirbe  Constantini  eonse- 
derunt;  unde  in  omnibus  Imperii 
Romani  partibus  dispersi,  solo 
retento  gentili  nomine,  in  reliquis 
contribules  admodumque  amiei 
Romanis  edecti  ereverunt  valde- 
que  sparsi  sunt.  Quare  magnas 
opes  nacti  arrogantiam  atque  im- 
pudentiam  sectabantur,  ut  non 
modo  Romanos  bostiliter  tracta- 
rent,  verum  etiam  niinas  Impera- 
torias  et  edicta  negligerent.  Quare 
benevolentiain  erga  eos  Imperator 
mutat;  et  modo  Corcyres  memor 
insolentia^,  modo  aliam  injuriam 
expertus,  mox  alio  et  pejore  faci- 
nore  animum  ejus  irritante,  in 
iram  efleibuit ,  quemadmoduui 
sequor,  sfeve  lurbideque  spiranti- 
bus  Csecia  vel  Aparctla.  Cumque 
grassationes  eorum  intolerabiles 
illi  viderentur,  literse  in  omnes 
provincias  Romanas  mittebantur, 
Yeneticos  corripi  jubentes  diem- 
que  significantes,  quo  lisee  lieri 
11 


1(>2 


.Mamki,  Imi'.  KoKitrs  Vknktum  humimt,  mox  uknovat. 


i'fAz'jyj  x.arä  nä'^OLV  iKV.[j-^ia.v 
'l'ojaaiV.rjv,  T/jv  ToJv  Bsvsruwv 
•/.'XTOt.n'/i'T.v    iniTeivovTOC     xtxi    Trjv 

E^et  ToOro  ^cVt^j^at  xat  rä  exätvwv 
icTitcJ^aJ  dr/ixodtcc  ;(py//j.aTa.    'Ev- 

arä.'7T,q  o-jv  rf/?  7rpo5c(T/j.tas  ä/rac: 
<Tuv£tXr7;rT0-  xai  rcöv  y^^-nix<xxtj)\>  ey.si- 
Vjiq  rä  juiv  v:/j.  ro  ßxaihxiv  3-r/- 
aauooc>"j/äx.!ov  £'jv£Vc)(3'cVTa  önrö- 
5iv,  rä  /rXctw  oi  oi  zoncn.p'/ovvTtg 
i^toiöj'JCiVTO.  Ot  dt  iv  TTp  TTÖXej 
rä?  0ixfy7£tg  iyo'jng  Bevertxot,  xat 
ro'jrojv  |ULäX'.7ra  ot  jirj  ydixotg 
üiiJjXrty.öxzq  opccjjxov  ßo'jlsvovrci'.. 
Kocl  iKsior)  TOlg  vt^jirAotg  ivoipfxei 
TYig  nölioig  vccOg  rcliv  ri5'.ap/J.£vtwv, 
Yig  oYj  Kolvy^ccvdsiripoiv  r,  ixäXkov 
TCi  ]ut.£'7£^05  KpofspeGTspav  oü  ;:or£ 
■/.cctpoü  vcculoy^ridstv  iliysTO,  rau- 
Tfig  v'j-/.r6g  irctßdvrtg  rä?  r£  6:y/.v- 
pag  dviixYi'juv  y.ai  zcc  Aaifn  roc? 
dviixo'.g  ö'.amrd'ja.vTig  dKZVorsxri- 
actv.  Kar£Oiwfav  juiiv  ouv  oniaoi 
TO'jTOiv  VYisg  Tiupfopoi  XÄ!  TpiripEig 
ßaaüj./.ai  nAripsig  dvopCbv,  oiToiig 
irzpoiröixoDg  ntkiy.v.g  ini  röiv 
ojix'^v  dviy^ovGi.  Kai  Tipoiriyyt'ja.v 
fxiv  rö)  kIo'kjo,  O'jy.  Irjyy'joi.v  d\  o  rt 
y.cii  opdaoiuv ,  x.cci  roO  n-vtxjixoixog 
\xiv  ZYjv  VYioc  ineiyovTog,  (hg  InroLO- 
^OLi  oox£tv,  oxj  v(xx)TiWza^oi.t,  drczi- 
r.ö'jTtg  oi  ixäliaxa.  npog  rö  rf;? 
vrjö?  ü'^pog  dxz'/yJig  dvxßd.X'Jov 
diotov  X.OC'.  rö  d7:o'jsvjr,tj.i-^oiv  roJv 
£//.;rX£OvroJv.      Koci     rör£     ixiv     y] 


l)oii;i(|iie  eorum  serario  piiblico 
Iradi  deberent.  Instante  igitur  die 
piajstituto  unusquisque  conipre- 
liensus  est;  eorumque  bona  par- 
tim fisco  Iniperatorio  undecnnqne 
cullceta  inferebantur,  niaiorein 
vero  partern  prajsides  provincia- 
lum  sibi  vindicabant.  Venetici 
veiü  in  urbe  habitacula  habentes, 
et  horum  maxime  coelibes  fugam 
nieditantur.  Cumque  in  navalibus 
urbis  navis  ex  prsegrandibus,  qua 
nulla  unquam  amplior  maiorve  ibi 
inorata  dicebatur,  statlonem  suam 
baberet,  ea  noctu  conscensa  an- 
eorisque  subiatis,  vela  ventis  com- 
mittcntes  abierunt.  Hanc  naves 
quidcm  igniferae  et  triremes  Im- 
peratoriaB  a  tergo  insequebantar, 
viris  plenae,  secures  ancipites 
bumeris  gestare  solitis,  navemque 
assecutae  sunt,  neque  tarnen agere 
quidque  valebant;  ventus  enim 
navem  impellebat ,  ut  volare 
videretur,  non  navigare;  maxi- 
meque  propter  navis  altitudi- 
nem  plane  insolitam  et  vectorum 
illius  temerifatem  desperantes. 
Tum  igitur  patria  V^eneta  eos 
excepit,  prospero  cursu  usos. 
Anno  vero  insequente  classem 
instruentes  insulas  invaserunt, 
adque  Euboeara  appulsi  Euripum 
obsederunt;  cumque  partem  ejus 
eapere  licuisset,  ignem  sediGciis 
injeeerunt.  Vere  illucescente  inde 
ancoris  solutis  Cbium  insu- 
lam     appulere.     Qua    re    audita 


Manuel  Imp.  foedus  Venetum  rumpit,  hox  renovat. 


163 


narpig  Bivsrt'a  sr/^s  roOro'jg 
sO^V7:\ort<Jcx.\/~ug .  Kara  oi  tgv 
iniövra  ivicivro"^  azolov  xciarjvuv- 
Tcf  tag  v-ftioug  i7zrip-/_ovTO,  sig  f^i 
rrjv  E-jßoiccv  ziaTzkzxjoccvTtg  sko- 
höpy.O'j)^  TOM  E-jptKOv,  xcci  ixipog 
71  toOto'j  xccTCiGy_£iv  osdvvTjixi'voi 
nvp  roXg  ouanidoig  vfr,^ocv/Ecipog 
OS  'jKO'^cccJOVzog  iy.v.^cv  ävrj^^^rj- 
aav  xcii  npig  r-/;v  vv^tov  rr,v  Xtov 
xar^oav.  'Errst  ok  --j^-Oiro  ravra 
d  /SadtAsO?  Mavov-^A,  c/tDIv.  tov 
fxiyxv  ooüy.cK,  tov  KovToars'ipavov 
'AvopövtHOV,  /rept  ;roy  rä$'  ixardv 
Kai  TTcvr/jx.ovTa  Tpirjpstg  l'/övzo., 
o~i  p-r^ot  T'jJv  B£V£TJX0JV  d  izÖAog 
YiV  ivotiaTzpog ,  r,  äÄA'jjg  to  xa- 
TsaKOvox'jiJ.ivov  i'/jj)v  y.cil  ij-Y)  y.cc- 
Trjy.p>.ß'j)ij.v.iov  iv  ÜKCi'jt.  UpCg  yäo 
äyrjjyci   ixiyocv  xat   ävTocywv'.aräs 

'PoJ/JLaC0V5'£T0£]Uiaf7a/JL£V0££Uan'ÄV- 

xoi'/i^vj  ripix6<j^rt'7Ccv,y.Ci'.  01)^.1x0.- 
'/ioag  o-jy.  oAiyxg  v-^ac  sTz-öyovzo 
dno  TT,g  Tojv  ^^AajSjvwv  iy.KOpt.a- 
^-iiag  yjhpocg  iy.shoig.  IIpös'  0£ 
Triv  ~ocÖ7-^v  ä/TOxvat'^avrcS  äxo-/;v 
r^?  T'jJv  'Poj/Jiajxciijv  vz/öJv  dKO- 
KAoiccg  Tzxpci  y.6inr,v  i^ocvov  K6(.vrzg 
y.cii  y.ciztodp^ayov.  Toivvv  Aüaciv- 
zig  iy.  Xt'o'j  7:p6g  izipag  viiCJOvg 
ixszißccivov ,  y.d.y.ta'jiv  dnv.vi'jzÖL- 
p.£voJ  x«t  6.Ü  fj>vj'-^ovzzg  dXXa'.g 
KpooiK/.eov ,  cjjg  7:päyiJ.cizcc  v/zvj 
xäx££VO'J?  rag  vvjaoug  dixdßovzccg, 
y.txi  'Poiixcäo-jg  ev  0£jvtl>  Tj^-icr^ai, 
ÖTJ  |:;.v;  £'jpdv>(7£  G(ptGiv  6  nloug  •?; 
'/oüv  d-jz'.npuipoi  zolg  Bs'jsziy.o'.g 
iyiyyjzo.      'Qg     dt       ixiyo'.     y.ai 


Manuel  Imperator  magnum  Du- 
ceni,  Andronicum  Contostepha- 
niiin  cum  triremihus  centum 
et  quinquaginta  miltit ,  cum 
nee  Yeneticorum  classis  minor 
esset,  vel  in  reliquis  negligen- 
ter  instrueta  deteriusque  om- 
nino  parata.  Namque  ad  magnum 
certamen  et  contra  hostes  Roma- 
nos sese  accingentes  bonos  unde- 
quaque  apparatus  fecerant;  naves 
quoque  haud  paucas  socias,  e 
Stlilabinorum  terra  ipsis  ascitas, 
adduxerant.  Ad  primam  vero 
famam  de  exitu  classis  Romanae 
timefacti  ad  remos  sedebant,  om- 
nesque  deinde  somnum  capiebant. 
Mox  evecti  e  Cbio  ad  alias  insu- 
las  transierunt,  eisque  relictis 
fugiendo  sempcr  ad  alias  appli- 
cuerunt,  ut  et  ipsis  discessus  ad 
alias  ex  aliis  insulas  laboriosus 
evaderet,  et  Romani  segre  ferrent, 
quud  navigatio  Ulis  minus  bene 
cederet,  vel  saltem  confligendi 
cum  Veneticis  nulla  potestas  fieret. 
Andronicus  cum  ad  ipsani  Maleam 
pervenisset,  persequcns  reapse, 
quae  assequi  non  posset,  sive  a 
tergo  Argus  maria  pervadens, 
cursu  converso  in  portum  Byzan- 
tium  revertitur.  Venetici  vero  cum 
suam  per  bella  defensionem  minus 
sibi  proficere  viderent,  cum  rege 
Sicilise  pactum  inierunt,  ut  ipsis 
inde  defensio  contingeret  auxi- 
liumque  haberent,  si  Romani  arma 
ipsis  inferrent.  Horum  fama  haud 
11' 


104 


MaMTKL  ImI'.  FOI-.DUS  Vl-.N'r.TUM   IIUMPIT,   MOX  KENOVAT. 


v'.y.'jg  r,-j   otwxojv  ävrtxpvg  rä  äx.t- 

TonopcOoiv,  Kp'Jixvav  KpovaäiJ-svog 
Tct)   Xt/ji.£V£  Kpoaiayj.  TYig  nö'Xeoig. 
Oi  oi   BeviTtxoi   tö  dicc   ttoXs/J-wv 
ix'jTOig  iizixii/jviiv  rz-jM-JV  v.g  «7«- 
^dv  n'po/Satvov  opdvrzg,  /j-sra  roO 
pri'^og    idKciiaMTO    SjxeAtÄ? ,     tV 
ivTeö-S'ev    £i)3'Jwji&cro  TOVTOig  zy. 
T-fjg  diiOvr^g  y.ai  ey^oisv  tov  inwjv- 
pvjaovTcc,  ei  'VoiixaÄot.  xar'  ccutQv 
inioitv.  'Odi  ßariiltug  ov-/.  dfpov- 
z'.azTi'jv.g  ToOrwv  toüv  ax.ovo'/j.drojv 
Kpog  rdc  Kpozipxg  juLörd  tc/jv  Bs- 
vsrtV.wv  i^uv^r/xag  aTri^Xci^sv,   ojg 
svYjv  |j.£v,  ryyojvj^j/j-ivoc   dy.vpojdcii 
zöcg  jj.izd  zov  p-^yog  ^utliag  zoü- 
rojv  (JKOMdäg,  zovzoiv  oe  ixrj  a.3s~ 
zouixivoiv,  y.oci  ovzoig  avzovg  ini- 
(77raad/Ji.£V0b ,    x.ac  dvct'.xaxi'av   at 
zo'JixivQi.gy.aifiXiOLVKpctazKtvzliJ.a.g. 
"Ogcc  z'jvrjv  e^iixci  Yi^  ccvzoig  iao~ 
TcoXixc(.ig     o\ja>.     'Voip.cx.i.rjig,    äva- 
v£wad/j.£VO?,  o'jot  ro'j  än'oooövai 
Yoöv   a.7iioyj.zo ,  antp  zfjg  oüata? 
ayöJv  V7  j3aa{'A£Jog  ^d^a  sazsysv. 
Oi  oi  T-//y  x£p5«X£av   (hg  iixKopo'. 
jutryo'  ccÜToTj  xat  ßaaiksl  dpyccliccv 
zpccnoixsvot ,   zov   fx-v    dvaoocaixov 
TöJv    oiy.£ioiv     yprijxdzoiv    yaiptiv 
zic/.act.v,  ao^f'.'jziy.öv  zc  y.ccl  opaizii- 
pi.o'j  ivvor^'7ccMZ£g'  ix  oi  a'jfj.fcliV'j-j 
<7'Jvr,Ä3'07av  diy.O!.  npog  zolg  Tzivzs 
ypwjio'j      Ir/pta^cii      y.E'^zrjvdpiOL, 
äv3-'     ojv     dnöiltiav     ypr/p.dzorj 
Tzavzodccnüjv.  Kai  zl'yov  zixxjza.  oxj'y 
äixa,    KOAAdxig   oi   '/_opr)yoüix£vcc. 


noglocta  Imperator  ad  priora 
VciicticDnim  foedcra  aniiuiim 
alteiulit,  pactum  eorum  cum  rege 
SiciliJD  irriUim  facere  studens, 
nee  iis  declinantibus  veniam- 
que  petentibus  amicitiam  quoque 
impertiens.  Quaecumque  igitur, 
utpote  aquo  cum  Romauis  jure 
viventcs,  ex  more  anlea  teuue- 
raiit,  reiiovans,  nee  ca  reddere 
detrectavit,  quic  de  opibus  eorum 
in  fiscum  delata  fuerant.  Sed  ipsi 
lucrosam  ut  mercatores  rationem, 
nocpie  sibi  regique  gravem  secuti, 
pecuniffi  sujb  ropetitionem  omit- 
tuiit,  cxcogitato  sapienti  quodam 
et  fruetuoso  subsidio.  Facta  enim 
conventione  pepigerunt,  ut  auri 
quindecim  centenaria  pro  bonis 
omniinodis  sibi  ablatis  acciperent. 
Qua}  iis  non  simul,  sed  pluribus 
pensionibus  soluta  sunt. 


Manuel  Imp.  foedus  Venetum  rumpit,  mox  renovat.  1  6i) 

Et  haec  qiiidem  festes  GrsDCorum,  occidcntaliiim  scripforibus, 
i.  e.  Yenetis,  e  diametro  adversantes.  Hi  enim  oinneni  sa^vitia?  Impe- 
ratoriae  culpam  in  Grseeos  devolvunt;  Graici  avaritiam  et  insolentiam 
mercatorum  Veneticorum  primo  loco  ineiisaiit.  Haruin  eriminationuiri 
utra  verlor  sit,  vix  diflicile  erit  definitu.  Venetis  Emanuel  Imperator 
eam  ob  causam  in  ipsorum  cives  grassatus  esse  videtur,  quod  foedus 
cum  eo  contra  regem  Normannorum  Siculorum  inire  noluissent.  Tacent 
Yero  iidem  de  Joannis  Imperatoris  sfevitia  adversus  Venetos  plane 
eddem,  qui  eosdem  Yenetos  ob  eandem  insolentiam  et  avaritiam  e 
regno  suo  expulerat,  ubi  similis  causa  foederis  rupti  a  Yenetorum 
annaiistis  non  memoratur.  Res  omnis  nobis  quidem  minime  in  obscuro 
posita  videtur.  Emanuel  Imperator  Steve  quidem,  nee  tamen  iiijuste 
Yenetorum  mercatores  ut  pater  ipsius  e  regno  expulit;  mox  Yeneti 
cum  rege  Normannorum  vindicta.^  causa  foedus  contra  Graecos  pepi- 
gerunt.  Quid  inde  consecutum?  Graecorum  Imperator,  classis  Yenetae 
praepotentiam  reformidans,  in  gratiam  cum  istis  mercatoribus  rediit, 
uti  pater  ipsius  Joannes  circa  annum  domini  1128,  causa  plane 
eadem  permotus. 

Praeter  illas  rerum  condiciones,  quas  diversas  a  Graecis,  diversas 
a  Latinis  auctoribus  vidimus  prolatas,  haud  dubie  etiam  aliae  rationes, 
sed  eae  obscuriores  et  divinatione  potius  stabiliendae  efFecerunt,  ut 
diuturna  inter  Yenetos  et  Gnecorum  Imperatores  pax  atque  amicitia 
sensim  dilapsa  tandem  subito  et  inexpectato  modo  corrueret.  Inter 
illas  causas,  ut  sileamus  de  naturali  inter  Grtecos  ac  Latinos  eoque 
flagranti  odio,  nullo  modo  nee  extineto  nee  exfinguendo,  potius  multi- 
fariam  et  identidem  excitato,  primaria  et  summa  videtur  invidia,  quae 
iiitercedebat  inter  ipsas  Italiae   civitates,  res  publicas  Yenetorum, 
Pisanorum,  Januensium.    Namque  factum  erat,  ut  fere  boc  ipso  tem- 
pore, et  paulo  ante  et  magis  postbac,  cum  Pisani,  tum  Januenses  niulta 
a  Graecis  adepti  essent  conimoda  ac  libertates  commercii,  qua?  priori 
aevo  tantum  non  solis  Yenetis  etConstantinopoli  et  in  aliis  Imperii  par- 
tibus  obtigerant.  Nihil  magis  invidiie  obnoxium  est,  quam  lucri  cupi- 
ditas;  ea  vero  inter  homines  liberae  civitatis,  quae  omnis  intendit  ad 
imperium  maritimum  et  commercium  orbis  obtinendum,  ipsa  natura 
ardentissima  et  est  et  esse  debet.  Hinc  consentaneum  est,  Yenetorum 
fidem,  antea  Byzantinae  aulaj  babitam,  valde  concussam  fuisse;  neque, 
qua?  mox  sub  Manuele  et  sub  aliis  Imperatoribus  mira  astutia  et  animi 
mobilitate    adversus    Italos    omnino    acta    sunt ,    fefellerunt    vigilem 


1  0(j  Manukl  Imp.  kokdus  Venetim  iumimt,  mox  kknovat. 

providcntiam  consilii  Venetorum,   ajque  callidi  ac  sapientis,   gloriae 
et  salutis  patn'io  nunquam  immcmoris. 

Oiiiiiia  |)acla,  (jua;  iiitcr  illas  urbes  atqiie  Imperium  Orienlis 
po.sf'iioclo  iiiita  sunt,  uti  (Mclcm  fere  concedunt  Pisanis  aut  Januensi- 
biis,  qiKC  prius  Yenetis  conccssa  affirmant,  ita  plus  minus  acerbam  ac 
calamitosam  |)rodiint  inter  hos  ipsos  iuimicitiam,  qua,  uti  fit,  externi 
hostes  maximopcre  gaudebant,  ad  id  modo  nitentes,  ne  concordia  facta 
inter  congeneres  civitates  inexpugnabilis  evaderet  haec  alias  felicis- 
sima  orbis  nostri  regio. 

Denique  et  non  obliviscendum  Roma)  aut  imperantis  aut  impe- 
rare  gestientis,  qua3  in  ipsa  Italorum  dissensione,  maxime  in  illa,  quse 
inter  Venetias  et  Januam  intercedebat,  aemulatione  ac  controver- 
sia,  inveterata  a  majoribusque  tradita,  pristina  solertia  uti  nunquam 
desiit,  Venetis  plei-umque  infesta,  grata  ac  benevola  Liguribus,  qui 
fidei  orthodoxae  sui  commodi  gratia  sjepius  auxilium  aut  obsequium 
praestiterunt. 

Quum  igitur  nee  Grseci  iam  Venetis,  nee  Veneti  Graecis  veram 
fidem  haberent,  prima  quaque  causa  latentes  et  male  dissimulatas 
inimicitias  ad  facinora  odiosa  propeilere  debebat.  Sive  igitur  Gra^co- 
rum  Imperator  fuerit  offensus  repulso  a  Venetis  contra  Normannos 
foedere,  quin  immo  renovato  cum  liisce  pacto,  aut  quod  alii,  ut  Moro- 
sini, animadvertunt,  timuerit,  ne  quid  repentefiat  aparte  Venetorum  in 
mari  Adriatico  contra  Imperium,  sive  Veneti  potius  irritati,  quod  Impe- 
rator ipsis  apud  Dalmatinos  atque  Hungaros  indefesse  provocaret 
seditiones  eorumque  sociis  sollicitatis  ingentes  exhiberet  difficultates 
—  ne  dicamus  de  Imperatoris  consilio  in  ipsa  Italia  locum  opportu- 
num  sibi  acquirendi  —  quicquid  fuerit,  doio  atque  fallacia  superior 
extitit  Emanuel. 

Egit  de  bis  rebus  satis  ample  Lebret  T.  I,  p.  326 — 334. 
Lebeau  T.  XVI,  p.  2ö7 — 260  diversam  utriusque  partis  enarratio- 
nem  sine  suo  iudicio  proposuit.  Necsufficiunt,  quaeWilken  de  Com- 
nenis  p.  504  sqq.  protulit;  nam  et  breviora  sunt,  quam  quae  omnia 
recte  illustrent,  nee  prorsus  a  praeiudicio  quodam  abhorrent.  De  obscu- 
riore  illa  causa,  qua3  nobis  videatur  maximi  fuisse  momenti,  ut  quae 
animos  commoverit,  pauca  quajdam  tetigerunt  recentiores  :  Depping 
histoire  du  commerce  entre  le  Levant  et  TEurope  T.  II,  chap.  VIII, 
p.  57  sqq.  Sauli  della  colonia  dei  Genovesi  in  Galata  T.  I,  p.  13  sqq., 
et  T.  II  documenta  I — V.  Prima ud  aie  etudes  sur  le  commerce  au 


Donatio  Seb.  Ziani  de  Tyro.  1  67 

moyen  age,  p.  38 — 48.  Cfr.  etiam  Silvestre  de  Sacy  notice  de 
pieces  tirees  des  arehives  secretes  du  gouverneinent  ä  Genes.  Me- 
moires  de  T  Institut  royal  de  France.  Classe  d'histoire  et  de  litterature 
aneienne  T.  III,  p.  104,  105,  106,  108;  et  Finlay,  history  of  the 
Byzantine  and  Greek  empires,  II,  220  sqq. 

LXIII. 

Donatio  facta  ecclesiae  S.  Karci  Veuetiaroiii  a  Scbastiaoo  Ziani  Dnce 

de  tertia  parte  Tyri. 

A.  d.  1173,  mense  Junio. 
Autograpluim  extat  in  cod.  Latino  S.  Marci  class.  XIV,  cod.  LXXI, 
uro.  MI.  A  tergo  notatum  est:    1175.  Giuno,  concessione  di  Tiro. 

In  nomine  domini  dei  ac  salvatoris  nostri  Christi.  Anno 
domini  millesinio  centesimo  septuagesimo  qiiinto,  niensis  Jun., 
indictione  octava.   Rivoalto. 

Semperquideni,  cum  aliquid alicuiconcediturvelquolibetmodo 
(trad)\{m\  utile  magis  creditur,  si  scripture  vinculo  confirmetur. 

Quapropter  Nos  quidem  Sebastianus  Ziani,  dei  gratia  Vene- 
tlarum,  Dalmatie  atque  Chroatie  Dux ,  cum  judicibus  et  sapien- 
tibus  nostris  et  populo  Veneciarum,  cum  nostris  successoribus 
et  heredibus,  divino  intuitu  et  amore  sanctissinii  evangeliste 
atque  patroni  nostri  Marci,  damus  et  eoncedimus  operi  ejusdem 
ecclesie,  et  tibi  Stepbano  Barocio,  ipsius  operis  procuratori, 
totam  nostram  terciam  divisionem  Tyri  deintus  et  deforis.  Totum, 
quod  nunc  habemus,  et  quod  deo  propitio  nos  habere  contin- 
gerit,  damus  et  eoncedimus  ipsi  operi  a  completo  termino,  qui 
continetur  in  concessionis  cartula^),  facta  anno  domini  mille- 
simo  centesimo  sexagesimo  quarto,  mense  Jan.,  indictione  ter- 
cia  decima,  quam  fecit  de  predictis  omnibus  Vitalis  Michael, 
bone  memorie  predecessor  noster,  cum  judicibus  et  sapientibus 
et  populo  Veneciarum  suprascripto  operi  et  Leonardo  Fradello, 
procuratori  ejusdem,  a  completo  ipso  termino  usque  ad  quinque 
annos.    Damus  et  eoncedimus  ipsi   operi  habere  et  possidere 

*)  Cfr.  huins  Collectionis  uro.  LIX. 


1  0(S  Donatio  Sr.ii.  Ziam  nr.  Tvito. 

us(|ii('  nd  eosdcm  qiiiiiqiie  annos.  Ciincta  illi  operi  et  tibi  siipra- 
scripto  Stephaiio  Barocio,  procuratori  cjiisdem,  damus  et  con- 
cediinus  ad  haheadum  et  dominaiiduin  atque  regendum  ad  hono- 
rem sancti  Marci  et  utililaiein  i|)siiis  operis  atque  ad  honorem 
nostrum  et  totius  comunis  '). .  .omnia  tibi  damus  usque  ad  supra- 
scriptos  quinque  annos  completos  post  terminum  suprascripte 
concessionis,  exceptis  tarnen  his,  que  eoneessa  fuerunt  a  Duce, 
predecessore  nostro,  et  populo  Veneciarum  suprascripto  ^o^peri 
per  cartuhim  concessionis,  videhcet  unam  rugam  cum  omnibus 
suis  pertinenciis,  que  ruj^a  stat  ad  introitum  porte  juxta  portum, 
revolvente  a  hitere  sinistro  ab  uno ,  et  alio  latere  usque  ad 
rugam  sancti  Marci  et  usque  ad  partem  Regis,  et  evceptis  tre- 
centis  Bizantiis,  qui  in  illa  continentur,  et  excepto  uno  de  me- 
lioribus  molendinis  et  duobus  casalibus  et  uno  de  melioribus 
jardinis.  Que  omnia  jure  perpetuo  debent  esse  sancti  Marci, 
exceptis  etiam  his,  que  eoneessa  sunt  episcopatui  EquUi  et 
episcopatui  Torcellano,  que  ipsi  episcopatus  perhemni  jure  sine 
violencia  debent  habere.  Concedimus  et  damus  tibi  et  ipsi  operi 
omnes  redditus  de  portu  et  de  introitu  portarum,  platearum,  et 
omnes  redditus  de  fonticis,  bahieis,  furnis,  stateris,  rubis  et  de 
mensuris  vini  et  olei ,  et  redditus  de  molendinis,  et  dationes  de 
vitro,  et  universas  daciones  et  redditus,  quantecunque  sunt  et 
nobis  pertinent.  Omnia,  ut  superius  dictum  est,  ipsi  operi  et 
tibi  damus  et  concedimus  habere  et  possidere  usque  ad  jam 
dictos  quinque  annos.  Pro  eo  sciHcet  hec  omnia  suprascripta 
tibi  et  suprascripto  operi  concedimus,  quia  ab  (1.  ad)  subven- 
cionem  hominum  Veneciarum,  (|ui  de  captivitate  Constantinopo- 
litani  Imperatoris  cum  nave  Bomani  Mairani  apud  Acres  confu- 
gerant,  de  pocunia  prelati  operis  beati  Marci  mille  quingenti 
Bizantii  dati  fuerunt ;  et  propter  quod  prefatum  opus  quasdam 
raciones  adversus  comune(m)  Veneciarum  habebat,  et  pro  eo 


^)  lacuna;  sujipicas:  qiiae. 


Donatio  Seu.  Ziani  de  Trno.  169 

etiam,  qiiod  sexcentas  libras  Veü.  (i.  e.  Veneticas)  ad  presens 
in  iitilitate  et  servicio  iiostri  comunis  de  pecunia  ejusdem  operis 
dedisti.  Hec  aiitem  omnia  tali  ordine  tibi  et  ipsi  operi  eoncedi- 
mus,  qiiod  iioii  liceat  tibi  alicui  illa  concedere.  Sed  tu  ipse  vel 
certus  missus  tiius  ad  ilhi  omnia  retineuda  ibidem  cum  nostro 
et  consiliatorum  eonsilio  .  .  .  debeat  et  tantum,  (piantum  missus 
tuus,  quem  ilhic  cum  nostro  et  consiliatorum  consiHo  miseris  .  .  . 
illa  omnia  incolumia  conservare  et  manu  tenere,  regere  atque 
disponere  debetis,  ita,  quodnullihomini  (det)  detota  ^«V^la  terra, 
tarn  de  intus,  quam  de  foris').  Et  de  omnibus,  que  tibi  conces- 
simus ,  nee  tn,  nee  tuus  missus  dare  aut  infeare  aut  inpignare 
aut  pactuare  debetis,  sed  semper  libera  (et  integra)  nostro 
comuni  debent  remanere.  Verum  tamen  domos  nostras  et  arga- 
steria,  quas  in  civitate  habemus,  euicunque  tibi  aut  tuo  misse, 
quem  illuc  cum  eonsilio  nostro  et  nostrorum  consili^«^or«m 
miseris),  placuerit,  locare  debeatis,  ad  nostram  tamen  et  tuam 
vel  tui  missi  fidelitatem.  Cum  autem  suprascripti  quinque  anni 
fuerint  completi,  aut  tu,  aut  successor  tuus  omnia,  que  (tibi 
concessvmisj  salva  et  integra,  sine  diminucione  aut  meliorata, 
nobis  nostroque  comuni  reddere  et  reffutare  debetis,  sicut  illa 
tibi  concessimus.  Verum  quia  in  primo  anno  (quinque)  annorum 
non  poteris  habere  canamel,  pro  eo,  quod  ipso  anno  per  ordi- 
nem  suprascripte  alie  concessionis  illud  habere  debes,  in  sexto 
anno  illud  tibi  tollere  et  habere  concedimus.  Insuper  (si  tu  ipse), 
vel  tuus  missus,  quem  cum  eonsilio  nostro  et  nostrorum  consi- 
liatorum miseris,  ibidem  stare  volueritis  usque  ad  suprascriptum 
terminum,  per  publicam  promissionis  cartam  non  debetis  com- 
pelli  in  Veneciam  venire.  .  .  Si  contra  hanc  concessionis  cartam 
ire  temptaverimus,  componere  promittimus  cum  nostris  succes- 
soribus  de  camera  nostri  comunis  suprascripto  operi  auri  libras 
decem.  Et  hec  concessionis  carta  in  sua  lirmitate  permaneat. 


*)  Locus  plus  semcl  mutilus,  quod  indicasse  sufficiet;  alia  quaedarasupplevimus. 


I  70  Donatio  Skr.  Ziani  de  Tvro. 

'i'  Ego  Sebastiaiuis  Ziani,  dei  gralia  Dux,  manu  mca  subscripsi. 

-J-  K'^o  Andreas  Dandiilo,  judex,  manu  mea  sul)sci-ij)si. 

-J-  Vj'^o  Auriü  iMastro  Pelro,  judex,  manu  mea  subscripsi. 

-|-  Ego  Petrus  Fuscareno,  judex,  manu  mea  subscripsi. 

-]-  Ego  Dominicus  Sanudo,  judex,  manu  mea  subscripsi. 

-|-  Ego  Joannes  Badouarius,  judex,  manu  mea  subscripsi. 

'l'  Ego  Auorlino  Pantaleo ,  auocator  comuni ,  manu  mea 
subscripsi. 

■\-  Ego  MicbaelCiano,  auocator  conmni,  manu  mea  subscripsi. 

-J-  Ego  Vitalis  Faletro  manu  mea  subscripsi. 

'|-  Ego  Petrus  Ürsiulo  manu  mea  subscripsi. 

•\'  Ego  Andrea  Geno  manu  mea  subscripsi. 

-|-  Ego  Henricus  Navigajoso  manu  mea  testis  subscripsi. 

-J-  Ego  Andreas  Encius  (?)  manu  mea  subscripsi. 

■J-  Ego  Amanias  Quirinus  manu  mea  subscripsi. 

-J-  Ego  Otavianus  Quirinus  manu  mea  subsci-ipsi. 

•f  Ego  Philipus  Greco  manu  mea  subscripsi. 

•|-  Ego  .  .  .  Baroci  manu  mea  subscripsi. 

-|-  Ego  Petrus  Michael  manu  mea  subscripsi. 

-j-  Ego  Marcus  Signorello  manu  mea  subscripsi. 

-}-  Ego  Dominicus  Aurio  manu  mea  subscripsi. 

-J-  Ego  Nicolaus  Polani  manu  mea  subscripsi. 

-\-  Ego  Petrus  F'uscareni  manu  mea  subscripsi.  (Sic  etiam 
reliqid.) 

-j-  Ego  Guido  Mazario. 

'\  Ego  Matheus  Ciurano. 

-|-  Ego  Bartholomeus  Dono. 

-{-  Ego  Vitalis  Dono. 

\  Ego  Dominicus  Dono. 

\  Ego  Dominicus  Maurecenus. 

-|-  Ego  Joannes  Contarenus. 

-|-  Ego  Petrus  Sirano. 

-|-  Ego  Fjeonardus  Jorzani. 


Pactum  Willelmi  II  regis  Siciliae  cum  Venetis.  171 

•j-  Ego  Laurentio  Monetario. 

-J-  Ego  Petrus  Simiteculo. 

*{-  Ego  Petro  Aurio. 

•j-  Ego  Petrus  Grossuni. 

-f-  Ego  Aurius  Sisinulo. 

•]-  Ego  Guido  Michael. 

-j-  Ego  Bonus  Joannes  da  Morzano. 

*|-  Ego  Aurio  Busignago. 

-|-  Ego  Henricus  Fuseari. 

-J-  Ego  Henricus  Bonoaldo. 

•J-  Ego  Stephanus  Bosio. 

-j-  Ego  Benbonus  Natali  testis. 

-j-  Ego  Marinus  Michael  testis. 

-{-  Ego  Dominicus  Lequeto(?). 

•j-  Ego  Andreas  Donato. 

•]-  Ego  Michael  Marco. 

-{-  Ego  Laurentius  Quirinus. 

-|-  Ego  Joannes  Faletro. 

-j-  Ego  Joannes  Theonisto. 

-|-  Ego  Petrus  Justus. 

*j-  Ego  Joannes  Tanol.  .  . 

-|-  Ego  Leonardus  B.  .  . 

•]-  Ego  Dominicus  Greco. 

Ego   Joannes   Navigaiosus,    subdiaconus    et  notarius, 
complevi  et  roboravi. 

LXIV. 

Pactam  Willeluii  II  regis  Siciliae  cum  Yenetis. 
A.  d.ll73. 
Andreas  Dandulus  1.  1.  p.  30 i :  „Re.v  Guilielmiis  Ducis 
(i.  e.  Sebastian!  Ziani)  nuntios  alacriter  videns ,  foedus  cum  eis 
usque  ad  viglnti  nnnos  et  plus,  si  de  partium  consensu  processerit, 
composuit;  et  Venetis  in  regno  negotiantibus  immunitates  conttäit. 
Et  hcec  nuntii  redeuntes  Duci  referunf^ . 


j  72  Pkiv  ii,r;«;iiiM  Wii.r-ra,Mi  II  iiKfiis  Sicimae. 

Meinoratur  hoc  pactum  in  diploinatc  sequenti  Iniiiis  ipsius 
anni:  „que  continenlnr  in  pacio  a  Uiice  et  commune  Vcnetie 
nobis  facto'*. 

LXV. 

Privilegium  >Yillclmi  II  rcgis  Siciliae  Venctis  concessam. 

A.  d.  1171»,  m.  Septembri. 

Liber  Blancus  fol.  267^  hac  inscriptiono:  Privilegium  Guilielmi 
regis  Sicilie  pro  sccurilate  Venctorum  in  regno  suo  conversantium. 

Libri  Paclonirn  T.  U,  fol.  172^ 

Do  hoc  et  sequenti  (liplomate  haec  profert  Mari  n  T.  lil,  p.  201  : 
„Carte  90  (lue  Documenti  esistono  neW  Arcliivio  po/itico  die  questa 
Cittu,  r  uno  si  dice,  Privilegium  Willelmi  Regis  ed  incomincia :  In 
nomine  Dei  Eterni  Salcatoris  nostri  Jesu  Christi  Amen.  Wilielmus 
Divina  favente  clemetitia  Rex  Sicilice,  Ducatus  Apulioi  et  Princi- 
patus  Capuce. ...  e  finisce:  Data  in  Urbe  Pa?iormi  felici  per  manus 
Gualterii  venerabilis  Panormitani  Archiepiscopi,  et  Malthei  Vice- 
Cancellarii,  et  Bartholomei  Agrigentini  Episcopi,  Domini  Regis 
familiarium.  Antio Dominicas  Incarnationisll7S.  PactorumLib.  I. — 
/  patti  che  si  contengono  in  questa  carta  sono  presso  a  poco  i 
seguenli: 

Che  debbano  i  Veneziani  in  tutto  e  per  tutto  esser  sani  e  salvi 
in  tutte  le  terrc  e  muri  di  giurisdizione  del  Re. 

Sieno  eccettuati  da  questo  patto  i  Corsari,  e  i  legni  che  fos- 
sero  al  servigio  delV  Imperatore  di  Costantinopoli,  come  giä  con- 
templuti  dal  patto  fatto  al  Re  dal  Doge,  e  Comun  di  Venezia. 

I  prigioni,  che  si  facessero  ne  contemplati  legni  esser  debbano 
a  vicenda  restituiti. 

II  secondo  Documenfo  ch'  ha  le  medesime  formule  e  segnato 
nello  stesso  anno  al  Doge  Sebastiano  Ziani.  Ecco  le  cofidizioni: 

Che  delle  merci  importate  ed  asportate  debbano  in  Veneziatii 
pagar  la  metä  di  quello  pagavano  dal  tempo  di  Ruggero  e  del 
predecessore  Guglielmo  I. 

In  Messina  ed  a  Palermo  poi  ed  altre  Terre  di  Sicilia  la  metä 
di  quello  non  solito  a  pagar e  sin  ora,  e  cid  sin  che  dura  la  pace'*. 

In  nomine  Dei  eterni  et  Salvatoris  nostri  Jesu  Christi. 
Amen. 


Privilegium  Willelmi  II  regis  Siciliae.  173 

Wilielnius,  divina  favente  dementia  rex  Sicilie,  dueatus 
Apulie  et  principatus  Capiie. 

In  regno  nostro  et  in  reliqua  terra  et  mare  potestatis  nostre 
Dux  Venetie  et  Venetici  salvi  et  securi  eriint  per  terrain  et 
mare  in  personis  suis  et  eorum  pecuniis  de  hominii)us  nostris 
et  stolio  nostro  et  galeis  nostris,  exceptis  cursalibus  et 
illis,  qui  contra  regnum  nostrum  egerint,  et  exceptis  illis,  qui 
fuerint  in  auxilio  Imperatoris  Constantinopolitani  ad  deffenden- 
dum  ejus  Imperium  in  galeis  illis,  que  continentur  in  pacto  a 
Duce  et  commune  Venetie  nobis  facto.  Et  si  aliquis  de  illis 
g'aleis  ab  hominibus  nostris  captus  fuerit,  vel  aliquis  nostrorum 
hominum  ab  illis,  qui  in  ipsis  galeis  fuerint,  capi  contigerit,  non 
minus  hoc  presens  pactum  inter  nos  statutum  observabimus. 

Nos  non  invademus  auferre  terras,  que  sunt  de  tenimento 
Ducis  Venetie  et  Veneticorum,  scilicet  a  Ragusa')  usque 
Venetiam. 

Et  si  aliquem  de  hominibus  nostris  alicui  de  Veneticis  foris 
facere  contigerit,  infra  tres  menses  post  requisitionem  eis  emen- 
dari  faciemus  sive  per  concordiam,  sive  per  justitiam,  si  foris 
factor  presens  fuerit;  si  vero  absens  fuerit,  juxta  usus  et  con- 
suetudines  regni  nostri  emendabitur. 

Hec  attendemus  nos  et  heredes  nostri  Duci  Venetie  et 
Veneticis  et  succcssoribus  suis  usque  ad  annos  viginti  vel  ani- 
plius,  si  utrique  parti  resederit. 

Ad  huius  autem  promissionis  et  concessionis  nostre  memo- 
riam  presens  scriptum  per  manus  Alexandri ,  notarii  nostri, 
scribi  fecimus,  et  bulla  aurea  nostro  tipario  impressa  jussimus 
roborari.   Anno,  mense  et  indictione  subscriptis. 

Data  in  urbe  Panormi  felici  per  manus  Gualterii,  venerabi- 
lis')  Panormitani  archiepiscopi,  et  Mathe i,  regii  ViceCancellarii, 
et  ßartholomei,  Agrigentini  episcopi,  doniini  Regis  familiarium. 


^)RagusiaLB.  |      '^)  v  e  n  e  rabilis  omiss.  in  LB. 


174  PniVII.EGIlTM  W1M.EI-MI  II  nEGIS   SiCILIAE. 

Anno  dominice  incanr.itionis  millesinio  centesimo  septuagesimo 
qniiifo,  mcnse  Sej)(eml)ris,  indictione  nona,  rcgni  vero  Domini 
nosfri  Wilielmi'),  dei  gratia  magnifici  et  gloriosissimi  regis 
Sicilie,  duchatus  Apulie  et  prineipatus  Capue,  anno  deeimo 
feliciter.  Amen. 

LXVI. 
Privilegium  Willclral  II  rcgis  Slciliae  Venetls  concessam. 

A.  d.  117»,  m.  Septembri. 

Liber  Blancus  fol.  268  hac  inscriptione:  Item  aliud  Privilegium 
dicti  regis  tempore  domini  Sebastiani  Ziani  Ducis  Venetiarum,  limi- 
tnns ,  que  Veneti  solvere  debent  pro  cumerclo  de  navigiis  et  merci- 
bus  eorum  in  regno  suo. 

Libri  Pactor.  T.  II.  fol.  180. 

In  nomine  Dei  eterni  et  salvatoris  nostri  Jesu  Christi.  Amen. 

Willclmiis,  divina  favente  dementia  rex  Sicilie,  ducatus 
Apulie  et  prineipatus  Capue. 

Precibus  et  amore  Sebastiani  Ziani,  egregii  Ducis  Venetie, 
dilecti  amici  nostri,  et  Veneticorum,  concedimus,  ut  Venetici 
venientes  in  regnum  nostrum,  de  navibus  et  mercibus  eorum, 
quas  in  regnum  attulerint,  vel  a  regno  reportaverint,  de  justi- 
tiis,  quas  temporibus  domini  gloriosissimi  regis  Rogerii ,  avi 
nostri,  et  domini  magnificentissimi,  regis  Wilielmi,  patris  nostri 
beate  memorie,  dare  soliti  sint,  amodo  nonnisi  medietatem  tan- 
tum  denf^)  de  hoc,  quod  bactenus  dare  soliti  sunt.  In  Messana ^) 
vero  et  Panormo  et  aliis  terris  Sicilie  dent  medietatem  de  hoc, 
quod  hactenus  dare  soliti  sunt  in  Messana;  et  hoc,  donec  pax 
et  amicitia  inter  nos  et  ipsos  fuerit. 

Ad  huius  autem  concessionis  nostre  memoriam  presens 
scriptum  per  manus  Alexandri,  notarii  nostri,  scribi  fecimus,  et 
bulla  plumbea  nostro  tipario  impressa  jussimus  roborari.  Anno, 
mense  et  indictione  subsciiptis. 


*)  regni  nostri  d.W.   LB.  1       •'')  Mensana  LB. 

^^  dent  omiss.  in  LB.  | 


Andronici  Comneni  Imp.  cum  Ven.  transactiones.  175 

Data  in  urbe  Panormi  felici  per  nianiis  Gualterii*),  venera- 
hilis  Panormitani  archiepiscopi,  et  Matthei,  regii  vicecancellarii, 
et  Bartholomei,  Agrigentini  episeopi,  domiiii  regis  familiarium. 
Anno  dominice  incarnationis  millesimo  centesimo  septuagesimo 
quinto,  inensis  Septemhris,  indictione  nona;  reg'ni  vero  domini 
nostri  VV  illelnii,  dei  gratia  magnifici  et  gloriosissimi  regis  Sici- 
lie,  ducatus  Apulie  et  prineipatus  Capue,  anno  decimo  feliciter. 
Amen. 

LXVII. 

Andronici  Conmeni  Iinperutoris  com  Venetis  transactiones  de  foedere, 
qaod  Emanael  luip,  roperat,  instaurando. 

A.  d.  1182-118S. 

Andreas  D  a  n  d  u  1  ii  s  cliron.  p.  309  :  Atnio  MCLXXXII  (immo 
MCLXXX)  Emanuel  angustiatus,  denique  moriens  Altwium  Por- 
jjhyrogenitum  heredeni  Imperni  tuitioiii  Andronici  commisit;  qid 
spreto  juramento  postea  illum  suffocarii,  et  hnpcrator  factns  est. 
Hie  pro  firmitate  Imperii,  ut  Venetos  sibi  f'avorabiles  exhiberet, 
mercatores  per  Emanuelem  captos,  requirente  Duce,  liberavit,  et 
de  resnrciendis  damnis  annuatim  promissionem  fecit. 

LXVIII. 

Privilegiam  Boamundi  III  principis  Antiocheni  de  secaritate  et  über- 
täte Yenetornni   per  universam  principatuni,  ducante  iilustri  doniino 
Aurlo  51agistro  Petro. 

A.d.ll83. 

Lib.  Alb.  fol.  157,  Lib.  Pact.  I,  162.  Cfr.  eiusdem  Privilegium 
a.  1167,  bujus  Collectioiiis  nro.  LXI. 

In  nomine  sancte  et  individiie  Trinitatis,  patris  et  fdii  et 
Spiritus  saneti.    Amen. 

Notum  sit  Omnibus  bominibus,  tarn  presentibus,  quam  futu- 
ris,  quod  ego  Boamundus,  Raimundi  principis  filius,  dei  gratia 
Antioebie  princeps,   amore  boni  Ducis  Venetie,  Aurii  Magistri 


')  Omiss.  Giialt.  in  LB. 


I7(>  l'im  II-KUIUM    HOAMUNUI    III   PKINC.   A.NTIltlllENI. 

Poiri  nomine,  ilono,  conlinno  et  concedo  omiiihiis  Veiieticis  et 
e)iLS(lem  Diicis  suceessoribus,  precibus  Jacobi  Gradeniei,  ex 
parte  ejusdcni  Ducis  a  nie  rcceptis,  in  Achon  tunc  teniporis 
Vicecomitis,  securitatem  in  omni  fortuna,  in  rebus  et  in  personis, 
et  libertatem  eundi  et  redeundi,  prout  eis  placuerit,  nee  non 
emendi  atcjne  uendendi  omnimodum  mereatum  per  totum  prin- 
cipatum  meum,  in  mari  et  in  terra,  absque  impedimento  et  absque 
ullo  iure  dando,  pretcr  quod  de  mercaturis  illis,  (pie  ucnduntur, 
de  quil)us  uenditis  daluri  sunt  de  centiun  untim. 

Si  uero,  quod  absit,  naufragium  in  aduentu  eorum  apud 
prineipatum  meum  patiantur,  securi  sint  et  salui  de  rebus  suis 
et  personis,  et  bberi  ab  omni  inquietatione. 

Preterea  fundam  suam,  quam  antecessores  mei  Veneticis 
dederunt  et  coneesserunt,  ego  IJoamundus  Venetieis  cum  Omni- 
bus pertinentiis  suis  dono,  concedo  et  confirmo. 

Denique  quis(|uis  eorum  inuentus  fuerit  cum  muliere  siue 
coniuge,  nulhun  inde  detrimentum  in  rebus  et  in  personis 
paciantur. 

Vt  autem  boc  donum  firmum  fiat  stabileque  permaneat, 
bterarum  inscriptione  meique  principab's  sigilli  inpressione 
inunio  atque  confirmo. 

Hulus  enim  rei  teslcs  existunt: 

Petrus  de  Longij ').  Raimundus,  constabularius  Tripolita- 
nus').  Villiebnus*  de  monte  Cornet.  Hicberius  de  Armitat^). 
Galterus  de  Artican.   Villiebnus*)  de  Hingueron. 

Factum  est  autem  boc  priuilegium  anno  al)  incarnatione 
domini  milb'simo  CLXXXIII,  Indictione  prima. 

Ego  Gabriel  PauJinus,  notarius  et  ducalis  aule  cancellarius 
Venecie,  auctenticum  buius  exenq)li,  sigillo  phnnbeo  sigillalnm, 
uidi    et  legi,  et  sicut  in  auctentico  continebatur,   ita  et  in  isto 


*)  Longis  LP.  I       ^)  Arininat  LP. 

^)  Tripolus  LP.  1      *)  Wille rinus LP. ;siinilitersupra'. 


DOMINICI  Jur.IANI   PKOMISSIO   IN  CoNSTANTINOl'OLI.  177 

continetur  exemplo,  ideoque  meo  proprio  sigillo  ipsum  corro- 
boraui  de  mandato  doniini  Jacobi  Teuj)uli,  incliti  Diicis  Venecie, 
currente  anno  domini  nostri  Jhesu  Christi  millesinio  ducente- 
simo  quadragesimo  sexto ,  niense  Maij ,  indictione  qiiarta.  In 
palatio  Ducatus  Venecie. 

LXIX. 

Dominicus  Jabiaaas  promittit  ccnsuni   pro   quadain   terra  posita  in 
Coiistantinopoli  Hcnrico  Dandalo,  Patriarchae  Oradcasi. 

A.  d.  1183,  111.  Fcbruarii. 

Ex  Archivo  Patriiircluili  ed.  Fla  in.  Coniel.  in  Eccles.  Venet. 
dec.  IV,  p.  8t  (T.  Itl). 

In  Nomine  Domini  Dei  et  Salvatoris  Nostri  Jesu  Christi. 
Anno  Domini  millesimo  centesimo  oetuagesimo  tercio ,  mensis 
Februarii,  Indictione  secunda,  Constantinopoli. 

Promittens  promitto  Ego  quidem  D.  Dominicas  Jiibianus 
de  confinio  Sancti  Vitalis  cum  meis  heredibus  tibi,  namqiie  Johanni 
Dandulo,  filio  qu.  Vitali  Dandidi  de  confinio  Sancti  Liice,  et  tuis 
heredibus ,  quod  amodo  in  antea  usque  ad  unum  annum  com- 
pletum,  scilicet  usque  ad  kalendas  Marcii  proxime  venturas  per 
indictionem  tertiam,  ipsum  ergasterium,  positum  hie  in  Constan- 
tinopoli in  scala,  que  vocatur  Cacegalla,  inter  ergasterium,  in 
([uo  nunc  manet  Marcus  Damolo,  et  caravum,  quod  mihi  con- 
cessisti  usque  ad  unum  annum  completum  per  concessionis  car- 
tam,  quam  mihi  inde  hoc  suprascripto  mense  fecisti  per  virtutem 
unius  commissionis  cartae,  quam  Dominus  noster  Henricus  Dan- 
tlulus  tibi  fecit,  incohmie  retinere  debeam  usque  ad  supra- 
scriptum  terminum  unius  anni,  excepto  incendio  et  violentia 
D.  Imperatoris,  et  sie  incolume  tenere  per  me,  vel  per  meum 
missum,  tibi  vel  tuo  misso  ipsum  ergasterium  reddere  debeam 
absque  omni  occasione  aut  nullis  interpositis  capitulis,  excepto 
periculo  incendii  et  violentia  Imperatoris. 

Fontes.  XII.  12 


t  7(S  Piiivif/EoiA  IsAAcn  Imprkatoris. 

Nunc  jiiilcin  ego  profictu  snprascripti  anni  tibi  appagavi 
yperperos  niiri  Itoni  vcleris  piules  diiodecim;  ita  quod  nichil 
inde  remiinsil,  iinde  mc  iiide  ampliiis  reqiiirere  valeas  j)or  nulluni 
ingenium, 

Si  ig-itur  contra  haue  promissionis  cartam  ire  temptavero, 
tune  einendare  debeani  cum  rneis  heredibus  tibi  et  tuis  heredi- 
bus  auri  libras  quinque.  Et  haec  promissionis  carta  in  sua  firmi- 
tate  permaneat. 

Eg"o  Dominicus  Jubiano  m.  m.  ss. 

'J-  Eg"()  .lohannes  Ilaybulo  tt.  ss. 

Ego  Bünilacius  Sulmulus  tt.  ss. 

Ego  Andreas,  Presb.  Saneti  Canciani  Presb.  et  Not.,  com- 
plevi  et  roboravi. 

•J-  Ego  Vivianns,  Presb.  et  Canon.  Castell.  Ecclesiae  et 
Not.,  sicut  vidi  in  matre,  testis  sum  in  filia. 

-{-  Ego  Dominicus  Superancio,  Diaconus  et  Notarius,  ut 
vidi  in  matre,  testis  sum  in  ülia. 

L.  S.  Ego  Angelus  Marinus,  Presb.  et  Not.,  hoc 
exemplavi  eodem  anno,  mense  Madil,  sab  suprascripta  Indictione, 
nee  minui  nee  ampliavi,  complevi  et  roboravi. 

LXX— LXXII. 

Privilcgia  Isaacii  Imperatoris. 
A.  d.  1187,  m.  Februario. 

Andreas  Dan  du  Ins  I.  I.  p,  313:  „Andronicus  Imperator 
ah  Isacho  Emanuclis  nepotc  capitur  et  prioatus  oculo  et  manibus, 
sicut  dolore  egerat,  ita  igiiominlosc  intam  finhit.  hnctms  igitur 
Imperator  effectns  est.  Huic  Dux  (sc.  Aureus  Mastiopetro)  Petrum 
Michaelem ,  Octaviaimm  Quirino  et  Joanuem  Michaelem  pro  reno- 
vatione  crisobolii  et  damuorum  restitutione  legatos  mittens  criso- 
bnlium  obtinuit ;  sed  de  resarc'unidis  damnis  dilatlonem  habuit". 

SequiHitur  hie  tri;i  [trivilet,'ia  Isaacii  Imperatoris,  eodein  teinporis 
momento  concessa  Venetis:  quo  illa  ordine  sint  exhiheiida,  id  iatn 
Lilier  Albus  edooot.  suo  loco  nnumquodqiie  proforpris.   Prinnim  oroo 


Privilegium  Isaacm  Imp.  1  79 

chrysobullium  (nro.  LXX)  continet  renovatioiiem  eoruin  pi'ivilegiorum, 
qiiae  ab  Alexio  et  Joanne  Comneno,  deinde  per  Emaniielem  Venetonim 
reipublicae  eoneessa  fuerunt,  maxime  de  libertate  mercandi  navigandi- 
qiie  per  totum  Imperium  GrsBcorum.  Alterum  (nro.  LXXI)  confirmat 
singulare  pactum  Emanuelis,  speetans  possessiones  Venetorum  in 
urbe  Constantinopolitana.  Tertium  (nro.  LXXII)  est  nova  concordia 
seu  conventio  inter  Grfecos  et  Venetos  inita,  maxime  de  prastando 
mutuo  contra  hostes  subsidio.  Latius  de  bis  privilegiis  egit  Marinas 
T.  III,  p.  263  sq.  s.  libr.  III,  c.  IX.  —  Nibil  (quod  mirum)  de  bis 
pactis  apud  scriptores  Grsecos  legi  constat. 

LXX. 

Privilegium   Isachii  Imperatoris  Constantinopolitani  concessuni  inclito 
(loiirino  Aurio  Magistro  Petro,  Dnci  Venecie. 

A.  d.  1187,  III.  Februario. 
Liber  Albus  fol.   ü— 9.    Lib.   Pact.   I.   105.    Edidit   Marinus 
I.  r.  III,  301. 

Qiiod  Veiietici  ([uidein  non  nunc  primo  Romeis  federati 
ainici  effecti  sint,  nee.  nuper  eonim  amicis  fautoribusque  con- 
numerati,  sed  ex  quo  tempiis  crebruni,  priores  fere  omnibus 
Italic  Romaniam  adeuntes,  et  devocionem ,  quam  erga  progeni- 
tores  Imperii  nostri  habebant,  ferventius  aliis  exbibentes,  acta 
ab  eis  apud  Durachium  testimonium  perbibere  non  ambigunt: 
sane  cum  Robertus  Viscardus  gravi  equoreo  exercitu  Romaniam 
invasit,  hi  tunc  obuii  in  illum  egressi  haud  neglecto  navigio,  et 
piissimo  semperque  memorando  proavo  Imperii  nostri,  domino 
Alexio  Comnano,  aecedentes  fautores  non  vocati,  non  parvis 
perieulis  se  opponentes  in  eontra  illum,  victorisB  ei  non  quan- 
libet  partem  contulerunt. 

Primum  itaque  boc  exordium  primamque  radicem  devotio- 
nis,  quam  erga  Romeos  fovebant,  exbibentes,  ex  qua  fructus 
non  sumpserunt  ignobiles  (non  enim  tunc  solummodo  Romeis 
servi  erant,  verum  etiam  aliis  temporibus  et  locis,  de  quibus 
per  partes  exprimere  prolixum  est),  a  nostre  sublimitatis 
progenitoribus     non     minima      premia     adepti     sunt,     unum 

12* 


180  Piti\  ii,Kf;i(JM  IsAACii  Imp. 

qnoddiun')  corpus  iinanlme  cum  Romania  efleeti  uno  ca|)Ite,  hoc 
videlicet  luiperio,  dispensaiiduni.  Alii'j  sie  uniti  et  Komanie 
maximc  devoli,  occulti  ob  cujusdani  rerum  excessum  Romanie 
alicni  eflccli  sunt.  Verumtamen  quoiiiam  pia  nostra  tranquilli- 
tate  in  proj^eiiiloruni  suoruin  scej)lra  Roniani  Iinperii  a  deo 
promota  Venetici  dilectioiieni  et  servitium  erga  Romaniam 
sacrainenfo  iLiiovare  voluerunl,  notificata  in  eonventione,  quam 
Imperio  nostro  et  Romanie  fecerunt,  capitula  iuramento  corro- 
borantes,  Imperium  equidem  nostrum  ad  eorum  servitium,  que^) 
ipsi  sej)e  Romanie  fecerunt,  memoiiam  veniens,  eos  usque  in 
iinem  alienos  a  Romania  non  fore  justum  reputavit.  Suscepit 
autem  eos  iterum,  misericordie*)  januam  pandens,  corpusque 
Romani  principatus  ad  pristinam  redeg-it  integritatem,  membruin 
ejus  ampiitatum  rursum  ipsi  adjungens.  Quoniam  vero  poposce- 
runt  nostram  sublimitatem,  rogantes  crisobulum  ipsis  factum  a 
semper  inter  Fmperatores  memorando  patruo  Imperii  nostri, 
domino  Manuele  Comnano,  confirmans  chrysobula  ipsis  hactenus 
facta  piissiinorum  semperque  memorandorum  Imperatorum, 
videlicet  proavi'*}  Imperii  nostri  domini  Alexii  et  magni  patrui 
doinini  JohannisComnanorum,  confirmari  cum  ceteris  et  a  nostra 
dementia,  Imperium  nostrum,  et  haue  deprecationem  eorum 
adimplens,  confirmat  per  presens  clirysobulum  verbum  suum 
idem  eorum  crysobulum,  quod  sicque  habet''}: 

^^Et  alüjuh  (intnorihus  civitniibuH  jortündinem  addere 
voleiis  secundds  muniliunes  excogiUivU,  et  cuHtodihun  cHMüdius 
murisquc  iiiuvoh  adjecü,  et  hostium  insuUibus  fortissima  oppo- 
suit;  aet  et  auri  pondus  grave  hujus  grafia  expendere,  et  per- 
fectioni  custodie  prolixinü  lempus  terere,   et  (dia  plura  ad 


' )   (j  u  0  11  li  ;i  ni   LI'. 

~)  At  ii? 

')  quod  M. 

'*)  memoria'  M. 


■')  avi  M. 

")  Cfr.    huiiis   (^olleetioiiis   uro.    LI, 

(jiioil    est    i(lcii)    doeumeiitum,    at 

alia  vorsione. 


Fkivileüium  IsAAtn  Imp.  181 

civitatis  firmitatem  atque  cuHtodiam  largin  non  refutavit.  No.s 
vero  et  cum  deo  Imperatorio  principatu  succincti,  et  potefitatem 
atque  vii'tutem  hahentes,  nee  ?ion^)  et pecuniarum  tliesauros, 
uhi  placet  et  necessitas  exigit^  largius  effundentes,  nonne  lar- 
giemur  amicis  ßdelibus  et  henivolis,  et  sermone  .ser?nones  con- 
firmahimus ,  manumque  ad  ministrandum  stillo  e.v/tihe/jimus 
ad  eorum  corroborationem,  et  Valium  vallo  adhihehimus.  qua- 
tenus  olim  eis  munimen  cusloditum  custodiamus  et  muniamus? 
Et  uhi  hoc  Imperialis  benivolentie  et  voluntatis?  Non  eis 
januam  opilabimus'^,  nee  auditum  eis  sevahimus^  verum  leciiis 
eos  adspiciemus  et  peticionem  eorum  perficiemus.  Et  quid 
michi  ad  favores  sermonis?  Veneticis  est  quidem  factum  et 
a perpetue  memorie  aut^)  Imperii  nostri  chrijsobulum,  di versa 
ipsis  largiens  liberalitatis  benejicia.  Sequitur  autem  ipsum 
mox  et  alterum  a  semper  memorando  et  ter  fjeato  ab  omnibus- 
que  dilecto  domino  et  patre  Imperii  nostri,  eadem  ipsis  imper- 
tiens,  et  appositum  est,  qnod  tunc  petiere  et  certe  ad  restau- 
rationem  amborum,  fidei  et  servitutis  videlicet,  quam  erga 
Imperium  nostrum  habebant,  et  sinceri  amoris,  quem  erga 
Romaniam  observare  polliciti  fuerant,  nee  non  et  affectus. 
Necessarium  igitur  est,  et  utraque  hiisdem,  quam  continent, 
dictionihus  presenti  nostre  serenitatis  chrysobulo  nunc  inno~ 
vari,  quatenus  veluti  civitatem  in  medio  sitam  sunimis  pre- 
sentis  scilicet  chrysobuli  per  omnia  colligemus  et  muniamus. 
Habet  itaque  sie  perpetue  memorie  Imperatoris  domini  et  patris 
Imperii  nostri  chrysobulum: 

Consueuit  sepe  antiquior  fides  et  devotio  posteriorem 
mallivolentiam  contegere  et  delere,  vicfis  dominis  et  amicis 
memoria  pristine   subditorum  et  amicorum  bonitatis;   qualle 


')  nos  in  mser.  1      ^)  Leg.  avo. 

'^)  obserabimus  supra  legitur;  an 

opturabimus?     Tene     tarnen 

formam  rariorem  opil.  j 


I  J>)2  IMlIVIl-KtilUM    ISAAIII    Imi'. 

inuic  i'l  de  VeneliclH  conligü.  Impenum  enim  noHtrtim  remi- 
niscens  eonun  antif/tw  devocionu  et  fidei,  f/uam  erfja  perpetue 
mcninvie  Jinpcrdfavem  et  desiderahi/em  dominum,    et  patrem 
Impcrii  noalri  e.v/iihuere,  pericula  pro  Uomania  suheuntes,  et 
toto  corde,  cum  iiiamhigua  strenuitale  pugnantes  contra  liostes^ 
fjiu'  tiuic  eitm  invaserant,  pernio  ante  male  ab  eis  gesta  con- 
fempsit,  et  reversionem  eorum  suscepit,  eisque  nutum  ylurem 
ostendit,  et  accedentes  eos  amplexatum  est,  et  primo  quidem 
indulgentia  eos  dignos  facit,  iit  et  penitus  nullmn  amodo  siihe- 
unt  lesioncm  pro  hiis,  que  in  celsitadinem  nostram  et  lloma- 
niam  ex  diaholica  infeslatione  com?nisernnt ,  verum  haheant 
assiduam  pietatis  nostre  indulgentiam  per  presens  chrysohulum 
eis  collatam,  pollicentihus  et  rursum  ex  toto  corde  pro  Roma- 
nia  pugnare  et  pro  omni  cristiano  ordine  suh  nostra  existente 
dementia;  quednmque  specialia  servitia  scripta  per  conven- 
liones  celsifudini  nostre  et  Homanie  observare  pollicitis,  secnn- 
dum  quod  conventio  a  nunciis  eorum  facta  de  liis  latius  nur- 
rat.   Et  quoniam  petierunt   idem   chrysobulum   ipsis  factum 
beati  Imperatoris  dom,ini  et  palris  Imperii  nostri  corrigi  sibi- 
que  iterum  dari,  quia  jam  eo  privati  fuerant  pro  hiis,  que 
acciderant,  culpis,  dementia  nostra  eos  exaudivit  precepitque, 
inviohdnliter  hoc  tarnen  scribi  et  hie  poni,  sie  habens: 

El  quid  unquam  est  commutatio  eorum.  que  sincere  dile- 
ctionis  et  fidei  sunt?  Et  quem  amicis  minisfrisque,  periculum 
subire  paratis  pro  dominis  et  amicis,  reddet  quis  talionem,  et 
maxime  tunc,  cum  ipsi  voluntarie  pro  eis  inimicitiarum  inter- 
sunt  pugnis?  Et  quidem  nostre  benivolentie  liberalitas,  magnam 
haue  rem  ponens,  nullam  repperit  retributionem.  Verumtamen 
retribuit,  quantum  tempus  offert,  et  que  amicis  et  ministris 
sunt  acceptabilia.  Sunt  igitur  ea ,  que  relribuuntur  eis  fidei 
sincereque  servitutis  remunerationes,  nostra  quidem  liberali 
voluntate  benivoloque  animo  minora  et  paticiora,  non  autem 
ignobilia  aliqua,  nee  amicis  vel  servis  indigna.    Verum  quid 


PlUVILEGlUM   ISAALll   ImP.  183 

michi  proemium  viät?  Fidelium  gesta  Veneticurum  malus  de 
homlnibus  ignoravit.  Qiiulüer  autem  miriferis  constructis 
navihus  Epidamiium,  quod  nos  Durachium  vocamus,  venerint; 
et  viros  navi  pugncmtes  innumeros  in  auxilium  nobis  ohtule- 
runt,  proprioque  stoUo  scelerosi  stolum  lUiiis  potenter  device- 
rint,  perdentes  cum  ipsis  ciris;  quaUterque  adhuc  nobis 
faventes  permaneant ;  et  (dia>  que  in  mari  laborantibus ,  his 
videlicet  viris^  per  acta  sunt;  et  que  correcta  omnes  noverunt^ 
quamquam  nos  non  dicamus?  Eapropter  ad  remunerationem 
hujusmodi  servitiorum  eorum  dementia  nostra  concessit  per 
presens  crisobulum  eos  annuatim  tempore  erogativi  accipere 
soUempnium  riginti  lihras,  quatenus  per  ecciesias  distribuant 
proprias  secundum  relle  suum.  Honoravit  autem  et  nobilissi- 
mum  Ducem  honoratissima  Protoseuasti  dignitate  cum  salario 
ejus  plenissimo :  nee  in  persona  ejus  dumtaxat  honorem  istum 
determinavit ,  sed  indesinentem  et  perpetuum  ac  secundum 
successiones  precepit  cum  fore  Ducibus,  qui  per  tempora  erunt. 
Similiter  honoravit  dementia  nostra  Patriarcham  eorum  Yperti- 
mum,  id  est  superhonorabifem,  cum  salario  librarum  XX;  et  lumc 
honorem  secundum  successiones  ad  posteros  Patriarchas  trans- 
misit,  quatenus  et  his  indesinens  sit  et  perpetuus,  et  non  fan- 
tum  persone  ejus.  Constituit  autem  serenitas  nostra  et  sanctis- 
simam  ecdesiam  sancti  apostoli  et  evangdiste  Marci,  Venecie 
existentem^  ab  uno  quoque  Amalßtanorum  Constantinopoli  et 
in  tota  Romania  ergasteria  habentium ,  et  sub  potestate  dicti 
patriciati  existentium ,  uno  quoque  anno  accipere  numismata 
gperpera  tria.  Ad  hec  largitur  eis  et  ergasteria,  in  embolo 
Peramatis,  id  est  transitus,  existentia,  cum  eorum  solariis,  qui 
introitum  et  exitum  habent  versus  embolum,  progredienlia  ab 
Ebragca  usque  in  locum,  qui  dicitur  Vigla,  et  que  inhabitan- 
tur  et  que  non  inhabitantur,  et  in  quibus  Venetici  maneiit  et 
Greci,  ut  in  ergasteriis ;  et  tres  scalas,  que  secus  mare  sunt,  et 
in    manifesto    spacio    circumscriljuntur.    Largitur   autem   et 


J  l'«j4  I*K1VM-K«IUM   ISAACII   I.MI'. 

sanclo  Qniiitifio*)  pistn'num,  f/uod  in  ht/ere  ejundem  ecc/esie 
est,  et  domid  ailinet  Pelrii  et  penawnem  habet  numiwiata 
viqinti.   Item  far(/itur  eis  et  ecclesiam  sancli  Andree,  (jue  est 
Durachii,  cum  ibidem  existentibus  JmperiaWms  peiisiomdibtis, 
sine  tarnen  apparatu,  qui  in  eis  repositus  est,  quasi  debens  ad 
chelandia  dari.   Concessit  autem  celsitudo  no.stra  et  eos  uni- 
versas  mercari  species  in  omnibus  Itomanie  partibus,  videlicet 
apiid  magnam  Laodiciam,  Antiocliiam ,  Mamislam ,   Adanam, 
Tarsum,   Ata/iam,  Stroui/um,   C/iium,    Tlieologiim,  Fociam, 
Durachium,  Aulonum,  Korphum,  liunditiam,  Methonum,  Coro- 
niiim,   Nauplium,    Corinthum.    Tliebas,    Athenas,  Euripum, 
Dimitriadam,  Thesulonicam,  Chrysopolim,  Perilheorium,  Aui- 
dum,  liedestum,  Adrianopolim,  Aprum, Iraciiajn,  Silimbriam')^ 
et  aptid  ipsam  magnam  urbem,  et  simpUciter  in  omnibus  par- 
tibus sub  potestate  nnstre  pie  trnnquillitatis  existentibus,  non 
nrebentes  quo  modo  pro  qualibet  propria  merce  quicquam  com- 
merchii gratia  vel  alicujus  alias  condictionis,  que  fisco  debea- 
tur,  pacti  videlicet  xilocalami,   limeniatici,  portiatici,  cani- 
schii^^,    exafolum'^^,    ai-chonticum")    et   aliorum    reddituum, 
quorum  causa  negociari  debent.  In  omnibus  enim  mercationum 
locis  data  est  eis  a  nostra  sublimitate  libera  licentia,  debens 
superiores  eos  facere  et  ipsa  inquisitione.   Ereident  autem  et 
ab  ipso  eparcho  paraf/ialaxica*') ,  e/tleoparoc/io^}  genicho^), 
commerkiariis,   kartulariis,  yppologis  et  hujusmodi  omnibus, 
nullo   per   loca   principum   vel   aliorum    servitia    communis 
tractancium  presumente  aliquid  eorum  contempnere ,  que  hie 
diffinita  sunt.    Omnium  enim  specierum  et  mercium,  quam 


1)  I.  e.  'Axtvojvo). 

2)  De  his  noniinibus,  quae  intacta 
rcliquimus,  vid.  supra  ad  Privile- 
gium Emanuelis  p.  118.  119. 

8)  eaniskii  LP. 

*)  exafolum  in  eorrectura;  exa- 
folii  LP. 


^)  a  r  eil  0  n  ti  ei  i  LP. 
")  p  e  r  a  t  a  I  i  s  i  t  a  LP. 
^)  cleop.  LP. 

*)  genico  LP.  De  his  corrigendis 
vide  nos  sopra  p.  119.  120. 


PlllVILEGlUM  [.SAACII  Lmi".  185 

(fuisj)iam  (licet,  collata  est  eis  negotiatio,  et  omnium  emptionem 
faciendi  hahehnnt  potestatem,  superantes  omnem  dationem. 
Hec  igitur  hnperii  noslri  pietas  sie  dispensans  sancit  et  pre- 
cipit,  nullum  eis  repngnare  tanqunm  rectis  et  veris  clemenlie 
nostre  (servis),  et  contra  hostes  auxiliatorifms ,  et  usque  in 
finem  seculi  tales  se  fore  poliicitis,  nee  (/aemf/uam  omnino 
talihus  sentire  contraria,  vel  aUegationes  aliguas  contra  cos 
exercere  coUatoriim  eis  hie  gratia  ergasteriornm,  videJicet  et 
seaUarnm.  Cujnscunque  enim  juris  hec  sint,  sive  ecclesiastici, 
sive  privati  aut  puhlici,  sive  sancte  domus,  nullus  tarnen  tan- 
get  ea,  que  sunt  nunc  e.vistentium  fidelium  celsitudinis  nostre 
Veneticorum,  et  postmodum  fufurorum;  quoniam  multam  heni- 
volentiam  et  rectam  voluntatem  erga  Imperium  nostrum  et 
Romaniam  e.rhi/juerunt,  et  haue  toto  corde  in  perpetnum  o/jser- 
vare  poUicentur,  et  pro  Romano  ordine  ac  Crisfiano  prompte 
pugnare  volunt  et  protestantur.  Contra  tales  viros  qiris  eontra- 
dicet,  aut  quis  placilum  aggredietur?  Quam  oh  rem  ncqne 
secretum  Petrii  aut  Mirelei^),  neque  f'amiliarium  aliquis, 
neque  monasteriuni  sive  fempluni  sanctum,  quihus  ridelicet 
collata  ergasteria  adtinent  et  scalle,  contra  hos  movehunt. 
Erunf  autem  silentes  et  in  dispensatione  et  dono  snhlimitalis 
nostre  veraciter  perseverantes.  Si  enim  fautemj,  que  nostra 
vultcelsitudo,  dignis  accipere  nou  largimur,  seu  viriliter  opera- 
tis  et  viriliter  operari  accelerantibus,  quihus  unquam  largiemur  ? 
Ea  propter  donahuntur  coUatorum  immohilium  sine  ahlatione 
et  infestatione  a  modo  per  omnes  et  assiduos  annos  secundum 
comprehensionem  pructici  horum  traditionis,  quod  eis  componi 
dehet  a  proto  antipato  Georgio  et  notario  nostre  serenitatis  Ma- 
chitario,  quod  et  firmiim  erit  et  stabile  atque  inviolahile  in  omni- 
hus,  que  in  eo  continehuntur.  Idemque  debet  in  Ulis  substerni 
secretis,  in  quihus  et  presens  nostri  potestafus  substernetur 

ij  xMilerei  LP. 


180  PllIVlLKlilUIM   ISAACII   ImH. 

chrijsohulHm  ad  noliciam  collutornm  rectis  (addc  servis)  celsi- 
luiUuix  nosfre  Venelicifi,  et  reihirgulionem  i/loriim,  qui  istos 
/lonim  fjratia  infestnre uiteretitur.  EnmliyUursemcl liic diflinita 
oiiinia  firma  et,  inviolutnlia  et  a  nemine  contempnendu.  Si 
vero  quinpiam  forte  (diquid  in  hoc  clirysohulo  ordinatorum 
contempserit,  inrenmi/n/iter  eogetur  dare  a  secreto  epi  ton 
iJdukon^^  auri  libras  decem;  et  ex  eo  solvetur  abltUi  pretium 
in  qundfuplum,  firmo  et  stafnli  existente  presente  chrynohiilo 
celsitudinis  nostre,  facto  mense  Majo  indictionis  quinte  fdecime) 
in  anno  sex  miUesimo  sexcentesimo'^,  in  quo  et  nostnim  pium 
et  a  deo  promotum  suhsignavit  Imperium. 

Jqilur  Imperium  nostrum  hujusmodi  confirmans  cliryso- 
hu/um,  concedit  et  rursum  habere  effectum^  secundum  quod 
dictatiim  in  principio  fuit,  tunc,  cum  eis  collatum  fuit,  quate- 
mis  et  sollempnium  beneficium  iterum  accipiant,  et  honores 
diqnifatmn  nobi/issimus  Dax  et  sacerrimiis  Patriarcha  cum 
suis  erroqaticis  habeant,  nee  non  et  ipsi  possessionem  et  friii- 
tionem  ergasteriorum  et  coltatorum  et  scalarum  sine  ablatione 
possideant.  Similiter  vult  dementia  tiostra,  eos  habere  licen- 
tiam  sine  prohibitione  negociandi^  sine  commerchio  et  qualibet 
alia  datione  in  omnibus  numeratis  in  manifesto  chrysobulo 
civitatibiis  et  terris,  sub  potestate  nostre  suhlimitatis  existenti- 
bus.  Verum  et  sunctissime  ecclesie  sancti  upostoli  et  evange- 
liste  Marciy  que  est  in  Veneciis  constitutum  de  AmaJfitanoru?n 
ergasteriis  per  prefactum  chrysobulum  sine  privatione  eidem 
tradentur  ecclesie.  Quoniam  vero  ante  non  paucos  annos  ab 
hiis,  qui  quasdam  merces  Veneticis  in  Romanie  regionibus  ven- 
dunt,  commerchium  exigi  contigit,  et  obtinuit  hujusmodi  mos, 
ut  patet,  annis  suf/icientibus,  rogaverunt  autem  et  pro  hoc 
clementiam  nostrum  ßdelissimi  et  amici  nostre  serenitatis 
Venetici,  quatenus  et  hujusmodi  corrigatur  capitulum ,  eisque 


^)  I.  e.  ir.i  twv  oüxitaxwv.  |     *J  Cfr.  supra  p.  122. 


Privii.kgium  Isaacii  Imp.  !(S7 

liujus  deiur  licentia  et  libertas^  dementia  nostra  et  lumc  eorum 
peticionem  adimplevit,  et  precipit  per  presetis  chrysoltulum^ 
ut  niiUns  suh  nostre  majestatis  potestate  Romeorum  cum  Vene- 
ticis  negociancium,  in  omnihus  Romanie  terris,  mit  qiiando  eis 
vendit,  mit  quando  ab  aliquo  eorum  emit,  det  commerkii  gratia 
quicquam  vel  alicujus  alius  exactionis;  sed  excusentur  et 
ipsi,  seu  Mi,  qui  comnierchin  dantihus  negociantur.  Verum- 
tamen  et  Venetici  dehent  ea^  que  per  co?iventionem  scriplo 
peragendam  a  nuntiis  eorum  clementie  nostre  sunt  jurejurando 
promissa^  et  firma  et  hwiolahUia  ohservare.  Super  hoc ')  erunt 
ipsi  juris  sihi  collati  per  presens  crysobulum,  sine  ahlatione 
donantes,  per  seculum  omne  firmo  et  inviolahili  presente  chry- 
soboh  existente,  facto  mense  Augusto  indictionis  quarte  sex 
millesimi  sexcentessimi  (trigesiini)  quarti  anni,  in  quo  et 
nostrum  pium  et  a  deo  promotum  suhsignavit  Imperium. 

Hec  igitur  sunt,  que  a  perpetue  memorie  Imperatore  et 
avo  Imperii  nostri  et  ter  heafo  Imperatore  domino  et  patre 
celsitudinis  nostre  fidelissimis  Jinperio  nostro  Veneticis  per 
chrysohula  iUorum  collafa  sunt;  que  etiam  chrysohula  et 
nostrum  pium  Imperium  corroltorat  per  presens  crisofndum, 
et  juhet  effectum  ea  habere,  secundum  quod  eum  usque  ad 
migrationem  ad  dominum  in  ter  Tmperafores  perpetue  memorie 
ter  beati  domini  et  patris  nostre  sublimitatis  habebani.  Venetici 
autem  solita  sifri  sacramenta  facientes  observabunt  fidem  et 
servitutem,  quam  nostre  celsitudini  debent  et  Romanie ,  ipsis 
operibus  purum  et  vere  rectum.  Quoniam  vero,  ut  relatum 
fuit  clementie  nostre  a  nuntiis  Veneticorum  in  magna  urbe 
presentibus ,  inpetravere  Venetici  preceptum.  quidem  inter  Im- 
peratores  semper  memorandi  Imperatoris ,  domini  et  patris 
Imperii  nostri.,  licenciam  ipsis  largiens  sine  prohibitione  et 
per  insulas  negociandi ,  videlicet  Ciprum  et  Cretam,  per  quod 


'_)  Siiii  il  i  ter  ii  u  c  LF. 


188  l'lUVIMUJUJM   I.SAAtll    I.MI'. 

et  sine  cnmmerldis  debeant  cusiodiri  uhique  terrarum  Imperii 
nosli'i  pro  hiis  nmnh  (jeneris  .speeiehns ,  quan  ipsi  ah  eudem 
insuUs  mercahunt  ^  tiequivü  aulem  tenor  ejusdem  precepli 
udliuc  ejfectnm  veripeve,  —  quam  oh  rem  et  nunc  nnque  Venetici 
collato  ipsis  per  huju.wiodi preceptum  heneficio  carenty  — petie- 
runtque  ah  Imperio  nostro  precipi,  quatenus  heneficiumf  quod 
in  predicto  continetur  precepto  semper  memorundi  Imperatoris 
domini  et  patria  Imperii  nosfri,  et  adhuc  caret  effectu ,  amodo 
poliatur  effectu:  dementia  nosfra  oh  fidem  et  servitutem,  quam 
erga  suhlimilafem  noslram  e.rhihent  et  deinceps  exlnhere  pol- 
licentur,  hujunmodi  peticionem  eorum  exaudiens  concedit  et 
precijpit,  sine  prohihicione  per  manifestas  insulas,  Cypriim  vide- 
licet  et  Cretam^  eos  nefjociari,  nemine  quidquam  ab  eis  exiyere 
presumente  horum  (jratia,  et  sine  commerkiis  uhique  terrarum 
Imperii  nostri  custodiri  secundum  superius  scriptas  condictio - 
nes.  Ifjitur  ut  et  ipsi  certitudinem  haheant  de  in  presenti 
clirysohulo  diffinitis,  presens  chrysohulum  est  compositum, 
factum  mense  Octubri  indictionis  undecime  anni  sex  millesimi 
sexcentesimi  quinquagessimi  sexti,  in  quo  et  nostrum  pium  et 
a  deo  promotum  subsignavit  Imperium^'' . 

Hoc  igitur  chrysoboliim  sie  continens  beati  transitus  et 
semper  niemorandl  Imperatoris  et  patriii  Imperii  nostri  inagni 
Manuelis,  eonfirmans  et  nostra  pictas  per  presens  chrysobulum 
verbum  Imperii  nostri,  concedit  et  precipit,  ipsum  videlicet,  et 
que  in  ipso  clirysobulo  verbo  notiticantur  semper  memorando- 
rum  Imperatorum,  proavi  scilicet  Imperii  nostri  Alexii  Comnani, 
et  magni  patrui  Imperii  nostri  .lobannis  Comnani,  firma  et 
inviolabiba  permanere  in  omnil)us,  que  continent,  et  conservari 
personas  et  res  universas  fidelissimorum  celsitiidini  nostre  Vene- 
ticorum  salvas  et  illesas  ab  omni  liomine  sublimitatis  nostre, 
nee  non  et  ab  ipso  Imperio  nostro  in  omnibus  clementie  nostre 
terris,  et  in  terra  et  in  mari,  habere  et  predictos  Veneticos  et 
imiversa  ipsis  data  et  concessa  a  manifestis  semper  memorandis 


PßlVlLECIUAI   CONFIRMATIOMS  ISAACII  ImP.  189 

Imperaforlbiis  omnimode  inviolaliilia  et  absqiie  iiUa  dimiiiiicione, 
secundum  quod  eis  data  fuerunt  et  coucessa,  presente  ehryso- 
bulo  verbo  Imperii  nostri  firmo  et  inviolabili  permanere  debente 
in  Omnibus,  que  continet;  facto  mcnse  Februario  presentis 
quinte  indictionis  sex  millesimi  sexcentesimi  nonagesimi  quinli 
anni,  in  quo  et  nostrum  pium  et  a  deo  promohun  subsignavit 
Imperium. 

Y  s  a  a  k  i  u  s  in  Christo  deo  fideb's  Imperator  et 
moderator  Ronieorum  Angelus. 

LXXI. 

Priailegiani      confirmationi^    (Isaacii    Imperatoris)     de    conecssione 
Iniperatorain  f  onstantinopolitanorum  sub  inillesimo  CLXWTII. 

A.  d.  1187,  m.  Februarii. 
Lib.  Alb.  fül.9-11.  Lib.  Pact.  I,  110.  Edidit  Marin,  lil,  293.  ' 

Quoniam  Venetici  ad  Imperium  nostrum  aecedentes  et  ab 
eo  ad  seruitium  celsitudinis  nostre  recepti,  cum  ceteris,  que 
postulauerunt,  ab  Imperio  nostro  petierunt  nostram  deposcentes 
serenitatem,  confirmari  et  quod  super  practico  collatorum  eis 
in  magna  urbe  a  semper  memorando  Imperatore  et  desideratis- 
simo  patruo  Imperij  nostri,  domino  Manuele  Comnano,  liabita- 
culorum  uidelicet  et  liberorum  locorum,  nee  non  et  littorab's 
Scale,  factum  est  chrysobulum  uerbum  eiusdem  semper  memo- 
randi  Imperatoris,  quatenus  sie  nullo  modo  suspicionem  aliquam 
habeant,  quicquam  horum  fore  auulsum:  Imperium  nostrum 
huiusmodi  deprecationem  eorum  nolens  abicere,  presenti  cbri- 
sobulo  suo  confirmat  predictum  chrysoi)ulum  inter  Imperatores 
famosi  Imperatoris  et  patrui  nostre  serenitatis,  (juod  ad  uerbum 
sie  continet: 

„Si  eos,  qui  fide  et  deuotione  optimi  sunt  erga  ///(hs.  (pn 
per  tempoi-a  optiuent  LuperiJ  f/ubernacula,  opovtumim  est,  larga 
henepcia  ah  Ipsü  consequi,  ?naf/is  autem ,  ai  contigerit  eos 
anime  statum  generosum  liuhere  alque  audacem,  iit  ad  mnilem 


190  l'lllVIl.KGIUM   CONKIKMATIOM.S   IsAACll   ImT. 

zclum  reliqui  inilciilur,  ei  ne,  humf<mndi  uirtute  in  honore^^ 
perfiiHlente  el  contrario  ei  nilio  re/frc/ien.siotiem  iieritale  '), 
ruritüfi  milde  necesHiiriaruni  preroijaliuarum  a  deo  suluato 
[iomanorum  exercitui  fiat:  neqnuquam^  quod  a  deo  est,  Impe- 
rium nostrum  ingenuos  nautas  et  fide/isimos  celsitudinis  nostre 
Veneticos,  in  lutnc  Imperatoriam  nrhem  uenientes,  decet  j)ror- 
sus  spernere  a  peticione  decidenteti'^),  ijuam  nunc  Imperio 
nostro  porrexerunly  (jiium  et  ipsi  consuetu.s  (jenilorilms  suis 
fidem  et  deiiolionem  erfju  liomaniam  et  celsitudinem  nostram 
rursum  ostenderunts  et  ah  Imperio  nostro  uocati  in  congres- 
sum  contra  cum,  qai  potestatem  liafict  Sicilie,  et  omnimodam 
pugnam  contra  cum  et  stollum  eins ,  nee  non  et  terram  eins, 
parati  et  prompti  apparuerunt.  Ut  enim  predictus  Sicilie  domi- 
nus Rogerius  didicit ,  incustoditas  fore  partes  Imperij  nostri, 
que  circlia  Greciuni  et  Peloponisum  sunt,  et  insu/as,  terras 
(terras(|iu!)  Imperij  nostri,  que  circa  easdem  terras  sunt,  dum 
suhlimitas  nostra  uucaret  susceptioni  et  ducaiui  earum,  que 
paulo  ante  per  terram  Imperij  nostri  transierunt,  innumera- 
bilium  expedilionum ,  Alemannorum  nidelicel  et  Franchorum, 
et  paratum^^  cum  ipsis  esset  contra  impios  Agarenos  ad  expe- 
ditionem  faciendum  per  stolij  missionem ,  eiusmodi  regionem 
celsitudinis  ?tostre,  secundum  quod  ei  possifrile  f'nit,  depopulu- 
tus  est;  cumque,  quod  /'actum  est,  ad  predictorum  Veneticorum 
aures  peruenisset,  hij  hoc  tanquam  proprium  dampnum  repu- 
tauerunt,  et  confestim  ad  aparutum  cooperundi,  ut  id,  quod 
factum  est,  omnimode  uindicetur,  consurrexerunt^^,  et  suum 
seruitium  prompte  celsitudini  nostre  spoponderunt.  Porro  et 
in  reliquas  regiones  Imperij  nostri  transniiserunt,  quatenus, 
qui^^     inuenirentur     cumpatriote ')      eorum ,      uenirent     et 


')  inhonora  LP. 

"}  Leg.  i  n  V  e  n  i  e  II  t  ti  s.  e  x  c  i  t  u  ii  t  e. 

•*)  deeedentis    M.      I-o^'.    docc- 


*  )   A II  j)  a  r  a  n  d  u  m  ? 
•* )  CO n i  11  n X e  r  ii  n t  M. 
")  i|  tiod  "SX. ;  quasi  LI*. 


dßntes.  I       ^)  com  patri  o  ta(^  M.LP. 


Privilegium  confikmationis  Isaacii  Imp. 


11) 


seruirent  et  ipsi  in  eiusmodi  Romanie  et  Imperij  nostri 
seriiitio  usgue  ad  complementum  tocius  mensis  Septemhrü 
futuri  cum  deo  indictiofiis  dnodeeime.  Ad  remunerationem 
igitiir  hiiiusmodi  eorum  seruitij,  quod,  nt  dictum  est,  facere 
j)romisenmt ,  quonium  (petieriiiit)  muiores^}  uice  uniuerse, 
que  per  tempora  huc  iienit,  Veneticorum  multitudinis,  adaugeri 
sibi  et  mansiones  et  embolum  et  scalas,  in  quibus  naues  eorum 
in  ])ortu  stant,  certificantes ,  se  non  modicum  angustari'^^  et 
quod  non  possint  hijs  solis,  que  ipsis  data  sunt  a  beute  memo- 
rie  Imperatore  et  auo  Imperij  nostri  in  huc  ciuitatum  Impera- 
trice  confenti^}  esse:  largitur  eis  Imperium  nostrum  per  pre- 
sens  chrgsobuhim  suum,  que  pelierunt,  habitacula  et  libera 
loca  et  littoralem  scallam ,  que  erpresse  numeranda  et  scri- 
benda  sunt  in  eo.  quod  iussimi  est  fieri^  practico  traditionis 
eorum  cotporalis,  ah  ledesimotato  Epiphanio  Tuglica,  certifi- 
cari  debente  per  supersrriptiotiem'^)  familiaris  hominis  celsi- 
tudinis  nostre  Johannis  Pepagotneni^)  ei  sterni  in  congruis 
secretis,  in  quibus  et  presens  nostre  serenitatis  clirysobulum 
sterni  debet,  quatenus  et  her  optineant,  sicut  et  que  prius  a 
semper  memorando  Imperatore  et  auo  Imperij  nostri  m") 
data  sunt,  seruire  debentibus,  ut  superius  monstratum  est. 
Determinatio  igitur  eorum.  que  per  chrgsobnlum  presentis 
scripti  eis  ^)  collata  sunt,  habet  sie : 

„Incipit  ab  ipsa  Vigki,  et  procedit  uersus  orientem.  Tenet 
embolum  et  que  uersus  septemtrionem  et  meridieni  sunt  cum 
solar  ijs  habitacula,  et  procedit  usque  ad  fornicem  coniunctum^^ 
muro  hospitalis  sancti  Marciani,  cnmprehendens  et  loca,  in 


*)  quoniain  per  maiores  LP.; 
qua  ni  p  ri  nii  m  aiores  iiicein, 
uniuersaque  per  t.  h.  u.  V. 
rau  I  ti  tud  i  n  e  s  M.  Nds  sensus 
gratis  inseriiimus  „pefierunt". 

'^)  angii  st i  ari  M.   LP. 


•')  contra  esse  (  !}  M. 
*)  suhscript  ion  ein  M. 
'•)  P  e  p  a  g  e  in  i  n  i  M. 
")  episcopis(!)M. 
'')  s  c  r  i  p  t  i  0  n  i  s  M. 
'^)  ('  ()  n  i  n  II  ('  f  a  in   IVI. 


102 


l'UlVlLrcCilUM   CüNKIKMATIONIS  LsAACII   ImP, 


qn  11)118  .staut  octo  Jinmidariorum^)  tahule.  Ascendit  pauhdum 
uersiis  mendiem  alt  ip.sa  Vujia.  Tenet  ad  modicum  et  aliud 
enihofum,  et  peruenU  usf/ue  ad  primum  foruicem  eiusdem 
emboli,  conprehendens  IricHuarium  altum  domicilium  Mili^}. 
Versus  orientem  eiusdem  emboli  secundum  duas  partes  humi- 
lem  dotnmiicullam^)  cum  aclini^^  tecto  eiusdem  monasterij,  et 
que  in  equalli  huius  est,  modicam  curiam,  que  dicitur  Aristini, 
et  /iahet  hnqiludinem  hrachiorum  octo  cum  dimidio,  et  latitu- 
dinem  Septem  cum  tercia.  Preter  ea,  que  sunt  uersus  orientem 
hahitacula  diacone''}  Precursoris'^),  dehentihus  obtururiianuis 
huiusmodi  habitaculorum,  que  educunt  in  manifestam  curiam. 
Versus  aquilonem  tria  erqasteria  cerulariorum^  Ycanatf)  duas 
stationes,  in  quibus  panes  venduntur,  et  loca  tabularum  duarum 
uummulariorum  eiusdem  monasterij  Mili^}.  Incipit  rursum 
ab  ipso  fornice  predicti  hospitalis;  tenet  publicam  uiam,  que 
uersus  occasum  est  eiusdem  hospitalis,  et  progredilur  usque 
ad  portam^^,  que  est  iuxta  paruum  templum  Precursoris. 
Exinde  rursus  dimittens  premonstrafam  portam,  quasi  uersus 
orientem  transit  per  murum  ciuitatis ,  et  peruenit  usque  ad 
semitam,  que  diuidit  iura  monasterij  Akymitero^'^}.  Exinde 
ascendit  modicum  uersus  meridiem,  tenens  eandem  publicam 
semitam,  liabentem  in  lafitudine  hrachia  tria,  et,  ut  dictum  est, 
diuidentem  mansiones  monasterij  Akymitero^^^,  et  perueniens 


')  o  c  to  m  in  u  la  rio  rii  111  ( ! )  M. 
3)  M  e  I  i  M.  D  e  M  i  1  i  0  cfr.  Üu(:anj,fc 

Const.  Christ.  I,  p.  72,  73. 
")  Kiiin  ilem  Donuneuluin(!)  M. 
"*)  iielini    tceto  M.    Noslriim   est 

accl  i  ni. 
^)  Leg.  tl  i  a  e  0  ii  i. 
«)   Cfr.   DuCangi'   Const.   clirist.  IV, 

p.  113.  n.  X. 
^)  Icanut  i   W. 


«)  Mela  M. 

ö)  Const.  Christ.  I.  1,  p.  50,  n.  V. 

'")  Acymitorum  I.P.  Achimi- 
ton  M.  Est  monasterium  Akoe- 
nictorum  s.  twv  'Axoipi^rwv ,  de 
(]no  vid.  Const.  Christ.  1.  IV. 
p.  151,  152. 

")  Acyniitorum  l^P. ;  .\chimi- 
ton  M. 


Privilegium  confikmatioms  Isaacii  Imp. 


93 


usque  in  finem  domiclKj  ecclesie  PeriuleulV),  ita  ut  a  muro 
ciuitatis  per  equalitatem  eiusmodi  semite  usque  ad  finem 
domicillij  sint  brachia  uiginti  sex.  Flectüur  uersiis  orientem, 
tenens  murum  ecclesie  sancti  Nicholai^),  relinquens  a  dexfris 
quidem  monastenum  sancti  Nicholai,  a  sinistris  uero  domici- 
lium  monasterij  Periuleuti .  et  progrediens  usque  ad  ulteram 
semitam  uersus  orientem  muri^)  sancti  Niclwlai.  Rursus 
fiectitur  et  ascendit  parumper  uersus  meridiem  eandem  semi- 
tam, et  ascendit  uersus  orientem^  diuidens  domicilia  sancti 
Nicholai,  a  sinistris  pistoricum  ergasterium  sancti  Marciani, 
quod  est  iunctum  mansionibus  sancti  Nicholai.  Supergreditur 
rursus  aliam  tertiam  semitam,  et  peruenit  usque  ad  aque  cur- 
sum,  que  a  Vigla  descendit,  relinquens  a  dextris  aha  habita- 
cula  sancti  Nicholai,  a  sinistris  domicilium  sancti  Marciani 
ei  pensionales  domos  monasterij  Parakgmomeni'^^.  Iterum  pro- 
greditur  uersus  meridiem,  comprehendens  uacuum  locum  eius- 
dem  monasterij  Parakimomeni,  qui^)  uersus  orientem  iacet 
domorum  sancti  Nicholai,  et  procedit  et  regred itur  usque  ad 
Viglam,  vnde  et  incepit,  dimittens  quidem  a  dextris  domos 
motiasterij  sancti  Marci^),  a  sinistris  uero  aque  cursum.  Eius- 
modi determinationis  spatio  comprehenduntur  ea,  que  sunt 
uersus  orientem  aque  cursus,  descendentis  a  Vigla  uersus  por- 
tam  Canauuci'^ : 

Habitacula  et  uacuus  magnus  locus,  qui  usque  ad  publi- 
cam  uiam  uersus  occidentem  progreditur  sancti  Marciani  a 
muro  ciuitatis  et  usque  ad  embolum,  per  presens  chrysobulum 


')  Sic  et  LP.;  ecci.  dei  Genitr i- 
cis  M.  Erit  sedes  Deiparse,  quse 
dicebatur  Peribl  epta,  vj  Ilcfji- 
|3X£;rrof.  Cfr.  Ducang.  Constant. 
Christ.  1.  IV,  p.  94,  n.  XXXVI. 

-)  Const.  Christ.  1.  IV,  p.  130. 

'^)  [tenens  —  muri]  Haec  desunt 
ap.  M. 

Fontes.  XII. 


*)  P  e  r  i  c  h  i  in  0  m  e  n  i  q  u  e  M. ;  P  0- 

r  a  ciinom  eni  LP. 
5)  quod  M. 

«)  Const.  Christ.  1.  IV,  p.  114,  n.  XIX. 
"')  portum  C  onnauieei  M. 


13 


104  PlUVILEGIUM  CONFIKMATIONIS  ISAACU  ImP. 

nerhiim  datnm.  Et  ea,  quc  sunt  uersus  occidentem  aqiie 
curma  a  muro  cinitutis,  (jui  in  etjuali  .semite  est,  diuidenlis 
iura  monasterij  Akimiton ,  et  usque  ad  domos  sancti  Nicholai 
et  sancti  3Iarci,  cum  paruo  uacuo  Joco  monasterij  Parakymo- 
meni.  Et  simpUciter  omnia ,  que  inhahüantur,  et  que  non  in- 
hahitantur,  hahitacula  et  uacua  loca,  in  predicto  spatio  conpre- 
hensa.  Adhuc  cum  his  comprehendilur  et,  que  est  in  liltore, 
scalla  sancti  Marciani,  que  liodie  a  Chrysiobusilio  possidetur, 
cum  uniuersa  eins  compreliensione  et  continentia,  et  que  in  ea 
sunt,  domihiis  et  ergasterijs. 

His  sie  ab  Imperio  nostro  donatis  per  presens  chrysohu- 
lum  uerhum  celsitudinis  nostre,  exceptis  proximantihus  his 
donatis,  portis  uidelicet,  muris  et  covtinis  murorum  ciuitatis, 
habebunt  Venetici  hec,  deuotionem  etfidem,  quam  Imperio  nostro 
debent,  seruantes,  secundum  quod  et  per  ea,  queprius  adeptisunt, 
chrysobida  hanc  seruare  conentur  [tenentur? ] ,  cuiuscumque 
iuris  sint,  siue  ecclesiastici  iuris,  siue  rei  publice,  siue  pin- 
uate,  siue  sancte  domus,  uel  monastice,  nulla  accione  locum 
exercendi  habenie  contra  eos  gracia  horum.  Si  uero  quispiam 
forte  inf'estationem  eis  induxerit  gracia  conuincendi,  aut  aufe- 
rendi  quicquam  eorum,  que  eis,  ut  dictum  est,  data  sunt,  in- 
remissibiliter  multabitur  a  secreto  epi  ton  ykiacon  *)  in  decem 
libris  auri,  firmo  et  rato  existente  presente  chrysobido  uerbo 
clementie  nostre,  facto  mense  Marcio  indictionis  undecime  sex 
miUesimi  sexcentessimi  quinquagessimi  sexti'}  anni,  in  quo 
et  nostrum  pium  et  a  deo  promotum  subsignauit  Imperium.'^ 

Ilaiic  igitur  Veiieticoriim  deprecationem  Imperium  nostrum 
nef[ua(iuam  ahiciens,  confirmat  sie  continens  chrysobulum  iier- 
bum  iiiter  Imperatores  semper  memoraudi  patrui  celsitudinis 
nostre,  domini  Manuelis,  per  presens  chrysobulum  uerbum,  et 


^)  £jrl  rojv  o'lxetaxwv.  I      ä)  Hoc  addendum  est,  uti  ex  indi- 

I  ctione  apparet. 


Chrysobullium  Isaacii  Imp.  195 

iiibet  intactum  hoc  manere  et  iniiiolabiliter')  in  omiiibiis,  que 
precipit,  dans  et  coneedens  Venetieis,  habere,  et  riirsus,  que 
in  ipso  notifieantur,  domos  sine  miitilatione  secundum  ipsius 
comprehensionem,  iit  ab  Tmperio  nostro  ipsis  datas.  Super  hoc 
enim  et  presens  chrysobuhun  uerbuni  clenientie  nostre  factum 
est,  firmuni  et  ratum  permanere  debens,  quousque  et  Venetici 
conseruabunt  sine  fraude  et  malo  ingenio  ea,  que  per  conuen- 
tionem  et  sacramentum  Imperio  nostro  debent. 

Factum  mense  Februario  quinte  indictionis  sex  millesimi 
sexcentesimi  nonagessimi  quinti  anni,  in  quo  et  nostrum  a  deo 
promotum  subsignauit  Imperium. 

Isakius  in  Christo  deo  fidelis  Imperator  et 
moderator  Romanorum  AngeUis. 

LXXII. 

Prioilegiom  Isachij  Iinperatoris. 

A.  (1.  1187,  m.  Februarii, 
Lib.  Alb.  fol.  11  —  15.    Lib.  Pact.  I,   113.    Edidit  Marin  III, 
pag.  282. 

Oportuit  equidem  et  Venetie  reuocationem  et  in  Romaniam 
et  in  pristinam  vnionem^),  quam  cum  ea  habebat,  reuersionem 
et  restitutionem,  sepe  quidem  excogitatam,  diuersis  uero  occa- 
sionibus  inipeditam  et  in  diebus  inspectam  nostre  pie  tranquilli- 
tatis,  quam  deus,  interpositum^)  inimicitie  deponens  parietem*), 
tam  prope,  quam  longe  existentibus  tamquam  pacis  angelum 
misit,  nunc  pro  fine^)  accipere,  profecto  ad  utilitatem  quidem 
Cristianorum,  minime  autem  ad  incommodum  Romanie,  ut  Im- 
perium nostrum  confidit.  Nam  et  alijs  temporibus  celsitudinis 
nostre  antecessoribus  Venetici  seruientes  utiles  Romanie  appa- 
ruerunt ,    deuocionem    ei   maximam   in   necessarijs   temporibus 


^)  inuio  labile  M.  LP.  *)  p  ar.  dep.  LP. 

")  Leg.  pri still 86  unionis.  I      *)  per  f inem  M. ;  nee  pro  f.  LP. 

^)  interpone  tum  (sie!)  M.  1 

13* 


I  })(j  CllKV.SOIlL'l,l,U'.M   IsAACll   l.Ml'. 

exibentes,  et  ei  nunc  melius  seruicium  pollicentes,  sie  ipsum 
sacramento  et  conuencioue')  linperio  nostro  eorrol)orantes. 

Non  est  couiuncta  Veuelia,  uee  un(|Uüni  coniungetur  alicui 
coronatorum  uel  non  coronatoruni,  siue  gentium  uel  nationum 
alieui  contra  Imperium^)  domini  Imperatoris  Romanorum  et 
semper  augusti  domini  Ysaakij  Angeli,  donec  uixerit,  uel  here- 
dum  eins  masculorum  uel  tcmiuarum,  «pii  uel  que  imperabunt, 
uel  illorum,  qui  e\  precepto  eorum  imperabunt,  ad  nocendum 
i{omanie  particularitcr  uel  uniuersaliter:  nee  per  se  unquam  ei 
nocebit. 

Item,  quocienscumque  principum  aliquis  coronatorum  uel 
non  coronatorum,  uel  gentium  aut^)  nationum  aliqua  contra 
Romaniam  ueuit  ad  oHendendiun  eam  cum  galeis  quadraginta 
uel  pluribus,  usque  ad  centum,  et  indiget  Imperium  eins  uel 
heredes  eins,  mares  uel  femine,  qui  uel  que  imperabunt,  uel  illi, 
([ui  ex  precepto  eins  imperabunt,  seruitio  Veneticorum  cum 
j^aleis  quadraginta  et  usque  ad  centum,  debent  illud  babere 
infra  menses  sex  post  datam  noticiam  Duci  ab  Imperio  eorum 
Venetie.  Huiusmodi  uero  galee  debent  Venetie  fieri  et  parari  a 
Veneticis  cum  uniuerso  apparatu  earum  per  peccuniam  illuc 
missam  ab  Imperio  eorum,  uel  inuentam  ibi  a  parte  celsitudinis 
eorum,  Veneticis  dare  debentibus  homines  aptos,  ut  unusquisque 
eorum  presit  preparationi  (juinque  gallearum;  qui  et  iurare 
debent,  quod  facient  eas  bene  fieri,  ut  unam  quamque  earum 
centum  quadraginta  iore  romatorum*}  et  cum  omni  apparatu 
earum  cum  celeritate  et  sine  fraude,  secundum  quod  facerent 
eas  fieri,  si  galee  essent  Venetie,  aut  si  cum  peccunia  fieri  debe- 
rent  Venetie.  Et  unusquisque  eorum  debet  accipere  de  uestiario 
domini    Imperatoris   liberalitatis   gracia   }^)erpera^)   sexaginta. 


*)  s  a  c  r  a  III  e  n  t  u  111  —  c  o  n  u  e  ii  t  i  o- 

nem  M. 
^)  Addit  nostruiii  et  M. 
')  atque  M. 


*)  remotoruiu  LP.;  rcinifjato- 
ruiii  M.;  an  arniato  rum? 

^)  numismata  ut  alibi  per- 
p  e  r  a  M. 


Chrysobullium  Isaacii  Imp.  107 

Item  comites  huiusmodi  g-aleariim  debent  iurare  super 
saneta  dei  eiiangelia ,  quod  in  iina  quaqiie  earum  erunt  centiim 
quadraginta  honiines,  si  tot  hominum  roga  eis  data  fiierit,  ex- 
ceptis  mouentibiis^)  et  sine  noticia  eüriim  aufiigientibus. 
Verum  tameii  comites  festinabunt,  bona  fide  reeuperare  datam 
eis  rog-am;  et  si  eam  reeuperare  possunt,  inducent  alios  pro 
eis  in  galeas  eorum,  uel  reddent  eam  bomini  domini  Imperatoris. 

Item  iurabunt  comites,  quod  uniuersum  apparatum  ipsis 
traditum  conducent  ad  honorem  Imperij  eorum  et  salutem  nostri 
stoli").  Homines  autem  galeariim  talem  debent  rogam  accipere, 
qualem  Venetici  apud  Coryphum  accipiebant. 

Item  et,  si  Imperium  eorum  uohierit  in  numero  huiusmodi 
centum  galearum  seruitium  Veneticorum  in  tota  Romania  inuen- 
torum,  debet  iilud  habere  cum  tot  scilicet  galeis,  quot  armari 
poterunt  de  inuentis  Venetis,  ex  quatuor  tribus  in  g-aleas  induetis 
secundum  numerum  inuentoruui  Veneticorum  cum  et  manifesta 
roga.  Verum  tamen  non  cogenfur  galleas  ingredi  uiginti  anno- 
rum  homines  et  infra,  neque  sexaginta  annorum  et  ultra. 

Stohis  autem  noster  capitaneum  uel  capitaneos  Veueticos 
debet  habere,  qui  et  iurare  debent,  quod  conducent  eum  ad 
honorem  Imperij  eorum  et  salutem  nostri  stoli  ■^),  bona  fide  et 
sine  fraude,  usque  ad  stolum  celsitudinis  eorum.  Et  si  stolus 
noster,  antequam  Imperij  eorum  stolo  uniatur,  aliquem  stolum 
inimici  Imperij  eorum  inuenerit,  et  eum  offendere  uel  expugnare 
uoluerit,  faciet  sie  sine  fraude  et  malo  ingenio  aliquo.  Post(|uam 
uero  stolus  noster  stolo  Imperialis  celsitudinis  unitus  fuerit, 
debent  numerari  homines,  qui  in  galeis  erunt,  a  capitaneo  stoli 
Imperii  eorum,  si  ipse  uoluerit:  et  inuenti  quidem  erunt*)  in 
seruitio  celsitudinis  eorum;  absentes  uero  bona  fide  festinabimt 
reperire,  si  possunt,  numerumque  supplere.   Insuper  capitaneus 


')  morientibus  M.  |       3)  stoli  om.  M. 

3)  saliia  nostra  stoli  M.  \      *)  [a  cap.  —  er unt]  Haec  omisit  M. 


1  9(S  CiiiivsonuLLiuM  IsAAcn  Imp. 

iiel  capitanei  nostri  stoli  et  comites  et  naiiclerij  et  prodcnses 
et  deceimiiri  de  una(|iia([iie  galeariiin  iiiral)Uiit,  qiiod  preeepto 
eaj)itanei  vstoli  Iiu|)eialoiie  inaieslatis  ül)edient  ad  honorem 
linpeiü  eoruin  et  saliitem  nostri  stoli,  sine  fraiide  et  malo  ing'e- 
nio;  et  qiiod  iina  cum  stolo  Imperij  eorum  perseqiientur  stolum 
inimici  maiestatis  eonim,  siue  Cristiani  sint,  siue  pagani,  et 
ledent  et  expugnabunt  eiim  et  expellent,  inferentcpie  ei  maliim, 
quod  poterunt,  bona  fide,  sine  fraude  et  malo  ingenio,  et  im- 
pugnabnnt  eum,  quousque  et  stolus  Tmperatorie  siiidimitatis  eum 
impugnabit  bona  (ide  et  sine  fraiide.  Kt  si  aliquam  terrarum 
inimici  Imperij  eorum  ceperint,  debemus  in  ea  habere  ecclesiam, 
embolum  et  scalam,  et  conuersari  sine  omni  datione.  Verum- 
tamen  slolus  eelsitudinis  eorum  debet  tantus  esse,  quantus  et 
noster  est,  uel  amplior.  Post([uam  uero  huiusmodi  seruitium 
Imperij  eorum  peregerint,  debent  de  galeis  egressis  Venetia  tot 
ad  suam  habere  reuersionem,  quot  eis  necessarie  erunt,  con- 
uenienter  et  sine  fraude,  bona  fidc. 

Item,  postquam  huiusmodi  galee Venetiam  peruenerint,  si 
Imperium  eorum  uoluerit,  eas  iterum  a  Veneticis  in  Romaniam 
reduci,  reducentur;  et  unusquisque  eorum,  qui  eas  reducent, 
debet  habere  pro  mereede  id,  quod  fuerit  conueniens  seeundum 
tempus.  Si  autem  Imperatoria  celsitudo  per  alias  personas  «el 
per  aliam  aliquam  dispensafionem  uoluerit  huiusmodi  galearum 
reuersionem  (ieri  in  terram  Imperij  eorum,  fiet  et  huiusmodi 
earum  reuersio  licite.  Et  si  uoluerit  eas  Venetie  custodiri, 
eustodientur  ad  honorem  Imperij  eorum,  aesi  essent  proprio 
Venetie,  sed  tamen  cum  Imperiab  expensa. 

Item,  si  ob  aliquod  grauamen  nequiuerint  huiusmodi  galee 
seeundum  prefixum  terminum  uenire  Venetia'),  debent  in  ser- 
uitium stoli  Imperij  eorum  ingredi   omnes  inuenti  in  Romania 


^)  Veneti  am  M. 


Chrysobullium  Isaacu  hip.  1  99 

Venetici,   de  quatiior  tres,  secundiini  quod  siiperiiis  statutuni 
est,  cum  et  manifesta  roga. 

Item,  si  Imperio  eoriim  expedit  auxiliiim  ad  deffeusionem 
terre  eelsitudinis  eoriim  ob  aliqiiem  inimicorum  in  Romaniam 
ingressuriim  cum  galeis  quadraginta  uel  pluribus,  et  nequiiierit 
Venetiam  mittere  pro  adiutorlo ,  debet  Imperatoria  eelsitudo 
iiiducere  ad  deffeusionem  terre  Imperij  eorum  contra  huiusmodi 
inimicum  Veneticos'),  in  magna  urbe  uldelicet  et  circha 
eam  existentes,  uersus  ortum  et  uersus  occasum,  et  ab  ea  usque 
Auidum  et  in  eadem  ciuitate  similiter  inuentos,  nee  non  et  in 
terris,  que  infra  sunt  usque  Pbyladelphyam  et  in  ipsa  ciuitate, 
et  usque  Adrianopolim  et  in  ea  similiter  existentes,  de  quatuor 
tres,  cum  tot  scilicet  galeis,  quot  armare  poterunt,  inuenti 
secundum  supradictum  ordinem,  cum  et  manifesta  roga. 

Tali  itaque  modo  talique  ordine  iuuabunt')  et  defendent 
Romaniam  Venetici  contra  omnem  bominem  coronatum  et  non 
coronatum,  et  contra  omnem  gentem,  uolentem^)  ledere  eam, 
secundum  quod  superius  ostensum  est,  salua  tarnen  concordia, 
quam  cum  nobillissimo  rege  Alemannie  babent,  quousque  disso- 
juta  non  fuerit.  Postquam  uero  dissoluta  fuerit,  debet  eadem 
et  contra  regem  Alemannie  facere  pro  Imperio  eorum  et  Roma- 
nia,  et  salua  conuentione  [interuentione] *)  inter  Veneticos^)  et 
nobillissimum  regem  Sicilie^)  Vilielmum  facta,  que  protenditur 
usque  in  annos  Septem  et  menses  nouem,  computandos  a  prin- 
cipio  Januarij  mensis  presentis  sexte  indictionis.  Verumtamen 
et  contra  regem  Sicilie,  quandocumque  ipse  argumentabitur 
offendere  Romaniam  infra  annos  conuentionis  inter  eos  facte, 
uenient  Venetici  infra  quatuor  menses  post  datam  de  hoc  noti- 
ciam  Duci  ab  Imperio  eorum  Venetie  ad  adiuuandum  Romaniam 


1)  inimicos  inuentos  M.  j      *)  interveniente  M. 

2)  iurabunt  M.  1      5^  cum  Veneticis  ac  inter  V.  M. 

3)  solentem  M.  !      *)  Scicilia  Ms. 


200 


ClIllV.SOIlULLIUM   l.SAACII  ImI*. 


et  defeiKleiuUini  eain  cum  p^alels  quindecim  bona  fide.  Verun- 
tamcn  de  galeis  et  roj^a  debet  üeri,  secunduni  quod  superius 
dictum  est. 

Item,  si  Imperium  eorum  uoluerit  homines  aut  uestiaria 
Venetiani  mittere  ^ratia  conducendi  milites  a  Lombardia  uel  ab 
alia  terra,  et  dispensandi  ea,  que  ad  honorem  et  utilitatem  terre 
spectant  celsitudinis  eorum,  licite  faciet  hoc,  si  hoc  non  est 
contra  Veneliam.  Iloniines  autem  Venetie  debent  homines  et 
uestiaria  subliinilatis  eorum  recipere  et  defendere  et  homines 
et  peccuniam  al)  omnibus  inimicis.  Veruntamen  Imperium  eorum 
non  debet  Venetia  educere  stolum  uel  exercitum  contra  aliquem, 
cum  ([uo  Venetici^)  habeant  unionem  et  amorem. 

Item,  si  Imperatoria  celsitudo  uoluerit  milites  in  Romaniam 
transducere  per  Venetiam,  licite  faciet  et  hoc,  nisi  ipsi  mani- 
festi  inimici  Venetie  fuerint,  aut  Venetia  impedita  fuerit.  Nam 
transacto  impedimento  licebit  eis  transire,  siue  soli  fuerint,  siue 
cum  familijs.  Talia  igitur  seruitia  debent  Venetici  Imperio 
eorum  et  Romanie  facere,  nisi  ab  allqua  coronatarum  persona- 
rum,  uel  magnarum  terrarum  manifestam  inimicitiam  habeant, 
adeo,  quod  ipsi  seruitium  facere  nequeant,  sine  fraude  et  malo 
ingenio. 

,  Item  Duces  Venetie,  qui  per  tempora  erunt,  iurabunt,  ([uod 
Imperio  eins  et  heredibus  eins  masculis  et  mulieribus'),  qui 
et  que  imperabunt,  uel  hijs,  qui  ex  precepto  eorum  imperabunt, 
iidelitatem  .  .  .  debebunt^)  Venetie,  secundum  quod  nunc  Dux 
Venetie,  Aureus  Magistro  Petrus*),  iurauit. 

Debitores  fisci  et  Romeorum  reddent  omnia,  que  ex  debito 
debent.   Et  si  debitor  non  habet,  vnde  debitum  reddat,  debet 


')  imp.  —  Venet.  om.  M. 

"}  f  e  in  i  n  i  s  M. 

""•)  fid.  iilibi  (habebunt?)  et  ser- 
II  a  b  u  n  t  e  a  rn  contra  o  in  n  e  in 
h  0  m  i  n  e  in  c  0  r  0  n  a  t  u  in  e  t  non 


coro  na  tum,  saluo  eo  (|iiod, 
per   i  u  r  a  m  e  n  t  II  in  debent  V. 
Sie  M.  locum  explet  haud  dubie 
laciinosum. 
*)  Aurius  Mastro  Petrus  M. 


Chrysobulmum  Isaacii  Imp. 


201 


creditor  habere  iusticiam  de  debitore;  si  autem  bis  obierit, 
de')  heredibiis  eins. 

Item,  si  inimicus  Iniperatorie  celsitiidinis  superiienerit  ad 
impiignandiiiTi  terram  Imperij  eoriini,  in  qua')  Venetiei  sunt, 
debent  ipsi  defendere  eam,  et  ininiicum  expellere  ab  huinsmodi 
terra,  uelhiti  possunt,  bona  fide  et  sine  fraude. 

Haue  itaque  eonuentionem  firniam  et  sacramentum  firmum 
Venetiei  obseruabunt,  et  neque  ob  illatani  eis  iram  semper  me- 
morandi  Imperatoris  porphyrogeniti,  domini  Manneiis,  neqne  ob 
aliqnam  abain  oceasionem  eis  factam  huinsmodi  sacramentum 
infringent,  neque  ob  preeeptum  uel  timorem  alicuius  coronato- 
rum  uel  non  eoronatornm^),  neqne  ob  eeelesiasticam  exeomnni- 
cacionem  uel  absolutionem  alicuius  pontificum,  ant  ipsius  pape 
Romani.  Igitur  hec  omnia  Venetiei  obseruabunt  bona  (ide  et 
sine  fraude,  quousqne  et  ab  Imperio  eins  et  futuris  Imperatori- 
bus  integre  conseruentur  ea,  qne  promittuntur  nobis*)  a  domino 
Imperatore  Romanorum  et  semper  augusto,  domino  Ysaakyo 
Angelo  per  chrysobnlum  Imperij  eins. 

Hec  quidem  sunt,  qne  Venetiei  Imperio  nostro  et  Romanie 
per  eonuentionem  spoponderunt.  Quoniam  uero  et  per  iura- 
mentum  hec  eadem  manifestus  uidelicet  Dux  Venetie  et  mani- 
festi  Venetiei  confirmauerunt,  Imperij  nostri  dementia  huius- 
inodi  eornm  eonuentionem  inramento  corroboratam  benigne 
recipiens^),  in  pristinam  vnionem,  quam  cum  Romania  habebant, 
eos  restitnit.  Et  renouans  chrysobnla  eis  facta  ab  inter  Impe- 
ratores'')  semper  memorando  Imperatore(m)  et  patruo  Imperij 
noslri,  domini  Manneiis  Comnani,  promittit  per  sunm  chrysobn- 
lum uerbum,  eos  conuersari  in  vniuersis  terris  nostre  pie  tran- 
qnillitatis  per  terram  et  per  mare  absqne  omni  datione  secundum 


1)  is  obiet  ah  M. 

'^)  II  b  i   et  in  qua  M. 

^)  Pont.  Roman,  hie  addit  M. 


*)  deest  ap.  M. 

^)  excip.  M. 

•>)  int.  Imp.  desunt  ap.  M. 


202  CllRVSOnUM.IUM  IsAACII  Imi'. 

conprehcnsiones  huiusinodi  chrysobuloruin'),  et  fore  saliios  et 
iiitre|)itlos  in  personis  et  peceiinijs  eorum  tain  ab  hominibus 
Iiii|)ciij  nostri,  (|uain  al>  ipso  Imperio  nostro,  et  habere^)  omnes 
(lislricliis,  (juos'')  habebaiit  tempure  illate  eis  ire  semper  niemo- 
randi  Iinperatoris  et  patrui  Imperij  nostri,  domiiii  ManueHs 
Comnani,  ipsisque  Venetieis  reddi  et  omnes  res  eorum,  que  in 
|)ahitijs  et  monasterijs  fuerunt,  et  que  in  uestiarium*)  intraue- 
runt  et  alia  loea,  scripto  et  iion  scripto.  Set')  et  pro  rebus, 
que  manifeste  non  reperientur,  dabit  serenitas")  Imperij  nostri 
homines  surficientes,  eisque  preeipiet,  quatenus  res  Venetieorum 
studiose  querant  et  reperiant,  ae  si  de  uestiario  Imperij  nostri 
ablate  essent.  Qui  et  iiirare')  debent,  quod  seeundum  preceptum 
Imperij  nostri  studel)unt  inuenire  et  accipere  huiusmodi  res  ad 
lioiiürem  clementie  nostre  et  utilitatem  Venetieorum.  Et  si 
aliquid  de  bijs  uenditum  est,  et  dixerit  Veneticus,  fraudulenter 
illud  fore  uenditum,  iurabit  ille,  qui  uendidit,  quod  bona  fide 
rem  Venetici  uendiderit ,  et  j)ro  tanto ,  quanto  **)  eam  uendere 
(piiuif,  et  quod  nee  phis  inde  acceperit,  nee  accepturus  est,  nisi 
quantum  dixit,  si  propinquus  Imperij  nostri  non  fuerit.  Verun- 
tamen  et  de  propinquis  celsitudinis  nostre  et  de  alijs  debet  fieri 
cauta  iustitia,  seeundum  quod  deberet  fieri  pro  rebus  ablatis  de 
uestiario  nostro  Imperij  nostri. 

Item  et,  si  pro  seruitio,  quod  Imperio  nostro  facient  uel 
Imperaturis,  seeundum  quod  dictum  est,  superuenerit  eis  inimi- 
citia  a'"')  coronata  persona  uel  a  magna  gente,  debet  Inq)erium 
nostrum  uel  Imperaturi  per  tempora  eos  iuuare,  seeundum  quod 
iuuare  deberet  vnam  *")  de  magnis  Romanie  ciuitatibus,  excepto, 


1)  chrisobuli  M. 

2)  etiani  M.  addit. 

3)  districtas,  quas  M. 
*)  investarium  Mscr. 

5)  alio  loco  scripto   et  n.  scr. 
et  pro  1\I. 


^)  servitus  (!)  M. 
')  curare  M. 

8)  pro  quanto  M. 

9)  Deest  in  Mscr. 
10)  una  M. 


Chrysobullium  Isaacii  Imp.  203 

sl  pro  qulndecim  g-aleis,  quas  Imperio  nostro  dare  debont  infra 
tempiis  pacis,  quam  cum  nobillissimo  regeSicllIe  Vilielmo  liabent, 
mimicitia  eis  su^emeüent  Nam  si  pro  iam  dictis  galcis  inimicitia 
eis  euenerit,  debet  Imperij  nostri  serenitas')  eos  iuuare  secundum 
suam  uokmtatem.  Et  si  Imperium  nostrum  uel  bnperaturi, 
secundum  quod  dictum  est,  fecerit  pacem  uel  treuam')  cum 
aliquo  inimicorum,  contra  quem  Venetici  Imperio  nostro  ser- 
uient,  debet  Imperium  nostrum  eos  introducere  in  buiusmodi 
pacem  uel  treuam^').  Et  si  stolus  celsitudinis  nostre  una  cum 
Veneticorum  stolo  aliquam  terrarum  inimici  Imperij  nostri  cepe- 
rit,  debent  in  ea  babere  Venetici  ecclesiam,  embolum  et  scalam, 
et  fore  absque  omni  datione.  Debitores  uero  Veneticorum  Romei 
debent  persoluere  omne,  quod  ex  debito  debent  creditoribus 
Veneticis.  Si  autem  debitor  non  habuerit,  unde  debifcum  per- 
sohiat,  habebit  iusticiam  Veneticus  de  Romeo;  si  uero  ipse 
decessit^},  de  heredibus  eins. 

Conseruabuntur  igitur  hec  firma  ab  Imperio  nostro  et  ab 
heredibus,  ut  dictum  est,  et  successoribus  Imperij  nostri,  quous- 
que  et  a  Veneticis  firmiter  et  sine  fraude  et  malo  ingenio  con- 
seruantur  superius  notificata.  Super  boc  enim  et  presens  cbry- 
sobuhmi  uerbum  Imperij  nostri  eis  collatum  est,  firmum  et 
inuiolabile  permanere  debens. 

Factum  mense  Februario  presentis  quinte  indictionis  sex- 
millesimi  sexcentesimi  nonagesimi  quinti  anni,  in  quo  et  nostrum 
pium  et  a  deo  promotum  subsignauit  Imperium. 

Ysachius  in  Christo  deo  fidelis  Imperator  et 
moderator  Romanorum  Angelus. 


^)  seruitus(!)  M.  I      ^)  decesserit  M. 

^)treguamM.  1 


^04  Jussio  Vknkioiii'm  i'Ho  r.M'i-.n.  sancta. 

LXXIII. 

Jassio  facta  nomine  Ducis  et  conimanis  Tcnetiarum,  ut  Vrneti  omnes 

nd  tenipus  Pascha;  anni  proximi  sesc  rccipiant  Venctias  pro  cxpcditione 

ad  recupcrandam  tcrram  sanctam  suscipicnda. 

A.  (I.  11S8,  m.  Nüvernbri. 

Aulügrupluiiii  ciiiii  iiiitiiibiis  propriis  extat  in  cod.  Lid.  S.  Marci 
cl.  XIV,  cod.  LXXII,  uro.  4.  A  tcrgo  perfi^aineiii  notatiim  est:  „1188. 
Gioriisaleinine.   Orio  Malipietro.  uro.  XXII". 

In  nomine  domini  dei  et  sahiatoris  noslrl  Jhesu  Christi. 
Anno  incarnationis  eiusdem  mill.  cent.  octnagesimo  octauo, 
mense  Nouembris,  ind.  septima.  Riualti. 

Cum  unusquisque  titulo  Christian!  nomine  insi^^nitus  in 
sucrursnm  sancte  tcrris  orientalis,  ad  quam  saluator  noster  de 
patris  sinu  dcscendens  in  ea  pro  redemptione  nostra  infirmita- 
tem  carnis  et  crucis  non  despexit,  opprohria  sustinere  teneatur, 
manus  apponere  et  uiribus  totis  ehjborare:  nos,  quos  diuina 
pietas,  rerum  temporalium  habundantia  et  prudentium  uirorum 
copia  inter  Christianos  ceteros  reddidit  gloriosos,  patrum  et 
progencrorum  nostrorum  industriam  recolentes,  qui  ad  ipsius 
terrc  liberationem  iam  dudum  toto  conamine  laborantes  adepti 
fuerunt  inde  huidem,  gbtriam  perpctuam  et  honorem,  ad  deffen- 
sionem  et  conseruaeionem  eiusdem  terre  tanto  nos  debemus 
eognoscere  artius  oblig-atos ,  qiiant(»  ad  ipsius  subnentionem 
multiplici  ratione  per  dei  gratiam  possumus  expeditius  laborare. 

Quapropter  nos  quidem  Aureus  Mastropetrus,  diuina  mise- 
rieordia  Vcnetiarum,  Daimatie  atque  Chroacie  Du\,  ad  honorem 
et  utilitatem  toeius  popull  Venetorum  debita  sollicltudine  inten- 
dentes,  cum  Judieibus  et  Sapientibus  nostris,  coilaudatione  et 
confirmatione  populi  Venet.,  per  hanc  nostram  publicam  promis- 
sionis  cartam  statuentes  statuimus,  ut  uniuersi  homines  Venecie, 
tarn  domini  quam  serui,  et  omnes  etiam,  qui  nomine  Venetico 
se    deffendunt,    ad    primum    tempus    Pasce   resurrect.   domini 


JUSSIO  VENETÜRUM  PKU  EXl'ED.  SANCTA.  201) 

prius   per   suprascriptam    indictionem    veiiturum   esse   debeant 
in  Venetia. 

Si  quidem  quis  pro  sua  presiimptione  statutuin  hoc  nostriim 
contempnens  contra  hanc  promissionis  cartam  fecerit,  oinnes 
proprietates  terrarum  et  casarum  eins  et  insuper  cetera  oninla 
bona  eins  in  nostrum  coniune  deueniant,  ad  faciendnni  inde, 
qnicquid  iiobis  et  nostro  coniuni  placuerit.  Qiiodsi  serui  non 
uenerint  ad  tenipus  prenoniinatum  et  in  Venetia  non  erunt,  pro 
seruis  dominos  pene  prescripte  uolunuis  siibiacere. 

Et  hec  nostra  promissionis  carta  in  sua  (irmitate  per- 
maneat. 

Ego  Aurio  Mastro  Petro,  dei  gratia  Dax,  mmss. 

Ego  Andreas  Delfinus,  iudex,  mmss. 

Ego  Andrea  Sealdario,  iudex,  mmss. 

Ego  Petrus  Badouarios,  iudex  comuni,  mmss. 

Ego  Vitalis  Faletro,  iudex  com.,  mmss. 

Ego  Jacobus  Ziani  mmss. 

Ego  Justus  Mengani  mmss. 

Ego  Georgius  Uitolini(?)  mmss. 

Ego  Dominicus  Sanudo  mmss. 

Ego  Widota  Janne  mmss. 

Ego  Vitalis  Baroci,  camarario  comuni,  mmss. 

Ego  Johannes  Baroci,  auocator,  mmss. 

Ego  Johannes  Vilioni,  auocator  comuni,  mmss. 

Ego  Stefanus  Calbo,  auocator  comuni,  mmss. 

Ego  Piaphael  Betani,  camararius  comuni,  mmss. 

Ego  Vitalis  Dandulo,  auocator  comuni,  mmss. 

Ego  Jacobus  Cayrolus(?)  mmss. 

Ego  Petrus  de  Mugla  mmss. 

Ego  Dominicus  Teruisano  mmss. 

Ego  Pagratiecio  (?)  ttss. 

Ego  Petrus  Jordano  ttss. 

Ego  Otto  da  Molino  ttss. 


20()  Pactum  Isaacii. 

Ego  .  .  «0  Johannes  Serzi  ttss. 

K^o  Matheo  Uillani(?)  ttss. 

Ego  Marcus  Falctro  ttss. 

Ego  Andreas  Vituri,  auocator  comuni,  mmss. 

Ego  Leo  Uitiilino  mmss. 

Ego  Laurentio  Morretario  ttss. 

Ego  Jacobus  Juliano  mmss. 

Ego  Beltraimo  Longo  mmss. 

Ego  Jordanus  Cornario  mmss. 

Ego  Paternianus  da  Putlieo,  subdiaconus  et  notariiis, 
eompleui  et  roboraui. 

LXXIV. 
Pactum   Iinperatorls  Isaacii  cum  Vcnetis  de  damnis  resarciendis. 

A.  d.  1189,  ra.  Junio. 

Andreas  D  a  n  d  u  1  u  s  cliron .  p .  314:  Dum  miteni  Isachns 
Imperator  Venetorum  legatos  ad  restitutionem  ablatorum  in  longum 
traheret,  Dux  hoc  anno  (i.e.  a.  d.ll89)  Petrum  Cornario  et  Domi- 
nicimi  Memo,  prociiratores  sancti  Marci,  similiter  Uli  ambasciutores 
mittit.  Qui  una  cum  primis  instantes,  de  resarciendis  damnis  per 
singulos  annos  ex  comedro  eis  deputato  promissionem  receperunt. 

Huius  promissionis  charta  inost  in  Libro  Albo  fol.  15  — 17  hoc 
titulo:  „priuilegium  eiusdem{\'Aü'Ac'\'\)  Imperatoris,  concessum  supra- 
dicto  domino  Aurio  Duci  sub  MCLXXXVIII" ;  eadem  in  Libr.  Pect. 
I,  103.  Edidit  Marin  T.  III,  p.  304. 

Confirmata  equis  est  iam  eonuentionibus  seriptis,  per  sacra- 
monta  corroboratis  a  nobillissimo  et  Imperii  iiostri  fidellissimo 
Diiec  Venetie,  Aurio  Magistro  Petro,  qui  digaitate  protoseuasti 
a  nostra  sublimitate  decoratus  est,  et  ab  uniuersa  Venetie  ple- 
nitudine  Imperio  nostro  et  Romanie  fides  et  seruitium  Veneti- 
corum,  nichilque  deest  eorum  inuiolabilissime  seeuritati.  Quo- 
niam  uero  oportunum  erat,  Venetie  satisfieri  in  bis,   que  a 


*)  Legi  non  pofiiit. 


Pactum  Isaacii.  207 

nostra  sereiiitate  ei  promissa  sunt,  uidelicet  in  redditione  rerum, 
qiie  Veneticis  ablate  fuerunt  tunc,  cum  a  semper  memorando 
Imperatore  et  desiderantissimo  celsitudinis  nostre  patruo,  domino 
Manuele  Comnano,  capti  fuerunt,  et  exhibitione  centenariorum 
(luatuordecim  yperperoruni ,  que  ultra  eam  ipsis  promissa  sunt 
ob  causam,  que  in  crisobulo  pro  hiisdem  edito  notificantur,  ob 
quas  ^)  et  unum  centenarium  yperperorum  eis  preimpensuni  est. 
Quippe  et  nuntij  ad  nostram  elementiam  missi  sunt:  primo 
quidem  Michael'),  Octauianus  Quirinus  et  Johannes  Michael, 
conuentionem  suam,  quam  Imperio  nostro  et  Romanie  fecerunt 
iuramento  corroboratam,  equidem  offerentes,  et  que  ipsis  pro- 
missa sunt  per  chrysobulum,  ut  dictum  est,  exig-entes;  deinde 
uero  sorori(^^s)  nobilissimi  et  Imperio  nostro  fidelissimi  Ducis 
Venetie  Petrus  Cornarius  et  Dominicus  ]\Iemmus,  procurator 
ecclesie  sancti  Marci,  iniunctum  profecto  habentem^)  ag-endi 
simul  cum  precedentibus,  reppererunt  quidem  elementiam  nostram 
ipsorum  pectitioni  annuentem,  et  ad  perfectionem*)  eorum,  que 
ab  ipsis  postulantur,  paratam.  Verum  uniuersalis^)  annulatio  et 
perditio  rerum,  que  ablate  ipsis  fuere,  uoluntati  bone  serenita- 
tis  nostre,  quam  erga  ipsos  dementia  nostra  habebat,  impedi- 
mento  equidem  stabat.  Idcirco  nostra  serenitas  illos  imitata 
uiatores.  qui  a  uia ,  ducente  ad  id,  quod  uolunt,  diuersorium, 
modicum  declinautes,  quando  quidem '')  sie  casu,  que  recte  uie  sunt, 
prospere  eis  non  iacent,  per  aliam  uiam  ad  idemperuenire  cogun- 
tur,  et  ad  eundem  iinem  deueniunt,  quamquam  per  aliam  viam ;  — 
et  ad  uerba  ueniens  cum  iam  dictis  legatis  pro  rerum  eorum  inuen- 
tione,  quia  impossibili  [m  poss.J  eam  iacentem  nequaquam  com- 
periebat,  alium   modum  eis  precipit  reperire ,  per  quem  talio 


^)  ob  quos  LP,  Leg.  ob  quod.  '      '•)  uniuersaliter  M. 

-)  Petrus  Michael  M.LP.  *)  quia    quod   sie   LP.:    quam- 

•'j  habentes?  quam  sie.  M. 

*)  prof essi oneni  M.  | 


208  Pactum  lt>A.\tii. 

«*is  Hat  leniiH  coniin,  (jiie,  ceu  superius  noti(icatiiin  est,  ex 
promissiüiie  recldi  (|iii(lein  debebant,  non  aiitcm  reperiebantur, 
et  ob  hoc  suani  riMblilioiieni  inter  iiipossibilia  ponebant.  Ipsi 
autem  multuin  habentes  studium,  sue  terre  proficuuin  iiiuene- 
riiiil.  Et  liabuiulaiiler  iiostre  suppHcant  serenitati  super  hijs, 
(pie  ad  lestaurationem  sibi  licri  iiolunt,  et  parti  Venetie  dari 
posciint  per  embolum  et  per  pensionalia  et  scalas  maritimas, 
end)<)h)  prideiu  ab  hijs  habito  acbacentes,  (innuum^)  introitum 
librarum  yperperoniin  <|uiii(|uaj4inla. 

Et  nostra  pia  tiaiiquillilas  huiusmodi  eoriim  peticionem 
iiuHo  modo  reiiuil.  Quamquam  enim  graue  celsitudini  nostre 
uidetur,  hititudinem  iiifra  magnain  urbem  gentibus  exhibere; 
uerumtamen,  quia  non  ut  alienigenas,  imnio  ut  aborigines  Homa- 
nos  genus  Venetieoruni  nostra  serenitas  reputat,  tantumque 
pro  Ilomania  dok'nt,  quantuni  et  ipsi  Romani,  tantanique  erga 
ean»  habent  deuotioneni,  quantani  et  ei'ga  terrani,  que  eos  eniisit, 
non  eis  tantum,  quanlum  Romanie"),  donandum  esse  uidetur, 
quantum  euin^)  eis  largiatur?  Quapropter  et  nostra  dementia 
iubet  per  presens  ehrysobulum  uerbum,  habere  Veneticos  uni- 
uersa  alia,  que  a  nuntijs  eorum  postulata  sunt,  ipsosque  embu- 
los  Allemannorum  et  F'raneigenarum  et  maritimas  eorum  scalas, 
que  in  presentia  gramaticorum  nostre  serenitatis,  Constantini  Pe- 
diadite*)  etchu'issimi  protonobillissimi  Nichite  Valianite,  «6  sßde- 
simotato  Constantino  Petriota  per  practicum*)  eis  tradita  sunt; 
quod  debet  corroborari  quidem  per  superscriptionem  panseuasti^) 


')  panseuasti  seuasti  LP. ; 
s  u  |)  raseri  ptum  prothose- 
u  a  s  t  u  III  e  t  n  0  s  t  r  u  m  f  a  m  i  I  i  a- 
rein  Ar  chic.  etc.  M. 


*)  anni  unius   LP.;   in   LA.  com- 

pendium. 
^)  Koinanis  M. 

■* )  q  u  a  n  t  II  m  c  ii  m  q  u  e  M.  LP.  Bene. 
*)  nobi  lissiini  N.  Valionissae 
et    C.     patriota    per    prati- 
cuin  M. 

*)  Hi  gramiiiatici  nieinorantiir  etiam  in  chrysohiillio  Isaacii  liiip.  ad  Pisanos, 
Buchon  reclierciies  11,  1,  pag.  20  ita  scripti:  a  .  .  .  Pedia ti ta  (Kon- 
stantine .  .  .  et  .  .  .  a  .  .  .  Coli  st  an  1  ino  Pe  t  io  ta. 


Pactum  Isaacii.  209 

et  nostre  sublimitati  faniiiiai'is  archicancellarij,  domini  Johaiinis 
Diice;  cognitum  aiitem  lieri  ot  congruis  secrctis  cum  presente 
clirysobulo  Imperij  nostii.  Quorum  equidom  omnium  annuus 
introitus  ({uinquag-inta  lihris  eoiistat  yperpcrorum ,  secundum 
quod  ex  tradictionis  istorum  practico  compnsito  patet.  Quamuis 
enim  et  per  chrysobula  uerha  manifest! 'j  endjoli  cum  maritimis 
scalis  Alemannis  et  Francigenis  coUati  siiit ;  veruntamcn,  quia 
iion  tuti  genti  Alemannürum  et  Francigenarum ,  sed  paucis 
quiljusdam  extorribus,  et  maxime  incognitis,  nee  determinatam 
quantitatem  aliquam  seruitio  Romanie  imponentibiis,  sed  tan- 
tam,  quantam  casu  peruenit'),  huiusmodi  beneficium  Romanie 
factum  fuit,  quoniam  multum  quidem  est  lucrum  sie  embolos 
et  scalas  habentibus,  modicum  aiitem  est  profieuum  ex  eis 
Romanie  proiieniens:  conuenienter  seruitium  ex  uniuersitate 
gentis  Romanie  proueniens  seruitio  paucorum  et  ex  disper- 
sione  congregatorum  nostra  exeellentia  pretulit.  Et  uacatio- 
nem  quidem  crisobulum  eorum  irrogat;  embulos  uero  eorum 
et  scalas  Venetlcis  confert,  concedens  possidere  ipsos  tarn 
omnia  alia ,  quam  et  buiuscemodi  embolos ,  secundum  quod 
et  euni,  quem  nunc  habent,  embolum ,  quousque  erga 
Imperium  nostrum  et  Romaniam  suani  conuentionem  inuio- 
latam  custodiunt  nunc  existens  nobilissimus  Dux  Venetie  et 
post  cum  futuri  Duces  Venetie  et  uniuersa  eins  plenitudo, 
nee  non  et  omnia,  que  per  conuentionem  ab  hijs  promissa 
sunt  et  iureiurando  corroborata,  conseruant;  et  omnem  introi- 
tum  eorum  accipere,  nequaquam  a  fisco  uel  ab  aliqua  perso- 
narum,  (juibus  bec  atünent,  et  quibus  hec  ablata  ipsis  dantur, 
infestationem  aliquam  manifestis  Veneticis  subire  debentibus, 
quamquam  monasteria  sint,  siue  sancte  domus,  aut  Imperio 
nostro  propinque,  uel  alie;  quoniam  dementia  nosfra  introitus 


^)  manifesta  M.  LP  |       -)  provenit  LP.  M. 

Fontes.  XII.  14 


210  Tactiim  l.-SAAni. 

de  liis  proiK'iiieiiles  lali(»iiL'in ')  eis  faclura  csl,  possessiuiiomque 
iiisediliosain  Venclieis  lacit. 

PoiTo  sereiiitas  nostra  l)enignitateiii,  ((iiam  [ex]'^)  eis 
exliibiiit,  nt'qiia(|iiaiii  luicusque  statiiif,  iiiuno  et  alium  eeiitena- 
riiini  uiium  yperperorum  eis  largitur  iillra  ante  datuin  eis  cente- 
uariuni  nimm  yperperoruni  et  residua  quatiiordecim  centenaria 
ypeiperoriim  ;  de  (|iiilnis  diio  quidem  ciiin  dimidio  exteinj)lü  iam  eis 
dari  precepit  ((jui|)pe  et  data  siml),  reli(jua  ucro  duodeeiin  emn 
dimidio  eis  dari  per  annos  sex,  dehente  eis  per  unumquemque 
aniuiin  dari  (luaiitilate  proporcionali.  Et  aeeipient  equidem  hee 
XII  sie.  Kriiiit  autein  et  tradita  ipsis  oinnia  possidentes,  ut 
dictum  est,  quousque  ea,  qiie  per  coiuientionem  prespoponde- 
riint^)  et  iiiramento  eonfirmaueriint,  nunc  existens  nobillissinuis 
Dux  Venetie  et  post  cum  futuri  Duces  Venetle  et  uniuersa  eins 
plenitudo  custodiunt;  seruant  quo([ue  firmiter  et  que  a  legatis 
eorum,  sororio  scilicet  nobilissinii  Ducis  Venetie,  Petro  Corna- 
rio,  Petro  Michaela,  Octauiano  Quirino,  Johanne  Michaele  et 
Dominico  Memmo,  Procuratore  ecclesie  sancti  Marci,  per  con- 
uentionem  nunc  promissa  sunt  et  iure  iurando  corrohorata. 

Concedit  equidem  nostra  suhliniitas  Veneticis  actionem 
mouere  contra  homines  Imperij  nostri,  qui,  ceu  ipsi  sug'gesse- 
runt,  res  astulerunt  ipsorum  iussione  semper  memorandi  Impe- 
ratoris  et  desideratissimi  patrui  celsitudinis  nostre,  doniini 
Manuelis,  tune,  cum  capti  fuerunt;  subtraxerunt  autem  et  non 
obtulerunt,  secundum  quod  in  predimisso  chrysobulo  celsitudi- 
nis nostre  de  hoc  constitutum  est,  omni  alia  actione  debiti,  que 
Veneticis  contra  Romeorum  quempiam,  uel  contra  ipsum  fiscum. 
uel  Romeis  et  lisco  contra  Veneticos  ante  captionem  ipsorum 
conuenerit,  irritari  debente  ab  utrisque  partibus ;  presente  chry- 
sobulo   uerbo    Imperij    nostri    iirmo   et   inuiolabili   permanere 


')  tcloneum  M. 

-)  Om.  in  LI*,  et  apud  Mar. 


^)  spop.  M. 


COKLKSTINI  ni  PaPAE   LITTEUAK.  211 

(lehente,  facto  mcnse  Jiinio  preseiitis  septiine  indictionis  VI 
inillesinii  VI  centesimi*)  nonagesimi  septinii  anni,  in  quo  et 
iiostruin  piiim  et  a  deo  promotum  subsignauit  Imperium. 

Isaakius-)   in  Christo  deo^)  iidelis  Imperator  et 
moderator  Romanorum  Angelus. 

LXXV. 

Coclestiiii   III    P.   M.  litterae   ad    Ducem  Venetiaram    hortatori«   pro 
auxilio  ad  recuperationem  terrae  sancta;  praestando. 

A.  d.  1192,  die  23.  m.  Martii. 

Autographum  in  Cod.  Lat.  S.  Marei  cl.  XIV,  cod.  LXXII,  nro.  6. 
Perganienum  male  inulcatum,  hie  illic  detritum;  insignitum  aliquando 
sie:  „XXX.  1192.  P(qm.   Terra  mncta". 

Nobili  viro  Duci  Venetie. 

Celestinus  episcopus,  sernus  sernorum  dei,  dilecto  fdio, 
nobili  uiro,  Duci  Venetie,  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 

Quantum  .  .  .  Christiane  fidei  derogetur  ex  eo,  quod  terra, 
ubi  steterant  pedes  domini,  tam  diu  ab  Agarenorum  spurciis 
(spurcitiis? )  detinetur,  eo  certius  nobilitas  tua  cognoscit,  quo 
grauamina  ibi  popnlo  Christiane  illata  ex  prenunciis  plurimis 
percepisti.  Unde  cum  maximi  totius  orbis  terrarum  principes 
pro  illius  recuperatione  intolerabiles  labores  subierint  et  expen- 
sas,  equum  est  et  consonum  rationi,  tanto  te  cum  populo  tibi 
subdito  et  in  rebus  et  personis  buic  negotio  commodius  auxi- 
lium  et  efficacius  impertiri,  quanto  subueniendo  eidem  terre 
superni  creatoris  dementia  maiorem  tibi  tribuet  facultatem. 

Ideoque  deuotionem  tuam  roganuis,  monemus,  attendimus 
et  per  apostolica  scripta  mandamus,  quatinus  dilectos  fdios, 
uniuersos  Veneticos,  subditos  tuos,  monere  ixifteniijiis  et  pote- 
state   tibi    tradita    inducere    procures,    ut    fi'umentum    dilecto 


*)   dueent.    LA.;    sextic.    LP.    in    i       '~)   Isacliius  M. 
corr. ;  sexies  eent.  M.  |       ^)  dei   Filio  M. 


14' 


2  1  Ü  CoMlAUl    IIKÜIS  HlKUOSÜI-.   CONFIUMATIO 

lllio  \.,  subdlacono  nostro,  rocfori  Masse,  jipostolice  sedis 
It'U'afo,  ((uein  sue  hoiiitalis  iiiliiitu  cariim  habenuis  j)liirimum  et 
acceptum,  cui  solliciliidinL'iu  liaiu;  d  .  .  .  a  .  .  .  m  .  .  .  ii  .  .  . 
d  ...  et  uenditione  et  dono  liheraliter  tribiiant.  Et  cum  etiam 
iiivta  qiiod  domljius  inspirauit  in  .  .  .  1  .  .  .  [sufjJsHVmm  in  frii- 
inentü  et  rebus  aliis  conferas,  et  presertim  ad  hoc  diligentius 
elabores,  et  nauis  \\onQvnr[ia/  [ad]  deferenda,  que  in  frumento 
et  aliis  a  Christi  fideHbus  sunt  ad  comnionitionem  hone  memorie 
R. ')  nuper  .  .  .  [PJvdxciWs  Cardinabs,  Ariminensis  episeopi,  qui 
proptcr  hec  fuerat  ab  apostobca  sede  transmissus,  in  hos  usus 
colhita,  eideni  subdiacono  nostro  .  .  .  ipsoruin  locata  pretio 
assignetur. 

Sic  autem,  quod  niandamus,  adimplere  procures,  ut,  cum 
idem  sul)diaconus  ad  partes  nostras  accesserit,  super  deuotio- 
nem  et  studio  uestro  congaudeat,  et  sollieitudinem  [ue.sf /ram 
cum  s[)Qn\[fo]  fructu  nobis  et  fratribus  nostris  ualeat  intimare. 

Datum  Laterano.  X  kal.  Apribs.  Pontificat/^?<s  nostri  annoj 
primo. 

LXXVI. 

fonfirnialio   pactonun   anni    Mf XXIII    inter  Venetos   et   Praelalos   ac 

Barones  rcgiii  Hlerüsolymitaiii,  facla  a  Conrado  Marchionc  Montlsferratl, 

rege  Hierosolymoruiii. 

A.  d.  1192  [?],  die  7.  m.  Mai. 

Autographuin  in  cod.  Lat.  S.  Marci  LXXI,  cl.  XIV,  nro.  XIII.  Apo- 

graphuin  in  cod.  Lat.  eiusdem  classis  XXXVII,  ita  notatum:  „Coiifirma- 

tionc  l'atta  dal  Marchese  dt  Monfcrato  eletto  Re  dl  Gcrusalemc  alli 

Amb'..  Veneti  dt  tutti  li  prlvileggi  gia  concessi  al  Doge  Dom"  Mi- 

chele".  Hoc  pactum  potius  anno  d.  1191,  quam  1192,  uti  infra  in  textu 

leG^itur,  initum  fuisse  et  indictio  docet,  qua?  additur,  nona  (i.  e.  annus 

mundi  6(599  =ann.  Chi-.  1191),  et  vero  etiam  rerum  gestarum  cur- 

sus;  (juippe^  uti  scriptum  est  in  diploniate,  acta  sunt  hwc  in  obsi- 

dione  Acconin,-  qme  urbs  quimi    ni.    JuHo  a.   1191   capta   fuerit  ab 

exercitu  Anglorum  FrancorunKjue,  non  potest  non  nostra  emendatio 


•)  I.  e.  Ruffini,  coli,  üghellio  in  It.  sacr.  T.  II. 


CoNRADI   KEGKS  HlEltOSOL.   CONFIUMATIO.  213 

videri  necessaria.  Conradiis  de  Montferat,  Marchio  Tyri,  iiiia  cum  rege 
Franconim  Philippo  Auc^usto  ad  castra  Christiani  exercitus  apiid 
Ptolemaida  posila  aceesserat;  qiii  quum  illuin  in  contenlione  cum  Vito, 
rege  Hierosolymitano,  sustentaret,  accidit,  ut  Vitus  derelietis  castris 
Ricliardo  Anglorum  regi  occurreret  in  insulam  Cyprum.  Ea  fere  gesta 
sunt  mense  Aprili;  et  pauIo  post  Conradum,  qui  se  regem  Hierosoly- 
mitanum  appellabat,  haue  conveutionem  cum  Venetis  pepigisse,  el 
probabile  est,  et  ipsa  charla  comprolvatur.  De  bis  rebus  adeas  Wil- 
ken.  Kreuzzüge  T.  IV,  p.  323  sqq.  De  Conrado  eundem  ib.  p.  217  sq. 
251  sq.  —  Romanin  I.  I.  II,  133,  413. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis,  Patris  et  Filii  et 
Spiritus  Sancti.   Amen. 

Ut  veritatis  memoria  in  posterum  conservetur,  omnibus, 
tarn  presentibus,  quam  futuris,  liquidum  appareat,  quod  ego  Con- 
radus,  marclüonis  Montis  ferrati  iilius,  per  dei  gratiam  rex 
Jerosolimorum  eleetus,  et  domina  Isabella,  uxor  mea,  illustris 
quondam  regis  Amalrlci  fdia,  insimul  consentientes ,  auctoritate 
et  consensu  domini  Pbylippi,  dei  gratia  serenissimi  regis  Fran- 
corum,  et  domini  Pbylippi,  eomitis  Flandrie,  et  domini  ducis 
Burgundie,  et  domini  dueis  de  Osterico,  et  omnium  comitum  et 
baronum  exercitus  Chrlstianorum  Aeconensis,  nee  non  antoritatc 
et  consensu  domini  Josii,  Tyrensis  archiepiscopi,  et  domini  R., 
Betlemitani  episcopi,  et  venerabilium  dominorum  militie  Templi 
et  Hospitalis,  concedimus  et  confirmamus  atque  conroboramus 
vobis  Dominico  Contarini  et  Jobanni  Morecini,  legatis  domini 
Aurei  Magistri  Petri,  Ducis  Venetie,  recipientibus  pro  ipso  Duce 
et  ejus  successoribus  et  pro  comuni  Venetie  omnes  dationes  et 
concessiones,  terras  et  possessiones,  honores  et  libertates  atque 
curias  olim  concessas  et  datas  Dominico  Miclieli,  Duci  Venetie,  a 
Wuarmundo,  sancte  civitatis  Jerosolimorum  quondam  patriarcba, 
sicut  in  privilegio  ipsius  patriarcbe  concesso  et  dato  ipsi  Duci 
Dominico  Micheli  continetur,  videlicet  in  Tyro  et  extra  Tyrum 
et  toto  ejus  territorio,  quod  hodie  (deo  gratias)  possidemus,  et 
antea  deo  concedente  possidebimus,  concedimus  et  coniirmamus 


214  CoNRAoi  RF.firs  IlrF.nosoi,.  confirmatio. 

nU[[\(i  coiToboramiis  v()l)is  predictis  localis  integre  totiim,  quod 
in  Tyro  et  ejus  portincMitils  voltis  vel  vcstro  comuni  conccssit, 
sieut  in  j)rivilo<»i()  prcnoniinati  domini  Wiiarmundi  patriarclie 
eonlinclur. 

In  Accone  et  Jerosolimis  et  reliquis  civitatibus  regni  Jero- 
solimitani,  cum  divina  elementia  ad  manus  Christianornm  deve- 
nerint,  concedimus  et  confirmamus  atque  corroboramus  vobis 
preseriptis  legatis  integre  illnd  totum  et  sine  allqua  diminutione, 
quod  in  eodem  privilegio  domini  Wuarmundi  patriarebe  descri- 
bitur;  prefatas  siquidem  nostras  dationes,  concessiones  et  cor- 
roborationes  in  perpetuum  habendas  et  tenendas  et  jure  here- 
ditario  possidendas  vobis  reeipientibus  pro  prenominato  Aureo 
Magistro  Petro  nunc  Duce  Venetie  et  ejus  successoribus  con- 
cessimus,  confirmavimus  et  innovavimus,  sicut  in  eodem  privi- 
legio  domini  Wuarmundi  patriarebe  continctur.  Et  ut  bec  nostra 
concessio,  confirmatio  et  innovatio  firma  et  ilHbata  omni  tem- 
pore servetur,  nullaque  super  bis  valeat  pulhdare  dubietas,  prä- 
sentem paginam  testibus  subscriptis  et  sigilli  nostri  plumbei 
impressione  jussimus  communiri.   Hujus  rei  testes  sunt 

Dominus  Balianus  de  Ibellino, 

Dominus  Ugo  Tyberiadis, 

Dominus  Uainaldus  Sydonie, 

Dominus  Paganus  de  Caypba, 

Obertus  Nepos,  senescalcus  domini  Marcliionis, 

Wualterius  Durus,  marescalcus  domini  Marchionis, 

Atho  de  Valentia,  castellanus  Tyri, 

Bernardus  Templi,  vicecomes  Tyri, 

et  Henricus  de  Cannelli,  camerarius  domini  Marcbionis. 

Acta  sunt  bec  in  obsedione  Acconis,  dominice  incarnationis 
anno  millcsimo  centesimo  nonagcsimo  secundo '},  indictione  nona. 


*)  Leg.  primo  ,  nisi  aliiis  computus  lociim  habuerit. 


.loANMS  BaRASTRI  SF.CURITAS.  215 

Ego  Conradiis,  rex  Jerosolymonini  electus,  omnia  prodicfa 
mea  siibscriptione  jussi  confirmari. 

Ego  Phylyppus,  rex  Francorum,  omnia  predicta  mea  sub- 
scriptione  jussi  confirmari. 

Ego  Phylyppns,  conies  Flandrie,  omnia  predicta  mea  snb- 
scriptione  jussi  confirmari. 

Ego  Raulfus,  comes  Clarimontis,  omnia  predicta  mea  sub- 
scriptione  jussi  confirmari. 

Ego  Hugo,  duxBurgundie,  omnia  predicta  mea  subscriptione 
jussi  confirmari. 

Ego  Lyppoldus,  dux  d'Osterico,  omnia  predicta  mea  sub- 
scriptione jussi  confirmari. 

Ego  Uefis,  dominus  militie  Templi,  senescalcus,  omnia 
predicta  mea  subscriptione  jussi  confirmari. 

Ego  Rogerius,  magnus  Hospitalis  preceptor,  mea  sub- 
scriptione omnia  predicta  jussi  confirmari. 

Dat.   in   obsedione  Christianorum    Accünis    per   manus 
Bandini,  domini  Marchionis  cancellarii,  septimo  Jovis  Mai. 

LXXVII. 

Joannes   Barastro,   Proiurator    in    Constantinopoli    super   redditibus 
Cummunis  Yenetiae,  secaritateni  faeit  Joanni  de  Canale  de  solutione 

terratlcl. 

A.  d.  1194  [?],  in.  Novembris, 
Ex  Autographo  in  Arehivo  monasterii  S.  Eupheniiae  de  Majurbio. 
Ed.  Fla  mini  US  Cornelius  in  Eccles.  Ven.  dee.  IV,  p.  82. 

In  Nomine  Domini  Dei  et  Salvatoris  nostri  Jesu  Christi. 
Anno  Domini  Millesimo  Centesimo  Nonagesimo  Quarto,  Mensis 
Noverab.,  Indict.  XIV  *).    Constantinopoli. 

Plenam  et  irrevocabiiem  securitatem  facio  ego  quidcm 
Johannes  Barastro  de  confinio  S.  Margaritae,  Procurator  hie  in 


')  Aut  in  anno,  aut  ia  indictione  erratuni  putaveris,  nisi  qiiod  hoc  c.vcuses  ex 
ipsa,  qute  sequitur,  ratione. 


2  I  ()  Ci-AssiAiiioiirM  VKM'.ToiirM  roNrrusijM. 

Conslanlinopoli  super  redditihiis  ('ommniiis  Venetiae,  cum  meis 
suecessoribiis  lihi  .lolinniii  da  Canah;  de  conlinlo  S.  Marinac  et 
luis  heredibus  de  lolo  teralieo  illius  aniii,  cui  prineipiiim  l'uit  in 
kal.  niensis  Martii  transaetis,  sul)  (ndict.  Xfll.,  et  (iuielur  per 
loliiin  iiu'iiscin  Fehl  iiarii  proxiinl  venturi,  siil»  (iidiel.  praesenti 
XIV.,  (|ii()d  persolvere  debehis  in  kal.  mensis  Martii  pro  iina 
polia  de  terra,  posila  hie  in  Constantinoj)oli  jiixta  Johannen! 
Baduai'io. 

Nunc  aiiteni  ßcins),  quod  suj)rascriptnm  teratleum  totum 
mielii  perfeete  deliberavit  pro  le  Marcus  Staniarus  de  confinio 
S.  Justine,  quod  est  yperperos  aur.  rect.  pond.  sex. 

Ideo  a  modo  in  antea  semj)er  inde  securus  permaneas, 
quia  nichyl  inde  remaneat,  unde  te  amplius  requirere  valeam 
per  uUum  ingenium. 

Quodsi  se(|uenti  tempore  contra  hanc  securltatls  cartam 
per  aliquod  ingenium  ire  temptaverim,  tunc  emendare  debeam 
cum  meis  successoribus  tibi  et  tuis  lieredibus  auri  libras  quin- 
que;   et  hec  securitatis  carta  in  sua  lirmitate  permaneat. 

•j-  Ego  Johannes  Barastro  m.  m.  ss. 
*[-  Ego  Daniel  Zotto  tt.  ss. 
-J-  Ego  Marinus  Dandulo  tt.  ss. 

LXXVIII. 
Classiariorum  Ycnctorum  propc  Abyduni  degcntium  conclusum. 

A.  d.  1I9G,  m.  Martio. 

Cod.  Lat.  S.  Marci  cl.  XIV,  cod.  XXXIX,  fol.  10  sqq.  hac 
inscriptione:  „1196  Maizo.  Giac.  ßlollu,  luio  di  (lue  Giudice 
air  armata  Veneta,  presta  danari  per  il  mantimento  di  esse  in  porto 
di  Abido  nella  Romnnia."  Rom  an  in  1.  1.  II,  415. 

Huius  conventionis  causam  satis  in  obscuro  esse  apparet.  Erat,  sie 
videtur,  Venetorum  classis  bellica,  non  mercatoria,  in  Heliesponto 
prope  Abydum  urbem  collocata.  Mox  domum,  iit  videtur,  redire  jussa 
Ducis  jussui  non  obtcmperavit,  utilitatcm  patritc  vel  necessitatem  se 


ClASSIARIORUM  VeNETORUM  CONCmSUM.  217 

excusando  prsetendens.  Hanc  vero  necessitatem  nos  jani  i^iioramus. 
Dnx  classem  suain  ad  penates  revocarat,  quod  novus  terra'  saiicta; 
succursus,  pridem  prfpparatus,  instaret;  aiil  hostis  finitiinus  Venelia- 
rum ciuitati  imminebat.  Classiarii  diices  nihilominiis  Abydi  freto  non 
excedunt,  suisque  experisis  nautas  alere  statuunt.  Jam  qua?  reruni 
necessitas  eos  ibi  terrarum  teniierit,  id  vero  perdifficile  dictu  esse 
videtur.  Erantne  ibi  tum  temporis  in  Hellesponto  positi,  ut  legatorum 
Venetorum  alieui  Cpoli  versanti  subsidium  priestarent?  An  iinniine- 
bant  Tureaj  Iconienses,  post  Emanuelis  Imperatoris  obitum  Asia?  mi- 
noris  jamjam  fere  domini?  Idem  fere  de  Bulgaris  valet,  qui  Isaacio 
regnante  Tbracia  tantuni  non  omni  subjugata  regnum  suum  reslitue- 
rant,  ipsamque  Constantinopolin  plus  semel  petebant.  Quodsi  nnum 
borum  statuerimiis,  classis  Veneta  Grajcorum  tutelam  et  commodo 
consulens  Abydum  teniiisse  putabitur,  quo  fere  ea  speetare  videntur, 
qua)  in  pactis  Isaacianis  de  subsidio  Imperatori  Byzantlno  contra 
extraneos  prsestando  leguntur.  —  Dietio  nautarum  saepius  bibrida. 

In  nomine  domini  dei  et  salvatoris  nostri  Jesu  Christi.  Anno 
domini  MCXCVI,  mense  Marcio,  indictione  XIV.  Avido. 

Licitum  et  conveniens  est  (ut)  unicuique,  cum  extra  sue 
patrie  invenerit  tam  cum  exercitu,  quam  aliter,  de  hoc,  quod 
ad  honorem  sue  patrie  pertinet,  suis  personis  fatigari,  sivc  etiam 
et  [leg.  ei]  de  suis  bonis  in  hoc,  quod  sihi  videtur  ad  honorem 
conting-ere,  fiduciahter  commodari. 

Igitur  Nos  Rugerius  Premarino  atque  Jacohus  Quirino, 
stoli  Venetiarum  capitanei,  cum  suis  Judicihus  et  Sapientibus,  et 
conlaudatione  populi  predicti  stoli,  cum  essemus  in  Romania  in 
loco,  qui  dicitur  Avido,  videntes  nos,  valde  esse  congruum  et 
necessarium,  stare  cum  supradicto  stolo  in  Romania,  non  dene- 
gantes  fatigationem  nostris  personis  et  habere,  sperantes  de 
bonitate  domini  nostri  Henrici  Dandoli,  gloriosi  Venecie  Dueis, 
et  Judicum  et  Sapientum  et  totius  populi  Venecie, 

statuentes  statuimus,  et  exinde  nos,  et  Judices  et  Sapientes 
et  universus  populi's  sto)'  per  sacramentum  distrinximus,  ut,  si 
quis  de  suo  habere  in  supradicto  stolo  in  manu  Spinelli  Men- 
gulo  et  Vitalis  Dandulo  et  Jacobi  Cornarii,  camerarii  supradicti 


2  t  (S  ('l.ASSlAltlOUUM    VkNF.TOIIUM  CONCLUSUM. 

sloli,  coniinodaverit,  j)er  nniini(|neiiH[iie  yperpcrum  in  Veneciis 
solidos  (|iiiulra|Ainti»  n  rominmii  Veiiecie  osseiit  ac('e|)t(iri. 

I'iiimiiu  (|iii(l('iii  conwnodjivit  opera  I).  Marci  perperos  nove- 
cenlmii  iiiiindecim,  qiie  habebat  in  stolo. 

Jacobus  Qiiirino  capitaneus  suprascripti  stoli  fecit  commo- 
dari  de  suo  habere  perp.  8exaginta  II. 

lUij^erius  Premarino  capitaneus  ejus  stoli  fecit  commodari 
de  suo  lial)ere  per|)eri  oetuag'inta  duo. 

Jacobus  liadouario  de  coniinio  sancti  Jacobi  de  Luprio 
commodavit  perperi  septuaginta  seblem. 

Joannes  TanoHgo  iniprestavit  perperos  quadraginta  duo. 

Jacobus  da  Molino  commodavit  perperos  sexaginta. 

Vido  Cornario  commodavit  perperos  viginti. 

Trivisinus  iniprestavit  perperos  quatuordecim. 

Leonardus  Sanudo  iniprestavit  perperos  undecim  et  medium. 

Petrus  Bahlo  iniprestavit  perperos  decem. 

Busceto  iniprestavit  perperos  sex. 

Bertolotus  Bono  commodavit  perperos  quinquaginta. 

Phylippus  Balbi  commodavit  perperos  viginti  quinque. 

Scurus  Deo  commodavit  peiperos  quindecim. 

Angelus  Bonus  Homo  perperos  triginta  k.  *)  tredecim. 

Daniel  Navaglario  iniprestavit  perperos  triginta. 

Andreas  Sego  commodavit  perperos  viginti. 

Petrus  Cunini  commodavit  perperos  quinque. 

Pangrati  Cunini  commodavit  perperos  centum. 

Marinus  (jeorgio  commodavit  perperos  viginti  quatuor  et 
k.  quiuijue. 

Berioloto  Darmario  commodavit  perperos  triginta. 

And)rosins  Specialis  commodavit  perperos  octo,  minus  k. \\\. 

Gyrardus  Specialis  commodavit  perperos  sex,  minus  k.  VI. 

Ordorinel  iniprestavit  perperos  quinque  et  medium. 

Petrus  de  Pauia  commodavit  perperos  sedecim  et  medium. 

^)   1.  e.  k  ara  t  es. 


Classiariorum  Vrnetoiutm  conclusum.  210 

Vitalis  Dandulo  conimodavit  perperos  sexagiiUa  diio  et 
medium. 

Marcus  Fuseareno  commodavit  perperos  undecim. 

Teofdo  Geno  commodavit  perperos  quadraginta. 

Angelus  Navazoso  commodavit  .    .   . 

Bertholomeo  Gradouico  commodavit  perperos  quadragiula 
unum  et  medium. 

Leonardus  da  Sarmaza  dedit  per  Gaydonmybulo  perperos 
vig-inti  quatuor. 

Petrus  Bembo  perperos  centum  sebtiiaginta. 

Pangratius  Barozi  perperos  centum  quadrag-inta  septem. 

Marinus  .  .  .  perperos  centum  vig^inti. 

Marcus  Juüano  commodavit  perperos  centum  triginta  duo. 

Joannes  Magno  commodavit  perperos  centum  quadraginta 
Septem. 

Bonus  Zancarol  commodavit  perperos  centum  sexaginta. 

Mattheus  Darbore  commodavit  perperos  quindecim. 

commodavit  perperos  centum  triginta  octo. 

Pangrati  Dauro  commodavit  perperos  quinquaginta  quinque. 

Dominicus  Darpino  commodavit  perperos  viginti  VII  et 
medium. 

Brafol  Belli  commodavit  perperos  ([uadraginta  tres. 

Ste tres. 

Dominicus  Cunino  commodavit  perperos  centum  triginta. 

Bertholomeo  Cunini  commodavit  j)erperos  quin({uaginta 
unum. 

Paulus  Quirini  commodavit  perperos  sebtuaginta. 

Joannes  Badouario  commodavit  perperos  centum  octua  . . . 

perperos  triginta  quinque. 

Petrus  Faletro  .  qui  vocatur  Cigala,  commodavit  perperos 
sexaginta  novem. 

Feloto  commodavit  perperos  centum  nonaginta  quinque. 

Petrus  Segredo  commodavit  perperos  triginta  tres. 


220  ChAssiAiiioitUM  Vknktokum  conclu.sum. 

LcitiKirdiis  Valarosso  cominodavlt 

saiicti  Stopliaiii  cominodavit  pcrperos  vip^lnti  diio, 

(jui  siml  de  Vilali  dello  IJocasso. 

Petrus  Lauredamis  commodavit  perpcros  sebtuaginta  VII, 
niiiiiis  k.  \  IUI. 

Pangrati  Hembo  commodavit  pcrperos  viginti  duo. 

Marcus  Burilosso  (?)  .  .  .  confinio  sancti  Pantaleonis 
commodavit  perperos  trcs. 

Doininicus  Janasini  de  confinio  s.  Margarite  commodavit 
perpcros  decem. 

Marcus  Gylkdmo  commodavit  perperos  viginti. 

Pascalis  Acotanto  de  confinio  s.  Margarite  commodavit  per- 
peros viginti. 

Angelus  Simiteculo  de  suprascripto  confinio  commodavit 
perperos  sebtem. 

Zulianus  Barasfro  de  confinio  s.  Raphaclis  commodavit 
perperos  quindecim. 

Zanardo  commodavit  perperos  quindecim. 

Petrus  Mauro  de  eodem  confinio  s.  Margarite  commodavit 
perperos  viginti  quatuor. 

Marcus  Thonisto  de  confinio  s.  ThomsB  commodavit  per- 
peros quadraginta. 

Martinus  Ciurano  de  suprascripto  confinio  s.  Margarite 
perperos  decem  et  sebtem. 

Marinus  Justinianus  commodavit  perperos  quinquaginta 
quatuor,  k.  quatuordecim. 

Angelus  Nicola  commodavit  perperos  octo. 

Pbilippus  Justinianus  de  eodem  confinio  commodavit  per- 
peros triginta. 

Petrus  Barbo  de  eodem  confinio  commodavit  perperos 
viginti  novem. 

Ursus  Badouario  de  confinio  sancti  Stephani  confessoris 
commodavit  perperos  triginta. 


Classiarioiium  Venetorum  conclusum.  *i2  1 

Stephaniis  Betaiii  de  confinio  s.  Ilaphaelis  conimotlavit 
perperos  sebtuaginta  diio. 

Marco  Aiisolo  perperos  vigintl  quinque. 

Marco  Memo  perperos  deeem. 

Jacobiis  Lambardo  commodavit  perj)eros  vlgiiiti  sex. 

Bonifacio  Totulo  perperos  quadraginta. 

Joannes  Honoradi  perperos  quadraginta. 

Joannes  Dedo  perperos  quatuordecim. 

Micliael  Simiteculo  commodavit  perperos  deceni. 

Leonardus  Cupo  de  confinio  s.  Margarite  commodavit  per- 
peros decem  et  octo. 

Angehis  Acotanto  commodavit  perperos  octuaginta. 

Daniel  Zoto  perperos  ducentos  VII. 

Aurio  Cassnlo  perperos  qnadraginta  unum  et  medinm. 

Commodavit  Leonardus  da  Sarmaza  pro  Bartololo  Paulo 
perperos  decem. 

Petrus  Susinulo  perperos  viginti  quinque. 

Mattheus  Steno  commodavit  perperos  (|uin({uaginta  et  me- 
dium pro  Leonardo  Ungaro,  et  pro  Antolino  Pino  commodavit 
perperos  viginti. 

Commodavit  Stephanus  Betani  pro  Pellegrino  Steno  per- 
peros tredecim. 

Marcus  Mazzolani  perperos  quadraginta  quinque. 

Leonardus  Grissi  commodavit  pro  Joanne  Bembo  perperos 
triginta  sex. 

Joannes  Venerio  perperos  triginta. 

Dominicus  Venerio  perperos  sebtem 

Vido  Buracastello  perperos  viginti. 

Tribunus  Damolino  perperos  viginti  quincjue. 

Marcus  Beraldo  et  Angelus  Nobili  perperos  triginta. 

Brafolo  Simiteculo  perperos  undecim  et  mediuui. 

Marinus  Fusculo  perperos  triginta. 

Brafolo  Agadi  perperos  triginta. 


22^  Cl,AS.SI AKKMII i.M    VkNKTOKUM   (■(».NfhUSUM. 

Androjis  dellj»  Senel  j)i'r|)er()s  Iriginlsi. 

Costanzo  Vencro  j)t'r|)erüs  vigiiiti  quiiKjue. 

Ijitülü  pcrperos  viginti. 

Bencdicto  Zaiie  pcrperos  (|iiadraginta. 

Joannes  Tybaldo  pcrperos  vig-inti. 

Marcus  Steno  |)erj)eros  viginti. 

Ilenricus  l'remarino  |)erperos  viginti. 

Petrus  Juliane  pcrperos  viginti  (piinque. 

Nicolaus  Faletro  perperos  quadrag-inta. 

Petrus  Juliano  commodavit  pro  Uadino  AII)ino  perperos 
vig-inti  quinque. 

Mattheus  Romano  perperos  quindecim. 

Marinus  V'igluni  perperos  viginti  quinque. 

Joannes  Harozzi  perperos  deceni  et  VII. 

Pasealis  Aeotanto  commodavit  pro  Marco  Megulo  perperos 
viginti. 

Valcogna  Da  Mngia  perperos  quindecim. 

Marcus  Ilencio  perperos  decem. 

Petrus  Gradonico  perperos  viginti  novem. 

Vitalis  Grametuni  pcrperos  decem. 

Jacobus  Cornario  commodavit  pro  se  perperos  quinqua- 
ginta  quinque,  et  pro  Jacobo  Theupulo  perperos  viginti  duo, 
et  pro  Marco  d'Arimino  perperos  viginti, 

et  pro  Nigro  perperos  viginti, 

et  pro  Martino  per|)eros  viginti, 

et  pro  Vitab  ('ordouarino  perperos  quindecim, 

et  pro  Joanne  Martinazzo  perperos  decem, 

et  pro  Marino  Contareno  perperos  quinquaginta. 

Andreas  Cornario  |)ro  se  perperos  centum  quadra- 
ginta  octo, 

et  pro  BartholoFneo  Greco  perperos  quin(|uaginta, 

et  pro  Pliyn|)p()  Hen(jua  perperos  quinipiaginta  unum, 

et  i)ro  Stepliano  IJelegno  perperos  sebtuaginla  duo; 


Classiakiokum  Vknetokum  cunci,usum.  2-io 

et  de  istis  suprascriptis  perperis  de  iiitioiie  sancti  Jacol)i 
et  Andrea  Cornario  debeat  habere  Phylippus  lilius  Joaiiiiis  de 
Canale  perperos  viginti  sebtem,  et  Nieolaus  Michael  hlius  Petri 
Michaelis  perperos  sedeeim. 

Petrus  Grimani  perperos  triginta. 

P.  Brazolani  perperos  viginti. 

Andreas  Bembo  perperos  viginti  quinqiie. 

Natanael  Domolino  )  .  .  ,.      . 

perperos  viginti  quinque 


et  Jacobus  Seio 

Mattheiis  Trevisanus  perperos  centiim. 

Petrus  Barozzi  perperos  viginti  quinque. 

Joannes  Ardizon  perperos  decem. 

Joannes  Rulini  perperos  viginti  quinque. 

Jacobus  Cunini  lo  . . .  perperos  sebtuaginta  duo,  minus  k.  1111. 

Marcus  Longo  perperos  viginti  quinque. 

Petrus  Marigluni  perperos  quinquaginta. 

Petrus  Trevisanus  perperos  decem. 

Thomas  Barbani  perperos  sebtuaginta  quinque. 

Joannes  Venerio  perperos  viginti  tres. 

Henricus  Victuri  perperos  viginti  quinque. 

Pangrati  Premarinus  perperos  triginta. 

Petrus  Pizolo  perperos  viginti. 

Ranerius  Damiano  perperos  quindecim. 

Marco  Istrigo  perperos  decem  et  VII. 

Marcus  Basilio  perperos  quinquaginta,  minus  k.  tres. 

Leonardus  Delfinus  perperos  viginti  quinque,  minus  k.  uno. 

Petrus  Maurocenus  perperos  triginta  sex  et  alios  perperos 
centum  pro  Stephano  Badouario. 

Petrus  Arimundo  perperos  quadraginta. 

Henricus  Maurocenus  perperos  triginta,  et  alios  perperos 
(|uinquaginta  pro  Joanne  Victuri. 

Joannes  Quinta  Valle  perperos  quadraginta. 

Marcus  Maure  perperos  viginti  quinque. 


!2!Ü4  Ci-AssiAiuoiiUM  Venktouum  conclusum. 

Dlamnnte  pcrperos  (jiiatiionlet*im. 

Fjcoiiardiis  (Irissi  |)er|)eros  (riü^inta. 

Joannes  de  Cecilia  |)erj)eros  duodecim. 

Magnus  Hubertus  perperos  quindccim. 

Marco  Centoeori  perperos  quadraginta  quinque  et  medium. 

Ijeonardus  Mareello  perperos  sebtuaginia  diio  et  quarta. 

Jacobus  Daiiro  ])crperos  quinciuaginta  tres. 

Marinus  Pasqualigo  perperos  (|uindccim. 

Vitalis  Mauro  perperos  viginti  quinque. 

Petrus  Zancarolo  perperos  triginta. 

Vitalis  Micbael  perperos  centum  et  viginti  VI. 

Angelus  Sanudo  perperos  centum,  minus  unum. 

Nicolaus  Tinto  perperos  triginta  tres. 

Marcus  Ligero  perperos  triginta  tres. 

Mattlieus  Steno  perperos  (juinquaginta  quinque,  et  alios 
perperos  viginti  quinque  pro  Vido  Speciale. 

Doniinicus  Malglanzocco  perperos  viginti  duo. 

Vito  Dandulo  perperos  quadraginta  tres. 

Jacobus  Mauro  perperos  tredecim  et  medium. 

Stephanus  Badouario  perperos  centum,  minus  duo  et 
medium. 

Bonus  Zancarolo  comniodavit  perperos  centum  pro  Joanne 
Victuri. 

Stephanus  Bellegno  perperos  viginti  unum ,  qui  sunt  de 
Mattheus  Franco. 

Item  videntes  Nos,  quod  hominibus,  qui  cartas  aliis  homi- 
nibus  tenebant,  accessebant  a  nobis,  dicentes,  quod  nee  perma- 
nere  possumus  in  stolo,  nee  (de)  habere,  quod  habemus 
conuuodatum,  iccirco  (juia  cartule,  quas  factas  habemus,  si  per- 
mauserimus  aut  commodaverimus,  erunt  fracte;  nos  autem 
sperantes  de  bonitate,  ut  superius  diximus,  statuentes  statuimus, 
et  sie  nos  adimpleri  promisimus,  quod  nee  propter  eos  perma- 
nere  in  stolo,    nee   propter  quod  a   Comunis  commodaverat. 


Classiahioküm  Venetorum  conclusum.  225 

qiiantuin  in  stolo  steterit,  predictas  cartulas  in  vestra  curla  non 
fractas  teneretur. 

Item  videntibus  nobis,  qiiod  ipsi,  (fiii  suas  naves  in  stolo 
pro  nal)ulo^)  dal)ant,  dicebant,  qiiod  a  uol)is  non  possninus 
habere  de  nostris  navibus  et  corredis,  secnndum  taleni,  qnalem 
habemus  a  domino  Duci  et  a  Comunis  Venetie,  nos  vero  spe- 
rantes  de  bonitate,  siciit  superius  diximus,  statuentes  statuimus, 
ut,  sicut  a  domino  Ducis  et  a  Comunis  Venetie  ad  terminum  nobis 
statutum  fuit,  ita  et  dehinc  in  antea  raptuni')  habebimus;  et 
quiequid  de  nabulo  uobis  defecerit,  (juantum  in  predicto  stolo 
nobiscum  steteritis,  per  unumquemqueperperum,  ut  supra  dictum 
est,  a  Comuui  Venetie  solidos  quadraginta  essetis  accepturi. 

Si  igitur  contra  haue  concessionis,  datiouis  et  promissionis 
cartani  ire  aliquo  modo  temptaverinuis,  vel  de  suprascriptis 
ali([uam  uobis  violentiam  per  ullum  ing-enium  facere  presumpse- 
rimus,  componere  jiromittimus  cum  nostris  successoribus  auri 
obrizi  bbras  viginti;  et  hec  concessionis,  dationis  et  promissio- 
nis carta  in  sua  firmitate  permaneat. 

Ego  Rugerius  Premarino,  capitaneo,  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Jacobus  Quirino,  capitaneo  stoli,  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Joannes  Venerius,  judex  stoli,  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Jacobus  Da  Molino,  judex  stoli,  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Jacobus  ßadouari,  consiliator  stoli,  nranu  mea  subscripsi. 

Ego  Henricus  Maurocenus,  consiliator  stoli,  manu  mea 
subscripsi. 

Ego  Maurus  Mauroceno,  consiliator  stoli,  ma  nu  mea  subscripsi. 

Ego  Mattheus  Superantio,  consiliator  stoli,  m.  m.  subscripsi, 

Ego  Spinellus  Mengulo,  camararius  stoli  Venetie,  manu 
mea  subscripsi. 

Ego  Nicolaus  Thomas,  presbiter  et  notarius,  C()nq)Ievi 
et  roboravi. 


*)   I.  f.  iiaulo.  I       -j  ratuni? 

Fontes.  XII.  15 


226  CoKI.KSTINI  III   PaI'AK   COVMISSIO. 

LXXIX. 

Cclcstinus  III  committit  Lconi  l'rocurutori  Constaiitiiiopolitano,  ut  faciut 
solvcrc  quasdam  dccimas  dcbitas  Episcopo  Castcllano. 

A.  d.  1197,  die  13.  m.  Augusti. 
Ex  Ai'chivo   Patriarcluili   cdidit    Flaininius   Cornelius    in 
Eccles.  Von.  T.  XUI  (doe.  XVI,  pait.  II),  p.  223. 

Oeleslinus  Episcopus,  Serviis  Scrvorum  Dei,  dilecto  iiiio 
Magistro  Leoni ,  Procuratori  Constaiitinopolitano ,  salutem  et 
Apostolieam  benedictionem. 

Ven.  Krater  Noster  Castellanus  Episcopus  transmissa  nol)is 
qiierella  proposuit,  quod  deeimaciones,  que  ipsiim  et  ejus  Eecle- 
siam  de  bouis,  que  fuerunt  ollm  Jobannis  Canalo-lupi,  de  jure 
conting-unt,  eidem  dctiuentur  injuste,  et  ipsis  minus  bcite  de- 
fraudantur. 

Nolentes  igitur,  ut  dictus  Episcopus  sui  juris  lesionem  in- 
currat,  per  Apostoliea  tibi  scripta  mandamus,  quatenus  heredes 
et  commissarios  ejusdein  defuncti  ad  debitam  sokitionem  deci- 
mationum  ipsorum  nuncio  praefati  Episcopi ,  cum  requisitus 
fuerls,  faciendam  per  censuram  Ecciesiasticam,  sicut  justum 
fuerit,  a|)pellatione  cessante,  compelhis. 

Vohunus  etiam  et  mandamus,  ut  memorati  Episcopi  in 
Omnibus  justitiis  suis  et  precipue  in  decimis,  quas  sui  predeces- 
sores  hactenus  babuerunt,  et  ({uae  ad  ipsum  et  ejus  Ecclesiam 
rationabiliter  pertinere  noscuntur,  auctoritate  nostra  conserves 
iiidempnem,  nullis  litleris  veritatis  et  justitie  prejudicantibus  a 
Sede  Apostoliea  impelratis. 

Datum L.vTKUAM  11.  Fdus  Augusti,  Pontilicatus  nostri  anno  sexto. 
L.  S.  Ego  Wido  Grausus,  Diac.  et  Not.,  hoc  exem- 
pkim  exempbivi,  scripsi  in  ConstanlinopoH,  sicut  in  ejus  matre, 
sciiicet  in  autentico  Domini  predicti  Pape,  inveni.  Anno  Domini 
1198,  mense  Septembris.  Indictione  secunda.  Nee  minui,  nee 
ampHavi;   sed  complevi  et  roboravi. 


Epist.  Innoc.  III  ad  Path.  Gkad.  227 

LXXX. 
Innocentins  III  Oradensi  Patriarcbae. 

A.  d.  1198,  die  4.  m.  Mai.  '  •     '  ' 

Epistolarum  Innocentii  III  Lib.  I,  ep.  133,  T.  I,  p.  75,  cd. 

S  t  e  p  li  a  n  u  s  B  a  1  u  z  i  u  s. 

Ut  declmas  a  sUd  subiectifi  parochianh  rccipiiä,  ctsi  liaclenus 

sah  (tliis  episcopis  habitnrunt. 

Si  quanclo  a  fratribiis  et  coepiscopis  nostris  a  nobis  rcqiii- 
ritiir,  quöd  a  tramite  rationis  iion  deiiiet,  corum  postulationi 
lacilem  nos  conucnit  pracbere  consensum,  ut  eo  fortius  circa 
injiinctiun  sibi  oflicium  intendcre  valeant,  et  in  nostra  devotione 
persistere,  quo  se  a  nobis  i)enignius  ac  celerius  senserint  exau- 
ditos.  Inde  est,  quod,  cum  Ecclesiam  sancti  Acbindani^)  apud 
Constantinopolim  te  liabere  proponas,  quidam  snfFraganeorum 
tuornni  decimas  a  parochianis  einsdem  Ecclesiae,  qui  de  tuis 
partibus  ad  eandcm  parochiam  saepe  domicijia  transferunt,  ea 
oecasione  instanter  requirnnt ,  (|uia  patres  eorum ,  avi  sive 
proavi,  decimas  ipsis  aliqiiando  persolverunt,  et  ad  ipsas  deci- 
mas extorquendas  nonnunquam  suos  vicarios  transmittere  non 
tbrmidant;  non  attendentes,  ([uod,  licet  ipsi,  parocliiani  eorum 
aliquando  fuerint,  ex  quo  se  ad  alienam  parochiam  transtulerunt, 
manum  non  licet  cui([uam  in  messem  mittere  alienam.  Ideoque 
nos  indenuiitati  tu»}  solicite  providere  volentes,  iVatcruitati  tua; 
praesentium  auctoritate  concedimus,  ut  liceat  ti])i  a  parochianis 
praescriptae  Ecclesiae  tuae  beati  Achindani,  non  obstante.  quod 
eorum  antecessores  praedictis  suffraganeis  tuis,  dum  in  ipsornm 
parochiapermanebant,  decimas  persolverunt,  libere  decimas  perci- 
pere  et  teuere,  nihilominus  etiam  jus  conuentuale,  quod  in  capellis 
Ecclesiae  praenominatae  tibi  de  jure  competit,  sine  contradictione 
cuiuslibet  de  auctorilate  nostra  valeas  exercere.  Nulli  ergo  etc. 
Datum  RoMAE  apud  sanctum  Petrum  IV.  Non.  Maij. 
Pontilicatus  nostri  anno  primo. 

»)  Vide  p.  67. 

13* 


2!ü8  Ki'i.sT.  In  MIC.  111  i>K  iiKi.i.o  IN  Saiiaoknos. 

LXXXl. 

Iiiiioceiitius  III  Narhüiionsi  Ari'liie|Mscopo  et  sutrrn^'uncis  ejas,  Abbutibus 

quoqae,  Prioribus   et  uliis  Ecclesiarum  Praelatis,  Comitibas  etiam    et 

Baronibus,  et  uniuerso  populo  in  >arboiieiisi  proviocia  constitotis. 

A.  d.  lli)8,  die  lä.  m.  Augusli. 

Epistolariiiii  liiriocentii  III  Lib.  I,  ep.  330,  T.  I,  p.  192,  ed. 
Stephanns   Balnzins. 

Horlatnr  (id  sacrum  bellum  contra  Saracenos  pro  recuperatione 
terrui  saiictw. 

Conferend'cC  sunt  cum  Ins  litteris  epistüla?  eiusdem  pontificis, 
eodem  anno  eodenique  consilio  ad  diversas  partes  dimissae;  apud 
Hai  uz.  ep.  343,  344,  345,  353,  3o4,  3ÖÖ. 

Post  miserabile  Hicrosolyiuitanae  reg-ionis  excidiiim,  post 
lachrymabilem  stragein  populi  Cliristlaiii,  post  deplorandani  in- 
vasionem  illius  terrae,  in  qua  pedes  Christi  stetcriint,  et  ubi  Deus 
rex  noster  ante  secula  salutem  in  medio  terrae  dignatus  est 
operari,  post  ignominiosam  nobis  vivifieae  crucis  translationem, 
in  qua  salus  mundi  pependit  et  delevit  chirographum  mortis 
antiquae,  apostob'ca  scdes  super  tantae  calamitatis  infortunio 
conturbata  laboravit,  clamans  et  plorans,  ita  quod  prae  inces- 
santi  elamore  raucae  sunt  faetae  fauces  ejus  et  ex  vehementi 
ploratu  paene  ipsius  oculi  defecerunt.  Verum  ne,  si  seeundum 
Prophetam  Hierusalem  obllti  fuerimus,  obliviseatur  nos  dextera 
nostra,  adliaereat  lingua  nostra  faucibus  nostris,  si  non  memi- 
nerimus  ejus,  clamat  adliuc  apostoliea  sedes,  et  quasi  tuba 
vocem  exaltat,  excitare  cupiens  j)opulos  Christianos  ad  praelium 
Christi  beliandum  et  vindicanchim  injuriam  crueifixi,  usa  ipsius 
verbo  dicentis:  „o  vos  omnes,  qui  transitis  per  viam,  attendite 
et  videte,  si  est  dolor  similis,  sicut  dolor  meus".  Ecee  enim 
hereditas  nostra  versa  est  ad  alienos;  domus  nostrae  ad  extra- 
neos  devenerunt;  viae  Sion  lugent  eo,  quod  non  sint,  qui  veniant 
ad  solemnitatem;  facti  sunt  ininiici  ejus  in  capite;  sepulchrum 
Domini,  quod  Propheta  gloriosum  fore  praedixit,  prophanatum 


EpIST.  InNOC.  III  DE   HELLO  IN  SaUACENOS.  229 

ab  impiis,  ingloriiim  est  effectum.  Gloria  nostra  (de  qua  dicit 
Apostolus:  „mihi  autem  absit  gloriari,  nisi  in  cruceDomiiil  nostri 
Jesu  Christi")  sub  manu  tenetur  hostili;  et  ipse  Dominus  noster 
Jesus  Christus,  qui  eaptiuitatem  nostram  pro  nobis  moriens 
captivavit,  quasi  captivatus  ab  impiis  ab  hereditate  sua  cogitur 
exulare. 

Existente  quondam  in  eastris  arca  Domini  Sabaoth,  Urias 
domum  suam  ingredi  reeusavit,  a  licito  etiam  uxoris  se  compescens 
amplexu.  Nunc  vero  principes  nostri,  g-Ioria  Israel  de  loco  suo  in 
injuriam  nostri  translata,  vacant  adulterinis  amplexibus,  delitiis 
et  divitiis  abutentes,  et  dum  se  invicem  inexorabili  odio  perse- 
quuntur,  dum  unus  in  alium  suas  nititur  injurias  vindicare,  non 
est,  quem  moveat  injuria  Crucifixi ;  non  attendentibus  ipsis, 
quod  jam  insultant  nobis  inimici  nostri,  dicentes:  „ubi  est  Dens 
vester,  qui  nee  se  potest,  nee  vos  de  nostris  manibus  liberare? 
Ecee  jam  prophanavimus  saneta  vestra.  Ecee  jam  ad  desidera- 
bilia  vestra  manum  extendimus,  et  ea  loea  impetu  primo  violen- 
ter  invasimus,  et  ea  vobis  tenemus  invitis,  in  quibus  supersti- 
tionem  vestram  prineipiuni  fingitis  suscepisse.  Jam  infirmavimus 
et  eonfregimus  hastas  Gallorum,  Anglorum  conatus  elisimus, 
Theutonicorum  vires  compressimus.  Nunc  seeundo  Hispanos 
domuimus  animosos;  et  cum  omnes  virtutes  vestras  in  nos 
duxeritis  concitandas,  vix  adhue  in  aliquo  profecistis.  Ubi  ergo 
est  Dens  vester?  Exurgat  nunc  et  adjuvet  vos,  et  fiat  vobis  et 
sibi  protector.  Theutonici  siquidem,  qui  se  praesumebant  inau- 
ditum  de  nobis  reportare  triumphum,  ad  nos  vehementi  spiritu 
transfretarunt;  et  cum  solum  castrum  Baruth  nullo  defendente 
cepissent,  nisi  eos  sicut  et  alios  Principes  vestros  fugae  benefi- 
cium  liberasset,  in  se  potentiam  nostram  graviter  fuissent  experti, 
et  eorum  stragem  ipsorum  soboles  perpetuo  deploraret.  Reges 
enim  et  Principes  vestri,  quos  dudum  de  terra  fugavinuis  Orien- 
tis,  ut  timorem  suum  audendo  dissimulent,  ad  suas  latebras  (ne 
dicamus  regna)  reversi ,  malunt  se  invicem  expugnare,  quam 


230  Bpist.  Innoc.  III  DK.  ni'.Lr.d  in  Saracknos. 

(lenuo  vires  nostras  et  poteiitiam  experiri.  Quid  igitur  snperest, 
nisi  iit  liis,  qiios  fugientes  in  exciisatioiiem  vestram  ad  terrae 
custodiam  dimisistis,  g-Iadio  iiltore  peremtis  in  terram  vestram 
impeliiin  raciainus,  nonien  vestnnn  et  memoriani  j)crdituri  ?  " 

Qualiter  ergo,  fratres  et  fdij,  opprobria  exprobrantium  repel- 
lemiis?  Qualiter  eis  poterinius  respondere,  cum  eospro  parte  verum 
prosequi  videamus,  sicut  nuper  ad  audientiam  nostram  certa 
significatione  pervenit?  Rcecpimus  enini  literas  de  partibus 
transmarinis,  (piod,  cum  Tbeutunici  Aeeon  navi^io  pervenissent, 
eastrum  IJarulh  oblinuerunt  nemine  deiendeiite.  Saraceni  vero 
in  Joppen  facientes  impetum,  ex  adverso  eam  per  violentiam 
oecuparunt,  et  caesis  multis  Christianoruni  miliibus  eam  funditus 
destruxerunt.  Verum  Theutonici  rumoribus  de  morte  Impera- 
toris  acceptis  non  exspeetato  passagij  tempore  naves  reduces 
ascenderunt.  Unde  Saraceni,  qui  ad  resistendum  eis  exercitum 
paraverunt  copiosum,  in  terram  Cbristianorum  adeo  debaceban- 
tur,  ut  Cbristianis  nee  sine  periculo  civitates  egredi  liceat,  nee 
in  ipsis  sine  formidine  remanere;  immo  eis  gladius  foris  immi- 
net,  metus  intus.  Assumite  igitur,  iilij,  spiritum  fortitudinis, 
seutum  fidci  et  galeam  salutis  accipite,  non  in  numero  aut  viri- 
bus, sed  Dei  potius,  cui  non  est  difücile  in  multis  vel  in  paucis 
salvare,  potentia  conüdentes;  et  ei,  per  quem  estis,  vivitis  et 
babetis,  secundum  facultatcs  proprias  subvenite.  Ipse  quidem 
pro  vobis  semetipsum  exinanivit,  formam  servi  accipiens,  in 
similitudinem  bominum  factus,  et  babitu  inventus  ut  homo, 
factus  obediens  usque  ad  mortem,  mortem  autem  crucis;  et 
vos  eo  paupere  abundatis,  ipso  fugato  quiescitis ,  et  nee  inopi, 
nee  exuli  subvenitis?  Quisquis  igitur  in  tantae  necessitudinis 
artieulo  suum  negaverit  obsequium  Jesu  Cbristo,  cum  ante  tri- 
bunal  ejus  astilerit  judicandus,  quid  ad  suam  excusationem  ei 
poterit  respondere?  Si  Dens  siibiit  mortem  pro  liomine,  dubi- 
tabit  bomo  mortem  subire  pro  Deo,  cum  non  sint  condignae 
passiones  bujus  temporis  ad  futuram  gloriam,  quae  revelabitur 


EpIST.  InNOC.  III  DE   IIKLLO  IN   SaRACENOS.  231 

in  iiobis?  Negabit  etiam  scivus  domino  divitlas  temporales, 
cum  dominus  servo  divitias  largiatur  aeternas,  quas  nee  oculus 
vidit,  nee  auris  audivil,  nee  in  cor  hominis  ascenderunt?  The- 
saurizet  igitur  homo  thcsauros  in  coelis,  ubi  fures  non  effodiunt, 
nee  furantur;  ubi  nee  acrup^o,  nee  tinea  demolihir. 

Omnes  et  singuli  aceingantur  ita,  (|uod  in  proxime  sequenti 
Martio  quaelibet  urbes  per  se,  similiter  et  Comites  et  Barones 
jiixta  facultates  proprias  ad  defensionem  terrae  nativitatis  domi- 
nicae  certum  in  expensis  suis  dirigant  numerum  bellatorum, 
übe  saltem  per  bienuium  moraturum.  Licet  autem  instantia  nostra 
cotidiana  sit  omnium  Ecclesiarum  solicitudo  continua,  modo  tamen 
hanc  quasi  praecipuaminter  alias  solieitudinesreputamus,  per  quam 
terrae  orientali  totis  desideramus  affectibus  subvenire ;  ne,  si  forte 
fuerit  dilata  subventio,  residuum  locustae  comedat  brucus,  et  fiant 
novissima  deteriora  prioribus.  Verum  ne  nos  aliis  onera  gravia  et 
importabilia  imponere  videamur,  digito  autem  nostro  ea  movere 
nolimus,  dicentes  tantum,  et  aut  nihil  aut  minimum  facientes,  cum, 
qui  fecerit  et  docuerit,  magnus  vocetur  in  regno  coelorum,  ejus 
exemplo,  qui  coepit  facere  et  docere,  ut  et  nos,  qui,  licet  imme- 
riti,  vicem  ejus  exercemus  in  terris,  bonum  aliis  praebeamus 
exemplum,  in  personis  pariter  et  in  rebus  terrae  sanctae  decre- 
vimus  subvenire ;  dilectis  liliis  nostris,  Stephano  tit.  S.  Praxedis 
Presbytero  et  Petro  tit.  S.  Mariae  in  via  lata  Diacono,  Cardina- 
libus, apostolicae  sedis  Legatis,  viris  utique  timoratis,  scientia 
et  honestate  praeclaris,  potentibus  in  opere  et  sermone,  quos 
inter  alios  fratres  nostros  speciali  caritate  diligimus,  manu  pro- 
pria  crucis  signacukim  imponentes,  qui  exercitum  Domini  humi- 
liter  et  devote  praecedant,  et  non  mendicatis  suffragiis,  sed 
nostris  et  fratrum  nostrorum  sumptibus  sustententur,  per  quos 
etiam  aHud  competens  subsidium  eidem  terrae  disponimus  desti- 
nare.  Interim  autem  dictum  Petrum  sanctae  Mariae  in  via  lata 
Diaconum  Card,  ad  carissimorum  in  Christo  fdiorum  nostrorum, 
Phibppi   Franeorum   et  Richardi   Anglorum  Pieg-um  Illustrium, 


232  EiMST.  I.NNor.  III  i>K  iu:li,o  in  Saracbnos. 

pracsentiam  deslinamus,  ad  i-eformandam  pacem,  vel  treugas 
saltem  usqiic  ad  (iiiimiuenniiim  ordinaiidas,  et  cxhortandos  popii- 
los  ad  ol)so([uiuin  cnicilixi,  ([uein  siciit  apostolicae  sedis  Leg-atum 
voliimiis  et  mandamus  ab  omnihus  honorari,  et  mandatis  et  statutis 
ipsiiis  humiliter  obediri ;  dictum  aiitem  Stephanum  saiictae  Praxedis 
Presbyt.  Card.  Venetias  pro  terrae  sanetae  subsidio  destinamus. 

De  coinmuni  praeterea  fratrum  nostrorum  dcbberatione 
statuimus,  et  vobis,  fratres  Arcbiej)iscoj)i  et  Episcopi,  et  dil.  fdii 
Abbates,  Priores  et  alii  b^cclesiarum  Praelati,  districte  praeci- 
piendo  mandamus,  quatenus  certum  numerum  bellatorum,  vel 
pro  certo  numero  certam  peeuniae  quantitatem  in  proxime 
sequenti  Martio,  pensata  faeultate  euiusbbet,  ad  expug-nandam 
paganorum  barbariem  et  servandam  hereditatem  Domini  desti- 
netis,  quam  ipse  proprio  sang-uine  comparavit.  Si  quis  autem 
(quod  non  credimus)  constitutioni  tarn  piae  ae  necessariae 
praesunipserit  obviare,  sieut  sacrorum  canonum  transgressorem 
decrcvimus  punlendum,  et  usque  ad  satisfactionem  eondignam 
ab  officio  censemus  manere  suspensum. 

De  Dei  ergo  misericordia  et  beatorum  Apostolorum  Petri 
et  Pauli  auctoritate  confisi,  ex  illa,  quam  nobis  Deus,  licet  indi- 
gnis,  ligandi  et  solvendi  contulit,  potestate,  omnibus,  qui  labo- 
rem  buius  itineris  in  personis  propriis  subierint  et  expensis, 
plenam  peccatorum  suorum,  de  quibus  oris  et  cordis  egerint 
poenitentiam,  veniam  indulgemus,  et  in  retributione  justorum 
salutis  aeternae  pollicemur  augmentum.  Eis  autem,  qui  non  in 
personis  propriis  illuc  accesserint,  sed  in  suis  tantum  expensis 
juxta  facultatem  et  qualitatem  suam  viros  idoneos  destinaverint, 
illic  saltem  per  bicnnium  moraturos,  et  illis  similiter,  qui  licet,  in 
alienis  expensis,  in  propriis  tamen  personis  assumptae  peregri- 
nationis  laborem  impleverint,  plenam  suorum  concedimus  veniam 
peccatorum.  Iluius  quoque  remissionis  volumus  esse  participes, 
juxta  quantitatem  subsidij,  ac  praecipue  secundum  devotionis 
affectum,  qui  ad  subventionem  illius  terrae  de  bonis  suis  congi'ue 


EpIST.  InNOC.  III  DE  BELLO   IN  SaRACENOS.  233 

miiiistrabimt.  Ut  aiitem  expeditius  et  securius  ad  subven- 
tiouem  terrae  nativitatis  Dominicae  quilibet  accingantur,  bona 
insuper  ipsorum,  ex  quo  crueem  suseeperint,  sub  beati  Petri  et 
nostra  protectione  suscipimus,  nee  non  et  sub  Archiepiscopo- 
rum  et  omnium  Praelatorum  Ecclesiae  Dei  defensione  consi- 
stant;  statuentes,  ut,  donec  de  ipsorum  obitu  vel  reditu  eertis- 
siine  cognoscatur,  integ-ra  nianeant  et  quieta  consistant.  Quodsi 
quisquani  contra  praesumpserit,  per  censuram  eeclesiasticam 
appellatione  postposita  eoinpescatur.  Si  qui  vero  proücisccntium 
ilkic  ad  praestandas  usuras  juramento  tenentur  astrieti,  vos, 
fratres  Arcbiepiscopi  et  Episcopi,  per  vestras  dioceses  credilo- 
res  eorum,  sublato  appellationis  obstaculo,  eadem  districtione 
cogatis,  ut  eos  a  sacramento  penitus  absolventes,  ab  usurarum 
ulterius  exactione  desistant.  Quodsi  quisquam  creditorum  eos 
ad  solutionem  eoegerit  usurarum,  eum  ad  restitutionem  earuni 
sublato  appellationis  obstac.  districtione  simili  compellatis. 
Judaeos  vero  ad  remittendas  ipsis  usuras  per  vos,  füij  Princi- 
pes ,  et  secularem  compelli  praecipimus  potestatem ;  et  donec 
eas  remiserint,  ab  universis  Christi  fidelibus,  tarn  in  mercimo- 
niis,  quam  aliis,  per  excommunicationis  sententiam  eis  jubemus 
communionem  omnimodam  denegari.  Ab  hoc  igitur  opere  nul- 
lus  omnino  se  subtrahat,  cum  id  non  a  nobis,  sed  ab  ipsis  fuerit 
Apostolis  institutum,  qui  coUectas  faciebant  in  gentibus,  ut  fra- 
tribus  in  Hierusalem  laborantibus  subvenirent.  Nolumus  autem 
vos  de  divina  misericordia  desperare,  quantumcunque  sit  Domi- 
nus peccatis  nostris  iratus,  quin  in  manu  vestra  perficiat,  si, 
prout  debetis,  in  humilitate  cordis  et  corporis  iter  fueritis  pere- 
grinationis  aggressi,  quod  majoribus  non  concessit.  Consen- 
sissent  enim  majores  forsitan  et  dixissent:  „manus  nostra 
excelsa,  et  non  Deus,  fecit  liaec  omnia";  et  sibi,  non  Deo 
victoriae  gloriam  ascripsissent.  Speramus  enim,  quod  non  in  ira 
misericordias  continebit,  qui,  cum  iratus  est,  non  obliviscitur 
misererl,  nos  admonens  et  exhortans:    „convertimini  ad  nie,  et 


2IJ4  Ki'isr.  Innoc.  III  Ao  Duckm  Ven'kt. 

o«?(t  converhir  :i(l  vos".  Crodiiniis  otiani,  (niod,  si  nnibulaveritis 
in  lege  Domiiii,  iioii  eorum  se(|uentes  vestij^ia,  qiii  vani  facti  sunt 
|)()st  vaiiilaloin  eiintes,  qiii  comessationilxis  et  el)rlelatil)iis 
voluptuüse  vacahant,  et  ea  exercebaiit  in  partihiis  transniarinis, 
qiiae  in  terra  nativitatis  propriaesinemulfa  infaniia  et  detractione 
plurima  non  auderent,  sed  spem  vestram  in  eo  solummodo  posue- 
ritis,  (|iii  non  deserit  sperantes  in  se,  non  tantiini  ah  illicitis, 
sed  (|uihusdani  etiam  licitis  abstinentes;  is,  qiii  eurrum  et  exerci- 
tuin  Pharaonis  projecit  in  mare,  areus  forlium  infirmaljit,  et 
iniinicos  eriicis  (Jliristi  a  taeie  vestra  delebit  ut  lutum  platearum, 
non  nobis  aut  vobis,  sed  nomini  suo  dans  gloriam;  qui  est  glo- 
riosiis  in  sanctis,  niirabilis  in  majestate,  faciens  prodig-ia,  et  post 
laeliryniationeni  et  fletiim  gaudium  et  exultationem  inducens. 

Ad  haec  aiitem  expeditius  et  melius  exequenda  vos,  fratres 
Archiepiscopi  Nemausen.  et  Aurasicen.  Episcopi,  duximus  depu- 
tandos,  ([ui  verbum  Domini  eeteris  proponatis,  et  ad  implendum 
mandatum  apostolicum  coepiseopos  vestros  et  alios  invitantes 
taliter  exequamini  causam  Domini,  quod  et  vos  hujus  sitis  remis- 
sionis  participes,  et  in  hoc  devotio  vestra  plenius  eluceseat;  ad 
quod  etiam  laudahiUus  exequendum  vohis  unum  de  fratribus  militiae 
Temph,  alterum  vero  de  fratribus  HierosolymitanillospitaHs,  viros 
honestos  et  providos,  assumatis. 

Datum  Reat.  XMII.  Kai.  Septembris. 

LXXXII. 
Innoccntius  ill  Duci  et  Populo  Tcnctorani. 

A.  d.  11U8,  die  3.  m.  Deceinbris. 

Epistolaruni  Iniiocentii  III  Lib.  I,  ep.  539,  T.  1,  p.  300,  ed. 
Stephanus  Baluzius. 

Nc  Saracenis  arma  et  siibsidiwm  mbministrent  prcetextu 
mercaturw. 

In  favorem  orientalis  provinciae,  praeter  peecatorum  veniam, 
(luam  in  suis  illue  expensis  proficiscentibus  pollicemur,  et  apo- 
stolieae  protectionis  gratlam,  quam  eidem  terrae  subvenientihus 


Epist.  Innoc.  III  AD  DüCEM  Venet.  23I> 

indulg-emus ,  illiid  etiam  Lateranen.  Concilij  constitutum  cura- 
vimus  innovare,  quod  eos.  (fui  Saracenis  arnia,  ferrum,  ligna- 
mina  galearum  miiiistrare  praesiimpserint,  et  in  galeis  et  pira- 
ticis  eoruni  navibus  ciirani  g-ubernatoris  et  regimen  exercere, 
al)  Ecclesiae  comnninione  precidi  et  excommiinicationi  pro  siia 
iniquitate  subjeetos  reruni  suarum  per  Principes  seeiili  catlio- 
licos  et  Consules  eivitatum  privatione  multari,  et  capientiiim 
servos,  si  eapti  fuerint,  fore  decernit;  ad  exemplar  felicis  recor- 
dationis  Gregorij  Papae,  praedecessoris  nostri,  omnes  iilos 
excommunieationis  sententiae  siipposuimus,  qui  cum  eis  de  cetero 
habere  consortium,  vel  per  se  vel  per  alios,  navibus  seu  alio 
quocunque  ingenio  aliqua  rerum  suarum  subsidia  impendere 
vel  transmittere  attentaverint,  quanidiu  inter  nos  et  ipsos  guerra 
durarit. 

Verum  accedentes  nuper  ad  apostobcam  sedem  dilecti 
fdij  nobiles  viri,  Andreas  Donatus  et  Benedictus  Grilion,  nuntij 
vestri,  nobis  exponere  curaverunt,  quod  ex  constitutione  huius- 
modi  civitati  vestrae  proveniret  non  modicum  detrimentum,  quae 
non  agrienituris  inservit,  sed  navigiis  potius  et  mercimoniis  est 
intenta:  nos  igitur  paterno  dilectionis  affectu,  quem  ad  vos  spe- 
cialiter  habemus,  inducti,  sub  districtionc  anathematis  probi- 
bentes,  ne  in  ferro,  stupa,  pice,  acutis  pironibus,  funibus,  armis, 
galeis,  navibus  et  lignaminibus,  paratis  vel  imparatis,  vendendo, 
donando,  vel  commutando  Sarracenis  ministrare  subsidium  prae- 
sumatis,  sustinemus  ad  tempus,  donec  super  hoc  aliud  dederimus 
vobis  in  mandatis,  ut  in  regnum  Aegypti  vel  Babylonis  alia 
inituri  commercia,  cum  necesse  fuerit,  transfretetis ;  sperantes, 
quod  propter  hanc  gratiam  in  subsidium  Ilierosolymitanae  pro- 
vinciae  debeatis  fortius  animari,  provisuri,  ne  quid  in  fraudem 
circa  statutum  apostolicum  praesumatis:  quia  dubium  esse  non 
debetj  eum  divina  ligari  sententia,  qui  contra  propriam  conscien- 
tiam  in  elusionem  bujus  mandati  fraudulenter  aliquid  attentabit. 

Datum,  ut  siipra  (sc.  Latickam  III  Nonas  Decembris). 


2I]r»  Ai.Kxii  111  Imp.  Ci'.  kimst.  ad  Innoc.  III. 

F.XXXIII. 
Alcxii  III  lin|H'ratoris  Tp.  cpistola  ad  l*apaiii '). 

A.  d.  Ii99,  m.  P'chruario. 

Epistolarum  Innocentii  III  Lib.  II.  epist.  210,  ed.  Step  h  ;i  niis 
IJji  luzius  p.  476. 

De  reverentia  et  officio  suo  ergo  Romanam  ecclesiam  ac  de 
recuperanda  terra  sancta. 

De  rerum  rationibus  deque  statu  temporiiin  cfr.  Lebeau 
T.  XVII.  1.  XCCC.  c.  ;J9,  p.  Ö9.  Quantum  ex  Aloxii  III  agcndi  et  scri- 
bendi  ratione  sit  imputauduin  Venetorum  consilio,  id  conieetura  facili 
efficies,  siquidem  tenueris,  Venetieum  fuisse  oratorem,  cui  Imperator 
sumniam  se  tidem  habere  ipse  profitetur, 

Alexius,  in  Christo  Deo  fidelis  Imperator  (liiiinitus  corona- 
tiis,  sublimis,  potens,  excelsus,  semper  aiig-ustus,  moderator 
Romaiioriim,  Comnenus,  Innocentio,  sanctissimo  Papae  Romano, 
honorem  eondecentem,  utpalrispirituaii,etvotuinorationumejiis. 

Per  prudentissimos  legatos  tuae  sanetitatis,  Albertum  Sub- 
diaconum  et  Notariiim  Albertinum,  meo  directum  Imperio  tuae 
sanetitatis  scriptum  oblatum  fuit  atque  perlectum. 

Et  quod  quidem  de  Imperij  mei  coram  Deo  humilitate  ac 
exaltacione  ex  humilitate  procedenti  per  tale  scriptum  paterne 
meum  monuisti  Imperium,  et  acceptauit  nostra  majestas  et  in 
Deo  contidit,  quod  et  ij)sa  in  sua  gloriabitur  humilitate;  quia 
et  ipsa  directa  fuit,  et  ex  nunc  dirigi  sperat  atque  orat.  Nee 
enim  nostra  tranquillitas  Prophetae  Dauid  uerbis  credere  non 
potest:  „nunc  quidem  hamiliatus  sum,  et  saliiauit  w€"  ad 
Deum  dicentis,  nunc  autem  cor  contritum  et  humiliatum  non 
despicere  Deum. 

Nee  etiam  ineriicaciter  nostra  serenifas  parabolam  euan- 
gelii  de  humilitate  auscultavit.    Descensionem  enim  Domini  et 


*)  Epislola  liaeccc  priiiiitus  haud  dubio  Gricco  sennone  conseripta  fuit:  iiule 
dictionis  lalin«  difficultates  et  anoiuuliip. 


Al.EXII  III   ImP.    Ci'.  EIMST.   AD  InNOI'.  III.  237 

saluatoris  nostri  Jesu  Christi  a  coelis  et  usqiie  ad  ipsuiii  inler- 
niini  iibi  nostra  ponet  Immilitas?  Propter  liaec  igitur  oinnia 
quam  valde  Imperium  nostrum  humiliter  sapere  amplectitur,  et 
in  ipsius  liumilitate  Deum  ejus  non  recordari  nullo  modo  credit. 
Quoniam  uero  de  humiliter  sapere  in  tuae  sanctitatis  adnioni- 
tionis  uerbo  et  quaedam  scintiHa  passionis  liumilitati  contraria 
sublatebat,  hoc  quidem  alius  forte  non  immolestum  sentiret. 
Quid  enim  quod  sanctitas  tua  voluit  tam  docendo,  quam  et  in- 
erepando  nostrae  induci  magnificentiae,  ut  nee  a  se  ipsa ,  nee 
etiam  a  diuinis  et  nostris  scripturis  bonum  intellig-ere  uel  addiseere 
valenti,  neque  zekun  pro  dominieo  sepulchro  et  ex  proprio  suo 
corde  aestuantem  portanti,  pro  misericordia,  quam  circa  Chri- 
stianos  habet,  accensum  et  exarsum,  et  ut  tlamma  materiam 
combustibilem  ipsam  cremantem,  et  ut  vermis  ejus  ossa  corro- 
dentem?  Propter  quae  et  secundum  perfectum  Prophetam 
Oziam  [13,  14]  dicere  est:  et  consolatio  ahscoudita  est  ah 
oculis  meis, 

Igitur  etsi  alii  talia  tuae  sanctitatis  uerba ,  ut  intranquilla, 
placuere,  tamen  Imperio  meo  et  haec  firma  et  amabilia,  ad  unum 
et  sohun  respicienti,  quod  Deo  placitum,  et  tuam  mentem  con- 
jicienti;  quoniam  non  ex  elata  (elate"?)  sapere,  sed  ex  cura, 
quam  pro  dominieo  habet  sepulchro,  talia  scribere  induxit.  Nam 
et  ipsum  Imperium  meum,  tali  zelo  fervens,  his  similia,  quae 
magni  Pauli,  non  diffidit,  et  ipsum  et  anathema  quidem  a  Christo 
esse  pro  fratribus  meis  Christianis  non  orat:  veruntamen  pro- 
priam  suaui  libertatem  dominici  sepulchri  liberationi  libenter 
supponeret ,  et  non  solum  Imperiali  altitudini  et  maxlmarum 
diuitiarum  potentiae  multorumque  hominum  potestati,  cpialia  et 
quanta  nulli  hodie  superstitum  Principum  subjacent,  sed  et  ipsi 
propriae  vitae  pro  liberatione  dominici  sej)ulchri  de  manu 
impiorum  praejudicaret. 

Sed  quoniam  non  in  multitudine  exercitus,  nee  in  diuitia- 
rum grauedine  meum  conlidit  Imperium,  sed  divitias,  voluntates 


23<S  Alexii  III  Imp.  Cp.  kpist.  at>  Innoc.  III, 

et  (lispciisatioiies  imitari  apud  se  judicauit,  judieia  iiero  Dei,  ut 
ex  visis  et  operatis  conjici  potest,  Deiim  Fioiidum  nostris  pec- 
catis  placatnm  esse  demonstrant,  nee  iiostra  despexisse  delicta, 
propter  qiiae  et  saltare  in  sanetis  illis  locis  Aji^arenis  permisit, 
et  per  longiim  jani  tempiis  et  us([ue  nunc  a  prophanis  et  im- 
mundls  pedibus  conculcari  sancta  illa  sustinet,  ut  uideatur  nunc 
a  Deo  perfici,  quae  de  Ilierusalem  dicta  sunt  per  Zachariam 
(12,  3.  4):  j)onum  Hierusalem  lapidem  conciilcatum  in  omnihua 
gi'uiihuH.  Omnis  eam  conculcans,  illudens  illudetur;  et  con- 
gref/ahuntur  in  ea  omnen  genten  terrae,  et  percutiam  omnem 
eqmim  in  stupore  et  omnem  ascensorem  eiuH  in  deaipienlia ; 
super  domum  autem  Judae  aperiam  ocnlos  meos,  et  omnes  equos 
populor'um  percutiam  in  coecitate;  ob  baec  et  multumpromptum 
Imperium  meum  seipsum  coercet  et  iinpetens  [impelus?]  cohi- 
bet.  Timet  enim,  ne  sie  ante  tempus  faciens  et  tali  opcrae 
secunduni  suum  desiderium  se  apponens,  verba  Oziae  (8,  4), 
ut  a  Deo  loquentis,  audiat:  aihi  regnauerunt,  et  non  per  me 
dominati  sunt,  nee  etiam  me  cognoverunt.  Diligenter  enini 
niLHiin  credit  Imperium,  qiiod  secundum  Deum  nobis  ambuianti- 
bus,  et,  quae  Cbristi  sunt,  pro  l)eneplacito  Christi  ulcisci  festi- 
nantil)us,  non  solum  millenariis  exercitus  multitudlnibus  [non] 
indigeltimus,  nee  etiam  inevacualtilium  thesaurorum  eiiacuatione; 
sed  parva  pars  exercitus  est,  et  modica  pecunia  cito  totum  per- 
flcere  poterit.  Iloc  ex  Ezechiele  *)  Regis  Hierusalem  me  docet 
iacryma,  centum  octoginta  millia  Assyriorum  cum  duce  Ilampsaki 
Hierusalem  obsidentium  iina  nocte  per  euangelicam  uirtulem 
interficiens,  et  Rampsaki  ad  Deum  blasphcmiam,  nee  non  et 
Senacheri  cum  mittentis  elationem  in  luctum  conuertens.  Hoc 
et  trecenti  sub  Gedeon")  proni  bibentes,  et  sub  unius  iam- 
padis  solius  lumine  omnia  millia  alienigenarum  conuertentes. 


' )  liumo  Jcsai.  cap.  37.  Ueguiu  libro    1      '-)  Libii  Judieuiii  t-ap.  VII. 
2.19.  i 


AlEXI;  III  IMP.  Cp.  EPIST.   AD  I^'NOC.  III. 


239 


Sanctissimi  etiam  Moysi  maniis  ad  Deum  eleiiatas  et  a  diiobus 
sacerdotibiis  siistentatas  et  Amalec  iiertentes,  et  Septem  saeer- 
dütum  Jesu  Nave^)  tiibas,  sono  tantuin  muros  Jerieo  subuer- 
tentes,  meum  omittit  Imperium;  ne  et  contra  hodie  tarn  saeer- 
dotes,  quam  et  milites  currere  uideantur,  talia,  nostris  peccatis 
exig-entibus,  miraeula  non  operari  ualentes.  Ouod  enlm  non 
secundum  Deum  nobis  eogitationes,  quae  pro  Deo  sunt,  sed 
oribus  eonsentientes  cordibus  dlssentimus,  et  labiis  oseulantes, 
animo  ad  invicem  dividi  volumus,  ob  hoc  non  prosperi  nobis 
pro  dominico  g-ressus  sepulchro. 

Non  enim  tua  ignorat  sanetitas,  quantam  Subversionen! 
(juantamque  occisionem  nobilissimus  quidem  rex  Alemaniae 
Frederieus  Imperii  mei  superinduxit  regionibus,  sacramentis 
rigidissiniis  se  alligans,  pacitice  et  sine  pugna  terras  Imperij 
mei  pertransire  jurans,  et  sie  Imperium  meum  sine  aliquo  impe- 
dimento  intrans  et  omne  in  eo  pessimum  operans,  et  Clu'istianos 
ut  impios  expug-navit;  et  hine  et  a  via,  qua  ipse  proposuerat, 
ire  exciusus,  et  insperate  fluuio')  et  vi  iindanun  [ahrepfus]'^) 
vado  submcrsus  est. 

Quomodo  igitur  Imperium  meum  sie  non  bene  circa  Ko- 
mam  sentientibus  adiuuare  debebat  et  cum  ejus  via  ambulare?  — 
(Tarnen)  quamvis  sie  mala  meo  Imperio  illi  retribuere,  tamen 
Imperium  meum  eis  mahi  retribuere  noluit,  integ-ram,  quam  ad 
dominicum  sepulchrum  hal)et,  reuerentiam  sibi  rcservans.  Om- 
nium  enim  necessariorum  allationem  ipsis  ex  regionibus  Imperij 
mei  et  per  se  ipsos  eis  acquirere  permisit,  et  ipsuni  eis  admi- 
nistrauit,  et  nunquam  eis  defecit  necessariorum  copia  circa 
ininiicos  crucis  hos  armans.  Non  igitur  inculpabilem  tua  cau- 
setur  Sanetitas,  sed  contra  illos  suam  vertat  increpationem,  (pii 


*)  I.  e.  Josuae,  filii  Nim. 
-}  Calycadno  lluvio,  juxta  Seleu- 
ciain  Cilicise. 


^)  In  textu  cüiTupte  et  vetularum 
vado:  quod  etiam  alio  modo 
saiiaveiis. 


240  Al.EXIl  III  ImI'.  Cl».  KIMST.  Al>  InNOC.  HI. 

pro  Christo  quasi  laborare  osteiulentes  contraria  diuinis  operantur 
voliintatil)us. 

(Jiiare  igitur  pro  dominieo  sopulcliro  (ad)  bellum  nicuui 
iis(|ue  nunc  dislulit  Inipcriuni,  sufücicnter  haoc  tuae  sanctitati 
respondit  Imperium.  Det  autem  Oeus  per  tuas  sanctas  oratio- 
nes  nostrae  potentiae  fac?J  tranquillitati,  secundum  Imperii  mei 
cor  finem  pro  domlnico  sepulchro  conatui  apponi  tempore 
congruo. 

De  unione  autem  Ecclesiarum  non  longam  responsionem 
tuae  sanctitatis  discrctioni  facit,  quia  levisslma  est  unio,  prout 
meo  videtur  Imperio,  si  luimanis  voluntalibus  ex  nobis  deficien- 
tibus  voluntas  Dei  tantum  in  nobis  est  mcdiatrix.  Nam  ecclesia, 
quae  universalis  una  est  et  non  est  divisa,  sub  uno  pastore  pro 
nobis  suum  sanguinem  effundenti  Christo  ordinata,  quamvis  ab 
alils  et  aliis,  quae  per  partes  sunt  Ecclesiae,  dispensentur  et 
agantur,  quibus  secundum  voluntates  et  scientias  eas  agentium 
et  fides  confirmatur  vel  movetiu-,  et  hodierni  ecclesiarum  throni 
et  honores  a  mundanis  principibiis  et  non  aliunde  ipsis  aduenere. 
Si  igitur  ecclesiarum  Praelati  omnem  carnalem  prudentiam  suam 
expulerint,  soli  autem  sancto  spiritui  perscrutationem  exquisi- 
torum  dogmatum  imposuerint,  impossibile  est,  de  facili  solutio- 
nem  dubiorum  non  persequi  et  distantia  pervenire  ad  unionem 
et  ad  pacem  litigantla.  Si  vero  propria  sua  voluntate  fuerint 
separati,  operatio  contrarij  spiritus  patenter  et  inconjungibile 
discissis  et  immixlibile  divisis  sequetur.  Quemadmodum  enim 
solis  radii  omnibus  omnes  aequaliter  elTunduntur,  si  vero  quis 
sub  tecto  quodani  corpore  abscondatur,  huic  et  sole  bene  lucente 
non  splendens  nee  lucens  erit  dies:  sie  pure  et  sine  passione 
intellectus,  quae  Dei  sunt,  requirentibus  veritatis  lumen  a  sancto 
spiritu  lucet,  et  orthodoxae  fuloi  lumen  ipsos  illuminat;  non 
spiritnaiiter  autem  spiritualia  re(|uirentil»us  veritatis  inventio  fit 
incomprehensibilis.  Non  enim  complectunlur  incomplexibilia,  nee 
miscentur  incommixtibilia. 


Innoc.  III  F.pisT.  AD  Alex.  III  Imp.  Cp.  241 

Tuae  igltiir  saiictitatis  est,  seciiiulum  praecedeiites  syno- 
dales operatioues  pro  requisitis  dogmatihiis  synodalem  eonuen- 
tionem  fieri  dispensare;  et  tua  sie  sanctitate  faciente,  sanetis- 
sima,  quae  apiid  nos  est,  ecclesia  non  ad  conuentuni  tardahit.  Et 
hoc,  quod  de  negotiis  in  seripto  tuae  sanctitatis  meo  Imperio 
directo  deelaratis ;  de  seeretioribus  autem  a  praedictis  Legatis 
meo  Imperio  dietis  secretius  responderi  tuae  sanctitati  prae- 
ceptum  est  praesenti  homini  Imperij  mei  Venetico ,  Johanni 
Georg'io,  eui  et  tua  credat  sanctitas  in  omnibus,  quae  ipse  dixerit 
ei,  ut  ex  parte  Imperij  mei. 

Noscat  etiam  tua  sanctitas,  quoniam  quam  magne  delecta- 
tum  est  Imperium  meum  in  tuae  sanctitatis  prudentissimorum 
Legatorum  prudentia,  quam  plurimum  etiam  et  eorum  sapien- 
tiam  et  pro  tuae  sanctitatis  bonore  certamen  acccptavit  simul 
atque  laudauit.  Sciat  autem  tua  sanctitas,  quoniam,  prout  et 
sui  Legati  diligenter  noverunt*),  quod  et  bomines  de  melioribus 
sune  curiae  debeat  mittere  et  cum  ipsa  sentire  amicabiliter.  Ob 
viae  autem  difficultatem  ac  infidelitatem  non  potuit  sie  facere; 
et  ob  boc  praesentem  item  bominem  suum  Veneticum,  Jobannem 
Georgium,  ad  te  transmisit,  fidelem  existentem,  et  ipsimi  Impe- 
rio meo  anulo  et  solo  (?)  per  bunc  amicabiliter  sentiens  tecum.  Det 
autem  Deussecundum  intentionem  Imperii  mei  cum  tua  sanctitate 
sentire  amicabiliter.  MenseFebruarij,  die  . . .,  indictionesecunda. 

LXXXIV. 
Innocentius  III  Alexio,  illastri  Coustantinopolitaiio  Imperator!. 

A.  d.  1199,  die  13.  in.  Novcnibris. 
Epistolarum  Innocentii  III  Lib.  II,  ep.  211,  ed.  St.  Bai  uz  i  us 
p.  478.  Respondet  epistolsB  superiori. 

Multae  nobis  attulit  exultationis  aifectum,  quod,   sicut  ex 
litteris  excellentiae   Imperialis  accepimus,    Legatos  et  litteras 


')   „H  eic  d  e  sunt  non  nu  IIa"  Baluz.  Ea  etiam,  quae  mox  scquunlur,  liiulca 

esse  apparet. 
Foutes.  XII.  16 


242  Innoc.  III  KPisT.  An  Ai.r-.x.  III  Imi-.  Ci«. 

nostras  recepit  luimiliter  Imperatoria  celsitiiflo,  et  ad  oa,  quae 
super  eeclcsiae  iinifate  nos  scripsisse  meniinimus,  etsi  non 
oniniiio  sufticienter  et  evidenter,  Ijcnig-iie  tarnen  et  deiiote 
rcspondit,  et  exhortationes  et  commonitiones  nostras  smim 
reseripsit  Imperium  acceptasse. 

Is  enim,  a  quo  secundum  Apostoluni  est  omnis  potestas, 
serutator  scilicet  renum  et  cordium  Jesus  Christus,  qui  liabet 
cor  Principum  in  manu  sua,  qui  aperit  et  nemo  claudit,  aures 
tuae  serenitatis  aperuit  et  eum  tibi  deuotionis  spiritum  inspiravit, 
ut,  quae  per  nos,  licet  insufficientes  vicarios  suos  et  immcritos 
apostolorum  principis  succcssores,  Jmperiali  mag^nincentiae  Jit- 
teris  fuerant  e.varata,  et  audires  liumiliter  et  benignius  accepta- 
res;  licet  super  subuentione  terrae  orientali^«^  hactenus  non 
impensa  magnificentiam  tuam  nos  eredideris  increpasse,  cum 
tamen  id  non  increpando  scripserimus,  sed  potius  commonendo ; 
quamuis  increpationis  alloquium  a  pontificali  non  sit  officio  alie- 
num,  juxta  quod  Paulus  ad  Timotheum  (4,  2)  scribens  aiebat: 
praedica  uerhum,  insla  imporiuue,  opportune  argue,  obsecra, 
increpa  in  omni  patientia  et  doctrina. 

Miramiir  autem,  quod  Imperialis  prudentiaprorecuperatione 
terrae  sanctae  nondum  esse  laborandum  uisa  est  suis  litteris 
innuisse :  quia,  sicut  ex  detentione  ipsius  terrae  poterat  euiden- 
ter  agnosci,  nondum  Dominus  peccatis  nostris  fuerat  complaca- 
tus,  qui  non  in  multitudine,  nee  in  arcu,  sed  in  virtute  sua 
salvos  facit  de  sua  misericordia  confidentes.  Times  enim,  sicut 
tuae  litterae  continebant,  ne,  si  tempus  a  Deo  eiusdem  terrae 
liberationi  praevisum  Imperialis  serenitas  noluerit  praevenire,  se 
frustra  laborasse  deploret  et  increpetur  a  Domino  per  Prophe- 
tam  dicentem:  sihi  regnauerunt,  et  non  per  me  dominati  sunt, 
nee  me  noueruni^}.  Verum  ut  non  tam  ad  reprehensionem, 
quam    instructiouem    locjuamur,     si    dilig"enter    consideres    et 

*)  Ilosea  8,  4. 


Inxoc.  Ilf  EPisT.  AD  Alex.  III  hip.  Cp.  243 

Inspicias  veritatem,  long'e  aliter  intelliges  sentiendum.  Bonoriiin 
eniin  omnium  dator,  qiii  reddet  uniciiique  secundmn  opera  sua, 
cui  servitia  coacta  non  placent,  liberum  homini  coucessit  arbi- 
trium,  iit  super  bis,  in  quibus  bumanum  posset  inveniri  reme- 
diiim,  Dominum  non  tentaret.  Scriptum  est  enim  (Evan"-. 
Mattb.  4,  7):  non  tentahis  Dominum  Deum  tuum. 

Est  igitur  in  tanta  necessitate  populi  Christiani  uel  potius 
Jesu  Cbristi  tam  til)i,  quam  universis  sacri  baptismatis  unda  rena- 
lis libero  utendum  arbitrio,  et  subveniendum  exub*  erucifixo;  ne, 
si  redemptionis  ejusdem  terrae  tempus  ignotum  bominibus 
exspectare  volueris  et  nihil  agere  per  te  ipsum,  sed  uniuersa 
relinquere  dispositioni  diuinae,  sepulcbruin  dominieum  a  Sarra- 
cenorum  manibus  praeter  tuae  subuentionis  aiixilium  liberetur 
et  inde  per  neglig-entiam  Imperialis  magnifieentia  diuinam  incur- 
rat  offensam,  unde  per  solicitudinem  suam  gratiam  Domini  pote- 
rat  promereri.  Numquid  enim  sensum  Domini  cognovisti; 
mimqnid  consiliarius  eins  es  (Epist.  Pauli  ad  Roman.  11,  34), 
ut  certus  de  dispositione  diuina  tune  primum  arma  moueas  in 
paganos  et  ad  liberationem  Hierosolymitanae  provinciae  accin- 
garis,  cnm  dominus  misereri  disposuerit  populi  Cbristiani  et 
hereditatem  suam  de  Sarracenorum  manibus  liberare?  Nonne 
legisti  de  altitudine  diuitiarum  sapientiac  et  scientiae  Dei:  quam 
incomprehensiJnlia  sunt  judicia  eins ,  et  inuestigahiles  viae 
eius?  (Epist.  Pauli  ad  Rom.  11,  33.)  Sane  si  diuinae  mentis 
arcana  praescires  et  liberationem  sepiilehri  dominici  occultae 
revelationis  oculo  praeuideres,  nnmquid  tibi  meritorium  esset, 
tunc  primum  in  terrae  sanctae  subsidium  proficisci,  quasi  velles 
Dominum  in  suae  dispositionis  executione  juuare,  quae  per  te 
nee  impediri  posset,  nee  etiam  prorogari?  Qui  boc  sentiunt, 
dicere  eompellentur,  desipuisse  Prophetas,  qui  eos  poenitentiam 
agere  praedieabant,  quorum  peccatum  ex  eorum  eontemptu 
Deus  preuiderat  aggrauanduni.    Ut,   cum  Moises  jussus  a  Deo 


244  l.N.Noc.  III  ii'i.vr.  AU  Ai.KX.  III  Imi-.  Cl'. 

niomierit  Plraraonem,  iitdiinitteret  popiiliiin,  iiiduratiim  sie  tarnen 
cor  ejus,  iit  populuin  diinittere  nollet,  est  flagellatus;  noii  erit 
etiani  secuiulum  opinionem  taliiim  vel  desistendum  a  vitiis,  vel 
virtutibus  insistenduni,  sed  standum  pollus  disposidoni  diuinae, 
(juae  dainiiaudos  praeuldit  sin*^ulos  aut  salvandos. 

Legit,  sicut  credimus,  Iinj)erlalls  exeellentia  vel  audiull, 
quod  propter  peecatum  Israelilici  puj)uli  (jiiadraginta  dies,  (pii- 
bus  debuerat  terrain  repromissam  intrare,  in  annos  totidein 
Dominus  commutavit,  et  e  contrario  ad  contritionem  et  lachry- 
mas  Ezeehiae  vitam  eius  in  ter  quinos  annos  extendit.  Ex  quo 
potest  plene  perpendi,  quod  et  tempus  posset  persecutionis 
Sarracenicae  breuiare,  qui  in  evangelio  de  Anticliristi  persecu- 
tione  locutus  adjecit:  7iisi  hreuiati  fuissent  dies  illius ,  salva 
non  fnisset  omnis  caro  (Evangel.  Matthaei  24,  22). 

Praeterea  inter  caeteras  arcanas  et  inscrutabiles  caussas 
invasionis  et  detentionis  terrae  orientalis  baue  etiam  Dominus 
sua  forsan  miseratione  praevidit,  ut  multi  relictis  parentibus  et 
aniicis,  immo  etiam  omnibus,  quae  babebant,  Christum  assumpto 
salutiferae  crucis  signo  sequentes  in  defensione  terrae  ipsius 
martyrio  coronentur,  et  inde  triumpbans  ecclesia  laetetur  et 
augeatur  in  coelis,  unde  militans  dolere  ae  minorari  videtur  in  terris. 
Nolumus  autem  in  huiusmodi  rebus  amplius  immorari,  cum 
recte  attendentibus  et  inspicientibus  dib'genter  veritas  pateat  per 
se  ipsam.  Imperialis  autem  celsitudinis  erit,  sie  de  cetero  Christo 
exuli  subuenire,  ut  et  obloquentium  detractionem  evitet,  et  in 
ultimae  discussionis  examine  illud  euangelicum  contra  se  audire 
non  possit  (Evang.  Matth.  25,  43):  hospes  fui^  et  non  colle- 
gistis  me;  infirmus  et  in  carcere,  et  non  venistis  ad  me. 

Gaudemus  autem,  quod  super  ecclesiae  unione,  pro  qua 
Imperatoriae  magnificentiae  specialiter  litteras  nostras  direximus 
et  Legatos,  sicut  ex  litteris  tuis  accepimus,  promptum  videris 
habere  affectum,  et  ad  consummandum,  quod  scripsimus,  intendere 
diligenter.    Reseripsisti  eninj   per  litteras  tuas   (ut  tuis  verbis 


InKOC.  III   F.PIST.    AD   AlF.X.   III  ImP.   Cp.  245 

iitamur),  qiiod  nostrae  sanctitatls  est,  secundum  praecedentes 
synodales  operationes  pro  requisitis  dogmatibiis  synodalem  con- 
ventionem  fieri  dispensare;  et  nostra  sie  sanctitate  faciente, 
sanctissima,  qiiae  apud  vos  est,  eeclesia  non  ad  conventum  tar~ 
dabit.  Licet  autem  apostolica  sedes  non  tarn  constitutione  syno- 
dica ,  quam  diuina  caput  et  mater  omnium  ecclesiarum  existat 
(sicut  ex  tenore  litterarum,  quas  venerabili  fratri  nostro 
Patriarchae  Constantinopolitano  dirigimus,  et  quarum  tibi  desti- 
namus  exemplar,  celsitudini  tuae  plenius  poterit  apparere), 
ideoque  Patriarcha  praedictiis  nee  pro  disparitate  rituum,  nee 
dog'matum  diversitate  difFerre  debuerit,  quin  nobis,  sicut  suo 
capiti,  secundum  antiquum  et  canonicum  statum  benig-nius  et 
deuotius  obediret,  cum  certa  non  sint  pro  dubiis  relinquenda; 
nos  tamen  pro  multis  necessitatibus  ecclesiasticis  disposuimus 
aüctore  Domino  generale  conuocare  consilium  et  synodalem 
celebrare  conuentum.  Ad  quem  si  vocatus  a  nobis  jnxta  tuam 
promissionem  occurrerit,  cum  baec  sint  dogmata,  quae  noslris 
litteris  requisivimus,  ut  scilicet  membrum  ad  caput  et  ad  matrem 
fdia  revertatur,  ecclesiae  Romanae  reverentiam  et  obedientiam 
debitam  impensurus,  eum  sicut  fratrem  carissimum  et  praeci- 
puum  membrum  ecclesiae  benigne  ac  bilariter  admittemus,  de 
ceteris  auctoritate  sedis  apostolicae  ac  sacri  approbatione  con- 
silii  cum  suo  et  aliorum  fratrum  nostrorum  consilio,  quae  sta- 
tuenda  fuerint,  statuentes.  Alioquin,  cum  scandalum  ecclesiae 
non  debeamus  ulterius  sustinere,  qui  de  area  domini  zizania 
debemus  et  paleas  exsufflare,  dissimulare  non  poterinius,  quin 
in  ipso  consilio,  si  desuper  datum  fuerit,  in  hoc  negotio  de  fra- 
trum nostrorum  consilio  procedamus. 

Monemus  igitur  magnilicentiam  tuam  et  exhortamur  atten- 
tius,  et  in  remissionem  injungimus  peccatorum,  quatenus  sie 
efficias,  ut  idem  Patriarcha  per  se,  vel  si  forte  jusla  praepeditus 
occasione  nequiverit,  per  proeuratores  idoneos  et  aliquos  de 
majoribus   ecclesiarum  Praelatis    statuto    tempore  ad  coaeilium 


240  Pi!ivii,t;c;iuM  Am;xii  IM  Imp.  Vkn.  co.ncessum. 

vocaliis  accodat,  aposlolicac  scdi  uhedieiitiam  cl  revcreiiliain 
sccuiuluin  statum  canoniciiin  praestiturus;  ne,  si  secus  actum 
fuerit,  quod  non  crcdiinus,  tain  in  ti',  (jui  potes,  si  volueris,  effi- 
cere,  quod  maiidamus,  quam  in  cum  et  ecclcsiam  Graecorum 
procedere  compellamur. 

Super  ccteris  autem  dileetum  fdium  ifohannem)^  Capella- 
num  et  familiärem  nostrum,  apostolicae  sedis  Leg-atum,  uirum 
providum  et  discretum,  nobis  et  iratribus  nostn's  obtentu  suae 
religioiiis  et  honestalis  aeeeptum  ac  tuae  serenitati  deuotum, 
ad  Imperialem  exeellentiam  duximus  destinandum:  monentes  et 
exhortantes  attentius,  (jiiateiuis  eum  sicut  Legatum  apostolicae 
sedis  benigne  recipias  et  honores,  et  ea  sine  dubitatione  qualibet 
credas,  quae  tibi  ex  parte  nostra  duxerit  proponenda,  sciturus 
pro  certo,  quod,  si  nostris  uolueris  consiüis  acquiescere,  graui 
tempestate  sedata,  grata  tibi  poterit  tranquillitas  prouenire. 

Datum  Laterani,  Idibus  Nouembris. 

LXXXV. 

Privilegium  Alciii  III  Impcratoris  Coostantinopolitani,  concessum  inclito 
domiuo  Ucnrico  Dandulo  Doci. 

A.  d.  1199,  m.  Novembri. 

Liber  Albus  fol.  IT  sqq.  Liber  Pactorum  I,  fol.  118"  sqq. 

Primus  edidit  Marinus  in  storia  civile  et  poUtica  del  com- 
mercio  de  Veneziatii,  Ton»o  111,  p.  310  sqq.;  deinde  nos  in  Symbolis 
criticis,  geographiam  Byzantinam  spectantibus  (Abbandlungen  der 
k.  ]»iiyeriseben  Akademie  der  Wissenscbaften,  Classe  III,  volumine  V, 
soctione  II,  III).  Jam  de  bac  altera  editione,  quam  paramus,  omissa 
preßfatione  prioris  editionis,  paucula  prajmonenda  videntur.  Cum  ad 
edcndum  Alexii  III  Imperatoris  Privilegium,  quod  priorem  partem 
Symbolarum  constituit,  nosmet  accingeremus  (a.  1846),  praeter  Mari- 
nianam  operam  nil  nobis  subsidii  suppetebat;  quse  tamen  tanta  levi- 
tatis  rerumque  Byzaiitinarum  ignorantia?  vestigia  prae  se  ferebat,  ut 
vel  hodie  miremur,  quare  tum  temporis  istam  curam  propositumque 
non  prorsus  abjecerimus.  Forte  tamen  fortuna  accidit,  ut  inopinato 
S  c  b  a  f  a  r  i  k  i  i     (;elcberrimi    auxilio    juvaremur.      Corruptissimam 


Privilegium  Alexii  III  hip.  Ven.  ooncessüm.  247 

(liploinatis  partein  nomina  regni  Byzantiiii  geographica  spectarc, 
pi'obc  sciebainus;  iiiide  vero  lux  et  medela?  A  viro  Slavicariiin  pari- 
ter  ae  Byzantinai-um  literariiin  apprime  gnaro,  Grigoro vicio 
Russo-Casanensi  professore  erudilissiino;  qui,  a  nionte  Allio  Maee- 
doniaque  rediix,  in  archivo  Vindobonensi  ipsum  nostrum  diploma  in 
Libro  Albo  (sie  videtiir)  legens,  partem  illain  geographicam,  a  Marino 
Veneto  tiirpiter  luedatam,  scite  cxseriptam  Seliaiarikio  nostro,  Pra- 
gani  delatus,  liberaliter  commisit;  unde  ad  nos  tum  Sclrafarikiannm 
opera;  Grigoroviciana?  apographum  devenit,  paucas  nostrarum  emen- 
dationuni  eniendans,  longo  plures  confirmans.  His  igitur  opibus  fulti 
annis  1848  et  1849  nostrum  Pactum  apud  Monacenses  publici  juris 
fecimus.  Jam  ergo  nova  prodeat  pretiosi  documenti  editio,  nosträ 
quoque  Libri  Albi  et  Libroruni  Pact.  inspectione,  quam  iu  archivo 
Vindobonensi  instituimus,  religiöse  nitens,  omissis  peccatis  Marini, 
qui  sua,  ut  alia  huius  generis,  ex  illis  Pactorum  voluminibus,  qute 
in  Veneto  archivo  asservantur  atque  cum  Vindobonensi  exemplari  tan- 
tum  non  concordant,  maxima,  ut  diximus,  negligentia  depronipsit. 

Jam  de  variis  negotiationibus,  qusB  nostrum  Pactum  antecesse- 
runt,  ita  A n d r e a s  Da n d u  1  u s  in  chronico,  p.  318:  Isachus,  Con- 
stautuiopoUtanum  [/ubernans  Imperium,  f rat  rem  habebat,  Aleximn 
nomine,  qui  a  Tiirchis  capticus  detinebatar.  Itaque  multis  pecnniis 
inissisque  legatis  captivum  reäimit,  cunctis  de  Imperio  suo  jjrwjjo- 
nit,  et  tanquam  fratri  carissimu  pra'tcr  coronam  et  Imperii  digni- 
tatcm  potestatemqiie  ominiim  tradidit  agendoram ;  erat  enim  in 
armis  streniius,  sed  animo  improbas.  Cogitat  itaque  fratri  et  domino 
pro  f'ructu  reddere  poe)iam  et  pro  pietate  dolum.  Ambitionis  enim 
permotus  stimidis,per  ampla  douaria  seductis  potentioribns  Grwco- 
rum,  usurpare  sibi  prcesumpsit  Imperium,  Imperatorem  excoecare 
ejusque  filium  Ale.vium  XII  fere  annurnm  carcerimancipare.  Seddei 
natu  pner  iste  de  carcere  lapsus  (elapsus  ?)  ad  regis  Hungario}  confugit 
auxiUum.  Alcxio  igitur  Imperatori  Dux  pro  re^iovatione  crisoboli 
et  restitutione  damnorum,  ab  Isacho  promissa,  Reinerium  Zeno  et 
Marinutn  Mastropetro  legatos  mittit,  cum  quihus,  dum  petita  obti- 
nere  neqnirent,  Imperator  Joannem  Cataflorum  apocrysiarium  Duci 
delegat.  Dux  enim  reqnisitionibus  Imperialibus  dissentiens  Ilenri- 
cnm  Narigajoso,  Andream  Donato  et  Denedictunt  (!allioiio  (I.  (rril- 
Uono^  Alexio  remittit.  Et  In  non  concordes  cum  protosevasto  Joanne 
Monucopulo  (?)  legatoredeunl.  Sed  cum  Akwius petitiones  Veueforum 


*i48  l'itivir.Kciii  M  Ai, i:\ii  III  l.\ii'.  Vkn.  concessum. 

((ihnitlcrc  iion.  iiili'H(l(;vi'l  et  lltnrvct ,  ne  Yeneti  er  (ja  cum  nepntl 
assisterent ,  per  liunc  niintium  Irdctata  ad  moram  yrotrahit.  Dax 
autem  celerem  fincm  appetens  cum  illo  Petrum  Michaelem  et  Octü' 
vianum  Qairino  amhaaciatores  imperatori  transmittit ;  qui  a 
muitiis  aiitficufi,  qami  Ibnchaf,  larffiorem  crisoholmm  solltu  et  resti- 
tutioncni  ({anu/oruin  Vciiclia  i/n/ii/sit. 

De   parte  qiiadarn  liuius  chrysobullii  juridiea  egimus  nuper  in 
Diario  Monac.  Acad.  (Bulletin)  T.  XXXIX,  nr.  3,  4. 

Quemadmodum  aninralia  sese  ad  inuicem  intime  dilligentia, 
gregatim  ([uous(|ue')  semper  euntia,  nee  non  et  compaseentia  et 
siniul  ad  suhlimia  et  inferiora  conuolantia,  coiigredientia  etiam 
ac  regredientia,  et  forte  interdum  quadain  neccessitate  sece- 
dentia,  et  sepiiis  ad  inuicem  retro  respicientia,  et  gruendo  ac 
sclingendo")  et  proprijs  iinius  cuiusque^)  uocibus  desiderium  ab 
inuicem  remotorum  demonstrantia,  et  si  alicul)i  libertatem  cepe- 
rint,  statin!  ualde  ad  compaseentia  redeuntia,  et  letitiam  —  im- 
possibiile  est  diel,  quantum  ex  facto  ad  inuicem  coneursu,  et 
uelut  dilligenti  allocutione  non  signilicatiuis  et  inarticulatis  uoci- 
bus —  subslgnificantia :  sie  et  genus  Veneticorum  plurimum 
amicabile  ac  seruiie  circha  Romaniam  per  tempora  iam  multa, 
et  etiam  a  ccntum  annis  et  plus*}  connumeratis  possidens  incon- 
uulse  eam  et  indiuisibiliter  detinet.  Etsi  aliquem  (aliquantum? ) 
remoto  forte,  sie  eos  persequitur  [jrrosequitur],  quiete  remotio- 
nem  portantes;  sepe  ad  unionem  reuertuntur,  modis  quoque 
Omnibus  eam  reuocare  requirunt,  et  ut  [ad]  matrem  puer,  et 
ad  dominain  verna^)  respiciunt,  atque  amplexus  expectant; 
cum  autem  inuenerint,  indissolubilibus  uinculis  amoris  teuere 
Student. 

Quod  quidem  et  nunc  Venetie  circha  Romaniam  contigit. 
Nam  Imperio  meo  sceptra  Romanie  diuina  prouidentia  suscipiente, 


*)  (lunqiie  LP.;    quousque  LA.  |       ^)  uniusque  cuiusque  LP. 

-)  i  g  rue  nd  0  ac  scligendo  LA.;  1      *)  Respicitur  Pactum  Veneto-Alexia- 
e  t  gruendo  ac  sclingendo  LP.  nuin  aniii  108L 

Sunt  vcrba  vocalia.  ^j  ueniu  LA.  LP. 


Privilegium  Ai.kmi  111  Imi«.  Vi:n.  conckssum.  240 

Cüiiiientionibus  qiioque,  quc  intcr  eaiii  et  (lil!ectissiiiuiin  Iralrciii 
Imperij  mei  preimperanteni,  (lominum  [saakium  Angeliim,  fuerant, 
quasi  suscipientibiis,  nobillissiimis  Diix  Venetie  et  protoseuastos, 
Henricus  Dandolus,  ac  etiam  ipsa  Veneticorum  consilij  pnidentia 
super  requisltioneni  unionis  quasi  dissolute  nequa(juani  super- 
dorniitauit,  inio  legatos  ad  nostram  traiismiserit  [trau.smmt] 
celsitudinem:  primo  quidem  Raineriuin  Zenum  et  filium  nobillis- 
simi  quidem  Dueis  Venetie,  Auri  Magistri')  Petri,  Marinum,  et 
legatum  ab  Imperio  meo  susceperunt  gramaticum  eius,  proto- 
nobillissimum  ypertaton,  dominum  Johannem  CataHorum. 

Et  quoniam  quidem  per  eum  in  Venecijs  suflicienter  moran- 
tem,  que  in  conuentione  aml)igua  erant,  solul  non  potuerunt, 
alios  statim  legatos  ad  nostram  transmiserunt  subbmitatem ,  et 
nee  per  eos  ualentes  pacisci,  [ac]  finem  apponi  eis,  que  ab  hijs 
querebantur,  nee  aliorum  legatorum  missionem  procelauerunt 
[protelaveruJit],  imo  accesserunt  et  rursum  ad  nostram  legati 
Venetie  tranquillitatem,  Henricus  Nauagiosus '),  Andreas  Dona- 
tus  et  Benedictus  Grillionis.  Et  cum  nee  ista,  que  legationis 
erant,  pro  suo  uelle  ipsos  imitantia,  in  Venetiam^),  ad  se  mit- 
tentes,  et  ipsi  rediere,  suscipientes  a  nostra  serenitate  iegatum, 
panseuaston  seuaston  et  familiärem  Imperio  nostro  acolittum*), 
dominum  Johannem  Nomucopulum(?) ;  et  abijt  is  cum  eis.  Et  tunc 
[cum?]  nee  per  istum  eis,  que  ipsi  [ipsis?]  sedebant,  maiores 
Venetie  finem  inducere  potuerunt,  alios  leg^atos  ad  nostram  duxe- 
runt  mansuetudinem,  Petrum  Michaelem  videlicet  et  Octauianum 
Quirinum,  uiros  prudentia,  consilio  et  uerbo  apud  Veneticos 
quam  magnos,  qui  cum  panseuasto  seuasto  et  Imperio  ineo  fami- 
liari  cancellario  vicedomino  Dimitrio  Triuikio ')  ex  preceplo 
nostrc  luagnificentie  tam  de  jam  peraclis,   quam  etiam  ex  nouo 


*)  Mais  tri  LP.  I  *)  acoliithum     LP.,     rectius.    — 

-)  Nauagerios  LP.  |  Nomueopoli  noinen   aliter  seribit 

')  invenit    Marin.     Locus  miscre    1  Dimduliis  loco  supra  allato  p.247. 

corruptus.  |  '•")  T  r  i  ii  k  i  o  LA.:    Tiiiniciio    LP. 


21)0  I*iii\  im:(;h;.m  Ai.kxii  III  Imi».  Vkn.  conckssum, 

paciscendis  multociens  ratiociiiantes,  dcnique  et  coram  nostra 
maicstato  steterunf,  et  inter  prcdictiim  cancdlariiim  atque  eos 
(laclala  retuleniiil,  et  imiltani  iiistaiitiani,  nee  non  et  depreea- 
tionein,  ut  eis  placita  perficere  posseiit,  facientes  ad  deelaran- 
(lain  [dec/arandum ? J ,  acquieuere.  luraucriint  et  etiam  sacia- 
inentum,  sie  ad  uerljuin  eoiiliiiens  : 

„Nos  legati  nohilliHsimi  JJucis  Veneiie  el  Jmpenalis  proto- 
,seuu8ä,  Ilenrici  JJandoli,  Petrus  Michael  et  Octaniaims  Qui- 
rinius,  iuramuH  Iiac  hodierna  die,  f/ue  est  vif/essima  septima 
presetitis  mensis  Septembris  presentis  sccunde  indiclionis^  sex 
millesimi  septingentesimi  septimi  ainii,  ad  sacra  dei  euangelia 
et  ad  honorabilem  et  uiuificam  crucem,  quod  omnia,  que  pacti 
sumus  cum  sanctissimo  et  aUissimo  Imperatore  Romanorum^} 
et  semper  augusto,  domino  Alexio  Comnano^  secundum  orta- 
tionem  et  vohmtatem  predicti  nohillissimi  Ducis  Venetie  et  ex 
scripta  eins  conmissione  ad  nos,  ex  uoluntate  maioris  partis 
parui  el  magni  consilij  Venetie  facta ^  conueni/nus  et  pacti 
sumus;  et  quod  concessit  et  conmissit  nobis  idem  nobillissimus 
Dax  Venetie,  ut  nos  super  animam  suam  iuretnus,  quod  et 
ipse  ea,  que  a  nobis  pacta  sunt  et  conuenla,  iurabit  et  homines 
Venetie  iurare  faciet.  Et  ex  quo  nobis  hoc  concessit  et  con- 
missit, non  id  subuertit  uel  mutauit'}.  Et  sicut  hec  iuramus 
sine  fraude  el  malo  ingenio,  sie  adiuuet  deus  et  sancta  eins 
euangelia  et  honorabilis  atque  uiuifica  crux  predictum  Ducem 
nostrum  et  nos,  et  in  hoc  seculo,  et  in  futuro/^ 

Hec  igitur  iurantes,  et  que  pacta  sunt  ab  eis  nostre  niagni- 
ficentie,  ut  ex  parte  predicti  nohillissimi  Ducis  eorum  et  totius 
Venetie  sciipto  ab  eis  subscripto  comprehendentes,  id  nostre 
tranquillilati  tradiderunt,  sie  per  dictiones  liabens: 

,,\on  est  Venelia  coniuncta,  nee  iimquam  coniungelur 
alicui  coronatorum  hominum  uel  non  coronatorum,  aut  getitium 


')  Uoin  eo  r  um   ul.  man.  LA.  |       -)  su  I)  vc  r  let  .  .  .  iiiii  t  a  b  i  t  ? 


PltlVILEGlUM  AlEXII  III  ImP.  VkN.   CONCKSSUM.  25  I 

nel  nationum  aUcui  contra  Imperium  domini  hnperatoris 
Romanorum^)  et  semper  augusti'),  domini  Alexij  Comnani, 
quamdiu  ipse  uixerit,  aut  Iieredum  eins,  tarn  musculorum, 
(luam  et  feminarum,  qui  et  que  imperabiint,  nel  eorum,  qui  ex 
precepto  eorum  imperahunt,  ad  offendendum  Romaniam  par- 
liculariter  sine  tmiuersaliter,  nee  per  se  umquum  offendet."' 

„Item,  quotienscumque  principiim  cdiquis  coronatus  iiel 
non  coronatus,  siue  gens  aliqua  contra  Romaniam  uenerit  ad 
offendendum  eam  cum  galeis  quadraginta  uel  pluribus,  usque 
ad  centum,  et  uult  Imperium  eorum,  uel  heredes  ipsorum 
mares,  siue  femine,  et  que  imperahunt,  uel  hij,  qui  ex  pre- 
cepto eorum  imperahunt ,  seruitium  Veneticorum  cum  galeis 
quadraginta  et  usque  ad  centum,  debent  illud  habere  infra 
menses  sex  post  noticiam  Duci  datam  Venetie  ab  Imperio 
eorum.  Que  profecto  galee  debent  Venetie  fieri  et  preparari 
a  Veneticis  cum  uniuerso  eorum  apparatu  per  peccuniam  illuc 
missam  ah  eorum  Imperio,  uel  inuenta  ibi  a  parte  celsitudinis 
eorum,  Veneticis  dare  dehentibus  homines  aptos,  ut  quisque 
eorum  preparationem  (leg-,  prceparationi)  quinque  galearum 
presit:  qui  et  iurare  debent,  quod  facient  eas  et  bene  fieri,  et 
unamquamque  earum  centum  quadraginta  fore  remorum,  et 
cum  omni  apparatu  earum,  cum  celleritate  et  sine  dolo,  secun- 
dum  quod  deberent  eas  facere  fieri,  si  essent  galee  Venetie, 
aut  si  cum  peccunia  Venetie  deberent  fieri.  Quorum  quisque 
debet  a  uestiario  domini  Imperatoris  accipere  liberalitatis 
gratia  numismata  yperpera  sexaginta. " 

„  Itetn  comites  hiiiusmodi  galearum  iurabunt  super  sancta 
dei  euangelia,  quod  in  unaquaque  gallearum  erunt  centum 
quadraginta  homines,  si  tot  hominum  eis  roga  data  fuerit, 
exceptis  morientibus  et  sine  eorum  noticia  aufugientibus. 
Veruntamen  ipsi  studebunt  bona  fide ,   quatenus  rogam  eisdem 


^)  Rom  eorum  id.  man.  LA.  |      ~j  semper  iuld.  üI.  imiii.  IjA. 


21)2  I'iiiviLKfiirM  Ai.r.xii  III  Imp.  Vi:n.  concfssum. 

hoiniuHiun  (htUtm,  iiiorienlihuH  vcl  fiif/tentihns  uidelicef,  rccu- 
perent :  (/ntnn  .si  recuperare  ita/uerhit,  inducent  alios  pt'o 
eh  in  f/a/eas  eorian,  aut  reddcnt  ro(}mn  homini  domini 
Jmperaloris. " 

„Item  iurahtuit  unusquisque  co?nif.um,  quod  uniuersum 
upparatum  ipah  Iradituw  conducent  ad  honorem  Imperij 
eorum  et  salulem  nosfii  sloU.  Ilomines  auiem  galearum  talem 
accipere  dehent  rogani  y  qualem  Venetici  apud  Coriphum 
accipiebanf." 

„Item,  si  Imperium  eorum  uohierit  in  numero  liuius- 
modi  centum  gcUearum  seruilium  Venelicorum  in  uniuersa 
liomcmia  inuentoriim,  dehet  illud  habere  eum  tot  Hcilicet  galeis, 
quol  armari  poterunt  ex  inuentis  Feneticis,  ex  quatuor  tribus 
inductis  secitndum  niimerum  inuentorum  Veneticorum  cum  et 
predicta  roga.  Tarnen  non  cogetitur  uiginti  annorum  homines 
[et]  infra  galeas  ingredi,  neque  sexaginta  annorum  et  ultra.^'' 

„Item,  noster  stolus  debet  habere  capitaneum  nel  capi- 
ianeos  Veneticos,  qui  iurabujit,  quod  conducent  stolum  ad 
honorem  Imperij  eorum  et  salutem  nostri  stoli,  bona  fide,  sine 
fraude  usque  ad  stolum  celsitudinis  Imperij  eorum."" 

„  Item,  si  ante  quam  noster  stolus  unialur  Imperii  eorum 
stolo ,  inuenerit  aliquem  stolum.  inimici  Imperij  eorum,  et 
uoluerit  ei  nocere  uel  eum  expugnare,  faciet  sie  absque  fraude 
et  malo  ingenio  aliquo.  Foslquam  uero  stolus  noster  unitus 
fuerit  stolo  Imperatorie  sublimitatis,  debent  numerari,  qui  in 
galeis  erunt,  a  capitaneo  stolij  Imperij  eorum,  si  ipse  uoluerit  ; 
et  inuenti  quidem  erunt  in  seruitio  celsitudinis  Imperij  eorum; 
absentes  uero  studiose  ac  bona  fide  curabunt  reperire  Venetici, 
si  potuerint,  et  numerum  adimplere/^ 

„Item  capitaneus ,  uel  capitanei  nostri  stoli,  et  comites 
et  nauclerij,  nee  non  et  prodenses  et  ex  iinaquaque  galearum 
decem  homines  iurabunt,  quod  obedienf  precepto  capitanei  stoli 
Imperatorie  celsitudinis  Imperij  eorum,  ad  honorem  et  salutem 


PlUVILEGlUM  AlKXII  111   I.MP.   VeN.  CO.NCESSUM.  2o3 

nostri  stoli,  sine  fraiide  ei  malo  ingetno^  et  quod  iina  cum  nlalo 
Imperij  corum  persequenlur  slolum  inimici  maiestaÜH  I/npc- 
ratorie,  sine  Chrisliani  sint,  sine  pagani;  et  offendent  enni  et 
expugnabmit  et  perseqiientur,  inferentque  ei  malum ,  quod 
inferre  ucdehunt,  bona  fide,  sine  fraude  et  rmdo  ingenio;  et 
impugnabunt  eum,  quamdiu  et  stohis  Iniperij  eorum  impugnti- 
bit  cum  bona  flde,  sine  fraude.  Et  si  aliqua  terrarum  inimici 
Impenalis  celsitudinis  ceperit,  debemus  in  ea  ecclesiam  et 
embolum  et  scalam  habere  et  conuersari  sine  omni  datione. 
Veruntamen  stolus  Imperii  eorum  debet  tantus  esse^  quantus 
et  tioster,  aut  amplior.  Postquam  autem  huiusmodi  seruitium 
Imperio  eorum  peregerint,  debent  liubere  ex  galeis,  que  de 
Venetia  exiuerint,  ad  suam  reuersionem  galeas  tot,  quot  eis 
necessarie  conuenienter  erunt,  et  sine  fraude  et  bona  fide. " 

nitem,  postquam  huiusmodi  galee  Venetiam  peruenerint, 
si  eorum  Imperium  uoluerit  eas  in  Romaniam  rursum  reduci 
a  Veneticis,  fiet  sie;  et  unusquisque  eorum,  qui  eas  reducet, 
debet  habere  proprie  mercedis  gratia ,  quod  conpetefis  est 
secundum  tempus.  Si  autem  Imperium  eorum  uoluerit  per 
alias  personas  siue  per  aliam  aliquam  dispensationem  reuer- 
sionem eorum  fieri  in  terram  sue  celsitudinis,  licebit  et  hoc  ei. 
Si  uero  uolluerit  eas  ibi  custodiri,  custodientur  ad  honorem 
Imperij  eorum,  tamquam  si  proprie  essent  Venetie,  veruntamen 
cum  Imperiali  expensa.''^ 

„Item,  si  ob  grauitatem  aliquam  huiusmodi  galee  nequi- 
uerint  secundum  prefixum  terminum  de  Venetia  uenire,  (debent) 
in  seruitium  stoli  Imperij  eorum  ingredi  uniuersi  in  Bomania 
inuenli  Venetici,  secundum  quod  superius  declaratum  est, 
scilicet  de  IUI  tres^},  cum  supra  scripta  roga.'^ 

„Item,  si  eo  Imperio  expedit  adiutorium  ad  uindictam 
terre  Imperialis  celsitudinis  ob  aliqucin  inimicum  in  Ihmiaiiiam 


^ )  tl  c  q  iKit  u  or  lies  L[\ 


2;)4  Piuvir.KniuM  Aucxii  III.  Vi;n.  concrssum. 

ingressuriim  cum  pctJeh  quadragiuhi  auf  pluribus,  et  nequit 
Imperium  eorum  pro  auxilio  mittere  Venetiam,  (lebet  Jmpera- 
toHa  mau'stüH  Veneticofi  inducere  ad  sue  terre  defensionem 
contra  huiuscemodi  inimicum,  inuentos  in  mmjna  urbe  uide- 
licet  et  circha  eam^  et  ab  ea  et  locis  iacentibus  circha  eam, 
uersiis  ortum  et  uersus  occasiim  usque  ad  Auidum,  ubique 
similiter  repertos,  et  in  terris,  qiie  infra  sunt,  nsque  Fila- 
deJphiam,  et  in  ea,  et  nsque  Adr?/anupiili^),  et  in  ea,  ex 
quafuor  tres  cum  tot  ffafeis,  quot  armare  ualebimt,  inuenti 
secundum  predictum  ordinem,  cum  etiam  manifesta  roga. 
Tali  itaque  modo  talique  ordine  iuuabunt  et  deffendent 
Romaniam  Venetici  contra  omnem  hominem  coronatum  et  neu 
coronatiim,  et  contra  omnem  gentem,  Romaniam  nocere  uolen- 
tem,  prout  superius  declaratum  est;  et  contra  ipsmn  regem 
Alemannie. " 

„  Item ,  si  Imperium  eorum  uohierit  mittere  Venetiam 
homines  aut  uestiaria,  gracia  conducendi  miJites,  aut  de  Lom- 
bardia  aut  ab  alia  terra,  et  dispensandi  ad  honorem  et  utili- 
tatem  spectantia  terre  celsitudinis  eorum,  licebit  et  hoc  eis, 
nisi  hoc  contra  Venetiam  sit.  Debent  autem  Venetici  recipere 
homines  et  peccunias  eornm^}  et  uestiaria  Imperij  eorum,  et 
defendere  et  homines  et  peccunias  eorum  ab  omnibus  inimicis. 
Verumtamen  dementia  Imperii  eorum  non  debet  Venetia  sto- 
him  educere  uel  exercitum  contra  aliquem,  cum  quo  Venetici 
habent  unionem  et  amorem/^ 

„Item,  si  Imperium  uoluerit  per  partes  Venetie  milites 
in  Romaniam  ducere,  licebit  et  hoc  Imperio  eorum,  nisi  ipsi 
manifesti  inimici  Venetie  sint,  aut  Venetia  impedita  sit,  sine 
fraude  et  malo  inge^iio  aliquo.  Nam  transacto  impedimento 
licitum  erit  eis,  sine  soli  fuerint,  siue  cum  familijs,  fransire. 


1)  A  (Irianup  oll  m  LP.  |      ~)  coru  m  add.  al.  man. 


Privilegium  Alexii  III  hip.  Vkn.  concessum.  21)5 

Hec  cmtem  seruitia  dehent  Venetici  Imperio  eorum  et  Romaine 
sevuire,  nisi  manifestas  inimicicias  haheut  ah  aliqua  covonala 
persona,  uel  aUqua  magna  terra,  ita,  quod  seruUium  ipsi 
neqtieant  facere,  sine  f'raiide  et  mala  ingenio.'' 

„  Item  dehent,  qui  per  tempora  Diices  Venetie  ernnf, 
Imperio  eorum  et  heredihus  eorum  masculis  et  mnlierihus 
Imperaturis,  siue  hijs,  qui  ex  precepto  eorum  Imperio  impe- 
rahtint,  et  fidem  seruahuni  etiam  eam  contra  omnem  hominem 
coronatum  et  non  coronatum  saluo  eo,  quod  per  iuramentum 
dehent  Venetie^  secundum  quod  et  nunc  Dux  Venetie  nos, 
Henricus  Dandulus,  iurauimus^}.^' 

,,Item,  si  inimicorum  Imperij  aliquis  insultuni  fecerit, 
ad  impugnandum  aliquam  terrarum  celsitudinis  eorum,  in  qua 
sunt  Venetici,  dehent  eam  deffendere  Venetici,  et  inimicos 
expellere  ad  huiusmodi  terram,  prout  possunt,  hona  fidc  et 
sine  fraude.^'' 

Haue  itaque  conuentionem  firmani  ciislodient  Venetici  et 
hoc  sacramentuni  firmiim,  et  nee  ob  irani  ipsis  illatam  semper 
memorandi  Imperatoris  domini  Manuelis  Porphyrogeniti,  nee  ob 
abam  abquam  occasionem  ipsis  factam,  nee  pro  aliquo  precepto 
uel  timore  alicuiiis  coronate  persone  uel  non  coronate,  uel 
ipsius  regis  Alemannia,  nee  pro  aliqua  excommunicatione  eccle- 
siastica,  uel  solutione  alicuius  pontificum,  aut  ipsiiis  Pappe  urbis 
Rome,  huiusmodi  uiolabunt  conuentionem  uel  iuramentum.  Hec 
autem  omnia  custodient  Venetici  bona  fide,  sine  fraude  et  malo 
ing-enio,  quamdiu  ab  Imperio  eorum  et  Imperatoribus,  qui  dein- 
ceps  erunt,  integre  conseruantur,  que  nobis  promissa  sunt  a 
sanctissimo  Imperatore  domino  Alexio  Comnano  per  crisobulo 
Imperii  eins,  et  que  quidem  suprascripti  prudentissimi  legati, 
nobillissimi  et  fidellissimi  Imperio  meo,  protoseuasti  et  Ducis 


^_)   iurauiniiis  in  corrcctiira. 


21)0 


l'lllVIMKJIL.M    Al.KXIl    III    I.MI".  VkN.    CONCESSUM. 


Vcnetie,  llenrici  Üjuululi,  ad  [mperliiin  nicum  et  Ronvaniam  pepi- 
g-erunt  et  iuriuieriint,  et  In  scripto  ab  eis  suljscripto  eomprelien- 
(leiites  linperiü  ineo  tra(li(leriint,iiiran(li  (iiuandu?)  et  ab  ipso  Duce 
eoruin  et  tota  Venetia  hec.  Imperium  autem  meum  hec  susci- 
piens,  presens  ehrysobulum  uerl)um  suum  transmisit  nobillissimo 
et  fidellissimo  Imperio  meo  protoseuasto  et  Duci  Venetie  et  iini- 
versae  Venetie  plenitndini '}  per  Imperij  niei  legatum  illue 
directum,  per  bonorabilbssinium  et  faminareni  Imperio  meo  pro- 
tonotarium')  uieedomininn  Tbeodorum  Aub'cahimum '),  quod*) 
chrysol)uhim  uerbum  scilicet  (et)  promittit  eis,  quoniam  nobil- 
b'ssimo  Duce  eorum  protoseuasto  et  magno  et  paruo  consilio 
Venetie,  ac  alia  eius  plenitudine  suscipientibus,  hoc  sacramento 
quoque  secundum  suam  consuetudinem  confirmantibus,  et  in 
scripto  ponentibus  hec  omnia  continenti,  et  j)ropriarum  suarum 
manuum  subscriptionibus  id  consummanlibus,  et  cum  predicto 
prolonotario  Imperio  moo  id  mitfenfibus,  tradetur  eis  ab  eo 
presens  ehrysobulum  uerlnnn  Imperij  mei,  corroborans  et  con- 
firmans  fidellissimis  Imperio  meo  Veneticis  antiquitus  facta  chry- 
sobula  a  sempiterne  memorie  Imperatore  et  proauo  Imperij  mei, 
domino  Alexio  Comnano  et  iilio  eius  Imperatoris,  domino 
Johanni  ^),  et  dillecto  patruo  Imj)erij,  domino  Manuele  Com- 
nano; insupcr  et  facta  eis  chrysobula  ab'')  Imperante  dilectis- 
simo  fratre  Imperij  mei,  domino  Isaakio  Angelo  super  hijs,  que 
promissa  sunt  eis  per  ea,  tam(quam)  iam  complectis,  quam  et 
non  adhuc  finem  capientibus  et  efficatiam,  ac  in  commutationem 
habebunt,  et  tamquam  facta  ab  Imperio  meo  deputabuntur. 

Corroborat  enim  et  confirmat  ea  Imperium  meum  per  pre- 
sens   ehrysobulum  uerbum  suum   et  precipit,    eos  conuersari 


*)  Sic  LP. ;  e  t  u  n  i  v.  V  e  n.  om.  LA. 
^)  Sic  nos  ex  compendio  LA.;  prae- 

c  0  n  i  u  m  LP. 
')  Lege  A  u  r  i  e  u  ]  a  n  u  ni. 


*)  quod  additiim  in  LA. 
^)  .loannis  LP. 
"J  apud  codd. 


!'ui\  iLKGiüM  Ai.Kxii  Hl  Imi'.  Ven.  (onck.s.si;m.  257 

saluos  et  sine  timore  in  oninibus  regionlbus  Imperij  niei,  in 
personis  et  peceunijs  eonini,  tani  ab  liominibns  Imperij  niei, 
quam  et  ab  ipso  Iniperlo  meo;  babere  quoque  ipsos  et  omnia 
tenumenta,  (jue  bal)ebant  tempore  super  eos  preuenientis  ire 
semper  memorandi  Imperatoris  patrni  fnij)erij  mei ,  domini 
Manneiis  Comnani.  Et  si  ob  seruitium,  quod  Iinperio  meo  fece- 
rint  uel  Imperaturis,  prout  in  superius  ordinato  scripto  leg-ato- 
nim  Venetieorum  declaratur,  et  si  snpernenerit  eis  a  coronata 
persona  uel  magna  gentc  guerra,  debet  Imperium  meum  uel 
per  tempora  Imperafuri,  sieut  in  ipsa  eonuentione  declaratur, 
eos  adiuare,  prout  deberet  adiuuare  unam  de  magnis  ciuitatibus 
Uomanie.  lusuper,  si  et  Imperium  meum  aut  Imperaturi  fecerit 
amorem  aut  treguam  cum  aliquo  inimico,  contra  quem  serule- 
rint  Lnperio  nostro,  debet  Imperium  nostrum  eos  inducere  in 
talem  illurn  amorem  uel  treguam. 

Promittit  et  eis  licentiam  habere  in  omnibus  regionibus 
Imperij  mei,  tarn  in  bijs,  quo  circha  litus  sunt,  ({uam  et  in  hijs, 
que  infra  terram,  et  in  ipsis  insulis,  et  simpliciter  in  omnibus 
partibus,  que  sub  potestate  nostre  pie  sunt  tran([uillitatis,  omnem 
snercationem  exereere,  et  emere  atque  uendere  omnem  speciem 
in  regionibus  Imperij  mei  nascentem,  et  ex  alijs  regionibus  in 
eas  allatam  siue  per  naues  per  mare,  siue  per  samaria  uel 
j)huistra  per  terram;  et  nee  comercium,  aut  pedagium,  uel  pas- 
sagium,  aut  samariaticon,  uel  portuaticon,  aut  sauuraticon 
(i.  e.  saburraticon),  aut  causa  onerandi,  aut  scalaticum,  nee 
aliam  aliquam  census  appeticionem  a  nauibus  in  Romaniam 
uenientibus,  uel  a[ut]  samarijs  uel  plaustris  per  omnes  regiones 
Imperij  mei  transeuntibus  ex  consuetudine  exactum  exigentur. 

Insuper  et,  quoniam  in  quibusdam  regionibus  Imperij  mei 
molestiam  et  infestationem  non  paruam  Veneticos  [1.  Venetico- 
runi\  Imperio  meo  fidelissimos  [lege  fidel isdninrnm\  iam  dicli 
prudentissimi   legati    Venetie,    Petrus   Michael    et   Octauianus 

Fontes.  XU.  17 


Ji58  PiiiviM-.GiuM  Ai.Kxii  III  hir.  Vi;n.  conckssum. 

Qiiliiiiiis.  mco  sug-g-essere  Imperio,  eo  quod  clare  in  clirysoboliis 
jtriiis  eis  faclls  ipsc  noii  siiit  ordinale:  Im|)erium  mcum  et  a 
tali  inolestia  uoleiis  lidülissirnos  et  Veiieticos  liherare,  et  iiomi- 
natim  omiies  regiones,  qiie  sub  Uomaiiia  sunt,  in  quibus  mercari 
dcljcnt,  ordinäre  in  j)resenti  chrysobulo  nico  j)laciiit  Imperio, 
qiie  sunt  iste  iiidelicel:  Pruiiiiilia  nirnicliij ')  cum  Ulis, 
que  in  ea  sunt  personarum  et  eeclesiarum  immobilibus. 
Prouincia  Jericho ')  et  Caninon "')  cum  omnil)Us  in  ea 
immobilibus    existentibus.      Prouincia    Joaniuon  *J.     Prouincia 

*)  Haec  iMariiuis  1.  c.  sie  cxliihet:  Provbicia  Dirrachli  cum  illu,  qua  in  ea 
SKiil  pcrsoiiarnm  et  eeclesiarum  immuhilihuK,  verso  la  Chimojru.  Pro- 
vincia  Jeriehoret  Caiiirion  cum  omiitbus  in  ea  immobilibus  existentibus 
alla  Vullona.  Proviiicia  Joamiinon.  Sic  Italus  ex  suis,  ut  videlur. —  t)yi'- 
racliiiini  cum  provinoiu  seciilari  et  ecclcsiastiea  illiistravimus  in  Via  Kj^natla, 
Comineiitatione  I,  p.  17—22. 

-)  Jericho  est  veteriini  Oricuin  E[)iri.  Anna  Cüiuncna  XIII  (cd.  i'aris. 
p.  ^89):  '<)  AvKw,  vj  'Izfjc/M  Y.y.l  -y.  Kiviva.  Kadern  ibidem  p.  392:  W^vji 
'Icr/r/öj  v.yX  rä  Kivtva. 

"')  Ibidem  locorum,  quo  Jericlio  (Oricuni),  sc.  in  oia  E})iri  veferis  maritima, 
(juiiTcnda  clium  Oanina  (Kävi;/«,  rä).  Anna  Coinni-na  XIII  (ed.  Paris, 
p.  389,  392).  Gcor^rius  Pachymeres  in  Miehaeie  PaUeoloj^o  2,  11  (ed.Bunn. 
T.  I,  p.lOO):  To  r.z'A  xy.  Kavtva  orj'j-j^jivj.  Idem  ibidem  6,  34,  (p.  o08  sq.): 
'Atiö  rwv  Kavivojv  .  .  .  Kavtvwv  zk'.  Ivor>-joo0c  .  .  .  -rä  Kävtva  .  .  .  to  tojv 
Khvi!v'jjv  yoovotov  .  .  .zy.  Kivtva  .  .  .  rroraaöc  W'j'jinr,:  (Voiussa)  zar'/  [J.iao-j 
(in  media  plaiiitie)  ir.eivjZ'.  -y.  Käv.va.  Epliraemius  Cu^ss.  v.  9138:  vj 
xaizz/Jdh)  Kavivojv.  Cantacuzenus  2,  32:  oc  -zrA  JJaXa'yfrira  xal  Kaviva 
vcftö/xsvot  'A>-j3avo{.  Laonieus  Chalcocondylas  libro  V  (ed.  Bonn.  p.  42ii) : 
Mvotav,  röjv  (i.  rov)  Kavivojv  T/jZ'j/j-JOi. 

*)  Jüannina  iirbs  l<]jtiri  meridionalis  inlus  sita,  ad  lacum  Aibaiiormn  co^nioini- 
nem.  Lounislmp.  Index  episcopalis  in  diöcesi  Naupacti  (Lepanti):  o  'Iwavvi- 
vo)v,  ö  'Ao.otavo-j-ÖAiwc  (metropolita).  Ihec  sece.IX,  X;  seculo  XIII  Georgius 
Acropolita  annal.  eap.  82,  p.  183,  ed.  Bonn.:  KaraXt-övTS?  £v  zoig  'Iwav- 
vivoig  (jTfj'-j.-BviJ.a..  Id.  ibid.  p.  184.  Cantacuzenus  2,  34:  Td  'Ap^urjOKaoTf^ov 
xal  VJ  Wirj'jv.  za'.  6  y.'ji.og  Aovärc/j  y.cd  'A'/';c.^.dza!7Tfi0v  xal  'lojocvviva  6  ze 
EyXoyo;  zal  to  lJa).rov.  Laonieus  Clialcocondylas  libro  1  (ed.  Bonn.  p.  28): 
Kai  'lojavvt'vojv  zr/j  -ÖA'.v  sD.s.  Idem  ibid.  libro  V,  p.23G:  'Iwavviva,  jto/iv 
ZY)i  AfTw/t'aj.  Georg.  IMirantza  1,  31:  T-Pjj  -aAataj  'Ilrrstpou  fxs'&cij  xal 
Aira)),c/jj  zal  'Axafivoj;  (sie)  .  .  .  zal  'Iwavviv«.  Ducas  cap.  29:  (-)r,[-jw) 
xal  -ioa  Twavvrivojv.  Joannes  Anagnosta  in  eapiione  Tliessalonieu;  cap.  18: 
"E-l  zy.  'lojxvvivojv  [xivr,.  Sii'pius  etiam  eadem  civilas  occurrit  in  Martini 
Crusii  Turcu-Gr;i'(.'ia. 


PUIVILEGIUM  AlEXII  III  ImP.  VeN.  CONCESSÜM.  259 

Dryiiiipoleos');similiterprouiiiciaDyauoIeos~).PjouinciaColonie"*). 


*)  Drynopolis,  urbs  Epiri  nierldionalis  intiis  sita,  jani  ub  auclore  Tabulie 
PeutingeriaiUL»  agnoscitur,  iibi  adliuc  Ad  ri  a  iiop  o  1  i  s  dicilur,  velut  etiam 
in  Clironico  Paschali,  ed.  Bonn.  T.  I,  p.  63.  Vetiisque  ejus  nomen  prjefer 
Leonem  Inip.  in  Indice  episcopatiium  eliam  scriptores  belloruni  eriiciatünini 
servarunt,  coli.  Clironico  Alberici  ad  annuni  1097,  ed.  Leibnitz.,  p.  löl: 
Buemiindus  cum  Tuncredo  .  .  .  per  Bidi/ariam  (Kpirum  »vi  antiqui) 
AdrianopoUn  venientes  transfretaverunt,  et  vetnentes  ns(/ite  Vasto- 
riam  .  .  .  venernnt  nsque  ad  flumen  Bardaruin  (Axinni  Maccdoniai 
veteris).  Eandeni  in  eodeni  itinere  ineniorant  <jiesta  Fraiicoruni  et  aüorum 
Hierosolyniitanorum  cap.  4  (Gcsta  dei  per  Francos  ed.  Bongars.).  In  aliis 
ejusdeni  generis  seriptoribiis  plus  seniel  occurrit,  servato  nomine  antiquo, 
coli.  Via  Egnatia,  prolegg.  p.  Xlil,  ubi  alia  anterioruni  auctorum  testimonia 
allegavinius.  A  Grsecis  praeter  Cedrenum  (ed.  Donn.  T.  II,  p.  474)  Dryno- 
polis nomine  niemoratani  non  mcniinimus.  Is  igitur  1.  c:  Tä  rojv  A'jpoa-/ioy 
zal  r<7j  K(>).wvj['a;  xai  i^puivou-oXtwg  (sie).  Adernopolin  dicit  Edri- 
sius  Arabs  (Constantinus  Porphyrog.  nostne  ed.  p.  30). 

~)  Diabolis  s.  Deabolis  (hodie  Devol)  in  interiore  Albania  quierenda  est, 
infra  Prespam  cum  lacu,  e  meridie  urbis  Okridte  (Lychnidi),  initio  iluvii 
Genusi  (Scombi,  Tobi).  Praeter  scriptores  bellorum  crueiatorum  Arabemque 
Edrisium  (Via  Egnatia,  Prolegg.  p.  11)  adi  scriptores  Byzantinos.  Ergo 
Tbeopliylactus,  Bulgarin  arcbiepiscopus  (ed.  Yen.  T.  3,  p.  724):  Kai 
llp£(7:rav  ap.a  zal  Aiäpo-itv.  Vita  S,  Clemcntis  ed.  Miklosich.  cap.  XVII, 
p,  24:  'Ev  Ataj3o>.st.  Cedrenus  cd.  Bonn.  T.  II,  p.  409:  "Ey.  os  lIpiffTivjj 
zf.~zi'jiv  (Grfficoruni  Imperator,  Bulgarorum  victor)  dg  tvjV  )vS';of;.ivv;v  Aia- 
|3&Xiv.  Scylitza  (ad  caiceni  Cedreni  T.  2,  p.  710):  '0  rr^g  liocß'Juoig 
ffrpa-vj'/oc,  Anna  Comnena  S,  1  (ed.  Bonn.  T.  I,  p.  225) :  '0  oz  ßxoilzbg 
A-Xi^toc,  £v  'A^ot'öi  iauröv  ivazr/^aäp.svoc,  xa~a"Aa;j.j3ävit  A;äßo).tv.  Eadem 
libro  XIII,  ed.  Paris,  p.  380,  380.  Georgius  Acropolita  cap.  49,  p.  98,  ed. 
Bonn.:  Ai  Izaß'jlzig  .  .  .  ö  t;  p.r.zpä  xal  vj  li-e'/öXr/.  Idem  cap.  80.  Eplirie- 
mius  in  C;rsaribus  v.  8091 :  llrü'orrav,  Asäßoliv,  'Ayptda.  Ideni  vv.  8097, 
8729,  9384.  Georgius  Pacbymeres  in  Micbaele  Paheologo  2,  11:  Asaß'Avj 
zar,  ilripiö'Aa  (!.  i^Ta^o.)  y.v.l  W/rAoav.  Nicephorus  Gregoras  3.  Ij :  'Axpi- 
t/av  -z  xal  Acäj3o)av,  ypo-jpta  Taura  Maz£'?üvtac.  Cantacuzenus  I,  53: 
Of!'  TZ  -y.g  Xzy.'ß'Tkzig  ^JzyjjiJ.z-jrji  'AApavot,  xal  oi  ra;  KrAoi)>zicf.g,  i'ri  dz  xal 
&l  "Ayjjirjog  iYjvg.  De  Diabolis  situ  adi  Leak.  trav.  in  North.  Greece  1,339. 

")  Colonia  inter  Adrianopoiin  (Drynopolin)  et  Deabolin  (pueri  debet.  Cedre- 
nus ed.  Bonn.  T.  2,  p.  474:  Tä  rov  Auppaxi&u  "/ial  "^fii  K'j1o)vz!.c/.i  xal 
Ap-jvo-jÄo'yicWj.  Georgius  Pacbymeres  in  Micbaele  PaUcologo  2,  11  (Ojq).  ed. 
Bonn.  T.  I,  p.  106) :  Tö  rz-rA  -y.  Kaviva  ^ipojpiov  xal  rö  r.zrA  Vjz'ily.yrj'xr^'x 
xal  lIc/AO'/ov  xal  KoXwvjtav.  Cantacuz.  I,  ü5:  Oi  rz  ryg  Izy.ß'Jleig  v£p.o- 
ixzvoi  'AX/3avot,  xal  &i  zy.g  Kolo)vziy.g  (maiorem  et  minorem),  eVt  8z  xal 
Ol  Wyjjioog  i'^%-J:.  De  Colonia'  silu  v.  Leak.  1.  c.  I,  322.  342.  \\ ,  113.  123. 

17' 


200  l»Kivii,K(iiuM  Ai.Kxii  111  Imi'.  Vkn,  concessum. 

Prouiiicia  Aclirydos').  Prouiiicia  Prespe').  Prouiiicia  Castorie^). 
Proiiliu'ia    Sertiioii*).     IN-oiiinciü    Triadiee'')   et  Vueleuusilij"). 


*)  Aehrydos  L.\.;  Acrijdos  \jP.  Acliris,  juxta  iacum  Albania;  cognoniinem 
quji'reiida,  ab  alia  ejusdem  nominis  nrbe  in  Ubodope  monte  distingui  debet. 
üe  nostra,  Bulgarorum  oliiii  regia,  bodie  Okri,  Okrida,  Vita  S.  Clemen- 
tis,  cd.  Miklosicli.  p.  24:  Ka-'  'Ayolöa  /.et'.  rXajSsvtT^av.  Cedrcnus  ed. 
Bonn.  T.  II,  p.  468:  "'A;:it7tv  (linp.  (Jra'cus)  elg  'A^fi'''?«?  .  .  .  Uölig  dz  n 
'A^pi?  sVrc  /jj'^'j'j  z£i[/.Ev/j  uj/yjAoy,  E'/'/t^ra  XtfJivvjs  it-v/iiTTig ,  ic,  vjs  Trouirai 
raj  sx^oXig  6  Apivos  jro-afy/jj  x.  r.  ),.  Id.  ibid.:  'Ii|  'Ayptrjog  k'pyjza.i  eig 
ZY}V  ).t'(Avvjv,  Ti^v  Xs'/'jfAs'vvjv  llpidKxv.  Cedr.  ibid.  p.  462:  Ilo).swj  'Ayp'.oog, 
fv  vi  ra  ßaaiXcia  rwv  |3a5'f.).£ojv  iVJpuvro  I5o'j).'/«rj(.'a-.  Anna  Comnena  ä,  1 
(ed.  Bonn.  T.  I,  p.  22")).  Eadem  libro  XIII,  p.  380,  386,  ed.  Paris.,  cujus 
verba  dedimus  s.  v.  Deabolis.  (ieorgius  Acropolita  cap.  14:  W/rji.5o(.  rz 
xal  ]IptV>a7rov  'AX,3avov  re.  Id.  cap.  67:  Ka7-of»tav  /.al  rä  nspl  ztj'j  Wypidct. 
Va\\}.  68:  'Ex  ro)v  AejScjojv  v.nös.rj'xg  xci7z!.\Y]'j>i  t/jv  ''AyrAda.  Id.  cap.  72. 
EpIiraMTiius  in  Cu'sarr.  v.  7669,  8091,  8603,  9149.  (leorgius  Pacliynieres  in 
Miehaele  Pala^ologo  3,  5:  ilipl  W.y[jirix-j  rs  xac  A£ä,3o"Atv.  Id.  cap.  30: 
üapöc  Tou  'A)^f>töwv  'laxo>j3oy.  4,  32:  Tr7i  (I.  T^)  Wypidoiv  KspafAs'a.  Id. 
in  Andronico  Palaeologo  4,  4:  Tou  'Ap^pcfjwv  Maxaptou.  Cantacnzenus  1, 
54,  US.  II,  41.  Laonicus  Cbalcoeondylas  libro  1  (ed.  Bonn.  p.  ö3) :  Ka^ro- 
piaj  r£  xal  'Oypiöos  (sie)  r^j  £V  MaxEfJovta.  Fuit  lacui  cognoinini  urbs 
apposita  eborea,  coli.  Edrisio  (Constantinus  Forpbyrog.  de  Ibematibused. 
nostra;  p.  31).  De  Achrido  vide  Miil  ler  u  m  in  libro:  Albanien  cett.  p.  66 sq. 

-)  Prespa  {l'rtrsjxr  LP.)  juxta  Aoliridani  (Okri)  qua»renda  est.  Theopby- 
laetus,  IJulgarosuin  Areliicpiscopus,  ed.  Yen.  T.  3,  p.  691  :  Tw  MaxpEj/po- 
lirv;,  TTig  llpidK-fig  ä[jyfj))rt.  Id.  ibid.:  Kara  zr,v  llpi^-av.  Id.  p.  724:  Kai 
llpsff-ay  a[Aa  xat  AidcjSoXtv.  Cedr.  ed.  Bonn.  T.  2  ,  p.  469:  "Apaj  iT  i^ 
Wyij'.d'jg  (Graecorum  Iuq»crator)  ipyzvM  zig  rrjv  'tJ.[j.vq^  zr,^  lz'joiJ.i-\iYiv 
ITp-'ff-av  .  .  .  £x  '"iz  IIpi'77rv3s  x.  t.  X.  Georgius  Acropolita  cap.  68:  'Ex  tojv 
A;^pcüv  a;räpaj  .  .  .  xarst'Xvj'pa  r/jv  'AypcJa,  inx^7.g  rvpj  lipE5-av.  Id.  ibid. 
cap.  80:  UpiaTza,  Uzlot.'^jrj-jl.x,  Sojffxo;,  MoXu^xoj.  Epbriem.  in  Ciesarr. 
V.  8091  :  llfJE7-av,  Acäj3'//.iv,  'Aypifjx.  Id.  v.  8603:  'Ayf-'!oos  xa!.  Ups''?—/;;. 
Nicepborus  (Jregoras  2,  8:  Ka^ropta  r=  xai  IIpETrr«.  Adjacet  lacui  cogno- 
niini.  Ilodie  Turcis  Persepe. 

^)  Caslorio' lA*.  Castoriam,  Macedoniu;  oricntalis  urbeni  baud  iguobileni, 
uberius  illustiaviuius  in  Via  Egnalia,  Uoniuient.  1.  p.  43  sq.  Adjacet  lacui 
Cügnoniini.  Ejus  memoria  apud  scriptores  Byzaiilinos  nil  freijuentius.  Videa- 
tur  Anna  Comnena  G,  1.  Georg.  Acropol.  49.  67.  80.  Eplira^m.  in  Ctcsarr. 
vv.  3Ö00.  3Ö03.  8691.  8729.  9148.  9378.  (Jeorg.  Pachymeres  in  Mich.  Palieo- 
logo  2,  11.  Niceph.  Grcgoras  2,  8.  Cantacuzenus  I,  ö4. 

*)  S  er  via,  Macedoniae  oecidentalis  ut  Castoria  urbem,  Serbi  regnante  Hera- 
clio  condidere,  coli.  Constantino  Porphyrog.  de  adiii.  cap.  32.  Ejus  silum  et 


Privilegium  Alexii  III  Imp.  Ven.  con'cessum.  20  l 

Prouincia    Nisi ')    et  Uranisoue'*).     Prouiiicia   Scopie^)    cum 


res  per  lueiiii  ani  decursuni  adiimbravimus  in  Tliessaloiiiea  p.  ö9  sq.,  coli. 
Cedreno  p.  704,  ed.  Paris.   Cantacuz.  3,  58.  4,  19  rell. 

^)  Tradiccc  LP.  Est  Triaditza  veterum  Sardiea,  in  liodi(M-na  Buigaria.  Leo 
Diacoiius  10,  8:  i;ap5tx^v,  vjv  xal  TrAüi-toy  (I.  TptscJtr^av)  vj  >:/{u3tx^ 
avjyjäiix  xi'zXvjxsv.  Scylitza  ad  calccm  Cedreni  (ed.  Büiin.  T.  2,  p.  G45): 
Big  TptärJiT^av.  Cedrenus  T.  II,  p.  3G  anticjiia  Sardiea  forma  utitur:  Tw 
av-üi  xp(>vw  Kpoyp.oj  tvjv  Sapdtxyjv  TvaoiXajScV.  Glycas  libro  IV,  p.  4G5, 
ed.  Bonn.:  2ap5tx>j  ös  sanv  vj  vOv  Xc'/ou-sv/j  Tpia^tv^a.  Adde  (Jinnamtim 
2,  13.  3,  6.  5,  14.  6,  4.  S.  11  ,  ubi  Sardicse  nomen  purius  oecurrit.  Nicetas 
in  Isaacio  Angelo  3,  4:  Tptä^iT^av,  ■/;'  jttiv  -^  -äXac  ),£'/o|ji£v/3  Sap^^xv^. 
Ephrsemius  in  Caesarr.  vv.  2917.  3851.  4178.  427G  SardiciB  nomine  utitur, 
vv.  5885.  6157  Triaditzs. 

*}  Ueleuusdii  (Velevusdii)  LP.  Urbs  in  superiori  Maeedonia  vel  potiiis  Bui- 
garia quierenda.  Variant  in  scriptione  nominis  barbarici.  Innocentius  III 
epist.  VII,  7  (ed.  Bröquigny  T.  II,  p.  451),  inseriptio:  Anasfasio  archicpi- 
scopo  B elehusdiensi.  In  ipsa  epistola  hsec  leguntur:  Ut  te  (//lOf/ne, 
tanquam  honorabile  membnim  ecclesice  Trinovitanensis ,  et  nietropoU- 
tanmn  Belebu  s  dienst  s  ecclesice.  .  ,  specialiter  honoremiis.  Id.  ibid. 
epist.  10  (p.  453),  inseriptio:  Forma,  qua  pallinm  tradi  dehet  archiepi- 
scopis  Baleshiid  iensi  et  Trinointano.  Catalogus  urbium,  quip  nomen 
mutarunt  (Constantinus  Porphyrog.  nostrse  ed.  p.  21):  Bc)^cVTtoü-rAtj,  rö 
B£>,£ff/3ciu5iov  (sie).  Georgius  Acropolita  cap.  44:  Ex  ök  zov  jrpös  /5oppiv 
p.Epou;  Sr&ufJLTTtov  -£  xal  XÖT-opof  xal  ^ojpog  o  BeXsßovoio-j  (sie)  2xo;rta 
T£  xat  BilsCToc  xal  y-ixf"-  npiXarrou.  Ubi  Dousse  editio  legit  BAijSouToi'oy. 
Ephrsemius  in  Csesaribus  v.  8511  sq.:  xo'jpaj  rs  -äTvjj  -pöc  'Porjo7:v;v 
X£t{ji.s'vy3j,  xal  B^Xs'ffjS&u  A'!'ju  •/£  (I.  Bi'ki'jßovd'.ov  7s). 

^)  ß«si  (sie)  LP.  Significatur  Naissus  (Nai'sus,  Nesus,  Nisus,  Nica).  Scrip- 
tores  post  Theophanem  in  Basilio  Macedone  (ed.  Bonn.  p.  214):  Nix/;v, 
T>7V  xarä  Maxsrjovcav  7ro).».v.  Cedrenus  T.  II,  p.  717,  ed.  Bonn.:  Trjv  NriTov 
xaraXa|3oijv  .  .  .  7<^v  ttoXiv  twv  Sxoreiwv  ,  .  .  £v  t^  Nvjitm  (sie).  Ideni  p.  718: 
£x  ZOV  NtffQu  .  .  .  Kpog  ra  SxoTTta  i'svro.  Id.  pag.  527:  Acä  re  Nal'^ffou  rs 
za».  Toiv  ilxouTTtojv  (sie).  Nicetas  in  Andronieo  1,1:  Kara  tov  N^tov  xal 
rv^v  l>pavtr^oj3ay.  Idem  in  Manuele  4,  3:  N^tov  .  .  .  BpavtrCojSav.  Idem  in 
Isaacio  Angelo  3,  4:  Kara  rov  Ni^ov.  Naissi  forma  puriori  utitur 
Cinnamus  ed.  Bonn.  p.  69.  104.  124.  126.  204.  212.  227.—  Nissa  Latinis, 
Turcis  Ni  seil. 

^)  Branitzoba.  Hujus  cum  Naissi  et  Bellegrada»  (Belgrad*  ad  Danubium) 
historia  ssepius  jungitur.  Anna  Comiiena  libro  X  (ed.  Paris,  p.  279):  Tv^v 
(.».ixpäv  Ntxa^av  xa'l  BpaviT^o,3av.  Eadcm  libro  XIV  (p.  449) :  To  J;'p.a  roO 
NvJToy  xal  zri;  Tiupiazpa-;  (1.  Trapurrplaj)  Boupavir^ojSyjc-  Cinnamus 
1,4:  O-h-j'ji.  5i  (Magyari)  Bpavir^ojSav  zs  sD.ov.  Adde  eundcm  cap.  5.3. 
11.    16.    19.    Nicetas    in    Jo.    Comncno    cap.    5:    Of   ü-jvvoi    l5pa-.>;-io,3c.v 


202  Piiivir.r.ciUM  Am'.mi  III  Imp.  Vi:n.  concessum. 

episkcpsi')Coriton").ProuinciaSag'orion^).ProiiInciaMalesouij*) 
et  Morouisdij  ^).  Prouincia  Strumice ").  Prouincia  Prllapi")  et 


£;rop5vj(7av  ...  -oü;  oix-A/Topa,- Upavtr^op/jc.  Idom  in  Mnmiele  Comn'oiio  '5,  1. 
4,  i.  Idein  in  Alexio,  Manuelis  (llio  cap.  17.  Eplirx'inius  Caisarr.  v.  4189: 
Bpaviri^d,5vjj  3iiJ.o(.zog  /.«',  BzUe'joi.f'ioyj.  Id.  v.  419ü:  BfiavtT^OjSvjc  ^•JiJ.iza.yrcf. 
xal  HsÜE'yfiä'jwv.  De  Hr.  adi  Schal'iirik.  Slaw.  Altcrtli.  II,  209  sq. 

^)  Scopia,  Maccdonite  borealis  uihs  celeherrinia,  Axio  (Vardario)  superlori 
apposita,  Tuicis  Cskül),  cujus  siturn  magni  momenti  esse  constaf.  De  ea 
videantur  Nicetas  in  Isaacio  Ann;elo  3,  4.  Georj^.  Acropolita4.').  Nicepliorus 
Gregoras  8,  14.  13,  2.  15,  1.  Cantaeuzenus  (scribit  Sxorrta,  vj,  ut  nostrum 
diploma)  3,  42,  43.  4, 19.  Chalcocondylas  ed.  Bonn.  p.  26.  60.  101.  438.  De 
liac  civitate  vidoatur  Felix  Reaujour  in  Voyage  militaire  Vol.  I,  p.  207  sq. 
Grisebach  in  Rumelia  cett.  T.  II,  p.  214  sq. 

*)  Graeca  vox  £7rt«7X£ipt5  ssepius  in  hoc  diplomale,  item  in  Partitione  regni  Ryzan- 
tini  oeeiiiTens,  minorem  districtum  denotare  videtur,  ut  vox  Pertinentia 
in  isto  diplomate,  quod  Partitionem  regni  Byzantini  complectitur.  Quomodo 
abea  vox  öoio-j  dilFerat,  nos  iatet.  Maior  provincia  prisco  tempore  fuit  t  b  ema  ; 
quod  secus  nostro  aevo  (sec.  XI!),  ubi  urbes  cum  terrilorio  tiiemata  dicun- 
tur.  De  voce  opiov  v.  Nos  in  Thessalonica  p.  462,  not.  1. 

^)  Corifon  scribit  Latinus,  eGrajcis  sc,  vertens.  Est  Koptra,  -k:  gen.  Kopi'rojv. 
Hinc  Corilon,  i.  e.  Corilorum.  Situs  loci  prope  urbem  Macedoniae  Scopia, 
ex  Oriente,  quserondus  esse  videtur;  id  quod  egregie  aperit  Kdrisius  .\rabs, 
cujus  locum  dedimus  in  Symbolis  criticis,  Comment.  !,  p.  44  sq. 

*)  S  agor  i  on  (Sa'/optcov  ,  gen.  plur.)  LA.  et  LP.;  moiliter  pro  Z  a  g  o  rion. 
Apud  Edrisium  1.  c.  per  corruptclain  librariorum  Icgitur  K  agboria.  Nomen 
loci  (urbis  et  regionis)  servavit  Cedrenus,  ed.  Ronn.  T.  II,  p.  460:  T-o- 
GX[jv^ag  (e  Strumitza  urbe)  -^X^cv  (Gracus  Imperator,  Ruigarorum  debel- 
lator)  £t;  r«  Za^/opta,  häai.  z6  )vtav  ö^^vpojrarov  t'^pyrat  c>p(>"jpiov  iMs).;- 
vtx.oc.  Erat  igitur  urbs  qusedam  et  territorium  in  montibus  inter  Strumitzam 
urbem  fluviumque  cognominem  et  Strymonem  flumen  (Strumam):  quem 
traclum  vetus  »vum  Parorbeliam  dixit  (Strabonis  libri  VH  fragmm. 
Palatino-Vaticana  p.  28  nostra  cditionis). 

*)  Malesobum  in  Maccdonia  superiore,  versus  orientem  cum  borea ,  prope 
Vranam  fere  urbem  qu£eras.  Theophylactus,  Bulgarin  archiepiscopus  (Opp. 
ed.  Ven.  T.  IV,  p.  670).  Inscriptio:  Tw  £m  ff  ko'tto)  Tpia5ir^y;  j.  Deinde: 
"]'>;pa-^a  [lv)  -aSJ-a.  7:[jo;  lüAa'/ovtov  (lege  KCiog  rov  IhXa'/ovojv,  sc.  epi- 
seopum)  ::cil  -o'jg  zov  I^Tpoi^ßi-tr^g  (1.  Y.rfiovy.ß.^  xal  ;7pdj  rov  McX£ffo^o-j 
(1.  Ma).£ff.).  Apud  Edrisium  I.  e.  pro  Malsouda  (Malsuda)  legendiim 
Malsuba. 

^)  Morobisdum  s.  Morabisdum  in  iisdem  tractibus  invenimus,  ubi  sunt 
confinia  Macedonite  et  ServiiC,  Cedrenus  ed.  Ronn.  T.  II,  p.  467:  ''H)3£V 
(Graeeus  Imperator,  Ruigarorum  debellator)  dg  Moff-Jvoj-toXtv.    'EvraOja 


Privilegium  Alkxii  III  hw.  Ven.  concessum.  2G3 

Pelag-onie')  ac  Molysclj  ~),  nee  non  et  Mogreno'').   Prouincia 


ok  y.cil  zrAa^zig  r.läov  ix  lltlci'jrjvic/.;  (Bitolin,  Toli-Monastir ,  IFeraelea 
Lynci)  xat  MwoOjSu^Jou  (1.  Mrjrjo^iialjfjv  s.  Morjy.ß.^. 

^)  Strumitza  ex  Oriente  et  ineridie  Scopiorum  (Üsküh)  situm  Iiabet,  iiiitio 
vallis  fliivii  Stnimitzae  (minoris  Strymonis).  Cedrenus  T.  II,  p.  4j9,  ed.  Bonn.: 
To  oiiia.  (conc;L'deiu)  Öh  ötaßäc  6  ßao'iXc-jc  zari  StpoüfA-ir^av  '/ivsrat. 
Nieephorus  Bryennius  4,  18:  Tä  iJ.17y.Vj  '^T^j'j-jij.-ir'Cr,:  /.y.).  toO  ).£'/c/uivoy 
Ma-jpou  oVjC/Uc  ...  '0  (?i  üy.poy.pi'jg  ofcöjv  otä  2x.ov-ojv  (sie)  xariiTt  ;j.;Ta^v 
l7p&v;jL-iT^-/;c  y.aJ  St-j-i'o-j  (Istib  Turcarum).  überiora  v.  in  Symbolis  cri- 
ticis,  Comment.  I,  p.  48  sq. 

')  Prilapus  (Perlepe  Turcarum)  est  Macedoiiite  superioris  urbs  supra  Bito- 
liam.  Cedrenus  ed.  Bonn.  T.  2,  p.  4G0:  To  opo-jptov  llpild-ou  xal 
Zr-j-ziov.  Fuit  Erigoni  (Tzernse)  fluvio  et  Bitoliie  vicina.  Nicetas  in  Alexio, 
Isaaeii  fratre,  3,  7:  llpoffaxw  . . .  rhla^yovtav  .  . .  lI^jfAa-ov.  Eiusdem  memo- 
ria nil  frequentius  apud  sequioris  Graccitatis  iiistorieos,  coli.  Symbolis  I.  c. 
p.  49  sq. 

*)  Pelagonia,  veterum  Ileraclea  Lynei,  Byzantinis  P  elagon  i  a  ,  ßul- 
garis  Butel,  bodiernis  Bitolia,  Toli-Monastir.  Bulgaricum  urbis 
nomen  habet  Cedrenus  ed.  Bonn.  T.  2,  pag.  4GÜ:  "A-£iatv  (Basilius  Imp. 
Bulgaroctonus)  v.i  lliXa^/oviav  (provinciam  Pel.)  .  .  .  zv^zol-rjad;  -.y.  jv 
BouTc). io)  paaD.sta  Toü  Faßpf/jX.  Guilielmus  Tyri  archiepiscopus  2U,  4: 
Post  mtddplices  viarum  labores  in  proinncia  Pelagonia,  in  civitate, 
quce  vuhjo  dicitur  Bntella,  occurrimus  (a.  11G8)  juxta  .  .  .  Justinia- 
nam  priinam  cett.  Byzantini  Pelagonise  forma,  quaj  est  Homerica,  uti 
solcnt.  De  Pelagonia  urbe  videantur:  Cinnamus  3,  M.  Nicetas  in  Manuele 
2,  6.  Georgius  Aeropolitu  cap.  23,  44.  68.  70.  Epbraemius  in  Caesaribus 
vv.  4130.  4141.  4J85.  SG69.  8G02.  9163.  939G.  Cantacuzenus  1,  äö.  Niee- 
phorus Gregoras  9,  12.  De  urbe  hodierna,  cujus  haud  leve  momentuni, 
legantur:  Grisebacb,  Reise  durch  Rumelien  T.  11,  p.  178  sqq.  Müller, 
Albanien,  Rumelien  cett.  p.  83  sqq. 

'^)  Moliscus  (Molyscus),  urbs  Macedonlae,  prope  Ostrobum  qiijprenda 
videtur.  Cedrenus  ed.  Bonn.  T.  2,  p.  463:  Ti  rApit,  'O^zp'jß'j-j  zal 
Mo'/.i<jy.oj.  Georgius  Acropolita  cap.  80:  HcAa^ovöa,  lo^axög,  ]\I&>,-j7x.&i. 
Idem  cap.  81 :  i^ravöv  zal  MoAutJzov  ...  sig  zo  roO  Ifpi/lx-ou  ciazu.  — 
Mohjscn  LP. 

2)  Älogreno  mss.  Debebat  certe  3Iogre  n  on  (gen.  j)lur.).  Est  Moglena, 
zä,  urbs  (sie  scribe  nomen)  prope  Vodina  (Edessam)  Macedonise.  Cedre- 
nus ed.  Bonn.  T.  II,  p.  4G0:  'Ev  7-^  /«pa  twv  Mo'/z.fvojv.  Id.  p.  462: 
0  äpyoiv  Mo'/Ai'vojv.  Anna  Comnena  3,  3:  KaraXay.jSävci  rä  Mo'/£va 
(Alexius  I  Imperator).  Adde  Nieetam  in  Joanne  Comneno  cap.  4.  Epbra?ni. 
in  Csesaribus  vv.  3334.  3353.  Cantaeuzenum  1,  43  (ubi  Mo'/Aaovwv 
scribitur). 


2{)4  l'iuviLHüiu.M  Ai-K\n  111  l.Mi'.  Vkn.  concessum. 

Verlas ')  cum  calej)anikiü  Cetri  ~).  Proiiiiicla  Voleri  ^), 
Striinoiios ')  et  Thessalonicis^).  Proiiincia  Nico|)olon*')  cum 
e|>iske|)sihus  in  ea  exisleutibus  personalibus,  eeclesiasticis  et 
inoiiasierialibus,  et  cum  ij)sis  episkepsibiis  subiaeentihus  intimis 
consangulnels  Imperij  mei^),  seinper  felicissimis  seuastocrato- 
ribus  Cesaribus  et  dilectis  Imperij  mei  filiabus,  ac  desideratis- 
sime  ipsi  mee  Auguste.  Iiisula  Corypliy^).  Kephalini.  Zakin- 
tos^.    Leukas.    Ithaki'").    Oiiüii")     Patron    et   Methonis "). 


*)  IVrtVfsLA. ;  Vcrri((s  ].l*.  Berroeain,  celeljerrimam  Wacedoniie  oceiden- 
talis  civitatem,  illustraviiiius  in  Tlicssaloniea  pag.  58.  292.  312. 

^)  Ce6'/Mss.;  dcbebat  CtVn.  Est  Citrus  (Pydna  veterum)  ut  Berroeä  Ma- 
cedoniao  occidcntalis  urbs,  de  qua  v.  Nos  I.  c.  p.  57  sq.,  p.  86.  —  Catepa- 
nicium  idein  esse  videtur  quod  capitanatus,  minus  aliquod  territo- 
rium;  quod  nomen  in  aliis  quoquc  diplomatibus  hujus  Collectionis  legemus. 

3)  Bolerus  est  rc^io  satis  fecunda  juxta  llcbrum  (Marifzain)  inferiorem,  ubi 
in  niare  Aegteuni  eß'unditiir.  Nuni  luiius  noniinis  urbs  extiterit,  addubitamus. 
Bolerum,  crebrse  apud  scriptores  By/.antinos  raenioriie  regionem,  illusfravi- 
mus  in  Via  Egnatia,  Comment.  II,  p.  32 — 34. 

*)  Strymon,  a  fluniine  cognomine,  magnus  ille  tractus  dicebatur,  qui  inter 
Hebrum  et  Strymoneni  flumina  situni  habet. 

^)  Thessalonica  ,  ab  urbo  ]\lacedonum cognomine,  terra  dicebatur  inter  Stry- 
monem  et  Pcneiim  fluvios  sita.  De  Strymonia  et  Thessalonieensi  provineia 
V.  Constantinuin  Porpliyrog.  nostra^  editionis,  I'rolcgg.  p.  XXXIII.  XXXIV. 
Addc  Tliessalonicani  p.  40  sq. 

*)  N  i  c  op  oli  ta  n  am  provineiani  medio  aivo  Aetolia  cum  Acarnania  consti- 
tucbat,  coli.  Constantino  Porpliyrog.  nostne  editionis,  Prolegg.  p.  XXXV. 
Ejus  Caput  Arta  fuit,  coli.  Niceta  in  Manuele 2, 1  :  'Azapävscj  t£  xal  Atrw- 
'kovc,Tobg •jj-j ?.e'joi).i-jou;  'ApTivovi:(l.  'AoTvjvoyc).  Nicopoliscivitas  medio  sevo 
xoi(ji.o-o),cc  (rusticorum  urbs)  fuit,  hodie  Prevcsa,  ad  sinum  Ambracicuni. 

')  Familiam  Alexii  III,  qui  fuit  Isaacii  eximperatoris  frafer,  exposuit  DuCan- 
gius  in  familiis  Byzantinis  s.  v.  Angeli. 

^)  Coryphis  Mss.  Debebat  certe  Corypho  (Kopu'jjo)),  ut  Corcyra  medio  sevo 
dicebatur,  unde  nostrum  Corfü,  neo-gra?ce  Korj'jjov;  s.  a'roü;  Kojj'jJC/'j;. 
Niliilominus  anti(juior  forma  \\.i^jy.'jrjy,  vj,  band  raro  occurrit;  unde  tamcn 
corruptela  \i.irjy.vrja(.,  rä,  apud  Leonem  Sap.  hnp.  atque  alios  emersif.  He  bis 
adi  Thessalonicam  nostram  pag.  479. 

^)  Zahnithos  rectius  LP. 

*")  Easdeni  insulas  eodem  fere  ordiuc  enuinerat  Anna  Comnena  libro  XI, 
pag.  335,  ed.  Paris.:  Eic  r|Oovo;r;9V  --^j  Ko|ju'j?wc  (I.  KoouuoO.-),  xr^;  Ksya- 
i.rt'jiyic,   T?,g  Avj/.y.fj'j:  y.vX  Tr^:  'Lv.y/jv^vj.   -     Itliacie   nomen   apud   soium 


Privilegium  älexh  III  Imi-.  Vi':n.  conckssum.  205 

Orion  Oorinlhij'),  Argus  ^)  et  Naiiplij^}.  Orion  Tliebarum  et 
Euripij*),  cum  insulis')  Anilro  et  Caristo*'),  Keo,  Milo  et  in^) 
ceteris  insulis,  que  sub  Antro^)  sunt  et  Caristo.  Dodecanis- 
sos^).  Mitilinim.  Chios.  Sanios.  llodos.  Kos.  Strouilos*"). 
Kriti.    Kipros.   Orion  Athenarum").    Prouincia  Velechatiue''). 


Nicetam  in  Manuele  2,  li  ilepreliendi   videtur   ([jijov   'I^axvjs  xat  r^j  rwv 
KsipaXyjvojv  zszpa.KÖ'ksoig'). 

*')  Orion  est  Graecorum  optov,  fines,  i.  e.  terra,  regio,  provincia,  coli.  Tlies- 
salonica  pag.  402. 

^~)  Patras  (veteres)  etMethoneiu  medii  iovi  scriptores  haud  raro  jungunf. 
Cedrenus  ed.  Bonn.  T.  II,  p.  228:  Mo5wvyjv  (sie)  xa).  IIj/'.ov  xa!.  IFarpa; 
xal  nx  npoaeyYj  Kopcv5o)  y^oi^ia.  Scriptores  post  Theopiianem  ed.  Ijonn. 
pag.  301 :  Ms^wvvjv  xal  Ilärpac  xal  rv.  T^^'jatyr)  Kofiiv^w  ^ojpta.  Nicetus  in 
Urbc  eapta  p.  840,  ed.  Bonn.:  Tä  ;Tip'l  Ms^fjjvvjv  xai  Ilärpaj.  Georgius 
Phrantza  I,  33:  JIo^ojvvjj  (sie)  xaJ  lluXoy  xal  T\a.rjhx'Qct.g  xal  llärpa?. 
Uberiora  de  Methone  v.  in  Symbolis  criticis,  Cominentat.  I,  p.  57  (nr.  32). 

*)  Corinthii  niss.  Volebant  certe  Gorinthy  (Corintlii). 

^)  Ante  captam  a  Flandris  anno  1203.  1204.  Constantinopolin  Argus  nomen 
eeleberrirauin  apud  solum  Leoneni  Sapientein  in  Indiee  episcopali  depre- 
hendimus:  Tw  Koplyäov  Yle'k'jTtovii'/^Gov  (ejiiscopo  Corinthi  subsunt)  6  roO 
Aap.a),oy,  ö  "Ap'^ou-j,  o  '^irjvzy.ßcitjl.xg.  Post  annum  1204  sjppius  ejus  nomen 
occurrit,  coli.  Symbolis  criticis.  Cominentat.  I,  p.  S3  (nr.  30).  Ut  noster 
libellus  Argus  Naupliique  nomina  jungit  Georgius  Pachymeres  in  Miehaele 
PaliBologo  I,  31 :    'Avärr^tov  öi  x«l  "Ap'/og  £V  ap.yr.jSoXoij  ixi^ei. 

^)  Nauplium  est  Argus  navale.  Pachymerse  locum  modo  vidimus.  Addimus 
Cedrenum  ed.  Bonn.  T.  II,  p.  499:  Srparvj'/oGvroj  iv  Na-j7:>.to)  Ncxv^yopoj. 
Nicetas  in  Urbe  eapta,  p.  800,  ed.  Bonn. :  '0  dk  270'jpöi  o-Jroc  ix  zou  Na-j- 
TT/liou  '/e'jBVYiiJ.i-jrjg.  Alia  de  Nauplio  v.  in  Symb.  crit.  I.  c.  p.  56  (nr.  31). 

*)  Euripii  Mss.  Volebant  Eu  r  ipy  (P^uripi).  EstEuripus  apud  scriptores 
medii  sevi  idem  quod  Euboea,  coli.  Thessalonica  p.  487  sq. 

•■')  O«  (con?)  LA.;  orion  insulis  LP.  Legimus  cum  insulis. 

")  Carystus,  F^uboeae  urbs  litoralis,  mirifice  dicitur  Insula,  quod  ctiam  Ano- 
nymo  placuit  in  Boissonadii  Anccdd.  Tonio  I,  p.  418  sq. 

')  Vacat  hoc  in. 

*)  Lege  Andro. 

")  rtodcvanisos  LP.  Mirifice  Dodecanisus  (Cyclades  insulse)  inedio  inier 

singulas  insulas  illas  loeo  ponitur:  cujus  rei  causam  non  extricamus. 
1»)  Milhilinum,  Rhodos,  Sfrohylos  LP.  De  Dodeeaneso  (Cycladibus)  uberius 

actum  in  Symbolis  critt.  Comment.  I,  p.  62—66  (nr.  36.  37). 
*•)  Athenas  medii  a?vi  attigimus  1.  c.  p.  66,  nr.  38. 

*-)  Velechutiva  LA.  et  LP.  Libellus  partitionis  regni  Gra>ci  Velicati.  Locus 
obscurus  in  Thessalia  ojusvc  conlinio  quierendus  videtur. 


2ß(j  l'lllVII,K(;iL.M  Al.KMl  lil  1mi'.  Vkn.  conckssum. 

Prouincia  Valaclile').  Eplskepsis  Dimitrlados').   Duo  Almeri'). 
Episkepsis  Creueniiieou')  (!t  Kcrsalon').  Episkcpsis  Domocu'^) 


')  Valni'liia  nostri  loci  est  Tlicssalia  (Vlaeliia  iiiaior);  Aetoliam  cum  Acar- 
naiiia  Vlacliiain  iiiinoreni  Byzantiiii  diccbant,  coli.  Thessalonica  p.  490  sq., 
iil>i  eitalis  adde  Maiini  Samiti  cpislolaiii  III  (Gcsla  dei  per  Francos,  ed. 
Bon^nirs.  T.  II,  pa<,'.  293  sq.). 

~)  Deine triadem,  Thessal'uc  iirbein  celehreni,  qiiod  luediuin  ajvum  altinet, 
ilhislravlinus  in  Thessalonica  pag.  LXXVII,  49!>.  Addinius  Georgium  Acro- 
pnlKani  caj).  38:  Töv  tv;,  Av3;j.vj7(5täi5o?  ■^oi/iov.  Vide  qnoque  Georgium 
l'aeliymerom  In  Andronieo  Pahi'ologo  J,  21).  26.  4,  3.  Eandem  attiginiiis  in 
Conslantino  l'orpliyrogcnito  de  thcmatibiis,  proiegg.  p.  XXXIV. 

')  Almyri  LP.,  qiiod  eligendum. —  Dupiieem  Halmyrum,  Thessaliae  civi- 
tatem  nicdio  ;evo  perquam  nobiiem,  Innocentius  qnoque  III  Papa  Romanus 
agnoscit  epist.  libro  13,  34:  Vissenam,  Diinilrialmn  .  .  .  duo  Almurus 
(I.  Almyros).  Leonis  Saplentls  Index  episcopaiis  ejus  episcopuni  Larissißi 
iiietropolitje  suflVaganeuni  dic-it.  De  ea,  si  (Jra'cos  spectas,  videanlur  Nice- 
tas  in  Urbe  capta  p.  808,  ed.  Bonn.  Georgius  Pachymeres  in  Andronieo 
Pala'oio.n;o  7,  1(5.  Epbrffimius  in  Cicsaribus  v.  1324  (ad  annum  1204),  ubi 
Bonnensis  edilio  'AXü.upiv  insipide  reddit  salsi  aeris  locum.  Lati- 
norum  cett.  mcdii  ;cvi  de  Ilulmyro  testimonia  dedimus  in  Thessalonica 
pag.  493  sq. 

*)  Er  eh  enniaon  mss.  Rescripsimus  Grcbenl  con  s.  Cr  eb  eni  co  n.  Forma 
est  gen.  pluralis.  Eundcm  Thessaliic  locum,  pro])e  Larissam,  ut  putamus, 
Anna;  Coninena>  locus  eorruptus  memorare  videtur  libro  iJ,  li  (ed.  Bonn. 
T.  I,  pag.  249):  Tv;v  r&D  Ar.j3oTavtvou  (AiTrorap-ou?)  xlziaovpx-j  xal  töv 
'P£,5£v;xov.  Ubi  legendum  lY>iiS;vt!cov.  Spectatur  autem  bellum  Grseco- 
Norniannicuni  liiic  seculi  XI. 

*)  Fersahni  niss.,  pro  Farsalon;  quanujuam  liodle  Turcis  audit  Fersala. 
Pro  singulari  Pharsalus  medium  anum  clegit  P  li  a  rsal  a  ,  plur.  Leonis 
Sapientis  Index  episcopaiis:  Tdi  Aapt'ffuvj;  (metropolitie  subsunt)  6  A-/5p.r/- 
TfiioiO'jg,  ö  <l>afi(7a)v0jv,  ö  Aop.oxoO  cett.  Cedrenus  ed.  Bonn.  T.  II,  p.  430: 
Td  -TjC  «tapffalia;  rrsotov  y.y.i  r&v  'A-toavov  -orap/Jv.  Georgius  Acropolita 
cap.  38:  «tafifräAoiv  /.xl  Aarjca-j/jg  zat  llAarap.cTjvoc.  Quod  repetit  Epbr«- 
mius  in  Cjesarr.  v.  83G3.  Eaonicus  Chaleocondylas  libro  II  (ed.  Bonn.  p.  67): 
Qezza.y.icx.v  r^v  t£  AofAaxtvjv  (sie)  xal  öv^  xal  <I>ap<7äXojv  tzOai).  Scholiastes 
quoque  Aeschyli  Pers.  4G9  plurali  utitur,  velut  diu  ante  Strabo  9,  o.  G  (rwv 
•l>ao«7ä>.wv  äp/po^v,  -Y}g  rs  nakaiZg  zai  rv^g  veac).  Reliqua  antiquitas  singula- 
rcm  vocis  tenuit. 

^)  üoniicii  LA.;  Domocti  melius  LP.  Est  genitivus  Aopox&O.  Unde  legendum 
Domocu.  De  ea  vide  Leonis  Sap.  Indicem  modo  citatum,  coli.  Symbolis 
critt.  Comment.  I,  p.  70  (nr.  43).  Est  veterum  Tbaumacus,  unde 
Laonicus  Chaleocondylas  modo  citatus  (si  lectio  sana)  suum  Aoftaxtvjv 
efiinxit. 


Privilegium  Alkxii  III  Imp.  Ven.  conce.s.sum.  207 

et  Vesenis^).  Chartularata  Ezeros'},  Dobrocliiuiysta^),  et  que 
siib  ipsa  sunt  uille.  Tricala^).  Prouineia  Larisse').  Episkepsis 
Platamonos*").  Prouintia  Thrakis  et  Maeedonie^),  et  (Hie  in  ea 
sunt[ej)isliej)ses] physcwlas  iil \)eYson\\\es.  Episkepsis Keroiiacliij^). 


^)  V  e  seil  e  (üessetui)  prope  Demetrladeiii  qiuerenda  vidclur,  forsan  in  Magne- 
sia. Iiinocentiiis  IH  epist.  iibro  13,  34:  Vissenam,  Diinilrlaiam  .  .  .  duo 
Almufus.  Idem  13,  42:  Vessinensi  ac  Damafriato  episcopatibus  «c 
monasteriis  KelUce.  De  liac  iirbe  uberiora  dedit  Thessalonica  pag,  490. 

~)  Chartularata,  ia  his  diplomatibus  oltvia,  seminaria  equina  (eqiia- 
lias)  spectare  videntur;  id  quod  rite  valet  de  Tliessalia  equis  suis  riiedio 
quoque  sevo  illustri.  — •  Ezeruin,  Tliessaliai  Slavicffi  locum,  iiieiiiorat  Leo- 
nis  Sapientis  Index  episcopalis:  Tw  Aapc'affvjc  (metropolitte  subsunt)  .  .  . 
6  ZvjTouvtou,  6  'E^epoO,  6  Aotooptxiou  eett.  Manuelis  Charitopiili  solutio  II 
(Leunelav.  Jus  Gra?co-Rom.  Vol.  I,  p.  240) :  '0  T>5i  j-ö  Ty;v  t-^c  A.v.rji.aToi 
[j.-orp'jTio'Kii)  a'/tWTarvjs  ir.iavjjTzriZ  'Ei^spou  arjyj.zrjOL7VA'h;  -rjob'7rä;^.£voj.  Ideni 
ibid.  p.  242:  '0  'E^spoO  (Ezeri  episcopus).  Slavis  est  Ezero  (.lezero) 
idem  quod  lacus;  unde  hujus  Ezeri  locum  juxta  paludem  aliquam  Tbessa- 
licam  quffirere  licet.  Ezeritas  vero  Slavos  Laconica)  meniorat  Constantinus 
Porpbyrog.  de  adni.  cap.  SO. 

•')  Sic  LA.  et  LF.,  forma,  ut  videtur,  corrupta.  Eani  tentabimus  in  Diploiiiate 
partitionis  regni  Grieci. 

*)  Veterum  urbsTricca  medio  ievo  sonuit  Trieaia;  neque  aliter  liodiedum. 
Est  posita  juxta  urbem  Stagos,  ad  Peneum  supeiioreiii.  Vetus  tarnen  nomen 
servavit  Leonis  Sapientis  Index  episcopalis  (ubi  Tpizr/jj  legendum  pro 
Tptxvjc),  item  Cedreiuis  ed.  IJonn.  T.  2,  p.  43G  (öjoowpoj  Trjixxv;;).  Keliqui 
ambigunt  inter  formam  antiquam  et  novitiam.  Plura  de  Iiac  urbe  ejusque 
historia  dedimus  in  Syniboiis  criticis,  Comment.  I,  p.  72  (nr.  48). 

^)  Larissa  «t  olim,  sie  bodiedum  est  TbessaliiB  arx  et  metropolis.  Ejus  per 
medium  anum  liistoriam  adumbravimus  1.  c.  p.  73,  nr.  49. 

")  Platamo  Maeedoniae  veteris  urbs  est,  sinui  Tbcrmteo  apposita  ex  occi- 
dente.  Uberius  eam  illustravit  Thessalonica  pag.  87  sq.  Adde  Symb.  eritt., 
Comment.  I,  nr.  öO.  Nobis  cum  Clarkio  eadein  esse  videtur  cum  lleraelea 
Pierise. 

'^)  Thracia  et  Macedonia  scriptoribus  Byzantinis  ea  Thraeia^  pars  est,  qua; 
patebat  inter  Pontum  Euxinum  et  Hebrum,  atque  inter  Danubium  inferiorem 
et  Hellespontum.  Id  quod  nube  testiinoniorum  firmavimus  in  nostra  Con- 
stantini  Porphyrogenili  de  theniatibus  editione,  Prolegg.  p.  XIII  sqq. 

^)  Videlicet  episk.  Cherohachu  LP.  In  his  dubitationem  movet  viJcliceA.  Urbem 
Chörobacchi  (Xotr>o,3aK7/j^)  inter  Athyram  et  Melanom,  Thraciic  meridio- 
nalis  flumina,  quarre,  et  quidem  propius  Melani.  Scylitza  ad  caicem  Cedreni 
(ed.  Bonn.  T.  II,  p.  633):  flspi  töv  -Ctzo-j,  oj  XotpOiSay-yot  ■/.^xlv.-cf.i.  Anna 
Comnena  8,  1 :  Karä  twv  \rtiprj^^y,/,yrjy)  . . .  r;-j'i/.v/.rjWr,[j.iiVi  rw  ^ii^''  '^'^^ 


2()(S  PinviM:(;iu.M  Ali;\ii  III  Imi*.  Vkn.  concessum. 

Siliiiria'}.   Episkcpsis  Zurlij')  et  Theodorupieos ^).  Episkepsis 
Messinis  *),     Arcliadiupleos  ^)     et    Viilgarophigl ").     Proiiintia 


Xoipoßax)^wv  aOyiva  .  .  .  rov  «'//oj  Xot^jOiSax/'/JV  fviovra  7roTafj.ov  .  .  .  etj 
Xoipoj3äz)(0'jj.  Cinnaimis  in  Manuele  2,  14:  Tis  ^J^i  Xot|ioj3äx.xw"-'  TTtötä- 
5as  .  .  .  ot  TÖv  yßi^jvj  Trafiarjfjs'ovrej  ;rora(xol  .  .  .  Ms'Xaj  .  ,  .  'Ab-jrjxg.  Niee- 
tas  in  iManuele  1,  5:  Ei'xs  rotVjv  .  .  .  aurobg  v$  rwv  Xotpo^äx)(wv  n:a7a 
tTTTTr^Xa-cis  .  .  .  llacya^j/isr  5i  rxlg  ixz~.az  Trsoti^i  ;rorap.öf  ,  .  .  Ms'Xaj  TOuvo|j.a. 

1)  Selybria,  celcbeninia  Tliracise  urbs  ad  oram  Propontidis,  Turcis  S  i  li- 
vri.  Kiiis  per  medium  ?evum  historiam  iiberius  exposuimus  in  Symbolis 
critt.,  Oommetit.  I,  p.  76,  nr.  53. 

-)  Tzuruluni  (Turcis  Tzo  r  I  u  ),  aiiti([ii;\  Tliracia^  meridionalls  urbs,  juxta 
Mesenen  (Misini)  inter  Adrianopolin  el  Constantinopolin  sita,  antoaBer- 
guh«  dicta.  Anna  Comnena  2,  G:  T^o-jpoulöv  (zojfji./;  dk  aj'rvj  ©i-jaxu^). 
Eadem  ibidem  7,  11:  'II  T^ovpouXos  Im  X'jfov  ouv-'C/^AÖzog  (aVidrv/XOToj?) 
Tcrci'yioTO.  Nicetas  in  Aiexio  Anj,'elo,  Isaacii  fratre,  2,  d:  Ilspi  Mi^^vvjv  xal 
T^oupou).r>v.  Idcm  in  Urbe  eapta  cap.  14:  Mc'jyjv/j  xat  T^oupouXoc.  Aiia 
dedimus  in  Symbolis  criticis,  Comnicnl.  I,  p.  77,  nr.  VA.  Fiuvius  prieterla- 
bens  Xerogypsus  dicebatur  (Anna  Comnena  7,  11). 

^)  Th  eod  oropol  is  urbs  inter  Hlupdestum  (Rodosto)  et  Tzurulum  sita  fuisse 
videtur.  Cum  Tzurulo  Partitio  quoque  regni  Grieci  eam  jungit ;  quam  vide. 
Leo  Sapiens  Imp.  in  Indiee  ei)iscopali:  Tw  "HpaxXsiaj  (metropolitfe) 
öpäxvjj  xal  MaxE^ovc'ac  (subsunt  episcopi)  ö  OiooMpoyüoXsoJS,  6  'PixiHea-ou 
cett.  Eandem  memorat  Nicepborus  Brycnnius  4,  2:  'EvTU7)(avou'Ti  zo> 
BpuEWiM,  izepl  zYi-j  öeoSwpouTTfiXiv  tv^v  «pila^^a  Toc^avrt. 

*)  Mesene  (Msa^^wj)  urbs  Tzurulo  et  Adrianopoli  vicina  fuit.  Nicetas  in 
Aiexio  Angelo,  Isaacii  fratre,  2,  JJ:  lUpt  MiTyjvvjv  ;ra?  T^oypo'j).ov.  Idem  in 
Urbe  capta  cap.  14:  Aa)(ou'7a  rroXt^rv^v  (conditorem)  tov  'Apxi'ji'jv,  xai 
Mcdi^vvj  .  .  .  xat  T^oupo'j).oV. 

■'')  Ar  c  a  d  i  op  ol  i  s,  cujus  cnnditor  Arcadius  (aliis  Tbcodosius)  Imperator, 
Mesena»  Tzuruloque  vicina  ,  juxta  Riginiam  fluviiim  qiigprenda  est.  De  ejus 
conditorc  vidoantur  Cedrenus  T.  I.  ed.  Bonn.  p.  3GS.  Tlicophanes  clironogr. 
T.  1,  ed.  Bonn.  p.  121.  Joel,  cd.  Bonn.  p.  40.  Cantacuzcnus  2,  38.  Alia 
scriptorum  IJyzantinorum  testimonia  congessimus  in  Symbolis  criticis,  Com- 
mentat.  I,  p.  7fl,  nr.  !)7.  —  Post  Arcliadiupleos  LA.  h^h&i  episkepsis ; 
male.  Omisimus  cum  LP. 

"J  Bulgaropby gum  Bi/.yic  urbi  et  Riginia»  llumini  vicinum  fuit.  V.  Sym- 
bolas  critt.,  Comment.  I,  p.  80,  nr.  5)8.  De  situ  ejus  Georgius  Acropolita 
cap.  61 :  IIspl  rov  -orap.ov,  ov  'Pvj'/t'va  rouvofjia  .  .  .  Trs'p'.^  roO  L[.d\>\LO-dyjiM 
.  .  .  inl  rov  t'j-j  HouX'^apo^u-you  yßi^w  .  .  .  ~£p'.  tov  TTorafAoV,  05  'Pvj'/i'vflc 
xalioTa'..  Idem  testatur  Kpbra^mins  in  Csesaribus  v.  0089  sq.  Nomen  urbis 
BnUjarofle  scribil  Godofredus  de  Villa  Harduini  in  libro  de  la  conqueste 
cap.  181. 


Pnivii-KUUM  Alkxii  ill  Imi'.  Vi;n.  (üniessum.  269 

Clieronissi*).  Proiiincia  Adrianupleos ')  et  Dldimoticlii^).  Pro- 
uiiicia  Branchialii  *).  Proiiiiicia  PliyHpiipIeos  ^) ,  Veroys  *^), 
Moras^)    et   Archridij^).    Prouiueia   Mesotliinie ''').    Episkepsis 


^)  Urbem  Cli  er  son  e  suni  in  CluTsoneso  Thraeiea  y<jfnosc-it  S[li)1i;iiiiis  Byz. 
s.  V. :  ...  i'j-.i  y.y.'.  orjrirjy.  ro/.tc  £V  r/j  Boix.y;,  Xiööow^To;.  Epipliimii  expo- 
sitio  episeopatuum  (Constantinus  Porpliyrog.  nostrte  edilionis  p.  43): 
'ETrap^ta  Eüpo')?:-/;?  Ofiax.-/;--,  p/z^roo-oAcj  'Hoczahiäc  cell.  Eaiii  ctlaiii  Par- 
titio  regni  Gripci  memorat;  (jiiam  vide. 

^)  A  d  ri  a  nopo  1  in  ,  TliraciiO  urbem  eeli'ljerriinaai ,  (juain  Partitio  (|U(Kjiie 
regni  Gra^ci  memorat,  larga  festimoniorum  medü  levi  eopia  illiistraviimis  in 
Constaiitino  Porpliyrogenito,  Prolegg.  p.  XXV.  XXVI. 

'}  D  1  dy  mo  ti  ch  US  ,  Hebro  inferior!  apposita  valdeque  munita  ,  Turcis 
Dimotika,  inde  a  seculo  XII  creberrime  memoratur.  Vide  Symbolas  eri- 
ticas,  Commentat.  I,  p.  82,  nr.  60,  ubi  historia  ejus  qucad  tevum  medium 
adumbratur. 

*)  Anvhiuli  LA.;  Achijali  EP.  Neiiler  rede.  De  Ancbialo,  Ponli  Euxini  urbe 
maritima,  in  hoc  Venetorum  liistoriie  stadio  nemo  cogitabit.  Lege  Bran- 
eJtialii.  Est  Brancbialium,  Tliraciie  meridionalis  urbs,  prope  Callipolin  ad 
Propontidem  quaerendum.  Georgius  Paeiiymeres  in  Andronico  Paheo- 
logo  6,  17:  OvTzoi  öe  ro  Rpa7)(tä"Atov  Ki'f^'xx.zi..  Idem  ibid.  7,  18;  Tvj? 
Ka>,">.to-j  (Callipolis  urbis)  .  .  .  tö  p.;ra^y  UpysjyiodJ.rjv  xa!.  ;rd>.cWf  (Calli- 
polis).  Scriptores  quoque  beliorum  cruciatorum  nomine  Uraebiol  eam 
memorant,  coli.  Frehero  in  Seriptt.  rer.  Germaniearum  Vol.  I,  p.  411  sq. 
Eam  etiani  Partitio  regni  Grieci,  et  recte  qnidem  seribens,  memorat; 
quam  vide. 

^)  ^)  P  hi  lippop  olin  et  Uerröam,  Tiiraeia'  urbes,  satis  explanavimiis  in 
nostra  Constantini  Porpliyrogeniti  edilione,  Prolegg.  pag.  XIV.  XXVII. 
ütramque  a  Phiiippis  et  Berröa  Maeedonia.'  distinguendam  esse,  vix  est  quod 
moneri  del)eat.  —  Verois  LP. 

')  Morrha  regio,  forsan  et  urbs,  in  Hbodupe  monte,  parte  meridionali,  qua>- 
renda  est.  De  ea  haud  rara  apud  scriptores  media'  Gra'citatis  nientio  occur- 
rit.  Videantur  Georgius  Pachymeres  in  Andronico  7,  19.  Cantacuzenus 
i,  39.  3,  66.  70.  71.  74.  4,  34. 

^)  Acridii  LP.  —  Duplex  Achris  in  historia  Byzantina  notanda  est,  prior  in 
Albania,  apud  lacum  Lychnitidem  (Okri,  Okrida),  quam  supra  atligimus 
pag.  260;  altera  in  Rbodope  vel  Hiemo,  qute  est  hujus  loci.  Dicebatur 
'Axpi^w  s.  'A^ptöwj.  De  ea  adeantur  Nicetas  in  Isaacio  Angelo2,  li.  Geor- 
gius Acropolita  cap.  24.  54.  57.  59.  Ephrteniius  in  Caesaribus  vv.  8030. 
8968.  Habuit  ea  regio  arces  haud  paucas,  coli.  Epbrteniio  v.  8968.  Situs 
ejus  prope  Hebri  fontes  qua?rendus  videtur. 

^)  Transimus  in  Asiam,  et  quidem  Bitbyniam.  Ibi  noster  librllus  Mesotby- 
niam  regionem  memorat;  cujus  nominis  causam  obscuram  esse  videmus. 


270  1*1U\  ILKCilU.M   AlKXII   III    I.MI'.    Vk.N.   CUM  K.SSIJ.M. 

Damatrios*).  Proiiincia  Nicomidie').  Eplskepsis  Pillarum^)  et  Pi- 
(Iiiun  ').  ProiiiiU'iaOpsikiii')  etEegeu")  ciime])iskepsiLopadiu') 


Eraliie  tiMctus  qiiidnin  circu  nictliiini  Billijiiiiiin  sitiis?  De  cii  videtuli  (Jeor- 
f^ius  Acropolila  cap.  (54  (iil>i  Billiynia  et  MesoUiynia  luiiilice  jmi(,ainliir). 
Uijerius  de  ea  rcgiune  agiiiit  (Jeor^n'us  l'aeliyineres  in  Mieliaele  l'aliLMilügo 
1,  9.  4,  27.  30;  idem  in  Andronico  Palieolüfjo  4,  24.  Cantaciizeiius  2,  6, 
ijui,  iit  Gcorgius  Acropolila,  ßilliyniam  et  Mesothyniam  juxta  meinorat. 
Plciiiora  de  liis  tentaviimis  in  Symbolis  eriticis,  Coriiinent.  I,  p.  8ö — 80 
(nr.  6ü). 

*)  Damatrys  est  Bithyniai  mons  et  iirbs,  supra  Seiitariimi  (Clirysopolini). 
Tlieophanes  p.  582.  674,  ed.  Bonn.  Cedrcnus  ed.  Bonn.  T.  I,  p.  783.  T.  II, 
p.  588.  Leo  Grammaticus  p.  169  ed.  cit.  Joel  p.  50.  Michael  Giycas 
p.  520.  Constantiniis  Manasses  v.  4072  sq.  Sci'iptores  post  Theoplianem 
p.  3G9.  375.  712.  863.  869.  Leo  Grammaticus  p.  283.  Cinnamus  6,  6.  Ni- 
cetas  in  Alexio,  Isaacii  IVatre,  3,  9.  Georgius  Paciiymeres  in  Andronico 
Pakcologo  3,  15;  in  Michaele  Paljeologo  6,  24.  Codinus  de  sedificiis  Con- 
stantinopolitanis  p.  118.  Hammer,  Constantinopnlis  und  der  Bospliorus 
T.  L  p.  25.  T.  II,  p.  337. 

~)  Nicomedia,  Bitliyniie  capnt,  tcvo  fJyzandnoriun  Optimatum  tliemati  (pro- 
vinciie)  adscribebatur,  coli.  Cünstaiilino  Porpliyrog.  de  Tliemalibus  (nostra; 
ed.  p.  27).  Adde  Symbulas  eritt.,  Commentat.  I,  p.  90,  nr.  67. 

'^)  l'Huritm  LP.;  Pillantm  LA.  -  Pylie  Bitliyniic  sunt  urbs,  prope  Nicieam, 
ut  videtur,  e  meridie,  ad  sinum  Astacenum.  De  ea  videatur  Tlieophanes 
p.  610,  ed.  Bonn.:  'A;rö  IIu)/Lv  .  .  .  i'wj  Ki/.<xia.g  y.xt.  Nt/coiji/ifjica;.  Idem 
}).  622.  731  (i7:irj(x7zv  dg  IljXaj).  Constanlinus  Porpliyrog.  1.  c:  'A-o 
TOJ  'Aara/.v^voO  /.o'Xroj  .  .  .  y.y.l  tojv  xaXo'j(/.-'va)v  11'j).ojv.  Cinnamus  2,  9. 
4,  23.  Hanc  urbem  uberius  iüustravimus  in  Epimetro  prinio  ad  Specimen 
nova;  cdilionis  elironograpbiu!  Tlicoplianiana'. 

*)  Pylis  vicina  erant  Py  tiiia,  prope  Olyinpum  niontem,  therrais  suis  nobilia. 
Eorum  frcquens  apud  ßyzantinos  memoria,  coli  Symb,  erit.,  Commentat.  I, 
p.  91  sq.,  nr.  68. 

•')  0  psicium  Asiie  Byzantin;e  quartum  tiicma  fuil  (Constani.  Porpliyrog.  1.  c), 
Bithyniai  partem,  Mysios,  Pliryges  et  Dardanos  coniplcxa.  Ilulc  provinciie 
Constantinus  Porphyrogenitus  I.  e.  Pylas  modo  memoratas  adscribit. 

")  Ecfjeu,  ut  videtur,  LA.  LP.,  i.  e.  Effcu  (Ai^jOilrju,  sc.  -slc/.'iovg).  Eliipsis 
vücum  jröv-cij  et  ^rAa^oc  in  boe  nomine  Byzanlinis  valde  trita,  coli.  Symb. 
critl.,  Cummenlat.  I,  p.  93  sq.,  nr.  70.  Fuit  mare  Aegicum  peeuliare  tiiema 
s.  provineia. 

^)  Lopadium,  Turcis  Lupad,  prope  Apolloniadem  Mysise  quarendum  est, 
inter  Lampen  el  Rliyndacum  flumina.  Exposuiinus  cam  (stepe  autem  ejus 
memoria  in  scriptoribus  bistoriu;  Byzuntinie  celebratur)  in  Symbolis  crilt., 
Commeiilul.  I,  P-  95,  nr.  71. 


PuiviLEGiuM  Alexii  III  Imp.  Ven.  concessüm.  271 

et  Appolonlade*).  Proiiiiicia  Acherau').  Prouincia  Atramyti^). 
Proiiiiicia  Milasis*)  et  Melaniulij '}.  Prouincia  Meandri*^).  Pi-o- 
uincia    Neoeliastron ').     Prouincia    Phyladelphye'*).     Prouincia 


*)  A  p  0 1 1  0  n  i  a  (Apoll.  LP.,  Appol.  LA.)  vcleri  bdvo  diceljatur,  A  jt  ü  1 1  o  ii  i  a  s 
medio.  Est  Mysi;e  tribueiida,  ad  lacum  cognomineiii.  Byzaatiuonim  testi- 
iiionia  congessimus  1.  c.  p.  ÜG,  nr.  72. 

*)  Acheruu  ms&.;  debebat  scribi  Achyrau.  Byzanlinoruin  testiiuoiiia  solura- 
modo  genitivi  forma  {W/yrAw:')  hanc  urbem  memorant.  Nomiiialiviis  fuerit 
'A^urjaoc,  tö.  De  ea  v.  Nos  1.  c.  p.  97,  nr.  73.  Fuit  liajc  urbs  Pergamo  et 
Lopadio  vicina. 

")  Atraniy  tt  ium,  Pergamo  vicinum,  varie  sfribitiir,  coli.  Syiiih.  critL  I.  c. 
p.  98,  nr.  74. 

*}  M'dasis  LA.  et  LP.,  (juasi  a  nominalivo  MuAa^v;.  Utiam  forinam  revera 
Nicetas  habet  (si  Icctlo  vera)  in  Alexio,  Isaacii  fratro,  3,  G:  T?,c  ir.'xy/J.x; 
Mvli'j'j-cg  (sie)  'jJorjoXo'yoc.  Oiianquani  ibi  pnestabit  Mu).af77v:v^c.  Mylasa 
{Mjha.'j'x.,  -a)  veteri  jovo  plaeuit,  coli.  Symb.  critt.  \.  c.  nr.  73.  Fiiit  tliema- 
tis  Cibyrrseotariim. 

*)  Melanudium,  Cariie  (Cibyrrtcotariim)  urbem,  prope  Miletinn,  apud 
solum  Georgiuin  Pachymereni  iiivenimiis  in  Andronico  Palieologo  3,  9:  Hoo; 
-jctp  TOtj  oiWoig  7.a.i.  ti  opovfjio-j  Tzpog  zo  McÄavo'jfjtov  twv  ovo  j3o'jvöjv, 
— äXat  (;.sv  >;p.Hr£pov,  ro'rs  öi  iyBpw,  o  :zy.\a,i  oi;j.at  tö  MiA-/;ijc'wv  A'.fjüjAtov 
£^vjf«.ti^cTO,   iVv/c   .   .   .   ■/.[j'u.-ri'jy.z. 

")  Mieander  idem  eilt  (jiiod  regio  Jlieandruin  Ilumcii  anibiens,  forsan  etinm 
urbs  ejusdem  iioiiiiiiis.  Stej>lianns  certe  liyzantiiius  3Iäan  d  ro  i)o  I  i  u 
Magnesite  urbem  habet,  item  Plinius  li.  n.  iJ,  29,  29.  Nieetas  in  Alexio, 
Isaacii  fratre,  3,  G:  räj-  .Ma'.avootx.ic  memorat.  Cinnamus  7,  3.  M;e;indro 
pro  solo  llumiue  uti  videiur  iils  \erbis:  Aiä  S.y.w.v.v.'^.i  -i  y.y.\  rojv  .Mx'.avooo) 

')  Neocastra  Pergamo  vicina  fiiere.  De  liac  urbe  videantur  Nicetas  in 
l\Ianuele  4,  7.  Georgius  Pachymeres  in  Audronico  Paheologo  3,  9;  idem 
in  3Jichaele  Paheologo  4,  27.  Georgins  Acropolita  cap.  lii.  Gü.  Kpiira'mius 
in  Ca?saribus  vv.  7731).  7739.  9032. 

^}  Philade  Ipli  iam  Lydiie,  non  Isaurise,  significari,  ordo  verborum  ostendit. 
In  historia  expeditionum  cruciatarum,  deinde  Comnenorum  et  Angelo- 
rum,  mox  Impcratorum  Nic;Piiorum  plus  seniel  ejus  memoria  oecurrit. 
Videantur  Anna  Comnena  libro  XIV,  ed.  Paris,  p.  422.  Nicolas  in 
Alexio,  Manuelis  filio,  cap.  IG;  idem  in  Isaacio  Angelo  2,  2.  G. ;  idem 
in  Urbe  caj)ta  cap.  IG.  Georgias  Pachymeres  in  Michaele  Pala'ologo 
1,  3.  2,  G.  \'6,  30;  idem  in  Andronico  Paheologo  4,  33.  Nieephorus 
Gregoras  6,  8.  7,  1.  8,  12.  13,  3.  Laonicus  Clialcocoiidylas  libro  I 
(ed.  Bonn.  p.  18);  libro  11,  p.  64.  Georgius  Phrantza  1,  23.  Ducas 
cap.  4.  17.  18.  22. 


272  l'iiivii.Ki.ii  .M  Ar. I.MI  III  Imi'.  Vi:.n.  (  o.Nt  ks.sum. 

Attalie'),  S('Icukie'),  Anliüchlffi"),  Laudikie*);  et  iisqiie  ipsam 
Aiiliocliiam;  et  simpliciter  in  oiimi  teniiniento,  (jiiod  sul)  nieo 
est  Iniperio,  sine  secus  lidis,  jiut  iiifVa  (errain. 

In  omnihus  enlni  lalil)us  regionibus  linpeiij  niel  et  Roma- 
nie,  iiel  pliiscales  sint,  aiit  ecclesiastiee,  iiel  subjecte  secretis 
sacranini  (lonuiiini,  aiit  Ipsis  intimis  cognaHs  Imperij  rnei,  per 
oninia  fellicissimis  seuastocratoiibus  et  Cesaribiis,  ipsis  ililectis 
filiabus  Imperij  mei,  nee  non  et  ipsi  mee  dilectissime  Auguste, 
sine  iinpedimento  erunt  mercantes,  et  in  ipsa  etlam  urbium 
regina  nullani  niüJlestiani  ab  ali((uo  suslinentes,  nee  etiam  ex 
toto  usque  unum  obolum  pro  commercio,  uel  passagio,  uel 
samariatieo,  uel  scaliatico,  uel  portuatico,  uel  pro  aliquo  alio 
capifulo  rcquisiti;  eandem  etiam  libertatem  habebunt  et  ab  eis 
conducta  samaria  et  plaustra,  et  nee  ab  is  aliquid  ab  aliquo 


')  Aehalie  LA.  et  LI'.:  rescripsiimis  Attalin'.  Attalia,  Pümpliylite  uibs 
maritima,  noii  Attalia  Lydiae,  medio  lovo  vix  superstes,  significari 
videtur.  De  isla  legunhir  Anna  Comnena  libro  XIV  (cd.  Paris,  p.  420). 
Nicctas  in  Joanne  Coinneno  cap.  10.  Ciiinamus  in  Manuele  4,  17.  Nicetas 
in  Alexio,  Manueiis  filio,  cap.  16;  idem  in  ürbe  eapta  cap.  16.  Nice- 
phorus  (iregoras  1 ,  3.  Epiuipmius  in  Ctrsaribus  v.  7ö67.  Sitiim  noslrse 
Attaliie  illuslravit  Lcakius  in  Ilinerario  Asiie  Minuris  pag".  192  sq. 

-)  Seieucia  Paniphylite,  ut  xMtaiia,  urbs,  Ciliciie  Tiacliete  (occidenlali) 
cuntigua  fuit.  Fiiit  medio  aevo  tbema  peeuliare,  interposiliun  Cilici;e  et 
Cibyrraeotis,  coli.  Constantino  Porphyrog.  de  tbeni.  libro  1  (Opp.  ed.  Bonn. 
T.  3,  p.  35  sq.).  De  ea  videndi  Cinnamus,  4,  17.  et  Nicetas  in  Joanne 
Comneno  cap.  ä. 

^)  AiUiochiu,  Laudikie  margini  adsciibitur  in  LP.  —  Antiocbia  Mu'andri 
signißcatur.  Kam  memorant  Anna  Comnena  libro  XIV  (ed.  Paris,  p.  422). 
Georgius  Pachymeres  in  3Iichaele  Pala?ologo  6,  20.  Georgius  Phrantza  1,  23. 

*)  Laodicea  Phrygise  minoris  spectatur,  non  alia  ejusdem  nominis.  De  ea 
legantur  Cinnamus  I,  2.  4,  24.  7,  3.  Nicetas  in  Joanne  Comneno  cap.  4; 
idem  in  Manuele  3,  6.  G,  8;  idem  in  Isaacio  Angelo  2,  ä.  6;  idem  in  Urbe 
capta  cap.  16.  Georgius  Acropolita  cap.  69.  Ephraemius  in  Ctesaribus  v.3783. 
59S7.  Ducas  cap.  4,  17.  —  Ultima  diplomatis  (e(  usque  ipsam  Antio- 
chiani)  qucmnam  sensuni  habeant,  alii  viderint.  Distinguitne  auctor  inter 
urbem  ejusque  agrum?  Vix  credimus.  Quare  vero,  si  istud  statueris,  pravo 
ordine  post  Antiochiam  addidit  Laodiceam? 


PuiVII.liGIUM  AlEXII   111   I.MP,   VkN.  CONCtSSUM.  273 

requiretiir.  Iinnio  qiiiete  et  sine  aliqim  datioiic  oniiiis  [add. 
i'L'tjiones]  Imperij  mei  transihiint,  et  nee,  que  ab  eis  conducen- 
tur,  saniaria  uel  plaustra,  uel  (jiii  eis  seruierunt')  agogiate,  requi- 
rentur  aliquid  (aliqnid);  nee  qiii  eis  aliquani  specieni  uendide- 
rint  uel  ab  eis  emerint,  exigentur  eonmerciuin  pro  illa  lali 
specie,  uel  pratikiuni'),  quod  deberet  aceipere  liseus  uel  praetor 
illius  regionis,  in  qua  fit  mercatio,  nisi  Venetieis  hoc  uenderetur, 
sed  honiinibus  commertium  dare  debentibus.  Placet  enini  hnpe- 
rio  meo,  nulluni  eorum,  qui  sub  potestate  Imperij  Romanorum 
sunt  et  cum  Venetieis  mercantur,  in  oninibus  regionibus  Imperij 
mei,  siue  cum  eis  uendiderit  aut  adeo  cum  aliquo  aliquid  emerit, 
dare  quicquam  pro  commercio,  uel  pro  aliqua  alia  exactione; 
sed  eos  esse  liberos,  tamquam  et  ipsi,  qui  commercium  dare 
debentibus  mercantur.  Si  quis  uero  ausus  fuerit  in  aliquo  eos 
inquietare,  uel  aliquid  ab  eis  auferre,  qua  magna  ira  Imperij 
mei  erit  infestandus,  et  quod  auferetur,  in  quadruplum  redditu- 
rus.  Et  bcc  quidem  de  libertate  fidellissimorum  Imperio  meo 
Veneticorum,  quam  in  omni  tenumento  Imperij  mei  habebunt. 

Insuper,  quoniam  quidem  iam  dicti  legati  prudentissimi 
Venetie,  Petrus  Michael  et  Octauianus  Quirinus,  retulerunt") 
Imperio  meo,  quia  ex  non*)  scripto  usque  et  nunc,  causis  in- 
ductis  ab  aliquo  Grecorum  contra  aliquem  Veneticum,  a  legato 
Venetie,  per  tempora  in  magna  urbe  existente,  iudicatis  et  solu- 
tis,  interdum  quidam^)  Grecorum  quibusdam  ciuilium  iudicum, 
uel  in  palatio  Imperij  mei  custodientium,  accedentes  ad  tractio- 
nes  grauissimas  ßdellissimis  Imperio  meo  Venetieis  superindu- 
eunt,  et  in  carcerem  retrudi  eos  faciunt,  et  omnibus  alijs  dede- 
coribus  subici ;  deprecati  sunt  igitur  Imperium  meum,  ut  et  tale 
capitulum  per  presens  chrysobulum  uerbum  Imperij  mei  solvatur, 
et  concedatur  eis,  quod  Greco  quidem  contra  Veneticum  agente 


*)seruierint? 

^)  Lege  prac  tik  ium. 

^)  cum  —  retulerint  LP. 

Fontes.  XII.  i8 


*)  nunc  LP. 

•')  quidem  codd. 


274  I*KivrM:r,iLi.M  Am:\-u  III  Imi-.  Vkn.  coNt'Kssi'M. 

in  peccunlali  causa,   a  le^ato  Venctic,  qui  tiinc  in  magna  orit 
iirbo,  iudicium  ficri  debeat;  Venetico  iiero  contra  Grecum  simi- 
liter  agente,  si  quidem,  (|iil  tiinc  fiicrit  cancellarius  nie,  in  magna 
urbe  inei'it  (fnerit  ?),  apud  eum  causa  nioueri  et  iudicari  debeat.  Si 
uero  forte  ipse  in  magna  urbe  non  fnerit,  tunc  apud  magnum 
log-ariastam  cause  iudieentur:  —  g-rauiter  quidem  [n)j)erinni  meum 
talem  eoruni  accepit  et  peticionem,  et  ex  toto  ad  eins  comple- 
mentum  annuere  nolebat.   Sed  quoniam  multa  instancia  prede- 
clarati  leg^ati  ad  Imperium  meum  fecerunt,   et  ne  talis  eorum 
deprecatio  non  exaudiretur,  magnis  precibus  supplicauerunt,  ut 
hoc  solo  capitulo  seperare  Venetiam  a  Romania  ualente,  Impe- 
rium meum  puram  fidem  et  bonam  circha  Romaniam  Venetie 
uoluntatcm  non  ignorans,  insuper  et  predeclaratorum  pruden- 
tissimorum  Venetie  leg-atorum,  Petri  Micliaelis  et  Octauiani  Qui- 
rini,  mag-ne  instantia  ac  supplicationi  inOexum,  precipit  presens 
chrysobulum  uerbum,  quod  Greco  quidem  contra  Veneticum  in 
peccuniaria  causa  agente,  legatus,  qui  per  tempora  in  mag^na 
urbe  erit,  tale  iudicium  perscrutetur;  et  scripto  quidem  demon- 
strato  a  Greco  tauulario  conposito,  certificato  etiam  ab  aliquo 
iudicum  ueli  et  epi  tu  yppodromi '},  uel  semiomate  ab'cuius  pre- 
dictorum  iudicum,  aut  et  ab  aliquo  pontilicum,   uel  ab  aliquo 
tauulario,   uel   iudice,   per  quem  apud  Veneticos   dignum    fide 
habeatur,  secundum  huiusmodi  scripti  conprehensionem  decisio- 
nem  cause  superinduci.   Sic  etiam,  quod  per  qualecumque  tem- 
pus  a  nobilissimo  et  Imperio  meo  fidelissimo  protoseuasto  et 
Duce  Venetie  ad  magnam  urbem  mittetiir  legatus,  et  qui  sul.» 
CO   iudices,    statim  post  in   magnam  urbem   eorum    introitum 
ostendi  debeant  ei,  qui  tunc   erit  uic  cancellarius,  aut  si  ipse 
tunc  cancellarius  tunc  in  Constantinopoli  non  fuerit,  ei,  qui  tunc 


*}  I.  e.  £-1  ToO  t--oJpofjioy.  In  codd.  hie  coiTupte:  e  p  i  tuy  d  u  om  i.  De  hoc 
tribunali  adeas  DuCangiuin  in  Constanf.  Clirist.  1.  II,  p.  160,  ed.  Paris. 
Eundem  in  Glossario  Graeco  s.  v.  zptrv;;  -oO  ß/jlo-j,  Videlur  digiiitas  iudi- 
cis  veli  et  liippodromi  pro  condicione  loci  fuisse  coniiincta. 


PniviLEGiuM  Alemi  III  Imp.  Ven.  concessuh.  275 

erit  magniis  logariasta ;  et  ab  eo  debeat  mitti  ad  ecclesiam 
Veneticoriim  {)er  mag"niim  interpretem,  vel  si  ipsi  non  fuerit,  per 
aliqiiem  ciirie  ali[or]iim  interpretem.  etper  iimimeorum,  quicaii- 
cellarle  scriptis  deseruiiint ,  aut  per  iiniim  seereticoriim  magni 
logariastae,  si  talis  gramatieiis  tunc  presens  non  fuerit;  et  in 
medio  ipsius  Veneticorum  ecclesie  in  aiidientiam  toeius  pleni- 
tudinis  Veneticorum  tunc  in  Constantinopoli  existentium  debeant 
iurare,  quod  recte  et  iuste  et  sine  susceptione*)  personarum 
uel  alicuius  doni  dati  uel  promissi  iuditia,  que  inter  Grecos 
actores  et  Veneticos  reos  erunt,  facient,  nee  aliquod  adiuto- 
rlum  Veneticis  tribuent,  sed  equa  lance  utriusque  causam  tarn 
Greci,  quam  et  Venetici  discernent  et  iudicabunt:  Venetico  reo 
donare  debente  Greco  actori  calumpnie  sacramentum,  ipso 
Venetico  solo  iurare  del)ente  decisionis  cause  sacramentum,  ita, 
quod  integre  decisionis  cause  sacramentum  Veneticus  Greco 
possit  referre,  si  unlt,  prout  et  de  hoc  prudentissimi  legati 
Veneticorum  meum  deprecati  sunt  Imperium. 

Et  bec  quidem,  Greco  contra  Veneticum  agente.  Si  uero  Vene- 
ticus contra  Grecum  egerit,  apud  tunc  cancelhu'ium  uie,  uel  eo  a 
magna  urbe  absente,  apud  magnum  logariastam  querelkmi  debeat 
proponere,  et  scripto  quidem  fide  digno  existente  actori  Vene- 
tico, quamuis  a  Greco  tauulario  aut  iudice  ueli,  et  epituyppo- 
dromi.  aut  a  pontifice,  uel  Venetico  tabulario  uel  iudice  sit 
compositum,  secundum  lioc  utique  causa  decidetur.  Scripto  uero 
actori  non  existente,  secundum  ipsum  ius  et  actor  Veneticus 
iudicabitur,  et  donabitur  quidem  e  contra^)  ab  eo  Greco  calump- 
nie sacramentum.  Jurabitur  autem  et  ab  ipso  Greco  ipsum 
decisionis  cause  sacramentum  ita,  quod  Venetico^)  possit  referre 
e  contra.  Et  secundum  presentem  formam  presentis  scripti  buius 


^)  Lege  Susp ecti  one. 

-)  Sic  cniendavimus  sententi»  gra- 
tin. In  LA.  et  c«  (i.  e.  causa) 
scriptum  est. 


')  Veneticus     codd.,    quod    non 
quadrat. 


18' 


276  l'iuvir,K(;u'M  Ar.Kxii  III  Imp.  Vkn.  conckssum. 

chrysoboll  Imperij  mei,  ex  nunc  et  deinceps  iuditi'.i  pecciiiilaria 
inter  Veneticos  et  Grecos  decidantur. 

Preterea  (|uidein,  si  de  seditione  uel  rej)U|i;-iiatione,  inier 
Grecuin  et  Veneticum  existente,  moneatur  causa,  niag-na  (jui- 
dem  existente  seditione,  et  ad  niullitudinoin  deuenta,  et  ad  homi- 
cidiiim  forte  periieniente  aiit  magnas  piagas,  tunc  cancellarius 
nie,  uel  eo  a  magna  urbe  absente,  tunc  presens  in  palatio  Ulacher- 
narum  primicerioruni*)  et  strattiotaruin  huiusmodi  perscruta- 
bitur  causam,  et,  ut  ab  eo  cognoscetur,  soluet  et  ulciscetur ;  parua 
uero,  et  ad  ununi  uel  ad  duos  deducta,  si  qiiidem  uulneratus 
plagam  niediücrem  sustinens  aut  ininriam  Veneticiis  fuerit,  apud 
tunccancellarium")  uie,  uel  eo  a  magna  urbe  absente,  apud  tiuic 
magnum  logariastam  querellam  proponat,  et  secundum  leges 
uindictam  babebit.  Si  uero  Grecus  fuerit  ydiota  quidem,  et  non 
ex  senatus  consulto,  aut  de  clarioribus  hominibus  curie  Imperij 
mei  consistens,  apud  legatum  Veneticorum  et  sub  eo  iudices  de 
iniuria  et  dedecore  mouobunt  causam,  et  ab  istis  suscipiet  uin* 
dictam.  Diligenter  enim  Imperium  meum  confidit,  quod  super 
huiusmodi  capitulis  sacramenta  pro  iusticia  interuenientia  Vene- 
tici,  quibus  iudicium  est  commissum,  non  despicient,  immo  simi- 
liter  et  in  huiusmodi  causis  iusticiam  custodient,  quemadmodum 
et  in  peccuniariis  et  non  tantum  honorem  uel  dedecus,  siue  pro- 
ficuum  uel  dampnum  Veneticorum  curabunt,  quantum  eorum 
sacramenta,  que  ab  eis  pro  iusticia  fient,  in  omnibus  bene  custo- 
dire  et  observare.  Ne  autem  longa  secjuatur  mora  in  iudicijs 
inter  Grecos  et  Veneticos  futuris,  nee  libelli  dies,  nee  interdicto- 
rum  usque  in  uiginti  uel  triginta,  prout  communiter  secundum 
leges  tenetur,  connumerari  meo  placet  Imperio;  sed  secundum 
nouam  Constitutionen!  sempiterne  memorie  Imperatoris  et  dilecti 
patrui  Imperij  mei,  domini  Manuelis  Comnani,  factam  de  iudi- 
cijs, que  inter  extraneos  et  indigenas  ciues  conuersantur. 

*)  primicir.  f.P.  |      ")  cancellarium...tunc  mar- 

gini  adscn'psit  alia  manus  in  LP. 


Privilegium  Ai.exii  III  Imp.  Ven.  concessum.  277 

In  Slip  er  et  aliam  petieionem  sepius  deelaratam  prudentis- 
sinii  legati  ad  meiim  fecerunt  Imperium  iustissimam  et  meo 
aceeptabilem  Imperio.  Petierunt  enim,  iit  Venetieo  in  aliqua 
regione  Imperij  mei  moriente  nullam  praetori  terre  ad  bona 
defuneti  Venetici  fieri  aeeessionem,  immo  secundum  placitum 
Veneti  defuneti  eins  dispensentur  res,  uel  ab  eins  fideicommis- 
sarijs,  si  testamentorie  eontingit  eum  obijsse,  uel  ab  liijs,  qui 
reperirentur  tunc  ibi,  Veneticis.  Annuit  igitur  Imperium  meum 
et  tali  eorum  peticioni ,  et  per  presens  scriptum  auro  signatum 
chrysobohim  uerbum  iubet:  nulli  in  tota  Romania  aliquod 
dominium  exercenti ,  siue  prator')  prouintie  sit,  siue  uiiiicus 
personalis  uel  monasterij ,  aut  ipsorum  intimorum  cognatoruni 
Imperij  mei,  et  ipsorum  etiam  felicissimorum  seuastocratorum 
et  Cesarum,  uel  dilectorum  liberorum  Imperij  mei,  aut  ipsius 
dileetissime  mee  Auguste ,  beere  uUo  modo  in  Veneticorum 
defunetorum  res  manus  inmittere,  et  aliquid  ex  eis  usque  ad 
unum  obolum  aceipere,  sed  intacta  omnino  eustodire  tam  a  manu 
dimosii,  quam  a  manu  personarum  et  monasteriorum  potestati 
defuneti  uel  procuratorum  eins,  siue  ab  intestatoheredumeustodita. 

Scire  autem  oportet:  ille,  qui  ausus  fuerit  contra  pi-esens 
preceptum  Imperij  mei  facere,  quod  in  quadruplum  reddet  abla- 
tum,  et  per  competentem  punietur  correptionem  tunc  nie  logo- 
theta  existente,  seu  magno  logariasta  talis  capituli  uindicte 
superinuigilare  debente,  et  secundum  presens  preceptum  Imperij 
mei  uindictam  facere. 

Omnia  igitur,  que  per  presentis  cbrysoboli  uerbi  ab 
Imperio  meo  corroborata,  ex  gratia  donata  generi  Veneticorum, 
Imperio  meo  fidelissimorum,  incorrupte  et  inmutate  custodita 
erunt,  quousque  et  Venetici  ad  Imperium  meum  et  Romaniam 
fidem  secundum  ea,  que  ab  eis  pacta  et  iurata  sunt,  et  in 
supraordinato    scripto    prudentissimorum    legatorum   declarata, 


^)  praetor  LP.,  quod  eligcnduin. 


278 


l*iiivii,i.(;irM  Ai.r.Kii  III  Imp.  Ven.  concessum. 


iiimiil:il:i  rl  incornipta  custodieriiit.  Ad  lioc  cnim  et  presens 
chrysubuluin  uerbuin  Imperij  mci  lidellssimis  Imjierio  meo 
trailitiim  est  Venetieis,  finnuin  et  imiiolatiim  liahere  debens. 

Faetuin  mcnse  Noucmlx'i  preseiitis  secutide  iiidictioiiis  sex 
niillesiini  septinj^eiitesiini  septiini  anni,  in  quo  et  noslrurn  piuin 
et  a  deo  promotuin  siibsignault  Imperium. 

AI  ex  ins,  in  Christo  deo  fidelis  Imperator 
et  moderator  Romanorum,  Comnanus. 


Epimetrum  pacti  antecedentis. 
Pars  geographica  Latinitati  et  (ji-ieeitati  reddita. 


l'roviiicia  Dyrrachii  cum  illis, 
qua;  iu  ea  sunt  personarum  et 
ecclesiaruni    immohilihus.      Pro- 


iv  a'jzYi  d/.ivriTOig  rwv  t;  npoiö)- 


vincia  Jericho  et  Caiiinorum  cum      'J^pt^^oO?  y.ocl  Kavtvwv   aOv   nccyi 


omiiihus  in  ea  immohilihus  cxi- 
stentihus.  Provincia  Joanniiio- 
rum.  Provincia  Drynopolis.  Simi- 
liter  provincia  Dialtolis.  Provincia 
ColonisB.  Provincia  Achridis.  Pro- 
vincia Prespsß.  Provincia  Casto- 
ria?.  Provincia  Servionun.  Pro- 
vincia Triaditzte  et  Belchusdii. 
Provincia  Nisi  et  Branitzobae. 
Provincia  Scopi«  cum  episcepsi 
Coritorum.  Provincia  Zagoriorum. 
Provincia  IMalesohi  et  Morahisdi. 
Provincia  Strumitzae.  Provincia 
Prilapi  et  Pehigoniie  ac  Molysci, 
nee  non  et  Moglenorum.  Pro- 
vincia Berroea)  cum  catepanicio 
Citri.  Provincia  Boleri,  Strymo- 
nis  et  Thessalonica3.  Provincia 
Nicopoiis  cum  episcepsihus  in  ea 
existentibus  personaHbus,  ecclc- 
siasticis    et    monasterialihus,    et 


rolg  ev  aörrt  (/ndpy^O'j'jiv  d/.i- 
voro'.g.  'EtTtapyJ.ci  'Iojävvjvojv. 
^Enapyia.  Ap-JVCi'JKÖ AS'jyg.  '  OfMioig 
y.y.i  ft  izy.p'yj.a.  :ltoiß6Xs(*ig.  'Enap- 
yicc  KoAoJVciag.  'Enapy^io:  ' kypi- 
dog.  'Enccpy^iocIlpioKng.  ^Enapyja 
KcciTOpl.ccg.  'Erzapyia  S^pjSiwv. 
'EixtxpyJ.a.  Tptccdi.7^r,g  y.ul  BsAi- 
[l'j-jaol'j'j.  'Eizccpy^i'x  Nv'i70v  y.y.i 
]ipcivtrCQßr,g.  EKupy^itx  ^y.oniäg 
Gvv  rri  ini.T/.i-^n  Koptrwv.  'E;rap- 
'/loL  '^LoL'yjpi'jiv,  ^EKc/.p'yj.oL  MäXj- 
aöj3o-j  y.c/l  Mopaßiadou.  'Enocpy^ix 
"^ÜTpo-JijJ.T&r/g.  'Enapyia  lip'.ldn'j'j 
Tc  y.y.i  HtlayoMlag  y.oCi  MoAi'Jx.o'j, 
r/TOt  y,oO.  McyÄcvoJv.  ^Eno-pyloi. 
\hppoicig  ai/v  tw  /.aTsnaviKitii  Kt- 
rpo'jg.  "'Eny.rjyioi.  Bo?.£poO,  Srpu- 
lJ.6vog  y,a.i  W^O'TaAovüvy^.  "'EKccpyia 
l^uoKÖleoig  abv  ry.Xg  ev  a-jz-Q 
{jnapyj/j'jy.ig    ini'jy.v^i'ji   twv    t£ 


PllIVIbKCaUiM    AliKXll  III  IaU'.   W.N.  tONCESSUM. 


279 


cum  ipsis  episcepsibus,  subjacen- 
libus  iutiniis  consanguineis  Impe- 
rii  mei,  semper  felicissimis  Seba- 
stocratoribus  Caisaribus  et  dilectis 
Imperii  mei  filiabus  ac  desidera- 
tissim.ffi  ipsi  mea?  Augustse.  Insula 
Corypho,  Cephalene.  Zacynthus. 
Leucas.  Itbaca.  Horiuin  Patrarum 
et  MetbonsB.  Horium  Corinthi, 
Argus  et  Nauplii.  Horium  Tbe- 
barum  et  Euripi,  cum  iusuiis 
Aiidro  et  Carysto.  Dodecauesus. 
Mitilene.  Cbios.  Samos.  Rhodus. 
Cos.  Strobilus.  Greta.  Cyprus. 
Horium  Athenaruui.  Proviucia 
Velecbativae.  Proviucia  Vlacbia?. 
Episcepsis  Demetriadis.  Duo  Al- 
myri.  Episcepsis  Grebeuicorum 
et  Pliarsalorum.  Episcepsis  Do- 
moci  et  Beseiia}.  Chartularata 
Ezerus,  Dobrochuuysta,  et  quje 
sub  ipsa  sunt  villaj.  Tricala. 
Proviucia  LarissJB.  Episcepsis 
Platamouis.  Proviucia  ThracisB 
et  Macedouife,  et  qute  iu  ea  sunt 
[episcepses]  fiscales  et  perso- 
nales. Episcepsis  Cbörobaccho- 
rum.  Selybria.  Episcepsis  Tzu- 
ruli  et  Tbeodoropolis.  Episcepsis 
Mesenae,  Arcadiopolis  et  Bulga- 
ropbygi.  Proviucia  Ciiersonesi. 
Proviucia  Adriauopoiis  et  Didy- 
moticbi.  Proviucia  Braucbialii. 
Provincia  Pbilippopolis,  ßerroeai, 
Movrbse  et  Acbridi.  Provincia 
Mesotbynite.  Episcepsis  Dama- 
tryis.  Provincia  Nicomediae.  Epi- 
scepsis   Pylarum    et    Pytbiorum. 


Töiv  jj.ovwjT-npifjiv,  xcil  ai)v  ci'jrodg 
rcdg  eni.ayJ-'psai  raXg  npOGrjXO'jGatg 
Kpog  TOiig  äy/^ioTCc  avyyzvtlg  rf^g 
ßaatldocg  (xo'j,  roi/g  dsi  s-jTvy^s- 
GTCcrciug  asßci'j-rjy.pdTopccg  Koü- 
oc/.pag  zcii  rag  dyaTzy^räg  zr^g 
ßa.aCkzi(y.g  [j/j-j  ^uyazipccg  y.ixi 
auTTtV  rryV  KO^sivoTÜTTtV  r^pÄv 
Ai/yo-j^rav.  'NriGog  Kopujjw.  Kc<pci- 
l-hvn.  Zax.-Jv3-o^.  XtDxäg.  'I^a/.-^. 
"Opioy  \{a.rrjG)V  y.cci  Mj^ojv/;?. 
"Op{0v  K'jpb^O'j ,  "Apyo-jg  y.y.i 
NaJKl'.ov.  "Opiov  GrjßöJv  y.al 
Evp'iTzov  oijv  Talg  vr,arj'.g  "Avopoj 
y.ai  KccpjGToi.  A(j)OixdvrjGog.  Mlz'j- 
Ir^vo.  Xj'og.  ^dfj.og,  'Pöoog.  Kö)?. 
'!Z~p6ßil'jg.  Kpy'r.zTj.  KüKpog.  "Opjov 
'A^-/;vojv.  ''Er:y.pyJv.B£).f/^y.z''rjlcig. 
^EKCipyia  BXv.yJcig.  'E;rj7xr^jg 
Jl-f]lJ.rjzpiddog.  Ai  oOo  "AA/JLv/ioj. 
^En'.ay.i-p'.g Vpsß-^^iy.oiv  y.cii^upGd- 
loyj.  ^Enh/.f'ptg  loiJ.oy.oü  -/.cdlitGri- 
Mr,g.  Tä  '/y.pz'-ySky.pdzc/.  ''Etipög  zi 
y.aX  ^'jßpj'jyo'jßlGzy.  y.7.l  zd  •jk' 
a-Jryjv  psToyia.  TpuuAX.  "'EnapyJ.ci 
AcipiGGfig.  ''E7:iGy.z-^'.g  nAara/Acö- 
vog.  'ETzapyJa  Opdy.r^g  y.ai  Maxi- 
fjoviag  y.al  ai  vj  a-jz-Q  oxiGai  ini.- 
ay.t'psig  zov  zt  (piay.o'j  y.al  töjv 
npOG'jjK'jyj.  'EKLGy.s-pig  Xo'.pO' 
ßdy.'yjjiv.  '!^rjA'jßpia.  "'EntGy.s-^ig 
Tl^o-jp(JHAoi>  xal  Q-oooipo-jTiö- 
AtWb.  'EKiGKS-pig  MtG-rivrig,  ''Äp/.a- 
ofj-jKolifjig  y.al  Boulyap'jfjyo-j. 
"'Eizapjyia  XsppovrtGo-j,  ''Enapyla 
''  Aop'.avo'JKÖ'Xsoig  y.alAiQuiJ.ozeiyjj'j. 
ETiapy^ia  Bpayy^ia'kio^.  "'Enapjyla 


280 


DüMiMci's  l'itioii  SK  commutii'  Innockntio  III  I'aI'AK 


l*roviiicia  Opsicii  et  Ac.ii,;ei  ciiiii 
cpisccpsi  Lopatlii  et  Apolloniude. 
Provincia  Achyrai.  Provincia  Atra- 
iiiyllii.  Provincia  Mylasa'  et  Mo- 
laiiutlii.  Provincia  Micaiulri.  Pro- 
vincia Neocastrorum.  Provincia 
PiiiladcIiilii?P.  Provincia  Atfaliie, 
Seloucias  Antioclii»,  Laodicote; 
et  usqne  ipsani  Antiochiain. 


^l>tMK7:o'jn6'Ai'jig,  ]]Epfoiccg,  Möp- 
fccg  xoci  'Aypirjryjg,  'EK(Xfi)(icc  Ms- 
oo^'jviccg.  ''Eniane^ig  ^cciKccTpOog. 
''FjKCipyioc  N{Ko;j.r/0£ia?.  ''Eni'7-/.s'pi.g 
H-jA'mv  y.v.l  ll'j^i'jiv.  ''Eizapyicc 
''O'piy.i.oj  v.'A  A'.yciirj  tjm  zfi  cn:- 
G/.ip£(.  Aonaoio'j  y.<x.V kno}jMvi6t.m. 
E7va.pyicc  ''Ayupdo-jg.  'Enapyjx 
'Arpa/j.UTto'j.  ^Enapyicc  Mi/Aa7y5? 
y.oci  MsXavov^jtov.  ''EKapyioc  Moct- 
dvooo'j.  ''ETtapyitx  NtOxaTrpwv. 
''EKapyicc  ^tXctoelfdug.  ^Enapyioc 
"'AzTcckdag,  lizlvjxdocg ,  'Avrto- 
yjiocg,  Aartoi-Ksiag,  y.ai  soig  npög 
avTr^v  Trjv  "'A'JT'.oyj'.ccv. 

LXXXVI. 

Doiiiiiiicus  Prior  ecclcsiac  ,S.  Miirci  de  Constantinopoli,  sobicctac  mona- 

stcrio  S.  Oeorgii  Ulajorls,  ob  gravamina  slbi  illata  a  Vicario  Palriarchac 

GradcDsis  se  committit  sub  protcctionc  Innoccntii  l'apac  III. 

A.  d.  U99,  die  12.  m.  Decembris. 

Fla  min  ins  Cornelius,  Ecciesiae  Venetae  antiqna  inonii- 
menta,  decadis  XI  parte  posteriore,  pag-.  229  et  230. 

Ex  autographo  in  arcliivo  nionasterii  s.  Georgii  majoris  Vene- 
tiarum. 

In  nomine  Christi  Amen. 

In  presentia  et  testimonio,  videlicet  Johimnis  Signoli,  Priori 
ecciesiae  s.  Nicolai  Venetorum  et  prcsbyleri  Bucti,  Priori  eccie- 
siae s.  Mariae  de  Embulo,  et  preshyteri  Zachariae  et  IJonifacii 
Fulmulo,  judicis  Venetorum,  Guidocii  [Guidonis? J  Superancii 
atque  Frigarii  Quirini  Presb.,  Dominicus  Prior  ecciesiae  s.  Marci 
in  Constantinopoli,  Venetorum  jiirisdictionis,  monasterii  s.  Geor- 
gii de  Veneeiis,  Olivolensis  episcopalus  presb.  Stephane,  reve- 
rendi  Johannis  Signoli  Gradensis  pa'riarche  vicario,  dixit,  ob 
niinis  ab  eo  illatis  suam  ecclesiam  olTicio  debere  privari,  nisi 
ei  prandium  prestaret  et  ad  festum  s.  Marci  invitaret,  quod 


LiTERA   InNOC.  III  DK   KCCL.   S.  MaKCI   PK  TvHO.  281 

niinquam  a  suis  predecessoribus  qiiesitiim  fiierat  praedecesso- 
ribus  ejus. 

Ideo  .  .  .  previdit,  ne  in  futuro  aliquod  gravamen  in  aliquo 
contingere  potuisset  prenominatam  ecclcsiam  et  se  et  clericos 
in  ea  commorantes,  et  oflieia  et  beneficia  et  omne  jus,  quod  ad 
Jurisdictionen!  suprascriptae  ecclesiae  pertinent,  sub  protectione 
sanetissimi  apostoliei  domini  Innocentii  eomniisit,  et  suprascriptum 
presbyteruni  Stepbanum  ab  omni  gravamine,  et  de  supraseriptis 
appellavit. 

Actum  est  hoc  in  ecclesia  S.  Akyndani  anno  dominicae  Incar- 
nationis  millesimo  centesimo  nonag-esimo  nono,  mense  Decem- 
bris,  die  duodecimo,  intrante  indictione  (sc.  secunda). 

Eg-o  Sergius,  Presbyter  Capitularis  Sanctae  Apostolicae 
Sedis  auctoritate  Notarius,  supradicfis  interfui,  et  a  prefato 
Dominico  Presbytero  rogatus  scripsi  ideoque  (irmavi. 

LXXXVII. 

liitera  Innocentii  Ili  papc,  Jerosoliniitaiio  patriarehc  et  arehiepiscopo 

fesarieusi  destinalaoccasionc  qucstlouis,  iater  arcIiiepiscopuniTjrensem 

et  plebauuDi  sancti  Marci  vertentls  pro  ecclesia  sancti  Marc!  de  Tyro. 

A.  d.  1200,  d.  5.  111.  Aprilis. 

Lilior  Albus  fol.  1Ö7.  Liber  Pactünini  1,  fol.  50.  11,  fol.  144. 
Edidit  Flainiiiius  Cornelius,  Eccles.  Yen.  dec.  Xlll,  p.  1,  p.  221 
ex  vetustissimo  apograplio  perguineiio,  liac  (juideiii  insci'iptione:  Imiü- 
centius  III  Jcrosolymitano  Fufrlarchac  et  Arehiepiscopo  Cesareensi 
committit,  ut  restituere  faciat  Flcbano  Sancti  Marci  Tijroisis,  Da- 
caliS.  Marci  Venetiarum  Basilicce  subjecto,  (piicquid ei ahst nlerat  Är- 
c/i  iepiscopus  Tyre/isis :  cuiiis  senteiifiam  destruens  rcrocat  se  ad  con- 
troßersiam,  quae  inter  ipsos  Archiepiscopnni  et  Plebantunai/ctjatiir. 

Andreas  Dandulus  in  chronicü  (Murat.  i.e.  p.  319):  Jliijiis 
(Henrici  Danduli)  anno  nono,  cum  archiepiscopus  Tyrensis  ecclc- 
siam sancti  Marci  de  Tyro  jamdudum  capi'lla'  ducali  suhjectam 
super  jus  parochiale  impeteret,ju(fices  si/ji  sa/frayaneos  impetravit. 
Qai  e,v  causa  recusati,  Ute  non  conteslala,  contra  ecclcsiam  scnlen- 
tiam  protulcrunt ,    a  qua   extitit   appellaium.    Nunc  Du.v  of)  hoc 


2(S'i  FiirKIlA   InNOC.  III  DK  KCfl-.  S.  Muui  1>K   Tviio. 

Crsion  liuduurio  et  Marinnm  Jacohiv  I'apiu  legutus  m'Ulit ,  qulhns 
prosequentibus  sententia  anmdlata  est,  et  ecclesia  sancti  Mdrci  in 
jure  sKo  integraliter  restUiitd;  et  ad  perpetuam  mcmoriam  hccc 
)ioltU(i  est  decisio,  nl  J.  eo/itesfafiDii.  C.  accedcns. 

liinoceiiciiis  episcopiis,  scriiiis  seruorum  dei,  uenerabilibus 
frntril)us,  .lerosoliinitaiio  j)atriarchc  et  archiepiscopo  Ccssariensi, 
saliitein  et  apostolicani  benedictioncm. 

Accedcns  ad  presentiam  nostram,  uenerabllis  frater  noster 
Paj)liensis  episcopiis,  uenerabiliuin  fratrum  nostrorum,  Accbo- 
iieiisis,  Tiberiadensis  et  IJeritensis  episcoponiin  ii()l)is  littcras 
presentauit,  sententiam  contlnentes,  ({uam  super  causa,  que  inter 
iienerabllein  fratrem  nostriim  Tirenseni  areliieplscopuin  ex  una 
parte,  et  plebanuin  sancti  Marci  ex  altera  uerlebalur,  idem  Ipsi 
proniulgarnnt. 

Asserebant  enim  episcopi  memorati  per  litteras  suas,  (|Uüd, 
cum  causam  ipsain  de  mandato  nostro  susceperint  terminandani, 
j)artes  ad  suam  presentiam  conuocaueruiit ;  sed  predictus  ple- 
banus  nee  eorum  litteras,  in  quibus  mandati  nostri  tenor  erat 
expressns,  recipere  uohiit,  nee  eorum  se  conspectui  presentare; 
et  secundo  citatus,  licet  nee  eorum  nuntium  nee  litteras  reci- 
pere uoluisset,  coram  eis  apparuit,  prioris  absentie  sue  causis 
alleg-atis,  et  inspecto  tenore  litterarum  nostrarum,  petitis  etiam 
induciis  et  receptis  ab  eis,  licenliatus  abscessit,  se  statuto  die 
ad  eos  redire  promittens. 

Cumque  postmodum  utracjue  partium  in  eorum  fuisset  pre- 
sentia  constituta,  et  arcbiepiscopus  rcstitutionis')  beneficium 
postularct,  plebanus  nicbil  ad  obiecta  respondit,  sed  ad  nostram 
audienliam  appellauit.  Et  licet  sepe  per  ipsos  fuisset  ammoni- 
tus,  ut  iuri  pareret,  quia  eins  appellatio  nun  tenebat,  cum  in 
litteris  nostris  ai)pellationis  esset  obstaculum  partibus  interclu- 
sum,   licet  per  ipsorum  nuntios  ad  iuditium   fuerit  reuocatus. 


')  res tit litis  omnis  Cum. 


LiTERA   InNOC.  III  DE   ECCL.   S.  MaRCI  DE  TyRO. 


283 


nolüit  tarnen  respondere  amplius  ,  iiel  coram  eis  etiain 
comparere.  . 

Ipsi  uero  iudices,  aeeedentes  ad  eiiiitateni  Tlrensein,  cum 
plebaniis  ipse  in  siia  contumatia  perdiiraret,  testes  receperunt 
ab  aduersa  parte  productos ;  et  depositionibus  redaclis  in 
scriptis  eidem  plebano  mandarunt,  ut  ad  eos  aeeederet  in  per- 
sona, iiel  dicta  testium  obieeturus. 

Sed  cum  ipse  ad  eorum  presentiam  noluisset  aecedere,  in 
plebanum  et  complices  eins  exconiunieationis  sententiam  protu- 
lerunt'),  possessioneni")  iuris  parochialis  adiudicantes  arehiepi- 
seopo  memorato,  et  euni,  quantum  in  eis  erat,  resütueiites  in 
integrum  auetoritate  sedis  apostolice,  districtius  uetuerunt,  ne 
quis  possessioneni  Tirensis  ecelesie  restitutam  perturbare  pre- 
sumeret,  uel  institutiuni  apostolice  contraire,  et  ne  plebanus 
saneti  Marci  uel  quilibet  alius  parroehiale  ins  exerceret  in  Tyro. 
Insuper  in  omnes  illos  excomunicationis  sententiam  protulerunt, 
({ui  plebano  eidem  in  subtraetione  parroehiab's  iuris  consen- 
tirent  in  posterum,  uel  in  sua  malignitate  preberent  auxilium  uel 
assensum,  idem  contra  sustinendos"*}  ei  plebanos  in  posterum 
statuentes. 

Verum  dilecti  filij,  nobiles  uiri,  Ursus  Badoarius  et  Marinus 
Jaeobus,  ad  nos  ex  parte  nobilis  uiri,  Henrici  Danduli,  Ducis 
Venetorum,  transmissi*),  in  nostra  proposuerunt  presentia  con- 
stituti,  quod  olim  in  recuperatione  terre  orientalis  ecclesiarum 
prelati  et  principessecularesterciampartemciuitatisTyrensis  pleno 
iure  Venetis  consenserunt,  quam  ipsi  possederunt  longo  tempore, 
sinelite.  Ceterum^)decedentibusillis,quibus  in  recuperatione  illius 
terre  ipsorum  experti  fuerant  fidem,  constantiam  et  auxilium  in 


*)  pro  (luxe  ruiit  Com. 
^)  Sic  Corn.;  possessionis  codd. 
")  sus tinendisCorn.;  an  substi- 
t  u  e  n  d  0  s  ? 


*)  Sic  Corn. :  1  r  a  iis  ni  i  sif  (-(ulc 
^)  Sic  fodd. ;  etiani  Com. 


284 


LlTKliA  InNOC.  III    DK   KCCh.   S.  MaIKI    DE  TvitO. 


effectu,  successorcs  eoriiin  iiol  Ignari,  iicl  ingrati  bcneficiorum 
terre  sancte  collalorimi  a  Venelicis'),  super  iure  parroclilali 
eeelesie  sancti  Marci,  que  ad  eceleslam  sancti  Marci  Venelijs 
|)Ositam  pleno  iure  solummodo  pertinet,  a  paucis  mouerunt') 
indebite  questionem. 

Sed  superuenicnte  terre  orientalis  excidio ,  ipsi  a  l)one 
memorie  demente  ac  Celestino,  predecessoribus  nostris,  btte- 
ras  iinpetrauerunt,  ne^}  ante  recuperationem  terre  illius  super 
hoc  respondere  ciiiquam  abquatenus  cogercntiir. 

Vndc,  cum  dictus  arcliiepiscopus  super  hoc  commissionis 
b'tteras  impetrasset,  predictus  plebanus,  tamquani  qui*)  iudices 
habebat  ex  certa  ratione  suspectos,  utpote  quorum  duos  suffra- 
g-aneos  eeelesie  Tyrensis  esse  constabat;  tum,  quia  litere  ipse'') 
per  ueri  erant  oppressione/wj*')  obtente,  uelut  in  quibus  de 
predictis  litteris  mentio  non  fiebat,  ad  nostram  audientiam 
appellauit. 

Sed  iudices  post^}  appellationem  ad  nos  legitime  intcrpo- 
sitam,  lite[m]  non  contestata[m]  in  cum  et  omnes  complices 
eins  excomunicationis  sententiam  protulere,  et  possessioncm 
iuris  parrocbialis  adiudicare  predicto  archiepiscopo  et  eins 
eeelesie  presumpserunt. 

Atcum  ipse  tarn  iniquesententie  non  pareret,  idemarchiepi- 
scopus  ecclesiam  eins  bonis  omnibus  spoliauit. 

Cum  igitur  nobis  ex  inspectione  sentcntie  constitisset,  quod 
11s  coram  eisdem  iudicibus  non  fuerit  constituta^),  cum  ex 
transcriplo     litterarum ,     quas     idem     predecessores     nostri 


*)  a  Olli.  Com.;  VcnctisCorn. 
-)  iiioverunt     Corn.;      movetiir 

rodd. 
")   Hoc  a<l(l.  Com. 
*)   lloc  add.  Com. 
*}  litt  die     ipsiL'    Com.;     litein 

ipse  LA. 


'')  s  u  pp  r  es  s  ion  eni  Corn.;  ap- 
pressione  LA.,  undo  nos  o  p- 
j)  r  c  s  s  i  0  n  e  ni. 

')  propter  Com. 

**)  contcstata  Corn. 


LlTEUA   InNOC.  HI  DE  ECCL.  S.  MaUCI  DE  Tyito. 


285 


concesseriint  Venecijs,  manifeste  putet,  litteras  ipsas  per  ueii 
suppressionem  obtentas;  cum  non  ueniret  in  dubiuni,  sed  esset 
potius  manifestum,  dietos  Aeconensem  et  Beritensem  episeo- 
pos')  eldeni  arcliiepiscopo  tamquam  siilTrafi^aneos  suo  metro- 
politano  subesse,  ae  ex  bis  plebanum  ipsum  legitime  appelhisse 
eonstaret,  in  quem  etiam,  etsi  minus  legitime  appellasset,  et 
iudices  ipsi,  licet  propter  contumaciam  exconmiunicationis  forte 
potuerint  promulgare  sententiam,  non  tarnen  debuerint  super 
principali  neg^otio  diffmitiuam'),  lite  non  contestata,  proferre: 
predictas  sentenclas,  ab  eisdem  iudicibus  latas,  de  consilio  fra- 
trum  nostrorum  cassanimiis,  immo  cassas  denuntiamus  et  inanes, 
et  per  eas  nulluni  preiuditium  ecclesie  sancti  Marci  uel  eins 
fauoribus  uolumus  irrogari. 

Vnde  dicto  Tyrensi  archiepiscopo  dedimus  in  mandatis,  ut 
ipsi  ecclesie  sancti  Marci  et  instrumenta  restituat,  et  etiam ,  ({ue 
huins  occasione  sententie  per  se  uel  alios  occupauit;  nee  impe- 
diat,  quominus,  sicut  ante  latam^)  sententiam,  Venetorum  eccle- 
sia  parrocliialis  iuris  et  aliarum  dignitatum  suarum  possessione 
letetur. 

Ideoque  fraternitati  uestre  per  apostolica  scripta  mandamus 
atque  precipimus,  quatinus  cassationem  nostram  publicari  facia- 
tis  in  ciuitate  Tyrensi,  et  universos  parrocbianos  ecclesie  memo- 
rate  ex  predicta*)  causa  denuntietis,  excommunicationis  sen- 
tentia  non  teneri;  et  faciatis  eidem  ecclesie  et  parrocbianis  suis, 
sicut  ante  sententiam,  in  omnibus  deuote  deferri. 

Predictum  uero  archiepiscopum,  si  ad  mandatum  nostrum 
eidem  ecclesie  non  restituerit  et  instrumenta  et  alia  bac  occa- 
sione subtracta,  ad  id  monitione  premissa  per  censuram  ecclc- 
siasticam  appellatione  postposita  compellatis. 


^)  Aceonensos     et    Berithon- 

ses  LP.  Com. 
^)  (1  c  f  i  n  i  t  i  V  a  s  Com. 


"')  da  tarn  Corn. 

*)  et  predicta  Corn. 


2(S0  Rr.ONI   BVZANTINI   I'I-.U  FliANCOS  EVERSIO. 

Ne  JHiteni  causa  illa  maneat  diuliiis  indoclsa,  cam  legatorum 
nostroniin  evamini  rcseruamus,  cum  ad  partes  illas  poruenerint, 
concoi-dia  ucl  iuditio  tcrminandam.  Quodsi  ambo  hiis  cxequcn- 
dis  necpiiueritis  intcresse,  alter  uestrum  ea  nichilominus 
excquatur. 

Data  Lateram  nonis  Aprilis,  pontilicatus  nostri  anno  tercio. 

LXXXVliL 

iWilltuni    criicc    signatorum    cxpoditio   quarta,    sivo    rcgni    Byzaiitini 
per  Francos  cversio. 

A.  (1.1201-1204. 

Expeditio  militum  cruee  signatorum,  quam  quartam  diciint,  pri- 
dem  pr^parata,  tandem,  omissa  contra  fidem  terra  sancta,  in  bellum 
adversum  Imperium  Byzaiitinum  cjusque  eversionem  abiisse,  rem 
Omnibus  notam  esse  conlidimus.  lu  commodum  leetorum,  immo  nostrum 
quoque,  ne  scriptorum  coffivorum  verba  rem  illustranlia  justo  stepius 
repetendi  neeessitas  ac  tajdium  nobis  impoiiaUir,  potiora  illorum  testl- 
monia  fundamenti  gratia  boc  maxiine  loco  praMiiittimus,  diplomatum 
sequentiuin  initio,  ubi  opus  erit,  lectorem  ad  istas  veterum  narrationes 
remissuri, 

Exclusis  boc  loco  Grsecorum  scriptoribus,  quibus  tarnen  uberior 
belli  illius  sive  Iniperii  Franco-Byzantini  expositio  supersedere  non 
poterit,  in  cbronograpbis  quibusdam  occidentalibus,  cum  Latinis,  tum 
Franco-Gallicis,  acquiescendum  esse  putamus. 

Ex  illorum  numero,  Lalinorum,  utimur  locis  quibusdam  Marini 
Sanuti  Torselli  atque  Andrew  Danduli,  qui,  quanquam  integre  seculo 
post  illam  expeditionem  scrii)eiitcs,  tamen  vcram  vividanique  rerum 
gestarum  iniaginem  praibere  videntur.  Post  bos  vero  scriptores  repe- 
tendas  curavimus  epistolas  antiquiorum  illis  virorum,  ßaiduini  Flandri 
et  llugonis  Comitis  S.  Pauli.  Quod  ad  cbronograpbos  itidem  coajvos 
Franco-Gallorum  atlinet,  excerpsimus  quiedam  ex  libello  Godofredi 
de  Villa  Harduini;  item  ex  codice  Gallico  52,  regise  bibliothecae 
Mona^ensis,  insignem  cbronicorum  partem  noiuimus  occultari.  Repe- 
timus  quoque  Fragmenta  illa  annalistarum  Francicorum,  qua^b.  Bucbo- 
nus,  vir  de  bis  literis  inprimis  meritus,  publici  juris  fecit  in  libro: 
Rccberches  bistoriques  sur  la  principaute  fran^aise  de  Moree.   Ea 


Regni  Bvzantini  PEii  Fkancos  eversio.  287 

aiitem  fragmenta  miiltis  inexpectatam  hello  memorato  lucem ,  si  ejus 
semina  et  originem  spectes,  aflandci-e  viilentiir.  '  \   ■ 

Mai'ini  Sanuti  Torsei  li  secreta  fidolium  libro  3,  parte  XI, 
cap.  I  (Gesta  dei  per  Francos,  ed.  Bongars.  T.  II,  p.  203):  Jiarones 
vero  ceteriqne  pcrcgrini,  qiu  Venetiis  conveuerniä  in  insnla  sancti 
Nicolai  de  littore,  qiice  ah  urbe  niio  dislat  milliario,  dum  in  expen- 
sis  deficiunt,  cum  Henrico  Dandido,  Duce  Venetiarum ,  conveniiuit 
eo  pacta,  lU  ipse,  qiiod  in  cxpensis  deficit,  supplcat,  illique  sccnm 
rehellantem  Venetis  Jadriam  capiant ,  et  deinde  ad  terroi  sn7ictu3 
succursum  procedani.  Capta  irjitur  Jadria,  dum  ibi  hyemar'e  cogun- 
tiir,  illustris  puer  Alexius,  Isaaci  Constantinopolitani  Imperatoris 
filius ,  cujus  soror  Philippo  Älccmania'  regi  mipserat ,  ad  Ducem 
Venetiarum  ac  barones  Francite  venit,  exponcns  casum,  quia 
Isaacus  f'ratrem  haberet  Alexium,  quem  a  Turclio- 
rum  captivitate  multo  redemit  pretio,  eratque  Uli 
in  rcgno  secundus.  Ileddidit  autem  fr a tri  et  domino 
pro  fructu  poenam,  pro  pietate  dolum;  et  fraude  ex- 
coecato  Imperatore  me  heredem  XII  annor um  in  car- 
cere  posuit.  Sed  dei  nutu  de  carcere  eductus  vestro 
peto  au X i l i o  Im p e  r i u m  m i h i  restit u i.  Stoli  autem  impensas 
et  ampla  promisit  donaria  et  Romano  ecclesia'  subjcctio)iem .  Accesse- 
runt quoque  instantia^  regis  Philippiprd'dicti,  apud  quem  f'uerat  puer 
prcedictus  cdueatus,  regisque  Ungaria'.  Petitioni  autem  dicti  baro- 
nes annuunt ,  eorumque  virtute  Constantinopolis  capitur,  et  puer 
coronatur;  et  ante  recessum  Latinorum  a  tutore  puer  nocte  suffo- 
catur.  Iterato  proinde  civitas  capitur  et  Imperii  medietas  ob  venit 
Francis,  medietas  Venetis.  Sed  Balduino,  comite  Flandria;,  Impe- 
ratore ereato  MCCIV  Franci  partis  suoi  quartam  ei  dederunt,  et 
Veneti  similiter:  unde  eis  remansit  quarta  pars  et  dimidia 
totius  Imperii.  Marchioni  vero  Montis  Ferrati  regnum  obvenit 
Thesalice  (sie). 

Andreas  Dandulus  in  chronico  (Miirat.  I.  c.  p.  320  sqq.): 
Anno  Ducis  decimo  nuntii  ßalduini  comitis  Flandrensis ,  Ludovici 
comitis  Blesensis  et  Theobaldi  comitis  Trecensis  Venetias  acceden- 
tes ,  cum  Duce  et  Venetis  pro  recuperatione  Hierusalem  et  sancti 
sepidchri  confoederati  sunt.  Eis  enim  promisit  Dux  pro  quatuor  mil- 
libus  et  quingentis  equitibus  et  octo  millibus  peditibus  transfretandis 
navigiu  et  victualia  opportuna  eorum  sumtibus,  et  quinquaginta 


2(SS  llr.fiNI    I»V/,.VN1IM   l'KIt  FltANCOS   K V K, II S 1 0 , 

ijaleus  stipendm  Venetor  um  pra'imratas  (/urmi  citius  ex'hihere;  et 
x^icisHim  per  aunum  iit(efjru7n  tu  dei  nervitio  pcrseverarc,  et  acqid- 
renda  a'qi(((tiler  dirlt/err  pucti  sunt.  Diw  licet  sene.v  corpore,  ariimo 
tunienmugnanimns,iid  exeqnendnmhocpersoiifditer  se  obtiilit ;  et  ejiis 
pid  disposifio  a  conctone  landatiir  et  decernilur,  nt  co  nbsente  vir 
inclijtits  Jlai/nerius  JJduttulo,  natus  ejus,  pntri.H  vice  /'luif/ntur.  — 
Seqnenti  anno  paratis  galeis  et  aliis  navifjiis  comites  Gallici  cum 
militia  equestri  et  pedeslri  ascendunt  naves,  et  Dnxcum  mnltitudine 
Venetor  um  et  llalicorinn  e  portu  de  niense  Octohris  feliciter  cxeunt ; 
trecentorum  enini  nf(vi(/iori(m  j'ere  stolus  erat.  —  Dwe  tiinc  Ter- 
gestinos  et  Miujlenses  mare  inf'cstantes  comprimere  anhelans,  cum 
parte  stoli  iiluc  dioertit,  et  illos  apertis  portis  obvios  habuit,  voti- 
vani  fideUtatem  et  suftjeclionem  ojferentes.  Du.v  autem  malens  cos 
fideles,  quam  subjecfos  acquirere,  de  perpetua  fidelitate  servanda 
ei  immunitate  Ve?ietorum  et  annuali  censu  quinquaginta  urnarum 
vini  a  Tergestinis ,  et  XX\a  Muglensibus  sibi  et  successoribns  ex'hi- 
bendo  promissionem  suscepit;  et  Uli,  missis  syndicis  Venetias,  hoic 
observare  poUiciti  sunt.  —  Dux  illico  secedens  cum  stolo  Jadram 
pervenit ,  quw  favore  regis  Hungariw  in  rebellione  hucusque  per- 
manserat;  et  obtemperantibus  Francis  incolas  monuit,  nt  solita  ad 
cum  sid>jectione  redirent.    Quibus  renuentibus  jubet  Du.v  arma 
capere,  et  contra  civitatem  insultum  facere.  Uli  Integra  die  reno- 
vatis  instabant  viribus.  Jadrenses  itaque  pondus  proelü  non  feren- 
tes,  mane  seqnenti  se  voluntati  Ducis  sine  aliqua  conditione  submi- 
serunt.    Du.v  autem  consilio  totius  populi  Veneti  tunc  pruasentis 
maritimos  muros  circumquaque  dirui  fecit,  et  ibidem  hyemare  dis- 
posuit.  Cives  *)  itaque  Jadrcv  Ducis  gratiam  non  mereri  formidan- 
tes,  et  de  regio  favore  confisi,  e.v  urbe  exiverunt.  —  Liter  im  puer 
nobilis,  Älexii  nomine,  filius  Isachii  quondam  Imperatoris  Constan- 
tinopoUtani  ex  sorore  regis  Hungariai ,   Venetias  venit,   credens 
Ducem  invenire.   Quo  non  inrenfo  Jadram  properavit ,  honorifice 
sociatus,  et  cum  lileris  Philippi  liomanorum  regis,  qui  filiam  Isac/ii 
habebat  uxorem,  apud  quem  puer  fuerat  educatus,  regisque  Hun- 
gariai midtis  recommendationibus.  Exponitur  quoque  pueri  et  patris 
miserabilis  casus  ^  et  Venetorum  petit  opematque  consilium,  quibus 


^)   Mural.:  cod.  Amitr.  divites. 


REfiNl   BVZANTINI   l'EH   FuANCOS   EVKfiSIO.  289 

mediaiäihus  sibi  dchitam  rccupcrave  ponHit  Imperium.  Promlltit 
Venetis  trigmta  millui  marcharam  summam,  (puim  pro  rest'äatione 
ablatorum  per  Emanuelem  recipere  dehehant,  et  proceribus  Frati- 
ci(B  pecuniam,  quam  pro  naulo  dedcrant,  sl  ei  succursum  prwbeant, 
HC  de  flsco  sun  e.vercifui  ciuicta  ininistrare;  ecclesiam  etiam  Cou- 
stantinopoUtanam  Romanie  ecclesice  subjicicndo  untre.  J)u;v  itaque, 
tam  fidelium ,  quam  prcenominalorum  burouuiu  comjnunicalo  con- 
silio,  benigne  pneri  assumunt  negotia ;  illeque  jurut  sercare  pro- 
missa.  Ernnt  antem  sibi  favorubiles  Franci,  quin  Emanuel  Impera- 
tor filio  suo  Alexio  Ägnetem,  filiam  Ludovici  regis  Francia;,  accepit 
uxorem.  —  Veris  adveniente  tempore  Veneli  se  muri  et  ventis 
committunt.  Jadrcnses  ilUco  patria  e.x'ules  Vene  tos  ttaüigantes  non 
modicum  inf'estabant.  Ät  Ducis  natas,  missis  galeis  et  navi- 
bus,  (ßdificamt  quoddam  castellum  in  insiila  Malconsejo  ante 
Jadram,  ubi  plurima  considens  acies  armaforum  prohihebant 
Jadrenses  nrbem  ingredi,  eos  per  mare  undiquc  insequentes. 
Jadrenses  tunc  cum  stipendio  regis  acceptis  X  galeis  Cajetanorum 
priesidium  Vetietorum  impugnant  et  obtinent,  et  in  urbem  jam 
desohitum  redeunt,  et  timentes  stolum,  quem  Veneti  denuo  pra'pa- 
raverant,  per  suos  nuntios  gratiam  implorant ,  et  off'erunt  perpe- 
tuam  fidelitatem,  obsides  et  cantationem  laudum  exhibere,  comi- 
temque  de  Venetis  eligere  et  arcliiepiscopiim,  qui  recerentiam  et 
obedientiam  primati  debitam  Gradensi  exhibeat  patriarchw ,  et 
erga  liostes  Venetorum  insurgere,  et  annuatim  tria  millia  pellium 
cunicularum  tribuere.  Qua  oblatione  benigne  accepta  ad  gratiam 
re.stituti  sunt.  —  Dux  autem  cum  stolo  non  procul  Constautinopo- 
lim  tuudem  pervenit ;  Alexius  autem,  qui  Imperium  occupaverat, 
IiKC  prcesciens  a  loco  Manganw  usque  Galatas  catenam  iransponi 
propuguaculis  communitam  fecerat,  qucc  ingressum  penitus  prohi- 
bebat.  Jlittit  igitur  Dux  solemniter  Alexio  Imperatori  ex  jnirte 
sua  et  procerum  Franciw  priedictorum,  ut  Imperium,  quod  frau- 
didenter  occupaverat ,  resignet  puero ,  quem  sccum  duxerant,  cui 
debetur  ex  jure.  Quo  renuente  peritorum  consilio  paratur  navis, 
vocata  Aquila,  magna  valde ;  qua-  impulsione  Venetorum  elevatis 
velis  appositam  confregit  catenam.  Et  sie  stolus  libere  portum 
introivit. —  Tunc  disponitur  proelium.  Grwci  infra  moenia  civitatis 
se  undiqiie  recipiuut.  Diebus  septem  terra  mariqae  cii'itas  expu- 
guatur,   et  frequenti  ac  vario  conflictu   Latinis  victoria   obvenit. 

Fontes.  XII.  19 


290  IJiHiM  Htaantim  n;ii  Fhanoos  kvkhsio. 

Ocluvo  die  Inipcniloi-  <'(/n'(llc/is  ')  riini  XXX  niiUihna  equilum  et 
hmumerabiU  miäliludine  pcdilum  ad  dhnicanduni  contra  Lnthios 
acies  ordinat.  Scd  proditor  ille,  cernens  Laliuoruni  consUuillatu, 
hif'ni  )tn(ros')  rclio  ctu/c/is  mn/tis  coimninalionibus  intgnare  in 
craslij/o  {a^scrcntt.  Scf/ufftii  (amen  nocla  lalciiter  rfp((ji(.  In  crn- 
hI'uio  Laiini  urhcin  rivililcr  itnpii(/nanl.  Mulli  (Jal/uriau  cum  scalis 
per  mitros  ascendentes  inter  (irwcos  sc  audacter  prwcipitaverunt, 
et  magnam stragem  ediderunt.  Dum  autcm  pauciorcs  comprimerontur, 
DiLV  cum  Venetis  civitatcm  irrnpit,  et  licet  scnc.u  et  visu  dchilis,fürtis 
tarnen  et  fremens  animo,  CiaUis  pufjnanlihus  ne  adjunxit,  et  cunctis 
acerrime  pugnatitibus,  recalescentibus  prwcordiis  ac  viribus  siepius  et 
sa'pius  renoratis,  /lostes  ca'dendo  retrocedere  cogunt,-  et  tamdem, 
Gra'cis  ex  toto  cedentibus,  civitas  capta  est.  —  Capta  civitate  pater 
üdolescentis  in  palatio  dominatur,  cxtractus  ex  carcere.  Adolescens 
etiamaGrwcis  inimperatorem  eligitur.  Mane  facto  poi'tceaperiuntur. 
Grwci  inermes  suum  quwrunt  eleclum ,  qui  tum  in  ccclesia  muiori, 
quam  in  palatio  Imperiali  solemniler  coronatur,  et  promissa, 
adepto  Imperio,  sine  mora  Francis  implevit;  sed  non  wque  Venetis, 
ut  in  eorum  continetur  historia.  Francorum  tarnen  historia  tiarrat, 
ducenta  milUa  marcharum  data  communiter  Francis  et  Venetis. 
llogant  consequenter  pater  et  filius  Latinos ,  ut  secum  tota  liyeme 
proxima  commorentur.  Pacta  de  obedientia  Romame  ecclesioi  et 
succursu  terrw  sancta;  innovantur  et  confirmantur.  —  Interim 
instructus  quidam  vir,  Murciplius^)  nomine,  pravis  consiliis  erga 
puerum  inique  agcns,  et  tamdem  bellum  ei  inf'erens,  mortuo  in 
bello'^)  puero,  Imperium  sibimet  violenter  assumsit.  Antea  quoque 


')  Murat. :  Cod.  Ambros.  addit:  e  porfa  RomcDta,  et  jierveniens  ad  porlam 
Blanchcmam  cum  .  .  .  Uln  lege  B  1  a  c h  e  r  n  a  m. 

^^  Murat.:  in  codice  Ambros.  haee  adduiitur,  facto  nionito,  ista  rcperiri  tantuna 
in  codiee  Contareno:  Vencti  tunc  Gallis  se  jungnnt,  et  an  dimicandum 
esset,  an  inlra  caslra  et  vallnm  permanendnm,  cousuUant.  Andreas 
Maranzanus ,  forlissimus  e(/ues,  suadet,  a  proeiio  absthienduvi,  cum 
ec/ui  suorum  et  muri  jactuii  et  macie  confecti  sint,  et  quam,  plnres  inte- 
rierint.  Cnins  co)isilio  cum  omnes  assensissent,  inti'a  vallum  cum  bal- 
lisfariis  ita  se  tutati  sunt,  ut  Grceci  re  infecta  intra  urbem  redierint. 

^)  Murat.:  in  cod.  Ambros.  adnotatur:  littuc  alii  Marsilepsum  appellant ,  et 
cousatiguineum  Ale.vii  fuc.htnt ,  exlratlum  e  carcere  et  ab  ipso  Ale.vio 
comitem  in  Imperio  factum. 

*)  Leg.  imbelliC?). 


Ri;g.m  Bv/-\ni'im  pkr  FjtANcos  Kvi;itsio.  291 

lion/'/acius  3Io litis fcrrnti  marchio,  et  Ilenricus  cumes  sanctl  Pauli, 
et  nliorwn  ingeiis  multitiuh  pro  succiirsu  terra;  scmctw  Latinis 
adjuncti  sunt.  —  Hwc  audiens  Biuv  de.  haronum  ac  cetcrorum 
iiobilium  consilio  et  ralnntate  eivitatem  nggredi  delibcrnnt :  et  con- 
reniunt,  nt,  si  den  praevia  nrhcni  capi  eontigerit,  de  invento  moliili 
Veneti  sntisfactioncm  obtineant,  et  residui  aiqualis  fiat  divisio ;  et 
Uli  e.vemptio/ies  et  honorifieetttias,  quas  in  Jmperio  tempore  Gra> 
eorum  habucrant,  de  cetera  habcant ;  et  postea  sex  pro  parte  eligi 
debcant,  qui  illiim  per  maiorem  partem  eorum  Imperatorem  eligant, 
quem  suf'ficientiorem  cognoverint ;  et  electtis  palatia  Blacherum  et 
Buclialeoiiis  et  qnartam  partem.  Imptcrii  pro  honore  suo  et  honore 
sedis  percipiat,  et  reliqucv  tres  partes  wqualitcr  dividantur,  et  hi 
feuda  distribuant  et  servitia ,  ut  viderint  expedire.  Clerici  quoque 
illius  partis,  de  qua  non  fuerit  Imperator  assumtus,  ordinationis 
patriarchie  et  ecclesia'  sanctw  Sophiw^)  debeant  habere,  nee  pro 
parte  sibi  contingente  Imperatori  de  fidelitatc  et  servitio  exhibendo 
aliquatenus  teneantur.  —  Peractis  itaque  pactis  anno  Ducis  duo- 
decimo,  ridelicet  MCCIV,  mense  Blartio,  cum  mira  consfanfia  duas 
nnves,  qme  vocabantur  Paradisus  et  Peregrina,  insimul 
ligarunt,  et  scalis  compositis,  nt  nltra  muros  transirent  et  insultum 
in  Grwcos  violenter  facerent ,  Murciphus  ille  tyrannus  aufugit ,  et 
cii'itas  in  manibus  Latinorum  Ubcre  remansit.  Et  completa  est 
prophetia  Siibilhe  Erytreiß :  Fiet  potentium  in  aquis  Adria- 
ticis  congregatio,  co e co  praed uce.  Jlircum  ambigent, 
Bysantium  propliauabu  nt ,  aedif'icia  den  igrabnnt, 
spolia  dispergenfur.  llircus  novus  balabit,  usque 
dum  LIV  pedes  et  IX  pollices  et  semis  praemensu- 
rati  disciirrant.  Nunc  etiam  EmanueUs  scelesti  scelus  in 
Venetos  perpetratnm  per  cum  maxime,  qni~},  dum  legationis  fun- 
geretur  officio,  coecum  facere  concupivit,  auctore  deo  digne  ultio- 
nis poena punitum  est.  —  Habita  civifate,  XII paritereligendi pariter 
electi;  dum  de  idoneori  ad  Imperium  scrufiniuni  agcrent,  Gallorum 
nnns,  Ducis  Venetorum  gesfa  collaudans,  illum  dignum  Impcrio  nonti- 
navit.  Sed  cum  ceteri  id  annuere  viderentur,  quidam  Venetorum 
nobilis  et  fidelis  senex,  satis  probabili  oratione  usus,  nominaloris 


*)  Lege  0  r  d  i  II  a  t  i  o  1»  e  m  . . .  e  c  e  i  e- 
si  am  cett. 


~)  Lege  q  uein. 

19* 


292  Hr.fiM  By'/.antim  i'K.ii  Khancos  r.vr:nsio. 

recommendans  propositum,  comilani  Baldu'mum  Flatidrue  aptiorem 
forc  judicai'it.  Qiii  a  rclit/iiis  comprobatus  et  e.vcrcilui  dcnunciatus 
ab  oni/n'bi(s  Impcrulor  cof/aiidafna  est.  —  Crcato  hnpevutore  the- 
sduriis  in  nrbc  inventus  dioiditur,  et  per  portiones  statiilas  quarfu 
pars  Imperii  ei  coiisiynatur ;  et  ceterw.  inter  illum  et  Venetos  par- 
titfc  sunt;  et  plnribus  nobilibus,  qni  oiierum  participes  f'uerant, 
feada  cum  servitio  concedunlur,  et  acquirendi  concessa  facultas 
tribuitur.  —  Venetiarum  Dux,  ut  tanti  triumphi  memoria  recolatur 
et  posteris  prodeat  ad  exemplum,  procerum  assislentium  consilio, 
Ducnli  lilnh)  addidit:  quartae  partis  et  dimid iae  totius 
Imperii  Ilomaniae  dominat or.  Et  novam  armaturam  sibi 
decrevit,  quam  suw  stirpis  propiiiqnis  et  successoribus  deferendam 
censuit.  —  Clcrus  postea  catholicus  Venetorum  canonicos  in  eccle- 
sia  sancto'.  Sophite  pra'fecit ,  qui  venerabilem  virum,  Thomam 
Mauroceno,  gener e  nobilem  et  moribus  circumspectum,  patriarcham 
Constantinojfolitaniim  concorditer  eleyerunt.  Eiert us  quoque,  ele- 
ctioni  consenticns,  cum  Imperialibus  et  Ducis  nuntiis  pro  obtinenda 
confirmntione  Jtomam  perrexit.  —  Decimo  tertio  itaque  Ducis  anno 
Bonifacius,  Montisferrati  marchio,  cui  Älexius,  Isaclii  Imperatoris 
i/enitus ,  insulam  Cretie  donaverat ,  nunc  Adrianop(dim  obsidens, 
Ravano  de  Carccribus  et  Marco  Sanufo,  Ducis  Venetiarum  nuntiis, 
cui  illa  in  divisione  Imperii  contigerat ,  totum  jus,  quod  in  eadcm 
habebat,  firmatis  hinc  inde  conventionibus  plenissime  cessit.  — 
Rex  Blacorum  et  rex  Bulgarorum ')  cum  Grmcis  ac  Turcis  et 
Cimianis  -)  cum  Latinis  congressi  eos  vincunt,  peremtis  maioribus. 
Imperator  enim  ßalduinusAdrianopolim,  a  Constantinopoli  Vdistan- 
iem  diwtis,  obsederat,  qme  in  partem  Venetorum  cesserat  et  rebella- 
verut.  Et  cum  habituri  essent  in  proximo  civitatem,  audiens  Impe- 
rator comitis  Liidovici  et  aliorum  repentinum  insultum  post  Blachos 
Cimianos  3),  quorum  ad  Benchas  (sie)  quatuor  millium  tnultitudo 
insidiis'*}  stabut ,  cum  eos  insecutus  f'uissct ,  trucidato  Ludovico 
cum  aliis ,  Imperator  nunquam  comparuit ;  et  paucis  Constantino- 
polim     redeuntibus,    multitudo    maritima    Venetorum    ad    urbem. 


*)   Scriherc     dplx'hid    rex    Rlaco- 
r  \i  in    et   H  ii  I ''  :i  ror  ii  rn. 


^)   Debeltnt    seriherc    Blachos    et 
Cum  ii  II  (1  s. 


'^)  Debobat  seriiiere  Cd  in  ii  n  i  s.  *)   l^egc   in   insidiis 


Corpus  Chhonicorum  Flanuriae.  293 

vocatam  Rodosto,  fatigdta  pcrvcnit,  et  iiidc  Constanllnnpolim.  — 
Thomas  igitur  Mauroccno,  ab  Jimoccntlo  patriarcha  ('//ecius,  cum 
llteris  papw  Venetias  acced'U,  et  cum  parato  stoio  porlum  exit,  et 
Ragusinw  urbi,  qmc  Grcecorum  instinctu  jam  diu  Venetis  rehella- 
verat,  bellum  intiUit.  Illique,  de  Grwcorum  difßsi  favore,  civitatem 
Venetis  reddiderunt.  —  Patriarcha  postca  secedens  Dnrachium 
impugnavit,  cepit  et  muniit,  et  ConstanliiiopoUm  itide  pervenit. 
Murciplms,  invasor  Imperii,  post  fugam  ad  socerunt.  Äle.vium  vadit; 
qui  ab  eo  e.i'coecatus ,  pnstea  ad  Latinuriim  manus  percoiiens  in 
Constantinopoli  lurpiter  vitam  fiidvit.  —  Baldnino  Augusto  Ilen- 
ricus  Dago,  fratcr,  succcdit.  His  itaque  gestis,  elapsis  a  Ducis 
creatione  annis  XIII,  die  primo  Junii  idem  in  Constantitiopoli  feli- 
citcr  obiit,  ei  in  afrio  ecclcsia'  sancta'  Sophia'  sepclitur.  —  Petrus 
Ziano  Du.v  ordinatur  anno  domini  MCCV. —  Sanc  Yenctoruni  popu- 
lus  in  Constantinopoli  Marinum  Zeno  sibi  Potestatem  statuunt,  qui 
ab  Henrico,  dum  a  patviai'cha  coronandus  esset,  approbaflonem 
foederum  in  captione  Imperii  factorum  suscepit.  —  Du.v  illico 
Rogerium  Mauroceno  Auserensem  comitem,  Rogerium  Premarino, 
Benedictum  Galliono  (I.  Grillioiio)  et  Pauhun  Quirino  Constantinopo- 
limlegatosmittit,  qui  illos  in  solita  ßde  consolidant,  et  cum  Potestate 
utilia  statuunt  et  redeunt.  —  Bonif'acius  Montisferrati  marchio, 
adepta  Thessalia,  qua;  Uli  in  parteni  cesserat,  re.v  coronatus  est. 

Corpus  Chronicorum  FLindriae. 

In  Collectioii  de  Chroniqiies  Beiges  inedites.   Heeucil  des  Chro- 
niques  de  Flandre  par  J.  J.  de  Sniet.  Tom.  I,  p.  130 — 139. 

Balduiiuis  Constantinopolitanus. 
Balduinus  de  Mons,  filliis  Baldiiini  Hannoniensls  ac  Marga- 
retae,  filiae  Theodorici  Alsatiae  ae  sanctae  Sibiliae.  Hie  Baldui- 
nus fuit  XIX.  comes  Flandreusium.  Tandem  nutu  Dei  et  Deo 
disponente  fuit  Imperator  Constantinopolitanus  et  rev  Graeco- 
rum  et  Gazarae.  Hie  Balduinus  in  primo  anno  suae  dominatio- 
nis,  rex  Anglorum  Rieardus  de  partibus  transmarinis  regreditur, 
oriturque  discurrium  et  discidium  inter  ipsum  et  regem  Fran- 
corum.  Hex  ita([ue  Franciae,  coUeeto  exercitu,  castellum  regis 
Anglorum,  quod  dieitur  Abbavilla,  obsidet,  eapit  et  destruit. 


204  RP-fiM  BV/.ANTIM    PKK  P^IIANCOS   KVF.IISIO. 

Milltes  regis  Aiiglorum  episcopum  l]elvacciis('in,  consanguineum 
rcg-is  Fraiicorum,  ceperunt,  et  apud  Uotliomagum  cum  custo- 
(liae  maneiparunt.  Insfinctii  qiioqiie  et  promissionibiis  et  iniine- 
rihus  regis  Anglorum  Baldiiiiuis  quoque,  Flaiulrensiiim  comes 
et  Haiinoniae,  regem  Franciae  derelinquit  et  regi  adhaeret 
Anglorum,  quia  semper  Gallici  versipelles,  et  despectione 
nimium  obloquebantur  de  Flamingis.  Et  Balduinus  collccto 
exereitu  copioso  per  pagum  Tornaeensem  et  Cameraeensem 
ineedens,  omnia  ejusdem  pagi  castella  eepit,  sieque  ad  civitatem 
Attrebatensem  perveniens  eam  a  parte  orientali  obsedit.  Seeundo 
obsessionis  die  subito  inde  recessit.  At  Philippus  Franciae,  haee 
audiens  et  indigne  ferens,  cum  magna  equitum  et  peditum  mul- 
titudine  transiens,  apud  Ariam,  flumcn  Lisiae,  terram  Comitis 
vastaturus  intravit.  Sed  quibusdam  inlortuiiiis  tactus  collocjuium 
cum  Comite  habuit  extra  Ypram,  et  sie  iufecto  negotio  rediit  in 
terram  suam,  multis,  qui  adventum  eins  formidaverant,  irriden- 
tlbus  inefficaeiam  et  ejus  discessum.  Comes  Balduinus  castrum 
sancti  Audomari  quinipie  hebdoniadarum  obsidione  clausit,  et 
rege  Francorum,  Philippo,  nullum  ferente  praesidium,  utpote 
cum  a  Ricardo,  Anglorum  rege,  plurinunn  arctabatur,  cepit 
redditum  sive  obtinuit.  Arienses  sibi  reddiderunt  sc  sponte  in 
manu  illius  anno  MCXCVIII.  Interim  rex  Anglorum  stipatus 
multitudine  militum  irruit  super  regem  Francorum ,  euntem 
Gisortium.  llle  vero  cum  suis  festinans  munitioncm  intrare, 
fracto  ponte,  in  lluvium  dicitur  cecidisse;  sed  extractus  est  inde, 
pluribus  tamen  de  suis  nobilioribus  captis.  Statimque  rex  Fran- 
corum exercitum  congregans  copiosum,  terram  Normaniae  vici- 
nam  terrae  suae  incendio  et  rapinis  devastat.  Mediante  vero 
Petro  cardinali  in  via  lata  et  apostolicae  sedis  iegato ,  datae 
sunt  treugae  inter  reges  Ricardus  vero  rex  oI)sidens  castellum 
quoddam  comitis  Lemovicensis,  qui  a  se  recesserat,  quod  appel- 
lant  Saluuths,  ibidem  sagitta  vuhieratus  est  et  defunctus.  Cui 
frater  ejus  Johannes  successit  in  regno.   At  Balduinus  Comes 


Corpus  Chromcorum  Flandriae.  293 

terram  regis  Fraiicorum  rapinis  et  incendiis  devastaverat.  Sed 
Maria,  Comitlssa  Flandriae,  pro  pace  iuter  regem  et  Comitem 
componenda  Parisios  vadens  ad  regem,  lioiioriliee  suseepta  est 
ab  eo.  Quam  rex  de  pace  securam  cum  quibusdam  caplivis  in 
pignus  pacis  remisit  ad  propria. 

Anno  Domini  MCC  in  die  nativitatis  Dominieae,  Philippus 
rex  et  Comes  colloeuti  de  pace  conveniunt,  ubi  per  MariaeComi- 
tissae  industriam  pax  firma  utrimque  inltur.  Quae  pax  tam 
Franciae,  quam  Flandriae  caussa  magnae  fuit  laetitiae,  et  pace 
divulgata  per  totum  Franciae  regnum,  restituit  Balduino  omnes 
terras  suas.  Circa  vero  principium  mensis  Maii  rex  Franciae 
mandavit  omnibus  nobilibus  suis  et  feodariis,  quatenus  Parisios 
ad  torneamentum  conveniant. 

At  Balduinus  Flamingorum  Comes  cum  Henrico  fratre  suo 
et  pluribus  aliis  ingenuis,  ipse  ingenuiis  et  nobilissiinus  inter 
caeteros  principes  veniens,  regem  visitans:  et  in  prandio  regis 
existens,  pavonem  videns  vovendo  super  pavonem  dixit :  quod 
in  regno  Franciae  nunquam  arma  porlaret  nee  indueret,  seu 
contra  viclnos  seu  Anglicos  pugnaret,  sed  contra  Christianitatis 
aemulos,  scilicet  Sarracenos  seu  paganos,  et  insuper  addidit: 
„quod,  Dei  gratia  me  juvante,  Jerusalem  proficiscar,  Sarrace- 
nos invadam,  qui  avunculum  meum  Philippum  Alsatiae  inter- 
fecerunt".  Hoc  voto  pauoni  facto,  in  continenti  ac  de  assensu 
regis  in  eodem  prandio  plures  nobiles  ac  principes  in  prandio 
regis  existentes  idem  vovent.  Primo  Henricus  de  Hannonia, 
frater  Balduini  Comitis  praedicti  et  comes  Andegavensis,  Ludo- 
vicus  comes  Blesensis,  marchisius  de  Montferrat,  Theobaldus 
comes  Campaniae,  frater  regis  comes  de  Perse  in  Normannia, 
Simon  comes  Montis-Fortis  et  frater  suus  comes  Guido,  domi- 
nus Johannes  de  Nyella  cum  tribus  fratribus  suis,  Renaldus  de 
Dampetra,  Payen  Antileacensis,  Balduinus  de  Beauvoir,  Petrus 
de  Bachel,  quatuor  episcopi  Teutoniae,  episcopus  Suessionensis, 
episcopus  Trecensis,    episcopus  etiam  Tornacensis  —  omnes 


200  ilKGNI   livXANTlM    I'IOU    FllA.NCOS    KVKK.SIO. 

similiter  praedicti  voverunt,  et  iiifra  tres  metises  se  disponentes 
et  elassein  ordlnaiites  I3aldulniiin  Comilem  ainmiralein  constitue- 
runt.  Ista  j)raedicla  ad  aiires  perveniiiiit  Soldaiii,  Francos  et 
Flamingos  (lis|)onere  ad  .lerusalein  proficiscendiim,  et  praeeipue 
(iinens  Comitein  Flandreiisimu  eo ,  qiiod  praedecessores  ejus 
infinita  danina  et  mala  fecerant  olim  in  Sardenay  et  in  regno 
Abilinae.  Ea  de  caii.sa  Soldanus  Hcrihil,  el  promitlit  Venetis 
mille  marcas  auri  optimi,  et  pro  aem  salvum  conductum  libe- 
rum per  totam  Arabinm,  Syriam,  Damascum  et  Egyptum.,  sed 
quoll  nulh)  modo  naves  seu  naritas  super  drutsmannos  conce- 
daut  Francis,  sed  consulant  eos  repalriare. 

Balduiniis  vero  Comes  Flandrensium  ac  ammiralis  Franco- 
riini  crucesignatorum  applicuit  Venetiis  cum  comitiva  sua  plu- 
rium  nobilium,  ac  ibidem  hyemat.  Circa  finem  Februarii  spe- 
rabat  habere  naves  et  drutsmannos,  nautas,  conductores  ad 
Jerusalem  perg'ere  pioficiscendum ;  sed  Dux  Venetorum  pro- 
hibuit  sub  poena  capitis,  ne  quis  eos  duceret.  Erat  quaedam 
civitas,  Gazara  dicta  sive  Gadires,  quae  multa  damna  fecerat 
Venetis,  mercimonia  eorum  depraedando,  mercatores  et  nautas 
Venetorum  interficiendo  et  in  mari  praecipitando.  Eapropter 
Dux  Venetorum  dixit  Balduino  Comiti,  quod,  si  Hellet  Gazaram 
cum  suis  expugnare  et  lucrari,  nihil  pro  navigio  darent,  et  quod 
melius  etiam  esset  et  majoris  meriti ,  tales  praedones  et  homi- 
cidas  seu  piratas  destruere,  quam  Jerusalem  proficisci  peregre. 
Gallici  hoc  audientes,  Gazaram  tendentes,  illam  civitatem  Vene- 
tis inimicam  capiunt  et  spoliant,  subjectamque  Venetorum  Duci 
ad  regendam  tradunt.  Eo  in  tempore  auditur  mirabilis  rumor, 
quod  Crisac*),  Imperator  Constantinopolitanus,  a  fratre  suo  Alexio 
in  quodam  monasterio  monialium  exoculalus  est  violenter,  et 
Aloxius  sibi  corouam  et  Imperium  usurpat.  Hoc  audiens  rex 
Ungarorum  supplicat  IJalduino,  comiti  Flandriae,  quatenus 
Alexium    expellere  vellet,    et  fdium  Crlsac,  Alexium   nomine, 

*}  I.  c  Kir  Sac. 


CülU'US  CllKONICOIlUM   FhANDRIAE.  297 

atlolescenteni  iindeviginti  aiiiioriiiii  In  Iinperiiiiii  sul)IIinaret. 
Tiinc  ad  rogatum  regis  üngariae  ßaldiiimis  cum  suis  classein 
intrantes,  vela  ventus  sufflat  et  Constantinopolini  dirigit  ante 
turrim,  quae  Galatas  dicitur,  quam  aseendunt  et  capiunt;  et 
Pyrely,  quod  erat  suburbium  Constantinopolitanae  urbis,  ul)i 
Judei  commorabantur,  cond)usserunt.  Et  sie  intrantes  Constan- 
tinopolini et  Alexium  quaerentes  minima  inveniunt;  nam  cum 
quinque  millibus  hominum  fugam  capit  versus  Jobannem,  regem 
Valacbiae. 

Balduinus,  fdium  Crisac,  parvum  Alexium,  cum  matre  sua 
Imperatrice,  uxore  Crisac  et  sorore  regis  Ungariae,  in  Constan- 
tinopolini introduci  fecit;  gavisi  niultum  Constantinopolitani  de 
advcntu  Imperatoris  et  fdii  sui.  Seciitus  est  tandeni  Crisac 
Imperator,  et  Constantinopolitani  supplicant  Balduino,  quatenus 
pro  tempore  ibidem  maneat  et  caeco  Imperator!  eorum  consu- 
lat.  Sed  brevissimo  tempore  caecus  Imperator  Crisac  superstes 
viam  universae  carnis  perfecit,  et  in  ecelesia  sanctae  Sopbiae 
honorificae,  ut  decuit,  traditur  sepulturae;  et  fdius  ejus  Alexius 
in  Imperatorem  subliniatur  et  coronatur.  Balduinus  quenidam 
civem  Constantinopolitanum,  bonorificum  ac  magnae  prudentiae 
virum,  regentem  totius  Graeciae  constituit. 

Tandeni  iis  peractis,  Balduinus  nauem  ascendens  cum  pere- 
grinis  suis  crucesignatis,  ut  peregre  Jerusalem  pergant,  accidit 
illo  in  tempore,  quod  Murtiflez,  audita  morte  Crisac  hnperatoris, 
per  totam  Graeciani  equitat,  omnes  olim  officiarios  deponit,  et 
amicos  et  cognatos  suos  imponit  et  eis  singulis  officia  provin- 
ciae  Graeciae  distribuit.  Et  veniens  Constantinopolini  in  (piodani 
monasterio  monialium  de  morte  juvenis  ac  novi  Imperatoris 
tractat,  et  duos  Imperatoris  famularios  et  cubicularios  dilectos 
ad  consilium  suuni  convocat.  Concludunt  ibidem,  quod  sequeuti 
nocte  Imperatorem  dormientem  suffocarent.  Et  sicut  conclusinn 
est,  bora  mediae  noctis  sie  factum  est.  Se([uonli  die  pbires 
conveniuut    ad    palatium.    ad   Imj)erat()i'em   ad   colbxpieudum; 


298  Ui;nM   BVZANTIM    PKIl  FnA.NCOS   K.VF.nsiO. 

saeerdüs  otiam  ;h1  altarc  indiitus  sacris  veslihus  el  Iinj)eratorem 
exspeclans  usijue  post  meridiem.  Ilora  nioridiaiia,  ecce  duo 
cubicularii  praelati  veniunt,  tristi  gestu  manus  utrasque  strin- 
gentes,  dicunt  Imperatorcm  subito  mortuum.  Tota  Constanti- 
nopolilana  uihs  liii»et,  et  sepelitur  in  sancta  Sophia  juxta  patrem 
suiim  Crisac. 

Ac  Miirtifk'z  ibi  iisurpat  dominium,  in  capite  suo  imponit 
diadema  Imperiale.  Isti  rumores  longo  lateque  volant  de  subi- 
tanea  ac  improvisa  morte  pii  Alexii,  novi  Imperatoris,  et  quod 
Murtilk'Z  imposuit  sibi  ipsi  diadema  Imperiale,  usurpando  domi- 
num Graecorum.  Perveniunt  eonsimiliter  et  isti  rumores  ad 
aures  Balduini,  Comitis  Flamingorum,  qui  peregrinationem  dimit- 
tens,  et  indilale  Constantinopolim  revertens,  et  eivitatem  intrans 
eam  claudi  fecit.  Sed  Miirtillez  coegit  Balduinum  portas  apcrire 
et  retrocedere;  et  quod  Constantinopolitani  non  indigebant 
Gallicorum  seu  Venetorum,  et  minime  de  consilio  nee  regimine 
eorum.  Insuper  inhibuit  sub  poena  capitis,  ne  quis  victualia 
Balduino  et  suis  vendat  seu  det,  nee  in  quibuscumque  subveniat; 
insuper  et  Murtiflez  de  nocte  clam  destinat  quatuor  malas  naves, 
accipiens  in  portu,  plenas  resina  et  sulfure,  oleo  et  igne  suc- 
censas,  et  quod  cum  reflexu  maris  et  uento  ad  hoc  prospero 
combureret  classem  Venetorum  et  Gallicorum.  Ac  ßalduinus 
astutiam  et  fraudem  Murtiflez  percipiens,  naves  succensas  ex 
altera  parte  ripae,  ubi  plures  erant  domus  et  bona  hospitia, 
ibidem  Balduinus  eas  dirigi  fecit,  et  illae  fundito  villam  concre- 
marunt;  permaximus  murmur  oritur  contra  ]\Iurtiflez  a  Con- 
stantinopolitano  populo. 

Tandem  nocte  altera  superveniens  Balduinus  Galatas  cepit, 
cum  scalis  muros  ascendit,  portam  vero  Romanam  lucratur,  et 
per  muros  hinc  inde  ambulans,  et  leonem  ibidem  ponens.  Epi- 
scopus  vero  Suessionensis,  Ilenricus  comes  Andegaviae,  frater 
ejusdem  comitis  Balduini,  portam  vi  aperientes,  Veneti  et  Franci, 
qui   de  foris   erant,    urbem  subintrant  et  Murtiflez  in  palatio 


Corpus  Chuonicorum  Flandriae.  299 

dormieiite  et  gesliente,  urbem  liicrantur.  Tunc  Murtiflez  cxci- 
tatur  et  cum  comitiva  feie  triuin  niillium  arinatoruni  de  inane 
ueniens  ad  insistciidum  Baldiiino  et  ipsum  fug'ando,  in  quo  conlliclu 
Murtiflez  cum  XXII  militibus  cajiitur ;  ctf ere  duo  uiilia  de  suis  gladio 
cecideruut,  pluresque  eorum  ad  douios  eorum  redierunt  fugicudo. 

Tuuc  totus  populus  Constaiitlnopolitanus,  Balduinum  fore 
Imperatorem ,  optantes  clamabant.  Illo  in  tempore  Alexius, 
frater  Crisac,  qui  antea  sibi  coroiiam  usurpaverat,  postquam 
fratrem  suum  Imperatorem  excaecaverat  et  de  urbe  expulerat, 
etiam  vi  armorum  Constantiuopolim  intrat.  At  Balduinus  cum 
suis  ad  novum  conflictum  contra  Graecos  se  disponit  baben- 
dum.  Alexius  palatium  intrat  et  occupat,  et  pars  una  Grae- 
corum  ad  forum  currit  et  occupat,  ne  Veneti  et  Franci  ibidem 
intrare  ualeant.  Altera  vero  pars  ad  muros  urbis  vadunt, 
ut  propug-nacula  occupare  et  habere  valeant,  et  etiam  portas 
civitatis.  Sperabant  eniiu,  V^enetos  et  Francos,  eo  quod  in  paruo 
erant  numero,  fuisse  uecordes,  et  quod  sponte  se  redderent 
Alexio.  Non  autem  sie  erat,  ut  sperabant;  nam  nostri  audacter 
ingressi  sunt  forum  magnum,  fecerunt  caedem  Graecorum,  ita 
quod  Alexius  cogitur  ascendere  muros,  ut  cum  iJlis  ibidem 
existentibus  vaieat  obtinere  portas  civitatis  et  propugnacula. 
Hoc  Balduino  innotuit,  quod  Alexius  muros  ascendit.  Ea  propter 
Flamingi  cum  Francis  muros  cum  scalis  ascendunt,  propugna- 
cula vi  apcriunt  et  Alexium  fugere  cogunt,  qui  ad  palatium 
fugiens  ibidem  cum  paucis  se  excepit.  Plures  uero  Graecorum, 
qui  propugnacula  murorum  custodiebant,  quidam  interficiuntur, 
quidam  de  nobilibus  capiuntur;  quidam  vero  libere  abire  per- 
mittuntur,  promittentes,  contra  Venetos  et  Francos  bona  fule 
arma  se  non  porlaturos. 

Nostri  vero  advesperantc  jam  die  arma  fessi  deponunt, 
de  assultu  palatiorum  in  crastinum  tractaturi.  Inqjcrator  vero 
Alexius ,  qui  a  muris  secesserat  et  in  palatium  fugiendo  se 
exceperat,  suos,  quos  babuit,  recolligit,  et  ad  crastinum  eos 


',](){)  llliliM   1JVZ.ANTINI    i'KK  FllANUOS   KVKliSlO. 

hortatur  ad  pugnain,  asserens,  quod  Venetos  et  Franeos  in 
j)otestale  sua  hahoat  juxta  nuirorum  copitia  conelusos.  Sed 
([uidein  de  noete  Alexius  clani  aufiij^iens  dal  terga  devictus. 
Quo  comperto ,  Graecornm  plcbs  attonita  de  tarn  subita  fug-a 
Alexii  et  de  institutione  novi  Imperatoris  confabulantur.  Et  dum 
altera  die  innotuit  fug-a  seu  rccessus  Alexii,  nostri  ad  arnia  pro- 
siliunt,  ettergadantibusGraeeis,  fortissima  etmunitissiina  palatia 
Francis  rclinquuntur,  totaque  in  moniento  civitas  a  Francis  et 
Venetis  obtinetur.  Et  omniuni,  (ju;e  inier  divilias  ab  hominibus 
coniputanlur,  tani  inaesliniabilis  abundantia  reperitur,  ut  tantum 
tota  non  videretur  possidere  Latinilas. 

Ordinatis  ergo  diligenter,  quae  disponenda  eranl,  ul  posce- 
bat  rcruni  eventus,  noslri  ad  electioneni  Imperatoris  unanimiter 
et  deuote  procedunt.  Et  omni  ambitione  seclusa,  venerabiles 
episcopos  Suessioniensem,  Trecensem,  Halusdalensem  domi- 
numque  IJethleemilanum,  qui  a  partibus  transmarinis  auctoritate 
apostolica  ibi  fuerat  delegatus,  Aconensem  electum  abbatemque 
Lucedii ,  Imperatoris  sub  Domino  constituunt  electores.  Qui 
oratione  praemissa,  ut  decuit,  Balduinum,  Comitem  Flandriae  et 
Mannoniae,  eligunt  unanimiter  et  solemniter.  Atque  ad  Imperii 
fastigia  gloriose  coronatum  memorali  ponlifices  cum  uniuerso- 
rum  applausii  et  j)iis  lacrimis  sublimarunt,  anno  Domini  MCCH, 
(MCCIV)  dominica  post  Pasca,  qua  canlalur:  Juhilate  eiim. 

üxor  uero  ejus  Maria,  claris  orta  natalibus,  virum  suum 
estinsecuta:  post  taediosas  terrarum  metbodos  et  maris  anfra- 
ctus  et  tractus,  Acbaron  applicuit,  ibicjue  diutius  et  variis  mace- 
rata  aegriludinibus,  ultimum  reddidit  spirilum.  Sed  antequam 
de  Flandriis  pergerel,  filiam  suam  primogenitam  Johannam,  quae 
nubilis  erat,  commisit  Pbilippo,  regi  Franciae,  donec  matri- 
nionio  copularetur.  Jobannes  vero  rex  Angliac  post  infmitas 
expensas,  in  castellis  tuendis  et  munitionibus  erigendis  per  lon- 
gum  tempus  factas,  pusillanimitate  confectus  magis,  quam  defectu 
pecuniae,  fugae  opprobrium  vile  pcndens,  Normannia,  Aquitania 


Corpus  ("iinoMcoRUM  Fi,ANnKiAK.  30  I 

cum  aspenditiis  unlversis  relictis,  tanquam  ad  asyluin  conrii- 
giens,  transito  inari  rapido  ciirsii  in  Angliani  se  rcccpit.  At 
Philippus  rex  Franciae  laetiis  haec  omnia  occiipavit  et  cepit. 

Balduinus  Imperator  statim  post  coronationem  suam  hono- 
rlllcam  dedit  omnibus  noljilibus  suis  liberatam  de  calig'is,  dextram 
iiigTam  insertam  aureis  pcdibus  leoniim,  sinistram  divisam  in 
colorem,  subtus  albam  cum  pedibus  leoninis  nigris,  mi\tam  a 
genubus  et  supra  nigri  coloris  cum  pedibus  leoninis  aureis. 
Postquam  per  tres  menses  a  coronatione  sua  fuerat  Constantinopoli, 
cum  honorifico  comitatu  visitauit  totam  Graeciam,  et  deposuitofü- 
ciarios,  quos  Murtiflez  ordinaverat,  et  posuit  novosjionestos  viros 
et  justos.  Audivit  infinitimam  querelam  de  ofdciariis,  quos  Mur- 
tillez  ordinauerat,  quomodo  exactiones  infinitas  fecerant.  fnsuper 
phires  eorumconsuluerant,quomodoetqüali(  er  JiivenisAlexius  Im- 
perator secrete  de  noetesuffocaretur,  ad  linem  illum,  ul  cognatus 
eorum  Murtiflez  dominaretur  et  ad  dominium  Im|)eriale  corona- 
retur:  quos  omnes  dominus  Imperator  cepit  ac  decollari  mandavit. 

Visitatione  Graeciae  aüquantulum  peracta,  rediit  Constan- 
tinopolim  et  jubet  adduci  Murtiflez,  qui  captus  fuerat  cum  viginti 
duobus  de  principalioribus  consubbus  suis,  qui  consibum  sibi 
contra  Crisac  dederant.  Murtiflez  ante  Balduinum  ])iaesentatus 
fatetur,  quomodo  et  (piabter  amiei  sui,  id  ([uod  fecerant  in 
exoculando  Crisac  et  postea  in  strangulando  Alexium  juvenem, 
sibi  consilium  dederant.  Imperator,  liabito  maiuro  consilio,  jubet 
omnes  duci  in  Pyrely,  qui  est  introitus  portus  maris,  et  omnes 
decollari  et  cadauera  super  rolas  poni;  Murtiflez  vero  in  medio 
eorum  et  super  rotam  in  basta  bene  longa  caput  suum  poni. 

Murtiflez  cum  XXII  majoribus  et  rectoribus  suis  decapita- 
tis,  insuper  audivit  novos  rumores  de  Graecia,  quod  fanudi 
amicorum  necatorum  et  aliqui  de  consanguineis  Murlillez,  ([ui 
de  Graecia  fngerant,  quum  Baldninus  Graeciam  visitaverat, 
reversi  fuerant,  ofüciarios,  (pios  Balduinus  Imperator  slatueral, 
interfecerant ,     et    novas    iterum    ojq)ressiones    et    exactiones 


',]{)'*,  HlOliM    Ih/.ANTIM    l'l.lt    KliNNCOS   KVr.KSIO. 

('\oi'('cI);iii( ,  r(  |)üj)iiliiin  iioii  cxsjxdlahiiiü  jjnu'cisc,  si'tl  |»ri) 
iikkIo  l()(|iK'iHli  cx('orial);inl,  et  pniiperein  |)üj)ulmn  in  servitutem 
rcdiiicre  ('(m;il)nnliir.  Oiios  oinnos  Imperator  jnbet  capi  et  in 
villis  sive  niriltus,  iihi  expressiuiies  feeerant,  jnbet  decollari  et 
cadavera  super  rotas  poni,  vel  de  siibaceliis  cum  funil)us  ad 
ailjorcm  suspeiidi.  Graeci  vero  videntes  haue  justitiani  super 
exactionatores  et  exspoliatores,  iit  ila  dicam,  praedones  paupe- 
rum.  (|uam  novus  Imperator  fecerat  super  Murtillez  et  iniquos 
ofliciarios  suos,  in  immensum  gavisi  sunt,  g-ratias  aj^entes  altis- 
simo  T)eo,  quod  de  misera  Servitute,  ad  quam  redig-ebantur, 
liberati  erant  et  expedifi. 

Imperator  Balduinus  in  medio  primi  anni  dominii  sui,  vide- 
licet  post  medium  Septembris,  fecit  eonvivium  permagnificum, 
ubi  feeit  convocari  omnes  nobiles  Graeciae,  Thraciae,  Coro- 
manniae,  Armeniae,  Jossiae  ac  Pinetae  Nardae,  qui  olim  sub 
dominio  erant  Imporatoris  Conslantinopolilani.  Ad  Constanti- 
iiopolim  honoritice  venerunt  ad  Imperatorcm  cum  muneril)us  et 
jocalibus,  quae  si])i  praesentaverunt  et  tenta  est  curia  convivii 
XXX  diebus.  Duodecima  die  convivii,  quae  fuit  prima  Octobris, 
fecit  amplius  (piam  sexcentos  mililes  et-  sing'ulis  dedit  liberatam 
de  caligis  supradictis,  et  cuibbet  novornm  mililum,  non  babenti 
doniinia  spu  terras,  dedit  vel  terras  vel  oflicia  vel  dominia ,  de 
quibus  possent  gratiose  vivere  et  statuni  militarem  ducere, 
mandans  eis,  quatenus  justis  legibus,  privilegiis  ac  consuetudi- 
nibus  Atheniensium  et  Graecorum,  ut  olim,  qunm  Graecia  flore- 
bat,  absque  (juacumque  tyrranide  quiiibet  dominium  regeret  et 
juste  ac  gloriose  gubernaret.  Convivio  peracto,  dominus  Impe- 
rator Ijalduinus,  cum  potestate  magna  et  majestate  perg-it  ad 
singulas  civilates  et  provincias  Imperii  sui,  in  Salonica,  Coro- 
mannia,  Thracia,  Armenia,  Adrianopoli,  Partenardia,  Tessa- 
lonica,  Acbaya,  Beotia,  ac  per  tolam  Graeciam  usque  ad 
Dalmatium  etPannoniam.  Omnes  sibi  obediunt,  honorem  et  homa- 
gium  faciendo,  claves  civitatuni  et  fortaliciorum  sibi  tradendo. 


COKPUS   CllUONICOHUIM    Fl,AM)lilAE.  Vi{)t\ 

et  in  Signum  liomagü  multiplicia  dona  et  joealia  ei  ublulenint. 
Sed  illi  de  Adrianopoli  duci  eorum  rebelJaverunt,  et  ad  suppli- 
catiini  dneis  praedicti  Imperator  Balduinus  civitatem  cepit, 
potins  indnstria  siibtili,  quam  vi. 

Anno  vero  quinto  Imperii  Halduini  Alexius,  frater  Impera- 
toris  olini  Crisac,  cum  regibus  Valaehiae,  Coromanniae,  alicpiibus 
ammiralibus  Syriae,  habentibus  in  eorum  exereitu  CXX  miUia 
hominum,  omnes  veniunt  ante  civitatem  Adrianopolim,  obsidio- 
nem  ponentes,  spatio  temporis  novcm  bebdomarum.  Supervenit 
Imperator  Balduinus  cum  tota  potestate  sua ;  hoc  percipiens 
Alexius  petit  treugas;  dantur  treugac  unius  anni.  Fingunt  se 
Alexius  et  praedicti  reges  recedere  et  ad  propria  reverti,  qua- 
propter  et  Balduinus  vadit  Constantinopolim.  Balduino  existente 
Constantinopoli,  et  ab  insultu  inimicorum  sperat  quiete  et  paci- 
fice  ibidem  stare.  Ecce  praedicti  reges  et  ammirales  cum  pro- 
ditore  Alexio  Adrianopolim  intrant,  omnes  Francos  occidunt, 
civitatem  depraedantur,  et  in  pluribus  locis  in  urbibus  ignem 
ponunt.  Imperator  hos  rumores  audiens,  cum  iis,  qnos  habere 
poterat,  illuc  pergit  festinanter  et  indilate  et  ad  eos  pertingens, 
fit  durissimum  et  dirissimum  bellum.  Sed  quia  Imperator  mini- 
mam  quantitatem  habuit  nobilium,  et  improvise  et  inconsulte 
irruit  super  eos,  idcirco  alii  triumphaverunt,  et  exercitum  Impe- 
ratoris,  qui  erat  modicus,  superaverunt  et  laceraverunt.  In  illo 
conilictu  manserunt  dominus  Ludovicus,  comes  Blesensis,  comes 
de  Markes,  comes  junior  de  Montierrat,  et  plures  alii  nobiles 
interfecti.  Dominum  vero  Balduinum  capiunt  et  in  regnum 
Valaehiae  captum  ducunt.  Tandem  venditus  est  Antiocensibus, 
ubi  fere  decem  annis  tanquam  servus  et  sclavo  aratrum  in  cam- 
pis  traxit.  Post  decennium  a  captivitate  sua  Antioceni  vendnnt 
eum  cuidam  Damasceno,  ubi  consimiliter,  ut  dieitur,  fere  qua- 
tuor  annis  in  campis  laboravit.  Constantinopolitani  fere  per 
dimidium  annum  de  Imperatorc  eorum  nova  audire  cupientes, 
nuntios  hinc  inde  mittunt  in  Armenia,   in  Tliracia,  in  Valachia, 


304  liKCM   HVZANTIM    l'Kll  FraNCOS   K VKItSK). 

an  Imperator  captiis  fuerit,  au  in  proelio  interfectus.  Nuntii 
vaciii  redeunt,  nullosque  rumores  de  eo  scirc  dicunt.  Idcirco 
|)ro  eo,  sicut  pro  iiiortuo,  exequias  solemnes  in  eeclesia  sanetae 
Sopliiae  celebrariint  cum  magno  dolore  et  gemitu  popidi. 

Hugoiils,  Comitls  Saiu'U  Pauli,  opistola  de  oxpugnata  per  Latinos  orbe 

Coiistantiiiopoli. 

A.  d.  1203. 

Edit.  in  Uccueil  des  liistüi'iciis  de  la  France  T.  XVIII,  p.  517. 
Nn|K'rririic  apiid  Bnelion.  recherches  et  materianx  ponr  servir  a  une 
hisloiie  de  la  doniinalion  fran^aise  etc.  II  pari.  p.  64sq.  Cfr.  Michaud 
ItiLliotheque  des  ci'uisades  T.  III,  13.  Ante  lios  ediderat  Freherus 
in  Reruin  Gernianicaruni  scriptoribus  p.  369  sq. 

E^reeordiali  amico  suo  Ilemico,  Diici  de  Lovanio,  viro  nobili, 
Hugo,  Coincs  saneti  Pauli. 

Statum  pauperrimi  exeieitus  Jesu  Christi  nobilitafi  Vestre 
deelarare  desidero.  Noverit  igitur  Serenitas  Vestra,  quod  Alexius, 
fdius  Kir-Saei,  ([iioiulain  Iinperatorls  Constantinopulitani,  quem 
tVater  ejus  ])roj)ler  anibitionem  Imperii  execeavit,  venit  ad  nos 
apud  Corfaut');  ibique  genibus  flexis,  profusis  lacrymis,  univer- 
sitatem  nostram  exorans,  quatenus  Constautinopolin  venientes 
cum  ipso  ei  auxiliuin  prestaremus,  ut  ipse  avunculum  suum,  qui 
erga  patrem  suum  tantum  scehis  ])erpetraverat,  e  regno  per 
auxilium  nostrum  expelleret,  ({uod  per  ambitionem  sibi  usurpa- 
verat  et  injuste  possederat. 

Super  hoc  autem  fuit  inier  nos  niaxima  dissensio  et  ingens 
lumultus.  Omnes  enim  clamabant  ire  Accaron'^).  Pauei  fuerunt 
plus  quam  vigiiiti,  qui  Constantinopolin  collaudassent;  quorum 
i'uit  unus  Marchio^),  comes  Flandriensis,  comes  Ludeuvicus*) 


*)  Coreyra,  Corfii,  inediae  Gr;pcitati  Kopu'^o),  s.  Kop'jjov?. 

-)  Ac'coii,  St.  Jean  d'Acre. 

■*)  Bonifacius,  Montisferrati  marchio. 

*)  BaUhiinus,  com.  Flaiulr.,  Liidovicus,  BIcsensis  comes. 


HUGONIS  C'OMITIS  S.  PaULI  EPISTOLA  DE   Cp.   CAPTA.  305 

et  alii,  qiionim  noinina  ad  presens  reticeiitiir^).  Qui')  toti 
exercitui  ostendeiites  manifeste,  quod  via  Ilierosolimitana  erat 
Omnibus  inutilis  et  damnosa,  cum  ipsi  essent  inopes  et  vietua- 
lil)us  immuniti,  nee  esset  aliquis  inter  eos,  qui  milites  ad  sti- 
pendia  et  sarjantos  ad  solidum  detineret,  vel  qui  petrarias  faceret 
protralii,  nee  alia  instrumenta^)  produci. 

Tandem  uero  uix  nobis  acquiverunt,  tali  tamen  eonditione, 
quod  apud  Constantinopolin  moram  nullatenus  faeerent  ultra 
mensem,  nisi  vohuitate*)  propria  morarentur. 

Responsum  est  eis,  quod  brevis  mansio  pul)licata  non  erat 
nobis  neecssaria,  quia  Greci  nos  minus  formidarent,  si  brevis 
more  spacium  prescirent. 

Attamen  impetraverunt  a  nobis,  ut  de  mora  solius  mensis 
eis  securitas  prestaretur  inpalam;  et  ila  factum  est.  Quo  facto, 
juvenis  Imperator  nobis  promisit,  quod  toti  exercitui  nostro  per 
annum  victuaba  largiretur  integrum,  et  quod  10,000  mib'tum 
ad  annum  ad  sancte  terre  succursum  ad  sumptus  suos  baberet. 
Promisit  enim,  quamdiu  viveret,  ad  stipendia  sua  se  in  terra 
sancta  500  mibtes  babiturum,  et  quod  Duci  Veneto  200  milba^) 
marcarum  argenti  et  totidem  exercitui  nostro  erogaret. 

Quibus  compositis  et  communi  utibtati  concessis,  naves 
nostras  conscendimus,  dehinc  ad  portam  Bucce  Avie  octavo  die 
appHcantes.  Ab  eo  loco  100  leuce  Constantinopobn*')  per 
strictum  mare  et  uelociter  currens  transitur.  Inde  per  illud 
fretum   navigantes   transivimus   Bracbium    sancti    Georgii,    et 


^)  Mattheus  de  Montmorenchi,  Godofrediis  de  Villa  Hardiiini,  Cono  de  Betlni- 
nia,  Milo  de  Brabant,  Joannes  Fuseniiini,  Joannes  de  Friese,  Petrus  de 
Braieos,  Anseimus  de  Caieu,  Reinerus  de  Trit,  Macliarius  de  Sancta  Maine- 
halth,  Milo  de  Insulis,  Episcopus  de  Halberstadt,  Episcopus  de  Troyes, 
Joannes  Facete.  De  bis  v.  Martenne,  Anecdd.  I,  p.  784. 


'■*)  onines  add.  Fieber. 

»)  bellica  add.  Fr. 

*)  sua  add.  Fr. 

5)  C  millia  Fr. 


^)  u  s  q  u  e  n  u  ni  e  r  a  n  t  u  r ;  a  p  o  r  t  u 
vero  isto  usque  Constan- 
tinopolin add.  Fr  et  coli. 
Franc. 


Fontes.  XII.  20 


30({  Ri;flNI   Bv/.ANTIM    PI-.ll  FllANCOS  KVKRSIO. 

portiun  ccpinuis  ad  firiniiin  feirnin  versus  Ciitariiim');  qiii  portus 
distal  a  Constantiiiopoli  iiiia  leiica.  Iliidem  sliipiiimus,  valde 
admiiantes  super  hoc,  (piod  nemo  aniicoruin,  nemo  parentum 
jiiiienis  Imperatoris ,  qui  noliiseum  erat,  seu  aliquis  nunlius 
eorntn  venit  ad  eum.  (|ui  ei  shiliim  Constantinopolis  declararct. 
Non  mora:  Imperalor  Imperium  (enens  Duci  Vcnelo,  marchioni, 
coiniti  Flandrens!,  comili  Linlcuvico  et  nobis  nuncios  suos 
destinavit.  Nos  vero  secretum  inter  nos  ineuntes  consilium 
dixinuis,  quod  Imperatoris  nuncios  nullatenus  audiremus ,  nisi 
prius  se  ab  Impcriali")  cathedra  deponerct  majestatis,  aliter 
ipsum  vel  ejus  nuncios  nequaquam  auscultaremus :  nolebamus 
euim,  quod  Greci  muneribus  nos  attentarent  vel  moUirent. 

Interim  Imperatoris  excrcitus  in  littore  nobis  opposito 
paratus  erat  nobis  transituni  inhibere,  osiendens  animositatis 
imag-inem  nobiscum  preliandi.  Quod  uidentes  ad  pcccatorum 
nostrorum  concurrimus'^)  confessionem ,  in  Dei  solum  miseri- 
cordia  conüdentes.  Postea  nostras  ordinaiiimus  pugnas.  Deinde 
nos  omnes  armati  intravimus  naves  iisarias*)  et  galeidas,  que 
vasa  navigio  apta  200  numero  fucrunt,  preter  naviculas  et 
barg-as.  Cum  uero,  Deo  duccnte,  ultra  fuimus  applicati,  omnes 
Greci,  qui  conuenerant,  ut  transitum  nobis  impedirent,  ita  Dei 
gratia  a  nobis  elongarunt,  quod  aliquem  eorum  ctiam  volatu 
sagitte  vix  potuimus  attingere.  Inde  perreximus  ad  quandam 
turrim  fortissimam,  quae  Galatha  nuncupatur,  in  qua  firmabatur 
catena  ferrea  grossa  nimis,  que  posita  super  ligna  transuersa 
mare  transnatabat,  attingens  us({ue  ad  muros  civitatis.  Catena 
illa  portum  servabat:  juxta  quam  naves  et  galeide  civitatis  cum 
bargis  erant,  latere  ad  latus  conjuncte,  nobis  introitum  prohi- 
bentes.    In   turri    siquidem   sepe   dicta   erant  sarjanti   Anglici, 


*)  Lege  Seil  ta  ri  II  m  ,  Clirysopolin.  ^^  ctieii  rrimu  s  Fr. 


I colli  n  m  ,  coli.  Franc.  Ci  o  n  iui 
corr.  DiiCang. 
')  I  in  peri  al  is  Fr. 


*)  Naves,   q  u  ib  ii  s   e  q  u  i    Irans- 
veliiintur.  DuCanofc  in  (11.  Lat. 


HuGONis  coMiTis  S.  Pauli  epistola  de  Cp.  capta.  307 

PIsjini,  f.ivoniani,  Dachi  [Dani?]^)  ad  eam  protegendam  con- 
stltuti,  qul  cxibant  turrim  et  introibant,  siciit  et  qiiando  vole- 
bant,  ad  sagittandum  nostros.  Super  tiirri  aiitcm  illa  lociiti 
fiiimus  cum  Diice  Veiietie,  viro  priidentlssimo  et  discreto,  diceii- 
tes  ei,  qiiod  uullo  modo  posset  capi,  nisi  per  minitores  et  petra- 
rias  caperetiir.  Respondit  nobis,  quod  juxta  calenam  ante  dictam 
faceret  naves  suas  protrahi,  siias  erigens  petrarias  cum  instru- 
meutis  variis  super  naues ;  nos  quoque  nostra  faceremus  ingenia") 
erigi  super  terram.  Sic  undique  turris  obsessa  Dei  nostroque 
auxilio  de  facili  caperetur. 

Dum  autem  hec  proponerentur,  sarjanti  in  turri  latitantes 
nostris  gentibus  sagittando  importunos  faciebant  assaltus.  Verum 
nulla  vice  in  nos  fecerunt  salinationes^),  quin  forent  acriter 
retromissi  et  suorum  damna  multimoda  sustinerent. 

Tertia  vero  die  post  tentoria  nostra  ibidem  confixa  illi 
deintus  exeuntes  acriter  nostris  quibusdam  militibus  et  peditibus 
protervos  fecerunt  insultus.  Petrus  vero  de  Brajeceul,  cum  qui- 
busdam militibus  et  sarjantis  armatus  superveniens,  hie  eos  cum 
festino  impetu  atrociter  invasit,  quod  ei  non  potuerunt  resistere, 
nee  ad  turris  refugium  remeare;  immo  oportuit  quosdani  eorum, 
nostris  instantibus,  prosilire  in  mare,  et  ibi  submersi  fuerunt; 
quidam  truncati,  quidam  vero  retenti.  Statim,  Deo  mirabiliter 
operante,  turris  absque  bellico  instrumento  capta  et  catena 
rupta  fuit.  ÄIox  siquidem,  navibus  civitatis  retro  abeuntibus, 
naves  nostre  liberum  portum  habuerunt,  et  quosdam  eorum 
simul  cum  galeidis,  naviculis  et  bargis  ceperunt.  Tunc  vero, 
nostris  navibus  et  nobis  ordinatis  ad  pugnam,  processimus  juxta 
litus  ad  quemdam  pontem  lapideum,  distantem  a  turre  predicta 
una    leuca.     Pons    vero     ille     protensior    erat    parvo    ponte 


*)  Pisani,  Geneciani,  Daci, 
coli. Franc.  —  Geneciani  suntne 
Genuesi,  Tsvoutrai? 


~)  Mac  li  i  n  a  s. 

^)  Eruptiones,  coli.  DuCangio. 

20' 


308  Rkgni  Bv/.antim  per  Francos  eveusio. 

Parisicnsl;  et  erat  adeo  strietus,  ut  tres  equites  juncti  lateribus 
siimil  vix  per  illum  possent  transire.  Vadis  profiindis  existentibus 
non  potcramus  alias  transire,  nisi  miiltam  faceremiis  torsuram. 
Si  vero  a  nostro  navigio  longe  distaremus,  fortasse  periculum 
inagiium  incurrissemus  et  damnum. 

Cum  pervenissemus  ad  pontem  ipsiim,  Dei  patientia,  nullo 
obstante,  transivimus,  et  procedentes  tentoria  nostra  fiximus 
inter  palatium  Imperatoris  et  palatiiim  Boemond^};  et  sie  pro- 
pinquavimiis  palatium,  qiiod  Blacbcrna  dieitiir;  ita')  quod  sagitte 
nostre  cadebaiit  super  palatium  et  iutra'')  palatium  per  fenestras, 
et  sagitte  Grecorum  super  tentoria  nostra.  Hoc  facto  exercitum 
nostrum  conchisimus  grossis  palis,  et  circumcinximus  liciis. 
Deinde  instrumenta  nostra  bellica  et  petrarias  ereximus 
ante  muros. 

Dux  Venetie  vero  super  quamlibet  navim  construxit  de 
antennis  pontem  altissimum,  in  altiludine  100  pedes  habentem; 
et  super  quemlibet  pontem  poterant  ire  quatuor  milites  de 
fronte.  Preterea  quilibet  usarius  mangonellum*)  suum  habebat 
erectum. 

Dum  autem  hee  fierent,  Greci  nobis  pede  et  equo  plures 
instanter  fecerunt  insultus;  verum  super  hoc,  quam  nos,  dete- 
rius  habuerünt. 

Quadam  die  maxima  militum  multitudo ,  de  quadam  porta 
catervatim  egrediens,  que  porta  patet  a  dextera  parte  palatii, 
superius  exiliit,  et  nos  provocavit  ad  arma.  Quos  nostri  cum 
ingenti  impetu  et  foi'ti  audacter  repulerunt;  ita^),  quod  multi 
eorum,  altero  alterum  inculcante,  corruerunt  in  fossas.  Inter  quos 
filius  Ducis  deDucato(?),  qui  inter  Constantinopolitanos  furtior 
et  pulcrior  dicebatur,  cum  aliis  quibusdam  peremtus  est. 


^)  Boimond  Fr.  1      *)  inachiiiam  niurariara. 

'^)  ita  oni.  Fr.  ^)  ita  om.  Fr. 

3)  infra  Fr.  I 


HUGOMS   COMITIS   S.  PaULI  EPISTOLA   DE   Cl».  CAPTA. 


309 


Crastina  qiioque  die  quedam  cohors  militnm  civitatis  per 
portam  Blacherne  exivit  ea  parte,  qua  ingenia  nostra  bellica 
erig-i  feceramiis ;  sed  deo  juvante  retroiiiissi  sunt  turpiter  et 
potenter.  Tune  quidam  retentus  est  vir  nobilissimus,  potentior 
et  in  militia  melior  omnibus  Constantinopolitanis,  qui  consilia- 
rius  Imperatoris  erat. 

DieMercurii  post  Ordinationen!  fuitpropositum,  quod  in  cra- 
stino  fieret  assaltus')  ad  civitatem,  videlicet  Dux  Veneticorum  per 
mare,  comesFlandrensis  etcomes  Ludeuvicusper  terram  assilirent, 
et  marchio  cum  illis;  eg'o  siquideni  et  Mattheus  de  Montemorensi ') 
et  mareschalcus  Campanie  cum  Odo  (Ogero)  de  sancto  Cyrone^), 
dum  assaltus*)  fieret,  custodiremus  exercitum  forinsecus  inter 
Valium  et  canipum.  Et  sie  fecimus.  Facta  autem  ordinatione 
et  proposito  terminato,  Dux  Veneticorum^)  cum  quibusdam  de 
nostris,  qui  navig-io  potenter  instabant,  prope  muros  navibus 
applicatis,  scalas  muris  acclinantes  intraverunt  cum  uirtuoso 
impetu  civitatem,  30  turribus  lucrifactis,  juxta  quantitatem 
Atrebati*^),  et  de  civitate  non  modicum  combusserunt.  Nostri 
quoque,  suos  per  terram  facientes  insultus,  scalis  similiter  muro 
appositis  suas  super  muro  posuerunt  banerias  et  vexilla.  Mini- 
tores uero  muros  inferius  subcavantes  unam  turrim  straverunt. 

Tunc  Imperator,  civitatis  incendio  et  nostris  insidiis  undique 
coarctatus,  constituit  ad  portas  singulas,  quae  ad  campos  exitum 
faciebant,  turmas  militum  non  paucorum,  ut  nos  circumquaque 
assilirent  et  invasos  involverent  et  truncarent.  E  contra  nos") 
similiter  ordinavimus  pugnas:  comes  Flandrensis  cum  suis,  ego 
quoque  cum  meis,  uterque  in  suo  cuneo  consistens,  fecimus 
antecustodiam,   et  equitavimus  ordinati^)   et  conjuncti  contra 


^)  as  SU  itu  s  Fr.  - 

^)  e  t  M.  d  e  M  0  n  t  in  0  r  e  n  s  i  Fr. 

^)  et    Marscalcus     CampanisB 

de  sancto  Tyrone  Fr. 
*)  a  ssultus  Fr. 


^)  D  u  X  e  t  V  e  n  e  t  i  Fr. 
«)  atturbati  Fr. 
')  n  0  s  t  r  a  s  Fr. 

^)  Fee.     autem      eust.       Buch.; 
Ordinate  —  conjunctim.  Fr. 


3  10  llKfiNl  ßv/.ANTINI    Pill  FllANCOS   KVK.USIO. 

procliiiin  nol)is  con(rariuni,  cos  adeo  appropinquantcs,  ([uod 
eoriim  sagiltarii  et  balistarii  trahebant  in  nos,  nostrique  in  ipsos. 
Cum  ipsi  vidercnt,  nos  magnanimos  esse,  et  constantes  ordinate 
procedere  et  seriatiin,  et  nos  non  posse  faciliter  expiignari  vel 
corrumpi,  ipsi,  valde  perterriti  et  confusi,  cedentes  nobis  non 
ausi  fiierunt,  Dei  gratia,  dimiearc  nobiscum.  Et  sciatis ,  quod 
non  fiiimus  in  toto  exercitu  plures,  quam  500  milites  et  totidem 
equites;  sarjantes  non  babuimus  plures,  quam  2000  peditum; 
major  enim  pars  statuebatur  ad  ingenia  nostra  conservanda. 
Videntes  autem  eos  fugere  et  abire,  noluimus  insequi,  ne  forte 
per  eorum  dolos  et  insidias  exercitui  nostro  et  bellicis  macbinis 
nostris  vel  turribus,  quas  Veneti  ceperant,  damnum  inferrent. 

Imperator  vcro,  nocte  rediens  ad  palatium  sunm,  asseruit, 
se  in  crastinum  pug-naturum  nobiscum;  eadem  autem  nocte 
media  Imperator  latenter  aufugit.  Die  vero  Jouis,  sicut  Impe- 
rator promiserat,  debuimus  pariter  dimicare. 

In  crastino,  Deo  cooperante,  fuit  eivitas  reddita  nobis,  et 
tunc  fuerunt  8  dies  completi  a  civitatis  obsidione.  Tunc  vero 
Kir-Sacus')  Imperator  et  Imperatrix,  uxor  eins,  videlicet  soror 
regis  Ungarie,  qui  diu  in  borrore  carceris  tenti  fuerant  et 
inclusi,  nobis  gratias  multimodas  referentes  mandaverunt,  quod 
per  Dei  g-ratlam  et  nostrum  auxilium  fuerant  a  carcere  liberati, 
et  quod  decus  Imperii  rebabebant,  et  nos  in  crastino  veniremus 
in  palatium  tanquam  in  nostrum  cum  filio  suo  diu  desiderato. 

Et  ita  fecimus,  et  manducavimus  cum  eis  cum  magnis 
exultationibus  et  bonore  solemni. 

Hoc  equidem  vos  scire  uolo,  quud  eo  usque  in  negotium 
Salvatoris  processimus,  quod  Orientalis  ecclesia,  cuius  olim 
metropolis  erat  Constantinopolis,  cum  Imperatore  et  uniuerso 
Imperio  eins,  capiti  suo,  Romano  pontiüci,  sicut  fuit  antiquitus, 
renodata,  Romane  ecclesie  sese')  fdiam  recog-noscit,  et  uult  de 

^)  Tirsaeus  Fr.  |      ~)  esse  adcl.  Fr. 


GeOFFROY  de  ViLLE-HaRDOUIN  de  LA  CoNfJUESTE  DE  Cp. 


311 


cctero  eidem  more  solito,  humiliato  capite,  deiiotiiis  obedire. 
Ipse  etiani  eiusdein  eccicsie  Patrlarcha,  hiiic  aspirans  operi  et 
applaudens,  sue  dig-nitatis  pallium  a  sumnio  pontiüce  receptii- 
riis  Romanam  sedem  ulterius  adibit;  et  ipse  super  boc  cum 
Imperatore  juramenti  praestitit  cautionem. 

His  igitur  tot  et  tantis  iitilitatibus  proiiocati  et  spe  saneta 
bonorum  futurorum  detenti,  apud  eivitatem  preseriptam  propo- 
suimus  byemare;  et  hoc  ideo  fratribus  nostris,  qui  in  traiisma- 
riiiis  partibus  nostrum  prestolantiir  aduentum,  curauinuis  nun- 
tiare,  ut  ipsi,  auditis  nostrorum  runioribus  g'audiorum,  quorum 
eos  esse  participes  preoptamus,  adminiculo  sancte  spei  sufFulti, 
nos  e  Constantinopob ')  expectent. 

Noueritis  etiam '),  quod  accepimus  tornamentum  contra 
soklanum  Babylonie  ante  Alexandriam. 

Si  quis  ergo  Deo  uult  servire,  cui  seruire  est  regnare,  et 
nomen  habere  militie  conspicuum  et  darum ,  tollat  crucem  et 
sequatur  Dominum,  et  ueniat  ad  tornamentum  Domini,  ad  quod 
ab  ipso  Domino  inuitatur.   Valete. 

Data  est  hec  epistola  sub  finem  anni  1203. 

Geoffroy  de  Yllle-Hardouin  de  la  f  ouqueste  de  Constantiuople. 

Ed.  Paris,  a.  16i>7,  p.  S  — 6. 


C.  10.  Apres  pristrent  li  Ba- 
ron im  Parlement  uSoissons,  pour 
savoir  quant  il  voldroieiit  inovoir, 
et  qiiel  part  il  voldroient  torner. 


A  Celle  tbiz  ne  se  porent  ae- 
corder,  poree  que  il  lor  sembla, 
qiie  il  n'avoient  inie  encore  assez 
gens  eroisie.  Eu  tot  cel  An  ne 
passa  onques  deux  mois ,  que  il 


C.  10.  Ensuite  les  Seigneurs 
et  Barons  croisez  arresterent  im 
Parlement  oii  assemblee  a  Sois- 
sons ,  pour  resoudre  du  tenq)s 
qu'ils  devroient  partir,  et  du 
cliemin  qu'ils  devroient  prendre. 

Mais  ils  ne  peurent  s'aceorder 
ny  convenir  enseinble  pour  cette 
fois,  ayans  trouve  qu'il  n'avoient 
encore  nombre  süffisant  de  croi- 
sez pour  faire  aucune  entreprise 


*)  nos   Co  n  sta  nt  i  n  0  polin    Fr.;    ,       ~)  et  Fr. 
constuntiiis  coli.  Franc. 


312 


Rkgm  Bv/-antiM  im; II  Fit. \ Neos  i'.vk.usio. 


\i  iissoiiiblassciil  a  j)iirl(Miieiit  a 
Coni|M(Mü^iic,  eiK|ui  furent  liiit  li 
Coiile  et  li  IJaroii,  t|iii  croisie 
estoicnt. 


Maint  conseil  i  ot  pris  et  tlone. 
Mais  la  fiii  si  fu  tels,  que  11  en- 
voierent  niessages  meillors  que  il 
poi'oioul  trover,  et  donroient  piain 
pooir  de  faire  toiites  elioses  autre- 
tant  com  li  Sciffiior. 


C.  11.  De  ces  niessages  en- 
voya  Thiebauz  li  Quens  de  Chaiu- 
paigne,  et  de  Brie,  doux.  El  IJau- 
doins  li  Quens  de  Flandres  et 
Hennaut,  deux.  Et  Loys  li  Quens 
de  ßlois,  deux. 

Li  mossage  li  Cunte  Thiebaut 
furent  Julfroy  de  Ville-Hardoin  li 
Marescliaus  de  Campaigne,  et 
Miles  li  Braibanz.  Et  li  message 
le  Conte  Baudoin,  furent  Coenes 
de  Betune,  et  Alars  Maqueriaus. 
Et  li  message  li  Conte  Loys, 
Jolian  de  Frlaise,  et  Gautiers  de 
Gandonville. 

Sur  ces  six,  si  mistrent  lor 
affaire  entierement,  en  tel  maniere, 
que  il  lor  bailleroient  bo7ics  car- 
tres  pendans,  que  il  ticudroient 
ferme  ce  que  eil  six  feroient, 
par  toz  les  ports  de  mer  en  quelque 
lieu  que  il  allassent,  de  toutes 
coHvenances  que  il  feroient. 


qui  piitreüssir.  Toutes-fois  a  peine 
deux  mois  furent  cscoulcz  qu'ils 
se  rasscmblerent  dereclief  en  la 
ville  de  Coinpiogne,  oii  tous  les 
Comtes  et  Barons  qui  avoient  pris 
la  Croix  se  trouverent. 

Plusieurs  choses  y  furent  pro- 
posees  et  debatues,  dont  la  reso- 
lution  fut,  qu'ils  depecberoieiit  des 
Deputez  les  plus  ca[tabies  (ju'  ils 
pourroient  cboisir,  ausquels  ils 
donneroient  plein  pouvoir  detrait- 
ter  et  conclure  en  leur  nom  tout 
ce  qu'ils  iugeroient  necessaire 
pour  Texecution  de  leur  dessein. 

C.  1 1.  De  ces  Deputez,  deux 
furent  nommez  par  Tbibaud  Comte 
deCliampagne,  deux  par  Baudoüin 
Comte  de  Flandres,  et  deux  par 
Louys  Comte  de  Blois. 

Les  Deputez  du  Comte  Tbi- 
baud furent  Geoflroy  de  Ville- 
Hardoüin  Marescbal  de  Cbani- 
pagne,  et  Miles  de  Brabant;  ceux 
du  Comte  Baudoüin  furent  Conen 
de  Belhune,  et  Alard  Macquereau : 
et  ceux  du  Comte  de  Blois,  Jean 
de  Frlaise,  et  Gautier  de  Gandon- 
ville. 

Sur  ces  six  les  Barons  se  re- 
mlrent  entierement  de  leurs  affai- 
res, et  fu  convenu  qu'ils  leur 
expediroient  cbartes  et  patentes 
seellees  de  leurs  sceaux,  avee  plein 
pouvoir  d'agir  en  leurs  noms ,  et 
promesse  de  tenir  tout  ce  qui 
serolt    par    eux    falt,    ensemble 


GeOFFUOY  de  ViLLE-MaUDOUIN   de  LA   CONQUESTE  DE   Cp. 


313 


Ensi  murent  li  six  messages 
com  voz  avez  oi,  et  pristrent  con- 
seil  enti-'aux,  et  fut  tels  lorconseil 
entr''aux  accorde,  quo  eii  Venise 
cuidoient  trover  plus  graut  pleiitc 
de  vaissiax  que  a  luil  autre  port. 

Et  clievauchierent  par  les  ior- 
nees  tant,  que  il  vindroieut  la 
premiere  semain  de  Quaresme. 

Ibid.  p.  11—12. 

C.  17.  Maintenant  li  six  Mes- 
sages s'agenoillent  a  lor  piez  mult 
plorant:  et  li  Dux  et  tuit  li  autre 
s'escrierent  tuit  ä  une  voiz,  et 
tendeut  lor  niains  en  lialt,  et 
distrent  „  Nos  Totrions,  Nos 
ro(rions". 

Enki  ot  si  grant  bruit,  et  si 
grant  rioise  que  il  semhla  que  tcrre 
fondist.  Et  quant  cele  grant  noise 
remest,  et  eele  grant  pitie,  que 
onques  plus  grant  ne  vit  nus  liome, 
li  bon  Dux  de  Venise,  qui  mult 
ere  sages  et  proz,  monta  el  leteri 
et  parlä  au  pueple,  et  lor  dist: 

jjSeignor,  veez  l'onor  que 
Dieus  vos  a  fait,  que  la  meillors 
genz  del  monde,  ont  guerpi  tote 
r  autre  genz,  et  ont  requis  nostre 
conipaignie  de  si  balte  ebose 
ensemble  faire  comme  de  la  re- 
scosse  nostre  Seignor." 


d'agreer  tous  les  traittez  qu'ils 
feroient  aux  ports  de  mer,  et 
autres  lieux  oü  ils  s'addres- 
seroient. 

Ainsi  cos  six  Deputez  par- 
tirent,  lesqucls  apres  avoir  con- 
certe  ensemble.  et  iuge  a  propos 
de  s'acbeminir  a  Venise,  a  cause 
quela,  plus  qu'en  nulle  autre  port, 
ils  pourroient  rencontrer  grand 
nombre  de  vaisseaux,  firent  si 
grande  diligonce,  qu'ils  y  arri- 
verent  la  premiere  Semaine  de 
Caresme. 

La-dessus  les  six  Deputez 
s'estans  prosternez  en  terre,  et 
pleuransa  cbaudes  larmes,  le  Duc, 
et  tont  le  peuple  s'ecrierent  tous 
d'une  voix,  en  leuant  les  mains 
en  baut  „Nous  l'accordons,  nous 
raccordons". 

Puis  s\'leua  un  bruit  et  un 
tintamarre  si  grand,  qu"il  sembioit 
que  la  terre  deut  abismer.  Cette 
ioyeuse  et  pitoyable  acclamation 
appaisee,  le  Duc,  qui  estoitbomme 
de  grand  iugement  et  de  bon  sens, 
monta  au  paupitre,  et  parla  au 
peuple  en  cette  sorte: 

„Seigneurs,  voyez  l'bonncur 
que  Dieu  vous  a  fait,  en  ce  que 
les  plus  vaillans  bommes  de  la 
terre  ont  delaisse  tous  les  autres 
peuples  et  potentats,  pour  cber- 
cber  Yostre  compagnie  a  Texecu- 
tion  d'une  si  loüable  et  sainte 
entreprise,    comme    de    retirer 


314 


HküNI  BVXANTINI   l'lill   FllANCüS   r.VKUSIO. 


Des  paroles  qui  li  Diix  dist 
l)Oiios  et  helles,  ne  vos  j)iiis  lout 
raeoiiler.  E/tst  fiiia  la  c/iosc ,  et 
de  faire  ies  chartes  prislrent 
lendemahl  ior,  et  furent  f'aites 
et  devisees. 


Quant  elles  furent  faites,  si  fu 
la  cose  seue,  que  oa  iroit  en  Ba- 
byloine,  porce  que  par  Babyloine 
poroient  mieJz  ies  Turs  destruire, 
que  par  autre  terre. 

Ettem  oyan  ce,  fu  deuise  que 
de  S.  Joan  en  un  an  qui  fut  M.  CC. 
ans  et  deux  apres  rinearnation 
Jesu-Christ,  deuoient  li  Baron  et 
li  Pelerin  estre  en  Venise,  et  Ies 
vassials  aparreiliiez  contre  als. 

Quant  elles  furent  faites  et 
seellees,  si  furent  aportees  deuant 
le  Duc  et  gran  Palais,  ou  el  grant 
eonscil  ere,  et  li  petiz.  Et  quaiit 
li  Duc  Ior  liura  Ies  soes  Chartres, 
si  s'agenoilla  mult  plurant,  et 
iura  sor  sains  ä  bone  foy,  ä  bien 
tenir  Ies  eonucns  qui  erent  es 
chartres,  et  toz  ses  Conseils  ansi, 
qui  ere  de  XLVI. 


Et  li  messages  reiurerent  Ies 
Ior  Chartres  a  tenir,  et  Ies  ser- 
inens  a  Ior  Seignor,  et  Ies  Ior  que 


fherilage  de  nosire  Sauueur  des 
mains  des  Inlidelles". 

Je  ne  pretens  point  vous  ra- 
coiitcr  tont  le  discours  du  Duc  en 
Celle  occasion,  rne  contenlant  de 
dire  que  la  finale  resolution  fut 
de  passer  Ies  Traitez  des  le 
lendemaiu ,  et  de  dresser  Ies 
chartes  et  patentes  necessaires 
ä  cet  ejfet. 

Ce  qu'ayant  este  execute, 
chacun  sceut  que  Ton  iroit  a  Ba- 
bylone  et  en  Egypte,  parce  qu'on 
pourroit  par  cet  endi'oit,  inieux 
que  par  nul  aulrc,  defl'aire  et  de- 
truire  Ies  Tures. 

Cependant  il  fut  arreste  quo 
du  iour  de  la  feste  de  Sainct  Jean 
prochain  en  un  an,  qui  seroit  Tan 
M.  CCII,  Ies  Barons  et  Ies  Pelerins 
sc  deuroient  trouuer  a  Venise,  oii 
Ton  leur  tiendroit  Ies  vaisseaux 
tous  prests. 

Quand  lesLettres  furent  seel- 
lees, on  los  a[i{)orta  au  grand 
Palais,  oü  le  grand  Consoil  estoit 
assemble  auec  le  petit  en  la  pre- 
sence  du  Duc,  lequel  en  Ies  de- 
liurant  aux  Deputez ,  se  mit  ä 
genoux  pleurant  abondamnient,  et 
iura  sur  Ies  saints  Euangiles; 
ensemble  le  Conseil  qui  estoit  de 
quarante-six,  que  de  bonne  foy  ils 
entretiendroient  de  leur  part  tous 
Ies  traitez  y  contenus. 

Las  Deputez  lirent  pareil  ser- 
ment  aux  nonis  de  leurs  Maistres, 
et      promirent      de      leur      part 


-    Le   LIVRE  DE  LA  CONQUESTE   DE   LA  MoREE. 


31S 


il  les  tenroient  ä  bonne  foi.  Sachiez 
que  la  ot  mainte  lerme  ploree  de 
pitie. 

Et  maintenant  enuoierent  lor 
messages  T  iine  partie,  et  Tautre 
ä  Rome  ä  l'Apostoille  Innocent, 
pour  confermer  ceste  conuenance, 
et  ii  le  llst  mult  volentiers.  Alors 
emprunterent  2000  mars  (rargent 
en  la  ville,  et  si  le  bailleretit  le 
Duc  pour  eommencer  le  iiauile. 
Ensi  pristrent  congie  por  r'aler 
en  lor  pais. 


(l'obsei'uer  le  tout  de  bonne  foy. 
II  y  eut  lä  mainte  lärme  epandue 
de  pitie,  entremeslee  de  ioye. 

Ce    fait   ils    depecherent    de 
part  et  d^autre  a  Rome  vers  le 
Pape  Innocent,  pour  eonlirmer  les 
Traitez;  ce  qii'il    fit  tres-volon- 
tiei's,  Alors  les  Fran^ois  emprun- 
terent de  quelques  particuliers  de 
la  uille  de  Venise  deux  mil  marcs 
d'argent,    qu'ils   deliurerent   au 
Duc  par  auance,  et  pour  fournir 
a  la  premiere  depense  des  vais- 
seaux.  Et  ensuitte  prirent  conge 
pour  retourner  en  leur  pays. 
Quae  porro  sequuntur  apud  auctorem  nostrum  gravissimum,  ea 
ideo  noUümus  bic  locorum  repctere,    quod  eam  partem  narrationis 
infra  exbibebimus  e  cbronico   spectabili   cod.  Gall.  ]\Ionae.  nr.  ö2, 
cum  Villebarduini  textu  strenue  conferendam. 


le  livre  de  la  conqaeste  de  la  Mor6e. 

(D' apres  un  manuscrit  de  la  bibliotlieqiie  des  Dues  de  Bourgogne  ;\  ßruxolles.) 

Buchon,  Rechercbes  bistoriques  sur  la  principaute  Fran^aise 
de  Moree,  t.  I,  p.  2  sqq. 

II  est  voirs,  selonc  ce  que  la  grant  estoire  doii  reaulme  de 
Jheriisaleni  nous  raconte  et  tesnioigne,  que  a  mil  cent  quatre 
ans  puls  rincarnaeion  nostre  Seig-neur  Dieu  Jbesus  Crist,  que 
11  prinee  et  11  autre  noble  honie  dou  royaulme  de  France  et  des 
autres  regions  de  Ponent  firent  le  passage,  par  le  pourchas  et 
enortement  de  frere  Pierre  TErmite,  et  passcrent  par  Con- 
stantinople,  et  conquesterent  le  pays  dou  Levant,  et  le  acqui- 
terent  a  l'Empereor  grec  Alexi  Vaitacby  qui  lors  estoit,  par 
convenenches  faites  et  ordenees  qu'il  les  devoit  aconipaignier 
en  persone  ou  tout  son  pooir  pour  conquester  la  saincte  terrc 
de  Jberusalem;   de  quoi  il  leur  failli,  puisque  il  ot  le  pays  en 


31G  RkU.M  UyZANTIM  l'EU  FllA.NCOS  icvEnsio. 

sa  inaln.  La  nostre  gent  alerent  par  la  cite  dWiithioce  et  la 
priiiieiit,  et  puis  alerent  tout  droit  a  conqueiTe  le  pays  de  la 
sainete  terre  au  royaulme  de  Jherusalem,  auqiiel  royaulme 
eslirent,  de  tous  les  princes  qiii  la  estoient,  pour  la  honte  de 
liii.  if  1)011  Duo  Godefroy  de  Buillon,  et  le  firent  roy  dou  n'aulme 
de  Jherusalem.  Et  depuis  sept  dis  ans  apres  que  ees  haux  et 
nohles  liomes  dou  Ponent  passerent  ou  grant  compaignie  de 
pelerins  en  la  sainete  terre  de  Jherusalem,  si  avint  chose  que: 
A  mil  deux  cens  quatre  ans,  et  cent  ans  apres  la  devant 
dite  conquoste,  le  conte  Bauduyn  de  Flandres,  le  conte  de 
Champaigne,  le  conte  de  Tholouse  et  autres  plusieurs  nobles 
homes  dou  Ponent,  prinrent  la  croix  et  jurerent  de  passer 
ensemhle  au  royaulme  de  Jherusalem.  Et  ordonerent  par  comime 
Youlente,  que  le  conte  de  Champaigne,  pour  ce  que  il  comenga 
le  passage,  feust  chapitaine  et  chicf  de  tous,  si  avint  chose, 
ainsi  come  a  Dieu  pleust,  que  le  conte  de  Champaigne  trespassa 
de  cestui  siecle;  de  quoy  fut  grant  domages,  pour  ce  que  il 
estoit  nohles  homs  et  de  grans  entreprises,  ne  il  n'avoit  de  eage 
que  vingt  quatre  ans.  Et  quant  la  novele  fu  sceue  partout,  que 
le  conte  de  Champaigne  estoit  venus  ad  ün,  trestous  les  pele- 
rins, qui  avoient  la  crois  prinse  pour  aler  avec  lui,  si  furent 
molt  dolans  et  desconlis,  car  il  furent  en  poiut  de  non  faire  le 
passage.  Et  quant  messire  Goffroys  de  Villarduin,  le  marescal 
de  Champaigne,  qui  tant  fu  vaillans  et  preudome,  lequel  avoit 
este  maistre  conseillier  dou  conte,  que  Diex  absoille!  et  qui 
r  avoit  mis  ä  la  voie  de  entreprendre  la  croix  et  le  passage  de 
la  sainete  terre  de  Jherusalem,  vi  l'aventure  de  la  mort  dou  conte, 
si  entreprist  la  chose  ä  soy,  et  dist,  car  se  il  dcust  morir,  que 
le  passage  ne  demoureroit  pas  a  faire.  Lors  se  parti  de  Cham- 
paigne et  ala  tout  droit  au  conte  de  Flandres,  et  parlaavec  lui; 
et  affermerent  le  passage  par  le  conseil  dou  conte  Bauduin ; 
et  puis  ala  au  conte  de  Tholouse;  et  tant  fist  et  ordona  avec 
les  deux  contes  que  il  reconfermereut  le  passage. 


Le  LIVRE   de  LA  CONQUESTE  DE   LA  MoREE.  317 

Et  cescun  de  ces  deux  contes  si  dona  uii  chevalier  au 
devant  dit  messire  Goffroy.  Et  il  prist  im  aiitre  chevalier  de 
Champaigne,  gentil  home,  si  ques  il  furcnt  quatre  Chevaliers. 
Dont,  par  comune  voiilente  des  contes  et  des  aiitres  barons  qiii 
avoient  la  croix  priiise,  si  alereiit  en  Lomhardie  tont  droit  au 
marquis  de  Moiiferra,  que  on  appelloit  messire  Boniface,  la  cui 
suer  estoit  adoiic  royne  de  France.  Et  poiir  ce  uiie  il  estoit  si 
vaillans  et  de  si  grant  entreprisc,  si  le  requirent,  de  j)ar  tous 
les  barons  dou  passage,  que  il  lui  plaisist  entreprendre  la  cha- 
pitanie  et  le  gouvernement  des  gens  de  l'ost  dou  passage.  Lors 
se  conseilla  le  marquis  ä  ses  barons  et  puis  si  respondi  ä  mes- 
sire Goffroy  et  aux  autres  Chevaliers  et  lor  dit  ainxi :  car  il 
regracioit  moult  les  contes  et  les  autres  barons  de  France  dou 
grant  honour  que  il  lui  faisoient  quant  il  le  daignoient  faire 
chapitaine  et  chief  de  si  noble  gent  coine  il  estoient,  et  de  ce  les 
prioit  que  il  le  deportassent  fin  a  tant  que  il  alast  parier  au  roy 
de  France  et  ä  la  royne  sa  suer,  car  saus  leur  sceu  et  voulente 
il  ne  le  porroit  faire.  Lors  ordeini  son  oyrre;  et  ala  tant  que 
il  vint  ä  la  cite  de  Paris,  oü  il  trova  le  roy  de  France  et  la 
roine  sa  suer.  Et  lor  conta  la  novelle  coment  et  por  quoy  le 
hault  home  de  France  et  des  autres  princees  le  requeroient  que 
il  fust  chapitaines  et  gouverneur  de  toute  la  gent  de  celluy 
passage.  Et  quant  li  frans  roy  et  la  hone  roine  oyrent  celie 
novelle,  si  loerent  moult  et  conseillerent  le  marquis  que  il  deust 
entreprendre  celle  gubernacion,  monstrant  la  voye  raisonable 
coment  ceste  chose  lui  estoit  grant  honeur  et  avancement  et 
de  tous  les  siens. 

Et  quant  li  marquis  fu  conseillies  dou  bon  roy  de  France 
et  de  la  france  roine,  erraument  se  mist  ä  la  voye  et  revint  a 
son  pays  de  Lombardie,  ä  Monferra.  Et  quant  il  fut  en  sa  cite 
de  Lans,  si  fist  escripre  ses  lettres  et  les  envoya  au  conte  de 
Flandres  et  aux  autres  princes  et  barons  dou  passaige:  coment 
il  estoit  retournes  de  France  et  voulentiers  feroit  et  compliroit 


',]  1  (S  Rl'.fiNI   IJv/.ANTINt    PICR  FllANCOS   EVERSIO. 

lor  i-c(jiiestc.  Et  puis  ordinerent  coment  et  en  qiicl  lion  il 
(levüicnt  {)sseml)ler.  VA  qiiant  11  fiirent  cnsemblc,  si  dcviserent 
(|iic  leur  j)ass;iige  sc  dciist  faire  par  Venise,  poiir  ce  que  il 
poiToient  la  trover  meilleur  pa.ssa<:^e  et  aysie  et  plus  de  vaissiaiis 
que  en  autre  port.  Lors  ordinerent  le  noble  home  messire  Gof- 
froy  de  Villardniii,  iui  ([uart  de  Chevaliers,  et  Tenvoierent  tout 
droit  ä  la  cite  de  Venise;  aux  quels  firent  hones  letlres  et  done- 
rent  tout  Jor  pooir  de  ordbicr  et  faire  lor  jiassage ;  et  leur 
prnwefoient  de  tenir  et  mainlenir  tout  ce  que  il  prometeroient 
et  ordineroient  pour  leur  passage. 

Apres  eest  ordineinent,  messire  Goffroy  et  ses  compaignons 
se  mirent  a  la  voye,  et  firent  tant  que  par  lor  journees  si  vinrent 
a  la  cite  de  Venise.  Et  quant  il  furent  en  Venise,  si  troverent 
le  bon  Duc,  que  on  appeloit  messire  Henry  Dandule,  moult  sage 
et  vaillant  home,  li  quelx  les  re^;ut  moult  liement.  Ycil  Dux  si 
avoit  moult  courte  veue,  car  l'Empereor  des  Grecs  si  l'avoit 
em])achine  les  yeux  pour  aucune  occhoison.  Et  quant  messire 
Goffroij  et  si  compaignon  orent  presentees  lor  lettres  qu  il 
portoient  au  Duc  de  Veiiise^  si  li  conterent  de  mot  en  mot 
l'ordinement  des  homes  de  France,  si  li  prierent  que  il  leur 
feist  apparcillier  tant  de  vaissiaus  que  dix  mille  homes  a  cheval 
et  quatre  mille  de  pie  y  puissent  passer  aysiemcnt.  Et  quant  le 
Duc  ouy  ces  nouvelles,  si  en  fu  moult  lies,  cuidant  et  espcrant 
que  par  la  venue  de  ces  nobles  homes  de  France,  il  porroit 
croistre  et  exaucier  son  commun  et  avancier  son  honour  et  son 
estat.  Et  lors  fist  ammasser  tous  les  nobles  homes  de  la  cite 
de  Venise  et  le  peuple  aussi,  au  moustier  de  Saint-Marc,  et 
leur  sermona  et  monstra  par  moult  de  raisons,  coment  le  pas- 
sage de  ces  grans  seigneurs  seroit  moult  honerable  et  pourfi- 
table  au  comun  de  Venise,  et  tant  lor  sot  dire  et  monstrer, 
que  tonte  maniere  de  gent,  tant  le  peuple  come  le  gentilhome 
de  Venise,  consentirent  et  ottroyerent  que  1'  appareillement  des 
vaissiaus  se  feist  pour  passer  la  devant  dite  gent  de  France. 


Le  LIVRE   de   LA   CONQUF.STE  DE   LA  MOKEE.  319 

Et  hrs  fireiit  faire  leitres  et  ohHgacions :  comiiKMit  li  quatre 
harons  s'obligoient  de  part  les  devant  dis  contes  que,  se,  par 
aucime  aventure,  il  ne  feissent  le  passage,  que  il  feussent  teiuis 
de  payer  et  satisfaire  au  comuu  de  Venise  tout  yce,  que  il  por- 
roieut  monstrer  par  verite  d'avoir  despandu  en  rappareillement 
des  vaissiaux. 

Et  puis  que  ce  fu  fait  et  ordlne,  li  quatre  Chevaliers  retor- 
nerent  par  Lombardie;  et  vinrent  par  Monferra;  et  conterent 
au  marquis  tout  ce  qu'  il  avoient  fait  et  ordine  en  Venise ;  et 
puis  prinrent  congie  de  lui,  et  vinrent  tout  droit  au  conte  Bau- 
duin  de  Flandres;  et  li  conterent  coment  il  avoient  ordine  le 
passag-e  avec  le  Duc  de  Venise.  Et  de  present  le  conte  si 
manda  ceste  novelle  Ji  tous  les  pelerins,  et  leur  fist  assavoir  que, 
ä  l'aide  de  Dieu,  ä  la  prinie  vere  fussent  tout  ä  Venise,  appa- 
reillies  de  passer  en  la  saincte  terre  de  Jlierusalem.  Si  avint 
cliose,  que  le  conte  de  Tholouse  et  plusieurs  autres  bons  et 
g-entil  home  de  la  si  ne  vindrent  mie  passer  par  Venise;  ains 
alerent  par  Puille  et  par  autres  lieux. 

Et  quant  le  conte  de  Flandres  et  le  marquis  de  Monferra 
et  li  autre  noble  home  de  France  vinrent  ä  Venise,  si  ne  furent 
mie  tant  de  gent,  qu'il  peussent  emplir  tous  les  vaissiaux  que 
li  comuns  avoit  fait  appareillier  pour  eaux;  de  quoy  li  Frangoys 
orent  grant  content  avec  les  Veniciens,  car  11  Venicien  ne  les 
vouloient  mie  passer  se  il  ne  payoient  toute  la  despense 
dou  sourplus  des  vaissiaus  qui  demouroient.  Et  a  la  fin 
s'accorderent  en  ceste  maniere:  que  li  Fran^oys  deussent 
aidier  aux  Veniciens  a  conquester  la  cite  de  Jharra  qui  est 
en  Esclavonie,  la  quelle  soloient  avoir  li  Venicien,  et  estoit 
revelee  encontre  eaux;  et  le  comun  si  acquittoit  aux  Frangois 
le  sourplus  de  la  despense  des  vaissiaus,  que  il  avoient 
fait  pour  eaux.  Et  puis  qu'il  furent  en  acort,  ainsi  come  je 
vous  devise,  si  ordinerent  leur  passaige;  et  entrerent  es 
vaissiaux. 


320  Rkgni  Bvzantim  pf.r  Francos  eveusio. 

Et  le  hon  Diic  de  Venise,  messire  Henri  Dandule,  si  entra 
aiix  vaissiaux  qiii  estoient  avancie  aux  Fran(,;oys,  ä  tant  de  sa 
geilt  coine  il  pot  mcner.  Et  passcrent  eii  Esclavonie,  tout  droit 
a  la  cite  de  Jarra.  Et  qiiant  nostre  gent  orent  prins  port,  si 
descendirent  tont  en  terre;  et  de  present  s'armerent;  et  incon- 
tinent  combatirent  ä  la  viile,  et  le  prinrent  par  foree,  et  puis  le 
donerent  et  delivrerent  au  Diic  de  Venise,  selone  leiirs  conve- 
nenees.  Si  vous  lairay  ore  ä  parier  de  nos  Fran^oys  et  voiis 
conteray  d'une  aventure  qui  lor  avint,  poiir  laquelle  il  laisserent 
le  voiage  en  la  sainete  terre  de  Jherusalem  et  firent  le  voiage 
de  Constantinople,  et  la  prinrent  par  foree  d' armes. 

Icellui  tenij)s  qiie  le  passage  que  je  vous  conte  se  ordinoit 
ä  faire  en  celle  maniere  que  je  vous  conte,  si  avint  chose,  que 
l'Empereor  Grec  de  Constantinople  qui  lors  estoit,  que  on 
appelloit  Quir  Saqy,  si  avoit  un  sien  frere  qui  avoit  non  Alexi, 
lequel  le  prinst  par  trai'sons  et  Taviigla,  et  niist  en  prison;  et 
puis  se  fist  eoroner  de  1' Empire.  Et  cellui  Quir  Saqy  l'Empe- 
reor si  avoit  ä  ferne  la  suer  de  l'Empereor  de  Alemaigne,  de 
laquelle  donc  il  ot  un  fis  qui  Alexi  avoit  nom,  pour  le  nom  de 
son  oncle.  Et  quant  il  vit  la  traison  que  son  oncle  lui  avoit  faite 
ä  son  perc,  si  s'en  fui,  et  ala  tout  droit  a  lEmpereor  d' Ale- 
maigne son  oncle. 

Et  quant  l'Empereor  d' Alemaigne  le  vit  venir  en  tel 
maniere  et  sot  la  traison  que  son  oncle  avoit  fait  ä  son  pere, 
si  en  fu  moult  dolans.  Et  ainxi  come  il  sot  la  nouvelle  dou 
passaige  des  Frangois  qui  ordinoient  d'aler  en  la  Surie,  si 
appella  Alexi  son  nepveu  et  lui  dist:  „Beaux  nies,  vous  veez 
bien  coment  vostre  oncle  vous  a  desberite  de  vostre  Empire ; 
et  j'  ay  certaines  novelles  coment  li  hauit  bome  de  France  ont 
entrepris  un  grant  passaige  de  pelerins  pour  passer  en  la  sainete 
terre  de  Jberusalem;  de  quoy  me  semble  que,  se  nostre  sainct 
pere  le  pape  leur  vouloit  faire  le  comandement  de  leissier  cellui 
voiage  et  de  aler  en  Constantinople;   car  il  vous  porroit  bien 


Le  LIVKE  de   LA   CONOUESTE  DE  LA  MOREE  321 

remettre  en  vostre  Empire.  Mais  je  ne  me  doute  que  (riine 
chose  pour  quoy  le  pape  ne  le  voiulra  faire;  car  je  say  bieii 
que  vos  Grecs  si  sunt  rebelle  vers  la  sainete  egglise  de  Rome. 
Donc,  se  vons  mc  vonles  ereantcr,  qne,  se  li  pelerin  voiis  met- 
toyent  en  vostre  Empire,  que  voiis  feries  d'ores  en  avant  vos 
Grecs  estre  ohediens  a  la  loy  de  Rome,  et  de  payer  la  despense 
que  li  Fran^ois  feroient  pour  vous  en  cest  voiage,  et  apri^'s 
d'aler  avec  eaux  au  royaulme  de  Jherusalem,  d'aeompaignier 
les  un  an,  et  de  guerroier  contre  les  anemis  de  la  eroix,  que 
je  feroie  une  priere  ä  nostre  sainet  pere  le  pape  de  faire  le  dit 
comandement".  Et  li  enfes,  qui  sages  estoit,  li  respondi  en  tel 
maniere:  car  il  le  fcroit  voulentiers,  mais  qu'ils  le  puissent 
mettre  en  son  Empire,  et  lors  le  fist  jurer. 

Et  apres  ce,  le  roy  d'Alemaigne  envoia  ses  messages  au 
pape,  senefiant  lui  ceste  besoingne.  Et  quant  li  papes  fu  certe- 
fies  dou  roy  d'Alemaigne  des  pacts  et  des  convenences  que  il 
avoit  fait  et  ordine  avec  Alexi,  le  fd  de  TEmpereor  de  Con- 
stantinople ,  si  li  plot  moult ;  et  tantost  se  conseilla ;  et  de 
present  ordina  un  cardinal  pour  son  legat;  et  lui  dona  tout  son 
pooir,  et  lui  manda  tout  droit  aux  pelerins,  a  la  cite  de  Jarra 
oi\  il  estoient.  Et  si  tost  come  le  legat  fu  arrives  au  port  de 
Jarra,  si  vint  de  Tautre  part  Alexi,  le  fis  de  l'Empereor  de 
Costantinople.  Et  lors  le  legat  si  monstra  la  lettre  papal  de  la 
commission  et  dou  pooir  que  il  avoit  de  nostre  sainet  pere  le 
pape  de  Rome.  Et  depuis,  si  lour  presenta  et  dist  ordineement 
la  promesse  et  les  convenences  que  Alecxi,  le  fis  ä  l'Empereor 
de  Costantinople,  avoit  fait  et  afferme  a  la  sainete  egglise  de 
Rome,  et  leur  monstra  coment  le  voiage  de  Constantinople 
seroit  plus  honerable  et  plus  pourfitable  que  cellui  de  Jherusa- 
lem, pour  ce  que  les  Grex  estoient  crestiens,  et  pour  aucun 
errur  qui  estoit  en  eaux  si  estoient  rebelle's,  et  ne  vouloient 
recevoir  les  sacremens  de  la  sainete  egglise  de  Rome,    et  qu'il 

Fontes.   XII,  21 


322  UlKiM    UV/.ANTIM    l'Kll   KllANCOS   K  VKIISIO. 

valoit  miculx  de  rccovrer  et  convertir  les  Grecs  et  remettre  a 
la  ol)e(lieiiee  de  la  saincte  ej^p^lise,  puls  quo  lor  seii^nor  le  pro- 
incttüil  a  faire,  quo  aler  cereliant  ce  qiie  il  ne  savoient  ad  quel 
fin  il  porroient  venir ;  et  apres  si  les  absoloit  de  paine  et  de 
coulpe ,  autaiit  eome  se  il  moroient  a  la  giierre  des  Sarrasins 
poiir  delivrer  le  saint  sepulcre  de  Jhesus  Crist  de  leur  seignorie. 
Et  qiiaiit  li  pelerins  oyrent  ces  novelles  et  la  absolueion 
de  nostre  pere  le  pape,  si  se  conscntirent,  et  ottroierent  com- 
munableinent  tont  de  faire  le  eomaiidement  et  vuoulonte  de  nostre 
sainct  pere  le  pape.  Voirs  est  que  une  grant  devision  fu  adonc 
entre  les  pelerins,  car  aiicun  grant  clere,  poiir  envye  que  il 
orent,  si  vodrent  cellui  voiage  destourber,  li  quelx  n'alerent  mie 
avec  les  pelerins,  ains  retornerent  arriere.  Mais  a  la  fin  li  grant 
et  li  noble  lioine  de  l'ost  s'acorderent  et  firent  le  comandement 
du  pape.  Et  (|uant  le  Duo  de  V^enise,  le  bon  prcudome,  vit  et 
oit  la  grant  absolueion  dou  saint  pape,  si  parla  ä  sa  gent  et 
(lit :  (|ue  grans  bontes  et  desprisement  de  toute  la  gent  lor  seroit, 
se  il  abandonoient  la  compaignie  des  pelerins,  ains  vault  mieux 
d'  aler  avec  eaux  poiir  aidier  ä  V  enfant  a  conquester  son  empiere; 
et  espoir  car  il  porroient  avancier  leur  comun  en  aucune  maniere. 
Et  puis  que  la  cbose  fu  ordinee  et  creeantee,  si  se  partirent  de 
Jarra  et  alerent  par  mer  tant  par  leur  journees  que  il  vindrent 
ä  la  cite  de  Constantinople.  Et  quant  il  furent  la,  si  ordinerent 
et  deviserent  conient  et  en  (|uel  maniere  il  assaudroient  la  ville, 
si  se  acorderent  que  li  Fran^ois  assaillissent  par  terre  et  les 
Veniciens  par  mer,  car  la  cite  estoit  ainxi  come  une  voile  de 
nave,  et  l'une  partie  estoit  en  terre,  et  les  deux  si  sont  en  mer. 

Croisadc  de  Constantinople. 

(D'apit's  le  ms.  de  la  bibliotheque  royale,  fonds  Cange  9,  iir.  7188^.) 

B  HC  hon  1.  1.  in  AppciKÜce  p.  480. 

Or  vous  dirai  une  parole  que  je  vous  avoie  oubliee  ä  dire, 
du   roy  Riebart  d'Engleterre ,  que   il   avoit  propose  devant  ce 


Croisade  de  Constantixopi-e.  323 

qii'il  fust  mors:  qiie ,  s' il  peiist  tant  faire  qii'il  peiist  r'avoir 
ä  son  vivant  le  tere  qiie  li  roys  de  France  li  avoit  tolue,  (jue  il 
feroitiine  grant  estoire  et  qiie  il  iroit  conquerre  letere  d'Egypte; 
et  apres  iroit  conquerre  la  tere  de  Jherusalem;  et  piiis  si  reven- 
roit  par  Costentinoble ;  et  si  le  conqiierroit  et  si  en  seroit 
empereres. 

Or  voiis  dirai  des  barons  de  France  qiii  croisie  estoient. 
II  prisent  conseil  ensanle  de  faire  une  estoire  pour  aus  niener 
outre  nier.  Consaus  lor  aporta  que  il  envoiaissent  en  Venisse, 
et  que  il  fesissent  venir  des  Venissiens  pour  faire  marcliie  de 
faire  une  estore  a  aus  mcner  outre  nier.  Quant  li  Venissien 
r  oirent,  si  en  furent  nioult  lie  et  nioult  joiant;  et  si  envoierent 
de  lor  plus  sages  homes  en  France  pour  faire  marquie  as  barons 
de  faire  une  estoire  pour  aus  niener  outre  mer.  Quant  li  Venis- 
sien furent  venu,  si  se  assanlerent  li  haut  baron  de  Fi-ance  et 
li  Venissien  a  Corbye;  et  furent  lä  ensanle.  Et  fu  lä  li  mar- 
chies  fais  des  nes  et  des  galies,  et  des  litieres  as  chevaus  mener, 
et  d'  estre  el  serviche  as  croisies  deus  ans,  la  u  il  les  vaurrolent 
mener  par  mer.  Grant  nombre  y  ot  d'avoir,  mais  ne  vous  sai 
mie  dire  quombien  .  .  .  *}  et  le  moitie'  des  aquestes  que  il  feroient, 
fors  seulement  en  le  tere  de  promission.  Lä  jurerent  li  haut 
baron,  qui  ä  chel  parlement  furent  ä  Corbye,  sur  sains,  qu'il 
feroient  Tavoir  qui  nombres  estoit  as  Venissiens,  venir  tout 
ens^);  et  li  Venissien  rejurerent  d'avoir  les  nes  et  les  galies 
appareillies  au  port,  au  jour  qui  mis  y  fu. 

Ibid.  p.  481. 

Or  vous  dirai  du  Soudan  de  Babilone,  qui  freres  avoit  este 
Salehadin,  qui  le  tere  d'Egypte  avoit  saisie  apres  son  neveu 
quant  il  fu  mors  et  qui  sen  autre  neveu  avoit  deshirete  de  le 
tere  de  Damas  et  de  le  tere  de  Jherusalem,  qu'il  fist.   Quant  il 


*)  Lacuna,  ut  videtur.  I      ^)  Locus, ut  videtur,  corruptus.  Desi- 

1  deratur  sigiiificatio  temporis. 

21* 


324  Hkgm  HrzANiiM  i'i  II  Kiiwros  kvkksio. 

Ol  (lire  (|ue  li  (vrestion  sivineiil  Icve  estoire  |)(tiir  venir  en  le 
tere  de  E^ypl«',  il  (ist  mettre  l)()ines  garnisous  cii  Ic  tore  de 
Damas  et  de  Jlienisak'in  jxmr  son  iieveii  qiie  il  avoit  deshirete. 
Et  adont  s' en  ala  li  Soiidans  de  |jal)il(>ne  eii  K^ypte,  poiir 
prendre  conseii  coment  il  porroit  mix  le  tere  «T^arnir  encoiitre 
les  Crestiens  vaillans  qui  vcnoient  en  se  tere  .  .  .  Puis  ßst 
oppareillier  messafien ;  et  si  lor  carqua  grant  avoir,  et  si  les 
envoia  en  Venisse  y  et  st  manda  au  Duc  de  Venuse  et  as 
Venissiens  sfdut  et  nmulie;  et  ai  lor  envoia  moult  er  ans  pre- 
sens,  et  si  lor  manda  que,  sil  pooient  tnnt  faire  as  Franchois 
que  il  n  alaissent  mie  en  le  tere  de  Egypte,  que  il  lor  do?iroit 
grant  avoir,  etsi  lor  donroit grant  franquise  el port  d"  Alixandre. 
Li  message  alerent  en  Venisse  et  si  lisent  moult  bien  che  qu'il 
quisent  as  Venissiens  et  puis  si  s'  en  repairirent  arriere  en 
Egypte   .   .   . 

Or  vous  lairons  a  parier  de  le  tere  d'outre  mer  et  si  vous 
dirons  des  Crestiens  qui  alerent  en  Venisse.  11  a  une  isle  pres 
de  Venisse  que  on  appelle  1'  isle  Saint-Nieholas.  Et  a  mesurc 
(jue  li  Crestien  venoient  en  Venisse,  si  les  passoit  on  en  chele 
isle.  La  les  estavli  on,  et  assena  easeun  a  se  nef  des  haus 
homes,  et  combien  cascuns  paieroit.  Et  prisa  on  le  paiement 
che  que  cascuns  en  avoit  paye  de  che  que,  on  en  ot  ä  cascun 
assene.  Ne  fu  mie  l'estore  paye  de  che  que  on  lor  ot  en  con- 
vent.  Et  moult  en  retourna  en  lor  pais  de  la  nienue  gent,  et 
moult  en  espandi  par  le  pais  et  par  le  tere.  Quant  li  pelerin 
orent  paie  che  que  il  avoient,  si  disent  as  Venissiens  que  il  les 
passaissent.  Li  Venissien  disent  que  il  n'i  enterroient  dessi 
adont  que  il  aroient  toute  lor  convenenche,  car  il  avoient  bien 
faite  le  leur.  Et  il  respondirent  que  il  n'  en  feroient  noient  ne 
il  n'  en  enterroient  en  mer  dessi  adont  que  il  seroient  paie.  La 
les  tinrent  taut  sur  chele  isle  que  il  furent  sur  l'iver  et  que  il 
ne  porent  passer.  Dont  furent  li  haut  home  moult  dolant  et 
moult  courouchie  de  lor  avoir  qu'il   avoient  despendu   et  de 


Croisade  de  Constantinople.  325 

che  que  il  ne  pooient  esploitier  de  che  qii'il  voloient  faire  et 
devolent. 

Quant  li  Venissien  virent  que  il  furent  ä  si  grant  mesaise, 
si  furent  moult  lie  et  moult  joiant.  Dont  vint  li  dus,  si  dist  as 
haus  harons  de  l'ost:  qu'iluec  vers')  avoit  une  cite  qui  moult 
lor  avoit  fait  de  maus  et  moult  les  avoit  greve,  et  que  s'il  se 
voloient  acorder,  et  consaus  lor  aportoit,  qu' il  alaissent  aveuc 
aus  et  li  aidaissent  chele  chite  a  prendre,  il  lor  quitteroit  Tavoir 
qu'  il  devoit  avoir  d'  aus  et  de  1'  estore,  et  si  les  metteroient  la 
oii  il  les  deveroient  mener  et  mettre.  Li  haut  home  disent  que 
il  en  prenderoient  volentiers  conseil  et  en  parleroient  as  haus 
homes  de  l'ost  et  as  pelerins.  II  parlerent  ensanle,  et  disent 
que  il  lor  estouveroit  tel  cose  faire  que  il  ne  deveroient  pas 
faire,  ou  il  s'en  retourneroient  honteusement  ari-iere.  La  s'acor- 
derent  li  pelerin  et  disent  que  il  feroient  le  volonte  as  Venis- 
siens  et  que  il  iroient  la  ou  il  vaurroient  aler.  Quant  li  Venis- 
sien oTrent  che,  s'  en  furent  moult  lie  et  moult  joiant,  et  fisent 
carquier  viande,  et  les  recueillirent  es  nes  et  es  vaissiaus,  si 
alerent  ä  le  cite,  et  si  prisent  tere,  et  si  asseg-erent.  Chele  chites 
aänon  Gadres^^w^Esclavonie;  et  si  estoit  le  roy  de  Honguerie. 

Quant  li  roys  de  Honguerie  oi  dire  que  li  pelerin  qui  outre 
mer  aloient  avoient  le  chite  assegie  et  gastoient  se  tere,  si  en 
fu  moult  dolans  et  moult  courouchies.  II  manda  as  harons  de 
Tost  pour  coi  il  gastoient  se  tere,  car  aussi  estoit  il  croisies 
come  il  estoient  et  pour  aler  en  le  tere  d' outre  mer,  et  qu'il 
ne  faisoient  mie  che  que  pelerin  devoient  faire  ä  autre,  et  que 
pour  Diu  levaissent  du  siege ;  et  s'  il  voloient  du  sien,  il  lor  en 
donroit  a  grant  plente  et  se  iroit  aveuc  aus  outre  mer.  II  li  man- 
derent  arriere,  qu' il  ne  s'en  pooient  partir,  car  il  avoient  jure 
Taieue  des  Venissiens ,  si  lor  aideroient.  Dont  manda  li  roys 
de  Honguerie  ä  l'apostole,  que  pour  Diu  eust  merchi  de  lui, 


^)  Aliquid  excidisse  videtur. 


32(>  l{r.(iNI   nV/.\NTINI    IM-.ll   FllANCOS    KVKIISIO. 

car  li  peleriii  qiii  outrc  mer  aloient  estoient  en  se  tere  et  se  li 
gastoient  et  essilloient,  et  sl  nc  lor  avoit  riens  mesfait;  et  se 
aiiisi  estoit  qiie  il  lor  eiist  aucuiie  cose  mesfait,  il  lor  amende- 
roit  a  lor  voleiUe.  Quant  li  apostoles  oi  ches  nouveles,  si  ne  fu 
mie  lies  ne  joians.  Si  lor  envoia  un  cardinal :  ({uil  ississent  hors 
de  le  tere  le  roy,  et  s'il  n'eii  issoient  il  les  escomeniast.  Li 
cardinax  y  ala  et  lor  amonesta ;  mais  il  n'en  vaurrent  riens  faire, 
aiiis  prisent  le  chite.  Lors  les  esconienia  li  apostoles.  Quant 
escomenie  fiirent,  si  parlerent  ensanle,  et  envoierent  aTapostole, 
et  erierent  merei,  si  li  fisent  assavoir  l'acoison  pour  coi  il  y 
estoient  ale  et  que  pour  Diu  eust  merchi  d'aus.  Chest  message 
(ist  Robers  de  Bove;  et  li  cardinaus  s'en  retourna  arriere  quant 
il  les  ot  esquemenies. 

Ibid.  p.  48S. 

Or  vous  lairons  ä  parier  de  le  tere  d'outre  mer  tant  que 
liex  et  heure  en  venra,  si  vous  dirons  des  contes  et  des  pele- 
rins  qui  yvernoient  ä  Gadres  et  du  (il  1'  Empereur  Crisac  qui  les 
iex  ot  creves,  que  TEmpeeris  ot  envoie  en  Hong-uerie  ä  g-aran- 
dise  ä  son  frere  le  roy,  que  cliil  qui  les  iex  ot  fait  crever  ä  son 
frere  ne  le  trouvast.  Li  enfes  fu  grans  varles ;  se  li  conseilla  on 
qu'il  alast  a  Gadres,  et  qu' il  fisist  tant  vers  les  pelerins  et  vers 
les  Venissiens  qui  lä  estoient,  et  par  promettre  et  par  donner, 
qu'il  alaissent  aveue  lui  en  Constentinoble  et  qu'il  li  aidaissent 
se  tere  ä  ravoir  dont  il  estoit  deshiretes,  et  il  y  ala  et  lor 
pria  pour  Diu.  Li  Venissien  li  respondirent  qu'il  s'en  conseil- 
leroient.  II  s'en  conseillerent  et  consaus  lor  aporta  qu'il  y 
alaissent  s'il  faisoit  lor  gre.  Dont  vinrent  ä  lui  et  li  disent, 
qu'il  s'estoient  conseillies,  et  qu'il  iroient  s'il  voloit  faire  lor 
gre.  Et  il  dist  que  il  desissent  et  il  le  feroit.  Lä  atournerent 
que  li  quens  de  Flandres  aroit  cent  millc  mars  pour  lui  et  pour 
ses  Chevaliers  de  se  tere,  et  li  quens  Loys  aroit  cent  mille  mars, 
et  li  marchis  de  Monferras  cent  mille  mars,  et  li  Dus  de  Venisse 
cent  mille  mars,  et  li  quens  de  Saint-Pol  cin([uante  mille  mars. 


Ckoisade  de  Coxsta.ntinople.  327 

Chil  avoirs  lor  fu  creantes  poiir  aus  et  poiir  les  Chevaliers  de 
lors  teres.  Et  si  creanta  qiie  a  cascuii  pelerin,  et  povre  et 
riche,  il  renderolt  ehe  qu'il  avoit  paie  d'estore;  et  si  liverroient 
1' estore  deus  ans  avaut  che  qu'il  l'avoient  ä  tenir ;  et  si  liver- 
roit  eine  cens  marsdeus  ans,  et  viande  ä  toute  l'estore  deus  ans. 

Ensi  jura  li  enfes,  s'  il  pooient  tant  faire  qu'  il  fust  en  Con- 
stentinoble  et  qu'il  reust  le  tere.  Et  il  li  creanterent  qu'il  ne  li 
faurroient  ja,  et  qu'  il  li  aideroient,  ä  1'  aieue  de  Diu,  tant  qu'  il 
seroit  Empererres  et   qu'il  raveroit  le  tere  de  Constentinohle. 

Quant  ensi  fu  acreante  et  d'une  part  et  d'autre,  li  varles 
s'en  aia  en  Hong-uerie  pour  prendre  congie  ä  sen  oncle  et  pour 
lui  atirer  pour  aler  aveuc  les  pelerins.  Li  Venissien  fisent  les 
nes  atirer  et  les  galies.  et  fisent  carquier  le  viande,  et  recoil- 
lirent  les  pelerins;  et  quant  tans  fu,  si  murent  de  Gadres  et  si 
s'en  alerent  en  1'  ile  de  Corfot.  Chele  ille  est  entre  Duras  et 
Pulle.  La  atendirent  le  varlet  tant  qu'il  vint  ä  aus.  Et  quant  il 
fu  venus ,  si  murent  d'iluec  et  alerent  en  Constentinohle.  Or 
oreiit  hien  H  Venissien  o'i  le  priere  et  Je  requeste  que  li  soii- 
Jans  lor  avoit  faite,  qu  il  destoumaissent  a  mener  les  pelerins 
en  Alixandre,  dont  je  vous  parlai  chi  devant. 


Ibid.  p.  49L 

Quant  il  orent  parti  l' avoir,  si  partirent  le  chite  par  mi, 
si  que  li  Venissien  en  orent  le  moitie  et  li  Franchois  lautre 
moitie.  Et  si  esca'i  le  partie  as  Franchois  par  devers  le  tere, 
et  le  partie  as  Venissiens  par  devers  le  mer.  Quant  il  orent 
prise  le  chite,  si  prisent  conseil  entr'aus  qu'il  y  feroient  Empe- 
reur  et  patriarche.  Et  si  atira  on  que,  se  on  faisoit  Empereur 
de  dechä  les  mons,  eil  de  delä  les  mons  feroient  patriarche ;  et 
que  li  Venissien  donroient  le  quarte  part  de  leur  chite  a  1' Em- 
pereur, et  li  Franchois  le  quarte  part,  par  devers  Bouque  de 
Lion.  Quant  ensi  orent  atourne,  si  eslut  on  le  conte  Bauduin 
de  Flandres  ä  estre  Empereur,  et  porta  couronne. 


32(S  Ul.G.M  Uv/.ANTIM    l'Kll  FllANCOS   KVKUSIO. 

Qiiaiil  li  Empererres  Baudiiins  fn  couronnes,  il  departi  les 
isles  (pii  (Iclivii'cs  lor  furent  et  rendiies  de  le  tere  d'entour 
Consteniiiioblc,  et  as  Vciiissiens  donna  tele  partie  come  avoir 
eil  devoient.  Et  apres  si  laissa  scs  l)ailliv  et  les  Venissiens  en 
le  tere  de  Consteiitinoble ,  si  ala  a  Salenique  poiir  prendre  et 
pour  delivrer  aveiic  le  marchis  de  Monferras  ciii  il  avuit  dormee 
se  nieche  et  le  royaume.  Li  marchis  ala  aveue,  et  mena  l'Em- 
peerris  sa  feine  qu'il  avoit  espoiisee,  qiii  ferne  avoit  este  l'Em- 
pereur  Kir-sat  et  mere  T  Empereur  que  Morcholles  avoit  estranle, 
et  sereiir  le  roy  de  Honguerie.  Chele  dame  ot  un  fil  du  marchis 
qui  puis  flu  roys  de  Salenique. 

II  a  bieii  (|uinze  journees  du  Constentlnoble  dessi  ä  Sale- 
nique. Et  en  tous  les  liex  oü  il  venoient,  les  rechevoit  on  ä 
seigneur  par  toute  le  tere.  Et  quant  il  vint  a  Salenique,  se  li 
rendi  on;  et  il  donna  le  marchis  de  Monferras.  Apres  li  rendi 
on  grant  tere  sur  le  marine,  par  devers  Pulle,  que  il  dona  as 
Champenois,  que  puis  tint  Joifrois  de  Vile-IIarduin.  Quant  chele 
tere  fu  delivree  et  il  Tot  donee  ä  chiaus  que  je  vous  di ,  si 
retourna  arriere  en  Constentinoble.  La  vint  Henris  d'  Anjou  ses 
freres,  si  prist  gent,  et  passa  le  brach  Saint-George,  et  conquist 
grant  tere.  Et  Paiens  d'Orliens,  et  Bauduins  de  Biauvoir,  et 
Peres  de  Braiencel  prisent  gent  avec  aus,  et  passerent  le  brach, 
et  alerent  en  Turkie  d'autre  part,  et  conquisent  grant  tere.  Li 
Empererres  Bauduins  et  li  quens  Loys  sejournerent  en  Con- 
stentinoble. 

Chrouicuin  Gallicum  incdituin. 

Cod.  Gall.  Monac.  {J2,  fol.  41  v"  col.  1  sqq. 

Comment  li  quens  Thibaus   se  croisa  et  li  quens  Loeys  de 

Chartres  et  de  Bloys,  et  li  quens  Daiiduyn  de  Flandres  et  de 

Haynau  et  plusieurs  aultres.   (Chap,  XXX.) 

En  celui  temps  se  croisa  le  conte  Thiebaut  de  Champaigne; 

de  se  terre  se  croisierent  Garnier,  1'  evesque  de  Troyes,  Gautier, 


Chronicum  Gallicum  kneditum.  329 

conte  de  Brayiie,  Gyeffroy  de  Jenullle,  seiieschal  de  Champaigne, 
Robert  de  Vile,  son  frere  Gautier  de  Wafgnourieu,  Gautier  de 
Monbeliart,  Eustasce  d'Esconiflans,  Guy  du  Plaissie,  son  frere, 
Henry  d'Argillieres,  Ogier  de  Saint  Gynon,  Villain  de  Nuelli, 
Manechier  de  1'  Isle,  Mile  de  Braibant,  Guy  de  Capes,  Clarem- 
baut  son  frere,  Renart,  le  conte  de  Dantpiere  en  Astenois,  Jeban 
Fuinons,  et  maint  autre,  dont  le  livre  ne  fait  point  de  niention. 

A  cehii  temps  se  croisa  aussy  le  conte  Loys  de  Bloys  et 
de  Chartres;  de  sa  terre  se  croisierent  Gervaise  du  Chastel, 
Hervin  son  fds ,  Jeban  de  Virson  (leg.  Viesoii),  Olivier  de 
Rocbefort,  Henry  de  Monstruel ,  Payen  d'Orlyens,  Pierre  de 
Bracuel,  Hue  son  frere,  Guillamme  de  Sains,  Jeban  de  Friaize, 
Gautier  de  Gaudonville,  Hues  de  Cormeroy  et  Gyeffroy  son 
frere.  Avoecque  eul.v  se  croisa  Hue  deBiauvoir  et  Gyeffroy  son 
frere,  Ourry  de  l'Isle,  Robert  du  Quartier  et  maint  autre  cbe- 
valier,  et  aussi  fist  Robert  de  Froyvile  et  Payen  son  frere. 
Aveucques  eulx  se  croisa  Tevesque  de  Soissons,  le  conte  Symon 
de  Montfort  et  Regnaut  de  MontmiraL 

En  France  se  croisa  Mabieu  de  Monmorensi,  avoecques 
Nievles,  Tevesques  de  Soissons,  Guy,  cbastelain  deCoucy,  neveu 
au  dit  Monmorensy ;  Robert  de  Rovinsor,  Gautier  de  Saint 
Denis,  Guillamme  d'Ausnoy,  Enguerran  de  Bove  et  Robert 
son  frere,  et  maint  aultre. 

En  Flandres  et  en  Haynau  se  croiserent  le  conte  Bauduin 
et  le  contesse  Marie  sa  femme,  Henry  d'Anjou,  frere  au  conte 
Bauduin,  Guillamme  le  Rons,  avoue  de  Bethune,  Quennes  son 
frere,  Jeban  de  Neelles,  cbastelain  de  Bruges,  Mabieu  de  Wa- 
laincourt,  Jacques  d'Avesnes,  Bauduin  de  Biauvoir,  Oedes  de 
Ham,  Gautier  de  Bousies  et  maint  autre. 

Apres  se  croisa  li  contes  de  Saint  Pol,  Pierre  d'Amiens, 
son  neveu,  Eustace  [de]  Canteleu,  Nicolas  de  Mailli,  Anseau  de 
Keu.  Apres  se  croisa  Gieffroy,  le  conte  du  Perche,  Rotrous  de 
Montfort  et  plusieurs  autres. 


',\\\0  IhUiM   l]vy-A.\TIM    l'Kll   FllANCü.S  KVKU.SIO. 

Ces  barons  que  je  voiis  ay  nomim's,  tinrcnt  pliilscurs  parle- 
mens  de  leiir  voye.  Eii  la  fin  sc  accorderent  d'envover  messages 
poiir  alüurner  Jeurs  passages  et  faire  couvenances,  la  ou  ils 
poroient  mieux.  De  par  le  conte  de  Campaigne  y  alla  Gieffroy 
de  Villeharduin  et  Mile  de  Braibant,  le  contes  de  Flandres  y 
envoya  Quennes  de  Betiine  et  Alart  Maqiierel,  le  conte  Loys 
de  Blois  y  envoia  Jeban  de  Friaise  et  Gautier  de  Gaudonvile. 

Ceu.v  eurent  les  lettres  et  senulx  pendans  de  tous  les 
barons  que  ils  tenroienl  tout  ce  que  ces  VI  feroient  et  leur 
donnerent  povoir  de  jurer  en  leurs  ames. 

Ils  allerent  taut  que  ils  vinrent  eu  Venisse,   si  parlerent 
au  Duo  qui  mout  estoit  preudhonime  et  vaillant.   II  avoit  nom 
Dendole  et  lui  mo7istreretit  leurs  lettres  qui  estoient  de  creance. 
Apres  lui  dirent  ce  que  ils  queroient. 
De  Venisse. 

Le  Duc  qui  grant  desirier  avoit  d' avancier  la  besongne 
nostre  signeur,  nianda  jusques  a  XL.  des  plus  preudhommes  de 
la  terre,  si  parla  tant  a  eulx  que  ils  s'assentirent  a  ce  que  faire 
il  vouloit.  Apres  en  manda  LX.  si  fist  tant  que  il  s' accorderent. 
Puis  il  en  manda  V  cens  et  puis  mil.  Quant  il  furent  tous  accor- 
des  a  son  pourpos,  il  asscmbla  le  commun  et  leur  dist  tant  que 
tous  furent  a  une  voulente;  dont  remanda  le  Duc  les  messages 
et  leur  dist,  que  il  feroit  apparillier  vasseaux  pour  passer 
VIII.  mil  et  V.  cens  Chevaliers  et  XX.  mil  hommes  a  pie  et  ceulx 
portassent  viandes  pour  eulx  et  pour  leurs  chevaux  a  IX.  mois 
et  donroit  on  pour  chascun  cheval  quatre  mars  et  pour  l'omme 
deux  et  ils  aroient  les  nefs  un  an  des  le  iour  que  ils  mouveroient 
du  port  pour  faire  le  service  dieu,  e/i  quel  lieu  qu'il  voroient; 
et  aroient  les  Venissiens.  L.  gale'es  armees  sans  le  coust  aux 
barons  par  tel  couvent,  que  de  toutes  les  conquestes  que  ils 
feroient  j)ar  mer  et  par  terre,  ta?it  cotnme  la  compaignie  dure- 
roit,  que  les  Venissiens  en  eussent  la  moite  et  les  pelerins 
r  autre. 


Chuomcujm  Gallicum  ineditum.  331 

Les  messages  ottryerent  ceste  cliose  et  en  furenl  faites 
chartres,  que  le  Duc  jiira  (rune  part  et  les  niessages  d'autre. 
II  fu  devise,  que  de  la  saint  Jehan  en  un  an,  qui  devoit  estre 
Fan  de  l'incarnation  nostre  signeur,  mil.  11^  et  II  devoient  les 
pelerins  estre  en  Venisse. 

Les  messages  eniprunterent  deux  mil  mars  en  la  ville,  si 
les  baillierent  au  Duc  pour  commenchier  a  pourveir  le  navire. 
Apres  se  partirent  les  messages  de  Venisse,  si  s'en  alerent  aux 
aultres  pors  pour  seavoir,  quel  ayde  ils  voroient  faire  a  la  terre 
d'oiitre  mer;  mais  Gieffroy  de  Villeharduin  et  Alard  Maquerel 
s'en  allerent  droit  en  France. 
De  Venisse. 

Or  vous  dirons  de  Gioffroy  de  Villeharduin  et  d'Alard 
Maquerel.  Quant  ils  furent  partis  du  conte  Gautier,  ils  errerent 
tant  que  ils  vinrent  a  Troyes,  si  trouverent,  le  conte  Tliiebaut 
malade.  Quant  ils  li  eurent  conte  ce  que  il  avoient  fait,  il  en 
fu  si  joieux  qu'il  dist,  qu'il  estoit  tout  gary,  et  demanda  son 
palefroy  pour  chevauchier.  Quant  il  eutun  petit  alle,  si  retourna, 
sa  maladie  li  enforcha ;  il  fist  son  testament  et  commanda,  que 
on  payast  ses  Chevaliers  et  si  comme  chascun  receveroit  l'avoir, 
il  jurast  a  tenir  Tost  de  Venisse.  Le  remanant  commanda  a 
departir  en  Tost. 

Apres  moru  le  conte ,  dont  ce  fu  grant  dommage.  II  fu 
entierrez  au  moustier  saint  Estievene  a  Troyes  delez  son  pere. 
La  contesse  Blanche,  sa  femme,  demoura  grosse  d'un  fils,  qui 
eut  nom  Thiebaut  et  une  fille  avoit  eile  eu,  qui  encore  estoit 
moutjonne. 

Apres  ce  que  le  conte  fu  enterres,  Mahieu  de  Montinorensy 
aveuques  les  aultres,  s'  en  allerent  par  devers  le  Duc  Oedon  de 
Bourgongne,  et  lui  re(juirent,  qu'il  vosist  secourre  a  la  terre 
d'  outre  mer  et  ils  lui  deliveroient  1'  avoir  le  conte  Thiebaut  et 
seroit  leur  chievetaine,  et  ils  lui  jureroient  sur  sains  que  ils  le 
serviroient  comme  leur  signeur,  mais  il  le  reffusa. 


3^J2  ltr,f;M    liv/.ANTIM    ri.U  FllANCOS  KVK.nSlO. 

ils  allerent  au  coiitc  Baudiiin  do  IJar,  (jiii  avoit  este  cousln 
au  conle  Tlilcbaut,  et  li  (irent  tcl  ollVe,  (|u'ils  avolent  falt  au 
l)uc  et  il  n'en  volu  poiiit  reeevoir. 

Ils  le  firent  scavolr  aux  barons,  qui  nioiit  cn  furent  Holans 
et  eurent  coiiseil  t|ue  ils  leroieiit;  car  inonl  avoient  eu  grant 
damage  en  la  deflaultc  de  si  grant  chievetaine,  comme  ils  avoient 
perdu.  Au  daerrain  par  commun  accord  manderent  le  marchis 
IJonifasce  de  iMonferrat,  qui  uiout  estoit  preudomme  et  de 
g'rant  eeur,  (jue  il  venist  a  Soissons  parier  a  eulx ;  et  il  vint  a 
leur  mandement. 

Quaut  il  sceurent,  que  il  estoit  pres,  ils  issirent  de  la  ville 
contre  lui  et  grant  honneur  lui  firent.  Lendemain  s'assamblerent 
ou  jardin  nostre  Dame  de  Soissons;  les  barons  prierent  au 
marcbis,  que  pour  dieu  vosist  prendre  la  crois  et  estre  chief 
de  Tost  et  presist  l'avoir  le  contc  Thiebaut  et  ses  gens.  Le 
marchis  leur  ottrya,  si  prist  la  croix.  Apres  leur  dist  que  il  s'en 
iroit  pour  atourner  ses  besongnes  et  seroit  en  Venise  au  jour  que 
nomme  estoit;  lors  se  departirent  et  ala  chaseun  en  ses  affaires. 

Entre  tant  que  les  barons  tenoient  Icurs  parlemens,  ser- 
monnoit  on  par  toutes  terres  des  crois.  Mout  en  croisa  un  pre- 
stres,  qui  avoit  nom  Fouques  de  Nuelli,  qui  siet  entre  Laigny 
et  Paris.  En  ce  temps  prist  une  tres  grief  maladie  au  conte 
Gyeffroy  du  Perche  dont  il  morut.  Ce  fut  g'rant  dommage,  car 
moult  estoit  vaillant  Chevalier  et  hardi.  II  commanda  en  son  testa- 
nient,  que  Estievene,  son  fils,  eust  son  avoir  et  menast  ses  gens. 

La  nouvclle  de  ceste  enprinse  s'  espandi  moult  loing.  Quant 
le  soudan  d'Egipte,  qui  avoit  este  frere  Salhadin  et  qui  avoit 
son  neveu  de  Damas  deshirete,  entendi  ces  choses,  il  s'  en  alla 
en  Egypte  et  fist  mout  bien  garnir  ses  fortereces;  puis  envoia 
a  Venisse  et  manda  aux  Venissiens,  que  se  ils  povoient  tant 
faire,  qu  ils  destournassent  les  Crestiens  d'  aller  en  Egypte,  il 
leur  donroit  du  sien  largement  et  grandes  franchises  ils  aroient 
en  ses  pors.   Aveucq  ce  leur  envoia  hiaus  dons. 


CHflONICUM   GaI-LICUM    INKKITUM.  O  I»  f> 

Entre  taut  quo  le  soudaii  eslüil  cu  Egipte,  lo  soldaii  de 
Ilalape  et  le  (ils  Sahhadin,  qui  deshiretes  cstoit,  assirent  Damas 
atout  moiit  grant  plente  de  gent.  Ceulx  le  lirciit  seavoir  au 
soldan  d'Egipte,  qui  s'en  vint  hastiveinent  vcrs  Jherusalein  et 
eiivoya  a  ceux  qui  estoient  devant  Damas,  si  üsl  taut  par  soii 
sens  et  par  loyer,  que  ceux  en  rechurent,  que  ceux  se  leverent 
du  siege  et  s'eu  rallerent  eu  leur  pays,  ue  onques  le  soudau  de 
plus  pies  ne  les  approcha. 

Ol"  vous  dirons  des  croisies.  Apres  la  pasque  vint  Jehan 
de  Neeles  a  grant  compaignie  du  port  de  Druges.  Le  conte 
Bauduin  leur  llst  jurer  sur  sains,  que  ils  siervoient  V  estoire  de 
Venise,  cn  quel  Heu  que  ils  scaroient  que  le  conte  seroit.  En 
Celle  compaignie  envoya  Henry  d'Anjou,  frere  du  conte  et  plui- 
seurs  autres  nefs  chargies  de  draps,  de  viandes,  et  de  autres 
choses,  qui  leur  avoient  mestier,  et  grant  plente  de  hon  servans 
y  allerent  meisnies;  mout  fu  belle  celle  liystoire.  Ils  se  adre- 
clierent  vers  les  destrois  de  Mairoc  et  aussy  les  autres  barons 
s'en  partirent  de  leurs  pays. 

Le  conte  Bauduin  de  Flandres  si  laissa  le  conte  Phelippe 
de  Namur,  son  frere,  bail  et  garde  de  sa  terre  et  de  sa  femme, 
la  contesse ,  que  il  couvint  demorer  pour  ce  quelle  estoit 
enchainte ;  le  conte  avoit  d'elle  une  jovene  fille,  qui  n'avoit  pas 
plus  de  deux  ans.  Elle  avoit  nom  Jelianne.  Le  conte  alla  tant 
par  ses  journees,  que  ü  vint  a  Venise,  si  se  loga  en  une  isle, 
que  on  claime  Saint  Nicholas  au  port,  et  a  fait,  que  les  autres 
venoient,  se  logoient  en  celle  isle. 

La  leur  vint  nouvelles  que  mout  de  pelerins  s'en  alloient  es 
autres  pors,  pour  ce  eurent  conseil  d'envoyer  contre  les  pele- 
rins, et  le  conte  Loys  qui  encore  n' estoit  venu,  pour  requerre 
que  ils  ne  laissassent  mie  le  port  de  Venise,  si  comme  ils  avoient 
prommis. 

En  ce  message  alla  Hue,  le  conte  de  Saint  Pol  et  Gyeffroy 
de  Villebarduin. 


334  l{r.(iM  Bv/,ANTIM   l'Kll  FllANCOS   KVKUSIO. 

Quant  ils  viiireiit  a  Pavie,  ils  trouverent  le  coiite  Loys  de 
Dlois  et  des  Chevaliers  grant  plente  et  d'aiitrcs  g-ens,  de  quoy 
la  plus  graut  partie  u'avoient  talent  d'aler  a  Venise.  Mais  les 
messages  parlerent  tant  a  eulx  et  taut  leur  moustrerent  de  rai- 
sons,  que  ils  ehangerent  leurs  pourpos  et  s'en  alerent  aveucques 
les  autres;  uon  pourquant  aucuus  en  eut,  qui  ne  se  vorent 
remuer,  ains  lalssierent  la  compaignie  des  pelerins  et  s'en 
alierent  as  autres  pors;  de  ceul.v  fu  Villain  de  Nuelli,  Henri 
d' Argiilieres,  Gilles  de  Traseiguies,  qui  estoit  homme  liege 
au  conte  Bauduin,  qui  lui  avoit  donne  V.  cens  livres  pour  aller 
aveueq  lui,  Kenart  de  Dantpierre  et  Henry  le  [leg.  de] 
Longchamp. 

Aveucque  eulx  se  partirent  grant  plente  de  Chevaliers  et 
de  sergans.  Ceux  passerent  a  Accre ;  bleu  y  eut  HI.  cens  Che- 
valiers et  grant  plente  de  boine  geut.  Entre  les  autres  y  fu  le 
conte  de  Forois;  cehu"  ne  vesqui  gaires,  depuis  que  il  fu  arrivez, 
ains  moru.  F^e  conte  de  Danpierre,  qui  la  estoit,  dist  au  roy 
Aymeri,  que  il  vouloit  les  trieues  brisier ;  car  ils  estoient  gens 
asses  pour  la  guerre  maintenir;  le  roy  dist  que  ce  ne  feroit  il 
pas,  ains  attenderoit  les  aultres  barons,  qui  a  Venise  estoient. 
De  ce  eut  le  conte  Regnart  grant  desdaing,  si  parla  a  ses 
conq)aignons  tant,  que  il  li  eurent  couvent,  que  ils  iroient  en 
AiUhioce  aidier  le  prince  contre  le  roy  d'  Ermenie.  Ils  se  par- 
tirent d'Acre  jusques  a  quatre  vins  Chevaliers  et  d'autre  menue 
gent  asses.  II  errerent  tant  que  il  vinrent  a  Gybel,  qui  siet 
entre  le  chastel  de  Margat  et  la  Liehe.  Hs  se  logierent  devant, 
car  la  ville  estoit  des  Sarasins. 
Surie. 

Quant  le  signeur  de  la  Liehe,  qui  celle  terre  tenoit,  sceut 
que  ils  estoient  Chrestyens,  il  leur  fist  venir  grant  plente  de 
viandes  et  a  bon  niarchie;  car  il  estoit  es  trieues  du  soudan  et 
pour  ce  vint  il  a  eulx  et  leur  dist,  que  il  n'avoient  puissance  de 
aller  en  Anthioce  sans  conduit;   et  se  il  vouloient,  il  uianderoit 


Chronicum  Gam.icum  inkditum.  331) 

au  prinche,  que  il  leur  eiivoiast  conduit  et  ils  demoiirassent 
entretant  illuecq;  car  il  ne  voiiroit  niie  que  mal  leur  avenist  tant 
comme  les  trieues  du  soudan  duroient. 

Ceulx  dirent  que  il  n'aresteroient  niie  et  que  il  estoient 
asses  gens  pour  eux  meismes  conduire.  Lendemain  se  apparil- 
lierent  et  se  mirent  au  chemin. 

Quant  le  Sarrasin  vit,  qu'il  ne  demouroient  pas,  il  dist, 
que  il  ne  voloit  mie,  que  on  leur  fesist  damage  en  sa  terre. 
Lors  aveueque  eulx  alla  tant  comme  son  povoir  dura,  et  puis 
s'en  retourna. 

Les  Crestiens  allerent  avant;  mais  ne  furent  gaires 
eslongies,  quant  mout  grant  plente  de  Turs  saillirent  d"  un 
embuscliement,  qui  leur  coururent  sus,  si  en  oehirent  grant 
partie  et  le  remanant  menerent  en  prison. 

Le  conte  Loys   et  le  remanant  allerent  en  Venise  et  se 

logerent  aveueque  les  autres,  qui  devant  estoient 

De  Venise. 

Or  lairons  a  parier  desTartaires,  jusques  a  une  autre  fois, 
si  dirons  des  pelerins  qui  estoient  en  Venisse. 

Quant  le  conte  Bauduin  de  Flandres  et  de  Haynau  et  les 
autres  barons  furent  en  Venise,  si  comme  nous  avons  dit  dessus, 
le  Duc  de  Venise  leur  requist,  qu'il  payassent  l'avoir  si  comme 
il  avoient  en  couvent ;  car  le  navire  estoit  tout  apparillie. 
Adont  les  barons  firent  le  passage  pourcbacer  parmi  1'  ost. 
Asses  y  ot  de  ceux  qui  disoient,  que  il  n' avoient  povoir  de 
payer.   Les  barons  prindrent  ce  qu'il  peurent. 

Quant  il  eurent  tout  assamble,  il  ne  peurent  acomplir  leurs 
convenances  de  trop  loing;  dont  se  conseillierent  les  pelerins. 
Tels  y  eut  qui  dirent,  que  les  Venissiens  avoient  bien  tenu  cou- 
vent et  pour  ce  seroit  bon,  que  les  barons  et  ceux  qui  pooir 
avoient,  mesissent  tant  du  leur,  que  on  peuist  acomplir  leur 
convenance ;  car  la  deflPaute  estoit  par  ceux ,  (]ui  la  n  estoient 
venus,   et  mieux  estoit,   que  ils  mesissent  de  leur  avoir,  que  ils 


',]',\{i  HraiM  |{v/.aniim  i-ku  (•'iiancos  kvkksio. 

pertlissent  ce  quo  il  y  avoiont  ja  ?iils  cl  ((iio  oii  les  tenist  pour 
mcnteiirs. 

(^nmt  |)ailio  dos  l)iiioiis  e(  de  rautro  geiil,  qui  la  cstoient, 
(jui  l)i('ii  vosissent  (juc  Celle  conq)aignie  faillist  et  (jue  il  peuissent 
aller  as  aiilrcs  pors,  disoient  qiie  ils  n\  mettroicnt  plus  et  quo  il 
avoient  paye  lari^hemenl  letir  passage,  et  se  on  ne  les  voloit 
passer,  que  ils  iroient  aux  autres  pors.  Les  autres  dirent,  que 
il  amoient  mieiix  a  donncr  cc  que  il  avoient,  et  aler  povre  ou 
Service  nostre  si{^neur  que  Tost  se  departist;  car  nostre  sire 
leur  renderoit  bien  leur  service.  Lors  enprunterent  le  conte 
Bauduin  de  Flandres,  le  conte  Loys  de  Blois,  le  Marchis  de 
Monferrat,  le  conte  Ilue  de  Saint  Pol  et  ceux  qui  a  leur  accord 
se  tcnoient  grant  avoir  aveuc  ce  que  il  avoient  du  leur  et  le 
delivrerent  au  Duc.  Et  quant  le  Duc  eut  receu  celui  avoir,  si 
demorerent  les  pelerins  encore  endetez  de  XXX.  IUI.  mil  mars. 

Dont  parla  le  Duc  de  Venisse  a  sa  gent  et  leur  dist: 
Sig-neurs,  ces  pelerins  n'ont  povoir  de  plus  payer,  parquoy  vous 
averes  gaignie  celi  avoir,  se  vous  voles  pour  ce  que  ils  faillent 
de  cüuvent;  mais  il  en  poroit  venir  blasme  a  nostre  terre,  se  on 
scavoit  que  nous  euissons  ainsi  ouvre  par  convoitise.  Mais  se  il 
vous  voloient  aidier  a  reconquerre  Gadres  en  Esclavonnie,  que 
le  roy  de  Hongrie  nous  a  tolue,  je  loeroye  que  on  leur  respi- 
ast  r  avoir  de  quoy  il  sont  en  deffaute  vers  nous,  taut  que 
dieu  leur  donnast  eur  de  gaignier  ensamble  chose,  dont  il  nous 
peussent  payer.   Ceulx  l'otrierent  voulentiers. 

Lors  vint  le  Duc  aux  barons  et  leur  dist,  que  se  ils  vou- 
loient  aidier  Gadres  a  reconquerre,  il  leur  soufFeroient  1' avoir 
tant  que  il  aroient  povoir  de  le  payer.  Les  barons  qui  bien 
virent  que  ils  estoient  es  mains  des  Venissiens,  ottryerent 
ceste  chose. 

Le  Duc  qui  mout  voloit  essauchier  le  pelerinage,  fist  assem- 
bler  ce  qu'il  peut  avoir  de  gent,  en  1' eglise  Saint  Marc,  et 
voyant  tous,  prist  la  croix  et  Tatacha  a  son  cliapel  de  bonnet 


Chronicum  Gallicum  ineditum.  337 

poiir  ce  que  plus  de  gens  le  peussent  veoir.  Bien  avoit  occasion 
de  demourer,  s'il  eust  volu,  car  il  estolt  de  grant  eage  et  ne 
veoit  a  paine  goiite  poiir  iine  playe,  qu'il  avoil  eii  en  la  teste, 
dont  il  avoit  la  veue  ainsi  comme  perdue,  et  neantniains  avoit 
il  les  yeiix  bien  biaiis  en  la  teste;  niais  il  avoit  si  grant  talent 
de  aidier  a  la  besoigne  nostre  signeiir,  qii'  il  en  oiiblia  tont  le 
empeschenient  qu'il  avoit. 

Quant  les  Venissiens  virent  la  croix,  que  le  Duc  avoit 
prise,  ils  coururent  a  l'autel  et  inout  grant  nombre  s'en  croisa. 
Lors  commencherent  les  nefs  a  apparillier  et  livrer  a  cbaseun 
ce  que  besoing  leur  fu. 

En  ce  temps  vint  une  grande  compaignie  d'  Allemaigne  de 
pelerins,  dont  les  barons  firent  grant  joye.  Entre  les  autres  y 
estoit  l'evesque  de  Havestat*),  Bertou  le  conte  de  Casselen- 
bourg^),  Garnier  de  Hollande,  Tieri  d'Alost,  Rogier  de  Surcre, 
Alixandre  de  Jullers  et  maint  autre. 

Quant  les  nefs  furent  cbargies  de  ce  que  besoing  fu,  il  se 
partirent  du  port.  Les  Venissiens  firent  porter  plus  de  trois 
cens,  que  perrieres,  que  mangoniaus.  II  singlerent  tant  que  il 
vindrent  devant  Gadres  la  vegille  de  la  Saint  Martin  an  mil 
ir  et  III. 

La  ville  estoit  forte  et  bien  fremee.  Les  pelerins  prinrent 
a  force  le  port  et  rompirent  les  chainnes,  qui  mout  estoient 
lortes  et  grosses.  Puis  descendirent  a  terre  et  se  logerent  entre 
le  port  et  la  ville. 

De  Venisse. 

Quant  ceux  dedens  virent  si  grant  plente  de  gens,  il  eurent 
paour;  si  nianderent  au  Duc  de  Venise,  que  ils  se  renderoieiit 
sauves  leurs  vies.  Le  Duc  respondi  que  conscil  en  aroit  aux 
barons.  Entre  tant  que  il  y  estoit  alle,  ceux  qui  T  ost  vouloient 


1)  I.  e.  Conrad  de  Halberstatt.  1      ^j  f_  g.  Be,.toi(]    je    Kazzenellen- 

I  bogen. 

Fontes.  XII.  22 


*^3(S  Hl'.CM    liV/,  \NIIM    IM'.lt   FllANCns   K VKIISIO. 

faire  (Icpnllif,  j)arl('i('iil  :iii\  messai^es  de  Gadres  et  leur  dirent 
(|iie  il  irestoit  mie  l)esoiiig  (feiix  rendre;  se  il  sc  povoient 
deflVndre  des  V:  aissiens,  il  iravoient  garde  des  pelerins.  Les 
messap^es  cuidierent  qu'il  deissent  verite;  pour  ce  s'en  retour- 
nerent  eii  la  ville  et  contcrent  a  leurs  gens  ceste  chose,  qui 
moiil  joyoiix  oii  rurciil.  [jC  Diic.  ([iii  (istoit  allrs  aiix  baroiis, 
leur  eonta  TolVre,  que  ceux  de  la  ville  Uli  avoient  fait;  mais  il 
ne  l'avoit  pas  voidu  prendre  sans  loiir*)  conseil.  Les  barons  lui 
dirent,  que  il  le  presist,  car  ils  lui  consilloient ;  dont  s'  en 
retourna  Ic  Duo  en  sa  tente  et  cuida  trouver  les  messages;  et 
quaiit  il  entondi,  (pic  les  pelerins  les  en  avoient  fait  aller,  niout 
en  fu  courouciez;  ne  demora  gaires  apres,  que  Tabes  de  Cler- 
vaus  de  1' ordre  de  Cistiaux  vint  en  l'ost  et  deffendi  an\  j)ele- 
rins,  sur  paine  d'escumeniement  de  par  l'apostole,  que  il  ne 
assaillisscnt  a  la  cite.  Ceste  defTense  fist  1'  apostole  par  le  requeste 
le  roy  de  Hongrie. 

Quant  le  Duo  de  Venise  sceut  ceste  chose,  il  alla  aux  barons 
et  leur  dist  „Seigneur,  j'avoie  plait  d'avoir  ceste  ville  a  nia 
voulente,  mais  vos  gens  le  m'ont  destourbe;  je  vous  requier, 
que  vous  m'aidies  le  ville  a  conquerre,  si  comine  vous  le  m'aves 
en  couvent. 

Les  barons  se  tirerent  d'  une  part  et  eurent  conseil  que  ils 
feroient.  Bien  virent  que,  sc  il  aidoient  le  Duc,  que  c'estoit 
contre  la  deffense  de  l'apostole,  et  se  ils  ne  lui  aidoient,  ils  lui 
fauroient  de  couvent.  Au  darrain  se  assentirent,  que  ils  tenroient 
leurs  couvenances. 

Lors  vinrent  au  Duc  et  lui  dirent,  (|ue  il  li  aidoroient.  Dont 
s'  en  allcrcnt  lendeniain  logier  devant  la  porte  de  la  ville  et  lirent 
drecbier  grant  plante  de  perricres  et  de  mangoniaus,  si  assail- 
lirent  niout  viguereusement. 


*)  le'  sie,  1.  leur. 


Chronicum  Gallicum  ineditum.  339 

Quant  l'assaiit  eut  bieii  diire  V.  jours,  ceulx  de  la  ville 
eurent  paour,  si  firent  paix  au  Duc  et  lui  rendirent  Ja  ville.  Le 
Duc  fist  les  harons  ussamhler  et  leur  dist  „biaus  signeurs, 
noiis  avons  ceste  ville  par  T  ayde  de  dieu  et  de  vous;  yver  est 
si  araiit,  que  vous  tie  povez  moiivoir  devant  pusques ;  pour  ce 
loe  je,  que  nous  demorrons  en  ceste  ville,  qui  est  hieii  garnie 
et  vous  en  aves  la  moiiie  et  nous  l  auire.  A  ce  s'  accorderent 
hien  les  harons,  si  fa  la  ville  partie^\  Apres  furent  les  hosteux 
delivres  a  eliascun  seloncq  ce  qu'  il  estoit.  Dedens  le  tierc  jour, 
que  il  furent  herbegies,  eommenclia  une  meslee  entre  les  Venis- 
siens  et  les  Franehois,  de  quoy  il  en  y  eut  d'  une  part  et  d'autre 
grant  plente  de  mors  et  de  navres. 

Entre  les  autres  y  fu  ocliis  ung  vaillant  Chevalier,  Gille  de 
Landas  avoit  nom.  Les  harons  de  \  ost  et  le  Duc  de  Venise 
eurent  mout  grant  paine,  ains  qu'il  eussent  la  meslee  deffaite; 
mais  au  darrain  les  departirent  et  niirent  a  point. 

Dedens  la  quinzaine  vint  le  marchis  de  Montferrat  et  Mahieu 
de  Monmorensi  et  Pierre  de  Bracuel,  qui  avoient  demoure  en 
Venisse  avoec  les  autres;  les  harons  les  rechurent  a  grant 
honneur.   Ainsi  sejournerent  celui  yver  a  Gadres. 

Anchois  que  il  se  departissent  de  la,  y  vint  le  fils  de  l'Em- 
pereur  Kyr  Sac  de  Constantinohle,  qui  en  Hongrie  avoit  demore 
avoec  son  oncle.  II  avoit  oy  nouvelle  de  celle  grande  plante  de 
pelerins  pour  ce  estoit  venu  a  eux  prier,  que  ils  li  aidassent  a 
recouvrer  son  hiretage  et  ils  leur  donroit  ce  que  ils  vouroient. 
Les  harons  et  les  Venissiens  se  conseillerent  de  ceste  chose. 

Au  darrain  apres  mout  de  traitiez  fu  couvenancie,  que  se 
les  harons  pooient  remettre  le  fils  de  \  Empereur  Kyr  Sac  en 
son  hiretage,  il  metteroit  tout  T Empire  de  Constantinople  a 
r  oheyssance  de  Rome ,  dont  ils  estoient  partis ,  grant  temps 
avoit ,  et  payeroit  aux  pelerins  leur  passage  et  leur  donroit 
U.  mil.  mars  d'argent  et  viandes  a  tous  ceux  de  Tost.   Apres 

22* 


340  ItKiiNl    I5v/-ANTIM    l'KK  FllANCOS   K, VKUSIO. 

iroit  il  en  l{al)ilone  aveucque  eux,  oii  il  envoieroit  X.  mil  hommes 
a  SOS  dospens  et  les  y  tenroit  ung  an.   Apres  tenroit  V.*^  Cheva- 
liers (hl  sien  en  la  terre  d'oiitre  nier,  lant  comnie  il  viveroit.  Et 
il  lui  jurerent  que  il  lui  aideroieut  a  leur  povoir. 
De  Hongrie. 

Quant  ces  choses  furent  alTermees,  le  varlet  s'en  alla  en 
Hongrie  pour  prendre  congie  a  son  oncle  et  lui  atourner  et  fu 
jour  mis,  quant  il  revenroit  aux  pclerins. 

En  ee  tempore  Jehan  de  Neclc  et  le  navirc,  qiii  estoit  meu 
de  Flandres,  s'  en  estoient  passes  par  les  destrois  de  Marroch, 
si  prinrent  une  cite  sur  Sarasins,  ou  ils  firent  grant  gaaing. 
Puis  le  donnerent  aux  freres  de  l'espee,  qui  hicn  la  garnirent. 
Apres  s'en  allerent  a  Marseille  et  envoyerent  au  conte  Bauduin 
pour  scavoir,  ou  il  vouloit  que  ils  venissent.  II  leur  nianda  que 
il  venissent  au  port  de  Mousson  en  ('Ominenie,  mais  il  ne  le 
firent  mie,  ains  s'en  allerent  a  Acre. 

Les  barons  eurent  eonseil  et  envoierent  a  1'  apostole  Mielon 
r  evesque  de  Soissons  et  maistre  Jehan  de  Noyon,  le  chancelier 
le  conte  de  Flandres  et  deux  Chevaliers,  dont  Tun  fu  Robert 
de  Bove  et  l'autre  Robert  de  Friaise  pour  querre  leur  absolu- 
tion  et  leur  firent  jurer,  que  ils  revenroient  a  eux  tantost  comnie 
il  aroient  faite  leur  besongne.  Dont  s'en  allerent  ses  mes- 
sages.  Mais  Robert  de  Bove  s'en  alla  en  Surie  et  laissa  ses 
compaignons.  Les  autrcs  s'en  allerent  a  1' apostole  et  lui 
requirent  l'absolution  de  par  les  barons  de  ce  quil  avoient 
aydie  aux  Venissiens  contre  son  commandement,  et  bien  lui 
dirent,  que  ce  fu  par  le  dcffaute  de  leurs  compaignons,  qui  les 
avoient  laissies. 

L'apostole,  qui  bien  scavoit  que  disoient  verite,  donna  a 
r  evesque  povoir  d'eux  rassoure  et  d'estre  legat  tant  qu'il  en  y 
envoieroit  un  autre;  et  leur  manda  que  ils  tenissent  1' ost 
ensajnble.  Dont  s'en  retournerent  a  Gadres  et  rassolurent  tous 
les  pelerins. 


Chronicum  Gallicum  IiNeditum.  341 

Quant  le  may  fu  entre,  toiis  les  peleriiis  se  a|)j)arillerent 
et  leiirs  iiefs,  et  se  allerent  logier  siir  le  port.  I^es  Venitiens 
firent  abatre  les  iniirs  de  la  ville,  et  puls  eiitrerent  es  nefs. 
Le  coiite  Simon  de  Montfort  se  parti  de  leur  compaignie 
et  s'en  alla  au  roy  de  Hongrye.  Aveuc  hii  s'en  allerent  Guys, 
ses  freres  Simon  de  Neafle,  Robert  Mauvoisin,  Drues  de 
Cresson  Essart  et  maint  autre.  Petit  apres  se  parti  de  Tost 
Enguerran  de  Bove ,  Hue  son  frere  et  eeux  de  leur  pays 
que  il  en  peurent  mener.  Pour  ce  ne  se  laissa  mie  Tost  a 
mouvoir;  mais  anehois,  qu'il  cussent  gaires  esre,  les  rataindi 
Alexes,  le  fll  Kyr  Sac  l'Empereur,  de  qui  nous  avons  dit 
desus.  11  fu  rechen  a  grant  honneur;  si  s'en  allerent 
ensamble  et  prindrent  port  a  Duras.  Ceux  de  la  ville  leur 
rendirent  la  ville  et  firent  foyaute  au  varlet.  Apres  s'  en 
allerent  a  Corfol  en  Commenie;  si  se  logerent  en  1' isle, 
qui  mout  estoit  plentureuse  et  la  demourerent  bien  trois 
semaines. 

En  eelui  jour  s' assamblerent  eeux  qui  l'ost  vouloient  def- 
faire,  c'  est  a  scavoir  Oedes  le  Champegnols  de  Chanlite,  Jaques 
d' Avesnes,  Pierre  d'Amiens,  Guy  le  cliastelain  de  Coucy,  Ogier 
de  Saint  Simon,  Guy  de  Capes  et  Clarembaut  son  neveu,  Gisles 
d'Ausnoy,  Guys  de  Pesnes,  Aine  son  frere  et  maint  autre,  qui 
avoient  jure,  que  ils  se  tenroient  a  leur  aeeord,  et  sachiez  que 
il  y  avoit  pres  la  moitie  de  1'  ost. 

Quant  les  barons  de  Tost  le  sceurent,  mout  en  furent 
esbahis;  bien  virent  que,  se  ceux  se  partoient  de  Tost,  que  il 
n'aroient  povoir  de  faire  ce  que  il  avoient  en  pourpos.  Dont 
eurent  conseil  que  il  [add.  leut-]  iroient  prier  de  demourer;  si 
s'  en  allerent  en  une  valee,  ou  ceux  tenoient  leur  parlement,  si 
s'agenouillerent  devant  eux  et  leur  pryerent,  qu'il  eussent 
merclii  d'eux  meismez  et  quil  ne  se  deshonnourassent  mie.  Et 
bien  leur  dirent  que  ils  ne  se  mouveroient  de  genous,  tant  qu'  il 
eussent  ottroye  le  demourer. 


342  RlCGNl  ByXANTINI   l'Kll  FllANCOS  EVERSIO. 

Quant  ccux  virent  leiirs  signeurs  agenouillier,  mout  gnmt 
honte  en  eurent  et  grant  pitie;  si  se  tirercnt  arierc  et  eurent 
conseil ,  si  rcspondirent  que  ils  deinouroient  jusques  a  la  Saint 
Miehiel,  par  si  que  les  barons  Icur  ereanteroient,  que  dedens 
les  XX.  jours  apres,  que  il  les  semonroient,  ils  leur  liveroient 
navire  sans  mal  engin  pour  aller  en  Surye. 

Ainsi  fu  ottroye  et  jure.  Dont  entrerent  es  nefs  et  se  par- 
tirent  du  port  la  vig-ile  de  Pentecouste  Tan  de  rinearnation  nostre 
signeur  mil  11^  et  IUI. 
Surie. 
La  contesse  de  Flandres,  qui  estoit  demoree  enehainte, 
quant  eile  eut  porte  son  terme,  si  se  delivra  d'une  fille,  qui  eut 
nom  Marguerite.  Apres  fist  apparillier  son  erre  et  s'en  alla 
apres  son  signeur  le  eonte  Bauduin.  Elle  monta  sur  mer  a 
Marseille,  et  arriva  a  Acre,  ou  eile  cuida  trouver  le  eonte,  et 
quant  eile  entendi,  qu'il  estoit  en  Grece,  eile  envoia  a  lui  et  li 
fist  scavoir  que  eile  estoit  a  Acre. 

L'ost  qui  s' estoit  parti  de  Corfol,  si  comrne  vous  aves  oy 
dessus,  errerent,  tant  que  il  arriverent  par  mer  a  Nigrepont. 
La  s'arresta  l'ost;  mais  le  fils  de  l'Empereur  et  le  marchis  de 
Montferrat  et  le  eonte  Bauduin  de  Flandres  s'en  allerent  atout 
une  partie  de  leur  gent  en  une  isle,  que  on  appelle  Andre. 
Quant  ceux  de  la  terre  sceurent,  que  c' estoit  le  fils  de  l'Em- 
pereur Kyr  Sac,  il  le  rechurent  a  grant  honneur  et  joye,  et  lui 
donnerent  du  leur  assez.  Apres  se  partirent  de  la  et  s'en 
allerent  vers  leurs  compaignons,  qui  s'  estoient  tires  a  Bouke- 
daine,  c'est  ou  le  bras  Saint  George  chiet  en  la  mer;  mais 
anchois  qu'il  venissent  a  leurs  compaignons,  moru  le  chastelain 
de  Coucy  et  fust  jettez  en  la  mer. 

Quant  il  furent  tous  assamblez  a  Boukedaine,   il  eurent 

conseil,  si  allerent  par  le  brach  qui  estoit  devers  Constentinople. 

II  se  tirerent  ariere  le  plus  tost,  quil  peurent  et  prinrent 

port   devant   le   chastcl   de    Calcedoine,   si   entrerent    ens  les 


Chronicum  Gallicüm  ineditum.  343 

barons,  et  les  autres  se  logerent  en  tentes  et  en  paveil- 
lons,  si  sejournerent  iing  joiir  et  prireut  de  bleds  et  de 
la  proye  de  la  terre,  doiit  il  y  avoit  grant  pleiite.  Et  puis  se 
partirent  de  la  et  s'en  allerent  coiitre  val  le  brach  jiisques  a 
Uli  palais,  que  on  claime  rEscutalre. 

Quant  l'Empereur  Alexes  le  seeut,  il  issi  de  Coiistantinople 
et  vint  d'autre  part  la  rive  a  tres  grant  plente  de  gent  et  fist 
tendre  ses  pavillons ,  si  deinora  illuec  pour  deffendre  la  rive, 
que  les  pelerins  n'  i  passassent.  Ainsi  sejournerent  les  deiix  osts 
IX.  jours.  En  ce  terme  issi  de  l'ost  des  Franchois,  Oedes  de 
Chanlite,  Oedez  son  frere,  Ogier  de  Saint  Simon  et  Maneeier 
de  risle,  et  eurent  bien  en  lern*  conipaignie  quatre  vins 
Chevaliers. 

Quant  il  eurent  eslongie  l'ost  pres  de  trois  Heues,  il  choi- 
sirent  au  pie  d'une  montaigne  pavillons  et  tentes.  II  allerent 
Celle  part.  Le  Megidus  de  l'Empereur,  qui  la  estoit  logiez, 
avoit  bien  V.*^  Chevaliers  Gregois  avoec  lui.  Quant  il  perchurent 
les  pelerins,  ils  com'urent  aux  armes  et  se  tinrent  tous  rengies 
devant  leurs  tentes.  Les  pelerins  les  approchierent,  puis  leur 
coururent  sus  mout  viguereusement.  La  bataille  ne  dura  gaires; 
car  les  Grigois  se  desconfirent  et  tournerent  en  fuite.  Les  pele- 
rins les  syevirent  une  piece,  assez  en  ochirent  et  puis  retour- 
nerent  par  (por?)  le  haruas.  Assez  y  prinrent  chevaux  et  autre 
gaaign,  que  il  emmenerent  en  l'ost  et  le  departirent  a  grant  joye. 

Lendemain  vint  un  message  aux  barons  de  par  l'Empereur, 
qui  apporta  lettres  de  creance  et  leur  dist  „Signeur,  l'Empe- 
reur vous  mande,  que  il  scet  bien,  que  vous  estes  la  milleur 
gent  du  monde  et  de  la  meilleur  terre,  et  que  vous  csles  mens 
pour  aller  secourre  le  sepulcre,  si  s'en  merveille  mout,  pour 
quoy  vous  estes  venus  sa  terre  destruire ;  car  se  vous  estes 
poures,  il  vous  donra  volentiers  de  ses  viandes  et  de  son  avoir, 
et  vous  en  laissera  aller.  Nonpourquant  avoit  il  bien  pooir  de 
vous  retenir,  se  vous  estiez  XX  taus,  que  vous  n*  estes".  A  tant 


344  llF.(iM   Bvi^ANTlNl   PEIl  FrANCO.S   KVKIISIO. 

se  teilt  Ic  message  et  par  le  eonseil  et  la  volente  des  barons 
respondi  Queues  de  Hethune,  qui  estoit  sage  chevalier  et  hardi 
et  bieii  pailant;  si  dist :  „IJiau  sire,  les  barons  ne  sont  pas  en 
la  terre  de  vostre  signeur ;  car  II  n'y  a  riens  et  ce  que  il  en 
tient,  il  le  tient  eonire  raison  et  desloyaument.  Ains  est  la  terre 
de  son  neveu,  qui  chi  est  aveueque  noiis  et  qui  fii  fils  l'Empe- 
reur  Kyr  Sach.  Et  se  vostre  sire  voloit  venir  merei  cryer  a  lui 
et  rendre  sa  terre,  les  barons  lui  prieroient,  qu'il  euist  mercy 
de  luy,  et  que  il  lui  donnast  de  sa  terre  tant  que  il  peust  vivre 
bonnourablcnient ;  et  s'ij  ne  veut  ce  faire,  ne  soyez  si  bardis; 
que  vous  venes  plus  ce  message  faire".  A  tant  s'en  rala  le 
message  a  l'Empereur. 

Lendemain  eurent  les  barons  conseil,  que  ils  mousteroient 
le  fils  de  TEmpereur  au  peuple  de  Constentinople.  Si  entra  le 
Duc  de  Venise  et  le  marchis  de  Monferrat  et  le  fils  de  I'  Empe- 
reur  en  une  galee ,  et  les  barons  entrerent  es  autres ;  si  s'  en 
allerent  seloncq  les  niurs  de  Constentinople,  eryant,  „Signeurs, 
vecy  vostre  signeur  droiturier".  II  y  avoit  sur  les  murs  grant 
plente  de  gent,  qui  les  regardoient ;  mais  n'y  eust  eelui,  qui 
osast  parier  a  eux.  Quant  les  galees  eurent  ale  de  1'  un  bout 
jusques  a  V  autre,  elles  retournerent  a  leurs  berberges. 
De  Constaniinople. 

Lendemain  il  deviserent  leurs  batailles  et  fu  dit,  que  le 
conte  Bauduin  de  Flandres  et  de  Haynau  aroit  la  premiere, 
Henry  son  frere  (excidit  /"  milre),  la  tierce  fist  le  conte  Hue  de 
Saint  Pol,  la  quarte  fist  le  conte  Loys  de  Blois ,  la  quinte  fist 
Mabieu  de  Monmorensi ;  avcc  lui  Oedes  de  Chanlite,  Gioflroy 
de  Villebarduin,  Ogier  de  Saint  Simon,  Manecier  de  l'Isle,  Mde 
de  Braibant,  JMakaire  de  Sainte  Menehaut,  Jeban  Fromont,  Guys 
de  Capes,  Clarembaut  son  neveu  et  Robert  de  Rouscoy.  La 
VI*  fist  le  marcbis  de  Monferrat  atout  les  gens  de  son  pays. 

Quant  le  jour  fu  venu,  qu'  il  eurent  devise  de  prendre  terre 
par  devers  leurs  aneniis,  ils  se  mirent  es  nefs  et  passerent 


ChRüNICL'M  GaLLICUM   INEDITUM.  345 

vigiiereusement  outre;  puis  yssireiit  des  nefs  et  sc  lengierent 
siir  la  rive.  L'Empereur  et  les  Grez  firent  semblant  treiiv  l)ien 
recoeillir;  car  trop  avoient  grant  plente  de  gent,  mais  quant 
ils  virent  les  peleriiis  approchier,  ils  se  mirent  a  fiiir  vers 
Consteiitinople. 

Dont  firent  les  barons  mettre  leiirs  chevaiix  liors  des  nefs 
et  monterent  sus  et  puls  allerent  aux  tentes  de  rEmpereur,  qiie 
ils  trouverent  toutes  tendues.  Apres  eurent  couseil,  se  il  se 
logeroient  devant  la  tour  de  Galathas,  et  il  s'  i  logerent.  Jiisques 
a  Constentinople  avoit  iine  chaine  mout  grosse  qui  tenoit  les 
nefs,  que  elles  ne  pooient  entrer  oii  port  sans  le  congie  de  ceux 
de  la  toiir.  L'Empereur  l'avoit  bien  garnie  de  grant  plente  de  gent. 

Lendemain  firent  une  saillie  en  1'  ost  et  yssirent  de  la  tour. 
Ceux  s' estourmirent  et  coururent  aux  armes.  Jaques  d'Avesnes 
et  les  siens  y  vinrent  tout  premier.  Ils  furent  a  pie  et  contre- 
tinrent  leurs  anemis  grant  piece  et  mout  furent  en  grant  peril. 

Jaquez  d'Avesnes  y  fu  fern  d'une  glave  parmi  le  visage; 
mais  Nicholas  de  Genlain,  qui  aveue  lui  estoit  fu  monte,  si  vint 
a  rescousse  et  en  eut  ee  jour  grant  pris.  Les  autres  de  l'ost 
vinrent  a  grant  esploit,  par  quoy  ceux  se  desconfirent  et  tirerent 
a  garant  devers  les  nefs,  en  quoy  il  estoient  venus  de  Consten- 
tinople en  la  tour  par  quoy  il  en  y  eut  grant  plente  de  mors  et 
de  noyes.  Ancliois  que  il  peussent  estre  reeoeillis  ens  les  autres, 
qui  retournerent  vers  la  tour,  eurent  si  grant  presse  a  1'  entree, 
que  asses  en  y  eut  d'estains.  Les  pclerins  les  sievirent  de  si  pres 
que  il  ne  porent  la  porte  fremer,  ains  entrerent  ens  aveuc  eux, 
si  en  oebirent  asses  et  le  remanant  prinrent. 

Ainsi  fu  pris  le  ebastel  de  Galatbas  et  le  port  gaignie.  Si 
firent  conduire  leurs  nefs  ens;  puis  eurent  conseil  les  barons, 
si  s'acorderent  que  les  Venissiens  assauroient  par  mer  et  les 
Franchois  par  terre.  Quant  il  eurent  quatre  jours  sejourne  et 
leurs  eboses  bien  atournees,  il  se  armerent  tous.  Si  se  tirerent 
en  leurs  nefs  les  Venissiens  avant  et  les  Francbois  par  terre 


340  Rkc;M   BVZANTINI   l'KR  FllANCOS  EVKRSIO. 

les  l)atailles  rcngyes  taut  qiie  ils  vinrent  dcvant  Constaiitinople. 
il  attendirent  graut  piece,  mais  nus  u' yssi  contre  eus.  Lors 
eureut  Ics  barons  conseil,  que  il  se  logeroient  entre  le  palais 
de  Blakicrue  et  uue  abeye,  que  on  claime  le  chastel  Buyemont. 
Si  firent  teudre  leurs  tentes  et  les  eugins  drecier  et  deviserent, 
que  une  bataille  seroit  toute  armee  pour  garder  les  engins  en 
Tost.  Ceiils  de  la  eite  les  tenoient  si  court,  que  il  u' avoieut 
povoir  d"  eslüugier  V  ost  quatre  arbalestrees  luing,  pour  querre 
viaude  ne  chose,  qui  besoing  leur  fust;  par  quoy  il  eurent  graut 
soutFraite;  car  u' avoieut  gaires  de  viaudes,  se  fariues  nom 
(i.  e.  7iori)  et  de  ce  encore  u'y  avoit  gaires,  ne  char  fresehe 
fors  leurs  chevaux,  que  les  Grez  leur  tuoient  souvent;  tele  heure 
estoit.  11  firent  bonnes  lices  entour  leur  ost;  les  Venissiens 
estoient  en  leurs  nefs,  si  apparilloieut  leurs  engins  et  leurs 
escbielles.  Ung  jour  faisoient  les  Bourguegnons  le  guet,  une 
partie  des  Grecs  yssirent  de  la  ville  et  leur  coururent  sus.  Ceux 
se  defFendirent  si  bien  que  il  les  mirent  arriere  d'  eux  par  force 
et  prindrent  ung  des  plus  vaillans  Grecs  de  la  cite,  qui  avoit 
non  Constantins  Laseres. 

Petit  estoit  de  jours  que  ceux  qui  estoient  de  dedens,  ne 
fesissent  salllles  en  V  ost,  par  quoy  mainte  fois  y  avoit  perdu  et 
gaaignie.  Ainsi  dura  ceste  chose  X.  jors.  Apres  eurent  les 
barons  devise  l'assaut  par  mer  et  par  terre.  Si  alla  le  conte 
Bauduin  de  Flandres  et  de  Haynau  et  Henry  son  frere,  le  conte 
Loys  de  Chartres  et  de  Blois,  le  conte  Hue  de  Saint  Pol  et  tous 
cbeux  de  leurs  batailles,  le  marchis  de  Mouferrat  et  la  bataille 
de  Champcignois  et  des  Bourguegnons  et  Mahieu  de  Monmo- 
rensy  garderent  par  devers  les  chauips  ;  Tassaut  commencha  fort 
et  dur  et  maint  homme  y  eut  blechio  d'une  part  et  d'autre. 

Les  Venissiens,  qui  estoient  es  nefs  et  qui  estoient  tout 
prests  pour  assaillir,  se  tirerent  viguereusenient  vers  les  murs. 
Le  Duc,  qui  mout  estoit  vaillant  chevalier,  fist  aller  sa  nef  a 
terre   devant   toutes   les  autres,    puis  sailli   hors   et  prist   le 


Chronicum  Gallicum  ineditum.  347 

confanon  Saint  Marc.  Tantost  que  les  Venitiens  virent  le  con- 
fanon  Saint  Marc  a  terre,  si  saillirent  hors  des  nefs  et  appor- 
terent  eschielles  et  les  drecerent  aux  miirs. 

Ceux  de  dedens  se  deffendoient  ce  qu'il  povoient,  mais  il 
y  avoit  mout  g'rant  plente  d'arbalestriers  deliors;  et  sachies 
que  Gieffroy  de  Ville  Harduin  et  plusieiirs  autres  tesmongnerent 
pour  verite,  que  le  confanon  Saint  Marc  fu  veu  en  une  des  tours 
et  si  ne  sceut  on,  qui  lui  (leg-.  1 1)  porta.  Quant  les  Grecs  le 
virent,  il  se  desconfirent  et  guerpirent  les  murs.  Les  Venissiens 
monterent  sus  a  grant  esploit  et  prindrent  jusques  a  XX.  tours  ; 
si  les  garnirent  bien  et  puis  le  firent  scavoir  en  l'ost. 
De  Venisse. 

Quant  r  Empereur  Alexes  sceut,  que  les  Venissiens  estoient 
en  la  cite,  il  envoya  grant  plente  de  gent  celle  part.  Quant  les 
Venitiens  les  virent  venir,  il  bouterent  le  feu  entre  eux  et  les 
Grecs,  s'y  ot  si  grande  furniere  que  il  ne  povoient  veoir  les 
Venissiens ;  pour  ce  se  tirerent  ariere,  les  Venissiens  se  niirent 
es  tours. 

Dont  yssi  1'  Empereur  hors  de  la  cite  a  tres  grant  nombre 
de  gent  et  clievaucha  vers  T  ost  les  batailles  rengies.  Quant  les 
barons  virent  les  Grecs  aprochier,  il  yssirent  hors  et  se  ren- 
gierent  devant  leurs  lices ;  ne  voulurent  mie  aller  a  plains  champs, 
car  n'  avoient  que  six  batailles  et  V  Empereur  en  avoit  plus  de 
soixante;  de  quoy  la  mendre  estoit  plus  grande,  que  nulle  des 
leur.  Et  quant  le  Duc  de  Venise  entendi,  que  1' empereur  s'en 
estoit  venu  pour  combatre  aux  pelerins,  il  fist  ses  gens  descendre 
des  tours  et  dist,  qu'il  yroit  vivre  et  morir  aveucques  ses 
compaignons. 

Lors  alla  tant,  qu'il  joindi  aveuques  eux.  Les  Grecz  furent 
si  aprochies,  que  bien  povoient  traire  les  uns  as  autres.  Ainsi 
furent  mout  longuement  que  les  Grecs  assaillir  n'oserent  les 
pelerins  en  leurs  lices,  ne  ceux  ne  se  osoient  mettre  a  champs. 
Au  darrains  se  retirerent  les  Grez  et  allerent  vers  ung  palais, 


(|ue  Oll  claime  le  Felipot')  et  TEmpereur  reiitra  eii  la  cite.  Les 
peleriiis  les  sievirent  le  petit  pas,  taut  ([ue  ils  vinrent  ens;  piiis 
rentrerent  les  pelerins  a  Iciirs  herherges.  La  iiuit  assembla 
r  Einpereur  de  son  tresor  ce  qu'  il  peut  et  se  departi  de  la  ville 
(out  priveement  atout  ses  gens,  qui  sicvir  le  voulurent. 

De  Constantinohle. 
Quant  ce  viiit  au  matin  et  que  ceulx  de  la  cite  sceurent, 
(|ue  rEmpercur  s'en  estoit  fuys,  mout  en  furent  esbahis.  II 
allerent  en  la  prison,  ou  lEmpereur  Kyr  Sac  estoit,  qui  avoit 
les  yeux  creves.  Si  le  vestirent  de  rohe  imperial  et  l'emporterent 
ou  palais  de  Blakierne  et  obeirent  a  hii  comme  a  signeur.  Apres 
envoyerent  en  1'  ost  au  fils  de  V  Einpereur  et  aux  barons  et  leur 
manderent  la  cliose  coniinent  eile  estoit  alee ;  et  manderent 
au  lils  de  1'  Empereur,  que  il  allast  a  son  pere.  Les  barons 
eurent  conseil,  que  il  n*i  allast  mie,  ains  y  envoyerent  bons 
messages  pour  scavoir  la  verite;  et  se  il  trouvoient  la  chose 
ensi,  il  requerroient  1' Empereur,  que  il  asseurast  les  couve- 
nances,  que  son  fils  avoit  fait  aux  pelerins;  et  se  il  ne  le  voloit 
faire,  bien  lui  deissent  que  ils  ne  laisseroient  pas  son  fds 
partir  d'eux. 

Constantinohle. 
En  celui  niessage  allerent  Mahieu  de  Montniurensy  et  Gyef- 
froy  de  Ville  Harduin;  le  Duc  de  Veiiise  y  envoya  deux  de  ses 
Chevaliers.  Ces  messages  allerent  tant  que  ils  vinrent  au  palais 
de  Blakierne;  puis  furent  nicnes  devant  1' Empereur,  qui  mout 
honnourahlement  les  rechut.  Apres  parla  Gyeflroy  de  Ville  Har- 
duin et  dist  a  1' Empereur  ce  que  les  barons  lui  mandoient.  Si 
devisa  toute  la  couvenance;  1' Empereur  respondi  que  mout 
estoit  grief  a  faire,  niais  nonpourquant  tant  avoient  servi  lui 
et  son  fils,  que  se  il  leur  donnoit  tout  1' Empire,  il  le  tenroit  a 
bien  employe. 


1)  Cfr.  Du  Gange  Constant.  Christ,  p.  134. 


ChHONICUM  G.\r-MCUM  inkoitum.  349 

De  Constantinohle. 

Dont  fiirent  les  couvenances  escnpies  et  seelees;  les 
inessages  s'en  retoiirnerent  en  Tost  et  conterent  aux  barons 
coniment  ils  avoient  faite  leiir  besongne.  Dont  monterent  les 
barons  et  le  fils  de  TEmperenr  et  s'en  allerent  en  Constenti- 
nople.  Grant  joye  fist  1'  Empereur  a  son  fils  et  as  barons.  Apres 
prya  as  barons  qiie  ils  fesissent  leurs  gens  logier  d'autre  part 
le  port,  car  il  se  doubtoit,  qne  se  il  logoient  cn  la  ville,  que 
mesle'e  ne  sourdist.  Ceulx  le  firent  volentiers  et  trouverent  grant 
plente  de  biens  et  bon  niarcbie  de  viandes;  car  mout  fiirent 
communels  les  Gres  et  les  Latins.  Petit  apres  s'  assentirent 
que  le  fds  de  1' Empereur  fust  couronnez.  Si  prindrent  jour  a 
la  feste  Saint  Pierre  entrant  aoust. 
Constantinohle. 

Quant  le  jour  fu  venu ,  il  fu  couronne  a  grant  joye  et  y 
fist  on  mout  grant  sollempnite.  Apres  commencba  a  payer  l'avoir 
que  il  devoit;  et  a  fait  que  il  payoit  les  barons,  le  departoient 
par  Tost,  selonq  que  chascun  en  devoit  avoir.  Le  nouvel  Em- 
pereur alloit  souvent  veoir  les  barons  et  mout  les  honnouroit. 

Ung  jour  les  assembla  ou  paveillon  le  conte  Bauduin  de 
Flandres  et  de  Haynau,  si  leur  dist:  „Je  sui  Empereur  par 
dieu  et  par  vous,  qui  m'aves  fait  le  plus  grant  service,  qui 
onques  fu  fait  a  homme.  Assez  de  gent  me  moustroient  biau 
samblant,  qui  ne  me  aiment  mie ;  car  mout  ont  les  Grieux  grant 
despit  de  ce  que  j'ay  recouvre  mon  beritage  per  vostre  force. 
Le  terme  de  vostre  alee  est  court  et  la  compaignie  de  vous  et 
des  Venissiens  ne  dure  que  jusques  a  la  Saint  Micbiel ;  et  je 
ne  pouroye  pas  vostre  couvenance  acomplir  dedens  ce  terme,  et 
d'autre  part,  se  vous  me  laissies,  je  demoroie  tous  seuls.  Pour 
ce  vous  prie  je,  que  vous  demourez  jus({ues  au  mars,  et  je 
alongerai  vostre  ystoire  de  la  Saint  Michiel  a  ung  an,  et  payerai 
les  cousts  as  Venissiens,  et  vous  donroy  ce  que  vous  sera  besoing 
jusques  a  Pasques.   Car  cy  en   dedens  aray  je  ma  terre  si  bien 


iiÜO  HküM   Iiv/,.\NTIM    l'Kll   FllANCO.S   K  VKUSIO. 

niise  11  |)(>Int  a  Tayde  de  dien,  que  je  n'aray  nulle  dotibte  de 
rnes  enneniis''.  De  cestc  cliose  eurent  les  barons  conseil  atout 
le  eoinintiii.  Asses  y  eut  de  ceuv  qui  volentiers  eussent  ceste 
chose  deffaite,  poiir  ee  (pie  ils  vouloient  la  besont^ne  despiecier, 
inais  les  barons  parlerent  tant  ensamble  que  la  beson<j^ne  fu 
ottroye.  Si  jurerenl  les  Venissiens  Tistoire  et  les  barons  leur 
jurerent  coinj)aignie  a  tenir. 

De  ConHlaufinohle. 

I'etil  apres  moru  Mahieu  de  Montmorensi ,  dont  ee  fu  grant 
damage;  car  il  estoit  mout  vaillant  ehevalier.  Ne  demora  gaires, 
que  le  nouvel  Empereur  yssi  de  Constentinople  a  grant  com- 
paignie  pour  aller  reconquerre  son  empire.  II  mena  aveuc  lui 
le  marchis  de  Monferrat,  le  conte  Huon  de  Saint  Pol,  Henri, 
frere  le  eonle  IJauduin,  Ja(|nenion  d'Avesnes,  Iluon  de  Chan- 
lite,  Gillion  de  Coulemi  el  niaiut  autre  qui  en  leur  compaignie 
estoient. 

L' Empereur  ehevaucha  selonc  le  brach  Saint  Jorge  et 
envoya  une  j)artle  de  sa  gent  d' autre  part  le  bras.  Toutes  les 
terres,  la  oii  i-Is  passerent,  leur  furent  rcndues,  et  vinrent  tous 
au  commandement  de  T  Empereur,  fors  seulement  Johannis, 
qui  estoit  roy  de  Blakie  et  de  Bougherie.  Celui  s' estoit  rebelle 
passe  avoit  XX.  ans  contre  les  autres  Empereurs  et  avoit  gaignie 
de  leurs  terres  devers  occident  pres  de  la  moitie  seloncq  le  bras 
Saint  George. 

Entretant  que  1'  Empereur  estoit  en  Tost,  sourdi  une  meslee 
en  Constantinople  entre  les  Grieux  et  les  Latins,  qui  demouroient 
en  la  ville,  dont  il  y  avoit  grant  plente. 

Entre  ees  choses  bouta,  ne  say  qui,  le  feu  en  la  cite,  mais 
en  la  fin  fu  si  grans,  qu'il  ne  peut  estre  estains,  ains  dura 
VIII.  jours  ou  bien  pres,  parmi  le  travers  de  la  ville.  Mout  y 
eut  grant  damage  de  hommes,  de  femmes  et  d'  enfans,  qui  furent 
ars  et  tres  grant  nombre  d'avoir  perdu.  Tous  les  Latins,  de 
quelque  terre  que  ils  fussent,  ne  oserent  onques  puis  demourer 


CniiONICLlM   GaLMCUM    INK-DITUM.  j>  I)  I 

eil  la  cite;  nials  entrerent  ens  harges  et  ens  iiefs  atoul  ce 
que  ils  peureut  avoir  du  leiir  et  s' eii  allerent  cii  Tost  des 
pelerins. 

Constantinohle. 

Le  Jone  Empereur  revint  de  Tost  ou  il  avoit  grant  pleee 
este,  si  fu  receu  a  graut  joye;  des  lors  eu  avant  sc  cüiiiinencha 
!"  Empereur  a  enorgueillir  pour  ses  besong-nes  qui  lui  venoient 
si  bien  et  n'aloit  pas  les  barons  veoir  si  comnie  il  soloit.  El  la 
paye  que  il  devoit,  faisoit  petite  et  mout  annuyeusement,  taut 
que  les  barons  se  perchurent,  qu' il  leur  estoit  plus  estrange 
qu'il  ne  soloit.  Le  marchis  Boniface  qui  plus  estoit  prive  de 
lui,  que  nul  des  autres,'lui  blasnia  souvent  et  reprocboit  souvent 
les  biens  (pie  les  pelerins  lui  avoient  fait.  II  s'  escusoit  povre- 
nient  et  leur  mist  plusicurs  jours  du  paycment  faire  de  quoy  il 
ne  tint  mie  couvent. 

Quant  les  barons  virent  ce,  inont  en  furent  courouciez  et 
par  commun  conseil  envoierent  a  lui  Quennon  de  Bethune, 
Gyeffroy  de  Ville  Ilarduin,  Milon  le  Braibant  de  Prouvins;  le 
Duc  y  envoya  trois  autres  de  son  conseil. 

Ceux  vinrent  ou  palais  de  Blakyerne,  ou  ils  trouverent 
r  Empereur  Alexes  et  son  pere  Kyr  wSach.  Si  leur  requirent  de 
par  les  barons  que  il  leur  tenissent  couvent,  et  se  ils  ne  le 
faisoient,  sceussent  de  vray  que  ils  ne  les  tenroient  plus  a 
seigneurs  ne  a  amis,  niais  pourcbaceroient  le  leur  en  toutes  les 
manieres  que  ils  pouroient. 

Mout  tinrent  les  Grigois  ceste  parole  a  grant  oultrage  et 
mout  en  parlerent  entre  eux.  Bien  disoient  que  onques  mais 
n' estoit  advenu  que  nus  bons  eust  deffie  T  Empereur  en  sa 
cbambre.  Mout  eut  grant  bruit  ou  palais,  mais  les  messages 
n'arresterent  puis  gaires,  que  il  orent  dit  ce  que  on  leur  avoit 
cbargie ;  ains  s'en  retournerent  en  Tost.  Depuis  celui  jour  en 
avant  n'  eut  nulle  amour  entre  les  Gryus  et  les  pelerins ,  mais 
commencha  la  guerre  entre  euv  et  eurent  maint  pongneis  et 


jJ52  Hi:(iM   Hv/-ANT1NI    l'Kll   Kit  AN  (OS   KVKU.SIO. 

mniiilc  assembk'e  et  tous  jours  pcrdoiont  los  firog'ois  plus  qiie 
les  pclci'ins. 

Ainsi  (Iura  cc  discort  (out  l'osto  et  quant  yver  fu  entre, 
les  Grigois  emplircnt  une  iiiiit  ju,s(|iies  a  XVJl.  nefs  de  buche 
seche  et  d'  estoupes  et  de  toutcs  autrcs  choses  qui  bonncs  sont 
a  feu  esprciidrc.  Le  vent  venoit  devers  eux  et  il  alumerent  le 
feu  CS  nefs  et  levcrcnt  leurs  voilcs.  Le  vent  les  nicna  sur  les 
nefs  des  Venissiens  toutes  espriscs.  Le  feu  fu  pcrcheu  de  Tost, 
si  coururent  aux  armes.  Les  Venissiens  coururent  a  leurs  nefs 
et  les  rescouirent  a  bien  grant  painc;  car  il  y  avoit  sur  la  rive 
tant  de  firieuv  ([ui  tiroient  a  ceux  qui  les  nefs  rescouoyent, 
qu'ij  en  blcehierent  pluiseurs;  niain  on  la  fiu  n'y  eut  de  perdu 
que  une  nef  de  niarchandise. 

Apres  CCS  choses  s'assamblerent  une  mout  grande  coni- 
paignie  de  Grieiix  et  eurent  conseil  de  trahir  l'Enipereur.  Entre 
les  autres  en  y  avoit  un,  qui  inout  estoit  privez  de  luy.  II  avoit 
non  Morcufles.  II  alla  une  nuil  a  la  chambre  de  FEmpereur,  si 
le  prist  et  niist  en  prison  et  chausa  les  hueses  vermeillcs  et  ses 
conipaignons  le  menerent  a  Sainte  SoufTye;  si  le  couronnerent 
a  Empereur. 

Quant  r  Eniporcur  Kyr  Sae  seeut  que  soii  lils  estoit  pris 
et  Morcuflez  couronnes,  il  en  eut  si  grant  dueil  et  si  grant 
paour,  que  une  maladie  lui  prist  a  eestc  cause,  dont  il  inorii. 
Ne  demora  gairez  apres  que  Morcuflez  estrangle  (1.  estrangla) 
le  Jone  Empereur  en  la  prison  ou  il  estoit  et  fist  dire,  qu'il 
estoit  mort  par  maladie.  Puis  le  üst  enterrer  honnourablement 
comme  Empereur;  mais  ce  murdre  ne  peut  estre  cele,  anchois 
fu  tost  sceu  des  Grieux  et  des  Latins. 

Dont  s'assamblerent  les  pelerins  et  les  prelas  de  Tost;  si 
eurent  conseil  de  ceste  chose.  En  la  lin  les  prelas  et  ceux,  qui 
avoient  le  povoir  de  1'  apostole,  dirent  aux  baroiis  et  aux  pele- 
rins, que  se  il  avoient  droite  inlention  de  concjuerre  celle  terre 
pour  mettre  a  la  subjection  de  la  foy  deUome,  il  leur  ottrieroient 


Chronicum  Gallicum  ineditum.  353 

le  pardon  d'ontre  mcr  tout  entier.  Car  celiiy  qui  avoit  son 
signeur  inuidry,  n'avoit  eii  la  terre  luil  droit  et  lous  ceii.v,  qui 
le  soustenoient  et  aydoient,  estoient  eseumeuiez  et  hors  de  la 
compaig-iiie  nostre  sig-neur. 

De  ceste  chose  eiirent  les  pelerius  grant  joye  et  dirent  qiie 
ils  entreprendroient  la  g'uerre  voiilentiers.  Ne  demora  gaires 
apres  que  Henry,  frere  du  conte  Bauduin,  Jaques  d'Avesnes, 
[>auduin  de  Biauvoir,  Oedes  le  Champenois,  Guillaiime  son  frere 
et  ceux  de  leur  pays  s'  en  allerent  a  iine  bonne  ville,  qui  a  a  noni 
la  Filee  qui  siet  sur  la  mer  de  Roussye*).  Ils  le  prinrent  a  force 
et  y  fireiit  grant  gaaing-  qu'il  envoyerent  eu  l'ost  eontreval  le 
bras  Saint  Georg^e.  Ils  sejournerent  deux  joiirs ;  au  tiers  se 
mirent  au  chemin  poiir  raller  en  1'  ost. 

Quant  l'Empereur  Morcufles  seeut  que  ceux  s' estoient 
partis  de  l'ost,  il  prist  grant  plente  de  gent  et  yssi  de  Con- 
stantinople  le  plus  celeement  qu'il  peut,  et  se  niist  en  ung 
embusehement,  ou  ceux  devoient  passer.  Quant  il  les  vit  venir, 
il  les  laissa  aller  et  quant  ils  furent  tous  passes,  il  se  fery  en 
Karriere  garde,  que  Henry,  frere  le  conte  Bauduin  faisoit,  qui 
bien  le  recburent  aux  glaivez  et  aux  espees  et  dura  la  meslee 
une  piece.  Mais  en  la  lin  fu  l'Empereur  desconfi  et  perdi  son 
confanon  Imperial  et  une  ensaigne,  que  il  faisoit  porter  devant 
lui,  ou  les  Grieux  avoient  mout  grande  fiance,  et  perdi  jusques 
a  XX.  de  ses  meilleurs  cbevaliers.  II  s'en  ralla  a  Constentinople 
atout  le  remanant  de  sa  gent  et  Henry  et  ses  compaignons 
revinrent  en  l'ost  a  grant  joye. 
Constantinoble. 

Quant  le  karesme  fu  entre,  les  barons  et  les  pelerins  appa- 

rillierent  leurs  engins  et  les  drechierent.   Les  Grieux  d'autre 

part  se  hourderent  et  retournerent  [1.  rehcmcierent  aut  recoii- 

vrerent]'}  If^s  tours.  Lesharons  parlerent  ensamble  et  fu  clevise 

')  Philea,  urbs  Thracica  ad  Pontura  ~)  Cfr.  Villeh.  c.  101. 

Eiixiniim.  prope  Cpolin. 
Fontes.  Xll.  23 


354  Hkgm  Byzantim  per  Francos  eveusio. 

cntre  cu.v,  (/ue  se  ils  (fauUinmcnt  Ja  citr  a  force,  Ic  (juaimf 
seroil  deparli  en  lost  par  commun  consnl.  Apres  prenderont 
on  VI.  hommes  des  Venissiens  el  VI.  des  pelerins,  qui  jure- 
roient  sur  sains,  qtie  ils  prenderoient  le  plus  proufitahle  pour 
F  ost  a  leur  essient  et  qui  meillenr  sevoit  pour  qouverner  la 
terre,  et  celui  seroit  Enipereur  et  aroit  le  quart  de  quanques 
U  conquerroient  dedens  la  cite  et  dehors,  et  aroit  le  palais  de 
Boukelyon  et  celui  de  Blakierne  et  le  remanant  seroit  parti: 
si  en  aroient  les  Venissiens  la  moitie  et  les  pelerins  f  autre. 
Et  lors  seroient  pris  XII.  hommes  en  Fost  des  pelerins  et  XII. 
des  Venissiens,  qui  departiroient  les  fiefs  et  les  rentes  et  devi- 
seroient,  quel  Service  chascun  feroit  a  F  Empereur. 

Geste  chose  fii  jiiree  de  tous  et  escumenierent  ies  prelas 
ceux  qui  contre  ceste  devise  seroient.  Quant  vint  le  venredi 
apres  le  mikaresme,  les  Venissiens  et  les  pelerins  entrerent 
dedens  les  nefs  et  se  appairillierent  d'assaillir  ou  coste  devers 
r  iave.  Bien  dura  le  front  de  1'  assaut  demi  lieue  franehoise. 
Assez  y  eut  trait  et  lanehie*)  de  mors  et  de  navres  d'une  part 
et  d' autre.  Ainsi  dura  celi  assaut  toute  jour  et  au  vespre  se 
retrayrent  arriere.  L' Empereur  Morcufles  avoit  ses  vermeilles 
tentes  fait  tendre  en  une  place  devant  T  assaut  par  dedens  la 
ville;   si  estoit  la  herbegie  atout  son  povoir. 

Le  lundi  prochain  apres  recommenelia  1' assaut  fier  et 
perilleux  et  qui  dura  long-uement.  En  la  fin  leva  un  grant  vent, 
qui  bouta  les  nefs  plus  pres  du  inur;  dont  dreehierent  les 
eschieles  chascun  endroit  lui  et  commencherent  a  monter. 

Les  Premiers  qui  entrerent  ens,  ce  fut  ung  Venissien  et 
ung  Chevalier  au  conte  Raudiiin,  qui  avoit  nom  Andrieu  Jurbise: 
si  prinrent  une  tour;  ceux  (add.  qui)  le  gardoient,  se  descon- 
fireni  et  laisserent  les  murs.  Dont  commencerent  les  pelerins 
a   monter   par  les   eschieles   viguereusement ;    si   gaaignierent 


*)  Aliquid  excidit.  Forsan  et  iissez  y  eut. 


Chronicum  Gallicum  inedituw.  355 

im.  tours.  Les  Venissiens  qui  estoieiit  es  nefs,  saillirent  hors 
et  despecierent  les  portes,  (pii  estoient  endroit  eii.v.  Dout  fiirent 
les  elievaux  tires  hors  des  nefs  et  montereiit  les  Chevaliers;  si 
entrerent  ens  et  s'adrecherent  vers  l'Empereur  Morculle,  (jiii 
avoit  ses  batailles  ordonnees  devant  ses  teiites  et  faisolt  g-rant 
samblant  d'attendre  les  pelerins.  Mais  (piaiit  il  les  vit  appro- 
chier,  il  leur  toiirna  le  dos  et  s'  enfiiy  au  palais  de  Boukelyon 
et  les  siens  aussi.  Les  barons  allerent  jiiscpies  aux  tentes;  si 
eurent  conseil  qiie  il  ne  cslong-eroient  mie  les  miirs.  Si  se  loga 
le  conte  Baiiduiii  aux  tentes  de  1'  Enipereur  et  Henry  son  frere 
devant  le  palais  de  ßlakierne,  et  le  marehis  Bonifasee  devant  la 
ville.  Le  conte  de  Blois  n'y  estoit  mie;  car  il  avoit  grant  piece 
languy  d'  une  quartaine. 

Quant  TEinpereur  Morcufles  fu  a  Boukelyon,  il  raloya  ses 
gens  et  dist  qu'il  yroit  assaillir  les  pelerins,  mais  il  entra  en  une 
rue  aultre  plus  loing  de  eux  et  alla  a  la  porte,  que  on  claime 
Portes  Oirres^);  si  issy  de  la  ville  et  se  niist  a  la  voie.  Et  apres 
s'enfuirent  ceux  qui  fuir  peurent. 

Les  barons  qui  de  ce  riens  ne  scavoient,  se  reposerent; 
mais  ne  scay  les  quels  qui  eurent  paour,  que  les  Grieux  ne  les 
assaillissent,  la  nuit  bouterent  le  feu  entre  les  herberges  du 
niarchis  et  la  ville:  si  ardi  toute  nuit  et  lendemain  jusques  au 
vespre.  Bien  tesmongnerent  ceux  qui  y  furent,  que  plus  y  eut 
de  niaisons  arses,  que  il  n'y  a  en  trois  des  plus  grans  cites  dou 
royaume  de  France. 

Constantinoble. 

Au  matin  se  apparillierent  les  pelerins  et  tyra  chascun  en 
sa  bataille  comme  ceux,  qui  cuidierent  asses  trouver  a  faire,  si 
chevaucherent  parmi  les  rues,  mais  ne  trouverent  qui  contre  eux 
fust.  Ains  leur  dist  on  que  fuy  s'  en  estoient  Y  Empereur  Mor- 
cufles et  tous  ses  aidans.   Le  marehis  vint  a  toute  sa  bataille 


')  I.  e.  Porfn   aurea.  Du(.'ange  Consf.  Clirisf.  I,  p.  !11. 

23 


*J5ß  Rkgni  Byzantinm  vkk  Francos  evrrsio. 

au  palais  de  Boukclyon.  Ceux  de  dedens  lul  rendiront  sauves 
leurs  vies.  Layens  cstoit  la  seur  du  roy  de  France,  (|ui  eut 
este  fcmnie  de  T  Einpereur,  iils  a  1' Emj)ereur  Manuel  et  la  seur 
du  roy  de  nonf>Tie,  (|ui  avoit  este  femme  a  TEmpereur  Kyr  Sac. 
I^e  niarehis  trouva  si  grant  tresor  d'or  et  crar^j^eiit  et  de 
pierres  preeieuses,  de  draps  de  soye  et  d'autres  richesses,  (|ue 
tout  s'  en  esmervilla. 

A  Henry,  le  frere  du  conte  Bauduin  de  Flandres,  fu  rendu 
le  palais  de  Hlakierne,  les  vies  sauves  de  ceux  qui  estoient 
dedens.  Bien  y  trouva  Henry  autant  de  tresor  comme  le  marchis 
avoit  trouve  en  Boukelyon.  Ils  garnirent  bien  ces  deux  palais 
en  leur  noni:  les  autres  s'en  allerent  aval  la  ville,  ou  il  firent 
si  grant  gaaing-  de  toutes  manieres  de  richesses,  que  a  paines 
le  poroit  on  croire;  car  bien  tesmoingne  Gyeffroy  de  Villehar- 
duin  et  ceux,  qui  la  furent,  que  ils  ne  cuidierent  mie,  que  onques 
en  une  seule  ville  fust  si  grant  gaaing  fait. 
Consta  niinoble. 

Chascun  prist  hostel  a  sa  volente;  car  asses  en  y  avoit  et 
ainsi  reposerent  jusques  a  la  Pasque,  en  grant  joye  loant  nostre 
signeur  par  la  quele  ayde  il  avoient  si  grant  besongnie  achievee; 
car  ils  n' avoient  mie  plus  de  XX.  mil  hommes  armes  de  toutes 
gens,  et  si  avoient  prise  une  des  plus  fortes  villes  du  monde 
et  des  mieux  fermces  contre  plus  de  IUI.  cens  mil  hommes 
armes. 

Apres  la  Pasque  fu  crye,  que  tous  apportassent  le  gaaing, 
si  comme  il  avoit  este  devise,  et  furent  pris  preudhommes  de 
Franchois  et  des  Venissiens  pour  le  garder.  Quant  le  gaaing 
fu  apporte  en  trois  eglises,  les  Venissiens  en  eurent  la  moitie, 
si  comme  leurs  couvenances  portoient.  Bien  peut  estre,  que  tous 
ne  garderent  pas  bien  leurs  sermens  d'aporter  le  gaaing  avant; 
mais  toutes  voies  en  eurent  les  pelerins  en  leur  part  sans  les 
Venissiens  plus  de  IUI.  cent.  mil.  mars  d'argent  et  X"  chevau- 
cheures,  que  unes  que  autres. 


Chronicum  Gallicum  ineditüm.  357 

Le  couronnemeni  F  Empereour  Bauduin,  qui  esloil  cunte 
de  Flandres  et  de  Haijnau.   Capitulum  XXXIIII. 

Quant  le  gaaing-  fu  departis,  les  barons  s'assamblerent  el 
iiommeement  les  XH.  qui  devoient  eslire  l'Empereur.  Graut 
discort  eut  a  celle  election,  car  les  ungs  vouloient  nommer  le 
conte  Bauduin  de  Flandres  et  les  autres  le  marchis  de  Alou- 
ferrat.  En  la  jin  par  le  conseil  des  harons  fu  devise',  que  celui 
qui  aroit  l  empire  d'  eus  deux,  donroit  la  terre  qui  est  untre 
le  hras  Saint  George  par  devers  la  Turquie  et  V  isle  de  Crete 
a  l  autre,  et  celui  en  feroit  hommage  a  /"  Empereur. 

Quant  ceste  ehose  fu  ainsi  appointie,  les  esliseurs  se  tirerent 
d'une  part;  mout  y  eut  de  paroles  dites,  mais  en  la  fin  se  aecor- 
derent  et  vinrent  devant  les  barons,  si  leur  nommerent  a  Empe- 
reur le  conte  Bauduin  de  Flandres  et  de  Haynau.  Grande  joye 
en  firent  par  Tost,  si  l'emporterent  au  uioustier  le  marchis 
ßonifaee  et  autres  barons.  Apres  nommerent  jour  du  couron- 
nement  a  troix  sepmaines  apres  Pasques.  Dedens  ce  terme  espousa 
le  marchis  Boniface  l'Empereis,  seur  le  roy  de  Hongrie,  qui 
avoit  este  femnie  a  F  Empereur  Kyr  Sac.  Adonques  moru  Oedes 
le  Champenois  de  Chanlite,  dont  ee  fu  graut  damage. 

Quant  le  jour  fu  venu  dou  couronnement,  les  barons 
s'assamblerent  et  porterent  le  conte  Bauduin  au  moustier  Sainte 
Souffye,  si  fu  couronne  Tan  de  Tincarnation  nostre  signeur 
mil.  CG.  et  V.  et  lui  firent  hommage  eeu.v,  a  qui  on  avoit 
aucune  terre  assenee. 

Le  marchis  Boniface  requist  a  l'Empereur  ses  couvenances 
de  la  terre  que  il  lui  devoit  donner.  L'Empereur  respondi  que 
il  le  feroit  volentiers,  etadont  lui  pria  le  marchis  que  il  li  eschan- 
gast  Celle  terre  au  royaume  deSalleniquepour  ce  que  le  royaume 
estoitpluspresde  Hongrye  et  il  avoit  la  seur  au  roy  de  Ilongrye, 
se  pouroit  mieux   estre  aydie.   L"  Empereur  otrya  sa  requeste. 

Petit  apres  vinrent  les  message  a  l'Empereur  Bauduin  de 
par  la  contesse  Marie,  sa  femme,   par  les  quels  eile  li  faisoit 


3;)S  Sacramentum  ncntiohum  Balduim. 

scavoir  qu'elle  estoit  a  Acre,  si  conime  noiis  avons  dit  dessus. 
De  ee  fu  1'  Itlmpereiir  mout  joyeiix  et  renvoya  a  eile  et  lui  inanda 
qu'elle  venista  Constenfinople:  mais  qnant  ses  inessag^es  vinrent 
a  Acre,  ils  le  trouvereiit  mortc,  doiit  ceux  qiii  la  estoient,  iureiit 
mout  courouciez. 

LXXXIX. 

Snoramenlum   iiunlioruin   ßalduiiii^   coniitis   Flandrie.   factani   inclito 
doiiiino  Hcnrico  Dandulo,  Duci  Yenetie,  pro  passagio  tcrre  sancte. 

A.  d.  1201,  m.  Aprilis. 

LA.  fol.  24.  LP.  I,  fol.  142'.  Edidit  hoc  ot  quse  soqmintur  dun 
sacramenta  Miiratorius  ad  iJanduliim  I.  e.  XII,  p.  32S. 

Quoniam  nobilissimus  dominus  noster  Balduinus ,  comes 
Flandreiisis  et  Ilaynonie,  diuinitus  inspiratus  crueis  saneti  (1.  sibi) 
signaculum,  in  seruitium  domini  transiturus,  humeris  affixisset,  et 
sicut,  qui  in  cunctis  prouida  deliberatione  proeedit,  pensare 
cepisset,  quomodo  uotum  suum  utile  posset  adimpleri,  deeidit 
in  credulitatem  eius,  quod  a  nullo  principe  seculi  posset  terre 
Jerosolimitane  tarn  sakibriter,  quam  per  uos,  domine  Henrice 
Dandule,  dei  gratia  Venecie,  Dalmatie  Croatieque  Dux  inclite, 
subueniri : 

Dictus  dominus  noster  nos,  Cononem  de  Betunia,  Alardum 
Maquerellum,  ad  Vos,  tamquam  ad  christianissimum  principem, 
fiducialiter  transmisit,  ut  uobis  ex  parte  sua  deuotius  suppli- 
cantes,  ad  tam  pium  et  salutare  propositum  nostrum  (vestrum?) 
consilium  prestaretis  et  auxiliuni;  quia  paratus  est  se  et  sua 
uestro  conscilio  exponere  et  uoluntati,  et  in  omnibus*),  que 
super  hoc  fuerint  necessarla,  uestra  procedere  uoluntate. 

Cum  igitur  destinati  ad  uestram  presentiam  uenissemus,  et 
literas,  quas  ex  parte  dicti  domini  nostri  uobis  porreximus, 
liylari  et  gratuito  suscepistis  aspectu,  et  ad  ea,  propter  que 
uenimus,  fauorabile  dedistis  responsum. 


^)   Sic  LP.  In  LA.  eompendium  seripliir»'  feie  hoc:  coQibus. 


Sacramentum  Theobaldi,  com.  Trec.  ^l){) 

Continentia  autem  predictarum  litterarum  talis  est,  quod 
super  hijs,  qiie  iiobis  ex  parte  ipsius  diceremus,  nobis,  taiiquani 
ei,  indubitanter  erederetis,  seieiites  pro  certo,  quod,  quaseumque 
pactiones  uobiscum  ex  parte  sua  babuerinuis,  tan{[uam  si  eas 
in  persona  propria  feeerit,  ratas  babebit  et  firmiler  obseruabit. 

Si  quod  etiam  sacramentum  in  nomine  eins  uobis  fecisse- 
mus,  ratuin  tenebit,  et  in  animam  suam  et  tanquam  a  se  ipso 
factum  penitus  reputabit. 

Eapropter  dedit  nobis  paragamenum  hoc  uacuum,  suo 
sigillo  munitum,  in  quo  scribetur,  predictum  comitem  ratum  et 
firmum  habere,  quicquid  pro  eo  uobiscum  statueremus. 

Jurauimus  etiam  per  nos  et  super  animam  predicti  domini 
nostri,  quod  ea,  qua  continentur  instrumento  pactionis,  quod 
defecimus  uobis  anno  uerbi  incarnati  millesimo  ducentesimo 
prinio,  quodque  sigillis  nostris  muniuimus,  firmum  et  ratum 
habebitur  per  eum,  et  hoc  per  se  iurabit,  et  alios  suos  iurare 
taciet,  quod  ita  erit  firmiter  obseruatum. 

Actum  Venecie  eodem  predicto  anno,  mense  Aprilis. 

XC. 

Saeruiiientum  Theobaldi,  comitis  Trecensis  et  palatioi,  factum  prel'ato 
doniino  Duci,  Henrico  Dandulo. 

A.  d.  1201,  111.  Aprilis. 
Liber  Albus   fol.  25— 26\    Liber  Pactoruni   I,    143''.    Edidit 
Mur;i  to  rius  ad  chronicon  Dandiili  I.  c.  p.  325  sq. 

Quoniam  nobillisimus  dominus  noster  Theobaldus  Trecen- 
sis, comes  pabitinus,  divinitus  inspiratus  crucis  sibi  signnculum, 
transiturus  in  servitium  domini,  humeris  affixisset,  et  sicut,  qui 
in  cunctis  provida  deliberatione  procedil,  pensare  cepisset, 
([uomodo  Votum  suum  utiiius  adimpleri  posset,  decidit  in 
credulitatem  ejus,  quod  a  nullo  principe  secub  posset  terre 
Jerosolimitane  tam  sakibriter,  quam  per  Vos,  domine  Henrice 
Dandule,  dei  gratia  V^enecie,  Dabnatie  atque  ('roatie  inclite 
Dux ,  subveniri : 


U(>(l  Sackamkntum  TiiKoitAi-or,  com.  Trkc. 

Dictus  dominus  iioster  nos,  Gaufredum  marescaicum  et  Mil- 
lonem  de  Pieuino ' ),  ad  Vos,  tan([iiam  ad  christianissimum  prin- 
ei|)ein ,  liduelaliter  transmisit,  ut  Vobis  ex  parle  sua  devotiiis 
siipplieantes,  ad  tain  pium  et  salutare  propositum  nostrum'j 
conscilium  et  auxilium  prestaretis;  qiiia  paratus  est  se  et  sua 
Vestro  eonseilio  exponere  et  voluntati,  et  in  omnihus,  que  super 
hoc  fueriul  necessaria,  Vestra  proeedere  voluntate. 

Cum  ig-itur  destinati  ad  Vestram  presentiam  venissemus, 
et  literas,  ([uas  ex  parte  domini  nostri  Vobis  porreximus,  bylari 
et  gratuito  coUegistis  aspeetu,  et  ad  ea,  propter  que  venimus, 
favorabile  dedistis  responsum. 

Continentia  autem  predietarum  litterarum  talis  est,  (juod 
super  hiis,  que  Vobis  ex  parte  ipsius  dieeremus,  nobis,  tanquam 
ei.  indubitanter  crederetis,  scientes  pro  certo,  (juod,  qiialcs- 
cumque  pactiones  Vobiscum  ex  parte  sua  babuerimus,  tanquam 
si  eas  in  persona  proj)ria  fecerit,  ratas  babebit  et  fniniter 
observabit. 

Si  quod  etiam  sacramentum  Vobis  in  nomine  ejus  fecisse- 
mus,  ratum  tenebit,  et  in  animam  suam  et  tanquam  a  se  ipso 
factum  penitus  reputabit. 

Eapropter  dedit  nobis  paragamenum  hoc  vacuum,  suo  sigillo 
munitum,  in  quo  scriberetur,  predictum  comitem  ratum  et  firnium 
babere,  quiequid  pro  eo  Vobiscum  statueremus, 

Juravimus  etiam,  quod  per  nos  et  super  anliuam  predicti 
domini  nostri ,  que  continentur  instrumento  pactionis ,  quod 
fecimus  Vobis  anno  verbi  incarnati  millesimo  ducentesimo  primo, 
quodque  sigilbs  nostris  munivimus,  firmum  et  ratum  habebitur 
per  cum,  et  hoc  per  se  jurabit,  et  abos  suos  jurare  faciet,  quod 
ita  erit  firmiter  observatum. 

Actum  anno  predicto  Venetii:,  mense  Apribs. 


'  J  G  a  II  f  r  i  (1  u  m  m  a  r  e  s  c  a  I  e  li  u  m  et  M  i  1  o  n  e  m  de  P  r  u  v  i  n  o  LP. 
'-)  vesliiim  LP.,  qiioi!  prcestaL 


Sacramentum  LuDovici,  COM.  Bles.  361 

XCI. 

.Sacrainentam    LodoTici ,    oomitis    ßlesensis    et    Claramontis,    factnisi 
sopradicto  doiiiino  Hearico  Daiidulo,  Daci  Yeuctic. 

A,  d.  1201,  ni.  Aprilis. 
Lib.  Alb.  fol.  26.  Lib.  Pact.  I,  144,  hoc  titnlo:  Pactum  inter 
Francigenas    et  dominum  Henricum  Dnndulum ,   Ducem  Venetie. 
Edidit  Murator.  I.  1. 

Qiioniam  karissimus  dominus  iioster  Ludovicus,  coines 
Ijlesis  et  Clarimoiitis,  divinitiis  inspiratus  criicis  sibi  signaculum. 
transiturus  in  servitium  domini,  humeris  affixisset,  et  sicut,  qui 
in  cunctis  provida  deliberatione  procedit,  pensare  cepisset,  quo- 
modo  Votum  suum  utilius  posset  adimpleri,  decidit  in  creduli- 
tatem  ejus,  quod  a  nullo  principe  seculi  posset  terre  Jerosoli- 
mitbane  tam  salubriter,  quam  per  Vos,  domine  Henrice  Dandule. 
dei  gratia  Venecie,  Dalmatie  Croatieque  Dux  inclite,  subveniri: 

Dietus  dominus  noster  nos,  Jobannem  de  Friesia,  Galterium 
de  Gaudonvilla'),  ad  Vos,  tanquam  ad  ehristianissimum  princi- 
pem,  fiducialiter  transmisit,  ut  Vobis  ex  parte  sua  devotius 
supplicantes,  ad  tam  pium  et  salutare  propositum  consilium  et 
auxilium  Vestrum  prestaretis;  quia  paratus  est  se  et  sua  Vestro 
exponere  conscilio  et  voluntati,  et  in  omnibus,  que  super  hoc 
fuerint  neccessaria,  Vestra  procedere  voluntate. 

Cum  igitur  destinati  ad  Vestram  presentiam  venissemus,  et 
literas,  quas  a  parte  dicti  domini  nostri  Vobis  porreximus,  hylari 
et  o^ratuito  suscepistis  aspectu,  et  ad  ea,  propter  que  venimus, 
favorabile  dedistis  responsum. 

Continentia  autem  predictarum  litterarum  talis  est,  quod 
super  biis,  que  Vobis  ex  parte  ipsius  diceremus,  nobis,  tanquam 
ei,  indubitanter  crederetis,  scientes  pro  certo,  quod,  quascumque 
pactiones  Vobiscuni  ex  parte  sua  habuerimus,  tanquam  si  ea  (eas  ?  j 
in  persona  propria  fecerit,  ratas  habebit  et  (irmiter  observabit. 


' )   V  ii  i  t  e  r  II  m  He   G  a  ii  «1  o  n  v  i  1 1  a  LP. 


',\V)2,  Pactum  BAr.niiNi  Ki.andk.  cki  r.  (  i  m  lli  mi.  Dandulo. 

8i  (juod  etiam  sacranieiitiim  \ol)is  In  noinine  ejus  fecisse- 
mus,  ratum  teiiebit  et  finniter  oliservahit,  et  in  animam  suam 
et  tan(|uam  a  se  iaclum  penilus  repulahit. 

I'^apropter  dedit  iiobis  pargamenum  hoc  vaciium,  suo  sigillo 
munitum,  in  (juo  seribetur,  predictum  comitem  ratum  et  firmum 
habere,  quiequid  pro  eo  Vobiscum  statueremus. 

Juravimus  etiam  per  nos  et  super  animam  predicti  domini 
nostri,  quod  ea,  que  eontinentur  in  inslrumento  pactionis,  quod 
fecimus  Vobis  anno  verl)i  incarnati  millesimo  dueentesimo  primo, 
qiiodque  sigillis  nostris  munivimus,  lirmum  et  ratum  habebitur 
per  eum,  et  hoc  per  se  jurabit,  et  ab'os  suos  jurare  faciet,  quod 
ita  erit  firmiter  observatum. 

Actum  Vi-Nixii.  eodem  predieto  anno,  mense  Aprilis,  indi- 
ctione  quarta. 

XCII. 

Paetuiii  domini  ßalduiiii  coiiiitis  Flandrensis,  et  Tlieobaldi  comitis  Trc- 

censis  ' j,  H  Lodovici  cumitis  Hleseasis,  factum-)  cum  prefato  domino 

Henrico  Dandulo,  Duce  Venetie,  pro  passagio  terre  sancte. 

A.  d.  1201,  m.  Aprilis. 

Liber  Albus  fo!.  26—28.  Liber  Paclorum  1,  145  sq.  Pactum  ex 
cod.  Auibr.  cdidit  Muratorius  ad  niargineui  clironici  Dandulei 
I.  c.  p.  323  sq.  Flxcerpsit  inque  octo  capitula  digessit  Marinus 
I.  c.  IV,  p.  17  sq. 

Andreas  Daiidulus  1.  c.  p.  320:  Anno  Ducis  [Henrici 
Danduli]  decimo  nuntii  Balduini  comitis  Fiandrensis ,  Ludovici 
comitis  Blesensis  et  Theohaldi  comitis  Trecensis  Venetias  acceden- 
tes,  cum  Duce  et  Venetis  pro  recuperatioiie  Hienisalem  et  sancti 
septdchri  conf'oederuti  siint.  Eis  enim  promisit  Diu'  pro  quatuor 
millibus  et  qairujentis  cquilibus  et  octo  millibus  peditibus  transfre- 
tandis  navigia  et  victualia  opportuna  eorum  sumtibus,  et  quinqua- 
ginta  galeas  stipendiis  Venetor  um  prceparatas  quam  citius  exhibere. 


')  Trecensis  beiie  Aiidr.  Dandulus  in  ioeo  modo  citando;  Trecenensis 
Miiratorius  seeundiim  cod.  Ambros.,  item  LA.  et  LP.  Sifjnificantur  Tr  ecse 
(Troyes),  Fninco-GaliisE'  civitas  notissima. 

~  )   f  ra  (  r  II  m   Mnr. 


PACTUiM  Balduini  Flandr.  cett.  cum  Henk.  Dandulo.  363 

et  vicissini  per  lumum  integrum  'm  dci  serritio  perseverare ;  et 
acqnirenda  cequaliter  dividere  pacti  sunt.  Du.v,  licet  senex  corpore, 
animo  tarnen  magnanimus ,  ad  e.vequendum  hoc  personaliter  se 
obtiilit,  et  ejus  pia  dispositio  a  concione  laiuhttur;  et  decernilur,  nt 
eo  absente  vir  inclytus  Raynerius,  Dandulo  natus,  ejus  palris  vice 
fungatur. 

Frequenter  manifestum  est  eiienisse,  quod  Jerosolimltana 
regio  oecupata  est  a  paganis,  et*)  quando  et  siciit  plaeuit 
domiiio,  ad  eins  laiidem  et  g'loriam  liberata.  Set  incolatiis  liuius 
nostris'}  temporibiis  regionis  illius  in  tantiim  est  laerimabilis 
contrieio^)  subsecuta,  iit  ab  auersarijs  crucis  Cristi,  multiplicata 
sibi  falange  nequicie,  capta  Jberusalem,  in  qua  corpus  iacuit 
salutare,  capte  sint  eiuitates  alie  et  castella,  ita  ut  non  nisi 
pauea  loea  remanserint,  que  non  in  eorum  deuenerint  potesta- 
tem ;  quod  nos  credere  non  debemus,  ut  e\  iniustitia  judieis 
ferientis*),  set  ex  iniquitate  populi  potius  delinquentis  prouene- 
rit''),  cum  legamus,  quod,  quando  populus  conuertebatur  ad 
dominum,  persequebatur  unus  mille,  et  diio  transmouebant*") 
dena^)  millia.  Nam  si  uoluisset  dominus,  inextimabili  iuditio 
suam  iniuriam  iiindicasset;  set  experiri  forte  voluit  et  in  noti- 
ciam  ducere  Christianis,  si  aliqiiis  sit  intelligens  aiit  requirens 
dominum,  qui  ostensum  sibi  penitentie  tempus  amplectatur*) 
gaiidenter,  et  apprehendat  arma  et  scutum  et  surgat  in  adiuto- 
rium  eius. 


')  et  (jiianiio  sequens  dipioaia;  et  relii|iii  omittunt. 

')  tiostris    teiiiporibus  legiinus   nos;    Ambr.  nostri    temporis;    LA. 

LP.  nostri  t  e  in  p  o  r  i  b  u  s. 
^)  conti  nu  o  Ambr. 
*)ju(]icis    t'erientis  Ambr.  et  LA.  sequentis  diplomatis;    judicis  om. 

leiiqui. 
^)  provenerint  LA.  sequ.  diplomatis. 

^)  tra  n  s  mo  V  eb  ant  Ambr.  LA.  sequ.  dipl. ;  trän  s  mo  v  e bunt  LA. 
^)  de  um  LA.  sequ.  dipl. 
**)  a  ni  p  I  eeta  t  II  r  Ambr.  LP.  \j\.  sequ.  dipL;  a  m  p  i  e  e  t  a  nl  u  r  LA. 


f{(>4  Pactu.m  Bai.ijli.m  Fi.wrm.  cictt.  cum  Mkmi.  Da.nuui.o. 

Ad  cuiiis  terre  liherationein  licet  |)rinei[)es  multi,  lmj)erator 
llomanus,  rei»es  Fraiicie  et  Aiiglie,  diices,  niitrcliioiies,  coinites 
et  haroiies  iiiiimneri  ac  alij  aciiicti  gladio  roilitudiiiis  properas- 
sent,  quia')  in  seniitiü  illo  minus  plene  unanimes  extiterunt, 
iion  nudtuiii  in  illis  partihus  prolicerunt  (sie). 

Placuit  itaque  dominu  temporibus  istis,  uobis  clarissimis 
pi'incipil)us,  comitibus")  Balduino  Flandrens!  etAyn.^)  et  Theo- 
l)aldo  Trecensi  pahdino  et  Luduvico  Blesensi  et  Claremontis, 
et  abjs  exaeti  sanguinis  uiris  inspirare,  ut  crucis  caractere 
insigni(i')  in  suum  seruitiuin  arnia  sumeretis  contra  barbaricas 
prauitates. 

Unde  uos  decocta  maturitate  pensantes,  nee  uidentes,  quod 
terre  sancte  posset  umquani  tarn  salul)riter  subueniri,  et  aduer- 
sariorum  eolla  doniari,  (|uani  si  asoeiati  vobiseum^)  auetore 
domino  seruitiuni  hoc  faeienduni  assumeremus  simul,  quare  ad 
nos  uiros  utique  nobiles,  Cononem  de  IJetunia,  Gaufredum 
maresealcum,  Johannem  de  Frigesia"),  Allardum ')  Maquarellum^), 
Millonem^)  de  Pruuino**')  et  Galteriuin  de  Gaudonuilla*')  trans- 
mlsistis,   supplieantes  atteneius,   ut  diuine   niiserationis   intuitu 


')  quia  LP.  Ambr.  LA.  sequ.  dipl.;  qua  LA. 

'^)  principibus  comitibus  LA.;  item  LA.  sequ.  dipl.  Omittit  comi- 
tibus Ambr. 

■'■)  Nomina  virorum  plene  dedimus  cumMur.;  initialibus  solis  utunlur  mss. — 
Lcgimus  dalive  Flandrensi  eett.  cum  Mur.  I(lem<jue  recte  post  Flandr. 
Iiabet  et.  —  Ayn  mss.  Leg.  Aynoniae,  sc.  principi;  Aymoniae  LP. 
Significatur  Aynonia,  Hanonia,  franco-gallice  Haynaut,  theotisce 
H  e  n  e  g  a  u. 

*)  Post  insigniti  LA.  inde;  omisimus  cum  Ambr.  et  LA.  sequ.  diplomatis. 

")  n  0  b  i  s  c  u  m  ed.  et  mss. 

")  Friges;  sie  codd.  Est  .1  o  b  a  n  de  Friaise  apud  Villebard.  p.  3  et 
p.  6.  Adeas  de  bis  bnniinibus  DuCangii  observationes  ad  I.  I. 

')  Alardum  LP. 

**)   l\l  aquer.  Ambr. 

9)  Mil.  LP. 

»»)  Priv.  Audjr. 

")  G  a  u  d  0  ri  i  I  I  a   Ambr. 


Pactum  Balduini  Flandk.  cett.  cum  Henr.  Dandulo.  305 

uobis  daremus  conscilium  et  auxilium  in  hoc  facto,  (|tiia  iios  et 
vestra  nostro  prorsus  conscilio  et  iioluntati  expoiiebatis^),  et 
nostro  conscilio  facere  ciincta  uolebatis,  que  fuerant  facienda. 

Quod^J  nos,  Henricus  Dandulus,  dei  gracia  Venecie,  Dal- 
macie  atque  Chroacie  Diix.  audientes,  nuncijs  et  litteris  nobis 
a  uestra  parte  porrectis,  ea,  qua  deciiit,  honorificentia  et  alacri- 
tate  receptis,  ex  intimo  fiiimus  mentis  nostre  gaiiisi,  et  deces- 
soruni  nostroriim  niemoriam  facientes,  qui  Jerosob'niitano  regno 
niagnifice  opportunitatis  tempore  siicciirrerimt,  unde  adepti 
fiieriint  iiolente  domino  gloriam  et  honorem. 

Ad  exortationem  etiam  sumnii  Pontificis,  qui  ad  hoc  sepius 
nos  paterna  sollicitatlone  commonuit,  et  quia  non  ambigimus, 
uos  uelle  deuote  et  cum  puritate^}  ac  fideliter  laborare,  preces 
iiestras  in  honore  domini  admissimus  affectu  cordis  et  tocius 
aninii  diligenter. 

Petierunt  itaque  supradicti  uiri  ^),  ut  uobis  nauigium  dare- 
mus ad  trafFretandos  quatuor  milb'a  quingentos  milb'tes  bene 
armatos,  et  totidem  equos.  et  nouem  milia  scutiferos  (de  quibus 
scutiferis,  si  defecerint,  argentum  inferius  dictum  nobis  tamen 
minui  non  debet),  et  uiginti  milia  pedites  bene  armatos,  cum 
uictualibus  ad  annum  unum^),  quod  eis  dare  promissimus. 

Victualia  unius  cuiusque  hominis  talia  erunt:  pro  uno 
quoque  homine  sextaria  sex  inter  panem  et  farinam  et  blauam 
et  legumlna  et  dimidiam  anforam  uini.  Pro  uno  quoque  equo 
niodia  tria*^)  ad  mensuram  Venetie,  et  de  aqua,  quantum  sufli- 
ciens  erit.  Ad  traffretandos  predictos  equos  tot  usserios^)  dare 


')  consc.  exp.  et  vol.  LA.  sequ.  diplomatis. 
')  Qu  od  LA.  sequ.  dipl.;  quos  Ambr.  et  rell. 
*)  dev.  cum  pur.  LA.  sequ.  dipL 
*)  nuncii  LA.  sequ.  dipl. 
^)   unum  annum  LA.  sequ.  dipl. 
")  media  blaue  tria  LA.  sequ.  dipl. 

'' )  usse  rios  Mur.  et  nostri  codd.;  exspectabas  u  s  s  e  r  i  a  s.  Sunt  uss.  naves 
equis  transvehendis  aptae,  Giteeoruin  r),ora  iK-a'jM'iöi.. 


366  Pactum  Bai.duim  FfiANoii.  tinr.  cum  IIknii.  Dandui-o. 

(lel)ctmis,  ([uot  fuerint  necessarij  coiiuenieiitcr.  Xaiies  aiiteni 
ad  tralTrotaiulos  lioiuincs  lot  (lal)iimis,  (jiiot  cnmt  siiflieien- 
tes  sociindiiin  (liscrotioiicm  iiostram  vi  barünum  noslroriiin, 
bona  lidc. 

Et  hoc  naiiig^ium  siipradictiim  dari  debet  a  festo  sanctorum 
apostoloruni*)  Petri  et  Paidi  proximo  uenturo  ad  honorem  Dei 
et  boati  Marci  euang-eliste')  et  Christianitatis  usqiie  ad  annuni 
iinum^),  si  opportucrit,  nisl  nostra  et  uestra  remanserit  iiolun- 
tate  eoniuni*). 

Super  his  aiiteni  et  nos  prupria  uoluntate  nostra  quinqua- 
ginta  galeas  dare  debenius  armatas  in  dei  seruitiuni,  qiie  simi- 
liter  erunt  in  seruitiuni  domini  per  annum,  si  opportucrit,  nisi 
nostra  et  uestra  communi  uoluntate  remanserit.  Propter  quc 
nobis  dare  debetis  octog-inta  quinque  milia  marcarum  puri 
arg-enti  ad  pondus  Colonie,  quo  utitur  terra  nostra,  de  quibus 
hinc  ad  kalendas  Augusti  habere  debemus  quindecim  milia  mar- 
carum, et  inde  ad  festuni  omnium  sanctorum  aJia  decem  millia ; 
abinde  uero  usque  ad  purificationem  beate  Marie  ah'a  decem 
milia.  Deinde  autem  usque  per  totum  mensem  Aprilem  prius 
uenturum  reliqua  quincpiag-inta  milia  habere  debemus.  Et  per 
totum  eundem  mensem  et  homines  et  equi  cum  omnibus  neces- 
sarijs  in  Venecia  ^)  esse  debent  ad  transfretandum^);  et  debent 
ire  et  stare  in  seruitio  domini^)  per  unum  annum,  si  oportuerit, 
nissi  de  comuni  uoluntate  nostra  et  uestra  remanserit. 


^)  apost.  sanctorum  LA.  sequeiitis  diploinatis. 

'^)  Marci  apostoli  et  e  v.  LA.  sequ.  dipl. 

"")  ad  im  um  annum  LA.  sequ.  dipl. 

*)  comuni  remanserit.  Super  his  autem  et  nos  propria  voluntate  nostra 
(juinciu.  (jaleas  dare  deh.  armatas  in  dei  serritiuui,  que  similifer  erunt 
per  aniium  in  serritinni  domini,  si  oportuerit,  nisi  nostra  voluntate  et 
vestra  remanserit.  Propter  cett.  LA.  sequ.  di|)l. 

^)  inVeneciam  LA.  sequ.  dipl. 

®)  adtransfretandos  LA.  sequ.  dipl. 

")  de  i  LA.  sequ.  dip!. 


Pactum  Balduini  Flandr.  cett.  cum  Hknh.  Üandulu.  307 

Nec  est  pretermittendiim ,  (jiiod  uictualiii  coinparaie 
iion  (lebetis  a  Creinona  et  infra  iiersus  Veneciam,  et  a 
Bononia ,  Immola ,  Fauentia  et  infra  iiersus  Venetiam ,  nisi 
iierbo  nostro. 

Et  debet  inter  nos  et  iios  firma  societas  esse  talis,  (jiiod 
nos  debemus  uos  bene  tractare,  et  uos  nos. 

Et  si  Deo^)  annuente  per  uim  iiel  conuentione')  aliquid 
fuerimiis  aquisiti,  comuniter  iiel  diuisum^),  nos  ex  eo  omni 
medietatem  habere  debemus,  et  uos  allam  medietatem. 

Que  omnia  superlus  conprehensa  nuntij  vestri  predicti  per 
se  et  super  animas  uestras  pro  parte  uestra  ad  euangelia  sancta 
dei  iurauerunt,  quod  per  uos  et  eos  seruata  erunt,  et  quia 
[giiofi?]  uos  jpsi  sie  seruaturos  iurabitis*),  et  barones  uestros 
iurare  facietis,  quod  hec  seruabunt,  et  totam  g'entem,  que  ex 
parte  uestra  fuerit,  nisi  nostra  remanserit  uoluntate. 

Hoc  etlam  iurare  facietis  dominum  regem  Francie,  si 
poteritis. 

Nos  autem  ea,  que  supradicta  sunt  de  nauigio  uobis  dando, 
seruatis  bis,  que  sunt  ex  parte  uestra  nobis  promissa,  saluaturos 
iurauimus,  et  totum  alium  ordinem  superius  comprehensum,  si 
cum  exercitu  supradicto  uenerimus;  quod  et  barones  nostri 
pariter  iurauerunt.  Si  uero  cum  supradicto  exercitu  non^)  uene- 
rimus, hij,  qui  loco  nostro*^)  fuerint  in  ipso  negotio  superpositi, 
sie  seruaturos  iurabunt,  et  facient  onines  alios  iurare'),  qui  ex 
parte  nostra  in  ipso  exercitu  erunt,  nisi  uestra  remanserit 
uoluntate. 


')  d  0  m  ino  Lf. 

^}  c  on  ve  n  t  i  0  ne  in  l^A.  sequ.  dipl. 

")  d  i  vi  si  m? 

*)  (/tiocl  per   ;•(/.■*  seri-ata   enmt,  quod  et  vos  ipsi.  sie  servafiiros  jurrihitis 

LA.  sequ.  dipl. 
^)  n  0  n  omittit  LA.  sequ.  dipl. 
®)  nostro  addidimus  ex  LA.  sequ.  dipl. 
'')  jur.  (im  lies  alios  LA.  sequ.  dipl. 


iiOcS  Pactum  BAr.nriM  Fi.ANnn.  cktt.  cvm  IIrnr.  Dandi  lo. 

Ad  hee  pro  noslra*)  rentri)n(nn\\\a  miiitioruni  siipra  dicto- 
nim  iiolunfate  slaliidim  csl,  quod  al)  iitra(|tie  |)arte  iiiri  sex 
oligi  debciit,  ul,  si  forte  aliijiiid  scaiidali,  (|iiod  Dens  aiiertat, 
inter  gentem  nostram  et  uestram  exortiim  l'iierit,  quod  per  eos 
ad  concordiani  et  rcformationem  pacilicari  debeat;  et  hoc  qui- 
dein  siio")  iiiramento  bona  (ide  tractabunt. 

De  concordia  autem  isla  similiter  facta  a  domino  Papa^) 
scriptum  paritcr  (ieri  facietis,  ut,  si  qua  partium  a  conseruatione 
pactionis  luiius  discederet,  id  ei  grauaminis,  (piod  recte  sustiiiere 
debeat,  imponatur. 

Vt  autem  scriptum  hoc  roluir  optineat  firmitatis*),  ipsum 
bulla  plumbea  typario  nostro  impressa  iussimus  in  calce  muniri. 

Actum  est  Veneths^),  in  Riiio  alto,  in  palatio  predicti 
domini  Ducis*^). 

Data  per  manus  Andree  Conrado,  presbyteri  et  nostre  curia 
cancellarij^),  anno  incarnationis  domini  millesimo  ducentesimo 
primo,  mensis  Aprilis,  indictione  quarta. 

Ego  Viuianus**),  scriptor  notarius  et  iudex  domini  Henrici, 
Romanorum  Imperatoris,  autenticum  huiiis  uidi  et  legi,  nee 
addidi  nee  minui,  nisi  quod  in  eo  inueni;  id([ue^)  fideliter  in 
libro  isto  exemplaui,  et  propria  manu  mea  firmaui  atque 
subscripsi. 


*)  quod  pro  nostra  LA.  sequ.  dipl.  —  Mox  codd.  nostro  ru  in  q  ue. 

^)  et  hoc  quod  suo  LA.  sequ.  dipl. 

^)  De  hac  Papae  concordia  nil  constare  videtur. 

*)  robur  et  firmitatem  LA.  sequ.  dipL 

^)  Actum  est  hoc  V.  LA.  sequ.  dipl. 

'')  ducis  predicti  LA.  sequ.  dipl. 

'')  data  per  manum  Pascalis  Mauro,  subdiaconi  et  nostre  curie  cancellarii 

LA.  sequ.  dipl. 
^)  Ego  Conradus  LP. 
'••)  ideoque  LA.  sequ.  dipl. 


Pactum  Henrici  Danduli  cum  Bonifacio  Montisi'krk.  cext.     369 

XCIII. 

Pactum  initum  iuter  domiauui  HcDricani,  Duceiii  Venecie,  et  Bouifaciuni, 

Marchioucni  Montisferrati,   et  ßalduioum   comitem  Flaudrlcnsem,  et 

Ludo\icui]i,couiiteiii  Biesensein,  in  captione  urbisConstantinopolitane. 

A.  d.  1201,  m.  Aprilis. 

Liber  Albus  fol.28"— 30".  LiberPactorumI,  fol.  147\  Documenti 
nostri  initium  dedit  Miiratorius  1.  c. 

Pleriimque  manifestum  est  evenisse,  quod  Jerosolimitana 
regio  occupata  est  a  pag-aiiis,  et  quaiido  et  siciit  placuit  domino, 
ad  ejus  laudem  et  gloriam  liberata.  Set  incolatus  huius  nostris 
temporibus  regionis  illius  in  tantum  est  lacrimabilis  contricio 
subsecuta,  ut  ab  adversariis  crucis  Cristi,  multipb'cata  sibi  falange 
nequieie,  capta  Jherusalem,  in  qua  corpus  jaeuit  sakitare,  capte 
sint  eivitates  abe  et  castella,  ita,  ut  nonnisi  pauea  loea  remanse- 
rint,  que  non  in  eorum  devenerint  potestatem ;  quod  nos  credere 
non  debemus,  ut  ex  injustitia  judicis  ferientis,  set  ex  iniquitate 
populi  potius  debnquentis  provenerit,  cum  legamus,  quod,  quando 
popukis  convertebatur  ad  dominum,  persequebatur  unus  mille, 
et  duo  transmovebant  dena  millia.  Nam  si  voluisset  dominus, 
inestimabib  juditio  suam  injuriam  vindicasset;  set  experiri  forte 
vokiit  et  in  noticiam  ducere  Christianis,  si  abquis  sit  intelbgens 
aut  requirens  deum,  qui  ostensum  sibi  penitencie  tempus  am- 
plectatur  gaudenter,  et  apprehendat  arma  et  scutum,  et  surgat 
in  adjutorium  ejus. 

Ad  cujus  terre  bberationem  bcet  principes  multi,  Imperator 
Romanus,  reges  Francie  et  Angbe,  duces,  marchiones,  comites 
ac  barones  innumeri  et  alii  accineti  gbidio  fortitudinis  prope- 
rassent,  quia  in  servitio  ilHus  minus  plene  unanimes  extiterunt, 
non  multum  in  illis  partibus  profecerunt. 

Placuit  itaque  domino  temporibus  istis ,  vobis  clarissimis 
principibus,  comitibus,  Balduino  Flandrensis  et  Ayn.  et  Theo- 
baldo  Trecensis  palatino  et  Ludovico  Blesens.  et  Claremontis, 

Foules.  XII.  24 


370     Pactum  Hemiici  Üakduli  cum  üomkaciü  MoNTisi'iiKR.  cktt. 

et  alils  exacti  sanguinis  viris  insj)irare,  ut  erucis  caractere  insigniti 
in  siiuni  serviliuni  arma  sumerclis  eonlra  barbaricas  pravitates. 

Uiulc  vos  (lecocta  maturitate  pensantes,  nee  videntes, 
quod  terre  sancte  possei  umquam  tarn  salubriter  subveniri  et 
adversariorum  colla  doinari,  quain  sl  asociati  nobiscum  auctore 
domino  servitium  hoc  faciendiim  assumeremus  simul  —  quare 
ad  nos  viros  iitique  noblles,  (Jononem  de  IJetunia,  Gaufredum 
marcscalcum,  Johannem  de  Friges,  Älardum  Maquerellum, 
Milloneni  de  Pruiiino  et  Galterium  de  Gaudonvilla  transniisi- 
stis ,  supplicantes  attencius ,  ut  divine  miserationis  intuitu 
vobis  daremus  conscilium  et  auxilium  In  hoc  facto,  quia  vos 
et  vestra  nostro  prorsus  conscilio  exponebatis  et  voluntati 
et  nostro  consilio  facere  cuncta  volebatis,  que  fuerant  facienda. 

Quod  nos,  IlenrIcus  Dandulus,  dei  gracia  Venecie,  Dabiiacie 
afque  Chroacie  Dux,  audientes,  nunciis  et  litteris  nobis  a  vestra 
parte  porrectis ,  ea ,  qua  decuit ,  honoriücentia  et  alacritate 
receptis,  ex  intimo  fuimus  mentis  nostre  gavisl,  et  decessorum 
nostrorum  memoriam  facientes,  qui  Jerosolomitauo  regno  magni- 
fice  opportunitatis  tempore  succurrerunt,  unde  adepti  fuerunt 
voluntate  domini*)  gloriani  et  honorem. 

Ad  exortationem  etiam  summi  Pontificls,  qui  ad  hoc  sepius 
nos  paterna  solb'citatione  commonuit,  et  quia  non  ambigimus, 
vos  velle  devote  [et]  cum  puritate  ac  fideliter  laborare,  preces 
vestras  in  honore  domini  admisimus  affectu  cordis  et  tocius 
animi  dilligenter. 

Petierunt  itaque  supradicti  nuncii,  ut  vobis  navigium  dare- 
mus ad  transfretandos  quatuor  milia  quingentos  milites  bene 
armatos  et  totidem  equos,  et  novem  milia  scutiferos  (de  quibus 
scutifcris,  si  defeceriut,  argentum  inferius  dictum  nobis  tamen 
minui  non  debet),  et  viginti  milia  pedites  bene  armatos,  cum 
victualibus  ad  unum  annum,  quod  eis  dare  promisslmus. 

^)  (loin  ino  cod. 


Pactum  Henuici  Danduli  cum  Bonifacio  Montisfkuu.  cett.     371 

Victualia  iiiiius  cujusque  hominis  talia  criint :  pro  uno- 
quoqiie  homine  sextaria  sex  iiiter  paiiem  et  farinam  et  modia 
blaue  tria  et  legumina  et  dimidiam  anforam  viiii.  Pro  unoqiioque 
equo  modia  blaue  tria  ad  meusuram  Venetie,  et  de  aqua,  quan- 
tum  sufficiens  erit.  Ad  transfretandos  predictos  equos  tot 
usserios  dare  debemus,  quot  fuerint  necessarii  convenienter. 
Naves  autem  ad  transfretandos  homines  tot  dabimus,  quot  erunt 
sufficientes  seeundum  diseretionem  nostram  et  baronum  nostro- 
rum,  bona  fide. 

Et  hoc  navigium  supradictum  dari  debet  a  festo  Apostolo- 
rum  sanctorum  Petri  et  Pauli  proxime  venturo  ad  honorem  dei 
et  beati  Marci  apostoli  et  evangeliste  et  christianitatis  usque  ad 
unum  annum,  si  oportuerit,  nisi  nostra  et  vestra  communi  volun- 
tate  remanserit. 

Super  his  autem  et  nos  propria  voluntate  quinquaginta  galeas 
dare  debemus  armatas  in  dei  servitium,  qua3  similiter  erunt  per 
annum  in  servitium  domini,  si  oportuerit,  nisi  nostra  voluntate 
et  vestra  remanserit.  Propter  que  nobis  dare  debetis  oetoginta 
quinque  milia  mareharum  puri  argenti  ad  pondus  Colonie,  quo 
utitur  terra  nostra;  de  quibus  hinc  ad  calendas  Augusti  habere 
debemus  quindecim  milia  mareharum,  et  inde  ad  festum  omnium 
Sanctorum  alia  decem  milia,  abinde  vero  usque  ad  purificationem 
beate  Marie  alia  decem  milia.  Deinde  autem  usque  per  totum 
mensem  Apj'ilem  prius  venturum  reliqua  quin([uaginta  milia  habere 
debemus.  Et  per  totum  eundem  mensem  et  homines  et  equi 
cum  Omnibus  necessariis  in  Veneciam  esse  debent  ad  trans- 
fretandos et  debent  ire  et  stare  in  servitio  dei  per  unum 
annum,  si  oportuerit,  nisi  de  comuni  voluntate  nostra  et  vestra 
remanserit. 

Nee  est  pretermittendum ,  quod  victualia  comparare  non 
debetis  a  Cremona  et  infra  versus  Venetiam,  et  a  ßononia, 
Immola,  Fauentia  et  infra  versus  Venetiam,  nisi  verbo  nostro. 

24* 


372     PactuiM  Menuici  Danduli  cum  Bomkacio  Montispkku.  cett. 

Et  (lebet  inter  nos  et  vos  firma  societas  esse  talis,  quod 
nos  debemus  vos  bene  tractare,  et  vos  nos. 

Ivt  si  dco  auiiuente  per  vini  vel  conveiitionein  ali(]uid  fiic- 
rinuis  aequisiti  eomuniter  vel  divisxm,  nos  ex  eo  omni  medie- 
tatem  habere  debemus,  et  vos  abam  medietatem. 

Que  omnia  supcrius  comprehensa  nuntii  vestri  predicti  per 
se  et  super  animas  vestras  pro  parte  vestra  ad  evangeba  sancta 
dei  juravcrunt,  (|uod  per  vos  servata  erunt,  quod  et  vos  ipsi 
sie  servaturos  jurabitis,  et  barones  vestros  jurare  facietis,  quod 
hec  servabunt,  et  totam  g-cntem,  que  ex  parte  vestra  fuerit, 
nisi  nostra  remanserit  voluntate. 

Hoc  etiam  jurare  facietis  dominum  regem  Francie,  si 
poteritis. 

Nos  autem  ea,  que  supra  dicta  sunt  de  navigio  vobis  dando, 
servatis  biis,  que  sunt  ex  parte  vestra  nobis  promissa,  servatu- 
ros juravimus,  et  totum  abum  ordinem  superius  comprehensum, 
si  cum  exercitu  supradicto  venerimus;  quod  et  barones  nostri 
pariter  juraverunt.  Si  vero  cum  supradicto  exercitu  non  vene- 
rimus, bii,  qui  loco  nostro  fuerint  in  ipso  negotio  superpositi,  sie 
servaturos  jurabunt,  et  facient  jurare  oranes  abos,  qui  ex  parte 
nostra  in  ipso  exercitu  erunt,  nisi  vestra  remanserit  voluntate. 

Ad  hec  (quod)  pro  nostra  vestrorumque  nuntiorum  supra 
dictorum  voluntate  statutum  est,  quod  ab  utraque  parte  viri  sex 
elegi  debent,  ut,  si  forte  aliquid  scandali,  quod  deus  avertat, 
inter  gentem  nostram  et  vestram  exortum  fuerit,  quod  per  eos 
ad  concordiam  et  reformationem  pacificari  debeat;  et  hocquidem 
suo  juramento  bona  fide  tractabunt. 

De  concordia  autem  ista  similiter  facta  a  domino  Papa 
scriptum  pariter  fieri  facietis,  ut,  si  qua  partium  a  conservatione 
pactionis  hujus  discederet,  id  ei  gravaminis,  quod  recte  susti- 
nere  debeat,  imponatur. 

Ut  autem  scriptum  hoc  robur  et  firmitatem  obtineat,  ipsum 
bulla  plumbea  typario  nostro  impressa  jussimus  in  calce  muniri. 


Privilf.gium  Leonis  II  Armen,  regis.  373 

Actum  est  hoc  Veneths,  in  Rivoalto,  in  palatio  Ducis 
predicti. 

Data  per  manum  Pascalis  Manro,  subdiaconi  et  nostre  ciirie 
cancellarii,  anno  incarnationis  domini  millesimo  ducentessimo 
primo  mensis  Aprilis,  indictione  quarta. 

Ego  Vivianiis,  scriptor  notariiis  et  judex  domini  Henrici, 
Romanorum  Imperatoris,  auctenticum  huius  vidi  et  legi,  nee 
addidi  nee  minui,  nisi  quod  in  eo  inveni;  ideoque  fideliter  in 
libro  isto  exemplavi,  et  propria  manu  mea  firmavi  atque  subscripsi. 

XCIV. 

Privilegium  leonis  II  regis  Armeniorniii  don<ationis  et  concessionis  facte 

domino  Heurico  Dandulo,  Duci  TenetiarQui,  pro  secnritate  Venetoram 

in  sois  partibas  conversanlium. 

A.  d.  1201,  mense  Decembri. 

Liber  Albus  fol.  228—229.  Liber  Pactorum  1,  258.  II,  5.  Cfr. 
Marin  T.  IV,  p.  15o:  ,,Ma  parlando  con  pik  assoluta  precisione 
(lel  commercio ,  che  st  nveva  con  VArmenia,  due  patti  ne  rcstano 
dai  quali  si  pud  assolutnmente  e  senza  confjetüire  couoscerlo. 
V  uno  e  dl  Leone  che  la  signoregglaKa  nel  1201  fatto  col  Doge 
Enrico  Dnndolo  con  il  mezzo  di  Giacopo  Badoaro,  A^nhnsciatore 
della  RepidMica,  come  in  esso  pntto  si  legge  ch' io  tengo  mutilato, 
mn  che  esiste  per  V  intero  ne'  Uhri  pactorum,  ed  e  nn  preziosissimo 
documento" .  Privilegium  iiostrum  nuper  editum  est  in  A r c hi  vi  o  stör. 
Itai.  append.  T.  IX,  p.  361—364. 

Veterem  Ciliciam  medio  aevo  Armeniam  minorem  dictam  fuisse, 
neminem  doctorum  latere  putamus.  Causa  quoque  bujus  denominatio- 
nis  in  aperto  est.  Seculo  undeeimo  cum  reges  Armenife  proprio  sie 
dictae,  e  stirpe  Pagratidarum  oriundi,  Turcarum  Iconiensium  ferociam 
ferro  ulterius  non  possent,  terram  suam,  ab  istis  barbaris  fere  jam 
occupatam,  Grseeorum  Imperatoribus  commisei-unt,  a  quibus  urbes 
quasdam  in  Tauro  Ciliciae  confini  bis  profugis  concessas  fuisse  memo- 
riaB  proditum  legimus.  Nee  tamen  diutina  pace  per  Grfeeorum  artes 
et  perfuliam  frui  illis  contigit.  Oeciso  ultimo  istorum  Pagratidarum 
regulo  terra  eorum  denuo  Graecis  paruit.  Mox  vero  profugi  quidam 
post  varios  casus  atque  errores  principatum  suum  in  Cilicise  montibus 
situm  recuperarunt;    quod   fine   seculi   undecimi,  regnante  Alexio  I 


374  PurVILEfilUM   LeONIS   II  AUMKN.   IIEIJIS. 

ComiKMK),  acfitlisso  coiistal.  Kx  isto  inilo  tempore  nova  rcffiiin  illorum 
Cilico-Armeniorimi  ilyiiastia,  cum  Pagralidis  cogiiata,  (jiKtniin  primus 
Rupeniis  dieehatur,  GrsBcis  utcunque  parehat,  seilicet  clientelae  titulo, 
modo  pacem  cum  GrsDcorum  Imperatoribus  habens,  modo  bellum,  quod 
maximc  de  Emanuele  Comneno  Imperatore  valet.  Varia  quoque  eorum 
fortuna  fuit,  si  res  coffivas  Turcarum  Iconiensiiim  spectes,  maximopere 
Christianorum  cruce  signatorum,  (pii  eodem  tempore  terram,  quam 
dicuiit,  sauctam  iiiter  varias  casuum  vieissÜudiiies  tenebant. 

llisloriam  huius  regni  ullerius  persequi  alienuui  ab  instituto  nostro 
rati,  iectores  ad  scripta  qua^dam  poliora  ablegamus.  Sunt  autem  ista: 
Memoires  liistoriques  et  ge  ogra  pbiq  ues  sur  TArme- 
nie,  par  St.  Marliu.  T.  I.  Vabram's  Cbronicle  of  the 
A r m c n i a n  K i n  g s d o m  in  C i  1  i c i a  d u r i ii g  the  t i m e  o f  the 
Crusades.  Translated  from  the  original  Armenian  with  notes  and 
illustrations  by  C.  F.  Neumann.  London  1831.  Adde  b.  Wilkenum 
in  Geschichte  der  Kreuzzüge.  T.  VII.  Append.  p.  34-  i)3.  G.  Cane- 
strini  delle  relaz'one  commerc.  dei  Venez.  con  l'Armenia  etc.  (Areh. 
stör.  It.  1.  1.  p.  333  sqq.).  Kunstmann,  Studien  über  Marino 
Sanudo  den  Älteren,  mit  einem  Anhange  seiner  ungedruckten  Briefe. 
München  1855. 

Fines  huius  regni  alios  alio  tempore  fuisse,  vix  est,  quod  Iectores 
historia)  medii  tevi  haud  ignaros  moneamus.  Unde  si  b.  Wilkenus  in 
tabula  geographica  operi  suo  sub  finem  tomi  septimi  annexa  nov»  huic 
Armenise  pauculas  tantum  urbes  in  Tauro  monte  juxta  Pyramum  flumen 
sitas,  e.  g.  Anazarbum  et  Maraschium,  assignat,  initia  hoc  regni 
spectaverit,  non  posteriorem  ejusdem  historiam,  quae  est  seculorum 
XIII.  XIIII.;  huius  autem  temporis  diplomata  Veneto-Armenia  sunt, 
quorum  unum  et  alterum  nostra  haec  CoUectio  publici  juris  faciet. 

Emanuelem  Comnenum  Imperatorem  *)  sub  finem  regni  vitseque 
improspere   cum  Turcis   Iconiensibus  dimicasse,    annales    historiae 

^)  Hoc  Imperatore  regnante  (inedio  seculo  XII)  Armeniae  Cilieise  fines  occiden- 
tales  non  ultra  urbeni  Ciliciffi  oecidentalem  Coryciini  proeessere,  coli,  itinerario 
Benjaminis  Tudelitani  ex  editione  Constantini  TEmpereur.  Lugd.  Bai.  1633, 
paof.  30:  Poslea  (hiahu!}  sfationihus  Corncnm  profectus  sinn,  illius 
Christianorum,  dUionis  initinm,  qnce  Armenia  dicilur.  Ibidem  initiiim 
est  regni  Turi  regis  Armenice,  qui  montes  sihi  snhjectos  habet,  regnat- 
que  ad  civitatem  usqiie  Dochiam  et  Togarmanornm  regionem,  quos 
Turcas  vocant.  lüde  duobns  itineribus  I\Ialmistras  sive  Tharsis  inlittore 
sita;  quce  adhitc  filiornm  Javunis,  quus  Grcccos  dicunt,regno  accenselur. 


Privilegium  Lf.onis  II  Ahmen,  rkcis.  375 

Byzantinae  prodiderunt.  Hos  ergo  ab  isto  inde  tempore  miiltas  Asise 
minoris  partes  occidentales  oceupasse,  cui  id  incredibile  videbitur? 
Quid  vero  de  fatis  Armeniorum  Cilieum  tum  temporis  statuimus?  Nil 
statuimus,  tacente  historia,  sed  autumamus.  Emanuelis  Imperatoris 
proximi  successores(AlexiusII,Andronicus,  Angeli)  nil  fere  contra  Tur- 
cas  tentarunt,  neque  etiam  contra  Cilicas.  Horum  ergo  clientebi  Byzantina 
jam  nulla  tum  fuisse  videtur;  neque  etiam  ab  equitibus  terrse  sanctie 
Christianis  multum  timendum  erat;  Turc«e  vero  maritima  tum  quidem 
appetebant,  nee  tamen  jam  tenebant.  Regnum  igitur  Cilieum  Arme- 
niorum videtur  fine  seculi  duodecimi  in  sinn  Alexandrettfe  initium 
Orientale  babuisse,  mox  vero  versus  occidentem  admodum  progressum 
fuisse;  ita  ut  una  post  alteram  Asi?e  minoris  et  meridionalis  urbs 
maritima  regno  isti  Armeniorum  temporum  decursu  adjungeretur. 

En  igitur  baue  Geograpbiae  medii  sevi  partem,  a  doctis  neglectam, 
in  clara  per  vires  nostras  luceponemus,  duce  potissimumusi  *)  scriptore 
seculi  XIII  et  XIV  locupletissimo,  Marino  Sanuto  in  Secretis  fide- 
lium  crucis  (Gesta  dei  per  Francos,  ed.  Bongars.,  T.  II,  p.  88  sqq., 
coli,  ibidem  tabula  Sanuti  geographica  tertia): 

Maritimse  contratfe,  cui  rex  Armenise  dominatur, 
a  confinibus  subjeetis  Soldano,  ac  etiam  partibus 
Turcbise,  a  latere  septentrionis. 

Ä  Cramela^)  nsque  ad  montem  Caybo"^),  per  Magistrum, 
XX  milUa  computantur.  A  monte  Cayho  ad  Laiacium^},  per 
Occidentem  versus  Garbinum  navigando ,  spatium  XV  miliimi  com- 
putatur.  Ä  Laiacio  ad  p  ort  um  Pallorum'*),  navigando  inter 
Garbinum  et  Occidentem ,  milia  sunt  decem ,  Laiacium  portum 
habet  et  siccam  unam  ante  se ,  qua'  scolium  dici  potest ;  ad  quam 


*)  Nomen  a  nobis  nondum  in  aliis  scriptorilnis  deteetum. 

2)  Idem  valet  de  hujus  montis  nomine. 

^)  Hujus  vocis  initialis  litera  l  articulus,  medii  sevi  geograpliis  usitatissimus, 
esse  nobis  quidem  videtur,  ut  scribendum  fere  fuerit  L'  aiacium.  Ipsuin 
vero  loci  nomen  in  obscuro  versatur.  An  significantur  veteres  Aegse, 
prope  Issuin  posilte,  coli.  Forbigero  in  Handb.  der  alten  Geograpbie  T.  II, 
p.  289?  Adde  eundem  1.  c.  p.  278,  not.  4.  In  tabula  vero  AVilkeni  geogra- 
phica superius  citata  ibidem  habemus  locum  et  promuntorium  Ajas,  de 
quo  V.  Forbigerum  1.  c.  et  Canestrinium  I.  1.  p.  370,  cui  in  bac  voce  Issus 
latere  videtur.  Urbem  nostram  Lajas  alibi  quoque  Sanutus  in  epistolis 
pridem  editis  memorat,  coli.  Kunstmanno  1.  c.  pag.  42  sq. 

*)  Scribere  debebat  Paiorum.  Nomen  nobis  ineognltum. 


376  PRrvii.r.niuM  Leonis  H  Armen,  iiegis. 

qnidi'm  siccam  proiloises  (Ujuntur  et  uncorK  versus  terram  firmam. 
A  dido  autcm  portu  PaUorum,  ad  /Uuceni  ßuminis  Ma Imistr w  »), 
millia  sunt  decem,   navigando  per  Garhinum.    Et  tiotandum   est, 
fjuod  pmicta  dictl  pnrfus  Pa/Inrum  debet  per  dimidium  mUliaris 
honorari:  et  si  ad  prafatum  portum  quls  accesserit,  iinum  inveniet 
ibi  pa/Iiim.  quod  super  pimcta  dicti  portus  PaUorum  fixum  manet 
continue;  et  careat  sibl  a  pallo  portus  proxime  antedido.  A  prie- 
dida  autetn  fauce  flumuus  Malmistrce  usque  ad  Malo'-)  milia  sunt 
decem,  versus  Magistrum  per  Occidentem  navigaiido.  Malo  portum 
habet,  qui  coram  se  duas  habet  parvunculaslnsnlas,  quw  sunt  distan- 
tes  quarfä  milUaris  a  terra  firma  ;  et  prodenses  tenentur  ad  Insu- 
lam;  ancorie  vero  versus  terram  ßrmam  figuntur,  ubi  duorum  pas- 
siium  usque  ad  tres  aquarimi  profunditas  reperitur.  A  Malo  autem, 
quod  est  quoddam  castrum,  usque  ad  f'aucem  flum i nis  Adence^), 
naviqando  per  Occidentem  versus  Magistrum,  millia  sunt  viginti. 
A  fauce  ßuminis  antedidi  usque  ad  faucem  fluminis  Tarsi'*) 
millia  sunt  XX  navigando  per  Occidentem  versus  ventum,  qui  dici- 
tur  Magister.  A  fauce  vero  Tarsi(s)  usque  ad  Cur  cum  ^),  versus 
Garbiuum  (versus)  per  Occidentem,  XL  millia  esse  dicuntur  ;  coram 
autem  dido  Curco  qmedam  insula  invenitur.  A  Curco  autem  usque 
ad  punctam  faucis  ßuminis  Säle  ff i'^^   millia  sunt  decem,  cum 
Garbino  versus  Occidentem  navigando.  A  ßumine  vero  de  Saleffo 
usque  ad  Lenam  de  Labagaxa^)  millia  sunt  decem,  a  Grwco 
et  a  Garbino:  dida  autem  punda  de  Labagaxa  est  valde  plana, 
et  in  fundo  sunt  arence ,  et  parvam  habet  aquam  in  mari  bene  ad 
unum  milliare.    A  Lena    vero  de  iMbagaxa   usque  ad  portum 
Pinu7u^)  millia  sunt  XV a  Syroco  et  a  Magistro.  Prwdidus  portus 


1)  Alibi   Mamista    s.  Mamistra,    veterum  Mopsvestia,    ad    Pyramum 
flumcn,  coli.  Foibigero  1.  c.  p.  288. 

2)  I.  e.  Mallo,  coli.  Forh.  1.  c.  p.  283. 

3)  I.  e.  Adanae.    Flumcn  memoratum   est   Sariis.    De  Adana  et  Saro  adi 
Forbigerum  1.  c.  p.  28-i,  coli.  p.  lOä. 

*)  Tarsi    flutnen   est   Cyduiis.    De   iitroque   nomine   adi   Forbigerum   I.  c. 

p.  282,  coli.  p.  277. 
*)  Corycus  veterum  significatur,  Curcu  hodie.  Vide  Forbigerum  I.  c.  p.280. 
*)  Flumen   Saleffi    (Seleueiie  Trachese)    est   Calycadnus.    De   utroque 

V.  Forbigerum  I.  c.  p.  279,  coli.  p.  276. 
')  Nomen  a  nobis  nondum  extricatum. 
^)  Estne  insula  Pi  ty  US a,  ibidem  fere  sita? 


Privilegium  Leonis  II  Armen,  regis.  377 

bommi  habet  statiiim,  et  bonum  fundtini  retinet.  A  portu  vero  Pini 
usque  ad  partum  Cavalerium^}  clecem  mWia  sunt,  navigando 
per  quartam  Ponentis  versus  Garbiuum.  Dictiis  vero  jyortus  bonum 
habet  statlum ,  et  bonum  retinet  fundum.  A  portu  autem  Cavalerio 
usque  ad  j)ortutn  Prode?isalium-}  XV millia  computantur,  a 
Levante  simiHter  et  Ponente.  Dictus  scolius  habet  statium  intus, 
atque  magnum  fundum  retinet;  et  in  dicto  scolio  sunt  qua'dam 
muralia,  unde  illic  prope  est  statium.  A  scolio  vero  Prodensalium 
usque  Sequin^}  milUa  LX  esse  dicuntur,  per  quartam  Ponentis 
versus  Garbinum  navigando.  In  dicto  vero  Sequin  possunt  anchorce 
flgi,  ei  inde  coopertam  recipit  a  Ponente;  similiter  habet  unum 
flutnen,  quod  labitur  in  mari.  A  Sequin  usque  ad  Stallimuros'*) 
millia  sunt  viginti,  a  Gra'co  et  Garbino.  In  dicto  vero  Stallimuris 
possunt  ancorw,  figi,  et  similiter  coopertum.  habet  a  Ponente.  A 
Stallimuris  usque  ad  Calandro^^  XXX  millia  computantur,  a 
Syroco  quoque  et  a  Magistro ;  et  bomim  portum  retinet.  A  Calan- 
dro  autem  usque  ad  Salmode  ^}  XXV sunt  millia,  navigando  per 
quartam  Magistri  versus  Ponentem.  A  Salmode  vero  usque  ad 
Anthiocetam  '')  XXmillia  esse  dicuntur,  navigando  inter  Ponen- 
tem et  Magistrum.  Ab  Anthioceta  usque  ad  castrum  Lotnba  rdum  s) 
XXV  millia  computantur,  per  quartam  Ponentis  versus  Magistrum 
navigando.  A  castello  autem  Lotnbardo  usque  ad  Candelorum^} 
decem  millia  sunt,  a  Levante  siquidem  et  Ponente.  Proidictus  Can- 
delorus  civitas  est  portum  habens,  et  facit  sibi  operimentum  usque 
Garbinum.    A  Candeloro  ad  scolium  Sancti  Foch(e^'>)  XXX 

^)  Hunc  portum,  tabulis  geographicis  hodiernis  haud  incognitum,  ex  occidente 

Seleueise  quseras. 
^)  ^)  Nomina  nobis  incognita. 
*)  Seribi  debebat  Stanimuros,  Grjece   '?  r'  'AvsfAoupiov.   Est  Anemurium, 

Ciliciae   oecidentalis    promuntorium    maxime   meridionale  ,     Cypro    insulse 

proximum.  Adi  Forbigerum  1.  c.  p.  27S. 
*)  Veterura  C  elender!.  Tabulse  novitiae  geographlcte  liunc  locum  ab  Oriente 

Anemurii  ponunt,  quod  Sanuto  repugnat.  De  Celenderi  confer  Forbigerum 

1.  c.  p.  279.  Adde  Leakii  Asiam  minorem  pag.  113  sq. 
^)  Locus  incognitus. 

''')  I.  e.  A  ntioeliiam  Pi  sidi  ae,  coli.  Forb.  1.  e.  p.  326. 
^)  In  tabulis  recentiorum  geographicis  non  invenitur. 
^)  Prope  Sataliam  (Attaliam),  ex  Oriente.   De  bae  urbe  cfr.  Chalcoeondylam 

p.  244.  288.  377.  ed.  Bonn. 
^'')  In  tabulis  recentiorum  geographicis  non  invenitur. 


',MH  PltlVIM'.GIUM    I.KONMS   II   AllMKN.   lUCGIS. 

null  in  conipufnnfiir,  narif/dffdn  intcr  Ponentcm  et  Maffhlrnm.  A 
diclo  Kiilcm  Hcolio  Sanc/i  Fochti'  uaqiic  ud  Sataliam  sencm  miliin 
sii/if  XL,  nnvigando  per  {juarhim  Mafiistri  i^ersus  Ponentem.  A 
Satniia  vero  vetere  nsqiie  ad  Sataliam  novam^^  qiiadraginta 
millia  esse  dicuntnr,  a  Poncnte  et  a  Levante.  Item  prmdicla  Safalia 
nnva  est  niafjna  cir/las,  liahens scoliuni  ante se  hene per  octo  milliaria 
foras  in  mari,  f/iii  qnidem  scolius  proprie  nominattir  Agio- 
pendi^};  et  ihi  bonuni  statinm  reperitnr.  A  Satalia  qnidem  nova 
usque  Renathiam^^  milliaria  sunt  XV.  Dicta  Satalia  bonuni  et 
securum  ex  parte  terra;  habet  portum,  in  quem  dilabitur  quoddam 
flumen.  A  Renathia  usque  Cypriajias'*^  milliaria  sunt  decem. 
Pra'dicta  Renathia  bonum  habet  portum  in  L/sula,  e.v  parte  maris 
et  terra;  securum  ;  habetque  aquam  fluminis  copiose.  A  Cyprianis 
ad  portum  Januensem^^  milliaria  sunt  decem ;  portum  securum 


*)  Ad  sinum  cognominem.  Attalia  Painpliyiiae  veterum.  Vide  tabulas  geogra- 
phicas,  coli.  Forbigero  I.  c.  p.  268.  Quse  Sanutus  de  Satalia  (Attalia)  monet, 
ea  fiiiem  seculi  XIII  initiiinupie  seculi  XIV  speetant.  Kn  vero  antiquiorem 
de  eadem  Pampliylise  civitate  notitiam  testis  alius,  Marino  Sanuto  non  minus 
locuples,  prüebet.  Est  is  Gullielmus,  Tyri  arehippiseopus,  bist.  16,  26  fGesta 
Dei  per  Francos,  ed.  Bongars.  T.  I,  p.906) :  Tandem  vero  (initio  anni  1146) 
Pamphillam  ingressi  (Francorum  rex  Ludovicus  cum  suis)  .  .  .  usque 
Attaliam,  ejusdem  regionis  metropolim,  pervenerunt.  Est  uutem 
Attalia  civilas  in  liltore  maris  sita,  Imperatoris  ConslanlinopolHani 
[subjecta]  Imperio,  af/rum  hahens  opimum,  et  tarnen  civihtis  suis  inuti- 
lem.  Nävi  angusliantihiis  eos  tmdir/ue  hostibus,  nee  permitteritibus 
agroriim  eultni  vacare,  jacet  ager  infructnosus,  dum  non  est,  qui  exer- 
cendo  foecunditatem  potsit  proenrare;  alias  tarnen  mulfas  hahens 
commoditales  gralitm  se  sohl  prcehere  hospitihits.  Nam  aqiias  emanans 
perspicuas  et  salulares  pomeriis  est  ohsita  frucfiferis ,  situ  placens 
amoenissimo;  trajectarum  tarnen  frugum  et  per  mare  devecfarum  solet 
habere  copias  et  transeuntibus  siifßcientem  ciborum  commoditafetn 
ministrare.  Quia  vero  hosdbns  nimis  est  confermina,  eorum  non  Valens 
indesinenter  snstinere  niolestias,  facta  est  eis  trihiifaria,  per  hoc  neces- 
sariorum  cum  hostibus  hahens  commercium.  Haue  nostri,  idiomatis 
Gra;ci non  habentes  perifiam,  corrupto  voeahulo  Satalia  tu  appellant. 
Unde  et  totus  ille  maris  sinus,  a  promontorio  Lissidona  usque  in 
insulam  Ci/prum,  Aftnlicus  dicifur,  qui  vulgari  appdlationeGulphus 
Satalia',  nuncupafur.  Vides,  jam  medlo  seculo  XII  Tureas  ibidem  gras- 
satos,  Manuele  Imperatore,  viro  forti  ac  sfrenuo.  eos  reprimere  non  valente. 

-)  Significatur  Aspendus  Pamphylia;,  coli.  Forbigero  1.  c.  p.  269. 

■')  In  tabula  Turcica  minori  Lapiei  invenitur  ibidem  loeorum  Ernatia. 

*  — ')  Hsee  nomina  in  tabulis  geograpborum  vuljaribus  desiderantur. 


Privilegium  Leonis  II  Armen,  regis.  379 

habet,  dum  a  Turchis  sibi  caveant  Uli  de  portu  e,v  parte  marina 
et  terrcstri;  qui  portiis  in  plagia  sufßcieuter  habet  fluminis  aqnnm. 
A  portu  Januensi  usque  Chipascum'^)  octo  miUia  computantur ; 
bonum  portum  et  flumen  obtinet;  tarnen  sibi  caveant  a  gente  ex 
parte  terrce.  A  Chipasco  usque  Cambru.vani^)  rnillia  sunt  sex ; 
bonum  habet  paravegium  et  affluenter  aquam;  a  quo  portu  queedam 
Insula  distat  circa  tria  milli((ria  infra  mare.  A  Camlyruxa  ad 
scolia  de  Childoniis^)  milliai'ia  sunt  decem,  sed  parva;  habet 
enim  paravegium,  et  ubi  (ibi?)  ancorw  infiguntur;  videtur  tarnen 
sfatium  timorosum  ex  parte  maris,  quamvis  a  gente  ex  parte  terra? 
possit  esse  sccurum.  A  schoUis  de  Chilidoniis  ad  San  dum  Ste- 
phanu77i~}  milliaria  sunt  tria:  bonum  liabet portum  et  in  habun- 
dantia  aquam;  didjinm  tarnen  a  gente  ex  parte  terra.  A  portu 
sancti  Stephani  usque  ad  scolia  Fitiighm^}  milliaria  sunt 
quindecim;  bonum  habet  portum  in  scoliis  et  juxta  terram,  qui 
aquam  habet  fluvialem ;  dubius  tarnen  est  ex  parte  terra',  distatque 
ab  eo  casale  magnum  infra  terram  sex  milliariis;  in  montanis 
quoque  vicinis  tamGreci,  quam  Turci  faciunt  mansionem.  A  Finigha 
ad  sanctum  Nicolaum  de  Stamiris'^}  milliaria  sunt  quin- 
decim ;  bonumque  habet  portum,  ex  parte  maris  securum  ;  ex  parte 
vero  terrce  custodia  est  adhibenda.  Dictus portus  os  retinet  strictum 
aquamque  dulccm  in  diclo  ore  scaturientem,  qua'  in  inare  dilabitur. 
De  sancto  Nicholao  de  Stamiris  usque  Caccabum'^}  milliaria 
sunt  quinque;  habet  bonum  portum  et  in  scoliis  aquam  cisternariim; 
et  per  oppositum  portus  est  astaria :  custodia  tamen  propter  malam 
gentcm  adhibenda  ex  parte  terrm.  De  Caccabo  ad  insulam  de 
Correntibus^}  milliaria  sunt  XX;  bonmn  habet  paravegium 
securumque  a  gente  ex  parte  terrce  et  aquam  uberrime  cisternarum. 
Ab  insida  de  Correntibus  usque  Ghyam^}  milliaria  sunt  quatuor; 


^)  Sunt  Chelidoniae,  insulae  tres  Paniphyliae,  cum  promuntorio,  coli.  Forbi- 

gero  1.  c.  p.  263.  Hotlie  proinuntorium  Chelidoni,  cum  insulis. 
^)  Locum  Agio  Step  h  an  o,  ex  occidente  Chelidoniarum,  uon  ignorat  tabula 

Lapiei  citata. 
^)  Significatur  Phönicus  (<I>oivr.xojj)  Lycise,  coli.  Forbigero  1.  c.  p.  260. 
*)  D  e  Stamiris  est  barbare  dictum,  i^ro  de  loco,  qui  dicHiir  Stamiris , 

't  -y.  Mupa,  ubi  S.  Nicolaus  myroblytes  colebatur.  De  urbe  Lyciae  Myra  adi 

Forbigerum  1.  c.  p.  256.  Adde  Leak.  1.  c.  p.  173  sq. 
5 — ■*)  Stallones  a  geographis  recentioribus  non  enotatae. 


iJ80  Puivirj'.GiuM  Lkon'is  II  Ahmen,  iucgis. 

bonnm  habet  portiim,  e.v  parle  maris  f<eci(rnm,  dubium  tarnen  ex 
parte  terra' ;  hi  aplagia  vero  fluminis  habet  aquam.  Ä  Ghya  ad 
Insu /.am  Castri  Rozi^)  miUiaria  sunt  XX.  Bonwn  habet  por- 
tum  et  a(/uam  afßnentcr,  nee  dnbitatur  ex  parte  terra';  estqiie 
portus  ju.vta  astariam,  et  circumcirca  sunt  multie  siccce.  De  Castro 
Rozo  ad  Insulam  de  Polcellis^)  milUaria  sunt  XV;  ibique 
bonus  est  portus,  ex  parte  terrcß  securus  ;  bonam  tantnm  (tiimen?) 
aquam  nnn  habet.  Infra  dirtani  Insulam  et  terram  firmam  sah  aqua 
tribus  pcdibus  maqna  sicca  reperitur.  A  dicla  Insula  de  Polcellis  usque 
Megradicum  sab  Patra^^  milliaria  sunt  XV.  Bonumhabet  por- 
tiim ex  parte  Orient Is,  aqua  tamen  carentem;  et  ex  parte  terra; 
custodia  est  adhibenda.  De  Mefjradico  ad  Perdichias'*)  milliaria 
sunt  triginta;  bonnm  habet  partum  et  aquam  copiosam,  nee  dubi- 
tatur  ex  parte  terra'.  A  Perdichiis  ad  s.  Nicholaum  de  Li- 
nixo'"')  miUiaria  sunt  quatuor ;  bonnm  partum  retinet  aquamque 
aj'fluenter ;  nee  dubitatur  ex  parte  (ailde  terra':).  De  s.  Nicholao 
de  Litiixo  ad  caput  Trachili'^)  sunt  milliaria  quinque,  bonum- 
que  habet  partum,  aquam\(\\\Q\  in  habundantia  in  Instda  Cister- 
narum,  nee  dubitatur  ex  parte  terrae  A  Trachilo  usque  ad  par- 
tum lerne  de  M a er e  milliaria  sunt  XV.  Bonum  habet  portum, 
in  cujus  introitu  sub  aqua  circa  duos  vel  tres  pedes  est  qua'dam 
sicca;  aquamque  habet  potabilem  in  affluetitia,  nee  ex  parte  terra; 
aliquatenus  dubitatur.  De  Macre  usque  Copim'')  milliaria  sunt 
decem,  bonumque  habet  portum  et  tutum  tarn  ex  parte  maris,  quam 
terrw ;  aquam  in  Insula  copiose  retinet  cisternarum.  De  Copi 
usque  Gut  am  ^)  milliaria  sunt  viginti;  bonum  portum  habet,  ex 
parte  terrce  securum,  aquamque  afßuenter,  tam  in  Insula,  quam 
etiam  astaria.  A  Guia  usque  Prepiam^)  milUaria  sunt  decem ; 
habet  (Bstivo  tempore  bonum  portum,  dum  ex  parte  ierrm  securitas 
habcafur.  Deinde  intratur  flumen,  quod  Septem  pedum  aUitudinis 
habet  aquam.  Ilocque  modo  onerantur  navigia,  quw  def'erunt  ligna- 
mina  in  Aegyptum. 


*)  Castelio  Rosso,  inier  Myra  et  Patara. 
^)  Statio  ineognita. 

^)  Patara  Lyciap,  coli.  Forb.  I.  c.  p.  23!}. 
* — ^)  Stationes  ineognitse,  excepto  Lyciae  promuntorio  Macri. 
^)  P  r  e  p  i  a  in  tabulis  geographicis  apparet  ex  adverso   insulae   Rhodi.    Is 
igitur,  ut  videtur,  finis  fnit  oceidentalis  regni  Cilico-Armenii. 


Privilegium  Leonis  II  Armen,  regis.  381 

Hactenus  periplus  Marini  Sanuti  perquam  memorabills,  ex  quo 
fines  ArmenisB  Cilicise  seculis  XIII.  XIV.  clare  cognoscuntur.  P^rat 
autem  hoc  regniiin  quoad  longitudiiiem  satis  amplum,  utpote  a  finibus 
Syrise  ad  oraiii  usque  Asise  minoris,  Rliodo  insulse  oppositam, 
patens.  Intus  sive  in  terram  continentem  parum  spatii  habuisse  vide- 
tur,  impedlentibus,  quod  ex  eodem  Saiiuto  docemur,  Turcis  vicinis.  — 
Exoriatur  tandein  aliquando  alius  quidani  Fall  nieray  erus,  qui 
historiam  regni  Cilico-Armenii  nondum  in  clara  luce  positam  diligen- 
tius  illustret!  Historia  Trapezuntina  non  aliura  scriptorem  desiderat. 

Notandum  vero,  Leoneni  Arnienite  regem ,  in  nostro  diplomate 
memoratum,  esse  sui  noininis  secundum,  qui  anno  domini  1198  regnum 
adeptus  anno  1219  decessit,  coli,  chronico  Vahrami  pag,  45.  Adde 
Wilkenum  1.  c.  pag.  S2.  Brevi  autein  post  hunc  ipsum  regem  Vahrami 
chronicon,  id  quod  dolenduiii,  üuem  habet,  mutilum,  ul  videtur,  ad 
calcem. 

In  fine  addimus  tabulse  Marini  Sanuti  nomina  geographica, 
ejusdem  haud  raro  narrationi  refragantia: 

Culfü  camele.  Mus  caibo.  Laiatinm.  Portus  Palori.  Malmislra. 
Malo.  Adena.  tharsü.  Lanmm.  Porf  löbilis.  Curaim.  Suleffü 
Janizü.  iena  bagaxe.  Port'  pinus.  Scolium  püuiaUü.  Portus  cava- 
lerius.  PalopoUs.  Papadola.  Spurie.  Crioiiarium.  Instila  oUvarmn. 
Sequm.  Dragantum.  StalUmura.  Calandrum.  Antiocera.  Casf- 
lob'adü.  Quudelor.  S.  Nicola  .  S.  Ggorius.  Satuba  netus.  Satalia. 
Agiospendi.  aracia.  Porta  Janncnsis.  Caput  s  sili  doniis.  finiga. 
stamire.  Caccabu.  Cast'  rubeum.  Insula  de  plocellis.  VII  capita. 
Macrum.  pendale.  propria.  aguija.  fisco.  Gamisa.  pof  malfe- 
tamis.  Cauda  vulpis.  statea. 

In  nomine  patris  et  filij  et  spiritus  sancti.   Amen. 

Notum  sit  omnibns  hominibns,  presentibus  et  futuris,  quod 
eg'o  Leo,  filius  Stephani,  de  potenti  genere  Rupinorum,  dei 
gratia  rex  Armeniorum,  tam  pro  parte  omnium  heredum  et  suc- 
cessorum  meorum,  quam  mea,  dono  et  coneedo  per  priullegium 
firmum  mandatum  amodo  imperpetuum  nobili  Henrico  Dandulo, 
illustri  Duci  Venetie,  Dalmatie  et  Croacie,  et  omnibus  Venetis 
super  hoc,  quod  a  me  requirit,  per  Jacobum  Badoarium,  filiuni 
Johannis  Badouarij   millitis,  prouidum  et  diserelum  nuncium  et 


382 


i'iiivihKGiiJM  LiiO.Ms  II  Ahmen,  uegis. 


coiicluoin  suuni,  scilicet  liceiitiam  et  seciirltatem,  saluo  eundi  et 
redeiindi  in  omni  terra  niea  et  per  totam  terrani  meain ,  quam 
modo  habeo,  et  quam  deo  dante  aequisiturus  sum. 

Ex  regali  itaque  munifieentia  mea  ipsius  requisitionc  dono 
et  concedo  plenius  ei  omnibusque  successoribus  suis  et  omnibus 
Veneticis  amore  et  honore  suo  omniumque  Venetorum,  sieut 
continetur  in  presenti  priuilcgio,  lihertatem  per  terram  et  per 
mare  in  ciuitatibns,  in  portibus,  in  pontibus,  eundi  et  redeundi 
cum  quibuslibet  mercimonijs').  Et  habeant  potestatem  plenam 
uendendi  et  emendi  quelibet  mereimonia  per  totam  terram  meam, 
et  extrahendi  de  tota  terra  mea  salue,  secure,  libere,  quiete, 
sine  omni  seruitio,  sine  omni  drictura,  sine  omni  angaria  et 
omni  passagio;  excepto,  quod  Veuetici ,  habitantes  semper  in 
cismarinis  partibus,  et  transierint  per  portellam,  teneantur  ibi 
pcrsoluere  dricluram,  sicut  solitum  est  ab  omnibus  Christianis 
transeuntibus  et  retranseuntibus  ^) ,  et  excepto ,  quod  omnes 
Venctici,  qui  adduxerint  aurum  et  argentum,  et  ßisancios  seu 
monetas  inde  fecerint  uel  operati  fuerint  in  terra  mea,  hij 
teneantur  persohiere  dricturam,  sicut  persoluunt  hij,  qui  ßisan- 
cios seu  monetas  operantur  in  Acconensibus  partibus.  Quodsi 
Bisancios  seu  monetas  non  oj)erati  fuerint,  nullatenus  persoluere 
dricturam  teneantur. 

Corpora,  res  et  mereimonia  Venetorum  sint  salua  et  secura 
ab  omnibus  hominibus,  qui  sunt  et  qui  erunt  sub  potestate  et 
dominio  meo. 

Concedo  etiam  et  uolo,  ut,  si  quodHbet  uassellum  Veneto- 
rum passum  fuerit  naufragium  uel  rupturam  in  toto  littore  mei 
regni,  omnes  hij,  qui  euasserint  de  periculo  iUo,  sint  salui  et 
securi. 


^)  i  n  t  r  a  nd  i    et    e  x  c  u  n  d  i   e .   q  u. 
merc.  add.  LP.   Arcli.  stör. 


")  d  r  i  c  t.  —  retranseuntibus 
oin.  LA.;  retr.  persolvere 
Areli.  stör. 


Privilegium  Leoms  11  Armen,  regis.  383 

Corpora,  res  et  mercimonia  eorum  siiit  salua  et  secura  et 
libera  ab  omnibus  hominibus,  qui  sunt  et  qiii  eruiit  sub  potestate 
et  dominio  meo,  hoc  exeepto,  quod,  si  quis  intersit,  qui  non  sit 
Veneticus,  ipsius  res  omnes  potestati  curie  mee  subjaceaut. 

Et  si  nauis  seu  uasellum  aliaruni  gentium  periclitata  fuerit 
vel  fracta  in  toto  littore  regni  mei,  et  interfuerit  Veneticus 
aliquis,  res  et  oninia  bona  ipsius  sint  salua  et  secura  et  libera 
ab  Omnibus  hominibus,  qui  sunt  et  qui  erunt  sub  potestate  et 
dominio  meo. 

Concedo  insuper  et  uolo,  ut,  si  aliquis  Venetus  mercator 
voluerit  peregrare  per  terram  nieam  in  aliam  terram  seu  Cri- 
stianorum  seu  Saracenorum,  ubi  pacem  et  treugas  habeam,  sine 
contradictione  aliqua  cum  quibuslibet  mercimonijs  vadat,  quando 
voluerit,  et  redeat.  Et  si  aliquod  dampnum  in  ipso  itinere 
Venetico  viatori  evenerit,  ad  restituenda  ablata  tanquam  mea 
propria  operam  dare  et  studimn  concedo. 

Concedo  igitur  et  volo,  ut,  si'j  aliquis  Venetus  aliqua  pre- 
destinatione  in  terra  mea  morte  preocupatus  fuerit,  et  bonorum 
suorum  ordinationem  fecerit,  ipsamque  in  manibus  Veneti  seu 
cuiuslibet  comiserit,  et  fuerit  mortuus,  ordinatio  ipsa  stabilis  sit 
et  firma.  Et  si  sine  ordinatione  facta  subito  mortuus  fuerit,  et 
aliquis  Veneticus  interfuerit,  res  et  bona  mortui  in  manibus 
ipsius  adstantis  Venetici,  quicumque  sit,  sine  contradictione 
aliqua  deveniant.  Et  si  aliquis  Veneticus  non  interfuerit,  et  cum 
ordinatione  seu  sine  ordinatione  facta  subito  mortuus  fuerit, 
omnia  bona  ipsius  in  manibus  domini  Johannis,  venerabilis 
Sisensis  archiepiscopi ,  illustris  regis  Armenie  cancellarij,  seu 
successorum  suorum  archiepiscoporum,  sine  aliqua  contradictione 
deveniant;  que  tam  diu  sub  custodia  habeat,  quousque  ex  man- 
dato  illustris  Ducis  Venetie,  Dalmatie  et  Chroacie  recipiat  per 
litteras,  tamen  sigillo  suo  sigillatas ;  cui  illa  tradere  et  assiguai'e 


^)  C o n c e d 0  s mj7t7f r  e t  Arch.  stör. ;  si  omiserunt  mss. 


384  i'KIVIhKUIUM  LkONIS   II  AllMKN.  IIEGIS. 

(lebeat,  sou  quid  super  liijs  fucturum  sit;  et  secundum  tenorem 
ipsaruin  lilleraruui  predicti  Ducis  uiandatuni  de  rebus  mortui 
sine  alicjua  contradietioiie  adimpleatur. 

Concedo  preterea  et  volo,  ut,  si  aliqua  contentio  vel  dis- 
cordia  in  terra  inea  inter  Venetos  emerserit,  ut  per  Venetos, 
si  interfuerint,  emendetur;  qui  si  absentes  fuerint,  in  presentia 
predicti  uenerabilis  archiepiscopi  siue  successorum  suorum 
arcbiepiseoporuni  previa  ratione  emendetur. 

Quodsi  aliqua  contentio  vel  discordia  mortalis  inter  Venetos 
et  quaseum(|ue  gentes  emerserit,  et  mors  subito  hominis  irruerit, 
in  regali  curia  mea  per  iusticie  sentenciam  decidatur ;  et  si 
aliqua  alia  contentio  vel  discordia  inter  Venetos  et  quascumque 
gentes  emerserit,  similiter  in  regali  curia  mea  per  iuditij  sen- 
tentiam  finiatur. 

Omne  ins  Veneticorum  tan([nam  moum  proprium  observabo 
et  manulenebü,  et  a  creditoribus  suis  hominibus  meis  eis  iusti- 
ciam  plenam  exiberi  faciam. 

Concedo  denique  et  dono  pro  salute  anime  mee  predeces- 
sorumque  meorum  Veneticis  in  civitate  Mamistri*)  ecclesiam  et 
victualia  pro  sacerdotibus  et  clerico  ecclesie  servientibus ,  et 
fundicum  ad  ponendum  res  et  mercimonia  sua,  et  locum  ad 
hedificandam  donuim. 

Vt  autem  presens  priuilegium  lirnium  permaneat  et  incon- 
vulsum ,  propria  manu  rubeis  litteris  Armenicis  illud  signavi ,  et 
regali  sigillo  aureo  illud  muniri  et  corroborari  feci ,  et  sub- 
scriptorum  testium  approbatione  confirmavi. 

Concedo  et  volo,  ut  omnes  Venetici  habeant  potestatem 
standi  salvi  et  securi  cum  omnibus  I)onis  suis,  quamdiu  volue- 
rint,  in  omni  terra  mea  et  per  totam  terram  meam. 

Factum  est  hoc  Privilegium  et  datum  per  manus  domini 
Johannis,   venerabilis   archiepiscopi  Sisensis,   illustris  Armenie 

1)  .Maiaistei  LP.   1.  II. 


Obligatio  Balduim,  comitis  Flandriae.  385 

cancellarij,  anno  dominice  incarnationis  millesimo  ducentessimo 
primo,  mense  Decembris. 

Eg-o  Gabriel  Paulinus,  notarius  et  Ducalis  aule  Veneeiariim 
cancellariiis ,  aiitenticum  biiius  exempli  sigillo  aureo  sigillatum 
vidi  et  legi,  et  siciit  in  auetentico  continebatur,  ita  iit  in  isto 
eontinetur  exemplo;  ideoque  meo  proprio  signo  ipsum  corobo- 
ravi  et  de  niandato  domini  Jacobi  Teiipuli,  incliti  Diieis  Veneeie, 
eurrente  anno  domini  nostri  Jhesu  Christi  millessinio  ducente- 
simo  quadrag-essimo  sexto,  mensis  Madij,  indictione  quarta.   In 

PALACIO   DuCATUS     VeNECIE. 

xcv. 

Obligatio  Balduini,  eomitis  Flandriie. 

A.  d.  1202,  m.  Octobri. 

Ex  diiobus  iiutographis  Archivi  Veneti. 

In  nomine  dei  eterni.  Amen. 

In  presentia  domini  Henrici  Dandali,  dei  gratia  incliti  Vene- 
tiaruni  Ducis,  et  domini  Lodovici,  Blesensis  comitis  et  Clarimon- 
tis,  mariscalci  Campanie,  et  aliorum  baronum  plurium.  Dominus 
Balduinus  comes  Handrie  et  Hayn.  *)  instituit  se  debitorem  ad 
faciendum  solvi  in  fera  Lignini'),  que  prius  fieri  debet,  3Iarkisino 
Superantio,  Petro  Juliano,  Marino  Gradonico  et  Liice  Ardit, 
nobilibus  viris  de  Venetia  vel  eorum  misso,  omni  conditione 
abjecta ,  marcas  sterlinorum  —  ad  rationem  de  soldis  tredecim 
et  denariis  quattuor  pro  marca  qualibet  argenti  —  centum  et 
decem  et  octo  et  uncias  tres.  Et  ita  confessus  est,  se  juramento 
firmasse.  Et  si  non  ita  servaretur,  dixit,  se  velle,  quod  dicti  viri 
tantum  de  bonis  hominum  terre  sue  caperent,  iinde  sibi  pre- 
dictam  pecimiam  resarcirent.  Rogavitque  dictum  dominum 
Ducem,  ut  eis  ad  hoc  suum  prestaret  auxilium  et  favorem. 


*)  I.  e.  Haynise  s.  Hanno ni». 

~)  Sic  mss.,  ut  quidein  videtur.  Est  st;ita  dies  (feria).  Inter  sanctos  invenitur 

Linguinus,  die  24.  ni.  Martii. 
Fontes.   XII.  23 


386  Pactum  Teugestinae  civitatis. 

Actum  est  hoc  in  tumba  sancti  Herasmi  anno  domini  MCC 
secundo,  mense  Oclubr.,  indictione  sexta. 

•]-  Ego  Paternianus  Dapiiliico,  sulxliaconus  et  notarius, 
intei'fui  rogatiis,  scripsl,  complevi  et  roboravi. 

-{-  Ego  Pascalis  Mauro,  siibdiaconus  et  notarius,  sicut  vidi 
in  matre,  ita  testificor  in  fdia. 

-|-  Ego  Hainerius  Dandulo,  filius  domini  Henrici  Danduli,  dei 
gratia  Ducis  Venetia?,  vicem  ejus  retinens,  vidi  in  matre.  Quia 
judices  non  juraverant,  subscripsi  ego. 

Ego  Paternianus  Daputheo,  subdiaconus  et  notarius,  hoc 
exemplum  exemplavi  eodem  suprascripto  anno  et  mense,  nee 
auxi,  nee  minui,  complevi  et  roboravi. 

In  altero  exemplari  subscripti  sunt  hi: 

-|-  Ego  Venerius  Dabiiarius,  presbiter  sancte  Justine,  sicut 
vidi  in  matre,  testis  sum  in  fdia. 

'|-  Ego  Oto,  sancti  Jacobi  presbiter  et  notarius,  sicut  vidi 
in  matre,  ita  testificor  in  fib'a. 

'l'  Ego  Dominicus  Suauie,  diaconus  et  notarius,  hoc  exem- 
pkmi  exemplavi  hoc  suprascripto  anno  et  mense,  nee  auxi  nee 
minui,  complevi  et  roboravi. 

XCVI. 

Pactum  Tergestinae  civitatis. 

A.  d.   1202,    die  5.    inensis  Oetobris. 

Liber  Albus  fol.  252  sqq.  Liber  Pactorum  II,  fol.  233  sqq. 
Edldit  Romanin.  1.  1.  II,  423. 

Andreas  Dandulus  in  Chronieo  1.  c.  p.  320: 
Sequeuti  anno  (1202),  parat is  galcis  et  aliis  navigiis,  comites 
Galiici  cum  militia  equestri  et  pedestri  ascendunt  naves;  ei  Dux 
cum  multitudine  Venetorum  et  Italicorum  e  portu  de  mense  Oeto- 
bris feliciter  exeunt.  Trecentorum  enim  navlgiorum  fere  stolus 
erat.  Dux  tunc  Tergestinos  et  Muglenses  mare  inf'estantes  compri- 
mere  anhelans  cum  parte  stoli  illuc  divertit,  et  illos  apertis  portis 
obvios  habuit,  votivam  fidelitatem  et  subjectionem  afferentes.  Dux 
autem  7nallens  eos  fideles  quam  subjectos  acquirere.  de  perpetua 


Pactum  Tergestinae  civitatis.  387 

fidelitate  servanda  et  immunitate  Venetorum  et  annuali  censu 
qnmquaginfa  urnarum  vini  a  Tergestinis  et  XXV  a  ßluglensibus 
sibi  et  successoribus  exhibendo  promissionem  siiscepit.  Et  Uli, 
missis  syndicis  Vciietias,  hose  observarc  poUiciti  sunt. 

Anno  dominice  incarnationis  niillesimo  CC  secundo,  indi- 
ctione  sexta.  Actum  in  civitate  Tergestina,  die  quinto  exeunte, 
mense  Octiibri. 

Exeunte  de  Veneciis  glorioso  ae  magnifico  domino  nostro 
\\[en)'ico]  Dandulo,  dei  gratia  Venetie,  Dalmatie  atque  Chroatie 
Duce,  qui  in  domini  servitio  et  totius  Christianitatis  ultra  niare 
in  eopiosa  uaviuni,  galearum,  usiriorum')  ac  militum  multitudine 
erat  iturus.  Altera  vero  die  post  egressum  ejus  de  Venetia  potencia- 
liter  ac  gloriose  Pyranum  applicuit.  Nos  verohomines  Tergestinae 
civitatis  cognoscentes  de  ipsius  domini  Ducis  adventu,  timentes 
etiam,  ne  forte  nobis  ad  merita  responderet,  qui  ipsius  gratiam 
amiseramus,  viros  utique  de  melioribus  civitatis  nostre,  videlicet 
Vitalem  gastaldionem,  Petrum  iudicem,  Mauretum  Bonifacium, 
Domlnicum  de  Antonia,  Bernardum,  Martinum  de  Of,  Vitalem 
de  Bilissima'),  Diettemarum,  Natalem  de  Azzo,  Jobannem  de 
Jema,  Dominicum  de  Laurentio,  Dominicum  Mirizo,  Wodolricum 
Mesalt^),  Lö*)  Mos,  Bernardum  Zecbigna,  Leonardum  Crescen- 
tium,  Artliuicum^)  Cacarinum,  ]\Iartinum  de  Lazera,  Almericum 
de  Ghenana*'),  Ugolinum,  Almericum  de  Bilissima^),  Almericum 
de  Cono,  Matheum  de  Aurelia,  Blagdinum,  Jobannem  de  Vene- 
reo,  Albericum,  Wismanum^),  Dedolricum,  Jobannem  de  Leo- 
nardo, Andream  Rubeum,  Matbeum  de  Contaffia,  Dominicum 
Marcheso,Vitaleni  de  Alderico,  Jobannem  de  Ysola^),  Bertaldum**'), 


*)  Alibi  usseriae,  simil.;  signifi- 
cantur  naves  equis  transvehendis 
aptatae. 

-)  d  e  bil  issi  ma  LP. 

3)  Messalt  LP. 

*)  L  0  d  0  V  i  e  u  m  ,  an  L  e  o  n  e  m  ? 


5)  Artuicurn  LP. 

6)  Ghenanna  LP. 
')  d  eb  il  issinia  LP. 
^)  Wismannum  LP. 
9)  Isola  LP. 

1»)  Berthaldum  LP. 
23  ' 


3cS(S  Pactl'.m  Tkuükstinae  civitatis. 

Andreain  de  Marina  et  alios  quam  pliires,  ad  ipsius  domina- 
tionis  pedes  duxiinus  traiismiUeiidos: 

Qui  de  voluntate  et  consciisu  omniiim  liominum  dicte  civi- 
tatis nos  et  terram  nostram  ac  oinnia  nostra  sue  potentie  faeere 
subditos,  et  omnia  preeepta  doniini  Ducis  remota  omni  oeeasione 
jurarent.  Et  sie  illi  pro  se  et  j)ro  nol)is  omnibus  juraverunt 
servare  et  servari  faeere. 

Memoratus  vero  dominus  Dux  tanquam  vir  cbristianissimus, 
et  qui  in  dei  servitio  ae  totius  Christianitatis  iter  arripuerat, 
non  considerata  nostrorum  malitia  nos  ad  suam  gratiam  revo- 
cavit,  precipientes  legatis  suprascriptis ,  ut  cito  ad  civitatem 
redirent  nuntiantes,  quod  nos  ad  suam  revocaverat  gratiam,  et 
quod  se  prepararent  ad  ipsum  honorifice  suscipiendum. 

Adveniente  itaque  eo  in  magna  manu  ac  exercitu 
copioso  ad  civitatem  Tergestinam,  recepimus  cum  ornatis 
sacerdotibus  ac  clericis,  candelis*)  accensis  et  pulsantibus 
campanis,  subponentes  nos  per  omnia  sue  dominationis 
potentie. 

Qui  vero  dominus  Dux  convocatis  hominibus  civitatis  pre- 
cepit,  ut  tale  sacramentum  illi  faeere  deberemus,  videlicet  quod, 
usquedum  vixerlt ,  simus  (ideles;  post  decessum  vero  ejus  simi- 
liter  suis  successoribus  fidelitatem  servabimus.  Et  quod  homines 
Venetiarum  in  personis  et  rebus  in  toto  nostro  districtu  securos 
sine  datione  aliqua  haberemus '),  et  quod  servitia  debita  illi 
faeere  deberemus,  sicut  alie  civitates  Ystrie  faciunt,  secundum 
nostram  tarnen  possibilitatem. 

Et  si  contigerit,  piratas  vel  alios  predones  a  Rubino 
infra  venire,  nos  illos  persequi  et  debellare  debeamus.  Et 
si  capere  eos  poterimus ,  ipsi  domino  Duci  eos  representari 
faciemus. 


')  eandellis  LP.  |       -)  haberemus  semper  LP. 


.  Pactum  Tergestinae  civitatis. 


389 


Quod  sacrameritum  facieiidiim  nobis  fiiit  valde  delectabile, 
et  fccimus  animo  dilig-enfi.  Nomina  vero  eoriim,  qiii  jiiraverunt, 
liaec  sunt,  videlicet: 


Vitalis  gastaldo. 

P.  judex. 

Wodolricus  judex. 

Lü  judex  ^). 

Maurus. 

Diettemarus. 

P.  de  Porta'). 

M.  de  Offo. 

Anto. 

Sl.  de  Azzo^). 

Almericus  de  Ghenaiia. 

Az.*)  Murator. 

Paganus. 

Ca.  ßruda. 

Lo'')  de  Jema. 

Wisnian. 

Lö  Ceruo. 

Bernardus. 

Lö  de  Feltro. 

A.  de  Dobrofin. 

F.  de  Liutoldo. 

Lü  Corgna. 

Zanitinus. 

Dominicus. 


F.  de  Melenda. 

Lannis. 

B.  de  Jema^). 

B.  de  Hellaro. 
M.  de  Justa. 

A.  Berra. 
Mar.  Bonfdius. 
D.  de  Laurentio. 
Justinus. 

V.  Ramfo. 
Jacobus  Gradingna. 
Ve.  Conzarosa. 
R.  Faber. 

C.  Piot. 

Bernardus  de  Plnsenda^). 
M.  Saleth. 

B.  SufoP). 

AI.  de  Beliea''). 

Vidoto. 

Ca.  Faber. 

D.  Mancula. 
Dominicus  Niblo. 
Gaudius. 

N.  Zinh**'). 


^)  Lon  judex  LA. 
2)  F.  de  Porta  LA. 
^)  N.  d  e  A  z  z  0  LA. 
*)  Az.  LA. 
^)  Loin  LA. 
®)  J  e  in  ni  a  LA. 


'')  Bernardus 
eenda  LA. 

8)  Susol  LA. 

9)  Helica  LA. 
10)  Zinch  LA. 


de       P  i  r  i  s- 


390 


Pactum  Tkrgestinae  civitatis. 


Lu  de  l'iran. 

N.  de  Prc  Weceli  *). 

Doniinicus  de  Jema'}. 

Nicolaus. 

A.  f rater  ejus. 

Lö  de  Matheo. 

D.  Mulinar. 

A.  de  Clarissima. 

Lö  de  Budina. 

Gaudi. 

Vizart. 

Aj^ustln. 

J.  filius  ejus. 

Lu  Maugaran'). 
Lo  de  cruce  Deuia^). 
M.  de  Vmera. 
Vi.  Pauilla. 

Vrso. 

Jubanus. 

N.  filius  Cadoli. 

C.  filius  Dominici. 

Triesto  Suteg. 

M.  Berra'). 

M.  Baguario. 

J.  Mulla. 

L.  de  Fabia"). 

H.  de  Citta'). 


Za  de  Isolfer*'). 
Triest.  Pauor. 
B.  de  Liprando. 
T.  de  Madrelda. 
1).  de  Mariota. 
Jo.  Capellar. 
D.  de  Benedicta. 
B.  lluffus. 
Ar.  Tamisadro. 
W  filius  Gostantl'). 
Maurus  de  Pertolt. 
M.  Blane. 
M.  Bolesta. 
D.  de  Antonia. 
P.  Jugulator, 
Triest  de  Justina. 
A.  Meliez*''). 

Säle  VVardus^O- 
T.  Tidadol. 
D.  de  Viuera. 
D.  de  Caborio. 
Berto  Becabo  *~). 
M.  Sterperol. 
D.  de  Alfrina. 
Lo  Mulinar. 
L.  de  Hellaro. 
Cost.  Mancula. 


»)  Veceli  LA. 

^)  Jemma  LA. 

^)  Lo  Maugaram  LA. 

*)  Lo  de  Cruce  de  uia  LA. 

5)  M.  Berta  LA. 

«)  L.  de  Fubia  LA. 


')  N.  de  Citta  LA. 

^)  Za  d  eisolfer  LA. 

9)  Gostantin  LA. 
")  Melicz  LA. 
")  Uardus  LA. 
^^)  Boecabo  LA. 


Pactum  Tergestinae  civitatis. 


391 


A.  Ros. 
R.  Zurlot. 
Za  Cacari  *). 
Sobosselaii. 

L.  sine  bragis. 

B.  Caraburse. 
R.  de  Grumar. 
M.  Cegot. 

Lo  de  Droeha. 

Zarlo. 

Vrso. 

Magister"). 

Ve.  de  Sancto  Salvatore, 

Justus  de  Vera. 

M.  Rablo. 

D.  Zalco. 

D.  Curiuet. 

Henricus  de  Armelenda^). 

Cadol  de  Laiirenza. 

Jö  de  Diedemma*). 

B.  de  Piderna. 

B.  Portonar. 
D.  Biitigna. 
D.  Mesolto. 

C.  de  Caretta. 
Justus  de  Todolfus. 
Tho  de  Prezathen. 

D.  de  Donato. 


*)  Z  an  C  a  ca  rin  LA. 

-)  ürso  Magister  LA. 

")  Henricus  de  Annelend a  LA. 

*)  Jo.de  Diedenia  LA. 

^)  Timotheus  LA. 


Witnian. 
Tinioteus  ^). 
Carolus,  filius  Jemine. 
D.  Mesaldo. 
AI.  filius  FelicijB*'). 
F.  de  Riuola. 
C.  filius  Valere. 
Jü.  Glamonaz'). 
Ar.  Cacarin. 

C.  Macula'). 
AI.  de  Daniel. 

D.  Nepus  Triesto. 
Delpauor  ^). 

D.  Gosoldo. 

Wocina. 

P.  de  Pap. 

Martinus  Zurlot. 

V.  filius  Ade. 

Michel  de  Lena. 

Jü.  Sclavo. 

M.  de  Margarita. 

M.  Mostel. 

AI.  Decono. 

Colman. 

A.  de  Tupista. 

Arbori. 

Leo. 

Marin  Pilizar. 

6)  AI.  filius  Felitie  LA. 
'')  Jon  Glamonax  LA. 
S)  C.  Maneula  LA. 
»)  Delpauö  LA. 


392 


Pactum  Tkiiükstinak  civitatis. 


Jo.  de  Rosetta. 

Dominicus  de  Dominico  Pres- 

biteri. 
Triebez. 
Haroii  Nil)lo. 
Ludo. 
Lainpo '}. 
AI.  de  Adela. 
P.  lilius  Yeiicrio. 
Beren^)  fdius  Alfenie. 
Jo.  Girda*). 
Dominicus  Jaeobus. 
Venerius  fdius  Ripaldi. 
Hetthicb^)  Marin,  filius  An- 

gnde. 
Colman  Ros. 
L.  Cormenoso. 
Jo.  frater  Arborio. 
B.  della  Carte. 
Tristan. 

D.  frater  Girardini. 
P.  de  Ingaldeo. 
Marquardus  de  Sobongna. 
Cresius  fdius  Saluie. 
D.  Marcheso. 


N.  Rudiiia. 

Dominico  de  Pnna"). 

Liepardus. 

Justo  de  Daniotta. 

Agino  de  Sinesia. 

Justus  de  Sonde. 

Dominicus  Pisez. 

P.  Desentazza. 

Venerius  fdius  Gaudi. 

II.  filius  Peniolf '). 

D.  Malfanto. 

Jo.  Salamon. 

AVido. 

Joannes  Draeco. 

P.  filius  ejus. 

Colman  Capellario. 

Alberieus  frater  Natalis. 

Dominicus  filius  Almerici. 

Selnich^  Calligar'O- 

Ag-ino  Bobie^"). 

Constantinus")  filius  Goster, 

Bisselau. 

An.  magister. 

Jo.  de  Leo. 

B.  frater  Gaudi. 

M.  Zusol. 


')  Dragongna  LA. 
-)  Ludo  Lampo  LA. 
•'')  Bcren  LA. 
*)  Jo.  Grida  LA. 
5)  Hetic  LA. 
")    Prenna  LA. 


^)  N.(?)  filius  Peniolf  LA. 

8)  Seinich  LA. 

^)  Caligar  LA.  (sie,  divisim). 
10)  Agiiio, 

B  0  b  i  e:  sie  utrumqueLA.  divisim. 
i'J  Sostantinus  LA. 


Pactum  Tergestinak  civitatis. 


393 


E.  de  Smerada. 

R.  CuriuzO. 

R.  Padruz'). 

Niexco. 

D.  filius  Hermite^). 

L.  Lallo. 

Leonardiis. 

Gonterus*)  filius  Vodolrici. 

Lazerus  filius  Remeuardi. 

L.  de  Albingherulus')"). 

Bellü  Capellar. 

Matth.')  Mesaldo. 

Adalglierus. 

Juslus  de  Walpurga. 

W  Scoda. 

Bor. 

Jü.  de  Remedia, 

PhylipO- 
D.  filius  ejus. 
M.  Abbatisse. 
Joannes  Trivisan^). 
#  de  Adiuto^*^). 
A.  filius  Abnerici. 
Aldericus  fibus  Maralde. 
Don.  fibus  Mai'iote. 
Ottobonus. 


Wob-iza^')- 

Rcrtaldus  fibus  Marcelle. 

H.  filius  Wolperii  Presbiteri. 

Andrea  Rudina. 

Juan  Muliuar. 

W.  Asg-m. 

Zanetus*'). 

D.  Capellar  de  Riuola. 

Ogerius  niiles. 

Blag-elinus. 

Joannes  de  Dumina. 

Ludo  Niblo. 

M.  filius  Auliueri. 

Zurman. 

D.  de  Lena. 

Todolfus. 

P.  Caligar. 

Saumicb. 

Rauantinus. 

M.  filius  Donati. 

P.  Calcang-no  Calig'ar*^). 

Jo.  de  Cola. 

Stefanus  Faber. 

Zeno. 

P.  Bocabo. 

Jori  Deluolta. 


1)  R.  C  u  r  i  u  ra  LA. 

2)  R.  Padrum  LA. 

^)  D.  filius  Heremitte  LA. 

*)  Sonterus  LA. 

5)  L.  de  Albin  LA. 

^)  Divisim  Gerulu  s  LA. 

^)  Math.  LA. 


s)  Philip  LA. 

")  Joannes  Teruisan  LA. 

10)  W  de  Aldiiinto  LA. 

11)  Otto  bonus  Voll- iza  LA. 

12)  NYasgerim. 

Z  a  n  e  t  u  s.  Divisini  LA. 
'■^)  P.  Calcagno  LA. 


394 


Pactum  Tehgestinae  civitatis. 


Mcj^nanlus  Zilliis'). 
Gherol(lus'). 
Veceli  IJcccar. 
Walter-')  Sclauo. 
Artuic  Pilizar. 

A.  Borma. 
Jacobus  Cirus. 

Vitalis  Nepus  gastaldio. 

M.  filius  Vidonis. 

Joannes  frater  ejus. 

Stanco  Crabre. 

Lacca. 

Manoles  *). 

D.  Mursel. 

Constantinus  filius  Artuiehoo. 

Joannes  Mancula. 

Martinus  Berra. 

Zoaldus. 

B.  Piula    f.    de    Andrea    de 

Mergrat  ^). 
A.  Deboezan*'). 
Stoianus  Sclauo. 
F.  Magister. 
Waltram. 
M.  Bragher. 
Dietterieus  ^). 

')  Me<^  n  ard  u  s. 
Zilius  divisim  LA. 

~)  Sheroldus  LA. 

=5)  Valter  LA. 

*)  Manolez  LA. 

^)  B.    f.    de    Andrea    de    Mer- 
grat LA. 

")  A.  Debonezan  LA. 


Ottonellus"). 
Leonardus  Calligar'"*). 

C.  Claba. 

M.  de  Lazero. 

Zilius. 

Girardinus*"). 

Sergius  filius  Gaudi. 

V.  de  domina  Firma''). 

Blagosit. 

Darre  Filize''). 

Vodolrieus  de  Göt. 

A.  gener  ejus. 

Tcpbani. 

Zan. 

De  Grumaz. 

Remenardus. 

M.  Littem. 

Joannes  Blaeo*^). 

M.  Generus  Blagosit. 

Feruinus. 

D.  Smetb'*). 
Ripaldus  de  Domadrae. 
Joannes  Mons. 
Adam. 

D.  Burda. 
Ar.  de  Subilia. 


'')  Di  etericus  LA. 

8)  Ortonellus  LA. 

")  Leonardus  Caligar  LA. 
lOj  Zilius  Girardinus  LA. 
11)  V.  de  domina  Prima  LA. 
1-)  Darre  Pilice  LA. 
*3)  Joannes  Blanco  LA. 
1*)  D.  Schmech  LA. 


Pactum  Tergestinae  civitatis. 


395 


Joannes  Marclia. 

Peceli. 

0.  Inzingnosus. 

Matlieus  filiiis  Remenardi. 

Dauid. 

M.  de  Berta. 

Vitalis  de  Liprado*). 

Miro. 

Darinoga  ~). 

Jacobus  Conas. 

A.  de  Riuela. 
Warneriiis  ^)  Pilizar. 
Jacobus  Viulla*). 
Cancianiis  Ludic^). 
Ludo  de  Mactilda. 
D.  Boccasinus. 

M.  Magister. 

D.  Miriz. 

Matlieus  de  Contasia. 

B.  de  Tupista. 
Cancianus. 
Bonaldus. 

M.  Zampar. 

Dominieus  Zampar. 

F.  de  Andrea  de  Marina. 


^)  Vitalis  de  Liprando  LA. 
2)  D.  Trinoga  LA. 
'')  Varnerius  LA. 
*)  Viula  LA. 
^)  Can  cianu  s. 

L 11  die  (sie,  divisim,  LA.). 
^)  Jacobus  de  Pirisenda  LA. 
')  S  a  1  euardi  LA. 
S)  Caligar  LA. 


Marco  de  Glirosa. 

Matheus  filius  Marie. 

Jacobus  Depnisenda"). 

D.  lilius  Saleuuardi '). 

Vitalis  Calegar'). 

Joannes  Marcha. 

Bertolas^). 

H.  della  Musena '"). 

Ar.  Calig-ar. 

Jacobus  de  Porta. 

Filius  Justini. 

Joannes  Budina. 

Arpus. 

M.  frater  ejus. 

H.  Fadena"). 
Ripaldus. 
F.  Tessutor. 
H.  de  Saluia*'). 
Joannes  Niblo. 
M.  Bonafeber. 
Marin  Warem^"). 
Az.  filius. 
Armelende  **). 
W.  de  Tupista''). 
Wecelli'*^)  de  Gaseida. 


9)  Bartiiolas  LA. 

10)  N.  de  la  Musena  LA. 

11)  N.  Fade  na  LA. 

12)  N.  de  Saliiiar  LA. 

13)  Marin. 

Wareni  (Warein?)  (divisim LA.). 
1*)  A  z.  f  i  1  i  II  s  A  r  m  e  1  e  n  d  e  LA. 
")  Vde  Tupista  LA. 
16)  Veeeli  LA. 


39ß  Pactum  Mim;i,.\k. 

Iiisiiper  eliani')  nos  omncs  homines  Terg^estine  civitatis 
universaliter  proinittiimis,  omnia  suprascripta  inviolabiliter  con- 
servare^),  et  quod  omni  anno  perpetiialiter^)  nos  et  suceessores 
nostri  vol)is  et  vestris  successoribus  solvere  debeamus  vel  solvi 
facere  urnas  optimi  viiii  piiri  de  nostro  territorio  quinquag-inta 
nostris  espensis*}  ad  ripani  Ducalis  Palatii  in  festo  Sancti  Mar- 
tini. Et  si  contra  hanc  pactionis,  cautionis  et  promissionis  car- 
tulam  ire  teniptaveriiniis,  componcre  promittiFiius  cum  nostris 
successoribus  vobis  et  vestris  successoribus  auri  obrici')  libras 
centum.  Et  hec  pactionis,  cautionis")  et  promissionis  cartula 
maneat  in  sua  firmitate. 

Hujus  rei  testes  sunt  scilicet  Dominicus  Dalfinus,  Jacobus 
Quirinus,  Jacobus  Basilius,  Marcus  Sanudo,  Andreas  Valleresso, 
Ahiiericus  Potestas  .lustinopolitane  civitatis,  Matheus  Sarrace- 
niis")  ejusdem  civitatis,  Abnericus  frater  Sofie,  et  abi  quam 
plures. 

Eg-o  Andreas  Diaconus,  sacri  palatii  notarius,  rogatus 
interfui,  et  manu  mea  scripsi,  complevi  atque  firmavi. 

XCVII. 
Pactum  Moglac, 

A.  d.  1202,  mense  Octobris. 

Lih.  Alb.  fol.  255.  Lib.  Pact.  T.  II,  fol.  230^ 

In  nomine  Domini  nostri  Jesu  Cbristi. 

Anno  domini  millesimo  ducentesimo  secundo,  mense  Octo- 
bris^), indictione  sexta.   Mlglae. 

Exeunte  de  Venetils  glorioso  ac  magnifico  domino  nostro 
Henrico  Dandulo,  dei  gratia  Venetie'*),  üalmatie  atque  Chroatie 


^)  eti  am   om.  LA. 
-)  observare  LA. 
^)  perpet.  om.  LA. 
*)  expensis  LA. 
*)  ob  rici  i  LA. 


")  pactionis  et  cautionis  LA. 
")  Saracenus  LA. 
«)  Octubris  LA. 
^)  Vene  tia  rum  LA. 


Pactum  Mugi.ae. 


397 


Duce,  qui  in  domini  servitio  ultra  tnarc  itiirus  erat  cum  mag-uo 
exercitu  navium')  et  ussirioruni  ac  uiultitudine  niilitum  et  pedl- 
tum.  Altera  die  post  eius  egressum  potentialiter  et  gloriose 
Pyranum  appliciiit.  Nos  vero  liomines  Mugle,  qui  ipsius  domini 
Ducis  indignationem  ineurreranuis ,  cognüsceutes  de  ipsius 
adventu,  ne  forte  a  suo  exercitu  lederemur,  viros  utique  de 
melioribus  terre  nostre  ad  eum  duximus  destinandos,  Widonem 
videlicet  Ingilpretum  gastaldiouem ,  Gregoriuni  Lugonem"), 
Crescentium^)  Amantinum,  Dominicum  da  Delpreto*),  Martinum 
Thauanum,  Almericum  generuni  Atelpreti,  Martinum  de  Ainbro- 
sio"*),  Petrum  de  Auria,  Wecillum")  de  Viuiano,  Joannem  de 
Ratlia,  Bernardum  de  Adamo,  Bertaboum  judicem,  Dominicum 
de  Marigo,  Baldum,  Marcuardum  ßlium  Bernardi^),  Almericum 
de  Mugla  et  alios,  dantes  illis  plenam  virtutem  et  potestatem, 
ut  nos  et  terram  nostram  ac  omnia  nostra  sub  sua  potesSate^) 
subponerent,  et  omnia  precepta  illius  omni  remota  occasione 
jurarent.  Et  sie  omnes  suprascripti  viri  tarn  in  animas  eorum, 
quam  in  nostras  juraverunt.  Factis  itaque  sacramentis  memo- 
ratus  autem  dominus  Dux  tanquam  vir  cbristianissimus,  et  qui 
in  dei  servitio  ac  totius  Christianitatis  iter  arripuerat^),  non  con- 
siderata  nostrorum  malitia  benignissime  nos  ad  suam  gratiam 
revocavit,  precipientes  viris  prefatis,  ut  irent  ad  terram  suam 
nuntiantes,  quod  gratie  ipsius  domini  Ducis  restitüti  essemus, 
et  quod  se  prepararent  ad  ipsum  bonorifice  recipiendum*"). 
Adveniente  quoque  domino  Duce  ad  terram  nostram  cum  suo 
exercitu  copioso,  recepimus  cum  ornatis  sacerdotibus  et  clericis, 


*)  n  a  u  i  u  m  ,  g  a  1  e  a  r  u  ni  et  u  s  s  i- 

riorum  LA. 
~)  Gregorium,  Lugonem  LA. 
^)  Cresentium  LA. 
*)  de  Dalpreto  LA. 
•'')  A  mbr  oxio  LA. 


*)  Vecil  lum  LA. 

'')  ßalduni     Marchiia  Iduni     fil. 

Bern.  LA. 
^)  pro  sue  potentie  LA. 
'•'}  aripue  r  a  t  LA. 
^")  susei  pit'ii  d  u  m  LA. 


31)8 


Pactum  Mugl.vk. 


candellis^)  accensis,  pulsantibus  campanis,  siipponentes  nos 
per  omnia  sue  dominalionis  polentic.  Ipse  vero  dominus  Dux 
convocatis  honiinihus  terre  iiostre  precepit,  ut  tale  sacramen- 
tum  illi  facere  deberemus,  videlicet,  (piod  Uli,  nsquedum 
vixerit,  fideles  essemus;  post  decessum  vero  illius,  si  ab  eius 
siieeessoribus  fiierit  nobis  postulata  fidelitas,  quod  eis  facere 
teneamur,  et  quod  homines  Venetiarum  in  personis  et  rebus  in 
toto  nostro  disirictu  seeuros  sine  datione  alicpia  hal)ebimus  sem- 
per,  et  ({uod  servitia  deblta  illi  facere  debeanius,  sicut  alie  terre 
Ystrie~)  faciunt,  secundum  nostram  tarnen  possibilitatem.  — 
Et  si  contigerit,  piratas  a  Rubino  infra  venire,  quod  nos  ipsos 
persequi  et  debellare  debeamus;  et  si  capere  poterimus,  captos 
ipsos  domino  Duci  faciemus  representari  ^).  —  Quod  vero 
sacramentum*)  .  .  -0  ad  faciendum  nobis  delectabile  valde,  et 
fecimus  animo  dlligenti''). 

Nomina  vero  illorum,  qui  juraverunt,  sunt  hec: 

W.  de  Mugla. 

Inglipretus  gastaldio. 


Gregorius  Rimar. 

Crescentius  filius  Aldigarde. 

Amantinus. 

Maurus  Dabiunda. 

D.  Demaca. 

D.  de  Mota. 

Simeon. 

Udelricus  Malinfante. 

D.  de  Antonia. 


Martinus  Damigo. 

Maurus  de  Solario. 

D.  Gerlo. 

Martinus  Mazola')- 

Dominicus  filius  Sekino. 

Roardus. 

And)rosius  filius  Ade. 

Martinus  Gallo. 

Sancto  filius  Azi^). 

Betbeca"). 

Orso  filius  Meclagni*"). 


')  eandelis  LA. 
-)  Istrie  LA. 
^)  representarc  LA. 
*)  sacramentum  ad  f.  LA. 
*)  Hsec  tria  puncta  in  Libris  Pacto- 
runi.  Supple  fu  i  t. 


^)  dilligenti  LA. 
')  Macola  LA. 
^)  Scon filius  Azi  LA. 
8)  Bethecea  LA. 
10)  Mecläg  LA. 


Pactum  Muglae. 


399 


M.  Sprico. 

A.  filius  Cavell'*). 

D.  Magister. 

Martiniis  Papa. 

M.  Sulligo. 

Martiuus  de  Tophaiiia'). 

A.  Danna. 

B.  Sallimbe'). 
Laser*). 
Benedictus. 
Michael  Gramperna. 
M.  Debonatlio. 

D.  Futitor. 

W.  Mathias. 

Mareuardus  filius  Guadi^). 

Mareuardus. 

Urso  filius  0- 

S.  Martinus  filius. 

J.  Bonifacius. 

D.  Miris. 

M.  Deregarda. 

A.  filius  Martini. 

Creseentius  fifius. 

J.  Adam  Vicher. 

D.  Decolmanno. 

A.  Deneslez'^). 

D.  De  Petenatho'). 


1)  Cauelli  LA. 

2)  Tofiinia  LA. 

3)  Sallinibi  LA. 
*)  La  SS  er  LA. 
5)  Guardi  LA. 

")  Mareuardus  Urso  filius  LA. 


J.  Deforno. 
Thofanius. 

A.  filius  Erniot. 
J.  Faber. 

J.  filius  Fasoli. 

Artuiehus  Deblathi^). 

Ronieus. 

Creseentius  filius  Peregrini. 

G.  filius  Fasoli. 

Ronianus. 

D.  Destanico. 

B.  Deota*^). 

A.  filius  Topere. 
0.  filius  Marini. 
M.  filius  Bone. 
Aborigo**). 
Martinus, 

B.  judex. 
M.  Baudus. 

P.  de  Culmanno. 
J.  Saracenus. 
Ropreto. 

Creseentius  Caurexano. 
Odelieus  de  Baudo. 
D.  Delazaro. 
D.  de  Juda. 
Waltramus  judex. 


■*)  Denesloz  LA. 

®)  Petenato  LA. 

")  Artuicus  de  Blanthin  LA. 
10)  Deotta  LA. 
")  Albrieo  LA. 


4ÜÜ 


Pactum  MufiLAi;. 


Maiinis  da  Gallia. 

Andreas. 

A.  de  Sloica. 

A.  fdius  Marei. 

Sylvester'). 

P.  filius  Girardi. 

J.  Carneir^). 

Vitalis  fdius  Marche. 

Crescentius. 

B.  fdius  Joannis  de  Pandrea 

Saumieh^}. 

H.  Squartabaril. 

D.  Dota. 

W.  de  Bisolima»). 

Bonaldiis*)  textor^). 

Martinus  fdius  Gerdru. 

Martiiiiisiilius  Bertaldi  jiidieis. 

Venerandus. 

M.  fdius  Bonaldi. 

0.  fdius  Ribera'"). 

Jacobus  de  Martino  Pipo. 

Marcus  ")  (ilius  Joannis  Sarlo 

M.  da  Delenda. 

Vincentius  fdius  Filiside. 

Wezilis. 

C.  filius  Ileler. 

Ministerialis  ^). 

Martinus  filius  Johannis. 

Laurentius  Vitre. 

Sitigna. 

D.  Pong'a. 

Ainio  fdius  Clauel. 

Topert  de  Venerio. 

Ludo. 

Brigna. 

Radiuus  miles. 

Maurus. 

Artruip ''). 

Rodulphiis^). 

Tofanius. 

Martinas. 

M.  filius  Jonnais. 

Venerius^). 

0.  frater  Blebani'^). 

Sturlo. 

T.  fdius  Marie. 

Martinus  de  Solario. 

Martinus  Barad. 

M.  Faber. 

M.  frater  Malinfant. 

D.  fdius  Lude. 

A.  filius  Joanniste. 

1)  Silvester  LA. 

®)  Martinus  V  e  n  e  r  i  u  s  LA. 

~)  Carnelli  LA. 

'■>)  V.  d  e  LA. 

')  Crescentius  Sa  um  ich  LA. 

*o)  RiLa  LA. 

*)  Ronaldus  LA. 

H)  Marchur  LA. 

5)  Tcxtoi-  LA. 

1-)  Artrup  LA. 

^)  Vercelli  min  isterialis  LA. 

13)  I'lehani  LA. 

')  Maurus  Rodolfus  LA. 


Pactum  Muglae. 


401 


Joanes  filius  Dominici  Julico^). 

J.  Dagita. 

A.  de  Radiuo. 

Ingelpretus  liliiis  Berthaldi '). 

Zeno. 

Walter^. 

D.  de  Venerio. 

D.  de  Marino. 

W.  Magister. 

P.  de  Lazaro. 

A.  Jener  gastaldionis'^). 

Ingildo^)  fdius  Dulciani. 

A.  fdius  Ronomi*^). 

Martinus  de  Creseentiis. 

D.  fdius  Andree. 


Bertaldus  de  Viuilla. 

W.  de  Manganellis**). 

J.  Sclavo. 

Catanius. 

R.  fdius  Andriol. 

P.  Tuscanus. 

Arthuieus  de  Hermiza. 

M.  de  Heretico  *'). 

V.  filius  Spaehi')- 

J.  Bizantius. 

D.  Trunco'). 

P.  de  Toperto. 

M.  Carneli'). 

A.  de  Galterino. 

Vieentius  de  Bona. 

P.  de  Truzieh. 

J.  Salteco. 

Vulue  miles. 

Mercurius  Bonderenga. 

Watramus  de  Porcarallia 

"') 

Mingo. 

M.  Guaragno. 

9)  Carnelli  LA. 

1)  Uilico  LA. 

2)  Bertaldi  LA, 

10)  Precra  LA. 

3)  Zeno  Valter  LA. 

11)  Paugnan  LA. 

*)  A.  gen  er  gast.  LA. 

1-)  Pir.  LA. 

5)  Inghildon  LA. 

»3)  Sparga  LA. 

")  Renomi  LA. 

1*)  Manganelis  LA. 

^)  Spra  ehi  LA. 

15)  Eretico  LA. 

»)  Truneho  LA. 

1")  P  orcarata  LA. 

Fontes.  XU. 

26 

M.  Caraeausa. 
0.  Faber. 
L.  de  Sprieho. 
J.  de  Venerando. 
J.  de  piV''). 

A.  de  Paugnat  (?)''). 
J.  Pyranensis*'). 

B.  fdius  Martini. 
B.  Riparius. 

B.  de  ser  Luzo. 
Elero  de  Veneranda. 

A.  Spargo''). 

B.  Waltrinus. 
N.  Testor. 

A.  de  Peraga. 


402 


Pactum  Muülak. 


M.  judex. 

G.  de  Abiiiidantia '). 

B.  filius  Michaelis. 
D.  niius  Michaelis. 
Epo'). 

WegP)  Dolatoria. 
G.  fdiiis  Odolrici. 
P.  fdius  Ursonis. 
A.  fdius  Bune. 
Vitalis  Dahundanlia. 
M.  de  Gossinia'}. 

C.  Dorsa. 


Saluag-Hus. 

N()l)ilis  Conradus. 

Aunus. 

J.  Tranquill'). 

P.  de  Pre  Martino"). 

P.  dellaO  Porta. 

S.  filius  Presbiteri. 

J.  de  Sonue. 

Martinus  Longa. 

C.  Adrian'). 

Crescentius  de  Riuald. 

Mainardus  ^). 


Insuper  etiani  nos  omnes  homines  Mugle  tarn  suprascripti, 
quam  alii  universaliter  promittimus,  omnia  suprascripta  inviola- 
biliter  observare.  Et  quod  omni  anno  perpetualiter  nos  et  suc- 
cessores  nostri  vobis  domino  Duci  et  vestris  successoribus 
solvere  debeamus  vel  solvi  facere  urnas  boni  vini  puri  de  nostro 
territorio  vigintiquinque  nostris  expensis  ad  Ducalem  ripam  in 
festo  Sancti  Martini,  [gitur  si  contra'")  hanc  pactionis,  cautio- 
nis  et  promissionis  cartulam  ire  temptaverimus,  componere  pro- 
mittimus cum  nostris  successoribus  vobis  et  vestris  successoribus 
auri  obrici  libras  centum;  et*')  haec  cautionis,  promissionis 
carta  maneat  in  sua  firmitate. 

Iluius  rei  testes  fuerunt: 

Almericus  testis  caput  Ystrie*'). 


Jugus  de  Talmus. 


')  Habundantia  LA. 

2)  Epo  LA. 

3)  WegT  LA. 

*)  Gossiina  LA. 
*)  Tranquill  US  LA. 
*)  Premartino  LA. 
')  de  la  LA. 
^)  Adrian  LA. 


®)  Maynardus  LA. 

^*')  si  contra  hanc  LA.;  contra 
oin.  LP. 

^*)  et  Jiaec  pactionis  et  cau- 
tionis, pro  ni.  LA.  Quod 
cligendum. 

12)  Histrie  LA. 


Innoc.  III  KPisT.  AD  Alex.  111  Imteu.  Ci«.  403 

Almericus. 

Matheus. 

Jacobus  Badoarius^). 

Jacobus  Dauro. 

Fuscairi^). 

BonioP). 

Angelus  Acotanto*). 

Jacobus  Paschaligo,  et  alii  quam  plures. 

Ego  Andreas  Conrado  presbiter  et  notarius  atque  picbanus 
rogatus  interfui,  eomplevi  et  roboravi. 

Ego  Bartholomeus  saeri  palatii  notarius  hoc  exempluin 
sumptum  ex  autentico  Andree  Conrado  presbiteri  et  notarii 
atque  plebani  sigillis  duobus  cereis  slgillatum  bona  fide,  ut 
comperii,  scripsi  et  exemplaui,  nil  addens  vel  minuens,  quod 
sententiam  mutet,  currente  anno  domini  mlllesimo  ducentesimo 
trigesimo  quarto,  indictione  septima,  mense  Octobris^). 

HsBC,  quse  in  cod.  (LA.)  sequuntur,  spectare  videntur  ad  docu- 
mentum  casu  quodam  amissum  : 

Anno  dominice  incarnationis  millesimo  ducentesimo  secundo, 
indictione  sexta.  Actum  in  civitate  Tergestina  die  quinto  exeunte, 
mense  Octubris,  exeunte  de  Venetia  glorioso  ac  magnifico 
domino  nostro  ^[enrico]. 

XCVIII. 
Innocentius  III  illustri  (Aleiio  III)  Constantinopolitano  Imperatori. 

De  causa  Imperü. 
A.  d.  1202,  die  16.  m.  Novenibris. 
Innocentii  Papae   III   epist.  libr.  V,  ep.  CXXII,  ed.  de  Bre- 
quigny  T.  I,   p.  190   [ed.  Baluz.  T.  I,  p.  673].    Cfr.  Lebeau 
1.  c.  T.  XVII,  p.  80.  81. 


*)  Badouarius  LA. 
«)  Fuscari  LA. 
8)  B  oniolus  LA. 


*)  Aiigelus  Acontanto  LA. 
5)  Octubris  LA. 

26  * 


404  Innoc.  III  KPiST.  AD  Ai,r,x.  Hl  Impkr.  Cp. 

Litcras  et  niintios  Impcratorlao  dig-nitatis  ca,  qua  dccuit, 
benii^nitate  recej)iimis;  et  tain  ea,  quae  iidcm  luintii  proponere 
voliierunt,  quam  quae  in  literis  continebaiitur  eisdeui,  intelleximus 
diligcutcr. 

Proposuerunt  siquidem  nobis  dicti  nuntii  tui,  et  id  etlam 
tuae  bterae  eontinebant,  quod,  cum  Christianorum  exereitus, 
qui  venturus  est  in  subsidium  Terrae  sanctae,  praeposuerit  tuae 
magnitudinis  terram  invadere  et  contra  Cbristianos  arma  movere, 
nostro  conveniebat  officio,  ut  eos  a  tali  deberemus  proposito 
revocare,  ne  forte  manus  siias  de  Christianorum  nece  foedantes 
et  Dei  exinde  olfensam  incurrercnt,  ac  inimicos  Christi  debibtati 
non  modicum  non  possent  abquatenus  impug-nare.  Ex  parte 
insuper  tuae  celsitudinis  adjecerunt,  quod  Alexio,  fiHo  Isachii 
Ang'cb  quondam  Impcratoris,  qui  ad  Philippum,  ducem  Sueuiae, 
accessit,.ut  Imperium  contra  te  ipsius  possit  auxibo  obtinere, 
favorcm  nullatenus  pracstaremus ;  quia  Imperium  non  debet  ad 
eum  abqua  rationc  devolvi,  cum  illud  non  per  successionem, 
sed  per  electionem  nobilium  conferatur,  nisi  forte  genitus  esset 
j)0st  adeptum  fastigium  Imperatoriae  dignitatis.  Quod  utique 
idem  Alexius  non  poterat  allegare,  cum,  priusquam  pater  ejus 
esset  in  Imperatorem  promotus,  natus  fuerit;  et  quia  pater  ejus 
tunc  privata  erat  persona,  in  Imperio  non  poterat  sibi  jus  aliquod 
vendicare.  Id  etiam  ex  parte  tuae  celsitudinis  fuit  propositum 
coram  nobis,  quod,  cum  Fridericus  Imperator  multum  offen- 
derit  Romanam  Ecclesiam,  et  eam  odio  iniquo  fuerit  persecu- 
tus,  et  fdii  sui  patris  vestigiis  inhaerentes  eam  non  modicum 
aggravarint,  praedicto  duci  Sueuiae,  ut  regnum  posset 
modo  quolibet  obtinere ,  non  pracstaremus  subsidium  vel 
favorem. 

Ad  quod  efficiendum  de  facili  debebamus  induci,  cum  idem 
Philippus  clericali  fuerit  charactere  insignitus,  et  personae 
hujusmodi  nee  contrahere  possint,  ncc  militari  cingulo  deco- 
rari,    vel    dignitatem    aliquam   in   populo    obtinere,    cum   sint 


Innoc.  III  ETisT.  AD  Alex.  III  Imper.  Cp.  405 

excommunicatlonis  vinculo  innodati.  Nos  aiitem  Impcriall  pni- 
dentiae  taliter  duximus  respondendiim,  qiiod  praedictiis  Alexiiis, 
oliin  ad  praesentiam  nostram  accedens,  gravem  in  nostra  et 
fratrum  nostrorum  praesentia ,  multis  nobilium  Romanoruin 
adstantibiis,  proposiiit  quaestionem,  asserens,  quod  patrem  ejus 
injuste  ceperis,  et  feceris  etiam  nequiter  excaeeari,  eos  diu 
detinens  carcerali  custodiae  maneipatos,  et  quia  ad  superiorem 
nobis  non  poterat  habere  reeursum,  et  nos,  juxta  apostoknn, 
eramus  tarn  sapientibus,  quam  insapientibus  debitores,  ei  justi- 
tiam  facere  tenebamur.  Cumque  nos  eidem  dedissemus  respon- 
sum,  juxta  quod  vidimus  expedire,  reeessit  a  nobis,  et  ad  prae- 
dictum  Phib'ppuni,  sororium  suuni,  concitus  properavit;  cum  quo 
deliberato  consibo  sie  effecit,  quod  idem  Phibppus  nuntios  suos 
ad  principcs  exercitus  Christiani  sine  quabbet  dilatione  trans- 
misit,  rogans  eos  et  petens,  ut,  quia  pater  suus  et  ipse  fuerant 
jure  suo  et  Imperio  nequiter  spobati,  cum  eo  Constantinopoli- 
tanum  deberent  regnum  intrare,  ae  ad  ilhid  recuperandum  eidem 
praestare  consiHum  et  favorem,  promittens  eisdem,  quod  tarn 
in  sul)sidium  Terrae  sanetae,  quam  in  expensis  et  donativis  eis 
magnifiee  responderet;  paratus  etiam  in  omnibus  et  per  omnia 
nostris  stare  mandatis,  et  quod  sacrosanetam  Romanam  Eccle- 
siam  vellet  juxta  posse  suum  modis  omnibus  Honorare,  ac  ea 
efficere,  quae  nostrae  forent  pbieita  vohmtati. 

Ceterum  dicti  principes  debberato  consibo  responderunt, 
quod,  cum  in  tam  arduo  negotio  sine  mandato  et  auctoritate 
nostra  non  possent  procedere  nee  deberent,  nos  volebant  con- 
sulere  super  bis,  ac  exinde  praestolari  nostrae  benephicitum 
vokintatis,  inducentes  dilectum  fibum  nostrum,  Petrum,  tituli 
sancti  Marcelb  Presbyterum  Cardinalem,  qui  cum  eis  transfre- 
tare  debebat,  ut  ad  praesentiam  nostram  rediret,  et  super  prae- 
dictis  omnibus  nostram  inquireret  voluntatem.  Verum  idem  Car- 
dinabs, ad  praesentiam  nostram  accedens,  omnia  nobis  curavit 
proponere  dibgenter;   et  cum  nuntii  tui  ad  nostram  accesserint 


40o  Innoc.  III  KPisT.  AD  Alex.  III  Impku.  Cp. 

praesentiam ,  super  his  cum  fratribus  nostris  habebimus 
traetatum,  et  ilhul  statuemus,  quod  tibi  poterit  merito  com- 
placorc ;  quanquam  plures  assererent,  quod  bujusmodi  postu- 
lationis  benijj;iuiin  deberemus  praestare  favorem  pro  eo,  quod 
Graeeorum  Ecclesia  sit  apostolicae  Sedi  minus  obediens  et 
devota. 

Super  eo  autem,  quod  de  juvando  illo  ad  Romanum  Impe- 
rium obtincndum ,  qui  Romanam  Ecclesiam  deberet  diligere  et 
nostris  obsecundare  mandatis,  tua  nos  celsitudo  vohiit  commo- 
nere,  noveris,  quod,  licet  praedictus  Phib'ppus  potens  sit  et 
multum  abundet,  tarnen  rex  Otbo  adeo,  nostro  studio  et  dili- 
gentia mediante,  per  Dei  gratiam  est  promotus,  quod  contra 
cum  ille  hactenus  non  potuit  praevalere;  ad  quod  exequendum 
quantum  nobis  subveneris,  licet  multa  fuerint  nobis  promissa, 
Imperialis  excellentia  non  ignorat,  quod  utique  tanto  gratius 
debcres  habere,  quanto  id  te  non  promerente  noscitur  procu- 
ratum.  Si  enim  idem  Philippus  obtinuisset  Imperium,  multa  tibi 
ex  Imperio  suo  gravamina  provenissent,  cum  per  terram  caris- 
simi  in  Christo  (ilii  nostri,  Friderici  illustris  regis  Siciliae, 
nepotis  sui,  in  Imperium  tuum  insurgere  de  facili  potuisset,  sicut 
Henricus  olim  Imperator  frater  suus  per  Siciliam  tuum  propo- 
suerat  Imperium  occupare. 

Licet  autem  a  tempore  inclytae  memoriae  Manuelis  praede- 
cessoris  tui  Constantinopolitanum  Imperium  non  meruerit,  ut 
talia  efficere  deberemus,  cum  semper  nobis  et  praedecessoribus 
nostris  per  verba  responsum  fuerit  et  nihil  operibus  demonstra- 
tum,  in  spiritu  tamen  lenitatis  et  mansuetudinis  duximus  proce- 
dendum,  credentcs,  ut  inspecta  gratia,  quam  tibi  fecimus,  emen- 
dare  celeriter  debeas,  quod  tam  a  te,  quam  a  praedecessoribus 
tuis  minus  providc  hactenus  est  omissum;  cum  et  secundum 
humanam  industriam  id  deberes  studiosissime  procurare ,  ut 
ignem  in  remotis  partibus  extingueres,  non  nutrires,  ne  usque 
ad  partes  tuas  posset  aliquatenus  pervenire. 


Pactum  Alexii  et  VENEXonuM.  407 

Rogamus  igitiir  Imperialem  excelleiitiam,  monemiis,  consii- 
limiis  et  hortamur,  (iiiateniis,  qiiicqiiid  super  his  diixerls  statuen- 
(lum,  operibus  nobis  et  non  verbis  dumtaxat  stiideas  respondere; 
qiiia  nos  dilectionem,  quam  ad  te  habemus,  in  opere  demon- 
strare  euravimus  et  efFectu. 

Disposuimus  autem  nostrum  propter  hoc  nuntium  destlnare; 
qui  si  forte  tardaverit,  tu  tamen  non  tardes  super  hoc  nobis, 
sicut  expedire  cognoveris,  respondere. 

Datum  Lateram,  XVI  kal.  Decembris. 

IC. 
Factuoi  Alexii,  Isaacii  Imp.  fiiii,  et  Yenetorum  de  recuperaudo  regno 

Graeco. 

A.  d.  1202.  Jader ae. 
Andreas  Dandulus  I.e.  pag.  321,  pars  XXVIII.  Chrunic.  Gall. 
(;od.  Monae.  uro.  1)2,  fol.  46.  47;  seu  supra  p.  339.  Innoc.  111  epist. 
üb.  VI,  ep.  XLVIII,  ed.  1.  T.  1,  p.  266. 

C. 

Innocentius  III  exercitui  Crucesigaatorum. 

Be  captionc  Judcra.'. 
A.  d.  1203. 
Innocentii  Papae  III  epistol.  libr.  V,  ep.  CLXI,  ed.  de  Bre- 
quigny  T.  I,   p.  230.   [Ed.  Bainz.  T.  I,  p.  677.]  Nos  in  his  et  in 
seq([.  plura  earptim.  Cfr.  Rayualdi  ann.  ecci.  a.  1203,  §.  4. 

Dolemus  non  modicum  et  movemur  .  .  .  Cum  fugientes 
Aegyptum  festinare  debuissetis  ad  terram  melle  ac  lacte  manan- 
tem.  errantes  ad  solitudinem  divertistis,  ubi,  reducentes  ad  ani- 
mum ,  qualiter  in  Aegypto  super  ollas  carnium  sederatis ,  non 
solum  esuristis  alba  et  pepones,  sed  IVaternum  sanguinem  siti- 
vistis  .  .  .  Attendens  siquidem  ipse  hostis  antiquus,  qui  est 
Diabohis  .  .  .  contra  Iratres  vestrus  bellum  movere  vos  fecit, 
et  signa  vestra  primum  contra  fideles  populos  explicare,  quate- 
nus  sie  ei  peregrinationis  vestraß  solveretis  primitias,  et  tam 
vestrum,  quam  fratrum  vcstrorum  sanguinem  Diemonibus  l'tin- 
deretis. 


408  Innocentius  III  DK  CAPTioNE  Jaukuaf:. 

Ilalu'lis  ii^iliir  faciem  noii  «Minlis  in  llicriisalcMii,  sed  descen- 
(lentis  potius  in  Aeg-yptum,  et  incidistis  ideo  in  latrones,  qiii  et  \ 
vos  virtiitiiin  spoliaruiit  amictu,  et  peceatorum  j)lagas  imposiie- 
runt  spoliatis:  nee  abire  tarnen  voluerunt  hacteniis,  nee  relin- 
qnere  semivivos,  cum  adhue  apud  vos  immisslones  per  Ant^elos 
malos  fiant,  ut  taniquam  pro  necessltatihus  vestris  divertatis  ad 
insulas,  et  In  sumptus  vestros  Christianoruni  spolia  convertatis, 
sieut  nuper  apud  Jaderam  accepimus  vos  fecisse. 

Cum  enim  ilhie  navif^io  venisselis,  signa  vestra  contra  civi- 
tatem  protinus  expandentes,  tentoria  in  obsidione  fixistis,  valla- 
vistis  undique  civitatem,  et  muros  ipsius  non  sine  multa  effusione 
sanguinis  suffodistis.  Cumque  cives  subire  cum  Venetis  iudicium 
nostrum  vellent,  nee  in  hoc  etiam  apud  vos  potuissent  miscri- 
cordiam  invenire,  circa  muros  suos  Crucis  imagines  suspende- 
runt.  Sed  vos  in  iniuriam  Crucifixi  non  minus  civitatem  impu- 
gnastis  et  cives,  sed  eos  ad  deditionem  violenta  dextera  coegistis. 
Debuerant  autem  vos  a  tarn  nequissimo  proposito  vel  reve- 
rentia  Crucis  assuinptae,  vel  carissimi  in  Christo  filii  nostri 
[Jenrici.  regis  Ungarorum  illustris,  et  nobilis  viri,  Andreae  ducis, 
fratris  eins,  devotio,  qui  pro  Terrae  sanctae  subsidio  Crucis 
signacuhuii  assumpserunt,  vel  saltem  apostolicse  Sedis  auctoritas, 
qua)  vobis  curavit,  districtius  inhibere,  ne  terras  Christianorum 
invadere  vel  Isedere  tentaretis,  nisi  vel  ipsi  vestrum  iter  nequiter 
impedirent,  vel  alia  causa  iusta  vel  necessaria  forsan  occurreret, 
propter  quam  aliud  agere,  accedente  consilio  Legati,  possetis. 
Ne  vero  praemissa  inhibitio  segniter  audiretur,  si  qui  contra 
eam  venire  pra^sumerent,  eos  denuntiavimus  excommunicationis 
vinculo  innodatos  et  beneliciis  indulgentiae ,  quam  apostolica 
Sedes  Crucesignalis  indulsit,  immunes. 

Ceterum  licet  dilectus  fdius  noster  Petrus,  tituli  sancti 
Marcelli  Presbyter  Cardinalis,  apostolicsB  Sedis  Legatus,  prohi- 
bitionis  nostra3  tenorem  quibusdam  ex  vobis  exj)onere  curavisset, 
et  tandem  literae  nostrae  vobis  fuissent  publice  praesentatae,  nee 


Innocentius  III  Crucesignatis.  409 

!)eo,  iiec  Sedi  {ipostolicte  detulistis,  sed  ut  se  redderent  coögi- 
stis  miseros  Jadertinos. 

Veneti  ergo  in  oculis  vestris  subverterunt  iniiros  civitatis 
eiusdem,  spoliaverunt  ecciesias ,  ajdificia  destruxeruiit,  et  vos 
ciiin  eis  Jadertiiiorum  spolin  divisistis. 

Ne  igitiir  addatur  peecatü  peceatum,  et  in  vobis,  quod 
legitiir,  impleatur:  peccatov  contemnit,  cum  in  profimdiim  vene- 
ril  vitiorum;  universitateni  vestram  moiiemus  et  exhortamiir 
atteiitius,  et  per  apostolica  vobis  scripta  mandamiis,  et  siib 
intenuinatione  anatheniatis  districte  pra3cipimus,  qiiatenus  Jade- 
rain iiec  destruatis  ainpllus,  quam  liactenus  est  destructa,  nee 
destrui  faclatis,  aut  quantum  in  vobis  fuerit  permittatis ,  sed 
nuntiis  regis  eiusdem  ablata  omnia  restituere  procuretis. 

Alioquin  vos  excommunicationis  sententiai  subiacere  nove- 
ritis  et  a  promissa  vobis  venia  remissionis  immunes. 

CI. 

Brinoccntius  III  Comitibus,  Barouibus  et  aliisCrucesignatis,  sine  salntatione. 

A.  d.  1203. 
l !i  110  Cent  ii  Papae  III  epistol.  libr.  V,  ep.  CLXII  (ed.  da  IJre- 
qiiigny  T.  I,  p.  231). 

Tacti  sumus  dolore  cordis  intrinsecus  .  .  .  Sanc  cum 
Crucem  tuleritis  propter  Christum,  in  eum  postinodum  conver- 
tistis,  et  qui  debueratis  Sarracenorum  provinciani  expugnare, 
Christianorum  Jaderam  occupastis. 

Accepimus  enim,  quod  cum  illuc  navigio  venissetis  etc. 
(uti  in  ep.  CLXI  usque)  Jadertinorum  spolia  divisistis. 

Licet  autem  super  hoc  fuerimus  non  modicum  conturbati, 
g'audemus  tamen  in  Domino,  quod  culpam  vestram  cognoscitis 
et  eam  proponitis  per  poenitentiam  expiare,  sicut  venerabiiis 
frater  noster  Suessionensis  Episcopus '),   et  alii,  qui  vcnerunt 


^)  Nivelo  de  Cherisiaco, 


4  1  ü  LnNOCENTIUS  III  CUUCESIGNATIS. 

cum  CO,  ex  parte  vcstra  nohis  luimilitor  inlimnrunt;  qui  etsi 
vestrum  apinl  iios  extenuarint  exccssiini,  iiüluenint  tairien,  quia 
nee  poterant,  contiimaciter  exciisare. 

Iiitelleximus  namquc  per  eos,  quod  non  indncti  propria 
voluntate,  sed  quasi  quadam  neeessitate  coacti  ad  expugnatio- 
nem  Jader«  processistis,  licet  hoc  tantae  crudelitatis  audaciam 
non  excusat,  cum  in  huiusmodi  neeessitate  induxeritis  vosmet- 
ipsos,  et  cum  pellem  pro  pelle  ac  cuncta,  qufc  habet  homo, 
debeat  dare  pro  anima  sua. 

üt  igitur  crimen  vestrum  penitus  expurgetur,  monemus 
universitatem  vestram  et  exhortamur  attentius,  et  per  apostolica 
vobis  scripta  districte  prsecipiendo  mandamus,  quatenus,  de  tanto 
poenitentes  excessu  et  satisfacientes  congrue  de  peccato,  per 
poenitentiam  placare  Dominum  et  per  satisfactionem  proximum 
studeatis ,  universa  reddentes ,  quai  ad  vos  de  Jadertinorum 
spoliis  devenerunt,  et  a  similibus  de  ceteris  penitus  abstinentes. 

QuIa  vero  sententiam  Sedis  apostolicse,  quam  pro  facto 
proprio  incurristis,  praeter  auctoritatem  nostram  nullus  valuit 
relaxare,  cum  inauditum  sit  hactenus,  ut  quisquam  eos,  quos 
Ecclesia  Romana  ligasset,  absolvere  attentaret,  nisi  forsan  in 
mortis  articulo  constitutos ,  sieut  ipsa  permittit ,  ideoque 
absolutio  illa  nulla  fuerit,  quam  vobis  exhibuerunt  Episcopi 
vobiscum  in  exercitu  constituti,  dilecto  filio,  Petro,  tituli  sancti 
Marcelli  Presbytero  Cardinali,  apostolicse  Sedis  Legato,  dedi- 
mus  in  mandatis,  ut  vel  per  se,  vel  per  alium  virum  discretum 
ab  eis,  qui  nondum  iuraverunt  nostris  stare  mandatis,  huiusmodi 
exigant  et  recipiant  iuramentum,  a  iuratis  autem  exposcant,  ut 
se  iurassc  taliter  in  eorum  praisentia  recognoscant,  et  sie  vobis 
auctoritate  nostra  suft'ulti  iuxta  formam  Ecclesia3  nmnus  abso- 
lutionis  impendant. 

Deinde  salvo  in  aliis  mandato  nostro  vobis  iniungant  sub 
debito  iuramenti,  ut  vos,  Oomites  et  Barones,  per  literas  vestras 
apertas   cum   sigillis  pendentibus  tam  vos,  quam  successores 


LiTERAE  CrUCESIGNATORUM   AD  InNOC.  III.  4  1  1 

vestros  Sedi  apostolicje  obligetis,  quod  ad  mandatum  eius  de 
tanta  pra^sumplione  satisfactionem  curabitis  exhibere;  oinnibiis 
auteiii  pr?ecipiant  in  cominimi,  ut  a  similibus  de  cetero  penitus 
caveatis,  nee  invadentes  terras  Christianorum ,  nee  lajdentes  in 
aliquo,  nisi  forsan  ilb*  vestriim  iter  nequiter  impedirent,  vel  alia 
iusta  sive  necessaria  causa  forsan  occurreret,  propter  quam 
aliud  agere,  interveniente  apostolicae  Sedls  consilio,  valeretis. 

Ceterum  verba  quaedam  in  ore  posuimusEpiscopi  memorati, 
qusB  ipse  vobis  poterit  fideliter  explicare. 

Monenius  igitur  universitatem  vestram  et  exhortamur  in 
Domino,  et  per  apostolica  scripta  mandamus,  quatenus  prsedicto 
reg-i  Ungariae  humiliter  supplicetis,  ut  de  innata  sibi  regali  de- 
mentia super  offensa,  quam  commisistis  in  eum,  pro  Deo  et 
propter  Deum  vobis  dignetur  misericordiam  exhibere. 

CIL 

Literae  Crucesignatorom  ad  Pnpain. 

De  absolatione  facti  Jadcrae. 
A.  d.  1203,  m.  Aprili  (?). 

1 11 II 0  c.  III  epistol.  lib.  VI,  ep.  XCIX,  ed.  ß  r  e  q  u i g n  y  T.  I,  p.  3 08. 
Cfr.  Raynald.  1.  1.  §.  5.   VVilken.  I.  I.  V,  184. 

Sanctissimo  patri  et  carissimo  domino  \[nnocentio],  dei 
gratia  summo  Pontilici,  BfahhänusJ  Flandriae  et  Hainoniae, 
\j[udovicus]  Blezensis  et  Claromontensis  et  \^[ugo]  S.  Pauli 
Comites,  milites  sui,  cum  promptissima  ad  omne  obsequium 
voluntate,  oscula  pedum. 

Intcllecto  paternitatis  vestrae  mandato ,  et  tam  vestris, 
quam  venerabilis  patris ,  Vfetri],  tituli  S.  Marcelli  Piesbyteri 
Cardinalis,  apostolicae  Sedis  Legati,  literis  per  nuntium  ipsius 
et  nostros  veneratione  condigna  receptis,  prompta  sumus  devo- 
tione  in  omnibus  executi,  et  secundum  formam  expressam  in 
literis  vestris  juramento  praestito  sive  recognito  absolutionis 
apostolicae  sumus  beneüeium  consecuti,  et  literas,  quas  petistis, 
juxta  mandatum  dicti  Legati  oidem  remisimus;   quarum  etiam 


4  I  2  filTKIlAK  CrUCF-SIGNATORUM  AD  InNOC.  IH. 

tenorein  per  latorem  pracsentium  apostolatui  vestro  (Uiximus 
iiilimüiidimi,  de  vestra  apostolica  pietate  confisi,  (jiiod  inandatiim 
vcstruin,  (piantuincunu|iie  ex  patenia  severilale  diire  sonet  <^xte- 
riiis ,  pro  obcdienlia  ülioriim  et  devotione  proinptissima  nihil 
nobis  vel  heredibus  iiostris  interius  continere  debeat  captiosuin. 

Tenor  siquidem  dictai'um  literarum  hie  est:  „B«  Flandr.  et 
Ilain.,  L.  Blczen.  et  Clar.  et  H.  S.  Pauli  Comites,  Oddo  de 
Chaniiet,  et  W fiiehnusj  fraler  ejus,  omnibus,  ad  quos  literae 
istae  pervencrint,  sahitem  in  J)ominü. 

Notuni  (ieri  voluinus,  quod  super  eo,  quod  apud  Jaderani 
incurrinius  excommunicationem  apostob'cam,  vel  incurrisse  nos 
tiinemus,  tarn  nos,  quam  successores  nostros  Sedi  apostolicae 
oblig-amus ,  quod  ad  niandatuni  ejus  satlsfactionem  curabinius 
evhibere.  Dat.  apud  Jadeium,  anno  doniini  1203,  mense  Aprilis". 

Sane  literis  istis  sigilla  nostra  Comitum  sine  contradictione 
libenter  appendlnnis;  sed  liaronum  sequentium,  hoc  est  Od.  et 
W.  fratris  ejus,  intelleximus  defuisse,  licet  et  Barones  se  esse 
eonfessi  sint,  sicut  ab  illis  accepinius,  quibus  fuit  absolutionis 
vestrae  officium  delegatum,  et  illis  injunctum  fuerit,  in  virtute 
praestiti  juramenti  statim  absulutione  concessa,  ut  literas,  quas 
reccpistis,  emitterent. 

Super  facto  autem  illustris  viri  ac  principis  exercitus  nostri, 
Marchionis  Montisferrati,  quo  videlicet  pro  apostolica  reverentia 
et  de  conservatione  stolii  vestra  voluntate  complenda  ostensio- 
nem  literarum  vestrarum  humiliter  inipedivit  ad  tcmpus,  donec 
videlicet  iterata  jussione  sanctitas  vestra  praeciperet,  quod  in 
hac  tempestate  super  biis  agendum  foret,  supplicamus  piissime 
paternitati  vestrae,  ut  divini  amoris  intuitu  non  feratis  indig-ne; 
certissime  tenentibus  vobis,  quod,  si  oslensae  fuissent  literae 
.  .  .')  Duci  et  Venetis,  eo  loco  et  tempore,  quod  ipsa  die  et  sto- 
lium  ruplum    et  nunc  fuisset  dissolutus  exercitus.     Sane,  per 


^)  Sup[)le:  Hen  r  ico. 


Epistola  Bonifacii  Montisferk.  ad  Tnnoc.  III.  413 

Magistrum  Joliannem  Noviomensem,  nuntium  nostrum,  accepi- 
miis,  quod  ipse  pro  dlssimulanda  excommunicatione  Venetoriim 
ad  tempus,  pro  ipso  periculo  dissolutionis  exercitus,  paternitati 
vestrac  propeiisius  supplicasset,  et  non  fuisset  aiiditus,  et  quod 
super  hoc  imposuisset  ei  praeeeptio  vestra  silentium. 

Nihilo  minus  tarnen  voluntatem  vestram  inquirere  iterata  con- 
sultatione  maluinius,  quam  (ut)  in  corporum  et  animarum  nostra- 
rum  pcrieulum  et  Terrae  sanctae  desolationem  et  inimieorum 
Crucis  insultationem  atque  derisum,  contra  voluntatem  etiam 
vestram,  sicut  omnino  credimus  et  per  nuntios  vestros  intellexi- 
mus ,  per  dictarum  ostensionem  literarum  stolium  scinderetur. 

lUud  autem  certissime  teneat  paternitatis  vestrae  disci-etio, 
quod,  quicquid  super  literiseisdem  praeceperit  jussione,  quicqiild 
inde  contingere  debeat,  sive  dictus  Marchio,  slve  cuicumquc  c\ 
nobis  injunxeritis,  faciet  incunctanter. 

cm. 

literae  Marcliionis  lontisferrftti  ad  Papam. 
Literarum    Pontificis    suppressionem    excusat. 
A.  (1. 1203. 
Innoc.  III  epist.  lib.  VI,  ep.  C,  ed.  Brequigny  T.  I,  p.  309. 
Cfr.  Raynald.  1.  1.  §.  6. 

Sanctissimo  patri  et  domino  \[nnocentio],  divina  Provi- 
dentia summo  Pontifici,  Bonifacius,  Marcbio  Montisferrati,  cum 
osculo  pedum  paratam  ad  omne  obsequium  voluntatem. 

Paternitatis  vestrae  üteris  a  Baronibus  exercitus  [Crtice-] 
signatorum  acceptis,  et  cum  omni  reverentia  et  devütlone  prae- 
stito  sive  recognito  juramento,  absolutionis  beneficium  aposto- 
licae  consecutis,  per  nuntium  venerabilis  patris  nostri,  F[efrfJ, 
tituli  S.  Marcelli  Presbyteri  Cardinalis,  apostolicae  Sedis  Legati, 
communicato  Baronum  consilio,  intellexi,  super  facto  Jaderae  per 
eundem  nuntium  ad  Ducem  et  Venetos  a  Sede  apostolica  excom- 
municationis  literas  emanasse. 


4  I  -\  KriSTOLA  BoMl-AClI   MuNTlSFEUU.   AD  I.NNOC.  ill. 

Attendons  igitur,  imnio  tenens  pro  certo,  quod  eo  loco  et 
tempore  literae  vestrae  nullalemis  j)0.ssont  ostendi,  quin  statim 
nostcr  dissolverctur  exercitus  et  stoliiiin  rumperetiir,  reminl- 
scens(jue  de  consilio  vestro  multa  dissimulanda  fore  loco  et 
tempore ,  si  Veneti  ad  dissolutionem  stolii  aspirarent ,  divini 
amoris  intuitu,  necnon  et  pro  Sedis  apostolicae  reverentia,  a 
qua  stolium  et  nuntium  habuit  et  postea  firmamentum,  consilium 
habui  literas  illas  ad  tcmpus  supprimendas,  donec  mandatum 
vestrum  at(iue  consilium  iterata  perciperem  jussione,  easque  de 
manu  nuntii  vcslri  cum  omni  humilitate,  llexis  j,^enibus,  magno 
compunctionis  et  devotionis  spiritu  suscepi,  viroque  religioso, 
.  .  .  Abbati  Laudensi,  ad  tempus  tradidi  conservandas,  super 
büc  potius  obedientiae  fdialis  expectans  meritum,  quam  aposto- 
licae indignationis  oft'ensam  ex  piae  intentionis  actu  necessario 
incurrisse. 

Intellexi  etiam  a  Duce  et  a  quibusdam  Venetis,  familiaribus 
meis,  quod  super  facto  Jaderae  nuntium  proprium  in  continenti 
vestrae  transmitterent  sanctitati,  qui  utrum  hactenus  ad  Sedem 
apostolicam  pervenerit,  ignoramus;  qua  spe  suspensus  nuntium 
hactenus  distuli  transmittendum. 

Ilinc  est,  quod  paternilati  vestrae  cum  omni  devotionis  et 
humilitatis  afTcctu  supplico,  ut  vestrarum  suppressio  literarum, 
quae  quidem  humilitatis  meae  ministerio  facta  est  et  discretio- 
nis  ac  pietatis  vestrae  confidentia,  pacis  vestrae  tranquiilitatem 
in  aliquo  non  moveat  vel  conturbet,  praesertim,  cum  ego  et 
Barones  exercitus  mandatum  vestrum  parati  simus  exequi, 
quicquid  iterata  nobis  injunxeritis  jussione.  Confidimus  etenim, 
quod  circumspectioni  vestrae  magis  complaceat  ex  sustinentia 
modica  stolium  similiter  stare,  quam  ex  literarum  vestrarum 
ostensione  subita  depcrisse.  Ceterum  simplicitatem  hujus  nuntii 
sie  excuso,  quod  ea  tempestate  et  tanta  difficultate  meatus  non 
habui  promptiorem. 


InNOC.  III  PU'ISTOLA  AD  BoNIFAClUM  MoNTlSKKRR.  4  1  .') 

CIV. 

InnoceDtios  III  marchiooi  IHontisfcrrat],  B(alduino)  Flandriae,  li(adovico) 

Blesensi,  et  II(Dgoni)  sancti  Pauli,  Comitibus. 

Ut  in  subsidiimi  terrae  sanctae  transfretent. 
A.  d.  1203. 
Epistol.  Innoc.  III  Hb.  VI,  ep.  CI  ed.  Bi-equigny  1l\\,\,.  309. 
Raynaltl.  1.  I.  §.  13. 

Cum  in  manu  valida  et  extento  brachio  egressi  fuerltls  de 
Aegypto,  ut  vos  ipsos  Domino  in  sacrificium  offerretis,  doluimus 
non  modicum  et  dolemus,  quod  Pbarao  vos  persequitur  fugien- 
tes,  vel  vos  potius  sequimini  Pharaonem,  qui  vos,  sub  quadam 
necessitatis  specie  ac  velamine  pietatis,  sub  jugo  peeeati  vetustae 
nititur  subdere  servituti. 

Doluimus  autem,  sicut  praemisimus,  et  dolemus  pro  nobis 
pariter  et  pro  vobis,  et  pro  universo  populo  Christiano.  Pro 
nobis,  quia,  dum,  quod  seminaverauius  in  laeryniis,  per  legatos 
et  literas  nostras,  vobis  et  aliis  saepius,  non  absque  quadam 
amaritudine  eordis  et  corporis  anxietate  non  modica,  verbum 
Domini  proponentes,  et  exhortantes  nominis  Christiani  cultores 
ad  vindicandam  injuriam  Jesu  Christi,  credebamus  nos  in  exulta- 
tione  messuros,  ex  improviso  messi  nostrae  inimicus  homo 
superseminavit  zizania,  et  sie  semina  vitiavit,  ut  in  lolium  dege- 
nerasse  triticum  videatur.  Pro  vobis  autem,  quoniam ,  cum 
expurgassetis  vetus  fermentum ,  et  crederemini  jam  penitus 
veterem  hominem  cum  suis  actibus  exuisse,  modicum  fermenti, 
et  utinarn  modicum,  corrupit  denuo  totam  massam;  et  dum 
vestimenta  vestra  Candida  non  servastis,  quasi  veterem  rein- 
duistis  amictum,  manum  retrabentes  ab  aratro,  et  respicientes 
cum  conjuge  Loth  retrorsum;  ita,  ut  jam  apti  non  videremini 
secundum  Apostolum  regno  Dei.  Pro  populo  autem  Christiano 
doluimus  et  dolemus,  quoniam  inde  humiliatur  amplius,  undo 
credebatur  potius  exaltari.  Cum  enim  multi,  qui  vos  praecesse- 
rantin  Terrae  sanctae  succursum,  quod  non  ascenderetis  audito, 


410  InNOC.  III  EPISTOI.A  AD  BoMI'ACIUM  MoNTISFEllR. 

ad  propria  sunt  reversi,  de  proximo  vestro  passagio  diffidentes; 
Snraccnl  de  nccessii  vestro  dnhii ,  et  illoriim  recessu  seciiri, 
conlra  Cliristianos  anlmos  assumpserunt;  et  qualiter  peceatis 
exigentibus  praevaliierint  contra  eos,  referre  nolumus,  cum  sit 
fcre  ubilibet  divulgatum. 

Gaudemus  auteni,  quod,  receptis  literis  nostrls,  erraneum 
in  vobis  intelligentes  excessum,  devote  ac  humiliter  mandatum 
estis  apostolicuni  executi,  et  jnramento  praestito  vel  recognito 
absohitlonis  beneficium  percepistis.  vos  et  successores  vesfros, 
lilii  Comites,  cum  diiobus  Ijaronibus  Gallicanis,  ad  satisfaclen- 
dum  juxta  mandatum  nostrum,  super  eo,  quod  apud  Jaderam 
excommunicationis  sententiam  ineurristis,  per  patentes  literas 
obligantes.  Utinam  autem  poenitentia  vestra  sit  vera ,  ut  sie 
poeniteatis  vidclicet  de  commissis,  quod  a  similibus  de  cetero 
caveatis;  quoniam,  qui  adhuc  agit,  quod  poenitet,  non  est 
poenitens,  scd  illusor,  et  cani  reverso  ad  vomitum  comparatur 
poenitens,  rcdiens  ad  peccatum.  Est  quoque  levius  peccatum, 
quod  semel  committitur,  quam  quod,  commissum  semel,  post- 
modum  iteratur. 

Nullus  itaque  vestrum  sibi  temere  blandiatur,  quod  terram 
Graecorum  occupare  sibi  liceat  vel  praedari,  tanquam  minus 
sit  apostolicae  Sedi  subjecta,  et  quod  [Alexiiis]  Imperator  Con- 
stantinopolitanus,  deposito  fratre  suo  et  etiam  excaecato,  Impe- 
rium usurpavit.  Sane,  quantumcumque  in  hoc  vel  aliis  idem 
Imperator  et  homines  ejus  jurisdictioni  commissi  delinquant, 
non  est  tamen  vestrum,  de  ipsorum  judicare  delictis;  nee  ad 
hoc  Crucis  signaculum  assumpsistis,  ut  hanc  vindicaretis  inju- 
riam,  sed  opprobrium  potius  Crucifixi,  cujus  vos  obsequio  spe- 
cialiter  dcputastis. 

Monemus  igitur  nobilitatem  vestram  et  exhortamur  attente, 
et  per  apostolica  vobis  scripta  praecipiendo  mandamus,  quate- 
nus  nee  decipiatis  vos  ipsos,  nee  ab  aliis  decipi  permittatis,  ut 
sub  specie  pietatis  agatis  illa,   quod  absit,   quae  redundent  in 


InNOC.  III  EPIST.   AD  CrUCESIGNATOS.  417 

vestrarum  perniciem  animarum;  sed  cessantibus  potius  occasio- 
nibus  frivolis  et  necessitatibus  simiilatis  in  Terrae  sanctae 
transeatis  siibsidium,  et  Crucis  injiiriam  vindicetis,  aceepturi  de 
hostiiim  spoliis,  quae  vos,  si  moram  feceritls  in  partibus  Roina- 
niae,  oporteret  forsitan  a  fratribus  extorquere.  Aliter  enim, 
quia  non  possiimus,  nee  debemiis,  remissionis  vobis  gratiani 
nullatenus  pollicemur.  Inhibitionis  autem  nostrae  tenorem,  qua 
vobis  sub  excommiinicationis  interminatione  vetuimus,  ne  terras 
Cbristianoriim  invadere  vel  laedere  temptaretis,  nisi  vel  ipsi 
vestruni  iter  nequiter  impedirent,  vel  alia  justa  et  neeessaria 
causa  forsan  occurreret,  propter  quam  aliud  agere,  interveniente 
legati  uostri  consilio,  valeretis,  memoriter  retinere  vos  volumus, 
et  monemus,  ne  contra  eam  leviter  veniatis. 

Ne  autem  culpa  Ducis  et  populi  Venetorum  in  poenam 
vestram  redundet,  volumus  et  mandamus,  ut  literas  nostras, 
quas  ipsis  assignandas  duxerimus,  et  quae  adhuc  apud  vos  esse 
noscuntur,  assignari  faciatis  eisdem,  ne  ipsi  excusationem  in 
peccatis  assumant.   Dat.  FERcENrmo  anno  VI. 

CV. 
Innocentias  III  Crucesignatis. 
Consilmm,  quod  Papa  ipsis  mittit  sine  bulla. 
A.  d.  1203. 
Innoc.  111  epist.  lib.  VI,  ep.  CII  ed.  Brequign  y  T.  I,  p.  311. 

Si  vere  vos  poenitet  de  commisso  et  plene  proponitis  satis- 
facere  de  peccato ,  Dominum  vobis  credimus,  immo  novimus 
jam  placatum.  Si  ergo  Veneti  potuerint  ad  satisfactionem  induci, 
et  absolutionis  beneficium  meruerint  obtinere,  secure  cum  eis 
navigare  poteritis  et  praelium  Domini  praeliari.  Quodsi  nee 
satisfacere  forte  voluerint  nee  absolvi ,  utpote  qui  non  dolere, 
sed  gaudere  dicuntur  potius  de  commisso,  permittimus  vobis, 
ut  cum  ipsis  usque  in  terram  Saracenorum  vel  Hierosolymitanam 
provinciam,  juxta  quod  inter  vos  et  ipsos  convenit,  vel  honeste 

Fontes.  XII.  27 


418  InNOC.  III  Kl'lST.  AI)  CnUCESIGNATOS. 

convenerit,  navigio  transeatis,  quanto  minus  poteritis,  cum  dolore 
tarnen  et  amaritudine  cordis,  et  sub  spe  veniae  eommunicantes 
eisdem. 

Cum  eiiim  jam  a  vobis  majorem  iiauli  receperint  quantita- 
tem,  nee  ad  eam  possint  restituendam  induei  aut  etiam  coaretari, 
si  aliter  fieret,  videremini  vos  damnum  ex  poenitentia ,  ipsi 
autem  praemium  ex  contumacia  reportare;  cum  ad  hoc  debitum 
exsolvendum  ipsl  vobis  maneant  oblig-ati,  et  ab  excommunicatis 
exigi  possit  et  recipi,  quod  debetur.  Est  autem  cautum  in  jure, 
quod,  si  quisquam  per  terram  haereticorum  aut  quorumlibet 
excommunicatorum  transierit,  neeessaria  emere  ac  recipere 
poterit  ab  eisdem.  Praeterea,  si  paterfamib'as  domus  excommu- 
nicationis  sententia  fuerit  innodatus ,  a  participatione  ipsius 
familia  excusatur.  Licet  ergo  Dux  Venetorum  dominus  navium, 
tanquam  paterfamilias  domus,  in  excommunicatione  persistat, 
vos  tamen,  tanquam  ipsius  familia,  dum  in  navibus  ejus  fueritis, 
ipsius  excommunicatio  non  continget,  et  excusabiles  eritis  apud 
Deum,  si,  in  excommunicatorum  navibus  existentes,  cum  dolore 
cordis  sub  spe  poenitentiae  excommunicatis  ipsis  communicave- 
ritis,  in  quibus  communionem  eorum  nequiveritis  evitare. 

Verum,  cum  vel  in  terram  Saracenorum  vel  Hierosolymi- 
tanam  provinciam  de  navibus  vos  descendere  continget,  nisi 
Veneti  ad  satisfaciendum  et  recipiendum  juxta  formam  Ecclesiae 
absolutionis  beneficium  inducti  fuerint  vel  compulsi,  cum  eis 
nullatenus  praesumatis  praelium  Domini  praeliari,  ne,  si,  eis 
habentibus  aliquid  de  anathemate,  in  Crucis  insurrexeritis  inimi- 
cos,  non  praevaleatis  in  eos,  sed  terga  vertentes  fugiatis  potius 
et  cadatis.   Nam  in  libro  Josue  legitur  etc.  .  .  . 

Ne  autem  victualia  vobis  desint,  carissimo  in  Christo  fdio 
nostro  Imperatori  Constantinopolitano  scribemus,  ut,  juxta  quod 
per  literas  suas  nobis  ipse  promisit,  victualia  vobis  faciat  cxhi- 
beri.  Quodsi  forsan  ea  vobis  contingeret  denegari,  cum  tamen 
vos  devoveritis  ad  commune  obsequium  Crucifixi,  cujus  est  terra 


Pactum  Jadretinorum.  419 

et  plenitiido  ejus,  orbis  terrarum  et  universi,  qui  habitant  in 
ea,  posset  utique  non  absurdum  videri  ad  similitudinem  Impe- 
ratoris  terrae,  de  quo  cautum  est  in  jure  civili,  quod,  si  ejus 
exercitus  indiguerlt  alimentis,  ea  possit  accipere  undeeunque, 
possitis  et  vos  cum  timore  Domini,  sub  satisfaciendi  proposito, 
ad  necessitatem  tantum  ea  sine  personarum  accipere  laesione. 
In  libro  namque  Judicum  etc.  .  .  . 

Et  hoc  negotium  Filii  hominis  est,  et  praeHum  Domini, 
quod  intenditis  praeliari.  Haec  autem  exemphi  de  Scripturis 
sanctis  induximus,  non  iit  concedamiis  rapinam,  sed  ut  tolere- 
mus ,  quod  ex  gravi  necessitate  sine  grandi  dispendio  vitari 
non  posset. 

Provideatis  autem  prudenter  et  caute,  ut,  si  forte  Veneti 
vohierint  occasiones  ab'quas  invenire^  quod  exercitus  dissolvatur, 
multa  pro  tempore  dissimulare  ac  tolerare  curetis,  donec  ad 
locum  perveneritis  destinatum,  ubi ,  opportunitate  accepta, 
eorum,  ut  expedit,  mabtiam  comprimatis. 

CVI. 
Pactam  Jadretinoram. 

A.  d.  1203. 

Liber  Pactorum  II,  fol.  24  sqq.  Huius  docunieiili  mentioncm  facit 
Marin  US   1.  1.  T.  IV,  p.  30. 

Andreas  Dandulus  ehron.  I  c.  p.  321:  Dax  illico  secedcns 
cum  stolo  Jadram  pervenit,  quce  favore  rcgis  Himgarue  in  rcbel- 
lione  kucHsque  permanserat ;  et  ohtcmpcrantihus  Francis  incolas 
monuit,  ut  solita  ad  cum  subjectione  redirent.  Quibus  remienlibus 
jiibct  Diuv  arma  capere  et  contra  civitatem  insidtum  facere.  Uli 
integra  die  renovatis  instabant  viribus.  Jadrenses  iyitur,  pondus 
proelii  non  ferentes ,  mane  sequenti  se  voluntati  Ducis  sine  aliqua 
conditione  submiserunt.  Dux  autem  consilio  totius  popidi  Veneti 
tunc  prcesentis  maritimos  muros  circumquaqtie  diriii  fecit,  et  ibidem 
hyemare  disposuit.  Cives  itaque  Jadra^,  Ducis  gratiam  non  mereri 
formidantes  et  de  regio  favore  confisi,  ex  urbe  cxiverunt.  Veris 
(1203)  adveniente  tempore   Veneti  se  mari  et  ventis  committunt. 

27* 


420  Pactum  .TAnRr-.TiNonuM. 

Jadrenscft  iffiro  patria  exnles  Venetos  navigcmtes  non  modicum 
hifcüdhant.  At  Dur/'s  t/alns  misais  f/afris  et  nnvifjus  cdlficavit 
qiioddam  castelliim  in  inauhi  Malconscju  ante  Jadram,  ubi  plurlma 
considens  acics  armatorum  prohibcbant  Jadrenses  urbem  ingrcdi, 
eos  per  mare  undiqiic  insequentes.  Jadrenses  tunc  cum  stipendio 
rcgis  acceptis  X  galeis  Cajctanorum ,  pnesidium  Venetorum  impu- 
gnant  et  obtinent ,  et  in  urbem  j am  desolatam  redennt,  et  timentes 
stolum,  quem  Veneti  denuo  proiparaverant,  per  suos  nuntios  gratiam 
implnrant.  et  offcrunt  pcrpetuam  fidelilatem.  obsides  et  cantationein 
laudum  exliibere,  Comitemque  de  Venetiis  eligere  et  archiepiscopum, 
qui  reverentiam  et  obedientiam  Primati  debitam  Gradensi  exliibeat 
patriarchce ,  et  erga  host  es  Venetorum  insurgere,  et  annuatim  tria 
millia  pellium  cunicularum  tribiiere.  Qua  oblatione  benigne  accepfa 
ad  gratiam  restituli  sunt.  —  Pleniora  de  bis  Farlati  in  Ulyrico 
sacro  T.  V,  p.  69  il)if|nc  Thomas  arcliuliaconus  cap.  25:  ^Erant 
autem  eo  tempore  Jadrenses  Venetis  multum  infesti.  Quacunque 
enim  ex  parte  poterant,  Venetos  invadebant ,  bona  eorum  diripien- 
tes,  injiiriantes ,  trucidantes;  et  quid  quid  maü  exercere  valebanl, 
in  ipsos  totis  viribus  conabantur" . 

Idem  Thomas  arcliidiaconus  ibid.  cap.  2S :  „Itaque  imiversa 
classium  multitudo  sustulere  se  a  Venetiis  a.  d.  MCCIII  (leg.  //), 
mense  Octobri,  et  venientes  circa  oras  Jstrim  ijitraverunt  in  Dal- 
matiam,  applicuenintque  prope  Jadrensium  civitatem.  Erant  autem 
insigniores  duccs  ipsius  exercitus  ex  parte  Franeorum  quidam 
Simon  i),  comes  de  3Io7itef'orti ,  ex  pai'te  vero  Venetorum  Dux 
Henricus  Dandulus,  vir  valde  strenuus  et  circumspectus ,  qui  licet 
corporalibus  oculis  coecutiret,  mente  tarnen  satis  noverat  pcrspica- 
citer  intueri.  Igitur  idn  se  Jadrenses  vident  ab  exercitu  circum- 
vallari,  tinmcrunt  valde,  quid  constdtius  agerent  nescientes.  E 
vestigio  autem  subsecuta  est  clades  nimia  mortalitatis ,  ita  ut  non 
tot  viri  et  sani  in  civitate  restarcnt,  qui  sufficerent  mortiios  sepe- 
lire.  Jacebant  miserorum  cadavera  in  domibus  et  ecclesiis  inhu- 
mata;  nesciebant  miseri  cives,  quid  potius,  f'unera  an  publica  officia 
procurareiit.  Sicque  factum  est,  ut  infelix  civitas,  suorum  prwsidiis 
indefcnsa ,  in  brevi  et  de  facili  ab  hostibus  caperetur.  Die  autem 
S.  Chrysogoni ,  qui  apud  illos  celeberi'i?mis  habebatur,  divina  ultio 


')  Seeiindum  alios  Bonifacius,  inarchio  Montisfcrratensls. 


PactuiM  Jadretinokum.  42  l 

patutt  super  illos.  Nam  Veneti  de  ratibus  cfjressi  in  civitatem  irrue- 
runt,  quam  in  inomejito  captani  et  (lUquando  sospitatam  (ed.  Itospi- 
tatani)  in  recessu  totam  in  soUtudinem  redegere.  Diruerunt  enim 
omnes  muros  ejus  et  turres  per  circuitmn  ei  universas  domos  intrin- 
secus,  nihil  nisi  solas  ecclesias  relinquentes" . 

klein  ibid.:  „Tunc  Jadrenses  pntria  exulcs  coeperunt  per 
mare  discurrere,  magnas  Venetor  um  cwdes,  ubicumque  eus  inoadere 
poterant,  facientes.  At  Veneti  tnissis  galeis  et  navibus  wdißcaverunt 
quoddam  pra'sidium  in  insula  ante  Jadram,  ubi  plurima  considens 
acies  armatorum  prohibebant  Jadrenses  civitatem  ingredi,  eos  per 
mare  nndique  insequentes.  His  diebus  adrenerunt  decem  galece 
Cajetanorum  ad  Dalmatice  partes.  .  .  Coadunaverunt  se  Jadrenses 
cum  Cajetanis ,  et  abeuntes  coeperunt  pugnare  cum  Venetis,  qui 
erant  in  Castro;  et  tandem  Veneti,  itnpares  viribus,  defecti  jam  et 
languentibus  dextris  resistere  nequibant.  Tunc  Jadrenses  cum 
Cajetanis  potiti  victoria ,  quotquot  Venetos  in  Castro  illo  invenerunt, 
omnes  gladio  peremerunt ;  destructo  totius  munitionis  illius  mdificio 
Jadram  intraverunt ;  et  tunc  riiinas  domorum  suarum,  nt  poterant, 
instaurantes  habitaverunt  in  eis.  3Iiserunt  autem  Venetias,  et  f'ece- 
runt  pacem  cum  ipsis,  jurantcs,  eis  snbjcctionem  perpetuam  et  fide- 
litatis  constantiam  observare". 

Nos  missi  Jadertinorum  petimus  a  uobis,  domino  Jifainerio] , 
filio  domino  Ducis,  et  a  sapientia  iiestri  Consilij,  pro  coin- 
munitate  Jaderensium,  ut  hal)eatis  respectum  misericordie 
erga  illos. 

Volunt  Jadertiiii  semper  Archicpiscopuni  eligere  de  Veiie- 
tijs,  et  habere  a  Gradu  uidelieet  usque  ad  Caput  Aggeris;  eius(jue 
elleetioiiem  preseiitabunt  domino  Patriarche  Gradensi,  conllr- 
matlonem  ipsiiis  elleetionis  postulantes.  Et  confirmatione  facta 
ueniet  ad  sedem  Patriarchalem,  et  conseerationem  de  manu  sua 
recipiet,  facietque  ei  fidelitatem,  reuerentiam  et  obedientiam  ei 
exhibere  promittens  et  omnes  bonorilieentias,  quas  dominus  Lam- 
predius  Arehiepiscopus  exhibuit  domino  Patriarche  H.  Dandulo, 
etobsequia  debita.  Jurabitque  fidelitatem  domino  Duci  et  succes- 
soribus  suis ;  et  sie  facient  omnes  Archiepiscopi ,  qui  in  perpe- 
tuum   erunt,   Ducibus  et   Patriarchis,   qui  per  tempora  erunt. 


422  Pactum  Jadretinohum. 

Arclii('|»isco|)ns   autem   a   doinino  Patriarclia    lionorem  acciplet 
coiisuciiiin,  et  ins  de  Dalmatinis  Ej)is(  opis  ei  noii  minuatur. 

Habebit  Areliiepiscopus  omiics  iiitioltus  et  ornnes  lionori- 
ficentias ,  quas  habere  consueuerant  Arcliieplscoj)! ,  qui  fueruiit 
ante,  et  a  eominuni  Jadre  insuper  omni  anno  in  Kallendis  Marcij 
niensis  uniim  milliariuni  et  dimidium  ennicularuni  bonarum. 

Clerus  autem  bis  in  anno,  in  natiuitate  Domini  et  in  Pascha 
llesurrectionis,  laudes  cantahunt  in  maiori  Ecciesia  solempniter 
domino  Duci  et  domino  Patriarche  atque  Archiepiseopo  suo  et  Co- 
miti  omni  anno,  propterquod  benedictionemreeipientconsuetam. 

Eligent  Jadratini  semper  Comitem  de  Venetijs,  et  habebunt 
a  Gradu  usque  ad  Caput  Aggeris,  et  representabunt  electionem 
domino  Duci,  uel  qui  pro  ipso  erit  Venetie;  et  recipiet  electus 
confirmationem,  facta  inuestitione  ab  eo.  Jurabit  ei  fidelitatem 
et  successoribus  suis.  Qui  electus  fuerif,  si  forte  electionem  in 
se  factam  recusaret,  eligere  de  Venetijs  non  cessabunt,  usque 
dum  inuentus  fuerit,  qui  electionem  in  se  factam  recipiat.  Simili 
modo  facient  et  de  electione  Archiepiscopi;  et  sie  facient  omnes 
Comites,  qui  per  tempora  erunt,  Ducibus,  qui  per  tempora  erunt, 
in  perpetuum. 

Comes  autem  habebit  omnes  redditus  et  honorificentias, 
quas  habere  solebant  et  habuerunt  alij  Comites,  et  omnes  red- 
ditus et  honorificentias,  quas  habere  solebant  de  Insula  Pagi,  et 
insuper  Scherdam  Insulam,  (juc  est  uersus  terram. 

Jurabunt  autem  et  omnes  homines  committatus,  a  quatuor- 
decim  annis  et  supra,  fidelitatem  domino  Duci  et  successoribus 
suis;  et  ipsa  fidelitatis  sacramcnta  renouabunt  singulis  annis 
decem.  Jurabuntque  fidelitatem  domino  Comiti  omnes  et  Comi- 
tibus  Omnibus  in  perpetuum  futuris,  salua  fidelitale  domini  Ducis, 
ad  honorem  Venetie  et  salutem  Jadre. 

Et  si  forte  contin^erit,  dominum  Ducem  uel  successores 
suos  Jadre  apiicare,  recipient  cum  Jadralini  liunorifice  et  tracta- 
bunt,   et  nuntios  suos   similiter.    Et  si   dominus  Dux  uolucrit 


Pactum  Jadretinorum.  423 

hospitari  in  domo  Arcliiepiscopall,  hahebit  eam  ad  suam  hono- 
rificentiam  et  uolimtateni;  sin  autem,  dabitur  ei  domus  hono- 
rabihs,  usque  dum  steterit  ibi. 

Et  quotiens  feeerit  Venetia  exereitum  usque  Ilagusium  et 
a  Ragusio  et  infra,  sieut  Venetia  faeiet,  sie  facient  et  Jadratini 
secundum  numerum  uirorum  suorum.  Si  uero  fuerit  exereitus 
a  triginta  galeis  et  supra,  que  debeant  transire  Ragusiiim, 
facient  inde  Jadratini  tricesimam  partem,  et  stabunt  in  seruitio 
Venetie,  usque  dum  steterit  exereitus  Venetie. 

Dabunt  Jadratini  D.  Micbaele,  qui  factus  erat  a  domino 
Duce  comes  Pagi  et  aliarum  insularum,  que  sibi  sunt  eoncesse, 
b'bre  MCCCL.  in  quatuor  annis;  hoc  est  in  singub's  Chalendis 
Martij  pro  quolibet  anno  quartam.  ToUentque  Jadratini  de 
Omnibus  nauibus  extraneorum,  qui  ilhic  applicuerint  ad  portum 
faciendum,  illam  dationem,  quam  Venetia  tollit  extraneorum 
nauibus,  diuidentque  (in)  illam  in  tres  partes;  de  quibus  unam 
dabunt  Archiepiscopo,  aliam  Comiti,  et  tertia  sit  communis 
Jadre. 

Omnes  autem,  qui  erunt  amici  Venetie,  Jadratini  ipsos  pro 
amicis  habebunt;  et  omnes,  qui  erunt  inimici  Venetie,  Jadra- 
tini ipsos  pro  inimicis  habebunt. 

De  muris  autem  ciuitatis  ruinandis  uel  non,  et  non  rele- 
uandis,  si  ruinati  fuerint,  sine  uoiuntate  domini  Ducis,  uel  illius 
persone,  qui  vicem  obtinebit  eins  et  sui  consilij  uel  maioris 
partis,  sie  erit,  sicut  de  uoiuntate  ipsius  domini  Ducis  fuerit, 
uel  residentis  pro  eo,  et  sui  consilij,  uel  maioris  partis. 

Dabunt  omni  anno  in  Venetia  Jadratini  communi  Venetie 
perperos  C.  et  L.  in  Calendis  Martij  in  perpetuum,  aut  tria  niil- 
liaria  bonarum  cunicularum  in  Jadratinorum  arbitrio,  super  hoc 
respondentium,  in  presenti  nuntijs  Venetie. 

Restituent  etiam  Jadratini  omnes  illos,  qui  Jadram  exiue- 
runt  pro  discordia  habita,  qui  morati  sub  dominio  Ducatus 
Venetie,  uel  in  exercitu  iuerunt,  aut  steterunt  ad  fidelitatem 


424  Pactum  Alkxii  IV  et  Venetorum  itehatum. 

Venetie ,   in  domibus  et  in  omnihus  posscssionibus  suis,  sicut 
Aieriint  co  tempore,  quo  inde  exiucrunt. 

übsides  autem  dabunt  Jadratini  a  triginta  et  infra,  super 
quod  uoluerit  dominus  Dux,  uel  qui  erit  pro  eo  et  suum  eonsi- 
lium  uel  maior  pars,  et  quos  uoluerit,  moraturos  semper  in 
Venetia  ad  expendium  Jadratinorum;  et  si  eorum  aliquis  more- 
retur,  dabunt  alium  in  loco  eins. 

Dabuntque  Jadratini  terram  dlam,  que*)  P.  de  Jadera  et 
fratris  eins,  ut  ibi  domus  iiat;  in  qua  Comes  quisque  debeat 
babitare;  quam  si  possessores  sie  dare  noluerint,  prouidebit 
eis  dominus  Arcbiepiscopus  et  Comes  et  consules,  uel  judices 
ciuitatis,  aut  eorum  maior  pars,  in  comeambio,  sicut  apparuerit 
esse  eonueniens. 

Jurabunt  autem  et  Comes  et  antepositi  in  aliquo  officio 
ciuitatis  et  unusquisque  insuper  pro  suo  capite,  sie  se  omnia 
seruaturos,  nisi  reinanserit  per  dominum  Ducem  uel  illius 
persone,  qui  erit  pro  eo,  et  maioris  partis  sui  consilij.  Et 
Jadratini  sint  in  Venetia,  sie  et  in  omnibus  alijs  partibus,  sicut 
pacis  tempore  esse  consueuerunt. 

CVII. 
Pactnul  Alciii  IT,  Isaacii  Imp.  filii,  et  Teoetorain  de  recuperando  regno 

Graeco  iteratur. 

A.  d.  1203.  Corcyrte. 
Wilken.  Kreuzzüge  T.  5,  p.  194,  not.  9.  Hugonis,  Comltis 
S.  Pauli,  epistol.  supra  laudat.  ab  iiiitio,  supra  p.  304. 

CVIII. 
Litera  Innocentii  pape  pro  ecelesia  sancti  Marc!  de  Tyro. 

A.  d.  1203.  d.  30.  m.  Mail  2). 
Lib.  Alb.  foi.  159.  Lib.  Pact.  I,  52;  II,  146.    Edidit  Cornel. 
Flamin.  Eccles.   Venet.   dec.   XIII,    P.   I,   pag.  223,  hac  quidem 


1)  Adde  fuit. 

^)  Sic  vulgo.  At  annum  1202  eligendum  esse,  docet  nos  quoque,  sero  quidero, 
finis  ejiistolae. 


LXiNocENTius  III  Canon.  Tyr.  423 

iiiscriptione:  Innocentius  III  Canonicis  Tyrensibus  mandat,  nt  Ple- 
bannm  Saudi  Marci  Tyrcnsh  ante  udrentum  Legatormn  Sedis 
ApostoUcae  molestare  in  iuribus  Purochudibns  non  audcant. 

Innocentius  episcopus,  seruus  seruoriim  dei,  dilectis  filiis, 
canonicis  Tyrensibus,  salutem  et  apostolicani  benedictionem. 

Exposita  nobis  dilecti  fdii,  Plebani  ecclesie  Sancti  Marci 
Tyrensis,  conquestio  patefecit,  quod,  cum  ipsa  ecclesia  ins 
parochiale  liabuerit  hactenus,  et  nunc  habeat  in  tercia  parte 
Tyri,  tarn  in  baptismo,  quam  in  penitentiis,  sepulturis,  decima- 
tionibus,  benedicendis  nubentil)us,  tenendis  scobs  et  nndieribus 
post')  partum  in  ecclesiam  inducendis,  bcet  febcis  recordatio- 
nis  Clemens  et  Celestinus,  predecessores  nostri,  bone  memorie 
Tyrensi  Archiepiscopo  dederint  in  mandatis,  ut  eandem  eccle- 
siam in  predictorum  omnium  libera  possessione  dimitteret,  donec 
restitueretur  Jerosoliniitana  provincia  Christianis,  et  nos  tandem, 
cassata  sententia,  que  super  hoc  lata  fuerat  aduersus  ecclesiam 
Sancti  Marci,  eidem  Archiepiscopo  et  nobis  etiam  dederimus^) 
in  mandatis,  ut  eam  usque  ad  aduentum  lei^atorum  nostrorum 
super  hiis  nullatenus  molestiam  inferretis : 

Vos  tarnen  et  uenerabilis  noster^)  Patriarcha  Jerosolimi- 
tanus  post*)  decessum  Archiepiscopi  supradicti  Piebanum  ipsum 
super  bis  presumpsistis  multipliciter  molestare;  ideoque  discre- 
tioni  uestre  per  apostolica  scripta  mandamus,  quatinus,  ante({uam 
dilecli  lilii  nostri,  Sofredus,  tituli  Sancte  Praxedis  et  Petri, 
tituli  Sancti  Marcelli^)  presbyteri  Cardinales,  apostolice  Sedis 
legati,  ad  partes  ipsas  accesserint,  uel  illuc  saltem  alter  eorum 


0  pi'opter  Corn. 

-)  dederint  Com. 

^)  Sic  LP.  I,  II;  in  LA.  uenerabili  uiri  cum  piinclis  corruplelae;  uen. 

frater  noster  patr.  Corn. 
*)  propter  Corn. 
5)  Ita  nos  plene.  LA.  S.  ff et  P.  ft. ;  LP.  I  et  Corn.  S.  tituli  ...  et  P, 

tituli;  LP.  11  S.  t  er  re  sancte  ...  et  P.  t  er  rc  s. 


42(1     Ven.  pactum  cum  Alexio  IV  atque  Isaacio  Imp.  confirmant. 

perucnerit,  cum  iam  dictiis  Cardinalis  Sancte  Praxedis  iter  sit*) 
percgrinatinnis  ajjff^rossus ,  Plebaiiiim  ipsiini  super  predictis 
üiniiilMis  iniiiiiuc  inulestcUs:  extuuc  auteni  ius  uestrum  coram  eis, 
(juiltus  causam  ipsam  comittiinus,  mediante  consequimini  ratione. 
Data  LATiiRANi  tertio  kal.  Junii,  pontificatus  nostri  anno  (piinto. 

CIX. 

Ycneti  puctuiii  cum  Alexio  (IV),  Isaac.  Imp.  filio,  atqae  ipso  Isaacio 

Imp.  confirmant. 

A.  (1.  120;?,  111.  Augusto.  Consta  ntin  opoli. 
Andreas  Dan  du  Ins  1.  c.  pag.  322,  pars  XXXI.  Chronic.  Gall. 
cüd.  Monac.  nro.  52,  iol.  49;  supra  p.  349. 

cx. 

Litcra  Alexii  IV  Impcratoris  Constantinopolltaiii. 

Recognoscit  Romanum  Pontificem  caput  universalis  Ecclesiae,  et 

jurat  devotioneni. 

A.  (1.  1203=),  die  2.^.  m.  Augusti. 

Innoc.  III   cpistül.  lil>.   VI,    ep.  CCX    ed.  Brcquigny  T.  I, 

pag.  409.  Raynald.  1.  I.  a.  1203,  §.  17. 

Sanctissimo  Patri  et  Domino  l[miocentiu] ,  Del  gratia 
summo  Pontilici,  Alexius,  fidelis  in  Christo  Imperator,  a  Deo 
coronatus  Romanorum  moderator  et  semper  augustus,  reve- 
rentiae  filialis  devotum  obsequium. 

Quanta  mihi  fecerit  Dominus  hiis  dicbus  secundum  mise- 
ricordiam  suam ,  bcatitudini  vestrae  potissimum  credidi  expli- 
candum,  quae  locum  ejus  in  terris  noscitur  obtinere,  in  cujus 
manibus  sunt  omnium  potestates  et  omnium  jura  regnorum;  ac 
tam  Deo  et  sanctitati  vestrae  in  gratiaruin  actione  devotus 
(piam  merito  teneor  et  in  perpetuum  tenelior  obnoxius. 

Novit  plenius  sanctitas  vestra,  parrlcidio  in  fratrem  com- 
misso,  occupatum  diutius  et  pollutum  Imperium,  meque  ipsum 

')  sancte  Com. 

3)  Non  1204.  uti  Brequ. 


Ar,Exii  IV  Imp.  Cp.  epistola  ad  Innoc.  III.  427 

felici  exiliü  detestabilem  evasisse  tyrannideni ,  in  quo  et  mihi 
coelitus  datiim  est  vestram  apostolicam  videre  personam;  sed 
nee  illiid  vestrum  efTugit  auditum,  quod  peregrinorum  beata 
societas,  crudelitatem  abominata  sceleris  inauditi,  amore  fra- 
terno  seu  potius  miseratione  paterna,  exilium  meum  et  causam 
justissimam  quidem,  sed  apud  homines  desperatam,  tarn  mise- 
ricorditer  quam  viriliter  adorsa  fuerit  sublevare.  Et  nunc,  qua- 
liter  in  manibus  eorum  tam  mea,  quam  patris  a  Domino  prospe- 
rata  sit  salus,  sublevatum  de  carcere  ejusdem  illustris  patris 
mei  Caput  ostendit,  Imperialibus,  ut  decet,  insignibus  decoratum, 
et  restitutum  capiti  meo  cum  sollempnitate  debita  Imperii  dia- 
dema,  noctu  elapso  per  fugam  detestabili  parricida,  qui  fasces 
Imperii  inauditsB  tyrannidis  incubatione  pollucrat.  Hie  profecto 
suspirantem  ad  nos  urbem  Regiam  sermonibus  adeo  infecerat 
venenatis,  ut  ad  Subversionen!  libertatis  antiquae  publice  Latinos 
assereret  adventare,  qui  Apostolatui  vestro  locuni  et  gentem 
restituere  laborarent,  meque  in  odium  traherent  etiam  amico- 
rum,  cujus  occasione  et  studio  opus  tam  insperatum  Latinitas 
inchoasset. 

Haec,  fateor,  causa  potissimum  ad  subsidium  nostrum  pere- 
grinorum animos  inclinavit,  quod,  promissione  spontanea,  sub 
jurisjurandi  religione,  cliristiana  sumus  devotione  polliciti,  totius 
Christianitatis  ecclesiasticum  caput,  Romanum  videlicet  ponti- 
licem,  apostolorum  principis  Petri  catholicum  successorem,  nos 
humiliter  agnituros,  et  ad  hoc  ipsum  orientalem  ecclesiam  pro 
viribus  inducturos,  si  debitum  nobis  divina  miseratio  restituisset 
Imperium,  intelligentes  profecto,  quod  accedere  debeat  pluri- 
mum  honoris  et  utilitatis  Imperio  et  nomini  nostro  decus 
aeternum,  si  tunica  Domini  inconsutilis  suam.  nostris  temporibus 
et  operibus  recipiat  unitatem.  Et  hoc  quidem,  ut  dictum  est, 
tam  peregrinis  vestris  sub  juramento  promisimus,  quam  pater- 
nitati  vestrae  exhibere  plenius  praeoptamus,  omnem  vobis  et 
successoribus    vestris    canonice   substituendis  devotionem  per 


42(S  LlTKKAK  CllUCESKiN.  AD   I.NNOC.  III. 

j)raesL'iilL's  lileras  proiniltentos,  quam  aiitecessores  nostri,  Iinpe- 
ratort's  Calholici,  pracdecessoribus  vestris,  patrihus  urthüdo.vis, 
liüiiiaiiis  poiililicihus,  aiitiquitus  exhibuisse  iiüscuntur;  illiid 
parilcr  |)roniittentes,  quod,  opportuiiitate  nobis  a  Domino 
praestita  saliitari,  ad  itb'in  orieiitalem  ecclesiam  tarn  prudenter 
iiich'nabimiis,  quam  potenter;  super  quo  prudentiae  vestrac 
eonsilio  desideramus  inniti,  ad  haec  praedicta  inducti  praecipue 
consiliis  salutaribus  et  monilis  venerabillum  patrum,  N[iveli  de 
Chcri.siacoJ  Sucssioncn/.s/.sy»  C/onrafliJ  \h\hcsir  [atensis], 
S.  (potius  Gfarmeri  de  Triaiido]  Trecen.,  Episcoporum  .  .  . 
[0(//en'J  Abbalis  de  LucedfioJ  et  niagistri  Johannis  Novio- 
umnfsis], 

Datum  in  Urbe  Regia,  VIII  Kai.  Septembris. 

CXI. 

Literac  Cruccsignatoram  ud  Papam. 

ExcidiuM  Jaderae,  et  Imperil  ab  Isaach  ii  occisoribus  occupati 

reslilatio  Alexio  Imperatori ,  f/ui  prumiltit  reverentiam  Ecclesiae 

Romanae. 
A.  d.  12031). 
Innoc.  III  epist.  IIb.  VI,  ep.  CCXl  ed.  Brequiguy  T.  I,  p.  410. 
Ray  na  Id.  1.  1.  §.  14. 

Innoc.   et  c 

Quanta  feeerit  nobis  Dominus,  immo  non  nobis,  sed  nomini 
suo  quantam  dederit  g-loriam  hiis  diebus,  quanta  possumus  brevitate 
perstringimus,  ipso  praenotantes  initio ,  (juia,  ex  quo  urbem 
transg-rcssionis  exivimus  (sie  enim  Jaderam  nominamus,  cujus 
excidium  vidimus,  dolentes  quidem,  et  necessitate  compulsi), 
nihil  inter  nos  ordinatum  esse  meminimus,  quod  communiter  ad 
ulilitalem  pertineret  exercitus ,  quin  illud  in  melius  providentia 
divina  muta\  erit,  sibique  totum  vendicans  slultam  feeerit  sapien- 
tiam  nostram. 

1)  Non  1204. 


LiTERAE   CrUCESIGN.  AD  TnNOO.  III.  429 

Hiiic  est,  quod  eorum,  qiiae  facta  sunt  apud  nos  glorlosa, 
omneni  a  nobis  gloriani  jure  repellimus,  quippc  qui  operis  adhi- 
huimus  parum,  consilii  nihil.  Unde  necesse  est,  ut,  si  quis  ex 
nobis  vohierit  gloriari ,  in  Domino  glorietur,  non  in  se ,  vcl  in 
altero. 

Foedere  igitur  Jaderae  confirmato  cum  illustri  Constanti- 
nopolitani  quondam  Imperatoris,  Isaachii ,  fdio  Alexio ,  cum 
victuabbus  omnibus  et  rebus  egentes  Terrae  sanctae  videremur 
gravamen  potius  illaturi,  sicut  et  abi  ex  nobis,  qui  nos  praecesse- 
rant,  quam  juvamen  aliquod  allaturi,  nee  terrae  Saracenorum 
in  tanta  egestate  nos  crederemus  applicare  potentes ,  verisimi- 
bbus  quidem  rumoribus  et  argumentis  inducti,  quod  dictl  Alexii 
suspiraret  adventum  Regiae  pars  potior  civitatis  et  pondus 
Imperii,  quem  electione  concordi  cum  sollempnitate  debita  Impe- 
riali diademate  sublimasset,  contra  consuetum  ordinem  temporis 
aura  favente,  obedientibus  Domino  ventis  et  mari,  ad  urbem 
Regiam  praeter  omnem  spem  prospere  applicuimus  et  in  brevi. 

Sed  nee  adventavimus  improvisi,  qui  usque  ad  sexaginta 
millia  equitum,  praeter  pedites,  in  urbe  reperimus,  et  transi- 
lientes  loca  tutissima,  pontes,  turres  et  flumina,  sine  damno 
nostrorum,  terra  et  mari  obsedimus  civitatem  et  tyrampnum 
pariter,  qui,  commisso  in  fratrem  parricidio,  fasces  Imperii 
diutina  incubatione  polluerat.  Praeter  igitur  omnium  opinionem 
universorum  civium  mentes  contra  nos  invenimus  obfirmatas, 
nee  aliter  contra  dominum  suum  civitatem  muris  et  machinis 
obseratam,  quam  si  adventasset  populus  infidelis,  qui  loca  sancta 
polluere  et  religionem  proponeret  inexorabiliter  evcllere  Chri- 
stianam.  Imperii  siquidem  crudelissimus  incubator,  domini  sui 
et  fratris  Imperatoris  orbator  et  proditor,  quique  eundem  car- 
cere  perpetuo  sine  crimine  condempnasset,  idem  fdio  ejus  illustri 
facturus  Alexio,  si  non  eundem  a  manibus  ejus  felix  eripuisset 
exilium ,  praehabita  in  populo  detestabili  concione ,  potentes 
siinul   et  plebem  sermonibus  adeo  infccerat  venenafis,  ut  ad 


430  LiTKnAK  CllUCESIGN.   AU  I.NNOC.  III. 

subversionem  Iil)crtnlis  anliijuae  Latinos  assereret  adventare, 
(jtii  liomaiiü  ponlilici  locum  et  geiitein  reslituerc  properarent, 
et  Latinorum  lej^ibiis  Imperium  subjug"are.  Haec  profecto  res 
sie  omnes  contra  nos  animavit  pariter  et  armavit,  ut  contra  nos 
et  exulem  nostrum  viderentur  omnes  pariter  conjiirasse. 

Saepius  ergo  per  nuntios  nostros,  immo  per  ipsum  exulem 
nostrum,  et  barones  nostros  a  civibus  postulantes  audiri,  nee 
adventus  noslri  causam,  nee  petilionis  modum  potuimus  expli- 
care;  sed  quotiens  terra  vel  mari  stantibus  in  muro  sermones 
obtulimus ,  totiens  retulimus  tela  pro  verbis.  Considerantes 
igitur,  quod  praeter  spem  nostram  cuncta  contingerent,  in  eum 
statum  necessitatis  impacti,  ut  statim  necesse  haberemus  aut 
perire  aut  vincere,  cum  obsidioncm  ipsam  nulla  ratione  in  quin- 
decim  dies  protehire  possemus,  quos  victualium  omnium  incre- 
dibibs  urgeret  angustia,  non  ex  desperatione  quidem,  sed 
inspirata  quadam  securitate  divinitus  suspirare  coepimus  ad 
bella,  paucissimi*)  pericuHs  nos  audacter  opponere,  et  incre- 
dibibter  in  omnibus  obtinere,  ad  conflictum  etiam  campestrem 
saepius  ordinati,  inaestimabilem  multitudinem  fuga  in  urbe 
ignominiosa  conclusimus.  Aptatis  igitur  interim  terra  et  mari 
belb'cis  instrumentis  die  obsidionis  octavo  violenter  civitas 
introitur,  grassatur  incendium,  disponit  in  campo  contra  nos 
acies  Imperator,  et  paratis  nobis  excipere  venientem,  constan- 
tiam  nostram  cum  paucitate  miratus,  ignominiose  fraena  reflectit, 
in  url)em  retrogressus  ardentem.  Ipsa  nocte  fugam  cum  paucis 
aggreditur,  suamque  in  urbe  rebnquit  uxorem  et  parvulam 
prolem.  Eadem  rc  comperta,  nescientibus  nobis,  Graecorum 
proceres  in  palatio  congregantur,  et  exulis  nostri  sollempnis 
cele])ratur  electio,  seu  potius  restitutio  declaratur,  insperatam- 
quc  laetiliam  eopiosa  in  pahitio  limiinaria  protestantur.  Manc 
facto  prodit  in  castra  eopiosa  Graecorum  procerum  multitudo. 


^)  promptissimi  Gest.  Inn. 


Innoc.  III  EPisT.  AD  Alex.  IV  hip.  431 

suiimque  gaudio  quaerit  electum,  restitutam  civitati  asserit  liber- 
tatem,  et  regredienti  filio  ad  fasces  Imperli,  cum  gaiidio  inaesti- 
mabili,  sublevatum  de  careere  eaput  patris  Isacliii,  quondam 
Imperatoris ,  ostenduut.  Praeordinatis  itaque,  qiiae  necessarla 
videbantur,  ad  Eccleslani  sanctae  Sophiae  novus  Imperator  cum 
solemni  processione  deducitur,  et  exuli  nostro  sine  omni 
contradictione  Imperiale  restituitur  diadema  cum  plenitudine 
potestatis. 

Hiis  peractis  ad  sohitionem  promissorum  prosilit  Imperator, 
et  promissa  rebus  accumulat,  victualia  servitio  Domini  profutura 
iiobis  Omnibus  praebet  in  annum;  ducenta  marcarum  millia  nobis 
solvere  pergit,  et  Venetis  sumptibus  suis  stolium  prolongat  in 
annum,  seque  juramento  astringit,  quod  erigere  nobiscum  debeat 
regale  vexillum,  et  in  passagio  Martii  nobiscum  ad  servitium 
Domini  proficisci,  cum  quantis  poterit  millibus  armatorum;  et 
sub  eadem  proniissione  concludit,  quod  eam  reverentiam  prae- 
stare  debeat  Romano  Pontilici,  quam  antecessores  sui,  Impera- 
tores  Catholici ,  praedecessoribus  suis  Pontificibus  pridem 
impendisse  noscuntur,  et  Ecclesiam  Orientalen!  ad  boc  idem  pro 
viribus  inclinare,  ac  toto  vitae  suae  tempore  milites  quingentos 
cum  sumptibus  suis  in  Terra  sancta  honorifice  provisurum  ad 
servitium  redemptoris. 

CXII. 
Alexio  lY,    Imperatori    fonstantiuopolitano. 

Epistola  responsiva.  (Cfi*.  epist.  CCX.) 

A.  d.  1203(?). 

Innoc.  III  epist.  IIb.  VI,  ep.  CCXXIX  ed.  Brequigny  T.  I, 

pag.  426.  Hie  ipse  et  Raynaldus  1.  1.  •§.  1.  annum  1204  statuunt; 

nos  sequimur  datum   epistolfe :   anno  sexto.   Idem  valet  de  tribiis 

epistolis  continuo  adnexis.  Res  ambigua,  mense  non  indieato. 

Recepimus  literas,  quas  nobis  Imperialis  excellentia  desti- 
navit,  afTectione  paterna,  et  quae  significavit  per  eas,  notavimus 
diligenter. 


4fi2  InNOC.   III  KIMST.  AI)  AlKX.  IV  l.Mi". 

riainlcMiiiis  aiiteni  in  Ooinlno,  et  ei,  qiii  (loniiiiatur  in  regno 
honiinuin,  et  eui  voliicrit,  daMl  illiid,  <^ratiaruni  exolviiniis  actio- 
ncs,  quod  pium  tibi  propitius  inspiravit  aflectum,  ut  dcsiderares 
ccclesiastieam  nnitatem,  et  ut  menibrum  ad  caput  et  filia 
revertatur  ad  inalrem,  et  Constantinopolitana  Ecclesia,  qnae 
apostolicae  Scdi  multo  tempore  devotionis  debituni  denegavit, 
reverentiam  ei,  obedientiam  et  honorem  exhil)eat,  affeetares, 
sieiit  etiam,  adhiic  exul  cum  esses,  in  nostra  praesentia  consti- 
tutiis  assercbas  te  totis  visceril)us  aÜectare.  Ut  autem  deside- 
rium  tuum  plenius  demonstrares,  et  ad  id  populos  tibi  subditos 
exemplo  indueeres  melius,  quam  sermone,  semel  exul  et  iterum 
sublimatus,  juramento  firmasti,  te  omnem  devotionem  nobis  et 
nostris  successoribus  impensurum,  quam  anteeessores  tui,  Impe- 
ratores  Catlioliei,  praedecessoribus  nostris,  ])atribus  orthodoxis, 
llomanis  Pontinei])us,  noscuntur  antiquitus  imj)endisse;  promisso 
pariter,  quod,  opportunitate  concessa,  Orientalem  Ecelesiam  ad 
id  j)rudenter  inelinabis  pariter  et  potenter,  sicut  per  Imperiales 
nobis  literas  intimasti. 

Sane,  si  dictis  facta  compenses,  et  quod  polliceris  verbis, 
operibus  exequeris,  Deum  tibi  reddes  propitium,  quem  in  hono- 
rificentia  suae  sponsae  probaberis  bonorare,  ac  praeter  id,  quod 
ipse  Imperium  tuum  solidabit  in  pace,  apostolica  Sedes  illud 
studebit  efficaciter  roborare.  Cum  enim  per  Lalinorum  auxilium 
post  divinum  sis  Imperio  restitutus,  debes  non  immerito  Roma- 
nam  Ecelesiam  honorare,  cujus  fUii  ti])i  taliter  astiterunt,  et 
quae  post  Deum  tibi  et  Constantinopolitano  Imperio  praecipuc 
poterit  necessarium  patrocinium  impartiri. 

Hoc  autem  dicimus,  non  ut  ambitiöse  dominium  afTectemus, 
sed  ut  officiose  ministerium  impendamus,  ejus  exemplo,  qui  non 
venit  ministrari,  sed  ministrare,  nee  ut  dominemur  in  clero,  sed 
forma  gregis  efficlamur  ex  animo ;  quia  principes  gentium 
dominantur  eorum,  et  qui  potestatem  habent  inter  eos,  benefici 
nuncupantur;   inter  discipulos  autem  Christi  non  sie,   sed  qui 


INNOC.  III  EPIST.  AD  BONIFAC.  MoNTISF.  ETC.  433 

major  est  inter  eos,  omiiiuni  servus  existit,  et  qiii  praecessor, 
tanquam  sit  ministrator. 

Monemiis  igitur  Imperialem  celsitudinem  et  hortamur  in 
Domino,  quatenus  sie  in  apostolicae  Sedis  devotione  consistas, 
sie  efficias,  quod  jiirasti,  ne  forte,  quae  de  tuis  lahiis  processenint, 
irrita  facere  videaris,  sed  verax  appareas  in  promisso  et  in 
juramento  fidelis.  Siquidem  si  in  timore  Domini  et  apostolicae 
Sedis  reverentia  Imperinm  tuum  fuerit  roboratum,  non  vacillabit, 
sicut  hactenns  vacillavit,  sed  in  iilius  petrae  soliditate  fiindatum, 
a  qua  princeps  Apostolorum  dictus  est  Petrus,  et  de  qua  inquit 
Apostolus:  „petra  autem  erat  Christus",  perpetua  firmitate 
consistet,  nee  ventoruni  flatus,  nee  fluminis  impetus,  nee  plu- 
viarum  formidabit  incursus.  Alioquin,  ne  vano  decipiaris  errore, 
scire  te  volumus,  quod  non  solum  inimicorum  tuorum  rebellio- 
nem  non  poteris  subjugare,  sed  ante  ipsoruni  faciem  non 
subsistes. 

Dat.  Anagniae,  .  .  .  anno  sexto. 

CXIII. 

Innoceotius  III  uobilibus  viris,  B(oQifacio)  Marchioni  Iloutis  Ferrati, 
et  B(al(luino)  Flaudriae,  li(udoYico)  Blesensi,  et  H(ngoDi)  sancti  Pauli, 
Comitibas,  et  aliis   Barouibus,  et  .^lilitibas   Cracesignatis ,  spiritam 

coDsilii  sanioris, 

Super  promissionc  Imperatoris  Constantinopolitani,  et  quod  deheat 

jurare  obedlentiam  etreverentiam  Romanae  Ecclesiae,  et  Patriarclia 

sumere  pallium  de  corpore  S.  Petri. 

A.  d.  1203(?). 

Innoc.  III  epist.  lib.  VI,  ep.  CCXXX  ed.  Brequigny  T.  1, 
pag.  427.  Ray  na  Id.  1.  l.  §.  3. 

Quia  veremur,  vos  iterato  excommunicationis  esse  labe 
pollutos,  et  utinam  non  incurreretis  fidei  laesionem,  ideo  ad 
cautelam  vobis  spirüum  sanioris  consilii  loco  salutationis  et 
benedictionis  optamus. 

Fontes.  XII.  28 


434  I.NNOC.  lil   r.lM.ST.   AD  HoMKAC.   IWoNTISF.  KTC, 

Ijieet  eniiii,  sictit  ex  litoris  vestris  accepiimis,  apud  carissi- 
mum  in  Christo  (ilium  noslriim  Alexium,  Conslaiitinopolitanum 
Imperatorem  illustrem,  institeritis  et  obtinueritis  ab  eodem,  ut 
jiirainento  (Irmaret,  se  oninem  devotionem  nobis  et  successo- 
ribus  nostris  substitiiendis  canoniee  impensurum,  etc.  ut  in  prae- 
cedenti,  [ep.  Cl^XXIX]  usque  potenter. 

Valde  tarnen  praesuniitiir  a  quibusdan» ,  (piod  id  potius  ad 
excusationeni  vestram  ieceritis,  nt  |)er  hoc  vestrnm  velaretis 
excessum,  quam  ut  ad  matrem  (llia,  membrum  ad  caput  et  pars 
rediret  ad  corpus.  Verum,  quia  opera  testimonium  perhibent 
Verität!,  qua  id  intentione  feceritis,  melius  ellectus  subsequens 
demonstrabit,  si  videlicet  Imperator  ipse  se  juramentum  hujus- 
modi  praestitisse  per  literas  confitcatur  apertas,  quas  nobis 
dirif^at  in  testimonium  reservandas,  si  apud  Patriarcham  efficiat, 
ut  per  solemnes  nuntios  Ecclesiae  Homanae  primatum  et  mag-i- 
sterium  recognoscat,  et  reverentiam  nobis  et  obedientiam  repro- 
mittat,  et  pallium  de  corpore  b.  Petri  sumptum,  sine  quo 
patriarchale  officium  exercere  rite  non  potest,  ab  apostolica 
Sede  requirat.  Quodsi  forsan  hoc  devotionis  primordium  circa 
suae  promotionis  initia  denegarit,  et  noluerit,  quod  scribimiis, 
adimplere,  nee  oculus  vester  simplex  fuisse  videbitur,  nee  intentio 
ejus  pura;  immo  primae  transgressioni ,  ({uam  apud  Jaderam 
incurristis,  videbimini  addidisse  secundam,  dum  arma,  quae  in 
hostes  crucis  credebamini  assumpsisse,  in  Christianorum  exci- 
dium  iterum  convertistis,  nisi  Forsan  ad  extenuandam  culpam  et 
))oenam  ex  zelo,  quem  circa  matrem  vestram  Kcclesiam  Roma- 
nam  habctis,  cui  fuerant  indevoti,  quod  de  (iraecorum  inchoastis 
l^k'clesia,  studucrilis  consummare.  [stud  igitur  erit  et  verum 
devotionis  ejusdem  Imperatoris  indicium  et  vestrae  simpiicitatis 
evidens  argumentum. 

Ceterum,  licet  optemus,  ut  per  studium  et  sollicitudinem 
vestram  ad  devotionem  et  reverentiam  apostolicae  Sedis  Con- 
stantinopolitana   Ecciesia  revertatur,  (juia  ta?iien  ad  suh-sidium 


InNOC.  III  El'IST.  AD  EPISC.  SuESS.  ETC.  435 

Terrae  sanctae  propensius  aspiramiis,  ne  succiirsus  ejus  dilatus 
hactenus  diulius  dilTeratur,  moneinus  iiniversitatem  vestram  et 
exliortamnr  in  Domino,  et  per  apostoliea  vobis  scripta  manda- 
mus ,  quatenus  rcconciliati  ecciosiasticae  iinitati  peccatoriun 
vestrorum  maculas  poenitentiae  lacrymis  expietis,  iit  a  criminum 
labe  purgati  bellum  Domini  possitis  juxta  primum  mentis 
vestrae  propositum  in  puritate  cordis  et  corporis  laudabiliter 
praeliari. 

Ad  recuperationem  igitur  Terrae  sanctae  totis  viribus  insi- 
statis;  quoniam  id  erit  vobis  potissimum,  et  apud  Deum  meri- 
torium,  et  apud  bomines  gloriosum.  Nos  autem,  quod  ipsi 
Terrae  viderimus  expedire,  studebimus,  dante  Domino,  eflicaciter 
procurare. 

Datum  Anagmai.  ,  anno  sexto. 

CXIV. 
Innoceutius  li!  Episcopis  Suessionensi  et  Trocensi. 

(Nivelo  de  Cherisiaco  et  Garnero  de  Trianelo.) 

De  eodem  argamento  ac  In  Epidola  (aiitececleiili)  CCXXX. 

A.  d.  1203  (?). 

Innoc.  HI  epist.  !ih.  VI,  ep.  CCXXXI  ed.  Breqiiigny  T.  l, 
pag.  428.  Ray  na  Id.  I.  1.  §.  4. 

De  mentis  vestrae  sinceritate  confisi  et  devotionis  puritate 
sperantes  pro  certo  tenemus,  <|uod  ad  bonorem  apostolieae 
Sedls  intenditis,  et  profectum  et  exaltationem  ejus  tanquam  pro- 
priam  affectatis.  Unde  nullatenus  dubitamus,  quin  inter  pia  desi- 
deria  vestra  desideretis  ardenter,  ut  Graecorum  Ecciesia  redeat 
ad  Romanam,  et  membrum  ad  caput  et  ad  matrem  iilia  rever- 
tatur,  fiatque  unum  ovile  et  unus  pastor,  nee  sit  distinctio  de 
cetero  inter  Latinos  et  Graecos,  sed  tam  in  fide  catbolica,  quam 
in  unitate  ecclesiastica  uniantur. 

Verum,  quantumcumque  ad  hoc  Crucesignati  se  asserant 

laborasse,  videtur  tamen  aliquibns,  quod  potius  in  excusationem 

28  • 


436  InNOC.  III  KIMST.   AI)  ICIMSC.  SCESS.   ETC, 

suam,  quam  oh  devotionom  Ecciesiae  fecerint,  quod  fccerunt, 
ne  in  eos  videlit^et  [)roj)ter  seciindam  Iraiisu^ressionem,  sicut 
propter  primam  moti  fuimus,  moveremur.  Nam  si  oculum  sim- 
plicem  hal)uisseiit  et  laborassent  principaliter  pro  ecclesiaslica 
Imitate,  tam  devote  quam  efficaciter  procurassent,  ut  Imperator 
nuntiossuos  ad  noscum  patentibus  literis  transmisisset,  in  quihiis 
se  conüteretur,  sicut  jurasse  dieitur,  juravisse;  fecissent  etiam, 
ut  Patriarcha  per  nuntios  et  apices  suos  apostolieae  Sedis 
magisterium  reeognoseeret  et  j)rimatum;  et  tam  ei,  quam  nohis 
et  successoribus  nostris  reverentiam  et  obedientiam  repromittens 
a  nobis  palbum  sumptum  de  beati  Petri  corpore  postularet,  sine 
quo  nee  ipse,  nee  alius,  rite  potest  patriarchale  officium  exercere. 

Monemus  igitur  fraternitatem  vestram  et  exhortamur  attente, 
et  per  apostoliea  vobis  scripta  mandamus,  quatenus  ut,  quod 
minus  est  actum,  hactenus  suppleatur,  efficaciter  laboretis.  Nisi 
enim  praesentibus  vobis  fiat  ...  de  facili  juramentum  vel  pro- 
missio  Imperatoris  effectum  debitum  sortietur,  et  vos  secundae 
transgressioni,  sicut  et  primae,  videbimini  consensisse. 

Dat.  Anagniae  .  .  .  anno  sexto. 

cxv. 

Innocentius  III  eisdcin. 

Ut  Crucesignatos  ad  yoenitentiam  inducant. 
A.  d.  1203  (?). 
Innoc.  III  epist.  lib.  VI,  ep.  CCXXXII  ed.  Brequigny  T.  I, 
pag.  428.  Raynald.  1.  1.  §.  4. 

Cum  olim  tu,  frater  Suessionensis,  et  dilectus  filius,  Magi- 
ster io[(mnesJ  Noviomensis  ,  cum  quibusdam  abis  ex  parte 
Crucesignatorum  ad  Sedem  apostob'cam  venissetis,  quam  diffi- 
ciles  in  vestra  receptione  fuerimus,  et  quam  moleste  tulerimus, 
quod  apud  Jaderam  exercitus  attemptarat,  te  credimus  memi- 
nisse.  Quia  enim  contra  probibitionem  apostolieae  Sedis  venire 
praesumpserant ,  quae  per  suas  bteras  nuntiarat,  omnes  illos 
excommunicationis    vincuio    innodatos,    et   indulgentiae.    quam 


InNOC.  III  EPIST.   AD  EPISC.    SUESS.  ETC.  437 

apostollca  Sedes  Crucesi^natis  indiilsit,  immunes,  qui  terras 
Christianorum  invadere  vel  laedero  attemptarent,  nisl  vel  ipsi 
eoriim  iter  nequiter  impedirent,  vel  alia  justa  vel  necessaria 
causa  forsan  oecurreret,  propter  quam  aliud  agere,  accedente 
consilio  apostolicae  Sedis  Legati,  valerent,  excommunieationis 
sententiam  ineurrerant  ipso  facto,  nosque  postmodum  absolu- 
tionem  illam  nuntiavimus  nullam  esse,  quam  a  nobis  se  accepisse 
credebant,  cum  sententiam  apostolicae  Sedis  praeter  auctori- 
tateni  ipsius  nullus  possit  penitus  relaxare. 

Volentes  autem  eis  in  hujus  necessitatis  articulo  subvenire, 
dilecto  fdio  nostro,  ?[etrn]  tituli  sancti  Marcelli  Presbytero 
Cardinali,  apostolicae  Sedis  Legato,  dcdimus  in  mandatis,  ut 
per  se  vel  alium  virum  discretum,  recepta  juratoria  cautione  ab 
hiis,  qui  nondum  juraverant  nostris  stare  mandatis,  et  confes- 
sione  illorum,  qui  jurarant.  audita,  quod  recognoscerent  scilicet 
se  taliter  juravisse,  absolntionis  eis  beneficium  exbiberet.  Inter 
cetera  vero,  quae  sub  del)ito  juramenti  mandati  praecepimus 
absolutis,  boc  nos  meminimus  expressisse,  ut  de  cetero  a  similibus 
penitus  abstinentes  terras  Christianorum,  nisi  ex  praedictis  causis 
et  sub  conditione  praemissa,  invadere  vel  laedere  non  auderent. 

Postmodum  vero,  cum  Comites  et  Barones  per  suas  nobis 
literas  intimassent,  quod  juxta  mandatum  nostrum  absolntionis 
fiierant  beneficium  assecuti,  et  quod  universi  Comites  et  duo 
Barones  ad  satisfaciendum  juxta  mandatum  nostrum  super  eo, 
quod  apud  Jaderam  sententiam  excommunieationis  ineurrerant, 
per  patentes  literas  se  ac  suos  obligaverant  successores,  in 
literis,  quas  ipsis  remisimus,  notavimus  hoc  expresse  *),  ut  nullus 
eorum  sibi  temere  blandiretur,  quod  terram  Graecorum  occu- 
pare  sibi  vel  praedari  beeret,  tanquam  minus  apostolicae  Sedi 
devütam,  et  quod  Imperator  Constantinopolitanus,  deposito 
fratre  suo  et  etiam  excaecato,  Imperium  usurparat,  cum  eorum 
non    esset  de  ipsorum  judicare   delictis,    nee  ad  hoc   Crucis 

')  Cfr.  supra  pag.  416. 


4tJ<S  ClIltVSOIlL'I.MUM   Soi.DAM   TuiUlAi;. 

sig-iuHMilum  assiinipsissonl,  iiiliihilioneiii  (|iio(jiie  praeinissam,  (|iiae 
ipsis  sub  iiiteiininatione  aiiatliemalis  i'acla  erat,  eos  niaiulaviimis 
meinoriler  retinere. 

Licet  Ig'iiuv  optarenuis,  ut  per  stiuliuni  et  sollieitiulinem 
eorunideni  Constantinopolitana  Ecclesiaad  devotionein  Ecclesiae 
llomanae  rediret,  quia  tarnen  eos  eireuinvenire  nee  volunius,  nee 
debenius,  vereinur  eos  denuo  exconiniunicationis  sententiani 
iucuiTisse,  multisque  videtur,  quod  a  reatii  perjuril  nullatcniis 
sint  immunes,  quod  contra  id  venire  praesumpserint,  quod  eis 
prohihitum  fuerat  sub  debito  juramenti. 

Quia  vero  ipsorum  salutis  sollicitudinem  gerimus  pastora- 
lem, monemus  fraternitatem  vestram,  et  per  apostolica  vobis 
scripta  mandamus ,  quatenus  instetis  monitis  et  exhortationibus 
apud  eos,  ut  per  Legatos  nostros,  vel  eoriun  alterum,  vel  aliiun 
virum  discretum,  quem  uterque  vel  alter  eorum  ad  hoc  duxerit 
delegandum,  absolutionis  beneficium  devote  quaesitum  percipere 
in  Vera  cordis  contritione  procurent,  et  sie  reconciliati  eccle- 
siasticae  unitati,  et  sie  purgati  a  labe  criminum,  in  obsequium 
Jesu  Christi  procedant,  cui  aliter,  sicut  credimus,  non  placerent. 
Vos  quoque,  si  consentiendo  eorum  actibus  excommuiiicationis 
maciilain  incurristis,  simiii  modo  vos  faciatis  absolvi. 

Quamvis  autem,  ut  veritas  eos  liberet,  noluerimus  suppri- 
mere  veritatem,  vos  tamen,  ut  alienis,  et  maxime  Graecis,  sua 
verenda  non  detegant,  sollicite  procuretis,  ne  forte  scintilla 
devotionis,  quae  in  ipso  Imperatore  videtur  accensa,  in  jactu- 
ram,  non  tam  nostram,  quam  suam,  possit  cxtingui. 

Datum  Anagmae  .  .  .  anno  sexto. 

CXVI. 
Chrysoballiuin  Soldani  Turciic  (Rum),  (TJuijascddin  Keichosrew  I,  datuiii 

Venctis. 

A.  d.  1203— i211. 
Huiiisprivilcgii  nienlio  fit  in  pacto  Turcsü  Aiaeddi  ii  Keikoba  d, 
filii  natu  miiioris  ipsius,  Ghajaseddiu  Keichü  srew  I,  a.  1220, 


Epist.  innoc.  III  AD  Petrum  Ai'osT.  Sed.  Legat.  439 

liiiius  Collectionis  ni-o.  CCLV:  „et  nemo  de  potestatibus  Soldunee 
siie  dominutiüiiis  .  .  .  audeat  .  .  .  au/ferre  aliquod  ab  eis  (sc.  Ve?ie- 
tis) ,  nisi  sohini  duo  per  centenarium,  sectindiim  tenorem 
c h  rys obol i  bnn e  m  em o r i c patris'' .  Apparet  ibidem, tres  Soidanos 
leonii,  qiii  coütimii  Imperium  tenebant,  Venetis  largitos  esse  privilegia, 
patrem  Gbajaseddin  Kelcbosrew  a.  1203 — 1211;  eins  filium 
natu  maiorem  Aseddin  a.  1211 — 1220,  et  minorem  AI  a  cd  d  in 
Keikobad  a.  1220 — 123T.  De  rebus  Turcarum  Iconiensium  cfr. 
DuCang-.  adNieepl).|}ryenn.p.216.  Abulfed  ae  ann.Mos!.  ed.  Reiske 
IV,  131.  Deguignes,  bist.  gen.  des  Huns  etc.  III,  a.  57.  Wilken. 
Kreuz.  T.  I.  Append.  II,  p.  6  sqq.  Harn  mer-Pui'gstall,  Gescb.  d. 
Osm.  Keicbes  I,  24.  Defreni  eri  s  in  Journ.  Asiat.,  quatr. ser.  T.XIsq. 
—  De  bis  pactis  nihil  memorant  rerum  Turcicarum  auctores. 

CXVII. 
lunoccntius  III  Fetro,  tituli  S.  Marcelli  Presbytero  Cardinali,  apostolicae 

sedis  Legato. 

Gaudet ,  quod  Cyprmn  appnlerat  pro  subsldio  Terrae  Sanctne,   et 

rcmittit    arbitrio    suo ,    utruni    debcat  commiüiicure   cum    Venetis 

excommunicatis. 

A.  (I.  1204,  die  23.  m.  .laiiuarü. 

Epistolarum  1  nnocentii  III  Lib.  VI,  ep.  CCIX  ed.  Baluzius 

T.  I,  p.  40T.  Cfr.  Raynald.  I.  c.  §.  24. 

Quod,  imperante  Domino,  ventis  et  inari  facta  est  te  navi- 
g-ante  tranquillitas ,  et  is,  ({iii  beatum  Petrum,  ambulantem  in 
lluctibus,  ne  mergeretur,  erexit,  te  post  maris  transitum  in 
portum  deduxit  optatum,  quod  vice  nostra  confirmasti  fratres  et 
coepiscopos  nostros  in  Cypro,  et  correctis,  quae  inter  ipsos 
fuerant  corrigenda^  quae  ad  divini  nominis  gloriam,  fidei  Cbri- 
stianae  profectum,  apostolicae  Sedis  bonorem  et  salutem  iliorum 
noveras  expedire,  plantasti  et  guerra  sedata,  quae  apud  Acon 
fuerat  inter  Pisanos  et  Januenses  exorta,  inter  eos  treugas  non 
sine  sollicitudine  ac  labore  nimio  statuisti,  gaudemus,  et  el  gra- 
tiarum  exsolvimus  actiones,  sine  quo,  neque  qui  plantat,  neque 
qui  rigat,  est  aliquid,  et  a  quo  est  omne  datum  Optimum,  et 
omne  donum  perfectum,  et  qui  nos  etiam,  cum  deficit  virtus 


440  F^pisT.  I.NNoc.  III  AI)  Pkthum  apost.  Skd.  i.f.gat. 

nostra,  iioii  deserit,   setl  dirigit  gressus  noslros,  et  actus  sibi 
leddit  acceptüs. 

Deuotionem  qiioqiie  tiiam  in  Domino  commendamus,  utpote 
(jui,  nee  personae  parcens,  nee  rebus,  injunctae  tibi  legationis 
ütTiciuni  studcs  laudabiliter  exercere,  ita  ut  populi,  per  quos 
transis,  videntes  opera  tua  bona,  glorificent  patrem  tuum, 
qui  est  in  coelis,  et  in  te  Uomanam  Ecclesiani  huiniliter 
revereantur. 

Recepimus  autem  literas,  quas  tua  nobis  deuotio  destinavit, 
benignitate ,  qua  deeuit,  et  quae  per  eas  tarn  super  processu 
exercitus  Christiani,  quam  Imperij  Constantinopolitani  negotio, 
statu  Jerosülymitanae  provinciae,  nuntiis  Christianorum  ad  Safa- 
dinum  directis  et  aliis  intimasti,  notauimus  diligenter. 

Quia  vero  dubitas,  cum  in  Signatorum')  subsidium  fueris 
destinatus,  si  vel  exercitus  ad  partes  Jerosolymitanas  accesserit, 
vel  tu  pervenerls  ad  eundem,  utrum  Vcnetis  adhuc  in  excom- 
municatione  manentibus  communicare  valeas,  cum  eos  sine 
scandalo  nequeas  cvitare;  utpote  quorum  etiam  nuntii  nuper 
scandalizati  fuerunt,  quia  communicare  ipsis  ad  te  venientibus 
nobiisti,  et  super  hoc  consilium  nostrum  deuote  rcquiris,  tibi 
breviter  respondemus,  ut  Ducem  et  Venetos  diligenter  moneas 
et  inducas,  quatenus  poeniteant  de  commisso,  et  secundum  for- 
mam  Ecclesiae  absolutionis  beneficium  consequantur.  Quodsi 
forsan  in  contumacia  sua  duxerint  persistendum,  tibi,  qui  Orien- 
talis provinciae  necessitates,  circumstantias  negotiorum  et  per- 
sonarum  qualitates,  tanquam  praesens,  poteris  melius  intueri, 
duxinms  relinqucndum,  ut  sine  labe  peccati  hoc  agas,  quod 
magis  noveris  expedire,  cum  sit  etiam  cautum  in  jure,  quod,  si 
quisquam  per  terram  haereticorinn  aut  quorumlibet  excommu- 
nicatorum  transierit,  communicare  in  emendis  et  recipicndis 
necessariis   possit   eis,    et   super   partieipatione    patrisfamilias 


*)  I.  e.  cruce  sign.  Cfr.  pag.  413. 


InNOC.  III.   EPIST.  AD  DUCEM  VeNET.  441 

excommiinicati  familia  excusetiir;  necessitas  enim,  maxime  cum 
iiisistitiir  operi  necessario,  multiim  et  in  niultis  excusat.  Cum 
enim  Dominus,  sicut  in  Evangelio  leg-isse  te  novimus,  sabbato 
per  sata  transiret,  et  velierent  discipuli  eins  spicas  ac  mandu- 
carent  manibus  confricantes,  et  quidam  Pharisaeorum  in  disci- 
pulos:  quid  facitis^  quod  non  licet  in  sahhatis?  proclamarent, 
Jesus  eis  leg-itur  respondisse:  nee  hoc  legistis  ^  quod  fecit 
Daiiid,  cum  esuriret  ipse  et  qui  cum  eo  erant,  quomodo 
introivit  in  domum  Dei  et  panes  propositionis  sumpsit,  et  dedit 
iis,  qui  cum  ipso  erant,  quos  non  Ucehat,  nisi  tantum  sacer- 
dotibus,  manducare?  Et  consequenter  adjecit:  et  Filius  homi- 
nis dominus  est  etiam  sabhati;  sed  et  hoc  negotium  est  Filii 
hominis. 

Unde,  si  propter  urgentem  necessitatem  oporteat  commu- 
nicare  te  Venetis,  in  quibus  sine  gravi  scandalo  et  grandi  dispen- 
dio  illos  non  poteris  evitare,  de  indulgentia  nostra  securus, 
labern  peccati  propter  hoc  nullatenus  pertimescas. 

Monemus  igitur  discretionem  tuam,  et  exhortamur  atten- 
tius,  et  per  apostolica  tibi  scripta  mandamus,  quatenus  legatio- 
neni  Christi,  qua  fungeris  et  pro  qua  quodammodo  abnegasti  te 
ipsum,  taliter  exsequaris,  quod  et  gloriam  in  praesenti  et  in 
fiituro  praemium  consequaris  aeternuni,  Xosque  ad  honorem 
tuum  de  die  in  diem  amplius  intendere  teneamur. 

Dat.  Anagmae,   X  Cal.  Febr. 

CXVIII. 

Innocentius  III  nobili  firo  (Henrico  Dandulo),  Duci  Venetorom,  spirrtum 

consilii  saiiioris. 

Ipsum  ac  Veiietos  ad  resipiscendum  et  ad  poenitentiam  agendani 
propter  facinus,  quod  adversus  Jadernm  commiserant,  hortatur. 

A.  d.  1204,  die  24.  m.  Februaiü. 

lüiioe.  III  opisL  IIb.  VII,  ep.  XVIM,  ed.  Brequign  y  T.  II, 
p.  4Ö9,  Cfr.  Ray  na  Id.  I.  I.  a.  1204,  •i^.  2o.   Gesta  Iiiiiuc.  c.  XC. 


442  In.NUC.  III   K.l'IST.  AD  DUCKM   VkNKT. 

PraMleeessonini  nostroniin  vestii^nis  iiihaerentes,  qui  civi- 
latcm  Vonclianiin  in  j)luril)u.s  Iionoranmt,  ad  lionoreni  ejus 
iiitoiulimus  et  profectuin,  iiec  difliciles  iios  exhihuitiuis  in  peti- 
lioiiihus  nobis  pro  ipsa  porrectis,  sed  eas,  quantum  cum  Deo  et 
honestate  potuimus,  euravimus  promovere,  sieut  et  ipsi  novimus 
et  te  credimus  meniinisse.  Verum,  quanto  mag-is  ad  ejus  aspi- 
ravimus  cominodum  et  augmentum,  tanto  desideravimus  amplius, 
ne  illius  in  se  provocaret  oHensain,  ({ui  exaltat  humiles  et  huml- 
liat  exaltatos. 

Noverat  auteui  tua  nobilitas,  noverat  et  populus  Veneto- 
rum.  (jualiter  cliarissimus  in  Christo  fdius  noster,  HfenricusJ. 
rex  Ungarorum  illustris,  et  nobilis  vir  kfndveasj  dux,  frater 
ij)sius,  assumpserant  signum  Crueis,  et  in  Terrae  sanetae  sub- 
sidium  proposuerant  transfretare;  quorum  profeetus  vol)is  impe- 
dientibus  bactenus  est  dihitus. 

Praeterea  te  ac  Venetos  non  latebat,  ([uabter  post  excidium 
Terrae  sanetae  apostoHca  Sedes  universos,  qui  ejus  reliquiis 
subvenirent,  a  die,  qua  signum  Crueis  aeeiperent,  iisque  ad 
obitum  vel  redituin  eorumdem  in  sua  protectione  susceperit, 
et  tarn  familias  eorum,  quam  bona  sub  ecclesiastica  defensionc 
praeeeporit  mauere  secura. 

Ad  notitiam  quoque  tuam  novimus  pervenisse,  qualiter,  etsi 
rex  ipse  ac  terra  ipsius  ex  eo,  quod  Crucem  assumpserat, 
auctoritate  eonstitutionis  super  hoc  a  praedecessoribus  nostris 
editae,  aj)Ostolica  protectione  gauderet,  quia  tamen  plus  timeri 
solet,  (piüd  specialiter  pollicetur,  quam  quod  generaliter  con- 
cUiditur  sponsione,  protectionis  nostrae  literas  specialiter  petierit 
et  receperit  ad  cautelam,  quas  ei  nee  potuimus  nee  debuimus 
denegare,  ne  illi  subtrahere  videremur,  quod  Signatis ')  omnibus 
est  indultum. 

Credimus  etiam,  te  novisse,  qualiter  nuntiis  tuis,  qui  ad 
Sedem  apostolicain  cum  Crucesignatonmi  nuntiis  accesserunt, 

^)  I.  e.  criice  sign.  Cfr.  p;ig.  443. 


IXNOC.  III  KPIST.  AD  DüCEM  VeXET.  443 

petentibiis  pactiones  inter  vos  initas  confirmari ,  et  ptM-  eos  tibi 
et  Venetis  duxerimus  inliibendum,  ne  terras  regis  ipsius  aliqiia- 
teiiiis  laederetis. 

Insuper,  iit  iter  Doniini  iieret  in  timore,  nee  modieuni  fer- 
inenti  corrumperet  totam  massani,  per  literas  nostras'),  quas  ad 
audientiam  tiiam  et  Venetorum  credimus  pervenisse,  curaviiniis 
distiictius  inhibere,  ne  terras  Christianorum  invadere  vel  laedere 
temptaretis,  nisi  vel  ipsi  vestruni  iter  nequiter  impedirent,  vel 
alia  jiista  et  necessaria  causa  tarnen  occiirreret,  propter  quam 
aliud  agere,  accedente  consilio  apostolicae  Sedis  Leg-ati, 
possetis;  si  qui  autem  contra  praesumerent,  se  scirent  excom- 
municationis  vinculo  innodatos,  et  indulgentiae,  quam  Sedes 
apostolica  Crucesignatis  indulsit,  immunes. 

Tu  autem  et  tui,  Omnibus  hiis  despectis,  et  Legato  nostro 
repulso ,  contra  regem  ipsum  primo  impetum  facientes ,  ante 
.laderam  primas  acies  expandistis ,  et  in  aiixilium  vestrum  con- 
vocantes  exercitum  Gallorum  obtinuistis  ab  eis,  ut  vestris  con- 
sentirent  et  manus  suas  fraterno  sanguine  macularent.  Cepistis 
igitur  et  evertistis  per  violentiam  civitatem;  desti'uxistis  eccle- 
sias  et  altaria  suffodistis,  et  in  divinae  majestatis  offensam  et 
Ecclesiae  Romanae  contemptum  commisistis  facinus  jam  noto- 
rium  pene  penitus  tot!  mundo.  Non  enim  Crucem  sumpsistis, 
aut  sumere  debuistis  in  obscquium  Jesu  Cbristi,  ut  expugnaretis 
Christianos,  sed  potius  Agarenos,  Crucis  ipsius  perlidos  inimicos. 

Haec  autem  ad  correctionem  vestram  referimus  ex  caritate 
sincera,  quia  pater  filium,  quem  diligit,  corripit,  et  Deus,  quos 
amat,  arguit  et  castigat. 

Recepimus  vero  literas  Constantinopolitani  Imperatoris  et 
ttias,  et  quae  significastis  per  eas,  notavimus  diligenter.  Verum, 
quamvis  optemus,  ut  per  studium  et  sollieitudinem  tuam  ad 
devotionem    apostoTIcae    Sedis    Constantinopolitana     Ecclesia 


»)  Cfr.  supia  nr.  CL  p.  409. 


444  Pacta  intkh  Hkniucum  DANouiiUM  i'.t  Crucksignatos. 

revertatiir,  qniii  tarnen  ad  siibsidiiim  Terrae  sanctae  propensius 
aspiramus,  nc  siiccursiis  ejus  dilatiis  liactenus  diiitius  differatur, 
moncMnus  nobilitatem  tuam  et  exhortaimir  in  Domino,  et  per 
apostolica  tibi  scripta  mandamus,  quatenus  tu  et  Veneti,  recon- 
ciliati  ecciesiasticae  unitati ,  peccatorum  vestrorum  maculas 
poenitentiae  lacrymis  oxpietis,  ut  a  criminum  labe  purgati  belbim 
Domini  possitis  in  puritate  cordis  et  corporis  praeliari,  nee  de 
multitudine  vol  potentia  vestra,  vel  ex  eo,  quod  prospere  vobis 
successit  hactenus,  praesumatis,  sed  quanto  phira  Dominus  vobis 
praeter  merita  vestra  concessit,  tanto  vos  amplius  in  ejus  oculis 
humiliare  curetis  ;  et  patientia  ejus  ad  poenitentiam  vos  adducat, 
ut,  absohitione  in  bumibtate  quaesita  et  cum  devotione  suseepta, 
recuperationi  Terrae  sanctae  totis  viribus  insistatis,  quoniam  id 
potissimum  erit  vobis  et  meritorium  apudDeum  et  apud  bomines 
gfloriosum. 

Nos  autem,  quod  ipsi  Terrae  videbimus  expedire,  studebi- 
mus,  dante  Domino,  efficaciter  prociirare. 

Datum  Anaomaf,,  VI  kal.  Martii. 

CXIX  et  CXX. 
A.  Pacta  inita  inter  dominum  Hcnrtnim  Duccm  Yenetie,  et  Bonifacium 
marchioncm  Montisfcrrati,  et  {(alduinum  comitem  Flnndricnsem,  et 
I/udovicDmeomitemßlesensem,  in  eaptione  urbisConstaDtinopolitane. 

A.  c1.  1204,  mcnse  Martio. 

Liber  Albus  fol.  30—32;  32''— 33.  Libri  Paetorum  I,  150. 
239^  Codex  Lat.  St.  Mar«-i228,  fol.  1—2.  Codex  Ambrosianus 
secuudum  Muraloriuin  ad  ehronicon  Danduli  1.  c.  p.  326. 

Ediderunt:  Brequigiiy  in  binocentii  III  epistolis  (11,2,  p.  623, 
boc  titulo:  instrumentum  concordlw  inter  comites  Flcmdr.  etc., 
march.  Moiitisf.  et  Venetos).  Muratoriiis  1.  c.  Deinde  N  o  s  in 
Symbolis  criticis,  geographiain  Byzantinam  speetantibus,  coninientat.  II 
(Abhandlungen  der  k.  bayerischen  Akademie  der  Wissenschaften, 
Classe  III,  Vol.  V,  Seet.  II). 

Repetenduin  curavit  diploma  ß  post  Buc  h  o  n.  rech,  et  niat.  II,  90 
etiam  Paulin-Paris  in  editione  sua  Viileharduini  Paris.  1838,  in 
notis  p.  290,  nee  tamon  ita,  ut  sedulitatis  integram  laudem  acquisiverit. 


Pacta  inter  Henricum  Dandulum  et  Crucesignatos.  445 

Ceterum  operse  pretium  videtur,  Villeharduini  locum  hicce 
adscribere  (ed.  Paris,  p.  94): 

Lars  iiarlerent  eil  de  V  ost  ensemble  et  prislrcnt  cotiseil  coment 
il  sc  coiitendroient.  Asscz  i  ot  parle  et  avant  et  arrierc.  Mais  la 
summe  del  conseil  fn  tel,  que  se  Dicx  donoit  qu  il  entrassott  cu  la 
ville  a  force,  que  toz  li  giiainz  qu  il  i  seroit  fait,  seroit  aportez 
ensemble  et  departiz  comnumelment ,  si  come  il  devroit.  Et  se  il 
estoient  poestei  de  la  cite ,  si.v  homes  seroient  de  Francois  et 
si.v  de  Venissiens,  et  eil  jureroient  sor  Saints ,  que  il  esliroient 
a  Empcreor  celui  cid  il  cuidei'oient  que  fust  plus  a  proßt  de 
la  terre. 

Et  eil  qui  Empereres  seroit  par  esletions  de  cels,  si  aroit  lo 
quart  de  tote  la  conqueste,  et  dedenz  la  cite  et  de  fors,  et  aroit  le 
palais  de  Bouchelion  et  celui  de  Blaquerne. 

Et  les  trois  pars  seroient  parties  parmi  la  moitie  as  Venissiens, 
et  la  moitie  a  cels  de  V  ost. 

Et  lors  seroient  pris  douze  des  plus  sages  de  V  ost  des  pelerins 
et  douze  des  Venissiens,  et  eil  departiroient  les  fiez  et  les 
honors  par  les  homes,  et  deviseroient  quel  Service  il  en  feroient  a 
l  Empcreor. 

Ensi  fu  ceste  convenance  asseure'e  et  jure'e  d'  une  pari  et 
d'  autre  des  Francois  et  des  Venissiens,  qu  a  l  issue  de  März  en  un 
an  s' en  porroit  aller  qui  roldroit,  et  eil  qui  dcmoreroient  en  la 
terre,  seroient  tenu  de  servise  a  l  Empcreor,  tel  com  ordenc  seroit. 

Ensi  fu  faite  la  convenance  et  asseure'e,  et  escommenie  tuit  eil 
qui  ne  le  tendroient. 

Nos  quidem  Henricus  Dandukis,  dei  gracia  Venecie,  Dal- 
macie  atque  Chroacie  Dax,  pro  parte  nostra  uobiscum,  illiistrls- 
simi  et  preelari  principes,  Bonifaeius  Montisferrati  marchio,  et 
Balduinus  comes  Flandrie  et  Hainonie,  Ludouieus  conies  Bles- 
sensis  et  Claremontis,  et  Hugo  Saneti  Pauli,  cum  parte  uestra, 
ad  hoc,  ut  unitas  et  firma  inter  nos  possit  esse  coneordia,  et 
ad  oninem  materiani  scandali  euitandam,  ipso  cohoperante,  qui 
est  pax  nostra,  et  fecit  utraque  unum,  ad  eius  laudem  et 
gloriani,  talem  duximus  ordinem  obseruandum,  utraque  parte 
iuramento  astricta : 


440  Pa(  TA    INTKi;   IIkMIICUM   nAM)i;i,UM   KT  CliUCKSHiNATOS. 

In  priniis  oiniiiuin  annata  manu,  Christi  innorato  nomine, 
ciuitaUMn  cxpugnare  dciicMnus;  et  si  diiiina  auxiliante  potentia 
eiiiilatcm  intrauerimns,  sub  eorum  regimine  debemus  manere  et 
Ire,  qui  fiierint  super  exereitum  preelecti,  et  eos  sequi,  secun- 
dum  quod  fuerit  ordinatum. 

Totuni  quidein  haiiere,  quod  in  ciuitate  inuentum  fuerit,  a 
quolibct  duci  debet  et  poni  in  comune  eo  loco,  quo  fuerit  ordi- 
natum. De  quo  tarnen  liauerc  nol)is  et  omnibns  (^/lominihu.s?) 
Venetis  tres  partes  debent  solui  pro  illo  hauere,  quod  Allexius 
quondam  Imperator  nobis  et  uobis  soluere  tenebatur.  Quartam 
uero  partem  uobis  retinere  debetis,  donee  fuerimus  in  ipsa 
solucione  coequales;  si  autem  aliquid  residuum  fuerit'),  per 
medietatem  inter  nos  et  uos  diuidere,  usque  dum  fuerimus 
apactati.  Si  uero  minus  fuerit,  ita,  quod  non  possit  sufficere 
ad  memoratum  debitum  persoUiendum,  undecumque  fuerit  prius 
bauere  ac({uisitum,  ex  eo  debemus  dictum  ordinem  obseruare, 
saluis  tarnen  uictualibus,  que  debent  obseruari  et  diuidi  tarn 
nostris,  quam  iiestris  equabter,  ita,  quod  utraque  pars  possit 
inde  congrue  substentari.  Quod  autem  residuum  fuerit,  debet 
diuidi  cum  abo  bauere  iuxta  ordinem  prenomlnatum. 

Nos  etiam  et  bomines  Veneeie  libere  et  absoUite  absque 
omni  controuersia  per  totum  Imperium  babere  debemus  omnes 
bonorifieentias  et  possessiones,  quas  quidem  babere  consueue- 
ramus,  tam  in  spiritualibus,  quam  in  temporabbus,  et  omnes 
rationessiueconsuetudines,  que  sunt  cum  scripto  et  sine  scripto. 

Debent  etiam  sex  honiines  eligl  pro  parte  nostra,  et  sex 
pro  uestra,  qui  iuramento  astricti  eam  personam  eHgere  debent 
de  exercitu,  quam  credent  mebus  scirc  teuere,  et  melius  posse 
teuere,  et  melius  scire  ordinäre  terram  et  Imperium  ad  hono- 
rem Dei  et  sancte  Romane  Ecelesie  et  Imperij.  Et  si  in  unum 
fuerint  concordes,  illum  debemus  Imperatorem  habere,  quem 


^)  Siipple  debetis  s.  d  ebemtis. 


Pacta  intek  Henkuum  Dandulum  et  Crucesignatos.  447 

ipsi  concorditer  elegeriiit.  Si  iiero  sex  in  unam  partem  et  sex 
in  aliam  eoncordauerint,  sors  niitti  debet;  et  super  quem  sors 
ceciderit,  debemus  pro  Imperatüre[ni]  habere ;  et  si  plures  eon- 
senserint  in  una  parte,  quam  in  alia,  ilhun  Imperatorem  habe- 
bimus,  in  quem  maior  pars  consenserit.  Si  uero  plures  partes 
fuerint,  quam  due,  super  quem  maior  pars  coneordauerit,  sit 
Imperator. 

Debet  uero  Imperator  habere  uniuersam  quartam  partem 
aequisiti  Imperij  et  palaciumBlacherne  et  Buccam  leonis,  Ilelique 
uero  tres  partes  per  medieiatem  Inter  nos  et  uos  diuidanfur. 

Scienduni  est  etiam,  quod  clerici,  qui  de  parte  illa  fuerint, 
de  qua  non  fuerit  Imperator  electus,  potestatem  habebunt  ecele- 
siam  sancte  Sophie  ordinandi  et  patriarcham  eligendi  (et)  ad 
honorem  Dei  et  sancte  Romane  Eeelesie  et  Imperij.  Clerici  uero 
utriusque  partis  illas  ecclesias  ordinäre  debent,  que  sue  parti 
contingent;  de  possessionibus  uero  ecclesiarum  tot  et  tantum 
clericis  et  ecciesijs  debet  prouideri,  quo  honorilice  possint  uiuere 
et  substentari.  Relique  uero  possessiones  ecclesiarum  diuidi  et 
partiri  debent  secundum  ordinem  presignatum. 

Insuper  etiam  iurare  debemus  tam  ex  parte  nostra,  quam  ex 
uestra,  quod  ab  ultimo  die  instantis  mensis  Marcij  morari  debe- 
mus usque  ad  annum  expletum,  ad  Imperium  et  Imperatorem 
manu  tenendum,  ad  honorem  Dei  et  sancte  Romane  Ecciesie  et 
Imperij.  Deinde  uero  inantea  omnes,  qui*}  Imperio  remanserint, 
ipsi  Imperator!  astringi  debent  iuramento  secundum  bonam  et 
rationabilem  consuetudinem.  Et  illi,  qui  tiinc')  Imperio  reman- 
serint, ut  dictum  est,  iurare  debent,  quod  llrmas  et  stabiles 
partes  et  pactiones,  que  facte  fuerint,  habebunt. 

Est  autem  sciendum,  quod  a  nostra  et  uestra  parte  duo- 
decim  homines  uel  plures  pro  parte  eligi  debent,  qui  iuramento 
astricti  feuda  et  honoriOcentias  inter  homines  distribuere  debent 

1)   Add.in.  I       -)  Adfl.  in. 


448  Pacta  intku  Hknricum  Dandulum  et  Crucksignatos. 

et  scruitia  assignare,  qiie  Ipsi  homincs  Imj)eratori  et  Imperio 
facere  debent,  seciindiim  qnod  Ulis  l)oniim  iiisiim  fiierit  et  eon- 
ueniens  apparebit.  reiuUim  uero,  quod  uniciiique  assignatum 
1'uerit,  lil)cre  et  absolute  possidere  debeat  de  berede  in  herc- 
dem,  tarn  in  niascukim,  quam  in  feminain,  et  plenam  babeat 
potestateni  ad  faciendum  inde ,  quiequid  sue  fuerit  uoluntatis, 
saluo  tarnen  iure  et  seruitio  Imperatoris  et  Impcrij.  Imperator 
uero  rebqua  seruitia  facere  debet,  que  fuerint  facienda,  preter 
ca,  que  ipsi  facient,  qui  feuda  et  bonorificentias  possidel)unt, 
secundum  ordinem  sibi  iniunctum, 

Statutum  est  etiam,  quod  nemo  hominum  alicuius  gentis, 
que  comunem  gerram  nobiscum  aut  successoribus  nostris  uel 
populo  Venecie  babuerit,  recipiatur  in  Imperio,  donee  guerra 
illa  fuerit  pacificata. 

Teneatur  etiam  utraque  pars  ad  dandam  operam  bona  fide, 
ut  hoc  a  domino  Papa  possit  impetrari:  quod,  si  aliquis  contra 
lianc  institutionem  ire  temptauerit,  sit  excommunicationis  uinculo 
innodatus. 

Insuper  et  Imperator  iurare  debet,  quod  firmas  et  stabiles 
dationes  et  partiones  (pactiones  s.  partitiones ,  coli.  p.  452^, 
que  facte  fuerint,  inreuocabiliter  babebit  secundum  omnem  ordi- 
nem superius  distinctum.  Si  uero  aliquid  in  suprascri])lis^)  omnibus 
fuerit  addendum  uelminuendum,  inpotestateetdiscretione  nostra 
et  nostrorum  sex  consciliatorum  et  domini  Marchionis  et  eins 
sex  consiliatorum  consistat. 

Sciendum  est  etiam,  quod  uos,  prefate  domine  Dux,  non 
debetis  Imperatori,  qui  fuerit  electus  in  Imperio,  ad  aliqua  ser- 
uitia facienda  iuramentum  prestare  propter  aliquod  datum  ucl 
feodum  siue  honoriücenciam,  que  uobis  debeat  assignari;  tamen 
Uli,  ucl  ille,  quem  uel  quos  loco  uestro  statueritis  super  hijs, 
que  uobis  fuerint  asignata,  debeant  iuramento  teneri  ad  omne 


')  Sic  LA.  in  conipendin.   Hell,  isfis. 


Pacta  inter  Hexricum  Danduluai  et  Ckuoesignatos.  449 

seriiitiuni  Imperatori  et  Imperio  faciendiim,  iuxta  omneni  ordi- 
nem  superius  «leclaratum. 

Data  anno  domini  millessimo  diicentessimo  quarto,  mense 
Marcij,  indictione  septima. 

B.  Pactum  inter  Henricum  Dnndulo  Duceiii  Venetic,  et  Boniraoiuiii 
marcliionpiii  itlontisfeprati,  ac  ßulduiiiuin  eomitem  Flandric,  et 
LadoTicuin  coiiiiteni  Blescnsem  pro  captioiic  urbis  Constantino- 
politiine. 

A.  il.  1204,  m.  Martio. 

In  nomine  dei  eterni. 

Nos  quidein  Vi[onifaciuH]  Montisferrati  niarcliio,  et  V>[al- 
duinus]  Flandria)  et  Aynonia?,  h[udovicus]  Blesensis  et  Clari- 
montis,  Henriciis  sancti  Pauli,  eoniites,  pro  parte  nostra  Vobisciim, 
vir  inclite,  domine  Henrice  Dandule,  Venecie,  Dalmacie  atqiie 
Chroaeie  Dux,  cum  parte  vestra,  ad  hoc,  nt  unilas  et  firma  inter 
nos  possit  esse  concordia ,  et  ad  oninem  materiam  scandali 
evitandam,  ipso  cohoperante,  qui  est  pax  nostra,  et  feeit 
utramque*)  unum ,  ad  ejus  laudem  et  g-loriam,  talem  duximus 
ordinem  observandum,  utraque  parte  juramento  astrieta: 

In  primis  omnium  armata  manu,  Christi  invocato  nomine, 
eivitatem  expugnare  debemus;  et  si  divina  auxih'ante  potentia 
civitatem  intraverimus,  sub  eorum  regimine  debemus  mauere  et 
ire,  qui  fuerint  super  exereitum  preeleeti.  et  eos  soqui,  seeun- 
dum  quod  fuerit  ordinatum. 

Totum  quidem  havere,  quod  in  eivitale  inventum  fuerit,  a 
quolibet  duei  debet  et  poni  in  comune  eo  loco,  quo  fuerit  ordi- 
natum. De  quo  tarnen  havere  nobis  et  hominibiis  Venetie  tres 
partes  debent  solvi  pro  illo  havere,  quod  Akwius  Imperator 
defunctus  quondam  nobis  et  vobis  solvere  tenebatui".  (^)uartani 
vero  partem  nobis  retinere  debemus,  donec  fuerimus  in  ipsa 
solucione  coequales. 


*)  utramque  LA.;  utraque  rell.  » 

Fontes.  XU.  29 


450  Pacta  intkii  Uknuicum  Dandulum  f,t  Crucesignatos. 

Si  aliqiiid  residuum  fuerit,  deheiniis  per  niedietatem  inter 
nos  et  vos  dividcre,  donec  fueritis  apacati.  Si  vero  miiuis  fuerit, 
ita,  qiiod  non  j)Ossif  siiffirere  ad  mcmorafiim  del)itiim  persol- 
vendum,  iindecuinque  fuerit  prius  havere  acquisitum,  ex  eo 
del)enius  dictum  ordinem  observare,  salvis  tarnen  victualibus, 
qiie  debent  observari  etdividi  tarn  vestris,  quam  nostris  equaliter, 
ita,  quod  utraque  pars  possit  inde  congrue  substentari.  Quod 
autem  residuum  fuerit,  partiri  debet  cum  alio  juxta  ordinem 
prenoniinatum. 

Vos  etiam  et  bomines  Venetie  libere  et  absolute,  absque 
omni  controversla,  per  totnm  Imperium  habere  debetls  omnes 
bonoriticentlas  et  possessiones ,  quas  quondam  consuevistis 
habere,  tarn  in  spiritualibus,  quam  in  temporalibus,  et  omnes 
rationes  sive  consuetudines,  que  sunt  cum  scripto  et  sine  scripto. 
Debent  etiam  sex  bomines  eligi  pro  parte  vestra,  et  sex 
pro  nostra,  qui  juramento  astricti  eam  personam  eb'gere  debent 
de  exercitu,  quam  credent  mebus  scirc  teuere,  et  meb'us  posse 
teuere,  et  mebus  scire  ordinäre  terram  et  Imperium  ad  hono- 
rem Dei  et  sancte  Romane  Ecclesie  et  Imperii.  Et  si  fuerint  in 
unum  concordes ,  illum  debemus  Imperatoren!  habere ,  quem 
ipsi  concorditer  elegerint.  Si  vero  sex  in  unam  partem,  et  sex 
in  aliam  concordaverint,  sors  mitti  debet;  et  super  quem  sors 
ceciderit,  debemus  ])ro  Imperatore  habere;  et  si  plures  con- 
senserint  in  una  parle,  quam  in  alia,  illum  in  Imperatoren! 
habebimus,  in  quem  maior  pars  consenserit.  Si  vero  plures 
partes  fuerint,  quam  due,  super  queu!  maior  pars  concordaverit, 
sit  Imperator. 

Debet  vero  Impei'ator  iste  habere  universam  quartam  par- 
tem acquisiti  Imperii  et  palacium  Blacherne  et  Buccam  leonis, 
Relique  vero  tres  partes  per  medietalem  inter  vos  et  nos 
dividantur. 

Sciendum  est  etiam,  (juod  clerici,  qui  de  parte  illa  fuerint, 
de   qua    non    fuerit    Imperator   electus,    potestatem    habebunt 


Pacta  inter  Henricum  Dandulum  et  Crucesignatos.  451 

ecciesiam  sancte  Sophie  ordinandi  et  Patriarcham  eligendi  ad 
honorem  Dei  et  sancte  Romane  Ecclesle  et  Imperii.  derlei  vero 
utriusque  partis  illas  eeclesias  ordinäre  debent,  que  sue  parti 
contingent;  de  possessionibus  vero  ecelesiarum  tot  et  tantum 
clericis  et  eeclesiis  debent  provideri,  quo  honorifice  possint 
vivere  et  siibstentari.  Relique  vero  possessiones  ecelesiarum 
dividi  et  partiri  debent  secundum  ordinem  presig-natum, 

Insuper  etiam  jurare  debemus  tarn  ex  nostra  parte,  cpiam 
ex  vestra,  quod  ab  ultimo  die  instantis  mensis  Marcii  inorari 
debemus  usque  ad  annuni  expletum,  ad  Imperium  et  Imperato- 
ren! manu  tenendum,  ad  honorem  Dei  et  sancte  Ecclesie  Piomaue 
et  Imperii.  Deinde  vero  in  antea ')  omnes,  qui  in  Imperio  reman- 
serint,  ipsi  Imperatori  astringi  debent  juramento  secundum 
bonam  et  rationabilem  consuetudinem.  Et  illi,  qui  tunc  in 
Imperio  remanserint,  ut  predictum  est,  jurare  debent,  quod 
firmas  et  stabiles  partes  et  pactiones ,  que  facte  fuerint, 
habebunt. 

Est  autem  et  sciendum,  quod  a  vestra  et  nostra  parte 
XII  homines  vel  plures  pro  parte  eligi  debent,  qui  juramento 
astricti  feuda  et  honorificentias  inter  homines  distribuere  debent, 
et  seruitia  assignare,  que  ipsi  homines  Imperatori  et  Imperio 
facere  debent,  secundum  quod  illis  bonum  videbitur  et  conve- 
niens  apparebit.  Feudum  vero,  quod  unicui([iie  assignatum  fuerit, 
li])ere  et  absolute  possidere  debent  de  berede  in  heredem,  tam 
in  masculum,  quam  in  feminam;  et  plenam  habeant  potestatem 
ad  faciendum  inde ,  quicquid  sue  fuerit  voluntatis ,  salvo  tarnen 
jure  et  servitio  Imperatoris  et  Imperii.  Imperatoi'  vero  reliqua 
servitia  facere  debet,  que  fuerint  facienda,  preter  ea,  ([ue  ipsi 
facient,  qui  feuda  et  honorificentias  possidebunt,  secundum 
ordinem  sibi  injunctum. 


*)  et.  II  f   ante  :\   l»r('»|ii 


452  PaKTITIO   UF.GNI  CiKAECI. 

Statutum  est  ctlam,  qiiod  nemo  homiiuiin  alicuius  gentis, 
qnc  eomniunem  verram  nol)iscuin  aut  suceessoril)iis  nostris  vel 
populo  Venecle  hahuerit,  reeipiatur  in  Ini|(cn().  donec  verra  illa 
fuerit  paciücata. 

Teiieatiir  eliain  utrarpie  pars  ad  dandam  operam  hona  fide, 
ut  hoc  a  domino  Papa  possit  impelrari,  ut,  si  aliquis  contra 
hanc  institutionem  ire  temptaverit,  sit  excommunicationis  vinculo 
innodatus. 

Insuper  Imperator  jurare  debet,  quod  firmas  et  stabiles 
particiones  et  dationes,  (|ue  facte  fuerint,  inrcvocabilitcr  habebit 
secundum  ordinem  siiperius  distinctum.  Si  vero  abquid  in  istis 
Omnibus  fuerit  addendum  vel  ininuendum,  in  potestate  et  discre- 
tione  vestra  et  vestrorum  sex  consciliatorum  et  domini  Marchio- 
nis  et  ejus  sex  consciliatorum  consistat. 

Sciendum  est  etiam,  quod  vos,  prefate  domine  Dux,  non 
debetis  Imperatori,  qui  fuerit  electus,  vel  Imperio ,  ad  aliqua 
servitia  facienda  juramentum  prestare  propter  aliquod  datum 
vel  feudum  sive  bonorificentiam,  que  vobis  debeat  assignari; 
tarnen  illi  vel  ille,  quem  vel  quos  loco  vestro  statuerltis  super 
bis,  que  vobis  fuerint  assig"uata,  debeant  jurameuto  teneri  ad 
omne  servitium  Imperatori  et  Imperio  faciendum,  juxta  ordinem 
superius  declaratum. 

Data  anno  domini  millesslmo  dueentessimo  quarto,  mense 
Marcii,  indictione  septima. 

CXXl. 

Partitio  rcgni  Gracci. 

A.  d.  1204. 

Lil)er  Albus  fol.  34  sq.  Libor  Pactormn  I,  fol.  246  sq.; 
11,  ful.  261  sq.  Codex  SanctiMarci  284,  fol.  3.  Muriitorii  (ad 
clironicon  Danduli  p.  328  sqq.)  Codices  Ambrosiani  I  et  11. 

Editores  nostri  libclli:  Rhamniisius  de  bello  Cpolitaiio  ed.  II, 
lihro  V,  p.  223  sq.  Muratorius  ad  clironicon  Danduli  pag.  328  sq. 
W  i  1  k  0  n  n  s  in  Geschichte  der  Kreuzzüge  T.  5,  Appcnd.  pag.  o  scj. 
Rh  eil  onus   in   Eclaircissements    sur  la  domination   Fran^aise  cett. 


Partitio  regni  Gkaeci.  453 

1840,  T.  I,  p.  8  sq.  Nos  in  symbolis  criticis  ad  geogT.  Byz.  Com- 
nient.  II.  In  bis  acquievere  Romaninns  II.  182  1.  o.  et  Finlay, 
I.  1.  II,  329. 

Vere  anni  1204  cum  Flandi-i  Gallique,  opitulantibus  Venelis 
Constantinopolin  secunda  vice  cepissent,  singula  eos  Imperii  Grseci 
membra  inter  se  partitos  esse  constat.  Cujus  rei  negotiique  dcscriptio- 
nem  geograpbicam  a  Grseeis  devictis  traditam  nemo  exspectabit. 
Horum  in  tali  calamitate  nil  aliud  erat,  quam  diris  ac  detestationibus 
raptores  occidentales  persequi,  quod  Nicetam  Acominatum 
fecisse  scimus;  aut  rem  lugubrem  brevi  narratione  exponere,  id  quod 
Georg io  Acropolitae  placuit,  item  Epbraemio,  auctori  Chro- 
nic i  M  o  i*  e  o  t  i  c  i ,  N  i  c  e  p  b  o  r  o  G  r  e  g  o  r  a  e ,  G  e  o  r  g  i  o  P  b  r  a  n  t  z  a  e. 

Nibilominus  operfe  pretium  duximus,  borum  scriptorum  verba,  a 
paucis  recentiorum  diiigentius  lecta,  lectu  tamen  perquam  digna, 
quasi  fundamentum  historicum  sequentis  diplomatis  geograpbici  prae- 
mittere;  hinc  ad  scriptores  occidentales  s.  Latinos,  isti  aevo  suppares, 
transire;  mox  ipsam  regni  Grfeci  per  Latinos  partitionem  ilhistrare; 
postremo  editiones  nostri  iibelli  perstringere. 

Ergo  primus  scriptorum  Grsecorum  est  N  i  c  e  t  a  s  A  c  o  m  i  n  a  t  u  s 
in  Balduino  Flandro  s.  urbe  capta  (Opp.  ed.  Bonn.  p.  787  sq.):  'Qg 
ot  xcii  yXr,rjO'jg  nö'ksoiv  y.cci  '/^rjypCjv  rjp^avTO  ßdXlt'.v ,  rjv  ioii^ct'. 
■/.a.1  !^i'j!^a'.  ort  dtä  kXü'jzO'j  to-j  3-a6/j.ar05  ävooöjv  T'j^o;j.av'jüV 
fr/j  E'JiJ.ßlrjrnv  o.r.tvjiy.v ,  sh'  ovv  rrÄpävotav,  slzsti'  ocV.ftörspov. 
Qg  yup  ßzrj'.Aiiiiy  -ho-n  [jy.aCksig  y.v.5zn-'Ji~tg,  y.a.1  zö  Kipi^jv.'-jV  ölkccj 
vj  yzoabj  v/vjTig,  lolg  [xh  'Fo)iJ.v.'i/.oig  ay/jiv'i^u.'xo'.'j  d;ro*ypaoctc 
i-i'jrr,'jy.'j ,  yvöiva'.  -pörspov  ~y.g  i-trsryjg  ä-oüooä?  ^iAoyrsg, 
iT^'  ovT'j)  y.y.-y.  ndAo'jg  cura  iJ.zpiaoiiBa.i'  rag  oi  ixcxp'  äXkotg  £.^vt(Jt 
y.yi  ßyai.At'jO'.  y.yor.O'Ji).ivy.g  y-pyy.g  y.oci  s^o-joiccg  iy.  tov  auzUa  otz'Ckovro. 
"H  TS  o-jv  iv  (adde  raXg^  koAz'jvj  £-Joaj^ojv  xöct  Kpog  rw  NstAw  y.stfjJvYi 
'AXicavojOt'.a  TÖ)  rs  y.Arjpoi  Orciy.ziT'j ,  y.y.i  A'.,36-/5,  y.y.i  A'.ßOr^g  tcc  eg 
Nojm.doas'  xcci  Tdosipu  napccTsbovTa,  Udp^'oi  ts  y.al  Uip'jy.i,  inl  ot 
"Ißrjpsg  £(jiiO'.,  y.yi  ' kaaupiy  yf,  y.yl  'Tp/.yvoi,  xat  oacc  oi  npog  iw  psytOTOi 
r.oryixol  rolg  iioyai  Qiz'Xr/fyj'.v.  'A/X'  c-Jos  rä  Tzpog  ßoppy.v  yivz-jy.ÖTy. 
y.'kilj.y.zci  sid^r/  y.y.Ar,poizy.'  yj'Ad  y.y.y.zl-^y  oi  y.Oroi  o'.vjziiJ.y.VTO.  Kaj  6 
ixi-v  'jig  iK~.ozpo'j)0'jg  koü  föpoig  n£p'.ßpi3-£tg,  dg  iy.lr^pöj'jyzo,  noksig 
qC  s7:y.ivo'j  izi^zzo,  y.OLl  zov  y.lr}po-j  iyjzov  iu.y.y.d.piLt-j'  6  Oz  (hg  y.oiJM- 
oy.g  yjXo'.g  y.'jy^oXg  ^yjij.dt'jyj  ojy,  sA-nyrj.  Oi  os  y.y.i  Tztpi  y.Ar,po-j 
7iöÄ£0Jv   rtpi.iy.v,   y.y.l   d'jzi'jo'jy.v   yAAO'.g  ezeooi,    y.yX   dvzi'ky.ßoy    Tzö'Aug 


454  Paktitio  lucGM  Grakci. 

x«'!  ooj«.    Tiv^g  §i,  x-oci  iiöCka  oö^ctv ,   ccT/Ta^Jov  t6  'hoviov  elg  xXrj- 
&0V  siAv/^ivat  r//'jjvt'7xvT0,   Iii  his,  qiife  Nicetas  Aconiiriatus  de 
Aegypto,  Lihya,  l'arthia,  Iheria,  Assyria,  reliqiio  Oriente  et  Septeu- 
trione  haltet,  ad   merain  Francorimi  cavillationem  dicta  esse  patet, 
talia  scilieet  soniiiiantiiim,    iion  porlicieiitiiim.    ReL,nium  Byzantinum, 
certe   partem    qiiandam    ejus  Europicam,  cum  particulis  qiiihusdam 
Asiie  minoris,  cepisse  sat  habebant,  de  Asia  idteriore,  Afn'ca,  Septen- 
trione   vix   revera   oogitantes.   —    Sed   veniendum    ad   Geo  icrium 
Acropolitam,  qui  fiiie  ejiisdem  secMili  XIII,  eiijiis  iiiitio  Niectas 
Acominatus,  annales  siios  composiiit.    Is  igitiir  annalium  cap.  8 
(ed.  Bonn.  p.  15):  To5v  yoüv  'IraAcZiv  v.<;  nnX'JiiipzioLv  ra  zriq  'Pw/xat- 
^og  xkfipoiaxixivoiv,  /.ccl  toO  (xsv  ix  <I>XavTpag  oüp/j.Yj/jL£voy  BaX^oytvou 
ßccaO.i'jyg  dvayops'j^ivTOg,   tov  oi  oovxdg  Bsvsrtac,  6g  y.y,l  aurO/TpoTw- 
Ttoig  fj-JVYiV,    ixspiocx.   ou    aixixpäv    Icr^c^xoros  xcci  ns'jKorr/.Gi   d^mixari 
TJ/JLv^^ivroj,  sy^t'.v  rs  i^  oXo'j  rzpog  tö  6\ov,   o  zo  ibpd'^y.oiv 
ixTYid  ocT  0     yiv  0  g,     tö     t  irccpr  ov     xai    rov    r  st  d  prov    rö 
^ixti'j,    en^ctoyj    xat    6    ixocpxiaiog    d^'.olo'^ov    jj-oTpccv    tyj    a'jixixxyjcf. 
^v    hiyxdixtvog ,     p-n^    (-)saaccXovu-ng    napd    toO    fPldvrpx   TSTC/r/yTO, 
npodlocßöfxsvog  y.ccl  yjvccX/.ci  Tr,v  orikoi^tlaoLv  Mapi'av  Tr,v  i^  Ou'^jypixg, 
Koörtpov  TzpoiripixoaiJ.ivnv   ^Aaa.ax'KA  tw  ßa.ai\tX.  —  N  i  e  e  p  h  o  r  u  s 
Gregoras   1,   2  (ed.  Bonn.  p.   13):  '^f,g   .   .    .  KoivjTocvTivo-jno- 
Xewg  Otto  twv  Aartvwv  dXo'ja-ng.  a'jvsß-n   rr^v  rwv  'Pw/j.ato)v  njsixo- 
viav   .  .   .   xara    T£/j.d;({oc  xai.  ixipr,  Kktlara.   ö'tatps^-f/vaj ,    xal  äXXov 
aXkoB'.    y.ard    ixop'.x,    xai.   chg  1x7.1x01  rit'/otzv ,    zabz-nv    o'.od.y.yi^jza.g 
xX-ripöiacia^oii.    .    .   .    ~llpog  p.tv    ovv    s\> Starlix- 1   xaipog,    ors  Aariyoi 
Tyjv    ßaff'.Xi'jov'Tav   s^snröp^vjrxav.    Tpr/ri    0'  y/jzr^v   dtzAoixvjOi    'nsysi- 
fxavro    xard    '7fdg,    0   rs   xiirng  OXdvojoa?  Baloomvog  xcd  6  xoirog 
Ulirig  loXöixog.    Mövog   oe   Movrrj(7fspdMTixg   ixapxi'7'.oc  pr,^    dnorJi- 
oeixTut     SiOacdovixog    y-Oii    twv    inixsivcc'     ßoiaCkvjg    0     i^    aürcöv 
dvr^yopeveTO     U-j^ayTidog    6    BaXooulvog.    —    E  p  h  r  a  e  m  ins    in 
Cffisaribus    v.  7172    s(iq.    (ed.    Bonn.    p.  291):    ()j  d'  'IraXoi  .   .   . 
'ilaei  yt  r£rpäxX'./j.ov  i'j'yovTzg  xri^iv,   "II  xat  ßocaiXsig  i'^xcc^S'JTÖJTsg 
zd'yoL   BaajXiwv   ;rävTWv    7;   twv    kni  '/Pbva. .    Aiiroi?   mzCkov    acpTatv 
Tvjv  oiy.o-jixivYtV ,  Xöjpccg ,    rco'Xsig  ixaorog  v.g  yXripo'jy[cf.v  Kat  Searto- 
zzioLv   \oL[xßdwjxzg   iv   Adyo'.?.    Qnse   e   Niceta    potissimiiin    haiista 
apparet.  —  Ch  ro  nie 011  More»  (VußAiov  xng  xo'J7xi7ras)ed.  ßiichon. 
Paris.  1845,  versibiis  102o- — 1029:    "Et-j;(£   ydp    xr^g    \\ivzxio(.g   xb 
X  sx  d  pxr,   r,  (xzp  irtcc   Kai   xi  -oixioov   xoü  x  sxdpx  o'j,   ö'^ooov 


PaRTITIO  REGNl  GrAECI.  455 

TÖ  iAiyouv  ä.Wot,  Wno  ttjV  '/^öipav  z-qg  noliov  xcä  ok-qg  rrjg  'Pw- 
ixuviag,  Ka^chg  to  ypäfSToci  dxöixcc  6  dovxxg  T-T^g  BsvsTiag  Etg  rag 
Ypdfcig  xai  sig  tvjv  ziixrjv  tyj?  avTsv^siag  'nov  i-/et.  —  Geors^ius 
Plirantza  1,  34:  (p.  106  sq.  ed.  Bonn.):  "ETrsira  [jäv  twv  'IraAc/jv 
dg  TroXu/Jisptav  zr,v  ixova.pyj.a.v  'Vü^ixccidiv  xXv^pwaajmsvoJv,  xai  tov  /j.iv 
MiXYiTog  BaXoovhou  ßxaü.ioig  dva'yopsv^ivTog  KfxiVGzavTtvovnöltoig, 
zov  OS  'EvpUo'J  AavToOAou  dovxog  Hsvsziag,  og  xoci  auzog  ocvzozpOKMg 
(lege  (xijzoKpoa6)K'jig)  Txup-öv,  ixtpioa  ov  ij-upäv  'i'/t>.v  it,  oko-j  npog  z6 
6'Aov,  öaag  y^oipag  rs  xai  zono-jg  rö  rwv  'IraA'JJv  ixz-rjnazo  yivog, 
zouzoiv  eyiiv  zö  ziz  txpzov  xai  zov  zszdpzov  y^fxtav,  xai 
dsGKÖz-rig  Tzapd  zoO  ßaailioig  zsziixrjzar  6  dt  /läßaXog  npi^xr^p  Ihlo- 
TzovvYiOO-J  syivszo,  6  oi  'Poj^jiavö?  AsAaztiök-rig,  6  ix  fi>hjiptv-iag  Qpixöi- 
p.svog,  '/o'fi\xaza  oai/siaag  zu  auvoicix'-ii  noXkd  xai  dvalösaag  xai 
avzozpoKOig  (lege  auzorcpoGÖmo^g^  7zap6)v  rtv,  tyjv  z^g  WB'fivag  xai 
Qrjßag  ixspioa  iniz-j'/zv  ivt/jjpov.  Mai  oi  Aiyoüptot  -'nzoi  Vsvo'jßizat 
6(xoi(xig  zrjv  Z'ög  EvpiTzov  vnaov  xai  iziptxiv  tojtojv  ixolpav  ivizvyov 
vazspov  dl  xai  avzoi  zolg  'EvcTotj  tyjv  EußotaM  iooiiav.  'E/Tcjo-Pj  xai 
6  Bov>.fdziog  ixapxiwj  zoO  Movztftppdzo-j  d^'.ol6y(ii  p,oipa.  z/jv  av'xixa- 
'/iav  Tiv  ivsyxdfxzvog,  xai  xvßipvrizrtg  uavzog  zov  yj.paa.iov  azpazov 
iyvoipi^zzo,  prit,  idsa'jaAovixng  napd  zov  ßa'Jtlioig  MaAoovlvov  ztzip/r^- 
zai,  xai  n  vrj'yog  avz-t]  zr,g  Kpoz-r^g  jxszd  rcöv  aAAwv  sv  z-?^  ioia  (xoipcf. 
ivizv/i.  Mira  oi  ziva  xatpöv  SKSKO)\r//.st  avzrjv  zrj  rwv  'Evsrcüv  ytpov- 
aia-  xai  ovzoig  d^P'-  '^'fib  (jrjfJ-^pov  vko  zdg  yslpag  ccürcöv  iazi.  — 
L  a  0  n  i  c  u  s  C  li  a  1  c o  c  o  ii  d  y  l  a  s  reruni  Turcicaruin  libro  IV  (ed.  Bonn, 
p.  207):  '0;r6r£  im  zovg  "EXkr^vag,  ivdyovzog  zov  'Pa)/j.ato)v  dpyiz- 
pioig,  inzpazsOovzo  oi  d.KO  zr^g  kanipag  Kskzoi  z-  d\xa  xai  Oucvsroi, 
zözz  OYj  xai  oi  duo  NsajröAcwg  zov  ßarjiXicog  xai  dnö  T-jppr/vwv  ojptxTjVzo 
dvopsg  xai  'lavjjojv  p.iya  ovvdp.tvo'.  Ini  zrj-<j  zrig  l{zXo7iovw,aov 
zz  d[xa  xai  zr^g  dlArtg  'EXAdoog  xazarj-po'fr^M.  Kai  zr,v  [xivzo'.  lizAo- 
Kbvvr,riov  •xazz'jzpi'^avzo  d^Xoi  zz  xai  dno  z-qg  'Iscvv/jjv  p.oioag  zov 
or/.ov  Za)(_apifj)v  (1.  'La'/a.pvl>v),  zr^v  zz  ' kyjalav  xai  '\Wioog  zd  nAzi'Si 
xai  orj  xai  II-JAov  xai  Mzar^vrjg  (sie)  yjJipav  ovx  oV.ynv,  zrszz  zni  Xaxoi- 
vixr,v  zAa.na.'..  T/;v  \xbjzoi  p.zo'rja'.ov  zf^g  WzAoKOvvriiov  -xazzl'/ov  avzoi 
zz  {{zXoKOvvrtOiO'.  "EXAfiVzg"  Qvp.naaav  oi  zrj\)  Kapdhov  zr,g  IkXorrov- 
vr,iov  oi  dno  zr,g  ianipag  xazaozpz^d'xsvof.  zlyov  KzXzoi  zz  orj  xai 
KzXzißripzg'  'xal  tüjv  'lavutojv  xat  Tvppv;voijv  dXAa  zz  xai  oh  xai  Vai- 
viptog  dno  *^l>Xo)pzvziag  d(j)vxöp.zvog  ini  z-rj  yz  azpaziä  zavz-ri  zov  olxov 
Tciv  W(^a£ÖAwv  rr;v  zz   Xzzi/.riV  xazinyz  xai  Boioizizv  .  .  .  xai  ^ho)xaldog 


41)0  I'aiititio  iu;(;m  Giiakci. 

ydiipcig  TOL  nküoi.  Aiyvpsg  ixivroi  Trjy  K-jßoi.ci\>  noXküt  eri  rcoclci'.ö- 
7S00V  xaT£(7j(0V  df''  wv  iKirpciTzivTsg  oi  üüsvsrot  eni  pv/TÜ  r?ig  v/j^ou 
£/Tißyj<Tav.  Msrä  fJl  raöra  xarä  ßpci'/y  nooiövreg  ^iiiXKanccv  rs  rrjv 
E'jßotav  xari^^^ov,  sjV  otoc^pooccv  a'fi'ji  t'Jjv  Ajyv^owv  a^txvou|JL£vwv 
xat  rf/V  T£  yüipoLV  x^t  Kpo'soo'j'jg  aürojv,  o^rot  toi^  O'JsvsTOtg  i/TtTr;0£'.oj 
irjyyoi.vov  ovTsg,  shizi  xui  vöv  ojätcXoOjev  v/ovxig  y.ai  '/.ccrci  TCivroc 
sixjxivo-'jrsg,  i'^'  or^;  a/TSVjdjasvo!  avTcrg  (^KV£|3rjaav  x.arä  v^tov  ot  Oüsvc- 
TOt.  '0  ixivroi  'Vociviptog  -/.cci  oi  KeAzißYjpsg  xsct  KsXtoüv  oaot  S/tJ  rrjv 
Tyjg  'EAAaoog  x.ciTCiaTpofYiv  iyivovro,  koaXü)  vOTSpov  (pc/^ivovTcci  d'{n^6' 
[kVJOi  Inl  rdv  yjjipov  toOtov.  'Vaivipiog  ok  xcci  ;ro/lAw  srt  vr/jXvj  wv, 
iniyocixiciv  rs  ;rpd?  tou?  (ailde  Töiv)  sv  rv?  E'jßoia  Ar/OooJv  Kotr^fjüixs- 
vog  y.cv.  noo^y/Jio'J  (1.  KporifJ-Ov,  nobilis)  rtvd?  ^uyo!.Tipci  iyrjixB,  xat 
rfyv  Ti  '/(ßpOLV  KO.xoi'J'/ßiv  Köptv3-6v  T£  t/_si.pö)7ccT0,  x.sct  rr/V  ritÄ07rövvyj50V 
^;r£vÖ£t  ort  roc/ianx  -jy'  iauTW  TCOir^'ja.a^a.i. 

Et  haec  quidem  de  liis  scriptores  Grseci  seculorum  XIII.  XIV.  XV. 

Scriptores  oecidentales  sive  Latin!  cosevi  in  re,  qnam  tractainus, 
exponenda  satis  parci  esse  videiitur.  Quid?  quod  nun  leviter  etiam 
inter  se  ipsi  discordant.  Ergo  princeps  illorum  histdricorum,  Godo- 
fredus  Vilie-Har duinus  in  historia  sua  capt»  Constantinopolis 
p.  125  ed.  Pai'is. :  Zors  (posl  reditum  Balduini  Imperatoris  e  Thessa- 
lonica,  iine  Septembris  anni  1204)  commcuga  V  en  les  terres  depar- 
fir ;  U  Venisien  orerit  la  lor  part ,  et  V  osi  des  Pelerins  V  märe. 

Guntherus  in  Historia  Cpolitana  [Canisii  lectiones  antiquse 
ed.  Basnag.  T.  IV,  p.  XVII,  c.  20]  ») : 

Capta  igitar  iirbe  ac  spoliata,  et  ipsis  aedificüs  novis  civibus 
distributis,  ne  absqiie  principe  quasi  Acephali  remanerent,  coepit 
de  Rege  statuendo  inter  eos  quaestio  agitari.  Erant  autem  diio  viri 
opinatissimi  et  celebres  in  exercitii  nostro,  31  a  r  c  h  i  o  videlicet  de 
Monte  ferrato,  Bonifacius,  et  Flandrensis  Comes, 
Paldwinus;  e  quibns  alterutrum  in  Regem  eligi  et  res  ipsa 
videbatur  e.vigere  et  nniversus  exercitus  acclamabat.  Et  quoniam 
uterque  multorum  favoribns  atque  su/fragiis  nitebatur,  nee  facile 


1)  Contimit  noiiis,  iit  liiiiic  ipsiim  lopuni  (leriiianiei  auctoris  e  duobus  codicibus 
Monacensihiis,  altero  Ingolstadensi  quoiidaiii,  nunc  Universitatis,  saec.  XIV, 
altero  nunc  bibliotlieeie  reg.  publ.  (ur.  9U3),  oiini  conventus  Auj^ustin.  apud 
St.  Magnum  in  Pede  Pontis  (Stadt  am  Hof),  scripto  ab  Andrea  Ratisbon. 
a.  1423,  haud  leviter  emendatum  bie  leetori  ofleranius. 


Partitio  regni  Graeci.  457 

alter  alteri  praeferri  poterat,  pro  eo,  quod  amho  natis  ydonei  viri 
putnbantnr :  visum  est  omnlbus,  transferre  euram  et  arh'ürlum 
eledionis  in  duodccim  viros,  qui  maxime  iuter  omnes  Integrität is 
et  potioris  consilii  apud  alios  hahehantur. 

Qui  postquam  hahita  multa  deliberntione  Flandrensem 
Comitem  nominnrunt ,  collocatus  est  in  sede  regni  et  cnpiti  eins 
dyadema  impresswn . 

Provinciw  antem  eiusdem  regni  in  tres  partes 
divisae  sunt:  unani,  quae  ad  fiscum  Regis  speciali- 
ter  periineret;  alteram,  quam  Veneti  possiderent; 
et  tertiam,  quae  data  est  Marchioni,  Thessalo- 
nica  videlicet  et  fines  eins  amplissimi. 

Qui  etiam  cum  Martin  um  nostrum,  sicut  nohis  certissime 
compertum  est,  secum  deducere  et  Episcopum  creare  proponerent,  ille 
sibi  votorum  suorum  conscius  cum  gratiarum  actione  recusavit,  malens 
ad  fratres  suos,  si  deus  annueret ,  privatus  et  humilis  remeare. 

Deinde  minores  possessiones,  «eluti  castella, 
villae  et  muni cipia,  et  quae  huiusmodi  sunt  alia, 
in  illas  personas,  quae  ad  hoc  magis  ydoneae  puta- 
bantur,  distributae  sunt;  leges  autem  et  iura  et  cetercB 
institutiones,  quae  ab  antiquo  tarn  in  urbe,  quam  in  provincia  lau- 
dabiles  habebantur,  itu,  ut  prius  fuerant,  consistere  permissae  sunt ; 
quae  vero  reprobabiles  videbantur,  vel  correctae  in  melius,  vel 
penitus  immutatae. 

Quae  dum  ita  in  cicitate  agerentur,  interim  pestifer  ille  Moi^- 
ciflo,  gravissimi  sceleris  perpetrator  et  brevissimi  temporis 
Imperator,  qui  suorum  sibi  malorum  conscius,  et  ideo  poenam 
timens,  ante  e.vpugnationem  e.v  urbe  profugerat,  nesciens,  quo  se 
verteret,  ant  quid  spei  in  aliquo  vel  homine  vel  loco  habere  posset, 
ad  Ale. vi  um  seniorem  se  contulit,  cui  principes  nostri  in  dicisione 
regni,  quamvis  homini  nefario,  tarnen  quia  regii  sanguinis  erat, 
quandam  terrae  portiunculam  hahendam  concesserant. 

Auetor  libri  de  la  Conqueste,  Prolog,  p.  21  (ed.  Biiehon. 
Paris.  1 845) :  Et  quant  U  contes  de  Flandres  fu  corones  de  l'  Empire 
de  Romanie  et  le  mnrquis  dou  royaulme  de  Salonique,  si  ordinerent 
certaines  gens  pour  despartir  l'  Empire  pur  raison  et  par  ordre, 
selonc  la  condicion  de  cescun;  de  quoy  vint  ä  la  part  de  Venise  la 
quarte  part  et  la  moitie  de  la  quart  de  tout  V  Empire  de  Romanie. 


41)8  I'aIITITIO   IIEG.NI  (jIlAKCI. 

Chroniciiin  Fra  nco  -  Gallien m  in  cod.  Monacensi  nr.  52 
de  pai'titione  Irnperii  dcqMe  possessioiuim  coininulalioiie,  quae  mox 
iiic  illic  so(|mita  est,  liaoc  modo  olVerl  (fol.  54^'): 

Or  lairona  <i  piir/cr  da  ('  Enipcrcour  Othon,  sl  dirons  de  V  Em- 
pereour  liaadiun  de  Constautinoble. 

Nous  vons  avons  dit  desns  comment  il  f'n  cintronnes,  et  qiiant 
eil  de  la  terra  le  soreid,  11  pl  iti  i<onr  jxisserent  le  Irr  ach 
Saint  Jorge  derer  s  la  Tu  r// nie  et  saisirent  de  l'  Em- 
pire cltou  fjue  il  porent:  li  autre  retraisent  viers 
lor  pais  et  prist  e/iaseuns  an  droit  liii.  .  .  . 

(Fol.  öo^ ) :  Li  Empereres  Banduins,  qiii avoit  oi  nonvelles  que  le 
marchis  aroit  pris  le  Dimot  et  assefjiä  chiaus  da  Andrenople,  il  ot 
poiirpos  de  lerer  le  siege  et  grever  le  marchis  de  tont  son  povoir. 
II  laissa  Renier  de  Maus  pour  garder  Salenique  et  une  partie  de 
sa  gent  et  il  repaira  vers  Andrenople  tant  que  il  vint  a  la 
Serre.  La  morut  maistre  Jehans  de  Noion,  ses  canceliers  et 
apres  morut  Pierres  d'  Amiens  et  Gerars  de  Maucicourt,  Gilles 
dAusnoit  et  mout  d' autre  hoine  gent  par  une  pestilence  que 
il  avoient  eue  droit  devant  Salenique.  Grant  dueil  en  fisent 
en  lost. 

Li  Empereres  Bauduins  chevaucha  taut  qu  il  encontra  les 
messages ,  qui  venoient  a  lui  de  par  les  barons  de  Constantinoble. 
eil  li  disent  che  que  li  baron  li  mandoient.  II  respondi  que  pour 
r  aniour  d'  iaus  il  iroit  en  Constantinoble  saus  /'our/aire  au  marchis, 
et  puis  les  oroit  volentiers. 

Eusi  s'  en  ala  li  Empereres  Bauduins  tant  que  il  vint  en  Con- 
stantinoble, ou  li  baron  le  rechurent  a  grant  joie  et  puis  li  requist 
li  Das  de  Venise  et  li  quens  de  Blois,  que  il  les  rausist  croire  de  la 
pais  de  lui  et  dou  marchis.  Li  Empereres  respondi,  que  il  ne  les 
refuseroit  pas.  Dont  envoierent  querre  le  marchis  qui  vint  atout 
Cent  cheealiers  et  amena  o  lui  l  Empereis ,  sa  famme.  Li  baron  li 
fisent  grant  joie  et  puis  fisent  la  pais  de  V  Empereour  Bauduin  et 
da  lui,  an  tel  maniere  que  li  Empereres  rendi  Salenique  au  marchis 
et  toula  1(1  terre,  et  li  marchis  mist  le  Dimot  en  la  main  Jof'roy  de 
Villa  flarduin  pour  dalirrar  a  l  Empereour,  quanl  li  marchis  seroit 
saisis  de  Salenique.  Apres  se  p'arti  li  marchis  de  Constantinoble  et 
s  en  ala  vers  Salenique;  li  Empereres  envoia  aroec  lui  pour  lui 
faire  delivrer  la  terre. 


Paiititio  kegni  Guaeci.  459 

Quant  il  vinrent  a  Salcnique ,  il  trouverent  que  Iteniers  de 
3Ions  qui  le  gardoit  de  par  l'  Empereoiir,  estoit  mors  et  U  aulre  le 
delivrcreut  au  marchis,  dont  se  commencha  tous  U  pais  a  tourner 
devers  le  marchis.  Mais  un  haus  hons  Grins  qui  tenoit  Naples  et 
Chorinte,  ne  li  vot  obeir.  Un  autre  Grius  qui  atwit  nom  Mihalis  et 
estoit  mens  de  Constantinohle  avoec  le  marchis,  si  se  departi  de  lui 
que  il  n  cn  sot  mof  et  s'  en  ala  a  wie  cite  et  prist  la  fille  a  un 
haut  homme  qui  tenoit  la  terre  de  par  V  Empereour  et  commencha 
la  guerre  contre  le  marchis.  Adont  morut  en  Constantinohle 
Wistasses  Canteleu  et  Aymcris  de  Vileroi.  Li  Em  per  eres  donna 
au  conte  Loei/s  deBlois  la  ducee  de  Nique  qui  estoit 
une  des  plus  haut  es  ho  nnours  de  la  terre  de  H  onl- 
ine nie  et  seoit  oufre  le  brach  Saint  Jorge  devers  la  Turquie. 
Apres  donna  a  Renier  de  Trip  la  ducee  de  Fine- 
pople.  Li  quens  Loeys  envoia  jusques  a  F/.^'^  (=  CXX)  Cheva- 
liers pour  conquerre  la  terre  que  li  Empereres  li  avoit  donnee.  De 
chiaus  estoient  chief  Pierres  de  Bracueil  et  Paiiens  d'  Orliens;  eil 
passerenf  le  brach  Saint  Jorge  et  vinrent  a  Lespingal  qui  estoit 
peuplee  de  Latins ,  si  entrerent  ens  et  commenchierent  la  guerre 
contre  les  Grins.  Cum  his  conferenda  sunt,  quae  tradit  Vi II e ha r- 
du  in  US  1.  1.  p.  126,  cap.  162. 

Chronici  Dandulei  verba  huc  facientia  supra  dedimus  pag.  292 
hujus  voluminis;  scripsit  autem  Dandidus  seculo  uno  el  dimidio  post 
captam  a  Latinis  Constaiitiiiopolin ,  se.  medio  seculo  qiiai'to  deeimo. 

Et  hiec  fere  sunt  veterum  scriptorum  testimonia  de  partitione 
regni  Grseci. 

Qua  vero  ratione  Latini  prsedam  istam  inter  se  pai-titi  sunt? 
Eam  qufestionein  a  nemine  prjeter  Venetum  Rhamnusiuai  1.  e.  ten- 
tatain  esse  videnuis;  quanquani  is  ipse  eam  quidem  tentavit,  ne({ue 
tarnen  solvit.  Quid  ?  quod  h.  VV  i  I  k  e  n  u  s  in  toto  operis  sui  tomo  quinto 
hunc  laborem  onniiud  defugil,  nihil  memorans,  nisi  quod  Venetiarum 
Dux  ejusque  ante  Delphinum  successores  totius  quarta?  et  dimidise 
Imperii  Romania?  domini  dicti  l'uecint  (Kreuzzüge  Vol.  5,  pag.  368, 
nota  101);  id  quod  ex  aliis  seriptoribus  ju-idein  eonslabat.  Neque 
«h'ligenfius  de  eadeni  re  egerat  Gibbonus  nrilannus  in  historive 
Konianieeap.  LXUl;  item  Franco-GaliusLeboau  iniiistoi-iiillt»mana(('d. 
St.  Martin.  T.  XVII,  iibro  04,  cap.  37.  libro  9ö,  cap.  3).  Nostrnm  igitui' 
esse  videtur,  totam  quiestionem  tantum  non  integram  diiigentius  aggredi. 


4()ü  I'AUTITIO  UKfiM   GllAI'.Cl. 

l*rimo  iui'itur  de  nuincro  partium  sive  piirtioimm  quaL'i'cruliim, 
qua'  sinL,''ulis  victoribus,  i.  e.  Duci  Veiietiarum,  Irnporatori  Flaudro, 
Poregrinis  ohtigoniiil ;  inox  de  siuj^ulis  victorum  vidcbimus,  quibus 
ha>  partes  assignabanlur. 

Index  noster  gcograpbicus  Iria  partium  sive  portionum  paria 
cnumerat:  et  primum  quidcm  par  domini  Diifis  Venetiarum;  secun- 
dum  domiiii  Imperatoris;  tertium  Peregrinorum.  Ubi  annotandum 
vidotur,  in  codice  St.  Marc!  primum  par  domino  Imporalori  assiguari, 
secuudiun  domino  Duci.  tertium  Peregrinis.  IIa;  tros  persona;  revera 
totnm  corpus  exorcitus  constituebant,  exciusa  etiamtum  quarta  per- 
sona, Montisferrati  marchione,  Bünifacio.  Portiones  dictae  num  ad 
amussim  facta;  et  circumscrii)ta;  fuerint,  necne,  nemo  id  jam  scrutabi- 
tur.  Est  eiiim  ne  id  quidom  exploratnm,  suamne  quisque  partem  (sermo 
est  de  singulis  equitibus  feudatariis  cett.)  revera  acceperit  et  adicrit, 
coli.  Asia  minore,  cujus  urbes  aliquot  Franci  teutantes  brevi  post 
(circa  anuum  1207)  ex  omni  Asia  recesserunt;  totus  vero  ille  tractus 
Imperatori  obtigerat.  Indicis  ipsius  vis  et  ratio  est  mere  geographica; 
enuinerat,  nil  aliud,  urbium  nomina  satis  multa,  eaque  in  tres  portio- 
nes separat,  Venetiarum  Ducis,  Imperatoris,  Peregrinorum.  Omissa 
est  alia,  quarta  portio,  de  (jua  tum  nomlum  statui  decernique  poterat, 
id  est  portio  marchionis  Bonifacii,  sive  regnum  Tbessalonicense. 
Revera  omissus  est  in  indice  nostro  totus  ille  Thracia;  cum  Macedonia 
tractus,  qui  inter  Hebrum  (Marizam  inferiorem)  et  Axium  (Bardarium) 
longo  spatio  patet,  brevique  post  regnum  Tbessalonicense  constituit; 
eum  vero  Nos  uberius  quandoque  illustravimus  in  Via;  Egnatiae  com- 
mentatione  secunda. 

IIa}c  igitur  de  tribus  portionibus  regni  Graeci  originariis.  Quatuor 
ejusdem  regni  portiones  alii  veterum  scriptores  tradunl,  addita 
minore  cpiinta,  de  (piibus  videantur  Gra^corum  et  Latinorum  tesli- 
monia  supra  allata.  Ei-go  jam  accesserat  regni  Tbessalonicensis 
institutio,  ut  nova  portio  sive  quarta,  et  quidem  line  anni  1204. 
Aliudque  eodcm  fere  tempore  accessit,  sive  titulus  ille  Venetorum 
Ducis,  qui  debinc  dicebatur  dominus  quartse  partis  Romaniae  et 
dimidife;  quae  dimidia  pro  quartae  dimidia,  i.  e.  octava  totius, 
sumenda  est,  coli.  Georgio  Acropolita  1.  c.  Scilicet  Duci 
Venetiarum  honoris  causa  pra;rogaliva;  quiilam  titulus  conferendus 
esse  videbatur;  de;  (juo  videatur  Andreas  Dan  du  Ins  in  loco 
supra  pag.  292  allato.  Hinc  reliqni  quoque  Duces  Venetiarum  eodem 


PaRTITIO  REGNI  GrAECI.  461 

titulo    utehantur.    Mernin   vero  titulum   fiilsso,  vix  aliud,   est   quod 
statuainns. 

Boiiifacii  portionem,  i.  e.  tulius  partilionis  portionem  ffuartam, 
iii  indice  nostro  oniissani  esse,  modo  dixiinus.  Quod  de  iuduslria  faclum 
nemo  haruui  reruui  intelligens  negabit.  Partitio  illa  sive  index  quum 
conliceretur,  lis  niota  inter  Balduiuuni  et  Bouifaciuni  de  portione 
Bonifacio  assignanda  adhue  integra  fuisse  videtur.  Fiue  denium  anni 
1204  Thessalonicense  regnum  Bonifacio  concessum  fnit,  coli,  Ville- 
Harduino  de  la  conqueste  p.  108.  109.  113.  114  ed.  Paris.  Cum 
milites  crucesignati  seVenetiis  ad  recuperandam  teri-ainsanctani,  iinmo 
ad  oppugnandam  Constantinopolin  accingerent,  Alexius,  Isaaeii  Kxini- 
peratoris  filius,  qui  reguum  affectabat,  Bonifacio  Cretam  iusulam  pol- 
licitus  est,  si  ope  ejus  adjuvaretur.  Post  captam  Cpolim  aliud  visum 
Balduino  et  Bonifacio,  qui  uterque  maximaui  tum  temporis  tlironi 
Cpolitani  spem  alebant.  Inter  eos  convenit,  ut  Bonifacius  Cretam  cum 
Asia  Balduino  cederet,  si  Imperator  ipse  creatus  foret;  similiter  Bal- 
duinus  cum  Bonifacio  ageret.  Orla  vero  est  gravior  lis  inter  utruinque, 
quam  aiini  demum  1204  finis  composuit.  Regnum  igitur  Tbessaloni- 
cense  Bonifacio  obtigit,  ditione  Creteusis  insul»  magis  ei  opportunum; 
et  nobilem  mulierem  regni  Hungarici,  MacedoniaB  vicini,  eodem  tem- 
pore in  matrimonium  duxerat,  viduam  Isaaeii  Eximperatoris.  Bonifa- 
cius autem  Venetis  Cretam,  ab  Alexio  ipsi  promissam,  cessit.  Qui 
Macedoniae  occidentalis  partem  pro  eadem  insula  marchioni  permise- 
runt,  addito  auri  pondere  satis  grandi.  Ex  quibus  simul  elucet.  jam 
tum  temporis  Peregrinos  et  Venetos  unam  et  alteram  sortium  partem 
paciscendo  inter  se  commutasse;  namque  Macedoniam  occidentalem 
non  Veneti  sorte  nacti  erant,  sed  Peregrini,  coli,  nostro  diplomate 
geographicü.  Quibuscum  Nicetas  Acominatus  egregie  consentit 
in  Balduino  Flandro,  cujus  verba  supra  attulimus  pag.  4o3,  ubi  bono 
suo  jure  de  barbaris  ridet  oecidentalibus,  in  prjedam  suam  cupide 
involantibus. 

Forma  et  ratio  partitionis  regni  Graeci  geographica  haud  Icvem 
prudentiffi  speciem  prae  se  ferre  videtur.  Et  primo  quidem  Thraciam 
meridionalem,  ConstantinopoÜ  vicinam,  victores  inter  se  diviih'bant, 
Dux  Venetiarum,  Imperator,  Peregrini;  herum  enim  maxime  iutererat, 
ut  in  hac  saltem  regni  acquisiti  parte  juncti  et  soeiati  habitarent,  quic 
scilicet  totius  regni  Caput  est  ac  metropolis,  Buigarorum  vicinorum  e 
borea    potentife   ac   ssevitia?  tiun  maxime,  i.  e.  inde  a  regno  Isaaeii 


4()2  PaUTITIO   IIKGNI   OllAKCI. 

Aii,i,fi'li  (llSIi),  ohnoxia.  Asiam  (Mysiain  et  liitliyniam)  Imperator 
clectiis  s.  eligendus  melius  aliis  ohliiichat,  iitpole  provinciam  non 
iniiioris  inomciili,  (|iiain  antecedens  porlio  Tliracica,  licet  ambitii  niaio- 
reni.  ac(|iiii'enlil»Hs  vcio  Fjalinis  (lifficilioroin  <|ii()ail  tiilelam  et  posses- 
sionem.  Eam  eiiini  alii  hrevi  ante,  inimo  eodeni  tempore  praeoccupa- 
verant,  Trapezuntini  regnimodoconditi  Imperator,  Nicaenns  Imperator, 
Aldobraiidinus  Italus,  fortasse  alii.  Turea  vero  Iconiensis  interiora  fere 
omnia  jam  tum  tenens  prope  aherat,  immo  undequaque  imminebat. 
Ergo  Tliraciio  meridionalis  [larliculam,  non  amplius  (IJulgari  Thracia) 
plurima  tum  jam  tenebant),  defendere,  Asias  vero  particulas  non 
teuere,  sed  tum  primum  expiignare  dcbebat  Imperator  Balduinus,  vir 
juvenis  belloque  strenuus;  licet  utrumque  male  eidem  cessisse  con- 
stat.  Siquidem  Bulgari  post  proelium  Adrianopolitanum  Thraciam 
meridionalem,  excepta  Constantinopoli  et  vicinarum  urbium  una  et 
altera,  lere  totam  brevi  post  si  non  expugnaruut,  tarnen  vastarunt  et 
expoliarunt;  Asia  vero  anno  jam  1207  Latiiii  omnino  decessisse 
videntur.  —  ßonifacium  marchionem,  cui  fine  anni  1204  regnum 
Tbessalonicense  asslgnatum  fuit,  rebus  suis  haud  male  consuluisse, 
vix  erit,  quod  denuo  moncalur.  Ejus  portionem  (regnum  Tbessaloni- 
cense) secundam  dici  jam  posse  apparct,  primam  Imperatoris  (quod 
placot  codici  St.  Marei),  tertiam  Venetorum  (primam,  quod  placet 
Libro  Albo  Librisque  Pactorum),  quartam  denique  Peregrinorum.  — 
Ceterum  Bonifacii  quoque  portio  viro  gnavo  strenuoque  (qui  erat 
marchio)  maximopere  indigebat,  Bulgarorum  et  Vlacborum  incursio- 
nibus  non  minus,  quam  Tbracia  Cpoli  vicina,  bis  semel  tum  tenlata  et 
vexata.  Perogrini  portionis  suie  alteram  partom  in  Macedonia  0(;(;iden- 
tali,  Thessalia,  Graecia  extra  Istlinuim,  obtiiiobant,  et  ea  quidem  ab 
hostibus  satis  tuta.  Reliqua  Venetis  obtigere,  scilicet  portionis  ipso- 
rum  pars  altera,  nimirum  terrae  antecedentibus  multo  magis  spatiossB, 
Peloponnesi  permiilta,  Aetolia,  Acarnania,  Epirus.cum  insulis  perquam 
mullis.  Mercatorum  istoi-um  in  bis  prudentiam  unusquisijuo  perspiciet. 
Quaiila  eiiim  litorum  maritimorum  insularum(fue  utilitas!  Quanla  rcii- 
quorum  locorum  occupaudi  opporlimilas!  Quae  vero  terrarum  assigna- 
tarum  magnitudo  ac  pr;estanlia!  Praeter  insulas  tarnen  initio  suae  ibi 
dominationis  Vcneti  non  multum  terra?  continentis  occupasse  videntur. 
Epirum  enim  cum  Acarnania  atque  Aetolia  (Vlachia  minore),  immo 
etiam  Tbessali'.e  (Vlacbia'  maioris)  band  pauca  Dospot;e,  qiios  tum 
dicebant,  Epiri  modo  occuparant    diu(|ue    tenebant;    Peloponnesum, 


FaRTITIO  REGNI  GilAECI.  463 

certe  partes  ejus,  Imperator  Franco-Gallis  feudi  titiilo  concessit,  coli. 
G.  Acropolita  cap.  6  aliisqiie  scriptoribiis  supra  eitatis,  Revera 
sero  tandem  Veneti  terrai'um  illariim  partes  cum  Dalmatia  ocouparuiit, 
quüd  eorum  histori»  curiosis  peiiitius  enucleaiidum  reliiiquimus. 
Quid?  quod  nee  primitivi  omnino  pacti  de  Partitione  rej?ni  Graeci 
fides  ae  religio  unquam  servata  nobis  quidem  videtur.  Bonifacius 
enim,  ut  hoc  unicnm  moneamus,  rex  Thessalonicensis,  jam  primo  tem- 
pore quasdam  Thessaliae  partes  sibi  vindicavit,  Peloponnesum  vcro 
hostiliter  intravit.  Plurima  tarnen  paciscendo  transacta  et  acquisita 
videntur,  coli.  Niceta  Acominato  supra  cit.  pag.  453. 

Restant  qusedam  de  editionibus  Indicis  sive  Diplomatis  nostri 
geograpliici  monenda.  Primus  revera  pretiosum  hoc  antiquitatis  inonu- 
mentum  aperuit  Rliamnusius  Venetus,  licet  non  ea  forma  eoque 
ordine  usus,  quem  in  eodicibus  mss.  Ambrosianis,  Veuefis  et  Vindobo- 
nensibus  observatum  videmus,  ita  ut  singula  urbium  cett.  nomina  unum 
post  alterum  eodem  teuere  praestaret,  quo  codicum  istorum  scribae  ea 
exhibuerunt,  unde  posterioris  aevi  editores  sua  depromseruut.  Libris 
Pactorum,  quorum  exemplar  in  archivo  Veneto  asservari  constat,  libere 
usus  est,  singula  relationis  membra  et  nomina  narrationi  suie  intexens, 
libro  veteri  modo  ad  verbum  obsecutus,  modo  etiam  adversatus  quoad 
ordinem ,  ita  ut  e  suis  quoque  varia  admisceret  uon  inepta,  quaedam 
etiam  falsa;  qua  de  re  vide  nos  in  Symbolarum  criticarum  Commen- 
tatione  secunda,  prsef.,  ubi  totam  Rliamnusii  narrationem  (de  hello 
Cpolitano  p.  159  sqq.)  cum  nostris  aduotationibus  recudendam  cura- 
vimus.  Cujus  rei  iguarus  Muratorius,  couicihus  suis  Ambrosia- 
nis satis  negligenter  usus,  diploma  nostrum  geographicum  ut  iuedituui 
(typothetarum  mendis  obsitumj  evulgavit  in  nota,  quam  addidit  chro- 
nico  Danduleo  (Scriptt.  rerr.  liall.  T.  XII,  p.  328  sqq.);  quanquam 
ante  eum  ad  unum  omnia  pridem  Rhamnusius  ediderat.  Idem  b. 
Wilkenum  latuit,  cum  nostrum  diploma  s.  indicem  ex  eodicibus 
mss.  Vindohonensibus  evulgaret,  licet  Rhamnusii  minime  ignarus, 
quem  bis  (non  stepius)  in  farragiue  sua  critica  1.  c.  citat  textui  suo 
subjecta,  cum  dicendum  fuisset,  Rhamnusium  Venetum  in  sua 
belli  Cpolitani  historia  eodem  similive  codice  ms.  usum  fuisse,  quo 
usus  erat  Muratorius.  Diplon)a  nostrum  Wilkenus  edidit  anno 
domini  1829  (Geschichte  der  Kreuzzüge  Vol.  5.  Append.  p.  3  sqq.), 
usus  Libro  Albo  archivi  Vindobenensis,  item  Libris  Pactorum  ibidem 
asservatis.  ubi  hoc  di[)loma  bis  habetur.  Tribus  igitur  eodicibus  mss. 


404  PaUTITIO  IIKCM   GllAECI. 

Vin(li)honcnsil)iis,  olim  Venotis,  nt  videtur,  usus  est  h.  Wilkenus; 
f|ii;irtii.s.  (jiK'in  itdliiliuil ,  est  M  iira  to  r  i  ;iii  u  s  sive  Amh  ros  i;iiiu  s 
(iiior,  |i|piius.  Oiiiiitiiin,  itidciii  ]M  ti  r:i  1  or  i  a  ii  ii  in  s.  A  in  I»  rosi  a  ii  ii  m, 
quo  iiüs  prinii  ex  collatione  Miiraturiana  usi  suiiius,  Wilkenus  plane 
neglexit.  licet  ab  eodcm  Muratorio  vulgatiim  I.  c.  Is  vero  codex 
ms.  est  priori  brevioi-,  desinens  in  voce  Corypho;  solam  igitur  Vene- 
tornin  iMnlioiicin  lialicl ,  i|iKini|ii:iiii  in  (juibusdarn  A  inbrosi  a  it  u  in 
plcniorein  anleccilil.  h^adcm  oinissionis  iiola  in  b.  IJ  u  c  li  o  rni  in 
Franco-Galhini  cadit,  (jui  indicein  nostruin  e  Muratorio  simpliciler 
repetiit  in  libro:  Eclaircissements  sur  la  domination  Fran^aise  .  .  . 
dans  les  provinces  dcmembres  de  1' Empire  Grec  a  la  suite  de  la 
quatrieme  croisade.  Paris  1840.  T.  I,  p.  8  sqq.  Bucbonus  ij^itur 
K  b  a ni u u  s i  u lu  tacet,  ut  W i Ik c  n  ii m  ,  a  quo  tainen,  ut  diximus,  ante 
i[»suin,  sc.  anno  1829,  index  noster  editus  fuerat.  —  Libros  nostri 
diplomatis  V^indoboiienses  post  Wilkenum  anxie  contulimus;  codice 
vero  Sancti  Marci  Veneto  priini  suinus  usi,  unde  qua^dam  minime 
conteinuenda  bauriri  poterant.  Libros  Pactorum  Venetiis  asservatos 
diutius  inspieere  non  licuit.  Oitliograpbiam  medii  wvi,  quantum  per 
sonsum  licebat,  bic  quoque  servavimus. 

Partitio  Romauiae. 
Pars  prima  domini  Ducis  et  communis  Venetiae^^. 
Ciuitas  Arcbadiopoli').    Missini  ^).   niilg-arofigo*).    (Perti- 
nentia     Arcliadiopoü.)     Pertineiitia     Putis"")     et     Nicodemi "). 


^)  In  tilulis  singulorum  partitionis  eapitum  sive  partium  Codices  mss.  maximo- 
pere  variant.  Unde  ad  juvandum  legentium  intellectum  nostras  inscriptiones 
capitibus  imposuinius.  Ergo  LA.:  Heo  est  pars  terrarum  domini  Dncis  et 
communis  Venecie.  De  prima  parte  Imperii  Romauie.  Ubi  LP.  I  habet 
domini  noslri  Ducis.  Codex  Sancti  Marc!:  De  prima  parte,  quce  devenit 
communi  Venecie.  Codex  Muratorii  Ambrosianus  I:  Pars  terrarum  domini 
Ducis  et  Communis  (ubi  Murat.  al.  gentis)  Venetorum.  De  prima  parte 
Imperii  Romanio',  qua;  devenit  communi  Venetiarum.  Idein  tenuimus 
in  scquenlibiis. 

-)  Areliadi  0  po  11  I^A.  Codex  St.  Marci;  A  r  chad  iopoli  s  Ambros.  L 
LP.  I ;  A  r  c  h  a  d  o  p  o  1  i  LI*.  II ;  A  r  c  a  d  i  o  p  o  1  i  s  Ambros.  II  et  Rhamnusius. 

•^)  Missini  LA.  Ainbr.  I;  Misino  Anibr.  II;  Mosynopoiis  inepte  Rhainn., 
obscquente  ut  alibi  Wiikeno. 

*)  Bulgarofigo  LA.;  Bnlgarofico  Ambr.  II.  De  Arcadiopoli,  Mesene  et 
Bulgarophygo  egimus  ad  l'actuin  Alexianum   anni  Ml)9   (nr.  LXXXV  luijus 


Partitio  kegni  Gkaeci.  465 

Ciuitas     Heraclee^).     Pertinentia    Clialkidos').    cum    ciuitate 
Piodosto")   et  Panido*),  cum  omiiihus,   que  siil)   ipsis.    Ciuitas 


voluminis,  pag.  268).  Post  Diilgar.  LA.  habet  Pertinentia  Archadio- 
poli,   quod  deleviniiis  iit  otiosiiin. 

^)  pertinentia  Putis  LA.;  p.  Pucis  cod.  St.  Marei :  p.  Piacis  LP.  I; 
p.  Puti  LP.  I[;  p.  Pietis  Anibr.  I.  Nomen  cum  scriptione  nobis  inco- 
gniliim. 

®)  N  icodim  i  L.4. ;  Nicodemi  Anibr.:  Nicomidi  codex  St.  Marei ;  Meo- 
d  i  m  i  LP.  L  Locus  nobis  incognitus. 

*)  Yr  acl  ee  LA. ;  Yra  de  e  codex  St.  Marei;  Fradae  Ambr.  II;  H  eracl  eae 
Ambr.  I.  I{hamn.  Est  urbs  Thraei»  meridionaiis  Heraclea  (Ereivli),  Propon- 
tidi  apposita,  ex  occidente  Selybri«  (Silivri).  Priseo  *vo  Periiithus  diceba- 
tur.  Strabonis  fragmenta  libri  VII  Palatino-Vatieana  (p.  38  nostra  editionis): 
Uipiväoc,  cL-ac  1,Y]'kvßp(.<x.  Zosimus  I,  62  (ed.  Bonn.  p.  1)4):  n;'ptv3-ov,  yj 
vüv  'HpäxXssa  ^sz(tiv6y.ccazcii.  Genesius  libro  11  (ed.  Bonn.  p.  45):  'Hpax>,eta, 
•^  r.y.Xcx.i  nc'ptv3oc  xa),ou(;.;'vv;.  Scriptores  post  Theophanem  libro  II  (p.  71 
ed.  Bonn.):  Karä  6paxy;v  TzöXni  rapa),toi,  ro  re  lläviov  xac  HodxXeta. 
Ibidem  p.  614;  Et?  2>3.^.uj3pt'av  .  .  .  Aawviv  (i.  e.  Aaöviov)  xä^^pov  .  .  .  rr^v 
TToXtv  'HpäxXscav.  Cedrenus  T.  1  ed.  Bonn.,  p.  613:  Ev  'IIpaxAcia  r-^g 
Opdcxrjc-  Idein  T.  II,  p.  90:  Ai  Trapi/toi  zyj;  0paxv;;  rroXeii,  to  Tc  Ilapiov 
(1.  riävr.'yv)  xaf.  vj  'Hpäx),£t«.  Scyiitza  ibid.  p.  729:  Tr/;  'HpäxXetav  ü^yj^as. 
(ilycas  parte  II  (pag.  462  ed.  Bonn.):  T-^,-  xarä  (do^xy^v  'Hfjx/.lc'.ag.  Geor- 
gias Acropoiita  (sec.  XIII)  cap.  13  (ed.  Bonn.  p.  2ä) :  Tviv  'HpäxXstav,  tö 
fldcvtov,  ZYj'j  'PatÖ£(TTo'v.  Ephrsemius  in  Ctesaribus  versu  7813  ed.  Bonn.: 
'HpaxXjtav  xac  'Z-f^'k-jßpici'j.  Georgius  Pachymeres  in  Andronico  Palteologo 
7,  11  (Opp.  ed.  Bonn.  T.  IL  p-  ö86)  ineolas  Heraeiete  combuslae  Selybriam 
abiisse  narrat.  De  Heraclea  nostra  multus  est  Cantacuzenus  (1,  2j.  26.  28. 
40.  3,  68.  70.  71.  77.  4,  28.  29),  semel  eam  Periutbum  veteri  nomine 
dicens  (3,  28).  Atque  is  de  seculis  XIII.  XIV  agit.  Secula  XIV,  XV  tangit 
Dueas  cap.  14  (ed.  Bonn.  p.  46):  'Ev  SvjXujSpta  .  .  .  Aavctov  (i.  e.  Aadvtov) 
xai  'HpaxXctav,  'Pon'Jsazö-j  tc  xxl  IlävtrJov  (i.  e.  Ilavtov).  Vetus  Perintbi 
nomen  etiam  Nicelas  tenuit  in  Balduino  Fiandro  (Opp.  ed.  Bonn.  p.  831), 
ubi  lUtpiv^ov  dicit.  Neque  aliter  Nicephorus  Gregoras  14,  3  (ed.  Bonn. 
p.  702)  et  6,  eamque  Iletptv^ov  dicit. 
=*)  Chalkeidos  LA.;  Chalkidos  LP.  I  et  IL  Codex  St.  Marei;  Caludro 
Ambr.  I;  Kaleidos  Ambr.  II;  Cbaleedonis  inepte  Rliamn.  Est  haic 
Chalcis  quoque,  et  videtur,  Propontidi  apposita.  Praeter  nostrum  diploma 
invenitur  in  Leonis  Saplentis  Indice  ecciesiarum:  Toi  (episcopo)  'llpixxlziag, 
0päx-/3i  x«'.  Maxc')oviac ,  snbsnnt  .  .  .  o  riepiaräiysojc,  6  Xaptou-oXsWi ,  6 
Xa/.xc'ocic,  6  AaciVc'iou  (1.  Aaoviciu)  cett. 

')  Rodesto  LA.;  RodostoLP.  I.  Codex  St.  Marei;  RadustoAmbr.il; 
Rhaedestum  Rhumn. 

Fontes.  XII.  30 


4G0  Pautitio  ukgni  Grakci. 

Adriaiiopoli')   (mm  omnil)»is,  que  sub  ipsa.   Pertincntia  Gani '). 
CasaleChortocopli^).  Casalia  Chotriki*),  Kerasea^),  Miriofitum"). 


*)  Paned  0  LA.;  Panid  o  cod.  St.  Marc! ;  Paniii  m  Rhamn.  P  anid  n  m  Ora?c'i 
medii  sBvi  haud  raro  scribebant,  Panidoc  s.  Panidor  Latini.  Kst  Paniuin 
juxta  Heracleain  quierendum,  in  litorePropontidis.  Genesius  libro  regum  il 
(ed.  Bonn.  p.  41)):  T>7V  . .  Ilaviov  . .  .  nöKi-j,  aA).ä  xai  'HrjaxAsi«  etc.  Cedrenus 
ed  Bonn.  T.  2.  p.  90:  Ai  ;rapaXiot  r^j  Ofjotx/js  TroAsti,  to  tb  Ilaptov  (I.  llä- 
vtov)  xai  vj  'Hrjax.).3ta.  klein  ibidem:  Ka'.  zo  [jJv  Ilä^otov  (I.  Iläviov)  iiXoy. 
Scylitza  ibid.  p.  729  . . .:  Oi  'Pat'Js^tvjvot .  .  .  zara  roO  Ilaviou  £^ojp;jiv3/',C(T£; 
spiäffavro  aurö  ava7op£Öffat  töv  Bpus'vviov.  Scriptores  post  Tbeophanem 
ed.  Bonn.  p.  71 :  ToO  [j-h  Tsi'jij.rfj  k-i'^juoiJ.ivo'j,  xal  roO  zz'.youg  roO  Tlaviou 
xaTKjS.^.yj^svros.  Idem  ibid.  p.  6i5:  T&  flaviov  xiarpov.  Nicetas  in  Balduino 
Flandro  cap.  11  (Opp.  ed.  Bonn.  p.  820):  Tw  riaviw  re  xal  t^  KaXXioy- 
;roXct  7:ooCT;(dvT£s  (V'enetorum  classiarii).  Georgias  Acropolita  cap.  13  (ed. 
Bonn.  p.  2?)):  Tv^v  'Hpax).£tav,  rd  Iläviov,  t<;v  'Pat^sj-ov,  Xaptov^roliv  etc. 
(vastant  Bulgari).  Idem  de  iiis  urbibus  Epbnemius  in  CiPsaribus  v.  7813  sqq. 
Georgias  Pachymeres  in  Andronieo  Palaeologo  7,  2()  (Opp.  ed.  Bonn.  T.  II, 
p.  623):  Töv  £;ri(Txojrov .  .  .  llavioy  cett.  Idem  il)id.  p.  (ilJG:  PaiösTTÖv  xai 
Ilavta  (riävtov?  )  xal  rä  toO  Pävo-j  cett.  Ducas  cap.  12  (ed.  Bonn.  p.  4G) : 
AaVctov  (i.  e.  Aa&'vtov)  xal  'HpäxAciav,  'Pccidiiröv  n  xal  Iläviöov.  Idem 
cap.  13  (pag.  49)  et  cap.  18  (p.  79):  'A-ö  Ilscvicjoy  iiiyjji  IsfioO  (rroa'ioj. 
Panedor  (secnndam  Bachon,  p.  146  Panedon)  dicit  Ville-Harduinus  in 
libro  de  la  Conqueste  cap.  218;  Panedocensem  epise.  memorat  Inno- 
eentii  III  Epist.  XII,  105. 

' )  A  d  r  i  a  n  o  p  0 1  i  LA. ;  A  n  d  r  i  a  n  o  p  o  1  i  LP.  II ;  A  d  r  i  a  n  o  p  o  I  i  s  Ambr.  1 ; 
Hadrianopolis  .\mbr.  IL  Urbem  celeberriniam  exposuimus  in  Nostra 
Conslantini  Porpbyrogeniti  de  thematibus  editione,  Prolegg.  p.  XXV.  XXVI. 

-)  Casali  LA.  voce  seqa.  aberrans.  Est  Ganos  urbs  (Pavog)  in  ora  Propontidis 
inter  Perintbam  (camRodosto)  etCallipoiin  qutprenda.  Scriptores  post  Tbeo- 
phanem p.  615  ed.  Bonn.:  Kat  sta-^A^ov  (Bulgari)  dg  toi.  ofjrj  toO  Favo-j. 
De  seculo  XIII  Georgias  Acropolita  cap.  33  (p.  33  ed.  Bonn.):  'Exparvjai 
dk  xal  Toö  ci'po'j?  Toü  rivou,  coli.  Ephraemio  in  Caesaribus  v.  8196.  Georgias 
Pachymeres  in  Michaele  Palseologo  3,  23.  Idem  in  .Andronieo  Paiseologo 
1,  37.  2,  13.  7,  11.  21.  26.  32.  Niccphoras  Gregoras  4,  7.  6,  5.  18,  3. 
Cantacazenas  4,  23.  Laonicus  Chaleocondylas  libro  3  (p.  227  ed.  Bonn.), 
ubi  pro  Tou'/ävc/j  lege  -ou  Favüy.  Georgias  Phrantza  1,  4  (ed.  Bonn, 
pag.  23).  Dupliciter  vero  declinabatar,  sc.  l'avoc,  6,  et  Pävoc,  rö.  De  Gano 
paacula  apud  Wesselingiam  ad  Itineraria  pag.  633. 

'')  Chortocopi  LA.;  Cortocopi  LP.  L  Legimus  Chortocopli.  Ville- 
Harduinas  in  libro  de  la  Conqueste  cap.  202:  .  .  .  r^ers  Rodestoc,  et 
vindreni  por  herbergier  ä  Cortacople  un  casal.  Eandem  plus  semel 
memorat  Rbamnusius  de  hello  Cpolitano  libro  V,  pag.  210.  211.  Locus 
prope  Uodoslum  quierendus. 


Partitio  regni  Gkaeci.  467 

Pertinentia   Peristasi  ^).     Pertinentia    nrachioli'^).     Casalia    de 
Raulatis ^)   et  Examili*).    Emporium'*)    Sayiidai").    Pertinentia 

*)  Chotriki  LA.;  Cotriki  LP.  L  IL  codex  St.  Marci;  Corici  vel 
Col  trichi  Ambr.  I;  C  otr  ichi  Ambr.  IL  Locus  cum  nomine  suo  incognitus. 

^)  Kerasea  LA.;  Kerasi  a  LP.  1;  Oertasca  Ambr.  I;  Karasa  Ambr.  II; 
Cerasio  Rhanin.  In  monte  quoqtie  Atho  pagus  ereniitariim  Cerasia 
occurrit,  coli.  Grisebachio  in  Ruinelia  T.  I,  p.  280  sq.  Adde  Fallmerayerum 
Fragm.  II,  11.  —  Locus  cum  scriptione  sua  iiicognitus. 

*')  Miriofitum  L\.  Ambr.  I;  Miliofitum  codex  Sancti  Marci;  Mirco- 
fitum  Ambr.  II;  Mircopbytum  Rhamn.  Est  Myriopbytum  Chersoneso 
Tbracicfe  assignandum,  vel  buic  vicinum  e  borea.  Cedrenus  ed.  Ronn.  T.  II, 
p.  657:  Tä  ds  oixota.  (terrai  motum  fine  seculi  XI)  voi<;  7rp&jip-/j;j.svotj 
TZSKOvSxai  ■PatfJsaroc  zs  x«i  ITaviov  zai  tö  Mupt&'purov.  Cantacuzenus  3,  76 
ad  annum  1343  (ed.  Ronn.  T.  II,  p.  476):    Ilpdf  Mupioyurov  .  .  .•    gTspav 

*)  Peristasi  LA.;  Peristaf  LP.  I.  II;  per  istas  codex  Sancti  Marci; 
Pe  ris  ta  t  US  Ambr.  I ;  PeristatAmbr.il;  P  er  istap  bi  Rbamn.  Peri- 
stasin  agnoscit  Leonis  Sapientis  index  episcopalis  (sec.  IX.  X):  Tri  'Ilpa- 
xAsiag  (metropolitse)  .  .  .  (subsunt  episcopi)  6  Ka).).tciu7ro/v£wj,  o  üiptaTä- 
ff£wg,  ö  XaptouTToXswc.  Seculo  XIV  eandem  memorat  Nicephorus  Gregoras 
14  (ed.  Ronn.  p.  741):  Tö  zr,;  {-)fj(xy.iXYig  n-£pta-ac7sw?  (lege  llcpiffrä^iw,-) 
^po'jpf.ov.  Alia  de  hac  urbe  dedimus  in  Symbolis  criticis,  Comnient.  II.  Urbs 
Chersoneso  Tbracicse  tribuenda  videtur. 

-)  Rrachioli  LA.  Rhamn.;  Rrachiali  codex  St.  Marci.  Ambr.  I;  Rra- 
cbiolli  Ambr.  IL  De  urbe  Rranchialio  (id  est  nomen  loci)  v.  Nos  ad 
diploma  Alexianum  anni  1199  (pag.  209  bujus  voluminis).  Est  prope 
Propontidem  qu^renda. 

')  Raulatis  LA.  Ambr.  I.  IL  Rhamn.  Locus  nobis  incognitus.  Adi  Nos  in 
Symbolis  critt.,  Commentatione  IL 

*)  Examili  LA.;  Cy  amili  LP.  I;  Ciarnilli  Rhamn.  Hexamilium  Chersoneso 
Thracicffi  assignandum  esse  constat.  Ptolemaeus,  imo  librarius  «vi  Ryzantini, 
geogr.3,1 1, 13:  A-J7iiJ.6i.-/_^ici,  rd  vOv  'E^ap.r/,i&v.  Scriptores  postTbeophanem 
in  Leone  Armenio  cap.  9  (ed.  Ronn.  p.  615):  Tä  opvj  zov..  .Favou.  . .  'E^a- 
(xtXtv(sic)  .  . .  "Aßuöov.  Georgius  Pachymeres  in  Andronico  Palaiologo  7,  12 
(Opp.  ed.  Ronn.  T.  II,  p.  587):  T&  'E^ap-iXiou  ippoypiov  oJrw  >,£'^/&[i.£v&v. 
Cantacuzenus  2,  76:  Kaklirrjzoh.^  fjk  xal  'E^ap-tltov  avzv.x''"''-  Idem  ibidem 
cap.  77:  Ai'vou  zal  'E^ap.t),irvu  /.al  KalliovTtrj'hsoic.  iJucas  cap.  10  (ed.  Ronn. 
p.  39):  To  £V  Xzp'jovTi'j'ji  'Et,aiJ.iliw.  Idem  cap.  24  (p.  142):  Td  'E^a/Ai- 
).tov  zYii  Xspffov^ffoy.  Lysimachi;e  vetus  nomen  scriptores  Ryzantini  passim 
servarunt,  de  quibus  v.  Nos  in  Syndjolis  critt.,  Commentat.  IL 

^)  Enborium  LA.;  emborium  LP.  F.  codex  St.  Marci;  emborium  vel 
estborium  Ambr.  I;  embrorium  Ambr.  II.  Scripsimus  Emporium. 

^)  Sagudai  LA.  Ambr.  II ;  S  a  g  u  1  a  i  cod .  S.  Marci  ;Sageedai  velSaguelai 
Ambr.  L  et  qnidem  post  v.  Rrac  li  i  o  li;  Saguda?  Rhamn.  Locus  incognitus. 

30» 


4()(S  Faiiti  11(1  iu;»;m  Gkaeci. 

Gallipoli ' ).    l-iazii  el   Lsiclu').     Pertlncntia  de  Muntlmanis^)  et 
Sigopotamü*),  cum  urniiibus,  (|iie  sub  istis. 

Pars  secunda  domini  IJncis  et  communis  Venetiae  s). 
I'roiiinlla   Lakedenionie "),   inlera   et  niegali  episkcpsis'), 
i.  e.   parua  et  magna  pertinentia^).    Kalabrila^).   Ostrouos'"). 


1)  Gallipoli  LA.;  Ca  Mi  l'uli  Aiiihr.  I;  Galli|.  iili  Anibr.  11.  Callipoüs, 
urbs  TliraciiB  meridionalis,  I'ropontidi  apposita ,  in  rebus  bellicis  magni 
senipcM"  inoinenti,  in  seriptüril)us  niedii  fcvi,  potissiiiuini  Gr;pcis,  crfbeirime 
memoratur.  Historie  ejus  per  tevum  medium  quandam  delinealionem  dedi- 
inus  in  Symbolis  criticis,  Commentatione  II. 

2)  La  zu  et  Lactu  LA.  LP.  L  Ambr.  II;  Lazii  et  Lactu  LP.  II;  Lazua 
et  Lactu  Ambr.  I.  Nomina  nobis  incognita. 

•'')  de  Muntimanis  LA.  Ambr.  I.  LP.  II;  demum  Timanis  LP.  I; 
de  Muntemanis  Ambr.  II;  Muneiakianis  codex  St.  Marci.  Locus 
nobis  incognitus,  scriptione,  ut  patet,  corrupta. 

*)  Sigopotamus  in  ipsa  Cbersoneso  Thracica  quferi  debet,  prope  Sestum,  ubi 
etiam  Aegospotanii.  Nicetas  Acominatus  in  Alexio,  Isaacii  fratre,  2,  i  (Opp. 
ed.  Bonn.  p.  623):  Wiol  S/j^rdv  .  .  .  /.ari  tov  ilr/öv  -oraji.ov.  Georgius 
Pacbymeres  in  Andronico  Pala?o!ogo  7,  6  (Opp.  ed.  Bonn.  T.  II,  p.  37S): 
<I>p&jpiov  zzrA  7ÖV  Sryöv  rrorafAov,  Mä^urov  s'/^wptcoj  XE'/ofievov. 

^)  Hec  est  de  secunda  parle  domhii nostri  Ducis  et  communis  Venecie  LA.; 
De  secunda  parte  terra,  quiv  de  lOu'c  (sie)  codex  St.  Marci;  H(^c  est 
secunda  pars  ferrurum  D.  Ducis  et  Communis  Venetiarum  de  secunda 
parte  Imperii  Romunice  (sie)  Ambr.  I. 

*)  Lakedemonie  LA.:  Laquedemonie  codex  St.  Marci. 

')micra  et  megali  epikepsis  LA.;  micra  LP.  II;  epykepsis 
LP,  II;  episeepsis  codex  St.  Marci;  epicepbis  Ambr,  I:  mier  et 
megaUi  Epishepsis  Ambr.  II;  Lacedcemon  .  .  .  cum  provincio' 
adjunctis,  ffuce  magna  et  parva  pertinentia  tabelliones  appellanf  Rhamn. 

*)  Pertinentia  cum  antecedentibus  ut  LA.  jungimus,  coli.  Rhamnusio; 
K  a  lo  br.  cum  p  er  t.  jungit  Ambr.  I. 

9)  Kalobrita  LA.;  Calobrita  Ambr.  II:  Lialobrita  LP.  I.  Uliamn.: 
Calobriesvel  Cal  o  br  ita  Ambr.  I.  Scripsimus  Kaiabrlta.  Est  Cala- 
vrita  prope  urbem  Peioponnesi  Patras  quserenda,  Laonieus  Chalcocondylas 
libro  IX  (ed.  Bonn.  p.  4.')2):  To  rs  Ar/ctov  (I.  AV'/iov),  Ka/a^ptTv^j  (sie), 
üarpag  zat  rv^v  -coiotxov  -avTvj  z^g  'Ayataj  X''ip^i  (sie).  Idem  ibidem 
pag.  477:  T-^v  n  KaAa^pi'-ojv  -o'Xtv.  Georgius  Phrantza  2,  2  (ed.  Bonn, 
p.  130):  Eig  rcc  Kaläßpvza..  Chron.  Mor.  v.  613:  Ta  Ka).a;3pv5ra.  Francis 
Colovrate  (Bucbon.  le  livre  de  la  conqueste  p,  52,  2.')1.  333). 

">)  Ostrouos  LA,:  Ostrones  vel  Ostrovos  Ambr.  I;  Ostronos 
Ambr.  II;  Ostrobus  Rbamn.  Nomen  Ostrow  est  Slavis  usitatissimum, 
locumque  hujus  nominis  in  Macedonia  situm  habet  Anna  Comnena  o,  5  (ed. 


Partitio  regm  Gkaeci.  469 

Oreos ').  Carislos -).  Aiulrus").  Egina  ^)  et  Ciiliirls^). 
Zachintos'^)  et  Kefalinia').  Prouintia  Colonie**)  cum  Cycladi- 
bus^}.  Nisia'^}.  PertinentiaLopadi").  Oriuin  Patron  et  Mcthoiiis'-), 


Bonn.  T.  I,  p.  242).  Addatur  Georgius  Aeropolita  annal.  cap.  49.  In  Pelo- 
ponneso  niedii  sevi  nondum  extra  nosfruni  diploma  hune  locuin  depre- 
hendimus. 

')  Oreus  C^oicij)  Euboea'  insiihe  iirbs  septentrionalis.  Cum  nostro  libello  hune 
locum  etiam  Georgius  Pacliymeres  jungit  in  Wieiiaele  Pala^ologo  3,  IS 
(Opp.  ed.  Bonn.  T.  I,  p.  205) :  Ks'ojc  xat  Kap'jffTO?  'flpcw  ffvvc-fAaf/jSävovro. 
Nieephorus  Gregoras  18,  2  (ed.  Bonn.  p.  878):  'Ev  Avkidi  xai  'Jäpsw, 
zolg  xo'X/T&ij  zoig  i-^pbg  Eußolag.  übi  tarnen  'fipojTröJ  legendum,  coli.  Ste- 
phano  Byz. :  'ßpoj-dj  .  .  .  AvXig  r"  'Qowro'c  r=  xxl  'A/jtytä&Jt«  /osTpa.  — 
Ante  Ore  OS  Anibr.  I  ponit  C  olo  ni  s. 

")  Caristos  LA.  Ambr.  I.  H.  Sigiiificatur  Euboete  nieridionalis  urbs  mari- 
tima Carystus  notissima. 

")  Antrus  LA.;  Antras  Ambr.  II.  De  Andre  iiisula  Scriptores  post  Tbeo- 
phanem  ed.  Bonn.  p.  192:  Kari  tvjc  "Av^po-j  7£vi;j.£voc.  Joannes  Cameniata 
de  captione  Tbessaionicte  cap.  67  (Scriptt.  post  Theopb.  p.  ö80):  T/;v 
fji£7aAyjv  v^ffCiv  7rapa-),£op.£v  rrjc  Evßol.a.g  .  .  .  rä  Trapä  ;rooag  zr/g  "Avopou 
xareAajSofASV. 

*)  Egina  LA.  Ambr.  I.  Est  Aegina  veterum  insula  celeberrima. 

^)  Culuris  LA.;  Culueris  codex  St.  Marci;  Calirus  vel  Culuris 
Ambr.  I;  Kuturis  Ambr.  II;  Culuris  Rliamn.  Est  Salamis  veterum. 
coli,  scholiaste  Ptoleniaei  geogr.  3,  16,  23.:  Salafii'c,  v;  Kov'/.oOpi. 

")  Za  cinth  US  Ambr.  I;  Zakintos  Ambr.  II;  Ca  kint  o  s  codex  St.  Marci ; 
Cichintus  LA.;  Ziehintus  LP.  L  Est  Zacyntbus  veterum,  Zante 
hodierna. 

^)  K  ef  a  1  i  n  ia  LA.;  C  jep  h  a  1  0  ni  a  Ambrosius  I.  II.  Est  Cefalonia 
hodierna. 

**)  Colonie  LA.;  Collonie  LP.  II;  Colonie  Colonie  (sie  bis)  codex 
St.  Marci;  Colonis  Ambr.  I;  Colonise  Ambr.  II.  Signifieaturne  pro- 
nuintorium  Atticfe  Sunium,  hodie  Colonnais?  Rhamnusio  Calauria  in 
sinu  Troezenio  placet. 

^)  Concbilari  LA.;  Conchilariea  codex  St.  Marci;  Concilari  vel 
Conchi  Latica  Ambr.  I.  Hinc  fecimus  cum  (con)  Cy  c  la  d  i  bus,  coli. 
Rhamnusio:  Cy  cl  adar  um  par  s.  De  Cycladibus  v.  Symbolas  critt.,  Com- 
mentat.  I,  explie.  nr.  62. 

1")  Canisia  LA.;  Canisu  LP.  I;  Nisia  (sine  ca)  codex  St.  Marci,  quod 
elegimus.  Est  Nisia,  Nixia,  Naxia,  Naxos  insula.  Andreas  Dandulus  1.  c. 
p.  334:  Insulas  Nisise,  Paril  cett.  Le  livre  de  la  conqueste  de  la 
Moree  p.  260  ed.  Buch.:  Le  duc  de  Niss  ye  .  .  .  Nixi  e.  Chronicon 
Morese  v,  1469:  tov  do-jy.a  t^c  Nvj^iac.  Adde  ibid.  vv.  1868  {S-js'jo-j), 
6579.  6699. 


470  Pahtitio  regni  Ghaeci. 

cum  Omnibus  suis,  scilicet  perlinentiis  de  Bniua^).  Pertinenlia 
de  Cantacuzino'),  et  cum  uillis  Kyreherinis^),  filie  Imperatoris 
Kyrialexii*),  cum  uillis  de  Moliueti^),  de  Panlocratora*'),  et  de 
cetcris  monastoriorum,  siue^)  (|uii)us(iam  uillis,  que  sunt  in  ipsis**), 
seilieet  de  nu'cra  et  mcg-ali  cpiskepsi^J,  i.  e.  de  parua  et  magna 
pertinentia*").  Nicopolla"),  cum  pertinentia  deArta,  de  Achello''), 


")  Lopadi  LA.  Ambr.  H;  Lapadi  Ambr.  II.  Krit  fortasse  veteruin  insula 
Lebinthus,  Levita  (Levata)  medii  levi  et  nostri,  coli.  Ijoiuleliiiojitio  de  iiisulis 
arcbipelagi  ed.  de  Siiincr.  p.  100.  199. 

^  - )  0  r  i  u  m  Patron  et  !\l  e  t  b  o  n  i  s  LA. ;  0  p  i-  i  ii  in  v  e  1  0  r  i  I  i ,  ('  a'  p  li  a- 
lonia,  Patre,  Metbone  Ambr.  I;  Oriiim  Patr.  et  AIcthoiie 
Ambr.  II;  Medanus  LP.  I.  Locus  noster  (Jraece  sie  seribebatur:  "0|itov 
(agcr,  districtus,  terra)  Jlarpoiv  /.al  iMcJojvv;,  (Mj.5avv3s).  De  Patris  et 
Metbone  vide  Nos  ad  diplonia  Alexianum  aiini  II 99  (pag.  26S  biijus 
voluminis). 

')  Üebrana  LP.  I.  ßranarum  nobilem  familiain  illiistravit  DuCangius  in 
faniiliis  Byz.  Horuni  quisnam  signilieetur,  id  nondum  invenimus.  Nomen 
Bra  na  agnoscunt  LA.  Ambr.  I.  II.   Rbamn. 

-)  Catacozino  LA.;  Catachino  LP.  I;  Catacba  Gomo  Ambr.  I; 
Catozino   Ambr.  II.  Cantacuzeni  seriptionem  tentiimus  cum  Uiiamnusio. 

")  Kyreberinis  LA.;  Kircherimis  LP.  I;  Kireherinis  LP.  II; 
Chirffi  Hermis  Ambr.  I;  Karcherinis  Ambr.  IL  Scribendnm  erat: 
Kyrfe  Herinis  (dominse  Irinis,  Irenae). 

^)  K  yr  ia  1  ex  ii  LA. ;  Kir  A  lex  ii  Ambr.  I:  Kyti  A  I  ex  i  i  Ambr.  II.  Totum 
loeum  sit  prtestat  Riiamnusius :  Pru'ferea,  f/iite  in  Jlefhotietisi  regione  ad 
Brcmam  et  Cantaeuzenum,  Gra'conim  dynastas,  olim  perlinererit, 
qucpf/ue  Augtislce  Kyrcncherince ,  Alexii  Angeli  fr(ilricid(P  Imperatoris 
filice,  dolales  fuerant.  Significaiur  Alexius  Imp.  III,  qui  fratrem  Isaacium 
Imperatoren!  nori  occidit  qiiidem,  sed  coecavit,  coli.  Niceta  Acominato  in 
Isaacio  Angelo  3,  8  (üpp.  ed.  Bonn.  p.  .')9o). 

^)  Moiineti  LA.;  Molineti  LP.  I.  IL  codex  St.  Marci.  Locus  cum 
scriptione  nobis  incognitus. 

*)  Pandocratora  LA.;  Paniatota  (sie)  LP.  I;  Pandoctora  LP.  II; 
Pantocortora  Ambr.  II.  Uoctiores  decernant  inter  voces  ilavroxpavooa 
(üeum)  et  iIava7to}TaTy;v  (Mariain). 

■•)  sive  LA.  Ambr.  II;  sub  Ambr.  L 

**)  in  ipsis  LA.  Ambr.  U;  Imperatoris  Ambr.  I. 

'•')  episcbepsi  LP.  IL;  episkepsi  LA.;  epicepsi  Ambr.  I;  scilicet  de 

Mier,  et  Megalli  Epishcpsi  Ambr.  IL 
**•)  pert.  junginius  cum  magna.  LA.  et  Ambr.  II  cum  sequ.  jüngere  videntur, 
quod  minus  placet. 


PaRTITIO  KE(iM   GrAECI.  471 

de  Anatolico'},  de  Lesianis')  et  de  ceteris^)  arehondoiuin*) 


^')  Nicopalla  LA.;  Nicopolla  codex  St.  Marei ;  Rieopalla  vel  Nico- 
polla  Ambr.  I.  II.  Est  Nicopolis  Epiri,  ut  recte  legit  Rhamnusius,  medio 
sevo  peculiaris  provincia  (thema  GriBcisj,  cujus  partes  Acarnania  alque 
Aetolia,  cum  luetropoli  Arta.  Nicopolis  (Actiuin  veteniin)  liodie  Frevesa 
dicitiir.  De  ea  v.  Nos  ad  diploma  Aiexianuin  anni  1199  (iir.  LXXXV  liiijiis 
voliiminis,  pag.  264).  Antiquiora  tetigit  Wesseiin<rius  ad  Itineraria 
pag.  6S1. 
''~)  De  Arta,  de  Aciiello  LA.;  de  Arta  et  Achello  codex  St.  Marci; 
A.  Deichello  LP.  I;  Bolielio  Ambr.  I;  Akeilo  Ambr.  II;  Acliiaio 
inepte  Wilkenus.  —  Artam  (Ambraciam  veterum)  juxta  sinum  Ambracicum 
quffirendam  esse  conslat.  Fuit  tevo  medio  magnum  ejus  momentum.  Nicetas 
Aeominatus  in  Manuele  2, 1  :  'Axapvava;  xai  AirwXoüj,  zobg  vOv  Xs-^oiihovg 
'Apzivobi  (I.  'Arjtiv&us).  Eos  'Apracouc  dicit  Cantacuzenus  2,  3S — 37. 
Solius  AcarnaniiB  caput  idem  Cantacuzenus  dicit  2,  34:  "Aprav  .  .  .  v?  zrjg 
'Axapvaviaj  w;  jrapa  (1.  wffTrspJ  xifk'kdKjv  twv  TrdXewv  iaziv.  De  ea  Laonicus 
Chalcocondylas  libro  IV,  p.  237  ed.  Bonn.:  "Ap-yjv,  zYjg  'Ap.~pavcta5 
(1.  'Axapvaviai)  p.vjrpo-oXtv,  coli,  eodem  Laonico  ibidem  pag.  211:  "'Aprvjv, 
li.rjZfjÖTZ'-Aiv  zYjg  'Axapvavt'aj.  De  Arta  medii  jevi  alia  exposuimus  in  Tbes- 
saloniea  p.  481 — 484.  Saepius  eandem  memorat  Clironicon  Moreje  (ed. 
Buchon.  1843),  sc.  pag.  39.  114.  116.  130.  134.  291.  316.  317.  323.  324. 
328.329.  —  Vox  Achello  scribarum  est  A  ch  elous,  Aetoiise  urbs,  cum 
flumine  cognomine,  quod  nunc  dicitur  Aspropotamo.  Leonis  Sapientis  Impe- 
ratoris  index  episcopalis:  Tw  NauTr^zTW  AtroAtaf  (nietropolittp  Naupacfi 
subsunt  episcojii)  ö  BouvJt-^vjc,  ö  'AsroG,  o  'A-/c)-wou,  ö  Ptj'jw  (I.  Po)- 
'/'iv),  fj  'lojavvi'vwv,  6  «I)wrtx.r;C  cett.  Benjamin  Tudelitanus,  qui  medio  sevo 
XII  iter  suum  fecit,  Ächilon  dicit  (Thessalonica  pag.  484).  Cantacuzenus 
4,  44  (ad  annum  13S3) :  'E/T/j>3£v  'A>.j3avQrc,  za^  '/cvop.i'vyjs  c7up.j3oX-^i  Trspt 
Tt  ywcjiov,  'A')(cXoj&v  7:pO!7a'yopc"jo'p.iVOv  x.  z.  X. 

')  Anatholico  Ambr.  I.  Est  Anatolicum  in  recessu  sinus  Missolongici  quse- 
rendum.  Ejus  mentionem  facit  Benjamin  Tudelitanus,  cujus  locum  illustra- 
vimus  in  Thessalonica  pag.  486. 

*)  de  LesianisLA.Ambr.il;  delesi  ar  u  s  LP.  H;  de  Lesconi  s  Ambr.  i. 
Legendum  videbatur  deLechoniis,  coli.  Catalogo  urbium.qtiarum  nomina 
deperdita  sunt  (Constantinus  Porpbyrog.  nostrse  editionis  p.  21):  Alzoili'x, 
ra  Asytüvca  (Aetolia,  ubi  Lechonia).  Lectores  tarnen  relegamus  ad  locum 
Aetoli»  zy.  As^iav«,  in  Buchoni  Chronico  Moreotico  p.  320. 

"■)  et  de  ce  teris  LA. ;  et  ceteris  codex  St.  Marci ;  et  de  cer  tis  LP.  I. 

'*)  archondorum  LA.;  arcondorum  LP.  I.  IL;  archondurum  Am- 
bros.  IL;  signum  lacunte  habet  Ambr.  I.  Wilkenio  arcbondum  (archon- 
tariura?)  idem  esse  videtur,  quod  apyovrapjfov  sive  apy/jvTap{Hr.ov  (pala- 
tiuni).  Nos  minus  quoddam  territorium  signiflcari  putamus,  legique  deberc 
arehontariorum. 


472  Partitio  ukgm  Okaeci. 

et    monasterloniin ').     l^iüiiiiilia    Dirachii')    ot  Arbani'^),    cum 
chartüJaratis    de   (ilaiiiniza '),    de    Bag-enetia  ^).     Prouintia    de 


^)  111  ona  s  terio  rii  ni  cum  cartoralatis  Ambr.  I:  reliqui  cum  cart. 
Iiabent  post  Ä  rb  an  i. 

^)  Dirac'liii  LA.;  Duracbii  Ambr.  II,  Celeberrimam  Illyrici  civitatem 
illustravimiis  in  Via  Egnatia,  Commenlatione  I,  pag.  17—22.  Adtle:  Alba- 
nien, Ruinelien  und  die  öslerroichisch -montenegrinische  Grunze.  Von 
Dr.  Josejib  Müller.  l>rag  1844.  pag.  (51  s(j. 

')  A  rb  a  ni  LA.  Ambr.  l.II;  A  I  ban  o  po  1  i  s  Hhamn.  Arbaiium  (,4lbanum)  ur  bem 
alibi  non  invenimus.  Scquentia  enim  antiquitatis  testimonia  Albanorum  Epiri 
potius  terram,  quam  urhem  aliquam  ibi  positam  significare  videntur.  Anna 
Comnena  libro  XIII  (p.  390  cd.  Paris.):  Tiva  -ojv  öp.orjo-jV70jv  rw  'AjijSdtv'jj 
(sie)  ~'j\iy-jia.  .  .  .  rac  roö  'Ap,3ävou  irfia-o-j;.  Eadeni  libro  6,  7  (ed.  Bonn. 
T.  I,  p.  294):  llaoä  te  toiv  zaXo'j;j.£vwv  'A[jßciviz'jy^,  irapa  t£  twv  0.1:0 
Palliar l.<x;  -arjv.  toO  ßci^i'vnu  r£;jL7rojj.=vwv.  Scylitza  ad  calcein  Cedreni  ed. 
Bonn.  T.  II,  p.  739 :  <l>rjä'/7wv  xal  HouX'/äpojv,  'l'oj^aaiojv  n  xolI  'Ap^avt- 
zöii).  Hancque  ipsam  vocis  seriptioneni  spectat  Arnautarum  denominatio 
(Arbanita,'  =  .\rnabitje==  ArnautiC=Albanesi).  Posterius  Byzantinorum 
sevum  literani  X  ut  puriorem  elegit,  coli.  Georgio  Acropolita  ed.  Bonn, 
pag.  28.  46.  93.  98.  148.  150.  1S2:  ubi  'AljSavöv  seribitur,  sc.  ut  regio, 
non  urbs.  Idein  p.  Iö2:  To  twv  'A)-,3avtrwv  £5vof.  Kphraemius  in  Csesa- 
ribus  ed.  Bonn.  v.  9149:  !>.'  Wy^pi^o:  r.ioäay.z'j  'AX^ävo-j  to'-ov,  /.v./.zlbvj 
.  .  .  E;rioap.vov  rÖAtv.  Albanorum  crebcrrima  apud  Chalcocondylani  mentio 
habetur. 

*)  eon  eharlo  r  al  o  (  0  LA.;  concatoralato  LP.  I;  cum  Cartoro- 
lato  Ambr.  II;  cum  cartularatis  llbamii.,  qui  addit:  (juce  Constan- 
tinopolilani  Imperii  slruleyice  erant.  Cujusnam  vero  generis  strategiae? 
Forsan  equarise,  qua?  equos  prsebebant.  Cartularatum  paulo  inferius  in  Mace- 
donia  habebimus.  —  Locum  in  Libro  Albo  eorruptum  melius  sie  probet  cod. 
St.  Marci :  ciim  Chartolaratls  de  cett.  Sic  fere  scripsimus.  —  Glavinh-a  LA. ; 
Ambr.  II;  LP.  I.  Cl  omi  ni  s  s  a  v  e  I  C  la  v  i  nissa  Ambr.  I;  Daviniza  cod. 
St.  Marci.  Locum  Giabiniza  prope  Acrocerauniorum  Epiri  promuntorium 
quaere.  Leo  Sapiens  Imperator  in  indiceepiscopali:  Töi  .iuppa)(i'ov(metropo- 
litip  subsunt  episcopi)  ...  6  rXajStviT^a;  :^7oi  'Axp&x;payv£iaj  cett.  Anna  Com- 
nena 3,  12  (ed.  Bonn.  T.  I,  p.  183):  Eij  r-^v  rXa,3ivtT?av.  Kadern  o,  1 
(p.  223):  T-^v  D.aßivrr^av  zaTaAa,3jrv  xal  rä  'Iwävvtva.  Eadem  libro  13 
(ed.  Paris,  p.  391):  ITpoc  r),apiv(T^av.  Vita  Sancti  Clementis  ed.  Miklo- 
sich.  p.  24:   Kar'  'A/pc^a  xal  rXa,Ssvtrwav  (sie). 

^)  d  e  B  a  gene  t  ia  LA.  (jungens  pr  0  V.  cum  antecedentibus);  de  Hagtne- 
t  i  a  LP.  I ;  de  B  a  g  e  n  a  t  i  a  LP.  II ;  d  e  V  a  g  n  e  t  i  a  .\mbr.  I ;  d  e  v  a  g  n  e- 
tia  Ambr.  IL  Ilanc  quoque  urbem  cum  suo  territorio  in  litore  maris 
Adriatici  Epirotico  quiere,  prope  urbem  antecedentem.  Anna  Comnena  »,  4 
(cd.    Honn.    T.    I,    p.  236):    Ka7aAaaj3iv£i    dia.    -^5    Ba'/svyjriaj  (sie)    ra 


PaRTITIO   REGNl  GuAECI.  473 

Gianina*).  Prouintia  Driiiopoli').  Proiiintia  Achridi^).  Leukas*) 
et  Coripho^). 

Pars  jyrima  domhii  Imperator is^y 

A  Porta  aiirea  et  Blachernali  et  oecidentali  Steno  ^)  iisque 


'lojävvtva,  ubi  v.  variiis  editoris  lectioncs.  Eustatliius  in  narratlüiie  de  eapla 
a  Normannis  Thessalonica  (Op.  p.  282,  20):  "'Ex  zoje-j  Bx'jzvri.ai  (1.  Ba- 
7cV£Tt'ac).  Clironicon  Morea»  (ed.  Buclion.)  v.  7819:  Ta  p.Hp/j  tvjc  Ba^/iVi- 
riaj,  TÄ  ri'jxw  zpct:  rrjg  5aXä(7<7v;g.  Eadem  scribit  über  Gallicus  sub  litulo: 
le  livre  de  la  eonqueste  pagf.  314.  324  (ed.  Buch.),  ubi  liabemus  formam 
Vagenetie.  Epirotiea,  fragm.  II  (Historia  pol.  et  patr.  Cpoleos  cett.  Ed. 
Bonn.  215, 16):  'A>,Xa  do  zal  iy.  twv  rrii  Ba'/cVtrtas  (sie)  (ppovpioi-j  -o)Aol 
Twv  £U7;v£!7Ta-ojv  Tvj  Twv  'Iwavvivwv  sVsörifAV/aav  7:6\n.  Ibidem  p.  229,  2: 
Tyjv  TS  BsAäv  zat  zr,v  Apuivoü;ro/.iv  xal  t^v  Ba7£Vcriav.  Diploina  Synieonis 
Serboruin  principis  a.  d.  136i  (Jac.  Gra  n  d  i,  liposta  a  una  lettera  di  Ales- 
sandro  Pini  sopra  alcune  richieste  intorno  S.  i\Iaura  e  Frevesa.  Venezia  1086. 
p.  124  sq.):  "Eti  xolI  h  zG)  5£p.aTi  Ba'y£V£T£tat  (sie)  yojrjtov  zyjv  SEAvjviavi^v, 
zobgK'jrjzoüi,  z6  Ao)^oyptv,  zobc  Bapiäöas  (JÜv  r:^  toO  B'jdi(J<j-j,  zov  IjZvXov  roO 
'Epy3p.tro*J  p.£Tä  toO  Maupo-oTafAoy  j-jv  t-^  tov  (j'^ov?)  Kazov  llyj/.ov  za« 
zrig  'H70up.£vcT^ab,  toüs  AoXtavo-jc,  t&uj  !!£...,  xa.crwj  Ö£(5wx£v  a-jrovc 
Trpotxav  TTpös  Tov  «yajJijSpöv  aüroO  rdv  Tiooizo'j-a.äipiov  xat  t&v  2wT:^pa  xal 
rvjv  Kt7-£'pva  xai  Tr,v  'ApXc'axav  ('ApxAcffxav  ?)  xai  tv;v  Niaräv.  Tviv  Kd-roiSav, 
Tv^v  Ilc-pwöav,  Tv^v  Suiva  (Sofva?)  (Tvv  r^  zobg  (or'rovc?)  Tiavir^o-o-jAouc, 
T-/7V  Otar^av,  xa^wc  o£owx£v  «üri^v  toj  äv£-^tw  aOroO,  ■/.■jrji'ji  "lojävv/;  rw 
T^ä^a  O-jpaivji  ^lä  -povoiac,  xal  7-<7V  Bpäa-av. 

*)  Provintia  de  Giannina  LA.;  prov.  de  Granina  Anibr.  I.  II.; 
Janina  Rhamn. 

2)  ")  De  Joanninis.  Drinopoli  (Drynopoli)  et  Acliride  v.  Diploma  Alexianum 
anni  1199  (pag.  258— 260  hujus  voluniinis).  —  Jani  Achridi  LA.;  Acrid 
codex  S.  Marei;  Acridis  Ambr.  I;  Arcliudse  Ambr.  II. 

*)  Leukas  LA.;  Loutas  LP.  I;  Leucas  reli.  De  hoc  loco  adi  Bondelmon- 
tium  in  libro  insularuni  Archipelagi  p.  55.  146. 

*)  Coripho  LA.;  Corypho  Ambr.  II,  qui  in  hac  voce  desinit ;  Corcyra 
Uhamn. 

^)  Hee  est  de  prima  parte  domini  Imperaforis  LA. ;  de  prima  parte 
domini  Imperator is,  f/ine  silji  Veiwc.  (sie)  codex  S.  Marci;  pars  lerra- 
rum  Imperutoris  de  prima  parte  Iniperii  Romanice  Ambr.  I. 

'')  stagno  (sie)  Klumin.  Est  Stenum  (Srcvov),  Bosporus  Thracicus  cum 
utroque  litore,  Asiaticu  atque  Europeo.  Ergo  Stenum  occidentale  est  litus 
Steni  Europeum.  De  eo  v.  Nos  uberius  agentes  in  Symbolis  criticis,  Com- 
ment.  II.  explic.  nr.  42.  Adde  Wilkcnum  in  Gesch.  der  Kreuzzüge  T.  V, 
p.  216,  nota  60. 


474  I'artitio  nia;M  CiRaeoi. 

nd  Midisim')  et  Ag;atli()|)()li '}.  Sirniliter  et  ab  ipsa  eiiiitate  Vizoi^) 
usque  ad  Zurlo*)  et  Theodoropoli^). 


')  Miiliiim  LA.:  Micliraiii  Amhi.  I.  Signidcatur  Media  (Mi^Ssia)  urbs,  a 
Constantinopoli  satis  distans,  versus  occidentem  cum  borea,  Ponto  Kuxiiio  in 
Tbracico  ütore  apposita,  ut  sequens  Agathopolis.  Theophanes  p.  670  «m1. 
Bonn. :  Kai  «.ko  'Lr^xy^Lixg  p.£Xfit  toü  \cc/rj-j^lvj  zal  z'j'j  Koj'^vj  7ro-a(/oO  xal 
ToO  AäiJ-OLiTpi  TS  (1.  Aäva(77pt  ts)  zal  Aävan'oi  zal  rojv  Xixoo-v).wv  zai.  t^j 
XoiTTvjs  azTyjj-  (Ac'^^pt  M£t7y3(Apptai  xai  M/jdstaj  o[AOta  TreTrovJOTWV  (a  frigore). 
Nicephoriis  de  rebus  post  Mauriciuui  gestis  p.  54  ed.  Bonn.:  .  .  .  r/jv  tc 
M^ösiav  xai  sVipa  ;ToXt(7[JiaTa  (jufX7:apa).a;jt./3avou(7t  (Arabes,  iinperante  Flii- 
lippico).  Ideiri  Nicephorus  pag.  7S:  'EttI  Miiryjfx^ptav  zal  M-^deiav  ;ro>,iv. 
Niecphorns  dregoras  16,  1  (p.  791)  ed.  Bonn.):  T-^c  TrapaAtaj  Myj^eiaj. 
Ideni  ibidem  p.  796:  "II  '/£  ;ji-<^v  Scjccxikyi  M^^^sta,  >7  r>jrtzoir£pav  te  s'x^' 
iJu^avrioy  tv^v  ji'yi-J,  xai  ~poc  t'I»  axpw  Eu^stvoy  z£tp.£vyj  Ilo'vroy,  ffra^iou? 
fv7j03jv  a;ri'xsi  p.ixpc/'v  rt  Tc-pocxoCTtwv  Errs'xctva.  Cantacuzenus  4,  10:  Mvj^ei- 
a,  T-jj  zarä  -öv  Ilovrov  TrapaAiw  TröXst  .  .  .  ai  £k  Mvjoiiaj  ).{j!77p£rat  .  .  .  M;^- 
(Jetav.  Georgius  Phrantza  4,  17  (ed.  Bonn.  p.  403):  T^j  Za'/op«^  .  .  ,  cic 
Trjv  Sw^o~o).tv  .  .  .  T/;v  'A7a3o;ro),iv  .  .  .  rv^v  M/j5''av  (I.  My;Ö£iav). 

')  Agathopoli  LA.  (debebat  Agathopolim,  ut  habet  codex  S.  Marci); 
Agatzopoiini  Ambr.  I.  De  ea  Nicetas  Aeominatus  in  Isaacio  Angelo 
(Opp.  ed.  Bonn.  p.  SIS):  Eij  fä  r^j  'A'ixjfjKo/.soig  ^i^r,.  Idem  in  Balduino 
Flandro  cap.  16  (p.  8j2):  lUpt  tvjv  'A^piavoO  .  .  .  f^r/pt  KpvjvoO  (KpouvoO?) 
xai  Bope'yjj  (?)  .  .  .  t-^v  'A7a5d;ro)>iv  ötsA^wv  (Henricus  Flandrus,  Impera- 
tor) xai  7rap3/j.|3a\oJv  £']$  ^k'^ix^ako^.  Georgius  Pachymeres  in  Micbaele 
Palgpologo  S,  4  (Opp.  ed.  Bonn.  T.  I,  p.  348):  'A^yiiAoy  .  .  .  2o)^o-o),tv 
xai  'A'/a3io6-o).tv  (sie)  xai  Kavff-pi-i^w.  Idem  in  Andronico  Palffiologo 
3,28  (T.  II,  p.  443):  "Hör;  öi  xai  ra  Trepi  2w^o-o).iv  xai  MsdvjfijSpiav 
'A'/a^cI-o'/.is  Tc  xai  ' A-^j-/^ia.\og  ixptxdcävsTO.  Idem  ibidem  7,  18  (p.  601): 
0'j$£  ^ap  'A'z/taXoy  aur/;?  V/'dvj  xai  M£ffv;p.^pr;ac,  aXX'  oud'  avrvj?  ^A-jct^o- 
Ko'i.EOiq  oLTzioyj-o.  Hodie  Acbtebolu.  Periplus  Ponti  Euxini  octuplus  ex 
nostra  editione  (Constantinus  Porpliyrogenitus  p.  38):  Omidia,  Gato- 
polli,  Sisopoli.  De  Midia  v.  Hadschi  Cbalfam  in  Uumelia  et  Bosnia 
pag.  23. 

3)  Vizoi  LA.;  Vizor  LP.  U ;  Vezei  Ambr.  I;  Bizia  Bhamn.  Scribendum 
erat  Bizyse.  Hanc  url)em  Thraciu'  meridionalis  band  ignobilem,  Astorum 
olim  regiam,  scriptores  Byzantini  plus  seiiicl  memorant.  Cedrenus  ed.  Bonn. 
T.  II,  p.  664:  Td  t^?  Bi^uvj?  ©poupiov.  Nicetas  Aeominatus  in  Alexio,  Isaacii 
Angeli  fratre,  2,  S  (Opp.  ed.  Bonn.  p.  064):  Tv^v  Bu^ivjv  (sie)  tpvliatjw^j 
Fwj/auci;  orparoc.  Idem  in  Balduino  Flandro  cap.  10  (p.  810):  Bt^'jvj  xai 
T^ouoou/.oc.  Idem  ibid.  cap.  14  (p.  834):  Hlütj  xai  Ir.lvßrjia..  De  sequio- 
ris  iPvi  scriptoribus  videantur  Georgias  Acropoiila  cap.  24.  3o.  47.  Epbrse- 
mius  in  Csesaribus  vv.  7378.  8041.  8624.  9091.  Georgius  Pachymeres  in 
Andronico   Palieologo    1,    37.    7,   21.   28.    Nicephorus   Gregoras  7,  10. 


Partitio  regni  Graeci.  47t) 

Pars  secunda  (hmini  Imj)eratoris  *). 

Proiiiiitia  Optimati^).     Proiiintia    Nicomidie  ^).     Prouiutia 
Tharsie*),   Plusiade^)  et  Metauolis")    cum  Seruochoriis^),  et 


Cantacuzenus  I,  27.  40.  II,  3.  III,  78.  79.  IV,  28.  40.  44.  Alii  BJ^v,  scri- 
bunt,  velut  (ienesius  regum  lihro  2  (ed.  Bonn.  pag.  44  sq.).  Seriptores  post 
Theophunein  ed.  Bonn.  pag.  C8.  69.  Mieliael  Diicas  cap.  37:  Mti-fjiJ.ßftl.&.v, 
'A^E^^ov  (Anchialum,  Ajoli  Turcarum),  Bu^o'v  (sie).  Visoi  scribit  Godo- 
fredus  Ville-Harduinus  cap.  20S  sqq.  Turcis  est  Visa  (Wisa),  coli. 
Hadscbi  Chalfa  I.  c.  pag.  16,  itinere  trium  dierum  distans  a  Constantinopoli. 

*)  De  Zurlo  (Zurulo)  v.  Nos  ad  pactum  Alexianuni  anni  1199  (pag.  268  biijns 
voluniinis).  Adde  Hadsclii-Clialfam  I.  c.  p.  19. 

■'')  Theodoropoli  LA.;  Tbeo  doro  p  o  I  im  Ambr.  I.  Rbamn.  De  Theodo- 
ropoli  V.  Nos  ad  Pactum  Alexianuni  pag.  268  biijus  volumiiiis.  Alias  ojiis- 
dem  nominis  urbes  Thracicas  attiginnis  in  Synd)oIis  criticis,  Comment.  II 
(explic.  nr.  4ä). 

*)  Hec  est  de  secunda  parte  donntii  Imperatoris  LA.:  Pars  terrarutn 
Imperatoris  de  secunda  parte  Itnper'd  Ambr.  I:  De  secunda  parte 
domini  Imperatoris  codex  S.  Maici. 

'-)  optimati  LA.  Ambr.  I;  optimatum  (parva  initiali  ut  LA.  cett.)  Rliamn. 
Provincia  Optimatum  fuit  provincia  (thema)  quinta  Asia?  Byzantime. 
Iiabuitque,  ut  Constantinus  Porpliyrogenitus  thematum  libro  primo  (Opp. 
ed.  Bonn.  T.  III,  p.  26.  27)  refert,  incolas  Bithynos,  Tarsiatas,  Tbynos. 

••)  Nicomidie  LA.;  Nicomedife  Ambr.  I,  qui  banc  vocem  baliet  post 
Tarsia.  De  Nicomedia.  Bitbynite  urbe  clarissima,  vide  diploma  Alexianuni 
anni  1199  (p.  270  bujus  voluminis). 

'' )  Tbarsie  LA.;  Tarsiie  Ambr.  I;  Tarsi  Wilk.  inepte.  Sermo  est  de 
Tarsia,  Bitbynise  urbe,  nnn  de  Tarso  Cilicia'.  Wilkenum  seduxit  Rliani- 
nusius,  cujus  VL'rba  attuümus  in  Symbolis  criticis.  Commentat.  II ;  quem 
vide.  Prteter  Constantiimm  Porpliyrogenitum  modo  citatum  videatur 
Nicetas  Acominatus  in  Alexio,  Manuelis  filio,  cap.  9  (Opp.  ed.  Bonn, 
pag.  319):  T/j  Taoryta  .  .  .  Tzspi  -y;v  NixojjLvj'Joyj  z61iv.  Idem  in  Isaacio 
Angelo  3,  2  (p.  .'>S3):  Tv^v  ä'i'/^ovpov  Nixop.vjosyc't  Tap!7t«v.  Quse  respicit 
Epbrfemius  in  Cißsaribus  v.  60o3 :  'ATroorar^Tac  xara  TapTtav  kö'Kiii. 
Georgius  Acropolita  cap.  78  (ed.  Bonn.  p.  173):  Bt^uvt«?  xaf,  Taptjiac. 
Flumen  Tarsium  ibidem  locorum  memorat  Strabo  libro  13  (p.  S87.   Alm.). 

^)  Plusiade  LA.;  Pulsiadae  Ambr.  I.  De  Plusiade  (ilAou^täc,  >;)  Nicetas 
Acominatus  in  Balduino  Flandro  cap.  16  (Opp.  ed.  Bonn.  p.  844):  'AX/.ä 
zal  OcO^wpcij  6  Ax/jy-apic.  /.axb.  roO  £V  IIo'v-w  Aa|3lo  aroariav  k'\v.[ia.c.  z?,; 
f/.£v  nioy«7täooc  i~i^-ri  .  .  .  ei).s  3'  av  'HoäxAstav  .  .  .  örj.Y][jo-jg  i/.  r-^c 
lIXo-j!7iä(Joc;  rj£|ä;.'.cVQf.  Heraclese  igitur  Ponticje  vieina  fuisse  Plusias 
vidctur.  .41ia  de  hae  urbe  dedinuis  in  Symbolis  criticis,  Comment.  II, 
explic.  48. 


47(1  PaHTITIO   RKfiNI   (inAKCI. 

cum  Omnibus,  que  sub  ipsis.  Prouiiitia  Palla^onic')  et  Vucellarii^). 
Piouiiüia  Oenci  et  Sinopil'^)  cl  Pabrei ').   Mitiliiii^).    Limrii  cum 


\ 


")  meta  vobis  LA.;  nie  t  ha  vo  bi  s  LP.  II;  Metavolis  codex  S.  Marci, 
bene.  Est  Metavolis  (jriecuin  .M£ra,3o).-^s  (Metavolis).  Locus  Metabole 
(mutalio  Ilinerarioruin)  satis  est  frequens  in  iiistoricis  Byzantinis;  ejus 
situs  queerendus  prope  Olympuni,  Mysiaj  (ßithyniae)  niontem,  et  Nica^am. 
Scylitza  ad  caiceni  Cedreni  T.  II  ed.  Bonn.  p.  711:  Etc  zo  zy}c  Ms-aßo't.rj; , 
ojsoupiov  yu'/o'v-Ej.  Ideni  ibidem  |).  713:  E/.  toO  t^j  MeraßoXv;?  ypc/ujitou, 
Nicepboriis  Bryennius  2,  8  (ed.  Bonn.  p.  81):  TrrepjSävrE?  tov  Xöijjov, 
ivoLKifj  v6  üpo'jpiov  t'5purai  .  .  .  MzzaßoAri  tcTj  ypoupico  tö  ovo{ji.a.  Cinnainus 
3,  17  (ed.  Bonn.  p.  127):  AiaTpi|3ovrt  £v  Msl/x'^psioig  (1.  Ma^a'/iv&ts)  -oi 
ßaffiX$r(EmanueIi)  Kspi  Tiva  ywfiov,  6i  Msraßo).-/-/  ovo//.a.  Alia  de  hac  regione 
dedinnis  in  Symbolis  eriticis,  Commentat.  II,  explic.  nr.  49. 

')  succoriis  LA.;  socboriis  LP.  I;  est  sueeoi'iis  LP.  IL;  suc- 
cessibus  Ambr.  I;  cu  m  S  erv  o  eh  orus  codex  S.  Marci,  in  quibus  latet 
semen  vori,  sc.  noiiien  <^e  of(r  ap  bi  cum.  Unde  legiinus  S  e  rvo  cli  or  i  is. 
Reliquie  lectiones  nil  sensus  pia^bent. 

')  Pefiagonie  LA.;  Pa  p  iil  a  go  n  i  ;e  Anibr.  I .  Uegni  Byzantini  provlncia- 
ruin  (tlieniatiini)  denominationes  servans  noster  Index  Papliiagoniam  inemo- 
rat  et  provinciam  Bucellaiiorum,  contra  morem  suum  urbes  oinittens. 
Paphlagoniam  scptimum  orientis  theina  dicit  Constantinus  Porphyrogenitus 
de  tlieniatibus  libro  I  (Opp.  od.  Bonn.  T.  III,  p.  29),  Bucellaiiorum  thema 
sextum  (id.  ibidem  p.  27j.  Ibidemque  urbes  liarum  proviiicianim  memorantur. 

^)  Uucellarii  LA.  Ambr.  I;  ücellarii  codex  S.  Marci;  Nucellarii 
LP.  II;  B ücellarii  Rhamn. 

^)  Deneasinopii  LA.  LP.  I.  codex  S.  Marci;  Nealinopu  Ambr.  I.  In 
lectione  LA.  cett.  dii])lex  urbs  latet,  sc.  Oen»eum  et  Sinope  (Sinopium), 
quai  alibi  quoque  junguntur.  Nicetas  Acominatus  in  Balduino  Flandro 
cap.  16  (Opp.  ed.  Bonn.  pag.  842):  Tyj;/  xa-a  Ilovrov  'Hf<ä/.).siav  xat  Ila- 
ola'/övaj  .  .  .  OJvairiu  ze  xxi  SivwTrs'wv  ZYjg  noX^wg.  De  Oenseo  Cinnanius 
7,  1  (ed.  Bonn.  p.  293):  Tparrs^oOv-t  xal  Oivaiw  -oXstjtv  .  .  .  Ilov-txafc. 
Nicetas  in  Alexio,  Manuelis  filio,  cap.  2  (ed.  Bonn.  p.  294):  Iljiöj  z6 
Oivaiov  i7zf/'kizciL  (Andronicus  Comnenus).  Idem  in  Andronico  2,  13 
(p.  463)  :  n Ayjpvj  di  -6zo-j  z6  Olvatov  .  .  ,  st,  ovKsp  'Avöpovtzoj  äräpag .  .  . 
-pöj  Kwvcrravrivov  jroXiv  zcupfjivizo.  Turcice  dicitur  Uni  eh;  in  Periplo 
Ponti  Euxini  octuplo  (Constantinus  Porphyrog.  nostrse  cditionis  p.  41) 
Onio,  Honio.  —  Mox  Sinope  (Stvo'jjr/j)  medio  wvo  etiam  Sinopium  (Sivo'j- 
;riov)  dicebatur.  Georgius  Phrantza  1,  30  (ed.  Bonn.  p.  89):  'Auvipav 
i:ivo);:io'j.  Idem  ibid.  32  (p.  94):  TIoXiv  Sivw-iou.  Idem  3,  11  (p.  308): 
Tpa-£^o0v7oc  xal  iiivo^Triou.  Idem  4,  19  (p.  413):  Iloltv  2ivw;:iov.  Chalco- 
condylas  libro  4  (p.  170  ed.  Bonn.):  Oi  zo-j  Sivw-iov  vj'/sjaovcc.  Idem  tarnen 
alibi  puriorem  Sivw-vjj  formam  habet,  sc.  p.  171.  203.  390.  485.  486.  488. 


Partitio  kegm  Graeci.  477 

Skiro*),  et  que  sunt  infra  Äuiduni ')  insiile,  scilicet  Priconiso^) 
et    cetera  *) ,    cum    Strouilo.      Samos  ^)     et    Tinos ")     cum 


489.494.  Dicebatur  etiani  Sinopi,  iit  liodie,  coli.  Periplo  Ponti  Eiixiiil 
octuplo.  Sinub  Turcice. 

*)  Pabrei  LA.;  Pabrii  codex  S.  Marci;  Babriti  vel  Pauriti  Aiiibr.  I. 
Significatur  urbs  Ponti  Pa  urae  sive  Pau  rac  e.  Cinnamus  4, 16  (p.  176  ed. 
Bonn.):  Olvaiov  n  .  .  .  7.y.l  ria-j^oäyjv,  ttöXh;  arjLcpw  IIovTtxa;.  Anna  Comnena 
libro  XI,  p.  331  ed.  Paris. :  Kai  d'o  rig  rs  nv.fjy.i  xal  raj  ffxv^väc  v.cd  to 
UE^öv  ä-av  aOrov  tz'j-j  xara/.t-övTic,  rote  Irii.rji-  iztzoi;  i-o-^yi^i-jzsg  (Nor- 
manni  a  Turcis  fugati),  w;  ^<-y/j''>  Tayouc  rpoc  ri  -apa  ääXv.i'ja.'i  to'j 
'App.£viaKoO  zaJ  r^c  naypax-/;?  s^sov.  Eundem  locum,  ut  patet,  corrupte 
Pulveral  dicit  Albertus  Aquensis  8,  13  (Bongais.  Gesta  dei  per  Franeos), 
coli.  Wiiiien.  Kreuzzüge  T.  II.  p.  136,  nota  30. 

5)  ]\]itilini  LA.;  Mi  tillin  codex  S.  Marci;  Mitilene  vel  Mitilini 
Ainbr.  I.  M  i  t  y  I  e  n  e  sevo  niedio  dicebatur  insula  veterum  Lesbus,  coli.  Tlies- 
salonica  nostra  pag.  316  sq. 

*)  Limni  cum  Skiro  LA.  (Lipni  cod.  S.  Marci);  et  Limine  cum 
Straer,  vel  Limni  cum  Schiro  Ambr.  I;  Schiri  LP.  I.  Lcmnus 
medio  sevo  saepe  memoraf  ur,  coli.  Scriptt.  post  Theophanem  ed.  Bonn.  p.  363. 
368.  403.  704.  733.  861.  Cedrenus  ed.  Bonn.  T.  II,  p.  260.  Georg.  Pachy- 
meres  in  Andronico  Palseologo  3,  26.  Nicephorus  Gregoras  4,  6.  8,  1.  14,  3. 
CantacuzenusI,  31.  31.  IV,  16. 17.  42.  In  quibus  locis  Lemnus  et  Lesbus  jtnigi 
solent.  Dueas  cap.  22.  38.  44.  Georgius  Phrantza  4,  2.  19.  20.  23.  — 
Rarior  Scyri  insul»,  ex  Oriente  sinus  Pagasetici,  memoria.  Videantur:  Gene- 
sius  reguin  libro  11  (ed.  Bonn.  p.  38).  Constantinus  Porpbyrogenitus  de 
thematibus  libro  I  (Opp.  ed.  Bonn.  T.  III,  p.  43).  Leo  Sapiens  Imp.  in  Indiee 
episeopali.  Georgius  Pachymeres  in  Miehaele  PaUeologo  5,  19.  Laonicus 
Chalcocondylas  libro  VIII  Cp.  431  ed.  Bonn.). 

-)  infra  AvidumLA.:  ubi  infra  seeundum  usum  »vi  medii  idem  est  quod 
intra  (citra).  Abydum,  urbem  Hellesponti  celeberrimam ,  uberius  illu- 
stravimus  in  Symbolis  critt.,  Comment.  II  (explic.  36).  Rhamnusius,  libere 
nostrum  locum  traetans,  Andrum  inepte  legit  pro  Avidum. 

*)  Priconiso  LA.;  Preeoniso  codex  S.  Marci;  Prseconiso  Ambr.  I; 
P  r  0  cones  u  m  Rhamn.  Significatur  Proconnesus,  insula  Propontidis. 

*)  et  cetera  ico  LA.  LP.  II;  et  cettas  codex  S.  Marci;  et  centaico 
LP.  I;  Cetracon  Rhamn.  In  bis  legendi  monstris  lectio  Rhamnusii  veri 
semen  ferre  videtur.  Itali  sevi  legebant:  et  cetera  (ceteras  Propontidis 
etc.  insulas)  con  (i.  e.  cum)  ..  . 

*)  i  s  t  r  0  V  i  11  a  s  a  m  0  s  L A. ;  a  s  t  r  o  v  i  1 1  a  s  a  m  o  s  LP.  II :  I  s  t  r  o  v  i  1 1  a  Samos 
codex  S.  Marci;  I  s  tr  o  bida  t  m  os  .Ambr.  I.  In  forma  Istrov.  latet 
*c  27po,3'.lov  Grsecorum.  Restitnimiis:  cum  Strobilo,  sejungentes  Sa- 
mos cum   codice   S.   Marci.    Strobilus   insula   in   .Vegseo   mari   quierenda. 


478  Paktitio  rkum  (Iraeci. 

S;im;in<l!-akl() ').  I'roiiiiilia  de  Pilon'),  de  INlIiion ').  de  Keranion*). 
Prouinlin  Malagiiii  ').  Prouinlia  Achirai"),  Projiiiilia  Adramitii'), 


Ccdrcmis  ed.  Bonn.  T.  II,  p.  ."Jl^:  Wko  'A'?p!x;j.urf!ou  (sie)  xa'!  /^.i'xfjt  St^o- 
ßiX'jv.  Si'i'ijjtt.  post  Tlicopliaiiem  cd.  Honn.  pajj.  388:  VAg  SrpcIpvjAov  (sie) 
v^fTov.  De  eadein  iiisula  et  re  vide  quoqiie  ibid.  pa».  723.  880.  Leo  Gram- 
maticus  ed.  Bonn.  pag.  294:  Ei?  2rpoj3»3).ov  (sie)  v^tov.  Ab  ea  di versa 
fiiisse  videtur  alia  Strobilus,  locus  Caria;  sc.;  de  qua  v.  Synibolas  ciitt., 
Coinmeiit.  I  (explicat.  nr.  37). 

")  Tinos  LA.;  Tlienuni  (aecusative)  llhamn.;  Tybos  Arr!!)r.  I.  Est  insula 
Trjvog,  Tenus,  T  i  n  o.  De  insula  Samo  cgiinus  in  Syndiolis  criticis,  Commont.  1 
(explie.  nr.  36.  37). 

')  S  a  m  a  n  d  r  a  k  i  0  LA. ;  S  a  m  a  n  d  r  a c  h  i  o  LP.  L  IL ;  S a  m  a  d  r  a  c  h  i  o  codex 
S.  Marci;  antii(uani  füimani,  Saniotlu'acein,  restituit  RiKunnusius.  Nomen 
suum  antiquum  hiec  insula  apud  scriptores  l'yzantiiios  servavit.  Nicephorus 
Cpolitanus  ed.  Bonn.  p.  86.  Scriptores  post  Tbeophanem  ed.  Bonn.  p.  438. 
706.  71)4.  922.  Georgius  Pachymeres  in  Andronico  Palaeologo  7,  il.  Can- 
taeuzenus  4,  34.  35.  37.  39.  42.  4.'}.  47.  Nicephorus  Gregoras  15,  6.  Ducas 
ed.  Bonn,  pag,  40.  iOO.  Georgius  Plirantza  cap.  23.  Laonicus  Chalcocon- 
dylas  libro  IX  (ed.  Bonn.  409  sq.). 

-)  «)  De  Pilon  LA.;  Pylon  Ubamn.  —  De  Pithion  LA.;  de  Pition 
Anil)r.  I;  Py  tili  am  iiiepte  Rhamn.  Servavimus,  ut  alibi ,  scriptionem 
niedii  tevi  barbarani  et  corruptam,  ubi  mixta  sunt  Gra^ca  Latinis.  Signili- 
eantur  Bitliyniie  urbes  Pyla?  et  Pythia,  de  quibus  actum  a  Nobis  ad  Diploma 
Alexianum  anni  1199  (pag.  270  hujus  voluminis). 

*)  Iveramon  LA.;  Geram  on  Anibr.  I;  Ceramum  Rhamn.  Immo  dcbebat 
Ceramorum  (Kcpä(^.wv).  Locus  Bithyniae  Kipap.«,  rä,  incognitus.  Simil- 
limi  soni  locum  habet  Georgius  Acropolita  cap.  30  (ed.  Bonn,  p,  .^1): 
Opoupcov  ...  0  Kspap-iösci  (I.  Kcpa[/iöä<g)  &vop.ä^£Tat,  nepi  nov  zolig  ßou- 
•jcibg  öiaxjtp.cvov  r-^j  Kuuilxoj. 

^)  Mallagini  LA.;  Malagini  LP.  I.  Ambr.  T;  Mallaginem  Rhamn. 
Fuere  Malagina  (Ma/.ä'^tva,  rä)  Bithynitc  urbs,  prope  Olympum  montem. 
Tlieopiianes  ad  annum  779  (p.  716  ed.  Bonn.):  'E^^>3£  ra(7a  j3«7i)ax>i 
•j7:ovrj'j!.oc  xal  v;  xoprcj  e'wj  tojv  MaÄa7ivc«)v.  Idem  pag.  744:  'Tnrc'ffrpstpcv 
i'w;  -fjjv  Ma).a';'!vojv.  Leo  Grammaticus  p.  lOä  ed.  Bonn.:  Eij  -a  Ma),a- 
'/iva  .  .  .  aröp-wj  i'qrj\a.'7si>.  Scriptores  post  Tlieopbanem  p.  9  ed.  Bonn.: 
Karaffüpii  zo  6pax-^atov,  xat  fotj  MaXa^ivcitf  ;rXv;ffia^jt.  Adde  ibid.  p.  660. 
Genesius  regum  libro  IV,  p.  114  ed.  Bonn. : /'Öote  y.ixP'-  '^"^  Ma/.a'/vjvwv 
(sie)  Aäfjat  ff-pa-ov.  Anna  Comnena  libro  XV  (p.  462  ed.  Paris.):  ToO 
'0Xup.7r'ju  .  .  .  xa'c  tojv  ourw  xaXovp.;'vwv  MaXä7Vwv  (sie).  Ergo  hanc  urbem 
iiiter  Olympum  et  Nieseam  quaeres.  Posterioris  sevi  scriptores  GriPci  ibidem 
fere  loeorum  urbem,  nomine  l\h),i77£ta,  ri,  memorant;  de  qua  v.  Nos  in 
Symboiis  criticis,  Commentat.  II  (expiic.  nr.  61).  Qu;e  num  eadem  sit  cum 
nostra,  nonduni  invenimus. 


Partitio  iu:gni  Graeci.  479 

de  Chilariis^)  et  de  Pergamis').  Prouintia  Neocastri  ^).  Proulntia 
Milasi*)  et  Melaniidi").  Prouintia  Laodikie")  et  Meandri^),  cum 
pertinentia  Sampsou'')  et  Samakü'"*),  cum  Contostephanatis^"), 
cum  Camizatis'^)  et  ceteris  atque  Cliio*'). 


'■)  AchiraiLA.;  Ach  i  rari  v  el  .  .  .  Aiubr.  [;  omisit  Rliamn.  Urbein  Achyrai 
(solo  genitivo,  Wyypäovg,  occurrere  videtur),  prope  Pergamum  et  Lopa- 
dium  qiuere.  Eain  illustravimus  ad  Diploniu  Alexianum  anni  1 199  (p.  271 
hujus  voluiiilnis).  Uberiora  v.  in  Symbolis  critt.,  Comment.  I,  explic.  iir.73. 

' )  Adraiui  t  ii  LA.;  Atreniitii  LP.  H;  Adraniici  codex  S.  Marei;  Atra- 
mini  Ambr.  I;  Atramytenam  (regionem)  Rliamn.  Varie  apud  Gripcos 
nomen  urbis  haud  ignobilis  sciibi  constat,  coli,  iis,  quje  exposuimus  in  Sym- 
bolis criticis  ,  Comnient.  I,  explic.  nr.  74.  Fuit  Adramytium  Pergamo  vici- 
uum,  prope  litus  marilimum. 

*)  C  hilariis  LA, ;  Ch  liarus  LP.  I  (Chil  ar  iis  a  prima  manu);  Chilia- 
riis  codex  S.  Marci;  C  hilaris  Ambr.  I;  Chil  i  aram  Rhamn.;  Ch  il  aria 
Wilk.  Urbs  C  h  1  i  a  r  a  (XXiapi.,  rä)  est  prope  Pergamum  et  Adramytium  quse- 
renda.  Leonis  Sapientis  Imperatoris  Index  episcopalis :  TclJ  'Efps'aou  'Aat'ac 
(subsunt  episeopi)  .  ,  .  ö  öupaiwv,  ö  XXtäpojv  (I.  Wiapoi-ti )  cett.  Anna 
Comnena  libro  XIV  (ed.  Paris,  p.  421)  :  H  rh'p'jap.oj  xat  TaXXtap«.  Ibidem 
p.  439:  At'  'Arpa(AUTÖou  xal  twv  X>j.apojv.  Nieetas  in  Manuele  4,  7  (Opp. 
ed.  Bonn.  p.  194):  Ai  'Aataval  TroXetc,  ra  XAiaoä,  ro  Hs'p'^ajAOV  rs  xa'. 
'Arpa[jt.uri&v.  Georgius  Paehymeres  in  Andronieo  Palaeologo  3,  IS:  'A-o 
züiv  TzerA  Ilsp-^ap-ov  xal  XXiapwv  ijjrjuiv  .  .  .  vov  xarä  XAtapa  ippoupioi» 
.S'Sfxs'Xta.  S,  23 :  KaxEi^ev  (Germä)  XXtapä  disXBoiv  .  .  .  t/jv  iKi  <&iXa')cX- 
fsiag  iWsuoEv.  Michael  Ducas  cap.  26:  T^j  Avdia.g  iv  zoig  ^ipsai  zaT; 
jrpöj  zy.  XXiepcc  (sie)  xal  Ouärsipa.  Adde,  quse  de  Neocastris  monuimus  in 
Diplomate  Alexiano  anni  1199,  supra  |).  271. 

~)  Pergama  (Pergamum),  urbem  nobilissimam,  illustravimus  ad  Dipl.  Alexia- 
num,  loco  non  tantuni  uno. 

^)  De  Neocastris  vide  Nos  ad  Diploma  Alexianum.  Fuere  Pergamo  vicina.  — 
Neocastri  LA.  Ambr.  I.  Rhamn.;  Neocastii  codex  S.  Marci. 

*)  Milasi  LA.;  Milassi  Ambr.;  Mylasenam  (regionem)  Rhamn.  — 
Milanudi  LA.;  Melanidoi  Lr\I;  Melakudi  codex  S.  Marci. — 
Laodikie  LA.;  Laodichie  LP.  II;  Laodieeje  Ambr.  I;  cum  Lao- 
dicea  Rhamn.  —  Meandri  LA.  Ambr.  I;  ad  Mseandrum  Rhamn. 

^)  *)  *)  ^)  Ea  illustravimus  ad  Diploma  Alexianum  (p.  271, 272  hujus  voluminis). 

^ )  S  a  m  p  s  0  n  LA.  Ambr.  I ;  S  a  p  s  o  n  codex  S.  Marci ;  L  a  m  p  s  a  c  u  m  Rhamn. 
cum  Wilkeno,  male.  Sampson  urbs  est  alibi  quferenda.  Georgius  Acropo- 
lita  cap.  7  (ed.  Ronn.  pag.  14):  Aurüa  ßsofJwpo?  tj,  öv  xal  Mojpo^eoöojpov 
sTiexaXovv,  ap^wv  i^v  zrjg  <^t'ka.Öi\rj>ou  ttoXeojj-  ezeprjg  $i,  1,i.ßßv.c 
TouTTixXvjv,  ToO  auTECoj  idi(77:ol^s  zov  S  a  pi '-l*  w  V  y.szä  xal  rojv  nlrjolfj-j 
zv'ixa-ii'jiizoi-ii  a,vz'j).  (juiB  evenere  brevi  post  annum  domini  1204. 


480  PvilTlTIO  IU:UM   GllAKCI. 

Pars  primn  Percf/riNorum^). 
Pr(3iiiiitia^')  inicrat'l  mep;;ili  Urissi').  Peillneiitia  (icheiina*). 
Ciiiitas  Panlili"')  cum  omiiibus  que  sul)  Ipsa.   Pertiiieiitia  Culi*'). 

")  Samakii  LA.;  Samacliii  LP.  I.  cod.  S.  Marci.  Rliainn.  Wilk.;  Sma- 
liieum  (sie)  Ainbr.  \.  Sainacliiiim  (Samiikiiim)  alibi  in  Billiynia  rion  inve- 
nimiis,  sed  locum  Samakow  in  Bulgaria  Tiircica  HiiMui  (Uaicani). 

'"  )  ")  Nomina  adliucdum  ambigua.  —  C  ontos  t  e  ph  e  na  ti  s  LA.;  Conto- 
step hanatis  codex  S.  Marci ;  Cogtostc  Plianasis  Ambr.  I;  Sama- 
chiiini  in  SU  per  cum  strategiis  (  Con  tos  tep  ba  na  t  us  et  Caniy- 
zatus  Gra^ci  vocant)  Rbanin.  yute  unde  Rbamn.  bauserit,  nos  latet.. 
Contostepbanonim  et  Camytzarum  nomina  aliunde  nota  sunt.  —  Cami- 
zatis  LA.;   Canuzatis  Ambr.  L 

^^)  atque  Chio  LA.  Ilbamn.:  absque  Ambr.  I,  addcns:   al.  atque. 

')  Hec  est  de  prima  parle  J*eregrinorHm  LA.;  pars  (errarinn  Fereyrino- 
ritm,  de  prima  parte  Imperii  liomatiice  Ambr.  I;  de  prima  parle  terre 
que  devenit  Pelegri)ns  codex  S.  Marci. 

^)  Pro vin tia  LA.;  pertiiientia  cod.  S.  Marci,  quod  fere  praestat,  cum  vox 
pert.  in  hac  Indicisnostri  parte  tantum  non  ubi!|ueoceurrat.  Similiter  p.468. 

*)  Macri  et  Megalibrissi  LA.;  Megalibriffi  LP.  1;  . . .  M  e  ga  I  i  H  r  iss  i 
cod.  S.  Marci;  ...Megali  br  isci  Ambr.  I;  omisit  Rbamn.  Pro  macri  cum 
Wilkeno  malimus  niier  a,  ut  mi  c  ra  et  m  egal  i  e  pis  c  e  ps  i  s  supr.i  habui- 
nuis  in  Peloponneso.  — Jam  pro  Brissi  ellge  Brysis.  Est  enim  Rrysis  urbs 
supra  Cpolin  prope  lüzyam  quierenda.  Leonis  Sapientis  Index  episeo- 
palis:  Ai  iizKjx'jnxl.  .  .  .  r,  TarjsXXa,  vj  Rpuffic  cett.  Epbraemius  in  Caesaribus 
V.  8041  sq.:  'E-y;)3j  xai  Bt^uy; ,  Aartvojv  jröXst ,  nrjfjq  5"  av  '/£  W^iinii. 
Georgius  Paebymeres  in  Michaele  Pahpologo  4,  6:  0  Bpvdsoji  (cpiscopus). 
Idem  in  Andronico  Paia^ologo  7,  28:  'räj  ^k  <5yväf/.:if  ot  'Ap.o'/a^afiot  äci 
xara  öpoixvjv  iahow,  xaJ  toTj  zar'  aüri^v  fpovpiotc  7rpo(7£'j3aX).ov,  xa3wj  xai 
Bpudst  Tvj  )vc'/oy.c'v/j  .  .  .  ixsiäev  .  .  .  im  Bt^uvjc  Trpo^^ov.  A  fönte  quodam 
majore  (ßpüasi)  bsec  urbs  nomen  traxisse  putes,  de  quo  v.  Nos  in  Symbolis 
crificis,  Commentat.  II  (explic.  69).  Duplicem  vero  hujus  nominis  urbem 
fuisse,  e  uostro  loco  intelligi  licet. 

*)  Gebenna  LA.  Rbamn.;  Geenua  Ambr.  I.  Forma  mirifica.  Ganos 
malimus;  sed  lioe  ipsum  supra  habuimus.  An  Daonium?  Eam  habet  Leo 
Grammaticus  p.  139  ed.  Bonn.:  'Ev  tw  Aaovto).  Nicetas  in  Baiduino  Flandro 
(p.  81»  ed.  Bonn.):  Twv  Aaovtrwv.  Idem  p.  831:  Elc  z6  Aao'vtov.  Saepius 
jungitur  cum  Selybria,  quam  in  Diplomate  Alexiano  illustravimus  pag.  208 
hujus  voluminis.  Apud  Villeharduinum  (ed.  Buch.  p.  146)  D  a  i  m  (Dain). 
Inde  h.  I.  restituas:  pert.  de  Daonio  s.  Danio.  CastruniDanii  habet 
Innoc  in,  epist.  XIII,  44. 

5)  Panfili  L.A.  Ambr.  I;  Pampbylum  Rbamn.  Ilanc  urbem  inter  Rsede- 
stum  (Rodostum)  et  Didymoticlium  (Diiiioticam)  quaere,  coli.  Rhamnusio 
de  belle  Cpolitano  libro  V,  pag.  122:  Pamphili .  .  .  (/uce  urbs  ad  medi- 
terrunea  Thraciw  .  .  .  inier   nturilimam  Rhcedeslum,  et  Didymoticum 


PaRTITIO  REGNI  GUAECI.  481 

Ciiiitas  Apri^)  cum  omnibus,  que  siib  ipsa.  Didimochiiim^),  cum 
omiiibus,  que  sub  ipsa.  Pertinentia  de  Kipsali^).  Pertinentia  de 
Garelli*).    Pertinentia  de  Lebuecho^).    Pertinentia  de  Bira*'). 


Nomen  urbis  modo  seribitur  cum  litera  ^,  modo  cum  litera  i\  Videantur: 
Leonis  Sapientis  Index  (Constantimis  Porphyrog.  nostrse  editionis  p.  4G). 
Anna  Comnena  7,  1  (ed.  Bonn.  T.  1,  p.  331).  Nieetas  in  Balduiiio  Flandro 
(Opp.  ed.  Bonn.  p.  .824).  Georgius  Pachymeres  in  Andronieo  Palfeologo 
6,  30.  32.  7,  19.  Et  hi  quidem  scribunt  Iläu/jjulov.  Alii  RaaütAGV,  velut 
Nicephorus  Gregoras  12,  14.  10,  3  et  Cantacuzenus  3,  30  (ed.  Bonn,  T.  II, 
pag.  184.  187).  Idem  p.  446.  447. 

«)  Tuli  LA.;  Culi  LP.  I.  codex  S.  Marei;  Tiilbi  Ambr.  L  LegimusCuli. 
Ea  est  juxta  Pamphiliim  (Pamphylum)  quterenda,  coli.  Anna  Comnena  7,  i 
(ed.  Bonn.  T.  I,  p.  331):  .  .  .  xara).a7.,3ävo-J7t  to  U.y.y.ojlo-j  .  .  .  dc-dtpavTsc 
roO  .  .  .  na;j.o-jXoy  .  .  .  xaraXap.j3äv&u7i  zo  roO  KoO/.v;  -o^iy^vurK  Ibidem : 
'Ava;;L£ra5u  toO  Kov).y;, 

')  Apri  (Apros),  nobilis  Romanorum  colonia,  juxta  Pamphilum  et  Garellara. 
Eam  Theodosius  M.  condidisse  seu  instaurasse  dicitur,  teste  Cedreno  T.  I 
ed.  Bonn.  p.  o68.  Novum  Theodosiopolis  nomen  ejus  brevi  post  evanuisse 
videtur.  Eam,  Apro  nomine,  habet  (seculis  IX.  X)  Index  episcopalis  Leonis 
Sapientis  Imperatoris.  Diu  post  (sec.  XIII)  memorat  hane  urbem  Nieetas 
Acominatus  in  Balduino  Flandro  (Opp.  ed.  Bonn.  p.  820),  de  Henrico  agens, 
Balduini  fratre.  Adde  eundem  ibidem  p.  831.  Frequenter  memoratur  in 
bistoria  Catalanorum  Hispanorum,  quibus  PalsBologi  Imperatores  post 
pulsos  Latinos  ut  militibus  conductitiis  utebantur,  de  quibus  videantur  Geor- 
gius  Pachymeres  in  Andronieo  Palseologo  6,  32.  7,  12.  29  et  Nicephorus 
Gregoras  7,  4.  7.  Eam  urbem  cum  Garella  plus  semel  jungit  Cantacuzenus, 
e.  g.  2,  21.  Adde  Nos  in  voce  Gar  ella. 

-)  Didimochium  LA.  Ambr.  I;  Didymotieum  Rhamn.  Didymoticum, 
Hebri  (Marizae)  inferioris  urbem  haud  ignobilem,  exposuimus  in  Diplomate 
Alexiano  (p.  269  hujus  voluminis).  Adde  Symbolas  critt.,  Commentat.  I, 
Explic.  nr.  60.  Dimotika  Turcis,  coli.  Hadschi  Chalfa  1.  c.  p.  6S. 

3)  Kipsalis  LA.;  Kipsal  LP.  I;  beipsali  (sie)  LP.  II;  Kipali  codex 
S.  Marei;  Cypsalis  Ambr.  I;  Cypsellam  Rhamn.  Cypsela  (Kj|:Aa, 
Tä),  urbem  Thracise  meridionalis  antiquam  et  nobilem,  cum  situ  et  nominis 
scriptione  illustravimus  in  Via  Egnatia,  Comment.  II,  pag.  S7  sq.;  ubi  eam 
urbi  Turcarum  novitiae  K  ei  seh  an  prope  Melanem  fluvium  fere  respon- 
dere  statuimus.  Strabo  (Fragmenta  libri  VII,  pag.  34)  juxta  Hebrum  eam 
ponit,  adversatus  aliis  veterum  scriptorum  testimoniis.  Iraiiio  intus  eam 
quteras.  Turcis  Ipsala,  coli.  Hadschi  Chalfa  I.  c.  p.  64. 

*)  Garelli  LA.  Ambr.  I;  Zarellos  Rhamn.  Urbs  GarcUa  (räo£>.).9c,  o)  juxta 
Apron  quterenda  est,  versus  Adrianopolin.  De  ea  vide  Indicem  episcopalem 
Leonis  Sapientis  Imp.  Cantacuzenus  1,  24:  A-jo  s|  k'jtwv  (Thraciie  urbibus), 

Fontes.  XU.  31 


482  PaKTITIU  IllUiM   GllAECI. 

I*orlinenlia  Alacri ')  et  Traiaiiopoli  "J,  cum  casali  de  Iiraclioii^). 
Pertineutia  Scills*)   et  Pag-adi"'),    cum  omuibus,   que  sub   i[)sa. 


rijv  "ÄTZfjOi-j  (sie)  xai  vr}V  räpsXXav.  Id.  ibid.  cap.  27:    E'j   "ATypoj  xal  ry;v 
räo£).)av.  Id.  cap.  2i):   'E-l  'ATrfvoj  zal  TarjsXAav.  Id.  cap.  30:  "ATZfj-.i  .  .  . 
xai  VxrjiWri. 
*)  Lcbucclio  LA.;  Lcbucclio  LP.  I;  Le  bu cto  codex  S.  Marci;  Tctu- 
cito  Anibr.  I;  Lobizum  male  Rliainn.,  obse(|iieiüe  Wille.  Namque  Lobizuin 
noii  prope  Cpolin  inveniimis,  scd  in  ILnnio  (Nicolas  in  Isaacio  Anf,'elo2,  1). 
Leginiiis   Ccdocto,   (juo   ducit   Icctio   Ambr.   I,   coli,   sequentibus   locis 
scriptorum  Byzantinorum.    Tlieopbanes  ad  annum  SOS   (ed.  Bonn.  T.  I. 
p.  780):   Syv£9V7/.5£V  (cum  Imp.  Michaele)   HpoxoTria  vj  Aü'/ouffra  i'oij  twv 
'Axt5oux-ou  7vXvj(7i'ov   'IIpax).£iab.    Aevo  posteriori  is  locus  Cedoctus 
per  abbrcviatioiiem   dicebatur.    Scriptores   post  Tbeophanem  in   Michaele 
cap.  17  (ed.  IJonn.  p.  6))):  Kai  öv^  rwv    Pwaa^ojv  opwv  i'vroa^e  .  .  .  '/svo- 
(J.EVO--   (rcx  Bulgarorum)  xarx   röv   Kvj^öxroj   ywpov   oGro)  xaXo-ji/cVov. 
Idem  iisdeni  verbis  repetit  Cedrenus  T.  11  cd.  Bonn.  p.  86.  Genesius  regum 
libro  IV  de  eadeni  re  (ed.  Bonn.  p.  42):  Kara  töv  Kvj^oxtou  xa>.&vp.cV')v 
•Xwpov.    Adde  Zonarani  in  eodeni  Imperatore  (ed.  Wolff.  T.  III,  p.  103). 
NicephorusBryennius  4,  5  (p.  13ö  ed.  Bonn.):   Ev  roc^  xara  roO  K/iooxro-j 
(I.  Tov   KvjöoxTov)  Tzsdioig.    Anna   Comnena  1,  4  (ed.  Bonn.  T.  L  p.  2(5): 
Kara  r>-,v  öpaxvjv  'ys^ovwj  (Alexius)  ttc^I  tov  'Alptupov  -o-ap.ov  .  .  .  ev  roTc 
Kvjöoxro'j  TTEoic/ti.  De  fluvio  llalmyro  (inter  Selybriam  et  Heracleam  Pro- 
ponlidis)  adi  Cantacuzenum  3,  77. 
«)  Bira  LA.   Rhamn.;    Uira   cod.  S.  Marci.    Significatur  Vera,    in  dextro 
Hebri  inferioris  litore  sita,  ut  Macra  et  Trajanopolis.  Eam  uberius  ilUislra- 
vimus  in  Via  Egnafia,  Comment.  II,  pag.  31 — o3. 
*)  Macri  LA.  codex  S.  Marci ;  Macri  de  Garelli  mirifiee  Ambr.  I;  Ma- 
cram Rhamn.    De  ea  v.  Nos  in  Via  Egnatia  I.  c.  p.  öO.  öl.  Megri  Tur- 
cice,  coli.  Hadschi  Chalfa  1.  c.  p.  69. 

2)  Trajanopoli  LA.;  Tharaniopoli  cod.  S.  Marci.  De  ea  v.  Nos  in  Via 
Egnatia  1.  c.  p.  34—36. 

3)  cum  casali  de  Brachon  LA.;  cum  casalia  de  Btachon  LP.  I; 
Brachen  LP.  II;  cum  casali  de  Brachon  vel  Bra to  Ambr.  I;  cum 
vi  eis  (casalia  vocant)Bracünis,  etquse  adCyzicum  (sie)  trans 
Propontidem  pertincrent  Rhamn.  Quie  de  C  y  z  i  c  o  dicuntur, 
orta  videntur  ex  male  lecto  Ce  do  cto. 

*)  ScifisLA.;  Scy f is  Ambr.  I;  Sifis  codex  S.  Marci;  omisit  Rhamnusius, 
ut  sequ.  In  forma  Scifis  nobis  Tzympe  laterc  videtur,  suadcntibus 
scriptoribus  Byzanlinis,  Cantacuzenus  4,  33  (ed.  Bonn.  T.  111,  p.  242): 
«Poovoiov  Tt  xara  öpixv^v,  T"ya-y;v  .  .  .  ;rp0(7a70p£yo/ji£voy.  Adde  eundem 
pag.  276—279.  Cantacuzeno  paulo  anterior  Georgias  Pachymeres  T  zimpen 
scribit  in  Andronico  Palicolo-o  6,  13  (ed.  Bonn.  T,  II,  p.  309):  Tw  ^poypt'w 


Partitio  regni  Gixaeci.  483 

Pertinentia  Maditi*),  cum  omnibus,  qiie  siih  ipsa.  Icalotlchas'), 
cum  omnibus,  que  sub  Ipsa,  i.  e.  Anafartus^),  Tinsaccos*), 
Iplagia ')?  Potamia'')  et  Aacros'),  cum  omnibus,  que  sub  ipsa. 


TW  T^t'^A-r;  i'jY-0!.Txß-js-<xi.  Ubi  ßrancliialiiim,  juxlu  niemoratum,  Iioe  Tzynipte 
castellum  Propontidi  vicinum  fuisse  docet,  juxta  Callipolin,  coli.  Nobis  ad 
Diploma  Alexiamim  anni  1191  (pag.  269  hujus  volumlnis). 

^)  Pagadi  LA.;  Pagandi  Aiiibr.  I.  Locus  cum  seriptione  nobis  ineognitus, 
ut  sequentium  non  pauci. 

1)  Maditi  LA.;  Madit  Ambr.  I.  Madytus  (hodie  Maito)  in  Cliersoneso 
Thraciea  quaerenda  est,  juxta  Sestum.  Strabo  fiagm.  libri  VII  (p.  38  nostrae 
editionis):  ETra  Ma^uroj  xal  2>;c7Ttac  a>coa,  za3'  r,-j  ro  Hroqou  ^sG'yf^.a, 
xxl  fjicra  raOra  Svj^rc/c.  Scriptores  Byzantini  rarius  utuntur  singulari,  sa>pius 
pluraii  Mirjvzci,  ri.  Hoc  numero  utuntur:  Steph.  Byz.  s.  v.  Leonis  Sapientis 
Index  episcopalis.  Georgius  Acropolita  cap.  22.  33.  Ephraemius  in  Csesa- 
ribus  V.  819S.  Singularem  tuentur:  Anna  Coninena  libro  XIV  (p.  422  ed. 
Paris.).  Georgius  Pachymeres  in  Andronico  Palteologo  G,  3.  4.  7,  G.  17.  18. 
ürbem  Madytum  attiginuis  in  Tbessaionica  pag.  ölö. 

")  Icalotichas  LA.;  Icaloticas  codex  S.  Marci;  lehaloticha  Ambr.  I. 
An  M  e  g  a  1  0  t  i  c  h  0  s  ?  Estne  locus  noster  idem  cum  loco  veterum 
Maxpov  Tsr/og  Chersonesi  Thracicae?  De  quo  vide  Tzsehuckium  ad  Pom- 
ponium  Melam  T.  3,  2,  107.  Quaniquam  eundem  fere  locum  supra  (p.  467) 
liabuimus  in  v.  Hexamilio.  An  sermo  est  de  loco  K'Ala  prope  Sestum, 
quem  Kalas  dicit  Benjamin  Tudelitanus?  De  his  v.  Nos  in  Tbessaionica 
pag.  516. 

3)  Anafartus  LA.;  Anafartur  Ambr.  I;  Janafartus  codex  S.  Marci. 
Locus  cum  seriptione  nobis  ineognitus.  Rbamnusius  de  insula  Anaphe 
(Nanfi)  prope  Cretam  cogitat,  inepte.  Desideramus,  duce  contextu,  urbem 
aliquam  in  Chersoneso  Tbracica  sitam. 

*)  Tinsaccos  (ut  videtur)  LA.;  Tui  sace  os  LP.  I.  II;  Tui  Sacos  codex 
S.  Marci;  Tynsatos  Ambr.  L  Locus  cum  seriptione  sua  nobis  ineognitus. 

5)  Iplagia  LA.;  Yplagia  Ambr.  I;  Hiplagia  Rhamn.  cum  Wilkeno. 
Locus  cum  seriptione  nobis  ineognitus. 

*)  Po  tarn  ia  LA.  Ambr.  I;  Pathmus  Wilk.  ex  Rhamnusio,  qui  hsec  habet: 
Insulas  prci'teren  Cretici  maris  inter  Sporadas  Anaphern  .  .  .  et 
Aegwi  ex  Ci)cladibiis  Jon  (sie)  .  .  .  Tnlsaccum  .  .  .  Hiplugiam,  Pat- 
ina n,  divi  Joannis  exUio  nohilem.  Attamen  locus  noster  de  Chersoneso 
Tbracica  Thraciaque  contermina  agit,  minime  de  insulis  quibusdam  toto 
coelo  hinc  diversis.  —  Vox  nostra  (Flota;;^''«)  bene  sonat  GnTce,  ut  fere  etiam 
antecedens  (ID.a'/ta). 

')  Aacros  LA.;  Acros  Ambr.  I;  Aatios  LP.  L  Locus  cum  seriptione 
hactenus  nobis  ineognitus. 

31' 


484  Paktitio  iiKGNi  Graeci. 

Pertincntia  de  Philoto  ').  Pertinentia  de  Galanatom ').  Molinoto^). 
Pertiiienlia  de  Jaloeastelli').  Pertineiilia  Sirolefki^).  Catepanikium 
de  Eno,  cum  apothikis*^).  Catepanikium  de  Uussa'),  cum  omnibus, 
que  sub  ipsa^);  et  pertinentia  de  Agiouiuario''). 


1)  Phitoto  LA.;  Plifoto  codex  S.  Marci.  LP.  1;  Plithoto  LP.  II;  P  I  i- 
totlii  Rhamn.,  obsequentc  Wilkeno;  Phitoro  Ambros.  L  Locus  cum 
scriptione  liactenus  nobis  incognitus. 

■~)  Galanatom  (ut  vidctur)  LA.;  Galavotom  LP.  I:  Galavat  ou  FJ»  II; 
Gavalatori  codex  S.  Marci.  Locus  cum  scri|)tione  sua  nobis  incognitus. 

3)  Molin  oto  LA.;  Molivoto  cod.  S.  Marci.  LP.  I.  II;  Milinoro  Ambr.  I; 
MoIibotiRbamn.  UrbsChersonesi  Thraeicae  vel  Thracise  conterminae  prope 
Rhusium;  cujus  scriptio  variat,  ut  videtur,  in  Meliboto,  Moliboto,  Polyboto. 
Ergo  Nicetas  Acominatus  in  Manuele  Comneno  5,  4  (Opp.  ed.  Bonn, 
p.  209) :  Ilpiä?  TÖ  MsKißozov  (sie)  xara^^^elj  .  . ,  xara7srat  sig  r«  KoiAa  .  .  . 
nspi  2>j(Trdv.  Scylitza  ad  calcem  Georgii  Cedreni  ed.  Bonn.  T.  II,  p.  6S9: 
Aian-ovuo?  (per  mare  vectus)  £v  r^  [xov^  t^  a'/iou  NizoXdcoy  ivctnEziävi, 
>7  xalerrat  MrAi|3ojrov  (sie).  Anna  Comnena  7,  9  (ed. Bonn.  T.  I,  p.  369  sq.): 
Tö  IIolujSoTo'v  (sie).  Ubi  varians  lectio  oceurrit  MoX-jßoiTov.  Spectatur  ibi 
ager  Rhusii  (Ruskiöi  Turcarum)  et  Cissi  (Keischan  Turcarum).  Can- 
tacuzenus  1,  32:  Kiaadv  xai  n&'Xu/3oTOv  xal  'Axoviz-o-j,  KoXzig  öpaxwas. 
Idem  3,  76:  no).ü]3oTOv,  ttoaiv  0paxixv;v  cett. 

*)  Jalocastelli  LA.;  Jolocastelli  LP.  II;  Gallocastelli  Ambr.  I; 
Hyalo  Castelli  Rhamn,,  obsequente  Wilkeno,  Signifieatur  Hyelo- 
castellium,  ad  Hellespontum,  ut  videtur,  coli.  Niceta  Acominato  in 
Andronico  Comneno  1 ,  1  (Opp.  ed.  Bonn.  p.  360) :  Miä  toivjv  vuxti 
TTpos  5ä>.aff(7av  (Hellespontum)  xizciai  (Lapardas  rebellis),  xal  vauatv 
£fAj3ag  .  .  .  ai  xarä  ''T£/,)vCixa(7r£X>,tov  (sie)  .  .  .  ^TOtfi.äc7.5y3aav,  eig  Tzepaiav 
(Asiam)  «yivErat. 

5)  Sirolefki  LA.  LP.I.IL;  Sitoleuchi  Ambr.  I ;  Sitofki  cod.  S.  Marci; 
et  quse  ad  Syrolefbria  pertingunt  Rhamn.  Erat,  cum  de  S  ely- 
bria  (Silivri)  cogitaremus,  quae  in  toto  (quod  mireris)  indice  desideratur. 
Sed  ordo  narrandi  bis  adversatur.  Anne  igitur  eligendum  Silta,  Leuce 
Fragmentorum  Strabonis  libri  VII  ?  Nil  tamen  decernimus,  quamquam  non 
prorsus  adversantibus  variis  lectionibus.  Quantulum  enim  veteris  geogra- 
phisenominumin  scriptoribusoccidentalibusmediiaevi  fere  rusticisexspectari 
poterit? 

•*)  Catepanikium  de  Eno  cum  apothikis  (apochikis  codex 
S.  Marci)  LA.;  Catepanichium  LP.  I;  Carepanichiu,  de  Eno 
cum  apothieis  Ambr.  I;  Aeni..  .catapanichium  Rhamn.  ;  cate- 
panikium .  .  .  catepanikium  om.  LP.  II.  —  Aenus  (hodie  Eno) 
est  urbs  Thraciae  meridionalis  vetusta,  ad  ostia  Ilebri  (Marizae)  fluvii,  de 
quo  vide  Strabonis  Fragmm.  libri  VII.  De  ea  multi  sunt  scriptores  Byzantini. 
Anna  Comnena  8,  3  (ed.  Bonn.  T.  I,  p.  394).    Ephrajraius  in  Caesaribus 


Partitio  regm  Graeci.  485 

Pars  secunda  Peregrinorum  i). 
Proiiintia  Vardarii').  Prouintia  Verye^),  cum  cartularatis  *) 
tarn  Dobrocluibisti,  quametSthlaniza^).  Pertinentia  Girocomion*'). 


V.  8230.  Georgius  Pachymeres  in  Andronico  Palseologo  4,  21».  7,  32  sqq.; 
idem  in  Michaele  Palieologo  3,  23.  Nicephorus  Gregoras  4,  6.  Cantacuzcnus 
3,  46.  68.  77.  cett.  Ducas  cap.  44.  Georgius  Phrantza  i,  22.  2,  2.  4,  19.  23. 
Laonicus  Chalcocondylas  libro  I  (ed.  Bonn.  p.  12);  libro  X  (p.  320).  De 
Aeno  (Eno)  adi  Hadschi  Chalfam  p.  68  et  Grisebachium  in  libro:  Reise  durch 
Runielien  eett.  T.  I,  p.  144—188. 

"'")  Russa  LA.,  ex  more  seriptorum  medii  sevi  Latinorum.  Rusiuni  urbs  prope 
Cypsela  (Ipsala)  quaerenda,  ex  ejus  Oriente,  hodie  R  u  s  k  i  ö  i ,  coli.  Via 
Egnatia,  Connnent.  H,  p.  21.  Scriptores  Byzantini  eani  rarius  meniorant. 
Videantur:  Leonis  Sapientis  Imp.  Index  episcopalis.  Anna  Comnena  7,9. 
passim.  Nicelas  in  Balduino  Flandro  (Opp.  ed.  Bonn.  pag.  830  sq.)  Le 
livre  de  la  conqueste  ed.  c.  p.  22.  (La  cite  de  Russe).  De  regione  ista, 
quae  Propontidem  et  Hebrum  inferiorem  interjacet,  adi  Grisebachium  L  c. 
pag.  111—143. 

^)  s  u  b  ipso  LA. ;  s  u  b  i  p  s  a  codex  S.  Marci,  quod  elegimus. 

")  Agriouiuario  (?)  LA.;  Agriovivario  LP.  I.  II;  Agio  Vivario 
codex  S.  Marci,  quod  eligi  debebit  (Hagio  Vivario),  ut  habeamus  lectionem 
tolerabilem,  certe  ecelesiasticam.  Fueritque  locus  denominatus  a  Sancto 
quodam  Vivario,  velut  multoties  urbes  regni  Byzantini  a  Sanctis  nomen 
traxerunt. 

')  De  secunda  parle  Peregrinorum  LA.;  Pars  terrarum  Peregrinorum 
de  secunda  parte  Imperii  Romanice  Ambr.  I;  De  secunda  parte,  que 
devenit  pelegrinis  codex  S.  Marci. 

~)  V  a  r  d  a  r  i  i  LA. ;  V  a  r  c  1  a  r  i  i  codex  S.  Marci.  Excepta  Vera ,  Macra, 
Trajanopoli,  in  dextra  ora  Hebri  ostioruni  sitis,  omnem  tractum  satis  spa- 
tiosum,  qui  patet  inter  Hebrum  et  sinum  Thessalonicensem  cum  Thessalo- 
nica,  noster  Index  prorsus  omittit,  nos  ad  Bardarium  (Axium)  flumen, 
omissa  etiam  urbe  Thessalonica,  abducens.  De  quibus  vide  Pra?fationem 
nostram  ad  Indicis  prtesentis  editionem.  Bardarium  cum  accolis  Bardariotis, 
stirpe  Turcis,  pridem  exposuimus  in  Thessalonica  pag.  70  sq.,  p.  287  sqq. 

^)  V  e  r  y  e  L A. ;  V  e  r  i  e  LP.  I.  II.  codex  S.  Marci ;  V  o  r  i  se  Ambr.  I ;  p  r  o- 
vincia  Vardarii  .  .  .  cum  ßerrhoena  ( sie)  p  r  o  v  i  n  c  i  a 
Rharan.  Significatur  B  e  r  r  ö  a,  Macedoniaj  urbs  haud  ignobilis.  Eandem  etiam 
Diploma  Alexianum  habet  (p.  264  hujus  voluminis).  Uberius  eam  illustra- 
vimus  in  Thessalonica  pag.  38  sqq. 

*)  cartullaratis  LA. ;  cartularatis  LP.  I. 

*)  tandobrochubisti,  quam  et  Sthlaniza  LA. ;  t  a  n  d  o  b  r  o- 
cubisti,  qua  et  Scianiza  LP.  I;  tam  Dobro  Chubisto 
.  .  .  S  d  h  a  n  i  z  a  codex  S.  Marci ;  provincia.  .  .  cum  Cartula- 
tis,  tamen  .  .  .  Vorise  Clavizza  est  Panica  Ambr.  I ;  cum 


4(S(>  PaUTITIO    llKCjiM    GllAKCI. 

Pertinenlia  Platamonos').  Prouiiitia  Moliscu  ot  Moglenon^). 
Pruiiinda  Prihij)i  et  Pelaj^oiiie  cum  Stano').  Pruuiiilia  PresejX!*) 
et   Dodecauisüs  J.   Orion'')    Larisse").     Prouinlia'^j   lilaeliie"), 

c  a  r  l  u  1  a  r  ;t  t  i  s  et  d  e  s  p  o  t  i  i  s  t  a  tn  de  U  r  o  c  u  I)  i  s  t  i  ,  quam 
de  Flecaniza  Uhanin.  Kx  liis  primuin  eligcndum  est  t  a  ni  .  . .  q  ii  a  m. 
De  nomiiiibiis  loci  Slavicis  anibigi  posse  videmus.  Le<,'i  veliinus:  cum  car- 
tulai'atis  tam  de  Drogubitia,quam  deSclaviza.  Namque 
Drogubitiam  s.  Drugubitiam,  Axio  et  Berröie  intermediam,  ex  aliis  scripto- 
ribus  patere  constat  (Tbessalonica  pag.  LXXFI,  pag.  oO.  252);  Sclavizam 
vero  alibi  quoque  (e.  g.  in  Peloponneso)  depreheiulinius,  coli.  Georgio 
Plirantza  2,  8  (p.  140  ed.  Bonn.) :  Mi')(pc  ~rjg  SxAapir^v;;  zai  Tspio/ou. 

")  G  i  r  0  c  ü  m  i  o  c  e  LA.  5  G  i  r  0  c  0  m  i  c  5  LP.  I;  Giroeomioc  LP.  II ; 
Giro  C  o  in  i  o  Andjr.  I ;  G  y  r  0  c  0  in  i  c  e  m  Rhamn.  ;  G  i  r  0  c  o  in  i  0  n 
codex  S.  Marci.  Legendum  G  y  r  0  c  0  in  i  0  n  (Gyrocomium).  De  similibus 
formis  v.  Nos  in  Symbolis  critt.,  Comnient.  II  (nott.  critt.  nr.  149). 

')  P  1  a  t  a  m  o  n  a  s  LA.  codex  S.  Marci.  Rhamn.;  Platomaleas,  sci- 
lieet  P  lato  in  Ollis  Ambr.  I.  Legendum  Platamonos  (Platamonis). 

")  IM  0  1  i  s  c  u  et  M  e  g  1  e  n  0  n  LA. ;  Moliscu  et  Mezelenon  LP.  I ; 
M  o  1  i  s  t  i  s  et  M  e  g  1  e  n  0  n  Ambr.  I;  ^lolisci  et  Smolenorum 
Rhamn.;  Mogle  gnon  cod.  S.  Marci.  Ex  bis  falsuni  est,  quod  Rhamn.  habet 
(Smolenorum).  Namque  Smolena  prope  Philippos  et  Cavalam  quaerenda 
sunt,  teste  Niceta  in  Alexio,  Isaacii  fratre,  3,  2  (Opp.  ed.  Bonn.  p.  G80): 
Kai  Ttpog  To  opog  zö  Ila^^aiov  xat  i-'  "Aj35y;pa  .  .  .  'Af/H/si  xal  tö  .^s'fjia  tojv 
2[JLc>),c'va)v  'j-s-ot^^^aro  x.  z.  )..  Ubi  codex  Augiistanus  2p.o>.atvwv.  Ibid.  3,  7 
(p.  708):  T^v  apy/i-j  twv  Suo/c'vwv.  De  Platamone,  Molysco,  Moglenis, 
Prilapo,  Pelagonia,  Prespa  v.  Nos  ad  Diploiua  Alexianura  (pag.  2G0.  263 
bujus  voluminis). 

^)  Stano  LA.;  stagno  (sie)  Ambr.  I.  Stanum,  superioris  Macedonise 
urbem,  habet  Nicetas  in  Alexio,  Isaacii  fratre,  3,  7  (Opj).  ed.  Bonn.  p.  709): 
llcXa^wiav  xai  IlpöXa/rov  .  .  .  xal  auroO  zov  "^-a-jo-j.  Nequc  aliter  Georgius 
Acropolita  cap.  81  (ed.  Bonn.  p.  181):  Sravöv  xal  ilwaxov  xal  Molvaxov, 
Ephrsemius  in  Ciesaribus  v.  9393  sq.:  Sravov  7rapau.st',|/aj  8i,  SoWxo-j 
(1.  SojiJxoO)  yfjyrjia,  Kai  lIsAa'/civiaj  ös  Ta;  zidiiootg,  ^A^jyrj-j  ntjili'ou 
fpovpiov  xaT£(7ra3v;. 

*)  P  r  e  s  e  p  e  LA. ;  P  r  e  s  p  e  codex  S.  Marci ;  P  s  p  e  LP.  I;  Prefeppet 
Ambr.  I ;  1'  r  e  s  p  ffi  Rhamn.,  quod  eligendum. 

^)  Dodccanisos  LA.  Ambr.  I ;  D  i  0  d  e  t  0  n  i  s  i  Rhamn.  Locus  cum 
scriplione  incognitus.  De  eo  quiedain  lentavimus  in  Symbolis  critt.  (Expli- 
eat.  nr.  91).  Cycladas  (Dodecanesum)  nemo  in  terra  continenti  exspeclabit. 
Scribu»  barbari  locum  corruperunt,  ut  tot  alios  horum  diplomatum. 

")  Orion  LA.;  Orium  Ambr.  I.  codex  S.  Marci.  Est  Graecum  optov 
(ager,  regio). 

')  Larisse  LA. ;  L  a  r  s  s  e  codex  S.  Marci ;  L  a  r  i  1 1  iE  Ambr.  l. 

*)  et  p  r  0  V  i  11  t  i  a  LP.  I. 


Partitio  regni  Graeci.  487 

cum  personalibiis  et  monasterialil)us ')  in  eis  existentibus. 
Prouintia  Seruion').  Prouintia  Castorie^)  et  prouiiitia  Deauo- 
Jeos*).  Pertinentia  Iinperatricis'*),  seilicet  Vesna*'),  Fersala'^), 
Domocos^),  Reiienica^),  duo  Almiri,  cum  Demetriadi'").  Pertinentia 


^)  Blachie  LA.;  0  1  a  d  r  i  se  Anibr.  I.  De  Larissa  et  Vlacliia  (sc.  maiore, 
i.  e.  Thessalia)  v.  Nos  ad  Diploma  Alexianuin  (p.  266.  267  hujus  volumiiiis). 

*)  et  monast.  omisit  codex  S.  Marci. 

'^)  S  e  r  V  i  0  n  LA. ;  S  i  e  r  v  i  o  n  Ambr.  L  Rhamnusiiis  hanc  Macedonia;  oeci- 
dentalis  urbem  cum  principatu  hodiernaj  Servia;  male  confundit. 

^)  Castorie  LA;  Castorea^  Ambr.  I;  Castorife  Rhamn. 

*)  de  auoleos  LA. :  D  e  a  u  o  1  i  o  s  LP.  L  II;  de  Aucleos  Ambr.  I ;  . 
Deabolis  Rhamn.  Urbes  Servia  (Sc'pßia,  rä),  Castoriam,  Deabolin  iilu- 
stravimus  ad  Diploma  Alexianum  (p.  239.  260  hujus  voluminis).  Sequentia 
(Pertinentia  .  .  .  Megaron)  LA.  prsestat  in  margine  aeciso,  et 
manu  quidem,  ut  videtur,  aliena.  Desunt  quoque  in  Libro  Pactorum 
secundo. 

^)  Imperatrieis  LA.  codex  S.  Marci ;  inperanicis  Ambr.  I ; 
I  m  p  e  r  a  t  0  r  i  s  LP.  I.  Faisum  est  I  m  p  e  r  a  t  o  r  i  s.  Cujusnam  enim  ? 
Vix  Graeci.  Et  Latini  Imperatoris  (Balduini)  portionem  supra  habuimus. 
Qusenam  vero  Imperatrix  intelligenda  videbitur?  Non  Latina,  Balduini 
mulier,  Maria,  quae  Cpoün  nunquam  vidit,  sed  eodem  tempore,  quo  maritus 
Cpolin  cepit,  in  Syria  a.  d.  1204.  diem  supremum  obiit,  solo  ejus  corpore 
Cpolin  translato  (W  i  1  k  e  n,  Kreuzzüge,  T.  VL  p.  13,  not.  31—34).  Impe- 
ratrix, cujus  nomen  non  additur,  fuerit  Alexii  III  conjux.  Similiterque 
Diploma  Alexianum  possessiones  quasdam  ejusdem  Augustte  memorat. 
Uberiora  vide  in  Symbolis  criticis,  Comment.  II  (not.  crit.  nr.  161). 

^)  Vesna  LA.;  Vescena  (sie)  LP.  I.  codex  S.  Marci.  Est  Thessalia;  urbs, 
Bessena  (Vessena,  Bissina),  prope  Pelion  montem,  de  qua  actum  in  Thessa- 
lonica  pag.  496.  Ejusdem  nomen  jam  habet  Leonis  Sapientis  Index  episco- 
palis:  Tw  Aariia/j-rj^  (metropolitae  subsunt  seqq.  episeopi):  .  .  .  ö  RsffT^vvjs 
(I.  Bsaa^vvjj). 

■')  Fersala  LA.  (sie  etiam  Turcice);  Ferfalla  Muratorius;  Pharsalum 
Rhamn.  Est  Pharsalus  veterum  s.  Pharsala;  de  qua,  ut  de  Domoco,  actum 
ad  Diploma  Alexianum  (p.  266  hujus  voluminis). 

**)  D  0  m  0  t  0  s  LA.;  D  i  m  o  c  o  s  codex  S.  Marci.  Scribendura  D  o  m  o  c  o  s 
(Thaumacus),  de  qua  vide  nos  ad  Diploma  Alexianum  (p.  266).  Adde  Sym- 
bolas  critt.,  Commentat.  I  (Explicat.  nr.  44.  43). 

^)  *^)  Locus  in  mss.  valde  corruptus.  Ergo  R  e  u  e  t  u  d  u  a  A  1  m  i  r  i  c  u  ni 
Demetriadi  LA.  (ubi  pro  Reuet,  ab  aliis  ante  nos  Icgebatur  Ni  u  ctu- 
dua);  Reucitadia  Almericum  Demetriadha  LP.  1 : 
Revenica  Dua  Almiri  cum  Demetriadi  satis  bene  ut  alibi 
codex  S.  Marci.  Hinc  locus  refmgi  poterat.  —  Jam  de  singulis  videndum. 
R  e  b  e  n  i  c  u  m  Anna  Comnena  habet  5,  S  (T.  I  ed.  Bonn.  p.  249  in  hello 


4(S(S  Partitio  rf.gni  Gkaeci. 

Neopatron').  Prouintia  Velechatiue').  Pertlnentia  Petrion^). 
Kelliae^}.  DIpolainon').  Calacoi/').  Pazi^)  et  lludouisidün**), 
et  orium")  Athenarimi,  cum  pertinentia  Meg-aron*"). 

Normannorum  Thessalico) :  Tvjv  roO  Atßoravt'voj  x/.etao-jpav  xat  röv  Piße- 
vixov.  Qua;  loca  prope  Larissain  quiprenda  sunt.  Idenine  cum  nostio  loco 
fuerit  locus  Erevenicon  (siej  Diploinatis  Alexiani  (p.  266  hujus  volu- 
minis),  difficile  dictu  videtur.  Alio  tempore  nobis  prseplacebat  S  i  b  i  c  t  u 
(Si^txroy),  quod  in  Thessalicis  episcopatibus  habet  Index  Leonis  Sapien- 
tis.  Verum  aniplectimur  lectionem  codicis  S.  Marci.  —  Nostrum  K  e  b  e  n  i- 
c  u  m  idemne  sit  cum  K  a  v  e  n  i  c  a  scriptorum  occidentaliuin,  hoc  quoqne 
in  suspenso  manebit.  Fuit  ha;c  Ravenica  (Thessalonica  p.  488.  489)  prope 
Zitunium,  meridionalis  Thessalia;  urbera.  Discrimen  vero  seribendi  minus 
difficuitatis  probet.  Namque  literam  e  Grajcorum  Latini  haud  raro  in  lite- 
ram  a  mutant,  dicentcs  S  a  r  r  a  pro  S  e  r  r  «  (in  MacedoniaJ,  V  a  r  i  s  i  e  n- 
sis  episcopus  pro  Verisiensis  (Veriensis,  Berroeensis)  cett.  — 
Mox  duo  Almiri  cum  legehdum;  erat  enim  duplex  in  Thessalia  ad 
sinuin  Pagaseticum  Almyrus,  superior  et  inferior,  coli.  Innocentio  III 
(Epist.  XIII,  34) :  Vissenam,  Üimitriatam...duo  Almurus 
(I.  Almyros).  Almyrum  attigimus  ad  Diploma  Alexianum  (p.  206  bujus 
voluminis).  De  Demetriade  v.  Nos  I.  c.  ibique  citt.  Adde  Symb.  critt., 
Comment.  I  (Expl.  nr,  42). 

*)  Neopaton  LA. ;  Meopatron  LP.  I;  Neopatron  Ambr.  I.  codex 
S.  Marci;  Neopatrum  Rhamn.  Verum  ex  bis  est  Neopatron  (NcO- 
jrarpöJv).  Neopatrffi,  Turcarum  Padraschik,  juxta  Spercheum  (Hella- 
dam)  fluvium,  sub  Oeta  monte  Locrorum  qua;rendae  sunt.  De  ea  uberius 
disputavimus  in  Symbolis  criticis,  Comment.  II  (Explic.  nr.  96). 

2)  Velechatiue    LA. ;     Velechatuie    LP.   I;     Velechatative 
(sie)    codex  S.  3Iarci ;  Velicati  .  .  .  Ambr.  I :   p  r  o  v  i  n  c  i  a  V  e  I  e- 
chatina    (sie)    Rhamnusius.    An  significantur  Slavi  Beiegezitae,   urbis 
Velestini  (Pherarum  Thessalicarum)  incolse,    coli.  Thessalonica  Prolegg.. 
pag.  LXXVIII? 

■■')  *)  Petr  ito  n  icl  is  (si  recte  Icgitur)  LA.:  Petron  Vicis  (sie)  LP.  I: 
Petrion  Uictts  (sie)  cod.  S.  Marci;  vi  del  i  cet  Ambr.  I.  Jam  Petrio  n 
placet  (IIsTptwv),  a  Ilsrpt'a,  rä.  Et  monasterium  S.  Joannis  Pra^cursoris, 
Ns'a  nirpa.  sive,  simpliciter  Uirpcn.,  in  Magnesia  Thessalica  situm,  novimus  e 
diplomate  despotarum  Epiri  apud  Pasinura  in  Catalogo  codd.  mss.  biblio- 
tliecic  Taurinensis  T.  I,  p.  417  sqq.  —  Altera  vox  perquam  anceps  adhuc- 
dum  nobis  videtur.  An  K  e  1 1  i  a;  legendum,  sc.  in  Ossa  monte?  De  quo 
videatur  Anna  Comnena  S,  5  (ed.  Bonn.  T.  1,  p.  245):  Ai£X5wy  Sia.  zov 
ßouvoO  Twv  KsX)a'wv.  Plura  de  hoc  loco  in  Thessalonica  p.  490. 

5)  Dipotamon  LA.  codex  S.  Marci;  de  P  o  t  a  m  o  Ambr.  I;  Dipo  ta  mi 
Rhumn.  Locus  Thessalia^  adhucdum  incognitus.  Nomen  ul  alibi  iluxisse 
videtur  e  situ  inter  duo  flumina.  Ilinc  corrige  istud  AijSoravi'voj  apud 
Annam  J),  5. 


Partitio  regni  Graeci.  4S9 

Epimetrom  I  ad  antecedens  Diploma. 
Libellus  partitionis  Latinitati  et  Graecitati  redditus. 

Pretiosum   antiquitatis  Veneto-Gra?cai  monumentum   ex  nostra 

supellectile  utcunqiie  emendavimus  atque  explanaviinus.   Esse  primi- 

tus  Grsece  conceptuin,  delüne  Latine  factum,  singula  fere  ejusdern 

nomina  propria  unicuique  persuadebunt.  Quod  igitur  in  parte  quadam 

diplomatis  Alexiani  (p.278  sqq.  hujiis  voluminis)  in  usum  et  con)niodum 

leetoruni  tentavimus,  id  ipsiim  in  hoc  Indiee  geographieo  tentabimus, 

barbara  GrsBColatina  purifieantes  pro  modo  virium. 


Pars  prima  domini  Du  eis 
et  Communis  Venetite. 
Civitas  Areadiopolis.  Mesene. 
Bulgaropbygum.  Pertinentia  Putis 
et  Nicodemi.  Civitas  Heraelese. 
Pertinentia  Chaleidis,  cum  civitate 
Rbaedesto  et  Panio,  cum  omnibus. 


'0  Ttpüjrog  x.'X-npog   toü  xv p 
Aou/cd?  xcct  TY^g  xotvÖTvjTog 

Wp-KudioOnoAig  r.öXig.  Mzoovn. 
B'j'j'kyc<.p6fjyo\>.  'Eniay.v^r.g  üo-j- 
Ti.g  (?)  y.cci  Kuod-ötj.o-j.    Epu/ksicc 

KÖhg.    'EnL(jy.B'pig  X^Ax-ioog   auv 


*)  C  a  1  a  c  0  n  LA. ;  C  a  1  a  n  c  u  m  LP.  II ;  C  a  1  a  n  e  o  p  a  g  ii  (sie)  Ambr.  I; 
T  a  1  a  n  t  u  m  codex  S.  Marci.  Significantur  G  a  1  a  z  a ,  prope  Neopatras. 
Index  Leonis  Sapientis  Imperatoris:  TöJ  viwv  Jlaypwv  (metropolitte  subsunt 
episcopi)  ...  6  ra/.a^wv,  6  Si^ix-ou,  ö  Bapiavvjs. 

■^j  P  a  z  i  LA. ;  P  a  z  i  m  a  LP.  I ;  P  a  c  i  m  a  codex  S.  Marci.  Locus  Thessalite, 
ut  videtur,  cum  scriptione  ineognitus.  An  S  t  ag  i  legendum,  quce  urbs  fuit 
haud  ignobilis  Thessaliae  montanae  prope  Tricaliam?  Haec  loca  Thessalise 
attingit  le  üvre  de  la  conqueste  ed.  1.  p.  417. 

**)  Radouisidon  LA. ;  Radouisidum  LP.  I.  codex  S.  Marci ;  R  a  d- 
u  i  s  e  d  i  m  Ambr.  I.  Significatur  Radobisdium  Thessaliae.  Index  episcopalis 
Leonis  Sapientis  Imp.:  Tw  Axpl.'JGrig  (metropolitie  subsunt  episcopi)  .  .  . 
6  IliOtarEpac,  6  'Px'ioßia-iov  (sie),  6  flaroouvac.  Cantacuzenus  2,28:  Kara 
To  'Paoopt'oTjtov  (sie)  TTfioc'a'/orjsuop.Evov.  De  nostro  loeo  v.  Nos  ad  Diploma 
Alexianum  (p.  267  hujus  voluminis) ,  ubi  vix  bene  legitur  D  o  b  r  o  c  h- 
b  u  y  s  t  a. 

")  ort  um  LA,;  horum  LP.  I;  orius  codex  S.  Marci;  portus 
Ambr,  I;  0  r  e  u  m  (inepte)  Rhamn.;  h  o  r  t  u  s  (inepte)  Wilkenus.  Legen- 
dum orium  (horium,  o^tov),  terra,  ditio,  ut  alibi  in  bis  libeliis. 

'")  M  e  g  a  t  0  n  LA.  LP.  I;  M  e  g  a  r  o  n  (Mf^ipw-j)  Ambr.  I:  Megarenses 
Rhamn,  Rarissima  Megarorum  apud  scriptores  Byzantinos  memoria,  Nice- 
phorus  Gregoras  7,  7:  Aozpwv  xal  Owxc'wv  zal  Ms'yaps'wv.  Chronicon  breve 
Veneto-Grscum  ad  calcemDuca?  pag. 316  ed.  Bonn.:  TäM£'ypa(i.e. Mc^aoa) 
xal  T&v  Ttüp-jo-j  -'j-j  Mu),o;ro7ap.ov.  Chalcocondylas  p.  4ö4,  9.  ed.  Bonn.: 
Ka^sip^ev  h  Mc7äpot5.  Chronicon  Morese  ed.  Buch.  p.  121:  Tyjv  gkHc-) 
rwv  Ms'/äp'jjv.  Le  livre  de  la  conqueste  p.  108:  le  pas  de  la  Meguare. 


¥.){) 


l'AiiriTiü  luajM  Grakci. 


qii;i'  sub  ipsis.  El  civitas  Adria- 
iiupolis,  cum  uiimibiis,  (|n;L'  sub 
ipsa.  Pcrtiiientia  Gani.  Casale 
Chortocopolis.  Casalia  Cbotrici, 
Cerasioruin,  Myriophyli.  Pertincu- 
tia  PcM-istasis.  Pcrtiiientia  Bran- 
cbialii.  Casalia  de  Haulatis  et 
llcxamiliiun.  Emiioriuin  Sagudsc. 
Pertiiiciitia  Callipolis,  Lazu  et 
Lactu.  Pertjneutia  de  Muutimanis 
et  Sigopotanio,  cum  omnibus,  (ju;e 
sub  ipsis. 


Pars  s  e  c  u  n  d  a  d  o  m  i  n  1  D  u  c  i  s 
et  Communis  Venetiaj. 

Provincia  Laceda^monia),  mi- 
cra  et  megali  episcepsis.i.  e.  parva 
et  magna  pertinentia.  Pertinentia 
Cahibrita.  Ostrobus.  Oreos.  Cary- 
stus.  Andros.  Aegina  et  Culuris. 
Zacyntbus  et  Cepbalenia.  Pro- 
vincia Coloniae  cum  Cycladibus. 
Naxos.  Pertinentia  Lebintbi.  Ho- 
rium  Patrarum  et  MetbonsB,  cum 
omnibus  suis,  sciiicet  pertinentiis 
Branae.  Pertinentia  Cantacuzeni, 
et  cum  villis  Kyrte  Iren»,  fili« 
Imperatoris  Kyr  Alexii,  cum  villis 
Molincti,  Pantocratoris  et  cetero- 
rum  monasteriorum,  et  quibusdam 
villis,  qu8D  sunt  in  ipsis,  sciiicet 
micra  et  megali  cpiscepsi ,  i.  e. 
parva  et  magna  pertinentia.  Ni- 
copolis,  cum  pertinentiis  Art®, 
Aclieloi,    Anatolici,    Lesianorum 


T()  noAti  'ParjicTToj  -/.cci  riavtw, 
ovv  näai  rolg  xjk  auzolq.  Kat 
'Aoptavo'jTToA'.?  nihg ,  axjv  Tiä'ji 
Tot"?  6;r'  o(.\Jrr,.  'E/Tiaxsiptj  Pavou, 
Tö  yjjipiov  XoöTOxoTToXswg.  Tä 
;(o)pca  'Xor^ixoD  xui  Kepaatwv  xat 
MupLOfUTO'j.  'Eniaae^ig  Uspiard- 
aewf.  'E/TtJ/CE'^tg  Bpccy/^iccXiou. 
Ta  y_(jipi(x  tojv  TaouXaroJv  x<xi 
'E^a/j-tA'.ov.  Tö  iiXKOptov  üayo'j- 
or^g.  'Enidüt^ig  KaXhounoXtdig 
TS  xcii  Adto'j  y.cci  Aühtou.  'Errt- 
axt^ig  TOüV  Mouvri/jidvojv  /.ex.'.  2t- 
'^onözciij.og ,    abv    nrä^t    rot?    Ott' 

'0  0  zii  T  t p  0 g  y.'kripog  roü  xO  p 

i^ov/.og  TiCii  Tf/gxoivcrrjTog 

Tf,g  BsvETtag. 

Tö  3-£/jia  Aay.coat/JLOVi'ag,  >; 
p.f/.pci  -/.Cii  Tj  ps^jockrj  iniaxs''pig. 
'E;r£<7x£tpjg  KccXocßpiTT/g.  "Oarpo- 
ßog.  'Qpsög.  Kdpvav^g.  "Avdpog. 
Aiyivcc  y.ocl  "^cilccixig.  Zdy.-jv^'jg 
y.cci  KtfCilrtylci.  Tö  ^i/jia  KoAw- 
viccg  <7uv  Tcäg  Kv/Jkdai.  Nd|^o?. 
'Eniay.fpig  Atßb^ou.  "Optov  üa- 
ridüv  y.ai  MsSoJvrjg,  aOv  näai  TOig 
ciOz'MV,  r^yo'jv  a-jv  Tcüg  zov  Bpdvoc 
ir.iay.t^Z'jvj.  ' ETtlrjy.f^i'.g  Kavra- 
xoui^yjvoö,  axjv  rolg  ixsTo'x^ioig  rfig 
xOpag  EiprtVYig ,  ^uyarpog  toO 
auroxpdTopog  y.up  'AXe^iou ,  aiiv 
Toig  p.tzoyj.oig  roO  MoAtv/yTOU,  toO 
Ti  llavzoy.od-opog  xai  tcöv  lotKÜtv 
[xova.'ärrtpl^'j ,  /.ai  rtai  [xiz'j'/j.Oig 
7oXg  ev  (xuroXg,  t^'/O'jv  tvj  [iiy-pd  t£ 


Partitio  regni  Grakci. 


491 


et  ceterorum  arehontariorum  et 
monasteriorum.  Provincia  Dyr- 
rhachii  et  Albani,  cum  chartula- 
ratis  Glabinitzse  et  ßageiietise. 
Provincia  Joanninorum.  Provincia 
Drynopolis.  Provincia  Achridis. 
Leucas  et  Corcyra. 


Pars    prima    d  o  m  i  n  i 
Imperatoris. 

A  porta  aurea  et  Blacliernali 
et  occidentali  Steno  usqiie  ad 
Mediain  et  Agathopolim.  Siniili- 
ter  et  ab  ipsa  civitateBizyae  nsque 
ad  Tzurulum  et  Theodoropoiim. 


Pars  s  e  c  u  n  d  a  d  o  m  i  n  i 
Imperatoris. 
Provincia  Optimatum.  Pro- 
vincia Nicomediae.  Provincia  Tar- 
sise,  Plusiadis  et  Metabolae  cum 
Servocboriis,  et  cum  omnibus, 
qute  sub  ipsis.  Provincia  Paphla- 
gonise  et  Bucolhiriorum.  Provincia 
Oensei  et  SinopsB  et  Paura«. 
Mitylene.  Lemiius  cum  Scyro,  et 
quse  sunt  intra  Abydum  insulse, 
scilicet  Proconesus  et  cetera, 
cum  Strobilo.  Samos  et  Tenus 
cum  Samothrace.  Provincia  Py- 
larum ,  Pythiorum ,  Ceramorum. 
Provincia  Malaginorum.  Provin- 
cia Acliyrai.  Provincia  Atramyt- 
tii,     Chliarornm,     Pergamorum. 


y-di  'Ayjhjio-j,  'AvaToXt/'.o'J  re  /.od 

TCipitjiy  Ti  xcii  /JLOvajryjpjojv.  Tö 
^ip-cx.  IvppaXiO'j  y.al  \\Aj3dvo'j, 
ovv  TOig  yapro'j'XcipäTOtg  rrjg  rs 
rXcißrArCrig  xcci  Baysvsrj'a^.  Tö 
^iixcc  'Iwavvi'vwv.  Tö  ^iiia  Aoy- 
vou/TöAsoj^.  Tö  rS-£,ua  'Aypioog. 
Asuzäg  TS  /.dl  Kop'jfd). 

'0  TzpöjTog   y.Xfipog   rov  y.vo 
ßci(7i'Xioig. 

'A/TÖ  TYig  7:-j)cng  XP^^^'^  '''•^'■ 
Tr^g  rötv  BXa;(£pväJv  yai  toO  xoczsc 
d'jaij.cig  liTzvoü  £W^  ^pog  t^v 
Mr/Jstüv  TS  y.a.1  \Ay cc^oiinohv. 
'Oixij'jjig  y.al  ä;r'  avrng  tv7?  TröAswg 
BtCüTtg  soig  Tipog  t6  T(^&6pO'jXov 
xal  TTiV  Qsodoipo'jKoliv. 

'0  os'JT sp  0  g  x'Xyi p  og  Tov  y.vp 
ßoiai'kioig. 
T6  ^i'/Jia  T'jJv  '07rT£/j.arwv. 
Tö  ^ijx<x  Niy.oiJ.-no£ic(g.  Tö  ^sfxa 
Tccpaiag  ts  y,cd  W^KrfJOiä.oog  y.ai 
MsTaßolfig  gvv  Tolg  Iispßoyjipl.oig 
y.cii  Tiä^i  TOig  6;r'  auTOlg.  Tö  ^sixa 
HcifXayovicig  y.xi  toüv  Bo'j/CsXkx- 
pi'jiv.  Tö  3-i/ji.a  Oiva.lo'j  ts  y.xi 
HivöjKTjg  /.alUd'jpdYig.  MiTUÄr/vy^. 
AriiJ.vog  aijv  Tri  Y^y-iipfj},  xai  ai 
ivTog  'AßOoov  vfj'jQi,  r^youv  Upo- 
y.6vvri'7og  y.a.i  rd  k'^T,g,  o-jv  tti 
'^TpoßiXoi.  Iidixog  KCii  Tfyvoc  abv 
TT,  1,c(ixo^pdy.Yi.  Tö  ^sij.cc  II'jAwv 
TS  y.Oil  n-j^iwv  xat  Kipd/J.wv.  Tö 
^iixcx.  Maluyivoiv.  Tö^sixa  A'/y- 
pdo-jg.  Tö  ^iixci  ' ATpairj-Tirj  ts 


492 


Pautitio  regni  Graeci. 


Provincia  Ncoeastrorum.  Provin- 
fia  Mylassi  et  Mclariudii.  Provin- 
cia Laodieese  et  Majandri,  cum 
pLM'tinentiisSainpson  et  Samachii, 
cum  Coiitostephauatis,  cum  Camyt- 
zatis  et  ceteris,  atque  Chio. 


P  a  r  s  j)  r  i  in  a  P  e  r  e  g  r  i  n  o  r  u  m. 

Provincia  micra  et  megali 
Brysis.  Pertincntia  Gehenna.  Ci- 
vitas  Pampliyli,  cum  omnibus,  qua3 
sul)  ipsa.  Pertinentia  Cule.  Civi- 
tas  Apros,  cum  omnibus,  quse  sub 
ipsa.  Didymotichum,  cum  omni- 
bus, qua?  sub  ipsa.  Pertinentia 
Cypselorum.  Pertinentia  Garellae. 
Pertinentia  Cedocti.  Pertinentia 
Vera3.  Pertinentia  Macrse  et  Tra- 
janopolis ,  cum  casali  Brachon. 
Pertinentia  Tzympae  et  Pagadi, 
cum  omnibus,  quae  sub  ipsa.  Per- 
tinentia Madyti,  cum  omnibus, 
qufe  sub  ipsa.  Icaloticbos,  cum 
omnibus,  quEe  sub  ipsa,  i.  e.  Ana- 
fartus,  Tinsaccus,  Iplagia,  Pota- 
mia  et  Aatius,  cum  omnibus,  qua) 
sub  ipsa.  Pertinentia  Plitboti. 
Pertinentia  Calapbatarum.  Mo- 
libotum.  Pertinentia  Hyeloca- 
stellii.  Pertinentia  Sitolefki.  Ca- 
tepanicium  Aeni,  cum  apothecis. 
Catepanicium  Rusii,  cum  omni- 
bus, qu»  sub  ipso ;  et  pertinentia 
Hagii  Vivarii. 


■/,cii  Xh.cioöj-j,  /.cii  T]tfjydij.'jyj.  Td 
3£ij.(x.  Nsoxdirp'jyj.  Td  ^ip-x  M-j- 
Xä.irs'j'j  v.cd  Me/avo-joj'ov.  Tö  ^i\i,Oi 
Aaoojxitag  xat  Matdvopou,  aOv 
■voLlq  kKi'j-i'.t^tni  ro'j  )Ldjrpo)v  xcci 
roü  XciixayioD,  oi)V  rotg  Kovro- 
(7T£^avdT0{?  y.ui  zoXq  Ka/JiUT^d- 
xctiq  y.o(.l  Torg  Xriinolg,  y.a.1  tq  Xto). 

'0   KpGjToq    Y.'kfipog    xöJv 

Tö  ^£/i.a  B|i6!7£OJg,  Yj  TS  /XJxpd 

■/.alr,  iJ.syü\n.  Hini'jy.-'pigrsivvoi. 
Ilccix(p{j'Ao-j  Kohg  luv  kü'ji  roig 
•jTc''  OLurfi,  'H  iniay.v^iig  Koiikrtg. 
"Anpoig  nohg,  avv  näii  rolg  vn 
avTTi.  AiduixoTiiy^og,  avv  näai  TOt? 
xjk''  ccvTYi.  TI  iniaxe^ig  Kwpi'koiv. 
H  irzi'Jaz-pig  rctpiXkr^g.  'H  kni- 
axe-ptg  KrjQo/.TOU.  H  kniay.e'pig 
BYipag.  H  iTt'iaxv^ig  Mdapocg  xcci 
Tpcc'iavovTcöT^soig,  avv  tw  J(wptw 
ro'j  Bpd;(wv.  'H  iniTKS-pig  T^Oix- 
TZ'ng  y-cci  na-ydocj  aüv  xcä'Jt  rolg 
UK  (xuzfi.  H  sK'.ay.s-'pig  Mao'Jro'J, 
Ji/v  TtäGt  TOig  vn''  (xutyj.  KoiAa 
Tti'yog  ,  avv  Tzäat  roig  vk''  aürtö, 
rjyovv  'Avdfapzog ,  TivGocxx.og^ 
'Irclccyiu,  TLoruixicc  xoci  'Adriog, 
ai)V  Tid'ji  ToXg  -j/t'  avtri.  'H  ini- 
ny.v^ig  llÄt^'Cüro'j.  'II  inlay-v^ig 
KaAa^JaTüöv.  MoAt'ßwrov.  'H  in'i- 
ay.£'\itg  TeXoxaaTsAXtou.  'H  irzl- 
ay.v\)ig'I,izokz{jyr,g.  Td  xar£;ravtx{ov 
Ai'vo'j  cOv  xcdg  drco^rixong.  Td 
y.ccTiiiciviy.t'Jv  Vovaiou  aitv  ndoi 
Tolg  xjk''  avzöi,  xxi  -^  inioxs^cg 
Tov  dyiou  Btßocpiou. 


Partitio  regni  Graeci. 


493 


'0   osvTspog  x'Xfipog  tojv 

Tö  3iixaBapfiocpiov.  Tö  ^iixoc 

Beppoiag  aiiv  zolg  yjxpxoviXapäT''jiq 
rr^g  zs^poyovßiTiag  xai  zr^g^xka.- 
ßiT^Yig.  Tö  ^ifxa  rupoxwjnj'oy.  'H 
iniay.s'\tig  nAara/jLcJJvog.  Tö  ^ijuia 
MolitaxOD  xai  MoyAivwv.  Tö  ^iixa 
Upildnov  xocl  n^Xw^oviccg,  gvv  tw 
Eravw.  Tö  3-i/j.a  Ilpianrjg  xcä 
^(jiosxdvnaog.  "Opiov  Accplaarjg. 
Tö  ^ifxcc  Blay^iag,  auv  roig  tcöv 
TS  npoaojTzcjiv  xal  tcäjv  p.ova.orrj~ 
p'MV  iv  c<.iJT(x)  ohatv.  Tö  ^ip.oi  Ssp- 
ßi'jiv.  Tö  ^i/j.«  Kaaropta^'  xa.'.  tö 
3-i/j.a  AsaßöAsoJ?.  'H  iniaxz-^iig 
rrjg  ßaaCkiaar^g ,  yj-yo'jv  Bcaufyvv^, 
^^üpaakot.,  Aojuoxög ,  Psßivixa, 
ai  düo  'Alixvpoi  aiiv  tvj  AY]p.rj- 
Tptdoi.  'H  iTCLGxs^ig  NsoKurpöJv. 
H  iniaxt'^ig  Bslsy^ccTQulacg.  H 
iTrtaxitpj?  risTpjwv.  AiiTÖTa/xOs- 
FaAaCa.  lid^ot  xal  'PocdaßiGoiov, 
xolI  TÖ  ö'ptov  'A^y^vcöv  auv  tv7 
MsYdpoJv  kniQxi'^ii. 
Epimetram  II. 

Libelli  partitionis  vetus  versio  Francogallica. 

Indicem  nostrum  Partitionis  vetere  Gallorum  sermone  reddidit 
sive  servayit  Italus  nobilis,  nomine  Da  C  anale,  seculi  XIII  nt  vide- 
tur  annalista,  in  lihro:  la  ckronique  des  Vcniciens  (Archivio  storico 
Italiano,  Tom.  VIII,  pag.  340  sqq.);  qui  quare  liiigua  Gallica  usus  sit, 
nonpatria,  i.  e.Italica,  ejus  rei  causa  sseculi  istiusstudiosos  non  latebit. 
Interpretationem  vero  suam  Italicam  juxta  posuerunt  nuperi  editores. 
En  ergo  narrationem  veteris  chronographi,  licet  valde  mendosam: 

Cap.  LVI.  Voirs  fu,  que  li  Cuens  de  Flandres  fii  coroiies  de 
r Enpire  de  Costantinople ;  et  Mesire  Henric  Bändle,  U  Das  de 
Venise,  estoit  en  miüne  de  sa  partie;  et  ot  en  sa  partie  11  patriar- 
chat,  et  la  cite  de  Archidiople ,  et  Misini,  et  Bolgarifico,  et  les 


Pars  secunda  Peregri- 
norum. 
Provineia  Vardarii.  Provincia 
Berroea?,  cum  cartularatis  tam  de 
Drogubitia,  quam  de  Sclavitza. 
Provincia  Gyrocomium.  Perti- 
nentia  Platamonis.  Provincia  Mo- 
lysci  et  Moglenorum.  Provincia 
Prilapi  et  Pelagonia?,  cum  Stano. 
Provincia  Prespse  et  Dodecane- 
sus.  Horium  Larissae.  Provincia 
Vlachiai,  cum  pcrsonalibus  et 
monasterialibus  in  ea  existeiiti- 
bus.  Provincia  Serviorum.  Pro- 
vincia Castorise ,  et  provincia 
Deabolis.  Pertinentia  Imperatri- 
cis,  scilicet  Bessena,  Pharsala, 
Thaumacus,  Bebenica,  duo  Almyri, 
cumDemetriade.  Pertinentia  Neo- 
patrarum.  Pertinentia  Velecba- 
tivffi.  Pertinentia  Petriorum.  Dipo- 
tamus.  Galaza.  Pazi  et  Badovis- 
dium,  et  horium  Athenarum  cum 
pertinentia  Megarorum. 


494  Pahtitio  regm  Ghaeci. 

pdrliuemes  (Je Ärchidiople,  et  /es  pdrtbiensea  di;  Puch  el de  Nicodimi 
et  de  la  cite  de  Yracle,  et  les  partinenses  de  Cludchidos;  cum  la 
cites  de  Roesto,  et  Panedo,  con  toten  les  soes  partinenses ;  et  la 
cites  de  Andrionople,  con  totes  les  soes  partinenses ;  et  les  parti- 
nenses de  Gani,  et  casaiis  de  Cort/iocopi,  et  les  casaus  de  Cotrichi; 
et  Kerasea,  et  Miriofitu;  et  les  partinenses  de  Peristaf,  et  les  par- 
tinenses de  Brachioli;  et  aveiic  ont  les  casaus  de  Raulatis  et  Exa- 
mili;  Enhorium,  Sagudai;  et  les  partinenses  de  Gallipidi,  Lazu 
et  Lactu;  et  les  partinenses  de  Muntinianis  ;  et  Sigopotamo,  con 
totes  les  soes  partinenses. 

Cap.  LVII.  La  segont  partie  de  Monseignor  li  Dus  ce  est  la 
prorinsc  de  iMkedemonie ;  ce  est  la  petit  et  la  grata  partinense. 
Epikepsis,  Kalobrita,  Ostrovos,  Oreos,  Carisfos,  Antrus,  Egina  et 
Culuris,  Gichintos  et  Kefalonia;  et  la  provinse  de  Colonie,  Con- 
chilari,  Canisia;  et  la  partinense  de  T^opadi,  Orium,  Patron  et 
Methonis,  con  totes  les  soes  partinenses ;  Debrana,  et  les  partinen- 
ses de  Catagozino :  et  con  les  viles  de  Kire  Herineis ,  dou  fie  de 
V  Enpereor  Kiri  Alexii;  et  con  les  viles  de  Molioeti,  de  Pantocra- 
tora ,  et  de  tos  les  autres  mostiers ,  ou  aucunes  viles  que  sont  en 
celes  meesmes  partinenses:  ce  est  de  Micra  et  de  Megalli  et  de 
Episkepsi;  ce  est  de  la  petit  et  de  la  grant  partinense:  Nicopala, 
con  les  partinenses  de  Arta  et  de  Achello  et  de  Lesianis,  et  de  totes 
les  archandries  et  mostiers  ;  la  provinse  de  Dirachi  et  Arbani,  con 
Cartolarato,  con  Glavinisa  et  de  Bagenetia;  et  la  provinse  de  Gra- 
nina; et  la  provinse  de  Drinopoli;  et  la  pi'ovinse  de  Archidri, 
Leucas  et  CoripJio. 

Cap.  LVIII.  Ce  est  la  prime  partie  de  Mesire  V  Enpereor,  da 
Porta  Aurea,  et  Blachernals  et  Occidentals  Steno,  jnsque  a  la 
Mieze;  et  de  Agathopolin  simillamnent ;  et  de  cele  meisme  cite  de 
Vizoi;  jusque  a  Zurlo  et  Teodropoli. 

Cap.  LIX.  La  segont  partie  de  Mesire  li  Enpereor,  ce  est  la 
provinse  de  Nicomidie,  et  la  provinse  de  Optimati,  et  la  provinse 
de  Tharsie ,  et  Plusiade  et  Metavobis,  con  Suochoriis  et  con  totes 
ses  partinenses ;  et  la  provinse  de  Peflagonie  et  de  Vucellarii;  et 
la  provinse  de  Neasinopii  et  de  Pabrei,  Mitilini  et  Delini,  con 
Skiro,  le  quel  est  inf'ra  Avidum;  les  isles:  ce  est  Priconiso  et  tota 
Yco,  Istrovilla,  Samos  et  Tinos,  con  Samandrakio ;  et  la  provinse 
de  Pilon  et  de  Keramon,  et  la  provinse  de  Mallagini,  et  la  provinse 


Partitio  kkgni  Graeci.  495 

de  Achirai,  et  la  provinse  de  Atramicii  et  de  Chllariis  et  de  Per- 
gnmis,  et  la  provinse  de  Neocasti;  et  la  provinse  de  Milasi  et  de 
Melamidi,  et  la  provinse  de  Laudochie  et  Meandri;  con  la  parti- 
iiense  de  Sanpson;  et  Samakii,  con  Contoste,  Phenatis,  et  con 
Camizatis  et  totes,  et  con  Chio. 

Cap.  LX.  Ce  est  la  prime  partie  des  pelerins.  La  provinse  de 
Macri  et  de  3Iegalli  Brissi,  et  la  partinense  de  Gehemia,  et  la  cite 
de  Panfili,  con  totes  ses  partinenses;  et  Nidimochium,  con  totes 
scs  partinenses ;  et  la  partinense  de  Kipsalis,  et  la  partinense  de 
Garelli,  et  la  partinense  de  Lebucho,  et  la  partinense  de  Birta, 
et  la  partinense  de  Macri  et  de  Trianopoli,  con  les  casaus  de  Bra- 
chon;  et  la  partinense  de  Scifis  et  de  Pagadi,  con  totes  ses  parti- 
nenses; et  la  partinense  de  Maditi,  com  totes  celes  que  li  sont  sout ; 
Icaloticas,  con  totes  ccles  que  li  sont  sout:  ce  est  Anafartis.  Tiii- 
saccos,  Iplagia,  Potamia  et  Aacros,  con  totes  celes  que  li  sont  sont ; 
et  la  partinense  de  Plichoto,  et  la  partinense  de  Galavaton  et 
Molivoto,  et  la  partinense  de  Jalocastelli,  et  la  partinense  de  Siro- 
h'ski  et  de  Catepanihium  et  de  Nissa,  con  totes  ses  partinenses  que 
li  sont  sout,  et  la  partinense  de  Agriovivario. 

Cap.  LXI.  La  segont  partie  des  pelerins  ce  est:  la  prnvince 
de  Vindarii :  et  la  provinse  de  Verie,  com  cartularatis  tant  de  Do- 
hrochubisti,  quant  de  Sthlaniza;  et  la  partinense  de  Gitomacomi- 
cra;  et  la  partinense  de  Platomonas ;  et  la  provinse  de  Monlisai 
et  de  Meglenon;  et  la  provinse  de  Prilapi  et  de  Pelagonie ,  con 
Stano  ;  et  la  provinse  de  Prespos,  et  de  Dodecanisos,  Ocitiolarisse ; 
et  la  provinse  de  la  Blachie,  con  pcrsonals  et  monasterials  que  li 
pertens;  et  la  provinse  de  Servion,  et  la  provinse  de  Castorie,  et 
la  provinse  de  Avoleos. 

Epimetram   III. 

Marini  Sauiiti  Thessali  ca. 

Pactum  Alexii  III  Imperatoris  (pag.  246  sqq.hujusvoluminis)  atque 
Index  Venetorum  de  Partitione  regni  Graeci  anno  1204  facta  Thessa- 
licam  quoque  medii  »vi  geographiam,  a  viris  doctis,  immo  gramma- 
ticis,  veteris  solius  geograpliise  curiosis  vel  gnaris,  omnino  neglectam 
et  contemtam,  multoties  aiiget  atque  illustrat.  Quibus  opibus  jam- 
maxime  accedat  de  eodem  plane  argumento  alius  viri  Veneti ,  satis 
eruditi,  testimonium,  quem  proximo  seculo  post,  sc.  XIV%  scripsisse 
constat.    Est   is   Marinus  Sanutus,  Torselli    cngnomine ,    qui   in 


490  Pautitio  regm  Guaeci. 

Secretis  fideliiim   cnicis    pag.   293   ed.   ßongars.    Iijec   narrat   (est 
cpistola  ejus  tertia,  scripta  anno  doinini  132y): 

Nova,  quw  hnbeo  de  llonmnia  per  liominem  fide  dignum  et 
scioliim,  (jui  cenit  de  Nif/roponte^),  sunt  ista:  dicit,  quod 
Al henarum  d uenlus-)  (/uam  pinrimum  est  ditntus,  et  quod 
Catellani^),  qid  dominaiilav  ibidem,  acquisiverunt  et  tenent 
in    lilachia'*)    Lapater  "^)     et    castra    Lodoric  hi  ^)     et 

')  Post  eapbm  a  Latinis  anno  1204  Constantinopolin  Euböa  insula  (Euripus, 
Efj^ripus,  Nigripons,  Negroponte  niedii  sovi)  in  potestatem  Veiietoium,  certe 
per  partes,  ilevenit;  in  quoruni  ditione  seculoruni  insequentium  decursu 
perniaiisit.  Unde  neniini  dubiiini  erit,  Anonymiim  epistoko  nostr»  itidem 
Venetiini  patria  fuisse;  qui,  quuin  in  Euböa  versaretur,  varia  audierat  de 
Vlacliia  (Thessalia),  ubi  tumniaxinie  Ilispani  (Catalani)  grassabantur:  est 
autem  Tliessalia'  meiMdionalis  ora  Eubö;e  insuUe  opposita,  Venetiquc  in  ista 
Thessalia'  parte  praeter  alia  Pteleuai  (Flelio)  iirbcin  tenebant. 

^)  In  historia  dueatus  Athenanim  tres  alates  sive  dynastias  distinguendas  esse 
eonstat.  Earum  prima  fuit  Francogailica  (a.  d.  1205 — 1310);  seeunda 
Cataianica  sive  Hispanica  (a.  d.  1310— 1386);  tertia  Italica  (1386— 1460): 
Anonymi  nostri  notitia  secundam  harum  dynastiarum  spectat,  Hispanicam, 
et  quidem  initia  ejus.  Ducatiim  Atbenarum  nupcr  illustravit  Ho  pf  i  i  libellus: 
De  historite  üucatus  Atheniensis  fontibus.  Bonnai.  1832. 

"*)  Catellani  (Catalani)  Anonymi,  KarsAavoi  Cantacuzeno  et  Nicephoro  Gre- 
gory, Aniogabari  Georgio  Pacbymer»,  primo  tempore  ImperatorisGrfecorum 
stipendiarii,  mox  ab  eo  dissociati  Imperium  Orientale  infestabant;  hinc  per 
Thraciam,  Macedoniam  ac  Thcssaliam  profecti ,  quas  terras  praedando 
vastabant,  ad  versus  Franeogallos,  Atbenarum  dominos,  tendebant;  quibus 
in  Böotia  apud  Cepliissum  flumen  debellatis  Ducatum  Catalanicum  (Com- 
pagniam  Catalanicam)  in  terra  Attica  conditum  fuisse  eonstat,  (}uod  evenit 
inter  annos  1308  et  1310.  De  bis,  si  Grsecos  spectas,  adi  Georgium  Pachy- 
merem  in  Andronico  7,  36  (Opp.  ed.  Bonn.  T.  II,  p.  öäO  sq,);  item  Niee- 
phorum  Gregoram  cd.  cit.  pag.  244  sq.;  mox  Theodulum  Magistrum  in 
Boissonadii  Anecdd.  Gr.  T.  11,  p.  188.  194.  200.  201.  212.  219.  Her  horum 
priedonum  per  Macedoniam  factum  respicit  noster  San  u  tus  in  epistolis  a 
Kunstmanno  editis  in  libello:  Studien  über  Marino  Sanudo  den  Altern,  mit 
einem  Anhange  seiner  ungedruckten  Briefe.  Monaehii  1855.  p.  79:  Quce 
(compagna  Catalanorum)  posfmoduin  venit  Cas-sandream  et  Agiomaniam. 
Ubi  Agio  Mamam  legendum,  prope  Olynthum  veterum. 

*)  Blachia  (Vlachia,  Waiachia)  est  Thessalia  veterum  sensu  lato,  i.  e.  oninis 
terra  inter  Oetam  Olympumque  uiontes  sita.  Alibi  distinguitur  inter  ßlachiam 
niagnam  (Thessaliam)  et  parvam  (Aetoliam  cum  Acarnania);  de  quibus  vide 
Thessalonicam  nostram  pag.  490  sq.  Adde  librum  a  Buehono  editum: 
BißXicv  zcg  Ko-j7/.£(7-ac  pag.  39.  41.  58.  97.  115.  129.  138.  208.  262.  287. 
317.  326.  Item  librum  ab  Eudem  editum:  Le  livre  de  la  conqueste,  pag.  24. 


Partitio  regni  Graeci.  497 

Siderocastri^),  Gitonis^^,   Gardichie^),  Donchie^^)  et 


77.  9o.  123.  148.  310.  405.  407—409.  Quando  Catalani  in  Thessalia  domi- 
nari  cocperint,  non  satis  liqiiet.  Factum  hoc  esse  jam  tum,  cum  a  Graeeis 
dissociali  Graeeiam  meridionalem  peterent  Francoj»'allos  impucfnaturi,  vix 
cuiquam  credibile  videbitur.  Erat  enim  iter  illud  Thessalicuin  satis  festi- 
nanter  iustitutum,  et  rapiiue  multo  siinilius,  quam  expeditioni  militari.  Tu 
eos  in  Thessaliam  postea  reversos  putes,  tum  scilicet,  cum  Dueatum  suum 
condidissent,  eumque  brevi  post  principatu  Thebarum  cum  Böotia  auxissent. 
Id  quod  etiam  suadere  videtur  notitia  Anonjmi  apud  Sanutum,  cui  e  Graecia 
Veneta,  quae  ibi  paulo  antea  acciderant,  ailata  et  nuntiata  per  aniicum  veri- 
simile  nobis  videtur:  Sanutus  autem  illam  epistolani  anno  1323  exaravit. 
His  vero  tenebris  Byzantini  scriptores  parum  lueis  aft'undunt,  nisi  huc  trahere 
velis  verba  Nicephori  Gregorae  7,  13  (ed.  Bonn.  pag.  279),  ubi  de  Joanne 
Duca  sebastocrafore,  Thessaliae  dynasta,  hsec  leguntur :  oc'/.Aä  t^jcu  [ao'vovj 
aÜT-ip  (Irenae,  Andronici  Imp.  filiae)   (7vjoixyi(J(x<;  svta'jrovj   cl-xig  ccTroXstTrct 

.Jai  vxg  ixet  yj)[ja.i  xal  ~6'Kzti,  zal  vxg  p.sv  jrpoapuyjvai  tw  ßxaCKzl  p.£rä  tvjj 
etpYjfjisvvj;  auToO  ^v-yarpc/c,  räj  8'  vtiox-j-^ oci  zigi  twv  ev^o^ojv  t^j 
■)(wpaj,  raj  de  r  olc  ix  Boioiz  lag  Tv^vixaOTa  sn'iopafAOuat 
KaTc/ävotf  5o  u  ),£  0  (7at.  Quae  quando  revera  evenerint,  de  eo  tacere 
vides  Nicephori  Gregorae  interpretes.  Sed  non  ante  firmatam  saltem  Hispa- 
norum  in  Attica  et  Böotia  dominationem  ea  accidisse,  Nicephorus  Gregoras 
luculenter  testatur.  His  jam  adde  eundem  Nicephorum  Gregoram  8,  6 
(pag.  818  ed.  cit.):  £v  -/ap  toutw  to)  xp&vw  ts'^vyjze  jjisv  6  xpä/.vjj  'Zipßixg- 
zsByYjXi  ok  ö  rwv  Bou),'/apwv,  6  2(p£v5oa.SXa(3oj"  zsfovsvzai  8k  ;rpÖ5  toö 
avEil/tou,  xo'vrou  K£ya)^Xv3V[aj,  6  twv  AitojXojv  xal  'Axapvavwv  dsG7:rjzr,g' 
t: poa szsävYjxei  ds  xai  o  twv  ©erraAwv  ■fi'-jsixmiixg  ze'KsvzoLlog  diidoyog, 
6  Twv  'A77£Awvvfji.wv  dcTi&'yovoc.  Svätoslabum  Bulgarum  anno  domini  1322 
decessisse  constat  (Engel  in  Fortsetzung  der  Allg.  Welthistorie,  Parte  49, 
pag.  439).  De  Joanne  Angelo  Duca  Comneno,  Thessaliae  dynasta,  adi  Du- 
Cangium  in  Famil.  Byz.  p.  210  ed.  Paris,  (pag.  172  ed.  Ven.).  —  Anno  1321 
Catalanos  Thessaliae  imniinuisse  Cantaeuzenus  testatur  1,  17  (T.  I,  pag.  85 
ed.  Bonn.). 

^)  Lapater  est  depravatum  ex  Patra,  Patrae  (Neopatra,  vsai  Flarpat, 
Turcarum  Pa  d  r  as  chik),  quae  fuit  urbs  Aenianum  sub  Oeta  monte,  coli. 
Thessalonica  nostra  pag.  393.  Adde  Symbolas  criticas  (Comment.  II.  Explic. 
nr.  96).  Et  syllaba  la  sive  artieulus  more  geographite  aevi  medii  cum  ipso 
nomine  concrevit,  ut  mox  in  voce  Tricala,  coli.  Thessalonica  pag.  482  sq., 
ubi  nubem  exemplorum  congessimus. 

")  Lodorichi  (Lödorichi)  est  AoiSopi'xtov  Indicis  episcopalis  Leonis  Sapien- 
tis  (si  quidem  lectio  sana),  Laonici  Chalcocondylae  ed.  Bonn.  pag.  319,  10. 
447,  26.  Aew^optv-iov  (si  quidem  lectio  ibi  sana).  Nostrum  locum  in  Locride 
deprehendit  ßritannus  Leakius  (Trav.  in  North.  Greece  II,  597),  scribens 
Lid  h  0  r  i  ki  (sie).  Sic  fuerit  e  meridie  Patrarum  sita  in  ipso  Oeta. 
Fontes.  XII.  32 


498  PaUTITIO    RKGNI   GftAKCI. 

Fe rs die  ').  Et (1.  Est)  (luidam Gra;cus,  qui  tenet casfrum  de Latr i- 
chala-)  et  Cast  orie^),  et  plant  alia  alque  lerran.  Est  etium 
((Her  (rra'CHS,  qui  Suj iioi'uius'*)  nominatur,  qid  tenet  castrum 
de  Sannicolo  de  Ciis  tt  nn  i'^}  super  ßumine   Solombr  iie^^. 


')  Sidero  e a s tr  u  m  nostri  loci  apud  scriptorcs  Griecos  nonduni  dcprehcn- 
dimus.  Quaere  hunc  locum  prope  Patras  et  Lödoriciutn.  Forsitan  signiHcan- 
tur  angustiie  quiedam  inter  Bocotiam  et  Pafras,  in  terra  Locrorum,  nomine 
Si  d  eropo  rta,  qiitB  Buehoiii  sententia,  quem  citat  Kiinstmannus  1.  c.  p.  4ö, 
not.  66. 

**)  Gitouis  est  Zitonis  (Zitunii),  i.  e.  Lamiaj  veteriim,  iit  vulgo  videtur. 
De  hae  quoque  urbe  vide  nostram  Thessalonicam  pag.  489. 

^)  Gardichie  estCardicia?  (GardieiiB),  prope  Zitunium,  ut  videtur,  coli. 
Tliessalonica  pag.  493—495.  Aliis  in  Pindo  qua?renda  videbitur,  coli.  Livre 
de  la  Conquesto  ed.  Buchon.  pag.  408. 
***)  Donchi  e  corrupit  librarius  ex  Do  mochise,  Thaumaci  veterum,  Do  m  o  eo 
nostri  aevi,  coli.  Symb.  crit.,  Comment.  II.  Explic.  nr.  44.  45. 

*)  Pro  Ferselle  scribi  eerte  debebat  Fersallae,  Pharsal»,  Pharsaii  vete- 
rum. Ssepiusque  Domocus  et  Pharsalus  junguntur,  coli.  Symb.  critt.  1.  c. — 
Et  htec  quidem  Catalanorum  Thessaliea  ditio  fuit,  qute  maxime  marginem 
terrae  meridionalem  spectasse  videtur  (circa  Hcllädam  flumen),  cum  pars 
Thessaliae  longe  major  aliis  paruerit,  coli.  seqq.  Neopatram  vero  princi- 
palem  eorum  ibi  urbem  fuisse  statuimus;  et  nostro  quoque  sevo  Neopatrse 
Ducatus  titulo  reges  Hispaniae  uti  dicuiitur  (Hopf,   I.  c.  pag.  93). 

^)  Apud  Anonymum  Sanuti  sequuntur  ditiones  dynastarum  Grsecorum,  de 
quibus  Nicephorum  Gregoram  supra  locutum  vides  1.  c.  Nomina  singulorum 
horum  principum  nunc  maxime  nos  latent.  —  Latricbala  est  Tri  ca  la, 
Tricca  veterum,  coli.  Symb.  critt.,  Comment.  II.  Explic.  nr.  43. 

^}  Ca  stör  ia  in  Macedonia  occidentali  quari  debet,  apud  laeum  cognomi- 
nem ,  coli.  Via  nostra  Egnatia,  Comment.  I,  ])ag.  43.  Atque  alibi  quoque 
Castoria  cum  Tricala  jungitur,  coli.  Chalcocondyla  pag.  29,  1  ed.  Bonn.: 
Kai  ra  a,ayl  Tpi'xvjv  (1.  Tpuzvjv)  xal  Kai3Torj(av. 

*)  Signorini  nomen  italice  sonat,  non  graece,  cum  tamen  ipse  vir  Graecus 
dicatur,  Intellexit  Nostcr  forsan  nomen  dignitatis  pro  ipso  hominis  nomine 
gentilitio,  si  quidem  dicebatur  iJiO'-o-yjj,  i7sßocavoxrjä.r(jiri,  vel  similiter. 

5}  Hujus  loci  nomina  misere  depravata  esse  patet.  Utut  tamen  de  bis  legendi 
monstris  statuas,  certum  tamen  videtur,  Anonymum  non  de  duobus  castris 
loqui,  sed  de  uno  castro,  et  quidem  in  ipsis  Penei  (Salambriae)  fluvii  fauci- 
bus  posito.  Ergo  pro  insano  Sannicolo  de  Custinni  lege  San 
Nicolo  de  Licostomi  (Lycostomo).  Urbiumque  medii  aevi  unam  altc- 
raraque  sie  nominatam  et  significatam  fuisse  scimus,  ut  Sancti  alicujus 
nomen  primo  loco  poneretur,  urbls  secundo.  Sie  dicebatur  S.  Joannes 
Acconis  (.Accon,  Ptolemais);  S.  Georgius  Abydi  (Abydus,  Avido)  cett. 
Ipseque  sanctus  Nicolaus  variis  locis  praeponebatur,  e.  g.  Venetorum  insulae 


Partitio  regni  Graeci.  499 

hl  contr ata  Achilice'^^ ,  et  castra  alia  atque  terras:  et  isii  duo 
Gra'cl  tenent^)  cum  hnperatore.  Est  etlam  quidam  Gra;cus  tertius, 
qui  vocatur  Mi  ssilino^),  qui  tenet  caslrum  del  Castr  i'*)  et  de  Lico- 
n  ia  5)  ,•  et  videtur,  quod  iste  contraxerit  parentelam  cum  Catellanis, 
eo  quod  tradidit  snrorem  suam  in  uxorem  mui'escalco  Catellnno-' 
rum :  et  videtur,  quod  fecerit  ei  fidelitatem,  non  tarnen,  quod  in  ejus 
manibus  se  sie  ponat.  Veneti  habent  iinum  castrum  juxta  mare  in 
Blachia,  nomine  Fete?ili^),  quod  de  bona  voluntute  et  sua  licentia 
reliquit  eis  Imperator  Grcecorum,  qui  (I.  qiiia)  obtinuissent  eum 


hodiernse  Lido,  quse  medio  sevo  audiebat  S.  Nicola  u  s  de  L  i  t  or  e.  Neqiie 
aliter  Barium,  Italiae  inferioris  urbs  maritima,  sanetus  Nicolaus  de 
Bario  dicebatur,  collato  Libro  de  la  conqueste  p.  193  ed.  Buchon.  (ä  Saint- 
Nicolas  de  Bar),  quod  item  habet  Bt/3Xt&v  rfyf  Kou^xe'ffras  p.  208  ed.  Buch. 
('2  70V  a'/tov  \t/coXaov  'c  to  M;7äp).  Idenique  Barii  nomen  diu  ante  Hispa- 
mis  Benjamin  Tudelitanus  habet  secundum  novam  libelli  editionem  Ashe- 
rianam  (I,  p.  45;  II,  p.  33);  de  cujus  Itinerarii  loco  vide  Thessalonieam 
nostram  p.  478  sq.  Adde  Wilken.  Kreuzz.  T.  V,  p.  307,  not.  61.  —  Lyco- 
stomii  oppidum  in  Tbessalia  medii  sevi  ad  ipsum  Peneum  inferiorem  inve- 
nitur,  coli.  Tiiessaionica  pag.  89  sq. 

^)  Pro  Solombriae  dici  debebat  Salambrite  (Salamvriae),  quod  Neo- 
Grißcis  est  nomen  Penei  fluminis. 

^)  Contr  ata  Achiiise  est  patria  Ac  hülse  (Achillis),  sive  terra  circa 
Ossam  et  Peiion  montes.  Achillis  vero,  herois  Thessalici,  memoriam  nee 
Byzantini  scriptores  prtetermittunt,  coli.  Georgio  Pachymere  in  Michaele 
Palseologo  1,  30:  Toüj  'yap  to  TraXaiov  "EX/.-zjvaj,  o'jg  'A)(iXXiVs  yj'/s,  Mc'/a- 
\oßKoi'^izixg  xaAoJv  (xa).oup.i'v&Ui?)  i^s'^ipezo. 

2)  Tenent,  i.  e.  partes  ejus  sequuntur. 

3)  Missilino  depravatum  est  ex  Melissino  (Melisseno).  De  nobili  familia 
Melissenorum  consule  DuCangium  in  Farn.  Byz.  ed.  Paris,  pag.  173,  ed.  Ven. 
pag.  14o».  Buchon,  nouv.  rech.  bist.  T.  II.  1843.  ibique  tabulam  geneal.  IV. 

*)  Locum  Gas  tri  in  media  fere  Thessalia  qusere,  coli.  Cantacuzeno  T.  I  ed. 
Bonn.  p.  473,  21 :  Ells  8b  töv  ToXov  (VoIo)  xat  KatJ-plv  xal  Auxoffrop.ov, 
nrAiciJ-axa.  a-jrvji  (Thessaliie).  De  hoc  Castri  oppido  alia  vide  in  Thessalo- 
nica  p.  61.  Varios  huius  nominis  pagos  hodierna  Thessalia  habet,  coli, 
indice  libri  Leakiani  (Travels  in  North.  Greece). 

^)  Liconia  quoque  forma  suspecta  esse  videtur.  An  est  decurtatum  ex 
Lycobunia?  Ea  certe  forma  magis  Byzantine  sonat.  —  Ibidem  observaa- 
dus  usus  italicus  artieuli  del. 

")  Fetenli  depravatum  videtur  ex  Ptelei,  quae  fuit  urbs  maritima  Achseo- 
rum  Thessalicorum  prope  Zitunium  (Lamiam),  et  quidem  Euböse  opposita. 
De  Pteleo  (hodie  Ftelio)  adi  Leak.  I.  c.  T.  IV,  p.  341.  Ibi  igitur  Hispani 
Venetis  graves  molestique  fuisse  videntur,  ut  alibi  in  Thessalia  cett. 

32' 


500  PaRTITIO  KKGNI  GllAECI. 

aliter  CdlcJhiiti.  Deiifi  mhit  haue  pcstem^^  patriw  Bin  chice 
suprailiclu',  quin  ipsa  nuHCval  qaodddin  fjtnius,  Alhducnslum  (jentis 
nomhie,  in  tanta  quantitate  numcrosa ;  quce  gens  omnia,  quce  erant 
extra  castra,  pettitits  destriLvcrunt,  tarn  eorum,  quam  (1.  quse) 
Catellanoriim  fuerimt,  quam  etiam  eorum,  qua;  tenebantur  a  Grw- 
cis ;  et  ad  proesens  consumiuit  et  destruunt  t aliter,  quod  quasi 
nihil  remansit  penitus  extra  castra.  Catellani  et  Graici  fuerunt 
quandoque  simul  ad  expellendum  Alfjanenses  illos;  sed  nullatenus 
poluerunt.  Dicitur  ctiam,  quod  Albunenses  Uli  colebaut  recedere  a 
patria  supradicta,  sciiicet  Blachiw.  Quibus  recedentibus  occurre- 
hant  alii  ejusdem  gentis  plurimi,  dicentes  Ulis:  quare  hinc 
receditis?  Jtesponderunt :  q  u  i  a  n  o  n  p  o  t  u  i  m  u  s  h  i  c 
aliquod  fortilitium  obtiner e.  Quibus  Uli  addierunt  (I.  adie- 
ceruiit)  dicentes:  nolite  hoc  facere,  quia  multis  cum 
ux oribus  et  filiis  in  vestrum  adjtitorium  huc  veni- 
miis;  et  ideo  omnes  simul  ad  partes  Blachice  redea- 
mus.  Et  sie  omnes  pariter  sunt  reversi.  Istam  invasionem  Alba- 
nensium   iitilem  fore   reputo    Ulis,    qul  confines   sunt   Catellanis 


*)  Pesten!  Thessalife  Catalanos  Anonymus  dicit,op[)onons  illis  alteram  ejus- 
dem terriB  pestem,  Albanenses ;  qui,  ne  Catalani  nimis  ibi  augeantur  crescant- 
que,  suis  vastationibus  effecisse  dicuntur.  Albanenses  Tliessalieos  ejusdem 
plane  sevi  (sec.  XIV)  attigit  Cantaeuzenus2,28  (ad  ann.  1333.  Opp.  ed.  Bonn. 
T.  I.  p.  474);  seculuni  anterius  respicere  videtur  Clialcocondylie  locus  das  ■ 
sicus  libri  IV  (p.  209,  16  ed.  Bonn.):  'A),]3avot  Ö£  wpfj(.y3{jt,svoi  a;ro  'Etti- 
öa[/vou,  xal  rd  jrpdj  i'co  jSaöt'^ovrsj,  0iTra).tav  re  -jrryj'/a'/ovro  a'^iat.  xxl  r^j 
y.eao'jCiioTj  MaxEcJovtaj  ra  rrXsw,  ^Ap'jvprjT:ij').iyyr,-J  zz  xai  Kaorofiiav.  Quod 
brevi  post  captam  a  Latinis  Constantlnopolin  evenisse,  vero  haud  absimile 
nobis  quidem  videtur;  quanquam  de  bis  libri  editi  silent.  Eodem  tempore 
(seculi  XIII  initio),  quum  in  Epiro  cum  Acarnania  atque  Aetolia  plures  Grae- 
eorum  dynastse  dominia  sibi  acquirerent,  Albanenses  quoque  cum  aiiis 
ibidem  stirpibus  de  libertate  recuperanda  cogitasse  putabis.  Ita  factum 
esse  videtur,  ut  primum  in  ipsa  Epiro,  sua  sc.  patria.  jugum  aliorum  excu- 
terent;  deinde  vicinam  Acarnaniam  cum  Aetolia,  mox  etiam  Thessaliam  cum 
Macedonia  invaderent;  postremo  Atticam  cum  Morea  (Peloponneso)  atque 
insulis  quibusdam  sui  juris  facoi'ent.  Hunc  expcditionuni  Albanensiuni  cur- 
sum  et  ordinem  fuisse  conjicimus,  quaiiiquam  chira  de  bis  liistoriiP  testimonia 
bactenus  desiderantur.  Confer  de  bis  erudile  agentem  Fall  m  er  ay  e  r  um 
in  Gesch.  der  Halbinsel  Morea,  T.  II,  p.  240—263.  Catalanorum  res  Thes- 
salicas  Kunst m an nus  attigit  I.  c.  p.  4ö  sq.,  qui  vir  doctus  scite  allegat 
Cantacuzenum  I,  17(T.  I,  p.SiJ  ed.  Bonn.),  ubi  deCatalanis  Tad  annuni  1321) 
agitur,  Tbessaliaj  tum  inuninentibus. 


Balduini  Imper.  epist.  ad  Innoc.  ITI.  501 

prcedictis.  Qui  quidem  Catellani,  si  non  habent  laborem  ei  exer- 
citum  extrinsecum,  nimis  efficerentur  divites  in  gravamen  et  tcedium 
vicinorum.  Et  ideo  bonum  est  ad  prceseiis,  caute  pericula  prcß- 
videre.  Nam  felix  est,  quem  faciunt  aliena  pericula 
cautum. 

Idem  Marinus  Sanutus  in  Secretis  fideliiim  crucis  ed.  cit.  p.  G8: 
Item  ex  Blachia  haberi  possent  (I.  posset)  frumeiitum  aliaque 
pinguedo^);  a  portu  Amiro-)  portuque  Mithriade^)  atqiie 
Lade'*)  in  magtia  qna7ititate,  si  ad  statum  redticeretur  pristinum, 
eo,  quod  ipsa  consumta  fuit  a  comite  Brenensi ,  dum  societatis 
Catclanorum  dominium  obtinebat. 

CXXII. 
Literse  Balduini  Imperatoris  ad  Papam. 

Siguificat  ei,  quo  modo  Constantinopolitanum  Imperium  occupatum 

sit  a  Latinis. 
A.  d.  1204. 

Innoc.  III  epist.  üb.  VII,  ep.  CLII,  ed.  Brequigny  T.  II, 
pag.  570.  Ray  na  Id.  1.  c.  §.  6—19. 

Eiiisdem  plane  argumenti  epistolam  dedit  Balduinus  ad  Capitulum 
Cisterciense,  quam  nuperrinie  prodidit  Biiehon  in  recherehes  et 
materiaux  pour  servir  a  une  histoire  de  la  domination  fran^aise  en 
Orient.  II  part.  p.  102  sq.  (Paris  MDCCCXL),  uhi  i-eete  monet:  „II 
n  y  a  d'autre  diffcreucc  dans  les  deu.v  lettres  que  les  compUmens 
du  commencemcnt  et  dcia  firi'' .  Utramque  ehartam  continet  Recueil  des 
historiens  de  la  France  T.  XVIII,  p.  320 — 324.  Consimilem  plane  nar- 
rationem  exhibuit  idem  Imperator  in  epistola  ad  Adolfum,  Coloniensem 


^)  Dictio  apud  Sanutum  crebra ,  i.  e.  abiinde,  affatim,  germanice:  und 
anderes  die  Fülle. 

^)  Amiro  est  A  rniiro,  Halmyro  veterum,  Volo  inediisevi,  ut  quibusdani  vide- 
tur.  De  ea  vide  Thessalonicam  nostram  pag.  495. 

^)  Mithriade  est  D  enie  t  r  iad  se  (Demetiiadis),  prope  Armiruni,  ad  sinuin 
Volo,  coli.  Thessalonica,  Prolegg.  pag.  LXXXVII. 

*)  Etiam  L  a  d  e  suspieionem  niovet.  Namque  luijus  soni  vocern  in  Grjecia  Europea 
nullibi  deprehendiinus.  Requiritur  portus  aliquis  in  sinn  Volo,  vel  inter 
Ostia  Sperehei  (Hellädse),  Euböam  et  sinum  Volo.  Quod  ultimum  si  pla- 
cuerit,  leges  He II ad ae,  vel  Lithadse.  Sunt  autem  Lithadse  (FJchades) 
parvte  quaedam  insulae  in  litore  boreali  Euböse,  ex  adverso  ostiorum 
Sperehei,  coli.  Leak.  I.  e.  If,  177. 


1)02  Balduini  hipr-.ii.  kpist.  ao  Innoc.  TU. 

Arelii('j)i.sco|)imi  a|m(l  F  r  o  li  o  r  ii  m ,  Germanicarum  ronim  scripl.  p.  271 
(cd.  Fraiicof.  a.  1000),  ex  annalil)iis  Godofrcdi  Monaclii,  ((iii  liis  vorhis 
litteras  ipsas  coininenlatur:  „quaHtar  atilcm  Tirxid'liio  (Kyr  Isaacio) 
mordio  Alexius,  sc  ah  eis  (ilienaverit  et  mala  pro  honis  reddiderit, 
et  (juomodo  ab  eis  capta  rivilate  Baldewinus  Cotnes  Flandria'  in 
Jnipcratorem  sufflimatus  sit,  per  haue  episfotam,  quam  idem  Comes 
Adoffo  Coloniensi  Archiepiscopo  transmisit,  cognosci  potest.  Ep  i- 
stola^.  Paiieis  quibiisilam  locis  ex  hac  rclatione  emendationem 
subministrari  lieuit.  —  Cfr.  Wil  ken.  1.  c.  V,  p.  234  et  porro  stcpiiis. . 

Sanctissimo  in  Christo  patri  et  domino  carissimo,  Inno- 
centio,  dei  gratia  sumnio  Pontifici,  IJaldiiinus,  eadem  gratia 
Constaiitiiiopolitaniis  Imperator  et  semper  Aiigustus,  Flandrcn- 
sis  et  Hainoniae  Comes,  miles  saus,  cum  devota  semper  obse- 
quii  voluntate  oscula  pedum. 

Cum  paternae  sollicitiidinis  zelo  et  nostrae  congregationis 
in  id  ipsum  aniore  speciali,  quae  circa  nos  aguntur,  Sanctitas 
vestra  scire  desideret,  seriatim  vobis  declarandum  esse  decre- 
vimus,  quam  mira  circa  nos  usa  est  [sit?]  divina  dementia 
novitate,  quamque  non  nobis  qiiidem,  sed  nomini  suo  gloriam 
dederit,  omnibus  seculis  admirandam.  Mirabilibus  ejus  circa  nos 
semper  mirabiliora  succedunt,  ut  etiam  Infidelihus  dubium  esse 
non  debeat,  quin  manus  Domini  operetur  haec  omnia,  cum  nihil 
a  nobis  speratum  aut  provisiim  ante  contigerit;  sed  tunc  demum 
nova  nobis  Dominus  ])rocuravit  auxilia,  cum  nihil  humani  vide- 
retur  superesse  consilli. 

Et  quidem,  si  bene  meminerimus,  per  literas  paternitati 
vestrae  transmissas  nostri  progressus  et  status  narrationem  eo 
usque  deduximus,  ut  urbe  populosa  capta  violenter  a  paucis, 
tyranno  fugato  ac  fdio  Isachii  Alexio  coronato,  mora  nostra 
promissa  foret  et  ordinata  per  hiemem,  ut  potenter  obruerentur, 
si  qui  resistere  viderentur  Alexio;  et  nunc  breviter  narranda 
suscipimus,  quae  circa  nos  postea  contigerunt,  &  [eo?]  prae- 
notato,  quod,  sicut  non  opera  hominum  fuere,  sed  Dei,  quae 
Graecis  intulinius,  ita  non  hominum  opera  fuere,  sed  daemonum, 


Balduini  Imper.  epist.  ad  Innoc.  III.  503 

qiiae  cum  Imperatore  novo  Graecoqiie  per  omnia  Graecia  nobis 
ex  perfidia  eonsiieta  retribiiit. 

Nos  siquidem,  ne  discordiae  inter  nos  et  Graecos  fomitem 
ministraret  moribus  nostris  adversa  barbaries,  de  civitate  exeim- 
tes  ex  ad\  erso  civitatis  interjacente  portu  ad  preces  Imperatoris 
castra  posuimus;  et  ex  insperato  seu  innata  malitia,  seil  Grae- 
corum  seductus  perfidia  aiiimo  recedit  a  nobis,  ciii  tanta  bene- 
ficia  contulimus,  Imperator,  et  in  omnibus,  cum  patre  Patriarcha 
et  mole  nobilium,  nobis  promissis  perjurus  et  mendax  tot 
incurrit  perjuria,  quot  nobis  praestitit  juramenta.  Unde  nostro 
tandem  destitutus  auxih'o  praelia  contra  nos  meditatur  incassum, 
et  navigii,  quod  eum  adduxerat  et  subh'maverat  ad  coronam, 
procurat  incendia;  sed  voto  tam  crudeli  Deo  non  protegente 
fraudatur.  Fit  pars  sua  per  cuncta  deterior,  et  hominum  suorum 
caedes ,  incendia  et  rapinae  proveniunt.  Imminente  foris  pugna 
intus  timoribus  coarctatur,  Imperatorem  ei  aenndum  parantibus 
Graecis,  ea  occasione  captata,  quod  nulhim  ad  auxilium  nostrum 
deberet  habere  confugium. 

Cumque  eidem  evadendi  spes  unica  restaret  in  nobis, 
juratum  sibi  quemdam,  Marculfum  nomine,  sanguine  sibi  pro- 
pinquum,  de  quo  pro  beneficiis  impensis  super  omnes  abos 
confidebat,  mittit  ad  exercitum  nostrum,  qui  Blakernae  palatium 
nobis  sub  Imperatoris  et  suo  juramento  promittit  in  obsidium, 
donec  nobis  cuncta  promissa  reddantur.  Accedit  ad  palatium 
recipiendum  nobibs  Marcbio;  illudit  Alexius  Marchioni,  et  quos 
jam  nobis  dederat,  spretis  obsidibus,  consueta  perjuria  non 
veretur.  Nocte  insecuta  Marculfus,  domino  suo  perjurus  et 
nobis,  Graecis  reddendi  nobis  palatii  revelat  arcana,  atque  ex 
boc  in  perpetuum  eis  eripi  libertatem,  et  ad  hoc  modis  omnibus 
veniendum  esse  declarat,  nisi  dejiciatur  Alexius.  Cujus  proditio- 
nis  merito  tertius  in  urbe  Imperator  attollitur;  in  dominum 
dormientem  et  rei  nescium  sacrilegas  mittit  manus,  eumque 
carcere  tetro  concludens,  tertium  Nicolaum  quemdam,  qui  apud 


1)04  Balduim  I.mim-.u.  kpist.  ad  Innoc.  III. 

saiK'titm  Sopliinm  imperiales  infulas  noviter  iisurparaf,  traditiim 
sibi  Graeeorum,  qui  eiini  ereaveraiit,  proditione,  nirsus  inear- 
cerat,  iiiortuoquepostinodmn  Isachio,  (jui  aiiinuim  ülii  siii  a  nobis 
prae  omnibus,  ut  dicebatiir,  averterat,  acclamante  clero  Grae- 
eorum et  populo,  ut  de  terra  tolleremur,  in  brcvi,  tantum  san- 
guinem  nostrum  sitienfil)us  Graecis,  praelia  contra  nos  proditor 
jam  dictus  instaurat,  urbem  maebinis  et  propug-naculis  munit, 
quorum  simib'a  nemo  viderit  fviderat?]  unquam.  Cumque  murus 
mirac  latitud'inis,  lapidibus  niinutis  coementoque  tenacitatis  et 
firmitatis  antiquae  constructus,  in  altum  valde  consurgens  turres 
haberet  amplissimas,  pedibus  eirciter  quinquagenis,  paulo  plus 
minusve,  distantes ;  inter  quasJibet  duas  a  parte  maris,  quo  noster 
timebatur  assaltus,  turris  lignea  erigitur  super  mumm,  statio- 
nibus  tribus  aut  quatuor  multitudinem  continentibus  armatorum. 
Nibllominus  etiam  inter  quaslibet  duas  turres  seu  petraria  seu 
mangonellus  erigitur.  Turribus  autem  supereriguntur  ligneae 
turres  altissimae  stationum  sex,  superque  supremam  stationem 
adversus  nos  porriguntur  scalae,  appodiationes  ex  utraque  parte 
et  propugnaeula  eontinentes,  paulo  minus  excelsis  scalarum 
capitibus,  quam  [quantum?]  jaeere  in  altum  posset  arcus  a 
terra.  Murum  etiam  ipsum  murus  cireumcingit  inferior  duplex- 
que  fossatum,  ne  muris  ulla  applicari  possent  ingenia,  sub  quibus 
valerent  latitare  fossores. 

Interim  terra  marique  nos  temptat  perfidus  Imperator,  nos 
semper  Domino  protegente  et  suos  frustrante  conatus.  Nam 
praeter  Ordinationen!  nostram  ad  praedam  victualium  proeul 
exeimtibus  nostris,  usque  ad  mille  animas  hominum  pugnatorum, 
Imperator  oecurrit  in  nuiltitudine  gravi,  primoque  eongressu 
dissipatur  omnino,  caesis  captisque  non  paueis,  sine  damno 
nostrorum ;  fuga  ignominiosa  consulens  sibi  clypeum  abjicit, 
arma  deponit  et  nostris  vexillum  imperiale  dimittit,  nobilemque, 
quam  sibi  praeferri  faciebat,  iconiam  [i.  e.  iconam\  quam  ordini 
Cisterciensi  nostri  dedieaverc  victores. 


Baldüim  Imper.  epist.  ad  Ixnoc.  III.  503 

Iterato  navigium  nostrum  flammis  ag-greditiir,  intempestae- 
qiie  noctis  silentio  sedecim  suas  naves  incensas,  velis  in  altuni 
expansis  et  inferins  colligatis  ad  proram,  flante  fortiter  austro, 
nostras  mittit  in  naves ;  sed  Domino  faciente,  cum  miilto  nostro- 
rum  labore,  custodimiir  indemnes,  et  ardentibus  navibus  clavis 
infixis  cathenis  haerentibiis,  nostrorum  remii^io  trahuntur  in 
pelag-um,  et  ab  imminenti(s)  mortis  periculo  a  Domino  liberamur. 

Nos  igitur  terrestrem  enm  provocamus  ad  pugnam ,  et 
ponte  atque  amne  transmisso,  qui  exercitum  nostrum  separabat 
a  Graecis,  cuneis  ordinatis  ante  portam  diu  stetimus  regiae  civi- 
tatis et  palatii  imperialis,  quod  Blakerna  nuncupatur,  in  nomine 
Domini,  agmina  Israel  praecedente  cruce  vivifica,  parati  ad 
praelium  Graecos  excipere,  si  eis  placuisset  exire;  et  quidem 
pro  militiae  exercitio  exeuntem  nobilem  quemdam  nostri  pedites 
trucidarunt.  Sic  in  castra  reversi  terra  marique  saepius  provo- 
camur;  sed  dante  Domino  semper  ac  triumplialiter  obtinemus. 

Mittit  ad  nos  pacis  fictae  legatos  perfidus  incubator  Imperii, 
postulat  et  obtinet  cum  Duce  colloquium.  Cumque  eidem  Dux 
magnanimus  objecisset,  quod  nulla  cum  eo  pacis  posset  esse 
securitas,  qui  dominum  suum  carcere  conclusisset,  postposita 
jusjurandi  religione  et  fidei  ac  foederis  inter  quantumlibet  infi- 
deles  firmiter  obtinentis  [obfinendi?],  et  ipsi  praeripuisset 
Imperium,  eidemque  bona  consuleret  Tide,  ut  dominum  suum 
restitueret  et  bumiliter  veniam  postularet,  nostras  etiam  pro  se 
promitteret  preces,  et  quod  cum  eodem  domino  suo  misericor- 
diter,  si  vellet,  agere  deberemus,  ac  quic({uid  contra  nos  egerat 
venenose,  si  rediret  ad  animum,  imputare  vellemus  aetati  lap- 
suive  consilii,  ille  vana  verba  subintulit,  quia,  quae  responderet, 
rationabiliter  non  haberet.  Obedientiam  autem  Romanae  Eccle- 
siae  et  subventionem  Terrae  sanctae,  quam  juramento  et  scripto 
Imperiali  firmarat  Alexius,  adeo  refutavit,  ut  vitam  amittere 
praeeligeret  Graeciamque  subverti,  quam  quod  Latinis  Pontifi- 
cibus  Orientalis  Ecclesia  subderetur. 


I)0(>  Balduini  Imi'kii.  kpist.  ad  Lnnoc.  III. 

Nocte  igitur  insequcnti  dominum  suum  latenter  laqueo 
siifl'ooat  in  carcore,  cum  quo  ipsa  die  prandium  sumpserat  Judae, 
et  elava  ferrea,  (|uam  teiiehat  in  manu,  latera  morientis  et  eostas 
inaudita  erudelitatc  confring-it,  casuque  vitam,  quam  laqueo 
extorserat,  coiding-it  ereptam,  ae  imperiali  sepultura  concessa, 
propalatum  omnihus  seelus  fuiieris  honore  dissimulat. 

Sie  nobis  liiems  tota  perficitur,  donec  navibus  nostris  sealis 
aptatis  et  instrumentis  bellicis  praeparatis,  nos  et  nostra  reci-. 
pientes  in  navibus,  V.  fdus  Aprilis,  boc  est  feria  sexta  ante 
passionom  Domini ,  unanimiter  pro  bonore  sanctae  Romanae 
Ecclesiae  et  subventione  Terrae  sanctae,  navali  praelio  invadi- 
mus  civitatem,  et  ea  die,  [non?]  sine  multo  tamen  nostrorum 
sanguine,  fuimus  tanta  perpessi,  iit  inimicis  nostris  in  oppro- 
brium  verteremur,  quorum  ea  die  pars  fuit  per  cuncta  superior, 
adeo  ut  tracta  in  terram  Graecis  compelleremur  bellica  nostra 
macbinamenta  relinquere  et  infecto  neg'otio  ad  ripam  redire 
cog-eremur  adversam,  ea  die,  ut  videbatur,  inutiliter  fatigati. 
Conturbati  ergo  plurimum  et  conterriti,  sed  demuni  in  Domino 
roborati,  definito  consilio  rursus  instauramur  ad  pugnam,  et 
quarto  die,  II.  Idus  Aprilis,  hoc  est  feria  secunda  post  passionem 
Domini  flaute  boroa  rursus  applicamur  ad  muros,  sealis  navium 
sealis  turrium  applicatis,  cum  multo  labore  nostrorum,  permul- 
tum  resistentibus  Graecis. 

Sed  ex  quo  cominus  gladios  sensere  nostrorum,  non  diu 
belli  anceps  duravit  eventus.  Duae  siquidem  naves  pariter  colli- 
gatae,  quae  nostros  episcopos,  Suessionensem  videlicet  et  Tre- 
censem,  deferebant,  quarum  erant  insignia  Paradisus  et  Pere- 
grina,  primae  sealis  suis  scalas  turrium  attigerunt,  et  felici 
augurio  peregrinos  pro  Paradiso  certantes  bostibus  admoverunt. 
Prima  muros  obtinent  vexilla  Pontificum,  ministrisque  coelestium 
secretorum  prima  conceditur  de  coelo  victoria.  Irruentibus 
igitur  nostris  cedit,  Domino  jubente,  multitudo  infmita  perpaucis, 
et  propugnacula  relinquentibus  Graecis  nostri  audacter  militibus 


BaLDUINI  ImPEU.   EPIST.  ad  liNNOC.  III.  S07 

portas  aperliint;  quorum  cum  Imperator,  qiii  non  prociil  a  muris 
in  teiitoriis  stabat  armatus,  consplcaretur  ingressum ,  statim 
tentoria  dereliquit  et  fiigit;  nostri  caedibus  occupantur,  civitas 
capitiir  populosa,  recipiuntur  in  palatiis  imperialibus,  qiii  nostro- 
rum  enses  effugiunt,  miiltaque  caede  facta  Graecornm  nostri 
sese  recolligunt,  advesperascente  jam  die  arma  fessi  doponunt, 
de  assultii  palatiorum  in  crastino  tractaturi. 

Siios  recolligit  Imperator  et  crastinam  hortatur  ad  pugnam, 
asserens,  quod  nostros  in  potestate  nunc  habeat  intra  murorum 
septa  concliisos;  sed  nocte  latenter  dat  terga  devietiis.  Quo 
comperto  Graecorum  plebs  attonita  de  substituendo  Imperatore 
pertractat,  et  dum  mane  facto  ad  nominationem  cujusdam  Con- 
stantini  procedunt,  pedites  nostri  non  expectata  deliberatione 
majorum  ad  arma  prosiliunt,  et  terga  dantibus  Graecis  fortis- 
sima  et  munitissima  palatia  rebnquuntur,  totaque  in  momento 
civitas  obtinetur.  Diripitur  equorum  innumera  multitudo,  auri 
et  argenti,  sericorum  pretiosarumque  vestium  atque  gemmarum 
et  omnium  eorum ,  quae  ab  hominibus  inter  divitlas  computan- 
tur,  tarn  inaestimabilis  abundantia  reperitur,  ut  tantum  tota  non 
videretur  possidere  Latinltas;  et  quae  admodum  pauca  negave- 
rant,  cuncta  nobis  divino  judicio  reliquerunt,  ut  secure  dicamus, 
quia  majora  biis  mirabilia  circa  bellorum  casus  nulla  unquam 
narret  historia.  ut  impleta  prophetia  manifeste  videatur  in  nobis, 
quae  dicit:  perseqitetiir  umis  ex  vohis  centvm  aHenos:  quia,  si 
inter  singulos  victoriam  partiamur,  quilibet  ex  nostris  non  pau- 
ciores  quam  centum  &  faufj  obsedit,  &  [mit]  vicit. 

Nunc  autem  non  nobis  victoriam  usurpamus,  quia  salvavit 
sibi  dextera  Domini,  et  brachium  virtutis  ejus  revelatum  est  in 
nobis.  A  Domino  tantum  factum  est  istud,  et  super  omnia  mira- 
bilia mirabile  est  in  ocub's  nostris.  Ördinatis  igitur  dib'genter, 
quae  disponenda  rerum  poscebat  eventus,  ad  electionem  Impe- 
ratoris  unanimiter  et  devote  procedimus,  et  omni  ambitione 
seclusa    cum    sex    ßaronibus    Venetorum,     venerabiles    viros, 


1)08  Balduini  Impku.  kpist.  ad  Innoc.  III. 

episcopos  nosiros,  ft'ideftrefj  Siiessioiiensem  et  nall)erstatensem, 
Trcceiisein  (lomiiuiiiKiin;  IJetlileeinitaiiiim,  qni  a  partibiis  trans- 
marinis  auctoritale  apostolica  nobis  fuerat  delegatus,  Äcconen- 
sem  electum  abbateinque  Lucedii,  Imperatoris  nostri  siib  Domino 
constituimiis  electores').  Qiii  oratione  praemissa,  ut  decuit, 
(lominica  „MisericordiaDoinini"personam  nostram,quodanostris 
merilis  procul  erat,  unaniiniter  ac  solemniter  elegerunt,  divinis 
huidibus  clero  et  populo  pariter  acclamaiite ;  sequentique  domi- 
nica,  qua  „Jubilate"  cantatur,  praecipieiiteapostolo  Vaivo  Regem 
honorari,  eique  ohediri  quasi  jiraecellenti ,  et  evangelio  nun- 
tiante,  quod  gaudium  nostrum  nemo  tollit  a  nobis,  cum  ingenti 
honore  atque  tripudio,  more  etiam  suo  applaudentibus  Graeeis, 
ad  honorem  Dei  et  sanctae  Romanae  Ecclesiae  ac  subventionem 
Terrae  sanctae  gloriose  coronatum ,  ad  Imperii  fastigia  Deo  et 
hominibus  amabiles  patres,  memorati  Pontlfices,  cum  universo- 
rum  applausu  et  piis  lacrymis  sublimarunt. 

Aderant  incolae  Terrae  sanctae,  ecclesiasticae  militaresque 
personae,  quorum  prae  omnibus  inaestimabih's  erat  et  gratula- 
bunda  laetitia,  exhibitumque  Deo  gratius  obsequium  asserebant, 
quam  si  civitas  sancta  Christianis  esset  cultibus  restituta,  cum 
ad  confusionem  perpetuam  inimicorum  crucis  sanctae  Romanae 
Ecclesiae  terraeque  Hierosolymitanae  sesc  regia  civitas  devo- 
veret,  quae  tamdiu  jam  potenter  adversaria  stetit  et  contradixit 
utrique.  Haec  est  enim,  quae  spurcissimo  Gentilium  ritu,  pro 
fraterna  societate,  sanguinibus  alternis  ebibitis,  cum  infidelibus 
ausa  est  saepius  amicitias  firmare  ferales,  et  eosdem  mamilla 
diu  hictavit  uberrima,  et  extulit  in  superbiam  seculorum,  arma, 
naves  et  victualia  ministrando.  Quid  e  contrario  fecerit  pere- 
grinis,  magis  edocere  sufliciunt  in  omni  Latinorum  gente  exem- 
pla,  quam  verba.   Haec  est,  quae,  in  odlum  apostolici  culminis, 


^)  Huius   electionis  processuin   belle   enanat  Gcoffroy    de   Ville-Har- 
douiii  c»!).  13G  et  sqq. 


BalduiiM  Imper.  epist.  ad  Lnnoc.  III.  509 

apostolorum  principis  nomen  audire  vix  potorat,  nee  unam  eidem 
iiiter  Graeeos  Eeclesiam  eoncedebat,  qiii  oinniiim  Ecciesiaruiii 
accepit  ab  ipso  Domino  principatum.  Haee  est,  quae  Christum 
solis  didicerat  honorare  picturis,  et  inter  ritus  nefandos,  qiios 
sibi,  spreta  scripturarum  auctoritate,  confinxerat,  etiam  lavacri 
salutaris  plerumque  facere  praesumebat  iterando  jactiiram.  Maec 
est,  qiiae  Latinos  omnes  non  hominum  nomine  dignabatur,  sed 
cannm,  quorum  sangiiinem  effundere  pene  inter  merita  reputa- 
bant,  nee  ulla  poenitentiae  satisfactione  pensabant  iaici  mona- 
chive;  penes  quos,  sacerdotibus  spretis,  tota  ligandi  atque 
solvendi  consistebat  auctoritas. 

Haec  et  hujusmodi  deb'ramenta,  quae  epistolaris  explicare 
non  valet  angustia,  impletis  iniquitatibus  eorum,  quae  ipsum 
Dominum  ad  nauseam  provocabant,  divina  justitia  nostro  mini- 
sterio  digna  iiltione  percussit,  et  expulsis  hominibus  Deum  odien- 
tibus  et  amantibus  sese,  terram  nobis  dedit  omnium  bonorum 
copiis  affluentem,  frumento,  vino  et  oleo  stabilitam,  fructibus 
opulentis  [opidentam?],  nemoribus,  aquis  et  pascuis  speciosam, 
spatiosissimam  ad  manendum,  et  cui  similem  non  continet  orbis 
aere  temperatam. 

Sed  nee  in  hiis  desideria  nostra  subsistunt,  nee  ab  hume- 
ris  nostris  sustinebimiis  vexiUum  regale  deponi,  donec  terra  ipsa 
incolatu  stabilita  nostrorum  partes  debeamus  invisere  transma- 
rinas,  et  Deo  dante  propositum  peregrinationis  explerc.  Spera- 
mus  enim  in  domino  Jesu,  quod,  qui  coepit  in  nobis  opus  bonum 
ad  laudem  et  gloriani  nominis  sui,  inimicorum  crucis  depres- 
sionem  perpetuam  perficiet,  confirmabit  solidabitque. 

Paternitäten!  igitur  vestram  propensius  exoramus  et  obse- 
cramus  in  Domino,  ut  gloriae  hu  jus  atque  victoriae  et  spei 
praeoptatae,  cujus  ostium  magnum  nobis  apertum  est,  principes 
esse  veHtis  et  dnces,  vestrisque  temporibus  et  operibus  ascri- 
batis  deeus  aeternum,  quod  absque  ulla  dubitatione  vobis  con- 
tinget,  si  apostolicae  sanctitati  devotos,  vestri  praecipue  incolas 


ly  1  0  Bai.duim  Impku.  kim.st.  aü  Innoc.  III. 

Occidoiilis,  nobiles  et  i*^iiül)iles,  ciijuslibet  contlitioiiis  aut  sexus, 
eisdem  desiileriis  accensos,  ad  veras  immonsasque  divitias 
capescendas  temporales  pariter  et  aetcrnas  salutarihus  monitis 
aecendatis,  proposita  venienlihus  omnil)us  apostolica  indulgentia, 
nobis  et  Imperio  nostro  aut  temporaliter  aut  perpetuo  fideliter 
servituris.  üniversis  enin» ,  I)eo  daute,  sufficimus,  quos  nobis 
Christianae  religionis  zelus  adduxerit;  universos  volumus  simul 
et  possunuis  secunduin  status  suos  varietatemque  natalium  et 
augere  divitiis,  et  honoribus  ampliarc.  Speeialiter  autem  Deo 
amabiles  Ecclesiasticos  viros,  cujusb'bet  religionis  aut  ritus,  sol- 
lieitudo  vestra  paterna  potenter  inducat,  ut  ad  idem  populum 
praedicationibus  publicis  et  potentibus  verbis  aecendant  et 
exemplis  edoceant,  eatervatimque  et  ipsi  venire  festinent  in  loeis 
aiiioenissiniis  et  uberrimis,  non  jam  in  sanguine,  sed  in  multa 
libertate  et  pace  omniumque  bonorum  aflluentia  Ecelesiam  plan- 
taturi,  salva  semper,  ut  decet,  suorum  canonica  licentia  Prae- 
latorum. 

Ad  laudem  etiam  et  gloriam  Redemptoris  et  sanetitatis 
vestrae  perpetnum  decus  utilitatemque  praecipuam  generalis 
Eeclesiae  pertinere  credentium  nullus  ambigeret,  si  in  civitate 
Constantinopolitana  veteribus  honorata  coneiliis  vestra  paterni- 
tas  generale  concilium  convocaret,  beatissimae  personae  vestrae 
praesentia  confirmandum,  novanique  Romani  veteri  couniret 
sanctionibus  sacris  et  perpetuo  valituris.  Jam  enim  ad  conci- 
lium Graeciam  rebellem  vos  invitasse  didicimus,  ([uasi  quae  nunc 
videlis  tempora  praesignando,  licet  sive  pro  rebellione  Graeco- 
rum,  sive  pro  utüitatibus  mundi  et  variis  occupationibus  interim 
videamini  distulisse. 

Ecce  nunc  tempus  acceptabile,  Pater  sancte;  ecce  nunc 
dies  salutis.  Cogilasse  videtur  Dominus  temporibus  vestris  cogi- 
tationes  pacis,  qui  scabellum  pedum  vestrorum  vestros  posint 
inimicos.  Oanite,  quaesumus,  tuba  sacerdotaü  in  Sion,  aman- 
tissime  Pater,  vocate  coetum,  congregate  populum,  coadunate 


Bai.duim  Imper.  epist.  ad  Innoc.  III.  511 

senes  et  sugentes  ubera,  sanctificate  diem  acceptabilem  Domino, 
diem  stabiliendae  imitatis  et  pacis,  et  quam  ad  Dominum  ciislo- 
dimus,  nostrae  fortitudinis  conlirmandao.  Quantumlibet  enini 
insufficientes  simus  ex  nobis,  sperare  audemus  in  Domino,  (juod 
gaudium  Domini  sit  fortitudo  nostra  ad  evaeuandum  scandalum 
crucis,  et  subjiciendam  in  terris  omnem  adversariam  potestatem, 
erigentem  se  adversiis  Dominum  et  adversus  Christum  ejus. 

Recordamini,  I'ater  sancte,  cathedrae  vestrae  sessorum, 
quorum  in  coelo  gaudent  animae,  et  in  terris  vivit  gloriosa 
memoria,  Johannis,  Agapeti  et  Leonis  et  aliorum,  qui  ex  variis 
causis  Constantinopolitanam  leguntur  Eeclesiam  praesentialiter 
visitasse,  sicut  in  apostolicis  continetur  arehiviis;  et  invenietis 
manifeste,  si  nos,  qui  asserunt  se  legisse,  non  falhnit,  quod  pro 
causis  longe  minoribus  eorum  quilibet  adventarit. 

Si  quidem')  ex  ardenti  desiderio,  ultra  quam  deeet,  ingerimus, 
ex  benignitate  eonsueta,  reverende  Pater,  ignoseite,  aflfeetumque 
nostrum  apieemque  negotii  ulterius  etpotius,  quam  verbaspeetate. 

Illud  autem  silere  nulla  ratione  debemus,  quod  reverendi 
Pontifiees  et  abbates  nostri  et  inferioris  status  venerabilis  cle- 
rus,  tam  magnifice  ac  decenter,  tarn  boneste  inter  nos  se  haliuit 
ac  prudenter,  et  armis  Deo  potentihus  tam  constanter  ac  trium- 
phaliter  dimicavit,  ut  coronam  victoriae  de  manu  Domini  merito 
debeant  expectare,  et  eorum  in  perpetuum  esse  meruerit  in 
benedictione  memoria,  et,  ne  quid  eis  in  uHa  gratia  desit,  apo- 
stolici  favoris  et  gratiae  cumulum  pro  tam  bene  meritis  eviden- 
tius  reportare. 

Illustrem  virum,  W[enricum]  Dandulum,  Ducem  Venetorum, 
dilectum  nobis  ac  merito  diligendum ,  cum  amicis  ac  sociis 
nostris  Venetis,  quos  fideles  ac  industrios  per  cuncta  reperimus, 
Paternität!  vestrae  pro  suae  probitatis  merito  plurimum  com- 
mendamus. 

^)  Si  quid  Rayn. 


J)  1  Ü  ßoNIFACll   .MAIU  II.   IIKI'UTATIO   CuETAE. 

CXXIII. 

Kofutntio  frde  et  de  conlum  milibus  ypcrpororam  ot  phoado  et 
Tiiossalica  civiliito  < )  et  nonnullis  possessioiiihus,  facta  per  Ronifacium 
iiiarellioneiii  MontisferaU-)  in  Marco  Satiuto  et  Kavano  de  Verona, 
iiuiitiis  et  proeuratoribus  doinini  llenrici  Uandulo,  Doeis  Yenetiaram. 

A.  (1.  1204,  die  12.  niensis  Augusti. 

LilxM-  Albus  fol.  72—73.  Liber  Pactoriim  I.  184.  11,  208.  Codex 
S.  IMarci  228,  (ol.  9.  Editlit  Flamini  iis  Cornelius  in  Creta, 
Sacra  11,  122.  Iluius  carta?  mentioiieni  facit  M  a  r  i  n  us  I.  e.  IV,  08.  G9  : 
„Avendo  Bonifacio  Marchese  di  Monferrato  un  diritto  sulV  Isola 
dl  Candia  promcssa  e  concesmgli  dal  fifjUo  d'  Isacco  Alessio  per 
credito  dotale  che  teneva  cot  Comneni,  penso  dl  allexarla  .  .  .  Ten- 
tarono  l  Genovesl  resl  gelosl  della  Veuezlaiia  potenza  dl  farne 
r acqulsto ,  ma  il  manegglo  de'  nostrl  prevalsc,  e  con  Istrii- 
mento  1204  segaato  a  12  Agosto,  che  sl  vede  ancor 
süss  Ist  eilte  tiel  p  n  bbllco  arch  Ivlo,  essl  iie  dlvennero  gll  ncqul- 
rentl".  Adjicit  in  nota:  La  carta  dl  convenzlone  e  cosi  enunclata: 
Pactum,  qiiod  feclt  Dominus  B oulfaclus  3Iarchio 
Montisferrati  cum  legatls  Domlul  Ilenrlcl  Daiidulo , 
Ducis   Venetl,  de  Insula  Creta;. 

Do  hac  Cretfc  insula?  ad  Venetos  per  Bonifaeium  Montisferra- 
tensem  marcbionem  facta  refutatione  sive  cessione  ita  Andreas 
Dandulus  in  Cbronico  I.  c.  p.  331:  Declmotertlo  Igltiir  Ducls 
anno  Bonlfaclus,  Montisferrati  marchlo,  cul  Alexlus,  Isachl  Impe- 
ratorls  genltus,  Insulam  Cretoi  donaverat,  nunc  Andrlnopollm  obsl- 
dens,  Ravano  de  CarcerUyus  et  Marco  Satiuto,  Bads  Venetlarum 
nunclls,  cul  lila  In  dlvislone  Imperll  contlgerat,  tolum  jus,  quod  In 
eadem  habebat,  firmatls  hinc  Inde  conventlonlbus ,  plenlsslme 
cesslt.  —  Rey ni  Tliessalonicensis  titulum ,  ab  Emanuelo  Imperatore, 
utnostrunidiploma  narrat,  jamBonifacii  marchionis  patriRaynerio  con- 
eessum,  testatur  etiani  Robertus  de  Monte  ad  annum  1180  (Strnve, 
rerum  Germanicarum  Scriptores.  Ed.  III,  p.  924):  Et  dedlt  (Ema- 
nuel)  el  honorem  Tliessalonlcenscm ,  qua;  est  maxlma  potestas 
regnl  sul  post  clvltatem  Constanllnopulltanam. 


*)  1.  e.  Thess  iii  oniea.  |      ^)  Lege  Moni  is  fer  rati. 


BONIFACII  MARCH.   REFUTATIO  CrETAE.  513 

In  nomine  domini  nostri  Jhesu  Cristl.  Amen.  Anno  ab 
inearnatione  eins  millesimo  dueentesimo  quarto,  tempore  Inno- 
centij  pape,  Romanorum  Imperatore  non  existente'),  die  duo- 
decimo  intrante  mensis  Augusti.  Actum  in  suburbio  Aoyjmisovo- 
LiTANE")  ciuitatis,  indictione  septima. 

Maniffestum  facio  ego  quidem  dominus  Bonifaeius,  Montis- 
ferrati  marebio,  quod  amodo  inantea  cum  meis  beredibus  refu- 
tationem  et  finem  facio: 

Vobis,  namque  domino  Marco  Sanuto  et  domino  Rauano 
de  Verona,  recipientibus  procuratorio  nomine  pro  domino  Hen- 
rico  Dandulo ,  dei  gracia  Venecie,  Dabnacie  atque  Chroacie 
Duce,  et  pro  suis  successoribus,  nee  non  et  pro  omnibus  bomi- 
nibus  Venecie,  de  toto  boc,  unde  ipsos  requisiui")  et  requirere 
potui  per  quod*)  uix  ingenium,  iuste  quoque  uel  iniuste,  uide- 
licet  de  insula  Crete,  que  michi  data  uel  promissa  siue  concessa 
fuit  per  Alexium  Imperatorem,  fdium  Ysacbij  quondam  defuncti 
Imperatoris;  et  de  centum  mibbus  yperperorum,  qui  micbi 
fuerunt  promissi  per  prescriptum  Imperatorem;  et  de  toto  feudo, 
quod  et  Manuel  quondam  defunctus  Imperator  dedit  patri  meo; 
et  de  toto,  quod  ad  dicendum  babui  uel  babeo^)  per  nie  uel 
per  aliam  personam  bominum  de*^)  Tbessalica  ciuitate  et  eins 
pertinencijs  intus  et  foris ;  nee  non  etiam  de  omnibus  posses- 
sionibus  spiritualibus  et  temporalibus,  quas  ipsi  habent  uel 
babituri  sunt  de  cetero  in  Imperio  Constantinopolitano,  tarn  a 
parte  orientis,  quam  a  parte  occidentis;  et  per  omnia  et  in 
omnibus   de  suprascriptis  omnibus    me  foris  facio   cum  omni 


*)  Quippe     Pliilippus     Suebus      et 

Otto  IV,  neuter  omnibus  placebat. 
-)  Andrian.  cod.  S.  Marci. 
^)  unde  quesivi  codex  S.  Marci; 

pro  ip  SOS  1.  ip  se  vel  ipsum.        I  cod.  S.  Marci. 

*)  pro   quod    vix   cod.  S.  Marci;  ^)  de  add.  in  LA. 

per  qu.    v.  LA.;    quodvis  Fl.    ; 
Fontes.  XII.  33 


Com.;  et  quodvis  LP.  IL  Lege: 
...potui    per    quodvis     in- 
genium cett. 
^)  h  a  b  e  n  t     vel     h  a  b  i  t  u  r  i     sunt 


514 


BONIKAni   MAIICM.  UKKUTATrO  CllETAK. 


iurisdietione,  et  iirvestra'}  plenissima  potestate  rellnquo  ad 
faclendiim  iiide,  (luieciiiid  vestre  fuerit  uoliintatis,  promittcns, 
minquain  per  me,  nee  per  aliam  pcrsonam  honiiauin  contra 
oninia  suprascripta  ituruni. 

Verum  quia,  ut  prescriptuni  est,  de  omnibus  suprascriptis 
vobis  refutationeni  feei  et  (inem ,  vos  ad  presens  michi  dare 
debctis  mille  marchas  arg'entl  et  tantas  possesslones  a  parte 
oceidentis,  qiiarum  reddltus  sint  deeem  mihum  yperj)erorum 
aiireoruni  iuxta  extimationem  uniiis  mei  amici  et  alterius*)  uestri 
anmiatim;  qiias  si  quidein  jiossessiones  per  predietuni  düniinum 
Dueam  et  successores  suos  et  homines  Veneeie  tenere  et  habere 
debeo  imperpetuum.  Seriiitia  tarnen  Imperatoris  faeere  debeo  et 
Imperii  fimpern?),  quefiierint  assignata,  seeiindum  quod  in  pacto 
communi  eontinetur;  qiias  uero  possessiones,  ut  dictum  est, 
per  predictum  dominum  Ducam  et  suecessores  suos  et  homines 
Veneeie  habucro  ^),  libere  ei  al)solute  possidere  debeo  imperpe- 
tuum de  berede  in  heredem,  tam  in  mas(^u!o,  quam  in  femina, 
ad  faciendum  inde,  quicquid  mee  fuerit  uoluntatis,  saluo  tarnen 
iure  et  seruitio  Imperatoris  et  Imperij. 

Sciendum  quoque  est,  quod  iuramento  teneor  astrictus, 
prefato  domino  Duci  et  hominibus  Venetie  imperpetuum  per 
me  et  meos  homines  ad  onmes  possessiones  et  honorilicentias 
manu  tenendas  et  defendendas,  quas  ipsi  liabent  uel  in  antea  habi- 
turi  sunt  in  toto  Imperio  llomanie,  tam  ab  una  parte,  quam  ab 
aha,  ad  honorem  et  hutilitatem  hominum  Veneeie,  auxiüum  pre- 
stare*)  contra  omnes  homines,  qui  ipsos  ex  parte  uel  ex  toto 
de  suprascriptis  omnibus  possessionibus  et  honoriücentijs  molle- 
stare  aut  expellere  uoluerint,  sahia  tamea  Imperatoris  fidelitate. 
Et  quod,    postquam    suprascriptas  possessiones   et   argentum 


1)  nostni  LA.;  uestra  Fl.  C. 
^)  alteri     LA.,    ubi    recentissima 
manus  addiditus. 


■')  h  ab  uero  reetc  addidit  FL  Com. 
'*)  p  a  r  a  r  e  Fl.  C. ;  p  r  e  p  a  r  a  r  e  LP. 


BoMFAtll  MAKCH.  IIEFUTATIO  CrETAE.  5  15 

habuero,  instrumentum  per  nianum  publlcam  confectuin  fieri  et 
ilari  uobis  faciam,  In  quo  contineatiir,  qiiod  dietas  possessiones 
et  argentiim  habuero  iuxta.  ordiiiem  superius  dictum,  et  omnes 
homines,  qui  ipsas  possessiones  per  me  habebunt,  simile  pre- 
stabunt  iuramentum  *). 

Si  ig'itur  contra  hanc  proinissionis  et  manifestalionis  car- 
tulam  ego,  uel  abj,  qui  secundum  suprascriptum  ordinem  dietas 
possessiones  habebunt,  ire  teniptauerimus,  conponere  debeamus 
cum  nostris  heredibus  uobis  et  uestris  successoribus  [et]') 
prefatas^)  mille  marcas  arg-enti;  et  insuper  dicte  possessiones 
sine  omni  condictione*)  in  uobis  debeant  deuenire. 

Et  insuper  predictus  dominus  Bonifacius,  marchio  Montis- 
ferrati,  iurauit  ad  sancta  dei  euangeba,  omnia,  quc  hec  supe- 
rius Icguntur,  firma  habere  et  teuere  imperpeluum,  ut  legitur 
superius. 

Predictus  dominus  marchio  Bonifacius  scribere  precepit 
omnia,  que  superius  leguntur. 

Testes  ad  hec  rogati  fuerunt: 

Dominus  Bonacursus  de  Frignano^). 
Dominus  Henricus  de  Ficielo''). 
Dominus  Pegorarius  de  Verona'). 
Jacobus  Gregorij. 

Et  ego  Bonus  Amicus'*),  sacrl  pallatii  et  de  curia  nota- 
rius,  omnia,  que  superius  leguntur,  manu  mea  subscripsl^). 

Ego  Petrus,  Constantlnopobtanus  presbyter  et  notarius, 
vidi  in  matre,  testls  sum*^)  in  fdla. 


*)  simile  faciam  jur.  pries  tarc 
Fl.  Corn. 

2)  et  om.  Fl.  Com.  LP.;  recte. 

3)  dietas  Fl.  Corn.  LP. 
*)  contradictione? 

5)  Frigano  cod.  S.  Marei 


')  Dominus  Gilbert  us  de  Ve- 
rona add.  Fl.  Corn. 

**)  Bonamicus  Fl.  Corn.  LP. 

^)  scripsi  codex  S.  Marei,  qui 
reliqua  omittit. 

10)  tt.  SS.  LA. ;  testificatus  sum 


«)  Ficiolo    LP.   II;     Ficido    Fl.  LP.;    testis    et    subscriptus 

Corn.  LP.  I.  cod.  S.  Marei.  I  Fl.  C. 


33' 


516  InNOC.  Ili  Kl'lbT.  AD  BaLDUINUM  ImP. 

CXXIV. 

Innocentias  III  Italduiiiü,  illustri  Coiistuntinopolitano  fmporatori. 

Respondet  epistolae  siiperiori.  (CLII.) 

A.  d.  1204,  die  7.  in.  Novembris. 

Innoc.  III  epist.  lib.  VII,  ep.  CLIII  ed.  ßrequigny  T.  II, 
pag.  575.  Raynaldusl.  1.  ^.  20. 

Literas  Imperatoriae  dij]^nitatis ,  qiias  nobis  per  dilectum 
filiiini  Baroehium '),  fratrem  militiae  Tempil,  tua  devotio  destinavit, 
patLMiia  l)eni<>nitate  recepimus,  earumque tcnore plenissime  intej- 
lecto  gavisi  sumiis  in  Domino  et  in  potentia  virtutis  ipsius,  qiiod 
is,  qui  superbis  resistit,  hnmilibus  autem  dat  gratiam,  mag-nifica 
teciim  miraeula  dignatus  est  opcrari ,  ad  laudem  et  gloriam 
nominis  sui,  ad  honorem  et  profeetum  apostolicae  Sedis  et  ad 
utilitatem  et  exaltationem  populi  Christiani,  iit  de  tua  taceamus 
magnifieentia  et  virtute. 

Illud  autem  intcr  cetera  nobis  gratum  est  et  aeeeptnm,  et 
super  eo  tuam  prudentiam  commendamus,  quod  potentiae  tuae 
parum  aut  nihil,  Deo  autem  et  nobis  totum  aseribis,  ut  exaltet 
humilitas,  quem  superbia  non  extollit.  Sperantes  igitur,  immo 
pro  certo  tenentes,  quod  tu  sacrosanctam  Romanam  Eeclesiam, 
quae  cunctorum  fidelium  mater  est  et  magistra,  de  corde  pure 
et  conscientia  bona  et  lide  non  ficta  semper  eupias  venerari, 
ad  honorem  et  profeetum  tuum  diligens  Studium  impendere 
vohunus  et  operam  efficacem. 

Unde  tarn  te,  quam  terras  et  homines  tuos  sub  principali 
beati  Petri  et  speciali  nostra  protectione  suscipimus ,  dantes 
firmiter  in  praeeeptis  universis  arehiepiscopis  et  episeopis,  nee 
non  aliis  ecclesiarum  praelatis,  regibus  quoque,  ducibus  ae 
comitibus,  eeterisque  principibus,  et  populis  universis,  ut  terras 


')  Harro  eil  i  um  Rayn. 


InNOC.  III.   KPIST.  AD  BaLDUINUM  ImP.  5  J  7 

et  homines  tuos  maniiteneant  et  defendant,  nee  eos  ipsi  mole- 
steiit,  nee  ab  aliis  faciant  molestari,  sed  archiepiscopi  et  episcopi 
niolestatores  eoriun  per  distrietionem  ecclesiastlcam,  appellatione 
remota,  compescant,  et  eos  ad  satisfactionem  omnimodam,  tarn 
per  exeommunicationem  in  personas,  quam  per  interdictnin  in 
terras,  omni  occasione  eessante  compellant. 

Universis  etiam,  tarn  clericis,  qnam  laicis  Crueesignatis, 
eonsistentibus  tecum  in  exercitu  Christiano,  sub  spe  remissionis 
et  indulg-entiae,  quam  eis  apostolica  Sedes  pollieetur,  injung-i- 
mus  et  mandamus,  ut  ad  defendendum  et  retinendiim  Constan- 
tinopolitanum  Imperium,  per  cujus  subventionis  auxilium  Terra 
saneta  faeilius  poterit  de  Paganorum  manibus  liberari,  tibi  pru- 
denter  et  potenter  assistant;  et  nos  interim  de  succursu  tibi  pro 
utraque  terra  niittendo  ita  disponere  satagemus,  quod  affectum 
animi  nostri  per  exbibitionem  operis  comprobabis. 

Ilkid  autem,  fdi  carissime,  sollicita  debes  meditatione  pen- 
sare,  quod,  postquam  regnuni  Graecorum  ab  obedientia  Sedis 
apostolicae  deviavit,  de  malo  semper  decHnavit  in  pejus,  donec 
a  superbis  ad  bumiles,  ab  inobedientibus  ad  devotos,  a  sebisma- 
ticis  ad  catboHeos  justo  dei  judicio  est  translatuin;  ut  per 
obedientiae  virtutem  resurgat  ad  bonum,  quod  per  inobedientiae 
Vitium  defluxit  ad  niakun. 

Quocirca  sublimitatem  tuam  monemus  et  exhortamur  atten- 
tius,  in  remissionem  tibi  peccatorum  injungentes,  quatenus  Grae- 
corum Ecclesiam  et  Constantinopolitanum  Imperium,  (piod  ad 
invocationem  apostolicae  Sedis  gratia  tibi  divina  subjecit,  in 
ipsius  obedientia  studeas  conservare,  per  quam  et  ipsum  Impe- 
rium tibi  melius  conservabis;  attentius  provisurus,  ut  ecclesia- 
stica  bona,  tam  immobilia,  ([uam  mobilia,  diligenter  facias  et 
fideliter  custodiri,  donec  per  nostrae  dispositionis  arbitrium 
salubriter  ordinentur,  ut,  quae  sunt  Caesaris,  Caesari ,  et  quae 
sunt  Dei,  Deo  sine  confusione  reddantur. 

DatuFKi  RoMAK,  apud  S.  Petrum,  VII  Idus  Nov. 


518  InNOC.   III   KI'IST,  AD   fLKIUCOS  Cp. 

cxxv. 

Iiinocentius   llf  Episcopis,  Abbatibus  cctcrisquc  Clcricis,   in  cxcrcitu 
Craccsiji^nntorum  apud  Constantinopolim  existontibos. 

Gratulatur,  a  Graecls  ad  Latinos  traihictum  esse  Imperium,  et  de 
Graecorum  circa  fidem  errore  disserit. 

A.  d.  1204,  die  13.  m,  Novembris. 

Innoc.  III  cpist.  IIb.  VII,  ep.  CUV  ed.  Brequigny  T.  II, 
pag.  576.  Disseruit  de  hac  epistola  Raynaldns  1.  1.  §.  21.  22. 

Legimiis  in  Daniele  propheta,  quod  est  deus  in  cuelo,  qui 
revelat  mysteria,  ipse  mutat  tempora,  et  transfei't  regna. 

Hoc  autem  In  regno  Graecorum  temporibiis  nostris  videmus, 
et  g-audemiis  inipleri,  quoniam  is,  qui  dominatur  in  regno  homi- 
num,  et  cui  voluerlt  dabit  ilhid,  Constantinopolitanum  Imperium 
a  superbis  ad  humiles,  ab  inobedientibus  ad  devotos,  a  schis- 
maticis  ad  catholicos,   a  Graecis  videlicet  transtulit  ad  Latinos. 

Sane,  a  Domino  factum  est  istud,  et  est  mirabile  in  oculis 
nostris.  Haec  est  profecto  dexterae  excelsi  mutatio,  in  qua 
dextera  Domini  fecit  virtutem,  ut  sacrosanctam  Romanam  Eccle- 
siam  exaltaret,  dum  filiam  reducit  ad  matrem,  partem  ad  totum 
et  membrum  ad  caput.   Tempus  enim  advenisse  videtur  etc. . . . 

Ecce  jam,  fratres  et  filii,  colligere  potestis  aperte,  quia 
Deus,  quod  ab  aeterno  praevidit  et  in  evangelio  praesignavit, 
per  vos  tandem  in  nobis  sacramentum  adimplet  superius  prae- 
libatum,  ut  intellig-atis,  quod  non  quasi  casu  fortuito ,  sed  alto 
quidem  consilio  Deus  hoc  mysterium  per  vestrum  ministerium 
operatur,  quatenus  de  cetero  sit  unum  ovile  et  unus  pastor; 
provida  namque  dispensatlone  conditor  temporum  tempora  distri- 
buit  univcrsa,  ut,  cum  picnitudo  gentium  ad  fidem  intraverit, 
tune  etiam  omnis  Israel  salvus  fiat. 

Monemus  igitur  universitatem  vestram  et  exhortamur  atten- 
tius,  et  per  apostolica  vobis  scripta  mandamus,  quatenus  ad 
accendendum   devotionis  affectum,    (juem   erga  matrem   suam, 


I.\NOC.   in   EPIST.   AÜ  EFISCOJ'.   Cp.  S19 

Ronianam  Ecclesiam,  habet  exercitus  Cliristianus,  praescripta 
ei  fideliter  exponatls,  et  tarn  carissimum  in  Christo  filiiim  nostrum, 
Bfalduimun],  Constantinopolitaniim  Imperatoren!  illustrem,  quam 
majores  et  minores  in  ipso  exercitu  constitutos  inducere  pro- 
caretis,  ut  reg-num  Graecorum  in  ohedientia  Sedis  apostolicae 
studeant  stahih're,  per  quam  utique  poterit,  et  sine  qua  minime 
posset  ab  eis  ipsius  dominium  retineri. 

Datum  RoMAE,   apud  sanetuni  Petrum,  Idibus  Novembris. 

CXXVL 

loüoccntius  III  Episcopis   et   Ahbatibus,  iii  exercitu  Christiano  apud 
Coustantmopoliiii  constitutis. 

Ut  in  Ecclesiis  a  Graecis  relictis  sacerdotcs  Latini  constituantur, 
et  rcctorem  facicvd  elujere. 

A.  d.  1204.  die  7.  in.  Decembris. 

Innoc.  III  epist.  üb.  VII,  ep.  CLXIV  ed.  Brequigny  T.  II, 
pag.  588.  Cfr.  Raynald.  1.  1.  §.  22. 

Quia  non  minor  est  virtus,  quam  quaerere,  parta  tueri, 
ad  meritum  vobis  eredimus  profuturum,  Constantinopolitano 
Imperio  ad  augmentum  et  generali  Eeclesiae  ad  honorem,  si 
Ecelesias  a  Graecis  relietas  de  Latinis  elericis  ordinetis,  ad 
eultum  divini  nominis  sub  orthodoxae  fidei  regula  in  devotione 
Sedis  apostolicae  conservandas.  Turpe  siquidem  esset  et  in 
ultimae  discussionis  examine  ulciscendum.  si  sie  Graecorum  ter- 
minos  exiretis,  ut,  inordinatis  Ecclesiis,  regnum  quasi  sine 
sacerdotio  remaneret,  nee  essent,  qui  Latinorum  populo  ibidem, 
dante  Domino,  perpetuo  remansuro,  juxta  suum  ritum  divina 
rite  celebrarent  oflicia  et  exhiberent  ecclesiastica  sacramenta. 

Monemus  igitur  «liscretionem  vestram  et  exhortamur  in 
Domino,  et  per  apostolica  vobis  scripta  praecipiendo  mandamus, 
quatenus,  convenientes  in  unum,  in  Ecclesiis  Constantinopoli- 
tanae  civitatis,  in  quibus  Latini  hactenus  non  fuerunt.  auctori- 
tate  nostra  suffulti  Lafinos  cicricos  instituere  procuretis,  qui  et 


520  RAMtuiNi  Imi'ku.  kimst.  \ i>  Innoc.  III. 

(lit;iiuin  (leo  iinpeiulant  obscMjuiiim,  et  ccciesiastica  bona 
conscrvcnt,  et  in  apostolicae  Sedis  devotione  persistant,  et 
parochianis  eorum  in  divinis  ofliciis  et  ecelesiasticis  provideant 
sacramentis. 

Qiiia  vero  membra  sine  capite  non  subsistunt,  ne  iidem 
clerici,  si  absque  rectore  fuerint,  aeepbali  videantur,  volumus 
et  mandamus,  qualenus  universis  Latinis  elericis,  cujusciimque 
ren^ionis  et  g-entis  apud  Constantinopolim  constitutis,  convocalis 
in  iiniini,  de  praeüeiendo  eis  idoneo  provisore,  viro  videlicet 
Deiim  timente,  tarn  aetate  maturo,  quam  scientia  reverendo, 
tractatum  cum  eis  pariter  habeatis,  et  eum,  in  quem  canoniee 
coneordarint,  auctoritate  nostra  rectorem  praeficiatis  eisdem, 
a  nobis  vel  Legatis  nostris,  quos  Constantinopolim  in  proximo 
destinare  dis|)onimus,  confirmandum,  ut  per  nos  vel  eos,  quod 
defuerit,  plenius  suppleatur.  Personam  autem,  quae  ad  hoc  onus 
fuerit  nominata,  ad  suscipiendum,  quod  ei  fiierit  auctoritate 
nostra  impositum,  non  solum  inducere,  sed  monitione  praemissa, 
j)er  censuram  ecclesiasticam,  appellatione  postposita,  compellere 
procuretis;  niandatum  nostrum  taliter  impleturi,  quod  non 
de  negligentia  reprehendi,  sed  de  diligentia  debeatis  potius 
commendari. 

Quüdsi  non  omnes,  etc.  tres  vestrum,  etc. 

Datum  RoMAE,  apud  sanctuni  Petrum,  VII  Idus  Decembris, 
anno  septimo. 

CXXVll. 

Ralduiiii  Imperatoris  ad  Papaiii  cpistola. 

Pactorum  inter  eum  et  Venetos  initorum  confirmationeni  postulat. 

A.  d.  1205  (?). 

Innoc.  III  epist.  lib.  YII,  op.  CCI  ed.  Brequigny  T.  II, 
pag.  618.  Haynaldus  1.  1.  ad  annum  1205,  §.  1. 

Saiictissimo  patri  et  domino  \fnnocentio] ,  Dei  Providentia 
summo  Pontifici,  B[iildumusJ,  eadein  gratia  fidelissimus  in  Christo 


Epist.  Ducis  Venet.  ad  Innoc.  III.  1)21 

Constantinopolitanus  Imperator,  a  deo  coronatiis  Romanorum 
moderator  et  semper  Augiistus,  Flandriae  Hayniaeqiie  ^)  Comes, 
cum  debita  subjectione  obedientiam  humilem  et  devotam. 

Statum  et  proeessum  exercitiis  Christiani  et  nostrum  nun- 
tiis  et  literis  nostris  paternitati  vestrae  pleiiius  explanasse  memi- 
nimiis.  Nunc  autem  conventiones  inter  nos  et  peregrinos  ex 
una  parte,  et  [Henricum] ,  Ducem  Venetorum,  et  Venetos  ex 
altera,  ante  expugnationem  Regiae  civitatis  habitas,  sigilli  nostri 
munimine  roboratas,  vobis  curavimus  destinare,  sanctitatem 
vestram,  sicut  tenemur,  attentius  rogantes,  ut  dictas  conven- 
tiones ratas  habeatis,  et  eas  auctoritatis  apostolicae  munimine 
confirmetis.  Sanctitatem  etenim  vestram  nosse  volumus,  quod 
cum  memorato  Duce  et  Venetis  societatem  bonam  et  fidelem 
insimul  habuimus,  et  eos  cooperatores  probissimos  et  efficaces 
ad  bonorem  Dei  et  sanctae  Romanae  Ecclesiae  et  Imperii  nostri, 
sicut  ipsa  opera  demonstrant,  invenimus,  et  in  futuro  desidera- 
mus  babere,  cum  et  ad  regimen  Imperii  nostri,  et  ad  subven- 
tionem  Terrae  sanctae,  et  ad  unitatem  Ecclesiae  conservandam 
societas  eorum  utilis  sit  et  necessaria,  nee  sine  eorum  societate 
et  amore  Imperium  nostrum  ad  bonorem  Dei  et  vestrae  sanctae 
Sedis  regi  valeat  competenter. 

CXXVIII. 
Henrici  D<anduli  Ducis  Yenctoram  ad  Papam  epistola. 

Excusat  se  de  excisa  Jadera,   et  de  expugnata  ConstantinopoH 

rationem  reddit ;  exinde  suppUcat,  nt  petitioncs,  quas  ei  facit,  per 

uuutios  benigne  exaudiat. 

A.  d.  i20b  (?). 

Innoc.  III    epist.  Hb.  VII,    ep.  CCII  ed.  Brequigny  T.  II, 

pag.  618.  Raynald.  1.  1.  f  2.  Cfr.  Wilken.  1.  1.  V,  p.  334.  335. 

Venerabili  in  Cbristo  patri  et  domino  Ifnuocentio],  dei 
gratia  sanctae  Romanae  Ecclesiae  summo  Pontifici,  U/enricn,sJ 


^)  Haynteque  ßreq. ;  Aynteqiie  Uuyii. 


5*iw  Ki'isr.  Oucis  Vknf.t.  aü  Innoc.  II[. 

Dniidiiliis,  Dalmatiae  atqiie  Croafiae  Diiv,  vester  Immilis  et 
«levotus,  cum  omni  dcvotione  servitiiini. 

Notum  facio  sanctitati  vestrae,  qiioH,  cum  crucemassumpse- 
rim  pro  servitio  Jesu  Christi  et  sanetae  Homanae  Ecclesiae, 
et  transmeandi  gratia  de  Venetiis  iter  arripuerim,  necessitate 
temporis  hiemalis  ingruente  oportuit,  me  cum  stolio  meo  et 
pcregrinorum  apud  Jaderam  hiemare;  quae  cum  esset  rebellis 
mihi  et  Veneticis  longo  tempore  injuste  per  proditionem  contra 
juramenta  praestita,  de  civitate  et  civibiis,  secundum  quod  moris 
est  invicem  se  inimicantium,  juste,  ut  existimavi,  sumpsi  ultio- 
ncm.  Verum  quia,  ut  dicebatur,  in  vestra  erant  protectione, 
quod  ideo  non  credebam,  quia  non  existimo  vos,  nee  anteces- 
sores  vestros,  illos  sub  protectione  recipere,  qui  crucem  acci- 
piunt  tantum,  ut  eam  portent,  non  etiam  iter  perficiant,  propter 
quod  peregrini  solent  crucem  accipere,  sed  et  aliena  inveniant 
et  injuste  detineant,  paternitati  vestrae  contra  me  et  Vene- 
tos sententiam  excommunicationis  placuit  promulgare,  quam 
patienter  et  liumib'ter  sustinuimus,  usque  quo  per  dominum 
V[etnim],  tituli  sancti  Marcelli  presbyterum  Cardinalem  et 
sanetae  Romanae  Ecclesiae  Legatum,  praestita  condigna  satis- 
factione,  nieruimus  absolutionein,  sicut  secundum  Ordinationen! 
vestrorum  nuntiorum  et  scriptorum  paginam  vestrae  poterit 
sanctitati  clarius  innotescere. 

Superveniente  autem  inspiratlone  divina  magis,  quam 
liumano,  ut  opinamur,  consilio,  Alexio,  iilio  quondam  Isachii, 
Imperatoris  Constantinopolitani,  eundi  in  Uomaniam  iter  arri- 
puinuis,  et  ipsum,  sicut  Domino  placuit,  praestita  ab  eo  cautione 
de  übedientia  sanetae  Homanae  Ecclesiae,  expulso  Alexio  avun- 
culo  suo  captaque  Constantinopolitana  civitate,  cum  magno 
periculo  et  labore  obtinere  curavimus,  prius  ab  Isachio  patre 
ipsius  et  parentibus  ejus  et  pluribus  aliis  magnatibus  civitatis 
eadem  securitate  accepta ;  qui,  cum  in  dicta  promissione  mendaces 
et    fallaces    existerent,     ipsos    tanquam    inimicantes    sanetae 


Epist.  Ducis  Ve.net.  ad  Innoc.  III.  S23 

Romanae  Ecclesiae  et  Christianitatis  proditores  disfidavimiis ; 
quibus,  scilicet  patre  et  filio,  per  Graecoriim  proditionem  extiiictis 
aliisque  Graeeulis  sublimatis,  Graeeorum  sustiuentes  inolestias 
et  infestationes  assiduas,  tarn  per  mare  mittentium  ad  nos  naves 
accensas,  ut  nostrum  navigium  eombiirerent,  et  diiiturna  bella 
infereiitium,  quam  per  terram  multis  variisque  niodis,  commii- 
nieato  eonsilio  omniiini  clericurum  et  laicoruni  exereitus,  con- 
ventionibus^)  quibusdam  iiiter  nos  et  ipsos  praemissis,  sieiit  ex 
tenore  exempli  dietarum  paetionum  sanctitas  vestra  poterit 
clarius  cognoscere,  civitatem  Constantinopolitanam  ad  honorem 
Del  et  sanctae  Romanae  Ecclesiae  et  Christianitatis  siibventio- 
nem  decrevimus  debellandam ;  quod,  et  Christi  suffragante 
misericordia,  vestroque  merito,  nostroque  laborioso  studio 
praecipue  prae  ceteris  viventibus  contra  omnium  opinionem 
perfectum  est. 

Capta  igitur  civitate  multaque  strage  Graeeorum  interve- 
niente,  Marcoflus,  qui  tunc  erat  Imperator,  cum  suis  sequacibus 
de  civitate  aufiigit,  et  secundum  inter  nos  scriptum  constitutum 
et  sacramentum  adimplevimus. 

Cognoscat  igitur  sanctitas  vestra,  quod  ego  una  cum  Veneto 
populo,  quicqiiid  fecimus,  ad  honorem  Dei  et  sanctae  Romanae 
Ecclesiae  et  vestrum  laboravimus,  et  in  nostra  voluntate  habe- 
mus,  similiter  laborare.  Unde  supplico  sanctitati  vestrae,  quate- 
nus  petitiones,  quas  nuntii  mei,  viri  nobiles  et  discreti,  scilicet 
Leonardus  Naugaiosus,  dilectus  meus  nepos,  et  Andreas  de 
Mulino,  quos  ad  pedes  vestrae  sanctitatis  transmittimus,  fece- 
rint,  benigne  exaudire  dignetur  vestra  sanctitas  et  effectui 
mancipare. 


*)  con  venti  0  nibti  s  Rayn.  recte;  e  on  ven  i  e  n  ti  b  u  s  Bieq. 


524  InNOC.  III  Kl'IST.  AD  ElMSfOPOS  Cl'. 

CXXIX. 

Innoeentius    III    Fpisropis    ot    Abbatibos    cetvrisqnc    flericis,    apud 
Constantinopolini   existcntibos. 

Laetatur  de  reditu  Eccleslae  Constantinopolitanae  ad  obedientiam 

apostoUcae  Sedis,  et  eleciionem  Patriarchae  ab  ipsis  factam  decer- 

vcns  irritam,  eundem  auctoritate  ApostoUca  elifjit. 

A.  (1.  120.'j,  die  21.  m.  Januarii. 

Innoc.  IM  opist.  lib.  VII,  ep.  CCIH  od.  Breriuigiiy  T.  II, 

p;i^-.  619.  nv.  Wilken.  I.  I.  V,  p.  340.  341. 

Evangelica  docente  scriptura  (evang.  Liica3  5,  3)  didi- 
cimus,  quod  ascendens  Jesus  in  unam  navem,  quae  erat  Simo- 
nis, ro£?avit  eam  rediicere  a  terra  piisillum ;  et  sedens  docebat 
de  navicula  turbas.  Sieut  per  mare  seeulum,  ita  per  navem 
Eeclesia,  et  per  rete  praedicatio  designatur.  Navis  ergo  Simo- 
nis est  Eeclesia  Petri,  quae  bene  dieitur  una,  quia  Catholica 
Eeclesia  una  est,  quam  Christus  commisit  Petro  rcgendam,  ut 
unitas  divisionem  excludat.  Ascendit  autem  Jesus  etc 

Alia  navis  erat  Graecorum  Eeclesia,  quae  fecit  se  aliam, 
cum  ab  unitate  universab's  Eeclesiae  se  alienare  praesumpsit. 
Et  Ulis  qiiidem  innuimus,  cum  cos  per  literas  et  nuntios  nostros 
monuimus,  ut  venirent  et  adjuvarent  nos,  id  est,  ut  revertentes 
resumerent  partem  sollicitudinis  nostrae,  tanquam  coadjutores 
dispensationis  nobis  injunctae.  Venerunt  autem  per  dei  gratiam ; 
quia,  postquam  diebus  istis  Constantinopolitanum  Imperium  a 
Graecis  translatum  est  ad  Latinos,  Eeclesia  quoque  (Jonstanti- 
nopolitana  rediit  ad  obedientiam  apostolicae  Sedis,  tanquam  ad 
matrem  lilia,  et  membrum  ad  caput,  ut  inter  nos  et  illos  societas 
indivisa  de  cetero  perseveret.  Sane  fatemur  illos  fratres,  socios 
et  amicos,  quia,  licet  super  eos  praelationis  officium  habeamus, 
haec  tamen  praelatio  non  inducit  dominium,  sed  potius  Servitu- 
ten!, juxta  quod  Dominus  inquit  apostolis  (evang.  Lucfe  22,  25): 
principes  (jenlium  dominanlur  eontm,  et  qui  potestalem  hahcid 
super  eos,    bene  fiel  vocanlur.     Vos  autem   non  sie;  sed  qui 


InNOC.  III  EPIST.  AI»  EPISCOl'OS  Cp.  525 

major  est  inter  vos,  erit  omnium  servus,  et  qui  praecessor, 
tanquam  mmistratov.  Uude  beatiis  Petrus  (1  Petr.  5,  3)  apo- 
stolus  ait:  uon  quasi  dominantes  in  clero^  seil  forma  facti 
gregis  ex  animo. 

Venientes  ergo  socii  nostri  venerunt,  et  adhiie  sunt  veniendo 
venturi,  ut  impleatur,  quod  sequitur  (evang-.  Luc»  5,  7):  et 
impleverunt  ambas  naviculas,  ita,  ut  pene  mergerentur.  Gerte 
utraque  navicula  est  implenda,  quoiiiam  et  ad  Sedem  Romanam, 
et  ad  Constantinopolitanam  Ecciesiam  revertentur,  qui  se  ab 
utriusque  obedientia  subtraxerunt;  et  tuiie  pene  mergetur  utra- 
que, quia  neeesse  est,  ut  scandala  veniant.  Sed  fidelis  est  Dens, 
qui  fideies  suos  temptari  ?ion  patitur  supru  vires  (1  Corintb. 
10,3). 

Cum  auteni  boc  viderit  Simon  Petrus,  proeidet  ad  genua 
Jesu,  dieens  (evang*.  Lucje  5,  (S.  9):  exi  a  me,  quia  homo 
peccator  sum,  domine.  Stupor  enim  circumdahit  eum,  et 
omnes,  qui  erunt  cum  illo.  Et  ego  videns,  quod  jam  incipiunt 
ista  compleri ,  procedere  debeo  per  bumibtatem  et  devotionem 
ad  genua  salvatoris,  ut  pro  tanta  gratia  gratiarum  ei  referam 
aetiones.  Dicere  quoque  possum,  quod,  cum  sim  bomo  pecca- 
tor, indignus  sum  frui  ejus  praesentia  tam  praeclara.  Magno 
quippe  stupore  circumdor  cum  omnibus,  qui  sunt  mecum,  pro 
tanti  miraculi  novitate,  quod  diebus  istis  evenit.  Sed  ne  forte 
pro  nimio  stupore  confundar,  notare  debeo  diligenter,  quod 
Jesus  inquit  ad  Simonem  (evang.  Liicie  5,  10):  nah  timere, 
quoniam  ex  hoc  jam  homines  eris  cajriens;  quasi  dicat:  ^;ro 
certo  co?ifide,  quia,  postquam  ceperis  pisces,  id  est,  postquam 
reduxeris  Christianos,  ex  tunc  homines  capies,  id  est,  Judaeos 
et  Paganos  convertes.  Pisces  enim,  qui  vivunt  in  aqua,  Cbristia- 
nos  designant,  qui  ex  aqua  et  spiritu  renascuntur;  bomines 
autem,  qui  vivunt  in  terra,  Judaeos  et  Paganos  significant,  qui 
terrenis  inbiant  et  inbaerent.  Sed  postquam  ad  obedientiam 
apostobcae   Sedis    omnes    omnino    reversi   fuerint   Cbristiani, 


I)2()  InNOC.   111   El'I.Sr.   AD   KPISCOl'OS  Cl'. 

luiK*  imiKitiulo  g-enliuin  inlrabit  ;ul  (idein,  et  sie  omnis  Israel 
saivus  liet. 

I^]cce  crg"o  socii  nostri  veiiiunt,  iit  adjuvenl  iios,  quia  Grae- 
conim  Ecclesia  redil  ad  obedieiillaiii  aj)Oslolicae  Sedis,  ut  corum 
adjuta  suhsidio  libcret  duas  ejus  sorores,  Alexandrlnam  videlieet 
et  Jerosolymitanam  Ecelesias,  quae  eaptivae  teiieiitur  sub  jugo 
rcgis  Aeg-ypti  et  invitae  serviiint  Pharaoni.  Ceterum,  licet 
(juinqiie  sint  Patriarchadis  in  orbe,  llomanus  seilicet,  Constan-. 
tinopolitanus,  Alcxaiidrinus,  Antioeliemis  et  Ilierosolymltanus, 
bi  tainen  tres  taiitum  apostoli  nüiiiinantiir,  videlieet  Petrus, 
Jacübus  et  Joliannes,  qui  simili  perliibentur  stupore  correpti, 
(juia  nimirum  tres  ex  ilHs  specialiter  spectant  ad  Petrum,  qui 
Antiochenam  et  Romanam  Ecelesias  consecravit  praesentialiter 
per  se  ipsum,  Alexandrinam  vero  per  Marcum,  discipulum  suuni, 
quem  iliuc  pcrsonaliter  destiuavit;  Constantinopolitana  vero 
Ecclesia  specialiter  pertiuet  ad  Jobanueni,  qui  et  Graecis  prac- 
dicavit  in  Asia,  et  apud  Graecos  fuit  Epbesi  tumulatus;  ecclesia 
vero  Jerosolymitaua  proprie  spectat  ad  Jacobum,  sive  filiumZebc- 
daei,  qui,  prImus  iuter  apostolos  intcrfectus,  Hierosolymam  suo 
martyrio  dcdicavit,  sive  üliuni  Alpbaei,  quem  apostoli  Hierosoly- 
morum  episcopum  ordiuarunt.  Et  ob  boc  forte  tres  istos  apostolos 
Jesus  assumpsit  in  montem  excelsum  seorsum,  et  transfig-uratus 
est  ante  eos;  nee  alienum  a  ratione  videtur,  quod,  cum  propter 
causam  praedictam  Romanus  PontifexbabeatquinquePatriarcbales 
Sedes  in  orbe,  apud  tres  tantum  illarum  sollcmniter  coronatur. 

Patet  igitur  ex  praemissis,  quod  socii  nostri  veniunt,  ut 
ndjuvent  nos,  quoniam,  ubi  dextera  Domini,  quae  glorificata  est 
in  virtute,  Constantinopolitanum  Imperium  a  Graecis  transtulit 
ad  Latinos,  volentes  bii,  qui  fuerant  in  exercitu  Latinorum, 
Imperio  ipsi  de  persona  idonea  providere,  de  principibus  Gal- 
liarum  Imperatoren!  concorditer  elegerunt. 

Ut  autem  Veneti,  qui  fuerant  laboris  participes,  essent 
pariter  consortes  honoris,  placuit  Latinis  in  eommuni,  ut  de 


InNOC.  III  EPIST.   AD  KPISCOPOS  Cp.  1)27 

clero  Veiietiarum  assumeretur  vir  Itloiieus,  et  praeficeretiir  Con- 
stantinopolitanae  EcclesiaePatriarcha.  Cum  ergo  qiiidam  cleriei 
Venetorum  fuisseiit  Ecclesiae  saiictae  Sopliiae  servitio  depiitati, 
ne  acephali,  sine  capite,  viderentur,  de  praefieieiido  sibi  pastore 
tractantes,  conveiierunt  in  unum,  et  dilectmn  fdium,  Tf/iomaw], 
siil)diaeonum  nostriim,  in  Patriarcliam  unanimiter  elegerunt,  et 
confirmationem  electionis  siiae  per  nuntios  proprios  a  nobis 
liumiliter  postidarunt,  nobili  viro  Henrico ,  Duce  Venetorum, 
per  solemnes  nuntios  suos  idem  cum  instantia  requirente.  Impe- 
rialis quoque  sublimitas  per  suas  nobis  literas  supplicavit,  ut 
conventlones  inter  eum  ae  peregrinos  ex  una  parte,  ipsumque 
Dueem  ac  Venetos  ex  altera,  initas  ante  debellationem  Res^iae 
civitatis  suique  sigilli  munimine  roboratas,  nos  ratas  dignaremur 
babere,  ac  eas  auctoritatis  apostolicae  munimine  roborare;  scire 
nos  volens,  ut  ejus  verbis  utamur,  quod,  cum  memorato  Duce 
ac  Venetis  bonam  societatem  habiierat  et  iidelem,  et  eos  coope- 
ratores  probissimos  et  efficaces  ad  honorem  dei,  et  sanctae 
Romanae  Ecclesiae,  ac  Imperii  Constantinopolitani,  sicut  eorum 
opera  testabantur,  invenerat,  et  in  futuro  desiderabat  habere, 
cum  ad  Imperii  regimen,  et  Subventionen!  Terrae  sanctae,  ac 
unitatem  Ecclesiae  conservandam  utilis  et  necessaria  esset 
societas  eorumdem,  nee  sine  societate  ipsorum  pariter  et  amore 
ad  honorem  Dei  et  apostolicae  Sedis  regi  posset  idem  Imperium 
competenter^}.  Idem  quoque  nobis  sub  verbis  eisdem  nobiles 
viri,  \][onifaciHs],  marchio  Montisferrati,  Lfudovicus],  Blesensis 
et  Huffo  sancti  Pauli,  comites,  per  suas  literas  intimarunt. 

Nos  ergo,  scriptum  conventionum  ipsarum  ejusdem  Impe- 
ratoris  et  ipsorum  marchionis  et  comitum  sigillis  munitum  coram 
nobis  perlegi  facientes,  contineri  perspeximus  in  eisdem,  ut 
cleriei  partis  illius,  de  qua  non  contingeret  Imperatorem  assumi, 
libere  sibi  eligerent  Patriarcham.   Cum  ergo  hujusmodi  nobis 


')  Cfr.  supra  nr.  CXXVII. 


0  28  iNNOf.   III  Kl'lST.  AD   KlMSCOl'OS  Cl'. 

fuisset  electio  praesentata,  licet  de  persona  electa  ex  mora 
(liutina,  quam  aj)U(l  Sedoin  aj)OstolieaiTi  fecit  oliin,  nos  et  fratres 
nostri  suflieienter  notitiain  lia!)ereimis,  iitpote  quam  noveramus 
geilere  nobilem,  houestam  moribus,  providcntla  circumspeetam 
et  competenter  literis  eruditam,  eleetionem  tarnen  examinavimus 
juxta  morem,  et  eam  invenimus  contra  formam  canonicam 
attemptatam,  non  tarn  ex  eo,  quod  a  multis  cxtitit  contradictum 
et  ab  aliquibus  etiam  appellatum,  etsi  postmodum  fuerit  a  con- 
tradictione  parlter  et  appeHatione  recessum,  ([uam  pro  eo,  quod, 
cum  laicis,  quantumcunque  religiosis,  disponendi  de  rebus 
ecclesiasticis  nulla  sit  attributa  facultas,  auctoritate  alicujus 
principis  secularis  in  Constantinopolitana  Ecclesia  nee  debuerat, 
nee  potuerat  eligi  Patriarcha.  Sed  nee  clerici  Venetiarum,  qui 
Ecclesiae  sanctae  Sophiae  se  Canonicos  electos  appellant,  in 
eadem  Ecclesia  jus  habuerant  eligendi,  cum  in  ea  neque  per 
nos,  neque  per  legatos  aut  delegatos  nostros  fuerint  instituti; 
propter  quod  eleetionem  ipsam,  de  communi  fratrum  nostroruni 
consilio,  curavimus  in  publico  consistorio  reprobare. 

Verum  cum  personarum  delictum  in  damnum  Ecclesiarum 
non  debeat  redundare,  nee  idem  subdiaconus  in  aliquo  deli- 
quisset,  utpote  qui  absens  fuerat  et  irrequisitus  electus,  memo- 
res  precum  jamdicti  Tmperatorls,  quae  non  solum  utilitatem, 
verum  etiam  nccessitatem  innucre  videbantur,  et  eldem  Eccle- 
siae, cujus  ad  nos  ordinatio  specialiter  pertinebat,  providere 
volentes,  ac  sub  ea  spe  Venetis  gratiam  exhibere,  ut  ad  obse- 
quium  crucis  Cbristi  fortius  accingantur,  ex  collata  nobis 
plenitudine  potestatis  eumdem  subdiaconum  nostrum  tanquam 
membrum  apostolicae  Sedis  elegimus  et  confirmavinius  eidem 
Ecclesiae  Patriarcbam. 

Monemus  igitur  universitatem  vestram  attentlus  et  per 
apostolica  vobis  scripta  mandamus,  quatenus,  quod  nos  provida 
deliberatione  statuimus,  vos  prompta  devotione  servetis. 

Datum  RoMAK,  apud  sanctum  Petrum,  XII  Kalendas  Februarii. 


InNÜC.  111  EPISTOLA  AD  BaLÜUINUM  ImPF.R.  Cp.  529 

cxxx. 

Innoccntios  III  Balduino,  illastri  Constantinopolitaiio  Impcratori. 

De  conßrmatione  Pafriarchae  Constantinopolitani. 

A.  d.  1203,  die  21.  iii.  Januarii. 

Innoc.  HI  epist.  lib.  VII,  ep.  CCIV  ed.  Broqiiigiiy  T.  !I. 
pug.  022.  Cfi-.  Gosta  Innoc.  XCVl.  ed.  ßaluz.  T.  I,  pag.  S9." 

Postqiiam  dextera  Domiiii,  quae  glorificata  est  in  virtiite, 
etc. utsuprai)usque:  confirmavimus  eldeni  Ecclesiae  Patriarcham. 

Monemus  igitiir  Imperatoriam  diguitateni ,  consulimus  et 
hortamur,  quatenus  Patriarcham  ipsum,  cum  ad  Constantinopo- 
litanam  accesserit  civitatem,  benigne  recipias  et  honores,  et 
tanquam  episcopum  et  pastorem  animae  tiiae  humiliter  venereris, 
et  in  justitiis  suis  et  Ecclesiae  sibi  commissae  manuteneas  et 
defendas,  taliter  in  terris  honoraturus  eamdem,  ut  ab  eo,  cujus 
minister  existit,  merearis  in  coelestibus  honorari. 

Datum  PioMAE,  apud  sanctum  Petrum,  XII  Kai.  Februarii. 

In  eunideni  modum  scriptum  est:  nobili  viro  Duci  V  e  n  e- 
torum  (sc.  Raynerio,  viceni  tenenti  patris  Henrici,  coli, 
nr.  CXXXIV  hujus  Coli.). 

CXXXI. 
iuDocentius  III  Dobili  viro  Henrico,  Daci  TcnetorDin. 

Respondet  ipsi  petenti  pactiones  intcr  Francos  et  Venetos  initas 

conßrmari. 
A.  d.  1205,  die  29.  m.  Januarii. 

Innoc.  III  epist.  lib.  VII,  ep.  CCVI  ed.  Brequi,!?ny  T.  II. 
pa[?.  624.   Cfr.  Gesta  Innoc.  XCVII.  ed.  Bai  uz.  T.  I,  pag.  60. 

Venientes  ad  apostolicam  Sedem,  dilectos  fdios,  h[eonar- 
dnm]  et  k[nd)'eam],  nobiles  cives  Venetorum,  nuntios  tuos, 
benigne  recepimus,  et,  quae  coram  nobis  proponere  curaverunt, 
audivimus  diligenter. 

In  nostra  igitur  praesentia  constituti,  conventiones  quas- 
dam  inter  te  ac  Venetos  ex  una  parte,  et  carissimum  in  Christo 


^)  Seil,  in  epist.  CCIII  (supra  p.  .^20). 

Fontes.  XU.  34 


530  Innoc.  III  EiMST.  At>  lir.NuiccM  Dandulum  Duc.  Ven. 

filiiim  nostrum,  U[alduiniim],  Constanliiioi)olilaiunn  Imperato- 
rem  illustrem,  et  Franeos  ex  altera,  concorditer  initas  assere- 
hant,  (juas  ne  (juls  violare  praesnmeret,  petebant  suh  poena 
cxeommuiiicationis  per  Sedein  apostolicani  inhiberi,  ut,  quicum- 
que  videlicet  veniret  de  cetero  contra  eas,  exeommunicationis 
sententiae  subjaceret.  Super  bac  aulein  prima  petitione  cum 
fratribus  nostris  babito  dilii>enti  traetatu,  tria  invenimus,  quae 
ipsi  petitioni  penitus  eontradicunt. 

Hoc  enim  in  conventionibus  ipsis  eaj)ituluin  est  expressum, 
ut  iiiter  Venetos  et  Francigenas  possessiones  ecclesiasticae 
dividantur,  reservata  clericis  portione,  de  qua  possint  honorifice 
sustentari.  Sane  cum  Ecclesiarum  thesauros  non  sine  creatoris 
offensa  manus  diripuerit  violenta,  majorem  culpain  incurrerent. 
qui  spoliatas  thesauris  Ecclesias  suis  possessionibus  mutilarenl. 
nee  deceret  apostobcain  Sedem  illos  hoc  modo  defendere,  qui 
sie  ecclesiasticam  ofl'enderent  dignitatem. 

Praeterea  cum  ad  honorem  Ecclesiae  Roinanae  hujusmodi 
sint  initae  pactiones,  et  fere  in  singulis  capitulis  hoc  expressum, 
ut  ad  honorem  ejus  omnia  provenirent,  nee  debuimus  nee  potui- 
mus  confirmare,  quod,  contra  juramentum  ab  utraque  parte 
communiter  praestitum,  honori  Sedis  apostolicae  derogaret. 

Insuper  cum  in  te,  ac  in  sex  de  consiliariis  tuis,  et  nobilem 
virum,  Bonifacium,  marchionem  Montis-Ferrati,  ac  sex  de  con- 
siliariis suis,  addendi  vel  ininuendi  sit  collata  facultas,  qualiter 
in  laicorum  arbitrio  nostram  sententiam  poneremus,  ut  illi  sen- 
tentiam  exeommunicationis  incurrerent,  qui  nobis  ignotas  et 
sacris  forsitan  canonibus  inimicas  constitutiones  laicas  non 
servarent?  Cumque  dilectus  filius,  Tfliomas]^  Constantino- 
politanus  electus,  in  proximo  Constantinopolim  sit  venturus, 
non  fuerat  de  possessionibus  Ecclesiae  Constantinopolitanae 
ante  adventum  ipsius  aliquid  disponendum  a  laicis,  vel  confir- 
mandum  a  nobis,  quod  posset  in  juris  ejus  injuriam  et  Eccle- 
siae suae  dispendium  redundaro. 


Innoc.  III  EPisT.  AD  Henricum  Dandulum  Duc.  Yen.  531 

Seciiiido  vero  iidem  niintii  a  nobls  ex  parte  tua  humlliter 
postulariint,  iit,  cum  sis  confectus  senio  et  labore  confraetiis, 
a  voto  pcregrinationis  assumptae  te  absolvere  dig-iiaremiir,  cum 
nihilominus  velis  et  possis  efticaciter  procurare,  ut  ad  Terrae 
sanctae  succursum  exercltus  naviget  Signatorum.  Nos  igltur, 
attendentes,  quod  tuae  circumspectio  probitatis,  subtilitas  viva- 
cis  ingenii  et  consilii  maturitas  sanioris  exercitui  Chrlstiano 
multum  sit  imposterum  profutura,  cum  Imperator  praedictus  et 
Crucesignati  Studium  et  sollicitudinem  tuam  vehementer  extol- 
lant,  et  inter  homines  de  tua  praesertim  discretione  confidaiit, 
petitioni  hujusmodi  ad  praesens  non  duximus  annuendum,  ne  vel 
nobis  imputaretur  ab  aliquo,  si  bac  occasione  dissolveretur 
exercitus  in  Terrae  sanctae  subsidium  praeparatus,  vel  tibi  posset 
ab  aliquo  derogari,  quod  non  in  obsequium  crucifixi  assumpseris 
Signum  crucis,  si,  tuam  et  tuorum  jam  ultus  injuriam ,  non 
ulciscereris  opprobrium  Jesu  Christi,  et,  debellatis  hostibus 
tuis,  hostes  fidei  negiigeres  debellare.  Verum  cum,  sicut  cre- 
dimus,  Crucesignati  adhuc  pcregrinationis  propositum  differre 
proponant,  et  ad  solidandum  Imperium  remanere  amplius  in 
partibus  Romaniae,  circa  statum  tuum  et  necessitatem  exercitus 
cogitabimus  amplius,  et  statuemus,  dante  Domino,  quod  viderimus 
expedire. 

Monemus  igitur  nobilitatem  tuam  et  exhortamur  in  Domino, 
et  per  apostolica  tibi  scripta  mandamus,  quatenus,  cum  mundo 
servieris  hactenus  et  ex  hoc  non  modicam  gloriam  fueris  asse- 
cutus,  de  cetero  Domino  fideliter  servias;  et  non  tibi,  sed  ejus 
nomini  des  honorem,  honorans  ministros  ipsius  et  Ecclesias  in 
sua  ratione  defendens,  ut  ab  eo  defendi  et  protegi  merearis, 
qui  nulluni  bonum  irremuneratum  relinquit,  et  nullum  malum 
deserit  impunitum;  sciturus  pro  certo,  quod,  quantum  cum  hone- 
state  nostra  poterimus,  ad  honorem  tuum  eflicaciter  intendemus. 

Datum  RoMAE,  apud  sanctum  Petrum,  IV.  Kalendas  Febrnarii. 

34' 


5jJ2  Innoc.  III  i'.i'isT.  \i»  IIknkicum  Dandulum  Duc.  Vkn. 

CXXXil. 
Iiiiioccnlius  III  nobili  >iro  Hciirico,  Duci  Vcnotorum. 

Ipsius  (ibsolutionem  confirmat. 

A.  d.  1205,  die  29.  i».  Januarii. 

Iniioc.  IIl  epist.  lil).  Vll.  cp.  CCVII  od.  HicMiuigiiy  T.  II, 
p-ag.  625. 

Per  tiias  nohis  jiteras  intimasti ,  (juod  de  mandato  dileeti 
filii,  ?[etri]^  titiili  saneti  Marcelli  presbyteri  cardinalis,  aposto- 
licae  Sedis  Legati ,  tu  cum  tiils  absolutionis  beneficliim  es 
adcptus.  Nos  igitur,  fidem  dietis  literis  adhibentes ,  te  ac  tuos 
reputamus  ab  excommuiiicationis  vinciilo  absohitos,  et,  si  solita 
forma  Ecclcsiae  in  vestra  fiiit  absolutione  scrvata,  gratum  geri- 
rmis  et  acceptum.  Ab'oquin,  qiiod  defuit,  siippleri  volumus,  et 
mandamus,  ne  in  persona  tua  videamiir  aliquid  omisisse,  quod 
in  Eeclesiae  praejudicium  possit  imposterum  allegari.  Super 
boc  autem  ex  responsione  cardinalis  ejusdem  expeetamus  effiei 
certiores. 

Datum  RoMAE,  apud  sanctum  Petrum,  IV  Kai.  Februarii. 

CXXXIII. 
InnocentiQS  III  Balduino,  illastri  ConstantlnopolitiiDo  luipcratori. 

Pactiones,  quoad  divisioncm  possessionum  eccleslasticarum,  irritat. 
A.  d.  1203,  die  8.  m.  Februario, 

Innoc.  III  epist.  Hb.  VII,  ep.  CCVIII  ed.  Brequigny  T.  II, 
pag.  626. 

Qualiter  circa  negotium  dileeti  fdii,  T[/wmae],  Constanti- 
nopolitani  electi,  duximus  procedendum,  per  alias  literas,  quas 
tuae  Imperiali  sublimitati  transmisimus^),  plenius  tibi  poterit 
elucere. 

Verum  quia  inter  te  et  peregrinos  ex  una  parte,  ac  nobi- 
lem  virum,  l\[enricum]  Ducem  et  Venetos  ex  altera,  quasdam 


")  Cfr.  supra  nr.  CXXX. 


InNüI;.  III   KIMST.   AU   BaLUUIiN.   LmPEK.  C?.  333 

pactiones  fiiisse  initas  et  juramento  firniatas  in  scripto 
conventioniim  ipsarum,  tiio  et  nobiliiim  virorum,  ^[onifacii], 
marchionisMontis-Ferrati,  />«</oz??c«  Blesensis  et  Hugonis  sancti 
Pauli,  coniitum,  sigillis  miinito,  quod  coram  iiobisperlegi  feeimus, 
perspeximus  contineri,  per  quas,  si  firmiter  servarentiir,  Con- 
stantinopolitana  Eeclesia  non  modieum  laederetur  et  derogaretur 
apostolieae  dignitati,  cum  caput  expers  esse  non  possit  doloris 
niembrorum ,  nee  idem  dolere,  quin  compatiantur  et  niembra, 
üos  eideni  Ecclesiae,  sieut  tenemur,  volentes  adesse,  supplica- 
tionem,  quam  pro  eisdem  pactionibus  confirmandis  nobis  porri- 
gere  procurasti,  non  duximus  admittendam. 

In  eis  namque  eontinebatur  expresse,  quod  inter  Francos 
et  Venetos  dividi  debent  possessiones  eeclesiasticae ,  reservata 
clericis  portione,  de  qua  possent  honorifice  sustentari.  Cum 
hoc  igitur  attemptari  non  posset  sine  injuria  creatoris,  juramen- 
tum  super  hoc  praestitum  illieitum  penitus  appareret,  et  posset 
perjurium  potius  appellari,  nisi  „salvo  apostolieae  Sedis  honore^^ 
in  eodem  juramento  fuisset  adjectum.  Quia  ergo  honor  Eccle- 
siae Romanae  non  servaretur  illaesus,  si  Constantinopolitana 
Eeclesia,  quae  membrum  est  Sedis  apostobcae  speciale,  in  muti- 
latione  possessionum  suarum  sustineat  detrimentum,  serenitatem 
tuam  rogamus  attentius  et  monemus,  et  in  remissionem  tibi 
tuorum  injungimus  peccatorum,  quatenus  illius  intuitu,  qui  te 
ad  Imperium  sublimavit,  ipsius  sponsam  habens  propensius  com- 
mendatam,  ad  divisionem  possessionum  suarum  uUatenus  non 
procedas,  et  ipsas  ab  aliis  dividi  non  permittas,  ut,  jure  ipsius 
Ecclesiae  illaeso,  sicut  convenit,  conservato,  ab  eo  praeter 
remunerationem  coelestem  merearis  in  Imperii  solio  conlirmari, 
cujus  sponsam  curaveris  bonorare.  Id  autem  tanto  debes  liben- 
tius  observare,  quanto  in  coronatione  tua  ex  majori  devotione 
jurasti,  quod  in  jure  suo  manuteneres  Ecclesias,  et  in  suis  eas 
rationibus  defensares. 

Datum  RüMAE,  apud  sanctum  Petrum,  fVIIdus  FehriiariiJ. 


534  Innocentii  HI  EPISTOI.A  A»  Ravn.  Da.ndulum. 

In  cumdcm  feie  modiim:  iiohili  viro  lleiuico,  Duci  Vene- 
toi'um,  usquc:  monemus,  per  apostolica  tibi  scripta  in  virtute 
Dei  (listrictius  inhibentes,  quatenus  ad  divisionem  possessionum 
l^cclesiarum  procedere  non  attemptes,  nee  permittas,  quantum 
in  te  fuerit,  id  ab  aliis  attemptari.  Aiioquin,  quia  hoc  non  pos- 
sunius  nee  del)einns  in  patientia  tolerare,  episcopis  et  abbatibus 
in  exercitu  Christiano  apnd  Constantinopolim  existentibus,  dedi- 
nuis  firmiter  in  rnandatis,  ut  tarn  te,  quam  alios,  qui  ad  divisio- 
nem ecciesiasticarum  possessionum  intenderint,  ab  hujusmodi 
praesumptione  cessare  per  censuram  ecclesiasticam,  sublato 
eujuslibet  contradictionis  et  appellationis  impedimento,  eompel- 
lant,  et  si  fuerit  attemptatum,  illud  faciant  per  districtionem 
eamdem  in  statum  pristinum  revocari. 

Datum  RoMAE,  apud  sanetuni  Petrum,  VI  Idus  Februarii. 

Scriptum  est:  Episcopis  et  abbatibus  ipsis  super  hoc. 

In  eundem  modum:  nobilibus  viris  Bonifacio,  mar- 
chioni  Montis-Ferrati  ,  et  universis  comitibus 
exercitus  Christiani. 

CXXXIV. 

Littcra  liiDoccntii  Pap»,   niissa  Raynerio  Daodolo,    viccm  fangenti 

doniini  Hcorici,  patris  ejus,  Ducis  Yenecie,  pro  confirniatione  Thomc 

Maaroceni,  electi  Patriarchc  Constaatiuopolitani. 

A.  d.  1205,  die  8.  m.  Februarii. 

Liber  Albus  fol.  38  sq.  Libri  Pactorum  I,  64;  II,  154.  Codex 
S.  Marci  Append.  cl,  X,  cod.  X  (CVI,  4).  Ex  Gestis  Innoc.  loco  supra 
ad  nr.  CXXX  I.  lectioues  Baluzii  variantes  hie  exhibendas  censuimus. 

Andreas  Dandulus  in  (;lironico  1.  c.  p.  332:  Thomas  igitur 
Mauroceno,  ah  hmocentio  Patriarcha  effectus,  cum  literis  Papa; 
Venetias  accedit,  et  cum  parafo  stolo  portum  exit,  et  Itagusinw 
urbi,  quos  Groecorum  instinctu  jam  diu  Venetis  rebellaverai,  bellum 
intidit;  illiquc  de  Grmcorum  diffisi  favore  civitatem  Venetis  reddi- 
derunt.  Patriarcha  postea  secedens  Durachium  impugnavit ;  cepit 
et  remuuüt,  et  Cotistautiuupolim  inde  perve/ät. 


InKOCüNTII  III  EPISTOLA   AD  UaY.N.  DaNÜÜLUM.  533 

Innocentius  episcopus,  serviis  servorum  dei,  diJleetis')  (lliis, 
iiobili  viro  Rainerio,  filio  Diicis,  et  consciliariis  Venetoriim 
siiJutem  et  apostolicam  benedictionem. 

Postquam  dextra  Domiiii,  que  g-Iorificata  est  in  virtute, 
Cüiistantinopolitanum  Imperium  a  Grecis  traiistulit  ad  Latinos, 
voJentes  hü,  qui  fuerant  in  exercitu  Latinorum,  Imperio  ipsi') 
de  persona  idonea  providere,  de^)  principibus  Galh'arum  caris- 
simum  in  Christo  filium,  Baldiiinum,  comitem  Flandi-ensem  *),  in 
Ctmstantinopolitanum  Imperatoren!  concorditer  elegerunt  ad 
idem  Imperium  g-ubernandum. 

üt  autem  Veneti,  qui  fuerant^)  laboris  partieipes,  essent 
pariter  eonsortes  honoris,  placuit  Latinis  *')  in  communi,  ut^)  de 
clero  Venetiarum  assumeretur  vir  idoneus^),  et  preferretur 
(i.  c.  preficeretur^  Constantinopolitane  Ecelesie  Patriareha. 

Cum  ergo  quidem  clerici  Venetorum  fuissent  Ecelesie  sancte 
Sophie  servitio  deputati,  ne  acefali,  i.  e.  sine  capite  viderentur, 
de  prefieiendo  sibi  pastore  tractantes  convenerunt  in  unum,  et 
dilleetum  fdium,  Thomam  Maurocenum,  subdiaconum  nostrum^), 
in  Patriarcham  unanimiter  elegerunt,  et  eonfirmationem  electio- 
nis  sue  per  nuntios  proprios  a  nobis  humiliter  postulaverunt, 
nobili  viro  Duce  Venetorum  per  sollempnes  nuntios  suos  idem 
cum  instantia  requirente, 

Imperialis  quoque  sublimitas  per  suas  nobis '^')  litteras 
supplicavit,  ut  conventiones ,  inter  ipsum  ac  peregrinos  ex  una 
parte  ipsumque  Duceni  et  Venetos  ex  altera  initas  ante  debella- 
tionem  Regie  civitatis,  ejusque  sigilli  munimine  roboratas  "),  nos 
ratas  dignaremur  habere,  ac  eas  auctoritatis  apostolicse  munimine 


*)  atque  dil  1.  LA. 

~)  ipsius  LP. 

*)  ex  ßal.;  de  mss.  (LA.  et.  LP.) 


^)  e  t  rass. 

^)  vir  id.  addidimus  cum  Bai. 

")  sul)  ditu  m  n.  LP. 


*)  Flandriae  LP.  ^")  nobis  Bai.;  quoque  mss. 

^)  fuerant  Bai.;  fuerint  mss.        j     ")  impressione  munitas  Bai. 
")  La  t.   Bai.;  I  a  i  eis  mss.  | 


536  Innocentii  III  EPisToi-A  AI)  1{avn.  Dandui.um. 

roborare,  scire  nos  volens,  iit  ipsius  verl)is  iitamur'),  „qiiod 
cum  memorato  Duce  ac  Venetis  bonam  societatein  habuerat  et 
fnlelem ,  et  cos  cooperatores  probissimos  et  eflicaces  ad  hono- 
rem Dci  et  sancte  Romane  Ecclesie  ac  Imperii  Constantinopo- 
litani,  siciit  eorum  opera  testabantur,  invenerat,  et  in  futuro 
desiderabat  habere,  cum  ad  Imperii  regimen  et  subventiontm 
terre  sancte  ac  unitatem  Ecclesie  conservandam  utilis  et  necces- 
saria  esset  societas  eorundem,  nee  sine  societate  ipsorum  pariter 
et  amore  ad  honorem  Dei  et  apostolice  Sedis  regi  posset  ideiii 
Imperium  competenter". 

Idem  quoque  sub  verbis  eisdem  nobiles  viri,  Bonifaclus, 
marchio  Montisferrati,  Ludovicus  Blesensis  et  Hugo  sancti  Pauli, 
comites,  per  suas  nobis  litteras  intimarunt. 

Nos  ergo,  scriptum  conventionum  ipsarum,  Imperatoris 
ipsius  et  ipsorum  marchionis  et  comitum  sigillo  munitum,  coram 
nobis  perlegi  facientes,  contineri  perspeximus')  in  eisdem,  ut 
clerici  partis  illius,  de  qua  non  coiitingeret  Imperatoren!  assumi, 
libere  sibi  elligerent  Patriarcham.  Cum  ergo  hujusmodi  nobis 
fuisset  electio  presentata,  licet  de  persona  electa  ex  mora  diu- 
tina ,  quam  apud  Sedem  apostolicam  fecit  olim ,  nos  et  fratres 
nostri  suflicientem  noticiam  haberemus,  utpote  quam  noveranms 
genere  nobilem,  honestam  moribus,  providentia  circumspectam 
et  competenter^)  litteris  eruditam,  ellectionem  tamen  examina- 
vimus  juxta  morem;  et*)  eam  invenimus  contra  formam  cano- 
nicam  attemptatam '*),  non  tam  ex  eo,  quod  a  multis  extitit 
contradictum'*)  et  ab  aliquibus  etiam  appellatuin,  etsi  postmodum 
lucrit  a  contradictione  pariter  et  appellatione  recessum,  quam 
pro  eo,  quod,   cum  laicis  quantumcunque  religiosis  dispouendi 


*)  Cfr.  Brequifjny  Innoc.  III   ep. 

lib.  VII,   ep.  CGI   (huius  Collect. 

nr.  CXXVIl). 
'■*)  pr  osp.  Bai.  et  mss. 


^)  com  patentem  LP. 

*)  et  Bai. ;  ut  mss. 

•'')  in  eam  attemptatam  mss. 

'')  eontradictam  Bai. 


InNOCENTII  III  EPISTOLA  AD  RaYN.  DaNDULUM.  537 

de  rebus  ecclesiastieis  niilla  sIt  attribiita  facultas,  auetoritate 
alicujus  prineipis  seeularis  (in)  Constantinopolltane  Eeclesie  nee 
debuerat  nee  potuerat  eleg-i  Patriarcha;  sed  nee  elerici  Vene- 
ciariim,  qui  Eeclesie  sanete  Sophye  se  Canonicos  electos  appel- 
lant,  in  eadem  Ecclesia  jus  habuerant*)  elig-endi,  cum  in  ea 
neque  per  nos,  neque  per  legatos  aut  delegatos  nostros  fuerint 
instituti.  Propter  quod  electionem  ipsam  de  communi  fratrum 
nostrorum  consilio  curavimus  in  publice  consistorio  reprobari. 
Verum  cum  personarum  delictum  in  dampnum  Ecclesiarum  non 
debeat  redundare,  nee  idem  subdiaconus^)  in  aliquo  deliquisset, 
utpote  qui  absens  fuerat  et  inrequisitus^)  electus,  memores 
precum  üucis  predicti,  que  non  solum  utilitatem,  verum  etiam 
neccessitatem  innuere  videbantur,  et  eidem  Eeclesie,  cujus  ad 
nos  ordinatio  specialiter  pertinebat,  providere  volentes,  ac  sub 
ea  spe  Venetis  gratiam  exhibere,  ut  ad  obsequium  crucis  Christi 
fortius  accingantur :  ex  collata  nobis  plenitudine  potestatis 
eundem  subdiaconum*)  nostrum  tamquam  membrum  apostolice 
Sedis  eleg-imus,  et  confirmamus  eidem  EcclesisB  Patriarcbam. 

Ceterum  quia  inter  Imperatoren!  jam  dictum  et  peregrinos 
ex  una  parte,  ac  Ducem  et  Venetos  ex  altera  quasdam  pactiones 
fuisse  unitas  et  juramento  firmatas ,  in  scripto  conventionum 
ipsarum,  Imperatoris  et  predictorum  marcbionis  et  Blesensis  et 
sancti  Pauli  comitum  sigillis  munito,  quod  coram  nobis  perlegi 
feeimus,  perspeximus  contineri,  per  quas,  si  firmiter  servarentur, 
Constantinopolitana  Ecclesia  non  modicum  lederetur,  et  dero- 
garetur  apostolicae  dignitati,  cum  caput  expers  esse  non  possit 
doloris  membrorum,  nee  idem  dolere''),  quin  compaciantur 
et*^)  membra,  nos  eidem  Eeclesie,  sicut  tenemur,  volentes 
adesse ,      supplicationem ,      quam     pro     eisdem     pactionibus 


1)  hahebant  Bai.  1       *)  subdituni  LP. 

■~)   subditus  LP.  -  ^)  ilulore  Hai.  i-t  inss. 

^)  SicLP.:  requis.  BaLetrell.mss.    \      ")  eiiaiii  LP. 


538  InNOC.  in  i;P.   AD  RaVN.  ÜA.NDILUM. 

coiifirtnaiidis  sepe  dictus  InipciaLor  nobis  purrig-cre  procura vit, 
11011  (liixiiiiMs  adiiiitteiHlam.  In  eis  nanique  coiitiiiebatiir  expresse, 
(piod  inter  Fraiicos  et  Venetos  divideljantur')  possessiones 
ecelesiastiee,  reservata  elerieis  portione,  de  (jiia  possint  lioiio- 
rilice  sustentarl.  Cum  igitur  hoc  acceptari')  non  posset  sine 
Injuria  creatoris,  juramentuni  super  hoc  prestitum  illicitum 
[icnilus  appareret,  et  posset  perjurium  potius  appellari,  nisi 
„salvo  apostolice  Sedis  honore"  in  eodem  juramento  fuisset 
adjectuni.  Qnia  ergo  lionor  Ecciesie  Romane  non  servaretur 
illesus,  si  Constantinopolitana  Ecclesia,  que  membrum  est  Sedis 
apostolice  speciale,  mutilatione  possessionum  suarum  sustineat 
detrimentum,  discretionem  vestram  rogamus  attencius  et  mone- 
inus,  per  apostolica  vobis  scripta  mandantes,  quatinus,  ne  pre- 
dlctus  Dux  ad  divisionem  possessionum  vel  alii  aliquo  modo 
procedant,  cum  id  etlam,  sicut  credimus,  vestre  non  expediat  civi- 
lati,  Studium  impendatis  et  operam  efficacem;  prefato  electo,  qui 
se  et  sua  pro  Venetorum  honore  exponerc  minime  dubitavit,  cum 
ad  uos  dante  Domino  remeaverit,  prestantes  auxilium  et  favorem. 
Data  RoMAE,  apud  sanctum  Petrum,  VI  Idus  Februarii^)^ 
pontificatus  nostri  anno  VIII. 

cxxxv. 

liittcra  lunocentii  III  Papac  Raynerio  Dandulo  iiiissa,  recommcndan^ 
cundeni  Patriarcham  electuin. 

A.  d.   1205,   die  30.    mensis  Martii. 
Liber  Albus  fol.  39.  Codex  S.  Marci  Append.  cl.  X,  cod.  X.  De 
rerum  nexu  cfr.  Gesta  Iniioe.  III  c.  XCVIII  sqq.  apud  Baluz.  T.I,  p.  60. 

Innocentius  episcopus,  servus  servorum  dei,  dilectis  üliis, 
nobili  viro  Raynerio*),  ülio  Ducis,  et  consiliariis  Venetorum 
salutem  et  apostolicam  benedictionem. 


»)  dividebant  Bai.   et  mss.     An  j      ^)  MCCV  addit  cod.  S.  Marei.  Idein 

dividi  debent?  anno  VIII;  rell.  Vit 

-)  attemptari     LP.,     quod    fere  *)  /{.  LA.— Nos  niore  nostro  Iioc  no- 

praestat;  accept.  LA.  men,  ut  sequ.,  pleiu- oxsfripsimus. 


Innoc.  III  EPisT.  AD  Thomam  Patk.  Op.  339 

Olim  pro  venerabili  fratre  nostro  Thoiiui  Mauroceno '), 
Patriarcha  Constantinopolitano,  ex  parte  vestra  et  popiili  Veiie- 
toriim  nobis  litteras  destinastis'),  per  quas  eum  curastis 
iiostre^)  auetoritati  commendare,  Nos  ergo  litteras  vestras 
solita  benigiiitate  recepimiis ;  et  iit  vestris  et  nobilis  vir!,  Heii- 
rici,  patris  tili,  fili  Rayneri*},  Diicis  Venetor  um,  preeibiis  fave- 
remus "} ,  defectiim  juris  auetoritate  nostra  supplevimus  eirea 
eum,  et  post  juditium  gratiam  duximus  faeiendam. 

Non  autem  id  fecimus,  tamqiiam  Eeclesie  Constantinopoli- 
taiie,  quam  post  Homanam  Ecclesiam  proponimus  lionorare, 
libertatem  eleetionis  eanoniee  auferre  voluerimus  aiit  velimus, 
sed  ne  ipsius  diutius  provisio  differretur,  et  peticio  vestra  noii 
videretur  apud  nos  eidem  in  aliquo  profuisse. 

Cum  igitur  Patriareham  ipsum  eonsecratum  et  palliatum  a 
nobis  eum  gratie  nostre  plenitudine  ad  gerendam  Eeclesie  sue 
sollicitudinem  remittamus,  discretionem  vestram  rogamus,  mone- 
mus,  exhortamur  in  Domino,  et  per  apostolica  vobis  scripta 
mandamus,  quatinus  eum  benigne  recipiatis,  et  sicut  Dei  mini- 
strum  studeatis  honorilice  pertractare,  eidem  tam  in  navibus, 
quam  in  aliis  taliter  provisuri,  quod  preces  nostras  sibi  sentiat 
profuisse,  qui  preces  vestras  apud  nos  sentiit  fruetuosas. 

Data  RoMAE,  apud  sanctum  Petrum,  III  Kalendas  Aprilis"), 
pontificatus  nostri  anno  octavo. 

CXXXVI. 
Innoccutias  111  TIiom%,  Patriarchat  (Jonstautinopolitauo. 

Agit  da  consecratione  Patriarclue  Constantuiopolitani. 

A.  d.  1205,  die  30.  m.  Wartii. 
Innoc.  III  epist.  lib.  VIII,  ep.XIX  ed.  Br  equ  igiiy  T.  II,  p.G65. 


1)  T.  LA. 

~)  de  still  ata  s  LA. 

2)  Post  nostre  deest  in  LA.  nomen 
substantivum.  Suppleri  poterat 
auetoritati,  gralise  et  quse 
sunt  huius  s-eneris. 


*)  R.  LA. 

^)  favere  modo  LA. 

«)  MCCV  addit  cod.  S.  Marci. 


540  InNOC.  111  ÜIMST.   AIJ  TlllJMAM    PaTH.   Cp. 

Pracropcalivji  dilcctionis  et  ^ratiao,  quam  apostolica  Sedes 
exhibuit  b^cclosiae  IJizanlinac,  cum  eam  in  patriarchalem  Sedeni 
erexit  ecelesiasticae  plenitiidine  potestatis,  quam  non  homo,  sed 
Deus,  immo  verius  I)eus-homo,in  beato  Petro  Ecclesiae  Romanae 
concessit,  euidenter  attestatur,  et  quod  Romanus  Pontifex  eius 
vicarius  sit,  ostendit,  qui  et  primos  nouissimos,  et  nouissimos 
faeit  primos.  Sane  cum  eadem  Ecciesia,  quae  tunc  Rizanzena, 
nunc  Constantinopolitana  vocatur,  nee  nomen,  nee  lücum  inter 
Sedes  apostolicas  patriarchales  haberet,  apostolica  Sedes  feeit 
ei  nonien  grande  juxta  nomen  magnorum,  qui  sunt  in  terra,  et 
ipsam  quasi  de  puluere  suscitatam  usque  adeo  subbmauit,  ut 
eam  tam  Ecclesiae  Alexandrinae,  quam  Antiochinae  et  Hieroso- 
lymitanae  dignitatis  priuilegio  anteferret,  atque  post  se  prae 
ceteris  exaltaret,  ita,  quod,  cum  multae  filiae  diuitias  congrega- 
uerint,  haec  sola  per  matris  gratiam  specialem  supergressa 
fuerit  uniuersas.  Licet  autcm  eadem  Ecciesia  interdum  ab 
obedientia  Sedis  apostolicae  declinavit,  quia  tamen  ad  eam  per 
Dei  gratiam  humiliter  est  reuersa,  tuis  precibus  annuentes,  eam- 
dem  Ecclesiam,  cui  Deo  auctore  domino  praeesse  dignosceris, 
sub  bcati  Petri  et  nostra  protection«  suscipimus,  et  praesentis 
scripti  pagina  communimus. 

Praeterea  quascunque  possessiones,  quaecunque  bona  eadem 
Ecciesia  impraesentiarum  juste  et  canonice  possidet,  aut  in  futu- 
rum, concessione  pontificum  et  ecclesiasticarum  seu  etiam 
secularium  personarum,  cuiuscumque  conditionis  aut  status, 
poterit  adipisci ,  lirma  tibi  et  tuis  successoribus  illibata  perma- 
neant.  Ldjertates  quoque  et  immunilatcs  eiusdem  Ecclesiae  ac 
consuetudines  ralionabiles  et  anliquas,  quae  apostolicae  Sedis 
non  obviant  institutis,  ratas  habemus,  et  eas  perpetuis  tempo- 
ribus  illibatas  permanere  sancimus.  Pallium  quoque,  insigne 
uidelicet  plenitudinis  pontilicalis  oflicii,  fraternitati  tuae  de 
apostolicae  Sedis  liberalitate  largimur,  ([uo  intra  Ecclesias  tuae 
jurisdictioni    subjeclas    in   solemniis    missarum    utaris,   diebus 


InNOC.  111  EPIST.   AD  TlIOMAM   1'aTK.   Cl',  54  1 

inferius  denotatis,  uidelicet  in  Natiuitate  Domiiii,  festivitate  pro- 
toniartyris  Stephan!,  Circumcisione  Domini,  Epiphania,  Ypopanti, 
Dominica  in  ramis  Palmarum,  Coena  domini,  Sahbato  sancto, 
Pascha,  feria  secunda  post  Pascha,  Ascensione,  Pentecoste, 
tribus  festivitatibus  beatae  Mariae,  natali  Johannis  Baptistac, 
solemnitatibus  omnium  Apostolorum,  commemoratione  Sancto- 
rum  omnium,  dedicationibus  Ecclesiarum,  Episcopornm  consc- 
crationibus,  ordinationibus  elericorum,  principaHbus  festivitatibus 
Ecclesiarum  tuarum,  et  in  anniversario  consecrationis  tuae  die,  et 
tam  Imperatoris,  quam  aliorum  magnatum  etprincipum  sepulturis. 

Ad  indicium  etiam  gratiae  plenioris  auctoritate  tibi  prae- 
sentium  indulgemus,  ut  Archiepiscopis,  suffraganeis  tuis,  usum 
pallii  praesentis  indulgentiae  auctoritate  concedas,  ab  eis  pro 
te,  quod  canonicum  fuerit,  pro  nobis  autem  et  Ecclesia  Romana 
sponsionem  obedientiae  recepturus.  Porro  crucem,  videlicet 
uexillum  dominicum,  per  quemcumque  locum  te  transire  conti- 
gerit,  excepta  urbe  Romana  et  loco,  in  quo  fuerit  Romanus 
Antistes,  ante  te  deferendi  fraternitati  tuae  licentiam  imperti- 
mur,  et  in  processionibus  tuis  tibi  concedimus  usum  nacci, 
praesenti  scripto  nihilominus  statuentes,  ut  universi  clerici 
cuiuscunque  nationis  et  gentis,  in  civitate  et  diocesi  Constanti- 
nopolitana  Ecclesias  vel  ecclesiastica  beneficia  obtinentes,  tibi 
et  Ecclesiae  Constantinopolitanae  reverentiam  debitam  et  hono- 
rem devotum  exhibeant,  salva  in  omnibus  auctoritate  Sedis 
apostolicae  reverentia  et  honore.   Nulli  ergo  etc.  Si  quis  etc. 

Datum  RoMAE,  apud  sanctum  Petrum,  III  Kalend.  Aprilis, 
anno  octauo. 

CXXXVII. 

Innocentias  III  eidem  Thomae,  Patriarchat  Constantinopolitano. 

Concedit  facultatem  absoluendi  a  censuris  ob  percussiouem  clerici. 

et  imuigendi  Imperatorem  Consta ntinopolitanum. 

A.  (1.  120S,  die  30.  m.  Martii. 

Irin  0  0.  III  epist.  Hb.  VIII.  ep,  XX  ed.  Brequis^ny  T.  II, 
pag.  66b. 


542  InNOC.   III   KI'IST.  Al>  TllOMAM   PATK.  Cl'. 

Sicut  Dominus  in  Romanam  Ecclesiam  per  beati  Petri  merita 
sua  (lona  (lifl'mulit,  sie  eins  priuilei^ium  ami)liauit,  ut,  quantum- 
lihet  in  alios  liberalis,  nee  (letrimenUnn  tanicn  honoris  timeat, 
nee  dispendiiini  potestatis,  utpote  quae  nihil  sibi  snbfrahit,  cum 
aliquibus  etiam  maxima  elargitur,  nee  aufert,  quod  confert,  nee 
qiiod  donat,  amillit.  Ipsa  etenim  in  eos,  (juos  in  partem  suae 
sollieitudinis  evocat,  sie  dispensat  onera  et  honores,  ut  non 
minus  eam  omnium  Ecelesiarum  cura  sollieitet,  et  plenitudo 
eeclesiastieac  potestatis  adornet,  quam  non  patitur  Petri  priui- 
legium  minorari. 

Cum  ig-itur  ad  apostolicam  Sedem  personaliter  laboraris, 
et  per  impositionem  manuum  nostrarum  diaconatus  et  presby- 
teratus  siiseeperis  ordines  et  in  episeopum  tandem  fueris  eon- 
secratus,  specialem  tibi  gratiam  facere  volumus,  et  te  persona- 
liter intendimus  honorare. 

Ea  propter,  uenerabilis  in  Christo  frater,  tuis  justis  peti- 
tionibus  annuentes  auctoritate  tibi  praesentium  indulgemus,  ut 
subditos  tuos,  qui  in  clericos  et  alios  viros  religiöses  manus 
injecerint  violentas,  auctoritate  ac  vice  nostra  secundum  Eccle- 
siae  formam  absolvas,  nisi  forsitan  ita  fuerit  enormis  excessus, 
ut  merito  eredas,  eos  ad  Sedem  apostolicam  destinandos.  Fal- 
sariorum  quoque  absolutionem  tuae  fraternitati  committimus, 
si  forsan  in  sigillo  tuo  vel  subditorum  tuorum  vitium  commise- 
rint  falsitatis. 

Ut  autem  tanquam  sponsus  de  thalamo  matris  procedas  ad 
sponsam,  circumdatus  uarietatibus  et  indulgentiarum  nostrarum 
decoratus  amictu,  tibi  personaliter  indulgemus,  ut,  si  qui  reges 
in  Constantinopolitano  Imperio  fucrint  inungendi,  dum  tamen  a 
te  inunctio  postuletur  et  assensus  Imperialis  accedat,  inungas. 
Nulli  ergo  etc.  nostrae  concessionis  etc. 

Datum  KoMAE,  apud  sanctum  Petrum,  III  Kalend.  Aprilis, 
anno  VIII. 


InNOC.  III  EPIST.  AD  ThOMAM  PaTK.  Cp.  543 

CXXXVIII. 
Innoccntins  III  cidcm  Thomae,  Patriarchsß  Constantinopolitano. 

Dat  facuUateni  provehendi  ad  ordiues  et  iduneos  in  mi»istcrio 

praeficiemli. 
A.  d.  1205,  die  30.  m.  Martü. 

Innoe.  111  epist.  üb.  Vlll,  ep.  XXI  ed.  Brequigny  T.ll,p.6G7. 

Quia  dantur  gratiae  ex  gratia ,  quod  apud  nos  fueris  gra- 
tiosiis,  effiisa  super  te  monstrahit  copia  gratiaruni.  Tuis  ig-itur 
preeibus  annuentes,  fraternitati  tuae  specialiter  indulgemus,  el 
iit  in  diebus  dominicis  et  praecipiiis  soleiDiiitatibiis,  cum  necesse 
fuerit,  personas  idoneas  in  subdiaconos  ualeas  promovere,  et 
cum  in  Ecclesia  Constantinopolitana  vel  nuUi  aut  pauei  sint 
canonice  instituti ,  ad  eam  sublato  appellationis  obstaeulo  ido- 
neos  viros  assumas,  uec  carni  et  sanguini  aliter,  quam  deceat, 
acquiescas,  sed  merita  ponderes  et  literaturam  attendas;  quo- 
niam  in  omni  gente,  qui  facit  justitiam,  acceptus  est  Deo.  Nulli 
ergo  etc.  indulgentiae  nostrae  etc. 

Datum  RoMAE,  apud  sanctum  Petrum,  III  Kalendas  Aprilis, 
anno  octavo. 

CXXXIX. 
Innocentius  III  eidem  Tliouia;,  Patriarchat  Constantiuopolitauo. 

Ut  de  consiUo  prudentum  virorimi  statiiere  valeat,  prout  viderit 

expedire,  de  bonis  Ecclesiae  suae,  quin  recursum  super  his  habeat 

ad  Sedem  apostolicam. 

A.  d.  120ä,  die  30.  m.  Martü. 

Inuoc.  m  episl.  üb.  Vlll,  ep.  XXII  ed.  ßi'equigny  T.ll,p.  067. 

Licet  in  forma  juramenti,  quod  nobis  in  susceptione  pallii 
secundum  generalem  consuetudinem  praestitisti,  hoc  specialiter 
sit  expressum,  ut  possessiones  ad  mensani  tui  episcopatus 
spectantes  nee  uendas,  nee  dones,  nee  pignori  obliges,  nee  de 
novo  infeodes,  nee  aliquo  modo  inconsulto  Romano  Pontilice 


544  INNüC.   III    Kl'lST.   Al>  TllO.MAM   I'aTÜ.   Cl*. 

ulienes;  qnia  tarnen  iiovilatein  i  11:1111  et  Ecciesiae  Constantino- 
|)(>lil;inae  ncccssitatcm  ac  toliiis  lerrae  tiirhalioiiem  allegans 
.sii|)er  liis  iios  duxisti  huinilitcr  consiilendos,  ne  pro  sinj^ulis 
ncg-otils  ad  nos  rceuirere  compcllaris,  iit  in  (alil)us,  cum  necesse 
fuorlt,  de  priidenlium  virorum  consilio  statuas,  quod  eldem 
Eci'lesiae  ae  tibi  videris  expedire,  auctorltate  til)i  piacsenlium 
licentiam  imperlimur.  Nulli  ergo  etc.  nostrae  concessionis  etc. 
Datum  HdMAi:,  apud  sanctum  Petrum,  III  Kai.  Aprilis, 
anno  oclauo. 

CXL. 
Innoccntius  III  cidoin  Tlioinaß,  Patriurchac  Constantinopolitnno. 

Stntuit,   quid  slt  agendum  in  electionc  Patriarcharum  Ecciesiae 
ConstantinopoUtanae. 

A.  A.  1203,  die  30.  m.  Marlii. 

In  HOC.  III  e[»ist.  lih.  VIII,  ep.  XXIII  cd.  iJrt'quiiif  11  y  'J\  II, 
pag.  668. 

Auctorltate  praesentium  inhibemiis,  ne,  obeunte  te  nunc 
ConstantinopoUtanae  Ecciesiae  Patriarcha,  vel  tuorum  quolibet 
successorum,  ullus  ibi  qualibct  surreptionis  astutia  seu  violentia 
proponatur,  nisi  qui  fuerit  electus  secundum  canonicas  sanctio- 
nes.  Cum  aiitem  secundum  morem  ecciesiasticum  fuerit  conse- 
cratus,  ad  apostolicam  Sedem  nuntios  suos  mittat,  pallium  de 
corpore  beati  Petri  sumptum,  insigne  videlieet  plenitudinis  pon- 
tificalis  officii,  petiturus.  In  cujus  susceptione  juramentum  nobis 
et  successoribus  nostris  secundum  apostolieae  Sedls  consuetu- 
dincm,  quod  tu  ipse  nobis  suscepto  pallio  praestitisti,  sine  eon- 
tradictione  qualibet  exhibebit. 

Ad  haec  tuae  fraternitati  concedimus,  ut  libere  a  subditis 
tuis,  cum  necesse  fuerit,  ad  tuam  audientiam  aj)pelletur,  nisi 
cum  negotium  fuerit  ab  apostolica  Sede  commissum ;  ita,  quod 
tu  ai)pellationibus  ad  Uomanam  Ecclesiam  interpositis  humiliter 


InNOC.  III   EPLST.  AD  ThOMAM   PaTU.   Cp.  543 

deferas  et  devote.  Null!  erg'O  etc.  iiostrae  inhibitionis  et  con- 
eessionis  etc. 

Datum  RoMAE,  apud  sanctum  Petrum,  III  Kai.  Aprilis, 
anno  octavo. 

CXLI. 

Innocentios  III  Thomas,  Patriarchat  Constantiuopolitano. 

Permittit  sacerdotioram  retentionem ,  et  ut  possit  nti  opera  cleri- 
corum,  qui  secuni  ad  partes  illas  accessere. 

A.  d.  1203,  die  30.  m.  Martii. 

Iiinoc.  III  epist.  lib.VIII,  ep.XXIVed.  Bre  qiiigiiy  T.  II,p.  6()8. 

Licet  Constautinopolitanum  Imperium  per  Dei  gratiam  a 
Graecis  translatum  fuerit  ad  Latinos,  quia  tamen  nondum  est 
adeo  solidatum,  quin  ex  parte  aliqua  fluctuet  status  ejus,  neces- 
sitati  tuae,  quantum  honeste  possumus,  volumus  providere, 
Ideoque  fraternitati  tuae  praesentium  auctoritate  concedimus, 
ut  beneficia,  quae  hactenus  habuisti,  integre  sicut  hucusque 
possideas,  et  plene  percipias  fructus,  qui  provenerint  ex  eisdem, 
donec  de  statu  tarn  Imperii,  quam  Ecciesiae  Constantinopolitanae 
redditi  fuerimus  certiores,  et  super  hoc  aliud  duxerimus  sta- 
tuendum.  Cumque  peritorum  eg^eas  collegio  et  consilio  cleri- 
corum,  qui  tibi  cooperatores  providi  et  prudentes  coadjutores 
existant,  praesenti  pagina  indulg"emus,  ut  clerici,  qui  tecum  ad 
partes  Constantinopolitanas  accesserint,  sua  beneficia  non  amit- 
tant,  sed  proventus  ipsorum  eis  integre  persolvantur,  donec 
Status  terrae  illius  nobis  plenius  innotescat;  dum  tamen  ex  boc 
propter  numerositatem  clericorum  tecum  transire  volentium 
aliqua  Ecclesia  enormiter  non  gravetur.  Nulli  ergo  etc.  nostrae 
concessionis  etc. 

Datum  RoMAE,  apud  sanctum  Petrum,  III  Kai.  Aprilis, 
anno  octauo. 

Fontes.  XII.  33 


I)4(>  Inno»  .  III  kimst.  ai»  Tiiomam  Patk.  Ci«. 

CXLII. 

Iiiiioccntius  III  TlKMiiic,  riitriarili<c  ('onstiintiiiopolitano. 

Ne  ex  CO,    quod   ipsc    Ponlij'ex    Patriarcham  elegit,    Ecclesiae 

Constantinopolitanae  juribus  derogetur. 

A.  (i.  12ÜK,  die  30.  in.  M;>rtii. 

Iiiiiuc.  lllepist.  lil).  Mll,  cp.  XXV  ed.  Bicquiguy  T.  II,  p.  669. 

Licet  nulli  penitiis  iiijuriam  faciamiis,  cum  utimur  jure 
nostro,  nee  depereat  quicquam  aliqiiibus,  cum  collatam  nobis 
ecclesiasticae  potestatis  plenitudiiiem  exercemus,  Constantino- 
politanae tarnen  Ecclesiae  providere  vokimus  ad  cautelam,  et 
dolosa  labia  et  linguam  malignam  habentibus  materiam  subtra- 
here  nuirinurandi.  Quamvis  igitur.  cjusdcm  Ecclesiae  utilitate  et 
necessitate  cogente,  ulpote  (juae,  postxjuam  Constantinopülita- 
nuni  Imperium  devolutum  fuerat  ad  Latinos,  non  fuerat  ordinata, 
unde  non  ad  alium,  sed  ad  nos  tantum  eins  ordinatio  pertinebat, 
te  in  Constantinopolitanum  elegerimus,  et  elig-endo  confirmave- 
rimus  Patriarcham,  et  munus  tandeni  consecrationis  tibi  duxe- 
rimus  impendendum:  quia  tamen  eidem  Ecclesiae  auferre  nolumus 
electionis  canonicae  libertatem,  in  qua  ipsam  potius  manutenere 
|)roponinms  et  fovere,  nolumus,  ut  ex  facto  nostro  aliquid  ei 
praejudicium  generetur,  quominus,  cum  eam  vacare  contigerit, 
canonice  ordinetur. 

Datum  RoMAE,  apud  sanctum  Petrum.  III  Kai.  Aprilis, 
anno  octauo. 

CXLIII. 

Innoccntios  III  Oradensi  Patriarchat  ^)  et  sutfraganeis  eins. 

Certiorem  cum  reddit,  a  se  decretum  fuisse,  ne  derlei,  qui  sunt 

apud  Patriarcham  Constantinopolitanum,  sacerdotia  amittant. 

A.  tl.  1203,  die  30.  m.  Martii. 

I  n  n  0  c.  III  epist.  lih.  VIll,  ep.  XXVI  ed.  B  r  e  q u  i  gn  y  T.  II,  p.  669. 

Cum  Ecclesia  Constantinopolitana  in  nouam  nunc  quodam- 
modo  infantiam   renascatur,   et  tanquam   parvula,   nee  habens 

' )  Benedictus Falerius, coli.  U g li e II i  Ital. sacra T.  V, p.  1 1 34. Rationes, quse inter 
insiimao  Papeln  intfrcpsserint.  iiliisfrant  huiusepistolse.sc.  I.VII,  ep.  LXXIV.CC. 


Sacramkntum  canonmcokum  Cp.  547 

iibera  officiosa,  matris  sollicitiuliiie  noscatur  plurinuim  indigere, 
ipsani  uberihus  consolatlonis  nostrae  lactare  disponimus,  et  ex 
iliuitiis  nostris  eins  inopiani  relevare.  Cum  igitiir  indigeat  cle- 
ricis  prudentibus  et  peritis ,  qui  laicorum  vitam  verbo  aedificent 
et  exemplo,  ad  petitionem  venerabilis  fratris  nostri,  Patriarchae 
ConstantinopoHtani,  eoncessimiis ,  iit  elerici ,  qui  cum  eo  ad 
partes  Constantinopolitanas  accesserint,  sua  benelicia  non  amit- 
tant,  sed  proventus  eorum  ipsis  integre  persolvantur,  donec 
Status  terrae  illiiis  nobis  plenius  innoteseat,  dum  tarnen  ex  hoc 
propter  numerositatem  clericorum  volentium  transire  cum  eo 
aliqua  Ecclesia  enormiter  non  gravetur. 

Monemus  igitur  fraternitatem  vestram  et  exhortamiir  atten- 
tius  et  per  apostolica  vobis  scripta  mandamus,  quatenus  cleri- 
cos  illos,  qui  voluerint  sequi  cum,  nee  vos  contra  tenorem 
indulgentiae  nostrae  aliquatenus  molestetis,  nee  permittatis  aut 
faciatis  ab  aliis  molestari,  quin  potius,  si  qui  eos  molestare 
praesumpserint,  praesumptionem  eorum  monitione  praemissa 
per  districtionem  ecclesiasticam  appellatione  postposita  com- 
pescatis. 

Datum  RoMAK,  apud  sanctum  Petrum,  III  Kai.  ApriHs, 
anno  octavo. 

CXLIV. 

Sacramentoni    canonicorum    deputatorom    io     ecclesia    patriarchali 

ConstantiDopolitana. 

A.  d.  1205,   d.  8.  m.  Madii. 

Lib.  Alb.  fol.  35  sq.  Lib.  Pact.  I,  fol.  1S9.  Cfr.  Wilken.  1.  c. 
T.  V,  p.  330. 

In  nomine  dei  eterni.   Amen. 

Anno  domini  millesimo  ducentesimo  quinto ,  die  octavo 
intrante,  mense  Madii,  indictione  octava.   Rivoalti. 

In  presentia  domini  Rainerii,   fdii  domini  Henrici  Dandulo, 

dei  gratia  incliti  Venecie,  Dalmacie  et  Chroacie  Ducis,  eiusque 

dignitatis     vicem     gerentis,     assistentiumque    sibi     sapientum 

35* 


548  Sacramentum  canomcouum  Ci". 

conscilii,  videlicet  Petri  Ziani  coiuitis,  Ilenricl  Navigaloso,  Petri 
Uarltoni,  Laiireiitii  Qiiiriiii,  Joliannis  Tomlsto'),  Philipp!  plcbani 
sancti  Luce,  ina*,nstroriun  Fredeiici  et  Pliilippi ,  canoniconim 
sancti  Marc!: 

quidam  clerici,  videlicet  Adam,  presbyter  sancti  Siivestri, 
Johannes  Belon,  sancti  Martini  presbyter,  Oto^)  et  Marinus, 
presbyteri    sancti   Jeremie,    Petrus  Sterminus,    sancti  Apoli- 
naris  ■')    presbyter,    Jacobiis    Marrano^),    diaconus    ecciesie 
Castelli'),  Mathias  Magla  in  Zoco,  presbyter  sancti  Syineonis 
prophete,  Leonardus  J3albo,  presbyter  et  plebanus  sanctiJohan- 
nis  Chrisostomi,  Nicolaus  Tynto*'),  presbyter  et  plebanus  sancti 
Nicholai,  Nicolaus  Thomas,  presbyter  sancte  Margarite,  Petrus 
Salinben,  presbyter  sancti  Pantalconis,  Johannes  Marao,  pres- 
byter sancte  F^ucie,  Petrus  Ruibulo,  clericus  sancti  Marci,  supra 
sancta  evang-elia  iuraverunt,  quod  bona  lide  servabunt  ea,  que 
in  capitulari  superposito  evan<^eliis  continebantur,  cuius  tenor: 
Ju r  amen  tum  canonicor  u m. 
,^Juro  efjo  (sigla  pro  nomine  iurantis),  eiectus  cnnonicus 
ecciesie  sancte  Sophye,  qtiod  non  elifiam,  neque  pro  posse  meo 
recipiam  in  prefata  ecclesia   sancte  Sophye   archidiaconum, 
arc/ripreshi/ferum,  preposifinn.  derannm,  f/tesauranum,  neque 
aliquem  in  alium  .  . . ')  ranonicum,  nisi  vel  nactione  Venetum, 
vel  talcm^    qui   in    aliqna.   ecclesia    Venelorum    institutionem 
hahuerit  per  decennium.   Et  a  quolibet  predictorum,  meo  tem- 
pore electo  vel  recepto^  post  electionem  vel  receptionem  simile 
faciam  iuramentum  prestari.  nee  ntnquam  operam  dabo,  qnod 
supradicta  infringi  deheanf  aut  immntari/'^ 


1)  Tonisto  LP. 

2)  Otho  LP. 

^)  Appolinaris  FiP. 
*)  Mai  ran 0  LP. 

^)  diac.    Castellane    ecelesio 
LP. 


')  Lacunsp  signuni  posuimus,  liaud 
dubie  sie  explendse:  in  aliuni 
personatum  i ndicta  eccle- 
sia,neqiiePatriarch  amCo  n- 
stantino|)olitanuin,  nisi 
natione     Venetum.     neque 


")  Tir)efo  LP.  1  ;tliiim  oanonifiim  etc. 


Sacramentum  canomcorum  Cp.  349 

Hoc  sacramentum  in  scriptis  publicls  redigi  debet,  et  nd 
manus  procuratoriim  sancti  Marci  sine  fraude  transmitti. 

Actum  in  ecclesia  sancti  Marci  proximo  palatio  Ducali. 

Eg-o  Jacobus  Mariano,  diaconus  et  canoniciis  sancte  Sophye, 
mmss.  fi.  e.  manu  mea  suhscripsi). 

Ego   Petrus   Ruybulo,    subdiaconus  et   canonicus    sancte 
Sopbye,  mmss. 

Ego    Johannes    Belon,    presbyter    et    canonicus    sancte 
Sopbye,  mmss. 

Ego  Mathias  Mab'azuco'),   presbyter  et  canonicus  sancte 
Sophye,  mmss. 

Ego  Oto'),  presbyter  et  canonicus  sancte  Sophye,  mmss. 

Ego  Adam,   presbyter  et  canonicus  sancte  Sophye,  mmss. 

Ego    Petrus   Sterminus ,    presbyter   et  canonicus    sancte 
Sophye  Constantinopohtane  ecclesie,  mmss. 

Ego    Johannes    Marao,    presbytei'    et    canonicus    sancte 
Sopbye,  mmss. 

Ego  NichohiusTincto,  presbyter  et  plebanus  sancti  Nicbolai 
et  canonicus  sancte  Sophye  Constantinopob'tane  ecclesie,  mmss. 

Ego  Nichohuis  Thomas,    presbyter  et  canonicus   sancte 
Sophye  Constantinopohtane  ecclesie,  mmss. 

Ego  Marinus  Vitalis,  presbyter  et  canonicus  sancte  Sophye 
Constantinopohtane  ecclesie,  mmss. 

Ego  Phylippus  de  Lupriolo,  plebanus  ecclesie  sancti  Luce. 
tt.  SS.  (i.  e.  testis  .suhscnimj. 

Ego  Phylipus  Russo,  subdiaconus  ecclesie  sancti  Marci,  tt.  ss. 

Ego  Magister  Federicus,  canonicus  sancti  Marci,  tt.ss. 

Signum  suprascriptorum : 
Leonardi  plebani  et 
Petri,  presbyterorum, 
qui  hec  tieri  rogaverunt. 

»)  iMalianzueo  LP.  |      '^)OthoLP. 


530  Sacramknttm  canonici  Theodi. 

Eg^o  Johannes  Kardiag-a'),  presbyter  et  notarius,  rogatus 
interfui ,  et  prout  vidi  et  audivi,  scripsi,  complevi  et  roboravi. 

Ego  Vivianiis,  seriptor,  notarius  et  iudex,  autentieuni  huius 
vidi  et  legi,  nee  addidi  nee  minui,  nisi  quod  in  eo  inveni, 
ideoque  üdeliter  exemplavi  et  propria  manu  mea  firmavi  atque 
subscripsi. 

CXLV. 

Sacramontum  prosbytori  Tlicodi,  olocti  oanonici  in  patriarchali  ccciesla 
Coustaiitinopolitana. 

A.  d.  120j,  die  14.  m.  Madii. 

Lib.  Alb.  fol.  36.  Lib.  Pact.  I,  161. 

In  nomine  domini  dei  et  salvatoris  nostri  Jhesu  Christi. 
Amen. 

Anno  domini  millesimo  ducentesimo  quinto,  mense  Madii, 
die  quartodeeimo  intrante,  indictione  octava.   Rivoalti. 

In  presentia  Jobannis  presbiteri  sancti  Viti,  et  Carlevarii 
presblteri  sancti  Samuelis,  et  Jobannis  eiusdem  sancti  Samuelis 
clerici,  Padavini  clerici  sancti  Canciani,  atque  Petri  Ciani  comi- 
tis ,  Henrici  Navigazoso ,  Petri  Barbani ,  Jobannis  Tonisto ,  et 
Dominici  Contarini,  atque  Henrici  Mauroceni  et  aborum: 

quidam  clerici,  videHcet  Jobannes  Teodi')  presbyter  sancte 
crucis,  Phybpus  diaconus  Clugiensis  canonicus,  Albertus  sub- 
diaconus  sancti  Silvestri,  Natalis  clericus  supra  sancta  dei  evan- 
gelia  iuraverunt,  quod  bona  fide  servabunt  ea,  que  in  capitulari 
superposito  evang'eliis  continebantur,  cuius  tenor  erat: 
Juramentum  c anonicorum. 

„Juro  ego  T .. .  electus  canonicus  ecclesie  sancte  Sophye, 
quod  non  eligam^  neque  pro  posse  meo  recipiam  in  prefata 
ecclesia  sancte  Sophie  archidiaconum ,  archipresbgterum, 
prepositum^  decanum^  thesaurariiim,  neque  aliqiiem  in  alium 


1)  C  li  a  r  d  i  a  g  a  LP.  ]      - )  T  h  e  o  d  i  LP. 


ThOMAK    MaUROCENI    P.ATlirAKCHAK   Cl>.   DKCL AK ATIO.  551 

persunatiun  in  predicia  ecclesia^  neque  Patriarclmm  (inj  Con- 
stantinopolitanum.,  nisi  natione  Venetum,  neque  alinm  canoni- 
cum, nisi  vel  natione  Venetum,  vel  iaiem,  qui  in  aliqiia  ecclemi 
Venetorum  insfifutionem  hahuit  per  decennium.  Et  a  quoHbet 
predictoi'um ,  t?ieo  tempore  electo  vel  recepto ,  post  electionem 
vel  receptionem  simile  faciam  iuramentum  prestari,  nee 
umquam  operam  dat)o,  quod  Kupradicta  infringi  deheant  aut 
immutari/^ 

Hoc  sacramenturn  in  scriptis  publicis  redigi  debet  et  ad 
manus  procuratoriim  sancti  Marci  sine  fraude  transmitti. 

Actum  in  camera  cambellarie  Ducalis  aide  Venetiane. 

Signum  suprascriptorum:  Johannis  Tbeodi  presbiteri,  Fhi- 

lippi  diaconi,  Alberti  subdiaconi,  Natalis  clerici ,  qui 

scribere  non  potuerunt,  pro  se  scribere  et  hoc  rogaverunt  fieri. 
Ego  Michael  Honitacius,  presbyter  et  notarius,  rogatus 
interfui,  et  prout  vidi  et  audivi,  scripsi,  complevi  et  roboravi. 
Ego  Vivianus,  scriptor,  notarius  et  iudex  domini  Hen- 
rici,  Uomanorum  Imperatoris,  autenticum  huius  vidi  et  legi,  nee 
addidi  nee  minui,  nisi  quod  in  eu  iuvoni,  ideoque  fideliter  exem- 
plavi  et  propria  mann  firmavi  atque  subscripsi. 

CXLVI. 
Thomas  MauroceDUs,  Patriarcha  Constaiitinopolitauus,  Eccieslas  Yene 
torom,    Constantinopoli    positas    et    Patriarchae    Gradensi    seu    aliis 
Praelatis  Venetis  subjectas,   ab  oniul  Patriarchae  Constantuiopolitani 
subjectioüe  exemptas  esse  declarat. 
A.  d.  1203,  die  IS.  m.  Mail. 
Ecclesiae  Venetae  antiqua  moniimenta  ed.  Flaminius  Cor- 
nelius, decadis  XI  parte  posteriore,  pag.  230  et  231.   Ex  archivo 
s.  Georgii  majoris  Venetiarum. 

In  nomine  Domini  Dei  et  salvatoris  nostri  Jesu  Christi. 

Anno  incarnationis  ejusdem  millesimo  ducentesimo  quinto. 
mensis  Madii  die  quintodecimo  intrante,  eodem  mense,  indictione 
octava.   RivoALTi. 


53l<J  TllU.MAK    MaUUOCKM    I'aTKI  Alll  II  AI.   (Jl'.   i)i  (I.A  11 ATIO. 

Dignitatis  nostrae  ofliciuni  dccenter  lelj  utiliter  tuiic  exequi 
comprobamus,  si  et  ipsis  ecciesiis  jura  sua  illibata  curaimis  et 
intcgra  conservamus.  Sicut  enim  iiulli  ultra,  quam  mereatur, 
aliquid  a  nobis  est  favore  gratie  coneedendum,  ita  nemini,  qui 
sui  juris  esse  dinoseitur,  a  nobis  est  ullatenus  denegandum. 

Igitur  nos  Thomas  Mauroeenus,  divina  favente  gratia  Con- 
stantinopolitanus  Patriarcha,  quia  manifestum  et  ccrtissimum 
nobis  est,  quod  Venetorum  Ecclesie,  que  tam  in  urbe  Constan- 
tinopolitana  sunt,  quam  in  aliis  Imperii  partibus  constitute,  nulli 
Patriarcbarum  Greeorum  fuere  aliqua  unquam  contradictione 
subjeete,  sed  in  omnibus,  in  spiritualibus  et  temporalibus,  sine 
exactione  aliqua  cum  omnibus  pertinentiis  suis  libere  —  licet 
dominus  Papa  Innocentius  concesserit  nobis  in  cunctis  Romanis 
Ecciesiis  plenam  et  integram  jurisdictionem  habere  —  in  hoc 
si  quid  juris  habemus  vel  racione  privilegii,  vel  concessionis  a 
dicto  domino  summo  Pontifice  nobis  facte,  aut  modo  aliquo  alio, 
ipsi  juri  nostro,  nostrorum  canonicorumconsensu,prorsusrenun- 
ciamus,  ut  Ecclesie  ipse,  sua  justicia  non  private,  plene  suo 
jure  utantur,  et  sine  aliqua  alia  exactione  sint  libere  et  ab  omni 
nostra  et  successorum  nostrorum  jurisdictione  exempte. 

Hec  autem,  que  continentur  superius,  canonicorum  nostro 
consensu  cum  nostris  successoribus  nos  promittimus  servaturos. 
Et  si  in  aliquo  contra  temptaverimus  veniendum,  vobis  dom. 
Benedicto  Faletro,  Gradensi  per  Dei  gratiam  Patriarche,  vestris- 
que  successoribus  et  omnibus  episcopis  vestris,  abbatibus  alia- 
rumque  Ecclesiarum  prelatis ,  qui  Ecclesias  habent  in  Imperio 
supradicto,  eorumque  successoribus,  unicuique,  cui  non  servatur 
promissio  supradicta ,  cum  nostris  successoribus  debeamus 
pene  nomine  emendare  mareas  puri  argenti  centum;  et  pena 
soluta,  que  supradicta  sunt,  firma  semper  in  perpetuum  perse- 
verent. 

Ego  Thomas  Mauroeenus,  Dei  gratia  sancte  Constantino- 
politane  Ecclesie  Patriarcha  m.  m.  ss. 


In. Not    HI  EpisT.  AD  Imp.  Cl'.  533 

Sig-niim  Nicolai  Tinto,  presb.  et  plebani  S.  Nicolai,  canonici 
S.  Sophie  Constantinopolitane  Ecclesie,  qui  ad  id  paratus  sub- 
scribi  nomine  suo  rogavit. 

Signum  Nicolai  Thome,  presb.  Ecclesie  s.  Margarite,  cano- 
nici siiprascripte  Ecclesie,  qui  pariter  subscribi  pro  se  rogavit. 

Sigtuün  iücoh'i  Mayrano,  diac.  canonici  suprascripte  Ecclesie, 
qui  pro  se  subscribi  rogavit. 

Signum  Adam,  presb.  canonici  suprascripte  Ecclesie,  qui 
suo  nomine  subscribi  rogavit. 

Signum  Ottonis,  presb.  canonici  suprascripte  Ecclesie,  qui 
suo  nomine  subscribi  rogavit. 

Signum  Petri  Ruibulo ,  subdiac.  canonici  suprascripte 
Ecclesie,  qui  suo  nomine  subscribi  rogavit. 

Ego  Martinus,  presbiter  et  canonicus  Ecclesie  sancte 
Sophie,  m.  m.  ss. 

Ego  Paternianus  de  Putheo,  subdiaconus  et  notarius, 
complevi  et  roboravi. 

Ego  Paschalis  Mauro,  subdiaconus  et  notarius,  exem- 
plum,  sumptum  ex  autentico  praedicti  domini  Constantinopoli- 
tani  Patriarche,  ejus  sigillo  munitum,  scripsi,  nee  minui,  nee 
ampliavi,  complevi  et  roboravi. 

CXLVII. 

Innocentias  III  Constantinopolitano  Imperator!. 

Transmittit  ad  Graecos  i5[enedietum],  titiiU  sanctne  Susannae pres- 

byterum  cardinalem,  apostoUcae  Sedis  a  latere  Legatum,  illumque 

Imperatori  commendat. 

A.  d.  1203,  die  lö,  in.  Madii. 

liinuc.  III  epist.  lib.  VIII,  ep.  LV  ed.  Brequigny  T.  il, 
pag.  701.  Raynald.  1.  c.  §.  14.  Gesta  Innoc.  e.  C. 

Divisis  aliis  vestibus  Domini  Jesu  Christi,  tunica  incon- 
sutilis  uni  cessit  in  sortein,  ut  ipsius  Ecclesia,  quam  sicut 
vestimentum  induit,  una  esset,  et  in  oa  unus,  velut  in  piscina 


bt$4  InNOC.   III    KIMSr.    AI»    I.MI'.  Cl'. 

prohatien,  saiiaretur,  extra  ipsain  lanf^iientiuin  niultiludiiie  rema- 
nente.  In  circuüii  elenim  impil  anihii/anf,  et  in  cam  intrare 
nequeunf,  ut  sanentur,  cum  mens  dit^im  impelrare  non  valeat; 
et  vae  ingredienti  terram  duahns  viis.  Ut  ergo  ipsiiis  illil)ata 
veritas  servaretur,  unum  eidem  Duminiis,  videlicet  beatiim 
Petrum,  caput  constituit  et  magistruin,  ut  quasi  Noe  archam, 
extra  quam  animantia  dorelicta  in  diluvio  submerg-untur,  in  uno 
eubito  consurnmaret.  pro  cujus  üde,  ne  in  sua  passione  defice- 
ret,  specialiter  exoravit,  eideni  praeeipiens,  ut  fratres  suos 
conversus  aliquandiu  eonfirmaret. 

Verumtamen  Graecorum  Ecclesia  usque  ad  hoc  tempus  ab 
unitate  declinans,  post  g-reges  sodalium  evagando,  ipsius  magistro 
se  subtraxit,  et  ut  Ephraim  facta,  quasi  columba  seducta  invo- 
cavlt  Aegyptum,  et  ad  Assyrios  properavit,  et  quae  debuerat 
propter  tempus  esse  magistra,  rursus  indigere  videtur,  ut  docea- 
tur,  quae  sint  elementa  exordii  sermonum  Dei.  eo  quod  pec- 
cavit  in  illum,  qui  omnem  edoeet  veritatem ;  et  cum  idem  sit 
benignitas  Patris  et  Filii,  peccatum  commissum  in  cum  ex  mali- 
gnitate  praesumitur  processisse,  cui  deest  quaeb"bet  materia 
excusandi.  Fermentum  quoque  non  ejecit  a  domo,  ut  peccaret 
in  eum,  a  quo  Spiritum  sanctum  procedere  renuit  confiteri,  non 
attendens,  ut  debuit,  quod,  qui  Filium  inhonorat,  injuriatur  et 
Patri,  (fui  est  unum  cum  ipso.  Ad  iracundiam  ergo,  quasi 
Ephraim,  in  amaritudinibus  suis  Dominum  provocavit,  ab  illius 
magisterio  discedendo,  qui  Cephas,  id  est  caput,,  meruit  appel- 
lari;  recedens  a  Juda,  suo  in  Samaria  solio  collocato,  propter 
quod  super  oam  venit  sanguis  ipsius,  iniquitate  sua,  quasi 
Amorrhaei  populi,  consummata.  Vocavit  enim  Dominus  suos 
sanctifieatos  et  fortes;  et  ingressi  sunt  portas  ejus,  per  quos 
male  perditis  malis,  vineam  suam  aliis  agricolis,  qui  sibi  suis 
temporibus  reddent  fructum,  tradidit  excolendam,  Graecorum 
Imperio  ab  inobedientibus  et  superstitiosis  translato  ad  obedien- 
tiae  filios  et  devotos,   qui  super  altari  placabili  Domino  suorum 


InNOC.  III  KPIST.  AD  ImI>.  Cl'.  355 

offerant  vitulos  labiorum.  Translato  ergo  iinperio,  necessarium, 
ut  ritus  sacerdotii  transferatur,  (juatenus  Ephraim,  reveisus  ad 
Jiulam,  in  azymis  sinceritatis  et  verltatis,  expurgato  fermento 
veteri,  epuletur. 

Ut  autem  in  devotione  ac  fidei  puritate  juxta  institutiones 
sacrosanetae  RomanaeEcclesiae,  quam  Dominus  omnium  Eecle- 
siarum  matrem  eonstituit  et  magistram,  praedicta  Eeelesia  ple- 
nius  informetur,  nos,  qui  curam  gerere  omnium  Ecclesiarum 
tenemur,  quibus  in  beato  Petro  praecipit  Dominus  pascere  oves 
suas ,  ipsam  tanquam  filiam  principalem  et  specialem  visitare 
volentes,  quoniam  oecupationes  assiduae,  quibus  plus  solito 
praegravamur,  nos  ad  eamdem  Eeelesiam  accedere  personaliter 
non  permittunt,  etsi  audiverimus  illue  dileetos  (ilios,  S[ofrcdiimJ, 
tituli  sanetae  Praxedis,  et  ?[etrum],  tituli  sancti  Marcelli  pres- 
byteros  eardinales,  apostolicae  Sedis  Legatos,  de  Hierosolymi- 
tanis  partibus  accessisse;  quia  tarnen  super  hoc  mandatum  non 
habuerant  speciale,  dilectum  fdium,  Bfenedicfum],  tituli  sanetae 
Susannae  presbyterum  cardinalem,  apostolicae  Sedis  Legatum, 
virum  utique  providum  et  discretum,  literatum  pariter  et  hone- 
stum ,  quem  inter  ceteros  fratres  nostros  sinceritatis  brachiis 
amplexamur,  ad  partes  ipsas  a  latere  nostro  duximus  destinan- 
dum ,  ut  juxta  verbum  propheticum  efficacius  et  validius  evellat 
et  destruat,  aedificet  et  plantet,  prout  quaelibet  suo  viderit 
officio  indigere. 

Nos  autem  sententiam,  quam  canonicc  protulerit  in  rebelies, 
ratam  haberi  volumus,  et  praecipimus  inviolabiliter  observari. 
Quocirca  Imperialem  magnificentiam  rogamus  attentius,  monemus 
et  exhortamur  in  Domino,  ([uatenus  ipsum  tanquam  personam 
nostram  benigne  recipiens  et  honorans,  in  cujus  persona  hono- 
rari  reputamus  nos  ipsos,  eidem,  cui  dedimus  specialiter  in 
mandatis,  ut  ad  honorem  et  profectum  tuum  diligenter  et  pru- 
denter  intendat,  tuum  praebeas  auxilium  et  favorem,  ut  per 
ipsius  industriam ,  te  favente,  statu  illius  Ecclesiae  reformato, 


5.')()  InNüC.   III  KIMST.    AD    A  ItCIl  1  KI',  ("p. 

ab  00  inerearis  in  solio  stahiliri,  a  cujus  dextris  in  vestitu  deau- 
rato  regina  circuinamicta  varietate  consistit,  et  nos  pro  honoro 
ipsi  exliibito  tuae  celsitudini  teneamur  ad  gratiarum  uberes 
actiones. 

Datum  Idibus  Maii. 

CXLVIII. 

Iniiocentius   III   Areliiejiisewpis,    Episcopis    et    oniversis   Praelatls   in 
Impcrio  Constantinopolitano  oonsstitutis. 

Mandat,  ut  Legatum  Sedis  apostoUae  benigne  recipiant  et  honori- 
fice  pertractent,  eiusque  statuta  ol)servent. 

A.  d.  1203,  in.  Mtulio. 

Iiiiioe.  III  episl.  Iil>.  VIII,  cp.  LVl  ed.  B  reqii  ii;iiy  T.  11, 
|);ig'.  7Ü2.  De  hac  charta,  et  (jua3  sequuntur  dusc  proxiniae,  liaec 
adiiotat  editor:  „apograp/imn  epistolarum  LVI,  LVII,  LVIII,  quod 
ad  fidem  apngrap/ii  Conti  cum  cetcris  exscribi  curaveramus,  c 
niani/tus  nostris,  quo  casu  nesclniMs,  excidit.  Jdeoque  argtmienta 
tantummodo  hie  exhibere  possumus.  Verum  c  scliedis  nostris 
hasce  tres  epistolas  in  autographo  Archirii  Vaticani  f'ol.  17  et  18 
descriptas  esse,  pro  comperto  habemus^. 

CXLIX. 
Innoccntias  III  9Iarchioni  nontis-Fcrrati. 

Ut  Romanam   Ecclesiam  diligat   et  honoret. 

A.  d.  120S,  m.  Madio  ? 

In  HOC.  111  epist.  lib.  VIII,  ep.  LVII  ed.  Brequigny  T.  II, 
p.ig.  702. 

CL. 

larcliio  noiitls-Ferrati  Innoceotio  III. 

De  suo  erga  Ecclesiam  liomanam  amore  et  obsequio  oratorem 
ad  Papam  mittit,  et  eum  de  rebus  apud  ConstantinopoUm  gestis 

certiorem  facit. 
A.   d.   120Ö,    m.   Madio? 
Innnc.  III  epist.  üb.   VIll,  ep.   LVllI  ed.  Brequigny  T.  II, 
pag.  702.  Cfr.  Raynaldns  1.  e.  §.  8. 


Innoc.  IIT  f.pist.  ad  Benedictüm  Legatum.  557 

CLL 

Innocentius  III  B(pnedicto),  tituli  sanctae  Siisannae  Presbyter©  Cardi- 
nali, apostolicae  Scdis  Legate. 

Indulgetur,  quod,  nisi  Patrinrcha  ConstantinopoUtamis  in  Ecclesia 

Constantinopolitana  idoneos  viros  assumat,  ipso  viros  Uteratos  et 

honestos  mstituat  in  dicta  Ecclesia,  prout  viderit  expcdirc. 

A.  d.  1203,  die  20.  m.  Mai. 

I  n  n  0  e.  111  epist.  lib.  VIII,  ep.  LXII  ed.  B  r  e  q  u  i  g  n  y  T.  II.  p,  706. 

His  ridiicialius  et  plenius  committimus  vices  nostras,  quorum 
probitatem  et  seientiani  jugiter  experimur.  Cum  erg'o  plenae 
rjegationis  officium  in  Imperio  Constantinopolitano  tibi ,  cuius 
discretionem  in  multis  sumus  experti,  duxerimus  eommittendum, 
ut  illud  melius  et  plenius  exequaris,  recipiendi  cessionem  episco- 
porum,  et  transferendi  eos,  undeeunque  sint,  qui  ad  sedes  alias 
in  eodem  Imperio  constitutas  fuerint  postulati,  liberam  tibi 
eoncedimus  auctoritate  praesentium  faeultatem,  similiter  eonee- 
dentes,  ut  eos,  qui  pro  violenta  manuum  injectione  in  latae 
sententiae  Canonem  inciderunt,  secundum  Ecelesiae  formam 
absolvas. 

Ad  haec,  cum  venerabili  fratri  nostro,  Patriarchae  Con- 
stantinopolitano, duxerimus  indulgendum,  ut  ad  Ecelesiam  Con- 
stantinopolitanam,  Patriarebalem  videlieet,  in  qua  vel  nnlli  vel 
pauci  erant  tunc  temporis  canonice  instituti,  idoneos  viros 
assumeret,  addito,  quod  nee  earni,  nee  sanguini  acquiesceret 
aliter,  quam  deceret,  sed  attenderet  morita  et  scientiam  ponde- 
raret,  quoniam  in  omni  gente,  qui  faeit  justitiam ,  acceptus  est 
Deo ;  auctoritate  tibi  praesentium  indulgemus,  ut,  si  Patriarcba 
ipse  a  te  commonitus  procedere  forte  neg-lexerit  vel  distulerit 
juxta  formam  indulgentiae  sibi  datae,  tu  in  eadem  Ecclesia, 
quae  sicut  Ecclesias  alias  in  Constantinopolitano  Imperio  con- 
stitutas dignitate  praecellit,  sie  debet  inter  eas  personarum  non 
tam  numero  efflorere,   de  qiiacunqiie  natione  viros  literatos  et 


558  InNOC.  III  KIMST.   AI»  (  I.KIILM    IT    l'(3l'UI-U.M    Cl'. 

honestos  instituas,  prout  videris  expedire,  tarn  m  hoc,  quam  in 
aliis  siiprascriptis,  siil)Iato  aj)p('IIalioiiis  obstaculo,  processurus. 
Niilli  eri^o  etc.  —  Datum  XIII.  Kai.  Juuii. 

CLII. 

Inuocentius  111  uniYcrso  clcro  et  popolo  in  Christiuno  cxercito  apod 

CoDstanlinopoliin  constitato. 

Mandat,  ut  super  Terra;  sanctce  recuperatione  Imperatori  Constan- 

tinopolitano  tribnant  aiLvilium  et  consiliuni. 

A.  (1.  I20Ö,  in.  Maio(?). 

Iniioc.  111  epist.  üb.  Vlll,   ep.  LXllI   ed.  B  req  uigny  T.  II, 

pag.  706,  (jui  de  iiac  et  seqiieati  epistola  haec  adnotat:  „apographum 

duariim  harumce  epistolarum,  quod  ad  fidem  apoyraphi  Conti  cum 

ceteris  exscrihi  curaveranms,  e  manibus  nostris,  quo  casii  nescimus, 

excidit,   ideoque  argumenta  hie  tantummodo  exhibere  possumus. 

Verum  e  schedia  nostris,  hasce  epislolas  in  autographo  Archivii 

Yaticani  f'ol.  19  insertas  esse,  pro  comperto  habemus'-'. 

CLIII. 
Innocentios  111  Patriarchac  et  universo  clero  Constantinopolitano. 

Statuit ,  quod  universi  praelati  conventualium  Ecclesiarum  apud 
Coustantinopolim  positarnm,  cum  Ecclesiam  Constantinopolitanam 
vacare  contigerit,  in  Ecclesia  s.  Sophia;  conveniant  ad  tractandum 

de  electione. 
A.  d.  120Ö,  in.  lVIaio(?). 
Innoc.  III  epist.  lib.  VIII,  ep.  LXIV.  ed.  Breq uigny  T.  11, 
p.  706  (vid.  epist.  aiiteeedentem). 

CLIV. 

Confirniatio  Plicodorom  institutorum  per  Marinum  Geno,  Potestatem 

fonstautinopolitanam. 

A.  (1.  1205,  die  2.  in.  Junii. 

Liber  Albus  fol.  40.  Libei-  Pactorum  1,  1S2^ 

Laurentius  de  Monacis  pag.  142:  Post  obitum  Heiirici 
Dandulo  populus  Venetus  existens  in  Cpoli  Potestatem  sibi  prae- 
f'ecerat  Marinum  Geno,  itaque  (I.  ita  quod)  deinde  post  ipsum  ille 
esset  Potestas ,  quem  Dux  Venetiarum  cum  suo  consilio  illuc  mit- 
teret.  Cfr.  Le  Bret  I.  I.  I,  p.  4ö3.  K.  rieogna  delle  inscriz. 
Vencz.  IV.  Ö29.  Ö3S. 


CONFIKMATIO  FeüDOKUM   INSTITUTOHUM   PER  MaKINUM   GeNü.         5S9 

In  nomine  domini  nostri  Jhesii  Christi.  Anno  domini  niil- 
lesimo  ducentesimo  quinto,  secundo  die  exeunte,  mense  Junio, 
in  festivitate  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Pauli ,  indictione 

OCtaVa.     CoNSTANTINüPOLI. 

Dignum  atque  conveniens  esse  dignoscitiir,  et  a  rationis 
tramite  non  deviat'),  quod,  quicunique  potestative  tarn  [in] 
Imperio,  quam  eivitate  vel  Castro  constitutus  fuerit,  omnimodo 
debeat  pertractare,  quod  de  augmentatione  fuerit  loci,  eui  ipse 
dominari  dignoscitur. 

Igitur  nos  Marinus  Geno,  Dei  gratia  Venetorum  Potestas  in 
Romania  ejusdemque  Imperii  quartepartis  etdimidiedominator), 
una  cum  judicibus  et  sapientihus  consilii  et  conlaudatu^)  populi 
Venetie  et  de  aliis  gentibus,  quod  nos  dedimus  de  nostris  bonis 
in  feodo*)  etrecepimus  in  servitio  domini  Ducis,  etenim  Veneti, — 
pertractantes ,  quod  de  magnitudine  fuerit  et  honore  tarn 
Venecie,  quam  nostre  partis  Romanie,  statuentes  statuimus  de 
possessionibus,  quas  habemus  [in]  Imperio  Romanie,  tarn  in 
Constantinopoli ,  quam  extra  Constantinopoiim:  de  hiis,  quod 
datum  habemus  vel  darentur,  nullus  homo  audeat  alienandum, 
nisi  Venetico.  Et  qualiscunque  persona  contra  hanc  Ordinationen! 
ire  presumpserit,  ille,  qui  acceperit,  nichil  ei  valere  debeat;  et 
ille,  qui  dederit,  emendare  debeat  nostro  comuni  aurum  librarum 
quinque.  Et  hec  conlaudationis  carta  in  sua  firmitate  permaneat. 

Quod  ego  Marinus  Geno,  Venetorum  Potestas  in  Romania, 
mmss. 

-J-  Ego  Marcus  Dandulus  judex  mmss. 

-J-  Ego  Johannes  Uituri  ^)  judex  mmss. 

-j-  Ego  Johannes  Barastro  judex  mmss. 

-J-  Ego  Petrus  Michel  judex  comuni")  mmss. 


^)  deviat  LP.;  deveniat  I^A.  *)  feo  niss. 

2)  do  minator  i  mss.  ^)  Vitturi  LP. 

•^)  conlaudatus    mss.      An    con-  !      ^)  comiiiiinis  LP. 

laudafione?  ' 


560       CoM'niMATio  Fkudokum  in.stitutohum  i'iwi  Mauinum  Geno. 

•j-  Eg-o  Marcus  Sanuflo  judex  comuni  minss. 

-|-  Eg-o  Johannes  Maurocenus  conseiliator  mmss. 

-|-  Ego  Lconariliis  Massario  consciliator  mmss. 

'|-  Ego  Damianus  Michel  conscilialor  mmss. 

•j-  Eg'o  Leonardus  Campolo*)  camerarius  mmss. 

-J-  Eg'o  Johannes  Gradonico  avocatori^)  comuni  mmss. 

•{-  Ego  Barchalotus  Aldiurando  conestabullo  mmss. 

'I*  Ego  Johannes  Martinatio^j  mmss. 

•]-  Ego  Jacopus  Gradonico  mmss. 

"|-  Ego  Cardinalis  Gcorgio  mmss. 

-}-  Ego  Marinus  Simitecullo*)  mmss. 

•j-  Ego  Michael  Urso  mmss. 

*|-  Ego  Petrus  Longo  mmss. 

■\-  Ego  Petrus  Quirino  tt.  ss. 

-f-  Ego  Dominicus  Fradello  mmss. 

•J-  Ego  Marinus  Fuschari"')  mmss. 

-j-  Ego  Jacobus  Pascaligo  mmss. 

*j-  Ego  Petrus  Constantus,  presbyter  et  notarius,  complevi 
et  roboravi. 

■J-  Ego  Bartholomeus  Caput,  diaconus  et  notarius,  vidi  et 
legi  in  matre,  testis  sum  in  fdia. 

'l'  Ego  Johannes  Faletro,  judex,  vidi   in  matre,  testifico 
in  filia. 

Ego  Dominicus  Superancius^),  diaconus  et  notarius, 
hoc  exemplavi  anno  domini  millesimo  ducentesimo  sexto  mensis 
Marcii,  sub  indictione  nona  constante,  nee  minui  nee  anipliavi, 
sed  complevi  et  roboravi. 

Ego  Vivianus,  scriptor,  notarius  et  judex  domini  Henrici 
Homanorum  Imperatoris,  excmplum  hoc  extractum  de  auctentico 
vidi ,  nee  addidi  nee  minui ,  nisi  quod  in  eo  inveni ,   ideoque  in 


1)  Canpolo  LP. 

2)  avocatorio  LP. 
^)   Marfinacio   LP. 


*)  Simiteculo  LP. 

5)  Fuchari  LP. 

*)  Slip era  IIP io  LP. 


In.NOC.   III   EIMST.    AD  MaRCII.   MoNTISF.  561 

anno  domini  M.  CC.  Villi,  indictione  septima,  mensis  Junii  in 
libro  isto  fideliter  exemplavi,  et  propria  manu  mea  firmavi  ac 
subscripsi. 

CLV. 
Innocentius  III  llarchioni  !Ioutisferrati. 

üt  defendat  et  tueatur  subjugatum  ConstantinopoUtanum  Imperium, 

donec  Papa  fnerit  melius  instructus,  an  id  injuria  fuerit  factum. 

A.  d.  1203,  m.  Septembri(?). 

Innoc.  III.  epist.  Hb.  VIII,  ep.  CXXXIII  ed.  ßre  qiiigny  T.  II 
pag.  768.  Cfr.  Raynaldus  1.  c.  §.  7.  8. 

Quod  inter  curas  diversas  et  occupationes  mundanas  non 
solum  multipliees,  sed  urgentes,  de  salute  animae  tuae  sollieitus 
et  Studiosus  existis,  prudentiam  et  devotionem  tuam  in  Domino 
commendamus.  Quid  enim  (evang.  Matth.  [Q ,  2ß)  prodesl 
fwmini,  si  mundum  Universum  lucretur,  animae  vero  suae 
delrimentum  patiatur?  Aut  quam  dahit  liomo  commiitationeni 
pro  anima  sua?  Frater  non  redimit,  redimet  homo?  Non  dabit 
Deo  placationem  suam,  nee  pretium  redemptionis  animae  suae. 
Lahorabit  in  aeternum,  et  vivet  in  ßnem  (Psalm.  49,  7.  8.  9). 

Recepimus  namque  literas  tuas  per  dilectum  filium, 
Sfofreduni],  tituli  sanetae  Praxedis  presbyterum  Cardinalem, 
nostro  apostolatui  praesentatas ,  quibus  nobis  intimare  curasti, 
quod  corde  contrito  et  spiritu  sineero  ad  apostolieae  comnio- 
nitionis  mandatum ,  spe  indulgentiae  generalis  inductus,  votum 
crueis  solemniter  emisisti,  et  ad  id  fideliter  prosequendum  inten- 
distisemperanimum  ineorruptum.  Quod  aiitem  illius  adoleseentis 
suscepisti  ducatum,  qui  fatebatur  ConstantinopoUtanum  Impe- 
rium sibi  de  jure  deberi,  consilium  fuit  dilecti  filii,  V[e(riJ,  tituli 
saneti  Marcelli  presbyteri  Cardinalis,  apostolieae  Sedis  Legati, 
nee  tam  humanum  consilium,  quam  neeessitas  importuna,  quod 
post  Jadertinensis  civitatis  excidium  ad  acquirenda  victualia  in 
liomaniam  exercitus  declinaret. 

Fontes.  XII.  36 


1)62  InNOC.  [II  KPIST.   AD  MaUCH.  MoNTISF. 

Vonim  tu  et  alii  Criicesln^nati,  facicntos  de  neeessitate  vi?*- 
Uitein,  inleiidistis  in  ipsa  prineipalitcr  proeurare,  ut  apostolicac 
Sedi  gratum  impcndcritis  et  devotiim  obscquium,  et  expeetalmii 
niliilominiis  Terrae  sanctae  succursum;  quod  ad  plenum  eoii- 
summassc  putastis,  cum  sine  sanguinis  effusione  Regia  urbe 
capta  et  oceupatore  Imperii  effug-ato,  restilutisque  in  ipsa  simul 
patre  et  fdio  ad  fastigium  Imperatoriae  dignitatis,  fecislis  ipsos 
incoactos  sacrosanetae  aj)Ostolicae  Sedi,  tactis  evangeliis,  obe- 
(lientiam  exbibere,  Iniperiali  nobis  scripto  transmisso  ad  majorem 
fidei  firmitatem,  ut,  quod  ore  promiserant,  opere  adimplerent. 

Cumque  vos  ad  navigandum  in  Syriam  totis  viribus  para- 
retis,  innata  Graecorum  malitia,  juramentis  et  paetis  penitus 
violatis,  igne,  dolo  et  toxico  iter  vestrum,  non  semel  tantum, 
sed  saepe  nequiter  impcdivit,  et  ad  oceupationem  urbis  Regiae 
vos  in  ipsorum  perniciem,  renitentes  et  invitos,  attraxit.  Qua 
sola  Del  virtute  mirabiliter  triumpbata,  quiequid  ex  tunc,  quo- 
cumque  modo  vel  loco,  fecistis,  voluntarii  vel  inviti,  communi- 
cato  cleri  vcstri  consilio,  semper  habuistis  in  votis,  ut  per  vos 
inobedientiae  fdii  redirent  ad  obedientiam  matris  suac,  tam 
debitam ,  quam  devotam ,  et  Orientalis  Ecclesia ,  tanquam  prin- 
cipale  membrum,  suo  capiti  uniretur;  quod  ut  plenius  et  melius 
posset  üeri,  apostolieae  Sedis  consilium,  sine  quo  perit  penitus 
opera  et  impensa,  suspensi  hactenus  expectastis,  et  adhue  con- 
tinuis  desideriis  expeetatis. 

Quia  vero  signum  erucis,  prout  asseris,  suseepisti  ad 
delendum  tuae  maculas  juveututis,  et  quiequid  apostaticae  labis 
a  retroactis  temporibus  singularltas  humana  contraxerat,  elimi- 
nandum,  non  ut  gravius  et  licentius  sub  umbra  religlonis  et 
erucis  vexillo  peccares,  ad  examinationis  nostrae  caleulum 
singula  referens,  in  omnibus  et  per  omnia  matris  te  exponens 
consiliis  et  mandatis,  ita  ut,  si  Romaniae  statum  et  tui  moram  in 
ea  noverimus  apostolieae  Sedi  et  Terrae  promissionis  efficaciter 
expedire,  teque  per  hoc  remissionem  accipere  peccatorum,  non 


InNOC.  III  EPIST.  AD  MaKCU.  MoNTISF.  1)63 

abniiis^«Äw?/as?^periculavellaboies;  alioquin,nonhabitorespectii 
ad  possessiones  et  honorificentias,  qiias  ol)tines  affluenter,  illud 
tibi  potius  injungamus,  per  qiiod  abundantius  merearis  iram 
supremi  judieis  declinare:  sane  per  ea,  quae  siiperius  sunt 
scripta,  tacitis  videris  objectionibus  respondisse,  quae  contra 
Crucesignatos  possunt  taliter  intorqiieri.  Cum  enim  vos  devo- 
veritis  in  obsequium  crucifixi  ad  liberandum  Terram  sanctam 
de  manibus  paganorum,  et  sub  excommunicationis  interminatione 
vobis  fuerit  inbibitum,  ne  terras  Cbristianorum  invadere  vel 
laedere  tentaretis,  nisi  forsan  iter  vestrum  ipsi  nequiter  impe- 
dirent,  aut  alia  justa  et  necessaria  causa  vobis  occurreret, 
propter  quam,  interveniente  nostri  Legati  consib'o,  aliud  agere 
valeretis,  vos,  nullam  in  Graecos  jurisdictionem  aut  potestatem 
habentes,  a  puritate  voti  vestri  temere  declinasse  videmini,  dum 
non  contra  Sarracenos,  sed  contra  Cbristianos  arma  movistis, 
non  intendentes  ad  recuperandum  Hierusalem,  sed  Constantino- 
polim  occupandum,  terrenas  opes  coelestibus  divitiis  praeferendo. 
Ukidque  longe  gravius  reputatur,  quod  quidam  nee  reb'gioni, 
nee  aetati,  nee  sexui  pepercerunt,  sed  fornificationes,  adulteria 
et  incestus  in  oculis  hominum  exercentes,  non  solum  maritatas 
et  viduas,  sed  etiam  niatronas  et  virgines  Deoque  dicatas  expo- 
suerunt  spurcitiis  garsionum ;  nee  Imperiales  sufFecit  divitias 
exbaurire,  aut  diripere  spolia  majorum  pariter  et  minorum,  nisi 
ad  Ecclesiarum  thesauros,  et,  quod  gravius  est,  ad  ipsarum 
possessiones  extenderitis  manus  vestras,  tabulas  argenteas  de 
altaribus  rapientes,  violatisque  sacrariis,  iconas,  cruces  et  reli- 
quias  asportantes;  ut  Graecorum  Ecclesia,  quantumcumque  per- 
secutionibus  affligatur,  ad  obedientiam  apostolicae  Sedis  redire 
contemnat,  quae  in  Latinis  non  nisi  perditionis  exempla  et  opera 
tenebrarum  aspexit,  ut  jam  merito  illos  abhorreat  plus  quam  canes. 
Tu  vero  contra  justitiani  et  potestatem  indebitam,  vel  potius 
usurpatam,  apostoHcae  Sedis  Legati  consilium  allegasti,  tanquam 

36* 


564  INiNOC.   lil  KIMST.   AD   MAllCH.   MoNTISK. 

ex  eo  vobis  licuerit,  cum  pracfato  adolescente  ad  restituendum 
sihi  Constantinopolitaiiiim  Imperium  proficisci,  quamvis  et  id 
potueiis  allej^are,  quod,  cum  vos  victualium  dcfectus  urgeret, 
siue  (juihus  non  poteratis  votum  crucis  adimplere,  licuerit  vobis 
propter  causam  adeo  iiecessariam  operas  vestras  illi  locare,  qui 
justam  causam  prosequi  videbatur;  praesertim  cum  per  hoc 
intenderetis  finaliter  ad  Terrae  sanctae  succursum  et  aposto- 
licae  Sedis  augmentum.  Cumque  pollicitam  vobis  et  debitam 
neg-averunt  illi  mercedem,  juramentis  et  pactis  penitus  violatis, 
quin  etiam  armis,  igne,  dolo  et  toxico  vos  saepius  attentaverint, 
tanquam  in  arcto  positi,  coacti  fuistis,  ut  contra  schismaticos 
et  perjuros,  debila  vobis  injuste  negantes,  exerceretis  debitam 
ultionem.  Divinum  enim  videtur  fuisse  Judicium,  quod,  qui 
tamdiu  misericorditer  tolerati,  et  etiam  non  solum  ab  aliis,  sed 
etiam  a  nobis  studiose  commoniti,  noluerunt  redire  ad  Ecclesiae 
unitatem,  nee  ullum  Terrae  sanctae  subsidium  impertiri,  per 
eos,  qui  ad  utrumque  pariter  intendebant,  amitterent  locum 
et  gentem;  quatenus,  perditis  male  malis,  terra  bona  bonis 
agricolis  locaretur,  qui  fructum  reddant  tempore  opportuno. 
Quemadmodum  legitur  in  Daniele  propheta  (2,  20.  21):  est 
Deus  in  coelo,  qui  revelat  mysteria,  et  mutat  tempora,  et  trans- 
fert  regna;  ipse  dominatur  in  regno  hominum,  et  cui  voluerit, 
dabit  illud. 

Vulgaris  vero  tenet  sententia,  quod  jura  regnorum  semper 
violenta  fuerunt.  Quia  vero  judicia  Dei  nonnunquam  adeo  sunt 
occulta,  ut  a  propheta  dicantur:  abyssiis  multa;  ita,  ut  et 
apostolus  (Paulus  ad  Rom.  11,  34.  35)  exclamare  cogatur: 
0  altitudo  diviiiarum  sapientiae  et  scientiae  Dei!  Quam 
incompreliensibilia  sunt  Judicia  ejus  et  investigabiles  viae  ejus! 
Quis  enim  cognovit  sensum  Domini,  aut  quis  consilianiis  ejus 
fuit? —  nos  de  tarn  profundo  judicio  nolentes  temere  judicare, 
praesertim  antequam  de  veritate  negotii  plenius  instruamur, 
cum    et   illi    potuerint  juste   puniri    propter   peccatum,    quod 


InNOC.  III  KPIST.  AD  MaRCII.  MoNTISK.  565 

commiserant  in  Deum,  et  vos  nihilominus  eos  injuste  punire, 
propter  odium,  qiiod  exercebatis  in  proximos,  si  tarnen  proximi 
sunt  dieendi,  qui  proximare  confemnunt,  cum  et  propter  jiistam 
illorum  poenam  forsan  Dens  justam  dederit  vobis  mercedem, 
juxta  quod  dixisse  legitur  in  propheta:  quia  servisti  mihi  in 
Tiro,  dabo  tibi  Aegyptum;  unde  Assur  virgam  sui  furoris 
appellat(Jesaias  10,  5):  illud,  omissis  dubiis,  tibi  pro  certo  duxi- 
mus  respondendum,  in  uno  pariter  et  eodem  tarn  Terrae  sanetae, 
quam  apostolicae  Sedi,  neenon  animae  tuae  salubriter  consuientes, 
ut  sub  timore  Domini  et  spe  veniae  terram  divino  judicio  acquisi- 
tam  teneas  et  defendas,  et  tenendam  ae  defendendam  acquiras, 
populos  tibi  subditos  in  justitia  regens,  sub  pace  eonservans, 
et  religioni  conformans ,  ita  ut  ecelesiastiea  bona  restituas 
seeundum  propriam  facultatem,  poenitens  et  satisfaciens  de 
commissis,  cum  hujusmodi  res  vix  geri  potuerit  sine  piaculari*) 
reatu;  quoniam,  qui  tang-it  pieem,  coinquinatur  ab  ea;  firmumque 
geras  in  voto  propositum,  ut  ad  Terrae  sanetae  succursum, 
cui  te  principah'ter  et  spiritualiter  devovisti,  prudenter  et  poten- 
ter intendas,  cum  per  banc  terram  illa  de  facili  recuperanda 
speretur. 

x\d  haec,  cum  ad  exemplar  patrum  et  fratrum  tuorum,  qui 
sacrosanctam  Romanam  Ecclesiam  de  corde  puro  et  conscientia 
bona  et  fide  non  ficta  revereri  semper  ac  venerari  per  oninia 
studuerunt,  tu  nobis  et  apostolicae  Sedi  fidelis  et  devotus  existas  : 
de  plenitudine  enim  g-ratiae  te  reddimus  omnino  securum, 
sciturum  pro  certo,  quod  ea  cupimus  operari,  quoties  se  nobis 
obtulerit  opportunitas,  quae  ad  bonorem  et  profectum  tu  um 
debeant  mag-nifice  redundare. 

Datum  etc. 


*)  AI.  eod.  melius  piaculi. 


^QQ  Innoc.  III  r-.Pi.sT.  AD  nr.Nr.nifT.  Lkgat. 

CLVI. 

Innocentios    111    B(cncdicto),   tituli    sandae    Sosannac    Prcsbytero 

Cardinuli,  apostoliiae  Scdis  Legato. 
Ut  quasdam  Ordinationen  in   Ecc/csia  Constantinopolilana  juxta 
pactiones  factas  confirmet. 
A.  d.  1205,  in.Septembri(?). 
Innoc.  III  epist.lib.VIII.ep.CXXXV  ed.  BrequignyT,II.p.771. 
Licet  pactiones,  qiiac  de  rebus  ecclesiasticis  inter  Francos 
.    et  Venetos  factae  fuerunt,  non  sint  de  jure  servandae,  sicut 
tarnen  nos  pro  servanda  concordia  inter  eos  in  electione  pro- 
cessimus  Patriarchae,  sie  tu  in  ordinandis  Ecclesiis  pro  eadem 
causa  procedas,  ut  auctoritate  nostra  iicite  fiat,  quod  eorurn 
temeritate  fuit  illicite  constitutum.   Cum  enim  inter  hujusmodi 
pactiones  hoc  contineatur  expressum,  ut  clerici  utriusque  partis 
illas  Ecclesias  debeant  ordinäre,  quae  suae  parti  contigerint,  et 
quaedam  ecclesiastica  beneficia,  de  communi  assensu  totius  cleri, 
sint  quibusdam  clericis  transmontanis  ad  custodiam  assignata, 
discretioni  tuae  per  apostolica  scripta  mandamus,  quatenus  ea, 
quae  in  parte  Francorum  assignata  repereris,  eisdem  clericis, 
sublato  appellationis  obstaculo,  auctoritate  nostra  concedas,  si 
forte  venerabilis  frater  noster,  [Thomas  J  Constantinopolitanus 
Patriarcha,  monitus  diligenter,  ea  illis  non  duxerit  concedenda; 
quia  gratiam,  quam  Venetis  facimus  in  majori,   non  decet  nos 
Francis  in  minori  negare. 
Datum  etc. 

CLVII. 

Electio  .Varini  Crcno  in  Potestatem  Constantinopolitanom  post  obitam 

domini  Denrici  Dandulo. 

A.  (I.  1200,  die  2.  mensis  Septembris. 

Liber  Albus  fol.  41  sq.  Liber  Pactorum  I,  154^. 

Andreas  Dandulus  in  chronico  1.  c.  p.  334:  Sane  Vene- 

torum  populus  in  Constantinopoli  Blarinum  Zeno  sibi  Potestatem 

statuunt ;   qui  ab  Heurico,  dum  a  Patriarcha  coronandus  esset, 

approbationem  foederum  in  captione  Imperii  factorum  siiscepit. 


Elkctio  Marim  Geno  in  potest.  Cp.  567 

Egit  de  hoc  documento  Maria  T.  IV,  p.  74:  ?m  documento  si  trova 
?iel  Codice  Treviscuieo  enunciato  Confirmatio  primi  Pote- 
st atis  Cp.  per  Vene  tos. 

In  nomine  domini  dei  et  salvatoris  nostri  Jhesii  Christi. 
Anno  domini  mlllesimo  ducentesimo  quinto,  mense  Septembris, 
die  secundo  exeiinte,  indictione  nona.   Constantinopou. 

Divine  placult  maiestati,  quod  dominus  noster  Henricus 
Dandulus,  Diix  Venetie,  cum  Francorum  se  principlbus  ae  baro- 
nis  soeiavit,  exereitum  preparans  eopiosiim,  et  exiens  a  civitate 
Venecle  Constantlnopolim,  excellentisslmam  sellicet  iirbem,  cum 
eisdem  prinelplbus  aplicult,  et  potentia  dispensante  divina  jam 
dictam  urbem  expugnans  cepit  eam  et  Imperium  Romanle.  Et 
divisit  jam  dictam  urbem  et^)  Romanle  Imperium  cum  predicta 
gente  Francorum.  Et  quarta  pars  et  dimidia  ejusdemque  Imperii 
Romanie  venit  in  predicti  domini  Venecie  Ducis  in  (?)  portione. 
Prefactus  namque  dominus  noster  Henricus  Dandulus,  dei  gracia 
Venecle,  Dabnacle  atque  Chroacie  Dux,  magnl  conscilli  et 
potentie,  domlnator  extitit  super  jam  dictam  quartam  partem  et 
dimidlam  ejusdem  Imperii,  quousque  vixit.  Post  obitum  vero 
memorati  domini  Venecle  Ducis  populus  Venecie,  qui  tunc 
temporls  Constantlnüpob*  aderant,  coplosa  quorum  erat  ibi  mul- 
tltudo,  in  unum  convenientes  firmiter  ordinaverunt,  quod  exinde 
in  antea ,  quencunque  Potestatem  vel  rectorem  dominus  Dux 
Venecie  cum  ordinato  conscllio  Constantinopoli  mitteret  vel 
ordinaret,  ilium  Potestatem  haberet  et  rectorem. 

Qui  populus,  comunicato  universorum  conscllio,  ordinave- 
runt et  elegerunt  dominum  Marinum  Geno,  elegantem  utique, 
sapientem  ac  nobllem  virum,  sibi  Potestatem  et  domlnatoreni 
super  quartam  partem  et  dimidlam  ejusdemque  dicti  Imperii. 
Quo  principante  accesserunt  ad  eum  nobiles  et  saplentes  viri, 
delegati  a  domino  Rainerio  iJandulo,  filio  suprascriptl  defuncti 
Ducis ,   vicem  patris   gereute ,    scilicet   Rogerius  Maurocenus, 

')  et  addidimus;  urbem  Rom.  Imp.  mss. 


568  ElECTIO  MaRIM  GeNO  in  l'OTEST.  Cp. 

Aiiserensis ' )  (!üines,  llogeriiis  Premarlnus,  Benedictus  (Iri- 
lioni  atque  Paulus  Quirinus,  et  querebant,  ut  ista  omnia,  que 
superius  dicta  sunt,  et  alia  sul)  scripture  vineulo  anodarentur. 

I^itur  nos  Marinus  Geno,  Venetorum  in  Romaiiia  Potestas 
ejusdeinque  Impcrii  super")  quartam  parleni  et  diinidiam  domi- 
nator,  cum  judieihus  et  sapientibus  eonscilii,  eonlaudacione 
quoque  popuH  Venecie,  (jui  lunc  temporis  Cunstantinopoli 
aderant,  statuentes  statuimus  ae  firmiter  ordinamus,  ut,  quando- 
cunque  dominus  noster  Venecie  l)ux  cum  ordinato  conscilio 
delegaverit  vel  ordinaverit  aliquem  Potestatem  Constantinopob 
aut  rectorem,  quemcumque  ipse  miserit  vel  ordinaverit,  illum 
babebimus  Potestatem  Constantinopoiitanum  et  rectorem. 

Item  querebant  nobis  nostroque  conscilio  jam  dicti  Venecie 
legati ,  quod  feuda ,  que  data  erant  vel  darentur  de  supradicta 
nostra  portione,  tam  ea,  que  erant  infra  jam  dictä  civitate,  quam 
extra,  alicui  non  alienarentur,  nisi  in  Veneto,  que  jam  ordinata 
habebamus  et  scripture  vineulo  corroborata.  ünde  iterum  volu- 
mus,  quod  ea  sub  eodem  scripture  vineulo  sint  anodata,  ut  ita  fiat 
imperpetuum.  Et  hec  conlaudacionis  et  confirmacionis  carta 
maneat  in  sua  firmitate. 

*{-  Ego  Marinus  Geno,  Venetorum  Potestas  in  Romania,  mmss. 

-|-  Ego  Johannes  Uituri^)  judex  mmss. 

•j-  Ego  Petrus  Michael  judex  comuni  mmss. 

-J-  Ego  Johannes  Barastro  conscillator  mmss. 

■{-  Ego  Jacobus  Mastrorso*)  conscillator  mmss. 

•{-  Ego  Leonardus  Campulo  camerarius  mmss. 

-{-  Ego  Marinus  Navigaiosso^)  mmss. 

■{-  Ego  Bartholomeus  Aldiurando  conestabuUo  mmss. 

•{-  Ego  Dominicus  Zancarolus*^)  mmss. 


1)  Aiiserensis    LA.;     Aiisere-  1      •')  Uitturi  LP. 

nius  LP.  I      *)  Mastroorso  LP. 
-)  Addidiinus  SM/XT,  coli,  anteeoden-  ^)  Navigaioso  LP. 

tibus.  ")  Zancarioliis  LP. 


InNOC.  III  EPIST.  AD  ThOMAM   Patr.  Cp.  569 

-|-  Ego  Johannes  Memo  mmss. 

•j-  Ego  Stephanus  Suppanieuni  mmss. 

■j-  Ego  Jaeobus  Manrocenus  mmss. 

Ego  Nicolaus  Tinto,  plebanus  sancti  Nicolai  et  iiota- 
rius,  interfui,  complevi  et  roboravi. 

Ego  Vivianus,  scriptor,  notarius  et  judex,  autenticum 
hujus  vidi  et  legi,  nee  addidi  nee  minui,  nisi  quod  in  eo  inveni, 
ideoque  fideliter  exemplavi,  et  propria  manu  mea  firmavi  atque 
subscripsi. 

CLVIII. 

Innoccntius  III  (Thomaß),  Patriarchat  ConstantiDopolitano. 

Vt  Henricum,  clericum,  in  canonicum  Ecclesiae  S.  Sojjliiae  recipi 

faciat. 
A.  d.  1205,  d.  7.  m.  Septembris. 
Innoc.  III  epist.  Hb.  VIII,  ep.  CXXXVI  ed.  Brequigny  T.  II, 
pag.  771. 

Cum  ad  illam  Ecclesiam,  divina  faciente  gratia,  sis  pro- 
motus,  quae  praesertim  temporibus  istis  literatis  clericis  indiget 
et  honestis,  fraternitatem  tuam  monemus  attentius  et  hortamur, 
quatenus  dilectum  filium,  magistrum  Henricum,  latorem  prae- 
sentium,  qui  moribus  et  scientia  commendatur,  pro  reverentia 
beati  Petri  et  nostra  ejusque  probitatis  intuitu  in  canonicum  et 
fratrem  Ecclesiae  sanctae  Sophiae  recipias,  et  assignes  in  ea 
illi  beneficium  praebendale. 

Datum  VII  Idus  Septembris. 

CLIX. 

Refntatio  ciosdem  Marini  (i.  e.  Geno,  Potestatis  Cp.),  facta  couiuui 

Yenecie  de  Chorpha  et  Darachio  et  alijs  locis  Iniperij. 

A.  d.  12ÜS.  Oct. 

Liber  Albus  fol.  42.  Liber  Pactorum  I,  156.  Paucis  hoc  docii- 
mentum  attigit  Marin  T.  IV,  p.  86. 

In  nomine  domini  Dei  et  saluatoris  nostri  Jhesn  Cristi. 
Anno  domini  millesimo  ducentesimo  quinto,  mense  Octobris, 
indictione  nona.   Constantinopoli. 


570      Rkfcjtatio  Mahini  facta  communm  Veneciak  de  Corfu  etc. 

Cum  ali((iii(l  ;i  priiiclpibiis  terre  coinmunlter  ordinatur, 
oportet,  ut  scriptnre  uinciilo  anodctur,  qua  possit  ordo  rei 
oportuno  tempore  nianifestius  recognosei.  Ig^itur  nos  Marinus 
Geiio,  Venetorum  in  liomaiiia  Potestas  eiusdemque  Imperij 
quarte  partis  et  dimidie  dominator,  cum  judicihus  et  sapientibus 
conseilij  et  populi  conlaudacione ,  deereuimus ,  in  seripturis 
publicis  hoc  esse  corroboratum :  videlicet  quod  in  diuisione  iam 
dicte  nostre  quarte  partis  et  dimidie  eiusdemque  Imperij  Roma- 
nie,  que  nobis  nostroque  comuni  habere  conting-ebat  tempore, 
quo  diuidel)amus  inter  nos  Venetos  et  aiios  homines,  qui  uene- 
rant  in  fidelitate  et  seruitio  domini  Venecie  Ducis,  iam  dictam 
quartam  partem  et  dimidiam  tocius  dicti  Imperij  —  dimisimus 
comuni  Venecie  prouinciam  Dirrachij  cum  chartolarato  Glaue- 
nizi*),  et  prouinciam  Vagenecie,  et  Corfu  cum  tota  eins  insula. 
Hec  sunt  enim  sub  Dirrachio,  uidelicet  Sfinarsa,  [cum]  charto- 
larato de  Glauenitis'),  quod  chartolaratum  potest  esse  cum 
tribus  uel  quatuor  casahbus,  et  Ablona"):  est  catepanikium 
Vagenetie*),  et  habet  unum  chartola[ra]tum  de  Gliki^)  cum  alijs 
duabus  uillis  et  duobus  agridijs,  idem  (id  est?)  paruis  casalibus. 
Hec  autem  omnia  suprascripta  comuni  Venecie  dimissimus,  ut 
superius  est  denotatum,  et  uolumus,  quod  suprascriptum  comune 
Venecie  plenissimam  imperpetuum  hal)eat  potestatera  ad  facien- 
dum  de  bis  suprascriptis  omnibus,  quicquid  sibi  placuerit;  et 
hec  confirmatio  carte  maneat  in  sua  firmitate. 

Ego  Marinus  Geno,  Venetorum  Potestas  in  Romania,  manu 
mea  subscripsi. 

Ego  Johannes  Gradonico  judex  mmss. 

Ego  Johannes  Barastro  consciliator  mmss. 


*)  Glauenitis  LP.   Hst  Gl.  prope  •')  I.  e.  Au  1  o  na  Kpiri. 

Acrocerautiiit  Kpiriqti;eioiula,coll.  '  *)  DcIJagen.  vide  pag.  472. 

pag.  472  hujus  voluminis.  ]  ^)  Glizi    LP.     list    Glyky   portus 

^)  Sfinansa,     Glauenitis     LP.  1  Epiri. 

Lege  Spirnaza.    Kst  is  fluvius  I 

prope  Dyrraeliiuin  e  ineridie.  , 


J 
I 


CONFIRMATIO  HeNRICI  FRATRIS  ImP.  Cp.  371 

Ego  Jacobus  Mastrorso')  conscillator  inmss. 

Ego  Leonardus  Campulo  camerarius  minss. 

Ego  Angelus  Gassulo  camerarius  mmss. 

Ego  Leonardus  Gradonieo  mmss. 

Ego  Johannes  Memo  mmss. 

Ego  Dominieus  Zanearrolus ')  mmss. 

Ego  Stephanus  Suppanieum  mmss. 

Ego  Leonardus  Urso  mmss. 

Ego  Leonardus  Bosio  mmss. 

Ego  Nicolaus  Tinto,  plebanus  sancti  Nicolai  [et  ecclesle 
sancte  Sophie  canonicus  in  Constantinopoli]")  et  notarius, 
interfui,  compleui  et  roboraui. 

CLX. 

Confirmatlo  partltionis  per  dominam  üenricam,  fratrem  Iiiiperatoris 

Constantinopolitani,  et  Marinam. 

A.  d.  1203,  m.  Octobri. 

Liber  Albus  fol.  43 — 45.  45—46  (in  duplo).  Libri  Pactoruin 
l,  157;  II,  254.  Codex  S.  Marci  228,  fol.  4\  (pii  hunc  titulum  prse- 
mittit:  Pactum  constitutum  a  domino  Ilenrico  hnpcratore  et  a 
domino  Marino  Geno  Potestate. 

Edidit:  Wilkenus  in  Gesch.  der  Kreuzzüge  T.  V  (Append. 
p.  8  sq.).  Item  Nos  in  Symbolis  criticis,  Commentat.  II,  pag.  21  sq. 
Excerpsit  Marin  T.  IV,  p.  9ö  sqq.,  cuius  exemplum  sie  inscriptum 
fuit:  „Pactum,  quod  fecit  dominus  Henricus,  f rater  domini  Impera- 
toris  Constantinopolitani,  cum  Marino  Geno,  Potestate  Venetonim'' . 

Noscant  omnes  tarn  presentes,  quam  futuri,  quod  nos  Hen- 
ricus, frater  domini  Imperatoris  Constantinopolitani  et  mode- 
rator  Imperij,  et  Marinus  Geno,  Venetorum  Potestas  in  Romania 
et  tocius  quarti  et  dimidie  eiusdem  Imperij  dominator:  quod 
omnem  Ordinationen!  et  examinationem  factam  per  partitores, 
qui  fuerunt  constituti  per  dominum  Balduinum,  memorati  Imperij 
Imperatoren!,  et  dominum  Henricum  Dandulum,  condam  Ducem 


')  Mastroorso  LP.  |       ^)  et  ...Consta  n  f.  in  margine  LA. 

'^)  Zancairolus  LP.  I  additum. 


572  CoiSFIRMATIO  HkNRICI  FRATRIS  TmP.  Cr. 

Venelorum,  ac  (loiuimim  IJoiiifaciimi,  marchionem  Montlsferrati, 
cetcrosque  barones,  peregrinos  ac  omne  comiine  tocius 
exercitus,  qiii  Constantinopolitanum  Imperium  acquisiuerunt, 
inreiiocabiliter  confirmamus : 

Scilicet  quod ')  tempore  illo,  cum  dominus  Imperator  per 
Potestatem  Venetorum  et  eius  conscilium  et  per  magnates  Fran- 
cigenarum  in  unum  se  eoncordaiierint,  quod  dominus  Imperator 
ad  expcditionem,  ad  acquisitionem  et  defensionem  Imperij  pro- 
cedere  debet,  tunc  omnes  milites  Imperij,  tarn  Franeigene, 
quam  Veneti,  moniti  per  supra  notatum  conseilium,  sequi  debent 
dominum  Imperatorem  in  expedieione  illa,  a  kalendis  Junij  usque 
ad  festum  saneti  Michaelis  primo  uenturi;  tali  uero  ordine,  quod 
milites  illi,  qui  propinquiores  erunt  inimicis,  ne  forte  detrimen- 
tum  inde  incurrant,  non  nisi  medietas  illorum  teneantur  sequi 
dominum  Imperatorem;  et  si  grauiter  ab  inimicis  fuerint  infe- 
stati,  nemo  eorum  teneatur  accedere  ad  expcditionem.  Et  si 
aliqua  principalis  persona  cum  exercitu  campestri  intrauerit 
Imperium  ad  destructionem  eiusdem  Imperij  faciendam,  tunc 
omnes  milites  tanto  plus  moram  predicti  termini  cum  domino 
Imperatore  facere  debent,  quanto  eis  per  supradictum  consci- 
lium fuerit  iniunctum.  Statutum  siquidem  fuit,  quod  omnes 
milites,  qui  possessionem  et  feudum  habent  in  Imperio,  tarn  de 
Francigenis,  quam  de  Venetis,  hoc  totum,  quod  suprascriptum 
est  ad  obseruandum,  firmare  debent  iuramento. 

Dominus  uero  Imperator  omnes  alias  neccessarias  res  et 
expensas  ad  defendendum  et  manutenendum  Imperium  statim 
omni  tempore  facere  debet.  Insuper  etlam,  quicquld  eidem 
domino  Imperatori  per  supradictum  conscilium  fuerit  consultum 
ad  defendendum  et  manutenendum  Imperium,  facere  debet, 
quia  ad  hoc  perficiendum  concessa  est  ei  quarta  pars  tocius 
Imperij  Romanie. 

*)  in  in  altera  copia  LA.  (|3). 


CONFIRMATIO  HeNUICI   lüATRIS  Im1>.  Cp.  573 

Qiiodsl  totuni,  quod  supraseriptuin  est,  tarn  per  milites, 
quam  per  dominum  Imperatoren!  non  fuerit  obseruatum,  non 
hac  occasione  debet  dominus  Imperator  aliqucm  militem  expo- 
liare  a  possessione  sua,  nee  milites  dominum  Imperatorem;  sed 
coram  iudicibus,  qui  tempore  illo  tam  per  Francigenas,  quam 
per  Venetos  erunt  eonstituti,  debet  causa  uentilari:  et  secundum 
quod  ipsi  iudices  iudicauerint,  debet  ab  utraque  parte  obseruari. 
Dominus  siquidem  Imperator  nernini  contra  iusticiam  abquo 
tempore  facere  debet;  et  si,  quod  absit,  fecerit,  ad  amonicionem 
memorati  conscilij  coram  supradictis  iudicibus  in  presentia  sua 
satisfacere  debet.  Debent  namque  omnes  Veneti  veniendo, 
stando,  eundo  et  redeundo  per  totum  Imperium  Romanie  et 
eorum  res  esse  absque  omni  contrarietate  et  absqiie  ulla 
dactione.  Omnes  etiam  possessiones  et  honorificentie,  quas 
homines  Venetie  habuerint  et  habuerunt  in  tempore  Grecorum 
per  totuni  Imperium  Romanie,  tam  cum  scripto,  quam  sine 
scripto,  ethabent  ad  presens  et  habere  contingerint,  tam  in  spiri- 
tuabbus,  quam  in  temporalibus,  firme  eis  et  illibate  permaneant. 

Nullus  homo  habens  guerram  cum  comuni  Venetie  debet  esse 
receptus,  nee  morari  in  Imperio,  donec  ipsaguerra  fuerit  pacificata. 

Confirmamus  insuper  totum  scriptum  pacti,  quod  factum  fuit 
et  iuratum  per  memoratum  dominum  Imperatorem,  tunc  comitem 
Flandrensem,  et  dorn.  DucemVenetorum,  et  dom.MarchionemMon- 
tisferrati  ceterosque  barones  cum  omni  comuni  exercitus  memorati. 

Dominus  Imperator  hee  omnia  iuramento  affirmare  debet. 

Testes  sunt  omnium  suprascriptorum:  Gaufredus'),  mare- 
scalcus  Imperij.  Marinus  Geno,  qui  fuerunt  de  suprascriptis 
partitoribus  et  examinatoribus,  qui  hec  omnia  suprascripta  cum 
alijs  partitoribus  ordinauerunt. 

Actum  est  hoc  Constantinopoli  in  palatio  Blachernarum  coram 
bis  testibus:    Johanne   Faletro ,    Johanne   Maureceno,    Marco 


1)  Gaiiffridus  LP.  II.  codex  S.  Marci. 


f)74  CoNi'iiiMATio  IIknhici  kkatris  Imp.  Cp. 

Daiululo,  Johanne  Barastro'),  Marino  Balaresse^)  et  Andrea 
Danuilino^),  Venctis ;  Cononc  de  Betiinia*),  protoncstiario 
[inpcrij,  Petro  de  Braehiolo,  Manassi  de  [nsida^),  ?iiaiore  coco; 
Mncarlo*^)  de  sancta  Manuir),  panetario^),  et  Milone  Brauano^), 
buticulario '**),  Francig-enis*').  Mense  Octubris,  nona  indictione. 

Ego  Nicholaiis  Tinto,  plebanus  sancti  Nieholay  et  notarius, 
uidi  in  autenticho  suprascriptorum  domini  Henrici  et  domini 
Marini  Geno,  literis  Grecis  rubeis  subscripto,  continentibus  in  eis 
mense  Octubris  none  indictionis,  otipsoriim  doniinorumsigillis,  et 
Gaufredi,  marescalci  eiusdem  Imperij,  impresso;  testis  sum  in  filia. 

Ego  Constanünus,  presbiler  et  notarius,  nidi  in  autentieum 
istorum  domini  Henrici  et  domini  Marini  Geno,  litteris  Grecis 
rubeis  subscripto,  continentibus  in  eis  mense  Octubris  none 
indictionis,  et  ipsorum  sigillis,  et  Gaufredi,  marescalci  eiusdem 
Imperij,  impresso;  testis  sum  in  filia. 

Ego  Bartholomeus  Caput''),  diaconus  et  notarius,  uidi  in 
autentieum  istorum  dominorum  Henrici  et  Marini  Geno,  rubeis 
litteris  Grecis  subscripto,  continentibus  mense  Octubris  none 
indictionis,  et  ipsorum  dominorum  sigillis,  et  Gaufredi,  marescalci 
eiusdem  Imperij,  impresso;  testis  sum  in  filia. 

EgoDominicus  Superantius'^),  diaconus  et  notarius,  uidi  in 
autentieum  supra  scriptorum  domini  Henrici  et  domini  Marini 
Zeno ,  litteris  Grecis  rubeis  subscriptis,  continentibus  in  eis 
mense  Octubris  none  indictionis,  et  ipsorum  sigillis,  et  Gaufredi, 
marescalci  eiusdem  Imperij;  testis  sum  in  filia. 

*)  Barrastro  LP.  II.  i       '^J  pu  n  eea  tio  LP.II.  LA./3;  pene- 


3)  Valaresse  LP.  II. 

■")  da  Mo  Uno  LP.  II.  cod.  S.Marci. 

*)  BethunLIMI.;  Comone(sic) 

de  Petunia  codex  S.Marci. 
5)  Manassis    LP.    II;     Manesse 

cod.  S.Marci.  Ma  nasses  LA.  j3. 
«)  MacanoLP.I;  MacIiarioLP.  II. 

LA./3. 
^)  M  a  n  a  i  1  LP.II.  cod.  S.Marci.  LA./3. 


tario  codex  8.  Marci. 
^)  Brauario     LP.   I;      Brebano 

LP.  IL  codex  S.  Marci.  LX.ß. 
1»)  butLLP.IL  cod.  S.Marci.  LA.;3. 
'^)  Post  hanc  vocem  desinunt  LP.  II. 

codex  S.  Marci. 
1")  C  a  p  i  t  e  LP.  I. 
1-)  Siipcrantio  LP.  I. 


FOMES IIERHI  AISTRIACARIM. 


(ESTERREIGHISGHEGESGHIGHTS-QUELLEN 


HERAUSGEGEBEN 


HISTORISCHEN  COMMISSION 


KAISERLICHEN  AKADEMIE  DER  WISSENSCHAFTEN  IN  WIEN. 


ZWEITE  ABTHEILÜNG. 
DIPLOIflATARIA  ET  ACTA. 

XIII.  BAND. 

URKUNDEN  ZUR  ÄLTEREN  HANDELS-  UND  STAATSGESCHICHTE 
DER  REPUBLIK  VENEDIG. 

II.   THEIL. 


WMüo 

AUS  DER  KAISERLICH-KÖNIGLICHEN  HOF-  UND  STAATSDRUCKEREI. 

1856. 


URKUNDEN 


j 


ÄLTEREN  HANDELS-  IM)  STAATSGESCIIICIITE 


REPrBLIK  VENEDIG 


BESONDERER  BEZIEHUNG  AUF  BTZANZ  UND  DIE  LEVANTE. 


VOM  NEUNTEN  BIS  ZUM  AUSGANG  DES  FÜNFZEHNTEN  JAHRHUNDERTS. 


HERAUSGEGEBEN 


DH  G.  L.  FR.  TAFEL  IND  D«  G.  M.  THOMAS, 

MITGLIEDERN    DER    KÖNIGLICH    BAYERISCHEN    AKADEMIE    DER    WISSENSCHAFTEN. 

II.  THEIL.    (1205  —  1255.) 


AUS  DER  KAISERLICH-KÖNIGLICHEN  HOF-  UND  STAATSDRUCKEREI. 

1856. 


Couspectiis. 


Pagina 

CLXl.  Innocentius  III  Fapa  Thoinae  Mauroceno,  Patriarehte  Ootislantino- 
politaiio.   Mandat,  ut  electum  Pafracensem  vonsecrare,  eiim- 
que  pallii  houore  insiynire  non  differat.  A.  d.  1203.  19  Nov.     .       1 
CLXII.  Gallipolis  a  Venetis  oecupatur.  A.  d.  120ö 3 

CLXIII.  Veneti  insulas  maris  Aegaei  occupant.  A.  d.  ISO.'i 3 

CLXIV.  Marinus  Geno,  Potestas  Constantinopolitanus,  coneedit  de  luaiulato 
Petri  Ziani,  Ducis  Veneti,  multas  proprietates  terranini,  positas  in 
Constantinopoli,    de    ratione    dominii    V^eneti   Benedicto   Faletro, 

Patriarchae  Gradensi.  A.  d.  1206.  Febr 4 

CLXV.  Concordia  facta  inter  Benedictuni,  apostolicae  Sedis  Legatuin,  et 
Thomam  Maurocenum,  Patriarehani ,  ex  unaparte,  et  Henricum 
Imperatoren!  et  Barones  et  Milites  et  popnlinn  ex  altera.  Super 
recompe)isatio>ie  facienda  ccclesiis  de  possessionibus  eartin- 
dem.  Constantinopoli  apiid  S.  Sophiam  a.  d.  1206.  17  Mart.  .    .     11 

CLXVI.  Charta,  qua  Vitaiis  Faledro  iibere  remittit  in  possessioneni  Ducis 

et  dominii  Venetiarum  casale,  positum  in  Tyro.    A.  d.  1206.  Mai.    11 

CLXVII.  Innocenfius  III  Thomae  Mauroceno,  Patriarehse  Constantinopoli- 
tano.  Quod  non  teneatnr  ohscrvare  juramentum  factum  per 
cum    cum     Venetis,    (/uod    nullum    recipiet    in    Canonicum 

S.  SopJiice,  nisi  sit  Venetus.  A.  d.  1206.  21  Jun 13 

CLXVIII.  Petrus  Ziani,  Dux  Venetiarum,  bona,  a  Marco  Geno,  Potestate 
Constantinopolitano,  eoncessa  monasterio  S.  Georgii  maioris,  con- 
firmat.  A.  d.  1206.  Jul 13 

CLXIX.  Pactum  Adrianopolitanum.  A.  d.  1206 17 

CLXX.  Innocentius  III  Thomte,  Patriarch®  Constantinopolitano.  Respondet 
super  quibusdam  articulis,  continentibus  stutum  Ecclesice  Con- 
stantinopolitance.  A.  d.  1206.  2  Aug. 19 

CLXXI.  Innocentius  III  Arehiepiscopo  Tyrensi.  Quod  mittat  ad  curiani 
probationes  suas  super  Ecciesia  S.  Marci  upud  Tyrum,  quam 

queru)itur  Veneti  occupatam.  A.  d.  1206.  3  Aug 26 

CLXXII.  Innocentius  III  nobili  viro,  Petro  Ziani,  Duci,  et  populo  Venetorum. 
Reprehenduntur  super  invasione  Jadertinorum,  et  hortafur 
eos,  quod  sint  devoti.  A.  d.  1206.  3  Aug -7 


VI  CoNSPECTUS. 

I'agina 

CLXXIII.  Innoceiitiiis  HI  Thomsp  Mauroceno,  l>atri:irch£P  Conslanlinopo- 
litano.  Prcecipilur  ohservari  composiliu,  facta  inier  ettin  et 
moderatorcm  Jinperli  Constantinopolitaiii.  A.  d.  1206. 
5  Aug 31 

CLXXIV.  Juramentum,  factum  per  Henricum,  Imperatorem  Constantino- 
politanum,  Marino  Geno  pro  partitione  Uomanite.  A.  d,  1206. 

12  Aug 34 

CLXXV.  Innocentius  III  Palriarchte  et  eapitulo  Constantinopolitano. 
Quod  recipiant  C.  clericnm  in  Canonicum  Ecclesice 
S.  Sophicp.  A.  d.  1206.  2"!  Aug 36 

CLXXVl.  Henrieus,  Imperator  Constantinopolifanus,  de  varia  Latlnorum 

in  Impcrio  fortuna.  A.  d.  1200.  Scpt 37 

CLXXVII.  Benedietus  de  Salmaza  promittit  Benedicto  Faledro,  Patriarchse 
Gradensi,  censum  seu  affictum  pro  quadam  terra,  posita  in 

Constantinopoli.  A.  d.  1206.  Oct 43 

CLXXVIll.  Innocentius  III  Patriarelue  Constantinopolitano.  Confirmattir 
sentenlia,  lata  contra  Venetos,  intrantes  Ecclesium  suam 
violenler  propler  iconem  capiendum.  A.  d.  1207.  IS  .lan.  .    45 

CLXXIX.  Petrus  Ziani,  Dux  Venetiarum,  concedit  monasterio  S.  Georgii 
niaioris  Venetiarum  quasdam  aquas,  positas  in  Constantinopoli. 

A.  d.  1207.    Febr 47 

CLXXX.  Forma  juslitise  inter  Venetos  et  Francigenas,  constituta  ab 
Henrico  Imperatore  et  Marino  Venetorum  Potestate  in  Romania. 
A.  d.  1207.  Mart 49 

CLXXXI.  Benedicto  Faledro,  Patriarchse  Gradensi,  promittunt  censum 
pro  quadam  terra,  posita  in  Constantinopoli,  Alexius  et  Theo- 
dorus,  Dyrrhachini.  A.  d.  1207.  Mart ö2 

CLXXXII.  Conccssio  castri  Corphuensis  cum  tota  ejus  insula  et  pertinen- 
tiis  per  illustrem  dominum  Petrum  Ziani,  Duceni  Venetiffi,  facta 
Angelo  Acotanto,  Petro  Michaeli  et  aliquibus  aliis  et  eorum 

heredihus.  A.  d.  1207.  Jul U 

CLXXXIII.  Angelo  Baroeio,  Patriarch»  Gradensi  electo,  censum  promittit 
pro  quadam  terra,  posita  in  Constantinopoli,  Petrus,  fiüus  quon- 

dam  Joannis  Longo.  A.  d.  1207.  Aug 39 

CLXXXIV.  Sacramentum  Egidii,  electi  Canonici  ecciesise  Constantinopoli- 

tante.  A.  d.  1207.  Nov 61 

GLXXXV.  Pactum  ElmelikeUlahir,  Sultani  Aleppensis.  A.  d.  1207—1208    62 
CLXXXVI.  Innocentius  III  universo  clero  Ecciesiarum,  a  patriarchali  juris- 
dictione  non  exemptarum,  in  Constantinopolitana  diöcesi  com- 

raoranti.  A.  d.  1208.  7  Mart 66 

CLXXXVII.  Innocentius  III  earissimo  in  Christo  filio,  illustri  Constantino- 
politano Imperatori,  et  nohilibus  viris,  Baronibus,  Venetis  et 
universo  populo  in  Constantinopoli  commorantibus.  Ut  consi- 
lium  et  auxilium  Patriarchrp  Constantinopolitano  impen- 
dant.  A.  d.  1208.  7  Mart 67 


CONSPECTUS.  VII 

Pagina 

CLXXXVIII.  Innocentiiis  III  Patriarchse  Constantinopolitano.  De  consecra- 

tione  Episcoporum  Grcecorum.  A.  d.  1208.  8  Mart C8 

CLXXXIX.  Innocentius  III  Episcopo  Gallipolensi  et  Decano  S,  Sopliise  et 
Prseposito    sanctorum    Apostolorum   in    Constantinopoli.     De 

decimis  solvemlis.    A.  d.  1208.  8  Mart 68 

CXC.  Innocentius  III  Patriarchse  Gradensi  et  suffraganeis  ejus.  De 

excommunicatis  vitandis.  A.  d.  1208.  8  Mart 69 

CXCI.  Innocentius  Ili  Henrico,   ilhistri  Constantinopolitano  Impera- 
tor!.   LJt  non  impediut  legnta,  facta  Eeclesiis.  A.  d.  1208. 

12  Mart 70 

CXCII.  Innocentius   11  Archiepiscopo  Veriensi  et  Episcopo  Panidensi. 

A.  d.  1208.  12  Mart 70 

CXCIII.  Innocentius  III  Potestati  et  populo  Venetorum  Constantinopoli 

commorantibus.  A.  d.  1208.  12  Mart.    .    ,    , 71 

CXCIV.  Innocentius  III  nobilibus  viris,  Baronibus.  apud  Constantinopo- 

lim  commorantibus.  A.  d.  1208.  12  Mart 71 

CXCV.  Innocentius  III  Archiepiscopo  Veriensi  et  Episcopo  Gallipo- 
lensi. Commiftitur  iis  causa  inter  Patriarcham  et  Impera- 

torem  Consfantinopolitanum.  A.  d.  1208.  12  Mart 72 

CXCVI.  Innocentius  III  Gallipolensi  et  Panidensi  Episcopis  et  Decano 
S.  Sophise  in  Constantinopoli.  Eis  committitur  causa  Patriar- 
charum   Constantinopolitani  et   Gradensis.     A.   d.    1208. 

12  Mart 73 

CXCVII.  Innocentius  III  Archiepiscopo  Veriensi  et  Episcopo  Panidensi. 
Ut    sententias    PalriarcJice    Constantinopolitani    faciant 

ohservari.  A.  d.  1208.  12  Mart 74 

CXCVIII.  Innocentius  III  Prffilatis  Ecclesiarum,  Patriarchee  non  subjecta- 

rum  in  Constantinopoli.  A.  d.  1208.  12  Mart 74 

CXCIX.  Sacramentum  Henrici,  canonici  S.  Sophiae.    A.  d.  1208.  Apr.    7S 
CC.  Innocentius  III  Patriarchse  Constantinopolitano.  Redarguitur 

de  mtiUis  excessihus.  A.  d.l208.  23  Apr 76 

CCI.  Innocentius  III  Episcopo   Veriensi  et  Episcopo  Panidensi  et 
Cantori  S.  Pauli  Constantinopolitani.    De  eodem  uryumento. 

A.  d.  1208.  23  Apr 83 

CCII.  Innocentius  III  Patriarchse  Aquilegensi  et  Episcopo  Paduano. 
De    libera    peregrinatione    ad    loca  sancfa.    A.    d.    1209. 

27Febr 87 

CCIII.  Innocentius  III  clericis  et  laicis  peregrinis  in  Candia,  civitate 

Cretsi,  mor&nühus.  De  eodem  argumento.  A.d.  1209.  28  Febr.    89 
CCIV.  Privilegium  Ravani  de  Carceribus  vigore  eoncessionis  factse  de 
insula  Nigropontis  domino  Petro  Ziani,  Duci,  per  Ravanum. 

A.  d.  1209.  Mart 89 

CCV.  Promissio  Ravani  de  Carceribus  domino  Petro  Ziani,  Duci 
Venetise,  occasione  eoncessionis  insulse  Nigropontis.  A.d.  1209. 
Mart 93 


VIII  CoNSPECTUS. 

Htgiiiü 

CCVI.  Promissio  Rodondelli,  fratris  Ravnni  <lc  Carceribiis,  et  Cerar- 
dini  de  Montenario,  ae  Alhcrti  Valvo,  prociiratoris  ejusdem 
Ravani,  facta  domino  Petro  Ziani,  Duei  Venetise,  de  aliquibus 
honorificentiis,  pripfato  domino  Diici  praestandis.  A.  d.  1209  .    .      96 

CCVII.  Pactum  Principis  Acliaiio,  Goffredi.  A.  d.  1209.  Jul 96 

CCVIll.  Innoccntius  III  iiobili  viro,  Petro  Ziani,  Duci,   et  populo  Veneto- 

runi.  jMonet  eos,  ut  redeunt  ad  ohsequium.  A.  d.  1209.  IS  Jul.    100 
CCIX.  Episcoporum  literte,   missse  domino  Papse,   Innocentio  III,    De 

neyolio  Terra  sanrtce.  A.  d.  1209 101 

CCX.  Innoeentius  III  Conslantinopolitano   Patriarch«.     Ut  quendam 

Canonicum  recipi  fnciat.  A.  d.  1209.  2  Nov 109 

CCXl.  Innoccntius  III  Veriensi,  Thebano  et  Larissensi  Archiepiseopis. 

De  fidelitate  prcestanda  Imperatori.  A.  d.  1209.  2  Nov.  ...    110 
CCXII.  Innoccntius  III  Arehiepiscopo  Veriensi  et  Episcopo  Selybriensi 
et  Decano  sanctse  Maria;  de  Blaehcrna  Constantinopolitano.  De 
proeposilis  ah  Imperafore  constilulis.  A.  d.  1209.  2  Nov.    .    .     111 
CCXIII.  Innoccntius    III    Pafriarchae  Constantinopolitano.     A.   d.   1209. 

4  Nov 111 

CCXIV.  Innoeentius   III    Patriarch»   Constantinopolitano.     Non   Heere 

Patriarchce.  unire  sedes  episcopales.  A.  d.  1209.  4  Nov.    .    .     112 
CCXV.  Innoeentius  III  Constantinopolitano  Patriarch«.   Cassatur  pro- 
missio, facta  Venetis.  A.  d.  V109. 'li  ^ov 113 

CCXVI.  Innoccntius  III  Constantinopolitano  Patriarch«.  De  decimis  sot- 

vendis.  A.  d.  1209.  23  Nov 114 

CCXVII.  Innoeentius  III  Constantinopolitano  Patriarch«.  Arma  non  esse 

tribuenda  infidelibiis.  A.  d.  1209.  23  Nov 115 

CCXVIII.  Innoeentius  III  Constantinopolitano  Patriarch«.  De  exemtione 

Archiepiscopi  Patracensis.   A.  d.  1209.  23  Nov llö 

CCXIX.  Innoeentius  III  Arehiepiscopo   Heracliensi   et   Selybriensi  Epi- 
scopo et  Decano  de  Blaeherna  Constantinopolitano.    Eis  com- 
mitlitur  execidio  cujtisdam  senfentice.  A.  d.  1209.  23  Nov.     .    U6 
CCXX.  Innoeentius    III    eisdem.      De    monasteriis    Patriarchalibus. 

A.  d.  1209.  23  Nov 116 

CCXXI.  Innoccntius  III  Constantinopolitano  Patriarch«.    De  ordinandis 

clericis  e.v  omni  natione.  A.  d.  1210.  15  Mart 117 

CCXXll.  Innoeentius  III  Decano  de  Blaeherna  et  magistris  P.  de  Monti- 
niaco  cantori  et  G.  Canonico  sancti  Pauli  Constantinopolitanis. 

A.  d.  1210.  13  Mart. 118 

CCXXIII.  Privilegium  Michaelis  Comneni,  Despot«  Art«  cett.,  A.  d.  1210. 

20  .hin 119 

CCXXIV.  Promissio  Michaelis  Comneni ,  Despot«  Art«  cett.,  facta  Petro 

Ziani.  Duei.  A.  d.  1210 120 

CCXXV.  Privilegium  Dyrrhachii,  factum  per  dominum  Petrum  Ziani, 
Ducem  Veneti«,  occasione  investitionis  per  ipsum  fact«,  Man- 
fredü  Arehiepiscopo  üyrrhachino.  k.  d.  1210.  Sept 123 


COHSPECTÜS.  IX 

Pagiiia 

CCXXVl.  Fidelitas  Manfred!,   Arehiepiscopi  Dyrrhachini,    sub  domino 
Petro    Ziani     de    territorio    et    locis    circa    Üyrrliacliiuiii. 

A.  d.  1210.  Sept Vi'6 

CCXXVII.  Laurentius,  plebanus  Sancti  Marci  de  Accone,  promiltit  cen- 
suin  Marco  Nicola,  Episcopo  Castellano,  pro  ecelesia  sancli 

Marci  de  Beryto.  A.  d.  1211.  Febr 126 

CCXXVIII.  Iniioeentius  III   capitulo  sanctfe  Sophise    ac   iiniversis   Pra;- 
latis     conventualiuni    Eeclesiarum    Constantinopolitanarum. 

A.  d.  1211.  ÖAug 127 

CCXXIX.  Concessio  insulae  Cretensis,  facta  per  dominum  Petrum  Ziani, 

Ducem  Venetise,  fidelibus  suis  Venetis.  A.  d.  1211.  Sept.  .    .     129 
CCXXX.  lustrumentuni    promissionis     eoloniie  Venetorum    in   Cretam 
miss».    Qucs   facere  et  servure  dehent  supradicfi  fideles 
inri  Venefi  oecusione  concessionis  pr(edict(e.A.AAZii.  Oct.    136 
CCXXXI.  Chi"}sobül!ium  Sultani  Turciae  (Rum),  Aseddin,  datum  Vene- 
tis. A.  d.  1211 143 

CCXXXII.  Sexteriorum  Cretensium  in  militias  divisio.  A.  d.  1212  .    .    .     143 
CCXXXIII.  Concessio  Petri  Ziani,  Ducis  Venetiarum ,   de  bonis  ecclesiic 

beati  Joannis  Evangelistse  in  insula  Creta.  A.  d.  1212.  Mart.  146 
CCXXXIV'.  Innocentius  III  magistro  Maximo.   De  electione  PatriarcJue 

Coustantinopolitani.  A.  d.  1212.  17  Aug löO 

CCXXXV.  Pactum,    quod   fecit   dominus   Jaeobus   Theupulus,    Duoas 
Cretse,  cum  domino  Marco  Sanuto,  ut  exiret  de  insula  Cretie. 

A.  d.  1313 109 

Epi  nie  tr  um  ad  antecedens  Pactum 166 

CCXXXVI.  Innocentius  III  nobili  viro  Duci  et  consiliariis  Venetorum.   it 

navigia  commodeiit  Crucesignatis.    A.  d.  1213.  IS  Febr.    .     168 
CCXXXVH.  Innocentius   III   Duci    et   populo    Venetorum.     De   neyotio 

Terrie  sanetce.  A.  d.  1213.  Apr 170 

CCXXXVIII.  Innocentius  III  nobili  viro  Petro  Ziani,  Duci  Venetorum.  Re- 

spondet  ad  vuria  ejus  postidata.  A.  d.  1213.  2  Aug.  .    .    .     171 
CCXXXIX.  Innocentius  III  Albanensi  Episcopo,  apostolicae  Sedis  Legato. 
De  electione  Putriurchce  Constantinopolitani.  A.  d.  1213. 

19  Sept 173 

CCXL.  Protestatio  Andreje  Vitalis,  Baiuli  Ducis  Venetiarum,  de  remis- 
sione  juriuni  Ducis  ejusdem  ad  Sedem  apostolicam  in  contro- 
versia  cum  Archiepiscopo  Tyrensi.  A.  d.  1214.  16  Dec.  .  .  174 
CCXLI.  Concessio  tertiie  partis  Nigropontis,  facta  Merino  et  Rizardo, 
fratribus,  de  Carcere,  per  virum  nobilem  Petrum  Barbo, 
ex  prificepto   inclyti  doniini  Petri  Ziani,  Ducis  Venetiarum. 

A.  d.  1216.  14  Nov 173 

CCXLII.  Promissio  Guilielmi,  filii  quondam  nobilis  viri  Giberti  de 
Verona,  facta  domino  Petro  Ziani,  Duci  Venetiae,  et  ejus  suc- 
eessoribus,  occasione  concessionis  tertise  partis  Nigropontis. 
A.  d.  1216.  Dec 180 


X  CONSPECTUS. 

Pag:ina 

CCXLIII— CCXLVIII.  Pacta  Aofrypliaca.  A.  d.  1217 184 

CCXLIII.  PiJvik'Kium  Sultani  Bab.ylonise 185 

C'CXlilV.   Fidanlia    et   sccuritas  Sultani   Babylonia;,    quam 

prsecepit,  ut  scril)i  deberet 187 

CCXLV.  Aliud  Privilegium  Sultani  Uabylonire 188 

CC'XLVI,  Aliud  Privilegium  Sultani  Itabylnnix 189 

CCXLVII.   Aliud  Privilegium  Sultani  IJabyloniae 190 

CCXLVIII.   Aliud  Privilegium  Sullani  Bab.vioniaj 191 

CCXLIX.  Confirmatio  partitionis  Rejfni  Grcecorum,  facta  a  Petro,  Impe- 

ratore  Constaiitinopoiitano.  A.  d.  1217,  11  Apr 193 

CCL.  Guidonis,  doinini  liybii,  Privilegium  securitatis  Venetorum,  in 
suis  partibus  conversantium,  Theophilo  Geno,  Baiulo  in  Syria 
de  mandato  domini   Petri  Ziani ,  Ducis  Venetiae,  concessum. 

A.  d.  1217.  2  Nov 196 

CCLI.  Pactum,  quod  feeit  dominus  Petrus  Ziani,  Dux  Venetise,  cum 
fratre  Vilielmo   de  Vulterbio,  legato  Potestatis  et  communis 

Genuffi.  A.  d.  1217-1219 197 

CCLII.  Pactum  inter  Lascarum,  Imperatorem  Grseeorum  Nicenorum, 
et  Jacobum    Theupulum,    Potestatem    Constantinopolitanum. 

A.  d.  1219.  Aug 205 

CCLIII.  CCrJV.  Tributa  Lampsacenorum,  Venetis  praestita.  A.  d.  1219.    208 
CCLV.  Pactum,  quod  Üomiiiiciis  Delpbino,  Duea  Cretse,  feeit  cum  Con- 
stantino     Sebasto,     Theodoro     Melisseno     et     aliis    Grsecis. 

A.  d.  1219.  13Sept 210 

CCLVI.  Promissio  Cononis  de  ßethunia,  Baiuli  Imperii  Romanise,  facta 

JacoboTiieiipuio,  PotestatiConstantinopolitano.  A.d.  1219.  Oct.    214 
CCLVII.  Jacobi  Theupuli,    Potestatis  Constantinopoiitani ,    ad  Petrum 
Ziani,  Duceni,  epistola  de  statu  Regni  Latinorum.    A.  d.  1219. 

10  Dee 21ö 

CCLVIII.  Pactum  Sultani  Turcia;,  Alaeddin  Keikobad,  cum  Jacobe  Theu- 

pulo,  Potestale  in  Romania.  A.  d.  1220.  Mart 221 

CCLIX.  Exemtio    ecclesiaruin  Venetarum  in  Romania  a  jurisdictione 
Patriarchae  Constantinopoiitani,  facta  per  Matthaeum  Patriar- 

cham.  A.  d.  1221.  31  Jan 223 

CCLX.  Confirmatio  partitionis  in  Romania,  facta  a  Roberto,  Imperatore, 
Marino  Michaeli,  tunc  Potestati  Venetorum  Constantinopolitano. 

A.d.  1221.  Mart 227 

CCLXI.  Privilegium  Joannis  de  Ibilino,  Beryti  domini,  concessum  Vene- 
tis de  facto  libertatum  mercationis.  A.  d.  1221.  Dec 230 

CCLXII.  Privilegium  Joannis  de  Ibilino,  Beryti  domini,  concessionis  et 
confirmationis  communis   Venetiae  factae   de  libertate,    quam 

Veneti  habent  in  Beryto.  A.  d.  1222.  Jun 232 

CCLXIII.  Augmentatio  militiarum  Cretae,  per  dominum  Petrum  Ziani, 
Dueem  Venetiae,  et  ejus  successores  concessa  et  facta  tarn 
viris  equitibus,  quam  peditibus  insuiie.  A.  d.  1222.  Jun.  .    .    .    234 


CONSPECTUS.  XI 

Pagina 

CCLXIV.  Benedicta,  relicta  Jaeobl  Gradonici,  post  susceptam  vestem 
vidualem  a  Marco  Nicola,  Episcopo  Caslellano,  faeit  procura- 
tionem  Tribuno  Barotio  ad  exigendos  reditus  suos  in  Con- 

stantinopoli  el  Romania.  A.  d.  1222.  27  Aiig 249 

CCLXV.  Concordia  Dominici    Delpliini,    Diicae  Cretensis.    facta  cum 

Gra>cis  rebellibus.  A.  d.  1222 250 

CCLXVI.  Concessio  Pauli  Quirini,  Ducse  Cretensis,  facta  Theodoro  et 

Michaeli  Melisseno.   A.  d.  1223.  8  Jan 251 

CCLXVII.  Conventio  inter  Robertuni  Iniperatorem  et  Marinum  Storlatum, 
Potestatem  Venetoruni  in  Constantinopoli,  de  bonis  et  juribus. 

A.  d.  1222.  13  Apr 253 

CCLXVIII.  Privilegium  Roberti,  Imperatoris  Constantinopolitani,  factum 
Venetis   de  campis  Regime  civitatis,  tres  illis  de  octo  partes 

concedens.  A.  d.  1223 234 

CCLXIX.  Concessio  et  traditio  facta  per  Robertum,  Imperatorem  Con- 
stantinopolitanum,  Jacobo  Theupulo,  Potestati  Constantino- 
politano,  de  campo  Provincialium  et  Hispanorum.  A.  d.  1224. 

20  Febr 2äo 

CCLXX.  Qualiter  Suitanus  Elmelik  Elaziz  de  Aleppo  Venetos  et  eorum 
bona    per    totuni    suum  dominium  facit  et  reddit    securos. 

A.  d.  1223.  Nov 230 

CCLXXI.  Prseceptum  Ducis  Veneti  de  navigatione  Syriaca  et  Aegyptiaea, 

Ducse  Cretse  missum.  A.  d.  1226.  Mart 260 

CCLXXII.  Privilegium  Gregorii  IX  Papje,  domino  Duei  et  communi 
Venetiae  concessum.  Continet,  quod  ciinias  Vene.tke  per 
ali(/uem  delegatum  vel  e.vectdorem  auctoritate  literarum 
Sedis  aposlolicce  non  possit  stipponi  eeclesiastico  inter- 
diclo  tihsque  speciali  mandato  Sedis  ipsins.    A.  d.  1227. 

3  Jul 264 

CCLXXIH.  Cregoriiis  IX  Papa  Romanus  de  statu  et  concordia  inita  inter 

Grsecos  et  Latinos  Imperii  Romanise.  A.  d.  1229.  9  Apr.    .    .    263 
CCLXXI V.  Jacobus   Theupulus,    Dux  Venetiarum,   committit  Potestati 
Veneto   in   Constantinopoli,  ut    monasterium   sancti   Georgii 
maioris  iuimittat  in  possessionem  redituura  eidem  assignato- 

rum.  A.  d.  1229.  Mai 270 

CCLXXV.  Pactum  Methafardini,  domini  Saona».  A.  d.  1229.  Nov.  ...    272 
CCLXXVI,  Pactum  Melechalis,  Sultani  Aleppensis,  factum  cum  domino 

Jacobo  Theupulo,  Duee  Venetiae.  A.  d.  1229.  Dee 274 

CCLXXVII.  Tractatus  concordife  inter  Joannem,  electum  Imperatorem 
Constantinopolitanum,  et  Jacobum  Theupulum,  Ducem  Vene- 
tiarum. A.  d.  1231.  7  Apr 277 

CCLXXVIIF.  Appendix  ad  Tractatum  Concordia;.  A.d.  1231. 

7  Apr 289 

CCLXXIX.  Juramentum  Joannis,  Regis  Hierosolymitani ,  in  Imperatorem 
Constantinopolitanum  electi,  factum  Symoni  ßono  et  Andreie 


-^11  CüNSl'läCTUS. 

Pagina 

Mii'liiieli,  Üiieis  Veiietiarum  legatis,  pro  socielate,  conventio- 
nibus  et   pactis    haclciuis   Iractatis   et  liabitis.     A.  d.   1231. 

3  Mai 290 

CCLXXX.   Appendix    ad  juriiinontum    .loaniiiM    Imperatori». 

A.  d.  1231.   3  Mai 298 

l'CLWXI.  Pactum  Tunisii.  A.  il.  1231.  5  Oct 299 

Kpimetnini:   Pactum  Pi.sa;  el  Tunisii.  A.  d.  1330.  Aug.    .     300 

OCLXXXII.  Pactum  Hagusii.  A.  d.  1232.  Mai 307 

Cl'LXXXIIl.  Promissio  Gijccoium  in  Cieta  insula.  A.  d.  1233.  Febr.     .    .    312 
CCLXXXIV.  ijuomodo  milites  iverunt  Cretam,  et  juraverunt  supradictam 

observare  conccssionem,  et  eorum  nomina.   A.  d.  1233.  Jun.    314 
CCLXXXV- CCLXXXVIII.    Capitularia   Veneto-Tcrgestina.     A.  d.  1233. 

8  Aug 31Ö 

CCliXXW.   Sacramentum  fidelitatis 315 

CCLXXXVi.   Capitularia       317 

CCLXXXVII.    Capitulare  judicum 318 

CCLXXXVIII.   Capitulare  advocatorum 319 

CCLXXXIX.  Pactum  Mai'siiii  Geoij^ii  cum  Leone  Gavalla,  domino  Rhodi. 

A.  d.  1234.  Aug 319 

CCXC.  Pactum  Angeli  Gradonici,  Ducse  Cretensis,  cum  quibusdam 

incolis  Cretae.  A.  d.  1234.  Oct 322 

CCXl'I.  Concessio  castri  saucti  Nicolai  de  Creta.  A.  d.  1234  ....     326 

CCXCII.  Pactum  Ragusii.  A.  d.  1236.  Jun 328 

CCXCllI.  Pacta  Gr«corum  in  Cieta.  A.  d.  1236.  23  Jul 333 

CCXCIV.  Fidantia,  hominibus  V'enetiarum  concessa,  qui  venerint  per 
totam  terram  Aegypti,  de  personis,  habere  et  navibus,  per 
legationem  de  Miro  Gemeiodino.  A.  d.  1238.  14  Nov.     .    .    .     336 

CCXCV.  Pactum  Venetorum  et  Genuensium.  A.  d.  1238.  Nov 341 

CCXC  VI.  Spina  coronse  Jesu  Christi,  Venetis  ab  Imperatore  Constanti- 

nopolitano  oppignerata.  A.  d.  1238 346 

CCXCVIl.  Litera  Gregorii  IX  Papa?,  militibus  Cretensibus  destinata  pro 
Ecclesia  Marci  Evangelistae,  in  civitateCandiae  sita.  A.d.  1239. 

5  Jul 349 

CCXCVIII.  Alia  litera  ejusdcm  Papa?,  Episeopo  Gerapetrensi  pro  eadem 

Ecclesia  destinata.   A.  d.  1239.  5  Jul 3aO 

CCXCIX.  Marsiiii  Georgii,  Venetorum  in  Syria  Bajuli,  ad  Ducem  relatio. 

A.  d.  1243.  Oct 351 

Forma  juramenli  judicum  seu  juratorum  curiae  Veneticae  in 

civitale  T>ri,  sicut  in  consuetudine  antiqua  invenla    .     360 
Juramentum  iidclilatiä   et  obcdientia;,  (]uod   tit  per   illos  de 
tertierio  civitatis  Tyri  domiuo  üuci   et  Baiulo  Veneto- 
rum el  communi 350 

yuid  servetur  in  emptionibuü  domorum  in  tertierio   commu- 
nis Venecia;  in  Tyro 361 

Possessioues  ecclesiae  sancti  Marci  de  Tyro 363 


CONSPECTUS.  XIII 

Pagina 

Illud,  quod  habet  Kpiscopus  de  Caurole 364 

Possessiones,  balnea,  furni  et  domus,  quas  commune  Venetiae 

habet  in  Tyro  et  in  ejus  teitierio 364 

De  possessionibus,  casalibus  et  molendinis,  (juas  commune 
Venetise  habet  et  possidet  extra  civitatem  Tyri  prope 
civitatem 368 

Casalia,    quae   possidenl  Veneti  et  commune  Venetias  extra 

civitatem  Tyri  et  ejus  districtum 370 

Concessiones  in  feudum,  per  dominum  Ducem  Venetise  aliqui- 
bus  militibus  a  captione  civitatis  Tyri  de  alicjuibus 
casalibus  et  possessionibus  factae 375 

Casale  Betheron,  quod  habemus  cum  omni  Archiepiscopo 

Tyrensi 379 

Id,  quod  habemas  et  possidemus  de  praefato  casali  Betheron     383 

Possessiones,  jurisdictlones  et  reditus,  qui  et  quae  detinen- 
lur  malo  modo  commuui  Venetiae  a  Bege  Hierosolymi- 
tano  et  aliis  privatis  hominibus  intra  civitatem  Tyri    .     384 

Domus ,   quae  retinentur  communi  Venetiae    intra   civitatem 

Tyri 386 

De  casalibus  et  possessionibus,  qnas  dedit  in  feudum  domi- 
nus Dux  et  commune  Venecise  tempore  captionis  Tyri 
Rolaudo  Contareno  pro  tribus  militiis.  qui  fuit  vir 
damae  Guidse  natione  illorum  de  Ca'Gradonico      .    .    .     387 

Casalia,  quae  detinentur  communi  Veneciae  in  tertierio  Tyri, 
in  quibus  habebat  tertiam  partem,  ut  fertur.  Quae 
casalia  partim  Rex  possidet,   et  alia  tradidit  Militibus 

et  ecclesiae 388 

CCC.  Marsilii  Georgii,  Venetoruni  in  Syria  ßaiuli,  memoriale  posses- 

sionum.  A.  d.  1244 389 

Memoriale  possessionum  in  ruga  Firmi,  quod  fieri  fecit 
Marsilius  Georgius  eo  tempore,  quo  fuit  BajuUis  in 
Syria 390 

Stationes  et  habitationes,  sub  palatio,  ubi  habitat  Bajalus, 

existentes 390 

Domus ,    in    palatio    magno    iontici    in    solario   de    medio 

existentes 393 

Domus  communis  Venetiae,  quae  sunt  supra  capum  nostrum     396 

Epimetrura.  Marini  Sanuti  Syriaca 399 

Paraplus  8yriae  maritimae 415 

CCCI.  Pactum  Sultani  Aegypti  et  Venetorum.  A.  d.  1244.  Mart.     ...    416 
CCCII.  CCCHI.  Pacta  Hungarorum. 

1,  Pactum  domini   Belae,    Regis    Hungarorum,  habitum 
cum  domino  Jacobe  Teupulo,  Duce.  A.  d.  1244.  30  Jun.    418 

2.  Pactum  domini  Jacobi   Teupuli,   Ducis,   habitum  cum 
Rege  Hungarorum  praedicto.  A.  d.  1244.  6  Aug.  .    .    .    420 


XIV  CONSPECTUS. 

Pagina 

COCIV.  Beiiedietiis,  lleracliensis  Arcliiei)i.sco|)us,    spendet  censum  pro 
terris  moniislerii  s.  Gcorgii  majoiis,  positis  in  Constantinopoli. 

A.  d.  1244.  15  Oct 422 

CCCV.  Petrus  Pino,  Episcopus  Castclianus,  concedit  .loanni  presby- 
tero  s.  Trinilatis  ecciesiain  s.  Marci  de  Herylo,  statuto  annuo 

censu.  A.  d.  124:;.  13  Febr 423 

CCCVI.  Stepbanus,   Plebaiuis   s.  Sopbiaj,   promiltit   Pelro,   Episcopo 
Castellano,  pro  Joanne,  Presb.  s.  Trinitatis,  de  censu  ob  eccle- 

siam  s.  Marci  de  ßcryto.  A.  d.  1245.  17  Febr 424 

CCCVII.  Privilci^ium  sccuritatis  Venetorum,  per  Heton,  Regem  Armeniae, 
et  Hclisabetb,  filiam  Leonis  quondam  Regis  Armeniae,  domino 
Jacobe   Teupulo,    Duci    Venetiaruni,    collatum.    A.  d.   1246. 

Mart 426 

CCCVIII.  stepbanus,  Pleb.  s.  Sophi«,  promittil  Episcopo  Castellano  pro 
Joanne,  Presb.  s.  Trinitatis,  censum  de  ecclesia  s.  Marci  de 

ßeryto.  A.  d.  1246.  16  Oct 429 

CCCIX.  Innoccntii  IV  litterae  ad  Octavianum  Ubaldinum,  qu.  Episcopum 
Bononiensein,  Legatum,  de  exemptione  ecclesiarum  s.  Marci 

Tyrensis  et  Acconensis.  A.  d.  1247.  6  Mai 430 

CCCX.  Procuratio  logatorum  Jadrs    [Zarae]   de    pace    cum   Venetis 

facienda.  A.  d.  1247.  31  Jul 430 

CCCXI.  Pacta  deditionis  Jadra?  I'actsedominio  Venetiarum.  A.  d.  1247. 

1  Aug 430 

CCCXII.  Inbibitio  exemptionis  ecclesiarum  s.  Marci  Tyrensis  et  Acco- 
nensis per  Octavianum,  s.  Marise  in  via  lata  diaconuni  Cardi- 
nalem,    apost.   Sedis  Legatum,    de    mandato   Sedis    apost. 

celebrata.  A.  d.  1247.  6  Aug 445 

CCCXIU.  Innocentius  IV  Archidiacono  Antiocheno  committit,  ut  studeat, 
ne  bona  Ecclesiarum  s.  Marci  Tyrensis  et  s.  Marci  Acconensis 

ab  aliquo  molestentur.  A.  d.  1249.  21  Dec 447 

CCCXIV.  Innocentius  IV  Archidiacono  Antiocheno   committit,    ut  bona 
Ecclesia}  s.  Marci  Venetiarum  in  Regno  Hierosolymitano  posita 

a  raolestatoribus  tueatur.  A.  d.  1249.  21  üec 448 

CCCXV.  Vendraminus,  plebanus  s.  Arcbidani  [Akindyni]  de  Constanti- 
nopoli, jurat  subjectionem  Leonardo  Ouirino,  electo  Patriarchse 

Gradeusi.  A.  d.  12ä0.  4  Aug 449 

CCCXVI.  Pax  BarbariiB  [Tunisii].  A.  d.  1251.  1  Apr 450 

CCCXVII.  Procuratio  legatorum  Jadrje  de  pacto  cum  Venetis  corrigendo. 

A.  d.  1251.  4  Jul 456 

CCCXVIII.  Conventio  inter  Januenses  et  Venetos  de  Romania.  A.  d.  1251. 

10  Jul 457 

CCCXIX.  Pactum  Jadr«  de  datiis  solvendis.   A.  d.  1251.  8  Aug.  ...    461 
CCCXX.  Comraissio  legatorum  Ragusü  de  recroneilianda  pace.  A.d.  1251. 

15  Dec 463 

CCCXXL  Pactum  Ragusü.  A.  d.  1252.  Mart 464 


CONSPECTUS.  XV 

Pagiua 

CCCXXII.  Concessio  Canese,  facta  per  dominum  Marinum  Mauroeenum, 
Ducem   Veneeiae,    et    eius    suceessores,    fidelibus   Venetis. 

A.  d.  1252.  29  Apr 470 

CCCXXIIT.  Benedictus,  viearius  Petri,  Episcopi  Castellani  in  Negroponte, 
doiiat  Madio,  Priori  S.  Marci  de  Negroponte.  quartani  partem 
dceimariim  spectantiiim  ad  dictum  Episcopum.    A.  d.  12ö2. 

1  Nov 480 

CCCXXIV.  Innocentii  IV  exhortatio  ad  induendam  crucem  per  Pantaleo- 
nem   Justinianum    Venetum,    in    Patriarcham   Cp.   electum. 

A.  d.  1253 482 

CCCXXV.  CCCXXVI.  CCCXXVII.  Pacta  cum  Melek  Moys,  Sultane  Mam- 

lukorum.  A.  d.  1254;  1258    ....    483 
CCCXXV.  Pactum  Sultani  Melek  Moyscum  Venetis.  A.  d.  1254. 

13  Nov 483 

CCCXXVI.  Exemplum  quarumdam  litterarum  eiusdem  (Melek 

Moys)  Soldani.  A.  d.  1258,  5  Dec 490 

CCCXXVII.  Praeceptum  eiusdem  Soldani 490 

CCCXXVIII.  Paschalis  Bollani  promittit  censum  Jacobe  Beliigne,   electo 
Patriarch»  Gradensi,  pro  quadam  terra,  posita  in  Constanti- 

nopoli.  A.  d.  1255.  7  Mart 492 

CCCXXIX.  Nieolaus  Baseglo  promittit  Jacobe  Belligno,  electo  Patriarchse 
Gradensi,  censum  pro  quadam  terra,  posita  in  Constantino- 

poli.  A.  d.  1255.  13  Apr 493 

CCCXXX.  Paschalis  et  Johannes  Bernardo  promittunt  censum  pro  terra, 
posita  in  Constantinopoli,  Jacobe  Belligno,  electo  Patriarchse 
Gradensi.  A.  d.  1235.  7  Jan. 495 


I 


I 


InNOC.  III  EPIST.   AD  TllOMAM   I*ATU.    Cp. 


CLXI. 
Innocentias  III  Thomae,  Patriarchat  Constantinopolitano. 

Mandat,  ut  electum  Patracensem  consecrare,  eumque  pallei  honore 

insignire  non  differat. 

A.  d.  1203,  die  19.  m.  Novembris. 

Innoc.  III  epist.  lib.  VIII,  ep.  CLIII  ed.  Brequigny  T.  II, 
pag.  781. 

Iiiter  qiiatuor  aninialia,  quae  secundum  apocalypsim  Johannis 
in  medio  sedis  et  in  circuitu  existere  describuntiir,  licet  aquila 
ceteris  postponatur,  ipsa  tarnen  aliis  antecellit,  qiiia,  cum  per 
luiiusmodi  sedem  Romana  Ecclesia  designetur,  quae  usitato 
vocabulo  Sedes  apostolica  nuncupatur,  et  per  quatuor  animalia, 
videlicet  leonem,  vitulum,  hominem  ac  aquilam,  intelligantur 
quatuor  patriarchales  Ecciesiae,  videlicet  Hierosolymitana, 
Antiochena,  Alexandrina  et  Constantinopolitana,  quae  in  medio 
sedis,  tanquam  filiae,  continentur  in  sinu  matris,  et  in  circuitu 
sedis ,  tanquam  famulae  in  obsequio  dominae  praeparantur. 
Licet  Constantinopolitana  Ecclesia  inter  ceteras  sit  ultima  tem- 
pore, ipsa  tarnen  inter  eas  est  praecipua  dignitate,  ut,  sicut 
Constantinopolis  dicta  est  nova  Roma,  sie  Constantinopolitana 
Ecclesia  secuuda  sit  a  Romana ,  praelata  per  matris  gratiam 
ceteris  sororibus  suis  privilegio  dignitatis,  ut  secundum  evan- 
gelicam  veritatem  fierent  primi  novissimi  et  novissimi  priiiii. 

Nos  ergo,  qui  per  gratiam  redemptoris  ipsam  Constantino- 
politanam  Ecciesiam  nuper  ad  obedientiam  apostolicae  Sedis, 
tanquam  ad  sinum  reduximus  matris  suae,  privilegium  dignitatis 

Fontes.  Abtii.  U.  ßJ.  XIII.  1 


2  LnNOC.  III  EPIST.  AU  TllOMAM   PaTK.  Cl'. 

ipsiiis  inteiuliimis  integrum  conservare,  ne  inde  nascantur  Inju- 
riae,  immo  Jura  nascantur;  et  ideo,  licet  dilectus  filius,  nobilis 
vir  \^' [illelmus] ,  Canipaniensis,  Frinceps  totius  Achaiae  provin- 
ciae,  et  canonici  sancti  Andreae  de  Patras,  [a]  nobis  instanter 
et  humiliter  postulassent,  ut  dilectum  filium  A.,  electum  sancti 
Andreae  de  Patras,  ad  Sedem  apostolicam  accedentem,  quem 
iidem  canonici  in  archiepiscopum  ejusdem  Ecclesiae  unanimiter 
elegerunt,  eis  concedere  dignaremur,  et,  quod  circa  personam 
illius  factum  fuerat,  approbantes,  ad  eos  cum  pleno  ipsum  remit- 
teremus  honore:  volentes  tamen  sie  eorum  petitiones  admittere, 
ut  aliis  jura  sua  nequaquam  subtrabere  videamur,  de  communi 
fratrum  nostrorum  consilio,  quod  per  eosdem  canonicos  factum 
est,  tanquam  minus  canonice  procuratum,  cum  et  ipsi  minus  cano- 
nice  fucrint  instituti,  non  duximus  aj)probandum,  sed  necessitate 
pariter  ac  utilitate  pensata,  postquam  de  veritate  negotii  et  statu 
terrae  per  juramenta  sociorum  ipsius  electi  effecti  fuimus  certiorcs, 
de  potestate  nobis  a  Domino  inbeato  Petro  concessa  ipsum  ejusdem 
Ecclesiae  pastorem  constituimus  et  rectorem,  administrationem 
sibiplenariam,  ettam  in  spiritualibus,  quam  intemporalibus  conce- 
dentes,  etindulgentes  insuper  ad  cautelam,  utaquocunque  catbo- 
lico  episcopo  se  faciat,  cum  necesse  fuerit,  in  presbyterum  ordinari. 
Licet  autem  deplenitudine  potestatis,  quam  babemus  Domino 
disponente  super  Ecclesias  universas,  ipsUm  ad  eandem  Eccle- 
siam  consecrationis  munere  ac  bonore  pallei  potuissemus  remit- 
iere insignitum,  quia  sie  te  vocavimus  in  partem  sollicitudinis, 
quod  nobis  retinuimus  plenitudinem  potestatis,  nee  faclmus 
cuiquam  injuriam,  cum  utimur  jure  nostro ;  volentes  tamen  tibi, 
cui  Ecclesia  de  Patras  dignoscitur  esse  subjecta,  in  tua  maxime 
novitate  deferre,  ipsum  ad  te  duximus  remittendum,  ut  a  te  vel 
alio  de  mandato  tuo  in  archiepiscopum  consecratus  et  pallei 
decoratus  bonore,  te  post  Romanum  Pontificcm  patrem  prae- 
cipuum  recognoscat,  dilecto  fdio  B[enedicto],  tituli  sanctae 
Susannae  presbytero  Cardinali,  apostolicae  Sedis  Legato,  nostris 


VeNETI  INSULAS  MARIS  AeGAEI   OCCUPANT.  3 

(lantes  literis  in  mandatis,  iit  ea,  quae  praemisimus ,  circa  per- 
sonam  ipsiiis,  appellatione  remota,  faciat  adimpleri. 

Qiiocirca  fraternitati  tnae  per  apostolica  scripta  mandamns, 
quateniis  ipsum  consecrationis  miinere  ac  lionore  pallei  non 
differas  insig-iiire,  ne  propter  tuiim,  quod  absit,  defectum  ad  nos 
cogatur  habere  recursiim. 

Datum  RoMAE,  XIII  Kalendas  Deeembris. 

CLXII. 

Oallipolis  a  Yenetis  occupatur. 

A.  d.  noo. 
Andreas   Dandulus   in   chronico    (Murat.  1.  c.  pag.  334): 
Marcus  Dandulo  et  Jacohus  Viadio  (Viadro)  confoederati  civitatem 
Gallipolim  invadiint  et  viriliter  munhint. 

CLXIII. 
Veoeti  insulas  uiaris  Aegaei  oeonpant. 

A.  d.  1205. 
Andreas  Dandulus  in  chronico  (Murat.  1.  c.  p.  334): 
Laflnornni  igitur ,  ex  geslis  mirificis  superuiicla  poteiitia  et 
Grcecorum  exinniiita,  pJerique  nobiles,  ceteris  Grwcls  sibi  colli- 
gatis,  Grcecice  oppida  *)  midacter  invadere  statuimt.  Et  segregatim 
tiavigantes  Marcus  Sanuto  cum  suis  sequacibus  insulas  Nisi(e 
(Naxi),  Parti  (Pari),  Melli  (Meli)  et  sancte  Herinis  adeptus 
est,  et  Marinus  Dandulo  Andrem  (Andren).  Eavanus  quoque  de 
Carceribus,  Veronensis,  et  nepos  ejus  Euripum  sive  Nigro- 
pontem  accipiunt.  Similitcr  Andreas  et  Hicrcniias  Gisio  Thinas 
(Tenos)  insulam.  Scher iam  (Scyrum),  Scopulum  (Scopelum) 
et  Schiatum  (Sciathuni).  Philocaliis  etiam  Navigajoso ,  Stali- 
menem  (Lemnum)  obtinens ,  Imperiali  privilegio  Imperii  mega- 
ducha  est  effectus.  Cum  his  conferatur  Laurent  ins  de  Mon. 
I.  c.  p.  143,  qui  post  Tenos  inserit  Michonem,  i.  e.  Myconum,  Veneto- 
rumtum  temporisdorainationem,  quatenus  insulas  maris  Aegaei  specta- 
bat,  bene  illustratC.Ho  p  f  ii  libellus:  Geschichte  der  IiiselAndros  etc. 
(Sitzungsberichte  der  k.  Akademie  der  Wissenschaften  pbil.-hist.  Cl. 
April  1855). 

^)  Addit  Muratorius  I.e.:   „cod.  Anibr.  addit:  (jikp  regimiiii  ccDiebani". 
Tu  lege:  f/iue  reybuine  carchmil. 

1  * 


4  Mahini  Gkno  concksslo. 

CLXIV. 

.Ilariiius  Gono,  Potcstas  Constantiiio|ioli,  conccdit  de  mandato  Pclri 
Ziaiii,  Ducis  Vonoti,  iiiuHas  proprietatcs  (orrarum,  positas  in  Constan- 
liuopoli,    de  ratione   doniinii  Venet.  Itenedicto   Faletro,   Patriarchae 

Gradeiisi. 

A.  d.  1206,  in.  Feljiuario. 

Ex  arcilivo  Veneto  Patriarchali  ed.  Flamin.  Cornel.  Eccl. 
Venet.  IV  dec,  p.  86  (T.  III). 

In  nomine  domini  Dei  et  salvatoris  nostri  Jesu  Christi.  Anno 
doniini  mlllesimo  dueentesimo  sexto,  mensis  Februarii,  indietione 
decinia  ^.   Constantinopoli. 

Cum  habere  teneamur  ad  ea  süllicita  provisione  respeetum, 
quibus  honor  Patriarchatus  Gradensis  Ecclesie  semper  in  melius 
augeatur,  ad  id  perficiendum  tanlo  voluinus  apparere  solliciti, 
quanto  mentis  nostre  proposito  ad  hec  attentius  invitamur. 
Igitur  nos  Marinus  Geno  de  mandato  et  voluntate  dorn,  nostri 
Petri  Ziani ,  Dei  gratia  gloriosi  Veneciarum ,  Dalmaeie  atque 
Chrovacie  Ducis,  ac  doin.  quarte  partis  et  dimidie  Imperii 
Romanie,  in  Constautinopoli  Venetorum  Potestas,  cum  nostris 
judicibus  et  nostri  consilii  sapientibus  atque  cum  nostris  succes- 
soribus  ab  hodie  in  antea  damus  atque  concedimus  vobis  dorn. 
Benedicto  Faletro,  Dei  gratia  sancte  Gradensis  Ecclesie 
Patriarcha  et  Dalmatie  Primas,  vestrisque  successoribus  ac 
posteris  vestris  in  perpetuum  possidcndum  —  cunctas  et  super 
totas  nostras  scalas  jani  dicti  nostri  communis  Veneciarum  et 
terras  nostras  vacuas  positas  foris  muri  civitatis  Constautinopoli 
cum  rivis  omnibus  et  scalaticis  atque  earum  redditibus  universis, 
videlicet  a  comprehenso  angulo  turris  monasterii  s.  Georgii 
majoris,  qui  angulus  respicit  versus  orientem,  ubi  est  quidam 
Caravellus ,     secundum     quod    ab    ipso     suprascripto    angulo 

*)   Imino  nona. 


Marini  Geno  concessio.  5 

porrigitur  in  antea  versus  occidentem  iisque  ad  turrem 
s.  Marie  de  Carpiani,  et  sie  in  antea  usque  ad  pedes  tredeeim. 
Que  omnia  super  totum  a  comprehenso  jani  dieto  angulo  habent 
per  suam  longitudinem  pedes  quadringentos  duos  et  diniidium; 
ad  quas  suprascriptas  scalas  potestatem  debent  lioniines  Vencti 
habere  cum  navibus  suis  jungendi  et  naves  suas  ibi  retinendi  et 
caricare  et  discarieare,  et  utilitates  suas  exercere,  atque  barchas 
suas  ibi  extrahere  et  abitare,  seeundum  quod  sibi  bonum 
visum  fuerit. 

Coneedimus  ctiam  vobis  ibidem  infra  murum  civitatis  Con- 
stantinopoli  omnes  proprietates  terrarum  et  casarum,  coopertas 
et  discoopertas,  supraseripti  nostri  communis  Venetor.,  seeundum 
quod  firmat  uno  suo  latere  per  omnia  in  muro,  quifuit  Seva- 
stocratoris,  alio  *)  autem  suo  latere  firmat  in  muro  civitatis. 
Uno  suo  capite  firmat  recto  tramite  in  via,  qu^  diseurrit  a 
porta  Ebrayky  usque  ad  murum,  qui  fuit  Sevastocratoris,  alio 
autem  suo  capite  firmat  a  suprascripto  muro  Sevastocratoris  in 
cuva  sancte  Marie  de  Carpiani:  seeundum  quod  recto  tramite 
a  muro,  qui  fuit  Sevastocratoris,  porrigitur  usque  ad  mare ;  tarn 
ea  omnia,  que  dicta  sunt,  foris  muri  civitatis,  quam  ea  omnia, 
que  predesignata  sunt  infrascripte  civitatis,  nos  et  Jufredus"), 
mariscalcus  Imperii,  quidem  vohmtate  et  ex  precepto  dom.  Hen- 
rici  Imperatoris  insimul  determinavimus.  Inter  quas  proprietates 
sita  est  ecclesia  s.  Akindiani  ^)  cum  quibusdam  suis  pertinentiis. 

Insuper  coneedimus  vobis*  proprietates  terrarum  et  casa- 
rum, que  sunt  juxta  ecclesiam  s.  Johannis  de  Cornibus,  et 
circa  portuale  ipsius  ecclesie,  que  firmat  uno  suo  latere 
in  calle  publica,  ([iie  diseurrit  inter  ipsas  proprietates  et 
Sinionam*). 

*)  Sic  emendamus,  quod  hie  et  ssepius  iiifra  corruptc  tradituni  est. 

-)  Juffredus,  i.  e.  Joffredus,  Gauffredus. 

3)  Cfr.  hujus  Coli.  nr.  XXXII,  T.  I,  p.  67. 

*)  An  Syosenam?  Eam  regionem  iilustrat  DiiCang.  Cp.  ehr.  I,  !>7. 


6  Maium  Gi:no  concessio. 

Uno  carnm  cjipitc  (innat  in  via,  aue  discurrit  a  posses- 
sionihus  s.  llerinis')  usqiie  ad  prcdictum  callcin;  alio  capile 
(irniat  in  Lombaidis. 

Concedinius  etiam  vobis  similiter  proprietates  terrarum  cum 
duabus  voltis  circa  ciirtem  s.  Herinis  foris  muri  usque  in  dictam 
ecclesiams.IIerinis  versus  proprietates,  que  quondam  fuerunt  Ale- 
manorum;  unde  habent  introitum  ctexitum  earum  in  viis  publicis. 

llas  namque  predictas  et  predesignatas  scalas  et  terras 
vacuas  cum  rivis  omnibus  et  scaliaticis  atque  earum  redditibus 
universis  et  cum  jam  dictis  proprietatibus  terrarum  et  casarum 
petrineis  et  ligneis,  coopcrtis  vel  discoopertis,  cum  omni  longi- 
tudine  et  latitudine  sua,  cum  capitibus  et  lateribus  suis,  cum 
callibus  quoque  et  viis  suis,  cum  accessu  et  egressu  suo  per 
terram  et  per  aquam,  et  cum  omnibus  suis  bal)entiis  et  perti- 
nentiis  ac  universis  suis  adjacentiis,  intus  et  foris,  tam  suptus 
terram,  quam  supra  terram,  [que]  ibidem  adesse  noscuntur, 
vobis  vestrisque  successoribus  seu  posteris  vestris  in  pcrpetuum 
damus ,  concedimus  atque  transactamus  cum  successoribus 
nostris  amodo  in  antea  intromittendi ,  habendi,  tenendi,  ordi- 
nandi,  concedendi,  disponendi,  locandi,  cui  et  quibuscunque 
vobis  vestrisque  successoribus  placuerit ,  et  redditus  earum 
accipiendi  cum  omnibus  cartulis,  novis  et  veteribus,  suprascriptis 
scalls  et  proprietatibus  terrarum  et  casarum,  coopertis  et 
discoopertis,  pertinentibus,  nuUo  vobis  homine  contradicente. 

Si  igitur  contra  hanc  concessionis  cartam  ire  voluerimus, 
tunc  componere  del)eamus  cum  nostris  successoribus  vobis  et 
vestris  successoribus  auri  libras  quinque ;  et  hec  concessionis 
carta  maneat  in  sua  firmitate. 

-J-  EgoMarinusGeno,Veneciar.PotestasinRomania,m.m.ss. 

•j-  Ego  Jacobus  Sisinulo,  Arbensis  Comes,  m.  m.  ss. 

-|-  Ego  Marcus  Dandulus,  Judex,  m.  m.  ss. 

*|-  Ego  Bartholomeus  Aldiurando,  Judex,  m.  m.  ss. 

*)  I.  e.  s.  Irenes.  Cfr.  DuCang.  Cp.  ehr.  II,  103. 


Marini  Geno  concessio. 

f  Ego  Zaclmria  Stamario,  Consiliator,  m.  ni.  ss. 

f  Ego  Johannes  Maurocenus,  Consiliator,  ni.  m.  ss. 

f  Eg-o  Jacobiis  Gradonico,  Consiliator,  m.  m.  ss. 

•]-  Ego  Petrus  Juliano,  Consiliator,  m.  ni.  ss. 

•j-  Ego  Nicolaiis  Quirinus,  Consiliator,  m.  ni.  ss. 

-|-  Ego  Marcus  Sanudo  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Andreas  Valleresso  m.  m.  ss. 

-f-  Ego  Tribunus  Baroei  m.  m.  ss. 

'l'  Ego  Marinus  Faletro  m.  m.  ss. 

•j-  Ego  Nicolaus  Maurocenus  m.  m.  ss. 

•j-  Ego  Marinus  Basedellus  m.  m.  ss. 

*{-  Ego  Jacobus  Daibolo  m.  m.  ss. 

•j-  Ego  Jacobus  Faletro  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Petrus  Quirinus  in.  m.  ss. 

•J-  Ego  Andreas  Darbore  m.  ni.  ss. 

-|-  Ego  Petrus  ]\Iiliano  m.  m.  ss. 

-|-  Ego  Marinus  Bonus  m.  m.  ss. 

*|-  Ego  Marinus  Foscari  ni.  m.  ss. 

•]-  Ego  Marcus  Quirinus  m.  m.  ss. 

•]-  Ego  Paulus  Ystrigo  m.  ni.  ss. 

•\'  Ego  Daniel  Donno  m.  m.  ss. 

•]-  Ego  Andreas  Benibo  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Johannes  Gradonico  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Toniatho  Capellesi  ni.  ni.  ss. 

•|-  Ego  Laurenze  Polani  ni.  m.  ss. 

'l'  Ego  Johannes  Tradello  m.  m.  ss. 

•]-  Ego  Leonardus  Villio  m.  m.  ss. 

•f  Ego  Marinus  Quirinus  m.  m.  ss. 

-j-  Ego  Nicolao-Proleo  Jude  foresecus,  ni.  m.  ss. 

-|-  Ego  Marcus  Aureo  ni.  m.  ss. 

-J*  Ego  Marcus  Dondi  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Laurentius  Venero  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Leonardus  Signolus  m.  m.  ss. 


S  Makini  Gkno  conckssio. 

'l'  b^gü  Dominicus  Albo  m.  m.  ss. 

']-  l^gü  Leonardiis  Sleno  m.  m.  ss. 

-j-  Ego  Nieolaus  Tinto,  IMeb.  S.  Nicolai  et  Constantinopo- 
litanae  Ecclesiae  Canonicus  et  Not.,  eomplevi  et  roboravi. 

-J-  Ego  Nicolaus  Tiiito,   IMeb.  Sancti  Nicolai  et  Not.,  vidi 
in  matre,  testis  suni  in  (ilia. 

*|-  Ego   Nicolaus    Mauro,    Judex,    vidi    in    matre,    testis 
suni  in  (ilia. 

L.  S.  Ego  Warimbertus  Venerius,  Diac.  et  Not.,  hoc 
exemplum  exeniplavi  anno  domini  Millesimo  Ducentesimo  Octavo, 
mense  Aprilis,  indictione  undecima,  Constantinopoli  ;  nee  niinui, 
nee  addidi.   Complevi  et  roboravi. 

Bona  Patriarchatus  Gradensis,  posita  in  Constantinopoli. 
I  s  t  e    sunt   c  a  s  e    extra,  j  u  x  t  a   m  u  r  u  m  civitatis 
(^  0  n  s  t  a  n  t  i  n  o  p. 
Vitalis  Venerius  pp.  x. 
Jobannes  Pasealigus  pp.  viii. 
Blasius  Griti  pp.  vii. 
Nicola  Seoto  pp.  vii. 

Rini,  uxor  Pancliracii  Alblzo, pp.  vii. 

Jobannes  Bonus  pp.  x. 

Henricus  Mingolus  pp.  ii. 
Rubinus  Bonus  pp.  vi. 


Pascalis  Bollanus  pp.  v. 
Ordelafuis  de  Raynerio  ])p.  iiii. 
Jobanne  Scuto  pj).  v. 
Barlholomeus  Firmanus  pp.  v. 
Stepbanus  Trivisanus  pp.  x. 


Aput  Drongariu  m. 
Petrus  Sclavus  pp.  iiii. 
Georgius  Monovassiotis  pp.  vii. 


Marini  Geno  concessio.  9 

Ginbus  Piniis  pp.  xi. 

Leonardus  Brissaniis  )  pro  casa  et  turri  in  terra  D.  int.:  o 
et  Oluradus  Trivisanus   )        pp.  ii. 
Petrus  Rogerius  pp.  ii. 
Manuel  Rarberius  pp.  ii. 
Rini,  relicta  Constantini  Mastropetro,  pp.  iii. 
Peregrinus  Gorio  pp.  x. 

Viearius  Cas.  ii.  libras  incensi  in  festo  s.  Akindani. 
Dominieus  Pestello  pp.  v.         , 
Pascalis  Entro  pp.  ii. 

Iste  case  sunt  de  ripa  secus  mare. 
Pasealis  Rollanus  pp.  xii. 
Georgius  Signolus  pp.  xii. 
Johannes  da  Tuniba  pp.  vi. 
Stephanus  da  Tumba  pp.  vi. 
Vitalis  Ferro  pj).  viii. 

Jobanna  Longobarda,  uxor  Nicolai  Aneonitani,  pp.  viii. 
Vitalis  Rugarus  pp.  vi. 

Nicola  Sulimanus  pp.  vi. 
Ordelafius  de  Raynerio  pp.  vi. 
Georgius  Potamissi  pp.  vi. 


Rernardus  Firmanus  pp.  iiii. 
Donatus  Petro  pp.  ii. 
Phylippus  Rennato  pp.  iiii. 
Petrus  Sclavus  vel  Jacobus  Nani  pp.  iii 
Basilius  Sulimanus  pp.  iiii^ 
ItemRasilius  Sulimanus  pp.  iii^ 
Theodosius  Guata  pp.  iii^ 
Leonardus  Constantinus  pp.  v-^ 

Stephanus  da  Tumba  pp.  i. 
Matheus  Venerias  pp.  ii. 


1  0  Maiuni  Geno  concessio. 

Domunciila,  in  qua  manet  Petrus  Barberius,  pp.  i: 

IMeluuuis  terra  vaoua  jip.  xii. 

Slepliaiius  da  Tumba  pp.  xii. 

Marinus  Frugerius  pp.  ii. 

Isacliios  Kerula  j)p.  ij-f 

Matheus  Vencro  pp.  ii. 

Theodorus  Pigati  pp.  j-f 

Infra  civitatcm  apud  Sanctum  Akindanum. 
Matheus  Venerius  pp.  iiii  k. 

Nieolaus  Christi  libram  I.  de  candelis.   Terra  vaeua  prae- 
dictoruni  Leonardi  et  Oliiradi  pp.  ijT 
Stephanus  da  Tumba  pp.  ij. 
Petrus  Barbcrius  pp.  j. 
Andreas  Donatus  pp.  ij. 
Andreas  Donatus  pp.  j, 
Ang'ehis  Venerius  ante  sanctum  Marcum  ultra  viam  pp.  j. 

Ante  S.  Akindanum. 
Jaeobus  Vivianus  Plebanus  cas.  II.  et  terra  vaeua  kar.  xij. 
Gisla  kar.  xlj. 

Otto  Paradiso  capsellarlus  pp.  ii  et  kar.  xili. 
Bonaventura  Becearo  kar.  xxj. 
Bartholomeus  Mamohis  pp.  j-f    sive 
Gerardus  Sutor, 
'A^uo?  Muehi  pp.  iiij. 

Apud  S.  Johannen!  de  Cornibus. 
Hobertus  Decanus  pp.  ii. 
Commune  Venet.  pp.  xx. 
Miehali   Salonikco   pp.  ii. 
Ilendrigus  Fal)er  pp.  ii. 
Prior  S.  Nicohii  pp.  iiii. 
Dominieus  Barcarius  pp.  iiii. 


CoNCORDIA  DE   PO.SSES.SION.  ECCLES.  Cl'.  1  1 

Due  caserete  dorn.  Patriarcliac  ;  modo  est  Otonis  Spadario. 

Deva  .  .  .  kar.  xii;   nunc  est  de  Otone  Spadario. 

Oto  Spatarius  pp.  il. 

Cecilia,  relicta  Michaelis  de  Larmiro,  pp.  il. 

Marlinus   Trivisanus   Vicecomes, 

Synieon    de  Antiocliya, 

Anzivia,  relicta  Raynerii  de  Georgio. 

Pascalis  Bolianus  pro  statera,  medio  et  kila:  pp.  Iv.vii. 
Scala  de  Drongario. 

CLXV. 
Concoi'dia  facta  liiter  Bcücdiftam  apostolicae  Sedis  Icgatam  et  Thomam 
Maoroccnam  Patriareliaiii  ex  ona  parte,  et  Heurieum  Iniperatorem  et 
ßaroncs  et  lilites  et  popnlum  ex  altera. 

Super  rccompensatione  facienda  ccclesiis  de  yossessionibus 

earundem. 

Constantinopo  1  i,  apiid  sanctam  Sophiani  a.  d.  1206,  die  17.  in.  Maitii. 

Textus  Imiiis  conventionis  insertus  est  epistolae  I n  n o  c e  n  t  il  II 
ad  Thomam  Patriarcham  a.  1206,  die  5.  m.  Aug.,  lib.  IX,  ep.  CXLII, 
T,  II,  p.  9o8  ed.  Brequigny  (huiiis  Collectionis  nr.  CLXXIJI). 

CLXVI. 

Charta,  qua  Titalis  Faledro  liberc  remitlit  iu  possessiouein  Duiis  et 
domiuii  Yenetlaruui  easale  positoui  in  Tyro. 

A.  d.  1206,  m.  Madio. 

Ex  autographo  in  Codd.  s.  Marci  Latt.  cUiss.  XIV,  cod.  LXXII, 
iir.  10.  A  tergo  membranae:  Tiro.  120G.  Segnata  D.  Micliacl 
Falctvo  al  Doge  Pe.  Ziani  XLVIII. 

In  nomine  Dei  et  saluatoris  nostri  Jhesu  Christi.  Anno 
incarnationis  eiusdem  millesimo  dueentesimo  sexto,  mense  Madii, 
indietione  nona.  PuioALTf. 

Plenam  et  ueram  seenritatem  facio  eg'o  Vitalis  Faietro, 
habitator  de  confmiis  S.  Moysi,  cum  meis  heredibus  vobis  Petro 
Ziani,  dei  gratia  inclito  Venecie,  Dahnatie  atque  Chroacie  Duci, 


12  ViTAr,.  FAi.Krtiii  iir.Mi.s.sio. 

et  coimini  Veno<-inriim  iio.sliisf|ue  siiccessoribiis  de  casali  illo, 
({iiod  (licitiii*  Mclessele,  posilo  in  noslra  tcrcia  diiiisione  Tyri, 
qiiod  fuil  Domiiiici  Datiauro,  et  manet  iiixta  di.striclnm  de  Scan- 
dalione  contra  (Muitatcm  Tyri,  quem  frafer  mens  qiiondam 
dcfiinctus  Leo  Faletro,  qiii  fiiil  prelatus  suprascripte  tcrcie 
diuisionis  Tyri,  niichi  dedit,  infeiidauit,  auctorizanit  et  transac- 
tauit  cum  omnil)ns  suis  redditibus  et  cum  uniuersis  suis  perti- 
nenciis  et  habentiis:  quantiuii  continet  per  lon^itudinem  et 
latitudinem,  intus  et  extra,  uelut  continetur  in  unanotitie  carta*), 
facta  anno  domini  millesimo  centesimo  septuagesimo  primo, 
mense  Aprilis,  indictione  qiiarta,  quam  fccit  predecessor  noster 
Vitalis  Michael  hone  niemorie  Dux,  per  quam  iudicio  iudiciim 
michi  in  mafre(m)  quoddam  exemplum  illius  concessionis 
firmauit,  qua  mihi  diclus  frater  mens  ipsuin  casalc  dedit  et 
transactavit. 

Nos  aiitem,  (juia  uos  de  suprascripto  casali  mecum  in  con- 
cordiam  decidistls,  et  secundum  concordiam  inter  nos  habitam 
me  per  omnia  cum  integ'ritate  pacastis,  ideo  de  suprascripto 
casali  et  de  ([uantocuncjue  pro  eo  suprascripto  comuni  Vene- 
ciarum habui  ad  fdicendnm? /,  me  forisfacio  et  excludo  ipsum 
in  nostra  potestate  cum  omnibus  cartulis  et  rationibus  et  earum 
iiigore  et  robore  ad  dictum  casale  pertinentibus,  [et]  relinquo 
ad  faciendum  inde,  quicquid  uestre  fuerit  uoluntatis. 

A  modo  ig-itur  in  antea  sempcr  inde  securi  et  quieti  per- 
maneatis  et  insuper,  de  ([uantocunque  suprascripto  comuni 
V'^eneciarum  ad  dicendum  babui,  iuste  uel  iniuste,  cum  cartula 
et  sine  cartula ,   ex  omnibus  partibiis  et  rationibus  desub  celo. 

Quodsi  quocunque  tempore  contra  hanc  securitatis  cartam 
ire  temptauero,  componere  promitto  cum  meis  heredibus  uobis 
et  uestris  successoribus  et  suprascripto  comuni  auri  libras 
([uinque. 


')  Cfr.  Iiuiiis  Collccüonis  iir.  I^IX. 


InNOC.  III  EPIST.   AD  ThOMAM  PaTK.  Cp.  1  3 

Et  hec  securitatis  cartula  in  sua  firmitate  maneat.  Signum 
suprascripti  Vitalis,  q.  ti.  fr.  r.  (i.  e.  qui  hec  fieri  rogauit). 

Ego  Henricus  Maurocenus  tt.  ss. 

Ego  PangT/?//ci  Uaroci  tt.  ss. 

Ego  Paternianiis  da  Putheo,  subdiaconiis  et  notarius, 
compleui  et  roboraui. 

CLXVII. 
Innoceutius  111  Tboinae,  i'atriarcliac  CoDstantinopolitano. 

Quod  non  tcneatur  observare  jurimieiiUmi  factum  per  cum  cum 
Venetis,  quod  mdlum  recipiet  in  canonicum  sanctae  Sophiae,  nisi 

sli  Vcnctus. 
A.  d.  1206,  die  21.  111.  Junii. 
Innoc.  III  epist.  IIb.   IX,  ep.  CXXX  ed.  Brequigny   T.  II, 
p.  944.  Cfr.  ejusdem  libri  epist.  C.  Ray  na  Id.  I.  e.  a.  1206,  §.  2. 

Ad  hoc  Dens  apostolicae  Sedis  antistiteni,  (jui  plenitudinem 
habet  eeelesiastieae  potestatis,  super  gentes  et  regna  eonstituit, 
ut  juxta  verbum  propheticum  evellat  et  destruat,  dissipet  et 
disperdat ,  quae  in  agro  Doniinico  suae  eulturae  commisso 
inutilia  repererit  et  nociva,  juxta  quod  alibi  sibi  praecipitur  a 
Domino  per  prophetam:  Dissolve  coUigationes  impietatis, 
solve  fasciculos  depnmentes. 

Nos  igitur  attendentes,  juramentum  illud  quasi  prorsus  illi- 
citum  non  esse  servandum,  quod  a  te  Venetiis  constituto  fuit  a 
Venetis  violenter  extortum,  sicut  tua  nobis  insinuatio  patefecit, 
ut  videlicet  neminem  sis  facturus  canonicum  in  Ecclesia  sanctae 
Sophiae,  nisi  Venetum  natione,  vel  qui  continue  per  decennium 
Venetiis  liabitasset,  quodque  bona  iide  modis  omnibus,  quibus 
poteris,  laborabis,  ut  seniper  in  Ecclesia  sanctae  Sophiae  sit 
Venetus  Patriarcha,  salvo  tamen  in  omnibus  apostolicae  Sedis 
jure,  auctoritate,  reverentia  et  honore;  licet  haec  conditio  sie 
a  te  fuerit  adjecta,  ut  non  sit  in  scriptis  redacta,  praesentiuni 
tibi  auctoritate  mandamus,  et  in  virtute  Spiritus  sancti  districte 
praecipimus,  ([uatenus  juramentum  illud  nequaquam  observes, 


14  InNOC.  III  EPIST.  AD  TlIOMAM  PaTH.  Cp. 

cum  sanctuariiim  Dei  non  sit  hereditario  jure  ab  allquibus  pos- 
sidciuUun,  seil  in  omni  g'ente,  qui  facit  jusliliam,  aeeeptus  sit 
Deo,  praeeavens  diligenter,  ne  post  hoc  apostollcae  Sedis  prac- 
ceptum  in  praemissis  articulis  utcunque  delinquas.  Quia,  si  de 
cetero  solos  Venetos  in  Ecclesia  sanctae  Sophiae  canonicos 
institueris ,  vel  ad  hoc  inipenderis  opcram  qualemcunque,  ut 
semper  in  eadeni  Ecclesia  sit  Venetus  Patriarcha,  neminem  in 
ipsa  ponendo  canonicum,  nisi  juret,  quod  nunquam  aliunde,  nisi 
de  Venetis*),  eliget  aut  recipiet  Patriarcham,  nuUa  deinceps 
ratione  super  his  poteris  excusari.  Sed  nee  illud  observes,  quod 
absque  juramento  diceris  promisisse,  ut  neminem  Archiepisco- 
pum,  praeter  Venetum,  in  tota  facias  Romania. 

Ne  vero  praetextu  juratoriae  cautionis  aut  cuiuscunque 
promissionis  obtentu  talia  de  cetero  pracsumantur,  aut,  si  prae- 
sumta  sunt,  observentur,  nos  obligationes  huiusmodi  aiictoritate 
apostolica  irritamus,  sub  interpositione  anathematis  prohibentes, 
ne  quis  eas  observare  praesumat,  tibique  praecipimus,  ut  id 
canonicis  sanctae  Sophiae,  non  solum  institutis,  sed  etiam  insti- 
tuendis,  caute  denuncies,  qualenus  hoc  nefas  valeant  evitare. 

Licet  autem  plus  debiieris  Deum  tiniere,  quam  homines,  ne 
jurares  aliquid  propter  homines  contra  Deum,  si  tarnen  in  illo 
juramento  per  vim  et  metum  extorto  praescriptam  adhibuisti 
cautelani,  ut  juraveris,  salvo  in  omnibus  apostolicae  Sedis  jure, 
auctoritate,  reverentia  et  honore,  nos  tibi,  delictum  tuum  humi- 
liter  confitenti,  de  speciali  gratia  indulg-emus,  ut  huiusmodi  jura- 
mentum  nulluni  tibi  possit  pvaejudicium  generare,  dummodo 
praeceptum,  quod  salubriler  tibi  fecimus,  ad  salvandum  jus, 
auctoritatem,  reuerentiam  et  honorem  apostolicae  Sedis,  contra 
cuius  statuta  ea,  quae  sunt  jurata,  redundant,  fideliter  exequaris. 

Caeterum  etsi  praescripta  nobis  a  tuis  nuntiis  secreto 
fuerint  inlimata,  noveris  tamen  pro  certo,  quod  quaedam  corum 
certa  relatione  prius  fuerant  nostris  auribus  patefacta.    Nulli 

^)  Venetiis  Rayii. 


Petri  Ziam  coxfirmatio.  1  5 

ergo  omnino    hominum  etc.   hanc  paginam  nostrae  cassatioiiis 
inhibitionis,  eonstitutionis,  praeeeptionis  et  concessionis  etc. 
Datum  Fi:remim,  XI.  Kalendas  Jiilii,  anno  nono. 

CLXVIII. 

Petrus  Zianl  Dax  Tenetiarnm  bona  a  Marco  Oono  Potestafe  in  Constan- 

tinopoli  coDcessa  monasterlo  s.  Georgli  mujoris  confirniat. 

A.  d.  1206,  m.  Julio. 

Ecclesiae  Venetae  antiqiia  monumenta  ed.  Fl a ni i  n  i  u s  C  o  r- 
neliiis,  (lecadis  XI  parte  posteriore,  pag.  231  et  232.  Ex  auto- 
grapho  in  arcliivo  monasterii  s.  Georgii  majoris  Venetiarum. 

In  nomine  domini  Dei  et  salvatoris  nostri  Jesu  Christi. 

Anno  incarnationis  ejiisdem  millesimo  diicentesimo  sexto, 
mense  Julii,  indictione  nona.   Rivoalti. 

Quia  per  pietatis  opera  Dominus  propitius  invenitur,  ea 
maxime  circa  sacra  et  reverenda  loca  sunt,  quibus  divine  cle- 
mentie  pro  cunctoriim  salute  precibus  continuis  humiliter  sup- 
plicatur;  tanto  volumus  devotius  recolentes  predecessorum 
nostrorum  vestigia  exercere,  quanto  dignitatis  et  honoris  pre- 
rogativa  nobis  major  est  attributa. 

Igitur  nos,  Petrus  Ziani,  Dei  gratia  Veneciarum,  Dahuatie 
atque  Chrovatie  Dux,  cum  nostris  judicibus  et  sapientibus  con- 
silii,  collaudatione  populi  Veneciarum,  cum  nostris  successoribus 
vobis  dompno  Marco,  Abbati  monasterii  s.  Georgii  vestrisque 
successoribus  et  dicto  monasterio  datum,  quod  Marinus  Geno, 
dilectus  fidelis  noster,  vir  nobilis,  Potestas  in  Constantinopoli 
loco  nostri  residens,ad  Armiro  et  ahis  (adde  locis)  suprascripto 
vestro  monasterio  assignavit,  presentis  privilegii  pagina  confir- 
mantes  statuimus,  ut  eaomnia  jure  perpetuo  habeatis  pb:'na  pote- 
state  disponendi,  locandi,  hedificandi,  redditus  inde  provenientes 
recipiendi  et  de  ipsis  redditibus,  quicquid  vestre  voluntatis  et 
successorum  vestrorum  fuerit,  faciendum,  nullo  unquam  vobis 
honiine  contradicente. 


]  Q  I'ktiii  Ziani  conkirmatio. 

Ego  Petrus  Ziani,  Dei  gralia  Diix,  m.  m.  ss. 

Ego  Jacobiis  da  Molino,  Iudex,  m.  nm.  ss. 

Ego  Marcus  Maeiamanus,  iudex,  rn.  m.  ss. 

Ego  Johannes  Magno,  iudex,  mm.  ss. 

Ego  Marinus  Gradonico,  iudex  communis,  mm.  ss. 

Ego  Petrus  Justinianus,  consiliator,  mm.  ss. 

Ego  Jacobus  Basilio,  consiliator,  mm.  ss. 

Ego  Dominicus  Dellino,  avocator  communis,  mm.  ss. 

Ego  Angelus  Semiteculo,  avocator  communis,  mm.  ss. 

Ego  Leonardas  Maurocenus,  camerarius  communis,  mm.  ss. 

Ego  Dominicus  Ferreta  tt.  ss. 

Ego  Marcus  Incynopo  tt.  ss. 

Ego  Joannes  Badovarius  tt.  ss. 

Ego  Martlnus  Faletro  tt.  ss. 

Ego  Jacobus  Barbus  tt.  ss. 

Ego  Pancratius  Contarenus  tt.  ss. 

Ego  Mattheus  Quirinus  tt.  ss. 

Ego  Pancratius  Baroci  tt.  ss. 

Ego  Philippus  Cornario  tt.  ss. 

Ego  Marcus  Tonisto  tt.  ss. 

Ego  Bartholomeus  Michael  tt.  ss. 

Ego  Petrus  Georgius  tt.  ss. 

Ego  Benedictus  Faletro  tt.  ss. 

Ego  Petrus  Quirinus  tt.  ss. 

Ego  Marcus  Zancayrolo  tt.  ss. 

Ego  Andreas  Encius  tt.  ss. 

Ego  Marinus  Donatus  tt.  ss. 

Ego  Rudolfus  Betani  tt.  ss. 

Ego  Nicolaus  Polani  tt.  ss. 

Ego  Jacobus  Pizamano  tt.  ss. 

Ego  Dominicus  Paulo  tt.  ss. 

Ego  Petrus  Gausuni  tt.  ss. 

Ego  Giberto  Dandulo  tt.  ss. 


Pactum  Adrianopolitanum.  17 


Ego  Marlniis  Vallaresso  tt.  ss. 
Ego  Dominiciis  Tervisano  lt.  ss. 
Ego  Marcus  Vallaressus  tt.  ss. 
Ego  Petrus  .  .  .  tt.  ss. 

Ego  Paternianiis  da  Putlieo,  subdiac.  et  not.,  complevi 
et  roboravi. 

CLXIX. 

Pactom  AdrianopolitanQUi. 

A.  d.  1206. 

Cod.  Lat.  S.  Marci  228,  fol.  8'"— 9'". 

De  bis  rebus  bsec  Vill  eb  arduinus  p.  174  ed.  Paris., cap. 221 : 
Quant  ce  inrent  li  Gricu  quierent  en  l'ost  avecJoJian/u's^}  qiii  s'i'rent 
a  lui  rendu  et  revelle  contre  Ics  Frans,  et  il  lor  ahatoit  lor  chastiaux 
et  lor  citez,  et  nul  couvent  ne  lor  tenoit,  si  sc  tindrent  a  mort  et  a 
trat,  et  parlerent  ensemble,  et  distrent  que  aussi  feroit  il  d  Andre- 
nople  et  del  Dimot  qnant  il  reparieroient.  Et  se  il  ces  deucc  aba- 
toit ,  dont  estoit  Bomenie  perdue  a  toz  iorz.  Et  pr istreiit  lor 
message  prive ement ,  si  les  envoiercnt  en  Constan- 
tinoble  al  Vernas  et  li  prioient ,  que  il  criast  mergi  a  Henri 
le  frere  V Empereor  Baudoin  et  as  Venissiens,  que  il  fcis- 
sent  paix  a  als  et  que  il  li  donassent  Andrenople 
et  le  Dimot,  et  li  Grien  se  forneroient  tuit  a  lui,  et  ensi porroient 
estre  li  Grieu  et  li  Franc  ensemble. 

Conseil  en  fii  pris,  oh  i  ot  pnroles  de  maintes  manieres.  Mais 
la  fin  del  conseil  fu  tel.v,  que  a  Ve  rn  a  s  et  a  V  Empereris  sa  fame, 
qui  ere  suer  le  roy  P/ielippe  de  France,  fu  octroie  Andre- 
nople et  le  Dimot,  et  totes  lor  apertenance s,  etil  en 
feroit  le  scrvise  a  V  Empereor  et  a  V  Empire. 

Ensi  fu  la  convenance  faite  et  assouie,  et  la  pais  faite  des 
Grex  et  des  Frans. 

Tbeodori  ßraiiffi  dominationem  Adrianopolitanam,  a  Latinis  con- 
eessam,  attigit  Nicetas  in  Urbe  capta  cap.  13  (Opp.  ed.  Bonn.  p.830). 
Adde  Wilken.  Kreuzz.  5,  371  sq.  De  Branarum  geiiealogia  vide 
DiiCang.  in  Famil.  Byz.  pag.  314  ed.  Paris.,  pag.  17S.  ed.  Ven. 


')  Johannicius,  rex  Vlacliise,  coli.  Niceta  I.  cit. 
Fontes.  Abtii.  II.  Bd.  XIII. 


1  S  Pactum  Adiuanopomtanum. 

In  nomine  palris  et  filii  et  spirllus  saneti.  —  Anno  n  |)rinei|)io 
niiindi  sex.  niilesinio  septingenlesinio  (juiiUiiordeeinio,  indict.  nona. 

Nos  quidem  Marinus  Geno,  dci  gratia  Venetorum  Potestas 
in  Uoniania  einsdemque  Imperii  quarte  partis  et  dimidie 
dominator,  cnm  consiliis  nostris,  |)arvo  et  magno  eonsilio,  et 
cum  liominihus  Venecie  eoncedimus  Adrianopolitanis  pertinen- 
ciam  Adrianopoli  cum  omnihus  suis  perlincnciis  usque  ad  ipsum 
lluuium  de  Caurotomo;  et  in  hac  subieelione  eiusdem  pertinencie 
uolumus  esse  dominum  et  capitaneum  secundum  successionem 
felicissimum  Cesarem ,  nobilissimum  Comniano,  dominum  Teho- 
dorum  Brana,  et  facere  in  eis  uoluntatem  suam  secundum  usum 
Grecorum. 

Volumus ,  iit  debeant  conservare  et  defensare  secundum 
eorum  posse,  videlicet  ca])itaneus  et  (jui  super  heo*),  omnem 
homincm  Venecie  ab  homine  omni  in  corporibus ,  rebus  ipsius 
mobilibus  et  immobilibus;  et  in  eo  tempore,  cum  necesse  nobis 
fuerit  adiutorium  ipsorum,  debeant  verrare  D.  homines  equitantes, 
quorum  CC.  cum  aspergis,  si  terra  potuerit,  bona  fide,  sine  fraude. 

Et  [de]  illis  terris,  quas  capere  possumus  cum  adiutorio 
ipsorum,  debeant  ipsi  habere  partem  racionabiliter  secundum 
quantilatem  multitudinis  ipsorum,  exceptis  illis  terris,  quas  nos 
Veneti  habuimus,postquani  cepimus  terramConstantinopolitanam. 

Per  unumquemquc  annum  debet  habere  dominus  Dux 
Venecie  vel  sua  pars  pro  dicta  terra  ad  rationem  eiusdem  terre 
librasManolatorunr)  viginti  quinque,  quetuncpertemporafuerint. 

Et  (sc.  volumus},  ut  debeant  iurare  omnes  capitanei,  qni 
postea  fuerint,  et  totus  populus  Adrianopolitanus,  qui  nunc  est 
et  qui  fuerit,  ad  dominum  Ducem  Venecie  et  ad  omnes  homines 
Venecie,  ut  debeant  conservare,  que  conventa  sunt  inter  nos  et 
eos,  firma  et  rata. 


^ )  I.  e.  s  ti  p  e  r  e  0  ,  sc.  s  u  11 1  p  o  s  i  t  i. 

^)  I.  e.  M  unuc  latorum  ,  coli.  I)  u  Gang,  in  Glossar,  med.  et  inf.  Grsec.  s.v. 
Mavo/.qc^ov.  Adde  Eund.  in  Glossar,  med.  Latin,  s.  v.  Manlat. 


Innoc.  III  EPisT.  AD  Thomam  Patr.  1  9 

In  his  iuraiiit  felicissimiis  dominus  Cesar  Branas,  \ü  debeant 
conservari  omnia  conventa  ab  eo  [et]  ab  liominibus  terre. 

Juraiiit  et  legatus  dominus  Micbael  Costomiris.  ((uod  omnia, 
que  superius  dtcta  sunt,  comissa  fuerint  ei  a  nobilibus  habita- 
toribus  terre,  ut  taliter  debeat  explere. 

Jurauimus  et  nos,  eg-o  Potestas  Venetorum,  dominus  Marinas 
(Jeno,  et  primi  consiliarii 

dominus  Jobannes  Barastro  et 
dominus  Marinus  Vallaresso  et 
dominus  Maistrinso  et 
dominus  Andreas  Damulo  et 
dominus  Marinus  Gradonico 
ad  conservandum  et  custodiendum  eos  in  personis  et  rebus,  et 
ad  iuuandum   eos  contra   omnes  homines,  inimicos  nostros  et 
suos,  sicut  nobis  apparebit,  bona  fide. 

Et  scriptum,  quod  utraque  pars  feeit  et')  bbertatem  ipso- 
rum,  a  nobis  conservabitur,  et  faciemus  ad')  conservari  ab 
hominibus  Venecie,  sine  fraude. 

CLXX. 
Iniiocentius  III  T(homae),  Coiistantiiiopolitaiio  Patriarfbae. 

Respondet  super  quibusdam  articnUs,  continentibus  statum  Ecclesiae 

Constantinopolitanae. 

A.  d.  1206,  die  2.  m.  Augusti. 

Iiinoc.  Illepist.  lib.  IX,  ep.  CXL  ed.  BrequignyT.lt,  p.  9S4. 

Inter  quatuor  animalia,  quae  in  medio  sedis  et  in  ejus  cir- 
cuitu  describuntur,  faeies  aquilae  ab  Ezechiele  desuper  ipsorum 
([uatuor  memoratnr,  quia  inter  quatuor  patriarcbales  Ecclesias, 
Antiocbenam,  Alexandrinam,  Hierosolymitanam  et  Constantino- 
politanam,  quae  per  animalia  supradicta  signantur,  quas  aposto- 
lica  Sedes  in  medio  habens,  quasi  fdias  amplectitur  speciales,  cui 
eaedem  sunt  in  circuitu,  quasi  famulae,  obsequentes,  ipsa  Con- 
stantinopolitana  post  apostolicam  Sedem  excellentia  praeeminet 

')   Leg.  «yZ.  1       ~)  Leg.  id. 


20  InNOC.  1I(   Kl'isr.   AI)  TllOMAM   l*ATIl.  Cl*. 

(linnKatis,  ad  ruius  exaltntionem  tanto  lihentius  asplraimis, 
quanlü  ipsam  tanquam  lionoraMlius  membriim  sacrosanctae 
Romanac  Ecclesiae  arctiiis  amplexantes,  ipsins  auxilio  tempori- 
bus  istis  eaiideni  am[)lius  noscimiis  indig-ere;  ac  tuas,  qiii  eidem, 
Domino  disponeiite,  praeesse  dignosceris,  pelitiones  lil)entius 
proniovere  disponimus,  quibus  non  repugnat  honestas,  nee  aliis 
praojudicium  i^cneratiir,  ciirn  a  nobls  injuriarum  actio  non  debeat 
exoriri,  a  quibus  jura,  tanquam  a  Ibnte,  ad  ceteros  derivantur. 

Licet  igitur,  in  quantun»  cum  üeo  possumus,  tuo  velimus 
honori  deferre  ac  tuas  preees  effectui  niancipare,  petitionem 
tamen  illam  nequivimus  exaudire,  qua  postulasti  a  nobis,  ut 
donationes  Ecclesiarum  et  beneficiorum,  a  dilecto  filio  Pfeiro], 
tituli  sancti  Marcelli  Presbytero  Oardinale,  apostolicae  Sedis 
Legato,  factas,  te  praesente  ac  penitus  inconsulto,  cum  nimiam 
multituibnem  Ecclesiarum  contulerit,  easque  jure  perpetuo, 
absque  tuo  consensu  et  capituli  majoris  Ecclesiae,  tradiderit 
possidendas,  dignaremur  auctoritate  apostolica  irritare;  quoniam 
idem  Leg'atus  per  suas  nobis  literas  intimavit,  quod  ({uasdam 
Ecclesias,  postquam  a  nobis  literas  Legationis  accepit  in  Con- 
stantinopolitano  Imperio  exercendae ,  quibusdam  Ecclesiis  et 
locis  religiosis  Ilierosolymitanae  provinciae  contulit,  quibus 
eaedem  Ecclesiae  ad  custodiam  fuerant  assignatae,  ut  vel  sie 
subveniretur  utcumque  necessitatibus  Terrae  sanctae,  et  quas- 
dam  quibusdam  aliis  locis  religiosis,  quorum  nuntii,  ad  vocatio- 
nem  carissimi  in  Christo  filii  nostri,  BfaldimnJ,  Constantinopo- 
litani  Iniperatoris  illustris,  illuc  accesserant,  assignavit,  quosdam 
clericos,  inspecta  utilitate,  quae  de  ipsorum  institutione  poterat 
provenire,  in  quibusdam  Ecclesiis  procurans  canonicos  ordinäre. 

Verum  quia  visum  est  ei,  quod  ordinata  per  ipsum  post 
recessum  eius  intenderes  immutare,  praesentibus  dilecto  filio 
Bfenedicto],  tituli  sanctae  Susannae  Presbytero  Cardinale,  apo- 
stolicae Sedis  Legato,  et  multis  de  clero,  ac  etiam  temetipso, 
omnia,    quae    per    ij)sum  fuerant   ordinata,    Sedis   apostolicae 


Innoc.  III  EPisT.  AD  Thomam  Patr.  Cp.  21 

protectioni  supponens,  ne  ipsoriun  ali(|iiitl  immulares,  ad  nostram 
audientlam  appellavit,  a  tiinc  instanti  passagio  usque  ad  annum 
suae  terniinum  appellatloni  praefig-ens.  Cum  igitiir  ratlonabilem 
terminuivi  dictus  Legatus  appellationi  praefixerit,  quam  cmisit, 
qui  ex  tarn  rationabili  causa,  videlicet  obedientiae  bonae  et 
obsequio  Terrae  sanetae,  usque  ad  biennium  ipsum  potuit  pro- 
rogasse,  appollalione  pendente,  juxta  canonicas  et  legltimas 
sanetiones,  sicut  tua  fraternitas  non  ignorat,  in  ipsius  absentia 
non  debuit  eoruni  aliquid  immutari;  praesertim  cum  praesumi 
valeant  rite  facta,  donec  in  contrarium  probaretur,  et  id  fieri 
sine  illorum  praejudicio  non  valeret,  quibus  dictae  Ecclesiae 
seu  beneficia  auctoritate  apostolica  sunt  collata,  cum  nee  citati 
fuerint,  nee  absentes  per  contumaciam  seu  convicti,  sed  penitus 
indefensi.  Si  quas  vero  de  ipsis  nos  duxerimus  ab'quibus  con- 
firmandas,  juxta  comniunem  formam  id  noveris  faciendum,  vide- 
licet, sicut  ea  juste  possident  et  quiete.  Super  eo  vero  mirari 
non  debes,  sicut  idem  Legatus  asserit,  quod  ipse,  te  praesente 
ac  inconsulto,  Ecclesias  et  beneficia  contulit  memorata ,  cum  et 
tu  ipse  multo  majora,  Ecclesiam  videlicet  sanetae  Sophiae,  quae 
Caput  Patriarchatus  existit,  nee  non  archiepiscopatus  et  episco- 
patus,  ipso  praesente  et  irrequisito  penitus,  qui  vices  nostras 
gerebat  ibidem,  curaveris  ordinäre.  Quamvis  ergo  tuam  propter 
praemissa  petitionem  juxta  tuum  desiderium  nequivimus  exau- 
dire,  tuo  tarnen,  quantum  cum  nostra  possumus  honestate, 
volentes  lionori  deferre,  fraternitati  tuae  duximus  concedendum, 
ut  ii,  qui  Ecclesias  illas  seu  beneficia  possident,  obedientiam 
tibi  debitam  exbibeant  et  devotam,  nisi  forte  aliqua  illarum 
Ecclesiarum  ante  captionem  Regiae  civitatis  a  jurisdictione 
Patriarchae  legitime  fuisset  exempta. 

Subsequentem  vero  petitionem ,  qua  Ecclesias  illas  tibi 
subjici  postulabas,  quae,  priusquam  Constantinopolitana  civitas 
caperetur,  Constantinopolitano  Patriarcbae  minime  responde- 
bant,  duplici  ratione  non  duximus  admittendam.  Juris  namque 


22  InNOC.  III   KIMST.    Ml  TllOMAM  I*ATK.  Cp. 

ratio  postulavit,  iit  in  illoniin  j)r5U'jn(li('iiim,  qiiibiis  eaedem  Kccle- 
siae  sunt  subjcotac,  nihil  ordinaroinns  de  ij)sis,  cum  nee  citati 
sint  nee  convieti ,  nee  per  contumaciam  se  absentcnt.  Id  etiam 
modo  fieri  Providentia  dissuasit,  ne  Pisani  ac  Veneti  aliique 
quamplures,  apud  Constantinopolim  Iiuiusmodi  habentes  Eccle- 
sias,  contra  Imperium  i)rov()carentur  hoc  tempore;  qui  sunt 
alliciendi  potius  blandimentis.  donec  illud  soliditate  immobili 
roboretur.  Quodsi  jus  tuum  contra  illos  ])rosequendum  duxoris 
tempore  opj)ortuno,  faciemus,  auctore  Domino,  super  ipsis  justi- 
tiae  tibi  plenitudinem  exhiberi. 

Super  obedientia  uero,  quam,  ut  tibi  faceremiis  impendi  al) 
archiepiscopo  et  episcopis  regni  Cypri,  simib'ter  postulasti,  fere 
idem,  quod  in  praecedenti  petitione,  tibi  duximus  respondendum : 
cum  et  ipsi  ante  tuam  extiterint  promotionem  exempti,  quando 
videlicet  Constantinopolitana  Ecclesia  erat  inobediens  et  rebellis, 
et  in  eorum  absentia  circa  statum  ipsorum  non  debuerimus 
aliquid  immutare;  justitiam  tarnen  non  negabimus  tibi,  cum  eam 
duxeris  postulandam. 

Ex  parte  tua  praeterea  fuit  propositum  coram  nobis,  quod 
quidam  episcoporum  Romaniae  commoniti  tibi  obedire  contem- 
nunt,  qui  tamen  episcopales  redditus  percipere  non  desistunt; 
quidam  vero  ex  eis  ab  episcopatibus  fugiunt,  ne  valeant  com- 
moneri,  per  sex  menses  vel  ampb'us  suam  dioecesim  deserentes  ; 
unde  nobis  humiliter  supplicasti ,  ut  super  lioc  tibi  salubriter 
consulentes,  qualiter  circa  illos  et  ipsorum  dioeceses  procedere 
debeas,  devotioni  tuae  scribere  dig-naremur.  Nos  igitur  atten- 
dentes,  quod  propter  novitatem  mutationis  Imperii  et  novitatem 
eventus  sit  cum  maturitate  plurima  procedendum,  iVaternitati 
tuae  taliter  respondemus,  ut  illos  non  semel,  sed  saepe,  vide- 
licet primo,  secundo  et  tertio  citare  procures;  et  si  comparere 
noluerint,  sed  in  sua  duxerint  contumacia  persistendum,  nisi 
forte  se  appellationis  clypeo  duxerint  muniendos,  quam  infra 
tempus   legitimum    prosequantur,    ipsos    per    suspensionis    et 


Innoc.  III  epist.  ad  Thomam  Patr.  Cp.  23 

excommunicatioiiis  sentenliam  ad  tiiam  obedientiam  venire  com- 
pellas.  Qnodsi  nee  sie  ipsorum  duritia  poterit  emolliri,  eos 
dileetus  (iliiis  B[etiedictus],  tituli  sanctae  Susannae  Presbyter 
Cardinalis,  apostolicae  Sedis  Legatus,  ab  episcopatiium  admini- 
stratione  renioveat,  et  quibiis  praesimt  Ecclesiis,  de  personis 
idoneis  iina  tecum  faciat  pro\  ideri ;  sed  in  eos  degradationis 
sententiani  non  promniget,  ut  cum  eis  misericorditer,  si  expe- 
diat,  faeilius  agi  possit.  In  Ecclesiis  autem  illorum,  qui  se  fraii- 
dulenter  absentant,  ne  ad  ipsos  citatio  valeat  pervenire,  trinae 
cilationis  edictuni  facias  pnblicari ;  et  si  nee  sie  curaverint 
obedire,  seu  etiam  ultra  sex  menses  suas  deseruerint  Ecclesias, 
ut  juxta  canonicas  sanctiones  eis  debeant  merito  spoliari,  contra 
eos  quoqne,  sicut  praescriptum  est,  procedatur.  Cum  uero 
Legatus  ad  propria  remearit,  tibi,  quamdlu  nobis  et  successo- 
ribns  nostris  placuerit,  personaliter  duximus  concedendum,  ut 
contra  praedictos  rebelles  praescripto  modo  procedas,  tanquam 
a  Sede  apostolica  delegatus. 

Tua  insuper  fraternitas  postulavit,  ut,  cum  in  partibus  illis 
nimia  sit  episcopatuum  multitudo ,  illos ,  cum  nimis  sint  tenues, 
ad  paucitatem  redigere  tibi  concedere  dignaremur.  Nos  autem 
ita  duximus  prouidendum,  ut,  cum  id  necessitas  vel  utilitas 
postulaverit,  per  praedictum  Legatum,  quamdiu  in  partibus  illis 
extiterit,  tuo  tarnen  accedente  consilio,  valeat  adimpleri,  ita 
videlicet,  ut  episcopatus  non  uniat,  sed  illi,  quem  fecerit  ad 
unam  Ecclesiam  ordinari,  aliquot  tales  Ecclesias,  secundum 
quod  viderit  expedire,  committat,  quatenus,  si  forte  pro  tem- 
poris  necessitate  de  ipsis  foerit  aliter  ordinatum  (ordinandum), 
quod  factum  est,  faeilius  valeat  inunutari.  Legato  uero  ad  propria 
redeunte,  tu,  si  necesse  fuerit,  auctoritate  Sedis  apostolicae, 
tanquam  delegatus  a  nobis,  facias  illud  idem. 

Postulasti  postmodum  per  Sedem  apostolicam  edoceri, 
qualiter  episcopatus  illos  debeas  ordinäre,  in  quibus  Graec 
tantummodo   commorantur,   et  illos  etiam,  in  quibus  permixti 


24  InNOC.  III  KPIST.  An  TlIOMAM  Patk.  Cp. 

siiiil  Graeci  paritcr  et  Latini,  et  qiios  praeficere  debeas  in  eis- 
dem?  Ad  qiiod  fraternitati  tuae  breuiter  respondemiis,  quod  in 
illis  Ecelosiis,  in  quibiis  sunt  solummodo  Graeci,  Graecos 
debes  episcopos  ordinäre,  si  tales  ualeas  reperire,  qui  nobis 
et  tibi  devoti  et  fideles  existant,  et  a  te  eonsecratiünem  velint 
aceipcre  biunih'ter  et  dcuotc.  In  ilHs  vero,  in  quil)us  cum  Lati- 
nis  Graeci  sunt  mixti,  Latinos  praeficias,  et  praeferas  ipsos 
Graecis. 

Ceterum  nobis  supplicasti,  ut  de  nostra  tibi  permissione 
liceret,  constitutos  et  constituendos  in  Ecclesiasticis  dignita- 
tibus,  baculis,  mitris,  annulis  et  sandalis  insignire  ac  dispensare 
cum  illis,  qui  omissis  minoribus  majores  ordines  recipere  prae- 
sumpserunt.  Nos  i|^itur,  tibi  personaliter  volentes  facere  gratiam 
specialem,  auctoritate  tibi  praesentium  indulgemus,  quatenus 
illis  concedas  insignia  supradicta ,  quibus  secundum  morem 
apostollcae  Sedis  possint  honeste  concedi,  ac  cum  illis  super 
omissione  predictorum  ordinuni  minorum  auctoritate  nostra 
dispenses,  quibus  literarum  scienlia  et  morum  gravitas  suffra- 
gantur,  injuncta  prius  illis  poenitentia  competenti. 

Consuluit  nos  insuper  fraternitas  tua,  iitrum  clericos  ad  te 
sine  suorum  ordinatorum  literis  venientes  et  ofFerentes  prae- 
stare  corporaliter  juramentum,  quod  sint  in  quovis  ecclesia- 
sticorum  ordinum  constituti ,  debeas  ad  superiores  ordines 
promovere?  Nos  igitur  inquisitioni  tuae  taliter  respondemus, 
quod,  nisi  de  ipsorum  ordinatione  canonica  per  idonea  tibi 
constiterit  argumenta,  eos  nee  in  illis  suseipere,  nee  ad  majores 
debes  ordines  promovere;  praesertim,  antequam  eorum  con- 
versatio  fuerit  comprobata. 

Edoceri  quoque  de  sacrificiorum  et  allorum  sacramentorum 
ritu  per  Sedem  apostolicam  postulasti,  utrum  debeas  Graecos 
permittere,  ut  ea  exerceant  more  suo,  vel  compellere  ad  ritum 
potius  Lalinorum.  Ad  quod  fraternitati  tuae  breviter  respon- 
demus, ut  eos  tamdiu  in  suo  ritu  sustineas,   si  per  te  revocar 


Innoc.  III  EPisT.  AD  Thomam  Patu.  Cp.  25 

non  possiiit,  donec  super  hoc  apostolica  Sedes  maluriori  consilio 
aliud  duxerit  statuendum. 

De  clerieis  aiiteni,  qui  Ecclesias  uel  praebendas  sibi  con- 
cessas  absque  justa  et  neecssaria  causa,  tuo  praesertiin  non 
accedente  consensu,  in  hac  detinent  novitate,  hoc  tibi  duxi- 
mus  rescribendum ,  quod,  postquam  congruo  tempore  fuerint 
expectati,  nisi  ad  illas  redierint,  possint  eis  juste  privari,  dum- 
niodo  justo  non  sint  impedimento  retenti. 

De  monasteriis  quoque  Graecorum,  in  seculares  canonicos 
convertendis,  fraternitati  tuae  taliter  respondemus,  quod,  quam- 
diu  per  reguläres  viros,  sive  Graecos  sive  Latinos,  remanere 
potuerint  ordinata,  non  sint  ad  seculares  clericos  transferenda ; 
sed  si  reguläres  defuerint,  propter  eorum  defectum  in  eis  secu- 
lares clerici  poterunt  ordinari. 

Praeterea  nobis  huniiliter  supplicasti,  ut,  cum  difficile  sit 
tuae  jurisdictioni  subjectis  pro  singulis  quaestionibus  ad  Sedem 
apostolicam  laborare,  super  appellationibus  modum  imponere 
dignaremur:  cum  igitur  sanctae  memoriae  Gregorius  Papa, 
praedecessor  noster,  duxerit  statuendum,  ut,  si  forte  super  rebus 
modicis,  quae  infra  summam  viginti  marcarum  subsistunt,  in 
archiepiscoporum  vel  episcoporuni  auditoriis  quaestio  ventiletur, 
et  altera  partium  litigantium  delusorie  putaverit  provocandum, 
ipsi,  eins  appellatione  contempta,  infra  fines  suorum  episcopatuum 
eligere  judices,  qui  careant  suspicione,  compellant,  si  tamen  ibidem 
idonei  poterunt  inveniri,  in  quorum  praesentia  jurgium  sopiatur: — 
nos  attendentes,  quod  nimis  dispendiosum  esset  et  grave  propter 
multa  maris  et  terrae  discrimina,  subditos  tuos  pro  singulis  que- 
relis  apostolicam  Sedem  adire,  fraternitati  tuae  personaliter  indul- 
gemus,  quatenus  in  causis  ilüs,  quae  in  tuo  debent  auditorio 
pertractari,  si  aliqua  partium  ad  Sedem  apostolicam  provocarit, 
et  res,  super  qua  quaestio  vertitur,  summam  non  excesserit 
praetaxatam,  non  obstante  appellationisobjectu,  justitiamediante 
procedas,  vel  partes  compellas  in  aliquos  compromittere,  qui 


20  InNOCENTII  lil  liPlST.   AI)  AnCHIEl'ISfOPUM  TVIIENSEM. 

;i|)[»ellalioiu'  reinota  causam  aiuliant,  et  dchifo  (ine  dccidant; 
illiid  ideiii  faeliirus  de  levioribus  eaiisis,  j)raeserliin  inter  per- 
sonas  minores,  quae,  cum  sintmere  spiriluales,  civilem  non  con- 
tinent  quaestionem.  Venetos  autem,  habitatores  Uegiae  civitatis, 
ad  solvendum  decimas  personis  et  Ecclesiis  Constantinopoli 
existentibus,  quibus  de  jure  debent,  per  censuram  ecclesia- 
sticam  appcilatione  remota  compellas;  non  obstante  consiie- 
tudine,  quam  habitatores  Venetiarum  observant,  ut  videiicet  in 
morte  duntaxat  deciment  illa,  quae  acquisierunt  in  vita:  ne  hoc 
praetextu  Kcclesia  Constantinopolitana  suo  jure  fraudetur,  si 
forsan  ii,  qui  longo  tempore  Constantinopoli  habitarunt,  circa 
linem  vitae  suae  Venetias  revertantur. 

Verum  in  bis  et  aliis  cum  discretione  ac  maturitate  pro- 
eedas,  impetum  et  facilitatem  evitans,  quoniam  in  huiusmodi 
satius  est  de  tarditate  aliqua,  quam  de  velocitate  nimia 
reprehendi. 

Datum  Ferentfm,  IV.  Nonas  Augusti,  anno  nono. 

CLXXI. 

lonocentias  III  ..  .  Archlepiscopo  Tjrensi  i). 

Quod  mittat  ad  ciiriam  probationes  suas  super  Ecclesia  sancli 

Marci  apiid  Tyrum ,  quam  queruntur  Veneti  occupatam. 

A.  (1.  1206,  die  3.  m.  Augusti. 

Innoc.  III  epist.  lib.  IX,  ep.  CXXXVIII  ed.  Brequigny  T.  II, 
pag.  951. 

Querelam  dilecti  fdii,  nobilis  viri  [Petri  Ziani]^  Ducis 
Venetorum,  recepimus,  continentem,  quod  tu  Ecclesiam  sancti 
Marci,  cum  aliis,  quae  habent  Veneti  apud  Tyrum,  post  appel- 
lationom  ad  nos  rationabiliter  interpositam  in  multis  contra 
justitiam  aggravasti.  Quocirca  fraternitati  tuae  per  apostolica 
scripta  mandamus,  quatenus  per  te  ipsum  ea  taliter  corrigas  et 


')  Cfr.  Innoc.  III  epist.  lib.  VI,  ep.  CXXXI.  ijuis  ilie  ftierit,  ignoralur,  coli. 
Midi.  Lequien.  in  Or.  clirist.  T.  III,  1317. 


InNOC.  III  EPIST.   AD   DUCEM  ET  POPULUM  VeNET.  27 

einendes,  qiiodei  niilla  de  te  justa  remnneatmateria  conquerendi. 
Alioqiiin  venerabili  fratri  nostro  [Alberto j^^,  Ilicrosolymitano 
Patriarchae,  et  dilecto  filio  P[etro],  tituli  sancti  Marcelli  Pres- 
bytero  Cardinali,  apostolicae  Sedis  Legatis,  per  nostras  damus 
üteras  in  niandatis,  ut,  revocato  in  statum  debitiim ,  si  quid  per 
te  vel  per  alium  post  appellationem  ad  nos  legitime  interposi- 
tani,  aut  alias  injuste  invenerint  attentatum,  aiidiant,  si  quid 
fuerit  quaestionis,  et  si  partes  consenserint,  justitia  vel  eoneordia 
illiid,  sublato  appellationis  obstaciilo,  terminare  proeiirent; 
alioqiiin  causam  instruetam  ad  nostrum  remittant  examen,  prae- 
figentes  partibus  terminimi  competentem,  quo  se  nostro  con- 
speetui  repraesentent  sententiam  reeepturae.  Si  vero  pars 
Venetoriim  maluerit  coram  nobis  testes  et  instrumenta  pro- 
<lucere,  ipsi,  lite  eontestata,  nibilominus  tuas  probationes  reci- 
piant,  ne  cogaris  nimiis  sumptibus  et  laboribus  praegravari.  Tu 
vero,  litependente,  abipsorum  molestationeindebitaconquieseas. 
Datum  Ferentim,  III  Nonas  Augusti,  anno  nono. 

CLXXII. 
Iiinoccntius  III  nobili  \iro  (Petro  Ziani),  l)ael  et  populo  Yenrtorum. 

Reprehenduntur  super  hivasioiw  Judertinorum,   et  hortatur  eos, 

quod  sint  devoti. 
A.  d.  1206,  die  S.  mensis  Augusti. 
In  HOC.  III  epist.  üb.  IX,  ep.  CXXXIX,  ed.  Breqiiigny  T.  11, 
pag.  9Ö2.  Cfr.  Raynald.  1.  1.  a.  120(),  ■§.  37. 

Apostolicae  servitutis  officium  laudabiliter  exercemus,  si, 
juxta  quod  docet  apostolus,  arguimus,  obsecramus  et  inerepa- 
mus  in  omni  patientia  et  doctrina. 

Quia  ergo  pater  filium,  quem  diligit,  corripit,  et  Deus, 
quos  amat,  arguit  et  castigat,  idcirco,  dilectos  (ilios,  nobiles 
viros  H.  Permar.   et  P.  Quir.'),   nimtios  vestros,    ad    Sedem 


')  Ughelii  Ital.  sacr.  (ed.  2)  IV,  787. 
~)  I.  e.  P  r  e  m  a  r  i  IUI  ni  .  .  .  Q  u  i  r  i  n  u  m. 


2(S  Innoc.  IU  kimst.  ad  Dl'Ckm  et  popui.um  V^enf.t. 

Jipostolicain  sicccdentes,  paterno  corripuinius  afTccUi,  vos  in 
ij»sis  potiiis  inciepanles  super  imillis  et  inagnis  olFensis,  qiias 
nun  soliiin  in  Deum  et  Ilomaiiam  Ecclesiam,  verum  etiam  in 
popiilum  Cliristianum,  et  vos  ae  proxiinos  vestros  nequiter  commi- 
sistis,  praesertim  in  Jadertinae  civitatis  excidio,  iihi  et  vos  devia- 
stis  et  excereitum  Domini  deviare  feeistis  a  dextera  in  sinistram, 
imj)ii!i;nantes  po|)ulos  Cliristianos,  cum  dehuissetis  expugnare 
pedidos  Saracenos,  repellendo  apostolicae  Sedis  leg-atum  et 
excommiinicationis  sententiam  contemnendo,  violato  crucis  voto 
in  iiijuriam  Crucilixi. 

Ut  enim  de  multis  iniquis  operibus  taceamus,  quae  apud 
Constantinopolim  perpetrastis,  diripiendo  Ecciesiarum  thesauros 
et  possessiones  ecclesiasticas  invadendo,  volentes  quasi  heredi- 
tario  jure  sancluarium  Domini  possidere,  propter  quod  etiam 
pactiones  illicitas  extorsistis:  dicite  nobis,  quando  vos  tantum 
damnum  restaurare  poteritis  Terrae  sanctae,  cum  averteritis 
exercitum  Cliristianum  tarn  grandem,  tarn  nobilem,  tarn  poten- 
tem, adductum  et  congregatum  tarn  magno  studio  et  labore, 
tam  multis  sumptibus  et  expensis,  per  quem  procul  dubio  spe- 
rabatur,  quod  non  solum  Hierosolymitana  provincia  recuperari 
deberct,  verum  etiam  magna  pars  regni  IJabylonici  occupari? 
Si  enim  sibi  potuit  Constantinopolim  et  Graeciam  subjugare, 
quanto  potius  potuisset  Alexandriam  et  Aegyptum,  ac  per  hoc 
eripere  Terram  sanctam  de  manibus  Paganorum? 

Certe,  licet  gratum  sit  nobis,  quod  Constantinopolis  rediit 
ad  obedientiam  sacrosanctae  Romanae  Ecclesiae,  matris  suae, 
gratius  tarnen  nobis  fuisset,  si  flierusalem  redacta  esset  in  pote- 
statem  populi  Cbristiani.  Neque  putetis,  quod  ideo  minime  pec- 
caveritis,  quod  civitas  una  vel  altera  tradita  sit  vobis  et  illis, 
magis  divino  judicio,  quam  potentatu  mundano;  quia  saepe  placet 
Deo  passio  flagellati,  quando  displicet  ei  actio  flagellantis,  sicut 
evidenter  ostenditur  auctoritatibns  tam  novi ,  quam  veteris 
testamenti. 


InNOC.  III  EI'IST.  AD  DUCEM  ET  POPULUM  VeNET.  29 

Non  ergo  nostrae  duritiae  impiitetis,  sed  vestrae  ascribatis 
offensae,  quod  preces,  quas  pro  palleo  destlnando  [Leonardo] '), 
abbati  sancti  Felicis,  quem  vos  Jadertiniiin  appellatis  eleetiirn,  per 
praedictos  iiobis  nuntios  porrexistis,  nondiim  duviimis  admitleii- 
das,  qiiia,  cum  ex  iis,  quae  per  vos  acta  sunt  contra  Jaderam, 
nimis  contra  vos  scandalizatus  sit  populus  Christianus,  noluimus 
propter  vos  aliquid  agere  circa  Jaderam,  per  quod  amplius 
contra  nos  scandalizari  deberet  Ecciesia  generalis:  quod  utique 
fieret,  si  ad  petitionem  vestram  ei  palleum  largiendo  absque 
omni  satisfactione  tantam  remisisse  videremur  oft'ensam;  cum 
juxta  sententiamSalomonis,  in  quo  quis  peccat,  ineo  sitpunien- 
dus;  quamvis  haec  dilatio  non  tarn  poena  sit,  quam  cautela, 
per  quam  et  nobis  et  vobis  intendimus  providere. 

Licet  enim  in  hac  parte  non  peceaverint  Jadertini,  quia 
tamen  MetropoJitica  dignitas  propter  vestrum  honorem  specia- 
h'ter  fuit  ilb's  ab  apostolica  Sede  concessa,  ut  videlicet  Ecciesia 
vestra  non  solo  nomine,  sed  pleno  jure  Patriarchalem  dignitatem 
haberet,  cum  ei  subjecta  fieret  metropolis  Jadertina,  magis  in 
hoc  vestram  culpam,  quam  illorum  poenam  volumus  denotare; 
cum  nee  novum  sit,  nee  absurdum,  si  quando  puniantur  subditi 
pro  praelatis,  sicut  absque  propria  culpa  punitus  est  populus 
Israelis,  quando  David  in  ipsius  enumeratione  peccavit. 

Hoc  itaque  vobis  per  nuntios  vestros  et  nostras  literas 
respondemus,  ut  vos  ad  satisfactionem  Deo  et  nobis  ofFerendam 
et  exhibendam  humiliter  inclinetis,  saltem  illorum  exemplo,  qui, 
licet  minus  peceaverint,  quoniam  ad  hoc  facinus  perpetran- 
dum  per  vos  tracti  fuerunt,  ad  satisfaciendum  tamen  se  nobis 
firmiter  obligarunt,  quatenus,  cum  non  excusando,  sed  accu- 
sando    vestram    otfensam     divinam    et    nostram    imploraveritis 


\)  Cfr.  Ughelli  1. 1.  V,  1424.  Sedem  Jndertinam  vacasse  eo  tempore,  testatur 
fragmentum  tabulse  apud  Lucium  de  regno  Dalniatiae  p.  137.  Farlati, 
Illyr.  sacr.  V,  71. 


30  InNOC.  III  KI'IST.  AD  DUCKM  ET  I'Ol'ULUM   VkNET. 

iii(liil_i>cMili;iin,  ;ul  salisfnctioncm  vos  conccruam  e\|)onentcs,  iios, 
(jui  veslram,  (juoad  Deurn,  dcsideramus  salutem,  et  vestrum,  qiioad 
homines,  artectamus  honorem,  et  in  his  et  in  aliis,  qiiae  digne 
duxeritis  postulanda,  vos  exaiidire  euremus. 

Interim  autem  correctionem  vestram  aequanimiter  expeetan- 
tes  censuram  illam  suspendimus,  quam  iiniversorum  pene  sen- 
tentia  in  vos  asserit  exerecndain,  ut,  cum  Domino  inspirante 
eonversi  fiieritis,  non  solum  rcmitlamus  vindictam,  verum  etiam 
gratiam  impendamus.  Nee  se  qulscjuam  exeuset ,  quod  his 
g'erendis  corpore  non  interfuit,  si  forsan  his  g-estis  etiam 
corde  consensit,  quia  facientes  et  approbantes  similis  culj)a 
condemnat. 

Placeant  igitur  vobis,  dilectissimi  fdii,  verba  nostra,  licet  in 
cortice  aspera,  tamen  suavia  in  medulla;  quia,  sicut  ille  novit, 
(jui  nihil  igiiorat,  de  corde  puro  et  conscienlia  bona  et  fide  non 
licta  procedunt;  ut,  sicut  meliora  sunt  amici  verbera,  quam 
oscula  inimici,  sie  vos  magis  delectet  patris  correctio,  quam 
adulatio  peccatoris.  Non  ergo  vos  pudeat  sub  illius  humihari 
potentia,  qui  solo  mitii  potest  humiliare  supevhos^  et  humiles 
exultare^  concessam  vobis  victoriam  non  vestrae  virtuti,  sed 
divinae  potentiae  ascribentes,  quae,  Hcet  forsan  occulto,  justo 
tamen  Judicio  per  vos  alios  voluit  flageHare;  scientes,  quod  nihil 
est  magis  abominablleDeo,  quam  ingratitudinis  monstrum  et  pro- 
digium  arrogantiae,  quorum  utrumque  de  cordis  tumore  procedit. 

Nobis  quoque  cum  devotione  curetis  obedientiam  et  reve- 
rentiam  plenariam  exhibere  propter  illius  gloriam  et  honorem, 
cujus,  licet  immeriti  et  indigni,  vicem  gerimus  et  locum  tene- 
mus,  ut  ipse  vos  in  praesenti  protegat  et  cxaltet,  et  in  fuluro 
glorificet  et  Coronet,  qui  est  Rex  regum  et  Dominus  dominantium, 
Sacerdos  in  aeternum  secundum  ordinem  Melehisedech. 

Dat.  Ferentim,  Nonis  Auffusti,  anuo  nono. 


InNOC.  III  EPIST.  AD  ThOM AM  PaTK.  Cp.  li  1 

CLXXIII. 
liinoceiitius  111  T(lioHiae),  Constautiiiopolitauo  l'atriarcliae. 

Praecipitiir  observari  compositlo  facta  hiter  cum  et  moderatorem 

Imp erii  Co nstanthiop o Utani. 

A.  d.  1206,  die  S.  mensis  Augusti. 

Innoc.  III  epist.  lib.  IX,  ep.  CXLII  ed.  Brcquigny  T.  II, 
pag.  958.  Cfr.  hiiiiis  Coli.  nr.  CLXV. 

Instantia  nostra  quotidiana,  sollicitudo  uidelicet  Ecclesia- 
nim  omnium,  qiiae  nobis  iniminet,  Domino  disponente  nos 
admonet  et  inducit,  iit  iis,  quae  deliberatione  provida  pro  Eccle- 
siarum  utilitatibus  ordinantur,  robur  apostolicum  apponamus,  ne 
tergiversatione  maloriim,  qui  Ecclesiariim  profectibiis  invident 
et  quieti,  ea  in  dcirimentum  ipsariim  valeant  revoeari. 

Cnm  igitur  inter  te  et  clerum  tibi  eomniissum  ex  una  parte, 
et  dileetnm  filinm,  nobilem  viruni,  Henricum,  moderatorem  Con- 
stantinopolitani  Imperij,  Barones,  Milites  et  populum  ex  altera, 
super  reeompensatione  facienda  Eeelesiis  de  possessionibus 
earundem,  amicabilis  compositio  intereesserit ;  nos,  necessitateni 
temporis  attendentes,  compositionem  ipsani,  sicut  sine  vi  et 
dolo  provide  facta  est,  et  ab  utraqiie  ])arte  de  certa  scientia 
libere  ac  sponte  recepta,  praecipimus  firmiter  observari,  dum- 
modo  circa  possessiones  et  proventus  huiusmodi  nulli  praejudi- 
cium  generetur.  Ad  majorem  autem  notitiam,  formam  conipo- 
sitionis  eiusdem,  prout  continetur  in  instrumento  exinde  con- 
fecto,  de  verbo  ad  verbum  huic  paginae  duximiis  inserendam. 

„In  nomine  domini  Dei  et  Salvatoris  nostri  Jesu  Christi. 
Anno  Domini  millesimo  dueentesimo  sexto,  mense  Martii,  indi- 
ctione  nona.    Constantinopoli.  .  • 

„Haec  est  forma  concordiae  factae  inter  dominum  Bene- 
dictum,  tituli  sanctae  Susannae  presbyterum  Cardinalem,  apo- 
stolicae  Sedis  Leg'atum,  et  dominum  Thomam  Maurocenum, 
sanctae  Constantinopolitanae  Ecclesiae  Patriarcham  ex  una  parte. 


32  InnoC.  III  El'IST.  AÜ  THO.MAM   PaTU.  Ci>. 

et  dominum  flenriciim  et  Baroncs  et  Militcs  et  popiilum  ex  alla, 
in  eon(iiiisitis  et  acijuirendis  intra  et  extra  Imperium  Homaniae. 

„Dominus  Henricus  de  consilio  et  assensu  omnium  Prin- 
cij)um,  Baronum,  Militum  et  populi  dat  Eeclesiis  et  promittit 
sc  daturum  in  earundem  recompensationem  possessionum,  sicut 
inferius  denotatur,  extra  muros  civitatis  Constantinopolitanae, 
quintamdecimam  partem  omnium  possessionum ,  civitatum, 
castrorum,  easalium,  camporum,  vincarum,  nemorum,  süvarum, 
pratorum,  pomeriorum,  hortorum,  salinarum,  passagiorum, 
teloneorum  terrae  et  maris,  piscariarum  in  man  et  in  aqua 
dulci,  et  omnium  possessionum,  etsi  in  praesenti  seripto  non 
reperiantur  in  solidum  deelaratae,  his  exceptis,  quod  de  terra, 
quam  habent  iuxta  muros  nominatae  civitatis,  a  porta  aurea 
usque  ad  portam  Blacliernae,  infra  murum  ipslus  et  mare,  dare 
quintamdecimam  nullatenus  tenebuntur;  nee  etiam  de  casalibus 
monetae,  in  quorum  repensationem  easalium  dominus  Henricus 
et  praedicti  secundum  eorundem  easalium  valorem  in  prima 
conquisitione  satisfacere  de  quintadecima  Eeclesiis  tenebuntur. 

„De  commercio,  quod  infra  Constantinopolim  vel  extra 
nomine  civitatis  receperint,  quintamdecimam  non  dabunt.  Si  in 
ipsa  civitate  Constantinopolitana  nomine  alterius  ciuitatis  aut 
loci  vel  alibi  commercium  solvetur,  quintamdecimam  dabunt 
Ecclesiae:  si  vero  cum  aliqua  civitate,  vel  Castro,  vel  terra,  vel 
insula,  quam  dominus  Henricus  subjugare  slbi  et  Imperio  non 
poterit,  per  annuum  censum  compositum  fuerit,  quintamdecimam 
dabunt  Ecclesiae;  sed  si  feudare  vel  donare  vel  alienare  volue- 
rit,  boc  fiiciat,  salva  primo  Ecclesiarum  quintadecima  parte. 

„Divisiones  possessionum  inter  Ecclcsiam  et  praedictos  hoc 
modo  fient,  quod  boni  viri,  post  bullatum  praesens  instrumen- 
tum  infra  octo  dierum  spatium  ab  utraque  parte  eligentur,  qui, 
jurati  bona  fide  de  possessione  cujuslibet  terrae  et  aquae  quin- 
decim  partes  facient  et  sortes  mittent,  si  aliter  convenire  non 
possint;  et  supra  quam  sors  ceciderit  Ecclesiae,  erit  Ecclesiae. 


Innoc.  III  EPisT.  AD  Thümam  Patr.  Cp.  33 

Haec  aiitem  usqiie  ad  Pentecostes  festiim  proximum  venturiim 
bona  fide  complebiintur. 

„Claustra  qiioque  omnia,  tarn  infra  civitatem,  quam  extra, 
libera  erunt  Ecclesiae,  nee  in  quintadecima  parte  computanda. 
Si  de  quantitate  claustrorum  quaestio  oriatur,  utraque  partium 
eligat  viruni  idoneum  post  quaestionem  motam  infra  ocfo  die- 
rum  spatiuni;  et  illi  duo  per  sacramentum  suiim  tertium  eligant; 
et  quod  illi  tres,  vel  major  pars  eorum,  adstricti  sacramento 
infra  vig'inti  dies  super  hoc  bona  fide  duxerint  faeiendum,  stabile, 
permaneat.  Si  pro  ardua  necessitate  terrae  antiqua  claustra 
fuerint  incastellanda,  incastellentur  de  assensu  domini  Patriarchae 
vel  dioecesani  episcopi ;  qui  si  cum  incastellatoribus  concordare 
nequiverint,  sicut  supradictum  est,  de  claustris  quaestio  ter- 
minetur. 

„Dabunt  etiam  decimas  Latinorum  omnium  in  perpetuum, 
videlicet  de  blado,  legumine  et  oninibus  fructibus  terrae  et 
vinearum,  quas  excolent,  vel  propriis  sumptibus  excoli  facient, 
et  de  fructibus  arborum  et  hortorum,  quos  paterfamilias  in  usus 
comedendi  et  munusculorum  bona  fide  convertet.  De  nutrimen- 
tis  animalium  quadrupedum,  et  de  apibus  et  lanis  decimae  sol- 
ventur;  et  si  progressu  temporis  Ecclesia  a  Graecis  decimas 
per  exhortatiouem  et  admonitionem  acquirere  poterit,  per  eos 
nulluni  impedimentum  praestabitur. 

„Praeterea  clerici,  et  Ecclesiae  universae  et  earum  pos- 
sessiones,  et  manentes  in  ipsis  possessionibus  et  Ecclesiis,  et 
religiosae  personae,  tam  Graecorum  quam  Latinorum,  et  moran- 
tes  cum  praedictis,  et  claustra  Ecclesiarum,  et  habitantes  in  eis, 
et  qui  ad  Ecclesiam  confugerint,  liberi  erunt  ab  omni  laicali 
jurisdictione,  secundum  liberaliorem  consuetudinem  Franciae, 
salva  in  omnibus  auctoritate  Ecclesiae  Romanae,  necnon  et 
Constantinopoleos,  et  honore  et  jure  domini  Patriarchae  et 
Imperatoris  et  Imperij,  et  salvis  in  omnibus  capitulis  supradiclis. 

Fontes.  Ahth.  II.   Bd.  XIII.  3 


34  Jt'llAMKNTlM   IIlONKICI   hlP.  ('l'. 

,,r)e  lerris  vero,  (jnae  Deo  volenfe  de  cetero  coiiquirentur, 
primo  liabehit  Eociesia  (|iiintam(le('imam  partcm,  antequam  alicui 
(listril)iiaiitiir.  llaec  autein  omnia  (lüiniims  Hcnriciis  et  Barones 
ipsius  bona  fidc  altendent,  et  ciirabunt  |)ro  posse  efTectiii  debito 
inancij)are.  Nulli  omnino  bominum  liceat  Iiaiic  paginain  coiicor- 
diae  vel  pactionis  iiifringere ,  vel  ei  ausii  temerario  contraire. 
Si  qiiis  autem  etc. 

„Manc  autem  compositionem  dominus  Patriarcha  pro  sc  et 
successoribus  suis,  et  baec,  excepta  communi  parte  Venetorum, 
se  firmiter  observaturos  promiserunt. 

„Datum  CoNSTANTiNoi'OLi ,  apud  sanctam  Sopbiam,  XVI.  Kai. 
ApriHs." 

Nulli  ergo  etc.  baue  paginam  nostrae  praeceptionis  infrin- 
gere  etc.  Si  quis  autem  etc. 

Datum  Ferentim,  Nonas  Augusti,  anno  nono. 

CLXXIV. 

Jurnmentuni  faetnm  per  Ilcnricum,  Imperatorem  fonstantinopolitanuiii, 
.Marino  (reno  pro  partitionc  Roinanie. 

A.  d.  1206,  die  12.  in.  Augusfi. 

Liber  Albus  fol.  42—43.  Liber  Paetoruin  I,  iJ>3\  II,  195^'. 
Andreas  Dandulus  in  chronico  1.  c.  p.  334.  Vide  nr.  CLVII  bujns 
Collectionis.  Laurentius  de  Mon.  pag'.  143:  Hoiricm  Daghon, 
frater  Balduitü  defuncti,  eligitur  Imperator,  et,  antequam  a 
Patriarcha  coroiiam  ftusciperet,  approbavit  foedera  inita  per  Fran- 
cos  et  Venetos  ante  urf)is  captionem. 

In  nomine  domini  Dei  et  saluatoris  nostri  Jbesu  Cbristi. 
Anno  Domini  millesimo  dueenlesimo  sexto,  mensis  Augusti, 
indictione  nona.   Constantinopoli. 

Cum  adstaremus  nos  quidem  Henricus,  moderator  Imperij 
Constantinopulitani,  ante  altare  sancte  Sopbie,  ut  deberemus 
coronari  a  domino  Patrlarcba  secundum  Dei  prouidentiam,  iura- 
uimus  nobili  iiiro  Marino  Geno,  Potestati  Veneforum  in  Romania, 


.JuRAMEiM'ÜM   HkMüCI   l.Ml«.   Cp.  35 

in  presencia  domini  Benedict!,  titnli  sanete  Susanne  presbiteri 
Cardinalis,  domini  Pape  Legati,  et  domini  Thome  Maureceni, 
Dei  graeia  sanete  Constantinopolitane  ecclesie  Patriarche ,  et 
electi  Arc]iiej)iscopi  Thebani,  et  Rauli  de  Tahiria  et  Terris  de 
Lost*),  et  aliorum  pluriiim,  obseruare  per  nos  et  facere  obseruari 
pactum  scriptum,  quod  cum  prenominato  Marino  Geno  fecimus 
mense  Octobris  nuper  transacto,  indictione  nona,  de  omni  ordi- 
natione,  particione  et  examinatione  facta  per  partitores,  qui 
fiierunt  constituti  per  dominum  Babluinum,  nominati  Imperij 
bone  memorie  Iinperatorem,  et  per  dominum  Henricum  Dandulum, 
condam  Ducem  Venetorum,  ac  dominum  Bonifacium,  Marcbio- 
neni  Montisferrati,  ceterosque  Barones,  peregrinos  ac  omne 
comune  tocius  exercitus,  qui  Constantinopolitanum  Imperium 
acquisierunt,  et  cetera,  ut  in  ipso  legitur;  et  pactum,  factum 
condam  anno  domini  millesimo  ducentesimo  quarto,  mense 
Marcii,  indictione  septima,  per  nobilem  uirum,  Henricum  Dan- 
dukun,  condam  Ducem  Venetorum,  et  per  Bonifacium,  Marcbio- 
nem  iMontisferrati,  et  per  Balduinum,  Comitem  Flandrensem,  et 
per  Ludovicum,  Comitem  Biesensem  et  Claremontis,  et  Hugo- 
nem,  Comitem  sancti  Pauli,  et  omnia  alia  pacta  et  institutiones, 
facta  tam  cum  scriptis,  quam  sine  scriptis,  imperpetuum  iura- 
vimus  obseruare. 

Actum  est  boc  die  duodecimo  exeunte,  prenominato  mense 
Augusto. 

Ego  Oto,  sancti  Yeremle  presbiter  et  notarlus,  rogatus,  ut 
scriberem,  interfuy,  scripsi,  compleui  et  roboraui. 

Ego  Yiuianus,  scriptor,  notarlus  et  iudex  domini  Henrici 
Imperatorls,  autenticum  buius  uldi  et  legi,  nee  addidi  nee  minui, 
nisi  quod  in  eo  inueni,  ideoque  lideliter  in  libro  isto  exemplaui, 
et  })ropria  manu  mea  firmaui  atque  subscripsi. 


1)  Apud  Villehard.  1.1.  c.  1G8  et  'HO:  Raous  de  Taharie,  Tierris  de  Los 
Inde  h.  I   emenda. 

3  * 


3ß  IXNOC.  III  EPIST.  AD  PaTRIARCIIAM  KT  CAPITUI-UM  Cp. 

CLXXV. 

Iniioeoiitins  III  Pntrinrchic  et  capitulo  fonstantinopolitano. 

Quod  recipiant  C.   clericum  in  canonicum  Ecclesiae  sanctae 

Sophiae. 

A.  (1.  1206,  die  2a.  m.  Aiigusfi. 
innoe.  III  epist.  lib.  IX,  ep.  CXLYIII  ctl.  ßrcquigny  T.  II, 
pag.  965. 

Novellae  plantationis  iniliiini,  quam  per  insperatae  novitatis 
cventum  Ecciesia  Constantinopolitana  recepit,  magnae  sollici- 
tudinis  studio  incrementum  recipere  convenit  et  processum,  ut 
iiichoata  feliciter  dispositione  provida  dilatentur,  et  stabilitatis 
robore  salubriter  l'ulciaiitur;  quod  eo  facllius  j)üterit  provenire, 
si  viri  seientia  et  hoiiestate  conspicui  in  Constantinopolitanis 
Ecclesiis  coilocentur,  qui  utique  non  solum  honestis  monitis, 
sed  etiam  sunt  munilicentiis  inducendi,  ut  ad  Constantinopo- 
litanam  transeant  civitatem,  ut,  quanto  majoribus  periculis 
se  exponunt,  tanto  amplioribus  beneficiorum  retributionibus 
bonorentur. 

Cum  igitur  dilectus  liiius  FfetrusJ,  tituli  saneti  Mareelli 
presbyter  Cardinaiis,  apostolicae  Sedis  Legatus,  dilectum  filium 
niagistrum  C,  familiärem  suum,  in  Ecciesia  sanctae  Sophiae  Con- 
stantinopolitana canonicum  instituerit,  nos,  institutionem  ipsius, 
utpote  canonicam,  approbantes,  discretioni  vestrae  per  aposto- 
lica  vobis  scripta  praecipicndo  mandamus ,  quatenus  niagistrum 
ij)sum,  quem  suae  probitatis  intuitu  carum  habenius  admodum 
et  acceptum,  qui  etiam  vobis  et  Ecclesiae  vestrae  tam  per  se, 
quam  per  Cardinalem  ipsum  existere  poterit  plurimum  fructuo- 
sus,  recipientes  in  ejusdem  Ecclesiae  canonicum  et  in  fratrem, 
in  corporalem  possessionem  ipsius  eumdem  inducere  ac  inductum 
defendere,  sublato  cuiuslibet  contradictionis  et  a])pellationis 
obstaculo,  nullatenus  postponatis. 


HeNRICUS  ImP.   Cp.  de  VAIUA  LaTINORUM   in  ImPERIO  FORTUNA.  37 

Nolumus  autem,  quod  idcni  magisier  ex  eo  debeat  aliqua- 
teniis  impediri,  qiiod  dicti  Cardinalis  niandatis  obediens  cum 
ejus  literis  ad  Sedem  apostoHcam  laboravit.  Sieut  eiiim  ipsi 
studuit  bacteiuis  fideliter  deservire,  sie  vobis  seruire  curabit,  ut 
credimus,  eflieaciter  et  devote.  Volunius  etiam,  quod  eidem 
clerico  noii  obsistat,  quod  in  praedicta  Eeclesia  sanctae  Sopbiae 
certum  canonicorum  nunieruni  tu,  frater  Patriarcba,  diceris 
statuisse,  cum  id  institutioni  praedicti  Cardinab's  non  debeat 
derogare.  Taliter  autem  studeatis  nostrum  adimplere  mandatum, 
quod  propter  boc  saepedictus  clericus  non  cogatur  ad  nos  denuo 
laborare.  Non  enim  possemus  lioc  aequanimiter  sustinere,  cum 
ab  orientabbus  partibus  ad  apostoHcam  Sedem  transitus  sit 
difficibs  et  multipliciter  impeditus. 

Dat.  Feremim,   VIII.  Kai.  Sept.,  anno  nono. 

CLXXVI. 

Henricns,    Imperator  fonstaiitmopolitnnos,    de    varia   Latinorom   in 

Iniperio  fortuna. 

A.  d.  1206,  111.  Septenibri. 

Ex  cod.  Aquicinctini  monasterii  ed.  Marien,  coli.  ampl.  T.  I, 
1073  et  nuper  Buchen,  reclierches  et  materiaux  etc.  T.  II,  p.  lo3. 
Cfr.  Recueil  des  historiens  T.  XVIII,  p.  527.  De  reriim  nexu  adeas 
Villehard.  1.  c.  208  sqq.    Wilken.  Kreuzz.  5,  392—398. 

„Henricus,  Dei  gratia  fidelissimus  in  Christo  Imperator,  a 
Deo  coronatus  Romanorum  moderator  et  semper  augustus,  caris- 
simo  fratri  suo  Gaudefrido,  sancti  Amati  de  Duaco  preposito, 
salutem  et  fraterne  dilectionis  afFeetum. 

„Quantum  honorem  quantamve  gloriam  terra  Flandrie  et 
Hainonie,  totaque  progenies  nostra  in  eternum  in  captione  Con- 
stantinopolitani  Imperii  sit  adepta,  non  solum  in  terram  nostram, 
verum  etiam  per  quatuor  mundi  climata,  divina  potentia  credimus 
esse  delatum :  et  hoc  a  Domino  factum  est ,  et  est  mirabile  in 


38         H^Nnurs  Fmp.  Cp.  nt;  varfa  Latinorum  in  iMPr.nio  kortuna. 

oculis  nostris,  cum  miiis  persecutiis  est  mille,  et  diio  dena 
milliii  fugarunt  et  transmoverunt.  Nullis  etiam  predecessoribus 
nostris  lantain  contulit  gloriam  et  honorem,  qiiantam  domino  et 
fratri  nostro,  lialdiiino  Iniperatori,  et  nobis  tradidit  et  donavit; 
de  quo  tanto  ipsi  Domino,  e  quo  omnis  virtus  et  victoria  venit, 
immensas  tenemur  grates  referre,  quanto,  nullis  meritis  nostris 
preeedentibus,  de  tarn  magno  et  excellentissimo  Imperio  ex 
insperato  victoriam  dedit.  Et  quia  non  minor  est  virtus,  quam 
querere,  parta  tueri ,  licet  Dens  miraculose  nobis  tradiderit 
Imperium  Ilomanum,  non  lamen  illud  possumus  absque  consilio 
et  auxilio  amicorum  nostrorum  conservare,  presertim  cum  eis 
pre  Omnibus  aliis  totius  Christianitatis  incumbat,  manutenere  et 
defendere  prefatum  Imperium,  ad  honorem  Dei  et  nostre  pro- 
paginis  exaltationem  et  gloriam ,  ad  ulciscendum  sanguinem 
domini  et  fratris  nostri  Imperatoris  et  aliorum  consanguineorum 
ac  principum  crudeliter  efl'usum. 

„Ad  bec  fraternitati  vestre  crcdimus  non  latere,  qualiter, 
peccatis  nostris  exigentibus,  dominus  Imperator  Constantinopo- 
litanus,  Balduinus,  frater  et  predecessor  noster,  occisa  et  capta 
magna  parte  suorum  (quod  sine  cordis  amaritudine  et  dolore 
maximo  dicere  non  possumus)  a  Commannis  in  hello  ante  Adria- 
nopolim  captus  fuerit  et  detentus,  et  a  Johannicio,  sancte  crucis 
inimico,  crudeliter  incarceratus.  Postmodum  cum  Principes  et 
Barones  et  Milites  nos  in  Imperii  bajulum  elegissent,  egressi  ab 
urbe  Regia  cum  exercitu  nostro,  civitates  et  castella  plurima, 
que  nobis  rebellia  fuerant,  Imperio  subjugavimus;  et  munitis 
marchiis  nostris,  circa  festum  sancti  Remigii  Constantinopolim 
reversi  fuimus. 

„In  munitione  vero  cujusdam  civitatis,  que  Rossa ')  dicitur, 
Theodoricum  de  Tenremonde,  utique  strenuum  et  discretum, 


^)  Rusium    (Tovcriov)  Byzaiitinoniin,    coli.   Syiiiholis  eiiü.  Comnientat.  II, 
nr.  85.   Est  quaerencluin  propc  Aeniim  iirbcni,  ex  Oriente. 


HeNUICUS   I.MP.  Cf.  UE    VAUIA  LaTINOKU.VI   in   ImPERIO   FORTUNA.  39 

cum  multis  militibus  et  serjaiitis  reliquimus ;  et  dum  morarentur 
ibidem,  circa  purificationem  heate  Marie,  nuntiatum  est  eis, 
ßlacos  prope  Rossam  castrum  quoddam  occupasse;  qui  de 
Rossa  de  nocte  recedentes ')  armati,  Blacos.  quos  illic  invene- 
runt,  occiderunt,  et  Castro  dejecto  cum  preda  et  equitaturis 
Blacorum  versus  civitatem  suam  rediere.  Quibus  recedentibus 
ex  insidiis  j)rope  Rossam  occurrit  multitudo  Blacorum  et  Com- 
mannorum,  et  congressu  facto  ex  utraque  parte,  proh  dolor! 
ultione  divina,  nostri  fere  omnes  occisi  sunt,  vel  capti;  illi  vero, 
quibus  custodia  civitatis  commissa  fuerat,  circiter  40  milites  de 
nocte  cum  serjantis  suis  recedentes  ad  nos  sani  rediere.  Et 
sie  Dominus  flagello  flagellum  adjiciens,  meritis  nostris  perversis 
exig-entibus,  ibi  vultum  indignationis  sue  nobis  ostendit. 

„Inter  bec  autem  et  alia  infortunia  nostra :  cum  Philippopolis, 
civitas  maxima  et  munitissima,  terre  Johannicii  vicina,  ad  man- 
datum  Imperatoris  Balduini,  fratris  et  predecessoris  nostri, 
Reinerium  de  Trit,  virum  famosissimum,  in  dominum  recepisset, 
auditis  infortuniis  nostris  contra  cum  dolose  insurrexit;  et 
tandem  a  civibus  civitatis  extra  eam  ejectus  in  quoddam  castrum 
jam  dicte  civitatis  vicinum,  quod  ante  callide  premuniverat, 
labore  non  modico  mediante,  cum  suis  paucis  tamen  se  recepit. 
Postmodum  dicti  cives  pacem  cum  Jobannicio  juraverunt;  deinde 
malitiam  eins  presentieutes,  ab  eins  dominio  se  subtrabentes, 
unum  ex  se  ipsis  Imperatorem  creaverunt.  Quod  factum  cum 
ad  Johannicium  pervenisset,  Jobannicius  cum  infinita  Blacorum 
et  Commannorum  multitudine  ad  prelibatam  civitatem  veniens, 
eam  obsedit.  Cives  vero  ejus  minime  resistere  potentes,  tarn 
civitatem,  quam  se  ipsos,  interposito  tam  ab  eo,  quam  ab  eius 
Patriarclia  juramento  super  boc,  quod  nullam  eis  vel  civitati 
inferret  molestiam,  voluntati  ejus  exposuerunt.  Qui  dum  pote- 
statem  super  eos  haberet,  civitatem  ingressus,  religionem  jura- 
menti,  sicut  de  consuetudine  habet,  contemnendo,  quoscunque  in 

*)  procedentes? 


40  IIeNRICUS  ImI'.  Cl'.  OK   VAIUA   FjATINOHIT.M    in  ImI'KIUO    KOIITUNA. 

civitate  invenit,  a  majori  usqiie  ad  minimum,  diversis  tormcnto- 
riim  g-encribus  alTecit,  nohiles  uiiiversos  ,  qiiosdam  suspendio, 
quosdain  a((ua  l)idlienti ,  quosdam  aliis  lornientorum  pcnis,  que 
vix  ab  hoinliie  excogitari  possent,  subjiciens  neqiiiter  interfecit. 
Deinde  omnes  plebeios,  tarn  masculos,  quam  feminas,  in  terram 
suam  mittcns,  civitatem  funditus  subvertit,  et  paulo  post  cum 
100,000  hominum  et  eo  amplius,  utpote  Blaeorum  et  Comman- 
norum,  qui,  cum  omni  lege  careant,  Sarracenis  deteriores  sunt, 
universam  Romaniam  discurrens ,  tam  castra,  quam  civitatcs, 
quarum  habitatoribus  tam  super  securitate ,  quam  et  lidclitatc 
juramentum  prestiterat,  prosternens,  tandem  Ditimoticum  obse- 
dit,  et  nobibbus  omnibus,  quos  vi  vel  fraude  opprimere  potuit, 
interfectis,  universos  plebeios  cum  universa  preda  sua  et  omni- 
bus eorum  mobilibus  in  Blakiam  transmisit. 

„Cives  vero  de  Adrianopoli  et  de  Ditimotico,  qui  ei  primitus 
juraverant,  ejus  nequitiam  et  infidelitatem  considerantes,  nuncios 
suos  ad  nos  quam  citius  destinaverunt,  nobis  ex  parte  sua 
pacem ,  subjectionem  et  perseverantem  concordiam  ofFerentes ; 
nos  vero,  qui')  eos  ad  amorem  nostrum  reciperemus,  immo 
in  brevi  succurreremus,  casum  terre  imminentem  procul 
dubio  presentientes,  quicquid  in  nos  deliquerant,  eis  benigne 
remisimus. 

„Ad  hec,  consilio  cum  consiliariis  et  Baronibus  inito,  super 
exitu  nostro  deliberavimus,  et  de  communi  consilio  nostro  Regiam 
civitatem  exeuntes,  minimo  tarnen  comitatu  sufl'ulti,  proditionem 
semper  Grecorum  dubitantcs,  inimicum  nostrum  innumera  mul- 
titudine  gentium  munitum  versus  Ditimoticum,  quem  jam  fere 
expugnaverat,  festinanter  fuinius  insccuti.  Qui  adventum  nostrum 
presentiens  castrum,  quod  obsederat,  dcrelinquens  in  fugam  cum 
universo    exercitu    suo    se   convertit.     Nos    vero    divino    fulti 


*)  Edd.  f.  nisi.  Recte. 


HeNRICUS  ImI'.  (]i>.   DK   VAHTA   LaTINORUM    IN  TmIT.RIO   FORTUNA.  41 

siibsidio  Adrianopolim  et  maximam  partem  Bulgarie  franseiintes, 
iisqiie  ad  castriiin,  in  quo  Reinerius  de  Trit  quasi  incarceratus 
morabatur,  in  manu  potenti  virilitcr  i'uimus  insecuti ,  et  ibidem 
tarn  per  nominatum  Reinerium,  quam  per  certos  nuncios  et 
famam  publicam,  quam  nefande  et  nequiter  dominum  et  fratrem 
nostrum  Imperatoren! ,  et  universos ,  quos  de  nostris  captivos 
tenebat  (quod  sine  cordis  amaritudine  dicere  non  possumus), 
Jobannicius,  crucis  inimicus,  interfecerat,  veraciter  didieimus. 
Deinde  dieto  Reinerio  et  sano  et  incolumi  viriliter  reeuperato, 
de  communi  Baronum  nostrorum  eonsilio  apud  Constantino- 
polim,  quibusdam  de  nostris,  paucis  tarnen,  in  Adrianopoli,  terre 
adjacentis  ob  munitionem  relictis,  cum  maximo  triumpbo  per 
Dei  gratiam  sumus  reversi. 

„Verum  cum  Principes  et  Rarones  et  totus  populus  Francie 
in  Constantinopobtano  Imperio  commorantes  de  obitu  Impera- 
toris  essent  certificati,  et  jugiter  videretur  Jobannicius  cum 
multitudine  magna  Blacorum  et  Commannorum  universam  discur- 
rere  Romaniam,  et  castella  civitatesque  destruere  circumquaque, 
petebant  instanter  caput  habere  et  rectorem,  qui  de  eonsilio 
domini  Benedicti,  venerabilis  Cardinab's,  apostoHce  Sedis  Legati, 
ad  Patriarcham*)  accedentes,  postulaverunt  ab  eo,  ut  nobis 
daret  coronam,  presertim  cum  nuHus  esset  in  Imperio  Romano, 
cui  de  jure  dari  oporteret,  nisi  nobis.  Patriarcba  vero  una  cum 
populo  Venetorum,  licet  in  principio  contra  nos  disputarct, 
tamen  ad  persuasionem  domini  venerabilis  Cardinalis,  apostolice 
Sedis  Legati,  cuius  patrocinium  et  favorem  semper  invenimus 
gratia  sua  nobis  et  toti  Imperio  non  modicum  esseparatum;  et 
ad  nostram  et  Baronum  nostrorum  instantiam  dominica  post 
Assumptionem  beate  Marie")  nos  in  Imperatoren!  benigne  et 
coronavit  et  inunxit. 


^)  Thoniam  Morosinum.  |       2)  20.  Aug.  1206. 


42        Ukmucüs  hii'.  Cr.  de  vauia  Latinokum  in  Impkiuo  i-oktuna. 

„Sane  die  tertia  post  coronationem  nostram  veraciter  audi- 
viiniis,  .lohannicium  terram  nostram  iterato  intrasse,  et  cum 
iiiiuimero  j)opiili  multitudine  Adrianopolim  obsedlsse.  Ilis  aiiditis, 
cum  exorcitu  nostro,  niodico  tarnen,  Ueg-iam  exivimus  civitatcm; 
et  cum  predicte  civitati  appropinquassemus,  prenominatus 
curie*)  et  sancte  Romane  Ecclesic  inimicus  dictam  civitatem 
fugiens  quam  citius  dereliquit.  Nos  vero  in  compositione 
presentium  adhuc  eum  per  IJulgariam  insequebamur,  de  ejus 
dejectione  et  exaltatione  nostra,  divina  mediante  gratia  et  ami- 
corum  subsidio,  confidentes. 

„Ergo  iit  ipsum  Imperium  possimus  ad  honorem  et  obe- 
dientlam  sancte  Romane  Ecclesie  et  salutem  totiiis  Christiani- 
tatis  regere,  fraternitati  vestre  mandamus,  monemus  et  sicut 
possumus  exoramus,  quateniis  non  solum  in  nostrum,  sed  et 
Terre  sancte  et  Christianitatis  succursum,  nee  non  et  ad  ulciscen- 
dum  sanguinem  domini  et  fratris  nostri  nequiter  effusum,  et 
aliorum,  qui  in  Romania  ad  exaltationem  sancte  Romane  Eccle- 
sie militabant,  quorum  corpora  bestiis  terre  et  volatilibus  celi 
in  escam  posita  sunt,  et  ad  dedecus  nostrum  vindicandum,  et 
tunicam  domini  inconsutilem  scissam  uniendam ,  consilium  et 
auxilium  vestrum  modis ,  quibuscumque  potestis ,  diligenter 
adhibeatis;  maxime  fratrem  nostrum  Philippum,  Marchionem 
Namurcensem,  et  omnes ,  quoscumque  poteritis,  ad  hoc  indu- 
catis:  scituri  pro  certo,  quod  cum  GOO  mihtibus  et  10,000  ser- 
jantorum  per  Universum  Romanie  Imperium,  divino  mediante 
subsidio,  negotium  Dei  procul  dubio  plenarie  promoveremus,  et 
sanguinem  domini  et  fratris  nostri  pariter  et  dedecus  nostrum 
vindicare  possemus. 

„Datum  apud  Adrianopomm  in  exercitu  nostro,  anno  Domini 
1206,   mense  Septembri." 


')  Corr.  cru  eis,  recte  edd. 


FnoMissio  Bknf.p.  dk  S.u,:\ia/,a  in  Cp.  43 


CLXXVII. 

Bcnedictus    de    Salmaza    itromiüit    Boiicdicto    Faledro.    Palriarcha; 
Gradensi ,    ceosuiii    sea     affirtam    pro    quadam     terra     posita    iii 

Constantinopoli. 

A.  d.  1206,  niense  Octobri. 

Edidit  Flaminius  Cornelius,  Ecclcs.  Venet.  IV  dec.  (T.  III), 
p.  84,  ex  arcliivo  Patriarehali. 

In  nomine  domini  Dei  et  salvatoris  nostri  Jesu  Christi, 
1206,  mense  Oetobris,  indictione  X.   Constantinopuli. 

Post  concesslonis  cartam,  quam  Johannes  Bono,  de  confi- 
nio  sanete  Marie  Formose ,  mihi  Benedieto  de  Sahiiaza, 
habitator  in  Constantinopoli,  feeit  hoc  eodem  suprascripto  anno 
et  mense  et  eadem  indictione  et  cetera ,  ut  in  ea  leg-itur,  per 
virtutem  unius  concesslonis  carte  testate  et  roborate,  quam 
vos,  dom.  Benedicte  F'aletro,  Dei  gratia  Gradensis  Patriarcha 
et  Dalmacie  Primas,  eidem  Johanni  Bono,  dilecto  nepoti  vestro, 
fecistis  hoc  presenti  anno  de  mense  Marcii..  indictione  IX, 
Rivoalti,  et  hec  et  cetera,  ut  in  ea  legitur :  — ^promittens  promitto 
ego  quidem  dom.  suprascriptus  Benedictus  de  Salmaza  cum 
meis  heredibus,  vobis,  namque  suprascripto  dom.  Benedicto 
Faletro,  Dei  gratia  Patriarche  Gradensi  et  Dalmatie  Primati, 
[et]  vestris  successoribus ,  quod  a  Kai.  Septembris  nuper 
transactis  per  suprascriptam  indictionem  in  antea  usque  ad 
viginti  novem  annos  expletos  debeam  per  mc,  aut  per  meum 
missum  dare  et  deliberare  annuatim  Constantinopoli  vestro 
nuntio  aut  missis  vestri  successoris  yperperos  auri  recti  pon- 
deris  quindecim:  medietatem  in  singulis  Kalendis  mensis  Sep- 
tembris, et  aliam  medietatem  in  singulis  Kalendis  mensis  Marcii, 
excepto  periculo  incendii  et  violentia  Senioris. 

Videlicet  pro  terratico  unius  pecie  de  terra  vacua ,  posita 
in  Constantinopoli  foras  muri  civitatis  in  scala  majori,  in  ripa 


44  PflOMISSIO  nF.NF.D.   DF,   SaLMAZA   IN   Cl'. 

de  prinr.i'),  quc  est  de  jure  vcstri  Gradensis  Patriarchaliis,  que 
habet  in  sua  longitiidine  pedes  triginta  et  in  latitiidine  sua  pedes 
duodecim,  socunduin  qiiod  firmat  iino  sno  eapite  in  terra  vacua 
suprascripti  Patriarchatus;  ab  alio  vero  suo  latere  firmat  in  via 
eomnnini.  Uno  suo  latere  lirmat  in  terra,  quam  tenet  Johannes 
Bono,  quondam  habitator  in  Rodisto,  nunc  vero  habitator  in 
Constantinopoli,  pro  eodem  Patriarchatu.  Ab  alio  autem  ejus 
latere  firmat  in  terra  vaeua  jam  dicti  Patriarchatus.  Flanc  nam- 
que  suprascriptam  et  predesig-natam  peciam  de  terra  jamdictus 
Johannes  Bono,  nepos  vester,  dcdit  et  conccssit  mihi  ad  fictum 
a  Kai.  suprascripti  mensis  .Septembris  in  antea  usque  ad  viginti 
novem  annos  expletos  per  suprascriptam  concessionis  cartam, 
testatam  et  roboratam,  ut  in  ea  legitur.  Super  quam  peciam  de 
terra  plenissimam  virtutem  et  potestatem  mihi  dedit  suprascriptus 
Johannes  Bonus,  ediücia  et  mansiones  faciendi  et  reedificandi, 
quanta  et  qualiacumque  mihi  placuerit,  superius  et  inferius, 
negotia  atque  meas  utilitates  ibi  exercendi ,  aliisque  hominibus 
dandi,  locandi,  concedendi,  et  fictum,  sicut  bonum  videbitur, 
inde  accipiendi,  usque  ad  suprascriptum  terminum,  nullo  mihi 
homine  contradicente. 

Ad  completum  vero  suprascriptum  terminum  tota  ipsa 
cdificia  et  mansiones,  quas  desuper  ipsa  pecia  de  terra  habuero, 
incolumes  vobis  et  vestro  successori  reddere  debeo ,  excepto 
periculo  incendli  et  violentia  Senlorls. 

Quodsi  peccato  imminente  suprascripta  edificia  et  man- 
siones ,  quas  desuper  ipsa  pecia  de  terra  [habuero] ,  com- 
busta  fuerint  aut  ablata  per  vim  alicujus  Potestatis ,  post 
transactionem  ipsius  incendii  et  violentie  ipsa  suprascripta 
pecia  de  terra  in  me  debet  evenire,  donec  expletus 
fuerit    terminus,     qui    mihi     defecerit')  ;     tamen    persolvere 


')  An  de  Perama?   Cfr.  UuCang.  Cp.  ehr.  1,  p.  16. 
'-)  lliec  apud  Corn.  pervcrsa. 


InNOC.  III  Kl'IST.  AD  PaTK.  Cp.  45 

debeo    suprascriptum   terraticum ,    sicut    superius    est    deno- 
tatiini. 

Potestatem  qiioqiie  habere  debeo  tenendi  tabulas  ad  cam- 
bliim  super  ipsa  peeia  de  terra  ad  supraserij)ti  Patriarchatus 
utilitatem  et  meam. 

Si  igitur  contra  haue  promissionis  cartam  ire  temptavero, 
tune  emendare  debeam  cum  meis  heredibus  vobis  et  vestris 
suecessoribus  auri  libras  quinque;  et  hee  promissionis  carta 
maneat  in  sua  firmitate. 

-j-  Ego  Benedietus  de  Sabnaza  ni.  m.  ss. 

"i*  Ego  Johannes  Bono  tt.  ss. 

-J-  Ego  Matheus  Gorio  tt.  ss. 

L.  S.     Ego  Nicolaus  Tinto,  pleb.  S.  Nicolai  et  not., 
complevi  et  roboravi. 

CLXXVIII. 
Inuoccntias  III  Patriarchat  Coustaatiuopolitano. 

Cimfirmatur  sejitenüa  lata  contra  Venetos,  intrantes  Ecclesiam  suam 
violenter  propter  iconam  capiendam. 

A.  d.  1207,  die  13.  m.  Januarii. 

Innoe.  III  epist.  lib.  IX,  ep.  CCXLIII  ed.  Brequigny  T.  II, 
pag.  1042.   Raynaldus  1.  1.  a.  1207,  ^.  19. 

Ex  tenore  literarum  tuarum  nostris  fuit  auribus  intimatum, 
quod,  cum  carissimus  in  Christo  filius  \\[enricus],  Constanti- 
nopolitanus  Imperator  illustris,  quandam  iconam,  in  qua  beatus 
Lucas  evangelista  imaginem  beatse  Virginis  propriis  manibus 
dicitur  depinxisse,  quam  ob  ipsius  Virginis  reverentiam  tofa 
Graecia  veneratur,  et  quasdam  reliquias,  quae  erant  in  capella 
majoris  palatii,  ponendas  in  Ecclesia  sanctae  Sophiae  tibi  duxerit 
conferendas,  Venetorum  Potestas  cum  ipsis  Venetis  ad  tuam 
accedens  praesentiam,  ipsam  iconam  a  te  cum  instantia  postulavit, 
asserens,  eam  sibi  a  praefato  Imperatore  fuisse  promissam:  tu 
uero  cum  cognosceres,   eos  in   illa   nihil  juris  habere,  ipsius 


40  I.NMK.   III    Kl  l.sr.   AI)   TaTK.   Cl*. 

petitioni  acquiescerc  noiuisti;  sed,  cum  ille  diutius  institisset, 
tulc  ipsi  (lodisti  rcsponsiiiii ,  qiiod  illani  ci  nee  dabas,  nee  eon- 
fercbas,   iionice  addcns,  (piod  ipsani  acciperet,   si  tunc  eam 
posset   in  Eeclesia  reperire.    Clausa   qulppe  erat  Ecclesia,  et 
praefata  icona  in  ca  non  erat,  sed  in  sacrario  sub  scra  triplici 
collocata.   Verum,  cum  a  te  obtincre  nullatenus  potuisset,   ut 
reseraretur  Ecclesia,  in  cuius  sacrario  erat  icona  praedicta,  ab 
ala  ipsius  Ecclesiae  quemdam  in  ipsa  j)er  funem  fecit  demitti, 
qui  quaerens  per  Eeclesiam  saopedictam  iconani,  et  non  invenicns, 
de   mandato  Potestatis  pracdiclae   unam   de  magnis  Ecclesiae 
januis  per  violentiam  reseravit.   Porro  Veneti  Eeclesiam  ipsam 
violeiiter  intrantes,   cum  locum,   iibi  erat  icona,  per  quemdam 
Graeculum  didicissent,  sacrarii  ostia  frangere  inceperunt.  Quod 
cum  ad  tuam  notitiam  pervenisset,  amaritudine  plenus  ad  alam 
Ecclesiae  accessisli ,   et  desuper  aspiciens  sacrilegium  perpe- 
trantes,  ex  parte  omnipotentis  Doi,  sub  interdicli  et  excommu- 
nicationis    interminalione    inliibuisti   eisdem,    ne,    quod   male 
inceperant,    praesumerent  consummare.    Sed   cum  nee  sie  a 
perpetrationc  sacrilegii  destitissent,  praedictam  Potestatem,  cum 
Omnibus  consiliariis  et  fautoribus  suis,  candelis  accensis,  publice 
ac  solemniter  vinculo    anathematis  innodasti.    Ipsi  uero,   tam 
interdieti,   quam  anathematis  sententia  vilipensa,  ostia  sacrarii 
confregerunt,  et  asportantes  exinde  violenter  iconam,  eam  in 
Ecclesia,  quae  Graece  Pantocraton*)  dicitur,  collocarunt;  tu  vero, 
ad  dilectum  filium,  li[eneclicfuni],  tituli  sanctae  Susannae  pres- 
byterum  Cardinalem,  apostolicae  Sedis  Legatum,  accedens,  ipsi 
rei  seriem  intimasti,  qui  eodem  die  latam  a  te  sententiam  con- 
firmavit,    Ecclesias   omnes,   quae  sunt  in  parte   sacrilegorum 
ipsorum,  subjiciens  interdicto. 

Unde  nobis  humiliter  supplicasti,  ut  utramque  sententiam 
dignaremur   apostolico    munimine   roborare.    Licet  igitur  nos 

*)  Lege  Pantoerator,  i.  e.  roO  Ilavroxpäropoj.    DuCange  Cp.  clirist.  II,  Hi. 
Cfr.  0.  Pachyineros  in  Mich.  Pal.  II,  31. 


Petui  Ziani  concessio  in  Cp.  47 

opinionem  illam ,  qua  quidam  Graeci  existimaiit,  qiiod  spiritus 
beatae  Mariae  virginis  in  praedicta  imagine  reqiiiescat,  propter 
qiiod  ipsam  forte  plus  debito  venerantur,  tanquam  superstitio- 
sam  minime  approbemus,  et  paetioiiem  de  partiendis  reliqulis 
et  aliis  factis  iiiitam,  tanquam  iüicitani  detestemur;  ne  tarnen 
sacrilegii  crimen  remaneat  ineorreetum,  utramque  sententiani, 
interdicti  et  excommunicationis  videlicet,  sieut  rationabiliter  sunt 
prolatae,  auetoritate  apostolica  confirmamus,  et  praecipimus 
usque  ad  satisfactionem  eondignam,  appellatione  remota,  firmi- 
ter  observari.  Nulli  erg-o  etc.  nostrae  confirmationis  et  jussionis 
infringere  etc.   Si  quis  autem  etc. 

Datum  RüMAE,  apud  S.  Petrum,  Idibus  Januarii,  anno  nono. 

CLXXIX. 

Potros  Ziani,  Dux  Vonetiarum,  couccdit  mona^iterio  s.  Georgii  iiiajorls 
Venetiarom  quasdam  aqnas  positas  in  Coustantinopoli. 

A.  d.  i207,  mense  Februario. 

Edidit  Fla  mini  US  Cornelius,  Ecclesiae  Venetae  antiqua 
monnmenta,  decadis  XI  parte  posteriore,  pag.  232  sq.,  ex  autographo 
in  archivo  s.  Georgii  majoris  Venetiarum. 

In  nomine  domini  Dei  et  Saivatoris  nostri  Jesu  Cbristi. 

Anno  incarnationis  ejusdem  millesimo  ducentesimo  septimo, 
mense  Februarii,  indictione  undecima*),  Rivoalti. 

Quanto  major  potentia  nobis  est  per  Omnipotentis  gratiam 
attributa,  tanto  convenit,  ut  ad  ea  studiosius  intendamus,  quibus 
Dominus  propitius  invenitur,  et  facilius  ad  voces  peteutium  aures 
sue  pietatis  inclinat. 

Igitur  nos  Petrus  Ziani,  Dei  gratia  Venetiarum,  Dalmatie 
atque  Cbroatie  Dux ,  quarte  partis  et  dimidie  totius  Romanie 
Imperii  dominator,  quia  gratum  Domino  esse  credimus,  si  circa 


')  Potius  d  e  ei  m:t. 


48  I'kTIH  ZlANl  CONCESSIÜ  IN  Cp. 

devote  Christo  famulantes  manum  provislonis  extendimus,  cum 
nostris  jiidicibus  et  sapientibiis  minoris  et  majoris  consilii,  cum 
noslrls  siicccssoribus,  vül)is  Marco,  divino  nuiiiere  Abbati 
monaslerii  s.  Georg-ii,  vestris(juc  siicccssoribus  et  suprascripto 
moiiasterio,  pietatis  iutuitu  dainiis  et  perpetuo  jure  in  Constan- 
tinopoli  concedimus  pro  piscare  totam  aquam,  que  est  ab  ultima 
turri  de  Virj^ioti  versus  Whicherneon,  quantumcumque  extenditur 
possessio  nostra,  et  a  domo  Marini  Teupulo  usque  ad  turrim 
Wlaebernam  respicientem,  ubi  Marinus  Gcno,  qui  in  Constan- 
tinoj)üli  Potestas  erat,  pro  nül)is  fecit  fieri  murum  novum, 
plenissima  potestate  aquain  ipsam  locandi ,  sicut  pro  dicto 
monasterio  utile  apparuerit,  et  de  ipsa  pro  vestra  voluntate 
disponendi,  et  infra  dictum  spaliuni  in  terra  pro  piscaria  palos 
figendi,  et  in^/^ungendi  ac  ligandi  naviculas  operantium  in  ea, 
sine  contrarietate  cujuscunque,  prout  tamen  exigit  terre  con- 
suetudo ;  salvo  eo,  quod  omnibus  hominibus  remanet  semper 
potestas  et  libera')  et  eundi  et  redeundi  per  ipsam  aquam, 
sicut  fuerit  oportunum:  volentes,  iit  datum  hoc  plenam  in  per- 
petuum  obtineat  flrmitatem. 

Ego  Petrus  Ziani,  Dei  gratia  Dux,  mm.  ss. 

Ego  Propheta  da  Molino,  consiliator,  mm.  ss. 

Ego  Jacobus  da  Molino,  judex,  mm.  ss. 

Ego  Petrus  Justinianus,  consiliator,  mm.  ss. 

Ego  Marcus  Aurio,  avocator,  mm.  ss. 

Ego  Paulus  Nayzo,  judex  communis,  mm.  ss. 

Ego  Philippus  Zancayrolo,  consiliator,  mm.  ss. 

Ego  Philipus  Gradonicus,  consiliator,  mm.  ss. 

Ego  Petrus  Venancio,  avocator  communis,  mm.  ss. 

Ego  Jacobus  IJarbus,  kamcrarius,  mm.  ss. 

Ego  Petrus  Tanoligo  mm.  ss. 

Ego  Johannes  Tonisto,  mm.  ss. 


^)  libertas?  An  deleiuluiu  e<? 


Forma  justitiae  inter  Vexetos  et  Francos. 


49 


Ego  Marcus  Vltiiri  mm.  ss. 
Ego  Johannes  Badovario  mm.ss. 
Ego  Bartholameus  da   Canale 

mm.  ss. 
Ego  Jacobiis  Georgias  mm.  ss. 
Ego  Dominicas  Capo  mm.  ss. 
Ego  Gaidolfus  Betani  mm.  ss. 
Ego  Jordanus  Cornario  mm.  ss. 
Ego  Henricus  Polani  mm.  ss. 
Ego  Dominicas  Tuscano  mm.ss. 
Ego     Leonardas     Vallaressus 

mm.  SS. 
Ego  Johannes  Venerius  mm.  ss. 
Ego  Mariniis  Venerio  mm.  ss. 
Ego  Angelas  Faletro  mm.  ss. 
Ego  Marens  Quirinus  mm.  ss. 
Ego  ]\Iarcas  Venerio  mm.  ss. 
Esfo  Marens  Maciamanus  mm.ss. 


Ego  Marinus  Dandulo  mm.  ss. 
Ego  Raynero  Rotulo  mm.  ss. 
Ego  Petras  Quirinus  mm.  ss. 
Ego       Bonifacius       Sulmulus 

mm.  SS. 
Ego  Johannes  Agadi  mm.  ss. 
Ego  Dominicus  Ferreto  mm.  ss. 
Ego  Frugero  Tinto  mm.  ss. 
Ego      Bartholameo      Michael 

mm.  SS. 
Ego  Frugerius  Paulo  mm.  ss. 
Ego  Johannes  Teupulo  mm.  ss. 
Ego  Johannes  Longo  mm.  ss. 
Ego  Leo  Bembo  mm.  ss. 
Ego  Johannes  Natalis  mm.  ss. 
EgoJohannes Martinacio  mm.ss. 
Ego  Tribunus  Barastro  mm.  ss. 
Eo-o  Petrus  Ystriofo  mm.  ss. 


Ego   Paternianus   da   Putheo,    subdiaconus    et   notarius, 
complevi  et  roboravi. 


CLXXX. 

Forma  instltiae  inter  Venetos  et  Francigenas,   constitata  ab  Henrico 
Imperatore  et  Marino,  Tenetornm  Potestate  in  Romania. 

A.  d.  1207,  m.  Martio. 

Codex  Latinus  S.  Marci  228,  fol.  11  — 12  (apographum  valde 
corruptum  et  saepius  mancum).  Singulariter  egimus  de  hoc  docu- 
mento  in  Diario  (Bulletin)  Acad.  Monae.  T.  XXXIX,  nr.3,  4.a.  1854. 

Notum  sit  Omnibus,  quod  hec  est  forma  iustitie,  quam 
dominus  Henricus  Imperator  et  dominus  Marino,  Venetorum 
Potestas  in  Romania,  cum  eorum  consilio  inter  Venetos  et 
Francigenas  tenendam  pariter  constituerunt. 

Fontes.  Abth.  U.  Bd.  XHI.  4 


50  Forma  Justitiar  inter  Vknktos  et  Francos. 

Si  quis  Venetus  quesierit  racionem  super  Francigenam,  ad 
primum  preceptum  ueniat  in  curiam  ad  Venetum  respondendum: 
de  qiianto  ([uesiverit  et  di.verit  uniis  alteri,  qiialicunque  modo 
debet  dare. 

Et  si  de  hoc  non  est  cartula  neque  [sunt]  testes,  illo,  qui 
fuerit  appellatus,  si  fuerit  presens,  debet  iurare,  quod  non  est 
verum;  et  si  hoc  facere  noluerit '),  debet  integre  pagare  illum, 
qui  appellavit  eum,  secundum  peticionem. 

Et  si  ille,  qui  fuit  appellatus,  non  venerit  in  curiam  propter 
preceptum,  ille,  qui  appellat,  debet  iurare,  quod~)  omnia,  que 
querit,  vera  sint,  et  debet  esse  de  tanto  pagatus. 

Item,  si  Venetus  quesierit  super  Francigenam  a  decem 
yperperis  Valens  et  infra,  [et]  habuerit  testes  Francigenas,  debet 
esse  pagatus,  ni^)  Francigena  habuerit  securitatem  cartule 
secundum  morem  Venetorum,  vei  testes  Venetos,  quod  eum 
pagavit. 

Et  si  Francigena  quesierit  super  Venetum  a  decem  yper- 
peris Valens  et  infra,  et  habuerit  testes  Venetos,  debet  esse 
pagatus,  ni  Venetus  habuerit  securitate/)w7  de  hoc  a  Francigena, 
sigillitam*)  et  de  suo  sigillo,  vel  (sc.  si)  scripta  a  notario  fuerit, 
vel  erit  constitutus  [tabelHo]^^  a  domino  Imperatore  Constan- 
tinopolitano"). 

Et  si  Venetus  habuerit  super  Francigenam  cartulam  robo- 
ratam  suo  sigillo  vel  scripta//??/  a  tabellione  constituto  a  domino 
Imperatore,  de  quanto  continet,  debet  esse  pagatus,  ni  habuerit 
(sc.  Francigena^  securilatis  cartulam  a  tabellione  Veneto 
scriptam  secundum  morem  Venetorum. 


*)  n  0 1  u  i  t  cod. 

-)  quia  cod. 

^)  n  cod. 

*)  sigillato  cod. 

^)  tabcllio  om.  cod. 


*)  Accuratius  dicenduni  fuit:  vel 
si  scripta  a  notario  fuerit,  vel 
a  tabellione  constituto  a  dorn. 
Imper.  Cp. 


Forma  Justitiae  inter  Venetos  et  Francos.  51 

Item,  si  Venetus  emerit  bestias  vel  res  laboratas  a  diiabus 
yperperis  et  supra,  debent  esse  Scripte  ab  illis,  qui  fueriiit  con- 
stituti  in  Constantinopoli  ad  hec  perficienda,  a  quo  boniine  emit 
eas,  et  qiiautum  preeiiim  dedit.  Et  si  de  iHis  scribanis  non 
inveniretur,  habeat  ydoneos  testes. 

Sciendum  est  tarnen,  quod,  si  i-es^^  fuerit  ablata  iniuste 
ab  aliquo  Francigena,  ut  certum  sit  ante  iiidices,  si  myenerit 
Scripte^)  vel  testimonium,  quod  emit  eas,  debet  (sc.  Venetus) 
iurare,  quod,  quando  emit  eas,  nesciebat  esse  ablatas  iniuste 
vel  furtive,  et  bona  fide  invenire  debet  hominem  illum,  qui 
vendidit  ei  res  illas  per  terminum  unius  mensis ;  et  ille  Fran- 
cigena, si  voluerit  res  tanto  precio,  quanto  Venetus  emit  eas 
ipsas,  habere  debet. 

Et  si  Venetus  non  habet  scripta  nee  testes  Francigena«  de 
rebus  suprascrip^/s,  quas  emit,  debet  (sc.  Francigena)  ipsas 
habere  sine  ulla  dacione. 

Et  si  fuerint  a  duabus  yperperis  vel  minus  res  supradicte, 
et  Francigena  quesiverit  [sujper  [Venetum]^)  taliter,  quod 
fuerint  iniuste  vel  furtive  ab  eo  ablate,  monstrare  debet  ante 
iudices,  quod  vera  sunt;  tunc  debet  iurare  Venetus,  quod 
publice  emit  et  non  cognoscebat  tunc,  quod  nee  de  furto,  nee 
de  robaria  fuerit ;  et,  quantum  precium  dedit,  tantum,  si  Franci- 
gena voluerit  eas  pagare,  debet  dare,  quanto  fuerit  comparatum. 

Et  Francigena  contra  Venetum  similiter  facere  debet  in 
Omnibus  suprascriptis*). 

Et  si  Francigena  Veneto,  vel  Venetus  Francigene  aliquas 
res  iniuste  abstulerit,  ita  ut")  clare  factum  sit  ante  iudices 
secundum  mores  inter  eos  constitutos,  debet  reddere  ad  duplum, 
quando  iuraverit  ille,  qui  res  amisit*'). 


')  Litura.  1      *)  su  hsc  ri  p  tis  cod.  hie  et  supra. 

-)  Litura.  ^)  Litura. 

^)  Locus  lacunosus.  [      ®)  aiTiitit  cod. 

4" 


I 


52  Promissio  Alex,  f.t  Tiikod.  DvnuACHiNORUM  in  Cp. 

Et  [si]  perdictiü  illius  fuerit  de  auro  et  argento  vel 
moneta  usque  ad^}  quinquaginta  yperperos,  debet  suo  sacra- 
mento  reeuperare  hec;  et  si  amplius  fuerit  quinquag-inta,  per^} 
ydoneos  testes  hec  debet  probare  et  per  sacramentum  coram 
iudieibus. 

Item,  si  aliquis  vadit  per  eivitatem  vel  villani,  et  abstulerit 
aliquod  alicui  per  vim  aut  iniuste,  si  fuerit  unus  homo  testis, 
per  sacramentum,  quando  voluerit  iurare  ille,  qui  amisit,  tantum 
ad  duplum  debet  pagari. 

Et  si  non  habet  testem,  et  appellatus  per  sacramentum 
voluerit  se  defendere,  Hber  esse  debet;  et  si  noluerit  iurare, 
reddat  ad  duplum. 

Et  ille,  qui  amisit,  si  conquestus  fuerit  illi,  qui  iusticiam 
facere  potuerit  et  non  iustificat,  eum  oportet  iurare  supra 
sancta  Dei  evangelia,  quod  nee  fecit  nee  seit ^},  qui  fecit;  et  si 
noluerit  iurare,  reddat  ad  duplum. 

Et  ut  hec  omnia  suprascripta  rata  et  lirma  [sint],  dominus 
Imperator  et  dominus  Potestas  sigillorum  suorum  munimine 
presentem  formam  fecerunt  roborari. 

Mense  Martii,  decime  indictionis, 

CLXXXI. 

Bencdicto  Faletro,  Patriarchae  Gradensl,  promittunt  censum  pro  qaadaiii 
terra  posita  in  Constantiaopoli  Alexius  et  Thcodoras,  Daracini. 

A.  d.  1207,  m.  Martio, 
Edidit  Flam.  Com.  Eceles.  Venet.  IV  dec,  T.  III,  pag.  90,  ex 
archivo  Patriarchali. 

In  nomine  domini  Dei  et  salvatoris  nostri  Jesu  Christi. 
Anno  Domini  1207,  mensis  Marcii,  indictione  X.  Constantinopoli. 

Post  concessionis  cartam,  quam  Johannes  Bono  de  confinio 
s.    Marie    Formose     nobis     Alexio    et    Theodore ,    ambobus 

*)  Litura.  1      •'')  sit  cod. 

^}  Litura.  I 


Promissio  Alex,  et  Theou.  Dyrraohinorum  in  Cp.  53 

Duracinis,  habitator  in  Constantlnopoli,  fecit  hoc  eodem  anno 
et  mense,  et  eadem  indietione,  et  cetera,  ut  in  ea  legitur  — 
per  virtutem  iinius  commissionis  carte,  quam  vos,  d.  Bene- 
dicte  Faletro,  Dei  gratia  Gradensis  Patriarcha  et  Dalmatie  Pri- 
mas, eidem  Johanni  Bono,  ncpoti  vestro,  fecistis  anno  Domini 
1206,  mense  Marcii,  indietione  nona,  Rivoalti,  et  liec  et  cetera, 
ut  in  ea  legitur:  promittentes  promittimus  nos  quidem  jamdicti, 
Alexius  atque  Theodorus,  cum  nostris  heredibus,  vobis,  namque 
suprascripto  d.  Benedicto  Faletro,  Dei  gratia  Patriarche  Gra- 
densi  et  Dalmatie  Primati  vestrisque  successoribus,  quod  a 
Kalendis  mensis  Aprilis  proximi  venientis  per  suprascriptam 
indictionem  in  antea  iisque  ad  viginti  novem  annos  completos 
debeamus  per  nos  ambos  aut  per  ununi  de  nobis,  ad  qualem 
vos  tenere  volueritis,  vel  per  nostrum  missum,  dare  et  delibe- 
rare  annuatim  Constantinopoli  vestro  nuncio  yperperos  auri 
pond.  tres,  omnes  insimul  in  singulis  [Kalendis]  mensis  Aprilis, 
excepto  incendio  et  violentia  alicujus  Senioris : 

Videlicet  pro  terratico  unius  pecie  de  terra,  de  jure  Gra- 
densis Patriarchatus ,  super  quam  nos  habemus  mansiones, 
secimdum  quod  firmat  uno  sno  capite  in  via  publica,  et  alio  in 
muro  s.  Herenis*) ;  uno  suo  latere  in  Henrico  Allemano,  et  alio  in 
arcu  volte  supradicte  s.  Herenis.  Quam  quidem  suprascriptam 
et  predesignatam  peeiam  de  terra  suprascriptus  Joannes  Bonus, 
procurator  vester,  nobis  dedit  et  concessit  ad  casaticum  per 
concessionis  cartam  testatam  et  roboratam ,  quam  inde  nobis 
hoc  presenti  anno  fecit,  ut  in  ea  legitur. 

Super  quam  peeiam  de  terra  edifficia  et  mansiones  faciendi  et 
reedificandi  habere  debemus  potestatem,  quanta  et  qualia  nobis 
placuerit,  superius  et  inferius,  negocia  atque  nostras  utilitates 
ibi  exercendi,  aliisque  hominibus  dandi,  locandi  et  concedendi, 
cui  vel  quibus  nobis  placuerit,  et  fictum  inde  toUendi,  secundum 

1)  Cfr.  siipra  p.  6. 


54  ■  CONCESSIO  CASTRI  CoRPHUENSIS. 

qiiod  nobis  l)Oiuim  videbitur,  iisque  ad  suprascriptum  terminum, 
nullo  nobis  homine  contradicente. 

Quodsi  peccato  imniinente  edificla  et  manslones,  quas  ibi 
bal)uerinius,  fiierint  conil)usta  aut  ablata  per  fortium  alicujiis 
Poleslatis,  transaeto  ipso  iiicendio  et  violentia,  jamdicta  peeia 
de  terra  in  nos  evenire  debet,  donee  compleatur  terminus,  qiii 
nobis  defecerit ;  et  ex  tune  persolvere  debemus  suprascriptum 
terraticum,  ut  superius  est  denotatum  :  ad  completum  vero 
suprascriptum  terminum  tota  edificia  et  mansiones,  quas  ibi 
habuerimus,  incolumes  suprascripto  Patriarche  reddere  et  refu- 
tare  debemus,  cxcepto  incendio  et  violentia  Senioris. 

Si  igitur  contra  banc  promissionis  cartam  ire  temptaveri- 
mus,  tunc  emendare  debeamus  cum  nostris  heredibus  vobis  et 
vestris  successoribus  auri  libras  quinqiie ;  et  hec  promissionis 
carta  maneat  in  sua  firmitate. 

Signum  suprascriptorum  Alexii  et  Theodori ,  qui  bec  fieri 
rogaverunt. 

Ego  Johannes  de  Ramerio  tt.  ss. 

Ego  Johannes  Marileo  tt.  ss. 

L.  S.     Ego  Nicolaus  Tinto,  pleb.  S.  Nicolai  et  not., 
complevi  et  roboravi. 

CLXXXII. 

Conccssio  castri  forphu<msls  com  tota  ejas  insala  et  portinenciis,  per 

illustrem  domnium  l'otrum  Ziaiii,  Duccm  ycnecio,  facta  Angelo  Acotaiito, 

Petro  Michaeli  et  aliquibus  aliis  et  corum  heredibus. 

A.  d.  1207,  m.  Julio. 

Liber  Albus  fol.  110  sqq.  Libri  Pactorum  II,  225.  Ex  arcbivo 
s.  Theodori  Veneti  edidit  B  u  c  h  o  n  in  libro :  Nouvelles  rechei-ches  cett. 
T.  II,  1,  p.  397  sq.,  hoc  titulo:  Instrumeritum  concessionis  castri 
Corfuscum  insulis  et  pertinentiisejiis.  ConferMarinum  1.  c.  T.IV,  84. 
E.  Cicognam  1. 1.  IV,  p.  539.  DuCange  histoire  de  Constantinople 
ed.  Paris  p.  44,  4ö  (livr.  II,  6). 


CONCESSIO   CASTRI  CoRPHUENSIS.  55 

A  n  d  r e  a s  D  a  n  d  u  1 II  s  in  chronico  1.  c.  p.  334  sq. :  Pari  igitur 
piX)posito  DiLV  anno  secnndo  paralis  XXXI  galeis  liaynermm  Dan- 
diilo  et  Rogerlum  Premarino  prwfecit,  qui  extra  Venetorum  culplmm 
euntes  Leoneni  Vetraniim  piratam  cum  IX  galeis  capiunt  et  mort'i 
tradunt.  Postea  Corphiun  hostiliter  aggrediuntur  et  tandem  obti- 
nent  et  mimiunt,  et  qiiw  gesserant,  Duci  insinuant.  Dux  tunc 
Äfigelo  Acofanto,  Petro  Michaeli,  Stephano  Foscareno ,  Gilberto 
Quirino ,  Octavia7io  Firmo,  Jacobo  Ferro,  Marino  Capreiiicolo, 
Juliano  Sfamario,  Simoni  Bono  et  Joanni  de  Acto  eundeni  insulam 
custodiendam  tradidit.  Stolus  quippe  M othona m  accedens  hello 
devicit,  et  postea  Coronum.  Cfr,  Laiirentium  de  Mon.  1.1. 
pag.  143.  .  • 

In  nomine  domini'Dei  et  salvatoris  nosti'i  Jhesu  Christi. 
Anno  incarnationis  eiiisdem  millesimo  diieentesimo  septimo^), 
mense  Jiilij.  indietione  decima.   Rivoalti. 

Post  concessionis  cartam  faetam ')  eodem  supraseripto 
anno  et  mense,  quam  uos,  domine  Petre  ^iani,  Dei  gratia  Veneeie,, 
Dalmacie  atque  Chroacie  Dux,  domine  quarte  partis  et  dimidie 
tocius  Imperij  Romanie,  cum  iudieibus  et  sapientibus  consilii, 
collaudatione  populi  Veneeie,  feeistis  nobis,  Angelo  Acotanto, 
Petro  Michaeli,  Stephano  Fuscarino,  Giberto  Quirino,  Octauiano 
Firmo,  Jacobo  Seio^),  Marino  Capite*)  in  collo,  Jupalino  Sta- 
niario^)  et  Symoni  Bono  et  Johanni  de  Ato*^),  per  quam  nobis 
nostrisque  heredibus  et  proheredibus  dedistis  et  imperpetuum 
concessistis  castrum,   qiiod  dicitur  Corfus^),  cum  tota  ipsius 


1)  septimo     LP.:      septuages-    '  Juzalino  Sfaviano  LP.:   Zu- 

simo  \jX.                                           '  zalino    S  t  a  m  n  i  a  z  i  o    Buch.: 

^)  factam  LA.;  eoncessam  LP.    !  Palmerio  Stanier  Laur. 

3)  Ferro      Dand.  :      Soio      LP.;  «)  A  t  o  LA.;  Att  o  LP.;  Deoda  to 

Seio  LA.  Laur.                               '  Laur.  —  et  ante  Joh.  om.  Buch. 

*)  Capft     LA.;     Capite      Buch.;    i  "?)  Corfus     LA.;     Corifus    LP. 

Capiti      LP.:      Caprenicolo    ;  Buch. 

Dand.;  Caput  in  eollo  Laur.     i 
^)  Jufalino       Staniario      LA.; 

Juliano      Staniario      Dand.; 


56  CONCESSIÜ  CASTKI   CoilPlIt'KN.SlS. 

casfri  insiila  vt  cum  uliis  insulis  ad  ij)slus  castri  ducatum  perti- 
neiitibus,  cum  omni  juris  inlej4;ritate  et  plcnlludine  Talionis: 

propter  quod  nos  in  proximo  illuc  ire  debemus  cum  viginti 
militibus  ad  usum  millitie  decenter  armatis,  nobis  computatis 
in  numero  suprascripto,  habentibus  seutiferos  duos  pro  militum 
uno  quoque;  et  hoc  facere  debemus  stipendio  nostro,  ad 
optinendum  et  manutenendum  caslrum  illiul  ad  uestrum  et 
succcssorum  uestrorum  honorem  et  fidelitatem.  Quo  optento 
debemus  nos  et  heredes  ac  proheredes  nostri  im|)erj)etuum 
semper  habere  ibi,  pro  ipsius  castri  custodia,  mib'tes  viginti, 
computatis,  ut  supra  legitur,  nol)is  in  ipsis,  habentes  pro  quo- 
libet  seutiferos  duos. 

Et  quia*)  non  est  semper  uiuere  nobis  datum,  statutum 
est,  ut,  quando  aliquis  nostrum  uel  beredum  ucl  proheredum 
nostrorum  decesserit,  alius  heredum  uel  proheredum  nostrcrum 
dilatione  abiecta  institui  debet  in  eins  loco,  ut  uice^)  suppleat 
ocumbentis;  qui  infra  spatium  anni  dimidij  uenire  Venecias^) 
debet,  et  faeere  vobis  iidehtatem  uel  successoribus  vestris,  et 
inuestituram  a  vobis  uel  successoribus  rccipere*)  de  ipso  castro, 
nisi^)  per  vos  uel  successores  vestros  indultum  fuerit,  quod  ibi 
hoc  faciat*^)  sacramentum,  et  inuestituram  de  castro  ipso  per 
vestram  uel  successorum  vestrorum  comissionem  recipiat. 

Ecclesias  in  pertinentijs  nobis  concessis  positas  habere 
debemus  eo  modo,  quo  habebantur  temporibus  Grecorum  Impe- 
ratorum. 

Homines  ipsius  loci  faciemus  iurare  nobis  fidelitatem  et 
successoribus  nostris");  et  quando  iurauerint  nobis,  iurare  illos 
faciemus ,   salua   fidelitate  vestra   et  successorum   vestrorum. 


^)  quia    LA.;    quot    LP.;    quod    '  *)  ut  Buch.  —  per  nos  vel  suc- 

Buch.  c  ess.  nostr  OS  Buch. 

2)  vice  LA.;  vicem  LP.  Buch,        |  ^)  faciet  Buch. 

^)  Veneciis  Buch.  j  'J  vobis  j  urare  fid. et  success. 

*)  recipere  om.  Buch.  I  vestris  Buch. 


CoNCESSIO  CASTRI  CoRPHUENSIS.  S7 

Qiios  omnes  et  alios  in  ipsis  insulls  consisteiites  debemus  in  suo 
statu  tenere ,  nichil  ab  aliqiio  amplius  exigentes ,  quam  quod 
facere  consueuerant  temporibus  Grecoruni  Iniperatorum. 

Homines  Venecie  in  toto  districtu  nostro  saluos  et  seeu- 
ros  habere  debemus  in  personis  et  rebus  et  sine  dactione  et 
exaetione  aliqua,  eosque  manutenere  et  deffendere  in  supra- 
scriptis  pertinentijs  nostris  contra  omnes  homines,  qui  eos 
uellent  offendere,  bona  fide.  Et  si  contingerit,  vestrum  ahcui 
dampnum  fieri  in  pertinentijs  illis  per  homines  nobis  subditos, 
Studiosi  esse  debemus  ad  faciendum,  quod  sua  reeuperet. 

Debent  autem  homines  Venecie  potestatem  habere  victualia 
extrahendi  de  omnibus  pertinentijs  nostris  ad  deferendum  in 
Venecias*}  sine  contradictione  cuiusquam,  et  alia  mercimonia, 
ad  portandum,  quocunque  uohierint. 

Amicos  Venecie  debemus  habere  amicos ,  et  inimicos 
Venecie,  sicut  uos~),  inimicos;  cum  quibus  nullam  concordiam 
nullamque  treuguam  facere  debemus  sine  uestro  uel  successo- 
rum  uestrorum  consensu. 

Capitaneos  uestros  et  missos  uestros  et  successorum 
uestrorum,  et^)  galeas  uestras  et  eorum  debemus  recipere 
honorifice,  et  dare  ipsis  capitaneis  et  galeis  uestris  strinam*) 
conuenientem^). 

Vos  uero  et*')  successores  uestros,  si  ilkic  uenire  contin- 
gerit ,  soUempniter  cum  clero  et  populo ,  cruce  precedente, 
suscipere  debemus,  usque  ad  ripam  uenientes,  et  sequentes  uos 
ad  ecclesiam  sollempnl  cantico. 

Procurare  quoque  uos  debemus  semel  uel  bis,  si  uolueritis; 
et  laudes  uobis  ac  successoribus  uestris  ter  in  anno,  in  Pascha 


')  Ven  eci  is  Buch. 

^)  vos  LA.;  nostros  Buch. 

3)  et  Buch.;  om.  LA, 

*)  L  e.  st  renam,  Gallice  e trenne, 

sive      donum       anni       initio 

d  a  t  u  m. 


^)  comp  et  entern  Buch. 
")  vel  LP.  Buch. 


58  CONCESSIO  CASTni  ConPlIUENSIS. 

inaioli ,  in  fcsto  natiuitatis  Domini  et')  niaiori  fcsto  Maioris 
ecciesie  decantari  faciemus. 

Nullam  conspirationeni  uel  inslilucionem  facere  debeinus 
in  facto  mercationum  contra  utilitatem  et  comodiim  hominiim 
Venecie. 

Debemiis  autem  singulis  annis  imperpetuum,  in  festo  aposto- 
loruni  Petri  et  Pauli,  uestro  comuni  Venecie  liic  in  Venecia 
soliiere  per  nos  uel  per  nostrum  missum,  omni  condictione 
remota,  Manuelatos  bonos  quingentos. 

Hec  omnia,  que  continentur  superius,  debemus  facere  et 
obseruare  uobis  et  successoribus  uestris  et  comuni  Venecie 
nos  et')  heredes  ac  proheredes  nostri  imperpetuum,  quod 
attendere  et  obseruare  iuramento  astricti  tenemur :  et  sie  teneri 
debent  post  nos  beredes  nostri  et  proberedes.  Et  si  non  ita 
fuerit  obseruatum  per  omnia,  omnes  possessiones  nostras  et 
proprietates  terrarum  et  casarum  nostrarum,  quas  babemus  in 
Venecia  et  extra  Veneciam,  et  ipsam  arcem  Corifus  perdere 
debemus;  et  ipsa  omnia  in  comune  uestrum  uenire  debent^) 
ad  faciendum  exinde,  quicquid  ipsi  uestro  comuni  placuerit, 
sine  contrarietate  cuiusquam. 

Hec  omnia,  que  continentur  superius,  sunt  in  concessione 
nobis  facta  a  uobis,  ut  supra  legitur,  per  capitula  singula  Ordi- 
nate conscripta. 

Et  nos,  uiri  omnes  predicti,  bec  omnia  per  capitula  singula 
nos  promittimus  seruaturos ;  que  *)  fateniur  nos  ad  sancta  Dei 
euangelia  singulos  iurauisse. 

Signum  suprasci"ipti  Jun^olini^),  qui  hec  fieri  i'ogavif^}. 

Signum  suprascripti  Johannis  de  Ato,  qui  hec  fieri  rogavit. 

1)  et  in  LP.  Buch.                               |  ^)  lmn\\n\  Buch. 

•2)  et    post   nos  aüa  manus  addidit    1  ")  fr"(?)  LA.;  qui  h  ahet  fi  rniuni 

in  LA.  Buch. bis;  qui  hte  e  fieri  rogat 

3)  debent  LA.;  debeant  Buch.  LP.  bis.  Legimus  fieri  rogavit. 
*)servaturos(juefatemur 
Buch. 


pROMissio  Petri  Longi  in  Cp.  oÖ 

•j-  Ego  Angelo  Acotanto  mea  manu  subscripsi. 

f  Ego  Petrus  Michaeli  manu  mea  subscripsi. 

*|-  Ego  Gibertus')  Quirino  manu  mea  subscripsi. 

f  Ego  Stephanus  Fuscarenus  manu  mea  subscripsi. 

•]-  Ego  Octauianus  Firmo  manu  mea  subscripsi. 

-|-  Ego  Jacobus  Juliano  testis  subscripsi. 

-|-  Ego  Symon  Bonus  manu  mea  subscripsi. 

■j-  Ego  Jacobus  Seio')  manu  mea  subscripsi. 

■j-  Ego  Marinus  Capite  in  collo  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Pascalis  Mauro,  subdiaconus,  testis  subscripsi. 

Ego  Paternianus  de  Putheo .  subdiaconus  et  notarius, 
compleui  et  roboraui. 

CLXXXIII. 

Angelo  Baroccio,  Patrlarchae  (rradensi  (electo),   censam  promittit  pro 
quadam  terra  posita  in  Constantinopoli  Petrus,  q.s)  Joauuis  Longo. 

A.  d.  1207,  m.  Augusto. 

Edidit  Flara.  Coi-nel.  Eccles.  Venet.  IV  dec.  T.  III,  p.  91, 
ex  archivo  Patnarchali.  De  Angelo  ßaroecio,  qui  successit  Benedicto 
Faletro  a.  d.  1211,  cfr.  Ughellil.  c.  V,  113Ö. 

In  nomine  domini  Dei  et  salvatoris  nostri  Jesu  Christi. 
Anno  Domini  1207,  mensis  Augusti ,  indictione  decima. 
Constantinopoli. 

Post  concessionis  cartam  testatam  et  roboratam,  quam 
Panchratius  Barrocius  de  confinio  s.  Movsi  mihi  Petro  Lonü'o, 
filio  qfuondam]  Johannis  Longo,  habitator  in  Constantinopoli, 
fecit  hie  in  Constantinopoli,  hoc  presenti  anno  et  mense,  et 
eadem  indictione  et  cetera,  ut  in  ea  legitur,  per  virtutem  et 
potestatem  unius  commissionis  carte,  quam  vos,  d.  Angele 
Barroci,  Dei  gratia  ven.  Gradensis  ecclesie  Patriarcha  electe, 
eidem  suprascripto  Panchratio  Baroccio,  fratri  vestro  dilecto, 


^)  Libertus   Buch.    —    Foscar. 
Buch. 


2)  Soio  LP. 

^)  I.  e.  qu  ondam. 


CO  Promissio  Petri  Longi  in  Cp. 

fecistis  hoc  anno  presenti  1207,  mensls  Marcil,  sub  supra- 
scripta  indictione  X,  Rivoalti,  et  hec  et  cetera,  ut  in  ea  plenius 
continetur  et  legitur:  ij^itur  promittens  promitto  ego  quidem 
d.  jamdictus  Petrus  Long-o  cuiii  nieis  lieredibus  vobis,  preno- 
minato  d.  Angelo  Barrocio ,  Dei  gratia  Gradensi  Patriarche 
electo  et  Dabnatie  Primati  vestrisque  successoribus,  quod  a 
Kalendis  presentis  suprascripti  mensis  Augusti  in  antea  usque 
ad  viginti  novem  annos  bene  completos  debeam  per  me  vel  per 
meuin  missiiin  dare  et  deliberare  per  singidos  annos  in  Con- 
stantinopob  nuncio  vestro  yperperos  auri  pond.  duodecim, 
minus  quarta:  medietatem  in  singuHs  Kalendis  mensis  Augusti, 
et  aliam  medietatem  in  singuHs  Kalendis  mensis  Februarii, 
excepto  incendio  et  violentia  alicujus  Senioris: 

Videlicet  pro  terratico  unius  pecie  de  terra,  posita  in 
Constantinopoli  foras  muri  civitatis  in  scala  de  Drongario,  quae 
est  de  jure  vestri  Gradensis  Palriarchatus,  super  quam  ego 
habeo  edifficia  et  mansiones  atque  ergasteria  edifficata;  secun- 
dum  quod  firmat  ab  uno  suo  capite  in  muro  civitatis,  et  alio 
suo  capite  firmat  in  via  publica;  in  quo  capite  habet  ipsa 
pecia  de  terra  per  suam  latitudinem  pedes  quatuordecim, 
minus  tertiam. 

Ab  uno  suo  latere  firmat  in  terra,  quam  tenet  Kyra  Hereni 
pro  suprascripto  Patriarchatu ;  et  alio  suo  latere  simüiter  firmat 
in  terra  Gradensis  Patriarchatus. 

Habet  itaque  suprascripta  pecia  de  terra  per  suam  longi- 
tudinem  a  comprehenso  suprascripto  muro  civitatis  in  antea 
usque  ad  viam  publicam  pedes  decem  et  novem. 

Hanc  namque  suprascriptam  et  predesignatam  peciam  de 
terra  jamdictus  Panchratius  Barrocius ,  frater  et  procurator 
vester,  dedit  et  concessit  mihi  ad  fictum  a  Kalendis  suprascripti 
presentis  mensis  Augusti  in  antea  usque  ad  viginti  novem  annos 
bene  completos  per  suprascriptam  concessionis  cartam,  testa- 
tam  et  roboratam,  ut  in  ea  legitur. 


Sacramentum  Egidii  canon.  Cr.  61 

Ad  completuni  vero  totuin  suprascriptum  terminum  omnia 
edificia,  que  ibi  habuero  cum  suprascripta  pecia  de  terra,  (et  man- 
siones)  incolumes  siiprascripto  Gradensi  Patriarehatui  reddcre  et 
refutare  debeo  sine  lite  aliqiia  et  absqiie  omni  questione,  excepto 
ineendio  etviolentia  Senioris.  Etsi,  quod  absit,  violentia  interve- 
nerit,  in  qiiantum  ipsa  violentia  duraverit,  non  debeo  dare  supra- 
scriptum terraticum;  nee  debetur  michi  aliquid  minui  de  jani 
dicto  termino.  Set  postquam  violentia  transacta  fuerit,  ipsa 
pecia  de  terra  in  me  venire  debet,  donec  terminus  expleatur, 
qui  mihi  defecerft^},  et  sie  persolvere  debeam  predictum  ter- 
raticum. ut  superius  dictum  est. 

Sciendum  est  tamen,  quod  totum  terraticum,  quod  ego 
amodo  in  antea  usque  ad  Kai.  mensis  Februarii  primi  venturi 
pro  suprascripta  pecia  de  terra  vol)is  dare  debebam,  bene  imn^) 
Panchratium  Barrocium ,  fratrem  et  procuratorem  vestrum, 
appagavi  et  perfecte  deliberavi;  nnde  securum  et  quietum  me 
reddidit. 

Si  ig-itur  contra  hanc  promissionis  cartam  ire  temptavero, 
tunc  emeudare  debeam  cum  meis  heredibus  vobis  et  vestris 
successoribus  auri  libras  quinque ;  et  hec  promissionis  carta 
maneat  in  sua  firmitate. 

•{-  Ego  Petrus  Longo  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Jacobus  Laugulo  tt.  ss. 

-j-  Ego  Angelus  Pentulo  m.  m.  ss. 

L.  S.     Ego  Nicolaus  Tinto,  Pleb.  s.  Nicolai  et  Not., 
complevi  et  roboravi. 

CLXXXIV. 

Sacramentnm    Egidii,    electi    canonici   ecciesie   snpradicte  (i.  e. 

Constantinopolitanae). 

A.    d.    1207,   m.  Novenibri, 
Liber  Albus  fol.  37.   Liber  Pactorum  I,  162.  Cfr.  huius  Col- 
leetionis  nr.  CXLIV,  CXLV. 


^)  Haec  corrupte  Com.  (      ^)  Mutila  apud  Cor n. 


()2  Pactum  Sultam  t)e  Aleppo. 

In  presentia  domiiii  Leonard!,  dlaconi  Constantinopolitane 
ecclesic ,  et  dominl  Sebastian!  [)resl)yteri ,  ac  domini  Marini 
presbyteri ,  eanonicoruin  eiusdeni  ecelesie ,  dominus  Egidius 
presbyter,  constitutus  canonicus  in  iam  dicta  ecclesia,  sacra- 
mcntum  continens  ita  iuravit: 

„Juro  ego  suprascriptus  Egidius,  electus  canonicus  sancte 
Sophye,  qiiod  non  eUgcnn^  neque  j)ro  jmsse  meo  recipiam  in 
prefaia  ecclesia  sancte  Sophye  arc/iidiacoJintn,  archipreshyte- 
rum,  prepositum^  decanum^  thesauvarium,  neque  aliquem  in 
alium  personaliim  in  dicta  ecclesia^  neque  Palriarcham  Con- 
stantinopoHtaniim ,  nisi  natione  Venetum,  vel  lalem,  qui  in 
aliqua  ecclesia  Venetorum  institutionem  Imhuerit  per  decen- 
nium;  et  [a]  quolihet  (a)  predictorum  meo  tempore  electorum 
vel  receptorum  post  electionem  vel  receptionem  simile  faciam 
iiü^amentum  prestari ;  nee  umquam  operam  dabo,  quod  supra- 
dicta  inf'ringi  deheant  aut  mutari.^'' 

Actum  est  hoc  in  ecclesia  suprascripta ,  anno  Domini 
millesimo  ducentesimo  septimo ,  mense  Novembri,  indictione 
imdecima. 

Ego  Petrus,  presbyter  et  notarius  eiusdem  ecelesie, 
rogatus  interfui,  scripsi,  eomplevi  et  roboravi. 

Eg'o  Vivianus,  scriptor,  notarius  et  iudex  domini  Hen- 
rici,  Romanorum  Imperatoris,  auctenticum  huius  vidi  et  legi,  nee 
addidi  nee  minui,  nisi  quod  in  eo  inveni,  ideoque  fideliter  exem- 
plavi  et  propria  manu  mea  firmavi  atque  subscripsi. 

CLXXXV. 
Pactum  (Eliiielikelzhari),  Soldani  de  Aleppo. 

A.  d.  i207— 1208. 

Liber  Albus  fol.  210  hac  inscriptione:  „aliud  pactum  ejusdem 
Soldani  per  virum  nobilem  P.  Narioni,  nuntium  domino  Petra  Zlani, 
filii  domino  Sebastiani  Ziani,  Ducis  Venetie  factum".  Libri  Pacto- 
rum  II,  219.  Iluius  libri  auctor  varia  scripsit  dialecto:  pro  ce  exhibet  s. 


Pactum  Sur/rANi  dk  Aleppo.  03 

uti  Dose,  Venemi;  pro  ch  vero  k,  iiti  enfin-ke.  Varianfes  omnes 
adiiccre  prohabile  videbatur.  Ex  Lihro  Pactoriini  excudit  E.  Cicogna 
1.  1.  IV,  p.  [)43,  J>44. 

Soldanus  ipse  ab  inilio  documenti  vocatur:  „Re  Aparisenfe 
Gasi"  etc.,  quod  est  nominis  Arabici  traductio :  Elmelik  elzhdri 
(i.  e.  ßai'.lzvg  en'.fcc^j-ng)  Ghiyatlieddfn  Ghazi.  Erat  hie  ipsius  Saladini 
filius,  qui  patre  morluo  Imperium  in  Aleppo  sibi  retinere  eonatus 
autocrator  permansit  ad  vitae  finem  a.  1216,  m.  Oct.,  die  I>,  Eum 
secutus  est  iilius  ElmeUkelaziz  Muhummed  ad  annum  1236;  cum 
hoc  pacta  sunt  inita  annorum  1225  et  1229,  Ipsius  filius  Elmelekel- 
nassir  Jusstif  septennis  subsecutus  patrem  perpetua  tutcla  regnum 
administrabat;  et  cum  eo  extat  pactum  a.  1264.  Quodsi  in  pacfo 
hocce  dicitur  Soldanus  „lo  verer  de  lo  mondo  et  de  Haie"  auf 
in  pacfo  a.  1264:  „Scdech  el  dume  iveldln",  hoc  utrumque  refert 
Saladini  cognomentum,  i.  e.  Saluh  aldonia  weldin  „emendator 
mundi  ac  fidei".  Ex  documento  sequentis  saecnli  a.  1845  conferri 
possit:  „colona  del  mondo  et  dela  le''. 

Anni  ipsius  calculus  dubius.  In  Libris  Pactorum  et  in  Libro  Albo 
proximis  pactis  et  hoc  adnexum  est.  Sed  prophetae  annus  in  fine 
documenti  DCIIII  indicaf  terminum,  quem  supra  posuimus.  Ne  vero, 
uti  factum  est,  ad  annum  1225  delabamur,  prohibet  chronologia 
modo  deprompta. 

De  hac  Soldanorum  dynastia  cfr.  Abulfedffi  annal.  Musl.  T,  IV, 
pag.  140,  141.  259.  419,  qui  sua  deprompsit  ex  Ihn  el  Atliiri 
chronico  XII,  ed.  Tornberg  pag.  63.  204. 

Jo  Re  Aparisente  Gasi,  lo  Verer  de  lo  mondo  et  de  Haie, 
padre  Vitiiriale^)  Alij,  im  figlo  de  lo  Re  Victiirial  Joseph  filius  Jop^), 
Mantignidor  deli  comandamenti  deli  credenti-enome  de  dio-Io 
ponderoso^)  e(l)  pietoso,  de  poi  ehe  fo  le  face*)  delc  auenan- 
tece  e  lo  romanente-Gracias  deo  soura  me-,  et  eo  mando"') 
comandando  ale  doane  de  queste  Cristiani*^)-regratiado  de  sia 
deo-a  mi  soliis  deus.  E  non  de  sia  falo  da  questa  usanza  cogni- 
suda  enfin  che  so  iiiuo,  et  a  se  mig-lorar-se  deo  plase-eii  bon 

1)  Viturial.  1      *)  la  face. 


~}  Josep    f.  Job. 
^)  deo-lo     poderoso,     quod 
praestat. 


^)  et  c 0 m a n d 0 ,  quod  praestat. 
")  quisti  Christ. 


04  Pactum  Sui-tam  dr  Aleppo. 

acordo,  quel  che  no  aura  fiii  en  sempiterna  de  honor  e  de 
fariie  a  plasir  sempre,  et  meglo  a  uoi  che  ad  a  otra  gente,  et 
faruc  honor  et  a  plaser  a  tuto  lo  tempo  nostro,  de  poi  que 
azoiise  en  la  nostra  terra.  Amaniolo  electo  l'amado,  lo  hono- 
rado  P.  Mariüi-niini,  lo  meso  lo  fig'lol  de  J.  Marig'nuni  lo  Uene- 
dego,  -  et  molti  anni  sia  lo  (1.  la)  ulta  soa-lo  meso  de  lo  signor 
deli  Venedisi,  lo  Doxe,  lo  honorado  et  lo  uardado,  lo  nobelis- 
simo,  lo  grande,  lo  electo,  lo  sapientissimo  et  parisente  P.  Ziani, 
fdius  Sebastiano  Zlany, -molti  anni  sia  la  uita  soa-,  et  bon  mi 
sa  (sia?)  dela  nostra  bona  audida  e  uardeue  dio  longamente: 

La  mesagiria  toa  che  iiene  a  mi  e  riquirime  a  oli  facto  a 
plasir,  e  fara  oli  a  plaser  a  tuti  quelli  que  uignera  in  la  mia 
terra  et  aiiemolo*)  facto  a  tuti  li  mercadanti  de  Venexia  salui 
et  seguri  en  auer")  et  en  persone,  e  tuti  quelli  que  per  Venexia 
se  clama,  en  mar  et  en  terra  et  in  tuto  el  nostro^)  teuer, 
se  dio  plaxe.  E  se  auesemo  sapudo  traslatare  la  letera  a 
uoi  de  la  masagiria,  et  enteso  auemo  zo  che  dise  e  le  soi 
parolc,  et  enteso  auemo  en  la  soa  letera  de  grande  honoranze, 
et  atratamo  cum  lui  in  (in  que  complimo  lo  so  seruixio,  e  lo 
seruixio  del  so  signore  e  de  1'  onor  e  de  la  grandeza,  de  quanto 
che  domanda*)  et  ordena,  tuto^)  et  confirmando  de  questo  et 
a  fin,  et  ai  comandado  de  farue  a  plaser  en  questa  carta. 

E  sapialo  la  doana  nostra  la  grande  1'  ordenamento  e 
lo  comandamento  de  lo  grande  signor,  lo  Soldan,  lo  Re  Pari- 
sente et  lo  Verer,  e  mandalo  don  en  lo  leuante  et  in  lo  ponente: 
et  de  poi  ordenamo  lo  a  far  de  tuti  *')  li  mercadanti  de  Venexia- 
condugali^)  deo  a  saluamento-,  de  le  perle,  et  de  le  pedre 
che  aduse  in  la  terra,  e  no  le  po  uendere,   et  uole  tornar  en 


*)  haueniolo. 
^)  h  a  V  e  r  (seniper). 
3)  tutto  nostro. 
*)  di  111  an  da. 


5)  tutto. 
«)  tutti. 
"^^  condugili. 


Pactum  Sultani  de  Aleppo.  65 

driedo*),  paga  deli  C.  xij;  sume  de  tute  le  mercadaiitie"),  che 
en  doana  entra  et  exe,  de  dar  deli  C.  xij.  Etapreso^)  questa 
raxone  ensi  diiira  de  zascuna*)  saoma^)  de  bambasi")  de 
dar  xvij.  derem  ala  porta^). 

E  lo  argento  che  uole  debater  ala  zecha**),  pagari  de  V  per 
centenario,  e  se  iio  ueiide  o  no  bäte  lo  argento  a  lo  (1.  la)  cecha 
a  bailia,  de  questo  argento  de  comparar  onigna^)  mercadantia 
senza  lo  banibasi  e  depagarVI  per  centenero*")  senza  la  insida. 

Lo  pasago  del  monte  Ceffani**)  de  pasar  senza  dreto  lo 
Soldan  lo  laxa. 

E  se  negun  homo  resconde  lo  so  aner  et  iiien^'}  a  troiiado, 
no  debia  pagar  plu  del  dreto  che  constitiiido.  Deue  de  auer 
baigno  et  fontigo*^)  et  glexia  ad  Alapo,  saliii  et  seguri  le  per- 
sone  lor,  et  tuti  quelli  et  en  la  Licia*),  que  se  clama  per  lor,  de 
poi  che  azonze  alli  mei  bailli '*)  de  la*^)  niia  terra  e  de  la  mia 
signoria  de  lo  Re  Aparisente-deo  lo  aida. 

E  se  negun  ^*')  morsera,  ueduto  lo  fato  so  et  de  tornar  ali 
parenti  soi ,  et  se  no  se  atroua  so  parente ,  de  lo  entrometer  la 
doana  et  en  tuto  lo  nostro  tenir  de  la  mia  signoria  del  Soldan. 

E  (se)  mor  cum  lengua  e  da  a  lo  comessario  so,  noigla 
caosa  no  li  de  esser  defeso  '^).  Et  se  lo  mor  senza  lengua, 
de  lo  tenire  ^'')    in    uarentisia    miglor   homeni  ^^)    de  la  naue. 


*')  monte  Cesfam. 
^-)  ven. 
*^)  f  0  n  te<jo. 
**)  mi  ei  b  ailii. 
1^)  della. 
*^)  n  igu  n. 
*')  effeso. 
IS)  tignir. 

*")  delli  iiiiglior  ho  mini,  quod 
praestat. 

')  I.  e.  Laodicea.    Cfr.   Jac.  de  Vitriaco,  liist.  Hieros.  fGesta  Dci  per 
Francos  ed.   Bongars.   I,    p.   1073]:    Laodicea   Syriae   —    vnUjariter 
Liehe  nominatnr.  Hodie  Latikia. 
Fontes.  Abth.  II.  ßJ.  XIII.  5 


^)  e  n  d  r  e  d  0. 
")  mar  c  ad. 
^)  appresso. 
*)  e  asc  u  na. 
^)  s  0  m  m  a. 
^)  et  de  bambasi. 
')  ali  a  p  or  ta. 
*')  cecelia. 
^)  0  gn  a. 
'")  centenario. 


Q(j  iNNOt.  in   Kl'lST.   AD  CLKKUM  Cp. 

cnfiii  ehe  uien*)  letere  del  Doxe  per  deliurar^)  le  a  cui 
p  erteil'^). 

E  ({iiesto  e  lo  comandamento  del  Soldan,  e  comandado  a 
lo  comandamento,  et  qnando  uignira  meso  de  Venexia,  de 
esser*)  ben  reeeuudo  et  honorado  et  uardado,  et  tutti  quelli 
che  sta  soura  questo  scripto  de  li  mie^)  bailij  et  de  li  me  fattori 
de  tuto  lo  meo  tegnir^),  auenio  ordenado  eon  uoi  ad  insembre 
questo  paeto^). 

Lo  deo  grande  sia  regratiado.  Scrise  la  honoranza  et  la 
grandeza^),  e  la  rlquerida  et  la  desidrada^),  e  lo  factor'")  et 
de  lo  sol  et  gracia  deo"). 

Fo  facte '')  queste  letere  en  quarte  et  octauo  de  lo  mese 
de  .  .  .  De.  iiij.  anni  de  lo  profecta*^).  Eo  ragratio**)  deo  solo, 
et  deo  sia  con  noi,  e  la  soa  beneson. 

CLXXXVI. 

Innocentius  III  uniacrso  cicro  Ecclesiarum  a  patriarchali  Jurisdiction^ 

non  exciiiptaruin  in  Constantinopolitana  diocesi  comnioranti. 

A.  d.  1208,  die  7.   m.  Martii. 

Innoc.  III  epist.  IIb.  XI,  ep.  XX  ed.  Stepli.  ßaluzius  T.  II, 
pag.  146. 

Diuinae  Ordination!  videtur  resistere,  qui  potestati  resistit, 
cum  potestas  quaelibet  sit  a  Deo,  a  quo  sunt  omnia  ordinata. 
Non  ergo  debet  aliquis  erubescere,  praelato  sibi  a  Deo  humiliter 
obedire,  cum  Dei  filius,  Jesus  Christus,  ut  patri  fieret  obediens, 
in  altitudinem  venerit  huius  maris  et  se  al)  ipsius  permiserit 
tempestate  demergi ;  ne,  si  secus  praesumpserit,  in  illius  trans- 
feratur  imaginem,  qui  solium  suum  ab  aquilone  voluit  collocare. 


*)  ven. 
^  )  d  i  1  i  u  r  a  r. 
**)  parten, 
*)  e  s  s  er  e. 
^)  miei. 
")  teuer. 
')  patto. 


*)  g  r  a  n  d  e  z  z  a. 

'*)  d  i sedr ada. 

10)  fattor. 

*')  gran   deo. 

1-)  fatte. 

*3)  profeta. 

^*)  regratio. 


Innoc.  III  EPisT.  AD  Imper.,  Baron.,  Venet.  et  populuh  in  Cp.       67 

Cum  igitiir  venerabilis  frater  noster  Constantinopolitanus 
Patriarcha  vobis,  disponente  Domino,  sit  praelatus,  universitati 
vestrae  per  apostolica  scripta  praecipieiido  mandamiis,  quatenus 
ei  tanquam  patri  et  episeopo  animariim  iiestrarum  liumiliter 
inteiidentes  impendatis  sibi  eaiiüiiicam  obedientiam  et  honorem, 
seituri,  qiiod,  si  secus  praesumpseritis  attentare,  nos  id  clausis 
non  poterimus  oculis  pertransire. 

Datum  Laterani,  Nonis  Martij,  anno  undecimo. 

CLXXXVII. 

Innocentins  III  carissiino  in  Christo  filio,  illastri  Consttintinopolitano 

luiperatori,  et  nobilibas  airis,  (Baro)nibus,  Teiietis  et  oniuerso  populo 

CoDstantinopolim  eommorantibas. 

Ut   consilium   et   auxilium   Patriarchae    Constantinopolitano 

impendant. 

A.  d.  1208,  die  7.  m.  Martii. 

Innoc.  III  epist.  Üb.  XI,  ep.  XXI  ed.  Steph.  ßaluzius  T.  II, 
pag.  146. 

Cum  vestrae  utiiitati  expediat  et  honori ,  ut  Gr?eci ,  tam 
elerici,  quam  laici,  ad  sacrosanctae  Romanae  Eeclesiae  ac  vene- 
rabilis fratris  nostri,  Patriarchae  Constantinopolitani,  obedientiam 
redeant,  eumque  patrem  habcant  et  pastorem,  uniuersitatem 
vestram  rogamus  attentius  et  monemus,  per  apostolica  uobis 
scripta  mandantes,  quatenus  super  hoc  Patriarchae  praedicto 
consilium  et  auxilium  impendatis,  sententiam,  quam  in  Graecos 
rebelles  propter  hoc  rationabiliter  tulerit,  firmiter  observantes, 
ut  devotio  uestra  clareat  in  affectu,  et  oberrantes  oviculae 
redeant  ad  pastorem. 

Datum  Lateram,  Nonis  Martii,  anno  undecimo. 


ß(S  Innoo.  IH  kpist.  ad  Patuiarcham  Cp. 

CLXXXVIIF. 

Innoccutius  III  l'atriarchae  ConstaatinopolitaDO. 

De  consecratione  episcoporum  Graecorum. 

A.  d.  1208,  die  8.  m.  Martii. 

Innoc.  III  epist.  üb.  XI,  ep.  XXIII  cd.  Steph.  Baluzius  T.  II, 

pag.  146. 

Ex  parte  tiia  fiiit  propositiim  coram  nobis,  quod  qiiidam 
episcopi  Graeci,  ad  tuam  obedientiam  redeuntes,  fidelitatis  prae- 
stiterunt  tibi  corporaliter  juramentum,  nobisque  obedientiam 
promiserunt,  sed  inung-i  renuimt  juxta  consuetudineiii  Latino- 
riim.  Unde,  quid  super  iis  agere  debeas,  postulasti  per  Sedem 
apostolicam  edoceri.  Nos  igilur  inquisitioni  tuae  taliter  respon- 
demus,  quod,  si  ii,  qui  jaiii  eonseerati  sunt,  induci  nequeunt, 
ut  recipiant  iiiietionem,  id  in  Iiac  novitate  sub  dissimulatione 
poteris  pertransire.  Consecrandos  uero  nullatenus  consecres, 
nisi  more  Latino  uoluerint  eonseerari,  cum  nos  ipsi  Graeeos 
nonnisi  juxta  nostram  consuetudinem  consecremus. 

Datum  Laterani,  VIII  Idus  Marlij,  anno  undeeimo. 

CLXXXIX. 

Iimoccntius  III  Episcopo  Gallipollciisi  ^)  et  Dccano  sanctae  Sophiae  et 
Pracposito  sanctoruin  Apostoloram  Constantinopollm. 

De  decimis  solvendis. 

A.  d.  1208,  die  8.  in.  Martii. 

Innoc.  III  epist.  üb.  XI,  cp.  XXIV  ed.  Steph.  Baluzius  T. II, 
pag.  147. 

Sua  nobis  venerabilis  frater  noster,  Constantinopolitanus 
Patriarcha ,  insinuatione  monstravit ,  quod  Pisani ,  Lombardi, 
Longobardi,  Amalfitani,  Dani,  Anglici  et  quaedam  aliae  nationes 
apud  Constantinopolim  commorantes  in  parrochiis  sibi  subjeetis, 
ipsi  et  Ecclesiis,.  a  quibus  ecciesiastica  pereipiunt  sacramenta, 


*)  Nomon  ejus  incognitum,  coli.  LeQuien.  I.  c.  III,  971. 


InnocIII  Ei'i.sT.  AI»  Patk.  Gradensem.  (59 

deciinas  solvere  contradicmit.  Qiiocirca  discretioni  vestrae  per 
apostolica  scripta  mandamus,  qiiatenus  memoratos  Pisanos  et 
alios  manentes  in  parrocliiis ,  eidern  Patriarehae  subjeetis ,  ut 
ipsi  et  Ecclesiis,  a  quibiis  percipiunt  spiritualia,  decimas  cum 
debita  integritate  persolvant,  monitione  pniemissa  per  censuram 
ecclesiasticam,  appellatione  postposita,  compellatis.  Quodsi  non 
omnes  etc.  tu  frater  episeope  etc. 

Datum  Laterani,  VIü  Idus  Martii,  anno  undecinio. 

cxc. 

Innocentios  III  Patriarehae  Gradeusi  et  suifraganeis  ejns. 

De  excommunicntis  vitandis. 

A.  d.  1208,  die  8.  m.  Marüi. 

luüuc.  m  epist.  lib.  XI,  ep.  XXV  ed.  Stepb.  ßaluzi  us  T.  II, 
pag.  147. 

Significaiiit  nobis  iienerabilis  frater  noster,  Patriarcha  Con- 
stantinopolitaniis,  quod,  cum  ipse  quosdam  Venetorum  Constan- 
tinopolim  commorantes  interdum  pro  excessibus  suis,  et  interdum, 
quia  sibi  contumaces  et  rebelles  existunt,  vinculo  exeommunica- 
tionis  innodet,  quosdamque  subiciat  interdicto,  ipsi  Venetias 
remeantes  se  pro  excommunicatis  vel  interdictis  non  g-erunt, 
nee  illos  curant  aliqui  euitare,  sed  passim  recipiunt  ad  divina. 
Quocirca  fraternitati  vestrae  per  apostolica  scripta  mandamus, 
quatenus  eos,  quos  idem  Patriarcba  rationabiliter  excommunicat, 
vel  interdicto  supponit,  cum  id  vobis  per  literas  ipsius  con- 
stiterit,  tanquam  excommunicatos  arctius  evitetis,  et  faciatis 
a  vestris  subditis  euitari,  et  interdictis  negari  ecclesiastica 
sacramenta. 

Datum  Laterani,  VIII  Idus  Martii,  anno  undecimo. 


70  InNOC.  in  KPIST.  AD  Hknricum  Imi'.  Cp. 

CXCI. 
Innoccntius  III  Henrioo.  illustri  fonstuntinopolitano  Imperator!. 

Ui  HÖH  impediat  Icgala  facta  ecclesüs. 

A.  d.  1208,  die  12.  lu.  Martii. 

Innoc.  III  epist.  lib.  XI,  ep.  XII  ed.  Stepli.  Baluzius  T.  II, 
pag.  144. 

Cum  a  catholicis  Imperatoribus  fuorit  constitutum ,  sicut 
legales  edocent  sanctiones,  ut  quilibet  Ecclesüs  et  piis  locis 
legare  libere  valeat  bona  sua,  Sercnitatem  tuam  rogamus  atten- 
tius  et  monenius  et  cxliortamur  in  Domino,  quatenus,  si  milites 
vel  alij  possessiones  suas  Ecclesüs  legare  voluerint,  nullatenus 
impedias,  vel  te  ipsum  opponas,  sed  ea  saltim  cum  onere  suo 
ipsis  legari  permittas  libere  ac  quiete, 

Quodsi  forsan  aliquis  de  possessionibus,  quaefuerunt  Eccle- 
siarum,  ipsis  legarit  Ecclesüs  positus  in  extremis,  quia  idem  non 
sua  dimittere,  sed  potius  restituere  videtur  ablata,  auctoritate 
praesentium  districtius  inhibemus,  ne  id  praesumas  per  te  vel 
aliosimpedire.  Alioquin  venerabilibus  fratribus  nostris,  Archiepi- 
scopo  Varisiensi  et  Episcopo  Panidensi ,  nostris  damus  literis  in 
praeceptis,  ut  contradictores  quoslibet  per  censuram  ecclesia- 
sticam,  sublato  cuiuslibet  contradictionis  et  appellationis  impe- 
dimento,  compescant. 

Datum  Lateram,  IV  Idus  Martij,  anno  undecimo. 

CXCII. 
Innocentins  III  Archieplscopo  Tarlsiensi  et  Episcopo  Panidensi  9- 

A.  d.  1208,  die  12.  m.  Martii. 

Innoc.  III  epist.  IIb.  XI,  ep.  XIII  ed.  Steph.  Baluzius  T.  II, 
pag.  144. 

Cum  a  catholicis  Imperatoribus  fuerit  constitutum  etc.  in 
eundem    fere    modum    usque    impedire.      Quocirca    discretioni 

*)  Varisiensi,  alibi  Variensi,  idem  est  quod  Verie  nsi,  nota  mutatione 
literarurn  «  et  e  apud  Geographos  avi  medii,  vclut  scribitur  Sarrensis 


InNOC.  III   KPIST.   AD  POTEST.  ET  POPULÜM   VeNET.  Cp.  71 

vcstrae  per  apostolica  scripta  praecipiendo  mandamus,  quateniis 
quoslibet,  qiii  apostolicae  Sedis  inhibitione  contempta  id  impe- 
dire  praesumpserint,  per  censiiram  ecclesiasticam,  sublato  eiijiis- 
libet  eontradietionis  et  appellationis  obstaeulo,  a  praesiimptione 
hiijiismodi  compescatis. 

Datum  Laterani,  IV  Id.  Mart.,  anno  undecimo. 

CXCIII. 
lonocentias    III    Potestati    et    populo    Veuetorum    CoDstaDtiuopolim 

coiumorantibus. 

A.  (1.  1208,  die  12.  m.  Martii. 

Innoc.  III  epist.  lib.  XI,  ep.  XIV  ed.  Stepb.  Baluzius  T.  II, 
pitg.  144. 

Cum  a  catholicis  Imperatoribus  fuerit  constitutum  etc. 
usque  impedire.  Alioquin  dilectis  filiis,  decano,  cantori  et  the- 
saurario  sanctfe  Sophite,  Constantinopolitanis ,  nostris  damus 
literis  in  praeceptis,  ut  contradictores  quoslibet  etc.  ut  in  alia. 

In  eundem  modum  eisdem. 

CXCIV. 
Innocentias  III   oobllibus   uirii«,    Baronibns,    apud    Coustantinopoliiii 

commorantibns. 

A.  d.  1208,  die  12.  m.  Martii. 

Innoc.  III  epist.  lib.  XI,  ep.  XV  ed.  Steph.  Baluzius  T.  II, 
pag.  144. 

Cum  a  catholicis  Imperatoribus  etc.  ut  supra  usque  impe- 
dire. Alioquin  venerabilibus  fratribus  nostris,  Varisiensi  Archiepi- 
scopo,  etSalombreae  et  GallipoIisEpiscopis,  nostris  damus  literis 
in  praeceptis,  ut  contradictores  etc.  ut  in  alia. 


pro  Serrensis  eett.  Sermo  est  de  abbatia  Vera  (B/jpa)  ad  Hebruin 
(Maritzam)  inferiorem,  prope  Aenum,  ab  occidente,  coli.  Via  Egnatia,  Com- 
ment.  II,  pag.  31.  Ö2.  Adde  Diploma  CXXI.  T.  I,  pag.  481.  482.  —  Pani- 
densi  idem  est  quod  Paniensi,  a  Panio  urbe  Thracica  in  iitore  occi- 
dentaliPropontidis,  coll.Diplomate  CXXI  1.  e.  pag.  463.466.  Archiepiseopus 
Veriensis  tunc  fuit  Gnarinus,  coli.  Innoc.  III  epist.  I.  X,  ep.  3S  et 
LeQiiien.  1.  o.  Ill,  1101.  Panidensis  delituit,  coli.  LeQuien.  III,  963. 


72  Innoc.  III  Ki'isT.  AD  Archiep.  Varis.  etc. 

In  eundem  modum  eisdem,  iit  supra.  Quodsi  non  omnes,  diio 
vestrum  etc. 

Datum  Lateram,  IV  Id.  Martii,  anno  undecimo. 

cxcv. 

Innocentius  III  Varisiensi  Archicpiscopo  et  Episcopo  Oallipoliensi. 

CommillUur  iis  causa  inter  Patriarckam  et  Imper.  Cp. 
A.  d.  1208,  die  12.  m.  Martii. 

I II  n  0  c.  III  epist.  lib.  XI,  ep.  XVI  cd.  S  t  e  p  h.  B  a  1  u  z  i  u  s  T.  II, 
pag.  14J). 

Significavit  nobis  venerabilis  frater  noster,  Constantinopo- 
litanus  Patriarcha,  quod  clarae  memoriae  Balduinus,  Constan- 
tinopolitanus  Imperator,  trig-inta  praeposituras  infra  urbem 
Constantinopolitanam  in  melioribus  Ecclesiis,  quae  contigerant 
in  sortem  Francorum,  suae  donationi  retinuit,  instituens  in  eis 
praepositos  et  decanos;  cui  earissimus  in  Christo  lillus  noster 
Henricus  succedens,  easdem  in  animae  suae  perieulum  ordinäre 
praesumit. 

-  Unde  nobis  humlliter  supplicavit,  ut  easdem  suae  faceremus 
ordinationi  dimitti  liberas  et  quietas,  maxime  cum  dilectus  fib"us 
noster  Benedietus,  tituli  sanetae  Susannae  presbyter  Cardinalis, 
tunc  apost.olieae  Sedis  Legatus,  ex  ipsis  triginta  viginti  tres 
adjudieaverit  sibi,  septem  nee  adjudicatis  nee  cassatis  in  nostrae 
relictis  arbitrio  potestatis,  et  nos  tempore  ordinationis  ejusdem 
nullam  Ecclesiam  exceperimus,  immo  sibi  curam  Constantinopo- 
litanae  Ecclesiae  commiserimus  generalem;  nee  ipse  deliquit  in 
aliquo ,  quare  Ecclesia  sibi  eommissa  privari  debeat  jure  suo. 
Verum  quia  Imperator  praedictus  praepositurarum  ipsarum 
collationem  confirmari  sibi  per  Sedem  apostolieam  postulavit, 
cum  se  fateatur  habere  non  minus  juris  in  illis,  quam  multi 
Reges  in  quibusdam  praeposituris  regnorum  suorum  ex  appro- 
bata  eonsuetudine  habere  noscuntur,  et  ipsorum  petitiones  sunt 
adinvicem  repugnantes,  fraternitati  vestrae  per  apostolica  scripta 


Innoc.  III  EPisT.  AU  Epist.  Gallip.  etc.  73 

mandanuis,  quatenus  audiatis  liinc  iiide  proposita,  et  iisqiie 
calculutn  diffmitivae  sententiae,  sublato  appellationis  obstaculo, 
procedentes,  causam  sufficieiiter  instructam  ad  nostram  prae- 
sentiam  remittatis,  assignantes  partibus  ferminum  competentem, 
quo  per  procuratores  idoneos  se  nostro  conspectui  repraesen- 
tent,  sententiam  reeepturae. 

Datum,  ut  in  alia  (Lxt.^  IV  Id.  Mart.^  anno  XI). 

CXCVI. 

Innocentias  III  drallipolicnsi  et  Panidensi  Kpiscopis  et  Decaoo  sauctae 
Sophias  Constantinopolim. 

Eh  commitütur  causa  Patriarch  ar um  Cp.  et  Gradensis. 

A.  d.  1208,  die  12.  m.  Martii. 

Innoc.  111  epist.  lib.  XI,  ep.  XVII  ed.  Stepb.  ßaluziiis 
T.  II,  pag.  143.  . 

Ex  conquestione  venerabilis  fratris  nostri,  Patriarehae  Con- 
stantinopolitani,  nostris  fiiit  auribus  intimatum,  quod,  cum  eidem 
duxerimiis  eoncedendum,  ut  Venetos  habitatores  Regiae  civitatis 
per  censuram  ecclesiasticam,  appellatione  remota,  compelleretad 
soluendum  decimas  personis  et  Ecciesiis,  quibus  de  jure  deben- 
tur,  non  obstante  consuetudine  Venetorum,  qui  tantum  in  morte 
decimant  bona  sua,  vicarius  venerabilis  fratris  nostri,  Patriarcbae 
Gradensis,  burgenses  Venetos,  babitatores  civitatis  eiusdem,  siue 
maneant  in  quinque  parrochiis  ejusdem  Patriarcbae  Gradensis, 
siue  se  transferant  ad  parrocbias  sibi  subjectas,  seu  ad  parro- 
cbias  Pisanorum,  necnon  etiani  ad  parrocbias  illorum,  qui  ('on- 
stantinopolitano  non  sunt  subditi  Patriarcbae ,  ecclesiastica 
districtione  compellit,  ut  decimas  sibi  soluant,  non  permittens 
eisdem  alibi  nubentiiun  benedictiones  recipere,  quam  in  Eccie- 
siis Patriarcbae  Gradensis,  licet  in  illarum  Ecclesiarum  parro- 
cbiis  non  morentur;  in  quos  etiam  excommunicationis  praesumit 
interdum  propter  boc  sententiam  promulgare.  Quia  uero  nobis 
non   constitit  de  praemissis,  discretioni  vestrae  per  apostolica 


74  Innoc.  in  EP[ST.  AD  Arciiif.p.  Vaiiis.  etc. 

scripta  mandamus,  quatenus  partibus  convocatis  audiatis  causam, 
et  appcllatione  remota  fine  canonico  terminetis,  faeientcs  etc. 
Quodsi  non  omnes,  diio  uestrum  etc. 

Datum,  ut  in  alia  (L\t,>  IV  Id.  Martij,  anno  XIJ. 

CXCVII. 
Innoccntios  III  Archicpiscopo  Ynrisicnsi  et  Episcopo  PanidcDsi. 

Ut  sententias  Patriarckae  Cp.  faciaiit  observari. 
A.  d.  1208,  die  12.  m.  Martii. 
liinoe.  III    epist.   lib.   XI,  ep.  XVIII   ed.   Steph.  Baluzius 
T.  II,  pag.  145. 

Sig-nificauit  nobis  uenerabilis  frater  noster,  Constantinopo- 
litanus  Patriarcha,  quod  Praelati  Ecelesiarum  eidem  uon  sub- 
jectarum,  commorantes  in  parrochiis  sibi  subjeetis,  exeommunica- 
tos  ab  ipso  et  interdicto  suppositos  nominatim  interdum  recipiunt 
ad  diuina ;  propter  quod  dissolvitur  nervus  eeclesiasticae 
disciplinae.  Unde  ipsis  dedimus  in  praeceptis,  ut  parrochianos 
Ecelesiarum,  quae  ipsi  subjectae  sunt  Patriarcliae ,  cum  ab  eo 
excommunicati  fuerint  uel  interdicto  suppositi,  nuiJatenus  reeipere 
ad  divina  vel  eis  sacramenta  ecclesiastica  evbibere  praesumant. 

Quocirca  fraternitati  vestrae  per  apostolica  scripta  man- 
damus, quatenus,  si  Praelati  praedictarum  Ecelesiarum  de  cetero 
id  praesumpserint  attentare,  vos  eos  a  praesumptione  buiusmodi 
per  censuram  ecclesiasticam,  appcllatione  postposita,  compescatis. 

Datum,  ut  in  alia  (Lat.,  IV  Id.  Martij,  anno  XI). 

CXCVIII. 

Innocentios   III   Praelatls  Ecclesiaraui   l'alriarcliae   non   subjectarnm 
fonstantinopolim. 

A.  d.  1208,  die  12.  m.  Martii. 
Innoc.  III   episl.    lib.  XI,    ep.  XIX,    ed.  Steph.  Baluzius 
T.  II,  pag.  146. 

Significauit  nobis  venerabilis  frater  noster,  Constantinopo- 
litanus  Patriarcha,  quod  vos  interdum,  commorantes  in  parrochiis 


Sacramentum  Henrici  canonici  Cp.  T5 

sibi  siibjectis,  exconimiinicatos  ab  ipso  et  interdicto  suppositos, 
nominatim  recipitis  ad  divina;  propter  qiiod  dissolvitur  nervus 
ecclesiasticae  discipb'nae.  Qiiocirca  praesenlium  vobis  auctori- 
tate  mandamus  atqiie  praecipiniiis,  quateniis  parrocbianos  Eccle- 
siarum,  quae  ipsi  subjectje  sunt  Patriarchae,  cum  ab  eo  excom- 
municati  fuerint  vel  interdicto  suppositi ,  accipere  ad  divina  vel 
eis  sacramenta  ecclesiastica  exbibere  nullatenus  praesumatis. 
Ab'oquin  venerabilibus  fratribus  nostris,  Archiepiscopo  Varisiensi 
et  Episcopo  Panidensi,  nostris  damus  bteris  in  mandatis,  ut  vos 
a  praesumptione  huiusmodi  per  censuram  ecelesiasticam,  appel- 
latione  remota,  compescant. 

Datum,  ut  in  alia  (Lat.^  IV  Id.  Martii,  anno  XI). 

CIC. 
Sacranientuiii    Henrici,    cauonici    ecclesie    supradicto    [i.   e.  sanctce 

Sophies  Qj.]  *). 
A.  d.  1208,    m.  Aprili. 

Liber  Albus  fol.  37.  Liber  Pactorum  I,  160. 

In  presentia  domini  Leonardi,  decani  Constantinopoiitane 
ecclesie,  et  domini  Cantari,  atque  domini  Mathie,  thesaurarii 
iam  dicte  ecclesie,  dominus  Henricus,  presbiter  olim  ecclesie 
sancti  Bartholomei,  constitutus  canonicus  in  supradicta  ecclesia. 
sacramentum  continens  ita  iuravit: 

„Juro  ego  stiprascriptus  Henricus^  electus  canonicns 
sancle  Sophie,  quod  non  eligum,  neque  pro  posse  meo  recipiam 
in  jirefata  ecclesia  sancte  Sophie  archidiaconum ,  archipresbi- 
ieriim,  prepositmn,  decanum,  thesaurarium,  neque  aliquem  in 
alium  personatum  in  dickt  ecclesia,  neque  Patriarcham  Con- 
stantinopolitanum ,  nisi  natione  Venetum,  neque  alium  cano- 
nicum, nisi  vel  natione  Venetum  vel  talem,  qui  in  aliqua 
ecclesia  Venetorum  institutionem  habuerit  per  decennium.  Et 
a  quolibet  predictorum,  meo  tempore  electorum  vel  receptorum. 


<)  Cfr.  supra  nr.  CLXXXIV. 


70  InNUC.   III  KIMSJ.   AU  PaTKIAKCHAM  Cp. 

pofit  elecUonem  vel  receptionem  simile  faciam  iuramentum 
pirsfai-i,  nee  umquam  opevam  dabo,  quod  supradieta  infringi 
debeunt  aut  mutari.^^ 

Actum  est  hoc  in  ecciesia  suprascripta  anno  Domini  mille- 
simo  ducentesimo  oetavo ,   mense  Aprilis ,   indictionc  undecima. 

Epfo  Petrus ,  presbiter  et  canonicus  eiusdem  ecclesie, 
rogatus  interfui,  scripsi,  complevi  et  roboravi. 

Ego  Vivianus,  scriptor,  notarius  et  iudex,  autenticum  huius 
vidi  et  legi,  nee  addidi  nee  minui,  nisi  ([uod  in  eo  inveni,  ideoque 
fideliter  exemplavi,  et  propria  manu  mea  firmavi  atque  subscripsi. 

CC. 
Innocentius  111  Patriurchae!  Coustantiuopolitano. 

Redarguitur  de  midtis  excessibus. 

A.  d.  1208,  die  23.  m.  Aprilis. 

In  HOC.  III  epist.  IIb.  XI,  ep.  LXXVI  ed.  Step  h.  Bai  uz  ins 
T.  II,  pag.  166. 

Contra  pessimam  pestem,  adiiersus  uniuersalem  Ecciesiam 
Constantinopoli  nuper  exortam ,  tanto  severius  nos  oportet 
apostolicam  exercere  censuram,  quanto  perniciosius  inveterata 
corrumperet,  et  altius  cresceret  radicata.  Non  ig'itur  in  tui  dero- 
gationem  honoris,  quem,  quantum  cum  Deo  possumus,  illaesum 
cupimus  conseruare,  sed  in  destructionem  pestis  ipsius,  quam 
dilig-enti  studio  intendimus  abolere,  ad  ea,  quae  subscripta  sunt, 
nos  cum  debita  noveris  processisse  cautela.  Sane  cum  ohm  tua 
nobis  fuisset  electio  praesentata,  nos  soliicite  attendentes,  quod 
ab  iis  attentata  fuerat,  qui  jus  non  habuerant  eligendi,  utpote 
quia  nulli  tunc  temporis  in  canonicos  sanctae  Sophiae  canonice 
fuerant  instituti,  eam  de  consilio  fratrum  nostrorum  in  publico 
consistorio  publice  duximus  irritandam,  immo  verius  irritam 
denuntiavimus  extitisse.  Postmodum  uero  de  g-remio  Sedis 
apostolicae  Constantinopolitanae  volentes  Ecclesiae  providere, 
cum  subdiaconus  noster  esses,  nee  peccasses  in  electione  priori, 


InNOC.  III   EPIST.   An  PATftlARniAM   Cp.  77 

tanquam  qui  fiieras  inscius  et  abseiis  electus,  si  tarnen  talis 
nominatio  electio  possit  dici,  te  ad  eandernEcclesiam  eligentes, 
cuius  provisio  tiinc  ad  nos  tantiinimodo  pertinebat,  in  diaconum 
primo  ae  postinodum  in  presbyterum  ordinäre  curavimus  et 
tandem  ministerio  nostro  in  episcopum  conseeratum  honore 
pallei  decorare.  Licet  antem  sie  ordinatus,  consecratus  et  pal- 
leatus  a  nobis  Constantinopolim  accessisses,  super  toto  processu 
negotij  nostras  literas  leciim  ferons,  per  quas  mandabatur 
uniuerso  clero  apud  Constantinopolim  constituto,  ut  exhiberent 
tibi  obedientiam  tani  debitam,  quam  devotam,  clerici  tamen  de 
parte  Peregrinorum  id  facere  recusarunt,  fir?niter  asserentes, 
quod  a  nobis  haec  omnia  per  suj)pressionem  extorseras  veritatis. 
Cumque  tarn  per  te,  quam  per  dilectum  filinm  nostrum  Petrum, 
tituli  sancti  Marcelli  presbyterum  Cardinalem,  tunc  apostolicae 
Sedis  Legatum,  ipsos  ad  exbibendum  tibi  obedientiam  monuisses, 
ipsi ,  ne  ad  id  ab'quatenus  cogerentur,  ad  Sedem  apostob'cam 
appellarunt;  quorum  appellationi  etsi  praedictus  detulerit  Car- 
dinalis, non  tam  propter  formam  canonicam,  quam  quia  primo 
interponebatur  in  EcclesiaConstantinopolitana,  quae  nuper  fuerat 
ad  devotionem  Ecclesiae  Romanae  reversa,  tu  tamen  eidem  non 
deferens,  in  clericos  ipsos,  ut  asserunt,  excommunicationis  sen- 
tentiam  protulisti;  et  cum  Leg-atus  communicaret  eisdem,  uelut 
post  appellationem,  cui  ipse  detulerat,  non  ligatis,  tu  eos  arctius 
evitabas.  Ceterum  cum  dilectus  fiiius  noster  Benedictus,  tituli 
sanetae  Susannae  presbyter  Cardinalis,  tunc  apostolicae  Sedis 
Legatus,  Constantinopolim  advenisset,  ut  pacem  inter  vos,  ad 
quam  evangelizandam  missus  fuerat,  reformaret,  pro  concordia 
interposiiit  partes  suas,  et  sie  apud  partes  efficaciter  laboravit, 
quod  in  eum  fuit  ab  eis  pariter  compromissum,  te  sub  causae 
periculo  proinittente,  illis  autein  juramento  firmantibus,  quod, 
quicquid  inter  vos  per  concordiam,  arbitrium  iiel  Judicium  ordi- 
naret,  inviolabiliter  servaretis.  Volens  igitur  Cardinalis  more  boni 
judicis  lites  minuere,  non  augere,  tibi  praehabita  deliberatione 


78  InNOC.  III  EPIST.  AD  PaTUIAIICHAM  Cp. 

praecepit,    ut   clericos    ipsos   in    Ecclesiis,    in    quibus    erant, 

pro    inslitulis    haberes ;    et    ipsis    iiijunxit,    ut    tibi    tanquam 

Patriarehae  suo  rcvercntiam  et  ol)e(lien(iam  debitam  exliiberent, 

ordinaliune  sanclae  Sophiae,  super  qua  in  cum  similiter  fuerat 

compromissum,  sicut  clerici  asserebant,  ad  tenipus  ex  necessaria 

causa  dilala;  super  qua  tarnen  hoc  tunc  tibi  sub  periculo  causae 

niandavit,  ut,  quod  ipse  postmodum  slatueret  super  ea,  humi- 

liter  reciperes   et   servares.    Et  licet  iidem  clerici,   tanquam 

obedientiae  filii,   mandatum   Cardinalis   sine   dilatione   qualibet 

fuerint  executi ,  tu  tarnen  tuae  proniissionis  oblitus,  cum  Lega- 

tus  quosdam  instituisset  canonicos  in  Ecclesia  sanctae  Sophiae, 

tibique  districtius  praecepisset,   ut  tam  eos,   quam  illos,   quos 

praedictus  Cardinalis  sancti  Marcelli  instituerat  in  eadem,  sine 

contradictione  reciperes  et  praebendas  pacifice  faceres  possi- 

dere,    id    elTicere    noluisti;    propter    quod    ipsi   tibi,    qui    per 

inobedientiae    vitium    causae    tuae    incurreras    detrimentum, 

obedientiam  subtrahentes,  ad  Sedem  apostolicam  appellarunt, 

festum   nativitatis  Dominicae  proximo  praeteritum  appellationi 

suae  terminum   praefigentes ,   ad   quem  tu  etiam   postmodum 

appellasti. 

Procuratoribus  ig-itur  utriusque  partis  In  nostra  praesentia 
constitutis,  et  in  publico  consistorio  audientia  eisdem  indulta, 
ex  parte  clericorum  ipsorum  fuit  propositum  coram  nobis,  quod 
post  appcllationem  ipsorum  et  Ecclesiam  sanctae  Sophiae 
thesauro  usque  ad  summam  centum  milium  marcharum  et  eorum 
P^cclesias  bonis  pluribus  spoliaras;  quae  uniuersa  restitui  cum 
instantia  postulabant. 

Praeterea  cum  praedictus  Cardlnalis  sanctae  Susannae  de 
communibus  proventibus  debuerit  procurari,  et  in  procurationes 
ipsius  per  manum  Imperatoris,  qui  vobis  communiter  tenebatur, 
mille  et  ducenta  hyperpera  fuerint  erogata,  de  quibus  ad  te 
trecenta  ratione  quartae  spectabant,  tu  ab  Imperatore  et  ab 
aliis  recepisti  nou  solummodo  integre  partem  tuam,  sed  de  parte 


InNOC.  III  EPIST.  AD  PaTRIARCHAM  Cp.  79 

ipsorum  alia  trecenta  hyperpera  extorsisti;  sicque  a  procura- 
toribus  tuis  sexcenta  hyperpera  repetebant. 

Addebant  etiam,  quod  non  tantum  super  ordinatione  sanctae 
Sophiae  inobediens  fiieras  praedietis  Cardinalibiis  et  Log-atis, 
immo  verius  nobis  ipsis,  in  tantum,  quod,  ne  obedias  aut  ualeas 
obedire,  juramento  te  in  perpetuuni  obligaras. 

Sane  ante  oecupationem  Regiae  civitatis  Veneti  cum  Francis 
et  Ecclesiarum  spolia  et  possessiones  ecclesiasticas  dividere 
conjurarunt,  jurantes  hoc  etiam,  quod,  si  Franci  haberent 
Imperium,  Patriarchatum  Veneti  obtinerent,  et  si  Patriarchatus 
forsan  deueniret  ad  Francos,  Imperium  in  partem  cederet  Vene- 
torum.  Unde  Veneti  ad  servandae  hujus  iniquitatis  vincukun  in 
posterum  sibi  providere  uolentes  et  hereditate  sanctuarium 
Domini  possidere,  a  te,  cum  a  praesentia  nostra  recederes, 
exegerunt  et  receperunt  hujusmodi  juramentum,  ne  videlicet  in 
canonicum  sanctae  Sophiae  quemquam  admitteres,  qui  non  esset 
Venetus  natione,  uel  apud  Venetias  per  decennium  commoratus, 
omnesque  canonicos  in  receptione  sua  jurare  compelleres,  quod 
in  canonicum  nulluni  reciperent,  qui  non  praestaret  simile  jura- 
mentum, et  quod  non  eligerent,  nisi  de  Venetis,  Patriarcham. 
Hoc  quoque  te  bona  fide  promisisse  dicebant,  quod  studium  et 
operam  diligentem  impenderes,  et,  quantum  in  te  foret,  effica- 
citer  laborares,  ut  in  tota  Romania  nee  Episcopus  nee  Archiepi- 
scopus,  nisi  Venetus,  crearetur.  Licet  autem  id  in  partibus 
Constantinopolitanis  sit  notum  et  Venetus  notissimum,  ut  dice- 
bant, et  apud  nos  jampridem  fama  vulgatum  infami,  denuntiando 
tarnen  hoc  se  dixerunt  congruo  tempore  probaturos.  Quantum 
autem  in  hoc  peccaveris,  si  est  ita,  si  diligenter  attenderis, 
evidenter  aduertes.  Cum  enim  tanquam  sponsus  de  thalamo 
matris  egrediens  ad  praedignissimae  filiae  suae  festinares 
amplexus,  non  debueras  sterilitatis  ei  procurare  venena,  sed 
foecunditatis  potius  quaerere  medicinam.  Sane,  ut  pater  multarum 
gentium  fieres,  a  patre  patruni  tarn  viva  voce,  quam  literis  datum 


(SO  iNNor.  III  F.pisT.  AD  Patiuaucham  Cp. 

tibi  fiierat  in  mandatis ,  ut  de  omni  populo  et  natione  sponsae 
tiiac  filios  suseitares,  nee  acquiesceres  tantuni  carni  et  sanguini, 
sed  id  faeeres,  qiiod  ejus  tibi  vicarius  revelarat,  cui  de  omni 
gente,  qui  facit  justitiam,  est  acceptus. 

Hoc  fiierat  quasi  primum  mandatum  illius,  qui  te  creaverat 
Patriarcham;  et  quia  in  hoc  quasi  primo  tuam  voluit  obedien- 
tiam  experiri,  j)raecipue  fuerat  observandum.  Tu  vero  non 
solummodo  non  servasti  mandatum ,  sed,  si  dictis  veritas  suffra- 
gatur,  ut  ilhid  servare  de  cetero  non  valeres,  juramentum  ad 
iniquitatis  vinculum  praestitisti.  Ecce  quales  fructus  ex  nova 
planta  coHigimus!  Ecce  quod  exemplum  ex  facto  tuo  in  divinae 
majestatis  offensam,  injuriam  apostolicae  Sedis,  ecclesiasticae 
libertatis  dispendium  et  opprobrium  Ecclesiae  generalis  ad  Reges 
et  populos  derivatur!  Conjurent  ergo  Romani,  si  hoc  sub  dissi- 
mulatione  transimus,  ne  quis  ad  summi  Pontificatus  officium  vel 
consortium  Cardinalium,  nisi  Romanus  fuerit,  assumatur,  nosque 
polliceri  compellant,  ut  per  totum  orbem  nonnisi  Romanos 
Patriarchas,  Metropolitanos  et  Episcopos  statuamus.  Verum 
dices,  forsitan  te  ad  id  violenter  attractum.  Sed  non  fuit  tanta 
violentia,  quod  cadere  debuerit  in  constantem.  Et  quidem  in 
tali  casu  potius  erat  mortem  incurrere,  quam  tanto  malo  tantum 
virum  in  totius  Ecclesiae  scandalum  consentire,  potius  animam 
ponere,  quam  alligare  fasciculos,  totam  Ecclesiam  deprimentes. 
Ceterum  a  procuratoribus  tuis  fuit  propositum  ex  adverso, 
quod  mandatum  praefati  Legati  super  ordinatione  sanctae  Sophiae 
non  potueras,  ut^}  debueras,  execiitioni  mandare,  cum  super  hoc 
canonici  ejusdem  Ecclesiae  ad  Sedem  apostolicam  appellassent, 
nee  id  posset  sine  multo  Venetorum  scandalo  adimpleri. 

Praeter ea,  cum  mandatum  eidem  Legato  fuisset,  ut,  si 
Ecclesiam  supradictam  ordinäre  negligeres  vel  differres,  ipse 
procederet   ad   Ordinationen!  ipsius,    et   tu  jam   in   ea  juxta 


^)  Sic  Nos.    Intextu:  potuerat  aut. 


InNOC.  III  EPIST.  AD  PaTRIARCHAM   Cp.  81 

proprias  facultates  competentein  canonicorum  nurnerum  sta- 
tulsses,  auctoritate  mandati  nostri  niillos  instituere  potuerat 
in  eadem. 

Super  thesaiiro  autem  sanctae  Sopliiae  dicebant,  qiiod  pro 
communi  tarn  Ecclesiae,  quam  terrae  neeessitate  manum  exten- 
deras  ad  eundem,  de  quo  tria  milia  marcharum  Imperatori,  duo 
milia  Venetis  coneesseras  mutuo,  et  de  quattuor  milibus  posses- 
siones  ad  usus  Ecclesiae  compararas,  idem  facturus  de  reliquo, 
cum  obtulerit  se  facultas.   Et  licet  procuratores  ipsi,  quod  de 
juramento  propositum  fuerat,  penitus  denegarent,  nos  tamen 
audivimus  a  quibusdam,   quod,  cum  Veneti  te  ad  praestandum 
illud  vehementer  arctarent  et  negato   tibi   passagio,    civitatis 
etiani  prohiberent  egressum,  nee  vitare  posses  instantiam  cre- 
ditorum,  quibus  juramento   praestito  tenebaris,   nonnisi  cum 
adjectione  hujus  clausulae  juravisti:  „salvo  in  omnibus  aposto- 
licae  Sedis  jure,   auctoritate,  reverentia  et  honore'^ ;  quod 
Veneti  tamen  in  instrumento  super  hoc  confecto  non  permi- 
serunt  apponi. 

Quia  ergo ,  sicut  nobis  a  Domino  dicitur  per  prophetam, 
solvere  debemus  colligationes  impietatis,  solvere  fasciculos 
deprimentes,  omnes  pactiones,  constitutiones  et  conjurationes, 
de  rebus  ecclesiasticis  in  Ecclesiarum  dispendium  a  praedictis 
laicis  attentatas,  vel  in  posterum  attentandas,  omnino  cassamus, 
et  sub  interminatione  anathematis  praecipimus  non  servari.  Ad 
haec  praesentium  tibi  auctoritate  mandamus  et  in  virtute 
obedientiae  districte  praecipimus ,  quatenus ,  si  spontaneus 
recognoveris  te  juramentum  hujusmodi  praestitisse ,  infra  duos 
menses  post  susceptionem  praesentium  tam  clero  Constantino- 
politanö,  quam  Archiepiscopis  et  Episcopis,  quos  praesentes 
habere  poteris,  convocatis,  publice  juramentum  illud  abjures, 
et,  quod  ipsum  non  servesin  posterum,  praestes  similiter  publice 
juramentum,  canonicos  sanctae  Sophiae  ad  abjurandum  hujusce- 

Foiites.  Abth.  II.  Bd.  XIII.  6 


(S2  InNOC.  III   F.IMST.   AD   P.\  TUIAIlCIlAM   Cp. 

inodi  juramentum,  quod  fecissediciintur,  et  jurandum,  quod  illud 
de  cetero  iioii  ohserveiit,  per  suspensioneni  officii  et  benefieij, 
apj)ollati()iU'  reiiiota,  coinj)eIIens.  Canoiiicos  quoqiie  in  Ecclesia 
sanctae  Sopliiae  a  |)rae(lictis  Cardinalibus  canonice  instilutos 
iisque  ad  eundeiu  lerinimini  recipias  in  eadem,  et  canonias  suas 
facias  paeiüee  possidere,  elericos  ot  laieos  resistentes  tarn 
nostra,  quam  tua  fretus  auctoritate,  per  censuram  ecclesiasticam, 
appellatione  postposita,  compeseendo. 

Quodsi   forsan   in   aliquo  praedictorum,   quod   tarnen  non 
eredimus,  negligens  fueris  uel  reniissus,  ex  tunc  ab  officio  et 
beneficio  noveris  te  suspensuni,  nosque  venerabibbus  fratribus 
nostris,  Verieensi  Arcbiepiscopo  et  b^piseopo  Panidensi,  et  dileeto 
lilio,  Oanlori  saneti  Paub  Constantinopoblani,  (b'strictius  manda- 
visse,  ut  suspensionem  tuam  non  differant  pubbcare,  ae  in  ceteris 
mandaUiin  apostolicum  exequantur.    Ceterum   si  negaveris,  te 
praestitisse  buiusniodi  juramentum,  quia,  quod  de  ipso  propo- 
situm  est,  non  possumus  sub  (bssimulatione  transire,   Legato, 
quem  Conslantinopobm  in  proximo  destinare  proponimus,  dabi- 
mus  in  mandatis,  ut  utriusque  partis  rationes  et  probationes 
audiat  dibgenter,  ot  causam  plene  instructam  ad  nos  remittere 
non  postponat.  Quodsi  cleriei  memorati  in  probatione  defece- 
rint,  et  tu  nihil  vohieris  confiteri,  quia  super  hoc  non  modicum 
infaniaris,   canonicam  tibi  purgationem  indicet,  et  sive  in  pur- 
gatione  defeceris,  sive  potueris  te  purgare,  liaec  nobis  per  bte- 
ras  suas  fidebter  exponere  non  omittat;   ut  super  omnibus  post 
ejus  relationem  instructi,  proutprocedendum  fuerit,  procedamus. 
Super  sexcentis  autem  hyperperis  venerabiH  fratri  nostro, 
Episcopo  Salimbriensi  et  dileeto  filio,  electo  Heracliensi,  et  Can- 
tori  sanctae  Sophiae  causam  committimus,  sub  hac  forma,  ut 
te  ad  refundenda  hyperpera,  ((uae  vel  de  procuratione  Cardina- 
lium  te  subtraxisse,  vel  de  parte  clericorum  occupasse  con- 
stiterit,    per    censuram    ecclesiasticam,    sublato    appellationis 
impedimento,  justitia  mediante,  compellanl. 


InNOC.  ill  EPIST.  AD  EpISC.   VeRIC.  ETC.  83 

Ceterum  licet  ex  eo,  qiiod  sab  periculo  caiisae  tiiae  cum 
elericis  ipsis  compromiseras  in  Legatum ,  et  mandatum  eins 
postniodum  iion  servasti,  per  tuam  iiiübedientiain  eorum  tibi 
videaris  obedientiam  subtraxisse,  cum  super  obedientia  quaestio 
verteretur;  volentes  tarnen  tibi  gratiam  exbibere,  elericis  ipsis 
injunximus ,  ut  iisque  ad  praedictuni  terminuni  obedientiam  tibi 
exhibeaut  debitam  et  devotam,  eam  tibi,  si  obedientiae  fiüus 
fueris,  ex  tunc  etiani  impensiiri,  et  subtracturi  eandeni,  si  forsan 
inobediens  fueris  et  rebellis,  utpote  ab  officio  et  beneficio  aposto- 
licae  Sedis  auctoritate  suspenso. 

Ab  impetitione  uero  clericorum  sanctae  Anastasis  super 
columnis  marmoreis ,  quas  de  ipsorum  Ecclesia  ad  Ecciesiam 
sanctae  Sophiae  transtulisse  diceris  ad  ornatum  altaris,  te  red- 
dimus  absolutum. 

Super  eo  uero,  quod  Ecciesiam  sanctae  Sophiae  multis 
milibus  marcharum  diceris  spoliasse ,  si  res  ita  se  habet,  tahter 
per  te  ipsum  corrigas,  quod  fecisti,  quod  justa  de  te  non  rema- 
neat  materia  conquerendi,  provisurus  attentius,  ne  de  cetero 
manus  ad  huiusmodi  thesaurum  extendas,  nisi  forte  tanta  tibi 
necessitas  immineret,  ut,  deficientibus  necessariis  aliunde,  aliquid 
inde,  moderate  tarnen,  te  accipere  oporteret;  quia,  quam  dete- 
stabile  ac  damnabile  in  Praelatis  Ecclesiarum  crimen  dilapida- 
tionis  existat,  tuam  non  credimus  prudentiam  ignorare. 

Datum  Lateram,  VIII  Kai.  Maij,  anno  undecimo. 

CGI. 

Innocentias  III  Episcopo  Yericensi  et  Episcopo  Panidensl  et  Cantorl 

sancti  Pauli  Constantinopolitani. 

De  eodem  argumenta. 

A.  d.  1208,  die  23.  m.  Aprilis. 

Innoc.  III  epist.  lib.  XI,  ep.  LXXVII  ed.  Steph.  Baluzius 

T.  II,  pag.  169. 

Procuratoribus  venerabilis  fratris  nostri ,  Patriarchae 
Constantinopolitani,  et  dilectorum  filiorum  clericorum  de  parte 


84  InNOC.  III   EPIST.  AD  EpISC.  VeRIC.  ETC. 

peregrinorum  Constantinopoli  cominorantium  in  nostra  praesentia 
constitutis,  et  in  publico  consistorio  andientia  eisdem  indiilta, 
ex  parte  clericorum  ipsoruin  fuit  propositiim  coram  nobis,  quod 
ante  occupatioiiem  Regiae  civitatis  Veneti  cum  Francis  Eccle- 
siariim  spolia  et  possessiones  ecciesiasficas  dividere  conjurarunt, 
jurantes  hoc  etiam,  quod,  si  Franci  liaberent  Imperium,  Patriar- 
chatuin  Veneti  obtinerent,  et  si  Patriarchatus  forsan  deveniret 
ad  Francos ,  Imperium  in  partem  cederet  Venetorum.  Unde 
Veneti  ad  servandum  hujus  unitatis  vinculum  in  posterum  sibi 
prouidere  uolentes  et  hereditate  sanctuarium  Domini  possidere, 
a  Patriarcba,  cum  a  praesentia  nostra  recederet,  exe^erunt  et 
receperunt  luijusmodi  jurainentum,  ne  videlicet  in  canonicum 
sanctae  Sopbiae  queinquam  admitteret,  qui  non  esset  Venetus 
natione,  vel  apud  Venetias  per  decennium  commoratus,  omnes- 
que  canonicos  in  receptione  sua  jurare  compelleret,  quod  in 
canonicum  nullum  reciperent,  qui  non  praestaret  simile 
juramentum  ,  et  (juod  non  eligerent ,  nisi  de  Venetis, 
Patriarcham. 

Hoc  quoquc  ipsum  l)ona  Tide  promisisse  dicebant,  quod 
Studium  et  operam  diligentem  impenderet,  et,  quantum  in  se 
foret,  efficaciter  laboraret,  ut  in  tota  Romania  nee  Episcopus 
nee  Archiepiscopus,  nisi  Venetus,  crearetur. 

Licet  autem  id  in  partibus  Constantinopolitanis  sit  notum 
et  Venetus  notissimum,  ut  dicebant,  et  apud  nos  jam  pridem 
fama  vulg-atum  infami ;  denuntiando  tarnen  hoc  se  dixerunt  con- 
gruo  tempore  probaturos. 

Praeterea  cum  dilectus  filius  noster  Benedictus,  tituli  sanctae 
Susannae  presbyter  Cardinalis,  tunc  apostolicae  Sedis  Legatus, 
Constantinopolim  advenisset,  ut  pacem  inter  ipsos,  ad  quam 
evangelizandam  missus  fuerat,  reformaret,  pro  concordia  inter- 
posuit  partes  suas,  et  sie  apud  partes  efficaciter  laboravit,  quod 
in  cum  fuit  ab  eis  pariter  compromissum,  dicto  Patriarcba  sub 
causao  periculo  promittente,  ilh's  autem  juramento  firmantibus, 


Innoc.  III  Ei'isT.  AU  Ei'isf.  Vekic.  etc.  8^ 

quod,  quicquid  inter  Ipsos  per  concordiam ,  arhitriuni  vel  Judi- 
cium ordinaret,  inviolabiliter  observarent. 

Volens  igitur  Cardinalis  more  boni  judicis  lites  miiuiere, 
non  äußere,  ipsi  Patriarchae  praehabita  deb'beratioiie  praecepit. 
ut  clericos  ipsos  in  Ecclesiis ,  in  quibus  erant.  pro  institutis 
haberet,  et  ipsis  injunxit,  ut  ei  tamquam  Patriarchae  suo  reve- 
rentiam  et  obedientiam  debitam  exhiberent,  ordinatione  sanctae 
Sophiae,  super  qua,  sicut  clerici  asserebant,  in  cum  simib'ter 
fuerat  compromissum ,  ad  tempus  ex  necessaria  causa  dilata; 
super  qua  tarnen  hoc  tunc  Patriarchae  sub  periculo  causae 
niandavit,  ut,  quod  ipse  postmoduni  statueret  super  ea,  humi- 
liter  reciperet  et  servaret.  Et  licet  iidem  clerici,  tanquam 
obedientiae  tllii,  niandatuni  Cardinalis  sine  dilatione  qualibet 
fuerint  executi,  Patriarcha  tarnen  suae  promissionis  oblitus,  cum 
Legatus  quosdani  instituisset  canonicos  in  Ecciesia  sanctae 
Sophiae,  eique  districtius  praecepisset,  ut  tani  eos,  quam  illos, 
quos  dilectus  filius  noster  Petrus,  tituli  sancti  Marcelli  presbyter 
Cardinalis,  apostolicae  Sedis  Legatus,  instituerat  in  eadem,  sine 
contradictione  reciperet,  et  praebendas  pacihce  faceret  possi- 
dere,  id  efficere  non  curauit. 

Propter  quod  ei,  qiii  per  inobedientiae  vitium  causae  suae 
incurrerat  detrimentum,  obedientiam  subtrahentes,  ad  Sedem 
apostolicam  appellarunt,  festum  nativitatis  Dominicae  proxime 
praeteritum  appellationi  suae  terminum  praefigentes ;  ad  quem 
Patriarcha  etiam  postmodum  appellavit.  Ceterum  a  procurato- 
ribus  Patriarchae  fuit  propositum  ex  aduerso,  quod  mandatum 
praefati  Legati  super  ordinatione  sanctae  Sophiae  non  potuerat, 
ut')  debuerat,  executioni  mandari,  cum  super  hoc  canonici  ejus- 
dem  Ecclesiae  ad  Sedem  apostolicam  appellassent,  nee  id  posset 
sine  multo  Venetorum  scandalo  adimpleri. 


*)  Sic  nos ;  in  edd.  aut. 


8()  InNOC.  III  EPFST.   AD   Epi.SO.  Vf.KIC.  ETC. 

Praeterea  cum  mandatum  cideni  Legato  fiiisset,  iit,  si 
Patriarcha  Ecclesiani  supradictam  ordinäre  negligeret  vel  differ- 
rct,  ipse  proccderet  ad  Ordinationen!  ipsius,  et  Patriarcha  jani 
in  ea  juxta  proprias  facultates  eompetcntem  canonicorum  nuiime- 
runi  statnisset ,  auctoritate  mandati  nostri  nullos  instituere 
poterat  in  eadem.  Licet  autem  procuratores  ipsi,  quod  de 
juramento  propositum  fiierat,  penitus  denegarent,  nos  tarnen 
audiviinus  a  quibusdam,  ([iiod,  cum  Veneti  Patriarcham  ad  prae- 
standnm  illud  nehementer  arctarent,  et  neg-ato  sibi  passagio 
civitatis  etiam  prohibercnt  egressum,  nee  vitare  posset  instan- 
tiam  creditorum,  quibus  juramento  praestito  tenebatur,  nonnisi 
cum  hujus  clausulae  adjectione  juravit:  „salvo  in  omnibus 
apostolicae  Sedis  Jure,  auctoritate ,  reverentia  et  honore^^ ; 
quod  Veneti  tamen  in  instrumento  super  hoc  confecto  non 
permiserunt  apponi. 

Quia  ergo,  sicut  nobis  a  Domino  dicitur  per  prophetam, 
solvere  debemus  colligationes  inipietatis,  solvere  fasciculos 
deprimentes,  omnes  pactiones,  constitutiones  et  conjurationes 
de  rebus  ecclesiasticis  in  Ecclesiarum  dispendium  a  praedictis 
laicis  attentatas,  vel  in  posterum  attentandas,  omnino  cassamus, 
et  sub  interminatione  anathematis  praecipimus  non  servari. 

Ad  haec  eidem  Patriarchae  in  virtute  obedientiae  districte 
praecipiendo  mandamus,  ut,  si  spontaneus  recognouerit,  se 
juramentum  hujusmodi  praestitisse,  infra  duos  menses  post 
susceptionem  literarum  tam  clero  Constantinopolitano ,  quam 
Archiepiscopis  et  Episcopis,  quos  praesentes  habere  poterit, 
convocatis,  publice  juramentum  illud  abjuret,  et,  quod  ipsum  non 
servet  in  posterum,  praestet  similiter  publice  juramentum,  cano- 
nicos  sanctae  Sophiae  ad  abjurandum  hujuscemodi  juramentum, 
quod  fecisse  dicuntur,  et  jurandum,  quod  illud  de  cetero  non 
observent,  per  suspensionem  officii  et  beneficii,  appellatione 
remota ,  compellens.  Canonicos  quoque  in  Ecclesia  sanctae 
Sophiae  a  praedictis  Cardinalibus  canonice  institutos  usque  ad 


InNOC.  III  EPIST.  AD  PaTR.  AquILEI.  ETC.  87 

euntlem  terniinum  recipiat  in  eadein,  et  caiionias  suas  faciat 
pacifice  possidere,  clericos  et  laicos  resistentes,  tarn  nostra, 
quam  siia  fretiis  auetoritate,  per  eensiiram  ecclesiastieam,  appel- 
latione  postposita,  compescendo.  Quodsi  forsan  in  alicjiio  prae- 
dictorum,  qiiod  tarnen  non  eredimus,  negligens  fiierit  vel 
reniissus,  ex  tiinc  ab  officio  et  benefieio  noiierit  se  suspensiim. 

Qiioeirca  discretioni  iiestrae  per  apostoliea  scripta  nianda- 
mus,  quatenus,  eo  in  executione  mandati  nostri  cessante,  siispen- 
sionem  ipsius  publicare  ac  in  ceteris  exequi  mandatum  aposto- 
ücum  procuretis,  contrailictores,  si  qui  fuerint,  vel  rebelies, 
sublato  cuiuslibet  contradictionis  et  appellationis  obstaculo,  per 
censuram  ecclesiastieam  coercentes.  Quodsi  non  omnes  etc. 
Duo  etc. 

Datum  Latkuam,  VHI  Kai.  Maij,  anno  XI. 

CCII. 

Innoccntius  III  Patriarchae  Aquilegensl  et  Episcopo  Padoano  i)- 

De  libera  peregrinatione  ad  loca  sancta. 

A.  d.  1209,  die  27.  m.  Februarii. 

Innoc.  111  epist.  lib.  XII,   ep.  II  ed.  Steph.  Baluzius  T.  II, 

p-.g.  298. 

Angit  nos  cura  sollicitudinis  pastoralis,  ut  dilectos  filios, 
Ducem  ac  populum  Venetorum  ab  iis,  quae  famam  offuscant  et 
salutem  impediunt,  sollicite  revocemus.  Quantum  enim  dudum 
offenderint  abducendo  peregrinos  damnabiliter  et  damnose  a 
subsidio  Te;':\.e  sanctae,  non  est,  sicut  eredimus,  vobis  incogni- 
tum,  cum  toti  pene  sit  Ecclesiae  manifestum.  Unde  cum  spe- 
rassemus,  quod  praeteritae  poenitentes  offensae,  sie  eam  poeni- 
tendo  diluerent,  quod  nequaquam  ultra  similem  attentarent;  non 
possumus  non  dolere,  quod,  sicut  nostris  est  auribus  intimatum, 
quidam  eorum  in  contrarium  spei  nostrae  nonnullos  peregrinos 


1)  nie   Gerardus    Poniedella,    hie  Valterus    s.    Wolfcheriiis   de 
Ellenbrechtskirchen  (Bavarus),  coli.  Ughelli  o  1.  c.  V,  441 ;  ibid.  77. 


88  Fnnocentii  III  Ki'isT.  Alt  Patr.  Aquii-ki.  etc. 

ad  terram  properantes  eandem  in  suis  navil)ii8  receptantes,  eos 
a  propria  inlciitioiie  frustratos  dedii.vcrunt,  non  solum  in  Grae- 
t'iam,  scd  inCretain;  qui  tandemcordo,  sicutet  itinere  deviantes, 
propüsitimi,  ([iiod  contra  crucis  inimicos  conceperant,  in  ser- 
vorum  crucis  oppressionem  convertunt,  Christianos  partium 
adjacentium  ad  ducum  suorum  offendendo  suasum;  qui  eandem 
indulgentiam  mentiuntur  a  nobis  taliter  procedentihus  esse  con- 
cessam,  quae  coneessa  est  illis,  qui  ad  defensionem  Terrae 
sanctae  procedunt. 

Cum  igitiir  hoc  in  eiusdem  terrae  dispendium,  opprobrium 
nostrum  et  peccatum  redundet  illorum,  fraternitati  uestrae  per 
apostolica  scripta  praecipiendo  mandamus,  quatenus  dictos  Ducem 
et  populum  monealis  prudcnter  et  efficaciter  Inducatis,  ut  de 
cetero  ab  huiusmodi  abstinentes,  necDeum  provocantes  ulterius, 
quem  ex  praeteritis  provocasse  g-raviter  dinoscuntur,  quin  immo 
retroactam  ofFensam  per  satisfactionem  expiantes  sequentem, 
peregrinos,  qui  Terram  sanctam  visitare  disponunt,  a  suo  itinere 
nee  in  Cretam,  nee  in  alias  partes  distorquere  praesumant,  sub 
divini  judicii  niliilominus  et  excommunicationis  interminatione 
vetantes,  ne  huiusmodi  peregrini  opus  itineris  salutaris  mutantes 
in  vae  damnabile,  quod  ingredienti  terram  duabus  viis  Sapiens 
imprecatur,  Christianos,  qui  sunt  in  Creta  seu  etiam  ubicunque 
locorum,  audeant  impugnare,  sed  votum  suum  contra  inimicos 
crucis  cum  puritate  debita  proscquantur. 

Duci  quoque  ac  populo  supradictis  simili  modo  inhibere 
curetis,  ne  contra  inhil)itionem  praescriptam  aut  culpabibter 
ipsi  veniant,  aut  peregrinos  jam  dictos  damnabiliter  venire  com- 
pellant.  Quodsi  non  omnes  etc.  alter  vestrum  ea  nihilominus 
exequatur. 

Datum  Lateraisi,  IH  Kai.  Martij,  pontificatus  nostri  anno 
duodccimo. 


InNOC.  III  EPIST.  AD  PEREGRINOS  IN   CrETA.  89 

CCIII. 
Innoceütius  III  clericis  et  laicis  peregrinis  in  Candida,  civitatc  Cretac, 

niorantibas. 

De  eodem  argamento. 

A.  d.  1209,  die  28.  m.  Februarii. 

Iiinoc.  III  epist.  Hb.  XIl,  ep.  III  ed.  Stepli.  Baluzius  T.  II. 
pag.  299. 

Anglt  nos  ciira  sollicitudinis  pastoralis  etc.  iit  in  alia  usque 
in  contrarium  spei  nostrae,  vos  et  nonniillos  alios  peregrinos 
etc.  ut  supra  usque  peccatum  rediindet  illorum,  venerabilibus 
fralribiis  iiostris,  Patriarchae  Aquileg-ensi  et  Episeopo  Paduano 
dedinms  in  praeeeptis,  ut  dictos  Duceni  et  populum  efficaciter 
moneant  et  indueant,  ut  de  cetero  ab  hujusniodi  abstinentes 
etc.  ut  in  alia  usque  venire  compellant. 

Quocirea  Universitäten!  vestram  monenius  attentius  et  lior- 
tamur,  sub  eadeni  vobis  interminatione  mandantes,  quatinus  et 
vos,  quae  superius  sunt  expressa,  quantuni  in  vobis  fuerit,  effi- 
caciter observetis  et  denuntietis  aliis  peregrinis  inviolabiliter 
observanda. 

Datum  Laterani,  II  Kai,  Martij,  pontificatus  nostri  anno 
duodecimo. 

CCIV. 

Priailegiom  ßauani  uigorc  concessionis,  factc  de  insala  IVigripi  doniino 

(Petro  Ziani)  Doci  per  Rauanom. 

A.  d.  1209,  m.  Martio. 

Liber  Albus  fol.   92.   Liber  Pactorum  I,  fol.  188.  I(,  fol.  210. 

A  n  d  r  e  a  s  D  a  n  d  u  1  u  s  ed .  cit.  p.  336 :  „Ravamis  de  Carceribus 
et  nepotes  eltis,  qui  iam  insidam  Niyropontis  acquisiverant ,  illam 
ad  feudum  a  Duce  Veneliaimm  recognoscunt,  fidelcsque  et  trihutarii 
Uli  effecti  sunt'''. 

Marin.  1.  c.  IV,  p.  85:  ,,A  Ravano  dalle  Carceri .  .  .  fu  dato  in 
feudo  per  sc  ed  eredi  V  Jsola  dl  Negroponte  con  le  sollte  condlxloni, 
come  Consta  da  im  documento  1209  in  Marzo,  che  sl  legge  nel 
Codice  Trevisaneo :  e  con  il  patto  dl  dover  contrlbulre  alia  Ilepiib- 
bllca  per  clascim  anno  due  mille  ip  per  perl  ed  im  eccamito,  cioe 


I 


00  !'ltl\  II.I.CIIIM  n AVAM  DK  CaKCERIBUS  DK  NeGROPONTK. 

un  pdlUo  0  veste  tutta  dt  seta  al  Doge^.  Romaiii  ii  1.  I.  II,  194.  — 
De  re  ij)s:i  adeas  DuCanc^e  histoire  de  Conslaiitiiiü|tl(',  liv.  1,  32. 
Du c hon.  rct'lierches  et  materiaux  etc.  Paris  1840,  P.  I,  p.  368  sq. 

Jn  nomine  domini  Del  et  saliiatoris  nostri  Jliesu  Christi. 
Anno  Domini  miliesimo  ducentesimo  nono,  mense  Martij,  indi- 
etione  duodecinia.  Riuoalti. 

Qiiia  recepta  potestate  domini  Ilenriei,  Mantuani  episcopi, 
pro  ipsius  fratre,  Rauano  de  Carceribus,  et  supplicatione  alio- 
riim  nobiliiim  phirimoriim,  et  intellecta  procuratione,  quam  idem 
dominus  JJauanus  nobis  feeit,  vobis  domino  Petro  Ziani,  Dei 
gratia  inclito  Venecie,  Dalmacie  atque  (^hroaeie  Duci  dominoque 
quarte  partis  et  dimidle  tocius  Imperii  Romanie,  plaeuit  de 
insula  Nigripi  prefato  Rauano  facere  concessioneni,  ut  in  pri- 
uileg-io  üb'  facto  plenius  per  ordinem  continetur:  promittentes 
promittimus  nos  Ror/on^/ellus,  frater supraseri[)ti  Rauani,  et  Gerar- 
dinus  de  Montenario  barbanus  suus,  et  Albertus  Valuo  fidelis 
eins,  uobis')  suprascripto  domino  Duci  et  comuni  Venecie, 
(juod  suprascriptus  Rauanus  uobis  uestrisque  successoribus 
uinculo  se  fideblatis  se')  astringet.  Traetabit  quoque  et  opera- 
bitur  honorem  Venecie  et  proficuum  in  Romania,  et  manu- 
tenebit  bona  fide  possessiones  iiestras  et  omnia,  que  iuris  iiestri 
sunt,  contra  omnem  hominem,  qui  exinde  uellent  impedimentum 
prestare. 

Et  sohlet  omni  anno  in  iesto  sancti  Michaelis  nuntijs 
iiestris,  qui  ad  hoc  apparebunt  ibi,  uel  nuntio  yperperorum 
aureorum  recti  ponderis  duo  milia  et  centum,  et  unum  examitum 
pro  uobis  honora])ilem,  auro  textum,  et  unum  pannum  ab'iim  ad 
ornatum  altaris  ecclesie  beati  Marci. 

Si  uero  nunlius  ibi  non  inueniretur,  pro  uobis  hoc  habens 
in  comissum,  mittet  in  V'eneciaw?,  ({ue  sunt  dicta,  in  suo  peri- 
culo  ad  festum  sancti  Andrea  apostoli;  et  si  periculum  aliquod 


^)  vobis  adil.  in  niarg.  )      ^)  Ahuiidat  hoc  posterius  se. 


Privilegium  Ravani  de  Carceribus  de  Negropoxte.  91 

superuenerit  in  reriim  transmissione,  faciet,  quod  per  mudiiam 
Pasce  maioris  ea,  que  dicta  sunt,  uestro  coniuni  et  uobis,  omni 
contradictione  abiecta,  soluentur. 

Landes  quidem  uobis  et  successoribus  uestris  semper  ter 
in  anno,  in  Natali  et  Pascate*)  et  in  festo  beati  Marci,  faciet  in 
maiori  eeclesia  solempniter  decantari. 

Missos  autem  uestros,  qui  iiluc  uenerint,  honorifiee  recipiet 
et  deducet. 

Homines  Venecie  in  ipsa  insula  saluos  et  seeuros  habebit 
ubique  in  personis  et  rebus ,  et  sine  daetione ;  similiter  etiam 
et  in  Omnibus  partibus,  que  sunt  uel  erunt  eins  ditioni  subiecte. 
Et  erit  eis  libera  potestas  mercandi,  ubicunque  uoluerint  in  ipsa 
insula,  et  extrahendi  exinde,  quecunque  uoluerint,  sine  contra- 
rietate  cuiusquam. 

Habebit  quoque  gens  uestra  ecclesiam  et  fondicum  in 
Negrepo  et  omnibus  ipsius  insule  ciuitatibus,  in  quibus  et  ubi 
uolueritis,  quod  quidem  in  uos  retinuistis. 

Nuliam  autem  conspirationem  faciet,  nee  fieri  permittet, 
neque  per  se  aliquid,  quod  ad  uestrorum  respiciat  detrimentum. 
Amieos  Venecie  amicos  babebit,  et  inimicos  Venecie  pro  inimicis. 
Et  si  uestrum  alicui  dampnum  fiet  uel  offensa,  infra  dies  triginta, 
a  die  elamoris  depositi,  dampnum  emendari  faciet,  sicut  iustum 
fuerit,  et  offensam,  si  presens  fuerit;  sin  autem  ~),  ille,  qui  loco 
sui  regiminis  ibi  uicem  babuerit. 

Ad  questiones  autem  decidendas,  que  inter  Veneticos  emer- 
serint,  et  de  quibus  Venetici  ab  alijs  fuerint  inpe^iti^),  judices 
Veneti  ellgentur,  qui,  sacramento  astricti  de  recte  iudicando, 
secundum  bonam  conscientiam  sine  fraude  debeant  iudicare.  Et 
suprascriptus  Rauanus  sentencias,  que  per  eos  late  fuerint, 
iuramento  erit  astrictus  executioni  bona  fide  mandare. 


*)  fe  finale  add.  a  correctore.  |      "}  inpediti  ms. 

')  Adde  impeditus  erit.  I 


02  l'iuvii.KciüM  Ravani  OK  Caiukiubus  de  Neguopontk. 

Grecüs  autem  tenehit  in  co  statu,  ((uo  domini  Emanuelis 
hnpcratoris  tempore  tenebantur.  Faciet  etiatii,  qiiod  omnes,  qui 
per  llluni  sunt  in  insula,  et  erunt  in  antea,  et  Latini  et  omnes 
niapfnates  (Ireci  uobis  iurent  üdelitatem;  et  tarn  eos,  qui  dicti 
sunt,  (juam  alios,  quos  fecerit  sibi  üdelitatem  iurare,  facta  prius 
(ideb'tate,  uobis  iurare  faciet,  sibi  esse  fideles,  salua  fidelitate 
uestra.  Et  in  omnium,  qui  iurauerint,  saeramcnto  poni  faciet, 
(juüd  pactionem  hanc  firmitcr  obseruabunt. 

Et  ipse  bec  omnia  obseruabit,  et  faciet  sine  dolo  et  ulla 
fraude  fideliter  obseruari.  Et  infra  unum  mensem  de  supra- 
scriptis  bijs  omnibus  obseruandis  suprascriplus  Hauanus  pro- 
missionem  faciet  uobis  supraseripto  domino  Duci  uestrisque 
successoribus  et  comuni  Venecic  per  manum  publicam,  et  suo 
eam  sigülo  faciet  insigniri;  jurabitque,  quod  omnia,  que  con- 
tinebuntur  in  ea,  obseruabit  semper  et  faciet  obseruari,  et  dabit 
eam  misso  uestro  uel  missis,  qui  pro  ea  et  iuramento  a  supra- 
seripto Ilauano  transmissi  fuerint  recipiendis;  ex  ([uo  de  pre- 
dietis  a  dicto  misso  uestro  uel  missis  fuerit  requisitus. 

Sciendum  nam(|ue  est,  quod  sepedietus  Rauanus  apud  uos 
saluus  et  securus  esse  debet  et  inter  uestros  ubique,  et  res 
eius,  aurum  uidelicet  et  argentum,  gemme  quoque*)  et  sete  opera. 
Sui  uero  saiui  et  securi  esse  debent  apud  uos  et  ubique,  et  res 
eorum,  salua  ratione  consuetudinis  terre  uestre. 

Ita  seruatum  in  eo  et  in  suis  erit,  sicut  supra  legitur,  eo 
recte  seruante  ea,  que  superius  continentur. 

Signum  suprascriptoruniRo</on^/elli,  Gerardini  et  Alberti,  qui 
hec  fieri  rogauerunt. 

Ego  Bartbolomeus  ßembo  uice  domini^)  testis  subseripsi. 
Ego  Nicolaus  Gerardus,  presbiter  et  plebanus  sancti 
Fantini    et    notarius    ducalis,    ducalisque    aule    cancellarius, 
compleui  et  roboraui. 

^)  Sequentiap.Oäpleniussic:  «/emme   i      ^)  dno  ras.  et  corr. ;  Vicedomino 
(juoqnc  et  seta  et  scte  opera.       \  \Ä*.  I;  Vicedominus  LP.  II. 


PftOMissio  Ravam  DK  Caiiceribus  de  negkoponte.  93 

Ego  Viuianus,  scriptor,  notarliis  et  judex  domini  Hen- 
rici,  Romanorum  Imperatoris,  autentieum  hujus  vidi  et  legi,  nee 
addidi  nee  minui,  nisi  quod  in  eo  inueni,  ideoque  fideliter  exem- 
plavi,  et  propria  manu  mea  firmavi  atque  scripsi. 

ccv. 

Prouiissio  Ranani  facta  doinino  Petro  Ziaiii,  Duci  Vcnecie,  occasione 
coDcessionis  insolc  Nigripi. 

A.  d.  1209,  m.  Martio. 

Liber  Albus  fol.  93.  Liber  Pactorum  1,  fol.  191.  II,  211. 

In  nomine  domini  Dei  et  saluatoris  nostri  Jhesu  Christi. 
Anno  Domini  millesimo  dueentesimo  nono,  indictione  duodeeima, 
mensis  Marei.  Nigroponte. 

Quia  recepta  prece  domini  Henriei,  Mantuani  episeopi,  pro 
me,  Rauano  de  Carcere,  Veronensi,  fratre  meo,  et  supplicatione 
aliorum  nobilium  plurimorum,  et  intellecta  procuratlone,  quam 
idem  ego  suprascriptus  Rauanus  eis  feceram,  vobis  domino 
Petro  Ziani,  Dei  gratia  inclito  Venecie,  Dalmacie  atque  Chroaeie 
Duci  dominoque  partis  quarte  et  dimidie  tocius  Imperii  Romanie, 
placuit  de  insula  Nigripi  miclii  suprascripto  Rauano  facere  eon- 
cessionem,  ut  in  priuilegio  per  uos  miclii  facto  plenius  per 
ordinem  continetur:  promittens  promitto  ego  dictus  Rauanus 
uobis  suprascripto  domino  Duci  et  comuni  Venecie,  quod,  quia 
uobis  uestrisque  successoribus  uinculo  sum  lidelitatis  astrictus, 
tractabo  quoque  et  operabor  honorem  V^enecie  et  proficuum  in 
Romania,  et  manutenebo  bona  fide  possessiones  uestras  et 
omnia,  que  iuris  uestri  sunt,  contra  omnem  hominem,  qui  exinde 
uellet  impedimentum  parare. 

Et  sohiam  omni  anno  in  festo  sancti  Michaelis,  mensc  Sep- 
tembris,  nuntljs  uestris,  qui  ad  hec  apparebunt  ibi,  uel  nuntio 
yperperorum  aureorum  recti  ponderis  duo  milia  et  centum ,  et 
unum  examitum  pro  uobis  honorabilem,  auro  textum,  et  unum 
pannum  alium  ad  ornatum  altaris  ecclesie  beati  Marci. 


04  Piio.Missio  Ravam  de  Cakceiubus  de  Neguoponte. 

Si  uero  nunlius  ibi  non  inueniretur,  pro  uobis  hoc  liabens 
in  comissum,  inittam  in  Venecijs,  qiie  sunt  dicta,  in  meo  peri- 
culo  ad  festum  beati  Andree  apostob";  et  si  pcriculum  aliquod 
superuencrit  in  rcrumtransmissione,  faciam,  quod  per  muduam') 
Pasclie  niaioris  ca,  que  dicta  sunt,  uestro  conuini  et  uobis,  omni 
condictione  abiecta,  soluere  [1.  solventur]. 

Laudes  (juidem  uobis  et  successoribus  uestris  semper  ter 
in  anno,  in  Natab  et  Paschate')  et  in  festo  sancti  Marci,  faciam 
in  maiori  ecclesia  sollcmpniter  decantari. 

Missos  autem  uestros,  qiii  illuc  uenerint,  honorifice  reci- 
piam  et  deducam. 

Homines  Venecie  in  ipsa  insula  saluos  et  securos  habebo 
ubique  in  personis  et  rebus,  et  sine  ulla  datione.  Simibter  etiam 
et  in  Omnibus  partibus,  que  sunt  uel  eriint  mee  dictioni  sub- 
iecte.  Et  erit  eis  bbera  potestas  merchandi,  ubicunque  uoluerint 
in  ipsa  insula,  et  extrahendi  exinde,  quecunque  uoluerint,  sine 
contrarietate  cuiusquam. 

Habebit  quoque  gens  uestra  ecclesiam  et  fondicum  in 
Negripo  et  in  omnibus  ipsius  insule  ciuitatibus,  in  quibus  et  ubi 
uolueritis,  quod  quidem  in  uos  retinuistis. 

Nullam  autem  conspirationem  faciam,  nee  fieri  permittam, 
neque  per  me  aliquid,  quod  ad  uestrorum  respiciat  detrimentum. 
Aniicos  Venecie  amicos  babcbo,  et  inimicos  Venecie  pro  inimicis. 
Et  si  uestrum  alicui  dampnum  fiet  uel  offensa,  infra  dies  triginta, 
a  die  clamoris  depositi,  dampnum  emendari  faciam,  sicut  iustum 
fuerit,  et  offensam,  si  presens  fuero;  impeditus  autem  si  ero, 
ille,  qui  loco  mei  regiminis  ibi  uicem  habuerit. 

Ad  questiones  decidendas,  que  inter  Veneticos  emerserint, 
et  de  quibus  Veneti  ab  aliis  fuerint  impe/iti,  iudices  Veneti 
eligentur,  qui  sacramento  astricti  de  recte  iudicando,  secundum 
bonam  conscientiam  sine  fraude  debeant  iudicare.  Et  eg*o  supra- 


^)  mild.  LP.  I.  II.  I      ~)  te  corr.  alia  manu. 


Promissio  Ravani  de  Carceribus  de  Negroponte.  95 

scriptus  Rauanus  seiitentias,  que  per  eos  late  fuerint,  iurainento 
sum  astrictus  executioni  bona  fide  mandare. 

Grecos  autem  tenebo  in  eo  statu ,  quo  domini  Emanuelis 
Imperatoris  tempore  tenebantur.  Faciain  etiam,  quod  onines, 
qui  per  me  sunt  in  insula  et  erunt  in  antea,  et  Latini  et  omnes 
magnates  Greei,  uobis  iurent  fidelitateni;  et  tarn  eos,  qui  dicti 
sunt,  quam  alios,  quos  michi  fecero  (ideb'tatem  iurare,  facta 
prius  fidelltate ,  uobis  iurare  faeiam,  michi  esse  fideles,  sahia 
fidelitate  uestra.  Et  in  omnium,  qui  iurauerint,  sacramento  poni 
faeiam,  quod  pactionem  hanc  firmiter  obseruabunt. 

Et  eg-o  ipse  hec  omnia  obseruabo,  et  faeiam  sine  dolo  et 
ulla  fraude  tideliter  obseruari.  Et  [De?]  quibus  suprascriptis  bis 
Omnibus  obseruandis  ego  suprascriptus  Rauanus  promissionem 
hancfeci  uobis  suprascripto  dominoDuci  uestrisque  successoribus 
et  comuni  Venecie  per  manum  publicam,  et  meo  sigillo  eam 
sigilhiui.  Juraui  quoque,  quod  omnia,  que  eontinentur  in  ea, 
obseruare  ([.obseruabo),  et  faeiam  obseruari.  Quam  promissio- 
nem misso  uestro  dedi  infra  unum  mensem,  ex  quo  fui  exinde 
requisitus,  sicut  tenebai'. 

Sciendum  namque  est,  quod  ego  sepedictus  Rauanus  apud 
uos  saluus  et  securus  esse  debeo  et  inter  uestros  ubique,  et  res 
mee,  auruni  uidelicet  et  argentum,  gemme  quoque  et  seta  et  sete 
opera.  Mei  uero  salui  et  securi  esse  debent  apud  uos  et  ubique, 
et  res  eorum,  salua  ratione  consuetudinis  terre  uestre.  Ita 
seruatum  in  me  et  meis  erit,  sicut  supra  legitur,  me  recte 
seruante  ea,  que  superius  eontinentur. 

Actum  est  in  prefacto  Nigripo*),  in  domo  prefacti  Rauani, 
post  suprascriptüs  annum  Domini  et  mensem  et  indictionem,  in 
presentia  Alberti  Ang-ossa,  Marini')  Duca,  Allexandri  Vicentini, 
Cigoti  Mantuani,  mibtum;  Petri  Arimundi  Veneti,  percurrente^) 

*)  Nigropo  LP.  I.  II.  I  vitluin   [Veneti,    procurato- 

^)  Mur  ini  LP.  |  ris?] ;  aut  dadim  tenipus  aliunde 

•')  procurrente  LP.  I;  pereur-  irrepsit. 

rentibiis  annis  LP.  II.    Lafet 


06  Promissio  Rodondki.m  DK  Cakceuibus  DK  Nkguoponte. 

anno  Doniini  millesimo  thicentesimü  decinio,  niense  Febriiarij, 
indictione  quarta  decima. 

Ep;o  Jacobus  Dalboseo,  presbiter  et  notarius,  interfuy 
rogalus,  scripsi,  compleui  et  roboraiii. 

Ego  Viuianus,  seriptor,  notarius  et  judex  domini  Hen- 
rici,  Romanoruin  Imperatoris,  autentieum  buius  uidi  et  legi,  nee 
addidi,  ncc  minui,  nisi  quod  in  eo  inveni;  ideoque  in  anno 
Domini  millesimo  ducentesimo  XI,  indictione  XIV,  die  VII  intran- 
tis*)  Madil  fideliter  exemplaui,  et  propria  .manu  mea  firmaui 
atque  snbseripsi. 

CCVI. 

Promissio  RodondcUi,  fratris  Raoani  de  Carccribns ,  et  Oerardini  de 

Noiitenario,  ac   Alberti  Yalao,  procuratoris   eiasdeni   Rauani,  facta 

doinino  Petro  Ziani,  Duci  Yenecie,  de  aliquibus  Iionorificentiis  praefato 

doinioo  Duci  prxstandis. 

A.  d.  1209. 

Liber  Albus  fol.  1J>J>.  Promissio  ipsa  deest.  Margini  codicis 
adscriptum  manu  recentiori :  vacat.  Una  vocula  „vigore"  titulo  post- 
posita  est.  Hanc  promissioiicm  eodem  fere  tempore  factam  esse,  quo 
illam  Rauani  de  Carceribus,  veri  est  simile;  unde  buic  eontinuo  eam 
asseruimus.  Laurentius  de  Mon.  p.  143,  144:  Ravanus  de  Car- 
ceribus et  ncpotes  cum  suis  Lombardis.  verentes,  non  posse  propriis 
viribus  tueri  Nigropoute7n ,  nee  tantum  pondus  suis  humeris  susti- 
nere,  a.  d.  1209  recogjioverunt  ad  feudam  dictam  iiisulam,  sub 
vinculo  fidelitatis,  a  Duce  praedicto,  certo  censo  (censu  ?)  annuali, 
et  ter  in  anno  laudibus  decantandis.  Haee  privilegia  attigit 
E.  Cicogna  1.  1.  IV,  539.  540. 

CCVII. 
Pactum  Principis  Achajae  Ooffredj. 

A.  d.  1209.  m.  Julio. 

Liber  Albus  fol.  143.  Codex  S.  Marci  Latinus  class.  X,  cod.  X: 
cum  adnotatione :  ex  libro  pactorum  Ferrari(ß  c.  96.  Cfr.  E.  C  i  c  o  g  n  a 
1.  c.  IV,  539. 

1)  intrante  LP.  I. 


Pactum  Gaufuedi  Achaiae  Princ.  97 

A  11  d  r  e  a  s  D  a  n  d  u  1  u  s  ed.  cit.  p.  336 :  „ Goffredus  etiam  de  Villa 
Arduin,  qui  dotnino  de  la  Rocha  in  qiitesitis  successerat,  a  Itaphaßle 
Goro'^),  Ducis  mintio ,  Principcdnm  Achaicr ,  Corona  et  31ethono 
exclusis,  rccognovit'' .  Cfr.  Du  Gange  bist,  de  Constantinople  II,  12. 

In  nomine  domini  Del  [a^terni]  ^}  et  saluatoris  nostrl  Jhesii 
Christi.  Amen.  Anno  Domini  MCCVIIII,  mense  Junij-),  indictione 
XII.  Sapientiae. 

Manifestum  facio  ego  quidcm  Gofredus  de  Villa  Arduini^), 
qiiia  recepi  cum  meis  heredibus  et  successoribus  a  domino 
Raphaele  Geno^),  domini  Ducis  Petri  Ziani  Venecie,  Dalmacie 
atque  Chroacie,  dominatoris  quarte  partis  et  dimidie  tocius 
Imperij  Romanie,  legato,  terram  domini  Ducis  in  feudum  a  flumine, 
quod  cadit  in  porto'')  Zunci  per  mediam  paruam  insulam  posi- 
tam  in  portu[m]*'),  et  sursum  recte  usque  ad  portum  Simari'), 
et  a  suprascriptis  metis^)  usque  Corinthum:  tali  modo,  quod  ego 
Gofredus  de  Villa  Arduini^)  et  mei  heredes  et  successores  simus 
astricti  sacramento  et  uinculo  fidelitatis  domino  Duci  et  suis 
successoribus,  et  debeamus  effici  Venetici ;  et  in  Veneciis  hono- 
rabilem  domnum^**)  debemus  habere,  et  uno  quoque  anno  beato 
Marcho  apostolo  et  euangeliste  ad  laborem  ecclesie  duos  pan- 
nos  sericos  optimos  auratos  dare  uel  mittere,  et  pannum  talem 
ducatui  Veneciarum. 

Et  omnes  Veneti  in  omnibus  pertinentijs,  quas  habemus  et 
habebimus,  salui  et  securi  esse  debent  in  personis  et  rebus'*) 
sine  aliqua  datione;  et  Veneti,  in  quacunque  ciuitate  mea  vellent, 
debent  habere  ecciesiam,  fondiculum  et  ciiriam. 


*)  Geno  Laur.  de  Moii.  1.  c.  p.  143,  quod  praestare  videtur. 


1)  Äddit  cet.  cod.  S.  Marci. 

2)  Julii  cod.  S.  Marci. 

3)  Arduina  cod.  S.  Marci. 
*)  Gorio  cod.  S.  Marci. 

5)  parte     cod.    S.    Marci.      Lege 
portu. 


^)  Sarmari  cod.  S.  Marci. 

^)  cum     s  u  prascrij)  ti  s    moilis 

cod.  S.  Marci. 
^)  Arduina  cod.  S.  Marci. 
'^"}  iionorabilem      doiiiuiii     cod. 

S.  Marci,  recte. 


^)  portu  cod.  S.  Marci.  1     ^\)  in  p.  et  r  eij.  umittitcod.S.  Marci 

Fontes.  Abtii.  11.  üil.  XIII.  7 


OS  Pactum  Gaufuf.di  Aciiaiaf.  Princ. 

Et  qui  Veneticis  crunt  amicl,  nol)is  crunt  amici;  [et]^}  qui 
eis  erimt  inimici ,  nobis  erunt  inimici ,  l)ona  (ide. 

Et  ad  preceptum  domiiii  Ducis  utile  auxilium  bona  fide 
debemiis  prcstare  ad  terram  domini  Ducis  rccuperandam  et  ad 
manuteuendas  terras,  quas  habet  et  habebit,  saluis  tarnen  oapi- 
tulis  superius  et  inferius  in  presenti  carta  seriptis,  ad  honorem 
domini  Ducis,  et  salua  lideHtate  domini  Imperatoris. 

De  Laudomonia,  excepta  Mola,  quam  ego  habeo,  ita  dico, 
quod  ego  habeo  illam  reeuperare  ad  meam  fatigationem')  et 
expensam;  et  de  hoc,  quod  recuperauero  aut  in  toto  aut  in 
parte,  debet  habere  dominus  Dux  quartam  partem  in  suo  domi- 
nio;  et  de  alijs  tribus  partibus  inde^)  remanentibus  et  de  Mola 
debeo  domino  Duci  et  suis  successoribus  tale  seruitium  facere, 
quod  de  alia  terra  suprascripta,  exceptis  pannis. 

De  Corintho  ita  teneor  ego  et  mei  heredes  et  suecessores 
domino  Duci,  quam  de  alia  terra. 

Dominus  uero  Dux  retinet  sibi  ciuitatcm  Mothonis  cum 
tantum  de  suis  pertinentijs,  quantum  includit  fluuius  supra- 
scriptus,  et  sursum  recte  usque  ad  portum  Sinati*),  sicut 
designatum  fuit  per  uoluntatem  domini  Raphaelis  et  meam,  ubi 
fu  erunt: 

Cane'^)  de  Bononia,  Guido  de  Amore"),  Gerardus  de 
Germiü'^),  Raynaldus  de  Brieth^),  Jacobus  Uolando,  ecclesie 
sancti  Barnabe  presbiter,  Johannes  Bobizo'')  et  Johannes  Fra- 
delus**'),  absque  fondum")  militum  et  eorum,  quorum  hec*^) 
nomina  continentur:  scilicet  Vgo  de  Montibus,  Arnulfus  Ale- 
manus,  Guilielmus  Druci^^),  Raymundus  balistarius,  Matheus 


*)  e^additeod.  S.  Marei.  |      S)  De  briet  cod.  S,  Marci. 

~)  francationem  cod.  S.  iMarci.       '      ")  Lobico  cod.  S.  Marci. 

^y  mihi  rem.  cod.  S.  IMarci.  1  ^'*)  Fradellus  cod.  S.  Marci. 

*}  Sinaei  cod.  S.  Marci.  |  ^^)  feudo  cod.  S. Marci.  Inde  qusere 

^)  Cono  cod.  S.  Marci.  1            loco  auxilium. 

^)  Ancore  cod.  S.  Marci.  |  '^)  hie  cod.  S.  M.,  quod  praestabit. 

')  Gerori  cod.  S.  Marci.  |  *")  Dnniiniei  cod.  S.  Marci. 


Pactum  Gaufredi  Achaiae  Piunc. 


99 


Burgondus,  Rodulfus  de  Balneis,  Johannes  comes,  magister 
Johannes,  capellanus.   Isti  sunt  MiHtes. 

Johannes  Parisumensis  [?]'),  Conursus  Falcarcius"),  Gni- 
lielnius  Bitiuilensis  [?]  ^) ,  Johannes  Ma(;'uel  *),  Riehardus  de 
Cipos^),  Caspinehis  marlscalcus"),  Tericus  Stieabo'),  Aubele- 
ris  Aiirelees^),  Scimerus  Leonardas  de  Bouera"'),  Gaufredus  "'j 
de  saneto  Quirino.   Isti  sunt  Sergenti  et  sine  terra. 

Mauresonis  etEpiseopus  et  eeclesia  Motonis'*)  debet habere 
per  totum  episeopatum  inter  (intus?)  et  foris  omnes  posses- 
siones  temporales  et  spirituales  in  terra  et  in  niari,  quas  habere 
solebant*'}. 

Et  iterum  dominus  Dux  sibi  retinet  ciuitatem  Coroni  cum 
suis  pertinentijs  et*^)  catapanis,  cum  suis  uero  pertinentijs,  que 
sunt  de  ...  one'*)  et  ciuitatis  Coroni. 

Similiter  Episcopus  et  ecclesia  Coroni  episeopatum  tenere 
debet,  sicut  supradictum  est  de  episcopatu  Mothonis. 

Tali  uero  modo  terram  domini  Ducis  a  doniino  Raphaele, 
eins  legato,  michi  et  meis  heredibus  et  successoribus  recepi: 
quod,  si  domino  Duci  placuerit,  firmum  erit.  Si  uero  non  pla- 
cuerit,  omnia,  que  in  interim  accepero,  propter  hoc  de  suo  iiel 
de  alieno,  propter  magnitudinem  et  fortitudinem  domini  Ducis 
in  eins  potestatem  debeo  restaurare^'). 

Ita  confirmatum  est  inter  dominum  Rapliaclem  et  me;  et 
super  hoc  nos  duo  in  una  vohmtate  sumus  concordati  ad  facien- 
dum  sacramenta  et  scripturas  confirmandas. 


*)  päisum  en:sic  fereLA. —  Bari- 
sinus cod.  S.  Marci. 

^)  Canursus  Falcerius  cod. 
S.  Marci. 

^)  Bravilonus  cod.  S.  Marci. 

*)  Masriel  cod.  S.  Marci. 

^)  Citis  cod.  S.  Marci. 

®)  Aspinellus  niarasc.  cod. 
S.  Marci. 

■')  Fatricus   Scicabo  cod.  R.  M. 


^)  A 111 1)  e  1 0  n  II  s  A  n  r  e  I  u  s  cod .  S.  Äl . 
"  )  S  a  III  e  c  u  s  B  e  r  11  a  r  d  II  s  d  e  B  e- 

no  ran  cod.  S.  Marci. 
1")  Ganifredus  cod.  S.  Marci. 
•*)  Motlionensis  cod.  S.  Marci. 
^-)  solebal  cod.  S.  Marci. 
^^)  cum  suis  cat.  cod.  S.  Marci. 
**)  roe  LA.;    Eone  cod.  S.  Marci. 
*^)  statuere  cod.  S.  Marci. 


1  00  InNOC.  in  KPIST.  AD  pETnUM  ZlAM  DcC.  VeN. 

I']t  ;i(l  lioc*  ronvocnmiis  in  testimonium  doinimim  Leonar- 
(lum  Nauigaiosum  et  dominum  Jacobum  Long-um,  capitaneum 
Feoli'),  Venecie'),  et  plurcs  alios  de  bonis  liominibus  Venecie, 
et  dominum  Zenonem  de  Hetliis^),  et  dominum  Giiidoncm  de 
Hannue^),  cum  mullis  alijs  Francorum  milillbus,  qui  interfucrunt, 
ut  nostrum  pactum  cognoscerent. 

Signum  suprascripti  Gofredi,  qui  licc  rogauit  fieri. 

Ego  Jacobus  Rolando,  presbiter  et  notarius,  compleui 
et  roboraui. 

CCVIII. 
Innoccntins  III  nobili  viro  Pctro  (Ziani),  Daci,  et  popiilo  Yeneiorum. 

ßlonet  eos,  ut  redcant  ad  obsequmm. 
A.  d.  1209,  die  15.  m.  Julii. 

Innoc.  III  cpist.  lib.  XII,  ep.  LXXXIII  ed.  S  teph.  B  aluzius 
T.  II,  pag.  345. 

Quoniam  juxta  sententiam  Salomonis  meliora  sunt  amici 
verbera,  quam  oscula  inimici,  cum  ista  correctionem,  illa  uero 
deceptlonem  inducant,  non  debetis  ferre  moleste,  si  quando  nos, 
qui  de  corde  puro  et  conscientia  bona  et  Tide  non  ficta  vestram 
diligimus  civitatem,  vos  arguimus  et  corripimus  in  spiritu  leni- 
tatis;  quia  non  indignationis,  sed  dilectionis  est  argumentum, 
CO  quod  pater  fdium,  quem  diligit,  corripit,  et  Dens,  quos  amat, 
arguit  et  castigat;  niaxime  cum  ad  boc  ex  apostolicae  servitutis 
officio  teneamur,  juxta  quod  docet  apostolus,  dicens:  argue, 
obsecra,  iucrepa  in  omni  palientia  et  doctrina. 

Memores  igitur  obsequiorum,  quae  apostolicae  Sedi  civitas 
uestra  reverenter  impendit,  et  beneficiorum,  quae  apostolica 
Sedes  civitati  vestrae  gratanter  indulsit,  gemimus  et  dolemus, 
illam  intervenisse  materiam ,   quae  non  sinit  ad  praesens ,  ut 


*)  An  Fori i?  quod  fere  apparet  in 

cod.  S.  Mar  ei. 
~)  Venetum  cod.  S.  Marci,  recte. 


^)  CononemdcBcnis  cod.  S.  M., 

i.  e.  Bet  un  e. 
*)  de  Aine  cod.  S.  Marci. 


EnSCOPORUM   EPISTOLA  AD  InNOC.  III.  101 

preces,  quas  iiobis  miiltotiens  porrexistis  pro  psilleo  destinando 
abbati  saiictl  Felicis,  quem  vos  Jadertinum  Pi  acsulem  appellatis, 
cum  nostra  possimus  admittere  boneslate,  propter  excessum, 
quem  in  divinae  majestatis  offensam,  apostolicae  Sedis  iiijuriain 
et  Terrae  saiictae  jaeturam  in  Jadertinae  civitatis  excidio 
commisistis. 

Et  certe,  nisi  eorrectionem  vestram  ex  paternae  benignitatis 
affectu  voliiissemus  hacteniis  expeetare,  potuissemus  qiiidem 
ex  canonici  juris  rigore  in  eo  vos  punire,  quo  peccastis,  sub- 
trahendo  patriarcliatui  vestro  metropolim  Jadertinam,  quam  ei 
apostolica  Sedes  propter  vestrum  subjecit  honorem.  Adhuc 
autem  experiri  volentes,  si  hujusmodi  plagam  medicinali  possi- 
mus arte  curare,  disposuimus  ad  vos  nuntium  dlrigere  specialem, 
sicut  dilectus  filius  B.  nuntius  vester,  vir  utique  providus  et 
fidelis,  pio  nobis  sug-gessit  affectu,  per  quem  efficacius  viva  voce 
nostrum  vobis  beneplacitum  exponamus ;  quatinus,  si  cor  vestrum 
gratia  divina  tetigerit,  ut  propriam  non  excusetis  offensam, 
satisfactionem  congruam  exhibendo,  et  in  iis  et  in  aliis,  quae 
digne  duxeritis  postulanda,  mereamini  exaudiri. 

Quocirca  devotionem  vestram  rogandamduximus  et  monen- 
dam,  obsecrantes  in  Domino,  quatenus  in  ejus  vos  humiliantes 
eonspectu,  qui  exaltat  humiles  et  deponit  elatos,  ad  satisfacien- 
dum  ei  vestros  animos  inclinetis,  recepturi  ab  ipso  et  gratiam 
in  praesenti  et  gloriam  in  futuro. 

Datum  ViTERBij,  Idibus  Julij,  anno  duodecimo. 

CCIX. 
EpiscoporQoi  liter.ae  missae  domino  Papae  (Innocentio  III). 

De  negotio  Terra'  sancta'.. 
A.  d.  1209. 
I n n 0 c.  III  epist.  lib.  XII,  ep.  CY  ed.  S t e p  h.  B a lu z i u s  T.  II, 
pag.  363. 

Reverendissimo  in  Christo  patri  ac  domino  Innocentio, 
Dei     gratia     sanctae     Sedis     apostolicae     summo     Pontifici, 


t  02  ElMSCOPOIlUM   KPISTOI/A   AD  I.NNOC.  111. 

J.  Salembriensis,  P.  Panedocensis ,  J.  Galiopolensis  Episcopl, 
licet  indigiii ,  lani  promptiim ,  quam  dcvotum  famulatus 
obscf|uinm. 

Sanctitatem  vestram  scicntcs  nullis  in  sua  velle  dcesse 
iiistitia,  cunctisque,  (jui  veslrae  protectionis  implorant  subsidiiim, 
pro  qualitate  suae  petitionis  libenter  velle  semper  adesse,  quanto 
magis  obcdientiae  (iliiiin  vestrac  propiliationis  gratitiidine  ere- 
dimus  eonfovendum,  tanto  minus  judieamus  alieui  fore  tutum, 
si  vel  remissus  pro  viribus  adimplere  non  curaverit,  quod  pro 
justitia  vestra  paternitas  ei  jusserit  facicndum.  Proinde  cum 
detractoribus,  Pater  sanctissime,  sit  a  quolibet,  qui  Deum  recte 
colit,  et  sanctorum  patrum  regfulas  custodire  dinoscitur,  studio- 
sius  et  vivaciter  occurrendum,  domino  Patriarchae  Constantino- 
politano ,  qualitcr,  quod  in  vestris  super  institutione  sanctae 
Sopbiae  recepit  in  mandatls,  fuerit  efficaciler  prosecutus,  ne 
miscendo  falsa  veris  pcstifera  maledicorum  pernicies  vitam 
maculot  innocentis  et  justus  existinietur  injustus,  testimonium 
perhibendum  duximus  veritatis. 

Literas  igitur  ad  cundem  super  causa,  quae  vertebatur 
inter  ipsum  et  clericos  peregrinos,  qui  Constantinopolim  con- 
venerant  moraturi,  cum  vestra  paternitas  destinasset,  eas,  sicut 
in  veritate  recognovimus,  ea,  qua  debuit,  devotione  suscepit, 
nosque  licet  indignos  Episcopos  et  alios  festinanter  ad  se, 
secundum  quod  earundem  literarum  tenor  comprehendebat, 
convocavit.  Verum  quia  temporis  asperitas  alios,  qui  de  longin- 
quo  vocati  fuerant,  ad  eins  vocationem  venire  prohibuit,  nobis 
et  aliis  quibusdam ,  quos  sibi  fideliter  consulturos  sperabat,  in 
sua  praesentia  constitutis,  literas,  quas  ex  parte  vestra  susce- 
perat  —  ut  ex  omni  parte,  licet  eius  sufficientia  super  hoc  inter- 
prete  non  indigeret,  certius  per  vestrum  posset  irreprehensibiliter 
adimplere  mandatum  —  praesentavit,  et  fecit  perlegi  diligenter, 
a  nobis  consilium  postulans  instanfissime  super  eo,  quod  praeter 
eos,  quos  dominus  Bencdictus  institutos  a  se  canonicos  et  a 


Episcoporum  epistola  ad  Innoc.  III.  103 

domino  Petro  Cardiiiale  noininatini  recipi  praeceperat,  —  contra 
quos  et  [nonJmiWos  alios,  qui  sanctae  Sophiae  canonicos  a  prac- 
dictis  Cardinalibus  se  dicerent  instilutos,  ad  vestrani  per  appellatio- 
nem  confugerat  audientiain,  de  (|uibiis  taiitum  vestra  praeeeptio, 
quae  facta  fuerat  a  partibiis,  per  ordinem  memorando  satis  aperte, 
secuiidiim  qiiod  arbitramur,  faciebat  mentionem, —  [tionJmüWs 
alifs  etiani  ad  examen  vestrae  sanctitatis,  qui  contra  dominum 
Patriarcham  super  canonicatum  sanctae  Sophiae  moverent  queri- 
moniam,  per  se  vel  per  suos  nnntios  accedentibus,  comparebant 
et  alii,  qui,  cum  literas  concessionis  canonicatus  sanctae  Sophiae 
demonstrarent,  qiias  a  domino  Benedicto  tempore  sui  recessus, 
sicut  creditur,  receperant  et  hactenus  occultaverant,  vestrum 
pro  se  recipiendis  sicut  pro  aliis,  qui  per  se  vel  nuntios  suos 
vestro  conspectui  praesentarunt,  ad  dominum  Patriarcham  firmi- 
ter  astruebant  emanasse  rescriptum,  cuius  tenore  dicebant  se 
velle  canonicatum  repetere  nominatum. 

Quocirca,  licet  in  jamdicto  rescripto  nullius  dubitationis 
scrupulus  esse  videretur,  ejus  tamen  tenore  vigilantius  exami- 
nato,  prout  ingenij  nostri  capacitas  potuit  comprehendere,  nos 
praedictas  rationes  considerantes,  et,  quia  generalis  est  et  juri 
conveniens  haec  apostolicae  Sedis  consuetudo,  quod  de  iis 
tantum,  quae  sunt  in  quaestionem  deducta,  diffiniat  ordine  judi- 
ciario,  domino  Patriarchae  consilium,  quod  nobis  rectius  vide- 
batur,  dedimus  huiusmodi:  vestrae  non  fuisse  scilicet  intentionis, 
quod  alios  dominus  Patriarcha  per  literas  vestrae  sanctitatis 
recipere  teneretur,  quam  quos  dominus  Denedictus  a  se  cano- 
nicos institutos  et  a  domino  Petro,  Cardinalibus,  nominatim 
praeceperat  recipiendos.  Qui  postquam  nostro  fuit  et  aliorum 
prudentum  virorum  consilio  confirmatus,  prosequendi  mandatum 
vestrum  festinanter  sibi  praeparans  Opportunitäten!,  cunctum 
clerum  civitatis  convocavit,  coramque  nobis  et  illis  praesentibus 
vestrae  dispositionis  literas,  quas  prima  die  Jovis,  intrante  mense 
Novembris,  se  recepisse  dicebat,  clericis  peregrinis  haec  etiam 


104  EriätoronuM  kpistola  ad  Innoc.  III. 

connionliluis,  in  omnium  audicntinm  decimo  octauo  Kai.  Jamiarij 
fecil  a  t|iiü(lani  suo  capellano  j)iil)li('e  rceitari;  (|iiae  plures 
conlineiitos  excessus,  quibus  ab  adiiersariis  suis  eoram  vcstra 
paternitate  dictiis  erat  fuisse  traiisgressus,  ipsum  jiirasse  Venetis 
meinorabant,  qiiod  in  Ecciesia  sanctae  Sophiae  nulliis,  nisi  foret 
Vcnetus,  vel  Venetiis  per  deceimimn  commoratus,  institueretur 
canonicus,  et  canonicos  omncs,  quos  in  eadem  reeiperet  Eccie- 
sia, ad  eonsimile  faciendiim  cogcrel  juramentum,  finniter  ctiam 
promittens  eisdein,  quod  per  totain  Roinaiiiam  pro  posse  suo 
nemo,  nisi  Venetus,  Episcopus  crearetur  vel  Arcliiepiscopus. 

Dicebatur  etiam,  quod  non  solum  Cardinalium,  verum  etiam 
jiissioni  vestrae  steterat  inobediens,  immo,  quod  deterius  est, 
ul  nonposset  obedire  de  cetero,  praestiterat  sacramentum.  Suam 
quoque  centuni  mib'bus  marcarum  argenti  et  eo  amplius  expo- 
bansEcclesiani  non  solum  dilapidasse,  sed  et  alias,  peregrinorum 
videlicet  Ecclesias  bonis  suis  expoliasse  ferebatur.  Super  quibus 
Omnibus,  qualiter  ab  ipso  foret  procedendum,  vestrae  modera- 
iionis  provisio  cum  statuisset,  in  eisdem  literis  eidem  super 
sacramento  praememorato  specialiter  duxistis  districtius  prae- 
cipiendum,  quatinus,  si  spontaneus  buiusmodi  juramentum  se 
fecisse  recognosceret,  ipsum  deberet  publice  cunetis  praesen- 
tibus  abjurare,  et,  quod  iliud  de  cetero  non  servaret,  simililer 
juramento  firmaret. 

Ad  quae  dominus  Patriarcba  sub  bac  verborum  serie, 
secundum  quod  tam  fideliter,  quam  memoriter  potuimus  recol- 
ligere,  vel  sub  aliis  uerbis  eandem  scntentiam  continentibus 
respondit:  „fratres,  tanquam  filius  obedientiae,  utpote  qui 
praeceptis  Sedis  apostolicae  dominoque  meo  Papae  Innocentio 
cupio  semper  esse  fidelis  et  devotus  existere  et  ab  eins  obedientia 
pro  nuUa  causa  quandoque  dvvertere,  coram  Deo  et  vobis  vere 
protestor,  quod  buiusmodi  sacramentum,  quod  dominus  Papa 
narrando  vobis  audientibus  me  fecisse  commemorat  in  suis 
literis,   non  debeo ,   nee  possum  spontaneus  salva  conscientia 


EPISCOPORUM  EPISTOLA    AD  InKOC.  IH.  105 

per  singulas  sui  partes  rccognoscere  me  fecisse,  cum  plura 
coiitineat,  quae  tanto  magis  distant  a  veritate,  quanto  inagis  ab 
adversariis  meis  ipsa  noii  dubito  doniino  Papne  mendaeiler  fuisse 
siiggesta.  Nihil  enim  de  promoveiidis  vel  non  promovendis 
Episcopis,  nisi  Veneti  forent,  a  me  fuit  per  Venetos  iiel  alios 
aliquando  requisitum,  nee  aliquam  feci  super  hoc  eis  abquando 
sponsionem,  nee  ullum  Venetis  praestiti  sacramentum ,  per 
qiiod  aliquo  tempore  domino  Papae  reverentiam  non  exhibe- 
rem,  vel  exhibere  non  possem  tam  debitam,  quam  devotam; 
vel  quod  in  aliquo  suorum  mandatorum  mihi  licentiam  demere 
videretur,  ei  semper  et  ubique  perfeetius  famulandi.  Nihilominus 
tarnen  ea,  quae  de  bis,  quae  per  adversarios  meos  contra  me 
fuerunt  proposita,  ne  super  haec  aliqua  dubietas  in  cordibus 
vestris,  quae  me  vobis  suspectum  reddere  possit,  ulterius  rema- 
neat,  cum  omnimodae  simplicitatis  puritate  vobis  per  ordinem 
declarabo.  Me  igitur  Pioma  redeunte,  priusquam  Venetias  per- 
venissem,  jam  deductis  iis  ad  notitiam  Venetorum,  quae  super 
Ecciesia  sanetae  Sophiae,  communiter  et  indifferenter  omnibus 
participanda  dominus  Papa,  mihi  praeceperat,  Ducis  filius  cum 
suis  consiliariis  et  popularium  numerositas  adversum  me,  quam 
cito  Venetiis  applieui,  tumultuosius  exclamando  surrexerunt, 
mihi,  quidquid  factum  fuerat,  imputantes.  Dolentes  etenim  mul- 
tum  timere  videbantur,  ne,  si  de  natione  qualibet  in  Ecciesia 
jamdicta  canonici  fierent  indifferenter,  eadem,  quae  mediante 
pactione,  quam  dominus  Imperator  et  ipsi  tempore  divisionis 
Imperii  concorditer  celebrarunt,  cesserat  in  partem  suam,  tan- 
dem  multiplicato  numero  peregrinorum  processu  temporis  ad 
alios  deveniret.  Quocirca  remedia  laborantes  studiosius  inve- 
nire,  quibus  evacuare  vel  impedire  possent,  quod  dominus  Papa 
recte  faciendum  statuerat,  quoddam  postularunt  a  me  sibi  fieri 
sacramentum;  quod  quia  saepius  et  instantissime  requisitus  eis 
facere  non  consensi,  mihi  passagium  denegabant  et  civitatis 
egressum.    Creditores  quoque  mei,  quibus  sacramento  tenebar 


1  0()  Episcoporum  KPISTOLA  An  iN.NOr,  III. 

Veneliis  pecuniam  reddere  mutuatam,  cum  tanta  diiritia  reqiii- 
rel)nnf  oandom,  ut  induclas  ad  solntioncm  pccuniae  vel  modicas 
iiululy;ere  inilii  nullateiius  conseiilircnt,  |)rae(;ij)iic  cum  rccessum 
meum,  quem  Veneti  praepedierant,  timerent  plurimum  retardari; 
et  ita  creditorum  me  coarctabat  importunitas,  ut  non  soluta 
peeunia  —  quam  solius  adjutus  patrimonij  facultate  restituere  non 
poteram,  nee  aliquis,  qui  me  vellet  ab  eorum  manibus  absolvere, 
credilor  comparebat — mibi,  etiamsi  copia  recedendi  cum  passaj^io 
concederetur,  sine  pcrjurio  recedere  non  beeret.  Ex  aba  parte 
praeterea  vehementissime  perurgebar,  pro  eo,  quod,  si  quambbet 
moram  me  Venetiis  ulterius  detinere  contingeret,  imminere  mihi 
pariter  et  Ecclesiae  praevidebam  periculum.  Nam  Veneti,  pro- 
peranter  Constantinopobm  proficisci  jam  parati,  de  basiliea 
sanctae  Sophiae  thesauri  residuum,  quod  ibi  remanserat,  de  quo 
mihi  debel)at  et  servitoribus  Ecclesiae  in  posterum  provideri, 
violenter  recipere  proposuerant,  et  hoc  se  facturos  manifestius 
minabantur.  Quod  jam  dicti  creditores  evenire  posse  perti- 
mescentes,  praedictum  debitum,  cum  sublato  per  Venetos  memo- 
rato  thesauro  non  sperarent  abunde  fore  solvendum,  fortius  et 
instantius  repetebant.  Inter  haec  igitur  mihi  diutius  fluctuanti 
de  consilio  prudentum  virorum,  quoruni  satis  erat  celebris  aucto- 
ritas,  occurrit  nihil  aliud  consultius  facicndum,  quam  Venetis 
facere  sacramentum,  per  quod  eis  quoquo  modo  satisfieri  vide- 
retur,  et  mens  Constantinopobm  acceleratus  accessus  efllceret, 
ut,  quod  ipsi  se  facturos  in  absentia  mea  nequiter  cog-itaverant 
et  etiam  praedicabant,  me  praesente  cohibiti  facere  non  atten- 
tarent;  quod  in  veritate,  praesentiam  meam  postmodum  reve- 
rentes,  cum  elTectu  facere  nullatenus  praesumpserunt;  per  quod 
etiam  sacramentum  Sedis  apostolicae  vigor  in  aliquo  perdere 
minime  videretur  auctoritatem.  Juravi  siquidem,  quod  nullus  in 
Ecclesia  sanctae  Sophiae  per  me  reciperetur  canonicus,  nisi 
foret  Venetus  natione  vel  in  Ecclesiis  Venetorum  decennium 
commoratus,   et   ([uod   neminem   canonicarem,   (|ui  simile  non 


EpISCOPORUM  EPlSTOIiA    AD  InNOC.  III.  107 

faceret  sacramentum ;  iion  ita  tarnen  praecise,  sicut  a  priiicipio 
Veneti  postulabant  sed  cum  tali  adjectione:  salva  scilicet 
0 b e d i e n t i a  S e d i s  a p o s t o  1  i c a e  et  j u r a m e n t o ,  q ii o d 
exhibui  domino  Papae  Innocentio,  salvoqiie  special! 
man  dato,  qiiod  ipse  vel  ejus  successores  mihi  super 
hoc  a  1  i q u a n d o  de m a n d a r e n t ;  et  operam  me  daturum  bona 
Tide  promisi,  quod  per  totam  Romaniam  nullus  promoveretur  in 
Archiepiscopum,  nisi  foret  Venetus.  Haec  igitur  et  nulla  alia, 
quae  spectant  ad  praesens  negotium,  me  fecisse  salva  conscien- 
tia  spontaneus  recognosco;  quae,  sicut  dominus  Papa  mihi 
mandavit,  abjurare  vobis  praesentibus  non  recuso". 

Quibus  dictis  manibusque  libro  superpositis  praedictum 
sacramentum  abiuravit,  et,  quod  in  posterum  illud  non  servaret, 
libenter  juramento  firmavit,  canonicos  etiam  cogens  abjurare, 
quod  in  sua  receptione  se  juraverant  servaturos. 

Quo  facto,  clericos  omnes,  super  quibus  eum  vestrum  con- 
stabat  recepisse  mandatum,  recepit  in  canonicos,  praeter  illos, 
quos  Interim  gradus  sublimior  ad  episcopalem  vocaverat  digni- 
tatem:  taliter,  quod  illos,  quos  habere  potuit  praesentes,  omnes 
in  osculo  pacis  recepit,  locumque  singulis  assignans  in  choro, 
constanter  eisdem  contra  quoslibet,  qui  mandato  vestro  contra- 
dicentes  eis  nocere  molirentur,  usque  ad  mortem  suam  pro 
viribus  se  daturum  protectionem  promisit.  Absentes  vero,  quos 
animo  jam  receperat,  se  promisit,  quando  Constantinopolim 
redierint,  corporaliter  admissurum,  dicens  etiam,  quod  a  prin- 
cipio ,  si  voluissent  eins  consibis  acquievisse,  longo  jam  retro 
tempore  peractum  fuisset,  quod  videbatur  tunc  ultimo  con- 
summatum. 

Consequenter,  ut  per  experientiam  super  Ecclesiae  com- 
munitate  manifeste  monstraret,  semper  observare  se  velle,  quod 
mediante  sacramento  de  vestra  jussione  promiserat,  quendam 
clericum,  natione  Placentinum,  qui  dicitur  magister  Blasius, 
cunctis  praesentibus  instituit  ibidem  canonicum. 


1  0(S  Episcoporum  EPisTOLA  AD  Innoc.  HF. 

Ad  ea  vero,  (juae  contra  ipsum  super  Ecclesiarum  qiia- 
ruiuli'in  expoliatlonc  dicohantiir,  sie  respondit,  siiiiin  dirigeiis  ad 
üinncs  serniüiiein:  „vobis  universis  et  singulis  ex  parte  Dei 
omnipolentis  et  sub  obtentii  fideb'tatis  et  obedientiae,  quam  jam 
mihi  fecistis,  districte  praeeipio,  quatinus  super  expoliatione 
Ecclesiarum,  de  qua  nuntij  pereg-rinorum  apud  dominum  Papam 
mc  dilTamaverunt,  veritatem  non  taceatis;  sed  si  quis  vestrum 
seit,  quod  res  Ecclesiae  suae  vel  alterius  furtive,  vel  alias  injuste, 
vel  quoquo  modo  receperim,  palam  dicat  coram  omnibus,  in 
instanti  duplicia  recepturus". 

Nemine  vero  profitente,  quod  de  suis  vel  Ecclesiarum 
quicquam  recepisset,  adjunxit  dicens:  „summam  thesauri,  quem 
de  basilica  sanctae  Sophiae  dicor  usque  ad  centum  milia  mar- 
carum  subtulisse,  decem  et  octo  milia  marcarum  cunctis,  qui  tunc 
erant,  canonicis  praesentibus  et  scientibus  vix  fuisse  protestor". 

Super  eo  autem,  quod  ab  Imperatore  sexcenta  hyperpera 
dicebatur  injuste  recepisse,  quorum  restitutionem,  sicut  in  vestris 
literis  continebatur,  clerici  requirebant  instanter,  respondit, 
nullius  reprehensionis  notae  de  hoc  tali  ratione  se  demonstrans 
obnoxium,  et  ab  eorum  petitione  sese  penitus  absolvendum. 
Dicebat  enim,  quod  illa  trecenta  hyperpera,  quae  ratione  quartae 
spectabant  ad  ipsum,  cum  nondum  tamen  per  vos,  quota  sit 
eius  pars  futura,  fuerit  terminatum,  recepit  ideo  —  nee  in 
procurationem  domini  Cardinalis  eiisdem  feius(lem?J,  s'icut  clerici 
postulabant,  crogav(er)it  —  quia  computatis  iis,  quae  non  adjutus 
a  communitate  de  suis  bonis  in  procuratione  dicti  Cardkialis 
expendit,  et  collatis  cum  iis,  quae  dominus  Imperator,  qui  com- 
munitati  clericorum  tenebatur  in  ejusdem  sustentationem ,  de 
bonis  eorundem  distraxit,  non  eis  ipse  debitor  appareret,  sed 
ipsos  ei  multa  restituere  potius  oporteret;  de  quo  ne  beeret 
eis  abquatenus  dubitare,  paratus  erat  per  illos,  quorum  mini- 
sterio  dominus  Cardinalis  ex  parte  sua  fuerat  procuratus,  eos 
manifestius  certificare. 


InNOC.  III  EPIST.  AD  PaTR.   Cp.  109 

Alla  vero  trecenta  hyperpera,  quae  non  sibi,  sed  cleiicis  a 
(lebitoribus  cominuiiitatis  cum  instantia  magna  receperat,  cuidam 
clerico,  nomine  Theodorico,  qiii  tiinc  temporis  clericorum  fuerat 
procurator,  se  fatebatur  assignasse:  qui  praesens  ibi  confessus 
fiiit,  eandem  peeuniam  se  nomine  clericorum  jam  longo  retro 
tempore  suscepisse. 

Silentium  vero  cunctis  tenentibus,  cum  adversus  ea,  quae 
dominus  Patriarcba  tam  rationabiliter  proposuerat,  respondere 
minime  praevalerent,  surrexerunt  illi,  de  quibus  supra  memo- 
ratum  est,  qui  literas,  quas  dominus  Benedictus  Cardinalis  eis 
super  Ecclesia  sanctae  Sopbiae  concesserat,  demonstrabant, 
supplicantes  domino  Patriarchae,  quatinus  mandatum  vestrum, 
quod  in  aliis  fuerat  prosecutus,  in  eis,  ipsos  in  canonicos  reci- 
piendo,  similiter  observaret.  Quibus  dominus  Patriarcba  rationes 
opponens  praedictas,  rescriptum  vestrum  super  eorum  recep- 
tione  se  recepisse  penitus  denegabat,  dicens,  quod  vestra 
sanctitas  de  iis  nullatenus  diffiniret,  de  quibus  ei  per  auctores 
causarum,  vel  eorum  nuntios  nihil  penitus  innotuisset,  multipli- 
citer  etiam  astruens,  quod,  si  de  illis  ei,  sicut  de  ceteris  con- 
stitisset,  licet  tanto  numero  clericorum  facultates  Ecclesiae 
minime  suppetere  non  dubitentur,  tamen  in  eis  integre  mandatum 
vestrum  prosequi  libentissime  non  omisisset. 

In  euridem  fere  niodum  scripsit  uiüversitas  clericorum  apiul 
Constantinopolim  commorantium. 

ccx. 

Innocentins  III  Constantlnopolitauo  Patriarchie. 

Ut  quendam  canonicum  recipi  faciat. 
A.  d.  1209,  die  2.  m.  Novembris. 
Iiinoc.   in   epist.  lib.  XII,   ep.  CXIII  ed.  Steph.  Baluzius 
T.  II,  pag.  378. 

Si  preces  apostolicas  pro  iis  tibi  dirigimus  et  mandatum, 
quorum  habes  notitiam  pleniorem,  tanto  nos  convenit  facilius 
exaudiri,    quanto   eis,    pro    quibus    scribimus,    praeter   nostra 


1    1  0  InNOC.  im  r.IMST.   AD  VaUISIENSKM   KTO.   AnCIIIEPISCOPOS. 

niüülta,  propria  nierila  suftVagantur.  Intle  est,  quod  pro  dilecto 
filio  G.,  clorico  carissimi  in  (Hiristo  filii  nostri  Ilenrici,  Constan- 
flnopolitaiii  Impcratoris  illiustris,  fraternilatem  tuam  rog-andam 
(liixiiiius  et  inonendain,  per  apostoliea  tibi  scripta  mandantcs, 
quatenus  eiindem  pro  reverentia  beati  Petri  et  nostra,  intuitu 
quoque  Imperatoris  ejusdcm,  (jiii  nobis  pro  eo  biimiliter  siip- 
plicavit,  in  Eeclesia  sanctae  Sopliiae  recipi  facias  in  canonicum 
et  in  fratreni,  mandatum  apostoliciim  taliter  impleturus ,  quod 
tna  fraternitas  possit  exinde  nierito  commendari. 

Datum  LATEnANietc.  (IVNon.  Novembr.,  anno  duodecimo). 

CCXI. 

Innocentins  III  Varislensi,  Thebano  et  Larissensi  Archicpiscopis  ^). 

De  fuielUate  prcßstanda  Imperatori. 

A.  d.  1209,  die  2.  ni.  Novembris. 

Innoc.  III  opist.  IIb.  XII,  ep,  CXIV  ed.  Stepb.  Baluzius 
T.  II,  pag.  378. 

Carissimus  in  Christo  filius  noster  Henricus,  Constantino- 
politanus  Imperator  illustris,  sua  nobis  conquestione  monstravit, 
quod  quidam  tarn  Latini,  quam  Graeci  Archiepiscopi  et  Episcopi 
et  imperialium  monasteriorumAbbates  de  toto  Imperio  Romaniae 
fidelitatem  ei  debitam  facere  contradicunt.  Nolentes  igitur,  quod 
idem  sua  justitia  defraudetur,  fraternitati  vestrae  per  apostoliea 
scripta  mandamus,  quatenus,  si  dictus  Imperator  de  aliquo  Prae- 
latorum  ipsorum,  qui  ei  recusant  fidelitatem  debitam  exhibere, 
suam  coram  vobis  deposuerit  questionem,  vos  eos  ad  id  moni- 
tione  praemissa  per  censuram  ecclesiasticam,  sublato  appella- 
tlonis  obstaculo,  praevia  ratione  cogatis.  Quodsi  non  omnes 
iis  exequendis  etc.  duo  vestrum  etc. 

Datum  Lateram,  ut  in  alia  (IV  Non.  Nov.,  anno  duodecimo). 


»)  Uterque  latef,  coli.  LeOuien.  1.  e.  111,  979.   1081. 


InNOC.  III  EPIST.  AD  VaRISIENSEM  ETC.  ArCHIEPISCOPOS.  111 

CCXII. 

Innocentios  III  Archiepiscopo  Varlsicnsi  et  Episcopo  Salimhricnsi  9  et 

Decano  sancta;  Mariae  de  Blakcrna  f  onstantinopolitano. 

De  prcepositis  ab  Imperaiore  constitutis. 

A.  (1.  1209,  die  2.  ni.  Novembris. 

Innoc.  III    epist.  lib.  XII,    ep.  CXV    ed.  Stepli.  Baliizius 

T.  II,  pag.  378. 

Graveni  ad  nos  carissimus  in  Christo  filius  noster,  Henriciis, 
Constanfinopolitanus  Imperator  illustris,  querimoniam  destinavit, 
qiiod  venerabilis  frater  noster  Patriarcha  Constantinopolitanus 
in  praeposituris,  ad  eum  spectantibus,  pro  suae  voluntatis  arbi- 
trio  volens  praepositos  ordinäre,  ipso  penitus  inconsulto,  prae- 
positos  institutos  in  eis  et  earundem  clericos  tanquani  exeom- 
munieatos  evitat  in  ipsiiis  praejiidicium  et  gravamen.  Unde  eidem 
dedimiis  in  mandatis,  ut  ab  ipsius  super  praemissis  molestatione 
indebita  conqiiieseens,  praepositos  institutos  in  eis  taliter  in 
pace  dimittat,  quod  inter  eum  ae  Imperatoren!  ipsum,  quod 
absit,  non  possit  scandalum  exoriri. 

Quoeirca  diseretioni  vestrae  per  apostoliea  scripta  man- 
damus,  quatenus  dictum  Patriarcham  ad  id  moneatis  attentius 
et  inducere  procuretis.   Quodsi  non  omnes  etc.  duo  vestrum  etc. 

Datum  Lateram,  ut  in  alia  (IV  Non.  Novemh.  anno  XII). 

CCXIII. 
Innocentins  III  Patriarchae  Cont^tantiaopolitaiio. 

A.  d.  1209,  die  4.  m.  Novembris. 

Innoc.  III  epist.  Hb.  XII,  ep.CXVI  ed.  Steph.  Baluzius  T.  II, 
pag.  378. 

Gravem  ad  nos  carissimus  in  Christo  filius  noster,  Henricus, 
Constantinopolitanus  Imperator  illustris,  querimoniam  destinavit, 
quod  venerabilis  frater  noster,  Patriarcha  Constantinopolitane, 


')  Etiani  hujiis  episcopi  nomen  latet,  coli.  LeQiiien.  I.  c.  111,  907. 


1    I  2  InNOC.  III  EIMST.  ad  PATItlAUClIAM  Cv. 

in  piaepositiiris  ;ul  einn  speclantibus  j)ro  liuie  voluntatis  arhi- 
Irio  voleiis  praepositos  ordinäre,  ipso  penitus  inconsulto,  prae- 
|)osilos  inslitutos  in  eis  et  eariindeni  clericos  tanquam  exconi- 
niunieatos  evilas  in  ipsius  prae Judicium  et  gravanien. 

Cum  igilur  illius  jura  debeas  servare  illaesa,  qiii  te  super 
tuis  judieiis  non  molestat,  fraternitati  tuae  per  apostoliea  scripta 
inandanuis,  quatonus  ab  ipsius  super  praemissis  molestatione 
indel)ita  conquiescens,  praepositos  institutos  in  eis  taliter  in 
pace  diniittas,  quod  inter  te  ac  Imperatoren!  ipsum,  quod  absit, 
non  possit  scandalum  exoriri. 

Datum  Lateuam,  II  Non.  Novembris,  anno  XII. 

CCXIV. 
Inoocentius  III  Piitriarchic  Constantiuopolitaiio. 

Non   Ucere  Patriarchai;    nnire  sedes   cpiscopales. 
A.  d.  1209,  die  4.  in.  Novembris. 

I  n  n  0  e.  III  cpisl.  Hb.  XII,  ep.  CXVII  ed.  S  t  e  p  b.  B  a  1  u  z  i  u  s  T.  II, 
pag.  378. 

Oblata  nobis  carissimi  in  Cbristo  filij  nostri,  Ilenrici,  Con- 
stantinopolitani  Imperatoris  iliustris,  conquestio  patefecit,  quod 
episcopatus  Dan.  et  Eutblocbi'),  existentes  in  parte  ipsius, 
arcbiepiscopatui  Eracliensi  existenti  in  parte  Venetorum  unisti, 
00  penitus  inconsulto,  in  ij)sius  praejudiciuni  et  gravamen.  Cum 
igitur  illius  jura  debeas  servare  illaesa,  qui  te  super  tuis  justi- 
tiis  non  molestat,  fraternitati  tuae  per  apostoliea  scripta  man- 
damus,  quatenus,  si  est  ita,  unionem  ipsam  taliter  studeas 
revocare,  quod  inter  te  ac  Imperatoren!  ipsum,  quod  absit,  non 
possit  scandalum  suboriri.  Alioquin  venerabilibus  fratribus 
nostris  Arcbiepiscopo  Varisiensi  et  Episcopo  Salimbriensi  et 
dilecto  filio  Decano  sanctae  Mariae  de  Dlakerna  Constantinopo- 
litano    dedimus    nostris    literis    in    mandatis ,     ut ,     quod    in 


*)  Non  sufficiunt,  quae  de  provincia  Heraclecnsi  congessit  LeQuien.  1.  I. 
in,  96Ö  sqq. 


InNOC.  III  EPIST.  AD  PaTRIARCHAM  Cp.  113 

praejudiclum  ipsius  Imperatoris  super  praemissis  praesumptum 
invenerint,  sublato  appellationis  obstaculo,  non  differant  legitime 
revocare,  significaturi  iiobis,  si  ad  uniendas  episcopales  sedes, 
quod  sine  special!  maiidato  nostro  tibi  non  licet,  procedere 
attentasti. 

Datum  Lateram,  II  Non.  Novembr. ,  pontificatus  nostri 
anno  XII. 

Scriptum  est  [^sc.Episcopis  Varis.,  Snlimhr.  etc.^  in  eundem  modum 
usquo  quod  venerabilis  frater  noster  Patriareha  Constantinopolita- 
nus  in  praeposituris  ad  eum  spectantibuspro  suae  voluntatis  arbitrio 
volens  praepositos  ordinäre,  ipso  penitus  inconsulto,  praepositos 
institutos  in  eis  et  earundem  clericos  tanquam  excommunicatos 
evitat  in  ipsius  praejudicium  et  gravamen.  Unde  eidem  dedimus  in 
mandatis,  ut,  si  est  ita,  unionem  ipsam  taliter  studeat  revocare, 
quod  inter  eum  ac  Imperatoren!  ipsum,  quod  absit,  non  possit  scan- 
dalum  suboriri.  Quoeirca  discretioni  vestrae  per  apostolica  scripta 
mandamus,  quatenus,  si  dictus  Patriareha  mandatum  nostrum 
neglexerit  adimplere,  vos,  quod  in  praejudicium  ipsius  Impera- 
toris super  praemissis  praesumptum  inveneritis,  sublato  appel- 
lationis obstaculo,  non  differatis,  legitime  revocare,  signiiicaturi 
nobis,  si  ad  uniendas  episcopales  sedes,  quod  sine  speciali 
mandato  nostro  sibi  non  licet ,  idem  Patriareha  procedere 
attentavit.  Quodsi  non  omnes  etc.  duo  uestrum  etc. 

Datum  Lateram,  II  Non.  Novembr.,  anno  duodecimo. 

ccxv. 

Inaocentias  III  Constantioopolitano  Patriarchat. 

Cassatur  protnissio  facta  Venetis. 

A.  d,  1209,  die  23.  m.  Novembris. 

Innoc.  III  epist.  lib.  XII,  ep.  CXL  ed.  Steph.  Baluzius 
T.  II,  pag.  387. 

Sicut  ea,  quae  circa  Ecclesias  vel  ecclesiasticos  viros 
circumspectione   provida   disponuntur,    apostolica    dignum  est 

Fontes.  Abth.  II.  Bd.  XIII.  8 


114  I.NNOC.  III   EPIST.   AD  PaTRIAIICHAM     Cp. 

auctoritate  fiilciri,  sie  illa,  qiiae  praesumptuosa  temeritate 
nccjuiter  attentantiir,  eius  mag-isterio  convenit  in  statum  recti- 
ludinis  revocari.  Cum  ergo,  sicut  accepimus,  diim  per  Venetias 
transitum  faciens  ad  Constantinopolitanam  Ecclesiam  prope- 
rares,  et  Veneti  tibi  passagiuni  denegantes,  ;ul  perjurium  te 
consequenter  urgendo,  qui,  nisi  ad  Ecclesiam  Constantinopoli- 
tanam accederes,  creditoribus  satisfacere  non  poteras  de 
pecunia  mutuata,  super  confirmatione  quarundam  Ecclesiariim, 
quas  Constantinopoli  detinent,  coaetione  multiplici  quoddam 
extorserint  publicum  instrumentum:  nos  honestati  ecclesiasticae 
providere  volentes,  praesentium  auctoritate  decernimus,  instru- 
mentum ipsum  per  huiusmodi  coactionem  extortum  viribus 
omnino  carere.  Nulli  ergo  etc.  hanc  paginam  nostrae  diffini- 
tionis  infringere  etc.  iisque  incursurum. 

Datum  Lateram,  IX  Kai.  Decembr.,  anno  duodecimo. 

CCXVI. 
Innocentias  III  Constantinopolitano  Patriurchae. 

De  decimis  solvenäis. 

A.  d.  1209,  die  23.  m.  Novembris. 

Inn  oc.  III  epist.  lib.  XII,  ep.  CXLI  ed.  Step h.  Baluzius  T.  II, 
pag.  387. 

Sacrosancta  Romana  Ecclesia  devotos  et  humiles  fdios  ex 
assuetae  pietatis  officio  propensius  diligere  consuevit,  et  ne 
pravorum  hominum  molestiis  agitentur,  eos  tanquam  pia  mater 
suae  protectionis  munimine  confovere.  Eapropter,  venerabilis 
in  Christo  frater,  tuis  justis  postulationibus  inclinati,  praesen- 
tium tibi  auctoritate  concedimus,  ut  ab  Ecclesiis  tuae  diocesis 
cathedraticum  exigere  valeas,  et  per  censuram  ecciesiasticam, 
appellatione  postposita,  Graecos  cogere  ad  decimas  tibi  debitas 
persolvendas.  Nulli  ergo  etc.  hanc  paginam  nostrae  conces- 
sionis  infringere  etc.  visque  incursurum. 

Datum  Latkham,  IX  Kai.  Decembris,  anno  duodecimo. 


InXOC.   III  EPIST.  AD  PaTIUAKCHAM  Cp.  115 

CCXVII. 

Innocentios  III  Constantinopolitano  Patriarchae. 

Ärma  non  esse  tribuenda  infideUbus. 

A.  d.  1209,  die  23.  m.  Novembris. 

I  n  n  0  c.  III  epist.  lib.  XII,  ep.  CXLII  ed.  Step  h.  B  a  1  ii  z  i  u  s  T.  II. 

pag.  387. 

Cum  avaritiae  fervor  in  taiituni  animos  qiiorundam  accen- 
derit,  ut,  siciit  nostris  est  aurilnis  intimatum,  ligna  et  arma 
prohibita  in  Alexandriam  deferant,  per  qiiae  in  injuriam  nominis 
Christiani  subsidia  infidelibiis  sul)ininistrant,  fraternitati  tuae 
praesentium  auctoritate  coneedimus,  qiiatenus  hujusniodi  tibi 
siibjectos,  ut  a  sua  super  hoc  temeritate  desistant,  monitione 
praemissa  per  censurani  ecelesiasticam,  appellatione  remota, 
eompellas.  Nuili  ergo  etc.  hanc  paginain  nostrae  concessionis 
etc.  usqiie  incursurum. 

Datum  LvrKRAM.  IX  Kai.  Decembris,  anno  duodeeimo, 

CCXVIII. 
Innocentios  III   Patriarchse  Constantinopolitano. 

De  exemptione  Arc/ncpiscopi  Patracensis  ^). 
A.  d.  1209,  die  23.  m.  Novembris. 
Innoc.  III  epist.  lib.  XII,  ep.  CXLIII,  ed.  Stepb.  Baluzius 
T.  II,  p.  387. 

Requisivit  a  nobis  tua  fraternitas ,  an  venerabili  fratri 
nostro ,  Patracensi  Arcliiepiscopo ,  sit  a  nobis  Privilegium 
exemptionis  indultum.  Super  quo  fraternitati  tuae  insinuatione 
praesentium  innoteseat ,  nos  eidem  Arcliiepiscopo  nullum 
exemptionis  Privilegium  concessisse.  Ipse  tamen  constanter 
asseruit  coram  nobis,  Patracensem  Archiepiscopum  immediate 
ad  Sedem  apostolicam  pertinere. 

Datum  Lateram,  IX  Kai.  Decembris,  anno  XII. 


*)  Gesta  Innoc.  §.  103.  LoQuien.  I.  1.  III,  p.  102o.  —  A.  noiiiinis  initiun 
erat  natione  Burgundio. 

8' 


I  1  G         Innoc.  in  r.iMsT.  All  AuniiKPi.scopuM  Hkfiacliensf.m  etc. 

CCXIX. 

lonoccntins  III  Archiopisoopo  Eracllensl  ot  Salimbricnsl  Rpiscopo  et 
Uccaiio  de  HIakerna  Constantinopolitano. 

Eis  committitur  excciitio  cuumlem  sentcntiae. 

A.  (1.  1209,  die  23.  m.  Novemhris. 

Innoc.  III  cpist.  lib.  XII,  ep.  CXLIV  ed.  Stcph.  Baluzius 
T.  II,  p.  387. 

Venerabilis  frater  noster,  Constantinopolitanus  Patriarcha, 
nostro  apostolatiii  rcseravit,  quod,  cum  homines  de  Spigant'), 
iibi  niin(|uani  episcopiis  extitit,  dari  sibi  episcopum  postiilarent, 
idem  hoc  facere  metuens  absqiie  nostra  licentia  special!,  ad 
eorum  iiistantiani  episcopatui  de  Pario  commisit  eosdem. 

Cumque  postmodiim  episcopum  de  Pario  accedentem  ad 
ipsos  admittere  recusassent,  in  ipsos  post  admonitionem  saepius 
iteratam  Patriarcha  praefatus  excommunicationis  sententiam 
promulg-avit,  quam  aiictoritate  petiit  apostolica  confirmari. 

Quocirca  discrelioni  vestrae  per  apostolica  scripta  manda- 
mus,  quatenus  dictam  excommunicationis  sententiam,  sicut  ratio- 
nabiliter  est  prolata,  faciatis  auctoritate  nostra  usque  ad  satis-    f 
factionem  condignam,  appellatione  postposita,  firmiter  observari. 
Quodsi  non  omnes  etc. 

Datum  Lateuani,  IX  Kai.  Decembris,  anno  XII. 

ccxx. 

Innocentius  III  cisdeni. 

De  monasteriis  Patriarchalibus. 

A.  d.  1209,  die  23.  m.  Novembris. 

Innoc.  III  epist.  lil).  XII,  ep.  CXLV  ed.  Steph.  Baluzius 
T.  II,  p.  387. 

Ex  conquestione  venerabilis  fratris  nostri ,  Patriarchae 
Constantinopolitani,  ad  nostram  noveritis  audientiam  pervenisse, 


*)  Espigal  apud  Villciiard.  p.  188.  Significatur  iirbs  Wysiae  Pegae  (IU-jolI) 
ad  Hellespontuni,  coli.  \Vi  I  kon.  Kreiizz.  4,  103.  Not.  110. 


INNOC.  III.  EPIST.  AD  PaTRIARCHAM  Cp.  117 

qiiod  qiiidam  tarn  derlei,  quam  lalci  in  partibus  Romaniae  quae- 
dam  patriarchalia  monasteria  contra  iustitiam  detinent  in  ejus 
et  ecclesiae  suae  praejudicium  et  gravamen. 

Quoeirca  discretioni  vestrae  per  apostolica  scripta  man- 
danius,  quatenus  tarn  clericos,  quam  laicos  memoratos,  ut  mona- 
steria patriarchalia,  videlicet  quae  ad  Patriarchae  iurisdictionem 
de  jure  spectant,  eidem  sine  difficultate  qualibet  restituant,  ut 
tenentur,  monitione  praemissa  per  censuram  ecclesiasticam, 
appellatione  postposita,  compellatis.  Testes  autem ,  qui  fuerint 
nominati  etc. 

Datum  Laterani  ,  IX  Kai.  Decembris ,  pontificatus  nostri 
anno  XII. 

CCXXI. 

Innoceotius  III  PatriarchsB  Constantinopolitano. 

De  ordinandis  clericis  ex  omni  natione. 

A.  d.  1210,  die  15.  ni.  Martii. 

Innoc.  III  epist.  Hb.  XIII,  ep.  XVIII  ed.  Steph.  Baluzius 
T.  II,  pag.  418. 

Si  tua  fraternitas  consideraret  attente,  quod  ab  uno  patre 
descenderimus  universi,  et  quod  non  sit  personarum  acceptio 
apud  Deum,  sed  ei  de  omni  gente,  qui  timet  Deum  et  operatur 
justitiam,  est  acceptus,  in  dispensando  talenta  tibi  credita  non 
personas,  sed  merita  potius  attenderet  personarum. 

Verum  quia,  sicut  carissimus  in  Christo  fdius  noster,  Impe- 
rator Constantinopolitanus  illustris,  sua  nobis  insinuatione  mon- 
stravit,  hoc  minus  attente  considerans,  quam  deceret,  prout 
caro  et  sanguis  revelavit  tibi,  solos  Venetos  vel  subjacentes 
eisdem  in  Ecclesia  tua  promoves,  Francos  et  alios  probos  viros 
alterius  nationis,  quam  tuae,  promovere  contemnens,  volentes, 
ut  ab  huiusmodi  revoceris  abusu,  per  quem  divinam  et  nostram 
incurrere  posses  offensam;  fraternitatem  tuam  monemus  atten- 
tius    et    hortamur,    per     apostolica    tibi    scripta    mandantes 


\    I  ,S  InNOC.  III  EPIST.  AD  DECANUM  DE  BlACHERNA  ETC. 

quatcnus  de  personis  iiloneis  et  honestis,  undecunque  acceptis, 
Eeclesiam  tiiam  taliter  ordinäre  proeures,  quod  in  ordinatione 
ipsarum  niap^is  nierita,  quam  personas  attendere  videaris. 

Specialiter  aiiteni  ij)siiis  precibus  Iniperatoris  indueti  pro 
ddectis  fdiis,  H.  presbytero ,  Jacobo  siibdiaeono  et  Petro  de 
Christo,  apostolicas  preces  tibi  duximus  destinandas,  monentes 
attentius  et  hortantes,  quatenus  eis  ob  reverentiam  apostolicae 
Sedis  et  nostram  in  Ecclesia  tua  conferas  beneficium  praeben- 
dale;  preces  nostras  taliter  impleturus,  quod  devotionem  tuam 
inde  possimus  merito  coniinendare. 

Datum  Laterani,  Idibus  Martij,  pontificatus  nostri  anno 
tertiodeeimo. 

CCXXII. 

Innocentius  III  decano  de  Blnkerna,  et  magistrls  P.  de  lontiniaco 
cantori  et  (r.  canonico  sancti  Pauli  Constantinopolitanis. 

A.  d.  1210,  die  15.  m.  Martii. 
Innoc.  III   epist.  lib.  XIII,  ep.  XIX   ed.    Steph.   Baluzius 
T.  II,  pag.  419. 

Si  venerahilis  frater  noster  Constantinopolitanus  Patriarcha 
consideraret  attente,  quod  ab  uno  patre  descenderimus  universi, 
et  quod  non  sit  personarum  aeceptio  apud  Deum,  sed  ei  de 
omni  gente,  qui  timet  Deum  et  operatur  justitiam,  est  aceeptus, 
in  dispensando  talenta  sibi  credita  non  personas,  sed  merita 
potius  attenderet  personarum. 

Verum  quia,  sicut  carissimus  in  Christo  fiiius  noster,  Impe- 
rator Constantinopolitanus  illuslris,  sua  nobis  insiniiatione  mon- 
stravit,  hoc  minus  attente  considerans,  quam  deceret,  prout 
caro  et  sanguis  revelavit  sibi ,  solos  Venetos  vel  subjacentes 
eisdem  in  Ecclesia  sua  promovet,  Francos  et  alios  probos  viros 
alterius  nationis,  quam  suae  promovere  contemnens,  volentes, 
ut  ab  huiusmodi  revocetiir  abusii,  per  quam  diuinam  et  nostram 
ineurrere  posset  ofTensam,  fraternitatem  suam  monemus  attentius 


Privilegium  Michaelis  Comneni.  119 

et  hortamur,  per  apostolica  sibi  scripta  mandantes,  quatenus 
de  personis  idoneis  et  honestis,  undecunque  aeeeptis,  Ecclesiam 
suam  taliter  ordinäre  proeuret,  qiiod  in  ordinatione  ipsarum 
magis  merita,  quam  personas  attendere  videatur. 

Speeialiter  autem  ipsiiis  preeibus  Iinperatoris  inducti  pro 
dilectis  fdiis,  H.  presbytero,  Jaeobo  subdiaeono  et  Petro  de 
Christo,  apostob'cas  preces  sibi  duximus  destinandas,  monentes 
attentius  et  hortantes,  quatenus  eis  ob  reverentiam  apostolieae 
Sedis  et  nostram  in  Eeclesia  sua  conferat  beneficium  prae- 
bendale. 

Ideoque  discretioni  vestrae  per  apostolica  scripta  manda- 
nuis ,  quatenus  cum  ad  id  monere  dib'gentius  et  efficaciter 
inducere  procuretis.   Quodsi  non  omnes  etc.  duo  vestrum  etc. 

Datum  Laterani,  Idibus  Martij,  pontificatus  nostri  anno 
tertiodecimo. 

CCXXIII. 
PriTilegioni  lichaelis  Comneni. 

A.  d.  1210,  die  20.  m.  Junii. 

Liber  Pactorum  II,  fol.  209. 

De  hoc  Michaele  Comneno,  Johannis  Angeli  Comneni  Sebasto- 
cratoris  filio,  cfr.  post  DuCangii  fainil.  Byzant.  p.  170.  Biicho  n. 
recherches  et  materiaux  etc.  I,  p.  75. 

Ego  Michael  Comnanus  Dux,  fdlus  quondam  Seuastocra- 
toris  *)  Joannis  Ducis ,  juro  supra  sancta  Dei  evang-clia 
et  supra  sanctam  et  vivificam  crucem,  quod  fidelis  ero  beato 
evang-elistae  Marco,  patrono  Venetiarum,  et  domino  Petro  Ziani, 
Dei  gratia  Duci  Venetiarum,  et  successoribus  ejus;  et  omnibus 
hominibus  Venetiarum  sine  fraude  ero  legalis  et  fidelis  amicus ; 
et  omnia  capitula,  quae  continentur  in  concessione  mihi  facta 
per  dominum  Ducem,  aureo  sigillo  impressa,  et  in  promissione, 
quam  ego  ei  feci,  similiter  aureo  sigillo  impressa,  observabo  et 


^)  Sevastocoronatori  codex. 


120  Promissio  Michaei-is  Comneni. 

faciam  observari  sine  fraiide,  si  Deus  nie  adjuvet,   et  sancta 
evang-elia,  et  sancta,  venerabilis  et  vivifica  crux. 

Mense  Jiuiii,  vicesima,  die  dominica,  indictione  decima  tertia. 

CCXXIV. 
Promissio  Michaelis  Comneni,  DespotaeArtaectc,  facta  Petro  Ziani  Duci. 

A.  d.  1210. 

Liber  Albus  fol.  109,  absque  titulo.  Liber  Pactorum  II,  fol.  209 
bac  inscriptione:  promissio  Michaelis  Conmano. 

Andreas  Dandulus  ed.  cit.  pag.  336:  ,,Similiter  Michael 
Coniano,  qui  Despotaricum  possidebat,  per  s?ios  leyatos  huic  Duci 
reverentiamexhihuit,  et  ab  co  a  flumine  Urceus  usque  ad  Neopayitum 
recognoscens  fidelitatem  et  ammalem  ceiisum  exhibere  promisit". 

Laurent! US  de  Monacis  1.  I.  pag.  144:  Michael  Conino, 
filius  quondam  Sevasto,  qui  Despotatwn  tenebat,  juravit  fidelitatem 
et  legalitatem  beato  Marco,  patrono  Venetiarum,  et  Petro  Ziani 
Duci  et  successoribus,  promittens  observare  omnia,  quae  contine- 
bantur  in  concessiotie  sibi  facta  per  ipsum  Ducem  sub  aurea 
biilla;  in  qua  sibi  conceditur  de  ducatu  Durachii,  a  flumine,  qui 
dicitur  Urchus,  usque  Neopatum,  inter  quae  sunt  ducatus  de  Nico- 
poli  cum  pertinentiis  de  Larta,  de  Achilo  et  de  Natolio,  aliaeque 
multae  provinciae,  cum  certis  suis  oneribus,  cewso  (censu?)  annuali 
et  praerogativis  aliis  Venetorum,  ut  cavetur  in  dicta  co?icessione. 

Rem  ipsam  attigit  M  a  r  i  n  u  s  IV,  pag.  71 .  M  i  c  b a  e  1  i s  C  o  ni  ti  e  n  i 
prostagma  Ragusanis  concessum  edidimus  atque  ilkistraviinus  in 
„Sitzungsbericbte  der  philos.-bistor.  Classe  der  kais.  Akad.  d.  W. 
Maiheft  1851«. 

Qiiia  vos,  domine  Petre  ^iani,  Dei  gratia  Venecie,  Dalmacie 
atque  Cbroaeie  Dux ,  quarte  partis  et  dimidie  Imperii  Romanie 
dominus,  ad  preces  supph'ees ,  quas  per  nuntios  meos,  virum 
venerabilem  Tbeodorum '),  Cernicensem  episcopum,  et  Symeo- 
nem  Cunalis^),  magnitudini  vestre  porrexi,  concessistis  michi  et 

')  Hoc  nomen  suggeras  LeQuieno  1.  I.III,  933.  —  Fuit  Tzernieus(T^£'pvtxoc 
ex  episcopatibus   Dyrrhachino    metropolitae  subjectis,    coli.  Via  Egnatia, 
Coniment.  I,  p.  21. 

**)  Sinieonem  Curiaii   LP.  —  Nomen  Ciinalis    corruptum  esse  videfur 
ex  Ch  iin  ab  isp  ,  qu»  fuil  ex  episcopatibus  Oyrrliachinis,  coli. Via  Egnatia  1.  c. 


Promissio  Michaelis  Comneni.  121 

heredibus  nieis,  et  nomine  feudi  dedistis  terras,  qiie  vestri  juris 
sunt,  quas  ego  tenebam,  quando  Marinus  Vallaressus,  vir  nobiiis, 
dux  Dyrachii,  venit  ad  me:  a  fluniine  videlieet,  qui  dicitur 
Vrecus,  quod  est  de  ducatu  Durachii ,  et  sursum  usque  Nepan- 
tum.  Nomina  quarum  provinctiarum  bec  sunt:  ducatus  de  Nico- 
pola*),  cum  pertinentijs  de  Larta  et  de  Acbilo  et  de  Natolico'); 
et  Tabsiana  de  Ceris  et  arcontorum  monasteriorum.  Prouincia 
Janina;  Grandis;  prouintia  de  üagenitbia^) ;  provincia  Istrono- 
pobs  et  Crete;  prouincia  Collonie;  cartboloratum  et  Glauer- 
niga*).  Ego  autem  omnes  bomines  Venecie  salvos  et  securos 
babere  debeo  in  personis  et  rebus  ubique  et  Dyracbinos  et  sine 
idia  exactione  et  dactione  in  omnibus  partibus  et  locis,  in  quibus 
nunc  dominium  babeo  et  babebo  in  antea,  eosque  defensare 
debeo  contra  omnes  homines;  saluos  et  securos  babere  debeo 
omnes,  qui  sub  dominio  nostro  sunt,  in  personis  et  rebus 
pariter  ubique. 

Debent  autem  vestri  Venetici  in  omnibus  terris,  quas  babeo 
et  babebo,  et  in  eis,  que  sunt  michi  concesse  per  uos,  in  quibus 
volueritis  vos  et  successores  uestri,  habere  ecclesiam  et  curiam 
et  fondicum  et  omnes  abas  bonorificentias  tarn  in  spirituabbus, 
quam  in  temporabbus,  quas  habebant  tempore  domini  Emanue- 
bs  Imperatoris. 

Et  debent  et  ipsi  et  Dirachini  Hbere  mercari*)  ubique  et 
sine  contrarietate  cuiusquam,  et  habere  transitum  ad  omnem 
lluuium  et  ad  omnem  aquam  pariter,  sine  contrarietate  abcuius, 


^)  Nicop  ela  LP. 
~)  Natal.  .  .  .  certis  ...  gran- 
dis LP. 


^)  Vagenitia  LP. 
*)  niercari     ex     rasura    et    cor- 
rectione. 


*)  Totum  lociim  satis  eorruptum  sie  fere  refinge:  diicatns  de  NicopolL  cum 
pertinentiis  de  Larfa  (Arta)  et  de  Achilo  (Aclieloo)  et  de  Natolico 
(Anatolico)  et  ta  Lesiana;  et  de  ceteris  arckontariontm  et  monasterio- 
rum. Provincia  Janina;  Grandis;  provincia  de  Bagenetia;  provincia 
Drynopolis  et  cetera;  provincia  Colo)iia%  et  cartularatum  Glahinit%(p. 
De  bis  locis  vide  Nos  T.  F.  pag.  21)8-260.  47r-47:{. 


122  PnOMISSIO  MrCHAFMS  COMNENI. 

sine  diavato*)  et  rerasia^)  et  pedagio  et  ulla  alia  exactione  et 
dactione. 

Et  si  easii  conting-erit,  quod  aliquis  de  pertinentijs  meis 
offeiiderit  aliquem  Veiietorum ,  vel  dampiuiin  ei  intulerit,  aut 
Dyrachinum  aut  Corfianeiim,  danipniiin  et  olTensam  emendari 
faciam  infra  dies  XV,  ex  quo  noüficatum  mihi  fuerit,  vel  bailiis 
meis.  Quodsi  infra  dies  XV  emendatum  non  erit,  faciam  tunc 
illud  emendare  in  duplum. 

Debeo  quoque  eos,  qui  vobis  sunt  inimici  et  erunt,  habere 
pro  inimicis  et  inimicari  eis,  nee  eos  recipere  in  terris,  donec 
ad  vestrani  graliam  reformentur. 

Preterea  si  navis  aliqua  Venetorum  in  partibus  dominij 
mei  naufragium  sustinuerit,  studiose  facere  debeo,  quod  homines 
reeuperent  bona  sua. 

Debet  autem  hominibus  Venecie  bbera  potestas  esse  extra- 
hendi  frumenta  de  partibus  omnibus  dominij  mei  sine  contra- 
rietate  ah'qua  ad  deferendum  in  Venetia. 

Corfiaticos  de  cetero  in  aliquo  molestare  non  debeo,  neque 
ab  eis  datium  uHum  auferre. 

Et  si  Arbanenses^)  uel  Corfiatici  nollent  vestris  et  succes- 
sorum  uestrorum  obedire  preceptis,  ego  in  hoc  vobis  et  vestris 
adiutorium  pro  posse  prestare  debeo. 

Et  debeo  omni  anno  sempcr  in  Dirachio  dare  misso  uestro, 
qui  apparuerit  ibi,  vel  Duci  vel  altcri  libras  yperperorum  quadra- 
ginta  duas,  vel  tantundem  valens:  medietatem  per  mensem 
Madii,  et  aliam  medietatem  per  mensem  Septembris;  et  unum 
pannum  honorabilem  auro  textum  ad  ornatum  altaris  sancti 
Marci,  et  aliud  unum  uobis  et  successoribus  vestris. 

Debeo  quoque  facere  iurare  omnes  bailos  meos,  quos,  sicut 
michi  placuerit,  per  loca   divcrsa  constituam,   quod  homines 


*)  Lege  d  ia  V  a  tico. 
2)  An  redagio? 


'')  Albaui,  Albanenses. 


Privilegium  Dyrrhachii.  1*0 

Venecie  salvos  et  securos  habebunt  in  persona  et  rebus,  propter 
que  beato  euang-eliste  Marco  fidelitatis  uineulo  sum  astrictus; 
et  quod  vobis  et  successoribus  vestris  et  boininibiis  Venecie 
ero  sine  fraude  fideb's  et  legalis  aniiciis;  et  insuper,  me  omnia 
suprascripta  capitula  seruaturum  fideliter  sine  fraude.  Et  post 
decessum  meuni  lilius  meus  Constantinus  de  singulis  capitulis 
obseruandis  debet  siniile  per  omnia  facere  sacramentum. 

ccxxv. 

Privilegium  Durnchii  factum  per  dominum  PetrumZiani,  Ducem Venecie, 
occasione   investitionis    per    ipsum    facte    lanfredo,    Archiepiscopo 

Dnracliino. 

A.  d.  1210,  m.  Septembri. 

Liber  Albus  fol.  108.  Libri  Pactorum  I,  fol.  193;  II,  fol.  213. 

L  a  u  r  e  n  t  i  u  s  de  M  o  n  a  c  1  s  1. 1.  p.  1 45  :  Archiepiscopus  etiam 
Duracliü  juraait  fidelitatem  commimi  Yenetiarum  a.d.  1210.;  inve- 
stitusque  a  Duce  de  Billis  de  Mosii  (leg.  de  vilUs  Domosii),  decan- 
tare  laudes  Duci  pollicitiis  est. 

In  nomine  domini  Dei  et  saluatoris  nostri  Jhesu  Cbristi. 
Anno  Domini  millesimo  ducentesimo  decimo,  mense  Septembris, 
indictione  quarta  decima.   Rivoalto. 

Quia  presentibus  viris  nobilibus  Johanne  Barocio*),  Marco 
Uituri  ^),  Bartholomeo  da  Canale,  Marco  quoque  Venero,  Marino 
Dandulo  et  Marino  Premarino,  consiliariis  nostris;  presentibus 
etiam  dominis  Johanne  Alberico  et  Dominico,  canonicis  ecclesie 
sancte  Marie  de  caritate,  et  magistro  Bernardo,  canonico  Dyra- 
chino,  et  Jacobo  da  Mollno  et  aliis  pluriiius,  vos,  domine  Petre 
Ziani,  Dei  gratia  Venecie,  Dalmacie  atque  Chroacie  Dux  inclite, 
et  quarte  partis  ac  dimidie  tocius  Imperii  Romanie  dominator, 
die  octauo  exeunte,  suprascripto  mense,  in  palatio  vestro  inve- 
stistis  nos  Manfredum,  eadem  gratia  Archiepiscopum  Dyrachinum, 

1)  Baroccio  LP.  |      2)  Vitfuri  LP. 


1  24  PllIVILEGIUM  DviiHHArnii. 

nomine  nostro  et  ecclesie  nostre  ad  nomen  feudi  de  diiabus 
lil)ris  Einnnuelatorum,  illarum  videlicet  librarum  duodeeim 
de  Eniaiiuelatis  veterihus ,  quas  ecclesia  nostra  Dyrachina 
Vübis  et  dueatui  vestro  debet  jiropter  villas  Domosii'):  existi- 
mus  manifesti  presentis  seripti  continentia,  qiiod  ad  evangelia 
iuravimus  sancta  Dei,  quia  vobis  ainodo  in  antea  et  vestris 
successoribus  erimus  fideles,  usque  dum  vixerimus,  et  dabimus 
operam  sine  nostris  expensis  fidcbter  sine  fraude,  quod  comu- 
nitas  hominum  civitatis  Duracbii  et  ipsa  civitas  cum  omnibus 
suis  pertinentiis  debeat  stare  ad  (idelitatem  vestram  et  succes- 
soium  vestrorum  et  Venecie ;  et  quandocunque  a  duce  Duracbii 
vel  eo ,  qui  Duracbii  reg-imen  per  vos  vel  successores  vestros 
babuerit,  vocati  fuerimus  ad  consiliandum  eum,  consiliabimur 
ipsum  bona  fide  ad  honorem  vestrum  et  successorum  vestrorum 
et  Venecie  et  comunitatis  Duracbii;  et  quod  credentias  serva- 
bimus,  quas  servandas  nobis  dixeritis,  donec  ab  eo  fuerimus  de 
credentiis  ipsis  sobiti. 

Juravimus  quoque,  quod  vobis  et  successoribus  vestris 
laudes  omni  anno  quinquies  faciemus  levari,  in  Pascha  videlicet 
et  NataH,  in  Epipliania  et  in  festo  beati  Marci  evang-ebste  et 
sancti  Yssarii;  et  quod  ad  recipiendum  vos  et  successores 
vestros  cum  clero,  cruce  precedente,  veniemus  ad  ripam,  usque 
ad  ecclesiam  vobiscum  euntes  sollempni  cantico,  si  quando  vos 
vel  successores  vestros  illuc  venire  contigerit.  Hec  omnia  iura- 
vimus, presentibus  testibus  suprascriplis. 

Ego  Manfredus,  archiepiscopus,  manu  mea  subscripsi. 
Ego  Andreas  Gorio,  presbiter,  rogatus  testis  subscripsi. 
Ego  Sebastianus  Barbadicus  testis  subscripsi. 

Ego  Nicolaus  Girardus,  presbiter  et  notarius,  compleui 
et  roboraui. 

^)  Doniossii  LP. 


FiDELiTAS  Manfuedi  Akchiep.  Dviuiii.  125 

CCXXVI. 

Fidelitas  Manfred!  Archiepiscopi  Durnchiiii  sub  doinino  Petro  ^iaiii  de 

territorio  et  locis  circa  Vurachiuiii. 

A.  d.  1210,  m.  Septembi-i. 

Liber  Albus  fol.  108.  Libri  Pactorum  I.  194;  II,  214. 

De  bis  pactis  Dyrrbacbinis  docte  dissernit  E.  Cicogna  1.  I.  IV, 
540.  541.  Simul  inde  succurras  sedulltati  LeQuienii  1.  1.  III,  949, 
de  Manfredo  nondum  edocti. 

In  nomine  domini  Dei  et  saluatoris  nostri  Jhesii  Christi. 
Anno  Domini  millesimo  ducentesimo  deeimo,  mense  Septembris, 
indictione  quarta  decima.   Riuoalto. 

Presentis  seripti  eontinentia  fieri  uolumus  manifestum,  quia 
nos  Manfredus,  Dei  gratia  Arehiepiseopus  Dyrachynus,  promit- 
tentes*)  promittimus  vobis  domino  Petro  (^iani,  eadem  gratia 
Veneeie,  Dalmacie  atque  Chroacie  Duci  inclito,  et  domino  quarte 
partis  et  dimidie  tocius  Imperij  Romanie,  vestrisque  suecesso- 
ribus,  quia,  si  quando  vos  vel  successores  vestri  Dyraehium 
venire  eontigerit,  quod  vobis  ipsisque  et  hijs,  qui  vobiscum  ad 
expendium  vestrum  proprium  erunt  et  ipsorum  vestrorum 
successorum,  unam  dabimus  procurationem. 

Duees  vero,  quos  illuc  direxeritis  vos  vel  successores 
vestri,  et  capitaneos  vestros  et  successorum  vestrorum,  qui 
aplicuerint  ibi ,  a  clericis  maioris  ecclesie  recipi  faciemus  ad 
eiusdem  ecclesie  portam  cum  aqua  sancta  et  incenso.  Et  nos 
tunc  erimus  in  ipsa  ecclesia,  et  eos  recipiemus  ad  pacem,  si  ad 
pacem  suscipiendam  in  eadem  ecclesia  ad  nos  accesserint. 

Hec  eadem  faciemus  fieri  et  faciemus  vestris  legatis  et 
successorum  vestrorum,  /«(/que")  ducibus  suprascriptis ,  quos 
illuc  destinaueritis  vos  vel  successores  vestri,  et  capitaneis 
vestris  ante  dictis,  qui  aplicuerint  ibi. 

Ego  Manfredus,  Duraciensis  arehiepiseopus,  manu  mea 
subscripsi. 


^)  proiiiittens  LA.  |      '"*)  quse  LP. 


1  2G  PnoMi.ssio  Lauukntii  Accon. 

Ego  Andreas  Gorio,  prcsbiter,  rog-atiis  testis  subscripsi. 
Ego  Sebastlanus  Barbadiciis  testis  subscripsi. 

Ego  Nicolaus  Oirardus,  prcsbiter  et  notarius,  complcui 
et  roboraui. 

CCXXVII. 

Laurcntius,  picb.  S.  ülarci  de  Acconc,  promittit  censam  Marco  Nicola, 
Episcopo  Castcllano,  pro  ccclcsia  $.  .Varci  de  Baruto. 

A.  (1.  12H,  in.  Februario. 

Edidit  Fla  mini  US  Cunielius  Eccles.  Venet.  T.  XIII,  p.  224, 
ex  archivo  Patriarehali. 

In  nomine  domini  Dei  et  salvatoris  nostri  Jesu  Christi. 
Anno  Domini  mlllesimo  ducentesimo  undecimo,  mensis  Februarii, 
indictione  quintadecima.   Accünk. 

Promittens  promitto  ego  (piidem  Laurentius,  presb.  et 
plebanus  ecclesie  s.  Marei  de  Aecone,  vobis,  namque  d.  Marco, 
Dei  gratia  Castcllano  Episcopo,  et  vestris  successoribus  videlicet 
de  illo  annuali  censu,  (piod  vo])is  dare  debeo  pro  ecclesia 
s.  Marc!  de  Baruto,  sicut  continet?<r  in  una  concessionis  carta, 
quam  michi  fecistis  in  Rivoalto ,  facta  anno  eodem ,  mense 
Augusti ,  indictione  quartadecima,  quod  memores  existentes 
(quod)  quondam  dedistis  et  concessistis  michi  suprascriptam 
ecclesiam  s.  Marci,  in  Baruto  sitam,  que  est  de  jure  vestri 
episcopatus,  ad  eam  disponendam,  et  cetera,   ut  in  ea  legitur. 

Si  igitur  contra  hanc  promissionis  cartam  ire  temptavero, 
tunc  tantum  dare  debeam  vobis  et  vestris  successoribus  auri 
libras  quinque.  Et  hec  promissionis  carta  maneat  in  sua  firmitate. 

*|-  Ego  Laurentius,  presb.  et  plebanus  ecclesie  s.  Marci 
Acconensis,  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Philippus  Tinto  tt.  ss. 

•]-  Ego  Leonardus  Grino  tt.  ss. 

Ego  Nicolaus  Justo,  presb.  S.  Nicolai  et  not.,  complevi 
et  roboravi. 


InNOC.   III  EPIST.  AD   CAPITULUM   S.  SOPHIAE   C?  127 

CCXXVIII. 

lunocentiu«;  111  capitulo  sanctae  Sophiae  ac  unirersis  Praelatis  conven- 

toaliam  Ecclesiarum  Constantinopolitanarum. 

A.  d.  121i,  die  ä.  m.  Augusti. 

Innoc.  III  epist.  lib.  XIV,  ep.  XCVII  ed.  Steph.  Baluziiis 
T.  II,  pag.  551. 

Per  literas  vestras,  lilii  Praelati,  nostro  nuper  apostolatui 
reserastis,  qiiod,  bonae  niemoriae  Thoma,  Patriarcha  Constanti- 
uopolitano,  apiid  Thessalonicam  extrema  aegritudine  laborante, 
vos,  ne  circa  Patriarchae  substitueiidi  electionem  vobis  prae- 
judicium  fieret,  metuentes,  in  Ecclesia  sanctae  Sophiae,  deeano 
et  canonicis  ejiisdem  praesentibus,  nostrae  constitutioiiis  authen- 
ticiim ,  qiiod  super  forma  electionis  in  Constantinopolitana 
Ecclesia  celebrandae  a  nobis  dudiun  obtentum  fuerat,  perlegi- 
stis;  sed  cum  propter  quorundam  canonicorum  absentiam 
certum  recipere  nequiveritis  tunc  responsum,  auctoritate  stu- 
duistis  apostolica  prohibere ,  ne  super  electione  in  vestrum 
praejudicium  sive  contra  mandati  nostri  tenorem  aliquid  fieret, 
ad  Sedem  apostolicam  appellantes;  cumque  die  tertia  pro  reci- 
piendo  response,  prout  condictum  fuerat,  venissetis,  multitudi- 
nem  Venetorum  in  eadem  Ecclesia  invenistis,  tarn  in  stallis, 
quam  circa  altare  irreverenter  armatam,  et  eis,  qui  electioni  se 
Venetorum  opponerent,  membrorum  truncationem  ac  mortem 
non  absque  multis  clamoribus  intentantem.  Vobis  autem 
expectantibus  deforis,  quaedam  Venetorum  canonicorum  pars 
prosiliens  subito  de  conclavi,  ubi  fuerant  obserati,  nonnullis  ex 
canonicis ,  aliis  recedentibus  a  consilio  eorundem ,  decanum 
ejusdem  Ecclesiae  nominavit. 

Quod  vos  extrinsecus  positi  sentientes  electioni  luijusmodl 
studuistis  contradicere  juxta  posse,  in  crastino  appellationem 
prius  ad  nos  interpositam  coram  Constantinopolitani  cleri  mul- 
titudine  innovando.    Postmodum  vero  tres  personas,   videlicet 


1  28  InNOC.  in.  KPIST.  AD  CAPITULUM   S.  Soi'HIAK  Cp. 

venerabllom  fratrem  nostnim,  Cremonensem  Episcopum'),  et 
dilcctos  lilios,  Petrum,  tituli  snncti  Mareelli  j)resl>ytcrum  Car- 
(linalem,  et  Mag-istrum  llohertum  de  Corzon,  canonicum  Pari- 
siensem ,  unaniinitcr  noniinantes,  easdem  a  Sede  apostolica 
postulastis,  iit  earum  aliqiia  juxta  nostrae  voluntatis  arbitrium 
praeliceretur  Ecelesiae  memoratae.  Cum  autem  nuper  utriusque 
partis  procuratoribus  propter  hoc  ad  Sedem  apostolicam  con- 
stitutis  super  electione  ac  postulationibus  memoratis  inquisisse- 
mus  plenius  veritatem ;  licet  ex  parte  vestra,  filii  capitukim, 
propositum  fuerit,  quod,  priusquam  statutum  apostolicum  vobis 
ostensum  aut  aliqua  prohibitio  facta  fuerit,  tractatus  Habitus 
fuerat  super  praedicti  electione  decani,  quae  nondum  extiterat 
publicata,  quia  nobis  constitit,  evidenter  electionem  ipsam  a 
vobis,  fdii  capitulum,  post  statutum  apostolicum  vobis  ostensum 
et  appellationem  ad  nos  legitime  interpositam ,  quibusdam 
exclusis  atque  contemptis,  qui  volebant  et  debebant  pariter 
Interesse,  minus  canonice  celebratam,  ut  de  ceteris,  quae  tarn 
contra  electionis  processum,  quam  contra  personam  electi  fuere 
proposita,  taceatur  et  ad  postulationes  praefatas  a  vobis,  filii 
Praelati,  inconsulte  processum,  tam  illam,  quam  istas  de  fratrum 
nostrorum  consilio  duvimus  reprobandas,  devotioni  vestrae  per 
apostolica  scripta  districte  praecipiendo  mandantes,  quatenus 
omni  vitio  simultatis  exploso,  tam  loco,  quam  voto  convenientes 
in  unum,  et  sancti  Spiritus  gratia  invocata,  talem  vobis  personam 
eligatis  canonice  in  pastorem,  quae  scientia,  vita  et  fama  prae- 
pollens  tanto  congruat  oneri  et  honori,  ut  vestris  parcatis  labo- 
ribus  et  expensis,  et  apostolicum  vobis  favorem  ex  hoc  valeatis 
comparare;  pro  certo  scientes,  quia,  si  vel  persona  non  esset 
idonea  vel  forma  canonica,  nos  defectum  vcstrum  auctoritate 
apostolica  suppleremus. 

Datum  Laterani,  Non.  Augusti,  anno  quartodecimo. 

*)  Fuit  Sicardus,  ipse  cnicesignatus:  ideinque  chronici  auctor,  quod  edidit 
Muraf  oriu  s  inTomo  VII  SeripH. rcrnin  Ital.  Cfr.Uf,'liel  li  1. 1.  IV.GOösqq. 


CONCESSIO  INSULAE   CrETENSIS.  129 

CCXXIX. 

Concessio  insulae  Cretensis,  facta  per  dominum  Pctrum  Ziani,  Dacem 

Yencciae,  fidelibus  sois  Tenetis. 

A.  d.  1211,  m.  Septembri. 

Liber  Albus  fol.  73.  Breviter  indicavit  E.  Cicogn  a  1. 1.  IV,  541. 

Andreas  Dan  du  Ins  ed.  cit.  p,  337:  Ä/mo  Ducis  (i.  e.  Petri 
Ziani)  septimo  cives  equites  et  plebejos  peditcs  decretum  est  Cretam 
transmitlere :  hlsque  dum  casalia  (issignanlur  etc. 

Laur.  de  Mo  na  eis  1.  IX,  p.  1S3:  Auno  Ducis  VII,  depre- 
hensa  incunstatdia  Graecorum,  mittuntur  in  Cretam  viri  nobiles  ac 
populäres ,  equites  peditesque,  inter  quos  agri  et  casalia  gratis, 
jure  feudi,  certis  tarnen  conditionibus  dividuntur  ;  e.vceptis  aliqui- 
bus,  quae  in  commune  ob  mimera  reipublicae  detinentur,  donata 
cuilibet  aliqua  parte  iuxta  feudorum  qnantitatem.  Et  sie  tota 
insula  facta  est  colonia   Venetorum.     Cfr.  Chronaca   Altinate 

1.  I.  p.  194:  Petrus  Ziani,  Du.v, ibi  Ducem  constituit,  et 

suis  nobilibus  Venetis  terram  possidendam  sub  certis  miliciis 
ordinavit. —  Videatur  Creta  Sacra  sive  de  episcopis  utriusque 
ritiis  elc.  authore  Flaniinio  Cornelio,  Senatore  Veneto.  Venetiis 
MDCCLV,  Tom.  II,  j)ag.  226:  ,,Ut  feroces  Insulani,  qui  Venetorum 
iugum  pcrvicacitcr  abnuebant ,  facilius  obedientia'  assuescerent, 
censuit  Senatus,  antiqua  Ilomanorum  inslituta  wmulatus,  civiuni 
Venetorum  coloniam  Cretam  mittere,  quoi  imvla  diversce  conditionis 
statum  bifariam  dividerctur,  nobilesque  e  qui  tum  titufo,  plebeiivero 
peditum  vocabulo  iiuncuparentur'-'.  IIa  Dandulus  (1.  c.  „.  .  .  .): 
Omnibus  autem  seu  nobiUlms,  seu  plebeiis  Venetis,  quos  Cretam 
deducendos  esse  statuerat  Senatus,  assignata  fuerunt  pra'dia  et 
rura  (casalia  Grfeci  vocant)  legesque  imposita',  ut  semper  ad  arma 
parati  iureiurando  tenerentur  insulam  Cretw  custodire  et  defendere 
contra  quoscumque  pro  solo  Veneto  dominio.  Publicie  liberalitatis 
munera,  equilum  peditumque  nomina,  et  iniuncta  iis  officia  in  uno 
Petri  Ziani  diplomate,  quod  ojferimus,  continentur,  dato  mense 
Septembris  anno  J2II".  Adde  Marinum  T.  IV,  pag.  80  et  post 
dilucidationem  LeBretii  I,  468  sqq.  Ronianinnni  II,  196. 

In  nomine  domini  Del  et  saliiatoris  nostri  Jhesu  Christi. 
Anno  Domini  millesimo  ducentesimo  undecimo,  mense  Septem- 
bris, indictione  qninta  decima.   Riuoalto. 

Fontes.  Abth.  II.  ßtl.  XUI.  9 


1  t]0  CONCESSIO  INSULAE  CrETENSIS. 

Nos  Petrus  Ziniil.  Dci  gratia  Vcnecle,  Dalmacle  atqiie 
Chroacie  Dux,  dominus  quarte  partis  et  dimidie  toeius  Imjx'rii 
Romanie,  cum  nostris  iudicihus  et  saplentihus  eonscilii,  coliau- 
dationc  populi  Venceie,  cum  nostris  successorihus  damus  et 
coneediimis  nostram  totam  insulam  Cretensem  uoltis  dilectis 
fidelibus  nostris,  uiris  Venetis,  quorum  nomina  scripta  habentur 
inferius,  et  illis,  quos  Dux  cum  maiori  parte  sui  eonscilii,  qui 
per  nos  ibi  erit,  per  sue  concessionis  cartam  uobis  duxerit 
sociandos,  qui  cum  eis  siniul  essedebetis,  mililes  centum  triginta 
duo,  et  pedites  quadraginta ')  octo,  uestrisque^)  et  eorum 
heredibus  ac  proberedibus  imperpetuum,  excepto  a  Tartaro 
usque  ad  Fascbeam^),  secundum  quod  extenditur  juxta  mare  ex 
hac  parte.  Et  hoc  est  unum  caput. 

Et  abud  caput  est  Temalum*);  et  ab  ipso  Temalo  de  foris 
uersus  orientem  uno  milHario,  et  ab  alia  parte  ipsius  Temali 
uersus  occidentem  milliario  uno,  et  a  Tartaro  (uersus)  usque  ad 
suprascriptum  niiliiarium^)  uersus  orientem  retro  tramite,  et 
ultra  Temalum  orientem  et  austrum  atque  uersus  occidentem 
circumquaque  uno'')  nn'lliario,  cum  civitate  Candida*)  et  supra- 
dicto^)  castello  Temalo  cum  omnibus,  que  continentur  infra 
designationem  banc,  que  in  nobis  et  nostro  comuni  remanent, 
et  excepto,  si  argentera  in  insula  supradicia  inuenta  fuerit,  et 
fluuius,  qui  aurum  ducat,  quo  omnia  similiter  esse  debent  de 
nostro  comuni. 

Reliquum  uero  toeius  insule  sit  uestri  iuris;  ita  tamcn, 
quod  unusquisque  miles  ex  uobis  sex  partes  possideat,  et  qui- 
libet    peditum  babeat  unam    partem    tantum.    Debetis    habere 


')  q  u  a  (1  r  a  g  i  n  l  a    Com. :     q  u  a- 

drigcnti  liA. 
~)  Üeest  C. 

^)  Frascheani  recte  C. 
*)  Respexit  hunc  locum  De  Tor  res  y  Ribera  in  Cretae  periplu  p.  72.  230. 

Est  Tartarus  fluvids  ab  oriento  Candidae;  Frascboa  tcrininutn  statuit 

ab  oopasu. 


*)  To  mal  II 111  bis  C.  et  sie  seniper, 

^)  in  i  1 1  i  II  r  e  V. 

6)  Decst  C. 

'}  i  a  111  d  ic  to   C. 


CONCESSIO  INSULAR   CrETENSIS.  131 

insiilam  supr.iscriptam  pretcr  illa,  que  exceptata  sunt,  cum 
omni  longitudine  et  latitudine  sua,  potestatc  plena  habendi, 
tenendi,  uendendi,  donandi,  comutandi  et  imperpetuum  possi- 
dendi,  et  quidquid  inde  uobis  placuerit,  faciendi,  nullo  uobis 
homine  contradicenfe. 

Preterea  etiam  in  ciuitate  Candida  terras  uel  casas  habere 
debetis  conuenientes,  quas  unicuique  uestrum,  sicut  uos  decet, 
Dux,  qui  erit  ibi  cum  suo  conscilio,  asignare')  et  dare  debet 
secundum  prouidentiam  suam. 

Similiter  debetis   habere   prata  pauca  uel  niulta  pro  equis  no  inatis. 
pascendis  et  pro  aliis  aninialibus  secundum  prouidentiam  Ducis 
et  conscilii  sui. 

Sciendum  tarnen  est,  quod  possessiones  uestras  nee  uen- u  possessionibu 

nun  iilienaijili.s. 

dere  nee  alienare  debetis,  nisi  Venetis,  et  eis  etiam  non  sine 
consensu  Ducis  et  niaioris  partis  conscib'i,  et  in  loco  uestro')'^'^  "«"   «"'»sti 

'  ■'    tin.ialo   alins  loc 

alium  dimittere  ibi  uel  instituero  non  debetis  sine  consensu 
Ducis  et  maioris  partis  conscilii. 

Vos  autem  nobis  estis  uinculo  lidelitatis  astricti,  et  saluare,  *:*;"'''''':  "''"■"' 
custodire,  manutenere  et  defendere  insulam  suprascriptam  """'""*'"''"''"' 
contra  omnem  hominem  ad  honorem  nostrum  et  snccessorum 
nostrorum  et  Venecie  ^},  et  sie  se  debebunt  astringere  fdij  ueslri 
uel  successores  post  decessuFn  uestrum  infra  unum  annum,  si 
etatem  habuerint;  et  si  non  habuerint  etatem,  debebunt  dimit- 
tere hominem  in*)  loco  suo,  usque  dum  peruenerit^)  ad  etatem, 
in  prouidentia  Ducis  et  maioris  partis  conscilii,  illi  uidelicet 
uestri  heredes  uel  successores,  qui  illas  uestras  possessiones 
habebunt,  et  illi,  in  quibus  erunt  alienate,  nobis  et  successoribus 
nostris. 

Debetis  autem,  uos  milites,  uidelicet  unusquisque  ex  uobis,  •>'■    van.i.iono, 
et  illi, qui  possessiones  uestras  habebunt,  ut  supra  legitur,  equum   ' '"""  ""'''"• 


SUI  sine  C'ousens 
Duclip  et  ein 
conscilii. 


*)  designar  e  C. 

~)   1  0  c  u  m   II  e  s  t  r  u  m  C. 

•')  Ve  ne  t  or  u  m  C. 


*)  Deest  C. 

'•')  ji  e  rvo  nerin  t  C. 

9* 


■  variiidouc 
|K'<1itujn. 


i',)2  CoNCESSIO  INSULAE  CftETENSIS. 

umim  de  armis   et  alias   tluas    eqiiitaturas   et  sculiferos   diios 
[habere].   Similitcr  habere  del)et  unusqiiisijiie  miles  obergmn 
aiit  pai^MTiam  uel  capironein')  et  alia  aniia,  sicut  deeet;  pedi- 
tuin  uero  ((uilil)et  armalus  esse  debet,  sicut  eoiuienit. 
iinmunitate  Ecclesias  autem  omnes  supraseripte  insiile  debetis  habere 

clcsiaiuni. 

liberas  et  ministros  earum;   sed')  de  posscssionibus  earum  sie 

esse  debet,  sicut  statuerit  Dux,  qui  erit  ibi  cum  suo  conscilio*). 

irocis  laycis  Dc  facto  laycoruiii   Grecorum  tarn  in  personis,   quam  in 

1  prouidontia 

Duchc.        mobilibus,  sit  in  prouidentia  Ducis  et  sui  conscilii. 

ucs  venoeie  Homincs  ucro  Venetiarum  debetis  in  tota  insula  saluos  et 

it  esse  Saldi 

exactioiic.  ggcuros  habcrc  in  personis  et  rel)us  et  sine  ulla  exactione  et 

dattione,  simibter  et  seruitores  eorum,  eundo  et  redeundo;  et 

si  contingerit,  alicui  Venetorum  dampnum  fieri  in  ipsa  insula, 

dabitis  operam  adrecuperandum  sua  bona,  bona  Tide,  sine  fraude. 

Ines  veneoie  Et  dcbcnt  homiucs  dc  Venecia  habere  li])cram  potestateni 

am      liaheant 

tatom  .  s»»  extraendi  omnia  morcimonia,   quecunque   uoluerint,   de  insula 

xtiaencii.      j^^^  ^j^^^  ^^^^^  coutrarietatc.   Et  uos  milites  et  pedites  ibi  con- 

stituti  habeatis  potestatem  libere  mercationem  facere  seeunduni 

vietiiaiibus  usum  mercatorum;  verumtamen  de  uictualibus  extraendis  rema- 

endis    sit    in 

late  üueis.  j^^^g^  j,^  potcstatc  Ducis. 

minstiiiitio-  Vos  autem    nullam    institutionem  facere  debetis  in  facto 

faciant      in 

'."''"'''"°"i"- mercimoniorum ,    (lue    dampnum    uel    detrimentum    i^eneret  ) 

in    providi-  'II  Kj  j 


""'■"       hominibus  Venetis. 


iK'toruiii. 

Amicos  Venecie  debetis  habere  amicos,  et  inimicos  Venecie 
debetis,  sicut  nos,  inimicos  habere,  et  cum  illis  nullam  treuam  *) 
nullamque  pacem  facere  sine  nostro  et  nostrorum  successorum 
consensu,  uel  sine  consensu  Ducis,  (|ui  in  illo  Iüco  erit  cum 
suo  conscilio. 

Landes  nobis  et  successoribus  nostris  in  archiepiscopatu 
et  episcopatibus  dccantari  facietis  quater  in  anno:  in  natiuitate 

1)  p  anscriam  uel  tap  ironeinC.    I      "*)  generetiir  C 
~)  sei  licet  C.  I      *)  treguam  C. 

*)  De  hoc  articiilo  singiilaritcr  egit  Com  ei.  1.  o.  T.  11,  p.  359. 


CoNCESSIÜ  INSULAK  CrETE.NSIS.  133 

Domini,  in  pascha  Resiirrectionis,  in  festo  sancti  Marci  et  in 
festo  maioris  ecclesie  Cretensis*). 

Contra  intradictum ')  nostrum  et  siiecessorum  nostroruni  ne  passagio  coi 

ecilenclo       conti 

alicni  passao^iuni  non  coneedetis,  et  eis  passa^ium  non  contra-  '''"^•'•'ic""">^» 
dicetis,  quibus  ilhid  uoluerimus  dare.  Et  nuociens  nos  e.vercituni  Q»'"^'^<^»^  "f^ 

'  i  tus   fiel  pro  cou 

fecerimus  et  snccessores  nostri,  debetis  facere,  sicut  homines  °'"'''^''""''""" 
de    Venecia,   a  Modone    superins");     uniis   quisque   uestrum, 
qiiandocunque    fueritis    reqnisiti ,    faciet^) ,     secundum    quod 
cuilibet  uestrum  euenerit  faciendum. 

Postquam  uos  intraueritis  in  ciuitate  Candida,  usque 
ad  quatuor  annos  complectos  nichil  nostro  comuni  debetis  per- 
soluere;  sed  inde  inantea  niudua*)  Septembris  pro  uno  quoque  ^'^  yp"n'<-iis 
sexterio  de  sex  sexteriis  debetis  hie  in  Veneciis  soluere  supra- 
dicto  communi  iperperos  quing'entos  saluos  in  terra,  tali 
quidem  ordine ,  quod  unusquisque  miles  uel  pedes  teneatur  pro 
sua  porcione,  sicut  sibi  euenerit. 

Debetis  etiam  dare  fortiam  et  uirtutem  Duci,  crui  pro  nobis  J^»'-»"'  .  '<"''• 

1         i  ad      luslitias 

et  successoribus  nostris  erit  in  ciuitate  Candida ,  ad  iustitias  et  """"Du/ue."^"'' 
rationes  (add.  complendas),  tam  de  predicto  redituum,  quam  de 
causis  ah'is,  postquam  inde  notitia  uobis  data  fuerit  per  Ducem 
aut  suum  nuncium. 

Et  si  continoerit,  quod  illuc  ueniremus  nos  uel  snccessores  Debem  pioeuia. 

~  *■  Ducem,     si    illt 

nostri,  recipietis  nos  cum  clero,  cruce  precedeute,  et  debetis 
nos  secundo  et  tercio,  si  uoluerimus,  procurare""}. 

Hec  omnia  estis  iureiurando  astricti  seruare  bona  fide, 
sine  fraude;  et  hec  sacramenta  omni  quinto  anno  sine  con- 
dictione  ahqua  renouabitis,  si  inde  a  Duce  uel  a  suo   nuncio 

*)  Cfr.  de  hoc  pacti  articulo  Cornel.  I.  c.  T.  II,  p.  4. 


accessent. 


^)  i  11 1  ei'di  c  tum  C. 

~)  Inde  similem  concessionem  de 
Mothone  statueris.  Testatur  Laiir. 
de  Mona  eis  p.iS3  hisce  veibis: 
Raphael  Geno  mitlitur  in  con- 
servalore  Coroui  et  Mothoni. 


^)  faciet  add.  bene  C. 
*)  m  11  d'  LA. ;  mense  C. 
^)  pro  c,  si  vol.  C. 


134  CONCESSIO  INSULAK  CrETKNSIS. 

quam inc.ir- fnpritis  reqiiisitl.   Et  si  ex  iiobis  alitruis  uel  aliqui  fnui)  ea  non 

i|ui      iu'c  *  1  V  1       ^ 

";'","|;"'':  omnia  übseniaiK'riiit,  (jue  supradichi  sunt,  tota  possessio,  (jiiain 
le  pi.ua  «r.  |j.||j|^.|jjj  j,^  insuhi,  (Icbot  ueuire  in  nostro  conuini ;  verumtamen, 

qiiod  conuinc  Venecie  debeat  instituere   milites  et  pedites  in 

locuni  siuini,  sicut  ipsi  fiierunt. 

11  ii  sunt   milites   de  scxterio  Castellano: 
Andreas    Pantaleo.     Nicolaus   Mudacio.     Marinus    Bonyi. 

Marinus  Venero.  Johannes  de  Canale,  (ilius  condam  Henriei  de 

Canale.  Petrus  de  Canale,  filius  oliin  Johannis  de  Canale.  Petrus 

Mauro.    Leonardas  Faletro.    Marinus  Fuseulo.    Jacobus    Nani. 

Marcus  Cauatorta.    Laurencius  Signolo.    Pas(jalis    de    Putheo. 

llenricus  Scgredo.   Andreas  de  Saco.   Johannes  Viuiano. 
Et  hii  sunt  pedites   eiusdem  sexterii: 
Johannes  Treso.  Pelegrinus  Marao. 

II  i  i  sunt  milites  de  sexterio  sancti  Marci: 
Marinus  ^ane.   Marcus  Vido.   Michael  Qancharolo.  Symeon 

de  ^entiliana.  Marinus  Dandulo.   Petrus  Cauco.  Marcus  Vilione. 

Thomas  Viadro.    Bonus,   fdius  Dandulo.    Thomas  Gradonico. 

Dominicus    Maureceno.    Leonardus   Bello.    Dominicus   Paulo. 

Jacobus  Bethani.   Pangratius  de  Canale. 

Et  hii  sunt  pedites   eiusdem  sexterii: 
Johannes   Constantinus,   et  Michael,   eins   filius.    Marinus 

Fuscari.   Olricus   Fabro.   Rainaldus  Pellagarius.   Henricus  Tri- 

uixanus.    Marcus  Rampani   et  Andreas  Vido.    Marinus    autem 

Justo  est  miles. 

Hii  sunt  milites  de  sexterio  sanctorum  Apostolorum: 
Leonardus  Faletro.  Benedictus  Faletro.  Johannes Badoario. 

Andreas  Alberto.     Marinus   Fuscari.    Petrus   Dedo.    Johannes 

Dedo.  Johannes  Calbo.   Petrus  de  Vangago.  Rogerius  Grimani. 

Marinus  F^ongo.   Deodamus  Indoso.    Marinus  Marino.    Julianus 

Anno. 


CONCESSIO   INSULAE  CrETENSIS.  135 

Et  hü   sunt  pedites  eins  dem  sexterii: 
Marcus  Steno.    Nicolaus  Jeremia.    Petrus   Caualairo ')   et 
Leonardus  Barberio'). 

Hü   sunt  milites*)   de  sexterio  Dorsiduri : 
Joannes  Signolo.   Pancratins  Faletro.   Marcus  Justinianus. 
Mattheus  Grimani.  Marcus  Manolesso.  Leonardas  Julio.  Thomas 
Prando.  Joannes  Barbadico.   Marinas  Caravello.  Jacobus  Cara- 
vello.   Joannes  Habraam.  Marcus  Grimani.  Leonardus  Cavallero. 
Petrus  Avolvario.   Marcus  Dodo.  Marcus  Minlo.  Julianus  Bara- 
stro.   Thomas  Natali.   Petrus  Rappani.   Petrus  Girardo. 
Et  hii   sunt  pedites   eiusdem  sexterii: 
Agapitus  Abrahamo.  Jacobus  Grimani  et  Andreas  Semiteculo. 
Hii   sunt  m  i  1  i  t  e  s   de   sexterio   s  a  n  c  t  i  Pauli: 
Petrus  Tonisto.  Marinas  Contareno.  Benedictus  Contareno. 
Pancratius  Baroccio.  Joannes  Aurio.   Nicolaus  Circopo.   Trin- 
tinus   de  Valerio.    Nicolaus   Rosso.    Marinus  Vituli.    Stephanus 
Macono.    Fuscarus  Boniolo.   Angelas  Boniolo.  Marinus  Petro. 
Et  hii  sunt  eiusdem  sexterii  pedites: 
Venerandus  Vitalis.    Julianus  Alaistro  et  Petrus  Donatus. 
Sanctus  Bocassus. 
Hii   sunt  m  i  1  i  t  e  s   de   sexterio   s  a  n  c  t  a  e  0  r  u  c  i  s : 
Nicolaus  de  Molino.   Petrus  de  Molino,  fdius  quondam  Ste- 
phani.  Jacobus  Capello.  Petrus  de  Molino.  Benedictus  de  Molino. 
Leonardas  Fusculo.  Joannes  Fusculo.  Thomas  Lolllni.  Thomas 
Bocco.  Jacobus  Tagliapetra.  Nicolaus  Beligno.  Nicolaus  Marano. 
Thomas  Signolo.   Thomas   Petri  Bicontolo.   Joannes  Rainaldo. 
Et  hii   sunt  pedites  e j  u s d e m  sexterii: 
Jacobus   Bicontolo.    Jacobus    Piccolo.     Andreas   Vallero. 
Dominicus  Venero  et  Thomas  Vallero. 


')  Cavallaro  C.  1      -)  Barbo  C. 

')  Hie  desinit  Lib.  Alb.;  qua;  sequuntur,  t-  Cornelio  solo  repetifa  sunt. 


136  PllOMISSIO  COI-ONMAK   CllKTKNSIS. 

Ego  Petrus  Ziaiii,  Dei  gratia  Dux  Veiietiariini ,  manu  niea 
sul)S('rij)si. 

Ego  Otlaviaiius  Qtiiriiuis,  judex,  manu  niea  suhscripsi. 

Ego  Joannes  Marlinatio,  judex,  subseripsi. 

Ego  Raineritis  I)cl|)liinus,  consiliator,  manu  mea  subseripsi. 

Ego  Stephanus  Sanudo,  consiliator,  manu  mea  subseripsi. 

Ego  Marcus  Mauroceno,  consiliator,  manu  mea  subseripsi. 

Ego  Andreas  IVIarignoni  manu  moa  subseripsi. 

Ego  Joannes  Harastro,  advoeator,  manu  mea  subseripsi. 

Ego  IMiilippus  Juslo,  eanicrarius,  manu  mea  subseripsi. 

Ego  Joannes  Barastro  manu  mea  subseripsi. 

Ego  Pancratius  Dauro  manu  mea  subseripsi. 

Ego  Dominicus  Delphino  manu  mea  subseripsi. 

Ego  Jacobus  Marignoni  manu  mea  subseripsi. 

Ego  Benediefus  Navajerio  subseripsi. 

Ego  Thomas  Fentrimio  manu  mea  subseripsi. 

Ego  Marcus  Contareno  manu  mea  subseripsi. 

Ego  Daniel  Theupulo  subseripsi. 

Ego  Nicolaus  Faletro  subseripsi. 

Ego  Marinus  Michaelis  subseripsi. 

Ego  Marinus  Premarino  subseripsi. 

Ego  Nicola  US  Girardo,  presbyter  et  notarius  ducalisque 
aule  cancellarius,  eomplevi  et  roboravi. 

ccxxx. 

(nstramcntum  proinissionis  coloniic  Yenetorum  in  f  retam  missie. 

Qiie  facere  et  servare  dabent  supradicti  fideles  ciri  Veneti  occdsione 
concessiouis   predicte. 

A.  d.  12Ji,  m.  Octobii. 

Liber  Albus  fol.  76.  Fl  am.  Cornelius  1.  cit.  T.  II,  p.  232: 
„Accepto  donationis  diplomate  ciües  Veneti  ad  instituendam  colo- 
niam  destinati,  nnteqnam  in  Cretam  solverent,  solemni  instvnmento, 
cid  omnes  insequenli  mense  Octobris  subscripserunt ,   ea  omnia  se 


Promissio  coloniae  Cretensis.  137 

servatur OS  fore promiser Hut,  quae  publica  authoritas  in  concessionis 
tabula  ipsis  ob  servanda  et  peragenda  mandacerat.  Patent  autem 
ha>c  ex  sequenti  documento". 

In  nomine  domini  Dei  et  salvatoris  nostri  Jhesii  Chrisli. 
Anno  Domini  millesimo  ducentesimo  undeciino,  mense  Octubris, 
indictione  quinta  decima.    Rivoalto. 

Post  concessionem  carte*)  factam  infrascriptis  anno  et 
indictione,  mense  vero  Septembris  nuper  transacto,  de  tota 
vestra  insula  Cretense,  qua  vos,  domine  noster  Petre  Ziani, 
inclite  Dux  Venetie,  Dalmacie  atqiie  Chroacie  quarteque  partis 
et  dimidie  totiiis  Romanie  Imperii  dominator,  cum  vestris  iudi- 
cibus  et  sapientibus  conscilii,  collaudatione  populi  Veneciarum, 
cum  uestris")  successoribus  nobis  inde  fecistis,  uestris  fidelibus 
militibus  de  sexterio  sancte  Crucis:  Nicoiao  da^)  Molino;  Petro 
da  Molino,  filio  condam  Stephani  da  Molino;  Jacobo  Capello; 
Petro  da  Molino;  Benedicto  da  Molino;  Leonardo  Fusculo; 
Johanni  Fusculo;  Thome  fjunini*);  Thome  ßoco"');  Jacobo 
Taiapetra;  Nicoiao  Bilongo'');  Nicoiao  Mayrano');  Tbome 
Signorello^);  Petro  Becontolo^)  et  Johanni  Raynaldo;  nobisque 
eiusdem  sexterii  peditibus:  Jacobo  Becontolo;  Johanni  Becon- 
tolo;  Jacobo  Picello'");  Andree  Valero;  Dominico  Venero; 
Thomse  Valero;  et  bis  omnibus  de  aliis  sexteriis,  quorum  nomina 
cum  nominibus  nostris  insimul  scripta  habentur  inferius  in  con- 
cessione  ipsa,  et  illis,  quos  Dux  cum  maiori  parte  conscilii,  qui 
per  uos  erit  ibi  per  sue  concessionis  cartam,  nobis  duxerit 
sociandos,  qui  omnes  simul  esse  debemus  milites  centum*') 
trig-inta  duo,  et  pedites  quadraginta  octo,  nostrisque  et  eorum 
beredibus  ac   proheredibus   imperpetuum ,    excepto   a   Tartaro 

^)  concessionis  cartam  C.  i       ")  Mairano  C. 

')  nostris  C.  ^)  Signolo  C. 

^)  de  C.  ubique.  ")  Bencontolo  C. 

*)  Lolliiio  C.  10)  Picollo  C. 

')  Bocco  C.  n)  et  add.  C. 

6)  Beligno  C.  j 


138  Piio.Mrs.sro  t:or,oN'iAi-;  Ciiktensis. 

ns(|ne  ad  Faschcam'),  secundum  quod  extenditur  iuxta  mare  ex 
Iiiic  parle.   El  lioc  est  uniim  capiit. 

Aliud  Caput  est  Temaluiu ");  et  al)  ipso  Teinalu  de  foris 
uersus  orientem,  retro  tramite  uno  milliario,  et^)  ab  alia  parte 
ijtsius  Teinali  uersus  occidenteni  milliario  uno*),  et  a  Tartaro 
usque  suprascriptum  niilliariuin  uersus  orienleni  retro ')  tramite, 
et  a  Fascea")  usque  ad  suprascriptum  unum  milliarium  uersus^) 
occidenteni  retro  tramite,  et  ultra  Temalum  uersus  orien- 
tem et  austrum  at(jue  occidentem  circum(pr<upie  milliario  uno 
cum  ciuitate  Candida,  suprascripto  castcllo  Temalo  et  cum 
Omnibus,  que  continentur  infra  deslgnationem^)  hane,  que  in 
iiobis  et  in  coinuni  Venecie^}  remanent,  et  excepto,  si  argen- 
teria  in  insula  supradicta  inuenta  fuerit,  et  fluuius,  qui  aurum 
ducat,  que  omnla  similiter  esse  debent  de  comuni  Venecie. 

Manifesti  evistimus  infrascripti  milites  et  pedites  de  infra- 
scripto  sexterio  sancte  Crucis  cum  nostris  beredibus  ac  pro- 
heredibus  imperpetuum,  quia,  sicut  contlnetur  in  suprascripta 
concessionis  carta,  quod  relicum  tocius  insule  cum  ceteris  mili- 
tibus  et  peditibus  de  suprascriptis  sexterijs,  ut  dictum  est,  nostri 
iuris  esse  debet;  ita  tamen,  quod  unusquisque  nostrum  miles 
de  suprascriptis  militibus  sex  partes  possideat,  et  quilibet  pedes 
unam  partem  tantum. 

Debemus  insulam  supradictam  cum  aliis  sexteriis  habere 
suprascriptis  preter  illa,  que  exceptata  sunt,  cum  omni  longi- 
tudine  et  latitudine  sua,  potestate  plena  habendi,  tenendi,  uen- 
dendi,  donandi,  conuitandi  et  imperpetuum  possidendi,  etquicquid 
inde  nobis  placuerit,  faciendi,  nullo  nobis  homine  contradicente. 

')  Fra  s  ehe  am  C.  j      ■*)   vc  r  s  us  —  T  eiua  I.  om.  C. 

~)  Tliem.  C.  I      ^'j  des  ig  na  tum  C. 

^)  e  t  deest  C.  I      ^)  c  o  m  m  u  n  i  q  u  e       b  e  n  e  d  i- 

*)  mill.  uno  —  orientem  om.  C.    j  ctione  C. 

s)  recto  C. 

^)  Frascliea  C    Ex  hoc  loco  stip- 
pleas  suj)eiiorem  p.  130. 


PROMISSIO  COLONIAE  CrETENSIS.  139 

Preterea  etiain  in  ciiiitate  Candida  terras  iicd  casas  habere 
debenius  conuenientes,  quas  iinicuique  nostruni,  siciit  decebit, 
Dax,  qui  erit  ibi  cum  siio  eonscilio,  asignare^)  et  dare  debet 
secunduni  prouidentiam  siiani. 

Simiiiter  debemiis  habere  prata  pauca  iiel  multa  per  erbani 
et  feniim  pro  equis  paseendis  et  pro  abjs  animabbus  secunduni 
prouidentiam  Ducis  et  sui  conscibi. 

Sciendum  tamen  est,  quod  possessiones  nostras  nee  uendere 
nee  alienare  debemus,  nisi  Venetis,  et  eis  etiam  non  sine  con- 
sensu  Ducis  et  niaioris  partis  conscilii;  et  in  loco  nostro  alium 
ibi  dimittere  non  debemus  uel  instituere  sine  eonsensu  Ducis 
et  maioris  partis  conscilii. 

Sumus  autem  uobis  uinculo  fidebtatis  astricti  et  saluare 
insuhim  suprascriptam  et  eam  custodire,  manutenere  et  defen- 
dere  contra  omnem  hominem  ad  honorem  uestrum  et  succes- 
sorum  uestrorum  et  Venecie');  et  sie  se  debebunt  astringere 
fdii  nostri  vel  successores  post  decessum  nostrum  infra  unum 
annum,  si  etatem  habuerint;  et  si  etatem  non  habuerint,  debe- 
bunt dimittere  hominem  in  loco  suo,  usque  dum  peruenerit^) 
ad  etatem,  in  prouidentia  Ducis  et  maioris  partis  conscilii;  ////*) 
uidelicet  nostri  heredes  uel  successores,  qui  illas  nostras  pos- 
sessiones habebunt,  et  illi,  in  quibus  erunt  alienate,  uobis  et 
successoribus  uestris. 

Debemus  autem  nos  milites  habere^),  uidelicet  unusquisque 
ex  nobis,  et  illi,  qui  possessiones  habebunt,  ut  supra  dicitur, 
equum  unum  de  armis  et  alias  duas  equitaturas  et  scutiferos 
duos.  Simiiiter  debemus  habere  unusquisque  de  nobis  militibus 
osbergum  aut  panceriam  cum  capirone  et  alia*^)  arma,  sicutdecet. 
Quilibet [vero  ex]')  peditibus armatus  esse  debet,  sicut conuenit. 


')  des  ignare  C.  [      ^)  Deest  apud  C. 

^^3  Venetoruni  C.  *)  aliis  C. 

3)  pe  r  veneriut  C.  '^)  Lacuna    in    LA.;    quil.  —  con- 

*)  alii  LA.  et  C.  |  venitom.  C. 


1  40  PhOMISSIO   rOLOMAK.   CnETFCNSIS. 

Ecclesias  autein  oinnes  siipradicte  insule  [debemufi]  habere 
liberas  et  ininistros  earuni;  sed  de  possessionibiis  ipsarum  sie 
esse  debot,  sicutDux  shduerH,  f(pn  erü  iht'J  ^}  cum  siio  conseilio. 

De  facto  hiycorum  (irecoriim  tani  in  personis,  quam  in 
mobiiibus,  esse  debet  in  prouidentia  Ducis  et  sui  eonscilii. 

Homines  ucro  Veneeie  debemus  in  ipsa  tota  insnia  saluos 
et  securos  habere  in  personis  et  in  rebus  et  sine  ulia  exaetione 
et  dactione,  similiter  et  seruitores  eorum,  eundo  et  redeundo ; 
et  si  contingerit,  alicui  Venetorum  damj)num  fieri  in  ipsa  insula, 
dabimus  opcrani,  ut  recuperet  sua  bona,  bona  lide,  sine  fraude"). 

Et"^)  debent  homines  de  Venecijs  habere  bberam  potesta- 
tem  extraendi  omnia  mercimonia,  quecunque  uoluerint,  de  insula 
ipsa  sine  ulla  contrarietate.  Et  nos  milites  et  pedites  ibi  eon- 
stituti  habere  debemus  potestatem  libere  mercationem  facere 
seeundum  usum  mercatorum ;  verumtamen  de  uictualibus 
extraendis  remaneat  in  potestate  Ducis. 

Nullam  autem  institutionem  facere  debemus  in  facto  merci- 
moniorum ,  ({ue  dampnum  uel  detrimentum  generet  hominibus 
Venetis. 

Amicos  Veneeie  habere  debemus  amicos,  et  inimicos  Veneeie 
debemus  nos  habere  pro  inimieis*);  et  cum  illis  nuHam  treguam 
nullamque  pacem  facere  debemus  sine  uestro  et  uestrorum  suc- 
cessorum  consensu,  uel  sine  consensu  Ducis,  qui  in  illo  loeo 
erit  cum  suo  conscilio. 

Landes  uobis  et  successoribus  uestris  in  archiepiscopatu 
et  episcopatibus  decantari  faciemus  quater  in  anno:  in  natiuitate 
Domini,  in  pasca  Resurrectionis,  in  festo  saneti  Marci  et  in  festo 
maioris  ecclesie  Cretensis. 

[Contra  interdictum  uestnim]^^  et  successorum  uestrorum 
alicui  pasagium  non  concedemus,  et  eis  pasagium  non  contra- 


^)  Lacuna  in  LA.  Omitlit  prorsus  C.    1      *J  p  er  inimicos  C. 

2)  et  s.  fr.  C.  ^)  Haec    in    lacuna     oni.     F^A. 

3)  Om.  C.  1  Pag.  133,  3:  intradictuni. 


PROMISSIO   COLONIAE    CrETENSIS.  1  4  1 

dicemus,  qiiibus  illud  uolueritis  dare.  Et  quociens  uos  exercitum 
feceritis  et  suceessores  iiestri ,  faciemiis,  siciit  homines 
Venecie*),  a  Modoiie  siiperius:  iiniisquisque  nostruni,  quando- 
ciinque  fiierimiis  requisiti,  (add.  faciet)^  secuuduni  qiiod  ciiilibet 
nostrum  euenerit  faciendiim. 

Sciendum  qiiidem  est,  qiiia,  postquam  intrauerimus  in  ciui- 
tate  Candida,  iisque  ad  quatuor  annos  eomplectos  niehil  comuni 
Venecie  debenuis  persoluere;  sed  inde  inantea  miidiia'^)  Sep- 
tembris  pro  nostro  sexterio  debemus  hie  in  Veneciis  soliierc 
suprascripto  comuni  yperperos  quingentos  in  terra  sakios,  tali 
quidem  ordine ,  quod  unusqiiisqiie  miles  et  pedes  de  nostro 
sexterio  teneatur  pro  siia  portione,  siciit  sibi  euenerit. 

Debemus  etiam  dare  forciam  et  uirtutem  Duci,  qui  pro 
iiobis  et  suecessoribus  uestris  erit  in  ciuitate  Candida  ad  iusti- 
tias  et  rationes  complendas,  tam  de  predicto  reditu  pro  nostro 
sexterio,  quam  de  reditibus,  quos  comuni  Venecie  debent  alij 
sexterij,  quam  et^)  de  causis  abjs,  postquam  inde  noticia  nobis 
data  fuerit  per  Ducem  aut  per  suum  nuntium. 

Et  si  contingerit,  quod  ilKic  ueniretis  uel  suceessores  uestri, 
recipiemus  uos  cum  clero,  cruce  precedente,  et  debemus  uos 
secundo  et  tertio,  si  uolueritis,  procurare. 

Hec  omnia  sumus  iure  iurando  astricti  seruare  bona  fide, 
sine  fraude;  et  hec  sacramenta  omni  quinto  anno  sinecondictione 
renouabimus,  si  inde  a  Duce  uel  a  suo  nuntio  fuerimus  requisiti. 
Et  si  ex  nobis  aliquis  uel  aliqui  ea  omnia  non  obseruauerit*), 
que  suprascripta  sunt,  tota  possessio,  quam  habebit  in  ipsa 
insula,  debet  uenire  in  comuni')  Veneciarum;  verumtamen, 
quod  comune  Venecie  debeat  instituere*^)  milites  et  pedites  in 
locum  suum,  sicut  ipsi  fuerunt. 


*)  h  0  ni.  de  Venetiarum   C. 
-)  mild'  LA.;  mense  C. 
^J   et    Olli.   C.     Hunc   quoque  locum 
coiifei-as  cum  superiore  p.  133. 


*)  o  b  s  e  r  V  a  V  e  r  i  n  t  C.  rectius. 
^)  in  nostro  c o  m  in  u  n i  C. 
'')  i  ns  tru  ere  C. 


\rz 


PllOMtSSIO  COr.ON'lAF,  CllKTENSIS. 


-|-  Sig-num  suprascrlpli  Thome  Lunini  ^),  qui  hec  rogaiiit  fieri. 

-J"  Ego  Nicolaus  da  Moliiio  manu  niea  subscripsi. 

-|-  Ego  Leonardus  Fusculo  manu  mea  subscripsi. 

"l'  Ego  Jacoi)Us  llapclo')  manu  mea  sul)scrij)si. 

'J-  Ego  NIcholaus  Mayrano  manu  mea  subscripsi. 

-J-  Signum  suprascripti  Johannis  Raynaldo,  mib'tis,  qui  hoc 
rogauit  fieri. 

']-  Ego  Benedictus  da  Molino  manu  mea  sul)scripsi. 

-|-  Ego  Joliannes  Fusculo  manu  mea  subscripsi. 

•J-  Ego  Petrus  Oecontolo  manu  mea  sul)scripsi. 

•\'  Ego  Petrus  da  Molino  manu  mea  subscripsi. 

•j-  Ego  Jacobus  Taiapetra  manu  mea  subscripsi. 

-j-  Eg-o  Thomas  Boeo^)  manu  mea  subscripsi. 

-J-  Ego  Nicholaus  Bilongo  manu  mea  subscripsi. 

-|-  Eg-o  Thomas  Signorelo*)  manu  mea  subscripsi. 

-|-  Ego  Petrus  da  Molino  manu  mea  subscripsi. 

-|-  Ego  Daniel  Teupolo  testis  subscripsi. 

-]'  Johannes  Natalis  testis  subscripsi. 

Signum  suprascripti  Jacobi  Becontolo,  qui  liec  rogauit  fieri. 

Signum  suprascripti  Andree  Vallero,  qui  hec  rogavit  fieri ^). 

Signum  suprascripti  Dominici   Venero,    peditis,    qui  hec 
rog"avit  fieri. 

Signum  suprascripti  Jacobi  Picello  *^),  peditis,  qui  hec  roga- 
vit  fieri. 

Ego  Thomas  Vallero')  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Johannes  Becontolo  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Nicolaus  Girardus,  presbiter  et  notarius,  ducaiis 
aule  cancellarius,  comj)leui  et  roboraui. 


^)   \j  i  m  i  n  i   C. 

2)  Rapellü  C.  Lege  Cap  el  lo. 

•")  Bog  CO  C. 

*)  Sit,'norcllo  C. 


^)  Hanc  lineain  totam  om.  C. 
6)  Picollo  C. 
')  Valero  C. 


ChRYSOBULLIUM   SoLDANl  TuRCIAE. 


143 


CCXXXI. 
Chrysobullium  Soldani  Turciae  (Rum),  Ascddiu,  datuiii  Yeiiclis. 

A.  d.  1211-1220. 

Hiiius  privilegii  meiitionein  lacit  Alaedd  in  Keikohad,  Sol- 
danus Tiircise,  et  frater  natu  minor  liuius,  Ased  din,  a.  d.  1220,  liuius 
Collectionis    nr.  CCLVIII :    ^et  nemo  de  potcstntibm  SoJdajice  sue 

dominatioms nndeat    facere    altqiiod    injiin'o.'^iitn    vcl 

dampnum  eis,  nequo  aujferre  aliquod  ab  eis,  nisi  so/um  dao 
per  cenlenarium ,  sec n n d n m  t eiiore m  c h r y sohofi  hone 
memorie  patris  et  fratris  sui".  Cfr.  Nos  ad  nr.  CXVI,  T.  I, 
pag.  438.  439. 

CCXXXII. 
Sexteriorum  f  rctensiuni  in  luilitias  divisio. 

A.  d.l212. 

Flaminius  Cornelius  in  Greta  Sacra  T.  II,  p.  237:  „I/isti- 
tntü'  colonice  viri  Cretam  appulsi  a  Jacoho  Theupolo  Duclia  e,vcep(l 
fneriuit ;  qui  eis  deinde  oppida  et  prcedia  itd  partitus  est,  ut  iiniiis 
cuiusque  regionis  seil  seMerii  Venetiarnm  cives  certa  et  separata 
loca  obtincreiit.  Tum  si/igidis  sexteriis  virum  nobilem  et  priidentem, 
quem  Capitaneum  appclluvit,  sui  muneris  authoritnte  pra'fecit, 
ut  loca  singulis  sexteriis  assignata  in  militias  XXXIII  et  wiam 
tertiam  partem  dividercnt ;  quw  deinde  militiarum  partes  ducta 
Sorte  in  privatorum  iura  transirent'' . 

Qui  autcni  fuerint  —  sie  ferc  pergit  idem  auctor  —  hi  sexteriis 
praefecli  Capitanei,  quajve  loca  singulis  sexteriis  obtigerint,  ex 
Andrere  Cornelii  cbronico  ms.  addiscimus,  in  quo  liaec  hahentur, 
Italico  idiomate  exarata: 


Cana  regio,  o  S.  Apostolo. 
Settia,  Gerapetra,  Mirabelle  et 
Lasiti  con  tutte  le  sue  babentie  e 
pertinentie  de  Militie  sive  Cavai- 
lerie  XXXIII  e  uno  terzo  e  del 
Sestier  de  Canaregio  sive  S.  Apo- 
stolo. Fu  Capo  e  partidor  il  Nob. 
Homo    S.    Lunardo    Falier    per 


r  a  n  a  I  i  s  l{  c  g  i  u  s  sive  Sa  n- 
c  1 0  r  u  m  A  p  0  s  1 0 1 0  r  u  m. 
Setbia,  Jerapetra,  Mirabellum 
et  Lasitis  cum  omnibus  ad  ipsa 
loca  pertinontibus  Militiarum  seu 
Equitatuum  XXXIII  et  unius  tertisB 
partis  spectant  ad  Sexterium  Ca- 
nalis  Regii  seu  SS.  Apostolorum. 


144 


SeXTKKIOULM   Cur.TF.NSIUM   IN  MILITIAS  PIVISIO. 


(livider    e    dar    a    cadaiino 
dctto  Scslier  la  sua  parte. 


dol 


S.  Marco. 
Castel  Belvedere  con  tutle  etc. 
et  Pediata  et  Pesocunava  de  Mi- 
litie  siuc  Cavallcrie  33  e  un  terzo 
e  del  Sestier  de  San  Marco;  capo 
e  partidor  il  N.  H.  S.  Marin  Ziisto 
per  divider  etc. 

S.  Crose. 
Castel  Bonifatio  con  tutte  etc. 
Castel  Novo  e  Priotissa  de  Militie 
sive  Cavallerie  33  e  un  terzo  vien 
al  Sestier  de  S.  Crose;  capo  c 
partidor  il  N.  II.  S.  Lunardo 
Foscolo  per  divider  etc. 

Casiello. 
Castel  Miiopotamo,  Ario  e 
Siurito  con  tutte  etc.  de  Militie 
sive  Cavallerie  33  e  un  terzo  al 
Sestier  de  Castello;  capo  e  par- 
tidor il  N.  H.  S.  Andrea  Pantaleon 
per  divider  etc. 

S.  Polo. 
Calamona,  Castel  Siurito  et 
Psicro  con  tutte  etc.  de  Militie  sive 
Cavallerie  33  e  un  terzo  del  Se- 
stier de  S.  Polo;  cajjo  e  partidor 
il  N.  11.  S.  Piero  Querini  per 
divider  etc. 


Caput  et  divisor  fuit  Nobilis  vir 
Dominus  Leonardos  Faletro,  ut 
loca  divideret,  et  suam  cuique 
debitam  partem  diclo  Sexterio 
assignaret. 

S.  Marcus. 
Castrum  Belvedernuncupatum 
cinn  Omnibus  etc.  Pediata  et  Pe- 
socunava Militiariwn  seu  Equita- 
tuum  XXXllI  et  unius  tertifß  partis 
spectant  ad  Sesterium  S.  Marci. 
Cuius  Caput  et  divisor  est  Nob.  vir 
D.  Marinus  Zusto,  ut  etc. 

S.  C  r  u  X. 
Castrum  Bonifatii  cum  Omni- 
bus etc.  Castrum  Novum  et  Prio- 
tissa Militiarum  seu  Equitatuum 
XXXIIl  et  unius  tertiae  partis  atti- 
nent  ad  Sexterium  S.  Crucis.  Cuius 
Caput  et  divisor  est  Nob.  vir 
D.  Leonardos  Fusculo,  ut  etc. 

Ca  s  tellum. 
Castrum  Milopotamum,  Arium 
et  Apanosiurite  cum  omnibus  etc. 
Militiarum  seu  Equitatuum  XXXIIl 
et  unius  tertiae  partis  obtingunt 
Sexterio  Castelli;  cuius  caput  et 
divisor  est  Nob.  vir  D.  Andreas 
Pantaleo,  ut  etc. 

S.  Paulus. 
Calamona,  Castrum  Catosiu- 
rite  et  Psicbium  cum  omnibus  etc. 
Militiarum  sive  Equitatuum  XXXIIl 
et  unius  terti»  partis  attinent  ad 
Sexterium  S.  Pauli;  cuius  caput 
et  divisor  est  Nob.  vir  Dom.  Pau- 
lus Quirinus.  ut  etc. 


Sexteriorum  Cretensium  in  militias  divisio.  145 


Dorsoduro. 
CufTo,  Cama,  Chissamo,  Orna 
con  tutte  etc.  de  Militie  sive 
Cavallerie  33  e  im  terzo  vieii  al 
Sestier  de  Dorsoduro;  capo  e  par- 
tidor  il  N.  H.  S.  Paiigratio  Falier 
per  divider  etc. 


Dors  umdurum. 
CiilTo,    Cama,    Chissamns    et 
Unicornum  cum  omnihus  etc.  Mili- 
tiarum  sive  Equitatuum  XXXIII  et 
iinius   tertiae   partis   spcctaiit  ad 
Sexterium  Dorsiduri;  cuius  Caput 
et  divisor  est  Nob.  vir  Dom.  Pan- 
cratius  Phaledro,  ut  etc. 
Quod  autem  —  ita  pergit  C  o  r  u  e  1  i  u  s  —  hi  Sexteriis  Proefecti 
Capitmiel  rocarcntur,  ex  alio  documento   antiquo  addischmis, 
in  quo  licec  notata  leguntur: 

Hsec  est  divisio  prima,  ([uaj  facta  fuit  de  tota  insula  Cratae 
tempore  discreti  viri  dum.  Jacobi  Theupoli,  Duebae  Cretensis; 
qui  ex  praecepto  illustris  Petri  Ziani,  Dueis  Veiietiarum,  ad  Cretam 
missus  fuit,   Coneurrente  anno  domini  MCCXII,  indict.  I. 

Sitbea,  Jerapetra  et  Lasitbi  cum  omnibus  suis  habentiis  et 
pertinentiis.  Militia?  XXXIII  et  tertia  pars.  Hie  est  sexterium 
unum;  venit  ad  Sanctorum  Apostolorum;  fuit  Capitaneus  vir 
nobilis  dominus  I^eonardus  Faletro  maior. 

Castellum  Belveder  cum  omnibus  suis  pertinentiis,  cum 
Pediada  et  Pessocunava.  Militiae  XXXIII  et  tertia;  venit  ad 
S.  Marcum.   Capitaneus  vir  nobilis  Marinus  Justo. 

Bonifatio  cum  omnibus  suis  pertinentiis,  sexterium  unum. 
Militiae  XXXIII  et  tertia  cum  Castello  novo  et  Messarea;  venit 
ad  S.  Crucem.  Capitaneus  vir  nobilis  dom.  Leonardus  Fusculo. 
Millopotamum,  Ario  et  Panosiurito  cum  omnibus  suis  per- 
tinentiis. Militiae  XXXIII  et  tertia,  sexterium  unum;  venit  ad 
Castellum.   Capitaneus  vir  nobilis  dom.  Andreas  Pantbaleo. 

Calamona,  Catosiurito  et  Pyscbro  (Psychro?)  cum  omniiuis 
suis  pertinentiis.  Militiae  XXXIII  et  tertia;  venit  ad  S.  Paulum. 
Capitaneus  nob.  vir  d.  Petrus  Quirino. 

Cuffo,  Cama,  Kissamo,  Orna  cum  omnibus  suis  perti- 
nentiis. Militiae  XXXIII  et  tertia;  venit  ad  Dorsoduro.  Capitaneus 
nol).  vir  dom.  Pancratius  Faletro  de  S.  Pantaleoiie. 

Fontes.  Abth.  U.  M.  XIU.  10 


140  CoNCESSIO  P.  ZlAM   PF,  BONIS  F.CCL.   IN  CllF.TA. 

ccxxxni. 

fonccssio  IN'tri  Ziani  Duris  Yenotiurum  de  boiiis  ecclcsiac  bciili  Johannis 
evangclistuc  in  in«tDla  Crcta. 

A.  d.  i212,  m.  Martio. 

Libri  Commemon'itles  Archiv!  Cfcs.  Vind.  T.  HI,  fol.  74.  Indica- 
vere  hoc  docuinontiim  Flam.  Cornelius  I.  I.  I,  222.  II,  174,  et 
E.  Cieogua  I.  1.  IV,  541. 

In  nomiiii  Del  et  saliiatoris  nostri  Jesu  Christi.  Anno 
Domini  miliesimo  ducentesimo  diiodecimo,  mensis  Martii,  iiuli- 
ctione  qiiinta  deeima.   Iliu(i\hTi. 

Ducalis  noslra  dignitas,  quae  siiiim  unicuique  ins  conser- 
uare  consueuit  illaesiini,  tanto  erga  Jesu  Christi  lamulos  placi- 
bilior  inuenitur,  quanto  obsequio  cius  deditos  bonis  actibus  et 
vita  deuocius  nouerlt  et  amplius  desudare.  Ob  reuerentiam 
igitur  Jesu  Christi ,  cuius  vos  estis ,  sicut  ex  relatione  amici 
nostri,  veneral)ilis  Matthaei,  ecelesiae  beati  Joannis  evangelistae 
episcopi,  sitae  in  Milopotamo  infra  insulam  de  Cretis,  et  aliorum 
uirorum  pluriuni  insinuatlone  didiciinus,  ueri  ministri,  damus  et 
coneedimus  nos  Petrus  Ziani,  Dei  gratia  Venetiarum,  Dahnatiae 
atque  Chroatiae  Dnx,  quartae  partis  et  dimidiae  totius  Roma- 
niae  Imperii  doininator,  cum  nostris  judicibus  et  sapientibus 
consilii,  collaudatione  populi  Venetiaruin  cum  nostris  successo- 
ribus  V  obis  Simeoni '),  reverendo  in  Christo  patri,  ecelesiae  bea- 
tissimae  Mariae  seniper  virü^inis  in  monte  Synai  archiepiscopo; 
venerabiiibus  quoque  fratribus  eiusdem  ecelesiae  vestrisque 
successoribus  in  perpetuuiti  nniuersa ,  quae  supradicta  ecclesia 
vestra  et  vos,  quae  habuistis  in  supradicta  insula  nostra  de 
Cretis  Graecorum  tempore:  hoc  est  quatuor  petias  vineae,  et 
campum  unuin,  in  quo  seminantur  modia  octo,  quae  omnia  sunt 
posIta  in  chorio,  qui  dicitur  Sclauonathye.  Prastrum  quoque 
Licasti,  et  uineam,  quae  in  eodem  prastro  sita  est,  quam  uobis 


*)   Ex  hoc  docuniento  sujfgeras  fompiis  sfafiim  i]\m(\    Li'Qiiien.  I.  c.  111,733. 


CONCESSIO  P.   ZlANI  DE  BONIS  ECCI;.  IN   CrETA.  147 

tribiüt  Suadinus  et  frater  suus;  medietatem  autem  similiter 
illius  prastri,  quod  appellatur  Vradiarium,  cum  diiabiis  viiieis,  et 
domum,  in  qua  manebat  Nicolaus  Straticus,  quac  omnia  uobis 
tradidit  ideni Nicolaus;  aliam  ucro  medietatem  prastri  memorati, 
quod  Vradiarium  dicitur,  iios  habere  uolumus  propter  illas  tres 
libras  et  quinquaginta  manitos,  quos  Graeeorum  tempore  liabe- 
batis  de  comerclo. 

Concedimus  uobis  modo  simili,  et  damus  monasterio 
sancti  Saluatoris  de  .  .  .  et  parum  terrae  iuxta  eum,  quam 
uobis  exhibuit  Syryt;  prastrum,  quod  Solopulum  dicitur,  et 
vineam  in  cliorio  positam,  quae  uocatur  Ycania,  quae  omnia 
vobis  praebuit  Georgius  Maurocenus;  et  agrum  similiter  duorum 
bonum  eratium  in  eodem  prastro;  uineam  quoque,  quae  fuit 
Muscati,  atque  petiae  tres  de  uinea,  quarum  una  sita  est  in 
cliorio  Sconaui ,  duae  autem  in  cliorio ,  qui  Piscia  nominatur, 
quas  uineas  vobis  dedit  monacus  Leonditus  a  Restis.  Habere 
etiam  uos  uolumus  et  aliam  petiam  uineae  in  supradicto  cliorio 
de  Piscia  positam,  quam  Uobis  Dimitrius  Enigimanus  tribuit; 
uineam  similiter  et  molendinum  ununi ,  quae  vobis  exhibuit 
Theodorus  Yueropulus  in  chorio,  qui  dicitur  Stratos,  et  vineam 
illam  in  Sancto  Parasehevi,  quam  uobis  tribuit  Michael  a  Fanto ; 
et  aliam  quoque  uineam  in  chorio  Stirianii ,  quam  vobis  dedit 
Catacalus  clericus,  et  zardinum,  quem  dedit  uobis  Vasilius  Dar- 
minus extra  burguni  Candidae  et  Metocchij.  Similiter  uobis 
damus  et  concedimus  Sancti  Simeonis  in  ipso  burgo  positum,  et 
molendinum  illud,  quod  fuit  Scolaturii,  et  paranchos  uiginti 
quatuor,  quos  primo  habebatis  Graeeorum  tempore;  et  super 
hijs  etiam  alios  sex  uobis  concedimus. 

Haec  itaque  omnia,  quae  suprascripta  sunt  et  designata, 
vobis  et  ecclesiae  vestrae  habenda  uestrisque  successoribus, 
sicut  praemissum  est,  in  perpetuum  exhibemus  cum  omni  sua 
iurisdictione,  quae  ab  omni  angaria  et  exactione  cum  cultoribus 

10* 


1  48  CoNCKSSIO  P.  ZlAM  DK  IlONTS  ECCL.  IN  CrETA. 

pariter  lihcra  esse  uolumus  perpetuis  tcmporibiis ;  potestatem 
vobis  plenissiinam  trihuentes  iiitromittere  ca,  amodo  habendi 
(jiioqiie,  et  teiiendi,  daiidl,  cultandi,  laborandi,  coinutandi,  in 
perpetiiiini  possidondi,  et  quiccpiid  inde  vobis  phicuerit  faciendi, 
homine  nullo  vobis  contradieente,  ad  utiiitatem  tarnen  supra- 
dietae  ecelesiae  vestrae. 

Praeter  haec  et  gratiam  hanc  vobis  et  ecelesiae  vestrae 
vestrisque  successoribus  facere  uolumus,  quod  de  insula  memo- 
rata  potestatem  extrahendi  omni  tempore  habeatis  sine  ullo  co- 
merclo  pro  uobis  et  ecclesia  vestra,  caseum  uidelicet  etrassam, 
feltrum  quoque,  ceram  similiter,  et  inccnsum  atque  oleum,  quae 
vobis  per  tcmpora  uencrint  de  redditibus  vobis  assignatis  superius. 

Nulli  ergo  subditorum  nostrorum  liceat  paginam  hanc 
nostrae  dationis  et  concessionis  robur  infringere,  uel  ei  ausu 
temerario  contraire ;  quod  si  quis  facere  pro  suae  temeritatis 
audacia  attemptauerit,  sciat,  se  nostram  maliuolentiam  incursu- 
rum ,  et  de  suo  excessu  grauiter  puniendum. 

Ut  autem  praesentis  dationis  et  concessionis  scriptum  in 
perpetuum  uigcat  et  robur  obtineat  firmilatis,  manu  propria 
cum  nostris  iudicibus  et  sapientibus  in  eo  duximus  subscriben- 
dum,  et  per  nos  nostrum  cancellarium  iussimiis  ipsum,  sicut 
in  calce  cernitur,  subnotari  et  bulla  plumbea  nostro  impressa 
timpario  insigniri. 

Et  quia  Jesu  Christi  familiäres  vos  et  amicos  credimus,  qui 
saeculo  contempto  et  eins  gloria,  laudabilcm  religionis  habitum 
assumentes  montem  et  haeremum  Synai,  ut  audiuimus,  sicut 
praemissum  est,  ad  seruiendum,  et  liberius. ..  *),  ellegistis;  unde 
dubium  non  tenemus,  quod  ab  co  praecibus  tanto  uelocius,  quae 
quaeritis,  obtinetis,  quanto  in  eins  amore  et  obsequio  ab  Omni- 
bus segregati  feruentius  extuatis'):  rogamus  uos  in  Domino  et 


*)  Desideratur      verl)um      quoddam    i       ~)  I.  o.  ;c  s  tua  t  is. 
reliüriosuni. 


CoNCESSIO  P.  ZlANI  DE  BONIS  ECCL.   IN  CrETA.  1  40 

obsecramiis,  ut  possimus,  cum  omni  cordis  desiderio,  quod  nostri 
memores  seinper  pro  nobis  et  populo  Venetiarmn  Doinimiin 
exoretis,  ut,  quod  apud  cum  per  iios  non  possimus,  per  vos 
obtluere  ualeamus. 

Eg-o  Petrus  Ziani,  Dei  gratia  Dux,  manu  mea  seripsi. 

Ego  Joannes  Barozi,  judex,  m.  m.  s. 

Ego  Thomas  Centenico,  judex,  m.  m.  s. 

Ego  Henricus  Nauigaioso,  consiliator,  m.  m.  s. 

Ego  Jacobus  de  Molino ,  consiliator,  m.  m.  s. 

Ego  Henricus  Maurocenus,  consiliator,  m.  m.  s. 

Ego  Paulus  Quirino,  consiliator,  m.  m.  s. 

Ego  Felippus  de  Canali,  aduocator  communis,  m.  m.  s. 

Ego  Joannes  Martinazo,  aduocator  communis,  m.  m.  s. 

Ego  Octauianus  Quirino  m.  m.  s. 

Ego  Marcus  Maciamanus  m.  m.  s. 

Ego  Marinus  Jacobe  m.  m.  s. 

Ego  Jonatha  Fuscarenus  m.  m.  s. 

Ego  Marinus  Valaressus  m.  m.  s. 

Ego  Stephano  Betani  m.  m.  s. 

Ego  Dominicus  Cussoni  m.  m.  s. 

Ego  Felippus  Marcello  m.  m.  s. 

Ego  Leonardus  SisinuUo  m.  m.  s. 

Ego  Joannes  Donato  m.  m.  s. 

Ego  Palmerio  Zane  m.  m.  s. 

Ego  Bello  Julio  m.  m.  s. 

Ego  Angelo  Venerio  m.  m.  s. 

Ego  Petrus  Constantinus  m.  m.  s. 

Ego  Marcus  Michael  m.  m.  s, 

Ego  Petrus  Istrego  m.  m.  s. 

Ego  Marcus  Taruisano,  camerarius  communis,  m.  m.  s. 

Ego  Cardinalis  Georgio,  camerarius  communis,  m.  m.  s. 

Ego  Henricus  Polani  m.  m.  s.  '    . 

Ego  Giberto  Dandulo  m,  m.  s. 


150 


InNOC.  III  DE  ELECTIONE   PaTU.  Cp, 


Ego  Pangralius  Malipetro  m. 

in.  s. 
Ego  Joannes  Fradcllo  ni.  m.  s. 
Ego  Petrus  Stamario  m.  m.  s. 
Ego  Andreas  Janasi  m.  m.  s. 
Ego  Daniel  Barbeta  m.  m.  s. 
Ego  Michael  Malaza  m.  in.  s. 
Ego  Andreas  Marcello  m.  m.  s. 
Ego  Petrus  Griinani  m.  m.  s. 
Ego  Joannes  de  Canali  in.  in.  s. 
Ego  Blasio  Basilio  m.  m.  s. 
Ego  Angelus  de  lo  Priolo  in.m.s. 
Ego  Lanfrancho  Boxio  m.  m.  s. 


Ego  Nicoiao  Polani  m.  in.  s. 
Effo  Jacobus  Juliano  in.  in.  s. 
Ego  Joannes  Bobizo  in.  m.  s. 
Ego  Ganduifus  Belani  ni.  m.  s. 
Ego  Joannes  Vilioiii  m.  m.  s. 
Ego  Barbus,  procurator  sancti 

Marci,  in.  in.  s. 
Ego  Marcus  Maurocenus  m.m.  s. 
Ego  Joannes  Triuizane  m.  m.  s. 
Ego  Marcus  Vitori  in.  m.  s. 
Ego  Andreasi  Marioni  m.  m.  s. 
Ego  Jacobus  Acotanto  m.  m.  s. 
Ego  Bonabel  Dandulo  m.  m.  s. 

Ego  Nicolaus  Girardo,  presbiter  et  notarius,  ducalisque 
aulae  cancellarius,  compleui  et  roboraui. 

Ego  Blaxius  Barbo,  clericus  sancti  Marcialis  et  notarius, 
uidi  in  inatre,  testis  sum  in  filia. 

Ego  Joannes  Michael,  judex,  uidi  in  matre,  testis  suin 
in  filia. 

Ego  Dominicus,  presbiter  sancti  Canciani  et  notarius, 
hoc  exeniplum  exemplaui  anno  ab  incarnatione  Domini  nostri 
Jesu  Christi  inillesiino  ducentcsiino  sexagesimo  secundo,  mensis 
Madii,  die  tertio  exeunte,  indictione  quinta,  Candidae  insulae 
Cretae,  nihil  addens  uel  minuens,  quod  sententiam  mutet,  sumpto 
ex  autentico  sigillo  plumbeo  sigillato,  compleui  et  roboraui. 

CCXXXIV. 

iDDoceiitius  III  niagistro  Maximo. 

De  electio)ie  Patriarchcß  Constantinopolitani. 

A.  d.  1212,  die  17.  m.  Augusti. 

liiriocentius  lil  epist.  libro  XV,  136  (ed.  Bai  uz.  T.  II, 
p.  672—676),  coli.  XIV,  97.  XV,  lo3.  lo4.  153.  XVI,  112.  Gest. 
Innoc.  III  cap.  102.   De  diuturna  liac  controversia  adeas  DuCaag. 


I.NNOC.   III  DE   ELECTIüNE  PaTR.  Cp.  151 

histoi-.  de  Cp.  II,  17S  sqq.  LeQuien.  1.  c.  IIF,  799  sqq.   Ray  na  Id. 
1.  1.  a.  1212,  §.  43. 

.  .  .  Constantinopolitana  Ecclesla,  licet  posterior  tem- 
pore, postmoduni  propter  honorificentiam  piissiini  Constantini 
prJBlata  est  aliis  dignitate;  sicqiie  facti  sunt  prlmi  novissimi  et 
novissimi  primi;  iit  inerito  ipsi  dicatur:  muItLe  filue  coucjrefja- 
verunt  divitias,  sed  tu  sola  supet'fjressa  es  unicersas.  Ad  cujus 
Ecclesiae  regimeii  talis  est  pontifex  assumendus,  qui  ad  siniili- 
tudinem  illorum  quatuor  animalium  [sc.  apocalypseos  Joannis]  ante 
et  retro  plenus  sit  oculis:  ut  pleno  lumine  veteris  et  novi  testa- 
nienti  mysteria  contempletur,  per  experientiam  videns  praeterlta, 
et  futura  prsevidens  per  cautelam.  Debet  enini  habere  sex  alas, 
scilicet  sex  Jegum  notitiam,  naturalis,  Mosaicie  et  propheticae, 
evangelic8B,  apostolicae  et  canonici;  quibus  perfecto  libramine 
inter  coelum  volans  et  terram,  de  terris  ad  coelestia  et  de  tem- 
poralibus  transvolet  ad  aeterna. 

Sane  ad  hanc  Ecclesiam  duo  qusedam  animalia  sunt  vocata, 
utinam  plena  oculis  et  alas  habentia,  videlicet  venerabilis  frater 
noster  Heracliensis  Archiepiscopus\),  et  dilectus  filius  [Ludo- 
vicus],  plebanus  sancti  Pauli  de  Venetiis,  sicut  per  procura- 
tores  tarn  postulantium  archiepiscoporum,  quam  eligentium 
plebanum  fuit  propositum  coram  nobis.  Proposuerunt  siqui- 
dem  procuratores  electorum  plebani ,  quod ,  cum  Ecclesia 
Constantinopolitana  vacante  canonici  Ph.  decanum  suum  sibi 
elegerint  in  pastorem,  et  nos  cassaverimus  electionem  eandem, 
quia  quibusdam  exclusis,  qui  adesse  debuerant,  extitit  celebra- 
tio,  ne  diu  gregi  fidelium  deesset  cura  pastoris,  tarn  canonici, 
quam  quidam  alii ,  qui  se  in  electione  Constantinopolitani 
Patriarchfe  jus  habere  dicebant,  ut  de  electione  tractarent,  ad 
invicem  convenerunt.  Cumque  septem  personae  pro  septem 
prsepositis  se  offerrent,  et  quidam  alii  pro  ceteris  pra^latis  se 


')  Fantinus;  sed  non  liquet  plane,  coli.  LeQuien.  1.  c.  HI,  96ü. 


1  52  InNOC.   III   DK   EI-KCTIONK  FaTU.  Cl'. 

tractaliii  elcctioiiis  inj^ererent,  post  multain  concortatioiiem  tarn 
illas  Septem  persoiias,  quam  tliias  alias  ad  uiiiversitatis  iiistan- 
tiam,  qua}  lamen  duas  laiilum  voees  habereut,  salvo  in  oinnibus 
jure  suo  lam  in  praesenti,  quam  in  futuro,  pro  bono  concordias 
receperiint. 

Sed  factum  est,  quod  humani  generis  inimico,  qui  iinita- 
tcm  Ecelesiai  seindere  nititur,  supersemiuante  zizania  messi 
Dominicas,  in  duas  partes  sunt  vota  divisa,  novem  de  canonicis 
et  novem  aliis  pricnominatis  personis  postulanlibus  Archiepisco- 
pum  memoratum,  et  quindecim  canonicis  et  pra^posito  sanctorum 
Apostolorum  plebanum  eligentibus  supradictum;  cujus  electioni 
cantor,  qui  pro  ulilitate  al)sens  erat  ecclesia3,  et  ante  tractatum 
electionis  per  literas  suas  conscnsum  expresserat  de  plebano, 
si  aliis  coinplaceret,  et  octo  alii  canonici,  qui  electionis  tempore 
non  fuere  pra^seutes,  suum  praBstitere  consensum;  et  sie  in 
plebanum  prjBdictum  vota  viginti  quatuor  canonicorum  et  unius 
praepositi  convenerunt.  Dicebant  ergo,  postulantium  numerum 
esse  minorem,  cum  decem  et  octo  tantum  Archiepiscopum  postu- 
larent;  de  quibus  quosdam  eorum,  quos  cum  praßfata  protesta- 
tione  sui  juris  admiserant,  excludere  nitebantur,  duos  videlicet 
de  Blakerna  et  Buccaleone  ])raepositos;  quia,  cum  per  exemptio- 
nis  Privilegium  a  Sede  apostolica  impetratum  se  subtraxerint 
oneri,  tacite  renuntiasse  videbantur  honori,  ut  ad  electionem 
non  pertinerent  illius,  cui  electo  uullatenus  subjacerent,  Alii 
quatuor  non  erant  praepositi ,  sed  aliarum  Ecclesiarum  clerici, 
qui  se  tractatui  electionis  suorum  prajpositorum  nomine  inge- 
rebant,  quia  eorum  domini  adeo  erant  absentes,  quod  ad  tracta- 
tum electionis  vocari  commode  nee  poterant,  nee  debebant; 
quoniam,  si  absentes  possent  per  procuratores  adesse,  vix  jura 
devolverentur  absentium  ad  praesentes;  cum  rare  contingeret, 
quod  per  se,  vel  per  alios  Interesse  non  possent.  Septimus 
autem,  qui  praBsens  extiterat,  jam  electus  et  confirmatus  in 
Archiepiscopum  Verricensem  et  translatus  ad  suam  Ecciesiam, 


InNOC.  III  DE  ELECTIONE  PaTR.  Cp.  153 

possessioiiem  ejiisdoin  adeptus  fuerat  corporalem.  Et  licet 
universitas  clericorum  quatuor  prius  pro  se  postularet  admitti ; 
quia  tarnen  pars  canonieorum  tot  nolebat  admittere,  ne  nume- 
rus aliorum  nimis  excreseeret,  ita  tandem  pro  bono  pacis  extitit 
ordinatum,  ut  duo  tantum  admitterentur  ex  illis  cum  protesta- 
tione  praßdicta;  et  ideo  eligentes  asserebant,  illos  duas  tantum 
voces  et  non  ceterorum  habere ;  niaxime,  cum  triginta  prapo- 
siturai  fuerint  ad  septem  redactai,  quse  tamen  nondum  fuerunt 
auctoritate  sui  judieis  approbatJB.  Conventuales  autem  Eccle- 
slas  ultra  quinque  vel  sex  tunc  temporis  esse  neg^abant;  et,  si 
plures  fuissent,  tempore  tamen  electionis  priedictaB  prailatos 
earum  dicebant  non  fuisse  praesentes. 

De  malo  denique  zelo  intendebant  arguere  postulantes, 
eo,  quod,  ut  proponebant,  ilHteratum  et  impudicum  ex  certa 
scientia  postularant;  cujus  incontinentiam  dicebant  per  filium 
in  monacluuu  genitiim  paternaä  libidinis  testem  posse  prubari. 
Eundem  etiam  Archiepiscopum  de  ambitione  notabant,  eo 
quod  in  vigilia  nativitatis  Dominiere  se  suai  subtraxit  Ecclesise, 
ut  esset  in  urbe  Regia,  ubi  tunc  erat  postulatio  celebranda, 
et  passus  est  cum  bymno  Te  Deiun  hmdamus  se  in  sede 
locari,  in  qua  profestis  diebus  residere  consueverat  Pa- 
triarcha.  Qui  autem  auctoritate  propria  bona  patriarchatus 
post  mortem  Patriarchae  distribuens,  ejusdem  sigillo  violen- 
ter  arrepto  de  scrinio  eamerarii,  literas  quasdam,  quibus  ilhid 
impressit,  misit  Ravennam'),  et  quandam  pecunise  summam 
ibi  depositam  auctoritate  b'terarum  illarum  sibi  fecit  alTerri, 
eandemque  distribuit  pro  sujb  voluntatis  arbitrio  in  Ecclesise 
Constantinopolitanae  prfBJudicium  et  gravamen.  Quod  totum  et 
alia  in  capitulo  fuere  proposita,  cum  quidam  de  ipso  postulando 
tractarent. 


*)  De  hac  urbe  v.  Nos  in  Th  essal  o  n  ic  a  p.  488.  Ibi  Tlioiims  Maurocenus, 
Patriarcha  Cp.,  a.  d.  1210,  inierat  pactum  de  ecclesiis  resignandis,  de  quo 
accurate  exposuit  Buchon.  nouv.  recherches.  I,  1.  p.  XXVII  sqq. 


I  54  InNOC.  in  DE   ELECTIONE  PaTR.  Cp. 

Unde  petcbant,  ut,  cum  pars  postulanlium  Archieplsco- 
puin  esset  numero  minor,  inferior  zelo,  et  a  siio  jure  ceciderit 
postniando  scienter  indig-num,  electionem  conlirmare  factam  de 
dicto  plebano  caiionice  digiiareinur,  maxime,  cum  ipsi  usi  fiicrint 
jure  communi  personam  eligibilem  eligendo,  quod  ordinarii  juris 
cxistit,  et  alii  juris  communis  eontempto  beneficio  ad  extraordina- 
rium  auxiÜum  transvolarint. 

Ad  baec  procuratores  partis  alterius  responderunt,  quod 
universi  pra^lati  conventualium  Rcclesiarum  apud  Constanti- 
nopolim  existcntium  per  nostram  Constitutionen!  in  electione 
Constantinopolitani  Patriareba3  jus  habent.  Unde  universitas 
prseiatorum,  de  qua  in  eadem  constitutione  cavetur  expresse, 
restring-i  non  debet  ad  septeni,  cum  ratione  sua?  dignitatis 
in  boc  bene  fuerit  Ecclesise  memorataß  provisum,  tum  ut 
sanior  haberetur  super  electione  tractatus,  cum  integrum  sit 
Judicium  phirimorum  sententiis  confirmatum ;  tum  etiam,  ut 
per  numerum  prailatorum  iliis  posset  occurri,  qui  Dei  sanctua- 
rium  jure  volebant  bereditario  possidere.  Addebant  etiam,  quod 
prfefatsB  constitutionis  beneficium  duo  exempti  praepositi  per 
exemptionis  Privilegium  nuUatenus  amiserunt,  cum  ea,  quae  in 
favorem  alicuius  introducta  sunt,  in  ejus  Ispsionem  non  debeant 
redundare,  et  per  privllegia  pontificum  Romanorum  addi,  non 
subtrabi  consueverit  illis,  quibus  specialiter  Indulgentur,  propter 
praidictam  maxime  rationem,  ut  illis  obsisterent  prudenter,  qui 
Domini  sanctuarium  moliuntur  in  jus  bereditarium  usurpare. 
Unde  iidemexciudi  non  poterant,  nee  debebant,  ea  etiam  ratione, 
quod  Septem  nomine  septem  praepositorum  et  duo  vice  ac 
nomine  viginti  trinm  prailatorum  pro  ipsa  universitate  fuerint  a 
canonicis  ad  tractatum  electionis  admissi;  et  sie  cum  in  postu- 
latum  Vota  septem  pnepositorum  et  decem  et  octo  prailatorum 
prajsentium  et  aliorum  sex  absenlium ,  quorum  procuratores 
erant  in  civitate  praesentes,  consensu  inediante  illorum  duorum 
concurrerint,    pro  parte  sua  ultra  duplum  maiorem  numerum 


InNOC.  III  DE  ELECTIONE  PaTR.  Cp.  155 

allegabant,  cum  in  plebaimm  quindecim  tantiim  canonici  et  unus 
prfepositus  a  principio  consensissent,  nee  aliquid  ei  juris  accre- 
verit  in  hoc  casu  per  snl)sequenteni  consensum  novem  canoni- 
corum,  qui  electionis  tempore  non  fuere  pra^sentes,  nee  vocari 
potuerint  comniode,  nee  deberent ;  pr?esertim  cum  octo  ex  illis 
tanto  tempore  fuissent  absentes,  quod  secundum  constitutionem 
Patriarchse  ac  Capitub*  Constantinopolitanorum  pro  canonicis 
nullatenus  haberentur.  Auctoritatem  etiam  introducebant  pro 
se,  cum  regulariter  maioris  auctoritatis  prselatus  quam  simplex 
canonicus  habeatur. 

Bonum  vero  zelum  ea  ratione  probabant,  quod  Venetum 
pro  vitando  scandalo,  longa  conversatione  notum,  laudabili 
adniinistratione  probatum ,  carum  clericis  et  acceptum  laicis, 
postularant ;  in  quem  assensus  Principis ,  suffraganeorum 
Vota  plebisque  desiderium  concurrebant;  nee  debebant  aliquid 
sinistrum  de  illo  prsesumere ,  quem  et  excellentia  dignitatis  et 
communis  reddebat  fama  prseclarum.  Nee  etiam  erant  adversarii 
audiendi,  qui  promotionis  ejus  tempore  tacuerunt,  nisi  forte 
aliquid  novum  proponerent,  vel  quod  postmodum  didicissent; 
maxime  cum  objectam  notam  incontinentife,  si  qua  forsitan  prse- 
cessisset  in  ipso,  quod  tamen  inficiabantur  omnino,  subsequens 
longse  conversationis  delevisset  honestas. 

Proposuerunt  etiam,  quod,  nisi  pars  altera  se  ab  injuriis 
temperaret,  intendebant  queedam  proponere  tarn  in  personas 
eligentium,  quam  electi. 

Ad  excusationem  vero  ejusdem  Archiepiscopi  super  obje- 
etione  ambitus  proponebant,  quod  idem  ex  honesta  et  probabili 
causa  Constantinopolim  venerat,  et  habebat  necesse  frequenter 
accedere,  tum  propter  negotia  patriarchalis  Ecclesia?,  tum  etiam 
propter  executionem  ultimae  voluntatis  Patriarch»  defuncti,  suffi 
discretioni  commissfe;  qui  licet  interfuerit  vesperis  et  malutinis 
in  patriarchali  Ecclesia  ob  solemnitatem  diei,  in  loco  tamen 
decani  resedit,  nee  aliquid  Je  patriarchalibus  usiirpavit.   Ipsum 


1  56  Innoc.  III  de  ktkctionk  Patr.  Cp. 

etiam  litcratum ,  etsi  non  eminenter,  competcnter  tarnen  esse 
ilicebant,  siinieientem  intellif^entiain  et  eloquentiam  de  scripturis 
et  in  scripturis  habentem;  niliilominus  allegantes,  qiiod,  etsi 
(pia^dam  conventualcs  I*]celesiai  tune  vacarcnt,  aut  forsan  propter 
pauperiem  non  haberent  numerum  clerieorum,  ipsum  eapitulum, 
aut  etiam  unus,  qui  vicem  capituli  retineret,  ad  electionem  pro 
prailato  deberet  admitti ,  cum  in  talibus  sa^pe  eapitulum 
vicem  consueverit  suppiere  pra^lati,  et  nomen  ac  jus  universi- 
tatis  multotiens  devolvatur  ad  unum  et  retineatur  in  uno.  De 
malo  nibilominus  zelo  arguebantur  electores  plebani,  eo  quod 
hominem  elegerant,  quem  electionis  tempore  credebant  in  mino- 
ribus  ordinibus  constitutum,  asserentes,  quod  in  vigilia  nativi- 
tatis  Dominicae  altera  pars  apud  Constantinopolim  consenserat  in 
plebanum,  qui  sc  paulo  ante  apud  Venetias  fecerat  in  subdiaco- 
num  promoveri.  Ex  quo  inferebatur,  quod.  si  boc  actum  fuerit 
ex  condicto,  non  poterat  ambitione  carere.  Si  vero  praordina- 
tum  non  extitit,  cum  propter  locorum  distantiam  hoc  ad  eligen- 
tes  tam  brevi  tempore  nequivcrit  pervenisse,  sequitur,  quod 
secundum  conscientias  suas  ineligibilem  eligebant;  vel  si  error 
ad  excusationem  aceusatione  non  vacuam  allegetur,  in  confessio- 
nem  negligentia  veniet,  quae  super  iis  non  multum  distat  a  culpa. 
Adjiciebant  etiam,  quod  magis  erat  extraordinarium  con- 
sentire  in  hominem,  non  solum  extra  totum  patriarchatum, 
verum  etiam  extra  totum  Imperium  constitutum,  quam  in  vici- 
num  et  familiärem,  suffraganeum  ejusdem  Ecclesife,  de  cujus 
pastoris  electione  tractatur.  Personam  quoque  plebani  de  vehe- 
menti  ambitione  notabant,  dicentes,  quod  ipse  per  literas  suas 
quosdam  Constantinopolitanos  canonicos  expresse  rogaverat,  ut 
cum  in  suum  eligerent  Patriarcham ;  quod  pars  altera  negabat. 
Unde  petebant  postulatores  Archiepiscopi  sspe  dicti,  ut,  cum 
esset  pars  altera  zelo,  auctoritate  ac  numero  minor,  cassato, 
quod  factum  fuerat  de  plebano,  postulationem  ipsorum  admit- 
tere  dignaremur. 


InNOC.  III  DE  ELECTIONE  PaTK.  Cp.  157 

Verum  quia  de  ils,  qua?  per  assertlones  partium  in  Judi- 
cium deducta  fuerunt,  nol)is  non  potuit  fieri  plena  fides, 
quamvis  super  iis ,  qua?  de  numeio  dieta  sunt  postulantium, 
per  quoddam  publicum  instrumcntum  et  literas  Constantinopo- 
litani  vicarii,  nee  non  confessionem  procuratoris  partis  adversai, 
in  judicio  quidem  factam,  sed  postea  revocatam,  pars  altera 
suam  intentionem  assereret  esse  fundatam;  causam  ipsam  discre- 
tioni  tuae  duximus  committendam,  per  apostolica  scripta  man- 
dantes,  quatenus  super  iis  et  aliis  inquiras,  sublato  cujuslibet 
appellationis  obstacnlo,  diligentissime  veritatem  de  meritis  electi 
et  postulati  apud  Venetias,  ubi  nati  fuerunt  et  diutius  conver- 
sati ,  de  studiis  autem  eligentium  et  postulantium  et  omnibus 
generaliter,  quae  causam  possint  instruere  apud  Constantinopo- 
lim,  ubi  luijusmodi  postulatio  et  electio  celebratae  fuerunt;  et 
si  partes  consenserint,  procedas  boc  modo,  ut,  si  constiterit, 
de  mutuo  convenisse  consensu,  quod  ad  electionem  Patriarcbai 
Septem  admitterentur  praepositi,  sive  per  se  ipsos,  sive  per  alios, 
et  duo  alii  ex  parte  universitatis  pro  ceteris  conventualium 
Ecclesiarum  praelatis,  totque  tunc  temporis  conventuales  Eccle- 
sias  babuisse  praslatos,  quod  cum  septem  pra^positis  et  novem 
canonicis,  quos  quidem  canonicos  constat  in  postulatione  prae- 
fati  Archiepiscopi  convenisse,  duplo  maiorem  facerent  numerum, 
quam  sedecim  electores  plebani,  tu  vice  nostra  postulationem 
admittas ,  nisi  probatum  fuerit ,  postulato  aliquid  obviare  de 
canonicis  institutis,  quod  promotionem  ipsam  debeat  impedire, 
ac  plebani  electione  cassata  ipsum  Arcbiepiscopum  absolvas  a 
vinculo,  quo  Ileracliensi  tenetur  Ecclesia3,  concedendo  ipsum 
Constantinopolitanae  Ecclesiae  in  pastorem,  et  faciendo  ipsi  per 
censuram  ecclesiasticam,  appellatione  remota,  reverentiam  et 
obedientiam  debitam  exhiberi.  Quodsi  ad  faciendum  duplo 
maiorem  numerum  simul  omnes  praedicti  minime  suft'ecerunt, 
sive  dignus  sive  indignus  sit  postulatus,  tu,  postulatione  repulsa, 
electionem  plebani  auctoritate  nostra  conlirmes,  dummodo  nihil 


I  1)8  InNOC.  III  DE  ELECTIONE  PaTR.  Cp. 

obsistat  eidem,  (|uo(]  ipsuni  tanto  prrßsulatii  reddat  indig^num, 
ad  iinpendendmn  siiii  revercnliam  et  obedicntiam  sihi  debitam 
ac  devotain  quoslibet  sibi  siibjeclüs,  si  neeesse  fuerit,  sublato 
appellaiionis  obstaculo ,  canonica  disirictione  conipellcns,  Si 
vero  mimer  US  postnlantliini  iiiventiis  fuerit  duplo  maior,  quem- 
admoduin  est  prsedictuni,  et  persona  postulata  indigna  reperta 
fuerit,  tu  tarn  postulationeni ,  quam  eleetionem  non  differas 
reprobare,  nisi  forsan  omnes,  aut  maior  pars  postulantium  prae- 
sumptione  damnabili  postulaverint  scienter  indignum,  ut  hae 
vice  nierito  debeant  elig-endi  seu  postulandi  potestate  privari; 
et  in  boc  quoque  casu  eleetionem  confirmes,  si  de  persona 
idonea  constitcrit  celebratam.  Porro  si  tarn  eleetionem,  quam 
postulationeni  cassari  contigerit,  aut  altera  partium  postulante 
causam  ad  nos  instruetam  referri ,  tu  ex  parte  nostra  distriete 
prfEcipias  canonicis  et  prselatis ,  ut  proeuratores  idoneos  ad 
apostolicam  Sedem  studeant  destinare,  per  quos  aut  unum  ex 
istis,  si  contigorit  approbari,  aut  alium,  quem  nos  eis  duxerimus 
prajferendum,  aut  quem  ipsi  forte  postulaverint  vel  elegerint,  si 
eis  de  benig-nitate  nostra  fuerit  postulandi  vel  eligendi  coneessa 
potestas,  in  Patriarcbam  recipiant,  cum  tantam  Ecclesiam  noli- 
mus  manere  diutius  pastoris  solatio  destitutam,  et  ad  ba?c  et 
alia,  qua?  ipsorum  concensum  desiderant,  eis  vices  suas  plene 
committant. 

Tu  ergo,  Dcuni  solum  babens  pra3  oculis,  cum  omni  studio 
et  secunidum  prascriptam  formam  procedas  in  negotio  memo- 
rato,  nisi  forsan  apostolicse  Sedis  Legatus  prjevenerit,  per  quem 
una  tecum  ipsum  negotium  expediri  secundum  praescriptam 
formam  volumus  et  mandamus. 

Datum  SiGNiAE,  XV  Kalend.  Septemb.,  pontificatus  nostri 
anno  quintodecimo. 


Pactum  Jac.  Theupum  cum  Marco  Sanuto.  159 

ccxxxv. 

Hoc  est  pactom,  qnod  fecit  dominus   Jacobus  Tlienpulo.  Duca  Cretc, 
cum  domiuo  Marco  Sauuto ,  ut  exiret  de  insula  Crete. 

A.  d.  1213. 
Codex  Latin.  S.  Marci  nr.  CCXXX,  fol.  22.  Edidit  has  conven- 
tiones,  „licet  nulla  chronica  nota  signatas  ex  antiqiio  codice 
ms.,  in  quo  multa  huiusce  gener is  documenta  ab  indocto  tarnen 
amanuensi  exarata  continentur" ,  Fl  am.  Cornelius  Cret.  Sacr. 
T.  II,  pag.  245  sq.  Noster  codex  aliffuantisper  dilfert.  Indicavit 
Romanin  1.  c.  II,  197. 

In  nomine  domini  Dei  eterni.   Amen. 

Hec  est  pax,  qua  Domino  concedente  debet  fieri  inter 
dominum  Dueam  et  illos  de  sua  parte,  et  dominum  Marcum 
Sanuto  et  illos  de  sua  parte*). 

In  primis  enim  omnes  milites  et  serg-entes  de  parte  domini 
Ducis,  qui  habitant  per  terram  insule  Cretem^),  debent  jurare 
pacem  et  fidem^)  doniino  Marco  Sanuto  et  illis  de  sua  parte  de 
omni  oIFensione  et  malelieiis*),  que  acciderunt  in  insula  Cre- 
tensi  in  diebus  istis  videlicet,  et  qui  ad  presens  sunt  in  hac 
insula;  et  si  aliquis*)  militum  vel  sergentum,  qui  in  insula 
sunt''},  noluisset  facere  hoc  sacramentum,  dominus  Duca  debet 
ei  precipere*^)  districte  per  sacramentum  cum  maiore  parte  sui 
consilii,  ut  hoc  sacramentum  facere  debeat'). 

Et  dominus  Marcus  Sanuto  cum  omnibus  de  sua  parte, 
qui  sunt  in  hac  insula ,  quos  dominus  Duca  vel  missus  inqui- 
sierit,  debet ^)  facere  simile  sacramentum  jurando  pacem  ^)  et 

*)  dominum  Marcum  et  sergentes  cod. 

~)  Sic  cod. ;  quihabentpartem  in  insula  Creteiisi  ed. 

^)  et  fi  dem  om.  cod. 

*)  malefactis:  et  si  aliquis  cod. 

^)  qui  super  dicta  ins.  sunt  cod.    . 

®)  precipere  cod.;  perc.  ed. 

')  ubi  debeat  ed.;  ut  debet  cod. 

^)  debet  cod.;  debent  ed. 

^)  sacr.,  quod  factum  est  de  jurare  pacem  ed. 


\  00  Pactum  Jac,  Tiieupuli  cum  Maiico  Sanuto. 

fidem*)  domino  Duci  et  illis  de  sua  parte.  Et  si  ali([uis  ex^) 
parte  doiniiii  Diicis  fuisscl  rehellis  lacere  hoc  saeramentum, 
dominus  Marcus  cum  suis  non  debet  eis  teneri  de  liac  paee^); 
et  doniiiius  Marcus  Sanuto*)  dehet  clig-crc  septoni  bonos  et 
legales  bomines  in  parteni  domini  Ducis,  quibus  debet  dare  et 
refutare  illa  Septem  eastella,  que  tenentur  per^)  ipsum  Marcum 
cum  tota  terra  et  omnibus  villanis  et  bonis  eorum").  Qui  castel- 
lani  debent  facere  saeramentum^)  astricti  custodire,  varentare, 
salvare  predicta  eastella^)  ad  honorem  domini  Ducis  Venetiarum 
usque  ad  annum  unum  proxime  venientem  et  inde  in  antea 
usque  ad  annum  unum  vel  plures,  prout  ex  precepto  domini 
Ducis"').  Et  ipsi  castellani  sint*")  similiter  astricti  bona  fide  et 
sine  fraude  invenire*^)  illos  homines,  et  tautos,  quanti'")  possint 
bene  custodire  et  conservare  dicta  eastella  ad  honorem  domini 
Ducis,  [qnia  similiter  debent  esse  astricti  salvare,  custodire  et 
manutenere  dicta  eastella  ad  honorem  Ducis  Venetiarum]*^).  Et 
similiter  debent  esse  astricti  obedire  omnibus  mandatis'*)  jam 

1)  et  finem  ed.;  et  fine  cod. 

-)  de  cod. 

3)  cum  suis  debet  teneri  de  li  a  e  pace  cod. 

*)  Mar  c.  San.  om.  cod. 

•')  i  1 1  0  s  .  .  .  cas  tel  los,  qui  ...  pro  cod. 

«)  et  deliet  .  .  .  corum  cod.;  et  d.  M.  S.  dehel  cligere  Septem  nobiles  et 
legales  homines  de  illis  dorn.  Ducis,  in  poteslale  qitorum  dehet  dare  et 
resignare  Septem  eastella,  que  per  ipsum  Marcum  toientur,  et  totam 
icrram  cum  perlinentiis  eorum  cd. 

'')  sacr.  cod.;  jurani.  ed. 

**)  cust.,  manutenere  et  salv.   prcdictos  casteüos  cod. 

'•')  Sic  ed.  At  codex:  ad  hon.  dorn.  D.  Ven.;el  simitiler  debent  ohedire 
omnibus  preceptis  domini  Ducis  usque  ad  f'eslum  sancti  Michaelis 
pro.vime  venturum  et  inde  in  antea  usque  ad  annum  unum  et  iam 
venientem  precepto  dorn.  Duc. 

^0)  dicti  esse  post  cast.  ed.;  sint  cod. 

")   bona  fide  dcbcnl   habere  et  i  n  v.  ed. 

'-)  tantos  et  quantos  ed. 

'2)  Quse  in  parentiiesi  posita  sunt,  addit  ed. 

•*)  et  debeat  obedire  omnihus  preceptis  jam  dicti  dorn.  Ducis  Venet.  cod.: 
et  similiter  debent  esse  astricti  obedire  omnino  mundalis  domini  Ducis 
Venetiarum  usque  ad  dictum  terminum  superius  designatum  ed. 


Pactum  Jac.  Theupüli  cum  Mauco  Sanuto.  161 

dicti  domini  Ducis  Venetiarum  usque  ad*)  dictum  terminum 
superiiis  designatum^). 

Et  ipsi^)  castellani  debent  esse  astricti  reeolligere  ornnes 
redditus  et  fruetus  terre*)  atqiie  eos  dividere^}  per  medietatem. 
Uiiam  partem  debent")  in  se  retinere  pro  muniendo  dieta 
castella  et  pro  obediendo  preeeptis  dicti  domini  Ducis");  aliam 
vero^)  medietatem  debent  dare  domino  Duei  et  militibus.  Et 
omnes  milites  et  sergentes,  tarn  Latini,  quam  alii,  de  parte 
domini  Marci  debent  habere  suum  dominicatum  seminatum,  clare 
factum  per  sacramentum;  et  ad  sabbatum  venturum^)  Marinas 
Cornarius  debet  hie  in  civitate  teuere  fidem  per  sacramentum 
de  castello  Milopotami  vel  Bonreparii  usque  ad  tertiam  feriam*") 
per  totum  diem ;  ipsa  vero  die  dominus  Marcus  Sanuto  debet 
dare  et  deliberare*')  dictum  castellum  in  potestate  domini 
Ducis*').  Et  dominus  Ubertinus  Mauroceno  debet  esse  obses''^), 
quousque  castellanus  fuerit  in  possessione  colloeatus  et  intra- 
verit*^. 

Debet  habere  in  ipso  castello  de  equis  comunis  dominus 
Marcus,  quales  voluerit  eligere  de  comuni,  cum  sella  et  frenis*'") 


*)  ad  om.  cod. 

*)  sup.de  sign.  om.  cod. 

^)  Qui  cast.  ed. 

*)  terre  add.  cod. 

^)  et  debent  divid,  cod. 

^)  partem  deb.  om.  cod. 

')  medietatem   tinam  in  se  retinere,  et  miinire  castella   et  pro  obedire 

i'sdem  preeeptis  domini  Ducis  ed. 
S)  Et  aliam  vero  ed. 
^)  sabbato  venturo  ed. 

'*')  teuere  fidem  in  castellis  usque  tertiam  feriam  cod. 
*')  1  i  be  rare  ed. 

*")  castellum,  edicente  iilo  ex  parte  domini  Ducis  cod. 
^')  At  jam  dictus  castellum  (sie),  dumimis  Ubertinus  cod 
**)  quousque  fuerunt  in  possessione  castelli,  deb  et  habere  cod. 
*^)  sanctis  cod.   Ansarciais? 
Fontes.  Abth.  II.  Bd.  XIII.  11 


Iß2  Pactum  Jac.  Tiif.upul!  cum  Marco  Sanuto. 

eoriim ;  et  dicti*)  castellani  dellberare  et  dare  debent^) 
domino^)  Marco  diclos  presonerios*),  quando  de  insula  exierit. 
Et  ille  castcllanus  cum  omnibus,  qui  eruiit  in  ipso  castello, 
debcnt  esse  astricti"'). 

Et  si  dominus  Marcus  voluerit'^)  observare  boc  pactum 
superius  et  inferius  designatum,  debet  ipse  castellanus  reddere 
ipsi  et  equos  et  presonerios,  qui  sunt  in  potestate  domini  Ducis. 
Et  si  dominus  Ducba  vohierit  simibter  hoc  pactum,  debet  domi- 
nus Duca  galeam  contiare  et  preparare  convenienter  cum  sartio 
toto  de  communi  et  velas  et  coredos.  Et  aliam  g-aleam  parvam 
debet  dominus  Ducba  dare  cum  sarlio  ejus^);  et  dominus  Mar- 
cus debet  illa'^)  preparare.  Et  dominus  Ducbas  debet  domino 
Marco  dare  vissionum  con  ejus  coriedo  et  sartio  et  suram  de 
domino  Slepbano  Adaraldo,  et  cocbilateam'^),  qua  fuit  Coradi, 
cum  sartio  et  coretb)  corum;  et  platidam^")  de  Guido  Danielis, 
et  aHam  phUidam  de  communi,  si  invente  fuerint. 

Et  dominus  Marcus  deljet  babere  potestatem  comparandi 
vel  nauHcare  sine  abqua  contrarietate*'). 

Item  debet  dare  dominus  Ducba  domino  Marco*')  mille 
quingentüs  yperperos'')   et  alios  mille  yperperos  in  aureis**), 


*)  ipsi  cod. 

^)  (leb  ent  oni.  ed. 

2)  diclo  dorn.  cod. 

*)  presonerios,  oin.  dictos,  cod. 

S)  el  castellani  ad  hoc  de  b  ent  esse  astricti  cod. 

^)  n  0 1  u  e  r  i  t  cod. ;  v  o  I  u  e  r  i  t  ed. 

''}  liehet  ipso  castello  reddere  ipsum  castellum  in  potestate  domini  Ducis; 
et  domino  Ducha  debet  ei  dare  ununi  galeam  cum  sartis  ejus  cod. 

^)  i  IIa  cod.;  illas  ed. 

^)  et  dominus  .  .  .   cocliil.   cod.;  et  dorn.  Duchas  debet  dare  domino 

Marco  Sytiam  de  domino  Slephano,  et  Cochilateam  ed. 
^^)  piatida  ed.;  platidaincod. 
**)  domino  Marco...  sine  a I.  c  o  n  t  r.  cod. 
*-)  item  dorn.  Ducba  debet  dare  cod. 
^"')  yperi)era  constanter  cod. 
**)  au  reis  cod.;  aureos  ed. 


Pactum  Jac.  Theupuli  cum  JIaiuo  Sanuto.  1  03 

vel  in  alia  causa,  qiios')  dominus  Marcus  (lebet  tollere  a  Grecis, 
qui  sunt  in  partibus'),  que  per  ipsum  tenentur.  Sunt  et  districti 
per  istuni  saeramentum  et  XX  arcontes  de  insula  Cretensi^), 
et  debeant  liabere  potestatem  exire  de  insula  cum  suis  bonis 
de*)  voluntatc  ipsorum,  et  non  violenter.  Et  debct  cxtrabere 
unusquisque  eorum  equum,  si  habent  etiam  de  illis;  et  de  Omni- 
bus aliis  animalibus'')  potestatem  habere  debeant  vendere  ad 
Grecos,  et  non  ad  Latinos*'};  et  suas  causas  recommendare 
debent,  quibus  voluerint,  tarn  Latinis,  quam  Grecis^). 

Et  dominus  Marcus  debet  habere  tria  millia  misuras  fru- 
menti  et  duo  milia  ordei^);  quod  frumentum  et  ordeum  debet 
habere  de  partibus,  que  tenentur  per  dominum  Marcum^).  Et 
illa  non  debebit  tollere  de  bonis*")  Grecorum  fraudulenter,  nee 
stando,  ncc  exeundo  de  insula,  nee  ipse,  nee  sua  gens,  exceptis 
causis  Omnibus,  que  scripta  videntur  in  hoc  scripto. 

Et  dominus  Marcus  debet  mauere*')  in  insulis  de  terra  cum 
sua  gente  competente  usque  ad  festum  ipsius  sancti  Petri 
proximum*')  venturum.  Et  si  dominus  Marcus  ^^)  non  potuerit 
expedire  usque  ad  prefatum  tempus  sancti  Petri'*),  debet  stare 
ipse  dominus  Marcus  post  ipsum  terminum  quindecim  dies  de 


^)  quos  ed.;   que  cod. 

")  qui  in  pa  rt.  ed. 

*)  tenentur,  et  XX  arcontes  de  insula  cod. 

*)  d  e  cod. ;  c  um  ed. 

^)  equum,  et  de  omnibus  aliis  animalibus  cod. 

'')  Grecis,  et  non  Latinis  cod. 

'')  debent,  quibus...  Grecis  cod. ;  debet,  c  u  i  v  o  1  u  e  r  i  t .  ad  L  a  t  i- 
nos  et  Grecos  ed. 

*^)   debet  tres  mille  mensuras  frumentum  et  ordeum  cod. 

")  que  per  e  u  m  tenentur,  dominus  Marcus  cod . 
^'')  et  illi  non  debent  de  bonis  cod. 

")  de  insula;  et  dominus  Marcus  debet  manerc  cod. 
'*)  1.  proxinie. 
' ")  d  0  m  i  n  0  D  u  c  h  a  cod. 

'*)  usque  ...  Petri  cod.;  usque  ad  festum  ipsius  sancti  Petri  ed. 

1i  ' 


i  04  Pacti'm  Jac.  Tiieupum  cum  Mauco  Sanuto. 

voluntate')  domlnl  Diicis  et  siii  conscllii  j)i()  cxpedire  eiim  cum 
online  siii)rascrij)to,  et  simililcr  vivere  de  terra');  et  dictum 
naviliiim  debet  reeipcM'c  dominus  Marcus"^)  ad  Civitatem  vel  ad 
Frasclieam*),  exeepta  galea  parva  de  Deustesalvet  et  plalida^) 
de  Guido  Daniclis. 

Et  pro  Milopotamo  et  Bonrij)ario  debet  dare  dominus  Duca 
ad  dominum*^)  Marcum  IV  presonerios')  de  illis,  qui  remanent 
in  Civitate,  et  CCC  yperperos'').  Et  per  sanctum  Nicolaum 
debet  dare  dominus  Ducha  IUI  presonerios  et  CCC  yperperos, 
et  per  sanctum  Georgium  IUI  presonerios  et  CCC  yperperos^}. 
Et  omnes  presonerii'")  de  parte  domini  Ducis,  qui  sunt  in 
potestnte  domini  Marci,  debent  dari  cum  ordine  tali"),  qualcs 
sunt  quindecim  de  parte  domini  Marci,  nisi  forte  tempus  ante 
venisset.  Et  termino,  quo  reddentur  de  parte  domini  Marci, 
debent  rcf'dere  illi  de  parte  domini  Ducis''). 

Sciendum  est  autem*^),  quod  dominus  Albertinus  Mauro- 
cerasetVivianus  Foscbarenus**)  debeant  esse  obsides'^),  quando 
dominus  Marcus  debet  reddere  castella  domino  Duo!  et  ilb's  de 
sua  parte  **')  et  illa  consignare ;  et  si  supradicta  non  obscrvaverint, 


*)  cum  vol.  ed. 

2}  D  u  e  li  £e  c  0  n  s  i  I  i  i  e  u  in  0  r  (1  i  n  e  s  II  p  r  a  s  c  r  i  p  t  0    v  i  v  e  n  d  o    d  o 
terra  cod. 

^)  dominum  Marcum  ed. 

*)  reeipere  ad  civitatem  vel  afradea  cod. 

^)  parva  et  platida  cod. 

*)  dominus  ed. 

')  D  ani  elis.  Et  do  mi  no  Ducha  debet  doni  i  no  Mar  co  quatuor  cod. 

^)  tregenta  yperpera  constanfer  cod. 

")  Post  V.  y  perp.  cod.  addit:  et  per  la  buia  quatuor  presonerios  et  trcgenta 

yperpera,  et  per  la  rurca  treg.  yp. 
*<')  omnes  cod.;  alii  cd. 

*')  debent  remanere  con  ordine  tali  cod. 

^^)  domini  Ducis,  nisi   forfe  in  concordiam  ante  venisscnt   cod. 
*^)  ante  ed.;  antcquam  cod. 
")  Alb.  Viv.  Fosch.  cod. 

**)  de  b.  e  SS  e  0  1)  s.  cod.;  qui  sunt  obsides  ed. 
**)  et  illis  de  sua  parte  om.  ed. 


Pactum  Jac.  Tiieui'Uli  cum  Marco  Sanuto.  1  65 

predicti  castellani  *)  tenentur  facere  notitiam  ad  dominum 
Diicam.  Et  si  dominus  Duca  adliuc  noiuerit  observare  supra- 
dicta,  tunc  (ipsi  castellani)  tenentur  refutare  predicta  eastella 
in  manu  domini  Marci;  et  si  infra  constitutum  pro  hoc  termi- 
num  sancti  Michaelis  et  inde  antea  usque  ad  annum  unum  supra- 
dicta  non  observaverint,  predicti  castellani  tenentur  reddere 
dicta  eastella  in  potestate  ipsins  vel  ejus  nuntio'),  reddendo 
domino  Marco  omnia,  que  a  domino  Duca  habuerint;  et  tunc 
dominus  Marcus  habere  debeat  potestatem  reve.tere  in  insula 
Cretensi. 

Et  si  alicui  hominum  fortiam  voluerint")  facere  castellani 
et  homines  de  castellis,  dominus  Ducha  et  illi  de  ejus  parte  et 
dominus  Marcus  et  illi  de  ejus  parte  debent  esse  astricti 
dare  fortiam  et  vigorem^}.  übi  nulla  fortia  sit,  dominus  Marcus 
non  debet  revertere  in  insula  Cretensi^),  nisi  per  datam  para- 
bülam  domino*'}  Duci  Veuetiarum,  neque  sua  g"ens,  fraudulenter, 
nisi  tantum  per  ordinem  superius  designatum.  Et  don^'nus') 
Duca  cum  omnibus  mililibus  et  sergentibus,  qiii  habent  partem 
in  insula  Crete,   qui   ad  presens  in  jam^)   dicta  insula   sunt, 


^)  Duci  et  illis  de  sua  parte  noii  übs  e  rva  ver  i  n  t  cod. 

-)  facere  et  observare  domino  Diicha;.  Et  si  dominns  Ducha  ad  hoc  noliie- 
t it  observare,  ipsl  castelUinl  teneulur  refutare;  et  si  in  termino  sitpra- 
scripfo  sancti  Michaelis  in  antea  usque  ad  annum  unimi  preceptum  a 
domino  Dn<  e  non  venerit,  castellani  tenentur  reddere  dicta  eastella  in 
potestate  domini  Marci  vel  ejus  nioilio  cod. 

^)  liahuerint;  et  tu  nc  .  .  .  Cre  t  e  n  s'  cod.;  habuerint.  Insu  per  dehet 
habere  potestatem  dominus  Marcus  revertere  in  insula  Cretensi,  si 
contra  Duchum  fortiam  voluerint  facere  custeJani  ed.;  Cretoisi;  et  si 
alicui  hominum  forliuyn  i'cluerint  facere  cod. 

*)  Ducha  et  dominus  Marcus  et  onines  de  purtibus  suis  debeant  dare  for- 
tiam cod. 

^)  et  dominus  M.  ed.:  dorn.  M.  cod.  —  reverti  cod. 

")  per  bull  a  m  domini  cod, 

^)  domino  ed. 

^)  et  i  n  j  a  m  ed 


I(jG  Pactum  Jac.  tiiklu'uli  cum  Mahco  Sanuto. 

debent  esse  astrieti  in  omnibus  obedire  preeeptis,  qiie')  domi- 
nus Dnea  Voncciarum  misorit. 

Debet  (lominus  Marcus  cum  suis  logatis  mitlerc  suecuisuni. 
Et  si  aliquis  de  parte  domini  Ducis,  miies  vel  serviens,  noluisset 
faeere  hoc  sacramentum  de  obedire  preeeptis  domini  Ducis  cum 
suo  conscilio,  tenetiir  tollere  partem,  quam  ipsi  habent  in  insula 
Cretensi');  quod  de  omnibus  supradictis,  si  per  voluntatem 
eorum  amborum  partium  voluerint  crescere  vel  minuere,  faeere 
habent  potestatem. 

Juro  supra  sancta  Dei  evangelia,  quod  omnia  capitula,  que 
continentur  in  isto  pacto,  de  quanto  mihi  pertinet  faciendo,  pro 
mea  bona  fide,  sine  fraudc  observabo;  et  hoc  de  hac  insula  et 
de  hac^)  debent  ipsi  faeere  cartulam  manifestam,  contincntem  in 
eo,  quod  nullum  scriptum  factum  esse  debeat,  nisi  obedire*) 
preeeptis  domini  Ducis,  et  cum  ligno  vel  cum  lignis,  cum  domi- 
nns  Duca  miserit  Venetias. 


Epimetrum. 

Rerum  Cretensiiiin  tiiuc  teinporis  obscuritas,  simul  vero  hiijus 
pacti  gravius  et  salebrosiim  argumentum  requirere  videtiir  et  tantum 
non  exigere,  ut  Andreae  Danduli  auctoritatem  teste  locupletiore, 
Lauren tio  de  Monacis,  ipso  Cretensi,  modo  fulcianuis,  modo 
corrigamus*).  Utriusque  auctoris  textum  intercalari  emendatione 
instructum  proponimus. 

.Tum  Danduliis  I.  c.  p.  337:  „  .  .  .  dum  casnlia  asdgnantar, 
Graecus  qiddam,  nomine  Ägiostephaniti,  cum  complicibus  suis 
rebelies   effecti  Sacliiam    (I.   Sithiam)    et   Mirabellum    arripiunt. 


*)  q  u  0  s  ed. 

^}  sacramentum  tene  amittere  partem,  qitam  hnherct  in  insitJa  Crete  cod., 

in  quo  reliqua  desunt. 
2)  An   et  hi  de  hac  insula  et  de  hoc? 
*)  nisi  pro  obedire? 
*)  „II  preggio  maggiore  del  Monaci  consiste  nellc  cose  a/tpartenenli  al 

regno  di  Candia,  le  cui  spesse  rivolwzioni,  da  che  fu  soggetta  al  dominio 

Venex,iitno,  egli  stese  ...  con  somma  veracitä  e  diligema."  Foscarini 

della  lett.  Venez.  p.  2ö7  ed.  cit. 


Pactum  Jac.  Theupuli  cum  Mauco  Sanuto.  107 

Duchas  (sc.  Jacobus  Theiipulo)  tiuic  Marcum  Sanuto,  Aer/aei  Pelagi 
(add.  dominatorem),  coadjiäorem  postnlat;  et  XXX  nnlitias,  Ulis 
depressis  rebellibus,  dare  promisit.  Cum  quo  appJicato  fugatis 
Graecis  amissa  fortilicia  recupcravif,  promissaque  coadjutori  pcr- 
ficere  renucns  de  palutio  sub  custodia  ejicitur;  sed  postea  dam 
evadens  Themanum  (in  documentis  Temalum)  introivit,  et  cum 
suscepto  subsidio  Marcum  Sanuto  promissis  renuntiare  et  insulam 
exire  coegit''. 

Contra  L  a u  r.  d  e  M o  n  a  c  i s  1.  c.  p.  1 S4  :  „Ea  tempestate  Graeci, 
cognoniinati  Agiostefaniti ,  ex  insita  animi  lecitate  rebcllcs  facti 
Mirahellam  Sithiamque  occupant.  Contra  hos  Jacobus  T/wupulo, 
Ducha,  vocat  in  auxilium  ßlarcum  Sanuto,  Venetum ,  dominatorem 
insularum  Egeopelagi ;  praehabitisque  ad  invicem  certis  conren- 
tionibus,  compulerunt  rebelies  cgredi  insulam.  Mox  suborta  inter 
victores  quadam  scintilla  discordiae  et  inflammata  graviter  per 
quendam  Sevasto  Scordili,  observatur  opportunitas  temporis  ad 
subvertendum  insidae  statum.  Die  igitur  quadam  de  mense  Junii, 
dum  platea  careret  pane  venali,  primo  per  gentes  Marci  Sanuto, 
fingentes,  se  hac  necessitate  moveri,  conclamatum  est  ad  arma; 
moxque,  auxiliantibus  Graecis,  capitur  Civitas  (sc.  Candida),  et 
iuvaso  palatio,  Ducha  (qui)  de  domo  Marci  Tonisto,  ubi  erat,  in 
vestiiu  muliebri  se  demittens  de  muris  Civitatis  intravit  Themenum, 
fortissimum  oppidum,  et  se  ibi  munivit. 

Marcus  Sanuto,  qui,  si  in  jure  fuisset,  querelam  ad  Ducem 
Venetiarum  debito  fidelitatis  deferre  debebat  et  stare  judicio  patriae 
suae,  et  non  concitare  Cretenses  ad  rebellionem ,  oblilus  beneficio- 
rum  Venetorum,  et,  quod  Status  suus  in  Egeopelago  sub  umbra 
Venetae  potentiae  firtnabatur,  dimissis  ad  custodiam  Candidae  Ste- 
phano  Sanuto  et  Deustesalvet  de  Bononia,  cum  multis  Graecis  et 
Latinis  equitavit  hostiliter  ad  occupaudas  cioitates  et  castra  insidae. 

Jacobus  Ducha ,  factus  fortis  in  Themeno,  dum  in  ejus  auxi- 
lium  multi  fideles  concurrissent,  strenue  se  gessit  contra  aemulum, 
Montemque  fortem  et  Lasithi  recuperavit. 

Interea  ad  portum  Chalilimiones  [1.  Kalilimenes]*)  applicue- 
runt  Dominicas  Quirino  et  Sebastianus  Bethani,  legati  Ducis  Vene- 
tiarum ,  et  cum  Ulis  Petrus  Tonisto  et  D.  Davunzago  in  auxilium 


')  Ka/.ovs  li.ij.ivx:  applicuit  Paulus  apost.  Act.   ap  ost.  XXVll,  3. 


1  0(S  I.NNOC.  IIl  EPIST.  AD  DuCEM  ET  CONSILIARIOS  VeNET. 

Diichne  cum  cnpia  cqnitnm ,  pcditnm,  barmtarinrnm ,  eqnornm, 
armorum  et  peciinia.  Quo  fulliis  JJiir/ia  tnovit  a  Themeno,  ei  quem- 
(lam  fortissimum  et  natura  munitissimum  locum,  vocatum  Apano 
Siuritc,  occupnvit,  ihiqne  cum  e.vrrcifu  se ßrmavit,  et  castrnm  qnod- 
dam  aedificavit.  Marcus  autem  prope  locum,  occupatum  per  Ducliam, 
quoddam  specu  cujusdam  arduissimi  montis  conscendit,  et  ibidem, 
suis  collectis  gcntibtis,  trepide  morabatur. 

Tentavit  Ducha  instructa  acie  congredi  cum  ipso  Marco,  qtii,  . 
utpote  viribus  inferior,  recusabut,  sperans,  quia  mayistralem  tene- 
bat  civitatem  et  municipia  quam  plurima,  et  ab  insulis  suis  quoti- 
dianum    suscipiebat   au-vilium,   cunctando   et  morando   co)iterere 
vires  Duchae,  et  tandem  ipsum  fame  expcllere  de  insula. 

Ducha,  ut  ipse  scripsit  Duci  Venetiarum,  advertens, 
qnod  propter  difficiles  valles  et  impervia  loca  interjacentia  ipsum 
71071  poterat  aqfp'cdi  ?ieque  per  sequi,  munito  Castro  per  eum  aedi- 
ficato,  revertitur  TJtemennm,  ibique  consilio  habito  noctu  cum  exer- 
citu  venit  ad  Civitatem  (i.  e.  Candidam),  et  illam  diluculo,  scalis 
miu'is  appositis,  7iuUa  humatti  sanguinis  effusione,  recuperat ; 
posuitque  in  viiiculis  Stephanwn  Sanuto,  Deustesalvet  et  quam- 
plures  alios  e.v  Graecis  Latinisque  rebellibus.  Casti^um  tarnen 
Belvideris  (i.  e.  Bolvedere),  et  quae  sunt  a  Castro  Melipotami 
(i.  e.  Mi  I  opot  a  mi)  usque  ad  Punctum  Spatae,  adhuc  ei^ant  in 
potesfate  rcbcUium. 

Tandem  dictus  Marcus  Sanuto,  diffisus  viribus  suis,  inito 
C07icordio  et  habito  passagio  a  Ducha  U7iius  ligni, 
u?iius  galcae  et  unius  usserii,  et  arbitrio  7iaulizandi 
alia  7iavigia,  r esignatis  Duchae  o^nnibus  civit atibus 
et  castris,  quae  occ u paverat,  regreditur  ad  insulas  suas, 
et  Crcte  in  quiele  remansit"'. 

CCXXXVI. 

Inuoccntius  III  nobili  viro  Duci  et  consiliariis  Ycnetorum. 

Ut  7iavigia  commodent  Crucesignatis. 

A.  d.  i213.  d.  in.  m.  Februarii. 

Innoc.  III  opist.  lih.  XVI,  ep.  CLXXIX  ed.  St  op  li.  B  a  lu  zius 

T.  II,  pag.  832.  Cfr.  epist.  CLXXVIII. 

Cum  in  cruce  Doniini  nostri  Jesu  Christi  g-Iorlari  opor- 
teat  Christianos,   eis  non  deerit  doloris  materia ,  dum  lignum 


InNOC.  III  EPIST.   AD  DUCEM  ET  CONSILIARTOS  VeNET.  169 

salutiferae  crucis,  in  quo  saiiis  mundi  pependit,  et  aeternae 
mortis  chirographum  vita  nioriendo  delevit,  siib  manu  tenetur 
hostili ,  sepulcro  Dominici  corporis  glorioso  utcunque  facto 
inglorio  et  ab  impiis  prophanato.  Venerunt  siquidem  gentes  in 
hereditatem  Dominicam,  et  loca  sancta  proles  polluit  Chana- 
naea.  Sed  cum  in  Christo  simus  heredes,  satis  in  piiblico  nostrum, 
si  volumiis,  videmus  opprobrium.  eo,  qiiod  hereditas  nostra  versa 
est  ad  alienos,  et  domus  nostrac  ad  extraneos  devenerunt;  et 
sie  nobis  injuriarum  actiones  abundant,  cum  et  Dominicas  per- 
sequi  teneamur,  et  nostras  omittere  minime  debeamus. 

Sane  dilectus  filius,  nobilis  vir  Grimaldus  de  Monte  Silicis, 
et  quamphires  socii  sui,  zelati  Christianae  gentis  honorem, 
humeris  suis  signo  crucis  impresso,  sc  devoverunt  ad  obse- 
quium  Crucifixi  Hierosolymam  profecturi,  ut  ibidem  sub  crucis 
vexülo  militent  Deo  Rcgi,   qui  pro    noI)is  triumphavit  in  cruco. 

Verum  cum  ipsi  non  in  viribus  suis  nee  virorum  multitudine, 
sed  in  illius  potentia  confidentes ,  qui  currum  et  exercitum 
Pharaonis  projecit  in  mare,  gloriosus  in  Sanctis  et  in  majestate 
mirabilis,  proponant  cum  cautela  procedere  ac  parare  viam 
exercitui  generali,  nobis  cum  multae  devotionis  instantia  sup- 
plicarunt,  ut,  cum  navigio  egeant,  super  hoc  vobis  scribere 
dignaremur.  Porro  a  tanti  Regis  obsequio  manus  vestra  non 
debet  esse  remota,  quoniam  sie  causa  Dei  agitur,  quod  cuius- 
libet  fidelis  commoditas  geritur  in  hoc  casu.  Absurdum  quoque 
videretur  et  absonum,  si  prudens  potentia  et  potens  prudentia 
vestra,  quae  in  muliis  temporalibus  eminet,  hiteret,  quod  absit, 
in  negotio  Jesu  Christi,  ubi,  dum  temporale  praestatur  obse- 
quium,  aeternae  felicifatis  praemium  expectatur. 

Eia  igitur,  viri  prudentes  et  prouidi,  ad  factum  tarn  lau- 
dabile  auxilii  manum  porrigite,  ut  praedicti  Crucesignafi  pro 
competenti  naulo  vestro  navigio  transeant,  vel  de  vestra  licentia 
naves  emant  a  Venetis,  quibus  valeant  transfretare!  Verum  quia 
jacula  impraevisa  plus  nocent,  transitus  talium  ante  tenjpus  in 


I  70  In.NOC.  III   i;iM.ST.  AD  DCCKM   ET  POPULUM   VeNKT. 

|)ul)lic;im  (leduci  iioii  (lebet  nolitiam,  ut  pioelium  Domini  eo 
saliibriiis  praelieiitur,  quo  minus  praescientiae  clypeo  atlversarii 
fuerint  praemuniti. 

Datum  Lateram,  XV  Kai.  Martij,  pontificatus  nostri  anno 
sextodecimo. 

CCXXXVII. 
luuocC'utias  III  Duci  et  populo  Yenetoruiii. 

De  negotio  Terrae  sanctae. 

A.  d.  1213,  m.  Aprill  (?). 

Iiinoc.  III  epist.  üb.  XVI,  ep.  XXXV  ed.  Stcph.  Baluzius 
T.  II,  pag.  760.  Cfr.  Innoe.  epistolas  proxime  et  antecedentes  et 
subseqiientes.  Raynald.  1.  c.  ad  aniium  1213,  §.  2. 

Memoria  vestra  non  exeidit,  quam  solemni  voto  vos  ad 
Terrae  sanctae  subsidium  astrinxistis.  Licet  autem  propositum 
vestrum  ad  alia  postmodum  declinaverit,  votum  tarnen  nlhilomi- 
nus  in  sua  firmitate  permansit:  quia,  etsi  culque  sit  in  vovendo 
libertas,  est  tarnen  necessitas  in  reddendo,  cum  sit  scriptum: 
vovete,  et  reddite  Domino  Deo  vestro  ;  quorum  primum  pertinet 
ad  consilium,  secundum  pertinet  ad  praeceptum. 

Cum  igitur  opportunum  vobis  tempus  immineat  reddendi 
Domino  vota  vestra,  universitatem  vestram  rogamus,  monemus 
et  exbortamur  in  Domino,  per  apostolica  vobis  scripta  praeci- 
piendo  mandantes,  qualenus  vos  taliter  praeparetis,  quod  non 
transg'ressores  voti,  sed  executores  diligentes  inveniamini  et 
fideles;  pro  certo  scientes,  quod,  si  forte  divino  timore 
postposito  neglig'eretis  efficere,  quod  mandamus,  grave  vobis 
immineret  salutls  dispendium  apud  Deum  et  infamiae  quoque 
opprobrium  apud  mundum:  quemadmodum  e  contrario,  si,  quod 
vobis  injungimus,  cuiaveritis  adimplere,  et  laudem  apud 
homines  temporalem  et  mercedem  apud  Deum  merebimini 
sempiternam. 


L\NOf.  HI  EPisT.  AD  Petuum  Zianum,  Ducem  Venet.  171 

CCXXXVIII. 
Innoccntias  III  nobili  viro  Pcfro  Ziani,  Daci  Ycnetorum. 

Respondet  ad  varia  ejus  postulafa. 

A.  d.  1213,  die  2.  m.  Augusti. 

Innoc.  III  epist,  Hb.  XVI,  op.  XCI  ed.  Stepli.  Baliizius 
T.  II,  png.  793. 

Venientem  ad  apostolicam  Sedeni  dilectiim  filium  M.  Jacobi, 
nunciuin  tiium,  virum  utiqiie  providum  et  fidclem,  ac  de  circiiin- 
spectione  sollieita  et  sollicitudiiie  eirciimspecta  merito  com- 
mendandum,  benig-iiitate  reeepimus  consueta,  eique  audieiitiam 
tribuinius  facilem  et  benig'nam. 

Iiiter  cetera  vero,  qiiae  idem  M.  in  nostra  et  fratrum  nostro- 
runi  praesentia  ex  parte  tua  proposuit  fideliter  et  prudenter, 
asseruit,  quod  tu  literas  apostolicas  nuper  tibi  et  popiilo  Vene- 
torum  pro  exhortatione  siibsidij  Terrae  sanetae  direetas  rece- 
pisti  prompta  et  hilari  vohintate,  sperans  et  coneepta  fiducia 
de  diviiia  miseratioiie  promitteiis,  terram  eandem  a  te  populo- 
que  praedicto  tantiim  in  personis  et  rebus  auxibum  habituram, 
ut  ex  maritimis  civitatibus  universis  nulla  prorsus  majorem  in 
hoc  negotio  sit  exhibitura  Domino  famulatnm;  quippe  cum  tu 
ipse  proposueris  tollere  crucem  tuam  ac  tuum  sequi,  ut  eins 
comproberis  esse  discipulus,  redemptorem. 

Quod  quidem  tanto  ampliori  gaudio  nos  replevit,  quanto 
inter  omnia  desiderabiba  cordis  nostri  specialius  affectamus,  ut 
terra  eadem  ab  impiorum  manibus,  si  desuper  datum  fuerit, 
liberetur;  ut  restituatur  populo  Cliristiano  ad  divini  nominis 
gloriam  et  honorem. 

Tuae  igitur  devotionis  fervorem  dignis  in  Domino  laudibus 
commendantes,  nobilitatem  tuam  monemus  attentius  et  horta- 
mur,  quatenus  in  hoc  saneto  proposito  perseverans  ad  Crucifixi 
obsequium  te  accingas  viriliter  et  potenter,  naviginm  et  alia 
necessaria  ea  cura  et  studio  faciens  praeparari,  ut,  cum  tempus 


172  I.NNOC.    IH   KPI.ST.    AD   PkTRUM   ZiANUM,    DuCKM   VkNET. 

advencrlt  o[)|)or(imiiin ,  alTectiim,  ([iiem  til)i  Dominus  inspiravit, 
valeas  ipso  prosequcnle  perducere  in  en'cctuni. 

Super  eo  autem  nequivimus  non  mirari,  quod,  cum  per  Dci 
gratiam  et  sap-entia  vigeas,  et  circa  te  copiam  habeas  sapientum, 
electioneni  de  dilccto  filio  L[udovico],  saneli  I*auli  Flebano,  in 
Constantinopolitana  Ecclesia  eelebratam,  confirmari  simpliciter 
posluhisli;  cum  scias,  causam  super  hoc  anno  praeterito  t'uisse 
in  auditorio  nostro  praesentibus  procuraloiibus  partium  diutius 
ventilafam,  nosque  ad  eius  decisionem  procedere  non  valentes, 
pro  eo,  quod  super  propositis  coram  nobis  de  studiis  eligentium 
et  meritis  electorum  non  potuit  fieri  plana  fides,  eam  sub  certa 
forma  de  consensu  partium  commisisse,  non  parvam,  si  bene 
consideres,  in  hoc  tibi  g-ratiam  facientes,  quod  illum,  cui  cau- 
sam eandem  commisinuis,  per  Venetias  ad  tuam  et  partis,  quam 
foves,  instantiam  curavimus  destinare.  Quantam  autem  idem 
sine  culpa  sua  traxerit  ibi  moram ,  magnitudinis  tuae  discretio 
non  ignorat;  (juem  si  per  partes  alias,  prout  petebat  pars  altera, 
misissemus,  jam  forte  ad  consummationem  negotium  pervenisset, 
quod  non  absque  grandi  et  gravi  dispendio  est  diiatum. 

Quoniam  igitur  preces  tuas  in  hac  parte  nee  decuit,  nee 
licuit  exaudiri,  j)er  Legatum,  aut  etiam  per  Delegatum,  si  forte 
Legati  transitum  nimis  dlfferre  contingeret,  juxta  formam  in 
literis  nosti'ae  commissionis  expressam  in  proximo,  I)eo  dante, 
idem  expediri  negotium  faciemus. 

Super  renovatione  vero  privilegii  Gradensis  Ecclesiae, 
confirmatione  Abbatis  in  monasterio  sancti  llilarii  per  delegatos 
a  nobis  judices  instituta,  et  elecii  Jadertinensis  negotio*)  precibus 
tuis  benignius  annuentes,  ecce  dilectis  filiis,  fratri  Jordano  de 
Padua  et  fratri  Hugolino,  ({uondam  l'riori  sancti  Joannis  in 
Monte,  nostris  (hMJinuis  literis  in  mandatis,  iit  a  te  tuisque  civi- 
bus   juratoriam   recipiant    cautionem ,    quod    super    excessibus 


»)  Cfr.  F  a  r  I  a  (  i ,   lllyr.  saer.  V,  71  sqq. 


InNOC.  111  EPIST.  AD  AlBAN.  EpISCOPUM,   APOST.  SeD.  LeG.  1  73 

contra  Jadertiiiam  civitatem  commissis  mandatis  nostris  cura- 
bitis  ol)edire.  Quod  cum  fiierit  humiliter  adimpletum ,  nos  ipsi 
electo  palliiim  transinittemus,  quod  propter  dictos  excessus 
hactcnus  sihi  distulimus  destinare ;  habentes  in  firmo  proposito, 
petitiones  tuas  in  iis  et  aliis,  quantum  cum  Deo  et  lionestate 
poterimus,  exaudire,  illa  praecipue  ratione,  quod  intelleximus,  te 
virum  esse  catholicum  et  zelatorcm  fulei  Christianae  ac  lione- 
statis  ecclesiasticae  amatorem.  Tu  ergo  te  talem  studeas  exlii- 
bere,  semper  de  bono  in  melius  et  de  virtute  proficiens  in 
virtutem,  quod  de  die  in  diem  magis  ac  magis  divinam  et  apo- 
stoHcam  gratiam  assequi  merearis. 

Datum  SiGMAE,  IV  Non.  Augusti,  pontificatus  nostri  anno 
sexto  decimo. 

CCXXXIX. 

Innocentias  III  Älbanensi  Episcopo,  apostollcae  Sedis  legato. 

De  clectionc  Patriarchcc  Co)ista)dinopoUtani. 

A.  d.  1213 ,  die  19.  ni.  Septembris. 

Innoc.  ni  epist.  lib.  XVI,  ep.  CXII  ed.  Stepb.  Baluz  lus 
T.  II.  png.  801  sq. 

Cum  causam  super  postulatione  de  venerabili  fratre  nostro, 
Heracliensi  Arcbiepiscopo,  et  eleetione  de  dilecto  filio,  Plebano 
sancti  Pauli  de  Venetiis,  in  Constantinopolitana  Ecclesia  ccle- 
bratis,  dilecto  fdio,  magistro  Maximo,  notario  nostro,  duxerimus 
committendam ,  et  idem  proficiscens  usque  Venetias  in  negotio 
pro  parte  processerit;  quia  tamen  per  Venetias  Constantino- 
polim  transitum  habere  non  potuit,  causam  ipsam  tuae  fraterni- 
tati,  de  qua  plene  confidimus,  duximus  committendam,  per 
apostolica  scripta  tibi  mandantes,  quatenus  in  eadem  secundum 
formam  comprebensam  in  literis  directis  ad  eundem  magistrum, 
appellatione  remota,  procedas. 

Tu  denique,  frater  Episcope,  super  te  ipso  etc. 

Datum  SiGMAE,  XIV  Kai.  Octobris,  pontificatus  nostri  anno 
sextodecimo. 


174  PllOTESTATIO  AnDUF.AE  ViTAMS. 

CCXL. 

rrolcslallo  Androo  Tilalls,  haiuli  Duci;»  Vonctoruni.  dcremissione  jurium 
Ducis  cjusdein  ad  Scdein  aposlolicain  in  coutroversia  cum  Arcliiepiscopo 

Tjrcnsl. 
A.  d.  1214,  die  IG.  m.  Decembris. 

Ex  autographo  cod.  St.  Marci  latin.,  class.  XIV,  cod.  LXXII,  iir.  XI. 

Anno  Domini  MCCXIIII,  indictione  I  (potius  III),  die  Martis 
XVI  intrante  Decembris. 

Cum  divini  verbi  misericordia  in  mundiim  venisset,  pro 
humani  generissaliitc  suscipere  formam  servi,  quod  fueraldeper- 
ditum  lapsii  primi  parentis ,  sugerente  humani  g-eneris  inimico, 
antequam  reaseenderet  ad  dexteram  Dei  patris,  nobis  patrem 
eonstitiiit  ae  dominum  spiritualem,  qui  pro  eo  esset  vicarius  in 
hoc  mundo.  Merito  ergo  non  solum  spiritualia,  sed  etiam  tem- 
poralia  sunt  comittenda  in  ejus  custodia  et  tutela. 

Cuius  rei  causa  cum  dominus  Andreas  Vitalis,  habitator 
civitatis  Acon ,  qui  pro  voluntate  domini  Ducis  Venetie  preerat 
bailus  in  civitate  Acon  pro  jurisdictionibus  defendendis,  quas 
habebant  in  partibus  Syrie,  cum  essent  ante  dominum  Archi- 
episeopum  Tyrensem,  cui  dominus  apostobcus  litcras  destina- 
verat  de  dilationc  cause,  que  fuerat  inter  eos  hinc  ad  futurum 
consilium  proxime  facienda,  dixit  dictus  bailus,  quod  jus,  quod 
habebat,  comittebat  protectioni  et  eure  apostolice  Sedis,  donee 
supra  dictam  causam  Sanctitas  apostolica  terminaret. 

Testes:  dominus  Gervasius,  Archidiaconus  sanete  Crucis. 

Dominus  Aklus,  thesaurarius  ejusdem  ecclesie. 

Dominus ')  plcbanus  sancti  Marci  de  civitate  Acon. 

Dominus  Guarnerius  Alamanus. 

Dominus  Rannudus  de  Lidena  et 

Dominus  Lanfraneus,  fratres  Ilospitalis,  et 

Dominus  Jacobus  Trivisanus. 


*)  Videtur  nomen  hominis  excidisse. 


CONCESSIO  TERTIAE  PARTIS  NiGROPONTIS.  175 

Act.  in  civitate  Acon  ,  in  palatio  Episcopi  cjusdem 
civitatis. 

Ego  Aymericus,  filius  quondam  Ugolini,  Imperiali  aucto- 
ritate  notariiis,  his  omnibus  interfui  et  suprascripta  rogatiis 
scripsi. 

CCXLI. 

Concessio  tcrele  parlis  Nigropontis,  facta  Merino  ot  Uif^'ardo,  fratribus, 

de  Carcere,  per  virum  nobllein  Petrum  Barbo,  ex  prcccpto  iucliti  domini 

Petri  Zlani,   Ducis  Veueciarom. 

A.  (1.1216,  die  14.  ni.  Novembris. 

Liber  Albus  fol.  100.  Libei-  Paetorum  IV,  fol.  300. 

In  nomine  domini  Dei  et  sakiatoris  nostri  Jhesii  Christi. 
Anno  Domini  millesimo  ducentesimo  sexto  decimo  quarto  decimo, 
die  exeunte,  mense  Nouembris,  indictione  qiiinta.  Nigroponte. 

Cum  aliquid  alicui  uel  aliquibus  conceditur,  non  deputatur 
indignum,  si  scripture  uinculo  confirmetur,  ne  post  decur- 
rentia  tempora ,  que  inde  concessa  persistunt ,  imposterum 
debeant  ignorari.  Eoruni  itaque  postulationibus  est  facile 
annuendum,  de  quorum  fidei  constantia  spes  integra  et  certa 
fides  retinetur.  Igitur  per  illam  uirtutem,  quam  dominus  noster 
Petrus  Ziani,  Dei  gratia  inclitus  Venecie,  Dalmacie  atque  Cliroacie 
Dux,  dominus  quarte  partis  et  dimidie  tocius  Imperij  Romanie, 
mihi  per  unam  cartam,  suo  plumbeo  sigillo  sigillatam,  tribuit, 
per  quam  sua  confirmatione  baiulum  ad  has  partes  me  esse 
constituit,  ut  in  ea  legitur,  et  cetera: 

Quapropter  nos  quidem  Petrus  Barbo,  ex  precepto  pre- 
fati  excellentissimi  domini  nostri  Ducis  in  tota  insula  Nigropon- 
tis baiulus,  preces  uestras  supplices  exaudire  uolentes,  pro  eo, 
quod  uotum  uobis  erat  et  ardens  desiderium  ea  semper  effi- 
ciendi,  que  ipsi  domino  nostro  Duci  ad  gloriam  conducerent  et 
honorem ,  sibi  ac  successoribus  suis  uinculo  iidelitatis  uos 
astrinxistis:  unde  ob  hoc  concedimus  uobis  Merino  et  ISi^ardo. 


170  CoNCESSlO  TKUTIAIi  rAKTIS   NlGIlOPONTIS. 

ain])ol»us  fratribus  et  filljs  nobilis  viri  Roiloiulelli  de  Carcere, 
ferciam  parlcni  tocius  siic  insulc  Nigropoiilis ;  de  qua  quldem 
insiila  terciam  partcin  aliain  coneessiimis  Ysabelle  et  IJerle, 
uxori  quoiidam  et  lilie  nobilis  uiri  Hauani  de  Carcere,  fidelis 
ipsius  domiiii  nostri  Ducis ;  et  terciam  aliam  partem  ipsius 
insule  duximus  concedendam  Villielmo  et  Alberto,  ambobus 
fratribus  et  fdiis  condain  nobilis  viri  Giberti  de  Verona,  prout 
contiiietur  in  concessionum  scriptis  nostro  sigillo  sigillatis,  que 
eis  inde  fiori  iussimus. 

Terciam  itaque  partem  suprascripte  insule  uobis  supra- 
scriptis  Merino  et  Ricardo  concedimus,  prout  supradictum  est; 
et  uos  tractare  et  operari  debetls  honorem  Venecie  et  proficuum 
in  Romania,  et  manutenere  bona  fide,  sine  fraude,  possessiones 
suas  et  omnia,  que  iuris  sui  sunt,  contra  omnem  hominem,  qui 
exinde  uellct  impedimentum  prestare.  Et  debelis  omni  anno 
solucre  in  festo  sancli  Michaelis  nuntijs  suis,  qui  ad  hoc  appa- 
rcbunt  hie,  uel  nuntio,  yperperos  auri  recti  ponderis  septingentos, 
et  unum  examitum  pro  ipso  honorabilem  auro  textum,  et  unum 
pannum  alium  ad  ornatum  altaris  ecclesie  beati  Marci. 

Si  uero  nuntius  hie  non  inuentus  fuerit  pro  ipso  hoc  habens 
in  comissum,  debetis  mittere  in  Venecias,  que  sunt  dicta,  in 
ucstro  periculo  ad  festum  sancti  Andree  apostoli;  et  si  pericu- 
lum  aliquod  superuenerit  in  rerum  transmisione,  debetis  facere, 
quod  per  muduam  Pasce  maioris  ea,  que  dicta  sunt,  nostro 
comuni  Venecie  et  prefacto  domino  nostro  Duci  omni  condictione 
abiecta  soluantur. 

Landes  autem  sibi  et  successoribus  suis  ter  in  anno,  in 
Natali  et  Pascate  et  in  festo  beati  Marci,  debetis  facere  in 
maiori  ccclesia  decantari. 

Missos  autem  suos,  qui  huc  uenerint,  debetis  honorifice 
recipere  et  deducere. 

Homines  Venecie  in  ipsa  insula  saluos  et  securos  habere 
debetis   ubique    in   pcrsonis   et   rebus   et  sine   ulla    dactione; 


CONCESSIO   TERTIAE  PARTIS  NiGROPONTIS.  177 

similiter  etiam  in  omnibus  partibus,  qiie  sunt  uel  erunt  nostre 
dominationi  siibiecte.  Et  (lebet  eis  esse  bbera  potcstas  mer- 
candi,  iibieunque  iioluerint,  in  ipsa  insula,  et  extrabendi  exinde, 
quecunque  iioluerint,  sine  contrarietate  euiiisquam. 

Retinuit  quoque  in  se  eeclesias  et  domos  Venetorum,  quas 
in  NigToponte  habet,  et  domuni  positam  retro  ecclesiam  saneti 
Marci,  in  qua  habitat  Jereniias  Gisi,  et  duas  alias  similiter  domos; 
vna  quarum  quondam  fuitOttonelli  deErro,  altera  uero  Morandi*), 
cum  campo,  in  quo  uenduntur  magaze  de  uino,  et  in  peetore 
sui  loci  et  ecclesie  saneti  Marci  ex  alia  parte  platee. 

Retinuit  in  se  similiter  illas  domos  et  terras  et  eeclesias, 
quantum  murus  nouus  ciuitatis  extenditur,  hoc  est  ab  ipso  longe 
pedes  sexaginta  usque  mare,  excepta  domo,  in  qua  habitat 
Ugolinus,  Comes  de  Callippi. 

Nullam  autem  conspirationem  i'acere  debetls  nee  lieri  per- 
mittere,  neque  per  uos  aliquid,  quod  ad  suorum  respiciat  detri- 
mentum.  Amicos  Venecie  amicos  habere  debetis,  et  inimicos 
Venecie  pro  inimicis.  Et  si  allcui  suoruni  dampnum  uel  offen- 
sam  fiet,  intra  dies  triginfa  a  die  clamoris  depositi  dampnum 
debetis  facere  emendari,  sicut  iustum  fuerit,  et  offensam,  si 
presentes  fueritis;  sin  autem  (sc.  wipediii),  ille,  qui  loco  uestri 
hie  uicem  habuerit. 

Debent  ponderari  cum  stateris  suis  et  robis,  que  ponde- 
randa  erunt  per  totam  insulam,  et  non  cum  alijs  stateris  et 
robis,  nisi  cum  suis,  que  in  se  retinuit  similiter.  Retinuit  quoque 
in  se  modios  similiter  et  mensuras  ad  uinum  et  oleum  men- 
surandiini,  tali  quidem  ordine: 

Debet  enim  cum  suis  modijs  et  mensuris  Venetorum  uinuu) 
et  oleum  mensurari,  cum  suum  uinum  et  oleum  uenerit  ad 
uenundandum.  Cum  autem  ab  alijs  hie  uinum  et  oleum  ipsi 
duxerint  comparandum,  ipsum  niiiinn  et  oleum  cum  mensuris 


* )  IM  0  r  a  n  ci  u  s  LP. 
Fontps.  Al.lh.  U.   n.l.  XIII.  "** 


178  CüNCF.SSIO  TKRTIAK   PAIITIS  NlGUOPONTIS. 

illis  et  inodijs  monsiirari  (lol)C't,  cum  quibus  liic  aliorum  uiroruin 
uinuin  et  oleum  mensuralur. 

Debetis  autem  nostre  ecclesie  saneti  Marci,  que  hie  est 
iulcr  uos  et  suprascriptos  uiros '),  quibus  duas  alias  tercias  de 
insulis  concessimus,  tantos  ac  tales  redditus  assignare  et  dare, 
vnde  ualeant  iugiter  quatuor  cleriei  in  eadem  ecclesia  ad  scr- 
uieudum  Domino  honorilice  commorari. 

Qucstiones  autem,  cpie  iuter  Veneti."os  emerserint,  et  de 
quibus  Veneti  ab  alijs  fuerint  impediti,  debeut  coram  uestris 
iudicibus  Venetis  ueutllari  et  per  eos  examiuari  et  deeidi ;  et 
sentencias,  que  per  eos  late  fueiint,  uos  debetis  executioni  bona 
fide  mandare. 

Grecos  (autem)  uero  debetis  in  eo  statu  teuere,  quo  domini 
Emanuelis  tempore  tencbantur. 

Facere  debetis  autem  etiam,  quod  omnes,  qui  per  uos 
sunt  in  insulis  et  erunt  in  antea,  et  Latini  etiam,  et  omnes 
magnates  Greci  sibi  iureut  lidelitatem.  Et  tarn  eos,  qui  dicti 
sunt,  quam  alios,  quos  uobis  feceritis  fidelitatem  iurare,  facta 
prius  fidelitate  sepedicto  domino  nostro  Duci ,  iurare  facietis 
uobis  esse  fideles,  salua  ipsius  üdelitalc.  Et  debetis  poni  facere 
in  omnium,  qui  iurauerunt,  sacramento,  quod  paetionem  lianc 
firmiter  obseruabunt. 

Sciendum  autem,  quod  uos  suprascripti  ambo,  uidelicet 
Merinus  et  Rigardus,  hec  omnia,  que  supraseripta  sunt,  obser- 
uare  iurastis  et  facere  lideliter  obseruari  sine  dolo  et  ulla  fraude. 

Et  hoc  quoque  sciendum  est,  quia  decedente  uno  de  uobis, 
insuper  uiuente  alio,  supraseripta  tota  pars  tercia  insule  nomi- 
nate  deuenire  debeat  in  ipsum ;  et  ille,  in  quo  deuenerit,  debet 
hec  omnia  supraseripta  facere  et  obseruare  et  facere  fideliter 
obseruari  sine  ulla  fraude  et  dolo,  sicut  ambo  toto  tempore, 
quo  uixeritis. 


^)  In  diplomate  sequenti  add.  et  prefactas  midieres,  quod  etiam  hie  inseras. 


CoNCESSIO   TERTIAE    I'AKTIS  NlGRüPONTlS.  179 

Sciendum  autem  est,  qiiod  uos  siiprascripti  fratres,  Meri- 
nus  uidelicet  et  Rigardus,  apiid  ipsuni  doininum  nostriim  Diicem 
salui  et  securi  esse  debetis  et  inter  suos  et  ubiqiie  res  iiestre, 
aiirum  uidelicet  et  argentum,  gemme  quoqiie  et  seta  et  sete 
opera.  Vestri  uero  salui  et  securi  esse  debent  apud  ipsum  et 
ubique  et  res  eorum,  salua  ratione  consuetudinis  terre  nostre. 
Ita  seriiatum  in  uobis  et  in  uestris  erit,  ut  supradictum  est^), 
uobis  recte  seruantibus  ea  omnia,  que  superius  continentur. 

Ut  auteni  bec  presentis  concessionis  carta  uini  maioris 
obtineat  lirmitatis,  nostri  sigilli  miinimine  eam  fecimus  coni- 
inuniri ;  et  bec  nostre  concessionis  carla  in  siia  lirmitate 
permaneat. 

Ego  Petrus  liarbo ,  de  mandato  domini  nostri  Ducis  in 
Nigroponte  baiulus,  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Bonabel  Dandulo,  iudex,  testis  subscripsi. 

Ego  Jobannes  Longo,  iudex,  testis  subscripsi. 

Ego  Leonardus  Uicturi'),  consciliator,  testis  subscripsi. 

Ego  Matbeus  Simitecuhis^),  consciliator,  testis  subscripsi. 

Ego  Marcus  Griti^),  consciliator,  testis  subscripsi. 

Ego  Jobannes,  sancti  Pantaleonis  presbiter  et  notarius, 
compleui  et  roboraui. 

Ego  Nicolaus  Girardi,  presbiter,  plebanus  ecclesie  sancti 
Moysi  et  notarius,  uidi  in  niatre,  testificor  in  lilia. 

Ego  Jobannes  Micbael,  iudex,  uidi  in  matre,  testis  sum 
in  iilia. 

Ego  Petrus  de  Uono  V^icino,  diaconus  et  notarius,  boc 
exemplum  exemplaui  anno  domini  millesimo  CG  vigesimo,  mense 
Aprilis,  indiclione  octaua,  Riuoalto,  nichil  addens  uel  minuens, 
quod  sententiam  mutet,  scripsi,  compleui  et  roboraui. 


•)  supra  legitur  LP.  i      ")  Simiteculo  LP. 

-)  Vitturi  LP.  I      *)  Greti  LP. 

13» 


I  (SO  PllOMIS.SIO    GUII-IKLMI,  l'IMl  OniKUTI   PK   VkUONA. 

CCXLII. 

Proiiiissio  Ouillieliiii,  tilij  coiulam  nobilis  uiri  Oibcrti  de  \'crona,  facta 

(lomiiio  Pctro  Zinni,   Duci  Yenccie,   et  eius  successoribns,  occasione 

conccssionis  tercie  partis  Mgropontis. 

A.  «1.  121G,  m.  Dceeinljri. 

Lihcr  Albus  fol.  102.  Liber  Pactorum  IV,  fol.  303  verso. 

In  nomine  domini  Dei  et  Saluatoris  nostri  Jbesu  Christi. 
Anno  Domini  millesimo  CC  sexto  decimo,  mense  Deeembris, 
indietione  quinta.   Nigroponte. 

Pro  eo,  quod  uos,  Petrus  Barbo,  nobis  concessistis  totam 
terciam  partcm  tocius  insule  Nigropontis,  incliti  domini  nostri 
Dueis  Venecie  per  uirtiitem  uniiis  sue  eartule  suo  plumbeo 
sigillo  sigillate  uobis  facle,  per  quam  sua  confirmatione  uos 
baiullum  ad  has  partes  esse  eonstituit,  iit  in  ea  continetur,  et 
cetera : 

De  qua  quidcm  insula  terciam  partem  aliam  concessistis 
Ysabelle  et  Berte,  vxori  quondani  et  filie  viri  nobilis  Piauani  de 
Carcere;  et  terciam  partem  aliam  duxistis  concedendam  Merino 
et  Ri<?ardo\),  ambobus  fratribus  et  fdijs  nobilis  uiri  Iiodondelli 
de  Carcere,  prout  continentur  in  concessionum  scriptis  nestro 
sigillo  sig-illatis,  uobis  et  ipsis  factis  hoc  eodem  suprascripto 
anno,  quarto  decimo  die  exeunte  mense  Nouembris  nuper 
transacto,  indietione  suprascripta,  Nigroponte,  ut  in  ipsis  inter 
cetera  continetur. 

Proquaquidem  suprascripta  tercia  parte  suprascripte  insule 
nobis  et  Alberto  fratri  nostro  concessa  promittentes  promittimus 
nos  quidem  Villielmus,  (ilius  quondam  nobillis  viri  Giberti  de 
Verona,  uobis  quidem  exccllentissimo  domino  nostro  Petro 
Ziani,  Dei  gratia  Venetie,  Dalmacie  atque  Chroacie  Duci  domino- 
que  quarte  partis  et  dimidie  tocius  Imperij  Romanie,  uestrisque 

*)  Ricardo  LP. 


PkOMISSIO   GUILIELJU,   FILII  GlßERTl    DE   VeRONA.  181 

successoribus ,  qiiod  amodo  inantea  tractari  et  operari  debe- 
miis  honorem  Venecie  et  proliciuim  in  Romania ,  et  manutenere 
bona  fide  possessiones  uestras  et  omnia,  que  uestri  iuris  sunt, 
contra  omnem  hominem,  qui  exinde  uellet  impedimentuni  pre- 
stare;  et  debemus  omni  anno  soluere  in  festo  saneti  Michaelis 
nuntijs  uestris,  qui  ad  hoc  apparebunt  hie,  uel  nuntio  yperperos 
auri  recti  ponderis  septingentos,  et  vnum  examitum  pro  uobis 
honorabilem  auro  textum,  et  vnum  pannum  alium  ad  hornatum 
altaris  ecclesie  beati  Marci. 

Si  uero  nuntius  hie  non  inuentus  fuerit  pro  uobis,  hoc 
habemus  [nn  habens?]  in  commissum,  (quod)  debemus  mittere 
in  Venecias,  que  sunt  dicta,  in  nostro  periculo  ad  festum  saneti 
Andree  apostoJi;  et  si  periculum  aliquod  cuenerit  in  rerum 
transmissione,  debemus  facere,  quod  per  muduam  maioris  Pasce 
ea,  que  dicta  sunt,  uestro  comuni  et  uobis  domino  nostro  Duci, 
omni  condictione  abiecta,  soluantur. 

Landes  autem  uobis  et  successoribus  uestris  semper  ter  in 
anno,  in  Natali  et  Pascate  et  in  festo  beati  Marci,  debemus 
facere  in  maiori  ecck^sia  decantari. 

Missos  autem  ucstros,  qui  huc  uenerint,  debemus  honori- 
fice  recipere  et  deducere. 

Homines  Venecie  in  hac  insula  saluos  et  securos  habere 
debemus  ubique  in  personis  suis  et  rebus  et  sine  ulla  dactione, 
similiter  etiam  in  omnibus  partibus,  que  sunt  uel  erunt  nostre 
dictioni  subiecte;  et  debet  eis  esse  libora  potestas  mercandi, 
ubicunque  uoluerint,  in  hac  insula,  et  extrahendi  exinde,  que- 
cunque  uoluerint,  sine  contrarietate  cuiusquam. 

Pietinuistis  quoque  in  uos  ecclesias  et  domos  Venetorum, 
quas  hie  in  Nigroponte  habetis,  et  domum  positam  retro  eccle- 
siam  saneti  Marci,  in  qua  quondam  habitabat  Jeremias  Gisi, 
et  duas  alias  similiter  domos,  vna  quarum  quondam  fuit  Octo- 
nelli  de  Erro ;  altera  uero  Morandi,  cum  eampo  similiter,  in  quo 
uenduntur  magaze  de  uino,  et  in  pectore  loci  uestri  et  ecclesie 


182  PllOMISSIO   GlIIl.IKI.MI,   KU. II    (ilMKUTI   r)K    VkHOXA. 

sancti  Marci  ex  alia  parle  platee.  Retinuistis  in  iios  siiniliter 
illas  domos  et  terras  et  eeclesias,  quantum  muriis  nouus  ciui- 
talis  extenditiir,  hoc  est  ah  ij)so  long-e  pedcs  sexai^inta  iisquo 
mare,  excepta  domo,  in  qua  hahilat  Vigeliniis '),  comes  de  Calippi. 

Nidlam  autem  conspirationem  facere  debcmus,  nee  fieri 
pennittere,  neque  per  nos  aiiquid,  quod  ad  uestrorum  respiciat 
detriinentnm.  Amieos  Venecie  amieos  habere  dehemus ,  et 
inimicos  pro  inimicis.  Et  si  alicui  uestrorum  dampnum  fiet  uel 
ofTensam,  infra  dies  triginta  a  die  clamoris  depositi  dampnum 
dehemus  facere  emendari,  sicut  iastum  fuerit,  et  offensam, 
si  presentes  fuerimus;  sin  autem  (sc.  impedili) ,  ille,  qui  loco 
nostri  regiminis  hie  uicem  hahuerit. 

Dehent  ponderari  cum  stateris  uestris  [et  robis] ,  que 
ponderanda  erunt  per  totam  insulam ,  et  non  cum  alijs  stateris 
et  rohis,  nisi  cum  uestris,  que  in  uos  simihter  retinuistis.  Reti- 
nuistis quoque  in  uos  simihter  modios  et  mensuras  ad  uinum  et 
oleum  mensurandum,  tali  quidem  ordine : 

Debet  enim  cum  modijs  et  mensuris  Venetorum  uinum  et 
oleum  mensurari,  cum  suum  uinum  et  oleum  uenerit  ad  uenun- 
dandum.  Cum  autem  ab  alijs  hie  uinum  et  oleum  ipsi  duxerint 
comparandum,  ipsum  uinum  et  oleum  cum  mensuris  illis  et 
modijs  mensurari  debet,  cum  quibus  hine  aliorum  uirorum  uinum 
et  oleum  mensuratur. 

Debemus  autem  vestre  ecclesie  sancti  Marci,  que  est  hie 
inter  nos  et  suprascriptos  uiros  et  prefactas  mulieres,  quibus 
due  alle  tercie  de  insulis  ac  pro  uobis  concesse  sunt,  tantos  ac 
tales  redditus  assignare  et  dare,  unde  ualeant  iugiter  quatuor 
clerici  in  eadem  ecclesia  ad  seruienduin  Domino  honorifice  com- 
morari. 

Questiones  autem,  que  inter  Veneticos  emerserint,  de 
quibus  Veneti  ab  alijs  fuerint  impediti,  dehent  coram  uestris 


')  Wi  gel  mus  LP. 


PrOMISSIO    Gü'lLIKLMl,  FILII    GlBERTi   I»K   VkRONA.  183 

iudicibus  Venetis  uentilari  et  per  eos  examinari  et  deeidi ;  et 
sentencias,  que  per  eos  late  fiieriut,  iios  debeiims  execulioni 
bona  fide  mandare. 

Grecos  iiero  teuere  debemus  in  eo  statu,  quo  domini  Ema- 
niielis  tempore  tenebantur. 

Faeere  debemus  etiam,  quod  omnes,  qui  per  vos  sunt  in 
hae  insula  et  erunt  in  antea,  et  Latini  et  omnes  Greci  magna- 
tes,  uobls  iurent  üdelitatem.  Et  tarn  eos,  qui  dicti  sunt,  quam 
alios,  quos  nobis  fecerimus  fidelitatem  iurare,  facta  prius  fide- 
litate  uobis  (i.  e.  domino  Duci) ,  inrare  faciemus  nobis  esse 
fideles,  salua  fidelitate  uestra.  Et  debemus  poni  faeere  inomnium, 
qui  iurauerint,  sacramento,  quod  pactionem  haue  lirmiter  obser- 
uabimt. 

Sciendum  autem  est,  quod  nos  suprascriptus  Villiebiins  bec 
omnia,  que  supraseripta  sunt,  obseruare  iurauimns  et  faeere 
fulebter  obseruari  sine  dolo  et  uUa  fraude.  Albertus  autem 
suprascriptus  frater  noster  non  inrauit  pro  eo,  quod  presens 
non  est;  sed  debet  per  se  uel  per  suum  nuntium  {idebtatem 
uobis  iurare  et  successoribus  uestris  amodo  usque  ad  festum 
sancti  Michaelis  proximum  uenturnm  per  indictionem  sextam  uel 
ante;  et  quod  bec  omnia,  que  supraseripta  sunt,  ipse  simiiiter 
obseruabit,  et  quod  bec  faciet  fideliter  obseruari  sine  dolo  et 
ulla  fraude. 

Et  hoc  quoque  sciendum  est,  quod  decedente  uno  de 
nobis,  insuper  uiuente  alio,  tota  supraseripta  pars  insule  memo- 
rate  deuenire  in  ipsum  debeat.  Et  ille,  in  quo  deuenerit,  debet 
bec  omnia  supraseripta  faeere  et  obseruare  et  faeere  fideliter 
obseruari  sine  dolo  et  ulla  fraude,  sicut  ambo  toto  tempore, 
quo  uixerimus. 

Sciendum  autem  est,  quod  nos  ambo  fratres  apud  nos 
dominum  nostrum  Ducem  salui  et  securi  esse  debemus  et  inter 
uestros  et  ubicunqne  res  nostre ,  aurum  uidelicet  et  argentum, 
gemme   quoque    et  seta  et  sete   opera.    Nostri  uero   salui   et 


184  Pacta  AiiGVi'TiACA. 

securi  esse  debent  tipiid  uos  et  uhiqne  felj  res  eoriim,  salua 
ratioiie  consuctiulinis  terre  uestre. 

Ita  seruatum  in  nobis  et  in  nostris  erit,  sieut  supra  legitur, 
et  cetera. 

Si  igitiir  contra  hec,  que  suprascripta  sunt,  ire  attenipta- 
uerimus,  tunc  totum  in  uestra  remaneat  potestate,  quodquod 
nobis  pro  uobis  concessiim  existit;  et  hec  promissionis  carta  in 
siia  firmitate  permaneat. 

Ut  autem  hec  presentis  promissionis  carta  iiim  maioris 
obtincat  firmitatis,  nostri  sigMÜi  muniniine  eam  fccimus  com- 
muniri. 

Signum  suprascripti  Villielmi,  qui  hec  rogauit  (fievi), 

CCXLIII— CCXLVIII. 
Pacta  Aegyptiaca. 

A.  (1.  i2n(?). 

Libri  Pactorum  II,  240—250.  I,  233—235. 

Haec  sex,  qua?  conlinuo  sequuntur,  privilegia  Soklani  deBabilonia, 
impetravit  Petrus  Ziani,  Dux  Veiietiarum  a.  1205 — 1229,  eademque  a 
Sohlaiio  Elmelik  clddil  Abuhckr,  lilio  EJj/ib,  (Vatre  Caldheddhi  (Sala- 
(lini).  Propinqiio  siio  ex  linperio  Acgypti  deiocto,  Cairi  semet  ipsiim 
proclamavit  SoUlanuin  anno  590,  mciise  Sehewvval,  qui  incipit  die  15. 
ni.  Julii  a.  Chr.  1200.  Vita  dccessit  anno  015,  die  7.  m.  Djuniadha' 
lakhii'cb,  qui  incipit  die  31.  m.  Augnsli  a.  Chr.  1218,  Ex  bis  ratio- 
nibns  apparct,  hicc  privilegia  intra  annos  Chr.  1205 — 1218  fiiisse 
concessa.  At  in  ipsis  documentis  qnajdani  afferiintur,  qua?  temporis 
momentum  probai»iliiis  videantur  constituere.  Non  enim  Venefis  solum 
mercandi  quaidam  licenlia  ac  securitas  proinittitnr,  verum  etiain  sociis 
eorum  alque  aniicis:  „et  omnes,  qui  Vdduut  in  pcregvlnallone  ad 
Sanctum  Sepulchrum  cum  Veneticis,  sint  salvi  et  securi  in  personis 
et  rebus".  —  „Misimus  dicendo  nostris  servitoribus  fotius  terrte 
Aegypti  ad  honorem  facere  omnibus  hominibus  de  Venetiis,  et  qui 
per  Venetiam  se  tuentur  de  Christianis" .  Inde  simul  docemur,  eodem 
tempore  novam  Crucesignaloruni  expeditionem  in  terrasOrientis  fuisse 
prrpparalani.    Ea  v<'ro  non  alia  esse  |)ote.sl,  (|uam  satis  illa  notabilis 


Pacta  Aegyptiaca.  185 

Andreae,  regisHungariae,  aliorumcjue  Principum,  ;».  Chr.  1217 — 1221, 
qua  niaxime  Aegyptum  petebant.  Veiieti,  comniodi  siii  nunquain  imme- 
moi'es,  hoc  ipso  tempore  privilegia  ista  acquisivcre  co  facilius,  quo 
magis  intererat  Soldanorum  Aegypti,  ut  inter  Christianos  haberent 
sodales.  Id  pro  certo  statueiidum  videtur,  ueo  niultum  a  veritate 
declinaveris,  quuni  annum  1217  huraui  pactorum  nataleni  constitues. 

Etiam  Andreas  D a  u  d  u I u s  huius  expeditioiiis  faeit  mentionem, 
et  ita  quidem,  ut  tain  eaiculo  nostro  probationem  afferat,  quam  rem 
ipsam  leviter  perstriugat  I.  I.  p.  340:  Anno  XII  (i.e.  1217),  tregua 
Christianorum  et  Saracenorum  twspirante,  congregatus  est  e.ver- 
citiis  Dommi  in  Achon  cum  tribus  Regibus,  sciUcet  Hierusalem, 
Hungarice  et  Cypri.  Adfiiif  etiam  Duo)  Austrieb  et  Dux  Bavariie, 
et  Patriarcha  vexiUum  Crncis  accipiens ;  cum  illiscpie  contra  Infi- 
deles  exiens  nihil  laudabile  peregerunt. 

Haec  pacta  allegavit  Jos.  ab  Hammer  in  Geschichte  des 
osmanischen  Reiches  II,  p.  664. 

CCXLIII. 
Privilegium  Soldaiii  de  Babilonia. 

Libri  Pactorum  II,  246.  I,  233. 

Altissimi  domiiii  Imperatoris  lidelis,  qiii  est  spata  mundi  et 
legis,  rex  regum,  Sarraeenoruni  et  Sarraceniis,  Biibeker*),  filiiis 
Job,  amiciis  miri  Amanioni').  Veneriint  littere  a  presentia 
maximi  confallonarij,  qiii  carus  est,  fortis  et  ualidus.  Leo  fortis, 
Dux  prudens,  niiles  milituni,  priidens  comestabilis,  spata  legis 
Christianorum,  maior  totius  gentis  Latinae,  eapitaneus  totiiis 
exercitiis  Christianorum  —  eui  Deus  uitam  augeat,  et  conseruet 
sanitatem  et  honorem,  opus  suum  et  consilia  sua ,  et  protegat 
bona  sua  et  populuni  suum  ad  bonum  suum  —  notificauit  nobis 
de  salute  et  prosperitate  sua,  cuius  presentiam  aftectaret,  pro 
cuius  fama  loquitur  lingua  nostra,  et  certitudine  amoris,  quem 
habet  ad  eum,  firmauit  caritatem  amicitiae  sue;  letificauit  de 
sanitate  sua  et  salute. 


')  B.  Bert.  cod. 

'~)  I.  e.  Emiralmuminin :   „  P  r  i  n  c  e  p  s  f  i  d  c  I  i  ii  m". 


1  ,S({  Pacta  AKiivriiACA. 

Cognouimiis,  qiic  nobis  significastis,  et  qiie  intclleximus  de 
iieslris  siüi-ondis,  ((ikkI  nobis  eslis  anilciis  infiinus  et  cariis,  et 
(juod  erga  nos  liabelis  iiitegruin  dilectionis  aflfcetum,  et  illa  sunt 
sine  fraude  et  sine  dolo.  Ciiius  legabtatis  fanram  regratiamiir 
et  bonilatis,  sieut  euni,  quem  pro  bono  ainico  habemus. 

Venerunt  ad  nos  nuntij  uestri,  fortes  inilites,  Marinns  Dan- 
dohis  et  Petrus  Michael,  quos  Deus  saluet.  Reeepimus  cos 
njagnifice  et  gloriose,  et  audiuimus,  cum  uenissent  ad  presen- 
tiam  nostram,  que  proposuerunt,  et  intelleximus  eorum  dicta, 
et  placuit  nobis  eorum  sapientia  et  intelleetus,  quorum  comple- 
uimus  facta  et  uoluntatem  ad  beneplacitum  eorum,  et  confir- 
mauimus  dicta  eorum,  quod  dixerunt  de  Cuffo  et  Arso*). 

Precipimus,  ut  omnes,  qui  habent  aliquid  facere  in  duana, 
et  qui  cum  mercatoribus  Venetiarum  aliquid  facere  habent ,  ut 
nihil  eis  superfluum  aufferatur,  ut  augeatur  et  crescat  factum 
mercatorum. 

Et  iunximus  eis  fondicum  in  Alexandria,  ut  habitent  in  eo, 
ut  honoremus  eum  et  mercatores  Veneticos  ab  hodie  in  eternum. 

Et  hec  omnia  Dux  cognoscat,  quem  Deus  saluet,  et  hec 
ostendat  omnibus  mercatoribus  suis,  ut  sint  bone  uoluntatis,  ut 
leti  ueniant  et  uadant  in  omni  terra  Aegypti,  sentiontes,  quod 
tale  responsum  dedimus  uobis  Duci;  sicque  licentiauimus  lega- 
tos  uestros  cum  honore  et  maxima  gloria  et  magniücentia  et 
exaltatione,  volentes,  ut  litteras  uestras  nobis  mittatis,  ut  osten- 
datur  amicitia  nostra  uera  utrimque. 

Mittimus  uobis  de  balsamo  et  Septem  captiuos,  exceptis 
Ulis,  quos  missis  uestris  dedimus. 

S(c)iatis  sanus,  si  Deo  placet.  Fuit  scripta  die  decima  nona 
Sahen,  mensis  Martij. 


*)  Quae  hie  et  infra  et  alias  «licnntur  tributa  seu  servitia:  ars,  arsh  — 
cuff,  curf,  ciilf,  referonda  eriint  ad  voces  Arabuni  aridha,  kulfa, 
(juaruin  illa  oinne  tri  bu  tum  extra  o  rd  in  a  r  i  u  m,  haec  scrvitium 
aiigaiiae  („Frobne"J  .signilieat. 


Facta  Aegyptiaca.  187 

Excellentissimi  domini  fidelis  Imperatoris  mag-ne  potentie, 
fortunati,  fortis,  qiii  spata  est  legis  et  mundi.  Rex  Sarraeenoruni 
et  Sarraceniis,  dominus  regiim  et  Imperatonim,  amieiis  Miri 
Amamoni,  cui  Dens  firmaiiit  Imperium  suum. 

Presentia  magnorum  militum  comitis  stabilis,  qui  carus  est 
et  fortis  et  prudens,  miles  militum,  confalonarius  Christianorum 
exercitus,  spata  legis,  maior  totius  gentis,  comestabilis  omnis 
exercitus  Christianorum,  cui  Dominus  uitam  augeat  atque  sanum 
conseruet. 

Ego  Viuianus,  seriptor,  notarius  et  iudex,  autenticum 
huius  uidi  et  legi,  nee  addidi  nee  miiuii,  nisi  quod  in  eo  inueni : 
ideoque  fideliter  in  libro  isto  exemplaui,  et  propria  manu  mea 
(irmaui  atque  subseripsi. 

CCXLIV. 

Haec  est  fidautia  et  secarltas  Soldani  de  Babilonia,  quam  praecepit, 
nt  seribi  deberet. 

Libri  Pactorum  II,  247.  I,  233  adscripto  lemmate:  „questa  est 
la  fidantia  de  Dmo  Soldano'^. 

Dominus  et  Potestas,  Imperator  fidelis,  spata  mundi  et 
legis,  Imperator  Sarraceniae  et  Sarraeenoruni,  dominus  Inqie- 
ratorum  et  Potestatum ,  amicus  de  Mirmomuni  —  saluet  Dens 
uictoriam  eins  —  omnibus  Baiulis  et  eapitaneis  omnis  exercitus, 
qui  per  mare  vadit,  preeipit,  quod  debeant  saluare  et  honorare 
onines  mercatores  Venetianos,  qui  uadunt  et  ueniunt  per  totam 
terram  Aegypti  et  per  omnes  partes,  et  quod  eos  non  ofFen- 
dant,  sed  saluent  eos  et  honorent  in  habere  et  personis  et  rebus 
et  nauibus;  et  sint  salui  et  securi  per  Dei  seciiritatem  et  seeu- 
ritatem  nuntij  Dei  Machometi  et  per  nostram  securitatem.  Non 
bai)eant  timorem  nee  tormentum,  quod  eis  malum  inferant. 

Et  omnes,  qui  uadunt  in  peregrinatione  ad  Sanetum  Sepul- 
clirum  cum  Veneticis,  sint  salui  et  securi  in  personis  et  rebus. 
Et  omnes,   qui  mandatum  hoc  seruauerint,  sie  facere  debeant. 


1  88  Pacta  Aküvi'Tiaia. 

I']t  (|iio(l  precepimus  de  Ciiffo  et  de  Arso,  sie  obseruari  debeat, 
siciit  slaliiimus. 

Ego  Viiiianus,  s('iij){ür,  notarius  cl  index,  autcnticiim 
buiiis  iiidi  et  legi,  nee  addidi  nee  niiiiui,  nisi  qiiod  in  eo  inueni; 
ideoque  ildeliter  cxeinplaui,  et  propria  manu  iiiea  liiinaui  atque 
subscripsi. 

CCXLV. 
Aliud  Priuilc^tom  Suldnni  de  Rabilonia. 

Lihri  Pactoi'uni  II,  247.  I,  234. 

Preeeptum  de  eustodiendis  mercatoribus  Veneticis;  nee 
debeat  eis  uim  ab  aliqno  inferri*)  de  eo,  qiiod  uoluerint  com- 
parare  et  uendere;   scd  uendant  merces  eoruin,  ciii  uoluerint. 

Exiuit  altum  mandatum  maioris  doniini,   Imperatoris  lidelis 

—  cui  Dens  det  uictoriam  et  altitudinem  et  magnitiidincm  — 
Omnibus  liailijs  et  Amiraglis  Alexandriae  et  totlus  terrae  Aegypti, 

—  quibus  Dens  det  fortunam  bonam,  et  custodiat  eos  et  sahiet  — 
et  debeant  dare  licentiam  uniuersis  mercatoribus  Veneticis,  quod 
uendant  suas  merces,  ubi  uokierint,  et  merces  supra  se  accipiant 
et  eas  uenchint,  ubi  uoluerint;  et  de  rebus  suis  non  debeant  eis 
uim  inferre,  nee  de  mercibus,  ({uas  comparare  uoluerint;  et  com- 
parent  eas  merces,  quas  uoluerint ;  et  ab  omnibus  Bailijs  et  Ami- 
raglis sie  mandatum  istud  debeat  obseruari  per  totam  terram 
Aegypti,  sicut  stabilitnm  est;  et  debeant  Honorare  et  custodire 
omnes  mercatores  Venelicos,  et  esse  contrarij  eis,  qui  uolunt 
mala  facere  illis. 

Precepimus  mercatoribus  nostris  de  Alexandria,  ut  non 
eredant  de  suo  Veneticis  mercatoribus  absque  pignore. 

Nullus  alius  Veneticus  tenebitur  inde,  nee  ealumpniabitur. 

Et  lioc  nostrum  preeeptum  uohmuis,  ut  sciatur  inter  omnes 
Veneticos. 

*)  inferre  mscr. 


Pacta  Aegyptiaca.  189 

Fiiit  factum  hoc  scriptum  decimo  et  nono  ille  Lune,  Saba. 

Gratias*)  Deo  omnipotenti. 

Ego  Viuianiis ,  seriptor,  notarius  et  iudex,  autenticum 

huius  uidi  et  legi,  nee  addidi  nee  minui,  nisi  quod  in  eo  inucni; 

ideoque  fideliter  in  libro  isto  exemplaui,   et  propria  manu  mea 

lirmaui  atque  subscripsi. 

CCXLVI. 
Aliud  Priuiloginm  Soldani  Babilouiae. 

Libri  Pactorum  II,  248.  I,  234. 

Primum')  preceptum  factum  pro  mercatoribus  Venetiariim, 
ut  habeant  fondiciim  in  Alexandria  ad  liabitandum  in  eo,  quod 
dicitur  Soguediki  ^)  ;  et  habeant  potestatem  mittendi  in  eo 
custodes,  quos  uoluerint. 

Exiuit  altum  preceptum  domini  et  senioris  Soldani,  hdelis 
Imperatoris  —  quem  Dens  honorauit  et  manifeste  magnificauit  — 
ut  potestatem  tribuat  mercatoribus  Veneticis  ad  eum  uenientibus 
et  missis  Venetorum,  qui  in  Alexandriam  ueniunt;  et  liabitent 
in  ipso  fondico  suprascripto,  quousque  steterint  in  Alexandria, 
et  in  eo  nullam  habeant  contrarietatem;  et  nullus  presumat  eos 
injle  amouere,  uel  alium  aliquem  suum  fondicarium. 

Quod  preceptum  satisfaciat  Mirus  Faididinus,  et  ducat  eos 
isto  modo;  et  omnes  illi,  qui  Baiulatum  habuerint  in  terra  illa, 
senq)er  in  perpetuum  sie  facere  debeant,  secundum  quod  huius 
precepti  continentia  declaratur. 

Fuit  scripta  die  decima  nona  Sähe  non. 

Ego  Viuianus,  seriptor,  notarius  et  iudex,  autenticum 
huius  uidi  et  legi,  nee  addidi  nee  minui,  nisi  quod  in  eo  inueni ; 
ideoque  in  libro  isto  fideliter  exemplaui  et  propria  manu  mea 
firmaui  atque  subscripsi. 


V)  .Ljratia  LP.  I. 

^)  P  rae  m  issu  in  praec.  LP.  F. 

"')  Fort.  Arabuni  Sin/eddik  („Haliuenmarkt"). 


lUO  Pacta  Aküvi-tiaia, 

CCXLVfI. 
Aliud  Priuilc^Muin  Soldani  Itabiloninc. 

Lihri  Piiclonim  11,  248.  249.  I,  234. 

Ex  parte  regis  iustitie,  altissimi  domini  Soldani,  victoriosi, 
et  (loniiiii  Soldani  Sarraceiiorum  et  Paganoriim,  domini  Keg-uni 
et  Inipenitormn,  domino  Petro  Ziano  Diici,  militi  magno,  re- 
eeptori  et  pradenti,  Duei  Venetiarum  et  Jadrae  at(iue  Constan- 
tinopolis ,  conseruatori  legis  Christianorum ,  custodi  militie 
Cliristianorum  —  et  Dens  det  illi  uitam  longam  — 

Rex  iustitie,  spata  mundi  et  legis,  et  dominus  Regum  et 
luiperatorum,  Rubekre^),  lilius  Aiubt,  seruitor  Pape  Sarraee- 
norum. 

In  nomine  Domini  Dei  piissimi  et  potentissimi. 

Preeipimus  eartani  altissimi  militis,  et  ego  Deo  gratias 
reffero,  magnus  et  allissimus  dominus  niagne  gentis,  prudens 
et  altissimus  Dux  Venetiarum  et  Jadre  atque  Constantinopolis, 
rettentor  legis  Christianorum  et  magne  gentis  Christianorum, 
—  Dens  det  sibi  uitam  longam  et  Deus  conseruet  eum  et  terram 
suam  et  omnes  pertinentias  suas  et  eins  magnificentiam  et  hono- 
rem, sicut  consuetum  est,  de  bono  et  de  sua  gratia  et  de  bono 
et  lionore  —  et  nos  sumus  ad  seruitium  et  honorem,  et  eonser- 
uatores  sumus  terre  tue ;  et  bene  reeepimus  populuni  tue  terre, 
et  nos  cognouimus  honorem  et  magnitudinem  tue  terre;  et 
sumus  leti  de  bono  tue  terre;  et  uolumus  facere  honorem 
universis  hominibus  tue  terre,  qui  ueniunt  ad  nos,  eum  magno 
honorc,  et  facere  eis  honorem,  et  conseruare  eos  ad  iustitiam; 
et  eos  preponimus  ante  omnes  gentes,  et  sumus  defFensores 
eorum  contra  omnes,  qui  uolunt  eos  offendere,  quia  cognouimus 
amorem  persone  prenominati  Ducis,  et  sumus  ei  debitores  ad 
gratias  refFerendas.  Et  rellero  gratias  amori  eins,  quia  cognosco 


')  Dubctlne  cod. 


Pacta  Aegyptiaca.  1  9  1 

pacem  siiani,  et  honorem  siium  cognosco;  et  nos  ei  gratias 
reßerimus ,  et  siimiis  debitores  illi,  et  siimiis  paratl  seruitores 
ad  omnia  precepta  eins:  et  mittat  nobis  suas  litteras,  quia 
inisimiis  dicendo  nostris  seriiitoribus  totiiis  terre  Aegypti  ad 
honorem  facere  omnibiis  hominibiis  de  Venetijs ,  et  qiii  per 
Venetiam  se  tuentur  de  Christianis;  et  eriint  positi  in  ratione 
ciirie  Venetorum  et  dritturae  duanae  Alexandriae;  et  nos  ordi- 
nauimiis  magnam  iiistitiam  hominibus  Venetiarum  pro  pace, 
quam  cum  eis  factam  hal)emus. 

Et  hoc  preceptum  fecimiis  propter  omnes  homines,  qiii 
iieniunt  de  Venetijs  et  Consfantinopoli  ad  terram  nostram,  ut 
sint  salui  et  securi  in  personis  et  habere;  et  sunt  ad  Dei  fidu- 
eiam  et  nostram;  et  nulluni  dubium  eis  conuenit  habere,  nee 
dampnum  debent  habere;  et  dominus  Dux  nobis  respondeat  de 
carta  ista,  et  Dens  eonseruet  terram  Venetiarum. 

Actum  est  hoc  die  septima  intrante')  mense  Safar.  Deo 
gratias"). 

Ego  Viuianus,  scriptor,  notarius  et  iudex,  aulenticum 
huius  uidi  et  legi,  nee  addidi  nee  minui,  nisi  quod  in  eo  inueni; 
ideoque  fideliter  exemplaui  et  propria  manu  mea  firmaui  atque 
subscripsi. 

CCXLVHI. 
Aliad  Prioilegium  Soldaiti  Bnbilouüie. 

Libri  Paetoruiii  II,  249.  2o0.  I,  23Ö. 

Ego  Soldanus,  rex  iustitie,  mando  tibi,  Petro  Ziano,  magno 
Duci  Venetie,  caro,  lo  magno  domino  et  uietorioso  ,  lo  bono 
rhristiano  et  sancto,  uietorioso  et  legali  et  gubernatori  Chri- 
stianorum  et  gubernatori  filioruni  Baptismi,  spate  cariarum, 
dominiorum   et   gubernatori  Sarracenorum.   domino  regum   et 


')  i  n  tro  e  u  n  t  e  LP.  F. 

')  Gratias  sint  domino  LI*.  I. 


102  Pacta  Aicgyptiaca. 

(loiniiioiiiin,  Buheker  [Macliometo]'),  filius  Job,  gul)ernatori 
terre  Vcnelic  et  ainatori  Calili  de  llaldaco:  multis  aiiiiis  sit 
iiita  tua. 

J{e.\  iiistitie  et  mundi,  et  rex  reguin,  Ijubeker,  liliiis  Job, 
aniicus  Kalifi  de  IJaldaco. 

In  nomine  Dei  omnipotentis  et  pietosi. 

Reeepi  lilteras  de  presentia  magni  Dncis  —  regratio  Deum, 
in  quo  fortuna  mea  eonstat  —  cari  et  benefactoris  et  saneti 
et  gubernatoris  totius  Cbristianitatis  et  deffensatoris  (iliorum 
Baptismi  et  g-ubernatoris  terre  Venetiarum  —  et  multis  annis  sit 
uita  sua,  et  deffendat  et  eustodiat  ilhim  Dens  cum  toto  suo 
distrietu  et  cum  omnibus,  ([ui  eum  diligunt,  et  deffendat  illum 
Dens  ab  omnibus  inimieis  suis,  et  sahiet  Dens  eonsilia  sua  et 
omnes  bailias  suas  —  et  leti  sinnus  de  aduentu  suo,  et  nos 
adimplenuis  bono  corde.  De  omni  re,  ((uam  nobis  pctijt,  fuimus 
in  coneordia. 

Gratias  egimus  Deo~}  omnipotcnti,  quando  missus  uenit  et 
notificauit  nobis  de  sanitate  uestra  et  totius  uestri  populi,  et 
audiui  noua  de  magnitudine  et  dominatione  uestra ;  et  omnia, 
que  in  usu  bal)uimus,  ita  teuere  uolumus;  et  uos  sciatis  uere 
ucrllatem,  et  uohimus  babere  amorem  et  amieitiam  uestram,  et 
laudamus  bonorem  et  magnitu(bnem  de  perlinentijs  uestris,  et 
regratiamus  bonorem  uestrum  et  factum  totius  terre  uestre,  que 
hec  petit. 

Fuit  mibi  dictum  de  facto  mercadandi  de  dando  et  toUendo 
et  de  facto  de  Linas ta,  et  eis  facere  amorem  in  totum ;  et  habe- 
mus  factum  amorem  eis  de  facto  duane,  et  compleuimus  sua 
facta,  et  (Hinisimus  eis  pro  suo  amore,  et  babenius  eos  in  custo- 
dia, sicuti  babemus  popuhim  nostre  terre. 


*)  Macometo  LP.   I.    Utniinqiie   non  liuius  loci  est.    Omnino  in  liis  titulis 

aliqiiotics  erratum  aut  quid  confusiini  est.  Cfr.  Hammer  I.  I. 
^)  gratiamus  domiao  LP.  I. 


CONFIRMATIO    PARTITIONIS  FACTA   A   PeTKO  ImP.  Cp.  1  93 

Et  ordinauimus  usariam  uini  ad  mittenduni  pro  potu ;  non 
debeat  eos  molestare,  nisi  quod  in  primo  consueuit.  Et  usaria, 
sicuti  fiiit  in  primo,  ita  tenere  uolumus ;  et  precipinius  duane  de 
Babilonia  et  de  Alexandria,  ut  faeiant  eis  amorem  et  honorem, 
et  non  moiestarent  eos  supra  sua  usaria.   Et  ita  sit  factum. 

Et  nos  de  Alexandria  ita  lirnium  tenere  uolumus  de  nostris 
saumerijs ;  et  ego  ita  firmum  habere  uolo,  et  mitto  precipiendo 
ad  bailitores  mee  usarie  della  Porta,  et  notaui  eis,  ut  in  isto 
fiat  ratio  ^). 

Acta  mercatorum  completa  habemus,  et  presentia  Ducis 
habeat  cor  bonum,  et  non  dilatet  credentia  sua.  et  presentia 
Ducis  mihi  mittere  litteras  amicitie  sue. 

Ad  nostram  presentiam  per  illum  uenit  magnus  miles, 
fortis  et  sapiens,  nomine  Phylippus")  Arpani,  turcimannus^), 
nuntius  domini  Ducis —  conducat  ilhnn  Dens  cum  salute  et  totam 
siiam  compagniam ;  —  et  expletum  hal)emus  factum  istud  cum 
uerbis  nostris,  et  prouidere  debeat  super  omni  suo  facto  pre- 
sentia Ducis  —  multis  annis  sit  uita  sua ;  —  et  mittet  nobis  contra- 
litteras;  et  non  sit  inde  fallum,  ut  non  habeamus  litteras  uestras, 
que  multum  confortant  nos ;  et  deftendat  illum  Dens  ab  inimicis 
suis ,  et  Dens  saluet  illum ,  et  custodiat  et  confortet.  Sie 
placeat  Deo! 

Fuit  scripta  decimo  septimo  die  Martij.  Regratiandus*)  sit 
Dens  solus. 

CCIL. 

Confirmatio  aUa  dicte  partitioais  (cfr.  Vol.  I,  p.  452,  coli.  p.  S7I), 

facte  (1.  facta)  a  Petro,  Iniperatore  Constantlnopolitano. 

A.  d.  1217,  die  11.  m.  Aprilis. 

Liber  Albus  fol.  46.  Libri  Pactorum  I,  242.  II,  25S.  Codex 
S.  Marei  Latinus  228,  fol.  8. 


*)  isto  facto  fiat  rationem  LP.  I. 
2)  Philippo  LP.  L 
*)  Tureiinanno  LP.  L 
*)  regratiendo  LP.  I. 
Fontes.  Abth.  II.  Bd.  XlII.  13 


194  <,'()MI11MATI0   PAIITITIONIS  FACTA   A   Pl/lltO   Imi*.   Cl". 

Fi'oil  liiijus  |);i(;(i  mentionem  post  Cicogii  a  in  I.  I.  IV,  541  L.  de 
Maslatrie  in  ,,l»il»liollieqiie  de  Tecolc  des  cliaites"  II  Sei-.,  T.  III, 
1».  208,  his  (|iiitli'm  verhis:  ,,lc  sidca/tl  hohs  jnirait  i)K'(lil:  1217. 
Confirmatiu  ixiclio/ils  et  societatis  fact<te  <i  ifo/in'/io  Petra  Jmpe- 
ratore  et  Yolente  Imperatrice  CoHHtanlinopnliH,  (loniino  Petra  Ziani, 
Duci  Venetiarum,  de  sacietate  af/servauda  et  canvenlianihus  pactis 
cum  comite  Flandriae,  marchione  Montis/'erati  et  Francigeiiis. 
Libr.  Pact.  IL  fal.  108." 

Du  Caiige  „Hist(tire  de  Constaiitinople  suiis  les  Einporeiirs 
Fran^ois'S  liv.  II,  c.  2o  (]>.  C8)  :  „L'Enipereur  (Pierre)  partit  de 
Home  avec  sa  femme,  ses  quatre  filles,  et  loute.'i  ses  traupes  le  neu- 
uieme  iaiir  apres  sau  couronnemeiit ,  ayant  en  sa  compagnie  Jean 
Calonne  Cardinal  du  titre  de  Sainte  Praxede,  que  le  Pape  enuoyoit 
en  Orient  en  qualite  de  Lecjat  du  saint  Sier/e,  anec  im  ample  pou- 
uair.  qui  se  trauve  au  lang  exprime'  dans  l'une  des  Epitres  de  ce 
Pape.  Estant  arrire  ä  Brandis ,  il  s  embarqua  sur  les  vaisseaux, 
qui  lug  auoient  este  preparez  par  les  Venetiens  pour  passer  en 
Romanie ;  ay  ant  ca  nuenn  aupara  lui  nt  anec  enx  partin 
Traite  particulier,  de  prendre  terre  dans  V  Epire, 
et  pour  premices  de  ses  exploits,  de  declarer  la  guerre  ä  Theodore 
Camnene,  le  plus  grand  ennemy  des  Frangois  et  des  Venetiens,  et 
d'assieger  en  leur  faueur  la  ville  de  Duraz." 

Cfr.  Rayiialdus  I.  I.  ad  aiinuni  1217,  •^.  4  s(|q. 

Nüs  Petniü,  Del  gratia  lidelissinius  in  Christo  Constanti- 
nopolitanus  Imperator  a  Deo  coronatus,  Wnmanie  moderator  *) 
et  semper  augiistus;  et  nos  Yolens,  eins  vxor,  eadeni  gratia*) 
Imperatrix,  voliinuis  omnibiis,  tarn  |)resentibus,  quam  futuris, 
habere  publicum  ac  manilTestum,  quod  existentibus  nobis  Rome 
in  Lateranno,  anuo  iuearnationis  Domini  nostri  Jhesu  Christi 
miliesimo  CC  septimo  deeimo,  indictione  quinta,  die  Martis 
undecimo  intrante,  mense  Aprilis,  Ponliücatus  uero  domini 
llonorij  Pape  tercij  anuo  primo;  preseutibus  domiuo  G.  Arehi- 
episcopo  Consilamensi,  et  Viiiebno  \Iarchione  Montisferrati ,  et 


^)  Roman,  moder.  a  deo  cor.  cod.  S.  Marei. 
^)  cadein  ka  (knrilate?)  cod.  S.  Marci. 


CoNl'lRMATIO   FARTiTlOMS  FALTA   A  Pk TKO   ImI«.   Cl'.  195 

Heustatio^)  cognato  et  fratre  nostro,  et  Ruberto  de  Boiie,  atque 
Johanne  de  Barbanto'),  alijsqiie  pluribus  nobilibus  Baronibus 
nostris,  nos  personaliter  presentes  existendo  iiirari  feeimus  nos 
prememoratus  Imperator^)  nol)ileni  militem  Bär  marescalcum 
nostrum,  et  nos  Imperatrix  niemorala[m]^)  nobileni  militem 
Tibaldum^)  de  Racio  in  animabus  nostris  super  sancta  Dei 
euangelia  nobib'bus  iiiris  R.  Permarino*')  et  M.  Storlato  atque 
M.  Geno,  dilecti  mei  socij  domini  ?eiri  Ziani,  Dei  gratia 
Veneeie  ineliti  Dahnacie  atque  Chroaeie  Dueis,  quarte  partis  et 
dimidle  tocius  Imperij  Rotnanie  dominatoris,  legatibus,  reei- 
pientibus  per  eundem  dominum  Ducem  et  homines  Veneeie 
attendere  et  obseruare  et  adtendi  et  obseruari  facere  bona  fide 
imperpetuum,  scibcet  legalem  societatem  et  omnia  pacta  et  con- 
uentiones  et  ordinationes  atque  honorificentias,  que  et  quas 
fecerunt  tarn  cum  scriptis,  quam  sine  scriptis,  dominus  Bahhiinus, 
tiinc  Comes  Flandre,  qui  in  Imperio  Constantinopolitano  fuit 
predecessor  tunc  predecessoris  et  Bonifacij  Marchionis  Mon- 
tisferrati,  et  alij  Comites  et  Barones  cum  Hei/rico  Dandulo,  bone 
memorie  inclito  uiro,  et  postea  dominus  Uefiricns ,  tum  mode- 
rator  Imperij ,  qui  noster  extitit  in  Imperio  predecessor, 
fecit  cum  nobiü  uiro,  dicto  Marino  Geno,  tunc  Potestate  in 
Komania,  et  alijs  Potestatibus  Venetorum,  qui  ibidem  per 
tempora  fuerunt. 

Presens  itaque  scriptum  nostris  sigillis  iussimus  comuniri 
pariter  ac  firmari,  ac  per  manum  Jacobi  Viuiani,  presbiteri  et 
notarij,  scribi. 


1)  Heustacio  LP  I.;  Eusthacio  LP.  II. ;  Heus  tot  io  cod.  S.  M. 

2)  Brabanto  LP.  I.  II.   Cod.  S.  M. 

^)  Imperator  prememorato  cod.  S.  M. 
*)  memo  rata  cod.  S.  M.  recte. 
5)  Ti  bald  um  cod.  S.  M. 
^)  I.  e.  Prem  a  ri  no. 


j  <)()  Piuv[i.r;«in;M  Guidonms  dom.  Bir!,i. 

CCL. 

Priuil('£;ium  (iiiidonis,  domiiii  Biblij,  st'ciirilalis  Vonoloruni  in  suis  parti- 

bus  coiiuorsaiitium  Tlicophylo  (j<'nu,  baiulo  in  Suria,  de  mandato  doinini 

IV'tri  Ziaiio,  Uucis  Vcnecic,  concessum. 

A.  d.  1217,  die  2.  ni.  Novemhris. 

Liber  Albus  fol.  161.  Liber  Pactorum  I,  265. 
Cfr.    Marin.  T.    IV.    p.   103.    Dopititig,   „bistoire  du  com- 
merce'^ etc.  T.  II,  p.  33.  Cicogna  1.  1.  IV,  o42. 

In  nomine  sancte  et  indiuidue  Trinitatis,  Patris  et  Filii  et 
Spiritus  sancti.   Amen. 

Notmn  sit  omnibus  presentibus  et  futuris,  quod  ego  Guido, 
dominus  Biblij  per  Dei  g-ratiam,  asscnsu  et  uoluntate  Aalis, 
uxoris  mee,  dono  et  coneedo  atque  confirmo  tibi  Tbeopbylo 
Gene,  IJaiuio  in  Suria,  (ex)  preceplo  Petri  Ziani,  Ducis  Venetie, 
omnibusque  pariter  Veneticis,  ul  sitis  salui  et  seeuri  ex  parte 
mea  meorumque  suecessorum,  uidelicet  in  personis  et  rebus 
eorum,  eundo,  veniendo,  stando,  comparando  atque  uendendo 
per  mare,  per  terras  et  per  omnes  partes. 

Et  si  dampnuin  aliquod  uobis  euenerit  aut  per  me,  aut  per 
meani  gentem,  ubicunque  illud  idem  fiat,  in  prima  querella, 
quam  inde  facics  micbi  aut  meis  successoribus,  ego  aut  mei 
successores  uobis  ipsum  <lamj)num  omnium  occasione  remota 
emendabimus  et  emendare  tenemur. 

Postea  uero,  tu,  prediete  Theophyle,  et  omnes  pariter 
homines  Venetie,  de  drectura,  quam  micbi  reddere  solebatis 
pro  mereimonijs,  (juas  ucndebatis  et  eomparabatis  in  mea  terra, 
uidebcet  de  centum  Uisancijs  quatuor  Uisancios  et  quatuor 
quarroblas,  uobis  inde  medietatem  dimitto,  scilicet  duos  Bisan- 
eios  et  duas  quarroblas.  Quos  duos  Bisaneios  et  duas  quarro- 
blas reddelis  micbi  et  meis  successoribus,  amodo  tarnen ,  et 
nichil  amplius  de  uendictione  et  comparatione  centum  Bisancio- 
rum,  quas  in  terra  mea  facietis.  iloc  autem  facio  pro  bonore 
prefati  Ducis  et  bominum  Venetie. 


Pactum  Venetorum  cum  Janua.  197 

Ut  autem  omne  istiid  siipradictum,  sicut  in  isto  continetur 
priiiilegio,  ratiini  et  stabille  permaneat  imperpetuum,  ipsuiii 
preseiis  priiiilegium  sigilli  mei  plumbei  karactere  et  testibiis 
subscriptis  feci  insigniri. 

Guilliehnus  Fornariiis,  tune  temporis  castellanus  Biblij. 
Nicolaus  Martini.  Guilliebnus  Angelerij.  Hugo,  eius  fib'us.  Reg-i- 
naldus  de  Biblio.  Obertus  de  Poncan.  Guilliehnus  Taberna. 
Guillielmiis  Ligius.  Leo,  eius  filius.  Jobannes,  capellanus  de 
Uax'},  qui  hoc  priuilegiuni  scripsit. 

Actum  est  hoc  anno  incarnationis  dominice  millessimo 
ducentessimo  septimo  decimo,  in  secundo  die  Nouembris  intrante. 

CCLI. 

Hoc  est  pactam,   quod  feclt  dominas  Petrus  Ziani,  Dax  Tenetie,  com 

fratre  Yilielmo  de  Ynlterbio  ~),  legato  Potestatis  et  conmnis  Januse. 

A.  d.  1217—1219. 

Codex  Latiniis  S.  Marci  CCXXX,  fol.  57. 

Andreas  D  a  n  d  u  I  u  s  ed ,  c.  p.  34 1 :  Älemanmis  quidam  Comes 
de  Janua  cum  tribus  galeis  secus  Cretani  piraticam  exercebat ,  et 
Marcus  Zorzano,  capitaneus  duarnm  galearwn  et  totidem  navium, 
qiiee  de  ConstantinopoU  cum  mercatoribus  rccesseranf ,  Candiam 
applicuit,  et  Paulus  Quirhio  in  ducatu  Cretie  tunc  Jacobo  Teupolo 
successerat ;  unde  decretum  est,  ut  capitaneus  assumtis  hominibus 
hellicosis  et  Ducha  cum  peditibus  et  equitibus  ad  portum  Frasc/ieie, 
ubi  residebat  pirata ,  deberent  accedere.  Quod  perficicntes,  duas 
galeas  et  navem  cum  Comite  et  aliis  CCC  de  meUorihus,  tertia 
fugiente,  ceperunt.  Qui  denique  e.v  pace  cum  Guifredo  de 
Pirovano,  Potestate  Ja n u w, ,  peract a ,  resarcitis  Venetorum 
damnis  restituti  sunt. 

Cfr.  Marin  T.  IV,  p.  195.  Le  Bret  T.  I,  p.  483.  Cicogna 
1.  1.  IV,  542.  Romanin.  II,  p.  197. 

Nos  Petrus  Ziani,  Dei  gratia  Venetiarum,  Dalmacie,  Croatie 
Dux,  dominus  quarte  partis  et  dimidie  totius  Imperii  Romanie, 
promittimus  et  convenimus  vobis,  fratri  Yilielmo  de  Vulterbio, 


1)  J.  Capellarius  de  Vax  LP. 
^)  Viterbio  Marin,  et  infra. 


I  98  l'AtTiAi  Vi.NKmriLiM  « DiM  .Ianua. 

Icgato  viri  iiobilis  GuilVecli  de  l^lroaiio'),  Dei  ^n-atia  Jaiiue  civi- 
tatis Pütestatis,  (et)  ipsius  coiminis  Jaiiiie,  excipieiilis  nomine 
et  ipsius  Pütestatis  et  tocius  eomunis  Janue,  per  nos  et  sueces- 
sores  nostros,  quod  tain  jx'r  nos,  (piani  per  omnes  homines 
Venetiarum  et  distrietus  V^enetiarun»  et  omnes,  qui  Veneti  appel- 
lantur  et  pro  Venetis  distinguimtur  et  defenduntiir  j)er  diversas 
partes  nuindi,  tarn  burf^enses,  quam  alios,  ohserval)imus  et 
observari  facienuis  veram,  firmam  |)ae('m  alque  eoneordiam 
amodo  usque  ad  festum  Saneti  Michaelis  pioxime  venturum,  et 
ab  ipso  festo  usque  per  annos  (juatuor  proccime  conpleturos, 
superdicto  Potestati  et  ejus  successori  et  omnibus  hominibus 
Janue  et  etiam  distrietus  Janue,  et  onuiibus,  qui  Januenses 
vocantur  vel  appellantur  et  pro  Januensibus  distin,u;uuntur  et 
deffenduntur  per  diversas  partes  inundi,  tarn  burgensibus,  quam 
aliis,  in  personis  et  rebus,  in  totto  posse  et  forcia  V  enetoruni, 
terra  et  e  qua  (leg*,  aqua),  et  ubi([ue,  non  oll'endemus  nee 
offendi  iaciemus  per  nos  nee  per  abquem  suprascriptorum  de 
parte  mea  supradicto  Potestati,  nee  allicui  su|)ra(licti  fsupru- 
(lictorum?)  de  parte  sua,  nee  in  alicpio  ne(|ue  aliquibus  ofTen- 
derabimur  vel  associabimur  aliquo  modo  vel  ingenio  pro  offen- 
sione  facienda  supradicto  Potestati,  nee  alicni  de  parte  sua, 
ne([ue  con  (ciunj  aJliis  ipsum  vel  suos  suprascriptorum  ofFen- 
demus  vel  otTendi  faciemus. 

Et  si  per  nos  vel  aliquem  suprascriptorum  de  parte  nostra 
predicto  Potestati  vel  alicui  suprascrij)torum  de  parte  sua  ofFen- 
dendo  facta  fuerit  vel  rapina  vel  raubaria,  Nos  Dux,  qui  nunc 
sumus,  vel  pro  tempore  erit  in  Ducatu  Venetorum,  faciemus  vel 
fieri  faciemus  ractionem  ei,  qui  lesus  fuerit  vel  damnum  habue- 
rit.  aut  nuntio  suo  vel  ejus  successor/V/  infra  quadraginta  dies 
post  hct'c\[in]  intimationem,  nisi  remanserit  licentia  reclamantis; 
quodsi    de    voluntate    reclamantis    fuerit  terminus    vel  termini 


^ )  et  V  i  r  0  n  o  b  i  I  i  G  u  i  t  f  r  c  d  o  de  P  i  r  o  v  a  n  o  Marin. 


Pactum  Vknktorum  cum  Janua.  199 

prorog-nti,  ad  prelixuin  terminum  vel  terminos  nicliilominus  tene- 
biiniir  reclamanti  faccre  vel  fieri  facere  ractionein,  talli  ({iiidein 
ordine:  qiiodsi  publicum  vel  manifestum  erit  vel"  prohari  poterit, 
publicum  vel  manifestum  esse,  reclamantem  fuisse  raubatum, 
vel  illum,  pro  quo  reclamatio  facta  fuerit,  debet  ylle,  (pii  que- 
rellam  deposuerit,  exponere  quantitatem  damni  illati  per  sacra- 
mentum  factum  ab  illo,  qui  damnum  passus  fuerit,  vel  ab  ejus 
hevede  seu  successore  vel  procuratore  seu  nuncio  ad  ipsum 
sacramentum  faciendum  constituto  ab  eo ,  ((ui  damnum  passus 
fuerit  vel  ejus  berede  et  successore  vel  procuratore,  ut  supra 

dictum  est, ')  habeat  licentiam  et  potesfatem  aoendi 

et  conveniendi  unum  ex  robatoribus  vel  plures,  vel  damnum 
dantibus,  sicut  ei  placuerit.  FA  si  ipse  contra  unum  ageret, 
nichilominus  possit  babere  regressum  contra  alios,  unum  vel 
plures,  usque  ad  plenam  solutionem. 

Itaque  si  persona  vel  persone.  de  quibus  reclamatio  facta 
fuerit,  ernnt  presentes,  teneamur  nos  Dux,  qui  nunc  sumus,  vel 
pro  tempore  erit,  accipere  bonam  et  idoneam  securitatem  ab  eis, 
de  quibus  lamentatio  facta  fuerit:  nee  debet  subterfugere  sie, 
quod  ratio  reclamantis  in  aliquo  non  inpediatur.  Et  si  babuerit 
presens  tantum  amobile '),  unde  solutio  fieri  possit,  Hat;  si  autem 
mobile  ipsius  vel  ipsorum  tantum  non  fuerit,  quod  ad  solutio- 
nem plenam  non  sufficiat,  detur  mobile  yllud,  quod  inventum 
fuerit,  reclamanti-  Itaque  liceat  reclamanti  tollere  vel  eligere 
duos  vel  tres  aut  quatuor  bomines,  quos  voluerit,  quos  nos  Dux, 
qui  nunc  sumus,  vel  pro  tempore  erit,  per  juramentum  mani- 
festare  compellemus  bona  mobilia  illius,  contra  quem  fuerit 
querela  tum  deposita.  Si  vero  mobile  non  babuerit,  vel  illo, 
quod  babuerit,  non  sufficiat,  et  non  sufficiat  ad  soluctionem, 
estimetur   legaliter    ejus   immobile,    quod   inventum   fuerit    ad 


1}  Aliquid  excidisse  videtur. 

~)  Correctum  imm  obi  1  e.  Lege  iiio  bi  le  seu  a  m  o  bi  le  ,  suadcnte  contextu. 


200  Pactum  Vr-NirroKUM  cum  Janua. 

Gradiim  usque  ad  Caput  Ag-geris,  per  duos  vel  tres  homines 
de  eivitate  Venetiarum  vel  ejus  districtus,  reelamatione  ad  hoc 
helectos  et  per  sacramentum  districtos;  et  sie  postmodum  facta 
exaininatione  infra  triginta  dies  nos  Dux,  qui  nunc  vel  pro  tem- 
pore crit,  teneamur  solvere  et  solvemus  conquerenti  a  pecunia 
tantum,  quantiiin  immobile  supradicium  per  diclos  eleetos  fuerit 
estimatum. 

Itaque  omnia  debita  competentia,  tarn  preterita  et  presentia, 
quam  futura,  super  possessionibus  et  bonis  repetorum  (1.  rapto- 
rurti)  sive  rapientium,  tam  absentium  quam  presentium,  con- 
quicscant.  Cui  solutioni  non  obstent  transactiones  seu  aliena- 
tiones  possessionis. 

Si   vero   possessiones   predictorum,   que  facte  fuerunt  in 

fraudem,    acsi  facte  non   essent ^)  Si  vero    in  bonis 

ejus,  de  (juo  reclamatio  fuerit,  nihil  inveniatur,  vel  illud,  ([uod 
invenietur,  ad  plenam  Solutionen!  non  sufliciat,  tunc  per  ipsum 
jus,  si  [h]i\hcre  poterimus,  ad  quam  habendam  bona  fide 
operam  dabinuis  congruam  et  studium  diligens  adiiibebimus,  in 
eivitate  Cremone  conquerenti  dabimus  et  deliberabimus  dari  vel 
deliberari  faciemus. 

Si  vero  absens  fuerit  ylle,  de  quo  reclamatio  facta  fuerit, 
debet  vocari  per  literas  nostras  expensis")  comunis  Venetorum, 
et  non  minus  ei  dare  secundum  morem  et  consuetudinem  Vene- 
torum, quem  venire  debeat;  et  si  venerit,  fiat  ractio  secundum 
quod  dictum  estsupra  dcpresenti.  Preterea  si  autem  non  venerit, 
ractionem  reclamantis  audiemus ,  et  secundum  supradictum 
ordinem  terminum  ei  dare  difliniemus,  et  complebimus  per  res 
et  facultates  ipsius,  quas  habuerit  intra  districtum  Venetorum 
a  Gradu(m)  usque  ad  Caput  Aggeris.  Si  vero  persona  ejus 
haberi    non    poterit,    bannizetur,    et   nullo  tempore  de  banno 

*)  Desunt  qusedam:  itaque  lacunae  signa  posuiinus. 
~)  expenis  (sie). 


Pactum  Venetouum  cum  Janua.  201 

hestraatur*),  nisi  priiis  de  premissis  satisfactum  fuerit  recla- 
manti.  Ad  quam  semper  habendam  bona  fide  operam  congruam 
et  diligens  Studium  adhibebimus.  Et  si  habuerimus,  ipsum  reela- 
manti  trademus  et  h'berabimus,  ut  supra  dictum  est,  in  civitate 
Cremone,  et  liberari  faeiemus. 

Si  vero  personam  vel  personas  ipsius  raptoris  vel  raptorum 
seu  predatorum  habere  non  potuerimus,  fdium  vel  lilios  masculos 
suos  habere  poterimus,  poterimus(?J  tradere  et  liberari  faeiemus 
in  civitate  Cremone  reclamanti  sive  conquerenti;  et  nichilominus 
patrem  vel  patres,  si  habere  poterimus,  dabimus  vel  liberari 
faeiemus  in  Cremona;  ad  quos  habendos  operam  congruam  et 
Studium  diligens  adhibebimus. 

Liceat  supradicto  Potestati  et  comuni  Janue  de  rebus,  quas 
homines  Veneti  et  ejus  districtus  Janua  per  mare  detulerint, 
quinta/A??7  partem  accipere,  et  de  eis,  quas  per  terram  attule- 
rint,  quadragesimam. 

Item,  si  aliquis  Janue  vel  districtus  Janue  coram  nobis 
Duce,  qui  nunc  sumus  vel  pro  tempore  [erit,  de]  districtu 
Venetiarum  de  rebus  aliquibus  amodo  naufragatis  petit  sibi  fieri 
restitutionem  ab  eo,  contra  quem  fuerit  querella  deposita,  nos 
Duxdebemus  per  nos  vel  per  nostrum  nunctium  ipsum  appellare, 
et  dato  ei  juramento  vel  conquerenti,  si  forte  appellatus  sacra- 
mentum  subire  recussasset,  quantum  jusjurandi  lide  ipsius 
appellati  vel  conquerentis  ipsum  cognoverimus  de  rebus  nau- 
fragatis  habuisse,  debemus  inde  de  bonis  ipsius  inventis  facere 
fieri  conquerenti  restitutionem. 

Si  aliquis  Venetus  vel  de  districtu  Venetiarum  vocatus  in 
judicio  confessus  fuerit  coram  judicibus  nostris,  se  debere 
aliquod  debitum  allicui  Januensi  vel  de  districtu  Janue  nostris 
se  debere,  nos  Dux,  de  quanto  vocatus  fuerit,  eidem  Januensi 
vel  nuntio  suo  aut  procuratori  de  bonis  ipsius  confitentis,  qua 


*)  I.  e.  extraha tur. 


202  Pactum  Vknktouum  citm  Janua. 

iiiveiiiro  poleriimis,  (ieri  fnciemus  sohitioncm.  Si  vero  confessus 
iion  fuerit,  so  dchifuin  i|)smn  debere,  nos  Dux  ilhid  dicto') 
Janue  vel  ejus  nuiitio  sive  prüciinitori  l'aciemus  inde  lieii  raclio- 
nein,  aut  seciindiim  morem  et  consuetiidinem  Venetiariim,  vel 
secundiim  iiioreiii  et  consuetiidinem  Janiie  civitatis,  prout  nos 
I)uv  malueriimis ,  deduclis  tarnen  et  receptuatis  offensionihus 
occasione  prede  vel  rapine  seu  raubarie  facto  a  decem  annis 
proxime  preteritis  rectro,  de  (juibus  offenssionibus  et  damnis 
non  tenemur  facere  ractionein;  scd  de  oftenssiunibus  occaxione 
prede  vel  rapine  seu  raubarie  facte  infra  tempus  dictorum  anno- 
riini  dceeni  lencaiiuir  ('()n(|uerenti  sive  conquerentibus  facere 
racionem  secunduni  tcnoreni  pacis  et  convencionis,  (que)  facte 
inter  comune  Janue  et  nos. 

In  dietis  dccen»  annis  debenius  autem  nos  Dux  raubatores 
obsides,  qui  de  carcere  vel  custodia  suprascripti  Potestatis  vel 
conumis  Janue  vel  alioruni  de  parte  sua  apud  Venetos  vel  ejus 
districtus  profugium  feeerint,  j)0st(|uam  sciverimus  et  eos  babere 
poterimus,  nnnctio  vel  nunliis  suprascripti  Potestatis  vel  coniu- 
nis  Janue  aut  cuidani  extra  districtus  Venetorum  per  nos  vel 
per  nostruni  nuntium  dare  et  liberare  in  civitate  Cremone,  aut, 
si  de  volmitate  partium,  in  alio  loco,  ubi  ambe  partes  se  con- 
cordaverint;  quarum  una  pars  erit  nunti  is,  ubi  ambe  partes  se 
concordaverint~);  quarum  una  pars  erit  nuntius  vel  nuntii  supra- 
scripti, et  altera  nos  vel  Dux,  qui  pro  tempore  fuerit. 

Nos  quoque  idem  Dux  pn»  nobis  et  comuni  Venetiarum, 
quantum  pro  parte  nostra,  concedimus,  quod  eomune  Janue  et 
bominos  districtus  Janue  esse  debcant  fin)  Imperio  Romanornm, 
secunduni  quod  erant  in  tempore  Allexii  Imperatoris,  et  quod, 
ut  liceat,  uti  et  neg-otiari  debeant  in  ipso  Imperio  cum  bis 
dactionibus,   (in)  quas  dare  consueuerunt  [in]  tempore  ipsius 


*)  Leg.  illi  Januensi  vel  de  districlu;  velilli  de  distr.  Janue. 
^)  Quarum  .  .  .  concordaverint  spurium  esse  videlur. 


Factum  Venktoiujm  cum  Janua.  203 

Imperatoris ,  solennibiis  e.vceptuatis.  üsque  ad  tempus  luijus 
pacis  promittimiis  (solemnibus),  quousque  nos  Dux,  vobis  dicto 
legato,  quod  per  nos  vel  per  nostrum  luincium  bona  fide  jnrare 
faeiemus  Potestateni  Constantinopolis  et  Duebam  Crete  et 
Bajulum  sive  Rectoreni  Sirie,  qui  modo  sunt,  et  qiii  pro  tem- 
pore fiierint,  in  binitio  sui  regiminis  pro  nobis  in  ipsis  partii)us 
constituti ,  per  seriptam  pacem  et  concordiam  attendere  et 
observare  usque  ad  supradictum  terminum,  boc  sane  intellecto, 
quod,  si  quis  in  bis  dignitatum  officiis  positus  semel  juraverit, 
denuo  contingerit  euni  eisdem  officiis  deservire,  preseriptam 
pacem  jurare  non  compelhttur. 

Item  concedimus  et  faeiemus  nos  Dux,  qnod  eredes  Bal- 
duani*)  Vertis,  posteaqiiam  al)  eis  vel  eorum  nuntio  .  .  .  . ') 
babebunt  et  possidebunt  possessiones  illas,  quas  dictus  ßal- 
diiinus  babebat  Constantinopoii  tempore  Hemanuelis  Impe- 
ratoris. Si  Isint?]  autem  in  nostra  et  comunis  Venetiarum 
quantum  quarta  parte  et  dimidia  fmperii  liomanie,  salvo  eo, 
quod,  si  aliijuis  abus  eas  auctoritate  vel  concessione  nostra 
teneat  vel  possideat,  debemus  nos  Dux  per  nos  vel  per  nostrum 
nuntium  aut  possessiones  ipsas,  aut  cambium  equale  eisdem  eredi- 
bus  vel  nuncio  suo  tradere  et  concedere  usque  ad  siiprascriptum 
terminum,  facientibus  ipsis  nobis  et  successoribus  nostris  omnia, 
que  dictus  IJalduinus  consueverat  facere  memorato  Imperatori. 

Verum  quia  de  sex  millibus  bisantiorum,  quos  Comes  Alle- 
manus  cum  suis  complicibus  Venetis  dicitur  abstulisse  vel 
babuisse,  de  quibus  nobis  et  bis,  quibus  dicti  MVI')  bisanctii 
fuerunt,  solvere  debeant  Potestas  et  Comes  Januebisanci?//??  ([uin- 
que  milia  quingentos,  vel  dari  et  reddi  faccere  in  Cremona  nuntio 
nostro  medietatem  a  medio  mensis  Maii  nunc  instantis  usque  ad 

*)  Lacunae  signa  posiiimus.:  etiani  sequentia  sunt  manca. 
^)  sex  millia. 

')  De  negotio  Bai  duini  Guereii  aefum  est  in  instructione  Consulum  Jamien- 
siuina.  1203;  vide  H  i  stör  iae  patriae  mon  um  enta  ed.  August.  Taur. 
VII,  1223. 


204  I'actum  Vknktouum  cum  Janua. 

iimiin  anniim,  et  alterum  medietatem  abiiide  usqiie  ad  allium 
aiiniiin  scMiuentcin,  omni  coiUradicione  scmota,  servata  in  nobis 
et  eis,  quoruni  dicti  bixantii  fuerint,  potestate  in  reliquis 
bisanetiis,  qui  dicuntur  restari  de  dietis  sex  millibus  bisanciwm 
predictis,  et  quibusübet  aliis  Venetis  raptis  vel  aceeptis  a  dicto 
Comite  et  complicibus  ejus  ad  requirendum  et  exigendum  atque 
ad  reabendiim.  Si  ad  ii)sum  terminum  solucionis  ejusdemfaeiende 
darum  erit  nobis,  aliqiiid  (h)ex  bis  quinque  milibus  quingentis 
bisanctium  vel  a  Comite  dicto  vel  ejus  complicibus  esse  solu- 
tum  nobis  vel  viris,  quibus  ipsi  bisanti  dicuntur  ablati  sive 
aecepti ,  tarn  de  minus*)  dari  debeat  a(c)  comuni  exinde,  ita, 
quod  reliquon  totum  ipsorum  bisancium  quinque  milium  quin- 
gentorum  persolvatur  juxta  ordinem  supradictum;  super  quo 
reliquo  vel  super  toto,  si  totum  solvetur,  tum  habere  debet 
Potestas  Janue  vel  nunctii  communis  Janue  in  ipsa  solutione 
facienda  concessionem  ractionum  a  dietis  Venetis  perdentibus 
vel  eorumprocuratore  ad  hoc  constituto  seu  procuratoribus  contra 
dictum  Comitem  et  ejus  complices,  quantum  pro  parte,  que  nunc 
solvetur  ex  ipsis  bisanciissupradictis;  quosdictos  bisancium  5300, 
si  ante  quam  [ad]  nos  vel  nostros  nuncios  exinde  fuerit  solute 
[solutiim],  comune  Janue  vel  albus  pro  comuni  ipsos  excusserit  a 
dicto  Comite  vel  complicibus  ejus,  sicut  antea  poterit,  Potestas  vel 
comune  Janue  solvi  faciet  nobis  vel  nuntio  nostro,  ut  dictum  est. 

Nos  quoque  Dux  presenti  nobis  legato  supradicto  comunis 
Janue  supradictam  pacem  et  concordiam  atque  predictas  con- 
ventiones  juramus  attendere  et  observare  usqiie  ad  predictum 
terminum  hujus  pacis,  si  tantum  steterimus  in  regimine  Ducis 
Venetiarum. 

Feccimus  etiam  nos  Dux  consiliatores  VI  nostros,  qui  nunc 
existunt,  con  nos  jurare  pacem  istam  et  concordiam,  attendere 
et  observare.  Et  quodcumque  et  cotiensconque  Dux  renovabitur 


*)  Lege  tum  e  o  minus,  sive  tanto  minus  dari  debeat  a  comuni. 


Pactum  inter  Lascauum  Imp.  kt  Jac.  Theupulum.  205 

in  regimine  Venetiarum  infra  dictum  termiiuim  hujus  pacis, 
coinune  Venetiarum  faeiet  ipsum  Ducem  jurare  prescriptam 
paeem  et  concordiam  atque  predictas  conventiones  infra  dies 
octo,  postquam  Dux  fuerit  renovatus. 

Infra  quem  terminum  predictum  luijus  pacis  et  Venetiis  et 
Janue  utraque  sie  ractio  fiat:  videlicet  Janue*)  (Venetiis)  traliat, 
quocumque  jure  teneantur,  Venetum  in  curia  baiuli  vel  consulum 
Venetorum,  qui  ibi  erit,  et  non  alibi;  et  e  converso  Venetus 
trabat  Januenssem  ad  curiam  Janue,  et  non  alb'bi;  excepto, 
quod,  si  bibi  non  fuerit  curia  bajulii  vel  consulum,  vicissim  se 
trabere  possint  ad  curiam  terre  vel  loci. 

CCLII. 

Pactum  factom  inter  Lascarani,  Impcratorcni  (rrecorani,  et  Jacobuni 

Teupalo,  Potestateiii  Constantinopolitanoiii. 

A.  d.  1219,  111.  Augusto. 

Liber  Albus  fol.  47.  Libri  Pi.ctorum  I,  fol.  242.  11,  fol.  256  boc 
titido :  Pactum  pacis  et  concordiic  facta;  inter  Lascarum  et  domi- 
num Jacobum  Teupulum,  tunc  ConstantinopoUtanum  Potestatem. 

Andreas  D  a  ii  d  u  1  u  s  ed.  cit.  |i.  341 :  Anno  sequenti  (i.  e.  Ducis 
Petri  Ziani  XI Vj  JacoOus  Teitpolo,  Potestas  pro  Venetis  in  Con- 
stantinopoli ,  cum  iam  Gallorum  potoitia  evanesceret ,  cum  T/ieo- 
doro  Comneno  Lascaro,  Griecorum  hnperatore,  tregims  per  quiu- 
quennium,  et  cum  Aladino,  Soldano  Turchia',  per  biennium  firtnavit. 

Cfr.  Marin.  T.  IV,  p.  192.  Le  ßret  T.  I,  p.  484.  Du  Gange 
„bistoire  de  Constantinople"  II,  27.  Cicogna  I.  I.  IV,  542,  iibi  et 
reliqua  Petri  Ziani  pacta  ennmeranlur. 

Teodorus"),  in  Cbristo  Deo  lidelis  Imperator  et  moderator 
Romeorum  et  semper  augustus,  Comnanus^)  Lascarus. 

Conuenio  pacem  puram  lirmamque  et  sine  scandalo  babere 
tecum ,  felicissimo  et  nobillissimo  domino  3ü[coboJ  Teupulo, 
de  mandato  tocius*)  [leg.  domini]  altissimi  Ducis  Venecie 
Potestate     Venetorum     in     \\[oniania]     et     Despote     Imperlj 

')  l^eg.  Januensis.  1       ")   Co  in  iiia  iiu  s  LP.  II. 

~)  The  od.  LP.  I      *)  tocius  deest  in  LP.  II. 


2()()  Pactum  intkr  Lascahum  Imp.  kt  Jac.  Tiikupulum. 

Rüinanie  et  quarte  partis  et  dimidie  eins  Imperij  uice  siii  domi- 
natorc,  a  festo  Assiimptionis  supcrsanete  Dei  g-enitriois  et 
semj)eniirp:inis  Marie  miper  venturo'),  prescntis  mensis  Aiin^usti 
liiiius  ciirrentls  sepliinc  iiidicliunis,  anno  a  principio  niundi 
sex  millesiniü  DCC  uigesimo  oetaiio,  ut  omnes  Veneti  et  homi- 
nes  Venecie  enntes,  stantes  et  reddenntes  in  omnibus  terris 
mei  Imperij,  et  in  omnilins  dinersis  alijs  locis  per  terram  et  per 
mare  cum  nanibus  ipsoruin  et  cum  liominibus  et  rebus  omnibus, 
infra  astantil)us  eisdem  nauibus,  al)  Imperio  meo  et  hominil)ns 
eiusdeni  sine  dampno  vi  sine  mollestia  et  sine  aliqua  incjuisi- 
tione')  conseruabuntur.  Kt  isti  Veneti  cum  omnibus  rebus 
ipsoiuni  in  omni  subiectione  terrarum  mei  Imperij  per  terram 
et  per  maie  debent  esse  liberi  et  sine  commerkio  et  sine  aliqua 
alia  dactione,  et  debent  facere,  qualescumque  merces  eis  placent, 
per  totnm  Imperium  meum  et  sine  ali(|ua  inquisitione. 

Mercatores  quidem  terrarum  Imperij  mei  in  Constantino- 
poli  et  in  alijs  terris  tue  dominationis,  euntes,  stantes  et  reddenn- 
tes, debent  facere  merces  ipsorum  sine  inpedimento,  saluo  iure 
commerkii,  quod  dare  debent. 

Conuentum  est  et  boc,  quod,  si  aliqua  nauis  bominum 
V^enecie  iiericlitabitur  uel  niercatorum  terrarum  tue  domina- 
tionis in  partibus  terrarum  mei  Imperij;  uel  si  nauis  bominum 
mei  Imperij  periclitabitur  in  partibus  terrarum  tue  dominatio- 
nis, res,  (]ue  de  and)abns  partibus  extracte  fuerint  de  periculo, 
reddi  debent  bominibus,  qui  de  periculo  exient. 

Et  si  ali(|nis  de  parte  mei  Imperij  uel  de  parte  tue  domi- 
nationis morliius  fuerit  in  aliqua  terre  mei  Imperij  uel  tue  domi- 
nationis, res  defuncti  debent  dari  secundum  tenorem  sui  testa- 
menti  et  per  securitatem.  Et  si  sine  testamento  mortuus  erit, 
et  invenietur  aliquis  de  genere  uel  de  gente  sua,  debet  reci- 
pere  res   defuncti   |)ro   parte  defuncti.    Et  si   aliquis  mortuus 


*)  nnper  venture  addit  LP.  II.       [      ^)  i  nqui  e  ta  (i  o  ne  LP.  II. 


Pactum  inter  Lascarum  Imp.  et  Jac.  Theupulum.  207 

fuerit  sine  testamento,  et  noii  fuerit  inueiitus  in  niorte  sua 
aliquis  de  geneie  nee  de  g-ente  sua,  res  istiiis  debent  conser- 
nari  ex  parte  illius,  cuius  terra  est,  in  qua  mortuus  erit;  et 
debent  reddi  hec  res  illis  hominibus,  quibus  alla  pars  notifiea- 
uerit,  per  scriptum  et  securitatem. 

Conuentuni  est  et  hoc:  pro  rebus  mercatorum,  qui  pericll- 
tati  sunt  in  terris  mei  Imperij  a  principio  nuper  transacte  treuge, 
uel  qui  periclitabuntur ,  et  pro  alijs  hominibus  tue  dominationis 
racionem  fecerit  Imperium  meum  conuenienter;  que  dominatio 
tua  debet  simiiiter  operari  in  illis,  qui  periclitati  sunt,  uel  peri- 
clitabuntur in  hoc  tempore,  mercatoribus  Imperij  mei  conue- 
nienter. 

Conuentum  est  inter  hoc,  quod  nee  Imperium  meum,  neque 
tuus  dispotatus  habeat  licentiam  formare  yperperos,  uel  manue- 
latos, aut  stamena  equalis  forme  alterius  partis. 

Conuenit,  et  hoc  Imperium  meum  promisit,  quod  usque  ad 
compbmcntum  quinque  annorum  pacis  nee  galee,  neque  cur- 
rentia  ligna  Imperij  mei  debeant  habere  licentiam  transire  da 
Constantinopuli,  nisi  hoc  fuerit  de  uoluntate  tue  dominationis. 
Neque  solidarios  debet  tollere  Imperium  meum  a  parte  tue 
dominationis ,  nisi   et  hoc  fuerit  de  voluntate  tue  dominationis. 

Hec  omnia  superius  declarata  iurauit  Imperium  meum  proprio 
ore  super  sancta  Dei  euang-elia  et  super  honorabilem  et  uiui- 
ficam  cruceu)  et  super  aconam  [1.  iconani]  Dei  genitricis,  quod 
seruabit  hec  usipie  ad  complimentum  quinque  annorum. 

Et  inde  factum  est  presens  chrusobolum  uerbum  mei 
Imperij  pro  mense  Augusti,  vij  indictione,  anno  a  principio  mundi 
sex  millesimo  DCC.  \xviij .  in  (juo  nostra  potentia  a  Deo  data 
subsignauit. 

Theodorus,  in  Cristo  Deo  fidelis  Imperator  et  moderator 
Grecorum  Comnanus  Lascarus. 


20(S  TiiiBUTA  Lamtsacicnorum. 

CCLIII.   CCLIV. 
Tributa  LampsaccDoraui. 

A.  d.  1219. 
Liber  Albus  fol.  ÖO.  Libri  Piictorum  I,  244.  II,  259  (et  ille 
qiiidom  liUilo:  Lnmpsacos.  llic:  de  hominihns  invenüs  in  Lapsaco 
et  de  redditione  hypcrperorum^  duo,  quae  couliiiiio  sequiintur,  com- 
prebetidunt  documenta.  Sunt  ista  et  rerum  singularifate  et  sermonis 
temperamento  itisigtiia.  Agitur  de  reditibus  tributisve,  quae  ex  Lain- 
psaco  pei-eipiel)ant  Veneti,  varii  generis.  Nos  in  re  satis  obseura  fidem 
codicum  integram  exhibcre  aequum  duxinms. 

CCLIII. 

A. 

Anno  Domini  .  .  .  inueni  in  Lapsaco  homines  50;  rcddent 
pp.  (i.  e.  perperos)  LI  et  kar.  VI. 

Et  sunt  zeug-arati  XXI  pp.  CCVIII,  et  sunt  uoidati  LH 
pp.  CCLI,  et  sunt  actimones  XVIII  pp.  XLVIII'/s,  apori  XXII 
pp.  XXIlVo.  Summa :  pp.  DLXXXI  et  kar.  VI. 

Item  li  molinee  sunt  VII,  quos  ponimus  pp.  XXXV.  Li 
saline  pp.  XXXIV,  quae  sunt  saline  XVI.  Luscillo  facto  et 
Chersochorio  pp.  XVII.  Et  tantum  fuit  positum  pro  practico. 
Luvivaro  de  oleo  j)p.  XX.  Lugrippouoli  de  Luriasgidio  pp.  XXV. 
Luuathi  pp.  XIV.  La  piscaria  de  Jherusalem  pj).  IV.  Summa: 
pp.  CXLIX. 

De  CXX  plinthis  de  vineis,  quas  receperunt  pro  anacapsi 
pp.  VIII  annuatim,  de  quii)us  habent  ipsi  annuatim  pp.  XIV.  Et 
etiam  de  suprascriplis  plinthis  tenent  pros  plinthi  XXIV  super 
eos  pro  pp.  VI  et  kar.  VI  annuatim.  Summa:  Li  uigne  cum 
anacapsi  secundum  rationem  per  annum  et  cum  redditibus 
pp.  XXXVI  et  karat.  VI. 

Le  forfacte  et  iura  et  iustitiae  per  annum  pp.  XXXVI.  Li 
angnelli  CLIV  pp.  XXX.  Lupsuni  de  lupisce  pp.  III.  Le  galline 
de  lucarlassare  pp.  IV.   Summa:   pp.  LXXIII. 

La  scala  pp.  CLX  cum  foro  et  cum  psuni  de  carnibus  et 
cum   eorum  iuribus  et  disertis,   que  fuerunt  date  pro  practico 


TlURlTTA   IjAMPSACF.NOUriM.  209 

pp.  .  .  .  Daniiis  nunc  pp.  CCLXI,  iiidelicet  pro  medietate,  qiic 
fuit  ibi*)  (lata,  compositis  suis  lal)oribus  in  liac  quantitate 
et  morte. 

Et  de  iis  plenis,  que  nunc  sunt  uoidate,  danius  nunc 
pp.  LH,  uidelicet  pro  medietate,  que  iuerunt  date  sibi,  compu- 
tatis  suis laboribus  in  hac  quantitate  morti.  Summa:  pp.  MCCCXV 
et  kar.  VI.  ^ 

Ludimodco  pp.  X.  Luanauolo  et  Ijucatauolo  et  Macricampo 
et  Damaskinea  et  Cranea  et  Carea")  pp.  XXXVI. 

Sunuua  inter  omnia  suprasciipta  pp.  M('CCLXI  et  kar.  VI. 

Invenimus  ii  angarie  de  uoidati  et  zeugariti,  quod  dixerunt 
per  eorum  sacramentum,  quod  dabant  in  tempore  de  dominus^) 
suis  pro  unoquoque  angarias  VII;  et  manit'estauerunt  per  eorum 
sacramentum,  quod  nesciebant  angarias  de  castellis,  quante 
erant  et  quantas  faciebant.  Unde  misimiis  (inem  cum  angariis 
de  zeugariti  et  de  uoidati,  quod  possunt  dare  annuatim  anga- 
rias XLVIII  cum  Salute  uillanorum  pro  unoquoque  uillano  pp.  IV. 
Et  actimones  pro  unoquoque  angarias  XXIV,  que  sunt  pro 
unoquoque.   Que  omnes  angarie  valent  pp.  CCCX. 

Summa:  tota  suprascripta  ratio  pp.  MDCLXXI  et  kar.  VI 
cum  angariis. 

CCLIV. 

B. 

Liber  Albas  M.  50''  Libri  Pactoruin  I.  245.  II,  260. 

Mense  Septembris  VII  indictione. 

Scripsi  ex  precepto  domini  Potestatis  et  maioris  partis  sui 

conscilii ,    quod   ipse  dominus   Potestas  cum   maiore  parte  sui 

conscilii  super  litteras  domini  nostri  Ducis,   quas  ipse  dominus 

miserat  ei  pro  facto  terre  de  Lapsaco  inquircudo  et  ordinando ; 

quam  terram  tenent  viri  nobilles  G.  Quirinus,  J.  SuccuguUo  et 

Ja.  Quirinus,  filius  domini  P.  Quirini. 

0  sibi  LP.  I.  II.  ")  dominis  LP.  L  II. 

2)  Coronea  LP.  L 

Fontes.  Ahth.  H.  ßd.  XIII.  14 


210  Pactum  Domimci  Di.i.i'iiim. 

Talem  finein  posuenint,  qiiod  i|)si  Ires  viri  debent  seruire 
nnniintiin  pro  cadem  (eira  amodo  inanföa  pro  propriis  eiiisdcm 
iiilroiliis  MDCLXX;  et  uf  ipsi  iiiii  (lc'l)eant  sohiere  de  del>ito 
propriorum  transacli  temporis,  quod  dare  tenenliir  coiniini  Venc- 
cie  ypp.  aiir.  pes.  [pensa?]  M.  per  talem  ordincni :  iiidclicetabhinc 
usque  ad  t'estum  Natiiiitatis  domini  nostri  Jhesu  Christi  pp.  CCC. 
Idcin  nat.  |)rimi  iKMiluri').  K(  ah  eodcm  festo  Nalluilatis  usque 
ad  Pasclia  resurrectioiiis  alii  pp.  aur.  pes.  CCC.  Et  alii  icma- 
nenfes  CCCC  pp.  aur.  pt's.  ai)  eodein  festo  de  Pascha  inantea, 
per  illum  inoduin  et  ordinem,  per  (juem  uoluerit  dominus  Con- 
stantinopolitaiius  Poteslas  per  maiorem  partem  sui  consciJii. 

CCLV. 

Hoc  est  pactum,  <|iio(l  «1.  Dominicus  Uclphiiio,   Duciia  (rctc,  fccit  con 
Constantino  Seuasto  et  Theodoro  tlclissino  et  alliis  (rrecis. 

A.  d.  1219,  die  13.  in.  Septembris. 

Codex  Latiiius  Sl.  M;irei  nr.  CCXXX,  pag.  75^ 

A II  d  r  e  a  s  I)  ;i  ii  d  u  I  u  s  ed.  cit.  p.  34 1  :  Decimo  tertio  itaque  Ducis 
(l^etri  Ziiiiii)  (utno  Coiis/taälniis  Scvanto  et  Tlicodorus  Milisino  cum 
Grwcoriiin  seqiwla,  Paulo  Quirino,  Duchw  CrcUc,  i'che/lantes,  loca 
Venetis  obedientia  crehrin  lucursionibus  molesture  uoii  desinit.  Diix 
posfea  i)roboscives,nt  resisterent,  Cretam  misit,  et  nocos  f'eudatarios 
per  suam  conccssionem  illos  vonstituit.  Itebellesque  Domin i- 
cus  D elp liimis,  illius  successor,  assiguatis  certis 
casalibus,  ad  fide litatem  redux'it.  Uberiora  Laiir.  de 
Monacis  I.  I.  p.  läö,  156.  Cfr.  Flaiiiiii.  Cornel.  Cret.  Saer.  II, 
p.  250,  251.  Ajiographuiii  el  scriptiiia  et  dietioiie  nutabile  in  deterius. 

In  nomiue  eterni  Del  et  Saivatoris  uostri  Jhesu  Christi. 
Amen. 

Anno  Domini  I21J),  niensis  Septembris,  die  11}  intrante, 
indictione  oetava.   Candide  Insule  Cuete. 

Nos  Dominieus  Dclphino,  de  mandato  domini  nostri  Petri 
Ziani,  Dei  gratia  incliti  Dueis  Veneti,  Ducha  Crete,  una  con 
nostro  conseilio  taeientes   tractare   pacem   et  eoneordiam   con 


*)  Corrige  sis:  id  est  nat.  prime  venture. 


Pactum  Dominici  Delphini.  211 

geilte,  que  in  suprascripta  iiisiilla  erant,  rebellante,  sc.  Constan- 
tino,  qui  dicitur  Seuasto ,  et  Theodoro  Melissino  et  alllis,  ad 
tallem  iiobisciini  coiieordiam  deveneriint,  imprimis  com  minori 
et  maiori  conscilio,  conlaiulaeione  qiioque  populli  Creteiis,  con- 
cedimus  dictis  Coiistantino ,  qui  dicitur  Seuasto,  et  Theodoro 
Melissino  et  alliis  ex  parte  occidentali  de  ysta  ynsulla,  a  fluniine, 
quod  vocatur  Musella,  retro  tramite,  secunduni  quod  discurrit 
ad  Cerdudeam  et  Stenani  et  Sicadro  et  Heissassi  et  Panaretu,  et 
discurrit  ad  ('unidu,  et  descendit  ad  ripam  Codachu,  que  est  in 
austruni;   ex  parte  setentrionis  ab  ipsa  Musella  usque  ad  Asti. 

Infra  istud  circuituni  debent  habere  inter  Petrum  Olivanum 
et  Frigerium  de  Totaldo  duas  medias  milicias,  sicut  per  medie- 
tatem  erant  divisse.  Supradictus  locus  designatus  sunt  inedie 
millitie  sexaginta  septem  con  suis  villanis.  Dominatae  erant  a 
millitibus  Venetis,  ubicunque  sunt.  Et  propter  istas  millieias 
debent  solvere  suprascripti  Constantinus  et  Theodorus  con  suis 
annuatim  imperpetuum  intrante  niense  Aprilis  proxinie  venientis 
usque  per  totum  inenssem  Octobris  Bisantios  aureos  mille  et 
mercimonia  domino  Duci  Cretensi,  qui  erit  in  tempore  per 
dominum  nostrum  Ducem  Venetiarum,  similiter  et  suis  succes- 
soribus,  vel  ubicunque  ipse  Dux  preceperit. 

Debent  etiam  prenominati  lo  Seuasto  et  Mellisino  com  suis 
guarnire  de  militibus  et  sergentibus  ad  servandum  eos ,  sicut 
millites  Latini.  Et  isti  milites  et  sergentes  debent  jurare  fide- 
litatem  et  obedientiam  domino  nostro  Duci  Venetiarum  et  suis 
successoribus  imperpetuum;  et  sie  debent  facere  sui  heredes 
et  successores  post  decessum  eorum  imperpetuum,  et  teuere 
et  possidere  terram  illam,  et  deffendere  contra  omnes  homines 
ad  honorem  domini  nostri  Venet. ;  et  amici  erunt  hamicis  suis, 
et  inimici  erunt  inimicis  suis. 

Franchamus  autem  homines  septuaginta  quinque  a  Strubulo 
usque  ad  suprascriptum   flumen   Muselle   con   suis  heredibus  et 

14* 


Ji  I  2  l*A«'Tl)M    KdMINKI    Dl.M'lll.M. 

bonis  suis  omnihus,  qua  volueriiit  dieti  Seuasto  et  Mellisslno. 
De  facto  aiitem  ceteroniin  villaiioruin  loci  debent  esse  in  Pro- 
videntia nostra  et  de  Seuasto  et  Melissino  et  ij)S()i'um  Chiranem 
et  Millopotanuini  et  abbatis'j  Polion,  et  de  Seuasto  duobus 
iiostris  militibus. 

Insuper  autem  constituinius,  quod  nulius  milles  Latinus 
faciatl'orsiuni(</br^/?///?^  suis  vilanis;  et  si  fortium  eis  faeere  ultra 
voluerit  ordinalum  inferiiis  denotatuni,  j)otentiani  habeantse  nobis 
nostris([ue  suceessoribus  reelamandi  et  babere  de  eo  justicia. 
Damus  eninj  potestateni  boniini])Us,  qui  venturi  sunt,  remanere 
con  militibus  et  serg-entibus,  etmaritarelilias  suas,  quibuscunque 
voluerint,  dando  eis  de  rebus  suis  convenientia. 

Et  si  alliquis  villanus  voluerit  esse  monacus  vel  elericus, 
sit  in  sua  potestate  faciendi,  quicquid  sibi  placuerit. 

nie  vero,  (jui  voluerit  esse  monacus,  si  habuerit  uxorem  et 
heredem,  debet  aceipere  de  bonis  suis  suani  portionem  et  dare 
monasterio.  Et  si  beredes  non  babuerit,  debet  aceipere  medie- 
tatem  de  bonis  suis.  Alba  vero  medietas  remaneat  doniinis  suis, 
et  sit  libera. 

Constituinius  etiam,  quod  vilani  debeant  reddere  constitu- 
tum redictum  doniinis  suis,  scilicet  de  toto,  quod  seminaverint, 
de  pecoribus,  de  cacia,  de  porcis  quintuni;  et  qui  de  arostico 
(acroHticho)  babuerit  par  bonunr),yperperuni  unum;  et  pro  uno 
quoquescapetario  medium yperperum  unum  erigana per  ebdomada. 

Item  ordinamus,  quod  villani  debeant  laborare  vincas  donii- 
noruni  suorum,  et  custodire  similiter  arbores;  et  tempore  vin- 
demie  babeant  in  (unam?J  medietatem,  et  aliam  medietatem 
domini  sui  de  facto  omnium  animalium,  que  fuerint. 

Statuimus,  ut  duo  bomines  ex  parte  nostra  et  duo  allii 
ex  parte  dictorum  debeant  jurare  et  inquirere  et  judicare,  sicut 
justuni  fuerit,  bona  fide  et  sine  fraude,  com  nostro  conscilio. 


^)  Ahbatis  e  corrcctura.  |      ^)  In  ms.  eorieetuin  in  bouni. 


Factum  Üomimci  Dklimiini.  213 

Et  omnes  ofFensiones,  qiie  facte  sunt  inter  Grecos  et  Lati- 
nos  in  hista  insulla  usque  nunc,  totas  diinitit  dominus  noster 
Dux  Venetie;  et  propter  suum  preceptiini  dimitimus  et  nos,  et 
quod  amodo  inantea  pro  hoc  non  erunt  carcerati,  nequc  de 
insulla  ejeeti,  ncque  aliquod  mallum,  neque  de  suis  bonis 
alliquid  injuste  tollatur. 

Omnes  raetiones  de  militibiis  Latinis  debent  quiete  perma- 
nere  et  sine  angaria  et  dehinc  per  totum  mensem  Martii  proxime 
venturum. 

Villani  illi,  qni  debent  permanere  eon  militibus,  debeant 
partiri  per  suas  turmas. 

Omnes  monachi  cleriei  obedientes  de  Patliimos  et  ceteri 
monasterii,  qiii  sunt  in  tenuta  lila,  debeant  esse  sine  alliqua 
querimonia  et  damno.  Homines  vero  V^eneti  debeant  esse  salvi 
et  seccuri  per  totam  insulam,  eundo  et  redeundo,  et  con  omnibus 
suis  bonis  et  sine  aliqua  dactione. 

Hec  omnia  ad  saneta  Dei  evangelia  juravimus  observare 
bona  lide,  sine  fraude. 

Ego  Dominieus  Delphino,  Dueha,  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Joannes  Dauro,  consiliator,  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Joannes  [Storlato]^}  consiliator,  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Jacobus,  judex,  testis,  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Thonisto,  testis,  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Joannes  Longo,  testis,  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Andreas  Pantalleo  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Pangratius  Falletro  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Petrus  Querino  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Stefanus  Dono  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Uigerius  Grimani  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Joannes  Fradello,  testis,  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Marinus  Quirino,  testis,  manu  mea  subscripsi. 


')  Hoc  uomen  de  Mouueis  suggerit. 


!^  I  ^  Phomismo  Cünoms  iH'.  l5i:i'iii)MA. 

CCLVI. 

I'roiiiissio  Coiionis  (ii>  Itctliunhi,   Rniuli  lin|M'rii  Roinania^,  facta  Jacobo 

Tlu'upolo,   Potestali  (unslantiiiopolitano. 

A.  d.  i2J9,  m.  Oct()I)ii. 

Lihor  Albus  fol.  !>1.   f.ihri  Piu-lonm.  I.  Col.  245.   II,  f'ul.  201. 

Cfr.  Dil  Cange  „histoire  de  Constaiitiiioplc"  liv.  III,  c.  1,  p.  73 : 
„Aprhs  la  mort  de  l'lmperatrice  Yoldtid  .  .  .  in  prämiere  c/iose  ä 
quoy  les  Bnrons  Franrnis  crnreni  estre  ohiigez,  fht  de  pnnriioir  ä 
hl  scurrli'  de  1' Empire ,  dann  rinrcr/i/nde  d' im  f<uncesseur,  on  du 
mnitifi  ddiis  son  ahsenre:  Car  ciitre  les  enf'a)tH  de  V Empereiir 
Pierre,  il  n'y  avnit  a  Conslnntinnple  ipw  le  ieiine  lidiidoiiin.  (pii  y 
nvoit  pris  nuissance .  et  ttuvoit  (/iic  Irois  a/is  (tu  plus;  les  (ditres 
esloient  en  Fra/fce,  oii  ils  possedoient  de  yrandes  Seigneuries. 
S'estans  nssemhlez  ponr  cefte  nccasion,  ils  eleurent  pr emier e- 
ment  iin  Bail  on  Regent  de  V  Empire ,  et  defererent 
cette  Charge  it  Conon  deBeliuieSeneschal  de  Rom a- 
nie,  qui  i auoit  e.vercee ,  comme  ie  crois ,  apres  le  deceds 
d  Henry,  et  estoit  frcre  de  (iuillaume  de  Beiune  Avoiie  d'Arras.  II 
f'ut  choisi  entre  tous  les  Barons  comme  le  plus  capable  ä  gouuerner, 
et  le  plus  vaillant  et  le  plus  experimente  an  f'nit  de  la  guerre,  et  a 
la  conduite  des  armrcs ,  dnrd  il  auait  rendu  des  marques  sous  les 
Empereurs  fiaudoiiii/  rl  Ifenry". 

Nos  CfononJ  de  HcthfnniaJ,  Seuastocrator  et  liaiulus 
Imperij  Romanie,  notum  facimus  presentes  litteras  inspecturis, 
(|Uüd  specialiter  iurauimus  ad*}  sancta  Dci  euangelia ,  qiiod 
nichil  de  iure,  qiiod  haheiit  dominus  Dux  Venetorum  et  Pote- 
stas  et  Veneti  in  Imperio  Piomanie,  uel  Hainlatum  habere  uolu- 
mus,  nisi  per  eorum  licentiam. 

Hoc  a  nobis  iurato  nobilis  vir  Jacobus  Teupulus,  Potestas  Ve- 
netorum et  Despotus  Imperij,  in  presentia  subscriptorum  Baronum 
Anselmi  de  Cau. '), 


*)  super  LP. 

'•^)  An  Ca  hi  e  u  sive  K  aeu?  De  An  sei  mo  Cahiensi  v.  l)iiCan<^e  „histoire 
de  Const."  table  (ii's  fainilles,  p.  329.  Ansei  nius  de  Kaeu,  Nariot  de 
Tue  y ,  Jof  f  r  e  d  u  s  d  e  M  e  ri  una  in  alio  diplotnate  a.  1238  infra  sequente 
aliegantur. 


.Iac.  Theui'uli,  Potest.  Cp.,  au  Petr.  Ziani,  Ducem,  epistoi-a.    215 

Narioti  de  Tnseiaco, 

Machaiij')  de  Claromnnte, 

Baidllini  de  Aino, 

Pefri  Liipi, 

Güffredi  de  Mairi~),  doiiiini  Enensis, 
et  alioriim  quam  piiirium,  Francigenariim  et  V^eneionim,  pro  se 
ac  pro  suis  Venetis  dixit:  „Nos  predietum  dominum  Qo[iwnem] 
Baiulum  esse  uolumus  in  Imperio  Romanie". 

Insuper  iurauimus,  quod  iustitiam  Venetis,  sicnt  et  Fran- 
cigenis,  per  totum  bona  fule  ac  sine  fraudo  seruabimus. 

Actum  apiid  Salomuriam  in  presentia  domini  Legati  et 
domini  Patriarche  pluriumque  Archiepiscojiorum  et  Episcopo- 
runi,  anno  Domini  millesimo  CCXIX.  mense  Oct.,  indictione  VIII, 

CCLVII. 
Jacobi  Theupoli,  l'otestatis  Cp.,  ad  Petruiii  Xiani,  Dacein,  epistola. 

A.  (1.  1219,  die  10.  m.  Decembris. 

E  codice  Em  an.  Cicognae  nr.  8G9  edidit  11  o  ni  ;ui  i  ii.  I.  I.  IJ, 
p.  408  sqq.  A  tergo  scriptum  est:  Serenisshno  domino  noslro  Dtici 
Venetiac.  Hoc  singulare  docuinentum  ,  ad  quod  ipse  Cicogna 
(1.  1.  IV,  339.  340.  542)  animiun  adverterat,  ita  in  apograplio  insi- 
gnitum  est:  „Copia  di  nna  Scrittiira  publica  antlca  delle  cusc  dl 
Costa/ifi/iopofi,  in  (cnipn  della  vacanza  di  (jiicir  Imperio  et  Pairiar- 
chato  ncl  12 ID.  Et  e  nna  della  fjiä  raccomandate  per  parle  deW 
Ecc"'"  Senato  nel  13 H3  alla  Procuratia  di  Siipra.  Tratta  f'aori 
dalla  rovina  di  altrc  moUc  parimente  publiche  di  diversi  generi, 
in  fjran  7in7nero  peritc,  et  illustrata  con  alcune  degne  annntazioni 
dair  Abbate  Don  Fortunato  Olmo."  Nos  haue  primam,  ipuie  quidem 
cognita  est,  relationeui  publicaiu,  illiistraviuius  einendatiorem  in 
„Münchner  Gelehrten  Anzeigen",  T.  Xld,  iii,  3.  6  a.  1855. 

De  rerum  condicionibus  iuiec  atUuubrat  DuCangii  „Histoire  de 
l'Empire  de  Constantinople"  III,  1,  p.  T3,  74: 

Apres  la  mort  de  Vlmperatrice  Yoland,  qui  fut  suivie  de  celle 
du  Patriarche  GeriHiis,  la  premiere  chose  ä  qtioy  les  Barons  FrauQois 
crnrent  estre  obligez,  fut  de  pourvoir  ä  la  seurete  de  V Empire,  dans 
1)  Maearii  LP.  I.  |      ^j  G  o  ff  ridi  Mairi  FJ».  I.  II. 


2  1  (J    Jac.  Tmi  i'ii.i,  l'oTKsr.  t'i'.,  ai»  I'ktii.  Ziam,  Diii  m,  kimstoi^a. 

l'incertilnde  (Cnn  snccesseur,  ou  du  niohis  dans  son  (thncnce 

S'csta/is  asscmitlez  puur  cclte  occasioii,  ils  cleuroU  yremicrement 
Uli  Bail  ou  licfjenf  de  V Empire,  et  defererent  cette  ckarge  ä  Conon 

de  Bctune,  Senechal  de  Rntnnnie II  fut  choisi  cntre  toiis  les 

Barons  comme  le  plus  capahle  ä  (fouuerner,  et  le  plus  vaillant  et 
le  plus  e:vperimei/te  au  fait  de  la  fjucrre ,  et  ä  In  ronduitc  des 
armdes,  dont  il  avoit  rendu  des  marques  saus  les  Empereurs  Bau- 
doüiii  et  Henry 

Durant  cet  interregne ,  estant  surveuu  un  dij/erend  entre  les 
Ecclesiastiques  des  cnviroiis  de  Mucre  sur  les  confins  de  la  T/ies- 
salie ,  d'une  part,  et  la  Noblesse  Frangoise  de  la  me'me  Province, 
d'autre,  au  sujef  des  immunitez  des  ErjUses,  et  des  hiens  et  posses- 
sions  qui  leur  appartenoient,  comme  anssi  des  di.vmes,  qui  devoient 
estre  payees  pur  les  Frantjois  ou  Latins:  il  se  fit  une  assemhlee 
entre  eux  ä  Constantinople,  en  jyresence  de  Jean  Colonne  Cardinal 
et  T^egat  du  saifit  Siege  dans  V Empire  d' Orient,  oli  Conon  de  Betune 
en  qualite  de  Regent  assista  de  la  part  de  la  Noblesse. 

On  y  dressa  des  Conventions  et  des  articles  pour  terminer 
tous  les  demeslez  qui  aroient  este  jusques  a  present,  qui  furent 
conclus  et  arre'tez  le  troisieme  Dimanche  de  Careme,  Van  mil  deuos 
cens  dix-neuf,  et  souscrites  et  sellees  des  Seaux  des  Barons.  Entre 
auires  choses  il  y  fut  arre'te  qiie  les  Eglises  Cathedrales  joüyroient 
de  tous  les  biens,  dont  alles  joüyssoient  du  temps  de  V Empereur 
Alexis,  surnomnte  Bambacorax,  qui  nest  autre  qu  Alexis  Comnene, 
pere  de  Jean. 

Cfr.  Lcßeaii  I.  c.  XVII,  315. 

Serenissimo  domino  suo,  Petro  Ziano,  Dci  gratia  Venetiae, 
Dalmatiae  atque  Chroaliae  Diici,  quartae  partis  et  diniidiae 
totiiis  Imperii  Ilomaniac  domino,  Jacobus  Theupulo,  de  inandato 
suo  Potestas  in  Constantinopoli  et  Despotis  Imperii  Romaniae, 
ejusdemque  Imperii  quartae  partis  et  dimidiae  vice  sui  domina- 
tor,  suus  subditus  et  (idelis,  suumque  Consilium,  salutem  et 
dcvotionis  obse(juium  tarn  promptum,  quam  del)itum. 

Per  ag-enda  vestra  et  alia,  quae  luiic  Imperio  vobis  perti- 
nent,  pro  transaetis  temporibus  litteras  nostras  vobis  misimus 
per  navcm,  quae  exivit  per  nuper  transactum  menseni  Septembris. 


Jat.  TiiKUi'iLi,  I'oTi:sT.  Cp.,  av  Pkth.  Ziam,  Dücem,  kpistola.    217 

Inprimis  post  mortem  dominne  Imperafricis  dominus  Car- 
dinalis*) et  dominus  Patriarcha ')  cum  Praelatis,  et  nos,  et 
dominus  Cono  de  Beth?^??^  et  Baroncs,  parlamcntum  constitui- 
mus  ad  Bodestum,  ut  super  negotiis  luiius  Imperii  provideamus, 
et  ut  concordetur  factum  possessionum  ecclesiarum  cum  Imperio. 

Quibus  Omnibus  in  eodem  parlamento  duodecima  die  in- 
trante,  mense  Öctobris,  congregatis,  praescriptus  dominus  Car- 
dinalis ait  Omnibus  dicens:  quia  sunimus  Pontifex  misit  ipsum 
ad  boc  Imperium,  pro  facto  possessionum  ecclesiarum  inqui- 
rendum:  „quas  sie  vobis  peto,  in  primis,  ut  deliberare  debeatis 
mihi  omnes  possessiones  ecclesiarum  cathedrarum  et  aliarum ; 
quas  si  omnes  refutare  nolueritis,  quaero,  ut  refutetis  omnes 
possessiones  supradictarum  cathedrarum  ecclesiarum,  et  duo- 
decimam  partem  omnium  aliarum  possessionum  Imperii:  et  pro 
unoquoque  agricola  laboranti  modium  frumenti  et  ordei  unum". 

Et  de  bis  omnibus  introitus  transactorum  trium  annorum 
quaerebat,  et  usque  ad  tres  annos  haec  tenere  volebat,  et  boc 
notificare  domino  Papae,  ut  in  suo  permanente  arbitrio,  dum 
esset  [ad]  summi  Pontificis  et  sanctae  Bomanae  ecclesiae  volun- 
tatem,  et  usquedum  Imperium  pervenerit  ad  bonum  statum. 
Postea  quoque  volu(er)it,  ut  omnes  possessiones  ecclesiarum 
eisdem  ecclesiis  deveniant,  et  milites  omnes  et  villani  rectum 
decimum  reddere  debeant. 

Sed  praedictus  dominus  Cardinalis  dicebat:  quod,  si  prae- 
dicti  Barones  facere  vellent,  quia  ipse  facero^  restituere  eis 
duodecimam  partem  possessionum  Imperii ,  quia  ab  Imperio 
ipsis  ecclesiis  fuit  assignatum. 

Super  boc  ipsi  Barones  et  nos  nimis  ventilantes,  cum  eo 
tandem  ad  talem  finem  devenimus:   super  quibus  ipsi  Barones 

')  Erat  liic  Johannes  de  Coliimna,  tituli  S.  Praxedis  presbyter  C:ir(li- 
nalis.  De  eo  cfr.  Raynalilinn  I.  1.  a.  1217,  §.  8.  9.,  coli.  a.  1220,  §.  59. 
a.  1222,  §.  14.  19.  Olticio  Legati  niissus  erat  ah  Honorio  III. 

")  Sc.  G  er  vasiiis. 


21  (S     .Ia(.  'rilKlIl'UI-l,  POTKST.  (Jh.,  AI»  I'k.tu.  Ziam.  I)l(i;.m.  kimstola, 

et  nos  consiilti  termimim  recopimns  ab  eis,  quod  nos  ipsis  undc- 
vima  die  ashinfe,  siiprascri|)t<)  monso  Oclobiis,  rospondcremus. 

El  sie  fiiiic  ipsi  IJaroncs  a  Uodrsto  roccsseriint,  consiliiim 
super  lioc  habiluii.  Et  ad  talem  sccum  devcnerunt  finem,  sicut 
melius  cum  eo  faeere  non  potentes: 

Quod  dabniif  ci  (enulani  de  trihus  millil)us  ypcrperorum 
de  reddilil)us  annuatiui  |)ro  lotis  possessionibus ,  quas  tenent 
per  Imperium  llomaniae  a  mane  versus  Constantinopolim  et 
ultra  Hrachium;  ita ,  quod  debcrct  scribore  domiiio  Papae,  ut 
super  eis  misericordiaüter  provideal,  taliter,  ut  ad  servitium 
Imperii  possint  perseverare.  Quae  omnia  in  Solambria  cum  eo 
constituerunt. 

Nos  quoque  ab  eodcm  ('ardinali  terminum  reeepimus,  ad 
Constantinopolim  sibi  responsuri,  praeponentes  ei,  quod  nos 
praeceptuui  vestrum  expeetabamus  per  naves  venturas  a  Venetia, 
quia  hoc  vobis  diceiido  miseramus. 

Sed  cum  ad  Constantinopolim  vcninuis,  et  ipse,  nos  omni- 
modo  infestando,  super  hoc  responsurus,  et  quia  hoc  nos  magis 
dilatare  non  poteramus,  timorem  vinculi  excomnnicationis  plene 
etiam  dubitantes  —  quae  quidem  excomunicatio  de  facili  super 
nos  revertebatur  —  quamvis  de  vobis  tamquam  de  domino  unico 
dubitantes,  ne  vobis  hoc  inconjiruum  app'.irerel,  ad  similem  finem, 
concilio  parvi  et  magni  Consilii  et  militum,  devenimus:  id  est, 
quod  secundum  quantitatem ,  quam  Francigenae  sibi  dederunt, 
et  nos  ipsi  dabimus. 

Nos  quoque,  antequam  a  Rodesto  recederemus,  ibi  refutare 
fecimus  a  militibus  sextariorum  omnes  schalas,  eommerclia  et 
redditus  communitatis  earum'),  quae  pro  eorum  communi  tolle- 
bantur,  secundum  quod  per  vestras  litteras  nobis  praecipiendo 
misistis.    Et  super  his  personas  posuimus  per  nos ,  et  fecimus 


0   »oppnre  enriiin  civitafiim"  Romanin.     SufHcif :    c  o  mmii  n  i  t  a  tum 
earum. 


.Jai'.  Thf.lfuli,  Potest.  Cp.,  ad  Pk.tr.  Ziani,  Duckm,  kpistola.    219 

eligere  capitaneos,  castellanos  et  consiliarios,  qnia  primam 
electionem  eonim  firmam  esse  nolebamus;  et  accepimus  consti- 
tutum sacramentum  ab  eis. 

In  reversu  tarnen  nostro  ad  Solambriam  ibi  in  primis  per 
nos  et  Barones  vir  nobilis,  domin?<s  Cono  de  Betb?<7<^,  fuit 
eleetus  Bajuhis,  et  nobis  sacramentum  fecit  satis  decenter,  (|iiod 
nobis  et  nostro  consibo  tunc  placuit,  et  ipsum  sacramentum  suo 
sig-illo  sigillatum  lial)emus.  Quo  facto  petimus  ei  partes  vestras 
acquisitarum  terrarum  regni  Saloniki  et  Philippopolis,  et  alia 
vestraiura:  super  quibus  omnibus  dixit  nol)is  rcsponsurus  apud 
Constantinopob'm,  quandocumque  de  nostra  esset  vohuitate. 

Ad  boc  noscat  praeclaritas  vestra,  quod  dominus  Constan- 
tinopolitanus  Patriarcba,  octavo  intrante,  superpraeterito  mense 
Novembris,  mortuus  fuit;  post  cuius  mortem  dominus  Cardina- 
lis non  bene  se  babet  ad  ea,  quae  vobis  pertinent  in  Patriarcbatu 
Constantinopobtano ,  in  tantum  etiam ,  quod  ipse  in  ecclesiis 
quasi  diruptis,  positis  in  parte  Francigenarum ,  in  quibus  post 
captionem  (.'onstantinopolitanam  praepositi  diu  non  fiierunt, 
praepositos  fecit,  et  dicit,  omnes  praepositos  Constantinopoli- 
tanos  interesse  electioni,  et  de  ecclesiis  vestrae  partisin  electione 
esse  non  concedit. 

Unde  procuralor  ecciesiarum  partis  terrae  vestrae  et  eccle- 
siarum  campi  nostri  appellavit  ad  dominum  Papam,  quod  electio 
non  fiat  sine  bis. 

Et  tarn  ipse,  quam  omnes  Barones  et  Francigenae,  clerici 
atque  biici,  conantur  de  (bminutione  vestra  in  facto  patriarcba- 
tus;  sed  pro  Patriarcba  eligendo  Veneto  tam  capitubnn  Sanctae 
Sophiae  —  speciaHter  nostros  Venetos  —  quam  alia,  quae  ad 
honorem  et  utilitatem  vestram  et  patriae  nostrae  nobis  videntur. 
pro  Veneto  Patriarcba  eligendo  suscitare,  prout  convenit,  festi- 
namus;  et  ipsi  canonici  Veneti,  qui  sunt  fere  XXV,  integrabili- 
ter  ad  honorem  vestrum  manutenentur,  et  in  Veneto  omnes 
concordanlur. 


220      •Ia«'-     l'llKlM'lII,!,  I'OIKS  T.   Vi'.,    AI»  l'|-.lll.   ZlAM,  DlCKM,   KIMSTOLA. 

VA  selafis  pro  certo,  quod,  nisi  nos  firmiter  ad  honorem 
vcstriiin  Sliper  hoc  saepc  saej)iiis  stetissemus,  de  facili  dimlnii- 
tioneni  vos  et  |)atria  nostra  iiule  liabcrct. 

Tarnen,  (jiii(lt|nid  inde  erit,  eredimus,  quod  electio  sive 
quaestio  vel  appellatio  liomam  ibit.  Super  quo  prudentia  vestrae 
serenitatis  provideat,  et  mittat  ad  dominum  Papam  viros  discre- 
tos  et  providos,  (|ui  super  hoc  ad  honorem  vestrum  valeant 
traetare,  taliter,  ut,  quandoeun(|uc  nuncii  de  eapitulo  et  univer- 
sitate  vestrae  partis  |)ro  hoe  facto  ad  partes  illas  devenerint, 
cum  consiho  et  auxilio  vestro  ad  Curiam  domini  Papae  deseen- 
dentes,  viam  ad  honorem  vestrum  et  totius  Venetiae  inveniant 
praeparatam:  quia  totum  honorem,  quem  in  Imperio  habetis, 
iuinc  esse  computamus. 

Nos  tamen  hie  tam  super  nos,  quam  super  aliis,  ad  hono- 
rem vestrum  festinahimus  studiose. 

Sciatis  pro  certo,  quod  Barones  palam  dicunt  et  manife- 
stant,  quod  ipsi  iuraverunt  dominae  Imperatrici  et  suis  here- 
dibus ,  et  quod  pro  certo  dicunt,  quod  habent  pro  domino 
et  Imperatore  Philippum,  (ilium  eiusdem  dominae  Impera- 
tricis;  et  ipsum  expectant  venturum  ad  Romaniam  usque  ad 
primum  venturum  festum  nativitatis  Joannis  Baptistae:  super 
quibus  prudentia  vestra  secundum  vestram  discretionem  pro- 
videat. 

Et  pro  certo  sciatis,  quod  in  bis  duobus,  videlicet  in  facto 
patriarchatus  et  Imperatoris,  pendent  ea  omnia,  quae  ad  hono- 
rem vestrum  et  patriae  nostrae  in  hoc  Imperio  pertinent ;  et 
modo  est  necesse,  ut  haec  manuteneatis  ad  honorem  vestrum, 
quia  tempus  est  super  bis  providendi. 

Unde  nobis  apparet  et  consiliis  nostris,  quod,  si  vos  volue- 
ritis  mittere  a  decem  galeis  et  phis  in  hoc  Imperium ,  praepa- 
ratas  bene  viris  prudenlibus  et  devotis  hominibus  communis 
Venetiae,  quod  vos  poteritis  manutenere  et  g-ubernare  onuies 
bonorantias,  quas  habetis  in  Uomania. 


Pactum  Soldani  Tukciae  cum  Jacouo  Tiiiiui'ui.0.  221 

Et  haec  nimis  hoc  tempore  est  iieccsse,  iit  vos  et  eomiiiuue 
Venetiae  super  hoc  provideatis  et  opereiiiiiii. 
Data  decima  intrante  Decembris. 

ccLvin. 

Pactani  Soldaui  Turchie,  (Alacddiii  Hcikubad),  i'uiii  Jacobo  Thcupulo, 
Potestate  iu  Rouiaiiia. 

A.  d.  12'i0,  ni.  Martio. 

Liher  Albus  fol.  48.  Liher  Pactoruiii  1,  fol.  243  Iioc  titiilo: 
P.  S.  I'urkie  factum  iiäev  domhium  cett.  tiinc  Potcstatcm  Cüustan- 
tinop.  et  legatum  cjusdcm  Sohhini.  Liher  Pactorum  II,  fol.  258  bac 
iusci'iptione:  Pactum  Sold.   Turchiic  etc.  uti  in  Lib.  Pact.  I. 

Cfr.  Marin.  T.  IV,  p.  192,  et  p.  249  sq.  Andreae  Danduli 
lociim  bucce  speclanteni  supia  laudaviniiis  in  pacto  Jacoln  Theu- 
pub'  et  Lascari  Iniperatoris  uro.  CCLII. 

Anno  doniiiii  Dei  et  Saliiatoris  nostri  Jliesii  (Jrisli.  Nos 
Jaeobus  Teupulo,  de  niandato  altissimi,  fortissitni  atijue  poten- 
tissinii  domini  niei,  Ducis  Venecie,  Potestas  in  W[omania]  et 
despotis*)  Lnperij  Romanle  eiusdemque  Imperij  qunrte  partis 
et  diniidie  uice  sui  dominator. 

Recipientes  ex  parte  altitenentis,  febcis,  mag"ni  generis, 
niag'ni  Soblani  Tiirkie,  domini  Alatini')  Caicopadi,  idest  legatum 
suum  gloriosum,  familiärem  eins,  amira  spatacarium^),  sampsa- 
tinum*),  amiralium^)  iliasi,  a  quo  recipientes  nos  seriptam  con- 
uentionem  pacis  Soldanee  sue  potestatis,  id  est  clirusobolum 
eius  superscriptum  *^}  rubeis  litteris,  et  inferius  sigillatum  aurea 
forma  sui  sig'illi,  continens  sie: 

„Id  est,  quod  Sobbuiea  sua  potenfia  promisit,  a  nuper 
transacto  mense  ftlarci  huius  octaue  indictionis  usque  ad  duos 

1)  despotus  LP.  IL 

")  .4  1  a  e  d  d  i  n  K  e  i  k  o  b  a  d  I ,  S  u  1 1  a  n  u  s  R  u  m  ,  i.  e.  T  u  r  e  li  i  a  e  s.  A  s  i  a  e 

min  0  ri  s,  cujus  caput  Ik  onium  (Ko  niah),regnabat  1220 — 1237  p.  Clir. 

Cfr.  Tom.  I ,  p.  438,  439. 
^)  Forte  Emir  sipalisülar,  exercitus  ducem. 
*)  I.  e.  S  ch  e  ms- e  dd  i  n,  fidei  solem. 
^)  An  Emir  el-ghazi,  princeps  beliator? 
^)  supra  Script  um  LP.  L  IL 


222  Pactum  Soi.dam  Tliiciaü  cum  Jacoiio  Thkui'Ulo. 

aiinos  habere  |)5ic'em  purum  cum  sii|)erpierl;uissiino*)  domino 
noslro  Diiee  Veneeie  et  cum  iiice  sui  iieiituris  despotibiis  et  cum 
ouiuibus  Venetis,  qui  sul)  (louniiatione  eoruiu  sunt  in  partibus 
Syrie  o(  ulijs  btcis,  et  cum  intranlibus  et  exeuntibus  cum  eorum 
mereimonijs  In  omnibus  terris  Soldanee  potestalis  sue. 

Et  nemo  de  potestatibus  Soldanee  sue  dominationis,  uel 
de  amir.iHjs,  uelaHorum,  audeat  facere  aliquod^)  iniuriosum. 
uel  dampnum  eis,  neque  aiiflcrre  abquod '*)  ab  eis,  nisi 
sobim[que]^}  duo  per  centenarium,  secundum  tenorem  chruso- 
boli  bone  memorie  patris  et  fratris  sui ,  et  secundum  tenorem 
cbrusoboli  eiusdem  sue  Soldanee  dominationis;  neque  ipsos 
Venetos  in  passagijs  nee  commerkijs  debent  litigari,  nisi  de 
solis  duobiis  aurterre  ab  eis  per  centenarium. 

De  j)etris  et  perlis  pretiosis  et  de  argeiito  et  auro  Jaborato 
et  inlaborato  et  de  IVumento  commerkium  auflerre  non  debent. 

Et  si  abqua  nauis  Venetorum  poriciitabitur  in  locis  et  lito- 
riljus  Soldanee  sue  dominationis,  isti  Veneti  non  debent  dam- 
pnari:  sed  debet  iuuari  et  reddi  unicuique  proprie  inuente  res 
ipsorum.  Et  si  extranea  nauis  eapta  fuerit  ab  bominibus  eius, 
et  inueniuntur  in  ea  Veneti,  cum  corporibiis  et  rebus  ipsorum 
sine  dampno  et  timore  erunt.  Et  etiam,  si  inueniuntur  in  ea 
peregrini,  non  debent  retineri  incarcerati,  sed  delibcrabuntur. 
Et  si  aliqua  nauis  Venetorum  fuerit  persecuta  ab  alteris  iniini- 
cis,  et  uenit  ad  litus  siue  terras  Soldanee  dominationis  eius, 
debent  iiinari  et  defendi  ab  bominibus  Soldanee^)  dominationis. 

Suj)er  bis  (pioque  continet  hoc  chrusobolum,  quod ,  si 
deuenerit  j)lacitum  cum  Venelis  et  aliarum  g-entium^),  Lalino- 
rum ,  Fisanorum  et  aliorum  in  terris  eius,  hoc  placitum  debet 
indieari  per  electos  Venetos  ydoneos  uiros,  evcepta  plaga  gladij 


*)  supra  p  rec  I  ar  i  ssiiii  ü  Ll\  I. ; 

semper  ])recl.  \jP.  II  hptio. 
2)  aliqu  i(l   LP.  1.  il. 
■"}  aliqu  itl   \A\  I.  II. 


*)  ([ii  e  Olli.  LP.  IL 

*)   S  0  I  d.  iidd.  iiiarj^ini. 

*)   al  i  is  j^e  nti  biis   LP.  II. 


Pactum  Soldam  Tukciae  cum  Jacoro  Theupulo. 


223 


et  excepto  latrocinio  alicuiiis  rei,  in  quibiis  (lebet  iudicare*) 
Soldanea  eius  curia". 

Et  quia  hec  oninia  suprascripta  capifula  in  preseiili  clini- 
sobolo  continentur,  inde  conuenio  eg-o  dictus')  Jacobus  Teu- 
polo,  de  mandato  altissimi,  potentissinii  et  febeissimi  domini  niei 
Dueis  Venecie  in  Roniania  Potestas^)  et  despotis  Imperij  Wfoma- 
nie]  eiusdenique  Imperij  qiiarte  partis  et  diniidie  iiice  sui 
dominator,  cum  consilijs*)  et  successoribus  nostris  et  cum  tota 
uirtute  et  potentia,  quam  habeo'}  ab  altissimo  domino  meo 
Duce  Venecie,  in  tota  subiectione  et  locis  meis,  in  quibiis  bomi- 
nes  Venecie  posse  babent,  per  mare  et  per  terra m,  usqiie  ad 
compbmentum  dictorum  duorum  annorum  ad  babendiim  cum 
Soldanea  potestate  firmam  pacem,  tali  modo,  quod  oiiuies  bomi- 
nes  subiacentes  Soldanee  tue  potentie ,  uenientes  ad  dictam 
subiectionem  et  meos  locos  suprascriptos,  quibus  bomines 
Venecie  aguntur,  ab  bis  saiui  et  securi  et  sine  dampno  per 
mare  et  per  terram  esse  debent,  mercatizantes  secundum  usum 
eorum,  dantes  dationem,  quam  sub  diebus  nostris  secundum 
usum  dabant,  quam  quidem  dationem  simibter  isii  dare  debent. 

Et  ut  bomines  terre  eiusdem  altissimi  Soldan(e)i^}  intran- 
tes  dictam  subiectionem  et  locos,  et  portum  in  eis  facienles  cum 
nauibus  eorum  et  extraneis  ,  a  nostratibus  saluabuntur.  Et  si 
aüqua  nauis  subiectionis  predicti  altissimi  Soldaui  periclitabitur, 
in  prenominatis  locis  illi,  qui  in  ea  inuenti  erunt,  debent  recon- 
ciliari  a  pt-riculo  a  nostratibus  illic  inuentis,  et  omnes  res  ipso- 
rum  conseruabuntur  bona  fide,  et  dabuntur  unicuique  propric 
res  inuente.  Et  si  de  dlis  aliqui,  qui  periclitabuntur,  mortui  fue- 
rint,  et  de  nostratibus  illic  inuenti  t'uerint,  res^)  inuente  ab  ipsis 


1)  iiidieuri  LP.  I. 

~j  (lictus  udd.  inargini. 

^)  in  regno  Potestas   LP.  I. 

*)  consiliariis  LP.  IL 


•'•)  potestate,      quam      liabeo 

LP.  L  IL 
«)  Soldani  LP.  L  IL 
^)  i  p  sa  e  res  LP.  I. 


224 


l*A(    TUM   Sol.DAM    Tl  lUlAK    Cl'M   Ja((H!(»   Tll  1. 1  TII.O. 


no.stralil)iis  illis  rcddi  debciit  I)on;)  fide  al>  illis  noslratihus,  qiii 
easdein  res  habuei'int.  Et  si  deueuerit  el  i'uerit  reteiila'j  aliqua 
cxtranea  nauis  ab  ipsis  nostratibus,  et  in  ea  erimt  bomines  Sol- 
daiu'L'  j)oteiitie,  debent  ipsi  conseruari  sine  danipno,  et  recipere 
proprias  res  inuenlas  ipsüiinn  sine  fraude.  Et  nanes  bominum 
Sübhuiee  dominationis,  que  persecute")  fncrint  ab  altera  gene- 
ralione  sine  g^ente,  et  efTunerint  ad  dicfani  subiectioneni  et  loeos 
suprascriptos  per  niare  et  per  terranj,  debeant  iuuari  bona  (Ide 
a  nostratibus  in  illo  loco  inuenlis,  in  (pio  ut  persecute  apbca- 
uerint. 

Si  quidani  bomines  Sobhmee  dominationis  tue  mortui  fue- 
rint  infra  dictum  terminum  in  predictis  ioeis,  res  ipsorum  debeant 
conseruari,  uscpiedum  participes  mortui  iujjuisierint  eas^),  quas 
ipsis  dare')  del)ent  sine  aliqua  iitigatione. 

Et  si  abquis  cb'  superbis  et  inlidebl)us  secundum  stultitiam 
bominum  fuerit  de  (Hcta  subiectione  et  locorum  prenominato- 
rum,  et  liiciet  abquod  dampnum  in  re!)us  abcuius  uel  mob>stum 
abeui  bominum"'}  Soidanee  dominationis  per  mare  uel  per  ter- 
ram ,  buius  rei  causa  debet  satisfieri  digne  a  dominatione  mei 
dispotatus,  et  reddi  debent  res  abhite,  que  inuente  fuerint  per 
examinationem.  Et  si  malefactor  recesserit  in  extranea  terra, 
ita,  quod  ipse  capi  non  possit,  malefieium  inquiri  non  debet. 
Verum  tarnen,  si  publicum  fuerit,  quod  malefactor  habet  rem 
uel  substantiam  aliquam  possessionum,  tunc  de  bis  debet  expleri 
illud,  quod  ablatum  fuerit  iniuste. 

Omnia  quoque  capitula'')  supcrius  denotata,  que  sub  me') 
et  micbi  pertinent,  (|ue  sunt  infra  presens  cbrusobolum  uerbum 
mee  dominationis,  debent  esse  firma  a  suprascripto  mense  Marci 


')  (letenta  LP.  II 

-)  qui  perseciili   LI*.  IL 

")  ea  s  Olli.  F^P.  IL 

*)  dar!  LP.  IL 

^)  a  1  i  c  u  i  h  0  tn  i  n  i  LP.  L 


")  sub  nie  sunt  et  LP.  IL 
'')  0  ni  iii  ;i     (j  u  a»  q  u  £e    c  a  p.    qua? 
sunt    sup.    den.    qu.  s.  ni.  et 
i  n    p  e  r  t  i  n  e  n  t  i  a    in  e  a    sunt, 
infra  Marin. 


ExEMPTIO  ECCLESIARUM  VeN.  IN  ROMANIA.  225 

iisque  ad  diios  annos.  Que')  propria  manu  et  ore  super  saneta") 
Dei  euangelia  iurauit  meus  dispotatus,  cum  qua  in^)  presenti 
chrusobolo  sanguineis*)  litteris  scripsit  mea  dominatio,  et  forma 
sigilli  nostri  aurei  inposita  est,  et  sanguinco  sirieo  sigillato'^). 

CCLIX. 

Exemptio  ccclesiaruni  Venetarum  iu  Roiiiaiiia  a  inrisdiciionc  Patriarch« 

Constaütinopolitani,  facta  per  Matthaenm  Patriarchain. 

A.  d.  1221,  die  31.  m.  Januario. 

Liber  Albus  fol.  68. 

Andreas  Daiuliilus  ed.  cit.  p.  342:  Matthteus,  Pafriarcha 
Constantinopol/tauus,  ad  petitionem  AngeU,  Gvadcnsis  P(itriarch(B , 
declaravit ,  ut  Venetorum  ecclesiw  per  totum  Imperium  Romanice  a 
iurisdictione saaintelligantur cxemtce,  ut fueranttempore Grcecorum. 

Le  Bret  T.  I,  p.  48o.  De  Mattbaeo  Patriarcba  cfr.  Du  Gange 
„blstoire  de  Const."  liv.  III,  cb.  2,  p.  75.  Lebeau  T.  XVII,  p.  317. 
Ray  na!  das  ad  annum  1221,  §.  27.  LeQuien  1.  c.  III,  802. 

In  nomine  domini  Dei  et  Saluatoris  nostri  Yhesu  Christi. 
Anno  Domini  millesimo  11*^  XX"*^),  mense  Januarii,  die  ultimo, 
indicione  nona,   Ro.me. 

Dignitatis  nostre  oflitium  deeenter  et  utditer  tunc  exequi 
comprobamur,  cum  collatam  unicuique  ecclesie  Constantinopoli 
posite  libertatem  solicitudine  prouida  custodimus,  et  ipsis  eccle- 
siis  iura  sua  illibata  curamus  et  integre  conseruare. 

Sicut  enim  nulli  in  ultra,  quam  mereatur,  aliquid  a  nobis 
est  fauore  gratie  concedendum,  ita  nemini,  quod  sui  iuris  esse 
dignoscitur,  a  nobis  est  uUatenus  denegatum. 

Igitur  nos  Matbeus,  diuina  fauente  gratia  Constantinopo- 
litanus  Patriarcba,  quia  manifestum  et  certissimum  nobis  est, 
quod  Venetorum  ecclesie ,  que  tam  in  urbe  Constantinopoli 
sunt,  quam  in  aliis  Imperii  partibus  constitute,  nulli  Patriarcba- 

")  et  form.  s.  n.  omnia  qu?e  im- 


*)  et    qute    Marin.,  qui   documenti 

finem  exeerpsit. 
^)  s  upra  sa  ncta  LP. 
'')  et  q u 0 d e u  111  q u e  i  n  p  r.  Marin. 
*)  sanguin.  in  rasiira. 


posita     sunt    et    signavero 
Siriaco  sigillo.  Sic  Marin.  (!) 
'')  Add.    uno,    secundum   rationem 
Latinoruiii. 


Fontes.  Ablh,  U.  Bd.  XUI.  IS 


22G  EXEMPTIO  ECCLESIAIIUM  VeN.  IN  RoMANIA. 

riim  rirccorum  fiicrint  aliqua  iimquam  conditionc  siil)iecte,  sed 
in  Omnibus,  et  in  sj)irilualil)iis,  cl  in  temporalibus,  sine  cxaetione 
aliqua  cum  Omnibus  pertinentiis  suis  liberc  sint,  dominus  Papa 
Ilonorius')  concessit  nobis,  in  cunctis  Romanie  ecclesiis  plenam 
et  integram  iurisdicionem  habere,  in  hoc,  si  quod  iuris  habemus 
uel  ratione  priuilegii  ucl  concessionis  a  dicto  domino  summo 
Pontifice  nobis  facte,  aut  aliquo  alio  modo,  ipsi  iuri  nostro 
nostrorum  canonieorum  conscnsu  prorsus  renunliamus ,  ut 
ccclesie  ipse  sua  iustitia  non  priuate  pleno  suo  iure  utantur,  et 
sine  aliqua  exactione  sint  libcre  et  ab  omni  nostra  et  succes- 
sorum  nostrorum  iurisdicione  exempte. 

Ilec  autem,  que  continentur  superius,  canonieorum  nostro- 
rum consensu  cum  nostris  successoribus  nos  promittimus  scr- 
uaturos;  et  si  in  aliquo  contra  temptauerimus  ueniendum,  vobis 
domino  Angelo  Barocio^'),  Gradensi  per  Dei  gratiam  Patriarche 
uestrisque  successoribus  et  omnibus  Episcopis ,  Abbatibus 
aliarumque  ecclesiarum  Prelatis,  qui  ecclesias  habent  in  Imperio 
infrascripto,  eorumque  successori  unicuique,  cui  non  seruaretur 
comissio  supradicta,  cum  nostris  successoribus  debeamus  pene 
nomine  emendare  marchas  puri  argenti  centum ;  et  pena  soluta,  uel 
non,  que  supra  scripta  sunt,  firmaseniper  in  perpefuumperseuerent. 

Ego  Matheus,  Dei  gratia  sancte  Constantinopolitane  eccle- 
sie  Patriarcha,  subscrrpsi. 

Ego  Phylippus,  canonicus  Constantinopolitane  ecclesie  et 
procurator  capituli  in  ellectione  Patriarche,  subscripsi. 

Ego  Johannes  Istrego,  canonicus  Constantinopolitanus  et 
procurator  capituli  in  ellectione  Patriarche,  subscripsi. 

Ego  Stephanus  Belani,  testis. 

Ego  Jacobus  Teuplo,  testis. 

Ego  Bartholomeus,  sancti  Pauli  presbiter  et  notarius, 
compleui  et  roboraui. 


*)  Scilicet  Honorius  III.  |        ")  De  eo  vide  nos  supra  p.  59. 


CONKIRMATIO  IlORERTl  ImPER.  227 

CCLX. 

Confinnatio  parlitionis  in  Romaola,  facta  a  Roberto  Imperatore  Mariuo 

Michaeli,  tunc  Potestati  Vcnetoram  Coustantittopolitaiio. 

A.  d.  1221,  m,  Marlio. 

Cod.  Lat.  S.  Marci  228,  fol.  6. 

Andreas  D  a  n  d  u  1  ii  s  ed.  cit.  p.  342  :  „Rohcrtus  pubes  fadus 
post  decessum  parentum  per  Hungariam  et  Blachiam  Conslantino- 
polim  perremt,  et  coronatus  est  a  ßfaftlueo  Patriarcha.  Hie  Marino 
Michael,  pro  Venetis  Potestati,  pacta  prwdecessorum  renoi'avit ;  et 
pro  conservando  hnperio  vicissim  utilia  statuwit''.  Du  Gange 
..histoire  de  Constantlnople'^  liv.  III,  eh.  2,  3. :  „TJEmperenr  Robert 
cstant  ainsi  entre  dans  le  gouvernement ,  assembla  pr emier ement 
les  Barons  Frangois  et  les  Venitiens,  ausquels  Marin  Michiel  com- 
mandoit  pour  lors  en  qualite  de  Bail,  traita  auec  en.v  de  Vestat  des 
affaires  d' Orient,  en  reconimt  les  forces,  et  pourueut  ä  tont  ce  qui 
estait  necessaire  dans  la  conioncture  da  temps.  II  ratifia  en  suite 
tont  ce  qui  avoit  este  fait  auant  sa  promotion  ä  V Empire  par  le 
Regent,  qui  estoit  decede"  etc.  Adde  LeBret  1.  c.  T.  I,  p.  484  sq. 
Lebeau  T.  XVII,  p.  318.  Idem  Imperator  eodem  anno  ecclesiarum 
JLira  confirmavit.  Exempluin  hujiis  confirmationis  satis  notabile  inseruit 
operi  suo  Raynaldus  I.  I.  §.  24 — 26. 

Noscant  omnes,  tarn  presentes ,  quam  fiitiiri,  quod  nos 
Robertiis,  Dei  g-ratia  fidelissimiis  in  Christo  Imperator,  a  Deo 
coronatus  Romanie  moderator  et  semper  augustiis ,  et  Marinus 
Michaelis,  qui  in  parte  illustrissimi  domini  nostri  Ducis  Venecia- 
rum, que  est  in  Romania,  et  in  eadem  quarta  parte  et  dimidia  tocius 
eiusdem  Imperii,  uicem  eiusdem  domini  Ducis  Veneeiarum  rector, 
ima^}  cum  conscilio  meo,  quod  omnem  Ordinationen!,  particio- 
nem  et  examinationem  factam  per  partitores,  qui  fuerunt  con- 
stituti  per  dominum  Bfalduinnw],  memorati  Imperii  Imperato- 
rem,  et  per  dominum  Henricum  Dandulum,  condam  Ducem 
Venetorum,  ac  dominum  Bonifacium,  Marchionem  Montisferati, 
ceterosque  Barones  peregrinos  ac  omne  comune  tocius  exerci- 
tus,  qui  Constantinopolitanum  Imperium  acquisiuerit,  inrevoca- 

*)  rectorem  cod. 

lä  • 


228  CONFIIIMATIO  ROBKKII   I.Ml'Ell. 

I)iliti'r  cüiilirmaniiis:  seciindiini  ((iiod  tempore  illo,  eiim  dominus 
Imperator  per  Potcstatem  Venetorum  [el]  eins  conscilium  et  per 
niagnates  Franeigenariim  [in]^}  iiniim  se  concordauerint,  (piod 
(si)  dominus  Imperator  ad  cxpcdieionem,  ad  acqnisitionem  et 
dcfensionem  Imperii  proeideret^),  tunc  omnes  milites  Imperii, 
tarn  Francigcne,  (piam  Veneti,  moniti  per  supra  notatum  consci- 
lium, sequi  debent  dominum  Imperatorem  in  expedicione  illa,  a 
Kalend.  Junii  usque  ad  festum  Sc.  Michaelis  primo  ventiiri:  tali 
vero  ordine ,  quod  milites  illi ,  qui  propinquiores  erunt  inimicis, 
ne  forte  detrimentum  iiide  inciirraut,  non  nisi  medietas  illo 
teneatur  sequi  dominum  Imperatorem;  et  si  graviter  ab  inimicis 
fuerint  infestati,  nemo  eorum  teneatur  accedere  ad  expedicionem. 
Et  si  aliqua  principalis  persona  cum  exercitu  campestri 
intrauerit  Imperium  ad  destructionem  eiusdem  Imperii  facien- 
dam,  tunc  omnes  milites  tanto  plus  moram  termini  predicti  cum 
domino  Imperatore  facere  debent,  quanto  eis  per  supra  dictum 
conscilium  fuerit  iniunctum. 

Statutum  siquidem  fuit,  quod  omnes  milites,  qui  posses- 
slonem  et  feudum  habeant  in  Imperio,  tam  de  Francig'enis,  quam 
de  Venetis ,  boc  totum,  quod  suprascriptum  est,  ad  observan- 
dum  firmare  debent  iuramento. 

Dominus  vero  Imperator  omnes  alias  res  et  expensas  ad 
defendendum  et  manutenendum  Imperium  statim  omni  tempore 
facere  debet.  Insuper  etiam,  quicquid  eidem  domino  Imperatori 
per  supradictum  conscilium  fuerit  consultum  ad  defendendum  et 
manutenendum  Imperium,  facere  debet,  quia  ad  hoc  perficien- 
dum  concessa  est  ei  quarta  pars  tocius  Imperii  llomanie. 

Quodsi  totum,  quod  suprascriptum  est,  tam  per  milites, 
quam  per  dominum  Imperatorem  non  fuerit  observa^um,  non 
hac  occasione  debet  dominus  Imperator  aliquem  militem  expo- 
liare  a  possessione  sua,  nee  milites  dominum  Imperatorem ;  sed 


^)  et  cod.  I      ~)  Leg.  proe  ederet. 


CoNFiuMATio  Roi;i:rti  Ihper.  229 

coram  iudicibus,  qui  tempore  illo  tarn  per  Fiaiielgcnas,  quam 
per  Venetos  eriint  constituti,  (lebet  causa  ventilari;  et  secundum 
quod  ipsi  iudices  ludicaverint,  debet  ab  utraque  parte  observari. 

Dominus  siquidem  Imperator  nemini  contra  iustitiam  abquo 
tempore  facere  debet;  et  si,  quod  absit,  fecerit,  ad  adnionitionem 
memorati  conscilii  coram  snpradictis  iudicibus  in  presentia  sua 
satisfacere  debet.  Debent  namque  omnes  Veneti  veniendo, 
stando,  eundo  et  redeundo,  per  totum  Imperium  Romanie  et 
eorum  res  esse  absque  omni  contrarietate  et  absque  idhi  datione. 
Omnes  etiam  possessiones  et  bonorificentie,  quas  bomines 
Venecie  habuerint  et  babuerunt  in  tempore  Grecorum  per 
totum  Imperium  Romanie,  tarn  cum  subscripto,  quam  sine 
snbcripto ,  et  hühent  ad  presens  et  babere  contin^erint,  tam 
in  spiritualibus,  quam  in  temporalibus,  firme  eis  et  illibate 
permaneant. 

NuUus  bomo,  babens  verram  cum  comuni  Venecie,  debet 
esse  receptus,  nee  morari  in  Imperio,  donec  ipsa  verra  fuerit 
pacificata. 

Confirmamus  insuper  totum  scriptum  pacti,  quod  fuit  factimi 
et  iuratum  per  memoratum  dominum  Imperatorem,  tunc  Comi- 
tem  Flandrensem,  et  dominum  Ducem  Venecie,  et  dominum 
Marcbionem  Montisferati,  ceterosque  Barones  cum  omni  comuni 
exercitus  memorati. 

Insuper  nos  dictus  Imperator  firmum  conseruabimus  Impe- 
rium, omnia  alia  pacta  et  scripta,  que  defunctus  dominus  Ijal- 
duinus*)  Imperator  et  dominus  Henricus  Imperator  et  Ylix 
Imperatrix,  auunculi  et  matris  nostrae,  fecerunt  domino  Duci 
Veneciarum  et  Potestatibus  Constantinopolitanis  Venetorum  et 
comuni  Venecie;  et  quod  paginas  sigillatas,  facta^s^  per  baiulos 
Imperii,  et  sentencias,  constitutas  inter  Francigenas  et  Venetos, 
firmas  semper  babebimus. 


^)  In  cod.  corrupte  bado. — Ylix  est  Yole  s.  Yolanta.  Cfr.supra  nr.CCIL. 


230  Pnivir.EGiUM  JoANNis  DE  Ibelino. 

Et  liec  omnia ,  qiic  supcrius  sunt  denotata,  affirmamiis 
nos  Imperator  pcrsonalum  {\q^.  perHoiiaUtei')  per  sacranienliiin 
et  per  noslrum  presens  pendens  sigiliatum  scriptum,  et  ul  Ijaro- 
nes,  qui  nobiscum  vencrunt,  morati  in  Imperio,  faciant  saera- 
mentum  tibi  rectori  ettuo  conscilio,  quod  et  alii  Barones  fecerunt. 
Actum  CoNSTANTiNOPOM  in  palatio  Bucca  leonis  et  ecclesia 
Saneti  Angeb',  in  presencia  et  testimonio : 

Girardus  de  Ostrerie, 

Ponci  de  Leone, 

Millonis  de  lirabant,  junioris, 

Guidonis  de  Uallaso, 

Maneti  Castellano, 

Clarembakli,  Baronum  Francigenarum, 
et  aliorum  phirium. 

Jobannis  Barastri, 

Jacobi  Prebamanni  et 

Nicolai  Contarini, 
Venetorum  consciliatorum,  et  aborum  plurium. 

Datum  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  uicesimo  primo, 
mense  Marcii,  indictione  nona,  Imperii  nostri  anno  primo. 

CCLXI. 

Privile^Main  Joliannis  de  Ibiliuo,  Bcriti  doinini,  coDCCSsaui  Ycnctis  de 
facto   libcrtatam  mcreationis. 

A.  (1.  122i,  m.  Decembri. 

Liber  Albus  fol.  197. 

Cfr.  Marin.  T.  IV,  p.  2i>2,  2JJ3:  Uii  altra  scala  dl  commer- 
cio,  che  nei  Secoli  posteriori  divenne  floridissima,  era  Baruti,  anti- 
camente  Berlto.  Non  la  perdettero  f)ia  essi  dl  vista,  e  fecero  un 
trattato  col  Sig.  dl  (fiel  liioyo  che  si  diceva  Giovanni  di  Beilino, 
Sig.  di  Berito,  il  quäl  tiene  in  sd  Iß  condizioni  seguenti: 

I.  Liberia  a  Veneziani  di  esitare  tutte  quelle  mcrci  che 
avranno  condotte  entro  la  calena  di  Baruti,  e  sieno  esenti  do  ogni 
jus,  c  coiisuetudine ,  e  medisamente  di  quelle  riposte  nei  fondachi. 


Privilegium  Joannis  de  Ibelino.  231 

//.  Sieno  pur  e'scnti  dalV  nggruvio  terzaria  tntle  le  mcrci 
che  si  estrarranno  per  mare. 

in.  Sieno  pur  esenti  (JalV  (incorngoio. 

IV.  Avraimo  lihcra  Curia  a  Baruti  per  (jiudicare  i  proprj 
nazionali,  eccettiutti  T  omicidio.  In  vio/eiiza,  cd  il  fnrto. 

Idem  adiiotat:  //  documento  che  ho  estratto  cosi  viene  ad 
eminzinrsi  in  nno  dei  libri  Pactorum ,  o  nei  libri  detti  Commemo- 
riali,  che  raccolgono  luia  coUezio?ie  di  varie  convenzioni,  decreti, 
maneggi,  non  sovvenendomi  in  quäl  di  essi  sia  scritto,  ma  vi  c: 

„MCCXXI.  1.  Decembris.  Privilegium  quod  fecit  Communi 
Venetiarum  dominus  Jo:  de  Beylino  dominus  Beritho  in  facto 
immunitatum ,  Venetis  mercatoribus  in  Beritho  per  enm  conces- 
sarmn.^' 

hicomincia:  „In  nomine  Domini  Patris,  et  Filii,  et  Spiritus 
Sancti  etc.  Notum  sit  omnibus  pra'sentibus  et  futuris,  quod  ego 
Joannes  de  Beylino  D.  gr.  Berithi  Comes  dono,  et  concedo,  et  con- 
firmo  Communi  Veneticorum  libertatem  etc." 

Eodem  tempore  et  Janiienses  ab  lioe  Johanne  larcja  privilegia 
obtiniici'unt,  coli.  Pagano  1.  1.  p.  20G.  207. 

In  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  sancti.   Amen. 

Notum  sit  omnibus  prcsentibus  et  futuris,  quod  ego  Joban- 
nes de  Ibilino ,  Dei  gratia  Beryty  dominus,  dono,  concedo  et 
confirmo  comuni  Venetorum  libertatem  in  Beryto  de  omnibus 
rebus,  quas  per  calbenam  Beryti  adduxerint,  et  in  Beryto  mise- 
rint,  ut  sint  liberi  et  inmuncs  ab  omni  iure  et  consuetudine. 
Et  de  omnibus  mercibus,  quas  in  funda  Berity  emerint,  similiter 
sint  liberi  et  inmunes  ab  omni  iure  et  consuetudine. 

Et  de  terciaria,  in  quocumque  uasello  ipsam  mercem  mise- 
rint  et  de  funda  Beryti  exiraxerint,  omnia  uasella  Venetorum, 
que  in  Beryto  applicauerint,  sunt  (1.  sint)  liberi  et  inmunes  de 
ancoragia. 

Dono  etiam  et  concedo  prefate  comuni  curiam  liberam  in 
Berito,  exceptis  tribus  rebus:   liomicidio,  ui  et  rapina. 

Et  si  forte  contingerit,  quod  aliqui  Venetorum  comiserint 
michi  uel  alicui  meorum  hominum  rapiendo  marino  itinere,  quod 


*>32  l'lUVlLICGlUM    JOANNIS  DE  IltELlNO. 

cgo  luillum  aliuin  Vcnelicuin  possum  accusare  in  ceiisiiin  sine 
in  penam'}  preter  nialelaclores. 

Et  si  cucnerit,  quod  alicjiiod  uaselliim  Veneticoruin  fiacluni 
fiierit  in  terra  ßcrity,  (piotl  ego  stn-uabo  iiaselliiin  et  homincs 
et  omnia,  qiie  in  predicto  uasello  fuerint,  secundum  menni  posse. 
Vi  autem  hec  omnia,  sicut  supraseripta  sunt  in  hoc  priui- 
legio,  firma  et  rata  permancant  imperpetuum,  ego  siipranomi- 
natus  Johannes  de  Ibilino,  ßeryti  dominus,  presens  priuilcgium 
sigillo  meo  plumbeo  muniui  et  confirmaui. 
Testes  sunt: 

Rainaldus  de  Mimars. 
Thomas  de  Retel. 
Matheus  de  Nelin. 
Terricus  ßreibam. 
Symon  Grimaud. 
Henricus  Pernigre. 
Girardus  Liece. 
Actum  anno  ab  incarnatione  Domini  MCCXXI ,  mense  De- 
cembris. 

CCLXII. 

Prluilegliim  Johaimis  de  Ibilioo,  Biriti  doiiiini,  vouecssionis  et  coiifir- 
mationis  coiuunis  Yeuecie  facte  de  llbertate,  quam  Yeiieti  habcnt  ia 

Itirito. 

A.  d.  1222.  m.  Junio. 

Lihcr  Albus  fol.  1(52.  Liber  Paciorum  I,  204.  Cfr.  supra 
Privilegium  Guidonis  a.  1217,  nro.  CCL. 

In  nomine  sancte  et  indiuidue  Trinitatis,  Patris  et  Filii  et 
Spiritus  sancti.   Amen. 

Notum  Sit  Omnibus  presentibus  et  futuris,  quod  ego  Johan- 
nes de  Ibilino,  Dei  gratia  Birily  dominus,  dono,  concedo  et 
confirmo  comuni  Venctorum  übertatem  in  Bcrito  de  omnibus 


*)  Cod.  inperam. 


Privilegium  Joannis  du  Icelino.  233 

rebus,  qiias  per  catenam  Beryti  adduxerint,  et  in  Biryto  mise- 
rint,  (uf)  siiit  salui  et  liberi  in  rebus  et  in  personis  ab  omni 
iure  et  consuetudine.  Et  de  omnibus  niercibus,  quas  in  fundo 
Beryti  emerint,  simibter  sint  liberi  et  inmunes  ab  omni  iure  et 
consuetudine,  et  etiam  de  omnibus  mercibus,  que  ueniunt  per 
mare  et  per  terrani,  sciHeet  banbacium ,  seta  et  opera  sete^), 
piper  et  incenso  et  gucaro  et  omni])us  speeijs,  indego  et  ner^i^) 
et  omnia,  que  fuerit  tintura,  lana  et  opera  laue ;  b'nus  et  opera 
bni ;  perle  et  petre,  nitro  et  sabon.  Hec  omnia  possint  emere 
in  ciuitate  Beryti  sine  iure  et  consuetudine. 

Et  de  terciaria,  in  quocunque  uassello  ipsam  mercem 
miserint,  quam  de  fundo  et  de  ciuitate  Beriti  extraxerint,  sint 
liberi  et  inmunes  ab  omni  iure  et  consuetudine.  Et  si  ipsi  uolue- 
rint  ipsas  res,  quas  per  catbenam  Berity  miserint,  trabere  extra 
Beritum  per  catbenam,  ut  sint  liberi  et  inmunes  ab  omni  iure 
et  consuetudine. 

Dono  et  concedo  etiam  prefacto  comuni  Veneticorum 
curiam  in  Berito  ad  usus  et  consuetudinem  Venetie,  exceptis 
tribus  rebus:  homicidium,  uim  et  rapinam.  Et  ista  tria,  sicuti 
habent  in  .  .  .^).  Et  omnia  uasella  Veneticorum,  que  in  Berito 
applicauerint,  sint  liberi  et  inmunes  de  ancoragia. 

Et  si  forte  contingerit,  quod  naues  Veneticorum  frange- 
rentur  in  terra  Berity,  sint  salui  et  liberi  in  rebus  et  in  personis. 
Et  si  euenerit,  quod  aliquis  bomo  de  Veneciis  iret  in  cursu 
et  fecisset  aliquod  dampnum  micbi  uel  meis  bominibus  uel  alicui 
homini,  quod  mercatores,  qui  essent  in  Berito,  aut  uenientes  in 
Beryto,  non  sustine/^/Jnt  inde  dampnum. 

Et  si  euenerit,  quod  aliquis  Veneticus  ueniat  ad  obitum 
mortis,  babeat  potestatem  faciendi  testamentum  suum  et  ordi- 
näre se  in  Venetico.   Et  si  euenerit,   quod  ipse  non  ordinaret 

*)  bambacium  et  opera  bambacis  LP. 

^)  uerzi  LP. 

^)  Compeiulium  scripturae:  anco.  Forlasse  latet:  Achone,  i.  c.  Acre. 


234  AlJGMENTATIO  MILIT.  CllETAE. 

se  Veiicticus  (iiel),  Vencticl  habcant  potcstatem  iFitromlttere  bona 
siia  et  extrahcre  et  cdueoro.  Si  autem  contingerit,  qiiod  in  terra 
Derity  non  '\nuen\ret[i(r/  V^enetieiis,  ego  siipradicfus  Johannes 
de  Ibilino ,  lierity  dominus,  possim  intromittcre  bona  sua  et 
seruare,  iisquc  dum  dominus  I)ux  Venetie  mitteret  mich!  suum 
nuntium  uel  litteras  suas.  Et  seeundum  mandatum,  quod  mich! 
miserit,  debet  fieri. 

Et  hec  omnia  suprascripta  feci  pro  amorc  nenerabilis  Ducis 
Venecie,  Petri  Ziani,  nomine  et  preeibus  domini  Andree  Michae- 
lis, ex  parte  eiusdem  Ducis  nuntii. 

Vt  igitur  hec  omnia,   sicut  suprascripta  sunt  in  hoc  privi- 
legio,  firma  et  rata  semper  pcrmaneant,  presens  privilegium 
sigillo  meo  plumbeo  munivi  et  confirmavi. 
Testes  hu  jus  rei  sunt: 

Rainerius  de  Mimars. 

Simon  Jopensis. 

Thome  de  Retel. 

Girardus  Leece. 

Tercius*)  Breban. 

Climens  de  Gibelin. 

Bakloinus  de  Gibelin.    ■ 

Simon  Grimaud. 

Matheus  de  Nesin"^). 
Actum  anno  ab  incarnatione  Domini  millesimo  ducentesimo 
vig"essimo  secundo,  mense  Junii. 

CCLXIII. 
AuRmentatlo  nillitiaram  f  rete,  per  doniinamPctrnm  Ziani,  Duceni  Yeneoie, 
et  cius  successoresjConccssa  et  facta  taiii  uiris  equitibus,  quaui  peditibus 

insule  supradicte. 

A.   d.   1222,    mensc  Junio. 
Liber  Albus  fol.  78.   Liber  Pactoruru  T.  III,  fol.  139.    Codex 
Latinus  S.  Marci  230,   fol.  28  hoc  titulo:   Hoc  est  pactum  siue 

*)Terricus  LP.  |      ^)  Nefin  LP. 


AUGMENTATIO   MILIT.  CrETAE.  235 

concessio,  quam  fecit  d.  Petrus  Zianni,  Du.v  Venetiarwn,  militibus, 
quos  mhit  in  Crcte,  ad  dinidcndum  quinquc  tiintias  In  sesagbita 
militias.  Edidit  Fl  aniin.  Cornel.  „Creta  Sacra"  T.  II,  p.  251  sqcj. 
Andreas  Dandulus  ed.  cit.  p.  341:  Diuv  (Petrus  Ziani) 
posfea  probos  cives,  iit  resistcrcnt,  Cretam  misit,  et  iioi'os  feuduta- 
rios  per  suam  concessionem  illos  constituit. 

In  nomine  domini  Dei  et  Saluatoris  nostri  Jhesii  Christi. 
Anno  Domini  millessimo  ducentesimo  vigesimo  seeundo,  mense 
Junii,  indictione  deeima.   Riyoalti. 

Post  concessionem  carte*},  quam  cum  judicibus  et  sapien- 
tibus  conscilii  populique  Venecie  collaudacione  de  insula  Crete') 
militibus  et  sergentibus,  qui  in  ea  scripti  sunt,  fecisse  digno- 
seimur^),  currente  anno  Domini  millessimo  ducentesimo  vnde- 
cimo,  .  .  .  die  mense*}  Septembris ,  indictione  quinta  deeima, 
Riuoalti,  diuidentes  inter  ipsos  milites,  qui  debebant  esse  centum 
et  triginta  duo,  et  dicti  pedites,  qui  esse  debebant  quadringenti 
et  octo,  in  insulam  eandem^}  in  militias  ducentas,  hijs  ex  ipsa 
insula  exceptatis*'},  que  in  nostro  comuni  retinuimus,  sicut 
plenius  in  concessione  legitur  memorata,  nos  Petrus  Ziani,  Dei 
gratia  Venecie,  Dalmacie  atque  Chroacie  Dux  et  quarte  partis 
ac  dimidie  tocius  Imperii  Romanie  dominator,  una  cum  judicii)us 
et  sapientibus  conscilii  populique  Venecie  collaudacione,  intel- 
lecta  uoluntate  Ducis  et  militum  et  sergentum  de  Crete,  pro 
nobis  preces  efusas  ab  eorum  missis  uiris  nobilibus,  uidelicet 
Marino  Contareno  et  Petro  Quirino,  et  etiam  ab  Andrea  Pan- 
taleo  et  Pancracio  Faletro,  post  eos  ad  nostram  presentiam 
destinatis,  quatenus  dictarum  militiarum  ducentarum  deberemus 
numerum    augmcntare ,    ex  hijs  videlicet,    que   paulo   inferius 


^)  prsesentis  concessionem 
cod.  Ven.;  concessionem  ca  r- 
tam  Corn.;  concessionem 
Ta  rvi  sii  LP. 

**)  Cretensi  Corn. 

*)  dignoscimus  LP. 


*)   11  n  d  e  c  i  m  0  m  e  n  s  i  s  Corn. 

^  )  q  u  u  d  r  a  g  i  n  t  a  0  c  t  0  i  n  i  n  s  u  1  a 
e  a  d  e  m  cod.  Yen.  Lege  q  u  a  d  r a- 
ginla  et  octo,  insulam  ean- 
dem  in  m.  d.,  coli,  supra  j).  139. 

•*_)  e  is  ex  ipsa  ex  c  e  ptis  cod.Ven. 


230 


AüCMENTATlO   MILIT.  CllETAE. 


s|)ecirK'abiimis,  quo')  ante  dicti  missi  producta")  iiillitibus  et 
seruieiilil)iis")  Crelo  propter  ipsam  aii^nienlalionem  in  nobis 
resigiiaruiit  et  testiricariint  pro  nostro  libito  ordinanda,  iit  per 
ipsiiin  mimoriim')  inilituin  o(  pcdiüiiii  aii^mentatum^)  insula 
eadem  magis  esset  secura  ;  concedentes  concedimus  cum  nostris 
successorlbus,  ac  damus  et  transactamus  uobis  uiris,  militibus  et 
|)edilibus ,  (jUürum  nomina  inferius  scripta  sunt,  et  ueshis  et 
eorum  heredil)us  imperpetuum,  prout  inferius  dilucidabitur 
aparte : 

Castrum  Milopotami  cum  suis  pertinentijs  omnIbus.  Castrum 
Boni  Reparii  cum  oinnibus  suis  pertinentijs  cum  quinque 
turmis,  quarum  una  est  MilopotaFiio^).  Alia  est  Uiicus  [Reii- 
mus?]*).  Tercia  est  Calemoua,  de  qua  Greci  habcnt  duas  militias, 
quo  in  hoc  esse  nee  computari  debent.  Quarta  uero  turma  est 
Catosiurato');  et  quinta  est  Apanosiurato**},  hijs  uidelicet  com- 
putatis  in  sexaginta  militiis  inter  militias  et  sergentarias,  com- 
putatis  sergentariis  sex  pro  una  mililia. 

De  quibus  miiitijs  sexaginta  tu,  Nicolae  Grilione^),  de 
confinio  sancti  Heustadii,  habere  debes  duas  militias;  et  habes 
de  hauere  comunis  nostri  pro  eis  libras  Venecie  octingentas '"). 
Et  tu,  Petre  Centucori,  de  confinio  sancte  Trinitatis,  habere 
debes  duas  millitias  et  tres  sergentarias  super  vna,  quarum  bah- 
starius  vnus  debet  residere;  et  habes  per  easdem  de  hauere 
nostri  comunis  bbras  Venetie  mille.  Tu  uero,  Michael  Superan- 
tio,  de  conlinio  sancti  Angeli,  habere  debes  militias  duas  et  tres 


*)  qui  Com. 

^)  pro  dicti  s  Com.  recte. 

3)  serv.  rogavcriint  Com. 

*)  a  nobis  pro  n.  1  ii).  ordinan- 
da m  u  t  p  c  r  i  p  s  a  ni  n  u  in  e  r  u  s 
Corn. 

*)  augni  ent  aro  tur  in  Com. 

•)  Cfr.  Cornel.  1.  1.  I,  43.  II,  138.  de  Torrcs  1.  1.  19j.  Pa^hley,  travels 
in  Crete  I,  319. 


•■)  Mi  1  o])ot  anil  0  .  .  .  ri  vu  s  Com. 

'}  Catosiurito  Com. 

^)  A  p  a  n  0  s  i  u  r  i  1 0  Com. ;  A  p  a  n  o- 

siurata  LP. 
^)  tu  Theodore  Gr.  Corn. 
^"J  iibrisV.  octingentis    Corn. 


AUGMENTATIO    MILIT.  CllETAE. 


237 


sergenf arias ,  in  qiiarum  una  balistariiis  vnus  debet  stare;  et 
habes  de  hauere  nostri  comunis  pro  elsdem  libras  Venetie  M. 
Tu  uero,  Bartholomee  Bono,  de  eonlinio  saiicte  Marie  Formose, 
habere  debes  militias  duas  et  serg-entarias  tres,  in  quarum  vna 
stabit  vnus  balistarius;  et  haljes  pro  eisdem  de  hauere  nostri 
comunis  b'bras  Veneeie  mille.  Et  tu,  Damiane  Mudazo,  de  con- 
finio  sancti  Johannis  decoHati ,  hal)ere  debes  duas  militias  et 
sergentarias  tres,  in  quarum  vna  stabit  balistarius  unus;  et  habes 
pro  eisdem  de  hauere  comunis  Veneeie  libras  Venetie  mille. 
Nam  uolumus  clarius  dilucidare,  quantas  militias  et  quot  dena- 
rios  proinde  tam  uos  milites  supradicti,  quam  uos  milites  et 
pedites  inferius  specificati  receperitis')  pro  quolibet,  ut  nulla 
temporum  mutatione,  quod  actum  est  in")  bis,  obliuioni  tradatur ; 
quoniam,  que  scriptura^)  non  anotantur*),  de  facili  ab  humana 
mente,  ut  cercius  dinoscitur,  solent  multociens  labi. 

Et  tu,  Bartholomee  Gradonico,  de  confuiio  sancti  Bartho- 
lomei ,  habere  debes  vnam  militiam  et  sergentarias  tres ,  in 
quarum  vna  stare  debet  vnus  balistarius;  et  habes  pro  eisdem 
de  hauere  nostri  comunis  libras  Venet.  sexcentas. 

Et  tu,  Pangraci  Talonigo^),  de  confinio  sancte  Justine, 
habere  debes  vnam  militiam  et  sergentarias  tres,  in  quarum 
stabunt  duabus  in  eodem  modo  duo  balistarii;  et  habes  pro 
eisdem  de  hauere  comunis  Venet.  libras  sexcentas. 

Et  tu,  Aurie  Pasqualigo,  de  confinio  sancti  Juliani,  habere 
debes  vnam  militiam  et  sergentarias  tres,  in  quarum  vna  stabit  vnus 
balistarius ;  et  habes  de  comuni  hauere  libras  Venet.  sexcentas. 

Tu  uero,  Johannes  Paradiso,  de  confinio  sancti  Yeremie  ), 
habere  debes  militias  duas  et  sergentarias  tres,  in  quarum  vna 


*)  recepissetis  LA. 

^)  pro  q  u  0 1  i  b  e  t,  u  t  nulla  tem- 
porum mutatione,  quod 
actum  est  in  add.  Com.  et 
cod.  Yen. 


"')  scripta  Corn. 

*)  anotentur  cod.  Yen. 

5)  Taneiigo  LP. 

")  H  i  e  r  e  m  i  e  Corn, 


238 


AUGMENTATIO  MILIT.  CkETAE. 


tenere  debes  vnum  balislarium;  et  habes  de  comunis  habere 
llbras  Venet.  niille. 

Tu  iiero,  Jaeoljiis  Zancharolc'),  de  confinlo  saneti  Jiiliani, 
habere  debes  mililias  diias;  et  habes  pro  eis  de  habere  comunis 
libras  Venet.  octingentas. 

Et  tu,  liasilione  ßasilio^),  de  confinlo  saneti  Johannis  Gri- 
sostomi,  habere  debes  militiani  vnam;  et  habere  debes^)  de 
hauere  comunis  pro  eis  libras  Venet.  octing'entas. 

Et  tu ,  Jubane  Zancharole ,  de  confinio  sancte  Marine, 
habere  debes  militiam  vnam  et  sergentarias  tres,  in  quarum  una 
stare  debet  vnus  balistarius;  et*)  habes  pro  eisdem  de  hauere 
comunis  Hbras  Venet.  sexcentas. 

Tu  iiero,  Romee  Grilione,  de  confinio  saneti  Heustadii, 
habere  debes  militiam  vnam  et  sergentarias  tres,  in  quarum  una 
residere  dcbet  unus  balistarius*);  et  habes  pro  eisdem  libras 
Venet.  sexcentas. 

Et  tu,  Marine  de  Equilo''),  de  confinio  sancte  Marie  Juba- 
nico,  habere  debes  militiam  vnam  et  sergentarias  tres,  in  vna 
quarum  stare  debent  duo  balistarij ;  et  habes  de  habere  comu- 
nis pro  eisdem  libras  Venec.  sexcentas. 

Et  tu,  Johannes  Venerio,  de  confinlo  saneti  Cassiani*'), 
habere  debes  militiam  vnam;  et  habes  de  habere  comunis  pro 
eisdem  libras  Venet.  trecentas  et  septuaginta  quinque. 

Et  tu'),  Marce  Daurofino,  de  confinio  saneti  Cassiani*), 
habere  debes  militiam  vnam ;  et  habes  de  habere  comunis  libras 
Venet.  trecentas  et  septuaginta  quinque*). 

Preterea  tu,  Jacobe  Fuscareno,  de  confinio  saneti  Pauli, 
habere  debes  militiam  vnam  et  sergentarias  tres,  in  vna  quarum 


')  Za II Carole  Com. 

-)  Basiiiole  LP. 

"*)  mil.  u  n.  et  liab.  debes  oni.  C. 

*)  e  t  h  a  b  c  s — b  a  1  i  s  t  a  r  i  u  s  oni.  C. 


^)  E  qu  i  lio  Corn. 

«)  Ca  SS  an  i  LP. 

')  et  tu  —  quinque  om.  Com. 

^)  Cassani  LP. 


AUGMENTATIO    MILIT.  CrETAE.  239 

existere  debet  vniis  balistarius;  et  liabes  de  habere  comunis 
Venec.  libras  Venet.  sexcentas  pro  eisdem. 

Et  tu ,  Laureiiti  Natalis ,  de  confinio  sancte  Margarite, 
habere  debes  milltiam  iinam;  et  habes  de  habere  comunis  Venec. 
libras  Venet.  trecentas  et  uiginti  quinque. 

Et  tu,  Marce  Manoleso  *),  de  confinio  sancti  Barnabe,  habere 
debes  militiam  vnam;  et  habes  de  habere  comunis  Venec.  libras 
Venet.  trecentas  quinquaginta  pro  eisdem. 

Et  tu,  Jacobe  Nicola,  de  confinio  sancti  Symeonis  apostoli, 
habere  debes  militiam  vnam;  et  habes  de  habere  comunis  Venec. 
libras  Venet.  trecentas  et  quinquaginta  pro  eisdem. 

Et')  tu  uero,  Andree  Istrigo,  de  confinio  sancte  Justine, 
habere  debes  militiam  vnam  et  sergentarias  tres,  in  quarum 
duabus  existere  debent  duo  balistarii ;  et  habes  pro  eisdem  de 
habere  comunis  Venec.  libras  Venet.  sexcentas. 

Et  tu,  Marce  Flaymba^),  de  confinio  sancti  Basili,  habere 
debes  militiam  vnam;  et  habes  de  comunis  habere'*)  pro  eis 
libras  Venet.  trecentas  et  quinquaginta. 

Tu,  Leonardus  de  Uinea,  de  confinio  sancti  Geruasi,  habere 
debes  militiam  unam;  et  habes  de  comunis  habere^)  libras  Venec. 
trecentas  et  uiginti  quinque. 

Et  tu,  Marce  Pino,  de  confinio  sancti  Pantaleonis,  habere 
debes  militiam  unam;  et  habes  de  habere  comunis  libras  tre- 
centas et  uiginti  quinque  pro  eis. 

Et  tu,  Marce  Simiteculo,  de  confinio  sancti  Cassiani,  habere 
debes  militiam  vnam;  et  habes  de  habere  comunis  pro  ea  libras 
Venec.  trecentas  et  uiginti  quinque. 

Et  tu,  Johannes  Triuisane*"'),  de  confinio  sancti  Barnabe, 
habere  debes  militiam  unam;  et  habes  de  comunis  hauerc  pro 
ea  libras  Venec.  trecentas  et  uiginti  quinque. 

*)  Manolesso  Corn.  LP.  *)  de  Co  mmuiii  Veneciarum  C. 

^)  e^  om.  Corn.  LP.  ^)  commun  i  Ve  n.  Corn. 

^)  Flaimba  Corn.;  FlaybaneLP.  ^)  Taruisuno  LP. 


240  AUGMENTATIO   MIMT.  CuKTAE. 

Et  fu,  Michael  Gradonico,  de  confinio  sancte  Marine,  habere 
(Icbcs  militiam  viiain;  ot  hahes  de  comunis  liaiiere  liliras  Venet. 
trccenlas  et  iiiß-inti  qiiinqiie  pro  ea. 

Et  tu,  Ang-ele  Sis^nolü,  de  connnio  sancli  llaphaelis,  habere 
debes  mililiam  vnam;  et  liabes  de  comunis  hauere  libras  Venet. 
trecentas  et  uiginti  quinque. 

Et  tu,  Thonie  da')  Tumba')  de  Caproli^j,  liabere  debes 
militiam  vnam;  et  habes  de  comunis  hauere  libras  Venet.  tre- 
centas et  uiginti  qiiinquo. 

Et  tu,  Leonarde  Patauino,  de  conün-o  sancti  Pantaleonis, 
habere  militiam  unam  debes;  et  habes*)  de  comunis  hauere 
libras  Venet.  trecentas  et  quiuquaginta. 

Et  tu,  Margarite  Fuscari,  de  confinio  sancte  Fusce,  habere 
debes  militiam  vnam;  et  liabes  de  comunis  hauere  libras  Venet. 
trecentas  et  niginti  quinque. 

Et  tu,   Michael   Aquotanto,    de  cunlinio   sancte  Agnetis 
habere  debes  mililiam  unam;  et  habes  pro  ea  libras  Venec.  tre- 
centas de  comunis  habere. 

Vos  uero:  Johannes  Catarine '),  de  confinio  sancti  Gemi- 
niani;  et  Viuiane*')  Draperie'),  de  confinio  sancti  Siluestri;  et 
Aldigerie  Triuixano^),  de  confinio  sancti  Hermacore;  et  Bona- 
lacine  de  Emicis,  de  confinio  sancti  Uaphaelis;  et  Buge  Sartor '''), 
de  confinio  sancti  Casiani'");  atque  Ardi(^*ouus  Qonus  de  ciuitate 
Padue,  habere  dobetis  pro  quolibet  mediam  militiam.  Et  habetis 
pro  quolibet  de  comunis  habere  libras  Vcnec.  centum  quinqua- 
ginta  pro  eisdem. 

Vos  uero  pedites,  quorum  nomina  hec  sunt:  Pavionus  Cori- 
zarius,  de  confinio  sancti  Luce;  Andreas  Becarius,  de  confinio 


*)  de  Corn. 

2)  Datubu  LP. 

')  de  Caprole  Corn.  ot  LP. 

*}  habere  debes  Corn. 

^)  Cathar,  Corn.;  Conturine  LP. 


'•)  Vi  vi  anu  s  Corn. 
')  Daprariae  LP. 
®)  T  a  r  11  i  s  a  n  0  LP. 
")  Biig^esator  Corn. 
1»)  Cassani  LP. 


AUGMENTATIO  MILIT.  CuETAE. 


241 


sanctoriim  Apostolorum;  Dominiciis  Entio,  de  confinio  sancte 
Fusce;  Nicolaus  Cuscinus*),  de  confinio  sancti  Marci;  Mari- 
nus  Sartor,  de  confinio  sancti  Renedicti;  Aliotiis  Faber, 
sancti  Luce ;  Dominicus  de  Sacho,  de  Pupilia;  Hermacoras 
Vngaro,  sancti  Paterniani;  Prandus,  sancti  Pauli;  Bosius, 
frater  Viuiani,  sancte  Margarite;  (^ilius,  sancti  Vitalis;  Ang-elus 
Sartor,  sancti  Benedicti;  Dominicus  de  Calle  de  Clngia');  (Hu- 
bertus Calegarius"^),  sancti  Julian!;  Andreas  Trivixano,  sancti 
Gregorii;  Marcus  Belli,  sancti  Johannis  euangeb'ste;  Laurentius 
Luganega,  sancte  Sophye;  AlbertinusCapelleto,  sancte  Sophye; 
Martinus  Mauro,  de  eodem  confinio;  Jobannes  de  Latina,  san- 
ctoruni  Apostolorum;  Angeius  Filacaneus  *),  sancti  Thome; 
Micbael  Bono  Pelliparius''),  de  eodem  confinio;  Cristoforus 
Busso  de  Cuglia*")  maioris^);  Bosius  Campo  deRame*),  de 
confinio  sancti  Benedicti;  Berrecta^),  de  confinio  sancte  Marine; 
Dimitrius  Avcardo"^),  de  confinio  sancti  Geremie'*);  Armanus 
Scutarus,  sancti  Luce;  Angeius  Damiano^"),  sancti  Basilij:  — 
babere  debetis  pro  quolibet  vnam  sergentariam ,  et  babetis  de 
bauere  comunis  singuli  uestrum  libras  Venec.  quinquaginta. 

Tu  uero,  Jacobe  Barastro,  panceram*^)  tenens,  habere 
debes  duas  sergentarias'^),  et  babes  pro  eis  de  comunis  babere'^) 
libras  Venet.  centum.  Tu  uero  binc  ad  Cretam  ferre  debes 
vnum  equum  valoris  a  libris  triginta  quinque  et  supra.  Et  ibi 
debes  teuere  vnum  equum  et  vnum  scutiferum ,  sed  non 
Grecum. 


1)  Cusinus  LP. 

^)  de  Cale  de  Clugia  Com. 

^)  Chalegarius    Corn.;      calle- 

guri  US  LP. 
*)  Fillacaneus  LP. 

5)  bonoPellizarioC.;Pelip.LP. 

6)  Clugia  LP.  Corn.  recte. 
')  maiori  LP. 

8)  de  Raue  LP. 
Fontes.  Abth.  II.  Bd.  XUI. 


9)  Bereta  LP. 
1")  Alieai-do  Corn. 
1*)  Hieremie  Corn. 
1^)  An  g.  Fanii  ano  LP. 
*^)  p  an  t  er  am  LP. 
'*)  pancerani     tenere     debes 

duas  s.  Corn. 
^*)  haber  i  Corn. 


16 


242  AUGMRNTATIO    MIMT.   CnKTAF.. 

Hos  uero  denarios  omnes  suprascriptos,  qiios,  iit  diximus, 
de  habere  coimmis  siisccpislis,  et  etiam  de  nostra  j)ecunla')  alia, 
pro  qualibet')  niilitia  quilibet  ex  vol)is  libras  Vcnetas  CC  et  qui- 
libet  pedes  pro  (jiialil)et  sergentarla  bbras  Venetiarum  XXIII, 
seciinduni^)  quod  ciillibet  vestrum  advenerlt,  secundiim  ratio- 
nem  partis  exbibite  sibi  et  suprascriplis  concessionibus  ponere 
debetis,  videHcet  in  equis,  armis  ac  in  ceteris*)  ulilitatibiis 
dictariim  mintiariim  etserg-entariariim  ex  dictis  militiis  sexaginfa. 

Que  qiiidem  militie'')sexaginta  et  ista  loca,  qiie  diximus  supra, 
habere  debetis")  cum  omni  earum  longitudine  et  latitudine,  salvis 
in  nostro  comuni,  que  in  priori  concessione'^)  sunt  exceptata  de 
habendo,  tencndo,  vendendo,  dando,  donando,  eomittendo, 
imperpetuum  possidendo^};  et  de  argentaria  de  fluvio,  qui  aurum 
ducit,  plenissimam  pofestatem  amodo  inantea  habendi,  tenendi, 
vendendi,  dandi,  donandi,  eomutandi,  in  perpeluum  possidendi, 
vel  quicquid  inde  vobis  piacucrit,  faciendi''),  nuilo  vobis  homine 
eontradicente.  Preterea  etiam'")  in  civitate  Candida")  terras 
vobis  (1.  vel)  casas ' ')  liabere  debetis  convenientes,  quas  unieuique 
vestrum,  sicut  vos  decet,  Dux,  qui  erit  ibi  cum  conscibo,  dare 
et  assignarc^^)  debet  secundum  providentiam  suam^*);  similiter 


*)  Hie  cxplicit  Liber  Albus;  Libcr  Pact.  cum  voco  nostra.   Qiiae  scquuntur  , 
e  codiec  S.  Marei  et  Cornclio  coiiiposid;  sunt. 

^)  quolibet  ed.;  qualibet  cod. 

^)  libras    Venet.    XXIII    et    etlani    sccundum    ed.;    libere    XXXIII 
sc  cun  d  u  ni  cod. 

*)  c  e  rtis  cod. 

^)   quas  <|u.  inilitias  cd. 

^)  que  dix.  supra,  sunt  vobis  conccssa,  babore  debetis  cd. 

')  ista  pro  eo  sunt  ed. 

^)  de  h  a  bend  0  .  .  .  j)  0  SS  I  d  0  n  d  0  add.  cod. 

''}  f  ac  i  en  d  0  cod. 
***)  etiam  om.  cod. 
*^)  C  andi  de  cod. 
*-)  terras,  casas  cod. 
*•'')  d.  et  ass.  cod.;  ass.  et  d.  ed. 
^*_)  hal)ere  debetis  post  suam  ponit  cod. 


AUGMENTATIO    MIMT.   CrETAE.  243 

debetis  habere  prata  paiica  vel  niulta  pro  eqiiis  paseendis  et  pro 
aliis  animalibus  seeiindiim    providentiam   Diicis  et  sui  conseilii. 

Scicndum  tarnen  est,  quod  possessiones  vestras  vseii  cavalla- 
rias  istas  nee  vendere,  nee  alienare  debetis,  nisi  Venetis,  et  non  sine 
consensii  Ducis  et  maioris  partis  conseilii*).  Vos  vero ,  milites 
suprascripti ,  qiii  militias  integras  habetis ,  pro  qiiabbet  militia 
vestra  vobiscum  ferre  debetis')  hie  ad  dictam  insiilam  equum 
unnm  de  armis,  valentem  a  libris'^)  Venet.  75  et  supra*).  Et 
vos,  suprascripti  milites,  qui  non  habetis  pro  qiiolibet,  nisi 
mediam  niilitiam,  hinc"*)  ad  Cretam  ferre  debetis  pro  qiiolibet 
eqiiiim  uniim,  valentem  a  libris  Venet.  L  et  snpra. 

Debetis  quoque  omnes,  tam  milites.  quam  pedites,  a  die,  quo 
junxeritis  ad  Cretam,  continue  ibi  stare  usque  ad  duos  annos 
completos;  et  extunc  in  antea  in  loco  vestro  non  ibi  alium") 
dimittere  vel  instituere  debetis  sine  consensu  Ducis  et  maioris 
partis  conseilii. 

Vos  autem  nobis  estis  vinculo  fidelitatis  astricti^)  salvare, 
custodire^),  manutenere  et  defendere  insulam  suprascriptam  con- 
tra omnem  hominem  ad  honorem  nostrum  et  successorum  nostro- 
rum  etVenetorum;  et  sie  se  debent  astringere  fdii  vestri  veP) 
successores  *") ,  post  decessum  vestrum  infra  unum  annum,  si 
etatcm  habuerit,  hominem  mittere  *') ;  et  si  etatem  non  habuerit '"), 


*)   S  e  i  e  n  d  u  m  .  .  .  c  0  n  s  c  i  1  i  i  add.  cod. 
")  vobiscum  ferre  cod.;  vobis  conferre  ed. 
")  libris  cod.;  libras  ed. 
*)  73  siipra  cod.;  75  et  supra  ed. 
^)  h  i  n  c  cod.;  h  i  c  ed. 

^)  vestro,  non  in  alio  cod.;  vestro,  non  ibi  alium  ed. 
')  n  obis  .  .  .  a  s  t  r.  ed.;  nobis  a  st  r.  f  id.  v  i  nc.  cod. 
^)  salv.  cust.  cod.;  et  salv.  et  cust.  ed. 
^)  et  cod.;  vel  ed. 
^"3  Venetorum;    et   sie  cett.  cod.;    et  Venetor  um  et  successorum; 

debent  astr.  ed. 
'')in    unum     annum     etate     habuerint    hominem     mitte  re    cod.; 

.  .  .  habuerint,  om.  ho  m.  mitt.,  cd. 
*~)  1)  a  bue  ri  n  t  ed. 

in» 


244  AUGMKNTATIO    MIMT.  CllETAE. 

hominem  diinitterc  in  ioco  suo,  usqiie  dimi  j)crvenerit') 
ad  clalem,  in  providejiliain  Ducis  et  inaioris  paiiis  conscilii,  ilii 
\idelicet  vestri  heredes  vcl  siiccessores,  qui  illas  vostras  pos- 
sessiones  habebunt,  et  illi ,  in  quibus  erunt  alienate  vobis  et 
successoribus  vestris'J.  Debetis  autem,  vos  niilites,  qui  inte- 
gras  niilitias  habetis,  videlicet  unusquisquc  ex  vobis,  et  illi,  i\u'\ 
possessiones  infrascriptas  habebunt,  ut  supra  legitur^),  habere 
equum  iinum  de  armis  et  alias  duas  equitaturas  et  seutiferos 
duos,  sed  non  Grecos.  Vos  vero,  milites,  mediam  militiam 
habentes,  et  qui  vestras  possessiones  sunt  habituri*),  pro  quü- 
li])et  habere  debetis,  ut  supra  legitur,  equum  unum  de  arjiiis  con- 
venientem^),etunamequitaturametscutiferumunum,sednon(jre- 
ciim.  Similiter*'}debet  habere  unusquisque  ex  vobis  usbergum  sive 
panzeram  cum  capirone'),  etaliaarma,  sieut  decet.  Peditum  vero 
et  balestai"iorum**)  quilibet  armatus  esse  debet,  sieut  convenerit. 

Ecclesias"'}  aulcm  onines  supraseripte  insule  debetis  habere 
liberas,  et  ministros  earum;  sed  de  posscssionibus  earum  sie 
esse  debet,  sieut  statuerit  Dux,  qui  erit  ibi  cum  suo  conscilio. 
De  facto  laicorum  Grecorum  tarn  in  personis  et  rebus  sit'")  in 
Providentia  Ducis  et  sui  conscilii. 

Homines  vero  Venetos^')  debetis  in  tota  insula  salvos  et  secu- 
ros  habere  in  personis  et  rebus  sine  ulla  exactione  et  datione;  simi- 

')  pervenerint  cd. 

~)  illi  videl  i  c  p  t  .  .  .  vestris  oin.  cod. 

•"')  poss.    infr.    liab.,   ii  t   s.   leg.   ed.;    possessiones    vestras    habe- 
bunt, ut  superius  leg.  cod. 
*)  et  q  ui  .  .  .  ha  b  it.  post  debetis  poiiit  ed.;  nielioie  ordine  cod. 
■'')  CO  n  V  en.  om.  cod. 
®)  Grecuni  et  siniiliter  cod. 

^)  unusquisquc  niiles  habere  debet  usbergum  sive  panz.  cum 
cap.  cod.;  siniiliter  deb.  Iiab.  u  n  u  s  q  u.  c  x  vobis  usb.  aut  panc. 
cum  ca  pe  r  on  e  ed. 
^)  balestar.  ed.;  ballester.  cod. 
')  sieut  conv.  Eccl.  ed.;  sieut  ecclexias  cod. 
'"J  s  i  t  cod. ;  s  i  nt  ed. 
")  Veneti   ed.;   in  homines  vero  cod. 


AUGMENTATIO   MIMT.   CrETAE.  24S 

liter  et  servitores  eorum,  eundo  et  redeundo.  Et  si  contigerit  alicui 
Venetorum  dampniim  fieri  in  ipsa  insula,  debetis  operani  dare  ad 
reciiperanduin ')  siia  bona,  bona  fide,  sine  fraude').  Et  debent 
homines  Venet.  habere  liberam  potestatem  extrahendi  omnia 
niercimonia,  quecunque  voUierint,  de  insida  ipsa  sine  nlhi  coii- 
trarietate.  Etvos  milites  etpedites  ^}  il)i  constituti  babeatis  pote- 
statem bberam  niereationem  facere  seciindiini  usum  mercatorum ; 
veruntamen  devietuabbusextrahendisremaneatinpotestateDucis. 
Vos  aiitem  nullam  institutionem  facere  debetis  in  facto  mercimonio- 
rum,  qiie  dampnuni  vel  detrinientum  generet  hominibus  Venetorum. 
Amicos  Venetis  debetis  habere  amicos,  et  inimicos  Venetis  de- 
betis, siciit  nos,  pro  inimicis  habere,  et  cum  eis  nullam  treg-uam*) 
nullamque  pacem  facere  sine  nostro  et  nostrorum  successorum^) 
consensu,  vel  sine  eonsensuDucis,qui  in  illo  loco  eritcum  suo  con- 
scilio.  Laudesnobis*^)  et  successoribus  nostris  in  archiepiscopatu 
et  episcopatibus  decantari  facietis  quater  in  anno :  in  NativitateDo- 
mini,  in  Pasca  resurrectionis,  in  festo  Sancti  Marci  et  in  festo  maio- 
risecclesie  Cretensis.  Contra  interdictum^)  nostrum  et  successo- 
rum  nostrorum  alicui  passagium  non  concedetis'^),  et  eis  passagium 
non  dabitis,  quibus  illud  noluerimus  dari  ^).  Et  quotiens  nos  exerci- 
tum  fecerimus  et  successores  nostri,  debetis  facere  sicut  homines 
Veneti '^')  amodo,  ut  superius,  unusqiiisque  vestrum,  quando- 
cunque  fueritis  requisiti,  secundum  quod  cuilibet  evenerit  facien- 
dum.   Et  postquam  vos  intraveritis  in  civitate  Oandia"),   usque 

^)  re  cuperand  11  m  cod.;  dabitis  op.  ad  recuperanda  ed. 

^)  s.  fr.  cod.;  et  s.  fr.  od. 

')  et  ped.  cod.;  et  vos  ped.   cd. 

*)  tregiiani  ed.;   trevani  cod. 

^)  et  n.  succ.  cod.;  et  succ.   cd. 

^)  lau  des  nobis  ed.;  laudibus  nostris  cod. 

')  inteid.  ed.;  iiitrad.  cod. 

^)  concedetis  ed.;   coneedendi  cod. 

^)  non  dicetis,  quibus  illic  voluerimus  cod.    Cfr.  supra  p.  133. 
*")  omnesVeneti,  amodo  ne  sup.  cod.  Cfr.  etiaiij  hie  p.  133.  Locus  nodosus. 
*^)  Candide,  ut  aiibi,  cod. 


Ji4(>  AuCiMKNTATIO    MIMT.  Cltl.TAr.. 

!ul  (luaUior  nnnos  completos,  niliil  nostro  coinuni  (lel»ctls  per- 
solvore;  sed  inde  innnlea  oiniii  mciisc  Septemhris  «lebctis  hie 
in  Venetia')  solvere  siiprascripto  coinimi  de  Ulis  tribiis  inili- 
l)us  yperpcris,  quos  anniiatiin  inaiitea  salvos  in  tota  insula  ipsi 
cidem')  coniuni  solvere  debebant  secundum  formani  prime  coii- 
cessionis.  Debetis  de  ducentis  militiis  facere  illud^),  (piüil  vobis 
devencrit  inde  pro  rata  ad  solvenduni  in  terra  salvum,  et  tali 
quideni  ordine*),  qiiod  uniisquisque  milcs  ex  vobis  teneatur  pro 
siia  j)ortione,  iit  sibi  evenerit'). 

Debetis  etiam  dare  forliani  et  virtutem  Dache "^j,  qui  pro 
nobis  et  siiccessoribus  nostris  orit  in  civitate  Candie  '}  ad  justi- 
tias  et  rationes,  tarn  de  predicto  reditu,  quam  de  eausis  aliis, 
postquam  inde  notitia^)  vobis  data  fuerit  per  Duceni  aut  per 
suuni  nuntinm.  Et  si  contigerit,  quod  illuc  venirenuis  nos  vel 
successores  nostri  ad  vos'*),  recipietis  nos  cum  clero,  cruce  pre- 
cedente"^);  et  debetis")  nos  pariter  cum  aliis  eiusdem  incolis'') 
secundo  et  tcr(io,  si  voluerimus,  procurare.  Cum  autem,  Domino 
concedente*^),  ad  Cretam  junxeritis,  transactis  duobus  annis, 
quibus,    ut  supradictum**),    debetis    ibi    continue    comorari, 


*)  s  c  d   i  n  a  n  t  c  a    omni    v  c  n  d  i  t  i  o  n  e    in  e  ii  s  i  s    S  e  p  t  e  m  b  r  i  s    d  e  b  e  u  t  i  s 

hie  in  Venetiis  cod. 
^)  i  n  t  r  a  salvos  in  t.  ins.  i  p  s  a    cd. ;    in    a  n  te  a  salvos  tota  insula 

ipsi  cod. 
^}  concessione  dedueentur  militiis  factis  illud  cod. 
*)  inde. ..et  tali   cod.;    inde   imperatura   parati  ad  solvendum 

intra  salvum  tali  cd. 
5)  miles  ex  vobis. ..evcn.  cd. ;  miles  et  debet  ex  vobis...  por- 

tione  sibi  ev.   cod. 
*')  D  u  c  h  e  om.  cod. 
')  C  a  n  d  i  d  e  cod. 

^)  quam  c  a  u  s,  aliis,  p  o  s  t  q  u.  n  o  t  i  t  i  a  cod. 
")  ad  nos  venientes  cod. ;  om.  ed. 
***)  p  r  e  c.  cod. ;  p  r  o  c.  ed. 
*')  et  d  e  b.  ed.;  et  om.  cod. 
*-)   c  u  j  u  s  d  e  m  i  n  s  u  1  e  cod. 

^^)  procurare  et  con  habere  doinino  concedcnte  cod. 
**}  dictum  cod.;  dicitur  ed. 


AUGMENTATIO  MIMT.  CrETAE. 


247 


licituni  vobis  esse  debet  mutare  milites  servitores  ipsos,  quos*) 
hinc  illuc  tuleritis,  vel  per  tempora  ibidem  habueritis  pro  Veuetis 
vel  forinsecis'),  sed  non  Grecis;  videlicet  militein  pro  milite, 
peditem  pro  pcdite  eaiiibiare^},  tarnen  cum  voluntate  Diicis, 
qui*)  in  eadeni  insula  est  vel  erit  per  nos  nostrumque  eonscilium  ^). 
Terram  concedimus  vobis'')  viris  supranominatis  hinc  ad 
annos  octo,  hoc  est  a  die'^),  quo  ad  Cretam  applicaveritis''),  me- 
dietatem  illius  terrse^)  cum  villanis  suis,  exceptis,  que^")  in  nostro 
comuni  secundum  tenorem")  priine  concessionis  ex  his  factis*') 
retinuimus,  preter  de  civitate  Candia'^)  cum  burg'is  et  zardinis 
suis  et  balneis,  excepto  castello  de  Mallo'*),  ex  quibus  nihil  aliud 
habere  debetis ,  nisi  quod  dictum  supra  de  pratis,  casis  vel 
terrenis*');  que,  ut  dictum  est,  debelis  habere  secundum  provi- 
dentiam  Ducis  et  sui  conscilii,  tali  quidem  online:  ipsam  medie- 
tatem  ejusdem  terre  habere  debetis,  quod  illud  totum,  quod  ex 
ipsa  medietate  inveneritis^*^)  affictatum,  in  vobis  veniat;  et 
vestrum  quoque  sit  illud,  quod  inde  non  inveneritis  affictatum; 
et  in  vobis  babeatis  usque  ad  annos  octo  ad  affictandum*^), 
laborandum  et  inter  vos'^}  dividendum,  et  quicquid  inde  vobis 
placuerit,  faciendum,  cum  omnibus,  que  pervenerint  inde,  salvo, 
quod  villanis  ipsius  medietatis'^)  eiusdeni  terre  molestiam  non 
inferatis,  sed  eos  secundum  bonam  consuetudinem  conferatis''^). 


*)  debet    milites  ipsos,  (juos 

cod. 
^)  aut  forensccis  cod. 
•')  canibire  cod. 
*)  (jui  cod.;  (juod  ed. 
^)  nostro    eons.    cod.;    nostro- 

(]  u  e  c  0  n  s  e  n  s  u  ed. 
^)   propterea     conced.     vobis 

cod. 
^)   a   die  cod.;   d  i  e  ed. 
^)  a  p  p  1  i  f  a  V.  ed.;  a  p  p  1  i  c  u  e  r.  cod. 
'-')  i  1 1.  te  r  r.  add.  cod. 
*")  quam    s  c  i  1  i  c  e  t  .  .  .  c  o  in  m  u  n  i 

secundum  cod. 


^*)  et  secundum  ed. 

*~)  ex    h.    factis    cod.;    et    ejus 

facta  ed. 
^■')  Candide  cod. 
1*)  de    Mallo    cod.;    Teniado    ed. 

Lejje  Tema  1  0. 
*^j  de  p  r  e  d  i  c  t  i  s  c  u  s  i  s  vel  t  e  r- 

ris  ed. 
•'■ )  inveneritis  u  s  q  u  e  a  d  a  n  n  o  s 

octo   cüd. 
'^)  a  f  f  i  t  a  nd  u  m   cod. 
^^)   eos  cod. 
'^)  medie  ta  te  m  ed. 
'-*')  c  onservetis? 


248 


AuCiiMK.NTATIO     MIMT.   Cltl/IAK. 


lliis  iL>iliii'  üclu  aiinis  Ininsacfis  i|)sa  medietas  lerre  vcslri  fonuiiiis 
reverli  del)eat  in  ipso  ^)  conuirii  cmn  omiiibus  suis  villauis  et') 
pertineiitiis^)  ejusdem  in  integrum,  sicut  erat  prius,  permanenda  *). 

Hec  oninia  estis  jurejurando  astricti  servare  bona 
Tide,  sine  fraude.  Et  hec  saeramenta  omni  (juinto  anno 
sine  conlradictione  aliqua  renovahitis^},  si  inde  a  Duce  vel  a 
suo  nunlio  Aicritis  requisiti'').  Et  si  ex  vobis  aliquis  vcl  aliqui 
hec  oninia  non  obseivaverit '),  que  suprascripta  sunt,  omnis 
pussessiü,  quam  habel)it  in  Creta,  et  pheudum  debet  venire  in 
nostro  dominio  ,  comuni  Venetie  *^).  Verumtamen  ^}  quod 
comune  Venetiarum  debet  instituere  milites  et  pedites  in  locum 
suum ,  sicut  ipsi  fuerit  libitum;  et  insuper'"),  si  quis  ex  vobis 
continue  secundum  ordinem  suprascriptum  in  Creta  non  steterit 
iis(|ue  ad  suprascriptos  duos  annos  completos,  quod  dominium 
suprascriptum,  quod  de  comuni,  ut  supra  dicitur,  habetis,  sine 
contradictione  in  comune  revertantur  "). 

Ego  Petrus  Ziani''},  Dei  gratia  Dux  Venetiarum,  manu 
mea  subscripsi. 

Ego  Theophilus  Geno'^),  judex,  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Jacobus  Acotanto"),  judex  comunis,  manu  mea 
subscripsi. 

Ego  Propheta  de  Mulino'^},  conscib'ator,  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Joannes  de  lo  Boccassa '"),  advocator  comunis,  manu 
mea  subscripsi. 


*)  in  ipso  cod.;  ipso  ed. 

''^)  et  ed.;  hac  cod. 

3)  suis  add.  cod. 

*)   in  a  n  c  ii  d  a   cod. 

'')  r  eil  o  va  I)  un  t  ur  cod. 

^)  r  c  q  u  i  x  i  t  i   cod. 

^)  a  1  i  (j  u  i  e  t  0  ni  n  i  a  non  o  b  s  e  r- 

va  verint  cod. 
^)  i  n . . .  V  e  n  e  t  i  e  cod. ;  in  nostro 

coniniuni  ed. 
"}  Verumtamen  om.  cod. 


'*')   ipsi  fu  e  ri  n  I,  et  in  s  u  p  e  rcod. 
'^J  revertantur  cod.;  reverta- 

t  u  r  ed. 
12)  Xian.  cod. 
'■')  Z  eno  cod. 
'*)  Jacobus  Contareno,  judex 

cod. 
1^)  Propheta  da  Mulina  cod. 
i^)De    la    Bochassa,     advoca- 

tus   cod. 


Benedictae  procuratio.  249 

Ego  Marcus  da  Mula '),  camerariiis  coinunis. 
Ego  Michael  Boniratius,  presbiter  et  plebanus  S.  Marie. 
Ego    Jubanico    et    not.    ducalisqiie    aule    cancellarius, 
complevl,  roboravi  et  manu  mea  subscripsi'). 

CCLXIV. 

Benedicta,  relicta  Jacobi  Gradonici,  post  süsceptam  Tidualem  Testern 

a   Marco   Nicola,   Episcopo  Castellano,   facit  procuratlonem   Tribuno 

Barottio  ad  exigendos  redditus  suos  in  Constantinopoli  et  RomaDia. 

A.  d.  i222,  d.  27.  m.  Augusli. 

Flamin.  Cornelius,  Ecclesiae  Venetae  T.  XIII,  p.  22G.  Ex 
archivo  Patiiarcliali. 

In  nomine  Domini  nostri  Jesu  Christi.  Anno  Domini  mille- 
simo  ducentesimo  vicesimo  secundo,  die  quinto  exeunte  Augusto, 
indictione  decima.   Rivoalti. 

Post  susceptionem  vidualis  vestis,  quam  ego  Benedicta, 
relicta  Jacobi  Gradonici,  de  confinio  s.  Johannis  Confessoris, 
de  capite  Rivialti ,  pro  eo ,  quod  idem  vir  mens  ab  intestato 
decessit  infra  annum  et  diem,  quo  audivi  de  obitu  ejus,  suscepi 
a  d.  Marco  Nicola,  Dei  gratia  Castellano  Episcopo,  committen- 
tes  eommittimus  nos ,  supradicta  Benedicta ,  et  Maria ,  u\or 
Jacobi  Michaelis  de  confinio  s.  Johannis  evangeliste,  filia  q.  ) 
ipsius  Jacobi  Gradonici,  pro  nobis,  et  ego  Benedicta  pro  filia 
mea  Lena,  filia  etiam  q.  suprascripti  Jacobi  Gradonici,  quam 
mihi  dedit  d.  Dux  ad  custodiendum  et  excutiendum  omnia  sua 
bona,  secundum  quod  continetur  in  litteris  d.  Ducis,  missis 
d.  Marino  Storlado,  Potestati  in  Constantinopoli,  tibi  Tribuno 
Barotio,  fratri  et  svnnculo  nostro ,  ut  amodo  in  antea  habeas 
plenissimam  virtutem  et  potestatem  inquirendi,  interpellandi, 
placitandi ,  respondendi ,  advocatorem  tollendi ,  et  excutiendi 
nomine   nostro   et  nomine  suprascripte  Lene,   dilecte  filie,   et 


1)  Da  Mulla  cod. 

~)  complevi  et  roboravi  ed.;  roboravi,  manu  mea  subscripsi  eod. 

^)  I.  e.  q  u  ond  am. 


21)0  CoNCOItOIA    I»()MIM(  I    ni;l,l>III.M  t'LM   CniiTlON.SIIlL  S. 

sororis  (ille  nostrc  q.  siipniscri])!!  .liicobi  Tirndonici,  omiics 
oavtihirias  et  posscssioncs  univorsas  et  bona  oiniiia  et  lialiere, 
inohilia  et  iininohilia,  que  fucrimt  supraseripti  Jacühi  Gradonici, 
q.  viri  et  patris  nostri,  tarn  in  Galipoli  et  ejus  pertinentiis,  quam 
in  Constantinopoli,  et  alihi  per  lulain  Romaniam  positis  et  habi- 
tis ,  et  etiain  ul)icunque,  vel  apud  quemcunque  exinde  invenire 
l)oteris,  cum  carta  et  sine  carta,  per  euram  et  extra  curam,  et, 
securita(iscartam,vel,quicqnid  inde  opus  fuerit, faciendi.  Preterea 
possessiones  ipsas  masandi  et  disniasandi,  et  cavalarlas  ipsas 
ordinandi  et  disponendi  per  omnia,  prout  opus  fuerit,  et  cartam 
concessionis  exinde  faciendi,  et  generaliter  quicquid  de  supra- 
scriptis  Omnibus  opus  fuerit,  excreendi,  et  quamcunque  securi- 
tatis  cartam  scu  concessionis  cartam  exinde  expedierit,  faciendi. 

Preterea  quicquid  ex  predictis  excusseris  vel  babueris, 
nobis  ducendi  vel  mitlendi  habeas  potestatem  in  nostro  periculo, 
secundum  quod  tibi  bonum  apparebit. 

Si  igitur  contra  baue  commissionis  cartam  ire  tenq)taveri- 
mus,  tunc  emendare  debeamus  cum  nostris  successoribus  tibi, 
et  quibuscunque  securitatis  vel  concessionis  cartam  exinde  fece- 
ris,  tuis  ac  illorum  beredibus  et  successoribus  aiiri  libras 
qiiinque.  Et  bec  commissionis  carta  in  sua  firmitate  permaneat. 

Signum  suprascriptarum  Benedicte  et  Marie,  que  liec  fieri 
rogaverunt. 

-|-  Ego  Henricus,  Diaconus,  tt.  ss. 

'J-  Ego  Pangraci  Baroci  tt.  ss. 

L.  S.      Ego  Presb.  Eulkus,  not.,  complevi  et  roboravi. 

CCLXV. 
Contordia  Doiniiiici  Dolphiiii,  Ducliae  Cretcnsis,  facta  cum  Graccis 

rebcUibus. 
A.    (1.    1222  (?). 

Andreas  Dandulus  ed.  cit.  j).  341:  lichdlcs  Dominicus 
Delplünus  .  .  .  assignatis  certis  casalibus  ad  fidelitaiem  rediuvit. 
F 1  a  m.  C 0 r n e li u s  „Creta  Sacra"  T. II,  p.  200  :  Dum  itaque  Venetiis 


CONCESSIO  PaüM  QuiiilNl  FACTA  CrETEN.SIUUS.  251 

nocum  colonia'  afpnen  Crctam  dcducendum  inslruilur,  Dominicas 
Delphinus  consilü  potiiis  pniih'iitia  et  sagticiluie ,  quam  (irmorum 
vi  et  impetu,  rehelles  Griccos,  ut  iiofat  l)a/it/tdiis,  nssijjnad's  ccrlis 
casalibus  ad  fideJUcdem  rcdnxit.  ^\\'.  luiiiKs  Culleclioiiis  nuinonim 
sequenlcMii  CCLXVI.  Cetenim  aiictoruni  omniuni  iiiinis  saope  rccisa 
est  de  rebus  Creteusibus  eiiaiTatio. 

CCLXVI. 
Concessio  Pauli  Quirini,  Duchae  fretensKs,  facta  Theodoro  et  lichacli 

Millisiuo. 
A.  (1.  1223,  d.  8.  m.  Januarii. 

Flaniiu.  Cornelius  „Crcta  Sacra'*^  T.  II,  p.  200  sq.:  Co)i- 
ccssiones  a  Dominlco  Delpliino  extremis  sni  regitniiiis  niensibus 
pactas  firmai'it  Pdidns  Quiriiius,  qui  iusuhc  admi)uy.tr(dio)iem 
anno  1223  senatus  e.vpeditione  secwido  snscepit,  easqne  in 
p n blic u m  i nstr n m e n t u m  redifji  munda vit. 

Laiir.  de  Monacis  I.  I.  p.  löÜ:  Äidio  doini/ii  1223.  per  Pau- 
him  Quirinn,  Duchani  iterum,  sunmquc  consilinm  datdiir  diiae  caral- 
lariae  Theodoro  et  Michaeli Milisino  fratribus,  reversis  adfidelitatem. 

In  nomine  domini  Salvatoris  nostri  Jesu  Christi.  Anno 
Domini  MCCXXIII,  mense  Januarii,  die  octavo  intrante,  indi- 
etione  XII.  Candidk  lnsule  Cricte. 

Nos  Paulus  Quirino,  de  niandato  excellentissimi  domini 
Petri  Ziani,  Dei  g-ratia  inclyti  Ducis  Venetiarum,  Duca  Crcte, 
cum  nostro  minori  et  majori  conscilio,  pro  eo,  quod  vos  Theo- 
dorus  et  Michali  Millisino,  ambobus  fratribus,  reversi  estis 
ad  preceptum  et  tidolitatem  dumini  nostri  Ducis  Venetiarum  ac 
nostrorum  [successoriun]  et  nostri  conscilii  seeundum  tenorcm 
rescripti  in  litteraGreca  facti  a  vobis  et  nobis,  cujus  tenortalis  est: 

„Mense  Januarii,  die  octavo,  die  Lune,  indictione  XIL 
Ego  Theodorus  Millisino  j uro  supra  sancta  evanfjelia  et  per  pre- 
tiosam  et  virificam  crucem,  quam  CJiristiani  tenent  ma.vinium 
et  terribile  sacramentmn,  qui[({uodl]  ab  hodie,  id  est  die  octavo, 
mense  Januar ii,  de  presenti  XII  indictione ,  quod  ero  fidelis 
servus  de  domino  nostro  Duce  Venetiarum  sine  fraude  et 
ingenio,  et  de  tota  Venetia,  et  subjacebo  precepto  et  voluntati 


21)2  CoNOE.ssio  Pal'm  Quirim  kacta  Cni/ncNsinus. 

(Iintüni  Duris  Crcle ,  (jui  eril  pro  teinpove  in  Crela  propter 
pri'ci'ptum  dorn.  noHtri  DucU  Veneliarnm^  uhicumpie  mihi  pre- 
cepcr/'t;  et  ero  amiciis  amicis  Veuelie  et  ininiicus  inimicis  iUius. 

Ilaheo  autcm  de  personis ,  de  mililibus  et  sergenlihus  et 
07nnilji(s,  (jui  .sunt  in  insu/a  Crete^  maximcun  f/iiardiam  in 
ipsis;  et  in  rebus  .suis  dchco  reddere  vilhmos  de  militihus  et 
sergentil)us,  quin  dontinis  suis  fuf/ani  fecerunt;  similiter  Ulos 
de  ciüitute  et  parte  Candie,  (jui  inreniuntur  in  men  pote.state, 
et  de  meis  homi nihus,  ad preceptum  et  vohinlatem  domini  Ducis 
Crete ;  similiter  animalia,  (jne  altlata  sunt  post  concordium  et 
pacem  factum  in  tempore  domini  Dotninici  Defp/iini,  quondam 
Crete  Ducis,  que  sunt  equos  [equi],  boves,  pecora  et  asini,  et 
abhodie  et  antca  inveniuntur. 

Debeo  dare  ob.sides  cognatum  meum  Theodor  um  Fullarico 
et  uxorem  ejus,  et  filios  ejus  et  .sororem  tneam,  quondam 
defuncti  Adonis.  Istos  obsides  debeo  conducere  usque  per  totam 
primam  ebdomadam  quadragesime  de  presenti  indictione.  Et 
istud  sacramentiwi  debetjurare  frater  mens  Michali;  et  sicut  ego 
servabo  [servare?]  istudsacramentum  mundum  sinefraude  etmalo 
ingenio.  Sic  adju rare  (sc.  debeat)  me  Dens  in  aninia  et  corpore/^ 

Qiiapropter  nos  (|iiidem  suprascriptiis  Paulus  Quirino,  Duca 
Crete,  cum  nostro  minor!  et  majori  conscilio,  cum  nostris  suc- 
cessoribus  concedimus  vobis  suprascriptis  Theodoro  Millisino 
et  Michali  et  vestris  licredibus  ex  gratia  duas  mililias;  una  qua- 
rum  posita  est  in  sexterio  Dorsoduri,  que  quondam  fuit  Leo- 
nardi  Cavcletro  defuncti,  cum  omnibus  suis  habentiis  et  perti- 
nentiis  et  villanis  et  domo  in  civitate ;  alia  vero  posita  est  in 
Stimboli  in  partibus  Calamone,  que  fuit  Egidii  et  sociorum  ejus, 
cum  omnibus  suis  habentiis  et  pertinentiis  de  Calamona  atque 
cum  omnibus  villanis,  ubicumque  sunt  per  totam  insulam,  ad 
eamdem  militiam  pertinentibus. 

Hec  omnia  concedimus  et  transactamus  secundum  tenorem 
concessionis  facte  a  domino  nostro  Duce  Venetiarum  militibus 


CONVE.NTIO   INTEK  RoßERTUM  I.Ml'.   ET  MaKINUW   StOULATUM.  253 

et  sergentibiis  insule  Crete;  et  de  varnitione  militie  et  eastallis 
[custellis?]  atque  de  aliis  eapitulis,  quibus  aliis  [alii?J  milites 
tenentiir  aut  tenebuntur,  sie  et  vos  astricti  estis  et  esse  debe- 
tis.   Et  hec  concessionis  carta  in  sua  permaneat  firmitate. 

Ego  Pauhis  Quirino,  ex  preeepto  doinini  Diicis  Duca  Crete, 
mm.  SS. 

Ego  Marinus  Contareno,  consciHator,  mm.  ss. 

Ego  Petrus  da  Molino,  conscib'ator,  mm.  ss. 

Ego  Pancrati  Phaletro,  judex,  mm.  ss. 

Ego  Joannes  Gerolo,  advocator,  ut  supra  ss. 

Ego  Petrus  Greco,  camerarius  comunis,  ss. 

Ego  Marinus  Gradonico  mm.  ss. 

Ego  Martinus  Quirino  rogatus  ss. 

Ego  Stephanus  Justiniano  ut  supra  ss. 

Ego  Marcus  Barastro  ut  supra  ss. 

Ego   Petrus   Nanni ,    presbyter  et  notarius ,   complevi   et 
roboravi. 

Ego  Bartholomeus  Cavallero,  presb.  et  notarius,  sicut  vidi 
in  matre,  testis  sum  in  fdia. 

Ego  Petrus  Nani,  presbit.  et  notarius,  boc  exemplum 
exemplavi  hoc  suprascripto  anno  et  mense  ac  indictione  et  in 
infrascripta  Candida,  nee  minui  nee  ampHavi ;  complevi  et  roboravi. 

Ego  Rogerius  Grimani,  judex,  sicut  vidi  in  matre,  testis 
sum  in  filia. 

CCLXVIL 

Conveutio  inter  Robertuiii  Iinperatorcni  et  Ylariuum  Storlatuui,  Pote- 
statem  Yenetorum  in  Constantinopoli,  de  bouis  et  iaribus. 

A.  d.  1223,  die  15.  m.  Aprilis. 

Codex  Latinus  S.  Marci  228,  fol.  12. 

Nos  Robertus,  Dei  gratia  fideiissimus  in  Christo  Imperator, 
a  Deo  coronatus  Romanie  moderator  et  semper  augustus,  et 
Marinus    Storlatus ,    de    mandato    preclarissimi   domini   Ducis 


2;>4  Pi(ivii.i;c;iuM  Hohkuti  Imp.  Cp.  Vr.Nr.Tis  toncessum. 

Venecie  Potestas  in  Consfantinopoli  et  «lespotis,  Imperii  Roma- 
nio  eiusjlemque  Imperii  (juarte  partis  et  dimidie  iiiee  siii  doini- 
nator,  iitcrcpie  pro  sua  parte: 

Nohim  facimus  omnihus  presentibiis  et  futiiris,  quod  iisqiie 
ad  festiim  oinnium  Sanctorum  primum  iienturiim  et  ab  illic 
iisqiie  ad  diios  annos  completos  hcne  pro  coneordia  et  pace 
servandis  inter  nosmet  convenimiis  de  facto  omniiim  caniporum 
gentium  Latinarum  Constantinopolis,  et  eoriim  iurisdictionuni, 
quos  cam])os  ipse  Latine  gentes  habehant  in  tempore  Greco- 
rum,  talem  ordinem  ol)servandum,  scilicct  quod  omnes  res,  que 
ab  ipsis  campis  siue  hominibus  eorum  in  aliquo  nuper  decrete 
fuerint  ab  iitraque  parte,  uel  per  aliquam  ex  duabus,  et  etiam 
omnia  alia,  que  iisqiie  ad  terminum  prefixum  de  eis  deuenient 
aliqua  causa  uel  institucione,  ponantur  in  comendacionem  Vitali 
Ferro  pro  cndem  iitraque  parte,  qiii  ipsam  teneat  pro  nobis 
ambobus,  iisque  ad  terminum  \wcnotniNatum. 

Et  iura  omnia  eorundem  camporum  hac  homines  [ffc  homi- 
nuni?]  per  comimes  iudices  utriiisque  ])artis  infra  terminum 
sepe  dictum  decidantur  et  ordinentur,  sitlvis  insuper  omnibns 
scriptis  inter  alias  partes  constitntis. 

Et  hoc  scriptum  prcdicto  termino  completo  non  sit  preiu- 
dicium  alicui  parti  nostre.  Nos  enim  duos  de  biis  fecimus 
scripta  de  eadem  forma,  nostris  sigillis  munita,  qiiorum  unum 
habemus  nos  Imperator,  et  aliud  nos  Potestas. 

Actum  CoNSTAXTiNOPOLis  anuo  Domini  MCCXXIII,  mens.  Apri- 
lis  quintodecimo  intrante,  indictione  undecima.  In  domo  domini 
Egidii  Tuscani, 

CCLXVIII. 
PriTiicgioiii  Roborti,  Impcrutoris  Constantiiiopolitani,  fnetain  Tcnctis 

de  campis  roglae  civitatis,  tres  illis  de  octo  partes  concedens. 
A.  d.  1223  (1224?). 

Ipsum  pactum  dosideratur;  verum  allcgatnm  est  in  concessione 
eiusdem  Robert!  a.  1224,  huius  Collectionis  rir.  CCLXIX,  qufc  seq\iitur. 


CoNCESSIO  RoiiF.RTI  ImP.  Cp.  FACTA  JaCOBO  ThEUPULO.  251) 

CCLXIX. 

Concessio  et  traditio  facta  per  Robcrtam,  Imperatoreni  Constantinopo- 

litanum,   Jacobo  Teupnlo,   Potestati  Coustantiuopolltaiio,   de   caiiipo 

ProuiDcialium  et  Yspauorum. 

A.   d.   1224,    die   20.    m.   Februarii. 

Liber  Albus  fol.  51.  Liber  Piictorum  I,  fol.  127. 

Nos  Robertus,  Dei  gratia  ficlelissimiis  in  Cbristo  Imperator, 
a  Deo  coronatus  Romanie  moderator  et  semper  aiigustiis,  notum 
faciimis  uniuersis  presentes  litteras  inspecturis,  quod,  cum  nos 
ad  peticionem  preclarissimi  Ducis  Venetie,  karissimi  socij 
Imperij  nostri,  partem  camporum  regle  ciiiitatis  eidem  Diiei 
recognoverimus,  tres  uidelicet  partes  de  oeto,  siciit  In  priiiilegio 
super  boc  confecto  plenius  eontinetur,  et  campus  Proulncialium 
suh  questione  remanserit  et  exceptione  ad  terminum ,  sieut 
habetur  in  priuilegio  memorato ;  nos  postmodum  eonsiderantes 
Studium  et  deuoeionem,  quibus  se  in  negoeijs  Imperij  gerendis 
vir  nobilis,  Jacobus  Teupulus,  de  mandato  dicli  illustrissimi  Ducis 
Venetie  Potestas  in  Constantinopoli,  gratanter  et  comode  exhi- 
buit  et  portauit  ad  petitionem  eiusdem  Potestatis ,  quam  nostre 
maiestati  pro  dicto  domino  Duce  obtulit,  concedimus  et  damus 
eidem  domino  Duci  de  campo  Prouinzalium  et  Hyspanorum  tres 
partes  habere  de  octo  partibus,  sicut  eis  campus  et  portiones 
pro  personis  suis  date  fuerunt  et  concesse  in  prima  assignatione 
sua;  ita,  quod  Dux  candem  honorificentiam  et  iurisdictionem 
habeat  in  tribus  partibus,  quam  nos  babemus  in  quinque,  sicut 
inde  in  priuilegio  de  alijs  campis  confecto  plenius  eontinetur. 

In  huius  rei  testimonium  presentes  litteras  bulle  nostre 
appensione  duximus  roborandas. 

Data  SALUMBruE  X  kalendas  Marcij,  anno  Domini  MCCXXIIII, 
Imperij  nostri  anno  quarto. 


2!>(5 


Skcuiutas  Soi.dani  Melechalis  de  Aleppo. 


ccr.xx. 

duiilitor  Sohlanus  (Klniclik  oliuiz)  Yonctos  et  corurn  bona  per  totam 

suuiii  dominium  facit  et  rcddit  sccuros. 

A.  d.  122b',  m.  Novcmhii. 

Libcr  Allnis  ful.  211.  Liher  Paclonini  II.  fol.  220,  cuius  inte- 
gram  lectionuin  discrcpaiiliam  suljücimus.  De  Soldano  vidc,  qiiae 
dixiinus  ad  nr.  CLXXXV  (pag.  62.  03). 

Anno  Domini  millosimo  CCXX  ([uinfo ,  indictione  XIV, 
inense  Nouemhris'). 

Cum  90  fosse  cosa  ke  miser")  Piero^)  (?iani,  Doxe*)  de 
Venexia,  aiu^se  mandado^)  lo  nobel  homo  Thomaxino  Fosca- 
rini*')  cum  soe  lettere  per  so  mesago  in  Tanno  sourascripto^} 
a  misier  (lacuna  in  ntrof/ne  codice)  lo  Soldan  d'Alappo  per 
tractar  et  ordenar  cum  luy  ensemhre'*)  de  quelli  daeii^),  li 
qnal  soleuano  pagär  li  Venieiani  in  le  soe  lerre  et  de  altri 
ordenamenti : 

^6  e  deli  homeni  ke  moriuano  desordenai'"),  e  de  le  cose 
(li  Venieiani")  o  en  morte,  6  en  uita,  sea  de  quelle  ke  scam- 
paseno*")  de  naiifragio  de  mar  in  la  soa  terra,  como  ne  debia*^) 
esscr,  e  de  le  altre  cose  semeiantementre,  si  como  se  troua 
scripto  qui  de  sotto: 

Ordena**)  in  prima  con'  ello'^)  misier  lo  Soldan,  ke  tuti 
li  bomeni  de  Venexia  da  mo  inanci'*')  si  siano*^)  salui  e  seguri 
in  tute  le  soe  parte,  in  mar  et  in  terra,  andando  e  uignando  '^) 
in  persone  et  in  auer^"). 


*)  inensis  Novembris. 
^)  Ines  er  (sie  semper). 
3)  Peio. 
*)  Dux. 

*)  hau  esse  iiianiiao. 
*)  Tomasino  Foscarin. 
')  scritto. 
^)  ensemble. 
")  ducie. 
*")  (lisorü  inai. 


'*)  de  11  Ven. 

*^)  s  c  a  p  a  s  e  n  0. 

13)  debbia. 

»*)  Ordina. 

15)  elo. 

1")  in  au  a  n  ti. 

*^)  seano. 

**)  venando. 

'^)  haver. 


Secuiutas  Soldani  Melechalis  de  Aleppo. 


257 


Et  de  le  men^adantie  si  deno')  pagar  sex  per  centcnero^). 

E  se  algiiiia  naue  o  naiic  plusor  se  roinpese^)  —  la  quäl 
cosa  voia  dio  ke  116  sia*)  —  in  le  soe  parte,  le  persone  e 
l'aiier  lor  sunt  scgure.  Ma  de  queio^)  ke  scanperä  de  lo  mar, 
de  auer  lo  Soldan  quindexe*^)  per  centenero. 

E  se  algun  Venedego  niorise'}  in  le  soe  parte,  sia  in 
podesta  de  ordenar  tute**)  le  soe  cose  a  qualunchano  (1.  iino) 
ehe  ello  uora^).  E  quello  ke(l)  receuera,  habia  podestade  de 
intrometer**')  tute  le  cose  senga  aleuna  eontrarietate. 

E  se  lo  niorise  desordenado"),  li  Venedixi''),  ke  li  serano, 
^oss-<i[u]^^)  tute  le  cose  intrometere^*)  de  lo  morto,  e  far  50, 
che  ben  li  parrä.  E  sei  (1.  se  /o)  morise  ehel  *'')  no  ge  fose 
Venedixi  *''),  lo  Soldan  de  uardar'")  li  ben  del  morto  ^*),  do- 
nientre  che  lo  meso  '■')  de  niisier  lo  Doxe  da  soa  parte  0  da 
parte  de  lo  so  bailo  de  Acre'")  cum  le  soe  lettere  vegnerä. 
E  tuti  li  ■')  Veniciani  sunt  salui  e  seguri  alsi  in  uita  como  in 
morte  de  lo  Soldan. 

Et  se  algun  Venitiano"')  faese  robaria'^)  o  maleficio  soura 
li  homeni  del  Soldan ,  li  mercadanti  '^)  de  Venexia  non  deno 
sofrire''')  algun  danno. 


')  merca  nt  ie  d  ene. 

'*) 

~)   centenario. 

153 

3)  rompesen. 

i«-| 

*)  sea. 

''} 

*)  quello. 

IS3 

")  qui  ndex. 

19) 

')  in  0  r  i  s  s  e. 

.03 

'*)sia    presta     de    ordenar 

21) 

tu  tte. 

'•*)  qualunchano  e  lo  vorä. 

"*)  habet    Podestae    d'intro- 

'') 

m  e  t  e  r. 

23) 

• ' )  m  0  r  i  s  s  e  d  i  s  0  r  d  e  n  a  0. 

24^ 

^-)  Vene  ix  i. 

•") 

^^)  saranno  possan. 

Fontes.  Abth.  11.  Bd.  XUI. 

i  11 1  r  0  m  e  1 1  e  r. 

e  li  e.  Pauluni  quid  hicce  lurbatuiii. 

fosson  Veneix i. 

guard  ar  (semper). 

1  i  b  e  r  i  d  e  1 1 0  morto. 

111  es s  0  (semper). 

H  ac  r  e. 

lettere.     Et    tutti    [vegnerä 

etiam  in  L.  Albo  adscriplum  est  ab 

alia  manu  in  margine]. 

Veneigo. 

r  0  b  b  a  r  i  a. 

m  erchedanti. 

non  deun  soffri  r. 

17 


258 


Securitas  SoLDANi  Melechalis  de  Aleppo. 


Qiicste  cose  ordena  lo  Soldano')  cum  Tomaxino  Fosca- 
rino  in  lo  anno  sourascripto')  apud  Alapo  a.  XII ^)  di  delo 
mese  de  8eptenil)rc'*}. 

Lo  ipial  Thomaxin  domanda^)  a  qucl  Soldan,  che  daese  a 
luy  lo  fontego  al  porto  de  la  Liga")  e  la  glexia  ala  corte.  E  le 
Soldan  dise  kel  nol  podea')  far.  Et  al  dio  ke  l'amiraio*)  dela 
Liga  rcfcua'"')  tuta  la  soa  terra  per  luy,  anda  ad  ello  e  tracta 
cum  ello  che  tutti  li  Veniciani  siano  *")  salui  et  seguri  alsi  in 
cose  conio  in  auer"),  et  in  mar  et  in  terra  in  tuto  lo  so 
destrecto  *'). 

E  de  quello  che  li  pagauano  goe  octo  per  centenero*^)  de 
quel  chi  comprauano**)  e  uendeuano,  mo  e  tractado  et  orde- 
nado'^),  che  li  deblan*")  pagär  solamentre  tre  per  centenero^^), 
o  de  quel  chi  uendeno,  o  de  quel  chi  comprano**}. 

E  de  la  soma,  che  li  soleuan  dar''')  tri  darami,  mo  si 
deueno'")  pagar  dui  e  constituir  a  nuy  la  corte  e  lo  fontego  e 
la  glexia  e  lo  bagno  e  lo  forno. 

E  se  alguna  naue  se  rompese'^^)  in  le  soe  parte"),  li 
nostri  homeni  e  l'auer  serä  seguri"^). 

E  sei  (seJü)  uegnera'*)  a  morir,  le  soe  cose  el  po  ordenar'') 
a  cui  el  uorrir'*').  E  sei  morise  senga  lengua,  li  Veniciani  pos- 
sano  intrometer")  le  soe  cose  e  far  90  che  bon^*)  li  parrä. 


')  Soldan. 

~)  l'anno  sourascritto. 

3)  a  do  ex. 

*)  di  Sept. 

^)  d  e  m  a  n  d  a. 

")  I.e.  Lize.  Laodicea. 

')   poeva. 

^)  rainirallo. 

^)  rezea  (i.  e.  regebat}. 

^'•)  sean. 

**)  haver. 

*2)  d  e  s  t  r  e  t  0. 

*3)  cen  ten  ar. 

**3  c li e  comprauan. 


*')  tracta  o  ordenao. 

*")  debbian. 

'^)  tri  per  c  e  n  t  e  n  ä  r. 

'^)  qui  vendun...quicompran. 

^*')  soinina  Ici  soleuan  dar. 

2'')  devene. 

'*)  si  rompesse, 

~2)  parti. 

^^)  segiir. 

2*)  e  so  vegnera. 

2^)  si  pö  ordenar  le  soe  cose. 

28)  ello  uorra. 

2^)  possan  intrometter. 

^^}  che  b  en. 


Secüritas  Soldani  Melechalis  de  Aleppo. 


259 


E  se  Venetiano  no  li  fosse*),  de  lo  Soldan  iiardar  le  soe  cose, 
domentre  che  lo  nieso  de  lo  Doxe  o  de  lo  baillo  de  Acre") 
sara  uegnudo. 

E  se  algun^)  Venieian  fara  robaria  o  malificio*)  soura  II  soi 
homenijli  nostrimereadantinondeno  sofrir^)  danno  en  quella  fiada. 

Semeiantenientre  ordena  lo  segnor  de  Saona  cum  quello 
Thomaxin,  ke  anda*")  a  luy  cum  lettere  de  misier  lo  Doxe, 
de  yo  ehe  li  homeni  de  Venexia  pagauano  a  la  triyaria  dex 
derame  per  la  soma')  de  pever  e  da  mo  inangi^)  pageraii 
octo  ^}.  E  del  bambaxo  pagauano  quatro  e  mego,  mo  si  pageno 
quatro.  E  tuti  li  Veniciani  suu  salui  e  seguri  in  mar  et  in  terra 
in  cose  et  in  persone  in  tuto  el  so  destrecto  *"). 

E  se  alguna'')  naue  de  Veniciani  soffrise  naufragio  in  le 
soe  parte*'),  le  lor  persone  e  lor  auer*"^},  ke  scampera,  sera 
saluo  e  segur. 

E  se  lo  auegnira**)  che  algun  de  li  nostri  Veniciani  morisse 
in  le  soe  terre,  quello  a  euy  ello  auera  ordenado,  abia  pode- 
stade  de  intrometer '^)  tuto  lo  so  auer  e  de  rescoder*^)  lo  da 
qualuncha  lo  aura  seuya  alguna  contrarietade*').  E  se  lo  morisse 
desordenado  *^),  quello  in  lo  quäl  Veniciani'^},  che  seran  in 
quelle  parte,  se  concorderan,  intrometa  e  scoda'")  tuto  lo  auer 
del  morto.  E  se  lo  morise  in  quelle  parte  o  no  fosse  algun  Veni- 
ciano,  in  quella  fiada'')  lo  auer  del  morto ^")  sera  in  uardia  del 


*)  no  che  fosse. 

*^^ 

parti. 

2)  bailo  de  Hacre 

13-J 

h  a  V  e  r. 

^)  alcun. 

14-k 

et  sei  avenira. 

*)  robbar ia  o  mal 

e 

f 

cio. 

15\ 

ordenao  habbia  poestä 

*)  m  e  r  c  li  a  e  n  t  i 

n 

0 

n      d  e  u  n 

d"  i  n  t  r  0  ni  e  1 1  e  r. 

soffrir. 

16A 

r  e  s  c  0  6  r. 

*)  ce  a  nda. 

17^ 

contrariet  ä. 

'')  somma. 

1^^ 

desordinas. 

*)  en  evanze. 

19^ 

1  i  V  e  n  e  i  X  i. 

^)  otto  pacheran. 

■iOA 

intrometta  e  scoza. 

10)  destreto. 

21^ 

fida. 

11)  aicuna. 

*"*  ) 

r  au  er  dello  morto. 
17  ' 

260  Pll  AKCKI'TLI.M    1)K    N  A  V  KJ  A  IIONK   SvK.    Kl'   AkiJVI'T. 

segnor  de  Saona,  e  doucra  lo  dar,  segondo  che  misier  lo  Doxc 
c  lo  bailo  d'Acre')  li  inaiideia  si^^nlficaiido. 

Vj  st'  alciino  Veiiiciaiiü  Jaese  liüiiiicidi ')  soiira  li  soi  hoineiii, 
li  noslri  inercadanli  nun  dono^)  solTiir  algiiii  daiino. 

Ordenado  Tu')  qiicsto  a  octauo  di  intrante  Octubrio  per 
iudiction  quatordex. 

CCLXXI. 
Praeceptum  Ducis  Vencti  de  navijjatlone  Syriaca  et  Aegyptlaca,  Duch« 

Cretic  inissaiii. 

A.  (1.  1226,  m.  Marl. 

Bibliotheca  Sancti  Marci  elass.  XIV,  cod.  LXXI,  nr.  IS.  Auto- 
grapluini  in  fiiie  pauliiin  dclritum.  In  tergo  mombrana',  diversis  niani- 
bus :  Candia.  OrdcnamciUo  f'atto  per  dnu.  Pielro  Ziani  Duc  per 
navig .  .  .  1226.  Mart.  LXIV.  Lettera  di  Pietro  Ziani  Doge  a  Gio. 
Michel  Duca  di  Candia. 

Homaniii  1.  1.  IL  439. 

Pctrum  Ziani,  Henrici  Dandnli  a.  1205  successorem,  nsque  ad 
anniim  1229  ducasse  constat,  coli.  Andreae  Danduli  clironico 
1.  c.  p.  333 — 345.  Prfficepti  ab  eo  promulgali,  quod  duabus  partibus 
constat,  causa  et  ratio  ex  bistoria  Venetoruni  coa^va  parum  intelligi- 
tur.  Prior  pra3cepti  pars  navigationem  Syriacani  spectans  Venetis  in 
Syria  cüniniorantibiis  redituin  in  patriain  per  instantem  biemem  inter- 
tlicit,  forsan  ob  postem  quandani  eo  anno  in  plagis  mcridionalibus 
grassantem;  et  revera  brevi  post,  i.  e.  anno  1227,  in  Apulia  morbus 
pestifer  grassatus  esse  dicitur,  coli.  Wilken.  in  Kreuzzüge  T.  VI. 
p.425.  Altera  parsmercaturam  Vcnetorum  Aogyptiacam  respicit,  iisque 
commercium  cum  illa  terra,  quatenus  merces  quasdam  bello  inser- 
vicntes  spcclabat,  interdicit.  Monitum  summi  Pontificis  in  boc  quoque 
prfBcepto  ut  alio  tempore  suspicari  liceat:  praesertim  quum  tempore 
seqiientis  inter  Papam  et  Iniperatorem  discordia;  Vcneti  a  partibus 
starcnt  Pontiticis,  contra  Pisani  et  .lanuenses  sequerentur  gratiam 
Fricierici  II.  Prieter  Andream  DancUiluin  de  Ducatu  Petri  Ziani  adi 
Le  Breti  „bistoriam  Venetam"  T.  I,  p.  453 — 487;  de  rebus  Orien- 
tis  eundem  p.  499  sq.   Wilken.  1.  c.  VI,  467  sqq. 


^)  6  lo  bailo  de  Hacrc.  1       '')  marcaenti  non  dcun. 

*J  faese  malefici  0.  I      *}   ordenao  fö. 


Praeceptüm  de  navigatione  Svr.  et  AEGvrx.  261 

Petrus  Ziani,  Dei  gratia  Venetlarum,  Dalmacle  atqne  Cliroa- 
cie  Diix,  (loininus  qiiarte  partis  et  dlmidie  totiiis  Imperii  Roma- 
nie,  (lilecto  fideli  siio,  viro  nobili  Joaiini  Michaeli,  de  maiulato 
suo  Duci  in  Crete,  saliitem  et  dileetionem. 

Seire  vohinius  Prudentiam  vestram,  qiiia  de  voliintate  nostra 
ac  nostri  eonseilii  minoris  et  maioris  cum  collaudatione  populi 
Veneciarum  huiusmodi  statuimus  promissionem,  (piod  in  mudua 
proximi  venturi  Yberni,  quod  nullus  Venetus  vel  Veneti  de 
Antiochia,  nee  ab  Antiochia  usque  Joppen,  nee  de  Joppe,  neque 
de  ulla  aliqua  [I.  «//«]  parte  Syrie  in  Venecias  audeant  redire, 
neque  mandare ,  nee  revertendo  culfum  Adriaticum  a  Leukis 
ex  una  parte,  et  a  Curfu  ex  altera  intrare.  Contra  quod  si  quis 
venire  temptaverit,  possessio  ejus  ruinetur  in  terra,  et 
omnia  bona  sua  nicholominus  perdat,  atque  in  comune  nostrum 
deveniant. 

Si  autem  aliquis  de  redeundo  ex  Syria  et  locis  suprascriptis 
in  Venecias  in  dicta  mudua  Yberni  per  cartam  vel  cartas  erit 
ligatus,  volumus  et  censemus,  ut  inde  sie  solutus  existat,  si 
propter  hoc  ibi  steterit,  ac  si  per  cartam  vel  cartas  terminum 
longiorem  haberet  usque  per  muduam  tunc  sequentis  Pasce. 

Hanc  itaque  formam  promissionis  volumus,  quod  legi  facia- 
tis  in  publico,  dantes  omnibus  intelligere,  quod  cautelam  omnem 
habeant  de  non  contraveniendo  in  aliquo ;  quia  promissionem 
ipsam  duximus  in  omnibus  plenius  adimplendam. 

Et  statuimus  nuper  quoque  per  aliam  publicam  promissio- 
nem, ut,  si  quis  vel  si  qui  a  modo  vel  in  Alexandriam,  vel  in 
terra  Egipti  cum  lignamine  vel  ferro,  pice  vel  cum  aliis  rebus 
de  calumpnia  iverint,  quod  Potestas  Constantinopolitana ,  Dux 
Cretensis,  baiulus  Syrie  et  baiulus  Nigriponti,  castellani  quoque 
Modone  et  Corone  ac  singuli  seu  omnes  Comites,  nunc  et  dein- 
ceps  constituti  sub  nostro  Ducatu,  teneantur  juramento  astricti 
operari  bona  fide,  videlicet  eorum  quilibet,  ubi  jurisdictionem 
habebit  vel  habet,  hoc  est  in  civitatibus  seu  circa  civitates  et 


262  Praeceptum  de  navigatione  Syr.  et  AeGYI'T. 

loca  ipsiiis  jurisdictionis,  ad  eos  capiendos ;  bona  quoriim, 
qiie  capta  fuerint  per  eosdem,  ad  utilitatem  nostri  comunis 
debeant  reservari. 

Nos  autem  dabimus  per  ordinem  observandum  navibus  illis, 
qiiibus  nobis  nostroque  conseih'o  videbitur  bonum,  que  de  Vene- 
ciis  sunt  exiture,  prefieientes  sibi  capitaneum  vel  capitaneos,  si 
nobis  et  nostro  conseilio  bonum  videbitur,  qui  cum  hominibus 
ipsarum  navium  teneantur  astrieti  per  ipsuni  ordinem,  quod 
operam  dabunt  et  forcium  ad  capiendos  viros  dictos,  qui  de 
premissis  enmt  calumpniati,  et  ad  tollendas  eorum  res  et  bona, 
ubieunque  eos  vel  ea  invenerint,  dum  boe  facere  possunt  sine 
periculo  et  sine  impedimento  de  illorum  taxeg-iis  (taxagiis?). 
Quas  quidem  res  et  bona  capta  vel  ablata  debeant,  si  voluerint, 
dividere  inter  se,  aut  eadem  pro  comuni  Veneciarum  reservare. 

Item  volumus  et  stabilimus,  quod  omnes  Veneti  simul  et 
divisim  potestatem  habeant  tollendi  et  capiendi  res  ipsorum 
calumpniatorum ,  ubieunque  ipsas  invenerint,  et  eas  dividere 
ordine  suprascripto ,  navibus  ad  hoc  euntibus  partem  exinde 
habentibus  consuetam. 

Item ,  ut  naves,  que  cum  lignamine  vel  ferro,  pice  vel  cum 
aliis  rebus  de  calumpnia  in  Alexandriam  vel  terram  Egipti  ive- 
rint,  tam  si  fuerint  virorum  illorum,  qui  cum  illis  iverint,  quam 
si  ab  eisdem  in  aliis  fuerint  translate,  semper  sint  bannite,  ita 
quidem,  quod,  ubieunque  nostri  baiuli  fuerint,  aut  Potestas 
Constantinopolitana,  vel  Dux  Cretensis,  seu  nostri  Comites,  si 
poterunt,  capere  eos  teneantur,  et  tam  si  ibi,  quam  apud  nos 
capte  fuerint,  comburantur. 

Item  homines,  qui  cum  lignamine  de  calumpnia  vel  rebus 
interdictis  in  terra  Egipti  iverint,  ita  sint  perpetualiter  banniti, 
quod,  quicunque  bona  eorum  eis  abstulerint,  non  cogantur  ea 
sibi  reddere,  nee  ad  hoc  aliquo  modo  teneantur,  et  non  solum 
in  hiis  ipsi  viri  calumpniati  (adde  noii)  reclpiantur  in  curia  et 
in  jure,  sed  nee   etiani  in  aliqua  eorum  racione  audiantur  in 


Praeceptum  de  navigatione  Svr.  et  Aegypt.  263 

curia,  quousque  de  ofTensis  ad  nostriun  et  nostri  eonseilii  noii 
redierint  preceptum. 

Preterea  nullus  Venetus  sub  pena  ducentarum  librarum 
dr  (denar.)  Venec.  pro  uiioqiioque  viros  culpabilcs  in  siia  iiave 
in  illo  anno,  quo  culpam  ipsam  comiserint,  recipere  audeat,  nee 
ipsorum  res. 

Item  nullus  Venetus  cum  eorum  navibus  debeat  navigare 
in  ipso  anno,  nisi  maxima  necessitate  clare  facta,  qua  aliam 
navem  habere  non  potuisset.  Et  quicunque  ierit  cum  eis,  si 
suum  habere  fuerit  raubatum,  habeat  inde  dampnum,  et  nullam 
inde  restaurationem.  Et  si  raubatus  non  fuerit,  pene  ducenta- 
rum libr.  dr  Venec.  subjaceat. 

Item  quicumque  comparaverit  aliqua  mercimonia  de  par- 
tibus  Egipti  de  suprascriptis  hominibus,  si  sciverint,  quod  sint 
de  calumpnia,  perdat  mercimonia  illa,  et  deveniant  in  comunem 
nostrum. 

Item  stabilimus  .  .  .  .  vel  a  nobis  aut  ab  aliquo  nostro 

baiulo  seu  Duca  vel  Potestate  sive  Comite  nostro 

Ulis  perhibeat  testimonium  veritatis 

ac 

decem  argenti;    quas  nisi   statim  solvent  tam   .   .   .   in   .   .   . 
decem  marcas  argenti. 

Hec  omnia  per  ordinem  damus  universis  hominibus  Vene- 
tiarum  firmiter  observanda  de  .  .  .  ad  festum  sanctorum  Aposto- 
lorum  Petri  et  Pauli  primo  venturum,  et  inde  .  .  .  ad  annos 
quinque. 

Volumus  similiter,  quod  promissionis  tenorem  hunc  faciatis 
in  publico  legi  et  exponi  vulgarem,  dantes  intelligere  firmiter 
Omnibus,  quod,  qui  contravenire  presumpserint,  punientur  procul 
dubio  in  omnibus  et  per  omnia  secundum  formam  et  tenorem 
ipsius  promissionis.  Mandamus  quoque  vobis  atque  precipimus 
per  nos  et  maiorem  partem  eonseilii  sub  debito  juramenti,  quod 
observare   et  facere   mandata  nostra   tenemini,    quatenus   ea, 


264  PlllVILF.GlUM   GnKGdHIl   IX   I'aI'AI,   I{oM. 

qiiibus  vos  Iste  caplunt  promissloncs,  rncioncs,  adminisiraflones 
vol)is  ereditc,  obscrvctis  et  obscrvari  facialis  in  ferris  et  locis, 
(juibiis  üfliciü  Diicaliis  Cretensis  proestls. 

Datum  anno  Domini  millesimo  duccntesimo  vig-csimo  sexto, 
mensc  Martii,  indictione  quarta  decima.  Rivoai/k»  In  palatio  nostro. 

CCTAXfI. 

Excmplam  privilcgii  Crrcgorii  (IX)  Papo,  doniino  Duci  et  comnni  Tcnccic 

concessi. 

Continet,  quod  civitns  Venecie  per  aliquem  delegntum  vel  exeqnu- 

torem  auctorilatc  literarum  Sedis   apostolice  höh  possit  supponi 

eccleslnstico  intcrdicto  absqiie  spcciali  mandato  Sedis  ipsius. 

A.  tl.  1227,  die  S.  m.  Julii. 

Liber  Albus  fol.  167. 

Gregorius  Episcopus,  serviis  sorvoriim  Dci,  dilectis  fdlis, 
nobili  viro  Duci  et  comuni  de  Veneeiis  salutem  et  apostolicam 
benedictionem. 

Devotionis  vestre  sinccritas  promeretur,  ut  in  biis,  que  digne 
depositis  (deposcUis? ),  Vobis  favoral)iliter  annuamus.  Ilinc  est, 
quod  nos  Vestris  supplicationibus  inclinati  adlnslar  felicis  recor- 
dationis  Clementis  Pape,  predecessoris  nostri,  auctorilatc  Vobis 
presentium  indulgemus,  ut  nullus  delegatus  seu  subdelegatus 
ab  ea  executor,  seu  etiam  conservator  auetoritate  literarum 
Sedis  apostolice  possit  civilatem  Veneciarum  ecclesiastico  sup- 
ponere  interdicto  absque  spcciali  mandato  Sedis  ipsius  .  .  .^) 
plenam  et  expressam  ac  de  verbo  ad  verbum  de  indulgentia 
hujusmodi  mentionem. 

Nulli  ergo  omnino  bominum  liceat,  banc  paginam  nostre 
eoncessionis  infringere,  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis 
autem  hoc  attemptare  presumpserit,  indignationem  omnipotentis 


^)  Locus  mutilus  esse  videtur 


Greg.  IX  de  concordia  inter  Graecos  et  Latinos.  2G5 

Dei   et  beatorum   Peiri   et  Pauli  Apostolorum   ejus  so  noverit 
incursurum. 

Data  apiid  UuBEM  Veterem.  III  Non.  Julii,  pontificatiis  nostri 
anno  primo. 

CCLXXIII. 
Gregorius  IX  Papa  Roinanas  de  statn  et  foncordia  inita  intcr  Grecos 
et  Latinos  Imperii  Roinauie. 
Universis  lyresentes  liferas  inspecturis. 
.     .  A.  d.  1229,  die  9.  m.  Aprilis. 

Edidit  ex  manuseripto  viricl.  La  Porte  du  Theil  Buchon  in 
„eclaircissemens  historiques"  (recherches  et  materiiuix  etc.  T.  I)p.21. 
De  Joanne,  rege  Hierosolymitano,  ciiius  in  liac  Papa?  epistola 
mentio,  vide  Acta  ad  annum  1231.    Cfr.  Raynaldi  „Ami,  ecclcs." 
ad  a.  1229,  §.  46.  47.  Du  Gange  „bist,  de  Cp.«  III.  14. 

Cum  statum  et  profectum  Imperii  Romanie  sincero ,  sicut 
et  debemus,  zelemur  aflfectu,  iis,  que  pro  eo  rite  ae  provide 
ordinantiir,  libenter  impertimur  assensum  et  robur  adieimus 
apostolieae  firmitatis,  ut  intemerata  consistant,  que  nostro 
fuerint  munimine  roborata. 

Sane  inter  carissimum  filium  nostrum ,  regem  Jerosoliml- 
tauum  illustrem,  ex  parte  una,  et  uencrabilem  fratrem  nostrum 
iohannem ,  Episcopum  Manditensem,  et  dileetos  fdios,  nobiles 
viros,  Villanum  de  Alneto  et  Pontium  de  Lugduno,  nuntios 
Baronum  Imperii  Constantinopolitani'),  qui  plenam  et  liberam 
potestatem  babebant,  ab  eisdem  Baronibus  sibi  datam,  faciendi 
et  ordinandi,  quidquid  ipsis  \u\erei[urj  expedlens,  prout  in  lite- 
ris  patentibus  nobilis  viri  Narjoti  de  Toeiaeo ,  Bajuli  Imperii 
Romanie  et  aliorum  Baronum  eiusdem  Imperii  eontinetur,  in 
nostra  et  fratrum  nostrorum  nee  non  et  venerabilis  fratris  nostri 
Patriarche  Constantinopolitani  presentia  post  tractatus  multi- 
plices  de  utriusque  partis  assensu  fuit  olim  ordinatio  certa 
provisa,  quam  postmodum  Bajulus,  Barones  et  feodati  Imperii 


*)  Desideratur  ah  altera  parte. 


26G  GllKG.  IX  DE   CONCOHDIA  INTER  GllAECOS  ET  LaTINOS. 

juramcnto  proprio  firmavenint,  adicientes  quidilam  super  Duca- 
tiim  de  Fiiu'pople,  qiiod  in  ordiiiacione  premissa  non  fuerat 
comprehensuin;  deinde  meinoratus  Villanus  et  Guillelmus  de 
Doaio  pro  predielis  Bajulo,  Baronibus  et  feodatis,  menioratis 
literis  voluntatem  et  juramentum  continentibus  eorundem  et 
certam  potestatem  ab  ipsis  super  ordinacionem  Imperii  eis 
datani,  nostro  conspectui  presentarunt. 

Predielis  itaqueRege  et  nuntiis  in  nostra  et  fratrum  nostro- 
rum  presentia  eonstitutis,  idem  Rex  eonventiones  comprehensas 
in  literis  aulhenticis,  ex  parte  predietorum  Baronum  sibi  exhi- 
bitis,  acceptavit;  quadam  adjectione,  immo  potius  declaratione, 
de  ipsius  Regis  et  predietorum  nuntiorum,  scilieet  Villani  et 
Guillelmi,  assensu  adhibito  secundum  intellectum,  quod  nos  et 
fratres  nostri  in  tractatu  conventionum  habiiimus,  predietarum 
videlieet,  quod,  si  Balduinum,  vel  fiiiani  regis,  vel  utrumque, 
antequam  contralietur  matriinonium  inter  ipsos,  vel  post  mori 
contingat,  vel  alio  modo  matrimonio  impediri,  Rege  vivente, 
idem  Rex  toto  tempore  vite  sue  habebit  et  tenebit  Imperium, 
et  alia  que  tarn  pro  uxore,  quam  pro  beredibus  suis  sunt  in 
premlssis  conventionibus  comprebensa,  firma  et  integra  perma- 
nebunt,  prout  in  ipsius  Regis  literis  expressius  eontinetur,  qua- 
rum  tenorem  de  verbo  ad  verbum  preseutibus  duximus  inseren- 
dum,  qui  talis  est: 

Nos  Johannes,  divina  permissione  Jerosolimitanus  Rex, 
notum  facimus  universis  j)resentes  literas  inspecturis,  quod  in 
presentia  sanctissimi  in  Christo  patris  nostri  Gregorii,  Dei 
gratia  S.  R.  E.  summi  Pontificis,  et  dominorum  Cardinalium 
et  domini  Symonis,  Putriarche  Constantinopolitani,  nohis  pre- 
sentihus,  et  domino  Johanne,  Episcopo  Manditense,  et  nobili- 
bus  viris  Villano  de  Alneto  et  Potitio  de  Lngdmio,  nuntiis 
Baronum  Imperii  Consiantinopolitani ,  qui  plenam  et  liheram 
potestatem  hahchanf,  ah  eisdem  Baronibus  sibi  datam,  faciendi 
et    ordinandi    de    dicto    Imperio ,    quicquid   ipsis   videretur 


Greg.  IX  de  concordia  inter  Graecos  et  Latinos.  267 

expetliens ,  proiii  i?i  Uteris  patentibiis  viri  nohilis  Narjoti  de 
Tociaco,  Bajuli  Imperii  Romanie  et  aliorum  Baromim  ejusdem 
Imperii  continetur,  de  consensu  nostro  et  dicturum  nuntiorum, 
de  ipso  Imperio  ordtnatitm  extitit  in  Ininc  modtim: 
„In  nomine  Domini.   Amen. 

„In  primis  fief  contr actus  matrimonialis  de  Balduino 
cum  filia  Regis  Joannis,  et  consummabitur  matrimoniinn,  cum 
venerifit  ad  etatem;  et  quia  idem  Balduinus  minor is  etatis 
est,  propter  debilem  statum  Imperii  dominus  Rex  Johannes 
habebit  Imperium  et  coronabitur  in  Imperatorem,  et  erit  Impe- 
rator ad  totam  vitam  siiam,  et  plenariam  habebit  potestatem 
et  plenarium  dominium,  tanquam  Imperator^  ad  totam  vitam 
suam;  et  quidquid  faciet  tam  in  aquisitis,  quam  in  aquirendis, 
firmum  et  stabile  in  perpetuum  permanebit,  sahis  justis  tenen- 
tis,  quas  moderni  Latini  vel  successores  sui  tenuerunt  a  tem- 
pore Latinorum;  et  post  decessum  Regis  Ralduinus  vel  justi 
heredes  sui  habebunt  vel  tenebunt  dominium  Imperii  plene  et 
integre,  salvis  donationibus ,  quas  Rex  fecerit  tam  in  feudis, 
quam  i?i  aliis,  videlicet  in  aquisitis  et  aquirendis,  salva  here- 
ditate  assignata  vel  assignanda  heredibus  Regis. 

„Sane  dominus  Rex  tenebit  Balduinum  et  providebit  ei 
honorifice  ad  honorem  suum  et  ad  honorem  Balduini,  donec 
Balduinus  ad  etatem  viginti  annorum  pervenerit;  et  cum  Bal- 
duinus venerit  ad  etatem  viginti  annorum,  Balduinus  inve- 
stietur  de  regno  Niceno  cum  omnibus  pertinentiis  et  de  omni 
terra,  quam  ultra  Brachium  tenuerunt  unquam  Latini, 
adjuncto  adhuc  Ducatu  Novi  Castri,  salva  teneuta  hominum 
Latinorum,  quam  habuerunt  de  jure  a  tempore  Imperatoris 
Henrici  et  eins  heredibus  usque  ad  amissionem  terre,  excepto 
Ducatu  Nichomedie ,  qul  remanebit  in  manu  Imperatoris. 

„Et  sciendum  est,quod  in  voluntate  Regis  erit,  capere,  quod 
maluerit  pro  heredibus  suis,  vel  totam  terram,  que  est  ultra 
Brachium,  sicut  ienent  vel  unquam  tenuerunt  eam  Greci  et 


2G8  CillEG.  IX  DE   CONCOliniA    INTEU  GllAKCOS   ET  LaTINOS. 

Laliui,  vel  tntam  ferram,  quam  toict  (omniJihnnis  nsr/ur  ad 
pcrUnentias  de  Dimol  et  de  Audrenoble,  el  lolum  DueaUim  de 
Finepople,  (juisquis  eiim  tenet,  et  lotam  terram  de  Esclaves  et 
ilhim ,  que  fiiil  de  Straces,  excepto  illo ,  quod  Assantis  inde 
tenet,  et  excepto  regno  Tfiessalonicensi :  tali  modo,  quod  her  es 
regis  faciet  homagium  Ugium  Dalduino ,  vel  eins  heredi, 
quando  iwniet  ad  Imperium  post  decessum  Uegis,  et  faciet  ser- 
vHium  dehitum  pro  terra  sua,  sine  periculo  terre  sue,  hoc 
excepto,  quod  non  tenehitur  ire  in  exercilum,  in  quo  persona 
Imperatoris  non  erit. 

„Et  si  forte  aliquis  hahehit  feodum  in  terra  ultra  Bra- 
chium,  in  terris  h  er edum  Regis  et  Imperatoris,  faciet  ligitatem 
Uli  domino,  in  cuius  terra  major  pars  f codi  sui  erit,  donec 
hahehit  heredes  de  carne  propria,  quihus  possit  pactiri  feodum 
post  decessum  ;  et  hoc  fit,  ne  possit  perdi  feodum  ah  aliqua parte. 

,,Item  quicumque  tenehit  feodum  vel  dominium  ah  Impe- 
rio  immediale,  faciet  Regi  Johanni  homagium  Ugium  ad  vitam 
suam  et  fidelitatem  contra  omnes  ho?nines,  qui  possunt  vivere 
atque  mori,  excepto  predicfo  Dalduino,  qui,  cum  venerit  ad 
etatem  viginti  annorum,  Regi  tenehitur  juramento  ad  servan- 
dum  ipsum  et  suos  et  conventiones  superius  annotatas;  et  ipse 
Balduinus  tenehitur  facere  servitium  dehitum  Imperio  dehomi- 
nihus  suis  pro  terra  sihi  assignata;  et  homines  istius  terre, 
quam  hahehit  Balduinus ,  facient  homagium  Ugium  Regi 
Johanni,  et  jurahunt  conventiones  supradictas.  Adhuc  in  terra, 
que  aquiretur  vel  que  reaquiretur,  Barones  secundum  valorem 
terre  milites  feodahunt. 

„Item  fiUe Regis,  que  erit  uxor  Balduini,  assignahuntur 
pro  dotalicio  viginti  millia  hyperperate  terre  ad  cotisidera- 
cionem  domini  Patriarche  et  quatuor  Baronum  Imperii. 

„Item  Regine,  videlicet  uxori  Regis,  assignahitur  dotali- 
cium  in  terram  (terra  ?),  quam  Rex  elegit  pro  heredihus  suis;  et 
si  forte  conti(n)geret  Regem  decedere,  priusquam  terra  heredum 


Greg.  IX  ue  concordia  intek  Graecos  et  Latinos.  269 

suorum  fuerit  aqulsita,  providehitur  Regine  de  dotalkio 
in  terra,  qiie  prius  aqniretuvy  de  consilio  domini  Patriarche 
et  quutuor  Baroniun,  hoc  condicionis  interposito ,  quod,  quam 
cito  terra  heredum  Regis  erit  acquisita,  ipsa  cupiet  dotalicium 
suum  in  eodem  (eadem?),  si  invenietur  tum,  quod  possit  fieri, 
ad  arhitrium  predictorum ;  et  tunc  terra  lUa  ad  Ralduinum 
revertetur  absolute. 

„Satte  Ottines  feodafi  in  Imperio  jurabunt,  se  teuere  et 
servare  ottines  istas  cotiventioties  et  recipere  Regetn  in  doitiitium 
et  Imperatorem,  quando  ad  terram  vetiiet,  Deo  datite.  Rex  vero, 
quando  coronaljitur,  super  sacrametita  jurabit se  sei^vare,  manu- 
tetiere  et  defetidere  Ltiperiutti,  Jura  Imperii  et  hotiores  et  appro- 
hatas  cotisuetudines  Ittijterii,  bona  fide  ad  opus  suum,  quattidiu 
vivet,  et  ad  opus  Balduini  et  suorutti  post  ipsius  decessum,  saluis 
Juribus  et  hotioribus  Vetietorum  et  Ecciesiarutti ,  ut  ista  fiatit. 

Predicti  autem  Narjotus  Bajulus  et  aJii  Baron  es 
et  fideles  ac  feodati  in  hac  forttia  unuiti  tantutn  pun- 
ctutn  adjunxerutit ,  scilicet  de  Ducatu  Phitiepople ,  ut  illud, 
quod  de  jure  tetiuit  dUectus  et  fidelis  consors  eorum  et  Baro 
Ltiperii,  dotninus  Girardus  de  Stroitn  et  antecessores  sui, 
libere  teneat  per  debilum  serviiium  ab  eo,  in  cujus  parietn 
predictus  Ducatus  cesserit,  scilicet  Ittiperatoris  vel  heredutti 
suorum.  Non  enim  alicujus  itttetitionis  fuisse  creditnus,  quod 
ipse  suo  jure  j)lus ,  quatn  alii ,  privaretur.  Cum  igitur  dictu 
fortna  eis  visa  fuerit  et  utilis  et  fructuosa,  factum  suorutti 
nuniiorum  collaudaverunt ,  Uli  reddentes  gratias,  qui  suos 
hutniles  ipsorum  non  permittit  tribulationibus  deperire. 

„  Conventiones  ipsas  in  otnnibus,  sicut  prescripte  sunt,  ratas, 
gratas  et  firtnas  habentes,  ipsas,  sacrosanctis  tactis  Evangeliis, 
juraverunt  firmiter  et  fideliter  observare  et  complere,  et  non 
cotitra  venire. 

„In  cujus  rei  testitnonium  suas  literas  patentes  fecerimt 
fieri   sigillorum   suorutn    munittiine   roboratas.     Qiiibus   per 


270  Jac.  Thkupuli  epistoi.a  de  monasterio  S.  Georgii  Cp. 

iiohiles  viros  Villamim  de  Alneto  et  GuiUelmum  de  Doaio, 
supradictorum  Ihironum  7iuntfos,  dnmino  Pape  et  nohis  ohhitis, 
nos  conrenliunes  in  eis  conlenlas  accepttwimus  et  recepimus, 
hoc  adjecto,  imo  apertius  declarato,  de  nostro  et  dictorum 
nuntiorum,  scilicet  Villani  et  Guillelmi  assensu,  cum  a  domino 
Papa  et  Cardin alibus ,  et  nohis  sie  ab  initio  snpradicte  con- 
ventiones  fnerint  intellecte:  qtiod,  si  Balduinum,  vel  filiam 
nostram,  sive  utrumque,  anfef/Ka?n  matrimonium  cnntrahetur 
inter  ipsos,  vel  post  mori  contingat,  vel  ulio  modo  matrimo- 
nio  impediri,  nohis  viventihus ,  nos  ioto  tempore  vite  nostre 
hahebimus  et  tenebimus  Imperium;  et  alia,  que  tarn  de  uxore 
nostra,  quam  de  nostris  heredibus  superius  sunt  expressa, 
firma  et  integra  in  perpetuum  remanehtmt. 

„Nos  autem  omnes  suprascriptas  conventiones  ohservare 
firmiter,  bona  fide ,  et  non  contra  venire  proprio  firinavimus 
juramento.  In  cujus  rei  tesiimonium  presentes  literas  fecimus 
sigilli  nostri  munimine  roborari. 

„Actum  anno  Domini  MCCXXIX ,  mense  Aprilis ,  in 
Pervsio.^^ 

Nos  igitur,  iis,  tanquain  inspirante  Domino ,  siciit  confidi- 
mus,  ordinatis,  gratum  impcrticiites  assensuni,  quia  rcctis  dispo- 
sitionibus  nil  dcbet  dinicullatcm  aflerre,  ea  statuiiniis  lirmiter 
observanda,  presentlum  auctoritate,  sub  pena  excommunicatio- 
nis  districtius  inhibentes,  an  quis  contra  ipsa  quicquam  attem- 
ptare  presumat  etc. ;   si  quis  autem  etc. 

Datum  PicRusii,  V  Id.  Aprilis,  pontificatus  nostri  anno  tertio. 

(M  F.XXIV. 

Jaeohus  Thcupulo,  üux  Ycneliarum,  cominittit  Potestati  Yeneto  in  Con- 

stantinopoli,  ut  inonasterium  s.  dieorgii  niajoris  immittat  in  possessioneni 

rcdditiium  cidem  assignatorum. 

A.  d.  1229,  m.  Matlio. 
De  Ducatu   Jacobi    Theupuli    (a.   d.   1229  —  1249)    videatur 
Andrea?  Danduli    chroiiicon  1.  c.  p.  345—358.  AddeLeBret 
1.  c.  p.  487—529. 


JaC.  ThEUPULI  EPISTOLA  DE  MONASTERIO   S.  GeORGII  Cp.  271 

Ecclesiae  Venetae  anliqua  monumenta,  ed.  Flamin.  Corne- 
lius Tom.  VIII,  decadis  XI  parte  posteriore,  pag.  240,  241.  Ex 
archivo  s.  Georgii  majoris  Veiietiarum. 

Jacobus  Theupuliis,  Del  gratia  Venetiarum,  Dalmacie  atque 
Chrovacie  Dux,  dominus  quarte  partis  et  dimidie  totius  Iniperii 
Romanie,  dilecto  fideli  suo  R.  Quirino,  viro  nobili ,  de  mandato 
suo  Potestati  Constantinopoli,  et  eonsciliariis  ejus,  viris  nobili- 
bus,  fidelibus  nostris,  salutem  et  prosperitatis  letitiam. 

Refferente  viro  nobile,  Theopbilo  Geno,  nostro  nunc  con- 
sciliario  existente,  didicimus,  quia,  cum  quondam  loca  quedam 
et  mansiones  nostri  monasterii  de  s.  Georgio  in  Constantinopoli 
posita,  fuerint  ablata  eidem  et  redacta  in  nostro  comuni  pro 
ejusdem  comunis  utilitate,  dictus  Theopbilus  Geno  sui  regi- 
minis  tempore  ad  mandatum  haue  mansionem  dom.  P.  Ziani 
nostri  predecessoris  de  voluntate  sui  conscilii  terras  sive  loca 
inferius  designata  pro  incambio  pro  premissis  eidem  monasterio 
specialiter  assignavit. 

Sed  loca  autem  ipsa  hec  sunt:  pecia  vero  una  de  terra 
vacua,  posita  infra  murum  civitatis.  Ex  uno  capite  versus  Orien- 
ten! firmat  in  porta  civitatis,  que  dicitur  s.  Marci ,  per  quam 
discurrit  via  publica,  que  pecia  de  terra  habet  ibidem  de  ampli- 
tudine  pedes  LVIII;  ex  alio  capite  versus  occidentem  firmat  in 
porta,  que  (1.  qua)  exitur  ad  Drongarium,  que  dicitur  Ebrayki, 
Habens  ibi  de  latitudine  pedes  XXXVIII;  per  quam  portam  via 
discurrit  publica;  de  longitudine  autem  habet  eadem  pretia 
(1.  pecia)  de  terra  ibi  ab  Oriente  discurrens  versus  occidentem 
pedes  LXXVII;  per  quam  longitudinem  via  vadit  publica.  Ex  vero 
alia  sua  parte  firmat  in  muro  civitatis. 

Hec  autem  pecia  de  terra  assignata  est  monasterio  supra- 
scripto  yperperos  XVI  annuatim. 

Super  quam  Nicolaus  Aurio  habitator  Constantinopolis 
habet  mansiones  quasdam.  Est  autem  similiter  pecia  quedam  de 
terra  vacua,  posita  in  ruga  Allero  .  .  .  Supra  qua  sunt  case 


1272  I'A(  TIM    MkTH  AI  AIUJIM    DOiM.   SaONAK. 

qiiiiltiior  <lc  Ang-elo  M et  iixorc  siia  pro  (ribus  yperpcris 

iuniiialiiii. 

Quia  vcro  de  volunlatc  nostra  est  ac  noslri  eonscilii,  iit  lias 
pecias  de  terra  per  supraseriptuin  virum  nobilem ,  Tlieophiluin 
Geno,  dicto  monasterio  pro  incnmbio  assii^natas  monasterium 
ipsum  liabere  debeat  ac  libere  possidere,  mandamus  vobis  atqiic 
preclpimiis  sub  pena  jiiramenti,  qiiatenus  missum  ipsius  mona- 
sterii  B.,  videlicet  Priorem  s.  Marci  nomine  monasterii  s.  Geor- 
gii,  niittatis  in  tenutani  de  suprascriptis  peciis  de  terra,  ut  eas 
de  cetero  monasterium  ipsum  babere  debeat  et  tanquam  suas 
proprias  in  perpetuum  possidere. 

Data  per  Nicolaum  Girardo,  Presb.  plebanum  eeclesiae 
s.  Moysi,  Canccllarium  nostrum,  anno  Domini  millesimo  ducen- 
tesimo  vigesimo  nono,  mense  Madii,  indictione  secunda,  Riuoalti, 
in  pahitio  nostro. 

CCLXXV. 

Islod  est  pactniii  domini  Illvtliafardiui  Saonae. 

A.  d.  1229,  111.  Novenibri. 

Liber  Pactorum  II,  fol.  222^ 

Anno  Domini  millesimo  ducentesimo  vigesimo  nono,  mense 
Novembri,  indictione  tertia.   Saonae*). 

Istud  est  pactum  domini  Metbafardini  Saonai,  qiiod  fecit 
illustrissimo  domino  Jacobo  Teiipulo,  Dci  gratia  Venetiarum, 
Dalmatiae  atqiie  Chroatiae  Duci,  quartai  partis  et  dimidiae  totius 
Imperii  Romania^  dominatori,  bunc  tenorem  babentem: 

Ego  suprascriptus  Metbafardiniis  adbibui  fidem  meam  Omni- 
bus mercatoribus  Venetis,  qui  per  terram  vadunt  vel  veniunt 
meam,  ita  quidem,  ut  sint  salvi  et  securi  eundo,  stando 
et  redeundo    per    fotam    meam    terram    in   Adalapo,     vel    in 


*)  S  aona  (Sahjwi)  arx  Syrite  lirmissiiua  prope  Antiochiam.  Noraen  Mctlia- 
fardin  respondet  titulo  apiid  Arabes  frequenti  M  o  dhaf  fireddin  „Gdei 
victoriain  parans".  De  Saona  et  Venetoriim  ibi  comnicrcio  vide,  quae  siipra 
p.  259  in  pacto  Melechalis  leguntur. 


Pactum  Methafaudini  dom.  Saonae.  ^73 

Omnibus  terris,  ad  quascumqiie  ire  voluerint,  in  personis  et 
rebus  suis. 

Et  teuere  volo  omnia  ac  observare ,  quecunque  continentur 
in  paeto  liaetenus  a  patre  quoudani  ineo  facto  suprascriptis 
mereatoribus  Venetis  omnibus. 

Et  si  evenerit,  quodDeus  avertat,  utaliquod  lignum  magnum 
vel  parvuui  in  meis  rumperetur  partibus ,  salvi  et  securi  esse 
debent  in  personis  eoruni  et  havere  absque  contrarietate  aliqua. 

Quodsi  obierit  in  meis  partibus  Venetus  aliquis  testatus  vel 
ordinatus,  valere  debet  et  teuere,  prout  se  ordinabit.  Quodsi 
obierit  sine  ordinatione,  Veneti,  qui  fuerint  ibi,  valeant  iutro- 
mittere  sua  omnia  bona  absque  contrarietate  aliqua.  Si  vero 
Veneti  ibi  non  fuerint,  ego  dictus  dominus  Saonie  custodire 
debeo  bona  suprascripti  defuncti,  donee  dominus  Dux  vel  Acco- 
nis  Baiulus  suas  mihi  litteras  miserit;  et  prout  in  dictis  litteris 
continebitur,  ita  effeetui  mancipabitur. 

Quodsi  infra  dictos  Venetos  aliqua  diseordia  evenerit, 
quod  ad  invicem  se  verberarent  vel  occiderent,  potestatem  infra 
se  eonciare  debent  habere,  et  non  aliquis. 

De  saoma  kamelli  de  pipere  debent  appagare  dir.  (i.  e. 
direni)  VIII.  De  saoma  saomeri  piperis  debent  appagare  dir.  VI 
et  quarta.  De  saoma  kameli  de  coton  appagare  debent  dir.  IUI. 
De  saoma  saomeri,  videlicet  muli,  de  bambaccio  dir.  III,  minus 
tertia. 

Et  hoc  actum  fuit  tempore  nobilissimi  domini  Johannis 
SuccuguUo,  missi  gioriosi  domini  Ducis  Venetiarum. 

Hoc  quoque  pactum  mea  propria  manu  scripsi,  ac  meo 
signo  munivi,  ut  firmum  et  stabile  sit  perpetuo. 

Factum  in  mense  Mearan*)  ad  annosDCXXVII  deMaogmet. 


^)  I.  e.  Moll  arram,  a.  627  iiicipiens  a  die  20  m.  Novenibris. 
Fontes.  Abth.  H.  Bd.  XIU.  18 


274  Pactum  Sultani  Melechalis  dk  Ai>eppo. 

CCLXXVI. 

Puctum    ülclcchulis  de  Alapo   Soldani,    factam    cum    domino  Jacobo 

Teupulo,    Duce    Vcnctie. 

A.  d.  l'iül),  III.  Uect'iiibri  feie  medio. 

Liber  Albus  fol.  204  —  205.  Libri  Pactornni  I,  fol.  265. 
II,  fol.  221,  coli.  fol.  J  3.  Excerpsit  M;<  rin.  IV,  240  s(\.—  Elmelik  cl- 
azfz  Muliammcd ,  (illiis  Klnielik  ed  Dahir,  regnavit  a.  1216 — 1236. 
Cfr.  siipra  p.  63.  Sed  corrige  inendum  scripturse  (zhuhir  i.  e.  duhir, 
pro  zhäri)  tarn  in  titiilo,  quam  in  textu. 

In  nomine  Dei  etcrni.   Amen. 

Anno  Domini  millesimo  CO.  XXIX,  ntense  Deeembris,  indi- 
ctione  tercia.   In  Adalai-po. 

Istud  est  pactum  domini  Meliechallis  de  Alappo,  Soldani, 
quod  feeit  glorioso^)  domino  nostro  Jacobo  Teupulo,  inclito 
Venetie  Duci,  hune  tenorem  habentem. 

Ego  suprascriptus  Soldanus  tempore  Jobannis  Succugullo, 
missi  gloriosi  domini  Jacobi  Teupuli ,  incliti  Venetie  Ducis, 
adbibui  lidem  meam  omnibus  mercatoribus  Venetis,  qui  de 
transmarinis  uenerint  partibus ,  et  confirmaui  suprascriptum 
pactum  auctoritate  mea  glorioso  domino  Jacobo  Teupulo,  Dei 
gracia  Venecie,  Dalmacie  atque  Chroacie  Duci  et  quarte  partis 
et  dimidie  tocius  Imperij  Romanie  dominatori,  quod  omnes 
dicti  mercatores  in  meis  partibus  uenientes  sint  salui  et  securi 
in  personis  et  hauere,  eundo,  stando  et  redeundo;  et  quos 
cauere  ac  saluare  debeo  bona  fide  et  bono  occulo  ab  omnibus, 
qui  inde  eos  infestare  uoluerint,  ad  meum  posse. 

In  eorum  uero  uendictionibus  et  comparationibus  ita  eos 
teuere  debeo  in  suis  rationibus,  quod  aliquis  eisdem  minima 
fortium  faciat;  et  boc  facio,  ut  supradicti  mercatores  in  meis 
libentius  ueniant  partibus  cum  mercimoniis  suis. 

Stabilitum  uero  illis  babeo,  quod  de  mercibus  omnibus, 
quas  uenderint  seu  comperauerint')  in  Adalappo,  debent  persol- 

')  dicto  glorioso  LI'.  II,  fol.  13. 

~)  I.  e.  com  j)  a  ra  veri  n  t.  Eadem  forma  roeiirrit  in  soqii.  pagina. 


Pactum  Sultani  Melechalis  de  Aleppo.         27!) 

uere  sex  per  centenarium,  extra  de  cotton,  de  quo  soluitur  per 
saiimam').  De  omnibus  autem  mercibus,  quas  seeum  de  Vene- 
eia  diixerint,  teneantur")  dare  siiniliter  sex  per  centenarium,  et 
de  draparia  kar.  .  .  .  duos  pliis^)  platatorum*)  kar.  I,  et  alio 
platatorum  kar.  I. 

Quodsi  comperauerint  speeies,  tenentur  similiter  per  cen- 
tenarium ad  messetam^)  kar.  iiij°'  [extra]  de  cotton''). 

De  omnibus  quoque  mercibus  ad  fondicum,  qui  extra  ciui- 
tatem  est,  debent  medium  dir.')  ad  pontem  de  dritura. 

Dimisi  eis  de  sauma  kamelli  de  pipere  denarium  I;  unde 
ad  dictum  pontem  pro  suprascripta  sauma  piperis  debent  dena- 
riorum  nouem. 

Dimisi  illis  etiam  de  sauma  sommerij'')  denarium  imum,  de 
quibus  dare  solebaut  quoque^). 

De  saoma  kamelli  de  cotton  dimisi  dlis  medium  denar,,  de 
quibus  appagare  sollebant;   vnde  remanent^")  quatuor. 

Et  de  omnil)us  mercimonijs ,  quas  de  Venecia  duxeriut 
secum,  debent  dare  prout  de  pipere,  et  de  rame  sicut  de  cotton. 

Quodsi  Venetus  quis  mercator  in  partibus  moriretur  cum 
ordinatione,  ualebit,  prout  se  ordinabit,  absque  contrarietate 
aliqua.  Quodsi  intestatus  obierit,  et  fuerint  ibi  Veneti,  valeant 
ipsi  bona  suprascripti  intestati  intromittere  absque  contrarietate 
aliqua;  tamen,  qui  ipsa  bona  susceperint,  Soldano  suas  faciet 
(facient?)  litteras,  quod  receperint  dicta  bona  dicti  intestati. 
Si  uero  obierit,  et  non  fuerint  inuenti  ibi  Veneti  uel  Venetus, 
qui  sua  ualeaut  intromittere  bona ,  Soldanus  debet  custodire 
dicta  bona  suprascripti  defuncti,  donec  littere  domini  Ducis 
Venecie  uel  Acconis  Baiiili  Soldano  venerint;  et  secundum  quod 

>)  pro  sauma  LP.  II,  fol.  13.  j  ^)  niesarain  LP.  U,  fol.  13. 

2)  tenentur  LP.  L  IL  |  6)  extra  LP.  IL 

■"')  pl  US  additum  margini  LA.:  kar-  ')  medietatem  LP.  II,  fol.  13. 

linos  duos  LP.  II.  j  ^)  saumeri  LP.  I.  II. 

*)  pal  tat  0  ru  m  LP.  I. ;  p  a  I  t  M  f  0  ri  '■*)  qnoLP.l.  LP.il''  An  (juiinjue? 

LP.  IL  j  '")  iiiuim   remanent  LP.  1.11. 

18* 


270  Pactum  Sir/iAM  .MKr.KriiAMs  i>r,  Amj'po. 

in  lillcris  dictis  conlinel)ihir,  il;i  ('(Vccliii  inaiicipabiliir  sine  con- 
trarietate  iilla. 

Ad  pontein  namque  promisi  illis  facere  fondicum  ad  hospl- 
tandiini.  Ad  Litiam  ([ii()([iic  habere  debeiit  ceclesiain,  fondicum, 
cnriani,  Haiuhnn  et  fiirnun»;  et  in  Adalaj)po  siniiliter  i'ondieuni, 
eiiriam  et  Haiiduni. 

Quodsi  infra  dictos  Venetos  euenerit  discordia  aliqua,  ant 
se  ad  inuicem  uerberarent  uel  occiderent,  super  hoc  Baiulus 
eoruin  potestateni  habere  debet,  et  non  alicjuis. 

Item  in  quaHbet  septimania  statutum  illis  habeo  omni  die 
lune  Admiralium  unum  ad  eisdeni  rationeni  faciendam  in  duana 
de  Omnibus,  quos  fecerint,  clamoribus;  liedardiniim  Moamedar') 
ad  presens  illis  concessi.  Et  si  aduenerit,  quod  Deus  auertat, 
naueni  aut  lignum  ali([uod  in  Licia'J  uol  in  Zibello^)  et  in 
Omnibus  meis  paitibus  rumperetur,  persone  eorum  et  habere 
absque  contrarietatc  aliqua  salui  et  securi  esse  debent. 

Si  autem  Venetus  uel  Veneti  in  meis  fecissent  partibus 
predam  seu  raubariam,  mercatores,  qui  in  meis  erunt  partibus, 
nulluni  inde  danipnum  siue  impedimentum  sustinere  debent. 

Hoc  etiam  pactum  et  statutum  illis  perpetuo  firmaui. 
Volo*)  namque  et  precipio,  quod  omnes  Adnn'ralij  mei,  Baiulus 
siue  Baiuli,  qui  istum  meum  perspexerint  pactum,  quod  de  sepe- 
dictis  V' enetis  confirmaui,  firmiter  ipsum  credere  debeant  et  tenere. 

Et  iit  firmius  credatur  et  teneatur  a  meis  hominibus,  meo 
honorabili  signo  ipsum  muniri  duxi  ac  honorabilis  Tabacci. 

Factum  fuit  hoc  pactum  die  vigessimo  septimo  intrante, 
mense  Mearam,  ad  annos  DC.  XXVII  de  Maogmet^). 


*)  Mwomcdar  Li*.  H.;  Maoine- 
il  e  r  LP.  \.  IJ e  d a r  d  i n  lefert  co- 
gnoiiientuni  Ued  red  d  i  n(|)  I  eni- 
lu  iii  um  fid  e  i).   In  M  a  o  m  edar 


-)  La  od  i  eca. 
3)  Gobeil,  Byblos. 
*)  V  o  1  0    LA. ;     et    volo    nam- 
que LA. 


iiiesse  potest   Moli  am  med    aut    1       ^)   L  c   die   feie  17.  m.  Dccem- 
titulus    Meli  man  dar,     hospi-    '  l>  r  i  s. 

tum  etc.  eu  r  a  (  or.  I 


TilACTATUS  CONCORDIAE  INTF.Ii  JOANNEM  I.MI'.  ET  JaT.  ThEUPUI.UM.      277 

CCLXXVII. 

Tractatus  foncordiae  Intcr  Joanneui,  electum  linperalopeni  Constanti- 
uopolitanam.  et  Jacobum  Theupulum,  Duiom  Vonctiarum. 

A.  d.  i231,  die  7.  in.  Aprilis. 

Codex  Lat.  Saiicti  Marci  228,  fol.  13  —  18. 

Anno  Domini  1231  Joannem  ßriennensem,  Regem  Hierosolymi- 
taniim,  in  Regni  Constuntinopolilani  administrationem  vocatum  fuisse 
constat,  coli.  Andrea  Dandulo  chron.  1.  c.  p.  346  sq.:  Baldu'mo, 
liercdi  Imperii  Comtantinopolitani,  Imperator  del  Zagora  promisit 
totam  occide7italem  plagam  ei  acquirere ,  si  ejus  filinm  acciperet 
co7}jugem.  Qnod  cernentes  Barones,  qui  pueri  putrem  (am  swve 
ojfendernut,  deUberato  consiUo  Joanni,  Regi  Hieriisrdem,  mitlunt, 
nt  /iliam  suam  det  heredi  Imperii,  et  ipse  in  i'ita  sua  gubernet 
Imperium  pro  puero ,  teneatque  nh  Imperio ,  quidqnid  ultra  Bra- 
chium  Sancti  Georgii  acquirere  poterit ;  qme  de  conscientia  Papce 
firmata  sunt.  Hie  Joannes  tertio  Ducis  anno  Petrmn  de  Altonano 
(leg.  Altomano)  militem  Venetias  misit ,  qui  pro  suo  exercitu 
potenti  transfretando  navigia  habere  pactus  est*).  Et  Uli  iVare- 
tium  (leg.  Aretiuni)  jam  pcrrento  Dux  Simonem  Bona  et  Andreani 
Michaelem  delegat ;  et  pacta,  qme  in  acquisitione  Imperii  facta 
fuerant  et  successive  approbata,  hie  inde  firmata  sunt ;  et  kalendis 
Augusti  parato  Venetorum  stolo  ille  cum  exercitu  Constantinopolim 
navigat,  et  Imperator  coronatus  est. 

Hactenus  Andreas  Dandulus  breviter  suo  niore  ac  summarie. 
Nos  vero,  cum  sequentia  diploniata  plus  semel  fata  regni  Latinorum 
Byzantini  respiciant,  ex  Wilkeno  (Geschichte  der  Kreuzzüge 
T.  VlI,  p.  431  sqq.)  sequentia  repetenius,  ad  illustrandam  istius  »vi 
historiam  apprime  facieutia  :  In  derselben  Zeit  (12(31)  .. .  endigte  das 
Lateinische  KaisertJiumzu  Constantinopel  sein  kümmerliches  Daseyn. 
Weder  der  Kaiser  Balduin  der  Erste,  noch  sein  Bruder  Heinrich 
hatten  es  vermocht,   innere   Haltbarkeit   einem  Reiche  zu  geben, 

")  Muratorius  ibidem:  in  margine  codicis  Ambrosiuni:  „Jonmd  hnpcra- 
turi  data  sunt  triremcs  XIV  et  navigia  pro  vehendis  equis  1200  et 
500  milllibus.  üutiis  et  cjmmeatus  pro  trihtts  mensibus.  Hie  cum 
cla^ise,  cum  sua,  tum  Veneturtim,  maritima  Campsaci  {j.Lumpsuci)  oram- 
f/ne  vichium  tot  im  recuperavit,  diu(jue  in  Imperio  pacißce  vi.nt'K 


27(S     'l'i;  A(  TATUS  CONCORDIAE  INTEIl  JoANNEM  ImP.  ET  JaC.  ThEUPULUM. 

trc/rlicH  in  seiner  E'inrichlunfi  und  Verfassung  den  Keim  des  Ver- 
derbens lru() ;   und  n-enn  (Uieli  der  Kaiser  lleinrieh  die  zireekniäs- 
siqsten  Mittel  anieandle,  um  die  Dauer  des  Kaisertlnims  zu  fristen, 
indem  er  die  Grieehen  zu  gewinnen  suchte,  sie  mit  Milde  und  Scho- 
nung behandelte  und  ihnen  Stellen  im  Heere  und  in  der  Slaats- 
rerwaltung  anvertraute :  so  vereitelte  der  Päpstliche  Legat,  Car- 
dinal Pelagius,  welcher  im  Jahre  1213  von  Jnnocenz  dem  Dritten 
nach   Constantinopel  gesandt  teurde,   um  daselbst  die  kirchlichen 
Angelegenheiten  zu  ordnen,  die   Wirkungen  jener  weisen  Mass- 
regeln durch  ein  eben  so  herrschsüchtiges  und  leidenschaftliches 
Verfahren,  als  er  fünf  Jahre  später  während  des  Kreuzzuges  gegen 
Aegypten  befolgte.    Kaum  war  Pelagius  in  Constantinopel  ange- 
kommen, als  er  befahl,  die  Kirchen  und  Klöster  der  Griechen  zu 
schliessen.  gewaltsame  Bekehrungen  anordnete,  und  die  Griechen, 
welche  ihrer  Kirche  treu  blieben,  verjagte.  Der  Kaiser  Heinrich 
Hess  zwar  die  vo7i  dem  unduldsamen  Legaten  verschlossenen  Griechi- 
schen Kirchen  und  Klöster  wieder  öffnen  und  ihren  rechtmässigen 
Besitzern  zurückgeben :  beruhigte  aber  dadurch  nicht  die  Besorg- 
nisse  der  Griechen    wegen   künftiger   Wiederholungen   ähnlicher 
Gewaltthätigkeiten.  Die  feindselige  Gesinnung  der  Griechen  gegen 
ihre  Lateinischen  Beherrscher,   die  natürliche  Folge  ungerechter 
Behandlung,  ivar  für  die  Letztern  um  so  gefährlicher,  als  ihre  Macht 
an  sich  gering  war,  und  durch  Streitigkeiten  der  Ritter  unter  sich 
und  mit   ihrem  Kaiser  noch   mehr   geschivächt  wurde;   und  die 
Bitter,  icelche  die  Vertheidigung  von  Constantinopel  übernommen 
hatten,  rergassen  sogar  dergestalt  ihre  Pflicht,  dass  sie,  durch  höhern 
Sold  verleitet,  in  die  Dienste  des  Feindes  des  neuen  Kaiserthums 
traten.  Der  frühzeitige  Tod  des  Kaisers  Heinrich,  welcher  im  Jahre 
121(>  nach  einer  Regierung  von  zehn  Jahren  und  fast  zehn  Mona- 
ten im  vierzigsten  Jahre  seines  Alters  starb,  war  ein  höchst  unglück- 
liches Ereigniss,   welches   den   Verfall  des   entstehenden  Reiches 
beschleunigte,  da  an  die  Stelle  des  milden  und  billigen  Heinrich 
kein  Kaiser  trat,  ivelcher  dessen  Griuidsätze  befolgte  und  das  vollen- 
dete,   was   er  angefangen   hatte.    Der  Graf  Peter   von   Auxerre, 
Gemahl  der  Jolanthe  von  Flandern,  der  Schwester  der  Kaiser  Bal- 
duin  und  Heinrich,  ivelchen  die  Wahl  der  Barone  von  Constanti- 
nopel,  da  Heinrich  ohne  männliche  Nachkommen  gestorben  war, 
auf  den  erledigten  Kaiserthron  berief,  nahm  zwar  eine  ansehnliche 


TRACTATUS  CONCORDIAK  INTF.R  JoANNEM  TmP.  ET  JaC  .  ThEUPULüM.      279 

Zahl  von  Rittern  und  Fiissvolk  in  seinen  Dienst,  und  verpfändete 
seine  Französischen  Herrschaften ,  itm  die  Kosten  der  Ausrüstung 
und  Unterhaltung  des  Heeres  zu  bestreiten,  durch  jvelches  er  seinem 
neuen  Throne  Ansehen  und  Glanz  zu  geben  hoffte;  er  gelangte 
aber  nicht  einmal  nach  Constantinopel.  Da  Peter  nicht  die  Mittel 
besass,  den  Venetianern  die  Kosten  der  Leberfuhrt  nach  Griechen- 
land für  sich,  seine  Familie  und  sein  Heer  zu  bezahlen,  so  über- 
nahm er  die  Verpflichtung ,  für  die  eigennützige  Republik,  ivelche 
solche  Verlegenheiten  tapferer  Ritter  nicht  ludjenutzt  zu  lassen 
pflegte,  die  Stadt  Dgrrachium  tvieder  zu  erobern.  Denn  diese  Stadt 
war  nicht  lange  zuvor  den  Venetianern  von  Theodorus,  dem  Sohne 
und  Nachfolger  des  Michael  Comnenus  im  Fürst entJiume  Epirus, 
entrissen  worden.  Als  die  Belagerung  von  Dgrrachium  misslang, 
so  entschloss  sich  der  Kaiser  Peter,  durch  die  Länder  des  Fürsten 
Theodoi'us  und  das  Königreich  von  Thessalonich  seitie  Reise  nach 
Constantinopel  fortzusetzen.  Er  wurde  aber  sehr  bald  in  den  Gebir- 
gen von  Epirus  durch  die  Truppen  des  Theodorus  eingeschlossen, 
ungeachtet  des  Vertrags,  ivelchen  der  Päpstliche  Legat,  Cardinal 
Johann  Colonna,  der  den  Kaiser  begleitete,  mit  den  Feindoi  verab- 
redete, nebst  mehreren  seiner  Waffengefährten  von  dem  treulosen  Für- 
sten Theodorus  gefangen  gehalten  und  nur  durch  einen  baldigen  Tod 
von  den  Leiden  einer  harten  Gefangenschaft  befreit.  Seine  Gemahlin 
Jolanthe,  ivelche  mit  ihren  Töchtern  aus  dem  Hafen  von  Brundu- 
sium,  ivo  der  Kaiser  nach  Epirus  sich  eingeschifft  hatte,  unmittel- 
bar nach  Constantinopel  vorausgegangen  war,  genas  zivar  daselbst 
bald  tiach  ihrer  Ankunft  ihres  Sohnes  Balduin,  des  letzten  der 
Lateinischen  Kaiser  von  Byzanz;  die  Barone  des  Kaiserthums  Ovaren 
aber  mit  Recht  der  Meinung,  dass  eine  lange  vormundschaftliche 
Verwaltung  dem  schwachen  Reiche  höchst  verderblich  iväre,  und 
vereinigten  sich  zu  dem  Beschlüsse,  dem  ältesten  Sohne  des  Kaisers 
Peter,  dem  Grafen  Philipp  von  Namur,  den  erledigten  Thron  anzu- 
tragen. Der  Graf  Philipp  von  Namur  war  aber  nicht  ge7ieigt,  für 
die  Kaiserkrone ,  welche  seinem  Vater  einen  so  schmählichen  Tod 
zugezogeji  hatte,  seine  schönen  Flandrischen  Herrschaften  auf- 
zuopfern, sondern  er  brachte  den  Baronen  von  Constantinopel 
seinen  Jüngern  Bruder  Robert  in  Vorschlug:  und  dieser  trat  im 
Jahre  1220  die  Reise  nach  Romanien  durch  Deutschland  und 
Ungain  an ,  und  wurde  am  Feste  der  Verkündigung  Maria  1221 


280      Tu  ACTATrS  roNTOliniAK  INTKR  .loANNKM  hlP.  F.T  .lAf.  TlIKlTULUM. 

ro/i  dem  Palriitrclirn  Mall h lau  in  der  Sopliicnldrcltr,  zu  Constanti- 
itopcl  gekrönt.  Ualil  mich  seiner  T/i rojihesteirpmf/  fohjte  in  dem 
Kaiaerthume  von  Nicäa  dem  milden  und  naclu/iehigen  Theodorns 
l.nsrariti,  irefr/ier  in  den  letzten  Jahren  seiner  Ilefjierung  mit  dem 
II mixe  der  Ffandriselien  Kaiser  von  Constantinopel  durch  seine 
VermUh/iini/  mit  Marin  von  Conrtenay ,  der  Tochter  der  Kaiserin 
Jolanthe ,  sieh  rerbunden  hatte,  dessen  unternehmender  Eidam, 
Johannes  Dueas ,  mit  dem  Beinamen  Vafatzes;  und  der  Krieg ,  in 
welchen  Robert,  vei'leitct  durch  zwei  Brüder  des  verstorbenen  Kai- 
sers Theodorns,  mit  Johannes  Vatatzes  sich  verwickelte,  hatte  für 
das  Lateinische  Kaiserthum  von  Constantinopel  die  empfindlichsten 
Verluste  zur  Folge.  Die  unglückliche  Schlacht  bei  Pömani/iuni  im 
Jahre  1224,  in  welcher  mehrere  kräftige  Vertheidiger  des  wan- 
k endeil  Kaiserthrones  ihr  lieben  verloren,  brachte  den  Kaiser 
Robert  um  den  Besitz  der  Asiatischen  Plätze,  welche  während  der 
Regierung  des  Kaisers  Heinrich  waren  erobert  worden;  und  Johan- 
nes Vatatzes  untertvarf  sich  bald  hernach  auch  die  Stadt  Adriano- 
pel mit  dem  Beistande  der  Griechischen  Einwohner,  welche  das 
Joch  der  Lateinischen  Herrschaft  mit  Widerwillen  getragen  hatten. 
Gleichzeitig  drang  Theodorns  Comnenus,  iv elcher  schon  zuvor 
Thessnlonich  sich  unterworfen  und  den  Titel  eines  Kaisers  von 
Thessalonien  angenommen  hatte,  von  Westen  her  vor,  indem  er 
die  Schwäche  der  Lateiner,  welche  die  Folge  ihrer  in  Kleiiiasien 
erlittenen  Niederlage  war,  mit  noch  grösserer  Thätigkeif  und  Ge- 
schicklichkeit als  selbst  Johannes  Vatatzes  benutzte.  Ohne  grosse 
Schivierigkeiten  eroberte  Theodorns  Mosynopolis ,  Didymoteichon 
und  andere  Städte,  vertrieb  die  Besatzung  des  Kaisers  von  Nicäa 
aus  Adrianopel ,  setzte  sich  selbst  in  den  Besitz  dieser  Stadt  und 
dehnte  seine  Streifereien  bis  zum  Weichbilde  von  Constantinopel 
aus.  Vergeblich  bemühte  sich  der  Papst  Honorius  der  Dritte,  dem 
Kaiser  Robert  in  dieser  bedrängten  Lage  die  Hilfe  der  abendläti- 
dischen  Fürsteti  zu  erivirken;  die  Ermahnungen  des  Papstes  fanden 
um  so  weniger  Gehör,  da  Robert  selbst  seine  hilfsbedürftige  L.age 
verschlimmerte,  theils  durch  sein  unbesonnenes  Betragen  sowol 
gegen  Johannes  Vatatzes,  icelcher  ihm  einen  billigen  Frieden 
gewährte,  als  gegen  die  Barone  von  Constantinopel,  theils  durch 
seine  Trägheit  und  gänzliche  Unfähigkeit,  in  schwierigen  Verhält- 
nissen  sein   An.sehen   und   seine    Würde   zu   behaupten.     Robert 


Tractatus  Concoudiae  inteu  Joannhm  Imp.  f,t  Jac.  Theupulum.    28  l 

enfschloss  sich  endlich,  da  er  von  seinen  eigenen  Unterthanen  sich 
verachtet  sah,  Constantinopel  zu  verlassen,  und  an  dem  Hofe  des 
Papstes  Gregor  des  Neunten,  welcher  indess  dem  Papste  Ilonorius 
dem  Dritten  gefolgt  war,  Beschwerden  über  die  Beleidigungen, 
welche  er  von  seinen  Baronen  erfahren  hatte,  vorzutragen;  und 
als  er  auf  den  Rath  des  Papstes  von  Rom  nach  seiner  Hauptstadt 
zurückkehren  wollte,  starb  er  an  einer  Krankheit  in  Achaja  im 
Jahre  1228.  Da  Robert  keinen  andern  Thronerben  hinterliess  als 
seinen  damals  zehnjährigen  Bruder  Balduin,  so  übertrugen  die 
Barone  von  Constantinopel  bis  zur  Volljährigkeit  dieses  jungen 
Prinzen  dem  Könige  Johann  von  Jerusalem,  welcher  sein  Königreich 
bereits  dem  Kaiser  Friedrich  abgetreten  hatte  und  damals  als 
Anführer  eines  Päpstlichen  Heeres  den  Kaiser  bekämpfte,  den  erle- 
digten Thron  nebst  dem  kaiserlichen  Titel.  Der  Kaiser  Johann, 
welcher  bereits  ein  Greis  in  hohem  Alter  war,  als  er  im  Jahre 
1230  (1. 1231)  in  der  Sophienkirche  gekrönt  wurde,  brachte  zwar  eine 
Anzahl  von  Kriegern,  welche  er  in  Italien  und  Frankreich  gewor- 
ben hatte,  nach  Constantinopel;  diese  Krieger  aber,  da  der  hoch- 
betagte Kaiser  zu  keiner  Unternehmung  sich  e?itschliessen  konnte, 
zerstreuten  sich  iind  kehrten  in  ihre  Heimath  zurück,  ohne  dem 
Kaiserthume  irgend  einen  nützlichen  Dienst  geleistet  zu  haben. 
Cfr.  etiam  Le  Bret  I,  p.  502  sq. 

In  eterni  Dei  nomine,  Amen.  Anno  einsdem  millesimo 
(lueentesimo  trigesimo  primo,  die  septima  exeunte  mensis  Apri- 
lis ,  indietione  qiiarta.  In  presentia  testium,  quorum  nomina 
deelarantur  inferius. 

In  nomine  Domini  nostri  Jhesu  Christi,  amen,  et  beati 
Marci  apostoli  et  evangeliste,  cuiiis  presidio,  que  Domino  sunt 
bene  plaeita,  gubernantur  et  ipso  comite  semper  feliciter  adim- 
plentur,  ad  nostros  actus  in  illius  nomine  grediamur,  sine  quo 
ipsa  elementa  nullatenus  sustentantur.   Amen. 

Cum  igitur  vir  nobilis ,  dominus  Petrus  de  Altomanno, 
nomine  domini  Johannis,  illustris  Reg-is  Jerosolimitani,  in  Impe- 
ratoren! Constantinopol.  eleeti,  ex  parte  dicti  domini  RegisVene- 
tias  accessisset,  et  in  presentia  incliti  domini  Jacobi  Teupob, 


282      TitACTATUS  CoNCOnni  AK  INTF.ll  .IdANM'.M  I.MP.  KT  JaC.  ThEUPULUM. 

Oiifis  Venetorum,  dominiquc  Nicolai,  UeiT^ini  R|)iscopi,  doinini 
Pape  in  liac  parte  fjeg"ali,  constitiitiis  pütentatiiin  seciiin  iial)eiulo 
super  j)assa^iü  dicti  doniiiii  lleg-is  et  eonim,  qiii  scciim  in  diclo 
passagio  sunt  itiiri  ad  partes  Rom.,  obtidit  j)redicti  domini 
Regis  literas,  siio  sigiilo  niuiiilas,  in  hiine  moduni: 

Johannes^  Dei  graUa  Jerosolim.  Rex,  vivo  excellenti  et 
anik'o  .suo  specialis  Jacoho,  eudem  yrutia  illustri  Venecie,  Dal- 
matie  alque  Chroacie  Duci,  (/ua7'te  partis  et  dimidic  tncius 
Imperii  liom.  dominaiori,  fiahdem  et  plcnitudinem  omnis  boni. 

MiUinms  ad  vos  dilectum  etfidelem  militem  iiostrum,  Petrum 
de  Altomanno,  dantes  ei  speciale  mandatum  et  plenariam  pote- 
statem  tractandi  et  conveniendi  vobiscum,  (jualiter  per  portum 
Venecie  transire  ad  Constantinopolitannm  Imperium  valeamus; 
quicquid  idem  Petrus  super  hoc  et  etiam  super  motionem  nego- 
ciorum  Imperii  Rumanie  ad  hoc  pertinencium  diverit  et  fece- 
rilj  ratum  et  gralum  plenius  habitnri,  et  tamquam,  si  nos  ipsi 
ea  iinita persona  propria  faceremus.  Datum  Perus n,  die  Mer- 
curii  ante  resurrectionem  Domini,  anno  Domini  millesimo 
ducentesimo  [adde  trigesimo^  primo,  mense  Marcii. 

Quibiis  literis  ostensis  et  diligenter  a  domino  Diice  et  suis 
consiliariis  Intellectis,  consilioque  ad  sonum  campane  more  solito 
congreg-ato,  dictorum  comuni  uoluntate  taliter  cum  ipso  domino 
Petro  ordinauerunt  et  statuerunt ,  quod  dictus  dominus  Rex 
iurabit  ad  euangelia  sancta  Dei,  et  promittet  seruare  et  atten- 
dere  et  seruari  facere  domino  Duci  Venecie  et  Venetis  bona 
fide  legalem  societatem  et  pacta  et  conventiones,  que  facta 
fuerunt  ante  captionem  Constantinopolitanam  inter  dominum 
Balduinum,  Comilem  Flandrensem,  quondam  Imperatorem,  et 
Bonifacium,  Marchionem  Montisferrati,  et  alios  Comites  etBaro- 
nes  ex  una  parte;  et  dominum  Henricum  Dandulum,  Ducem 
Venecie,  et  Venetos  ex  altera.  Et  pacta  et  conventiones,  que 
facte  fuerunt  postea  inter  dominum  Henricum,  moderatorem 
Imperii,  fratrem  eiusdem  domini  Balduini,  Imperatoris  Constan- 


Tractatus  Concordiae  inter  Joannem  Imp.  et  Jac.  Theupulu.m.  283 

tinopolitani,  ex  iina  parte,  et  Marinum  Geniim,  tiinc  Potestatem 
Venetorum,  ex  altera,  atqiie  per  ipsiiin  doininum  Henricuni, 
postea  Imperatorem,  confirmate  fueriint  et  facte ;  et  omnia  [el] 
alla  pacta  et  conventlones  atque  ordinationes,  que  facte  sunt 
hinc  retro  per  dominos  Petrum  et  Hobertum,  qiiondam  Impera- 
tores  Constantinopolitanos;  et  omnia  alia  iura  et  rationes  et 
possessiones  terrariim  et  honorificentias  atque  eonsuetudines 
tani  cum  scriptis,  quam  sine  scriptis,  quas  domini  Duces  et 
Veneti  habuerunt  et  babent  et  debent  babere  in  Imperio  Con- 
stantinopolitano,  tarn  de  acquisltis  terris,  quam  de  acquirendis, 
et  portionibus  illarum  factis  et  faciendis;  omnes  etiam  posses- 
siones et  bonorificentie,  quas  bomines  Venetie  bal)uerint  et 
babuerunt  in  tempore  Grecorum  per  totum  Imperium  Uomanie 
tarn  cum  scripto,  quam  sine  scripto,  et  babent  ad  presens  et 
babere  contingerit,  tani  in  spiritualibus,  quam  in  temporaHbus, 
lirme  eis  et  illibate  permaneant. 

Debent  namque  omnes  Veneti  veniendo,  stando,  eundo  et 
redeundo  per  totum  Imperium  Romanie  et  eorum  res  esse 
absque  omni  contrarietate  et  absque  ulla  datione. 

Item,  quod  idem  dominus  Rex  domino  Duci  et  Venetis 
predictis  statuet  et  confirmabit  atque  decernet,  ad  boc,  ut  aliqua 
discordia,  quod  Dens  avertat,  inter  partes  de  cetero  oriri  non 
possit,  ut  babeant  inperpetuum  tres  partes  pro  sua  parte  de 
octo  partibus  de  iusticiis  et  bonorificentiis  atque  rationibus 
camporum  gentis  Latine,  ciuitatis  Constantinopolitane  quinque 
partibus  de  octo  partibus  pro  sua  parte  remanentibus  Imperatori. 

Item  statuet  et  confirmabit  supradictus  dominus  Rex  domino 
Duci  et  Venetis,  ut  rustici  de  casabbus,  qui  debent  seruire 
monetam  caragii,  in  ipsis  casabbus  babitantes,  vel  qui  pro  tem- 
pore babitaverint,  faciant  omnia  servitia  monete  caragii,  sicut 
soliti  erant  facere  tempore  Grecorum  et  nunc  faciunt;  et  alii 
rustici,  qui  faciebant  servitia  eiusdem  monete  caragii,  ea  facere 
debeant,   sicut  faciebant   tempore  Grecorum  et  nunc   faciunt, 


2(S  i      TltACTATUS  CoNCOIlIMAl!;  INTKIl  JoANNKM  I.MI'.  KT  .IaC.  TllKl'l'L  LUM. 

scilicet  pro  ipso  domiiio  Diice  et  Venelis  et  ipsorum  nomine 
Iriimi  partium  de  ()re(lictis  octo  partibiis;  et  (jiiod  per()c(iKditer 
(licli  nosfri  prediela  seruicia  lacere  teneaiitiir. 

Pretcrea  eoncedet  et  confirmabit  dielus  dominus  Rex 
dicto  domino  Duei  et  Venetis  perpetuo  habendum  et  tenendum 
atque  possidendum  loea  et  vlam,  (piae  voeatur  de  Longano, 
extra  murum  civitatis  Conslantinopoiitane,  usque  ad  aquam, 
(pie  currit  a  veteri  possessione  Venetorum  eiusdem  civitatis 
usque  ad  novam,  sicut  habuerunt  et  tenuerunt  binc  retro  a 
tempore  domiui  Ilenrici  Imperatoris  Constantinopolitani  bone 
memorie  usque  ad  presens. 

Arsanam  etiam  confirmabit  et  eoncedet  lam  dictus  domi- 
nus Rex  ipsi  domino  Duci  et  Venetis  liabendum,  tenendum  atque 
possidendum  imperpetuum,  sicut  nunc  ipsum  arsanam  iam  dicti 
dominus  Dux  et  Veneti  babent  et  tenent. 

F'aciet  insuper  dictus  dominus  Rex,  quod  omnes  Uli,  qui 
transibunt  cum  eo,  ita  iurabunt,  quod,  dum  erunt  in  navibus 
Venetorum,  adiuvabunt  et  defendent  et  custodient  personas  et 
res  eorum  bona  fide.  Et  cum  de  navibus  descenderint  et  Con- 
stantinopolim  vel  in  Romaniam  venerint,  eodem  iuramento 
teneantur,  firmam  babere  legalem  societatem  quondam  Franci- 
genarum  et  Imperatorum  Constantinopolitanorum  ex  una  parte, 
et  Ducum  et  Venetorum  ex  altera ,  et  presentiallter  factam  et 
faciendam  inter  dictum  dominum  Ducem  et  Regem  predictum, 
et  nullo  tempore  contravenire;  ita  tarnen,  quod  illi,  qui  ibi  habe- 
bunt  feudum,  tanto  plus  teneantur,  quantum  alii,  qui  ibi  feudum 
hactenus  habuerunt. 

Item  promisit  dictus  F^etrus  de  Altomanno  dicto  domino 
Duci  et  Venetis,  quod  idem  dominus  Rex,  postquam  fuerit  in 
Imperatoren!  coronatus,  infra  octo  dies  post  domini  Ducis  uel 
ambaxatorum  Venec.  requisitionem,  que  per  eum  promissa  fue- 
lint  et  iurata,  confirmabit,  suas  patentes  literas,  suo  proprio 
sigillo   munitas,  ipsis   protinus    concedendo.     Predicta    autem 


TrACTATCS  CüNCOßDIAE  INTER  JüANNKM  I.MP.  ET  JaC.  ThEUPULUM.      283 

predictus  dominus  Rex  iuramento  firmahit  et  aftendere  et  ohscr- 
vare  promittet. 

Dominus  autem  Jacobus  Teupolo,  Dei  gratia  Venetorum 
Dux  iani  dictus ,  de  voluntate  totius  consilii  Venecie  promisit 
predicto  Petro  de  Altomanno,  recipienti  procuratorio  nomine 
pro  iani  dieto  domino  iilustri  Rege  passagium  de  nauibus  per 
tres  menses  post  egressum  de  portu  Sancti  Nieholai  de  üttore 
de  Venetiis  in  proximis  kalendis  Augusti  paratum  in  Venecia  ad 
eundum  sine  aliquo  preeio  ad  urhem  Constantinopolitanam,  vel 
in  terram  Vatacii,  ubi  uohierit,  uel  alibi  in  Romaniam,  sicut 
erunt  coneordes  dictus  dominus  Rex  et  capitaneus  domini  Ducis, 
(jui  super  eodem  nauigio  erit,  pro  mille  ducentis  equis  et  pro 
quingentis  militibus  ad  modum  Lombardie,  et  pro  quinque 
milibus  aliorum  hominum  cum  eorum  armis  et  arnesiis ;  boc 
tarnen  acto  inter  eos,  quod  ad  minus  trecentos  mibtes  teneatur 
dominus  Rex  adducere  secum  ad  transfretandum  ad  modum  Lom- 
bardie, ut  dictum  est.  Et  si  minus  quingentis  duxerit,  tanto  pro 
rata  secundum  rationem  minorem  quantitatem  equorum  ducere 
debeat  in  passagio  pretaxato.  Numerum  autem  militum  et 
equorum  debet  dominus  Rex  notifieare  domino  Duci  usque  ad 
festuni  proximum  beati  Petri. 

Item  hoc  actum  est  inter  predietum  dominum  Ducem  et 
iam  dictum  Petrum  de  Altomanno  nomine  dicti  domini  Regis, 
quod,  si  ultra  predietum  numerum  mille  ducentorum  equorum 
Rex  uel  sui  habuerint,  portari  facient  conpetenti  preeio  usque 
ad  numerum  equorum,  quem  arbitrabuntur  concorditer  dominus 
Rex  et  dominus  Dux  predictus. 

Item  promiserunt  predictus  dominus  Dux  et  Veueti,  quod 
portari  facient  in  eodeni  passagio  victualia  pro  personis  et  equis 
predictis  pro  tribus  mensibus  sufficientia  post  egressum  de 
portu  Sancti  Nicolai  de  littore,  si  empta  fuerint  in  Ferraria,  vel 
Padua,  vel  Tervixio.  Si  vero  alibi  empta  fuerint,  portabunt  pro 
quatuor  mensibus  sufficientia.   Et  hec  omnia,  dum  portabuniur 


280     TllACTATUS  CONCORDIAK  INTEIt  JoANNKM  ImP.  ET  JaC.  ThEUPULUM. 

et  adiluccntur,  sine  aliqua  dadia  seu  telloneo  vel  aliqua  exaetione 
ab  aliqua  persona  facienda  per  totuin  Venetie  distrietum  fiant. 
Dum  autem  Hex  et  sui,  et  qui  cum  eo  ituri  sunt,  fuerint  Venecie, 
concesserunt,  ut  debcant  et  possint  emere  libere  et  absoUite 
sicut  civcs,  uictualia,  que  iis  necessaria  fuerint. 

Adhuc  promiserunt,  quod  dabunt  domino  llegi  predicto 
similiter  pro  predicto  passagio  quatuordecim  g-aleas  bene  arma- 
tas  et  guarnitas  de  marinariis  et  nocleriis  et  vogatoribus  et  aliis 
necessariis  omnibus  expensis  Venetorum  per  tres  menses  post 
egressum  de  portu  predicti  Sancti  Nicolai;  ita  tarnen,  quod  super 
fallentes  ponat  in  eis  idcni  dominus  de  gente  Kegis,  sicut 
voluerit. 

Preterea  dominus  Dux  et  Veneti  predicti  in  pleno  con- 
silio  ad  campanam  coadunato  statuerunt  et  promiserunt  dicto 
Petro  de  Altomanno,  recipienti  pro  dicto  domino  Rege,  quod 
Potestates  Constantinopolilane  urbis,  qui  pro  tempore  fuerint, 
debeant  iurare  et  (irmare  dictam  societatem  et  pacta  ex  sua 
parte,  sicut  dominus  Rex  pro  ipso  iurabit  et  firmabit.  Idem 
facieut  omnes,  qui  ex  parte  Venetorum  infeu(hd)untur  de  novo. 

Promisit  insuper  dictus  dominus  Petrus  de  Altomanno 
procuratorio  nomine  dicti  domini  Regis,  quod  dominus  Rex  pre- 
dictus  paralus  erit  Veneciis  in  proxiniis  kalendis  Augusti  ad 
transeundum  eo  modo  et  ordine,  ut  dictum  est. 

Item  promiserunt  dominus  Dux  et  Veneti  dicto  domino 
Petro  recipienti  pro  iam  dicto  domino  Rege,  quod  facient  iurare 
omnes  marinarios  et  omnes  alios,  qui  ibunt  cum  navibus  et 
galeis  in  predicto  passagio,  salvare  et  guardare  et  defendere 
bona  fide  ab  omni  persona  dictum  dominum  Regem  et  eos,  qui 
transfretabunt  cum  dicto  domino  Rege,  et  res  et  bona  eorum, 
donec  erunt  in  vasellis  eorum.  Et  postquam  egressi  fuerint  de 
portu  predicti  Sancti  Nicolai,  quam  citius  poterint,  bona  fide 
conducent  eos  ad  urbem  Constantinopolitanam,  vel  in  terram 
Vatacii  predicti,  ubi  uoluerit  dictus  Rex;  uel  si  Constantinopo- 


Tractatus  Concordiae  inter  Joannem  Imp.  et  Jac.  ThEUI'ULUM.    28  ^ 

lim,  vel  in  terram  Vatacii  Rpx  descendere  uoluerit,  faut)  alil)i  in 
Rom.,  siciit  concüides  erunt  dictiis  Rex  et  capitaneus  predictus. 

Hoc  actum  est  insuper  in  pleno  consilio  memorato  inter 
dictum  dominum  Ducem  et  iam  dictum  dominum  Petrum  de 
Altomanno  nomine  dicti  domini  Regis,  ut,  cum  naues  appli- 
cuerint  ad  portum  Constantinopolitanum  uel  in  terra  Vatacii, 
ubi  Rex  uoluerit  de  his  duobus,  aut  alibi  in  partibus  Rom.,  ubi 
dominus  et  capitaneus  domini  Ducis  concordauerit,  si  in  aliquo 
de  dictis  duobus  Rex  descendere  volet  et  exouerate  fuerint,  ex 
tunc  sint  absolute  a  Rege  predicto,  et  babeant  potestatem 
redeundi  et  standi,  sicut  eis  placuerit. 

Illud  et  iam  inter  se  conuenerunt,  quod  dictus  dominus 
Rex  debeat  deponere  mille  marcas  argenti  per  totum  mensem 
Madii  proxime  venturi  penes  dominum  Episcopum  de  Bononia, 
tali  condicione,  quod,  si  dictus  dominus  Rex  non  transiiet,  ut 
superius  dictum  est ,  tunc  dictus  dominus  Episcopus  teneatur 
dare  dicto  domino  Duci  et  comuni  Venecle  predictas  mille 
marcas  argenti,  omni  occasione  cessante.  Cum  autem  dominus 
Rex  predictus  uel  domina  Regina,  uxor  eiusdem,  uenerit  Venec, 
uel  tante  [1.  et  tantum]  de  suis  rebus,  que  valeant  dictas  mille 
marcas,  ibi  babuerit,  tunc  reddantur  dicte  mille  marce  certis 
nuntiis  domini  Regis  aut  ipsi  Regi  a  domino  Episcopo  predicto : 
et  super  his  patentes  litere  dicti  domini  Episcopi  Bon.  dom. 
Duci  dabuntur. 

Insuper  dictus  dominus  Petrus  de  Altomanno  auctoritate 
literarum  domini  Regis  iam  dicti  tactis  sacrosanctis  eiiangeliis 
corporaliter  in  animam  ipsius  domini  Regis  atque  in  suam  iura- 
uit,  quod  dominus  Rex  predictus  supradicta  omnia  adimplebit  et 
obseruabit,  sicut  superius  continetur,  et  quod  idem  dominus 
Rex  mandatum  sibi  datum  postea  nuUo  modo  neque  per  nun- 
tium,  neque  per  literas,  neque  aliquo  alio  modo  uel  ingenio 
reuocauit  ().  revocabit);  et  quod  ita  ucrum  est,  et  de  uohintate 
domini  Regis  predicti  hec  omnia  processerunt. 


28S     Tll.\(  TATL'S  UONCOIIDIAK  INTKIl  JoANNKM  1m1>.  KT  JaC.  TiIEUI'ULUM. 

Proinisit  ctiain  diclus  dominus  Petrus  de  Altomanno,  quod 
dominus  llex  predictus  bona  fide  studebit  et  operam  dabit,  quod 
dominus  Papa  ca  confirmet,  que  per  ipsum  dominum  Petrum 
nomine  Pie^is  sunt  promissa  et  slabilila,  et  per  ipsum  dominum 
Ilej^em  sunt  promissa  et  slabiiita  alque  iurata,  ut  supra  legilur 
et  in  hoc  contractu  continetur. 

Predicla  autem  omnia  facta  sunt  presente  et  consenliente 
et  volente  domino  Nicoiao,  Hegino  Episcopo,  in  isto  negotio 
domini  Pape  Legato,  ut  per  ipsius  domini  Pape  literas  apparebat. 
Ad  horum  autem  firmilatcm  omnium  predictus  .lacobus 
Teupulo,  illustris  Du\  Venetorum,  iussit  sigiili  proprii  munimine 
roborari. 

Testes  autem  ad  hec  rogali  et  presentes  fuerunt: 

Dominus  Robertus  de  Pizo. 

Dominus  Guido  Bonicambii,  legis  peritus,  de  ßononia. 

Dominus  Jacobus  Manganus,  iudex,  de  Regio. 

Dominus  Stephanus,  clericus  domini  Regis  ])redicti. 

Dominus  Marinus  Storlatus, 

Dominus  Renedictus  Faleto, 

Dominus  Theophylus  Geno, 

Dominus  Symon  Bonus, 

Dominus  Petrus  Da  Molino, 

Dominus  LeonardusQuirino,  tunc  consiliarii  domini  Ducis. 

Dominus  Johannes  Quirino, 

Dominus  Nicolaus  Cauco,  atque 

Dominus  Marinus  Maurecinus 
et  alii  quam  plures. 

Actum  est  hoc  Venechs  in  palacio  Ducatus. 

Ego  Gabriel,  scribanus,  sacri  palacii  notarius,  his 
predictis  interfui,  et  iussu  et  mandato  predieti  domini  Ducis  et 
eius  consilii  atque  predieti  domini  Petri  de  Altomanno  hec  omnia 
scripsi  et  roboraui. 


TrACTATUS  CoNCOKDI AF.  INTEli  .loANNF.M  ImP.  F,T  JaC.  TiIEUPULUM.      289 

CCLXXVIII. 

Appendix  ad  Tractatum  Concordiae. 

A.  d.  1231,  die  7.  mcnsis  Aprilis. 

In  eterni  Dei  nomine.  Amen.  Anno  eiusdem  nativitalis 
niillesimo  ducentesimo  trigesimo  primo,  die  septima  exeiinte 
mensis  Apriiis,  indietione  quarta. 

In  presentia  testium,  quorum  nomina  deelarantur  inferiiis. 

Cum  hoc  esset,  quod  tractatus  concordie  inter  dominum 
Jacobum  Teupolum,  Dei  gratia  inclitum  Ducem  Venec.  ex  una 
parte,  et  dominum  Petrum  de  Altomanno,  nomine  domini  illu- 
stris  Regis  Johannis  ex  altera,  diu  protractus  esset,  et  inter  eos 
discordia  verteretur  super  illo  capitulo,  quod  ex  parte  dictorum 
Ducis  et  Venetorum  petebatur,  s.  (seil.)  de  concessione  facienda 
et  iuranda  de  eorum  possessionibus  terrarum,  quas  habuerunt 
et  ad  presens  habent  in  Imperio  Romanie,  in  tali  concordia 
fuerunt  et  ita  inter  se  firmauerunt,  quod  illa  confirmatio.  pi-o- 
missio  scu  concessio  a  domino  Rege  eis  facta,  uel  facienda,  uel 
in  futurum,  cum  erit  coronatus,  confirmanda,  nulluni  domino 
Regi  uel  Imperio  faciebat  preiudicium  ultra  id ,  quod  eis  venit 
pro  suis  tribus  partibus,  quas  habere  debent  de  octo  partibus, 
nisi  alias  de  iure  habere  debent.  Et  si  de  iure  habere  debent 
ultra  tres  partes  de  octo  partibus,  non  faciat  ipsi  domino  Duci 
vel  Venetis  preiudicium;  hoc  etiam  addito,  quod  per  hoc  in 
nullo  diminuatur  illud,  quod  antiquo  tempore  Grecorum  Veneti 
habebant,  et  de  illo  adhuc  habent,  vel  habere  debent,  ex  scripta 
vel  non  scripto. 

Actum  Veneciis  in  palacio  Ducatus.  Testes  autem  ad  hec 
rogati  et  presentes  fuerunt: 

Dominus  Robertus  de  Pizo. 

Dominus  Guido  Boni  incambii,  legis  peritus,  de  Rononia. 
Dominus  Jacobus  Manganus,  iudex,  de  Regio. 
Dominus  Stephanus,  clericus  domini  Regis  predicti. 

Foiilps.   Al)(li.  n.   lid.  XIU.  !!> 


200  JüRAMENTUM  JoANMS  ImI«.   Cp. 

Dominus  JMarinus  Storlatiis  et 
Dominus  IJciicdIcdis  l'^iloto, 
Dominus  Theophilus  (ieno. 
Dominus  Simon  lionus, 
Dominus  Petrus  da  Molino, 

Dominus  Ijconardus  Quirino,  lunc  consiliarii  dorn.  Dncis. 
Dominus  Johannes  Quirinus. 
Dominus  Nicolaus  Cauco. 
Dominus  Marinus  iMauroceuus, 
et  alii  quam  plures. 

Et  hoc  actum  est  in  consilio  maiori  et  de  ipsius  uoluntate. 
In  huius  rei  testimonio  et  ad  maiorem  intiientium  certitu- 
dinem  iam  dictus  dominus  Dux  presens  instrumentum  suo  sigillo 
iussit  muniri. 

CCLXXIX. 

Juraiiioiituiii  Johannis,  Rogis  JorosoUiiiitani,  in  Imprratorem  fonstantl- 

nopolitaiium  oloeti,  factum  Syinoni   Itono  et  Aiidroo  nioliacli,  doinini 

Ducis    Ycucciaram    Icgatis,    pro   societate,   coiivcntionibus  et   pactis 

hactenus  tractatis  et  haliitis. 

A,   d.    1231,    die   3.    inensis   M;ulii. 
Liher  Albus   fol.  lit— 56.    Libri  I^tcturum  I,  fol.  1G2.    Codex 
Saneti  Marci  228,   fol.   18 — 22.   Ipsiim  autographum  est  in  archivo 
Viiidobonensi,  bene  ac  belle  seriptuin,  cum  inscriptione  externa: 
Constfmfinopofis.  JHeruscüem. 
MCCXXXI  in  clvitate  Reatina. 
Juramentum  Johaiinis,  rcfjis  Hlerosolymitani,  electi  Impera- 
tor is  Con^lnntlnoj)oUl(i)ii,  super  pactis  fuctia  ante  captionevi  Co?i- 
stantinopolis  per  Francige/ins  et  Venetos ,  et  super  pactis  postea 
factis  per  Imperatores  nonünatos  et  Venetos. 

(XXII)  Bulla  deest,    Restat  llluni  ejus   sericum   fuscum  et 

gilvuni. 

Huius  autographi  lectiones,  ubi  opus  erat,  adhibuimus  ad  emen- 
dandum  texturn  Libri  Albi,  ex  quo  nostrum  apographum  factum  fuit. 

In  eterni   Dei    uomine.   Amen.    Anno   ciusdem  natiuitatis 
millesimo  ducentesimolrigesimoprimo,  die  tercia  exeunte,  mense 


JüliAMENTUM  JoANNIS  ImP.  Cl'.  29  1 

Madij,  indictione  qiiarta.    In  preseiitia  testium,  quoruin  noinina 
declarantur  inferiiis. 

Nos  Johannes,  Rex  Jerosolimitanus,  in  Imperatoren!  Con- 
stantlnopolitaniim  electi,  ad  euangelia  sancta  Dei  eorporaliter 
iuramus  atque  promlttimus  vobis  uiris  nobillibus,  Synioni  Bono 
et  Andree  Michaeb',  illustris  domini  Ducis  Venetorum  dclegatis, 
ut  in  b'tteris  ipsius  domini  Ducis  apparebat,  recipientibus  nomine 
et  uice  dicti  domini  Ducis  et  Venetorum,  seruare  et  attendere 
et  seruari  facere  domino  Duci  Veneciarum  et  Venetis  bona  fide 
legalem  societatem  et  pacta  et  conuontiones,  que  facte  fuerunt 
ante  captionem  Constantinopolitanam  inter  dominum  Balduinum, 
Comitem  Flandrensem ,  quondam  Imperatoren! ,  et  Bonifacium, 
Marchionem  Montisferrati ,  et  alios  Comites  et  Barones  ex  una 
parte;  et  dominum  Henricum  Dandolum,  Duccm  Venecie,  et 
Venetos  ex  altera.  Et  pacta  et  conuentiones,  que  facte  fuerunt 
postea  inter  dominum  Henricum,  modcratorom  Iniperij,  fratrem 
eiusdem  domini  Balduini ,  Imperatoris  Constantinopolitani ,  ex 
una  parte,  et  Marinum  Genum,  tunc  Potestatem  Venetorum,  ex 
altera,  atque  per  ipsum  dominum  Henricum,  postea  Imperatorem, 
confirmate  fuerunt  et  facte ;  et  omnia  alia  pacta  et  conuentio- 
nes atque  ordinationes,  que  fticte  sunt  Iiinc  retro  per  dominos 
Petrum  et  Robertum,  quondam  Imperatores  Constantinopolita- 
nos;  et  omnia  alia  iura  et  rationes  et  possessiones  terrarum  et 
honorificentias  atque  consuetudines  tam  cum  scriptis,  quan!  sine 
scriptis ,  quas  domini  Duces  et  Veneti  habuerunt  et  habent  et 
debent  habere  in  Imperio  Constantinopolitano,  tam  de  acquisitis 
terris,  quam  de  acquirendis,  et  portionibus  illarum  factis  et 
faciendis;  omnes  etiam  possessiones  et  honorificentie,  quas 
homines  Venetie  habuerint  et  habuerunt  in  tempore  Grecorum 
per  totum  Imperium  Romanie  tam  cum  scripto,  quam  sine 
scripto,  et  habent  ad  presens  et  habere  contigerit,  tam  in  spiri- 
tuaübus,  quam  in  temporalibus,  firme  eis  et  iilibate  permaneant. 

19* 


202  JuilA.MKNTUM  JoANNIS  ImP.  Cp. 

Dobent  nanique  omiies  Veneli  veiiieiuli,  slandi,  euiuli  et 
redcundi')  per  loUiin  Iniporimn  Homimie  cl  coniiii  res  esse 
abscjue  omni  contrarielale  et  absque  ulla  dalione. 

Vt  aiiteni  in(er  iios  et  partem  nostrani  et  dominum  Dueem 
Veneciarum  et  Venetos  et  partem  eorniii  alirpia  discordia  uel 
scandalum ,  (|uod  Deus  auertat,  de  cetero  oriri  nou  possit, 
de  facto  camporum  gentis  Fjatine  eiusdem  ciuitatis  Constan- 
tinopoHtane  dicimus,  staliiimns,  confirmamus  atque  decerni- 
nuis ,  vt  imperpetuum  dominus  I)ux  Venecie  et  Veneti  pre- 
dicli  habere  debeant  pro  sua  parte  tres  partes  de  octo 
parlibus  de  iuslieijs  et  lionorificencijs  atque  rationibus  dicto- 
ruiu  e:im|)()riMn  gentis  Latine,  quinque  partibus  de  octo  parlibus 
pro  nostra  parte  nobis  remanentil)us. 

Item  volumus,  statuimus  et  confirmamus  diclo  domino  Duci 
et  Venetis,  vt  rustici  de  casalibus,  qui  debent  seruire  monetam 
caragij,  in  ipsis  casalibus  habilantes,  vel  qui  pro  tempore  babi- 
taverint,  faciant  omnia  seruitia  monete  caragij,  sicut  soHti  erant 
facere  tempore  Grecorum  et  nunc  faciunt;  et  abj  rustici,  qui 
faciebant  servitia  eiusdem  monete  caragij ,  ea  facere  debeant, 
sicut  faciebant  tempore  Grecorum  et  nunc  faciunt,  scibcet  pro 
ipso  domino  Duce  et  Venetis  et  ipsorum  nomine  trium  partium 
de  octo  partibus;  pro  nobis  vero  et  nomine  nostro  quincpie 
partium  de  predictis  octo  partibus;  et  quod  perpetualiter  dicti 
rustici  predicta  seruitia  facere  teneantur,  ut  dictum  est. 

Preterea  confirmamus  et  concedimus  dicto  domino  Duci 
et  Venetis  perpetuo  habendum  et  tenendum  atque  possidendum 
loca  et  uiam,  que  uocatur  de  Lonf/ario,  extra  murum  ciuitatis 
Constantinopob'tane  usque  ad  aquam,  que  curril  a  ueteri  posses- 
sione  Venetorum  eiusdem  ciuitatis usque  ad  nouam,  sicut  babuerunt 
et  (cnuerunt  hinc  retro  a  tempore  domini  Hcnrici,  quondam 
Imperatoris  Constantinopolitani  l)onc  memorie,  usque  ad  presens. 


*}  Leg.  veniendo  etc. 


JüHAMENTUM  JoANNIS  ImP.  Cl'.  293 

Arsaiiiuii  etiani  confirmamus  et  concedirniis  ipsi  domino 
Diici  et  Venetis  habenduni,  tenendum  atqiie  possidendum  imper- 
petiuim ,  sicut  nunc  ipsum  arsanani  iani  dictl  dominus  Dux  et 
Veneti  hal)ent  et  tenent. 

Faciemiis  insu  per,  qiiod  omnes  illi,  qui  transmeabunt 
nobiseum,  iurabunt,  qiiod,  dum  erunt  in  nauibus  Venetorum, 
adiiiuabunt  et  defendent  et  custodient  personas  et  res  eorum 
bona  fide.  Et  cum  de  nauibus  descenderint,  et  Constantinopo- 
lim  vel  in  Romaniam  uenerint ,  eodem  iuramento  teneantur, 
firmam  habere  legalem  societatem  quondam  Francig-enarum  et 
Imperatorum  Constantinopolitanorum  ex  una  parte,  et  Ducum 
et  Venetorum  ex  altera ,  et  presentialiter  factam  et  faciendam 
inter  nos  et  Ducem  Venecie  et  Venetos,  et  nullo  tempore  con- 
trauenire;  ita  tarnen,  quod  illi,  qui  ibi  habebunt  feudum,  tanto 
plus  teneantur,  quantum  alij,  qui  ibi  feudum  hactenus  habuerunt. 

Promittimus  insu  per,  quod,  postquam  in  Imperatorem 
fiierimus  coronati,  infra  octo  dies  post  domini  Ducis  vel  ambaxa- 
torum  Venecie  requisitionem  hec  omnia,  que  a  nobis  sunt 
promissa  et  iurata,  ut  in  presenti  instrumento  continetur,  con- 
(irmabimus,  nostras  patentes  litteras,  nostro  proprio  siglllo 
munitas,  ipsis  protinus  concedendo.  Sciendum  est  enim,  quod 
dominus  Jacobus  Teupulo,  Dei  gratia  Venetorum  Dux  jam  dictus, 
de  voluntate  tocius  consilii  Veneciarum  promisit  Petro  de 
Altomanno,  dilecto  et  fideli  militi  nostro,  super  hoc  a  nobis 
nuntio  et  procuratori  nostro  constituto,  Ducl  Venecie  et  Venetis 
delegato ,  recipienti  procuratorio  pro  nobis  nomine,  quod  ipse 
et  Veneti  predicti  dabunt  gratis  nobis  passagium  de  nauibus 
per  tres  menses  post  egressum  de  portu  sancti  Nicolay  de  littore 
de  Venetijs,  in  proximis  kalendis  Augusti  paratum  in  Venecia 
ad  eiindum  sine  aliquo  precio  ad  urbem  Constantinopolitanam, 
vel  in  terram  Vatacij  ,  ubi  voluerimus,  vel  alibi  in  Romaniam, 
sicut  nos  et  capitaneus  domini  Ducis,  qui  super  eodem  nauigio 
erit,  fuerimus  concordes,  pro  mille  ducentis  equis  et  pro  quin- 


2J)l  JUUAMENTI'M   JoANNIS  ImP.  Ca'. 

ncnlis  niilitil)iis  ad  müduiu  Lonibardic ,  et  pro  (luiiiquc  milibus 
nliormn  hüiiiiiium  cum  eoriiin  armis  et  arnexijs ;  hoc  tarnen  acto'), 
(|iiod  ad  minus  treccntos  milites  teneamur  addiicerc  nobiscum 
ad  IraiisIVclaiidiim  ad  modiim  Loiultardie,  iit  dit'liim  est.  Et  si 
minus  quinfi:entis  mililibus  duxerimus,  lanto  |)ro  rata  secundum 
rationem  minorem  quanlitalcm  equorum  duccre  dcl)eamus  in 
l)assagio  pretaxato.  Numerum  aulem  militum  et  equorum  debe- 
mus  notificare  dicto  domino  Duci  usque  ad  festum  proximum 
beati  Petri;  c(.  hee  uobis,  Symoni  Bono  et  Andrec  Micliaeli, 
dclegatis  iam  dicti  domini  Ducis  et  Venetorum  pro  ipsis  reci- 
pientibus,  attendere  et  observare  promittimus. 

Item  hoc  actum  est  inter  predictum  dominum  Ducem  et 
iam  dictum  Petrum  de  Allomanno  nomine  ac  vice  nostra,  quod, 
si  ultra  predictum  numerum  mllle  ducentorum  equorum  nos  vel 
nostri  habuerimus,  portari  fiicient  competenti  precio  usque  ad 
numerum  equorum,  quem  nos  et  dominus  Dux  prcdictus  con- 
corditer  arbitrabimur. 

Item  promiserunt  predictus  dominus  Dux  et  Veneti,  quod 
portari  facient  in  eodem  passagio  uielualia  pro  personis  et  equis 
predictis  pro  tribus  mensibus  sufficientia  post  egressum  de 
portu  sancti  Nicolay  de  littore,  si  empta  fuerint  in  Ferraria  uel 
Padua  uel  Tervisio.  Si  uero  alibi  empta  fuerint,  portabunt  pro 
quatuor  mensibus  sufficientia.  Et  hec  omnia,  dum  portabuntur 
et  adducentur,  sine  aliqua  dadia  seu  telloneo  vel  aliqua  exactione 
ab  aliqua  persona  facienda  per  totum  Venetie  districtum 
dcbent  esse. 

Dum  autem  nos  et  nostri,  et  qui  nobiscum  iluri  sunt,  fue- 
rimus  Venecie,  concesserunt  dominus  Dux  Venecie  et  Veneti, 
ut  debeamus  et  possimus  emere  libere  et  absolute  sicut  eines 
victualia,  que  nobis  necessaria  fuerint,  Venecie,  pro  nostro  victu, 
pro  nobis  et  equis  nostris,  sine  fraude. 

*)  Sc.  inter  eos;  coli.  p.  285.  Aliis  plncebit  addito,  coli.  p.  298,  o.  infr. 
Adde  pag.  289,  11  infr. 


JUKAMENTUM  JoANNIS  ImI'.  Cp.  295 

Adhuc  promiserunt,  quod  dabiint  nobis  similiter  pro  pre- 
dlcto  passag-io  quatuordecim  galeas  bene  armatas  et  guarnitas 
de  marinarijs  et  noelerijs  et  vogatoribus  et  alijs  necessarijs 
Omnibus  expeiisis  Venctorum  per  tres  nienses  post  egressiim 
de  portu  predicti  sancti  Nieolay;  ita  tarnen,  cpiod  super  fallen- 
tes  ponat  in  eis  ideni  dominus  de  gente  nostra,   sicut  voluerit. 

Preterea  dominus  Dux  et  Veneti  predicti  in  pleno  con- 
silio  ad  campanam  coadunato  statuerunt  et  promiserunt  dieto 
Petro  de  Altomanno,  nuncio  nostro  recipienti  pro  nobis,  quod 
Potestates  Constantinopolitane  urbis,  qui  pro  tempore  fuerint, 
debeant  iurare  et  firmare  dictam  societatem  et  pacta  ex  sua 
parte,  sicut  nos  pro  Imperio  nunc  iuramus  et  firmamus.  Idem 
facient  omnes,  qui  ex  parte  Venetorum  infeudabuntur  de  nouo. 

Promittimus  insu  per  uobis  iam  dictis,  Symoni  Bono  et 
Andree  Michaeli,  delegatis  iam  dieti  domini  Ducis  recipientibus 
nomine  et  uice  dicti  domini  Ducis  et  comunis  Venecie ,  quod 
erimus  parati  Venecie  improximis  kalendis  Augusti  ad  transeun- 
dum  eo  modo  et  ordine,  ut  dictum  est. 

Item  promiserunt  dominus  Dux  et  Veneti  dicto  Petro  de 
Altomanno ,  nuntio  nostro  recipienti  uice  et  nomine  nostro, 
quod  facient  iurare  omnes  marinarios  et  omnes  alios,  qui  ibunt 
cum  nauibus  et  galeis  in  predicto  passagio,  saluare  et  guardare 
et  defendere  bona  fide  ab  omni  persona  nos  et  eos,  qui  trans- 
fretabunt  nobiscum,  et  res  et  bona  nostra  atque  illorum,  donec 
erimus  in  vasellis  eorum.  Et  postquam  cgressi  fuerimus  de 
portu  predicti  sancti  Nieolay,  quam  cicius  poterint ,  bona 
lide  conducent  nos  ad  urbem  Constantinopolitanam  uel  in  terram 
Vatacij  predicti,  ubi  vohierimus;  vel  si  Constantinopolim  ve] 
in  terram  Vatacij  descendere  vohierimus  (add.  aut)  alibi  in 
Romaniam ,  sicut  nos  et  capitaneus  predictus  erimus  con- 
cordes. 

Preterea  volumus  et  statuimus,  quod  naues  de  predicto 
passagio ,  postquam  applicuerint  ad  portum  Constantinopolita- 


21)(>  .k'KAMKNTt.M   .loA.NMS   I.MI'.  Cl'. 

mim  iiel  in  tcrrnm  Valacij,  ul)i  uohiorimus  de  bis  diiohus,  aiit 
alibi  in  parlibiis  Iiomaüie,  ubi  nos  et  capilaneus  dieti  domiiii 
Ducis  cüiicordauerimus,  si  in  ali(|uo  de  dictis  (hiobiis  deseendere 
uoluerimus  et  cxonerale  riierint,  ex  tiinc  sint  absohite  a  nobis, 
et  bal)eant  potestatem  redeundi ,  eiindi  et  standi ,  sieut  eis 
phieuerit. 

Preterea  promltlimus,  qiiod  dcponemus  mille  marcas 
ar^cnti  per  totum  meiisem  ]\[adij  astantis  penes  dominum  Epi- 
scopum  de  Bononia,  tali  contHtione,  qiiod,  si  nos  non  transire- 
miis,  ut  superius  dicliim  est,  tiine  dictiis  dominus  Episcopus 
teneatur  dare  dielo  domino  Duci  et  communi  Veneeie  predietas 
mille  mareas  argenti,  omni  oecasione  cessante.  Cum  autem  nos 
uel  domina  Rej^ina,  uxor  nostra,  uenerit  Veneciam,  iiel  (eÜ) 
tanlum  de  nostris  rebus,  »{ue  ualeant  dictas  mille  marcas,  ibi 
babuerimus,  tunc  reddantur  dicte  mille  marehe  certis  nuntijs 
nostris,  ant  nobis  ipsis  a  domino  Episcopo  predieto ;  et 
super  bis  patentes  littere  dieti  domini  Episeopi  Bonon.  dicto 
domino  Duci  dabuntur. 

Predicta  autem  omnia,  que  superius  dicta  sunt,  tactis 
sacrosanclis  euangeliis  corporaliter  iuramus  attendere  et  obser- 
uare  bona  üde,  sine  fraude,  et  firma  et  rata  babere  imperpe- 
tuum,  et  nuUo  tempore  aliquo  modo  uel  oecasione  contravenire. 
Promittimus  etiam,  quod  operam  et  Studium  dabimus  bona 
fide,  (piod  dominus  Papa  conlirmet  omnia,  que  a  nobis  sunt 
promissa,  iurata  et  stabilita,  ut  supra  legitur  et  in  hoc  instru- 
mento  continetur. 

Est  etiam  notandum,  quod  ea  omnia  et  singula,  ([ue  dictus 
Petrus  de  Altomanno,  nuncius  noster,  promisit  et  iurauit  vice 
et  nomine  nostro,  nos  i'acturos  et  obseruaturos,  sicut  nunc 
|)romiltiinus  et  iuramus,  ([uemadmodum  superius  continentur, 
domino  Jacobo  Teupulo,  Duci  Venetorum,  et  Venetis  iam  dictis, 
ut  continetur  in  publico  instruuKmto,  confecto  per  Gabrielem, 
notarium   infrascriptum,   anno   Domini   millessimo   ducentesimo 


JURAMENTUM  JüANNIS  I.Ml*.  Cp.  297 

trig'esimo  priino,  die  soptima  exeiinte,  mcMise  Aprilis,  iiidictione 
quarta,  atqiie  ipsiiis  domini  Diicis  sigillo  sig'illato.  Et  ca  oninia 
et  singiila,  qiie  dictiis  dominus  Diix  et  Veiieti  eidem  Petro  de 
Altomanno  reeipienti  nomine  nostro  promiserunt,  ut  siiperius 
memoratum  est,  que  in  ipso  instrumento  similiter  continentur, 
facta  fuerunt  presente  et  eonsentientc  atque  volente  domino 
Nicoiao,  Episcopo  Regino,  in  isto  negocio  domini  Pape  Legato, 
ut  per  ipsius  domini  Pape  litteras  apparebat. 

Ad  horum  autem  omnium  firmitatem  nos  Johannes,  Rex 
Jerusalem.,  in  Imperatoren!  Constantinopolitanum  electi,  iussi- 
mus  proprij  sigilli  nostri  munimine  presentem  paginam  roborari. 

Testes  autem  ad  hec  rogati  et  presentes  fuerunt: 

Dominus  Donus,  Reatinus. 

Dominus  Johannes  de  Judice. 

Dominus  Bernardus  Adinolfi  Malebranze,  magister  Jurda- 
nus  notarius,  Reatini. 

Dominus  Guido  de  Triangulo,  canonicus  Laudunensis,  et 
Stephanus,  socius  eins. 

Johannes  capellanus  et  Thomas  clericus  dicti  domini  Regis. 

Dominus  Petrus  de  Altomanno. 

Dominus  Yuo  de  Matelina. 

Dominus  Arnaldus,  dominus  Conradus,  milites. 

Ugo  de  üernone,  atque  Odinus, 
et  ahi  quam  plures. 

Actum  est  hoc  in  ciuitate  Reatina. 

Ego  Gabriel,  scribanus,  sacri  palacij  notarius,  hijs 
predictis  interfui,  et  iussu  et  mandato  predicti  domini  Johannis, 
illustris  Regis  Jerosolimitani,  in  Imperatoren!  Constantinopoli- 
tanum electi ,  hec  omnia  scripsi  et  roboraui ,  et  prece  ipsius  et 
mandato  plura  insti-umenta  vno  tenore  de  predictis  omnibus 
scripsi. 


298  JURAMKM'CM  JOANNIS   ImI».   Cl'. 

CCLXXX. 

Appendix  ad  juramentum  Joannis  Imperatoris. 

A.  (1.  12:51,  die  :{.   111.  .Madii. 
F-iibei"  Alhiis  fol.  1)1 — öO.   Lilicr  Piicloniiii  I,  lOG^    Codex  Saiieti 
Marci  Ibl.  230. 

In  ctcrni  Dei  iioniine,  Amen.  Anno  ciusdem  natiuitatis 
millesiiiio  diicentesimo  trigessiino  j)rini(),  die  lercia,  exeunte 
mense  Madij,  indictione  qiiarla,  in  |»resentia  testium,  quorum 
nomina  declarantur  inferius. 

Nos  Johannes,  Hex  Jerosoliniitaniis,  in  Imperatorem  Con- 
slantinopolitanum  electi,  recog-noscinuis'),  qiiod,  cum  hoc  esset, 
qiiod  traetatiis  coneordie  inter  dominum  .lacohum  Teiipulum, 
Dei  gracia  inelitum  Dueem  Venetie  ex  iina  parte,  et  Petrum  de 
Altomanno  nomine  nostro  ex  altera,  diu  protraetus  esset,  et 
inter  eos  discordia  uerteretur  super  illo  eapitulo,  quod  ex  parte 
dictorum  Ducis  et  Venetorum  petehatur,  scih'cet  de  eoncessione 
a  nohis  eis  facienda  et  juranda  de  eorum  possessionihus  terra- 
rum,  quas  hahuerunt  et  ad  presens  hahent  in  Imperio  Romanie, 
in  tali  eoneordia  fuerunt  et  ita  inter  se  firmauerunt  tarn  nomine 
nostro,  quam  nomine  dictorum  domini  Ducis  et  Venetorum,  et 
nos  in  tali  et  eadem  eoneordia  sumus  et  ita  firmamus,  quod 
illa  conflrmatio,  promissio  seu  concessio  a  nobis  eis  facta  uel 
facienda,  uel  in  futurum,  cum  erimus  coronati,  confirmanda, 
nulluni  nobis  uel  Imperio  faciat  preiudicium  ultra  id,  quod  eis 
uenit  pro  suis  tribus  partibus,  quas  habere  debent  de  octo  par- 
tibus,  nisi  alias  de  iure  habere  deberent.  Et  si  de  iure  habere 
debent  ultra  tres  partes  de  octo  partibus,  non  faciat  ipsi  domino 
Duci  uel  V^enetis  preiudicium,  hoc  etiam  addito,  quod  per  hoc 
in  nulb)  diminuatur  illud,  quod  anti(|uo  tempore  Grecorum 
Veneti  babebant,  et  de  illo  adhiic  habent,  uel  habere  debent, 
ex  scripto,  uel  non  scripto. 

Actum  est  hoc  in  ciuitate  Reatina. 


^)  Rasura.  Antea  recogno  v  iiuus. 


Pactum  Tunisii.  299 

Testes  autem  ad  lioc  rogati  et  presentes  fuerunt: 

Dominus  Doniis,  Iieatinus. 

Dominus  Johannes  de  Judice. 

Dominus  Berniirdus  Adinolfi  Malebranze,  nutgister  Jorda- 
nus  notarius,  Heatini. 

Dominus  Guido  de  Triangulo,  canonicus  Laudunensis,  et 
Stephanus,  socius  eins. 

Johannes  capelhunis,  et  Thomas,  clericus  dicti  dominiRegis. 

Dominus  Petrus  de  Altomanno, 

Dominus  Yuo  de  Matelina, 

Dominus  Arnaldus, 

Dominus  Conradus,  milites. 

Ugo  de  Uernone  atque  Odinus 
et  alij  quam  plures. 

In  huius  rei  testimonio  et  ad  maiorem  intuencium  certitu- 
dinem  presens  instrumentum  nostro  sig-illo  iussimus  muniri. 

Ego  Gabriel,  scribanus,  sacri  palacij  notarius,  hijs  predictis 
interfui ,  et  iussu  et  mandato  predieti  domini  Johannis,  illustris 
Regis  Jerosolimitani,  in  Imperatoren! Constantinopolitanum  electi, 
hec  omnia  seripsi  et  roboraui,  et  preee  ipsius  et  mandato  pliira 
instrumenta  uno  tenore  de  predictis  omnibus  seripsi. 

CCLXXXI. 
Pactum  Tunisii. 

A.  d.  1231,  die  5.  m.  Octobiis. 
Cod.  Lat.  S.  Marci  CCXXX,  fol.  64.  Licet  haec  charta  niisera- 
bili  revera  et  habitu  et  textu  tradita  sit,  tarnen  summa  rerum  haud 
diriicile  emergit.  I^actum  vero  ipsum  maxiini  momenti  est,  utpote 
quod  primum  videatur  Venetos  inter  et  Reges  Tunisii  initum.  Ad  ipsum 
et  origine  et  sennone  illustrandum  conferet  haud  exiguum  pactum 
Pisanorum  et  Tunisii,  quod  iam  Marinas  IV,  277  excerpsit.  Id  igitur 
e  cod.  Lat.  S.  Marci  eodem  (CCXXX)  fol.  70  hoc  loco  prinuim  pro- 
ponere  eo  minus  negligendum  putavimus,  quo  rariora  eiusmodi  docu- 
menta  adhuc  luci  studioque  oblata  sunt.  Etiam  hoc  Pisanorum  pactum 
scatet  peccatis  atque  griphis.  Nos  sermonis  hlrsutias  intonsas  reliquimus. 


■{()()  Pactum  Tunisii. 

8oltl;inii,s,  in  cuiiis  Iiiiporiiiiii  duo  liaoc  pacta  incidunt,  est  Abu 
Z<ih(irij(t  Jii/ij((,  liliiis  J/ti(  Mo/ianinirt/  AIxIoIi'kIi'kL  llafsidanim 
Tunisii  statoris,  lilii  Ahnhcfcr,  liiii  rsc/i  Sclwikh  Abu  Ilafss.  Haec 
iioiniiia  ol  cdi^iiüiiiiiia  iiisuiit  in  titnlo  pacti  Pisaiii:  „liusacharim,  (ilii 
rclnli  (Sciu'ikk),  palris  Macumeti .  .  .  pati-o  A//actns**.  —  Zakarija 
a.  Moll.  029  (a.  Chr.  1228)  antocrator  inter  Mohadinos  Africae  extitit. 
(Ti-.  1 1)  n  \\  li  a  1  (I II  n  F,  p.  386  et  R.  d  e  S I  a  n  (?  „inirodnelion  en  histoire 
des  ßerlteies"  p.  XXXIII. 

Hoc  est  pactum,  quod  fecerunt  Pisani  con  rege  Affricano  Saracenorum. 
A.  d.  1230,  m.  Augusto. 

In  nomine  Dci.  Amen. 

In  prcsentia  vir!  victoriosi,  benedicti,  famossi,  militis  mundi  et 
solius  ac  conpleti  et  bene  fortunati  Busacharim,  fillii  vetuli  fortunati 
et  victorioxi  et  bene  fortunati  et  benedicti,  famossi,  militis  mundi, 
patris  Macumeti,  victorioso,  benedicto,  militis  mundo,  patre  Alfactus  — 
Dens  ei  conccdat  et  compleat  bene,  quam  habet,  bonam  fortunam.  — 

Testes  huius  privilegii,  qui  testificati  fuere  super  complemen- 
tum  ystius  concordie,  que  pax  dicta  est  firma  coran  regem  de  suo 
mandato  —  cuius  Dens  manus(?)  teneat  dominium  —  con  domino  Risio 
(leg.  Residu)),  filio  quondam  Lamberti.  Presens  fuit,  dun  ea,  que 
(ierent  im  presentia  Regis  dicti  curie  —  cui  Dens  Maumet  augeat 
victam,  —  ex  parte  domini  Murelli  de  Stenta,  Potestas  Pixanorum,  et 
ex  parte  amicorum  sive  terranorum  et  consulum  maris;  et  predictus 
nuncius  ex  parte  predictorum  fecit  firmitatem  paccis  secundum 
peticiones  eorum,  que  inferius  continentur. 

Et  predictus  Mir  precepit,  ut  lieret  pax  secundum  voluntatem 
eorum,  inprimis  ut  mercatores  Pixanorum  venientes  in  totam  Affricam 
et  in  totam  terram  nostram  de  Bucea  (Bufjia?)  et  in  toto  dominio 
predicti  Miri  debeant  esse  jam  et  salvi  securi  ipsi  et  res  eorum, 
quamdiu  pax  durat;  et  terminus  pacis  est  triginta  annorum. 

Et  dominus  Theditici vis  (?),  nuntius  prenominatusPisanorum,  con- 
fines  terre  sue  posuit  in  hac  pace,  scilicet  de  Loiibo  usque  ad  civita- 
tem  Neglam.  Posuit  insuper  insulas  maris,  Sardiniam  totam,  et 
castelum  Castri,  et  Corsieam  insulam,  et  insulam  de  Palmisia,  et 
insulam  de  Ilva,  et  insulam  de  Cabrala ,  et  insulam  de  Gorgona,  et 
insulam  de  Zilio,  et  insulam  de  Monte  Christo,  quod  nulla  navis  pira- 
tarum  veniens  in  terris  istis,  ut  male  faciat  in  terra  predicti  maris, 


Pactum  Tunisii.  30  1 

donec  pax   durat.    Et  predicti  Pisani   dcheant  habere  in  terris   islis 
Africain  et  Buceam,  et  iiuliis  dehet  liihi  inorari,  iiisi  de  volnntate  nostra. 

In  quolibet  fontico  fieri  del)et  ecciesia  et  cimeteriuni. 

Et  in  qualibet  eivitate  debetis  habere  bahieum  una  die  hehdo- 
made  et  furnum  proprium ;  et  ipsi  de  mercibus  suis  debent  dare  deel- 
niam,  et  de  auro  et  de  argento  vicesimam. 

Et  si  aliqua  navis  frangeretur  in  terris  dicti  Regis,  vel  aliquod 
haberet  impedimentum  ,  honiinos  navis  possinl  irre  in  viMis  vel  h)cis, 
ubi  niorarentur  honiines  predicti  Regis,  Et  ipsi  hoinines  tenoantur 
adjuvare  Pissanos  sine  alliquo  prelio,  usqiieduin  possint  recuperare 
res  suas. 

Et  si  vellent  se  mutare  et  facere  portari  se  et  res  suas  in 
alliam  partem,  debent  solvere  portatiiram  suani,  siccut  est  con- 
suetudo. 

Et  si  aliqua  diseordia  verteretur  inter  Christianum  et  Saracenuni, 
mice  moniani  (leg.  miramumini)  debent  ponderare  eos,  secunduni 
quod  est  consuetum. 

Et  si  aliquis  Pisanorum  veniens  ad  terram  de  Affrica  et  Bueea, 
possit  morari,  ire  vel  redire  secundum  voluntatem  suani;  et  nnlns  ei 
prohibeat,  quin  possit  vietuallia  eniere;  et  mercimonias  suas,  quas 
possint,  emere,  vendere,  portare,  quecunque  voluerint.  Et  illi  de 
duanni  et  trucimanni  et  de  carabi  et  factores  duane  non  debent  tollere 
eis  nissi  secundum  consuetum ;  et  postquam  mercatores  fuerint  expe- 
diti,  nullo  modo  detineantur. 

Et  si  alliquis  extraneus  veniret  con  eis  et  esset  con  eis,  debot 
persolvere  non  minus  de  ipsis;  et  non  hibeant  (leg.  inhibcant) 
eis  facere  caligam ,  sicut  est  consuetum;  et  debent  augmentari 
fonticum  eorum,  sicut  fonticum  Januensium.  Et  debet  lieri  murus 
(adde  inter)  fonticum  eorum  et  Januensium,  ne  possint  ire  ad  illos. 
nee  illi  ad  istos. 

Et  merces,  que  portantur  AlTanguillota,  si  alliqiii  furarent  et 
raperent,  super  vardianos  esserit. 

Et  debeant  aplari  fonticum  eorum  de  Bucea;  et  quando  volunl 
facere  ractionem,  sit  eis  faceta. 

Et  debent  habere  fonticum  unum  bonum;  et  debet  fieri  eis  secun- 
dum usum  de  Tonise,  de  AflVica,  Capssi  et  Farsi  et  Tripolli. 

Et  (si)  aliiqua  navis  eorum  venderent  ab  ipsis,  non  debet  dari 
drictum. 


302  Pactum  TüNisii. 

Etipsi  dcbcrc;//  vendere  bis,  (|tii  Imhcril  pacoiii  iioMsciim;  etqiiod 
Pisani  possiiit  por(;ire  niorcimonia  sua ,  do  quihiis  dederiiit  drictum, 
quocumque  voliierint,  in  terris  nostris. 

Et  de  naullo  navium  siiarum  non  debcnt  dai-o  drictum. 

Et  si  Regi  nessessarie  essent  naves  ad  poitandum  res  magazeni, 
tci'tiam  partcm  navium  possit  accipcro,  persoluto  naullo. 

Et  naves  dohcnt  öligere  consiiles  Pisanoruni. 

Et  si  ali(jiiis  Pissanus  vellet  drictum  de  duana  dimittcre  alicui 
amico  suo  de  gente  sua,  possit,  ut  drictum  de  duana  extimat  loco  sui 
omnia,  que  venduntur  in  caliga,  que  non  essent  persoluta,  sicut  super 
duana. 

Et  consules  Pisanorum  debeant  videre  Regem  semel  im  mense, 
et  similitor  faciant  in  omnibus  locis,  ubi  essent;  et  videant  dominum 
terre  semel  in  mense. 

Et  si  aliquis  Pisanorum  vel  de  drietu  Q.e.dtsirictti)  Pisanorum 
veniret  in  cursu  super  terram  Africam  vel  Burseam  ,  Potestas  et  Con- 
sules Pisanorum  teneantur  facere  vinditain  tan  de  co,quam  de  rebus  suis. 

Et  quod  nulus  Pisanus  debeat  emere  merces  ablatas  Saracenis 
de  terra  nostra.  Et  si  contingeret  Saracenis,  con  rebus  ablatis  venire 
ad  terram  nostram,  auferantur  al)  eis  sine  aliqua  restitucione. 

Et  si  aliqua  discordia  essent  inter  Pisanos,  nulus  sc  intromitat 
nisi  consules  eorum;  et  non  auITeratur  ab  eis,  nisi  quod  consuetum  est. 

Et  exemplum  istius  conpoxitionis  debeant  scribi  et  mitti  per 
omnes  terras  Miri,  ubi  conveniunt  Pisani;  nee  probibeatur  lieis  emere, 
ubicunque  voluerint  Pisani ,  nee  etiam  ab  aliquo  Januense.  Et  Pisani 
sint  salvi,  securi  et  custoditi  secundum  quanlibet  bonam  eonsuetudi- 
nem,  quan  liabent  aliqui  Cbristiani  in  terra  nostra. 

Testificatum  fuit  boc  instrumentuni  per  dominum  Residium,  cui 
placuit  bec  pax,  qui  misus  fuit  ad  banc  pacem  faciendam,  recipiendam, 
confirmandam. 

Et  testificatum  fuit  boc  instrumentum  per  testes  Saracenorum 
de  sua  bona  voluntate.  Et  testes  intellexerunt,  banc  esse  voluntatem 
Miri.  Et  testimonium  perbibent  de  onuiibus  contentis  in  bista  cartha. 

Istud  instrumentum  factum  fuit  in  exactum  amicum,  quod  vocatur 
in  lingua  eorum  Elecz  i)-  LXXX.  Et  de  boc  computum  est  Mamuetbi 
eorum. 


*)  Hie  forlasse  latet  elahd  „iJactiim".        Numerus,  qui  sequitur,  neuliquam 
quiulrat. 


Pactum  Tunisii.  303 

Nomina  testiumrMerumetBenali  et  benMaiohitBabetBonesuElcurse 
Abiloraiii  etBcMiatAliiiechelErabitCleiimaiVaiainetetBenMassusFubam. 

Ista  oninia  suprascripta  sciunt  (scinif)  Balcbadi  E  per  esempliim,  et 
scripsit  sua  mann  Maume  tili  de  Adeliciocbt  dit  (chatiam  dictam?)  ylle. 

Et  hoc  est  jam  de  Agaldisse. 

Hec  pax  est  anno  Domini  cnrente  1230,  Indieione  VJI  i),  in  exitu 
mensis  Agusti. 

Hoc  est  pactaiii,  quod  fecit  dominas  Petras  Delphinus.  legatus  doniini 

Venet.,  con  Mordinis  [i.  e.  UoTadinis]  2),  per  totoni  regQQin  Barbarie  et 

inter  Christianos  Yenetkos. 

In  nomine  pii  et  misericordis.  Oretur  ad  Deuni  per  domi- 
num Regem  nostrum  et  prophetam  Maeiimetum  et  g-enus  suum 
et  soccios  ejus  —  salvatione  salventur.  — 

Hoc  con  instrumento  paccis,  et  hoc,  quod  per  contratum 
est  confirmatum  con  Moradinis  per  totum  regnum  Barbarie  et 
inter  Christianos  Veneticos  pro  infrascriptis  pactis  contlnetur, 
et  hoc  per  manum  et  tratamentum  legat^/y  legati(?)  eoruni  Petri 
Deiphini  missi  ab  eis;  et  quod  Vcnetici  concesserunt  et  firma- 
verunt,  quod  idem  tractaret  per  eos,  et  religaverunt  ea ,  que 
ipse  religavit  protter  (i.  e.  propte)-)  eos,  ut  genus  \  eneticorum 
sit  saivum,  quando  pervenerit  in  regnum  Barbarie,  hoc  est  Bar- 
barem, et  securitatem  tam  interra,  quam  immare,  in  rebus  et 
personis,  secundum  quod  consuetum  est  consuetudinis  pacis. 

Et  quando  (s.  quod  si)  noceret  eis  aliquis  de  mercatoribus 
Saracenis  vel  de  merchatoribus  Christianis,  qui  pacem  haberent 
con  Mordinis,  et  acciperent  et  caperent  aliquid  de  eoruin  havere 
in  aliquo  portu  de  portubus  regni  Barbarie,  quod  doana  expe- 
diat  eos  jure,  et  restituat  predictam  rem  Veneticis. 

Et  habeant  clibanum  ad  coquendum  pancm ,  et  locetur  eis 
balneum,  quandocunque  eis  opus  fuerit,  secundum  cursum  con- 
suetudinis eorum. 


1)  Potius  III. 

2)  Hoc  nomen  varie  hie  corruptum  signifieat  Moliadinos,  Arabum  Mova- 
hidin,  qui  Morabetliinorum  imperio  fracto  in  Hispania  et  Africa  domina- 

bantiir    Inter  eos  Hafsidae  principafiim  obtinueriint ,  coli,  supra  p.  300. 


^{04  Pactum  Tumsii. 

\']  (  (|iio(l  11011  accipiaiitur  al)  eis,  iiisi  decimum  in  mercibus 
veiuindatis,  et  medium  dceiimim  auri  et  argenti,  ad  qiiod  con- 
siietiim  est;  et  nun  |)erliiieat  eis  ali(|uod  aliud  iu  doana,  nisi 
(jiiod  constitutum  ad  tuisumanum,  et  ccrtum ' j  al)  aliis  Chri- 
stianis. 

Ttem,  quod  habeantur  consules  existentes  in  fontico 
eorum;  et  quod,  quantum  (i.  e.  (piando)  coniingeritjusaliquoruni 
Cliristianorum  (ad)  Venet.,  transmitantur  ad  consules  Venet. ; 
et  similiter  (add.  quando)  Veneticus  hahebit  ali(|uid  jus  ad 
ali(|ueni  Cliristianorum,  transniitta(n)tur  ad  consules  Christia- 
norum. 

Item  (quando)  emergeret  aliqua  petitio  inter  niercatores 
Saracenos  et  Veneticos,  non  deliet  aliquis  capi,  nisi  in  quem 
pertinebat  jure  in  proprio  nomine,  et  nullus  eorum  capia(ii)tur 
pro  altero,  nisi  quando  fuerit  fidejusor  rei;  et  quando  alliquis 
fuget  (fuffiet?)  mercator  con  havere  Saraceni,  ut  Dux  Jacobus 
Teupbulo  Veiietiarum  expediat  illud  ab  eis  con  omni  solennitate 
juris.  Quando  inveniret  et  haberet  habere,  quod  a  suo  habere, 
faciet  rex  emendari. 

Item,  quod  de  Omnibus  mercimoniis,  que  vendiderint 
Venetici  in  caliga  et  extra  per  manumtrucinis  (i.e.  trucimani),i\\\Qi\ 
fiat  subfidejussione  doane;  et  quod  ad  VS  dies  tiat  solutio  eorum, 
ex  quo  ventliccio  facta  fuerit;  et  quod  non  impediatur  in  vendicione, 
que  fecerint  de  rebus  eins;  vel  si  voluerint  illas  res  reddere, 
nullatenus  eis  aliquod  dicatur,  nisi  per  voluntatem  eorum. 

Item,  quod  nabullum  de  navibus,  quod  possint  trahere 
sine  dando  dricti  de  abere,  quod  naulizabuntur, 

Similiter  de  navibus  suis,  quando  vendiderint  Christianis 
babentibus  paccem  cum  Moardinis,  non  debent  indc  dare  dri- 
ctum;  et  quando  preparaverint  se  proficiscendi  con  suis  navi- 
bus, non  impediantur  in  aliquo  occasione  navium  Saracenorum. 


*)  qiii  CO  ns  tl  t  II  tu  s  T  iir  cu  m  an  u  m  et  certus  cod. 


Pactum  Tunisii.  305 

Et  qiiando  mortiius  fuerit  aliqiiis  de  suis  mercatoribus, 
ipsi  Veneti  in  rebus  niet  ipsis,  quas  dimiserit,  nullatenus  impe- 
diantur,  et  faeiant  in  totum,  quitquid  volunt. 

Quantum  aliquis  de  Saraeenis  aliquid  jus  in  eo  liabcret, 
(et)  quod  inde  supplea(u)tur  eis  jus.  Si  vero  aliquid  eorum 
non  esset  totum  suum  habere,  fiat  in  custodia  doane,  donec 
specialle  mandatum  veniat  a  Rege  eorum. 

Et  quando  aliqua  navis  de  suis  naufrag-ium  feeerit  in  ter- 
ram  regni  Barbarie,  fiat  salvum  totum,  quod  inventum  fuerit,  et 
quod  nemo  impediat  de  eis  in  aliquo.  Et  si  forte  maior  pars 
hominum  mortui  fuerint,  totum  suum  habere  salvetur  et  dimit- 
tatur,  et  non  impediatur  in  aliquo.  Et  si  forte  omnes  moreren- 
tur,  quod  totum  illud  habere  fiat  sub  custodia  doane,  donec 
venerint  literae  Reg-is  eorum,  cui  tribuantur. 

Item,  quod,  quando  contigerint  eis  necessitas  caristie, 
(quod)  per  singulum  annum  vel  annos,  et  certum  fuerit,  quod 
hmefmj  habuerint,  quod  tradat«/-  eis  per  annum  caricum  f(fej 
grano  vel  victuarias  octo  navium  per  annum  famis,  dum  inve- 
niretur  granum  ad  tres  Biz.  de  misiensibus  usque  ad  tres  et 
dimidium  singullum  eaffisum^)  et  (1.  de^  caffisis  Moardinis;  quodsi 
forte  ultra  hoc  pretium  fuisset,  non  licet  eis  caricum.  Et 
quando  eis  (add.  dabitiu')  predictum  caricum,  quod  non  per- 
tineat  aliquid  curie  nee  familiaribus ,  sed  sine  aliquo  precio  et 
servicio  eis  largiantur. 

Et  quando  voluerint  mercatores  Veneti  discarimentum  rerum 
suarum ,  et  habere  caricia  et  vastassos ,  quod  valeant  habere, 
et  nullo  modo  contradica(n)tur  eis.  Et  quod  valeant(ur)  habere 
scribanum  Christianum  suum  in  doana  ad  eorum  voluntatem. 

Et  quando  venerit  navis  de  curso  vel  gallea  ex  civitate 
Venet.,  et  noceret  alicui  Saracenorum,  quod  non  impediatur 
Veneticus    occassione    cursariorum    in    personis  et   rebus;   et 


*)  Arabum  qafiz  (^;\a9),   modius. 
Fontes.  ALtli.  II.  Bd.  XIII.  20 


306  Pactum  Tumsii. 

qiiaiido  exiverint  cursarii  de  Venetiis,  navis  vel  galea  slve 
aliquod  lignum  aliud  vel  de  propiiH|iiis  paitibiis  ejus  regni ,  et 
noeebit  alicui  Saracenoruni  de  rej^iio  IJarbarie  in  terra  sive  in 
mari,  quod  Hex  eoruin  expcdiat  eos  a  nocentibus,  si  invenirct  vel 
respieeret,  ut  baberet  aliquod  babere,  quod  ab  eo  eniendaretur. 

Et  quando  pervenerit  genus  Veneticorum  ad  vendicionem 
faciendam  et  cuniparanda/???/ ^)  in  locis,  ubi  fuerit  doana  in 
regno  Barbarie,  quod  non  impediantur  ad  lioc. 

Item,  quod  de  fontico,  quod  est  ad  nomen'^  eorum,  non 
introeat  in  illud  aliqui  ad  babitandum,  nisi  de  hcorum  voluntate. 

Hoc  totuni  religatuni  est  pactum  pacis  ad  bec  omnia  supra- 
scripta  usque  ad  termimim  quadraginta  annorum  a  termino 
buius  et  presentis  privilegii. 

Ad  hec  testificavit  omnia  et  testatus  est  senex  felicissimus, 
altus,  benedictus,  triumpbator,  gloriosus,  benignus  et  gratiosus, 
fortunatus,  laudabilis  et  sapiens  vir,  Himina  Hamcdus,  filius 
scnioris  benigni(?),  bone  memorie  et  benedieti,  virtudiosi, 
quando  sanetilicati  —  salvet  Dens  altitudine/???/  ejus,  et  prosperet 
ac  permaneat  eorum  generosum  —  eon  testimonio  eius  (?)  ad 
hec,  et  ad  Christianum  Petrum  Delphinum  predieta,  qua  in  hoc 
dieta  sunt  per  intra  •  •  .^)  et  per  turcimanum  Saracenorum  ad 
confermationem  et  ad  raccionem  obedientie  ejus  Petrus,  quod 
hec  omnia  concessit. 

In  termino  decimo  dierum  Metromaeharum  *)  de  anno 
vigessimo  nono  sexcentessimo  Macumeti  prophete. 

Testes:  Abdissalle  et  Benassa  et  Lucursa  Abdirame  et 
Delinadessare  et  Bembucbasse  et  Soami  Abdella  et  Herisissim 
et  Termini  Larchati  Maclmmeti  et  Beni  et  Delumona(?)  et  Ben 
Seiectile. 


*)  I.  e.  comparandam. 

2)  anome  (sie)  in  cod. 

^)  In  cod.  fere  sie  scriptum:  F.  es.  cum  signo  compendii.  Plura  in  his  inextri- 

eabilia  aut  porversa.  Inprimis  male  mulcata  sunt  nomiiia  propria. 
*)   An  mensis  Moliarr am?  qui  incipit  hoc  anno  a  die  29  m.  Octobris. 


Pactum  Ragusii.  307 

Actum  est  hoc  in  civitate  Tuxim  anno  nativitatis  Doniini 
MCCXXX  piimo,  indicione  quarta,  quinta  die  in  proeunte  inensse 
Octobri. 

CCLXXXII. 

Pactani    Ragasij. 

A.  d.  i232,  niense  Maio. 

Liber  Pactorum  II,  pag.  27 — 29. 

Andreas  Dan  du  Ins  in  chron.  1.  c.  p.  347:  (Anno  quarlo 
Ducatus  Jac.  Tiieupuli)  ßayushn,  qiä  Gra'corum  et  Sclavorum  siig- 
gcstioiie  Venetls  hucusque  rebeUaverant,  tnissis  nuntiis  ad  suhjectio- 
nem  redcunt ,  et  aimuale  consuetum  tribntum  et  subjectionem 
ecclesice  such  Patriarchce  Gradensi,  si  hoc  a  Papa  poterit  obtineri, 
et  piratis  ac  Venetorum  (emuUs  inimicarl  fidaliter  jjroniittunt.  Cum 
hoc  pacto  conferatur  aliud  pactum  Ragusinum  anni  1236. 

In  nomine  Domini  nostri  Jesu  Christi.  Amen.  Anno  Domini 
millesimo  ducentesimo  trigesimo  secundo,  mense  Madij,  quinte 
indictionis. 

Cum  Binzola  Bodatie  et  Gervasius  Naimerij ,  viri  nobiles, 
nuntij  et  procuratores  civitatis  Ragusii,  ad  presentiam  ilhistris- 
simi  domini  Jacobi  Teupuli,  Dei  gratia  Venetie,  Dahnatie  atque 
Chroatie  Ducis  et  quarte  partis  et  dimidie  totius  Imperij  Roma- 
nie  dominatoris,  accessissent  nomine  et  vice  eiusdem  civitatis 
Ragusij ,  petentes  concordiam ,  pactum  et  reconciliationem, 
domino  Duci  et  communi  Venetie  ostendentes  commissionem, 
quam  habuerunt  super  hoc  in  hunc  modum: 

Anno  incarnationis  Domini  millesimo  ducentesimo  trige- 
simo  secundo,  indictione  quinta,  mensis  Januarij  tertio  decimo 
die  intrante.  Nos  quidem  iurati  judices  Ragusij  ciuitatis,  Joanne 
Gundule,  Gervasius  Marini,  Andreas  Dobrane,  Matheus  Bobatie, 
Bubanna  Petri ;  et  nos  consiliarij,  Damianus  Boneinoli ,  Balatia 
Geruasij,  Petrus  Balliclave,  Thomas  Pezane,  Joannes  Lampri  et 
cunctus  populus  Ragusij :  committentes  committimus  namque 
vobis,  Binzole  Bodatie  et  Gervasio  Naimerij,  nobilibus  viris, 
concivibus  et  nuntijs  nostris,  et  plenam  virtutem  et  commissio- 

20* 


308  Pactum  Ragush. 

nein  cl  potestalein  vül)is  daimis,  ut  totuin  ordiiiom  et  pactum, 
que  pro  nobis  et  nostra  eivitate  Uag-usij  feceritis  cum  domino 
nostro  Jacobo  Teiipulo,  mag-nifico  Duce  Venetie,  firma  lial)el)i- 
nuis  in  |)erpotuum;  hoc  autcni  carta  niillo  tcsdmonio  ninipi  possit. 

Ego  anten)  preshiler  Pasclialis  et  coninuinis  notarius  jure 
et')  eonsensu  et  laudatioiie  prescriptoruni  judicum  et  consilialo- 
rum  et  cuncti  populi  Hagusini  scripsi,  complevi  et  roboravi  hoc. 

Quare  dictus  dominus  Dux  ad  petitionem  eorum  condcscendit; 
et  concordia(m)  et  pactum  usque  ad  tres  annos  et  tantum  plus, 
(juantuin  voluntas  domini  Ducis  Venetie  fuerlt,  inter  utramque 
partem  initum  est  et  lirmatum  in  hunc  moduni : 

Nos  Ragusinorum  nuntij  iam  dicti,  pro  communi  civitatis 
nostre  transmissi,  a  quo  fuit  provida  deliberatione  iniunctum 
pro  eo,  quod  terre  nostre  vidctur  plurimuin  fructuosum,  quod 
Venetie  dominio  subderemus,  petimus,  ut  nobis  ad  voluntatcm 
vestram  Comitem  concedatis.  Ilec  enim,  que  contincntur  infe- 
rius,  vult  terra  nostra  Ragusij  observare. 

Uag'usini  semper  Archiepiscopum  eligunt  (eligent?)  de 
Venetia  et  habebunt ,  videlicet  a  Gradu  usque  Caput  Aggeris. 
Et  si  dominus  Dux  a  domino  Papa  poterit  obtinere,  quod 
Archiepiscopatus  Ragusij  Gradensi  ecclesie  subponatur,  eins 
electionem  presental)unt  domino  Patriarche  Gradensi ,  confir- 
mationem  electionis  postulantcs;  et  confirniatione  facta  veniet 
electus  ad  sedem  Patriarcbalem,  et  consecrationem  de  manu 
sua  accipiet,  facietque  ei  fidelitatem,  reverentiam  et  obedien- 
tiam  debitam  ei  exhil)ere  promittens. 

Preterea  statuimus,  quod  idem  Archiepiscopus  jurabit 
fideb'tatem  domino  Duci  et  successoribus  suis,  nisi  pro  eis  reman- 
serit;  et  sie  facient  omnes  Archiepiscopi,  qui  in  perpetuum  erunt 
in  Ragusina  sede,  Duci!)us,  qui  per  tenqjora  erunt. 

Clerus  autem  in  anno  ter,  scilicet  in  nativitate  Domini,  in 
Pascha  resurrectionis  et  in  festo  sancti  Blasij,  laudes  cantabunt 

^)  An  legendum  juratus  ex  c,  coli.  p.  329? 


Pactum  Ragusii.  309 

in  inaiori  Ecciesia  solempniter  doniino  Duci,  domiiio  Patriarche, 
Archiepiscopo  siio  et  Comiti  oniui  anno ;  propter  qiiod  bene- 
(lictionem  recipient  yperperos  tres,  ununi  a  nobis  Duce,  altcr.uni 
ab  Archiepiscopo  et  tertium  a  Coniite. 

Habebunt  quoque  Ragiisini  semper  Coniiteni  et  Comites  de 
Venetia,  quem  vel  quales  dominus  Dux  cum  malori  parte  sui 
consibj  eis  dare  voluerit,  qui  iurabunt  fidelitatem  domino  Duci 
et  successoribus  suis ;  et  sie  facient  omnes  Comites ,  qui  erunt 
per  tempora,  in  perpetuum. 

Jurabunt  autem  et  omnes  homines  comitatus  a  tresdecim 
annis  et  supra  fidelitatem  domino  Duci  et  successoribus  suis; 
et  ipsa  fidelitatis  sacramenta  renovabunt  singubs  annis  decem. 

Jurabunt  quoque  fidelitatem  Comiti  omnes  et  Comitibus 
Omnibus  futuris  in  perpetuum,  salva  fidelitate  domini  Ducis,  ad 
honorem  Venetie  et  salutem  Ragusij  cum  bono  et  honore  ac 
salvatione  Venetie. 

Et  si  forte  contigerit  dominum  Ducem  et  successores  suos 
Rag'usium  applieare,  recipient  eum  honorifice,  ac  illum  procu- 
rabunt,  et  nuntios  suos  similiter. 

Et  si  dominus  Dux  voluerit  hospitari  in  domo  Archiepisco- 
pali,  habebit  eam  ad  suam  honorificentiam  et  voluntatem;  sin 
autem,  dabitur  ei  domus  honorabilis,  usque  dum  steterit  ibi;  et 
nuntijs  suis  decentem  domum  pro  hospitio  assignabunt. 

Et  quotiens  fecerit  Venetia  exercitum  usque  Dyrachlum,  et 
a  Dyrachio  et  infra  usque  Brundusium,  et  a  Brundusio  et  infra, 
sicut  Venetia  faciet,  sie  facient  Ragusini  secundum  numerum 
virorum  suorum.  Si  vero  exercitum  fecerit  a  triginta  lignis 
armatls  et  supra,  que  debeant  transire  Dyrachium  et  Brundu- 
sium, facient  inde  Ragusini  tricesimam  partem,  et  stabunt  in 
servitio  Venetie,  usque  dum  steterit  exercitus  Venetie. 

Tollent  namque  Ragusini  de  omnibus  navibus  extraneorum, 
que  illuc  applicuerint  ad  portum  faciendum,  illam  rationem, 
quam  Venetia  toUit  [de]  exti-aneorum  navibus.  Divident  illam  in 


3  I  0  Pactum  Ragusii. 

Ires  partes:  de  (luibus  unam  dabiint  Archiepiscopo ,  aliam 
Coniiti,  et  tertia  sit  communis  Ilagiisij. 

Omncs,  qui  erunt  amici  Venclie,  Ragusini  illos  pro  amicis 
babebunt;  et  omnes,  qui  erunt  inimici  Venetle,  Hagusini  illos 
pro  inimicis  babebunt,  et  non  recipient  Cacicbios  neqiie  Dalnie- 
sanos,  vel  alios  crosarios*)  et  predatores  sive  raubatores  in 
civitate  Ragusij  vel  eins  districtii ,  neque  eis  dabunt  aliqua 
victualia.  Et  si  Venetie  miserint  contra  Cacicbios  et  Dalmesa- 
nos  galeas  ad  olTendendum  eos,  HajL^usini  simililer  lunc  mittent 
ad  offendendum  eos  lignum  (juinquaginta  hominum,  decentei* 
armatum ;  et  omnibus  alijs  grossarijs  et  predatoribus  sive  rau- 
batoribus  facient  guerram  et  eos  offendent,  bona  fide,  sine 
fraude,  a  Dyracbio  et  infra  iisqiie  Venetiam. 

Dabunt  quoque  Ragusini  omni  anno  in  festo  omnium  San- 
ctorum  domino  Duci  pro  regalia  yperperos  duodecim,  et  com- 
muni  Venetie  in  Venetijs  yperperos  auri  veteres  recti  ponderis 
centum,  et  Comiti  suo  in  eodem  termino  yperperos  CCCC  de 
suo  communi;  et  omnes  alios  introitus  et  honorilicentias  com- 
mittatus  consuetas,  excepto  introitu  salis. 

Obsides  auteni  dabunt  Ragusini  duodecim  de  duodecim 
parentatibus  nobiliorum  illius  terrc,  moraturos  semper  sex  obsi- 
des in  Venetia  ad  expendium  Ragusinorum  in  medio  anno,  et 
alios  semper  in  medio  anno  in  concambio;  et  si  aliquis  eorum 
moreretur  vel  fugerit,  dabunt  alium  in  eins  locum. 

Jurabunt  autem  Comes  Ragusij  et  antepositi  in  aliquo 
officio  civitatis  et  unusquisque  insuper  pro  suo  capite,  se  sie 
omnia  servaturos,  nisi  rcmanserit  per  dominum  Duccm  et  maio- 
rem  partem  sui  consilij ;  et  fideles  erunt  domino  Marino  Mauro- 
ceno,  inclito  Venetie  Duci,  usque  dum  vixerit  in  Ducatu. 

Et  hec  sacramenta  renovabunt  Ragusini  quisque  pro  suo 
capite  in  omnibus  suprascriptis  singulis  annis  decem. 

^)  I.  e.  corsar'iQS. 


V 


\ 


Pactum  Ragusii.  3  I  1 

Preterea  Ragusiiii  de  mercibiis  Romanie,  quas  Venetiani 
apportaverint,  dabunt  in  Venetia  communi  Venetie  quiiKiue 
pro  centenario;  et  de  n)ercil)iis  ultramarinis  et  terre  Aeg-ypti, 
Tunixij  et  Barbarie  solvent  quintum;  et  de  mereibus  regni 
Sieilie  et  Apulie  solvent  quadragesimuni  coninmni  Venetie, 
salvo,  quod  honiines  Ragnsij  non  debeant  ire  in  regnum  Sieilie 
et  Apulie,  si  prohibituni  fiierit  lioniinibus  Venetie,  ne  vadant  in 
dietum  regnum  Sieilie  et  Apulie;  et  quod  homines  Ragusij  de 
mereibus,  quas  detulerint  Venetiam  de  regno  Sieilie  et  Apulie, 
illud  datium  communi  Venetie  in  Venetia  dare  et  solvere  debeant 
et  teneantur,  quod  constitutum  est,  vel  de  cetero  fuerit  consti- 
tutum per  dominum  Ducem  et  commune  Venetie  solvendi  ab 
hominibus  Venetie  in  Venetia  communi  Venetie  pro  datio  dicto- 
rum  mercimoniorum,  quas  Veneti  Venetiam  apportarent  de  regno 
Sieilie  et  Apulie.  Et  hoc  sane  intelligatur,  si  datium  constitutum 
plus  fuerit,  quam  quadragesimum ,  quum  superius  contineatur, 
quod  homines  Ragusij  de  mereibus  regni  Sieilie  et  Apulie 
debeant  solvere  quadragesimum  communi  Venetie. 

De  mereibus  vero  Sclavonie  in  Venetia  nihil  solvere 
debeant. 

Et  tantummodo  cum  quatuor  navigiolis  a  LXX  milliari/Vs7 
et  infra  debeant  Ragusini  Venetiam  venire  per  annum. 

Et  si  aliter  Ragusini  Venetiam  venerint,  solvent  quintum 
de  Omnibus  mereibus  Romanie,  quas  Venetiam  apj)ortabunt. 

Et  tam  per  guerram,  quam  per  pacem  licitum  est  Ragusi- 
nis  ire  ad  mercandum  a  culfo  Coranti  infra.  In  alijs  vero  por- 
tibus  vetitis  per  dominum  Ducem  Venetie  ire  non  debeant 
Ragusini,  nisi  secundum  quod  fecerint  Veneti. 

Item  ab  Ancona  istac  per  totam  riveriam  ipsi  Ragusini 
non  facient  portum,  nisi  occasione  aceipiendi  victualia  causa 
ducendi  Venetiam. 

In  Venetijs  vero  non  debeant  facere  Ragusini  mercatum 
cum  foristerijs. 


3  I  2  l'llOMI.SSIO   GllAF.CORUM   IN   CftliTA   INSULA. 

Et  hec  eoneordia  et  pactum  amodo  iisqiie  ad  tres  annos 
comj)lotos  firmatuin  est.  et  ab  utraque  parte  debot  firmiter 
übservari,  et  taiitmn  plus,  quantuin  placucrit  domino  Duci  Venetie. 

In  super  nos  iam  dieti  Dobrane  de  Lampredio,  Gerne  de 
Vitana,  Theodorus  Hodatie  et  Goislanus  Theodorij  Grossi, 
nuntlj  et  proeuratores  ciuitatis  Rag-usij,  per  nos  et  dictum  com- 
mune Ragusij  lurauimus  ad  sancta  Dei  evangelia  super  animas 
nostras  et  animas  omnium  bominum  Hai^usij,  baue  eoncordiam  et 
pactum,  ut  dictum  est  superius,  ilrmum  et  ratum  babere,  et 
nullo  modo  contravenire;  et  quod  dabunt  operam,  quod  bec 
omnia  observentur. 

In  huius  autem  rei  testimonium,  et  ut  hec  magis  robur 
obtineawt  firmitatls,  presens  pactum  et  eoncordiam  iussit  domi- 
nus Dux  predictus  sui  sig-ilb"  munimine  roborari. 

Data  in  Vem^ths  in  palatio  Ducatus  in  Rivoalto  urbe  folici 
per  manum  Gabrielis  Paulini,  notarij  nostreque  curie  cancellarij 
feliciter.  Amen. 

CCLXXXIII. 

Proniissio  Cfraecornm  in  Creta  iosala. 

A.  d.  1233,  m.  Februario. 

Edidit  utcunque  Flam.  Cornel.  in  „Creta  Sacra"  T.  II,  p.  265: 
„Bartholomaei  Gradonici  singulari  dexteritate  fachim  est,  ut  sedi- 
fiosa  rcbelllum  lurbd  ad  officium  et  obedienllam  redigeretur.  Ne 
autem  Gra'ci,  ad  Venell  nomhiis  fidem  recens  reversi,  a  iuratw 
concordioi  et  ohedientice  sacramento  ob  reddituum  inopiam  facilius 
desciscerent ,  antiqua  eorum  phcuda ,  ob  defectionis  crimen  fisco 
pridem  uddicta,  omnibus  in  reipubUcie  grutiam  restitutis  de  Veneti 
dominii  autoritate  et  assensu  restituit,  ut  patet  e,v  seqnenti,  quod 
exhibemus,  docmnento".  Cfr.  Laur.  do  Mo  na  eis  p.  156.  157. 

In  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  sancti.   Amen. 

Eg'o  Nicolaus  Sevastos  de  Monianis,  eg*o  Sevastos  Omolle- 
sinos^)  Micliali  et  toti  alii,  qui  sunt  babitatores  a  llumine  Petree 
usque  ad  locum,  qui  dicitur  Actis,  sumus  confessi,  quod  reci- 


Promissio  Guaecorum  in  Creta  insula.  3  1  3 

pimiis  a  vobis  altissinio  et  g-entili  domino  nostro  Bartholomeo 
Gradonlco,  de  maiidato  altissimi  uostri  Diicis  Venetiariim  Duca 
Crete,  et  a  minori  et  majori  nostro  eonsilio  locum  a  fliimine 
Petree  usque  ad  locum,  qui  dicitur  Actis,  per  aram  (gratiam?) 
domini  nostri  Diicis  Venetiariim  in  pheudum  ad  nos.  Juravimus,  et 
jurare  debent  omnes  illi,  qui  modo  non  fueriint  inventi  ad  juran- 
dum  preceptum  domini  nostri  Ducis,  esse  iideles  et  bonos  ad 
honorem  domini  nostri  Ducis  Venetiarum  et  suorum  succes- 
sorum,  et  simili  modo  ad  dominum  Ducem  Crete  —  et  habebimus 
omnes  homines  Venetiarum  exeundi  (et)  existendi  salvos  et 
securos  sine  ab'qua  datione  —  et  amicos  Venetiarum  pro  aniicis 
habere  et  inimicos  pro  inimicis  habere;  et  quod  erimus  studiosi 
veram  facere  obedientiam,  et  anatolicos  pro  nostro  posse  fugare 
et  ponere  illos  foris  de  terra ,  nisi  remanserit  pro  vestro 
precepto;  et  babebunt  terras  a  Petrea  usque  ad  capud  Sel- 
mone ,  si  ipsi  volunt  tornare  ad  vokmtatem  et  ad  verum  pre- 
ceptum. Nos  \\X\s  faciemus  guerram  ad  nostrum  posse,  donee 
tornabunt  ad  preceptum  vestre  altitudinis;  et  levabimus  laudes 
domino  Duci  Venetiarum;  et  libras  denariorum  et  hec,  quantum 
de  cera  complere  debemus,  eomplendo  pacem  per  mense^?^ 
Septembris,  villani  de  militiis,  quanti  reperti  fuerunt  ad  veram*) 
Rethimi,  reddere  debemus,  videlicet  illi,  qui  tenent  militias;  et 
similiter  illi  (et  illi)  de  communi  debemus  reddere  et  sine  hoc 
sacramento  scripto  illud,  quod  faciemus  inveniendo  nos  insimul 
per  voluntatem  et  pretium  illud,  quod  faciemus.  Sic  esse  debet 
et  esse  firmum  inperpetuum  de  berede  in  heredem. 

Ego  Nikolaus  Sevasto  de  Monianis.  Ego  Michaelis  Sevastos 
Millisino.  Scriptum  est  istud  sacramentum  et  rescriptum  pro 
firmitate  de  mense  Februarii,  indictione  sexta,  anno  Domini 
MCCXXII*). 


*)  Plus  una  conjectura  locum  habet:    verram,  terrani,  turrini?    Nobis 

secunda  probabilis, 
1)  Potius  XXXIil. 


3  I  4  Mir.rii:.s  Vionkti  Ciiktam  kuntks. 

CCLXXXIV. 

(luomodo  milites  iveruiit  Crotam,  ot  juravcruiit  supradictuiii  obscrvare 
coDcessioncin,  et  corum  nomiiia. 

A.  (1.  1233,  inense  Junio. 

Libei-  Albus  fol.  78. 

Anno  Domini  millesimo  diicentesimo  trecessimo  tcrtio, 
mense  Junii,  indictione  VI. 

Sciendum  est,  quod  milites,  qui  modo  vadunt  Cretam, 
debent  habere  militias  siias  in  insula  Creta  secundum  rationem 
quadringentarum  militiarum.  prout  eis  ad  habendum  contigcrit; 
et  debent  eas  varnire  et  tenere  secundum  formam  huius  con- 
cessionis,  exeepto,  quod  militie  non  debent  serviri  vel  dividi 
per  sergentes. 

Isti  sunt  milites,  ({ui  iverunt  modo  Cretam,  et  intraverunt 
[I.  iuraverunt],  coneessionem  haue  observare  cum  adjuncta 
ista  et  ordine  eapitularis,  ([uod  scriptum  est  in  quaterno  com- 
munis. 

Blacius  ßongi. 
Palmerius  Carauello. 
Baxilius  ßarastro. 
Bartholomcus  Abramo. 

Recepit  quilibet  eorum  libras  ccc,  et  debet  habere  unam 
militiam  pro  quolibet  et  eam  varnire. 

Johannes  Longo  de  sancto  Thoma  libras  ccc  et  militiam, 
que  olim  fuit  sua  et  fratris  sui  Thomei. 

Pangracius  Faletrus  libras  DL  et  militias. 

Phylippus  Pantali  unam  militiam  et  libras  cc. 

Agapitus  Francho  libras  D  et  duas  militias. 

Mennetus  Marrano  de  sancto  Symeone  libras  ccc  et  unam 
militiam. 


Capitularia  Veneto-Tergestina. 


315 


CCLXXXV— CCLXXXVIII. 
fnpitalaria   Teneto  -Tergestina. 

A.  d.  1233,  die  8.  m.  Augusti. 

Liber  Albus  fol.  2ö8.  Libcr  Pactoruni  II,  34,  non  sine  momora- 
bili  quadam  lectionum  discrepantia.  Lemma  hocce  in  indice :  ,.Sacra- 
mentum  fidelitatis  honünum  de  Tergesto,  id  est  quod  omuia  ordi- 
namenta  et  praecepta,  quae  dominus  Diuv  Venetiarum  cum  suo 
consilio  eis  fecerit  in  cii'itate  Tergesti  tayn  de  facto  lignamimim, 
quam  de  facto  salis  et  peregrinomm  et  aliarum  naiiium,  quae  veue- 
rint  per  mare,  et  omnia  alia  observabunt  iti  perpetuiim  sab  anno 
Redemptoris  nostri  1233.  S  Augusti. 

Andreas  Dan  du  Ins  1.  1.  p.  347  (nota  Muratorii);  „in  mar- 
gine  Codicis  Ambrosiani.  Ex  alio  eodice:  Tergestini  mediante  domino 
Petro  Zeno  Yenetis  fideUtatem  juraverunf-'.  Huius  instrumonti  men- 
tionem  fecit  et  Lauren  tius  de  Mona  eis  p.  261. 

CCLXXTV. 
Sacrameutum  fidelitatis. 

In  nomine  Dei.  Amen. 

Anno  Domini  millesimo  dueentessimo  trigesimo^)  tercio, 
die  octavo  Augusti  exeunte ,  regnante  domino  Ffriderico], 
Romanorum  Imperatore,  indictione  sexta. 

Ortelepus^)  filius  Urideronde  et  Bertaldus  condam  Ter- 
gesti divitis"),  Tergesti  rectores,  et  Michael  de  Sofia  aetore 
comuni*),  in  animabus  singulorum,  verbo  et  consensu  eorum- 
dem  in  publica  contione,  prout  in  quodam  capitulare  contine- 
batur,  in  perpetuum  juraverunt  attendere  ac  observare,  tenor 
cuius  talis  est: 

Juro  ad  evangelia  Dei,  quod  omnia  juramenta^)  et  pre- 
cepta,   que  dominus  Dux  Veneciarum  cum  suo  consilio  michi 


*)  trigesirao  add.  LP. 

^)  0  r  d  c  1  a  p  u  s  LP. 

^)  Tergestidiutus  LP.;  utrum- 

que  corruptum. 
*)M.   de  Sophia   pro    se    toto 

cor  de  in  an.  LP.  Locus  mutilus. 


Corrige:  actor  comunis  pro 
se  toto  corde  et  in  an. 
^)  ordinamenta  LP. 


Ji  I  ()  C.vnTlI.AIilA    Vl-.NKTO-Tl-.UCESTINA. 

foci'iit  vc'l  ficri  leciTit  in  civitate  Tergesti,  tarn  de  facto  lig*na- 
miiium,  »jiiain  de  facto  salis  et  percgrinorum  et  aliariim  naviiim, 
([iie  veiieriiit  per  inare  cum  alicjuibus  rebus;  et  oinnia  ordina- 
ineiita  et  precepta,  quii  iiule  faeiet,  in  oinni!)us  et  per  omnia 
observabo  in  perpcluiiin,  ((iiandocun(pie  ea  michi  per  se  vel 
per  nuntios  suos  denuntiabit,  vel  per  literas  suas  mlserit.  Et 
illud  scriptum  et  ordinamentum ,  quod  olim  factum  fuit  per 
dominum  Ducem  Venecie  et  Jobannem  de  Salvia,  nuntium 
comunis  civitatis  Tergesti,  de  facto  mercatorum,  qualiter  debent 
esse  et  baberi  in  civitate  Tergestina '),  in  quo  fuerunt  media- 
tores  videbcet  Prior  sancte  Marie  Cruciferorum ,  et  vir  nobiüis 
Petrus  Geno  de  Veneeia,  observabo. 

Item  juro,  quod  dal)o  dilligens  Studium  et  operam  effi- 
cacem,  ut  Rectorcs  seu  Potestates,  qui  erunt  in  tempore  in 
civitate  Tergestina^),  annuatim  in  introvtu  sui  regiminis  jurent, 
bec  omnia  observare  et  facere  observari. 

Actum  Tergesti  apud  ecclesiam  sancti  Salvatoris  in  pre- 
sentia  Petri  Percazanti  et  Nasini  Verre  Rivali")  de  Venecia  et 
aliorum. 

Ego  Petrus  sacri  palacii  Tergestini  (notariiis)  rogatus  hanc 
cartulam  sul)scripsi  et  roboravi^). 

Ego  Ijartbolomeus,  sacri  palacii  notarius,  hoc  exem- 
plum  ex  autentico  Petri  sacri  palacii  et  Tergesti  notarii  sum- 
ptum,  nil  addens  vel  minuens,  quod  sententiam  mutet,  fideliter, 
ut  comperii,  exemplavi  signoque  meo  coroboravi,  curente  anno 
Domini  millesimo,  ducentesimo,  tricesimo  tercio,  indictione  VI*), 
mense  Octubris. 


1)  Terf^esti  LV. 

")  N  a  s  i  n  i  W  e  r  r  a  e  R  i  V  a  t  LP. 

^)  E.  P.S.  pal.  et  Tergesti  notarius  et  a  coiiimuiii  Tergesti   rog. 

h.  Charta m  scripsi  et  r.  LP. 
*)  Imiiio  VII. 


Capitülaria  Veneto-Tergestixa.  317 

CCLXXXVI. 
f  apitalaria  ^), 

Debent  Veneti  in  civitate  Tergestina  et  distrlctu  suo  inorari 
libere  et  sine  iilla  datione,  et  extrahere,  quicquid  sibi  placuerit, 
excepto  frumento.  Set  si  frumeiitum  ibi')  delatum  fiierit  per 
Venetos  aliunde ,  potestatem  habere  debent  Veneti  exfrahendi 
illud  exinde  et  deferendi  illud,  quocunqiie  voluerint. 

Debent  Veneti  habere  potestatem  liberam  comparandi 
omnem  carneni  sine  ullo  banno,  que  ibi  venerit  a  Guaido  supe- 
rius,  et  caricandi  ipsam  et  discaricandi  ibi  et  extrahcndi  exinde 
eam  absquc  alieuius  contrarietate. 

Et  hane  qnoque  potestatem  habere  debent  Veneti,  videlicet 
qiiod  salem  et  blauam  et  omnes  res  suas  alias  in  civitate  Ter- 
g^estina  et  suo  districtu  libere  discaricare  poterunt  et  caricare 
et  ponere  eas^)  ibi,  quoeunque  voluerint,  ae  vendere  eas  ad 
minutum  et  grossnm  ad  libitum  suum. 

Debent  habere  universitas  Tergesti  duos  Venetos  parvos 
pro  staratico  cujusque  niodii. 

Potestatem  similiter  plenam  et  liberam  habere  debent  Veneti 
comparandi  pelles,  qualescunque  sint  vel  cujuscunque  generis, 
vel  undecunque  venerint,  exceptis  pellibus  siccis,  caprinis  vide- 
licet ac  bovinis  sive  vacinis  atque  beccunis,  que  venerint  de 
infra  terram ;  de  quibus  sie  fieri  debet,  ut  Aactenus  consuetudo 
fuit.  Sciendum  autem  est,  quod,  si  Veneti  venire  fecerint  pelles 
tarn  a  Guaido  superius,  quam  inferius,  qualiscunque  generis 
sint,  eas  habere  poterunt  et  comparare. 


*)  la  niargine,  manu  recentiori  :  Hec  est  copia:  pucltim,  scriptum  et  ordinu- 
mentum  factum  et  stahilitum  intcr  dominum  Ducem  Ve.necic  ex  wia 
parte,  et  Johatiiiem  de  Salvia,  nuncinm  comunis  civitatis  Terycsti,  in 
quo  fuerunt  mediatores  Prior  sancte  Marie  Cruciferorum  et  nohilis  vir 
Petrus  Geno  de  Veneciis,  que  debent  a  Tergestinis  perpetuo  observari. 
—  Haee  sunt  capitülaria,  pacta,  scriptum  etc.  LP. 

2)  i  b  i  add.  LP. 

3)  res  LP. 


318  CAPITUr-AIlIA   VKNKTO-Tr.linKSTINA. 

Debet  habere  eoiminitas  Tergesli  duos  Frisacenses  pro 
urnis  ad  ralionciii  pro  centcnario.  De  extralieiulis  iiule  earne 
et  loliis  illain  potestatem  habere  debent ,  quam  hactenus 
habuerunt. 

Nulhim  autcm  aliud  bannum  debet  facerc  Potestas  Terge- 
stina  de  ulla  alia  re,  nee  venire  contra,  (pie  supra  designata  sunt. 

Debent  auteni  omnes  homines  Tergcsti  jurare  (idelitateni 
domino  Duci  Veneciarum. 

ccLXXxvn. 

f apitulare  iudicum  *)• 

Juro  ad  sancta  Dei  evangelia,  quod  bona  fide  studiosus 
ero  ad  audienda  et  diffinienda  omnia  placita,  que  ante  me  vene- 
rint  inter  Venetos")  et  Tergestinos;  et  de  omni  placito,  unde 
legem  dixero,  dicam  secundum  ordinem  et  pactum  inventum  per 
dominum  Ducem  Veneciarum  et  Tergestinos.  Et  ubi  ordo  ille 
vel  pactum  michi  defecerit,  dicam  secundum  usum,  si  usum 
sciero.  Et  ubi  defecerit  michi  usus,  dicam  secundum  meam 
conscientiam^},  sine  fraude.  Et  nullam  personam  inde  juvabo 
nee  nocebo  per  fraudem.  Et  nullum  placitum  per  fraudem  dila- 
tabo.  Nullum  quoque  servitium*)  inde  tollam  nee  faciam  tolli, 
excepto  aporto,  si  michi  missum  fuerit  vel  datum  usque  ad 
soldos  quinque  Veneticos  vel  infra.  Et  si  sciero,  quod  aliquis 
per  me^)  aliter  servitium  tullerit,  faciam  illud  reddi,  si  potero, 
sine  fraude.  Quodsi  dominus  Dux^)  Veneciarum  cum  Tergestinis 
aliquid  de  ordine  vel  pacto  minuere  vel  addere  voluerit,  ego, 
secundum  quod  ab  eis  statutum  fuerit,  judicabo.  Et  omnibus. 


^)  In  margine  a  manu  recenti :  Hoc  est  capUnlare  jndicum  seit  consulum 

Tergcstine  civitatis,  continens  in  himc  modum.  Sic  et  LP. 

2)  int.  Ven.  add.  LP. 

2)  sente  ntiam  LP. 

*)  nee  ullum  serv.  LP. 

^)  pro  m  e  LP. 

«)  üux  add.  LP. 


Pactum  Venet.  cum  L.  Gavalla,  domino  Rhodi.  310 

qui  de  aliqiio  diixerint  conqiierendum,  si  preceptiim  volucrinl, 
dabo  preceptiim  viatori,  iit  ei  precipiat,  de  quo  fiierit  qiicrcla 
prolata;  et  post  sententiam  latam  preeipiam  viatoribus,  iit  iiitro- 
mittant  de  bonis  eorum,  qui  judicati  erunt  ad  Solutionen!  facien- 
dam  illi,  cui  erunt  judicati.  Et  si  michi  dixerit  viator,  quod 
rebellem  invenerit,  dicam  hoc  Potestati  vel  Consulibus  Tergesti. 

In  hiis  Omnibus  ero  studiosus,  excepto  in  judicando  liomino 
de  membro  perdendo  vei  frustando  aut  l)ullando. 

Hec  omnia  attendam  bona  fide,  sine  fraude,  hinc  ad  festum 
sancti  Michaeh's,  et  deinde  ad  unum  annum. 

CCLXXXVIII. 
Capitulare  adyocatoram  i)» 
Juro  ad  evangelia  sancta  Dei,  quod  bona  fide,  sine  fraude, 
remoto  odio,  amore,  precio  et  precibus  universaliter  juvabo 
omnes  homines  Ducatus  Veneciarum,  consulam  et  eis  patroci- 
nium  prestabo  contra  quamlibet  personam  habentem  causam  et 
querelam  et  questionem^)  ante  Potestatem  Tergestinam  vel 
ejus  officiales,  usque  ad  proximum  festum  omnium  Sanctorum 
et  deinde  usque  ad  unum  annum ;  ita  tamen ,  quod  ab  eis  non 
debeam  plus  accipere,  extorquere  seu  ex^)  pacto  extorquendo 
percipere,  quam  advocati  seu  advocatores  de  Veneciis  ab  homi- 
nibus  Tergestini  districtus  accipiunt  vel  extorquent. 

CCLXXXIX. 

Pactum  larsilii  Georgli  cum  Leone  Gavalla,  domino  Rhodi. 

A.  d.  1234,  mense  Augusto. 

Codex  St.  Marci  CCXXX,  fol.  62'' 

Andreas  Dandulus  chron.  1.  c.  p.  349 :  Dux  per  Icgatmn 
siium,  Marsilium  Georgio,  Leonem  Gavala,  dominum  Rhodi,  sibi 
fidelem  et  tributarium  fecit.  Non  omittenda  nota  Muratorii,  quae 
ibidem  legitur  p.  350. 


*)  Sie  in  margine  a  manu  recentiore  LA.  et  LP. 
2)  caus.  qusest.  e t  quer.  LP. 
^)  e  X  oni.  LP. 


320  Pactum  Venet.  cum  L.  Gavalla,  domino  Hiiodi. 

Hoc  est  pacluin,  quod  feeit  Marcilius  Georgiiis,  legatus 
domini  Diicis  Venct.,  con  Leone  Gavalla,  domino  Rhode. 

In  nomiiio  domini  Salvatorls  nostri  Jiiesu  Clirisli.  Anno 
Domini  1234.,  mense  Aiigiisti,  indictione  scptima.   Rivoai.ti. 

Nos  Jacol)us  Theupullo,  Dei  gratia  Diix  Veneliarum,  Dal- 
matie  atqiie  Croatie  Diix,  dominus  qiiarte  partis  et  dimidie  tocius 
Imperii  Uonianie,  presenfis  scrij)ti  serie  notum  faeimus,  qnia, 
con  (cum)  virum  nobillem  et  discretum  JVIarsilium  Georgium, 
fidelem  nostrum  dilcctum,  in  leg-atiim  nostrum  ad  te  Ksserum') 
Leonem  Gavalia/w7'),  dominum  Rhode  et  aliorum  circonstan- 
tium,  ad  stabiliendam  concordie  compositionem  sive  pacti  tec- 
cum  firmandam,  in  hoc  nostram  habent^m  comissionem  destina- 
vissemus,  et  teeum  in  his  fuisset  loquutus,  ad  nos  revertens 
quoddam  scriptum  tui  sigilli  argenteo  sigillatum,  in  (jiio  manu 
propria  subscripseras,  Nos  (h)ostendere  curavit;  cuius  tenor  de 
Greco  ad  Latinum  translatus  est,  et  est  tallis: 

Ego  dominus  Rhode  et  Cicladum  insulhirum  Ksserus  Leo 
Gavalla,  juro  super  sancta  Dei  evangelia,  quod  vobis,  domine 
ml  Dux  Venetorum,  ero  fidelis  ab  hodie  usque  imperpetuum  et 
Omnibus  vestris  successoribus  per  me  et  per  omnes  meos  contra 
(h)omnes  homines  et  personas  tali  modo  et  ordine,  quod  habebo 
homines  Venetos  in  terris  meis  et  in  (h)omnibus  loccis  salvos  et 
sicuros  imperpetuum  et  in  personis  et  in  rebus,  eundo,  stando 
et  redeundo ,  sine  aliqua  datione  et  exactione ;  et  ero  amiccus 
vestris  amicis  et  inimicus  vestris  inimicis,  et  non  reccipiam 
inimicos  vestros,  donec  reformentur  ad  voluntatem  vestram. 

Et  habebunt  homines  in  Rhode  in  bono  et  congruo  locco 
ecclexiam,  fonticum  et  curiam  pro  habitando,  robum  et  statera 
et  mensuram  ad  voluntatem  Venetorum  pro  mercari  libere  et 
absolute,  et  absque  omni  exactione  et  dactione  et  sine  aliqua 

^)  I.  e.  Caesarein. 

^)  Georgius  Acropolita  cap.  27.  48.  pleno  luinc  virnin  dieit  CsDsareni  Leonem 
Gabalam. 


Pactum  Venet.  cum  L.  Gavalla,  domino  Rhoki.  321 

occasione;  et  habebo  purum  amorem  et  legalleni  conpagniam 
eon  nostro  Ducha  Crete  et  con  omnibus  Ulis,  qui  erunt  pro 
tempore  in  insulam  Crete  propter  preceptum  vestrum ;  dando 
ego  eidem  Duci  Crete  et  omnibus  yllis,  qui  fuerint  [in]  dieta 
insula,  snbsidium,  auxilium  et  juvamentum  contra  Vatattium  et 
contra  suam  gentem.  Et  si  intelexero,  Vaccatium  ire  vel  mit- 
tere  supra  Duchani  Crete  con  exercitu,  dabo  subsidium  et 
auxilium  eidem  Duche  Crete,  et  illis,  qui  pro  vobis  erunt  in 
insulam  Crete,  juvamen  con  galeis  meis  et  con  mea  gente 
secundum  meum  posse  contra  illos  de  Vacatio,  qui  sunt  modo 
in  insula  Crete,  et  contra  yllos  Grecos,  qui  sunt  vel  erunt 
rebeles  contra  prefactum  Dncam,  nissi  fuero  impeditus  ab  inimi- 
cis  meis:  talli  modo,  videlicet  quod  Ducha  Crete  et  illi,  qui  pro 
vobis  fuerint  et  volunt  etiam  esse  in  dicta  insulla  Crete,  debeant 
michi  dare  subsidium  et  juvamen  contra  Vatatium  et  contra 
gentes  Vatatii  et  contra  yllos,  qui  in  mea  insulla  se  rebelave- 
rint  contra  me,  con  suis  galeis  et  sua  gente,  secundum  suum 
posse,  nisi  fuerint  impediti  ab  inimicis  suis. 

Et  (h)omnes  homines  de  Creta,  tam  Latini,  quam  Greci, 
sint  liberi  et  absoluti  in  terris  meis,  et  possint  mercari  libere 
et  absolute  absque  omni  t'.ractione  et  dactione;  et  simili  modo, 
quod  omnes  mei  possint  mercari  in  insula  Crete  liberi  et  franchi 
in  vestro  dominio  et  potestate  liberi  et  absoluti,  absque  omni 
exactione  et  dactione. 

Et  ero  con  tota  familia  (et)  gente  mea  salvus  et  securus 
in  omnibus  partibus  Romanorum,  que  tenentur  dominio  vestro 
con  illa  dactione,  quam  illi  de  redo  [de  R/iodoJ  consueverant 
per  illa  loca  tempore  Grecorum.  Et  dabo  pannum  unum  beato 
Marco  sirricum  auro  textum  omni  anno.  Et  hoc  imperpetuum 
tenebo  ego  et  omnes  mei,  et  omnia  ysta,  que  scripta  sunt. 

Et  si  contingerit,  aliquam  navin  Venetorum  vel  de  ipsis 
Venetis  et  aliis  vestris  fidelibus  undecunque  et  qualitercunque 

Fontes.  Abth.  II.  Bd.  XHI.  21 


JJ22  Pactum  Ang.  Okadonici  ük  Creta. 

con  rebus  suis  in  partibus  nostris  quocunnfue  casu  vel  infor- 
tunio  siibirc  naufrag-ium ,  quod  Veiieti  et  vestri  fuleles  con 
oinnil)iis  rebus  suis,  (juas  c.vtrabere  et  salvare  poteruut,  saivi  sint 
et  seeuri;  et  onines  a  gente  mea  habebunt  subsidium  et  favorem. 

Actum  mense  Aprilis  undecimo,  indictione  setima,  anno 
milleximo  vigienties  quadrag-inta  duas  (I.  anno  mundi  sex  milles. 
septingentesimo  quadragesimo  ä^cmw^/o^MCCXXXIV  a.  Christi). 

Istud  est  sacrainontum.  (juod  nos  convenimus  et  feeimus  con 
vestro  nunxio  Mareilio  Giorgio.  Et  ipse  niecuni  proniitto  vobis 
domino  Jacobo  TeupuUo,  Dei  gratia  Venetiarum  Duci,  Dalniatie, 
Cruvatie,  et  dominatori  quarte  partis  et  dimidie  totius  Imperii 
Romanie:  observabo  secundum  capitulare  suprascriptum  et 
onines  mei,  et  cetera,  ut  in  eo  legitur.  Quo  scripto  nobis  ostenso 
et  plenarie  intellecto  (irmum  et  stabilem  ipsum  (//)abemus,  velut 
ipse  noster  nuncius  tecum  compositum  habet,  secundum  quod 
dictum  est  superius. 

Et  ut  hoc  scriptum  maioris  firmitatis  robur  obtineat,  ipsum 
meo  sigillo  aureo  duximus  muniendum. 

Datum  manu  Petri  de  Bono  Vicino,  presbiteri  et  notarii  et 
nostre  curie  cancellarii,  apud  nostrum  Ducale  palatium*). 

ccxc. 

Pactum  Äugeli  (rradonici ,  Duchie   Cretensis,   cum  quibusdam   incolis 

de  Creta. 

A.  d.  1234,  m.  Octohri. 

Edidit  Flam.  Cornelius  in  „Creta  Sacra '^  T.  II,  p.  267: 
„Post  h(BC  in  Cretam  applicuit  Angehis  Grndonicus  .  •  .  vir  ad 
ardua  negotia  et  ingenii  industria  et  animi  constantia  aptissimus; 


*)  Diploma,  e  Grsecis  in  Latinum  minus  bene  versum,  mendis  manifcstis  libera- 
vinius ,  reliqua  Itaiici  idiomatis  non  tangentcs.  Noster  Marsilius  Georgius 
iterum  occurrit  anno  1244.,  ubi  bajulatum  Tyri  administrabat.  Deinde  Leo 
Gavala  brevi  ante  fuerat  Grseeorum  classis  admiraleus,  coU.  Andrea  Dan- 
dulo  i.  c. 


Pactum  Ang.  Gradonici  de  Creta.  323 

qui patris  solertiam  cemidatus  incolas  deCato  ei  Psiuriti  Qeg.  Epano 
Siuriti)  resipiscentes  comiter  Civcepit  et  privilegiis  muvit,  nonnullas 
autem  familuis  in  rchclUoic  cotituni<(ce><  hoi/onim  proscriptione  et 
perpetuo  ex'Uio  mulctavit ;  et  hinc  nova  insidie  tranqudldas. 

Ad  pleniorem  rei  notitiam  documerdum  ajferimns ,  quo  Ange- 
lus  Ducha  de  rcipubUcm  mnndato  viros  de  Cato  et  Psiuritl  (}.  Epano 
Siuriti)  venia  donatos  heueficiis  cumulavit,  data  tarnen  per  iiira- 
mentum  fide,  qua  se  obsfrin.verwd,  conatu  omni  se  pru'stituros,  nt 
Emmanuel  et  Constantinus  Dracuntupolo  vel  viri  in  Ducis  pote- 
statem  traderentur,  vel,  quocumque  pucto  fieri  id  posset ,  e  media 
tollerentur'-' .  Cfr.  d  e  M  o  naci  s  I.  IX,  p.  157. 

In  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  sancti.   Amen. 

Istiid  est  pactum  et  coneordia  et  amor  pacis  factus,  sicnt 
inferius  eontinctur,  inter  dominum  Angelum  Gradonicum,  Ducam 
Crete,  et  ejus  eonsilium  ex  una  parte,  et  inter  illos  de  Cato-  et 
Epano-Siurito  ex  altera. 

Nos  quidem  Angelus  Gradonieo,  de  inandato  domini  Ducis 
Venetiarum,  juravimus,  quia  perdonavimus  illis  de  Cato-  et 
Epano-Siurito  omnes  oftensas  et  mala  et  damna  preterita  usque 
ad  hanc  diem,  et  per  nulluni  tempus  reddemus  malum  incam- 
bium.  Et  istud  per  nos  et  sueeessores  nostros  debet  esse  firnuim ; 
et  simili  modo  istud  saeramentum  juraverunt  XL  milites  feu- 
dati  de  Creta,  qui  inferius  subscripti  sunt. 

Item  omnes  illi  de  presonibus,  qui  sunt  de  illis  duabus 
terris,  qui  venerunt  ad  preeeptum  vel  venient  de  cetero,  debe- 
mus  extrahere  de  presonibus;  et  illis  extractis  cum  uxoribus 
et  heredibus  debent  stare  in  civitate  et  super  totum  spatium 
platee. 

Item  istis  de  duobus  Siuritis  non  debet  dividi  per  milites 
Latinos. 

Item  si  villani  de  militibus  Cretensibiis  usque  ad  banc  diem 
sunt  de  ipsis  duabus  terris,  et  nollent  venire  ad  suos  dominos 
propter  timorem,  non  interponendo  fraudem  debeant  recipere 

cambium  conveniens  specialiter  de  illis  duabus  terris;  et  istud 

21  ' 


*j'>4  I'A(  TLM    \N(;.  (lUADONK  I    PK  CllETA. 

cainbiuin  (lobet  esse  ad  placitum  et  voliintatem   domini  Ducis 
Crete  dicti,  siciit  dominus. 

Item  in  daticMiibus,  quas  Siuiili  diel!  debent  dare  de 
terris,  vineis,  aninialibus  et  aliqiia(m)  rerum,  sit  sie,  sieut 
fnit  ordinatum  in  tempore  viri  nobilis,  domini  Bartholomei 
Gradonici,  quondam  Ducis  Crete');  et  feudtmi,  ([uod  datum  fuit 
Greeis  dietarum  terrarum  lil)erarum,  qui  fuerunt  franchati  in 
dicto  tempore  domini  liaitholomei  Gradonici,  Ducis  Crete, 
vel  nos  Duca  cum  nostro  consilio  de  cetero  dabimus  in  pheu- 
dum  vel  fecerimus  liberos,  sit  lirmum  in  perpetuum  et  suis 
heredibus. 

Item  quando  d.  Duca  cum  suo  consilio  vult  a  nobis 
rationem,  quam  dare  debemus,  ubicunque  fuerint  ilii  de  Pano 
(Epuno)  et  Cato-Siuritis,  debeat  solvere  quilibet  pro  sua  turma 
ad  voluntatem  Signorie. 

Item  si  quilibet  (de)  turma  vel  aliquis,  communiter  vel  divi- 
sim,  tam  de  istis  turmis,  quam  de  aliis,  venire  voluerint  ad  pre- 
ceptum  domini  Ducis  Venetiarum  et  nostrum,  quantum  in  per- 
donata  de  offensis  eis  pcrdonabimus,  veniendo  ipsi  usque  ad 
Epiplmniam  Domini  venturam,concordando  se  in  aliis  cum  seniora 
(i.  e.  Süpionii),  sicut  bonum  visum  fuerit.  Isti  duo  Siuriti 
totum,  quod  dictum  est,  simili  modo  petunt  de  illis  de  an.^)  et 
per  medium  et  illis  da  Callomono^),  veniendo  ad  precepta  usque 
ad  tcrminum  Epiphanie,  tali  ordine,  quod  veniendo  ipsi  per 
Signoriam,  quod  eos  recipere  voluerunt,  quod  sunt  in  dicto 
pacto;  et  si  noluerint,  quod  remaneant,  sicut  prius. 

Item  volunt  et  petunt  illi(s)  de  Siuritis  pro  illis  de  Milo- 
potamo  solummodo  in  offensis  perdonantiam;  et  aliud  totum 
remaneat  in  Signoriam. 


*)  Cfr.  supra  liujus  Collectionis  nr.  CCLXXXIII. 

^)  de  Ario? 

^)  I.  e.  de  Cal  amona. 


Pactum  Ang.  Gradünici  de  Creta.  325 

Item  voluiit  et  petunt  duo  Siuriti,  qiiod  nos  Duca  cum 
nostro  eonsilio  seribamiis  hee  domino  Duci,  et  rogare  dominum 
Ducem  cum  precibus,  quod  hoc  concordium  mamlet  grissovolum 
(i.  e.  chrysohuluin)  et  privilegium.  Et  e  converso  nos  de  duo- 
bus  Siuritis  sumus  in  concordio  cum  dicto  Duce  et  suo  con- 
sdio,  si  plaeuerit  domino  Duci;  et  per  nos  et  omnes  alios  jura- 
bimus  fidelitatem  domino  Duci  Venetiarum  et  suis  successoribus, 
et  vobis  domino  Duce  Crete  dIcto  et  vestro  eonsilio  et  vestris 
successoribus ;  et  ex  alia  parte  pacem  et  amorem  vobis  et  mili- 
tibus  Cretensibiis  et  amicis  ab'is  bominibus  Venet.  Insuper  pro- 
mittimus  amicos  Venetos  habere  pro  amicis  et  inimicos  habere 
pro  inimicis. 

Item  debemus  dare  operam  omni  nostro  posse  ad  capien- 
dum  (vel)  occidendum  Maniielem  Drantodoplum  (i.  e.  Dracon- 
topuhmi)  et  Constantiniim,  fratrem  ejus,  et  suos  spetiales 
conseciitores ; 

Item  dare  operam  pro  posse,  quod  Calothetae  et  Anatho- 
liki  exeant  foras  insule. 

Item  si  aliquis  sit  rebellis,  vel  fecerit  traditionem,  aut 
facere  voluerit  contra  honorem  Venetiarum,  tenemur  turbare  et 
capere  dando  vobis  aut  manifestare,  si  non  possemus  capere. 

Item  non  debemus  seminare  a  Megapotamo  in  hac,  donec 
Bonum  Reparium  non  erit  recuperatum  ad  preceptum  domini 
Ducis  Venetiarum  et  vestrum,  excepto  usque  ad  mensuras  D. ;  et 
alias  seminationem  totam  facere  in  Messaream  et  conducere 
animalia  in  Messarea'). 

Item  ostendas  (ostadas)  cum  uxoribus  et  heredibus  de 
melioribus  de  Pano  et  Cato  Siuriti  usque  ad  XXX  familiäres  dare 
debemus,  qui  debent  stare  in  castella  Bonifatii  et  Belvedere ;  tamen 
per  omnes  tres  menses  facere  cambium  communalibus  de  istis 

1)  Canipagna  de  Ha  Messarea  in  Creta  meridionali  delineata  est  in  car- 
tula  autographa  Nusseri  nostri,  addita  manuseripto  a.  1587  „Cele  be  r- 
rimae  insulae  Cretae  vera  descriptio". 


i^2()  CONCKSSK»   CASTKI  S.  NlCOI,AI    DR  CrETA. 

ostadibiis.  Preterea  Michael(em)  Arcoleoii  Sevasto  cum  uxore  et 
heredibiis  (lebet  intrare,  venire  et  exire,  quandoeunque  vult,  in  civi- 
tate  et  in  castella  sine  aliqua  eontrarictate,  siciit  miles  Sevastus  et 
Venet.,  salvis  suis  ostadihus  de  ()mnil)us  eoruni,  sicut  dictum  est. 

Item  quandoeunque  insula  Crete  in  bono  fuerit  statu  ad 
honorem  domini  Ducis  Venetiarum,  et  Anatholiki  foras  de  insula 
factum  fuerit,  cum  fide  sine  fraude  tam  ostade,  quam  alii  omnes 
Cretcnses  vadant,  ubi  eis  placet  hoc,  de  illis,  qui  venerunt  ex 
Venetia  ad  precepta,  sicut  dictum  est  supra. 

Item  tenemur  per  istud  sacramentum  bona(ide,  quod  omnes 
alii  de  istis  duabus  terris  jurare  debeant  simile  sacramentum. 

Et  totum  istud  per  nos  et  nostros  heredes  observare  debe- 
mus  et  firmum  teuere  in  perpetuum. 

Et  nos  Angelus  Gradonico,  Duca  Crete,  cum  nostro  consilio 
per  nos  et  nostros  successores  et  cum  nobilibus  viris  militibus, 
qui  juraverunt  istud  sacramentum,  promittimus,  firmum  habere 
et  teuere,  que  dicta  sunt,  et  complere,  salvis  omnibus  sacra- 
mentis  et  aliter  districtis,  que  nos  et  vos  facta  habemus  domino 
nostro  Duci  Venetiarum ,  et  super  hoc  observando  et  tenendo 
firmum  nobis  et  e  converso  firmum  vobis. 

Actum  est  anno  Domini  MCCXXXIIII,  mense  Octobri,  indi- 
ctione  octava. 

CCXCI. 

Concessio  castri  S.  Nicolai  de  Greta. 

A.fl.l234  (1233?). 

Edidit  Fla  m.  Cornelius  in  „Creta  sacra"  T.  II.  p.  270.   Cfr. 

hujus  Coli.  nr.  CCLXXXIII.  Haee  pacta  Cretensia,  quippe  a  prineipio 

Graece  composita,  et  per  se  sunt  pridcm  deforniia,  et  vero  etiam  postea 

edita  in  deterius. 

In  nomine  Dei  eterni.  Amen. 

Nos  quidem  Nicola  Sevastos  de  Mon(o)ianis  et  Michali  Seva- 
stos  quondam  MilHsinos,  quod  superius  in  presenti  prescripsimus 
pagina  manibus  propriis,  notum  facimus  universis  et  ponimus 


CONCESSIO  CASTRI   S.   NiCOLAI  DE   CrETA.  327 

in  scriptis  ordlnatiin,  quia  nos  sponte  et  communi  voluntate 
prospiciente  ad  (Ä)onorem  Dei  et  illustrissimi  domini  Ducis  Vene- 
tiariim  et  domini  Ducis  Crete  et  nostra  (nostri?)  pervenimus 
in  palatio  Ducatus  Crete  in  Candida  civitate,  ante  presentiam 
viri  domini  Angeli  Gradonici,  Ducis  Crete  et  sui  consilii,  et 
precibus  multis  porrectis  cum  instantia  rogavimus  quam  pluri- 
mnm  dictum  dominum  Ducam  Cretensem  et  suum  consilium,  ut 
ea,  que  in  presenti  pagina  et  scripto  continewtur,  illi  domino 
Duce  Cretensi  et  suo  consilio  complacerewt: 

I  n  pri  m  i  s  volumus  et  placet  nobis,  quod  castelium  S.  Nico- 
lai in  Omnibus  et  esse  debeat  in  potestate  domini  Ducis  Venetiarum 
et  suorum  successorum  atque  in  manibus  et  potestate  domini 
A.  Gradonici,  Duce  Crete  et  sui  consilii  et  suorum  successorum, 
tenendo  et  habendo  liberum  ipsum  castelium  vice  et  nomine 
domini  Ducis  Venetiarum  ad  ejus  voluntatem  et  sui  successoris, 
et  pro  munitione  et  guarnitione,  que  est  ad  inveniendum  ipsum 
de  castellano  Veneto  et  serg-entibus  Latinis;  et  Grecos,  que 
placuerint  bene  vobis  Duce  Crete  et  vestro  consilio  et  dominio 
vestro,  Sevastos  dare  et  solvere  yperper,  DC  annuatim ;  et  hoc 
pro  medietate  in  principio  anni,  aliam  vero  medietatem  in  me- 
dietatem  anni.  Que  yperpera  debemus  tollere  et  extrahere  a 
Petrea  et  inde  usque  ad  locum,  qui  dicitur  Actis,  communiter 
per  omnes  homines  secundum  rationem  de  illis  contractibus 
supradictis,  perveniendo  dicta  yperpera,  ubi  erit  voluntas  domini 
Duce  Crete,  qui  nunc  est  vel  erit  pro  tempore  per  dominum 
Ducem  Venetiarum,  specialiter  ad  guarnitionem  dicti  castelli. 

Preterea  castellanus  de  foris  castellis  tarn  in  rationibus  et 
justitiis  faciendis,  tam  (quam?)  presonando  aliquem  de  foris, 
nisi  de  nostra  voluntate;  et  in  servitiis  opportunis  et  agendis 
pro  laborerio  castelli  et  utilitate,  tam  in  aquariis,  quam  in  aliis, 
castellanus  debeat  facere  cum  nostro  ordinamento. 

Item  nos  duo  communiter  vel  divisim  possimus  intrare  in 
castelium  et  exire,  quando  nobis  foret  necessarium. 


n2tS  Pactum  RAfiisii. 

Item  quaiido  voluerimus  partes  facere  doinino  nostro  Duci 
Venctiaruin ,  iit  nobis  castellum  dictum  debeat  reddere,  quod 
facere  possimus  hoc,  si  domino  Duci  Venetinriim  placuerit  et 
de  siia  fucrit  voluiitate;  alioquiu  in  domini  Ducis  potestate 
remaneat  de  omnibus  istis  supradictis. 

Per  nos  et  per  nostros  heredes  cum  pleno  amore  et  bona 
voiuntate  pervenimus  in  coneordio  vobiscum  domino  Angelo  Gra- 
donico,  Duea  Crete,  et  vestro  consilio  vestrisque  successoribus: 
quod,  sicut  superius  dictum  est,  esse  debeat  et  firmum  pcrmanere 
vice  et  nomine  Ducis  Venetiarum  et  sui  successoris  rccipiendo. 
Ego  Procardinus,  ducatus  Cretensis  cancellarius,  de 
precepto  domini  Ducis  Venetiarum  et  sui  consilii  subscripsi  et 
roboravi. 

CCXCII. 

Pactam  Rngasij. 

A.  d.  123G,  nieiise  Junio. 

Liber  Pactoruni  lY .  fol.  2521'  sqq.  Cum  hoc  pacto  eonferendum 
pactum  Ritgusinum  anni  1232,  huius  Gull.  iir.  CCLXXXII  (p.  307  sqq. 
hujus  voluminis). 

In  nomine  domini  nostri  Jesu  Christi.  Amen.  Anno  Domini 
millesimo  ducentesimo  trigesimo  sexto,  mense  Junij,  none 
indictionis. 

Cum  Matthaeus  Bodatie,  et  Cerna  Vitane,  viri  nobiles, 
nuntij  et  procuratores  civitatis  Hagusij,  ad  presentiam  illu- 
strissimi  domini  Jacobi  Teupuli,  Dei  gratia  Venetiarum,  Dal- 
matie  atque  Chroatie  Ducis,  quarte  partis  et  dimidie  totius 
Imperij  Romanie  dominatoris,  accessissent,  nomine  et  vice 
ejusdem  civitatis  Ragusij  petentes  concordiam  et  pactum  et 
reconciliationem,  domino  Duci  et  communi  Venetiarum  ostenden- 
tes  commissionem,  quam  habuerant  super  hoc  in  hunc  modum: 

Anno  incarnationis  Domini  millesimo  ducentesimo  trigesimo 
sexto,  mensis  Januarij  secundo  die  intranle,  indiclione  nona. 
Nos  quidem  jurati  judices  Ragusij  civitatis,  Bogdanus  Goyslani, 


Pactum  Ragüsii,  329 

Nicolaus  Maurus,  Gervasius  Marini,  Petrus  Ballinave,  et  nos 
eonsiliarij  Grubessa  Gundul,  Martinusiiis  Gervasij  quondain 
Comitls,  Clemens  Sersij,  Paulus  Damiani  Boeinoli,  Micha  Petri 
Malussi,  Andreas  Domäne  Ranane  et  cunctiis  populus  Ragusi j,  ordi- 
nata  curia  cumsonitucampane,  committentes  conimittimus  vobis, 
namque  Mattheo  Bodatie  et  Gerne  Vitane,  nobilibus  viris,  dilcclis 
concivibus  et  nuntijs  nostris,  et  plenam  virtutem  et  conmiissio- 
nem  et  potestatem  vobis  damus,  ut  totum  ordinem  et  pactum,  que 
pro  nobis  et  pro  nostra  civitate  Ragusij  feceritis  cum  domino  nostro 
Jacobo  Teupulo,  magnifico  Duce  Venetiarum,  firmum  habebimus 
in  perpctuum.   Hec  autem  carta  nullo  testimonio  rumpi  possit. 

Ego  autem  presbiter  Pascalis  et  communis  notarlus  iuratus 
ex  consensii  et  laudatione  prescriptorum  iudicum  et  consiliato- 
rum  et  cuncti  populi  Ragusij  scripsi,  complevi  et  roboravi  hoc, 
solitoque  signo  signavi. 

Idem  dominus  Dux  cum  eisdem  nuntijs  super  predictis 
tractare  fecit  secundum  modum  inferius  denotatum;  propter 
quod  cum  dietus  Mattheus  Bodatie  redisset  Ragusium  ostcn- 
dendum  Gomiti,  iudicibus,  consiliarijs  et  populo  Ragusij  formam 
et  ordinem  pacti  predicti  inferius  denotati,  et  ad  sciendam 
voluntatem  ipsorum,  placuit  eis  formam  et  ordinem  pacti  jam 
dicti  et  lirmum  habere  et  teuere  ordinem  et  pactum  inferius 
specificatum  volebant,  sicut  per  litteras  dictorum  Gomitis,  iudi- 
cum, consiliariorum  et  populi  eiusdem  civitatis  domino  Duci  ac 
prefato  Gerne  Vitane,  eorum  nuntio  et  procuratori,  transmissas 
clarius  videbatur. 

Quare  prefatus  dominus  Dux  ad  petitionem  eorum  con- 
descendit;  et  concordia(m)  et  pactum  usque  ad  tres  annos  et 
tantum  plus,  quantum  voluntas  domini  Ducis  fuerit,  inter 
utramque  partem  initum  est  et  flrmatum  in  hunc  modum: 

Nos  Ragusinorum  nuntij  jam  dicti,  per  commune  civitatis 
nostre  transmissi,   a  quo  fuit  provida  deliberatione  inventum') 

^J  coiicoidia(ni).  —  Melius  iniunctum,  supra  p.  308. 


330  Pactum  RAr.usu. 

pro  eo,  quod  terre  nostre  videtiir  plurimum  fructiiosiim ,  quod 
Vonctiarum  Domino ')  siilMlcrcimis,  pelimiis,  iit  nohis  ad  volim- 
tatcin  vestrain  (Joinitein  conecdatis.  Ilcc  enim,  qiie  conlincntiir 
inferiiis,  vult  terra  nostra  IJag-iisi)'  observare. 

Hag-usini  semper  Archiepiscopiim  eli^ent  de  Venetijs  et 
habehunt,  a  Gradu  videlicet  usque  Caput  Agjjeris.  Et  si  domi- 
nus Dux  a  domino  Papa  poterit  obtinere,  quod  Arehiepiscopatus 
Hagusij  Gradensi  ecclesie  subj)onalur,  eins  electionem  presenta- 
bunt  domino  Palriarche  (iradensi,  confirmationem  electionis  postu- 
lantes;  et  eonlirmalione  iacta  veniet  eleetus  ad  sedem  Patriarcha- 
lem,  et  consecrationem  de  manu  sua  aceipiet,  faeietque  ei  fidelita- 
tem,  reverentiam  et  obedientiam  debitam  ei  exhibere  promittens. 

P  r  e  i  e  re a  statuimus,  quod  idem  Arehiepiseopus  jurabit  fide- 
litatem  domino  Duci  et  suecessoribus  suis,  nisi  pro  eis  reman- 
serit;  et  sie  facient  omnes  Archiepiscopi,  qui  in  perpetuiim  erunt 
in  Ragusina  sede,  Ducibus,  qui  per  tempora  erunt. 

Clerus  autem  ter  in  anno,  in  nativitate  Domini  et  in  Pascha 
Resurrectionis  et  in  festo  saneti  Rlasij,  laudes  cantabunt  in 
niaiori  Ecclesia  solempniter  domino  Duci ,  domino  Patriarche, 
Arehiepiscopo  suo  et  Comiti  omni  anno ;  propter  quod  bene- 
dictionem  reeipient  yperperos  tres,  unum  a  nobis,  alterum  ab 
Arehiepiscopo,  tertium  a  Comite. 

Habebunt  quoque  Ragusini  semper  Comitem  et  Comites  de 
Venetijs,  quem  vel  quales  dominus  Dux  cum  maiori  parte  sui 
consilij  eis  dare  voluerit,  qui  iurabit  fidelitatem  domino  Duci  et 
suecessoribus  suis;  et  sie  facient  omnes  Comites,  qui  erunt  per 
tempora,  Ducibus,  qui  erunt  per  tempora,  in  perpetuum. 

Jurabunt  autem  et  omnes  homines  Comitatus  a  tresdecim 
annis  et  supra  fidelitatem  domino  Duci  et  suecessoribus  suis;  et 
ipsa  fidelitatis  sacramenta  renovabunt  sing-uHs  annis  decem. 

Jurabunt  quoque  fidelitatem  Comiti  omnes  et  Comitibus 
Omnibus  futuris  in   perpetuum ,  sahia   fidelitate  domini   Ducis, 

*}  Conciniiius  domiiiio,  supra  p.  308. 


Pactum  Ragusii.  331 

ad  honorem  Venetiariim  et  salutem  Ragusij ,  cum  bono  et 
honore  ae  salvatione  Venetiariim. 

Et  si  forte  contigerit,  dominum  Dueem  vel  successores  suos 
Ragiisium  applicare,  recipient  eiim  honorifice,  ac  illum  procu- 
rabunt  et  nuntios  suos  similiter.  Et  si  dominus  Dux  voluerit 
bospitari  in  domo  Arcbiepiseopali,  babebit  eam  ad  snam  bono- 
rificentiam  et  vohmtatem.  Sin  autem,  ei  dabitur  domus  bonora- 
bibs,  usquedum  steterit  ibi;  et  nuntijs  suis  decentem  domum 
pro  bospitio  assignabunt. 

Et  quotiens  fecerit  Venetia  exercitum  usque  Duracbium,  et 
a  Duracbio  et  infra  usque  Brundusinm,  et  a  Brundusio  et  infra, 
sicut  Venetia  faciet,  sie  facient  Ragusini  secundum  numerum 
virorum  suorum.  Si  vero  exercitum  fecerit  a  triginta  bgnis 
armatis  et  supra,  que  debeant  transire  Duracbium  et  Brundu- 
sium ,  facient  inde  Ragusini  tricesimam  partem ,  et  stabunt  in 
servitio  Venetiarum,  usquedum  steterit  exercitus  Venetiarum. 

Tollent  Ragusini  de  omnibus  navibus  extraneorum,  que 
ilbic  appbcuerint  ad  portum  faciendum,  illam  rationem,  quam 
Venetia  tolbt^r/^?y  extraneorum  navibus,  dividentque  illam  in  tres 
partes;  de  quibus  unam  dabunt  Arcbiepiscopo,  aliam  Comiti,  et 
tertia  sit  communis  Ragusij. 

Omnes ,  qui  erunt  amici  Venetiarum ,  Ragusini  illos  pro 
amicis  babebunt;  et  omnes,  qui  erunt  inimici  Venetiarum,  Ragu- 
sini illos  pro  inimicis  babebunt.  Et  non  recipient  Cacicbios 
neque  Dalmesanios  vel  alios  grossarios  et  predatores  sive  rau- 
batores  in  civitate  Ragusij  vel  eins  districtu,  neque  eis  dabunt 
aliqua  victualia.  Et  si  Venetia  miserit  contra  Cacicbios  et  Dal- 
mesanios galeas  ad  ofFendendum  eos,  (add.  liagusini  similiter 
tunc  mittent  ad  offendendum  eos)  lignum  quinquaginta  bomi- 
num,  decenter  armatos  (1.  armattnn). 

VA  omnibus  alijs  grossarijs  et  predatoribus  sive  raubatori- 
bus  maris  facient  werram  et  eos  offendent,  bona  fide  et  sine 
fraude,  a  Duracbio  et  infra  usque  Venetias. 


332  Pactum  Ragusii. 

Dahiml  (|iioqiie  Ragiisini  omni  anno  in  fcsto  omniiim 
iSancforuin  doniino  Duci  pro  regalia  yj)erj)i'ros  duodeciin,  et 
coinniuni  Vencliarum  in  Venelijs  yperpeios  aiireos  vetercs  recti 
ponderis  cenluin,  et  Comiti  suo  in  eodem  termino  yperperos 
([uadringentos  de  suo  communi,  et  omnes  alios  introitiis  et  hono- 
rificentias  Comitatus  consuetas,  excepto  introitu  salis. 

Obsides  autem  dabunt  Ragusini  duodecitn  de  duodecim 
parentatibus  nobib'oriim  illius  terre ,  moraturos  semper  sex 
obsides  in  Venetijs  ad  expendium  Rag-iisinorum  in  mcdio  anno, 
et  alios  sex  in  medio  anno  in  cambio.  Et  si  eoriim  aliquis  more- 
retiir  vel  fugerit,  dabunt  alium  in  loco  eius. 

Jurabunt  autem  Comes  Ragusij  et  antepositi  in  aliquo 
officio  civitatis  et  unusquisque  insuper  pro  suo  capite,  se  sie 
omnia  servaturos ,  nisi  remanserit  per  dominum  Ducem  et 
majorem  partem  sui  consilij.  Et  ildcles  erunt  domino 
Jacol)o  Teupulo,  inclyto  Venetiarum  Duci,  usquedum  vixerit  in 
Ducatu. 

Et  hec  sacramenta  renovabunt  Ragusini  quisque  pro  suo 
capite  in  omnibus  suprascriptis  singuüs  annis  decem. 

Preterea  Ragusini  de  mercil)us  Romanie,  quas  Venetias 
apportaverint,  dabunt  in  Venetijs  cominuni  Venetiarum  quinque 
pro  centenario;  et  de  mercibus  ultramarinis  et  terre  Aegypti, 
Tunissi  et  Rarbaric,  solvent  quintum.  Et  de  mercibus  regni 
Sicilie  solvent  quadragesimum  communi  Venetiarum.  De  merci- 
bus vero  Sclavonie  in  Venetiis  nihil  solvere  debent. 

Et  tantummodo  cum  quatuor  navigiolis  a  septuaginta  mil- 
liariis  et  infra  debeant  Ragusini  Venetias  venire  per  annum.  Et  si 
aliter  liagusini  Venetias  venerint,  solvent  quintum  de  omnibus 
mercibus  Romanie,  quas  Venetias  apportaverint. 

Et  tam  per  werram,  (|uam  per  pacem  licitum  est  Ragusinis 
Ire  ad  mercandum  a  culfo  Coranti  infra.  In  alijs  vero  parlibus 
vetitis  per  dominum  Ducem  Venetiarum  ire  non  debeant  Ragu- 
sini, nisi  secundum  quod  feeerint  Veneti. 


Pacta  Graecokum  in  Cheta.  333 

Item  ab  Ancona  istac  per  lotani  riveriam  et  Palmentaria 
istac  per  totam  riveriam  ipsi  Rag-usini  non  facient  portum,  nisi 
per  occasionem  tollend!  vietualia  (causa)  ducendi  Venetias.  In 
Venetijs  vero  non  debent  facere  Ragusini  mercatum  cum  foristerijs. 

Et  hee  concordia  et  pactum  amodo  usque  ad  trcs  annos 
expletos  firmatuin  est,  et  ab  utraque  parte  debet  lirmitcr  obser- 
vari  et  tautum  plus,  quantum  placuerit  domino  Duci  Venetiarum. 

In  super  ego  iam  dictus  Cerna  Vitane,  nuntius  et  procura- 
tor  civitatis  Ragusij,  per  me  et  dictum  commune  Ragusij  iuro 
ad  sancta  Dei  evangelia  supra  animam  meam  et  aninias  omnium 
hominum  Rag-usij ,  hanc  concordiam  et  pactum ,  ut  dictum  est 
superius,  firmum  et  ratum  habere,  et  nullo  modo  contravenire. 

In  liuius  autem  rei  testimonium,  ut  hec  magis  robur  obti- 
neant  firmitatis,  presens  pactum  et  concordiam  iussit  iam  dictus 
dominus  Dux  sui  sigilli  munimine  roborari. 

Data  Venetiis  in  palatio  Ducatus  per  manum  Gabrielis,  ducalis 
aule  Venetiarum  scribe. 

ccxcni. 

Pacta  Grfecorum    in  freta. 
A.  d.  i236,  d.23.  m.  Julii. 

Etlidit  Fl  am.  Cornelius  in  „Creta  sacra«  T.  II,  p.  272: 
„Statutis  .  .  .  conditionibus  Gra^ci  exercitus  rellquiae  ex  insula 
recesseriint,  qiiae  diu  Cretensibus,  ut  in  co/ttumaci  defectionis  rcatu 
persisterent,  autores  et  adiutrices  se  praebuerant''. 

In  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  sancti.   Amen. 

Nos  servitores  potentissimi  et  sancti  nostri  Imperatoris, 
videlicet  Gregorius  Luparda  et  Primikirios  Omaurang-iilos,  que 
(1.  (/?(/)  una  propria  perscripsi  manu  —  alius  namque  vivifica 
cruce  et  pretiosa  infrascriptum  per  propriam  manum  signum 
fecit  —  in  locum  (1.  loco)  autem  ipsi  proprio  et  in  loco 
Sculari  domini  Johannis  et  ceterorum  militum  et  sociorum 
nostrorum  de  castello  Sancti  Nicolai  juramus  ad  sancta  Dei 
evangelia  et  in  vivifice  crucis  [1.  per  vwificam  crucem\  ^)  in  loco 

*)  Post  crucis  alii  addent  signum. 


JJJ54  Pacta  Giiakcüuum  in  Cheta. 

su|)iascri|)tonim  siiperiiis  nomiiialoruin,  (jiiod  ah  liodie  in  anloa 
i\sl/'.s////fy  caslt'lla,  qiie  leiieiniis,  in  polcstatedomiiii  iiosiri,  scilieet 
yllissinii  <loniiiii  Ducis  et  veiierahilis  r)ucis  Crelensis,  Stephatii 
Justiniani  et  consilii  vestri  et  suis  successoribiis,  et  castclluni 
in  ()olestate  vestri  a  die  prima  mensis  Augiisli  de  indictione 
nona  prcsente;  et  exibimus  onines  de  illo  cum  armis  et  rebus 
uüslris,  et  descendemus  ad  ligua,  in  quibus  debemus  ire  foras, 
et  ibimus  ad  domiiuun  noslrum  Imperatorem ;  aboquin,  si  non 
polerimus  dieto  tempore  exire,  et  oportebit  nos  permanere  in 
terra,  debemus  esse  salvati  coriioraliter  cum  rebus  nostris  ab 
Omnibus  hominibus  istius  terra,  donec  exierimus  de  terra,  et  a 
lignis  cursariorum;  sin  autem  vinxerint  ligna  per  totum  men- 
sem  Julii,  quacunque  die  vinxerint,  tenentur  inlroire  in  ea 
usque  ad  diem  terlium  cum  sociis  nosiris.  Et  recommendabimus 
castellum  iili,  quem  vos  illuc  miseritis;  et  nos  tenebimiis  custo- 
dire  et  guardare  tarn  ligna  illa,  quam  homines  et  res  eorum, 
que  debent  portare  nos  foras  istius  insule ,  ad  rediendum  ad 
Cretam  tarn  per  nos,  quam  omnes,  qui  sunt  in  potestate  domini 
nostri  Imperatoris  sancti;  et  deprecabimus  dominum  nostrum 
Imperatorem  et  magnos  nobiles  homines  Latini  (1.  Latinos), 
qui  sunt  in  Annatoh',  qua  (I.  qui)  de  insula  Crete  sunt  specia- 
hter.  Namque  de  illis,  quos  nobis  in  scriptis  dederit  vir  nobih"s 
Duca  Crete  et  adhuc  exiendo  nos  de  castello,  non  recipiemus 
ahquid  de  rebus  illorum  de  Creta,  tarn  obsidum,  quam  cetero- 
rum,  qui  sunt  retenti  in  eo ;  et  de  rebus  ilhs,  que  nobis  data  fue- 
runtin  comodaria,  se  haheat  unuscpiisque  suam  propriam  causam. 
Et  omnia  hec  suprascripta  juramus  hodie  per  nos  et  socios  nostros 
omnes  in  pahitio  Duce  Crete,  mensis  Juhi  XXIII,  indictione  nona, 
anno  Domini  VI  millesimo  DCCLIIII  *),  secundum  usumGrecorum. 
Testes:  Constantinus,  sacerdos  humihs  et  notarius  insule 
Crete,  Salichi,  presentes  testium  sacramentorum  scripsi  per") 

')  Potius  XLIIH. 

~)  Hasce  legendi  turbas  dilue  ad  libitum. 


Pacta  Gkaecorum  in  Creta.  335 

suprascriptorum  virorum  duoriim  Archonto  pro  recommanda- 
tione  dicti  castelli,  ut  superius  continet,   testiiico  et  subscripsi. 

Manuel,  humilis  sacerdos  et  tabeliio,  Acalumpto,  similiter 
siipra  presente  scriptura  et  sacramenta  supi'ascriptorum  duorum 
siipradeelarata(rimi)  pro  predicto  eastello  reddere,  et  (ut) 
instrumentum  cartule  contine(n)t.  testifico  et  subscripsi. 

Nichitas,  humih's  sacerdos  et  tabeliio,  Sallinas,  predicta(s) 
exempli(s)  sacrameiitorum  scripta(s)  de  prima  ordinatione  et 
in  Omnibus  ad  boc  specialiter  scripsi  et  subscripsi. 

Actum  est  boc  MCCXXXVI,  mense  Julii  23,  indictione  nona. 

In  nomine  Dei  eterni.  Amen. 

Nos  Stephanus  Justinianus,  de  mandato  illustrissimi  domini 
Dueis  Venet.  Duca  Crete  et  dominus  totius  insule  Crete  cum 
uostro  consilio  et  cum  viris  nobilibus  magni  consilii  juramus 
ad  sancta  Dei  evangelia  et  per  pretiosam  et  vivificam  crucem 
atque  in  Deo  et  super  animas  nostras,  quoniam  non  fvos7j  reci- 
piemus,  videlicetGeorgiumLuparda  et  Scolari  et  Primikirio  Mau- 
rangulo  et  omnes  vestros  socios,  qui  sunt  in  eastello  Sancti 
Nicolai,  ad  salvandum  et  custodiendum  vos  omues  cum  omnibus 
vestris  rebus,  et  dare  vobis  passagium  conveniens,  conducendo 
alla  Suda  in  loco,  qui  vocatur  Apicorna,  ad  eundum  vos  in  parte 
Levantis  de  Natolis. 

Item  dabimus  vobis  omnes  Annatolicos,  qui  sunt  in  nostris 
carceribus;  et  si  de  Cretensibus,  qui  sunt  in  eastello  S.  Nico- 
lai, usque  ad  tres  vel  quatuor  volunt  venire  vobiscum,  facere 
possint,  tamen  quod  scandalum  de  illis  non  sit. 

Item  de  illis,  qui  venerant  ad  recipiendum  castellum  dictum, 
tenemur,  quod  vobiscum  stare  debeant  ad  salvandum  cum  omni- 
bus hominibus,  donec  exieritis  de  predicto  portu. 

Item  tenemur  ad  dominium  posse,  quod  vos  salvi  eritis  et 
guardati ,  quousque  vi?ixeritis  in  partibus  Natolie ,  a  fidelibus 
domini  Ducis  Venet. 

Actum  est  boc  MCCXXXVI,  mense  Julii,  indictione  nona. 


3iiG  Pactum  Sultani  Akgvpti  i:t  Venetouum. 

CCXCIV. 
Mivc  est  (idantia  lioiiiiiiibus  Veiictiarum  ,  qui  vcncriiit  per  totam  tcrram 
Ac^'ypti,   de   personis.   Iiabcro   ot   naviltus,    per   legationeiii   de   IHiro 

Gciiicludino. 

A.  (1.  1238,  die  14.  m.  Novcnibris. 

Lihri  Pactoniin  I,  fol.  190.  II.  21«.  Clr.  Marin.  VI,  337  sqq. 
IV.  203  sqq.  Soldanus,  cuni  (\\\()  hoc  pactum  ictuin  fuit,  est  Ejjufjida 
ElmeUkehuUl  Abubekr  II ,  filius  Elkdinil ,  filii  Elddil,  fratris  Sula- 
(/i/n\  qui  regnavit  ab  anno  1238  m.  April,  ad  1230  in.  Jun. 

Cfr.  Hammer  1.  I.  p.  005. 

In  nomine  Domini.  Amen.  Exivit  altum  preceptuni.  Hoc 
est  Signum  Soklani,  qiiod  interpretatur  gratia  Dei  de  mea 
fortuna. 

Dominus  Soldanus  Melecheladen,  spata  legis,  —  Deus 
det  ei  vitam  —  fecit  pra^eeptum,  ut  scriberetur  ista  cartula 
iidantiai  omnibus  hominibus  Venetiarum  per  manus  duorum 
militum  honorabilium  et  providorum,  Romeus  Quirino  et  Jaco- 
busBarocio,  militcs  militum  —  Deus  det  eis  fortiam  in  guerra  — 
et  habeant  fidantiam  in  personis  et  liabere  et  in  mereimoniis, 
que  veniunt  cum  eis,  venientes,  permanentes  atque  revertentes 
sine  aliquo  dubio  de  navibus  atque^)  in  omnibus  suis  factis;  et 
sint  assicurati  et  afüdati  et  qui  se  clamant  pro  eis,  intrando  et 
exiendo  per  mare  et  per  terram  absconse  et  palam ;  et  quod 
nullus  possit  facere  eis  contrarium  neque  damnum. 

Et  fecimus  preceptum  omnibus  Baib's  et  Mirah'is  atque 
Scribanis  per  totam  terram  Aegypti,  ut  recipiant  istud  preceptum, 
quod  est  in  manibus  illorum  secundum  boc  scriptum;  et  capi- 
tuli,  quos  ipsi  bal)eut,  sint  firmi  inter  nos  et  illos;  et  facietis 
bonorem  omnibus  hominibus  Venetiarum,  qui  venerint  in  nostram 
terram,  secundum  amorem  domini  nostri  Soldani  Melech  el  adem ; 
et  tenuti  erunt  cum  justitia  —  Deus  habeat  misericordiam  de 
anima  sua  —  et  securi  erunt  a  nostris  navibus  et  a  nostris  galeis. 


*)  nee  de  mereimoaiiä  LI*.  II. 


Pactum  Sultani  Aegypti  et  Venetouum.         337 

Scripta  fuit  per  iegationem  de  Miro  Gemelodin  faciam 
(factam?)^^  Soldanis;  et  neeesse  est,  ut  cognoscatis  istas  cau- 
sas  et  seiatis;  et  erit  lo  ben  cum  gratia  Dei.  Et  ista  fidantia 
scripta  fuit  a  die  decima  tertia  intrante,  mense  Novembris,  anno 
Machometi  sexcentesimo  trigesimo  sexto.  Gratia  Deo  soli,  et 
adoratus  Domini  supra  Macbometo.  Deus  predicat  nos  et 
justus  est. 

In  nomine  Domini  misericordie.    Amen. 

Adjuncta  sunt  capitula,  que  veniunt  ex  parte  domini  Ducis, 
magnus  et  altissimus,  le  lion  et  lo  pro'),  Jacobus  Theupolo, 
capitaneus  mibtum,  et  capitaneus  de  lege  Cbristianorum,  adju- 
vator  fdiorum  baptismi  —  Deus  ei  adjungat  vitam  suam,  —  per 
manus  duorum  suorum  missorum,  duos  milites  honorati  et  avin- 
turatl  et  capitanci,  Romeus  Quirino  et  Jacobus  Barocio  —  Deus 
honoret  eos.  — 

Nos  vidinuis  et  intelleximus  vestras  litteras. 

('apitulum.  Fidantiam,  quam  petistis,  quod  sint  salvi  et 
securi  in  personis  et  in  rebus,  et  sue  naves  et  suum  habere, 
tam  in  eundo ,  quam  in  permanendo  et  revertendo  in  terram 
Aegypti  —  Deus  eam  manuteneat;  —  et  est  scripta  et  data  in 
vestra  bailia.   Et  sie  vobis  respondimus. 

Capitulum.  De  hoc,  quod  ipsi  petierunt,  quod  omnibus 
Venetis  non  abstolletur  quartum ,  secundum  quod  fuit  usum  et 
morem  ;   unde  precepimus,  ut  dimittentur  et  non  abstollcntur. 

De  hoc,  quod  ipsi  dixerunt,  quod  debent  comparare  mer- 
ces,  ubi  eis  placuerit.   Et  de  hoc  sie  respondimus. 

Capitulum.  De  hoc,  quod  ipsi  petierunt  super  facto 
mercimonie,  que  inventa  fuerit  falsa,  postquam  mercatum  factum 
fuerit,  et  testes  super  bis  inventi  fuerint,  reddatur,  cujus  fuerit. 
Et  de  hoc  respondimus  vobis. 


*)  Nisi  latet:  fidantia  Soldan  i. 
^)  I.e.  fortis,  strenuus. 
Fontes.  Abth.  II.  Bd.  XIU.  ^^ 


|JiJ(S  l^ACTUM   Sl'LTAM   AkGYI'TI   KT  VnNF.TOUUM. 

Ca pitiilum.  Et  de  hoc,  quod  ipsi  petierunt  de  hominihus 
VcMietiaruiu,  qiii  dahaiit  aras  (i.  e.  arran)  siipra  merccs,  non 
sc  dcbcaiit  cxlralicrc  a  mcrcato.  Et  super  hoc  respondiimis 
vohis.  Etsi  fiiissent  in  disconh'a,  in  hoc  vadant  ad  justitiam  terrc. 

Capihihiin.  De  hoc,  quod  petierunt  super  facto  nierci- 
inoniarum ,  que  incantantur  in  doana,  quando  finitur  incantatio, 
si  dominus  vult  diniittere  in  doana,  vel  accipere  supra  sc  ad 
vcndcnduin  in  civitate,  habcat  potestatem  vcndendi.  Et  de  hoc 
sie  respondiinus. 

Capitulum.  In  hoc,  quod  dixerunt  de  facto  corsarioninni, 
si  ipsi  acceperint  ahcpieni  mercatorum  Sarracenoruni  vel  appre- 
hcndissent,  non  capietur  ulhis  Venetus,  neque  retinetur  propter 
hoc,  neque  dampnum  inde  habebit.   Et  in  hoc  sie  respondimus. 

Capitulum.  De  hoc,  quod  petierunt,  si  aliquis  Venetus 
debuisset  ali({uid  alicui  per  debitum,  non  capietur  aliquis  pro  eo, 
nisi  solus  debltor.   Et  super  hoc  sie  vobis  respondimus. 

Capitulum.  Et  in  hoc,  quod  petierunt,  si  aliquis  Venetus 
moritur,  et  fecerit  ordinamentum,  volumus,  ut  firmum  sit.  Et  si 
moritur  sine  ordinamento,  consul  Venetorum,  qui  ibi  inventus 
fuerit,  intromittat  bona  sua;  et  si  ibi  non  fuisset  consul,  Veneti, 
qui  ibi  inventi  fuerint,  intromittant  bona  defuncti  et  mittant,  ubi 
habitabatdefunctus,  ad  propinquos  suos;  et  sepellietur  sinealiqua 
contrarietate  vel  datio.  Et  de  hoc  sie  respondimus. 

Capitulum.  Item,  si  aliquis  Venetus  habuerit  placitum 
cum  aliquo  Christiano,  diffiniatur  ante  Consulem.  Et  si  habuerit 
placitum  cum  Saraceno,  diffiniatur  ante  justitiam  terre.  Et  sie 
de  hoc  respondimus. 

Capitulum.  De  hoc,  quod  petierunt  de  duobus  fonticis 
suis,  alii  non  debent  judicare,  nisi  duo  fonticarii ;  et  curia  debet 
aptare  et  preparare  secundum  usus  et  mores.  Et  ipsi  fonticarii 
habeant  potestatem  claudendi  et  aperiendi  ad  eorum  voluntates; 
et  non  debent  dare  redditum  per  testem  [1.  testarn\.  Et  factum 
sit  eis  secundum  usum  et  morem  omni  tempore. 


Pactum  Sultani  Aegvi'Ti  et  Venetokum.  339 

C  a  p  i  t  II 1  u  111.  De  hoc,  quod  petierunt  super  facto  ecclesie, 
que  sit  propria  hominum  Venetiaruin,  et  balneuni  sitniliter, 
aptentiir  et  preparentur,  ita,  quod  alii  Christiani  non  intrent, 
nisi  Veneti.  Et  de  hoc  sie  respondimus. 

Capituhiin.  In  hoc,  quod  petierunt  super  facto  naufragü 
naviuni  in  terra  nostra,  salvi  et  securi  sint  in  personis  et  in 
habere  et  navibus  illorum.   Et  de  hoc  sie  respondimus. 

Capitulum.  In  hoc,  quod  petierunt  super  facto,  quando 
aliquis  mercator  coniparat  aliqua  mercinionia,  et  habet  solutum 
rectum,  non  debet  querere  aliam  cartulani,  [nisi  secundum  usum 
et  morem]  ^).  Et  de  hoc  sie  respondimus  vobis. 

Capitulum.  In  hoc,  quod  petierunt  de  Curfo  et  Arsso~), 
debet  fieri  secundum  usum  et  morem.  Et  de  hoc  sie  respondi- 
mus vobis. 

Capitulum.  In  hoc,  quod  petierunt  super  facto  vini,  quod 
[mercatores] ')  habeant  potestatem  trahendi  in  fontico,  secun- 
dum quod  fuit  usum  et  morem.  Et  sie  de  hoc  respondimus 
vobis. 

Capitulum.  In  hoc,  quod  petierunt  super  facto,  quod,  si 
alicui  Veneto  fuisset  factum  aliquod  tortum,  habeat  potestatem 
ire  ad  dominum  Soldanum  sine  aliqua  contrarietate.  Et  sie 
respondimus  vobis. 

Capitulum.  In  hoc,  quod  petierunt  super  facto  de  perlis 
et  omni  lapide  pretioso,  et  de  biveris  et  de  variis  et  grisis  et 
omni  pelle ,  non  debent  rectum ,  nisi  quod  dicunt  testimonia 
duane  secundum  usum  et  morem. 

Capitulum.  In  hoc,  quod  petierunt  super  facto,  quando 
veniunt  naves  Venetorum  cum  mercimoniis,  et  volunt  vendere, 
solvant  dricturam;  et  si  nolunt  vendere,  cum  reliquo  vadant 
liberi,  quocumque  voluerint,  secundum  usum  et  consuetudinem. 


1)  Hoc  addit  Lib.  Paef.  II. 

2)  Cfr.  notain  p.  18G. 

22 


340  Factum  Sui/i'am  Aegypti  et  Venktorum. 

Capitulum.  In  hoe,  ((iiod  peticrunt,  quando  naves  appli- 
ciierint,  habeant  potestateni  ciiricandi  et  discaricandi  cum  eorum 
barchis.    Et  sie  respoiidiinus  vobis. 

Capitulum.  In  iioc,  (|uod  peticrunt,  quando  fecerint 
callig^am,  non  debent  indc  aecipere,  nisi  quod  fuit  seeundum 
usum  et  morem.  Et  sie  respondimus  vobis. 

Capitulum.  In  hoc,  quod  peticrunt  mercatores,  quod, 
postquam  solutam  habent  dricturam,  illi  de  doana  accipiebant  ab 
illis  duas  t^ranas  per  Hysantium,  vos  rop^avistis,  ut  dimitterentur 
vobis.  Et  nos  sie  respondimus,  quod  sit  seeundum  usum  et  morem. 

Capitulum.  In  hoc,  quod  peticrunt  et  rogaverunt,  quod 
volebant  scribanum  in  doana  ad  salvandum  habere  Venetorum, 
nos  precipimus,  ut  ita  üat.    Et  sie  respondimus. 

Capitulum.  In  hoc,  quod  peticrunt  super  facto  Veneto- 
rum, qui  juraturi  sunt  et  cercati,  non  debent  eis  aliquam  inju- 
riam  facere  nee  molestiam,  sed  honorem  et  scrvitium.  Et  sie 
de  hoc  respondimus. 

Capitulum.  In  hoc,  quod  peticrunt  de  servitoribus 
doane,  quando  acceperiut  dricturam,  cum  illis  pisone^),  debent 
aecipere,  cum  quibus  solvant,  seeundum  bonum  usum  et  costu- 
men  doane. 

Capitulum.  In  hoc,  quod  peticrunt,  quod,  quando  incan- 
tatur  ratio  de  auro,  jungal  supra,  et  aecipiat  supra  sc,  si  volue- 
rit ;  et  si  voluerit  percutere  ad  ceccam,  solvat  dricturam  secun- 
diun  usum  et  costumen,  et  faciat  percutere. 

Capitulum.  In  hoe,  quod  peticrunt,  si  venditur  aurum 
ad  cecam,  oportet,  quod  statim  solvatur. 

Capitulum.  In  hoc,  quod  peticrunt,  quod,  quando  com- 
parant,  et  paccato  sive  pesato,  habeant  potestateni  portandi  ad 
fonticum  vel  ad  navem,  aut  ubicumque  voluerint. 

Capitulum.  In  hoc,  quod  missite  extraxerunt  novum 
costumen  de  habere,  quod  intrat  in  doana,  et  accipiebant  plus, 

')  IMarin:  „v»o(  flire  ilepennazione".  Non  liqiiet. 


Pactum  Vknetokuivi  et  Januensium.  341 

quam  inde  veniebat  volumus,  quod  sit  seciindum  qiiod  fiiit  usiim 
et  morem. 

Capitulum.  In  hoc,  quod  petierunt  super  facto  argenti, 
quando  fuerit  incantatum,  non  debent  inde  habere,  nisi  secun- 
diim  quod  fuit  usum  et  morem. 

Capitulum.  In  hoc,  quod  petierunt,  quod  nuihis  debeat 
eis  dare  aliqua  mercimonia  per  fortium,  sed  habeant  potestatem 
comparandi,  ubicumque  eis  placuerit.  Et  sie  in  hoc  respondi- 
mus  vobis. 

Capitulum.  In  hoc,  quod  petierunt  de  drictura  de  habere, 
debent  solvere  secundum  usum  et  costumen,  quod  erat  in  tem- 
pore Melech  al  chem  —  Dens  faeiat  ei  mercedem.  — 

Capitulum.  Milites  gentiles  et  magni  dixerunt,  Romeus 
Quirino  et  Jacobus  Barocio,  missi  domini  Ducis  Venetiarum 
—  Dens  det  ei  gratiam,  —  ad  horam,  que  nominatur  cursariorum, 
quod  Dux  Venetiarum  altus  et  magnus  princeps  debet  facere 
stridari  in  terra  Venetiarum;  quod  non  debent  exire  in  cursu 
ad  capiendum  nullum  Saracenum  de  Soldano  Babilonie;  et  quod 
omnes  Veneti  sciunt  omnia  ista  capitula. 

Et  hoc  fuit  scriptum  a  diebus  decima  quarta  de  mense 
Novembris,  anno  Machometi  636  sexcentesimi  triginta  sex. 

CCXCV. 
Pactum  Tenetorom  et  Janaensiani. 

A.  d.  1238,  die  ultimo  m.  Novembris. 

Codex  Latinus  S.  Marei  CCXXX,  fol.  67  (apographum  valde 
inendosum). 

Andreas  Dandulus  chron.  l.  c.  p.  3^0:  Tunc  Petrus  Teu- 
polo,  Ducis  natus,  Potestas  Mediolanensium ,  cum  ipsis  et  eorum 
amicis  contra  Federicum  (Imp.)  progreditur,  qui  per  districtum 
Brivios  omnia  destruebat ;  sed  fluvio  interposito  minime  proelium 
commiserunt.  Tandem  Mediolanenses  revertuntur;  et  dum  nihil 
mali  suspicarentiir ,  Federicns   cum  militia  sua  eos   prcevenit,  et 


342  Pactum  Vi:nktouum  kt  Ja.nüknsium. 

facto  in  i'os  impetn  npud  Tiinlin  Novam  midtos  av  ein  cepit,  plures 
occidit.  Scd  et  Polcstdü  priwdictns  captns  est  cum  carrocio,  quem 
Fcdcn'ciin  diinuiacit  ad  mortem.  Du.v  aiilcm  Venethuum,  ex  hoc 
Ini-Ixtl  i(s,  VeiH'fos,  nt  iühiH  a'muU  fierent,  indiLvit.  Diix  propterea 
reqnixilus  a  Papa  S/rplidi/ani  Ju.s/h/ifiao  et  Mar/'/noa  Maaroceno 
mittit,  qni  cum  nuntiis  Ja/tuenstiim,  remtssifi  o/p'/isiondjiis,  pacon 
et  imionem  per  noveunhmi  taliter  iniernnt,  videlicet :  qiiod  naviqia 
Venetorum  et  Januensiiim  iusignia  utrorumqne  def'errent,  et  qnod 
Valacio,  Gra'corum  Imperatori ,  nnWttenus  adhicrebunt ;  et  contra 
inobcd'n-ntes  spiritnal'Uer  Papa  procedere  decrecit.  Cfr.  La ure n- 
t  i  II  m    (1  e  M  o  ii  a  c  i  s  1.  XI ,  |».  1 93. 

Hoc  est  pactum,  qiiod  fecenint  domini  Steplianus  Yustinia- 
nus  et  Mariiuis  Morecinus,  legati,  anibasiadores  et  sindici  domini 
Jacobi  Teupidi,  Diicis  V^enctianim,  com  and)asiatoiil)iis  Janue. 

In  nomine  Domini.   Amen. 

Nos  Steplianus  Jnstinlanus  et  Marinas  Morecinus,  leg-ati, 
anbasiatores  et  sindici  domini  Jacobi  Teupoli  Ducis,  nomine 
ejus  et  consibariorum  et  comunis  Venetiarum  ex  parte  una;  et 
Guiebnus  Niger  Hebricus')  et  Petrus  Venetus  leg^ati,  ambasiato- 
res  et  sindici  domini  de  Doresina,  Potestatis  et  consibariorum 
et  comunis  Janue,  sicut  apparct  ex  termino  scripti  pubbci  infe- 
rius  annotati,  nomine  ipsorum,  Potestatis,  consibariorum  et 
comunis  ex  altera,  concorditer  firmamus  et  volumus  et  nobis 
vicissim  et  sollemniter  stipulantibus  promittimus,  quod  Veneti 
et  Januenses  debeant  et  teneantur  se  vicissim  adjuvare  in  mari 
in  Omnibus  partibus,  ubicunque  erunt  Veneti  et  Januenses, 
contra  omnes,  qui  ipsos  vellent  oft'endere. 

Item  in  Sicilia,  Callabria,  Apulia  et  Principatu  et  im  par- 
tibus ultramarinis,  ubicunque  fuerint,  debeant  sc  adjuvare 
vicissim  ab  omnibus,  qui  vellent  Venetos  vel  Januenses  offen- 
dere,  excepto  a  Saracenis. 

Item,  si  aliqua  gens  Cbristiana  vel  aliquis  cursarius  exierit 
im  mari,  preterquam  in  mari  Ilomanie,  videlicet  a  C'icco (Cipro?) 

')  Infra  llc  bri  anus. 


Pactum  Venetorum  et  Januensium.  343 

intus,  preterqiiam  a  Sardinia  versus  ponentem  com  quinque 
galeis  et  a  quinque  supra ,  vel  eon  una  navi ,  et  ab  una  supra, 
ad  ofFendendum  Venetos  vel  Januenses,  utraque  comunitas 
teneantur  infra  spaeium  unius  mensis,  postquam  fuerit  ei  renun- 
tiatum  et  requisitum  ab  altera,  mittere  im  mare  tot  et  talia  ligna, 
quot  et  quab'a  comunitas  denuncians  vohierit  per  se  mittere 
ad  offendendum  illos  malefactores  et  hostes,  et  ad  defFenden- 
dum  Venetos  et  Januenses  ab  eis;  omnia,  que  in  hoc  capi- 
tullo  continentur,  inteligendo,  habere  locum  similiter,  si  qua 
gens  Christiana  vel  aliquis  cursarius  exiret  modo  predicto  in 
mare  magnum  extra  Cretam. 

Item,  quod  Januenses  et  Veneti  per  mare  navigantes  in 
colibet  ligno  per  pelagus  insignia  utriusque  comunitatis  por- 
tent,  videh'cet  sui  comunis  in  dextera,  et  alterius  in  alteram 
partem. 

Item,  quod  predicta  concordia  et  societas  serventur  ab 
utraque  comunitate  Venetiarum  et  Januensium  usque  ad  novem 
annos;  et  de  quarto  in  quartum  annum  renoventur  sacramento, 
ab  utraque  comunitate  dicta  concordia  observanda. 

Et  si  aliquid  emerserit  inter  dictas  comunitates,  quod  non 
posset  ab  eisdem  comunitatibus  facille  dirimi,  arbitrio  summi 
Pontificis  dirimatur. 

Item  teneantur  ambe  comunitates  ad  invicem,  non  facere 
usque  ad  predictum  terminum  novem  annorum  con  domino 
Imperatore  Romanorum  aliquam  concordiam ,  paccionem  seu 
confederare  seu  promicionem,  nisi  hoc  fieret  de  consensu  et 
voluntate  domini  Pape. 

Predicta  omnia  et  singulla  volumus  nos  predicti  Sindici 
utriusque  comunitatis  et  nomine  ipsarum  comunitatum,  nobis 
vicissim  stipulantibus.  Ea  homnia  et  singula  promittimus  ad  invi- 
cem servaturos;  et  si  altera  comunitatum  contrafecerit,  pars  con- 
trafaciens  det  et  dare  teneüiüiir (teneatur?J  parti  servanti,  et  nobis 
vicissim  dictis  stipulantibus,  nomine  pene  seu  pro  pena  decem 


IJ44  Pacii'm  Vkm;tohi'm  i;i  .Iam  t.nsii'm. 

iiiili:i  iii-.iicliiiriiiii  ar*>'L'iili.  VA  ounseittiiiiiis  «liclis  iioiiiiitibus, 
(iiiotl  (loiiiimis  Pn|);i  cvconiimiecl  comnnitak'in  coiitrafacicntem, 
nee  oi  ahsolulioiu'iu  iinpriulat.  nisi  salisrecerit  de  tota  pena 
servanti.  Pro  qua(n)  peiia  et  omnibiis  supradietis  ohservandis 
lioblig-amiis  dictis  nominibus  pn»  pif^nore  omnia  Ixuia  dietarum 
cüiTninitatiini  liabita  et  babenda,  volentes  et  rog-antes,  quod  dictis 
lianl  uniiis  tenoris  pliira  bnblica  instrumenta,  et  Jurantes  nomine 
nostro  et  dictis  nominibus,  tactis  corporaliter  evanj^ebis,  atten- 
dere  et  observare  omnia  et  sinj^ulla  supradicta;  et  quod  pre- 
dicti  Dux  Venetiarum  et  Potestas  Janue  et  allii  de  Janua  et  de 
Venetiis,  qui  soliti  sunt  jurare  conventiones  et  pacem  hactenus 
factas  inter  Venetos  et  Januenses,  jurabunt  attendere  omnia 
et  singula  su|)radieta. 

RoMK  apud  Lateranum  in  quadam  camera  domini  Pape. 
Testes  domini:  Jaeobus  Prevestinus  et  Piainaldus  Hostiensis 
Episcopus,   trater  Matbeus    de   ordine  Fratrum   predicatorum, 
domini  Pape  penitentiarius,  Joannes  Hebrianus  et  Henricus  de 
Venetiis. 

Anno    Dominice   nativitatis  MCCXXXVIII,    indicione  Xd, 
die  ultima  Novembris,  in  sero. 

Tenor  literarum  sindieatus  anbasiatorum  Vene- 
tor um  talis  est. 
Nos  quidem  Jaeobus  Teupulus,  Dei  gratia  Venetiarum, 
Dalmatie  atque  Croacie  Dux,  dominus  quarte  partis  et  dimidie 
totius  Imperii  Romanie,  con  meo  consilio,  eonstituimus  et  ordi- 
namus  viros  nobiles,  Stephanum  Justinianum  et  Marinum  Mauro- 
cenum,  dilectos  nostros  fideles,  nostros  nuncios,  sindicos  et 
procuratores,  nomine  nostro  et  comunis  Venetiarum,  ad  traetan- 
dum,  componendum  ac  faeiendum  concordiam,  cobgationem  et 
pactionem  inter  Nos  et  Januenses  civitatem,  promittentes  firmum 
et  ractum  habere  illam  concordiam  et  colligationem,  quam  con 
predictis  ambasiatoribus  Janue  duxerint  faciendam  et  compo- 
nendam. 


Pactum  VEXKToRtM  et  .Ianüknsium.  345 

In  eiijus  rei  testimoniiini  presenfcs  literas  jussiimis  iiüstri 
sigilli  muuiniiiie  roborari.  Data  apiul  nostrum  Ducale  pallacium 
anno  Domini  MCC  vigeximo  (I.  trigesimo)  octavo,  mensis 
Setenbris,  die  decimo,  indicione  XII, 

Tenor    sindicatus    pr  edietorii  in    an  basia  tornin 
Janue  talis   est. 

Dominus  Paiillus  de  Doresina,  .lanuensis  civitatis  Potestas, 
congregatis  consiliatoribns  ad  sonum  campane  more  solito,  et 
insuper  congregatis  homnibus  sex  pro  qnallibet  compagnia 
electis  ad  Brevia  secunfbim  formam  capitulli,  nee  non  et  ipsum 
co.isilium  constituenint ,  creaverunt  et  ordinaverunt  dominum 
Guiehnum  Hebrianum  et  Petrum  Venetum,  viros  nobilles  et 
legatos  comunis  Janue,  sindicos  procuratores  ad  faciendum  et 
complendum  societatem,  unitatem  et  pacem  et  concordiam, 
pacta.  con\  entiones  pro  cominii  Januensi  inter  Ducem  et  comune 
Venetiarum  ex  una  parte,  et  Potestaten»  et  comune  Janue  ex 
altera,  et  ad  obbgationem  faciendam  et  suscipiendain  pro  comuni 
Janue  de  eo,  quod  fecerint,  ad  predicta  observanda  et  ad  omnia 
et  singulla  facienda,  que  circha  predicta  forent  necessaria  vel 
expedire  viderentur:  promittentes,  quicquid  predicti  fecerint, 
quod  comune  Janue  ractum  et  gratum  babebit  et  firmum  sub 
obligatione  bonorum  comunis  Janue. 

Testes:  dominus  Grimerius  Rondani  et  dominus  Petrus  de 
Summa  et  Bonus  Yassalus  Calb'gepalli  auttem  Januens*}.  in  domo 
furnariorum  1238,  indictione  XI  (I.  X//),  indicion.  XIIII  Octo- 
bris  inter  vesperas  et  complectorium. 

Magrinus  Bartholomeus  notarlus  scripsit. 

Ego  Petrucius  de  Muso,  notarius  aule  Imperialis  et 
palatii ,  rogatus  scripsi  et  plura  instrumenta  unius  tenoris  inde 
feci.  Predictas  quoque  literas  autenticas  et  autenticum  vidi  et 
legi    bulatas    bulla   plumbea,    et  Magrin.  Bartholomei ,    notarii 

^)  Plura  hie  turbata.  Lege:  Data  apiidjan.  In  seqq.  vox  indicion.  superfliia, 


WAC)  Sl'INA   COIIO.NAK  J.  Clin.   VkNETIS  OPl'IfiNERATA. 

Veiieti,  i|)sns  literas,  et  in  suprascriptum  transsumpsi  ndeliler, 
nihil  (iemj)to  aut  inutato  vel  addicto,  per  quod  suhstaiilia  pre- 
(liclarum  sit  miitata  vel  in  aliquo  allerata. 

CCXCVI. 
Spina  coronac  Jcso  Christi  Ycnctis  oppigiiorata. 

A.  «1.  1238. 

Andreas  Dandiiliis  chron.  1.  c.  p.  340:  Imperator  del 
Zagora  Joanni  Vdlacio,  qui  sc  in  Acolino  (Acroino?J  coUiyeret, 
scribit ,  iit  secum  parentelam  faciat ,  et  Latinos  aparte  orientali 
if/radat,  et  ipse  idem  faciat  a  parte  occidua.  Et  ob  hoc  Joannes, 
Imperator  ConstanUnopolilanns,  et  Theophiliis  Zeno,  pro  Venetis 
Potestas,  nnntios  Dnci  mittiuit,  qui  potenliam  Gnecorum  exponunt, 
et  celere  subsidium  ad  commnnes  expensas  imploratif,  et  pro  parte 
Imperatori  tanfjenlc  Coronam  Domini  de  Spinis,partem  lif/ni  Crncis, 
Lanceam  et  Spongiam  loco  pignoris  ussignant ;  et  sie  de  mittendo 
stolo  per  Venetos  deliberatum  est.  Septimo  itaque  anno  Ducc  paratis 
XXV  galeis  Leonardum  Quirino  et  Marcum  Gausono  capitaiieos 
prü'fecit,  qui  de  Venetiis  secedentes  Tcncdum  perveniunt,  et  sumta 
notitia,  quod  Grwcorum  stolus,  cnius  erat  armiraleus  Leo  Gavala, 
urbem  obsidebat,  illuc  properant.  Sed  Grwci  de  hoc  prwscii  in  parte 
orientali  sab  tuitione  terrestris  eorum  exercitus  se  retrahnnt ;  quos 
Veneti  aggrodientes,  peracto  bello,  XXIV galeis  eorum  captis,  victo- 
res  ConstantinopoUm  accesserunt ,  et  Latinis  incolis  data  ßducia 
ad  propria  rediere. 

Edidit  Du  Gang  ins  in  „Recueil  de  div.  chartes  pour  l'hist. 
de  Constant."  (Append.  ad  Villehard.)  11,  p.  2.  „Extrait  de  roriginal 
garde  au  Tresor  des  Chartes  du  Roy,  Laiette,  Sainte  Ciiappelle  de 
Paris,  nr.  1".  Cfr.  Eundeni  in  „hist.  de  Const.  p.  114.  115." 

Nos  Anseimus  de  Kaev,  Baiulus  Iniperij  lloinaniae,  Nariot 
<le  Tucy,  JoftVedus  de  Meri,  Conestabulus,  Willanus  de  Auneto, 
Marescallus  ejusdem  Imperij,  Gerardus  de  Sirvensi  et  Milo 
Ti)"ellus,  unaniniitcr  ac  pari  voluntate  atque  eonsilio  omnium 
nostram,  notum  facimus  universis  praesentibus  et  futuris,  prae- 
sentiuni  seriem  inspecturis:  quod,  cum  sacrosancta  spinea  Corona 
doniini  nostri  Jesu  Christi  esset  apud  illustrem  virum,  dominum 
Alhertinum  Maurocenum,  dilectum  nostrum,  de  mandato  incliti 


Spina  coroxae  J.  Chr.  Venetis  oppignerata.  o47 

Ducis  Venetiae  Pütestatein  Constant.  et  Despotam  dicti  Iinperij 
Romaniae,  ejiisdemque  Iinperij  quartae  partis  et  dimidiae  vice 
sui  dominatorem ,  ratione  debitormn  obligata  pro  Yperperls 
trcdeciiii  niilibus  centiim  trigiiita  quatuor  in  summa,  —  vidclicet 
eidem  domino  Potestati  nomine  communis  V  enetiae  pro  Yper- 
peris  quatuor  milibus  ccntnm  septuaginta  quinque;  dominae  .  .  . 
Abbatissae  monastery  de  Perceul'}.  Constant.  pro  Yperperis 
quatuor  milibus  et  trccentis;  et  nobiiibiis  viris  dilectis  nostris 
Nicoiao  Cornario  et  Petro  Zanne  pro  Yperperis  duobiis  millibus 
et  ducentis;  atque  nobilibus  viris  Januensibus  pro  Yperperis 
duobus  mili])us  ([uadringentis  quinquag"intanovem,  —  quaeYper- 
pera  omnia  jamdudum  in  utilitate  et  sustentatione  cjusdem 
Imperij  sunt  expensa, —  et  terminus  liberationis  alienandi  eamdem 
sacrosanctani  Coronam  pro  bis  debitis  persolvendis  jam  transie- 
rit,  quia  pro  ipsa  Corona  redimenda  reeepimus  a  te,  viro  nobili, 
domino  Nicoiao  Quirino,  dilecto  nostro,  de  conlinio  S.  Mariae 
Formosae,  Yperperarecti  ponderis  tredecim  milia  centnm  triginta 
quatuor,  quae  nobis  amicaJjiliter  et  benigne  mutuasti.  Quae 
tredecim  milia  centum  triginta  quatuor  Yperpera  tenemur  per 
nos  vel  per  nuntium  nostrum  reddere  et  persolvere  hie  in  Con- 
stantinopoli  tibi  vel  tiio  nuntio,  si  nobis  siicciirsus  advenerit 
citra  viginti  dies  mensis  Octobris ,  qui  primus  occurrerit, 
infra  viginti  dies,  postquam  succursus  ille  Constantinopolim 
applicuerit.  Et  si  transactis  eisdem  viginti  diebus  usque  per 
totum  dictum  mensem  Octobreni  idem  succursus  advenerit,  infra 
decem  dies  sequentis  mensis  Novembris  primo  occurrentis.  Si 
vero  per  totum  eundem  mensem  Octobrem  succursus  non  adve- 
nerit, eamdem  solutionem  tibi  facere  tenemur  per  totum  eumdem 
mensem  Octobrem  cum  integritate.  ünde  ad  majorem  tui  secu- 
ritatem  pro  hac  tua  solutione  percipienda  et  liabenda  per  te  et 
ad  tuum  nomen,  vir  nobilis,  dilectus  noster  Panchracius  Gauer- 


')  „Fort.  T-^c  n£,otp).i;rTOj."   I)  u  C  a  n  g  e.   Cfr.  nos  T.  I,  p.  19:}. 


I{48  Sl'INA   lOKONAI'.  J.  (HH.    VkNKTIS   OIM'KJNKKA  TA. 

sonus,  eamerariiis  communis  Veneliae  in  Conshuilinopoli,  oamdcm 
sacrosaiietnm  Coronam  habere  (lebet  in  deposilo  hie  in  Panto- 
eratora,  hae  eondilioiie,  (juod  facta  tibi  bac  sidiilione,  (it  slahi- 
tumest,  i|)sa  sacrosancta  Corona  in  nos  vel  nostrum  mandatnm 
deveniat.  Si  vero,  nt  dictum  est,  sohitus  non  fueris,  tunc  ipsa 
sacrosancta  Corona  in  te  vel  ad  tnnm  mandatnm  deveniat,  Vene- 
tiam  deferenda,  Nuntio  nostro  tecum  veniendo,  nl)i,  scilicet  in 
Venetia ,  babebis  potestatem,  ipso  Nuntio  nostro  praesente  et 
praesentibus  veneral)inbus  Fratribus  minoribns  et  Praedicatori- 
bus,  Venetiac  commnrantibus,  eamdem  sacrosanctam  Coronam 
disbullandi  et  ostendcndi  domino  Duci  et  abis  bonis  hominibus 
Venetiae,  et  iternm  ipsam  bullancb,  praesentibus  eodem  nostro 
Nuntio,  et  dictis  Fratribus,  si^iJüs  ejusdem  nostri  Nuntij,  et 
eorumdem  Fratrinn,  ac  aiiorum,  sive  alius  in  adoptione  ipsius 
nostri  Nuntij.  Hoc  paeto.  quod  infra  (piatuor  mensos,  ex  quo 
tu  post  ostensionem  ejusdem  ('orouae  dietuui  nostrum  Nuntium 
de  Venetia  exire  permiseris,  ibidem  in  Venetia,  vel  Nuntius  tuns, 
solui  debeas  de  tua  statuta  pecunia  per  dominum  IJalduinimi, 
aut  per  alium  dominum  bujus  Imperij,  seu  Baiulum,  vel  suum 
Nuntium  de  tot  libris  denariorum  Venetialium,  (juot  in  summa 
advenerit  tantum  plumbum,  quae  vaient  tua  dicta  Yperpera  bic 
in  Constantinopoli  ad  rationem  de  Yperperis  octo  et  quarta  de 
Yperpero ;  unum  quoque  Miliarium  ad  pondus  Constant.  ponde- 
ratum,  quod  plumbum  capit  in  summa  miliaria  mille  quingenta 
et  nonaginta  duo,  secundum  quod  ipsum  plumbum  valuerit  ipso 
die,  quo  ingressus  fueris  Venetiam,  si  tali  hora  ingressus  fueris, 
quae  commode  sciri  possit  de  pretio  ipsius  plumbi ,  vel  in  die 
sequenti  tui  ingressus  absque  conditione,  secundum  quam  in  tota 
summa  advenerit  ad  banc  rationem.  Qua  solutione  tibi,  vel  tuo 
Nuntio,  ibidem  in  Venetia  facta,  dicta  sacrosancta  Corona  in  dictum 
dominum  Balduinum,  aut  alium  dominum  bujus  Imperij,  sive  Baiu- 
lum, vel  Nuntium,  vel  suum  mandatnm  debeat  devenire.  Alioquin 
prolapsis  ipsis  quatuor  mensibus,  habeas  potestatem  plenissimam 


Ei'ISTOLA  GUEfiOKII  IX  PaPAE   AD  MILIT.  CkET.  349 

eamdem  sacrosanctam  Coronam  habendi,  tenendl,  vendendi,  alie- 
nandi,  et  quiquid  tibi  ph\euerit  faciendi  absquealicuius  conditione. 

Et  ita  haee  omnia  juravimus  tactis  sacrosanetis  Dei 
evangeliis  attendere  et  observare  bona  fide,  et  non  eontra- 
venire  ab'quo  modo.  In  cuins  rei  testimonium  has  literas 
nostroriini  sig-illoriim  innnimine  roboraniiis,  ad  tui  tnorumque 
haerediun    plenissimam   securitatem   tibi  benigne  eoncessimus. 

Anno  Domini  1  238,  mense  Septembris,  die  quarto  intrante, 
indictione  duodeeima.   Constantinopou. 

Adnotat  Du  Gange:  „Ces  lettres  sont  seellees  de  six  seaux, 
dont  le  premier  et  le  quatricmc  sont  ostez. 

Le  second  represente  nn  cavalier  Vespee  ä  la  matn,  et  ä  l'en- 
ton?'  ces  mots,  S.  Domini  .  .  .  De  Tociaco. 

Le  troisicme  a  nn  Escusson  a  une  CroLv  ancree,  les  branches 
du  premicr  carton  brisees,  et  ä  lentour,  Sig.  Jo.  De.  Meri.  Conest. 

Le  cinquieme  represente  un  cavalier  avec  Vespee  et  l'Escu 
Charge  de  3.  besans  ou  toiirteaux  2.  i.  linscription  y  est  rompni'. 

Le  sianeme  a  nn  Escnsson  de  7.  bexnns  on  fonrtean.v  .?.  3.  /. 
et  un  chef,  u  Ventonr,  S.  Milo,  Tir  .  .  /' 

CCXCVII. 

liitera  (Treig;orii  (IX)  Pape,  niilitibas  rreteiisibos  de!>itinata,  pro  Ecciesia 

beati  }Iarci  evangeliste,  in  civitate  Caodide  sita. 

A.  d.  1239,  die  ö.  m.  Julii. 
Liber  Albus  fol.  86.  Fl  am.  Cornelius  „Greta  sacra"  II,  p.8. 

Gregorius  Episcopus,  seruus  seruorum  Dei,  dillectis  fdiis, 
militibus  Cretensibus,  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 

Cnm,  sicut  ex  parte  nobilis  uiri,  domini  Diicis  Venecie,  et 
uestra  nobis  extitit  intimatum,  vos  qiiandam  Ecclesiam  in  fundo 
proprio  ad  honorem  Dei  et  beati  Marci  euangeliste  in  ciuitate, 
que  dieitur  Candida,  sita  in  insula  Cretensi,  construere  inten- 
datis,  et  fundum  ipsum  Romane  Ecciesie  duxeritis  offerendum: 
Nos,  ipsius  nobilis*)  et  uestris  precibus  inclinati,  loeum  ipsum 
in  ins  et  proprietatem  apostolice  Sedis  recipimus,  et  dictam  Eccle- 

*)   Kxeidit   ii  i  r  i .   d.  I)ii  oi  s. 


350  Ki'isToi.A  Gm:«.  IX  au  Kimst.  Gi:kaim:tkkn.skm. 

slain  51(1  Koinaiiain  Ecclesiam  perpetiiis  temporibus  decernimus 
j)erlinero.  Ad  indiciiim  aiitein  Iiiiiusmodi  percepte  a  Sede  apo- 
sl(»li('a  lihcrtatis  oadi'in  Kcciesia  ceiisuni  iiniiis  y|)erpcn  camerc 
iiostre  in  festo  dicti  Eiiaiigeliste  singulis  annis  exoliiet.  Nulli 
orgo  oninino  hominum  liceat  haue  pag-inain  nostre  asumptionis 
inlVinp^cre,  vcl  ei  ausii  temerario  conlraire.  Si  quis  aiitem  hoc 
alleiiiptare  presumpserit ,  indignationem  omnipotentis  Del  et 
beatoriim  Petri  et  Pauli  Apostoloi'um  eius  sc  nouerit  incursuruin. 
Data  Latkhano  HI,  Non.  Julii,  ponfificatiis  nostri  anno  tercio 
decimo. 

Ego  Jaeobus,  sanctoruni  Apostolorum  presbiter  et  nota- 
riiis,  hoc  exemplariiim,  sumptiim  ex  autentico  domiiii  Gregorij 
Pape,  eius  bulla  cum  (ilo  serico  roborata,  scripsi  et  exemplaui; 
et  de  mandato  pariter  et  auctoritate  dominorum  Angeli,  diuina 
niiseratione  Archie|)iscopi,  et  egregij  domiiii  Angeli  Maureceni, 
DucisCretensis,  etConiilis  Arbensis  et  sui  conscilij,  ab  eis  roga- 
tus,  in  puplieam  formam  redegi,  nichil  addens  uel  minuens,  quod 
sentenciam  mutet.  Anno  Domini  MCC  quinquagessimo  quinto, 
mense  Aprilis,  indietione  tercia  decima. 

CCXCVIII. 
Ali<a  litera  ejasdem  Papc,  Episcopo  Gernpctrensi  pro  eadcm  Ecclcsia 

dcstiuala. 

A.  (1.  1239,  die  ö.  in.  .lulii. 
Liber  Albus  fol.  86. 87.  F  1  a  m.  C  o  r  n  e  I  i  u  s  „Creta  sacra"  II,  p.  9. 

Gregorius  Episcopus,  serviis  servorum  Dei,  venerabili 
fratri  .  .  .,  Episcopo  Gerapctrensi,  salutem  et  apostolicam  bene- 
dietionem. 

Cum,  sicut  nobis  ex  parte  nobilis  viri,  Diicis  Venetorum,  et 
dilectorum  filiorum,  militum  Cretensium,  nobis  extitit  intimatum, 
biidem  milites  quandam  Ecclesiam  in  fundo  proprio  ad  honorem 
Dei  et  beati  Marci  cvangeliste  in  civitate,  que  dicitur  Candida, 
sita  in  insula  Cretensi.  Intendant  construcre,  et  fundum  ipsum 
Romane  Ecclesie  duxeriut  ollerendum: 


Marsilii  Georgii  Baiuli  in  Syuia  kelatio.  331 

Nos,  ipsiiis  Diicis  et  eoriindem  militum  precil)us  indinali, 
locum  ipsiim  in  jus  et  proprietatem  apostolice  Sedis  reeipimus, 
et  dictam  Ecclesiam  ad  Romanam  Eeclesiam  perpetuis  tempori- 
hus  decernimus  pertinere.  Quo  eircha  fraternitati  tue  per  apo- 
stolica  scripta  mandamus,  quatinus  auetoritate  Nostra  primarium 
lapidem  eisdem  concedere  poslponas, 

Data  Laterano  III,  Non.  Julii,  pontilicatus  nostri  anno  lercio 
decimo. 

Ego  Jaeobus,  sanctorum  Apostolorum  preshiter  et  nola- 
rius,  hoc  exemplar,  sumptum  ex  autentico  domini  Gregorii  Pape, 
ejus  bulla  plumbea  roborato,  scripsi  et  exemphivi,  et  de  nian- 
dato  pariter  et  auetoritate  dominorum  ...*),  divina  miseratione 
Arcbiepiseopi,  et  egregü  viri,  Angeli  Maureceni,  Ducis  Creten- 
sis,  et  Comitis  Arbensis,  ab  eis  rogatus  in  pubb'cam  formam 
redegi,  nichil  addens  vel  minuens,  quod  sententiam  Jiiutet. 

Anno  Domini  MCC  quinquagesimo  quinto,  niense  Aprilis, 
indictione  tercia  decima. 

CCXCIX. 
ülarsilii  Creorgii,  Venetorom  in  Syria  ßnjali,  ad  Dncem  rclatio. 

A.  d.  1243,  m.  Odobri. 

Liber  Albus  fol.  172—192. 

R e  1  a ti  0  n e s  legatorum  Veneticorum  ad Diicem suum ejusquo  coii- 
silium  non  ante  initia  secidi  XVI  inveniri,  doctorum  huius  sevi  senten- 
tiam vulgatam  (immo  opinionem)  esse  videmus ;  quae  tarnen  nostro, 
quod  nunc  exhibetur,  diplomate  satis  amplo  funditusevertitur^).  Fuit 
Marsilius  Georgjus  Venetorum  in  Syria  Baiulus  ab  anno  1240,  iil  est 
magistratus  popularium  et  vicarius  Ducis;  qua?  dignitas  Consuluin, 
quos  vociint,  novitiorum  muneri  atque  ministerio  fere  respondet.  Tales 
magistratus  reipnblica;  sufe  patrife  identidem  referenda  retuiisse,  i.  e. 
Relationes  transmisisse,  per  se  vix  dubium  esse  poterat,  atque  ex 
hoc  quoque  nostri  diplomatis  exemplo  manifesto  elucet. 


*  )  Supple  Angeli.  De  eo  v.  U  g  h  p  1 1  i  u  m  in  „Ttal.  saer. "  V,  1 1 37. 
")  Primam  Veneti  legati,  quse  quidcm  nota  est,  se.anni  1219,  relationeni  snpra 
tledinnis  pag.  215  sqq. 


352  MAnsii.ii  Gkoucm  Haili.i  in  Svkia  iiia,ATio. 

In  areliivo  Viiidohoiicnsi,  ot  quidein  lihro  ejus  Alho,  beatus  Wil- 
keiuis  ((Jescliichle  dor  Kr(Miz/,ü<i;o  T.  VII,  p.  371  «(iq.)  libelhiin 
nostruin  viderat,  unde  quiedaiii  I.  c.  excorpsit.  Nos  vero  iti  commodmn 
lectoruni  qujedani  ex  i[isa  Wilkcniaiia  exposilioiie  repeleuda  curavimus. 

Die  Grundsütze,  ait  Wilkeiius  I.  c,  nach  ivelchen  die  Veiie- 
tianer  in  Syrien  verfahren,  and  die  Weise,  in  welcher  sie  ihre 
dortigen  Besitzungen  verwalten  Hessen  und  sich  nützlich  machten, 
stellen  sich  auf  eine  sehr  anschauliche  Weise  in  ztvei  Berichten  dar, 
welche  in  den  Jahren  124',i  und  1244  der  damalige  Venetianische 
Bailo  oder  Statthalter  in  Syrien,  Marsilius  Georgius,  erstattete. 
Dieser  Statthalter  kam  nach  Syrien  im  Jahre  1240,  zu  der  Zeit, 
als  der  Sicilische  Marschall  Richard  mit  unzidänglichen  Mitteln 
für  Kaiser  Friedrich  den  Zweyteti  die  Rechte  der  Krone  Jeru- 
salem in  so  iveitem  Umfange  wie  möglich  tvieder  herzustellen  und 
selbst  zu  vergrössern  bemüht  ivar,  und  in  dieser  Beziehung  auch 
die  Venetianer  nicht  schonte.  Der  Statthalter  machte  zuerst  eineti 
Versuch ,  den  kaiserlichen  Marschall  durch  gütliche  Vorstellungen 
zur  Wiedereinsetzung  der  Vefietianer  in  ihre  Rechte  zu  vermögen; 
als  Richard  aber  die  Venetianische n  Botschafter  nicht  einmal  vor 
sich  Hess  und  den  Venetianern  sogar  den  Frieden  aufkündigte,  so 
schloss  sich  Marsilius  den  Feinden  des  Kaisers  Friedrich  an  und 
beivog  Philipp  von  Moni  fort,  Herrn  von  Turon,  und  andere  einfluss- 
reiche Männer  des  Königreichs  Jerusalem  zu  dem  Versprechen, 
dass  sie  der  Republik  Venedig  behülflich  seyn  ivollten  sowohl  zur 
Behauptung  ihrer  Rechte  in  Ptolemais,  als  zur  Wiedei^rlangung 
der  Gerechtsame ,  ivelche  zu  Tyrus  der  Marschall  Richard  der 
Republik  entzogen  hätte.  Bald  darauf  wurden  die  Königin  Alice 
von  Cypern  und  ihr  Gemahl,  Radidph  von  Soissons,  durch  die 
Syrischen  Barone  aufgefordert ,  bei  dein  Erzbischofe  von  Tyrus, 
als  damaligem  Stellvertreter  des  Patriarchen  von  Jerusalem,  und 
bei  den  übrigen  Prälaten  des  Königreichs  Ansprüche  an  den  Thron 
von  Jerusalem  zu  erheben,  welche  berücksichtigt  wurden;  und  als 
AlLv  und  ihr  Gemahl  den  gewöhnlichen  Eid  in  die  Hände  des  Erz- 
bischofs von  Tyrus  leisteten,  so  versprachen  sie  zugleich,  die  Ge- 
rechtsame des  Dogen  und  des  Gemeinwesens  von  Venedig  in  dem 
ihrer  Obhut  anvertrauten  Königreiche  aufrecht  zu  erhalteti.  Mar- 
silius nahm  hierauf  mit  dreissig  Mann  Antheil  an  der  Eroberung 
der  Stallt  und  liurg  von   Tyrus,  nachdem  ihn  die  Königin  Alix 


Mausilh  Geokgu  Baiuli  in  Syiua  helatio.  353 

dazu  aufgefordert  und  ihm  verheissen  hatte,  den  Vetiet lauern  alle 
Rechte  und  Befreiungen ,  tcelche  ihne?i  in  jener  Stadt  gebührten, 
zurückzugeben.  Als  aber  Balian  von  Ibelin  und  Philipp  von  Mont- 
fort  nicht  ohne  den  Beistand  der  zu  Tyrus  ansässigen  Venefianer 
diese  Stadt  iii  ihre  Gewalt  gebracht  hatten,  so  fand  die  Erfüllung 
des  Versprechens,  welches  die  Königin  Alix  dem  Statthalter  Marsi- 
lius  gegeben  hafte,  grosse  Schwierigkeit.  Die  Königin  sowol,  als 
die  Barone  antworteten  dem  Venetianischen  Statthalter,  ivelcher 
seine  Ansprüche  geltend  machte,  mit  Ausflüchten  und  vertrösteten 
ihn  auf  die  Bestimmung  einer  Versammlung  der  Prälaten  und  Ba- 
rone, welche  zu  Ptolcmais  gehalten  werden  sollte ;  und  auch  diese 
Versammlung  verschob  unter  leeren  Vorwänden  ihre  Erklärung. 
Mittleriveile  wurde  von  dem  Vizegrafen  von  Tyrtis  ein  Venetianer, 
ivelcher  eines  Diebstahls  beschuldigt  wurde,  ergriffen  und  aller 
Vorstellungen  ungeachtet  unter  dem  Vorwande ,  dass  den  Venetia- 
nern  der  Bhdbann  nicht  zustände,  nicht  an  den  Venetianischen 
Statthalter,  sondern  an  den  Meister  der  Tetnpler  ausgeliefert, 
welcher  den  Gefa/igenen  endlich  dem  Bailo  Marsilius  überanticor- 
tete.  Nach  vielen  vergeblichen  Mahnungen  erklärten  zuletzt  die 
Barone  des  Königreichs  Jerusalem  dem  Venetianischen  Statthalter, 
dass  sie  ihm  nur  zurückgeben  könnten,  was  der  Bepublik  Venedig 
durch  einen  Statthalter  des  Königreichs,  nicht  aber  was  derselben 
durch  einen  König  selbst  entzogen  ivorden  sey ,  weil  nicht  die 
Königin  Alice,  sondern  Conrad,  der  Sohn  des  Kaisers  Friedrich, 
als  der  rechtmässige  König  von  Jerusalem  zu  betrachten  wäre. 
Marsilius  berichtet  hierauf,  dass  er  zwar  den  Baronen  geantwortet 
habe,  die  Gerechtsame ,  welche  er  zurückforderte ,  u-ären  wirklich 
den  Venetianern  durch  einen  Statthalter  entzogen,  worden;  dass 
die  Republik  Venedig  aber  zu  Tyrus  keinesweges  in  ihre  vollen 
Bechte  ivieder  eingesetzt  wurde;  und  erwähnt  in  seinem  ersten 
Bericht  vom  Jahre  1243,  welcher  die  Verhältnisse  der  Venetianer 
zu  Tyrus  betrifft,  nur  folgender  einzelner  Zugestä7idnisse  cett. 

Nomina  villarum  vicorumque,  quae  in  hac  Relatione  ofTeruntur, 
occiirnint  et  in  alio  documentü  de  rebus  Tyriis  insigni,  quod  publici 
iuris  feeit  Quatremcre  in  Histoire  des  Sultans  Mamlouks  de  l'  Egypte 
Tom.  II,  appendice  p.  213,  ita  quidein,  ut  collatis  bis  nostris  cum  istis 
appellativis  Arabicis  et  identitas  locorum  et  ipsorum  veritas  compro- 
bari  queat. 

Fontes.  Abth.  II.  n<l.  XIII.  23 


;{54 


Mausilii  Gkoikmi  Baium  in  Syiua  hki.atio. 


I\I;i  rsiliii  s  G  co  rf>iu  s,  |{;iiulus  Venetorum  in  Syria, 
mulla  ibidem  gesta  per  ordiiiem  narrat,  ad  lioc, 
II  t  (|  u  i  1  i  I)  e  t  s  i  1)  i  p  o  s  s  i  t  p  r  e  c  a  ii  e  r  e ,  (j  u  i  p  r  o  c  o  niii  n  e 
Veiiecie  in  re;^imine  Tuerit  constitutus,  eteapos- 
sit  operari,  que  pertineant  ad  honorem  et  bonum 
statum  domini  Diicis  et  eomuiiis  Venetie.  Ideo  ego, 
Marsiliiis  (ieorgius,  Haiulus  Venetor  um  in  Syria, 
in   scriptum   redigi   feci,   (jue   inferius  patebunt. 

Nam  cum  a  primordio  intravi  Syriam,  inveni,  quod  pessimi 
Longobardi,  qui  düiuinalionem  Tyri  per  dominum  Imperatorem 
Fredericum  habebant,  omnes  redditus,  quos  comune  Venecie 
percipere  debebat  tam  in  ciuitate  Tyri,  quam  extra,  tamquam  sibi 
pertinentes  auferebant,  nos  de  hiis  penitus  spob'ando. 

Ego  autem  volens  inquirere,  quare  Baiulus,  qui  illic  erat, 
pro  dicto  Imperatore  hoc  faceret,  et  ut  nobis  restitueret,  misi 
nuncios;  quos  noluit  audire,  nee  etiam  videre,  quod  malus  est. 
Immo  per  submissas  personas  fecit  michi  referri,  quod  me  spe- 
cialiter  et  omnes  ahos  Venetos  in  persona  et  rebus  diffidebat, 
hoc  dicendo,  ut,  si  postea  ofTenderet  me  vel  alios  Venetos,  pro 
prodictore  non  haberetur.  Unde  ego  videns,  quod  dictus  Baiulus 
operam  dederat  pro  habenda  ciuitate  Accon  causa  exheredandi 
nos  cum  omnibus,  qui  cum  ecclesia  Romana ')  sequerentur,  cepi 
sagaciter  inducere  dominum  Phyb'ppum  de  Monforte,  qui  domi- 
nus erat  Toronis,  et  alios,  quos  credebam  taute  rei  expedire, 
ut  Accon  retinere  possemus,  et  Timm  recuperare.  Fpsi  vero 
super  hiis,  que  eis  dixeram,  cogitantes  et  in  eorum  animo  revol- 
ventes,  quis  (1.  quid)  eis  accidere  posset,  hiis,  que  eis  dixeram, 
consenserunt.  Dicti  Barones  videntes  periculum,  quod  eis  acci- 
dere possit  Accon  a")  Baiulo  [mperatoris,  et  conddentes  de  eo, 
quod  inducebant^)   cum  Januensibus,   ordinauerunt  et  operati 


*)  Romanie  a  prima  manu  LA. 
^)  ff  om.  LA. 


•' )  r  e.  i  n  d  u  c  i  a  s  f  a  c  i  e  b  a  n  t. 


Marsilii  Georgii  Baiuli  in  Syria  relatio.  355 

sunt,  quod  Regina  Cipri,  nomine  Helis*),  peteret  Regnum  Jero- 
soliniitanum  ab  Arclnepiscopo  Tyrensi  ,  qni  erat  vicarius 
Patriarche,  et  ab  omnibus  alijs  Prelatis  dieti  Regni.  Et  domus, 
que  sub  regula  habentur,  et  coniune  ciuitatis  Aecon  et  comnne 
Venetorum  et  Januensiuni,  et  ab  omnibus  aliis,  qui  taeendo  con- 
senserunt,  ut  legltima  magis  omnibus  personis  alijs  in  Regno 
apparente  seeundum  modum  Regni,  quam  ab'a,  que  tunc  tempore 
esset  in  regno,  Prelati ,  Barones  et  omnes  predicti ,  eonscib'o 
habito  diligenti,  uidentes,  quod  Regina  postulabat,  iustum  esse, 
luiius  peticioni  consenserunt,  ut  iustam').  Et^)  dicta  Regina 
more  consueto  iiirauit  in  nianibus  dieti  Arehiepiscopi  Tyrensis 
et  Baronum  regimen  Regni  in  hune  modum,  videb'cet  se  conser- 
uaturam  consuetudines  regni  Baronibus ,  Militibus  et  omnibus 
de  populo,  et  de  omni  ratione  ecclesiastica  manutenenda  et 
religionum,  et  de  obseruandis  et  in  manu  tenendis  priuilegia  sin- 
gulorum,  et  specialiter  priuilegium  et  priuilegia  Dueis  et  comu- 
nis  Venecie  integrum  eonseruare  et  manutenere.  Et  facto  sacra- 
mento  Regine  idem  iurauit  vir  eins,  nomine  Raul  de  Sansum; 
post  sacramentum  Regine  et  eins  viri  omnes,  Barones,  Milites  et 
populäres  Regni  sibi  et  eius  viro  homagium  fecerunt  seeundum 
consuetudinem  Regni.  Et  hoc  fuit  die  quinto,  intrante  mense 
Junii  predicti  anni. 

Omnia  predicta  acta  et  dicta  Regina,  apprensa  domina- 
tione(m)  Regni,  me  rogauit,  quod  armarem  galeam  vnam  suis 
expensis,  quia  volebat  eam  causa  eundi,  ut  Tyrum  caperet,  sicut 
suam  terram  propriam  pro  ea  parte,  qua(/«)  debebat  habere,  et 
nos  pro  nostra  parte  recuperanda  inducebat. 


*)  [.  e.  Alix  (Aloysia). 

^)  Locus  totus  satis    impeditus,    quippe   avaxoXo*j3oj .    Statue   sie    legi:    e 

domus  .  .  .  et  omnes  alii,  qui  .  ,  .  ut  (tanquam)  .  .  .  tempore  esset  in 

regno ,  prelati  .  .  .  ut  jiiste. 
3)  ut  LA. 

23» 


3I)ß  Marsimi  riKoucii  Bailli  in  Sykia  rf.i.atio. 

Vnde  eg"o  liabito  conscilio  taliter  cidein  rcsponsiim  dedi, 
quod  ei  galeain  libenti  animo  concederemus,  sed  non,  ut  postu- 
Inbant,  suis  expensis,  sed  nostris  tantiim ;  et  hoc  ideo,  quia 
dominus  Dux  et  comune  Venecic  non  est  consuetuni  facere 
aliquod  seruitium  alicui  suo  amico  eorum  exj>ensis,  sed  tantum 
suis  proprijs.  Hoc  tarnen  ab  ea  et  a  Caronibus  postuhuidum, 
ut,  si  Dominus  concederet,  quod  terram  haberemus  ipsam  una 
cum  Baronibus,  iusta')  sacramentum  nobis  restitueret,  quod 
aece|)tum  et  diminutum  erat  de  eo ,  quod  haliuimus  in  Tyro 
intus  et  ex(ra  et  nbique  in  toto  lleg-no,  et  quod  nostriim  prini- 
legium  integrum  conseruaret.  Domina  Regina  et  dominus  llaul, 
eins  vir ,  et  dominus  de  Berito ,  et  dominus  Phylij)pus  de  Mon- 
forte  responderunt,  quod  hoc  erat  maximum  seruicium ;  et  pro- 
misserunt  quilibet  in  animam  eorum  et  per  sacramentum,  quod 
ex  societate  tenebantur  inter  nos  et  eos  facta  occasione  Impe- 
ratoris,  et  in  fide,  qua  Milites  se  habent,  quod  restituerent  et 
darent  operam,  si  Dominus  eis  concederet  terram,  ut  postulaui. 
Unde  ego  credens  promissionibus  et  fidei  eorum,  que  a  nie 
petierunt,  concessi.  Et  eg-o  per  terram  accessi  cum  eis  cum 
XXX  viris  bene  armatis  equester;  et  hoc  fuerit  die  nono  pre- 
dicti  mensis. 

Et  postquam  accessimus  apud  Tyrum,  habuimus  ciuitatem 
in  capite  trium  dierum;  et  hoc  occasione  nostrorum  Venetorum. 
qui  ibi  sunt  burg-enses.  Et  in  capite  xxvin  dierum  recuperaui- 
mus  castrum  ciuitatis  cum  magno  labore;  nam  ibi  construximus 
bridam.  Et  cicius  habuimus,  quam  habuissemus,  nisi  esset,  quod 
Baiuhis  Imperatoris,  qui  pergebat  in  Apuliam,  passus  fuit  nau- 
fragium  ad  montem  de  Barche.  Qui  redijt  cum  barcha  nauis, 
in  qua  reuertebatur,  et  ibat  Tyrum.  Et  sie  cum  apprendimus, 
et  fiirchis  factis  in  turri  eminenti  ante  castrum,  dicentes,  nos 
velle  cum  suspendere.   Qui  in  Castro  erant,  timore  ducti,  ne 

*)  I.  e.  ju  xt  a. 


Marsilii  Georgii  Baium  in  Syuia  relatio.  337 

suspenderemiis  eiini,  castrum  reddideriint  eo  pacto,  ut  libere 
j)Ossent  liabire.  Postqiiam  ciuitateni  et  castrum  quiete  habui- 
nius,  dicta  Regina  perrexit  Tyrum ;  et  sie  ego  in  continenti 
accessi ,  postulans  ab  ea  et  a  dictis  ßaronibiis ,  qiiod  ea ,  que 
michi  promiserant  et  tenebantiir,  restituerent  et  in  posscssioncm 
mitterent  de  bis,  qua  nobis  detenta  erant.  Que  domina  Regina 
et  Barones  responderunt,  quod  bene  volebant  facere  libenter, 
et  quia  tenebantur;  sed  nie  rogaverunt,  quod  substinerem, 
quamdiu  irent  in  Aecon,  ut  exponerent  hominibus  Regni,  ut  eis 
non  posset  abud  imputari,  et  ut  nobis  maiur  esset  securitas, 
dieens  (1.  dicentes),  quod  certi  erant,  quod  de  hoc  contrarietas 
ab  ab'quo  non  fieret,  nee  esse  posset.  Et  sciens,  quod  nemo  eis 
contradiceret,  dummodo  vellent,  assensi, 

Postquam  omnes  fuimus  in  Accon,  cepi  postulare  predicta. 
Qui  ceperunt  friuolas  et  uanas  inducias  postulare.  Et  sie  medio 
tempore  Vicecomes  terre  occasione  farti  cepit  quendam  virum 
Venetum,  et  ego  tunc  ab  eo  eum  repecij.  Qui  eum  michi  resti- 
tuere  contempsit,  ponens  occasionem,  quod  ins  sanguinis  non 
haberemus:  et  sie  eum  tradidit  magistro  Tempb* ,  et  magister 
Templi  postmodum  tradidit  michi,  cum  ipse  postea  pro  omni 
occasione,  que  acciderit,  michi  restituorit  omnes  Venetos,  non 
propter  hoc  dimittens,  quin  ea,  que  michi  promiserant  et  tene- 
bantur restituerc.  postularem.  Et  ipsi,  per  multum  temporis 
negocium  dilatando,  tandem  in  (inem  talem  michi  fecerunt  respon- 
sionem,  quod,  si  per  Balivum  aliquem  Regni  aliud  (I.  aliquicl) 
nobis  fuisset  diminutum,  quod  libenter  nobis  restituerent  et 
facerent  restitui ;  sed  si  per  dominum  Regem  aliquid  diminutum 
esset,  non  restituerent,  cum  ipsa  Regina  non  sit  legittima  inRegno, 
sed  Rcx  Coradus.  Et  ego  super  hoc  respondi,  quod,  quicquid 
nobis  erat  diminutum  '),  per  Balivos  Regni,  (jui  abhinc  fuerunt  in 
Regno.  Et  ego  super  hoc  nullam  aliampotui  habere  responsionem. 

*)  Repetendum  videtur:  erat  diminutum. 


358  WaKSILII   ÜKOKUll    IJaIUM    in   SvillA    IIKLATK). 

Vj  a  ,  q  11  e  li  ;>  b  e  m  u  s  in  c  i  ii  i  t  a  t  e  T  y  r  i   i  n  t  u  s  e  l  e  x  t  r  a. 

In  primis  sciendmii  est,  quod  haheniiis  in  ciuitate  Tyri 
tcTciani  partoin,  quc  IjL'ne  diiiisa  est  a  parlihus  Kc|^ni;  et  henc 
noseitur  diuisio  cum  siia  iiirisdietioiie.  Nain  liabemus  nostram 
curiam  integram,  secundimi  (|iiod  Rex  habet.  Nam  olim  de 
Surianis,  qui  eraiit  in  nostro  tercierio,  non  potestamiis  in  tem- 
pore regi  Johannis  iustitiam  aliquam  facere,  qui  iniuste  detine- 
bantiir.  Sed  nunc  habemus  libere  in  curia  nostra  ad  iustifican- 
duni  dictos  Surianos  et  omnes  alios,  qui  staut  et  liabitant  in 
nostro  tercierio,  sicut  debemus  de  nostro  iure  habere. 

Rex,  qui  pro  tempore  erat  —  iam  est  longum  tempus  — 
contra  iusticiam  non  paciebantur,  quod  iusticiam  fecerimus  de 
bomicidio  uel  de  furto.  Sed  nunc  habemus  libere,  et  feeimus 
iusticiam,  et  retinuimus  per  totum  nostrum  tempus  curiam  de*) 
bomicidio  et  furto  in  presentia  et  consensu  Castellanorum,  vide- 
licet  Ugoris")  Amiranti ,  et  Girardi  Pisani,  et  Vicecomitis  mili- 
tis,  nomine  Salvazu.  Et  dominus  Beriti,  qui  habet  dominationem 
terre  Tyri  pro  duabus  partibus,  misit  nobis  quendam  nostrum 
Venetum,  qui  fuit  de  Cipro,  nomine  Jacobinum  Barberium,  qui 
conmiserat  furtum  cuidam  suo  militi  ultra  quam  xx  denar.  Et 
Girardus  Castellanus  misit  nobis  alium,  qui  dicebatur,  quod 
furatus  erat  canemellas.  Et  his  feeimus,  ut  curie  nostre  fuit 
visum  faciendi;   et  alios  plures  misit  nobis. 

Judei,  qui  manent  in  nostro  tercierio  per  longum  tempus 
—  iam  bene  per  l  annos  —  per  dominum  Regni  qui  contra  Deum 
et  iusticiam  nobis  detinebantur,  ita  quod  non  iustificabantur  in 
nostra  curia,  nee  aliquem  reditum  faciebant;  nunc  autem  per 
Dei  gratiam  in  nostra  curia  iustificantur  et  in  omnibus 
dominantur,  sicut  Rex  dominantur  illos,  qui  manent  in  suis 
partibus. 

«)  et  LA.  I      2)  Ugonis? 


Marsilii  Grorgii  Baium  in  Syria  relatio.  339 

Et  de  qiiolibet  Jiideo  masculo,  postquam  periienit  ad 
etatem  xv  annorum,  tribuit  iiostre  ciirie  unum  Bisancium  pro 
capite  annuatim  in  festo  omnium  Sanctorum. 

Isti  sunt  Judei  et  noniina  eornm: 

Unus  vocatur  Simol,  et  habet  duos  filios  de  etate; 
uniis  vocatur  Hebe,  et  alius  ]\Iahamar. 

Alter  vocatur  Mahafa. 

Alter  Daniel. 

Alter  Moyse. 

Alter  Symon. 

Alter  Harham, 

et  alter  Brahi. 

Suriani  texarini,  qiii  manent  in  nostro  tercierio  per  longum 
tempus,  cuius  quasi  non  exstat  memoria,  per  dominum  Regem 
contra  Deum  et  iusticiam  detinebantur.  Et  recipiebat  a  quocum- 
que  pro  unaquaque  fovea,  ubi  texunt,  duo  cartata  per  mensem; 
quod  nunc  modo  nos  recepimus  dicta  duo  cartata. 

Rex,  qui  tempore  erat,  uel  Baiulus,  qui  habebat  dominium 
Regni,  omnibus  nostri  tercierij  iniuste  recipiebat  et  banna  im- 
ponebat,  qui  vinum,  oleum,  candellas  et  carnes  vendebant,  et 
qui  ypotecarij  ')  sunt,  vendentes  specias  et  alia  mercimonia.  Que 
omnia  nostro  dominio  et  iurisdictioni  sunt  redacta;  et  imponitur 
in  ciuitate  Tyri  aliquod  bannum,  quod  pertineat  ad  comune  dicte 
ciuitatis,  nisi  noster  absit  consensus  vel  nostri  Vicecomitis.  Et 
banna  in  nostro  tercierio  imponimus  et  exigimus  libere,  ut  Rex 
in  suis  duabus  partibus  imponit  et  exigit.  Et  sciendum  est, 
quod  in  tempore  Regni  Johannis  super  dictis  ordinaverat  quen- 
dam,  qui  vocabatur  Jlafasep'},  qui  nostra  lingua  vocatur  iusti- 
ciarius,  qui  bona  imponebat  et  exigebat  tarn  in  nostro  ter- 
cierio, quam  in  duabus  suis  partibus;   et  durauit  hoc  usque  ad 

*)  I.  e.  apothecarii. 

2)  Arabum  Mohtasib.  Cfr.  Wilkenum  I.  c.  VII,  pag.  359.  De  hae  amplissima 

dignitate  egerunt  Sacy  in  chrestom.  arabe  I,   468  et  Qu  atr  em  er  e 

I.  1. 1,  1.  114.  II,  271. 


iJGO  Maksimi  (Ir.oucii  IJail'm  in  Svuia  kklatio. 

totnpiis  nosiriim.  Sed  nmic  j)C'r  Del  graliiiin  iiüstrmn  iniposni- 
iiuis  in  iiuslru  tercierio,  iiüiniiie  Joliamic  Palami,  nostrum  Vcne- 
tiiin;  qui  facit  oinnia  predicta,  ut  precipiiiuis  et  iinponirmis. 

Olim  i'uit  consuetudo,  ciiiiis  iioii  cvstat  memoria,  (juod,  si 
aiiquis,  (jui  esset  in  nostro  tercierio,  (jiii  habcret  porcum  et 
vellet  eum  interficerc  vel  vendere,  oportebat  et  cogebatur  sol- 
vere  curie  Regis  quatuor  denarios;  et  hoc  vocabant  Tuazo. 
Nunc  autem  nostro  tempore  in  libertatem  rediiximus,  ita,  quod 
quilibet  de  nostris  in  noslra  parte  potest  vendere  et  interfieere, 
nulla  solutione  facta  dictorum  quatuor  denariorum  Regis  curie. 
Et  hoc  habemus,  et  fecimus  voluntatem  illorum,  qui  regunt 
terram,  quia  nostrum  crit  ins. 

F  0  r  m  a  j  u  r  a  m  e  n  t  i  j*  u  d  i  c  u  m   s  e  u   i  u  r  a  t  o  r  u  m   curie 

V  e  n  e  t i  c e    in    c  i  u  i  t  a  t  e  T  y  r  i ,    s  i  c  u  t    in    c  o  n s u  e  t u- 

d  i  n  e  a  n  t  i  q  u  a  i  n  u  e  n  t  a. 

(Cfr.  Wilkenum  I.  1.  p.  3  in  Appendice.) 

Juro  ego  ad  sancta  Dei  euangelia,  quod  bona  fide  et  sine 

fraiide  faciam  ius  et  reddam  omnibus  hominibus,  qui  sub  iiiris- 

dictione  Venetorum  erunt  in  Tyro,  et  alijs,  in  dicta  curia  peten- 

tibus,  secundum  consuetudinem  terre;  et  si  ignorarem  consue- 

tudinem,  iusta  meam  bonam  conscientiam  secundum  clamorem 

et  responsum.   Et  quod  rectum  dabo  consilium  Baiulo  et  Vice- 

comiti,   cum  ad  me  petitum  fuerit,   iusta  meum  posse.   Et  si 

secretum  aliquod  a  dictis  michi  fuerit  impositum,   nemini  reve- 

labo.   Nee  amicum  iuuabo ,  nee  inimicum  offendam  in  fraudem. 


,1  u  r  a  m  e  n  t  u  m     f  i  d  e  1  i  t  a  t  i  s    et    o  b  e  d  i  e  n  t  i  e  ,     q  u  o  d 

fit  per  i  11 0  s  de  tercierio   c  i  u  i  t  a  t  i  s  T  y  r  i  d  o  m  i  n  o 

D  u  c  i   et   Baiulo   Venetorum   et  c  o  m  u  n  i. 

(Cfr.  Wilkenum  I.  1.  p.  3.  4.) 

Juro  ad  euangelia  sancta  Dei,  quod  ero  fidelis  domino  Duci 

Venecie   et  eins  succcssoribus,   et  ([uod  ero   eis   obediens   et 

domino  Marsilio  Georgio,  qui  nunc  est  de  suo  niandato  Baiulus 


Marsilii  Georgii  Baiüli  in  Syria  uelatio.  361 

in  tota  terra  Syrie  super  Venetos,  et  oninibus  alijs,  qui  de  cetero 
ab  eo  missi  fuerint  in  baiiilatu  terre  Syrie.  Honorem  domini 
Ducis  et  tocius  comunis  Veneeie  hie  in  Tyro  et  iibique  ego 
defendam,  traetabo  et  maniitenebo  bona  fide  et  sine  fraude 
contra  oninem  hominem  vel  bomines  de  mundo.  Terras  et  pos- 
sessiones,  honores  et  iurisdictiones,  quas  comune  Venecie  habet 
in  eiuitate  Tyri  et  eius  districtu,  saluabo  et  defendam  bona  fide, 
sine  fraude  ab  omnibus  volentibus  eas  usurpare.  Omnibus  quo- 
que  Baiub's  siue  Vicecomitlbus,  qui  constituti  sunt  in  Tyro,  aut 
de  cetero  constituentur  per  Baiulum  supradictum  aut  per  alios, 
qui  de  Venecia  venient  de  mandato  domini  Ducis,  obediam;  et 
omnia  precepta,  que  michi  fecerint  vel  fieri  fecerint  pro  defen- 
sione  tercierij  ciuitatis  Tyri  et  partis  illius,  que  infra  ciuitatem 
Accon  comune  Venecie  habet  ex  acquisitione  propria,  et  omniuni 
terrarum  et  possessionum  et  iurisdictionum,  quas  habet  extra 
dictas  ciuitates,  obseruabo  et  atendam  bona  fide,  sine  fraude. 
Forcium  dabo  isti  Baiulo,  qui  nunc  est,  et  omnibus  alijs,  qui 
pro  temporibus  erunt  missi  a  domino  Duce,  et  Vieecomiti,  qui 
nunc  est  in  Tyro,  et  omnibus  alijs,  qui  ab  isto  Baiulo  et  ab 
alijs,  qui  erunt  constituti  in  Tyro  ad  rationes  et  iustitias  facien- 
das  et  complendas. 

Omnes,  qui  emunt  domos  in  nostro  tercierio,  eandem  for- 
mam  debent  iurare. 

Haue  formam  iuramenti  nostro  tempore  fecimus  fieri. 

Quid  s  e  r  u  a  t  u  r  in  e  m  p  t  i  o  n  i  b  u  s  d  o  m  o  r  u  m  in  t  e  r- 
c  i  e  r  i  0  comunis  Venecie  in  Tyro. 
Sciendum  est,  quod,  si  aliquis  vult  emere  domum  in  nostro 
tercierio,  oportet  et  est  consuetudo,  ut  emat  in  nostra  curia; 
et  pro  emptione  domus  datur  ab  eo,  qui  emunt,  curie  nostre 
tres  Bisancios.  Notarius,  qui  conficit  instrumentum,  habet 
quartani  partem  Bisancii,  et  plazarius  similiter  quartam  ab 
emptore. 


302  Marsilii  Georgii  Batum  in  Sviua  rkf-atio. 

Memlnerint  cimcti,  qiiod  habemus  in  nostro  tercierio  eccle- 
vsiam  sancti  Marci,  qiie  in  captione  terre  primitiis  fnit  fiindata 
a  V'cnecia  et  consfriicta,  qiie  est  lihcra  et  niilli  iiirisdictioni 
snpposita,  habendo  ins  parochiale,  ins  baptizandi,  sepeliendi  et 
omnia  saeranienta  ecelesiastica  faciendi,  ut  aliqua  chatedralis 
ecelesia  faeere  potest. 

H e c    sunt    j) o s s e s s i o n e s    e c c  1  c s i e    sancti    Marci    de 

Tyro. 

Inprimis  habent  uniim  fonticum  in  introitu  porte  ciuitatis, 
cum  venitur  a  cathena.  Habent  versus  plalheam  duas  stationes. 
Una  stationum  locatur  per  vim  ßisancios,  et  alia  xii  Bisancios:  et 
extenditur  dictum  fonticum  versus  orientem,  quantum  extenditur 
ecelesia  sancti  Marci,  et  parum  plus.  Habet  sub  porticu  sancti 
Marci  unam  stationom,  quo  affictatur  in  anno  i  ßisancium. 

In  capile  prefacti  fontici  estfurnus,  de  cuius  reditu  comune 
Venecie  habet  tres  partes;  et  ecelesia  sancti  Marci  habet  duas 
partes  ex  conuentione,  quam  fecit  condam  Baiulus,  dominus 
Dominicus  Acotanto,  cum  plebano  de  diclo  furno  et  altero  furno, 
qui  fuit  comunis  Venecie,  et  exstat  destructum*)  propter  terre- 
motum;  de  quo  furno  erat  diuisio  redditus  sicut  de  supradicto. 

Habet  unam  domum  in  capite  rüge  sancti  Marci ,  (jue  est 
destructa;  sed  de  ea  integre  remansit  una  volta,  de  qua  habet 
pro  pensione  in  anno  n  Bisancios;  quam  domum  Michael  Lunizo 
reliquit  sancto  Marco  pro  redemptione  anime  sue. 

Habet  unum  zardinum  continuum  cum  dicta  domo ,  quem 
emit  dominus  Thomas  Dulce  pro  dicta  ecelesia,  cuius  erat  pro- 
curator,  pro  Bisanciis  xxv;  et  habet  de  eo  annuatim  pro  pensione 
Bis.  I  et  quarta. 

Habet  etiam  unam  domum  volta  cum  cisterna,  que  firmat  a 
duobus  lateribus  in  domibus  fdij  Damiani ,   quam  domum  Maria 


')  li  e  fru  ctiim  LA. 


Marsilii  Georgii  Batuli  in  Svria  helatio.  363 

Caiico  reliquit  dicte  ecclesie  pro  redemptione  aiiime  sue;  et 
reddat  annuatim  pro  pensione  Bis.  ii. 

Item  iinum  zardiniim  extra  eiuitatem  Tyri,  qiiod  firmat 
versus  orientem  iiixta  terram  comunis  Venecie,  que  condam  fiiit 
zardinuin  versus  ponentem ;  firmat  iuxta  riuulum  aqiie,  que 
venit  de  condneto  versus  austrum.  Firmat  in  loco,  qui  dicitur 
Serram,  versus  boreas.  Firmat  in  via  publica ;  habet  de  eo 
pensionis  nomine  Bis.  i. 

Habet  prenominata  ecclesia  nn  voltas  cum  curia  una  iuxta 
ecclesiam  dictam,  versus  austrum,  ubi  habitant  et  solent  habi- 
tare  clerici  cum  plebano. 

Item  in  nostro  tercierio  habemus  unam  ecclesiam,  que 
vocatur  sanctus  Jacobiis,  que  est  iurisdictionis  Episcopi  Tor- 
cellani  cum  omnibus  sibi  pertinentibus.  Subtus  ecclesiam  versus 
boreas  habet  im  stationes.  Versus  austrum  iuxta  ecclesiam  habet 
duas  stationes.  Item  versus  austrum  habet  unam  voltam  desuper, 
qua  erat  camara,  ubi  iacebat  Presbiter  dicte  ecclesie.  Item  habet 
unam  domum,  que  habetur  pro  destructa,  post  cassariam,  quam 
retinet  magister  Haboti;  et  tradit  annuatim  per  dicta  medium 
Bisanzium. 

Dicitur  et  manifeste  et  fama  publica  referre,  quod  domus 
Thosani  Maureceni  de  Venecia  debet  reddere  annuatim  ecclesie 
sancti  Marci  unam  rotulam  olei  in  festo  sancti  Marci.  Similiter 
domus,  que  fuit  Rolandi  Contareni,  et  nunc  est  Pantalei,  annua- 
tim reddere  debet  unam  rotulam  olei.  Et  est  inquirenda 
veritas  rei. 

Habemus  aliam  ecclesiam,  que  vocatur  sanctus  Nicolaus, 
que  est  Episcopi  Esule  cum  omnibus  sibi  pertinentibus.  Versus 
boreas  habet  stationes  sex  continuas  cum  ecclesia  iuxta  stratam, 
que  exibent  pro  pensione  pro  una  quaque  Bizant.  u  et  dimidium; 
et  hoc,  cum  locantur. 

Habet  ex  alia  parte  vie  versus  ecclesiam  unam  domum; 
alteram,    que    habet    unam    stationem    de    subtus    cum    una 


3G4  MaUSIMI  GkORGII  BaIULI  in  SmiA  nELATIO. 

curia  |)nni;).  VA  liiibet  imam  cisternam  Dulce.  Locatur  pro 
VIII  Hiz. 

Habet  versus  austrum  unam  stationeni  iuxfa  ecciesiam. 

Habet  duas  siationes  paruas  cum  parua  cameia  desuper 
Ulla  illaruin,  que  sunt  vaeue.  Cum  locantur,  recipitur  pro  una 
(jiuHnie  in  inense  xxiiii  IJiz.  Sed  pro  inaiori  parte  auni  sunt 
vaeue.  Firmat  versus  orientern  in  via  una,  que  discurit  de  una  via  in 
aliam  versus  occidentem  in  domo  Helye.  Firmat..')  Tior  burgensis. 


II  lud,  quod  hal)et  Episcopus  de  (Jaurole. 
Est  unuin  l'ünticuin  destruetum  in  nostro  torcierio  a  tere- 
nioto  Episcopi  de  Caurole,  qui  firmat  versus  orientem  et  versus 
septemtrionem  iuxta  domum  Petri  Scandalionis;  et  firmat  versus 
occidentem  iuxta  domum  filij  Petri  Kuffi  et  domus  nostrorum 
Judeorum  et  versus  austrum  in  via  publica,  que  currit  seu  pro- 
tenditur  ante  sanctum  Jacobum  et  sanctum  Nicolaum. 


Possession  es,  i)alnea,  furni  et  domus,  quas  comune 
Venecie   habet  in   Tyro   et  in   eins   tercierio. 

Est  una  domus  proprie  deputata  pro  comuni  cum  duabus 
curijs,  ubi  habitat  Haiulus.  Firmat  versus  levante  in  una  pecia 
terre  vaeue,  que  est  filij  Symeonis  Boni  de  confinio  sancti  Bar- 
nabe de  Venecia.  Firmat  versus  occidentem  in  via  publica,  que 
discurrit  iuxta  triviam  sancti  Marci.  Firmat  versus  austrum  in 
pecia  terre  vaeue  Thome  Dulce  et  partim  in  domo  Johannis 
Pisani,  Militis.  Versus  boreas  firmat  in  via  publica,  que  discurrit 
ante  ecciesiam  sancti  Marci. 

Habemus  unam  [peciam]  terre,  ubi  fuerunt  domus,  que 
destructe  fuerunt  a  teremoto.  Firmant  versus  boreas  in  muro 
ciuitatis  versus  austrum.  Firmant  in  via  publica,  que  discurit 
ante  ecciesiam  sancti  Marci  versus  occidentem.  Firmant  in  furno 
et  fontico  sancti  Marci  versus  orientem.  Firmant  in  domo  Tho- 
masij  Pititoni  et  Leonis  Michael  et  alij  nostri  burgenses. 
*)  Suspicamur  lacunam. 


Mausilii  Georgii  Baiuli  in  Svria  uelatio.  363 

Habenius  balneum  iinum  prope  ccciesiam  sancti  Marci. 
Firmat  versus  occideiitem  In  domo  sepulchri  versus  austruui. 
Firmat  in  via  publica  versus  orientem.  Firmat  in  domil)us  Tho- 
masij  Dulce  et  in  via  publica  versus  boreas,  Firmat  in  una  pecia 
terre  sancti  Marci. 

Et  est  sciendum,  quod  de  supradicto  balneo  babet  Thomas 
Dulce  Uli  Cameras  inferius.  Est  comunis  Venecie.  Habet  de  eo 
pro  pensione  Bizant.  c. 

Sunt  et  alia  duo  balnea,  pertinentia  dicto  comuni  Venecie, 
et  in  simul  post  triuiam  sancte  Crucis  Archiepiscopatus  Tyri. 
Firmant  versus  orientem  in  via  publica.  Versus  austrum  firmat 
in  via  publica.  Versus  occidentem  firmat  in  via  publica ,  que 
discurrit  ante  triuiam  sancte  Crucis.  Et  pars  firmat  in  domo 
Dominici  Bucti.  Versus  boreas  firmat  in  via  publica.  Habet  de 
eis  pro  pensione  Bis.  clxv. 

Habemus  unum  furnum  in  ruga  sancti  Nicbolai.  Firmat  in 
orientem  in  via  publica.  Firmat  in  occidentem').  Firmat  in 
austrum  in  una  pecia  terre  vacue ,  que  est  comunis  Venecie. 
Firmat  in  boreas  in  via  publica,  que  discurrit  ante  sancti 
Nicbolai.   Recipitur  pro  pensione  de  eo  Bisanz.  xxx. 

Est  alter  furnus  comunis  Venecie,  qui  appellatur  furnus 
oscurus.  Est  in  contrata,  que  dicitur  Coheib.  Firmat  in  orien- 
tem*). Firmat  in  occidentem  in  via  publica.  Firmat  in  boreas 
in  alia  via  publica.  Firmat  in  austrum').  Recipitur  pro  pensione 
de  eo  Bisanz.  xxv. 

Habet  comune  V  enecie  unam  peciam  terre  vacuam,  que  est 
iusta  furnum,  qui  est  in  ruga  sancti  Nicbolai.  Firmat  in  levante 
in  via  publica,  que  discurrit  ante  domum  presbyteri  Petri  et 
domum  domini  Monriale,  Militis.  In  occidente  firmat  in  domo, 
que  est  Rainaldi  de  Emperas.  Firmat  in  austrum').  Firmat  in 
boreas  a  dicto  furno.   In  dicta  pecia  terre  habetur  puteus,  quam 

*)  Lacutia. 


[](}{]  Maiisimi  GK.oRfMi  Caium  in  Svria  relatio. 

peciam  terre  medielatein  tenet  dictiis  Moiiriale.  Et  aliam  niedie- 
tatcni  tenet  dictiis  preshitor;  cquilihet  {\.  et  (juUihet)  pro  medie- 
tatein,  quam  tenet,  debet  annuatiin  in  festo  saneti  Marci  coniuni 
pro  censuni  carti  xii;  et  potest  Ijaiulus  aceipere  dictani  peciam 
terre,  quandocumque  vult. 

Habet  eomiine  furnum  inuiin  destructum  a  teremoto,  qui 
est  de  partione  seu  diuisione  cum  furuo  sancti  Marci,  ut  supe- 
rius  in  uno  capitulo  dictum  est.  Firmat  partim  in  pecia  terre 
fibj  Symonis  IJoni,  et  partim  in  mansione  Johannis  Tyri.  Kirmat 
in  boreas  in  domo  una  comunis  Venecie.   Firmat  in  austrum^). 

In  capile  rug-e  sancti  Marci  babet  comune  unam  voltam, 
super  qua  est  domus  discoperta,  quam  emit  Jobannes  Tonesto, 
tunc  Baiulus.  Firmat  in  orientem  in  via  publica,  que  pergit 
versus  sanctum  Petrum.  In  occidentem  partim  firmat  in  domo 
Rolandi  Contareni,  et  partim  in  domo  Jobannis  Tyri.  Versus 
boreas  firmat  in  via  publica,  que  discurit  ante  sanctum  Marcum. 
Versus  austrum  firmat'). 

Habetur  alia  pecia  terre  comunis.  Firmat  versus  orientem 
in  diuisione,  que  est  inter  comune  Venetie  et  Regem,  versus 
occidentem.  Firmat  in  domo  cum  curia  domini  Manasse  Dulce, 
Vicecomiti  nostro.  Versus  boreas  firmat  in  muro  ciuitatis,  qui 
est  iusta  mare.  Versus  austrum  firmat  in  domo  Nicole,  quam 
emit  dominus  Jacobus  Barocius. 

Item  habemus  unum  furnum  alium  destructum  a  terremoto. 
Firmat  in  orientem  in  via  publica ;  in  occidentem  in  domo,  que 
fuit  Turcopoli,  nomine  ßalmeue;  in  boreas  in  via  publica;  in 
austrum  firmat  in  domo^). 

Habet  comune  unam  domum  paruam  cum  duabus  voltis  et 
cum  duabus  curijs,  que  devenit  comuni  a  quodam  Turcopulo, 
nomine  Balmene,  quod  cessit  (qui  decessit?)  sine  berede.  Firmat  in 
orientem  in  furuo  comunis,  qui  est  destructus.  In  occidentem  firmat 


')  Qusedam  deesse  vidtMitur. 


Marsilii  Georgii  Bailli  liN  Sykia  rklatio.  367 

in  via  {add.  publica?};  in  boreas  firmat  in  alia  via  publica;  in 
austriim').  Habetur  de  ea,  cum  potest  locari,  Biz.  unus  in  anno. 

Sciant  onines,  quod  comune  Veneeie  habet  in  civitate  Tyri 
vnam  peciam  terre  in  loco,  qui  dicitur  Baraffesse.  A  tribus 
lateribus  firmat  in  vijs  publicis.  In  austrum  firmat  in  terra  vacua, 
que  est  Templi.  Est  continua  cum  ista  pecia  terre  alia  peeiola 
terre,  quam  emit  Marsilius  Georgius  ßaiulus  pro  quinque  Bisanzijs. 

Manifestum  sit  omnibus,  quod  dominus  Thomas  Duice 
habet  unam  stationem  in  rug-a  sancti  Nicolai,  de  qua  erat  com- 
muni  pro  censu  annuatim  in  festo  omnium  Sanctorum  Bis.  ii ;  quam 
stationem  debet  eidem  ....  condam  Baiulus.  Firmat,  et  cetera. 

Habemus  aliam  domum,  que  fuit  filij  Helel,  qui  decessit, 
nuUo  relicto  propinquo.  Et  hec  fuit  in  tempore  Marsilij  Georgii 
Baiuli ;  et  est  dicta  domus  in  solario.  Firmat  in  orientem,  et  cetera. 

Habemus  unam  peciam  magnam  terre  in  contrata  nostra, 
que  vocatur  Baragese,  ubi  trauntur  naues  quandoque.  Firmat  in 
orientem  in  portu  ciuitatis.  In  occidente  firmat  in  una  via ,  que 
est  inter  dictam  peciam  terre  et  domus  Thomasij  Dulce  et 
Andree  Galafarij.  In  boreas  in  via,  que  est  inter  dictam  peciam 
terre  et  arsena  Regis.  In  austrum  in  via ,  que  est  inter  dictam 
peciam  terre  et  domus  Thome  Dulce. 

Habemus  et  recipim.us  in  fontico  Tyri  Bisanz.  i.im  annuatim 
ab  illis,  qui  habent  regere  terre  pro  Rege.  Et  ut  fertur  et  dici- 
tur, habemus  pro  cambio  sauonarie  et  tentorie.  Et  dicti  Bisanzij 
soluuntur  in  quatuor  terminis ;  et  incipit  annus  in  festo  omnium 
Sanctorum.  Et  ut  etiam  fertur  et  dicitur,  dominus  Dominicus 
Acotanto,  qui  fuit  Baiulus,  quandocumque  ei  non  soluebatur,  ut 
dictum  est,  faciebat  claudi  tentoria,  donec  sibi  integre  satis- 
factum  erat. 

Est  sciendum,  quod  fuit  una  domus  quasi  turris,  que  erat 
super  viam,  qua  ithur  ad  cathenam,  que  destrueta  fuit  a  tere- 


*)  Desideratur  aliquid. 


;^(5(S  Maummi  GF.ontiii  IJaium  in  SvniA  uelatio. 

iiiolo:  tinc  i'iiil  <»Iini  .lohannis  Garahelli,  qui  decessit,  ut  credi- 
nuis,  sine  heiedc.  VA  est  in  nostro  torcicrio;  et  esset  honnni  et 
nlile,  enni  rehedificare  pro  l)ono  eoiniinis  siio  tempore  eongriio. 

Kxplecto  et  diclo,  qiiod  liahemiis  iiifra  eiuitatem  Tyri, 
transeamiis  et  dieanins  de  eo ,  qiiod  extra  eiuitatem  Tyri 
habemus  et  possidemiis. 

De  posscssioni  1)  US,   cassalibus  et  moleiid  in  is  .   quas 
comune  Venecie   habet   et  possidet  extra  eiuiiateni 
Tyri   prope   eiuitatem. 

Inprimis  habemus  unam  maseram,  ubi  efficitur  zucharum  in 
nostro  tempore;  in  qua  non  fuit  factum  zucharum,  nee  laboratum 
fuit  in  ea  iam  transactis  xxii  annis. 

Item  habemus  magnam  peciam  terre  in  uno  fondo  optimam, 
ubi  phmtantur  canamelle,  de  quibus  efficitur  zucharum,  iusta 
dictam  masariam;  et  dicta  pecia  terre  irrigatur  ad  canamellas 
cieandas  ex  acpia  fonlis../)  denique  pergit  et  discurrit  iusta  dictam 
masseram;  qui  fons  est  nostcr  pro  tercia  parte,  et  custoditur 
et  refticitur,  cum  est  necesse,  a  nobis  pro  tercia  parte  nostra 
per  nostras  inanus.  Itaque  quando  liex  inmittit  duos  homines, 
et  nos  inniittimus  unum.  FA  etlam  lioc  facimus  pro  aptando 
conducto  aque;  de  aqua  fontis  et  conduclo  nullus  habet  potesta- 
teni  auriendi  aquam  vel  irrigandi  fondos,  nisi  Hex  et  nos:  et 
ipse  pro  duabus  ])artibus,  et  nos  pro  tercia.  Latera  dicte  terre 
et  confines  sunt  isti:  versus  orientem  firmat  ex  tote  in  con- 
ducto diclo.  Versus  occidentem  (irmal  in  mare  et  in  lictore 
maris  ])ro  parte,  et  pro  parte  in  terrani,  quam  habet  Rolandus 
Contareni  et  GuiHelmus  Jordanis;  quam  habent  in  feuchim  a 
comuni  Venecie.  Versus  boreas  firmat  in  terram  Regis;  et  est 
riuohis  seu  fossatum  inter  eum  et  nos,  ita,  quod  bene  noscitur 
sua  a  nostra.  Versus  austrum  firmat  in  terra ,  que  possidetur 
nunc  a  Januensibus ;  et  est  riuolus  inter  eos  et  nos.  Dicta  est 
Caruffe,  quem  nos  appellamus  ßlasos,  infra  vni,  et  cetera'). 

*)  Desideratiir  aliquid.  |      ^)  Locus  mutilus. 


MaKSILU    GeOHGII   BaIUM    in    SyKIA   IIELATIO.  3G9 

Est  consuetuclo ,  qiiod,  quieuinque  laborat  de  dicta  terra, 
tain  de  cananiellis,  quam  de  semine,  quod  exihent  nostro  Vice- 
comiti  terciam  partem  integram  sine  aliquo  dispendio  comunis 
de  omni  fructu.  Et  palea,  que  peruenit  comuni,  est  Baiuli  ex 
preeepto  Ducis. 

Ex  alia  parte  eonductus  habemus  peclam  unam  terre,  que 
laboratur  in  die  una  paril)us  bouum  tribus.  Firmat  versus  Orien- 
ten! et  boreas  et  austruui  in  terra,  que  est  montis  Syon.  Versus 
occidentem  firmat  in  dicto  conducto.  Et  dicta  terra  irrigatur 
de  aqua,  que  pergit  ex  conducto. 

Habemus  etiam  peciam  terre  unam,  que  Yocntwr Bellemet  Est 
adeo  magna,  que  pro  semine  vult  modia  ragalia  fref/alia?)  xxvi. 
Que  firmat  versus  orientem  in  terra  casalis,  nomine  Thalahie, 
quod  possidetur  a  domino  Sydonie;  in  quo  casale  dicitur  nos 
jus  habere.  Versus  occidentem  et  austrum  firmat  in  riuolo, 
quod  est  inter  dictam  terram  et  terram  Rolandi  Contareni,  quam 
habet  in  feudum  a  Venetijs.  Versus  boreas  firmat  in  riuulo,  qui 
est  inter  dictam  terram,  et  nominatum  casale  Thalahie. 

Habemus  unum  molendinum  propinquius  ciuitati,  qui  molit 
una  mola  et  de  uno  austo  aque,  que  appellant  Portum  de  co7i- 
ducto  fontis  dicti.  Et  etiam  unum  molendinum  est  super  hoc, 
quod  mollit  ex  dicta  aqua,  in  quo  etiam  rationem  habemus; 
nam  olim  fuit  comunis  Venecie.  Sed  propter  quoddam  delictum, 
quod  fecit,  qui  habuit  in  appalto,  acceptum  fuit  a  Rege;  quod 
molendinum  reddit  annuatim  pro  appalto  c  Bisanzios.  Nostrum, 
quod  possidemus,  reddit  pro  appalto  cxl  Bisanzios.  Ab  omnibus 
lateribus  firmat  in  dicto  molendino  et  in  terra  Regis,  quam  nunc 
possident  Januenses. 

Est  alium  molendinum,  quod  tempore  nostro  fecimus  molere 
et  aptari ,  quod  steterat  pro  destructo  et  vacuo  fere  l  annis, 
quod  non  mollit.  Quod  mollendinum  appellatur  molendinum  de 
Caneto.    Quod  molendinum  mollit  de  aqua  dicti  fontis  et  con- 

Fontes.  Ahlh.  11.  Bd.  XIU.  24 


370  MaRSILII   GeOHCII   nAIUI.l    IN    SVKIA   RKI.ATIO. 

(lucliis  et  de  iiuslii  Porti  dicti  conductus,  quod  est  prope  zsirdinuni 
Archiepiscopi ;  et  desu|)er  coiidueto  ista  (1.  iust(i)  Portiim  est  Heus 
Faraoiiis,  et  jiista  Ileus  diclo  currit  rivuliis  aqiie  de  acjua  Jemis ; 
et  cum  currit,  pergit  ad  dictum  molendinum,  et  perj^it  de  subtus 
unum  pontem,  sicut  et  aqua  dicli  Porti,  que  in  uiium  colligitur, 
unde  mollit.  Et  habemus  pro  appalto  in  isto  anno  primo  proximo, 
currente  anno  Doniini  mccxliii,  indictione  secunda,  mense 
Oetubris,  ßisanz.  i.  Et  dictum  molendinum  aptum  ad  mollen- 
dum  duabus  inolis;  sed  non  mollit  modo,  nisi  ad  unam  mollam. 
Versus  orientem  lirmat  in  terra  Re<^is;  versus  occidentem  in 
riuulo,  quod  est  inter  nos  et  ArcbiepiscopumTyrenensem;  versus 
boreas  in  terra  doniini  de  Sydonya;  versus  austrum  in  riuulo, 
quod  pergit  in  mare. 

Habemus  unam  peciam  terre,  que  longo  tempore  exstitit 
vacua  et  destructa  iusta  xi  annos,  que  in  nostro  tempore  est  in 
vineam  posita  et  plantata,  que  est  plantata  vituni  ....  Firmat 
dicta  vinea  versus  orientem  in  riuulo,  quod  discurrit  inter  nos 
et  Regem  et  iusta  balneum,  quod  appellatur  balueum  Saladini. 
Versus  occidentem  firmat  in  via  publica,  que  discurrit  inter  nos  et 
vineam  Templi;  versus  boreas  in  terris  Regis,  ubi  Rex  faeit  aram. 
Versus  austrum  firmat  in  vinea  cuiusdam  Suriani,  nomine  Josepf. 

Habemus  unam  peciam  terre,  ubi  olim  fuit  zardinum,  in  qua 
adbuc  sunt  barchilia  destructa,  ubi  colligebatur  aqua  pro  rig;ando 
diclo  zardino.  Versus  orientem  firmat  in  terra,  que  fuit  Homo 
Dei,  scriba  Regis.  Versus  occidentem  firmat  in  via  publica; 
versus  boreas  in  vinea,  que  est  nunc  domini  Rainaldi,  Militis,  de 
Empam*);  versus  austrum  in  zardino  nostreecclesie  sanctiMarci. 

Casalia,   que   possident  Veneti   et  comune  Venecie 
extra   civitatem   Tyri   et   eins  districtum. 
Possidemus  casale  Batiole    cum   suis  guastinis   et   perti- 
nencijs  omnibus;  de  quibus  guastinis,  que  dicto  casali  pertinent, 

*)  Supra  |).  36o:  Eiuperas. 


MaRSILII   GeORGII  BaIUM   in   SviUA   UELATIO.  37  1 

iina  vocatur  Mensara,  que  est  in  niontana  versus  orientem;  que 
luiastina  et  casale  firinat  in  summitate  montane  in  iina  peeia 
terre,  que  in  Arabico  nominatur  GaUeharge.  Versus  ponen- 
tem  firmat  in  mari,  in  quantum  dilatatur.  Versus  horeas  firmat 
in  riuulo  uno,  qui  disciirit  de  montanis  sub  pontc,  qui  appellatur 
l)ons  Tyri.  Versus  austrum  firmat  in  monte,  sicut  aqua  discurrit 
a  cacumine  montis,  quod  est  dieti  casalis ;  et  pergit  usque  ad 
saluteni  frei*). 

In  dicto  casali  sunt  xx  caruge  rusticorum,  de  quibus  due 
sunt  libere;  et  quelibet  caruca').  .  . 

Seminantur  annuatim  inter  granum  et  ordeum  nouem 
modijs.  Et  insuper  est  tanta  terra  sufliciens ,  que  remanet  pro 
sequenti  anno  seminanda,  quam  appellant  Garet;  in  qua  semi- 
nant  in  parte  legumina  iusta  modium  unum  pro  qualibet  caruca. 
Diuiduntur  ita  fructus,  quod  nos  babemus  quartam  partem,  et 
rustici  tres  partes;  et  divisione  facta  babemus  pro  una  quaquam 
caruca  unum  modium  frumenti  ultra  diuisionem. 

Redditus  personales,  quos  debent  rustici,  sunt  bij,  quia  de 
qualibet  caruca  in  tribus  festiuitatibus,  in  Natiuitate  Domini, 
Carnisprivio  et  Pascate,  galinam  unam ,  x  ova,  mediam  rotulam 
casei  recentis  et  xii  Bis.  pro  una  salma  lignorum. 

Est  preposicius  casalis,  quem  nos  appellauimus  Gastal- 
diones. 

Aut  in  Carnisprivio,  aut  in  Pascate  tenentur  Baiulo  dare 
unum  edum  pro  quolibet,  ad  eius  voluntatem  et  dicti  prepositi ; 
in  alijs  sunt  liberi. 

Et  tota  palea  (que)  peruenit  in  parte  comunis;  et  est 
consuetudo,  quod  sit  IJaiuli  cum  dictis  galinis,  ouis,  caseo  et 
unguis,  prout  est  voluntatis  domini  Ducis. 


*)  Sic  per  compendiuni  scripturae. 

'"*)  Lacuiui. 

24 


372  .M\itsii-ii  Gkorgii  Uaiui.i  in  Stria  rki-atio. 

Est  aliud  casale,  quod  uocatur  MahaUie,  quod  est  in  iiion- 
taiia.  Firmat  in  orientein  in  casale  Regis,  quod  nominatur 
Saliapliic.  Versus  oceidentem  firmat  in  casale,  (juod  est  domini 
Jühanis  Dasce,  quod  nominatur  Zdcharie.  Versus  hoream  firmat 
in  casale  llegis,  quod  nominatur  Melequie.  Versus  austrum  firmat 
in  casale,  quod  habet  in  feudum  a  Venecia  Guillielmus  Jordanis 
pro  uxore  sua. 

In  dicto  casali  sunt  oeto  caruce  rusticorum,  de  quibus  est 
media  caruca  libera ;  et  quelibet  caruca  seminatur  ix  modijs 
inter  frumentum  et  ordeum.  Et  postquam  seminauerunt,  habent 
tanta  terra,  quam  appcllant  Garet ^  que  efficitur  Muzaticha  pro 
sequenti  anno;  in  qua  seminant  legumina  iusta  modium  unum 
pro  qualibet  caruca. 

Diuiduntur  fructus  ita:  nos  habemus  quartam  partem,  et 
rustici  tres  partes. 

Habetur  de  qualibet  caruca  in  Nativitate  Domini  una  galina, 
X  ova,  xn  Bisanzij  pro  lingnis. 

In  Carnisprivio  et  Pascate  debent  predicta  et  mediam  rotu- 
lam  casei. 

Est  «num  casale,  quod  aj)pella(n)tur  Hanoe;  de  quo  casali 
templum  Domini  habet  duas  partes,  et  terciam  comune  Venecie. 
De  quo  casali  iam  est  longum  tempus  transactum,  quod  de  eo, 
quod  debebat  habere  terciam  partem,  non  habeat  quasi  octauam. 
Sed  nostro  tempore  fecimus,  quod  redactum  est  in  comuni 
pro  indivis(i)o.  Itaque  omne,  quod  reddit  dictum  casale,  integre 
habemus  terciam  nostram  partem. 

In  quo  casali  sunt  xv  caruce,  de  quibus  eveniunt  nobis 
quinque.   Sed  de  bis  media  est  libera. 

In  quo  casale  habemus  duos  homliges.  Unus  vocatur 
Memur,  et  alter  Hagined;  et  quilibet  eorum  habet  duos 
pueros.  Firmat  in  orientem,  et  cetera.  Diuiduntur  fructus 
ita,  quod  nos  habemus  terciam  partem,  et  rustici  duas  partes. 
Pro  tercia  nostra   parte   habemus  pro    qualibet  caruca  unam 


Marsilii  Georgii  Bahtli  in  Svria  hki,atio.  373 

galinam  in  Natale  Domini,  x  ova ,  xii  Bisanz.  pro  lingnis. 
Pro  Carnisprivio  et  Pascate  debent  predicta  cum  media 
rotula  casei. 

Est  aliud  casale,  quod  appcllatur  Theirefenne ;  de  quo 
casali  Rex  habet  duas  partes,  et  comune  Venecie  tereiam  par- 
tem.  De  quo  casali  iam  est  longum  tempus  transactum,  quod 
de  eo,  quod  debebat  habere  tereiam  partem,  non  habeat  quasi 
octauam.  Sed  nostro  tempore  fecimus,  quod  redactum  est  in 
comuni  pro  indiuis(i)o,  ita,  quod  omne,  quod  reddit  dictum 
casale,  integre  habemus  nostram  partem  tereiam  tam  de  arbo- 
ribus,  quam  de  blado. 

Sed  rustiei  casalis  sui  cognoscuntur  per  se,  et  nostri 
cognoscuntur  per  nos,  ita,  quod  Rex  iustificat  suos  et  nos 
nostros,  cum  delincunt,  ita,  quod,  si  allquis  de  rusticis  Regis 
peccat  vel  delinquit,  et  punitur  in  peccunia,  ipse  habet  duas 
partes,  et  nos  tereiam.  Idem  est,  si  aliquis  de  nostris  rusticis 
delinquit,  quod  Rex  habet  duas  partes,  et  nos  tereiam. 

In  quo  casali  sunt  xxx  caruce  nunc,  de  quibus  sunt  libere  tres 
et  dimidia.  Et  quicquid  reddunt,  acumulatur ;  et  posstea  diuiditur 
ita,  quod  tereiam  integram  habemus.  Et  seminatur  quelibet 
caruca  ix  modijs.  Et  de  terra,  que  efficitur  Mmadica  pro  alio 
anno,  quod  ipsi  appellant  Garet,  &^Y({n\?ii\i  \n  parte  huius^^ 
Garetti  cum  legumina  quasi  modium  pro  qualibet  caruca.  Fir- 
mant  latera  sua  in  orientem  in  casali,  quod  vocatur  MaJiarone, 
quod  Guillielmus  Jordanus  habet  in  feudo  tereiam  partem  a 
comune  Venecie  pro  uxore  sua.  In  occidentem  firmat  (in)  partim 
in  casali  Regis,  quod  vocatur  Focai;  et  partim  in  casali,  quod 
vocatur  Zohie;  et  partim  Bartholomei  Caym,  Militis,  quod  voca- 
tur Farachiem.  Versus  boreas  firmat  in  casali  Bartholomei 
dicti,  quod  casale  vocatur  Caffar  de  bael»  et  in  casali,  quod 


*)  parce  mus  LA. 


374  Mausii.ii  Gkougii  Haiui-i  in  Svkia  kki.atio. 

habet  in  feiiduin  llolaiulus  ('oiitareiuis  a  comiiiie  Veiiecie,  quod 
noiniirafur  ThoijUf.  In  austrnni  in  casali  Uegis,  quod  nomina- 
tur  Aifjil.  iSiinl  in  diclo  casali  xii  liondi<^es,  exceptis  eorum 
ülijs  in  nostra  parte.  Hec  sunt  noinina  rusticoruni:  liays 
Sade.  Rays  Hainduule.  Rays  Meged.  Meiraiii.  Rraym.  Seid. 
Mahomet.  llelel.  Hahd  el  raginam.  Selem.  Nor  el  doule. 
RaraijHc. 

Diuiduntur  IVuctus  ita,  quod  nos  hahernus  tereiam  parteni, 
et  rustici  duas  partes. 

Debent  rustici  pro  qualibet  caruca  in  tribns  dictis  festiui- 
tatibus  unam  galinam,  x  ova,  xn  Bis.  pro  linj^nis.  In  Carnispri- 
vio  et  Pascate  debent  predicta  cum  media  rotuJa  casei. 

Habemus  unum  casale  integrum,  quod  nominatur  Homeire; 
in  quo  casali  sunt  vi  caruce,  de  quibus  media  caruca  est  libera. 

Diuiduntur  fructus  ita,  quod  nos  habemus  quartam  partem, 
et  rustici  tres  partes. 

Et  quelibet  caruca  seminatur  novem  modijs  frumenti  vei 
ordei,  et  in  Gareto  pro  qualibet  caruca  iuxta  modium  unum  de 
legumine.  Firmat  versus  orientem  in  uno  casali,  quod  nomina- 
tur Dot'dochie.  Firmat  versus  occidentem  in  uno  casali,  quod 
appellatur  iSo«/j^';  cpiod  possidet  et  habet  Kolandus  Conttarenus 
in  feudum  a  comune  Venecie.  Versus  boreas  firmat  in  casali, 
quod  nominatur  Tahirefelse ;  et  est  Regis.  Firmat  versus  austrum 
in  casali,  quod  fuit  Guidonis  Scandalionis,  et  nunc  possidet  eins 
fdius  paruus ;   quod  nominatur  Maron. 

Ilabemus  in  dicto  casali  nostro  tres  homliges.  Nomina 
rusticoruni  sunt  hec:  primus  Raysinegid.,  Couaha^  Hahdeluaif^ 
exceptis  eorum  filijs.  Rustici  debent  in  Natiuitate  Domini  unam 
galinam ,  x  oua,  xu  Bis.  pro  lingnis.  In  Carnisprivio  predicta 
cum  media  rotula  casei. 

Est  consuetudo,  quod  mutuatur  frumentum  rusticis,  qui 
manent  in  casalibus  comunis  ad  hoc,  ut  melius  terra  seminetur. 
Et  ipsi,  cum  accipiunt,  quantum  sit  eis  necesse,  tribuunt  (h}ob 


Marsilii  Georgii  Baium  in  Syria  kklatio.  375 

honorem  ciirie  pro  qualibet  caruca  iiniini  pulluni  parimm.   Et 
hoc  coneessum  Baiulo  a  domino  Duce  cum  ahjs  seriiicijs. 

Sciendum  est,  qiiod  rustici  pro  angaria  exibent  pro  qualibet 
caruca  in  terra  comunis  una  die,  sicut  rustici  Hegis  consueti 
sunt  facere. 


C 0 n c e s s i 0 n e s    in    p h c u d  u m     ])  e r    d o  m i  n  u  m    Duce m 

V^ e n e c  i e     a  1  i q u i b u s     m i ii t i Im s    a    c a p t  i  o n e     c i u i  t a t  i s 

T y  r  i   de   a  I i q u i b u s   c a  s  a  1  i b u  s   et  p  o  s s e s s i o  n i  b  u s. 

Coneessum  fuit  Vitali  Pantaleo,  qui  appeilal)atur  ßhluisino, 
filius  Johanis  Pantalei,  de  confinio  sancti  Juliani  de  Venecia,  in 
feudum  imprimis  unum  casale  cum  omnibus  suis  pertinencijs, 
positum  in  montana,  nominatim  dictum  casale  Dairrum.  Firmat 
uersus  orientem  in  casaJi  Regis,  quod  nominatur  Zebiquim:  quod 
fuit  de  feudo  Dame  Guide  Contarene,  in  quo  rationem  habemus. 
Versus  occidentem  in  terra  cuiusdam  casalis,  quod  appellatur 
Feconia,  in  quo  casali  ius  habere  debemus;  nam  fuit  de  feudo, 
quod  Dame  Guide  Contarene  tenuit  a  Venecia,  quod  nunc  pos- 
sidet  dominus  de  Sydonia,  et  eniit  ab  uno  milite,  qui  stabat  cum 
comitte  Henrico,  qui  tunc  erat  dominus  terre.  Versus  boreas 
in  casali,  qui  (quod)  nunc  possidet  comune  Venecie,  et  uocatur 
Mahallie;  et  fuit  de  feudo  Dame  Guide.  Firmat  uersus  austrum 
in  casali,  quod  possidet  Rex,  quod  nominatur  Hasye;  et  fuit  de 
feudo  Dame  Guide  dicte,  et  habemus  ius  in  eo. 

Isti  sunt  rustici  de  dicto  casali  Hobdelemen  cum  tribus  suis 
fdijs  et  fratre  uno. 

Inter  fest?)  unum  casale,  quod  eidem  Vitali  Pantaleo  fuit 
coneessum  in  feudum,  quod  nominatur  Gaifiha,  cum  suis  perti- 
nencijs, quod  est  positum  in  uertice  montis.  Firmat  versus  orien- 
tem in  terra,  que  tangit  cauam,  que  appellatur  caiia  Dame 
Guide  Contarene;  in  quo  ius  repetendi  habemus,  quia  habuit  in 
feudum.  Firmat  uersus  occidentem  in  casali  Batiole.  In  puntam 
firmat  uersus  boreas  in  riuulo ,   ([ui  discurit  in  mari ;   et  ex  alia 


*,\^  it  M.VIISII.II    ril.dliCIl    nAIlLI    IN    SvitlA    lir.l.ATIO. 

[Kwii.'  limili  <'st  casjjle,  qiiod  liex  (eiiet,  el  voeatiir  Jlianie 
(Jliaine?),  (|ii<mI  fiiit  Dame  Guide  Contarene;  et  in  eo  ins  habe- 
nuis.  Kirmal  iiersus  aiislniin  in  iina  quastina  (guastiiia),  que 
nominatiir  MenHore;  et  est  casalis  Batiole. 

Est  aliud  easale . . .  eins  de  feudi,  qiiod  vocatur  Maharona,  cum 
ccuastinis.  Prima  guastina  nominatur  lieldamoti,  alia  Jurdei,  alia 
Mi'Ktrh.a,  alia  Ursa^  alia  Toreig,  alia  Torneza,  alia  liaü,  alia  Lani- 
bra,  alia  Elmunie,  alia  Jalche^  alia  Mezara  de  zote,  alia  fJerdros, 
alia  Bhilie  et  alia  Remedied  cum  omnibus  pertineneijs.  Et  de  dicto 
casali  habet  terciam  partem  cum  dictis  vastinis;  et  due  partes 
sunt  Regis.  Firmat  in  orientem  in  casali,  quod  est  dominationis 
terre  Throronü  (sie);  in  qua  diuisionis  excurrit  riuulus,  cum 
pluit  a  monlanis,  et  in  casali  eius  dominationis,  quod  vocatur 
Derentare(l},  et  aliud  liauum  (Liavum).  Firmat  versus  occi- 
dentem  in  terra  casalis,  quod  vocatur  Terente^ie;  de  quo  comune 
Venecie  habet  terciam  partem,  et  duas  partes  Rex.  Firmat  versus 
boreas  in  casali,  quod  vocatur  Joie ,  quod  easale  fuit  Dame 
Guide  de  feudo,  quod  habuit  a  comune;  et  in  eo  habemus  ins. 
Firmat  versus  aiistrum  in  casali,  quod  vocatur  Saf/uomie,  quod 
est  fdij  (iualterij  Morclli,  et  in  casali,  quod  vocatur  Caurhumos. 

Isti  rustici  sunt  homolige  dicti  casalis: 

Gadiri,  cum  tribus  suis  filijs. 

Braniy  cum  quinque  suis  fdiis. 

Saod,  cum  suo  fratre. 

Nagime,  cum  duobus  filijs. 

Mere,  cum  suo  fratre. 

Selem,  filius  de  Timam,  et  pueri  de  Sole?n. 

Bramle  Preuost,  filius  de  Megacel  (Megatel?). 

Machimet,  filius  de  Sahade. 

Casibfnim?],  cum  filio  suo. 

Cum  {,siint?J  duo  zardina  eiusdem  feudi  continua;  firmant 
versus  orientem  in  zardino,  qui  est  sancti  Johannis  Hospitalis. 
Firmat  versus  occidentem  in  zardino  filij  condam  Johannis  Ber- 


Marsilii  Georgh  Baiuli  in  Syria  kklatio.  377 

luirdi,  qiii  habitat  in  Aceon.    Kirmat  versus  boreas  in  niari  et  in 
litore  maris.   Firmat  in  austrum  in  via  publica. 

Est  una  pecia  terre  eiusdem  feudi ,  qui  appellatur  una 
fossa,  qua  seminatur  iuxta  vi  vel  vii  inodijs  frunienti.  Firmat  in 
Orienten!  in  terra  comunis  Veneeie,  ubi  phintatur  canamelle. 
Versus  oceidentem  firmat  in  terram ,  que  fuit  filij  Buzicari. 
Versus  boreas  firmat  in  via  publica.  Versus  austrum  firmat  in 
terra,  quam  possidet  ecelesia  saneti  Cosme  Damiani;  et  credi- 
mus,  quod  in  ea  habeamus  ius. 

De  feudo  eodem  est  quedam  guastina,  que  vocatur  Bele- 
med,  que  est  sita  desuper  conducto.  Firmat  in  orientem  in 
casale  Talabie.  Firmat  in  oceidentem  in  conducto  aque.  Versus 
boreas  firmat  in  terra  Pisanorum.  Firmat  versus  austrum  in 
terra  Arcbiepiscopi  et  ficu  Faratinis  (1.  Faraonis)  et  rivoli ; 
que  terra  seminatur  iusta  modijs  xxx  vel  garellis  decem. 

Istud  feudo  tenet  nunc  Guilielmus  Jordanis  pro  uxore  siia, 
que  fuit  de  domo  Pantalei. 

Est  una  domus  eiusdem  feudi  cum  uno  furno,  in  qua  habi- 
tat dictus  Guilielmus  cum  uxore  sua  de  dicto  feudo.  Firmat 
versus  orientem  in  via  publica,  que  discurrit  iuxta  Sanctani  Cru- 
cem,  ecclesiam.  Versus  oceidentem  firmat  in  curtiuo  Manase 
DulceVicecomittis  et  in  domo  Samuelis,  qui  mortuus  est.  Firmat 
versus  boreas  in  via ,  que  vadit  ad  cimiterium ,  iusta  Sanctam 
Crucem.   Versus  austrum  firmat  in  curtiuo  Balduini  Bonvisini. 

Retinet  unum  casale,  quod  fuit  eiusdem  feudi,  quod  nomi- 
natur  Cafardani,  cum  uno  Castro,  de  quo  est  tercia  pars  dicti 
feudi.   Firmat  et  cetera. 

Fuit  eiusdem  feudi  lx  Bisanz.,  qui  recipiebantur  de  la  cas- 
saria,  de  businis,  zalamellis  et  instrumentis  alijs ;  et  hoc  repe- 
ritur  in  instrumentis  factis  a  comune  de  dicto  feudo. 

Habet  casale  unum  integrum,  quod  vocatur  Soafin,  et  sunt 
in  eo  XIV  caruge.  Firmat  in  orientem  in  terra  False  partim, 
quod  casale  tenet  Rex,  quod  fuit  de  feudo  Dame  Guide;   et  in 


I{7(S  RIaKSH.II    r.KOKGII    HaIUI-I    IN    SvitIA    IIKI.ATIO. 

CO  lial>eiii(is  ins;  et  ()arlini  in  casali  llumchite,  quod  comiine 
Veiiet'io  tonet.  Firmat  in  uceidenteni  in  easali,  quod  est  eiiisdem 
tendi,  ^\y\^^{\  tenet  dictus  Rolandus,  qnod  nominatur  a  Moste  (Amo- 
sicj.  Kiiinal  in  horeas  in  easali,  (jiiod  possidetfilius  GuidonisScan- 
dalionis  in  feudum  a  Iteg-e.  Firmat  in  auslnnn  in  easali,  qnod 
vocatnr  Dairchauno^  quod  tenet  dictus  (iuidonis  in  feudum  a 
Hcüfo,  ([uod  fnit  Oanio  Guido;  et  ins  in  eo  habemus.  \\\  easali 
dieto  Soluifin  sunt  liomolig-e:  Soh,  Itays  Sere//,  fla.sis;  lielmesd. 

Est  aliud  cassale  eiusdom  feudi  intosrum,  (|uod  vocatur 
Hanosie ;  et  sunt  in  eo  xn  earuce.  Firmat  in  Oriente  in  supra- 
dicto  easali  Sohußm.  Firmat  in  oceidente  in  easali  Arehiepiscopi 
Tyrenensis,  quod  appellatur  liedias.  Firmat  in  austrum  in  easali, 
([Uod  vocatur  Dercadenoti.  Firmat  in  borcas  in  easali ,  quod 
vocatur  Lasachye.   In  isto  easali  sunt  homolige  Rasa. 

Est  aliud  casale,  quod  appellatur  Femom,  eiusdem  feudi, 
de  quo  habet  terciam  partem.  Sunt  in  dicta  tercia  parte 
X  caruge,  Firmat  in  orionte  in  easali,  quod  nominatur  Auder- 
quisse,  quod  possidet  Rex,  in  quo  dicimus  habere  terciam. 
Firmat  in  oeeidentcm  in  easali,  quod  est  ecclesie  Josaphat,  et 
vocatur  Beffele.  Firmat  in  austrum  in  easali,  quod  vocatur 
Terre  je  heue  partim  in  quo  dicimus  debere  habere  terciam 
partem.  Firmat  in  boreas  in  easali,  quod  tenet  dominus  Enga- 
ram.  In  isto  easali  sunt  homolige  Mahalhi.,  Seimen^  Halt,  Habs, 
ßeliah,  IlaliL 

Est  aliud  casale  eiusdem  feudi,  in  quo  habet  terciam 
partem,  quod  nominatur  ToUiffif.  Sunt  in  dieto  easali  quatuor 
caruge.  Firmat  in  Oriente  in  terra  unius  casalis  Hospitalis, 
quod  vocatur  Megedel,  in  quo  credimus  habere  ins  per  terciam 
partem.  Firmat  in  occidentem  in  easali,  quod  vocatur  Terre- 
tenne,  quod  comune  Venecie  habet  terciam  partem.  Firmat 
in  boreas  in  easali,  quod  vocatur  Cafar  Dabael,  quod  tenet 
Bartholomeus  de  Caym,  in  quo  credimus  debere  habere  terciam 
partem.    Firmat  versus  austrum  in  easali,  quod  vocatur  Joie, 


Marsilu  Georgii  Baiuli  in  Svria  rklatio.  379 

quod  possideretur  ab  Hugoiie  aniirato ;  in  ({uo  ociani  debere- 
nius  habere  tereiam  partem. 

Est  Ulla  pecia  terre  eiusdem  feudi  iusta  fontem  Dei  desuper 
conductum,  qui  perg"it  in  ciuitate  Tyri.  Potest  seniinari  iuxta 
XXX  modijs  frumenti.  Firniat  versus  orientem  in  terra  casalis 
sepulehri  partim,  quod  voeatur  Derina;  et  partim  in  terra  comu- 
nis ,  que  voeatur  Bellemet.  Firmat  in  oecidentem  in  conducto 
dicto  et  in  una  pecia  terre,  quam  possidet  Archiepiscopus,  que 
fuit  de  eadem  pecia  terre  feudi,  ut  dicitur.  Firmat  versus 
austrum  in  easali,  quod  voeatur  Darrina,  quod  est  sepulehri. 
Firmat  versus  boreas  in  uno  riuulo,  qui  est  inter  terram  comu- 
nis  et  dictam  terram  feudi. 

Est  una  pecia  terre,  que  appellatur  Fossa,  que  fuit  dictl 
feudi.  Firmat  in  orientem  in  via,  que  discurrit  in  terram  comu- 
nis;  et  dicta  terra  firmat  in  oecidentem  in  Sabulone.  Firmat  in 
boreas  in  una  pecia  terre,  quam  possidet  sanctus  Cosmes  Damia- 
nus.  Firmat  in  austrum  in  terra  comunis  Venecie.  Istam  terram 
vendidit  auus  dicti  Rolandi  consensu  domini  Pantaleonis  Barbo; 
sed  Vitalis  Galafat  tuctor  Rolandi  dicti  emit  dicto  Rolando  tem- 
pore domini  Stefan!  Justiniani,  tunc  Baiuli,  pro  Bisanz.  lxxv. 

Habet  dictus  Rolandus  de  dicto  feudo  in  ciuitate  Tyri  unam 
domum  in  nostro  tercierio  ante  sanctum  Petrum.  Firmat  versus 
orientem  in  ruga,  que  discurrit  ante  dictum  sanctum  Petrum. 
Firmat  versus  oecidentem  in  ecclesia  Grecorum.  Firmat  versus 
austrum  in  domo,  quam  possidet  dominus  de  Berito;  que  doinus 
fuit  de  feudo  Dame  Guide.  Firmat  versus  boreas  in  domo 
Johaunis  balneatoris. 


Casale  Betheron,    quod   habemus   cum   omni  Archi- 
episcopo  Tyrenensi. 

Casale  Betheron,  quod  habemus  cum  Archiepiscopo  Tyre- 
nensi,  de  quo  Archiepiscopus   detinet  nobis  de  parte   nostra 


3(S0  Mah.simi  (jlr.oiuiii  Baiuli  in  Svhia  helatio. 

iin|)iiinis  iiiüim  pcciam  tcrre,  quam  prcpositiis  casalis  Archicpi- 
seopi  possidol;  qiie  pecia  tcrre  est  |)laiitata  arboribus  oHvaruni. 
Fiiies  eins  sunt  isti.  Versus  oricnteni  iirinat  in  pecia  terre  Nesun. 
Rusticus  Archiepiscopi  de  easali  Tai  reddere  .  .  •*)  Firmat 
versus  borreas  in  pecia  terre  Hehdel  Hoheh.  Versus  austrum 
firmat  in  pecia  terre,  quam  babet  Hefimed ^  fdius  ßlelaeh;  que 
pecia  terre  pcttest  laborari,  et  est  sufliciens  duobus  paribus 
bouum  in  Saracouo  dictam  peciam  (biarum  carucanuii  per  unam 
diem.    Arbores  oliuarum  sunt  \l. 

Reddictus  lerre  cum  obuis  annuatim  sunt  v  Bisanz.  Et 
dicta  terra  n()l)is  est  detenta  (iam  sunt  l  auni)  a  tempore  Sala- 
dini  Süldani;  ([iie  pecia  fuit  laborata  Hamufac  [le<^.  a  Mufac], 
nostro  rustico,  tempore  sui  patris;  et  babuimiis  nostram  ratio- 
nem.  Item  ab'am  peciam  terre,  (piam  <iictus  prepositus  tenet; 
nomen  pecie  terre  vocatur  Carobleri.  Firmat  versus  orientem 
in  terra,  que  modo  non  laboratur,  que  fuit  cuiusdam  rustici, 
qui  vocatus  est  nomine  Belhahi.  Versus  occidentem  firmat  in 
terra,  quam  tenent  rustici  nostri.  Versus  austrum  firmat  in 
terra,  quam  dictus  prepositus  Archiepiscopi  tenet;  versus  bor- 
reas in  terra,  quam  tenent  rustici  nostri.  In  dicta  terra  sunt 
circa  xxv  arbores  oliuarum;  et  est  tanta  terra,  que  per  unam 
diem  potest  laborari  a  duobus  paribus  bouum.  Redditus  terre 
cum  oliuis  sunt  annuatim  circha  quatuor  Bisanz.;  et  est  nobis 
detenta  dicta  pecia  tanto  tempore,  ut  supra  dicta.  Que  pecia 
fuit  laborata  a  3Iufac,  nostro  rustico,  tempore  sui  patris.  Et 
habuimus  nostram  rationem. 

Item  aliam  peciam  terre,  quam  dictus  prepositus  tenet,  que 
vocatur  terra  de  Sarde^  versus  orientem  in  masara,  ubi  efficitur 
vinum.  Versus  occidentem  (Irniiit  in  terra,  quam  tenet  rusticus 
Archiepiscopi,  qui  vocatur  Hamed.  Versus  boreas  in  terra  dicti 
prepositi.   Versus  austrum  firmat  in  via  publica.   In  ista  pecia 


')  Locus  haiid  dubio  mancus. 


Marsilu  Georgii  Baiuli  in  Syria  relatio.  381 

terre  sunt  due  arhores  fiel  et  qiiatuor  oliuarum.  Polest  laborari 
per  iinam  diem  per  uniim  par  bouum.  Redditus  terre  ciiin  arbo- 
ribus  sunt  annuatim  domino  eircha  duos  Bis. ;  et  tanto  tempore 
fuit  nobis  detenta,  ut  supra  de  abjs.  Que  peeia  fuit  laborata 
a  Mufac,  nosti-o  rustico,  et  ab  eins  patre  in  eins  tempore;  et 
habuimus  nostram  rationem. 

Item  aliam  peciam  terre,  que  est  posita  iuxta  fontem  cum 
XL  arboribus  oliuarum;  quam  eonsueuit  teuer;  rusticus  Arelii- 
episcopi ,  nomine  Basalag.  Redditus  terre  cum  oliuis  sunt 
annuatim  domino  vi  Bis,;  potest  laborari  a  duobus  paribus 
bouum  per  unam  diem.  Firmat  etc.  Debent  rustici  in  Natale 
Domini  pro  qualibet  caruca  unam  galinam ,  x  ova  et  xii  Bis., 
pro  lignis;  in  Carnisprivio  et  Pascate  predicta,  cum  rotula  casei. 

Item  detinet  nobis  tantam  terram  in  comunali  terre  casa- 
lis,  que  est  diuisa  per  diversa  loca  casalis;  que  tenet  semen  de 
nouem  modijs  frumentl  regalis. 

Reditus  cuius  (1.  huius)  in  nostra  parte  eircha  Bis.  xxx, 
de  qua  accepta  est  et  detempta  ')  nobis  alia  per  xl  annos  et  per 
xxx  et  XX  et  per  x.  Et  etiam  in  isto  anno  presenti  nobis  accepit. 

Item  detinet  nobis  unam  vineam,  quam  possidet  Bosalag, 
rusticus  Archiepiscopi.  Firmat  versus  orientem  in  montana; 
versus  occidentem  firmat  in  vinea,  quam  tenet  Raffa,  rusticus 
Archiepiscopi  Tyrenensis.  Versus  boreas  montana.  Versus 
austrum  firmat  in  una  vinea,  que  debet  esse  nostra,  quam  deti- 
net rusticus,  qui  vocatur  Jf^^^^Z  Sachays;  que  vinee,  antequam 
plantarentur,  erant  terra,  et  nostri  rustici  laborauerunt,  et 
accepte  fuerunt.  Et  plantatur  ab  Archiepiscopo  in  tempore 
captionis  Damiate.  Redditus  vinee  sunt  annuatim  domino  eircha 
Bis.  X  pro  tertia  parte. 

Item  detinet  nobis  unam  vincain,  quam  possidet  Napn, 
filius  Feito,   rusticus  Archiepiscopi.   Firmat  versus  orientem  in 

*)  l.  e.  detenta. 


IJ82  Mahsimi  Oi-.onr.ii  Baium  in  Stria  rei.atio. 

diiiisione  Megel  Sarchais.  Versus  occidentem  firmat  in  vinea 
nistici  Archit'|)isroi)i,  (jui  vocadir  Sude.  Versus  horeas  (Irmat 
in  vinea  Areliiej)iscoj)i,  (|uaui  (enet  rustieus,  qui  vocatur  llah- 
ilelceb.  Versus  austrum  lirniat  in  terra  Archiepiscopi.  Hedditus 
annuatim  pro  tercia  parte  domino  sunt  eirelia  ([uatuor  Bis.; 
que  vinea,  antequam  plantaretur,  erat  terra  vacua;  et  nostri 
rustici  laboraueruntetseminauerunt,  et  inde  habebamus  nostram 
rationem.  Et  babet  v  annis  curia  Arcbiepiscopi,  et  eins  rustici 
acceperunt. 

Item  detinet  nol)is  unam  vineaui  Arcbiepiscopus,  quam 
laborat  et  possidet  Sideoniß,  (ilius  lioulL  Firmat  versus  Orien- 
ten! in  nostris  vineis,  quas  tenent  nostri  rustici.  In  occidentem 
lirmat  in  nostris  vineis,  quas  tenent  nostri  rustici.  Versus  boreas 
in  oliueta  Arcbiepiscopi ,  (|uam  tenet  rustieus ,  nomine  Naym. 
Versus  austrum  firmat  in  vinea  Arcbiepiscopi,  quam  tenet 
rustieus  Mesied.  Redditus  dicte  vinee  sunt  annuatim  pro  tercia 
parte  vi  Bis.   Adetempta*)  est  nobis  longo  tempore. 

Item  detinet  nobis  abam  vineam ,  quam  tenet  rustieus 
Feebet;  quam  per  vim  accepit  rustico  nostro  Mnfac^  qui  eam 
laborauit  et  planlauit;  jam  sunt  bene  xx  anni.  Firmat  versus 
orientem  in  una  oliueta  Arcbiepiscopi,  quam  dictus  Tehebet 
tenet.  Firmat  versus  occidentem  in  una  vinea  Arcbiepiscopi, 
quam  tenet  eins  prepositus  casalis.  Firmat  versus  boreas  in 
nostris  vineis,  quas  rustici  nostri  tenent.  Firmat  versus  austrum 
in  una  vinea  Archiepiscopi,  quam  tenet  rustieus  Zar.  Redditus 
sunt  pro  tercia  parte  Bis.  ni. 

Item  detinet  nobis  abam  vineam,  (juam  possidet  rustieus 
ThomamiK,  quam  noster  rustieus  Mufac,  antequam  esset  vinea, 
laborauit  et  seminauit;  jam  sunt  xv  anni.  Firmat  versus  orien- 
tem in  vinea,  quam  possidet  rustieus  Zar,  que  scripta  est  supra, 
quam  nobis  tenet.   Firmat  versus  occidentem  in  nostris  vineis. 


')  Lege  At  detenta. 


Mausilu  Georgii  Baiuli  in  Syria  relatio.  383 

quas  teueiit  rustici  nostri.  Firinat  versus  boreas  in  vinea  Archi- 
episcopi,  quam  [tenet]  noster  rusticus  Maummet;  et  tradit 
Archiepiscopo  suam  partem.  Redditus  annuatim  pro  tercia  parte 
sunt  circha  duos  Bis.  et  dimidium. 

Item  detinet  nobis  duas  domos,  unam  quarum  detinet  nobis 
prepositus  easalis  Archiepisco|)i ;  et  aliam  tenet  eins  nepos, 
nomine  Helem.  Que  domus  habitate  fuerunt  per  nostros  rusti- 
cos,  nomine  Hoibeid  et  Tliacam.  Detempte  sunt  nobis  (iam 
sunt  X  anni);  que  reddebant  nobis  annuatim  pro  una  quaque  tres 
gabnas,  tres  Biz.  regabum,  xxx  ova  et  rotuhun  unam  casei. 

Item  detinet  nobis  annis  .  .tres;  vnam  quarum  tenet  rusticus 
Arcbiepiscopi,  nomine  Hoese:  abam  Raff'u:  abam  terciam  pre- 
positus dieti  easabs. 


Id   quod  habemus   et  possidemus  de  prefato  casali 

Bethcron. 

Habemus  tres  vineas,  que  quando  bene  portant,  habemus 
et  reeipimus  ex  bis  tres  salmas  vini  de  camello;  que  equiparan- 
tur  esse  vi  biguneios  vini  de  Venecia. 

Habemus  in  dicto  casab  iuxta  c  arbores  obuarum;  que, 
cum  portant  fructus,  in  anno  reddiint  quatuor  Bis.  vel  quinque. 

Habemus  tantam  terram  in  dicto  casab,  in  qua  rustici 
nostri  dicti  easabs  seminant  annuatim  xn  modijs  frumenti. 

Habemus  etiam  de  terra  GarUi,  quam  Manzancam  seu 
Terram  fratam  appellamus,  in  qua  seminatur  annuatim  tria 
modia  leguminum;  de  quibus  habemus  de  tota  terra  de  frumento 
in  tercia  parte  iuxta  xx  modia ,  et  de  leguminibus  et  abo  blado 
iuxta  X  modia. 

Habemus  in  dicto  casab  quinque  carucas. 

Isti  sunt  rustici  easabs,  quos  habemus:  Mufac  et  eius 
fiiius,  qui  vocatur  Hasem.  Mathar,  frater  dicti  Mufac:  et  habet 
unum  fdium,  nomine  Josehf,  quinque  annorum.  Mahomet  EUy 


384  Muisii.ii  ni.onciii  Baium  in  Sviua  kki-atio. 

habet  duos  filios  pariios;  viuis  qulnqiie  nmiorum  et  alter  qua- 
tuor.   Maior  noininatur  IliHrnalieJ,  alter  Cliailil. 

Sciendum  est,  qiiod  in  dicto  casali  liellieton  Areliiepisco- 
pus  in  duabiis  suis  partibus  bal)et  xv  canicas.  Primain  carucani 
tenet  prepositus  easabs  Archiepiscopi;  secundam  Alem  ;  terciam 
Megehed;  quartam  //«//,  fdius  Nai/m;  quintam  Uraym;  sextani 
Gihrim;  septimam  Zaar;  oetauam  Fehd;  nonam  Homeil; 
decimam  Meuse:  iindecimam  Mesade ;  duodeciniam  Amie ;  ter- 
cianidecimam  Ihtfjined :  (luartamdocimam  liaffa :  quintamdecimani 
prepositus  dictus,  quam  habet  bberam.  Que  valet  bene  tres  de 
alijs,  in  qua  terra  dicte  caruce  seminant  iv  modijs  frumenti  et 
plus;  et  in  terra  de  Gareto,  quam  frangunt,  xx  modia  legunii- 
num  cum  ordeo  et  alio  blado. 

Et  est  sciendum,  quod  Archiepiseopus  habet  in  duabus 
suis  partibus  bene  duo  milia  arbores  olivarum  et  quadraginta. 


Possession  es,    iurisdictiones    et    redditus,    qui   et 

que   detinentur  malo  nio  do  comuni  Venecie  a  Rege 

Yerosolimitano     et    ab    alijs     priuatis     hominibus 

infra  civitatem   Tyri. 

Sciendum  est,  quod  seeundum  privilegium  et  conuentio- 
nem,  habitam  inter  Regem  et  comune  Venecie,  debemus  habere 
terciam  partem  ciuitatis  Tyri  libere,  ita,  ut  Rex  alias  duas  par- 
tes habet  et  debet  habere.  Sed  retinetur  nobis  a  Rege,  et  qui 
pro  eo  sunt,  partem  nostram  terciam  de  quibusdam  redditibus, 
qui  recipiuntur  infra  ciuitatem  Tyri;  et  miramur  et  nescimus, 
qualiter  et  commodo  dicti  redditus  retinentur  et  sunt  amissi. 

Imprimis  retinentur  redditus  tercie  partis  catene,  que  in 
hoc  anno  appaltata  fuit  cccclxxx  Bis.  ad  rationem  de  tota. 
Et  manifestum  est,  quod  Rex  Johannis  liberauit  omnes  Surlanos 
ad  dationem  cathene,  qui  essent  de  suis  partibus;  qui  Suriani, 
si  ad  nos  reuerteretur  redditus  cathene,  a  calhena  et  eins  red- 


Marsilii  Georgii  Baiuli  in  Syria  relatio.  3(S5 

ditiis*)  non  essent  liberati;  quia  eo  tempore  a  nol)is  pro  nostra 
parte  non  fuit  coneessa  libertas.  Et  fertur,  quod  Rex  Johannis 
ideo  fecit,  iit  Suriani,  qui  habitant  in  nostro  tercierlo,  dimitte- 
rent  et  irent  in  suis  partibus  habitare. 

Item  retinetur  nobis  redditus  porte  versus  terram  cum 
uno  fontico,  qui  est  in  nostra  parte  positus,  in  quo  uenduntur 
mercimonia;  et  est  in  [ibi?]  statera.  Reeipitur  in  hoc  anno  ex 
appalto  M.  D.  cccc  Bis. 

Item  ex  alio  fontico,  quod  est  in  nostro  tercierio,  cum 
tubis  et  zallamellis,  vocinis  et  tanburis  et  alijs  instrumentis 
ad  ludendum.    Reeipitur  de  eis  hoc  anno  pro  appalto  Bis.  d. 

Item  ex  macello  et  tuazo  reeipitur  in  hoc  anno  pro 
appalto  cccc  Bis. 

Item  ex  mensuris  frumenti  et  omnis  generis  grani,  vini, 
olei  et  mellis  reeipitur  pro  appalto  cccx  Bis. 

Item  ex  vitreo  reeipitur  pro  appalto  cccl  Bis. 

Item  ex  oleo  SussimaJii  recl^'üur  pro  eins  appalto  CLxBis. 

Item  ex  calce  cum  alijs,  que  ei  pertinent  et  accedunt, 
reeipitur  ex  appalto  lxxxx  Bis. 

Item  ex  piscaria  reeipitur  pro  appalto  Bis.  lxx. 

Item  ex  vino  ceruese,  quod  efficitur  ex  ordeo ,  quod 
Focay')  vocant,  reeipitur  pro  appalto  Bis.  xxn. 

Item  ex  lacte  reeipitur  pro  appalto  Bis.  xx. 

Noscant  nostri  Veneti ,  quod  habemus  unam  rugam  comu- 
nem  superius  et  inferius  cum  Rege  in  ciuitate  Tyri,  qua  itur  ad 
cathenam,  super  qua  est  volta  et  porta  ciuitatis.  In  parte  Regis 
est  fonticum  Pissanorum,  quod  emerunt  a  Rege;  et  postquam 
emerunt,  construxerunt  ecclesiam  super  dieta  volta  et  porta 
ciuitatis,  ita,  quod  in  nostra  parte  est  triuia  iuxta  pedes  quinque. 
Et  tanto  tempore  exstitit  eonstructa,  quod  in  Tyro  non  repe- 


*)  Potiiis:  redd  iti  bu  s. 

^)  Arabuin   5^1a3  ,   potus  (spumans),  oerevisia. 

Fontes.  Abth.  II.  Bd.  XIII.  35 


^,SU  Mausii.ii  Geoiküi  Baium  in  Syria  relatio. 

ritiir  aliqiiis,  (|ui  meinor  sit  odificatioiiis  ccclesle  mcmorate.  Et 
sul)  j)()rla  et  volta  venditiir  panis;  et  recipinius  nostro  tempore 
pensioncm  a  nostro  Vicecomite. 


Domus,  quo  retinentiir  comiinl  Venecie  infra  civi- 

tatem  Tyri. 

Retinet  dominus  Vgo  amiratus  domiim,  in  qua  hahitat;  et 
hanc  fertur  habere  ex  causa  dotis  ab  uxore  sua,  que  fnit  filia 
ZumuUni  Gazelli:  et  neseimus,  quab'ter  dietus  Zunzulinus 
habuerit.  Nam  quibusdam  temporibus  consueuerunt  stare  et 
habitare  Baiuli,  cum  in  Tyro  permanebant,  et  ut  in  domo  pro- 
pria.  Et  quare  eins  possessio  sit  amissa  et  derelicta,  neseimus. 
Que  domus  est  repetenda,  cum  iniuste  possideat,  et  requirat, 
quomodo  possideat. 

Retinetur  nobis  una  domus  in  nostro  tercierio.  Magna 
aquea')  in  tempore  Marchionis  Montisferrati ,  qui  fuit  dominus 
Regni,  fabricata  et  incussa  moneta  fuit;  quam  domum  dietus 
Marchio  dedit  et  tradidit  Ansnldo  Bonuisini.  Et  nunc  suus 
filius  Balduinns  Bonuisini  habet  et  possidet.  Et  ignoramus 
causam,  quare  fuerit  ei  tradita,  et  quare  possideat. 

Est  una  domus  in  ruga  sancti  Nicolay,  quam  domina  Ray- 
munda,  tunc  vidua,  tenet  pro  suis  dotibus.  Firmat  dicta  domus 
versus  orientem  in  via,  que  discurrit  ad  ecclesiam  sancte  Marie 
Grecorum.  Firmat  versus  occidentem  etc. 

Firmat  versus  austrum  in  via,  que  discurrit  ante  sanctum 
Nicolaum  et  dictam  domum.  Versus  boreas  firmat  etc. 

Que  domus  post  mortem  dicte  domine  libere  debet  reuerti 
comuni;  nee,  quando  diu  fqunmdiu?)  \'\\\\i,  potest  eam  alienare 
vel  alio  modo  alicui  relinquere. 


1)  Sic  LA.  An  .  .  .  t  e  r  c.  m  a  g  n  a ,  a  q  u  a 


Maksii.1i  Geokgii  Baiuli  in  Syria  relatio.  387 

De  casalibus  et  possessionibus,  quas  dedit  in  feu- 
dum  dominus  Dux  et  eoniune  Venecie  tempore 
captionis  Tyri  Rolando  Contareno  pro  tribus  mili- 
tijs,  qui  fuit  vir  Dame  Guide  natione  illorum  de 
Ca' ')  Gradonicü. 

Inprimis  easale,  nomine  Latorum,  quod  est  in  Lacava. 

Casale,  nomine  Fetonie.  Casale,  nomine  Melequie.  Casale, 
nomine  Ramadie.  Casale,  nomine  Jhannie.  Casale,  nomine 
Sebequin.  Casale,  nomine  Talahie.  Casale,  nomine  Amgie. 
Casale,  nomine  Hameisie.  Casale,  nomine  Zaharie.  Casale, 
nomine  Sahasie.   Casale,  nomine  Conuise. 

Ista  sunt  easalia  integra. 

Habuit  dicta  domina  Guida  Contarena  pro  tereia  parte  ista 
easalia;   inprimis  tereiam  partem  casalis,  nomine  Haiff; 

terciam  partem  casalis,  nomine  Focay ; 

tereiam  partem  casalis,  nomine  Johie ; 

terciam  partem  casalis,  nomine  Terrefehei. 

Item  habuit  in  civitate  Tyri  unam  domum,  quam  nunc  tenet 
dominus  de  Berito.  Firmat  in  orientem  in  via  publica,  que 
discurrit  ante  sanctum  Petrum.  Firmat  in  occidentem  versus 
ecclesiam  sancte  Marie  Grecorum.  Firmat  versus  boreas  in 
domo  Rolandi  Contareni  minoris,  qui  nunc  est  (?).  Firmat  in 
austrum  etc. 

Que  domus  est  in  nostro  tercierio.  Et  in  tempore  domini  Pan- 
taleonis  Barbo  abitata  fuit  per  dictum,  qui  fuit  Baiulus  eo  tempore. 

Est  sciendum,  quod  dominus  Rolandus  Contarenus  maior 
decessit,  nullo  berede  derelicto.  Et  Baiulus,  qui  eo  tempore 
erat,  vohiit  dictum  feudum  intromittere,  quia  nullus  erat  sibi 
heres.  Et  revertebatur  proprium  comuni.  Sed  uxor  sua,  Dama 
Guida  dicta,  noiuit  restitnere.  Posuit  se  in  protectione  Reg-is; 
et  sie  possidebat  domina,    quamdiu    vixit.     Et  in  morte  fecit 


')  1.  e.  t-avan.  cnsato.  Cfr.  Miitinelli  lessioo  Venefo  p.  7:{. 

25 


;j.s8 


MAusii.n  Gr.oiuiii  Bailxi  in  Svria  uklatio. 


Ucf^ein  suum  lieredem.  lÜ  ea  inortiia  Uex  intrauit  in  omnibiis 
suis  l)onis  et  feiido  tlicto,  et  eins  possessioiiem  aprendit.  Et 
(lictus  Uex  ab  eo  tempore  posscdit  et  possidet. 


Casalia,   (jue  detineiitur  cüiiiuiii  Veneeie  in  tereie- 

rio  Tyri,  in  ([uibus  habebat  terciam  partem,  ut  fer- 

tur.  Que  casalia  partim  Rex  possidet,  et  alia  tradidit 

Militibus  et  Ecclesie. 


Casale  Lasuhepkie. 
Casale  Laremedie. 
Casale  Homesie. 
Casale  Luhaya. 
Casale  Besconany. 
Casale  Herrin. 
Casale  Sedeqiiie. 
Casale  Canna. 
Casale  Bnfoley. 
Casale  Dercanon. 
Casale  Siorcoorum. 
Casale  Derreme. 
Casale  Herdey. 
Casale  Harbehel. 


Casale  Luhosorie. 
Casale  Sahonye. 
Casale  Soquol/ye. 
Casale  Laiarodie. 
Casale  Lahemedie. 
Casale  Lanahemine. 
Casale  Labasorie. 
Casale  Suffoney. 
Casale  Tyr  duhe. 
Casale  Hyanoz. 
Casale  Uyunoz. 
Casale  Foquel. 
Casale  Queforcahel. 
Casale  Teyrfehne. 


Casale  Foraquye. 
Testatur  Vitalis  Galafariiis,  Thomas  Dulee  et  alij,  quod 
Dominions  Aeotanto,  qni  tempore  erat  Bainlns,  ex  negligentia 
amissit  possessionem  dicti  casalis.  Vnde,  qui  pro  Rege  erant, 
cum  viderent  derelictum,  apprehenderunt;  et  nunc  possident. 
Et  hoc  intelligitur  solummodo  de  casali  Teyrfehne. 


Casale  Guafarduum. 
Casale  Michel  Serquey. 
Casale  Beris. 
Casale  Miyaidel. 


Casale  Maraque. 
Casale  Anderquifa. 
Casale  Maron. 
Casale  Affalquie. 


Maksilii  Georgii  Bail'li  in  Svkia  mkmohiale.  389 


Casale  Hciymho  Aldelley. 
Casale  Mahalebfet. 
Casale  Sedim. 


Casale  Bafaley. 

Casale  Brochey. 

Casale  Dordohaia. 

Casale  Terfehay. 
Et  testificatiir  Vitalis  Galafarlus,  qui  feclt  laborare  pro 
comune  Venecie  pro  tercia  parte  (et  adhue  non  sunt  xl  anni) ; 
et  idem  testatur  Thomas  Dulce  et  alii  phires.  Dimisit  illiid, 
qiiod  tenebat,  propter  oecasionem  diuisionis ,  quam  volebat 
fieri  cum  Rege  dominus  Pantaleo  Barbo ,  qui  Rex  noluit 
facere  diuisionem;  et  hoc  fuit  tempore  Pantaleonis  Barbi. 
Et  [eo]  tempore  erat  dominus  Rengni  Comes  Henricus  de 
Campagna.  Et  hoc  intelligitur  solummodo  de  casali  Sedim. 


Casale  Sauit  Jorge. 
Casale  Zirisia. 


Casale  Nea. 
Casale  Lacassomya. 


Qualiter  sunt  amissa  dicta  casalia,  ignoratur.  Unde  iustum 
est,  ut  requirantur  et  recuperentur,  Deo  mediante. 

Adhuc  retinet  nobis  Rex  unum  molendinum ,  quod  est 
desuper  ilhul,  quod  nunc  possedimus.  Et  possessum  est  a  Rege 
(jam  sunt  plures  anni).  Et  fertur:  talli  occasione  fuit  aprensa 
possessio  ab  illis  de  Rege.  Nam  molendinarius,  qui  acceperat 
ad  hapaltum  per  quinquennium,  commissit  homicidium;  et  ideo, 
que  invenit  in  manibus  homicide,  apprendit;  et  sie  postea  pos- 
sedit,  et  nunc  possidet. 

ccc. 

fflarsilii  Georgii,  Yenetoruin  in  Syria  Baiuli,  memoriale  possessionam. 

A.  d.  1344. 

Liber  Albus  fol.  192—198. 

Egit  de  hae  quasi  altera  parte  Relationis  Marsilii  Georgii  Wil- 
kenus  1.  c.  p.  383  sqq. 

In  nomine  Domini  nostri  Jhesu  Christi.  Anno  eiusdem 
M.  CC.  XLlin,   indictione  secunda.   Accon. 


300  MaIISIMI   fiKOlUill    n.VIUM    IN   SvilIA    MKMOIU  Al,E. 

Memorinle  possessionum   in   riig-a   Tirmi,   qiiod  fieri 

fLM'it    Marsiliiis    (leorj^ius     eo     tempore,     quo     fiiit 

naiuliis   in   Syria. 

l^]st  una  statio  iusta  domiim  Paiidiilli  in  capite.   Habet  in 
hoc  anno  pro  pensione  ex  ea  xxiv  Bis. 

Est  alia  statio  iusta  eani,  de  qua  habetur  Bis.  xxv. 

Est  alia  domus  in  solario,  de  qua  habetur  Bis.  xx. 

Est  alia  domus  parua  iusta  furnum,  de  qua  habetur  Bis.  vn. 

Est  furnus,  de  quo  habetur  Bis.  er.. 

Est  donnis  parua,  de  cpia  habetur  Bis.  x. 

Est  alia  domus  in  solario,  de  qua  habetur  Bis.  xlii. 
Stationes  et  habitationes,  sub  palatio,  ubi  habitat 
Baiulus,  existentes. 

Est  tabula  una  in  capite  dicti  palatij ,  de  qua  habetur  pro 
pensione  Bis.  xni. 

Est  una  habitatio  dicti  palatij  in  capite,  in  solario  medio, 
de  qua  habetur  Bis.  xviii. 

Est  alia  iuxta  eam,  de  qua  habetur  Bis.  xvni. 

Est  quarta   habitatio  in   eodem   ordine,    de  qua   habetur 
Bis.  xvii  et  dimid. 

Est  alia  tercia  iuxta  eam,  de  qua  habetur  Bis.  xviii. 

Est  quinta  habitatio,  de  qua  habetur  Bis.  xvui. 

Est  sexta  habitatio,  que  eonsueuit  de  ea  haberi  Bis.  xvi; 
sed  nunc  vacua  est. 

Item  stationes,  sub  eadem  domo  inferius  existentes: 

Est  prima  statio  in  capite  dicti  palacij,  de  qua  habetur  pro 
pensione  Bis.  cr.x. 

Est  secunda  statio,  de  qua  habetur  Bis.  clxxx. 

Est  tercia  statio,  de  qua  habetur  Bis.  clxxx. 

Est  quarta  statio,  de  qua  habetur  clxxx. 

Est  quinta  statio,  de  qua  habetur  Bis.  clxxx. 

Est  sexta  statio,  de  qua  habehir  Bis.  cluu. 


MaK.SILII  GkOKGII   BaIULI   in  SviuA    MKMOltlALE.  391 

Item  qiiatiior  stationes,  inter  dictum  palatium  et  ecclesiam 
saneti  Marci  existentes: 

Est  prima  statio,  de  qua  habetur  pro  pensione  Bis.  clxxxiv. 

Est  seeunda  statio,  de  qua  habetur  Bis.  cxxi. 

Est  tercia  parua,  de  qua  habetur  Bis.  c. 

Est  quarta  statio,  de  ([ua  habetur  Bis.  cxv. 

Est  una  domus,  in  qua  itur  per  curiam  BaiuH ,  que  non 
loeatur  nisi  mercatoribus,  qui  venerunt  de  Venecia.  Que,  cum 
est  garauana  in  Accon,  consueuit  incantari  in  mense  Bis.  xn. 

Tabule  siue  banche,  circa  logiam  existentes: 

De  prima  bancha,  que  est  iuxta  portam  ecclesie  versus 
domum,  ubi  lial)itat  Baiulus.  Habetur  de  ea  pro  pensione  Bis.  xxv 
et  kar.  xvui. 

Est  seeunda  parua,  de  qua  habetur  Bis.  xu. 

Est  tercia,  de  qua  habetur  Bis.  xvni. 

Est  quarta,  de  qua  habetur  Bis.  xxv. 

Est  quinta,  de  qua  habetur  Bis.  xxv. 

Est  sexta,  de  qua  habetur  Bis.  xxv. 

Est  septima,  de  qua  habetur  Bis.  xxxiv. 

Est  octaua,  de  qua  habetur  Bis.  xli. 

Stationes,  sub  mag-no  [lalatio  fontici  super  viam  et  campuin 
existentes : 

De  prima,  que  est  versus  logiam,  habetur  pro  pensione 
Bis.  XLi. 

Est  seeunda,  de  qua  habetur  Bis.  lxi. 

Est  tercia,  de  qua  habetur  Bis.  l. 

Est  quarta,  de  qua  habetur  Bis.  xlv. 

Est  quinta,  de  qua  habetur  Bis.  xxxv;  et  uocatur  statio  de 
la  cocovda. 

Est  sexta,  de  qua  habetur  Bis.  l. 

Est  septima,  de  qua  habetur  Bis.  xxxiv. 

Est  octaua       ,.     „  „        „     lx. 


392  Maksilii  Geoiigh  Baiui.1  in  Sykia  aikmohiale. 

Est  nona,    de  qua  habetur  Bis.  lxi. 

Est  decima  „     „  „        „     lv. 

Est  undecima,  de  qua  consueuit  haberi  circa  Bis.  xlv. 

Est  duodecima,  quc  uacua  erat. 

Est  tercia  decima,  de  qua  consueuit  haberi  circa  Bis.  xl. 

Est  quarta  decima    „     „  „  „         „       „     xl. 

Est  quinta  decima,  de  qua  consuetum  est  haberi  circa  Bis.  xl. 

Est  sexta  decima     „     „         „  „       „        „      „     xl. 

Camere,  in  magno  palatio  fontici  intra  et  inferius  existentes: 

Est  prima  statio  iusta  logiam.  Retinetur  a  Baiulo  pro  rebus 
sibi  commendatis  et  eciam  suis. 

Est  secunda,  que  est  magna.  Recipitur  de  ea,  cum  est 
garauana  in  Accon,  pro  mense  Bis.  vii. 

Est  Camera  una  parua,  in  qua  habitat  Johannes,  Gastaldio 
plazarius  comunis,  que  camera  est  subtus  cameram,  ubi  habitat 
plebanus;  et  habet  eam  pro  suo  salario  et  xxxvi  Bis.  et  unum 
par  de  vestimentis  in  Natiuitate  Domini. 

Est  una  camera,  que  habet  suum  introitum  per  unam, 
que  pergit  in  tontico  in  modio  vie;  que  in  anno  affictatur 
Bis.  XIV. 

Est  tercia  camera  ex  ab'a  parte  vie  fontici,  que  affictatur 
pro  mense  Bis.  iii. 

Est  quarta,  que  affictatur  pro  mense  Bis.  lu. 

Est  quinta      „  „  „        „       ,,    ui. 

Est  sexta       „  „  „        „       „    ui. 

Est  septima   „  „  „        „        „    in. 

Est  octaua     „  „  „        „        „    ni. 

Est  una  alia  via  clausa  ex  parte  interiore  fontici,  que, 
quando  affictantur,  redit  pro  mense  Bis.  ni. 

Est  una  parua  camera  super  dictam  viam,  in  qua  consueuit 
stare  sacerdos. 

Est  camera  una  nona:  affictatur  pro  mense  Bis.  ni. 


Maksilii  Geokgii  Baiuli  in  Svria  mkmoriale.  393 

Est  Camera  decima,   que  affictatur  pro  mense  Bis.  in. 
Est  uiidecima  camera      „  „  „        „        „    in. 

Est  camera  duodecima    „  „  „       „        „    m. 


Domus,  in  palatio  magno  fonticl  in  solario  de  medio 

existentes. 

Est  domus  prima  iiista  ecclesiam,  que  consueta  est  incan- 
tari  pro  carauana  pro  mense  Bis.  x. 

Est  domus  secunda,  que  affictatur  pro  mense  Bis.  vni. 

Est  tercia  domus,  ubi  habitat  plebanus,  que  est  super  illa, 
ubi  habitat  Johannes  Gastaldo. 

Est  quarta  domus,  ubi  est  turris,  que  affictatur  pro  mense 
Bis.  xm. 

Est  quinta  domus,  que  affictatur  pro  mense  Bis.  xv. 

Est  sexta  domus,  que  affictatur  pro  mense  Bis.  xiv. 

Est  domus  septima  parua  super  viam,  in  qua  consueuit 
habitare  unus  de  sacerdotibus. 

Est  octaua  domus,  que  affictatur  pro  mense  Bis.  vi. 

Est  domus  nona         „  „  „        „       „    vi. 

Est  domus  decima      „  „  „        „        „    vi. 

Est  domus  undecima  „  „  „        „        „    vi. 

Omnes  predicte  domus  incantantur  cum  carauana  Venecia 
in  Accon  tantum  vel  plus. 

In  superiori  parte  palacij  dicti  in  solario  sunt  iv  domus 
versus  sanctum  Demetrium. 

Est  prima  iusta  terraciam,  cum  Venecia  cafauana ;  afficta- 
tur pro  mense  Bis.  v. 

Est  secunda  domus,  que  affictatur  pro  mense  Bis.  v. 

Est  tercia  domus         „  ,,  „        „        „    v. 

Est  quarta  domus       „  „  „        „        „    iv. 

Omnes  iste  domus  tantum  nostro  tempore  fuerunt  affictate, 
et  quinquR  plus. 


in)4  MaUSIMI  GKÜlUill   B.MUI.l    IN   SVKIA    RIKMORIALE. 

In  siiperiori  parte  dicii  palatij  sunt  sex  camere,  due  magno 
et  IV  parue : 

Est  prima  camcra,  (pie  est  iusta  ecclesiam  et  super  viam. 
Cum  venit  carauana,  incantatur  pro  mense  IJis.  v. 

Est  seeunda,  quo  est  iusta  eam  super  viam,  que  affietatur 
pro  mense  IJis.  v. 

Alie  quatuor,  que  sunt  intus  a  predictis,  et  sunt  parue. 
De  qualibet  habetur  pro  mense  Bis.  n. 

In  capite  fontici  iuxta  sanctum  Dimitrium  sunt  v  habi- 
tationes : 

Est  prima  habitatio  iusta  zisternam;  et  est  habi- 
tatio  inferius  et  superius.  Consueuit  affictari  in  anno 
Bis.  XII. 

Est  seeunda  habitatio,  que  in  anno  affietatur  Bis.  viii. 

Est  camera  una,  que,  quando  venit  carauana,  effieitur  de 
ea  stabuhim. 

Est  tercia,  que  est  in  solario  super  dicto  stabulo.  Reddit 
pro  anno  Bis.  xxx. 

Est  quarta  superius.   Reddit  in  anno  Bis.  xvi. 

Est  quinta,  que  est  in  solario  super  predicta.  Consueuit 
pro  carauana  iiicantari  Bis.  viii. 

Est  una  domus  in  medio  fontici  in  solario  cum  cameris 
inforius  et  superius  xi,  quam  habent  domina  Pauia.  Et  pro 
dicta  domo  tradit  censum  annuatim  in  sancto  Marco  Bis.  vn. 
Et  est  iam  longum  tempus,  qund  antecessores  sui  et  ipsa 
habuit  a  comune  Venecie. 

Est  una  domus  comunis ,  que  est  in  medio  dicti  fontici 
iusta  predictam,  que  habet  in  se  habitationes: 

Est  prima  domus.  que  est  inferius.  Recipitur  annuatim 
Bis.  xxii. 

Est  seeunda  habitatio,  que  est  iusta  sealas  magni  palacij. 
Affietatur  Bis.  viin. 


Marsilm  Georgii  Baium  in  Sykia  MÜMOKIALE.  31)1) 

Sunt  (lue  camere  in  dicta  domo  versus  euriam ,  que  est 
iusta  eeelesiam,  quas  comune  tenet  pro  imittendo^)  lignamina, 
caleinam  et  lapides. 

In  solario  medio  predicte  domus,  ubi  habitat  BurafTus  Pla- 
zarlus  pro  suo  salario  et  xxxvi  Bis.  et  pario  uno  vestimentorum 
in  Natiuitate  Doniini. 

Est  secunda  aiia  habitatio.  De  ea  recipitur  annuatim 
Bisanz.  xxxvi. 

Est  tercia  habitatio,  que  est  super  niare,  iusta  turrim,  in 
solario.   Consueuit  affictari  Bis.  xvi. 

Est  quarta  iusta  predietam  in  solario,  super  euriam  fon- 
tiei.   Consueuit  affictari  Bis.  xn. 

Est  habitatio  magna,  que  est  in  superiori  parte  diete  domus. 
Recipitur  annuatim  Bis.  xxxvi. 

Est  una  habitatio  parua  in  superiori  parte  dicte  domus,  in 
qua  itur  per  scalas  magni  palacij.  Recipitur  de  ea  annuatim 
Bis.  vn. 

Habemus  unam  turrim  iusta  eeelesiam,  super  mare.  Habi- 
tatio superior,  cum  uenit  carauana ,  aftictatur  pro  mense 
Bis.  xiv. 

In  medio  est  camera  vna.  Pro  mense  vno  affictatur  Bis.  vn. 

Inferius  est  volta,  ubi  captiui  detruduntur. 

Hec  sunt  domus  comunis  ex  alia  parte  vie  a  palatio  magno 
fontici.  Firmatur  versus  occidentem  in  domibus  de  helimosina 
existentes'). 

De  prima  statione  consueuit  haberi  pro  pensione  circha 
Bis.  XX. 

Est  secunda  domus,  in  qua  habetur  Bis.  xlui. 

Est  tercia  habitatio,  de     „        „  „    xün. 

Est  habitatio  super  dictis  stationibus,  de  qua  habetur  Bis.  xx. 


^)  imitando  LA.  |      ^)  F^ege  exisfontibus. 


396  Mausimi  Gkorgii  Railm  in  Syiua  mkmouiale. 

Isto  sunt  (lomiis,  quas  comune  habet  ])rü  indiulso,  pro 
iiunedietate  cum  Pamlulfo.  Dt;  <|iiil)iis  hahuiimis  in  nostro  tem- 
pore in  Omnibus  |)oteslatem  inmittendi  pro  nostro  velle  habi- 
tantes  in  eis;  et  de  pensione  conuini  inter  nos ;  et  eum  facimus 
aptari  dietas  domos.  Et  de  residuo  consueuimus  exibere  par- 
tem  suam  per  nostras  manus. 

De  prima  statione,  quo  est  sub  dictis  domibus,  habetur 
Bis.  LV. 

Est  seeunda,  de  qua  habetur  Bis.  lv. 

Est  habitatio  super  dictis  duabus  stationibus  Bis.  xxxvni. 


1 1  e  c  sunt  d  0  m  u  s  e  o  nui  n  i  s  V  e  n  e  c  i  e ,  ({ u  e  sunt  s  u  p  r  a 
capum  nostrum. 

Est  prima  statio,  de  qua  habetur  Bis.  lxx. 

Est  seeunda,  de  qua  habetur  Bis.  lxx. 

Est  una  habitatio  in  medio  super  dictis  stationibus,  de  qua 
habetur  Bis.  xx. 

Item  est  alia  habitatio  in  solario,  in  eadem  domo,  in  medio, 
de  qua  habetur  Bis.  xxii. 

Est  in  eadem  domo  in  superiori  parte,  de  qua  habetur  et 
recipitur  Bis.  xxiv. 

Habet  comune  dtmium  unam  cum  solario,  que  vocatur 
Machomuria,  de  qua  consueuit  recipi  de  parte  inferior!  circa 
Bis.  Lx. 

De  superiori  habitatione  dicte  Machomarie  consueuit  recipi 
circha  Bis.  xxxvi. 

Habet  unam  domum  comune,  in  qua  est  una  statio  inferius, 
et  due  habitationes  inferius.  Firmat  versus  borreas  in  domo 
Petri  Vasanni. 

De  statione  inferiori  recipitur  Bis.  xxx. 

De  habitatione,  que  est  in  medio,  recipitur  Bis.  xvj. 

De  habitatione  superiori  recipitur  Bis.  xxxvi. 


MaRSILII  GkoUOU  IjAIUf,!    IN   SVUIA   MEMORIALK.  397 

Est  Ulla  (lüimis,  que  est  ex  alia  parte  vie  ex  opposilo  logie 
iiostre  saneti  Marci,  que  doimis  est  eomunis  pro  iiidiuiso  cum 
Balduino  de  la  Tregla,  videlieet  in  statione  magna,  que  est 
inferius,  et  in  duabus  habitationibus,  que  sunt  super  dieta  sta- 
tione, una  super  alia,  et  cum  Nicholao  de  Misina(?),  filio  condam 
Leonardi  Villani,  in  statione  minori  dicte  domus ;  que  domus 
comparata  fuit  per  nos  Marsilium  Georgiuni  pro  mcc  Bis. 

Ex  magna  statione  eiusdeni  domus  pro  nostra  parte  habe- 
tur Bis.  XL. 

De  parua  statione  eiusdem  domus  pro  nostra  medietate 
habetur  Bis.  xxx. 

De  habitatione  media  prefate  domus  recipitur  pro  nostra 
medietate  Bis.  xii. 

Sunt  tres  banche  inferius  continue  cum  dicta  domo. 
De  prima  recipitur  pro  nostra  medietate  Bis.  viii. 
De  secunda      „  „        „  „  „    iv. 

De  tercia  habetur        „         „  „  „    iv. 


Noscant  omnes  nostri  Veneti  et  in  memoriam  reducant, 
quod  Rex,  et  qui  pro  eis  sunt  in  Regno  Jerosolimitano,  contra 
formam  nostri  priuilegij  et  pacta  accipiunt  terciariam  ab  Omni- 
bus nostris  Venetis,  qui  (in)  aliquos  homines  in  suis  nauibus  et 
vasellis  portant  per  dictum  Regnum  vel  alibi;  cum  secundum 
priuilegium*)  non  debeant  recipere  nisi  de  peregrinis,  qui  exeunt 
de  Regno.  Nee  etiam  de  peregrinis  deberent  habere  vel  recipere, 
cum  contradicant  nobis  dare  trecentos  Bisanzios  de  fontico 
Tyri,  qui  in  compensationem  debent  exiberi  secundum  formam 
priuilegij  *).  Sed  in  toto  meo  tempore  nemo  Venetus,  qui  porta- 
uerit  aliquos  peregrinos  vel  alium  culuscumque  condictionis 
hominem,  aliquam  terciariam  non  exibuit. 

Aliam  faciunt  iniusticiam,  quod,  si  aliquis  de  Venecia  velit 
ire  in  Damascum  vel  in  aliquam  terram  Sarracenorum,  et  emant 

^)  Cfr.  Tom.  I.  pag.  86. 


39(S  Marsilii  GKoiuiii  R.\tui,i  in  Svuia  mkmohialr. 

merciinoüia,  et  ca  veliiit  per  terram  in  Accon  conducere,  nec- 
cesse  est,  qiiod,  si  vcllit  veiulere  in  Accon,  ut  soluant  de  quolibet 
centonario  de  Hisancijs  vmi  His.  kar.  vii;  et  si  vellit  in  Veneciam 
portare,  soluat  pro  cenlenario  liis.  iv  et  kar.  iv.  Et  hoc  est,  nisi, 
antequam  vadat,  paciscatur  cum  illo,  qui  est  super  hoc  pro  Rege. 

Item,  ([uod  maius  est,  quod,  si  aliqua  nauis  veniret  de 
Venecia  et  applicaret  Tyro  veJ  in  ali(|ua  alia  ciuitate,  et  mer- 
catores  de  mercibus  secum  portatis  vellent  de  mercibus  per  ter- 
ram in  Accon  deferre,  aecipiiinl  pro  centenario  IJis.  vini  et  terza. 

Item  aliam  faciunt  iniustieiam,  (juod,  si  aliquis  de  merca- 
toril)us  i\e  Venecia  velit  ire  per  terram  Damascum  vel  in  aliqua 
ciuitate  Sarracenorum,  si  merces  aliquas  velit  secum  portare 
extra  Accon,  in  quantum  fuerint  extimate,  pro  quolibet  Bisanzio 
extimato  cogit  cum  soluere  caratum  unum. 

Item  ,  si  aliquis  Venetus  secum  portauerit  sclauum  aliquem 
in  Accon  causa  vendendi,  cogit  eum  soluere  pro  quolibet  sclauo 
Bis.  unum.  Ide?Ti  faciunt  de  equo.  Et  de  Istis  supradictis  longo 
tempore  nos  molestauerunt  et  acceperunt  nobis  ita,  quod  ferre 
(fere?)  non  exstat  memoria(m).  Sed  tarnen  semper  est  eis  con- 
tradictum,quod  iuiuste  faciunt  et  recipiunt.  Etquandoque  euenit, 
quod  recipiunt  et  faciunt,  et  quandoque  non. 

Debemus  in  ciuitate  Jerusalem  et  in  omnibus  alijs  ciuita- 
tibus  regni  Jerosolimitani  secundum  priuilegium*)  habere  etiam 
ecclesiam  et  integram  rugam  libere  et  absolute. 

Pateat  omnibus  manifeste,  quod  Veneti  secundum  formam 
priuilegij^)  debent  habere  terciam  partem  ciuitatisScalone  intus 
et  extra  libere,  secundum  quod  Rex  debet  alias  duas  partes 
habere.  Et  fertur,  quod  in  districtu  dicte  ciuitatis  sunt  lxxii 
casalia;  et  eciam  id,  quod  minus  inter  dicta  habetur,  ducente 
familie  reperiuntur,  exceptis  minoribns  casalibus,  que  sunt 
circha  xx  vel  plus  vel  minus. 

')  Cfr.  Tom.   I.    pa},'.  90. 


Marini  Sanuti  Syriaca.  399 

Epimetrum. 
3Iariiii  Sanuti  Syriaca. 

Jam  ad  Pactum  Warmundi  (hujus  CoIIeolionis  nr.  XL, 
Tom.  I,  p.  79)  nobis  in  animo  erat,  geographiam  Syriae  mari- 
timae,  quantum  fieri  possit,  ita  illustrare,  ut  cum  plura  hujus  ipsius 
Diplomatarii  documenta  haud  indecore  distinguaiitur,  tum  historia 
medii  aevi  ejusque  studium  lucri  quid  inde  ac  subsidii  recipiat. 
Quod  tunc  temporis  minus  instructi  ipsi  distulimus,  ne  in  ipso  itinere 
orrare  magis  ac  praevaricari  videremur,  quam  ducere  rectäque  ince- 
dere,  id  jam  melius  informatl  tentare  liceat.  quamvis  miniine  Hercle 
nobis  lenocinemur,  autumantes,  omnia  aut  adeo  singula  absoluta  esse 
atque  ultra  dubitationis  limites  producta;  praesertim  quum  agatur  de 
nominibus,  multum  jactatis  et  conversis,  de  civitatibus  Syriae,  quas 
jam  Guilelmus  Tyriiis  dicit  paene  omnes  duo  vel  tria  nomina  habere 
(p.  791).  Atque  uti  in  oris  Ciliciae  [cfr.  Privilegium  Leonis  II,  Arme- 
niae  Regis  T.  I,  p.  375  sqq.]  Marini  Sanuti  vestigia  secuti  sumus, 
neque  aliter  in  Thessalieis  (1.  c.  p.  495  sqq.),  ita  per  Syriae  litora 
eundem  antecessorem  lubet  subsequi.  Ceteruni  in  hac  Diatribe  nobis 
sufficere  visum  est,  maxime  ex  scriptoribus  ipsius  aevi  medii  conferre. 
quicquid  aut  necessarium  aut  sane  aptum  videbatur.  Idcirco  vetusta 
pariter  ac  novissima  tempora  degiistavimus  potius,  quam  inquisivimus; 
attamen  qui  haec  voluerit  comparare,  ne  sie  quidem  auxilio  monituque 
erit  destitutus. 

Restat,  ut  adjiciamus,  sicubi  videris  post  nomina  locorum  appo- 
sitos  numeros  paginarum,  eos  pertinere  ad  Corpus  scriptorum  belli 
sacri,  quod  edidit  Bonga  rsius  sub  titulo:  „Gesta  Dei  per  Fran- 
cos";  etenim  brevitatis  causa  noluimus  singulos  quosque  locos  et 
auctores  iterum  iterumque  excerpere. 

Marini  Sanuti  secreta  fidelium  crucis  lib.  III,  parte  XIV, 
cap.  II  (p.  244)  : 

Continet  totius  Syriae  maritimam  re gionem. 

Exeiintibus  Armeniam  minorem  occurrit  via  arta  inter  montes 
et  mare,  et  vocatur  Passtis  Port  eil ae^).  Inde  media  dieta  per 


*)  Passus  PorteUae.]  Amanidas  Pylas  intellig^ii  Ritter  (die  Erdkunde 
von  Asien),  Westasien  XVII,  T.  VIII,  p.  2,  p.  1837,  iii  liodierno  Timur 
Kapii  (ponti  Timuris)  vel  Demir  Kapu  (portae  ferreae)  respondeat.  Sed 
quaeritur,  sintne  potius  Pylae,  Ciliciae  Syriacae,  vel  Passus  ille,  qui  in 
itinerario    Meccensi    M  ehemmed  i    Edili     (Ileeueil    de    voyages    et  de 


400  Mahsimi  fiKoncii  Baiuli  in  Syria  MF-MOHIALE. 

maritlmnm  pervenitur  A  lexa  n  drei  am  '),  et  inde  iransitur  Mo  n- 
tayna  Nigra'-);  et  alla  media  dieta  pervenitur  ad  duo  castra 
B  a  (j  a  r  a  s  3)  et  Tr  aj)  a  s  a  *)  ad  pedem  montis. 


memoires  publie  par  la  societe  de  gcographie,  II.   p.  103)  indicatur,  inter 

Payas  et  Beylan,  ubi  est  locus  Sakul  Tulan  \yyöSo  JlLoJ  :  „Le  chemin 

—  sie  ibi  Bianehi,   itineris  interpres  —   est  difficile  et  'penible.    On 
trouve  stir  le  sommet  de  le  monlayne  un  autre  fort,  appele  Merkez 

j3^  (le  centrey-.   Hoc  ut  stutuainus,  effieit  spatii  Alexandrettam  inter  ac 

Passuni  Portellae  interpositi  ratio,  niediae  scilicet  dietae.  At  cavcndum,  ne 
hae  Pylae  cum  alteris  cognoniiiiibus,  quae  hodie  dignoscuntur  nomine 
„Beylanpass",  confundantur,  uti  etiam  par  est  Amanidum,  campis  Issicis 
in  diversum  objectis.  Perbene  hos  saltus  niontiumque  tractus  rcpraesentat 
Kieperti  charta  Asiae  minoris.  Multa  congessit  etiam  Mützellus  ad 
Curtium  Ritfnm  III ,  20.  Cfr.  Thomas  Falconer  ad  Strabonis 
I.  XIV,  p.  964.  Foitasse,  quae  ibidem  mere  IIjIixi  vocantur,  orno-j  KtXuwv 
T£  xat  Supwv,  hoc  loco  indicantur,  nomine  quasi  vulgari  et  hereditario  „der 
Thorpass".  Ne  hodie  quidein  per  illas  angustias  lux  cerfa  diffusa  est! 
*)  Alexandretam.]  De  hoc  oppidub)  Ritter  egit  saepenumcro.  Cfr.  I.  1. 
p.  1791. 1819  sqq.  A  Ibertus  Schul  tens  in  indice  geographico  ad  vitam 
Saladini,  auctore  Bohadino,  sub  hae  voce:  „Alexandretta  .  .  .  Iscande- 
ronna.  Scanderona  vulyo  .  .  .  lexicoyraphus  noster  haee  profert:  .  .  . 
Ahmed  Ihn  Eltyh  nuctor  est,  iirhem  Scnnderonam  ad  orientem  Antio- 
chiae  siiam  esse  in  litore  muris  Syriaci;  inter  eam(/ue  ac  Pagrus 
intercedere  f/uatuor  parasangas,  oclo  autem  inter  eam  et  Antio- 
cJiiam".  —  Itinerarium  M  eccense  (I.  I.  p.  104):    „Iskenderoun  , 

e>jj  Jklx^),  (Alexandret(e)  .  .  .  est  egalement  situee  sur  le  hord  de  la 

mer,  Cette  petite  ville  se  compose  d'un  chuteau,  de  quehpies  maisons, 
de  houtiques  et  des  habitations  des  Conseils  . .  .  Iskenderoun,  (fui  depend 
de  la  Syrie,  est  le  pari  de  la  ville  d'Alep". 
^)  Montayna  Nigra.^  Supra  1.  III,  parte  V,  cap.  IV:  Mens,  qui  est  versus 
meridiem  (Antioebiae),  vocatnr  üruntes,  inter  quem  et  flumen  civi- 
tas  est  aedificata.  Alias  tnons  versus  septentriunem  vocattir  Mon- 
tag na  Neros,  id  est,  aqiiosu.  L.  III,  parte  VII,  cap.  I:  Distal  autem 
(Antiochia)  a  muri  XII  milliaribus ,  Habens  partum  in  faucibus  flumi- 
nis,  qui  portus  Soldini  et  (l.re/)  Sancti  Symeonis  dicitur.  Habet 
quoque  a  parte  sepfentrionis  montem,  qui  vulgariter  Montagna 
Nigra  dicitur:  in  quo  multi  sunt  heremitae  ex  omni  genere  et 
natione;  et  plura  monasteria  monachorum,  tarn  Graecorum  quam 
Latinorum.  Est  enim  totus  fontibus  et  rivulis  irrigatus:  ideo  dicitur 
mons  aquosus:  neros  enim  Graece  aqua  dicitur,  licet  rüdes  pro  nigra 
accipiant.  .lacobus  de  Vitriaco  bist.  Jheros.  1.  1,  cap.  XXXII:  Distat 


Makini  Sanuti  Svkiaca.  401 

lüde  est  media  dieta  in  Antiochiam  i),-  et  de  Antiuchia  sunt 
X  milliaria  usque  ad  mare  et  portum  vocatum  Soldyn  vel  portns 
Sancti  Simeonis-).    De  portu  S.  Simeonis  usque  Pulzyn^) 


autein  amari  decem  vel  duodecim  milliaribus,  hahens  portum  in  f'aiici- 
bus  Orontis  fluminis,  qiii  portns  Sancti  Symeonis  appellatur.  Habet 
autem aseptentrionali parte  inontevi  (/nendavi,  (ftii  vtdgariier  M o  n  t  a  n  a 
nigra  dicifur,  i)i  t/uo  sinit  miilti  cremilae  ex  omni  gcnte  et  nalione., 
et  plura  monastcria  tum  Graccoritm ,  quam  Latinorum  monachorum. 
Et  quonium  fontibus  et  rivis  totits  est  irriguus,  31  ans  Nero,  id  est, 
aquosus  nuncupatur.  IS eros  enim  Graece,  aqua  Latine.  Simplices 
autem  et  laici  Noire,  id  est,  Nigra  exponunt  in  vulgari  sermone. 
De  Monte  Negro  cfr.  Viv.  St.  Martin  nouvelles  annales  des  voyages, 
V.  Serie,  neuvieme  annee.  1853.  .fuiliet-Aoüt.  p.  47.  62.  Ritter.  I.  I. 
p.  1184.  H.'JI.  Hodie  Dsehehel  Musa.  —  Fernus  vel  Oronfes  p.  390  apud 
F  u  icher ium  Carn  o  ten  se  in;  apud  Ab  u  1  fe  dam  (efr.  Sc  li  u  I  teus.  1.  I. 

s.v.fluviusOrontes  et  Ritte  r.p.  1033)  Ifrynus  (^ij',y^ ^)  ^st  Orontis 

subsidiarius.  Cfr.  Rilter.  I.  1.  p.  1616,  qiii  laudat  Qua  t  r  e  aiere,  utpote 
qui  adnotet,  Oronteni  per  Antiochiam  transcurrentem  indigenis  voeari 
Fern  vel  Afrin.  Hodie  El  Assi. 

""^)  Bagaras.]  S c hu 1 1 ens.  1. 1.:  „Pa</r«e,    ^Jijki ,  Bagrasnm".  Ritter. 

I.  I.  llöS  sq.  1607  sqq.  Hodie  Baqras. 
*)   Trapasa.]  Videtur  idem  collis  esse,  quem  meniorat  Strabo  ed.  Falconer.  II, 
p.  1068:  \6(prjc  Tpa-ii^wj.  ,\reem  ibi  positam  expugnavit  Saladinus.  Cfr. 

Schul  tens.  I.  I.:  „Derbesavum,    ^Ljj.i,  arx  praevalida,  Antiochiae 

vicina".  De  situ  hodierni  Derbessac  ambigitur,  coli.  Ritter,  p.  109S. 
Mappa,  quae  addita  est  Tome  II.  I.  I.  Recueil  des  voyages  etc.,  itemque 
ea,  quae  ornat  opus  Parisiense  academicum  „Recueil  des  historiens 
des  croisades"  ponunt  Derbessac  Pagris  ab  Oriente,  sub  Amani  montis 
radicibus. 

')  AntiocJiiam.]  Describit  lafius  supra  parte  V,  eap.  IV.  VII,  I.  Guileimus 
Tyr.  p.  686  sqq.  Jacobus  de  Vitriaco  1.  I.  c.  XXXIl:  Antiochenus 
privcipatus  habet  iuitium  versus  occidentem  a  Tharso,  civitate  Ciliciae, 
de  qua  beatus  Paulus  apostolus  extitit  oriundus;  finem  vero  a  parte 
Orientali  in  rivo,  qui  est  inter  Valeniam  sub  castm  Margath  et 
Maraeleam,  iirbes  maritimas.  Hodie  Anfakia  s.  Antukieh.  Cfr.  Rit- 
ter. 1.  I.  p.  1178  sqq.,  ubi  aevum  nostrum  late  illiistratur. 

')  Recurrit  saepe  hie  portus  Simeonis  eremilae  (p.229.  363.  687.  733.  880. 
933).  Nomen  iSoZrff/n  refert  Edrisii  Suaidieh,  Annae  Comnenae  in 
Alexiad.  ).c,a-^v  Soudu  Cfr.  Ritter  1.1.  1133.1173.  1218.  In  documento 
hujus  Colleetionis  nr.  XLVl,  T.  1,  p.  102  vocatur  Smdin.  Est  veterum 
Seleuciae  portus. 
Fontes.  Abtii.  II.  Bd.  Xlli.  26 


402  i\lAllSIMI   (JkOIKJII   UaIUM    in    SVIIIA    MKMOKIALK. 

milliarla  XX.  De  Pulzipi  usqiie  Gioriatam^)  XX  müUnria.  De 
(i/oiiut(i  iinque  Lizam")  X  miUiaria.  De  Liza  usque  Lenam^) 
X  mi/liaria.  De  Lena  usque  Valaiiiatn'*)  V  miUiaria.  Supra 
Valaniam  ad  V miUiaria  ad  unam  leucam  a  muri  est  castrum  mimi- 
tissimum  Marijath'*),   quod  fnit  Hospitalis;   et  in  fluvio,   qui 


")  Pnlnj».]  An  veteruin  florjcti^iov  (Strabo  ed.  cit.  p.  1068),  liodie  Buseit 
(Pusidi)l  De  lioc  v.  Ritt  er  um  I.  1.  p.  1109. 

')   Gloriata.^    Hanc  stationem  ex  Saiuido  addas  mappis.  Nomen  haud  ambigiie 

situni    dclincat.     Est    enini    Romanensihiis    Gloriufa   vcl    Gloriette  (|uasi 

speciila    belli   prospectiis',   quam  alii   lielveäere  (Iliauvoir)  nuiieupare 

consuerunl.  Nupcrrime  explicuit  Fr.Diez,  ctymoi.  Würferbucb  dernomani- 

sclie»  Sprachen,  p.64o.  Tabula  Sanudi  (v.infra  p.414)  habet  caput  gloriate. 

'")  Lizam.^  I.  e.  Laodiceam.  Liciam  appellat  supra  parte  V,  eap.  Vil.  parte  VI, 
cap.  III.  Jacobus  de  Vitriaeo  I.  I.  e.  XLIV:  liiter  omnes  ultima  ex 
parte  Aittiochiue  civitas,  situni  liabens  egrerfinm  et  bonorum  tempora- 
lium  magnam  hahens  ubertatem,  Lnodicia  Syriae  uuncupata;  vul- 
gariter  antem  Liehe  uomitiatur.  Hunc  loeuni  excerpsit  Sanud.  III, 
parte  VI,  cap.  XVIII.  (Lichiam  p.  2ö.  p.  72.  128.).  lienjamino  Tudeli- 
f  ano  p.  26  ed.  Asher.  est  «^pll^  N*n  KJ'^;  lu  Licia  Italis.  Cfr,  nos 
supra  p.65.  De  Laorficcn,  hodiorna  Ladikia,  disseruit  R  itter.  1. 1.  p.92osqq. 
Nos  ipsi  T.  I,  p.  118. 

•')  Lena.\  Inier  Valaniam  eJ  Laodiceam  geographi  et  veteres  et  reeentes 
ponunt  Pulhnn  (lieldeh)  et  Gabulam  (Dschebele),  coli.  Ritter.  1.  1. 
p.  88G  sqq.  892  sq(|.  Iloo  varie  scribitur :  Gibdlnm  p.  25.  72.  128.  396. 
401.  ä71;  Zibellip.  162;  Gybel  p.  268;  Gibellulum  p.  587.  -  „ürbem 
Gabulensem,  quam  vulguri  appellatione  G  ibellum,  dieunt,  qtiae  a  .  .  . 
Laodicea  XII  distal  miliarilms"  (i ii il  e I  ni  u s  T y  r  i « s  p.  738.  Schul- 

tens.:  I.  I.  „Sjibia    ^^■s^.  Sjbla,  Sj abla,  Gahlu,  Gabale,  Ga- 

bnla".  Benjam  ino  T  ude  lit  an  o  est  ^?!^.  (p.  27.11,  p.  62  ed.  Cit.).  Ergo 
et  Lena  utcunque.  resonaverit  Hominis  versatilis  formam,  pro  audilu  refictam, 
'*)  Valaniaui-Marg(Uh.\  Valaniam  civitalem,  principatus  Anlioclioni  (ermi- 
num,  praeterfluit  Ahana.  Cfr.  supra  c.  I:  Abana,  qui  in  civitate  Vala- 
uiae,  sab  custro  Margath.  inlrut  mure.  .lacobus  de  Vitriaeo  I.  I.: 
„sequuntur  aliue  maritimae  civitates,  videlicef  Maravlea  (cfr.  p.  2i). 
128.  403.  Guillclmus  Tyr.  p.  738.  1018),  Vnlania,  cum  castro 
M a  r ga  th  ".  Idem  ibid.  c.  XXXIII :  tertitis  priindpatus  . .  .  est  vomifufun 
Tripolitaiiu.s.  itiiti/im  hahens  n  prnedieto  riro,  </ui  est  snb  rastro  Mar- 
ga  th  ;  finem  vero  ad  rituim,  (jtii  fluit  infer  Uibliam  et  Bergthum,  urhes 
maritimas.  Noiumiis  umittcre  LcOuieiium  in  Oriente  Christiano  III, 
44  sq.  De  Valenia.  apud  Edrisium  Halinas,  veferum  BaXdtvata,  Balanea 
(Apollo)ila).    hodieiii"  Bauias.    egit    K  i  1 1  e  r.    I,    1.   886   sqq.    \'alenuin 


Makini  Sanuti  Sykiaca.  403 

Valaniam    praeterfluit ,    terminatur    Antiocherms   principatus    et 
incipit  Tripolitamis. 

De  Margath  iisque  Tortosarn^)  XX  niilUaria;  et  vocata  est 
Anter adum,  quasi  ante  radliim  sita.  Est  autem  Aradiam^) 
insula  in  corde  maris  sita,  et  a  terra  firrna  per  mediam  leucam 
distans:  in  qua  erat  ciaitas,  quam  aedlficavit  Aradius,  fiiius  Cha- 
naam,  in  qua  bcatus  Petrus  invenit  mutreni  S.  Clement is.  Ibl  beatus 
Petrus  in  Antiochiam  transiens  parvulam  aedificavit  ecclesiam  ad 
honorem  beatae  Virginis;  et  dicitur  fuisse  prima  eccfesia  ad  hono- 
rem eins  erecta:  propter  quod  püssima  mater  Dei  multa  ibi  ope- 
ratur  mir  acuta,  ita,  nt  ctiam  ab  Infldelibus  in  reverentia  habeatur. 

legilur  p.401;  Marefinrd  p.  102.  Ufargatumnimd  Fridericuiu  11  ( liist.  dipl. 

ed.  B  r  e  h  0  1 1  e  s  111 ,   148).  S  c  li  u  1  t  e  u  s  I.  1. :   „  31  a  r  k  a  b  u  m ,  «-^o, 

Mercab     Speculam  Hospitaliorum  dedi.    Id  propric  souat   iw,r,  u 

w^3>  .  .  .  lexicographus  .  .  .:  Merk  ab  est  arx  nuinitissimu,   imminens 

lUori  tnaris  Si/riaci,  itec  iion  chnluti  Jianias".  De  easldlis  Maryab 
(Margalh)  et  Maraelea  (Marakiu)  noa  confundeiidis  vide  Ritter.  1.  1. 
p.  881  sqq. 
')  Tortosam-  AiUeradum-Aradmni.\  Jacob  us  de  Vitriaeo,  qui  via 
inversa  progredidir  I.  1.  c.  XLIV:  „Deinde  Arrados  citütas  in  insula 
iuxta  lifus  tnaris  situ,  (/uam  Arradius,  fdius  Chanuati,  aedificavit :  in 
qua  heatits  Petrus  apostolus  mafrem  beati  Clementis  mendicanteni 
invenit  et  ad  fidem  conversam  ßliu  restituit,  sicut  in  Itinerario  Clemen- 
tis legimus.  In  quo  etiam  fit  raeutio  de  duahus  columnis  vilreis,  mirabili 
artificio,  in  praedictu  insula  cunctis  admiruntibus  in  altum  erectis. 
Inde  Anteradensis  civitas,  sie  dicta  quasi  ante  Arradum  sita 
(inde  corrigas  Sanudi  „ante  radium  sita");  vulgari  autem  uppellatione 
hodie  dicitur  Tortosu.  In  qua  beatus  Petrus  etc.;  quae  exeerpsil 
Sanudo.  —  Tiirrem  Enteradi  habet  idem  Jacobus  1.  1.  XCII.  Guilel- 
mus  Tyr.  p.  737:  Antarados,  quae  vulgari  uppellatione  Tortosu 
dicitur  .  .  .  Est  civitas  in  litore  maris  sita ,  iuxta  se  iiisulam  habens 
modicum,  quasi  per  duo  dislantem  miliar ia;  ubi  aiitiqua  et  per  multa 
secula  insignis  civitas,  Arudos  nomine,  fuit.  Cfr.  |).  1018  et  si  vis  p.  25. 
128.  164.  303.  403.  528.  791.  Insulam  Tortosae  ofl'crunt  Exeerpta  e 
memoriali  historiarum  Johannis  a  Sanclo  Victore  (lecueil  des  historicns 
XVIII,  640).  Tortome  JohwWWo  (ibid.  XX,  280).  7'or^r;.fa//(  occuparuiif 
piimi  Crueesignali,  coli.  San  ud.  lli,  parte  V,  cap.  Vll.  Ideiii  III,  parte  VI, 
cap.  XVIII:  postea  Anterudum  vcl  Tor  toi:  a.  Sec/uifur  deinde  Ära- 
dium,  Valania  cum  castro  Margath.  Coli.  eod.  ib.  cap.  IV.  lic 
Tortosa  (Orthosia,  Arabum  Tarlus)  v.  Ritter.  1.  I.  p.  861.  Voeis  vaiia 
corrn|)fio:  sitiis  certvis. 

26  ' 


404  MAltSII.II  (]k,üU«I1   |{a(UI.I    in   SvKIA   MKMOIIIALK. 

A  fdterr  Aiitcrdilii  tid  t/iniidlani  Icncum  eonlru  oric/item  sunt 
luunlana  qiuicilam,  ubi  (jtiiildtn  liubilant  Saraceni;  et  dicitur  terra 
A s a s i n o r u m  *)»  ubi  domiuubatur  Vetulus  de  montibus  *),  de 
quibus  infra  dicetnr. 

De  Tortnsa  ad  octo  Icncas  est  castrum  Arachas"),  quod 
Arac/ieus,  /tliiis  (Vianaam,  aedi/iraiut.  Ibi  terminalur  Libanus  et 
Aniilibanus. 

De  Castro  Arachas  ad  dtntidiam  feucam  est  oppidum  Siu"}, 
quod  aedi/icavit  Syneiis,  /äius  C'hanaant.  Quidam  castrwn  vocant 
Sinochim.  Ab  hiis,  Castro  et  oppido,  est  planities  magna  et 
amoena  et  f'ertilis  usque  ad  castrum  Cra  cli  *),  quae  f'uit  Hospitalis. 


')  Terra  Assassittormu.\  De  Assassinis  lueiuorahilia  tiatlit  IJeiijaniin. 
Tu  doli  tu  II  US  (ed.  Ashei)  1,  59.  IF,  63.  0fr.  Ritter.  I.  I.  p.  (303.  De 
iisdeiii  (li  Assacis  s.  ies  liecluyiin)  et  Vetulo  de  Montihus  (le  Veil  [Viel] 
de  la  Montaigne)  aeourate  of^it  Joinville,  liistoire  de  Saint  Louis  (recueil 
des  iiistoriens  XX,  229,  sq.  2G0).  Quaedain  de  noniinibus  Isniaölitaruni 
aftercaius   infra.  iVIontes   Assassinorum ,   Turcaruni    Dsvliehel   Ismafli, 

attigit  Ritter.  I.  1.  30. 

'~)  Arachas.]  Eain  quoque  civitalem  prinii  Feregrini  intraverunt,  coli.  Sanud. 
III,  parte  V,  cap.  VM,  ubi  Arachis  dicitur  (prope  Tripolim  ad  (piitu/iie  Icu- 
cas).  Ideni  III,  parle  VI,  cap.  XVIII:  Arachis,  per  unummilliare  dislans 
umari.  Jacob,  de  Vitr.  c.  XCII  (Archis)  et  c.XCIV:  civitas  Archis 
dicta,  quae  per  miliare  tinum  a  mari  distal.  G  ui  le  Im  us  T  yr.  p.  737: 
est  Archis  »na  de  urbihns  proviiiciae  Phoenicis,  ad  radices  Libani,  in 
colle  sita  munitissimu,  (/naliior  aitt  (juinque  a  mari  dislans  miliari- 
bus  etc.;  Arche  p.  25.  127.;  Archados  p.  163.  269.  396.  403.  528.  571.  Ue 
hoc  loco  vetustissinio  (I  Mos.  10,  17),  Kdrisii  'Arlia,  egit  Ritter.  I.  I. 
p.  808  sqq.  Terrae  motu  concidit  a.  1202,  coli,  ehren.  Roberti  Altissiodo- 
rensis  (\n  Recueil  des  historiens  de  la  France,  T.  XVIII,  p.  265) :  „In 
finibns  Tripolilanis  Archas  oppidum,  totius  regionis  ine.vpugiiabile 
munimenlum,  cum  turribus  et  muris,  domibusque  ac  iuris,  ad  soliim 
usque  diruplum  est  .  .  .  Anlarados  civilas,  quae  et  Tortosa  dici- 
tur, incolumis  et  indemnis  evasil". 

^)  Sin.]  De  hoc  oppido,  Canaanitarum  colouia  (I  Mosis  10,  15  sqq.),  apud 
ceteros  auctores  iiujus  aevi  nihil,  quod  afferamus,  invenimus.  Rcpetit  vete- 
runi  traditiones  Broeardus  monaehus  in  Terrae  sanctae  descriptione 
(Novus  orbis  etc.  ed.  Simonis  (irynaei.  Basil.  1532,  p.  301).  Ceterum  cfr. 
Ritter.  1.  I.  42.  65. 

*)  Crach.]  Apud  Jacobum  de  Vitr.  e.  XCII,  p.  1115:  Cruccum.  Cfr. 
Guilelmum  Tyr.  p.  1017.  Ilaee  vox,  quae  sua  natura  arcem  significat, 
piura  castella  s.  loca  munita,  saepe,  ut  videtur,  confusa,  intendif.  Nostro 
loco  est  castrum,   Arachi  ab  Oriente,   Cnrdornm  caslrum.  Cfr.  Wilken. 


Maiiini  Sanüti  Syuiaca.  405 

Et  durat  per  decem  leucas  usque  Tortosnm;  planities  mnlta  habet 
casalia  et  pulchra  iiemora  oUvarum,  ficuiim  et  huiusniodi.  Habim- 
dat  etiam  flnminibus  et  pnscuis  pinguibus  supra  modum;  wide 
Turchemani  et  Madianitae  et  Beduini^)  ibidem  Imbitant 
in  tabernacnlis,  cum  uxoribus  et  filiis  et  aninudibus.  Planitiem 
istam  circumdunt  montana  ab  Oriente,  non  multum  lata;  quae  inci- 
piunt  iuxta  Aruchas  et  protenduntur  usque  Bar  acha-^.  Jbi  habi- 
tant  Saraceni,  qui  dicuntur  Vavini^),  gens  effera  et  malitiosa  ac 
Christianis  infesta. 

De  Tortosa  ad  XX miUiuria  est  Tripolis'^).   De  Tripoli  ad 
Vmilliaria  Nephyn'").  De  Nepliyn  ad  Vmilliaria  est  Botriim^), 


Kreuzzüge  VII,  S93.    R  i  tter.  1.  1.  p.  830.  Abulfedae  Hösn  el  Akrud;  nee 
veri  est  dissimile,  vocem  Crac  hie  esse  aiiditu  quasi  eorruptam  ex  Akrud 

\yy  I  a  Singular!  Kurd  J^  J.  --  De  aliis  vide  U  itter.  s.  v.  Kerek.  Apud 

scriptores  belli  sacri  maxime  Crac,  quod  est  Arabiae  Petraeae,  i.  e.  Mons 
regalis  (inde  in  Chronico  Alberici,  recueil  des  historiens  XXI,  624 
„dominus  Craci  de  Monte  Re(/cili"),  et  Crac,  i.  e.  Petra  Deserti,  lacui 
Asphaltiti  ad  euronotum  memorantur.  Planities  fertilitafe  aquarumque  copia 
pariter  insignis ;  sed  ultra  niontes  extensa  est  ea,  quam  Guil.  Tyrius 
saepius  commemorat  (p.  876.  960.  1003.  1029).  Voeatur  la  Bochea  (la 
Bouchie,  Bacarl)  seu  vallis  Bacvar  (Bacaris),  „terra  lacte  et  melle 
manans«.  Ritter.  I.  I.  226.  228.  236.  De  iiae,  fluvio  Eleuthero  ab  una 
parte  seclusa,  v.  eundeni  1.  1.  30. 
*)  Madianitae  et  Beditini.]  lliud  nomen,  veteris  testamenti  renovatum 
memoria,  significat  allegorice  Saraeenorum  acre  in  Cbristianos  odium;  hoc 

natum  credas  ex  Batinijjeh  [il^oit^,    qua   appellatione    Ismaelitae   sese 

jactabant,  utpote  „homines  religiosi,  interioris  sensus".  Haud  sane  dissimile 

sonabat  occidentalibus  Badaiiijeh  TAjj  J.>J. 

'^)  Barac1iu.\     Locus  nobis  incognitus. 

^)    Vavini.^     Polest  latere  Ismaelitarum  appellatio  FidCaoijjeh,  i.  e.  qui  se 

devovent  pro  religione  Ta  sing.  "»^^piJi};  aut  nomen  seetae  discretae  et 

sui  iuris,  Ibddijjeh  r<)CLol>lJ.  Hocee  propius  a  veritate. 

*)  Tripolis.]  (vulgo  Tripla;  Triple,  Tyrple,  Triples,  Trible,  medii  aevi 
Gallis).  Sanudo  l.m.  parte  VI,  cap.  XVIII:  Tripolis,  nhi  dicebantur  esse 
quatuor  mille  textores  serici  et  camelofi  et  similium.  Terra  Uli  adia- 
cens  per  leucam  in  lomjitudine  et  per  dimidiam  in  lulitudine  erat 
quasi  puradisus,  zardinis  ornata,  abunduns  vineis,  olivetis,  ficctis,  can- 
namellis.    Libantis   distat  u  civitute  ista  per  tres  leucas.    Ad  eins 


406  !\r\iisii,ii  CiKoiuiii  Hamm  in  Sviua  mkmokiai-k. 

vu/f/arUer  dklum  Uolrou.  De  lioiio  ad  XI  milliaria  est  lii- 
h/iuni*),  ritlf/aritcr  (lirtiim  Zihr/rf,  a/t(i</iiilits  Even,  f/nam 
l'niidavU  Eücus,  (Uim  Chanaant. 


federn  orit  11  r  Fona  /nirloi-nin,  fliiois  impefu  de  Libano.  hU'  fotis 
rUinI  toUtm  plunUiem;  et  siin(  (a/iiae  optimae,  ditlees  et  friijidni'.  Cir- 
eumciiitt  cliam  Montem  leopurdoriiin,  (/iii  sidis  est  ulliiset  (ipparet 
rolniidus,  una  leuca  dislans  a  Tripoli.  Facintil  aiilcm.  ßuiniim  inagttnm, 
(/in  hl  (res  fliivios  divisns  infrnl  mare. 

Jacobus  (IcVitr.  I.  I.  c.  XXXIH  (p.  1009):  Est  autem  Tripolis 
cii'Kns  nohilis  et  opidenta.  suvra  murin  litiiH  in  prorincia  Syriae  Phoe- 
nicis,  idonenm  habctin  posUionem  ei  silinn  eonnnodissirnnm,  foittllnis  ei 
rivis  irrigua,  agris  friigiferis  et  fructiferis  arboribits  et  pascuis  viren- 
tibiis  ubcrrima,  et  montis  Libani  vicinitate  et  eidem  monti  coUihus 
adiuceittibus  mnitas  habens  cinnmodifates.  Ad  pedes  autem  Libani 
montis  in  purtihus  Ulis  oritur  f'ons  nvioenii^shmis.  af/iias  hahens  limpi- 
dissimas.  f/naf  per  (/uosdam  snbterrnneos  mcalus  fliiunl  impefu  de 
Libano,  omues  hortos  regionis  copiose  irrigantes.  Hunc  dicunt  esse 
Fontem  hortornm ,  de  quo  in  cunlieis  facit  Salomon  menlionem.  In 
medio  etiam  muri  inxta  civilutem  fontes  uipiae  dnlcissimae  inter  muris 
iindas  salsus  el  amarissimns  ulmndanter  ehuUiunf.  In  parfibus  etiam 
illiü  sunt  rineae,  f/nne  bis  in  rnmo  vindeminnlur.  —  Loooriim  amoe- 
nitatem  inter  novissimos  celebrut  Carlisle  (Diary  in  Turkish  antl 
Greek  waters,  ed.  4.  London  18ä4)  p.  219:  „%oe  tvalked  up  to  Ihe 
muiu  town,  about  a  mite  and  a  half  off  .  .  .  there  were  perfect 
thickets  of  orange  and  lemou  trees  in  the  gardens  and  suburbs".  — 
Cfr.  Ritter.  1.  1.  p.  398  sqq.  Ilodie  Miisulinanis  Taritbtdiis. 

^)  Nephyn-Botron.']  Eadom  siipra  parte  VI,  c.  XVIII.  ('astrum  Nephin  laudat 
.lacobus  de  Vitr.  1.  I.  c.  XCII,  p.  IIIS.  Idem  c.  XLIV  (p.  1072):  post 
haue  (sc.  Biblium)  supra  mare  sila  est  civitas,  r/uae  dicitiir  Botrum; 
vulgariler  anlcm  Betiron  nuncupotnr.  ücinde  caslrum,(/uod  Nephin 
appcllutur;  postea  civitas  Tripolis  nvneupata.  —  Brocardo 
Monacho  (I.  I.  p.  300)  est  casfrum  Neuphrns;  alibi  Nefrino,  Nefro. 
Cfr.  Ritter.  I.  1.  609.  610.  De  Botron  (BetheJon  p.  26.  73.  Betho- 
ron  p.  129)  et  Bafrün  v.  Ri  tter.  I.  I.  p.  S84. 

* )  Biblium.]  Supra  parte  VI,  cap.  Will:  Boblium,  quod  vulgarifer  dicitur 
Gybelelh,  supra  litus  maris  in  provinciu  Phenicis,  (/uondam  Evea 
appellabatur,  quia  fundata  perhibetur  ab  Eveo,  filio  Chanaan  etc.  — 
Jacobus  de  Vitr.  I.  1.  c.  XLIV,  p.  1072:  Biblium,  quae  vulga- 
rifer hodie  Gibelefh  appetlatur,  in  Phoenicine.  proinncia ,  supra 
litus  maris  constituta:  quondam  Evaea  dicta ,  eo  quod  Evaeus,  ut 
dicitur ,  se.vtus  filiorum  Chanaan ,  ipsam  fundaverit.  De  hac  in 
Ezechiele  (c.  27)  dicitur:  senes  Biblii  et  prudentes  eins,  o  Tyre,  prae- 
btierunt  naufas  ad  ministerium  variae  supelleefilis  tuae.  Et  Herum  in 


Mahim  Sanuii  Svhiac'a.  407 

De  Biblio  ad  V milUaria  est  Berita  m  ')  .•  et  iiule  ad  tres  leii- 
cas  versus  Botron  in  flamme,  qid  Canis  vocatur,  est  locus,  qut 
Passus  Canis^)  dlcitur.  Et  est  confinium  tnter  patriarchatum 
Antiochenum  et  Jei'osolymitanum,  Et  est  locus  immeafnUs  per  ter- 
ram,  nisi  de  voluntate  Saracenorum:  pauci  enim  prohiberent  pas- 
sum  cuicunque  multitudini.  Liter  moiifem  enim  praeruptum  et  mare 
est  via  nequaquam  latior  I  torse ;  lonqUudo  vero  eins  quasi  ad 
quartam  partem  I  leucae  eMenditur. 

De  Berito  ad  XX  milUaria  est  Sydon^):  vulf/ariter  dicitur 
Sageta.  De  Sy  done  ad duas  leucas  est  Sarepta  '*).  De  Sarepta 


Ubro  1.  regiim  5.  sie  invenitur :  porru  ßiblii  praeparaverunt  ligna  et 
lapides  ml  acclificandnm  domnm  Domini.  —  Zehari  p.  26.  129.,  Zaharis 
p.  73.,  Gyhiloth  p.  271.,  G>jbeloth  p.  304.  Berourdo  monacho  I.  I. 
p.  300  Gihlec.  Gibclet  R  »  du  1  plio  Co  g sj  es  h  a  1..  recueil  des  liistoriens 
XVIII,  60.   Benjainino  Tiidel.  p.  28.    ^a.'J  (cfr.  H,   68  ed.  1.).  Schul- 

tens  1.  I.:  Hobeila  .  .  .  reseribeinhtm  Sjobeila  i^el  Giobciln  ^^.s»- 

1(1  ex  lex.  geoyr.  percepi.  iihi  sie  iltuslratirr  .  .  .  Gioheil  est  diminnti- 
vum  u  Giebel,  mons;  esf(pte  oppidnm  in  litoralihita  Damnsci  percelebre, 
ad  oricntem  Beryti,  disfanlia  oclo  nurusanyarnm.  In  Geoyr.  Nttb. 
scribilur  Gebail.  Rectins  Gobail.  Est  Gibelet  in  mappis,  distin- 
ctiim  a  .  .  .  Gabla".  Cfr.  supra  s.  v.  Lena.  Cfr.  praeter  Geseiiiuni  in 
lex.  s.  V.  ^?3  Ritter.  I.  I.  00  sqq.:  Iiodie  Dschibeil. 

^)  f'eritiim.^  Supr;:  parte  VI,  cap.  Vi :  Bcr  itum,  Geris  cocafum  antic/ui- 
fus,  f/iiia  a  Geryeseo  fundula.  fdio  CIia)iaa)i  .  .  .  Est  autcm  eivitas  haec 
maritima,  inter  Sydonem  et  liyblinm  sita,  in  provincia  Pherneis,  sub 
Tyro  metropoli,  urboribns  f'rnctiferis  f'ertilin  et  amoena  vineisqne  ac 
silois;  et  cetera,  quae  obtulit  Jaco  bus  de  Vitr.  1.  I.  c.  XXIV,  p.  i067, 
ubi  scribitur  Berythum ;  Burutli  p.  26.  73.  130  vel  Baurim  p.  271.  303. 
326.  348.;  Bcrintimt  [>.  173.;  Birilhia  p.  öTl.  IJrjrjuros  (Jraeeis,  Roiuano- 
rum  eolonia  Felir  Julia.  Cfr.  Ritter.  I.  I.  62  sqq.  432  sq.  499  sq. 

^)  Passus  Canis.]  Cfr.  (iuilelmum  Tyr.  p.  779:  (Balduinus)  ad  flinnnm 
pervenerat,  qui  coynominatur  Canis.  Est  atitem  in  eodem  loco  trans- 
itus  periculosissimus ,  inter  monfes  excelsos,  ritpium  asperilute  et 
ascensu  ardiio  nimis  impervios,  et  f'retosum  mare;  vix  habens  lutitudi- 
nis  cubilos  duos,  longitudinis  aufem  stadia  (/tiahior.  Strabonis  Xja'j; 
(ed.  cit.  II,  p.  1073.  1074)  et  hodie  Nähr  el  Kelh  (fluvius  Canis).  Rit- 
ter. 1.  1.  p.  510.  An  in  bis  locis  quaerenda  Bucca  torta  p.  173? 

^)  Sidun.]  Sidonem,  nobilissimam  et  antiquitate  et  faniaurbem,  illustrat 
Sanudo  supra  parte  VI,  cap.  VI.  Cfr.  J  a  co  b.  d  e  Vi  tr.  i.  1.  c.  XXVII, 
p.  1068.  Sagitta  p.  26.73.130.271.337.  (Sayitta,  quae  est  Sidon) 
p.  347.  348.  363.  571.    Saietle  Francogallis  mcdii  aevi,  e.  gr.  Gilberto 


4ü8  .MaIISIMI  GEOIUill  ISaIM.I   in   SvitIA   MKMOIUALE. 

ad  (InaH  leucas  est  ßuvim  Elenterus^):  in  Jturea  uascUnr  sub 
Aiisor.  i't  i7(-rsi(s  oriena  primo  (en/lens  red'U  versus  occideus ;  et  fluit 
xnl)  ras/ro  li el /'(tri  -),  (juud  fuit  MiUtine  tcmpU  iiLvtn  Jlormn, 
iisqtie  quo  persccutus  est  Josue  XXJV  Itefjes  (Jos.  XI).  Jlucusque 
persecutus  est  Jonathas  Jteyem  Demelrium  (l  Mac/iah.  XU).  Tan- 
dem inter  Sareptam  et  Tyrum  mare  hitrat. 

De  fluvio  Elentero  ad  tres  leucas  est  Tyvus^),  iibi  Origenes 
sepuUus  est;  muffae  sunt  in  ea  Sandorum  reliquiae.  Ibi  enim 
coronatorum  niarlyrum  multitudo  Diocletiani  tempore  soli  Deo 
nota  est. 

De  Tyro  infra  unani  leucam  est  Putetis  ille  mirabilis  aqua- 
rum  viventium'*),  quasi  ad  iactuni  sagittae,  iuxta  viam  dncen- 
tem  ad  loca  sequentia;  cnius  aquue  (Cantic.  IV)  ßuunt  impetu  de 
Libano:  et  licet  dicatur  Puteus  singulariter,  sunt  tarnen  quatuor 
eiusdem  dispositionis,  sed  imparis  quantitatis.  Unus  enim  in  quadro 

de  Ijunnov,  coli.  Nouvelles  annales  des  voyages  par  Viv.  S.  Martin 
V.  Ser.,  neiivi»''me  annoe  18ö3.  Janvier.  p.  IJO.  Sniete,  Saijefe,  recueil  des 
bist.  XXI,  38.J.  380.  Si/doitie,  recueil  des  Iiistor.  XXI,  170.  Benjainino 
Tilde),  (ed.  1.  p.  29.  Gl.  II,  71)  \i-fX  N'n  i<T'>)t.  Hodie  Saida.  Histo- 
riain  explieat  Ritter.  I.  I.  380  sqq. 

*)  Sareptd.]  SarejUa  Sifdoniae  p.  ö7I.  742.  üäocTrra  r-?j  XiÖojvjJ  in  evang. 
Lucae  4,  öO.  Hodie  Suraf'end.  Ritter.  I.  I.  p.  304. 

*)  ELe)äcrus.\  Non  cogitanduin  de  fluvio  Eleuthcro ,  Nuhr  el  Kebir  {eh. 
Ritter.  1.1.  819);  sed,  ambiguum,  quo  modo  —  memoria  auctoris  labante  — 
hoc  eodeni  nomine  appellafur  Leontes  (Lifani/),  Tyro  ab  aquilone,  qui 
superior  dicitur  Nähr  el  Kusimhjeli.  Ritter.  I.  I.  09  sq.  121  sqq.  Mirum 
vero,  quod  persimilia  tradit  Broeardus  monachus  I.  I.  p.  300:  „«  Tyro 
tribus  fere  leucis  aquilonem  versus  miscelur  Eleiitherus  fluvius  muri 
magno,  ab  Iturea  seu  Galilaea  gentium  prorumpens". 

2)  Bei  fort.]  Cfr.  Jacob,  de  Vitr.  I.  I.  e.  XCV,  p.  1119.  Guilelmum 
Tyr.  p.  101 S;  in  Gailica  versione  (ed.  Paris.  II,  iOöO)  Bianfort;  Bellum 
forte  (Kalaat  esch  Schekif).  Ritter.  I.  1.  70  sq.  310  sqq.;  coli.  XVI,  1, 
788—789. 

3)  Tyrus.]  De  Tyro,  urbe  et  vetustate  originis  et  crebra  fortunae  varietate 
ad  memoriam  posteritatis  insigni  (Curtius  IV,  20),  multus  est  S  a  n  u  d.  supra 
parte  VI,  cap.  XI,  XII,  anteeessoribus  Jacobo  d  e  Y  i  tr.  1.  I.  c.  XLIII,  p.  1071 
et  GuilelmoTyr.  p.  830  sqq.  {Tyrum  ciintaf  cm,  quae  Soor  hebraice 
dicitur,  Fu  1  eh.  Carn  ot.  p.  422.)  Cfr.  Ritter.  1.  1.  40  sq.  320  sq. 

*)  Puteus  ar/uarum  viventium.]  Laudatur  etiam  a  Jacobo  de  Vitr.  I.  c. 
et  Guilelmo  Tyr.  p.  742.  833.  Illustrat  huius  fontis  laudes  (hodie  Ras 
el  Ain)  Ritter.  1.  1.  348  sqq.;  coli.  XVI,  p.  809. 


Marini  Saxuti  Svriaca.  409 

posltus  per  latus  habet  cubitos  XL,  al'u  tres  circa  XXV.  Omnes 
sunt  muris  et  lapidibus  f'ortissimis  circumdati  et  quasi  opere  indis- 
solubiU,  eleuatis  ad  astae  altiludiiiem  et  ultra.  Sicque  in  eis  aqua 
colligitur,  quod  ad  onuiem  parleni  deßuit  ultra  muros.  Sunt  ihi  et 
aquaeductus  profundi  et  lati  ad  hominis  vestigium,  quibus  aqua  ad 
universam  Tyri  planitiem  deducitur.  Distant  autem  hii  fontes  a 
mari  purum  ultra  iactum  sagittae;  et  in  parvo  hoc  spatio  impel- 
lunt  molendinorum  rotas  sex.  Huic  foyiti  rede  conrenit  illud 
(Eccies. XXIV) :  r ig abo  ort u m  p lantat i o n u m,  et  i nebr i a b o 
partus  mei  fructum;  et  ecce  factus  est  mihi  trames 
abundans,  et  fluv  ins  mens  appropinquavit  ad  mure. 
De  Puteo  purum  ultra  unam  leucam  est  castrum  Scanda- 
lium  1).  De Scandalio  ad  tres  lencas,  pertransito  moide Sarona ^j, 
ad  radices  eins  casale  L  amberti^),  iiuvta  mare,  ortis,  vineis  et 
aquis  abundans.  De  casali  Lamberti  ad  quatuor  leucas  est  Acon *), 


')  Castrum  Scandalittm.]  Hodie  Alexandroschene,  Edrisio  Iskatule- 
rieh.  Ritter.  1.  1.  XVI,  p.  814  sqq.  Sanud.  supra  parte  VI,  cap.  VIII 
(p.  137):  (Balduinus  I)  ultra  Ptolomaydam,  ad  (/utti(fue  leucas  prope 
Tyrum,  in  loeo  fonfihus  irriguo  acpusciiis  hahundunti.  praiis  et  Jioriis, 
ubi  Alexander  oUm  Tyrum  obsidens  vustrum  Alexandrium  aedi- 
ficavit  supra  mare,  ipse  reaedificavif,  Scandalium  vocans.  Saraceni 
Alexandrum  Escandar  numinant:  vulgär i  igitur  corruptione, 
r.  mutata  in  \.,  reaediftcatum  castrum  Scandalium  vocutum  est.  — 
Jacob,  de  Vitr.  1.  I.  e.  XXVIII  .  .  .:  praesidium,  quod  vulgariter 
uppellutur  Scandalion,  coli.  c.  XLIII.  Fiilche  rius  Car  not.  p.  427: 
Rex  aedificavit  prope  urbetn  Tyrum,  infer  (juintum  scilicet  miliarium 
ab  ea,  casteUum,  vocatum  Scandalium,  et  camp  um  Leonis 
interpretatum.  Guilelmus  Tyr.  p.  813.  835.  838.  840. 

-)  Sarona.}  Falso  hoc  nomine  insignitum  statuunt  novitii  niontem  DsvJiebcl 
el  Muschakkuh.  Conf.  Ritter.  I.  I.  XVI,  809.  813.  Exit  in  Scahim  Tyrio- 
rum,  promuntorium,  quod  Crucesignati  Pussepoulnin  nuncupabant.  "\Vil- 
ken.  Kreuzzüge  VII,  326. 

2)  Casale  Lamberti.}  Hanc  Stationen!  solus  Sanud us  offert.  Cfr.  infra  p.  41S. 

*)  Acon.\  Persimiliaidem  Sanud.  supra  parte  VI,  c.  IV,  p.  133:  Rex  {^ü\- 
äuiiiusl)  Ptolomaydam  pergit,  quae  et  Acon  dicitur,  f/tiia  a  duo- 
bus  fratrihus  condilu  sit ,  Ptolomeo  scilicet  et  Avon.  Dicitur  efium  et 
Abyron  antiquitus  vocitata.  Ibi  optimus  Syriae  partus  ab  austro  est. 
Erat  autem  civitas,  inter  mare  et  fluvium  Belum (hodie  Nähr  Na'man) 
praeterfluenfem ,  commode  satis  fundata  etc.  Jacob,  de  Vitriaco 
1.  1.  c.  XXIII,  p.  1067:  est  civitas  binomia:  vocatur  enim  Ptolomaida 
et  Accon,  eo,  quod  duo  fratres,  unus  dictus  Ptolomaeus,  alius  Accon, 


410  iMaHSII-II   (jKOlUill    BAIfLI    IN    SvniA    MI-.MORIALE. 

quaa  et   1*1  olo inuii da  et   Abiron    vucala   esl.    Hanc  nunquam 
possedcrnut  fUii  Israel. 

De  Acon  ad  tres  leucaa  est  Cayphas  *),  sub  pede  aquilonari 
montis  Carmeli.   De  Cayplia  ad  leucam  est  via,  quae  ducit  ad 

ipaam  fundasse  et  a  nominibus  suis  nomina  civitaii  dicnntur  impo- 
suisse.  Est  autem  Inier  marc  et  montes ,  Helo  ßumhie  praeterflnente, 
satis  cormnude  firnda(a,  hortis  et  vineis  et  casalibus  circumsfatifibus  et 
(trahili  terra  siiffieienfer  ainmdans,  in  provincia  Phoenicis ,  sub  Tijro 
metropoli  constiluta.  —  Ptolemnidem,  (/uam  nunc  vocant  Acram 
p.  33S.  „Pfolomaidam,  nunc  Aehilon  didam,  quam  (fuidam 
errnntes  Acearon  cristimanf  nominandam.  Sed  Aecaron  nrbs  est 
Philistaea  inier  Azolnm  et  Jamniam  situ,  prope  Ascalona" 
p.  STI.  ßeiie.  Contraria  p.  60!).  De  hac  urbe,  liodie  quae  vocalur  prisca 
forma  Ekron .  flTpy,  v.  Ritter.  I.  1.  XVf,  123,  Ceterum  herum  nominum 
perturbatio  pervuigata.  Sic  in  ehronico  Dynteri  I.  IV.  c.  17  (collection 
de  chroniqucs  Beiges  inodites  a.  1834.  ed.  de  Raiii  T.  II,  49): 
„  A  c  (•  h  a  r  o  n  .  que  tunc  Ptftolomaid  a  dicebutur".  —  De 
ista  celeberrima  urbe,  Graecis  'Ax;^ ,  postea  llT&)v£p.ai5  (Strabo 
ed.  I.  p.  1077:  o  llvo'kzi>.<xU ,    'fp    l^y-o"*  owoaa^ov  T^pÖTerjov),  medio  aevo 

Aco,  Accon,  Acca  Q^  Bohadini,  Abuifedae  etc.),  Acre  (St.  Jean  d' Acre 

ordini  S.  Johannis),  Tolomaide,  Ptolemaida.  Ptolemnis  Francis  aut  Lati- 
nis,  conf.  Bitter.  1.  I.  XVI,  72.^  sqq.  Interest,  ut  praeteroa  relegemus  ad 
epistolam  Job.  Dav.  Wcberi  ad  Km.  (Jioognani  in  hujus  Inscrizioni 
Veneziane  I,  374. 
')  Cfij/plius.]  Siinud.  supra  parte  VI,  cap.  III:  Cayp/iam  deinde,  qune  (diu 
nomine  Porp li»!  ra  dicilur.  in  litore  maris.  sub  prima  parte  montis 
Carmeli,  quafnor  dislnntem  stadiis  et  nono  miliario  ab  Acon,  con- 
formiter  accepcrunt  (Percgrini).  Uc  eadem  re  Jacob,  de  Vilriaco  I.  e. 
c.  XXII:  Caypham  etiam,  quae  alio  nomine  dicitur  Porphyria,  in  litore 
maris,  sub  prima  parte  Carmeli  montis  sifam,  ab  Accon  quasi  miliari- 
hus  quutuor  distantem.  (De  eremitis  in  monte  Carraeio  cfr.  eundem 
c.  LI.  LH,  p.  1074.  107S.)  Porfyria,  quae  alio  nomine  dicitur  Heff'a, 
vulgari  vero  appellatione  Ca'ifas.  Guil.  Tyr.  XVI,  2,  p,  5.i8  ed.  Paris. 
De  Cayplia  (Hebraeorum  Heplia  s. Repha)  egit  Ritter.  1. 1.  XVI,  722  sqq. 
Quidaiu  S  trab  Ollis  (ed.  c  p.  1078)  2uxa;i.'!va)v  ;to).i.v  bucce  referunt, 
coli,  codem  1.  l.  58S).  Gl 3.  De  regioiie  liuius  urbis  persiinilia  iiarrat  Ben- 
jamin. Tudel.  ed.  Asber.  I,  64:  „On  side  uf  tJiis  city  is  sifuafed  on  tlie 
coast,  on  tlie  otlier  it  is  overlooked  by  mount  Kliarmel.  Under  the 
mountain  are  many  jewisJi  sepulclires  and  near  the  summit  is  the 
cavern  of  Elijahu,  upon  wliom  be  peace.  Two  Christians  have 
built  a  place  of  worsldp  near  flie  site,  wliicli  they  call  St.  Elias"  etc. 
—  In  diariis  b.  Seetzeni  (cfr.  Ulrich  Jasper  Seetzen's  Reisen 
durch  Syrien  etc.,  herausgegeben  von  Prof.  Dr.  Fr.  Kruse  II,  p.93)  notatum 


IVIarini  Sanutf  Syiuaca.  41  1 

castr n m  Pe r eg r i u o r k m.  Super  montem  Carmeli ,  fjiiasi  ad 
(Umidiam  leucam,  est  speluuca  ilelyae  et  munsio  Ilelysei, 
et  fons,  ubi  hahitfdxint  fdil  prnphetarum.  In  Carmclo  efiam  postea 
hahitaveriint  fr a  tr  es  C a r  m elit a e. 

De  Cnypha  ad  tres  leiicas  est  castrum  Peregrinorum^) 
munitissimum,  et  erat  Templariorum ,  situm  in  corde  maris.  De 
Castro  Peregrinorum  ad  tres  leucas  est  Ca  es  a  r  e  a  Pa  lesti n  a  e  2)  ; 


invenimus:  „hei  den  Landleuten  und  Beduinen  umher  isl  Hüijj/i(t 
auch  unter  dem  Namen  Ammüra  hekannC.  Ideni  jjereofrinator.  inter 
primarios  eensendiis.  inonet  (II,  p.  97),  spehincam  Eliae  (Eliasgrofte) 
vocari  ab  incolis  elChuddr:  transtulerunt  nimirum  Arabes  ad  illiiin  Hebraoo- 

rum   heroa,   leti   vi   illaesum ,  siiiim   nuinen  sempitornae  juventutis  .-^Ä2.-si-' 

{Cliidr  s.  Ciliar  Persarum). 

*)  Castrum  Peregrinorum.]  Jaoobiis  de  Vitriaco  c.  XCVI,  p.  Iil9: 
Syria  Plioenicis  .  .  .  liahens  initium  a  praediclo  rivo  (Valeniae). 
finem  vero  ad  Lapideni  iticisum,  (/ui  dicitur  Disl  rictum;  Jiodie 
vero  castrum  Peregrinorum  nominalur.  Idem  p.  1071 :  Petra 
incisa  sive  Districtum,  inter  Doram  et  Captiarnaum.  Gull.  Tyr. 
1.  I.  p.  79i  :  .  .  .  in  loco,  (/ui  dicitur  Petra  incisa,  iuxta  antiquam 
Tgrum,  inter  CapJiar)iaum  et  Dornm,  oppidn  marilima.  qui  locus  Iiodie 
Districtum  appellatur.  übi  versio  (iallica  (ed.  Paris,  p.  440):  el  Leu, 
qui  anon  (i.  e.  noiu)  Pierre  Ancise,  delez  Sur,  l'ancienne  eile,  entre 
deus  chustiaux  de  lu  marine,  li  uns  a  nou  Carfanaon,  li  uutres  Dore: 
ce  cleime  l'en  ore  le  Destroif.  Cfr.  ib.  p.  S38,  XIII,  2.  Hoc  castellum, 
cuiiis  nomen  hodie  perdurat  (Casfello  Pellegrino),  illustrat  Ritter.  1.  I. 
XV'I,  612  sqq.;  affines  sunt  ruinae  Atldit-  Reiegamur  ibidem  ad  Wilken. 
1.  c.  VI,  99.  158,  311.  VII,  766,  772.  —  Vocatur  etiam  Castellum  plii 
Dei,  Casa  angustarum  viarum,  Detroit.  Cfr.  Ritter.  1. 1.  XVI,  p.  714. 
Wilken.  IV,  407.  Ejusdem  noniinis  castrum  prope  Tripolim  extruxit 
Rayniundus,  comes  Tolosanus.  Cfr.  Jacob,  de  Vitr.  1.  I.  e.  XXXIII, 
p.  1069:  quod  castrum  Peregrinum  seu  Peregrinorum  usque 
Jiodie  nominutur,  eo,  quod  a  Peregrinis  sif  constructum.  Guillelmi 
de  Podio  Laurentii  bistoria  Aibigensium  (recueil.  des  histor.  XIX, 
198J :  Raymundus  .  .  .  ohsedit  .  .  .  Tripolim ,  aedipcans  castrum  .  .  . 
quod  dicitur  Peregrinum.  Hoc  castrum  pertinet  ad  montem  Pere- 
grinum ,  cujus  frequens  apud  scriptores  bellorum  saerorum  memoria, 
coli.  p.  337.  343.  420.  591  (mons  Peregrini).  008.  791.  865.  —  Montem 
Pelegrinum  (Moni  Pelerin),  hodie  Hösn  Sandscliil  (i.  e.  castrum  comi- 
tis  St.  Gyles)  visites  apud  Ritter.  1.  J.  XVII,  p.  603  sq. 

2)  Caesarea  Palaestinae.~\  Sanudo  supra  parte  VI,  cap.  IV:  Caesar eam 
etiam,  Palaesiinue,  quae,  antequam  per  Ascalonitam  Herodem  auge- 
retnr    in   Jionore    Caesaris.     Turris    Stratonis    vocahatur,   simili 


412  Maiisimi  Geou(;ii  IJahi.i  in  Syhia  mkmokiai.k. 

compa.t.vis  ponit  XX  miUiaria.  De  Caesarea  ad  duas  leucas  est 
viunilio  Assur  vel  Dora^)  ;  compassm  poiiit  milUaria  XV.  Fnit 
(lulcin  Tcnipinriornm,  qiu  eliam  post  eins  aniissio/tcm  annuatim 
solveba7il  dotniiio  Assur  XXVI JI  millia  Bizantiorum. 

De  A^Hur  (td  ocfo  leucas  est  Jopen-),  super  mnre  s'ita:  vul- 
gär iter   dicitur    Zupha.    De   Jopen    ad   decem   milUaria    (est) 


Januensiitm  mt.rilio  mari  terraque  ohsidens  stthingnvit  (Balduiniis  I). 
Eaileiii  Jacol).  de  Vitr.  1.  I.  p.  10(57.  Olim  Pirgos.  i.  e.  (nrris,  Sratonis 
.  p.  73,  274.  Gu  ilelmu  s  Typ.  p.  742.  x>nr»Ty  B  enjam  ini  Tudelitano 
(ed.  Asher  11,  82);  Cesayre,  Cesuire,  Sezaire  Francis.  Ibi  Crueesignati 
primae  expeditionis  celebiaiunt  Penteeosten,  coli. S a n u d. IH,  parte  V,  c. VII. 
Jacob,  de  Vitr.  c.  XLII,  p.  1071:  post  .  .  .  (/lünque  urhes  Philistiim 
.  .  .  sequuntur  imtritimne  civitates  et  aline  mnnidoiies:  Jopjic  scilieef, 
Assur,  Caesarea  Palaestin  a;.  Est  autem  alia  Caesarea,  quae 
dicitur  PhiUppi  sive  Dan  (Postea  Beiinas,  recueil  des  histor.  XXI, 580). 
De  Caesarea  (S-paTojvoj  Tzvp-^/og  s.  7:apa)aoc),  Vespasiani  aetate  Colonia 
prima  Flavia,  cognomine  Palaestiuae  s.  maritima,  iit  distinguatur  a  Cae- 
sarea Philippi  (lianias),  ad  Jordanem  sita,  hodie  KaisarUjeh,  adeas  post 
Le  Quie.iistudia  (III,  330-533)  Ritterum  I.  I.  XVI,  p.  534.  398  sqq. 
1)  Assur  vel  Dora.^  Cfr.  Jacob,  de  Vitr.  I.  c.  p.  1071;  id.  p.  1007: 
Balduinus  .  .  .  Assur  expiujnavit,  r/uod  alio  nomine  Antipatrida 
dicitur,  «6  Herodis  yenitore  Antipatro  sie  dictum,  inter  Joppen  et 
Caesaream  situm,  in  toco  silris  condensis  amoe)io  et  pascuis  herbosis 
foecundissimo.  Guilelm.  Tyr.  p.  774:  urbem  maritimam,  Joppensi 
conterminam  civitati,  <piac  olim  dictu  est  Antipatrida;  nunc  vero 
vnlgari  appcUatione  dicitur  Arsur.  Cfr.  p.  783.  788.  789.  862.  Ejns- 
dem  de  Bora  locos  supra  allegavimus  in  „Castro  Peregrinorum". 
Hodie  Tortura  (Tantüra).  —  Vulgariter  Arsid  p.  293;  Arsuth 
p.  404.  589.  Le  chastel  d' Arsur  in  Joinvilii  histoire  de  Saint  Louis 
(recueil  des  bist.  XX,  273).  De  bis  locis  maritimis,  quorum  situs  liaud 
prorsus  patere  videtur,  cfr.  Ritter.  1.  I.  XVI,  389.  390.  398.  607. 
Sanudus  haud  duhie,  Assur  et  Bora  pro  uno  loco  statuens,  erravit, 
quod  silus  affinitas  facile   excusabit.    Non  oniittenda   nota   Schultcnsii 

1. 1.:  yArsophum  i^j^ij]  . .  .  apud  Sanuf.  est  Arznffum".  Ubi  tandem? 

Certo  distincfa  sunt  oppida  Dor  et  Antipatrida  in  tabula  Ordinationis 
eccles.,  qnam  babet  in  caice  (luil.  Tyr.  p.  1045.  —  J)or  et  turris  Stra- 
tonis  pervertuntur  p.  571. 
2)  Jopen.]  Expugnarunt  eam  Peregrini  primae  expeditionis,  capta  urbe  Hieroso- 
lymitana,  coli.  Sanudo  supra  VI,  cap.  III.  Jacob,  de  Vitriaeo  I.  I. 
c.  XXII,  p.  10G7.  Jap  he  dicitur  supra  VI,  cap.  XI;  p.  131:  in  portu 
J a p  h  i,  quam  antiquo  vocabulo  Jo p p  e  dicfam  putamus.  Ja  ffe,  Ya  ffe. 


Maiuni  Sanuti  Svkiaca.  413 

castrnm  B ero  ardi  ')•    De  Castro  Beroardi  ad  decem  milliaria 
est  Ascalona-).    De  Ascalona  ad  XV  milliaria  Gaza^).    De 


Jap  lies  Francis  (ut  in  recueil  des  historiens  XX,  371.  XXI,  170).  Hunc 
portum  Hierosolynioruni  nobilissinuim  (Plinius  His<.  Naf.  V,  14),  veterum 
'loTTTTvj,  lafa  s.  laffa  (lapho) ,  iiido  ab  Hebraeorum  aevo  usque  lioilie 
nomine  servato,  descripsit  Ritter.  I.  I.  XVI,  U74  sqq. 

Postrenio  Balduini  1  iter  niaritiinuni  ex  Bernard  o  Tliesanrario 
(de  acqiiisitione  Terrae  sanetac)  in  Muratorii  reriim  Italicaruni  scriptt. 
VII,  73.'>  bicee  excerpere  lubet:  „Ipse  Lucinm  (i.  e.  Liciani)  Syriae 
veniens,  inde  per  marituiiam  Giheleth  (I.  Gibellum),  Valaniam, 
Mafunleam.  Tortosam,  Archis  civitates  Iransivit  et  Tripol im 
uppllcitit .  .  .  IJi'itide  per  civitates  Barith,  tSidunis,  Tyri,  Achon, 
Cayphue  et  Assiir  Her  liubens  venit  Japhet  (i.  e.  Jopen)." 

')  Castrnm  Beroardi.^  „Usque  ad  hciim  palmarum,  f/iiiu  (I.  qui)  est 
terminus  castello  Beroart,  quod  duobits  miliariis  distaf  a  eivitale 
AscaJone".  Sie  Albert.  Aqti.  p.  349,  aiietoribiis  Jaeobo  p.  1070,  et 
Sanud.  p.  165:  „inter  Ascalonum  et  Joppen  est  Azolum,  X  miliar  ihn  s 
ah  Ascalona;  qnondam  una  ex  quiiiqne  civitalibiisPhilistaeorum,  distans 
non  longe  a  muri ;  nunc  i^ero  ad  modici  casalis  reducta  est  parvitaiem".- 
„Sequitur  Acharon,  octo  distans  milibns  ab  A^oto:  prope  mare  sita  est". 
Fulcli.  Carn.  p.  432:  Apud  urhem  .  .  .  quae  nunc  Ibenum  iwcita- 
tur,  in  vicubim  iamdiu  reductam:  haec  est  Azofus  vel  Eldot.  — 
Uberiora  de  Aü,oto  (Asdud)  exhibet  Ritter,  i.  I.  89  sqq.;  de  castro 
Beroardi  silet. 

2)  Ascalona.]  Jacobus  de  Vi tr.  I.  I.  c.  XXXVII,  p.  1070:  distat  (Ga%a) 
decem  miliuribus  ab  Ascalona,  qnae  similiter  una  f'uit  ex  quinque 
urbibus  Philistiim,  in  litore  maris  sita.  Cfr.  Sanud.  supra  parte  VI, 
c.  XVIII,  p.  165. —  Contra  Ascalonitas  Fulco,  Rex  tertius  Jerusalem.,  aedi- 
ficavit  castrum  Albam  Speculam  (Sanud.  p.  165)  s.  Blaticheyarde  Jacob  i 
p.  1071.  {Bianca  Guurda  Guil.  Tyr.  XV,  25.  Castrum  album  apud 
Robert.  Altissiod.  I.  1.  265.  Cas/c/i^a^cMw»  apud  Fridericum  II  (bist, 
dipl.  ed.  Breli olles  MI,  89.).  Idem  ex  destructa  Pliilistaeorum  Gel/i 
erexit  oppidum  Ibelim  (Abilin  p.  343).  Cfr.  eosdeni  ibidem.  De  bis  egit 
Ritter.  I.  1.  XVI,  p.  93  sqq.  De  Ascalone  ibid.  p.  66  sqq.  Appellabatur 
olim  Sponsa  Syriae.  Schultens.  i.  I.  s.  h.  v. 

^)  Gaza.]  Jacobus  de  Vitr.  1.  1.  p.  1070:  Ga%a  civifas  antiquissima, 
a  praedicta  muniliune  (Daro)  quutuur  stadiis  distans,  una  quondam  e.v 
quinque  civitatibus  Philistinorum.  Cfr.  Sanud.  supra,  parte  VI,  c.  XVIII, 
p.  164.  165.     Situm   bistoriamque    buius   urbis   {TäC^a.  Craecis,    nty    He- 

braeis,    4.C    Arabibus)   explanavit  Ritter.   I.   I.   p.  45  sqq.    De   nomine 

atque  etymologia  vocis  Gu%ae  videsis  K.  B.  Stark ium  in  libro  fru- 
etuosissimo:   Ga%a  und  die  philistäische  Küste.  Jena  1852,  p.  45  sqq. 


4  I  4  Mak.simi  Oeokgii  Baiuli  in  Svhia  mkmorialk. 

Gdzn   niif/ur  Darum  ^)    miUiaria   XV.    Ihi  finis   Terrae  promis- 
sionis. 


In  liiio  iuldiimis  (lti:»rum  tabularum  Marini  Saiiiiti  noniiiia 
geographica,  eaque  formis  intactis : 

i.  Alexandreta.  Borbimcllum.  Caput  de  raxagazir.  soldi- 
num.  porC  valliiH.  polanum.  Caput  gliate.  IJtia.  Beona.  Valania. 
Maradea.  Margatum.  Tortosa.  presonia.  Tripolis  ^syria.  Nephyn. 
Pudius  g  stabulh.  Boldronu.  Gibeletum.  Cauum.  Barutum.  Damo- 
rum.  Si/don.  Caput  sti  rapliaelis.  Tyrus.  Caput  albü.  Äcou.  Car- 
melus.  Castru  pTjor.  Cesarea.  Arcu/fum.  Jafa.  Castrü  berourdi. 
Ascalona.   Gazam.  Dromv.  Berto. 


')  Darum.^  Jacob,  de  Vitr.  I.  I.  c.  XXXIX,  p.  1070:  Esl  Durum  prae- 
.sidium  seit  oppidum  vi  confinio  Idumaeae  et  Palaestinae  situm,  (fuin- 
(jtie  sladiis  distans  a  muri,  llanc.  uute.m  muuitionem  Hex  Hierosolymo- 
rum  Almaricus  in  aliquantum  eminenfi  loco  fmidaint,  forma  rolunda, 
(jualuor  lurres  atufulares  hahentem,  ubi  quondam  fuit  monaaterinm 
Graecorum;  unde  udhuc  priscuin  nomen  retinet.,  id  est  Darum,  qiiod 
interprclatiir  domus  Gracco  rum.  Eadem  repetit  Sanud.  parte  VI, 
cap.  XVIII,  Guillelmus  Tyr.  p.  986.  987.  1008.  1029.  Radulplius 
Coggeshal.  (recueil  des  liistoriens  XVIII,  03):  „anno  MCXCII  rex  Ri- 
cardns...  Darum,  adiit,  nltimitm castellum chrisfianitatis  versusBabylo- 

niam^. —  Schu  Itens.l.  1.:  Darounum.  O^^i-^l-  Daran...  Vera  (amen 

scriptio  est  f^j'-^  Daroum  .  .  .  ifa  With.  Tyr.  lih.  20,  20  Darum 
exarat  declaratque  domum  Graecorum.  Nempe  conflatum  esse  videri 
potest  ex  j].^  dar,  domus,  et  o^j  Rumaei,  Graeci:  Iradilionem- 
que  affert  Tyrius  incolarum,  prisois  ibi  temporibus  fuisse  Graecorum 
monasterium  . . .  Memiuil  eins  Lex.  Geogr.,  ubi  etiam  Ba^ljJ)  Daroum 

pronunciatur   .    .    ■    Suspicor  quoque    >>0'-^   «    Dm,    durom,    playa 

australis,  quae  Daromas  signafe  dicla,  tiomen  invenisse,  qtium  eins 
extremum  constituul  terminum''.  —  Ideni  statiiit,  uti  ex  Rittero 
I.  I.  XVI,  p.  i'A  c'ognovimiis,  yiiairemero  (in  Makrizi  hist.  des  Sultans 
Manilouks  d'iigyi'to  I,  2,  237  j:  illud  cnim  non  Darum,  scd  Daer  urnim 
dicendiini  fuit  Orientalibus.  Nos  rem  in  niedio  relinquimus ,  nei- 
de domo  Durus  (cfr  bnjns  rfiliootionis  nr.  XXXV.  Toni  I  ,  p.  76) 
dijudicanius. 


Marini  Sanuti  Svkiaca. 


415 


2.  Sydon.  Sarepta.  tijr .  Scandaliu..  casale  lampti  Acon. 
Cayfas.  camelus.  mäsio  helyc.  casf"'  pcg'nor.  Cesarea.  Arsur. 
Japan,  ramnla.  Cast'"  beroardi.  Acharou.  azocü.  saroiia.  Asca- 
lona.  alba  spccula.  Gaza. 


Denique,  ut  totus  conspectus  quasi  iino  intuitu  percipiatur, 
paraplum  Syriae  maritimae  in  tabulae  formain  reductiim  siil)- 
jiciiims. 

Paraplus  Syriae  maritimae. 


Loca  orac  apposita. 

Loca  ab  ora  plus  niiiuis  icinola. 

Passus  Fortellae. 

Alexandretta. 

Montagna  Nigra.                      | 

« 

Bagaras.                               1 

Trapaza. 

Portus  S.  Siineonis. 

Aiitiocliia.                                y 

Pulzyn. 
Gloi'iata. 

( 

Vi 

Liza  (Laodicea). 

\ 

Lena  (Gibellum?). 

] 

r\ 

Valania. 

/ 

Margath. 

[MaradeaJ  '■'. 

\ 

Tortosa  (Antarados). 

Terra  Ässassinorum.              1 

CO 

3 

Araehas  (ArcliisJ.                  / 

Sin?                                         [ 

"ö 

Crach.                                  ' 

Cl, 

ßaracha?                                \ 

Tripolis. 

1 

es 

[Mons  Peregrinus] 

l 

s 

o 

Nephin. 

\ 

Botrus. 

1 

Bybius  (Gibelet). 

' 

Passus  Canis. 

\ 

e 

Beiithus. 

ffl 

Sidon  (Sagiifa). 

f 

5     r 

Sarepta. 
Tynis. 

Bellort.                                    / 

5d  ~ö 
Cd    o 

Pnti'us  aquar 

im  viventium.                              1 

X 

*   Unc!   angulati    in.lleiinl    I.hm. 

(|nai'    piactec    Saiiiitiiiii   a<l   (•ompIi.|iU'iiti 

III  alk'gaviimis. 

410 


Pactum  Siii,tani  Aegvi-ti  kt  Vknktoiujm. 


I.oca  oiac  apiiosita. 

Loca  all  ora  plus  minus  rciiiota. 

(Jastruin  Scaiidallum. 

' 

[Scala    Tijrioriini/    IMons 

Sarona. 

Casalc  Laml)citi. 

Accon  (FtolemaisJ. 

Cayj)has. 

Mons  Carrnelus. 

Oastrum  Percgiinorum 

C3 

(Districtum). 
Dora. 

\ 

0» 

Caesarea  Palaestinae 

\ 

)      i 

(Turris  Stratonis). 

'       5 

Arsur  (Antipatrida). 

E 

3 

.loppe  (Jaffa). 

[Ibelin.J 

bD 

Caslrum  Beroardi. 

[A%otus.] 

[Alba  Spectda,  Blanche 
Garde.] 

Ascalon. 

Gaza. 

Darum. 

fLnris./ 

1 

CCCf. 
Pactani  Saltani  Aegypti  et  Yenetoram. 

A.  d.  1244,  mense  Martio. 

Liber  Pactorum  II,  pag.  218. 

Soldanus,  cum  quo  agitur,  est  Ejjubida  Elmelik  es  Sfilih  Naj- 
medfUn,  filius  Elkdmil  (cfr.  supra  in  Pacto  a.  1238);  regnavit  ah 
anno  1239—1249.  Cfr.  Hammer.  I.  1.  p.  665. 

In  nomine  Dei  misericordiosi. 

Hoc  est  pactum  et  fidantla  Job,  filius  Merimechet,  filius 
Bulbecre,  filius  Job,  quod  precepit  dominus  Soldanus  Melecbe 
Salamsmidin ,  Soldanus  paganorum  omnium. 

Nobiüs  Job,  filius  Melechelcheme,  amicus  Califfi —  dominus 
manuteneat  suam  dominationem  —  omnibus  mercatoribus 
Venetis,    qui    ducunt   merces    per   totain    terrani   Aegypti  — 


Pactum  Sultani  Aegypti  et  Vi;Nif;TORüM.  417 

Dominus  cum  inanuteneat  —  iit  sint  salvi  et  securi  ad  ndantiani 
Dei  et  sui  Miss!  —  qiil  orat  super  illum  —  super  suuin  habere 
et  super  suas  personas  Veiietorum,  et  oinnia  sua  mereimouia, 
et  de  oniiiihus  reljus,  quas  ipsi  iutromittunt,  tain  de  suo  introitu, 
quam  de  suo  exitu ;  et  nuUus  audeat  poiiere  in  eos  mauus,  et 
veniet,  et  sicut  consueverunt  venire  in  tempore  Soldani  et  suis 
diebus  Mileclielcheme  —  Dens  sibi  parcat — cum  bono  corde  et 
bona  voluntate,  et  habeant  bonam  lidem  in  hac  iidantia  et  in 
ista  gratia;  et  hoc  seiant  omnes  nostri  Bajuli  et  castellani  et 
servi  omnes. 

Et  hoc  pactum  sit  firmum  propter  signale  nostrum ,  quod 
est  scriptum  in  hoc  pacto.   Dens  veHt. 

Hoc  pactum  scriptum  fuit  die  sexta  intrante  Soel,  hoc  est 
in  mense  Martii.  Anno  sexcentesimo  quadragesimo  primo  Sar- 
racenorum  —  gratias  referinuis  Deo  et  prophetse  nostro  Mau- 
meth  et  suae  linear.   Sufiic.  [Sufficiat?] 

In  nomine  Dei  misericordiosi. 

Recepimus  litteras  a  domino  capitaneo  magno  Job,  fdius 
Maumetb,  filius  Bubreus,  fdius  Job. 

Hoc  est  Signum  Soldani,  et  firmo  et  provido  super  ab'os, 
et  alto  domino,  leone  magno,  rectore,  a  quel  ke  secura  tutta 
la  gente,  che  se  demanda  Franchy,  da  cului  ke  e  cauo'),  et 
aiuzuto  supra  tutti  quelli  dei  Batesterio,  amico  delli  Re,  et  delli 
Imperatori ,  et  delli  Soldani.  Deo  lo  mantegna  in  saluamento, 
et  amplificare  lo  so  onnore,  et  la  soa  matorilade'),  et  la  sua 
grandezza. 

Intendessimo  le  vostre  littere,  et  quello,  che  nui  diman- 
dasse,  dicendo  de  lo  dei  juramento  si  cum  daquello,  che  se 
ancor  cum  nui,  et  si  semo  certi  dello  so  amor,  et  si  sen')  de  — 
laudemo  de  so  alto  consilio,  et  nui  laudemo  lo  so  amor,   et  la 


*)I.  e.  capo.  I      ~)  Lep;.  autoritade. 

^)  Locus  decurtatus;  dictio  oinnino  saepius  proiniscua. 
Fontes.  Abth.  U.  Bd.  XMl.  27 


4  I  8  Pacta  lk'N(;AuouuM. 

soa  amislade  —  el  veiii  li  vostri  missi,  et  si  se  azunse  cum  nui, 
li  nobili  cavaleri,  duiniiuis  Leonardus  Gradonico  et  dominus 
Johannes  Premarinus;  et  hauemo  intese  le  suc  paraule,  et 
hauemo  per  ceito  la  soa  mesazaria,  et  hauemo  rendutoli  respon- 
sion,  hl  quäl  uui  pore  saver  per  illi,  et  lo  saluto,  che  nui  ve 
mandemo  salutando ,  et  pregliemoue  de  vostre  littere  et  de 
vostre  novelle,  che  uui  de  dihiai  mandar  et  demandär  quelle 
cose,  che  ui  plase,  et  ke  ue  fai  mester;  et  Deu  ue  mantegna 
en  l'uostri  fatti,  et  in  lo  vostro  pansär,  Deo  lo  volga. 

Facta  decima  sexta  die  intrante,  niense  SoeP),  quod  est 
mense  Martii,  et  laudemo  lo  nome  de  Deo  solo. 

OCCII.  CCCIII. 
Pacta  Hangaroram. 
1.  Pactaiii   domini  Belac,   Rcgls  Hangarorum,  babitam  cum   domino 
Jacobo  Tenpolo,  Dacc. 

A.  d.  1244,  die  30.  m.  Junii. 

Liber  Pactorum  I,  338. 

Andreas  Dandulus  I.  I.  p.  8Sö:  „Dux  per  lajatos  suoa, 
Petrmn  Dcmdulo  et  Stcphaimm  Jmtiniatio,  cum  Bela,  Rege  Hun- 
gariae,  Jadrae  remisso  litlgio,  ijei^petiiam  pacem  juramento 
firmavit,  vicissim  promittenies ,  ne  unius  rebelies,  seu  qui  ejus 
incommoda  procurarent ,  ab  altero  favorem  vel  juvamen  reciperc 
debeant".  In  margine  codieis  Ainbrosiiini  haec  adnotantur:  „In 
pacto  pacis  convcnere,  ut  Veneti  Jaderam  possideant  cum  suis 
pertmentiis ,  sicutl  cices  Jaderliid  antea  possederant ,  nemine  con- 
tradicente  vel  contraemite.  Promisit  etiam  Rex,  se  nee  per  se,  nee 
per  suos  intromittere  posthac  in  ea  urbe  perpetuo;  rebellesque 
Venetorum  Jadertinos  se  armari  prokibiturum,  ita  ut  Venetis  nocere 
non  possint.  Veneti  vero  se  Regi  ejusque  amiris  favorabiles  promi- 
serunt ,  neque  Regis  inimicis  auxilium  aut  favorem  praestituros, 
praesertim  in  maritimis  ,•  neque  cum  Ulis  pacta  aut  foedus  percus- 
suros,  praecipue  cum  domina  Beatrice  ejusque  filio  Regis  nepote. 
Denique  Jadertini  rebelles  Venetorum  confitentes  crimen,  illorum 


*)  Mensis  Scheww;\I  incipit  hoc  anno  die  13.  in.  Martii. 


Pacta  HuNGAROKUM.  419 

gratiam  meruere,  et  Stephanus  Jnsiinianus  Comes  est  Ulis  (latus; 
urbis  muri  maritimi  diruti  et  ar.v  est  ea.-tructa." 

Cfr.  Pacta  conventiüiiis  a.  1247,  hujus  Coli.  nr.  CCCXI  et 
J.  Chr.  Engel.   Geschichte  des  ungarischen  Reichs  I,  361, 

Nos  Bella,  Dei  gratia  Rex  Hunj^ariae,  tenore  praescntium 
scire  uolumiis  iiniuersos,  quod  iiiris  iiobilibus  et  discretis,  Ste- 
phano  Justiniano  et  Petro  Dandulo,  nuntiis  et  proeiiratoribus 
dilecti  amici  nostri,  Jacobi  Teupuli,  illustris  Dueis  Venetorum, 
promisimus  nomine  dieti  Ducis  et  communitatis  Venetiarum, 
iuramento  corporaliter  praestito,  tactis  saeris,  quod  uniuersa 
et  singula  capitula  Infrascripta  obseruabinius  et  attendemus 
bona  lide,  sine  fraude,  absqiie  ullo  malo  ing-enio,  et  obseruari  a 
nostris  inuiolabiliter  faciemiis. 

Videlicet  quod  diclo  Duei  et  suis  suceessoribus  iieram, 
firmam  et  perpetuain  pacem  et  aniicitiam  obseruabimus. 

Itemque,  quod  dictum  Ducem  et  Venetos  permittemus 
teuere  ciuitatem  Jadiensem  ('um  pertiuentiis  suis,  sicut  ciues 
Jadrenses  olim  tenuerunt,  absque  ulla  inquietatione  uel  contra- 
rietate ;  nee  intromittemus  nos  per  nos  uel  per  nostros  succes- 
sores  aut  per  nostros  homines  defin?J  ciuitate  Jadrensi  cum  suis 
pertiuentiis  in  perpetiium. 

Item  non  permittemus  uel  consentiemus,  immo  fidelibus 
nostris  dabimus  districtius  in  mandatis  et  spccialiter  Cachetis*) 
et  Jadretinis  onmibus,  qui  exierunt  ciuitatem  Jadrensem,  et 
sunt  sub  potestate  nostra,  ut  homines  Ducis  Jadrae  commoran- 
tes  et  alios  Venetos  non  praesum(m)ant  de  caetero  molestare, 
uel  aliquam  iniuriam  seu  offensam  inferre. 

Item,  quod  memoratos  Jadretinos,  qui  exierunt  ciui- 
tatem, et  sunt  uel  esse  uolunt  sub  potestate  nostra  et  in 
terra  nostra,  remouebimus  a  districtu  Jadrensi  et  Nonensi ,  et 
collocabimus  eos  iufra  quatuor  menses  remotius  a  ?nari;  unum 
(unde?)  non  possint  nocere  commorantibus  Jadrae  et  aliis  Venetis. 

*)  Hi  Cacheti  iidem  esse  videntur  cuin  Cacicliis  pag.  '^\^^  hujus  voliiniinis. 

27  " 


420  Pacta  Hungarokum. 

Item  nullain  coiuientionem.  nulluni  pactum,  nullam  con- 
federationem  faciemus  et  nullam  societatem  cum  aliqua  uel  ali- 
quibus  personis  contra  iam  dictum  Ducem  et  suos  successores 
ac  etiam  contra  communitatem  Venetiarum;  nee  aliquod  con- 
silium  uel  auxilium  inimicis  ipsius  Ducis,  uel  suorum  successo- 
rum  seu  communitatis  Venetiarum  impendemus  aut  impendi 
patiemur  contra  dictum  Ducem  et  communitatem  Venetiarum; 
nee  ipsos  inimicos  aut  ipsorum  (inimicos  aut)  homines  per  ter- 
ram  nostram  transire  permittemus  contra  praefatum  Ducem  et 
communitatem  V(uietiarum. 

Item  cum  requisiti  fuerimus  a  praedicto  Duce  uel  ipsius 
successore,  prout  decet  ab  amico,  consilium  et  auxilium  impen- 
demus contra  suos  inimicos  et  infideles,  maxime  circa  maritima, 
sicut  consueuit  amicus  amicum  iuuare,  si  facere  poterimus  cum 
bono  et  honore  et  salute  Regni  nostri. 

Ad  maiorem  autem  firmitatem  praedictorum  littei-as  prae- 
sentes  nostro  sig'illo  fecimus  communiri. 

Dat.  in  castris  iuxta  castrum  G\las.  Anno  Domini  mlllesimo 
ducentesimo   quadragesimo  quarto,  secundo  Kai.  Julii. 

2.  PactDin  (loiniiii  Jacobi  Tcupuli,  Ducis,  habiinm  cuui  Rege  Hungaro- 
rniu  praedicto. 

A.  d.  1244,  die  6.  m.  Augusii. 
Liber  Pactorum  I,  339. 

Nos  Jacobus  Teupulus,  Dei  gratia  Dux  Venetorum,  tenore 
praesentium  scire  uolumus  uniuersos,  quod  cum  domino  Bella, 
inclito  liege  Hungarorum,  in  pacis  et  amicitiae  faedera,  perpetuo 
inter  ipsum  et  nos  et  communitatem  Venetiarum  duratura,  con- 
uenimus  in  bunc  modum: 

Promittentes  iuramento  corporaliter  praestito,  tactis  sacris, 
nomine  nostro  et  communis  Venetiarum,  quod  uniuersa  et  sin- 
gula  capitula  infrascripta  obseruabimus  et  attendemus  bona  fide, 


Pacta  Hungarorum.  421 

sine  fraude,  absque  iillo  malo  ingeiiio;  et  obseruari  a  nostris 
inuiolabiHter  faeiemus, 

Videlieet  quod  tarn  dicto  Regi,  quam  suis  haeredibus 
iieram,  firmam  et  perpetiiam  paeem  et  amieitiam  obseruabimiis. 

Item,  quod  nos  et  onines  ad  nos  pertinentes  non  reeepta- 
bimus  nee  retinebimus,  nee  reeeptari  nee  retineri  permittemus 
aliquos  inimicos  uel  infideles  dieti  domini  Regis  de  Reg-no  suo 
existentes;  nee  aliquod  eonsilium  uel  auxilium  eis  impendemus 
uel  impendi  permittemus,  postquam  nobis  constriete*)  per  litte- 
ras  domini  Regis  uel  per  nuntium  suum  Episcopalem;  et  quod 
signifieare  curabimus  per  nostras  litteras  infra  duos  menses  a 
tempore  praestiti  iuramenti  computandos  omnibus  Comitibus 
et  Potestatibus,  ad  Ducatum  V^cnetiarum  pertinentibus.  a  Ragu- 
sio  usque  ipsam  ciuitatem  Venetiarum  constitutis,  quod  inimicos 
uel  infideles  dicti  domini  Regis  de  Regno  suo  existentes  non 
receptabunt,  nee  retinebunt,  nee  reeeptari  nee  retineri  permit- 
tent,  nee  aliquod  eonsilium  uel  auxilium  eis  impendent  uel  im- 
pendi permittent. 

Item,  quum  requisiti  fuerimus  a  dicto  domino  Rege  uel 
ipsius  successoribus,  prout  decet  ab  amico,  eonsilium  et  auxi- 
lium impendemus  ipsi  domino  Regi  contra  suos  inimicos  et  infi- 
deles, maxime  citra  fdrca?J  maritima,  sicut  consueuit  amicus 
amieum  iuuare,  si  facere  poterimus  cum  bono  et  bonore  et 
Salute  Venetiarum. 

Item,  quod  nullam  eonuentionem,  nulluni  pactum,  nullam 
societatem ,  nullam  confederationem  faeiemus  nos  et  communi- 
tas  Venetiarum,  nee  fieri  permittemus  cum  aliqua  uel  aliquibus 
personis  contra  dominum  Regem  et  suos  successores,  et  spe- 
eialiter  et  nominatim  cum  domina  Beatrice,  uxore  quondam 
domini  Andreae  Regis,  et  filio  ipsius;  nee  nuntios  ipsorum  con- 
tra dominum  Regem  aut  contra  ipsius  honorem  et  suorum  suc- 


*)  Desideratur  verbum  „significatuin  est". 


422  Benkdioti,  Archikp.  IIkkacl.,  sponsio. 

ccssoiiiiM  iecc|)tal)Iimis  nee  reccptari  patieinur;  nee  ipsos  aut 
ipsonini  nuntios  aut  liomines  per  unineni  distrietum  Diieatus 
nostri  (aut  per  homines)  transire  |)erniltternus  eontra  doniinuni 
Regem  uel  suüs  sueeessores;  nee  aliquod  consiliuni  uel  auxilium 
inimieis  ipsius  Regis  uel  suorum  successorum  impendemus  aut 
inipendi  patiemur  contra  dominum  Regem  et  suos  sueeessores. 

Item,  ([iiod  duas  partes  Cribitti  portae  ad  Jadram  nos  et 
eomnuinitas  V'enetiarum  permittemus  dominum  Regem  et  suos 
sueeessores  et  liomiues  suos  ipsius  Regis  nomine  percipere 
absque  inquietatione  et  contrarietate,  sicut  ab  antiquo  anteees- 
sores  ipsius  Regis,  et  ipse  idem  tenuit,  et  pereepit. 

Ad  maiorem  autem  firmitatem  praedictorum  litteras  prae- 
sentes  nostro  sigillo  feeimus  communiri. 

Dat.  Vi:netiis  in  nostro  Ducali  palatio.  Anno  domini  mille- 
simo  ducentesimo  ({uadragesimo  quarto,  die  sexto  intrante, 
mense  Augusti,  secundae  indietionis. 

CCCIV. 

Benedictus,   Eracliensis   Archiepiscopus,   spondet  censam   pro  terris 
monasterii  $.  (reorgii  niajoris,  positis  in  ConstaDtinopoli. 

A.  d.  1244,  die  lU.  m.  Octobris. 

Flani.  Cornelius  Ecelesiae  Venetae  aiiticpia  inotiunienta  XI 
decadis  parte  posteriore,  Tom.  VIII,  pa*]^.  245  et  240.  Ex  autograplio 
in  monasterio  s.  Georgii  majoris. 

In  nomine  Del  eterni.  Amen. 

Anno  ab  incarnatione  Domini  nostri  Jesu  Christi  millesimo 
ducentesimo  quadragesimo  quarto,  mensis  Octobris,  die  quinta- 
decima  exeunte,  indictione  tertia.   Constantinopdli. 

Nos  Benedictus,  Dei  gratia  Eracliensis  Archiepiscopus, 
presentis  instrumenti  serie  promittimus  et  obligamus  nos  domino 
Petro  Quirino,  Dei  gratia  venerabili  Abbati  et  conventui  s.  Geor- 
gii majoris  de  Venetiis,  ecclesias  eorum,  videlicet  s.  Marci  de 
Embulo  (1.  Emholo)  Venetorum  in  Constautinopoli,  et  monasterj 


Petui  Pini,  Episc.  Castell,.,  conckssio.  423 

Patitapolici  (J.  Pantepopü)  et  domos  eariim,  teuere  in  tali 
statu  vel  meliori,  si  potiierimus,  quali  eas  ab  ipsis  reeepimiis  in 
presenti;  et  possessiones  earumdem  eeclesiariim  manutenere  et 
defendere  ad  opus  ipsius  inonasterii,  bonafide;  ac  ipsi  ecclesie 
s.  Marei  faeere  in  dlvinis  oflieiis  per  Presbyterum  et  elericuni 
deserviri;  et  festuni  s.  Marei  solemniter  annis  singulis  in  eadeni 
ecclesia  juxta  consuetudinem  celebrari. 

Censum  auteni  pro  ipsis  ecclesiis  et  possessionibus  earum, 
tarn  in  terris,  quam  in  aquis,  eidem  domino  Abbati  et  conventui 
vel  eorum  suecessoribus  annuatim  triginta  trium  yperperornm 
auri,  reeti  ponderis,  Constantinopoli  in  Septembri  vel  in  Marcio, 
vel  quando  naves  de  Constantinopoli  Venecias  ire  eontingerit, 
non  (leg.  nos)  proniittimus  reddituros  eis,  censum  ipsum  suo 
perieulo  maris  et  gentis  per  aliqueni  virum  idoneum  sub  multo- 
runi  testimonio  transmittentes. 

Hec  autem  omnia  proniittimus  faeere  ac  servare  sine 
fraude,  ad  penam  nos  quinque  libr.  auri.  si  contrafecerimus, 
obligantes. 

In  cujus  rei  testimonium  presens  instrumentum,  per  manus 
Presb.  Warnerii,  public!  notarii  Venec,  confectum,  eis  conces- 
simus,  sig-illique  nostri  munimus  (1.  mimimine)  roboratum. 

Ego  ßenedictus,  Eracliensis  Archiepiscopus,  mm.  ss. 

Ego  Riquianus  Mudazo  tt.  ss. 

Ego  Aulererius,  ministerialis,  tt.  ss. 

Ego  Warnerius  Statuario,  Presb.  et  not.,  complevi  et 
roboravi. 

cccv. 

Petrus  Pino,  Episcopus  Castellanus,  concedit  Joanni  Presbyter©  s.  Tri- 
nitatis  ecclesiam  s.  Marei  de  Barnto  (Beryto),  statoto  anuoo  censa. 
A.  d.  1245,  die  13.  m.  Februarii, 

F 1  a  m.  Cornelius  Eeclesiae  Venetae  XVI  decadis  parte  poste- 
riore, Tom.  XIII,  p.  224.  Ex  archivo  Patriarchali. 

De  Petro  Pino  v.  Ughellium  1.  1.  V,  126S  sqq. 


424  Sl'KlMlANI    I'LEBANl   IMIOMISSIO. 

In  nomine  Dei  eterni.   Amen. 

Anno  ab  incarnatione  Domini  nostri  Jesn  Christi  1245, 
mensis  Fel)ruai'ii,  die  1  3,  indietionc  IV  (JU). 

Nos  Petrus,  Dei  j^ratia  Episcopus  Castellanus,  concedimus 
et  commendamns  tibi,  Johanni,  Presbytero  ecclesie  s.  Trinitatis 
de  Venetiis,  nunc  habitanti  in  partibns  ultramarinis,  ecelesiam 
s.  Marei  de  Baruto,  ad  nos  speetantem,  a  Kalcndis  Madii  proxi- 
mis  usque  ad  unum  annum.  ut  eam  habeas,  teneas,  oflicies  vel 
officiari  facias  decenter  et  boneste:  possessiones,  domos  sive 
ortos,  ad  ipsam  ecelesiam  pertinentes,  incolumes  debeas  retinere, 
salvo  tamen,  quod  nomine  census  seu  pensionis  ipsiiis  ecclesie 
unam  maream  sterlingorum  nobis  apud  Venetias  in  festo  s.  An- 
dree  vel  ante  debeas  exibere. 

In  cujus  rei  testimonium  presens  instrumentum  nostri 
sigilli  munimine  jussimus  communiri. 

Presentes  fuerunt  dominus  Magister  Laurentius,  electus 
Jadrensis. 

Magister  Tlieobaldus,  canonicus  Castellanus,  et  Stephanus, 
Plebanus  ecclesie  s.  Sophie. 

Actum  est  hoc  in  Episcopatu  Castellano. 

Ego  Petrus,  Dei  gratia  Episcopus  Castellanus,  m.  m.  ss. 
L.  S.     Ego  Paulus,  clericus  s.  Marci,   canonicus  et 
not.,  predictis  interfui  rogatus,   et  de  mandato  predicti  domini 
Episcopi  Castellani  complevi  et  roboravi. 

CCCVI. 

Stcphaims,  Plebanus  s.  Sophiac,  promittit  Petro,  Episcopo  Castellano, 
pro  Joanne,  Presbytero  s.  Trinitatis,  de  censu  ob  ecelesiam  s.  Marci 

de  Itarnto. 

A.  d.  124a,  die  17.  m.  Februarii. 

Flam.  Cornelius  Eeclesiae  Venetae  Tomo  XIII,  p.  225.  Ex 

archivo  Patriarchali. 


StEPHANI  PLEBANl   PROMISSIO.  425 

In  nomine  Dei  eterni.   Amen. 

Anno  ab  incarnatione  Domini  nostri  Jesu  Christi  1245, 
mensis  Februarii,  die  1  7.  exeunte,  indictione  IV  (IIT).   Rivoalti. 

Post  concessionis  et  commendationis  cartam  factam  hoc 
siiprascripto  anno  et  mense,  die  13.  exeunte,  quam  vos  dominus 
Petre,  Dei  gratia  Episcope  CasteHane,  feeistis  Johanni,  Preshy- 
tero  ecclesie  s.  Trinitatis  de  Venetiis,  nunc  habitanti  in  partibus 
ultramarinis ,  per  quam  ei  ggiicessistis  et  commendastis  eccle- 
siam  s.  Marci  de  Baruto,  ad  vos  spectantem,  a  Kalendis  Madii 
proximis  usque  ad  unum  annum,  ut  eam  habeat,  teneat,  officiet 
vel  officiari  faciat  decenter  et  honeste;  possessiones,  domos 
sive  ortos,  ad  ipsam  ecclesiam  pertinentes,  incolumes  debeat 
retinere,  salvo  tarnen,  quod  nomine  census  seu  pensionis  ipsius 
ecclesie  unam  marcam  sterlingorum  vobis  apud  Venetias  vel  ad 
festum  s.  Andree  vel  ante  debeat  exhibere,  ut  in  ea  lei^itiir,  et 
cetera :  ;  ,  .        '^    ; :/  • 

Promittens  promitto  ego  Stephanus ,  Plebaniis  :  ecclesie 
s.  Sophie ,  quod,  si  predictus  Presb.  Johannes  vobis  prefatam 
marcam  sterlingorum  usque  ad  predictum  terminum  non  dederit 
seu  non  miserit,  et  que  in  dicta  concessionis  et  commendatio- 
nis carta  continentur,  non  observaverit,  tunc  ego  per  me  vel 
per  meum  missum  vobis  vel  vestro  misso  predictam  marcam 
sterlingorum  dare  et  solvere  debeam ,  et  vos  et  ecclesiam 
Castellanam  de  omnibus  exinde  indempnem  reddere,  sub  pena 
librarum  viginti  denanorum  Venet.  parvorum. 

'I'  Ego  Stephanus,  Presb.  et  plebanus  ecclesie  s.  Sophie, 
m.  m.  ss. 

-j-  Ego  Bartholömeus,  Presb.  et  canonicus  Castellanus, 
tt.  ss.  ■..'•;   ■;.;'■■  .^      .  i  ■;:  :■  ,'     .   ■  ■        -.■     ;. ' 

-|-  Ego  Thomas,  canonicus  Gästellanus,  tt.  ss. 

L.  S.     Ego  Paulus,  clericus  s.  Marci,  canonicus  et 
notarius,  complevi  et  roboravi. 


42ß  PaiviLKGiuM  Hktiionms,  heg.  Armeniae. 

CCCVII. 

Itciii  iiliud  priuilc;;iDrii  srcurilalis  prcdiclorum  Ycnetoruiih  per  Hcton, 

Uegem  Arineiiie,  ot  Uolisabelii,  liliuni  Leouis  condnni  Kcgis  Aniieuic, 

domino  Jacobo  Teupulo,  Duci  Yvnctiaraiii,  collatuni. 

A,  (1.  124G,  in.  Martio. 

Libor  Albus  fol.  229.  Libri  Puctonim  I,  260.  II,  7.  Excerpsit 
Marin.  IV,  I5d.  Cfr.  Nos  ad  rir.  XCIV,  Tom.  I,  373.  AddeArchiv. 
stör.  IX,  365. 

In  nomine  Patris  et  Filij  et  Spiritus  sancti.  Amen. 

Notum  sit  Omnibus  presentibus  et  futuris,  quod  ego  Ileton'), 
Dei  gracla  Rex  Armenie,  filius  Constantini,  nobib's  uiri,  et  ego 
Ilelysabetb '),  (ilia  Leonis,  condam  Regis  Armenie,  de  potenti 
genere  Rupiiiorum  et  Regina,  vxor  predicti  Regis  Iletonis,  tarn 
pro  parte  omnium  heredum  et  successorum  nostrorum,  quam  pro 
nostra,  damus  nostrum  preciosum  et  firmum  priuilegium  sapienti 
et  amabili  comunitati  Venetorum,  sicut  ilJustris  Dux  Venecie, 
Dalmaeie  et  Chroaeie,  dominus  Jacobus  Teupulo,  mittens  ad 
nos  petiuit  per  discretum  et  nobilcm  uirum,  Petrum  Dandulo, 
conciuem  suum,  ut  habeant  licenciam  et  securitatem  eundi  (et) 
redeundi  per  totam  terram  nostram,  sicut  habebant  priuilegium 
super  hoc  a  predecessore  et  patre  nostro,  Reg-e  Leone,  quod 
ostenderunt  nobis;  et  nos  confirmauimus  ad  peticionem  eorum 
predictum  priuilegiinn,  et  dedimus  nostrum  omnibus  Venetis, 
qui  sunt  et  qui  futuri  sunt,  quod  omnes  mercatores  et  omnes 
homines  Venetici,  qui  sunt  ultra  mare  et  citra,  et  ueniunt  in 
terram  nostram,  securi  et  sine  timore  sint  a  nobis  et  omnibus 
nostris  in  omnibus  locis,  qui  sunt  uel  erunt  sub  dominio  nostro, 
tarn  persone  eorum,  quam  res  et  omnia  sua  bona,  eundo  et 
redeundo,  uendendo  et  emendo,  sine  datione. 

Libertatem  habeant  in  portibus,  in  ciuitatibus,  in  pontibus, 
in  exitibus  et  in  omnibus  locis,  excepto,  quod  Venetici  habita- 
tores  semper  in  cismarinis  partibus,  si  transierint  per  portellam, 

')  Hetom  LP.  II.  |      =)  Eijsabe)^  t  Lp, 


Privilegium  Hethoms,  rkg.  Armeniae.  427 

teneautur  ibidem  soluere  per  dricturam '),  sicut  loci  eonsuetudo 
est,  et  excepto,  quod  omnes  Veiietici,  ([ui  attullerint  aiiriim  et 
argentuin,  et  Bisauzios  sine  monetas  inde  fecerint,  teneantur 
persoliiere  drectiiram,  siciit  persoluunt  hij,  qui  Bisauzios  seil 
monetas  operantur  in  Äeconensibus  partibus.  Qiiodsi  Bisauzios 
seil  monetas  non  fiierint  operati,  nullatenus  drectiiram  persol- 
uere  teneantur. 

Si  autem  Venetorum  uas  franjjatiir  in  omni  terra  nostra 
iiel  in  mari ,  quicumque  euaserit  a  mari,  sine  homo,  siue  res, 
sine  nauis,  erunt  securi  et  sine  timore  a  nobis  et  ab  omnibus 
subditis  nostris.  Si  uero  Venetorum  nauis  frangatur,  et  alterius 
gentis  homines  siiit  in  ea,  illi  erunt  ad  mandatum  nostrum.  Et 
si  alterius  gentis  nauis  frangatur,  et  aliquis  de  Venetis  sit  in 
ea,  Venetus  erit  liber  et  saluus  cum  omnibus  rebus  suis.  Naues 
autem  cum  alijs  hominibus  nostre  suberunt  iussioni.  Ipsi  uero 
Veneti  non  recipient  aliorum  hominum  res  uel  naues  in  sua 
custodia,  ut  eas  liberent  tanquam  suas. 

Quodsi  aliquis  Venetorum  uoluerit  peregrare  per  terram 
nostram  in  aliam  terram,  seu  Cristianorum  seu  Sarracenorum, 
ubi  pacem  et  treugas  habeamus,  sine  contradictione  aliqua  cum 
quibuslibet  mercimonijs  uadat,  quando  uoluerit,  et  redeat.  Et 
si  aliquod  dampnum  in  ipso  itinere  Veneto  uiatori  euenerit,  ad 
restituenda  ablata,  tamquam  nostra  propria,  operam  dabimus  et 
laborem. 

Et  si  in  terra  nostra  moriatur  Veneticus,  et  bonorum 
suorum  Ordinationen!  fecerit,  ipsamque  in  manibus  Veneti  seu 
cuiuslibet  commiserit,  et  fuerit  mortuus,  ordinatio  ipsa  stabilis 
sit  et  firma.  Et  si  sine  ordinatione  facta  subito  mortuus  fuerit, 
et  aliquis  Veneticus  mercator  interfuerit,  res  et  bona  mortui  in 
manibus  ipsius  astantis  Veneti  sine  contradictione  aliqua  deue- 
niant.  Et  si  aliquis  Venetus  non  interfuerit,  et  cum  ordinatione 
seu  sine  ordinatione  facta  mortuus  fuerit,  omnia  bona  ipsius  in 


^)  I.e.  persolvere  dricturam. 


42tS  Pun  ii.KfiiUM  Hktiionis,  iikg.  Armeniae. 

manibus  nostris  in  custodia  deueniant,  donec  habeamus  litteras 
Ducis  Venetorum  iiel  Baiuli,  ([ui  in  Accon  de  eins  mandato 
precrit,  alterius  illorum  sig-illo  sif^illatas ;  et  secunduni  tenorem 
ipsaruni  litterarum  predicti  Ducis  uel  Haiuli  mandatum  de  rebus 
mortui  sine  alicpia  contradietione  adimpleatur. 

Si  autem  duo  de  Veneticis  uel  plures  contentionem  uel 
discordiam  inter  se  habuerint  in  terra  nostra,  nos  eisdem  Vene- 
tis  aliquem  probum  et  discretum  uirum,  per  quem  contentio 
derimatur  et  inter  eos  reformetur  concordia,  statuemus. 

Quodsi  ali([ua  contentio  inter  Armenos  et  Venetos  euene- 
rit  et  interficiatur  liomo,  in  regali  curia  nostra  per  iudicij  sen- 
tentiam  üniatur.  Cum  uero  inter  Venetos  emergente  discordia 
non  fuerit  de  Veneticis,  qui  possit  concordiam  inter  eos  refor- 
mare,  per  iudicium  Sisiensis  Archiepiscopi  reformetur. 

Et  si  Venetus  cum  alterius  gentis  hominibus  aliquam  con- 
tentionem habuerit,  in  regali  curia  per  iusticie  sententiam 
decidatur. 

Concedimus  autem  et  damus  in  ciuitate  Mamistri^)  ipsis 
Venetis  ecclesiam  et  domum  et  locum  pro  domo  et  uictualia 
pro  sacerdote  et  clerico,  qui  seruient  ecclesie,  in  memoria  pre- 
decessorum  nostrorum. 

Vt  autem  presens  priuilegium  permaneat  inconcussum, 
propria  manu  rubeis  litteris  Armenicis  illud  signauimus,  et 
regali  sigillo  auri  illud  corroborari  facimus  et  muniri. 

Factum  est  hoc  priuilegium  per  manus  Gregorii  sacerdotis, 
Cancellarij,  anno  Domini  incarnationis  millesimo  ducentessimo 
quadragessimo  sexto,  mense  Marcij"). 

Ego  Gabriel  Paulinus,  notarius  et  Ducalis  aule  Venecie 
Cancellarius,  auctenticum  huius  sigillo  aureo  sigillatum  exempli 
uidi  et  legi;  et  sicut  in  auctentico  continebatur,  ita  et  in  isto 


1)  Mamistei  LP. 

3)  In  „Registre  dei  Patti  Venef.«  I,  p.  167.  II,  p.  7  MCCXLV.   At  repugiiat, 
quse  sequitur,  indictio. 


Promissio  Stephani  de  ecclesia  S.  Mauci  Bekytensis.         429 

continetiir  exemplo.  Ideoque  meo  proprio  si<jno  ipsiini  corro- 
boraiii ,  et  de  mandato  domini  Jaeobi  Teupuli ,  incllti  Diicis 
Venecie,  eurrente  anno  domini  nostri  Jhesu  Christi  millessimo 
dueentessinio  qiiadragessimo  sexto,  mense  Madij,  indictione 
quarta.   In  palatio  Ducatus  Venecie. 

CCCVIII. 

Stephanus,  Pleb.  s.  Sopliiae,  promittit  Episcopo  fastellano  pro  Joanne, 
Presbyter©  s.  Trinitatis,  censom  de  ecclesia  s.  Marc!  de  Baruto. 

A.  d.  i246,  die  16.  m.  Octobris. 

Flam.  Co  nie  lins  Eccles.  Venet.  Tomo  XIII,  p.  226.  Ex 
archivo  Patriarchali. 

In  nomine  Dei  eterni.   Amen. 

Anno  ab  incarnatione  Domini  nostri  Jesu  Christi  1246, 
mensis  Oetubris,  die  1  6.  intrante,  indictione  V.   Rivoalti. 

Post  concessionis  et  commendationis  cartam  faetam  hoc 
suprascripto  anno,  mense  Septembris,  die  8.  intrante,  quam 
vos,  domine  Petre ,  Dei  gratia  Episcope  CasteJlane,  fecistis 
Presbytero  Johanni  ecclesie  s.  Trinitatis  de  Venetiis,  nunc  habi- 
tanti  in  partibus  ultramarinis,  per  quam  ei  concessistis  et  com- 
mendastis  ecciesiam  s.  Marci  de  Haruto,  ad  vos  spectantem,  a 
Kai.  Madii  nuper  venturis  usque  ad  tres  annos,  ut  eam  habeat 
et  teneat  ac  in  ea  divina  celebret  et  ad  suam  voiuntatem  faciat 
ceiebrari  decenter  et  honeste;  possessiones,  domos  sive  ortos, 
ad  ipsam  ecciesiam  pertinentes,  incolumes  debeat  retinere,  de 
ipsis  ad  suam  voiuntatem  disponendo,  salvo  tantum,  quod  vobis 
nomine  census  seu  pensionis  ipsius  ecclesie  unam  marcham 
sterling-orunj  apud  Vonetias  pro  quolibet  anno  in  festo  s.  Andree 
vel  antea  dare  debeat,  ut  in  eo  lec^itur,  et  cetera: 

Promittens  promitto  eg-o  Stephanus,  Presbyter  et  plebanus 
ecclesie  s.  Sophie,  quod,  si  predictus  Presb.  Johannes  vobis 
prefatam  marcham  sterlingorum,  ut  dictum  est,  in  quolibet  anno 
non  dederit,  seu  non   miserit,  et  que  in  dicta  concessionis  et 


430  InNOCKNTII  IV   MTTEUAE. 

cominendationis  carta  contincutiii-,  iioii  ohservaverit,  tunc  ego 
per  me  vel  \)cr  meiiin  niissum  vohis  vol  vestro  misso  |)i-e(lictam 
niarcam  sterlinp^oruin  dare  et  solvere  (lel)eam,  et  vos  et  eecle- 
siam  Caslellanain  de  ümnil)iis  eoriiin  (e:ihide?J  indempnem 
reddere  sub  pena  librarum  vig-inti  deiiariorum  Venet.  parvoruin. 

'|-  Ego  Stephanus,  Presb.  et  pleb.  ecclesie  s.  Sophie, 
m.  111.  SS. 

-|-  Ego  Donatus,  Presb.  et  pleb.,  ss. 

•]-  Ego  Marcus  Urso,  pleb.,  ss. 

L.  S.      Ego  Leonardus,  Presb.  s.  Felicis  et  not.,  com- 
plevi  et  roboravi. 

CCCIX. 

Innoeciitii  lY  litterac  ad  Octavianum  rbaldinum,  qu.  Episcopum  Bono- 
nicnsciii,  Lcgatum,  de  oxemptionc  ecclcsiarum  s.  IHarci  Tyrcusis  et 

Accooensis. 

A.  d.  1247,  die  6.  m.  Mail. 
Liher  l\ictonim  1,  336. 

Cfr.  diploma  CCCXII,  cui  inserta  est  haec  epistolii. —  De  Octa- 
viano  V.  Ughell.  1,  I.  II,  2i.  Raynald.  1.  c.  ;t.  1247,  §.  17. 

cccx. 

Procaratio  legatorum  Jadrae  de  pace  cum  Tenetis  facienda. 

A.  d.  1247,  die  ultimo   m.  Julii. 
Inserta  est  haoc,  Potestas  diplomati  sequeiiti  nr.  CCCXl. 

CCX^XI. 
Pacta  deditionis  Jadraß  facta;  dominio  Venctiarom. 

A.  d.  1247,  die  priino  in.  Aupusti. 

Bibliotheca  saneti  Marc!  codd.  Latin,  ciass.  XIV,  cod.  LXXI, 
nr.  19.  (Liber  Pactorum  arehivi  Veneti  II,  p.  03  sq.)  Libri  Pacto- 
rum  I,  319.  II,  69.  IV,  32S. 

De  Jadra^  (Zaric)  civitatis  rebollionc  ol  deditione  ita  Andreas 
Dandulus  in  clironico  I.  c.  p.  3S3  sqq.:  Jadratini,  sub  dominio 
Venetorum  hoioribus  et  divitiis  elati,  nunc  i-'cro  rebellcs  cffecti, 
Jnanncm  Michaelcm  Comitcm  r.rpclfunt,  cl  rc/if/nos  Venetos  cum 


Deditio  Jadrae.  431 

bonis  suis  deünent ,  et  denegato  sihl  a  Feder ico  August o  sidmdio, 
cum  Colomano,  fratre  liela^  quarti  Regis  Ungarice  componunt ,  et 
Regis  vexilla  erigunt,  et  ejus  aujeilio  urbem  muniunt ,  et  a  Duce 
requisiti  resipiscere  renmmt ;  sed  Venetos  captivatos  abire  pcr- 
mittuut.  . . .  Dux  igitur  Jadratinosin  rebellione  pertinaces  domitare 
anhelans,  galeas  XXVI  et  naves  XX ^}  eunctis  mdificiis  ad  impugna- 
tionem  opportunis  parari  jiibet,  et  Raynerimn  Zeno  cnpitaneum 
fecit.  Hie  cum  Joanne  Michaele,  quoiidam  Comile  Jadrce,  egressus 
de  mense  Maji,  Jadram  applicuit,  et  illos,  ut  ad  solitam  subjectio- 
nem  redeant,  requirit,  et  cum  renuerent,  mackinis  urbem  impugnat  ; 
et  civibus  urbem  tuentibus  alia  uavigia  Venetorum  catenam  mira- 
biliter  constructam,  portus  ingressum  prohibentem,  viriliter  fran- 
gunt,  et  audacius  circumquaque  bellum  innovant.  Tandem  Diony- 
sius,  Hungaroi'um  Rannus,  in  pugna  grainter  vulneratus,  insidttis 
continuos  perhorrescens,  extra  urbem  se  fecit  deferri.  Tunc  Vencti 
scalas  apponunt,  et  Hungari  primo,  postea  cives  timore  attriti,  unus 
post  alium  urbem  exeunt,  et  Veneti  absque  notabili  cwde  die 
V.  Junii  potenter  eamdem  occupant.  Quod  cum  Duci  nuntiatum 
foret,  gaudio  repletus  Michaelem  Mauroceuo  Comitem  fecit,  et 
multis  Nobilibus  et  popularibus  Venetis,  divisis  inter  illos  civium 
bonis,  Jadram  custodiendam  tradidit.  Joannes  autem  Michael,  qui 
in  recuperatione  Jadrae  viriliter  se  gesserat ,  pro  reconipensatione 
Jadra;  comitatus  Potestas  Clugiw  est  ejfectus;  jiostea  (ctate  con- 
fectus  in  Torcello  translatus  vita  cessit . . .  Dux  per  legatos  suos, 
Petrum  Dandulo  et  Stepbanum  Justiniano ,  cum  Rela,  Rege  Hun- 
garice,  Jadroi  remisso  litigio,  perpetuam  pacem  ~)  juramcnto  firma- 
vit,  vicissim  promittentes,  ne  unius  rebelles,  seu  qui  ejus  incommoda 
procurarent ,  ab  altera  favorem  vel  juvamen  recipere  deberent. 
Anno  (Uucis)  XIX.  Jadrensium  profuga  multitudo  Nonw  commoran- 
tium,  ad  cor  ducti,  per  suos  nuntios  Ducis  gratiam  humiliatis  cer- 
vicibus  misericorditer  implorant.  Dux,  procerum  et  populi  delibe- 
ratione  sumta,  more  pii  patris  benigne  illos  ad  gratiam  suscepit, 
et  revocatis  Venetis,  qui  ad  Jadrce  tutelam  missi  fuerant,  retento 
sibi  dominio ,  et  mero  et  mixto  Imperio ,  et  omni  libera  potestatc, 
eos  in  Jadra  et  omnibus  pertinentiis  plene  restiluit,  et  Stepliamim 


^)  Muratorius:  „cod.  Ambr.  XXV". 

^)  Codicis  Ambros.  additiuiientum  siijira  protulimus  p.  418. 


432  DKDiTro  Jaduak. 

Jiis(ini(i/t(>  Comltem  consliliut,  et  diruptis  miiris  maritimis  castrum 
in  .lailvd  l'uiuldcil^). 

In  iiümiiie  Dei  eterni.  Aineii.  Anno  ab  incainalione  Domini 
nostri  Jhesu  Christi  niillosimo  ducentesiino  quadragesimo  septimo, 
die  primo  inensis  Au^usti,  indictione  quinta. 

In  presentia  fratris  Albert! ,  Magistri  Fratrum  minoruni  de 
Veneliis,  Fratris  Venture  ejusdein  ordinis,  domini  Alexandri  de 
Resio,  judicis  Tarvisini,  domini  Alberti  Pupi  de  Tarvisio,  Johan- 
nis  Bregontii ,  Matbei  de  l^idua,  Gordiani  Angeli  Franco  et 
alioruni  j)lurium  testium  ad  hoc  rogatorum. 

Nos  qnidem  Papo  de  Petrona  et  Crisogonus  de  Mauro, 
nuneii,  syndici,  procuratores  et  aetores  domini  Stephani  de 
Piciea,  judicis  et  rectorls  Jadretinorum,  None  commorantium  et 
hie  presentium  et  e.vistentium,  et  ipsorum  Jadretinorum,  nomine 
ipsorum  et  universitatis  .lach'etinorum  et  nostro  asserimus,  (juod, 
cum  instigante  humani  generis  inimico  et  exif^entibns  peccatis 
nostris  nos  predicti  Jadretini  civitatem  Jadrctinam  rebellaveri- 
mus  sine  causa  contra  plissinuim  dominum  nostrum,  Jacobum 
Teupulum,  Dei  gratia  Veneciarum,  Dabnacie  atque  Chroacie 
Ducem,  dominum  quoque  quarte  partis  et  dimidie  totius  Imperii 
Uomanie,  et  contra  famosissimam  et  magniCieam  provinciam 
Venetiarum,  et  eorum  incurrerimus  indignationem  hac  de  causa 
in  tantum,  quod  a  victoriosissimo  cxcrcitu  eorundem  capta  civitate 
Jadretina,  jubente  Domino,  ejecti  et  expulsi  fuerimus  de  eadem, 
et  coniusionem  et  desolacionem  maximam  passi  fuerimus  in 
terris  alienis;  tamen,  licet  inmeriti,  conüsi  de  dementia  beni- 
gnitatis  predicti  domini  nostri  Ducis  sui(iue  consilii  et  comunis 
Venetiarum,  missi  fuimus  a  Jadretinis  predictis  ad  pedes  iam- 
dicti  domini  nostri  Ducis  ad  petendum  ejus  misericordiam  cum 
gratia  et  civitatem  Jadre   cum   omnibus  pertinentiis  suis,   et 


')  Nostra   lisec   pacta  deditionis    respiciunfur   in  eapitulari  Comitis  Jadrse, 
a.  1278. 


Deditio  .Iadkae.  433 

pacta,  promissiones  et  obligationes  facienckmi  dictis  domino 
nostro  Diici  et  comimi  Veneciarum  atqiie  recipiendum  eorum 
nomine  et  auctoritate  et  nomine  dicte  civitatis  Jadre  et  comiinis 
ejusdem  et  iiniversorum  Jadretinorum  ubique  commorantium, 
et  super  omnibus  et  in  omnibus,  que  duxerimus  faciendum  tarn 
in  rebus,  quam  in  personis  bujus  facti  occasione  ad  voluntatem 
et  beneplacitum  jam  dicti  domini  nostri  Ducis  eiusque  consilii 
atque  nostrum,  sicut  in  publice  instrumento  dicte  procuracio- 
nis  et  sindicarie  manu  Gabrielis  Paulini,  notarii  et  Ducalis  aulc 
Veneciarum  Cancellarii,  confecto  plenius  continetur,  tenor  cuius 
inferius  denotatur. 

Unde  ad  pedes  predicti  domini  nostri  Ducis  pro  hiis  bumi- 
liter  accedentes,  et  gratiam  et  misericordiam  postulantes  idem 
clementissimus  dominus  noster  Dux  cum  suo  consilio,  ad  Domi- 
num et  misericordiam  respectum  habens,  et  non  ad  merita 
nostra  respiciens,  nos  omnes  Jadretinos  ad  suam  gratiani  revo- 
cavit  atque  recepit,  ac  nobis  et  aliis  Jadretinis  universis  jam 
dictis  dictam  dedit  civitatem  cum  pertinentiis  suis,  cum  pactis 
et  condicionibus  inter  nos  tractatis,  ordinatis  et  concordatis  et 
a  nobis  promissis  nomine ,  vice  atque  mandato  et  auctoritate 
predictorum  omnium  Jadretinorum  perpetuo  observandis,  que 
talia  sunt: 

Volunt  Jadretini  semper  Archiepiscopum  eligere  de  Vene- 
ciis  et  habere,  a  Gradu  videlicet  usque  Caput  Agg-eris;  ejusque 
electionem  presentabunt  domino  Patriarche  Gradensi,  confirma- 
tionem  ipsius  electionis  postulantes.  Et  confirmatione  facta 
veniet  electus  ad  sedem  Patriarchalem,  et  consecrationem  de 
manu  sua  recipiet,  facietque  ei  fidelitatem,  reverenciam  et  obe- 
dienciam  ei  exhibere  promittens  et  omnes  honorificentias  alias, 
quas    dominus   Lampredius   Archiepiscopus')  exhibuit  domino 


*)  Hie  anno  1134  primus  sedis  Jadrensis  Arcliiepiscopus  constitutus  fuit,  coli. 

Ughello  1.  c.  V,  1421.    Documenta   submissionis   sub   Henr.  Danduluni, 

Patriarcham  Grad.,  idem  piotulit  ib.  1123 — J126. 
Fontes.  Abth.  II.  Bd.  XIII.  38 


434  ÜKuniu  Jauuak. 

Pnlriarc'he  Ileiirico  Daiidulo,  et  obsequia  dehita,  jurabitquc 
lidi'iilali'iii  (loinino  Diici  et  siiecessoribus  suis.  Et  sie  iacient 
oiiuies  Archiejjiscopi ,  qui  iinperpetuum  oriint,  Ducihus  et  Pa- 
triarehis,  qui  per  tempora  erunt.  Archiepiscopus  autein  ad 
nostri  Patriarche  honorem  accipiet  consuetum;  et  jus  de  Dal- 
matinis  Kpiscopis  ei  iioii  minuatur. 

Habebit  Archiepiscopus  oinnes  introitus  et  omnes  honori- 
licentias,  quas  habere  coiisueverant  Archiepiscopi,  qui  fuerunt 
ante,  et  a  comuni  Jadere  insuper  omni  anno  in  Kalendis  niensis 
Marcii  ununi  miliarium  et  diniidium  cunicularum  bonarum.  Qui 
autem  electus  fuerit,  si  forte  electioneni  in  se  factam  recusaret, 
eligere  de  Veneciis  noii  cessabunt,  usque  (hini  inventus  fuerit, 
qui  electionem  in  se  factam  recipiat.  Clerus  autem  bis  in  anno, 
vidcbcet  in  Nativitate  Doniini  vi  in  Pasclia  resurrectionis,  laudes 
cantal)unt  in  maiori  eceb;sia  sollemj)niter  domino  Duci  et  domino 
Patriarche  atque  Archiepiscopo  suoet(/Omi(i  omni  anno;  propter 
quod  benedictionem  recipient  consuetam. 

Habebunt  namque  Jadretini  semper  Comitem  de  Veneciis, 
quem  dominus  Dux  Veneciarum  cum  suo  consilio  eligendum 
duxerit  et  constituendum  in  oadem  civitate,  perpetuo  vel  ad 
terminum ,  ad  voluntatem  domini  Ducis  Veneciarum  suique 
consihi ;  qui  Comes,  qui  erit  pro  tempore,  habebit  in  regimine 
suo  et  pro  regimine  suo  liberum  arbitrium  in  omnibus  factis  et 
negociis  illius  terre  et  ad  justiciam  faciendam,  sine  tarnen  preju- 
dicio '),  in  rebus  et  personis,  et  ad  omnia,  que  spectabunt  ad  sal- 
vationem  illius  terre  pro  houore  Veneciarum,  salvis  pactis  in  pre- 
senti  pagina  comprehensis,  et  salvo,  quod  terra  officiales  habeat, 
sient  consuevit,  ad  comunes  racioncs  faciendas,  sine  tamen  pre- 
judicio  liberi  arbitrii  rcgiminis  dicti  Comitis  et  pactorum  istorum. 

Etiam  habebit  dictus  Conies  duos  consiliarios  de  Veneciis, 
si  domino  Duci  et  suo  consilio  placuerit;  et  pro  salario  dicti 
regiminis  dabunt  Jadretini  omni  anno  libr.  dror.  Venecie  duo  milia. 


*)  Haec  Iria  verba  punetis,  ul  iiicongrua,  notafa  sunt.  Rede. 


Deditio  Jaduae.  435 

Et  liahere  debeant  Jadretiiil  in  comuni  suo  redditiis  sui 
coinitatus,  salvo,  qiiod  dictus  Comes  habere  debeat  omnes 
honorificentias,  quas  alii  Comites  solebant  habere. 

Habebit  etiam  dictus  Comes  pro  siia  habitaeione  et  utiHtate 
domiim  eiiiii  omnibiis  pertinentiis  suis,  quo  fuit  quondani  Damiani 
Varitassi  de  Jadra,  in  qua  nunc  habitat  nobilis  vir  An<^eh!s 
Maurocenus,  Comes  Jadre,  de  mandato  dicti  domini  nostri 
Ducis;  de  valimento  cuius  domus  Jadretini  satisfacient  Damiano 
predicto  ad  voluntatem  domini  Ducis.  Jurabit  enim  dictus  Comes 
fidebtateni  domino  Duci  Veneciarum  et  successoribus  suis  im- 
perpetuum. 

Jurabunt  autem  omnes  homines  comitatus  Jadre  a  qua- 
tuordecini  aunis  et  supra  fideiitatem  domino  Duci  et  successo- 
ribus suis ;  et  ipsa  fidebtatis  juramenta  renovabunt  singulis 
deceni  annis. 

Jurabunt  etiam  omnes  fideiitatem  domino  Comiti  et  ('omi- 
tibus  Omnibus  imperpetuum  futuris,  salva  fidebtate  domini  Ducis, 
ad  honorem  Veneciarum  et  sabitcm  Jadre. 

Et  si  forte  contingerit,  dominum  Ducem  vel  successores 
suos  Jadre  appHcare,  recipient  eum  Jadretini  honorifice  et 
tractabunt,  et  nuntios  suos  simibter.  Et  si  dominus  Dux  volue- 
rit  hospitari  in  domo  Archiepiscopab,  habebit  eam  ad  suam 
honorificentiam  et  voluntatem.  Sin  autem,  dabitur  ei  domus 
honorabilis,  usque  dum  steterit  ibi. 

Et  quociens  Venecia  fecerit  exercitum  usque  Ragusium, 
et  a  Ragusio  et  infra,  sicut  Venecia  faciet,  sie  facient  et  Jadre- 
tini secundum  numerum  virorum  suorum.  Si  vero  fecerit  exer- 
citum a  triginta  galeis  et  supra,  que  debeant  transire  Ragu- 
sium, facient  inde  Jadretini  tricesimam  partem,  et  stabunt  in 
servicio  Veneciarum,  usque  dum  steterit  exercitus  Veneciarum. 

Tollentque  Jadretini  pro  comuni  de  omnibus  navibus  extra- 
neorum,  qui  illuc  applicuerint  ad  portum  faciendum,  illa  (illamj 

28» 


436  Deditio  Jadiiak. 

(laeione  (dacionem) ,  (iiiaiii  Veiiecia  tollit  (iW})  extraneorum 
navibiis ;  de  qua  terciani  parteni  dabunt  Archiepiscopo  suo ,  et 
(lue  partes  devcnient  in  comime  Jadre. 

Oiniies  autein,  qui  eriiiit  ainiei  Veiieciarmn,  .ladretini  ipsos 
pro  amicis  habebunt;  et  omnes,  qui  erunt  inimiei  Veneciarum, 
Jadretini  ipsos  pro  inimicis  habebunt. 

Nee  debeant  Jadretini  conpagnla/w  ve!  societatem  aliquam 
cum  iiUo  habere  cursalium  vel  aliorum ,  (jui  sint  manifesti  pre- 
dones  aut  raubatores,  (jui  bomines  Veneciarum  offendant  vel 
alios  Veneciis  venientes,  aut  redeuntes  ab  ea.  Nee  eos  debeant 
recipere  vel  iiduciam  aut  securitateni  aliquam  eis  prestare,  nee 
auxilium  nequc  consilium  eis  impendere  nee  in  aliquo  neces- 
saria,  nee  aliquod  horum  ullo  ingenio  fieri  facere. 

Item  Jadretini  parentelas  de  cetero  non  contrahent  cum 
Sclavis,  nee  eos  inter  se  recipient  ad  habitandum,  nisi  secun- 
dum  voluntatem  domini  Ducis  Veneciarum. 

Item  abjurabunt  Jadretini  omni  fidelitati  et  juramento, 
quod  vel  que  fecissent  contra  honorem  domini  Ducis  et  comu- 
nis  Veneciarum. 

Obsides  autem  dabunt  Jadretini  quadraginta  domino  Duci 
et  comuni  Veneciarum,  quos  dominus  Dux  cum  suo  consilio  eligere 
voluerint  et  nominare  de  Jadretinis,  moraturos  semper  in  Venecia 
obsides  quadraginta  omnibus  expensis  Jadretinorum.  Et  si 
eorum  ali(juis  moreretur,  dabunt  alium  in  loco  ejus  in  electione 
domini  Ducis  et  sui  consilii,  cambiendo  dictos  obsides  ad  annum 
vel  infra  secundum  voluntatem  et  beneplacitum  domini  Ducis 
ejusque  consilii. 

Dabunt  in  super  Jadretini  omni  anno  in  Veneciis  comuni 
Veneciarum  yperperos  centum  quinquaginta  in  Kalendis  Martiis 
imperpetuum,  aut  tria  millaria  bonarum  cunicularum  in  Jadre- 
tinorum arbitrio. 

Preterea  Jadretini.  antequam  intrent  in  civitatem  Jadre, 
muros  et  domos  civitatis  destruent,  et  lapides  portabunt  suis 


Deditio  Japrae.  437 

expeiisis  oinnibus  et  lahore  ad  voluutatoiii  (loniini  f)iieis  siiique 
eonsilii;  nee  ipsos  miiros  vel  Ipsas  douios  rehetlifiealiimt  sine 
licentia  sj)eeiali  domini  Diicis  suique  eonsilii. 

Iteni,  si  voluerit  dominus  Dnx  et  eomune  Veneeie, 
facient,  haheluinl  et  teuebiint  eastelluni  vel  castella,  municio- 
nem  vel  nmnieiones  in  Jadra  ad  volunlatem  suain  et  ejus  eonsilii. 

De  soldis  vero  custodiarnni  dieti  eastri  vel  castrorum  scu 
aliarum  nuinicioniini,  pro  cpiibus  vos,  domine  noster  Dux,  peti- 
stis,  libraru.'d  diio  miilia  denarioruin  Venee.,  solvendis  et  dandis 
a  Jadretinis  omni  anno,  sie  nos  prefacti  nuncii  Jadretinoriim 
asserimus,  ([uod,  cum  hoe  Jadretini  faeere  non  possint  tempore  in 
presenti  propter  eorum  nimiam  paupcrtatem  et  desolationem,  pro- 
cedenti  tempore  veddent  suum  debitum  domino  Comiti .  qui  pro 
tempore  erit  in  Jadra,  quoad  possibilitatem  babeant  Jadretini  sol- 
vendi  soldos  dictarum  custodiarum.  Hoc  facient  ad  voluntatem 
Comitis  memorati  usque  ad  summam  librarum  niille  omni  anno. 

fjaborabunt  staream  Jadretini:  ita  tarnen,  si  aliquo  tempore 
videretur  domino  Comiti  jam  dicto,  quod  sine  periculo  terre 
Jadre  laborari  non  posset,  cessabunt  Jadretini  laborare  staream 
seu  in  staream  ad  voluntatem  domini  Dueis  Veneciarum  ejusque 
eonsilii.  Erit  autem  portus  salis  in  Jadra  ad  voluntatem  Dueis 
et  ejusque  consHii ;  et  quandocunque  eidem  domino  Duci  et 
suo  consilio  placuerit,  ita,  quod  factis  et  deductis  expensis  pro 
ipso  negocio  salis,  medietatem  proventus,  introitus  et  lucri 
ipsius  salis  babeat  eomune  Vcnec,  et  aliam  medietatem 
eomune  Jadre. 

Ilabebunt  namque  jam  dicti  Jadretini,  qui  exierunt  civi- 
tatem  Jadre,  ubique  commorantes,  et  qui  remanserunt  in  eivi- 
tate,  ipsam  civitatem  Jadre  cum  pertinenciis  suis,  et  libertate 
pristina,  quam  habebant  in  mercationibus  et  datiis  tarn  in  Vene- 
ciis,  quam  in  omnibus  aliis  partibus,  salvo,  quod  liomines 
Veneeie  et  alii  suas  possessiones  babere  integre  debeant  in 
Jadra  et  ejus  districtu(m),  et  omnes  rationes  suas. 


438  OKniTIO  jAnUAK. 

Ad  hec  ad  satisfactionem  dampiioruni  et  injiiriarum  primo 
juxta  electionein  domiiil  Diicis  siiiquc  cüiisilii  (|uiiideciin  Jadre- 
tini de  illis,  qui  fuerunt  capita  et  aiictorcs  rebellacionis  jiredicte 
civitatis  Jadre,  quos  dominus  Dux  cum  suo  consilio  ele^it  et 
noniinavit,  personaliter  Venecias  vencrunt  ad  standum  usqiie  ad 
quinque  annos  Veneciis,  seciiri  tarnen  in  personis  et  habentes 
onines  possessiones  siias ;   et  ipsorum  familie  stabunt  in  Jadra. 

Item  pro  honore  domini  Ducis  et  reverentia  ei  exhibenda 
eidem  Jadretini  cum  tribus  sagitteis  circa  ducentis  hominibus 
armatis,  de  quibus  centum  fuere  electi  ad  voluntatem  domini 
nostri  Ducis  Venec,  usque  ad  pedes  ejus  venerunt,  et  inclinati 
bis  usque  ad  terram  ante  pedes  ejus  misericordiam  inplorabunt. 

Item  domino  Jobanni  Michaeb*,  quondam  Comiti  Jadre,  pro 
satisfactione  injurie  reddent  et  dabunt  Jadretini  quingentas 
bbras  denariorum  Venec;  et  pro  dampnis  suis  de  pago  satis- 
facient,  et  dabunt  eidem  domino  Jobanni  Michaeli  libras  septin- 
gentas  octuaglnta  et  ({uatuor  denariorum  Venec. 

Item  omni  anno  dabunt  et  solvent  Jadretini  predicto 
domino  Jobanni  Michaeli,  quousque  vixerit,  libras  ducentas 
denar.  Venec. 

Item  habeat  idem  dominus  Job.  Michael  omnes  posses- 
siones suas  de  Jadra,  sicut  concessum  et  datum  fuit  ei  per 
dominum  Ducem  et  consilium  Venec. 

De  decem  et  novem  milibus  librarum  solvendis  hominibus 
Venec.  pro  restitucione  bonorum,  ablatorum  eisdem  in  rebella- 
cione  civitatis  predicte,  habebunt  Jadretini  induciani  unius  anni 
primi  venturi;  et  abinde  omni  anno  usque  ad  quatuor  annos 
dabunt  et  solvent  eis  Jadretini  libras  denar.  Venec.  quatuor  milia 
etseptingentasquinquaginta;  etetiam  antea,  si  poterunt,  solvent. 

Similiter  pro  morte  Johannis  Erici  emendabunt  et  sol- 
vent heredibus  ejusdem  libras  quingentas  denar.  Venec,  s. 
libras  centum  et  viginti  quinque  in  uno  quoque  termino  supra- 
dictorum  quatuor  annorum. 


Deditio  Jadrae.  439 

Item  Jadretini  omnia  sua  ligi»a  ciirrentia  ediicent  de  Nona 
seeiim  in  Jadram,  que  retinehunt  ant  vendent  ad  volimtatem 
domini  Ducis  vel  Comitis  Jadre. 

Insu  per  autem,  postquam  Jadretini  predicti  primo  iiitra- 
hunt  civitatem  Jadretinam,  (luandoeunqiie  a  domini  Ducis  et 
eomunis  Venec.  nunciis,  syndicis  scu  j)rocuratorilHis  requisitum 
fuerit,  universi  Jadretini  ad  maiorem  etiam  lirmitatcm  et  eviden- 
tiani  pleniorem,  deliberato  consilio  in  publica  concione  predicta 
pacta,  promissiones,  oblig-aciones  et  condiciones  approbabunt  et 
confirmabunt,  et  promittent  per  se  suosque  lieredes  et  succes- 
sores,  et  juramento  firmabunt  universi  et  singuli  pro  suo  capite, 
omnia  predicta  et  singula  attendere,facere  etobservare  imperpe- 
tuum,  et  nullo  tempore  contravenire  aliquo  modo  vel  occasione. 

Hec  autem  omnia  predicta  et  singula  nos  Papo  de  Petrona 
et  Grisogonus  de  Mauro,  nuncii,  syndici,  procuratores  et  acto- 
res  predictorum  Jadretinorum,  promittimus  vobis,  domino  nostro 
Duci  et  successoribus  vestris  pro  comuni  Venec. ;  et  juramus 
ad  sancta  Dei  evangelia  in  animabus  ipsorum  Jadretinorum  et 
in  animabus  nostris,  attendere,  adimplere  et  firmlter  observare 
imperpetuum,  et  nullo  tempore  contravenire  aliquo  modo  vel 
occasione. 

Tenor  autem  dicti  instrumenti  procurationis  et  syndicarie, 
cuius  est  habita  superius  mentio,  talis  est: 

„///  nomine  Dei  eterni.  Amen.  Anno  ah  incarnntione 
Domini  nosfri  Jhesu  Christi  miUesimo  ducentcsinio  quadra- 
(jesimo  septimo,  die  ultimo  mensis  Julii,  indictione  quinta. 

Cum  instigante  hnmani  generis  inimico  et  exigentihus 
peccatis  nostris  nos  Jadretini  civitatem  Jadretinam  rehellave- 
rimus  sine  causa  contra  piissimum  dominum  nostrum  Jaco- 
hu?n  Teupolum^  Dei  gracia  Venecie,  Dalmatie  atque  Chroacie 
inclitum  Ducem,  dominum  qiioque  quarte  partis  et  dimidie 
tocius  Imperii  nomanie,  et  contra  famosissimam  et  magnificam 
proüinciam   Venecie,   et  eoruni  inciirrerimus  indignacionem 


440  Dhiirno  .lAoitAK. 

Inir  (ff  rinisa  in  litnlmn.,  quutl  a  victoriosissimo  exercilu  eorun- 
(Icm  C(ipla  clrilate  Jddri'luKt,  i'ofente  Domino,  eiecliet  expulsi 
fucrimufi  de  eadeni,  et  confiisionem  el  dcaoldciotiem  maximam 
pasHi  fuerimun  in  tervis  nlienis;  tarnen,  licet  immcriii,  confisi 
henignildiis^^  predicli  domini  noslri  Dncis  suique  consilii  el 
comunis  Venecie ,  nos  Slephauns  de  Picica,  judex  et  rector 
Jadretinorum,  No7ie  commorantium,  et  omnium  hie  presentium 
et  existentium,  et  nos  Jadretini,  consiliarii  dicti  nostri  iudi- 
cis  et  recloris ,  asserentes,  nos  esse  tres  partes  et  ultra,  per 
quod  consilium  unirersitas  Jadretinorum  regitur  et  eoruin 
negocia  terminantur,  et  maxima  (juantitas  virorum  Jadretino- 
rum presentium  et  existentium  ad  hoc  fqciendum,  communi- 
cato  consilio  et  unanimi  voluntate  facimus  el  constiluimus 
nomine  nostro  et  nomine  totius  universitatis  Jadretinorum 
uhique  commoi-antium  viros  nobiles  Papum  de  Pelrona  et  Gri- 
sogonum  de  Mauro,  nostros  et  universitaiis  predicte  nuncios. 
syndicos,  procuratores  et  actores,  ad  petendum  nomine  nostro 
et  omnium  predictorum  misericordiam  cum  gratia  domini 
nostri  Ducis  Venec.  et  ciritatem  Jadre  cum  omnihus  pertinen- 
ciis  suis ;  dantes  et  Iradentes  eisdem  liberam,  generalem  et  ple- 
nissimam  virlutem  et  potestalem  pacta,  promissiones  et  ohli- 
gaciones  faciendi  domino  nostro  Duci  Venec.  et  eomuni,  ac 
recipiendi  nostro  nomine  et  aurforifate  ac  nomine  et  auctori- 
tate  diele  ciritatis  Jadre  el  comunis  ejusdem  et  universorum 
Jadretinorum  uhique  cojnmorantium ,  et  super  omnihus  et  in 
omnihus,  que  duxerint  faciendum,  lam  in  rehus,  quam  in  per- 
sonis  hujus  facti  occasione  ad  voluntatem  et  heneplacitum  jam 
dicti  domini  nostri  Ducis  ejusque  consilii  et  predictorum  nun- 
ciorum,  syndicorum  sive  procuratorum  nostrorum,  et  jurandi 
in  animahus  nostris  et  predicte  universitatis  de  complendis  et 
servandis  omnihus,  que  in  predictis  vel  aliis  circa  predicla  per 


')  Siipra  p.  432  :  de  dementia  ben. 


Deüiti«  Jadrae.  441 

eosdem  facta  fueriiU  et  urdinata  cum  diclo  domino  nostro  Duce 
Venec.  et  ejus  cotiHiUo,  rat  um  et  firmum  habere  jyromUlentes 
wiperpetuiim  per  nos  nostrosque  heredes  et  succeasores,  quic- 
quid  in  predictis  cd  aliis  circa  predicta  <'um  maqnificeutia 
dicti  domini  nostri  Ducis  duxerint  faciendum;  confitentes  et 
assereiites,  no.s  esse  apud  lenec.  in  nostra  lihera  potestale  et 
in  nulla  forcia  vel  distita ')  dicti  domini  nostri  Ducis  et  comu- 
nis  Venec.  vel  alterius  persona,  dictum  sjjndicariam  et  procu- 
racionem  voluntate  spontanea  facientes.  Etiam  asserimus  et 
conjitemur,  predictum  Stephanum  de  Picica  tempore  presenti 
nostrum  et  iiniversitatis  predicte  esse  jiidicem  et  rectorem. 

Actum  Veneciis  apud  ecclesiam  St.  Marie  de  Templo.  In 
presentia  fratris  Alber  ti,  Magistri  Fratrum  minor  um  de  Vene- 
ciis;  Fratris  Gahegne  ejusdem  ordinis:  Fratris  Alberti,  Preslji/- 
teri  capellani  milicie  Templi;  Fratris  Leazarii,  ejusdem  ordi- 
nis milicie  Templi;  Bonacursi,  clerici  dicte  St.  Marie  de 
Templo;  domini  Alexandri  de  Resio,  judicis  Taruisini;  Albe- 
rici  de  SctoBonifacio ;  Pauleti  de  Braida.  et  aliorum  plurium 
ad  hoc  testium  rogatorum. 

Ego    Gabrielas    Paulinus,  notarius  et   Ducalis  aule 
Venec.  Cancellarius,  prediciis  interfui  et  rogatus  scripsi,  com- 
plevi  et  roboravi.^^ 

Acta  sunt  hec  Vknechs  in  felici  urbe,  RIvoalti,  In  palacio 
Diicatus,  presentibus,  volentibus,  consencientibus  et  approban- 
tibus  bec  omnia  predicta  Stepbano  de  Picica,  judice  et  rectore 
predictorum  Jadretinoriim,  et  consiJiariis  suis  et  ceteris  abis, 
quorum  nomina  inferius  denotantur.  Qui  etiam  promiserunt  et 
juraverunt,  omnia  suprascripta  attendere  et  observare  et  fide- 
litatem  domino  Duci  suisque  successoribus  in  Ducatu,  et  abju- 
raverunt  omni  juramento  et  fidebtati,  que  vel  quod  fecissent 
contra  bonorem  domini  Ducis  et  Veneciarum. 


*)  Erit:  districta,  Italonim  stretta. 


i 


442 


Di;  DI  110  .1  APHA  K. 


Nomina  autein  predictoniin  Jadretiiionim  sunt  hec: 
Stcphanus  de  Picica,  jiidev  et  reetor  Jadretinorum. 
Creste  de  Seolatiira. 
Preste  de  Matafar'). 
Peregriniis  de  Genano'). 
Petrus  de  Nicola. 
Petizo^)  de  Forte. 
Limessi. 

Micha  de  Limesso^). 
Nicola  Rubens. 
Volcina  de  Matafar "'). 
Paulus  de  Lamprezo. 
Andreas  de  Cotopagno. 
Grube  de  Lisiza*'). 
Vita  de  Leonardo. 

Petrus  de  Arbor,  consiliator  et  camerarius. 
Bogedanus  de  Segla. 

Dominic.  de  Regal,  consiliator  et  tribunus. 
Omnes    suprascripti     sexdecim    erant    consiliarii    doniini 
Stephani,  judicis  et  rectoris. 


Andreas  de  Petriza. 
Vita  ZadolinO- 
Madius  de  Vitazo. 
Sizonus  de  Scandarella. 
Prode  de  Seregla. 
Micha  de  Posil. 
Cosa  de  Petrogna. 
Vita  Figasolo. 


Blasius  de  Sope. 
Designa  de  Birfo. 
Candi  de  Johanne  Ragno. 
Micha  de  Crualelli^). 
Petrus  de  Raola. 
Zorzi  de  Seregla. 
Blasius  de  Pesenizo. 
Nicola  Gener  de  Seonila^). 


Variantes  lectiones  Paetorum  archivi  Veneti  Tomi  II.  p.  S3 — 36. 


1)  Matafara. 
^)  Genann 0. 
"')  Petrizo. 
*)  Lern i SSO. 
*)  Matafara. 


*)  L  i  z  a, 

')  Za dulin. 

s)  Ceoalelli. 

")  Ze  ner  de  Seonil  a. 


Deditio  Jadrae. 


443 


Miresclao. 
Micha  de  Carlasar. 
Damiaiuis  Menagaza*). 
Dimigna  Melitro '). 
Vitazo  de  Scolatura. 
Preste  de  Bocaslii. 
Ciicilla  de  Scolatura. 
Mariiius  de  Dobretaia. 
Johannes  de  Botoriano^). 
Yrianus*)  de  Prodanello. 
Vita  Spenzola. 
Drese  de  Uale. 
Voicina  de  Martinusso. 
Damianus  Uarieasso. 
Stephanus  de  Laiirencio. 
Petrigna. 
Dessa. 

Matheus  Skerbizo. 
Vita  de  Morbiza. 
Leonardas  Docia. 
Theodorus  Stephan!. 
Marcus  de  Stricala. 
Sergius  de  Gouernic''). 
Maurus  de  Mergen. 
Ginanus  de  Peregrino. 
Andreas  de  Cotopagno. 


Matlieus  de  Galstaldo. 
Piaton  de  Loure. 
Piaton  de  Segnorello. 
Marti nus  de  Theodoro. 
Jacobus  de  Damiano. 
Dobrosso  Carlac. 
Matheus  Grind oso. 
Marinus  de  Grobegna. 
Petrus  de  Grisoriano''). 
Madius  de  Muto. 
Marinus  Maneueter^). 
Paulus  de  Salbe. 
Maco**),  filins  Sclierbeze. 
Georgias  Pedriti. 

ZepritaO- 
Egidius. 

Damianus  Figasolo. 
Drasi  de  Matafar*"). 
Stephanus  de  Sodra  "). 
Sope  de  Ganzio. 
Jouellus  de  Bellessi. 
Marinus  de  Simirgoto. 
Dobro  de  Clebelle. 
Jacobus  de  Lemisso''). 
üiualdus  de  Stephano. 
Micha  de  Dosiza. 


')  Me  ngaza. 
~)  Melicro. 
^)  Bot  ouan  no. 
*J  Yuan  US. 
*)  Geuernic. 
®)  Griso vano. 


^ )   M  a  n  e  u  c  t  r  e. 

^)  AJazo. 

'••)  Z  e  p  u  t  a. 
'»)  AI  ata  furo. 
*')   Socia. 
*-)  Lim  i SSO. 


444 


ÜI'.DITIO  .l,\rtllAK. 


Steph'.iiius  (!('  rormin. 
Cernuc  de  Zanbara. 
Micha  de  Petro. 
Ciprianus  Anastasii. 
Johannes  de  Percgrino. 
Gregorius  de  Hirfo. 
Martinus  de  Zonzi  de  Petaza  ^). 
Petre  de  Johanne  de  Lipa. 
Johannes,    fdius    Andree   de 
Petriza. 


Nassi  de  IJiiialdo. 

Damianus  Petri  Lombardi. 

Micha  de  Fonnin. 

Jacobus  de  Petirimorta '). 

Petrus  de  Otra. 

Micha  de  Baiamonte. 

Madiiis  de  Moruiza. 

Damianus  Surdus. 

Stephanus  Falicancius. 

Dobreus')  de  Nicola. 

Prodanus  de  Domigna. 

Ego  Gabriel  (ut  supra)  .  .  . 

Eng'ilerius  de  Cantono  de  Taruisio  hoc  cxemplum  exsen- 
plavi. 

Alia  mimiis:  Anno  Domini  millo  ducent.  (juadrag.  septimo, 
die  sexto  intrante,  Octubr.,  indict.  sexta,  viris  nobilibus  Ma- 
rino Mauroceno  et  Raynerio  Geno  et  Johanne  de  Canale,  legati 
domino  Duci,  in  Jadra  accipientes  a  Jadretinis  sacramentum  et 
fidelitatem,  dederunt  eis  civitatem  Jadre  cum  suis  pertinenciis 
secundum  racionem  et  pactum,  quod  fecit  dominus  Dux  a 
Jadretinis. 

Ego  Johannes  de  Varago,  sacri  palatii  notarius,  hoc 
exemplum  sumptum  ex  auctentico  predicti  Gabrielis  Paulini 
notarii,  nil  addens  vel  minuens,  quod  sententlam  mutet,  bona 
fide,  ut  comperii,  scripsi,  exemplavi  et  signo  meo  et  nota 
corroboravi  de  mandato  domini  Raiuerii  Geno,  incliti  Ducis, 
currente  anno  mill.  ducent.  quinquag.  sexto ,  indictione 
quarta  decima,  mens.  April.,  die  octavo,  in  palatio  Ducatus 
Venetie. 


*)  Petramorta. 
'~)  Dobre. 


^JIMarinus    de    Zorzi    de    Pe- 
tra z  a . 


OcTAViANi  Cardinalis  iMunnio.  443 

CCCXII. 

Inbibitio  exemptionis  ccclesiarum  sancti  Marc!  Tjrensis  et  Acconensls 

per  Oi'taaianiim ,  sanete  .Marie  in  uia  lata  dyaeonuiii  Cardinalem.  apo- 

stolice  Sedis  Legatam,  de  mandato  Sedis  apustolice  celebrata. 

A.  d.  1247,  die  6.  in.  Augiisti. 
Liber  Albus  fol.  160.   Liber  Pactonim  I,  337.  Fl  am.  Corne- 
lius Eccles.  Veuet.  X,  1,  p.  225:  ex  tabulario  Procuratorani  s.  Marci. 

Octauianiis,  miseratlone  diuina  sancte  Marie  in  uia  lata 
diaconus  Cardinal is,  apostolice  Sedis  Legatus,  dilectis  in  Cbristo 
nobis  Primicerio  et  capitulo  sancti  Marci  de  Veneciis,  saluteni 
in  Domino. 

Venetorum  ciuitas,  ueliit  inter  alias,  imnio  pre  ceteris 
Sedis  apostolice  filiabus  aiiro  nitens  lidei  et  deuotionis  gemma 
decora,  sie  in  ecciesie  niatris  conspectu  seniper  complacuit, 
ut,  si  quid  aliquando  pro  se  uel  suis  ab  eadem  petere  uoluit, 
apud  eam  in  suis  peticionibus  exauditionis  gratiam  inuenire 
meruit  ac  fauorem.  Hinc  est,  quod,  cum  nuper  ex  parte  nobilis 
uiri . . .  *)  Ducis  et  dilectorum  nobis  in  Domino  populi  Venetorum 
pro  exemptione  sancti  Marci  Tyrensis  et  sancti  Marci  Acconen- 
sis  ecclesiarum,  ad  ecclesiam  nostram  spectantium,  domino 
Pape  fuisset  humiliter  supplicatum,  idem  dominus,  ad  preces 
ipsorum  aures  apostolici  fauoris  benignus  inclinans,  nobis  super 
eadem  exemptione  direxit  litteras  in  hunc  modum : 

„Innocentius  Episcopus,  seruus  seruorum  Dei,  düecto  filio 
Ottauiano,  sancte  Marie  in  uia  lata  diacono  Cardinali,  aposto- 
lice Sedis  Legato,  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 

lllum  erga  Romanam  ecclesiam  ciuitas  Venetorum  conti- 
nuauit  sinceritatis  affectum,  eamque  cordis  seruauit  constan- 
tiam,  ut  inter  ciuitates  alias  fidelitatis  titulo  specialiter  insignita 
illas  exemplo  suo  ad  eiusdem  ecciesie  laudabiliter  obseqiiium 
animarit.  Nam  in  ipsius  agendis  ecciesie  sie  soUicita  semper 
extitit  et  attenta,   quod   in   eorum   susceptione   se   promptam 


^)  Seil.  .Jacobi  Theii|)oli. 


44G  OCTAVIANI    CaUIUNAI.IS   IMUIIITIO. 

cxliibuit,  in  porseciilione  reddidil  stiidiosani,  et  in  consiiinm}!- 
tione  s(jd)ilein  dcinonstrauit:  propter  qiiod  tan(|nam  deiiolioiio 
prcminens')  ampliori  ab  ipsa  ecciesia  hunurari  lauere  meretiir 
et  attolli  f^ratia  potiori.  Nos  antem  tantam  firmitatem  fidei  tan- 
taiiKinc  aiiimi  j)uritateni  sedulo  rccollentes,  dignum,  immo  dignis- 
siniuni  reputamus,  ut  uotis  diiectoruin  fdioriim  nobiiis  uiri  .  . 
Diicis  et  populi  Venetoruni,  quoeiens  cum  Deo  possumus,  faiio- 
rabiUter  annnentcs,  apostoncam  circa  eos  beneuolentiam  osten- 
damus  liquido  per  efVecUim.  Eapropler  nos  ipsoruni  supplica- 
tionibns  inclinali  prudentie  tue  j)er  apostob'ca  scripta  inandamns, 
quatinus  sancti  Marci  Tyrensis  et  sancti  Marc!  Acconensis  eccle- 
sias,  ad  ecclesiani  sancti  Marci  de  Veneciis  pertinentes,  in  ius 
et  Proprietäten!  beati  Petri  auctoritate  nostra  recipiens  inhibeas 
firmiter,  ne  aliquis  in  illas  absque  Sedis  apostoh'ce  special! 
niandato  iurisdictionem  aliquani  audeat  exercere,  certuni  cen- 
suni  persoluendum  cerlo  terniino  a  dilectis  lilijs,  Prinu'cerio  et 
capitulo  ipsius  ecclesie  sancti  Marci  de  Venecijs,  earundeni 
ecclesiarum  sancti  Marci  Tyrensis  et  sancti  Marci  Acconensis 
nomine,  Sedi  predicte  annis  sing-ulis  ad  inditium  huiusmodi  liber- 
tatis,  sicut  expedire  uideris,  statuendo. 

Data  LuouuM ,  secundo  Non.  Maij,  pontificatus  nostri  anno 
quarto." 

Nos  igitur  mandatum  apostolicum  in  hac  parte  ob  reue- 
rentiam  mandatoris  et  Ducis  elusdem  g'ratiam,  cuius  personam 
diligere  uolumus  et  in  quibus  cum  Deo  possumus,  bonorare, 
nee  non  predicte  ciuitatis  et  ecclesie  uestre  intuitu,  cuius  inten- 
dere  cupimus  profectibus  et  honori,  diligentius  exequentes  pre- 
factas  sancti  Marci  Tyrensem  et  sancti  Marci  Acconensem 
ecclesias  in  ius  et  proprietatem  beati  Petri  prescripti  suscipi- 
mus  auctoritate  mandati,  ac  firmiter  inhybemus,  ne  (juis  In  illas 


^  )  I.  e.  j)  re  ein  i  ii  ens. 


Innoce.ntii  IV  Papae  epistola.  447 

absque  special!  mandato  Sedls  apostolice  iurisdictionem  aliqiiam 
audeat  exercere. 

Ad  inditium  aiitem  huiusmodi  libertatis  anmiiim  censiim 
diioriim  Bisantiorum  predictarum  ecclesiarum  nomine  in 
festo  omnium  Sanetorum  annis  singnlis  camere  apostolice 
persoluetis. 

Nulli  ergo  omnino  hominuni  liceat,  lianc  paginam  huius 
exemptionis  et  inhibitionis  infringere ,  uel  ei  ausu  temerario 
contraire.  Si  qiiis  autem  hoc  attemptare  presumpserit,  indigna- 
tionem  omnipotentis  Dei  et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolo- 
rum  eins  se  nouerit  incursurum. 

Data  Mediolani,  VIII  Idus  Aiigusti,  pontilicatus  domini  Inno- 
centij  Pape  quarti  anuo  qiiinto*). 

CCCXIII. 

Innocentias  lY  Archidiacono  Antiocheno  conimittit,  nt  stndeat,  iie  bona 
Ecclesiarum    s.  Marci    Tyrensis    et    s.   Marcl    Acconeusis    ab    aliquo 

molestentur. 

A.  d.  1249,  die  21.  m.  Decenibris. 

Libri  Pactorum  I,  309.  11,  59.  Flam.  Cornelius  Eceles. 
Venet.  T.  X,  p.  I,  p.  223. 

Innocentius  Episcopus,  seruus  seriiorun»  Dei,  dilecto  filio 
Archidiacono  Antiocheno  salutem  et  apostulicam  benedictionem, 
Clara  devotio,  qua  dilecti  filii,  nobilis  vir  Dux,  consiliuni 
et  commune  Venetorum,  erga  Ilomanam  Ecclesiam  fulgere 
noscuntur,  sie  Ecclesiam  ipsam  eis  reddit  favorabilem  et  beni- 
gnam,  quod  eadem  Ecclesia  de  ipsorum  honore  sollicita  com- 
modum  eorumdem  tanquam  spccialium  liliorum  aftectuose  pro- 
curat,  qiiinimmo  tam  sincera  illos  diiectione  coniplectitur,  quod 
non  solum  sustinere  non  vult,  ut  eorum  jura  et  Ecciesie  sancti 
Marci  de  Venetiis  et  aliarum   ubicunque  ad  eam  pertinentium 


^)  anno  quarto  Lih.  Pact.  el  Corn. 


Innocentm  IV  Pai'ae  ki'istola. 

minuantur,  sed  et  conservare  illa  integre  et  aiig-ere  insuper 
iirma  infeiitionc  proponit 

Cum  itaque,  sicut  intellexinius,  predicta  Ecclesia  sancti 
Marei  super  Ecclesiis  suis  s.  Marci  Tyrensis  et  sancti  Marci 
Aeconensis,  ad  Sedem  apostolicam  immediatc  speetantibus,  vcro 
non  super  earum  deeimis,  juribus  Patriarchalibus  et  aliis  illarum 
pertinentiis,  a  nonnullis  injurias  et  molestias  patiatur,  nos  volen- 
tes  super  bis  ei  oj)portuno  remedio  providere,  discretioni  tue 
per  apostob'ca  scripta  mandamus,  quatenus  sibi  efficaciter  pre- 
sidio  favoris  assistens  ipsam  super  predictis  Ecclesiis  et  aliis 
premissis  non  permittas,  a  quoquam  indebite  molestari;  mole- 
statores  bujusmodi  per  censuram  ecclesiasticam,  appellatione 
postposita,  compescendo,  non  obstantibus  quibuslibet  litteris 
apostolicis  a  quacunque  persona  obtentis,  per  quas  nostri  man- 
dati  exequutio  in  hac  parte  impediri  valeat  vel  differri,  et  de 
quibus  specialem  et  expressam  fieri  opporteat  in  presentibus 
mentionem,  et  quibuslibet  indulgentiis,  personis  quibuscunque 
concessis,  ut  interdici,  suspendi  vel  excommunicari  non  possint 
per  litteras  ejusdem  Sedis,  nisi  expressa  in  eis  de  indulgentiis 
bujusmodi  mentio  habeatur,  et  ^)  constitutione  de  duabus  dietis  in 
concilio  generali ;   presentibus  post  decennium  minime  valituris. 

Datum  LuGDUNi,  XII  Kalendas  Januarii,  pontificatus  nostri 
anno  septimo. 

CCCXIV. 

Iiinocentius  lY  Archidiacono  Aiiiiocheno  committit,  ut  bona  Eociosiae 
s.   marci  Yenctiarom    in   Rcgno    Ilierosolyinitano  posita  a  niolcsta- 

toribus  tocatur. 

A.  d.  1249,  die  21.  m.  Decembris. 

Libri  Pactorum  I,  310.  11,59.  Flam.  Cornelius  Eecl.  Venet. 
T.  X,  p.  I,  p.  224. 


*)  Sc.  non  ohstante. 


VeNDKAMINI  JüllAMENTUM.  449 

Iiinoceiitiiis  Episcopus,  seruus  seruoriim  Dei,  dilecto  filio 
Archidiacono  Antiocheno  salutein  et  apostolieam  beiiedictioiieni. 

Clara  devotio,  qua  dilecti  filii,  nobilis  vir  Dux,  eonsilium 
et  commune  Venetorum  er^^a  Romanam  Ecciesiam  ful^ere 
noscuntur,  sie  Ecciesiam  ipsam  eis  reddit  favorabilem  et  beni- 
gnam,  quod  eadem  Ecclesia  de  ipsorum  honore  sollicita  coin- 
modum  eorumdem  tanquain  speeialium  filiorum  affectuose  pro- 
curat;  quiniinmo  tarn  sincera  illos  dilectione  complectitur,  quod 
non  solum  sustinere  non  vult,  ut  corum  jura  et  Ecclesie  Saneti 
Marcl  de  Venetiis  et  aliarum  ubicunque  ad  eam  pertinentium 
minuantur,  sed  et  conservare  illa  integre  et  augere  insuper 
firma  intentione  proponit. 

Cum  itaque,  sicnt  intimantibus  ipsis  acceplnius,  super  terris, 
possossionibiis  et  redditibus,  proventibus,  juribus  et  aliis  per- 
tinentiis  suis,  que  obtinent  in  Regno  Jerosolymitano,  a  nonnullis 
injurias  et  molestias  patiantur,  nos  volentes  super  bis  eis  oppor- 
tune remedio  providere,  discretioni  tue  per  apostolica  scripta 
mandamus,  quatenus  eis  eflicaciter  presidio  favoris  assistens 
non  permittas,  eosdem  super  premissis  a  quoquam  indebite 
molestari ;  molestatores  bujusmodi  per  censuram  ecclesiasticam 
appellatione  postposita  compescendo,  constitutione  de  duabus 
dietis  in  uenerali  concilio  edita  non  obstante. 

Datum  LuGDLM,  XII  Kalendas  Januarii,  pontificatus  nostri 
anno  septimo. 

cccxv. 

Vendraiiiinns ,  plebanus  s.  Archidaui ')  de  Constantinopoll,  jnrat  sub- 
jectioneiu  Leonardo  duirino,  electo  Patriarchae  Gradeusi. 

A.  d.  1230,  die  4.  m.  Augusti. 

Edidit  F 1  a  ni.  Cornelius  Eccles.  Venet.  Tom.  III,  dec.  IV  et  V. 
p.  105.  Ex  arcbivo  Patriarchali. 


*)  De  hoc  nomine  vide  nos  T.  I,  p.  67. 

Fontes.  Ahlh.  II.   Bd.  XIII.  29 


450  l*.\x  IJauiiaiiiai;. 

lii  iiumine  Dei  etenii.  Amen.  Anno  uh  incanuitione 
Doniini  noslri  Jesu  Christi  niillesimo  (lucentesimo  (jiiinqnii- 
gesinio,  niensis  Augusti  die  (|(iart()  e.veunte,  indictione  oetava. 
IlivoALTi.  In  presenlia  Tlionie  Aiimiindu,  primiccrii  Gradensis, 
et  Leonard!  Quirino  de  conlinio  s.  Pauli,  atque  Johannis, 
gastaldii  doinini  eleeti  Gradcnsis,  et  aliis. 

Vendraminus,  Presb.  et  plebanus  sancti  A(|uindani  de  Con- 
stantino|)oli,  in  seriptis  siejuravit,  dicens: 

„Ego  Vendraminus,  Presb.  et  plebanus  s.  Aquindani,  juro 
super  sancta  Dei  evangelia,  quod  (idelis  ero  vobis  domino  meo 
Leonardo  Quirino  ,  Dei  gratia  sanete  Gradensis  ecclesie 
eleeto  et  Dalmatie  Primati,  et  vestris  suecessoribus  canoniee 
intrantibus,  omnibus  diebus  vite  mee;  et  eeelesiam  predictam 
sancti  Aquindani,  quam  mihi  regendam  commisistis,  ad  hono- 
rem Gradensis  ecclesie  et  vestrum  vestrorumque  successorum, 
adjuvante  Domino,  tractare  curabo.  [lec  omnia  attendam  bona 
fide,  sine  fraude. 

Actum  est  hoc  in  palacio  Patriarchatus." 

L.  S.     Eg-o   Petrus  Alberto,   s.  Silvestri  Presb.    et 
not.,  interfui,  scripsi,  complevi  et  roboravi. 

CCCXVL 
Pai  Barbariae  (Tanisii). 

A.  d.  1251 ,  die  primo  inensis  Aprilis. 

Liber  Pactoruin  II,  fol.  2.  Excerpsit  Marin  IV,  280. 

De  nostro  Pacto  Muratorius  ad  Andre»  Danduli  chronicon 
1.  c.  p.  3Ö9:  „bi  niargine  codicis  Ambrosiani:  MCCLI,  primo 
Apr'iUs,  Bedomcm^),  Caytus  Duanm  Tunisii,  nomine  Boabdilem  Sol- 
dani  Barbaria',  et  Pliilippus  TuUauus  (sie),  nomine  domini  ßlarini 
Mauroceni  Ducis  et  communis  Venetiaruni  inierunt  pacta  cum 
multis  capitulis,  etc.  per  annos  XL.    Data  Tunisii  in  aula  Regia, 

*)  Nominis  scriptura  variat.    V'ide  iios  p.  4äl.  4öö.  Probabiliter  subest:  Abu 
Otliinan.  —  Ca  y  Ins  s.  Gaytus,  Arabum  Job,  Dux. 


Pax  Bakijauiae.  451 

anno,  ut  supra  etc.    Extat  in  secundo  Pactorum,  charta  III,  et  in 
prinio,  Charta  CXXF". 

Soldaiius  est  Abu  Abdullah  Mohammed ,  filiiis  Abu  Z(d:ariju, 
filii  Senis  (Sclieikh)  Abu  Mohammed ,  (llii  Scheikh  Ihn  ubi  Hufs, 
ab  anno  1249 — 1277.  Cfr.  Hammer.  „Gesch.  des  osm.  Reichs"  111, 
pag.  691.  Nos  supi-a  pag.  300.  303. 

In  nomine  Del  pii  et  miserieordis. 

Haec  est  pagina  bene  fortunatie  pacis,  formatae  inter  domi- 
num Mirum  Boabdiiem,  Soldanuin  Barbarise,  ülium  alti  et  poten- 
tis  Miri  Buczacharium  bonse  memorife,  filii  alti  et  potentis  ac 
sapientis  Seni  Beaomet,  filii  alti  et  potentis  ac  sapientis  Seni 
Ebenebiafes  ex  parte  una;  et  inter  magnificiim  seu  inclitum 
dominum  Marinum  Maurocenum,  Dueem  Venetiarum  ex  altera,  per 
manum  videlicet  Bochümen(?),GaytumDüana3;  et  iiiandato  ejus- 
dem  Soldani  Miri  Boabdile ;  et  per  manum  nobilis  ac  sapientis  viri 
Phylippi  Juliani,  legati  ejusdem  domini  Marini  Mauroeeni,  Ducis 
Venetiarum'),  qui  ad  haec  destinatus  fuit  Tunissum  ab  ipso 
domino  Duce  pro  requirenda  seu  reformanda  paee  atque  firmanda 
seeum  usque  ad  terminum  annorum  quadraginta  ab  inearnatione 
anni,  quo  praesens  pactum  conscriptum  fuit;  per  cuius  pacis  vin- 
culum  Universum  genus  Venetorum  saivum  atque  securum  fore 
debet  ubique  per  totum  dominium  Begni  ejus,  prout  infra  per 
capitula  sequentia  plenius  demonstratur. 

Hoc  est,  quod  homines  Venetiarum  in  mari  et  in  terra 
jubet  prajfatus  Soldanus  per  totum  suum  Regnum,  quod  debeant 
esse  tam  a  Barbaris,  quam  ab  aliis  gentibus,  cujuscumque  gene- 
rationis  sint,  salvi  et  securi  in  personis  et  rebus  suis.  Et  eos  et 
res  ipsorum  in  sua  Soldanus  recipit  protectione. 

Et  quando  nocebit  ipsis  Venetis  aliquis  ex  mercatoribus 
Saracenis,  vel  de  mercatoribus  Christianis,  qui  pacem  liabebunt 
cum  Moadinis,  et  accipient  eis  aliquid  de  ipsorum  havere,  vel 


1)  In  mtirgine  Libri  Pactorum:  „Mar.  Mauroceum  creattis  fuit  Du.v  anno 

1249''. 

29* 


452  I'ax   IjAKHAIUAE. 

capient  aliquem  ipsoruin  in  aliquo  portu  de  portibus  Regni 
Ijarbariai,  Doana  debeat  eos  expedire  jure,  at([ue  restituere  sibi 
perdita  et  ablata. 

Et  babere  debent  clibanuni  ad  cüquenduin  panem  in  suis 
fundigis. 

Et  fundiga  babere  bbere  debent  depulata  ad  suiim  nonien 
et  pro  suo  babitaie.  Et  nemo  ausus  sit  intrare  in  ipsa  fundig-a, 
ubicuniqiie  fuerint,  per  totum  suum  Hegnuiu,  nisi  cum  sua 
vobmtate,  ad  babltandum.  QuiG  quidem  fundig-a  Doana,  quotiens 
oportunum  fucrit,  faeere  del)eat  reaptari.  Et  dominus  Dux 
Venetiarum  per  suam  vohintatein  eonstituere  suos  Consules  in 
eisdem  fundigis  debet  ad  faeiendum  rationem  et  justitiam  inter 
homines  Venetiarum  et  regendum  eos. 

Item  babere  debent  scribanum  Christianum,  ubieumque 
fuerit  Doana  in  ipsa  existente,  ad  suam  vohintatem. 

Item  babieus  coneedatur  seu  praeparetur  hominibus  Vene- 
tiarum, quandoeumque  eis  opportuerit,  absque  pretio. 

Et  de  rebus  seu  mercationibus  ab  eisdem  venditis  non debet 
eis  de  dricto,  nisi  decimum. 

Et  de  auro  et  de  argento,  quod  homines  Venetiarum  ad 
Cecham  vendiderint,  nulhim  datium  solvere  debeant  curiae  vel 
DoansB,  nee  in  venditione,  nee  in  emptione. 

Et  de  perlis  atque  hipidibus  pretiosis  aut  aliis  zois  Omni- 
bus, quas  Veneti  Soldano  vendiderint,  simili  modo  nulluni  datium 
aut  drictum  persolvere  debent,  nee  in  vendendo,  nee  in  eom- 
parando. 

Et  dona  vel  datium  aliud  non  debet  tollere  nee  habere  ab 
hominibus  Venetiarum,  nisi  quia  (quod?)  Turcimani  habere  debent 
ab  ipsis  id,  quod  soliti  sunt,  et  quod  certum  et  usitatum  est 
ab  aliis  Christianis. 

Item  quando  aliqua  petitio  seu  questio  emergeretur  inter 
mercatores  Saracenos  et  Venetos,  non  debet  aliquis  capi  pro 
eo  ex  Veuetis,  nisi  ipse,   qui  ei  pertinebit  jure,  in  proprio 


Pax  Barrariae.  453 

nomine;  et  nulliis  eoruni  capiatiir  pro  allero,  nisl  quando  fiierit 
fidejussor  ei. 

Et  quando  aliquis  mercator  Venetiariim  fugerit  cum  havere 
Saraceni,  Dux  Venetiariim,  dominus  Marinus  Maurocenus,  expe- 
dire  debeat  illos  ab  eis  cum  omni  solempnitate  juris,  quando 
inveniet,  et  habebit  de  ipsorum  bavere,  de  quo  faciet  eis  dictam 
emendam. 

Et  de  Omnibus  mercimoniis,  qnas  vendiderint  Veneti  in 
Caligo  (1.  caliga)  seu  extra  per  manus  de  Turcimanis,  usque 
ad  quindecim  dies  fieri  sohitio  debet  suprascriptarum  mercimo- 
niarum,  postquam  venditio  facta  fuerit.  Et  esse  debent  fidejus- 
sores  DoanjB,  ita.  quod  non  impediantur  in  venditione,  quam 
fecerint  de  dictis  rebus  suis;  quas  si  noluerint  vendere,  quod 
sibi  restituantur,  et  nullatenus  eis  aliquid  dicatur  exinde  aliquo 
modo  vel  occasione,  nisi  cum  sua  vohintate. 

Item  similiter  homines  Venetiarum  possint  et  debeant 
extrabere  nabulum  suarum  navium  absque  datio  seu  dricto  de 
havere,  quod  naulizabunt. 

Item  similiter,  quando  vendiderint  homines  Venetiarum 
naves  suas  Christianis,  habentibus  pacem  cum  Moadinis,  non 
debeant  exinde  dare  drictum. 

Et  quando  praeparaverint  se  ad  proficiscendum  cum  suis 
navibus,  non  impediantur  in  aliqua  occasione  navium  Sarace- 
norum. 

Et  quando  mortuus  fuerit  aliquis  de  mercatoribus  Vene- 
tiarum, ipsi  Veneti,  qui  präsentes  fuerint  ad  ipsius  obitum, 
intromittant  ipsa  bona,  qusß  dimiserit  idem  defunctus,  et  ea 
omnia  dominentur,  et  nullatenus  impediantur,  et  faciant  inde 
totum  et  quidquid  voluerint,  salvo  tantum,  quantum  aliquis  Sar- 
racenus  jus  habebit  in  illis,  de  quibus  ipsum  jus  suppleatur 
eidem.  Si  vero  aliquis  cum  ipso  defuncto  non  fuerit,  totum  suum 
havere  fiat  in  custodia  DoansB,  donec  speciale  mandatum  veniat 
a  Duce  eorum,  quid  inde  debeat  fieri. 


454  1*AX   B.\Hll\lil  AI. 

Et  quando  venire!  navis  de  ciirsu  vel  j^alea  extra  eivitatem 
Venetiariim,  et  noceret  aliciii  Sarraeciiorum,  liomines  Venetia- 
ruin  Don  iinpediaiitur  oecasioiie  corsatoruin  in  personis  nee  rebus. 

Et  quando  exirent  corsarii  de  Venetiis  cum  nave  vel  galea 
sive  aliquo  alio  ligno,  vel  de  propinquis  partibus  sibi  subjectis, 
et  nocebit  alicui  Sarracenorum  de  Regno  IJarbarise  in  terra,  seu 
in  mari,  quod  Dux  eorum  expedire  debeat  ipsos  Saraeenos  a 
noeentibus,  si  inveniet,  et  habebit  de  illorum  havere,  unde 
possit  satisfaeere  eis. 

Et  quando  pervenerit  genus  hominum  Venetiarum  ad  vendi- 
tionem  faciendam  et  coniparandum  in  locis,  quibus  fuerit  Doana 
in  Regno  Barbarise,  quod  non  irnj)ediantur  ad  haec. 

Et  quando  aliqua  navis  bominum  Venetiarum  naufragium 
passa  fuerit  in  terra  Regni  Barbarin,  debet  esse  salvum  totum, 
et  quidquid  de  suis  rebus  evaserit  de  mari;  et  nemo  impedire 
debeat  eos  in  aliquo.  Et  si  forte  maior  pars  hominum  navis 
ejusdem  mortua  fuerit,  et  aliquis  eorum  salvabitur,  totum,  et 
quidquid  salvabitur  de  havere  et  rebus  omnibus  dietje  navis,  ei 
dimittantur,  et  non  impediantur  in  aliquo.  Et  si  forte  omnes 
morerentur,  totum  illud  havere  seu  res  fiat  sub  custodia  Doana), 
donec  litteras  mandet  dominus  Dux  Venetiarum,  significans,  cui 
ea  tribuantur. 

Item  quando  conti ngerit,  quod  apud  dictos  Venetos  erit 
karistia  frumenti,  pro  quolibet  anno  seu  annis,  dummodo  certum 
fuerit,  quod  karistiam  habeant,  libertatem  habere  debent  homi- 
nes  Venetiarum  caricandi  duodecim  naves,  ubicunque  voluerint, 
per  totum  Regnum  Barbariae  jam  dicti  Soldani,  de  frumento 
seu  quoeumque  alio  victualio  aut  blado,  donec  invenietur  gra- 
num  ad  ßisantia  tria  de  mille,  vel  usque  ad  tria  et  dimidium 
pro  quolibet  gasiffo*)  de  gasiffis  Moadinis.  Quodsi  forte  ultra 
hoc   pretium   ascenderit,    non   licebit   eisdem  Venetis   habere 


')  Potiiis:  gaffiso  de  gaffisis.   Cfr.  siipra  p,  30l>. 


Pax  Barbariae.  455 

dictum  fnimentum  seu  bladum.  Et  quando  dabitiir  eis  libertas 
tollendi  praedictiim  frumentum,  non  pertinebit  iiide  aliquid  curia? 
nee  faniiliaribus  ejus;  sed  sine  aliquo  pretio  et  sorvitio  eis  con- 
cedi  debet. 

Mandat  similiter  atqno  prfccipit  subditis  suis  civitatum  et 
locorum  sui  Regni ,  et  specialiter  in  Tripuli  et  in  Buzea,  ut 
bomines  Venetiarum  sint  salvi  et  securi  in  personis  et  rel)us,  et 
non  compellantur  ad  solvendum  in  ipsis  terris  de  rebus  et  merca- 
tionibus  suis  et  pecunia,  nisi  tantum,  quantum  solvunt  in  Tunixio. 

Et  quando  contingerit,  quod  aliquis  Cbristianorum  babebit 
jus  supra  Veneticum,  convenire  seu  vocare  cum  debet  ante 
Consuleni  Venetiarum.  Et  quando  similiter  Venetus  babebit  aliquod 
jus  contra  aliquem  Cbristianorum,  transmittatur  ad  Consules 
Cbristianorum. 

Item  quando  mercatores  Venetiarum  suas  res  et  merci- 
monia  vendiderint  ubique  per  Regnum  Barbariae,  et  solverint 
exinde  drictum  in  Doana ,  ipsa  Doana  litteras  eis  concedet ,  ut 
absque  datio  amplius  solvendo  seu  dricto  acceptam  pecuniani 
de  venditione  ab  ipsis  facta  possint  libere  deportare  ac 
implicare  seu  investire ,  apud  quemcumque  locum  voluerint 
Regni  ejus. 

Et  quando  mercatores  Venetiarum  voluerint  facere  disca- 
ricamentum  et  caricamentum  rerum  suarum  et  bavere  cbara- 
bos  et  bastasios,  babere  debent  ad  suam  commoditatem;  et  nullo 
modo  contradicetur  eis. 

Item  plumbum  extra  gabellam  esse  debet  pro  bominibus 
Venetiarum;  et  libere  comparare  debent  ubique  dictum  plum- 
bum per  totum  suum  Regnum. 

Et  ecclesia  de  fundico,  quod  est  deputatum  ad  nomen 
hominum  Venetiarum  apud  Tunixium,  pro  suaj  voluntatis  arbi- 
trio  aggrandari  et  reformari  debet. 

Hebc  capitula  sunt  pacti  et  bene  fortunatae  pacis,  quae  petiit 
vir  nobilis  atque  sapiens  Pliilippus  Julianus,  legatus  incliti  Ducis 


456  PltorUllATlO   l.i;(; ATORUM   .lADItAK. 

Veneliarmn,  inag'nlfico  scu  polcnli  domiiio  Miro  lioabdile,  Sol- 
(lano  Tunisii. 

Kiusmodi  (iiiidcm  [»av  de  mandalo  ipsiiis  Suldani  tractata 
et  firmata  est  per  maniim  Ceothomen(?),  Gayti  Doanae,  et  per 
nianum  nobilis  antedicti  Phylippi  Jidiani,  legati  prfefati  domini 
Mariiii  Maiiroceni ,  potcnlis  atqiic  mag^nllici  Venetiarum  Ducis, 
ad  lia^c  transiuissi  ad  praisenliani  ipsius  Soldaiii,  ad  terininiim 
aiiiioriim  quadragiiita  pro\iinorum,  in  praiseiilia  Moabdorum 
siibseribeiidorum,  qui  dicta  omnia  et  singula  contestantur  supra 
jam  dictum  Gaytiim  et  supra  (dictum)  legatum  domini  Ducis 
Venetiarum  antedictum,  ex  voluntate  et  conscientia  utriusque, 
die  primo  mensis  Apprlbs,  percurrente  anno  qulng-ento  (potius 
sexcentesimn)  quadrag^esimo  nono  Maumeti  prophetae. 
Testes: 

Abdeminem  ,  filius  Archiepiscopi  ßoabdile  Ebenzietelle. 

ßoabdile  Susi. 

Bolcasse  Bembarra. 

Boatmet. 

Ebenerasse. 

Bolcassen. 

Ehnoreissc'). 

Bolabesse  Elorbosi. 

Beilasen  Ebenebiame. 

Boabidile  Ebenerasse. 
Actum  est  apud  Tcnissum  prjesens  Pactum  in  aula  Regia, 
percurrente  anno  ab   incarnatione  Domini   nostri  Jesu  Christi 
millesimo  ducentesimo  quin([uagesimo  primo ,  mense  Apprilis, 
die  primo,  per  indictionem  nonam. 

CCCXVII. 
Procuratio  legatorum  Jadrae  de  pacto  cum  Venctis  corrlgendo. 
A.  d.  12S1,  d.  4.  m.  Julii. 
Inest  hoc  diploma  in  documcnto  seqiienti  nr.  CCCXIX. 
^)  Haec  quatuor  nomina  in  biua  videntur  esse  copulanda. 


CONVENTIO   INTER  JaN'UENSES  ET  VeNETOS   DE   UoMANlA.  457 

cccxvm. 

Conyentio  inter  Jannen^^es  et  Venetos  de  Romania. 
A.  d.  1251,  die  10.  m.  Julii. 

Edidit  C.  Pagano  (Delle  imprese  e  del  dominio  del  Gonovosi 
nellaGreeia  p.246 — 248)hoctitulo:  „Tratfato  di pace  c  convenzioni 
del  comune  di  Genova  colla  repuhhlica  dl  Venezia  in  cid  si  accnr- 
dano  pure  sui  fatti  di  Romania.  —  D(d  vecchio  ühro  Jurium 
p.  234^. 

In  nomine  Domini.  Amen.  Anno  nb  incarnatione  Domini 
nostri  Jhesii  Christi  millesimo  dncentesimo  quinqnagesimo 
primo,  die  decimo  intrante,  mense  Jnlio,  indictione  Villi ,  in 
palatio  Ducatus  Venet.  In  Rivoalto  nrbis  felicis. 

Nos  Marinas  Mauroceniis,  Dei  gratia  Venetie,  Dalmatie 
atque  Chroatie  Dux,  dominus  quarte  et  dimidie  totius  Imperii 
Romanie,  permittimus  et  convenimus  vohis  provido  viro,  Jacobo 
Candellerio  *),  not.,  sindico,  procuratori  et  nuntio  nobilis  viri, 
Menaboi  de  Turricella,  Januensis  civitatis  Potestatis,  et  ipsius 
communis  Januensis,  ad  hoc  specialiter  destinato  —  sicut 
apparet  ex  instrumento  publico  manu  Enrici  de  Bisamne  notarii 
confecto  —  reccipienti  nomine  et  vice  ipsius  Potestatis  et 
communis  Jan.  per  nos  et  successores  nostros:  quod  tam  per 
nos,  quam  per  homines  Venetos  et  districtus  Veneti  et  omnes, 
qui  Veneti  appellantur  et  per  Venetos  se  distringunt  et  defen- 
dunt,  per  diversas  mundi  partes,  tam  burgenses,  quam  alios, 
observabimus  et  observari  faciemus  veram  firmamque  pacem 
atque  concordiam  a  die  Lune  XXV  Jun.  nuper  preterito  usque 
ad  octo  annos  proxime  completos,  supradicte  Potestati  et  eins 
successoribus  et  omnibus  hominibus  Janue  et  de  disfrictu  Janue, 
et  omnibus,  qui  Januenses  appellantur  et  per  Januonses  se 
distring-unt  et  defendunt,  per  diversas  mundi  partes,  tam  l)ur- 
gensibus,  quam  aliis,  in  personis  et  rebus,  et  in  toto  posse  et 
fortia  Venet.,  terra  et  aqua;    et  ubique  non  offendemus  nee 


')  Pag.  459.  scribitur  Candelarius. 


45(S  CoNVENTIO   INTKR  JANUENSES  ET  VeNETOS  DE   RoMANIA. 

olTeiuli  faciemiis  per  nos ,  nee  per  aliquem  supradietorum  de 
parte  nostra  supradicte  Potcstati,  nee  alicui  supradietorum  de 
parte  sua.  Ne(|uc  cum  aliquo  vel  aliqiiihus  confederabinuir  vel 
associahiniur  aliquo  modo  vel  inj^enio  pro  oft'ensione  facienda 
supradicte  Potestati,  nee  alicui  de  parte  sua.  Neque  cum  aliis 
ipsum  vel  suos  supradictos  ofTendemus  vel  ofTendi  faciemus. 

Et  si  per  nos  vel  aliquem  supradietorum  de  parte  nostra 
prediete  Potestati  vel  alicui  suj)radictorum  de  parte  sua  offensio 
facta  fuerit  vel  rapina  seu  roharia,  nos  Dux,  qui  nunc  sumus, 
vel  [qui]  pro  tempore  erit  in  Ducatu  Venetie,  faciemus  vel  fieri 
faciemus  rationem  ei,  qui  lesus  fuerit  vel  damnum  \vA\)\\[erJ'\U 
nulla  appellatione  recepta,  aut  nuncio  suo  vel  lieredi  aut  suc- 
eessori  in  XL  dies  post  factam  reelamationem,  nisi  remanserit 
licentia  conquerentis. 

Quodsi  de  voluntate  reclamantis  fuerit  terminus  vel  termini 
prorogati,  ad  prefixum  terminum  vel  terminos  nichilominus  tene- 
bimur  reclamanti  facere  vel  fieri  facere  rationem,  tali  quidem 
ordine,  quod,  si  publicum  et  manifestum  erit  etc.  [Dopo  aver 
continuato  la  convenzione  minutamente  e  lungamente  per  tutte 
le  debite  condizioni  si  trova  scritto,  sie  Pagano]^): 

Nos  quoque  idem  Dux  pro  nobis  et  communi  Venet.,  quan- 
tum  pro  parte  nostra,  concedimus,  quod  commune  Jan.  et 
homines  districtus  Jan.  esse  debeant  in  Imperio  Uomanie, 
secundum  quod  erant  tempore  Alexii  Imperatoris,  et  quod 
licenter  uti  et  negotiari  debeant  in  ipso  Imperio;  cum  bis 
dationibus  tamen,  quas  dare  consueverunt  tempore  ipsius  Impe- 
ratoris, et  quod  permittemus,  commune  perfrui  et  gaudere  pos- 
sessionibus  et  iuribus  illis,  quas  et  que  habebant  in  Constanti- 
nopolim  tempore  dicti  Imperatoris,  solempnibus  exceptatis  usque 
ad  tempus  buius  pacis. 


*)  Hsec,  qusePagano  omisit,  resfituas  ex  iis,  quae  supra  dedimus  p.  199—302. 


CONVENTIO  INTER  J.WUENSF.S   ET  VeNETOS  DE   RoMANIA.  459 

Promittimus  nos  quoqiie  Dax  vobis,  predicto  Jacobo  Can- 
(lelario,  not.,  sindico,  procuratori  et  luiutio  prediete  Potestatis 
et  communis  Jan.,  qiiod  per  nos  et  nuntium  nostrum  bona  üde 
iurare  faeiemus  Potestates,  Duces  et  Consules  Venct.,  eonsti- 
tutos  in  Constantinopollm,  in  Greta,  in  ultramarinis  partibus,  in 
Romania  et  in  oninibus  ab'is  partibus,  ubicumque  sint  vel  fuerint 
pro  nobis  et  communi  Venetie,  initio  siiorum  reg'iminiim  pre- 
seriptam  paeem  et  concordiam  attendere  et  observare  usque 
ad  supradictum  terminiim  octo  annorum,  et  de  raubatoribiis 
faeere,  si  poteriint,  bona  fide,  sicut  nos  Dux  de  eis  in  civitate 
Venet.  faeere  tenemur.  Ad  (piod  faciendum  opem  dabunt  et 
consilium:  hoc  sane  intellecto,  quod,  si  quis  in  bis  dignitatum 
ofütiis  positus  semel  iuraverit  et  denuo  contigerit  cum  eisdem 
offitiis  deservire,  prescriptam  pacem  iurare  non  compellatur. 

Item  concedimus  et  faeiemus  nos  Dux,  quod  heredes 
Balduini  Guertii*),  postquam  ab  eis  vel  eorum  nuntio  fue- 
rimus  requisiti,  babebunt  et  possidebunt  possessiones  illas, 
quas  dictus  ßalduinus  babebat  extra  Constantinopolim  tempore 
Manuells  Imperatoris,  si  sunt  in  nostra  et  communis  Venet. 
quarta  parte  et  dimidia  Imperii  Romanie:  salvo  eo,  quod,  si 
aliquis  alius  eas  auctoritate  vel  successione  nostra  tenet  vel 
possidet,  debemus  nos  Dux  per  nos  vel  per  nostrum  nuntium 
aut  possessiones  ipsas,  aut  cambium  equale  eisdem  hominibus 
vel  nuntio  suo  tradere  et  concedere  usque  ad  supradictum  ter- 
minum,  facientibus  ipsis  nobis  et  nostris  successoribus  omnla, 
que  dictus  ßalduinus  consueverat  faeere  memorato  Imperatori. 

Nos  quoque  Dux,  presente  vobis  Jacobo  Candelario,  notario, 
sindico,  procuratore  et  nuntio  predictorum  Potestatis  et  com- 
munis Jan.,  suprascriptam  pacem  et  concordiam  atque  predictas 
conventiones  iuramus  attendere  et  observare  usque  ad  predictum 


1)  Cfr.  nos  supra  p.  203. 


460      CONVENTIO  INTKR  JaNUKNSKS  KT  VeNETOS  DE  RoMANIA. 

terminum  huiiis  pacis,  si  tantum  steterimus  in  reg^imine  Ducatiis 
Venetiariim. 

Fecimus  ctiani  nos  Dux  consilialores  nostros  sex,  qui  nunc 
existunt  circa  nos,  iurarc  pacem  istain  et  conconliam  attendere 
et  observare.  Et  quandocuiiKpie  et  quotienscumque  Dux  Venet. 
renovabilur  in  reginiiiie  Venet.  infra  dictum  terminum  hujus 
pacis,  commune  Venetie  faciet  ipsum  Ducem  iurare  prescriptam 
pacem  et  concordiam  atque  predictas  conventiones  infra  dies 
octo,  postquam  Dux  fuerit  renovatus.  Infra  (juem  terminum 
extra  Venetias  et  Januam  utrin(|ue  sie  ratio  iiat:  videlicct  Januen- 
sis  Venetum  trahat,  de  quocumque  iure  sibi  teneatur,  in  curiam 
Baiuli  Venetorum,  qui  ibi  erit,  vel  Consulum,  et  non  alibi.  Et  e 
contrario  Venetus  trahat  Januensem  ad  curiam  Januensium,  et 
non  alibi:  excepto,  quod,  si  non  fuerit  ibi  curia  eius,  qui 
conventus  fuerit,  nee  \\ühu[er]\t  seu  fieri  possit  curia  vel 
Baiuli  seu  Consulis,  vicissim  se  trahere  possint  ad  curiam 
illius  loci. 

Actum  est  hoc  in  palatio  Ducatus  Venetie,  die  suprascripto, 
presentibus  nobilibus  viris: 

Laurentio  Teupulo,  Comite  Veglen., 

Johanne  de  Canali, 

Leonardo  Quirino, 

Marino  Badovario, 

Dominico  Arimundo, 

Marco,  plebano  ecclesie  sancti  Ge[r]miniani, 

Taliamento,  not.  et  scriba  Ducatus  Venet., 
et  aliis  pluribus. 

Ante  dictus  dominus  Marinus  Maurocenus,  Dei  g-ratla 
Venetie  Dux,  et  sui  sex  circumstantes  consiliarii,  Stephanus 
Justiniano,  Stephanus  Marignoni,  Thomaslus  Jannc,  Philippus 
Contareno,  Nicolaus  Navigaioso  et  Johannes  Juliano,  in  eo, 
quod  eis  contingebat,  tactis  corporaliter  sanctis  evangeliis, 
iuraverunt. 


Pactum  Jadrae.  401 

Ego  Gabriel  Paiilinus,  not.  et  Ducalis  aule  Venet.  Can- 
cellarius,  predictis  interfui  et  rogatus  scripsi,  complevi  et 
roboravi. 

Ego  Guillehnus  de  saneto  Georgio,  sacri  Imperii  not., 
rogatus  transcripsi  et  exemplavi,  ut  supra,  de  registro  et 
autentieo  seripto  manu  Gabrielis  et  transcripto  et  exeinplificato 
manu  magistri  Nicolosi  de  saneto  Laurentio  not. ;  niebil  addito 
vel  diminuto,  nisi  forte  littera,  sillaba,  titulo  seu  puncto  phisve 
minus,  de  mandato  domini  Guidoti  de  Rodobio,  Januens. 
civitatis  Potestatis;  testibus  presentibus  infrascriptis:  Rubeo 
de  Orto,  magistro  Alberto  de  Casali  et  Januino  Osbergerio, 
scribis  communis  Janue,  M"  CC"  LXVII ,  die  Novembris, 
X*  indictionis. 

CCCXIX. 
Pactum  Jadrae  de  datils  sohendis. 
A.  d.  1251,  die  8.  ni.  Aug. 
Liber  Pactoruni  II,  7ö. 

In  nomine  Dei  aeterni.  Amen.  Anno  ab  incarnatione  Domini 
nostri  Jesu  Cbristi  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  primo, 
die  oetauo  exeunte,  mense  Augusti,  indictione  nona.  Rivoalti, 
vrbe  felici.   In  palatio  Dueliatus  Venetiarum. 

Praesentibus  testibus  rogatis  nobiiibus  viris  Lampre,  iilio 
quondam  Preste  de  Jadra.  Yuano,  filio  Petrici  de  Forte.  Dimi- 
trio,  filio  Preste  de  Matafaro.  Mattbaeo,  filio  condam  Tbeodori 
Thosaningi.  Andrea,  filio  ßendae,  Jadretinis.  Joanne  Banno. 
Bartliolomaeo  de  Mugla.  Ilenrico  Fuscareno.  Dominico  Ari- 
mundo  de  Venetiis  et  aliis  multis,  coram  domino  Marino  Mau- 
roceno,  Dei  gratia  inclito  Duce  Venetiarum. 

Nos  Stephanus  de  Piziga  et  Gerne  de  Mergia,  nuntii  et 
ambaxatores  Comitis,  consiliariorum  et  communis  Jadrae, 
habentes  plenam  commissionem  ab  eisdem,  cuius  tenor  eommis- 


462  Paitum  .Iadiiae. 

sionis  inferiiis  conlinctiir,  concedentes  concedimus  et  determi- 
nanuis  nomine  et  iiice  praedictoruin  (-omitis,  consiliarioruni  et 
coniinnnis  .Jadnie,  iit  ainodo  Jadretini  de  mercihus,  quas  detn- 
lerint  de  Veneliis  de  llet^nu  Siciliae  siue  Apuliae  et  de  aliis 
partibus  imdecunique,  ilhid  datium  eoniniiini  Venetiarum  in 
Venetiis  dare  et  solvere  debeant  et  teneantur,  quod  constitutum 
est  uel  de  cetero  fuerit  constitutum  per  dominum  Ducem  et 
commune  Venetiarum  dandi  et  soluendi  ab  hominibus  Venetia- 
rum in  Venetiis  communi  Venetiarum  pro  datio  dictarum  nier- 
cimoniarum,  quas  Veneti  Venetias  apportarent,  ita,  quod  Jadre- 
tini in  dictis  dationibus  ae([uaies  esse  debeant  Venetorum. 

Tenor  autem  commissionis ,  cuius  est  liabita  superius 
mentio,  talis  est: 

„In  nomine  Dei  aeterni.  Amen.  Anno  ab  inearnatione 
Domini  nostri  Jesu  Cbristi  millesimo  diicenlesimo  quintjuag-e- 
simo  primo,  mensis  Julii ,  die  quarto  intrante,  indictione  nona. 
Jadrae. 

Committentes  committimus  nos  qiiidem  Oauduinus  Quiri- 
nus,  Comes  Jadrae,  et  Joannes  Delphinus  ac  Raphael  Betani, 
ambo  consiliarii,  atque  cum  nostris  iudicibus  Preste  Matafari, 
Papo  Petrognae  et  Cosa  Saladini ,  una  cum  nostro  consilio 
uniuerso,  ad  sonum  oampanae  in  ecclesia  sancti  Petri  novi  more 
solito  cong-regato ,  per  nos  et  uniuersum  commune  Jadrense 
uobis,  namque  nobilibus  viris  Stephano  de  Piziga  et  Gerne  de 
Mergia,  dilectis  nostris  fidelibus  et  nuntiis  specialibus,  quod  ire 
pro  nobis  et  nostro  nomine  debeatis  ad  pedes  iliustrissimi  et 
magnifici  domini  nostri  Marini  Mauroceni,  Dei  gratia  Venetia- 
rum, Dabuatiae  et  Cbroatiae  inebti  Ducis,  nee  non  quartae 
partis  et  diniidiae  totins  Imperii  Romaniae  dominatoris  stre- 
nuissimi,  ad  petendum  gratiam  et  misericordiam  ab  eodem  de 
Omnibus,  quae  uobis  uidebitur  conueniens  atque  decens,  et 
in  augendo  siue  minuendo  ae  corrigendo  pactum  inter  Vene- 
tias   et  Jadram    confecturi ,    promittentes    lirmum   et    ratum 


CoMMissiü  le«;atokum  Ragush  de  reconcilianda  i-ace.         463 

habere,  quicquid  in  omnibus  et  per  omiiia  super  lioc  duxeritis 
faciendum. 

Actum  est  hoe  in  uiaiori  Cünsilio  et  (irmatuin,  omnibus 
praesentibus  in  praedieta  ecclesia  sancti  Petri  nom'  de  Jadra. 

f  Ego  lialduiniis  Quirinus,  Comes  Jadrae,  manu  mea  scripsi. 

-|-  Ego  Joannes  Delphinus,  consiliator  Jadrae,  m.  m.  s. 

-J-  Ego  Raphael  Bettanio,  consiliator  Jadrae,  m.  m.  s. 

f  Signum  suprascriptorum  Preste  et  Cosae,  judicum,  qui 
haec  rogauerunt. 

f  Ego  Papo  de  Petrona,  iudex,  m.  m.  s. 

-|-  Ego  Bartholomaeus  de  Dumin,  examinator,  m.  m.  s. 

Ego  Petrus  Scandolarius,  Presbiter  sancti  Appolinari 
Jadrae,  notarius,  bis  praedictis  interfui,  et  rogatus,  ut  aiidiui, 
hanc  cartam  scripsi,  roboraui,  et  signo  consueto  signaui." 

Ego  Gabriel  Paulinus,  notarius  et  Ducalis  aulae  Venetiarum 
Cancellarius,  praedictis  interfui,  et  rogatus  scripsi,  compleui  et 
roboraui. 

Ego  Joannes  de  Varago ,  sacri  palatii  notarius,  hoc 
exemplum  sumptum  ex  autentieo  praedicti  Gabrielis  Paulini 
notarii,  nil  addens  uel  minuens,  quod  sententiam  mutet,  bona 
fide,  ut  comperii,  scripsi,  exemplaui  et  signo  meo  et  nota  cor- 
roboraui  de  mandato  domini  Raynerii  Geno,  incliti  Ducis  Vene- 
tiarum, currente  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  quinqua- 
gesinio  sexto,  indictione  decima  quarta ,  mensis  Aprilis  die 
decimo  tertio  intrante,  in  palatio  Ducatus  Venetiarum. 

cccxx. 

Commissio  legatorum  Ragosii  de  rcoonciliauda  pace. 

A.  d.  1231,  die  13.  m.  Deceinbris. 

Insertam  invenies  hanc  Conimissionem  paeto  sequenti, 
nr.  CCCXXI. 


464  Pactcm  Ragu.sh. 

eccxxi. 

l'actuiii  Rugusii. 
A.    d.    1252,    m.   Martin. 
Liber  Pactoruin  IV,  206. 

Androas  Uaiidulus  I.  I.  p.  360:  „eodem  aimo  Rnf/usini,  qiu 
Duci  aliqualitcr  rebellaverant,  missis  nuntiis  a  Dtice  ad  prhtinam 
subjectionem  pie  recepti  sunt".  Renovantur  hoc  Pacto,  quae  a.  1236 
stipulata  eraiit.  Cfr.  hujus  ipsius  aiini  Pactum,  nostrae  Collectionis 
iir.  CCXCll. 

lu  nomine  Dei  aeterni.  Amen.  Anno  ab  incarnatione  Domini 
nostri  Jesu  Christi  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  secundo, 
mense  Martii ,  deeimae  indictionis. 

Cum  nobiies  viri  Dabrane  de  Lampredio,  Cerna  de  Vitana, 
Theodorus  de  Bodatia,  et  Goislauus  Theodori  Crosii,  nuntii  et 
procuratores  ciuitatis  Piag-usii,  ad  praesentiam  illustrissimi  domini 
Maiini  Mauroceni,  Dei  gratia  Venetiaiuni,  Dahiiatiae  atque 
Chroatiae  Dueis,  domini  quartae  partis  et  dimidiae  totius 
Imperii  Romaniae,  accessissent  nomine  et  vice  ejusdem  civitatis 
Ragusii,  petentes  concordiam  et  pactum  et  reconciliationem, 
donu'no  Duci  et  communi  Venetiarum  ostendentes  commissionem, 
quam  habebant  super  hoc  in  hunc  modum: 

„Anno  ab  incarnatione  Domini  millesimo  ducentesimo  quin- 
quagesimo  primo,  mense  Decembris,  quinto  decimo  die  intrante, 
indictione  decima,  in  ciuitate  Ragusii,  ordinata  curia  cum  sonitu 
campanae.  Nos  quidem  jurati  judices  Ragusii  Grubessa  Gundulae, 
Micliacl  Pezane  et  Pasqua  Joannis  de  Grade,  et  nos  consiliarii  de 
paruo  et  magno  consilio,  Veleius  Bladimiri,  Petrus  Ralislaue, 
Bubanna  Petri,  PetrusSrette,  Mengatia  Lanq)ri,  Calenda  Triphonis, 
Lampremo,  Calenda  Cernete,  Dommana  Guerraerii,  Michael  Bur- 
zole,  Mathias  Balatiae,  Paschalis  Theodori,  Petrus  Mathaei,  Joannes 
Pecurarius,  Velcassus  Joannis,  LucarusCalendae,  Andreas  Zreue, 
Petrus  Joannis  Bogdani,  Petrana  de  Bonda,  Marinus  Binzolae,  Dimi- 
trius  de  Menze,  Sersus  Clementis,  Matthaeus  Veresti,  Andreas 


Pactum  Ragusii.  463 

Benesse,  Proeiilus  Michael,  et  caeteri  consiliarii,  et  nos  iinluersum 
commune  Ragusinae  ciuitatis  committentes  committimus  vobis, 
namque  nobilihus  viris  Dobranae  de  Lampredio,  Cernae  de  Vitana, 
Theodore  deBodatia  et  Goislauo  Theodor!  Crossii,  dilectis  conci- 
vibus  et  niintiis  nostris,  et  plenam  commissionem  vobis  facimiis 
plenamque  virtutem  et  potestatem  vobis  damiis,  ut,  quicquid  vos 
dixeritis,  uel  feceritis,  iiel  statiieritis,  seu  lirmaueritis  cum 
domino  nostro  Duce  Venetiarum  et  suo  consilio,  et  nos  habe- 
bimus  iirmum  et  ratum.  Et  ad  hoc,  quod,  quicquid  uos  praeno- 
minati  nuntii  nostri  dixeritis,  vel  feceritis,  vel  statueritis,  seu 
firmaueritis  cum  domino  nostro  Duce  Venetiarum  et  suo 
consib'o  Venetiarum,  nos  praenominali  judices,  consih'arii  et  uni- 
uersum  commune  Ragusinae  civitatis  firmum  et  ratum  habeamus. 
Marchohis  de  Ursatio,  juratus  vicarius  noster,  super  animas 
nostras,  et  omnium  hominum  Ragusii,  et  super  suam  animam 
per  nostram  vohintatem  ad  sacrosancta  Dei  euangeh'a  juravit  et 
affirmavit  hoc. 

Haec  autem  carta  commissionis  et  potestatis  in  sua  firmi- 
tate  permaneat,  et  nuUo  testimonio  rumpi  possit. 

Ego  Presbyter  Paschalis  et  communis  Ragusii  notarius 
juratus ,  scriptor  sum  et  testis,  scripsi ,  complevi  et  roboravi 
solitoque  signo  signavi."  ' 

Idem  dominus  Dux  ad  petitionem  eorum  condescendit,  et 
concordia  et  pactum  usque  ad  tres  annos  et  tantum  plus,  quan- 
tum  voluntas  domini  Ducis  Venetiarum  fuerit,  inter  utramque 
partem  initum  est  et  firmatum  in  hunc  modum: 

Nos  Ragusinorum  nuntii  iam  dicti,  per  commune  nostrae 
civitatis  transmissi,  a  quo  fuit  provida  deliberatione  inventum*) 
pro  eo,  quod  terrae  nostrae  videtur  plurimum  fructuosum,  quod 
Venetiarum  domino  ^  subderemus,  petimus,  ut  nobis  ad  volunta- 
tem  vestram  Comitem  concedatis.  Haec  enim,  quae  continentur 
inferius,  vult  terra  nostra  Ragusii  observare. 

1)  Cfr.  su[jra  p.  329.  330. 

Fontes.  Abth.  II.  ßd.  XIII.  30 


466  l'AtTUM  Ragush. 

Rag-usini  seniper  Archiepiscopuin  eligent  de  Venetiis  et 
liabclmnt,  a  Gradii  videlicet  iisqtie  Caput  Aticg-eris.  Et  si  domi- 
nus Du\  a  doniiuü  Paj)a  potcrit  ohlinere,  (juod  Archiepiscopalus 
Ragusii  Gradensi  ecclcsiae  subponatur,  ejus  electionem  prae- 
sentabunt  domino  Patriarchae  Gradensi,  confirmationem  electio- 
nis  postulantes;  et  confinnatione  facta  veniet  electus  ad  sedein 
Patriarchalem,  et  consecrationem  de  manu  sua  accipiet,  faeiet- 
(|uc  ei  lideiitatem,  reverentiam  et  obedientiam  dcbitam  ei  exbi- 
berc  promittens, 

Praeterea  statuimus,  quod  ideni  Arehiepiseopus  jurabit 
Hdelitatem  domino  Duei  et  suecessoribus  suis ,  nisi  pro  eis 
remanserit;  et  sie  facient  omnes  Archiepiscopi ,  qui  in  per- 
petuum  erunt  in  Ragusina  sede,  Ducibus,  qui  per  tempora 
erunt. 

Clerus  autem  ter  in  anno,  in  Nativitate  Domini,  in  Pascha 
resurrectionis  et  in  festo  St.  Blasii  laudes  cantabunt  in  majori 
ecclesia  solcmpniter  domino  Duci,  domino  Patriarchae,  Archi- 
episcopo  suo  et  Comiti  omni  anno;  propter  quod  benedictio- 
nem  recipient  (h)yperperos  tres ;  unum  a  nobis  Duce,  alterum 
ab  Archiepiscopo  et  tertium  a  Comite. 

Habebunt  quoque  Ragusini  semper  Comitem  et  Comites 
de  Venetiis,  quem  vel  quales  dominus  Dux  cum  majori  parte 
sui  cnnsilii  eis  dare  voluerit,  qui  jurabit  fidelitatem  domino  Duei 
et  suecessoribus  suis;  et  sie  facient  omnes  Comites,  qui  erunt 
per  tempora,  in  perpetuum. 

Jurabunt  autem  et  omnes  homines  comitatus  a  tres- 
decim  annis  et  supra  fidelitatem  domino  Duci  et  suecessori- 
bus suis,  et  ipsa  (idelitatis  sacramenta  renovabunt  singulis 
annis  decem. 

Jurabunt  quoque  fidelitatem  Comiti  omnes  et  Comitibus 
Omnibus  futuris  in  perpetuum,  salva  fidelitate  domini  Ducis,  ad 
honorem  Venetiarum  et  salutem  Ragusii,  cum  bono  et  honore 
ac  salvatione  Venetiarum. 


Pactum  Ragusu.  467 

Et  si  forte  coiitigerlt,  dominum  Ducem,  vel  successores 
suos  Rao^usiiim  applicare,  recipient  eum  honorifice,  ac  illiim  pro- 
ciirabunt,  et  nuntios  suos  similiter.  Et  si  dominus  Dux  voluerit 
hospitari  in  domo  Archiepiscopali,  habebit  eam  ad  suam  hono- 
rificentiam  et  voluntatem;  sin  antem ,  dabitur  ei  domus  liono- 
rabilis,  usque  dum  steterit  ibi:  et  nuntiis  suis  decentem  domum 
pro  hospitio  assignabunt. 

Et  quotiens  feeerit  Venetia  exercitum  usque  Dyrachium, 
et  a  Dyraebio  et  infra  usque  Brundusium,  et  a  Brundusio  et 
infra,  sieut  Venetia  faciet,  sie  faeieut  Ragusini  secundum  nume- 
rum  virorum  suorum.  Si  vero  exercitum  feeerit  a  triginta  lignis 
armatis  et  supra,  quae  debeant  transire  Dyrachium  et  Brundu- 
sium, facient  inde  Ragusini  tricesimam  partem,  et  stabunt  in 
servitio  \  enetiarum ,  usque  dum  steterit  exercitus  Venetiarum. 

Tollent  namque  Ragusini  de  omnibus  navibus  extraneorum, 
quae  illuc  appb'cuerint  ad  portum  faciendum,  illam  rationem, 
quam  Venetia  tollit  [de]  extraneorum  navibus,  dividentque  illam 
in  tres  partes;  de  quibus  unam  dabunt  Archiepiscopo,  aliam 
Comiti,  et  tertia  sit  communis  Ragusii. 

Omnes,  qui  erunt  amici  Venetiarum,  Ragusini  illos  pro 
amicis  habebunt;  et  omnes,  qui  erunt  inimici  Venetiarum,  Ragu- 
sini illos  pro  inimicis  habebunt.  Et  non  recipient  Cacichios, 
neque  Dalmesanos,  vel  alios  grossarios  et  praedatores  sive 
raubatores  in  civitate  Ragusii  vel  ejus  districtu,  neque  eis 
dabunt  aliqua  victualia.  Et  si  Venetia  miserit  contra  Cacichios 
et  Dalmesanos  galeas  ad  offendendum  eos,  Ragusini  similiter 
tunc  mittent  ad  offendendum  eos  lignum  quinquaginta  hominum, 
decenter  armatum.  Et  omnibus  aliis  grossariis  et  praedatoribus 
sive  raubatoribus  maris  facient  guerram,  et  eos  offendent,  bona 
fide,  sine  fraude,  a  Dyrachio  et  infra  usque  Venetias. 

Dabunt  quoque  Ragusini  omni  anno  in  festo  omnium  San- 
ctorum  domino  Duci  pro  regalia  (h)yperperos  duodecim,    et 

30'  . 


468  Pactum  RAfiusii. 

coin?Tnini  Veiietiarum  in  Venetiis  (h)yperperos  suiri  veteros 
recti  pondcris  centiiin,  et  Coinili  siio  in  eodein  terniino 
(lOvporpcros  cpiadring'entos  de  siio  coinmiini,  et  omnes  alios 
introitiis  et  honorincentias  comitatus  eonsuetas,  exeepto  introitii 
salis. 

Obsides  autem  dabuntRagusiniduodeeimdeduodeeim  paren- 
tatibiis  nobilioruni  illiiis  terrae,  moraturos  semper  sex  obsides  in 
Venetiis  ad  expendinm  Ragusinorum  in  medio  anno,  et  alios 
semper  in  medio  anno  in  concambio.  Et  si  aliquis  eorum 
moreretnr  vel  fiig-erit,  dabunt  alinm  in  loco  ejus. 

Jurabnnt  autem  Comes  Rapfusii  et  antepositi  in  aliqno 
officio  civitatis  et  nnusquisque  insuper  pro  suo  capite,  se  sie 
omnia  servaturos,  nisi  remanserit  per  dominum  Ducem  et  majo- 
rem partem  siii  consilii.  Et  fideles  erunt  domino  Marino  Mauro- 
ceno,  inclyto  Venetiariim  Duci,  usque  dum  vixerit  in  Ducatu. 

Et  haec  sacramenta  renovabunt  Ragusini,  quisque  pro  suo 
capite,  in  o?nnibus  suprascriptis  singulis  annis  dccem. 

Praeterea  Ragusini  de  mercibus  Romaniae,  quasVenetias 
apportaverint,  dabunt  in  Venetiis  communi  Venetiarum  quinque 
pro  centenario ,  et  de  mercibus  ultramarinis  et  terrae  Aegypti, 
Tunixi  et  Rarbariae,  solvent  quintum;  et  de  mercibus  Regni 
Siciliae  et  Apuliae  solvent  quadragesimum  communi  Venetia- 
rum: salvo,  quod  homines  Ragusii  non  debeant  ire  in  Regnum 
Siciliae  et  Apuliae,  si  prohibitum  fuerit  bominibus  Venetiarum, 
ne  vadant  in  Regnum  Siciliae  et  Apuliae;  et  quod  homines 
Ragusii  de  mercibus,  quas  detulerint  Venetias  de  Regno  Sici- 
liae et  Apuliae,  illud  datium  communi  Venetiarum  in  Venetiis 
dare  et  solvere  debeant,  et  teneantur,  quod  constitutum  est, 
vel  de  caetero  fuerit  constitutum  per  dominum  Ducem  et  com- 
mune Venetiarum  solvendi  et  dandi  ab  bominibus  Venetiarum 
in  Venetiis  communi  Venetiarum  pro  datio  dictarum  mercimo- 
niarum,  quas  Veneti  Venetias  apportarent  de  Regno  Siciliae  et 
Apuliae;    et  hoc  sane  intelligatur,  si  datium  constitutum  plus 


Pactum  Ragusii.  469 

fiierit,  quam  quadragesimiim,  cum  superius  contlneatur,  qnod 
homines  Ragusii  de  mercibiis  Reg'iii  Siciliae  et  Apuliae  debeant 
solvere    quadrag-esimum    eommuni  Venetiarum. 

De  mercibus  vero  Sclavoniae  in  Venetiis  nihil  solvere 
debeant. 

Et  tantummodo  cum  quatuor  navigiolis  a  septuaginta  mil- 
liariis  et  infra  debeant  Ragusinl  Venetias  venire  per  annum;  et 
si  aliter  Ragusini  Venetias  venerint,  solvent  quintum  de  Omni- 
bus mercibus  Romaniae,  quas  Venetias  apportabunt. 

Et  tarn  per  guerram,  quam  per  pacem  licitum  est  Ragusinis 
ire  ad  mercandum  a  culfo  Coranti  infra.  In  aliis  vero  partibus 
vetitis  per  dominum  Ducem  Venetiarum  ire  non  debeant  Ragu- 
sini, nisi  seeundum  quod  fecerint  Veneti. 

Item  ab  Ancona  istac  per  totam  Riveriam  et  a  Palmen- 
taria  istac  per  totam  Riveriam  ipsi  Ragusini  non  facient  portum, 
nisi  occasione  aecipiendi  victualia  causa  ducendi  Venelias.  In 
Venetiis  vero  non  debent  facere  Ragusini  mercatum  cum 
ibristeriis. 

Et  haec  concordia  et  pactum  amodo  usque  ad  tres  annos 
completos  firmatum  est,  et  ab  utraque  parte  debet  ürmiter 
observari,  et  tantum  plus,  quantum  placuerit  domino  Duci 
V  enetiarum. 

In  super  nos  jam  dicti  Dobrane  de  Lampredio,  Gerne  de 
Vitana,  Theodorus  Bodatiae,  et  Goislauus  Tbeodori  Grossii, 
nuntii  et  procuratores  civitatis  Ragusii,  per  nos  et  dictum  com- 
mune Ragusii  juramus  ad  sancta  Dei  euangelia  super  aniiiias 
nostras  et  animas  omnium  bominum  Ragusii ,  hanc  concordiam 
et  pactum,  ut  dictum  est  superius,  firmum  et  ratum  habere,  et 
nullo  modo  contravenire,  et  quod  dabunt  operam,  quod  haec 
omnia  observentur. 

In  huius  autem  rei  testimonium,  et  ut  haec  magis  robur 
obtineat  firmitatis,  praesens  pactum  et  concordiam  iussit  dictus 
dominus  Dux  sui  sigilli  munimine  roborari. 


470  Co.NCESsio  Cankak. 

Data  ViiNETiis  in  palatio  Ducatus  in  Kiuoaltu,  urbe  felici, 
per  niaiiuin  Gabrielis  Paulini,  notarii  nostrae([ue  curiae  Caii- 
cellarii  icliciler.   Amen. 

CCCXXII. 

Concessio   Cance,   facta  per  dominum  llarinum  llaurocenum,   Duccm 
Venccic,  et  eius  successores,  fidelibos  Venctis. 

A.  (\.  12S2,  die  29.  inensis  Aprilis. 

Libor  Albus  Fol.  81.  Libor  Pactonim  III ,  i:J3.  Flam.  Corne- 
lius „Crt'ta  Sacra"  II,  pag.  274. 

Andreas  Ü a n du I u s  1.  c,  p.  360 :  „eotlcni  (iniio,  cum  Vencti, 
qui  ad  submittcndani  (ii'uecos  in  Cretani  missl  /'iwranl,  eortim  j'ero- 
citntem  virüiter  conculcassent ,  nunc  Dux  reyionem  nominatam 
Piuicta  de  Sputa ,  ab  Ulis  hostiliter  subtructam ,  nobilibus  Venetia 
et  poindaribus  possidendam  in  f'eudum  concessit  et  civitatem  Caneac 
de  novo  fundari  mandavit''.  Cfr.  L a u r.  de  M o  n a  c  i s  1.  c.  p.  25i . 

In  nomine  Dei  eterni.  x\men.  Anno  ab  incarnatione  Domini 
nostri  Jbesu  Christi  millesimo  dueentesimo  quinquagesimo 
secundü,  mense  Aprilis,  die  penultimo,  indietione  decima. 

Nos  Marinas  Maurocenus,  Dei  gratia  Veneeie,  Dahiiacie 
atque  Chroatie  Dax,  dominus  quarte  partis  et  dimidie  tocius 
Imperii  Romanie,  cum  nostris  iudicibus  et  sapientibus  eonscilii, 
eollaudactione  Veneeie  in  publica  contione,  cum  nostris  suc- 
cessoribus  damus  et  concedimus  uobis,  dillectis  fidelibus  nostris 
Venetis,  quorum  nomina  scripta  habentur  inferius,  septuaginta 
quinque  niilitias  ex  nonaginta  nnlitijs,  que  debent  fieri  secun- 
dum  ordinamentum  factum  per  nos  et  nostrum  conscilium  de 
terra  Puncte  de  Spata  iusule  Crete,  que  modo  llbera  est,  et  que 
erit  tempore,  quo  uos  ibidem  vixeritis  et  fueritis  cum  exercitu 
nostro  presenti,  uidelicet  a  risa  Flaschee')  usque  ad  abud  mare 
uersus  austrum,  et  inde  usque  ad  Punctam  de  Spata,  Cünq)u- 
tando  et  ponendo  terram  de  pertinentijs  Gauzi  in  ipsis  nona- 

')   Fl;(tii('ae  LI*.:  Frasclie  Com.  Lege  F  r;»  sei»  e  e. 


CONCESSIO  CaNEAE.  471 

g-inta  militijs.  Que  quidem  septuaginta  quiiique  militie  uobis 
(lari  debent  et  consignari  et  diuidi  et  partiri  inter  uos  per  nostrum 
capitaueum  et  eius  conseiliarios,  qui  eruut  ibi  pro  iiobis  et 
comuni  Venecijs,  retinentes  ex  dictis  nonaginta  militijs  quiii- 
deeini  militias  in  nostro  comuni  ad  dandum  et  faciendum  ex 
ipsis  quindecim.  eaiialariis ,  secundum  quod  ipsi  capitaneo  et 
eius  eonsciliariis  uel  capitaneo  et  uni  ex  suis  consciliarijs  bonum 
et  utile  uidebitur  pro  nostro  comuni;  ita  tarnen,  quod  eas 
quindecim  caualarias  possint  dicti  capitaneus  et  eius  consciliarii 
accipere,  sicut  eidem  capitaneo  et  suis  consciliarijs  uel  ipsi 
capitaneo  et  uni  ex  eonsciliariis  eius  placuerit,  et  dare,  cuicun- 
que  uoluerit,  antequam  terra  sit  acquisita.  Verum  si  ante  acqui- 
sitionem  terre  date  et  concesse  non  fuerint  predicte  quindecim 
cauallarie,  uel  que  remanserit  ex  ipsis  quindecim  caualarijs, 
debeant  dicti  capitaneus  et  consciliarij  eius  diuidere  et  partiri 
equaliter  cum  dictis  septuaginta  quinque  militijs  nostris  militum 
et  sergentum  inter  comune  et  uos  milites  et  sergentes ;  ita, 
quodremaneant  quindecim  caualarie  in  nostro  comuni,  ut  dictum 
est,  et  septuaginta  quinque  in  uobis  militibus  et  sergentibus, 
que  uobis  militibus  et  sergentibus  concesse  sunt  a  nobis,  ut 
dictum  apud  Venecias. 

Cum  itaque  a  nobis  ordinatum  sit,  quod  ciuitas  tieri  debeat 
in  dicta  terra  Puncte  de  Spata,  et  dicto  capitaneo  et  eonsciliariis 
iniunxerimus  et  comiserimus,  quod  ciuitatem  Chanee  rehedili- 
care,  uel  aliam  ciuitatem  in  dicta  terra  Puncte  de  Spata  de 
nouo  construere  et  heditichare  in  loco,  quo  ipsi  capitaneo  et 
eius  consciliarijs  uel  eidem  capitaneo  et  uni  ex  suis  eonscilia- 
riis placuerit  et  bonum  et  utile  uidebitui-,  debeant,  aecipiendo 
ante  partem  in  circuitu  dicte  ciuitatis  terram  per  tria  miliaria 
de  numero  dictarum  militiarum  nonaginta,  medietas  cuius  terre 
debet  esse  comunis  Venecie;  et  aliam  medietatem  deberet  capi- 
taneus cum  suis  consciliarijs  uel  uno  eorum  diuidere  et  partiri 
inter  predictas  militias  nonaginta,  consignando  uobis  militibus 


472  CONCKSSIO  CaNEAE. 

et  sergentibus  partes  uestras  secuiulum  ratioiiein  nonaginta 
inllitiaruin.  Quas  ([uidein  partes  et  in  ciuitate  et  extra,  que 
uohis  fiierint  consignate ,  ex  nunc  uohis  damiis  et  eoncedimiis. 
Et  scicndum  est,  quod,  sicut  coinisiinus  dicto  capitaneo  et  eius 
consciliarijs,  debct  idem  cum  suis  consciliariis  iiel  altero  eoruni 
accipere  ante  partem  in  ciuitate  pro  comuni  plateas  pro  domo 
et  domihus  comunis  et  rugfa  magistra*)  et  ecclesia  seu  ecclesijs 
et  municionibus  liedificandis,  sicut  eidem  capitaneo  et  suis  con- 
sciliarijs ucl  ipsi  capitaneo  et  uni  ex  ipsis  consciliariis  bonum 
iiidebitur;  et  muros  dicte  ciuitatis  facient  capitaneus  et  consci- 
liarii  hedificari,  et  pro  ipsis  hedidcandis  et  foueis  civitatis  seu 
alijs  munitionibus  faciendis  rusticos  dictarum  partium  habere  et 
angarizare  debent,  seilicet  unum  rusticum  pro  qualibet  militia, 
sicut  idem  capitaneus  et  siii  conseiliarii  uel  ipse  capitaneus  et 
uniis  illorum  iioluerint. 

Jurisdictionem  uero  ciuitatis  et  totius  districtus  Puncte  de 
Spata  et  hujus  .  .  • ')  ut  superius  designatum  et  determina- 
tum  est,  regalia,  comercla,  datia,  exactiones  et  cetera  dictus 
capitaneus  et  conseiliarii  ordinäre  debent,  sicut  eidem  capitaneo 
et  eius  consciliariis,  uel  ipsi  capitaneo  et  uni  ex  ipsis  conscilia- 
rijs uidebitur;  que  omnia  debent  esse  comunis  Venecie.  Et 
portus  maris  et  arsana  et  porte  ciuitatis  et  introitus^)  debet  esse 
similiter  terras  Venecie. 

Item  predicti  capitaneus  et  conseiliarii  debent  accipere  de 
Omnibus  suprascriptis  nonaginta  caualarijs  a  centum  tulanis 
infra  comuniter  pro  utilitate  dicte  terre  de  circa  ciuitatem  ante 
partem  pro  comuni*),  sicut  ipsi  capitaneo  et  suis  consciliarijs 
uel  eidem  capitaneo  et  uni  ex  consciliarijs  bonum  apparuerit. 


*)  Sic  LP.  In  LA.  magra. 

^)  Locus  depravatiis ;    huiiis    capitaneus    LP.;    h.  capita    uaie    LA.; 

capita  uaria  Corn. 
•')  intrastus  Corn.  Emenda:  i  ntro  i  tu  s  t  er  re  d  eb  ent  esse   s  im.  Ven. 
*)  Locus  salebrosus,  nobis  imnieabilis. 


CoNCESSio  Caneae.  473 

Item  potestatem  habere  debet  dietus  capitaneus  simul  cum 
consciliarijs  suis  uel  altero  eorum  franehandi  usque  quinqua- 
ginta  personas  pro  utilitate  ...');  In  quo  nuniero  computari 
debent  illi,  quibus  concesse  fuerint  suprascripte  quindecini 
eaualarie  comunis  uel  pars  ipsarum. 

Vos  autem  milites,  quibus  concesse  sunt  dicte  niilitie,  tene- 
niini  et  estis  astricti  uinculo  iuiamenti,  uobiscuni  a  Veneciis 
Cretam  ducere  et  portare  et  habere  et  tenere  duos  equos  pro 
qualibet  caualaria:  videlicet  de  precio  librarum  octuaginta 
denariorum  Venet.  ad  minus,  et  alium  de  precio  librarum  quin- 
quaginta  ad  minus;  qui  equi  debent  esse  de  tempore  trium 
annorum;  et  inde  superius  tenemini  infra  mensem  unum  et 
dimidium,  postquam  Cretam  intraveritis,  tertium  equum  habere 
pro  qualibet  caualaria,  nisi  dictum  equum  tertium  pro  cauallaria 
qualibet  a  Venecia  conduxeritis  Cretam  ad  presens,  qui  sit 
pretio  librarum  uiginti  quinque  ad  minus.  >        .^ '.i 

Item  quilibet  uestrum  conducere,  habere  et  tenere  debet 
unum  sergentem  conuenienteni,  et  bonum  equitem  armatum 
ferro,  et  alios  tres  scutiferos  bene  armatos  ferro  et  de  omnibus 
alijs  armis  conuenientibus  pro  qualibet  caualaria ;  et  pro  utili- 
tate istorum  scutiferorum  debet  habere  unusquisque  uestrum 
balestras  duas  de  cornu  bene  redatas,  ex  quibus  scutiferis  debent 
esse  ad  minus  duo  sufficientes  pro  balestra ;  qui  scutiferi  debent 
esse  Latini  et  a  uiginti  annis  superius  et  quinquaginta  inferius. 
Et  quilibet  uestrum  debet  esse  bene  armatiis  ferro  et  armis 
Omnibus  conuenientibus  militi;  et  debetis  habere  equum  unum 
bene  guarnitum  de  cohopertura  ferrea  uel  zupe  pro  qualibet 
caualaria;  et  quilibet  miles  ex  uobis,  qui  duas  militias  habetis, 
insuper  debet  habere  et  tenere  unum  bonum  socium  et  con- 
uenienteni. •   ,  -.     :    M-.    .   ,:    ;       i.K:<    ,. 


*)  Lacuna.    In  niaigine  Lib.  Pact.  „et  deficiebat  in  exemplo".  Deest  „(liefe 
terre". 


474  CoNciossio  Caneak. 

Vos  aiitem,  sergentes  inferliis  scripli,  qui  mcdiam  militiam 
habetis,  pro  qnalibot  similiter  tenemiiii  et  estis  astricti  uinculo 
sacramonti,  iiobiscuin  a  Veiiecijs  Cretam  conducere  et  portare 
et  habere  et  teuere  eqiiuin  vnuin  precio  bbrarutn  quinqiiaj^nula 
ad  minus,  et  sciitiferos  duos;  et  tenemini  infra  mensem  vnum 
et  dimidiuni,  post(jiiam  Cretam  intraiieritis,  uiiiim  abnin  eqiium 
habere  et  tenere,  qui  sit  precio  bbrarum  iiiginti  qiiirique  ad 
minus.  Et  quilibet  uestrum  debet  esse  bene  armatus  ferro  et 
Omnibus  abjs  armis  conuenientibus.  Et  sie  uos  milites  et  ser- 
gentes  debetis  ire  et  stare  ad  scruitium  nostrum  et  comunis 
Venec.  in  insula  Crete  in  dictis  partibus  Puncte  de  Spata  ad 
acquirendum  terram  ipsam,  Domino  coneedente. 

Et  hec  omnia,  que  dicta  sunt,  debent  fieri  et  obseruari  a  uobis 
militibus  et  serg-entibus  a  die  primo,  quo  Cretam  intraueritis*), 
usqueadannos  duos  complectos;  quibus  duobus  annis  complectis 
abinde  tenemini  seruire,  g-uarnire,  habere  et  tenere  uestras  cauaia- 
rias  seeundum  formam  concessionis  et  capitularis  tam  obedieneie, 
quam  aliorum,  que  scripta  et  ordinata  sunt  tempore  presenti  in 
Creta  pro  militijs  militum  de  Creta  et  facto  ipsorum  militum. 

Vos  autem  a  nobis  et  comuni  Venecijs  pro  duobus  predictis 
annis  pro  soldo  et  salario  nostro  pro  qualibet  caualaria  debetis 
habere  Hbras  septingentas  denariorum  Yenetorum,  de  quibus 
hie  in  Riuoalto  recepistis  ad  presens  libras  quatuorcentas  pro 
unaquaqiie  caualaria;  et  apud  Cretam  debetis  recipere  et  habere 
alias  libras  trecentas  de  hauere  comunis  Venecie  in  principio 
secundi  anni  pro  qualibet  canalaria. 

Sciendum  est,  quod  nullus  miles  habere  debet  plures  de 
duabus  caualarijs  ullo  tempore  aliquo  modo  uel  ingenio;  et 
aliqua  parentella  non  potest  habere  nee  debet  ultra  quatuor 
caualarias  de  ista  terra  Puncte  de  Spata. 


^)  iiinxeritis  Com.  LP. 


CoNOKssio  Caneae.  475 

Item  ordinatiim  et  firmatum  est,  quod  pro  mutuü,  quod 
aliquis  uestruin  militum  et  sergentum  acceperitis  pro  dieto  facto, 
11011  sint  uUo  modo  obligate  dicte  militie  et  sergentarie;  nee 
ereditores  pro  ipsis  debitis  possiiit  iiec  debeaiil  ullo  tempore 
regressum  habere  super  ipsis  militijs  et  sergeiitarijs  iiel  ariie- 
sijs  ipsarum;  nee  ipsas  militias  iiel  scrgentarias  uel  partem 
ipsaruin  uel  arnesia  possint  habere  dictorum  debitorum  occa- 
sione  aliquo  modo  uel  ingenio.       '*    •     '  i"    •: 

Item  ordinatum  est  et  iirmatum  per  uos,  milites  et  ser- 
gentes,  de  denarijs,  quos  recepistis  hie  in  Riuoalto  a  nubis  et 
nostro  comuni  pro  soldo  et  salario  nostro  et  de  libris  quatuor- 
centis,  quas  ponere  debetis  pro  qualibet  caualaria,  antequam 
exeatis  de  Veneciis,  quod  debeatis  faeere  rationem  cum  nobilibus 
uiris,  qui  presunt  de  nostro  nostrique  conscilii  mandato  isti 
negociationi;  et  omnes  denarios  ipsos  uel  illos,  qui  ex  predictis 
denariis  uobis  superfuerint  ab  expensis,  debetis  ponere  et  assi- 
gnare  in  manibus  prcdictorum  nobillium;  qui  deuarii  debent 
dari  et  assignari  in  manibus  capitanei,  (unde)  quem  mitti- 
mus  ad  dictas  partes  Puncte  de  Spata  cum  presenti  exercilu; 
et  idem  capitaneus  denarios,  quos  receperit,  uobis  militibus  et 
sergentibus,  quibus  fuerint  denarii,  uel  nuntijs  certis  debet 
reddere  et  consignare  apud  Cretam,  postquam  ibi  iunxeritis, 
quandoeunque  sibi  postulati  fuerint,  infra  octauum  diem;  et  uos 
tenemini  ipsos  denarios  expendere  pro  utilitate  istius  facti  pro 
acquisitione  dicte  terre  infra  duos  aiinos  predictos,  si  fuerit 
opportunum;  nee  ipsos  denarios  dare  uel  ponere  uel  expendere 
debetis  in  alijs  factis  infra  dictum  terminum  duoruni  annorum, 
nisi  terra  fuerit  acquisita.  Verum  quandoeunque  terra  acquisita 
fuerit  infra  tempus  predictorum  duorum  annorum,  liceat  uobis 
faeere,  quod  uolueritis,  de  ipsis  denarijs:  et  sie  estis  astricti 
iuramento  faciendi  et  obseruandi. 

Item  iurastis  quidem  ad  euangelia  sancta  Dei,  bona  llde, 
sine  fraude  attendere  et  obseruare  omnia  precepta  mea,  que- 


470  CoNCEssio  Caneae. 

(Minqiie  nos  Diix  Venecie  iicl  successores  nostri  pro  maiori 
parte  nostri  conscilii  iiol)is  fecerimus  pro  facto  insule  Crete, 
aut  licri  fecerimus,  et  ea ,  (|iie  capitaneus  uel  aiius  rector  seil 
rectores  cum  suo  conscilio,  qui  fueriut  per  tempora  antepositi 
in  terra  ipsa  per  nos  Ducem  et  successores  nostros  et  maiorem 
parteni  nostri  conscilii,  pro  factis  ipsius  insule  uobis  fecerit;  et 
(labitis  operam  et  fortium,  ut  alij  Veneti,  qui  partem  habebunt 
in  pertinencijs  supratlictis  in  Creta,  consimile  faciant  iuramentum. 

Ad  iusticias  et  raciones  complendas  fortium  dabitis  capi- 
taneo,  rectori  uel  rectoribus,  qui  ibidem  fuerint  pro  tempore 
pro  nobis  et  comuni  Venecie.  Insuper  autem  nobis  et  succes- 
soribus  nostris  estis  uinculo  fidelitatis  astricti,  et  saluare,  custo- 
dire,  manutenere  et  defendere  insulam  suprascriptam  contra 
omnem  hominem  ad  honorem  nostrum  et  successorum  nostro- 
rum  et  Venecie;  et  sie  debebunt  astringere  filij  uestri  uel  suc- 
cessores post  decessum  uestrum  infra  unum  annum,  si  etatem 
babuerint;  et  si  etatem  non  habuerint ,  debebunt  dimittere 
hominem  in  loco,  usque  dum  peruenerit  ad  etatem,  in  proui- 
dentia  capitanei  uel  rectoris  suique  conscilii,  qui  ibidem  erunt 
pro  tempore  pro  nobis  et  comuni  Venecie.  Uli  uidelicet  uestri 
heredes  uel  successores,  qui  illas  uestras  militias  et  sergenta- 
rias  medie  militie  habebunt,  et  illi,  in  quibus  erunt  alienate, 
quas  nee  uendere  nee  alienare  debetis,  nisi  Venetis,  et  eis  etiam 
non  sine  consensu  capitanei  uel  rectoris  et  sui  conscilii,  qui 
ibidem  erunt  pro  tempore  pro  nobis  et  comuni  Venecie;  et  in 
loco  vestri  alium  dimittere  vel  constituere  non  debetis  sine 
consensu  capitanei  vel  rectoris  suique  conscilii,  qui  erunt  ibidem 
pro  tempore  pro  nobis  et  comuni  Venecie. 

llij  sunt  milites,  quibus  concessimus  milicias  suprascriptas 
septuaginta  quinque. 

Jacobo  Georgio  de  sancto  Samuele militias  duas. 

Jacobo  Teonisto  de  sancto  Thoma militias  duas. 

Andree  Sisinulo  de  sancto  Fantino militias  duas. 


CoNCESsio  Caneae. 


477 


^acharle  Rai^iiseo  de  sancto  Apostolo  .     . 
Juliano  ^ancharolo ')  de  sancta  Marina 
Raynerio  de  Canalis  de  sancto  Feiice  .     . 
Marino  C^^ane^)  de  sancta  Maria,  matre  Domini, 

Petro  Caiico  de  sancto  Blaxio 

Marco  Jiistiniano  de  sancto  Pantaloone 
Justiniano  Jiistino  de  sancto  Luea    .     .     . 
Andree  Barocio  de  sancto  Moyse^)  .    .     . 
Marino  Michaelis  de  sancto  Cassiano     .     . 
Johanni  Foscari*)  de  sancto  Paulo  .     .     . 
Phylippo  de  Molino  sancti  Heustadii .    .     . 
Nicolo  de  Molino  de  sancto  Geruasio    .     . 
Petro  Cri(;acanepo^)  de  sancto  Hermacora 
Raphaeli  Contareno  de  sancta  Marina   .     . 
Phylipo  Cornario  de  sancto  Feiice    .     .     . 
Johanino  Dandulo  de  sancto  Saluadore 
Marino  Quirino  de  sancta  Justina      .     .     . 
Petro  Qm\e  de  sancto  Stephano  confessore 
Jacobo  Magino  de  sancto  Samuele   .     .     . 
Johanni  Michaeli  de  sancto  Johanni  Grixostomo 
Jacobo  Magamano*^)  de  sancto  Thoma  .    . 
Jacobo  de  Canalis^)  de  sancto  Feiice   .     . 
Marino  Georgio  de  sancto  Angelo    .    .    . 


Carlo  de  Laurentio  de  sancto  Geruasio  . 
Natali  de  Porto  de  sancto  Martiali*)  .  . 
Michaeli  Geno  de  sancto  Canciano  .  .  . 
Johanni  Gradonico  de  sancto  Paterniano  . 
Henrico  Fusculo  de  sancto  Apostolo     .     • 


mllitias  duas. 

militias  duas. 

militias  duas. 

militias  duas. 

militias  duas. 

militias  duas. 

militias  duas. 

militias  duas. 

militias  duas. 

militias  duas. 

militias  duas. 

militias  duas. 

militias  duas. 

militias  duas. 

militias  duas. 

militias  duas. 

militias  duas. 

militias  duas. 

militias  duas. 

militias  duas. 

militias  duas. 

militias  duas. 

militias  duas. 
militiam  vnam. 
militiam  vnam. 
militiam  vnam. 
militiam  vnam. 
militiam  vnam. 


^)  Zanchariolo  LP. 

2)  Janne  LP. 

^)  B  aroccio  Corn.;  Bauzio  LP. 

*}  Fosaaro  C;  Fuscareno  LP. 


*)  Carazacanepo    Corn. 

")   Mazainan  LP. 

7)  de  Chanali  Corn.;  Canali  LP. 

»3  Marciale  C  ;  Martiale  LP. 


478  CONCESSIO  Can'kak. 

Marino  IJeligno ')  de  sancto  Cassiano  ....   militiam  vnam. 

Malheo  Kagusco  de  saiicto  Vitali niililiam  vnam. 

Syineoni  Vcnerio  de  sancto  Jeremia')  ....  militiam  vnam. 
Nicoiao  (jancliarolo^)  de  sancla  Maria  noua  .  .  militiam  vnam. 
Petro  Navigario*)  de  sancto  Joanni  nono      .     .  militiam  vnam. 

Aüdree  Gerardo  de  sancto  Paulo militiam  vnam. 

Michaeli  Signolo  de  sancto  Vito  .  .  ...  militiam  vnam. 
Hartholomeo  Calbano  de  sancto  Petro  de  Casteli"*)  militiam  vnam. 
Angelo  Francho'')  de  sancto  Moyse     ....  militiam  vnam. 

Johanni  l*antaleo')  de  sancto  Luca militiam  vnam. 

Laurentio  Massulo  de  sancto  Vitali militiam  vnam. 

Comes  Pitulo  de  sancto  Raphaeli militiam  vnam. 

Johanni  ^'anchani*^)  de  sancto  Johanni  decollado^)  militiam  vnam. 
Phylipo  de  Aibülo'")  de  sancta  Fusca^')  .  .  .  militiam  vnam. 
Marino  Galma^')  de  sancto  Symeone  propheta  militiam  vnam. 

Et  isti  infrascripti  sunt  sergentes,   qiiibus  concesse  sunt 
sergentarie  in  medlam  militiam  pro  quolibet: 
Nicoiao ()rcario*^)desancto  Johanne euangelista  militiam  mediam. 
Matheo  de  Mey  de  sancto  Paulo    .     .    u..,,*;^  .  militiam  mediam. 
Jacobo  Balistario  de  sancto  Juliano  ....  militiam  mediam. 

Jacobo  Mudatio^*)  de  Maioribus militiam  mediam. 

Bonacurso  Roso*')  de  sancto  Samuele  .  .  .  militiam  mediam. 
Ade  Aurifici  de  sancto  Samuele militiam  mediam. 

f  Ego  Marinus  Mauroceno,  Dei  gratia  Dux,   manu  mea 
subscripsi. 

-J-  Ego  Marcus  Geno,  judex,  manu  mea  subscripsi. 

**)  Zantani  des.  J.  Decolato  LP. 

" )  .1  0  a  n.  D  e  c  0  I  a  d  0  Corn. 
<")  Arbolo  LP. 
'<)   Fiischa  LP. 

*^)  Galina  LP.;   Uam  a  I  de  Corn. 
13)  Cuzario  LP. 
**)   Mudacio  Corn. 
1^)  B  0  aa  curso  Ri  sa  LP. ;  Rosso 
Corn. 


')  Belligno  LP.  Corn. 

*)  Hie  r.  Corn. 

^)  Zanc  a  ri  ol  0  LP. 

*)  N  a  II  a  i  0  r  i  0    LP. :    N  a  v  a  »  e  r  i  o 

Corn. 
5)  Calbo  ..Castello   Corn.;    de 

Calbano  LP. 
«)  Fr  an  CO  LP. 
^)  Pantalio  LP. 


CoNCEssio  Caneae.  479 

-f  Ego  Johannes  Justiniano,  judex  comunls,  manu  niea 
subscripsi. 

•\-  Ego  Petrus  de  Molinoi),  consciliario,  manu  mea  sub- 
scripsi. 

•]-  Ego ,  auocator  comunis,  mann  mea  sul)scripsi. 

'J-  Ego  Stephanus  Marioni,  kamararius,  manu  mea  sub- 
scripsi. 

-l'  Ego  Cornario'),  conscih'ario,  manu  mea  subscripsi. 

•}- Ego  Marinus  Cassulli^),  consciliarius ,  manu  mea  sub- 
scripsi. ■ 

•j-  Ego  Angelas  Maurocenus,  consciliarius,  manu  mea  sub- 
scripsi. 

-J-  Ego  Stephanus  Justiniano  manu  mea  subscripsi. 

-|-  Ego  Jacobus  Basih'o  manu  mea  subscripsi. 

'|-  Ego  Johannes  de  Canalis  manu  mea  subscripsi. 

-]-  Ego  Petrus  Gradonico  manu  mea  subscripsi. 

-J-  Ego  Phylipus  Juliano  manu  mea  subscripsi. 

•J-  Ego  Marcus  Faletro  manu  mea  subscripsi. 

•J-  Ego  Johannes  Premarino  manu  mea  subscripsi. 

*|-  Ego  Angehis  Mauroceno  manu  mea  subscripsi. 

-J-  Ego  Leonardus  Quirino  manu  mea  subscripsi. 

Ego  Gabriel  Paulinus,  notarius  et  Ducalis  aule  Venecie 
Cancellarius,  compleui  et  roboraui.      i  ►■"..  :.,,..;     .  .:  uw   r.,., 

Post  haec  anno  et  indictione  suprascriptis  die  quinto 
decimo  intrante,  suprascripto  mense  Maji,  nos  Dux  similiter 
dedimus  et  concessimus  vobis,  Geruasio  Sagornino  de  sancto 
Samuele  et  Marco  Agadi  de  sancto  Cassiano,  duas  militias, 
scilicet  unam  unicuique  uestrum;  que  quidem  militie  prius  a 
nobis  fuerant  concesse  suprascripto  Justiniano  Justino,  quas 
postmodum  in   manibus   uestris   refutauit:   pro  quibus  militiis 


*)  Mulino  Corn.  |       ')  Casullo   LP.;    Cassuli    Com. 

*)  Marcus  Corn.  LP.  I  'ur>i/ 


480  Benedicti  donatio  in  Neoroponte. 

nohis  promissionem  et  sacramcntum  feclstis  et  manifestastis, 
ut  suprascripti  milites  nobis  fecenmt  pro  mlliliis  suis  supra- 
scriptis. 

CCCXXIII. 

Bcnedictus,  vicarius  Pctri  Episcopi  CasivUani   in  Negropontc,   donnt 

Madio,   Priori  s.  illarci   de   ]Nc:;ro|)oiitc,   quartani   partcin   decimaruni 

spcctaiitiuni  ad  dictum  Episcopum. 

A.  d.  1252,  die  1.  ni.  Novembris. 

Flam.  Cornelius  Eccles.  Venet.  Tom.  XIII,  p.  231.  Ex 
archivo  Patriarcliali. 

In  nomine  Domini  nostri  Jesu  Christi.  Anno  ejusdem 
nativitatis  millesinio  ducentesimo  quinquagesimo  secundo,  indi- 
etione  X,  die  primo  mensis  Novembris.  In  Nigroponte,  in  campo 
Venetorum ;  presentibus  Johanne  Sviano  eampsore ,  Andrea 
Capyopodi  et  aliis. 

Ibidem  presb.  Benedictus,  vicarius  domini  Episcopi  Castel- 
lani,  auctoritate  ipsius  domini  Episcopi  concessit  presbytero 
Madio,  Priori  eeclesie  s.  Marci  de  Nigroponte,  et  vicario  et 
clericis  ipsius  eeclesie  predicte  atque  eorum  successorum,  quar- 
tam  partem  decimaruni  burg-ensium  Nigropontis  secundum  teno- 
rem  et  formam  litterarum  predicti  domini  Episcopi  Castellani, 
quas  misit  ex  parte  sua  predicto  presbytero  Benedicto,  vicario 
suo  in  Nigroponte,  quarum  series  ita  continebatur: 

„In  nomine  Dei  eterni.  Amen.  Anno  ab  incarnatione  Domini 
nostri  Jesu  Christi  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  secundo, 
mense  Augusti,  die  tertio  decimo  intrante,  indictione  X. 
RivoALTi.  Presentibus  presbytero  Marco,  plebano  s.  Geminiani, 
presbytero  Gumberto,  qui  moratur  apud  ecclesiam  dieti  s.  Ge- 
miniani, et  aliis  Venetis. 

Pater  dominus  Petrus,  Dei  gratia  Episcopus  Castellanus, 
comisit  et  liberam  potestatem  dedit  presb.  Benedicto  s.  Pauli, 
vicario  suo  in  Nigroponte,  licet  absenti,  concedendi  et  dandi 


Bknedicti  donatio  in  Nkgropontk.  481 

quartam  partem  dccimaruin  l)urg-ensium  (leeedentiiiin  in  Nigro- 
ponte  vicario  et  clericis  s.  Marci  NIgropontis,  iisque  ad  l)cne- 
placitum  voliintatis  ejusdem  doinini  Episcopi,  promittens,  sc 
ratiiin  et  firmiim  habere,  quicqiiid  dictiis  presb.  nencdictiis  iiide 
diixerit  faeieiidiim. 

Actum  est  hoc  in  cella  s.  Geminiani. 

Ego  Dominiciis  Finus,  presb.  phd)aniis  s.  Paterniani  et 
not.,  interfui,  et  jiissii  dicti  domini  Episcopi  subscripsi,  com- 
plevi  et  roboravi. 

Ego  Tebahlus  de  Coramellis,  de  civitate  Verone,  not., 
interfui  et  rogatus  scripsi. 

L.  S.  Ego  Johannes  Fingero  de  Saracenis  de  Clugia, 
publicus  Imperiah  auctoritate  not.,  hoc  exemphim  sumptum  ex 
originali  autentico  fideliter  exemplavf,  et  ipsum  cum  presb. 
Petro  sanctorum  Apostolorum  infrascripto  notario  auscultavi, 
et  quia  per  omnia  concordabat  cum  ipso,  de  niandato  ven. 
patris  domini  Bartholomei,  permlssione  divina  Episcopi  Castel- 
lani,  in  publicam  formam  redegi,  anno  ab  incarnatione  domini 
nostri  Jesu  Christi  millesimo  ducentesimo  nonagesimo  nono, 
mense  Aprilis,  die  sexto  exeunte,  indictione  dnodecima.  Veneciis, 
in  Episcopali  palacio,  presentibus  discrctis  viris:  Petro  Staniaro, 
plebano  s.  Eustadii ,  et  Marco  Quirino  capellano,  et  Martino, 
famihare  ipsius  domini  Episcopi,  nil  addens  vel  minuens,  quod 
sententiam  mutet;  complevi  et  roboravi. 

L.  S.  Ego  Petrus,  sanctorum  Apostolorum  presb.  et 
not.,  hoc  exemplum,  per  suprascriptum  notarium  exemplatum, 
cum  autentico  fideliter  auscultavi,  et  quia  in  omnibus  concor- 
dabat cum  ipso,  me  in  testem  subscrij)si,  et  signum  meum 
consuetum  apposui. 


Fontes.  Abth.  II.  Bd.  XlII.  ^' 


4(S2  InXOCKNTII   IV  F.XIIOIITATIO. 

C(('XXIV. 

Inuüteiilii  IV  cxliorlalio  lul  linluciidam  cruioiii  per  riuitiileonem  Justi- 

iiiuriuiii.  Vcnctum.  in  i'atriariiiiim  (p.  cloctum. 

A.  (I.  l'iS.-J. 

Ii  ;iyii;il  ili  aiin.  eceles.  a.  t2I>3,  §.  K3  :  „Ahsoframus  huim 
(iiiul  pcrioihim ,  collocutis  hoc  loco  oricnlalis  Imperii  rebus: 
qitac  cum  in</rui'esccnte  Graecorum  potentid  fractae  admudum 
cssct/i,  Innocentius  ml  eas  crif/cudus  (iposlolicas  curas  intendit. 
Cum  c/iim  Pdiitalcnncm  Juxlhiiunum ,  ludvlcium  Vc/ietum,  capel- 
lunum  suum,  ad  Patriurchi(lu)ii  CoitHlutitinoporiUoium  cxtnlisset, 
mo.v  Uli  excitandi  pro  concio)ir  ud  i nduendam  crucem  Veueti  populi 
muiius  demaiidavit,  ut  comparatis  validisslmis  cnpiis  ad  fulcicudum 
Imperium,  cum  quo  res  Christ iaiia  fjrare  adihnt  discrimen,  pro- 
silirenl : 

Inter  caetera,  /;«</«4Y  [lib,  11,  ep.  20  ad  marg.],  desiderabilia 
cordis  iiostri  Constantinopolitani  liberationeni  Imperii  principa- 
liter  afleetantes,  ad  eam  vigili  solertia  non  cessamus  intendere; 
ac  ut  iiixta  nostrl  desiderii  plenitiidiiiem  valeat  auetore  Domino 
proveiiire,  continuae  diligentiae  stiidium  adhihemus. 

Et  infra:  Quia  tarnen  ipsius  ecclesiae  corpus  ex  mcmbri 
tani  chari,  videlicet  Imperii  praefati,  carentia  notam  probrosae 
deformitatis  incurreret,  et  sustineret  debilitatis  dolendae  iactu- 
ram,  firma  intentione  proponimus  eidom  Imperio  efficaei  sub- 
sidiü  subvenire. 

Demum  <(diun(/it,  amplissimarum  indulfientiarum  ex  sacro 
Christi  meritoru)it  uerario  stipendia  couseculuros  omnes,  qui  tarn 
iustam  causam  armis  siisceperitit  defetidendam. 

Tum  permisit  [ib.  o[).  29]  eidem  Patriarchae ,  ut  ad  cogenda 
pro  sustineudis  helUcis  sumptibus  aliqua  pccuniarum  subsidia, 
mille  Jtimiru)it  marchns  sterlintjorum  muluo  accipiendas ,  bona 
ccclesiarum  Constantinopolitani  Imperii  oppigneraret.  Illum  rero 
et  ob  egregias  virtutes,  quibus  ornatus  erat,  et  ob  enixissimam 
Venetornm  commendationem  ad  Patriarchatum  evectum  ostendnut 
literae  Pontißciae,  quibus  Innocentius  nobiUssimae  illius  reipublicae 
strenua  in  Sedem  apostolicam  studia  ita  collaudaoit  (lib.  10, 
cp.  cur.  37)  : 


Pacta  Sultaxi  Melek  iMovs  cum  Venetis.  483 

Ut  in  te  providae  circumspectionis  dellectamus  intuitum, 
haec  specialiter  suggerunt  iiiter  multa,  devotio  videlicet  Veneti 
popiili,  linde  te  natales  conspicui  produxerunt,  quae  ecclesiae 
Romanae  foedere  inconcnsso  eoliaerens  ab  eins  obedientia 
niinquam  cuelli  fiinditns  potuit,  inundatione  quacunque  in  lun- 
damentum  catholicae  fidei  pro  tempore  irruente. 

Tum  cd'ciirrit  in  Palrkirchac  laudes,  quem  Lcgali  aposfulici 
in  e.vercitu  Christimio  alquc  in  hnperio  ConstantinopoUtano  muncre 
decoravit  (Hb.  10,  ep.  816);  ed  tarnen  lefje,  ut  ab  illo  obeundo 
abstineret,  cum  Legat uft  a  latere  eo  se  contulisset :  (juo  arf/umento 
ad  Archiepiscopos ,  Episcopos  caeterosque  ecclesiasticos  Uterus 
exaravit  (ibid.  ep.  808)." 

cccxxv.  ccxxxvi.  cccxxvn. 

Pacta  cam  .lleiek  Noys,  Snltaiio  .Vamlukoram. 

A.  (1.  12Ö4;  l'i58. 
Qiii  baec  acta  finiiavit,  est  primus  e  MamUikorum  gente  auto- 
crator  Aegypti,  inde  ab  anno  1254.,  Ehnelik  elmoizz  hzedin  Eibe/:. 
Vocatur  in  altera  docuniento  .Jle.v  Biduinorum  et  Äfjimorum'-' ,  i.  e. 
Melik  al  arab  wel  ad  jeni  „König  der  Araber  und  Niebtaraber'^  Ibidem 
3Ioisabat  sive  31uis  Eibat,  i.  e.  Mouz  Eibak ;  Saltai/,  i.  e.  esSalibi, 
quod  nomen  fert  a  doniino  priore  MeHkesSalib  Negnieddin  Ejjub, 
de  quo  v.  supra  p.  416.  Attigit  baec  paucis  Hammer  j,Gescbiebte 
des  osman.  Reicbs"  II,  pag.  66ö.  —  Noiuinuis  vero  baec  documenta, 
quamquam  diversis  paulum  natalibus,  inter  se  dirimere,  uti  etiain  in 
cüdicibus  continuo  conjuneta  sunt. 

cccxxv. 

Pactum  Sultani  Meiek  Moys  cum  Venetis. 

A.  d.  12S4,  die  13.  ni.  Novembris. 

I d e in  S 0 1 d a n u s  r  e d d i t  V e n e t o s  et  m  e r e a t  o  r e s  s a I  u  o s 

et  securos    per    totnm   suum   terri torin ni   et  distri- 

c  t  u  m ,    et    q  n  0  d    c  o  n  s  e  r  u  e  n  t  u  r    i  ni  m  n  n  e  s    s  e  e  u  n  d  u  m 

e 0  r u  in   j)  r  i  n i  1  e  g i  a   et  e o  n  s  u e t n d  i  n  e s. 

Liber  Albus  206.  Libri  Paclorum  l,  267.   II,  IS. 

In  nomine  Domini.   Preceptnm  ex  parte  Soldani. 

Altns  et  gentilis  Soldanns  Rcx .  qni  nocatur  Moys  Eleysi, 

Dens  acrescat  sunm  bonorem  et  snain  altitudinem.    VA  ipiod  sit 

31  • 


4(S  \  Patta  Si'i/iANi  Mei-kk  Moys  cum  VKMniS. 

[)er  c'(»m[)li'tuin  iiissum  Vcncloniin  mcrcatonim,  qni  iii:)  iiciiiiinl 
et  rc'ddciml:  jxm-  (olnm  (errnm  l\<iv|)li,  quam  Dens  manuteneat 
et  siistineat.  Et  hoc  päd  um  Hrmum  sit,  qiiod  est  in  istis  Capi- 
tiilis.  (^t  seeiindiim  ([uod  est  facta  mentio  in  isfo  j)acto;  et  stent 
lirmi,  secniidiim  qiiod  conliiieliir  in  hoc  pactn .  et  (tmnes  enntes 
et  redenntes  sint  firmi  in  hoc  pacto,  vseciindiim  tpiod  dominus 
Du.v  misit  ad  pclendum  per  omnes  Venetos. 

Incipluiit  Capitula  pacli  doniini  Sold  ini  Rabilonis ,  qui 
uocatur  Melec  Moys. 

0  a  p  1 1  u  1  u  m.  Quod  mercatores  Veneti  sint  salui  et  securi 
et  suprasalni  per  totam  terram  Eüfvpti  et  per  totum  suum 
Uegnum,  ([uod  ipse  dominalur  per  terram  et  per  aquam,  et  a 
galeis  suis,  uenicndo,  stando  et  redeundo,  salui  et  securi  in  suis 
personis  et  suo  hauere  et  eorum  nauillo,  et  in  suis  mercimo- 
nijs,  cum  omnihus  suis  amicis,  et  omnihus,  qui  per  eos  se  cla- 
mant  de  sua  gente,  tempore  pacis  et  guerre. 

(^  a  p  i  t  u  I  u  m.  Item,  quod  Veneti  sint  in  terra  Egjpti  et 
toto  suo  Regno,  ((Uod  astrinufit  dominus  Soldanus,  quem  Dens 
acrescat  et  manuteneat,  tempore  guerre  inter  ipsum  et  Chri- 
stlanos,  et  quod  sint  liheri  ire  cum  eorum  personis,  nauilio  et 
suo  hauere  ad  suam  uoluntatem.  secundum  quod  eis  placuerit, 
sine  ulla  contrarietate. 

('  a  p  i  t  u  hl  m.  f  tem,  si  aliquod  Jignum  Venetorum  magnum 
uel  paruum  passum  fuerit  naufragium  per  totam  terram  Egypti 
et  totum  suum  Hegnum,  quod  ipse  dominatur  dominus  Solda- 
nus,  quem  Dens  manuteneat,  et  omnes  Veneti  sint  salui  et 
securi  in  personis  et  hauere  et  toto  suo  nauigio. 

C  a  p  i  t  u  I  u  m.  Item  et,  quod  Venetis  non  accipiatur  cuffum 
nee  arsum^)  in  doana  Alexandrie,  secundum  quod  fuitconsuetum. 

C  a  p  i  t  u  1  u  m.  Item  Veneti  non  debent  accipere  quartum  a 
doana,  nee  ab  alia  parte;  set  possint  emere,  ubicunque  eis  placuerit. 


1)  Cfr.  notam  p.  186. 


Pacta  Sultani  Mef.f.k  Moys  cum  Vf.netis.  4(SI) 

Capitulum.  Item  oninihiis  Vcnotls  darc  non  debonni 
mercimonia  per  foreium,  nee  doana,  nee  ab  alia  parle;  sei 
liabeant  potestatem  emendi  mercimonia,  iibicimquc  eis  plaeuerit. 
secundiim  suam  uoluntatcm. 

C  a  p  i  t  u  1  u  m.  Item  ,  si  aliqnis  cursafor  cepcrif  alicpiem 
Sarracenum  bodie,  uel  binc  retro,  iiel  amodo  ceperit  in  per- 
sona iiel  baiiere,  nulkis  Venctus  relineatur  propter  bunc  cur- 
sorem  et  mallefactorem,  nee  detineanlur,  nee  aliquod  dampnum 
recipere  dcbeant  in  eorum  personis  et  bauere:  et  possint  ire 
cum  personis  suis  et  suo  bauere,  quandoeunque  eis  plaeuerit, 
ad  suam  uoluntatem. 

C  a  p  i  t  u  I  u  m.  Item  ,  si  mercimonia  inuenta  fuerint  falsa, 
antequam  uendita  fuerint,  et  testes  fuerint  super  boc,  reddantur 
mercimonia  domino,  cuius  fuerunt. 

Capitulum.  Item,  si  aliquis  Venetus  uel  Sarracenus 
eomparaueri-t  aliquid  unus  ab  altero,  uel  uendiderit  unus  alteri. 
quod  dederit  arrani,  sit  firmum  illud  mercatum;  et  Turcimannus 
sit  iudex  inter  uendictionem  et  comparationem,  et  facere  debeat 
legaliter. 

C  a  p  it  u  I  u  m.  Item,  quando  mercimonia  Venetorum  incan- 
tauerint  in  doana,  et  fuerit  completa  illa  incantatio,  si  mercator 
super  se  accij)ere  uoluerit  mercimonia  illa ,  possit  babere  ipsa 
mercimonia  super  se  per  tantum,  (piantiim  ipse  incantauerit;  et 
postea  babeat  potestatem  ipsa  mercimonia  portandi  in  fontica 
sua.  Et  si  ipsa  mercimonia  ainplius  uendita  fuerint  de  eo. 
quod  super  se  acceperit,  nicbil  de  superlluo  solui  debeat.  Et 
quodsi  mercatores  Sarraceni  uoluerint  de  illis  mercimonijs 
emere,  que  super  se  tenuerit,  nuUus  possit  eis  contradicere  ad 
emendum ;  et  nullus,  nee  doana  possit  petere  drictum  de  emen- 
tione  ipsarum  mercimoniarum.  (jue  sunt  recordata. 

Capitulum.  Item,  quando  mercatores  Veneti  compara- 
uerint  et  pesauerint  mercimonia  ab  aliquo  Sarraceno,  et  solue- 
rint   illa    mercimonia,    potestatem   babeant   portandi    ipsa   sua 


4(S0  Pacta  Sultani  mf.f.ek  Movs  cum  Vknetis. 

mercimonia  ad  sua  fonlica,  uol  ad  siiiiiii  naiiilliiin,  aut  ul)i  eis 
placuerit. 

Capitulum.  Item,  qiiando  Veneti  comparaiiorint  ali(fiia 
mercimonia,  et  solucrint  rectum  doane,  possint  j)ortare  ad  suum 
iiauiliuin;  et  non  tollatiir  eis,  nisi  illud,  quod  est  usus  et  custume. 

C  a  p  i  t  u  1  u  m.  Item,  si  aliquis  Vcnetus  fecerit  dehitum  iiel 
iniuriam  aliciii  Sarraceno  uel  alijs,  non  impediatur  Venetus  alius 
pro  eo,  nisi  propria  persona  illius,  qui  fuerit  culpabilis,  et  non 
alius  pro  eo. 

Capitulum.  Ilem,  si  aliquis  Venetus  morietur,  et  fecerit 
testamcntum,  volunius,  ut  flrmum  sit.  Et  si  morietur  sine  testa- 
mento,  consul  Venetorum  intromittat  bona  sua;  et  si  in  terra 
non  fuerit  consul  [consul]  Venetorum,  mercatores  Veneti,  qui 
crunt  in  terra,  intromittere  deheant  bona;  et  ipsa  bona  possint 
portare  domino  Duei  aut  Hainlo  V^enetorum  Acconensi.  Et  mor- 
tuus  debeat  sepelliri  sine  aliqua  contrarietate. 

Capitulum.  Item,  quod  duo  Ibntica  Venetorum  Alexan- 
drie  doana  bene  debeat  contiare  et  aptare,  ut  Veneti  bone  liabi- 
lare  possint  intus  et  sua  mercimonia.  Et  nnuni  quodque  fonti- 
cum  habeat  unum  fonticarium;  et  ipsi  fonticarii  nuHum  rcddituni 
uel  ziliam')  soluant  pro  testa;  et  ipsa  fontica  claudi  debeant 
die  Veneris,  secmidum  quod  est  usus  et  custume,  et  in  alijs 
diebus  ad  uoluntatem  consulis.  Et  ipse  consul  faciat,  secundinn 
quod  est  usus  et  costume.  Et  in  illis  fonticis  nullus  babilaro 
debeat,  nisi  Veneti.  Et  cognita  res  est,  quod  alia  g-ens  non  possit 
miscui  cum  eis. 

Ca))itulum.  Item  babcant  potestatem  portandi  vinum 
in  duo  sua  fontica,  secundum  quod  est  usus  et  costume. 

C  a  ])  i  t  u  1  u  m.  Item  j)otestatem  babeant  Veneti  vendendi 
vinum  in  duobus  suis  fonticis;  et  ut  possint  facere  fieri  furnum 
in  nno  duorum  fonticoruni  ad  coquendum  panem. 


1)  I.  e.  alfiiVije  „Kopfsteuer". 


Pacta  Sultani  Mklf.k  Movs  cum  Venetis.  487 

Capituliim.  Item,  qunndo  dominus  Dux  aul  aliqiiis 
Baiulus  Venetorum  miserit  consulem  in  Alexandriam,  ipsc  sit 
francus  de  Bizanz.  mille  annualim. 

Capitulum.  Item  ecclesia,  que  cognoseitur  per  homi- 
nes  Veneeie,  que  uocatur  sanctus  Michael,  ([ue  est  propria 
hominum  Veneeie  ad  adorandum  in  ea,  et  l)alneus,  qui  uocatur 
de  chalige,  Veneti  in  eo  debeant  halneare  sine  datio.  Et 
in  eandem  ecclesiam  et  balneum  alia  gens  intrare  non 
debeat,  nisi  soIi  Veneti.  Et  bahieus  debeat  conciari  per  suum 
dominum. 

Capitulum.  Item,  si  deuenerit,  quod  aliquis  consul 
Venetorum  moram  fecerit  in  Alexandria  per  annum  et  amplius, 
tam  ipse,  quam  tres  seruitores  eins,  soluere  non  debeant  ullum 
rectum,  nee  aliquem  ziliam  per  testam. 

Capitulum.  Item,  quod,  si  ali([uis  Sarracenus  clama- 
uerit  se  de  aliquo  Veneto,  dil'finiatur  causa  ante  consulem 
Venetorum.  Et  si  aliquis  Venetus  proclamauerit  se  de  aliquo 
Sarraceno,  difiiniatur  ratio  ante  illum,  qui  fuerit  loco  Sol- 
dani ;  et  potestatem  habeat  consul  faciendi  rationem  inter 
ipsos. 

Capitulum.  Item,  si  aliquis  Venetus  receperit  tortum 
aliquod  in  terra  Alexandrie,  consul  Venetorum  habeat  potesta- 
tem mittendi  suas  litteras  ad  Soldanum  de  clamore.  Et  ipse 
Soldanus  precipiet  fieri  inde  rationem. 

Capitulum.  Item,  quod  non  soluatur  ulla  drictura  de 
lapidibus  preciosis,  perlis,  beueris,  opera  uaira,  pellibus  grisis 
lotranis. 

C  a  p  i  t  u  1  u  m.  Item,  si  aliquod  navigium  Venetorum  deue- 
nerit in  terram  Egvpti  et  totum  suum  Regnum.  ul)i  dominatur 
Soldanus,  et  hahuerit  mercimonia,  de  eo,  quod  uendiderint. 
soluant  inde  dricturam.  Et  si  uendero  noiuerint.  potestatem 
habeant  eundi;  et  non  toUatur  eis  drictura  aliqua  nee  ulla  ratio, 
si  ipsi  non  uendiderint. 


48(S  Pacta  Slu/fanm  Mklk.k  Movs  cum  Vk.nktis. 

C  a  p  i  t  u  1  u  m.  Item,  si  allquoil  nauigiiiiu  aitpllcucrit  porti- 
biis  tciTaruin  Egypti  et  lociiis  siii  Ilegni ,  quod  dislringit  Sol- 
(lainis,  potcstatem  habcaiit  discaricandi  sua  inorciniüiiia  cum 
suis  barchis. 

Cap  itiil  II  IM.  Hein,  si  fecerint  ealigam  in  doana,  non 
tollatiir  eis,  nisi  id,  quod  est  usus  et  custume. 

Capitulum.  Item,  quando  applicuerint,  habere  debeant 
uiuim  scribanum  Christianum,  qui  clarificet  in  doana,  et  debeat 
seire  suas  rationes  per  totum  tempus. 

C  a  p  i  t  u  1  u  m.  Item  Trueimani  duane  non  debeant  tollere 
aliquid  de  mercimoniis,  que  intrant  in  doanam,  quia  tullimus 
appaltum  desuper  Trueiniannis  de  doana.  Et  Mirus  et  Saba- 
doanus')  preeipere  debeant  Sansarijs,  ut  faeiant  seruitia  homi- 
nibus  Veneeie. 

Capitulum.  Item ,  si  uendiderint  aurum  uel  argentum 
ad  cecham,  confestini  soluantur. 

Capitulum.  Item,  si  ad  uardianos  doane  fuerint  quesiti 
magazeni  per  homines  de  Venecia  ad  ponendum  mereimonia, 
eis  dare  debeant  sine  aliquo  datio. 

Capitulum.  Item,  quod  lignamen,  de  quo  cfficiuntur 
eapselle,  quod  non  ponderantur,  per  stateram  debet  soluere, 
quod  mereimonia,  que  non  ponderantur. 

Capitulum.  Item  pisees,  qui  uenduntur  ante  fontieum 
Venetorum,  inde  tolli  debeant  et  poni  in  aliam  partem,  seeun- 
dum  quod  fuit  quesitum. 

Capitulum.  Item,  si  aliquod  nauilium  Venetorum  uenerit 
per  totum  Regnum  Eg"ypti  per  fortunani  temporis,  aut  per  for- 
tem  uentum,  aut  pro  uianda  emenda,  sint  salui  Veneti  et  securi 
in  personis  et  habere;  et  possint  ire  ad  suuni  iter  sine  ulla  con- 
trarietate  et  sine  ullo  dallo. 


*)  I.  e.  i'lemir  sulubuddiwCui  „pracfeetus  consilii,  Vorstand  des  Divau". 
Sansarius,  Aral)uai  s  i  in  s  a  r ,  Italorum  Sensale,  „der  Mäkler". 


Pacta  Scltani  Melek  Movs  ccm  Venetis.  489 

Capitulum.  Item  ecclesle,  que  sunt  in  Aloxandrla,  quc 
recog-noscuntur,  ipse  debent  esse  secundum  usus  et  eustume 
Episcopi;  et  esse  debent,  secundum  quod  fuit  usus  et  eustume. 

C  a  p  i  t  u  1  u  m.  Item  totum  illud ,  quod  portauerint  Veneti 
In  tenam  Alexandrie  in  auro,  debet  incantari.  Et  si  mercator 
accipere  super  se  uoluerit,  debeat  accipere;  et  debeant  illud 
laborare  in  cecham;  et  debeant  soluere  illud,  quod  est  usus  et 
eustume  de  auro,  Veneti  sine  ulla  drictura. 

Capitulum.  Item  et  ita  facere  debent  de  argento.  Et 
adhuc,  si  mercatores  uoluerint  percuttere  in  cecbam,  babeant 
)otestatem  uendendi,   cuicunque  uoluerint,   sine  ulla  drictura. 

Expliciunt  capitula  pacti  domini  Soldani  Babilonis,  qui 
loeatur  Melec  Moys.  Fuerunt  ista  capitula  scripta  per  manum 
lilitis  Gabrielis  Teruixani  —  Dens  consulat  ei  —  et  nuntius 
iiimtii)  alti  Ducis  et  gentilis  —  Dens  cum  manu  teneat.  — 

Preceptum  omnibus,  qui  uiderint  hoc  preceptum  altum  ad 
Qines  Baiulos  et  omnes  dominos  doane,  et  adhuc  ad  omnes 
tiulos  et  scribanos  per  totum  Regnum  Egypti  et  per  totum 
ihd,  quod  distringit  Soldanus  Melec  Moys.  Et  debeant 
e?e  facta  ista  capitula,  et  debeant  esse  ürma,  quanta  sunt.  Et 
o.nes  doane  debent  exemplare  omnia  capitula,  postquam  uide- 
rit  sanctum  sig'nale  Soldani. 

In  nomine  Domini  scripta  fuerunt  die  xui  de  Gsuc^},  mense 
Sjracenorum,  qui  fuit  mensis  Nouembris,  die  xni  intrante.  Et 
fu'unt  facta  currentibus  annis  DCLII  Sarracenorum.  Et  fuerunt 
fao  ista  capitula  per  preceptum  de  Sachobo  gser  fedin 
getilis,  quem  Dens  manuteneat;  et  Dens  sit  gratiatus,  et 
ipau  adoret  pro  Machometo,  et  Dens  sit  gratiatus  et  adoratus. 

Factum  fuit  hoc  pactum  in  ciuitate  Caw,  anno  ab  incarna- 
tio5  Domini  nostri  Jhesu  Cristi  millesimo  ducentessimo  LIII, 
mese  Nouembris,  die  tercio  decimo  intrante. 

*)n  hae  voce,  iitcunque  inimitala,  tatet  Schewwäl,   in  quem  iiiensein  incidit 
atus  dies  Noveiubris. 


490  I'acta  Sum'ani  Melek  Moys  cum  Venetis. 

CCCXXVI. 
Eicnipluni  quarumdani  litcraruni  eiusdcin  (Tlclck  Jloys)  vSoldani. 

A.  (1.  12.')8,  die  li.  m.  Deeeiiihris. 

Liber  Albus  fol.  20o.  Libri  Pactoi-iim  I,  fol.  2GG.  II,  ful.  14,  qiil 
fere  cum  LA.  consenlit. 

Hoc  est  exemplum  litteranim  Domiiii  Soldani  ßahilonis,  qiil 
iiocatur  Melec  Moys'),  quod  translatatiirn  fiiit  de  Sarraci- 
nesco  in  Latinum,   et  missum  a  dieto  Soldano  domino  Ducf 
Vcnecie  per  Gabrielem  Teruisanum"),  nuneium  ipslus  domin 
Diicis,  ex  parte  alti  Soldani. 

Melec  Moys,  dominus  gentilis,  sciens  omne  bonum,  altui 
altus  saluator^),  concustator,  carus  in  lege  et  in  mundo,  So^ 
danus  Paganorum  et  Sarracenorum  et  Sourane  omnium  Soldi- 
norum,  Rex  Biduinorum  et  Agimorum,  manustentor  domus  Meb 
et  de  suis  pertinencijs,  dominus  Regni  Egipti  et  illius,  qud 
tenet  de  l»egno  Jherosolimitano,  dominus  Regni*)  et  Soldan- 
rum, qui  uocatur  Soldanus  Moisabat^),  Illius  Abdalla  Sallay,et 
dominus  presbiterorum  et  de  amiraglis. 

CCCXXVIL 
Preceptom  ciusdcm  Soldani. 

In  nomine  Domini.  Dens  dct  uitam  Duci  alto  et  genti'et 
supragentili,  saneto  et  iusto,  caro  capitaneo  et  supracapitaeo, 
probo  et  sapienti;  et  quod  ipse  obeditus  et  supraobedns 
dominus  Venecie,  Dalmacie,  Chroacie,  Constantinopoli,  C;te, 
Nigropontis.  Dens  acreseat  et  vitam  et  dominacionem,  et  eus 


<)  Melech  Mois:  sie  seniperLP.T.    '      "^Mois    Eihat    LP,    I;     Ibae 
-)  Tarvis.;  sie  semper  LP.  I.  i  LP.  II:    Jloisabat  prim?nanii 

^)  altus,   salvator  LP.  I:    con-    i  LA. :  M  oisebat  recenliomanu 


cinniiis. 
*)  R  e  g  u  m  LP.  1 ;  bene. 


LA. 


Pacta  Sultani  Mlf.k  Moys  cum  Venetis.  491 

sit  cum  suis  consilijs,  et  sin  ei  appag-ati  omnos  illi,  qui  sunt 
Deo.    Et  intellexinuis  vestraslitteras,  et  inlelleximus  vestrum 
amorem,  et  sunius  conjunctlul  vestrum  amorem,  et  scivimus 
vestrum  earum  amorem,  et  scvimus,  quod  oninia  vesira  con- 
silia  sunt  bona  et  sancta  ailvesum  nos,  et  liahcmus  mafnam 
leticiam  de  amore,   quem  liabauis  simul  et  de  paee  sancta  et 
firmitate  firma,  et  de  amoribus  rmis  et  preceptis  sanctis  Dncis, 
quem  Dens  manu  teueat.   Et  itelleximus  per  linguam  nuncij 
uestri,  alti  militis,  sancti  et  legal,  sicuti  est  in  mundo,  Gabrielis 
Teruisani;    et  babuimus  de   ips(  mag-iiain   leticiam  et  zoia  et 
supraalegranza  de  adiicntu  ipsi»,  et  recepimus  uestrum  san- 
ctum  presentem,  et  babuimus  m^-num  g-audium  et  leticiam,  et 
firmati  sunt  amores,  et  ualde  pcuit  nobis  uestra  ambaxaria. 
Et  fecimus  illud,  quod  ipse  sciu.  petere  et  desiderare.   Et  de 
precibus,  quas  recepimus  ex  pae  domini  Ducis,   quem  Dens 
manuteneat,   pro  mercatoribus,  li  utuntur  in  Regno  Egypti, 
nos  sumus  bene  rogati  de  ipsis,  1  faciendum  eis  serniiium  et 
bonorem;  et faciemus  habere  curaide  ipsis;  et  adhuc  facicmus 
habere  curam  de  Cristianis  Surian,  qui  sunt  in  nostra  terra. 
Et  faciemus  eis  seruicium  et  honom  et  placitum,  et  amplius 
erimus  prope  ipsos,  et  non  eos  derinquemus.  Seruicium,  quod 
petiuit  nuntius  uester,  precipimus, ;  sit  factum  ad  suam  uohin- 
tatem;  et  etiam,  quod  scietis  quere,  sumus  pai'ati  facere.   Et 
si  vobis  est  neccesse  aliquod  seruiim,   mittatis  nobis  vestras 
litteras,  aut  aliquod  seruitium  petati  sicut  ad  uestrum  amicum. 
quod  Deus  accrescat   uos   et  man^neat  in   omnibus    uestris 
neccessitatibus;  et  omne  i)onum  eriDeo  adiuuante. 

Fuit   scripta  die  octauo,  exeuü  Gsuc,  mense  Sarrace- 
norum,  ([ui  est  mensis  Dccembris,  difjuinto  intrante  *). 

Et  Deus  sit  adoratus  per  Magoitum. 


')  Calculus  non  prorsns  quudraf. 


402  Pasciiams  lior.r.M  promissio. 

Fucriint  scriptc  liec  lillercanno  ah  iiu;arnalIonc  Domini 
nostii  .Ihesu  Cristi  millcsimo  0<LV1II,  nicnsis  Dccembris,  die 
(luiiito  intraute. 

Hoc  est  pactum  Soldanlüahilonis,  qui  uoeatur  Melcc 
Moys,  quod  fecit  Gabriel  'eruisanus  de  mandato  domini 
Uainerij  Geno,  iucliti  Ducis  \necie  nuneius  ad  ipsum  Solda- 
uum;  quod  fuit  translatum  dSarraceno^)  in  Latinum,  prout 
inferius  scriptum  est. 

COXXVIII. 

Paschalis  BoUanl  promitlit  ccnsn  Jaeobo  ßclllgno,  clecto  Patrlarcliae 

(iradcusi,  pro  quadaui  t<ra,  posita  in  Constantinopoll. 

A.  d.  12S!idie7.  in.  Marlii. 

Flau».  Cornelius  Eccl.  Venet.  Tom.  III,  p.  107.  Ex  auto- 
graplio  in  archivo  Patriarchali 

In  nomine  Dei  eterni.  men.  Anno  ab  incarnatione  Domini 
nostri  Jesu  Christi  121)1),  e  7.  intrante  mensis  Marcii,  indi- 
ctione  Xlli.    Constantinopoli. 

Promittens  promitto  63  Pascalis  ßollani,  habitator  in  Con- 
stantinopoli,  cum  meis  herübus,  vobis  Jaeobo  Belligno  Archi- 
diacono,  qui  electus  estis  'Patriarcham  Gradensem,  et  capitulo 
Gradensis  ecclesie,  quodebeam  per  me  vel  per  meum  missum 
dare  et  deliberare  nunci  vel  procuratori  vestro  hie  in  Con- 
stantinopoli  per  singulosunos  usque  ad  viginti  novem  annos 
sex  yperpera  perfecti  pderis:  medietatem  scilicet  in  singulis 
Kalendis  Marcii,  et  reliam  medietatem  in  sing-ulis  Kalendis 
Septembris,  excepto  inndio  et  publica  violentia,  secundum 
liujus  civitatis  consuetuicm;  pro  illa  videlicet  pecia  de  terra, 
que  est  extra  murum  vitatis  Constantinopoli  in  pertinentiis 
de  prima');  et  lirmat  i>  eapite  in  scala  majore,  et  alio  firmat 
in  via  publica.  Uno  late  iirmat  in  via,  que  discurrit  ad  mare, 
et  alio  firmat  in  edificiDemetrii  Sulimani^j,  et  habet  per  suam 

*)  Saracinesco  LP.  I. 

~)  Cfr.  nos  supra  p.  44. 

")  In  diploniate  seqii.  ser-ur  falso  Si  s  ul  man  i. 


Nie.  IaSF.GM   I'ROMISSIO.  493 

longitiulinem  pedes  triginti  tliios,  et  per  latltudinem  pedes  (jiiiii- 
deeiin;  quam  mihi  dedit  <t  concessit  dominus  Henricus,  Archi- 
presbyter  Gradensis  eeclcsie,  per  virtiitem  et  potestatem  iiniiis 
commisslom's  carte,  hcP  anno  ab  inearnatione  Domini  nostri 
Jesu  Christi  1233,  meise  Septembris,  die  quarto  intrante, 
indictione  duodecima,  Rvoalti,  usque  ad  suprascriptum  termi- 
num,  secundum  tenoreii  unius  concessionis  carte,  quam  ipse 
mich!  fecit  hie  in  Coistantinopoli  hoc  suprascripto  anno  et 
mense,  die  sexto  intrarte,  indictione  suprascripta,  et  cetera,  \ü 
in  ea  legitur. 

Finito  vero  supras?ripto  termino  cgo  vel  mei  heredes  pro- 
missionis  cartam  sirnileii  luiic  in  omnibus  facere  et  dare  debeam 
hie  in  (•onstantinopoli  nuncio  vel  curatori  vestro,  omni  occa- 
sione  remota. 

Si  ig'ihir  contra  hanc  promissionis  cartam  ire  temptavero, 
tunc  emendare  debemi  cum  meis  heredibus  vobis  et  vestris 
successoribus  auri  Ibras  quinque;  et  hec  promissionis  carta 
in  sua  permaneat  firiiitate. 

•]-  Ego  Pasquals  Bollani  m.  m.  ss. 

-J-  Ego  Filippus  Bennato  tt.  ss. 

•]-  Ego  LeonanUis  Feolo  tt.  ss. 

L.  S.     Ego  Michael  Adamo,  s.  Cassiani  presb.  et  not., 
complevi  et  roboravi. 

CCCXXIX. 

Nicolaus    Basoglo    iromitlit    Jacobo    Belllgno ,    electo    Patriarchat 

Gradcnsi,  censuin  pro  qnadaiii  terra,  posita  in  Constanliiiopoli. 

A.  d.  123j,  die  13.  m.  Aprilis. 

Flaiii.  Cor  Hol  ins  Eccles.  Vciiet.  Tom.  HI,  |i.  108.  Ex  archivo 
Pafi'iarchali. 

In  nomine  Pei  eterni.  Amen.  Anno  ab  incarnatione  Domini 
nostri  Jesu  Christi  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  quinto, 
die  tercio  decfmo  intrante  mensis  Aprilis,  indictione  tertia- 
decima.   Costaminopoli. 


Nie.  Baskgli  puoMhsio. 

Promlüens  promitto  ego  Nicolais  Baseglo,  habitator  in 
Constantinopoli,  ctim  niels  heredihuj  vobis  Jacobo  Belligno, 
qiii  electus  estis  in  Patriarcbam  Gra(bnsem,  et  capitulo  Gra- 
(lensis  ccclosie,  (fiiod  debrain  per  in«  vel  per  meuni  missum 
(lare  et  delll)erare  proeuratori  vestro  hc  in  Constantinopoli  per 
singidos  annos  yperpcra  auri  recti  poidcris  sex:  medietatcm 
scilicet  in  singidis  Kalendis  mensis  Marci,  et  rellquam  niedieta- 
tem  in  slngidis  Kalendis  mensis  Septenbris,  excepto  incendio 
et  pubbca  violenlia,  secunduin  bujiis  evitatis  consuetudinem ; 
pro  una  videbeet  pecia  de  terra,  que  es  de  jure  Patriarebatus 
Gradensis;  que  (innat  uno  capite  in  vit  publica,  et  alio  suo 
capite  firniat  in  terra  vaciia,  que  discurri  super  mare.  Uno  suo 
latere  firniat  in  edificio  bercduni  Stepbaii  de  Tumba,  et  alio 
suo  latere  firmat  in  edilicio  Demetrii  Sisuiniani')  Monovasioti ; 
et  est  posita  extra  murum  civitatis ;  quam  nibi  dedit  et  concessit 
dominus  Henricus,  Arcbipresbyter  Grademis  ecclesie,  per  vir- 
tutem  et  potestatem  unius  commissionis  carte,  facte  anno  ab 
incarnatione  Doniini  nostri  Jesu  Cbristi  1253,  mense  Septem- 
bris  die  quinto  intrante,  indictione  XII.,  Rivoalti,  usque  ad 
suprascriptum  terminum,  secunduin  tenoren.  unius  concessionis 
facte  boc  suprascripto  anno,  die  sexto  intrante,  mense  Marcii, 
indictione  suprascripta,  Constantinopoli,  e;  cetera,  ut  in  ea 
plenius  continetur. 

Finito  vero  suprascripto  termino  ego  vel  heredes  mei,  sive 
illi,  quibus  Interim  concessero,  similem  bui^  in  omnibus  pro- 
niissionis  cartam  vestro  nuncio  vel  proeuratori,  qui  tunc  erit, 
facere  et  renovare  debeamus,  omni  occaslone  remota. 

Si  igitur  contra  baue  promissionis  cartam  ire  temptavero, 
tunc  emendare  debeam  cum  meis  heredibus  vobis  et  vestris 
successoribus  auri  libras  quinque;  et  bec  promissionis  carta 
in  sua  permaneat  firmitate. 


*)  In  antecedenti  dipl.   scribitur  rede  Suliiuani.  CIV.  p.  D.  hujus  voluminis. 


Paschalis  et  Jon.  Bkknaudi  puomissio.  49Ö 

Signum  suprascripti  Nicolai  |{asey;lu,  (|iii  hoc  rugavit  iieri. 
'l'  Ego  Ang-ekis  Stenus  tt.  ss. 
-J-  Ego  Andreas  Ailanio  tt.  ss. 

L.  S.     Ego  Michael  Adaino,  s.  CavSsiani  presh.  et  nol.. 
coinplevi  et  rohoravi, 

cccxxx. 

Pascalis  et  Johannes  Bernardo  proniütunf  eensuni  pro  terra,  posita  iu 
Coustantinopoli,  Jaeobo  Belli^uo,  electo  l'atriarchae  (iradensi. 

A.  (1.  fi!)."),  die?,  in.  .lunii. 

Flamin.  Cornelius  Eccies.  Veiiet.  Tom.  III,  p,  109.  Ex 
ai'chivo  Patriiircliali. 

In  nomine  Dei  eterni.  Amen.  Anno  ab  incarnatione  Domini 
nostri  Jesu  Christi  1255,  die  7.  intranfe  mensis  Junii,  indi- 
clione  XIII.    Constaminopoi.i. 

Promittentes  promittimus  nos  Paschalis  et  Johannes  Ber- 
nardo, ambo  fratres,  habitatores  in  Constantinopoli,  cum  nostris 
heredibus  vobis,  domino  Jaeobo  I]elligno,  qui  electus  estis  in 
Patriarcham  Gradensem,  et  capitulo  Gradensis  ecclesie,  quod 
debeamus  per  nos  vel  per  nostrum  missum  dare  et  deliberare 
vobis  vel  vestro  misso  hie  in  Constantinopoli  procuratori  vestro 
yperpera  auri  recti  ponderis  sev  per  singulos  annos  usque  ad 
viginti  novem  annos:  medietatem  scilicet  in  singulis  Kalendis 
Marcii,  et  reliquam  medietatem  in  singulis  Kalendis  Septembris, 
excepto  incendio  et  publica  violcntia,  secundum  hujus  civitatis 
consuetudinem;  pro  illa  videlicet  pecia  de  terra  extra  murum 
Constantinopoli  posita,  que  firmat  nno  capite  in  via  pul)lica,  et 
alio  lirmat  in  terra,  (|ue  discm-rit  super  stane').  Uno  suo  latere 
Ilrmat  in  edificio  Johannis  Ferro,  et  alio  firmat  in  edificio  Vitalis 
ßugari ;  quam  utique  terram  nobis  dedit  et  concessit  dominus 

')  An  Steno? 


400  Pasciiai.is  KT  JoiT.  Br.RNAnni  [miomissio. 

Henrlcus,  Arehlpresbyter  Gradonsis  ecciesie,  per  virtutem  et 
potestatem  iiniiis  cominissionis  earte,  factc  anno  al)  incarnatione 
(loniini  nostri  Jesu  Clirlsli  12;)3,  mcnsis  Septembris,  die  4. 
intrante,  indictione  XII.,  Rivoalti,  secundiim  tenorem  uniiis  con- 
cessionis  carte,  quam  ipse  nobis  fecit  hoc  eodem  anno,  die  6. 
intraute  monsis  Marcii.  indictione  suprascrij)ta,  Constantino- 
poli  etc.,  ut  in  ea  plenius  coutiuetur. 

Finito  vero  suprascripto  termino  nos  vel  heredes  nostri 
siniilem  promissionis  cartam  in  omnibiis  procura tori  vestro, 
qui  tunc  erit,  renovare  et  dare  debeamus,  omni  occasione 
remota. 

Si  igitur  contra  haue  promissionis  cartam  Ire  temptaverl- 
mus,  tunc  emendare  debeamus  cum  nostris  heredibus  vobis  et 
vestris  successoribus  auri  lil)ras  quinque;  et  hec  promissionis 
carta  in  sua  permaneat  flrmitate. 

Signum  suprascriptorum  Paschalis  et  Johannis,  qui  hec 
rogaverunt  fieri. 

-|-  Ego  Andreas  .  .  .  tt.  ss. 

-J-  Ego  Stephanus  Comen  tt.  ss. 

L.  S.    Ego  Michael  Adamo ,  s.  Cassiani  presb.  et  not., 
complevi  et  roboravi. 


0 


aRCULATE  AS  MONOGRAPH 

DB  Fontew's  reriun  Austriacarum, 

3  2.  Abt.     Diplomataria  et 

F683  acta 

Bd. 12-13 


PLEASE  DO  NOT  REMOVE 
CARDS  OR  SLIPS  FROM  THIS  POCKET 


Aptjf