Skip to main content

Full text of "The Gelasian Sacramentary: Liber sacramentorum Romanae Ecclesiae"

See other formats


This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 

Usage guidelines 

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 

We also ask that you: 

+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrainfrom automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 

About Google Book Search 

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 



at |http : //books . qooqle . com/ 







«I 



t 




( T EIBRARY 3 




LIBKHRY FanD. 





J^ 






Digitized by CjOOQ lC 



I 

\ 

THE 



GELASIAN SACRAMENTARY 



H. A. WILSON 



Digitized byCjOOQlC 



£onbon 

HENRY FROWDE 

OxFORD University Prbss Warehousb 
Amen Cornbr, £.C 






\^ 



macmillan & co , 66 fifth avbnue 



Sold 






Digitized by CjOOQ lC 



Digiti; 




ca^cetn mcc^ificenenA^ aenercewmv-etcpr^ 

vJ^^ft^rp^^pTcLajrnir utKctscfi^ra •C|uoimttt> ttof^tA 

trioW*py^<><i» laremftccwr ert^aueawir.ciuA. . 

t^PfY^xtrttt^ecr^iMiiln cct\&rurty mccr^celjbtnt ] 

*ceoe^ tpjofjoiw^feccrxietutei^ nccccxx^^ \ 

laMwlHVibr fffcAttttiT* p^pn '^ > COcnf- | 

~. J^.^Nltti«reTt<«M«^<^jp wttm • tttf> r yt.liijsr.' " .1 

JFwimce^hKeJienml»; fctTm^trcfeerpU^t^^^^pJppf 
. , ;|N||A^JtamfU«ratoitttittv t^ 

<attwceftttp^i^rt«w8r-^c«pt^ 




.oi»mpmf\nti»CAanontb} nvf«eirt«t<c4iiie- ■ 










^ fbef iaititmri^cer«w tttetti«u.l«?c«JJ 



JFroHhsPttce 



Digitized by CjOOQ lC 

MS. S. Gall. 348. (p. 222). 



Cf-« <2:;'j?i\i. 



LIBER SACRAM:-- i 

ROMANAF i:c.' ; '■ 



:.'): » T) 



/'7/// /A 7/ ^;;;(. / ;/(v V. ^ /^ • 



II A, \v;l:^(:\ \: a. 



*'*" i^^-.s (jj- \. y.\ w *• \ »1 .\.''x 



V\i ;r r.vr» \' v[MII K , 

/ T i I.F CLAKLN!^'^N I i< 



Digitized by CjOOQ lC 



Digitized by CjOOQ lC 



LIBER SACRAMENTORUM 
ROMANAE ECCLESIAE 



EDITED 

IVITH /NTRODUCT/ON, CRITICAL NOTES 
AND APPENDIX 

BY 

H. A. WILSON, M.A. 

FELLOW OF S. MART MAGDALEN COLLLGE 



WITH TWO FACSIMILES 




AT THE CLARENDON PRESS 

1894 .d 



Digitiz,ed by (^OO^lC 






j,s?«EH 



&'< 



PRINTED AT THB CLARENDON PRESS 
BY HOKACB HAItT« PKINTBB TO THB UNIVBRSmr 



Digitized by CjOOQ lC 



4 



PREFACE 



This edition of the Gelasian Sacramentary was originally 
taken in hand in order to provide, for the use of persons' 
studying the Westem service-books, a text more convenient 
and more easily accessible than those of the earlier editions, 
and more accurate than that which is included in Migne's 
Patrologia Latina, For this purpose it was at first proposed 
to reproduce Tommasi's text, with an introduction, and possibly 
with notes critical and explanatory. Before adopting this 
course, however, it seemed desirable to examine not only th^ 
Vatican manuscript Reginae 316, from which Tommasi*s text 
was taken, but also other manuscript authorities. The result of 
this examination was an enlargement of the original design. 
The Sacramentaries of Rheinau and S. Gallen proved not only 
to be likely to fumish better means of emending the text of 
the Vatican MS. than those which were at the disposal of 
Tommasi or Vezzosi, but to be themselves of such importance 
as ta warrant an endeavour to make their contents, their 
arrangement, and their text more fuUy known. The task of 
comparing these later * Gelasian ' Sacramentaries with the 
earlier text of the Vatican MS. has been a slow and laborious 
one, since the differences of airangement made it somewhat 
hard to trace, in the different recensions, tlie matter common to 
the three MSS. ; even now, though the greater part of the 
contents of the text has been traced in one or both of the later 



o - ; r o rr 



Digitized by CjOOQ lC 



vi PREFACE. 

* Gelasian ' books^ it is probable that the portions marked as 
found in the MSS. denoted by the symbols R. and S. do 
not form absolutely the whole of the common matter. The 
marginal references, however, will show what parts of the text 
have actually been identified and compared with R. and S., 
while it is hoped that the references to various printed texts, 
though less numerous, may also be found useful. The references 
to Gerbert's Monumenta Veteris Liiurgiae AUmannicae in 
particular may, in conjunction with the Appendix, enable 
readers to see in what surroundings the particular prayers and 
benedictions appear in the later 'Gelasian' books. The 
Appendix is intended to assist in this matter readers to whom 
Gerbert's work is not easily accessible, and to enable those 
who have his book at hand to find their way more safely in the 
labyrinth of his * triple ' Sacramentary, by showing what parts 
of that text are actually contained in the two ' Gelasian ' books 
which he discarded in favour of a later manuscript. 

An account of the method which has been followed in the 
reproduction and correction of the text of the Vatican MS. will 
be found in the Introduction. It may be well to say here that 
corrections have been more sparingly made in the nibrics of 
the manuscript than in the text of the prayers, since it often 
appears that the errors of the latter are due to the mistakes 
of the scribe, and are absent from the text of other books 
of a date either earlier, or practically contemporary as belong- 
ing to the period before the literary reforms of Charles the 
Great In the case of the rubrics, on the other hand, the 
evidence of other manuscripts is scantier, and it is often on the 
whole more probable that the ungrammatical form is the earliest 
in which the rubric appeared. 

With regard to the notes appended to the text, it should 
be observed that except where the spelling of a manuscript 
seems to be of any importance for the determination of the 
true reading, no notice has been taken of variations in cases 
where manuscripts are in substantial agreement with each other 
or with the printed texts marked as agreeing with them in 
a certain reading. To have taken account of all the divergences 
of spelling between the Rheinau and S. Gallen MSS., or 



Digitized by CjOOQ lC 



PREFACE, vii 

between the first and second hands of the latter, would probably 
have been both wearisome and usdess, and would certainly have 
added a great deal to the notes, which may even now seem 
unduly long. Except in cases where it seemed for any reason 
worth while to record the exact form, the grammatical errors of 
R. are similarly passed over : but the editor has endeavoured, 
as far as possible, to take note of all those which seem to be of 
any moment. In the Appendix, the same plan has been 
followed: the opening words of the prayers and prefaces are 
given (spelling excepted) as they appear in the original hand of 
the S. Gallen MS. 

The numbers marked on the inner margin of the text refer to 
the columns of the first volume of Muratori's Liturgia Romana 
Vetus (Venice, 1748). They are added not only for the benefit 
of those who may wish to compare the present text with that 
of the earlier edition, but also for the assistance of students who 
may wish to compare the readings of the * Gelasian * books with 
those of Muratori's Gregorian text, and to employ for that 
purpose an Index to the Roman Sacramentaries of Muratori, 
which was compiled by the editor to serve as an instrument in 
the preparation of the present work,and has sincebeen published 
by the Cambridge University Press. 

In conclusion, the editor desires to express his gratitude to all 
those who have, In one way or in another, assisted him in his 
work. His thanks are especially due to Dr. Bright, Regius 
Professor of Ecclesiastical History, at whose instigation that 
work was undertaken ; to Dr. Ince, Regius Professor of Divinity, 
to whose kindness he owes the collation of the Vatican MS. 
Reginae 316; to the authorities of the Chapter Library of 
S. Gallen, and of the Library of the Canton of Ziirich, who 
most considerately sent to the Bodleian Library for his use the 
S. Gallen and the Rheinau Sacramentaries ; to the Rev. F. E. 
Brightman, the Rev. F. A. Overton, and Mr. C. H. Turner, for 
preliminary enquiries made on his behalf as to certain manu- 
scripts; to Herr Jakob Werner, for a specimen collation of 
a portion of the Rheinau MS. ; to Dr. Wickham L^g, for the 
loan of collations of the Canon Actionis\ to the Rev. W. A. 
B. Coolidge, for information on the history of the Bishops 



Digitized by CjOOQ lC 



viii PREFACE, 

of Chur; and to Mr. Falconer Madan, for guidance and help 
in determining the dates of handwritings and the arrangement 
of gatherings in the Rheinau and S. Gallen MSS. He desires 
also gratefuUy to acknowledge the kindness of the Delegates 
of the University Press in undertaking the publication of his 
work, and to record his sense of the attention and care which 
have been bestowed upon the book by the officials and the 
workmen concemed in its production. 

S. Mary Magdalen College, Oxford : 
January lo, 1894. 



Digitized by CjOOQ lC 



CONTENTS 



PAGE 

INTRODUCTION xvii-lxxvi 

LISTS OF ABBREVIATIONS Ixxvii-lxxviii 

UBER I i-i6o 

I. Orationes et Preces in Vigiliis Natalis Domini .... i 

II. Item de Vigilia DominL In Nocte a 

III. Item in Vigilia Domini. Mane prima 3 

IV. Item in Natale Domini. In Die 4 

V. Item Orationes de Natali Domini 5 

VL In Natali S. Stephani Martyris 6 

VII. In Natali S. loannis Evangelistae 7 

VIII. In Natali Innocentium 8 

IX. In Octavas Domini 9 

X. Prohibendum ab Idolis 10 

XL In Vigiliis de Theophania 10 

XII. In Theophania. In Die 11 

XIII. In Septuagesima la 

XIV. In Sexagesima 13 

XV. Orationes et Preces super Poenitentes 14 

XVI. Ordo agentibus publicam poenitentiam 15 

XVII. Orat. et Preces a Quinquagesima usque ad Quadragesimam 15 

XVIII. Orat et Preces. Dominica in Quadragesima . . . . 17 

XIX. Orat et Preces in xii Lect mense primo ai 

XX. Ordo qualiter in Romana sedis apostolicae ecclesia Presbytcri, 

Diaconi vel Subdiaconi eligendi sunt aa 

Ad Ordinandos Presbyteros aa 

XXI. Capitulum S. Gregorii Papae a6 

XXII. Ad Ordinandos Diaconos 26 

[xxin.} Ad Consummandum Diaconatus officium a8 

XXIV. Orationes et Preces ad Missam sg 

XXV. Secimda Dominica in Quadragesima 30 

XXVI. Tertia Dominica 34 

XXVII. Quarta Dominica 38 

XXVIII. Quinta Dominica 43 

XXIX. Denuntiatio pro Scrutinio 45 

XXX. Orationes super Electos 46 

XXXI. Benedictio salis dandi Catechumenis 47 



Digitized by CjOOQ lC 



XXXIL 

XXXIIL 

XXXIV. 

XXXV. 

XXXVI. 

XXXVIL 

XXXVIIL 



XL. 

XLL 

XUL 

XLIIL 

XLIV. 

XLV. 

XLVL 

XLVII. 

XLVIIL 

XLIX. 

U 

LI. 

LIL 

LIIL 

LIV. 

LV. 

LVL 

LVII. 

LVIII. 

LIX. 

LX. 

LXI. 

LXII. 

LXIIL 

LXIV. 

LXV. 

LXVI. 

LXVII. 

LXVIIL 

LXIX. 

LXX. 

LXXI. 

LXXII. 

LXXIII. 

LXXIV. 

LXXV. 

LXXVI. 

LXXVII. 

LXXVIII. 

LXXIX. 

LXXX. 



CONTENTS. 

rusM 

Benedictio post datom salem 47 

Ezordaiiii super Electos 4^ 

Expositio Evangelionuii in aurium apertione .... 50 

Praefatio Symbdi ad Electos 53 

Praefatio Ontionia Dominicae 57 

Dominica in Palmis .....•••> 60 

Orationes in Quinta Feria 63 

Ordo agentibus publicam poenitentiam 63 

Recondlatio Poenitentis ad mortem 66 

In Quinta Feria. M issa Chrismatis 69 

Missa ad Vesperum 7^ 

Ordo de Feria vi, Passione Domini 74 

Sabbatortun die 7^ 

OraL per singulas lectiones in Sabbato Sancto . . . . 8a 

Benedictio Fontis 84 

Orat et Preces ad Missam in Nocte 88 

Dominicum Paschae 90 

Totius albae Orationes et Preces. Feria ii 91 

Feria iii 99 

Feria iv . . . 93 

Feriav 94 

Feriavi 94 

Feriavii 95 

Octavss Paschae 96 

OraL et Preces de Pascha annotina 97 

Orat. et Preces in Parochia 98 

Orationes Paschales vespertinales 99 

Orat. et Preces Dom. post Octavss Paschae .... xoa 

Secunda Dom. post Clausum Paschae zoa 

Tertia Dom. post Clausum Paschae Z03 

Quarta Dom. post Clausum Paschae 104 

Quinta Dom. post Clausum Paschae Z05 

Sexta Dom. post Clausum Paschae zo6 

Orat. et Preces in Ascensa Domini Z07 

Item alia Missa zo8 

Orat. et Preces Dom. post Ascensa Domini .... Z09 

Aegrotanti catechumeno imposita manuum . .' . . . zzo 

Impositio manus, eneiigumenum catechumenum . zzz 

Item alia pro parvulo energumeno zza 

Oratio super catechumenum infirmum zza 

Super catechumenum infirmum si fuerit baptizandus . . . zz3 

Ad catechumenum ex pagano iaciendum ZZ3 

Ad succurrendum catechumenum infirmum zz4 

Benedictio Fontis Z15 

Alia ad succurrendum t z6 

Item alia Benedictio z z6 

Ad succurrendum. Benedictio olei exorcizati . . . zz8 

Orat per singulas lectiones in Sabb. Pentecosten . . zz8 

In Vigilia de Pentecosten zao 

Item aliter in Vigilia Pentecosten zaz 

Orationes et Preces Dom. Pentecosten zaa 



Digitized by CjOOQ lC 



CONTENTS. xi 

PAGB 

LXXXL Ont ad Vesperos infra Octavas Pentecosten . . 134 

LXXXii. Denuntiatio leiuniorum iv, vii et z mensis 124 

Lxxxiii. Orat et Preces mensis quarti 195 

Lxxxiv. Orat. et Preces in Dominica Octav. Pentecosten . . . 199 
Lxxxv. Benedictio super eos qui de Ariana ad Catholicam redeunt 

unitatem 130 

Lxxxvi. Pro eos qui de diversis haeresibus redeunt 131 

Lxxxvii. Recondliatio rebaptizati ab Haeretids. 131 

Lxxxviii. In Dedicatione Basilicae novae 133 

Lxxxix. Orat et Preces ad Missas in Ded. Basilicae novae . . 137 

xc. Item alia Missa 139 

xci. Orat. et Preces in Ded. Basilicae quam condltor non dedicatam 

rcliquit 140 

xcil. In eiusdem conditoris agendis 141 

xcill. Orat et Preces in Dedicatione loci ubi prius fuit Synagoga . 141 

xciv. Orat et Preces in Dedicatione Fontis 149 

xcv. Ordo de sacris ordinibus benedicendis 144 

xcvi. Benedictiones super eos qui sacris ordinibus benedicendi sunt . 147 

xcvii. In Natale consecrationis Diaconi 149 

xcviii. In Natale consecrationis Presbyteri qualiter sibi Missam debeat 

celebrare 150 

xcix. Orationes de Episcopis ordinandis 151 

c. Missa quam pro se Episcopus die ordinationls suae cantat . . 153 
Cl. In Natalitio Episcopi, si iniirmus aut abaens fuerit, qualiter Pres* 

byter debeat celebrare missam 154 

cii. Missa pro alio Sacerdote 155 

Ciil. Consecratio sacrae Virginis 156 

civ. Oratio super ancillas Dei, quibus conversis vestimenta mutantur 158 

cv. Orationes ad Missas eiusdem 159 

cvi. Item alia eiusdem ......... z6o 

LIBER II 161-993 

I. Denuntiatio Natalitii unius Martyris z6i 

Denuntiatio quum reliquiae ponendae sunt martyrum . 161 

II. In Nat. S. Felicis Confessoris 169 

III. In Nat S. Marcclli Confessoris 169 

IV. In Nat. Sanctorum Martyrum Sebastiani, Mariae, Martae, Audi- 

fax et Abacuc 163 

V. In Nat. S. Fabiani 164 

VI. In Nat S. Agnetis Virg. de Passione sua 164 

VII. In Nat eiusdem de Nativitate 165 

VIII. In Purificatione S. Mariae 165 

IX. In Nat S. Agathae 166 

X. In Nat S. Soteris 166 

XI. In Nat. Valentini, Vitalis, et Feliculae 167 

XII. In Nat S. lulianae 168 

XIII. In Nat S. Perpetuae et Felicitatis * . 168 

XIV. In Annuntiatione S. Mariae 169 

XV. In Nat. S. Euphemiae 170 

XVI. In Nat Philippi et lacobi Apostolorum 171 



Digitized by CjOOQ lC 



Xll 

XVII. 

XVIII. 

XIX. 

XX. 

XXI. 

XXII. 

XXIII. 

XXIV. 

XXV. 

XXVI. 

XXVII. 

3UCVIII. 

XXIX. 

XXX. 

XXXI. 

XXXII. 

XXXIII. 

XXXIV. 

XXXV. 

XXXVI. 

XXXVII. 

XXXVIII. 

XXXIX. 

XL. 

XLI. 

XLII. 

XLIII. 

XLIV. 

XLV. 

XLVI. 

XLVII. 

XLVIII. 

XLIX. 

L. 

LI. 

LII. 

LIII. 

LIV. 

LV. 

LVI. 

LVII. 

LVIII. 

LIX. 

LX. 

LXI. 

LXII. 

LXIII. 

LXIV. 

LXV. 

LXVI. 



CONTENTS. 

rACE 

In Nai. S. lavenalb 173 

De Inventione Sanctae Cruds 173 

In Nat. Sanctonim Nerei et Achillei fratnun et S. Panciati 173 

In Nat. Sanctonim Petri et Marcellini 174 

In Nat Sanctorum Cyriniy Naboris, et Nazari .... 174 

In Nat S. Viti 175 

In Nat. Sanctonim Ifarci et Marcelliani 175 

In Vigil. Sanctorum Martyrum Gert>asi et Protasi 176 

In Natali ut supra 176 

In Vigil. S. loannts Baptistae 177 

In Nat. unde supra 178 

In Vigil. martyrum loannis et Pauli .179 

In Nat eonundem 180 

In Vigil. Apostolorum Petri et Pauli 180 

In Nat. S. Petri proprie 181 

In Nat Apostolonim Petri et Pauli 181 

Id Nat. S. Pauli proprie 182 

Orationes ad Vesperum 183 

De VigiL omnium Apostolorum 184 

In Nat. omnium Apostolorum 185 

In Octav. Apostolorum '. . 186 

In Nat. Sanctorum Simplici, Faustini, et Viatricis . 186 

In Nat. Abdo et Senis 187 

In Nat. Machabaeorum 188 

In Nat. S. Sixti • ... 188 

In Nat. S. Donati 189 

In Vigil. S. Laurenti 189 

In Nat. eiusdem 190 

In Nat. S. Tiburti 192 

In Nat. S. Ypoliti 193 

In Oct. S. Laurenti 192 

In Assumptione S. Mariae 193 

In Nat. S. Agapiti 194 

In Nat. S. Magni 194 

In Nat. S. Ruffi 195 

In Nat, S. Hermis 195 

In die Passionis S. loannis Baptistae 196 

In Nat S. Prisci 196 

In Nativitate S. Mariae 197 

In Nat S. Gurgoni 198 

In Exaltatione sAnctae Crucis 198 

In Nat Sanctorum ComeU. et Cypriani 199 

In Nat Sanctorum Cosmae et Damiani 199 

In [Dedic. Basil.] S. Archangeli Michaelia 900 

Orat. in leiunio mensis septimi aoo 

In Nat Sanctonim Marcelli et Apulei aoa 

In Nat Sanctorum Quatuor Coronatoruro 303 

In [Vigilia] S. Caeciliae 203 

In Nat eiusdem • . . . 904 

In Nat. S. Clementis 205 

In Nat. S. Fclicitatis 205 



Digitized by CjOOQ lC 



LXVII. 

LXVIII. 

LXIX. 

LXX. 

LXXI. 

LXXII. 

LXXIII. 

LXXIV. 

LXXV. 

LXXVI. 

LXXVII. 

LXXVIII. 

LXXIX. 

LXXX. 

LXXXL 

LXXXII. 

LXXXIII. 

LXXXIV. 

LXXXV. 



I. 

IL 

III. 

IV. 

V. 

VI. 

VIL 

VIU. 

IX. 

X. 

XI. 

XII. 

XIII. 

XIV. 

XV. 

XVI. 



[XVII.] 
XVIII. 

XIX. 
XX. 

XXI. 

XXII. 
XXIII. 
XXIV. 

XXV. 
XXVI. 



CONTENTS. xiii 

PAGB 

In Nat Sanctonim Martynim Saturnini, Crisanti, Mauri, Dariae 

et alionim . 206 

In Vigil. S. Andreae ao6 

In Nat. eiusdem 907 

In Oct S. Andreae Apostoli ao8 

In Nat. S. Thomae Apostoli 908 

Orat. in Nat. plurimorum sanctorum 909 

Item alia Missa 909 

Item alia Missa 9io 

Item alia Missa atz 

Item alia Missa 9iz 

Item alia Missa 919 

Item alia Missa azs 

Item alia Missa 913 

Orat de Adventum Domini 9Z4 

Item alia Missa 9Z5 

Item alia Missa 9z6 

Item alia Missa 9Z7 

Item alia Missa 9z8 

Orat. et Preces mensis decimi 990 

LIBER III aa4-3zs 

Missa pro Dominicis diebus 994 

Item alia Missa 995 

Item alia Missa 295 

Item alia Missa 296 

Item alia Missa 996 

Item.alia Missa 997 

Item alia Missa 998 

Item alia Missa 998 

Item alia Missa 999 

Item alia Missa 999 

Item alia Missa ^30 

Item alia Missa 93Z 

Item alia Missa 93Z 

Item alia Missa • • 339 

Item alia Missa 939 

Item alia Missa . * 933 

Canon Actionis 934 

Postcommuniones 936 

Benedictiones super Populum 940 

Orat. quotidianis diebus ad Missas 949 

Item alia Missa 949 

Item alia Missa 943 

Item alia Missa 943 

Item alia Missa 944 

Item alia Missa 944 

Orat. ad proficiscendum in itinere 945 

Orat. ad iter agentibus 247 

Orat. pro caritate ^47 



Digitized by CjOOQ lC 



XIV 



CONTENTS. 



rAGB 

XXVII. Item alia Misaa 948 

XXVIII. Orat. in tribulatione 248 

XXIX. Item alia Missa 949 

XXX. Item alia Misaa 949 

XXXI. Item alia Missa 850 

XXXII. Item alia Missa 050 

XXXIII. It^m alia Missa 951 

XXXIV. Item alia Miasa 959 

XXXV. Item alia Missa 959 

XXXVI. Item alia Missa 953 

XXXVII. Item alia Missa 953 

Oret in Natali Presbyteri qualiter sibi Missam debeat celebrare . 954 

XXXVIII. Orat. tempore, quod absit, mortalitatis 955 

XXXIX. Item alia Missa 955 

XL. Item alia Missa 956 

XLi. Item alia Missa 956 

XLii. Orat. pro mortalitate animalium 957 

XLiii. Orat. de sterilitate 958 

XLIV. Oret. ad pluviam postulandam 958 

XLV. Item alia Missa 959 

XLVi. Orat. ad poscendam serenitatem 960 

XLVii. Orat. post tempestatem et fulgura 961 

XLViii. Orat. pro his qui Agape faciunt 961 

XLix. Item orat. ad Missas 969 

L. Missa in monasterio 963 

Li. Item orationes monachorum 964 

LII. Actio nuptialis 965 

LIII. Orat. in Natale genuinum 968 

LIV. Orat ad Missam pro sterilitate mulienim 969 

LV. Benedictio viduae quae fuerit castitatem professa .971 

LVI. Orat pro pace 971 

LVII. Orat tempore belli 979 

LVIII. Item alia Missa 973 

LIX. Item alia Missa 974 

LX. Item alia Missa 975 

LXI. Item alia Missa 975 

LXII. Missa pro regibus 976 

LXlii. Missa contra iudices male agentes 977 

LXiv. Item alia Missa 978 

LXV. Orat. in contentione ad Missas 978 

LXVI. Item alia Missa 979 

LXVii. Orat. ad Missam contra obloquentes 979 

Lxviii. Orat. ad Missas pro irreligiosis 980 

LXix. Orat. super inflrmum in domo 981 

LXX. Orat ad Missam pro infirmum 982 

LXXi. Oratio pro reddita sanitate 989 

LXXII. Orationcs intrantibus in domo 983 

LXXIII. Item orat ad Missas 983 

LXXIV. Orationes super venientes in domo 984 

LXXV. Benedictio aquae spargendae in domo 385 

LXXVI. Item alia 985 



Digitized by CjOOQ lC 



CONTENTS, XV 

PACB 

Orationes pro aspersione aquae 987 

Lxxvii. Orationes pro fulguribus 988 

LXXViii. Benedictio aquae exorcizatae ad fulgura 989 

Lxxix. Orationes in area nova 089 

Lxxx. Orationes in monasterio 390 

LXXXi. Oratio in domo andllarum Dei 990 

LXXXII. Oratio pro renuntiantibus saeculo 990 

Lxxxiii. Oratio pro eo qui prius barbam tondet ..... 991 

Lxxxiv. Orationes ad matutinas 991 

Lxxxv. Orationes ad vesperum 999 

Lxxxvi. Orationes ante cibum 993 

Lxxxvn. Orationes post cibos 994 

Lxxxviii. Oratio ad fruges novas benedicendas 994 

LXXXix. Benedictio pomorum 994 

XC. Benedictio arboris ... 995 

XCI. Orationes post obitum hominis 995 

xcii. Missa pro defuncto Sacerdote 301 

xciil. Item alia pro Sacerdote 309 

xciv. Item alia pro Sacerdote sive Abbate 309 

xcv. Orat. ad Missa in Natale sanctorum sive agenda mortuorum . 303 

xcvi. Missa pro defuncti nuper baptizati 304 

xcvii. Item alia Missa 305 

xcviii. Orat. ad Missas pro defiinctis desiderantibus poenitentiam ct 

minimum consecutis 306 

xcix. Orat. pro defunctis laicis. Item unius defuncti . 307 

C. In agenda plurimorum 308 

Cl. Item alia Missa 308 

CII. Item alia Missa 309 

ciii. Item alia Missa in Coemeteriis 310 

civ. Item alia Missa 311 

CV. Item Missa in Depositione defuncti, tertii, septimi, tricesimi 

dierum sive annualem 319 

cvi. Item Orat. ad Missam pro salute vivorum 313 

Ad Poenitentiam dandam 314, 

APPENDIX 317-371 

INDEX OF LITURGICAL FORMS 373-395 

INDEX OF SUBJECTS 396-400 



Digitized by CjOOQ lC 



Digitized by CjOOQ lC 




INTRODUCTION 



Among the few service-books of the Westem Church which 
have come down to us from a time before the days of Charles 
the Great, one of the most important is flie manuscript com- 
monly called the Gelasian Sacramentary. It was written most 
probably in the seventh, or in the early years of the eighth 
century, evidently for use in some church in the Frankish 
dominions, possibly for the abbey of S. Denis^. It is now 
in the Library of the Vatican, where it is known as MS. 
Reginae 316, being part of the collection Cewned by Queen 
Christina of Sweden. Before it came into her possession, it 
was for some time in the collection of thc Senator Paul Petau, 
at Paris, where it was examined by Morinus and by Cardinal 
Bona. Both of these writers regarded it as a representative 
of the Sacramentary attributed to S. Gelasius *. 

This view was adopted by the first editor of the Sacramen- 
tary, Joseph Maria Tommasi^, who argued in his preface in 
support of the Gelasian origin of the book: but he did not 
give to it in his edition any other title than that which the 
manuscript itself supplied; and it therefore appeared under 

* This is the view of AbW Duchesne Petau's collection came from the abbey 

{Origines du Culte Chritien^ P- ' 24), and of Fleury. 

is supported by the fact that the names ' Morinus, Commentarius Historicus de 

of the three patron saints of S. Denis are disciplina in administratione sacramenti 

mentioned in the Canm Aciionis of the Poenitentiae, App., pp. 51, 52 ; Bona, 

mannscript, before the names of S. Hilary De Rebus Liturgicis, Lib. II, c. v, § 4 

and S. Martin. The three names have, (voL iii, p. 99, ed. Sala). 

hovever, been erased ; and this may sug- ' Afterwards Cardinal of S. Martin in 

gest that the codex, even if written for montibus. He was beatified by Pius VII. 

S. Denis, was afterwards used elsewhere. The Sacramentary was first published in 

Mabillon, in the preface to his treatise, his collection entitled Codices Sacra- 

De Liturgia Gallicana, lemarks that the mentorum nongentis annis vetustiores 

greater part of the liturgical MSS, of (^to, Romae, 1680). 

b 

Digitized by CjOOQ lC 



xviil INTRODVCTION. 

the title Liher Sacramentorum Romanae Ecclesiae. The name 
of Sacrameniarium Gelasianum was assigned to it, when it next 
appeared in print, by Muratori, who included in his Liturgia 
Romana Vetus ^ a reprint of Tommasi's text, preface, and notes. 
Muratori added but Httle of his own: but in the preface to 
his whole book he declared his adhesion to Tommasi's view of 
the origin of the Sacramentary, and supported that opinion by 
some further arguments. 

The Sacramentary was published once fnore, a few years 
later, under its former title, in the sixth volume of Vezzosi's 
edition of the collected works of Cardinal Tommasi, which 
appeared at Rome in 1751. This edition was more than a mere 
reprint. It reproduced Tommasi's text, with corrections of 
typographical errors, and with additional notes. These gave 
the results of a new collation of the manuscript, and of a com- 
parison not only with the Gregorian texts edited by Pamelius 
and by M^nard, which Tommasi had himself frequently cited, 
but also with the Gregorian text published by Rocca, and with 
the Codex Ottobonianus. This last authority, a Gregorian Sacra- 
mentary, had been partly made known by Muratori, and had 
been examined by Tommasi, after the publication of his Codices 
Sacramentorum. Another source of additional notes was found 
in a copy of Tommasi's work in which the editor had himself 
made manuscript additions and corrections (including observa- 
tions as to the readings of the Codex Ottobonianus\ possibly 
with a view to a new edition. The more important of these 
memoranda were incorporated by Vezzosi with the notes of 
Tommasi*s own edition, being distinguished by asterisks from 
the earlier notes. Thus Vezzosi^s edition is the most complete 
of those which have hitherto appeared ^ ; but since its publica- 
tion some further means have become available for the critical 
study of the text. 

When Tommasi published his editio princeps, the Vatican 
manuscript stood by itself. It was, professedly, a Roman Sacra- 
mentary : but while it contained a good many things in common 
with the Roman Sacramentaries of the 'Gregorian' type, it 
differed very widely from these later books not only in date, 

' 2 vols. foL (Venice, 1748). daction of Maratori'8 reprint of the first 

* The edition contained in the seventy- edition. It is the only edition which can 

fourth Tolnme of Migne*8 Patrologia easily be obtained ; bnt it has no other 

Latina is merely an incorrect repro- recommendation. 



Digitized by CjOOQ lC 



GERBERfS TRIPLE SACRAMENTARY. xix 

but also in arrangement and in contents. Its division into 
three books, and some other indications, seemed to show that 
it was really a specimen of that older Roman Sacramentary 
which writers of the ninth century alleged to have been recast 
by S. Gr^ory, and which they connected with the name of 
S. Gelasius. But there were no other 'Gelasian' Sacramen- 
taries known to its editors: and although here and there the 
Gregorian books which they were able to employ might throw 
light on the text of the Vatican manuscript, where this was 
faulty or obscure, they were of less value for such a purpose 
than books more nearly approaching to the date of the Vatican 
manuscript, and more nearly allied to it in structure. 

Before Muratori issued his reprint, or Vezzosi issued his new 
edition, Pierre Le Brun, the learned French Oratorian, had 
published, under the title of Explication de la Messe^^ his 
valuable dissertations on the Liturgy. He also recognizes, in 
the manuscript published by Tommasi, a representative of the 
Sacramentary of S. Gelasius ; but he regards it as only one 
specimen of a class of manuscripts of which he knew other 
examples. Some of these, he tells us, he proposed to publish 
in his projected Bibliotheca Liturgica\ and while he specifies 
several points of distinction between the *GeIasian' and the 
'Gr^orian' Sacrametitaries, his language suggests that his 
statements as to the former class were based upon a consider- 
able number of instances ^. Unhappily the Bibliotheca Liturgica 
never appeared, and Le Brun's mention of * Gelasian ' books had 
not the effect of producing an enquiry as to their place or their 
contents. 

In 1777 Dom Martin Gerbert, Abbot of S. Blaise in the 
Black Forest, published, in the first volume of his Monumenta 
Veteris Liturgiae Alemannicae^^ a text which was in part pro- 
fessedly * Gelasian,' and conceming which there could be little, 
if any, doubt that it was in part actually drawn from a Sacra- 
mentary of the class which was in the ninth century known as 
* Gelasian.' At first sight, therefore, it would seem that Ger- 
bert's text must have a high value for the purpose of comparison 
with the text of the Vatican manuscript. His work has certainly 

* This work appeared at Paris, in • Le Bnin, Expl. de la MessCy Diss. II, 

4 vols. 8vo, between 1715 and 1726. Art. ii. (vol. ii, pp. 131 -3, 147-9» ^ 

It has been reprinted in 4 vols. 8vo 1860 ed.). 

(Paris, i8<jo). ' 4to, Typis San-Blasianis, 1777. 

b2 



Digitized by CjOOQ lC 



XX 



INTRODUCTION, 



becn of much servicc in the preparation of the present edition, 
and it seems almost ungrateful to criticise the method and 
execution of a scholar of the last century, to whom students of 
Liturgy owe so much as we owe to Gerbert. But it must be 
said that his text is one which requires to be used with caution, 
that the plan which he foUowed in this part of his work was 
chosen with an unfortunate want of judgement, and that his 
mode of handling his materials, and of explaining what those 
materials were, is at times exceedingly confused and mis- 
leading. 

Of the three principal manuscripts used by Gerbert in editing, 
or compiling, the text of his Sacramentary, two, the CocUx 
Rhenaugiensis and Codex Sangallensis antiquior^ belonged to 
the class of books known as ' Gelasian/ The third, a manu- 
script of a peculiar character, of which he sometimes speaks by 
the title SangaUensis recentior^ sometimes simply by the title 
Sangallensisy was, when he used it, not at S. Gallen, but at 
Ziirich. He calls it in one passage ^ Sangallensis olim nunc 
Turicensis, ex triplici ritu Gelasiano, Gregoriano, et Ambrosiano 
compositus^' To this third manuscript, of much later date 



* Tbe two * Gelasian* manuscriptg, the 
Rheinau and the S. Gallen, have been 
coHated for this edition, and are fre- 
qnently referred to by the syxnbols R. 
(for the Codex RheftaugUnsis) and S. (fbr 
the Codex Sangallensis), The third of 
Gerberfs principal MSS. is sometimes 
indicated in the following pages by the 
symbol T, (for Turicensts) : but, for 
reasond which will be apparent, it is not 
often mentioned. Even if it had been of 
more value fbr the purposes of this edition 
than there is any reason to suppose, it 
cannot now be traced. Its presence at 
Ziirich is most probably to be ezplained 
by supposing that it was one of the 
manuscripts which fell to the share of 
the town of Ziirich, and were removed to 
its Town Library, when the Library of 
S. Gallen was plundered in the religious 
war of 1713 by the forces of Ziirich and 
Bem, and that it was not among those 
which were retumed to S. Gallen a few 
years later. Both in a Ziirich list of 
manuscripts brought from S. Gallen, 
drawn up in 1713, and in a S. GaUen 



list of losses suflered by the Library of 
the monastery in i^ia, there appears a 
volume described as Colltctae Missalesi 
the S. Gallen list adds the further de- 
scription *seu Missae Gregorianae et 
Ambrosianae/ a phrase which seems to 
point to a compound Sacramentary, and 
may not impossibly be a descripUon of 
the Sacramentary which Gerbert, later in 
the eighteenth century, found at Zurich. 
(Weidmann, Gesch, der Bibliothek von 
S. Gallen, pp. 435, 440.) In the Cata- 
logue of the S. GaUen MSS. edited by 
G. Scherrer (Halle, 1875), in the notice of 
the S. Gallen MS. 348, reference is made 
to Gerbert's work, and the triple Sacra- 
mentary used by him is described as 
^jetzt Ziircher codez 0. 389.' It does 
not appear whenoe Scherrer derived this 
information. But the manuscript now 
bearing the mark C. 389 in the Town 
Library of Ziirich is not a Sacramentary, 
but a collection of misceUaneous frag- 
ments. Curiously enough, however, it 
contains the foUowing extract from a 
letter, written in 1 764 by Gerbert to the 



Digitized by CjOOQ lC 



GERBERrS TRIPLE SACRAMENTARY, xxi 

than either of the others, Gerbert gave the first place in his 
estimation ; and it was this manuscript which he chose, rather 
than either of the other two, as the basis of the greater part of 
his text. The reason for this preference, and some of its con- 
sequences, must be very briefly stated. 

Gerbert considered the Codex Sangallensis (S.) to be a manu- 
script of the latter part of the eighth century (* vix assurgit ad 
mille annos') ; the Codex Rhenaugiensis (R.) he supposed to be 
earlier than S. ' aliquot annorum decadibus.' The third manu- 
script was of the tenth century, and he believed it to have been 
written at S. Gallen. It was, as has been said, a Sacramentary 
of an unusual type. The compiler had had for his object the 
combination in a single volume of the services for the various 
days of the Church year according to the rites which were 
known to him as ^Gelasian,' 'Gregorian,' and *Ambrosian.' 
In carrying out this task he appears to have used the Codex 
Sangcdlensis (S.) as one of his authorities, transcribing its con- 
tents, or great part of its contents, and distinguishing as 
* Gelasian ' the portions of his triple text which were derived 
from this source^ 

The special interest attaching to the combination of rites 
presented by T. gave to that manuscript, no doubt, part of its 
special importance in Gerbert's eyes: a Sacramentary which 
included not only Gelasian forms but also Gregorian and Atn- 
brosian missae for the same days appeared to him to possess 
a charactcr of completeness which the older manuscripts could 
not claim : but he was influenced also by other reasons. He 
conceived that the resemblance between R. and S. was so close 

librarian of Ziirich : — * Remitto codicem room for hesitation in accepting his view. 

Turicensem incomparabilem, cnl forte The ' Gelasian ' portions of his text are in 

parem in re liturgica non fert orbis litte- veryclose agreement with S., as the latter 

raiios. Si otinm fuerit, edam cnm singu- now stands ; and the case is stiU iurther 

lari commentario.* strengthened by the fact that the compiler 

^ This makes it dear that S. (and there- of T. seems, in almost all caaes» to have 

fore also R., which is certainly a book of given effect to certain marginal notes 

the same type as S.) would in the tenth which appear in S., intended for the 

century have been described as * Gelasian.' guidance of a copyist, as to the order of 

It was, presumably, on the connexioQ missat and prayers. In one case a mar- 

between S. and T. that Gerbert, in part at ginal gloss in S., explanatory of a word 

least, lelied in supposing that T, was in one of the prayers, has been incorpo* 

written at S. Gallen. He seems to have rated with the text of the prayer as it 

had no doubt as to the relation of the two appears in Gerbert*8 Sacramentary (see 

manuscripts; indeed the comparison of note i8 on p. 12 of this volume). 
S. with his printed text leaves very little 



Digitized by CjOOQ lC 



xxii INTRODUCTION. 

as to leave no doubt that both had been copied from the same 
source, though S. contained some missae for festivals and some 
other matter which had been added in the interval between the 
dates at which the two had been written. It waa true, he 
thoughty that the latter part of R. contained a good deal which 
was not to be found in S. : but. so far as the first part, con- 
taining the services for the yearly round of Sundays and 
festivals, was concerned, S. seemed to him to contain practically 
everything that was to be found in R., with valuable additions* 
As between these two, therefore, he would have given the 
preference to S. as an authority, even if it had not possessed 
what he regarded as an advantage of special importance. 
Originally, he says, R. and S. had agreed * ad apicem usque • . • 
in corrupto etiam dicendi scribendique genere^ erroribus gram- 
maticalibus ac sphalmatis aevo Merovingico propriis^.' But 
the original text of S. had been revised and corrected by a later 
hand, which had ' restored the true sense ' by emending the 
errors of the original scribe: and these improvements in the 
text were to be found also in T., since the compiler of this 
manuscript had followed the ccMrected text of S. Thus, in 
Gerbert's view, while S. contained, in its round of services, all, 
or nearly all, that was to be found in the parallel portion of R., 
T. also contained the whole, or nearly the whole, of what was to 
be^found in S., in a corrected and improved form, and with 
further additions. 

He accordingly determined to reproduce the text of T., dis- 
tinguishing by special type those parts of the 'triple text' 
which were to be found in S., and marking by brackets those 
portions which, though contained in S., were not to be found 
in R. Where T. was defective, he used one or other of the 
two older manuscripts as the basis of his text, and he also 
reproduced from R. a good deal of matter not contained in S. 
or T., while he occasionally added^ in his footnotes to the text, 
some particulars as to the readings or arrangement of the two 
older manuscripts. Unfortunately, in carrying out his plan, he 

^ An ezamination of the two MSS. does fknlty than that of S., and its speUing 

not bear ont Gerbert'8 statement on this mnch more variable and incorrect As 

point. The text of the two agrees, in the to the nature and extent of the agreement 

common matter, very dosely, but they do which Gerbert alleges to exist between 

not by any means exactly accord with one them in respect of the matter contained 

another in the matters of grammar and in the two Sacramentaries, more wiU be 

spelling. The grammar of R. is more said at a later stage. 



Digitized by CjOOQ lC 



gerberTs TRTPLE SACRAMENTARY. xxiil 

was not always careful in the employment of his marks of 
differentiation. Some entire missae and many portions of 
missae which are contained in S. are not distinguished by the 
type which ought to mark the matter found in the older books, 
while a large number of missae which are absent from R. appear 
in his text without the brackets which ought to have indicated 
their absence from that manuscript \ 

But besides this defect of accuracy in foUowing out the plan 
behad laid down for himself (a defect which seriously diminishes 
the value of the information conveyed by his method) Gerbert's 
way of regarding his materials had another unfortunate result. 
As he was inclined to minimise the differences of text between 
R. and S., he was also inclinqd to underrate, or to misunder- 
stand, the importance of the changes introduced into the latter 
manuscript by the hand of the corrector. These changes were, 
in many cases, much more than mere corrections of mistakes 
in grammar or variations in spelling. The effect, if not the 
purpose, of the corrector*s work has generally been the altera- 
tion of the original text into closer agreement with the text of 
the later Sacramentaries of the type known as *Gregorian.' 
Hence it comes to pass that the ' Gelasian ' portions of the 
• triple text ' of T. (and therefore of Gerbert's printed text) do 
not represent the original text of the * Gelasian ' books, but 
a revision of that text, apparently based upon tlie text of the 
Sacramentaries of the 'Gregorian* typeV The evidence for 
this statement will be found in the notes of the present volume, 
where it will again and again appear that the text of R. and the 
orig^nal text of S. are in agreement with the readings of the 
Vatican manuscript, while the readings of the later hand of S., 
followed by Gerbert's printed text, are in agreement with the 

' Gerbert bimself apologizes, in his been employed as his anthority. In these 

prefiu^ for the omission, in two specified portions he reproduces the readings of the 

cases, of these distinguishing brackets : original text, not literally, but with sub- 

bnt the instances of such omission are stantial accuracy for the most part He 

far more numerous. As a matter of fact has, however, occasionally failed to read 

he has failed to mark in this way more the manuscript correctly, or to notice the 

than sizty entire missae, and a large existence of a gap occasioned by the loss 

number of CoUects and Prefaces. It is of a leaf, and has thus perpetrated one 

quite impossible to gather from his text or two amazing blunders. In anything 

the real state of the case as to theamount which he extracts directly from S., he 

of matter common to R. and S. appears as a rule to follow the readings 

' This does not of conrse apply to the of the second hand. 
portions of Gerbert's tezt where R. has 



Digitized by CjOOQ lC 



Xxiv INTRODUCTION. 

* Gregorian * Sacramentaries edited by Pamelius and by Mdnard, 
or with the Sacramentary known as the ' Leofric MissaL* 

Thus, while Gerbert's text contatns a larger proportion of 
prayers derived from * Gelasian ' sources than the text of Pame- 
lius, or even of M^nard, its value as a means of elucidating the 
text of the Vatican manuscript is practically not much greater 
than that of the ' Gregorian ' books, except where it is directly 
taken from the older Sacramentary which Gerbert, for a large 
part of his work, deliberately set aside, or where the tenth 
century manuscript which he preferred to foUow has retained 
unaltered the original reading of one or both of the older books. 
The actual text, as well as the actual arrangement of those older 
manuscripts is, as M. Duchesne remarks^ 'very imperfectly 
knowri ' to us from his work, in spite of the labour and pains 
which that work must have cost him. 

On the other hand, however, the evidencc of these two manu- 
scripts, to which Gerbert was the first to direct attention, 
appears upon examination to be of considerable importance in 
its bearing upon the text of the Vatican manuscript The 
later manuscripts furnish us, in some cases, with the means of 
correcting that text : they sometimes show us, by their agree- 
ment with the Vatican manuscript in readings apparently faulty, 
that the errors of that manuscript, to whatever cause they are to 
be assigned, are not always due to the aberrations of a single 
scribe. Further, it may perhaps be found that a comparison of the 
contents and arrangement of the three ^ Gelasian ' sacramentaries 
may throw some light on the history of the class of Sacra- 
mentaries to which they belong, and on the origin of the par- 
ticular Sacramentary to which the name *Gelasian' has now 
been for a long time attached. 

Before proceeding to touch upon these questions it will be 
best to give some account of the manuscripts themselves, of 
other manuscripts used in the revision of the text, and of the 
use which has been made of the manuscript and printed material 
employed. 

I. The manuscript which has furnished the text of this edition 
is that commonly known as the * Gelasian ' Sacramentary, the 
Vatican MS. Reginae 316. This manuscript is distinguished 
in the notes appended to the text as V. It has been twice 

* Origines du Culle Chrititn^ p, I20. 



Digitized by CjOOQ lC 



THE VATICAN MS. {V) «XV 

described by M. L^opold Delisle ^, and from his descriptions the 
foUowing brief account of its extemal features is drawn. The 
manuscript contains 245 leaves, measuring 263 by 164 milli- 
metres (or about loi by 6\ inches), and is written throughout 
in uncial characters with the exception of the Latin versions of 
the bilingual texts of the Lord's Prayer^ and the Creed \ 

The Greek versions arc written in Roman uncials, while the 
Latin versions, between the lines ofthe Greek,are in a minuscule 
hand of a Lombardic type. The contents of the manuscript are 
divided into numbered sections, the headings of which are 
written in red and green. The last page of each gathering of 
the manuscript bears a signature in Roman numerals: and in 
these signatures, as in the numeration of the sections of the 
text, the number six is occasionally denoted by the Episemon. 
Each of the three books into which the Sacramentary is divided - 
is preceded by an ornamental design covering the verso of 
a leaf the recto of which is left blank. The design in each case 
is that of an arch enclosing a cross having the letters Alpha and 
Om^a dependent from itsarms*. The titles prefixed to the 
three books are as follows : — 

(i) * In nomine Domini Ihesu Salvatoris. Incipit liber Sa* 
cramentorum Romanae aecclesiae ordinis anni circuli.' 

(ii) ' Incipit liber secundus. Oraciones et praeces de nataliciis 
sanctorum.' 

(iii) * Incipit liber tercius. Oraciones et praeces cum canone 
per dominicis diebus.' 

The third book is closed with the words ' Explicit liber Sacra- 
mentorum. Deo gracias.' 

On palaeographical grounds, M. Delisle assigns the manu* 
script to the seventh, or the early part of the eighth, century. 
The fact that it was written for some church in the Frankish 
kingdom is shown not only by the names of saints mentioned in 
the Canon, but also by the mention of the * Imperium Fran- 
corum ' in the Good Friday prayers. The Sacramentary itself 

^ In the Bibliothique de VEcoU dts Sacramentary proper. 

Chartes^ voL xxzviL (1876), pp. 475-7, ' This begins on fol. 45 v, of the MS. 

and again in his most valuable Mimoire See pp. 53-4 of this edition. A facsimile 

sw d*AncieHS Sacramentaires {Mimoires of part of the bilingual Creed is to be 

deVAcadimiedes Inscriptions^yoX.Taxii^, found in the plates accompanying M. 

' This stands on the verso of fol. 2, Delisle's Mimoire (Plate iv). 

at the end of the remains of the table * See Mimoire sur d*Anciens Sacra- 

of contents, which was prefixed to the meniaires, Plate ii. 



Digitized by CjOOQ lC 



xxvi INTRODUCTION. 

is complete, but the first part of a list of its contents» prefixed 
to the whole, has been lost. The remains of this list, with the 
bilingual text of the Lord's Prayer, occupy the first and second 
leaves. 

When we pass from considering the outward appearance of 
the book to the examination of its contents, we find that the 
matter contained in its three divisions does not in any one case 
exactly correspond with the title. The first book contains 
several sections, relating to Episcopal functions, which would in 
later times have formed part of the ^ Pontifical/ and which do 
not, strictly speaking, fall under the description of the contents 
of the book as ' ordinis anni circuli.' These portions do not 
stand together, but while some of them are to be found at the 
end of the book, others are fitted into the series of missae and 
prayers for the course of the Church year from Christmas to 
Pentecost, which occupies the first half of the book. This 
method is also followed with regard to certain ofiices and forms 
which would in later times have been included in the Missal, 
but would also have found their place in the 'Manual' or 
• Rituale.* Thus the forms for the Ordination of Deacons and 
Priests are placed after the Orationes et preces in xii lectianes 
mense primo which follow the missae for the first week in 
Lent, while the other forms of Ordination stand near the end of 
the book. The prayers super Poenitentes are, not unnaturally, 
placed at the beginning of Lent, and the forms for the public 
reconciliation of the Penitents, and for the hallowing of the 
Oils and Chrism, find their place in the section relating to the 
Thursday in Coena Domini. It may be regarded as a natural 
arrangement that the forms relating to the preparation of the 
Catechumens should be intercalated with the series of Lent 
missae^ and that those relating to the Consecratio Foniis and to 
Baptism and Confirmation should stand in the section relating 
to Easter Even. But it is not at first sight clear why other 
forms relating to Penitents should be joined with those belonging 
to the order of Maundy Thursday, and perhaps still less clear 
why the forms relating to the Baptism of the Sick should be 
placed between the prayers of Ascensiontide and those of Pen- 
tecost. To this point reference will be made again, in treating 
of the arrangement of the Rheinau Sacramentary, which seems 
to throw some Hght on the structure of the first book of the 
Vatican manuscript. Another instance of inserted matter is 



Digitized by CjOOQ lC 



THE VATICAN MS. {V) xxvH 

evidently to be found in the form for the Benedictio cerei^ which 
finds its natural place in the section relating to Easter Even, 
but is shown, by the rubric which follows it^, to have been 
drawn, not from a Liber Sacramentorum^ but from some docu-» 
ment corresponding to an ^ Exultet RolL' It is right also to 
notice here the fact, which is pointed out by M. Duchesne^ 
that, among what may be called the Pontifical sections of this 
book, the series of forms relating to the minor Orders contained 
in sections xcv and xcvi are not of Roman origin, and that 
certain forms relating to the ordination of Deacons and Priests 
are also probably drawn from a Gallican source. But it seems 
certain that the^basis of the first part of the book, containing 
the services for the Church year from Christmas to Pentecost, 
has been a Roman Sacramentary of early date. Here and there 
we may find indications that the Roman book has been adapted 
to Gallican usages, in the use of the phrase ' post clausum 
Paschae,' in the absence of any reference to the Roman 
* Stations,' and perhaps in the presence, in the missae of Christ- 
mas ^nd Eastertide, of prayers which seem to have the charac- 
teristics of Gallican rather than of Roman collects, and of other 
prayers which are found in the Gallican Sacramentaries. The 
Roman book employed by the compiler was probably of a date 
earlier than 731, since thete are no missae for the Thursdays of 
Lent, while we know that the ^Stations* on these days were 
established by Gregory II (715-731) ^. On the other hand, the 
presence of missae for the Wednesday, Friday and Saturday 
before the first Sunday of Lent seems to point to a date later 
than S. Gregory the Great for the Roman book, while the pre- 
sence of a Capitulum S. Gregorii Papae in section xxi makes 
it quite clear that the present arrangement of the text belongs 
to a date not earlier than the year 600. 

The second book contains not only missae for the Saints' 
Days, but also certain sections which would seem properly to 
belong to the series contained in the first book, namely, the missae 
for the September and December Ember days, and tho^e for 
the Sundays of Advent (Book II. Ix, Ixxx-Ixxxv). The presence 
of these portions of the text in a division of the Sacramentary 
which is professedly devoted to the Sanctorale may perhaps 

^ See p. 81 of this edition. 

' Origines du Cuite Chritien^ pp. 125, 338, 349 sqq. 

' LUfer Ponii/. i. p. 402. 



Digitized by CjOOQ lC 



xxviu INTRODUCTIOX, 

suggest a doubt whether the method of division which we find iif 
the Vatican manuscript was adopted in the Roman Sacramen- 
tary used by its compiler. It seems possible that the severance 
of the Advent missae from the series contained in the first book 
may have been due to a division, awkwardly carried out, of the 
contents of a Sacramentary which, like the Rheinau and 
S. Gallen manuscripts, had the Proprium de Tempore and the 
Proprium Sanctorum placed together in a single series, and 
which, like the S. Gallen manuscript ^, described that series as 
* ordinis anni circuli,' or * [per] anni circulum.' 

With regard to the contents of the Proprium Sanctorum we 
may here notice that almost every festival inclyded in this por- 
tion of the Vatican manuscript finds a place also in the S. Gallen 
Sacramentary, and that in a very large proportion of cases the 
missa assigned to a festival in the S. Gallen book agrees, in 
whole or in part, with that which belongs to the same festival in 
the Vatican manuscript. The Proprium Sanctorum of the 
Rheinau manuscript is much more limited in extent, but this 
also contains a good deal in common with this portion of the 
Vatican manuscript. The presence of missae for the four 
festivals of the Blessed Virgin seems to point to a date later than 
the beginning of the seventh century for the source from which 
they were taken, if this was a Roman Sacramentary * : and the 
missa for the festival of the Exaltation of the Cross probably 
dates from some time after 628. 

The third book begins with a series of missae for Sundays, the 
contents of which (except for the fact that none of the missae 
contains a proper Preface) correspond almost exactly with 
a portion of the series of missae assigned in the Rheinau and 
S. Gallen books to the Sundays between Pentecost and Advent. 
Then follows the Canon Actionis^ with two series, one of Post- 
communions, the other of benedictions super Populum. Next 
come several missae for ordinary days ; and the remainder of 
the book is occupied by a coUection of missae and prayers for 
special purposes, including forms relating to Marriage, and to the 
Burial of the Dead. The first part of this book (the series of 
Sunday missae) is found, as has been said, in the Rheinau and 

* It is very possible that the case was ' Perhaps some part of the contents of 

the same with the Rheinau manuscript, the missa for the Annunciation may be 

but this has now no title ; the leaf which thought to show traces of a Gallican 

probably contained the title is lost. rather than a Roman origin. 



Digitized by CjOOQ lC 



THE VATICAN MS. (V.) xxix 

S. Gallen books : these also contain a similar M of missae for 
ordinary days, with the Canan Actionis and appended series of 
Postcommunions and Benedictions. But with the last of these 
the S. Gallen book now ends, so that that Sacramentary has 
nothing corresponding to the latter part of the third book. The 
Rheinau Sacramentary, on the other hand, contains a similar 
series of special missae and occasional prayers, having much in 
common with the parallel portion of the Vatican manuscript. 

In the third book, once more, we find some indications that 
the Roman Sacramentary used by the compiler was probably 
later than the beginning of the seventh century. In the Canon 
Actianis the clause Diesque nostroSy said to have been added by 
S. Gregory, is present, and the name of S. Gregory is mentioned 
among those of the saints ^. But we may notice on the other 
hand, that many of the special missae in the latter portion of 
the book, which have clauses for insertion in the Canon, take no 
notice of the clause Diesque nostros, but pass directly from the 
end of the Hanc igitur to the Quam oblationem. This may 
indicate for these sections an origin earlier than the time of 
S. Gregory's pontificate: but the inference is not a certain 
one. 

The spelling and grammar of the manuscript are, as might be 
expected in a manuscript of the Merovingian period, exceed- 
ingly capricious and irregular. The method which has been 
adopted in reproducing its text is one which is certainly open 
to some objections, but it appeared, after careful consideration, to 
be on the whole the most satisfactory for practical uses. 

From one point of view it would no doubt have been desirable 
to aim at an exact literal reproduction of the text of the manu- 
script, with all its errors. But the conditions under which the 
preparation of this edition has been carried on rendered this 
course practically impossible, since it would have required, not 
only the making of an exact transcript, but also, if the work 
were to be done with the minute care which such a method 
would demand, the careful correction of the proof-sheets by 
comparison with the manuscript itself. It would have required 
also, for the completeness of the work, careful notice of the 

' We aUo find, in the latter part of the perhaps not qnite certain, bnt it seems 

book, a prayer which indndes a petition most likely, that the saint referred to is 

that benefit may be obtained by the inter- S. Gregory the Great. 
cesdon of S. Gregory (see p. 370). It is 



Digitized by CjOOQ lC 



XXX INTRODUCTION. 

variations of spelling in the kindred manuscripts ; and the result 
of this would have been a very large addition to the bulk of the 
notes appended to the text, and therefore to the size of the 
volume. Another possible method would have been to adopt 
an arbitrary standard of spelling based on what might be called 
the normal spelling of the manuscript : but this method would 
not have had the advantage of an exact reproduction of the 
text, while it would have been found impossible, in some cases, 
to say what the normal spelling of the scribe really is. The 
best course therefore seemed to be that of following the ex- 
ample of the former editors, in adopting a modem standard of 
spelling, and of carefuUy noting the readings of the manu- 
script, where there seemed to be any doubt as to a particular 
word or phrase, arising from the possibility of rendering a mis- 
spelt word in more wa^rs than one. For this purpose, a careful 
collation of the manuscript seemed to be all that was neces- 
sary, and upon such a collation the present text is based ^. 

But a further question presented itself, the question of re- 
jecting or retaining obviously ungrammatical readings : and this 
was a point on which it waB more difiicult to arrive at a decision. 
It has seemed best, on the whole, to set aside those readings 
which are probably due to the errors of the scribe. Sometimes, 
as when an ablative and an accusative are both made to depend 
upon the same verb, or when a reading may be treated either as 
an ungrammatical construction, or as a simple error of spelling, 
these corrections have been made sub silenHo. But in cases 
where an ungrammatical reading is set aside, either on the 
evidence of the manuscript itself, which elsewhere gives the 
phrase in a form grammatically correct, or on the evidence of 
other texts, the rejected reading, and the evidence in favour of 
the more grammatical form, are given in the notes. It has 
seemed reasonable to use, as the means of such corrections, not 
only the earlier text of the Leonine Sacramentary, and the 
practically contemporary texts of the Gallican books, but also 
the later texts of the Rheinau and S. Gallen manuscripts, and of 

* The coUation, with which the editor This coUation has been tested by a 

was famished by the kindness of Dr. Ince, comparison with other collations of par« 

theRegiusProfe8sorofDivinity,wasmade ticalar portions of the text, and appears 

by Signor Rappagliosi, who was recom- to have been very carefuUy and accurately 

mended by the aathorities of the Vatican carried out. 
Library for the perfonnance of the work. 



Digitized by CjOOQ lC 



THE VATICAN MS. {V.) xxxi 

documents reproduced by Mart^ne, since these later texts, 
though later, still serve to show that the grammatically correct 
form was current before the literary reforms of Charles the 
Great, or in manuscripts which contain a sufficient amount of 
crror to make it clear that their texts owed little or nothing 
of their correctness to these reforms. Where no such evidence 
for the early existence of a grammatical reading of a pass^e 
is tp be found, or where the kindred manuscripts of Rheinau 
and S. Gallen clearly support the ungrammatical reading, that 
reading has been retained in the text, and its character, in 
most cases, indicated by the appended notes. 

The most notable grammatical errors of the manuscript are 
the foUowing: — 

{a) The abuse of cases. The ablative and accusative cases 
are frequently interchanged : in some instances the apparent 
misuse of the ablative may be due to the accidental omission of 
a superscribed m : but this theory' would not account for the 
whole of the instances. In one or two places the accusative 
seems to be used for the nominative^ : but these cases may be 
due to the loss of some word in the text 

{b) The use of the imperative mood for the subjunctive, 
following ut This may perhaps, at least in the majority of 
instances, be explained by supposing that ut is a clerical error 
for et: but the fact that the verb, rather than the conjunction, 
has been altered in the later recension of the text, must be 
taken into account in estimating the character of the error. 

{c) The present participle is occasionally used (probably with 
a suppression of the verb substantive) in an imperative sense ^. 

The interchange of certain letters, which is a marked feature 
of the spelling of the manuscript, is no doubt due in many cases 
to similarity of sounds. The following are the chief cases of 
substitution or variation • : — 

a is used for ae, e, in some instances for i (e.g. turabulis = 
thuribulis). 

ae (or its equivalent ^) is used for a, e, oe, i. 

' e.g. Adesto Domine . . . et popnlum cases where there is a donbt as to the 

timm . . . salvetiir (p. 5) ; Asoendant ad word intended, the reading of the mann- 

te, Domine, preces nostiBS (pp. 304, script, if rejected, has been given in the . 

305). note. Inthecaseofcertainpropernames» 

' See the mbric on p. 80. where the speUing of the mannscript is 

' These irregalarities have most com- constant, it has been retained (e. g. (jer- 

moDly been corrected withont remaik : in basins, Ypolitns). 

Digitized by CjOOQ lC 



xxxii INTRODUCTION. 

b is used for p, v. 

c is used for ch, g, qu, s, t ; it is also sometimes inserted (e. g. 
uncxisti)^ and sometimes omitted. 

d is used for t. 

e is used for a, for i (very frequently), and perhaps for u ; it is 
sometimes inserted (e.g, offeret = offert). 

^ is used not only for ae, but also for e and oe. 

f is used for ff, and for ph. 

ff is used for f. 

g is occasionally used for i (e. g. genuam=ianuam), 

h is sometimes prefixed, inserted, and omitted. 

i is used for ae, for e (very frequently), and u, rarely for g, 
and often for y: it is sometimes doubled, sometimes omitted. 

1 is used for 11, and 11 for L 

m is used for mm. 

n is used for nn, sometimes inserted before s. 

o is used for u (very frequently). 

oe is used for ae^ and for e. 

p is used for b, and for pp : sometimes inserted and sometimes 
omitted in words like sollempnis. 

qu is used for c, and for ch. 

s is used for c ; sometimes for ss ; sometimes inserted, some- 
times not inserted, in such words as exequi. 

t is used for c, d, th, tt, and sometimes doubled. 

u is sometimes used for i, and frequently for o. 

V is used for b, and for f. 

y is used frequently for i. 

The assimilation of consonants in composition sometimes takes 
place, but they are perhaps more commonly left unassimilated. 

II. The Rheinau MS. 30, now in the Kantonsbibliothek at 
Ziirich [R.], has been briefly described by M. Delisle, who has 
been misled by Gerbert's somewhat confused expressions into 
supposing it to be the same Ziirich manuscript which furnished 
Gerbert with his triple text ^. It was actually used by Gerbert, 
who made considerable extracts from the latter part of its con- 

* Mhnoire sur (TAncuns Sacranim' the ReUhtnau coUection at Ziirich. It 

taires^ p. 83. M. Delisle has also made actually belonged to the monastery of 

a slip, in which he is followed» not nn- Rheinan, near Schaffhansen, the MSS. of 

natnrally, by Abb^ Duchesne {ftrigines which were transfened to the Ziirich 

du Culte Chritien^ p. 119, note 2), in Library on the suppression of the monas- 

speaking of the MS. as foraiing part of tery in 1862. 



Digitized by CjOOQ lC 



THE RHEINAU MS. (/?.) xxxiii 

tents : but except as regards the latter part, it may be said that 
Gerbert fails to give any accurate information as to its text or 
arrangement. 

The volume now contains 189 leaves of parchment, the size of 
the leaves being about 1 1 i by 6| inches. The leaves have been 
numbered by pages^ b^inning with the verso of the first leaf. 
The numeration has been made rather carelessly; only one 
side of each leaf has been numbered; the numbering is not 
consecutive in some cases where nothing is wanting in the 
manuscript ^ ; one leaf bears the same number as that which 
precedes it*; and there are three unnumbered leaves^. The 
binding is not ancient 

An examination of the gatherings shows that, besides being 
defective at the end, the volume has, at some time anterior to 
the numbering of the pages, lost several leaves. It now con- 
tains twenty-three gatherings, each of which appears to have 
consisted of eight leaves. Only one of these is now signed, the 
old numbering having probably been cut ofT in the case of the 
others. The collation may be given summarily as foUows, the 
gatherings being indicated by letters : — 

A« B« (5, 7, 8 lost) C« D« (i, 5, 8 iQst) E« (i lost) F« G« H« (4, 
5 lost) P K» L« (5 lost) W N» 0« P« Q« R» S» T« (4, 5 lost) V» 
X» Y» Z« (i, 7, 8 lost). 

The only one with a signature is the gathering V, which 
is marked xvi. This is the sixteenth gathering of the Sacra- 
mentary proper, which b^ins with the fifth gathering of the 
volumc, at the page marked 54. Hence it may be inferred that 
the first four gatherings of the present book did not originally 
form part of the same volume with the Sacramentary. They 
are apparently of about the same date with the Sacramentary 
itself, with the exception of the last two leaves, which are in 
a rather later hand. The contents of these preliminary leaves 
are as follows : — 

(i) Portions of a Gradual^ b^nning on p. i, and occupying 
thirteen leaves. 

{%) Portions of a Penitential, beginning on p. a8, and occupy- 
ing eleven leaves, 

' The niimerals ignored are ao, ai, 66, ' The leaves which foUow thosebearing 

67, 78, 105, 326, 227. the numbers 138, 318, 326. 

' The number repeated is 146, which * See Gerbeit, Mon. Vet. Lit. Aleman. 

iroplies, of conrse, ibe repetition of 147. vol. i. pp. 353 sqq. 



Digitized by CjOOQ lC 



xxxiv INTRODUCTION. 

(3) * Missa pro salute vivorum.* 

(4) * Benedictio super Ramos Palmarum/ 

The portions (3) and (4) occupy the leaves marked 50 and 5*- 

The Sacramentary itself is written in a hand which cannot be 
very precisely dated, but may confidently be assigned to the 
eighth century. It shows some of the characteristics of the 
Lombard type of writing, but these are not very strongly 
marked. The spelling and grammar of the manuscript are very 
frequently faulty ; the most notable errors of speUing are the 
use of ae not only for e and a, but also occasionally for x, and 
the interchange of u and o. The ablative and accusative cases 
are frequently interchanged ; the present participle appears at 
times to take the place of an imperative, while the imperative is 
occasionally used with ut^ as in the Vatican MS. In a few 
cases errors of grammar and spelling have been corrected by 
a later hand. 

The Sacramentary has, as Gerbert remarks, no title : but the 
absence of a title is probably due to the loss of a leaf, as the 
first leaf of the gathering with which the Sacramentary begins is 
wanting. In the S. Gallen MS. the title occupies the verso of 
the first leaf of the Sacramentary, facing the first page of the 
text, and it is quite likely that the same arrangement was 
formerly to be found in the Rheinau manuscript, the contents of 
which so far correspond with those of the S. Gallen book as to 
favour the conjecture that both codices bore the same title. 
The differences between the two Sacramentaries in respect of 
contents and arrangement will, it is hoped, be clearly seen from 
the Appendix to the present volume. In the matter common 
to the two, if allowance be made for the more irregular ortho- 
graphy of the Rheinau MS., the correspondence of readings is 
well marked : and there can be Iittle doubt that both are derived 
from a text of the * Liber Sacramentorum ' which, though perhaps 
differing in arrangement from that which was employed by the 
compiler of the Vatican manuscript, was yet closely related to 
that earlier text. 

The Rheinau Sacramentary, according to a tradition recorded 
in the written catalogue of the Rheinau MSS., now at Ziirich, 
was believed by the community of Rheinau to have been brought 
to the monastery by S. Fintan, who, though not the founder, 
was afterwards regarded as the patron saint of the community. 
The note in the catalogue states that S. Fintan entered the 



Digitized by CjOOQ lC 



THE RHEINAU MS. (/?.) xxxv 

monastery of Rheinau about the middle of the nlnth century: 
but it is most probable that this event took place earlier, about 
the year 800. Before making his monastic profession, S. Fintan, 
according to the tradition conceming him, had travelled through 
several countries : he is said in particular to have visited both 
Tours and Rome. Hence the tradition which connects the 
Sacramentary with him (a tradition with which the apparent 
date of the manuscript is quite compatible) does not fumish any 
dear indication as to the probable place from which the book 
was brought, or in which it was written. The internal evidence 
of the book itself, however, makes it pretty ciear that it was 
written at some place within the Frankish kingdom. 

Thc Good Friday prayers mention the ' King ' as well as the 
* Christiani imperatores/ and the * imperium Francorum ' as well 
as the ^ imperium Romanorum.' The appearance of prayers for 
the Rogation Days points to a district where Gallican usage was 
influentiaP. Again, while the missae which make up the 
Proprium Saficiorum of the Sacramentary are few in number, 
and most of the saints commemorated (other than the Blessed 
Virgin, the Apostles, and S. John Baptist) are saints connected 
with Rome, there is here to be found what looks like a mark of 
Gallican influence, in the presence of a missa for the festival 
of S. Leodegarius (Oct. 2). Further, the Martyrologium^ a 
fragment of which remains at the end of the Sacramentary, 
contains names which seem to M. Delisle to point to some 
district of northem Gaul as the place where the manuscript was 
written and used ^ The peculiar feature presented by the Canon 
Actionis^ the insertion before the clause Communicantes of a 
commemoration of the departed, may be due to a local usag^e : 
but the lack of other instances prevents any certain inference on 
this point '. A more clear trace of Gallican usage is to be found 
in the latter part of the manuscript, in a missa printed by 

^ The obaenrftnce of these days, ordered appendix to his Minwirt sur {TAnciens 

by the Conncil of Orleans in 511, was Sacramentaires. 

general in those regions where Gallican ' See p. 238, note 13, in the present 

influenceprevailed. It was not introdnced volnme. A somewhat similar insertion 

at Rome till the time of Leo III, abont is to be fonnd in the Canon contained in 

the year 8oOy or later. {JAber PonHficalis^ the Bodleian MS., B. N. Rawlinson 99 

Tol. ii. p. la, and p. 40, note 58.) (fol. 163). There is some reason for 

' The Martyroiogium is printed, with snpposing that this docament belongs to 

additionsy by Gerbert {M<m. Vet, IM, the north of France ; but it is of a date 

Alem, voL i. pp. 455 8qq.% and more (c. iaoo)farlater thanthatoftheRheiiian 

exaaly reprodnced by M. Delisle in the Sacramentary. 

C % 



Digitized by CjOOQ lC 



Xxxvi INTRODUCTION. 

Gerbert {Mon. Vet, LiU Alem, vol. i. p. aSa), where thc Secret 
takes the form of a ' bidding-prayer ' and begins with the words 
'Auditis nominibus offerentium/ which clearly point to a 
previous recitation of the names, 

The contents of the first portion of the manuscript show, as 
has been already said, a close resemblance to those of the 
S. Gallen Sacramentary. The missae for saints*-days, however, 
are far less numerous in the Rheinau than in the S. Gallen, and 
the orders for the consecration of the Chrism and for the public 
reconciliation of the Penitents on Maundy Thursday are absent 
from the Rheinau manuscript. The inference to be drawn from 
the non-appearance of these sections seems to be that the 
manuscript was written for the use of a priest, and not for that 
6f a bishop ; and this view conceming it will be found to explain 
some points with regard to the second part of its contents. The 
headings of the missae of the first portion contain mention of 
the Roman * stations ' for the days of Lent, the Ember days, and 
for certain festivals, a fact which testifies to the Roman origin of 
the Sacramentary ^. The presence of missae for the Thursdays 
in Lent shows that this part of its text is of a date as late as 
the time of Gregory II (715-31). 

The second part of the Sacramentary is almost all included 
by Gerbert in his Sacramentary, but he does not foUow the 
order in which the parts stand in the manuscript. This will be 
seen, it is hoped, more clearly in the Appendix to the present 
volume. The second part begins after the series of Post- 
communions and Benedictions which follow the Canan Actionis^ 
Stnd is preceded by the words * Expliciunt benedictiones anni 
circuli est numerus Ixxii. Incipit Liber secundus de extrema 
parte.' The ' benedictiones anni circuli * here referred to cannot 
be the Benedictions which stand immediately before the words : 
for these are not by any means so numerous. It seems most 
likely that the words were copied by the scribe from a manu- 
script in which they stood at the close of a series of Episcopal 
Benedictions such as were used in Gaul, and might be included 
in a Sacramentary intended for use by a bishop, but would 
naturally be omitted in a book intended for a priest, by whom 

^ M. Duchesne {firigines du CulU no mention of the Roman charches: 

Chritim, p. 124) seems to include both but these headings occur, not always in 

the Rheinau and S. Gallen MSS. in his exactly the same form, in both manu- 

statement that the ' GeUsian ' books have scripts. 



Digitized by CjOOQ lC 



THE RHEINAU MS: (7?.) xxxvii 

these Benedictions would not be given. The peculiar phrase 
*Incipit Liber secundus de extrema parte' may be similarly 
accounted for. If the *Liber secundus' of the Sacramentary 
before the scribe contained, as it very likely would contain, 
such forms as would, at a later time, have been included in a 
* Pontifical/ and these forms stood at the beginning of the * Liber 
secundus'\ the portion which remained, after their omission, 
would naturally enough be described as ' de extrema parte.* In 
this case, the first portion of the * Liber secundus * probably 
included the forms of Ordination, the * Consecratio Virginum/ 
the forms for Dedication of Churches, and perhaps also the order 
for the Reconciliation of the Penitents, and such forms for the 
Reconciliation of Heretics as we find in sections Ixxxv-lxxxvii 
of the first book of the Vatican manuscript. 

The ' Liber secundus,' as we have it here, contains none of 
these. It begins with a selection of CoUects for Mattins, Vespers, 
and other Hours. Next comes the Ordo Baptisteriiy including 
not only the actual Baptismal rites, with the form for hallowing 
the font, but also the missae for the * Scrutinies,' the exorcisms 
to be said over the catechumens, and the forms relating to the 
Baptism of the Sick, and to the admission of a heathen to the 
stattis of a catechumen. These correspond very closely with the 
various sections of the Vatican manuscript which provide for the 
same purposes; but they do not include the forms for the 
Expositio Eyangeliorumy the Praefatio Symboli^ or the Praefatio 
Orationis Dominicae. Nor do they include the form of Con- 
firmation which in the Vatican manuscript stands at the end of 
the Baptismal order : the reason for this omission is probably 
the same which has dictated the omission of the missa Chrismalis. 
But it is to be observed that in the Rheinau Sacramentary the 
Ordo Baptisterii forms one whole. In the Vatican manuscript, 
the different parts of it are separated ; the missae for the 
^ Scrutinies' are placed among the Lent missae^ and assigned to 

^ It may be remarked that if a series offices for the bishop^s ose shonld stand 
of Episcopal Benedictions for use at Mass, . at the beginning of tbe *■ Liber secundus ' : 

such as is hexe supposed to be refemed to while, if the ' Pontifical ' formed the first 

in the phrase ' benedictiones anni circuli * part of the Liber secundus of a Roman 

were placed (as it conveniently might be Sacramentary, into which these Gallican 

placed) just after the Canon Actionis and benedictions were inserted, the latter would 

the accompanying series of Postcom- be most conveniently placed just before 

munioDS and Orationes super Fopulum, the Pontifical. 
it would be all the more natural that the 



Digitized by CjOOQ lC 



xxxviii INTRODUCTION. 

the third, fourth, and fifth Sundays of Lent ^ : the hallowing of 
the font and the actual order of Baptism are placed among the 
sections relating to Easter, while the rubric, which in the Rheinau 
manuscript follows the order of Baptism, and directs that the 
order at Pentecost is to be the same as at Easter, is in the 
Vatican manuscript placed after the mtssa for the Sunday before 
Pentecost, and has carried along with it into this place the forms 
for the Baptism of the Sick, which in the Rheinau Sacramentary 
also foUow the rubric, but there form a natural appendix to the 
first part of the Ordo Baptisteriu The result of this arrangement 
in the Vatican manuscript is the placing of these forms in a 
position where there is no obvious reason for iheir presence, and 
where they intemipt the regular order of the Sacramentary. 

The inference to be drawn from these facts seems perfectly 
clear. The compiler of the Vatican manuscript had before him 
an Ordo BapHsterii agreeing closdy with that contained in the 
* Liber secundus ' of the Rheinau manuscript, though perhaps 
including certain things which are not to be found in the 
Rheinau book ^. But instead of transcribing it as a continuous 
whole, he divided it, intending to graft the several portions of 
it into the Sacramentary at convenient points : and the process 
of grafting has been carried out, in one instance, so awkwardly 
as to leave a plain indication of what has taken place. A simtlar 
process seems to have been attempted with the forms of Ordi- 
nation. The sections of the Vatican manuscript which contain 
the forms for ordaining Deacons and Priests have been placed 
at what seemed to be a convenient point, after the missae for 
the first of the Ember seasons, near the beginning of the first 
book, while the forms of admission to the Minor Orders, and 
that for the Consecration of Bishops stand near the end of the 
same book, in conjunction with other parts of what, for con- 
venience sake, may be called the Pontifical. And in this case 
again we have an indication that what is now divided formed, 

* Th« Denuntiaiio pro Scrutinio, how- * The form of Coniirmation may have 

ever, in the Vatican mannscript as well as been included in the Ordo Baptisterii, or 

in the Kheinan mannscript, speaks of the may have been placed apart from it with 

*Scnitiny* as beginning 'secnnda feria.' other forms for the use of the bishop. 

Both follow a common form, while in The forms for the exposition of the 

each there is an indication that the Gospels, the Creed, and the Lord^s Prayer 

Scmtiny actually took place on another may have formed part of the Ordo Bap- 

day of the week than that mentioned in tisierii : but it is also possible that they 

the form. were taken from a Gallican soorce. 



Digitized by CjOOQ lC 



THE RHEINAU MS. (R.) xxxix 

In the manuscript used by the compiler, a consecutive whole. 
The forms relating to the Consecration of Churches are foUowed 
by the sections relating to the Minor Orders : these are foUowed 
by missae for the anniversaries of the ordination of the cele- 
brant as Deacon and as Priest Next come the prayers for the 
Cpnsecration of Bishops, which are foUowed by anniversary 
missae\ and these are succeeded by the Cansecraiio sacrae 
virginis^ which again is followed by a series of missae for the 
anniversary of the profession. It seems that there can be little 
doubt that the Ordination forms which now stand at the 
b^inning of the book have been transferred to a new place 
by the compiler, who has failed to transfer along with them 
the anniversary missae which were annexed to them in their 
original position. Thus we may see that the forms of Ordi- 
nation, and the form for the benediction of nuns were probably, 
in the manuscript which he used, all placed together^. Such 
a collection would include the greater part of the matter which, 
as has been suggested above, the scribe of the Rheinau MS. 
discarded from the *Liber secundus,' as not required for the 
purpose which his book was intended to serve. 

Returning to the actual contents of the Rheinau MS. we 
find that it contains, after the Ordo Baptisterii^ a collection 
of missae^ benedictions, and prayers for special purposes, corre- 
sponding in general character, and sometimes closely agreeing 
in arrangement and in text, with the similar collection in the 
third book of the Vatican MS. We find also the form for 
the reconciliation of a penitent at the point of death, the Com^ 
mendatio Animae^ and the order for the Burial of the Dead 
(in somewhat more minute detail than the parallel portion of 
the Vatican MS.) ; and these are followed, as in the Vatican 
MS., by a collection of Missae pro defunctis. There are also 
some forms for the exorcism of ' possessed ' persons, which in 
part agree with the parallel portion of the Vatican MS. With 
these the Sacramentary ends ; for the Breviarium Apostolorum * 

^ llie forms of admission to the Minor were drawn the forms which appear in the 

Orders, and the section (or the greater Vatican manuscript annexed to the Roman 

port of the section) containing canonical forms for the Ordination of Deacons and 

regiilations on the snbject of Ordination, Priests (pp. 24, 28 of the present volome), 

are probably of GaUican origin, and de- and perhaps that for the Dedication of a 

rivedfromanothersonrce. (See Dnchesne, Chnrch (pp. 133-6). See Duchesne, Or, 

Origints du Culte Chritieny pp. 338, 350.) du Cultc Chritim^ pp. 350 sqq., 389 sqq. 

From the same Gallican source, probably, ' This, as well as the Martyrplogium, 



Digitized by CjOOQ lC 



xl INTRODUCTION, 

and the fragment of the Martyrologium already mentioned are 
not, strictly speaking, parts of the Sacramentary itself, but are 
rather of the nature of an Appendix. 

It may be noted that in the Rheinau MS. as in the Vatican 
MS. the name ' Secreta ' is used as the heading of the prayer 
which in the S. Gallen MS. has the title of * Super oblata ' : 
while some of the Prefaces are marked by the heading * Con- 
testatio ' or ' Contestata.' 

III. The S. Gallen MS. 348 [S.] is also described by 
M. Delisle {MAnoire sur d^anciefts Sacramentaires^ pp. 84-6). It 
is a small volume, bound in stamped white sheepskin or pigskin 
on oak boards, with leather clasps, and now contains 388 
numbered pages, including eight pages of paper at the b^in- 
ning ^ and six at the end of the volume. The paper and the 
binding are both of the same period (c. 1400), and are perhaps 
only a Uttle earlier than the inscription * Collectarium vetustum * 
upon the binding. 

The parchment leaves, now numbering 184 (pp. 9-376), are 
arranged in eighteen gatherings, of which the first two appear 
to be a later addition to the original volume. These two 
gatherings are signed at the end with the marks i and 11, 
those which next follow being marked at the beginning as iii 
and iiii, but bearing also at the end their original signatures 
I and 11. The fifth gathering, and those which foUow it, with 
the exception of the last^, are signed at the end with letters, 
beginning with C. The collation, summarily stated, is as 
follows : — 

1« II* I IP CD^o E12 pio GH^2 (H^ now lost) P« Ri» L^^ M^* 
NOPQ12 (Q12 now lost). 

The original Sacramentary begins on p. 32 (i. e. on the verso 
of the second leaf of gathering I), with an iliuminated title, 
fiUing the whole page: *In nomine sancte Trinitatis, Incipit 
liber sacramentorum anni circulum Romane ecclesie.' The 
recto of the leaf is blank, and the first leaf of the gathering was 
probably also left blank by the original scribe. The pages 

is printed by Gerbert (Jdon, Vet Lit. with his 'Sangallensis antiqtiior.* The 

Alem. vol. i. p. 453). foaith, fifth, and sixth pages are blank, 

^ The first of these pages bears the "wbile the seventh and eighth contain some 

S. Gallen press-mark, the second is blank. notes on the contents of the MS. 

The third contains a note with the signa- ' The last leaf of this gatheiing, which 

ture of ' Martin Gerbert Abbas S. Blasii/ probably bore the signature Q, is now 

which shows that the MS. is identical lost. 



Digitized by CjOOQ lC 



THE S. GALLEN MS. (S.) 



xti 



from 9 to 30 inclusive contain additional matter, written by 
different hands, at different times. The earliest portions are 
apparently but little later than the body of the MS. while the 
latest may belong to the early years of the tenth century*. 
The Sacramentary itself is written in a hand which may be 
best described as of a ' modified Lombardic * type, and which 
seems to belong to the beginning of the ninth or the end of the 
eighth century^. Traces of Lombardic writing appear also 
throughout the later additions on pp. 9-30, though they are 
less strongly marked than those which are to be found in the 
Sacramentary itself. In the ornamentation of the initial letters, 
and in the decorative use of red dots, there may perhaps be 
found some indication of Irish influence. 

The spelling of the MS. presents few peculiarities : the use of 
e for i is rather frequent, and there are occasional instances of 
the use of o for u. But both in speliing and in grammar the 
manuscript shows a much smaller proportion of errors than the 
Rheinau codex. The errors which it does contain have been 
generally corrected, and further emendations of the work of 
the original scribe have been made, by a second hand, probably 



^ The contents of these added leaves 
may be brieDy noted : — 

P. 9 (mntilated) contains prayers for 
nse at the time of the Oblatlon of the 
Encharistic elements. 

Pp. IO-I3, 17-18 contain missae and 
prayeis for the Festival of S. Gall, and 
its Vigil and Octave. These are inter- 
mpted by the insertion of other matter 
on pp. 13-16 (see below). 

Pp. 18-31 contain missae for AU Saints 
Day and for its VigiL [These portions 
are written in a hand probably of the 
latter pait of the ninth centnry.] 

Pp. 13-16, which now form the middle 
sheet of the gathering, contain a Missa 
qttam sactrdos pro semetipso debet canere : 
the piayers of this missa are in a hand of 
abont the year 900, the Epistle and Gospel 
being added at the end, in a hand probably 
of the early part of the tenth century. 

Pp. 23-3 contain a 'Horologimn* or 
table showing the length of a shadow at 
certain honrs of the day in each month of 
the year. 

Pp. 34-8 contain missae with the fol* 



lowing headings : — (a) Missa S. Mariae. 
(b) A/ia Missa in Sanctorum [sic]. (c) 
Jtem alia Missa, (d) Missa de Trinitate. 
(e) Item Missa pro quemcunqiie [sic] 
cupis. (f) Missa pro pcccatis (incom- 
plete). 

Pp. 39-30 are in a hand diflerent irom 
thatoftheprecedingpages. Theycontain 
the end of a missa for the Vigil of the 
Assuniption, and a missa for the FestivaL 
[Theie is clearly a break between the 
contents of p. 38 and those of p. 29 (i. e. 
between the gatherings 1 1 and I) : bnt 
the whole of the contents of pp. 33-30 
are probably of about the same date^ 
most likely before 830.] 

' This phrase is borrowed Irom Dr. 
Mannde Thompson {Handboek of Greek 
and LaHn Paleieographyy p. 218), who 
points ont that the most distinctly Lom- 
bardic character attaches only to certaia 
letters in the MS. A page of the MS. 
has been reproduced in facsimile in the 
collection of the Palaeographical Society. 
[Plate 185 (or vol. iii. no. 9).] Anothef 
appears in the present volnme. 



orTHE 

1'MIVERSITY 



Digitized by CjOOQ lC 



xlii INTRODUCTION. 

of the ninth century. Sometimes the original writing has been 
altogether erased, and in some other cases it is not quite clcar 
what the reading of the first hand has been : but in the great 
majority of instances the original reading can be quite clearly 
made out. In citing the readings of the MS. in the notes to the 
present volume, the original text is indicated by the symbol S^ 
(a query being added where the reading seems probable, but not 
absolutely certain) and the emended text by the symbol S^, 
Speaking generally, it may be said that in the matter common 
to this MS., the Vatican MS., and Gerbert's text, the readings of 
S^ are in agreement with the Vatican MS. and those of S* with 
Gerbert's text. But the portions of the MS. where the cor- 
rector has used the greatest freedom are the Prefaces, the 
greater number of which are not contained in the Vatican MS. 
In these portions also, the readings of S'^ generally agree with 
those of Gerbert's text. 

A further point to be noted with regard to the MS. is the 
appearance in many places of notes, most of which may be 
assigned to the tenth century, which have apparently been 
intended, as M. Delisle remarks, for the guidance of a scribe 
who was engaged in writing a Sacramentary, using the MS. 
as his model, but making some variations from its order, and 
incorporating matter from other sources. It may be observed 
that in its divergences from the text of the S. Gallen MS., as 
corrected, the ' Gelasian * text of Gerbert's triple Sacramentary 
almost always follows these marginal directions: and this fact 
strongly supports Gerbert's view that the S. Gallen MS. was 
that employed by the scribe of his triple Sacramentary (* San- 
gallensis olim, nunc Turicensis ') for the * Gelasian ' part of his 
compilation. 

It seems most likely that the manuscript, though it had very 
possibly passed into the possession of the monastery of S. Gallen 
before the time when Gerbert's triple Sacramentary was written, 
was not written in that house. It is most improbable that it 
would in that case have contained no missa for the Festival of 
S. Gall : and there is no such missa in the Sacramentary itself, 
though the deficiency is, as we have seen, supplied by some of 
the leaves added at a later time. Among the notes alrcady 
mentioned is one at the point (p. 307) where the Festival would 
fall, *Hic scribe de Sco. Gallo' : and in Gerbert's text we find 
the services for the Vigil and Festival inserted. 



Digitized by CjOOQ lC- 



THE S. GALLEN MS. {S) xliii 

Another plece of internal evidence, of a more positive kind, 
bearing upon the question of the date of the manuscript, as well 
as upon that of the place where it was written, is to be found at 
p. 368, where at the bottom of the page there appear in red 
uncial letters the words ' Memento Domine famuli tui Remedii 
Episcopi/ The purpose of the insertion has cvidently been 
that Remedius should be mentioned by name in the ' Memento 
vivorum' : and it is at least a most probable conjecture that the 
Remedius thus referred to is the great Bishop Remedius of 
Chur. The inference that the Sacramentary belonged to Re- 
medius himself^ is perhaps hardly warranted: but it seems 
clear that it must have been written during the life of Reme- 
dius, and in some place where his name would receive such 
a special mention. 

This mention is given to him, apparently, not as the Bishop 
of the diocese, since the Canon Actionis also contains the words 
' et antistite nostro ///.,' and it seems most likely that its pre- 
sence is due to the peculiar position of Remedius as a temporal 
prince. The see of Chur, in the seventh and eighth centuries, 
was hereditary in the family known as the Victoridae. The 
Bishops exercised temporal as well as spiritual authority in the 
district known as ^Rhaetia Curiensis' (an entirely un-Teutonized 
district, the boundaries of which nearly corresponded with those 
of the diocese), and bore the title of * Praeses.' The last of 
the Victoridae, Bishop Tello, died about 773, and his suc- 
cessor in the see, Constantius, received probably in tbat year, 
from Charles the Great, the titie and powers of 'Rector^' The 
purpose of Charles in this grant was no doubt to secure his 
power in a district which had as yet remained, by reason of its 
isolated situation, practically untouched by Teutonic colonists. 
It was not imtil 806 that he took the further step of with- 
drawing this temporal office from the hands of the Bishop and 
of organizing the province according to the German fashion, 
under two *Grafen*.' Thus from 773 to 806 the occupants of 
the see of Chur practically retained, under Charles' sanction, the 
temporal power which had belonged to their predecessors. The 

* This seems to be the view of M. De- Graubunden^ p. ao, and Abel-Simson, 

lisle {Mhnoire sur (TAneiins Sacramen- Karl der Grosse, yol. i. p. 141 (note 4). 
taires, p. 85), and of Dr. Mannde ' See P. C. Planta, Geschiehie von 

Thompson {Handbook of Greek and Latin GraiibUnden^ p. a8, and the same aulhor's 

Palaeography, p. ai8). Das cUte Raciien^ p. 357. 

' See P. C. Planta, Geschichte voM 



Digitized by CjOOQ lC 



xliv INTRODUCTION. 

exact date of Remedius' episcopate is not known. The dates 
commonly assigned for his accession (8go) and for his death 
(820) do not seem to rest on any very good authority. It is 
certain that he was Bishop in the year 800, since Alcuin men- 
tions him as such in a letter of that year, addressed to Anno of 
Salzburg: and it is not impossible that he may have become 
Bishop before that year. On the other hand, in view of the 
fact that he seems to have been in high favour at the court of 
Charles, it has been supposed that his death had already taken 
place before the change in the administration of the province in 
806, a change for which the death of an active and capable 
• Rector ' would possibly give occasion *. 

If this view as to the date of Remedius' death is correct, the 
date of our manuscript cannot be later than 806 : and the same 
consequence will foUow if we adopt the view that the mention 
of his name in the manuscript is due to his possession of a tem- 
poral dignity which came to an end in that year. On the other 
hand, it does not seem that the evidence as to the date of his 
accession to the see of Chur, and to the temporal dignity 
annexed to that see, necessarily points to the year 800 as the 
earliest possible date. It is perhaps hardly safe to lay much 
stress on such phrases as 'pro Christianissimis imperatoribus 
nostris^* as an indication of date. But the presence of this 
phrase in the manuscript is perhaps most easily accounted for 
if we suppose that it was written before the coronation of Charles 
the Great, and that the phrase is a survival, having reference to 
the Eastem imperial house. If the words are to be taken 
strictly *, and interpreted of the new Western dynasty, they would 
point to a date as late as 813*. But on the whole it may be 
said that whether the true dat^ of the manuscript is to be found 
in the eighth or in the ninth century, it is probably within 
a short distance of the year 800, while the evidence seems to 
point to the district of Rhaetia as the place where it was written. 

That district was^ as we have said, but little affected by 

^ See P. C. Plant&, Das aUe Raetien^ before the coronation of Charles ; we 

pp. 309, 357. shoald hardly expect to find it during his 

' This appears in one of the Good reign. 

Friday ' bidding prayers * of the MS. * In this year Louis was crowned and 

' It is perhaps more likely that they associated in the empire ; and he in tum 

shoold be taken strictly, if the date is assodated his son Lothair wilh himself 

later than Soo, than if it is earlier. A a few years later, in 817. 
va^ue plural might contiuue to bc used 



Digitized by CjOOQ lC 



THE S. GALLEN MS. {S.) xlv 

Teutonic influence ; and we find in the contents of the Sacra* 
mentary but few traces of * Gallican ' usage, and none (except 
for the mention of Remedius, already referred to) of the recog- 
nition of any other temporal power than the Roman.. There is 
no mention of the * regnum Francorum * such as we find in the 
Vatican and Rheinau MSS. Apart from the evidence of the 
Proprium Sanctorum the most notable point in which Gallican 
influence may be discemed is the mention of S. Hilary and 
S. Martin in the * Communicantes * clause of the Canon. If 
M. Duchesne's su^estion as to the origin of the two forms 
which appear at the end of the Missa Chrismalis in the Vatican 
MS.^ is correct, we must reckon their appearance in the S. Gal- 
len MS. as a sign of possible Gallican influence. The form 
of blessing the Paschal candle is the same as that which appears 
in the Gallican books, but it is probable that this form, as well 
as the usage of the benediction, had already found its way into 
Italy before the end of the dghth century. The form for bless- 
ing the lamb at the close of the Canon in the Missa in Nocte 
Sancta (see Gerb. p. 90) iUustrates a custom which, though 
probably not general, was apparently sufficiently common in 
the middle of the ninth century to furnish Photius with one of 
his accusations against the Western Church ^ ; and its presence 
in the manuscript, though showing that the latter was adapted, 
in this respect, to local custom, gives no sure indication as 
to any particular locality. 

On the other hand, the absence of any notice of the Rogation 
Days may be taken as evidence that the Gallican influence was 
not strong in the district to which the manuscript belongs^: 
while the presence of the prayers for the Great Litany of 
April ^5, with mention of the Roman ' stations,' points to the 
following, in this respect, of the Roman custom. A similar 
inference may be drawn from the list of saints mentioned in the 
Proprium Sanctorum, Here also it would appear that Roman, 
rather than Gallican, usage has determined the local practice, 
and influenced the local kalendar. 

The points in the Proprium Sanctorum which suggest Galli- 

^ See p. 73 of the present edition, and ' As we have seen, there are prayers 

I>uchesQe, Or, du Culte Chrit. p. 296, mte, for these days In the Rheinau MS., which 

' SeeBoDa,Z^^i?tf^^Xt/»r^.II.viii.5, omits the Roman usage of the Great 

and Sala'8 note&. (Vol. iii. pp. 185 sqq. Litany. 
ofSala'sedition.) 



Digitized by CjOOQ lC 



xlvi INTRODUCTION. 

can influence are few in number. First, perhaps, may be mcn- 
tioned the commemoration of S. Praejectus on Jan. 25, since he 
may be probably identified with the Bishop and martyr com- 
memorated in Auvergne. Another trace of Gallican influence 
may be found in the double commemoration of S. Euphemia, 
whose name appears not only on Sept 16, as in the Leonine 
and Gregorian Sacramentaries, but also on April 13, as in the 
Vatican MS. and in the Eastem Kalendars^. Possibly the 
appearance of the names of SS. Mary and Martha on Jan. 19, 
as in the Rheinau MS., may be due to Gallican influence^. On 
the other hand, the correspondence with what may be said to 
be known, with tolerable certainty, as to the Roman Kalendar 
of the latter part of the eighth century is well marked, while the 
great majority of the saints especially commemorated belong, 
if not to Rome itself, at any rate to Italy. 

M. Battifol, in his luminous book upon the origin and histoiy 
of the Roman Breviary, fumishes us with a Kalendar including 
the names of those saints who may be said to have been cer- 
tainly, or almost certainly, especially commemorated at Rome 
in the time of Adrian I *. If we compare this Kalendar with 
the Proprium Samtorum of the S. Gallen MS., we find that the 
two are in close agreement. The S. Gallen MS. omits the 
mention of S. Anastasius (Jan. 22), of S. Matthias (Feb. 24), 
of S. Mark (April 25), and of S. Epimachus (May 10)*. It 
omits the feasts of S. Potentiana or Pudentiana (May 11), 
S. Cyrus (July 15), S. Praxedes (July 21), and S. Apollinaris 
(July 23)*. It assigns the festival of S. Leo not to June 28 (the 
date of the translation of his relics by Sergius I in 688), but to 

^ See Dnchesne, Origines du CulU ADtiphooary according to the nse of 

Chritien^ p. 127. S. Peter's church at Rome with the Pro- 

* The Vatican MS. also substitutes the prium Sanctorum of the early Gregorian 
name S, Mariae, for the name .S". Maril, Sacramentaries, and with the Carolingiaa 
but shows the connexion of the festival LecUonaries. 

with the Roman usage by adding the * It mentions S. Vincent, who in Bat- 

names of Audifax and Habacuc, the sons tifol's Kalendar is joined with S. Anas- 

of S. Marius and S. Maitha, according to tasius, on Jan. 22, and S. Gordianus, 

the tradition which makes the latter who is coupled with S. Epimachus, on 

martyrs at Rome. Gerbert, it may be May 10 ; the prayers of the Great litany 

remarked, is mistaken in his statement are assigned to April 25. 

that the Rheinau MS. gives the name of ' The mention of SS. Cyms, Praxedes, 

Marius. ond Apollinaris in BattifoVs Kalendar is 

• Battxfol, Histoire du Brhfiaire Ro- due to the Lectionaries ; S. Potentiana is 
main^ pp. 125 sqq. The Kalendar is the only one of these four whose festival 
constructed by a comparison of the later appears in the Sacramentaries. 



Digitized by CjOOQ lC 



THE S. GALLEN MS. {S.) xlvil 

April II, which is the date indicated as that of his 'deposition' 
in the Libcr Pontificalis (vol. i. p. 239), and probably the date 
intended in the inscription cited by M. Duchesne, in the notes 
to his edition of the same work {Liber Pantificalis^ voL i. p. 379, 
note 35), where the name of the month is omitted. The festival 
of AU Saints is not noticed, that of S. Caesarius being alone 
mentioned on Nov. i. The mention of SS. Chrysanthus and 
Daria is not on Oct 25, but on Nov. 29, where they (with 
S. Maurus) are joined, as in the Vatican MS., in the same com- 
memoration with S. Saturainus. In connexion with this juxta- 
position it may perhaps be worth while to note the restoration 
by Adrian I of the basilica of S. Saturninus * una cum cyme- 
terio sanctorum Crisanti et Dariae ' {Lib. Pontif.^ vol. i. p. 509). 

Other saints' days mentioned in S., but not in M. BattifoFs 
list, are SS. Emerentiana and Macarius (Jan. 23) ; S. Sotheris, 
and SS. Zoticus, Irenaeus, and Hyacinthus (Feb. ' 10) ; SS. 
Vitalis, Felicula, and Zeno (with S. Valentinus on Feb. 14); 
S. Juliana (Feb. 16); SS. Perpetua and Felicitas (March 7); 
S. Juvenalis (May 3) ; the Dedicatio Ecclesiae beatae Mariae ad 
Martyres (May 13) ; S. Vitus (June 15) ; S. Benedict (July 11) ; 
the 'Maccabees' (Aug. i, where mention is also made of the 
veneration of S. Peter's chairis) ; S. Donatus (Aug. 7) ; S. Mag- 
nus (Aug. 19) ; S. Rufus (Aug. 27) ; S. Priscus (Sept. i) ; 
S. Gurgonius (Sept. 9); S. Augustinus' (Nov. 17); and S. Da- 
masus (Dec. 11). Of these festivals^ those of SS. Perpetua and 
Felicitas and of S. Gurgonius appear in the Philocalian list of 
* Depositiones Martyrum ' ; that of the Maccabees was apparently 
of general observance ; that of S. Augustinus appears to be the 
festival of a Capuan martyr, who has been confused, at least by 
the later scribe, with the Bishop of Hippo. AII the remaining 
names of Saints, with the exception of S. Macarius, may be 
connected with places in Italy, while some of them are certainly 
Roman^. It may be noted also that the festival of S. Nico- 
medes (June i) and that of S. Michael (Sept. 29) are shown by 
the titles of the S. Gallen MS. to be connected, like that of 

^ This is marked as NatL S. AgustitU is assigned by the old Roman Maityro- 

Efi. by the original hand. The corrector logy to Cnmae ; S. Jnvenalis was Bishop 

h^ 9Mm& Natl. io Translatio. of Naini;>the <Diaconia S. Viti' and 

' S. Sotheris, and the other three saints a 'monasteriam S. Donati* were already 

commemorated on the same day, belong in existence at Rome in the time of Leo III 

to Rome ; SS. Vitalis, Felicula, and Zeno {Liber Pontif. ii. pp. 21, 34) : S. Donatns 

either to Rome or to Spoleto ; S. Juliana is perhaps the Bishop of Arezzo. The 

Digitized by CjOOQ lC 



xlviii INTRODUCTION. 

S. Mary ad Martyres^ with the anniversarics of the dedications 
of churches at Rome : while the festival of the Purification has, 
as in the Rheinau MS., the title *S, Simeonis.' 

As in the Rheinau MS., the Roman 'stations' are marked 
throughout Lent, for the Ember Days, and also for certain 
festivals. The Secret has always the title *Super oblata,' or 
*Super oblatam'; the Preface is marked only by the initials 
of * Vere Dignum,' having no separate title. The Lent missae^ 
as in the Rheinau Sacramentary, include missae for the Thurs- 
days in each week. 

Whether the S. Gallen Sacramentary originally agreed with 
that of Rheinau in containing a ' Liber secundus,' including the 
Ordo Baptisteriiy and other special offices and missae such as 
those which occupy the latter part of the first and third books 
of the Vatican MS., we cannot now say : but it seems not un- 
likely that this was the case. If so, the loss of the Liber 
secundus is the more to be regretted, since it seems that the 
S. Gallen MS. was so constructed as to include forms for the 
use of a bishop ^. It might therefore have been expected (on 
the theory already stated as to the significance of the words 
*Liber secundus de extrema parte' in the Rheinau MS.), that 
the Liber secimdus of the S. Gallen book, if it existed, would 
have contained the forms of Ordination and other Episcopal 
offices, and so have fumished material for comparison with the 
text of the Vatican Sacramentary which is not supplied by the 
contents of the Liber secundus of the Rheinau book. 

But in what it now contains, the S. Gallen MS. does 
supply the defects of that of Rheinau to a very considerable 
cxtent. As we have seen, the Proprium Sanctorum of the 
Rheinau Sacramentary is much less fuU than that of the S. Gal- 
len : and the additional missae contained in the latter cover 
a very large part of the second book of the Vatican MS. In 
fact, there are only a very few sections of the Proprium Sanc- 
torum of the Vatican Sacramentary which do not appear, either 
in whole or in part, in the S. Gallen text The precise extent 
of the agreement between the two will, it is hoped, be suffi- 
ciently shown by the marginal references appended to the text 

name of S. Magnas may be connected the Oils and Chrism, and for the Recon- 

with Anagni, and those of SS. Rufus and ciliation of the Penitents, which, as we 

* Priscus with Capua. have seen, the Rheinau Sacramentary 

^ It contains the forms for hallowing omits. 



Digitized by CjOOQ lC 



IMPORTANCE OF R, AND S. xHx 

bf the present volume, and by the scheme of the contents of 
the S. Gallen manuscript, which will be found in the Appendix. 

From what has already been said of the Rheinau and 
S. Gallen Sacramentaries, it will appear that there are strong 
grounds for regarding them as independent witnesses. The 
Rheinau manuscript shows traces of Gallican influence which are 
absent from the S. Gallen manuscript : there is reason to think 
that the two manuscripts were written in different localities: 
they are not, indeed, very widely separated in date ; but the 
limited character which marks the Proprium Sanctorum of the 
Rheinau manuscript may be taken as an indication that it was 
copied from a text a good deal earlier than that employed by 
the scribe of the S. Gallen manuscript. The amount of irregu- 
larity of spelling and of grammar exhibited by the two, while it 
is sufficient in each case to show that the text has not been much 
affected by the movement for reform in these matters, is so 
much greater in the one than in the other as to supply a further 
reason for regarding them as mutually independent : while this 
view is also supported by the absence from one of prayers and 
Prefaces contained in the parallel sections of the other. When 
we compare them with the Vatican Sacramentary, hitherto 
known as the * Gelasian,' we find that, taken together, they 
include by far the greater part of its contents. They differ from 
it in the arrangement of the common matter : and the differences 
of arrangement are by no means few or unimportant But of 
these differences, and of the inferences to be drawn from them, 
it will be more convenient to treat at a later stage. It is sufficient 
here to note two facts : first, that the proportion of matter 
common to these three Sacramentaries of the * Gelasian ' type is 
very large ; and second, that in cases where such common 
matter is also found in the Sacramentaries of the later or 
* Gregorian ' t3T>e, the three * Gelasian ' Sacramentaries ^ are very 
often in agreement with one another, as against what appears to 
be the later recension of the text, presented by the * Gregorian' 
Sacramentaries. 

For these reasons it would seem to be clear that in the task 
of verifying or correcting the readings of the Vatican manu- 
script, the two Sacramentaries of Rheinau and S. Gallen must, 
as a general rule, be our principal authorities ; though in some 

^ This statement, so far as the S. GaUen the original readings, not to the later 
mannscript is concemed, has referencc to corrections or alterations. 

d 



Digitized byCjOOQlC 



1 INTRODUCTTON. 

cases their evidence may be set aside in favour of that supplied 
by earlier authorities, such as the 'Leonine' Sacramentary, it 
must outweigh that of the later Sacramentaries of the * Gregorian ' 
type, such as those edited by Pamelius or M^nard, to which, as 
the best authorities accessible in their time, Tommasi and Vezzosi 
were naturally led to refer. 

IV. The Bodleian MS. Bodl. Add. A. 173 has been occasion- 
ally cited in the notes to the present volume, where it is denoted 
by the symbol A. This manuscript also is described by 
M. Delisle ^, from notes fumished by Mr. Falconer Madan. It 
is a small volume containing fifty-two parchment leaves, not 
uniform in size. It is written in a Carolingian minuscule hand 
which may bc assigned to a date near the end of the ninth cen- 
tury. The phrase 'Christianum Francorum Romanorumque 
imperium ' in the Good Friday prayers, may be taken as evidence 
that it was written in the Frankish kingdom, but there is nothing 
else in the manuscript itself to show clearly the place where it 
was written or used. It may be said to consist of four fragments, 
each incomplete at the beginning and at the end^ while there 
are also several gaps in the first and fourth fragments. The 
missae contained in this manuscript are of the Gregorian, not of 
the Gelasian type : but in some portions of its contents it 
presents certain points of interest for the purpose of the present 
edition. The peculiar form in which the Creed which it contains 
was written by the original scribe shows several curious instances 
of agreement with the text of the Vatican manuscript : and cer- 
tain portions of the forms relating to Ordination, which make up 
one of the fragments ^, show a text closely agreeing with that of 
the Codex Gellonensis, as cited by Mart^ne. 

V. Another Bodleian manuscript, formerly included in the 
Canonici coUection, now MS. Liturg. Miscell. 319, has also 
furnished some material for the notes of this edition, where it 
is cited by the symbol B. It is professedly a Gregorian Sacra- 
mentary, and appears to have been once used at Aquileia, 
since the later insertions in its Kalendar include the names of 
certain Aquileian saints ^, and notices of the obits of six Fatri- 

^ Mimoire sur cTAnciens Sacramen^ secntive text of the leaves now numbered 

taires, pp. 152-3. 40 and 43. 

' This fragment consists of two leaves ' S. Hennagoras (Jnly 12) and SS. 

only (fol. 41, 42), which are misplaced, Thecla, Erasma, and Dorothea (Sept. 

interrnpting, as they now stand, the con- 25). 



Digitized by CjOOQ lC 



PRINTED TEXTS. li 

archs of Aquileia. Its date may be after the year looo, but is 
probably before 1019 \ The manuscript is beautifully written 
throughout, and contains some fine miniatures and illuminated 
letters. The portions of its contents which have been used for 
this edition are the missae for special purposes, which include 
several coUects parallel to those in the Vatican manuscript, and 
its order for the Burial of the Dead, which in several portions 
agrees with the parallel orders in the Vatican and in the 
Rheinau Sacramentaries. 

VI. For one portion of the order for the Burial of the Dead, 
reference has been made to a manuscript Pontifical of English 
use, of the twelfth century, which seems to have at one time 
belonged to Hereford Cathedral. It is now in the Library of 
Magdalen CoUege, Oxford (MS. Magd. aa6). 

The use made of printed texts has been chiefly for the purpose 
of comparison ; but some of these texts have appeared to be 
of sufficient value to be employed also for purposes of correction. 
Foremost among these is the text of the Leonine Sacramentary. 
The references to this Sacramentary are to the columns of 
Muratori's Liturgia Romana Vetus, but the readings of his 
edition have been compared with the more trustworthy text con- 
tained in the second volume of the edition of S. Leo's works 
prepared by the Ballerini, in which every divergence from the 
readings of the manuscript is professedly indicated in the notes. 
Next in importance, as r^ards the use made of them, are the 
Gallican Sacramentaries edited by Tommasi and Mabillon, and 
the Ordines reproduced by Mart^ne from certain early manu- 
scripts. To the Gallican books, reference is made by the 
columns of Muratori's Liturgia Romana VetuSy but for greater 
security his readings have been compared, where that was possi- 
ble, with the edition of Neale and Forbes*. For the Canon 
Actionis recent collations of the parallel portion of the Missale 
Francorum and the Sacramentarium GaUicanum have been em- 
ployed as well as the printed texts. Where the Rheinau and 
S. Gallen manuscripts furnish no material for comparison, recourse 
has been had to early texts included in the second volume of 
Gerberfs Monumenta Vet. Lit. Alemannicae^ and to Ordines 

^ This is the latest date assigned to the see of Aqaileia for more than thirty 

the decease of John, Patriarch of Aqni- years. 

leia, the first of the six whose obits are ^ Ancimt Liturgies of the Gallican 

noted in the Kalendar. He occupied Churck, 8vo, Bumtisland, 1855-1867. 



da 



Digitized by CjOOQ lC 



lii INTRODUCTION. 

printed by Mart^ne in his De Antiquis Ecclesiae Ritibus *• Some 
use has alsobeen made of the 'Ambrosian ' text contained in the 
first volume of Pamelius' Liturgicon Latinum *, of the Gregorian 
text in Muratori's Liturgia Romana Vetus^ and of Mr. Warren*s 
«dition of the Leofric Missal ^ 

Three other printed texts have been employed much more 
lai^ely, and thdr readings dted much more frequently. But the 
purpose of the citations is rather that of comparison than of 
emendation. They serve as the means of showing the relation 
between the text of the Vatican manuscript and the kindred 
texts of Rheinau and S. Gallen on the one hand^ and the later 
recension of the text on the other. These are the text contained 
in Gerbert's Sacramentary, already mentioned, and the Gregorian 
Sacramentaries edited by Pamelius * and M^nard *. The Sacra- 
mentary of M^nard is of some special importance, as it contains 
a good deal of matter closely parallel to parts of the contents 
of the third book of the Vatican manuscript, which find no place 
in the Rheinau Sacramentary. 

To attempt anything like a fuU discussion of the questions 
relating to the history and development of the Roman Sacramcn- 
taries is not the purpose of this Introduction, and would be 
beyond its scope. But it may be well, for the sake of dearness, 
before discussing the variations of the Rheinau and S. Gallen 
Sacramentaries from the Vatican manuscript, or the points of 
resemblance and of difference which they exhibit, as compared 
with the Gregorian Sacramentaries, to state certain facts which 
form the most important data of the general problem. 

The Vatican manuscript itself furnishes us with evidence that 
before the time of Charles the Great books bearing the title of 
*Liber Sacramentorum Romanae Ecclesiae' were known and 
used within the Frankish kingdom. It is itself one of these 
books : and the fact that it contains a certain admixture of 
Gallican elements, and is clearly not a simple transcript of 
a Roman book, may be taken as evidence, to a certain extent, of 

^ Those most frequently nsed are taken * In the second volnme of the Litur- 

from the Codex GeUomnsis^ from a MS. gicon Latinum, 

Pontifical at J^mi^ges, and from Egbext^s ' The xeferences are given to the 

PontificaL reprint contained in the thizd yolume 

* The editioo nsed is that of 1609. of the Benedictine edition of S. Grc£:ory's 

' 4to, Oxford, 1883. works (1705). 



Digitized by CjOOQ lC 



THE GREGORIAN SACRAMENTARIES. liii 

the introduction of the Roman book from which it is in the main 
derived, at some time earlier than the date of the manuscript 
itself. The Sacramentaries commonly known as Gallican, the 
* Missale Francorum/ the ' Missale Gothicum/ the * Missale Gal- 
licanum Vetus/ and possibly the * Sacramentarium Gallicanum ^/ 
show signs of the influence of Roman books in the modification 
of the Gallican rite within the Frankish dominions : but they 
give us no evidence as to the name by which the Roman books 
in question were known. The Rheinau manuscript, though 
rather later, and though now possessing no title, may be taken as 
another instance of a Frankish Sacramentary, in the main Roman, 
and based to some extent on a Sacramentary closely akin to that 
from which the Vatican manuscript is derived. 

In the latter part of the eighth century, probably between 784 
and 791, Pope Adrian I sent to Charles the Great, at his request, 
a copy of the Roman Sacramentary in the shape which, as it 
was believed, had been given to it by the revision of S. Gregory. 
This forms the basis of the class of Sacramentaries known as 
Gregorian, of which all the earliest specimens known to us 
appear to have been written north of the Alps. The earliest 
Gregorian Sacramentaries are all divided into two parts, which 
are in some manuscripts separated by a list of the contents of 
the second part, in others also by a short preface to the second 
part, drawn up by the person to whose arrangement that portion 
of the Sacramentary is to be assigned. In this preface it is 
stated that the first part of the Sacramentary, which stands 
before the preface, is (with certain specified exceptions) the 
Sacramentary set forth by S. Gregory, while the second part, 
which follows the preface, is a compilation from other sources, 
containing ' alia quaedam quibus necessario utitur sancta ecclesia,' 
which S. Gregory had omitted in his Sacramentary, in view of 
the fact that they had been already set forth by others. The 
second part is of the nature, in fact, of a supplement to the first 
part, compiled from service books other than that ascribed to 
S. Gregory. This preface, and therefore also the second part of 
the Gregorian Sacramentaries, are sometimes ascribed to 
Grimoldus, who was Abbot of S. Gallen from about 850 to 872 : 
but a more probable view is that expressed by the writer of the 

' Mabillon snpposed this manuscript it belongs rather to the north of Italy. 
to haye had its origin in the province of (See Duchesne, Origines du Culte 
Besan^on, bat it seems not unlikely that Ckriiieny pp. 150, 151). 



Digitized by CjOOQ lC 



liv INTRODUCTION. 

treatise De Ecclesiasiicis ObservaHonibus^ who ascribes the author- 
ship of the preface and the compilation of the supplement to 
Alcuin \ 

The desire of Charles the Great was to make the adoption of 
the Gregorian Sacramentary universal and exclusive throughout 
his dominions, and it was no doubt partly with the view of 
assisting such a general adoption that the second part, or supple- 
ment, was added to the text furnished by Adrian, which, as wc 
may infer, did not contain all that was required. If, as seems 
most likely, we may judge from the contents of the supplement 
what Adrian's copy of the Sacramentary left to be provided 
from other sources, it would appear that what was sent to 
Charles as the Roman Sacramentary of S. Gregory contained 
no missae for ordinary Sundays, such as those after Epiphany 
and after Pentecost, and no missae for special purposes such as 
those which are contained in the third book of the Vatican 
manuscript. M. Duchesne argues that Adrian's book was a 
copy of the Sacramentary prepared for the use of the Pope, and 
included only the prayers for festivals and * stational ' days, which 
would be said by the Pope himself ^ With the addition of the 
supplement, however, the Gr^orian Sacramentary was suitable 
for general use, and was accordingly generally adopted, accord- 
ing to Charles' direction. 

It was not, however, at once adopted so completely as to 
exclude the use of the older Roman Sacramentaries, which we 
find, in the ninth century, distinguished by the name of * Gelasian.' 
Thus in the Chronicle of the Abbey of S. Riquier, we find in an 
inventory drawn up in 831, the foUowing entry : — 

' De libris sacrarii qui ministerio altaris deserviunt Missales 
Gregoriani tres: Missalis Gregorianus et Gelasianus modemis 
temporibus ab Albino ordinatus i : Lectionarii Epistolarum et 
Evangeliorum mixtim et ordinate compositi v : Missales Gela- 
siani xix ^' 

Here the 'Missales Gregoriani' are no doubt some of the 
copies of Adrian's book which were multiplied and distributed, 
under Charles' direction, soon after its reception : the ' Missalis 

* Micrologus, De Eccl, Observ, cap. 60. Jdhrbiuh, vol. xiv. pp. 953 sqq. 

See for a recent argument on this subject * Origines du CuUe Chritien^ pp. 115 

a paper *• Ueber das sogenannte Sacramen- sqq. 

tarium Gelasianum/ by Dom Suitbert ' Chronicm Centtdense^ in the Spici- 

Baumer, O. S. B., in the Historische legium of d*Achery, vol. iv. p. 485. 



Digitized by CjOOQ lC 



CONTINUANCE OF ' GELASIAN' BOOKS. Iv 

Gregorianus et Gelasianus . . . ab Albino ordinatus' ts most 
probably a copy of the Gregorian Sacramentary including the 
supplement : if so, we have here a confirmation of the view which 
ascribes that supplement to Alcuin. The ^ Missales Gelasiani/ 
far more numerous, are Sacramentaries of the older type, of 
which it is expressly said that they are among the ' libri sacrarii ' 
and employed in the service of the altar. 

Le Brun, in commenting on this passage, notes it as an 
argument in favour of the view that the Benedictines retained 
the older or * Gelasian ' Sacramentary after the introduction of 
the Gregorian^. But its retention was not confined to the 
monastic communities. In a record of a diocesan visitation by 
Hincmar of Rheims, held probably about the year 850, we find, 
in the inventories of books belonging to parish churches, the 
mention of ' Gelasian ' as well as of ' Gregorian ' missals : in 
one case the only missal of the church seems to have been 
* Gelasian *.* 

How long thc use of the * Gelasian ' Sacramentary continued, 
side by side with that of the Gregorian, can hardly be determined. 
But the evidence of the triple Sacramentary used by Gerbert 
would seem to show that in the tenth century the ' Gelasian ' 
rite was still not a mere survival^ but was so far in practical use 
as to rank, for the purposes of the compiler of that collection^ 
which can hardly be supposed to have been merely antiquarian, 
with the Gregorian and Ambrosian rites. Traces of its partial 
use may also be found. Thus in a Poitiers Pontifical, cited by 
Martfene, who supposed it to have been written about the year 
900, we find provision for the possibility of the lessons on Easter 
Even being either * secundum Gelasium ' or * secundum Gre- 
gorium^/ while in another manuscript mentioned by Vezzosi, 
certain Missae Dominicales (presumably a series such as that in 



^ Le Bnm, ExpHcation de la Messe^ lib. iii. cap. 34 (vol. iii. p. 155 in 

yol. ii. p. 143 (ed. 1860). 1764 ed.). The passage is erroneously 

' See the paper by Dom Suitbert cited from Mart^ne by Vezzosi (7>4^»iajM 

Baumer, to which reference has been Opera, yol. vi. p. 70 noU) as being con- 

made above. {Hist, Jakrb, vol. xiv. tained in the Pontifical of Troyes, the 

p. 348.) The author argues that the Ordo from which immediately precedes 

term ' Gelasian ' must have been, in that from the Poitiers Pontifical in Mar- 

popular as well as in leamed use, tine*8 series of extracts. Gerbert {Mon, 

applied to the Missals (or Sacramen- VeU Lii, Alem. vol. i p. 83 noie) re- 

taries) of the older type. produces Vezzosi's statement 

» Mart^ne, De Antiq. Eccl Ritibus, 



Digitized by CjOOQ lC 



Ivi INTRODUCTION. 

the supplement to the Gr^orian Sacramentary) are called 
*Orationes Dominicales S. Gelasii PapaeV Another instance 
of the same kind of reference is to be found in the Irish book 
known as the Stowe Missal, where the Canon is entitled ' Canon 
Dominicus Papae Gilasi V 

We have already seen that Le Brun speaks of several *Gelasian * 
Sacramentaries as known to him : and the points which he notes 
as distinguishing them from the Gr^orian Sacramentaries may 
be sufficiently traced in R. and S. to warrant us in supposing 
that these two manuscripts, if not among those with which 
Le Brun was acquainted, belong to the same type which he 
distinguished as *Gelasian.' He does not notice any Sacra- 
mentary divided, like the Vatican manuscript, into three books, 
and we may perhaps fairly infer that he knew of none, except 
the Vatican manuscript, in which this division was to be found. 
The manuscripts of the * Gelasian ' type now known to us are few 
in number. Besides R. and S., it would seem that we may 
assign to this class the Sacramentary of Gellone, from which 
Mart^ne extracted several of the Ordines included in his work 
De Antiquis Ecclesiae RitibuSy and to which, as reproduced by 
Mart^e, reference is occasionally made in the foUowing pages * ; 
and also a manuscript now known as Codex O. 83 in the Chapter 
Library of Prague *. To the same class, perhaps, belongs the 
Sacramentary of Angouleme, described by M. Delisle * ; but this 

* Thomoiii Opera, vol. vi. Pieface, p. it to date from the latter half of the dghth 
XXXV. centnry. 

* Y,Y.,^zxwi^IMurgyandRitualof * This MS. has recently been made 
the Celtic Church, p. 234. The date of known by Dom S. Baamer, who mentions 
the part of the MS. inclnding the Canon it more than once in his paper, alieady 
and its title is rather unoertain : bnt it referred to, in vol. xiv. of the Hiitorischt 
seems most likely that here, as in other Jakrbuch» He is of opinion that both 
cases, the name is employed to distinguish the Sacramentary of Gellone and the 
something taken from a Sacramentary not Pragne manuscript, though showing (es- 
professedly Gregorian. The Canon ac- pecially the latter) traces of Gregorian 
tually contains the words said to have influence, should be dassed as ' Gelasian.' 
bcen added by S. Gregory, agreeing in • MSm, sur ifAncSacram.yigi^.^i-^, 
this point, as well as in some others, The contents of the codex, as noted by 
with the Canon of the * Gelasian ' Sacra- M. Delisle, show some apparent cor- 
mentaries. respondences with the Vatican manuscript ; 

' This manuscript, now in the National but the general arrangement seems to 

Library at Paris (MS. Lat. 12048), bears agree more with the later Crelasian Sacra- 

the title ' Liber Sacramentorum.* It has mentaries, the whole Proprium de Tem- 

been' described by M. Delisle {Mim, sur pore and Proprium de Sanctis forming 

d*Auc, Sacram, pp. 80, 81), who considers one series. The Canon, as in the Gelasian 



Digitized by CjOOQ lC 



THE BODLEIAN FRAGMENT. Ivii 

apparently is so far * Gr^orianized ' as to have led to its being 
dassified, as M. Delisle tells us, as ' Missale vetus ex Gelasiano 
et Gregoriano mixtum/ 

In addition to these manuscripts mention may be made of 
a fragment, hitherto unnoticed, in Uie Bodleian Library at Oxford K 
This is of very small extent, consisting only of portions of four 
leaves, which seem to have been used in the old binding of one 
of the printed books of the Douce coUection, and to have been 
rescued from that position by Mr. Douce when tbe volume was 
rebound, and attached to one of the fly-leaves. They have now 
been removed from this situation, and bound up in a separate 
cover. The fragment contains part of the Missa Chrismalis 
(including a portion of the Exorcism and Preface which are to 
be found on p. 7» of the present work), the end of the missa for 
the night of Easter Even, and part of that for Easter Day, parts 
of the missa and other prayers for the Nativity of S. John 
Baptist^ and of the missae for the vigil and the festival of 
SS. John and Paul, the latter part of the missa for the sixth 
Sunday after Pentecost, and the heading of that for the vigil of 
SS. Peter and Paul. The sections, as in the Vatican manuscript 
and the Angoulfeme Sacramentary, appear to have been num- 
bered, and the Roman * station ' for Easter Day is noted in the 
heading of the missa. The order of the prayers agrees exactly 
with that of the S. Gallen manuscript, while the readings of the 
text, save for some minor variations of spelling, agree very 
closely with those of the first hand in the same manuscript^* 

books, is not at the beginning, bnt at the 1870 {Mim, sur d^Anc. Sacram.^ pp. 

end of the Proprium and Ctmmune. It 8^1). 

may be noted that the second part of the ^ MS. Douce, f. i. A < coUotype' fiic- 

book contains a series of Episcopal Bene- simile of one page of the fragment (foL 3 

dictions snch as that which, as already verso) is inclnded in the present yolume. 
snggested, may be referred to in the ' One exception may be noticed. In 

heading of the ' second book ' of R. M. the Preface which stands at the end of 

Delisle assigns the Angonl^me Sacra- the Missa Chrismalis (see p. 73 infra) 

mentary to the lattcr part of the eighth, the fragment reads, * Qui mysterium (sic) 

or the beginning of the ninth, century, tuomm secreta revelans padficum nemus 

apparently inclining to the later date, ore columbe gesUtum/ &c. This diflfera 

which he gives in the list of manuscripts from the reading of S ^ by the insertion 

appended to his text. Another manu- of the word ' padficum/ but supports the 

script, now lost, which is mentioned by leading of 'nemus* found in V. and S*., 

M. Delisle, was probably of the Gelasian and adopted in the text in preference to 

class — a ' Liber Sacramentorum Romanae ' munns/ which is snbstituted by S *. The 

Ecclesiae' written in silver lettere on change is no doubt due to the corrector's 

purple parchmentp which perished when fEdlure to understand the original word^ 

the library of Strasbuig was destroyed in which is used in a rather rare sense. 



Digitized by CjOOQ lC 



Iviii INTRODUCTION. 

The treatment which the leaves have at different times received 
prevcnts the formation of any trustworthy estimate of their 
date from their present general appearance, and the character 
of the handwriting fumishes the only test by which the date of 
the fragment canbe determined. The writing is of a rather 
unusual type, presenting affinities with both the Merovingian 
and the Lombardic, and may point to a date nearly as early as 
that of the Vatican manuscript. It probably does point to 
a date earlier than that of either S. or R. The fragment is 
thus perhaps the oldest among the known specimens of the 
later type of ' Gelasian ' Sacramentaries, and its agreement with 
S. seems to give additional weight to the evidence of that 
manuscript 

None of the manuscripts classed as * Gdasian ' contains any 
mention of S. Gelasius corresponding to the mention of S. Gre- 
gory, which we find in the titles of the Gregorian Sacramentaries. 
Those which have a title at all are called either ' Liber Sacra- 
mentorum Romanae Ecclesiae/ or simply * Liber Sacramen- 
torum/ Their claim to the name * Gelasian ' rests chiefly on 
what seems to have been the general usage of the eighth and 
ninth centuries, when they were distinguished by this epithet 
from the Sacramentaries which claimed to be, and were be- 
lieved to be, the work of S. Gregory. But the further question 
as to the foundation of this usage is one which we can hardly 
now decide. It may have been the consequence of a tradition 
which ascribed to S. Gelasius the origin of the * Liber Sacra- 
mentorum ' from which they were derived. But we do not find 
any clear evidence of such a tradition before the time when the 
name appears in use. Gennadius, in the account of S. Gelasius 
contained in the treatise De Viris Illustribus, speaks of *trac- 
tatus diversarum scripturarum et sacramentorum ' composed by 
him. The * Liber Pontificalis,' while it does not say expressly 
that S. Gelasius compiled a Sacramentary, does attribute to 
him the composition of ' sacramentorum praefationes et ora- 
tiones ' — of forms, that is to say, such as those of which a Sacra- 
mentary is an organized collection \ Walafrid Strabo, writing 
in the first half of the ninth century, goes a step further, and 
tells us that S. Gelasius is said to have arranged prayers 
composed by himself and others. He may be understood to 

* Liber Ptmtificalis^ vol. i. p. 255. 



Digitized by CjOOQ lC 



EVIDENCE OF JOHN THE DEACON. lix 

say also that fhe prayers arranged by S. Gelasius were in use 
in the churches of Gaul ^. 

By the time when Walafrid wrote, however, the term * Gela- 
sian ' was already in use, as we see by the inventory of S. Riquier, 
and his statement may rest simply on that usage. John the 
Deacon, writing in the latter half of the ninth century, is more 
explicit and detailed in his statement. He tells us^ that 
S. Gregory compressed *in unius libri volumine* the *GeIa- 
sianum codicem de missarum solemniis,' and that he effected 
this object 'multa subtrahens, pauca convertens, nonnulla vero 
superadidens pro exponendis evangelicis lectionibus.' It is upon 
this statement that Tommasi and others who have followed him 
have principally relied in their aigument in favour of the Gelasian 
origin of the Vatican manuscript This Sacramentary seemed to 
correspond with the indications contained in John's statement 
as to the character of the ' Gelasianus codex.' It is certainly 
the case that it is divided into three books, while the Gregorian 
Sacramentary contains, or forms, a single book. But here the 
correspondence seems to end. The differences of arrangement 
between the Vatican manuscript and the Gr^orian Sacra- 
mentary are such that the work of the person who compiled 
the latter from the former could hardly be adequately described 
by the phrases which John employs, if those phrases are to be 
taken strictly. The quantity of matter which, on this theory, 
would have been discarded, is certainly considerable : but the 
amount of matter which has changed its place is also very 
lai^e: the ^multa subtrahens' may fit the case well enough: 
but the ' pauca convertens ' does not seem to apply. It would 
be more applicable, as we shall see, if we suppose that the 
* Gelasianus codex ' of which John speaks was a Sacramentary 
of which the missae were arranged like those in R. or S. : and 
R., though not divided into three books, contains more books 
than one. But if we are to suppose the ' Gelasianus codex ' 
which John had in view to have been a Sacramentary resem- 

1 De RebusEccksiasHciStCA^, 22, The snggest the Tiew that S. Gregory drew 

phrase is also capable of another mter- his material from varions sonrces, ratber 

pretation — ^that the churches of Gaal used than the view expressed by John the 

< prayers of their own/ and as referring to Deacon, that S. Gregory's Sacramentary 

the Gallican Sacramentaries. Walafrid was based on a similar work of S. Gela- 

goes on to speak of S. Gregory as the sins. 

compiler of the ^Liber Sacramentomm ' ' De Vita Gregorii, iL 17. 
which bears his name: bnt his words 



Digitized by CjOOQ lC 



Ix INTRODUCTION. 

bling R. or S., it becomes more probable that his statement 
was based simply on a comparison of what in his own day was 
known as the * Gelasian ' Sacramentary with what was known 
as the Gregorian, and therefore less likely that his statement 
expresses an early tradition, uncoloured by the opinion of the 
writer or his contemporaries. The question seems, however, to 
be rendered more difficult, whatever view we take as to the 
character of the * Gelasian codex/ by his mention of another 
point with regard to S. Gr^ory's work. If the words * nonnuUa 
vero superadiciens' stood by themselves, they might apply to 
either of the supposed cases, at least as exactly as the phrases 
' multa subtrahens ' and * pauca convertens.' But it is difficult 
to see how the phrase 'nonnulla vero superadiciens pro expo* 
nendis evangelicis lectionibus ' is to be explained as a reference 
to anything contained in the Gregorian Sacramentary as we 
have it now, or as we know it to have been received before 
the time at which John the Deacon wrote. Possibly an 
explanation might be found by a comparison of the degrees in 
which the Gelasian and Gregorian books serve by their arrange- 
ment to illustrate the Liturgical Gospels. But it seems also 
possible that we have here an indication that John's statement 
does not rest simply on the impression which he had formed of 
the comparative contents of the ' Gelasian ' and ' Gregorian ' 
codices of his own day, but in part depends upon some source 
of information now unknown to us, as to the actual work of 
S. Gregory^. 

The only authority, therefore, which can be alleged with 
certainty for the use of the term * Gelasian,' as applied to the 
class of Sacramentaries which includes V., R., and S., is to be 



^ It may be worth while to notice the mention of his compilation of a * Liber 

fact that Bede, writing at a date mnch Sacramentomm/ though here also we find 

nearer to S. Gregory*s own time than mention of the addition to the Canon. 

either John the Deacon or Walafiid But the resemblance between Bede'8 

Strabo, and dwelling at some length account of S. Gregory and the accoont 

upon the literary laboura of S. Gregory, in the Libcr Ponlificalis is sufficiently 

does not attribute to him either the for- strong to suggest that there may be a 

mation or the revision of a Sacramentary, dose relationship between the two, which 

though he does mention the addition would account for the non-appearance in 

which S. Gregory is said to haye made the one of what is omitted in the other. 

to the clause ' Hanc igitur oblationem ' in Jolm the Deacon seems to have used 

the Canon of the Mass. Nor does the other souxces of informatioD, independent 

Liber PontificcUis^ which brieily passes of either account. 
over S. Gregory^s literary work, make any 



Digitized by CjOOQ lC 



COMPARISON OF R. AND S. WITH V. Ixi 

found in the fact that such Sacramentaries were actually dis- 
tinguished by this name while they were still in use, and that, 
in accordance with this usage, certain forms, such as the 
lessons on Easter Even, agreeing with the order prescribed in 
these Sacramentaries, were also described as ^secundum Gela- 
sium/ The usage may have been the result of an early 
tradition as to their origin ; but we cannot be certain that this 
was so. It may, as M. Duchesne supposes, have sprung up in 
the eighth or ninth century, when it was desired to distinguish 
the older form of Sacramentary from that which bore the name 
of S. Gregory, and have owed its origin to the tradition pre- 
served in the *Liber Pontificalis,' that S. Gelasius was the 
author of * prefaces and prayers ^.' In any case, it would have 
been admitted by those who used the term that the whole 
^ Gelasian ' Sacramentary, as they knew and used it, had not pro* 
ceeded from S. Gelasius : and it is hard to think that, if there had 
been a general belief, in the early part of the eighth century, 
that the main body of the * Gelasian' Sacramentary, apart from 
certain things obviously of much more recent origin, was really 
due to S. Gelasius, the compiler of the supplement to the 
Gr^orian Sacramentary would have refrained from citing the 
authority of S. Gelasius for the forms which he transferred from 
the older Sacramentaries to his own compilation, and would 
have been content, as he was content, to state in his intro- 
ductory preface that his material was drawn from the work of 
authorities other than S. Gregory. 

For the use of the term in our own day, and especially for 
its use as applied to the Vatican manuscript, we may plead not 
only the usage of the time when these Sacramentaries were still 
employed, but the current use of liturgical scholars. The name 
is a convenient one, so long as we do not use it as a * question- 
b^ging epithet': it has, ever since Tommasi's time, been 
generally applied to the one Sacramentary of this class which 
has been really known to students of the Westem Liturgies, 
and it would be unreasonable, unless some clear advantage 
could be expected from a change, to attempt to alter the title 
by which the book has so long been known. 

In comparing the arrangement of the Vatican manuscript with 
that of the later * Gelasian ' codices, as represented by R. and S., 

* See Duchesne, Origines du Culie Chr^iieu, pp. la 1-123. 



Digitized by CjOOQ lC 



Ixii INTRODUCTION. 

perhaps the first point which strikes our attention is the absence 
in the latter of the division into three books, which marks thc 
earlier manuscript, and which was, in the eyes of its first editor, 
a weighty argument in favour of the identity of that manuscript 
with the Sacramentary of S. Gelasius. If we assume that the 
early Roman Sacramentary which fumished the basis of V. was 
divided, like V. itself, into three books, of which the first con- 
tained the partially developed Proprium de Tempore^ the second 
the Prqprium Sanctorum and Commune Sanctorum\ and the 
third a series of unappropriated Sunday missae with the Canon 
Aciumis and certain missae in quotidianis diebus^ we find on 
tuming to R. and S. that these three divisions have been com- 
bined, augjmented, and in part revised. The Proprium de 
Tempore has been developed by the appropriation of the missae 
Dominicales to particular Sunda^rs, and by the addition of other 
Sunday missae assigned to Sunda}^ not provided for by this 
appropriation ; the Prqprium Sanctorum has also received addi- 
tions, and no longer forms a separate division, but is broken up, 
and its parts interspersed with the Sunday missae. The group 
of Sunday missae betng thus removed from their position 
immediately before the Canon Actionis^ the missae quotidianae 
are moved into that place, so that the Canon, with its attendant 
series of Postcommunions and Benedictions super Populum^ 
stands at the end of the whole collection. Thus the whole of 
the Sacramentary has received a certain amount of rearrange- 
ment, and almost all its parts show a certain amount of chai^e 
in their position. 

But the process of rearrangement has not been confined to 
this general shifting of material. There has been also, it would 
seem, in many cases, a rearrangement of the contents of par- 
ticular portions. Thus, while the greater part of the prayers 
which in V. make up the missae from Christmas to the 
Epiphany are found also in the corresponding portion of R. 

^ The aecoQd book of V. coDtains, as the fint book of V. which are not strictly 

we have seen, some portions which belong * ordinis anni drculi/ and the contents of 

to the Propriufn de Tempore ; whether the latter part of the third book (sections 

this was the original arrangement may xxiT-cvi) : we may also leaye out of our 

perhaps be doubtful, bnt the point is not reckoning the poxtion of R. which is 

of much importance for the present pur- t^arallel to these portions of V., and 

pose. In the foUowing discussion of the forms in R. the second book of the 

contents of V., R., and S., we may leave whole coUection. 
out of our coDsideration the portions of 



Digitized by CjOOQ lC 




RESEMBLANCES OF R. AND S, TO GREGORIAN BOOKS. IxHi 

and S., they there appear in a difTerent order : so also with the 
prayers which in V. make up the missae from Easter to Pente- 
cost, and so again with the Advent missae and with the prayers 
of the missae for the Ember seasons. The case is the same, in 
several instances, with the prayers for particular festivals in the 
Sancioraley while here we also find that in R. and S. some of 
the missae which form the Commune Sanctorum of V. have 
been assigned to particular festivals, and the Commune Sanc- 
iorum has been reconstructed. The missae for the whole of 
Lent and Advent have been revised and rearranged, those for 
Septuagesima, Sexagesima, and Quinquagesima have been 
slightly altered. As a general rule, the form of the missa in 
R. and S. corresponds with that which we find in V.: each 
missay that is to say, contains two Collects before the Secret : 
many are also provided with a Preface \ and with a Benedictio 
super Populum. But while R. and S. thus preserve, in the 
structure of their missae^ the characteristic features of the 
^Gelasian' Sacramentary, the general result of the revision is 
such that the individual missae are brought into closer agree- 
ment with the Gregorian missae for the same days than those 
of V. Looking merely at the prayers contained in a particular 
missa of R. or S., as they stand in Gerbert's text, and com- 
paring them with those of the corresponding missa in the 
Gregorian Sacramentary of Muratori, we might often be dis- 
posed to think that the missa of R. or S. had been constructed 
by simply adding to the Gregorian missa such forms as were 
needed to make up a missa of the ' Gelasian ' type : or, if we 
chose to look at the matter from another point of view, we 
might say that the Gregorian missa seems to have been formed 
from the ' Gelasian ' missa of R. or S. by simply discarding the 
forms which were not required in a missa of the Gregorian 
type. If, however, we take the differences of readings presented 

* The large nnmber of proper Prefaoes in S., where the rest of the missa is 

in R., and still more in S., is a featnie in conmion to both mannscripts. Even so, 

which the two later Sacramentaries show the number of Prefaces in R. exceeds that 

a marked difference from the earlier one. in V. : bnt the Prefaces of S. ontnumber 

The nnmber in R. is less than in S. ; for those of V. in the proportion of nearly 

(as will be seen from the Appendix) R. thzee to one. The gteater part of the 

not only omits a good many Saint's day Prefaces of S. find a plaoe, thongh fre- 

missae, which appear in S., and which qnenUy with some alteration of thdr text, 

there indude a proper Prefaoe, bnt also in the supplementary portion of the Gre- 

omits in many cases a Preface contained gorian Sacramentaiies. 



Digitized by CjOOQ lC 



Ixiv INTRODUCTTON. 

by the diflTerent Sacramentaries into account, the question of 
tbe relation of R. and S. to V* on the one hand, and to the 
Gr^orian Sacramentary on the other, will sometimes appear, 
even in such cases, to be rather more intricate. If, in addition 
to this, we further consider the fact that R. and S. contain many 
missae which, while they owe, or seem to owe, some part of 
their contents to the Gregorian Sacramentary, are for the most 
part composed of prayers which find no place in the first por- 
tion of tliat Sacramentary, but can be traced in V., and contain 
also other ntissae which are not represented in the Gregoriaii 
Sacramentary at all, it seems impossible to avoid the conclusion 
that the type of Sacramentary represented by R. and S. rests, 
at least to a very large extent, and probably as its principal 
foundation, upon a Roman Sacramentary very closely allied to 
that which forms the basis of the text of V. On the other 
hand, it can hardly be doubted that this later type of * Gelasian * 
Sacramentary is closely related to that other recension of the 
Roman Sacramentary which is represented by the first portion 
of Muratori's Gregorian text ^. 

The use which is made in R. and S. of the material fumished 
by the Advent missae of V. may be seen, to some extent, from 
the notes appended to those missae (Book II, sections Ixxx- 
Ixxxv, pp. 214-223). But it may be worth while, as an illustra- 
tion of what has been said^ to examine the result, as it appears 
in R. and S., in comparison with the parallel portion of Mura- 
tori's Gregorian text. 

The two * Gdasian ' books contain five missae for the Sundays 
before Christmas : Muratori's Gregorian text has only four. In 
S. each of the five missae has a Preface : the Gregorian missae 
have none, and those of S. are not all contained in V. The 
Collects, Secret, and Postcommunion of the first missa in R. 
and S. are all found in V. : the two Collects are also found in 
the Aliae orationes de Adventu of the Gregorian text : as 
r^^rds readings, S^ and R. preserve in one of these two Col- 
lects the reading of V., in the other they agree with the 

^ The Gregorian Sacramentary edited ment, and did not form part of the 

by Pamelins contains, in its first portion, recension which the compiler attributed 

a large amotmt of material common to to S. Gregory, The relation of this 

R. and S. Bnt mnch of this material, as added matter to the * Gelasian ' Sacra- 

it would seem, has been inserted by the mentaries is the same as that of the sap- 

same hand which compiled the snpple- plement 



Digitized by CjOOQ lC 



SEPTUAGESIMA Af/SSAE OF R. AND S. Ixv 

Gr^forian tcxt, and differ from V. The Secret and Postcom- 
munion are not in the Gregorian text. In the ntissae for the 
other four Sundays R. and S. agree with the Gregorian text as 
to the first Collect, Sccret, and Postcommunion ; some of these 
prayers are not contained in V. On the other hand, the second 
CoUect in each of the four missae is to be found in V., while 
none of them is contained in the Gregorian text. The two 
* Gelasian ' books contain a series of missae ' quotidianis diebus,' 
which is not to be found either in V. or in the Gregorian text : 
the greater part of the prayers of which the missae are made up 
are contained in V., and most of them are absent from the 
Gregorian text. The same is the case with the series of addi- 
tionai Advent coUects. The missae for the Ember days, while 
differing from the parallel series both in V. and in the Gregorian 
text, have more in common mth the former than with the latter. 
There are some cases, in this portion of R. and S., of prayers in 
which the text of the later ' Gelasian ' manuscripts shows agree- 
ment with that of the earlier, where they differ from the Gre- 
gorian text : but the instances are few, and the points of 
agreement or difference somewhat slight 

The missae of V. for Septuagesima and the two following 
Sundays are found in R. and S. with but little change. Each 
of them has, in the later manuscripts, a proper Preface: the 
Preface for Sexagesima appears elsewhere in V., while all three 
find a place in the supplement to the Gregorian Sacramentary, 
in a form correspondin^, on the whole, rather to that which is 
given to thcm by the second hand of S. than to that in which 
they are to be found in R. Apart from these Prefaces, there 
is not much to connect the missae of R. and S. with the 
Gr^orian text One prayer is common to R., S., and the 
Gregorian in each of the three missae. In that for Septua- 
gesima, the Super Populum of R. and S. is identical with the 
CoUect of the Gregorian missa: it is found elsewhere in V., 
which here has no Super Populum ^. In the missae for Sexagesima 
and Quinquagesima, R. and S. adopt, as the first CoIIect^ the 
CoIIect of the Gregorian missa^ and transfer to the second 
place the Collect which stands first in the missa of V. This 
is perhaps more to be noted in the case of the Sexagesima 

^ The title Super Populum is in V. Popuium is probably due to this clerical 
piefixed to wfaat is obviousiy the Post- error of the scribe, whicfa has been cor- 
communioQ : tfae absence of a Super rected in tfae tezt of tfais edition. 

e 



Digitized by CjOOQ lC 



Ixvi INTRODUCTION. 

ntissa^ where the peculiar significance of the Gregorian CoUect 
depends upon the Roman usage, which made the 'station ' that 
day at the church of S. Paul, and where the remaining prayers 
of the fnissa are not found in the Gregorian text \ 

The missae of the Sundays of Lent in R. and S. present 
fewer points of comparison with V., since in that manuscript the 
missae for the 'Scrutinies' are assigned to the third, fourth, 
and fifth Sundays : these missae are to be found also in R., but 
not assi^ed to the same, or indeed to any particular days^ 
In the missa which R. and S. assign to the first Sunday of 
Lent, the first Collect is the same, with a slight variation, as in 
Muratori's Gr^orian text, the second the same as the first 
CoUect of V., the Secret is common to V. and to the Gregorian, 
the Postcommunion is in the Gregorian missa but not in V., 
while the Super Populum is the same as in V., not appearing in 
Muratori's Gregorian text, but being found in the Codex Otto- 
bonianus. For the second Sunday, the first CoUect is Gr^orian, 
while the remaining prayers agree with V. ; the Postcommunion 
appears elsewhere in the Gregorian books, and the Super 
Populum is in the missa for the same day in the Codex Otto^ 
bonianus. For Palm Sunday, the whole of the prayers of R. 
and S., with the exception of the Postcommunion, agree with 
the missa in V. The first Collect is common to the Gregorian, 
and the Super Populum^ once more, is in the missa of the 
Codex Ottobonianus. The Postcommunion, which is not Gre- 
gorian, occurs ekewhere in V. Turning to those Sundays for 
which V. employs the missae for the * Scrutinies,' we find that 
in R. and S., on the third Sunday, the first Collect agrees with 
the Gregorian missa^ and the Super Populum with that of the 

^ Some of them, as also some of the Rdmischen Sacramentarien und Ordines, 

non-Gr^orian prayers of the missae for p. 163.) As against this view it may be 

SeptuagesimaandQuinqnagesima, appear remarked that the mtssae for the *Scru- 

as additional forms in Pamelius' text, bnt tinies ' are not of the Gelasian type, 

have been marked by the compiler as having only a single CoUect: and that 

not belonging to the Gregorian recension. it is quite possible that the proper missae 

' Dr. F. Probst, in hls recent work on for the Sundays have been discarded in V. 

the Koman Sacramentaries, treats the in order to insert in their place the missae 

presence of these missae on the third, for the * Scrutinies.' In this case, we 

iburth, and fifth Snndays of Lent as part cannot tell how far the Sunday missae of 

of the original Gelasian arrangement, and R. and S. agreed with those of the older 

snpposes them to have been discarded in Gehisian Sacramentary. They are not 

R. and S.,infiavour of new jswfjjo^borrowed (with one exception) in very dose agree- 

for the most part from the Gzegorian mentwiththemi^ja^forthesameSnndays 

Sacramentary. (Probst, Die dUesten tn thc Gregorian Sacramentary. 



Digitized by CjOOQ lC 



FERIAL MISSAE OF LENT IN R. AND S. Ixvii 

Codex Ottobonianus : the secbnd CoUect, Secret, and Postcom- 
munion appear in other Gregorian missaey while the last is also 
found in V., but is assigned to another day. For the fourth 
Sunday, all but the Super Populum agree with Muratori's' 
Gregorian text, the Secret appearing elsewhere in V., while the 
Super Populum is the same as the Postcommunion of the missa 
for the * Scrutiny/ For the fifth Sunday, all the prayers are 
contained in the Gregorian Sacramentary, but only the first 
CoUect is common to the Gregorian missa for the Sunday : 
no part of the missa is found in V. Possibly the small pro- 
portion of agreement wliich the missae for these three Sundays 
show with the contents of V, may be due to the suppression in 
V, of the missae with which they might have been expected to 
agree : for whatever reason, the amount of their contents which 
can be traced in V. is much less than in the case of the missae 
for the other Sundays of Lent ^. Each of the Sunday missae 
of R. and S. contains a proper Preface ; these appear, with more 
or less variation, in the supplementary part of the Gregorian 
Sacramentary. 

The missae for the week-days of Lent in R. and S. differ 
from the series in V., in the first place by the addition of a missa 
for the Thursday in each week. It was perhaps the intro- 
duction of the Thursday *station' which gave occasion for 
a rearrangement of the whole of this portion of the Sacra- 
mentary. The Thursday missae of R. and S. are, for the most 
part, made up of prayers which occur elsewhere in V. The 
same, indeed, may be said of most of the week-day missaei 
but, in many of them, some prayers are included which do not 
appear in V., and which do occur, though not always in the 
same position, in the Gregorian Sacramentary : while others, 
common to V. and to the Gregorian books, are placed in R« 
and S. in the same position whidi they occupy in the Gregorian 
text In some instances, however, even where this is the case, 
the readings of R. and S. agree with V. where the Gregorian 
text shows a difference from the latter manuscript. The 
structure, and the apparent source of the missae of R. and S. 
may perhaps be most conveniently shown by the foUowing 

* The missa for the fourth Sanday is thcre was no important diflference be- 

now wanting in R., bnt from the gcneral tween them with rcgard to what was 

agreement of R. and S. in this portion of contained in the leaves which have been 

their contents it seems most likcly that lost in K. 

e 2 



Digitized by CjOOQ lC 



Ixviii 



INTRODUCTION, 



table, which includes all the week-days from Ash Wednesday 
to the Thursday in Coena Domini, with thc exception of thc 
Sabbatum in xii Lectionibus, which is left out of the reckoning, 
for obvious reasons. In this table, V. signifies that the prayer 
is included in thc missa for the samc day in the Vatican manu- 
script, Gr., that it is included in the missa for thc samc day in 
Muratori*s Gr^orian text. Praycrs found dscwhere in V. arc 
marked (V.), thosc found elscwherc in thc first part of the 
Gregorian tcxt are markcd (Gr.), those found only in thc sup* 
plementary part of the Gregorian text are marked [Gr.], while 
an asterisk added to onc or othcr of thesc symbols indicatcs 
that the praycr appcars in thc placc indicatcd with somc varia- 
tion of tcxt. The missae containcd in S. arc the basis of the 
tablc ; R. does not now contain thosc for thc lattcr part of the 
third and the first part of the fourth wecks, while there is 
a slight diflference of arrangcment between R. and S. in regard 
to the Monday of thc fifth wcek (sec App. p. 331). Each of 
the missae for the first week in S. has a proper Preiace ; R. 
omits those of the Monday and Tuesday. 







ist CoU. 


2nd Coll. 


Secret. 


Postcom. 


Sup. Popul. 


g 


Fer.iv . . 


Gr. (V.) 


Gr. (V.) 


V.Gr. 


Gr. (V.) 


(Gr.) 


Q 


Fer.v . . 


(V.} 
Gr. (V.) 


(V.) 


(V.) 


(Gr.) 




1' 


Fer. vi . . 


V. 


V. 


(V.) 


V. 


Sabb.. . . 


V. 


V. 


V. 


V. 


V. (Gr.*) 




rFer.ii . . 


Gr. (V.) 


V. (Gr.) 


V. 


Gr.fV.) 
V. (Gr.) 


V. 


—* 


Fer. iii . . 


Gr. 


(V.) 


Gr. 


Gr. 


s- 


Fer. iv . . 


Gr. 


Gr. 


V. (Gr.) 


Gr. 


V. (Gr.) 


4> 


Fer. V . . 


(V.) 


(V.) 


(V.) 


^l'^ 


(V.) 


>M 


Fer. vi . . 


Gr. 


V. 


V. 


V. 


V. 




rFer.ii . . 


Gr. 


V. 


Gr. 


V. 


V. 


:a Fer.,iii . . 


Gr. (V.) 


V. 


Gr. (V.) 


V. 


V. 


^•jFer. iv . . 
•SlFer. V . . 


V. 


V. (Gr.) 


Gr. 


V. (Gr.) 


Gr. 


(V.) 


(V.) 


(V.) (Gr.) 


V. (Gr.*) 


^^•^r 


S Fer. vi . . 


Gr. 


V. 


Gr.* 


Gr. 




^Sabb. . . 


Gr. (V.) 


V. 


Gr. (V.) 


Gr. 


V. 




/'Fer.ii . . 


(V.) Gr.» 


V. 


Gr. 


V. 


V. 


•3 


Fer. iii . . 


(V.) Gr.» 


V. 


Gr. (V.) 


Gr. 


V. 


i 


Fer. iv . . 


Gr. 


V. 


Gr. (V.) 


Gr. 


V. 


Fer. V . . 


(V.) 
Gr. cV.) 


[Gr.] 


(V.) 


(V.) 


(Gr.) 


M 


Fer. vi . . 


cv.) 


Gr. 


Gr. 


[Gr.] 


> 


VSabb. . . 


V. (Gr.) 


V. 


V. (Gr.) 


(V.) 


V. (Gr.) 


/Fer.ii . . 


V. (Gr.) 
Gr. (V.) 


(Gr.) 


V. (Gr.) 


V. (Gr.) 


V. (Gr.) 


•-: Fer. iii . . 


V.» 


V. (Gr.) 


V. (Gr.) 


Gr. 


3 . Fer. iv . . 


V.Gr. 


Gr. 


Gr. 


Gr. (V.) 


Gr. (V.) 


wU^^-\ • • 


(V.) 


(Gr.) 


(V.) 


(V.) 


Gr. (V.) 


*^ Fer.vi . . 


Gr. 


? 


V. (Gr.) 


Gr. 


V. 




^Sabb. . . 


V. 


V. 


Gr.CV. 


Gr. (V.) 


V. 



Digitized by CjOOQ lC 



LENT 'STATIONS' IN R, AND S. 



Ixix 



ist Coll. and Co)!. Sccret. Postcom. Sup. Popul. 



s-l 



/Fer.ii . . 


Gr. (V.) 


Gr. 


(V.) Gr.* 


(Gr.) 


V. 


Fcr.iii . . 


Gr. 


[Gr.] 


Gr. 


Gr. (V.) 


V. [Gr.] 


Fer.iv . • 


Gr.(V.) 


V. 


Gr. 


Gr. (V.) 


Gr.] 
[Gr.i 


Fer.v . . 


(V.) 


(V.) 


(V.) 


(V.) 


Fcr.vi . . 


Gr. 


V. 


V. 


Gr. (V.) 


V. 


ISabb. . . 


(V.) 


[Gr.] 


(V.) 


(V.) 


[Gr.] 


rFcr.u . . 


Gr. 


(V.) 


V. 


(V*) 


(Gr.) 


Fer.iii . . 
Fer.iv . . 


Gr. 


V. 


(V.) 
V. 


V. 
Gr. 


(V.) 
Gr. 


ist & 2nd CoU. Gr. ; ard 




&4thColl.V. 









It will be seen from the table that only one of the tnissae of 
V. appears as a whole in R. and S., that, namely, for the 
Saturday before the first Sunday of Lent, a day for which the 
Gr^orian Sacramentary provided no missa. With regard to 
the other days, it would seem that, as a general rule, tiiie first 
Collect is the same as the CoIIect of the Gregorian Sacra- 
mentary : but the rule is not by any means absolute. 

In the heading of each of the Lent missae of R. and S. (with 
the exceptions of the second Sunday and of the Saturday before 
Palm Sunday) there is mention of the Roman church at which 
the ' station ' for the day was held. The list, as may be seen 
from the Appendix (pp. 325-333), differs but slightly from that 
which is fumished by the Gregorian Sacramentaries of Pamelius 
and Muratori. It seems to differ in regard to the Thursday of 
the first week, where the Gregorian Sacramentaries mention the 
church of S. Laurence ' foris murum ' : but Pamelius' marginal 
note seems to indicate that his manuscript, or some other autho- 
rity which he employed, was in practical agreement with the 
heading as given in R., and that * foris murum ' is an erroneous 
reading, arising from a misunderstanding of the title 'ad 
Formonsum * or * ad Formosum.* A more important divergence 
is that with regard to the Monday of Holy Week, where R. and 
S. mention the church of SS. Nereus and Achilleus, agreeing in 
this point with the list in the second volume of Mabillon s 
Museum Italicum^ but differing from the Sacramentaries of 
Muratori and Pamelius, which, like the present Roman Missal, 
place the ' station ' at the church of S. Praxedes. 

An exact comparison of the missae for the Ember days, and 
of the prayers * in xii. Lectionibus,' i^ rendered difficult by the 
fact that in these portions of their contents there is a certain 



Digitized by CjOOQ lC 



Ixx INTRODUCTION. 

amount of difference between R. and S. Both agree in furnish- 
ing two series of missae for the * leiunium quarti mensis/ of 
which one (which in S. agrees throughout with the series of the 
Gregorian Sacramentary of Muratori, save for the addition of 
a Preface to the Wednesday missa) stands between the missa 
for Pentecost and that for the octave. The prayers of the other 
series, which is placed after the missa for the third week after 
Pentecost, are very closely in agreement with those of the series 
for the Pentecost week in V. The presence of the two series is 
probably due to the usage, which existed in some places, of 
observing the fast in the * fourth month,' without regard to the 
date of Pentecost. The prayers for the other three seasons, 
while not agreeing exactly either with those of V. or with those 
of the Gregorian Sacramentary, have, taken together as a whole, 
perhaps more points of agreement with the latter, while they 
contain in each case some elements which are found in V. and 
are absent from the Gregorian missae. 

A minute comparison with regard to the missae for the prin- 
cipal festivals and for the Saints' days which are common to the 
Proprium Sanciorum of V., of R. and S., and of the Gregorian Sa- 
cramentary, cannot well be carried out within the limits of an In- 
troduction. The means for such a comparison will, it is hoped, 
be considerably increased by the present volume : and it may 
suffice for the present purpose to say that these missae point, on 
the whole, to the same conclusion as those which have already 
been discussed. R. and S. show, as a general rule, more points 
of agreement with the Gregorian text than can be found in the 
missae of V. At the same time, they often retain prayers which 
are found in V., but are absent from Muratori's Gr^orian text, 
and thus show their connexion both with the early form of the 
Roman Sacramentary which furnished the basis of V., and with 
the later form exhibited by the Gregorian books. A further 
point of some importance is brought to our notice by an examin- 
ation of another portion of their contents. 

The Sunday missae of V. fall into three divisions. One series 
is included in each book. That in the first book consists of the 
missae for the Sundays from Septuagesima to Easter, of which 
we have already spoken, of the missae for Easter and its octave, 
for Pentecost and its octave, and for the Sundays * post clausum 
Paschae* and *post Ascensam Domini/ The Sundays *post 
clausum Paschae ' are six in number, and this division, therefore, 



Digitized by CjOOQ lC 



SUNDAY MISSAE OF R. AND S. Ixxl 

• 

overlaps the tnissae for the Sunday after the Ascension, and for 
Pentecost. The second book contains the Advent missae. The 
series in the third book consists of sixteen missae not appro- 
priated to any particular Sunday, but answering to the missae 
Dominicales which we find in some of the Gallican Sacramen- 
taries. Whether the method of leaving these viissae unappro- 
priated was adopted in the Roman Sacramentary used by the 
compiler of V., or was an adaptation of the material fumished 
by that Sacramentary to the Gallican usage, we can hardly say 
with certainty. But in R. and S. we find a full arrangement of 
missae appropriated to particular Sundays. There are two for 
Sundays after Christmas, six for Sundays after Epiphany, the 
series from Septuagcsima to Easter, four for the Sundays * post 
Octavas Paschae/ one for the Sunday after the Ascension, and 
a series of twenty-sevcn for the Sundays after Pentecost, begin- 
ning with that for the octave : there are also, as we have seen, 
five missae for the Sundays before Christmas, answering to the 
five Advent missae of V. Those with which we are now con- 
cerned are the missae for the Sundays from Christmas to 
Septuagesima, and from Pentecost to Advent The first of 
these divisions is not covered by any series in V. : it was no 
doubt intended that the missa for any of these Sundays should 
be taken from the series in the third book. In the supple- 
mentary portion of the Gregorian Sacramentary, we have a long 
series of Sunday missae appropriated to particular days. Those 
from Christmas to Septuageslma agree with the missae for the 
same Sundays in R. and S., but with certain diiferences of 
structure. The missae of R. and S. have in each case two 
Collects and a Benediction Super Populum^ and also a proper 
Preface. The second CoUect, the Preface, and the Super 
Populum have no place in the Gregorian missae, The Prefaces 
of R. and S. for these Sundays appear with variations in the 
supplementary part of Pamelius' Gregorian text. Of the eight 
prayers Super Populum all are found elsewhere in the supple- 
mentaty part of Muratori's Gregorian Sacramentary, while three 
are found also in V. Of the eight second CoIIects three have 
not been found in Muratori*s Sacramentary, or in V., while five 
appear elsewhere in the supplementary part of Muratori's text, 
two of these being found also in the first portion of that text, 
and two appearing also in V. 
For the Octave of Pentecost R. and S. agree in adopting the 



Digitized by CjOOQ lC 



Ixxii INTRODUCTION. 

missa assigned to the same day in V., and in ignoring the totally 
different missa provided for it (as the Sunday foUowing the 
Pentecost Ember days) in the first portion of the Gregorian 
Sacramentary. For the Sunday following, they adopt the missa 
which V. assigns to the sixth Sunday ' post clausum Paschae.' 
This missa also furnishes, in the supplementary part of Mura- 
tori's text, the CoUect, Secret and Fostcommunion which make 
up the Gregorian missa for what is there called the first Sunday 
after Pentecost*. But it is to be observed that R. and S. take 
the whole missa^ induding the Super Populum^ as it stands in 
V., so that this Sunday is in R. and S. provided with a Super 
Populumy a feature which is wanting in their remaining missae 
for the Sundays after the Octave of Pentecost. The next 
Sunday missa of R. and S. agrees with that for the Sunday 
after the Ascension * in V., save for the omission of the Super 
Popnlum: the parallel missa in Muratori's text has the same 
CoIIect, Secret, and Postcommunion. Next come, in R. and S., 
three missae to which V. does not contain any paralleL The 
first CoUect, Secret, and Postcommunion in each case agree with 
the corresponding missa in Muratori's text. One of the second 
Collects is found elsewhcre in the supplementary part of the 
Gregorian Sacramentary ; the two othcrs have not been identi- 
fied either in that Sacramentary or in V. A few of the prayers 
of these three missae are found in V., and three, not contained 
in V., are found in the first portion of the Gregorian Sacra- 
mentary. 

With the seventh Sunday after Pentecost in R. and S., or the 
sixth Sunday after Pentecost, according to Muratori's text, we 
reach a set of missae corresponding on the whole to the first 
part of the series contained in the third book of V. As 
a general rule R. and S. take, in these missae^ the whole missa 
given in V., adding a Preface, while the Gregorian text simply 
discards the second CoIIect of V., R. and S. ; but in a few cases 
R. and S. substitute for the Secret or Postcommunion of V. 
another prayer: in these cases R., S., and the Gregorian text 
agree. In two cases the Gr^orian text discards the first 

^ Unless * post Pentecosten ' is onder- nition of the Sundays after Pentecost. 

stood as equivalent to * post Octavas Pen- ' The missa which R. and S. assign to 

tecostes/ there is a discrepancy between the Sunday after the Ascension agrees in 

the first and the supplementary portions the main with that for the Afth Sunday 

of Muxatori'8 text in regard to the nume- ' post dausum Paschae ' in V. 



Digitized by CjOOQ lC 



SUNDA Y MISSAE OF R. AND S. Ixxiil 

CoUect of V., R., and S., and has the second CoUect instead * : 
in one Case the second Collect of R. and S. diflTers from that 
of V., and is not found dther in V. or in the Gregorian text of 
Muratori. 

The missas for the two Sundays between the seventeenth and 
the twentieth after Pentecost in R. and S. are not taken from 
the series in V., but correspond in part to those given in the first 
part of the Gregorian Sacramentary for the Sundays which 
precede and foUow the Ember days of September, having of course, 
in addition to the forms contained in the Gregorian text, a second 
CoUect and a Preface in each case. The missa for the Sunday 
after the Ember days, however, agrees with the Gregorian missa 
only in respect of the first CoUect : the second Collect is found 
elsewhere in the first part of the Gregorian text, the Secret and 
Postcommunion are found elsewhere in V., but not in Muratori's 
Gregorian Sacramentary. With the twentieth Sunday R. and 
S. retum to the missae of the third book of V. ^ and continue to 
foUow the course of that series until it is exhausted with the 
missa for the twenty-fourth Sunday. For the twentieth Sunday 
R. and S. discard the second Collect of the missa in V., and 
substitute for it that which is the CoUect of the parallel 
Gregorian missa. For the twenty-first, twenty-third, and 
twenty-fourth Sundays they differ from V., and are in agree- 
ment with the Gregorian text in regard to the Postcom- 
munion. 

The last three missae for the Sundays after Pentecost in R. 
and S. are not parallel to any missae contained in V., though 
here, as in the missae for the fourth, fifth, and sixth Sundays, 
already mentioned, some of the prayers of which the missae are 
composed are found in V. in some other position. On the other 
hand, the last three missae of the Gregorian supplement are in 
general ag^eement with the corresponding missae of R. and S., 
save that the latter have, in each case, a second CoUect and 

' In one of these cases (that of the ' that which U first in R. and the original 

eleTenth Sunday after Pentecost according text of S. 

to R. and S., the tenth aocording to the ' The missae in the snpplemcntary 

Gregorian text) the two Collects are part of the Gregorian text continne this 

marked by a later hand in S. for trans- series without any break, so that the 

position by a copyist : in Gerbert^s text missa for the seventeenth Sunday in the 

(p. 155) we find them transposed: and Gregorian text answers to that for the 

Maxatori*s text adoi>ts that which the twentieth Sunday in K. and S. 
corrector of S. makes the first, discarding 



Digitized by 



Google 



Ixxiv INTRODUCTION. 

a proper Preface : in one instance the Gregorian missa has as 
its CoUect that which stands second in R. and S., the first 
CoUect of K and S. not being found either in V. or in Muratori*s 
Gregorian text^. As in other cases already referred to, the 
Prefaces assigned to the Sundays after Pentecost in R. and S. 
are for the most part to be found, with a certain amount of 
variation, in the supplement of the Gregorian Sacramentary : 
and several of the second CoUects of R. and S., which are dis* 
carded from the Gregorian missae^ find a place in other parts 
of the supplement. The variations of reading, in the. matter 
common to the missae of V., R., S., and the Gregorian Sacra- 
mentaty, are seldom, so far as these missae are concemed, of 
much importance; in some cases, especially in the Prefaces, 
R. and S^. show more agreement with V. than with the Gre- 
gorian form ; in others, where they differ from V., the Gregorian 
form is in agreement with the later and not with the earlier 
* Gelasian.' The general result of a comparison of the common 
matter of this portion seems to show that the compiler of the 
supplementary part of the Gregorian books drew the missae 
which he provided for these Sundays from the later, not from 
the earlier, form of the ' Gelasian ' Sacramentary. 

The main conclusions to which an examination and com- 
parison of the contents of the three* Gelasian' Sacramentaries 
which have been under consideration would seem to lead us, are 
these : — 

I. That the Vatican manuscript, commonly called the 'Gela- 
sian ' Sacramentary, is in the main derived from an early Roman 
Sacramentary, but incorporates some material drawn from 

^ The lact that, in almost all cases some cases, wheie R. and S. have an 

wheie a Gregorian missa agrees closely oratio ad coUcctam (the missae for the 

with one contained in R. and S., the Festival which thejr call <S. Simeonis/ 

collect which stands second in the * Gela- and for Ash Wednesday, and that for the 

sian ' missa is that which is discarded in Festival of S. Caesarius in S.), they have 

the Gregorian snggests the theory that bnt one coUect ad missam : but the cor- 

the presence of two prayers before the respondence is here of snch a kind as to 

Secxet in the Gelasian missa is due to suggest that the 'Gregorian' missa has 

the retention, not of the oratio ad coHec- been foUowed by R. and S., with some 

tamt but of a prayer answering to the slight variation. In some coses, the 

oraHo super sindonem of the Ambrosian second CoUect of R. and S. actually 

rite. If the first prayer were the oratio appears as the oratio supor sindouem in 

ad colUctam and the second the oraiio ad Pamelins* Ambrosian text ; and an exami- 

missam^ we should rather expect that the nation of early Ambrosian missae may 

Gregorian missa would discard the iirst perhaps furnish other evidence of the 

and retain the second. It is true that in same kind. 



Digitized by CjOOQ lC 



GENERAL CONCLUSIONS. Ixxv 

Gallican sources, while the Sacramentary from which it was 
for the most part copied probably contained insertions and addi- 
tions of a date later than the beginning of S. Gregory's pontifi- 
cate. The Vatican manuscript itself certainly contains such 
Gr^orian or post-Gregorian elements. 

%. If we are not to regard the differences in the structure of 
particular missaey as well as in the general arrangement of the 
contents of the Sacramentary, which are exhibited by the com- 
mon matter of R. atid S., as compared with the Vatican manu- 
script^ as being due to the compiler of V., and to departures, in 
his work of compilation, from the order of the Roman Sacra- 
mentary which he employed, we must consider that a revision 
of the Sacramentary had taken place between the date of the 
parent manuscript of V. and the date of the parent manuscript, 
or manuscriptSy of R. and S. As regards particular portions of 
the contents of R. and S., these manuscripts may be separated 
from that which was the original source of V. by more than one 
revision. The Lent missae, in particular, have apparently been 
rearranged at some time later than the accession of Gregory II. 

3. The material contained in the second book of R. was 
probably derived from a source closely akin to that which 
fumished parts of the first and third books of V. Both in the 
second book and in certain parts of the contents of the first 
book R. shows signs of Gallican influence. 

4. The revised 'Liber Sacramentorum Romanae Ecclesiae' 
from which R. and S. are in the main derived, while for the 
most part preserving in its missae the form which is character- 
istic of the 'Gelasian' Sacramentaries, was in some respects 
more nearly allied than the parent manuscript of V. to the 
recension known as Gregorian^ and represented by the first 
portion of the Gregorian Sacramentaries ^. 

5. The mention of Roman churches which we find in the 
headings of certain missae in K and S., though not suflicient 
evidence to warrant the supposition that the missae in question 
were actually taken from books in use at Rome, may be held to 
show that the revision of the * Gelasian * Sacramentary was not 
entirely independent of Roman influence, and may perhaps 

^ What the precise relation between seems to require consideration, but to 

the later 'Gelasian* Sacramentaries and belong rather to the history of the 

the first portion of the ' Gregorian * Sacra- ' Gregorian ' than of the * Gclasixui ' 

mentaries may be, is a question which Sacramentary. 



Digitized by CjOOQ lC 



Ixxvi INTRODUCTION. 

indicate that a Roman Sacramentary, of a date later than the 
accession of Gregory II, furnished part of the materials em- 
ployed in the revision ^. 

6. The use of the * Gelasian * Sacramentary of the later type 
was not confined to the churches of Gaul, but seems to have 
existed also in the district of Rhaetia Curiensis. The S. Gallen 
Sacramentary, which fumishes evidence of such use, contains 
few, if any, distinct signs of Gallican influence. 

7. The * Gelasian ' books of the type of R. and S. furnished to 
the compiler of the supplementary part of the Gregorian Sacra- 
mentary the most important portions of his text. In adopting 
the missae^ prefaces and prayers which he took from them, 
he appears either to have made some corrections and altera- 
tions of the text, which were foUowed by the second hand of 
the S. Gallen manuscript, or to have employed a text which 
had been corrected and emended in the same way as the 
S. Gallen Sacramentary. 

The later *GeIasian* books, therefore, may be said to form 
a link between the recension of the Sacramentary represented 
by V., and the Gregorian Sacramentaries of that recension 
which we now possess ; so far as regards the supplement, their 
relation to the Gregorian books seems to be clear. But before 
we can fully determine their importance in the history of the 
Sacramentary, another question remains to be solved, the ques- 
tion, that is to say, of their precise relation to the 'Liber 
Sacramentorum ' sent by Adrian to Charles the Great. The 
question is one which seems to have an important bearing on 
the history of the Westem Liturgy : but it probably requires, 
for its full solution, not only some further study of material 
already edited, but also some further examination and com- 
parison of manuscripts. For such work, in both its branches, it 
is hoped that the present volume may prove to be a useful 
instrument 

^ The mention of the Roman * stations ' have been inserted, had this not been the 
for the Thursdays in Lent would hardly case. 



Digitized by CjOOQ lC 



LIST OF AUTHORITIES AND TEXTS 
CITED BY ABBREVIATIONS 



ManuMripta. 

Placi» Press-mark, Ciied as. 



Rome. Vatican Libniiy 
ZUrich. KantODsbibliothek . 
S. Gallen. Stiibbibliothek . 
Oxford. Bodleian Library . 



MS. R^ae3i6 .... V. 

. MS. Rheinanao . . . . R. 

. MS. 348 S. (SS S«). 

. MS. Bodl. Add. A. 173 .. A. 

. MS. Litnig. Misc. 319 . . B. 
„ Magdalen College library . MS. Magd. 226. 

[The Ziirich manuscript which furnished Gerbert's text cannot now be 
traced. It is referred to by the symbol T.] 

Frinted Liturgloal Texts. 

Drum. MiBS. « Misiale Drummondiense. 8vo. Bnmtisland, 1882. 
Egb. « The Pontifical of Egbert. 8to. (Snrtees Sodety, 1853.) 

Gem. s Codex Gemmeticensis, in Mart^e (see below). 

Gell. « Codex Gellonensis, in Martine (see below). 

Gerb. = Gerbert Monnmenta Veteris litoigiae Alemannicae. 4to. S. 

Blasii, 1777. 

[The references to Gerbert's text are to vol. i. unless vol. ii. is specified. 
References endosed in square brackets are to the parts of the text printed in 
small type.] 

Leofr. « The Leofric Missal, edited by F. £. Wanen. ^to. Oxford, 1883. 

Leon. B The Leonine Sacramentary. The references are to the colnmns 

of the iirst volame of Maratori*s Liturgia Romana Vctus, 

fol. Venice, 1748. 
Mart. «■ Martine, De Antiquis EccUsiat Ritibus. The refeiences are 

given by book and chapter. The edition generally used is 

that 0^1763-4. 
Men. «■ Sacnunentarimn Gregorianum, edited by M^nard. The references 

are to the columns of the third volume of the Benedictine 

edition of S. Gr^ory*s works. 
MiBS. Franc. *- Missale Francorum. The references are to the columns of the 

second volume of Muratori*s Liturgia Romana Vetus, fol. 

Venice, 1748. 
Miss. GalL «> Missale Gallicannm Vetus. The references are as in the last case. 
Mur. B Sacramentarium Gregorianum, edited by Muratori, in the second 

volume of Liturgia Romana Vetus, fol. Venice, 1 748. 



Digitized by CjOOQ lC 



Ixxviii UST OF ABBREVIATIONS. 

Frinted Iiiturgioal Texts (coniinued). 

Pam. ■> Sacrameatarinm Gregorianwn, edited by Pamelius, in the seoond 

Tolnme of Liturgicon Laiinum, The references aie to the 

Cologne edition of 1609. 
Pam. ( Amb.) ^ Sacramentariam Ambrosianum, in the first volnme of Pamelins' 

Liturgicon Latinum. The referenees are to the same edition 

as in the last case. 
Sacr. Gall. « Sacramentarium Gallicannm. The references are to the colnmns 

of the second volnme of Muratori*s Liturgia Romana Vetus. 

foL Venice, 1748. 
Stowe M. « The Stowe Missal, in Warren's Liturgy and Ritual of the Celtic 

Church. 8 vo. Oxford, i S8 1 . 



LIST OF ABBREVIATIONS USED IN THE 
APPENDIX AND INDEX 



aet. 


<■ aeteme. 






b. 


= beatns. 






D. 


= Deus. 






Dne. 


B Domine. 






jg- 


« igitur. 






m. 


= miscricors. 






0. 


= omnipotens. 






obl. 


» oblationem. 






q- 


= quaesumns. 






sacrat. 


«= sacratissimum or sacratissimam. 




s. 


= sempiteme (ir 


the Appendix, s. 


is also used for sanctus). 


VD. 


= Vere dignum, 


&c. 





Prefaces are all indexed under the words * Vere dignum,* being arranged 
in the order of their first distinctive words. 

The letter y at the end of a Liturgical form in the text indicates that the 
form to which it is appended is found, with or without variation, in the 
Gregorian Sacramcntary of Muratori. 



Digitized by CjOOQ lC 



LIBER SACRAMENTORUM 
ROMANAE ECCLESIAE 



Digitized by CjOOQ lC 



Digitized by CjOOQ lC 





Digitized by CjOOQ lC 




ij^ Q ^* 

Ii 3 fc-^ 9?^ «T * -« S 




Tofau p. I 



BODLEIAN MS. DOUCE, f. I (fol. 3 ver: 



^^tized by CjOOQ lC 






J- 4 J • ' . 



A -+- il 

/• ... .\v',/ /1 '. ; j/ / '\'..?A' */• / 



r" < 1 



\ • . 



.''/.' . 'f 



n'*\ \ » '^v ■; p-, J>, .jS, '/^ ?i.. U i'*'. 
' . J-' j • '•ii:'.:.*i n- ;•• n. y 

l.::\ i.t iiMu cr:civ . *. ^'u •. \C. . 



'M- 






■'.4.1 



Digitized by CjOOQ lC 



t ( 



Digitized by CjOOQ lC 



LIBER SACRAMENTORUM 
ROMANAE ECCLESIAE 



LIBER I. 



A + a 

in nomine domini lesu christi salvatoris incipit 

liber sacramentorum romanae ecclesiae 

ordinis anni circuu. 

Orationes ET Preces IN Vigiliis Natalis Domini. 
Ad Nonam. 

Da nobis, omnipotens Deus, ut sicut adoranda Filii tui R. S. 
natalitia praevenimus, sic eius munera capiamus sempitema ^^' g 
gaudentes, Per Dominum nostrum. y Men. 5. 

Leoii.471. cf. Miss. Goth. 517. 

Praesta, misericors Deus, ut ad suscipiendum Filii tui S. 
sing^Iare nativitatis mysterium, et mentes credentium pam.184. 
praeparentur, et non credentium corda subdantur. Per ^cn. 5. 
Dominum nostrum. 

Seoreta. 

Tanto nos, Domine, quaesumus, promptiore servitio huius R. S. 
sacrificii^ praecurrere concede solemnia, quanto in hoc^ Lcon.471. 
constare principium nostrae redemptionis ostendis. Per 
Dominum. 



B 



Digitized by CjOOQ lC 



2 LIBER SACRAMENTORVM [L «• 

Postooxnman. 

R. S. Hutus nos, Domine, sacramenti semper [novitas] ' natalis 

Fam. 1^86. ^^stauret, cuius nobilitas * singularis humanam repulit ve- 
Mcn. 7. tustatera. Per Dominum. y 

* hiuc (for huius sacrificii) Leon. ; sacrificia V. ; R. S. Gerb. as text. 
' kis LeoQ ; R. omits in hoc. ' V. omits ncvitcu which is inseited by S' 

Gerb. Pam. and seems to be required by the sense ; Men. reads Eius nos . . . 
semper natalis, The reading of S^ is nncertain, but probably agreed with V. ; 
R. has sacranunia semper natcUaes imtaurti^ a reaiding whicn suggests the 
emendation Huius nes Domine sacramenta semper natalis instaurent ; but for 
the alteration of the last word there is no MS. authority. * nativitas Pam. 

Men. ; V. R. S. Gerb. as text. 

II. 

Item de Vigilia Dominl 
/n Nocte. 

R. s. Deus, qui hanc sacratissiraam noctem veri luminis fecisti 

p^- 3- illustratione clarescere, da, quaesumus, ut cuius lucis mys- 
Men. 5. terium ^ in terra cognovimus, eius quoque gaudiis in caelo 

perfruamur. Per. y 
R. s. Concede, quaesumus, omnipotens Deus, ut * Unigeniti 494 

Pam"i86 *"^ ^ov^ per carnem nativitas liberet quos sub peccati iugo 
Mcn. 7. vetusta servitus tenet. Per. y 

Seereta. 
R.S. Munera nostra, Domine, quaesumus^ nativitatis ho- 

rcr^S^ diernae mysteriis apta perveniant * ; ut sicut homo genitus 
Pam. 186. ' idem'^ praefulsit ® et ^ Deus, sic nobis haec terrena substantia 

' *' conferat quod divinum est. Per. y 
R. S. VD. et iustum est aequum et salutare. Cuius divinae 

Gerb. 3. nativitatis potentiam ingenita virtutis tuae genuit magni- 
Mur! 391. tudo, quem semper Filium et ante tempora aeterna * 
generatura ^ quia tibi pleno atque perfecto aeterni Patris 
nomen non defuit, praedicamus, verum etiam ^^ honore ^^ 
maiestate atque virtute aequalem tibi cum sancto Spiritu 
confitemur, dum trino ^^ vocabulo unicam credimus ma- 
iestatem. Quem ^^ laudant angeli. y 
PoBtoommiin. 
R. S. ^ Laeti, Domine, frequentamus salutis humanae principia, 

quia trina celebratio beatae competit mysterio ** Trinitatis. 
Per Dominum nostrum* 

* mysteria S. Gerb. Pam. Men. ; V. R. as text. • R. S. Gerb. Pam. 

Men. insert nos\V. 2& text. * quaesumus, Domine S. Gerb. Pam. Mcn. ; 

R. V. as text. * provenioHt S. Gerb. Men. Pam. ; V. R. as text ; R. S. 



Gerb. 6. 



Digitized by CjOOQ lC 



I. iii.] ROMANAE ECCLESIAE. 3 

Gerb. add et tacem noHs semper infundant, » idist V. • rrfulsH S» 

Gerb. Pam. MexL ; V. R. S^ as text. ^ Pam. Men. omit et, ' aetemae 

(perh. for aeteme) V. * genitum S' Gerb. Men. Mur. ; V. R. S^ as text. 

»• et (for verum etiam) Men. Mur. ; V. R. S. Gerb. as text. " S* Gerb. 

insert et. ^ dum in trino S* Gerb. ; et in trino Men. Mur. ; V. R. S* as text. 
^* Quam Gerb. ; S* adds (after Quem laudant angeli) ' Vel Et ideo melius.' 
Gerb. gives bodi endings; Men. and Mur. only £t ideo; V. R. S^ as text. 
** mysterium V. ; R. S. Gerb. as text. 

in. 

ITEM IN VlGILIA DOMINI. 

Maneprima. 

Deus, qui per beatae Mariae sacrae virginis partum sine r. s. 

496humana concupiscentia procreatum^ in Filii tui»membra pa^/gy. 

venientes paternis fecisti praeiudiciis non teneri, praesta, Mcn. 9. 
quaesumus, ut huius creaturae novitate suscepta, vetustatis 
antiquae contagiis exuamur. Per eundem Dominum. y 

Respice nos, omnipotens et misericors Deus, et mentibus R. s. 

clementer humanis nascente Christo summae veritatis ^^^.'1^87. 

lumen infunde ^. Per. y Mcn. 6. 

Seoreta. 
Da nobis, Domine^ ut nativitatis Domini nostri lesu R. S. 
Christi solemnia, quae praesentibus sacrificiis * praevenimus, 1^0^* ^5^ 
sic nova sint nobis, ut ^ continuata permaneant, sic perpetua 
perseverent, ut suo miraculo ® nova "^ semper existant. Per 
eundem. 

Item alis. 

Cuncta, Domine, quaesumus, his muneribus a nobis R. s. 
semper diabolica figmenta seclude, ut nostri Redemptoris *^* ^ 
exordia purificatis mentibus celebremus. Per. 

VD.® Nos® sursum cordibus erectis divinum adorare r. s. 
mysterium ^^ quo ^* humana conditio veteri terrenaque lege Mu^^'203. 
cessante, nova caelestisque^^ substantia mirabiliter restaurata 
profertur, ut*^ quod magno Dei munere geritur magnis 
ecclesiae gaudiis celebretur. Per. y 
Pofitoommim ^^. 

Concede nobis, Domine, quaesumus, ut sacramenta" n. viii 
quae sumpsimus quicquid in nostra mente vitiosum est, Rs^f'/,-^,x 
ipsius medicationis " dono curetur. Per. y Gerb, 196. 

Pam. 415. cf. Men. 186. cf. Leon. 473. 

Ad Popnlimu 
Populum tuum, Domine^ quaesumus, tueantur, sanctificent, R. S. 
et gubement, aeternumque perficiant tam devotionibus acta ^^'^' ^' 

B % 



Digitized by CjOOQ lC 



4 UBER SACRAMENTORUM [I. iv. 

solemnibuSy quam natalitiis agenda divinis lesu Christi 
Domini nostri. 

* percreatum V. ; R. S. Gerb. Pam. Men. as text ■ osttnde R. S. 

Gerb. Pam. Men. ; V. as text. ' Da nobis, qwusumus^ omnipotens et 

misericors Deus^ et sempiteme Pater Leon. * officiis Leon. • et Leon. 

• pro sui miraculo S. Gerb. Leon. ; pro suo miraculo R. ; V. as text ^ per 
novo V. ■ This Preface is given by R. S. Gerb. Mur. to the first Snnday 

after Christmas. • Et (for Nos\ S" Gerb. Mur.; V. R. S* as text. 

^^ Mnr. inserts here ut quod magno Dei munere geritur magnis ecclesiae gaudiis 
celebretur, " quod R. S. Gerb. ; quoniam Mur. ; V. as text " caeles- 
tique S* Gerb. Mur. ; V. R (S'?) as text " See note lo supra, " See 
note on II. viii infra, The Postcommunion is evidently comipt. " Per- 

haps sacramenia is an accusatiye for ablative : or we may follow Toramasi'8 
proposal and read per sacramenta, *• medicationes (prob. for medicationis) 
V. ; miserationis V. (in 11. viii) ; Leon. reads ipsius doni medicatione. 



IV. 
ITEM IN NaTALE DOMINL 

In DU. 

R. S. Omnipotens sempiteme Deus qui hunc diem per incama- 

dLmli tionem • Verbi tui, et per partum beatae virginis Mariae 496 
Goth. 5JI. consecrasti, da populis tuis in hac celebritate laetitiae^ ut et 

qui tua gratia sunt redempti tua adoptione sint filii *. Per 

Dominum. y 
R. s. Praesta, misericors Deus ^, ut natus hodie Salvator [mundi]*, 

^^•j^gy sicut divinae [nobis] * generationis est auctor, ita et immor- 
Leon. 474. talitatis sit ipse largitor. Per. y 

Seoreta. 
R. S. Oblatio tibi sit, Domine, hodiernae * festivitatis accepta, 

Leon!473. ^^«^ ^^ nostrae reconciliationis processit perfecta placatio, 

et divini cultus nobis est indita plenitudo* lesu Christi 

Domini nostri. Qui tecum vivit. 

R. S. VD. Tuae laudis hostiam iugiter immolantes. Cuius 

Gerb 6 . 

Lcon. 470. figuram Abel iustus instituit agnus quoque legalis ostendit, 
celebravit Abraham, Melchisedech sacerdos exhibuit, sed 
verus agnus, [et] *^ aetemus pontifex, hodie natus Christus 
implevit. Et ideo cum angelis. 

Infira actionem. 

R. S. Communicantes et diem sacratissimum celebrantes in quo 

^ ' ' incontaminata ® virginitas huic mundo edidit Salvatorem 
lesum Christum Dominum nostrum. Sed et memoriam. y 

Digitized by CjOOQ lC 



I. V.] ROMANAE ECCLESJAE. 5 

Fostoommun. 
Da nobis, Domine, quaesumus, ipsius ^ recensita nativitate r. s. 
vegetari ^® cuius caelesti mysterio et " pascimur et potamur, ^^^' ^* 
lesu Christi Domini nostri Filii tui ^^. Qui tecum vivit. y Pam. 184. 
Ad Fopulum. 
Praesta, quaesumus, Deus noster, ut familia tua, quae 
Filii tui Domini nostri lesu Christi est nativitate salvata, 
eius etiam sit perpetua redemptione secura. Per Dominum. 

* iustitiae V. ; laetitiam R. S. Gerb. ; Miss. Goth. as text. The first part 
of the Collect in R. is written over an erasure. * tua sint adoptime securi 

S* Gerb. ; V. R. S* as text. ' Praesta, quaesumuSf omnipotens Deus R. S. 

Gerb. Pam. ; V. Leon. as tezt. * V. omits mundi and noHs^ which are 

restored firom R. S. Leon. Gerb. Pam. * hodierna V. ; R. S. Gerb. Leon. 

as text. * R. S. Gerb. end the Secret 9Xplenitudo\ Leon. adds et via veri- 
taiis et vita regni caelestis apparuit, but omits lesu Ckristi Domini nostri ; 
V. as text. ' V. omits et, ■ S' Gerb. insert beatae Mariae; V. R. S* 

as text * unigeniti FilU tui (for ipsius) R. S. Gerb. Pam. ; V. Leon. as 

tcxt. » respirare R. S. Gerb. Pam. ; V. Leon. as text. " R. & Gerb. 
Pam. Leon. omit et, ^* R. S. Gerb. Pam. Leon. omit lesu .... tui and end 
with per or per eundem. 

V. 

497 ITEM ORATIONES DE NaTALI DOMINI. 

Ad Vesp. sive Maiut. 

Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et populum R.S. 
tuum, qui te factore ^ conditus, teque est reparatus auctore, 
te etiam iugiter operante salvetur. Per Dominum. 

Laigire, quaesumus, Domine, famulis tuis fidei et R. S. 
securitatis" augmentum, ut qui de^ nativitate Domini p^.ig^. 
nostri lesu Christi gloriantur et adversa mundi, te 
gubernante, non sentiant, et quae temporaliter celebrare 
desiderant, sine fine percipiant. Per Dominum. y 

Deus, qui populo tuo plene praestitisti redemptionis s. 
effectum, ut non solum Unigeniti tui nativitate corporea, ^^^^^- ^] 
sed etiam crucis eius patibulo* salvaretur, huius, quae- 
sumus, fidei famulis tuis tribue firmitatem ^, ut usque ad 
promissum gloriae* praemium, ipso quoque gubernante, 
perveniant. Per. 

Deus qui humanae substantiae dignitatem et mirabiliter r. s. 
condidisti et mirabilius reformasti, da, quaesumus, ut eius ^^^^- ^- 
efficiamur in divina consortes^, qui nostrae humanitatis 
fieri dignatus est particeps® Christus Filius tuus. Per 
eundem Dominum nostrum. y 



Gerb. 6. 



Digitized by CjOOQ lC 



6 UBER SACRAMENTORUM [I.W. 

R. s. Omnipotens sempiterne Deus, creator humanae reforma- 

Pom/gs. torquc naturae, quam Unigenitus tuus in utero perpetuae 

virginitatis assumpsit, respice nos propitius, ut, Filii tui 

incarnatione suscepta, inter ipsius mereamur membra 

numerari. Per eundem. 

R. s. Deus, qui nativitatis tuae exordia ^ pro nostra necessarium 

Gcrb. 7. salvatione duxisti, respice nos propitius ; et quos similes 

ad imaginem tuam fecisti, similiores observatione perfice 

mandatorum. Per. 

* S. Gcrb. insert est. " JidH spei et caritatis Pam. ; V. R. S. Gerb. 

as text • Gerb. Pam. omit de\ V. R. S. as text * etiam et crucis 

paHbulum V. (migrammatically) ; S. Gerb. as text • firmitatt V. ; S as 

text. * S. Gerb. insert tuae. "^ da nobis^ quaesumus, eius divinitatis esse 
coHsortes Gcrb. (following S*.), Pam. ; V. R. (S^?) as text • Gerb. inserts 
lesus ; Pam. ends thc Collect dXpCLrticeps. • exordium S* Gcrb. ; exordio 

V. ; R. S» as text. 

VI. 

IN Natali sancti Stephani Martyris. 
vii Kal. lanuarias. 

R. S. Omnipotens aeterne^ Deus, qui primitias martyrum in 

Pam i^8g. ^ancti ^ levitae Stephani sanguine* dedicasti, tribue, 
Leon. 383. «quaesumus^ ut pro nobis intercessor assistat ^ qui pro suis 498 
(Amb.)3o6. cttam persecutoribus supplicavit *. Per. y 

Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut sicut divina 
laudamus in sancti Stephani passione magnalia, sic 
indulgentiam tuam piis eius precibus assequamur. Per. 

S. Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut beatus 

Leon.387. Stephanus levita magnificus, sicut ante alios imitator 

Dominicae passionis et pietatis enituit, ita sit fragilitatis 

nostrae promptus adiutor. Per. 

Seoreta. 
R. s. Grata tibi sint, Domine, munera, quaesumus, devotionis 

Pam fso hodiemae, quae beati Stephani martyris tui commemoratio 
Leon. 388. gloriosa depromit. Per. 

Foetoommun. 
R.S. Gratias^ agimus, Domine, multiplicatis circa nos 

[Gcrb. 8.] miserationibus tuis, qui et Filii tui nativitate nos salvas, 

Pam. 190. , . . ^ . . T , . 

Leon. 388. et beati martyris Stephani ^ deprecatione sustentas. Per. 

Pam. (Amb.) 307. 



Digitized by CjOOQ lC 



I. vii.] ROMANAE ECCLESIAE. 7 

Ad Poptiltun. 
Beatus marlyr Stephanus, Domine, quaesumus, pro r. s. 
fidelibus tuis suffragator accedat, qui dum bene sit tibi [^*'-^-3 
placitus * pro his etiam possit audiri ®. Per. 

^ aeieme so V. ; the rest have sempUeme, * beati R. S. Gerb. Pam. ; 

V. Leon. Pam. (Amb.) as tezt ' sanguinem V. R. (ungrammaticaUy); 

Leon. as text. * existat R. S* Gcrb. Pam. (both forms), Leon. ; V. (S»?) as 
tezL ' exaravit Gerb. Pam. ; V. R. S. Leon. Pam. (Amb.) as tezt. 

* Pam. and Pam. (Amb.) insert tibu ^ martyrum beatorum Leon. 

• beMepiantus tibi sit S* Gerb. ; V. R. S' as tezt. » firosii auditar V. ; 
R. S. Gerb. as tezt 

VIL 

IN Natali sancti Ioannis Evangelistae. 
vi Kal, lanuarias. 

Deus, qui per os beati apostoli tui loannis evangelistae ^ R. s. 
Verbi tui nobis arcana reserasti, praesta, quaesumus,.ut quod ^^' f' 
ille nostris auribus excellenter infudit, intelHgentiae compe- Pam. 
tentis * eruditione capiamus. Per Dominum nostrum. y Leon. 474. 

DeuSy qui beati loannis evangelistae praeconiis principii r. s. 
sempitemi secreta reserasti, da, quaesumus, ut ad intelli- ^^*/g,\ 
gcntiam Verbi eius per quem nobis resplendet ^ suffragiis 
accedamus. Per Dominum. 

Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut excellentiam r. s. 
499 Verbi tui, quam beatus • evangelista loannes asseruit, et p^'/gj, 
convenienter intelligere valeamus et vcraciter confiteri *. Per. Men. la. 

Seoreta. 

Supplicationibus apostolicis beati loannis evangelistae, [p«rb. 10.] 

quaesumus, ecclesiae tuae, Domine ^, commendetur oblatio, (Amb.)3o8. 

cuius magnificis praedicationibus eruditur. Per. ^^* '♦75- 

Poetoommiin. 
Beati evangelistae loannis nos, Domine, quaesumus, Pam. 190. 
merita prosequantur, et tuam nobis indulgentiam semper 
implorent. Per. 

Ad Populum. 
Adsit ecclesiae tuae, Domine, quaesumus*, beatus R. S. 
evangelista loannes, ut cuius perpetuus doctor existit, J>^^i^i'^ 
semper esse non desinat suffragator. Per. 

^ loannis et evangelistae S' ; et evangelistae loannis S* Gerb. ; Pam. omtts 
evangelistae ; V. R. Leon. Pam. (Amb.) as text ^ intelUgentia conpetentes 
V. ; initlligentiae competentes R. ; the rest as text ' splendit V. ; 



Digitized by CjOOQ lC 



8 LIBER SACRAMENTORUM [I. viii. 

R. S. Gcrb. Pam. as tcxt * profiteri S. Gcrb. Pam. Men. ; V. as tcxt. 

* quaesumus, Domine, eccUsiae tuae Gerb. Pam. (Amb.) ; Pam. omits Damine ; 
V. Lcon. as tcxt * quaesumus Dcmiue Gerb. ; Pam. omits Dcmine ; V. 

S. astext 

vnL 

IN Natali Innocentium. 

V Kal. lanuarias. 

R. s. Deus, cuius hodierna die praeconium Innocentes martyres 

^m^/oa ^^^ loquendo, sed moriendo confessi sunt, omnia in nobis 
Mcn. la. vitiorum mala mortifica ; ut fidem tuam, quam lingua nostra 
loquitur, etiam moribus vita fateatur. Per Dominum. y 

R. s. Deus, qui bonis tuis infantium quoque nescia sacramenti 

Lem. 476. corda praecedis, tribue, quaesumus, ut in nostra conscientia ^ 

fiduciam ' non habentes indulgentia ^ semper copiosa prae- 

veniat *. Pcr. 

R.S. Adiuva nos, Domine, quaesumus, eorum deprecatione 

Pam. 103. sanctorum, qui Filium tuum humana necdum voce pro- 
Men. 13. fitentes, caelesti sunt pro eius nativitate gratia coronati. 
Per. 

Seoreta. 
R. s. Adesto, Domine, muneribus Innocentium festivitate 

mIoli"' sacrandis, et praesta, quaesumus, ut eorum sinceritatem * 
Lcon.477. possimus imitari, quorum tibi dicatam® veneramur in- 
fantiam ^. Per. . 

Postoommun. 
R* S. Ipsi nobis, Domine, quaesumus, postulent mentium 500 

Pam.193. puritatem, quorum innocentiam hodie solemniter cele- 
Men. 13. bramus. Per Dominum. 

Ad popiUum. 
R- S. Discat ecclesia tua, Deus, Infantium, quos hodie vene- 

Gcrb. II. 1 8 • \. . A 

ramur, exemplo^ smceram tenere pietatem, quae pnus 
vitam praestitit sempitemam quam posset^ nosse prae- 
sentem. Per Dominum nostrum. 

^ u/ et nostrae conscientiae S. Gcrb. ; ut nostra conscientiae R. ; ut nostrae 
conscientiae Leon. ; V. as text * Jiducia V. (migrammatically) ; R. S. Lcon. 
as text » S« Gcrb. inscrt nos ; V. R. S* Leon. as tcxt. * perveniat V. ; 

R. S. Gerb. Leon. as text » sinceritate V. R. (ungrammatically). * dicanda 
V. (ungrammatically) ; dicandam S. ; dicata R. ; Leon. Gerh. Men. as text. 
^ infantia V. (ungrammatically). ' exemplum V. (ungrammaticaliy). 

• possit (prob. ioxposset) V. R. ; posse S» ; possent S» Gcrb. 



Digitized by CjOOQ lC 



I.ix.J ROMANAE ECCLESIAE. 9 

IX. 

Item in Octavas^ Domini. 
Kal. lanuarias, 

Deus qui nobis^ nati Salvatoris diem celebrare concedis R. s. 
octavum, fac, quaesumus, nos eius perpetua divinitate muniri ^^' l^ 
cuius sumus camali commercio reparati. Per. 

Omnipotens sempiteme Deus, qui ^ Unigenito tuo novam R. S. 
creaturam nos tibi esse fecisti, custodi opera misericordiae p^/j'^ 
tuae, et ab omnibus nos maculis vetustatis emunda, ut per Mcn. 14. 
auxilium gratiae tuae in illius inveniamur forma in quo (Amb.)3ia. 
tecum est nostra substantia. Fer. 

Seoreta. 

Praesta,quaesumus,Domine,ut per haec munera,quae Do- r. s. 
mini* lesu Christi arcanae nativitatis mysterio gerimus puri- ^^- ^^ 
ficatae mentis intelligentiam consequamur. Per Dominum. Men. 14. 

VD. Per Christum Dominum nostrum. Cuius hodie r. s. 
octavas nati* celebrantes tua, Domine, mirabilia veneramur. ^'^J^I^' 
Quia • quae peperit et mater et virgo est ; qui natus est, et cf.Mur.393. 
infans et Deus est''. Merito® caeli locuti sunt, angeli gratulati, 
pastores laetati, magi mutati, reges turbati, parvuli gloriosa 
passione coronati ^. Lacta, mater, cibum nostrum ; lacta 
panem de caelo venientem, in praesepio positum velut piorum 
cibariaiumentomm. IUic namque agnovit bos possessorem 
suum, et asinus praesepium Domini sui, circumcisio^^ scilicet 
501 c^ praeputium. Quod etiam Salvator et • Dominus noster 
a Simeone susceptus in templo plenissime dignatus est 
adimplere ^^* Et ideo cum angelis et archangelis. y 
Fostoommmi. 

Praesta, quaesumus, Domine, ut quod Salvatoris nostri r. s. 
iterata solemnitate percipimus ^^, perpetuae nobis redemp- pam.*/^ 
tionis conferat medicinam. Per. Men. 14. 

Ad Fopulum. 

Omnipotens sempiterae Deus, qui tuae mensae participes R. s. 
a diabolico iubes abstinere convivio, da, quaesumus, plebi p^* ^^ 
tuae, ut gustu^' mortiferae profanitatis abiecto puris menti- (Amb.)3ij. 
bus ad epulas aeternae salutis accedat ^*. Per. ^' ^^'* 

» oclabas V. • bonis V. ; R. S. Gerb. Pam. as text. » S. Gerb. Pam. 

Men. insert in ; V. R. as text ^ Gerb. Pam. Men. insert nostri. * hodie 
circumcisionis diem ei natvvitatis octavum {pctavam S') S^ Gerb. Men. Mnr. ; 
V. R. (S' ?) as text * Qui quia V. ^ In Men. the Preface ends here. 



Digitized by CjOOQ lC 



lo UBER SACRAMENTORUM [I.x,xi, 

« R. S« Gcrb. inseit ^; V. S»Mar. as texL • In Gerb. Miir. the Preface 

ends here. In S. Et uUo cum angelis is added at this point by the corrector : 
but there is a nuuginal note ' si vohuris totum scribe tt lege* ^ circum' 

cisionem V. S* wrongly; R. S* as tcxt " manifestare S*; V. R. S^ as 

tcxt. " percepimus Pam. Men. ; V. R. S. Gerb. as tcxL " gustum V. 

(nngrammatically) ; R. S. Leon. as text ^* auedant Leon. 

X. 

Prohibendum ab Idolis^ 
s. Omnipotens sempiteme Deus, da nobis voluntatem tuam 

Son 363, ^^ fideli mente retinere^ et pia conversatione depromere, 
ut ecclesia tua, a profanis vanitatibus expiata, non aliud 
profiteatur verbis aliud exerceat actione. Per Dominum. 

Sdorotft. 
s. Ut tibi grata sint, Domine, munera populi tui, ab omni, 

Leon. 364. quaesumus, eum ' contagione perversitatis emunda, nec 
falsis gaudiis inhaerere patiaris quos ad veritatis^ tuae 
praemia venire promittis. Per. 

PoBtoommim. 
S. Mysteriis tuis veneranter* assumptis, quaesumus, Domine, 

Lron. 479. ut contra * nostrae conditionis errorem et contra diabolicas • • 
armemur insidias •. Per. 

^ Missa Prokibendo ah Idolis S* ; Missa de Prohibendo ab Idolis S* Gerb. ; 
V. as text. ' nos Leon. ' aucs ad dvoersitatis V. ; S. Gerb. Leon. as 

text (Mnratori reads quibus in Leon.). * Leon. places Domint before vene- 
ranier. ^ ut et contra S. Gerb. ; V. Leon. as tezt * diabolicis .... 

insidOs V. (nngiammatically) ; S. Gerb. Leon. as text. 

XI. 

IN VlGILIIS DE THEOPHANIA. 

R.S. Corda nostra, quaesumus, Domine, venturae festivitatis 

Piuai. /95. splendor illustret, quo mundi huius tenebras^ carere vale- 
Men. 15. amus, et perveniamus ^ ad patriam claritatis aetemae. Per. 

Secpeti^ 502 

R. S. Tribue, quaesumus, Domine, ut eum praesentibus * im- 

Pam. /95. iiiolemus sacrificiis et sumamus, quem venturae solemni- 

Men. 15. tatis pia munera praeloquuntur. Per. 

R.S.(fl/«w.) VD. Quia * quum Unigenitus tuus in substantia nostrae 

Pam. i^. mortalitatis [apparuit, in novam nos immortalitatis suae '^] 

Men.i^i7. lucem reparavit, Per quem laudant angeli. y 

Fostoommun. 

RS. Illumina, quaesumus, Domine, populum tuum, et* 

Gerb. 16. . - \' ^ . ^ - 

Men. 16. splendore gratiae tuae cor eius semper accende ; ut 



Digitized by CjOOQ lC 



I.xii.] ROMANAE ECCLESIAE. II 

Salvatoris mundi, stella famulante, manifestata nativitas 
mentibus eorura et'' reveletur semper et crescat, Per. y 

* tenebris 9 Gcrb. Pam. ; V. S^ as text (Tmgrammatically). ■ carere et 

peroenire vaUamus S* Gerb. ; carere valeamus etpervenire R. ; V. S^ Pam. Mcn. 
as text. ' ut ei praesentihus Pam. ; ut praesentibus illi Men. (both altering 
what follows) ; V. R. a Gcrb. as text. * R. S. Gerb. assign this Pieface 

to the Sundav after Epiphany, Pam. to the Epiphany itself, Men. to the Epi- 
phany and also to the Sunday. ' V. omits the woids in brackets, which 
are restored from the other texts, where they appear with a variation. R. S. 
Pam. read in nova . . . luce ; S* (xerb. nova . . . Ime. The lucem of V. points 
to the reading of the text, with which Men. agrees. * S^ omits et, "* (^erb. 
omits et, 

XII. 

ITEM IN THEOPHANIA. 
In Die. 
Omnipotens sempiterne Deus, qui Verbi tui incarnationem R. s. 
praeclari testimonio sideris indicasti, quod videntes magi ^^^' ^ ' 
oblatis maiestatem tuam muneribus adorarunt ^, concede ut CA.mb.)3i3. 
semper in mentibus nostris tuae appareat stella iustitiae,et* Goth. 538. 
noster in tua sit confessione thesaurus. Fer. 

Deus, cuius Unigenitus in substantia nostrae camis ap- R. s. 
paruit, praesta, quaesumus, ut per eum quem similem nobis ^^r^^ig^ 

foras ^ agnovimus intus reformari mereamur. Per Dominum Pam. 197. 

** Men. 18. 

nostrum. y 

Deus illuminator omnium gentium, da populis tuis perpe- R. S. 
tuapace gaudere, et illud lumen splendidum infunde cordibus p^^ 'jg^^ 
nostris, quod trium magorum mentibus aspersisti ^. Per. y Men. 17. 

Miss. Goth. 541. 

Seoreta. 
Hostias tibi, Domine, pro nati tui Filii* apparitione RS. 
' deferimus, suppliciter exorantes, ut sicut ipse nostrorum Gerb,^i8. 
auctor est munerum •, ipse sit misericors et susceptor lesus ^*"*- '98- 
Christus "^ Dominus noster. Qui tecum vivit. 

VD. Te laudare * mirabilem Deum • in omnibus operibus R. S. 
tuis ^** quibus ^^ regni tui mysteria revelasti. Hanc enim ^^ ^^'f^ 
603 festivitatem ^^ index puerperae " • virginalis stella praecessit, Pam- ss»- 
quae natum in terra caeli Dominum magis stupentibus ^^.293. 
nuntiaret, ut manifestandus mundo Deus et caelesti 
denuntiaretur indicio, et temporaliter procreatus signorum 
temporalium ministerio panderetur. Et ideo. y 

Infirft aotionem. 
Communicantes, ct diem sacratissimum celebrantes ^*, R. S. 
quo Unigenitus tuus in tua tecum gloria sempitemus ^* in ^^^* ' * 



Digitized by CjOOQ lC 



12 UBER SACRAMENTORUM [I. xiii. 

veritate nostraecamis natus, magis de longinquo venientibus 
visibilis et corporalis apparuit. Sed et memoriam. y 

Fostoommim. 

R. S. Caelesti lumine, quaesumus, Domine, semper et ubique 

Gcrb/i9, '^^s praeveni, ut mysterium cuius nos participes esse voluisti 
Pam. 198. et puro cernamus intuitu et digno percipiamus effectu. 

Men. 18. -^ 

Per. y 

Ad Populum. 

R. s. Deus, qui per huius celebritatis mysterium aetemitatis 

Gerb. 17. ^y^^ lumen cunctis gentibus susdtasti, da plebi tuae 

Redemptoris sui plenum cognoscere*^ fulgorem, ut ad 

perpetuam daritatem per eius incrementa perveniat^^. 

Per. 

» adorarna V. ; athraverunt S« Gerb. Pam. ( Amb.) ; R. (S* ?) Miss. Goth. 
as text. * ac Miss. Goth. * foris R. S* Gerb. Pam. Men. ; V. S^ as text 
* asjbersisti^ so V. R. ; the other texts cited have aspirasti, ' nati Filii tui 
S. Gerb. ; V. R. Pam. Men. as text. • S* Gerb. Pam. Men, insert ita ; Pam. 
omits ipse ; V. R. S^ as text. ^ Pam. inserts Filius tuus, * Et te Utudare 
S« Gerb. Pam. Men. Mnr. ; V. R. S* as text » S' Gerb. omit Deum ; Men. 
has Dominum; V. R. S* Pam. Mnr. as text ** suis Pam. " sacra- 

tissima shonld perhaps be inserted here : it is absent from V., bnt appears in 
all the other texts cited. " etenim S* Gerb. Pam. Men. Mur. ; V. S* as text. 
" S' Gerb. Pam. Men. Mur. insert Dominicae apparitionis. ** puerpera V. S*; 
puerperii S' Gerb. ; Pam. Men. Mnr. omit puerperae virginalis; R. as text. 
" R. S. Gerb. insert in, "• coaetemus R. Gerb. " agnoscere S. Gcrb. ; 

V. R. as text. " PdXet peryenicU IL S^ zoviixiiVitperquemeadem {eandem R.) 
sumpsitexordium. Per Dominum nostrum {exordia, Per eundem R.) ; S' alters 
eadem to eiusdem and adds in the mBX^TLfidgoris scilicet sive claritcUis. Gerb. 
adopts the reading eiusdem and snbjoins the marginal gloss as part of the text 
before sumpsit exordia. 

XIII. 

IN Septuagesima. 

R. s. Deus, qui per ineffabilem observantiam sacramenti 

Vt^'21'2. famulorum tuorum praeparas voluntates, donis gratiae 

tuae corda nostra purifica, ut quod ^ sancta est devotione 

tractandum*, sinceris mentibus exequamur. Per Dominum. 

^- S- Concede, quaesumus, omnipotens Deus, fragilitati nostrae 

Pam. aia. sufficientiam competentem, ut suae reparationis efTectum^ 
XXV? i«/fw. ^^ P^* conversatione recenseat, et cum exultatione suscipiat 
Per. 

Seoreta. 
5'^- Concede nobis, misericors Deus, et digne tuis servire 

Gerb. 32. , ., . ? . , . 

Men. 32. semper altanbus^ et eorum perpetua participatione salvari. 
Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xiv.] ROMANAE ECCLESIAE. 13 

Postoommtm. 
604 Sacrae nobis, quaesumus, Domine,^mensae libatio et piae R. S. 
conversationis augmentum et tuae protectionis * continuum ^%/^ 
praestet auxilium ^. Per. 

' quo V. ; R. S. Gerb. Pam. as text ^ devotione est tractandum S. ; 

devotume tractandum est Gerb. ; V. R. Pam. as text * in sui reparationis 
affectum V. (here) ; sui reparationis affectum S. Gerb. ; et suae rep. aff, R. ; 
Pam. Men. V. (in xxvi infra) as text * propitiationis R. S. Gerb. V. (in 

XXV infrd) ; V. here as text. • continuo praestet auxilio V. (but in xxv infra^ 
continuum auxilium) ; R. has continuo praestet auxilium ; S. Gerb. as text. 

XIV. 

In Sexagesima. 

Tuere, quaesumus, Domine, plebem tuam, et sacram R. s. 
solemnitatem ^ recolentem gratiae caelestis largitate pro- p^*/,^* 
sequere, ut visibilibus adiuta solatiis ad invisibilia bona Men. 34. 
promptius * incitetur. Per Dominum nostrum. "* ^ '" 

Adiuva nos, Deus salutaris noster, et ad beneficia Pam. 247. 
recolenda quibus nos instaurare dignatus es, tribue venire 
gaudentes. Per. y 

Seereta. 
Intende, quaesumus, Domine, hostias^ familiae tuae, et* R.S. 
quam sacris muneribus*^ facis esse participem® tribuas ad ^^'a^i^i. 
eam "^ plenitudinem venire. Per. Men. 33. 

Tvcminfra, 
Fostoommmi. 

Sit* nobis, quaesumus, Domine®, cibus sacer potusque r.s. 
salutaris, qui et temporalem vitam muniat et praestet pj^^/f" 
aetemam. Per. Men. 34. ' 

Leon. 413. 
Ad Fopnlmn. 

Rege, quaesumus ^^, Domine, populum tuum, et gratiae R. S. 

tuae in eo dona multiplica, ut ab ^^ omnibus liber offensis, ^^ ^^^^ 

et temporalibus non destituatur auxiliis, et sempitemis Leon.4i7. 

gaudeat institutis. Per. 

' sacra soUmnia Leon. * prumptiorW, ; R. S. Leon. as text. • hostiam 
S. Gerbw ; V. R. Pam. Men. as text. ^ V. omits et here, bnt inserts it in xxxvii 
infin. • sacri muneris S* Gerb. Men.; V. R. (S*?) Pam. as text 

^participes V. ^ ad eius R. S. Gerb. Pam. Men. and V. (in xxxvii infra) ; 

V. as text. Adeius is migrammatical if we read also hostias and sacris muneri" 
hus (as in R. Pam. and in V. xxxvii infrcC) ; on the other hand, the meaning 
of ad eam is obscure. • Adsit Men. Pam. ; V. R. S. Gerb. Leon. as text 

* Domine quaesumus Leon. '^ Leon. omits quaesumus hexe and inserts it 

after gratiae tuae, ^^ ut et ah Leon. 



Digitized by CjOOQ lC 



14 LIBER SACRAMENTORVM [I.xv. 

XV. 

Orationes et preces super Poenitentes^ 

S. Exaudi, Domine, preces nostras et confitentium tibi ' 

Slm ai3 P^^^ peccatis, ut quos conscientiae reatus accusat, indul- 

gentiae tuae miseratio absolvat Per. y 
S. Praeveniat hunc famulum tuum, quaesumus^ Domine, 

M^. 314! misericordia tua, et * omnes iniquitates eius celeri indul- 

gentia deleantun Per Dominum nostrum. y 
S. Adesto, Domine, supplicationibus nostris, nec sit ab hoc 

Moailii. famulo tuo clementiae tuae longinqua miseratio. Sana 

vulnera * eiusque remitte peccata, ut nuUis a te • iniquitatibus 605 
separatus, tibi semper Domino ^ valeat adhaerere. Per. y 
S. Domine Deus noster, qui offensione nostra* non vinceris, 

mS. t\X ^^ satisfactione* placaris, respice, quaesumus, ad hunc 
famulum tuum, qui se tibi peccasse graviter confitetur. 
Tuum est ablutionem "^ criminum dare, et veniam praestare 
peccantibus, qui dixisti poenitentiam te malle peccatorum 
quam mortem. Concede ergo, Domine, hoc ut et® tibi 
poenitentiae ® excubias celebret, et ^^ correctis actibus suis 
conferri sibi a te sempitema gaudia gratuletur ^^. Per. y 
S. Precor, Domine, clementiam tuae maiestatis ac nominis, 

Men. a 14. ^^. j^^j^ famulo tuo peccata et facinora sua confitenti veniam ^^ 
dare, et praeteritorum criminum [debita]^^ relaxare digneris. 
Qui humeris tuis ovem perditam reduxisti ad caulas, qui 
publicani precibus vel confessione placatus es, tu etiam, 
Domine, et huic famulo tuo placare, tu eius^* precibus 
benignus assiste; ut in confessione flebili permanens 
clementiam tuam celeriter exoret, et sanctis ac sacris 
altaribus^ restitutus, spei rursus aeternae et caelestis 
gloriae ^® reformetur. Per. 

^ S. has these prayers after the direction contained in section xri ii^ra, 
* tibi confitetUium Pam. Men. ; V. S. as text ' ui (for et) Pam. Men. ; 

V. S. as tezt. ^ vulnera sana Pam. * iibi Domino semper S' Pam. 

Men. ; V. S^ as text ' offensionem nostram . . . satisfactionem V. (nn- 

grammaticallv) ; S. Pam. Men. as text. ^ absolutionem S. ; V. Pam. Men. 

as tcxt • Pam. Men. omit et, • poeniteniiam V. (ungrammatically) ; 

S. Pam. Men. as text *" ui (for et) S^ ; V. S« Pam. Men. as text. 

** conferre tibi ad te sempitemi gaudia ceUbretur V. ; conferre sibi ^nie sempi- 
temi gaudia [. . . . ."^etur S^ ; S^ Pam. Men. as text ^' veniam re/axari 

(for retaxare)S^ ; veniam deliciorum S*. " debita, omitted by V. S. seems 
reqnired to complete the sense, and is restored from Men. ^^ tu eum V. ; S. 
Men. as text ^ ei sanctis aliaribus Men. ; ac sacrosanctis eUtaribus S' ; 

V. S* as text »• caelesii gloriae Men. ; V. S. as tcxt. 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xvi, xvil.] ROMANAE ECCLESIAE. 15 

ZVI. 

Ordo agentibus publicam poenitentiam ^ 

Suscifiis eum iv feria mane in capite Quadragesimae^ et S. 
cooperiseum cilicio, oraspro eo^ et inclaudis usque ad Coenam 
Domini. Qui eodem die in gremio praesentatur ecclesiae^^ 
etprostrato eo omni corpore in terra^ dat orationem pontifex 
supereum ad reconciliandum in quintaferia Coenae Domini 
sicut ibicontinetur. 

^ This rabric is plaoed in S. before the piftyers contained in the last section. 
* praesifUatur in^emio ecclesiae S. 

zvn. 

Orationes et preces a Quinquagesima usque ad 
quadragesimam. 

Aufer ^ a hobis, Domine, quaesumus, iniquitates nostras, R. S. 
ut ad sancta sanctorum puris mereamur sensibus* introire. p^. a^'^. 
Per. y Leon. 430. 

Perfice, Domine, benignus in nobis observantiae sanctae R.S.(a/i»0' 
506 subsidium ; ut quae te auctore • facienda cognovimus te p^*a1?6. 
operante impleamus. Per. y 

Seereta. 
Sacrificium, Domine, observantiae paschalis offerimus': R. S. 
praesta, quaesumus, ut tibi et mentes nostras reddat ^^^[l^, 
acceptas, et continentiae promptioris [nobis tribuat facul- Men. 36. 
tatem *]. Per. y 

FoBtoommim. 
Repleti sumus, Domine ®, donorum participatione caeles- R. S. 
tium : praesta, quaesumus, ut eadem et sumamus iugiter et Pam. /14. 
incessabiliter ambiamus. Per. Men. 34. 

Ad Fopnlmn. 
De multitudine misericordiae tuae, Domine, populum r. s. 
tibi protege confitentem, et corporaliter gubernatum piae ^^'^^ 
mentis affectum *, tuis muneribus assequendis effice promp- Men. 34. 
tiorem. Per. 

IN lEIUNIO. PrIMA STATIONE. 
Feria iv. 
Inchoata ieiunia, quaesumus, Domine, benigno favore r. s. 
prosequere, ut observantiam, quam corporaliter exercemus, ^^- ^^ 
mentibus valeamus implere'' sinceris. Per. y Pam. ai6. 

Men. 36. 



Digitized by CjOOQ lC 



t6 LIBER SACRAMENTORUM [I.xvii. 

j(^ S^ Fac nos, quaesumus, Domine, salutis nostrae causas et 

{Fer,v.) devotis semper frequentare servitiis, et devotius recolere 

Gerb. 35. - • i-^ • 1 ? t> 

Pam. 316. pnncipaliter mchoatas. Per. 

Seoreta. 
R. s. Fac nos, quaesumus, Domine ^, his muneribus offerendis 

Sum^a^ convenienter aptari, quibus ipsius venerabilis sacramenti 
Mcn. 35. venturum celebramus exordium. Per. y 

FoBtoommun. 
R, S. Tribue nobis, omnipotens Deus, ut dona caelestia, quae 

(/w*. wf.) debito frequentamus obsequio, sincera professione sen- 

Gerb. 36. ^. « t> 

tiamus ^. Per. 

Ad Fopnlum. 
Pam. 315. Respice, Domine, quaesumus ^^ super famulos tuos; et 
in tua misericordia confidentes caelesti prot^e benignus 
auxilio. Per. 

Feria vi in Quinquagesima. 507 

R. S. Da, quaesumuSj Domine, fidelibus tuis ieiuniis paschalibus 

GCTb. 35. coi^venienter aptari, ut suscepta solemniter castigatio 
corporalis cunctis ad fructum proficiat animarum. Per. 

R. s. Adiuva nos, Deus salutaris noster, ut quae collata nobis 

Gcrb. 36. honorabiliter recensemus, devotis mentibus assequamur. 
Per. 

Secreta. 
R. S. Praepara nos, quaesumus, Domine, huius praecipuae^^ 

G»rb. 36. fcstivitatis officiis, ut haec sacrificia sobriis mentibus cele- 

ci.i; am.a 17. 

cf:Men.37. bremus. Per. 

Fostcommun. 
R.S.(tf/»W.) Salutari munere, Domine ^^ satiati supplices deprecamur^' 
Pam ^' "^ cuius lactamur gustu reparemur ^^ effectu. Per Dominum 
Leon. 414. nostrum. y 

Ad Fopulum. 
R. s. Praesta famulis tuis, Domine, abundantiam ^^ protectionis 

Pam^a^i6 ^ gratiae ', da salutem mentis et corporis ; da continua 
Leon. 383. prosperitatis '^^ augmenta ; et tibi semper fac^® esse devotos. 
Per Dominum nostrum. 

Feria vii in Quinqtiagesima. 
R. S. Observationis huius annua celebritate laetantes,quaesumus, 

Pam. a^7. Domine, ut paschalibus actionibus ^*^ inhaerentes ^®, plenis 
^^ ^°°ko ^^"^ effectibus gaudeamus. Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xviii.] ROMANAE ECCLESIAE. 1 7 

Adesto, Dotnine, supplicationibus nostris*^, et^ hoc R.S. 
solemne leiunium, quod animis corporibusque " curandis ^^[lil 
salubriter institutum eiSt, devoto servitio celebremus. Per. Lc<». 322. 

Seereta. 
Suscipe, Domine, sacrificium, cuius te voluisti dignanter ^ R. S. 
immolatione placari ; ^ praesta, quaesumus, ut huius opera- p^' ^,: 
tione mundati, beneplacitum tibi nostrae mentis offeramus Lcon. 479. 
affectum. Per. 
508 Poetcommnn* 

Caelestis vitae munere vegetati quaesumus, Domine, ut R. s. 

quod est nobis in praesenti vita mysterium, fiat aeternitatis ^^^.'2^7. 

auxilium. Per. Lcon. 382. 
Ad Popultim. 

Fidelibus tuis, Domine, perpetua dona^* firmentur, ut R. S. 
eadem pcrcipiendo te quaerant ^, et quaerendo sine fine ^ ' ^^' 
percipiant. Per. y 

* Auftrs V. * menHhus Pam. • exerimus V. ; R. S. Gerb. Pam. as 
tezt. * continmHae promptiorts V. (omitting the words in brackets). Bat 

promptiorts may be only an error for promptioris (as in S^ at this point) and it 
seems best to restore the bracketed words from R. S. Gerb. Pam. Men. * Gerb. 
omits Domino, * affectu Pam. Men. ; V. R. S. Gerb. as text (perhaps 

nngrammatieaUy). ^ exhibemusy mentibus etiam sinceris exercere Pam. 

Men. Gerb. ; V. R. S. as text * Domine quaesumus Pam. Men. * sentia- 
mur V.; S. Gerb. as text; R. has sinceris tro confessione sentiamus. 
*• guaesumus Domine Pam. " praecipue V. (probably for praecipuae^ 

which is apparently the reading of S^ as well as of R. Gerb. : Pam. and 
Men. have the Secret in a mnch altered form. ^ ScUutari tuo Domine 

satiati Leon.; Salutaris tui {tuae R.) Domine munere R. S. Gerb. Pam. 
Men. ; V. as tezt. '* exoramus — rencvemur R. S. Gerb. Pam. Men. ; cU' 

rcamur — renovemur Leon. ; V. as texL " S* Cerb. insert tuae; 

R. S' Pam. Leon. as text. ^ continentiae et prosperitatis Pam. ; con» 

tintuu prosperitaHs Leon. *• tibi semper eos/ac S* Gcrb. ; tiH fac semper 

Pam. ; V. K. S^ Leon. as text. " actiims quadragesimcLlibus Pam. ^ in- 
haerentibus V.; R. S. Gerb. Pam. as text, which is supported also by the 
Leonine with quorum actionihus inhaeremus. '• supplicibus tuis Leon. 

■• ut Lcon. ; et concede ut Pam.; V. R. S. Gerb. as text. •* corporibus 

V. ; R. S. Gerb. Pam. Leon. as text. " dignanti V. ; R. S. Gerb. Pam. 

Leon. as text. ■■ Leon. inserts et, •* Fideles tui Domine {Deus 

Gerb.) per tua dona S* Gerb. (R. has Fidelis tui . . . perpetua dona) ; V, as 
text ^ percipiendo requirant R. S. Gerb. ; V. as text. 



XVIII. 

Orationes et Preces. Dominica in Quadra- 

GESIMA^ InCHOANTIS INITIUM. 

Concede nobis, omnipotens Deus, ut per annua quadra- R. S. 
gesimalis exercitia sacramenti et ad intelHgendum Christi ^ ' ^^" 

C 



Digitized by CjOOQ lC 



l8 UBER SACRAMENTORUM [I. rviii. 

Pam. 318. profidainus arcanum, et aflfectus ^ eius digna conversatione 

^*°- 38- scctemur. Pen 

Pam. ai8. Omnipotens sempiteme Deus, qui nobis in observatione 
ieiunii et eleemosynarum semine posuisti nostrorum re- 
media peccatorum, concede nos opcre mentis et corporis 
semper tibi esse devotos. Per. 

Secreta. 

R. s. Sacrificium, Domine, quadragesimalis initii solemniter 

Pam^^/s. iniinolamus, te, Domine, deprecantes, ut cum epularum 
Men. s7- restrictione camalium a noxiis quoque voluptatibus ^ tem- 
peremur. Per. y 

Fostoommun. 

R.&(a/i^i.) Praesta nobis, omnipotens Deus, ut viviiicationis tuae 
Pam 4TO.' ^^^"^"^^ consequentes, in eius munere semper * gloriemur. 

Ivii i^ra. Per. y 

Ad Fopulnm. 

R. s. Super populum ^ tuum, Domine, quaesumus, benedictio 

S^a^^s. copiosa descaidat [indulgentia veniat®], consolatio tribu- 

Men. 38. atur, fides sancta succrescat, redemptio sempiterna firmetur. 

ixAinfra, P^*" Dominum nostrum.y 

Feria ii in Quadragesinia. 609 

R. S. Sanctifica, Domine, quaesumus, nostra ieiunia, et cunc- 

Gcrb. 38. tarum nobis indulgentiam propitius largire culparum. Per. y 
xix infra. Omnipotens sempiteme Deus, qui per continentiam salu- 
xxviu^/! tarem et corporibus mederis et mentibus, maiestatem tuam 
Pam. 343. suppliciter exoramus ut pia ieiunantium precatione placatus 
et praesentia nobis subsidia praebeas et aetema. Per. y 

Seoreta. 
R. S. Accepta tibi sit, Domine, nostrae devotionis oblatio, quae 

Pam! a^io. ^^ ieiunium nostmm, te operante, sanctificet, et indulgentiam 
Men. 39. nobis tuae consolationis obtineat. Per. 

xxvii infra. 

Fostcommun. 

Men. 51. Quaesumus, omnipotens Deus, ut inter eius numeremur 

Pam. 235. i_ . 7 • j. -7 

LeoiL448. membra, cuius corpore^ communicamus et sangume^. 
Per. y 

Ad Fopulum. 

R. S. Esto, Domine, propitius plebi tuae, et temporali con- 

Pam.^19. solatione non deseras quam vis ad aeterna contendere. 

Men. 39. Y^x. 
Leon. 482. 



Digitized by CjOOQ lC 



I.xviii.] ROMANAE ECCLESIAE. 19 

Feria iiu 

Da* quaesumus, Domine, nostris efTectum ieiuniis saluta- lLS.{ait6t,) 
rem®, ut castigatio carnalis^ assumpta ad nostrarum vege- Pam/a^ao. 
tationem transeat animarum. Per Dominum. y Men. 46. Leon. 479. 

Cordibus nostris quaesumus, Domine, benignus infunde ut R.S.(a//K) 
sicut ab escis corporalibus temperamur ^°, ita sensus quoque p^^ ™ 
nostros a noxio " retrahamus excessu ^^. Per. y Men. 48. 

Leon. 480. 

Seerets. 

Suscipe, creator omnipotens Deus, quae ieiunantes de tuae R. s. 
munificentiae largitate deferimus ; et pro temporali nobis ^^ ^^ 
collata ^* praesidio ad vitam converte propitiatus aetemam. Men. 40. 
Per. 

Fosteommun. 

Sumpsimus, Domine, celebritatis annuae votiva sacra- R. s. 
510inenta: praesta, quaesumus, » ut temporalis vitae nobis Menls^ 
remedio praeveniant ^^ et aetemae. Per. y Leon. 480. 

Ad Fopulum. 

Respice, Domine ", propitius ad ^* plebem tuam, et quam R. s. 
divinis tribuis ^^ proficere sacramentis ab omnibus absolve 0^5.41. 
peccatis. Per Dominum nostrum. Pam. 2ai. 

Leon. 481. 

Feria iv. 

Precamur, omnipotens Deus, ut de transitoriis operibus R. S. 

abstinentes ", ea potius operemur, quibus ad aetema Geit^.^o. 

gaudia consequenda et spes nobis suppetat et facultas. Per. Pam. aaa. 

Pacem nobis tribue, Domine, quaesumus, mentis et r. s. 
corporis, ut per leiunium nostrae fragilitatis ^*^ et manifesti ^^ "*j^ 
subiidantur hostes et invisibiles excludantur. Per. Pam. aao. 

Leon. 480. 

Secreta. 

Sacrificia'®, Domine, propitius^® ista nos salvent, quae r. s. 
medicinalibus sunt instituta ieiuniis. Per. y v^^mliti 

FoBteommun. 

Tuorum nos, Domine, lai^itate donorum et temporalibus ^.S,{aHbi.) 
attolle praesidiis, et renova sempitemis. Per. y ilSxxviV. 

Pam. aai. Leon. 470. 
Ad Fopulum. ^^^ 

Da, quaesumus, Domine, populis Christianis, et quod R. s. 

profitentur 2® agnoscere, et caeleste ^* munus diligere, quod ^^'^21. 

frequentant. Per. y xxiy in/ra. 

c 2 



Digitized by CjOOQ lC 



ao UBER SACRAMENTORUM [I. xviiu 

Feriavi. 
Pam. aaa. Huius nobis parsimoniae, quaesumus, Domine, praebe 
infra, ^ mensuram, ut quod licentiae camis auferimus ^ salutarem 
Lcon. 480. nobis fructum mentis acquirat. Per. 
R.S. Da, quaesumus, nobis^^ omnipotens Deus, ieiuniorum 

^^' ^'' magnifici ** sacramenti et digne semper tractare mysteria, 

(Amb.) et competenter honorare primordia. Per. 
327. 

Seoreta. 

R. s. Susdpe, quaesumus, Domine, devotorum munera famu- 

Pam.' ^'' lorum, et tuis** divinis purifica servientes pietate mysteriis, 

(Amb.) quibus etiam iustificas igiiorantes. Per. 
326. ° 

Leon. 476. 

Postcommnn. 51 1 

R. S. Praesta, quaesumus, Domine, spiritalibus gaudiis nos 

L©ra! 48*1. ^pl^ri ; "t qu^^ ^ctu gerimus mente sectemur. Per. 

Ad Fopnlnm. 

R. S. Plebs tua, Domine, quaesumus, benedictionis sanctae 

Leonilja. "^"^"^ accipiat, per quod et noxia quaeque declinet, et 
optata reperiat. Per. 

Feria viu 

Pam. 934. Deus, qui nos gloriosis remediis in terris adhuc positos 
iam caelestium rerum facis esse consortes, tu, quaesumus, 
in ista qua vivimus nos vita gubema, ut ad illam in qua 
ipsa es lucem perducas. Per Dominum nostmm. 

Pam. 225. Reparet nos, quaesumus, Domine, semper et innovet 
tuae providentia pietatis, quae^* fragiHtatem nostram et 
inter mundi tempestates proteget et gubernet, et in portum 
perpetuae salutis inducat. . Per. 

Secreta. 
R.S.(fl//«.) Haec, quae*^ nos reparent, quaesumus, Domine, beata 
Gcrb. 36. mysteria ^* suo munere dignos efficiant. Per Dominum. 

Fosteommun. 
R. S. Perpetuo, Domine, favore prosequere quos reficis divino 

Ltfoniijii. niysterio, et quos** imbuisti caelestibus institutis, salu- 
taribus comitare solatiis. Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xix.] ROMANAE ECCLESIAE. 2i 

Ad Fopulnxn. 
Fideles tuos, Domine, benedictio desiderata confirmet, R.S. 
quae eos et a tua voluntate nunquam faciat discrepare, Pm/aH. 
et tuis semper indulgeat beneficiis gratulari. Per. Lepn- 44i» 

I Izu infrOm 

^ Quadragensima V.; Tommasi, however, notes that V. reads quadra" 
gesimae, and this may be the trne reading, inchoantis being connected with 
quadragesimae, and initium an nngrammatical accnsative. ' effectus S' 

Gerb. Pam. Men. ; affectas S^ ; V. R. as text. » voiuniaiikus R. S" ; V. Gerb. 
Pam. Men. as text. * in tuo semper munere R. S. Gerb. Pam. V. (Ivii in/ra) ; 
V. here as text. ' /n populum Men. ' V. here omits indulgentia veniat, 
which is restored from Leon. R. S. Gerb. Pam. Men. and xxvi in/ra» ^ corpori 
. . . sanguini Leon. Pam. Men. ; V. has corpore . . . sanguinem» * nostrae 

affectus ieiunii salutare V. ; R. S. Gerb. Pam. Men. Leon. as text * camis 
R. S. Gerb. Pam. Men. Leon. ; V. as text. ^® temperemur S^ ; iemperamus 

Leon. ; adstinemus S' Gerb. Pam. Men. ; V. R. as text. " noxiis , . , ex- 

cessibus S. Gerb. Men- Pam. ; V. R. Leon. as text. " collato Gerb. ; V. R. 

S. Men. as texL ^ remedia praebeant S' Gerb. Leon. ; remedio prcveniant 

Men. ; V. R. S* as text >* Gerb. omits Domine and ad. ** tribues V. ; 
R. S. Gerb. Pam. Leon. as text. '* Leon. reads opibus {pperibus in Mnr.) 

and omits abstinmtes» ^^ ut nostraefragilitati {GmiXsper ieiunium) Leon. ; 
V. R. S. Gerb. Pam. as text *• Pam. inserts quaesumus, *» propensius S* 
Gerb. ; V. R. S* Pam. as text « guos providentur V. ; R. S. Gerb. Pam. as 
text ^ ad caeUsti munus V; R. inserts ad; S. Gerb. Pam. as text 

** auferamus Leon. " nobis quaesumus R. S. Gerb. Pam. (Amb.). 

•* magnifice V. ; R. S. Gerb. Pam. (Amb.) as text. •» /«a S» Gerb. ; Pam. 
(Amb.) omits tuis ; V. R. S' Leon. as text »» prooidentuu pietcUisque V. ; 

Pam. as text *» Haecque S* ; Haec S» Gerb.; V. R. as tcxt »» S» Gerb. 
insert et. »» V. omits quos. 



ISTAE ORATIONES QUAE SEQUUNTUR PRIMO SABBATO 
IN MENSE PRIMO SUNT DICENDAE. 

OraHanes etpreces in xii lectiones mense fritno. 

Deus qui delinquentes perire non pateris, donec conver- R. S. 

tantur^ et vivant, debitam, quaesumus, peccatis nostris ^J^alu. 

612sus*pende vindictam, et praesta propitius ne dissimulatio Men. 42. 
cumulet ultionem, sed potius per ieiunium emendatio prosit ' ^*'^' 
ad veniam. Fer Dominum nostrum. 

Omnium nostrum' Domine quaesumus ad te corda con- LeQn.412. 
verte, et^ ab his quibus ofTenderis abstinentes, non iram 
tuam sed misericordiam sentiamus. Per. 

leiuiiia, quaesumus, Domine, nos sacrata laetificent, ut 
imbecillitati nostrae tribuatur^ auxilium, et mentibus de- 
sideratus virtutum succedat afTectus. Fer Dominum. 

AdestOi quaesumus, omnipotens Deus, ac'^ ieiunio cor- 
porali mentem nostram operibus tuorum reficc manda- 
torum. Fer Dominum* 



Digitized by CjOOQ lC 



22 



UBER SACRAMENTORUM 



[I.: 



xxvi infra. 



Pam. 34^. 
xviii suira. 
xxv infra. 
xxviii inf 



Da nobis observantiam, Domine^ legitima devotione 
perfectam, ut cum ^ refrenatione camalis alimoniae, sancta 
tibi conversatione placeamus. Per. 

Omnipotens sempiteme Deus» qui per continentiam salu- 
tarem corporibus mederis et mentibus, maiestatem tuafti 
supplidter exoramus, ut pia ieiunantium precatione pla- 
catus, et temporalia subsidia nobis tribuas^ et^ aeterna. 
Per. y 

^ paterisy sed txpectas ut convertaniur Pun. Men. ; V. R. S. Gerb. Leon. as 
text ■ n4>strorum V. ; Leon. as text ' ut Leon. * tribuantur V. 

^ adV. (cofr. by Tomroasi). • Domine quaesumus observantiam V. in 

xxvi infra. * V. xxvi infra omits cum : here as text. • praebecu V. in 

xviii supra, xxv infra, Pam. * V. omits et here, bnt has it in xviii supra. 



XX. 

ORDO ' QUALITER IN ROMANA SEDIS APOSTOLICAE EC- 
CLESIA PRESBYTERI, DIACONI, VEL SUBDIACONI 
ELIGENDI SUNT. 

Marttee Mensis primiy guarti, septimi et decimi ^ Sabbatorum die 

^ii. ^^ ^^ ^^^ lectiones * ad sanctum Petrum^ ubi missas * ce/e- 
Gerb.ii.40. brantur^ postquam antiphonam ad introitum dixerint^ data 
oratione annuntiat^ pontifex in populo • dicens: 

Auxiliante Domino Deo et Salvatore nostro lesu Christo. 

Iterum iterum ^ dicit : 

Auxiliante Domino Deo et Salvatore nostro lesu Christo, 
elegimus in ordine® diaconii ^ sive presbyterii ^® illum sub- 
diaconum sive diaconum de titulum illum ^^. Si quis autem 
habet aliquid contrahos viros, pro Deo^* et propter Deum ^^ 
cum fiducia exeat et dicat. Verumtamen memor sit com- 
munionis suae. y 

Et post modicum intervallum mox incipiant"^^ omnes 
Kyrie eleison^* cum litania,* Hac expleta ascendunt ipsi 513 
electi ad sedem pontificisy et benedicit eos a quo '^ vocati sunty 
et descendunt, Stant in ordine suo ^® benedictione percepta. 
Per Dominum ". Sequitur oratiode Benedictione, Require 
ipsam in quarto aut decimo mense, 

Ad ordinaftdos presbyteros ^®. 
Miss. Oremus, dilectissimi, Deum Patrem omnipotentem, ut 

ranc. 07. ^^^^ j^^g famulos suos, quos ad presbyterii munus elegit. 



Digitized by CjOOQ lC 



I. XX.] ROMANAE ECCLESIAE. 23 

caelestia dona multiplicet, et quae eius dignatione^^ sus- Martine 
cipiunt*^ eius^^ exequantur ^^ auxilio. Pcr ^* Domi-^y/'"P* 

num. y -Gerb.ii.^i. 

Leon. 434. 

Exaudi nos, Deus salutaris noster ^*, et super hos famulos 
tubs benedictionem ^ sancti Spiritus et gratiae sacerdotalis 
effunde virtutem, ut quos tuae pietatis aspectibus *® offerimus 
consecrandos perpetua muneris tui largitate prosequaris ^. 
Per. y 

Consecratio, 
Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme Deus, hono- 
rum ^ omnium dignitatum quae tibi militant distributor ^, 
per quem^ proficiunt universa, per quem^ cuncta fir- 
mantur, amplificatis semper in melius naturae rationalis 
incrementis ^^ per ordinem congrua ratione ^ dispositum : 
unde^* sacerdotales ^* gfradus, et officia Levitarum sacra- 
mentis mysticis instituta creverunt, ut, quum pontifices 
summos regendis populis praefecisses, ad eorum societatis 
et operis adiumentum sequentis ordinis viros et secundae 
dignitatis eligeres ^. Sic in eremo per Ixx virorum pru- 
dentium mentes *® Moysi spiritum propagasti, quibus ille 
adiutoribus usus in populo innumeras multitudines facile 
gubernavit Sic et Eleazaro et Ithamar filiis Aaron^"' 
patemae plenitudinis ** abundantiam transfudisti, ut^* ad 
hostias salutares [et frequentioris *®] officii sacramenta" 
sufficeret meritum ^ sacerdotum. Hac providentia Domine 
apostolis Filii tui doctores fidei ^^ comites addidisti, quibus 
illi^ orbem totum secundis praedicatoribus impleverunt. 
Quapropter infirmitati quoque nostrae, Domine, quae- 
514sumus*^ • haec adiumenta largire, qui quanto** magis 
fragiliores sumus tanto iiis plurius ^*^ indigemus. Da, quae- 
sumus, omnipotens Pater, in hos famulos tuos^® presbyterii 
dignitatem : innova in visceribus eorum spiritum sancti- 
tatis, ut *® acceptum a te, Deus, secundum *® meriti munus 
obtineant*^ censuramque morum exemplo suae conver- 
sationis insinuent". Sint providi cooperatores nostri 
ordinis ^^ ; luceat in eis ^^ totius forma iustitiae, ut bonam 
rationem dispensationis sibi creditae reddituri** aeternae 
beatitudinis praemia ^ consequantur. Per. y 



Digitized by CjOOQ lC 



%4 LIBER SACRAMENTORUM [I. xx. 

Consummatio presbyteri *•. 

Sit nobis, fratres, communis oratio ut hi qui in adiutorium 
et utilitatem vestrae salutis elig^ntur presbyteratus bene- 
dictionem divini indulgentia muneris consequantur, ut 
sancti Spiritus sacerdotalia*' dona privilegio virtutum ne 
impares** loco deprehendantur obtineant. Per suum. 
Per.*« y 

Item Benedictio. 

Sanctiiicationum^ omnium auctor, cuius vera consecratio, 
cuius •^ plena benedictio est, tu, Domine, super hos famulos 
tuos quos presbyterii honore®^ dedicamus, manum tuae 
benedictionis ®^ infunde, ut gravitate actuum et censura 
vivendi ** probent ** se esse *• seniores, his •^ instituti dis- 
ciplinis, quas Tito et Timotheo Paulus exposuit**, ut in 
lege tua die ac nocte, omnipotens*^ meditantes, quod 
legerint ''^ credant, quod crediderint doceant, quod docuerint 
imitentur; iustitiam, constantiam, misericordiam, fortitu- 
dinem in se ostendant, et exemplo probent, admonitionem 
confirment ^^, ut purum atque immaculatum ministerii tui ^ 
donum custodiant, et per^* obsequium plebis tuaecorpuset 
sanguinem Filii tui immaculata benedictione ^* transforment, 
et inviolabili caritate ^^ in virum perfectum, in mensuram 
aetatis plenitudinis Christi, in die iustitiae et aeterni 
iudicii''® conscientia" pura, fide plena, Spiritu sancto pleni 
persolvant ^*. Per. y 

^ The forms for Ordination contained in V. are cnrioiisly broken np. See, 
besides this and the foUowing sectiona, sections xcv, xcvi, xcix infra, The 
text of V. has been here corrected by a comparison with the following sonrces : — 

(a) The text given by Gerbert (vol. ii. p. 140 sqq.) from a Ziirich MS. (saec 
ix drc.). 

(Jf) The Missale Francorum, (See Muratori, Lit, Rom, Vtt, vol. ii.) 

(r) Three of Martfene's Ordines, nnmbercd by him ii, iii, iv {De Ant. EccU 
Rit. lib. L cap. viii). Of these the first is tak^ from the Pontifical of Egbert, 
the second from the Jumi^ges MS., the third in the main from the Gellone MS. 
In the following notes these arc cited respectively as £gb., Gem., and Gell., 
except where Mart^e notes a variation among the three MSS. employed for 
the last Ordo. 

{d) The Leonine Sacramentary. The readings of this are as a rule only 
noted where they differ from the text : when it is not cited, it agrees with the 
text, save in spelling or punctnation. 

' £gb. has Mensis primi hebdomada secunda, quarti kebdomada secunda^ 
septimi kebdomada tertia^ decimi hebdomada guarta : Mart^ne'8 Ordo iv inserts 
(after decimt)feria quaria et sexta scrutandi sunt ipsielecti seeundum canones, 
si digni sunt hoc onusfungi, but these words are omitted in the Codex Gello- 
nensis, which thus, with V. Gem. Gerb., reads as the text. * lectiones, so V. 
(ungrammatically) ; Martine's Ordines have lectionibus, * So V. GelL 

(ungranmiatically) ; missae Egb. Gem. ; missa celebratur Gerb. * Gem. 

here inserts a form for the presentation of the candidates for Ordination by the 
archdeacon. annuat Egb. ; adnunciet Gem. ; V. Gell. Gerb. as text. * in 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xxj ROMANAE ECCLESIAE. 25 

poptdum Egb. ; populum Gem. ; V. Gell. Gerb. as text * Gem. Gell. 

Gerb. omit the second iterum ; Egb. omitB the repetition of the words Auxili- 
ante—Ckristo \ V. as text. " in ordimm Egb. Gem. Gell. ; V. Gerb. as 

text (ungrammatically). • diaconi V. Egb. Gem. Gerb. ; Gell. as text. 

*• presbyteri Gem. Gerb. ; V. Egb. Gell. as text. " So V. (migr.) ; the 

rtslhKyedeti/uIoillo, Gem.eM^illumpresiyierumadiitulum, ^ Domino 
— Dominum Gerb. " incipiunt Egb. Gem. Gerb. ; Gell. omits mox, 

^* In one or more of the MSS. nsed by Mart^ne for his Ordo iv the words 
novem vicibus are inseited here. " ad quod Egb. Gem. Mart. iv ; V. Gerb. 

Mart. iv (marg.) as text. '* descendentes stant in ordine suo [sua Egb.] Egb. 
Gem. ; disce£ntes starU in ordine suo Gell. ; V. Gerb. as text. ^ The 

words Per Dominum and the rubric foUowing appear only in V. They are, 
as Tommasi snggests, misplaced, and shonld be connected, not with the preced- 
ing mbric, bnt with the Orat, in xii Lect, (see bcxxiii, and II. Ixxxv, infra), 
" The prayers which foUow in V., like those in Leon., refer to more than one 
ordinand ; in the other texts they contemplate one only, bnt there are here and 
there indications of their being copied from forms woided in the plural. ^ J^*' 
eius dignationem Gem. Gerb. ; quibus quod eius dignatione Leon. ; V. Miss. 
Franc. Egb. Gell. as text. ^ suscepit Gem. ; suscipiunt Miss. Franc. Gerb. 
" ipsiusE^h, Gell. ; et eius Gerb.; V. Miss. Franc. Gem. as tcxt. * exe- 

ouantur Miss. Franc. Gerb. " auxiiiante Domino nostro /. C. Egb. Gell. 

" Domine Deus noster Gem. Gell. Gerb. ; Domine Deus salutaris noster Egb. ; 
V. Miss. Franc. as text. * benedictione Miss. Franc. (nngrammatically). 

** suspectibus Miss. Frana ^ conseguantur V. ; comequaris Gerb. ; Miss. 

Franc. Egb. Gem. Gell. as text. *• honorum omnium et Leon. [Jbonorum 

cd. Mnr.) ; Egb. Gem. Gell. Gerb. insert aucior. et distributor ; V. Miss. Franc. as 
text ^ Gerb. omits qwu tibi militant distributor; Egb. Gem. Gell. omit 

distributor ; V. Miss. Franc. as text ^ perte Gem. '^ amplificatites . . . 
incrententi V. *■ congruam rationem Miss. Franc. (nngrammatically). 

•» Egb. Gem. Gell. Gerb. insert et, " sacerdotalis (I for saeerdatales) V. Gell. ; 
sacerdotales Miss. Franc Egb. Gem. Gerb. ^ elegeris V. Leon. (ed. BalL) 

Miss. Fxanc. Gem. Gerb. (prob. for eligeresy which Tommasi substitutes here). 
•• mentem Gem. Gerb. " Gerb. omiU Jiiiis Aaron, •• beatitudinis 

Gerb. •• «^ V. Miss. Franc. ; Egb. Gem. Gell. Gerb. as text « V. 

omits et frequtntioris, which all tbe ^er texts have. ^^ sacrum (for sacra- 
menta) Gem. ^ ministerium Egb. Gem. Gell. Gerb. ; V. Miss. Franc. 

Leon. as text. *• Gerb. 'msitrtg presbyterii, ** illis V. « Egb. GeU. 
omit quaesumus, ^ quia quanto E^b. Gem. GeU. ; qui tanto Miss. Franc. ; 
V. Gerb. as text " plurius, so V. Miss. Franc. (perhaps for pluribus, 

which is the readinc; of the other texts). *• in koe famtUo tuo illo Miss. 

Franc. (ungrammaticaUy). ^ et Egb. GeU. ; Miss. Franc. Gerb. Leon. omit 
ut\ V. Gem. as text. •• secundi Miss. Franc. Egb, Gem. GelL Leon. ; V. 

Gerb. as text •^ obtineant . . . insinuent Gerb. •• sintprobi coopera- 

tores ordinis nosiri Gerb. Leon. ; sit probus cooperator ordinis nostri GeU. ; 
sit providus cooperator ordinis ftostri Miss. Franc Egb. Gem. ; V. as 
text ^ eluceat in eum Miss. Franc Gerb. ; elucecU in eo E^b. Gem. ; 

eluceat in eis Leon. ; et luceat in eo GeU. ; V. as text •* sibi credituri 

Gerb. •• GeU. omits praemia, •• Gerb. Leon. do not give this 

form or that which foUows it Gem. inserts before them some other forms. 
" sacerdotali Miss. Franc. •• imparis (perh. for impares) Gell. •• Both 
V. and Miss. Franc. have this ending; ^b. GeU. have Per\ Gem. Per 
Dominum, •• Deus sanctificationum ^b. Gem. GeU. ; V. Miss. Franc. 

as text * cuius is found in V. only. •• ad presbyterii honorem Egb. 

Gem. GeU. ; V. Miss. Franc. as text. •* Miss. Franc inserts eum. •* w- 
dendi V, ; GeU. omits et censura vivendi, •* praebeat Ecrb. •• GeU. 

inserts omnium, ^ sit (for his) Gem. •■ instituit GeTl. •• in lege 

tua omnipotens Deus die ac nocte GeU. ^ elegerent et V. ; elegerit Miss. 

Franc ; legerit Egb. Gem. GeU. ^' exemplum probet ; admonitionem con- 

firmet Miss. Franc ; exemplum praebeaty admonitionem confirmet Egb. ; exem- 
plum praebeat, admonitione confirmet Gem. ; ostendat, probet^ admoniiione 
confirmet GeU. ; V. as text. perh. ungrammaticaUy. ^ GeU. omits tui, 

" GcU. omits per, ^* Egb. omits benedictiotu and reads immaculati, 

*• ut inviolabilem caritattm Egb. Gell. ; GeU. inserts et, '• iustitiae 

cutemat iudicii V. ; iusti ei aetemi iudicii GeU. ; Miss. Frauc omits et ; Egb. 
Gem. as text " constantia V. " appareat Gem. 



Digitized by CjOOQ lC 



26 UBER SACRAMENTORUM [I. aai, xxii. 

XXI. 515 

Capitulum sancti Gregorii Papae^. 

Gerb.ii.40. Sicut qui invitatus renuit, quaesitus refugit, sacris alta- 
Ub"l. «p. ''^'^^^ ^^* removendus ^, sic qui ultro ambit, vel importunus 
▼iii. se ingerit, est procul dubio repellendus. Nam qui nititiu* 

ad altiora conscendere ^ quid agit nisi ut crescendo de- 
crescat? Cur non perpenditur *, quia benedictio illi* in 
maledicto • convertitur, qualiter '^ ad hoc ut fiat haereticus 
promovetur ®. 

^ ThiB capUuium is foiind in Gerb. and in the three Ordines of Maittee, 
cited foT the last sectioo : Gem. Gerb. continue the extract. ' remo- 

vendus is the reading of aU the texts dted, as weU as of V. ; the Benedictine 
editors of S. Gregoiy propose to read (in Menaid*s Sacramentaiy) admovendus^ 
which is snpported by the MSS. of S. Gregory's Letters : bnt the reading of the 
tezt seems to have been estabUshed in the Sacramentaries. ' £gb. inserts 

indignus, « perpendit Egb. Gem. GeU. ; V. Gerb. as text * illa Egb. 

* in maledictum £gb. Gem. Gerb. ; in maledictionem GelL ; V. as text 
(ungrammaticaUy). ' oui £gb. GeU. ; quia Gem. Gerb. ; V. as text, but 

probably erroneously. ' V. i^ds Per, 



XXII. 

Ad ordinandos diaconos^ 

Oremus \ dilectissimi, Deum Patrem omnipotentem ut * 
Fmc. 664. super hos famulos suos quos ad officium diaconatus vocare 
Gerb.ii.40. dignatur*, benedictionem gratiae suae* clementer effundat •, 

Martene .... ... •• 

Ub. I. cap. et consecrationis adultae propitius dona conservet \ y 

viii. 

Leon- 4«3- OremuB. 



Miss. 



Sequitur oratio ^. 
Domine Deus^ preces nostras clementer exaudi, et^® 
quae ^^ nostro gerenda sunt servitio ^^ tuo ^* benignus pro- 
sequaris ^^ auxilio, et quos sacris ministeriis ^* exequendis 
pro nostra intelHgentia '* credimus offerendos tua '^ potius 
electione lustifices ^*. y 

Consecratio. 
Adesto, quaesumus^®,omnipotens Deus, honorum dator^'', 
ordinum distributor, officiorumque ^* dispositor, qui in te 
manens innovas omnia, et cuncta disponis ^^ per Verbum, 
Virtutem, Sapientiamque tuam lesum Christum Filium 
tuum, Dominum nostrum, sempitema providentia *® prae- 
paras, et singulis quibusque temporibus *^ aptanda ^^ dis- 



Digitized by CjOOQ lC 



nFTHf 

^NIVCRSITY 

or 

L xxii.] ROMANAE ECCLESIAE. 27 

pensas : cuius corpus, ecclesiam tuam, caelestium gratiarum 
varietate distinctam ^^, suorumque connexam ^ discretione ** 
membrorum, per legem totius mirabilem^^ compagis** 
516 uni*tam, in augmentum templi tui crescere^ dilatarique 
largiris, sacri muneris servitutem ^ trinis gradibus minis- 
trorum nomini tuo militare^^ constituens ^^ : electis^ ab 
initio Levi filiis, qui ^^ mysticis operationibus domus tuae 
fidelibus excubiis permanentes, haereditatem benedictionis 
aeternae sorte perpetua possiderent. Super hos quoque 
famulos tuos, quaesumus, Domine, placatus intende, quos 
tuis sacris ^^ servituros in officium diaconii ^* suppliciter dedi- 
camus. Et nos quidem tanquam homines divini sensus et 
summae rationis ignari ^* horum vitam quantum possumus 
aestimamus. Te autem Domine^, quae a nobis sunt 
ignota non transeunt, te occulta ^® non fallunt. Tu cognitor 
peccatorum ^, tu scrutator es animarum ^ : tu ^^ veraciter 
in eis*® cadeste potes adhibere iudicium et velut*^ indignis 
donare quae poscimus. Emitte *^ in eos, quaesumus, Do- 
mine*^ Spiritum sanctum, quo ** in opus ministerii fideliter 
exequendi munere septiformis tuae gratiae** roborentur. 
Abundet in eis totius forma virtutis, auctoritas modesta **, 
pudor constans innocentiae et spiritalis observantia dis- 
ciplinae**^: in moribus [eorum**] praecepta tua fulgeant, 
ut suae castitatis exemplo imitationem ^^* sanctae plebis*® 
acquirant, et bonumconscientiaetestimoniumpraeferentes" 
in Christo*^ firmi et stabiles perseverent, dignisque suc- 
cessibus** de inferiore gradu per gratiam tuam potiora 
capere** mereantur**. Per. y 

^ The text of V. has been here compared with the same texts cited for 
aection xx, and also, as regards the first bidding prayer and the prayer foUow- 
ing, with A., which contains that portion only. As in sect. xx tne readings of 
Leon. correspond with the text where it is not cited by name. As in sect. xx, 
the forms in the other texts (Leon. excepted) are for the most part worded in 
the singnlar nnmber. ' In Miss. Franc. and in A. this form and the prayer 

foUowing are combined into one longer 'bidding prayer/ and a similar 
combination is fonnd in £gb. and in Codex Gellonensis. In Gem. both 
appear separately (with variations), the prayer Domine Deus being given as 
an altemative for one which takes its place in Egb. and Gerb. The arrange- 
ment of Marttee*8 Ordo iv agrees with that of V. * Gerb. Gell. omit «/. 

^ qtum in sacrum ordinem diaconatus ojffUii dignatus es assumere £gb. Gem. ; 
quem in sacro ordine digncUus es assumere Gerb. ; V. Miss. Franc. A. as text 
(so also Leon., except for the reading Diaconiif and Gell., except for the read- 
ing dignaius esi), ^ benedictionis suae graiiam £gb. Gem. Gerb. ; bene- 

dicticnem gratiae Miss. Franc.; V. a. Gell. as text. * infundat Gem. 

^ eique donum consecrationis propitius indulgeat £gb. Gem. and (omitting 
propUius) Gerb. ; V. A. as text Similarly Miss. Franc. (reading adulta)^ and 
Leon. and Gell, (reading indultae), After conservet Miss. Franc. and A. 



Digitized by CjOOQ lC 



a8 UBER SACRAMENTORUM [I. xxiii. 

prooeed ut preces ncstras chmenUr txaudiat et ^uae, 8cc; similarly Egh, 
and Codex Gellonensis. The endings of the 'bidding prayer' in Egb. Gem. 
Gerb. differ both from V. and from one another. ' This prayer is omitted 

by £gb. and Gerb. ; Leoa. also omits it, substitnting another. * Gem. and 

MartSne*8 Ordo iv insert omni^ens, *^ et Misa. Franc. A. " quos V. 

^ nostro sunt gerenda servitto Miss. Franc. Gem. Mart. iv ; nostras gerenda 
urvitio A. " suo . . . prosequatur . . . sua . . . iustificet Miss. Franc A. 

" mysteriis A. Gem. *• pro nostram intelUgentiam V. (corr. by Tommasi). 
1* £^b. Gell. insert Domine. ^ bonorum daior Leon. (ed. Mur.) ; honorum 
datum V. '* et officiorum Gerb. ^* disponens Leon. Egb. Gem. GeU. ; 

V. Miss. Franc Gerb. as text. ^ sempitemam providentiam V. ; the lest as 
text. "^ temporalium (for temporibtts) V. ; the rest as text. *■ apta Gcm. 
** distincta . . . connixa V. ; the rest as text. ** distinctione Gerb. Leon. 

^ mirabilem totius £gb. GenL Gell. Gerb. ; V. Leon. Miss. Franc. as texL 
" compaginis Gem. Gerb. ^ sacri muneris servientem V. Miss. Franc. ; 

sacri muneris virtutem Gerb. ; Leon. £gb. Gem. Gell. as texL ** minis- 

trare Gcm. » constitues V. «• electi V. » Egb. Gell. insert in. 

^ sacrariis Leon. (ed. Ball.) £gb. Gem. Gell. Gerb. ; V. Miss. Franc as text. 
" diaconatus Gem. Gerb. ** ignorare V. ; signare Miss. Franc ; £gb. 

Gem. Gell. Gerb. as text *> Egb. Gem. Gell. Gerb. inseit ea, *" nota 

V. ; the rest as texL ^ pectorum Miss. Franc ; es secreiorum Gem. Gerb. ; 

secretorum Egb. ; V. Gell. Ldon. as text. ** cordium £gb. Gem. Gerb. ; 

animorum Leon. ; V. Miss. Franc Gell. as text. ** £gb. Gem. Gerb. have 
(in place of tu veraciter—poscimus) the following: — tu eius vitam caelesti 
poteris examinare iudiciOy quo semper praevales et admissa purgare, et ea quae 
sunt agenda concedere, ** in eum Miss. Franc Gell. ; V. as text, perhaps for 
eos. *^ velut so V. Miss. Franc. Gell. probably for vel, Leon. (ed. Mnr.) 

has ut vel. ^ Et mitte V. ** Domine quaesumus £gb. Grem. GerU 

Leon. ' ** Miss. Franc omits quo ; Gerb. has quod, ^ septiformis 

gratiae tuae munere £gb. Gem. Gell Gerb. (Gem. Germ. omit tuae) ; V. Miss. 
Franc as text. ^ modcstia Miss. Franc ^^ innocentiae puritas, et 

spiritalis observatio disciplinae £gb. Gem. Gell. Gerb. Leon, ; V. Miss. Fianc 
as text. ^ V. omits eorumy which is restored from Miss. Franc and the 

others which read eius or eorum, ^ imitatione V. Miss. Franc (nngram- 

matically) ; Leon. and the rest as texL ** sanctaplebs £gb. GenL Gell. ; 

V. Miss. Franc Gerb. as text. ** perferens Miss. Franc ; froferens Egb. 

Gem. Gell. ; proferentes Gerb. ; V. as text ** Gerb. omits in Christo, 

*^ successionibus Miss. Franc ** capere potiora Egb. Gem. GelL Gerb. 

Leon. ; V. Miss. Franc as text. ** merecmur Miss. Franc 



[XXIII ^] 

Ad consummandum diaconatus officium^ 

Miss. Commune votum ^ communis oratio prosequatur, ut hi * 

MMttne^^ totius ecclesiae prece qui in diaconatus ministerio® prae- 
liKLcap. parantur Leviticae benedictionis [ordine clarescant*] et 

spiritali conversatione praefulgentes gratia "^ sanctificationis 

eluceant. Per. y 

Sequitur benedictio. 
Domine sancte®, spei, fidei, gratiae et* profectuum 
munerator, qui in caelestibus et terrenis angelorum minis- 
teriis ^^ ubique dispositis per omnia elementa voluntatis 
♦tuae diffundis" affectum, hos quoque famulos tuos [«^-617 
mina\ ^^ speciali dignare [illustrare] ^^ aspectu ^* ; ut tuis 



viU. 



Digitized by CjOOQ lC 



L XXIV.] ROMANAE ECCLESIAE. «9 

obsequiis expediti sanctis altaribus ministri puri accrescant, 
et indulgentia puriores ^^ eorum gradu, quos apostoU tui in 
septenarium numerum^®, beato Stephano duce atque 
praevio, Spiritu sancto auctore elegenint, digni existant, 
et virtutibus universis, quibus tibi servire oportet instructi 
complaceant ^^. Per. y 

^ These two forms are (in V.) apparenUy reckoned, thongh not actnally 
nnmhered, as a sepaiate section, wnile the parallel fonns for presbyters are 
inclnded in sect xx. like those parallel forms, they are absent from Leon. and 
from Gerbert*s MS. They have been compared with Missale Francomm, and 
with Mart^e*s three Ordhies (see note on sect xx, supra). * officia V. ; 

offuio Ge]L ; ad conservandum diacanatus officii £gb. ; Gem. Gell. as text : so 
(abbreviated) Miss. Franc. ' Gem. inserts permantat, * etis Egb. 

* in Diaconaius ministerii Miss. Franc. ; in diaconatus officii ministerio Ef^b. ; 
V. Gell. as text (perhaps nngrammaticall^) ; Gem. reads ministerium, * V. 
Miss. Franc. omit orcUne cJarescant, which is restored from Egb. Gem. GeU. 
' pergratiam Gem. • sanctae V. ; the rest as text. • V. omits et, 

^ ministeriis angelorum Egb. Gell. ^ defundas V. ; defendes Miss. Franc. ; 
Egb. Gem. GeU. as text. ^ V. has iuos nostris spectali, which Tommasi 

proposes to correct by the snbstitntion of nomina for nostris, This is sup- 
ported b^ the other texts, which indicate the mention of names at this point. 
^ V. omits illustrare which is supplied from the other texts. ** affectu Egb. 
Gem. " indulgentiae prioris £gb. ^* in septenario numero Miss. 

Franc. Egb. ; V. Gem. Gell. as text " compleat Miss. Franc. ; polUat 

Gem. ; complaceat Egb. GeU. ; V. as text. 



zxrv. 

ItEM ORATIONES ET PRECES AD MISSAM. . i\' 

Exaudi, Domine, supplicum preces, et devoto tibi pec- Leon.412. 
tore famulantes perpetua defensione custodi, ut nullis ^^^ 55- 
perturbationibus impediti, liberam servitutem tuis semper 
exhibeamus officiis. Per. 

Beoreta. 

Tuis Domine quaesumus operare mysteriis, ut haec tibi 
munera dignis mentibus ofTeramus. Per. 

VD. Qui^ rationabilem creaturam ne* temporalibus R.S.(a/iW.) 
dedita bonis ad praemia sempitema non tendat^ ea dis- ^^'A^J 
pensatione dignaris erudire^, ut nec castigatione^ deficiat^ Men. 35. 
nec prosperitatibus insolescat^, sed"^ hoc potius fiat ejus *^"' 
gloriosa devotio, quo ^ nullis adversitatibus obruta supe- 
retur •. Per quem maiestatem tuam. y 

In£ra aotionem. 
Hanc igitur oblationem, quam tibi ofierimus pro famulis Cf. Miss. 
»tuis, quos ad presbyterii, vel diaconatus, gradus promovere *"^' ^^' 
dignatus es, quaesumus, Domine, placatus suscipias: et 



,»^ 



. c*. 



Digitized by CjOOQ lC 



30 LIBER SACRAMENTORUM [I. xxv. 

quod eis divino munere contulisti, in eis propitius tua dona 
custodi. Per Christum Dominum nostrum. Quam. 

Fostcommun. 

S. (fl/»W.) Hos quos reficis Domine ^® sacramentis attolle benignus 
^^infra. stuxiliis, et tuae redemptionis effectum et mysteriis capia- 
mus et moribus. Per. 

Ad Flebem. 
R. S. Da quaesumus Domine populis Christia»nis et quod" 518 

^<Sb.'4o. profitentur agnoscere, et caeieste munus dihgere quod 

Pam. a2i. frequentant. Per. y 
zviii supra. 

^ R. S. Gcrb. Pam. Men. give this Prefieice for Sexagesima : Ijtcm. has it 
among the forms for the leiutUum Mensis Septimi, * nec V. R. (SM) ; 

Leon. as text. ' coniendat (for non tendat) V. R. S.; Leon. as text. 

* ermU V. R. S* ; Leoo. as text. ^ etnu ccutigatumem V. * deficiant 

. . . insolescant V. "^ sunt V. • mtod Leon. • superaiur S* Gcrb. 

'• Uos Domim quos reficis S. Gerb., and V. in zzvi infra. ^^ quos V. ; R. 

S. Gerb. Pam. as text. 



XXV. 

Secunda Dominica in Quadragesima. 

Praesta nobis, omnipotens Deus, ut quia vitiis subiacet 

nostra mortalitas, tua nos et medicina purificet, et potentia 

tueatur. Per Dominum. 

R.S. Praesta nobis, misericors Deus, ut placationem tuam 

I^zVm^o. promptis mentibus exoremus, et peccatorum veniam con- 

sequentes, a noxiis ^ liberemur incursibus. Per. 

Seoreta. 

R. s. Ecclesiae tuae, Domine, munera placatus assume, quae 

Gerb.43. g^ misericors offerenda tribuisti, et in* nostrae salutis 

r^am. 225. ' 

Mcn. 43. potenter efficis transire mysterium. Per. 

Leon. 478. 

ILbaxT ^ ^ 

injra, FoBtoommun. 

R.S. Refecti, Domine, pane caelesti, ad vitam, quaesumus, 

^^'a« nutriamur aeternam. Per. y 

Men. 43. 

Ad Fopulum.' 

R. s. 'Familiam tuam, quaesumus, Domine, propitiatus illustra, 

Sm aVs ^^ beneplacitis inhaerendo, cuncta quae bona sunt mereatur 



Mcn. 43. accipere. Per. y 

Digitized by CjOOQ lC 



I. XXV.] ROMANAE ECCLESIAE. 31 

Feria ii Hebdom. Secunda. 
Tuis, quaesumus, Domine, adesto suppUcibus, et inter R. s. 
mundanae pravitatis insidias, fragilitatem nostram sempi- p^/^5. 
tema pietate prosequere. Per Dominum. Meo. 44. in. xiv infra, 

Ecclesiam tuam, Domine, perpetua miseratione prose- R. s. 

quere, ut inter saeculi turbines^ constituta et praesenti ^^^.^7 

iocunditate respiret et aetemae beatitudinis fdonal ^ per- \jfi\- 

apiat Per. y Leo^. 3^^. 

Beoreta. 

Concede nobis haec, quaesumus, Domine, frequentare R.s.(a/i^'.) 
mysteria, quia quoties huius hostiae ceiebratio commemo- ^^IM' 
ratur, opus nostrae redemptionis exercetur *. Per. y Ill.vii0w. 

519 Fostoommun. 

Percepta *, Domine, sancta nos adiuvent, et suis repleant R. s. 

institutis. Per. G^h.^^. 

Ad Fopulum. 

Populum tuum, Domine, quaesumus, ad te toto corde R. s. 

converte, quia quos defendis etiam delinquentes maiore ^^^*' 

pietate tueris sincera mente devotos. Per. infra. 

Pam. 247. 
Feria iii Hehdom. Secunda. 
Deus, qui ob^ animarum medelam ieiunii devotione R.S. 
castigare ® corpora praecepisti, concede ut corda nostra ita gecMOTf^^. 
pietatis tuae valeant exercere mandata, quatenus ab Miw. 

•u • 9 u *• *• Tj ^^^' 570. 

omnibus possimus semper* abstmere peccatis. Per. Sacr. GalL 817. 

Imploramus, Domine, clementiam tuam, ut haec divina R.S.(a/f^'.) 
ieiuniorum^® subsidia a vitiis expiatos ad festa ventura nos ^^l^t. 
praeparent. Per. y 

Beoreta. 

Praesentibus sacrificiis, Domine, ieiunia nostra santifica, R.S.(a/f^'.) 
ut quod observantia nostra profitetur extrinsecus, interius Pa^LaV^. 
operetur. Per. y Men. 42. 

FostoommiuL. 

Delicias, Domine, mirabiles mensae caelestis ambimus, R. S. 
quibus ieiunando copiosius ssiginamur. Per. ^*" 

Ad. Fopulum. 
Da, quaesumus, Domine, fidelibus tuis et sine cessatione R. S. 
capere paschalia sacramenta, et desideranter expectare ^yii^^' 
ventura, ut ** mysteriis quibus renati sunt, permanentes, ad infr^- 
novam vitam his operibus perducantur. Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



3a UBER SACRAMENTORUM [I. xxv. 

Feria iv Hebdom. Secunda. 
R. s. Deus, qui per Verbum tuum humani generis reconciHa- 

Fwi. 237. t^c>^^"^ mirabiliter operaris, praesta, quaesumus, ut sancto 
ieiunio et tibi toto simus corde subiecti, et in tua nos 
efficiamur ^* prece*^ concordes. Per Dominum. 
R. S. «Praesta nobis, Domine, quaesumus, auxilium gratiae 620 

Pam. «7. tuae, ut ieiuniis et orationibus convenienter intenti, libere- 
Men. 45. jnm» ab hostibus mentis et corporis. Per. y 

Beoreta. 
Gerb. 47. Praesente sacrificio nomini tuo nos, Domine, ieiunia dicata 
*™* ^^^* sanctificent ; et ^* quod observantia nostra profitetur ex- 
trinsecus, interius operetur effectus ". Per. y 

Postooxnmiui. 
R. s. Gratia tua nos, quaesumus, Domine, non relinquat, quae 

F^"«8. ^ sacrae nos deditos faciat servituti, et tuam *• nobis opem 
Men. 45. semper acquirat. Per. y 

Ad Fopnlnm. 

Adesto, Domine, famulis tuis, et opem tuam lai^re 
poscentibus, ut his qui te auctore et gubematore gloriantur 
et grata" restaures et restaurata conserves. Per. 

Feria vi Hebdom. Secunda. 
Ad hostes nostros, Domine, superandos, praesta, quae- 
sumus, ut auxilium tuum ieiuniis tibi placitis et bonis 
Leon. 419. operibus impetremus. Per Dominum. 
xymsupra. Omnipotens sempiteme Deus, qui per continentiam salu- 
xxvm^. ^^^^ ct^* corporibus mederis et mentibus, maiestatem tuam 
Pam. 343. suppliciter exoramus ut pia ieiunantium precatione placatus 
et temporalia nobis subsidia praebeas et ^^ aetema. Per. y 

Beoreta. 

R.S.(tf/f^^) Efficiatur haec hostia, Domine, quaesumus, solemnibus 
Mra' /4^ grata ieiuniis, et ut^® tibi fiat acceptior, purificatis mentibus 
immoletur ^®. Per. 

Fostoommun. 
R. S. Praebeant" nobis Domine quaesumus divinum^ tua 

Pml 347. s^^cta fervorem, quo eorum pariter et actu delectemur et 
Men. 61. fructu. Per, y 



R.S. 


iFer, V.) 
Gerb. 47. 


Pam. 228. 


Men.45. 


Leon. 413. 


R.S. 


Gerb. 47. 


Pam. 328. 



Digitized by CjOOQ lC 



I. XXV.] ROMANAE ECCLESIAE. 33 

Ad FopiilimL 

Adesto, Domine, propitius plebi tuae, et temporali con- 
solatione non deseras quam vis ad aetema contendere. 
Per. 
621 Feria vii Hebdom, Secunda, 

Subveni, Domine, servis tuis pro sua iugiter iniquitate R. S. 
gementibus, mentesque nostras terrenis affectibus prae- p^.a^^a^. 
gravatas medicinalibus tribue exonerare^ ieiuniis, et cor- Cf.Men.47. 
poris afflictione corrobora ^*. Per Dominum. 

Deus, qui profundo consilio, prospiciendo mortalibus, Miss. 
sancta instituisti ieiunia, quibus corda languentium salu- °^ * ^^^' 
briter curarentur, tu animam nostram corpusque castifica, 
corporis animaeque salvator, aeternae felicitatis benig^e 
largitor. Per Dominum. 

Beoreta. 
Domine Deus noster, in cuius spiritalibus castris militat 
laudanda sobrietas, abstinentia fructuosa et casti pectoris 
opulenta frugalitas, ieiunantium vota clementer assume, et 
fidelibus postulatis consueta pietate succurre, Per. 

Fo0toommiin. 

Sacrae nobis, quaesumus, Domine, mensae libatio et piae R.S.(a//^i.) 
conversationis augmentum et tuae propitiationis ** con- ^xl^^lla. 
tinuum praestet auxilium. Per Dominum nostrum. 

Ad Fopnliim. 
ImpIoranteSj Domine, misericordiam fideles populos pro- r. s. 
pitius intuere: qui^® praeter te alium non noverunt, tuis p^'^30. 
semper beneficiis glorientur. Per. 

* noxios V. * Pam. omits in, ' turbidinis V. (S* ?) ; turbinis R. ; 

S* Gerb. Pam. Leon. as text. * V. R. omit dona, which is restored irom 

S ; Gerb. has donum ; Pam. reads tteiemam beatitudinem percipiai \ Leon. 
aetemae beatitudinis percipiat claritatem. * exercitum V. * Pr<ucepta 

V. ; R. S. Gerb. as text ^ ad Sacr. Gall. • castigari S* Gerb.. and 

so in the Preface in Men. ; V. R. S^ Miss. Goth. as text * semper possi- 

mus Sacr. Gall. '* R. S. Gerb. (placing the prayer as an Advent Post- 

communion) omit ieiuniorum ; V. Pam. as text. ^ S* Gerb. insert in ; V. 

S* as text ; R. has M/ ministeriis. >* efficiamus V. " pace Gerb. ; V. S. 
Pam. as text; R. haspraede. ^* ut Gerb. Pam. ; V. as text ^ effectum 
Gerb. Pam. ; V. as text. "• Pam. omits quae—iuam, ; V. R. S. Gerb. Men. 
as tezt. ^^ creata Leon. ; congregata S* Gerb. Pam. Men. ; V. R. S^ as text. 
" et omitted by V. here, is inserted from xviii supra. " ut et V. S» ; R. S» 

Gerb. Men. as text. * immotemur V.; R. S. Gerb. Men. as text. 

*» Praeveniant V. R. S. ; Gerb. Pam. Men. as text. " divina V. S. ; R. 

Gerb. Pam. Men. as text. ^ exonerari Gerb. Pam., and so in the Preface 

in Men. ; V. R. S. as text •» corroborari Pam. ; V. R. S. Gerb. as text. 

*• protectionis V. in xiii supra. * et qui R. Pam. ; ut qui S' Gerb. ; V. S^ 

as text 



Digitized by CjOOQ lC 



34 UBER SACRAMENTORUM [I. xxvi. 

ZXVI. 

Tertia Dominica. 

Quaepro scrutiniis electarum celebratur\ 

R- Da, quaesumus, Domine, electis nostris digne* atque 

^ * ^^* * sapienter ad confessionem tuae laudis accedere, ut dignitati 
pristinae quam originali transgressione perdiderant» per 
tuam gratiam reformentur. Per. 

Seoreta. 
R- Miseratio tua, Deus, ad haec percipienda » mj^teria 522 

^' ' ^^ ' famulos tuos quaesumus, et praeveniat • competenter, et 
devota conversatione perducat. Per. 

Infra Canonem, ubi dioit^ 

R. Memento, Domine, famulorum, famularumque tuarum, 

^^' ^^ ' qui electos tuos suscepturi sunt ad sanctam gratiam bap- 

tismi tui : et omnium circumadstantium *. Et taces. Et 

recitantur • nomina virorum et'^ mulierum^ qui ipsos infantes 

suscepturi sunt. Et intras Quorum tibi fides cognita. 

Item infira aotionem^. 
R. Hanc igitur oblationem, Domine, ut propitius suscipias 

Gerb. 24 . deprecamur : quam tibi olTerimus pro famulis et famulabus 

tuis, quos ad* aeternam vitam et beatum gratiae tuae 

donum numerare ^**, eligere atque vocare dignatus es. Per 

Christum ^^ 
Et recitantur nomina electorum. Postquam recensita 
R. fuerint^ dicis^ Hos, Domine, fonte baptismate inno- 

Gerb. 348. vandos, Spiritus tui munere ad sacramentorum tuorum 

plenitudinem ^^ poscimus praeparari. Per^*. 

FoBtcommun. 

R. Adesto, Domine, quaesumus, redemptionis effectibus, ut 

Gerb. 348. ^' \ -x .• • .-. • j ^ 

xiviiifif/ra. ^^^ sacramentis aeternitatis mstituis, eosdem protegas 
xiix infra. dignauter aptandos ^^ Per. 

Ad Fopnlnm. 

R. SuppHciter, Domine, sacra famiha munus tuae misera- 

^^ '^^ ' tionis expectat ; concede, quaesumus, ut quod te iubente 
desiderat, te largiente percipiat Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xxvij ROMANAE ECCLESIAE. 35 

Feria ii Hebdom. Tertia. 
Conserva, Domine, familiam tuam bonis semper operibus R. S. 
eruditam, et sic praesentibus consolare subsidiis ut ad Pam. «31. 
superna ^* perducas dona propitius. Per. Me°- 48- 

Da, quaesumus, omnipotens Deus, ut abstinentiae nostrae 
restaurationis exordiis competentem dignis praecurramus 
officiis. Per ^"^. 
523 Seoreta. 

Haec nos beata mysteria, Deus, principia sua aptos 
efficiant recensere, [Per.] 

Infra (utionem^ ut sufra. Sequitur 

Fcfitcommun. 
Quos ieiunia votiva castigant, tua, Domine, sacramenta R. S. 
purificent^®; ut, terrenis affectibus mitigatis, facilius cae- 13^.'^°' 
lestia capiamus. Per. 

Ad Fopulum. 
Gratias tibi referat, Domine, corde subiecto tua semper R. S. 
ecclesia, et consequenter obtineat, ut observationes anti- ix^iii^^' 
quas iugiter recensendo proficiat in futurum. Per. »'*A«- 

Feria iii Hebdom. tertia, 

Prosequere nos omnipotens Deus; et quos ab escis R.S. 
camalibus praecipis abstinere a noxiis quoque vitiis cessare crxxvu' 
concede. Per ^*. «'i/^- 

Da, quaesumus, Domine, rex aeteme cunctorum, ut sacro s. {Fer. v.) 
nos purificatos ieiunio sinceris quoque^® mentibus ad tua ^I^^/Jj. 
sancta ventura facias pervenire. Per. 

Seoreta. 
Ut accepta sint, Domine, nostra ieiunia, praesta nos, Pam. 304. 
quaesumus, huius munere sacramenti purificatum tibi 
pectus offerre. Per. y 

FoBtoommnn. 

Sacramenti tui, Domine, veneranda perceptio et mystico S. (/>f . v.) 
nos mundet effectu et perpetua virtute defendat. Per. p^*^' 1^^^ 

Mcn. 50. 

Ad Fopulum. 

Concede, misericors Deus, ut devotus tibi populus *^ R. S. 
semper existat, et de tua clementia quod ei prosit in- Pam. 331. 
desinenter obtineat. Per. \y\infra. Mcn.49. 

D % 



Digitized by CjOOQ lC 



36 LIBER SACRAMENTORUM [I. xxvL 

Feria iv Hebdom. iertia. 524 

R. S. Deus, qui nos formam humilitatis ieiunando et orando 

Pm.a32. Unigeniti tui Domini nostri imitatione docuisti, concede, 

quaesumus, ut quod ille iugi ieiuniorum continuatione com- 

plevit, nos quoque^ per partes dierum facias adimplere. 

Per. 
xix supra, Da nobis, Domine, quaesumus, observantiam ^ legitima 

devotione perfectam, ut** refrenatione camalis alimoniae 

sancta tibi conversatione placeamus. Per. 

Secreta. 
S. (Fer,v.) Deus, de cuius gratiae rore descendit, ut ad mysteria tua 
Tamixi pu^gatis sensibus accedamus, praesta, quaesumus, ut in 
Mcn. 49. eorum traditione solemniter honoranda competens^* de- 
feramus obsequium. Per. 

Fostoommun. 
R.S.(fl/»W.) Percipientes, Domine, gloriosa mysteria*', referimus 
Gerb. 40. gjatias, quod in terris positos iam caelestium praestas esse 
participes. Per. 

Ad. Fopulum. 

S. Defende Domine familiam tuam et toto tibi corde pro- 

2^^'^h stratam ab hostium tuere*^ formidine: nec bona tua diffi- 

Jrfljn* 333* 

Lcon. 408. culter inveniant pro quibus^® et sancti tui et angelicae 
tibi *• supplicant potestates. Per. 

Feria vi Hebdom. teriia. 
'Ri^.ialHd,) Praesta, quaesumus, Domine, ut observationes sacras 
Pium*34a^ annua devotione recolentes, et corpore tibi placeamus et 
Men. 133. mente. Per. y 

SLS.(a/^.) Concede, quaesumus, Domine *®, fragilitati nostrae suffi- 
Gerb. 32. cientiam competentem ; ut suae reparationis effectum '^ et 
Menisa. ' pia conversationc recenseat, et cum exultatione suscipiat. 

xiii supra, p^j, 

Seoreta. 

R.S.(fl/«^'.) Accepta tibi sint, Domine, quaesumus, nostri dona ieiunii, 

i^o!'"^^' quae et*^ expiando nos tuae gratiae^' dignos efficiant, et 

Pam. 343. ad sempitema promissa perducant. Per. y 

Men. 45. 

Lcon. 414. FoBtcommun. 625 

S. {Sahb,) Hos, Domine, quos reficis ^* sacramentis, attoUe be- 
^Svsu^a, nJg^^us auxiliis, ut ^ tuae redemptionis effectum et mysteriis 
capiamus et moribus. Per. 



xxiv SHpra, 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xxvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 37 

Ad Fopnlum. 

Super populum®* tuum, Domine, quaesumus, benedictio ^^{aim,) 

copiosa descendat, indulgentia veniat^, consolatio tri- Pam. aYs. 

buatur, fides sancta succrescat, redemptio sempiterna fir- J*^- 38. 

metur. Per. y xviux^Va. 
Feria vii Hebdom, tertia, 

Praesta^ quaesumus, omnipotens Deus, ut dignitas con- S. 

ditionis humanae, per immoderantiam sauciata, medicinalis Pam."a43. 

parsimoniae studio reformetur. Per Dominum. y Men. 51. 

Auge fidem tuam, Domine, quaesumus, miseratus'* in s. ^^' 

nobis, quia pietatis tuae subsidia non negabis quibus in- ^^- 53- 

tegre ^* contuleris firmitatem. Per. LeoiL 367*. 

Seoreta. 
Domine Deus noster, qui in his potius creaturis quas ad R.S.(fl/«^f.) 
fragilitatis nostrae subsidium*® condidisti, tuo quoque*^ ?3^!^'^^* 
nomini munera iussisti dicanda constitui, tribue, quae- ^^^ ^M- 
sumus, ut et vitae nobis praesentis auxilium et aetemitatis Le?n.!^i5. 
efficiant sacramentum. Per. y ixxxiiiii^^a. Leofr. 3. 

FoBtoommun. 

Quod ore sumpsimus, Domine *^ mente capiamus, et de Pam. 343. 
munere temporali fiat nobis remedium sempiternum. ^"^so^. 
Per. y 

Ad. Fopnlum. 

Esto, quaesumus, Domine, propitius plebi tuae, ut^^ S. 
quae tibi non placent respuentes, tuorum potius repleantur p^.'|^3. 
delectationibus mandatorum. Per Dominum. y 

^ S. marks the Satarday, R. the Friday of the second week as the time of the 
first ' scratiny.* The only other note of the time in V. is in sect xxix itrfra^ from 
which it woald seem that the Monday of the third week is the time contem- 
plated in V., as in Mabiilon*s Ordo Romanus vii. The Tuesday in the third 
week is mentioned (perhaps by a slip) in the Codex Gellonensis, of which the 
corresponding portion is to be fonnd in Mart^ne lib. I. cap. i. From this last 
source some readings are given in the foUowing notes, where it is dted as Gell. 
The claases for insenion in the Canon are, however, the only portions of this 
Missa which Mart^ne gives at length. The Missa appears in R. (from which 
Gerbert*s text of it is taken) as the first of the Missae pro Scrutiniis which R. 
gives as part of the Ordo Baptisterii. These Missae are not contained in S. 
« dignu V. ; R. as text » proveniat R. * Infra R. * R. Gell. join 
the words Et omnium circumadstantium with quorum tibi fides^ &c, placing 
both after the rubric which separates them in V. * recita Gerb. ; V. R. Gell. 

as text ' ac R. Gell. ; V. as text. ■ R. omits this heading. • R. 

omits ad, ^^ gratiae tuae dinumerare V. ; gratiae tucu donum eligere 

R. ; Gell. as text " After Per Christtem^ and before the rubric following, 

R.inserts Quam oblationemi but see note 14. ^' dices R. ; dicii Gell. 

^ plenitudine V. ; R. Geli. as text. ^* Both R. and Gell. have at this point 
Per Christum, Dicsque nostros, ^ obtados R. ; Gerb. reads optatos, 

Digitized by CjOOQ lC 



3» UBER SACRAMENTORUM [I.xxvii. 

" cutema S* Gcrb. ; V. R. S» Pam. Men. as text. " This Collect is givcn 

as it appears in V., but it is evidently comipt : it would become intelligible if 
abstinentiam were read for abstinetUiai, ^' frivifictnt V. in Ixxziii infra, 

R. S. Gcrb. ; V. herc as text >» R. S. Gerb. follow the form of this Col- 

lect givcn in xxvii infra (omitting quaesiimus and leading abstinere for tempe- 
rare), » S' Gcrb. omit ^im^; V. S* Pam. as text. ^ S* Gcrb. insert 

tuus\ V. S» Pam. Men. as text » saltem (for quoqui) S* Gcrb. ; V. S* 

Pam. as text. ^ Da nobis observasttiam Domim V. in xix supra, ^ V. 
in xix supra inscrts cum. * S* Gcrb. inscrt tibi\ V. S* Pam. Mcn. as texL 
«• S» Gerb. inscrt tiH\ V. R. S* as text " ut toto tibi corde prostrata et 

ab hostium tuere V. ; S. Gcrb. Lcon. Pam. as text " inveniat pro qua 

Leon. (ed. Mnr.); inveniat pro ouibus Pam.; V. S. Gcrb. Leon. (ed. Ball.) as 
text * PanL omits tibi\ V. has angelica et tibi; S. Gerb. Leon. as text. 

^ Concede, quaesumus^ omnipotens Deus V. in xiii supra ; so R. S. Gcrb. Pam. 
Men. '* See notc 3 on xiii supra, » V. omits ^/; R. S. Gcrb. Pam. 

Mcn. Leon. as text. " tua gratia Leon. ** Hos quos reficis Domine 

V. in xxiv supra, •• et S. Gcrb. ; V. as text. " Inpopulum Men. 

^ Sec note 6 on xviii supra, " opereUus Pam. ; V. S. Gerb. Leon. as text 

** integre, the reading of V. (S^ ?) Pam. is perhaps a cormption of in de cre- 
dendif the reading of Leon.; S' Gerb. read integram illius coniuleris, 
*• praesidium V. in Ixxxiii infra, R. S. {alibi) Gerb. (135) Mcn. Leon. Leofr. ; 
V. heie, S. Gerb. (53) Pam. as text. " tuoque V. here ; R. S. Gerb. Pam. 

Leon. V. in Ixxxiii infra as text. ^ Leon. inserts quaesumus, ^ et 

S^ V. S* Gcrb. Pam. as text 

XXVII. 

QUARTA DOMINICA. PrO SCRUTINIO II*. 
R. Omnipoteus sempiterne Deus, ecclesiam tuam spiritali 

crxxvuf f^scunditate * muUtiplica, ut qui sunt generatione terreni, 526 

infra, fiant regeneratione caelestes» Per. 
Cf.Pam.341. 

[Secreta.] 

R- Remedii sempiterni munera, Domine, laetantes offerimus, 

^ ' suppliciter exorantes ut eadem nos et digne ^ venerari et 
pro salvandis congruenter exhibere * perficias. Per. 

Infra Canonem ^ ui supra. Seguiiur 

Fostoommiin. 

R. Tu semper, quaesumus, Domine, tuam attoUe bcnignus 

M^ familiam ; tu dispone correctam ; tu propitius tuere ® sub- 

G»b. 54, lectam ; tu guberna perpetua bonitate "^ salvandam. Per. 
240. 

Pam. 336. ^^ Populum. 

R. Tu famulis tuis, quaesumus, Domine, bonos mores ^ pla- 

ni!liV«/ra catus institue, tu in eis quod tibi placitum sit dignanter 

infunde, ut et digni sint, et tua valeant beneficia promereri. 

Per. 

Feria ii Hebdom. qttaria, 

R, s. Sacrae nobis, quaesumus, Domine, observationis ieiunia, 

Glrb"**;^ et piae conversationis augmentum, et tuae propitiationis 
Pam. 336. continuum praestent auxilium. Per. y. 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xxviL] ROMANAE ECCLESIAE. 39 

Proficiat, quaesumus, Domine, plebs tibi dicata® piae S. 
devotionis aflTectu*; ut sacris actionibus erudita, quanto Pam. 344. 
maiestati tuae fit gratior, tanto donis potioribus augeatur. J^^jf ^* 

Per. y. infra, 

Seoreta. 

Cunctis nos, quaesumus ^^, Domine, reatibus et periculis S. 
propitiatus absolve, quos tantis mysteriis^^ tribuis esse Paii/fll. 
consortes. Per Dominum. y. 

FoBtoommun. 
Divini satiati muneris largitate^, quaesumus, Domine S. 
Deus noster, ut in huius semper participatione vivamus. ^^.145. 

Per. y. Leon. 449. 

Ad Fopulum. 

Tueatur, quaesumus, Domine, dextera tua populum S. 
deprecantem, et purificatum dignanter erudiat, ut conso- PaL 345. 
latione praesenti ad futura bona proficiat Per. y. Cf. Leon. 

527 Feria iii Hehdom, quarta. 

Da, nostrae summe conditionis reparator^^ ut" semper Pam. 237. 
declinemus a malis, et omne quod bonum est prompta 
voluntate sectemur. Per Dominum. 

Exercitatio ^* veneranda, Domine, leiunii salutaris populi R. S. 
tui corda disponat ^*, ut et dignis mentibus suscipiat paschale ^^^^' ^^' 
mysterium, et continuatae devotionis sumat augmentum. 
Per. 

Seoreta. 

Purifica nos, misericors Deus, ut ecclesiae tuae preces, r. s. 
quae tibi gratae sunt, pia munera deferentes ^*, fiant expiatis p^* |^g 
mentibus gratiores. Per. y. Men. 53. Lcon. 439. 

Fogtoommnn. 

Caelestia dona capientibus, quaesumus, Domine, non ad R. s. 

iudicium pervenire^'^ patiaris quod fidelibus tuis ad reme- p^'3^38. 

dium providisti. Per. y. Men. 53. Lcon. 370. 

Ad Fopulmn. 

Populi tui Deus institutor et rector, peccata quibus R. S. 

impugnatur^® expelle, ut semper*^ tibi placitus*^ et tuo Gwb.5'7. 

munimine sit securus. Per. y. Pam- »38. Leon. 345. 



Digitized by CjOOQ lC 



40 LIBER SACRAMENTORUM [I. xxvii. 

Feria iv Hebdam. quarta. 

R* S. Omnipotens sempiteme Deus, qui et iustis praemia meri- 

Pam. 037. torum et peccatoribus per ieiunium crroris sui veniam 

Mcn. 53. praebes, miserere supplicibus, parce peccantibus, ut reatus 

nostri confessio indulgentiam valeat percipere delictorum. 

Per Dominum nostrum. 

Concede, misericors Deus, ut sicut nos tribuis solemne 
tibi deferre ieiunium, sic nobis indulgentiae tuae praebeas^^ 
benignus auxilium. Per. 

Seoreta. 
^'^'iflliH,) Accepta tibi sit, Domine, nostrae devotionis oblatio, quae 
Pam. 219. et ieiunium nostrum, te operante^, sanctificet, et indul- 
xJiU*j«^fw. S^tiam [nobis] *^ tuae consolationis obtineat. Per. 

•Fostcomxnnn. 628 

Leon. 369. Sacramentorum benedictione satiati, quaesumus, Domine, 
ut per haec semper mundemur ^* a vitiis ^. Per. 

Ad. Populum. 

Pam. 338. Da plebi tuae, Domine, piae semper devotionis affectum ; 
infra. ^ ^^ ^"^^ prava sunt respuens, sancta conversatione firmetur, 
et a peccatis libera nuUis adversitatibus atteratur. Per. 

Feria vi Hebdom. quarta. 
R. S. Praesta, quaesumus, Domine, ut salutaribus ieiuniis 

G€^.^7. cruditi, a noxiis etiam vitiis abstinentes, propitiationem 

tuam facilius impetremus. Per. 
R.S.(a/«W.) Prosequere, quaesumus^*, omnipotens Deus, ieiuniofum 
crxxvi^ sacra mysteria, et quos ab escis camalibus praecipis tem- 
supra, perare^, a noxiis quoque vitiis cessare concede. Per. 

Secreta. 
R. S. Haec sacrificia nos, omnipotens Deus, potenti virtute 

Pim. 247. ^undatos ad suum faciant puriores venire principium. 

Per. y. „ ^ 

^ Fostoonimun. 

R. s. Sancta tua nos, Domine, quaesumus, et vivificando ^ reno- 

Gerb ^7 vent, et renovando vivificent. Per. 

Leon. 44i.xxxvii f«Aia. * - ** , 

R. S. Adesto, Domine, populis qui sacra mysteria *• conti- 

Pam.^39. gerunt, ut nullis pericuiis affligantur qui te protcctore 
f^"-3yi. confidunt. Per Dominum. 

lll.lix tnfra. 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xxvii.] ROMANAE ECCLESIAE. 41 

Feria vii Hehdom. quarta. 

Deus, omnium misericordiarum ac totius bonitatis auctor, R. S. 
qui peccatorum remedia ieiuniis, orationibus, et deemo- ' • 5 • 
synis demonstrasti, respice propitius in hanc humilitatis 
nostrae confessionem, ut qui inclinamur conscientia^ nostra 
tua semper misericordia erigamur. Per. 

Tua nos, Domine, quaesumus, gratia et sanctis exerccat R. S.^ 
veneranda ieiuniis, et^^ caelestibus mysteriis efficiataptiores. ^^* * 
Per. 
529 «SeoTeta. 

Oflferimus tibi, Domine, munera quae dedisti, ut et R.S.(aii6i.) 
creationis tuae circa mortalitatem nostram testificentur ^^'^^i^J 
auxilium, et remedium ^ immortalitatis operentur. Per. y. Leon. 370« 

Fostoommnn. 

Percepta nobis, Domine, praebeant tua sacramenta subsi- R.S.{aiidi.) 
dium, ut et*^ tibi grata sint nostra ieiunia, et nobis profi- Pam. a\^5. 
ciant ad medelam. Per Dominum y. 

Ad Fopulum. 
Plebem tuam, Domine, quaesumus'**, interius exteriusque r. s. 
restaura, ut quam corporeis non vis delectationibus impediri, ^^'i^' 
spiritaii facias vigere proposito, et sic rebus foveas transi- Leon. 435. 
toriis ^ ut tribuas potius inhaerere perpetuis. Per. 

^ The Afissa for this Smiday is the second of the series 'prv scrutiniis'* as 
given by R. * iocunditate V. here : R. as tezt, and so V. in xxviii infra, 

» digniV. (corr. by Tommasi) ; R. as text. * exhiberi R. ; V. as text. 

* Infract. R. ' Gerb. reads intuere (wrongly) ; R. has tuaere. * benigni- 
tate R. S. Pam. ; V. as text * bmis moris V. here ; R. has bonus mores ; 

V. in IIL li as text. • ^Ubi tibi decata . . . affectus V. ; S. Gerh. Pam. 

Men. V. in Uxxiii infra as text "^ S. Gerb. omit quaesumus ; Pam. has 

quoisumus Domine ; V. as text. " tanti mysterii Pam. ; V. S. Gerb. as 

text ^ muneris largiiate satiati Leon. ^' Pam. inserts omnipotens 

Deus. " Pam. inserts et. " Exorcitio . . . dispone R. ; Exercitatio 

. . . dispone S. ; Exercitatione . . . dispone Gerb. ; V. as text. ^' defermtes 

so R. S. Gcrb. Pam. Leon. ; V. Men. nave deferentis. " provenire Leon. ; 

V. R. S. Gerb. Pam. Men. as text. " impugnantur V. ; R. S. Gerb. Pam. 

Leon. as text. " Leon. inserts et. * placatus V. R« S' ; R» S* Gerb. 

Pam. Leon. as text. "* praebe V. *• cooperante Pam. " V. here 

omits nobis^ which is restored from xviii supra^ K. S. Gerb. Pam. Men. 
^ emundemur Leon. •* Leon. adds et periculis caveamus. " The 

parallel collect in xxvi supra has a difTerent beginning; R. S. Gerb. omit 
quaesumus ; V. here as tcxt ■' abstinere R. S. Gerb. V. in xxvi supra ; V. 
bere as text ^ V. in xxxvii infra inserts semper ; V. here, R. S. Gerb. 

Leon. as text ^ donaria Leon. ; V. R. S. Gerb. Pam. as text ^ con- 

stantia S* ; inconstantia S» Gerb. ; V. R. as text. " V. omits et\ R. S. 

Gerb. as text. "■ R. S. Gcrb. Pam. Leon. insert nobis; V. as text. 

•* Pam. omits et. '* Pam. omits quaesumus, '• transiturUs V. ; transi- 
turis S. Leon. ; R. Gerb. Pam. as text 



Digitized by CjOOQ lC 



4% UBER SACRAMENTORUM [L xxviii. 

xzvm. 

QUINTA DOMINICA. QUAE PRO SCRUTINIO 
CELEBRATUR*. 

R. Concede^ Domine, dectis nostris, ut sanctis edocti mys- 

349. ^gj^jg g^ renoventur fonte baptismatis, et inter ecclesiae 
tuae membra numerentur. Per. 

Beoreta. 
R. Exaudi nos, omnipotens Deus, et famulos tuos, quos 

Gerb. 349. gjgj Christiane primitiis imbuisti, huius sacrificii tribuas 
operatione mundari. Per. 

Infra Canoftem^^ ubi supra, Sequitur 

FoBtoommiui. 
R. Concurrat, Domine, quaesumus^ populus tuus, et toto 

Gcrb. 249. ^jy cQfde subiectus obtineat, ut ab omni perturbatione 

securus, et salvationis suae gaudia promptus exerceat, et 

pro r^enerandis * benignus exoret. Per. 

Ad. Fopiilum. 
R. Deus, qui quum salutem^ hominum semper operaris, 

Gerb. 249. jj^jj^ tamen populum tuum gratia abundantiore multiplicas ; 
respice propitius ad electionem tuam, ut paternae protec- 
tionis auxilio et regenerandos munias et renatos. Per. 

Feria ii Hebdom, quinta, 530 

Pam. 341. Deus, qui ad imaginem tuam conditis ® ideo das tempo- 
supm!^^ ralia ut largiaris aetema, ecciesiam tuam spiritali fecunditate 
cf Gcrb. multiplica, ut qui sunt generatione terreni fiant regenera- 

tione cadestes. Per Dominum. 
^js.(a/idi.) Adiuva nos Deus salutaris noster, et in sacrificio ieiu- 
47« niorum nostras mentes purifica, ut "^ ad beneficia recolenda, 
quibus nos instaurare dignatus es, tribuas'' venire gau- 
dentes ®. Per. 

Seoreta. 

Domin. Exaudi nos, omnipotens Deus, et famulos tuos, quos 

supra. jjjgj Christianae primitiis imbuisti, huius sacrificii tribuas 
operatione mundari. Per. 

Fostoommun. 

Sanctificent nos, Domine, sumpta mysteria et paschalis 
observantiae sufficientem nobis tribuant facultatem. Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



531 



I. xxm.] ROA\fANAE ECCLESIAE. 43 

Ad Foptiliim. 

Benedictio, Domine, quaesumus^, in tuos fideles copiosa r. s. 

descendatj et quam subiectis cordibus expetunt, largiter ^^'57^ 
consequantur. Per. 

Feria iii Hebdom. quinta. 

Praesta, quaesumus, Domine^®, ut observationes sacras v.s.(aUH.) 

annua devotione recolentes et corpore tibi placeamus ct ^^'lll' 

mente. Per. y. Mcn. 132. xxvi supra. 

Fiat, quaesumus, Domine ^^ per gratiam tuam fructuosus cf. ixxxilt 

nostrae devotionis afFectus, quia tunc nobis proderunt sus- mS^si;. 

cepta ieiunia si tuae sint placita pietati. Per. y. Pam- 239- 

Seoreta. 

Concede nobis, Domine, quaesumus, ut celebraturi sancta R. S. 

mystcria ^*, non solum abstinentiam ^^ corporalem, sed quod ^^^^ ^*^ 

est potius, habeamus mentium puritatem. Per. Men. 58. 

^ Cf. Leon. 

Postconixniui. 3^o- 

V^etet nos, Domine, semper et innovet tuae mensae R.S. 

libatio, quae fragilitatem nostram ^* gubemet et protegat et Getb. 63. 

in portum perpetuae salutis inducat. Per. Men. 59. Leon. 415. 

Ad Fopulum. 

Libera, Domine^ quaesumus ^^, a peccatis et hostibus tibi R- S. 

populum supplicantem, ut in ^* sancta conversatione viventes p^^ " ^^^ 

nuUis afficiantur adversis. Per Dominum. y. Men. 58. Lcon. 463. 

Feria iv Hebdom. quinta. 

leiunia, quaesumus, Domine, quae sacris exequimur R. S. 

institutis, et nos a reatibus nostris semper expediant, et ** • '• 
tuam nobis iustitiam faciant esse placatam. Per. 

Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut quos ieiunia R.s.(a//^f.) 

votiva^^ castigant, ipsa quoque devotio sancta laetificet, ut p^afg 

terrenis aifectibus mitigatis, facilius caelestia capiamus. Men. 53. 
Per. y. 

Secreta. 

Praesta, [quaesumus ^®,] omnipotens Deus, ut ieiuniorum R.S.(ia«.) 

placatus sacrificiis, remissionis tuae nos venia prosequaris. Pam. 243. 

Per. Men. 60. 
Fofitcommun» 

Adesto, Domine, fidelibus tuis, et quos caelestibus reficis ^® R.S.(5ii^^.) 

sacramentis a terrenis conserva periculis. Per Dominum. Men. 60. 

Leon. 412. 



Digitized by CjOOQ lC 



44 UBER SACRAMENTORUM [I. xxviii. 

▲d Fopiiliim. 

R.S.(a/t^'.) Gregem tuum, Pastor bone, placatus intende, et oves, 
Leon! 364. q^^ pretioso sanguine Filii tui ^ redemisti, diabolica non 
mix w^. sinas incursione lacerarL Per. 

III.XVUtl^. 

Feria vi Hebdom. quinia. 
R. S. Tribue nobis, quaesumus, Domine, indulgentiam pecca- 

Gerb 63 tonim, ut instituta paschalia tibi placitis sensibus operemur. 

Per. 
R. s. Omnipotens sempiterne Deus, clementiam tuam sup- 

Vt^ih pliciter exoramus ut qui mala nostra semper praevenis 

miserendo • facias nos ^^ tibi placitos et piis actionibus et 532 

ieiuniis salubribus expiando. Per. 

Seoreta. 

R. s. Sanctifica nos, quaesumus, Domine, his muneribus offeren- 

Gcrb.63. jjg^ ^ paschalis observantiae sufficientem nobis tribue 

facultatem. Per. „ ^ 

Fostoommun. 

cii infra, Da, quaesumus, Domine, ut tanti mysterii munus indultum 
non condemnatio sed sit medicina sumentibus. Per. 

▲d Fopalum. 
R. s. Protege, Domine, populum tuum et in sanctorum tuorum 

Gcrb. 63. patrocinio confidentem perpetua defensione guberna. Per. 

Feria vii Hebdam. quinta. 
xmisupra, Omnipotens sempiterne Deus, qui per abstinentiam ^ 
^s^upra, salutarem et corporibus nostris mederis et mentibus, maies- 
Pam. 343. tatem tuam supplices exoramus, ut pia ieiunantium prece 

placatus et praesentia nobis subsidia praebeas et futura^'. 

Per. 
R. S. Sanctificata ieiunio^ tuorum corda fidelium^, Deus 

GCTb lii niiserator*^, illustra; et quibus devotionis praestas*^ affec- 
Fam. 343. tum, praebe supplicantibus pium benignus auditum. Per. y. 

Cf. Leon. 

4"- Seoreta. 

Pam. 348. Sacrificia^, Domine, propensius ista restaurent quae 



Men. 63 



medicinalibus sunt instituta ieiuniis. Per. y. 

PoBtcommun. 
Supplices te rogamus, Domine Deus noster, ut sicut nos 
Filii tui corporis et sanguinis sacrosancti pascis alimonio, 
ita nos et divinae naturae eius facias esse con^ortes. Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



L xxix.] ROMANAE ECCLESIAE. 45 

▲d Fopnltim. 

Visita, quaesumus, Domine, plebem ^ tuam, et corda Pam. 245. 
sacris dicata mysteriis pietate tuere pervigili^, ut remedia "* **"* 
salutis aeternae, quae te miserante percipit ^^, te prot^ente 
custodiat ^. Per. 

* This Missa is the third of the Missae (ro ScruHnus in R., and has there 
the title 'in auris apertumtm* * Infrac, R. • quaesumus Domine R. 

* finerandis R. * consalute R. ' conditos V. ; qui komini . . . con- 

dtto Panu ; the paiallel collect in Gerb. and in xxvii supra has a different 
beginning. * «^. . . tribue Gerb. ; m/ . . . tribtu R. ; V. S. as text. * gau- 
denter V. ; R. S. Gerb. as text. • quaesumus Domine. Men. *• qucte^ 

sumus omnipotens Deus R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. as text. '* Domine 

quaesumus Pam. Men. " Domine Deus noster, ut celedraturi sanctorum 

solemnia Leon. ; V. R. S. Gerb. Men. as text. ^ observantiam Leon. ; V. 

R. S. Gerb. Men. as text. ^* Leon. inserts et inter mundi temfestates ; V. R. 
S. Gerb. Men. as text. *• quaesumus Domine Men. " V. omits «/; 

Men. omits in\ S. Gerb. Pam. Leon. as text. ^^ tfotiva ieiunia Pam. 

^ V. omits quaesumus, which is restored from R. S. Gerb. Pam. Men. 
^ instituis Leon. (which also inserts a danse after sacramentis, see ed. Ball.) ; 
V. R. S. Gerb. Men. as text •• R. S. Gerb. Leon. and V. in IIL xvii in/ru 
omit Filii tui ; V. (here and in xxxix in/rn) as text. ^ R. S. Gerb. omit 

nos ; V. Pam. as text. •• continentiam in xviii, xix supra, " prae- 

beas et aetema xviii supra ; tribuas aetema xix supra, •* Sanctifica hoc 

ieiunium V. ; Sancti/tcato koc ieiunio R. S. Gerb. Pam. Men. ; Leon. as text. 
^ /Uiorum Leon. •• habitaior Leon. ^ praestas devotionis Leon. 

•• Pam. Men. insert nos, quaesumus, •• /amiliam Leon. ^ peroigUi tuere 
pietaie Lecm. •* percepU Pam. ; percipiunt Leon. ; V. as text. •• custo- 
diantljtoaL, 

533 XXIX. 

Denuntiatio^ pro Scrutinio, 

quod tertia hebdamada in Quadragesima^ 

secunda feria^ initiatur^. 

Scrutinii diem, dilectissimi fratres, quo electi nostri divi- R. 
nitus instruantur, imminere cognoscite. Ideoque * soUicita ,?« ) 
devotione succedente sequente Ula ' feria circa horam diei Gerb. ii. i. 
sextam • convenire dignemini ; ut caeleste mysterium quo'' ub. 1.°^' 
diabolus cum sua pompa destruitur ®, et • ianua r^ni ^P- *• 
caelestis aperitur, inculpabili, Deo iuvante^^, ministerio 
peragere valeamus. Per " Dominum nostrum lesum 
Christum, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat 
Deus per omnia saecula saeculorum. Amen. 

Ut autem venerint^^ ad ecclesiam^^^^ scriduntur^^ nomina 
in/antum^ ab acolyto^ et vocantur'^^ in ecclesiam per 
Homina^'', sicut scripti sunt, Et statuuntur masculi in 
dexteram partem^ feminae in sinistram ^®, et dat orationem 
presbyter super eos ^*. 



Digitized by CjOOQ lC 



46 LIBER SACRAMENTORUM [I. xxx. 

^ This notification is giyen in R. as part of the Ordo BapHsterii, It bas also 
been compared with the fonn given by Gerbert (ii. i) from a Ziirich MS. 
(saec. ix. circO» uid with that given by Mart^ne {de Ant, EccL Rit, lib. L cap. i), 
from Codex Gellonensis. The former of these is cited as Gerb., the latter as 
Gell. ' tertia feria Gell. ; V. R. Gerb. as text (bat see note i on xxvi 

supra\ * initiarum V. (corr. by Tommasi from Cardinal Santori*s MS.) ; 

initiantur Gell. ; R. Gerb. as text. * ibidemque Gerb. ; V. R. Gell. as text. 
^ quarta Gerb. ; V. R. (jiell. as text. * circa koram diei tertia Gell. ; Hrca 

horam tertiam Gcrb. ; V. R. as texL ' quod Gell. • destruetur V. ; dis- 
truetur R. (probably ibr destruitur, as both have aperitur immediately after) ; 
Gell. Gerb. as text. * Gerb. omits et, » Deo iubenU R. GelL ; Domino 
iuzfante Gerh. ; Deo iubante V. ^ V. only has this daase at length : Gerb. 
omits, the otheis abbxeviate it. ^ Aut dut hora quinta venerint R. 

^' Crell. inserts hora tertia ; Gerb. has sicut diximus, quartaferia hora tertia, 
^* scribantur R. Gerb. ^ (jelL Gerb. insert vel eorum qui ipsos {^eos Gerb.) 

suscepturi sunt. " GelL Gerb. insert ipsi infantes ab acofyto, ^^ in 

ecclesia per ortHne per nomina GelL ; in ecclesia per nomina vel ordine Gerb. 
*• GelL Gerbu have ita dicendo ; lUe puer, et sic per singulos eorum : {per 
singulis GelL) statuuntur masculi seorsum ad dexteram partem {ad dexteram 
seorsum partem Gell.) : Ille virgo et sic per singulas {singula Gell.) statuuntur 
feminat seorsum ad sinistram partem, ^* R. directs that the EUcti are to 

be bidden by the Deacon to pray before they receive the Benediction. Gell. 
(xerb. make no mention of this prayer by the Electi, bnt direct that the Bene- 
diction should be given afrer each of them has been signed with the cross. 



Orationes SUPER ELECTOS. 
Ad catechumenutn faciendum ^ 

R. Omnipotens sempiterne Deus, Pater Domini nostri lesu 

Gerb. 249. Christi, respicere dignare super hos famulos tuos, quos ad 

A. rudimenta fidei vocare dignatus es. Omnem caecitatem 

cordis ab eis expelle: disrumpe omnes laqueos Satanae, 

quibus fuerant colligati : aperi eis, Domine, ianuam pietatis 

tuae ; et signum ^ sapientiae tuae imbuti, omnium cupidi- 

tatum foetoribus® careant, et suavi odore* praeceptorum 

tuorum laeti tibi in ecclesia * deserviant ; et proficiant de 

die in diem, ut idonei eflliciantur accedere ad gratiam 

baptismi tui, percepta medicina *. Per Dominum nostrum, 

Pam. 359. Preces nostras, quaesumus, Domine, clementer exaudi, et 

hos electos tuos crucis Dominicae, cuius impressione sig- 

namus ^, • virtute custodi, ut magnitudinis gloriae rudimenta 534 

servantes, per custodiam mandatorum tuorum ad regencra- 

tionis pervenire gloriam mereantur. Per. y. 

Pam. 259. Deus, qui humani generis ita es conditor, ut sis etiam 

reformator, propitiare populis adoptivis, et novo testamento 

sobolem novae prolis ascribe, tu filii promissionis quod non 

potuerunt ® assequi per naturam gaudeant se recepisse per 

gratiam. Per Dominum nostrum. y. 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xxxi, xxxu.] ROMANAE ECCLESIAE. Atl 

* R. adds to this title the woxds Ex hts iribus oratwnibus unam, qualem 
volueris, dices, Bnt only the first of the thiee is given. In Gerbofs text 
(ii. a) and in Mart^ne*s text from the Codex Gellonensis, cited for the last 
section, only the first prayer is mentioned, and it is not given at length. Pam. 
gives all thiee : the first is contained in A. Both in A. and in Pam. the prayers 
are worded for a single catechnmen, and the mbrics of Gerb. and Gell. perhaps 
imply the nse of the first of them over each of the ElecH separately. ' ut 

signo A. Pam. ; V. R. as text (nngrammatically). » foetores R. ; V. 

A. Pam. as text * ad suavem odorem R. Pam. ; V. A. as text ' R. 

A. Pam. insert iua ; V. as text * A. omits ut idonei . , . medUina, snbstitut- 
ing signatus promissae gratiae tuae ; V. has perceptae medicinae ; R. percepte 
medicine ; Pam. as text ' signamur V ; eum signamus Pam. * ^u- 

erint V. (corrected by Tommasi from Pam.). 



Benedictio SALIS DANDI CATECHUMENIS ^ 

Exorcizo te, creatura salis, in nomine Dei Patris omni- R. 
potentis» et in caritate Domini nostri lesu Christi, et in ctVtjn!^' 
virtute Spiritus sancti. Exorcizo te per Deum vivum et *59« 
per Deum verum, qui te ad tutelam humani generis pro- 
creavit, et populo venienti ad credulitatem per servos suos 
consecrari ^ praecepit ^. Proinde rogamus te, Domine Deus 
noster, ut haec creatura salis in nomine* Trinitatis efiiciatur 
salutare sacramentum ad efFugandum inimicum ; quem * tu, 
Domine, sanctificando sanctifices, benedicendo benedicas, ut 
fiat omnibus accipientibus perfecta medicina, permanens in 
visceribus eorum, in nomine Domini nostri lesu Christi qui 
venturus est iudicare vivos et mortuos et saeculum per 
ignem. y 

Etposthancoratumemponis^ salin ore infantis et dicis^ : 
Accipe lUe^ sal sapientiae propitiatus in vitam aetemam. 

* dandum caticumin V. ■ consecrare V. ; R. Pam. as text. » Pam. 

has^mecepit, ut in nomine sanctae Trinitatis effidare salutare sacramentum, 
&c. * R. inserts sanctae, * quod R. ; guam sanctificando sanctifices 

Pam. * pones . . . dicis V. ; R. has expleta autem ista oratione accepit de 

ipso sale et ponit in ore infantiumy dicendo, In A. this rubric is appended to 
the prayer Omnipotens sempiteme Deus (see xxx supra), * illi V. 



ZXXII. 

Benedictio POST DATUM SALEM^ 

Deus patrum nostrorum, Deus universae conditor veri- r, 
tatis, te supplices exoramus, ut hunc famulum tuum respi- ^^^- ^^o- 
cere digneris propitius, ut hoc primum pabulum salis Pam. 260. 
535 gustantem non • diutius esurire permittas, quo minus cibo 



Digitized by CjOOQ lC 



48 LIBER SACRAMENTORUM [I. xxxiiL 

expleatur caelesti; quatenus sit semper, Domine, spiritu 
fervens, spe gaudens, tuo semper nomini serviens. Perduc 
eum ad novae r^enerationis lavacrum, ut cum fidelibus 
tuis promissionum tuarum aetema praemia consequi 
mereatur*. Per Dominum y. 

' datam saU V. ; tUUum salis A. ; R. gives no title. ' mereamur A. 



XXXIII. 

ITEM EXORCISMI SUPER ElECTOS. 

Quos acolyti^ imposita manu super eos dicere ^ debenU 

R. Deus Abraham, Deus Isaac, Deus lacob, Deus qui 

Pam a^ Moysi famulo tuo in monte Sinai apparuisti, et filios Israel 
A. de terra Aegypti eduxisti, deputans eis angelum pietatis 

tuae, qui custodiret eos die ac nocte, te quaesumus, Domine, 
ut mittere digneris sanctum angelum tuum, ut^ similiter 
custodiat et hos famulos tuos, et perducat eos ad gratiam 
baptismi tui. y 

Ergo, maledicte diabole, recognosce sententiam tuam, et 
da honorem Deo vivo et vero, et * da honorem lesu Christo 
Filio eius, et Spiritui sancto, et recede ab his famulis Dei. 
Quia istos sibi Deus et Dominus noster lesus Christus ad 
suam sanctam gratiam et benedictionem fontemque baptis- 
matis donum^ vocare dig^atus est Per hoc signum* 
sanctae crucis, frontibus eorum quod '^ nos damus, tu male- 
dicte diabole nunquam audeas violare. y 

Item super feminas» 

R, Deus caeli, Deus terrae, Deus angelorum, Deus archange- 

Gerb. afii. lorum ®, Deus prophetarum, Deus martyrum •, Deus omnium 

A. bene viventium, Deus cui omnis lingua confitetur ^^ caeles- 

tium ", terrestrium et infemorum, te invoco Domine, ut has 

famulas tuas perducere et custodire digneris ^* ad gratiam 

baptismi tui. y 

Ergo maledicte ut supra. 

Item super masculos. 536 

K. Audi maledicte Satanas adiuratus^^ per nomen aeterni 

Ps^ 2(?/ ^^* ^* Salvatoris nostri Filii Dei ; cum tua victus invidia 

tremens gemensque discede. Nihil sit tibi commune cum 

servis Dei, iam caelestia cogitantibus, renuntiaturis tibi ac 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xxxia:] ROMANAE ECCLESIAE. 49 

saeculo tuo, et beatae immortalitati victuris ^*. Da igitur 
honorem advenienti Spiritui sancto qui ex ^* summa caeli 
arce^* descendens, perturbatis fraudibus tuis, divino fonte 
pui^ata pectora^^ id est sanctificata, Deo templum et 
habitum^® perficiat, ut^* ab omnibus penitus noxiis^ prae- 
teritorum criminum liberati servi Dei gratias perenni Deo 
referant semper, et benedicant nomen eius sanctum in 
saecula saeculorum. Per Dominum nostrum lesum 
Christum, qui venturus est iudicare vivos et mortuos et 
saeculum per ignem. y 

liem super feminas. 

Deus Abraham, Deus Isaac, Deus lacob, Deus qui tribus i^ 
Israel'^ monuisti et Susannam de falso crimine liberasti, te YuniUl', 
supplex deprecor, Domine, ut liberes et has famulas tuas, 
et perducere eas ^ digneris ad gratiam baptismi tui. y 

Ergo maledicte, ut supra. 

Item super masculos. 

Exorcizo te, immunde spiritus^^, in nomine Fatris, et Gerb. 351. 
Filii, et Spiritus sancti, ut exeas et recedas ab his famulis ^*™* *^*' 
Dei. Ipse enim tibi imperat, maledicte, damnate, qui 
pedibus super mare ambulavit, et Petro mergenti dexteram 
porrexit. y 

Ergo maledicte, sicut supra. 

Item super feminas. 

Exorcizo te immunde spiritus, per Patrem et Filium et R. 
Spiritum sanctum ut exeas et recedas ab his famulabus ^^'2^62^. 
Dei^. Ipse enim tibi imperat maledicte, damnate, qui a. 
caeco nato oculos aperuit^ et quatriduanum Lazarum de 
monumento suscitavit. y 

Ergo maledicte, ut supra. 

537 Sequitur aratio quam sacerdos dicere debet^. 

Aetemam ac iustissimam pietatem tuam deprecor, Do- R. 

Gerb. 351. 



mine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus luminis et ^^^H 
veritatis, super hos famulos^® et famulas tuas ut digneris 
eos illuminare lumine intelligentiae tuae. Munda eos et 
sanctifica. Da eis scientiam veram, ut digni efficiantur 
accedere ad gratiam baptismi tui. Teneant firmam spem, 
consilium rectum, doctrinam sanctam, ut apti sint ad per- 
cipiendam gratiam tuam ^. Per. y 

E 



2. 



Digitized by CjOOQ lC 



50 UBER SACRAMENTORUM [I. xxxiv. 

^ The first rnbric.of thts lectlon in R. caimot easily be read, the letten being 
now yery faint. Gerbert apparently coald not read it (see his note at p. 350). 
It mns TuncprimuM venims acolUusfacitcrticem infrorUibus singHlorum ponens 
ptanu su (sic) su^ eos dans onU excelsa voce his verbis, GerWt nnderstands 
the later mbrics as directing that the exorcisms shonld be said by a Deacon : 
bnt these probably refer not to the exordsms^ bat to prodamations between 
them. such as are fonnd in the Codex Gellonensis (Mait. lib. I. cap i.) where 
the Deacon makes the prodamations, and a snccession of Acolytes say the exor- 
cisms. Pam. and a. give no indication as to either Acolyte or Deacon. The 
latter omits the second pair of exordsms. The forms in Pam. are for a single 
catechnmen. * dici V. • R. omita «/. * R. A. Pam. omit et ; 

V. as text. ' d^no R. ; Pam. omits the word ; V. a. as text (nngram- 

matically). ^ Et hoc signum Pam. ; V. R. A. as text. ' psem V. ; quod 

nos fronti eius damus Pam.; R. A. as text. * A. omits Deus archangelorum, 

* A. Pam. insert Deus virginum, ^^ R. Pam. insert et omne genuJUctitur, 
** R. inserts et, " super hanc famulam tuam ut perducere eam digneris 
Pam. ; R. A. insert eas after perducere (otherwise as text) ; V. as text. 
^' adiuratis R. (Gerb. reads adiuro te), ^* renuntiatortbus tibi a saeculo 
tuo et becUe immorialitatis victoris V. renuntiatori (marg. renuntiaturo) tibi 
ac saeculo tuo et beatae immortalita^ victori Pam. ; renuntiaturus , . , a 
seculo . . . immortalitatis uicturis R. ^ R. omits ex. ^ arche R. ; 
archae V. ; Pam. as text. ^ discedens pro turbatis fraudibus tuis dioino 
purgata pectora R. ^ Tommasi snbstitutes habitacutum, perhaps rightly: 
but V. R. Pam. all have habitum. " «/ V. R. Pam. ; ut is lequircd tor 
the sense. ** noxis Pam. ; V. R. as text. ^^ Pam. inserts iie Aegypti 
servitute liberasti per Moysen famulum tuum, et de custodia mandatorum 
tuorum in deserto\ V. R. as text. " R. omits eas, * spiritus 
immunde A. ■* V. omits Dei ; R. A. Pam. as text. * This prayer 
has in A. the title.which Pam. gives (from one MS.) in the margin of his text : 

* Oratio super infantes in Quadragesima ad quatuor Evangelia* ** R. 
inserts tuos. ' gratiam baptismi tui Pam. 



xxxrv. 

SeeGerb. InCIPIT EXPOSITIO EVANGELIORUM ' IN AURIUM 

APERTIONE AD ELECTOS. 

Printitus enim procedunt de sacrario iv diaconi cum quatuor 
evangeliis^^praecedentibus duobus candelabris^ cum thuri- 
bulis^ et ponuntur super iv angulos altaris. Et traetat 
presbyter antequam aliquis eorum legaty his verbis: 

Miss. Gall. Aperturi vobis, filii carissimi,evangelia, id est gesta* divina, 
Sacr Gall P"^^ ordine* insinuare debemus quid est Evangelium^, et 
838. unde descendat, et cuius in eo verba ponantur, et quare 

quatuor sint qui haec gesta scripserunt, vel qui sunt ipsi "^ 
quatuor, qui divino Spiritu, annuntiante propheta ^, signati 
sunt ; ne forte sine hac ordinis ratione vel causa stuporem 
vobis ^ in mentibus relinquamus ; et, quia ^^ ad hoc venistis 
ut aures vobis aperiantur, ne incipiat sensus vester obtundi. 
Evangelium dicitur proprie bona annuntiatio, quae utique 
annuntiatio est lesu Christi Domini nostri. Descendit 
autem evangelium ab eo quod annuntiet et ostendat, quod 
is qui per prophetas" loquebatur venit in carne, sicul 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xxxivj ROMANAE ECCLESIAE. 5l 

scriptum est» Qui loquebar, ecce adsum. Explicantes 
autem ^' breviter quid sit evangelium, vel qui sint ii quatuor, 
qui per prophetam ^^ ante monstrati sunt, nunc sua quaeque 
nomina singulis ^^ assignemus indiciis. Ait enim propheta 
Ezechiel, Et similitudo vultus eorum ut ^^ facies Hominis, 
538 et ^* facies Leonis a dextris iUlius ; et facies Vituli et 
facies Aquilae a sinistris illius. Hos ^*' quatuor has figuras 
habentes Evangelistas esse non dubium est: sed nomina 
eorum^ qui Evangelia scripserunt, haec sunt, Matthaeus, 
Marcus, Lucas, loannes. 

Et annuntiat diacmus^ dicens State cum silentio, au- 
dientes *' intente. 

^® Et incipiens legit initium Evangelii secundum Mat- 
thaeumy usque : Ipse enim salvum faciet populum suum a 
peccatis eorum. 

Postquam Ugerity tractat presbyter his verbis ^ : 

Filii carissimi, ne diutius ergo vos teneamus, exponamus '^ Miss. GalU 
vobis quam rationem et^ quam figuram unusquisque in se cf!*Sacr. 
contineat, et quare Matthaeus in se^^ figuram Hominis Gall. 829. 
habeat ; quia^ in^ initio suo nihil aliud agit, nisi nativi^ 
tatem Salvatoris pleno ordine generationis enarrat. Sic ^ 
enim coepit: Liber generationis lesu Christi Filii David, 
Filii Abraham. Videtis, quia non immerito huic Hominis 
assigrnata persona est, quando ab hominis nativitate initium 
comprehendit : nec immerito, ut diximus, huic mysterio 
assignata est Matthaei persona. 

Item annuntiat diaconus^ ut supra ; State cum silentio, 
audientes intente. 

Et legit initium Evangelii secundum Marcum, usque: 
Ego baptizo vos aqua; ille vero baptizabit^ vos Spiritu 
sancto. 

Et prosequitur^ presbyter his verbis : 

Marcus evangelista, Leonis gerens figuram a solitudine Mis*. Gall. 
incipit dicens ^, Vox clamantis in deserto ; sive quia regnat cff Sacr. 
invictus. Huius Leonis multifarie^® invenimus exempla, Gali. 829. 
ut non vacet ^^ dictum illud, luda filius meus, catulus leonis, 
de germine mihi ascendisti : recubans dormivit ** ut leo, et 
sicut catulus leonis ; quis excitabit '^ eum ? 

Item annuntiat diaconus^ ut supra. Et legit initium 
Evangelii secundum Lucam, usque: Parare Domino plebem 
perfectam. 

E % 



Digitized by CjOOQ lC 



52 LIBER SACRAMENTORUM [I. xxxiv. 

Etprosequitur ^ presbyter his verbis : 539 

Miu. GalL Lucas evangdista speciem Vituli gestat» ad cuius instar 

Cffsacr. Salvator noster est immolatus. Hic enim Christi evan- 

GaU« 830. gelium locuturus, sic coepit ^ de Zacharia et Elisabeth, de 

quibus loannes Baptista in summa natus est senectute. Et 

ideo Lucas Vitulo comparatur, quia duo comua, duo Testa- 

menta, et quatuor pedum ungulas^, quatuor Evangelia, 

quasi tenera firmitate'^ nascentia, in se plenissime^ con- 

tinebat. 

Item annutiatur a diacono ut supra. Et Ugit initium 
Evangelii secundum loannem usque: Plenum g^tiae et 
veritatis. 

Iterum prosequitur presbyter his verbis. 

Miss. Gall. loannes habet similitudinem Aquilae, eo quod nimis alta 

Cffsacr. petierit ; ait enim, In principio erat Verbum, et Verbum 

GaU. 830. erat apud Deum, et Deus erat Verbum. Hoc erat in prin- 

cipio apud Deum. Et David dicit^* de persona Christi, 

Renovabitur sicut aquilae iuventus tua ; id est lesu Christi 

Domini nostri, qui resui^ens a mortuis, ascendit in coelos. 

Unde iam vobis conceptis praegnans^ gloriatur ecclesia, 

omni festivitate *^ votorum ad nova tendere Christianae 

legis exordia : ut adveniente die venerabilis Paschae ^\ 

lavacro baptismatis renascentes, sicut sancti omnes merea- 

mini** fidele munus infantiae a Christo** Domino nostro 

percipere. Qui vivit et regnat in saecula saeculorum *^. 

^ Tbis exposition is given at length in the Missale Gallicanum, and also 
(with the exception of a few lines at Uie beginning) by Gerbert from the Zttrich 
MS. already cited in the notes to sect xxix. iupra. The Sacramentarium 
GaUicannm contains it in an abbreviated form. The Ordines pnblished by 
Mait^e refer to the varions divisions of the Exposition by their first words, but 
do not give it at length. * Evangelia V. (corrected by Tommasi). 

^ prauedentibus duo candilahra V. ^ gaudia Miss. GalL Sacr. GaU. ; 

V. as text. » ordinem V. ; Miss. Gall. Sacr. GaU. as text. • quid 

Evangelium Miss. Gall. ; quid Evangelium sit Sacr. GalL ; V. as text. 
^ Miss. GaU. Sacr. GalL inseit » ; V. as text * Miss. GaU. Sacr. GaU. 

insert ante ; V. Gerb. as text * Sacr. GalL omits vobis ; Miss. GaU. has 

voUscum ; V. Gerb. as text. >® ut qui Sacr. GaU. ^^ Sacr. GalL Miss. 

GalL Gerb. insert suos ; V. as text. ^ ergp Miss. GalL Sacr. GalL ; V. 

Gerb. as text ^ prophetas Gerb. ^* nuncfigurcu aique nomina singulis 
{singula Sacr. GalL) Mias. GalL Sacr. GalL ; V. Gerb. as text " et Gerb. 

»• ut Miss. GaU. Sacr. GaU ; V. Gerb. as text " Hi V. (corr. by Tom- 

masi) Miss. GaU. Gerb. ; Sacr. GaU. as text " audiU Gerb. ; V. as text 

The GaUican books do not give the form of the proclamation. " Gerb. 

inserts et dicit Dominus vobiscum. ^ Gerb. has here Iterum annuntiet 

diaamus ut supra State cum silentio, et post haec trcutet presbyter his verbis, 
■* exponimus Gerb. " Gerb. omits quam rationem et ; Sacr. GaU. omits 

ram rationem and reads ut in place of et, ^ Sacr. GalL Gerb. omit in se, 

qui Gerb. ^ Miss. GaU. Sacr. GaU. Gerb. omit in ; V. as text 

* sicut Gerb. " baptizavit V. Gerb. (latter omitting vos), *• sequi- 

tur V. ; Gerb. as text. » dicere Miss. GaU. Sacr. GaU. ; V. Gerb. as text. 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xjtxv.] ROMANAE ECCLESIAE. 53 

^ multtfaria Miss. Gall. ; mulHfttriae V. ; Sacr. GalL Gerb. as tezU 
" vagit Gerb. »■ dormisti Miaa. Gall. Sacr. Gall. ; V. Gcrb. as text. 

•» excitavit V. Gerb, ^ sefuitur Gerb. ■• ffic Christi Evangelio 

locutus sic concepit Gerb. ; V. Misa. Gall. a.s text ; Sacr. Gall. omits the danse. 
•■ Miss. Gall. iDserts et. *' infirmitate Miss. GalL (perhaps for infirmitate) ; 
V. Gerb. as text ; Sacr. Gall. omits the phrase. " pUnissima V . ; Miss. 

GalL Gerb. as text ** Gerb. omits dicit ; Miss. GaU. has Et David ex 

persona Christi dicit ; Sacr. GalL Ait mim David ex persona Chrisii ; V. as 
text ^ regnans Mias. GalL Sacr. GalL ; V. Gerb. as text. *^ omnem 

festivitatem V. ^ungrammatically) ; Miss GalL Gerb. as text ; Sacr. GalL omits 
tfae phrase. ^ cui venientem diem Paschae Gerb. ; V. Miss. GalL as text. 

^ mereamur Miss. GalL ^ Christo lesu, Miss. GalL ^ Qui vivit et 

regnat Deus Miss. GalL 

XXXV ». 

InCIPIT PRAEFATIO SYMBOLI AD ELECTOS : Gerb. iL 3. 

Id est^ antequam dicis Symbolum^ his verbis prosequeris. 
Dilectissimi nobis, accepturi sacramenta baptismatis, et 
in novam creaturam sancti Spiritus procreandi, iidem qua ' 
credentes iustificandi estis toto corde concipite, et animis 
vestris veram conversationem mutatis^ ad Deum, qui 
640 men»tium nostrarum * est iUuminator, accedite^ suscipientes 
evangelici symboli sacramentum ®, a Domino inspiratum 
ab'' apostolis institutum, cuius pauca quidem verba sunt 
sed magna mysteria. Sanctus etenim Spiritus, qui magistris 
ecclesiae ista dictavit tali eloquio, talique brevitate, saluti- 
feram condidit fidemj ut quod credendum vobis ^ est, sem- 
perque profitendum^, nec intelligentiam possit latere, nec 
memoriam fatigare^^ Intentis itaque animis Symbolum 
discite, et quod vobis sicut accepimus ^^ tradimus non alicui 
materiae quae^' corrumpi potest, sed paginis vestri cordis 
ascribite. Confessio itaque fidei^^ quam suscepistis hoc 
inchoatur exordio. 

Post haec^ accipiens acofytus unum ex ipsis infantibus 
masculum^ tenens eum^^ in sinistro brachio ponens manum 
super caput eius^'^. Et interrogat ei^^ presbyter. Qua 
lingua confitentur^^ Dominum nostrum lesum Christum? 
R. Graece **. Iterum dicit ^® presbyter^ Annuntia fidem 
ipsorum qualiter credunt**^. Et dicit acofytus Symbolum 
Graece decantando^ tenens manum super caput infantis^ in 
his verbis^^; 

Credo in unum Deum Patrem omnipotentem factorem 

Pisteuo his ena Theon Patera panhocratoran pyetin 
caeli et terrae visibilium omnium et invisibilium Et 
uranu kae gis oraton kae panton kae auraton Kae 



Digitized by CjOOQ lC 



54 UBER SACRAMENTORUM [I. xxxv. 

in unum Dominum lesum Christum Filium Dei 
his ena Kyrion Ihm Xpm tonion tu theu 
unigenitum de Patre natum ante omnia 

ton monogenin ton ec tu patros genitenta pro panton 

saecula lumen de lumine Deum verum de Deo vero 
ton eonon fos ec fotos theon alithin ec theu alithinu 
natum non factum consubstantialem Patris per quem 
genithenta upyithenta omoysion tu patri diuta- 
omnia facta sunt qui propter nos homines etpropter 
panta egenonton ton di himas tus antrophus kae dia tin 

nostram salutem descendentem de caelis et 

himeteran soterian kateltonta ec ton uranon k; 
incarnatum de Spiritu sancto et Maria virgine 

sarcotenta ecpneuma tos agiu kae Marias tis par tenu 

et humanatum crucifixum etiam pro nobis sub 541 
kae inantropisanta staurotentha de yper himon epi 
Poniio Pilato et passum et sepultum et resurgentem 
pontio pilatu kae pathonta kae tapenta kae anastenta 
tertia die secundum scripturas et ascendentem in 
tttriti himera kata tas graphas kae anelthonta his tus 
caelis et sedentem ad dexteram Patris et iterum 
uranus kae katezomeno en dexia tu patros kae palin 

venturum cum gloria iudicare vivos et mortuos cuius 
ercomenon meta doxis crine zontas kae necrus vtis 

regni non erit finis et in Spiritum sanctum Dominum 
basilias vc estin thelos kae histo pneuma to agion ton kyrion 
et vivificatorem et Patre procedentem qui cum 

kae zoopyon ton ec tu patros emporegomenon ton syn 
Patre et Filio simul adoratum et conglorificatum 
patri kae yion synpros kynumenon kae syn doxazomen 
qui locutus est per prophetas in unam sanctam catho^ 
tolalesas dia ton prophiton his mian agian catho- 
licam et apostolicam ecclesiam confiteor unum baptisma 
Ucin kae apostolicin eclesian omologo en baptisma 
in remissionem peccatorum spero • resurrectionem 

his apesin amartion prosdogo anastas 

mortuorum et vitam futuri saeculi Amen. 

sin necron kae zoin tumellos tos aeonas Amin. 



Digitized by CjOOQ lC 



I. XXXV.] ROMANAE ECCLESIAE. 55 

Filii carissimi, audistis Symbolum Graece, audite** et 
Latine. Et dicis Qua lingua confitentur Dominum nostrum 
lesum Christum ? Resp. Latine. Annuntia iidem ipsorum 
qualiter credunt. 

Ponens manunt acolytus super caput infantisy et dicit 
Symbolufn decantando^ his verbis^ : 

Credo in unum Deum, Patrem omnipotentem, factorem 
caeli et terrae, visibilium omnium et invisibilium. Et in 
unum Dominum lesum Christum, Filium Dei unigenitum ; 
de Patre ^ natum ante omnia saecula ^ ; lumen de lumine ; 
Deum verum de Deo vero ; natum ^, non factum ; coh- 
substantialem Patris ^ ; per quem omnia facta sunt ; qui 
propter nos homines, et propter nostram salutem descen- 
642 dentem ^ de • caelis ; et incarnatum ^ de Spiritu sancto 
et * Maria virgine, et humanatum ^^ ; crucifixum etiam ^ 
pro nobis sub Pontio *^ Pilato, et ^ passum et sepultum ^ ; 
et resurgentem ^ tertia die secundum Scripturas ; et ** 
ascendentem in caelos*^ et^ sedentem ad^* dexteram 
Patris;'et iterum venturum *^ cum gloria iudicare vivos et 
mortuos ; cuius r^i non erit finis. Et in Spiritum 
sanctum Dominum*^ et vivificatorem ; ex Patre proce- 
dentem ** ; qui cum Patre et Filio simul adoratum et con- 
glorificatum *^ : qui locutus est per prophetas **. In unam 
sanctam, catholicam et apostolicam ** ecclesiam. Confiteor 
unum baptisma in remissionem peccatorum. Spero resur- 
rectionem mortuorum, et vitam futuri saeculi. Amen. 

ffoc expleto seguitur presbyter his verbis. 

Haec summa est *• fidei nostrae, dilectissimi nobis, haec 
verba sunt Symboli, non sapientiae humano sermone*'' 
facta sed vera divinitus ratione disposita. Quibus compre* 
hendendis atque servandis nemo non idoneus, nemo non ** 
aptus. Hic Dei Patris et Filii una aequalis pronuatiatur 
potestas. Hic Unigenitus Dei de Maria virgine et Spiritu 
sancto secundum carnem natus ostenditur. Hic eiusdem 
crucifixio** et sepultura, ac die tertia resurrectio praedicatur. 
Hic ascensio ipsius super caelos et consessio in dextera 
paternae maiestatis agnoscitur, venturusque ad ^^ iudicandos 
vivos et mortuos declaratur. Hic Spiritus sanctus in eadem 
qua Pater et Filius deitate indiscretus accipitur. Hic 
postremo ecclesiae vocatio, peccatorum remissio et camis 
resurrectio perdocetur^\ Vos^^ Jtaque, dilectissimi, ex 



Digitized by CjOOQ lC 



56 LIBER SACRAMENTORUM \l. xxxv. 

vetere homine in novum reformamini; et de camalibus 
spiritales, de terrenis incipitis esse caelestes: secura et 
constanti fide credite resurrectionem, quae facta est in 
Christo, etiam in nobis omnibus esse complendam ^^, et hoc 
secuturum" in toto corpore quod praecessit in capite. 
Quoniam et ipsum, quod percepturi ^ estis, baptismi sacra-* 
mentum huius spei ^ exprimit formam ^*'. Quaedam enim 
ibi mors, et quaedam resurrectio celebratur. Vetus homo 
deponitur et novus sumitur. Peccator aquas ingreditur ct 
iu*stificatus ^editur. Ille abiicitur qui traxit ad mortem, 543 
et suscipitur ille qui reduxit ad vitam, per cuius gratiam 
vobis confertur, ut filii Det sitis, non camis voluntate editi, 
sed sancti Spiritus virtute generati. Et ideo hanc brevis- 
simam plenitudinem ita debetis vestris cordibus inhaerere ^, 
ut omni tempore praesidio huius confessionis utamini. 
Invicta est enim semper talium armorum *^ potestas, contra 
omnes insidias inimici ad bonam Christi militiam pro* 
futura ^\ Diabolus, qui ®* hominem tentare non desinit **, 
munitos vos hoc Symbolo semper inveniat ®* ; ut, devicto 
adversario, cui renuntiatis •*, gratiam Domini incorruptam 
et immaculatam usque in finem, ipso quem®^ confitemini 
protegente, servetis, ut** in quo peccatorum remissionem 
accipitis, in eo gloriam resurrectionis habeatis ^*^. Ergo dilec- 
tissimi, praefatum Symbolum fidei catholicae ^^ in praesenti 
cognovistis, nunc euntes edocemini nuUo mutato sermone. 
Potens est enim Dei misericordia quae et vos ad baptismi 
fidem currentes perducat, et nos qui vobis mysteria tra- 
dimus, una vobiscum ad regna caelestia faciat pervenire. 
Per eundem Dominum nostrum lesum Christum, qui^^ 
vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen. 



^ This section has been compaied for the greater part of its extent with the 
parallel form given by Gerbert (ii. 3) from his Ziirich MS. (saec ix circ.)» the 
readings of which are, as before, cited as Gerb. The form of the Creed has 
been compared with that contained in A. which has, aiter the last prayer 
contained in xxziy. supra, the direction * Hic exponat presbyier PaUr noster 
qui in caelis totum, Hic exponai Credo in unum* foUowed by a Latin yersion 
of the Creed, which has originally agreed yery dosely with the version con- 
tained in V., but has been altered by a later hand into agreement with the more 
usual form. ' quam V« (corrected by Tommasi as text, from Santori's 

MS., with which Gerb. agrees). ' animis bonam conversationem mutaie 

Gerb. ; V. as text (ungrammatically : Tommasi reads vera conversaiione). 
* vestrarum Gerb. ; V. as text * i/Iuminaior. Accediie Gerb. • Evan- 
gelicae V. ; Tommasi retains this, but notes that Santori's MS. read evangelicis ; 
Gerb. has Evangelici symbolum sacramenii. "* V. omits a6, which Tom- 

masi notes as being contained in Santori*s MS. ; Gerb. also has it. * quid 



Digitized by CjOOQ lC 



I.xxxvi.] RQMANAE ECCLESIAE. 57 

crtdendum nobis Gerb. ; V. as text. * promdendum V. ; Gerb. has/f^- 

tendum which seems on the whole more likely. ^® memariafatigari Gerb. 

" accipimus V. ; Gerb. as text. " materit qtd V. ; Gerb. as text. 

" fidem V. ; Gerb. as text " Gerb. omits eum. « Both V. and 

Gerb. give this seatence in the same ungrammatical form. ^ Gerb. omits 

ei\ V. as text (ungrammatically). ^^ confitetur Gerb. " Latina 

Gerb. " -ff/ </i«^ Gerb. » credent Gerb. » Gerb. has Et iile 

cantat sym^lum, followed by the Apostles' Creed. In the bilingual Creed 
which is given here the readings are those of V. except that the spelling of the 
Latin version has been slightly altered for nnifomdty. ° cwdi V. 

^ Gerb. has, after the Apostles' Creed, instead of the precedingy this mbric 
' £t dum hoc cantat, semper manum snper capnt infiuitis tenet : hoc finito 
iterom acdpiens alter acolytns ex ipsis in&ntibns feminam sicut supra, et 
inteirogat presbyter dcut antea, et ipae cantat symbolum sicut supra soriptum 
est.* •* et ex Patre a' ; V. A* as text. » A* inserts Deum de Deo, 

* genitum A* : V. (a*?) as text " Patri hS ; V, A« as text " de- 

scendit A (but see note "). * incamatus est A* ; V. a* as tcxt * «f a'; 
V. A^ as text. •* homofactus estA*; V. (a*?) as text " crucifixus 

etiam a' ; crucifixum (omittmg etiam) A^; V. as text. •* supponcio A. 

" et erased by A*. »» sepuUus est a' ; V. a^ as text * resurrexit A* ; 

V. a' as text. " ascendit in caelum a'; ascendentem (?) de caelis A^ (per- 

haps due to the presence of descendentem de caelis in the MS. from which A 
was copied) see note •• ; V. as text *• A. omits et, * sedet ad A* ; 

V. A^ as text *• iterum venturus est a" ; A* has venturum preceaed by an 

erasure ; V. as text. " Diik A* ; V. A" as text ** vtvificantem qui 

ex Patre Filioqtu procedit a* ; V. a^ as text, save that A* reads vioificantem. 
*» adaratur et conglorificatur A. ; V. as text. •* A» inserts et, *• A^ 

omits et apostolicam ; the words are added by A» (apparentlv to follow sattctam)^ 
*• Gcrb. omits at. •' Gerb. inserts sunt. *• Gerb. omits non, 

•» crucifixo V. »• venturus atque ad Gerb. •* perducitur V. (cor- 

rected by Tommasi from Santori's MS. to leading of text) ; praedicatur Gerb. 
»» Gerb. omits thc portion Vos—virtute gtnerati, »» est conplenda 

V. (corr. by Tommasi from Santori's MS.). »* secuturus V. »• pr^ 

cepturi V. •• kttc spei V. (corr. by Tommasi). ^ V. hB&fi^rmam 

ioi, Quaedam enim ibi which Tonmiasi retains, noting that the former ibi is 
absent from Santori's MS. »• Gerb. (see note ^ has Quae breoissima pleni- 
tudo ita debet vestris cordibus iniaerere ; V. as text »» armatorum Gerb. 

•^ profuturis V. ; et contra omnes vobis insidias diaboli, tanquam bonis Christi 
ifiilitibus profutura Gerb. »^ quia Gerb. •^ desistit GerK •» nos 

hoc symbolum inveniat Gerb. ; V. as text * renuntiastis Gcrb. •• V. 

omits quem which seems needed for the sense : Gerb. has in finem ipsum 
quem . . . protegentem. •• Gerb. omits ut, ^ habetis Gerb. •• sym- 

bolum catholice Gerb. •» Filium tuum qui tecum Gerb. 



XXXVI. 

ITEM Praefatio Orationis Dominicae ^ 

£t admanentur a diacano ut supra. 

Dominus et Salvator noster lesus Christus inter caetera Gerb. ii. 3. 
salutaria^ praecepta, discipulis suis petentibus quemad- yi^!^. 
modum orare deberent, eam formam eis orationis concessit 
quam etiam lectione praesenti et vos plenius cognovistis ^ 
Audiat nunc dilectio vestra quemadmodum doceat disci- 
pulos suos orare Deum Patrem omnipotentem : Tu autem 
cum orabis, intra in cubiculum tuum, et clauso ostio, ora 
Patrem tuum. Cubiculum quod nominat, non occultam 



Digitized by CjOOQ lC 



58 UBER SACRAMENTORUM [I. xxxvL 

domum ostendit, sed cordis nostri secreta^ illi soli patere 
commemorat. Et clauso ostio Deum adorare debere, id 
est, ut a mala cogitatione ^ pectus nostrum mystica* clave 
claudamus, ac labiis clausis, incorrupta» mente Deo loqua- 644 
mur. Deus autem ^ noster fidei et* non vocis auditor ® est. 
Claudatur ^^ ei^o clave fidei pectus nostrum contra insidias 
adversarii, et soli Deo pateat cuius templum esse cog^os- 
citur, ut quum habitat in cordibus nostris ipse sit advocatus 
in precibus nostris. Ergo Dei Sermo et Dei Sapientia ^^ 
Christus Dominus noster, hanc orationem nos docuit, ut ita 
oremus. 

Post hoc intras et dicis, Pater NOSTER QUI ES IN 
CAELIS. 

Haec libertatis vox est et plena fiducia. Ergo his vobis ^^ 
moribus est vivendum, ut et filii Dei et fratres Christi esse 
possitis*'. Nam Patrem suum Deum qua^* temeritate 
dicere praesumit, qui ab eius voluntate d^enerat ? Unde 
vos, dilectissimi, dignos exhibete adoptione divina, quoniam 
scriptum est, Quotquot^* crediderunt in eum, dedit eis 
potestatem filios Dei fieri. 

Sanctificetur nomen tuum. 

Id est, non quod Deus nostris sanctificetur orationibus ^^ 
qui semper est sanctus, sed petimus ut nomen eius sanctifi- 
cetur in nobis, ut qui in baptismate eius sanctificamur in 
eo" quod esse coepimus^® perseveremus ^*. 

Adveniat regnum tuum. 

Deus namque noster quando non regnat maxime cuius 
regnum est immortale ? Sed quum dicimus, Veniat regnum 
tuum, nostrum regnum petimus advenire, a Deo nobis pro- 
missum, Christi sanguine et passione ^ quaesitum. 

FlAT VOLUNTAS TUA. 

Id est, in eo *^ fiat voluntas tua, ut quod tu vis in caelo 
hoc nos in terra positi irreprehensibiliter faciamus. 

Panem nostrum quotidianum da nobis hodie. 

Hic spiritalem cibum intelligere debemus. Christus enim 
panis est noster, qui dixit, Ego sum panis vivus, qui de 
caelo descendi. Quem quotidianum dicimus, quod » ita 545 
nos semper immunitatem petere debemus^ peccati, ut 
digni simus caelestibus alimentis. 



Digitized by CjOOQ lC 



Lxxxvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 59 

Et DIMITTE NOBIS DEBITA NOSTRA, SICUT ET NOS 
DIMITTIMUS DEBITORIBUS NOSTRIS. 

Hoc praecepto significans^^ non nos aliter peccatorum 
posse veniam promererf, nisi prius nos in nobis delinquen- 
tibus aliis ** relaxemus : sicut in evangelio Dominus ^ dicit, 
Nisi dimisefitis peccata hominibus, nec vobis Pater vester 
dimittet peccata vestra. 

Et ne nos inducas in tentationem. 

Id est, ne nos patiaris induci ab eo qui tentat, pravitatis 
auctore ^*. Nam dicit scriptura, Deus enim intentator ma- 
lorum est^. Diabolus vero tentator^; ad quem evin- 
cendum ^ Dominus dicit ^, Vigilate et orate, ne intretis in 
tentationem. 

Sed libera nos a malo. 

Hoc ideo ait, quia dixit apostolus, Nescitis quid vos ^' 
oportet orare. Unus Deus^^ omnipotens ita a nobis 
orandus^, ut quicquid humana fragilitas cavere et vitare 
non praevalet ^, hoc ille ut possimus ** propitius nobis con- 
ferre dignetur lesus Christus Dominus noster, qui vivit et 
regnat Deus in unitate Spiritus sancti ^^, per omnia saecula 
saeculorum. 

Itetn annuntiat diaconus, ut supra ; State cum disciplina 
et cum silentio, audientes intente ^^. 

Audistis, dilectissimi, Dominicae orationis sancta my- 
steria: nunc euntes ea vestris cordibus innovate, ut ad 
exorandam et ad percipiendam Dei misericordiam ^^ perfecti 
in Christo esse possitis. Fotens est Dominus Deus noster, 
ut^ et vos qui ad fidem curritis ad lavacrum aquae re- 
generationis perducat, et nos qui ^^ vobis mysterium fidei 
catholicae tradidimus, una^^ vobiscum ad caelestia regna 
faciat pervenire. Qui vivit et regnat cum Deo Patre in 
unitate Spiritus sancti, per omnia saecula saeculorum^^ 

' This form of instniction appears in a very dmilar shape in Missale Galli- 
canum, and also in Gerberfs Ziirich MS. (see note ^ on xxix. supra), The 
latter is for the most part in agreement with the Missale Gallicanum, where 
that differs from V., bnt resembles V. more dosely in some important points. 

* sacra Gerb. ; V. as text ; Miss. Gall. omits the words between noster and 
discipuiis. ' Miss. GaU. Gerb. have (after debtrttU) non solumformam 
oraiionis concessit, verum etiam pui mente et purUate precarentur ostendii, 
ut in praesenti sacra haec lectio demonstratdt : and proceed Tit autem, 8cc. 

* secretum Mias. Gall. Gerb. which omit the words illi seli . . . debere. * ut 
malae cogiiationi Miss. GalL Gerb. * Miss. Gall. Gerb. insert Jidei. 
' enim Miss. Gall. Gerb. " Miss. Gall. Gerb. omit et. * author 



Digitized by CjOOQ lC 



6o UBER SACRAMENTORUM [I. xxxvii. 

Gerb. ^ Miss. GalL Gcrb. omit Claudatur . . . nostris, >> Ergo 

unde sermo est^ id est sapientia Miss. Gall. Gerb. '' nobis Gerb. ; Miss. 

Gall. omits the worcL "* possimus Miss. Gall. Gerb. " quam V. 

(corrected by Tommasi); Miss. Gall. Gerb. as text. ^ Gerb. inserts 

autem, ^ uon quod Deus nostris saneti/Uatumibus V. ; Miss. Gall. Gerb. 

as text (S. Cvprian de Orat. Dom, has ' Non qnod optamus Deo ut sancti- 
iicetur orationibus nostris.') ^' in id V. Miss. Gall. Gerb. (nngram- 

matically). S. Cyprian de Or, Dom, as tezt " incipimus V. ; Miss. Gall. 
Gerb. and S. Cyprian de Or. Dom, as text. ** /erseveremur V. * san- 
guinem et passionem V. (corrected by Tommasi) ; Miss. Gall. Gerb. as text ; 
so S. Cyprian de Or. Dom. ^ Gerb. omits in eo, " quotidianum 

dicens ita nos semper immunes praecipit esse Mias. Gall. Geib. " Hoc 

pactum est significans Miss. GalL Gerb. ** Miss. (jall. Gerb. inseit 

veniam, * Miss. Gall. Gerb. insert noster, ^ auctor est Gerb. 

* est malorum Miss. GalL Gerb. * tentator est Misi. Gall. ; est teniaior 

Gerb. * vincendum Ckrb. "* dixit Miss. C^L '^ vo^ Miss. 

GaU. Gerb. *> C/nde Deus Miss. GalL Gerb. » Miss. GaU. Gerb. 

insert est, ■• fragilitas capere non praevalet Geib. •• Miss. Gall. 

Gerb. omit ut posstmus. ^ regnat cum Deo Patre {omnipotenie Miss. 

Gall.) et Spiritu sancto Miss. GalL Gerb. "^ Gerb. has Et dicit diaconus 

State cum silentio audientes intente, et prosequitur presbyter his verins, Miss. 
Gall. omits the proclamation of the deacon, and substitutes another form for 
the first part of the concluding paragraph, in which Gerb. is in general agree- 
ment wim V. ^ ad exoranda et praecipionda Dei misericordia V. ; Gerb. 

as text. » V. Miss. Gall. omit ut ; Gerb. as text *^ et non qui V. 

*^ una tradimus Miss. Gall. ; et una tradidimus Gerb. ; una tradidimus V. ; 
but see end of last section. ^ Miss. Gall. has ^after pervenire) praestante 

Domino nostro lesu Christo; cui est honor et impenum i» saecula saeculorum. 
Amen. 



ZXXVII. 546 

DOMINICA IN PALMIS. 

De Passione Dominu 

R.s. Deus^, qui humano generi ad imitandum humilitatis ^ 

Smi.246. exemplum, Salvatorem nostrum et^ carnem sumere et 
Men. 60. crucem subire fecisti, concede • propitius ut et * patientiae 

eius ^ habere documentum et resurrectionis eius ® consortia 

mereamur, Christi Domini nostri^. Qui tecum vivit et 

regnat Deus in unitate Spiritus sancti, per. 
R. S. Deus, quem diligere et amare iustitia est, inefTabilis gratiae 

Psmua^f *"^^ ^^ nobis dona multiplica: et® qui fecisti nos morte 

Filii tui sperare quod credimus, fac ® nos, eodem rcsurgente, 

pervenire quo tendimus. Pen 

Seoreta. 

R. S. Ipsa maiestati tuae, Domine, fideles populos commendet 

Pam. 346. oblatio, quae per Filium tuum reconciliavit inimicos', 

lesum Christum Dominum nostrum. Qui tecum vivit et 

regnat Deus in unitate Spiritus sancti, per omnia saecula 

saeculorum. 



Digitized by CjOOQ lC 



I. MxviiJ ROMANAE ECCLESIAE. 6l 

Postoommnn. 
Sacro munere satiati, supplices te, Domine, deprecamur, Pam. 984. 
ut qui debite *• scrvitutis celebramus officio, salvationis tuae ^' ^^' 
suscipiamus ^^ augmentum. Fer. y 

Ad Fopnlnm. 
Furifica, quaesumus, Domine^^ familiam tuam, et ab R.S. 
omnibus contagiis pravitatis emunda^^ ut redempta vasa Pam.'a46. 
sui ^* Domini passione, non spiritus immundus ^* rursus 1^«- 378. 
infidat ^^, sed salvatio sempiterna possideat. Fer. y 

Feria ii Hebdom. sexta. 
Reminiscere miserationum tuarum, Domine, et famulos R. s. 
tuos aetema protectione sanctifica, pro quibus^* Christus ^erb.67. 
Filius tuus per suum cruorem nobis instituit paschale ?f™-3+^ 
mysterium. Fer ^*' Dominum nostrum. 
547 • Excita, Domine, tuorum corda fidelium, ut sacris intenta Pam. 377. 
doctrinis et intelligant quod sequantur, et sequendo fideliter 
apprehendant. Fer. y 

Seoreta. 
Respice, Domine, propitius sacra mysteria quae gerimus, R. S. 
et quod ad nostra evacuanda praeiudicia ^^ misericors pro- 
vidisti*®, vitam nobis tribue fructificare perpetuam. Fer. 

Fostcommon. 

Sancta tua nos, Domine, quaesumus, et vivificando sem- R.S.(a/iA*.) 

per*® renovent et renovando vivificent. Per. ij^^ ^,^ xjMmpra. 

Ad Fopolnm. 

Fopulum tuum, Domine, quaesumus, [ad te*^] toto 'R.S.(aiidi,) 

corde converte ; quia quos defendis etiam delinquentes, [55] ' ^^ 

maiore pietate tueris ^ sincera mente devotos. Fer. **"»• ^47- 

XXV supra» 

Feria iii Hebdofn. sexta. 

Da, misericors Deus, utquod in tui Filii passione mundus R. S. 

exercuit, salutare nobis fideliter sentiamus. Per. Gerb. 66. ^^; "^^^, 

Fac, omnipotens Deus, ut quae veraciter facta recolimus ^^ R. s. 

in nostrum transire remedium gratulemun Fer. ^^^' ^^* 

Seoreta ^^. 
Intende, quaesumus, Domine, hostias familiae tuae, et lL'&.{aitbi,) 
quam sacris muneribus facis esse participem tribuas ad eiua p^^ ' |f^^ 
plenitudinem pervenire. Pen ^en. 33. xiv supra. 



Gerb. 66. 



Digitized by CjOOQ lC 



6a LIBER SACRAMENTORUM [I. xxxviL 

Pofltoonuiiiui» 
R.S. Repleti, Domine, sacri muneris gratia, supplices ex- 

Pam.*2^. oramus, ut quae gustu corporeo dulci veneratione con-» 
Men. 63. tigimus ^, dulciora mentibus sentiamus. Pcr. 

Ad Fopulum. 

R.S.(a/i^f.) Da, quaesumus, Domine, fidelibus tuis et sine cessatione 
w/w/rk capere paschalia sacramenta, et desideranter expectare 
ventura ; ut *• mysteriis quibus renati sunt permanentes ad 
novam vitam his operibus perducantur ^. Per. 

Feria iv Hebdom, sexta* 548 

R. s. Omnipotens sempiterne Deus, qui Christi tui beata pas- 

PM^afo. sione nos reparas, conserva in nobis opera misericordiae 
Men.6a. tuae, ut in huius celebritate mysterii perpetua devotione 

vivamus. Per. 
R. s. Praesta, quaesumus, omnipotens et misericors Deus, ut 

^^- ^' sicut in condemnatione Filii tui, salus omnium fuit piacu- 

lum ^ perfidorum, ita et per misericordiam tuam communis 

sit cultus iste credentium. Per. 

Seereta. 

R. S. Suscipe, quaesumus, Domine, munus oblatum, et dig- 

^J^*A nanter operare, ut quod passionis mysterio gerimus, piis 
Pam. 249. affectibus consequamur, Per. 

aiKfra, 

Fostcommun. 

Leon. 337. Caelestis doni benedictione percepta *•, supplices te, 
^fiv^ Domine ^®, deprecamur, ut hoc idem nobis semper et sacra- 
menti causa sit et salutis. Per. y 

Ad Fopulnm, 

R.S.(tf/rW.) Auxiliare, Domine, populo tuo, ut sacrae devotionis'^ 
Pam.'3^. proficiens incrementis, et tuo semper munere gubernetur, 
ll,ix if^a, et ad redemptionis aetemae pertineat **, te docente ^, con- 
sortium. 

^ Omnipotem sempiUmt Dtus R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. as tezt. ' Gerb. 
Pam. Mcn. omit et\ V. R. S. as text. • R. S. insert nobis, * Pam, 

omits et, ' ipsius R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. as text. * Pam. Men. 

omit eius ; V. R. S. Gerb. as text. ' R. S. Gerb. Pam. Men. omit Christi 

Domini nostri; S. Gerb. Pam. have Per or JPer eundem ; Men. Qui tecum ; V. 
as text. •«/.../«: V. R. S»5 tt^ .. . facias S* Gcrb.; Pam. as text. 

• amicus V. ; R. has inimicus, lesus Christus Dominus noster ; S. Gerb. 
Pam. omit lestun Christum Dominum nosirum and end with Per eundem^ or 
Per Dominum, ^ guod debitcu Pam. Leon. (so Tommasi here) ; V. as 

text {pfficio being perhaps abl. for acc). ^^ sentiamus Pam. Leon. 



Digitized by CjOOQ lC 



Gerb.68. 



L Mxviil] ROMANAE ECCLESIAE. 63 

^ Domine quatsumus Leon. ^ Leon. inserts a danse here. ^* sua 

Leon. ** immundi . . . inficiat (sic) Leon. («ee ed. Ball.). *• R. S. 

Gerb. Pam. Men. insert lesus. ^^ Qui tecum Gerb. Men. ^ periudieia 
V. (coir. by Tommasi) ; R. S. Gerb. as text. » praeoidisH S. Gerb. ; V. 

R. as text. • R. S. Gcrb. Leon. V. in xxvii supra owitsemper, * V. here 
omits ad te^ which is restored from xxy supra^ R. S. Gerb. Pam. " V. here 
inserts et^ which is omitted by V. in xxv supra^ R. S. Gerb. Pam. *• recur- 

rimus V. S^ ; recurremus R. ; probably for recoHmus, which is the reading of 
S* Gerb. ^ This Secreta is erven here as it stands in V. ; see xiv supra 

and notes 3-7 on that section. * cmtingimus Pam. Mcn. ; V. R. S. Gcrb. 

as text. * S. Gerb. insert in ; R. has ministeriis. ^ V. here has 

perducamur ; R. S. Gerb. V. in xxv supra as text. " piaculus V. • prae- 
cepta V.; Leon. and V. in iii. xxxi infra as text. *• Leon. V. in ili. xxxi 

infra have Deus omnipotens for Domine, and vary slightly the order of the 
foUowing words. '^ ut sacris et devotionem V. ; R. S. Gerb. Pam. and V. in 
II. bc infra as text •■ pertingat V. ; R. S. Gerb. PanL and V. in II. Ix 

if^a as text •* doeere V., bat in 11. bc as text ; R. S. Gerb. Pam. have 

ducente, 

Orationes in Quinta Feria '. 

Eodem die nan psallitury nec salutaty id est nan dicit 
Dominus vobiscum : et ReconcUiatio Poenitentis. 

Omnipotens sempiterae Deus, da, quaesumus, universis S. 
famulis tuis plenius atque perfectius omnia festi ^ paschalis 
introire mysteria ; ut incunctanter pia corda cognoscant 
quantum debeant de confirmata in Christo renascentium 
glorificatione gaudere. Per. 

Concede credentibus, misericors Deus, salvum nobis * de S. 
Christi passione remedium, et* humanae fragilitatis* prae- ^^^-^ 
549 teritae » culpae laqueos aetemo sufTragio plebs absolvat "^* 
Per Dominum nostrum. 

Omnipotens sempiterne Deus, qui vitam humani generis, s. 
pro nobis Filio tuo moriente, salvasti, praesta, quaesumus, ^^ ^' 
ut in hac populi tui devotione fructus proveniat ^ gaudiorum. 
Per Dominum. 

Ordo agentibus publicam poenitentiam. 

Egreditur poenitens de loco ubi poenitentiam gessit^ et in 
gremio praesentatur ecclesiae prostrato omnicorpore in terra^. 
Etpostulat in his verbis diaconus. 

Adest, o venerabilis pontifex, tempus acceptum, dies S. 
propitiationis divinae et salutis humanae, qua mors interitum ' ^ 
et vita accepit aeterna principium, quando in vinea Domini 
Sabaoth sic novorum plantatio facienda est ut purgetur 
et curatio ^^ vetustatis. Quamvis enim a divitiis bonitatis 
et pietatis Dei nihil temporis vacet, nunc tamen et largior ^^ 



Digitized by CjOOQ lC 



64 UBER SACRAMENTORUM [Lxxrviii. 

est per indulgentiam remissio peccatorum, et copiosior per 
gratiam assumptio renascentium. Augemur regenerandis, 
crescimus reversis. Lavant aquae, lavant lacrimae. Inde 
gaudium de assumptione vocatorum, hinc laetitia^^ de 
absolutione poenitentium. Inde est quod supplex tuus, 
postea quam in varias formas criminum, neglectu manda- 
torum caelestium, et morum probabilium ^' transgressione, 
cecidit, humiliatus atque prostratus, prophetica ad Deum 
voce clamat, dicens, Peccavi, impie egi, iniquitatem feci, 
miserere mei, Domine, evangelicam vocem non frustratoria 
aure capiens, Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur. 
Manducavit ^^ sicut scriptum est, panem doloris, lacrimis 
stratum rigavit, cor suum luctu, corpus afflixit ieiuniis, ut 
animae suae reciperet quam perdiderat sanitatem. Unicum 
itaque est poenitentiae suffragium, quod et singulis prodest, 
et omnibus in commune succurrit. Hic ergo, dum ad poeni- 
tudinis actionem tantis excitatur exemplis, sub conspectu 
ingemiscentis ecclesiae, venerabilis pontifex, protestatur ^* 
et dicit, Iniquitates meas ego agnosco ^® » et delictum 550 
meum contra me est semper. Averte faciem tuam a pec- 
catis meis, Domine, et omnes iniquitates meas dele. Redde 
mihi laetitiam salutaris tui, et spiritu principali confirma 
me. Quo ita supplicante, et misericordiam Dei afflicto 
corde poscente, redint^ra in eo, apostolice pontifex, quic- 
quid diabolo scindente^'' corruptum est, et orationum 
tuarum patrocinantibus meritis, per divinae recondliationis 
gratiam fac hominem proximum Deo, ut qui ante in suis 
perversitatibus displicebat, nunc iam placere se Domino 
in regione vivorum^®, devicto mortis suae auctore gratu- 
letur. Per Dominum. 

Post hoc adnumetur ab episcapo sive ab alio sacerdote^ ut 

guod poenitendo diluit^ iterando non revoceL Inde vero hc^ 

dicit orationes sacerdos super eum. 

s. Adesto Domine supplicationibus nostris, et me qui etiam 

Gerb. 69. misericordiam tuam ^^ primus indigeo clementer exaudi, ut 

quem ^ non electione ^^ meriti sed dono gratiae tuae con- 

stituisti operis huius ministrum; da fiduciam tui muneris 

exequendi, et ipse in nostro ministerio quod tuae pietatis 

est operare. Per. y 

s. Praesta quaesumus Domine huic famulo tuo dignum 

Gcrb. 69. poenitentiae fructum, ut ecclesiae tuae sanctae, a cuius 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xxxix.] ROMANAE ECCLESIAE. 65 

integritate deviarat^ peccando, admissorum veniam con* 
sequendo, reddatur innoxius. Per Dominum. y 

Deus humani generis conditor et benignissime refor- S. 
mator*^, qui hominem invidia diaboli ab aetemitate^ Gerb.70. 
deiectum unici Filii ^^ tui sang^ine redemisti, vivifica itaque 
quem^ tibi nullatenus mori desideras^ et qui non dere- 
linquis devium *^, assume correctum ^. Moveant pietatem 
tuam, quaesumus, Domine, huius famuli tui lacrimosa sus- 
piria. Tu eius medere vulneribus. Tu iacenti manum 
porrige salutarem, ne ecclesia tua aliqua sui corporis por- 
tione vastetur, ne grex tuus detrimentum sustineat, ne de 
familiae tuae damno inimicus exultet, ne renatum lavacro 
salutari mors secunda possideat. Tibi ergo, Domine, sup- 
651 plices » preces ^, tibi fletum cordis effundimus. Tu parce 
confitenti ut in imminentes poenas sententiamque ^® futuri 
iudicii, te miserante, non incidat. Nesciat quod terret in 
tenebris, quod stridet in flammis, atque ab erroris via ad 
iter reversus iustitiae nequaquam ultra novis^^ vulneribus 
saucietur, sed integrum sit ei atque perpetuum et quod 
gratia tua contulit et quod misericordia reformavit. Per. y 

Item ad reconciliandum poenitentem **. 

Omnipotens sempiteme Deus, confitenti tibi huic famulo S. 
tuo pro tua pietate peccata relaxa, ut non plus ei noceat *^^ ' ^°' 
conscientiae reatus ad poenam quam indulgentia tuae 
pietatis ad veniam. Per Dominum. 

Omnipotens et misericors Deus, qui peccatomm indul- s. 
gentiam in confessione^ celeri posuisti, succurre lapsis, *^*^' 
miserere confessis, ut quos delictomm catena constringit, 
magnitudo tuae pietatis absolvat. Per. 

Deus^ qui confitentium tibi corda purificas, et accu- S. 
santes se ^ conscientias ab omni vinculo iniquitatis absolvis, " ' ^^* 
da indulgentiam reis, et medicinam tribue vulneratis, ut 
percepta ^ remissione pnmium peccatomm sincera deinceps 
devotione permaneant, et nullum redemptionis aetemae 
sustineant detrimentum. Per. 

Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus, respice S. 
super hunc famulum tuum qui ab infesta saeculi tempestate ^ ' ^**' 
demersus^'', flebili lamentatione suos accijsat excessus, ut 
fletus ac gemitus eius pie suscipias, eumque de tenebris ad 
lumen revoces, et medelam confitenti, salutem poenitenti, 

F 

Digitized by CjOOQ lC 



66 UBER SACRAMENTORUM [I. xxxix. 

et vulnerato auxilium sanitatis indulgeas. Nec ultra 
inimicus |n eius habeat anima potestatem, eiusque ^ con- 
fessionem libenter admittens, ecclesiae tuae puriificatum 
restitue, ac tuo altario repraesenta, ut ad sacramentum 
reconciliationis admissus una nobiscum sancto nomini tuo 
gratias agere mereatur. Per. 

RECONCILIATIO POENITENTIS AD MORTEM *•. 552 

R- Deus misericors, Deus clemens, qui secundum multitu- 

dinem miserationum *® tuarum peccata poenitentium *" 
deles, et praeteritorum criminum culpas venia remissionis 
evacuas, respice super hunc famulum tuum et remissionem 
sibi omnium peccatorum tota cordis confessione poscentem 
deprecatus exaudi. Renova in eo, piissime Pater, quicquid 
terrena fragilitate corruptum est vel quicquid diabolica 
fraude violatum est ; in unitatem ** corporis ecclesiae tuae 
membrum perfecta remissione restitue; miserere Domine 
gemituum, miserere lacrimarum, et non habentem fiduciam, 
nisi in tua misericordia, ad sacramentum reconciliationis 
admitte. Per. y 

R. Maiestatem tuam, Domine, supplices deprecamur, ut 

Pam.45'4.' ^^^^ famulo tuo*^ longo squalore poenitentiae macerato, 

miserationis tuae veniam laigiri digneris, ut, nuptiali veste 

recepta, ad regalem mensam unde dectus fuerat mereatur 

intrare **. Per. y 

R. Maiestatem tuam quaesumus, Domine sancte, Pater 

* ^"' omnipotens, aeteme Deus, qui non mortem sed peccatorum 

vitam semper inquiris, respice flentem famulum tuum, 

attende prostratum, eiusque planctum in gaudium tua 

miseratione concede^*. Scinde ddictorum saccum, et indue 

eum laetitiam salutarem, ut post longam *• peregrinationis 

famem *^ de sanctis altaribus tuis satietur : ingressus cubi- 

culum Regis, in ipsius aula benedicat nomen gloriae tuae 

semper. Per Dominum. 

[Cf. Gcrb. Deus misericors, Deus clemens, qui indulgentiam tuam *^ 

^°'^ nulla temporum lege concludis, sed pulsanti *® misericordiae 

tuae ianuam aperis, poenitentes etiam sub ipso vitae huius 

termino non relinquis*®. Respice propitius super hunc 

famulum tuum?^, remissionem sibi omnium peccatorum 

tota cordis confessione poscentem. Renova in eo, piissime 

Pater, quod actione, quod verbo, quod ipsa denique cogi- 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xxxix.] ROMANAE ECCLESlAEx 67 

tatione, diabolica fraude vitiatum est, et unitati corporis 

553 ecclesiae membrum tuae » redemptionis annecte. Miserere 
gemituum, miserere lacrimarum, et non habentem fiduciam, 
nisi in misericordia tua, ad sacramentum reconciliationis 
admitte *\ quia nuUius animae in hoc corpore constitutae 
diflScilis apud te, aut tarda curatio est. Fidelis enim es in 
verbis tuis, qui conversum peccatorem non longa temporum 
spatia differendum, sed mox ut in te gemuisset dixisti esse 
[audiendum ^* ?]. Per. / 

Oratio ^^ post reconciliationem, vel posteaquam commu- ) ^- ^ 

nicaverit. U" ^ ' ' 

Deus qui confitentium tibi corda purificas, et accusantes s. 
se conscientias ab omni vinculo iniquitatis absolvis, da ^*^^' ^^' 
indulgentiam reis ^ et medicinam tribue vulneratis, ut per- 
cepta remissione omnium peccatorum in sacramentis tuis ^ 
sincera deinceps devotione permaneat, et nuUum redemp- 
tionis aetemae sustineat detrimentum. Per. 

Posi haec offertplebSy et conficiuntur sacramenta *•. 
Seoreta. 
Virtutum caelestium Deus, de cuius gratiae rore de- s. 
scendit ut ad mysteria tua purgatis sensibus accedamusj ^^^' '^* 
praesta quaesumus ut in eorum traditione solemniter 
honorum ^^ tibi placitum deferamus obsequium. Per. 

Infira aotionem. 

Communicantes et diem sacratissimum celebrantes quo s. 
traditus est Dominus noster lesus Christus. Sed et ^'^* ^^* 

memoriam. y 

Item infra. 

Hanc igitur oblationem, Domine, cunctae familiae tuae, s. 
quam tibi ofTerunt ob diem ieiunii Coenae Dominicae, in ^^ ' ^^" 
qua Dominus noster lesus Christus tradidit discipulis suis 
corporis et sanguinis sui mysteria celebranda, quaesumus, 
Domine, placatus intende, ut per multa curricula annorum 
salva et incolumis munera sua tibi Domine mereatur offerre ; 
diesque nostros in tua pace d[isponas]. y 

Item infra canonem^^y ubi dicimus Qui pridie quam S. 

554 pateretur, in huius diei pro*cessione dicimus^^ Qui hac die ^^^ " '^ 
antequam traderetur, accepit panem in suis sanctis manibus, 

elevatis. y 

F % 



Digitized by CjOOQ lC 



68 LIBER SACRAMENTORUM [I. xxxix. 

Fostoommnn. 

S. Concede, quaesumus, Domine, ut percepti novi sacra- 

iUnfra, '^^"ti mysterium et corpore sentiamus et mente. Per. 

Ad Fopnlum ^^. 

R.S.(fl/«w.) Gregem tuum, Pastor bone, placatus intende, et oves, 
Leon. 364. ^"*s pretioso sai^uine Filii tui •^ redemisti, diabolica non 
Tocmxsupra. sinas incursione lacerari. Per. 

III. xvii 



injra. 



^ Two sections at least appear to be here blended together. The Recmci- 
liaiio poeniUmtis ad mortem, at all events, and possibly also the additional 
pravers ad reconciliandum poenitentem may be considered to have been joined 
with the fonn for nse on the Thnrsday in Coena Domini on the principle of 
brii\ging material of the same kind together. The Reconciliatio poenitentis ad 
mortem does not appear in S., which does contain, at this point, all the rest of 
tfae section, with tbe exception of the Super populum^ thongh witfa some dif- 
ferences of arrangement. There is no section in V. numbered as xxxix ; but tfais 
may be due either to a displaoement of the Reconciliatio poenitentis ad mortem, 
or to the nnion of the Missa Chrismalis and the Missa ad Vesperum in one 
section. Gerbert notes that S. alone contains this section : but he may merely 
mean that the section is not in R., for the text as he gives it is evidently not 
taken from S., as some of the prayers are worded in the plnral, while in S. they 
aie in the singular. His text, except in tfais respect, corresponds for tfae most 
part witfa S', wfaile S* generally is in closer agreement with V. • S. givcs 

as the title Feria v, Coenae Dominii and plaioes tfae rubric Egreditur poenitens 
, . .in terra before the three prayers which precede it in V. To tfaese last S. 
gives tfae titlc Orationes ad Missa (sic). ^ festa S» ; V. S* Gerb. as texL 

* S* Gerb. omit nolns. » ut Gerb. • S« Gcrb. insert et. ^ laqueis 

aetemo suffragio absohfantur S* Gcrb. ; V. S* as text • praeveniat V. ; 

S^ Gerb. as text * S. Gerb. plaoe this mbric elsewhere (aee note 1) : they 

here faave Et antequam offerat postulat diaconus his verbis. ^^ Execratio 

S* Gerb. ; V. S» as text. " largitor V. ; S» Gerb. as text " laUitiae V. 
" improbahilium V. S* ; S« Gerb. as text " Mandavit V. ; Manducaidt S» ; 
S* Gerb. as text. " prostratur Gerb. ; V. S. as text. *• cognosco S. Gerb. ; 
V. as text. " suadente Gerb. ; V. S. as text " V. S^ insert cum, which S" 
Gerb. omit, no doubt rightly. *• misericordiam tuam V. S* (ungrammatically). 
•• clementer exaudiens guem S" Gerb. ; V. (S^ 7) as text " electio V. S* ; S« 
Gerb. as text " deviaverat S. Gerb. ; V. as text. " formator V. ; S. 

Gerb. as text. « S* Gerb. insert beata, " V. omits EUii ; S. Gerb. as lext. 
•• Vivifica huncfamulum tuum quem S* ; vivifica eos quos Gerb. ; V. (S^ ?) as 
text. ^ dereliquisti devios Gerb. (whicfa refers to tfae penitents in the 

plural throughout this prayer) ; V. S * as text (S* has dereliquisti), ^ cor- 

ruptum V. ; S* as text * suppHces preces prostemimus 3* ; suppliciter 

preces prostemimus S^ Gerb. ; V. as text •• Tommasi's correction is here 

followed : V. has ut imminentibus paene sentenciaequae ; the reading of S* 
is uncertain; Gerb. reads practicaliy as text. '^ Gerb. omits novis, 

^ S. Gerb. cftsAi poenitentem, Gerb. words all these prayers in the plural. 
•• ad confessione V. ; S. Gerb. as text. •' S. and Gerb. omit this prayer 

here, and place it ailer the Postcommunion of the Missa. V. repeats it a/ter 
the Reconciliatio poeniientis ad mortem, •• suas V. hcre ; V. infra^ S. 

Gerb. as text. "• peraccepta V. here ; V. infra^ S. Gerb. as text. '^ emer- 
sus S" ; emersi Gerb. ; V. S^ as text. •■ cuiusque V. ; S. as tcxt (Gcrb. has 

eorumque), ^ The part of Gerberfs text wfaicfa answers to tfais portion of 

tfae text of V. is rigfatly marked by him as not found in S. or R. It does not 
agree witfa V. At a later point of fais text, faowever, he prints from R. certain 
prayers with the title Reconciliatio poenitentis ad mortem, whicfa agree witfa the 
nrst diree of tfae series in V. more closely than those whicfa he prints at p. 71. 
♦• misericordiarum R. *^ poenitentiamR.; Gerh, Te&dspoenitentia; V. 

as text. •* unitate R. " Pam. inserts Al ** introire Pam. ; V. 

R. as text. *» concede, so V. R. ; Gerb. proposes converte, which gives 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xl] ROMANAE ECCLESIAE. 69 

a clearer sense, and is apparently snpported by T. (Gcrb. p. 71). *• Unga . . . 
fame V. ; Imgam . . ,/ame R. *"* mulHiudine indulgentiarum . . . concluderis 
Gerb. *■ pulsantis V. ; pulsaniibus Gerb. *• termmo non repellis 

Gerb. ^ hosfamulos tuos Gerb. (and similarly thronghont). •* Gerb. 

ends the prayer at this point. " Some word snch as that snggested seems 

reqnired to complete the sense. '^ Oraiion, V. (see note 34). The title 

of the prayer in S. is Oratio super peniienti posteaquam commun, ^ eisW. 
here ; V. supra, S. Gerb. as text. ^ in sacrameniis iuis omitted by V. 

supra^ inserted here by V. S. Gerb. perhaps with referenoe to the special use of 
the prayer. ■• This rubric is not in S. or Gerb., but see note 9. ■' hotuh 
rem S^ ; S' Gerb. substitnte celehranda ; V. as text : Tonunasi suggests hono- 
randay as in xxvi supra. " canone V. ■• S. Gerb. have simply liem 

infra cutionem, ^ S. Gerb. have no super populum in the corresponding 

Missa. ** See note ao on xxviii supra. 



XI». 

ITEM IN QUINTA FeRIA. 

Missa Christnatis'^. 

Domine Deus, qui in regenerandis plebibus tuis minis- S. 
terium ^ uteris sacerdotum, tribue nobis perseverantem in ^ • ^*- 
tua voluntate famulatum, ut dono gratiae tuae in diebus 
nostris et * merito et numero sacratustibi populus augeatur. 
Per Dominum. 

Da nobis, omnipotens Deus, remedia conditionis humanae S. 
et sincero tractare servitio et cum profectu * salutis implere. * ^^' 
Per. 

Secreta. 

Huius sacrificii potentia, Domine, quaesumus, et vetus- S. 
tatem nostram clementer abstergat et novitatem nobis ' ^*' 
augeat et salutem ^ Per. 

VD. Clementiam tuam suppliciter obsecrare, ut spiritalis Lcofr. 94 
lavacri baptismum* renovandis creaturam chrismatis in "^-3". 
sacramentum perfectae salutis vitaeque confirmes, ut sanc- 
tificatione unctionis infusa, corruptione primae nativitatis 
absorpta'', sanctum uniuscuiusque templum acceptabilis 
vitae innocens odor^ redolescat : ut secundum constitutionis 
tuae sacramentum regio et sacerdotali propheticoque honore 
perfusi, vestimento incomipti muneris induantur. Per quem 
maiestatem tuam. y 
555 Infra actianem^^ Communicantes, ut supra. 

Hanc igitur oblationem famulorum famularumquetuarum, s. 
quam tibi offerunt ob dtem in qua Dominus noster lesus ^^^ ^^' 
Christus tradidit discipulis suis corporis et sanguinis sui ^^ 
mysteria celebranda, quaesumus, Domine, placatus accipias. 



Digitized by CjOOQ lC 



70 LIBER SACRAMENTORUM [I. xl. 

et tua pietate concedas, ut per multa curricula annorum 
salvi et incolumes munera sua tibi Domino mereantur 
offerre *\ diesque nostros. y 

Benedictio olei. Ad populum in kis verbiSy Istud oleum 
ad ungendos infirmos. Ut autem veneris Nobis quoque 
peccatoribus famulis tuis ; et reliqua usque ad Fer Christum 
Dominum nostrum. Et intras^^. 

s. Emitte, quaesumus, Domine, Spiritum sanctum ^* Para- 

74- clitum de caelis in hac pinguedine olei ^* quam de viridi 
h'gno producere dignatus es ad refectionem mentis et cor- 
poris. Et tua sancta benedictio sit omni ungenti, gustanti ^*, 
tangenti, tutamentum corporis, animae et spiritus, ad 
evacuandos omnes dolores, omnem infirmitatem, omnem 
aegritudinem mentis et corporis, unde unxisti sacerdotes, 
reges, et ^® prophetas, et martyres, chrisma tuum perfectum, 
a te> Domine, benedictum, permanens in visceribus nostris, 
in nomine Domini nostri lesu Christi. Per quem haec 
omnia, Domine, semper bona creas. Et caetera ^l y 

Expkto enim canone dicis^^ Oremus. Praeceptis salu- 
taribus moniti. Sequitur oratio Dominica. Et iterum 
subsequitur alia oratio Libera nos, quaesumus, Domine. 
Ipsa expleta confrangis et tegis de sindone altaris munera et 
ascendis ad sedem. Ibique oblato a diacono alio oleo ad 
benedicendum et dicis Dominus vobiscum. Resp. Et cum 
spiritu tuo. Z?j^w^* Oremus. Etintras. 

s. Deus incrementorum et profectuum spiritalium mune- 

Gwb. 75. rator ^®, qui virtute sancti Spiritus tui imbecillarum mentium 
rudimenta confirmas, te oramus, Domine, ut venturis ad 
beatae regenerationis lavacrum • tribuas per unctionem 556 
istius creaturae purgationem mentis et corporis. Ut si quae 
illis adversantium spirituum inhaesere reliquiae ^ ad tactum 
sanctificati olei huius abscedant. Nullis^^ spiritalibus 
nequitiis locus, nuUa refugis virtutibus sit facultas, nulla 
insidiantibus malis latendi licentia relinquatur, sed veni- 
entibus ad fidem servis tuis, et sancti Spiritus ^^ operatione 
mundandis sit unctionis huius praeparatio *^ utilis ad 
salutem, quam etiam per caelestis regenerationis nativi- 
tatem in sacramento sunt baptismatis adepturi. Per Domi- 
num nostrum lesum Christum, qui venturus est iudicare ^ 
saeculum per ignem. 



Digitized by CjOOQ lC 



I.xl.] ROMANAE ECCLESIAE. 71 

Iterum dicis ^* Dominus vobiscum. s. 

Resp, Et cum spiritu tuo. ^^ ^^* 

Sursum corda. 

Resp. Habemus ad Dominum *•. 

Gratias agamus Domino Deo nostro. 

Resp. Dignum et iustum est. 

VD. Et iustum est, aequum et salutare, nos tibi semper 
hic et ubique gratias agere, Domine sancte, Pater omni- 
potens, aeteme Deus. Qui in principio inter caetera boni- 
tatis et pietatis " tuae munera terram producere fructifera 
ligna iussisti. Inter quae huius pinguissimi liquoris minis- 
trae oleae nascerentur, quarum fructus sacro chrismati 
deserviret. Nam David prophetico spiritu gratiae tuae 
sacramenta praenoscens, vultus nostros in oleo exhilarandos 
esse cantavit. Et quum mundi crimina diluvio quondam 
expiarentur effuso^ similitudinem futuri muneris columba 
demonstrans per olivae ramum pacem terris redditam nun- 
tiavit. Quod in novissimis temporibus manifestis est 
effectibus declaratum, quum, baptismatis aquis omnium 
criminum commissa delentibus, haec olei unctio vultus 
nostros iocundos efficiat ^ ac serenos. Inde etiam Moysi 
famulo tuo mandata dedisti, ut Aaron fratrem suum prius 
aqua lotum per infusionem ^ huius unguenti constitueret ^^ 
sacerdotem. Accessit ad hoc ** amplior honor, quum Filius 
tuus, Dominus noster lesus Christus, lavari a loanne undis 
lordanicis ex^isset, et ^^ Spiritu sancto in columbae simi- 
557 litudine desuper misso, Unigenitum tuum, • in quo tibi 
optime complacuisse testimonio subsequentis vocis osten- 
deres®*, hoc illud esse manifestissime comprobares, quod 
eum oleo laetitiae prae consortibus suis ungendum David 
propheta cecinisset. Te igitur deprecamur, Domine sancte, 
Pater omnipotens, aeterne Deus, per lesum Christum 
Filium tuum Dominum nostrum, ut huius creaturae pin- 
guedinem sanctificare tua benedictione digneris et in sancti 
Spiritus immiscere ^ virtutem per potentiam * Christi tui, ; 
a cuius sancto nomine chrisma^^ nomen accepit, unde 
unxisti sacerdotes, reges, prophetas, et martyres tuos ^^ ut 
sit his qui renati fuerint ex aqua et Spiritu sancto chrisma ^*^ 
salutis, eosque aetemae vitae participes et caelestis gloriae ^ 
facias esse consortes. Per eundem Dominum nostrum 
lesum Christum Filium tuum. y 



Digitized by CjOOQ lC 



72 LIBER SACRAMENTORUM [I. xl. 

ITEM OLEI EXORCIZATI CONFECTIO*^ 

Hoc loco misces balsamum cum oleo et sequitur hic 

exorcismus^^. 

Exorcizo te creatura olei, in nomine Dei Patris omni- 
potentis, et in nomine lesu ^Christi Filii eius, et Spiritus 
sancti, ut in^^ hanc invocationem trinae potestatis, atque 
virtutem. Deitatis, omnis nequissima virtus adversarii, 
omnis inveterata malitia diaboli, omnis violentiae*^ oc- 
cursio, onme confusum et caecum phantasma, eradicare et 
effugare et discede** a creatura huius olei, ad utilitatem 
hominum constituta: ut fiat haec unctio divinis sacra- 
mentis purificata in adoptionem** carnis et spiritus eis qui 
ex eo ungueri*® habent in remisgionem omnium peccatorum; 
eflSciatur in eis cor purum *'' ad omnem gfratiam spiritalem 
sanctificatum. Per eundem lesum Christum Dominum 
nostrum, qui venturus est in Spiritu sancto iudicare** 
vivos et mortuos et saeculum per ignem. Per Dominum. 

VD. Omnipotens aeterne Deus^ qui mysteriorum tuorum 
secreta revelans nemus ore columbae gestatum*® Noe 
oculis ostendisti ut discerent habitatores arcae per Spiritum 
sanctum et olivae chrisma mundo liberationis gloriam*® 
rever • suram. Per Dominum nostrum, lesum Christum, 668 
qui venturus est iudicare vivos et mortuos et saeculum per 
ignem. 

Hoc autem expUto^ veniens^^ ante altarey ponis in ore 
calicis de ipsa hostia: non dicis Pax Domini, nec faciunt 
pacem : sed communicant^ et reservant de ipso sacrificio in 
crastinum unde communicent ^^. 

ITEM IN FERIA V. 
Missa ad vesperum^. 
Seereta. 
R.a(a/f^t.) Suscipe, quaesumus, Domine, munus oblatum^ et dig- 
Men. 65/ nanter operare ut quod passionis mysterio gerimus, piis 
Pam. 249. affectibus" consequamur. Per Dominum. 
Leofr. 94. VD. Et iustum est Per Christum Dominum nostrum. 
Paml 565. Q^em in hac nocte inter sacras epulas increpantem mens 
sibi conscia traditoris ferre non potuit, sed apostolorum de- 
relicto" consortio sanguinis pretium a ludaeis accepit, ut 
vitam perderet quam distraxit. Coenavit igitur hodie pro- 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xl.] ROMANAE ECCLESIAE. 73 

ditor mortem suam, et cruentis manibus panem de manu 
Salvatoris exiturus accepit, ut saginatum cibo maior poena 
constringeret, quem nec suprema pietas *• a scelere revo- 
caret. Patitur itaque Dominus noster lesus Christus Filius 
tuus cum hoste novissimum participare convivium^ a quo 
se noverat continuo traditurum, ut exemplum innocentiae 
mundo reliqueret, et passionem suam pro saeculi redemp- 
tione suppleret. Pascit igitur mitis*^ Deus barbarum 
ludam, et sustinet in mensam ^^ cruddem convivam, donec 
se suo laqueo perderet ^ qui ^® de magistri sang^ine cogi- 
tarat*^ O Dominum per omnia patienteml O Agnum 
inter suas epulas mitem ! adhuc cibum eius ludas in ore 
ferebat, et ad lanianda membra eius ludaeos carnifices ^^ 
advocabat. Sed Filius tuus Dominus noster, tanquam pia 
hostia, et immolari se tibi pro nobis patienter permisit, et 
peccatum quod mundus commiserat relaxavit. Per ipsum®* 
te Domine supplices deprecamur, supplici confessione 
dicentes. y 
669 Infra cananem ut supra •*. 

FoBtoommun. 
Concede, quaesumus Domine, ut percepti ®* novi sacra- S. {jxUh:) 
menti mysterium et corpore sentiamus et mente. Per. jx^supra. 

Ad Fopulum. 

Praesta, quaesumus, Domine, ut sicut de praeteritis ad S. (a/»w.) 
nova®^ transimus, ita, vetustate deposita, sanctificatis Leon.3a5. 
mentibus innovemur. Per. 

' ChrismaHSf 80 V. perhaps for Chrismalis. S. hai * Missa crismaU^ R. 
has Dot the Missa, ^ minis^erio S' Gerb. ; V. S^ as text (ungrammatically). 
» «/ V.; S» Gerb. as text * petfectc V. ; S. Gerb. as text » cu^^at 

salutem V. (Tommasi reads augeat saluiarem) ; S^ Gerb. as text * baf- 

tismo \jioit. Mnr. ; V. as text (nngrammatically). ^ obsorbta Leonr. 

* odoTy so V. Leofr. Mnr. ; Tommasi snbstitntes odore : bnt perhapt the error 
is rather in sanctum . . . iemplum, * S. repeats the clanses infra 

actionem with the same variation from those in the previons Missa which is 
observed in. V. They are not repeated in Gerb. '^ S. omits sui (at the 

end of a page). " offerre, Per Christum. Quam oblationem S. 

u For this direction S. has * Item in uUimo antequam dicatur Per qnem haec 
omnia, Domine, benedicis oleumpro infirmis sive pro populo his verbtsJ Gerb. 
varies the mbric, and inserts an exorcism before the form Emitte (see note 40). 
"» S" Gcrb. insert tuum. " in hanc pingutdinem olivao S* Gcrb. ; V. S» aa 

text (ungrammatically). ^ Gerb. omits gustanti : there is an erasure 

in S. ^ S. Gerb. omit et, ^^ S. adds usque per omnia saecula 

saeculorum, and proceeds < Postea oblato a diacono alio oleo ad benedicendum, et 
sic dicis Dominns vobiscnm ' ; Gerb. inserts an exorcism before the Benediction. 
*• dicit V. *» remunerator S. Gerb. ; V. as text * inherere reii- 

quiae V. ; iiiis maculae adversantium spirituum inheserunt reliquae S. ; iilis 
ptaculae ado, sp. inhaesere reliquiae Gerb. ^ Nullus Gerb. ; V. S* as ~ 



Digitized by CjOOQ lC' 



74 UBER SACRAMENTORUM [I. xli. 

text " S* Gcrb. insert tui, » S* Inscrts ittis, which S* omiti. •• S. 
has in the xnaigin (original hand) vivos et mortuos et. *" S. has hcre ' Post 

kaec miscis daSamum cum alio oleo et benedicis crisma in his verHs* * a 

Domino V. " S* omiU et pietaiis. •■ V. inscrts in ; S. Gcrb. as text 

* efficit Gcrb. ; V. S. as text. •• infusione V. (ungrammatically) ; S. Gcrb. 
as tcxt " constituerit V. (probably for cmstitueret) ; S. Gcrb. as tcxt. 

»« adhuc (for ad Aoc) S. Gcrb. ; V. as text » «/ S. Gcrb. ; V. as tcxt 

»* S* Gcrb. insert et ; V. S^ as text » et sancti Spiritus ei admiscere S. 

Gcrb. ; V. as text ** cooperanU potentia S. Gcrb. ; V. as text " chisma 
V. »• S* Gcrb. omit iuos. * regni S. Gcrb. ; V. as text *• S. has 

at this point ' Hoc expUto, veniens ante attare, dicis^ Oremns. Pracoeptis saln- 
taribns moniti. Sequitur Oratio Dominicct. Postea Libcra nos Dominc. Et 
communicant* Then follow in ordcr the Postcommnnion and Oratio super 
Populum of the Missa (the same which appear in V. for the Missa ad Ves- 
perum). After these comes * Item oleo exorciuUo (sic) confectiOf followed 
by thc same two forms as in V. Gcrb. has only thc exordsm, placed before 
thc Benediction of the Oil of the Sick (see note xa). ^^ As to this 

diicction see notc 25, supra. V. reads hoc exorcismum. *' ad S' Gcrb. ; V. 
S^ as text (perhaps nngrammatically, for in hac iiwocatume . . . virtute). 
^ vioUnta S. Gcrb. ; V. aa text ^ eradiceris, effugeris et discedas S' Gcrb. ; 
S^ has discecUre, othcrwise V. S^ as text (ongrammatically). *• adoptione 

V. ; S. Gerb. as text. *• eUque ex eo unguere V. ; S» as text : S' Gcrb. 

corrcct the barbaroos form ungueri to ungi. *' corporum V. S^ ; S^ Gcrb. 

as text. *• iuduare in Spiritu sancto S. ; V. Gerb. as tcxt. *• teste^- 

tum V. ; S^ as tcxt ; S* Gerb. alter nemus to munus. *• graiiam S* 

Gcrb. ; V. S* as text •* venits V. •• These directions do not, of course, 
appcar in S. or Gerb. at this point (sce note 40). •• R. S. also recognise 

this late Mass, providing two Collects, Secrct, danses infra canonem, and 
Postcommnnion, ' Ad Mts. Sero.' (pcrhaps *ad Missam Serotinam*). The 
forms givcn, howcvcr, are not the samc as those in V., except the dauses infra 
canonem, •* effectibus V. bere ; V. in xxxvii supra^ R. S. Gcrb. Pam. Mcn. 

as tcxt •• relicto Mcn. Pam. Leofr. ; V. as text •• subpraemia 

pietas V. ; Pam. Men. Leofr. altcr to quem nec sacrati cibi cotlatio "' Pas- 
citur mitis Men. ; V. Pam. Lcofr. as text •• in mensam, so V. (probabiy 

ungrammatically) ; immitem ludam et sustinet pius crudeUm Pam. Men. ; 
immitem et sustinet prius crudelem Leofr. •• convivam, qui merito laqueo 

suo periturus erat Pam. Men. Lcofr. ; V. as tcxt. •• quod Pam. ; quia 

Men. Leofr. ; V. as tcxt. •^ cogitaret V, •■ ferebat et quibus eum 

traderet persecutores Pam. Men. Leofr. •• Per quem, &c. PaoL Leofr. ; 

Men. inserts somc furthcr dauses. •* In S. tbc Jaanc igitur nms ' servi' 

tutis nostrae sed et cunctae fasniliae tuae^ •• perceptum V. hcre ; S. Gerb. 

V. in xxxviii supra as text •" novam V. ; Leon. inserts sacratnenta ; Sb 

Gerb. as text 

XLI. 

iNciPiT Ordo de Feria VI, Passione Dominl 

Hora nona ^ procedunt omnes ad ecclesiam ; etponitur sancta 

crux sttper altare. Et egreditur sacerdos de sacrario 

cum sacris ordinibus^ cum silentio^ nihil canentes, et 

veniunt ante cdtare^ postulans sacerdos pro se orare^ et 

dicit^i Oremus. Et annuntiat diaconusi Flectamus 

genua. Et post paululum dicit : Levate. Et dat Ora^ 

tionem. 

R. s. Deus, a quo et ludas^ reatus sui poenam, et confessionis 

Pam 2 fo ^"^^ latro praemium sumpsit, concede nobis tuae propi- 

Men. 62. tiationis* effectum ; ut sicut^ passione sua Christus Dominus 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xli.] ROMANAE ECCLESIAE. 75 

noster diversa utrisque intulit stipendia meritorum, ita^ 
nobis, ablato vetustatis errore, resurrectionis suae gratiam 
largiatur. Qui tecum viviL y 

Ista oratiofie expleta vadis retro altare et legitur lectio. 
Deinde sequitur respofisorium. 

Iterutn dicit sacerdos : Oremus. Et annuntiat diaconus 
ut supra^ et sequitur alia oratio ^. 

Deus, qui peccati veteris haereditariam mortem, in qua R. 
posteritatis genus omne successerat, Christi tui Domini ^mllti. 
nostri passione solvisti, dona ® ut conformes eidem ® facti, 
sicut imaginem terreni naturae necessitate portavimus, ita 
imaginem caelestis gratiae sanctificatione portemus, Christi 
Domini nostri. Qui tecum vivit^°. y 
560 ^ltetn sequitur lectio et responsorium, Inde vero legitur 
Passio Dominu Ipsa expleta^ incipit sacerdos orationes 
solemneSy quae sequuntur. 

Oremus, dilectissimi nobis, in primis pro ecclesia sancta R. S. 
Dei ut eam ^^ Deus et Doroinus noster padficare, adunare, ^^^lh 
et custodire dignetur per universum orbem terrarum ^\ Men. 63. 
subiciens ei principatus et potestates, detque nobis tran- 
quillam et quietam vitam degentibus glorificare Deum 
Patrem omnipotentem. Oremus. y 

Annuntiat diaconusi Flectamus genua. Iterum dicit: 
Levate ^^. 

Omnipotens sempiteme Deus, qui gloriam tuam " om- r. & 
nibus in Christo gentibus revelasti, custodi opera miseri- pf^*/^' 
cordiae tuae, ut ecclesia tua ^^ toto orbe diffusa stabili fide Men. 63. 
in confessione ^® tui nominis perseveret. Per. y 

Oremus et pro beatissimo papa nostro ^'^ ///. et pro R. S. 
antistite nostro ///. ^® ut Deus omnipotens qui elegit eos^* Vam,'2sL 
in ordine^® episcopatus salvos^® et incolumes" custodiat MeiL63. 
ecclesiae suae sanctae ad regendum populum sanctum 
Dei. y Oremus^^. 

Item annuntiat diaconus ut supra. 

Omnipotens sempiteme Deus, cuius aetemo iudicio R. S. 
universa fundantur, respice propitius ad preces nostras et ^^^',l?l 
electos^^ a te nobis antistites tua pietate conserva, ut Mcn. 63. 
Christiana plebs quae talibus gubernatur auctoribus sub 
tantos pontiiices^^ credulitatis suae meritis augeatur. 
Per. y 



Digitized by CjOOQ lC 



76 UBER SACRAMENTORUM [I. xli. 

R. S. Oremus et pro omnibus episcopis, presbyteris, dia- 

SSi!a54. conibus, subdiaconibus, acolytis, exorcistis, lectoribus, 
Men. 63. ostiariis, confessoribus, virginibus, viduis, et pro omni 

populo sancto Dei. y Oremus. 
Item annuntiat diaconus ut supra, 
R. S. Omnipotens sempiteme Deus, cuius Spiritu totum corpus 

P^'a54. ecclesiae sanctificatur et regitur, exaudi nos pro universis 
Mcn. 63. ordinibus supplicantes, ut gratiae tuae munere ab omnibus 

[tibi gradibus] ** fideliter serviatur. Per. y 
R. S. •Oremus et pro Christianissimo imperatore vel rege 561 

v^m.n\. nostro** m,, ut Deus omnipotens^» subditas illis*^ faciat 
Men. 63. omnes barbaras nationes ad nostram perpetuam pacem. y 

Oremus. 
Item annuntiat diaconus ut supra. 
R. S. Omnipotens sempiteme Deus, qui regnis omnibus aetema 

Pam. 255. potestate dominaris^*, respice propitius ad Romanum sive 
Men. 63. Francorum*^ benignus imperium, ut gentes quae in sua 

feritate confidunt dexterae tuae potentia ^ comprimantur. 

Per. y 
R. s. Oremus et pro catechumenis nostris, ut Deus et Dominus 

P^" l^ noster adaperiat aures praecordiorum ipsorum ^^, lanuamque 
Men.63. misericordiae, ut per lavacrum regenerationis accepta re- 

missione omnium peccatorum, digni^ inveniantur in Christo 

lesu Domino nostro. y Oremus. 
Annuntiat diaconus ut supra, 
R. s. Omnipotens sempiterae Deus, qui ecclesiam tuam nova 

Gerb. 79. semper prole fecundas, auge fidem et intellectum cate- 
Men.63.' chumenis nostris, ut renati fonte baptismatis, adoptionis 

tuae filiis aggregentur. Per. y 
R. s. Oremus, dilectissimi nobis, Deum Patrem omnipotentem, 

p*m*^ ut cunctis mundum purget erroribus, morbos auferat, 
Men.63. famem depellat, aperiat carceres, vincula dissolvat, pere- 

grinantibus reditum, infirmantibus sanitatem, navigantibus 

portum salutis indulgeat. y Oremus. 
Annuntiat diaconus ut supra, 
R. S. Omnipotens sempiteme Deus, moestorum consolatio, 

Pam'2^K laborantium fortitudo, perveniant ad te preces de qua- 
Men. 64. cumque tribulatione clamantium, ut omnes sibi in necessi- 

tatibus suis misericordiam tuam gaudeant adfuisse. Per 

Dominum. y 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xli.] ROMANAE ECCLESIAE. 77 

Oremus et pro haereticis et schismaticis, ut Deus et ^ R. S. 
Dominus noster eruat eos ab erroribus universis, et ad p^ffg. 
sanctam matrem ecclesiam catfaolicam atque apostolicam Men.64. 
562 revocare dignetur ^, y* Oremus. 

Annuntiat diaconus ut stipra. 

Omnipotens sempiterne Deus, qui omnes salvas^* et R.& 
neminem vis perire, respice ad animas diabolica fraude ^^^1 
deceptaSjUt omni haeretica perversitate depulsa^* errantium Mcn. 64, 
corda resipiscant et ad veritatis tuae redeant firmitatem. 
Per Dominum. y 

Oremus et pro perfidis ludaeis, ut Deus et Dominus R. S. 

noster auferat velamen de cordibus eorum, ut et ipsi cog- pa^.'ae6. 

noscant ^ Christum lesum Dominum nostrum. y Oremus. Mcn. 64. 

Annuntiat diaconus ut supra. 

Omnipotens sempiteme Deus, qui etiam ludaicam per- R. S. 
fidiam a tua misericordia non repellis, exaudi preces Pam. 256. 
nostras, quas tibi ^ pro illius populi obcaecatione deferimus, Men. 64. 
ut cognita veritatis tuae luce, quae Christus est, a suis 
tenebris eruantur. Per Dominum. y 

Oremus et pro paganis, ut Deus omnipotens auferat R. S. 
iniquitatem ^^ a cordibus eorum, et relictis idolis suis, con- Y^.itL 
vertantur ad Deum *° verum, et unicum Filium eius lesum Men. 64. 
Christum Dominum nostrum, cum quo vivit et r^nat Deus 
in unitate Spiritus sancti *^. y Oremus. 

Annuntiat diacanus ut supra. 

Omnipotens sempiteme Deus qui non mortem pecca- R. s. 
tomm sed vitam semper inquiris, suscipe propitius ora- pj^'^5. 
tionem nostram, et libera eos ab idolomm cultura, et Mcn. 64. 
aggrega ecclesiae tuae sanctae ad laudem et gloriam no- 
minis tui. Per. y 

Istas orationes supra scriptas expletas^\ ingrediuntur R. 
diaconi in sacrario *^. Procedunt cum corpore et sanguinis ^^ 
Domini quod ante die remansit: et ponunt super altare. 
Et venit sacerdos ante altare^ adorans crucem Domini et 
osculans. Et dicit Oremus. Et sequitur Praeceptis salu- 
taribus moniti, et oratio Dominica. Inde Libera nos Domine 
quaesumus. Haec omnia expkta^\ adorant omnes sanctam 
crucem et communicant. 



Digitized by CjOOQ lC 



78 UBER SACRAMENTORUM [I. xlii. 

^ R. has in plaoe of these directions only the heading Ff, vi, oratio quae dieende 
sunt tnaiore mane in ffierusalem. S. has Ord. guf dicende sunt sexta ff, 
maiore mane in ffierus, * So V. (nngrammatically, If et is to be retained). 
s R. S. iBsertproditor, * noHs piae petitionis R. S. ; V. Gerb. as text. 

• R. S. Gcrb. Pam. Men. inscrt in ; V. as text. • S. inserls in ; V. R. Gerb. 
Pam. Men. as text. ^ S. has only one Collect, after whicfa follows the 

rabric ' Secnntnr dne lec. qnas in capitulare commemora. nna in oseae. alia in 
exodo cum respunsnriis snis. Inde sequitnr Euangi*. Pas. Diii. Item secnntur 
or. solemnes.* Both R. and Gerb. recognize two lections each preceded by a 
Collect, and followed by a responsorium (called in Gerb. Gradual and Tract : 
they are not the same in both), before the reading of the Passion. ' da R. 

Gcrb. Pam. ; V. as text. • eiusdem R. Gerb. Pam. ; V. as text. ^^ porte- 
mus, Per eundem R. Gerb. Pam. ; V. as text " etiam V. (corrected by 

Tommasi) ; R. S. Gerb. Pam. Men. as text. " dignetur toto orhe terrarum 
R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. as texL " S. has ' Oremus. Et dicit diaconus 

Flectamus cfenua. Postquam oraverini dicit Levate.' Bnt the directions for 
the deacon^ proclamations are not, as in R. V., repeated before each prayer. 
" V. inserts in ; R. S. Gerb. Pam. Men. as text " Pam. Gerb. omit tua, 

*• confessionem V. " R. inserts sedis aposiolicae. " S. Gerb. Pam. 

Men. omit et pro antistite nostro Ili. ; V. R. as text. ^ eum . . . sahmm 

. . . incolumem S. Gerb. Pam. Men. ^ ordinem Gerb. PauL Men. ; V. R. 

S. as text (probably ungrammatically). '^ In the margin of S. opposite 

this and each of the foUowing forms of ' bidding * is a character which appears 
to be the letter K (possibly intended as an abbreviation of Cantor). Opposite 
each prayer is written * OV ^ electum S. Gerb. Pam. Men. (which have 

the singnlar thronghont). *• Tantos ^onti/ices, so V. (ungrammatically). 

•* V. omits tibi gnidibus, but the omission is probably accidental. •• Chris- 
tianissimis imperatoribus nostris vel rege nostro III. R. ; Christietnissimis 
imperatoribus nostris S.; Christianissimo imperatore nostro Pam. Gerb.; 
Christianissimo rege nostro Men. ; V. as text •• Deus et Dominus 

noster R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. as text ^ illi Gerb. Pam. Mcn. ; 

V. as text (perhaps copied from a text which read imperatoribus, like R. S., 
but more likely because vel is conjunctive and the prayer which follows is 
for the Emperor and the King. " Gerb. Pam. Men. have (after Deus) 

in cuius manu sunt omnium potestates et omnia iura regnorum ; V. R. S. 
as text. *• ad Romancrum atque Francorum R. Men. ; ad Roma- 

norum S^ ; ad Romanorum Pam. ; oa Christianum S* Gerb. ; V. as text. 
*• potentiae tuae dextera R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. as text. '^ S^ omits 

ipsorum, for which R. S" insert eorum. •• et ipsi (for dignt) Pam. Men. ; 

V. R. S. Gerb. as text. *» /w R. S. Gerb. Men. ; V. Pam. as text 

•* V. adds Per. * salvas omnes R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. as text. 

•• pravitcUe deposita Gerb. Pam. Men. ; pravitcUe depulsa R. ; V. S. as text 
^ agnoscant Gerb. Pam. Men, ; V. R. S. as text •• Gerb. Pam. Men. 

omit tibi\ V. R. S. as text » iniquitates S. *» S" Gerb. Pam. Men. 

insert vivum et; V. R. S* as text *^ regnat cum Spiritu sancto Deus, 

per, Scc Gerb. Pam. Men. ; V. R. S. as text, R. S. adding per omnia, &c 
^ So V. (ungrammatically) : these directions are not in S., which passes on at 
once to the Benedictio Cereu R. agiees with the nngnunmatical readings of 
V. (save that it has expleti for expleta). 

XLII. 

SABBATORUM DIE. 563 

Mane reddunt infantes symbolum, Prius catechizas eos, 

imposita super capita eorum manu^ his verbis^: — 

R. Nec te latet, Satanas, imminere tibi poenas, imminere 

Martine^ tibi tormenta, imminere tibi diem iudicii, diem supplicii, 

lib^i. diem qui venturus est velut clibanus ardens, in quo tibi 

atque universis angelis tuis aeternus veniet interitus. Pro- 



cap. L 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xUi.] ROMANAE ECCLESIAE. 79 

hide, damnate, da honorem Deo vivo et vero, da honorem 
lesu Christo Filio eius, et Spiritui sancto, !n cuius nomine 
atque virtute praecipio tibi^ ut exeas et recedas ab hoc 
famulo Dei, quem hodie Dominus Deus noster lesus 
Christus ad suam sanctam gratiam et benedictionem fon- 
temque baptismatis dono ' vocare dignatus est, ut fiat eius 
templum per aquam regenerationis in remissionem^ om- 
nium peccatorum, in nomine Domini nostri lesu Christi, 
qui venturus est iudicare vivos et mortuos et saeculum per 
ignem. y 

Inde ta^^ ei nares et aures de sputOy et dicis ei ad 
aurem^: 

Effeta*, quod est adaperire, in odorem suavitatis, Tu 
autem effugare, diabole, appropinquavit enim iudicium Dei. 

Postea vero tangis eipectus et inter scapulas de oleo exor* 
cizato^ et vocato nomine^ singulis dicis ^ : 

Abrenuntias Satanae? 

Resp. Abrenuntio. 

Et omnibus operibus eius ? 

Resp. Abrenuntio. 

Et omnibus pompis eius ? 

Resp. Abrenuntio. 

Inde vero dicis symboluMy imposita manu super capita 
ipsorum. Postea vero dicitur eis ab archidiacono : 

Orate, electi, flectite genua. Complete orationem ves- 
tram in unum^ et dicite, Amen. Et respondent omnesy 
Amen. 

Iterum admonentur ab archidiacono his verbis : 

Catechumeni recedant. Omnes catechumeni exeant 
foras ®. 
564 Iterum dicit diaconus : 

Filii carissimi revertimini in locis vestris ®, expectantes *° 
horam qua possit circa vos Dei gratia baptismum operare. 

Sequitur ordo qualiter Sabbato sancto ad 

VIGILIAM INGREDIANTUR ". 

Primitus enim viii hora diei mediante procedunt ad eccle" 
siamy et ingrediuntur in sacrario ^^, et induunt se vesti- 
mentis sicut mos est Et incipit cUrus litania ^\ et pro- 
cedit sacerdos de sacrario cum ordinibus sacris. Veniunt 
ante altare stantes inclinato capite usquedum dicent 



Digitized by CjOOQ lC 



8o LIBER SACRAMENTORUM [I. xlii, 

Agnus Dei, qui toUis peccata mundi, miserere. Deinde 
veniens^^ archidiaconus ante altare^ accipiens^^ de lumine 
quod vi feria absconsum fuity faciens'^ crucem super 
ceretim, et iUuminans ** eum^ et campletur db ipso bene- 
dictio cerei. 
Mor. ii. Deus, mundi conditor, auctor luminis, siderum fabricator, 

145* .. Deus qui iacentem mundum in tenebris luce perspicua 
ao5. retexisti, Deus per quem ineflfabili potentia omnium. claritas 

sumpsit exordium, te in tuis operibus invocantes, in hac 
sacratissima noctis vigilia de donis tuis cereum^^ tuae 
suppliciter oiTerimus maiestati, non adipe camis poUutum, 
non^* profana unctione vitiatum, non sacrilego igne con- 
tactum,sed cera,oleo, atque papyro^* constructum ^^ in tui 
nominis honore ^^ succensum, obsequio religiosae devotionis 
offerimus. Magnum igitur mysterium, et noctis huius 
mirabile sacramentum, dignis necesse est laudibus cumu* 
lari ^*. In quo Dominicae resurrectionis miraculo diem sibi 
introductum tenebrae inveteratae senserunt, et mors quae 
olim fuerat aeterna nocte damnata, inserto veri fulgoris 
lumine ^*, captivam se trahi Dominicis triumphis obstupuit, 
et*° quod praevaricante primoplasto*^ tenebrosa prae- 
sumptione fuerat in servitute^ damnatum, huius noctis 
miraculo splendore libertatis '^ irradiat . Ad huius ei^o 
festivitatis reverentiam fervore spiritus • descendentes, 555 
quantum devotio humana exigit, tibi Deo fulgore flam- 
marum placita^ luminaria exhibemus, ut dum haec fide 
integra persolvuntur, creaturae tuae etiam praeconia ex- 
tollantur*^ Flammae lux quippe dicenda est per quam^ 
potestas Deitatis Moysi apparere dignata est, quae de terra 
servitutis populo exeunti salutifero lumine ducatum ex- 
hibuit, quae tribus pueris in camino sententia tyranni 
depositis vitam blandimentis mollioribus reservavit. Nam 
ut^, praecedente huius luminis gratia^, tenebrarum horror 
excluditur, ita, Domine, lucescente maiestatis tuae im- 
perio, peccatorum sarcinae diluuntur**. Quum igitur huius 
substantiae miramur exordium, apum necesse est laudemus 
originem. Apes vero sunt frugaJes in sumptibus, in pro- 
creatione castissimae. Aedificant cellulas cereo^® liquore 
fundatas quarum^^ humanae peritiae ars magistra non 
coaequat^\ Legunt pedibus flores, et nuUum damnum 
in ^ floribus invenitur. Partus non edunt, sed ore legentes 



Digitized by CjOOQ lC 



I.xlii.] ROMANAE ECCLESIAE. 8l 

concepti fetus reddunt examina, sicut exemplo mirabili 
Christus ore patemo processit. Fecunda est in his sine 
partu virginitas, quam utique Dominus sequi'* dignatus 
camalem se matrem habere virginitatis amore constituit. 
Talia igitur, Domine, digne ^ sacris altaribus tuis munera 
ofTeruntur, quibus te laetari religio Christiana non ambigit. 

Benedictio super incensum ^. 

Veniat ergo, omnipotens Deus, super hunc incensum Mur. ii. 
larga tuae benedictionis infusio, et hunc nocturnum splen- '^ ' 
dorem, invisibilis regnator, intende; ut non solum sacri- 
ficium quod hac nocte litatum est arcana luminis tui 
admixtione refulgeat^ sed quocumque loco ex huius aliquid 
sanctificationis fuerit mysterio deportatum, expulsa dia- 
bolica fraudis nequitia, virtus tuae maiestatis^ assistat. 
Per Dominum nostrum lesum Christum Filium tuum, qui 
tecum vivit et regnat Deus in unitate Spiritus sancti per 
omnia saecula saeculorum. Amen. y 

Post hoc surgens sacerdos a sede sua, dicit orationes de 
vigilia Paschae^ sicut in Sacramentorutn ^'^ continetur. 

^ S. has not any form for the Redditio Symboli : bnt it has a tiace of the 
ceremony in the nibric Sahbato satuto postquam reddunt symbolum it cattchi' 
zantur infantes impktur cerei benedictio, R. contains the form as part of the 
Ordo Baptisterii (see Gerb. p. 353), but nnfortnnately some liquid has been 
spilt on this part of the MS., which has rendered the rubrics almost entirely 
illegible, exoept that at the beginning of the section, which is not conecUy 
reproduced by Gerb. It runs SaJbbatorum diae mane reddentes symbolu prius 
cathaciuis eos Inposita super caput eorum manu his tferbis. The form given by 
Mart^e {de Ant, EccL Rit. lib. i. cap. i.) from the Codex Gellonensis is in 
pretty dose agreement with V. and R. Its readings are occasionally noted 
below (dted as Gell.). ' R. inserts quicumque es spiritus immunde. 

' Gerb. inserts Spiritus sancti, but the words are not in R. * remissione 

R. * This rubric is illegible in R. ; Gell. has Deinde tangit eos presbyter 

per singulos nares et aures de sputo oris sui dicens {}ad] unumquemque 
aurem, • Efecta V. ; Gell. has Effeta twice ; R. as text ' This 

rubric also is illegible in R.: in Gell. the unction and interro^tories are 
concnrrent After the condusion of the iatter R. inserts 'Dictt presbyter 
Ego te linio de oleo salutis in Christo lesu Domino nostro in vitam aetemam. 
Amen.' After the recitation of the Creed R. inserts interrogations as to the 
belief of the catechumens similar to those in the Baptismal Order of V. (xliv inf. ) 
and after the response to the last of these proceeds, ' Complete orationem 
vestram^ &c. ' foris V. * locis vestris R. ; V. Gell. as text (all ungram- 
maticaUy). ^* et expectantes V. R. ; Gell. as text : but perliaps expec» 

tantes^^expectantes estote. ^^ The mbrics of this Ordo aie not in R. S. or 

Gerb., which give the more ordinary form for the Benedictio cerei. The form 
given in V. has been compared with the text given by Gerbert, voL ii p. 205, 
from a twellth cent Vienna MS. (cited as Gerb.) and with that given in Mura* 
tori's Gregorian Sacramentary {Lit. Rom. Vet. ii. 145). The latter is dted as 
Mur. " So V. (ungrammatically). " Gerb. omits certum. " nec 

Mur. ; V. Gerb. as text. ^* sed cera atqus stupta Gerb. ^ constric- 

tum V. " honorem Mur. " cumulare Mur. " infonte veri 

fulgoris et lumine Gerb. ; V. Mur. as text. •* at Mur. " primo 

plaustro V. ; protoplasto Gerb. ; Mur. as text " servitutem Gerb. (and so 



G 



Digitized by CjOOQ lC 



8a LIBER SACRAMENTORUM [I. adiii. 

Tommasi) : V. Mu*. as tezt, not necessarily ungnunnuttically. ^ liberatis 

V. ; Mur. Gcrb. as tert »* placida V. Mur. ; Gerb. as text. » extol- 

lutUur V. " per quem V. ^ et Gerb. " kuius gratia luminis 

Gerb. •• deluantur V. •• ri^r/ V. ; Mur. Gerb. as text. ■* fundatus 
quarum V. ; fumiatas ; quarum . . . coaequat Mur. ; fundatas, quibus . . . 
coaequatur Gerb. ; Tommasi resAsfundatas, quas . . . ccaequat : but it seems joat 
possible that fundatas may be a substantiiral foim. " Gerb. omits mi . 

•» Mur. omits j/firri. *• di^nae V. ; </t]^ Mur. Gerb. " Gerb. does not 
contain this Benediction. •* virtutis tuae majestcu Mur. ^ Probably 

the word libro should be inserted. This reference to a liber Sacramentorum 
suggests that the form has been copied in V. from a MS. of another kind, to 
which this name would not apply, the final rubric having been copied as well 
as the rest, without regard to tne fact that the prayers in question follow imme- 
diately in V. 

xLm. 

Orationes per singulas Lectiones in Sabbato 666 

SANCTO^ 

R. S. (i) Dfius, qui divitias misericordiae tuae in hac praecipue 
M^7ii. ' nocte lai^ris, propitiare universo ordini sacerdotalis ofBcii, 
X47- et omnes gradus famulatus nostri perfecta delictorum 

remissione sanctifica, ut ministraturos regeneratrici * gratiae 
tuae nuUi esse obnoxios patiaris offensae '. Per. y 
Sequitur lectio : In principio fecit Deus. 
R. S. (3) Deus, incommutabilis virtus, lumen aetemum, respice 

Mur. ii.^' propitius ad totius * ecclesiae tuae mirabile sacramentum, 
147- et opus salutis humanae perpetuae dispositionis affectu 

tranquillus ' operare, totusque mundus experiatur et videat 
ddecta erigi^ inveterata novari, et per ipsum redire omnia 
in integrum, a quo sumpsere principium. Per. y 
Sequitur de Noe. 
R. S. (to) Omnipotens sempiteme Deus, qui in omnium operum 
Mur. iL^ tuorum dispensatione mirabilis es, intelligant redempti tui 
H9' non fuisse excellentius quod initio factus est mundus, quam 

quod in fine® saeculorum Pascha nostrum immolatus est 
Christus. Per eundem Dominum''. y 
De Abraham tertia. 
R- S. (4) Deus, fidelium Pater summe, qui in toto orbe terramm 

Mur.ii.^ promissionis tuae filios diffusa adoptione® multiplicas et 
148. per paschale sacramentum Abraham puerum tuum uni- 

versarum, sicut iurasti, gentium efficis patrem, da populis 
tuis digne ad gratiam tuae vocationis intrare. Per. y 
In Exodo quartay cum cantico Cantemus Domino. 
R< S. (5) Deus ', cuius antiqua miracula etiam nostris saeculis 

8j ^^ ' coruscare sentimus, dum quod uni populo a persecutione 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xliii.] ROMANAE ECCLESIAE. 83 

A^yptia liberando dexterae tuae potentia contulisti, id in Mur. ii. 
salutem gentium per aquam regenerationis operaris, praesta '^ ' 
567 ut et in * Abrahae filios et in Israeliticam dignitatem 
totius mundi transeat plenitudo. Per. y 

In Esaia v. 

Omnipotens sempiterne Deus, multiplica in honore^^ R. S. (6) 
nominis tui quod patrum fidei spopondisti ^^ et promissionis ^^^^^' 
filios sacra adoptione dilata, ut quod priores sancti non 148. 
dubitaverunt futurum, ecclesia tua magna iam parte cog- 
noscat impletum. Per, y 

In Ezechiel vi. 

Deus^ qui nos ad celebrandum paschale sacramentum R. s. (8) 
utriusque " testamenti paginis imbuisti, da nobis intelligere Sw^ii!^* 
misericordias tuas^^ ut ex perceptione praesentium mune- 148. 
rum firma sit expectatio futurorum. Per. y 

vii in Esaia cum canticoVinea Domini. 

Deus, qui in onmibus ecclesiae tuae fih'is sanctorum R. s. (9) 
prophetarum voce manifestasti in omni loco dominationis miu^ if.^* 
tuae satorem te bonorum seminum, et electorum palmitum 149* 
esse cultorem ^*, tribue populis tuis, qui et vinearum apud 
te nomine censentur et segetum, ut ^* spinarum et tribu- 
lorum squalore resecato digni^* efficiantur fruge fecundi. 
Per. y 

Item in Exodo viii. 

Deus, qui diversitatem omnium gentium in confessione R. S.(ii) 
tui nominis unum esse fecisti ^*', da nobis et velle et posse Mnr? it^' 
quod ^® praecipis, ut populo ad aetemitatem vocato una sit 149- 
fides mentium et pietas actionum. Per. y 

ix In DeuUronomio, cum cantico. 

Deus celsitudo humilium, et fortitudo rectorum ; qui per R. s. (la) 
sanctum Moysen puerum tuum ita erudire populos tuos Mun ii.^ 
sacri carminis tui decantatione voluisti, ut illa legis iteratio 149* 
fieret etiam nostra directio, excita in omnem iustificatarum 
gentium plenitudinem potentiam tuam, et [da^^] laetitiam 
mitigando terrorem, ut, omnium peccatis tua remissione 
deletis, quod denuntiatum est in ultionem*^ transeat in 
salutem. Per. y 
668 In Daniele x. 

Omnipotens sempiteme DeuSj spes unica mundi, qui R.S.(i3) 
prophetamm tuomm praeconio praesentium tempomm mi^.u.^ 

G 2 150. 

Digitized by CjOOQ lC 



84 LIBER SACRAMENTORUM [I. xliv. 

declarasti mysteria, auge populi tui vota placatus, quia in 

nuUo fidelium, nisi ex tua inspiratione, proveniunt quarum- 

libet incrementa virtutum. Per. y 

Oratio post pscdmum xli. 

R. s. (14) Omnipotens sempiterne Deus, respice propitius ad de- 

Mur^if.^ votionem populi renascentis, qui sicut cervus aquarum 

i5«>. expectat^* fontem ; et concede propitius ut fidei ipsius sitis 

baptismatis mysterio animam corpusque sanctificet. [Per.] y 

Inde procedunt ad fontes cum litania ad baptizandum ^. 

Baptismum expletum^^^ consignantur ipsi infantes ab epi- 

scopOy dum accipiunt septem donagratiae Spiritus sancti, et 

mittit chrisma infrontibus eorum. Postea vero ipse sacerdos 

revertit^ cum omnibus ordinibus in sacrario^^; et post 

paululum incipiunt tertiam litaniam; et ingrediuntur ad 

missas in vigilia^ ut stella in caelo apparuerit. Et sic tem- 

perenty ut in trinitate numero^ ipsae litaniae fiant. 

^ R. S. and Gerb. give the same series of prayen and lections which appears 
in the SDpplemental portion of Mnratori's Gregorian Sacramentary (including 
the prayer there appended to the Bmedictio cerei^ which in R. S. Gerbu as in V. 
is the first of the series), and in the same order. V. lacks two prayers (the 
second and seventh of the series in R. S. Gerb.) and two lections, as compared 
with the others, and it seems possible that this is due to accident : but the 
prayers are also arranged somewhat dififerently in V. ' regenerati V. ; R. 

S. Gerb. Mur. as text ' offendi V. ; R. S. Gerb. Mur. as text. * S. 

Gerb. omit aei iotius ; V. R. Mur. as text. ' tranquillius Mur. ; V. R. S. 

Gerb. as text. • Jinem V. ' R. ends with Per dominum ; S* with 

Qui cumpatre, &c ; S' Gerb. Mur. with Qtn tecum, &c. * diffusa adop' 

iionis gratia S. Gerb. ; R. has diffusa adoptionis ; V. Mur. as text. * Gen>. 
has this prayer in a difTerent recension (as in Mur. ii. 6a) ; V. R. S. Mur. 
(148) agiee. " honarem Mur. ; V. R. S. Gerb. as text. " spondisti V., 

and perhaps S'. " utrisque V. S*. ** misericordiam tuam S* Gerb. ; 

V. R. (S^ ?) Mur. as text. " cultore V. »* S» omits ut. " digna 

S* Gerb. ; V. R. S^ Mur. as text. *' nominis effecisti S^ ; noptinis adumuti 

S» Gerb. Mur. ; V. R. as text (except that R. reads effecisti). " quae Gerb. 

" V. omits ^& ; R. S. Gerb. Mur. as text. » uUione R. S* ; V. Gerb. Mur. 

as text '^ aquarum expetit Mur. Gerb. ; aquarum tuarum expetit S\ 

Gerb. (marg.) ; V. R. (SM) as text. " R. S. have Inde dtscendis cum 

letania ad Fontem : and have nothing corresponding to the rubric following. 
*■ So V. (ungrammatically). 



XI.IV. 

INDE Descendis cum Litania ad Fontem. 
Benedictio Fontis^ 
R. Omnipotens sempiterne Deus, adesto magnae pietatis 

Pam. a^. ^"^i^ mysteriis, adesto sacramentis, et ad creandos novos 
Mnr. U.63. populos* quos tibi fons baptismatis parturit, spiritum 
A. ' ' adoptionis emitte ; et ' quod humilitatis nostrae gerendum 
est ministerio tuae virtutis compleatur eflfectu. Per. y 

Digitized by CjOOQ lC 



I. xliv.] ROMANAE ECCLESIAE. 85 

ITEM CONSECRATIO FONTIS. 

Deus *, qui invisibili potentia tua sacramentorum tuorum 
mirabiliter operaris effectum *, et licet nos tantis mysteriis 
exequendis simus indigni, tu tamen gratiae tuae dona non 

669 deserens ® etiam ad no»stras preces aures tuae pietatis in- 
clina. Deus cuius Spiritus super aquas inter ipsa mundi 
primordia ferebatur, ut iam tunc virtutem sanctificationis 
aquarum natura conciperet ; Deus qui nocentis mundi 
crimina per aquas abluens, regenerationis speciem in ipsa 
diluvii effusione signasti, [ut] ^ unius eiusdemque elementi 
mysterio et finis esset vitiis et origo virtutum ® ; respice, 
Domine, in faciem ecdesiae tuae et multiplica in ea genera- 
tiones tuas,qui gratiae tuae® effluentis" impetu^^ laetificas 
civitatem tuam, fontemque baptismatis aperis toto orbe 
terrarum gentibus innovandis, ut tuae maiestatis imperio 
sumat Unigeniti tui gratiam de Spiritu sancto, qui hanc 
aquam regenerandis hominibus praeparatam arcana sui 
luminis admixtione fecundet, ut, sanctificatione concepta, 
ab immaculato divini fontis utero in novam renata^^ 
creaturam progenies caelestis emergat, et quos aut sexus in 
corpore aut aetas discemit in tempore omnes in una^^ pariat 
gratia mater infantia^^. Procul ergo hinc iubente te, Domine, 
omnis spiritus immundus abscedat, procul tota nequitia 
diabolicae fraudis absistat, non insidiando circumvolet^ non 
latendo subripiat, non inficiendo corrumpat Sit haec sancta 
et innocens creatura Ubera ab omni impugnatoris incursu, 
et totius nequitiae purgata discessu. Sit fons vivus, aqua ** 
regenerans, unda purificans, ut omnes hoc lavacro salutifero 
diluendi, operante in eis Spiritu sancto, perfectae ^* purga- 
tionis indulgentiam consequantur ^®. 

Hic signas. 

Unde benedico te, creatura aquae, per Deum vivum, 
per Deum sanctum, per Deum ^'^ qui te in principio verbo 
separavit ab arida ^® et in quatuor fluminibus totam terram 
rigare praecepit, qui te in deserto amaram suavitate 
indita^* fecit esse potabilem et sitienti populo de petra 
produxit. Benedico te et per lesum Christum Filium eius 
unicum, Dominum nostrum, qui te in Cana Galileae signo 
admirabili sua potentia convertit in vinum; qui pedibus 

670 super te ambulavit, • et a loanne in lordane in te baptizatus 



Digitized by CjOOQ lC 



86 LIBER SACRAMENTORUM [I. xUv. 

est ; qui te una cum sanguine de latere suo produxit, et 
discipulis suis iussit ut credentes baptizarentur in te, dicens, 
Ite, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, 
et Filii, et Spiritus sancti. 
Hic sensum mutabis, 

Haec nobis praecepta servantibus, tu Deus omnipotens 
clemens adesto, tu benignus aspira. Tu has simplices 
aquas tuo ore benedicito, ut praeter naturalem emunda- 
tionem, quam lavandis possunt adhibere corporibus, sint 
etiam purificandis mentibus efficaces. 

Descendat in hanc plenitudinem fontis virtus Spiritus tui, 
et totam^ huius aquae substantiam regenerandi^^ fecundet 
effectu. Hic omnium peccatorum macuke deleantur. Hic 
natura ad imaginem tuam condita, et ad honorem sui refor- 
mata principii, cunctis vetustatis squaloribus emundetur, 
ut omnis homo hoc sacramentum regenerationis ingressus 
in vera innocentia, nova infantia^, renascatur. Per "^ Domi- 
num nostrum lesum Christum Filium tuum, qui venturus 
est in Spiritu sancto^ iudicare vivos et mortuos et saeculum 
per ignem. y 
R. Inde benedicio fonte baptizas unumquemque in ordine suo^ 

GCTb. 87?' ^^^ *^ inUrrogationes ^ : 
A. Credis in Deum Patrem omnipotentem ^® ? 

^""•^5^- Resp. Credo. 

Credis et in lesum Christum Filium eius unicum 
Dominum nostrum, natum et passum ? 
Eesp. Credo. 

Credis et in Spiritum sanctum ; sanctam ecclesiam ^ ; 
remissionem peccatorum ; carnis resurrectionem ^ ? 
Hesp, Credo. 

Deinde per singulas vices mergis eum tertio in aqua. 
Postea cum ascenderit afonte infans signatur apresbytero 
in cerebro de chrismate, his verbis : 
ixxv infia. Deus omnipotens, Pater Domini nostri lesu Christi, qui 
Gerb. 353. ^^ regeneravit ex aqua et Spiritu sancto, quique dedit tibi 
Gerb. 87. remissionem omnium peccatorum, ipse te linit^® chrismate^® 
Pam."^^: salutis in Christo lesu Domino nostro^^ in vitam aetemam. y 
Resp. Amen. 

Deinde ab episcopo datur eis Spiritus septiformis. Ad 571 
consignandum imponit eis manum in his verbis ^^ : 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xliv.] ROMANAE ECCLESIAE. 87 

Deus omnipotens, Pater Domini nostri lesu Christi, qui Cf. Uxv 
regenerasti famulos tuos ex aqua et Spiritu sancto, quique *^^' 
dedisti eis remissionem omnium peccatorum, tu Domine 
immitte in eos Spiritum sanctum tuum Paraclitum, et da 
eis spiritum sapientiae et intellectus, spiritum consilii et 
fortitudinis, spiritum scientiae et pietatis ; adimple eos 
spiritum^* timoris Dei in nomine Domini®* nostri lesu 
Christi ^*, cum quo vivis et regnas Deus semper cum Spiritu 
sancto, per omnia saecula saeculorum. Amen. y 

Postea signat eos infronte de chrismate dicens : 

Signum Christi in vitam aetemam. 

Resp. Amen. 

Pax tecum. 

Resp. Et cum spiritu tuo. 

Inde vero cum litania ascendit ad sedem suam^ et dicit ^ : 

Gloria in excelsis Deo. 



^ The foim for the Benediction of the Font is not in S. ; R. places it in the 
Ordo Bapeisterii', and Gerbert, while he glves some details as to R., has 
chosen, apparently, rather to follow T. and to omit the corresponding portion of 
the Ordo Baptisterii. The forms in Pam., in Mniatori^s Gregorian Sacra- 
mentary, in a., and the partly parallel form in the Sacramentarinm GaUicannm, 
have been employed for comparison, as well as R. and Gerbert^s text. ' et 

creandis ncvis populis Sacr. Gall. ' tU Gerb. Pam. Mur. A. and Sacr. Gall. ; 
V. R. as text. * Gerb. A. Pam. insert here the formnla Sursum corda . . . 

VD, . . . aeteme. R. has, as a title before D, qui invisibili, what appears to 
be Cansecr, Fontis, and places the heading Coll. {'^Collecta) before D, cuius 
Spiritus. • affectum V. • deseres V. ; deseris R. ; Gerb. Pam. Mur. 

A. Sacr. Gall. as text. "^ V. omits ut. • vitii et origo virtutis Mur. ; 

vitiis . . . virtutis R. ; vitiis . . . virtutibus Gerb. Pam. a. ; V. as text 

* tueUf quae grcUiae tuae V. ; tucLS. GrcUiae tuae a. ; Gerb. omits tucu ; R. Pam. 
Mur. as text. ^® affluentis Gerb. Pam. a. ; affluente R. ; V. Mur. as text. 
" impetum V. (ungrammatically). " renatam V. A. ; R. Gerb. Pam. 
Mur. as text. ^' in unam . . . infantiam Gerb. Pam. Mur. ; una . . . 
infantia A. ; V. R. as text (perhaps ungrammatically). ^* aquae V. ; R. 
Gerb. Pam. Mur. A. as text, and Sacr. Gall. has Sit vivis aqua, &c. '^ per- 

fecti V.; perfecte A.; R. Gerb. Pam. Mur. as text " A. adds Per. 

" Gerb. Pam. Mur. A. omit/^r Deum. *• R. inserts here cuius spiritus 

super teferebatury qui te de Paradiso manare. So also Pam. Mur. : but these 
dmer from R. in omitting verbo before separavit in the clause preoeding. 
^ suavitatem inditam V. (ungranmiatically) ; R. has suavitatem indita. 

* tui, totamque Pam. Mur. Gerb. A. ; V. R. as text ■* regenerandis V. 
*" verae innocentiae novam infantiam Pam. Mnr. Gerb. A. ; mre innocentiam 
novam infantiam R.; V. as text ^ R. has only Per\ Pam. ends with 
Qui tecum. ** Gerb. Mur. A. omit in Spiritu sancto. * R. has here 
' In ordine suo inde benedicto [fonte] baptizas unumquemque^ foUowed by the 
form Deus omnipotens . . . qui te regeneravit. The interrogations in R. are 
written at an earlier point of the Ordo Baptisterii and not repeated here (see 
note 7 on xlii supra). Pam. similarly refers to an earlier point sub has 
interrogaiionesy so V. (probably ungranmiaticaUy). ■• R. a. Pam. add 
creatorem caeli et terrae ; V. Gerb. as text ^ R. Gerb. add catholicam ; 
A. Pam. add cathoHcam, sanctorum communionem ; V. as text ^ R. adds 
vitam aetemam ; A. Pam. et vitam aetemam ; V. as text * linicU Pam. ; 



Digitized by CjOOQ lC 



88 UBER SACRAMENTORUM [I. xlv. 

lintat V. in Ixxv infra ; lintt R. a. ; V. Gerb. Mur. as text. ^ chrisma 

V. R. A. (raigrammatically) ; V. in Ixxv infra^ Gerb. Mur. Pam. as text. 
'^ Gerb. Pam. Mur. omit in Christo . . . nostro ; A. places the same words after 
in viiam aettmam ; V. R. as tezt " R. does not contain this form ; and 

Gerb. (87) Mur. Pam. A. all have it in another recension. " spiritum^ so 

V. (ungrammatically) both here and in Ixxv infra, ** V. in Ixxv infra 

has Dti et Domini (omitting in nomine)» ** V. in Ixxv infra inserts tt 

iube eum consignari signum crucis in vitam aetemam Ptr eundem^ &c. 
** R« has the corresponduig robric immediately after the form Deus omnipotens 
. . . qui te regeneravit. 



XLV. 

Orationes et preces ad Missam in Nocte. 

Miss. Gall. Omnipotens sempiterne Deus, qui hanc sacratissimam 

Sacr. Gall. ^o^tcm per universa mundi spatia gloria ^ Dominicae resur- 

854- rectionis illustras, conserva in nova' familiae tuae progenie^ 

sanctiiicationis spiritum quem dedisti ; ut corpore et mente 

renovati puram tibi animam et purum pectus semper exhi- 

beant Per Dominum. 

Deus qui hanc sacratissimam noctem gloria ^ Dominicae 
resurrectionis illustras, conserva in nova* familiae tuae pro- 
genie* adoptionis spiritum quem dedisti, ut corpore et 
mente renovati* puram tibi exhibeant servitutem. Per 

Dominum. y 

Seoreta. 

Suscipe, quaesumus, Domine, et plebis tuae et tuorum 
hostias renatorum, ut et confessione tui nominis et baptis- 
mate renovati sempiternam beatitudinem consequantur. 
Per Dominum. 

Item alia. 572 

R.&(/?tf»f.) Suscipe, Domine, preces populi tui cum oblationibus 
Gerb. 91. hostiarum ut paschalibus initiata ® mysteriis ad aetemitatis 

Pam. 273 

Men. 75. nobis medelam, te operante, proficiant "^. Per Dominum. y 

Mias. Gall. 742- Sacr. Gall.854. 

R. s. VD. Et iustum est aequum et salutare. Adest enim 

Gerb. 89. ,. . . ^ , ., ^. , 

nobis optatissimum tempus, et desideratae noctis lumen 
advenit. Quid enim maius vel melius inveniri poterit quam 
Domini resurgentis praedicare virtutem ? Hic namque 
inferorum claustra disrumpens, clarissima^ nobis hodie suae 
resurrectionis vexilla® suscepit^ atque hominem, remeans^^ 
invidia inimici deiectum mirantibus intulit astris. O noctis 
istius mystica et veneranda commercia I O sanctae matris 
ecclesiae pia sempiterna^^ beneficia! Non vult habere^^ 



R.S. 




Gcrb. 


.89. 


Pam. 


372. 


Men. 


74. 


Cf. Miss. 


Gall. 


742. 


Sacr. Gill. 


854. 




R.S. 




Gerb. 


.89. 


Men. 


74. 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xlv.] ROMANAE ECCLESIAE. 89 

quod perimat, sed cupit invenire quod redimat. Exultavit 
Maria in sacratissimo puerperio^^ Exultat ecclesia in 
filiorum suorum generationis ^* specie*^ Sic fons ille 
beatus qui Dominico lateri circumfluxit ^* moles excepit ^"^ 
vitiorum ut his sacris altaribus vitales escas perpetua 
vita ^® conferat renatorum. Et ideo cum angelis. 

VD. ^* Te quidem omni tempore sed in hac potissimum S. 
nocte ^ gloriosius praedicare, quum Pascha nostrum immo- i*^ ^^ 
latus est Christus. Ipse enim verus est Agnus qui abstulit aacr. Gall. 
peccata mundi ; qui mortem nostram moriendo destruxit, oetb. 90. 
et vitam resurgendo reparavit. Propterea profusis pascha- J?™- ^7^. 
libus gaudiis totus in orbe terrarum mundus exultat. Sed 
et supemae virtutes atque angelicae concinunt potestates, 
hymnum gloriae tuae sine fine dicentes *^. y 

Infra aotionem. 

Communicantes, et noctem sacratissimam celebrantes re- R. S. 
surrectionis Domini nostri lesu Christi secundum carnem. y ^ -^- 

Item infim aotionem. 

Hanc igitur oblationem servitutis nostrae, sed et cunctae R. S. 
familiae tuae quam tibi ofTerimus pro his quoque, quos Pam.a72. 
673 regenerare dignatus es ex aqua et Spiritu sancto, • tribuens Men. 74. 
eis remissionem omnium peccatorum, ut invenires ^ eos in 
Christo lesu Domino nostro, quaesumus, Domine, placatus 
accipias. Pro quibus ^ maiestati tuae supplices fundimus 
preces, ut nomina eorum ascribi iubeas in libro viventium : 
diesque nostros. y *^ 

Fostoommmi. 

Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut divino munere R. S. 
satiati et sacris mysteriis innovemur et moribus. [Per.] m. «'uV^a. 

Item alia. 
Concede, quaesumus, omnipotens Deus, ut paschalis per- R. S. 
ceptio sacramenti continuata ** in nostris mentibus perse- Gcrb.95.^ 

veret. Per. y Miss. Gall. 745. Pam. 375. Men. 77. See Ixxviii if^a, 

* gloriae V. ; gloriosae Sacr. Gall. ; Miss. Gall. as text. * novam . . . 

progeniem V. (niigTammatically) ; Miss. GaU. Sacr. Gall. as text. • ghrio- 

sae V. Sacr. GaU. Miss. Gall. ; R. S. Gerb. Pam. as text. * novam . . . 

progenie V. ; iurvam progeniem R. S. Oerb. ; Sacr. Gall. Pam. Men. as text. 
• Sacr. Gall. omits renovati. • iniiiatae Pam. Gerb. ; V. R. S. Men. 

Miss. Gall. Sacr. Gall. as text. ^ Miss. Gall. inserts a claose with refer- 

ence to the position of tbe prayer as Coll, ad Pacem, * carissimam . . . 

vixUlam V. ; R. S. Gerb. as text. • reportavit S« Gerb. ; V. R. S* as text. 



Digitized by CjOOQ lC 



90 UBER SACRAMENTORUM [I. xlvi. 

At thb point S* inserts in margin *et triumphato diaboio jncior inclytus eaelo- 
rum regna conscemlit'; adding the note * Fo/es quidem et usque ad finem 
ccaure sed tamen aiiam in ultimo lihri perquire^ ^ reparans S' Gerb. ; 

V. R. S^ as text. " sempitemaque S" Gerb. ; V. R. S* as tcxt " quia 

non vuit Deus noster imbere S* Gerb. ; V. R. S* as text " sacratissimam 

puerperi V. ; sacratissima puerperi R. S*; S" Gerb. as text. ** regenera- 

tionis S* Gerb. ; V. R. S* as tcxt " sacramento S« Gerb. ; V. as text 

(word eiased in S^) ; R. has speciae. '* iatere circumfuixit V. ; R. S. Gerb. 
as tcxt. " expulit S« Gerb.; V. R. (SM) as text. " vitaiis esca 

perpetuam vitam S* Gerb. ; V. R. as text; readhig of S* doabtfiiL »» S. 

Gerb. Pam. Men. have this Prefaoe in a shortened form, ending at reparavii 
with the danse Et ideo cum angeiis, The Gallican books agree with V. 
** hanc potentissimam noctem V. S^ ; hcu potentissimum nocte S* ; Miss. GalL 
Sacr. Gail. Gerb. Pam. Men. as text. ^ gioriae sine cessatione dicentes 

Sacr. GalL ' R. S. Gerb. Pam. Men. omit ut invenires . . . nostro, and also the 
clanse Fro quibus . . . viventium. ** S. inserts, after the ffanc igitur the 

Benedictio Agni^ ending with the clanse Per quem Aaec omnia. ^ continua 
R. Gerb. Pam. Men. Miss. GalL ; V. S. as text. 



XI.VI. 

DOMINICUM* PASCHAE. 

R.S. Deus^, qui per Unigenitum tuum aeternitatis nobis 

^rb^^ aditum, devicta mortc, reserasti, da nobis, quaesumus, ut 
Miss.GaU. qui resurrectionis Dominicae solemnia colimus, per inno- 
C£*Sac^' vationem' tui Spiritus a morte animae resurgamus. Per 
GaU. 858. Dominum. y 

R. S. Deus, qui nos resurrectionis Dominicae annua * solemni- 

gSEI. 06. ^^^ laetificas, concede propitius, ut per temporalia festa 
Miss. GalL quae agimus pervenire ad gaudia aetema mereamur. Per 
cl^W Dominum. y 

GalL 858. Pam. 276. Men. 78. Seoreta. 

Sacr. GalL Susqipe, Domine, propitius, munera famulorum tuorum, 

Cf. xlv ^^^ confessione tui nominis et baptismate renovati, sempi- 

supra. temam beatitudinem consequantur. Per Dominum. 

S. VD. Te quidem omni tempore, sed in hoc praecipue die 

MisB. Gkll. laudare, benedicere, et praedicare, quod * Pascha nostmm im- 

745- _ „ molatus est Christus ; per quem in"^ aeternam vitam filii lucis 

Sacr. GalL . ^ , ,., . , . . , .0 

861. onuntur, ndelibus reg^i caelestis atna reserantur, et beati" 

Pam. 567. i^gg commercii divinis humana mutantur. Quia nostro- 
rum® omnium mors cmce Christi redempta^® est, et in 
resurrectione eius omnium vita resurrexit. Quem in sus- 
ceptione mortalitatis Deum agnoscimus ; et in • divinitatis 574 
gloria ** Deum et hominem confitemur. Qui mortem 
nostram moriendo destmxit et vitam resurgendo restituit ^*, 
lesus Christus Dominus noster. Et ideo cum angelis. y 
In/ra actionemy ut supra in nocie sancta. Sequitur 



Digitized by CjOOQ lC 



Lxlvii.] ROMANAE ECCLESIAE. 91 

Postoommiin. ^^ 
Omnipotens sempiteme Deus, qui ad aetemam vitam in R. S. 
Christi resurrectionc nos reparas,custodi opera misericordiae " ' ^^' 
tuae, et suavitatem corporis et sanguinis Domini nostri 
Icsu Christi unigeniti Filii tui nostris infunde pectoribus. 
Per Dominum. 

^ Domimcum^ so V. (probaUy nngrammatically for Dominico). ^ Sacr. 

Gall., by a blnnder of the scribe, joins the beginning of this collect with the 
end of the next ' innovationc V. ; invocationem Miss. GalL 750 ; R. S. 

Miss. GaU. 744, Gerb. as text. * Miss. GalL 752 omits annua. 

* munera et vota famuhrum ut Sacr. GaU. * quo Sacr. GaU. Pam. ; 
quiaK.\ quandoS^QeTh,\ V. S^ Miss. GaU. as text ^ a/ S* Gerb. Pam. ; 
Sacr. GaU. omits in ; V. R. S^ Miss. Gall. as text ' beatae Miss. Gall. 
(MabiUon reads beatae legis commercio) ; V. R. S. Sacr. GaU. Gerb. Pam. as text. 

* nostrum S* Gerb. ; the rest as text (nngrammatically). ^ perempta 
R. S» Gerb. Pam. ; V. S^ Miss. GaU. Sacr. GaU. as text " gloriam V. S^ 
Sacr. GaU. ; R. S« Miss. GaU. Gerb. Pam. as text " reparavit. Et 
ideo cum, &c. S> Gerb. Pam. ; V. R. S^ Sacr. Gall. as text. (Miss. GaU. has 
restituit lesus Christus. Per Dominum). " This heading is misplaced 
in V. before the line which precedes it in the text 

XIiVII. 

INCIPIUNT TOTIUS ALBAE ORATIONES ET PRECES. 

Feria secunda. 

Paschale mysterium recensentes, apostolorum, Domine, R. S. 
beatorum precibus foveamur, quorum magisterio^ cogno- ^^'^S' 
vimus exequendum. Per. 

Deus, ecclesiae tuae redemptor atque perfector, fac, quae- R. s. 
sumus, ut apostolorum precibus paschalis sacramenti dona (j^**^, 
capiamus, quorum nobis ea tribuisti magisterio praedicari. 

Seoreta. 

Sacrificia, Domine, paschalibus gaudiis immolamus*, R. s. 
quibus ecclesia tua mirabiliter renascitur^ et nutritur. GCTb.96 
[Per.] y Pam- ^76. Men. 78. Pam. (Amb.) 358. Miss. GalL 745. 

VD. Nos * precari clementiam tuam ut ad celebrandum R. S. 
digne paschale mysterium, beatorum apostolorum precibus ' ^^ 
adiuvemur ; et quorum praedicatione haec credenda susce- 
pimus, eorum patrociniis fideliter exequamur. Per Christum 
Dominum. 
676 Infra actionem^ ut supra in nocte sancta. Sequitur 

Fostcommun. 
Impleatur in nobis, quaesumus, Domine, sacramenti R. s. 
paschalis sancta libatio nosque de* terrenis affectibus ad m«i. 7^6. 
caeleste • transferat institutum. Per. Miss. GalL 743. 



Digitized by CjOOQ lC 



9a 



UBER SACRAMENTORUM 



[I. xlviii. 



* magisterium V. ; mysierio R. ; S. Gerb. a» text. * immolata dignanier 
assume R. ' et renascitur Miss. Gall. ; ei nasciiur S. Men. ; ei pasciiur 

R. Pam. ; pascitur Gcrb. (Amb.) and Pam. (Amb.) ; V. as tcxt. * Et (for 

Nos) S» Gcrb. ; V. S* as text ; R. has nos praedicare, • « S" Gerb. ; V. R. 

S' Miss. GalL Men. as tezt. * caelestem V. R. S^ ; Miss. GaU. S' Gerb. 

Men. as text. 



XLvni. 

Feria tertia. 

Deus, qui paschalia nobis remedia ^ contulisti, populum 
tuum caelesti dono prosequere ; ut inde post in perpetuum 
gaudeat unde nunc temporaliter exultat. Per. 

Miss. GalL 745. Sacr. GaU. 860. 

Deus, qui solemnitate paschali caelestia mundo remedia 
benignus operaris, annua festivitatis huius dona prosequere, 
ut observantia temporalis ad vitam ^ proficiat sempitemam. 
Per. y 

Seoreta. 

Hostias, Domine, quaesumus ', placatus assume quas et 
pro renatorum expiatione peccati deferimus, et [pro] * acce- 
leratione caelestis auxilii. Per. y 

VD. Per Christum Dominum nostrum. Qui oblatione 
sui [corporis]* remotis sacrificiis carnalium victimarum, 
seipsum tibi pro salute nostra ofTerens, idem Sacerdos et 
sacer Agnus exhibuit. Quem laudant y 

Infra actionem^ ut supra in nocte sancta. Sequitur 

Fostoomman. 

xxvi supra, Adesto, Domine, quaesumus, nostrae redemptionis effecti- 
Mis^^^L ^"® * » ^^ ^"^^ sacramentis aeternitatis instituis, iisdem 
746. protegas dignanter aptandos. [Per.] 

R.S.(5V»^^. 
in nccte.) 
Gerb. 90. 
Miss. GaU. 

745- 
Pam. 



R.S. 
(Domin.) 
Gerb. 91. 
Pam. 374. 
Men. 76. 

R.S. 
{Fer, iv, 
Gerb. 



R. S. 
(^Fer, vi.) 
Gerb. 98. 
Pam. 377. 
Men. 79. 
R. S. 
Gerb. 95. 
Pam. 
(Amb.) 
361. 

C£. Leon. 
304. 
Cf.Men.77, 



(Amb.)354. 



Digne'' nos tuo nomini, quaesumus, Domine, famulari, 
salutaris cibus et sacer potus instituat, et ® renovationem * 
conditionis humanae, quam ^® mysterio continet in nostris 
iugiter sensibus operetur ^^. [Per.] 

* paschaJe nobis remedium R. S. Gerb. Pam. Men. ; paschalium nobis reme- 
dia Miss. GaU. Sacr. GaU. ; V. as text. » S* Gerb. insert noHs, » Hos- 

tias quaesumus Domine R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. as text. * V. omits 

pro ; S. Gerb. Pam. Men. as tert ; R. has/n? hac celebratione. » V. omits 

corporis, which is restored from R. S. Gerb. Pam. (Amb.) ; Leon. omits the 
phrase. * V. varies between affectibus and effectibus in the three places 

where this Postcommunion occnrs: Miss. Gall. has (apparently) effectibus, 
^ Digni Miss. GalL ^ utW.; R. S. Gerb. Pam. (Amb.) Miss. GalL as text. 
» refun/ationibus Miss. GalL »» que V. ; R. S. Gerb. Pam. (Amb.) Miss. 

GalL as text. " operentur V. ; S. Gerb. Pam. (Amb.) Miss. GalL as 

text ; R. has apereiur. 



Digitized by CjOOQ lC 



I.xlix.] ROMANAE ECCLESIAE. 93 



XLIX. 

576 FeRIA QUARTA. 

Deus, qui pro salute mundi sacrificium paschale fecisti, R.S.(a/i&'.) 
propitiare supplicationibus nostris, ut interpellans pro nobis p^m 2^S' 
Pontifex summus, quos per id quod nostri est similis, recon- Mcn. 8a. 
ciliatur^ per id quod* tibi est aequalis, absolvat, lesus 
Christus ^ Dominus noster, Qui tecum vivit et regfnat. y 

Deus, qui omnes * in Christo renatos genus regium * ct K.S,{aliH.) 
sacerdotale fecisti, da nobis et • velle et posse quod prae- pj^^ * l^^[ 
cipis, ut populo ad aetemitatem vocato una sit fides cordium Miss. GaU. 
et pietas actionum. Per. y Mis8.G0th.599. 

Secreta. 

Suscipe, quaesumus, Domine, hostias ^ redemptionis S. (aiiH.) 
humanae, et salutem nobis mentis et corporis operare ^^ A5V 
placatus®. Per Dominum nostrum. y ni. xx infra. 

VD. Circumdantes altaria tua, [Domine] • virtutum, et R. S. 
in ipsius Agni immaculati agnitione gloriantes, qui seipsum ^^' ^' 
pro nobis obtulit immolandum, ut corpore eius et^® sanguine (Amb.) 
quo a peccatis redempti sumus, ad aetemam vitam sacrifi- 
ciis ^^ caelestibus ^* pascamur ^^ Per Christum Dominum. 

Infra actianem^ ut supra in nocte sancta. Sequitur 

Fostoommtm. 

Adesto, Domine, quaesumus, nostrae redemptionis effecti- xmmpra 
bus ^*, ut quos sacramentis aeternitatis instituis iisdem pro- ^^ 
tegas dignanter aptandos. Per Dominum nostrum. Mlss. Gail. 746. 

^ summus qms per id quod dei (f) tst similis reconciliat R. ; summus, ptr id 
quod nostri tst similis reconciliat S^ ; summus, nos ptr id quod [quo Pun.] 
nostri est simUis reconciliet S^ Gerb. Pam. Men. ; V. as text (nngrammatically 
or cormptly). ' quo Pam. ' Pam. Men. insert Filius tuus ; S. Gerb. 

omit lesus Christus Dominus noster ; (S^ ends with Per Dominum ; S' Gerb. 
with Qui tecum). * V. transposes omnes and qui. * V. has regnum. 

* Miss. Goth. omits et. ^ hostiam R. S. Gerb. Pam. V. in III. xx infra ; 

V. here as text ■ flacatus operare S« Gerb. ; V. S* Pam. as text. • V. 

omits Domine, which is restored from R. S. Gerb. Pam. (Amb.). ^^ in 

(for et) V. " S» Gerb. insert utique. ^ paschalibus Pam. (Amb.) 

^' nutriamur S* Gerb. ; pasceremur Pam. (Amb.) ; pcuchcunur R. ; word erased 
in S* ; V. as text. ** See note 6 on xlviii supra. 



u N I verIityI '' "' '' Google 

OF 



94 UBER SACRAMENTORUM [1. 1, li. 

Ii. 

Feria quinta. 

R.S*. Deus, qui multiplicas sobolem^ renascentium, fac eos 

gaudere propitius de suorum venia peccatorum. Per. y 
S. Deus^, qui humanam naturam supra primae originis 

^^^' reparas' dignitatem, respice ad pietatis tuae ineffabile 
Pam. sacramentum, et^ quos regenerationis mysterio^ dignatus 

35" es innovare, in his dona tuae perpetuae gra*tiae benedic- 677 

tionisque * conserva. Per Dominum nostrum. 

Seoreta. 

R.S.(5W*.) Concede, quaesumus, Domine, semper nos per haec 
^m a78 ^ysteria paschalia gratulari, ut continua nostrae reparationis 
Men. 80. operatio perpetua'' nobis fiat causa laetitiae. Per Dominum 

nostrum. y 
R- S. VD. Quia vetustate destructa renovantur universa deiecta ; 

Gcrb. 97. g^ ynXa^i^ nobis in Christo reparatur integritas. Quem laudant 

angeli. 

Infra (zctionem^ ut supra in nocte sancta, Sefuitur 

Foetoommiin. 
R.S.(«/*W.) Purifica ', Domine, quaesumus, mentes nostras benignus 
Pam.'4i^.' ^t renova caelestibus sacramentis, ut consequenter et cor- 
Men. 181. porum praesens pariter et futurum capiamus auxilium. 
Per. y 



tttfra. 

Miss. Gall. 

746. ^ sobole S' ; V. R. as text ; S* Gerb. Pam. Mea. read mulHplicas eccUsiatn tuam 

tn sobole and alter the end of the collect. ' Omnipotens sempiUme Deus S. 
Gerb. ; V. PanL (Amb.) as tert. ■ praeparas V. ; S. Gerb. Pam. (Amb.) 

as text * ut V. S^ Pam. (Amb.) ; S' Gerb. as text : bnt it seems possible 

that ut is an older nngrammatical leading. * mysterii V. ; & Gerb. Pam. 

(Amb.) as text • perpetua gratiae protectione Gerb. ; perpetis gratiae 

benedictionisque Pam. (Amb.); S. is defective after dignatus es; V. as text. 
' perpetuae S* Gerb. Pam. Men. ; V. R. S^ as text • Purificatio V. ; (Tom- 
masi reads Purificato). V. in III. xii is^a, R. S. Gerb. Pam. Men. Miss. Gall. 
all have Furifica, 



LI. 

Feria sexta. 

R. S. Deus^, qui ad caeleste regnum nonnisi renatis ex aqua et 

ct^Pam.* Spiritu sancto pandis introitum, auge semper super famulos 
aSi. tuos gratiae tuae dona, ut qui ab omnibus sunt purgati 

peccatis a nuUis fraudentur promissis. Per Dominum. y 



Digitized by CjOOQ lC 



I. m.] ROMANAE ECCLESIAE. 95 

Deus qui credentes in te fonte baptismatis innovasti, hanc ^S,{aim.) 
renatis in Christo concede custodiam, ut nullo erroris incursu ^; ^" 
gratiam tuae benedictionis amittant. Per. y 

Seoreta. 

Paschales hostias recensentes' quaesumus, Domine, ut Miss.GalL 
quod frequentamus actu comprehendamus effectu \ Per. ^^*' 

VD. Per Christum Dominum nostrum. Qui secundum R. S. 
promissionis suae incommutabilem veritatem * cadestis ^|^ * ^ ' 
Pontifex factus in aetemum solus omnium sacerdotum pec- (Amb.) 
cati remissione non eguit, sed potius peccatum mundi idem Me^. go. 
verus Agnus abstersit £t ideo cum angelis ^- y 
578 Infra actionem ut supra in nocte sancta. Sequitur 

Postoommim. 

Immortalitatis alimoniam* consecuti, quaesumus, Domine, l^^,(aiiH.) 
ut quod ore percipimus "^ mente sectemur. Per. y v»m.'4i4.' 

Men. 185. 
^ Pun. has a Yariation of this collect which also appean in Gerb. and in V. Miis. Gidl. 
in Ivi in/ra ; R. S. Gerb. heie agree with the tezt ^ zmnMlantes Miss. GaU. ^^^. 
' effectum V. (nngrammatically) ; Miss. Gall. as text * S' Gerb. omit 

secundum . . . veritatem. V. has veritaie (ungrammatically) ; R. S^ Pam. (Amb.) 
Men. as text * S. Gerb. Pam. (Amb.) Men. aU have the ending Ptr quem^ 

&c. ; R. has^r Christum ; V. as text. * alimonia V. (nngrammatically) ; 

R. S. Miss. GalL Gerb. Pam. Men. as text. ' percepimus S. Gerb. Pam. 

Men. ; V. R. Miss. Gall. as text 



Ln. 

Feria septima. 

Deus, qui nos exultantibus animis pascha tuum cele- S,(aliH,) 
brare tribuisti, fac, quaesumus, nos^ et temporalibus ^am,279' 
gaudere subsidiis, et aeternitatis effectibus ^ gratulari. Per Men. 81. 
Dominum. y 

Deus^ innocentiae restitutor et amator, dirige ad te R. S. 

tuorum corda famulorum, ut quos* de infidelitatis tenebris ci^Pan?' 

liberasti *, nunquam a tuae veritatis luce discedant. Per. y »80. 

Cf.Men.82. 

Seoreta. 

Suscipe munera, quaesumus, Domine, exultantis eccle- K,S.(aliH.) 

siae, et cui causam tanti gaudii praestitisti, perpetuum ^^^2^ 

fructum concede laetitiae. [Per.] y Men. 81. 

VD. Nos te suppliciter obsecrare, ut lesu Christi Do- S. 

mini nostri *, cuius muneris • pignus accepimus, manifesta pani. ^* 

dona comprehendere valeamus, et'' quae nobis feliciter* (Amb.) 

'^ ^ 363. Men.8o. 



Digitized by CjOOQ lC 



96 LIBER SACRAMENTORUM [I. liiL 

speranda paschale^ contulit sacramentum *, attingere 
mereamur resurrectionis Dominicae firmitate *^. Et ideo 
cum angelis^^. y 

Infra actimem^ ut supra in nocte sancta. Sequitur 
Fostoommim. 
S. {alibi.) Exuberet, quaesumus, Domine, mentibus nostris paschalis 
^^. loo. gyj^tj^ sacramenti, ut donis suis ipsa nos dignos efficiat ^*. 

(^b.) [Per.l 
365. 

^ fac nos quaesuMus S. Gerb. Pam. Men. ; V. as tezt. ' ajfectibus Men. 

» R. S» insert ^*. * S* Gerb. omit quos, and lead Hberati\ V. R. S» as 

text. * ei lesum Chrisium Dominum nostrum utVLS^; (S* Gerb. substitnte « 
per for et\ Pam. (Amb.) has VD. . . . aeteme Deus. Poscentes ut cuius^ &c. ; 
Men. VD. . . . aeteme Deus. Per quem supplices exposcimus ut cuius, &c ; 
V. as text. ' Pam. ( Amb.) inserts mysticum. ^ ut Pam. (Amb.) 

" fidcliter R. S. Gcrb. Pam. (Amb.) Men. ; V. as text * paschali . . . 

sacramenio S. Gerb. ; V. R. Pam. (Amb.) Men. as text. ** resurrectionis 

eius attingere mereamur exemplo S» Gerb. ; per resurrecticnis eius attingere 
mereamur ineffabile mysterium Men. Pam. (marg.) ; V. R. Pam. (Amb.) and 
probably S* as text. (V. R. h&ye Jirmitatem, nngiammatically). " Per 

quem S. Gerb. Men. ; Per eundem Pam. (Amb.) ; Per Christum R. 
" donis suis ipsi nos efficiat V. ; Pam. (Amb.) leads donis tuis, otherwise as 
text, with S. Gerb. 

LIII. 

OCTAVAS* PASCHAE. 

Die Dominico. 
R. s. Deus, qui renatis baptismate mortem adimis et vitam 

PM^a^Tg ^''ibuis sempitemam, concede, quaesumus, ut quorum 

• nunc regenerationis sacrae diem celebramus octavum^ ita 579 
corpora eorum animasque custodias, ut gratiam se catho- 
licae fidei percepisse pietatis tuae defensione cc^oscant. 
Per. 
R.S.(tf/t^*.) Deus, qui credentes in te populos gratiae tuae largitate 
Km!'^!©.*"' niultiplicas, respice propitius ad electionem tuam; ut qui 
Men. 8a. sacramento baptismatis sunt renati, regni caelestis 
mereantur introitum. Per. y 

Seoreta. 

S. {aiibi,) Suscipe^ quaesumus, Domine ', oblationes familiae tuae, 
^ * ^^* ut sub tuae protectionis auxilio et * collata * non perdant 
et ad aetema dona perveniant *. Per. 
lLS.{alibi.) VD. Nos clementiam * tuam suppliciter exorare, ut 
V^mll^l' Filius tuus Dominus noster lesus Christus, qui se usque in 
Men. 183. finem saeculi suis promisit fidelibus adfuturum, et prae- 

Digitized by CjOOQ lC 



Gcrb. loi. 



I. liv.] ROMANAE ECCLESIAE. 97 

sentiae corporalis mysteriis non deserat quos redemit, et "^ 

maiestatis suae beneficiis nOn relinquat. Et ideo cum ^. y 

Infra (xctianem^ ut supra, Sequitur 

FoBtooinmiin.^ 

Maiestatem tuam, Domine, supplices exoramus, ut quos R. S. 

viam fecisti perpetuae salutis intrare nullis permittas errorum 

laqueis implicari. Per. 

^ Octabas V. ; R. S. haye Die Dom, post Albas, ' Domine pioesumus 

S. Gcrb. » S* omits et, * cmsoUUa V. (corr. by Tommasi) ; R. S. 

Gerb. as text. * perveniamus Gerb. « VD. Et cUmentiam & Gerb. 

Pam. ; V. R. S^ Men. as text ^ V. omits et which is restored from R. S. 

Gerb. Pam. Men. • S* hss the ending Fer Christum ; S» Gcrb. Pam. Men. 

have Per quem, » V. gives thc heading Commu. 

LIV. 

Orationes et Preces de Pascha annotina. 

Deus, per* cuius providentiam nec praeteritorum mo- R. s. 
menta deficiunt, nec uUa superest^ expectatio futurorum, ^^.3*83' 
tribue permanentem peractae, quam recolimus^ solem- 
nitatis effectum.* ; ut quod recordatione percurrimus, 
semper in opere teneamus. Per. 

Deus, qui renatis fonte baptismatis delictorum indul- s. 

gentiam* tribuisti, praesta miscricors ut recolentibus huius ^^/ag?* 

nativitatis insignia, plenam adoptionis gratiam lai^iaris. 

Per 
680 ^' Seorel». 

Clementiam tuam, Domine, suppliciter exoramus, ut R. S. 
paschalis muneris sacramentum, quod fide recolimus, et ^^'^st 
spe desideramus intenti, perpetua dilectione capiamus. Per 
Dominum. 

VD. Per Christum Dominum nostrum^ redemptionis R.S. 
nostrae festa recolere quibus humana substantia vinculis p^'568.' 
praevaricationis exuta spem resurrectionis [accepit]'' per 
renovatam originis dignitatem. Per quem maiestatem. y 

Infra aotionein. 
Hanc igitur oblationem famulorum famularumque tuarum, r. s. 
quam tibi offerunt, annua recolentes mysteria, quibus eos ^^^- '^3* 
tuis adoptasti regalibus institutis, quaesumus, Domine, 
placatus intende. Pro quibus supplices preces effundimus, 
ut in eis et coilata custodias, et® promissae beatitudinis 
praemia largiaris, diesque nostros. 

H 



Digitized by CjOOQ lC 



98 UBER SACRAMENTORUM [I.lv. 

FoBtoommiin. 

R. S. Tua nos, quaesumus, Domine, quae sumpsimus, sancta 

Pam. 283^.' purificent, et operationis suae remedio nos perficiant esse 
placatos *. Per Dominum. y 

» tf/nrfS* Gcrb. ; V. (S*?) Pam. ai text : R. hai Z). miipercuius. • tUla 
est Pam. ' quam colimus S. Gerb. ; quae recolimus V. ; R. has/mxr/< ^n^yv 
coHmus. * affectum S* ; V. R. S« Gerb. Pam. as text • indulgerUia V. 
(QDgrammatically) ; S. Gerb. Pam. as text ' S* Gerb. Pam. insert et ; 

V. R. S^ as text ^ accepii is restored from R. ; S^ like V. has no verb ; 

Pam. has assumpeit^ which Tommasi gives as a maiginal reading ; S* Gerb. 
xtsA percepitf both verbs being placed after dignUatem. " m/ V. S. ; R. 

Gerb. as text ' placatus (prob. for plcKotos) V. ; purgatos Pam. ; R. S. 

Gerb. as text. 



LV. 

Orattiones et Preces in Parochia*. 

S. Deus, qui humani generis es et " reparator et rector, da, 

' '^^' quaesumus, ecclesiam tuam et nova prole semper augeri et 

devotione cunctorum ^ crescere filiorum. Per. 
S. Renovatos, Domine, fontis * ac Spiritus tui potentia in 

Gerb. 103. hereditarium populum clementer adnumera, ut qui a multi- 

tudine purgati sunt criminum, invisibilium ctiam mereantur 

copiam praemiorum. Per. 

[Seoreta.] 
S. Offerimus tibi, Domine, laudes et munera ; et pro con- 

Gerb. 103. ^essis beneficiis exhibentes gratias, pro concedendis sup- 

pliciter deprecamur. Per. y 
s. •VD. Nos te* suppliciter exorare ut fidelibus tuis dig- 681 

Pj^. '^^ nanter impendas quo et paschalia capiant sacramenta, et 
(Amb.) desideranter expectent ventura^; ut in mysteriis quibus 
|{en. 76. renati sunt permanentes, ad novam vitam his operantibus^ 

perducantur ®. Et ideo cum angelis®. y 

Fostcommun. 

S. Adiuvet nos, quaesumus, Domine, sanctum istud pas- 

Gerb. 103. ^jj^j^ mysterium, et ut devotis hoc mentibus exequamur 
obtineat. Per. 

Ad Fopulum. 

S. Populus tuus, quaesumus, Domine, renovata semper 

Sim.'a'83.' ^^^ltet animae^** iuventute, ut qui antea*^ peccatorum 

veternoso in mortis vcnerat senio", nunc laetetur in 

pristinam se gloriam ^^ restitutum. Per. 

Digitized by CjOOQ lC 



I. Ivi.] ROMANAE ECCLESIAE. 99 

^ This Missa is not contaixked in R. ' S* omits esef; S^ Gerb. omit et ; 

V. as text ' suarum (^r cunctorum) S* Gerb. ; V. S* as text * Reno- 
vtUur DomiiufonUs V. ; Tommasi reads Renovaium Domine fonte ; S. Gerb. 
as text » VD. Et te S« Gerb. Men. ; V. S^ Pam. (Amb.) as text. • ven- 
turum V. ; S. Gerb. Pam. (Amb.) Men. as text. ' operibus S. Gerb. ; V. 

Pam. (Amb.) Men. as text • perdueant V. • S. Gerb. Men. have 

the ending Per Christum ; V. Pam. (Amb.) as text ^^ animi Pam. 

" ttHte V. ; S. Gerb. Pam. as tezt. ^ vetemo in morbi venerat senium 

Pam. ; vetemoso in morte venerat senio S^ ; S* Gerb. correct morte to mortem. 
The reading in the text is that of V., iferiemoso . . senio being an ungnun- 
matical ablative. Tommasi soggests vetemo in mortis venerat senium. 
" inpristinae se novitatis gloriam S* Gerb. ; V. (S^?) Pam. as text. 



LVI. 

iNciPiuNT Orationes Paschales Vespertinales ^ 

Deus, qui ad aetemam vitam in Christi resurrectione nos R. 
reparas, imple pietatis tuae inefTabile sacramentum ; ut pam.a^SiV 
quum in maiestate sua Salvator noster advenerit, quos Men. 82. 
fecisti baptismo r^enerari, facias beata immortalitate 
vestiri. Per Dominum. y 

Pascbalibus nobis, quaesumus, Domine, remediis^ dig- R. 
nanter impende, ut terrena desideria respuentes, discamus ^^ll^ll 
inhiarc ^ caelestia. Per. 

Quaesumus, omnipotens Deus^, iam non teneamur R. 

obnoxii* sententiac damnationis humanae, cuius nos vin- ^^'2^2! 

culis • haec redemptio paschalis absolvit Per Dominum. Cf. Miss. 
'^ '^ GaU. 744. 

Concede'', misericors Deus, ut quod paschahl>us exe- s. 

quimur institutis, fructiferum nobis omni tempore sen- [^^* 
tiamus. Per. Pam. aSa. 

Multiplica fidem, quaesumus, Domine*, populi tui, ut KJS.(aiidi.) 
cuius per te sumpsit initium, per te consequatur augmentum. p^ * ^^^^ 
Per. y Men. 79. 

Praesta nobis, omnipotens' Deus, ut percipientes paschali S. 
582 munere veniam pecca*torum, deinceps peccata vitemus. j^^ ■] * 
Per Dominum. P™- «^»- 

Deus, per quem nobis et redemptio venit ct praestatur S. («/*«.) 
adoptio, respice in opera misericordiae tuae, ut in Christo Pam.*l78. 
renatis et aetema tribuatur hereditas et vera libertas. Men. 80. 
Per. y 

Deus, qui per Unigenitum tuum, devicta morte, aetemi- s. 
tatis nobis aditum reserasti, erige ad te tuorum corda ^^a.] 
credentium, ut omnis generatio apprehendat meritis quod 
suscipit ^^ mysteriis. Per. 

H a 



Digitized by CjOOQ lC 



lOO UBER SACRAMENTORUM [I. Ivi. 

R.S.(a/i^tO Omnipotens sempiterne Deus, deduc nos ad societatem 

Pui. a'^^. caelestium gaudiorum; ut Spiritu sancto renatos regnum 

Men. 8a. tuum tribuas introire, atque eo^* perveniat humilitas gregis, 

XXX tnjra. ^^^ processit fortitudo " Pastoris. Per. y 

R. Deus, qui renatis per aquam et Spiritu sancto" cae- 

G«rb. loa. , ^. ^. j. • ^ -/^ c \ ^ 

Pam. aSi. lcstis r^m pandis mtroitum, auge super famulos tuos 

Mcn. 83. gratiam quam dedisti ; ut qui ab omnibus sunt pui^ati 
peccatis, a nuUis priventur promissis. Per. y 

R. Dele^*, quaesumus, Domine, conscriptum peccati lege 

,01 j chirographum, quod in nobis paschali mysterio per resur- 

Pam. a8i. rectionem tui Filii vacuasti. Per. y 

R. Fac, omnipotens Deus, ut qui, paschalibus remediis in- 

*™' * '* novati", similitudinem terreni parcntis evasimus, ad 

formam caelestis transferamur *• auctoris. Pefr. y 

R. S. Da ^"^, misericors Deus, ut in resurrectione " Domini nostri 

¥am. aSi' I^su Christi inveniamus et nos veraciter ** portionem. Per 

Men. 8a. Dominum. y 

S. Adesto, quaesumus, Domine, tuae adesto familiae^, et 

loa.] dignanter impende, ut quibus (idei gratiam contulisti et 

Pam. a78. coronam largiaris aeternam. Per. 

Men. 80. 

s. Exaudi nos^ omnipotens Deus, et familiae tuae corda, cui 

loa.] perfectam baptismi gratiam contulisti, ad promerendam 
beatitudinem aptes aetemam. [Per.] 

S. Conserva in ^^ nobis, quaesumus, Domine, misericordiam 

^2} tuam, et^ quos ab erroris liberasti caligine veritatis tuae 

Pam. aSa. firmius inhaerere facias documento*'. Per. 

Men. 83. 

s. Sollicita**, quaesumus, Domine, quos lavasti** pietate 

loTf custodi; ut quia^ tua*^ sunt^ passione redempti tua" 

Pam. a8a. resurrectione laetentur ^. Per Dominum nostrum **. 

Men. 83. 

S. •Christianam, quaesumus, Domine, respice plebem, et 683 

loai^* quam aeternis dignatus es renovare mysteriis, a tem- 

Pam. a8a. poralibus culpis dignanter absolve. Per. 

S. (oiiH,) DsL, quaesumus, omnipotens Deus, ut quae divina sunt 

Pam.34a. i^giter ambientes'^ donis semper^* mereamur caelestibus 

Mcn. 58. propinquare '*. Per. y 

s. Omnipotens sempiteme Deus, propensius his diebus 

10^]*^ tuam misericordiam consequamur, quibus eam plenius, te 

Pam. a8a. largientc, cognovimus. Per Dominum. 

Men. 83. 



Digitized by CjOOQ lC 



I. Ivi.] 



ROMANAE ECCLESIAE. 



lOI 



Concede, misericors Deus, ut devotus tibi populus tuus ^ S. {olibL) 
existat et de tua clementia quod ei prosit indesinenter p^.a^i. 

obtineat Per. Men. 49. ixnsupra. 

Deus, qui sensus nostros terrenis actionibus perspicis 
retardari, concede, quaesumus, ut tuo potius munere tuis 
aptemur remediis. Per. 

Tribue, quaesumus, Domine, ut illuc semper** tendat 
Christianae devotionis afTectus, quo tecum est nostra sub- 
stantia ^. Per. y Mcn. 78. 

Concede^, quaesumus, omnipotens Deus, ut ecclesia 
tua et in suorum (irmitate^ membrorum, et in nova 
semper fecunditate laetetur. Per. 

Largire, quaesumus, ecclesiae tuae, Deus, et a suis 
semper et ab alienis abstinere delictis ; ut pura tibi mente 
deserviens, pietatis tuae remedia sine cessatione percipiat. 
Per Dominum. 



s. 

[Gerb. 
loa.] 



R.S.(a/i»».) 
Gerb. 96. 
Pam. a^6. 
Leon. 316. 

K.S.(aIiH, 
Gerb. 97. 
Pam. 377. 
Men. 79. 



S. 

[Gerb. 

102.] 



^ Answering to this series in R. S. Gerb. Pam. Men. are collections of 
'Aliae Orationes PoichaUs^ having a good deal in common with this collection, 
and with each other. Gerbert by some error employs for many of the prayers 
which are actually contained in S. or R. the type which indicates matter absent 
from those MSS. In the series contained in S. something is wanting, as one of 
the prayers stops short in the middle : probably a leaf is missing (^tween the 
pages nnmbered 180 and 181). A good many prayers of the series are fonnd 
(in whole or in pait) in the (^allican books. ' Pcuchalia nobis^ Dimine, 

qttaesumus, remedia Pam. ; R. has Paschalibus nos . . . remediis ; V. Gerb. as 
text (probably nngnunmatically). ' amare Pam. ; V. R. Gerb. as tezt. 

* R. Gerb. inscrt ut. » obnoxiis V. R, • vinculi V. ; R. Gerb. Pam. 

Miss. Gall. as text (but vincu/i may be nngrammatical). "^ Pam. inserts 

quaesumus, " quaesumus, Domine,Jukm R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. as 

text. • Praesta guaesumus omnipotens Pam. *• omnes regenerati 

apprehendant meritis quod suscepere S. Gerb. ; V. as tezt. ** atque in ea 

V. here and in bcxxi infra ; R. S. Gerb. Pam. Men. as text. ^^ praecessit 

celsitudo V. in Ixxxi infra and S. Gerb. Pam. Men. (R. has processit celsitudd) ; 
V. here as text. " ex aqua et Spiritu sancto R. Gerb. Men. ; cLqua et Spiritu 
sancto Pam. ; V. as text, perhaps nngrammatically. ** Depelle R. Pam. ; 

Repelle Gerb. ; V. as text " innouasti V. ; end of word erased in R. 

^* transferamus V. ; transferantur R. " Praesta nobis omnipotens et Pam. 

Mcn. ; V. S. Gerb. as text *• resurrectionem V. (ungrammatically) ; R. 

S. Gerb. Pam. Men. as text " percipiamus veraciter Pam. Men. ; V. S. 

Gerb. as text. ^ Domine^familiae tuae S. Gerb. Pam. Men. ; V. as text. 

•* S. Gerb. omit in, " ut Pam. Men. ■• docimentum V. •• solita 

S. Gerb. Pam. Men. ; V. as text. •* quos sahfasti S. Gerb. ; nos Pam. 

Men. ; V. as text " qui S* Gcrb. Pam. Men. ; V. S» as text. " C/ni- 

geniti tui Pam. Men. •• sumus . . . laetemur Pam. ; S. Gerb. Men. baye 

passione sunt. » eius Pam. Men. ^ So V. S* (wrongly) ; S« Gerb. 

have Qui cum, &c ; Pam. Men. (see notes ''. ••) have Per eundem. 
•* exequentes S. Gerb. Pam. Men. ; V. as text ^ Pam. Men. omit semper. 

•• appropinquare Men. ■* V. omits tuus in xxvi supra. ■• S. Gerb. 

Pam. Men. Leon. omit semper\ V. as text •• Pam. adds lesus Christus 

Filius tuus Dominns noster. ' ^ DaVi. S. Gerb. Pam. Men«; V. as text. 

■• et suorum infirmitcUe V. ; R. S. Gerb. Pam. Men. omit in at this point, and 
also before noua. 



Digitized by CjOOQ lC 



loa UBER SACRAMENTORUM [I. Ivii, Iviii. 

i.vn. 

Orationes et Preces Dominicum* post octavas 
Paschae. 

R. S. Deus, qui in Filii tui humilitate iacentem mundum 

Miss.Gali. erexisti, laetitiam concede fidelibus tuis*; ut quos per- 

755« petuae [mortis] ^ cripuisti casibus, gaudiis facias sempitemis 

Meni 88. ' perfrui *. Per. y 

R. s. Deus, in cuius praecipuis mirabilibus est humana re- 

Mias.Gaii. paratio, solve opera diaboli, et mortifera peccati vincula 

755- disrumpe ; ut destructa malignitate quae nocuit, vincat 
misericordia quae redemit Per. 

Secreta. 684 

R. S. Benedictionem ^, Domine, nobis conferat salutarem ^ sacra 

mIm. GalL semper oblatio^ ut quod agit mysterio virtute perficiat. 

755- Per. y 

Pam. 400. 

R.s.(a/i*f.) VD ^. Nos tibi semper et ubique gratias agere, et sup- 
Pam i?7 7 P'^^^^^^ exorare* sic nos bonis tuis* instrui^*^ sempitemis 
Men. i8a. ut ' temporalibus consoleris*^; sic praesentibus refoveri^^ 

ut ad gaudia nos mansura perducas. Per Christum Do- 

minum nostrum. y 

Postoommtm. 

R. s. Praesta nobis, omnipotens Deus, ut vivificationem tuae 

V9^.loo. g*^t*ae ^* consequentes in tuo semper munere ^* gloriemur. 
Per. y 

^ Domimcum so V. (nngrammatically). ^ fidilibm tuis perpetuam con- 

ctde Uutitiam S^ Gerb. Pam. Men. ; R. S^ similarly, but haye pcrpetuam laetitiam 
cofuede\ V. Miss. Gall. as text ' V. omits mortis; restored from Miss. 

Gall. R. S. Gerb. Pam. Men. * perfrui sempitemis S> Gerb. Men. ; R. S^ as 
tezt; V. hAS perfruere. ^ Pam. inserts tuam. * salutares V. 

' R. S. Gerb. Pam. Men. assign this Pre£Eioe to the twenty-first Snnday after 
Pentecost (after the Octave in Pam.), beeinning the Preface proper with Et 
suppliciter {Et U suppticiter Men.). • ^ Gerb. Pam. insert ut, • S* Gerb. 
omit tuis, ^ tnstruas R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. as text ^ tem- 

poralibus ^ffoque consolari digneris Pam. Men. ; V. R. S. Gerb. as text. 
^* refovere R. S* Men. ; refove Pam. ; refoveas S* Gerb. ; V, as text. *• ww- 
ficationis tuae gratiae V. ; vimficationis tuae gratiam S. Gerb. Pam. ; R. as 
text. " munere semper S^ 

liVni. 

Item secunda Dominica post clausum Paschae *. 
R. S. Deus, qui errantes ut in via* possint redire, veritatis 

Sm!*4of. ^*^ ^ lumen ostendis, da cunctis, qui Christiana professione 
Mcn. 89. censentur, et illa respuere quae huic inimica sunt nomini, 
on. 301. ^^ ^^ K^^Lt, simt apta sectari. Per Dominum. y 



Digitized by CjOOQ lC 



I. lix.] ROMANAE ECCLESIAE. 103 

Tibi placitam, Deus noster, populo tuo tribue voluntatem, R. S. 
quia tunc ilK prospera cuncta praestabis, quum tuis aptum ^^ ^13', 
feceris institutis. Per Dominum. 

Seoreta. 

His nobis, Domine*, mysteriis conferatur*, quo terrena R. s. 

desideria mitigantes •, discamus habere '^ caelestia. Per. y p^/ A^" 

VD. Per Christum Dominum nostrum. Qui humanis® s. 

miseratus erroribus', per virginem nasci dignatus est; et \^^' 

per passionem mortis a perpetua nos morte liberavit ; ac • ?"»• 5^- 
resurrectione sua aetemam nobis contulit vitam ^®. Quem ^' ^' 
laudant angeli.^^. 

Fostoommiin. 

Sacramenta quae sumpsimus, quaesumus, Domine, et s. 
spiritalibus nos expient ^* alimentis, et corporalibus tueantur ^^^' 
auxiliis, Per Dominum nostrum lesum Christum. y 

* Post octavas Paschae in R. S. Gerb. Pam. Men. ■ trranHbus ut in 

viam S' Gerb. Pun. Men. ; V. as text (angrainmatically) • R. has errantes . . . 
inam, and so probably S^; wiiile Leon. has Deus errantes in via posse, 
' redire iustitiae^ tferitatis tuae R. Gerb. Men. ; redire, iustitiae tuae Pam. ; 
V. S^ Leon. as text * Pam. omits Domine, * conferat V. ; R. S. 

Gerb. Pam. as text. * deuitantes S' ; vUantes Gerb. ; V. R. S^ Pam. as 

text ' amare Pam. • humanos . . . errores S" Gerb. ; V. S* as text ; 

so apparently R. which is here mutilated ; Pam. Men. omit the phrase, having 
Qui de virgine ncuci dignatus^ per pcusionem et mortem. * et Pam. Men. 

" vitam donavit S* Gerb. ; vitam contulit Pam. ; V. R. S^ Men. as text 
^ S. Gerb. Pam. Men. have Per quem maiestcUem^ &c ; V. as text. ^ ex* 

cipiant R. S^ ; instruant Pam. ; V. S' Gerb. as text 



LIX. 

686 ' Tertia Dominica post clausum Paschae^ 

Deus, qui fidelium mentes unius efficis voluntatis^ da R. s. 

populis tuis, id amare quod . praecipis, id desiderare quod ^^'H^' 

promittis, ut inter mundanas varietates ibi nostra fixa sint Men. 90. 
corda ubi vera sunt gaudia. Per. y 

Exaudi, Domine, preces nostras, ut quod tui Verbi R. S. 

santificatione' promissum est evangelico ubique compleatur ^f LeoL?* 

effectu, et* plenitudo adoptionis obtineat quod praedixit 4"- 
testificatio veritatis. Per Dominum. 

Seoreta. 
Deus, qui nos per huius sacrificii veneranda commercia R. S. 
unius summae* divinitatis participes effecisti, praesta, p^/^Ji! 



Digitized by CjOOQ lC 



I04 LIBER SACRAMENTORUM [I. Ix. 

III. xiv quaesumus, ut sicut tuam cognovimus • veritatem sic eam 
tnfra. (j}gnis moribus ^ assequamur. Per. y 

R.S. VD. De tuo munere postulantes® ut tempora quibus 

BEml'568. P^^* resurrectionem • Dominus noster lesus Christus cum 
Men. 90. discipulis corporaliter habitavit *®, pia devotione tractemus ": 
Per Dominum. y 

FoBtoommnn. 

R. S. Adesto ^^ Domine Deus noster, ut per haec quae fide- 

Pam. 40°' 1'^^^ sumpsimus et purgemur a vitiis et a periculis omnibus 
exuamur **. Per Dominum nostrum. y 

* Po5t octavas Paschae in R. S. Gcrb. Pam. Men. • voluntcUi V. • sanc- 
tiom S* Gcrb. ; sanctijicationgm V. ; R. S* as text. * Lcon. has ut in omni 
naticne quod Vorbi tuipromissum est evangelio compleatuTy et. * summae- 

qtie V. in ill. xiv infra. • cognoscimus R. Pam. Gerb. V. in III. xiv infra. 

^ moribus et menttdus V. in III. xiv in/ra, * Et tui misericordiam 

muneris (mun. mis. Gerbi) postulare Gerb. Pam. Men. ; V. R. S. as text (the 
end of the Preface in R. is matilatcd). * S' Gerb. Pam. Men. instti suam. 

*• apparuU sic ipso opitulante Men. ; conversatus est ita (sic Gcrb.) ipso 
opitulante S' Gerb. ; Pam. inserts sic ipso opitulante ; V. S' as text (so ap- 
^ently R.). '^ transigamus S' Gerb.; S" Gerb. Pam. Men. add quatenus 

in his omnium vitiorum sordibus careamus. " S* Gcrb. insert nodis. 

" Tommasi suggests eruamur; but V. R. S. Gerb. Pam. as text. 



LX. 

QUARTA DOMINICA POST CLAUSUM PASCHAE*. 

R. s. Deus, a quo bona cuncta procedunt, largire supplicibus * 

Pb^ 403^. "* cogitemus, te inspirante, quae recta sunt, et, te guber- 

Men. 90. nante, eadem faciamus. Per. y 

S. Deus, qui misericordiae lanuam fidelibus patere voluisti, 

^ ' "^* respice in nos et miserere nostri; ut qui voluntatis tuae 
viam, te donante*, sequimur, a vitae nunquam semitis 
deviemus. Per. ^^ ^^^ 

Miss. Gall. Praesta, Domine, quaesumus \ ut illius salutis capiamus 
75^- effectum *, cuius per haec mysteria pignus accipimus •. 

Per Dominum. 
R.S.{aiibi.) VD.^ Ut quia primum tuae pietatis indicium* est, si 
Ger . 123. ^jj^j ^^g facias toto corde sub}ectos,tu spiritum nobis tantae 

devotionis infundas, ut propitius largiaris consequenter 

auxilium. Per. 

FoBtoommun. 
S. Tribue nobis, Domine, caelestis mensae virtute satiatis ^, 

p^^^lot ^* desiderare quae recta sunt, et desiderata percipere. Per 



Pam. 402. 



Leon. 368. Dominum. y 

Digitized by CjOOQ lC 



I. Ixi.] ROMANAE ECCLESIAE. 105 

^ Post Octavas Paschae in R. S. Gerb. Pam. Men. There is a leaf wanting in 
R. at this point, ■ S« Gcrb. Mcn. inscrt tuis\ V. R. S* Pam. as text. 

' danttfUe te S. Gcrb. ; V. as texL * Miss. Gall. inscrts veritati {sic), 

• affectum Miss. Gall. • accepimur V. ' S. and Gerb. assign this Prcface 
to the Snnday after the Ascension, and insert Et clementiam tuam suppliciier 
obsecrare, » iudicium Gerb. ; V. S. as text • satietatis V. ; crasnrc 

in S^ ; caeiestes mensae satietate Pam. (maig.) ; S* Gcrb. Pam. Leoo. as text. 



LXI. 

QUINTA DOMINICA POST CLAUSUM PASCHAE*. 

Omnipotens sempiteme Deus, fac nos^ tibi semper et R. S. 
devotam gerere voluntatem, et maiestati tuae sincero corde ^^'IqI' 
servire. Per. y Men. 95. iii. ix if^. 

Deus, vita fidelium, gloria humilium^ beatitudo ius- R. s. 

torum, propitius suscipe supplicum preces, ut animae ^^[IH] 

quae promissiones tuas sitiunt de tua semper abundantia Men. 96. 
repleantur. Per Dominum nostrum. 

Seoreta. 
Oblatio nos *, Domine, tuo nomini dicata * purificet, et de R.S.(tf/i^*.) 
die in diem ad caelestis vitae transferat actionem. Per pam.403. 

Dominum. y Mcn. 169. Ixv and III. ix infra, 

VD. Tu mentes • nostras bonis operibus semper in- s. (tdibi.) 
formes, quia sic erimus praeclari muneris prompta sin- ^^' ''^* 
ceritate "^ cultores, si ad meliora iugiter transeuntes, paschale ( Amb.) 
mysterium studeamus habere perpetuum. Per quem Mm. 91. 
maiestatem *. y 

Fcstoommun. 

Repleti, Domine, muneribus sacris, da, quaesumus, ut in R- S. 
gratiarum ® semper actione maneamus. Per. y Mcn. 96. 

Pam. 4oa. Lcon. 436. 

' The Collccts and thc Postcommunion of this Missa are assigncd in R. S. 
Gerb. Pam. Mcn. to thc Snnday after thc Ascension (thcir icries of Snndays 
^post Octavas Pcuchae* ending with thc fonrth). Pam. makcs thc second 
CoUect K * super populum* tj^ Men. an additional *ad complendum.* Pam. 
assigns the Secret to thc sccond, R. S. Gcrb. Men. to thc third, Snnday after 
Pentecost : the Preface is given by aU these bnt R., which is thcre defective, 
to the fourth Snnday 'post Oct, Pasckae: * nobis Pam. ' R. S^ 

Pam. Mcn. insert et, ^ V. in Uv infra omits nos. ' dicanda R. S. 

Gerb. Pam. Men. V. Ixv infra ; V. hcre and in IIL ix infra as tcxt • Et 

clementiam tuam humiliter implorare ut tu mentes S' Gerb. ; Et maiestatem 
tuam indefcssis precibus exorare ut mentes Pam. Men. ; V. S^ as tezt. 

* securitate Gcrb. • Per Christum, &c. S. Gcrb. Pam. Mcn. ; V. as tcxt 

• S' Gerb. inscrt tuarum. 



Digitized by CjOOQ lC 



lo6 LIBER SACRAMENTORUM [i. bdi. 

LXII. 

Sexta Dominica post clausum Paschae *• 687 

R. s. Deus, in te sperantium fortitudo, adesto propitius invo- 

^am AOi cationibus nostris ; et quia sine te nihil potest mortalis 
Men. i68. infirmitas, praesta auxilium gratiae tuae, ut in exequendis ' 

mandatis tuis et voluntate tibi et actione placeamus. Per 

Dominum. y 
R. S. Deus spei luminis sincerum ^ mentium, luxque perfecta 

^ ' ^^^' beatorum, qui vere es lumen ecclesiae tuae, da cordibus 

nostris et dignam tibi orationem persolvere, et te semper 

praeconiorum munere collaudare. Per. 

Seoreta. 
R. S. Hostias nostras, Domine, tibi dicatas placatus assume, 

Pain.'403.* ^* ^^ perpetuum nobis tribue pervenire * subsidium. Per. y 
R. S. VD. Qui ecclesiae tuae filios sicut erudire non cessas ita 

pjuni.573.' ^^^ desinas* adiuvare, ut recte faciendi [voluntatem] • 
Men. 169. cognoscant, et possibilitatem capiant exequendi. Per 
Christum. y 

Fostoommmi. 
R. S. Tantis, Domine, repleti muneribus, praesta'', quaesumus, 

p^.4o|.' u^^ salutaria dona capiamus, et^ a tua nunquam laude 

M«. 169. cessemus. Per. y 
Cf.Leon.377. '^ *j « 

Ad Fopulum. 

R.S. Fideles tuos, Domine, benedictio desiderata confirmet, 

p^.403. V^^^ ^os et a tua voluntate nunquam faciat^® discrepare, 
Men. 169. et tuis semper indulgeat beneficiis gratulari. Per. 

mii supra, * « o 



Ijeon.441. 



^ This Missa is assigned as a whole by R. S. Gerb. to the second Sunday 
after Pentecost^ to which Men. also assigns the first Collect, Preface, Post- 
commnnion and * Ad Pi^ulum,* Pam. assigns the first CoUect, Secret, Post- 
commnnion and ' Ad Populum ' to the first Sunday aiter Pentecost, and the 
Preface to the second Sonday aiter the Octave. ' sequendis Men.; 

R. omits in, * So V. R. and apparently S^ ; S' Gerb. correct spei to spesy 

bnt leave luminis sincerum nnaltered; Gerbert suggests sincerarunti but 
perhap the simplest emendation is that of lumen for /uminis, whicb is 
fumished by the marginal note of Tommasi. * prcroenire R. S. Gerb. 

Pam.; V. as text. » desinis S" Gerb. Pam. Men. ; V. R. S* as text. 

* V. R. omit voluntatem, which is lestored from S. ; Gerb. has ut et scientiam 
recte /aciendi znd omiis cognoscant; and with thia Pam. Men. agree to some 
extent, having ut (ut et Pam. ) scientiam, te miserante^ recta faciendi, et possi" 
bilitatem. ' Men. omits praesta. ^ R. Gerb. Pam. Men. insert et; 

V. S. as text. ' ut Leon. (which places /ra^j/a quaesumus after capiamus). 
^® facicU nunquam Pam. Men. ; V. &. S. Gerb. Leon. as text. 



Digitized by CjOOQ lC 



I.bdHJ ROMANAE ECCLESIAE. 107 

% 

Lxin. 

Orationes et Preces in Ascensa Domini ^ 

Deus, qui ad declaranda tua ^ miracula maiestatis post r. s. 
resurrectionem a mortuis hodie in caelos, apostolis ad- ^^'"'' 
stantibus, ascendisti, concede nobis tuae pietatis auxilium, 
588 ut secundum tuam • promissionem et tu nobiscum semper ^ 
in terris, et nos tecum in caelo vivere mereamur. Per*. 

Praesta^ quaesumus, omnipotens Pater^, ut nostrae R. s. 
mentis intentio quo solemnitatis hodiernae gloriosus auctor ^^^; "^' 
ingressus est, semper intendat, et quo fide pergit, conver- 
satione perveniat. Per. 

Secreta. 

Sacrificium, Domine, pro Filii tui supplices venerabili R. s. 
nunc ascensione deferimus; praesta, quaesumus, ut et* nos ^^' "'' 
per ipsum his commerciis sacrosanctis ad caelestia consur- (Amb.) 
gamus. Per. ^^^ ^ 

VD. Per Christum Dominum' nostrum. Qui saluti 
humanae subvenire dignatus est: nascendo etenim nobis 
donavit gloriam, patiendo diabolum vicit, resurgendo"^ a 
mortuis vitae aetemae aditus praestitit, ascendendo ad 
Patrem caelestes ianuas reseravit^. Quem laudant angeli. 

Infira aotionem. 

Communicantes et diem sacratissimum celebrantes, quo Leon. 516. 
Dominus noster unigenitus Filius tuus unitum sibi hominem 
nostrae substantiae in gloriae tuae dextera collocavit. Sed 
et memoriam. y 

Inde vero modictim ante expleto canone ® benedices fruges 
novas. Sequitur benedictio. 

Benedic, Domine, et has*^ fruges novas*^ fabae quas'® tu, See lil. 
Domine, rore caelesti et inundantia pluviarum ad maturi- ,w^^" 
tatem perducere dignatus es, ad percipiendum nobis cum 
gratiarum actione in nomine Domini nostri lesu Christi. 
Per quem haec omnia, Domine, semper bona usque ^* expleto 
cmone^. y 

Fostoommim. 

Deus, cuius Filius, in alta caelorum potenter ascendens, R,S,(a/idi,) 
captivitatem nostram sua duxit virtute captivam, tribue, p^^a^"' 

Men. 95. 



Digitized by CjOOQ lC 



Gerb. 122. 



108 UBER SACRAMENTORUM [I. Uiv. 

quaesumus, ut dona quae suis participibus contulit, lar- 
giatur ^* et nobis *'. Per Dominum nostrum. y 

Ad Foptdum. 589 

R.S.(a/<^) Erectis sensibus, et oculis cordis ad sublimia elevantes, 
quaesumus ut quae in precum vota detulimus, ad impe- 
trandi fiduciam referamus. Per **. 

* R. S. Gerb. also hftYe two Missae for this Festival, of which the fonner is 
in R. and Gerb. assigned to the Vigil. Their contents are to some extent the 
same as those of the two Misstu in V. bnt they do not afi;ree as to order. In S. 
the former has the heading In Ascensa Domini^ the Utter Jtem in Ascensa 
Domini ad S Pe (i.e. ad S. Petrum), Pam. and Men. have but one Missa, 
> tuae R. S' Gerb. Pam. ; V. S^ as text * nobis cum semper sis Gerb. ; V. R. 
S. Pam. as text. * So V. S^ (wrongly) ; R. S' Gerb. Pam. have Qui cum, 

Scc. ' omnipottns Deus Leon. ; R. has omnipotens Deus Pater. * Pam. 
(Amb.) omits et. * regendo V. ' reparavit V. ' expUto canono. 

So V. (ungrammatically). ^^ hos , . , novos . , . quos V. (probably from a 

form which nAd/ructus), " bonusque V. " largiat V. " Pam. 

inserts lesus Christus Dominus noster, Men. Jesus Christus Filius tuus. 
^* S' Gerb. have elevaiis, but otherwise leave the grammar of this passage un- 
corrected. V. S^ as text. R is mutiUted at the point where the prayer occun. 



I.XIV. 

ITEM ALIA MlSSA. 

R.S.(fl/i^f.) Adesto, Domine, supplicationibus nostris, ut sicut humani 

Gerb. las. generis Salvatorem consedere tecum in tua maiestate con- 

Men.95. fidimus, ita usque ad consummationem saeculi manere 

Leon. 313. nobiscum,quemadmodum est^ pollicitus, sentiamus^. Per. y 

R. S. Tribue, quaesumus, omnipotens Deus, ut munere festi- 

Gerb.^iai. yitatis hodiemae illuc filiorum tuorum dirigatur intentio, 

Men. 95. quo ' in tuo Unigenito tecum est nostra substantia. Pen 

Seoreta. 
R.S.(fl/fW:) Sacrificia nos, Domine, immacuiata purificent, et men- 
Gerb. laa. y^yxs nostris supernae gratiae dent vigorem. Per Do- 
Men. 95. ' minum. y 

R. s. VD. In hac praecipue * die, qua * lesus Christus Filius 

Pam A6a *"^^ Dominus noster, divini* consummato fine mysterii, 

Leon. 315. dispositionis antiquae munus explevit*^, ut scilicet et dia- 

bolum, caelestis operis inimicum^ per hominem quem 

subiugarat elideret, et humanam reduceret ad supema dona 

substantiam ^. Et ideo cum angelis. y 

Infra aciionem^ ut supra, Sequitur 



Digitized by CjOOQ lC 



I.lxv.] ROMANAE ECCLESIAE. 109 

Fostoommim. 

Tribue, quaesumus, Domine, ut per haec sacra quae R.S. 
sumpsimus, illuc tendat nostrae devotionis affectus, quo Men.^.* 
tecum est nostra substantia, Per Dominum *®. ClLeon. 316. QiXrisupra, 

Ad Fopultim. 

Da, quaesumus, omnipotens Deus, illuc subsequi tuorum r. s. 

membra fidelium quo caput nostrum principium[que] ^^ ^^I^[IV' 

praecessit. Per Dominum '^, Leon. 315. 

' es Leon. ' Men. adds lesum Christum Domittum nastrum, and ends 

Qui tecum, ' quod V. ; ubi Pam. (maxg.) ; R. S. Gerb. Men. as text 

* Leon. omits praeapue. • guo V. S*. • divino V. S^; R, Leon. S* 

Gerb. Pam. as text. ^ manus explevit V. ; munus explicuit Leon. ; R. S. 

Gerb. Pam. as text. • inimicus V. • substantiae V. ; sudstantiam ad 

supema dona reduceret Pam. ; Pam. Leon. end with Per quem, ^ Qui 

tecum Men. ^ V. R. S. omxtque which is restored firom Leon. Men. ; S' 

Gerb. have principio, *• R. Men. add lesus Christus Dominus noster^ 

and end Qui tecum. 



I.XV. 

690 Orationes et Preces * Dominica'post Ascensa^ 

DOMINI. 

Sancti nominis tui, Domine, timorem pariter et amorem r. s. 

fac nos habere perpetuum ; quia nunquam tua gubcr- ^^ '^33- 

natione ^ destituis quos in soliditate tuae dilectionis Men. 169! 
instituis. Per. y 

Deus qui te* rectis ac sinceris manere pectoribus asseris, R. s. 

da nobis tua gratia tales existere in quibus habitare dig- 9^^ '^^ 

neris. Per Dominum. Pam. 404. Men. 170. 

Seoreta. 

Oblatio [nos] ^ Domine, tuo nomini dicanda purificet, et R. S. 
de die in diem ad caelestis vitae transferat actionem. Per ^^']}t 

Dominum nostrum. y Men. 169. Ixi supra. 

VD. Cuius hoc mirificum opus ac salutare • mysterium R. s. 
fuit, ut perditi dudum atque prostrati de'' diabolo et mortis ^^'^^t, 
aculeo ad banc gloriam vocaremur, quia® nunc genus electum, Men. 170. 
sacerdotiumque ^ regale ^^, populus acquisitionis et sancta 
gcns" vocaremur^*. Agentes igitur indefessas gratias, 
sanctamque munificentiam praedicantes, maiestati tuae 
haec sacra deferimus, quae nobis ipse salutis nostrae auctor 
Christus instituit. Quem laudant angeli ^'. y 



Digitized by CjOOQ lC 



IIO LIBER SACRAMENTORUM [I. Ixvi. 

Fofltoommim. 
R.S. Sumptis muneribus, Domine, quaesumus, ut cum fre- 

Pam. 40^ quentatione ** mysterii crescat nostrae salutis aflfectus. Per 
Men. 170. Dominum nostrum. y 

II. Ixxxi 

w»A«. Ad FopultuiL 

S,(aiidi,) Benedic, Domine^^ familiam tuam in caelestibus et 

in!^x4P* reple eam donis tuis spiritalibus: concede eis" caritatem, 

in/ra. gaudium, pacem, patientiam, bonitatem, mansuetudinem, 

spem, iidem, continentiam ^*', ut repleti omnibus castitatem ^' 

donis tuis desiderantes ad te pervenire mereantur. Per 

Dominum nostrum. 

^ R. S. G«rb. give this Missa (omitting the 'Ad Populum ') for the tfaird Sun- 
day after Pentecost. Pam. gives for the secood Sunday the two Collects (the 
second as an * Ad Populum^)^ Secret and Postcommonion, assigning the 
Pref&ce to the third Snnday after the Octave ; so also Men. None of the fonr 
has the ' Ad Populum * of thh Missa in conjunction with the other poitions. 

* post Ascensa so V., and S^ in the correspondine Missa (nngranmiatically). 

* tuam gubemaiiomm V. (nngrammatically). ^ S' Gerb. Pam. Men. insert 
in ; V. R. S^ as tezt. ' V. here omits nos, which is restozed from R. S. 
Gerb. Pam. Men. and V. in Ixi supra, * singulare Pam. ^ a S ' 
Gcrb. • qua Gerb. Pam. Men. ; V. R. S. as text. • sacerdotumque V. 
" S" Gerb, insert ac, • " gens sancta S* Gerb. Pam. Men. ; V. R. S^ as text. 
" vocemur S^ vocamur Gerb. ; V. R. S' Pam. Mcn. as text, " Per quom 
maiestatem S. Gerb. Pam. Men. ; per Ckristum R. ; V. as text. ^* quae- 
sumus tuamfrequentationem V. nere ; V. in II. Ixxxi infra as text, and so R. 
S. Gerb. Pam. Men. ; Tommasi reads tua frequmtatione, ^ V. in III. 
xvii infra^ S. Gerb. insert hanc, *• eius V. " coniineniia V. here; 
bnt in III. xvii. as text, so S. Gerb. " Tommasi lemaiks that castitaiem 
is superflnons ; but something more than its elimination seems to be wanted to 
emend the text, in which V. (here and in III. xvii) S. and Gerb. agree. But 
for this a^ieement it might be supposed that the word was misplaced in repairing 
its omission, and should be placed after continentiam as Tonmiasi seems 
to suggest : bnt this would stiU leave desiderwttes to be accounted for. 



Sabbato Pentecosten^ celebrabis baptismutn sicut in nocte 591 
sancta^ Paschae. 

Aegrotanti catechumeno imposita manuum*. 

R. Innumeras medelae tuae curas deprecamur^, Domine 

Mart!lib.i. sancte, Pater omnipotens, aeteme Deus, quas distribuit® 
cap. i. humanis infirmitatibus Christus: erige famulum tuum'' 
aegritudinis languore ^ depressum ; et omnem sensum eius * 
dignare tuis visitationibus refovere, quatenus adoptionem 
tuam possit ^ cum gaudio^^ sanitatis percipere. Expelle 
itaque ab eo cuncta valetudinis tela, ut ad gratiam tuam 
gradanter occurrat ". Releva quem redimere gloriaris, ut 



Digitized by CjOOQ lC 



I.lxvii.] ROMANAE ECCLESIAE. II l 

baptismi sit in illo palma non mortis, et gloriosum semper 
baiulet quod acdpit signaculum crucis^^ Per Christum 
Dominum nostrum,^ qui venturus est iudicare vivos et 
mortuos. 

^ This secdon, and those which foUow it to Ixxv indnsive, are to be fonnd 
in nearly the same order as part of the Ordo BapUsterii in R. They appear in 
V. at a point where they seem to have no special connexion with their con- 
text, except such as is fomished by the mbric at the beginning of this section. 
These sections have been compiu^ with the text of R., and also with the 
parallel portions of the Ordo from the Codex GeUonensis, given by Mart^e 
\de ArU. EceL Rit. lib. I. cap. i) (cited as GeU.) : but this Ordo does not 
contain aU the forms which appear in V., or in R. ' SahbcUo sancio 

Pentecost, R. ; V. as ^ext, nngrammaticaUy. ' sanctae V. ^ impm, 

manu his verins R. ; V. as text. ' Medellam tuam depreeor R. ; V. GeU. 

as text. * tribuit R. ; distrilmet GeU. ; V. as text. ^ hunefamulum 

tuum GeU. ; famuium tuum HL R. ' languoris GeU. ' est V, ; ei 

Gell. ; R. as text ^ adoptionis tuam possit GeU. (Mart. snggests gratiam 

for tuam) ; culoptumem tuis expossit (sic) R. ; V. as text " gaudium GeU. 
J^nngrammatically). ^ GelL omits ut . . . occurrat: gradanter is the read- 

ing of both V. and R., but Gerbert*s suggestion of gratanter seems probable. 
" crucis Christi. Per Dominum GelL ; v . as text ; R. has signacutiis crucis 
(perhaps for signaculum sanctae crucis). 



LXVII^ 

ITEM IMPOSITIO MANUS, ENERGUMENUM CATECHU- 
MENUM * 

Omnipotens sempiterne Deus, a cuius facie caeli distillant, R. (3ir.) 
montes sicut cera* liquescunt, terra tremuit*, cui patent pam.47^4!' 
abyssi, quem infemus pavescit, quem omnis * irarum motus Leofr« »33. 
aspidens humiliatur, te supplex deprecor, dominator^ 
Domine, ut invocatione nominis tui ab huius"^ famuli tui 
vexatione ^ inimicus confusus abscedat, et ab huius posses- 
sione anima liberata ad auctorem* suae salutis recurrat, 
liberatoremque suum ^®, diabolico foetore depulso, et odore 
suavissimo Spiritus sancti percepto, sequatun Per. y 

^ This and the' next section are not contamed in the Ordo of the Codex 
GeUonensis ; but they are to be fonnd in Pam. and Leofr., as weU as in R. In 
R. they occur twice, once in the Ordo Baptisterii, and again near the end of 
the MS. ' Tommasi (marg.) supplies super before energumenum catechu- 

menum : but it is omitted in K. as weU as in V., and the accnsatiye is pro- 
bably an accusative absolute. R. has inposiia manu, ' cerae R. in Ord. 

Bapt. ^ tremit Pam. Leofr. ; V. R. as text. ' omnipotens R. (in 

Ord. Bapt,). • Pam. omits dominaior. "* ut ab eius Leofr. ; (V. marg. 
has uf). * Tfexationibus Gerb. (R. has vexatioH. and vexatione), ' ab 

auctore V. ; ad aure R. in Ord. Bapt, ; R. {aHbi) Pam. Leofr. as text. ^' suo 
V. ; R. Pam. Leofr. as text. 



Digitized by CjOOQ lC 



1 1 2 LIBER SACRAMENTORUM [I. Uviu, Ixix. 



ITEM ALIA, PRO PARVULO ENERGUMENO*. 692 

R. Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme Deus, virtutem 

Pam. 47^^.* tuam * totis exoro gemitibus pro huius a diabolo oppressa 
Leofr. 333. infantia^ Qui etiam indignis inter^ pressuras donas prae- 
sidium, exurge pro ^ infantia debellata, et noli diu retinere 
vindictam : nec ante conspectum tuum veniant parentum 
delicta, qui nec ^ pro filio patrem nec pro patre "^ promisisti 
iilium iudicare^: auxiliare, quaesumus, inimici furore 
vexato ; ne sine baptismate facias eius animam a diabolo 
possideri ; sed potius tenera aetas, malignis ^ oppressionibus 
libera, tibi referat^^ gratias sempiternas. Per Dominum 
nostrum lesum Christum. Qui venturus est iudicare vivos 
et mortuos et saeculum. y 

^ parvulo energuminum V. ' R. omite tuam. ' huiusfamuU 

tui oppressa infantia Pam. ; hocfamulo tuo 111., a diabolo oppresso Leofr. ; V. R. 
as text. * R. (in Ord, Bapt.) omits inter ; but elsewhere as tezt. ' Pam. 
Leofr. insert huius. • quin et Gerb. ; bnt R. as text. ^ patrem V. 

" iudicari R. Pam. ; V. Leofr. as text. * maiigm R. ^** liberatW 

referat R. (in Ord. Bapt.) ; liberaia tiH referat Pam. Leofr. ; V. R. {alibi) as 
teirt. 



LXIX. 

Oratio super catechumenum infirmum. 

R. Famulum tuum, Domine, ad tui^ baptismi gratiam 

Ms^lib^ recurrentem respicere et conservare dignare^ ut in tui 
cap. i. nominis signo, quicquid in eo ^ per originalis peccati trans- 
gressionem* poenae obnoxium diabolus detinebat* sacri* 
fontis indulgentia "^ resolvatur, veteris hominis exuvias^ 
deponat ®, et novae vitae indutus amictu resurgat. Omnis ^® 
nequissimi spiritus ab eo venena depelle, et salutari baptismi 
tui gratia adimple, ut tui muneris perceptione ^^ in aetemam 
vitam '^ valeat exultare. Per Dominum. 

1 a tui V. » GeU. omite dignare. • eum R, GelL ; V. as text. 

* transgressione V. Gell. (ungrammatically) ; R. as text. • obtinebat Gell. 

* sacris V. ^ indulgentiam V. fnngrammatically) ; R. Gell. as text. 

* excubias V. Gell. ; exsubias R. • tuponatur Gell. " omnes V. ; 
R. Gell. as text. " praeceptione V. ; perceptionem R. Gell. " in 
aetemam vitam. So V. R. Gell. (probabiy ungrammatically). 



Digitized by CjOOQ lC 



I. Ixx, Ixxi.] ROMANAE ECCLESIAE. 1 13 



LXX. 

Si fuerit bapHzandus^ accedens sacerdos didt ei'^ Oratianem R. 

et Symbolumy et catechizat eum his verbiSy imposita manu ^^^' ^^^* 
capiti eim : deinde dicithanc orationem super eum : Nec 
te lateat ' Satanas, sicut scriptum est in Sabbato. 

Te, Domine, supplices exoramus ut visitatione tua sancta R. 
593erigas ad te»hunc famulum tuum, ne adversario liceat Mut.Ub.Y 
usque ad tentationem animae^ pervenire: sed^ sicut in cap. i. 
lob terminum pone, ne inimicus de anima huius sine 
redemptione baptismatis incipiat triumphare. DifTer, 
Domine, exitum mortis^, et spatium vitae distende. 
Releva^ quem perducas ad baptismi sacramentum "^, ne 
redemptioni tuae inferas damnum. ToUe occasionem dia- 
bolo triumphandi, et reserva quem triumphis compares^ 
Christi, ut sanus tibi in ecclesia tua gratia baptismatis 
renascatur, facturus cuncta quae petimus. Per. 

^ Gerb. omits H which in R. ii veiy fiaint, but can still be read. * laUt 

R. ; V. as text here and in Ixxii infra. R. places ' Nec te latet Satanas sicut 
scriftum est in Sabb, Sco* (sic) afler the words eapiti eius and before deinde 
dicit^ &c. Gell. does not contain the direction in this form, but places the 
prayer 7>, Domine^ supplices before the redtal of the Lord's Prayer and the 
CrMd, which are followed by the exorcism Nec te laiet, The order in the 
repetition of the mbric in V. R. (see bcxii infra) is the same in both texts, 
agreeing with that of V. here. ' Gell. omits animae, * R. inserts in ; 

C^b. reads inec; V. Gell. as tezt. ' R. inserts oui iudicas defuturis ; 

V. Gell. as text. * distendere, Leva Gell. ; R. nas extendere. releva, 

* sacramenti V. ' in quem triumphes cumpares R. ; quem triumphis 

comparare Gell. ; V. as text 



LXXI. 

Item ad catechumenum ex pagano faciendum*. 

Gentilem hominem cum susceperis^ inprimis'^ catechizas eum r. 

divinis sermonibus, et das ei monita \ quemadmodum ^^^ '54. 
post cognitam veritatem vivere debeat Post haec facis 
eum catechumenum : exsufflas in faciem eius^ et facis ei 
crucem infronte ^ : imponis manum super caput eius his 
verbis. 

Accipe signum crucis tam in fronte quam in corde*: 
sume fidem cadestium praeceptorum : talis esto moribus, 
ut templum Dei esse iam possis : ingressusque ecclesiam 
Dei, evisisse te laqueos mortis * laetus agnosce. Horresce 
idola: respue simulacra: cole* Deum Patrem omnipo- 

I 



Digitized by CjOOQ lC 



114 UBER SACRAMENTORUM [L Ixrii. 

tentem, et lesum Christum Filium eius, qui vivit cum Patre 
et Spiritu sancto'', per omnia saecula saeculorum. 

Sequitur oratio^. 
Te deprecor, Domine saiicte, Pater omnipotens, aeteme 
Deus, ut® huic famulo tuo, qui in saeculi huius nocte 
vagatur^® incertus et dubius, viam veritatis et agnitionis 
tuae " iubeas demonstrari ^' ; quatenus reseratis oculis 
cordis sui ^^ te unum Deum Patrem in Filio et Filium in 
Patre cum sancto Spiritu ^^ recognoscat, atque huius con- 
fessionis fructum et hic et in futuro saeculo percipere 
mereatur ^*. Per. 

Inde^^ vero^ postquam gustaverit medicinatn salis^ et ipse 
se^'' signaverit^ benedicis ** eum his verbis : 

R. «Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme Deus, qui es, 594 

G«rb. 255. g^ 19 gjg^g^ g^ permanes usque in finem, cuius origo nescitur, 
nec finis comprehendi potest ; te, Domine, supplices invo- 
camus super hunc famulum tuum, quem liberasti de errore 
gentilium et conversatione turpissima. Dignare exaudire 
eum qui tibi cervices suas humiliat; perveniat ad lavacri 
fontem, ut renatus ex aqua et Spiritu sancto ^, expoliatus 
veterem hominem induatur novum, qui secundum te creatus 
est ; accipiat vestem incorruptam et immaculatam, tibique 
Domino nostro servire mereatur '*. Per. 

^ This section does not appeftr in the Ordo from Codez Gellonensis. ' R. 
omits inprimis, ' da ei tnonitd R. * R. inserts et. • R. omits 

mortis, • respice siihul agricolam Gerb. ; but R. has really the reading of 

the text ^ sancto Spiritu R. • R. omits this rubria * R. omits 

Deusj ut. >• vacatur V. ; vocatur R. ; Tommasi emends as text " R. 

omits tuac. " demonstrare V. R. " /«• R. " Spiritu sancto R. 

" mereantur V. ; R. as text *• Deinde R- " Gerb. omits se ; there 

is perhaps a trace of the word in R. '• benedices R. *• R. inserts qui, 

** R. omits sancto. 



Lxxn. 

Item ad succurrendum catechumenum infirmum^. 
R. Si baptizandus * fuerit, accedens sacerdos dicit super eum 

Cf ^Mwt.^ ^tf/ww^J quae supra scriptae sunt; et tradit ei Symbolum 

llb. L et Orationem ; et catechizat eum his verbis ^ : Nec te 

**^" '' lateat * Satanas : et reliqua sicut supra * in nocte sancta 

scriptum est, Inde saliva • oris sui*' cum digito Hangit^ 

nares et aures, et dicit ei ® ; 



Digitized by CjOOQ lC 



I.lxxiii.] ROMANAE ECCLESIAE. 115 

Efieta, quod est adaperire, in odorem ^^ suavitatis, Tu 
autem effugare, diabole, appropinquavit ^^ enim iudicium 
Dei. 

Deinde tangit^ ei pectus et inter scapulas de oleo exordzato 
sub has interrogationes ** ; 
Abrenuntias Satanae? 
Resp. Abrenuntio. 
Et omnibus operibus eius ? 
Resp. Abrenuntio. 
Et omnibus pompis eius ? 
Resp. Abrenuntio. 

^ So both R. and V. (migranimatically). Both agree in giving at this point 
the recapitnlation of a tormer lubric in a slightlT duerent ahape (see note ' on 
Ixz suprd). * bapHMOtus R. ' verbibus V. « latet R. Gell. 

• super V. ; R. as text. • salioo V. "^ tuiR. » tangts R. 

* dueseiR.; didtadaureGe\L;y.BstCTt ^ odoreR. ^^ adpro- 
pinquabit V. ; R. Gell. and V. in xlii supra as text. ^ kas oraiiones R. ; 
V. as text (both ungianmiatically). Gell. gives moie predse directions, making 
the Unction and the Interrogations concnrrent. 



Lzxin. 

Quum autem expoliatur infirmus^ benedicit fontem. 

Incipit oratio\ 
Exaudi nos, omnipotens Deus, et in huius aquae sub- R. 
stantiam tuam * immitte * virtutem, ut abluendus per eam ct^Martf 
et sanitatem simul et vitam mereatur aetemam. Per. Uh. L 

cap. i. 

595 Item Benedictio aquae ad succurrendum. 

Exorcizo te, creatura aquae, per Deum vivum, per Deum 
sanctum, per Deum totius dulcedinis creatorem, qui te in 
principio verbo separavit a terra, et in quatuor fiuminibus 
dividens totam terram rigare praecepit. Adiuro te per 
lesum Christum Filium eius unicum, Dominum nostrum, 
ut efficiaris in eo qui in te baptizandus erit fons aquae 
salientis in vitam aetemam, regenerans eum Deo Patri et 
Filio et Spiritui sancto : qui venturus est iudicare vivos et 
mortuos et saeculum per igpiem. 

^ benedicit fontem incif. OraS. R. ; benedicit aqua dicens : Dominus vobiscum. 
J^. Et cum spiritu tuo. Deinde dicit : Oremus. Et (ticit GtlL Theprayers 
and Bcnedictfons which foUow in this and the two succeeding sections ot V. are 
only indicated by their first words in the Ordo from Cod. Gellonensis. 
• tua V. ' immisce R. 



I % 



Digitized by CjOOQ lC 



J l6 LIBER SACRAMENTORUM [I. I«iv, Irxv. 

LXXIV. 

Item alia ad succurrendum ^ 

Adesto, Domine, tuis adesto muneribus, ut quod nostro 
est gerendum servitio tuo impleatur auxilio. Per 
Dominum. 

Sequitur benedictio, 

Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme Deus, aqua- 
rum spiritalium sanctificator, te suppliciter deprecamur, ut 
ad hoc ministerium humilitatis nostrae respicere digneris, 
et super has abluendis aquas^ et vivificandis hominibus 
praeparatas angelum sanctitatis emittas, quo peccatis vitae 
prioris ablutis^ reatuque deterso, purum sancto Spiritui 
habitaculum in regeneratis procuret. Per Dominum nos- 
trum. 

' cuccurrmdum V. This Collect and Benediction are omitted in R. and 
only indicated by their first words in Mart^ne. ' aquis V. ' abluti V. 

LXXV. 

Item alia Benedictio^ 

R. Exorcizo te, creatura aquae, in nomine Dei Patris omni- 

^n ii!^^ potentis et in nomine lesu Christi Filii eius, et Spiritus 
>^3- sancti. Omnis virtus adversarii, omnis incursio diaboli, 

omne phantasma eradicare et efiugare ab hac creatura 
aquae, ut fiat fons salientis ^ in vitam aetemam : et ^ quum 
baptizatus fuerit^ fiat templum Dei vivi in remissione^ 
peccato»rum. Per Dominum nostrum lesum Christum 596 
Filium tuum, qui venturus est iudicare vivos [et mortuos •] 
et saeculum per ignem. y 
R. Et'^ antequam perfundas eum aqua interrogas ei ® verba 

Gerb.266. Symboli et dicis\' 

Credis in Deum Patrem omnipotentem ? 

Resp. Credo. 

Credis et in lesum Christum, Filium eius unicum, 
Dominum nostrum, natum et passum ? 

Resp. Credo. 

Credis et in Spiritum sanctum, sanctam ecclesiam*^, 
remissionem peccatorum, carnis resurrectionem " ? 

Resp. Credo. 



Digitized by CjOOQ lC 



I.Ixxv.] ROMANAE ECCLESIAE. 117 

Et quum interrogas^ per singulas vices mergis eum tertio 
in aqua ". Postea, quum ascenderit afontey infans signatur 
a presbytero in cerebro'^^ de chrismate^ his verbis: 

Deus omnipotens, Pater Domini nostri lesu Christi, qui 
te regeneravit ex aqua et Spiritu sancto ^*, quique dedit tibi 
remissionem omnium peccatorum, ipse te liniat ^^ chrismate 
salutis in Christo lesu in vitam aetemam ^^. y 

Resp. Amen. 

Posteay si fuerit oblatay agendae sunt missae ", et com- 
municat^^; sin autem, dabis ei tantum sacramenta corporis 
et sanguinis Christi, dicens : 

Corpus Domini nostri lesu Christi sit tibi in vitam 
aetemam ^*. 

Et das ^ ei orationem ita dicens : 

Omnipotens sempiterne Deus, qui regenerasti famulum 
tuum ex aqua et Spiritu sancto, quique dedisti ei remis- 
sionem omnium peccatorum, tribue ei continuam sanitatem 
ad agnoscendam unitatis tuae ^ veritatem. Per Dominum 
nostrum. 

Omnipotens^ et misericors Deus, maiestatem tuam 
supplices deprecamur, ut famulum tuum digneris serenis 
aspectibus praesentari ^' : et cui donasti baptismi sacra- 
mentum, longaevam tribuas sanitatem. Per Dominum 
nostrum. 

Deinde consignatur ab episcopoy in his verbis: Cf. xliv 

Deus omnipotens, Pater Domini nostri lesu Christi, qui "^^* 
regenerasti famulum tuum ex aqua et Spiritu sancto, quique 
dedisti ei remissionem omnium peccatorum, tu, Domine, 
697emitte** in eum Spiritum • sanctum tuum Paraclitum, et 
da ei spiritum sapientiae et intellectus, spiritum consilii et 
fortitudinis, spiritum scientiae et pietatis; adimple eum 
spiritum ** timoris Dei et Domini *• nostri lesu Christi ; et 
iube eum consignari signum^^ crucis in vitam aeteraam. 
Per eundem Dominum nostrum lesum Christum, cum quo 
vivis et regnas in unitate Spiritus sancti. y 

Postea signat eum infronte de chrismate^ dicens : 

Signum Christi in vitam aetemam. 

Resp. Amen. 

Pax tecum. 

Resp. Et cum spiritu tuo. 



Digitized by CjOOQ lC 



1 1 8 LIBER SACRAMENTORUM [I. Imvi, bavii. 

* This Beoediction appean (with the same title) in R., and (with the rnbric 
Bentdicis aquam kis verbis) in Mnratori's Gr^orian Sacramentary ; the latter 
form (dted as Mnr.) shows one or two variationsi the tezt of R. corresponding 
dosely with that of V. ' fons salienHs so V. R. ; fons saJiens Mur. 

Perhapsy^ aquae salienHs is the trae reading. * »/ R. ; V. Mnr. as text. 

Tommasi snggests in a marpnal note the reading qui ex ea (for quum). 

* Something seems to be wantmg here in the text of V., with which R. agrees. 
Mnr. inserts hicfamulus Domini. ' remissime so V. ; R. Mur. Gerb. bave 
remissionem, * V. omits et mortitos, R. stops at ven/urus est. The end- 
iog does not fit with the danse preceding. * The remainder of the section 
is not fonnd in Muratori's Gregorian text, bnt the gieater part of it appears in 
R., agreeing closely with V. • eum Gerb. ; V. R. as text. • Symboli, 
dieens R. '• sancta ecclesia V. (ungnunmatically) ; sanctam ecclesiam 
catholicam R. " R. adds et vitam aetemam ? ^ tertio in aqua^ 
et cum interrogas ei per singulas vices merfis eum R. ^* R. omits in 
cerebro, ^* R. at this pomt abbreviAtes the form with Et reliqua. 
*• lineat V. (see note • on xliv supra). " inta aetema V. here (nngram- 
marically) ; in xliv supra as text ^ agenda est missa R. *• commu» 
nicant R. " R. tiddsEt &. Amen. "• dii^ V. ; R. as tcxL •* R. 
omits tuae. •• R. omits this prayer, and also (as in the Ordo for Easter 
£ven) the form of Confirmation. " So V. ; the addition of tuis before 
praesentariy snegested by Tommasi, does not seem to be all the alteration 
reqnired to nuuce the text run smoothly. •* immitte V. in xUv supra. 
•^ spiritum so V. (ungrammatically) both here and in xliv supra. •• Dei 
in nomine Domini V. in xliv supra. ^ signum, so V. (ungrammatically) ; 
the danse is omitted in xliv supra. 

LXXVI. 

Ad Succurrendum. Benedictio olei exorcizati^ 

Cf. Leofr. Exorcizo te, creatura olci, per Deum Patrem omnipo- 
^5^* tentem, qui fecit caelum et terram, mare et omnia quae in 

eis sunt. Omnis virtus adversarii, omnis exercitus diaboli, 
omnis incursus, omne^ phantasma Satanae eradicare et 
efTugare ab hac creatura olei, ut fiat omnibus qui ex eo 
ungendi sunt in adoptione * filiorum per Spiritum sanctum, 
in nomine Dei Patris omnipotentis, et in caritate lesu 
Christi Domini nostri, qui venturus est in Spiritu sancto 
ludicare vivos et mortuos et saeculum per ignem. 

' This form appears, with some alteration, as the * Exordsmns olei * in the 
Order for consecrating the Chrism in the * Leofric Missal.* ' omnes V. 

* So V. (probably ungrammatically). 

LXXVII. 

Orationes* per singulas lectiones in Sabbato 
Pentecosten^. 

R. S. (i) Da nobis, quaesumus, Domine, per gratiam Spiritus 

Leon. 310. sa^cti novam tui Paracliti spiritalis observantiae disciplinam, 

Pam. ut mentes nostrae, sacro purgatae * ieiunio, cunctis reddantur 

37™ eius muneribus aptiores. Per Dominum nostrum. y 

Pam. 397. Leofir. xio. Ixxixtif^m. 



Digitized by CjOOQ lC 



I. Ixxvii.] ROMANAE ECCLESIAE. 1 1 9 

598 Sequitur lecHo in Genesis. 

Omnipotens sempiterae Deus, indeficiens lumen, qui R. S. (a) 
Spiritum tuum sanctum, quum super aquas in mundi* ^^ "^ 
creationis exordio ferretur*, humanae declarasti salutis (Amb.) 
auctorem, praesta quaesumus, ut idem Spiritus veritatis panl. 398. 
ecclesiae tuae dona multiplicet. Per Dominum. y ^^* '^°- 

Item de cantico Exodi. 

Deus, qui primis temporibus impleta miracula novi R. S. (4) 
testamenti luce reserasti, quod mare • rubrum forma sacri p^* ^^^* 
fontis existeret, et liberata plebs ab A^yptia servitute (Amb.) 
Christiani populi sacramenta praeferret, da ut omnes gentes piSi. 299. 
Israelis privilegium meritum^ fidei consecutae, Spiritus tui L«ofr-"o« 
participatione regenerentur®. Per. y 

Item de cantico Deuteronomii \cuni\ ® lectione. 

Deus, gloriatio fidelium et vita ^^ iustorum, qui per R. s. (5) 
Moysen famulum tuum nos quoque modulatione ^^ sacri ^^'^^' 
carminis erudisti, in universis gentibus misericordiae tuae Leofr. no. 
munus operare, tribuendo beatitudinem auferendo ^^ terro- 
rem, ut qupd praenuntiatum est ad supplicium in remedium 
transferatur aetemum. Per Dominum. y 

Item de cantico Esaiae cum lectione. 

Omnipotens sempiterne Deus, qui per unicum Filium R. s. (6). 
tuum ecclesiae tuae demonstrasti te esse cultorem, ut^^ ^^llt, 
omnem palmitis^* fructum in eodem Christo tuo, qui vera Leofr. na 
vitis est, efferentem^* clementer excolens, fructus afferat 
ampliores ", fidelibus tuis, quos velut vineam ex A^ypto 
per fontem baptismi pertulisti ^'^, nuUae peccatorum spinae 
praevaleant; ut Spiritus tui sanctificatione muniti^* per- 
petua fruge ditentur. Per. y 

Domine ^^ Deus virtutum, qui collapsa reparas et reparata R. s. (aft. 
conservas, auge populos in tui nominis sanctificatione reno- ocrb^iaA 
vandos ; ut omnes qui diluuntur sacro baptismatC) ^ tua Pam. 299. 
semper inspiratione dirigantur. Per. y 

' OrtUio V. ■ Pentecosten, 80 V., ungrammatically, milcss Pentecosten 

is regarded as indeclinable. The series of CoUects in R. S. Gerb. Leofr. agrees 
with that in the supplementary portion of Maratori'8 Gregorian Sacramentary 
(JLit. Rom, Vet. iL 150-152), except that Leofr. omits one Collect, which S. 
Gerb. Mnr. give as an altemative to the last in the series of Leofr. AU the 
CoUects of the series in the text are inclnded in R. S. Gerb. Mur., all bnt the last 
in Leofr. But V. omits the CoUect which in R. S. Gerb. Mur. is altemative with 
the last, and also two Collects (and the corresponding lections) from the earlier 
part of the series. Pam. (Amb.) has the first three Collects of V. in the same 



Digitized by CjOOQ lC 



lao LIBER SACRAMENTORUAf [I. Ixxviii. 

order as the first three of its own series. ' puriJUatae V. in Ixzix it^ra ; 

pyrificanU Gerb. Pam. ; V. R. S. Leon. Pam. (Amb.) Leofr. as text. 
* mufidanae Pam. • fereretur V. (S^ ?) ; ferreretur R. * ut et mare 

Pam. (Amb.). ^ merito S* Gerb. Pam. (both texts) Leofr. ; V. R. (S' 7) at 

text (imgrammatically). * regnentur V. ; R. S. (^erb. Pam. (both texts) 

Leofr. as text * V. omits cum which is restored from the next rabric. 

»• vitae V. " modulationem Leofr. " offerendo V. » Tom- 

masi proposes to omit ut here, and inseit it htiattfructus afferat. Bnt V. R. S. 
Gerb. Pam. Leofr. agree in the order. Either the grammar or the text of the 
Collect is cormpt, and it is not clear how it shoold & emended. '* palmitem 
S^Gerb. Pam. /a/mf/»mLeofr.; V.R.S^astext(mignunmatically). ^ affe- 
rentem R S. Gerb. Pam. ; V. Leofr. as text. *• fructus conferens ampliores 
Pam. \ fructus afferrefacias amplieres S* Gerb. ; V. R. Leofr. as text ; an erasure 
in S^ ^^ iranstulisti R. S. (^erb. Pam. ; V. Leofr. as text. ^ mundati 

S* ; mundique Gerb. ; V. R. S^ Pam. Leofr. as text ^ It appears from R. S. 
Gerb. Pam. that this Collect was preceded by Ps. xli. ** Pam. inserts in, 

LXXVIII^ 

ITEM IN VlGILIA DE PENTECOSTEN *. 699 

Ad Missa ^ 
R. S. Deus, qui ecclesiam tuam novo semper fetu multiplicas, 

GerK94, concede famulis tuis ut sacramentum tuum* vivendo 
Pam. 375. teneant, quod fide perceperunt*. Per. y 

Men. 77- 

R, s. Deus •, cuius Spiritu totum corpus ecclesiae multiplicatur 

Pama"! ^ regitur, conserva in novam^ familiae tuae progeniem' 

Men. 98. sanctificationis gratiam quam dedisti, ut corpore et * mente 

fAmb.) renovati^, in unitate fidei ferventes tibi, Domine, servire 

379- mereantur ^^. Per. 

G^6,7. Seoreta. 

R. S. Virtute sancti Spiritus, Domine, munera nostra continge, 

Gerb. 125. ut quod solemnitate praesenti ^^ suo nomini ^^ dedicavit, et 

(Amb.) intelligibile nobis faciat et aeternum. Fer. 

379. Sacr. Gall. 874. 

Leon. 318. VD. Per Christum Dominum nostrum. Qui ascen- 

Cf R S 

Gcrb. 135. dens^^ super omnes caelos sedensque ad dexteram tuam, 

Pam. 398. promissum Spiritum sanctum in filios adoptionis effudit^*. 

Unde laetantes inter altaria tua, Domine virtutum, hostias 

tibi laudis offerimus per Christum Dominum. Quem 

laudant. y 

Infira aetioneiu. 

R. S. Communicantes et diem sacratissimum Pentecosten ^* 

Men. 97.^ praevenientes, quo Spiritus sanctus apostolos^' plebemque 
Leon. 318. credentium praesentia ^^ sqae maiestatis implevit. Sed et 

memoriam. y 
SeeLeon. Item infra actionem Hanc igitur dicis sicut et in nocte 
^' ' sancta^ et de creaturis benedicendis. 



Digitized by CjOOQ lC 



LUxix.] ROMANAE ECCLESIAE. lai 

Fostoommtm. 
Concede [quaesumus]'®, omnipotens Deus, ut paschalis R.S.(a/»*«.) 
pcrceptio "^^ sacramenti mentibus nostris continua ^® perse- ^^' ^^^' 

veret*^. Per Dominum. y. Miss.GaU.a75. Men.77. Pam.(Ainb.)38o. Cf.xlvi«/ni. 

^ Two Missae for the Vigil appear also in S.| the contents of which cone- 
tpond to some extent with those of this section and that which follows it The 
fonner of the two Missae in S. has the heading < Orl. ad MiS. P'. Ascensam Fon. 
Stacio ad Lateranis ' (jfV). The second is headed simply ' Item alia Missa,* bnt 
the reyiser has added * Ixifira Ebd.', and this addition appears also in Gerbert^s 
texL R. has not this second Missa, ' PenUcosten. So V., perhaps 

nngranmiatically, bnt see note ' on Ixxvii. ' Ad Missa, So V. ungram- 

matically. * R. S. Gerb. Pam. Men. omit tuum ; V. as text ' perci- 

perint V. ; R. '\ia& perdpebant, * Domine sancte Pater omnipotens aeteme 

Deus Miss. Goth. ^ nova . . .progenie Pam. (both texts) Men.; R. S. 

Gerb. Miss. Goth. as text (ungrammatically). ' Pam. omits corpore et ; 

R. S. Gerb. Miss. Goth. Pam. (Amb.) Men. as text. * Miss. Goth. alten 

the ending to suit the position of the prayer as Collectio ad Pacem, ^ me- 

reamur Pam. (both texts). " soUmnitate Quinquaginsimae Sacr. GalL 

^ tuo nomini R. S. Gerb. ; suo nomine V. ; Sacr. Gall. Pam. (Amb.) as text. 
1' ascendit Leon. ; V. R. S. Gerb. Pam. Men. as text. ^ effundet R. The 

parallel pre£ace in R. S. Gerb. Pam. Men. does not agree with the text after 
this point ^ Pentecosten sacratissimum Leon. ; sacratissimum Pente- 

costes S» Gerb. Men. ; V. R. S* as text " apostolis V. " prfsenciae 

V. " quaesumuSf omitted here by V., is restored from xlv supra^ R. S. 

Gerb. Pam. (Amb.). " petfeccio V. ; R. S. Gerb. Mias. GaU. Pam. (both 

texts) V. in xlv supra as text. * continua in nostris mentibus R. Gerb. 

Pam. Men. Miss. UaU. ; continuata in nostris mentidus V. in xlv supra, S. ; V. 
here, Pam. (Amb.) as tcxt ** perseverent V, 



600 ITEM ALITER IN VIGILIA PENTECOSTEN ^ 

Concede nobis, Domine, praesidia militiae Christianae R.S.(a/x^^) 

sanctis inchoare ieiuniis ; ut contra spiritales nequitias pug- r^^-?" ^^ 
naturi^, continentiae muniamur auxiliis. Per. y Leon. 319. ixxxiiiw^i». 

Da nobis, quaesumus, Domine, per gratiam sancti Spiritus R.S.(a/^i.) 

novam tui Paracliti spiritalis observantiae disciplinam, ut Leon. 319*. 

mentes nostrae sacro purificatae ^ ieiunio, cunctis reddantur J*™; ^97- 

. x^ -r^ . Leotr. iio. 

eius munenbus aptiores. Per Dommum. y Pam. (Amb.) 378. ixxviijK/ra. 

Seoreta. 

Hostias populi tui, quaesumus, Domine, miseratus S. 

intende, et ut tibi reddantur acceptae, conscientias nostras ^JJ^ ^"^" 

sancti Spiritus salutaris emundet adventus*. Per. Men, 97. Leon. 320. 

VD. Qui sacramentum paschale'^ consummans, quibus S. 

per • Unigeniti tui consortium filios adoptionis esse tribuisti, Pm/g"o." 

pcr sanctum Spiritum^ largiris dona gratiarum, et sui Men. 97. 
coheredibus Redemptoris iam nunc supemae pignus 
hereditatis impendis, ut tanto se certius ^ ad eam ® confi- 



Digitized by CjOOQ lC 



122 LIBER SACRAMENTORUM [Llxxx. 

dant ^® esse venturos, quanto in eius participationem profe- 
cerint Propterea^^ y 
Infra actionem^ ut supra. 

Item Fofltoominan. 
s. Sacris caelestibus, Domine, vitia nostra purgentur, ut 

Leon. 317! niuneribus tuis possimus semper aptari. Per. 

R. s. Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut Spiritus " ad- 

Bua. ao8* veniens maiestatem nobis Filii tui manifestando clarificet. 

399- Per^*eundem. y 

Men. 97. 

' Scc notes * and ■ on Ixxviii supra, ■ pugnari V. YitTt^ pugtutrt V. 

in Ixxxiii infra ; R. S. Gerb. Leon. as text. ' purgatae V. in Ixxvii supra, 

R. S. Leon. Pam. (Amb.) Leofr. ; puriJUantt Gerb. Pam. ; V. here as text. 

* advenius emundet Leon. ; V. S. Gerb. Pam. Men. as text. * sacra- 
nunta paschalia S* Gerb. ; V. S* Pam. Men. as text. • eis quos per S* 
Gerb. ; V. S^ Pam. Men. as text. ^ spiritum sanetum Pam. Men. ; V. S. 
Gerb. as text * tanto secreHus V. (S^ f) ; S* Gerb. Pam. Men. as text. 

* eum Gerb. Pfem. Men. ; V. S. as text. >* S^ inserts se. " quanto 
u seiumt ab eo redemptos et {eiusdem Pam.) saneti Spiritus infusione ditatos, 
Et ideo S* Gerb. Pam. Men. ; V. as text (probably ongrammatically) ; an 
erasure in SK ^ Spiritus sanctus S* Gorb. Pam. (399) Men. ; sanctus 
Spiritus Pam. (298) ; V. R. S^ as text. " R. ends with Qui tecum et cum 
aomino, &c. 

I.XXX. 

Orationes et Preces Domintca Pentecosten \ 

R. s. Omnipotens sempiteme Deus, qui paschale sacramentum 

LTOn.316. quinquaginta dierum voluisti mysterio contineri, praesta 

Pam. ut gentium facta dispersio divisione* linguarum ad unam 

381? confessionem * tui • nominis caelesti munere congr^etur *. 601 

Men.98. per. y 

R.S. Deus, qui sacramento festivitatis hodiemae universam 

^^ '^' ecclesiam tuam in omni gente et natione sanctificas, in 
Men.Jl9. totam mundi latitudinem Spiritus tui sancti ^ dona de- 
laS.] ' ' funde*, ut^ quod inter ipsa evangelicae praedicationis 

exordia operata est divina dignatio nunc quoque per 

credentium corda defunde*. Per. y 

Seoreta. 
S. (alidi.) Mentes nostras, quaesumus, Domine, Spiritus sanctus ® 
Pam.301. divinis praeparet^^ sacramentis, quia ipse est omnium 
Men. 100. remissio ^^ pcccatorum- Per Dominum nostram. y 

Leon. 331. 

S. (alidi.) Furificet nos, quaesumus, Domine ^\ muneris praesentis 
Sm'i>f.' oblatio, et^* dignos sacra partidpatione perficiat. Per 

Men. 99. Dominum. y 
Leon. 331. 



Digitized by CjOOQ lC 



I.XXX.] ROMANAE ECCLESIAE. 123 

VD. Quia hodie sancti Spiritus celebramus adventum. R. S. 
Qui^* principiis nascentis ecclesiae^* cunctis gentibus im- p^^* " * 
buendis et Deitatis scientiam indidit et loquelam, in diversi- (Amb.) 
tate donorum mirabilis operator unitatis^'*, variarumque 
gratiarum tributor^^ idcm et unus effector" et^® praedi- 
cantium dispensator ipse linguarum. Quem laudant 
angeli*^ 

Infin^ aotioneni. 

Communicantes, et diem Fentecosten sacratissimum r. s. 
celebrantes, quo Spiritus sanctus apostolos plebemque ^^^f^t, 
credentium praesentia suae maiestatis implevit. Sed et Men. 97. 
memoriam. ^' ^'^' 

Hanc igitur oblationem. Bicis sicut in nocte sancta, 

Fostoomman. 
Sacris caelestibus, Domine, vitia nostra purgentur, ut S. 
muneribus tuis possimus semper aptari. Per. Leo^ j,y hSxfupra. 

Ad Fopulum. 

Praesta, quaesumus, Domine, ut a nostris mentibus et ^ R. S. 
camales amoveat Spiritus sanctus^ affectus, et spiritalia p^.'3oV.' 
nobis dona^* potenter infundat. Per Dominum. Mcn. 101. 

Adesto, Domine, quaesumus, populo tuo, et quem S. (o/sK) 
mysteriis caelestibus satiasti^*, ab hostium incursione^ Pmi. 301.' 
defende. Per Dominum. y Mcn. 99. 

' Leon. 3ao. 

^ Pentecosten, So V. R. ' divisumes V. ; divisio (preceded by erasnre 

of perhaps two letters) S^ ; R. Leon. S* Gerb. Pam. (Amb.) Men. as text. 
' ad unae cmfessime V. ; ad une confessionem R. ; S. Leon. &c. as text 
* congregeniur V. ; R. S. Gerb. Leon. Pam. (Amb.) Men. as text. * Pam. 

Men. omit sancti. * diffunde R. Gerb. Pam. Men. ; V. S. as text. S. 

Gerb. Men. end the CoUect at this point. Pam. sives the clause foUowing, 
from a single MS. R. also contains the clause, ^imich may have come from 
a confusion with another CoUect (see Gerb. p. laS). ^ et Pam. ; V. R. as 

text. * diffunde R. Pam. ; V. as text * sanctus Spiritus Leon. 

" reparet S. Gerb. Pam. Men. (all making the prayer a Postcom.) ; V. Leon. as 
text " remissio omnium S. Gerb. Pam. Men. ; V. Leon. as text. *' Domine 
fuaesumus S. Gerb. Pam. ; V. Leon. Men. as text. ^ ut Leon. ^* S* 

Gcrb. insert in ; V. R. S^ Pam. ( Amb.) as text " S* Gerb. insert principihus 
eiusdem ecclesiae ; V. R. S' Pam. (Amb.) as text. ^ Gerb. inserts donavit, 

^^ distrihutor R. S. Gerb. Pam. (Amb.) ; V. as text " idem etfidei unius 

effector Pam. (Amb.) ; V. R. S. Gerb. as text. ^ in ore (omitting et) S* 

Gerb. ; V. R. S* Pam. (Amb.) as text. * Per Christum Dominum R. S*. 

Et ideo cum S» Gerb. Propterea profusis &c. Pam. (Amb.). " S. Gerb. 

Pam. Men. omit et ; R. also omits mentibus ; V. as text " Men. omits 

sanctus. " dona nobis Gerb. '* imbuisti R. S. Gerb. Pam. Men. 

Leon. ; V. as text " ^rore R. S. Gerb. Pam. Men. Leon. ; V. as text 



Digitized by CjOOQ lC 



1 24 UBER SACRAMENTORUM [L xxxi, Ixxxii. 

IiXXXI. 

ITEM ORATIONES AD VeSPEROS INFRA OCTAVAS 602 

PENTECOSTEN^ 

S. Deus, qui discipulis tuis ^ Spiritum sanctum Paraditum 

i?7T*' in ignis fervore tui amoris * mittere dignatus es, da populis 

Pam. tuis in unitate fidei esse ferventes, ut in tua semper di* 

381. lectione permanentes * et in fide inveniantur stabiles et in 

Pam. 300. opere efficaces. Per. 

Men. 99. '^ 

R. s. Omnipotens sempiteme Deus, deduc nos ad societatem 

Pi^.'a8o.' caelestium gaudiorum, ut Spiritu sancto renatos regnum 

Men. 8a. tuum facias* introire, atque eo* perveniat humilitas gr^is 

VI supra, ^^ praecessit celsitudo ^ Pastoris. Per. y 

S. Adsit nobis, quaesumus, Domine^ virtus Spiritus sancti, 

GCTb.*ia8. quae® et corda nostra clementer expurget, et ab omnibus 
Pam. 301. tueatur^^ adversis. Per DominunL y 

Men. 99. 
Leon. 321. 

R. s. Mentes nostras ^^, Domine, Spiritus ^^ Paraclitus qui a te 

Gerb. laS. P^ocedit iUuminet et inducat in omnem, sicut tuus promisit 
Pam. 301. Filius, veritatem. Per. y 

Men. 100. 

R. s. Sancti Spiritus, Domine, corda nostra mundet infusio, et 

r5T'L* 3ui roris ubertate^' fecundet. Per Dominum nostrum. y 

lierD. 137« 

Pam. 398. Men. 98. 

R. S. Concede nobis, misericors Deus, ut sicut ^* nomine Patris 

Gerb la?. 

Pam. 300.* et Filii divini ^* generis inteliigimus veritatem, sic in Spiritu 

sancto totius cc^oscamus substantiam Trinitatis. Per. 

* So V. 'The correspondmg section of S. is headed simply • Alias Orat' (jiV). 
So also in R., which omits one prayer included in S. ' discipulis Christi 

Filii tui S^ Gerb. ; V. S^ Pam. (both texts) Men. as text. ' tui amore 

Pam. ; in Pam. (Amb.) specie is inserted (conjectnrally) after ignis; Men. omits 
tui amoris ; V. S. Gerb. as text (S* hzsfervorem), * ut in tua se perma- 

nentes V. ; ut permanentes Pam. ; S. Gerb. Pam. (Amb.) Men. as text 
• triduas V. in Ivi supra, • See note " on Ivi supra. ^ processit/ortitudo 
V. in Ivi supra ; R. hB& processit, ' Domine quaesumus S. Gerb. Pam. Men. 
Leon. ; V. as text. " aui V. ; S. Gerb. Pam. Men. Leon. as text. ^« tue- 
antur V. " S. GeA. Pam. Men. insert guaesumus. " Gerb. Pam. 

Men. omit Spiritus. ^ sui roris intima aspersione R. S. Gerb. Pam. Men. ; 
V. as text. ^* S* Gerb. Pam. insert in ; V. R. S^ as text " devino V. 



T.yXXTI, 

Denuntiatio Ieiuniorum* Quarti, Septimi, et 
Decimi Mensis. 

R. S. Anniversarii *, fratres carissimi ^ ieiunii puritatem, qua 

^."icfs! ^^ corporis acquiritur et animae sanctitas, nos commonet 



Digitized by CjOOQ lC 



Lxmii.] ROMANAE ECCLESIAE. 125 

illius mensis instaurata devotio. Quarta ig^tur et sexta 
feria, soUicite^ convenientes occursu, ofTeramus Deo 
spiritale ieiunium ; die vero sabbati ^ apud beatum Petrum ^, 
cuius nos intercessionibus credimus adiuvandos, sanctas 
vigilias Christiana pietate celebremus ; ut per hanc institu- 
603 tionem salutiferam peccatorum • sordes^ quas corporis fra- 
gilitate contrahimus "^, ieiuniis et eleemosynis abluamus, 
auxiliante Domino nostro lesu Christo, qui cum Patre 
et Spiritu sancto vivit et regnat Deus, per omnia saecula 
saeculorum ^. 

liem aliter •. 

Illius^^ mensis ieiunia in hac nobis sunt hebdomada^^ S. 
tenenda: ideoque hortamur sanctam fidem vestram, ut Men. «^. 
quarta^^ sexta vel septima feria^* ieiunemus; quatenus 
divinis inhaerendo mandatis, propitiationem Dei nostri 
perseverantia debitae ^* servitutis obtineat. Per ^*. 

^ R. S. Gerb. Men. insert Primi, ' aHniversaria V. R. ; anniversariam 
Men. ; S. Gerb. as text ' dikcHsnmi R. S. Gerb. ; V. Men. as text. 

* solliciti V.; soUicitate R.; soUicito S. Gerb. Men. ^sabbato R. SK 

* Men. inserts apostolum, "* contraimus V . ; contrahemus R. S^ ; con- 
traximus S' Gerb. ; Men. as text. * S. Gerb. add Amen. ' In Ger- 
beit*8 text (foUow^ T.?), this form is headed *Item alia Gelas.* ; it is not 
contained in R. ^® lUi V. ^^ in hac hebdomada nobis sunt S. Gerb. 
Men. ; V. as text. ^ S. Gerb. insert et. " vel sabbato S* Gerb. ; V. 
S^ Men. as text. ^* perseverantiam devitf V. ^ Men. has the ending 
AuxiUante, &c. 

LXXyTII, 

INCIPIUNT Orationes et Preces Mensis Quarti'. 
Feria Quaria. 

Concede nobis, Domine, praesidia militiae Christianae K,S.{aUbi.) 

sanctis inchoare ieiuniis, ut contra spiritales nequitias pug- 9!^ ^^ 

naturi continentiae ^ muniamur auxiliis. Per. y Leon- 319- ixxix «</ra. 

Omnipotens et misericors Deus, apta nos tuae propitius S. 

voluntati, quoniam* sicut eius praetereuntes tramitem S^. /iil" 

deviamus, sic integro tenore * dirigamur *, ad illius semper Leofr. 3. 
ordinem recurrentes. Per. 

Da nobis mentem, Domine, quae tibi sit placita, quia S. 

talibus iugiter quidquid est prosperum ministrabis. Per. Men.'io6.' 

Seereta. 
Solemnibusieiuniisexpiatos^ suo^ nos, Domine, mysterio S. 
congruentes hoc sacrum munus efficiat^; quia tanto nobis Men. ic^. 
salubrius aderit®, quanto id ® devotius sumpserimus. Per. Leofr. 3. 



Digitized by CjOOQ lC 



126 LIBER SACRAMENTORUM \\.\nx^, 

s. VD. Post illos enim laetitiae dies quos in honore^® 

i^.]*' Domini a mortuis resurgentis, et in caelos ascendentis 

Men. io6. exegimus, postque ^^ perceptum sancti Spiritus donum, 

^00.333. necessaria etenim^' nobis^' ieiunia sancta provisa sunt, 

ut pura conversatione viventibus quae divinitus sunt 

ecdesiae coUata permaneant ^^. Per Christum Dominum 

nostrum. y 

FofltoommiiiL 604 

s.(Rui/f^'.) Quos ieiunia votiva castigant tua, Domine, sacramenta 
50. '^' vivificent^^ ut terrenis affectibus mitigatis facilius caelestia 
Leofr. 3. capiamus. Per. 
^^^^ AdPopulum. 

R.S.(a/f^'.) Gratias tibi referat, Domine, corde subiecto tua semper 
xxviii^. ecclesia, et consequenter obtineat, ut^* observationes 
antiquas iugiter recensendo ^* profidat in futurum. Per. 



Feria sexia. 

R. s. Ut nobis, Domine, terrenorum " frugum tribuas ^* uber- 

Meo^u^* tatem, fac mentes nostras cadesti fertiiitate fecundas. 

Lcofr.3.' Per. 

S. Fiat^® tua gratia, Domine, fructuosus^* nostrae devo- 

135O tionis afTectus, quia tunc ^ nobis proderunt suscepta ieiunia 

^?/ 3- si tuae sint placita ^ pietati. Per Dominum. y 

supra, 

Seoreta. 

R. s. Omnipotens sempiteme Deus, qui non sacrificiorum am- 

Mm^iwu' bitione placaris, sed studio piae devotionis intendis, da 
Leofr. 3- familiae tuae spiritum rectum et habere cor mundum, 

ut fides eorum haec dona tibi conciliet [et] ^ humilitas 

oblata*^ commendet. Per. 

Postoommun. 

R. s. Annue, quaesumus, omnipotens Deus, ut sacramentorum 

l^loi' tuorum gesta recolentes, et temporali securitate relevemur, 
Leofr. 3. et erudiamur I^^libus institutis. Per. 

Leon. 379. 

Ad Populum. 
R. s. Fideli populo, Domine, misericordiam tuam placatus im- 

M^iolf' pc"^de, et praesidia corporis copiosa tribue supph'canti. 
Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



I.lxxxiii.] ROMANAE ECCLESIAE. la; 



Sabbato in xii LecU 

Praesta, Domine, quaesumus, famulis tuis, talesque nos r. s. 
concede fieri'* tuae gratiae largitate, ut bona tua et fidu- Scn* w ' 
cialiter imploremus^, et sine difficultate sumamus. Per. Leofr. 5. 

Da, nobis, Domine, quaesumus'^ regnum tuum ius- R.S. 
titiamque semper inquirere, ut quibus indigere nos Mem!'io!f. 
perspicis ^ clementer facias abundare. Per. Leofr. 3. 

605 «Deus, qui nos de praesentibus adiumentis esse vetuisti ^ r. s. 
sollicitos, tribue, quaesumus, ut pie sectando** quae tua moi^icm?' 
sunt universa nobis salutaria condonentur. Per. Leofr. 5. 

Deus, qui misericordiam tuam ^ praevenis non petentes, R. s. 
da nobis affectum maiestatem tuam iugiter deprecandi, ut ^^'H^' 
pietate perpetua supplicibus potiora defendas ^^. Per. Leofr. 3. 

Deus, qui non^^ despicis corde contritos et afflictos s. 
miseriis, populum tuum ieiunii ad te devotione^^ cla- ^rO*' 
mantem propitiatus ^ exaudi, ut quos humiliavit adversitas Men. 107. 
attollat reparationis tuae prosperitas. Per. ^ * ^' 

Itempost Benedictionem ". 

Deus cuius adorandae potentia^ maiestatis flammae R.s.(a/s^'.) 
saevientis incendium sanctis tribus pueris in splendore ^ £^^^ ^^J' 
demutatum est animarum ^, ecclesiae tuae similibus adesto 
remediis, ut de gravioribus mundi huius adversitatibus 
propitiatione caelesti populus tuus ereptus exultet. Per. 

Seereta. 
Domine Deus noster, qui in his potius creaturis, quas r. s. 
ad fragilitatis nostrae praesidium ^* condidisti, tuo quoque ^^^* "^^' 
nomini*® munera iussisti dedicanda*^ constitui, tribue, Pam. 243. 
quaesumus, ut et vitae nobis praesentis auxilium, et aetemi- Lrofr.^^. 
tatis efficiant sacramentum. Per. ^'»- 415- 

zxvi jM/m. 

VD. *^Tibi sanctificare ieiunium quod nos ad** aedi- S. (o/fW.) 
ficationem animarum et castigationem ^ corporum servare ^^j ' 
docuisti ; quia strictis ** corporibus animae sag^inantur *• : Pj"». 577. 
in quo exterior homo noster affligitur, dilatatur interior. 
Memento*'', Domine, ieiunii nostri*® et misericordiarum 
tuarum, quas peccatoribus pie semper ieiunantibus con- 
tulisti, ut non solum a cibis, sed a peccatis omnibus 
abstinentes, devotionis tibi ieiunio placeamus. Et ideo 
cum angelis. y 



Men. 133« 



Digitized by CjOOQ lC 



128 UBER SACRAMENTORUM [I. Ixxxiu. 

Pofltoominun. 

R. S. Sumptum, quaesumus, Domine, venerabile jsacramentum 

Mm. 107.' ^ praesentis vitae subsidiis nos foveat et aeternae. Per. 

^^- 3- Ad Popolmn. 606 

R'S. Proficiat, Domine, quaesumus, plebs tibi dicata^^ piae 

ViL',1^] devotionis affectu**; ut sacris actibus erudita*^, quanto 

^'* maiestati tuae fit gratior, tanto donis potioribus augeatur. 

xxvii ' Per. y 



supra. 



^ R. and S. have after Pentecoat another series of Missae for the Pentecost 
Ember Days : but at a point a little later, after the Missa for the third week 
after Pentecost, they have a series for the Jeiumum Mensis Quarti, which in S. 
agrees ahnost exactly with the Pentecost series of V. ; R. omits part of the 
series ; Men. also has two series of Missae for this season, the second of whidi 
is in close agreement widi the text of V., and has a heading showing that it 
was to be employed if the Inumum Mgtisis Quarti fell after Pentecost. 
Leofr. also has (in the laiest portion of its contents) a series of Missae for 
a Legitimum leiunium, the contents of which are to a great extent in agree- 
ment with this section. ' pugnare centinentiam V. ; pugTiari cantinendae 

V. in Ixxix supra ; R. S. Gerb. L^n. as text. ' guo . . . dirigamur Men. 

Leofr. ; ^uoniam . . . dirigimur S^ Gerb. ; V. S^ as text. ^ tellcre V. ; 

S. Gerb. Men. Leofr. as text ' expiandos Leolr. * suas V. ; tuo^ 

Gerb. Men. ; (S^ 7) Leofr. as text. ^ hoc sacro munus effUiat V. ; hoc sacro 

munere efficiant S^ ; haec sacrosancta munera effidant S* Gerb. ; hoc sacro 
munere effice Men. ; Leofr. as text * aderis Men. ; adherit (?) S^ ; adhfrent 
S' Gcrb. ; V. Leofr. as text. » ea S* Gerb. »» honorem Leon. (and 

so Tommasi here) ; V. S. Gerb. Pam. Men. as tlext, perhaps nngrammaticaUy. 
" postquam V. (? S^) Pam.; Leon. S* Gcrb. Men. as text " necessarie 

Leon. ; necessario S' Gerb. Men. ; necessaria Pun. (all omitting etenim) ; V. 
S^ as text. ^* Leon. inserts haec. ^* S' Gerb. add incorrupta. 

*• purificent V. in xxvi supra, *•*/... recemendum V. ; V. in xxxvi 

supra R. S. Gerb. as text. " terrenorum so V. R. S* (nngrammatically). 

" des Leofr. ^ Fiant . . ,fructuosius V. (S^?) ; Fiat . ..,fructuosior 

Leofr. ; S' Gerb. as text, and so V. in xxviii supra, ^ qui actu V. ; S. 

Gerb. Leofr. V. in xxviii supra as text *^ beneplacita S. Gerb. 

^ V. omits et, which is restored from R. S. Gerb. Men. Leofr. * optata 

S. Gerb. ; V. R. Men. Leofr. as text. ^ Praesta Domine quaesumus taks 

nosfieri S' Gerb. Men. ; V. S^ as text, and so Leofr. (which inserts wAis before 
famulis tuis)\ R. as text, omitting^i^ after Uiles, *• impetremus S. Gerb. 
Men. Leofr. ; V. R. as text. ^ Men. omits quaesumus, ^ prospicis 

Leofr. ^ voluisti V. ; R. S. Gerb. Men. Leofr. as text. * piis sectando 
V. R. ; pie sectantibus S" Gerb. Mcn. ; S^ Leofr. as text. * miseri- 

cordiam tuam so V. R. (nngrammatically) ; misericordia tua S. Gerb. Men. 
Leofr. >^ dependas S* Gerb. •* nos Leofr. •* devotitione 

V. »* propitius Men. ; V. S. Gerb. Leofr. as text " S. has not thia 

CoUect at tbis point, substituting ' Deus ^ui tribus pueris, which Leofr. also 
gives (the latter with the heading * Ad Aftssam'), Men. gives another CoUect 
with the heading * Post Benedtctiones* But Leofr. adds (after the Post- 
communion) the Collect in the text with the heading ' Oratio post ymnum 
trium puerorum^ R. S. and Gerb. also have the Collect in another place, with 
the heading * Post Benediciionem' ^ adorandae potentiam V. (nngram- 

matically) ; adoranda poteniia S. Gerb. ; adorande potentiae R. ; Leofr. as 
text. ^ splendorem Leofr.; V. R. S. Gerbw as text (ungrammatically). 

^ Tommasi proposes animabus, connecting the word with ecctesiae: but V. 
R. S. Gerb. Leofr. agree in reading animarum^ which the punctuation of S. 
shows to be dependent on splendorem. ^ subsidium V. in xxvi supra 

(where see note **). ** nomine V. here ; V. in xxvi supra, R. S. Gerb. 

Leon. Pam. Men. Leofr. as text. •^ dicanda S. Gerb. Leon. Pam. Men. 

Leofr. ; decanda V. in xxvi supra ; V. here, R. as text. ♦• S. Gerb. 



Digitized by CjOOQ lC 



I.butxivJ ROMANAE ECCLESIAE. 129 

Pam. Men. insert Et. *» cb Gerb. Pam. Men. *♦ eastigaiione V. S. ; 

Gerb. Pam. Men. as text. " restrictis S» Gerb. Pam. Men. ; V. S* as text. 

*■ S' Gerb. insert et. ** S. Gerb. Pam. Men. insert quaesumus ; V. as text. 

* ieiuniorum nostrorum S. Gerb. Pam. Mcn. ; V. as text *• See note • 00 
xxvii supra. ^ eruditi V. 



LX2CXIV. 

Orationes et Preces in Dominica Octavorum 
Pentecosten '. 

Timentium [te] *, Domine, salvator et custos, averte ab R. S. 
ecclesia tua mundanae sapientiae oblectamenta * fallaciae * ; p,^; 305!' 
ut Spiritus tui eruditione forinandos*^ prophetica et apo- 
stolica potius instituta quam philosophiae verba delectent, 
ne ^ vanitas mendaciorum decipiat quos eruditio veritatis 
illuminat. Per. 

Sensibus nostris, Domine, Spiritum tuum sanctum^ Cf. Pam. 
benigfnus infunde, ut tibi semper simus devoti, cuius cffni. 
sapientia creati sumus et providentia gubemamur. Per. V^'^ 

Omnipotens et misericors Deus, ad cuius beatitudinem R. S. 
esmpitemam non fragilitate camis sed alacritate mentis ^^^[llll 
ascenditur, fac nos atria supemae civitatis et te inspirante L«>n- 3^8. 
semper ambire, et tua indulgentia fideliter introire •. Per. 

Seereta. 

Remotis obumbrationibus camalium victimamm, spi- R. S. 
ritalem tibi, summe Pater, hostiam supplici servitute ^^'305.' 
deferimus, quae miro • ineffabilique mysterio et immolatur Lcon. 327- 
semper, et eadem semper offertur, pariterque et devotorum 
munus et remunerantis est praemium. Pen 

VD. Qui cum unigenito Filio tuo et sancto Spiritu R.S. 
unus es Deus, unus es Dominus, non in unius singularitate y^IjT. 
personae, sed in unius trinitate ^® substantiae ; quod enim Men. 103. 
de tua gloria, revelante te, credimus, hoc de Filio tuo, hoc 
de Spiritu sancto, sine differentia [et]" discretione senti- 
mus, ut in confessione verae sempiternaeque Deitatis, et 
in personis proprietas et in essentia ^* unitas, et in maiestate 
adoretur aequalitas. Quem laudant angeli ^^. y 

607 Postcommim. 

Laetificet nos, quaesumus, Domine, sacramenti vene- R. S. 
randa solemnitas; pariterque mentes nostras et corpora " PM.305.* 

K 



Digitized by CjOOQ lC 



130 LIBER SACRAMENTORUM [I. Ixxxv. 

Leon. 378. spiritali ^^ sanctificatione fecundet, et castis gaudiis semper 
exerceat. Per. 

Ad Fopulum. 

R. S. Ecclesia tua, Domine, caelesti gratia^* repleatur et 

Pm. 305V crescat ; atque ab omnibus vitiis expiata percipiat sempi- 

Leon. 360. ternae redemptionis augmentum ^'', ut ^® quod in membris 

suis copiosa ^* temporum prorogatione ^ veneratur, spiri- 

talium" capiat largitate donorum^. Per Dominum 

nostrum. 

' So V. * V. omiu /«, which is reitored from R. S. Gerb. Ptm. 

' deUctanunta Pam.. ^ fallada S' Gerb. Pam. ; V. R. S^ as text. ' forma 
noHs V. ; R. S. Gerb. Pam. as text. ^ nec^ Gerb. ; V. R. S» Pam. as 

text. ^ sensibus nostris quaesumus Domme lumen sanctum tuum V. in 

III. Ixzxiv tnfra and Pam. * fidenter inirare Leon. ; V. R. S. Gerb. Pam. 

as tezt. * V. inseru et\ R. S. Gerb. Pam. Leon. as text. ^ trimi' 

tatis V. " V. omits et^ which is restored from R. ; eUfferentiae discretione 

Men. ; differentia discretionis S. Gerb. Pam. " et essentiae V. ; R. S. 

Gerb. Pam. Men. as text. '* S^ has Per Chrisium Dominum ; S' adds vel 

ouam laudant angeli; Gerb. has Per Christum, Quam laudant angeli ; Pam. 
Men. Quam laudant angeli\ V. R. as text ** Leon. inserts et. " Pam. 
omits spiritali. >• gratiae V. ; R. S. Gerb. Pam. Leon. as text " aug- 
mentu V. »• et R. Gerb. Pam. " copiosae V. ; copiose S' Pam. ; 

R. Leon. S* Gerb. as text. * pr^ogatione V. and so R. S^ ; S* Gerb. 

Leon. Pam. as text ^ spiritali V. S» Pam. ; spiritaUa R. ; Leon. S« Gcrb. 
as text " bonorum Pam. 



LXXXV. 

Benedictio super eos qui de Ariana ad 
Catholicam redeunt unitatem ^ 

Leofr.329. Domine Deus omnipotens, Pater Domini nostri lesu 

supra! Christi,qui dignatus es famulos et famulas tuas* ab errore et 

cf. ixxv mendacio haereseos Arianae eruere ^ et ad ecclesiam tuam 

supra. sanctam catholicam eos perducere, tu, Domine, mitte in eos 

Spiritum Paraclitum sanctum^ sapientiae et intellectus, 

spiritum consilii et fortitudinis ^, spiritum scientiae et 

pietatis, et adimple eos^, Domine, spiritum ''^ timoris Dei, 

in nomine lesu Christi salvatoris nostri ^ Per quem ^ et 

cum quo est tibi honor et gloria in saecula saeculorum. 

Amen. 

' A parallel form appears in Leofr. with the title ^ Reconciliatio hereticorum^ 
The form in the text may be compared with the forms for Confirmation in xliv 
and IxxY supra, ' huncfamuium tuum Jli, Leofr. ' mendatio hereticf 

pravitatis eruere Leofr. * tu^ Domine, Spiritum tuum paraclitum in 

eum emittert dignare^ spiritum Leofr. ' virtutis Leofr. * eum Leofr. 

^ spiritu Leofr.; V. as text, nngrapimatically, as in xliv and Ixxv supra, 
' timoris tui, ut in nomine Domini nostri lesu Christi signo crucis signetur in 
vitam aetemam Leofir. But V. in xliv supra agrees with the text. • Lcofr. 
has the more normal ending Per eundem^ 8cc 



Digitized by CjOOQ lC 



I. Ixxxvi, Ixxxvil] ROMANAE ECCLESIAE. 131 

LXXXVI^. 

ITEM PRO EOS* QUI DE DIVERSIS HAERESIBUS 
REDEUNT. 

Sancte Pater, omnipotens Deus, qui famulum tuum ab 
errore haereseorum ^ dignatus es eruere, et ad sanctam 
ecclesiam catholicam revocare, quaesumus te, Domine, 
immitte in eum Paraditum Spiritum tuum sanctum septi- 
formem, Spiritum sapientiae et intellectus, consiiii et 
fortitudinis, scientiae et pietatis: adimple famulum tuum 
spiritum^ timoris Dei. Per Dominum nostrum lesum 
Christum. 

' TJiis fonn may be oomptxed with that immediately preceding, wliich it 
doaely rewmbles. ' eos^ so V. (migrammatically). ' luiereseorum^ 

so V. * spiritum^ so V. heie and in the parallel forms : see note ^ on 

Izzxv. 

LXXXVII. 

608 Reconciliatio rebaptizati ab Haereticis. 

Omnipotens Pater misericordiarum et Deus consola- 
tionis^ qui per Unigenitum tuum Dominum nostrum lesum 
Christum ita regenerationis humanae consecrasti mysterium 
ut nec in eis qui fraude diabolicae malignitatis a baptismi 
unitate discedunt nulla possit iteratione recensendi ^, quia 
cum geminatura^ sacrae legis non virtus inditae consecra- 
tionis excluditur, sed iniuria fidei sacramentis manentibus 
irrogatur, ideo quum ad veram matrem ecclesiam catho- 
licam tui muneris aspiratione resipiscentes apostatae 
redeunt, non quod amiserunt baptismum redpiunt, sed 
quod in se permanenti fecerunt contumeliam, veracis 
poenitentiae satisfactione reparantur. Hinc tuam miseri- 
cordiam, Pater sancte, supplices exoramus, ut hunc famulum 
tuum ad sancta tua, quae reliquerat, atria revertentem, 
immensa benignitate suscipias, et piissima propitiatione 
salvifices, ut qui ruinae suae lapsum, anathematizando ^ 
nunc Arium, iugi lamentatione castigat, dignae^ poeni- 
tentiae fructus, te miserante, perficiat. Tuo quippe respectu 
satisfactionis sumpsit initium, tuo^ munere de perditionis 
se iam sentiat longinquitatem * r^essum ; longius enim a 
te^ tam coUatae fidei negatione, quam operum pravitate 
disceditur. Unde quaesumus, ut secundum multitudinem 

K 2, 



Digitized by CjOOQ lC 



132 UBER SACRAMENTORUM [I. Ixxxvii. 

miserationum tuarum immanissima supplicis tui remittatur 
impietas, et aberrantem longius ab itinere salutis aetemae ^ 
tua dignetur revocare maiestas. Nos autem sicut in 
exequendis mysteriis tuis probamur indigni, ita de tua 
sumus miseratione certissimi ; et ob hoc non audemus 
revertenti atque pulsanti reconciliationis ianuam claudere, 
cui ad revertendum cordis oculos te confidimus revelasse ; 
ct licet actione ^ poenitentiae metas temporum praeficiamus, 
tamen quia non solum diem mortis, sed et qua*litatem 609 
pectoris ignoramus, sic eum ad spem reconciliationis 
admittimus ^^, ut affectum iugis poenitudinis non omittat, 
sed perenni timore, continua lamentatidne redivivus, et 
sacramentorum caelestium communione mereatur ^ esse 
perpetuus. Per. 

Alia " minore aetate. 
Deus, qui hominem ad imaginem tuam conditum in id 
reparas quod creasti, respice propitius super hunc famulum 
tuum, et quidquid igrnorantiae ipsius haeretica pravitas 
irrepsit, indulgentia ^* tuae pietatis ignosce ; ut quod in eo 
diaboli fraude commissum est^ et nequitia Arianae per- 
fidiae nocuit, non ei reputetur ad culpam, sed membrum 
ecclesiae catholicae remissionis tuae^^clementia reformetur^*, 
ut ad ^^ altaribus sacris, recepta veritatis tuae communione, 
reddatur. Per. 

Item alia ^^ minore aetate. 
Deus humani generis conditor et redemptor, Deus qui 
facturam similitudinis et imaginis tuae secundum divitias 
bonitatis in id reparas quod creasti, respice propitius super 
hunc famuium tuum; ut^* quidquid ignorantiae ipsius 
necessitas hostilitatis iniluxit, indulgentiae tuae pietatis 
ignosce^^; ut in eo cui adhuc intelligentia integra non 
suppetit, nihil reputetur ad culpam, sed ecclesiae membrum 
remissionis tuae benignitate reputetur". Per. 

^ So V. ; Tommasi snggests nscindi or recenstri ; the foimer seems to give the 
better sense : probably nulla shoald be ui/a, * Tommasi proposes to read 

geminatur : bat the reading of the tezt seems to give an intelligible seose, and 
the alteration wonld reqoire some farther emendation of the text. > ana- 

themando V. ^ iigne V. ; Tommad saggests dignos, * tuum V. ; 

Tommasi corrects as text. * longinquitatemt so V. (nngrammatically). 

^ ante V. ; the coirection in the text is saggested by Tommasi. ' aetema 

V. ; Tommasi coirects as text * acciane is the reading of V. ; Tommasi's 

text has aciioni, bnt the ablative seems to give a possible sense. ^ amit- 

timus V. ** Tommasi saggests the insertion oi pro\ bat minore aetate 



Digitized by CjOOQ lC 



Llxxxviii.] ROMANAE ECCLESIAE. 133 

may conceiyably be an abladve absolnte, or the resnlt of a misspelling for 
minori aetati, "^ indulgetUiam V. here : bnt indulgentia in tne parallel 

clause of the prayer immediately following. ^' rtmissioms tua V. ^* ^^' 
metur^ so V. here ; reputetur in the piayer following. " <u/, so V. ; "fom- 

masi sug^nests et, ^ ut . . , ignosce so V. ; Tommasi proposes to correct 

to et. ., tgnasce, bnt the same grammatical error appears elsewhere. ^^ refor- 
metur, as in the prayer preceding, is perhaps the true reading here. 



LXXXVIII^ 

Oratio in Dedicatione Basilicae novae. 
Deus, qui loca nomini tuo dicata sanctificas, effunde Mart. lib. 
super hanc orationis domum* gratiam tuam, ut ab omnibus Egb^^"" 
hic ' invocantibus te auxilium tuae misericordiae sen- Men. 148. 
tiatur. Per. y 

Consecratio Basilicae. 

Deus, sanctificationum omnipotens dominator, cuius Mart.«.j. 
pietas sine fine sentitur, Deus, qui caelestia simul et terrena ^^* ^^' 
610 complecte»ris, servans misericordiam tuam populo tuo am- Leofr. 319. 
bulanti ante conspectum gloriae tuae, exaudi preces ser- 
vorum [tuorum]*, ut sint oculi tui aperti super domum 
istam die ac nocte; hancque basilicam, in honorem^ 
sancti* Illius sacris mysteriis institutam, clementissimus "^ ^ 
dedica, miserator ® illustra, proprio splendore clarifica, om- 
nemque hominem venientem adorare in hoc loco ® placatus 
admitte, propitius dignare respicere: et propter nomen 
tuum magnum et manum fortem ^^ et brachium excelsum, 
in hoc habitaculo^^ supplicantes libens protege, dignanter 
exaudi, aetema defensione conserva: ut semper felices, 
semperque^^ tua religione laetantes, constanter in sanctae 
Trinitatis fide catholica ^^ perseverent. Per. y 

Oratio super aquam et vinunt ad consecrationem altaris. 

Creator et conservator humani generis, dator gratiae^* Miss. 
spiritalis, largitor aeternae salutis, tu permitte ^* Spiritum ^^'^]' 
tuum super vinum cum aqua mixtum, ut armata ^^ virtute ^b. 36. 
caelestis defensionis ad consecrationem huius ecclesiae vel ^°' "^ " 
altaris proficiat". Per. 

Sequitur praefatio consecrationis altaris. 
Primitus enim ponis'^^ super cornu altaris digito tuo Miss. 
vinum cum aqua mixtum; et ctsperges^^ cdtare septem ^™»c-^77- 
vicibus: reliquum autem fundes'^^ ad basem^ et offeres^^ 
incensum super altare, odorem suavissimum Domino. 



Digitized by CjOOQ lC 



134 LIBER SACRAMENTORUM [I. Uxxviii. 

BenedicHo altaris ". 

Mitt. Dei Patris omnipotentis misericordiam, dilectissimi 

m^,u!s.' fratres, deprecemur, ut hoc altare ^ sacrificiis spiritalibus 

^b- 40- consecrandum, vocis nostrae exorandus^^ officio praesenti 

Leofr. aao. benedictione sanctificet ; [ut in eo semper oblationes famu- 

lorum suorum] ^ studio suae devotionis ^' impositas bene- 

dicere et sanctiiicare dignetur, et spiritali placatus incenso, 

precanti familiae suae promptus^ exauditor assistat. 

Per. y 

Benedictio altaris^ sive cansecratio ^. 611 

Min. Deus omnipotens, in cuius honore^' altare^ sub invoca- 

Ji^u^s ^^^^^ *"^ [nominis]** consecramus, clemens et propitius 

^h. 40. preces nostrae humilitatis exaudi et praesta ut in hac mensa 

Pi^! 434. ^^^^ ^^^^ libamina accepta, sint grata, sint pinguia, et Spiritus 

sancti tui semper rore perfusa ; ut omni tempore in hoc 

loco supplicantis tibi familiae tuae anxietates^ releves, 

a^itudines cures, preces audias, vota suscipias, desiderata 

confirmes, postulata concedas. Per. y 

Praefatio linteaminum ^, 

Miss. Domine Deus omnipotens, sicut ab initio hominibus 

Mwt «/j. vitalia '^ et necessaria creasti, et quemadmodum vestimenta 

^b. 43. pontificah'a sacerdotibus et Levitis, omamenta [que et lintea- 

mina fieri famulo tuo Moysi per quadraginta dies docuisti, 

sive etiam ea] ^^ quae Maria texuit et fecit in usum minis- 

terii tabemaculi foederis^ sanctificare, benedicere, conse- 

crareque digneris haec linteamina ^ in usum altaris tui ad 

tegendiim involvendumque ^* corpus et sanguinem Filii tui 

Domini nostri lesu Christi, qui tecum vivit et regnat 

Deus. y 

Ad consecrandam patenam, 

Miss. Consecramus et sanctificamus hanc patenam ad con- 

Fnjnc^TS. ficiendum in ea corpus Domini nostri lesu Christi patientis 

^b. 47. cmcem pro salute nostra omnium ^. Qui cum Patre ^ et 

Pam. 435. Spiritu sancto^'' vivit et regnat Deus per omnia saecula 

Lcofr. 321. saeculorum. y 

Inde facis sigfium crucis de oleo sancto super patenam^ 
et dicis hanc orationem : 
Miss. Consecrare et sanctificare digneris, Domine^^ patenam 

Franc.678. hanc per istam unctionem et nostram benedictionem, in 

Mart. «. J. ^, . - ^ . ^ ... 00 

Egb. 47. Christo lesu Dommo nostro. Qui vivit ^® et regnat y 

Men. 151. Pam. 425. Leofr. aai. 

Digitized by CjOOQ lC 



I. Ixxxviii.] ROMANAE ECCLESIAE. 135 

Ad calicem henedicendum, 

Oremus, dilectissimi fratres, ut Dominus Deus noster Miss. 
calicem suum in ministerio*® consecrandum *^ caelestis MiS^if^j^ 
gratiae inspiratione sanctificet, et ^' ad humanam benedic- |^b. 47. 
tionem plenitudinem divini favoris accommodet Per Le^/|Ji. 
Dominum. y 
612 Item alia. 

Dignare, Domine, calicem istum, in usum ministerii tui Miss. 
pia famuli tui*' devotione formatum, ea sanctificatione iH^uJ^, 
perfundere, qua Melchisedech famuli tui sacratum^^ calicem ^^- 4^- 
perfudisti, et quod arte ** vel metallo effici non potest *• Pam. 435. 
altaribus tuis dignum fiat*'' tua benedictione pretiosum*^ Leofr. "i. 
Per. y 

liem benedictio ad omnia in usum dasilicae*^. 

Dignare, Domine, Deus omnipotens, Rex r^rum, et Miss. 
Dominus dominantium, Sacerdos omnium, Pontifex uni- Mart^n.^j? 
versorum, per quem una cum Patre sanctoque Spiritu Egb. 43. 
facta sunt universa, Christe lesu, benedicere, consecrare, 
et sanctificare digneris *° vasa haec cum hoc altari ", lin- 
teaminibus, caeterisque vasis: et quemadmodum sancti- 
ficasti officia tabemaculi testimonii olim cum arca, oraculo, 
cherubin alosis'^^ velis, columnis, candelabro, altari^^, 
argenteis basibus^^, tabulis deauratis, holocaustis, hostiis, 
aereo altari^ cum aeneis vasis, tentoriis, funibus, oleo 
unctionis, et caeteris aliis in figura nostri, per manus sanc- 
torum sanctificasti sacerdotum, ita nunc manens in aetemum 
summus^ Sacerdos sacerdotum secundum ordinem Mel- 
chisedech, ut diximus, patenam hanc, et calicem hunc, 
et^ omnia instrumenta altaris huius ecclesiae, sive basi- 
licae, quae inter nostras palmas habentur, corde precamur 
[ut] ^ benedicas, purifices, consecres, et consummes, quibus 
inter nos et*' aetemam unitatem in supremo meatu sine 
fine constare credimus. Per. 

Praefatio chrismalis. 
Oremus^^, fratres carissimi, ut Deus omnipotens hoc Miss. 
ministerium corporis •* Filii sui Domini nostri lesu Christi Sart^ « ^Z' 
gemlum benedictione, sanctificationis tutamine, defensi- E^b. 48. 
onis donatione** implere dignetur orantibus nobis. Per ^^*^^'- 
Dominum. 



Digitized by CjOOQ lC 



l^fr. 233. 



136 LIBER SACRAMENTORUM [I. Imviii 

Item alia. 613 

Miss. Omnipotens [Deus,]*' Trinitas inseparabilis, manibus 

MarT «^ nostris •* opem tuae benedictionis infunde ; ut per nostram 
E^b^^i. benedictionem hoc vasculum sanctificetur, et corporis 

Christi novum sepulcrum Spiritus sancti gratia perficiatur. 

Per Dominum. y 

^ All the prayeTS which make up this section appear, though in dilTerent 
order, and with difTerent headings, in the Ordo for the Dedication of a Church 
given by Mait^e {de Ant, Eccl. RiU lib. II. cap. ziii) from the Codex GeUo- 
nensis : they also occnr, thoogh with more yariatioo, in the corresponding part 
of the Pontifical of Egbert. This Ordo is also given by Mart^ne, bnt in an 
abridged form: hence the edition of £gbert*8 Pontifical, pnblished by the 
Snrtees Society, has been here employed for comparison (£gbert's Pootifical, 
pp. 36 sqq.). These two ordines are dted as Gell. and £gb. xespectively. 
All but the first two prayers appear (in the same order as in V. and witti a close 
agreement in readings) in the Missale Francorum (Muratori ii. 677-80) ; while 
some of the prayers are also to be found in the corretponding portions of 
Menard's Gregorian Sacramentaiy, and of the Leofric Missal, and also (as 
separate forms of Benediction) in Pamelius* Gregorian text ' desuper kanc 
sanctificaHoms domum Men. ; V. Gell. £gb. as text. ' hinc Gell. ; V. £gb. 
Men. as text. * V. omits tuorum which is restored from Gell. £gb. Men. 

Leofr. ' homort Gell. £gb. Men. Leofr. : V. as tezt (perhaps ungrammatically). 
* £gb. Leofr. insert tuL ' clementissisne £gb. ' miseratus GelL Men. ; 
V. Egb. Leofr. as text • loco hoc Men. ^ manuforte V. ; perhaps for 

manuforti which is the nngrammatical reading of Gell. Leofr. ; £gb. Men. as 
text. " habitacutum Gell. ; habitaculo hoc Men. ; V. £gb. Leofr. as text. 

" £gb. inseTts in. " fidei catholicae Gell. " Misa, Franc. inserts et. 

" tu Domine mitte Egb. ; tu Domine permitte Men. ; tu Domine permittis 
Gell. ; V. Miss. Franc. as texL " arma V. ; armatum Egb. ; Miss. Franc. 

Gell. Men as text. ^^ proficiat, so V. Miss. Franc. Gell. ; Men. leads 

proficiant\ £gb. armatum . . . prqficiat. " These verbs are given 

as they appear in V., except the last, which appears as offeris\ Miss. Franc. 
TtaA&ponis . . . aspergis . . .fundes . . . offeres. " This title is omitted in 

Miss. Franc. but appears in Gell. " altarium Miss. Franc. Leofr. 

'^ exoratus Men. ; exorandum Gell.; exomandum £gb.; V. Mias. Franc 
Leofr. as text ^ V. omits the words in brackets^ which are restored from 

Miss. Franc. Men. Leofr. ; £gb. hsA famulorum famularumque suarum ; Gell. 
om\t& famulorum . . . devotionis. ^ studiota devotione £gb. ^ pro- 

pitiatus Leofr. * consecrationem V. This prayer appears in I^ofr. with 

some alteration (see Leofr. aao). ^ honorem Miss. Franc ; V. Gell. £gb. 

Men. Pam. as text. ^ hoc aftare Pam. ; altare hoc Men. ; altarium Miss. 

Franc. " V. Miss. Franc omit nominis^ which is restored from the other 

texts; Men. inserts indigni before consecramus. * auxilietates V. 

^ This prayer in Leofr. iias the heading ' Consecratio corporalis^ and begins 
Domine, sancte Pater^ omnipotens aeteme Deus, misericordiam tuam supflices 
deprecamur ut sicut. *^ utilia Gell. £gb. Leofr. ; V. Miss. Franc. as text. 

^* V. omits the words in brackets, which are restored from Miss. Franc with 
a slight correction, the substitution of gue for ouae. Gell. has omamenta et 
Unteamina fieri\ £gb. omamenta quoque fien\ Leofr. omitsyS^rx and sioe 
etiam ea, otherwise as text. The archetype of V. probably liad quae \ the 
occurrence of the same word just after the omitted words accounts for the 
omission. "^ hoc linteamen Leofr. ^ velandumque Leofr. ^ pro 

omnium nostra salute Egb. Pam. *• Qui znzds, &c. Leofr. "^ V. 

inserts qui, wrongly. " Egb. inscrts Deus omnipotens. " Qui vivis, 

&c. Men. ^ calicem suum in usum ministerii Egb. ; calicem in usum 

sui ministerii Men. ; V. Miss. Franc. Gell. Leofr. as text (perhaps ungram* 
matically). " consecratum V. ; Miss. Franc Gell. Egb. Men. Leofr. as 

lext. " ut Egb. Leofr. " famuH tui III. Men. ; Egb. Pam. omit 

famuli iui, *^ sacramentum V. ; sacramento Leofr. ; Miss. Franc Gell. 

Egb. Men. Pam. as text. •» anie Egh. *• officii nonpotest V. ; officii 



Digitized by CjOOQ lC 



I. IxxTix,] ROMANAE ECCLESIAE. 137 

composUum est GelL ; Tommasi corrects as text, and so Miss. Franc.(?) Egb. 
Leofr. Pam. Men. *^ Leofr. inserts adomnia, ** Gell. Egb. add atque 

sanctificatum. ** £gb. has this Benediction in a shorter form, omittiog the 

passage et quemadmodum , , .ut diximus. ^ Gell. Leofr. omit digmris, 

which is snperfluons ; V. Miss. Franc. Egb. as text. *^ altario Miss. Franc. 

Leofr. (Leofr. omits hoc), " ansulis Leofr. ; V. Miss. Franc GelL as text. 

■• candelahra, altare V. Gell. ; candelabro^ altaribus Miss. Franc. Leofr. ; 
Tommasi reads candelaMs, altari ; bnt the reading of V. Gell. may be merely 
a misspelling. ** vasiims Gell. ; V. Miss. Franc. Leofr. as text. ^ ac 

sttcrum altare Leofr. * summe Leofr. ; GelL omits ita . . . sacerdotum» 

*^ vel £gb. ^ V. Leofr. omit ut, which is restored firom Miss. Franc. Gell. 

F.gb. "* Gell. omits et\ V. Miss. Franc. Leofr. as text; Egb. omits all 

after comummes. ^ Egb. inserts dilectissimi et. ^ corporum £gb. ; 

Leofr. omits corporis. ** donaciones V. ; et donationis Leofr. ; doncUionis 

£gb. Gell. ; dominatione Miss. Franc. ^ V. omits DetiSf which is restored 
from Miss. Franc. Gell. £gb. ; Leofr. has Omnipotens sancta Trinitas, Deus. 
** GelL inserts CkristU 



liXXXTX^ 

Orationes £T Preces ad Missas in Dedicatione 
Basilicae novae. 

Deus, qui sacrandorum tibi auctor es munerum, ad [Gcrb. 

sanctificationem loci huius propitius adesse dignare: ut £^^.51. 

qui haec in honorem tui nominis * condiderunt protectorem Mart. lib. 
te habere in omnibus ' mereantur *. Per. 

Magnfficare, Domine Deus noster, in sanctis tuis, et hoc £gb. 33. 
in * templo aedificationis appare, ut qui omnia in filiis ^' '^^' 
adoptionis operaris, ipse semper in tua hereditate lauderis ^. 
Per. y 

Seoreta. 

Omnipotens sempiteme Deus,qui gregalium''^ diflerentias [Gerb. 
hostiarum in unius huius sacrificii perfectione* sanxisti, Jwb^gx. 
respice propitius de throno gloriae tuae, et super hoc Mart. «.j. 
altare benedictionis tuae munus efiunde ; ut in eo sic tem- 
porales hostiae consecrentur, ut perpetuae vitae sumentibus 
procurent • substantiam ^®. Per Dominum nostrum lesum 
Christum. y 

VD. Qui quum ubique sis ^* totus, et universa tua maies- [Gerb. 
tate contineas, sacrari tamen tibi loca" tuis mysteriis ^1^^154. 
apta ^^ voluisti, ut ipsae orationum domus supplicum Egb. 51. 
mentes^ad invocationem tui nominis incitarent^*. Effunde 
super hunc locum gratiam tuam, et omnibus in te speran- 
tibus auxilii tui munus ^^ ostende ; ut hic et sacramentorum 
virtus et votorum obtineatur effectus ^*. Pcr. 



Digitized by CjOOQ lC 



138 LIBER SACRAMENTORUM [I. Ixxxix. 

Infirft aotioiioiii. 

[G«rb. Hanc igitur oblationem famuli [tui] ^^ vel famulae tuae 

Mit. «1./. lUius quam tibi offerunt hanc de»dicantes " ecdesiam, 614 
quaesumus, Domine ^*, placatus accipias, nostrasque preces 
dignanter exaudias, ut sint oculi tui aperti super domum 
istam die ac nocte : templumque hoc in honore beatorum 
martyrum tuorum lUorum vel Illarum sanctarum, et con- 
fessorum*^, sacris mysteriis institutum clementissimus 
dedica, miserator ■* illustra, propitius " splendore clarifica ; 
cunctam[que] ^ familiam tuam ad aulae huius suffragia 
concurrentem benignus exaudi; eiusque^ conditorum 
omnia desideria cordis complacita tibi pius adimple, votis- 
que responde; augmenta eis annos vitae et temporum*' 
fdicitatem ; ut per spatia longaeva viventes ^ melioribus 
omamentis studio eorum locus iste refulgeat: diesque 
nostros. Fortcommim. 

[Gerb. Copiosa beneficia, quaesumus, Domine, Christianus 

lib'' f o populus assequatur, ut qui in honore ^ sanctorum sacrandis 
Mcn*. 154. tibi liminibus^ [devotus occurrit, et vitae subsidia]*-^ 



Mart u, s. 



praesentis accipiat, et gratiam sempiternae redemptionis 
inveniat. Per. 

> The greater pait of this sectioD corresponds with the * Missa Dedi- 
cationis^ given by Mart^e from the Codex GeUonenus tt the end of tbe 
Ordo referred to for the last aection. AU but the second CoUect is to be foond 
in the Ambrosian portion of Gerbert's text, and all bnt the Hanc igitur in the 
Pontifical of Egbert ' haec in tui nominis honore Gerb. ; V. GeU. £gb. 

astezt. ' in omnUms habere Gerb. ; V. GeU. Egb. as text * £gb. 

adds aiguo custodem. ' in hoc Men. ; V. ^b. as text. ' laudaris V. 

' legaltum Egb. Gerb. (so V. in II. iii infra) ; V. GeU. as text. • per- 

fecciones V. ; perfectionis GeU. ; protectione Egb. ; Gerb. as text • pro- 

currant Gell. " su&stantia V. (ongiammatically) ; GelL Egb. Gerb. as 

text " sit V. " locum . . . aptum Egb. " supflimentes V. 

^* In Gerb. the Preface ends at this point. ^ auxilium tut munus V. ; 

auxilium tui muneris Egb. ; Gell. Men. as text. '• ut hic sacramentorum 

virtus omniumfidelium corda confirmet Men. ; V. Gell. Egb. as text (Gell. has 
in for et in Mait^ne's text). ^' V. omits tui ; Gerb. has ohlaHonem famu- 

lorum tuorum quam ; GelL as text. ^* ob hanc dedicandam Gerb. ; V. 

Gell. as text. ^ Gerb. inserts ut, ^ in honore sanctorum tuorum 

Gerb. ; in honorem beatorum martyrum tuorum lUorum vel lUarum, sanc- 
torum confessorum GeU.; V. as text. "* miseratus GcU. ; V. Gerb. 

as text. " propitio GeU. Gerb. ; V. as text ; but perhaps/r^rM? (as in 

the Consecratio Basilicae in the preceding seotion) is the tme reading. 
" From this point to annos vitae the text of GeU. is in confusion, the words 
pius adimple votisque responde augmenta eis being placed between familiam 
tuam and ad autae huius. V. omits que which is snpplied from GeU. 
{cunetaaue) and Gerb. ** eiusdemque GeU. ^ tempora felicitate 

GelL ; V. Gerb. as text •• ut eis per sjbatia longaeva viventibus Gerb. ; 

V. GeU. as text (ungrammaticany). ^ in odore V. ; in honorem GeU. ; 

Egb. Gerb. Men. as text. " luminibus V. ^ V. omits the words in 

brackets, whidi are restored from GeU. £gb. Men. (Gerb. has et praesentis 
vitae subsidia). 



Digitized by CjOOQ lC 



I.XC.] ROMANAE ECCLESIAE. 139 

XC. 
ITEM ALIA MlSSA^ 

Deus, qui sacrandorum tibi auctor es munerum, efTunde Gerb. aa6. 
super hanc orationis domum benedictionem tuam ; ut ab ^ j^,, 
omnibus^ invocantibus nomen tuum defensionis [tuae]' Leofr. 319- 
auxilium sentiatur. Per Dominum. y 

Deus, qui ex omni coaptatione sanctorum aetemum tibi Gerb. 336. 
condis habitaculum, da aedificationis * tuae incrementa i^fr^^ig. 
caelestia, et* quorum hic reliquias pio amore* complec- 
timur eorum semper meritis adiuvemur. Per. y 

Seoreta. 
Omnipotens sempiterne Deus, effunde super hunc locum Gerb. aa;. 
gratiam tuam, et omnibus te invocantibus^ auxilii tui munus ^1'^^^' 
ostende^ ut hic sacramentorum virtus omnium fidelium Cf.Men. 
corda confirmet. Per Dominum. '^^ ^^^'^ 

615 «VD. Per Christum Dominum nostrum. Per quem te Gerb. aa6. 
supplices deprecamur ut altare hoc sanctis usibus prae- ^"^ta 
paratum caelesti dedicatione sanctifices, et* sicut Mel- Leofr. azQ. 
chisedech sacerdotis praecipui oblationem dignatione 
mirabili suscepisti, ita imposita novo huic altari munera 
semper accepta ferre ^^ digneris, ut populus tuus ** in hanc 
ecdesiae domum sanctam conveniens ^^, per haec pura^' 
libamina caelesti sanctificatione salvatus, animarum quo- 
que suarum salutem perpetuam^^ consequatur. Per quem 
maiestatem. y 

Infra aotlonem. 

Hanc igitur oblationem famuli vel famulae tuae Illi vel 
Illae ^^ quam tibi in huius templi sanctificationem ofTenmt 
immolandam ^^ quaesumus, Domine, dignanter intende, ut 
aulam, quae beati martyris tui Illius meritis aequipetere ^^ 
non possit, tuae claritatis vultus illustret, fiatque tua pro- 
pitiatione tuis sacris sanctisque digna mysteriis. Sit 
aetemae lucis habitaculum temporale ^*' : nihil hic mun- 
danae sordes obscuritatisque possideant, ut veniens hic 
populus tuus suae consequatur orationis efiectum, dig- 
numque ^^ locum hunc tua ^^ sentiat maiestate, dum a te ^ 
postulata fuerit^^ consecutus: sitque aedificantibus in 
pretio ^ delictorum, dum a te *^ non pro sui operis quan- 



Digitized by CjOOQ lC 



140 LIBER SACRAMEI^TORUM [I. xci. 

titate, sed pro ofTerentum fuerit'^ devotione suscepta: 
diesque nostros. 

Fo0toommim. 

[Gerb. Sanctorum tuorum, Domine» precibus confidentes, quae- 

Men. 154. sumus ut per ^ ea quae sumpsimus aetema remedia 
Lcon. 305. capiamus. Per. 

' The greater part of this Missa appears from the type of Gerbert's text 
to be contaioed in R. and S. ; bnt this is not so. * Leofr. inserts hic, 

' V. Leofr. omit tuae which is inserted from Gerb. E^b. Men. * aedijicationi 
Leofr. Men. ; V. Gerb. as text (V. has de for da\ * vt Gerb. Men. Leofr. ; 

V. as text. * pio mcre V. ; Gerb. Men. Leofr. as text. * invo» 

catUibus te Gerb. ' The parallel Postcommonion in Gerb. ends at this 

point. * iU Gerb. Egb. Leofr. ; V. Men. as text. ^ super accepto 

ferre V. ; semper acceptabilia habert Gerb. ; £gb. Men. Leofr. as text. 
" p<^ulus qui . . . convenit Gerb. Egb. ; populus qui . . . convcnerit Men. ; V. 
Leob'. as text. ^ Gerb. Egb. Men. omit pura \ V. Leofr. as text. " salute 
perpetua V. (ungrammatically). ^* lUi vel IUae so V. ^ imnuh 

landas V. ^* cuqutpetere^ so V.; Tommasi snggests aequiparare. 

" UmporaJemW. » dignaque V. " huuV. » adte V. ^ fuerint 
V. " in pretio^ so V. (ungrammatically). " fuerat V. ■* Sanctorum 
prtcibus^ Domine^ confidentes, quaesumus, per Leon. ; V. Gerb. Men. as text 
(saye that V. has confitentes), 

XCI. 

Orationes et preces in Dedicatione Basilicae 

QUAM^ CONDITOR NON DEDICATAM RELIQUIT^ 

Deus qui loca nomini tuo dedicata sanctificas, et bene- 
dictionibus tuis dicanda praecedis, praesta, quaesumus, ut 
quod beato apostolo tuo Illi^ et sanctis martyribus lUis 
famulus tuus Ille in hoc aedificio deputavit, digno prae- 
paretur officio. Per. 

•Omnipotentiam tuam, quaesumus, Domine, sanctus tuus 616 
lUe interventor exoret, ut eius meritis hanc ecclesiam 
deputatam clementer illustres ; quoniam quidquid sanctis 
honoris impenditur tuae respicit insignia maiestatis. Per 
Dominum. 

Secreta. 

Concede, quaesumus, Domine, ut sicut famulus tuus 
Ille oblatis optavit muneribus, beatorum martyrum tuorum 
lUorum hic semper merita celebrentur. Per. 

VD, Qui tribuis ut ^ tibi fideles tui quod te inspirante 
devoverunt impleant^ Ideoque huius basilicae dedica- 
tione ^, quam beato apostolo tuo lUi et sanctis martyribus 
tuis lUis famulus tuus offerre instituit, pio praevenientes 
officio'^, dignas maiestati tuae laudes offerimus. Per 
quem^ maiestatem tuam. 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xdi, xciii.] ROMANAE ECCLESIAE. 141 

Fostoommiin ^. 
Da, quaesumus, omnipotens Deus, ut divino muneri 
satiati, et sicut famulus tuus Ille pro suae animae requie 
deputavit in huius consummationis requiem beati apostoli 
tui Illius ® et sanctorum martyrum Illarum gloriam tuam 
plebs devota veneretur. Per. 

^ qui.., dedicata reliquidV. « i/fe V. » tt V. * impU' 

antur V. * dedicatione^ so V., tmgraminatically ; bat perhaps the words 

pio praevenientes officio are an insertion only intended for occasional nse. 
* The clanse Fer Cnristum is Teqnired before this termination. ^ This 

Postcommnnion is eyidently cormpt : one emendation which seems possible is 
the omission of ut before divino, and another the snbstitation of ut for et before 
sicut : bnt some fhrther correction seems to be necessaiy. ' Uli V. 

Xdl. 

In eiusdem conditoris agendis. 

Deus fidelium receptor animarum, praesta, quaesumus, ut 
famulus tuus Ille et in perpetua luce quiescat, et quod de 
hoc loco desideravit, obtineat. Per Dominum nostrum. 

Secreta. 
l^ro anima famuli tui Illius^ Domine, tibi sacrificium 
[deferentes ?] ^ supplices exoramus, ut ad tuam mise- 
ricordiam conferendam perpetuam dignanter eius vota 
perficias. Per. mfra aotionem. 

Hanc igitur oblationem, quam tibi ofTerimus pro anima 
famuli tui IUius\ Domine, quaesumus, placatus intendas, 
et, ut fructum boni operis consequatur, quae in his locis 
Christiana promisit mente perficias : diesque nostros. 

617 Fostoommun. 

Largire, quaesumus, omnipotens Deus, ut anima famuli 
tui Illius^ plenam capiat de huius ecclesiae perfectione 
mercedem. Per Dominum nostrum. 

^ Some word such as that supplied in brackets seems reqnired to complete 
the sense of the Secreta. ^ Illi V. 

XCIII. 

Orationes et preces in Dedicatione loci illius 
ubi prius fuit synagoga. 

Deus qui absque ulla temporis mutabilitate cuncta dis- 
ponis, et ad meliorandum^ perducis quae eligis esse mu- 



Digitized by CjOOQ lC 



142 UBER SACRAMENTORUM [I.xciv. 

tanda, respice super hanc basilicam in honore beati lUius ^ 
nomini tuo dicatam ; ut vetustate ludaici erroris expulsa, 
huic loco sancti Spiritus novitatem' ecclesiae conferas 
veritatem ^ Per Dominum nostrum. 

Omnipotens sempiterne Deus, qui hunc locum, ludaicae 
superstitionis foeditate detersa, in honore beati lUius^ 
ecclesiae tuae dignatus es pulchritudinem ^ decorare ^. Per 
Dominum. 

Praesta, quaesumus, Domine, ut illa fides hic fulgeat, 
quae, signo crucis erecto^, mortem subegit, et salutem 
nobis contulit^et triumphum. Per. 

Beoreta. 
Deus, vita credentium, et origo virtutum, reple, quae- 
sumus, hoc templum tuae gloria maiestatis'^ : in honore 
beati Illius iiat domus orationis quod perditum^ fuerat 
ante latibulum : et quia infidelium turba in isto loco con- 
veniebat adversa, populus tuus oblationibus suis te hic 
semper mereatur invenire propitium. Per. 

Fostoommim. 
III. xiv Gratias tibi referimus, Domine, sacro munere vegetati, 

^nfra. tuam misericordiam deprecantes, ut dignos eius nos parti- 
cipatione perficias. Per. y 

Ad Fopulum^. 
A plebe tua, quaesumus, Domine, spiritales nequitiae 
repdlantur, et aeriarum discedat malignitas potestatum. 
Per Dominum. 

^ miUorandam V. ; Tommasi snggests meliora or melioraftda, * lUi V. 

* ncvitatem . . . veritatem, so V. ; one of the accnsatives is nngraminatical ; 



Tommasi reads navitate, and this seems the more probable correction. 
* puUhriiudinem^ so V. (ungrammatically). * The CoUect is incomplete. 

Possiblv that which follows it shonld form part of it, and Ptr Domimum be 



Possiblv that which follows it shonld form part of it, and Per Dominum be 
omitted here. • erecta V. * Perhaps ut shonld be inserted here : 

Tommasi reads giaria maiesiatis in honore, &c. * Perhaps perditorum is 

the tme reading. * This prayer appears in another form in III. xlvii infra. 



XCIV. 618 

Orationes et preces in Dedicatione Fontis^ 

£gb. 53. Omnipotens sempiteme Deus, hoc baptisterium caelesti 

Gerbli^* visitatiouc dedicatum Spiritus tui illustratione sanctifica, 
59- ut quoscumque fons iste lavaturus est, trina ablutione 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xciv.] ROMANAE ECCLESIAE. T43 

purgati, indulgentiam omnium delictorum tuo munere con- 

sequantur. Per. y 

Omnipotens sempiteme Deus, fons omnium virtutum et Egb. 53. 

plenitudo gratiarum, dignare eadem ' sacro baptismati ^^^^ ' ' 

praeparata^ maiestatis tuae praesentia consecrare, ut qui 

ubique totus es^ etiam hic adesse te in nostris precibus 

sentiamus. Per, 

Seoreta. 

Suscipe, quaesumus, Domine, preces nostras cum obla- Egb. 53. 
tionibus supplicantum : et concede propitius, ut quidquid 
hic novum regenerandi per Spiritum sanctum acceperint, 
tua gratia fiat aeternum. Per. 

VD. Per Christum Dominum nostrum. Per quem nobis 

regenerationis exortus est *, ut qui per camalem originem 

mortales in hoc saeculo'^ veneramus, ad spem vitae aetemae 

ex aqua et Spiritu sancto renasceremur. Quod sacra- 

mentum pietatis tuae, Domine, ut [hoc] • loco tota gratiae 

tuae potentia celebretur, supplices tibi hoc sacrifidum 

laudis ofierimus, obsecrantes misericordiam tuam^ ut huic 

fonti virtutem Spiritus tui indesinenter praesidere con- 

cedas ; quo operante, omnes qui in haec fluenta descenderint, 

ab universorum criminum contagiis emundati, et perpetua 

sanctificatione purgati, libro beatae vitae mereantur ascribi. 

Per. ^ ^ ^. 

Infira aotionem. 

Hanc igitur oblationem, quam tibi offerimus in huius 

consecratione baptisterii, quaesumus, Domine, placatus 

acdpias ; et tua pietate concedas, ut quoscumque fons iste 

lavaturus est, omnium criminum abolitione purgentur; 

619 atque famulis tuis conditoribus mercedem tan«ti operis 

promissae retributionis impendas. Quam oblationem tu 

I^eus, „ ^ 

Fofitcommnn. 

Multiplica, Domine, benedictionem tuam, et per Spiritum Egb. 53. 

tui muneris"' fidem nostram corrobora; ut qui in haec q*^'!?^' 

fluenta descenderint^ eos in libro vitae ascribi iubeas^ in 59. 
r^no tibi Deo Patri in resurrectione tradendos. Per. y 



Ad Fopnlum. 
Propitiare, Domine, familiae tuae, et benignus humih'tatis Egb. 54. 

Gci' 
59- 



nostrae vota sanctifica ; et ^^ omnes in hoc fonte r^ene- ^ ' "' 



randos universali adoptione custodi. Per. 

Digitized by CjOOQ lC 



144 LIBER SACRAMENTORUM [I. xcv. 

^ The coQtents of this section, except the Prelace and Hamc igUur^ appear 
(with slight yariations) in the Pontifical of Egbert Some of the prayers are 
given alM by Gerbert from two Vienna MSS. in which they fonn part of the 
Ordo in Dtdicatione Baptisierii (Gerb. ii. 59). * dignare koc fasculum 

(sic) . . . praeparatum Gerb. ; eadem (y. 1. eundem) . . . praeparatum Egb. ; V. 
as text. * est\,\ £gb. Gerb. as text * Some substantiye shonld 



munere Gerb. Pam. ; V. Egb. as text. ' descenderunt Gerb. * Egb. 

Pam. Gerb. have in libro vitae ascribi mereautur (omitting eas) ; Egb. Pam. 
also omit in regno . . . tradendos ; V. as text. ^ utV,\ Egb. Gerb. as 

text. 

xcv. 

INCIPIT ORDO DE SACRIS ORDINIBUS BENEDICENDIS ^ 

Mait^ne, Hoec auUm singulis gradibus obseranda sunt tempora. 

^jj * **P* Si ab infantia eccksiasticis ministris * nomen dederit, inter 

lectores usque in vicesimum aetatis annum continuata 

observatione perduret^, Si maiari aetati* iam accesserit, 

ita tamen ut post baptismum statim se divinae militiae 

desiderat mancipari^, sive inter lectores sive inter^ exor^ 

cistas quinquennio'^ teneatur, et exinde acofytus^ vel sub- 

diaconus quatuor annis stet^^ et sic ad benedictionem 

diaconatuSy si meretur^ accedat. In quo ordine quinque 

annis, si inculpate se gesserit, haerere debet ^^ : exinde ^^ 

suffragantibus meritis stipendiis ^* per tot gradus^ datis 

propriae fidei documentis^ presbyterii sacerdotium poterit 

promereri, De quo loco ^® si illum exactior ad bonos mores 

vita perduxerit^^^ summum pontificatum sperare debebit. 

Hac tamen lege servata^ ut neque bigamus^^ neque poeni-- 

tens ^^ ad hos gradus possit admitti : sane ut etiam de- 

fensores'^'^ ecclesiae^ qui ex laicis fiunt^^^ supradicta obser" 

vatione teneantur^ si meruerint esse in ordine clericatus^^. 

Martine, Episcopus quum ordinatur, duo episcopi ponant^^ et 

viH.^^^ ^^onf^^ Evangeliorum codicem^ super caput^ eius: et 

Miss. uno super eum fundente^ benedictionem^ reliqui omnes 

^*" ' * episcopi qui adsunt^ manibus suis caput eius tangant ^. 

Presbyter quum ordinatur^ episcopo eum be»nedicente '^, 620 
etiam omnes presbyteri qui praesentes sunt [manus suas 
iuxta manum episcopi super caput illius teneani\ ^. 

Diaconus quum ordinatur^ solus episcopus qui eum bene^ 
dicit^ manum super caput eius ponat : [reliqui vero sacer^ 
dotes iuxta manum episcopi caput illius ponant ;] ^ quia 
non ad sacerdotium sed ad ministerium consecratur ^®. 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xcv.] ROMANAE ECCLESIAE. 145 

Subdiaconus quunt ordinatury quia manuum^^ imposi- 
tionem non accipit^patenam de manu episcopi accipiat vacuam 
et calicem vacuum: de manu vero archidiaconi accipiat 
urceolum cum aqua^ et ^ aquamanili, ac manutergio ^. 

Acolytus quum ordinatur^ ab episcopo quidem doceatur^ 
qualiter se in officio^ suo agere debeat: sed ab archi" 
diacono^ accipiat ceroferarium cum cereoy ut sciat se ad 
accendenda luminaria ecclesiae mancipari: accipiat et 
urceolum vacuum ad suggerendum vinum in eucharistia 
corporis Christu 

Exorcista quum ordinatur^ accipiat de manu episcopi 
libellum in quo scripti sunt exorcismi^ dicente sibi episcopo : 

Accipe et commenda ^"^, et habeto potestatem imponendi 
manum ^ super energumenum, sive baptizatum sive cate- 
chumenum. y 

Lector quum ordinatur, faciat de illo ^® verbum episcopus 
adplebem^ indicans eius fidem *^ atque ingenium, Post haeCy 
spectante^^ plebe^ tradat ei codicem de quo lecturus est*^, 
dicens ad eum *^ : 

Accipe et esto verbi Dei relator, habiturus *^, si fideliter 
et utiliter impleveris officium, partem cum his qui verbum 
Dei ministraverunt*^ y 

Ostiarius quum ordinatur^ postquam ab archidiacono in- 
structus fuerit qualiter in domo Dei debeat conversariy ad 
suggestionem^^ archidiaconi tradatei episcopus claves ecclesiae 
de altari, dicens ei^'^ : 

Sic age quasi redditurus Deo rationem pro his rebus 
quae *® istis clavibus recluduntur. y 

Psalmistay id est cantor^ ^'^potest absque scientia ^^ episcopiy 
sola iussione presbyteri^ officium suscipere cantandi, dicente 
sibi presbytero : 

Vide ut quod ore cantas, corde credas, et quod corde 
credis operibus probes. y 

Sanctimonialis^^ virgo quum ad consecrationem sui epi- 
scopo ®^ offertury in talibus vestibus applicetur^ qualibus semper 
usura esty professioni et sanctimoniae aptis. 

^ This sectioQ contains certain canonical regnlations on the snbject of Ordina- 
tion, extracted from two docnments, viz. (o) the letter of Pope Zosimns to 
Hesychius of Salona ; {b) the canons known as Statuta EccUsiae anti^aa, 
sometimes called those of the Fourth Council of Carthage. The former docu- 

L 



Digitized by CjOOQ lC 



146 LIBER SACRAMENTORUM [I. xcv. 

ment is also dted in three of Mait^*s Ordines, already refened to for the 
foims of Ordination of Priests and Deacons (icx-zziii supra). In one of these 
(that taken from Egbert*s Pontiiical), the extract appears onder the name of 
Innocent It also appear^ in a somewhat different form, in the Deaetnm of 
Gratian (Dist. bayiL c. a). The Codcz Gellonensis does not contain it ; bnt 
it is foond, apparently, in both the other MSS. which Maxtine employed. 
together with that codez, for his fonrth Ordo, The Missale Francomm 
contains some of the canons cited here from the second docnment, and, like V., 
brings them together, as a preface to the litnrgical fonnnlae whidi follow : bnt 
they are not given in the same order as in V., the regnlation as to the Ostiarins 
being placed first, that as to the Bishop last, while V. follows the oider of the 
canons. In Mait^e*s Ordines the canonical regnlations and the litnrgical 
formnlae are blended together, so that the canon as to each order precedes 
immediately the forms of admisaon to that order. In V., as has alieady been 
noted on zx supra, the forms of Ordination for Bishops, Priests, and Deacons 
are sepaiated from those for the minor orden. Otherwise it may be said that 
this section and that which foUows it are, taken together, paiallel to the 
coiiesponding portion of the Blissale Francomm, and to the three Orditus of 
Mait^e. These last will be cited (as before) as Egb. Gem. Gell. ' misUs^ 
teriis £gb. Gem. ; V., and Mart. Ordo iv, as tezt ' For nomm dederit — 

perduret £gb. Gem. substitnte nostra diduerit exempla et imter iectores us^ 
in vicesimum annum continuata observcUione perduraverit. Exinde . . . 

* aetati^ so V. Egb. Gem. ; aetate Mart Ordo iv ; Tommasi reads aetate^ and 
it seems not unlikely that this is the tme reading. ' divino cultui manci' 
pare desiderat Egb. Gem. ; V. aetatem for statim, otherwise as tezt : Mart 
Ordo iv has desideret. * in Egb. "* quinque annis £gb. Gem. ' et 
tunc catholicus (sic) £gb. Gem. * Jit £gb. Gem. ^ £gb. Gem. insert ut 
melius inveniat. " ExY,\ all Maitene*s Ordines as tezt. ^' £gb. 
Gem. omit stipendiis. " Egb. Gem. OTDit presiyterii — loco. " si 
acutior vita illum {illius Gem.) ad bonos mores perduxerit £gb. Gem. 
" cUgamus Mart. Ordo iv. ^* neque revertens neque {sive GtnLypoenitens 
a mcucimis criminibus £gb. Gem. '^ Aiioouin defensores £^b. Gem. 
" £gb. Gem. insert unitu uxoris viri^ si. " teneantur, et st vita, et 
moridus, et scientia scripturarum meruerint, in ordine clericatus admitti 
debent £gb. Cem. ^ duo episcopi manus eorum super caput eius ponant 
Miss. Franc. ^ Gem. omits et teneant. ^ libnim £gb. Gem. 
' cervicem Miss. Fianc. £gb. Gem. ^ et unusfundcU super eum £gb. 
Gem. ; Miss. Franc. has tnfundtnte. " adstant £gb. " super caput 
eius teneant Miss. Franc. ; super capud eius tangant G&xi, ; £gb. alten the end 
of the canon : V. Gell. as tezt. " episcopum eum benedicentem V. (nngram- 
matically) ; Gell. as tezt : £gb. Gem. Miss. Franc have variations and inser- 
tions. * The words in biackets, omitted by V., are snpplied from Miss. 
Franc. Gell. £gb. ; Gem. adds et componant. * The words in brackets 
appear in V. and (with slight variation) in Mart^e*s Ordo iv : they are not in 
CcHdez Gellonensis, or in the Missale Francomm : nor do thev appear in Egb. 
Gem. which break np the canon into sepaiate mbrical directions. They have 
probably been inseited in error throngh some confnsion between this canon 
and snch a form of that preceding, as appears in Miss. Franc. ^ Miss. 
Franc. omits quia — consecraiur, ^ manus £gb. Gell. (oui manus imposi- 
tionem accipit Gem.) ; Miss. Franc omits the canon. " £gb. Gem. Gell. (?) 
omit aqua et. " manutergium £gb. Gem. ; aquimanile ac manutergio V. 
^ ab arcAidiacono quidem doceatur Miss. Franc ; a3 episcopis ^ic) quidem 
doceatur V. ; primum ab episcopo doeeatur £gb. Gem. Gell. *' Miss. Franc 
omits se in ; £gb. Gem. Gell. omit se\ V. as tezt. ** sed ab ipso archidicuono 
Miss. Franc. ; et ab archidiacono Gem. ^ £gb. Gem. Gell. insert memoriae ; 
V. Miss. Franc. as text » manus Miss. Franc •• cU illum V. 
(ungrammatically') ; £gb. Gem. Gell. as text ; Miss. Franc omits the canon. 
^ &b. Gem. Gell. insert ac vitam ; V. as text. ^ expectante Gem. Gell. ; 
V. Egb. as text. *^ sit £gb. ** Egb. Gem. omit ad eum. " habita- 
turus V. (corrected Iw Tommasi) ; £gb. Gem. Gell. as text. *^ mimstra- 
verint Gell. ** a suggtscione V. ; Miss. Franc £gb. Gem. Gell. as text 

* Miss. Franc Egb. Gem. GelL omit ei. *• quaeque V. ; Miss. Franc. 
Egb. Gem. Gell. as text. ^ Egb. Gem. insert posteaquam {postquam 
Gem.) ab archidicuono instrucius fuerit ; Miss. Franc GelL omit the canon. 
^ eonscientia Egb. Gcm. '^ This canon is probably inserted here in view 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xcvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 147 

of the fieict that the fonn for benediction of virgins follows (in ciii infra) after 
the forms relaiing to ordinations. It appean in the matter pre&tory to the 
form dted below from Gerb. ii. 95 (see notes on dii 1^0). " sui epi- 

scopi V. Gerb. ii. 95 ; Bmns {CanoneSy p. 142) reads suo episcopo, The correc- 
tion adopted in the tezt is that of Tommasi's note. 



XOVI. 

621 item benedictiones super eos qui sacris 
ordinibus benedicendi sunt ^ 

Praefatio Ostiarii. 

Deum Patrem omnipotentem suppliciter deprecemur *, ut Miss. 
hunc famulum suum, nomine ///«*« ^ benedicere dignetur, M^tn^'' 
quem in officium ostiarii eligere dignatus est * ; ut sit ei % I. cap. 
fidelissima cura^ in diebus ac noctibus ad distinctionem 
horarum certarum ad invocandum nomen Domini. Per 
Dominum •. y 

Item Benedictio eiusdent. 

Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme Deus, bene- 
dicere digneris hunc famulum tuum ostiarium, nomine 
Illuffi ^ ut inter ianitores ecclesiae paret obsequia, et inter 
electos tuos partem * mereatur habere mercedis. Per. y 

Praefatio Lectoris. 
Eligunt te fratres tui, ut sis lector in domo Dei tui : et 
agnoscas * offidum tuum ut impleas illud : potens est enim 
Deus, ut ai^eat tibi gratiam. Per. y 

Benedictio Lectoris ^^. 
Domine sancte, Pater omnipotens^ aeteme Deus, bene* 
dicere digneris hunc famulum tuum nomine Illunt in officio^^ 
lectoris, ut assiduitate lectionum distinctus atque ornatus ^^, 
curis modulis^^ spiritali devotione^* resonet ecclesiae. 
Per Dominum, y 

Praefatio Exorcistae. 
Deum Patrem omnipotentem supplices deprecemur ^*, ut 
hunc famulum suum^ nomine lUum ^^ benedicere dignetur 
in officium" exorcistae, ut sit spiritalis imperator ad 
abiciendos daemones de corporibus obsessis cum omni 
nequitia eorum multiformi. Per •. y 

L % 



Digitized by CjOOQ lC 



148 UBER SACRAMENTORUM [I. xcvL 

Benedictio Exorcistae. 622 

Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme Deus, bene- 
dicere digneris famulum tuum hunc, nomine Illum^ in 
officio^* exorcistae *•, ut per impositiones ** manuum et 
oris^^ officium eum eligere digneris, et imperium habeat 
spirituum immundorum coercendo^^ et probabilis sit medicus 
ecclesiae tuae, gratiae curationum virtute^ confirmatus. 
Per Dominum. y 

Praefatio ordinandi Subdiaconi. 
Oremus Deum ac Dominum nostrum, ut super servum 
suum, nomine Illum^^ quem ad subdiaconatus officium 
evocare ^^ dignatus est, infundat benedictionem et gratiam 
suam : [ut **] in conspectu suo fideliter serviens, destinata *• 
sanctis praemia consequatur. Per ^. y 

Benedictio Subdiaconi. 
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus, bene- 
dicere digneris famulum tuum hunc '^, nomine Illum^ quem 
ad subdiaconatus officium dignatus es eligere^, ut eum 
sacrario tuo sancto strenuum sollicitumque caelesti militiae 
instituas ; et sanctis altaribus fideliter subministret, et 
requiescat super eum spiritus sapientiae et intellectus, 
spiritus consilii et fortitudinis, spiritus scientiae et pietatis ; 
repleas eum spiritu*^ timoris tui, ut eum ministerio 
divino *^ confirmes, ut obediens ^* atque dicto parens tuam 
gratiam consequatur. Per. y 

Consecratio manuum ^. 
Consecrentur manus istae per istam unctionem et nostram 
benedictionem, ut quaecumque benedixerint, benedicta 
sint, et quaecumque sanctificaverint, sanctificentur. Per 
Dominum nostrum. y 

' The forms contained in this section are compared with the pandlel portion 
of the Missale Francornm, and with the three Orditus of Mart&e dted for the 
last section. It may be noted that V. altogether omits the forms for Acoljtes. 
■ deprecamur Gem. Gell. * nomint Ille V. * dignatus «V. • Gem. 
inserts in domu DH. * Egb. Gem. have (instead of Per Lhminumy &c.) 

adiuvante Domino, &c. "* nomint IUi V. ' pariem iuam Miss. Franc ; 
partem iuae £gb. Gell. ; partem suae Gem. ; V. as text. * cognoscas GeU. 

^® £gb. Gem. have before this benediction a bidding of prayers, which does not 
appear in V. Miss. Franc. Gell. " officium Miss. Franc. £gb. Gem. ; V. 

Gell. as text (perhaps nngrammatically). " ordinatus Miss. Fnmc. Egb. ; 

V. Gem. GeU. as tezt. Egb. Gem. proceed et agenda dicat et dicta opere com- 
pleat et utroque {in utroque Egb.) sanctae ecclesiae consuiat {conlucecU Gem.). 
Per, ^ Mart^ne notes the reading cuius modulis as appearing in some of 



Digitized by CjOOQ lC 



Lxcvii.] ROMANAE ECCLESJAE. 149 

the MSS. ased for his fourth Ordo, ^* Miss. Franc. inserts lingua ; Gell. 

\jDsiaX&graH(U\ V. as text. ^ defrecamur Miss. Franc. E^b. Gem. Gell. 

»• nomtne lUo V. " officio Miss. Franc ; V. Egb. Gem. Gell. as text 

" ojpctum Egb. Gem. Gell. ; V. Miss. Franc as text (perhaps nngram- 
matically). ^ exorcistamV, ^ et adimponHonemij^.\ ut per 

impositionem Gem. GelL; V. Miss. Franc. have ut per impositionis, 
^ V. inserts in, ^ coercendum Miss. Franc. ; coercendorum £gb. GelL ; 

V. Gem. as tcxL " virtuiis Gem. •• vocare Egb. Gem. GelL ; V. 

Miss. Franc as text. ^ V. omits ut, * praedestinata £gb. Gem. 

GelL ; V. Miss. Franc. as text. ^ £gb. Gem. Gell. have Auxilianie 

Domino^ &c " huic V. » eligere dignatus es Miss. Franc. E^b. 

Gem. Gell. ; V. as text. ^ spiritum V. ^ ut eum in ministerio divtno 
Miss. Franc. ; et eum ministerio tuo £gb. ; et eum mysterio divino Gem. ; et 
eum ministerio divino GelL ; V. as text. *" Egb. Gem. GelL SxaicAfacto ; 

V. Miss. Franc as text. " Tonunasi notes tb&t this form is misplaced, 

belonging to the ordination of a priest It appean in Miss. Franc Gem. Gell. 
among the forms relating to priests : bnt in £gb. it is attached to the forms for 
deacons, with the title Consecratio manuum diaconi de oleo sancto et chrisma 
{de oleo ad chrisma Mart.). Its wording is slightly varled in the diiTerent 
texte. 

XCVII. 

623 IN NaTALE^ CONSECRATIONIS DIACONI. 

Ad preces nostras, quaesumus, Domine^ propitiatus in- Leon. 431. 

tende, ut Levitae tui ^ sacris altaribus servientes, et fidei 

veritate fundati, et mente sint spiritali* conspicui. Per 

Dominum. ^ ^ - 

Secreta ^. 

Suscipe, quaesumus, Domine, hostias famuli et Levitae See Leon. 
tui Illius, quibus mentium nos tui nomine devotarum, et ^*®' 
a terrenis contagiis expiari et caelestibus contulisti pro- 
pinquare consortes •. Per Dominum nostrum. 

Infira aotionem. 

Hanc igitur oblationem famuli tui Illiusy quam tibi 

ofTerimus ob diem quo eum in Levitarum sacrarii minis- 

teriis constituisti, quaesumus, Domine, placatus accipias, 

eique propitiatus concedas, ut cui donasti Levitae ministerii 

facultatem, tribuas sufficientem gratiam ministrandi. Quam 

oblationem. ^ _, 

FoBtcommun. 

Praestaquaesumus Domine ut [et de "^] nostrae gaudeamus Leon. 430. 
provectionis * augmento, et de congruo sacramenti paschalis 
obsequio. Per Dominum. 

^ NataU so V. ' Domine, quaesumus Leon. ' Leon. omits Levitae 

tui, '^ et mentis sintpuritate Leon. ' This secret is given in the 

text in the form in which it stands in V., the result of an nnskilful adaptation 
of the form in Leon. ; the latter has Suscipe, Domine, quaesumus^ hostias 
mentium tuo nomini devotarum, quilms nos et a terrenis, &c. * consortiis 

Leon. ^ V. omits the words in brackets, which are restored from Leon. 

• profeccumis V. ; Leon. as text. 



Digitized by CjOOQ lC 



I50 UBER SACRAMENTORUM [I. xcviii. 

XCVIII. 

IN Natale consecrationis Presbyteri qualiter 

SIBI MISSAM DEBEAT CELEBRARE^ 

R. Deus cuius arbitrio omnium saeculorum * ordo decurrit, 

L^; ^3^1 respice propitius ad nostri temporis aetatem ' ; ut tibi 

servitus nostra complaceat, et misericordiae tuae in nobis 

dona concedas ^. Per Dominum. 

Seoreta. 

R. Muneribus nostris, Domine, precibusque susceptis, et 

L©OT 440 caelestibus [nos*] munda mysteriis et clementer exaudi. 
Per Dominum. y 

•V.D. Aequum et salutare. Quia in saeculorum saecula, 624 
Domine, permanet laudatio tua. Vox haec populi tui 
fideliter concinentis ut maiestati tuae placens atque iocunda 
sit deprecamur : simul etiam illud supplex quaeso ut haec 
sacrificia quae ' tibi indignus offerre praesumo ob diem, quo 
me sacris altaribus sacerdotem consecrari iussisti, de ex- 
celso'' throni tui respicere digneris, benedictione tua 
benedicas, sanctificatione tua sanctifices. Fer Christum 
Dominum. 

Infira aotionem. 

R. Hanc igitur oblationem, quam tibi oflfero ego tuus famulus 

Gcrb. 257. jjQ^j{g ^ diem quo me nuIHs • dignum meritis, sed solo 
tuae misericordiae dono, ad hunc locum perducere dignatus 
es presbyterii, quaeso placatus accipias ; maiestatem tuam 
suppliciter deprecans, ut sicut me sacris altaribus tua 
dignatio sacerdotali servire praecepit ofBcio, ita et dignum 
praestet et meritum ^. Quam oblationem. 

Fostcommtin. 
R. Purificet nos, Domine, caelestis executio sacramenti, et 

Lcon,437. ^^ tuam magnificentiam capiendam divinis affectibus*® 
semper instauret. Per. 

^ This Missa agrees for the most part with that given by Gerb. (froin R.) 
with the title ' Comecratio Presbyteri,^ Another Missa for the same use is 
given in III. xxvii infra, ' caelorum V. ; R. Leon. as text, and so V. in 

2ie similar collect III. xxvii infra, ' nostrae tempus aetatis Leon. ; V. 

Gerb. as text (R. has temporihus for temporis) ; Leon. inserts et before ut HH. 

* complaceat, tua in ncbis dona conserva Leon. ; V. R. Gerb. as text. • V. 
omits nos which seems reqnired for the se^se, and is restored from R. Leon. 

• quam> V. ' excelsa V. • nuliius V. ; R. as text. • meritum, 
so V. R. ; Tonmiasi snggests merito. ^^ effectibus Leon. ; V. R. as text. 



Digitized by CjOOQ lC 



I.xcix.] ROMANAE ECCLESIAE, 15 1 

XCIX. 

Orationes de Episcopis Ordinandis^ 

Oremus, dilectissimi nobis, ut his viris ad utilitatem Miss. 

ecclesiae provehendis ^ benignitas omnipotentis Dei gratiae ^V^^' 
suae tribuat largitatem. Per. y 

Exaudi, Domine, supplicum preces, ut quod nostro Leon.^ai. 

gerendum est ministerio tua potius ^ virtute firmetur. Per. y^q, 

Propitiare, Domine, supplicationibus nostris, et inclinato ^^®' 

super hos famulos tuos comu gratiae sacerdotalis bene- Miss.^^^ 

dictionis tuae in eos effunde virtutem. Per Dominum. y Franc. 

' 670. 

625 GonBeoratio. 

Deus honorum omnium, Deus omnium dignitatum quae Leon. 422. 

gloriae tuae sacris famulantur ordinibus ; Deus qui Moysen ^^^ 

famulum tuum secreti familiaris affatu * inter caetera cae- 671. 

lestis documenta culturae*^ de habitu quoque indumenti ub. i. cap. 

sacerdotalis instituens, electum Aaron mystico amictu '^"- 

vestiri^ inter sacra iussisti, ut intelligentiae sensum de 

exemplis priorum "^ caperet secutura posteritas, ne eruditio 

doctrinae tuae uUi deesset aetati, quum et apud veteres 

reverentiam ipsa • significationum species obtineret, et apud 

nos certiora essent experimenta rerum quam aenigmata 

figurarum. IUius namque sacerdotii anterioris habitus 

nostrae mentis ornatus est, et pontificalem gloriam® non 

iam nobis honor^® commendat vestium sed splendor^* 

animarum, quia et illa quae tunc camalibus blandiebantur 

obtutibus, ea potius quae in ipsis erant intelligenda posce- 

bant. Et idcirco [his^^ famulis tuis, quos ad summi 

sacerdotii ministerium elegisti ^^ hanc, quaesumus, Domine, 

gratiam largiaris, ut quidquid illa velamina in fulgore auri, 

in nitore gemmarum, in^* multimodi operis varietate signa- 

bant, hoc in horum moribus actibusque clarescat. Comple, ' 

Domine ^*^, in sacerdotibus tuis mysterii ^* tui summam, et 

omamentis totius glorificationis instructos caelestis unguenti 

fluore ^"^ sanctifica. Hoc, Domine, copiose in eorum caput 

influat, hoc in oris subiecta decurrat, hoc in totius corporis 

extrema descendat, ut tui Spiritus virtus et interiora 

horum ^® repleat et exteriora circumtegat. Abundet in his 

constantia fidei, puritas dilectionis, sinceritas pacis. Sint 

speciosi^® munere tuo pedes homm ad evangelizandum 



Digitized by CjOOQ lC 



15« UBER SACRAMENTORUM [I. xcix. 

pacem **, ad evangelizanduin bona tua. Da eis, Domine, 
ministerium reconciliationis in verbo, et in factis, et in 
virtute** signorum et prodigiorum. Sit sermo eorum et 
praedicatio non in persuasibilibus humanae sapientiae 
verbis, sed in ostensione Spiritus et virtutis. Da eis, 
Domine, claves regni caelorum : utantur ^, nec *® glorientur 
potestate**, quam « tribuis in aedificationem, non in de- 626 
structionem. Quodcumque ligaverint super terram sit 
ligatum * et in caelis, et quodcumque solverint super terram 
sit solutum ^* et in caelis. Quorum detinuerint ^ peccata, 
detenta sint; et quorum dimiserint, tu dimittas. Qui 
benedixerit [eis ^], sit benedictus ; et qui maledixerit eis, 
maledictionibus repleatur. Sint fideles servi [et] prudentes ^, 
quos constituas tu, Domine, super familiam tuam, ut dent 
illis cibum in tempore necessario ; ut exhibeant omnem 
hominem perfectum. Sint soUicitudine ^® impigri, sint 
ispiritu ferventes. Odiant superbiam ; diligant veritatem, 
nec eam unquam deserant aut lassitudine aut timore 
superati. Non ponant lucem tenebras, nec tenebras 
lucem^; non dicant malum bonum, nec bonum malum. 
Sint sapientibus [et insipientibus ^^] debitores, et fructum 
de profectu omnium consequantur. Tribuas eis, Domine, 
cathedram episcopalem ad regendam ecclesiam tuam et 
plebem universam. Sis eis auctoritas [sis eis potestas, sis 
eis firmitas^*]; multiplices super eos benedictionem et 
gratiam tuam, ut ad exorandam semper misericordiam tuam 
tuo munere idonei, tua gratia possint esse devoti. Per. y 

Seoreta. 

Miss. Suscipe, Domine, munera quae tibi offerimus pro famulo 

^ranc. ^^^ j^j^^ ^^ propitius in eodem tua dona custodi. Per 

Dominum. y ^ ^ 

Fostoommnn. 

Mart. ». 5, Plenum, quaesumus, Domine, in nobis remedium tuae 
miserationis operare, et tales nos esse perfice, [ut] propitius 
fovere digneris ^*. Per. y 

' This section has been compared with the parallel forms in the Leonine 
Sacramentary, and in the Missale Francomm: and also with the following 
Ordines in Mart^ne and Gerbert; (a") Mart^ne^s Ordo ii (Pontifical of Egbert, 
cited as Egb.) ; {b) Mart^ne*s Ordo iii (Missal of Robert of Jnmi^ges, cited as 
Gem.) ; {c) Mart^ne*s Ordo iv, taken from Codex Gellonensis and two others 
(citcd as Gell.) ; (rf) Gerbert's Ordo from a Vienna MS. saec. ix (' olim Au- 
giensis monasterii') in Mon. Vet. Lit. 4Uman. ii. 43 (cited as Gerb.). The 
readings of these fonr Ordims are not given in all cases. Some of them are 



Digitized by CjOOQ lC 



I. c.] ROMANAE ECCLESIAE. 153 

intended for the consecration of one bishop only. ' pvmndendis V. Miss. 

Franc. Gell. ; provehendo £gb. Gem. (Dnchesne, Or. du Culte ChrHim makes 
the correction here adopted). ' propitius V. ; Leon. Miss. Franc. Gell. as 

tcxt ; Egb. Gem. Gerb. have tuae virtutis impieatur effectu, * affeciu V. 

Miss. Franc; afflatu Gerb.; Leon. as text. ^culturem V. * vestire 

V. Miss. Franc. ; Leon. Gell. Egb. Gem. Gerb. as text. ^ piorum Gerb. 

* ipsam V. ' pmtificalis gloriae V. Gell. ; pontificaJis gloria Miss. Franc. ; 

Leon. Egb. Gem. Gerb. as text. ^*^" honorem . . . splendorem V. Miss. 

Franc. Gell. ; Leon. £gb. Gem. Gerb. as text (Leon. has animorum), ^ V. 
Miss. Franc. omit his, which is restored from Leon. ^ delegisti Leon. 

" et V. Miss. Franc Gell. ; Leon. E^b. Gcm. Gerb. as text. >* Leoii. 

Egb. Gem. Gerb. omit Domine, " ministerii V. Gell. Egb. Gem. ; Leon. 

Miss. Franc. Gerb. as text. ^"^ fiore V. Miss. Franc. Gell. Egb. Gem. 

Gerb. ; Leon. as text. ^ in/eriorum ora V. Miss. Franc. ; Leon. as text 

(similarly Gell. Egb. Gem. Gerb.). ^* Leon. Gerb. omit the whole passage 
^om Sint speciosi Xoprofectu ommum consequaniur : wbile Egb. Gem. have it 
with omissions and ^uiations. * speciosipedes eius ad evangeliiandum 

verhum tuum Egb. Gem., which omit what follows inmiediately in the text, 
and proceed non inpersuasibilibuSy &c. ^ Miss. Franc. inserts et\ V. Gell. 
as text ^ Egb. Gem. omit utantur . . , destructionem, and read claves 

regni caelorum^ ut quodcumque, &c. ^ neV,\ Miss. Franc. GelL as text. 

^ potestatem V. (ungrammaticaUy) ; Miss. Fronc Gell. as text. * sint 

ligata . . . sint soluta V. ; Miss. Franc Gell. as text. ^ retinuerint V. ; 

Miss. Franc. Gell. as text. ^ V. omits eiSy which is restored from Miss. 

Franc. GelL "" servifideles etprudentes Miss. Franc ; V. omits et ; Gell. 

as text ^ solliciiudinem V. (nngrammatioslly) ; Miss. Franc. Gell. as 

text. ^ iucem ad tenehras nec tenedris lucem V. Miss. Franc ; Gell. as 

text. '^ V. omits et insipientibus, which is restored from Miss. Franc Gell. 
'* V. omits the woids in brackets, which are restored from Leon. Miss. Franc. 
Gell. : Egb. Gem. Gerb. have them with slight variation. ^ perficere . 

propitius fovere cUgneris V. ; Egb. has perfice ut nos ubique fovere aigneris, 
which snggests the correction in the text The other Ordines cited do not 
contain the prayer. 

C. 

Item Missa quam pro se episcopus die ordi- 

NATIONIS SUAE CANTAT ^ 

Deus, qui non propriis sufTragantibus meritis, sed sola Men. 227. 
inefTabili gratiae largitate, me familiae tuae praeesse ius- 
sisti, tribue tibi digne persolvere ministerium sacerdotalis 
ofRcii, et ecclesiasticis convenienter servire ministeriis, 
627 •plebemque commissam, te in omnibus protegente, guber- 
nare concede. Per. 

Deus, mundi creatoret rector,ad humilitatis meae preces Leon. 437. 
placatus attende ^ et me famulum tuum, quem ^ nuUis ^^' "'^' 
suffragantibus meritis, sed immensa largitate clementiae 
tuae *, caelestibus mysteriis servire tribuisti, dignum sacris 
altaribus fac ministrum ; ut quod mea celebrandum * voce 
depromitur, tua sanctificatione firmetur. Per. 

Seoreta. 

Ad gloriam, Domine, tui nominis, annua festa repetentes Leon. 432. 
sacerdotalis exordii, hostiam tibi laudis offerimus, suppli- ^®°' "'^' 



Digitized by CjOOQ lC 



154 UBER SACRAMENTORUM [I. ci. 

citer exorantes, ut cuius ministerii vice tibi servimus im- 
meriti, suffragiis eius reddamur * accepti "^. Fer. 

Infira aotionem. 
Men. 227. Hanc quoque * oblationem, quam oflfero ^o tuus famulus 
et sacerdos ob diem in quo me dignatus es ministerio sacro 
constituere sacerdotem, obsecro, Domine, placatus accipias. 
Unde maiestatem tuam supplex exoro* ut quod in me^® 
largiri dignatus es, propitius custodire digneris^*. Per 
Christum Dominum nostrum. Quam oblationem. 

Fostoommun. 
Men. 228. Repleantur consolationibus tuis, Domine, quaesumus, 
^^^ tuorum corda fidelium, pariterque etiam et de ecclesiae 

praesule, et de suorum votorum plenitudine gratiarum 

referant actiones^^ Per. 

^ Thif Missa corresponds very closely vdth the Missa propria in die ordina- 
titmis suae in MenanTs Sacramentary. ' intende Men. ; V. Leon. as texL 

' qnae V. ^ Leon. omits tuae, ' celebranda V. * nddantur 

Leon. (wrongly). '^ acceptis V. ' Hanc quoqtUy so V. ; Men. has 

Hanc igiiur. * suscipicu ; maiestatem tuam supplex exoram Men. '* ut 
in me quod Men. ^^ Men. like V. seems to ignore the clause Diesque 

nostros, ^^ actionem Men. ; V. as tezt. The panllel collect in Leon. only 

agrees with that in the text as r^;azds its first danses. 



CI. 

ITEM IN NATALITIO EPISCOPI, SI INFIRMUS AUT ABSENS 
FUERIT, QUALITER PRESBYTER DEBEAT CELEBRARE 
MISSAM. 

Leon. 436. Fraesta, quaesumus, omnipotens sempiteme Deus, ut 
fidelibus tuis ordinatum praebeamus affectum, eisque nos 
similiter spiritum sanctum diligendi^ benignus infunde*. 
Per. 

Seoreta. 628 

Da, quaesumus, omnipotens Deus, ut in tua spe et 
caritate sincera sacrificium tibi placatum deferamus et 
plebis ^ et praesulis. Per. 

Infra aotionem. 

Hanc igitur oblationem sancti patris nostri Illius episcopi, 

quam tibi offerimus ob diem quo eum pontificali bene- 

dictione ditasti [quaesumus, Domine, placatus accipias ^]. 

Praebe ei, quaesumus, aetatis spatia prolixiora, cuius sacer- 



Digitized by CjOOQ lC 



I. cii.] ROMANAE ECCLESIAE. 155 

dotii nobis tempora dignatus es donare praecipua. Quam 
oblationem. 

Fostoommtin. 

Deus, qui nos sacramentis tuis pascere non desistis, Leoii.4a8. 
tribue, quaesumus, ut eorum nobis indulta refectio vitam 
conferat sempitemam. Per. 

^ eisque nos HmilUer diligendi spiritum Leon. (omitting sanctum) ; V. as 
text. ' The coUect in the text forms the first part of that in Leon. 

* plebi V. ^ The words in brackets are not in V., bnt this, or some 

eqnivalent foim, is reqnired for the completion of the dause. 



cn. 

ITEM MlSSA PRO ALIO SACERDOTE. 

Deus, qui dierum nostrorum numeros, mensurasque tem- Leon. 438. 
porum ^ maiestatis tuae potestate dispensas, ad humilitatis 
nostrae propitius * respice servitutem, et * tuae pacis abun- 
dantia tempora nostra et episcopi nostri tua gratia benignus 
accumula*. Per. 

Seoxeta. 

Respicei quaesumus, Domine, nostram propitius servi- Leon.448. 
tutem ; et haec oblatio nostra sit ^ tibi munus acceptum, sit 
fragilitatis nostrae subsidium sempitemum. Per*. y 

Infira aotionem. 
Hanc igitur oblationem famuli tui et antistitis tui Illius^ 
quam tibi offert ob devotionem mentis suae, quaesumus, 
Domine, placatus accipias, tuaque in eo munera ipse 
custodias; donesque ei annorum spatia, ut ecclesiae tuae 
feliciter praesidendo, te omnia in omnibus operante, sic 
utatur temporalia "^ ut praemia mereatur aetema. Diesque 

nostros. 
629 Fostoommun. 

Da, quaesumus, Domine, ut tanti mysterii munus indultum xxviii 
non condemnatio, sed sit medicina sumentibus. Per. supra, 

^ temporumque mensuras Leon. ' propitius ad humilitatis nostrae 

Leon. * ut Leon. * tempora nostra cumulentur Leon. ^ ut 

quodofferimus sit Leon. * sit nostrae fragiiitati sudsidium, Per. Leon. 

^ temporaiia, so V. nngrammatically. 



Digitized by CjOOQ lC 



156 LIBER SACRAMENTORVM [I, ciii. 

cin. 

CONSECRATIO SACRAE VIRGINIS, QUAE IN EPIPHANIA, 
VEL SECUNDA FERIA PASCHAE, AUT IN APOSTOLORUM 
NATALITIO CELEBRATUR^ 

Sequitur oratio. 
Leon. 444. Respice propitius, Domlne, super hanc famulam tuam, ut 
virginitatis sanctae propositum, quod te inspirante suscipit ^ 
te gubemante custodiat. Per. y 

Item Benedictio. 
Leon. 444. Deus, castonim corporum benignus habitator, et in- 
Fmc 674. corruptarum Deus ' amator animarum, Deus qui humanam 
Egb. 108. substantiam, in primis hominibus diabolica fraude vitiatam, 
^l^ ' ' ita in Verbo tuo, per quod omnia facta sunt, reparas, ut 
eam non solum ad primae originis innocentiam revoces, 
sed etiam ad experientiam quorumdam bonorum * quae in 
novo saeculo sunt'^ habenda, perducas, et obstrictos adhuc 
conditione mortalium, iam ad similitudinem provehas 
angelorum; respice, Domine, super hanc famulam tuam, 
quae in manu tua continentiae suae propositum coUocans, 
tibi devotionem suam offert, a quo ipsa vota ® assumpsit ''. 
Quando enim animus, mortali carne circumdatus, legem 
naturae, libertatem licentiae, vim consuetudinis, et stimulos 
aetatis evinceret, nisi tu per liberum arbitrium hunc amorem 
virginitatis clementer ® accenderes, tu hanc cupiditatem in 
earum ® corde benignus aleres, tu fortitudinem ministrares ? 
Effusa namque in omnes gentes gratia tua, ex omni natione 
quae est sub caelo ^® in stellarum innumerabilem numerum 
novi testamenti heredibus adoptatis, inter caeteras virtutes 
quae filiis tuis, non ex sanguinibus, neque ex vo»luntate^^ 630 
carnis, sed de tuo Spiritu genitis, indidisti; etiam hoc^* 
donum in quasdam ^^ mentes de largitatis tuae fonte de- 
fluxit, ut quum honorem ^* nuptiarum nulla interdicta 
minuissent, ac super sanctum coniugium initialis^^ bene- 
dictio permaneret, existerent tamen sublimiores animae, 
quae in viri^* ac mulieris copula fastidirent connubium, 
concupiscerent sacramentum ^^, nec imitarentur quod nuptiis 
agitur, sed diligerent quod nuptiis praenotatur. Agnovit 
auctorem suum beata virginitas, et aemula integ^tatis 
angelicae, illius thalamo, illius cubiculo se devovit qi^i sic 



Digitized by CjOOQ lC 



I.dii.] ROMANAE ECCLESIAE. 157 

perpetuae virginitatis est [sponsus,quemadinoduin perpetuae 
virginitatis est]" filius. Imploranti ergo auxilium tuum, 
Domine, et confirmari se benedictionis ^® tuae consecratione 
cupienti, da protectionis tuae munimen et regimen*^, ne 
hostis antiquus qui excellentiora studia subtilioribus infestat 
. insidiis, ad obscurandam perfectae continentiae palmam 
per aliquam mentts serpat ^ incuriam, et rapiat de proposito 
virginum, quod etiam moribus decet inesse nuptarum ^*. 
Sit in ea, Domine, per donum Spiritus tui prudens modestia, 
sapiens benignitas*^ gravis lenitas, casta libertas: in 
caritate ferveat, et nihil extra te diligat, laudabiliter vivat, 
laudarique non appetat. [Te] in sanctitate corporis, te in 
animi sui puri[tate glori]ficet ^ ; amore te timeat, amore 
tibi serviat. Tu d honor sis, tu gaudium, tu voluntas, tu in 
moerore consola[tio], tu*^ in ambiguitate consilium, tu in 
iniuria defensio, in tribulatione patientia, in paupertate 
abundantia, in ieiunio cibus, in infirmitate medicina. In te 
habeat omnia quem diligere appetit ^^ super omnia, et quod 
est professa custodiat, scrutatori pectorum non corpore 
placitura sed mente. Transeat in numerum sapientium 
puellarum, ut caelestem sponsum accensis ^ lampadibus cum 
oleo praeparationis expectet ; nec turbata ^ improvisi regis 
adventu, secutura cum lumine [ut] praecedentium choro 
iungatur occurrat ^, nec excludatur cum stultis. Regalem ^ 
ianuam cum sapientibus virginibus licenter introeat, et in 
631 Agni » tui perpetuo comitatu probabilis mansura castitate 
permaneat. Fer Dominum. y 

Benedictio vestimentorum virginum^^. 

Deus, aetemorum bonorum fidelissime ^ promissor, Egb. 107. 
certissime ** persolutor ^^, qui vestimentum salutare, et indu- 
mentum iocunditatis tuis fidelibus promisisti, clenlentiam 
tuam suppliciter exoramus, ut haec induoienta, humilitatem 
cordis et contemptum mundi significantia, quibus famulae 
tuae sancto visibiliter sunt informandae proposito, pro- 
pitius^ benedicas; ut*' beatae castitatis habitum, quem 
te aspirante ^ suscipiunt, te protegente custodiant ; et quas 
vestibus venerandae promissionis induis temporaliter, beata 
facias immortalitate vestiri. Per Dominum nostrum. y 

^ The heading of the parallel form in Gerb. ii. 95 (from a Vienna MS. 
saec. z) agrees with that here giren, except in reading nataliHis for ntUa- 
litio, The offices in Leon. Miss. Franc Egb. are for more than one person : 



Gerb.U. 
93> 95- 



Digitized by CjOOQ lC 



158 UBER SACRAMENTORUM [I. dv. 

the yariations due to this differenoe from V. «le not noted. ' msctpii V. ; 

suscipiunt Leon. ' Egb. Gerb. omit Deus\ V. Leon. Mis. Franc. as tezt. 

^ exptrientiasn horum bonorum Egb.; experientiam boncrum Mi8S.Franc ; V. 
Leon. Gerb. as text. * sunt saeeulo £gb. * et ipsa idem votum Gerb. 

^ sumpserunt Leon. Miss. Franc. Egb. * nisi tu htuuflammam clementer 

Leon. ; nisi tu Aanc Jicunmam mrginitatis clementer £gb. ; V. Miss. Franc. 
Gerb. as text. ' eius Gerb. ; V. Misa. Fianc Egb. as text : Leon. omits 

tff earum corde, ^ sub caelc est Gerb. ^ semguinibus, ne voiuptcUe 

Miss. Franc. " et iam hoc Gerb. " mtorutndam Miss. Fianc. ^b. ; 

V. Leon. Gerb. as text. ^* cum honore V. Mias. Franc Egb. ; ^uamvis 

honorem Gerb. ; Leon. as text " super \^coniugalem Egb.) copuiam tua 

Miss. Franc Egb. ; V. Leon. Gerb. as text ^* For guae in viri . . . 

praenotcUur Miss. Franc and Egb. haye quae non concupiscerent quod hahet 
mortale connubium^ sed hoc eligerent quod promisit {fraemittit Mlss. Franc) 
divinum Christi eccUsiaeque (divinum ecclesiae Chnsti Egb.) sacramentum, 
^^ sacramento V. (nngranunatiadly) ; Leon. Gerb. as text. " V. omits 

the words in brackets, which are supplied fiom Leon. Miss. Fnnc Egb. Gerb. 
'* confirmari ex benedictionis Miss. Franc "* Miss. Fianc omits et regimen. 
" serpat mentis Misg. Franc Egb. ; V. Leon. Gerb. as text ** nupdarum 

V., and so Miss. Franc Egb. Gerb. ; Leon. as text. " Mias. Franc l^b. 

omit sapiens benignitas . . . appetit super omnia, ** In sanctitate corporis 

te in animi sui purificet V. ; the portions in brackets aie restored from Leon. 
Gerb. (the latter has astimae suae), * in merore consolatu V. ; in moerore 

solatium, tu Leon. Gerb. ^* appetat V. ; Cjerb. as text: Leon. has £*f^ 

ehgere super omnia, and so ends the benediction. ^ aversis Gerb. 

" periurbatae Egb. ^ adventu, sed secura cum lumine et praecedentium 

virginum choro iuncta oeeurrat Gtxh, sed securae cum lumine praecedentium 
choro virginum occurrant Egb. ; V. (Miss. Franc agreeing) as text, save that 
V. omits ut. ^ stuItiSf sed regcUem Egb. ** Gerb. gives this benedic- 

tion in fnll from one Vienna MS., and its opening words from another. 
** fidelissimi . . . ceriissimi V. ; E^b, Gerb. (ii. 95) as text. ■* consolator 

Egb. ; Gerb. (iL 93) omits certissime persolutor . . . ut, ** in/ormandae 

propitius propositum V. ; Egb. Gerb. as text. ** et Egb. Gerb. ; V. as text. 
^ spirante V. ; Egb. Gerb. as text. 

CIV. 

ITEM ORATIO SUPER ANCILLAS DEI, QUIBUS CONVERSIS 

VESTIMENTA MUTANTUR ^ 

Egb. 108. Te invocamus Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme 

Gerb. ii. Deus, super has famulas tuas, quae tibi voluerunt ^ servire 

puris mentibus mundoque corde, ut eas sociare digneris 

inter illa centum quadraginta quatuor millia infantium, 

[qui] ^ virgines permanserunt * et se * cum mulieribus non 

coniquinaverunt, in quorum ore dolus inventus non est : ita 

et® has famulas tuas facias permanere immaculatas usque 

ad finem. Per immaculatum lesum Christum Dominum 

nostrum, cum quo vivis "^ et regnas Deus in unitate Spiritus 

sancti per omnia saecula. y 

* This benediction appears in Egbert's Pontifical, and in one of Gerbert's 
Vienna MSS. (the same to which reference has been made for the form Deus 
castorum corporum). In Egbert's Pontifical, the benediction is apparently 
a pielnde to Deus castorum corporum : in Gerbcrt*s MS. it is part of a separate 
form. ' hancfamulam tuam^ quae tibi vovit Gerb. ' qui omitted 

by V. is supplied from Gerb. ; Egb. has quae. * promanserunt V. ; Egb. 

Gerb. as text. * Gerb. omits se, • Etita Gerb. ^ qui vivit 

Egb.; V. Gerb. astext. 



Digitized by CjOOQ lC 



I. cv, cvi.] ROMANAE ECCLESIAE, 159 

OV. 

Item orationes ad missas eiusdem. 

Da, quaesumus, Domine, famulae tuae, quam virginitatis 
honore dig^atus es decorare, inchoati operis consummatum 
effectum; et ut perfectam tibi offerat plenitudinem, initia 
sua perducere mereatur ad finem. Per. y 

632 Secreta. 

Oblatis hostiis, Domine, quaesumus, praesenti famulae 
tuae perseverantiam perpetuae virginitatis accommoda ; ut 
apertis ianuis summi Regris adventu cum laetitia mereatur 
intrare. Per. y 

Infra aotionexn. 

Hanc igitur oblationem famulae tuae IlliuSy quam tibi 

offert ob diem natalis sui, in quo eam tibi socians, sacro 

velamine protegere dignatus es, quaesumus, Domine, pro- 

pitiatus sanctifica^ ut tibi Domino ac Sponso suo venienti 

cum lampade suo ^ inextinguibili placitura occurrere merea- 

tur. Per. 

FoBtoommun. 

Respice, Domine, famulae tuae tibi debitam servitutem ; Cf. Leon. 
ut inter humanae fragilitatis incerta, nullis adversitatibus ^^^" 
opprimatur, quae de tua protectione confidit. Per. y 

^ jtM, so V. (nDgrammatically, as in cvi itrfrtC), 
CVI. 

Item alia eiusdem. 

Deus, castitatis amator et continentiae conservator, sup- 

plicationem nostram benignus exaudi, et hanc famulam 

tuam propitius intuere ; et quae pro timore tuo continentiae 

pudicitiam vovit tuo auxilio conservetur, ut sexagesimum 

fructum continentiae vitam aetemam, te largiente, percipiat. 

Per. 

Seoreta. 

Munera, quaesumus^ Domine, famulae et sacratae tuae 
////«j,quae tibi ob consecratione ^ sui corporis offert^, simul 
ad eius animae medela^ proficiant. Per Dominum 
nostrum. 



Digitized by CjOOQ lC 



l6o LIBER SACRAMENTORUM [I. cvi. 

Fostoommtin. 
Bononim, Deus, operum institutor, famulae tuae Illius ' 
corda purifica, ut nihil in ea quod punire, sed quod coronare 
possis, invenias. Per. 

ITEM ALIA EIUSDEM. 633 

Preces famulae tuae Illius^ quaesumus, Domine, benignus 
exaudi; ut assumptam castitatis gratiam, te auxiliante, 
custodiat. Per. 

Seoreta. 

Votivis, quaesumus, Domine, famulae tuae lUius ' adesto 
muneribus ; ut te custode servata hereditatem benedictionis 
aeternae percipiat. Per. 

Infira aotionem. 

Hanc igitur oblationem famulae tuae lUius^ quam tibi 
ofTerimus ob diem natalis eius *, quo eam sacro velamine 634 
prot^ere dignatus es, quaesumus, Domine, placatus ac- 
cipias. Pro qua maiestati tuae supplices fundimus preces, 
ut in numero ^ eam sanctarum virginum transire praecipias 
ut tibi Sponso veniente cum lampade suo^ inextinguibili 
possit occurrere, atque intra regni cadestis * claustra gratias 
tibi referat, choris sanctarum virginum sociata. Quam 
oblationem. 

Fostoommun. 

Deus, qui habitaculum tuum in corde pudico fundasti, 
respice super famulam tuam ; et quae castigationibus as- 
siduis postulat, tua consolatione percipiat. Per. y 

^ comtcracione . . . medilla V. (nngTaminatically). ' offeret, the reading 

of V., is retained by Tommasi, bnt is a mcre mis-spellinf , which occurs elae- 
where in the MS. ' Illi V. * numero, so V. (nngiammatically). 

' suo, so V. (nngrammarical ly, as in cv supra), * irgna caelestia V. ; 

Tonunasi corrects as text. 



Digitized by CjOOQ lC 



II. i.] ROMANAE ECCLESIAE. i6l 



LIBER II. 



635 



A + XI 

mCIPIT LIBER SECUNDUS, 
ORATIONES ET PRECES DE NATALITIIS SANCTORUM. 



Denuntiatio Natalitii UNIUS Martyris. 

Noverit vestra devotio, sanctissimi fratres, quod beati R. S. 
martyris Illiiis anniversarius dies intrat, quo^ diaboli ten- s^u^,^' 
tationes exsuperans universitatis Creatori gloriosa passione »0*« 5^- 
[coniunctus ^ est. {lUm pluraliier Quo ^ diaboli tentamenta 
vincentes universitatis Creatori gloriosa passione] coniuncti 
sunt.) Ideoque Dominum collaudemus* qui est mirabilis 
in sanctis suis : ut qui illis victoriae coronam contulit nobis 
eorum meritis delictorum indulgentiam largiatur. In illo 
igfitur loco (vel in illa via *) illa feria hanc eandem " festivi- 
tatem solita ^ devotione celebremus. 

Denuntiatio quum reliquiae ponendae sunt 
Martyrum. 

Dilectissimi fratres, inter caetera uirtutum solemnia, quae See Gerb. 
ad gloriam pertinent Christi Domini nostri hoc quoque® %^^^ 
praestitit martyribus, qui pro nominis® eius confessione ZiirichMS. 
morte suscepta caelestia praemia meruerunt; ut fidelium **^"*^- 
votis eonim praeclaris reliquiis collocatis integritas sancti 
corporis esse credatur. Et ideo commonemus ^® dilectionem 
vestram, quoniam illa feria illo loco reliquiae sunt ^^ sancti 
Illius martyris collocandae ^^ : quaesumus ut vestram prae- 
sentiam nobis admonentibus non negetis. 

^ quod V. R. S^ Men. ; S' as tezt. ' The words within square brackets» 

printed by Tommasi and retained by Vezzosi, are marked by the collator as 

M 



Digitized by CjOOQ lC 



l6a UBER SACRAMENTORUM [II. ii, iii. 

absent from V. They are fonnd in R. and S. * quod S* Men. ; R. S* as tezt. 
« coUaudamus S. * villa Men. * eadem V. R. S^ ; R. S' Men. as 

text. ^ soUicita R. S. Men. * Gerb. inserti Jiiff. ' martirUms 

pro nomine V. " mammus Gerb. ^ Gerb. plaoes suni after ^«//9- 

II. 

IN NATALI SANCTI FELICIS^ CONFESSORIS. 636 

xviii Kal, Februarias, 
Sancti Felicis, Domine, confessio recensita conferat nobis 
piae devotionis augmentum, qui in confessione tui nominis 
perseverans meruit honorari. Per. 
R.S. Da, quaesumus, omnipotens [Deus]^ ut qui beatus 

VtLl loq, ^^^^ ' donis tuis extitit gloriosus, apud te nostris existat 
nominibus idoneus interventor. Per. 

Seoreta. 

R. S. - Hostias tibi, Domine, pro commemoratione sancti Felicis 

Mai. is!" ^"^* confessoris ofTerimus, suppliciter deprecantes ut sicut 

illi praebuisti sacrae iidei largitatem sic nobis largiaris et 

pacem. Per Dominum. 

FoBtoomman. 

S. Sanctorum precibus confidentes quaesumus, Domine, ut 

L^' 305. P^*^ ^ V^^^ sumpsimus aetema remedia capiamus. Per. 

* MUale sancti Filicis V. ; NatL Sce Felicis intensis R. * V. omits 

Deus, * ut beatus FeHx qui Pam. ; ut qui Seatus Felix qui R. ; ut quia 

beatus FeUx S' Gerb. ; V. S» as text. * Men. omits tui, 

III. 

IN Natali sancti Marcelli Confessoris^ 
xvii KaL Februarias, 
Exaudi, Domine, preces nostras, quas in sancti confessoris 
tui atque pontificis Marcelli solemnitate deferimus, ut qui ' 
tibi digne meruit famulari, eius intercedentibus meritis ab 
omnibus nos absolve peccatis. Per Dominum nostrum 
lesum Christum. 

Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut beatus Mar- 
cellus tibi placito ^ fulgeat sorte pontificatus, et pietati tuae 
nos pia supplicatione commendet. Per. 
S. «Da, quaesumus, omnipotens Deus, ut qui beati Marcelli 637 

[Gerb. ao.] ^onfessoris * tui atque pontificis solemnia colimus, eius apud 
te intercessionibus adiuvemur. Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



II. iv.] ROMANAE ECCLESIAE. 163 

Seoxeta. 
Sancti Marcelli confessoris tui atque pontificis, quaesumus, 
Domine, annua solemnitas pietati tuae nos reddat acceptos : 
per haec piae oblationis oiiicia et illum retributio comitetur 
et nobis gratiae tuae dona conciliet. Per Dominum. 

Fostoommim. 
Deus, fidelium remunerator animarum, praesta ut beati 
Marcelli confessoris tui atque pontificis, cuius venerandam 
celebramus festivitatem, precibus indu^entiam consequamur. 
Per Dominum. 

^ Papae in R. S. Gerb. Men. Pam. ^ So V. ; possibly et guia is the tnie 

reading. • So V., perhaps iot placiti ot phuiia, * nmrtyris S. Gerb. 



IV. 

In Natali Sanctorum Martvrum Sebastiani, 
Mariae, Martae, Audifax et Abacuc. 

xiii Kal. Februarias'^. 

Concede, quaesumus, omnipotens Deus, ut sanctorum 
martyrum tuorum, quorum celebramus victorias, partici- 
pemur et praemiis. Per Dominum. 

Praesta, quaesumus, Domine, ut, intercedente beato*S. 
Sebastiano martyre tuo, et a cunctis adversitatibus mu- 
niamur in corpore, et a pravis cog^tationibus mundemur in 
corde^ Per. 

Seoreta. 

Sancto Sebastiano interveniente ^ Domine, tibi scrvitus r. s. 
nostra* complaceat; et obsequia munerum fiant praesidia ^\^^ 
devotorum. Per. 307» 349- 

FoBtoommim. 

Caelesti munere satiati quaesumus, Domine Deus noster, cf. Leon. 
ut haec nos dona, martyris tui Sebastiani deprecatione, ^^^" 
sanctificent. Per. 

^ R. places this Festival on zIt Kal. Feb. ; S. Gerb. also have the festival of 
SS. Mary and Martha on xiv Kal. Feb., placing next the Missa in Nat, S. 
Fabiani (ziii Kal. Feb.), and then (on tiie same day), the Missa in NM, S. 
Sedastiani, which in R. foUows that for SS. Mary and Martha. Men. and 
Pam. make no mention of SS. Mary and Martha, bnt give separate Missae for 
the festivals of S. Fabian and S. Sebastian, both on xiii Kal. Feb. V. stands 
alone in the mention of SS. Andifax and Abacnc. ' mente Ger b. ; V.S 

as text. ^ V. has Sanctum Sebastianum intervenientem (ungrammatically) ; 
R. S. as text. * noster V. R. : S. as text. 



Gerb. ai. 



M 2 



. Digitized by CjOOQ lC 



l64 LIBER SACRAMENTORUM [II. v, vi. 

V. 

IN NATALI SANCTI FaBIANI^ 638 

Item xiii Kdl, Februarias. 

S; Adsit nobis, Domine, quaesumus, sancta precatlo beati 

pontiiicis et martyris tui Fabiani ; quae nos et a terrenis 
afTectibus incessanter expediat et caelestia desiderare' 
perficiat. Per Dominum. 

Seoreta. 

S^ Intercessio, quaesumus, Domine, ^pontificis et martyris 

(See i. tui Fabiani munera nostra commendet ; nosque eius vene- 
tnfra,) j^^j^ ^y^g maiestati reddat acceptos. Per. 



PostoomznaiL 
Cf. Leon. Sumpsimus, Domine, sancti Fabiani solemnitate caelestia 
^^^" sacramenta ; cuius suffragiis, quaesumus, largiaris *, ut quod 

temporaliter gerimus aetemis gaudiis consequamur. Per. 

> S. and Gerb. add martyris, * disidtria V. ; S^ Gerb. as text * Gerb. 
inserts sancH, * largitatis V. (corrected by Tommasi). 

VI. 

IN Natali sanctae Agnetis virginis de 

PASSIONE SUA^. 
xii Kal. Februarias, 
R. s. Crescat, Domine, semper in nobis sanctae iocunditatis 

Pitm! 303. affectus ; et beatae Agnae ^ virginis atque martyrae ^ tuae 

veneranda festivitas augeatur. Per. 
S. Praesta, quaesumus, Domine, mentibus nostris cum 

Pwa! 303. exultatione profectum * ; ut beatae Agnes ^ martyris • tuae, 
cuius diem passionis annua devotione recolimus, etiam iidei 
constantiam subsequamur. Per. y 

Seoreta. 

R. S. Hodiernum^ Domine^ sacrificium laetantes exequimur*^, 

Gerb. 33. ^^ beatae Agnes ® caelestem victoriam recensentes, et tua 

mag^alia praedicamus, et nos adquisisse gaudemus suffragia 

gloriosa. Per. 

Postoomznun. 

S- Sumentes, Domine, gaudia sempiterna de participatione 

Pam. aoa. sacramenti festivitatis ® sanctae martyris ® Agnes ^^, suppli- 

Digitized by CjOOQ lC 



II. vii, viii.] ROMANAE ECCLESIAE. 165 

citer deprecamur, ut quae sedula servitute, donante te, Men. 31. 
gerimus, dignis sensibus tuo munere capiamus. Per. ^f^a > 

^ S. Gerb. have Natl, Sanctae Agnae virgitUs'. R. has NatL Sce Agne. 
" ut beatae Agnetis Pam. ; V. R. S. Gerb. as text. ' martyris S' Gerb. Pam. ; 
V. R. S* as text. * pervectu V. » Agnis S* : Agnetu Pam. ; V. as text 
• martyrae S*. ' offerimus S* Gerb. ; obsequimurK» ; erasnre in S* ; V. as 

text. • Agnis S\ • In 1. {infra) et festivitate. « Agnis S. 

Gerb. ; Agnetis R. Pam. Men. 

VII. 

639 Item in Natali eiusdem de NATIVITATE^. 

V KaL Februarias, 
Adesto nobis, omnipotens Deus, beatae Agnes^ festa S. 
repetentibus, quam hodiemae festivitatis prolatam * exortu ^^^.'301. 
ineffabili munere sublevastl Per. Men. 23. 

Seoreta. 

Grata tibi sint, quaesumus, Domine, munera, quibus s. 
sanctae Agnetis magnifica solemnitas recensetur : sic enim ^^^'304. 
ab exordio sui usque in finem beati certaminis extitit 
gloriosa, ut eius nec initium debeamus praeterire nec finem. 
Per. 

Postoommiin. 

Adiuvent nos, quaesumus, Domine, [et] * haec mysteria S. 
sancta quae sumpsimus, et beatae Agnae intercessio vene- p^' H^ 
randa. Per. 

^ S. Gerb. Men. have Natl. sanctae Agnae {Agnetis Men.) de natizntate; 
Pam. Nata/e sanctae Agnetis virginis secundo. * AgnaeO&\i.\ 

Agnetis Men. ; V. S. as text. » proratam V. (corr. by Tommaai). * V. 
omits et, 

VIII. 

Orat. in Purificatione sanctae Mariae^ 

iv Nonas Februarias, 

Deus, cui ^ in hodiema die Unigenitus tuus in nostra Pam. 306. 
carne^ quam assumpsit pro nobis, in templo est praesentatus, 
praesta ut quem redemptorem nostrum laeti suscipimus 
venientem quoque ludicem securi videamus. Per eundem 
Dominum nostrum. 

Seoreta. 

Accepta tibi sit, Domine, quaesumus, hodierna festivitatis R.S.(fllibi.) 
oblatio; et^ tua gratia largiente, [per*] haec sacrosancta Mcn.*6^.' 



Digitized by CjOOQ lC 



l66 UBER SACRAMENTORUM [II. U, x. 

commercia in illa^ inveniamur forma in qua^ tecum est 
nostra substantia. Fer. y 

Po0toommim ^. 
s. (o/f^t.) Concede nobis, Domine, quaesumus, ut sacramenta quae 
Pim.'4i5.' sumpsimus quidquid in nostra mente vitiosum est ipsius 
Sec L iii miserationis * dono curetur. Per Dominum nostnim. y 

supra, 

Cf. Lfion. > R. and S. give to this festlTal the title Sancti Simonis (R.) or Sancti 

47^- Simecnis (S.). Gerb. (from T. f) giTes Yppapanti\ Pam. Hypanti. * ^m 

Cf. Men. V. ; Pam. xeads cuius (omitting tuus\ ' ut R. S. Gerb. Men. * V. 

i86. omits/tfr, which is restored from R. S. * illius R. S. Gerb. Men. ; V. as 

text. * auo R. S. Gerb. Men. ; V. as tezt ^ The Postcommunion is 

apparently eitner conmpt or ungrammatical : see note on L iii sutra. ** medi- 

cationis R. S^ Gerb. Pam. ; medicalicnis V. in L iii. supra ; Leon. has ipsius 

doni midicaiione ; V. heie as tezt 

IX. 

IN Natali SANCTAE AGATHAE. 640 

Nonas Februarias ^. 
R. S. Indulgentiam nobis, Domine, beata Agatha martyra tua ^ 

Pam. ao7. imploret, quae tibi grata extitit virtute martyrii et merito 
Men. 35. castitatis ^. Per Dominum. y 

Secreta. 
R. s. Fiant, Domine, tuo^ grata conspectui munera supplicantis 

^^' ^,' ecclesiae ; et ut nostrae saluti * proficiant, adsit intercessio 
beatae tuae martyrae® Agathae. Per. 

PoBtcommnn. 

R. s. Exullamus ^ pariter et de percepto pane iustitiae, et de 

Pam^^' tuae, Domine, festivitate martyrae Agathae: quia® inter- 
(Amb.) ventionibus tibi placentium confidimus nobis ad perpetuam 
l^n. 456. vitam profutura quae sumpsimus*. Per. 

* Nonas Fthruar. so V. ' becUae Agathae martyrae tuae V. ; R. S. 

Gerb. Fam. Men. omit tua ; R. S. have Agaihe ; S. Gerb. Pam. Men. have 
martyr. ' S' Gerb. Pam. Men. have a different ending ; V. R. S^ as text. 

* tuaV. » saJutis V. • martyris S* Gerb. ' exultemus R. 

Pam. (Amb.). " ^uaiiter V. ; R. S. Gerb. Leon. Pam. (Amb.) as text. 

' V. adds prefidant. 

X. 

IN Natali sanctae Soteris^ 
iv Id. Februarias. 
S. Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut sanctae Soteris, 

cuius humanitatis celebramus exordia, martyris beneficia 
sentiamus. Per. 



Gerb. a8. 



Digitized by CjOOQ lC 



II. xi.] ROMANAE ECCLESIAE. 167 

Seoreta. 
Preces nostras, quaesumus, Domine, propitiatus admitte, s. 
et dicatum tibi sacrificium beata Soteris^ commendet. Per. ^"^^ ^^. 



Gerb. 38. 



Pofitoommun. 
Sanctae Soteris precibus confidentes quaesumus, Domine^ s. 
ut per ea quae sumpsimus aetema remedia capiamus. Per. 

^ S. and Gerb. have the form Sotheris thronghoat ' beatae Soteris V. ; 

beata Sothiris tnartyr S. Gerb. 



ZI. 

Orat. in Natali Valentini, Vitalis, et Feliculae ^ 

xvi Kal. Martias. 

Tuorum nos, Domine, quaesumus, precibus tuere sanc- S. 
641 torum : ut festa » martyrum tuorum Valentini, Vitalis, et ^^' 

Feliculae^ sine cessatione venerantes, et fideli muniamur 
auxilio, et magnifico profidamus exemplo. Per. 

Seoreta. 
Ad martyrum tuorum Valentini, Vitalis, et Feliculae^, S. 
Domine, festa venientes, cum muneribus nomini tuo dicatis ^^; ^^is 
occurrimus * : ut illis reverentiam deferentes * nobis veniam 
impetremus *. Per Dominum. 



Leon. 306. 



Postoommiin. 
Prot^e, Domine, plebem tuam, et festivitate '^ martyrum S. 
tuorum Valentini, Vitalis, et Feliculae ^, quam nobis tradis •, cf.'^Lcon. 
assidue debita tibi persolvi "^ precibus concede sanctorum *• j^}- 
Per Dommum. injra, 

> V. has the form FelictUae in the Collect, Filiculae in the heading and in 
the other prayen of the Missa. S. and Gerb. have thronghout Valentini^ 
VitaJis, Feliculae IFelicuti S^], et 2^enonis. In the Postcommun. the Feliculi 
of S' has been left micorrected. ' offerimus S^ ; S' has altered cum mune- 

riSus . . . tUcatis to munera . . . eUcata ; so also in Gerb. ; V. Leon. as text. 
' impendentes S* Gerb. ; V. S^ Leon. as tezt * consequamur Leon. 

* festrvitatem V. ; infestivitate S' Gerb. ; S^ as text. * qua nobis tribuis 

S* Gerb. ; V. (and app. S^) as text. ' persolvere S« Gerb. ; V. S» as text. 

' S' Gerb. omit sanctorum, and read conceaas eorum nostrarum absolutionem 
culparum ; V. as text There is an erasure in S^ Ferhaps the original form 
of the prayer may be traced in the Leonine Sacramentary or in the Post- 
commnnion for the Festival of SS. John and Panl in V. Tsee xxviii infra). The 
reading of V., even when corrected, is rather obscure ; wnile the attempt shown 
in S. to produce a better sense is not altogether latiifactory. 



Digitized by CjOOQ lC 



l68 UBER SACRAMENTORUM [II. xii, xiii. 

XII. 

IN Natali sanctae Iulianae. 
xiii Kal. Martias. 
s. Omnipotens sempiterae Deus, qui eligis infirma mundi ^ 

Lron 456 "^ fortia quaeque confundas ; da nobis in festivitate sanctae 
See iziv martyrae ' tuae lulianae congrua devotione gaudere ; ut et 
tnfra. potentiam tuam in eius passione laudemus, et provisum 
nobis percipiamus auxilium. Per. y 

Seoreta. 

S. In sanctae martyrae' tuae lulianae passione pretiosa te, 

Lcon! 463. Domine, mirabilem praedicantes, munera votiva deferimus : 
praesta, quaesumus, ut sicut eius tibi grata sunt merita, sic 
nostrae servitutis accepta reddantur officia. Per. 

Po0toommnn. 

s. Libantes, Domine, mensae tuae beata mysteria, quae- 

Leon! lla. sumus ut sanctae lulianae martyrae ^ tuae interventionibus 
xxiii infra. temporalem * et praesentem nobis misericordiam conferant 
in/ra, ct aetemam. Per. 

* Infirma mundi eligis S" Gcrb. • martyris S* Gerb. • tempo- 

raJem seems saperflnous, and is omitted in Ixiii infra, It appears in the 
Leonine Sacramentary as weU as in V. (though apparently only as an altema- 
tive reading), and was perhaps also the reading of S^, where S' has gloriosis 
over an erasnre ; Gerb. agrees with S*. 

ZIII. 

In Natali sanctae^ Perpetuae et Felicitatis. 642 
Non. Martias^. 
S. Da nobis, Domine Deus noster, sanctorum martyrum 

L(ron!462. P^^li^^s incessabili veneratione^ venerari: ut quos digna 
mente non possumus celebrare, humilibus saltem frequen- 
temus obsequiis *. Per. 

Seoreta. 
S. Intende, Domine, munera, quaesumus, altaribus tuis pro 

L^* ^5j sanctarum tuarum Felicitatis *, Perpetuae, commemoratione 
proposita : ut sicut per haec beata mysteria illis gloriam 
contulisti, nobis indulgentiam largiaris. Per. 

PoBtcommmi. 
S. Praesta nobis, Domine, quaesumus, intercedentibus 

Lronii^a. sanctis*, ut quae ore contingimus pura mente capiamus. 
Per. y 



Digitized by CjOOQ lC 



Il.xiv.] ROMANAE ECCLESIAE, 169 

^ samtorum S^ ; sanctarum S* Gerb. ' Non. Mariias, so V. (imgram- 

matically). ' devotume Leon. ; V. S. Gerb. as text. * humilibus seUtem 
frequenHbm ohsequiis veneremus V. ; S. Gerb. Leon. as text. ' S' and 

Gerb. insert et, The Leonine fonn contains only the name of S. Felidtas. 
* Leon. inserts tuis. 



XIV. 

IN Annuntiatione sanctae Mariae matris Domini 

NOSTRI lESU ChRISTI^ 
viii Kal. Apriles. 

Exaudi nos, Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme S. 
Deus, qui per beatae Mariae sacri uteri* divinae gratiae cf.Mm. 
obumbrationem universum mundum illuminare dignatus s^- 
es ; maiestatem tuam supplices exoramus ^ ut quod nostris Gall. 809. 
meritis non valemus obtinere, eius adipisci praesidiis me- 
reamur. Per. 

^ Te quaesumus, Domine, famulantes, prece humili Cf. Sacr. 
auxilium implorantes, ut*^ beatae semper virginis Mariae ^*^^°9- 
nos gaudia comitentur solemniis ; cuius praeconia ac meritis 
nostra deleantur chirographa peccatorum : atque rubiginem 
scelerum moliviciorum igne compunctionis tui amore mun- 
demur incursu. Per. 
643 Seoreta. 

Oblationes nostras, quaesumus, Domine, propitiatus S. 
intende, quas in honore beatae et gloriosae semper virginis ^^' ^*' 
Dei genitricis Mariae annua solemnitate deferimus : et 
coaetemus Spiritus Sanctus tuus, qui illius viscera splendore 
suae gratiae veritatis ^ replevit, nos ab omni facinore delic- 
torum emundet benignus. Per. 

PoBtoommun. 

Quos caelesti, Domine, alimento satiasti, intercedente SeeMur.ii. 
beata et gloriosa semperque virgine Dei genitrice Maria, *°^' ^°^' 
ab omni nos, quaesumus, adversitate custodi. Per Domi- 
num. y 

Orationes ad vesperum. 

Beatae et gloriosae semperque virginis Dei genitricis s. 
Mariae nos, Domine, quaesumus, merita prosequantur'', et ^^'H' 
tuam nobis indulgentiam semper implorent. Per Dominum. 

Beatae et gloriosae semperque^ virginis Dei genitricis s. 
Mariae, quaesumus, ommpotens Deus, intercessio nos ^"^^-sa- 



Digitized by CjOOQ lC 



I70 LIBER SACRAMENTORUM [II. xv. 

gloriosa® protegat, et ad vitam perducat aetemam. 

Per Dominum. 
S. Porrige nobis, Deus, dexteram tuam ; et per interces- 

Mai. 3a! sionem beatae et gloriosae semperque virginis Dei genitricis 
Cf. Mar. Mariae auxUium nobis supemae virtutis impende. Per. y 

^ The title of this festiTal in R. S. and Gerb. is Apnuntiatio S. Marioi ; in 
Men. it is AnnunHatio Angdi ad B, Mariam, The 'Gelasian' Missa of 
Gerbert's triple sacramentary appears to have been taken from S. ; the prayers 
of R. are different from those of either S. or V. These two MSS. a^ree, in 
part, as to the prayers indaded, and both show a close relation with the 
corresponding portion of MabiUon*s Sacramintarium Gaiiicanum, The 
Collectio of the Sacr. Gall, is dosely parallel to the first and part of the seoond 
of the CoUects in V. In S. the first place is given to a coUect not incladed in 
V., while the second coUect of V. is omitted hi S. Bat on the other hand the 
Preface contained in S. (which has been very lazgely altered by the corrector) 
seems to have been written by the original scribe in a form resembling very 
closely the Conttstatio of the Gallican Sacramentary. ' S' and Gerb. insert 

foetum ft; V. 3^ Men. as text * S' and Gerb. read exorantes : Men. alters 

the phrase Xjopraesta ut : V. and app. S^ as tezt * This Secret appears 

in part in the Sacramentarium Galiicanum : it is omitted by S., possibiy oo 
accoont of the obscarity or corraption of its wording. The form in whidh it 
appears in V. is evidenUy corrapt : the latter portion is chaiacterized by Tom- 
masi as ' locos valde mendosas, et nonnisi ez aliis codidbos emendandas,' and 
it has at least one instance of the interchange of cases, of which the GalUcan 
books show proportionately more ezamples than V. R. or S. Poisibly the 
doabtfnl claases may be corrected as foUows : — < caias praeconio ac meritis 
nostra deleantar chirographa peccatoram; atqae rubigine soderam, mole 
vitioram, igne compimctionis tai amoris mandemar incorsu.' ' etV.\ Sacr. 
GaU. as text. * S' Gerb. omit veritatis. ' consequatUur Men. 

• semper S. Gerb. • gloriosa nos S" Gerb.; V. S* as text. 



XV. 

In Natali^ sanctae Euphemiae^ 
Id. Aprilis^. 

S. Concede nobis, omnipotens Deus^ sanctae martyris 

Gerb. 105. Euphemiae et exultare meritis et beneficia referre suffragiis. 

Per Dominum nostrum. 
S. Annue, quaesumus, Domine, ut sanctae martyris Euphe- 

Gerb. 105, ^^^ ^jj^j pjacitis deprecationibus adiuvemur. [Per.] ' 

Foveat nos, Domine, sanctae martyris Euphemiae iocunda 
solemnitas^ et pietati tuae commendare non desinat. Per. 

Seoreta. 644 

S. Muneribus, Domine, te magniiicamus oblatis, quibus ^ in 

Gerb. 105. g^nctae nobis solemnitatibus Euphemiae et gaudia supema 

concilies ^ et patrocinia sempitema larg^aris "^. Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



Il.xviJ ROMANAE ECCLESIAE. lyi 

Item alia. 
Benedictio tua, Domine^ larga descendat, quae munera Cf. Mnr. ii. 
nostra, deprecante beata Euphemia, tibi reddat accepta, et **^' 
nobis sacramentum redemptionis efficiat. Per. y 

PoBtoomxnnn. 

Sanctae nos martyris Euphemiae precatio tibi, Domine, S. 
grata comitetur, et tuam nobis indulgentiam poscere non ' '°^* 
desistat. Per. 

» NaHvUatt (?) V. « Eufimiae V. S^ ; Eufemiae S« Gerb. (thronghout). 
' ApriliSy so V., perhaps for ApriUs, ^ Concede quaetumus omnipotens 

Deus S. Gerb. ' quilms S' ; some letters have been erased in S^. * con- 
cilicLs V. ; S' Gerb. as tezt ; an erasure in S' (peihaps conciiiadis), ^ largiaris 
V. S». Gerb. ; S* perhaps largieris. 



IN Natali Philippi et Iacobi Apostolorum^ 
Kaknd. Madias\ 

Deus, qui es omnium sanctorum tuorum splendor mira- R. S. 
bilis, quique^ hunc diem beatorum apostolorum Phih'ppi et ^^'lHl 
lacobi martyrio coronasti, da ecclesiae tuae de natalitia^ 
tantae festivitatis laetari : ut apud misericordiam tuam et 
exemplis eorum * et meritis adiuvemur. Per. y 

[Quaesumus ®], omnipotens Deus, ut sancti nos lacobi 
laetificet ac Philippi festiva solemnitas : et quorum suffragiis 
nitimur natalitiis gloriemur. Per. 

Seoreta. 

Respice, Domine, munera quae in sanctorum apostolorum Leon. 298. 
tuorum Philippi et lacobi commemoratione deferimus ; ut 
quorum honore sunt grata eorum nobis fiant intercessione 
perpetua. Per. 

Fraellttio. 

VD. Quia tui est "^ operis tuaeque virtutis ut beatorum R. S. 
apostolorum lacobi et Philippi gloriosa confessio usque in p^' "^* 
finem saeculi nobis capiat* regni caelestis augmentum. (Amb.) 
Per Christum. ^^°' 

646 Po0tcoimniiZL 

Beatorum apostolorum, Domine, quaesumus, interces- Leon. 338. 
one nos adiuva, pro quc 
sancta ^^ laetantes. Per. 



sione nos adiuva, pro quorum solemnitate percepimus* tua ^*"^' ^^^* 



Digitized by CjOOQ lC 



1 72 UBER SACRAMENTORUM [II. xvii, xviii. 

^ apottolis V. ' Kakmd. Madias so V. (uognmmatically). * quibus- 
qu€ R. S\ * natalUio Pam. ; V. R. S. Gerb. as tezt * S> omits et 

exemplis eorutn ; S* Gerb. iosert earum bnt omit et exempiis ; Pam omits et, 

* Some word such as this seems required for the sente. ^ Quia tibi et V. 
(corrected by Tommasi from Pam. (Amb.) with which R. S. and Gerb. agiee). 

• tribuat S" Gerb.; V. R. S* Pam. (Amb.) as tert * pereipimus V.; 
Leon. Pam. as tezt. ^ dona Pam. ; V. Leon. as text. 



XVII. 

IN Natali sancti Iuvenalis. 

V Nonas Madias. 

s. Beatt nobis ^ quaesumus, Domine, luvenalis et confessio 

^ ' '"* semper prosit et meritum. Per. 
S. Annue, quaesumus, Domine, ut merita tibi placita sancti 

*' '"* confessoris et episcopi tui* luvenalis pro gregibus quos 
sincero ministerio' gubernavit pietatem tuam semper 
exorent*. Per. 

Seoreta. 

S. Hostias nostras, quaesumus, Domine, sanctus pontifex 

luvenalis nomini tuo reddat acceptas, qui eas tibi digne 
complacuit offerendas *. Per. 

Pofitoommim. 
S. Laeti, Domine, sumpsimus sacramenta caelestia, quae 

nobis intercedente beato luvenale confessore tuo atque 
pontifice uberius confidimus profutura. Per. 



Gerb. iii. 



Gerb. iii. 



^ nos V. ; S. Gerb. as text * canfessoris tui et episcopi S. Gerb. 

• sincero misterio V. ; sincero tibi ministerio S. Gerb. * exoret V. S^ ; 

S" Gerb. as text. * So V. S. Gerb. (for «j . . . offerendis). 



XVIII. 

De Inventione sanctae Crucis. 
lient V Nonas Madias. 

R.S. Deus, qui in praeclara salutiferae Crucis inventione 

Sm! 289. passionis tuae miracula suscitasti, concede ut vitalis ligfni 

Men. 86. pretio aetemae vitae suffragia consequamur. Per ^. 
R.S. Deus*, cui cunctae obediunt creaturae et* omnia 



Vam 2Sq' Verbo tuo fecisti in sapientia*, supplices quaesumus ineffa- 

Men. 87. bilem clementiam tuam, ut quos per lignum sanctae Crucis 

• ^4»- Fiiii tui pio cruore es dignatus redimere, tu qui es * lignum 

vitae, Paradisi[que] reparator '', omnibus in te credentibus * 

Digitized by CjOOQ lC 



Il.xix,] ROMANAE ECCLESIAE. 173 

dira serpentis venena extingue^, et per gratiam Spiritus 
sancti poculum salutis semper infunde ^^. Per. 

646 Seoreta. 

Sacrificium, Domine, quod immolamus placatus intende, R. s. 
ut ab omni nos exuat bellorum nequitia, et per vexillum ^^' Jg"" 
sanctae Crucis Filii tui ad conterendas potestatis adversa- Men. 86. 
riorum^* insidias nos in tuae protectionis secjuritate con- ''^^' 

stituat. Per. 

PoBtoomxnnn. 

Repleti alimonia caelesti et spiritali poculo recreati R. s. 
quaesumus, omnipotens Deus, ut ab hoste maligno defendas ^^ H^' 
quos per lignum sanctae Crucis Filii tui, arma^* iustitiae Men. 87. 
pro salute mundi, triumphare iussisti, Per. ' '^*' 

* Qui cum, Scc S» Gerb. ; Qui vivis Pam. Men. Leofr.» ; V. R. S* Leofr.» as 
text ' This CoUect occupies the same place in R. and S. as in V., bnt is 

marked in the margin of S. for use as a Postcommunion, and is pUced accord- 
ingly in Gerb. ; it is a Postcommnnion also in Men. Pam. Leofr. ' Men. 

omits cui cunctae—et ; Pam. endoses the same words in brackets : both insert 
^11« before omnia ; V. R. S. Gerb. Leofr. as text (spelling excepted). * Pam. 
Men. Leofr. omit in. ' in VerH tui fecuti sapientia S* Gerb. ; Men. 

omits, and Pam. brackets, in sapientia ; V. R. S^ as text * per eum qui 

est S^ Gerb. ' Men. omits, and Pam. brackets, tu qui . , . reparaior 

(Pam. has quo reparetur vita) ; V. omits que^ which is restored frt>m R. S. 
Leofr. ' intercedentibus V. ; S* Gerb. omit omnHms . . . credentibus and 

insert ai eis; R. S^ as text. * extinguas Men. Leofr. ; excludas S* Gerb. ; 

V. R. S^ Pam. as text (nngnunmatically). ^ infundas S* Gerb. Men. 

Leofr. ; V. R. S^ Pam. as text (nngrammatically). ^ adversae R. Pam. 

Men. ; potestaUs adversariorum vel S' Gerb. ; V. S^ Leofr. as text. " S' 

Gerb. have (for arma . . . iussisti) etiam contra spiritales nequitias armare 
non cessas ; V. R. S^ Pam. Men. Leofr.^ as text ; Leofr.' has armis. 



XIX. 

IN Natali sanctorum Nerei et Achillei fratrum 

ET SANCTI PaNCRATI^ 

iv Id, Madias, 

Semper nos, Domine, martyrum tuorum Nerei et Achillei ^ S. 
foveat, quaesumus, beata solemnitas, et tuo dig^os reddat Yt.m.\^\ 
ohsequio. Per. 

Seoreta. 

Sanctorum tuorum, Domine, Nerei et Achillei * tibi grata S. 
confessio et munera nostra commendet, et tuam nobis %^'^^^\ 
indulgentiam semper imploret. Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



1 74 UBER SACRAMENTORUM [II. xx, xxt 

Fostoommiin. 

S. Quaesumus, Domine, ut beatorum martyrum tuorum 

Pi^ aVa Nerei et Achillei* deprecationibus sacramenta sancta quae 

sumpsimus ad tuae nobis profidant placationis augmentum. 

Per. 

* NerH, AchilUi, ei PancraHi S. Gcrb. ; Nerei et AchHiei et Pancraiii Pam. 
* Nerei AchiUei et {atque Pam.) PancratU S. Gerb. Pun. > Nerei 

Achillei vel {atque Pam.) Pancratii S. Gerb. Pam. 



IN Natali sanctorum Petri et Marcellini^ 
iv Nan. lunias, 
S. Laetetur ecclesia tua, Deus, martyrum tuorum Petri et 

' '^^' Marceliini^ coniisa suflfrag^is, atque eorum precibus gloriosis 
et devota permaneat ^ et secura consistat. Per. 

Seoreta. 647 

S. Votiva, Domine, munera deferentes in tuorum Petri et 

^wft!*3<5i! Marcellini* martyrum * pasiione, et* tuam magnificentiam 
Men. 104. veneramur, et per eam nobis imploramus tuae pietatis 
auxilium. Per. 

PoBtoommnn. 

s. Quaesumus, Domine, ut salutaribus repleti mysteriis^, 

Gerb. 132. quorum solemnia celebramus orationibus adiuvemur. Per 

Dominum. y 
a Intercedentibus sanctis tuis, Domine ^, plebi tuae praesta 

Sim*307*' subsidium: ut ab omnibus noxiis expedita, cuncta sibi 
Men. 104. profutura percipiat. Per. 

^ Marcellini et Petri S. Gerb. Pam. Men. ' MarcelUni et Petri S. Gerb. 

» maneat S». * MarceUini et Petri S« Gerb. ; V. S» Pam. as text. 

» V. inacrts //. • S* Gcrb. Men. Pam. omit et, ' Q. Dne. salutaribHs 

repleti mysterUs ut S" Gerb. ; V. S* as text. • Men. inserts Marcillino et 

Petro. 

XXI. 

ITEM IN [Natali^] sanctorum' Cyrini Naboris 

ET NAZARI^ 
Pridie Id, lunias. 
S. Sanctorum^ Cyrini, Naboris, et Nazari quaesumus, 

PiLD^ /07^ Domine, natalitia nobis vota* resplendeant : et quod illis 
Men. 105. contulit exceUeutiam sempiternam ^ fructibus nostrae de- 
•'^ votionis crescat*. Per Dominum. 



Digitized by CjOOQ lC 



II. jtxii, xxiu.] ROMANAE ECCLESIAE. 1 75 

Seoreta. 

Pro sanctorum* Cyrini, Naboris, et Nazari sai^uine S. 
venerando hostias tibi, Domine, solemniter immolamus, tua Pam. ^(^. 
mirabilia pertractantes, per quem "^ talis est perfecta vic- J*«l- '<^6« 
toria. Per. "^*^-^^ 

PoBtoominim. 

Semper®, Domine, sanctorum martyrum* Cyrini, Nabo- s. 
ris, et Nazari solemnia celebremus®, et^® eorum patrocinia Pam.*3c^^ 
iugiter sentiamus. Per. Men. 105. 

^ Leofr. 144. 

^ V. omits natali, ' S. Gerb. Pam. Men. Leofr. insert Banlidis, 

' V. S^ both hare the form NoMori thronghout ^ voHva S' Gerb. Men. 

Pam. Leofr. ; V. S^ as text. ' exctUeniia sempit&ma Men. Pam. Leofr. ; 

V. S. Gerb. as text • aU but V. have adcrtscat ^ quam V. (S* ?) 

Men. ; quae Leofr. ; S* Gerb. Pam. as tezt. * Laeti (for Semper) S' 

Gerb. » celebramus V. " ut Men. Leofr. 



XXII. 

IN Natali sancti Viti. 
xvii KaL lulias, 
Da ecclesiae tuae, Domine, quaesumus, sancto Vito S. 
intercedente, superbe non sapere ^, sed tibi placita humili- pam.' '^ * 
tate proficere : ut proterva despiciens quaecumque matura (^^-^ 
sunt Iibera exerceat cantate. Per. cf. Leon. 353. Cf. m. xxviiwi/^-a. 

648 Seoreta. 

Sicut gloriam^ divinae potentiae munera pro sanctis S. 

oblata testantur sic nobis effectum, Domine, tuae salvationis ^^* '^^* 

impendant Per. (Amb.) 

Postoommtui. ^88. 

Refecti, Domine, benedictione solemni, quaesumus ut S. 

per intercessionem sancti Viti medicina sacramenti ^ et ^J^* '^^" 

corporibus nostris prosit et mentibus. Per. (Amb.) 

308. 

* saperet V. • gloria^ V (S^?) ; S' Gerb. PanL (Amb.) as text The 

Ambrofian foim of the Secreta (both in Gerb. and Pam.) differs from the 
Gelasian, reading Maiestatem tuam suppliciter imfloramus O. D. ut sicut, and 
adding Domine at a later point. ' S^ Gerb. msert caelestis. 



XXIII. 

IN Natali Sanctorum Marci et Marcelliani. 

xiv KaL Iidias. 
Sanctorum tuorum nos, Domine, Marci et Marcelliani S. 
natalitia tueantur, quia tanto fiducialius tuo nomini suppli- yZx^,^] 



Digitized by CjOOQ lC 



176 LIBER SACRAMENTORUM [II. «iv. 

camus, quanto frequentius martyrum benedictionibus con- 
fovemur. Per. 

Seoreta. 

S. Suscipe, Domine, munera tuorum populorum votiva ; et 

Pam.'3<^.* sanctorum Marci et Marcelliani tibi precibus grata esse 
Leon. 304. concede, pro quorum solemnitatibus oflferuntur^. Per. 

Postoommim. 
Cf.xiijK/r. Libantes, Domine, mensae tuae beata mysteria, quae- 
Cf°LcOT! sumus ut beatorum interventione sanctorum Marci et Mar- 
4^9. celliani et temporalem^ nobis misericordiam conferant et 

aetemam. Per. 

^ Pam. omits thfi claiue/rtf quorum , . . offeruntur. * corporaUm Pam. 



XXIV. 

IN VIGIL. SANCTORUM MARTYRUM GeRBASI 
ET PROTASI^ 

Item xiv Kal, lulias. 

S. Martyrum tuorum, Domine, Gerbasi et Protasi natalitia 

Pfmi.310. praeeuntes^ supplices te rogamus, ut quos caelesti gloria 
f f °*- X sublimasti tuis adesse concedas * fidelibus. Per. 

(Amb.) 390. 

Pam. 310. Sanctorum Gerbasi et Protasi sufTragiis imploramus ^ ut 
a cunctis, Domine, liberemur offensis. Per. 

Secreta. 649 

S. Sacrificium, Domine, quod pro sanctis martyribus Ger- 

Pimi. '^^ basio et Protasio * praevenit nostra devotio, eorum merito • 

(Amb.) nobis augeat, te donante, suffragium. Per. 
39^ 

Postcommim. 

S. Sumpti sacrificii, Domine, perpetua nos tuitio non relin- 

Leoni 437 ^"^^ ^^ noxia semper a nobis cuncta depellat. Per. y 

ITEM IN NATALI UT SUPRA. 

xiii Kal. lulias'^, 

S. Sanctorum martyrum ® nos, Domine, Gerbasi et Protasi 

PjSi.3<^. confessio beata communiat, et fragilitatis • nostrae subsi- 

I**™- , dium dignanter exoret. Per. 
(Amb.390). ^ 

Men. 108. 



Digitized by CjOOQ lC 



II. XXV.] ROMANAE ECCLESIAE. 177 

Seoreta. 
Concede nobis, omnipotens ^^ Deus, ut his muneribus, S. 
quae pro sanctorum martynim Gerbasi et Protasi honore Y^m,^!] 
deferimus, et te placemus exhibitis, et nos vivificemur Mcn. 108. 
acceptis. Per. 

FoBtoommim ^^. 

Da, quaesumus, omnipotens Deus, ut mysteriorum virtute S. 
sanctorum Gerbasi et Protasi vita nostra firmetur. Per. y Pam. 3u>. 

Pam. 
^ In the Ambrosian fonn given by Pam. the name of S. Protasins precedes (Amb.) 
that of S. Gerrasins thronghont. S. Gerb. use the form Gerveuius, S* like V. ^qo. 
generally making the genitives Gervasiy Pratasi. ' Pam. (making this the jyf en. 108. 

arat. sup, pop, of the Festival) has ctUbrantes foir praeeuntes ; Pam. (Amb.) as Leon. 440. 
text. ■ adesse concede V. S" ; concedas adesse S* Gerb. ; Pam. (both ' ' 

forms) as text * imploremus V. • Gerbasi et Protasi V. ; similarly 

S' ; Pam. (Amb.) inserts tuis after martyribus, * merita (perh. for meritis) 
V. S^ ; S« Gerb. Pam. (Amb.) as text ' iii JCal, /u/iasV. • Gerb. 

Pam. (Amb.Vinsert tuorum. • fragilitati Pam. (both forms) Men. ; V. S. 

Gerb. as texlp " misericors (for omnipotens) Pam. " This Post- 

commnnion is given as it stands in V., but something is evidently wanting to 
complete the sense, ond the other anthorities are at variance. S' had . . . 
mysteriorum virtute satiati sanctorum quoque Gervasii et Protasii vita nostra 
firmetur : this is corrected by S* so as to roul . . . mysteriorum tuorum virtute 
satiati sanctorum Gervasii et Protcuii intercessione firmemur. Gerbert's text 
agrees with the conections of S\ except as to the last word, for which it retains 
the ungrammatical ending vita nostra firmetur (see Mur. ii. 177). Pam. reads 
. . . samtorumy et beatorum martyrum Gervasii et Protasii oraHonibus vita 
nostra firmetur, Pam. (Ambros.) has . . . sanctorum, Protasio et Gervcuio 
martyribus intercedentibus vita nostra firmetur. Men. has . . . sanctorum et 
intercessione beatorum Gervasii et Protasii martyrum tuorum, vita nostra 
fulciatur. It seems most likely that the confusion has resulted from the 
careless insertion of the names of SS. Gervasins and Protasius in the form 
found in the Leonine Sacramentary, which only dififers from that in V. in 
respect of thc words Gerbasi et Protasi. 

XXV. 

IN VlGIUA^ SANCTI lOANNIS BAPTISTAE. 
ix KaL lulias^. 

Praesta, quaesumus, Domine, ut populus tuus ad plenae R. s. 
devotionis effectum' beati Baptistae loannis natalitiis prae- ^^3,^,^/ 
paretur *, quem praemisisti Filio tuo parare plebem per- Men. 109. 
fectam, lesu Christo *. syg^' 

Beati loannis Baptistae nos, Domine, praedara comitetur S.' 
oratio, et quem venturum esse praedixit poscat nobis favere • p^J^ ^"^^l 
placatum. Per^y Pam. (Amb.) 39«. Men. 108. Leon. 335. 

650 Seoreta. 

Munera populi tui, Domine placatus intende, et beati R. S. 
Baptistae loannis, cuius nos tribuis praeire solemnia, fac ^^ ' '^^' 
gaudere suffragiis. Per. 

N 



Digitized by CjOOQ lC 



17» UBER SACRAMENTORUM [II. xxvi. 

rostoomnmn. 
S. Da, quaesumus, misericors Deus, ut mysticis ecclesia 

' '^'* tua ® beati loannis Baptistae exordiis et sacris erudita 
praeconiis ad iram venturi iudicii declinandam, dignos 
salutis fructus iugiter operetur. Per. 
R. S. Beati nos, Domine, Baptistae loannis oratio et intelligere 

Mcm. 109!* Christi tui mysterium postulet et mereri. Per. 

" leiunio R. S. ■ viii Kal. lulii V. ' affccium R. S. Gerb. * i«- 
huatur Sacr. Gall. ' lesum Christum V. ; lesu Chrisio Domino nostrOt &c 
R. S. Gerb. Pam. • facere V. ; /ieri Pam.; habere [pacatum) Pam. (Amb.) ; 
S' Gerb. Men. Leon. as text. "^ Gerb. Pam. (botn forms) omxi per^ Pam. 

( Amb.) has Qui vivit, the others Dominum nostrum, etc. ; V. S* Leon. as text. 
' ecclesiae tuae V. S. ; Gerb. as text. 



XXVI. % 

ITEM IN NATALI UNDE SUPRA, 

Deus, qut praesentem diem honorabilem nobis in beati 
loannis nativitate^ fecisti, da populis tuis spiritalium gratiam 
gaudiorum, et omnium iidelium mentes dirige in viam salutis 
et pacis *. Per Dominum. y 
Miss. Goth. 621. Leon. 336. 

Omnipotens sempiteme Deus, qui instituta legalia et 
sanctorum praeconia prophetarum in diebus beati Bap- 
tistae' loannis implesti, praesta, quaesumus^ ut cessan- 
tibus signiiicationum figuris ipsa sui manifestatione ^ veritas 
eloquatur ^, lesus Christus Dominus noster. Qui tecum. 

Secreta. 

R. s. Tua, Domine, muneribus altaria^ cumulamus, sancti 

(140). '^^ loannis ® nativitatem * honore debito celebrantes, qui Salva- 
Pam. 3ia. torem mundi et cecinit adfuturum et adesse monstravit *®, 
(Ami).') lesum Christum. y 

392. Men. 109. Sacr. GaU. 878. Leon. 324. 

PoBtoommim. 
R. s. Sumat ecclesia tua, Deus, beati loannis Baptistae gene- 

^KmAill '^tione" laetitiam, per quem suae regenerationis cognovit 
Men. iio. auctorem. Per^^. y 

Sancti loannis natalitia celebrantes, supplices te, Domine, 
deprecamur, ut hoc idem nobis semper et indulgentiae 
causa sit et salutis. Per. 



R.S. 




Gerb. 


140. 


Pam. 


3ia. 


Pam. 




(Amb.) 


393. 




Men. 


109. 


R.S. 




Gerb. 


141. 


Leon. 


336. 



Digitized by CjOOQ lC 




II. xxVft^^L^ro^;;;^ ecclesiae. 179 

Ista in vigtlia sancti loannis ^*. 

Beati loannis Baptistae nos, quaesumus, Domine, prae- R. SJ 
clara comitetur oratio, et quem venturum esse praedixit, 
poscat nobis ab eo sempiternum remedium. Per. 

^ nativitaUm V. ; R. S. Leoiu as text ' salutis aetemae R. S. Gerb. 

Pam. (Gr.}, Men. ; V. Leon. Pam. (Amb.) Miss. Goth. as text. » beati 

famuli tui loannis LeoD. * Leon. omits quaesumus. * manifestationem 
S'-* Gerb. • eloquatur, Per, Leon. "^ salutaria (for altaria) Sacr. Gall. 

' illius (for sancti loannis) Leon. Pam. (both fonns), Gerb. 140 ; illius nobis 
per hetec opem adesse poscentes et Men. ; bectti loannis Baptistae Sacr. Gall. ; V. 
K. S. Gerb. 141 as text. » nativitate V. R. S* ; Leon. as text. *• After 

monstravit Leon. has Per\ Pam. (Gr.) Men. h&ye Dominum\ Pam. (Amb.) 
Qui tecum ; Gerb. 140 Dominum vel Qui tecum ; Sacr. Gall. ends with cecinit 
ad salutem (sic) ; V. S. as text. " generationis V. ; R. S. as text 

" Dominum. (for Per.) Pam. Men. ; per eundem S* Gerb. ; V. S* as text 
^ This Postcommunion is evidently misplaced in V. It appeais in R. S^ as 
the Postcommunion for the Vigil, and has been altered by S' into the fonn 
given above as the second Collect for the Vigil. 



XXVII. 

651 IN VlGILIA MaRTYRUM IOANNIS ET PAULI. 

vii KaL Ittlias. 

Beatorum martyrum loannis et Pauli natalitia veneranda, R. S. 
quaesumus, Domine, ecclesia tua devota suscipiat, et fiat crLeon! 
magnae glorificationis amore devotior. Per. 4^0. 

Beatorum mart}nrum tuorum loannis et Fauli nos Domine Pam. 313. 
merita prose^iuantur, et tuam nobis indulgentiam semper 
implorent. Per. 

Secreta. 

Sint tibi, quaesumus, Domine, nostri munera grata r. s. 
ieiunii, quia^ tunc eadem in sanctorum tuorum loannis et £^^'^^5 
Pauli digna ^, commemoratione deferimus, si [et ^] actus 
eorum pariter subsequamur. Per Dominum. 

Fostoommun. 
Prot^e, Domine, plebem tuam, et quam martyrum r. s. 
tuorum loannis et Pauli adsidua tribuis festivitate* devo- ^^ '^^* 
tam, tibi semper placitam fieri precibus concede iustorum. 
Per. 

» qualiter V. ; R. S. Gerb. Leon. as text. * digne S. Gerb. ; V. R. Leon, 

as text. ■ V. om. et, * festiviicUem V, ; R. S. Leon. as text. 



N 2 



Digitized by CjOOQ lC 



l8o LIBER SACRAMENTORUM [II. xxviii, xxix. 

XXV 111. 

ITEM IN NaTALI EORUMDEM^ 
vi Kal, lulias. 
R. s. Quaesumus, omnipotens Deus, ut nos gemmata laetitia 

M7n! /lo liodiemae festivitatis excipiat, quae [de*] beatorum loannis 
Pam. 313. et Pauli glorificatione procedit, quos eadem fides et passio' 
^ ^^ ' fecit esse germanos. Per. y 

Seoreta. 
R. s. Hostias altaribus tuis, Domine, placationis imponimus *, 

Leon 320. potentiam tuam in sanctorum tuorum passionibus hono- 
Men. 110. rando, et per eos nobis implorando veniam peccatorum. 

Per Dominum. ^ _^ ^^^ 

Fostoomxnnn, 652 

R. s. Sumpta munera, Domine, nostra sanctificatione tuorum 

Gerb. 143. precibus concede sanctorum. Per *. 

Pam. 31 3- Caelesti munere satiati quaesumus, Domine, ut haec [nos] • 
Leon. 34 . Jqj^^ martyrum tuorum loannis et Pauli deprecatione 
sanctificent. Per Dominum. 

" eiusdem V. * V. om. de. ■ Pam. Men. insert vere. ^^^^' 

cationum imfonemus V. ; R. S. Leon. as text. • V. R. S* give this Post- 

communion m the same form : sumpta munera is apparently an accusative for 
the ablative» nostra sanctificatione an ablative for the accasative. S' Gerb. read 
nostrae sanctificationi. * V. omits nos \ Leon. as text ; Pam. has ut nos kaec, 

XXIZ. 

IN VlGILIA APOSTOLORUM PETRI ET PAULL 
iv KaL lulias^. 
R. S. Deus, qui nobis apostolorum beatorum* Petri et Pauli 

v^mli^* natalitia gloriosa praeire concedis; tribue, quaesumus, 
Men. 111. eorum nos semper et beneficiis praeveniri et orationibus 

adiuvari. Per. 

Secreta. 

R. s. Munera, Domine, tuae glorificationis offerimus ; quae 

Meiu iVk tibi pro nostris grata ieiuniis sanctorum apostolorum, 

Leon. 341. quaesumus, deprecatio * quorum solemnia praevenimus 

efficiat. Per. _ 

Fostcommim. 

Beatorum Petri et Pauli honore continuo plebs tua semper 
exultet, et his praesulibus gubemetur, quorum doctrinis 
gaudet et meritis. Per. 

' iii Kal. lulias V. __ * beatorum apostolorum S* Gerb. ' depre- 

catione S^; R. has qs dne precatio. 



Digitized by CjOOQ lC 



II. XXX, xxxi.] ROMANAE ECCLESIAE. i8l 

XXX. 

ITEM IN NaTALI SANCTI PETRI PROPRIE ^ 

iii Kal. lulias. 

Deus, qui beato apostolo tuo Petro, collatis clavibus 'RS.(aliH,) 
regni caelestis, animas ligandi atque solvendi pontificium ^am.i^, 
tradidisti; concede ut intercessionis eius auxilio a pecca- Men. 39. 
torum nostrorum nexibus Uberemur. Per^y Cf.Pam. 316. cf.Mcn 113. 

C£:Gcrb.i4f. 
Seoreta. 
Ecclesiae tuae, quaesumus, Domine, preces et hostias R.S.(a/t3f.) 
beati Petri apostoli* commendet oratio; ut quod pro illius pam.^^. 
gloria celebramus nobis prosit ad veniam. Per. y Men. 39. 

Leofr. 138. Cf. Leon. 337. Ct Pam. 316. Cf. Men. 113. Cf. Gerb. 146. 

653 Postoommun. 

Laetificet nos Domine, munus oblatum; ut sicut in r.s.(<i/i^'.) 
apostolo tuo Petro te mirabilem praedicamus, sic per illum ^^* ^°g 
tuae sumamus indulgentiae ^ largitatem. Per. Men. 29. 

' R. Pam. and Leofr. give to the festival of iii Kal. lul. the tiUe oi Natale 
S, Petri Ap,f but even in them the Missa for that day is not the same as that 
given in V. Pam. 316, Men. 113, Gerb. 145 have the Collect (in a revised 
form) among the additional prayers for the Festival : and the Secret, in the 
same form in which it appears in Leon. (where it is not specially adapted for 
S. Peter's day) in the Missa for the Festival of S. Paul. But the Collect, 
Secret, and Postcommunion of the Missa here assigned to iii Kal. lul. appear 
in R. S. Gerb. Pam. Men. Leofr. as those of the Missa for the Festival of the 
Chair of S. Peter, in the same foim which they have in the tezt. ' For /Vr. 
Pam. Men. have the ending Qui xnvis, > S' Gerb. insert tibi. * suma' 
mus indulgentiae tuae Pam. 



XXXI. 

IN Natali apostolorum Petri et Pauli. 
iii Kcd. lulias. 

Deus, qui hunc diem beatorum apostolorum Petri et Leon. 330. 
Pauli martyrio consecrasti, da ecclesiae tuae toto terrarum Mifis.Goth. 
orbe diffusae eorum semper magisterio gubernari per quos Cf. Gerb. 
sumpsit religionis exordium. Per \ ^^' 

Largiente te* Domine beati Petri et Pauli natalitium r. s. 
nobis [lumen^] effulsit: concede quaesumus ut hodierna* Leon! 343- 
gloria passionis sicut illis magnificentiam tribuit sempi- Sacr. Gali. 
temam, ita nobis munimen operetur perpetuum ^ Per. cf. Miss. 

Goth. 622. 



Digitized by CjOOQ lC 



R. S. {in 


VigiL) 


Gerb. 143. 


Leon. 338. 


Pam. 


(Amb.) 


395. 


Cf. Men. 


113. 


R.S. 


Gerb. 145 


Pam. 315. 


Men. 113. 



i8a LIBER SACRAMENTORUM [II. xxxii. 

Seoreta. 

Leon. 333. Oblationes populi tui, Domine, quaesumus, beatorum 
apostolorum Petri et Pauli passio beata conciliet ; et quae 
nostris non apta^ sunt meritis fiant tibi placita^ tuorum 
deprecatione iustorum. Per, 

Prae&tio. 

VD. Apud quem quum'' beatorum apostolorum continuata 
festivitas et aetema celebritas atque triumphi* caelestis 
perpetuus sit natalis, nos® tamen beatae confessionis ^® 
initiarecolentes* frequenti^^ tribuis devotionegaudere^^ ut 
crebrior ^^ honor sacratissimae ^^ passioni repensus maiorem 
nobis retributionis gratiam largiatur ^*. Per. y 

Fostcomman. 

Sumptis, Domine, remediis sempiternis tuorum mun- 
dentur corda fidelium, ut apostolici ^* Petri et Pauli natalis 
insignia, quae corporalibus ^^ officiis exsequuntur, pia cordis 
intelligenlia-€Gniprehendant Per. 

Item alia^^ 654 

Sumpsimus, Domine, pignus salutis aetemae^® celebrantes 
Apostolomm Petri et Pauli votiva solemnia et perpetua 
merita venerantes. Per. 

^ This Collect has in V. tbe same form as in Leon. That in Miss. Goth. is 
almost identical. In R. S. Gerb. Men. Pam. it has undergone some revision. 
'-' V. omits te, ' V. R. S. Gerb. omit lumen^ which seems reqnired for 

the sense, and is restored from Leon. and Sacr. GaU. * hodiemae S' Gerb. 

B Sacr. Gall. and Miss. Goth. alter the ending of this CoUect. * apta . . . 

placitae Leon. '^ Hcet (for quum) Pam. (Amb.) ; iicet quum Gerb. ; 

R. omits quum, ■ festivitas^ aetema ceiebritas et triumphi Leon. • nobis 
. . . recoleniibus Pam. (Amb.). ^ S* Gerb. insert eorum^ " annua 

S' Gerb. ; celehriori Pam. ( Amb.). " venerari Leon. " cutnuus 

Pam. (Amb.). '* sacramentissimae V. ^^ impensus sacraiissinuu 

passioni maiorem nobis prosit ad graiiani Leon. ^* apostolice V. R. ; 

apostolorum Pam.; S. Gerb. Men. as text. " corporalis V. " This 

second Postcommunion appears to be incomplete, containing no petition. 
" aetema V. 



XXXII. 

Item in Natali sancti Pauli proprie. 
iii KaL lulias'^. 
r. s. Deus, qui multitudinem gentium beati Pauli apostoli 

Pam^Jil!^ praedicatione* docuisti, da nobis, quaesumus, ut cuius^ 
Men. 113. natalitia colimus eius apud te patrocinia sentiamus. Fer. y 

Digitized by CjOOQ lC 



ILxxxiU.] ROMANAE ECCLESME. 183 

Maiestatem tuam, Domine, suppHces exoramus, ut sicut See ixix 
ecclesiae tuae sanctus apostolus Paulus extitit praedicator ^^* ^55, 
ita sit [pro] * nobis perpetuus suffragator. Per. y 

Seoreta. 

Praeveniant nobis^ Domine, quaesumus, apostoli tui® R. S. 
desiderata commercia, ut quorum perpetuam dignitatem ' • '4 • 
sacro mysterio frequentamus in terris et praesentia nobis 
subsidia postulent et aetema. Per. 

Postcommun. 
Perceptis, Domine, sacramentis, subdito corde rogamus R-S. 
et petimus ut intercedente beato Paulo apostolo tuo, nobis Leon* 333'. 
proficiant ad medelam quae pro illius gesta sunt passione. 
Per. y 

^ R. S. Meo. assign this Missa to the last day of Tune : so possibly Gerb. 
Pam. Leofr. which have ii KcU, lul, ^ praedicacimis V. ' qui eius 

V. * V. omits/r^, which is fonnd in Ixix infra : Leon. omits nobis also. 

» nos S* Gerb. ; V. R. S^ as lext • apostolorum tuorum S«; V. R. S* 

Gerb. as tezt 

XXXIII. 

Orationes ad Vesperum'. 

Deus qui ligandi solvendique licentiam tuis apostolis R. S. 
contulisti ; da, quaesumus, ut per ipsos a terrenis vitiis p^^ * l^^' 
expediti^ liberi possimus^ caelestibus interesse mysteriis. Men. na. 
Per. 

Omnipotens sempiterne Deus, qui nos beatorum aposto- R. s. 
lorum Petri et Pauli multiplici facis celebritate gaudere; 
da, quaesumus, ut eorum saepius iterata solemnitas nostrae 
sit tuitionis augmentum. Per. 
655 Apostolicis nos, Domine, quaesumus, beatorum Petri et R. S. 
Pauli attoUe praesidiis; ut quanto fragiliores sumus tanto Pam.'3i^' 
validioribus auxiliis foveamur. Per Dominum. Men. 112. 

Concede, quaesumus, Domine, apostolos tuos * intervenire S. 
pro nobis : quia tunc nos * salvari posse confidimus • si x^on 340. 
eorum precibus tua gubernetur ecclesia'' quibus utitur te 
constituente principibus. Per Dominum. 

Omnipotens sempiterne Deus, qui nos omnium aposto- s. 
lorum merita sub una tribuisti celebritate venerari, quae- i^^ ^41! 
sumus ut celeriter ^ nobis tuae propitiationis abundantiam 
multiplicatis^ intercessoribus largiaris. Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



l84 UBER SACRAMENTORUM tll.»xiv. 

Leoo. 339. Exaudi nos, Deus salutaris noster, et apostolorum ^® tuere 
^l^ ^l^ praesidiis quorum donasti fideles esse doctrinis. Fer. y 

Gerb. 144. 

Leon. 345. Solemnitatis apostolicae multiplicatione gaudentes, cle- 
mentiam tuam deprecamur, omnipotens Deus, ut tribuas 
iugiter nos eonim et^^ confessione benedici et patrociniis 
confoveri. Per. 

Fraesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut qui iugiter 
apostolica defensione^' munimur nec succumbamus vitiis 
nec opprimamur adversis. Per. 

* Tbe collects entitled OraHones ad Vesperum in V. ue for the inost put to 
be fomid in eitber R. S. Gerb. Pam. or Men. thoagb in ▼arions positions. 
Tbns tbe first of tbe series appemrs in all five among tbe prayers for the Vigil : 
in Pam. and Men. it is an Oratie st^er Poimlum, in R. S. and Gerb. an Oratie 
ad Matutinum, Tbe second is apparently in R. S. only : it is there the first 
of the aliae Oratienes for iii Kal lol. The thiid, again, is assigned in aU five 
to tbe Vigil : in Pam. it is an additional Or, sup, Pop, in the rest zn Or. ad 
Vesferas. The fonrth in S. comes next to tbe second : it was in the same 
position. apparently, tn T., since it appeais in Gerbert : but it is not in R. 
The fifth is m S. and Gerb. the Ust of the aliae Oratiimes for the festival. The 
sixth is among the paraUel series of prayers in Gerbert (tbongh not in & 
or K.) ; so also in Men. Pam. The seventh and eighth do not seem to have 
fonnd their way into any of the five Socramentanes. ' expeditique V. 

' possumus V. * apostolis tuis V. ; S. Gerb. Leon. as tezt ' ita enim 

nos Leon. * credimus Gerfo. "* precibus ecciesia guhemetur Leon. 

■ celerem Leon. ; desideratam S» Gerb. ; V. S^ as text • multiplicas V. 

^ Leon. Pam. Men. Gerb. insert iuorum nos, ^ Leon. omits et. ^' de- 

fensionum V. 



XXXIV. 

Item de Vigilia omnium Apostolorum^ 

R.s.(a/iK) Concede, quaesumus, omnipotens Deus, ut sicut aposto- 
Mai. /36.' lorunj tuorum illorum gloriae natalitia praevenimus, sic ad 
Leofir. 164. tua beneficia promerenda maiestatem tuam pro nobis ipsi 
praeveniant. Per. 

Seereta. 

R.S.(tf/iW.) Muneribus nostris, Domine, apostolorum* illorum festa 
Men. 136. praecedimus, ut quae conscientiae nostrae praepediuntur 
Leofr. 164. obstaculis ^, illorum ^ meritis grata reddantur. Per. 

Cf. Leon. ' * 

^^ ' PoBtoommon. 

R.S/fl//^i.) Sumpto, Domine, sacramento, suppliciter deprecamur ut, 

m«i. /36^ intercedentibus beatis apostolis *, quod temporaliter gerimus 

Lcofr. 164. ad vitam * capiamus aetemam ®. Per. 

Cf. Leon. ^ 

^^^' ^ The Natale Omnium Apostolorum does not appesr as a Festival in the 

other Sacramentaries here cited. The Collect, Secret, and Postcommanion 
here assigncd to the Vigil appear in R, S. Gerb. Men. Leofr. for thc Vigil of 



Digitized by CjOOQ lC 



II. XXXV.] ROMANAE ECCLESIAE. 185 

SS. Siinon and Jnde: while the corresponding parts of the Missa for the 
Festival are employed for the Festival of the same two Apostles. The Collect 
and Secret of this Missa are apparently intended to be employed on the vigil 
of any feast of Apostles : R. S. Gerb. and Men. insert the names of the two 
Saints : Leofr. omits all names in these two prayers, bnt insersts them in the 
prayers of the Missa for the Festival. ' In the Leonine Sacramentary this 

is a Secreta for the Festival of S. Lanience, and this phrase is varied accord- 
ingly. ' obstactUo Leon. ^ sacramentOy beatis apostolis intervenien" 

tiSus, suppliciter deprecamur ut quod Leon. * Leon. omits ad vitam, 

* aetemum Leon. 



XXXV. 

656 Item in Natali OMNIUM APOSTOLORUM^ 

Deus, qui nos per beatos apostolos * ad cognitionem tui R.s.(a/t»i.) 
nominis venire tribuisti; da nobis eorum^gloriam sempi-. pam.^8! 
temam et proficiendo* celebrare et celebrando proficere. J^*^'};*^^' 
Per. ' ' ^ 

Seereta. 

Gloriam, Domine, sanctorum apostolorum perpetuam R.S.(«/»*».) 

'. ^ j« -^- Gcrb. 189. 

praecurrentes ® quaesumus ut eandem ® sacns mystenis pam. 348. 
expiati dignius celebremus, Per Dominum. L^fr^^e' 

PraeilEttio. 

VD. Qui ecclesiam tuam sempiterna pietate non deserens'', R.s.(a//**.) 
per apostolos tuos iugiter eam et* erudis et protegis •. Et Gerb! 169. 
ideo cum angelis ^°. y Men. 124. Leofr. 156. 

Postcommnn. 
Perceptis, Domine, sacramentis, suppliciter ^^ rogamus R.S.(a/iW.) 
ut intercedentibus beatis apostolis tuis quae pro illorum Pam. 348^ 
veneranda gerimus passione nobis proficiant ad medelam. Jf*^; *^7' 
Per. y 

* See note i on xxxiv supra, The CoUect, Secret, and Postcommunion of 
this Missa appear also in Pam. for SS. Simon and Jude's Day. The Preface 
is found in R. S. for S. Bartholomew^s Day, and appears also for that day in 
Gerb. Men. Leofr., with variations. * R. S. GerD. Men. insert tuos : Pam. 

Leofr. insert tuos Simonem et ludam. ' Gerb. inserts sequi. ^ perfi- 

ciendo V. (corr. by Tommasi). • recurrentes S* ; percurrentes Pam. ; 

recensentes S'^ Gerb. ; venerantes Men. Leofr. ; V. R. as text. ' eadem R. 

S^ ; eam Pam. Men. Leofr. ; V. S' Gerb. as text. ' deseres V. (corr. by 

Tommasi) ; deseris Men. Leofr. ; R. S. Gerb. Leon. as text ' Men. Leofr. 

omit eam et; S* Gerb. omit et ; V. R. S' Leon. as text • S* Gerb. add 

et sinefine custodis, which Pam. Men. Leofr. substitute for et protegis. " All 
but V. R. have Per Christum for Et idco, " Mcn. Leofr. inaeit ie. 



Digitized by CjOOQ lC 



l86 LIBER SACRAMENTORUM [II. xxxvi, xxxvil 

3LXXVI. 

IN OCTAV* APOSTOLORUM, 

Pridie Nanas lulias *. 

S. Deus cuius dextera Petnim apostolum ambulantem in 

Pm.sVs.' fluctibus ne mergeretur* erexit, et coapostolum eius 
Men. 114. Paulum tertio naufragantem de profundo pelago liberavit, 

concede propitius^ ut amborum meritis aetemam Trinitatis 

gratiam * consequamur. Per. y 

Seoreta. 
Leon. 338. OiTerimus sacrificium, Domine, quod pro reverentia 
apostolorum Petri et Pauli maiestati tuae iugiter et reddimus 
et debemus. Per Dominum nostrum. 
R.S., VD. Suppliciter exorantes* ut gr^em tuum Pastor 

v^^it ^^^^"^^ ^^^ deseras, et* per beatos apostolos'' continua 
Men. iia. protectione custodias, ut iisdem rectoribus dirigantur® quos 
"' ^^* operis tui vicarios lisdem * contulisti praesse pastore& 
Per^^ y 

Fostoommun. 657 

S. Pignus aetemae vitae ^^ capientes, humiles ^^ imploramus 

Lron. 330! ^* apostolicis fulti patrociniis quod imagine contingimus ^^ 

sacramenti manifesta perceptione sumamus. Per. 

* /ulti V. * mergerct V. • exaudi nos prdpiiius et concede 

Gerb. Pam. Men. ; V. S. as tezt. * aetemitatis gloriam S' Gerb. Pam. 

Mcn. ; S* possibly aetemae Trinitatis gloriam ; V. as text. • Te 

Dbmine supplicUer exorare R. S. Gerb. Pam. ; Et te suppliciter exorare Men. ; 
V. Leon. as text * j^ R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. Leon. as text. ^ R. 
S. Geib. Pam. Men. insert tuos, ' dirigatur Leon. ; gubemetur S. Gerb. 

Pam. Men. ; there is an omission in R. at this pomt, probably dae to the 
repetition of eisdem. * eidem S. Gerb. Pam. Men. ; Leon. omits iisdem, 

^ Et ideo S. Gerb. Pam. Men. ; V. Leon. as text. " Aetemae pignus 

vitae Leon. " humiliter Leon. Gerb. " quod in imagine gerimus 

Leon. 

XXXVII. 

IN Natali sanctorum Simplici* Faustini et 

VlATRICIS \ 

V Kcd. seupotius iv KaL Augustas ^. 

S. Praesta, Domine, quaesumus, ut sicut populus Christianus 

Pmo! 32^^.* inartyrum tuorum Simplici^, Faustini, et Viatricis^ tem- 

Cf. Lcon. porali solemnitate congaudet, ita perfmatur aeterna: et 

^^^* quod votis celebrat comprehendat effectu. Per Dominum. 



Digitized by CjOOQ lC 



Il.xxxviii.] ROMANAE ECCLESIAE. 187 

Seoreta. 

Hostias tibi, Domine, pro sanctorum martyrum Sim- s. 

plici^, Faustini, et Viatricis^ commemoratione deferimus, p^*'^',^* 

suppliciter * obsecrantes ut et indulgentiam nobis pariter Cf. Leon. 

conferant et salutem. Per. ^^^' 

FoBtoommuxi. 

Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut sanctorum s. 
tuorum Simplici^, Faustini, et Viatricis* caelestibus mys- pf^' '/,^' 
teriis celebrata solemnitas indulgentiam nobis tuae pro- 
pitiationis acquirat. Per Dominum. 

* S^ has this fonn in the title, corrected to Simplicii by S*. Otherwise S. 
Gerb. Pam. all have Simplicii throughout ' Beatricis S. Gerb. Pam. 

(thfoughout). ' V. gives the date as in text (usin^ the form Agust.) ; S. 

puts the Festival on v Kal. Ang. ; Gerb. Pam. on iv Kal. Ang. ^ simpli- 

ciUr V. 



yxxviii. 

IN Natali Abdo et Senis ^ 
iii Kal, Augustas. 

Sancti tui nos, Domine, Abdo et Senis piis orationibus 
prosequantur, et ab huius vitae periculis iugiter postulent 
expediri. Per. 

Praesta, quaesumus, Domine, ut ecclesia tua et martyrum 
tuorum Abdo et Senis confisa suffragiis devota permaneat, 
et eorum precibus gloriosis secura consistat. Per. 

Seoreta. 

Munera tibi, Domine, pro sanctorum martyrum Abdo et s. 
668Senis* occisione^ deferi-mus, qui dum finiuntur in terris moi. /16^.' 
facti sunt caelesti luce perpetui ^ Per. See xlviii 

tnfra, 

FoBtoommun. 

Populum tuum> Domine, perpetua munitione defende : s. 
nec difficulter * quod pie, quod * iuste, postulat consequatur, ^*^' \l^* 
cui sanctorum tuorum merita suffragantur. Per. 

* Abdo ei Sennis S. ; Abdon et Sennen Gerb. Men. * pcusione Men. 

(so in xlviii). * Men. adds humiliter posttUanteSy ui eorum semper merttis 

muniamur, ' deJScuiias V. (corr. by Tommosi) ; S. Gerb. Men. as text. 

* et Men. 



Digitized by CjOOQ lC 



l88 LIBER SACRAMENTORUM [II. xxxU, xl. 

XXXIZ. 

In Natal. Machabaeorum. 

Kal. Augustas^. 

Deus, qui in sanctis habitas, et pia corda non deseris, 
suscipe propitius orationem nostram ; et tribue misericordiam 
tuam ^, ut te custode servati ab omnibus vitae huius peri- 
culis liberemur. Per Dominum. 

Secreta. 
Lcon. 457. Fiant, Domine, tuo grata conspectui munera supplicantis 
ecclesiae, et, ut nostrae proficiant saluti, adsit intercessio 
beatorum ^ sanctorum tuorum *. Per. 

FoBtoommiin. 
Pam. 333. Caelesti munere satiati quaesumus, Domine Deus noster, 
^* 34 • ut \\zjtQ nos dona, martyrum tuorum deprecatione, sanctifi- 
cent. Per. 

^ Agustas V. (ungnunmatically). ' So V. (perhaps nngrammatically for 

tniseruordia tua). ' beata Leon. * Leon. omits tuorum. 



XIi. 

In Natali sancti Sixti^ 
viii Id. Augustas. 

s. Beati Sixti, Domine, tui sacerdotis et martyris annua 

^ ' ^^^' festa recolentes, quaesumus ut quae tuarum * nobis sunt 

instrumenta praesentium fiant aeternarum ^ patrocinia 

gratiarum. Per. 

S. Sancti Sixti, Domine, frequentata solemnitas et de sacer- 

" * '^^' dotalibus nos instruat, te miserante, doctrinis, et de gloria® 

martyrii foveat ubique suffragiis. Per Dominum. 

Secreta. 

s. Suscipe, Domine, munera propitiatus oblata, quae maies- 

Pam.3a^4. ^^^^ ^"^^ beatus Sixtus sacerdos commendat* et martyr. 
Men. 118. Per. y 

Fofitcommxui. 659 

s. Repleti sumus^ Domine munere solemnitatis optatae 

Gerb. 158. ^^^ j^^^^j gj^^j ^^ celebritate iuvamur et precibus •. Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



II. xli, xlii.] ROMANAE ECCLESIAE. 189 

^ V. has here three fonns of this name, Syxtas, Systus» Siztns : Xystns and 
Xistns also appear in the other sacramentaries cited. ' tuorum . . . tuter- 

norum V. S^ ; S« Gerb. as text » gloriam V. ; gioriosis S» Gerb. ; S^ as 

text. * commendet Gerb. Pam, Men. ; V. S. as text. • S* Gcrb. 

omit sumus. * S' Gerb. add quaesumus ut in gratiarum tuarum semptr 

actiont maneamus. 

XIiI. 

IN Natali sancti Donati. 
vii Id. Augustas. 

Adesto, Domine, precibus nostris, quas in sancti confes- Leon. 300. 
soris et episcopi tui Donati ^ commemoratione deferimus ; 
ut qui nostrae iustitiae fiduciam non habemus [eius] * qui 
tibi placuit meritis adiuvemur. Per. 

Deus, tuorum gloria sacerdotum, praesta, quaesumus, s. 
ut sancti confessoris et episcopi tui Donati, cuius festa ^^' '59- 
gerimus ^, sentiamus auxilium *. Per. 

Secreta. 

Praesta, quaesumus, Domine, ut* sancti confessoris et S. 

episcopi tui Donati, quem ad laudem nominis tui dicatis ^^ ' '^^* 

muneribus honoramus, piae nobis devotionis fructus ad- 

crescat. Per. ^ _^ 

Fostcomxnmi. 

Votiva, Domine, pro beati confessoris tui et episcopi Seexliii 

[commemoratione dona]* percepimus "^ : quaesumus ut eius c^Tcon. 

precibus et praesentis vitae nobis pariter et aeternae tribuas 403- 
conferre® praesidium. Per Dominum. 

^ in sanctorum tuorum Leon. ' V. omits eius; Leon. has eorum. 

• celebramus S^ Gerb. * auxilium sentiamus S* Gerb. * S' Gerb. 

insert intercessione. • Something seems to be wanting in V. ; dona app^u^ 

from Leon. and from the similar Postcommnnion in xliii, to be one missing 
word : the other is perhaps commemoratione. ^ percipimus V. * So 

V. (perhaps for conferrt) ; Leon. has quae . . . tribue confirre. 

XLII. 

IN VlGILIA SANCTI LAURENTI ^ 
V Id. Augustas. 

Da, quaesumus, omnipotens Deus, ut beati Laurenti 
martyris tui, quam praevenimus, veneranda solemnitas et 
devotionem nobis augeat et salutem. Per. 

Quaesumus, omnipotens Deus, ut nostra devotio quae R.S.(«/iW.) 
natalitia beati Laurenti martyris antecedit, patrocinia nobis moi! 15V.* 
eius accumulet. Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



190 UBER SACRAMENTORUM [II. xliii. 

R. s. Beati Laurenti martyris tui, Domine, geminata gratia nos 

^^ *^ ' refoveat ", quam gloriiicationis eius * et optatis praeimus 

of*ficiis et desideranter expectamus adventuram *. Per. 660 

Seoreta. 

R.s.(a/f3f.) Magnifica Domine beati Laurenti solemnia recensemus, 
Men. 156^ ^"^^ promptis cordibus ambientes, oblatis muneribus et 

suscipimus et praeimus. Per. 
S. {fdihi:) VD. Gloriosi Laurenti martyris pia certamina praecur- 
Menlilt, rendo: cuius honorabilis annua recursione solemnitas et 
perpetua semper et nova est: quia et in conspectu tuae 
maiestatis permanet mors tuorum pretiosa iustorum, et 
restaurantur incrementa laetitiae, quum felicitatis aeternae ^ 
recoluntur exordia. Et ideo cum angelis^. 

Fostcommnn. 

R.S.(d!AW.) Sancta tua, Domine'', beati Laurenti martyris pretiosa 
mS 151^.' passione, et solemnia* quae praeimus nos refovent^, quibus 
et iugiter satiamur ^® et semper desideramus expleri. Per. 

^ V. Qses the form Laurenii throughout ; S. Gerb. Men. have Laurentii. 
The greater pait of the contents of this Missa appear in R. S. Gerb. Men. in 
the Missa for a Saint (R. S. Gerb.) or a Martyr (Men.). The third of the 
collects is the only portion which R. S. and Gerb. aasign to the Vigil of S. Lau- 
rence. * refovet S^ • pro glorificaHonis eius honore §• Gerb. ; V. 

R. S^ as text (R. hzs glorificationes). * expectemus advenium V. R. (S* ?) ; 

S" Gerb. as text. ^ restaurata incrimenta iaeticiae confelicitatis aetema 

V, (corrected by Tomnuisi) ; S. Gerb. Men. as text. • Per Christum (for 

Et ideo) S. Gerb. Men. "* S. inserts de ; Men. inserts in. ' solemni' 

tate S' ; Men. omits et solemnia and has quam praeimus. * refaveant S' 

Men. ; V. R. S^ Gcrb. as text »<> sociamur V. ; R. S. Gerb. Mcn. as text. 



XIiIII. 

ITEM IN NaTALI EIUSDEM. 

iv Id. Aiigustas. 

s. Deus, cuius caritatis ardore beatus Laurentius edaces 

^^l^^' incendii flammas contempto persecutore devicit, concede 
Pam. 327. propitius, ut omnes qui martyrii eius merita veneramur 
(Amb.)4ii. protectionis tuae auxilio muniamur. Per. y 

Men. I30. 

R. s. Deus, qui mundi creator et rector es, et qui * hunc diem 

Pam w ^" Levitae tui Laurenti martyrio consecrasti ; concede 
Men. 119. propitius ut omnes qui martyrii eius merita veneramur 

intercessionibus eius ab aeternis gehennae incendiis libe- 

remur. Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



II. xliii.] ROMANAE ECCLESIAE. 191 

Seoreta. 

Praesta, quaesumus, Domine, ut beati sancti ^ Laurenti R. S. 
suffragiis in nobis tua munera tuearis, pro cuius ^ honoranda ^ • ^ *• 
confessione hostias tibi laudis offerimus. Per. 
VD.* In die ^ solemnitatis hodiernae : qua beati Laurenti R. s. 
661 hostiam tibi placitam et castam corporis glorioso certa » mine • lS^* '^g" 
suscepisti : prunis namque superposita stridebant membra 
viventia: nec tamen erat poena patientis^ sed piae con- 
fessionis incensum * : neque terreno liberari cruciatu^ martyr 
optabat, sed coronari deprecabatur in caelis. Per Chris- 
tum. y 

Fostcommim. 

Votiva, Domine, pro beati martyris tui Laurenti passione xU supm. 
dona percepimus ^° : quaesumus ut eius precibus et prae- ^^"^-^os. 
sentis vitae nobis pariter et aetemae tribuas conferre^* 
praesidium. Per. 

Oratioiies ad Vespemm. 

Sancti Laurenti nos, Domine, sancta precatio " tueatur : S. 

et quod nostra conscientia non meretur^^ eius nobis qui pam^As^" 

tibi placuit oratione donetur. Per. Men. lao. Leon. 397. 

Adsi t nobis, Domine, quaesumus, sancti Laurenti martyris ^^ R. S. 

in tua ^* glorificatione benedictio, cuius nobis est hodie facta ^Jj^Ls! 

suffragium in tua virtute confessio. Per. Men. lao. Lcon. 399. 

Praesta, quaesumus, Domine, ut semper nos" beati R. S. 

Laurenti laetificent votiva " mysteria, quae semper esse non Men. /20^ 
desinunt admiranda. Per Dominum. 

* Deus mundi creator ei rector qui R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. as text. 

* R. S' Gerb. omit satuiu • propititis (for pro cuius) V. (corrected by 
Tommasi) ; R. S. Gerb. as tezt. * This Preface in S. shows many erasnres ; 
the original readings seem to have agreed more closely with those of V. and R. 
than do the readings of S« and Gerb. » £t in die S' Gerb. • placitam et 
ccutam corpore glorioso certamine V. ; placitam ccuti corporis glorioso certamine 
Leon. ; piacitam pro casti corporis glorioso certamine S* Gcrb. ; R. (S' I) as text. 
^ nec tantum erat poena passionis quant S' Gerb. ; V. Leon. (S* I) as text ; and 
so R., reading plena for poena. * piae confessionis incessus V. R. ; an 
erasnre in S'; pio/e confessionis igne succensus S' Gerb.; Leon. as text. 

• terreno liberato cruciatum V. (corrected by Tommasi). *• percipimus V. 
" See note 8 on xli supra. ^ precatio iusta Leon. ^' praesumit Leon. 
^* R. Men. insert tui, ^ sua Pam. ^* nobis V. (nngrammaticaUy) ; 
R. S* as text. " divina R. S. Gerb. ; V. Men. as tezt. 



Digitized by CjOOQ lC 



192 LIBER SACRAMENTORUM [II. xliv-xlvi. 

XLIV. 

In NATALI SANCTI TlBURtl*. 
iii Id. Augustas. 
Cf. LeoD. Omnipotens sempiteme Deus, qui nos sancti martyris 
^°^* tui Tiburti festivitate laetificas, praesta ut cuius commemo-. 

ratione gaudemus praesidio muniamur. Per. 

Seoreta. 

msu^a, Respice, Domine, munera quae in sancti Tiburti com- 
^q8^° memoratione deferimus ; ut cuius honore sunt grata, eius 
nobis fiant intercessione perpetua. Fer. 

Poetoommiin. 

S. {alibi,) Prosit nobis, Domine, sancti Tiburti celebrata solemnitas 
crLeon! ^^^ quanto fragiliores sumus tanto placentium tibi prae- 
306- sidiis indigemus. Per. 

^ The Missa for this festiyal in S. and Gerb. is entiiely diiTerent from that in 
the text. The Postcommunion of this Missa is, however, found in S. and Gerb. 
(with the necessary variation) in the Missa for S. Laurence's Day. 

XLV. 662 

IN Natali sancti Ypoliti^ 
Id. Augustas. 
S. Sancti Ypoliti martyris ^ Domine, quaesumus, veneranda 

Mei^ /21 festivitas salutaris auxilii nobis praestet augmentum. Per. 
Pain.(Amb.)4.3. ^^^ 

Leon. 403. Praesta nobis, quaesumus, omnipotens DeuS) ut nostrae 
humilitatis oblatio et pro tuorum grata sit honore sanctorum, 
et nos corpore pariter et mente purificet. Per. 

Pofitcommim. 

Seeliv Sumptis, Domine, sacramentis, quaesumus ut interce- 

injra. dente beato martyre tuo Ypolito ad redemptionis aeternae 
proficiamus augmentum. Per. y 

^ So V. ; in S^ the name appears as Ippolitus, corrected by S' to Yppolitus. 
* Sancti martyris tui Hippolyti Men. Pam. (Amb.). 

XLVI. 

In Octav. sancti Laurenti. 
xvi Kal. Septemb. 
S. Beati Laurenti nos faciat, Domine, passio veneranda 

p^* J5,^' laetantes et ut eam sufficienter recolamus efficiat ^ Per. 

fam. 331. 



Digitized by CjOOQ lC 



II. xlviij ROMANAE ECCLESIAE. 193 

Iterata festivitate beati Laurentl natalitia veneramur s. 
quae in caelesti heatitudine fulgere novimus sempitema. ^^\ 
Pen 

Seoreta. 

Beati Laurenti martyris honorabilem passionem mune- s. 
ribus, Domine ■, geminatis exequimur; quae licet propriis ^^^' 
sit memoranda principiis indesinenter tamen permanet 
gloriosa. Per. 

VD. Quoniam tanto iocunda sunt, Domine, beati Laurenti Mnr. 331. 
martyris crebrius repetita solemnia quanto nobis eius sine 
cessatione praedicanda sunt merita. EtideocumangeHs^ y 

Postoommnn. 
Solemnis^ nobis intercessio beati Laurenti martyris, s. 
quaesumiis, Domine, praestet auxilium : ut celestis mensae ^^ 33 /. 
participatio quam * sumpsimus tribuat ecclesiae tuae recen- 
sita laetitiam ^ Per. 

* S* Gerb. Pam. add promptiorts, * Donttno Pam. • Per Christum 

(for Et ideo) Mur. * SoUmpne V. » quae V. S' ; S" Gerb. Pam. as 

tezt ' recensita laeticia V. ; recensitam iaetitiam S. Gerb. ; Pam. as text. 



663 XLVII. 

In Assumpt. sanctae Mariae. 
xviti Kal. Septembres. 

Deus, qui spe ^ salutis aeternae t^eatae Mariae vii^initate R.S.(fl/i^'.) 
foecunda humano generi praemia praestitisti, tribue, quae- p^' 3^, 
sumus, ut ipsam pro nobis intercedere sentiamus per quam 
meruimus auctorem vitae nostrae* suscipere. Per Do- 
minum. y 

Omnipotens sempiteme Deus, qui terrenis corporibus r. s. 
Verbi tui veritatis ^ Filii unigeniti * per venerabilem ac p^* '^^* 
gloriosam semper* virginem Mariam ineffabile mysterium (Amb.) 
coniungere • voluisti, petimus immensam clementiam tuam, sacr. Gall. 
ut quod in eius veneratione deposcimus, te propitiante ^- 
consequi mereamur"^. Per. 

Secreta. 

Accipe munera, Domine, quae^in beatae Mariae iterata 
solemnitate deferimus: quia ad tua praeconia recurrit ad 
laudem quod vel talis assumpta est. Per. 

O 



Digitized by CjOOQ lC 



194 LIBER SACRAMENTORUM [II. xlviii, xlix. 

Postoommun. 

R. s. Caelesti munere satiati [quaesumus], omnipotens Deus ^, 

Gcrt). i66. ^^j^ [nos*] protectione custodi, et^° castimoniae pacem" 
( Amb.) mentibus nostris atque corporibus intercedente sancta Maria 
^'^" propitiatus indulge": ut**veniente sponso Filio tuo uni- 

genito accensis lampadibus eius digni praestolemur occur- 

sum. Per. 

^ R. S. Gerb. Pam. omit spe. * R. S. Gerb. Pam. omit nostrae. ' veri- 
tatem Sacr. GaU. * Verbi tui et veritatis Filii tui scilicet unigeniti S' Gerb. ; 
Sacr. Gall. omits Filii unigeniti; V. R. S' Pam. fAmb.) ai text ^ semper' 
que S. Gerb. Pam. (Amb.) ; V. R. as text ; Sacr. Gall. omits o^ . . . virginem. 
* c<miutigi Sacr. Gsdl. ' mereamur consequi Sacr. Gall. ' satiati 

tmnipotens Deus V. R. (S^?); satiaios omnipotens Deus S' Gexb.; scUiatos 
quaesumus omnipotens Deus Pam. (Amb.). [The accidental omission of quae- 
sumus accounts for the aognunmatical rnding of V. R., of which the reading 
of S' aod Gerb. is probablj an emendation.] * V. omits nos. '^ ut 

. . . indu/ge V. ; ut indu/geas S* Gerb. Pam. (Amb.) ; et . . . indulm S>. 
" castimoniam et pacem S* Geib. Pam. (Amb.) ; V. S^ as text. ^ et S' 

Gerb.; V. S^ Pam. (Amb.) as text. 



XLVIII. 

IN Natali sancti Agapiti. 
XV KaL Septentbres. 
S. Sancti martyris Agapiti merita nos, Domine, pretiosa 

^vilV ^"®2i"*^''> ^" quibus tuae maiestatis opera praedicantes, et 
Pam. 532. praesens capiamus adiutorium et futurum. Per. 

Seoreta. 

xxxviii Munera tibi, Domine, pro sancti martyris Agapiti pas- 

"*^ sione^ deferimus; qui dum finitur in terris factus est caelesti 

sede* perpetuus. Per. 

Postoommun. 664 

xxiv supra. Sumpti sacrificii, Domine, perpetua nos tuitio non relin- 

quat, et noxia semper a nobis cuncta depellat. Per. y 

^ occisione in xxxviii supra. ' lute in xxxviii suprxu 

XLIX. 

IN Natali sancti Magnl 

xiv Kal, Sepiembres. 

S. Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et intercedente 

^ ' "^' beato martyre tuo Magno ab hostium nos defende pro- 
pitiatus incursu. Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



II. 1, li.] ROMANAE ECCLESIAE. 195 

Secreta. 
Grata tibi sint munera nostra, Domineyquae ettuis sunt^ Leon. 302, 
instituta praeceptis et beati Magni festivitas gloriosa com- ^'^' ^^^" 
mendat ". Per. 

Fostoommun. 

Tua sancta sumentes, quaesumus, Domine, ut beati s. 
Magni nos foveant continuata praesidia. Per. ^^^- ^^^' 

^ sint V. ; Leon. as text (Leon. 302 omits et before tuis), * commendet 

V. Leon. 303 ; Leon. 310» 337 as text. 

L. 

IN Natali sancti Ruffi*. 

vi Kal. Septenibres. 

Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et beati Ruffi S. 
intercessionibus confidentes nec minis adversantium nec Lcon. 359! 
ullo conturbemur * incursu. Per. 

Seoreta. 

Intercessio, quaesumus, Domine, sancti tui Ruffi munera v supra, 
nostra commendet, nosque in eius veneratione ^ tuae maies- 
tati reddat acceptos. Per. 

PoBtcommtm. 

Sumentes gaudia sempitema de partictpatione sacramenti ▼> «'/^«- 
et festivitate* beati martyris tui Ruffi, supplidter depre- 
camur ut quae sedula servitute donante te gerimus dignis 
sensibus tuo munere capiamus. Per Dominum. 

* S. Gerb. haye the form Rufi. • perturbemur Leon. • V. in 

V supra has nosque eius veneratio, * V. in vi supra has sacramenti festivi- 

iatis. 

665 M- 

IN Natali SANCTI Hermis^ 
V Kal. Septembres. 

Sancti nos, fluaesumus, Domine, Hermis natalitia votiva 
laetificent, et suae beneficiis intercessionis attollant. Per 
Dominum. 

Secreta. 

Munera nostra, quaesumus, Domine^ propitiatus assume; s. 

ct utdigne tuis famulemur altaribus sancti tui nos Hermis ^^-Y?* 

intercessione custodi. Per. Men. 125. 

o a 



Digitized by CjOOQ lC 



196 LIBER SACRAMENTORUM [II. lii, liiii 

PostoommtUL 

cr. Leon. Exultet, quaesumus, Domine, populus tuus ' in sancti tui 
^^* commemoratione Hermis: et cuius votivo* laetatur officio, 

sufTragio relevetur optato. Per. 

^ S. Gerb. Pam. Men. bave Htrmetis thronghoat. * nastra, D^mttu, 

juaesumus S. Gerb. ; JDimiue, ncsfru, ptaesumus Men. ; V. Pam. as text. 
' populus tuus, Domifu, quaesumus Leon. * vctiva V. 

LII. 

IN DIE PASSIONIS SANCTI lOANNIS BaPTISTAE ^ 
iv Kal. Septembres, 

R. S. Sancti loannis Baptistae et martyris tui, Domine, quae- 

Vt^lll, sumus, veneranda festivitas salutaris auxilii nobis praestet 

Men. 126. effectum^ Per. 

R. S. Perpetuis nos, Domine, sancti loannis Baptistae tuere 

Pam. 335.* praesidiis: et quanto fragiliores sumus, tanto magis neces- 

Men. 127. sariis attolle suffragiis. Per. 

Leon. 400. " 

Seoreta. 

R. S. Munera ^ tibi, Domine, pro sancti martyris loannis Bap- 

Mai'i26.' tistae passione deferimus * qui dum finitur in terris factus 
xxxviii egj; caelcsti sede perpetuus. Per. 

supra, 

xWmsupra. POBtCOmmTUL 

R. s. Conferat nobis, Domine, sancti loannis utrumque ^ solem- 

Pamsas.' "itas, ut magnifica sacramenta quae sumpsimus significata* 
Men. 126. veneremur et in nobis potius edita gaudeamus. Per 
Dominum. 

^ The Collects, Secret, and Postcommunion of this Missa occupy the same 
position in V. R. S. Gerb. Pam. In Pam. (Amb.) the second collect of this 
Missa is the Orat. super Sindonem : in Men. it is an additional Postcom- 
mnnion. ' affectum S. ' Pam. inserts quae. * Pam. has (after 

defcrimus) quaesumus ut eius obteniu ncbis proficiant ad salutem, and omits 
the clause qui . . . perpetuus. R, S. Gcrb. Men. retain this clause and insert 
the same addition which appears in Pam. after the word perpetuus. V. has 
quia dum (but see xxxidii and xlvui supra). * sancti loannis Baptistae 

beata solemnitas Pam. * quae sumpsimus digne veneremur ei nobis saiu- 

taria sentiamus Men. y R. S. Gerb. agree with V. thxoughout. 

LIII. 666 

IN Natali sancti Prisci^ 
KaL Septembres. 
R. S. Omnipotens sempiteme Deus, fortitudo certantium et 

^^ ' ^^^* martyrum palma, solemnitatem hodierni^ diei propitius 

Digitized by CjOOQ lC 



Il.liv.] ROMANAE ECCLESIAE. 197 

intuere, et ecclesiam tuani continua fac celebritate laetari * 
et intercessione beati martyris Prisci omnium interceden- 
tium * vota perficias *. Per. 

Secreta. 
Eius tibi precibus, Domine, quaesumus, ® grata reddatur R. S. 
oblatio pro cuius est festivitate immolanda. Per. ^**'^' ^^*' 

FoBtcommun. 

Fraesta, quaesumus, Domine, ut sacramenti tui participa- R. s. 
tione vegetati sancti quoque martyris Frisci precibus adiu- ^^\J^^' 
vemur. Per. »^«. 

* Prisc^ V. There is no Missa for thls festival in Pam. or Men. That in 
R. S. and Gerb. agrees throaghont with V., except in the minor variations of 
reading here noted. ' hodUmae R. S. Gerb. ' laetare V. R. S'. 

* in te credentium Gcrb. ; V. R. S. as text. » proficias V. ; R. S. Gerb. 

as text. " R. S' Gerb. insert hacc. 



LIV. 

In Nativit. sanctae Mariae. 
vi Id. S^iembres. 

Adiuvet nos, quaesumus, Domine, sanctae Mariae gloriosa R. S. 
intercessio S cuius etiam diem, quo felix eius est inchoata p^J^* ^^^] 
nativitas, meminimus^. Fer. Men. las. 

Seoreta. 

Suscipe, Domine, quaesumus, hostias placationis et laudis, s. 
quas tibi offerimus pro nativitate beatae et gloriosae sem- ^^^^" 
perque virginis Dei genitricis Mariae; et sanctis eius^ 
intercessionibus cunctis nobis proiiciant ad salutem. Fer. 

FoBtoommun. 
Adesto, quaesumus, Domine, fidelibus tuis * ut quac sump- c«: Leon. 
serunt* fideliter et mente sibi* et corpore, beatae Mariae ^^- 
intercessione, custodiant ^. Fer. 

667 Item alia. 

Sumptis, Domine, sacramentis, intercedente beata et S. 
gloriosa semperque virgine Dei genitricis Maria, ad re- ^ ^^^" 
demptionis aeternae, quaesumus, proficiamus augmentum^ 
Fer. y 

> sanctae Mariae iniercessio vemranda R. S. Gerb. Men. ; V. Pam. as text. 
* celebramus R. S' Pam. Men. ; devottssime cekbramus S' Gerb. ; V. as text. 
' ut sanctis eius S. ; ut sanctis eiusqtu Gerb. * plebi tuae . . . sumpsit 

Leon. * simui (for sibi) Leon. * custodiat V. Leon. 



Digitized by CjOOQ lC 



198 LIBER SACRAMENTORUM [IL Iv, Iri, 

I.V. 

IN Natali sancti Gurgoni*. 
V Id, Septembres. 
S. Sanctus, Domine, Gurgonius sua nos intercessione laeti- 

Leofr. 158. fi^^^ ^^ P*^ faciat solcmnitate gaudere. Per Dominum. 

Seoreta. 
S. Grata sit tibi, Domine, nostrae servitutis oblatio, [pro *] 

Leofr Vst. ^^ sanctus Gurgonius martyr intervenit '. Per. 

Fostoommun. 
s. Familiam tuam, Deus, suavitas illa contingat et vegetet 

Lrofr \^58 ^"^ "^ martyre tuo Gurgonio Christi tui bono iugiter odore 
pascatur * Per Dominum. 

^ SS like V., naes the form Gurgoniusi S" Gerb. Leofr. have Gorgonius, 
There ii no Missa for this Festiyal in Pam. or Men. ; the^Collect, Secret, and 
Postoommunion are the same in S. Gerb. Leofr. as in V. * V. omits/fv. 

' interveniat Leofr. * poscatur V. 

IiVI. 

IN EXALTATIONE SANCTAE CrUCIS. 

xviii KaL Octobres. 

R. s. Deus, qui nos hodierna die exaltatione ^ sanctae Crucis 

p^ 338. 2i°^"2L solemnitate laetificas, praesta ut cuius mysterium 

in terris cognovimus eius redemptionis praemia conse- 

quamur ^. Per. 

Secreta. 

R. S. Devotas, Domine, humilitatis nostrae preces et hostias 

Vm'.llt misericordiae tuae praecedat* auxilium : et salutem quam 
Men. 129. per^ Adam in Paradiso ligni clauserat temerata prae- 
sumptio, ligni rursum fides aperiat. Per Dominum. 

Fostoommun. 
R. s. Adesto familiae tuae, quaesumus, clemens et misericors 

Panus^Q. I^^us : ^in adversis et prosperis® preces exaudias : et nefas 
Men. 129. adversariorum per auxilium sanctae Crucis digneris con- 

terere : ut portum salutis tuae valeant ^ apprehendere ®. 

Per. 

* Exaltaiionis S" Gerb. ; hodiemae exaltatione R.; V. S* Pam. as text. 
■ praeviia mereamur R. (S* ?) ; praemia in caelo consequi mereamur S' Gerb. ; 
praemia consequi mereamur Pam. ; V. as text. ' comitetur Pam. * Pam. 
inserts \protoplastum\ * R. S* Gerb. Pam. Men. insert «/. • Pam. 

Men. insert eius. "^ valeat Pam. Men. " cuiprihendi V. 



Digitized by CjOOQ lC 



II. Ivii, Iviu.] ROMANAE ECCLESIAE. 199 

668 I*^I- 

Jn Natali sanctorum Corneli et Cypriani^ 

Item xviii KaL Octobres. 

Beatorum martyrum pariterque pontificum Corneli et S. 
Cypriani nos, Domine, quaesumus, festa tueantur, et Y^m.^l\ 
eorum commendct oratio veneranda ^. Per. Men. 139. 

Leon. 405. 

Seoreta. 

Plebis tuae, Domine, munera beuig^us intende, quae S. 

maiestati tuae pro sanctorum martyrum Corneli et Cypriani ^.'jjV' 

solemnitatibus ^ sunt dicata. Per. Men. 129. 

Leon. 405. 

FoBtcommun. 
Sacro munere vegetatos* sanctorum martyrum Corneli S. 
et Cypriani natalitia nos tibi Domine quaesumus ^ com- lSq] ^^og" 
mendet oratio. Per Dominum. 

^ Cihriani V. ; S^ has throughont Camiiii et Cibriani rcorrected by S' to 
Cormlii et Cypriani). * Leon. adds atque laetificet. ' soiemnitcUe Pam. 

* S* Gerb. insert in ; V. S^ Leon. as text. • S' Gerb. insert eorum. 

LVIII. 

IN Natali sanctorum Cosmae et Damiani*. 

V Kal. Octobres. 

Magnificet te, Domine, sanctorum Cosmae et Damiani S. 
beata solemnitas; quia*et illis gloriam sempiternam [et ^] -^^jxill^l. 
opem nobis ineflfabili providentia contulisti. Per. y Mur. u.41. 

Seoreta. 
In tuorum, Domine, pretiosa morte iustorum ^ sacrificium s. 
illud ofierimus de quo martyrium* sumpsit omne prin- ^^^l] 
cipium ®. Per. y Mur. U. 41. 

FoBtcommiLn. 

Sit nobis, Domlne, sacramenti tui certa salvatio quae^ S. 
beatorum martyrum Cosmae et Damiani meritis im- ^»^.'345^ 
pioratur ®. Per Dominum. y Men. 134. 

" ' Mnr.il. 41. 

^ The Collect, Secret, and Postcommiinion of this Missa are assigned in 
Maratori's Gregorian Sacramentary to the 'll^harsday of the third week in Lent 
{ad SS. Cosmam et Damianum). * qua S. Gerb. Pam. ; V. Mur. as text. 

' V. omits et. * sanctorum Pam. Gerb. • mctrtyrum S. Gerb. Mur. 

* Pam. adds quodj quaesumuSypropitiationis tuae nobis munus obtineat. ' S. 
Gerb. Pam. Meu. Mur. insert cum. * imploramus S. Gerb. 



Digitized by CjOOQ lC 



300 LIBER SACRAMENTORUM [II. lix, Ix. 

UX. 569 

ORATIONES IN SaNCTI ARCHANGELI MICHA£LIS\ 

iii KaL Octobres. 

R. s. Da nobis, omnipotens Deus, beati Archangeli Michaelis 

iw 346^ eo^ tenus honore proficere ut cuius in terra^ gloriam prae- 
dicamus ^, precibus adiuvemur in caelis. Per. 

R. s. Beati Archangeli * Michaelis interventione suffulti, sup- 

Pam 346* P'^ces te, Domine, deprecamur, ut quos* honore prose- 
Mcn. 135. quimur contingamus et mente. Per. 

Leon. 409. 

R. s. Perpetuum nobis, Domine, tuae miserationis praesta 

M^\86^ subsidium, quibus et angelica praestitisti suffragia non 
deesse. Per. y 

Seoreta. 

S. Munus populi tui, Domine, quaesumus, dignanter assume ; 

i^l' quod non nostris meritis, sed sancti Archangeli tui Mi- 
Pam. 34.^. chaelis deprecatione sit gratum. Per. 

Leon. 408. 

Postcommun. 
R. s. Adesto plebi tuae, misericors Deus ; et ut gratiae tuae ^ 

Pam^ ^46 ' beneficia potiora percipiat, beati Michaelis Archangeli fac 
Mcn. 135. supplicem deprecationibus sublevari. Per. 

' So V. ; R. and S. have Dedicatio Basilicae Angeli Michaelis. * ea S' 

Gcrb. Pam. ; V. R. S» as text » terris R. S. Gerb. Pam.; t^rram V. (un- 

graromatically). * R. S. Gerb. Pam. insert eius, ^ R. S. Gerb. Pam. Men. 
insert tui ; V. Leon. as text. * ^uod Pam. (marg.). ^ R. omits iuae. 

LX. 

Orationes in Ieiunio Mensis Septimi^ 

R.S.(tf/iW.) Praesta, quaesumus, Domine, fidelibus tuis ut ieiuniorum 
^^' veneranda solemnia et congrua pietate suscipiant et secura 
devotione percurrant ^. Per. y 
I. ixv Deus, qui te sinceris asseris manere pectoribus, da nobis 

supra, ^^^ gratia tales existere in quibus habitare digneris. Per. 

Seoreta. 
R. s. Deus, qui de his terrae fructibus tua sacramenta constare 

Gcrb. 178. voluisti, praesta quaesumus, ut opem nobis et praesentis 
vitae conferas ^ et futurae. Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



II. Ix.] ROMANAE ECCLESIAE. aoi 

670 Postoommun. 

Salutari tuo * munere, Domine, satiati, supplices te de- R.s.(fl/iW.) 

precamur ut cuius laetamur gustu, renovemur effectu. Per Lxvii.^^ 

Dominum. y ff^« 

Leon. 414. 

In SEXTA Feria Mensis Septimi. 

Inchoata ieiunia^ Domine, quaesumus, benigno favore s. (o/f^.) 
prosequere ; et ® sicut ab alimentis in corpore, ita a vitiis ^^' ^^* 
ieiunemus in mente. Per. y 

Seoreta. 

Huius te, Domine, muneris oblatione placemus, et per- R. S. 
petuae vitae participes huius operatione reddamur. Per. ^^'Tso. 

Fostcommun. 

Caelestis mensae, quaesumus, Domine, sacrosancta ^ R. s. 
libatio corda nostra purget semper et pascat ®. Per. LjruTso. 



IN XII Lectiones. Die Sabbati. 

Tribue, quaesumus, Domine, fidelibus tuis, ut ® ieiunio R. S. 
mensis septimi convenienter aptentur, et suscepta solem- qiij^' 
niter castigatio corporalis ad fructum cunctarum transeat 43o- 
animarum. Per. 

Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut qui se affligendo Gerb. 55. 
camem ab alimentis abstinet ^S sectando iustitiam, culpa 
ieiunet^". Per Dominum nostrum. y 

Deus, humanae salutis operator, da nobis exercere ieiunia R. S. 
congruenter,quibus nostrae substantiae sempitema*^ remedia ^^^* '^^* 
providisti. Per. 

Suscipe, Domine, preces populi supplicantis ; et nostri R.S. 
vota ieiunii salutaris tui perfice sacramentum. Per. ^^ ^^* 

Omnipotentiam tuam^^ Domine, prompta mente lau- s. 
dantes ieiunia tibi sacrata deferimus, ut dum grati^* de ^*^^» '79- 
perceptis existimus, efficiamur percipiendis fructibus gra- 
tiores. Per Dominum. 

Deus, qui tribus pueris mitigasti flammas igneas ^^, con- ixxx? 
cede, quaesumus, ut nos famulos tuos non exurat flamma ^^^'^' 
vitiorum. Per. y 



Digitized by CjOOQ lC 



I. xxxvii 
supra* 



%0% UBER SACRAMENTORUM [II. Ixi. 

Seoreta. 671 

R. S. Haec hostia, Domine, quaesumus, et vincula nostrae 

' ^' iniquitatis absolvat, et tuae nobis misericordiae dona con- 
ciliet Per. y 

Postcommnn. 

R* S. Periiciant in nobis, Domine, quaesumus, tua sacramenta 

" ' quod continent, ut quae nunc specie gerimus rerum veritate 
capiamus. Per. y 

Snper Populnm. 

Pam. 379. Auxiliare, Domine, populo tuo, ut sacrae devotionis pro- 
ficiens incrementis et tuo semper munere gubemetur et ad 
redemptionis aetemae pertineat ^* te docente " consortium. 
Per Dominum. y 

^ The Missae inclnded in this section do not agree in the order of their paits 
with the conesponding Missat in R. S. and Gerb. ; several of the prayen are 
common to the foor texts, bat they are differently arranged, even the series 
' in xii Lectiotus * varying in order, and to some extent in matter. * procu- 

rant V. ; R. S. Gerb. as text. » cmferant S" Gerb. ; V. R. S* as text. 

* salutaris tuae R. ; salutaris tui S. Gerb. ; salutari tuo (omitting munere) 
Leon. ; V. as text, here (and in I. xvii salutari munere). ^ /eiunia nastra 

S. Gerb. • ut S. Gerb. ; V. as text. "^ sacra sancia V. ■ pascat semper 
et purget S« Gerb. ; V. R. S' as tcxt. • «/ S^ «/ ^/ R. S* Gerb. ; V. Leon. 

as text (Leon. has ut ieiuniis Paschalilms), ^ abstinent . . . ieiunent 

Gerb. " sempitemi V. " Omnipotens tua V. ; S. Gerb. as text. 

^' dum ingrati V. ; S. Gerb. as text. ^* ignium V. in Ixxxv infra. 

" pertingat V. in I. xxxvii supra. *• ducente Pam. ; V. here as text (in 

I. xxxvii V. has docere). 

LXI. 

IN Natali sanctorum Marcelli et Apulei^ 
Non. Octobres. 
s. Sanctorum tuorum* nos, Domine, Marcelli et Apulei 

Gerb. 185. beata merita prosequantur, et suo^semper perficiant amore 
ferventes. Per. 

Seoreta. 

S. Maiestatem tuam nobis, Domine, quaesumus, haec hostia 

" • * ^* reddat immolanda placatam, tuorum digna postulatione 
sanctorum. Per. 

Fostcommun. 

Sj Sacramentis *, Domine, muniamur acceptis, et sanctorum 

Gcrb. 185. tuQrum Marcdli et Apulei * contra omnes nequitias 

irruentes armis caelestibus protegamur. Per Dominun^ 

nostrum, 

^ There is no Missa for this festival in Pam. or Men. ' S. Gerb. omit 

tuorum. » tito S» Gcrb. ; V. (S» ?) as text. * sacramenti V. » S* 

Gerb. insert meritis intcrvenientibus. 



Digitized by CjOOQ lC 



II. Ixii, Ixiii] ROMANAE ECCLESIAE. ^03 

LXII. 

IN Natali sanctorum quatuor Coronatorum, 
CosTiANi, Claudi, Castori, Simproniani^ 
vi Id. Novembres. 

Annua martyrum tuorum, Domine, vota recurrimus^ S. 
672 maiestatem tuam • suppliciter deprecantes, ut cum tem- i^* ^g-,' 
poralibus incrementis prosperitatis, aetema Coronatorum 
capiamus augmenta^. Per. 

Seoreta. 
Hostias tibi, Domine, pro martyrum tuorum Corona- S. 
torum * commemoratione deferimus, supplicantes ut indul- Lcon; ^^g* 
gentiam nobis pariter conferant et salutem. Per. 

FostoommuxL 

Sanctorum tuorum Coronatorum, quaesumus, Domine, S. 
semper nos laetificent festa * et maiestati tuae perpetua Leon. 455. 
placatione commendent. Per. 

^ S. and G«rb. give to this festiyal the title Natal, Scorum iv Coronatorum, 
withont the addition of any pro])er names. From the note prefixed to the 
Missa for the festival in Men. it appears that five other saints (Claudius, 
Nicostratns, Simpronianns or Symphorianus, Castorins, and Simplicius) were 
commemorated with the Four Crowned Martyrs. These five are mentioned by 
name in the first collect of the Missa in S. and Gerb., which is the same as the 
CoUect in Men. 139 and in Mur. 127. It seems most likely that Cosiiani in V. 
is a corrupt reading for Nicostrati^ and that four of the five saints are thus 
represented in the title. ' recurremus V. ^ ut cum iemporaiibus 

incremeniis, prosperiiatis aeiemae capiamus augmentum Leon. (perhaps the 
original form). ut cum temporalibus incrementis prosperitaii aetemae Coro- 
natorum capiamus augmentis V.; S^ (apparently) as text, but iemporalibus 
incremeniis has been altered by the corrector to iemporalis incretfiento, and ei 
gaudia substituted for augmenta, Gerb. (apparently from T.) agrees with the 
corrections of S*. ^ Leon. omits Coronatorum, * Sanciorum iuorum 

ncs q, Dne semperfesia lattificent Leoa. 

LXIII. 

IN [VlGILIA^] SANCTAE CaECILIAE. 

xi Kal. Decenibres. 

Sanctae martyrae ^ tuac Caeciliae [Domine] ^ supplica- R. s. 

tionibus tribue nos foveri : ut cirius venerabilem solemni- ^^ *^^' 

tatem praevenimus * obsequio *, eius intercessionibus com- (Amb.)433- 
mendemur*. Per Dominum. 

Secreta. 

Suscipe, Domine, sacrificium placationis et laudis, quod Cf. Leon. 
nos, interveniente sancta tua Caecilia, cuius festivitatem ^^^' 



Digitized by CjOOQ lC 



ao4 UBER SACRAMENTORUM [II. Uiv. 

praevenimus^, et perducat ad veniam et in perpetua gra- 
tiarum constituat actione ^. Per. 

Postoommun. 
CiMsupr, Libantes, Domine, mensae tuae beata mysteria, quae- 
46J. ^ sumus, ut martyrae interventione sanctae Caeciliae et 

praesentem* nobis misericordiam conferant et aetemam. 

Per. 

^ Natal, V. ; Tommasi soggests Vigilia, having the tnpport of R. S. Ger1>. 
(which agiee in giving a Missa for the Vigil) and of the contents of the CoUect 
and Secret. * marivris S* Gerb. Pam. (Amb.) ; V. R. (S* T) as tcxt. « V. 
omits Domine. * pervcnimus V. • ohsequiis R. Gcrb. • R. S. 

Gcrb. Pam. (Amb.) add et meritis. "^ perpetua . . . actioncm V. • prae' 
sentis V. ; praesentem in xii supra (q. v.) and I.eon. 



LXIV. 

ITEM IN NaTALI EIUSDEM 

X KaL \pecefnbres\ *. 
S (tf/iW.) Omnipotens sempiteme Deus, qui eligis infirma mundi 



Cf.^Leon! ^^ fortia quaeque confundas, da nobis in festivitate sanctae 
456. martyrae tuae Caeciliae congrua devotione gaudere ; ut et 

potentiam tuam in eiusdem passione [laudemus, et pro- 

visum nobis]^ percipiamus auxilium. Per. y 
Leon. 459. Exaudi nos, Deus salutaris noster, ut sicut • de sanctae 673 

Caeciliae festivitate gaudemus, ita piae devotionis erudia- 

mur effectu. Per Dominum. 
R.S.(a/>^'.) Crescat, Domine, semper in nobis sanctae iocunditatis 
^mpru, affectus ; et beatae Caeciliae martyrae tuae veneranda fes- 

tivitas augeatur. Per Dominum. 

Secreta. 
Lcon.458. Quaesumus*, virtutum caelestium Domine, ut sacrificia 
(^b.) P^^ sanctae Caeciliae commemoratione delata desiderium 
433- nos temporalium * doceant habere contemptum, et ambire 

dona faciant caelestium gaudiorum. Per. 

Fostcommun. 
R. S. Haec nos*, Domine,' gratia tua, quaesumus, semper 

Men.i4^i^ excrccat ; ut® divinis instauret nostra corda mysteriis, et 
Pam. 353. sanctae Caeciliae martyrae tuae commemoratione laetificet. 

Pam. _. ^ 

(Amb.) Per. 
434. 



Digitized by CjOOQ lC 



II, Ixv, IxvL] ROMANAE ECCLESIAE. ao5 

^ Octoh, V. * The woids in bmckets are omitted here in V. ; they are 

lestored from the similar Collect in xii supra (q. v.). ' Trihue^ quae- 

sumus Pam. (Amb.); V. Leon. as text. * temporalem V. ; iemporale Pam, 
(Amb.) ; destderiorum nos temporalium Leon. ' Sic nos S* Gerb. Pam. 

Men. ; V. R. S^ Pam. (Amb.) as text * utei^ Gerb. Pam. (Amb.) Men. ; 
V. R. S' Pam. as text. 



LXV. 

IN Natali Sancti Clementis. 

ix Kal. Decembres. 

Beati^ Clementis sacerdotis et martyris tui^ natalitia Leon. 460. 
veneranda, quaesumus, Domine, ecclesia tua devota sus- [^g n * 
cipiat, et fiat magnae glorificationis * amore devotior. Per. 

Seoreta. 

Sacrifidum tibi, Domine, laudis ofi^rimus pro sancti R. S. 
celebritate Clementis; ut propitiationem tuam, quam Pam.'354.' 
nostris operibus non meremur, pii * sufiragatoris inter- Men. 141. 
cessionibus assequamur. Per. 

FoBtoommun. 
Beati Clementis, Domine, natalitio ^ fidelibus tuis munere R. S. 
suffragetur ** ; et qui tibi placttit nobis imploret auxilium. ^^lff 
Per Dominum nostrum. 

' V. has Naialem before BeaH^ reading afterwards naialiiia veneranda; 
Leon. as text. ' sacerdoiis ei mariyris tui Clemeniis Gerb. ' et 

magnae glorijicationis efficiatur Gerb. * S* app. had piis. • natalitia 

. . . munera suffrageniur Pam. ; naialiiio . . . caelestia munera suffrageniur 
S' Gerb. ; V. R. S^ as text (ongrammatically). 



LXVI. 

IN Natali sanctae Felicitatis. 

Item ix Kal. Decembres, 

Intercessio nos, quaesumus, Domine, sanctae Felicitatis 
674 martyrae tuae votiva • confoveat : ut eius sacrata natalitia 
et temporaliter frequentemus, et conspiciamus aetema. 
Per. 

Seoreta. 
Munera tibi, Domine, pro sanctae Felicitatis gloriosa s. 
commemoratione deferimus,^quae nobis huius solemnitatis pamJl?' 
eflectum * et confessione dedicavit et sanguine \ Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



2o6 LIBER SACRAMENTORUM [II. Ixvii, Ixviii. 

Postoommun. 
s. (fl/f«.) Praesta, Domine, quaesumus, ut sacramenti tui parti- 
v^isupr^ cipatione vegetati sanctae Felicitatis quoque martyris 
Pam. 355. precibus adiuvemur. Per. 

^ Pam. iniertB i^secrantes ut, ' soUmnitcu effectu V. ; Gerb. Pam. as text ; 
S. effectu, ' cimfessioneM dedicavit et sanguinem V. ; S. Gerb. Pam. as text. 
After sanguinem ram. adds miserationis quoque tuae continuum imphret 
auxilium. 

LXVII. 

In Natali Sanctorum martyrum Saturnini, 

Crisanti, Mauri, Dariae, et aliorum ^ 

iii KaL Decembres. 

S. Beatorum martyrum, Domine, Satumini et Crisanti adsit 

Gerb. 200. Q^atio, ut quos obsequio veneramur pio iugiter experiamur 
auxilio. Per. 

Seoreta. 

S. Populi tui, Domine, quaesumus, tibi grata sit hostia, 

" *^' quae * natalitiis sanctonim martyrum tuorum Satumini et 
Crisanti solemnitatibus ^ immolatur. Per. 

Fostoommnn. 

S. Mysteriis^ Domine, repleti sumus, votis et gaudiis; 

Pa^ 356. pi^^ta, quaesumus, ut per intercessionem sanctorum mar- 
tyrum tuorum Saturnini et Crisanti*, quae corporaliter 
agimus spiritaliter consequamur. Per Dominum. 

^ S. Gerb. omit et aliorum ftom the title, while Pam. and Men. only men- 
tion S. Satnniinus. The contents of the Missae in Men. and (except as r^aids 
the Postcommnnion) in Pam., are different from what is to be fonnd in V. S. 
and Gerb. ' S' Gerb. insert in, ' The termination of this word has 

been marked for omission by S*, apparently for a change to solemniter ; Gerb., 
however, agreei with V. and S^ * Mysticis Pam. ' intercessionem 

beati Satumini martyris tui Pam. 

LXVIII. 

In Vigilia sancti Andreae. 

iii Kal. Decembres. 

R.S. Tuere nos, misericors Deus, et beati Andreae apostoli 

P^*a^' tui cuius natalitia praevcnimus, semper guberna praesidiis. 
Men. 143. Per. 

Secreta^. 675 

R.S.(a/i^*.) Apostolicae revercntiae culmen offerimus, sacris mys- 
teriis imbuendum ; praesta, Domine, quaesumus ^ ut beati 



Gerb. 181. 



Digitized by CjOOQ lC 



II. Ixix.] ROMANAE ECCLESIAE. 20J 

Andreae sufTragiis, cuius natalitia praeimus, hic^ plebs Leofr. i6o, 
tua* semper et sua vota depromat ct desiderata percipiat. J^^ j^^ 
Per Dominum. 

VD. Reverentiae tuae dicato leiunio gratulantes, quo*^ r. s. 
apostolica beati Andreae merita desideratis praevenimus • ^ Men'' 
officiis, ut ad eadem celebranda "^ solemniter praeparemur ®. note 505. 

P^'- Portcomman. 

Purificent semper et muniant tua sacramenta nos, Do- SeellL 
mine, et beati Andreae apostoli tui intercessione ad per- ^i. 172. 
petuae ducant salvationis eflfectum. Per.y 

* This Secret appeftrs (with variations) for the Vigil of S. Matthew in R. S. 
Gerb. Men. Leofr, ' Apostoiici rgveren/ia culminis offerentes tibi sacra 

mysteria Domine quaesumus Men. ; V. R. S^ Gerb. Leofr. and MSS. cited by 
Menard as text S' (marg.) has ' t cultum mirabiliter ' (the last word being 
probably a reflexion upon the Latinity of the original reiuling, not a part of 
the proposed alteration). * haec Leofr. ' Leofr. 160 omits tua, 

* quod R. S^ Gerb. ; V. S* as text. * praeveniamus S^ * et ad eandem 

celebrandam V. ; et eadem celebranda R. Gerb. ; et adeadem celebranda S^ ; S' 
as texL * praeparemus V. ; R. S. Gerb. as text. 

LXIX. 
ITEM IN NATALI EIUSDEM. 

Prid. KaL Decembres. 

Maiestatem tuam, Domine, suppliciter exoramus, ut R. S. 

sicut ecclesiae tuae sanctus Andreas apostolus extitit prae- ^^'/^3'/ 

dicator et rector ita ^ sit pro nobis ^ perpetuus suffragator ^. p»d?; 357- 

Per Dominum nostrum. y £^»^4^ 

Beatus Andreas pro nobis, Domine, quaesumus, imploret 
apostolus; ut et nostris reatibus absoluti, cunctis etiam 
periculis eruamur. Per. 

8eoreta. 

Sacrificium nostrum tibi, Domine, quaesumus, beati R. S. 

Andreae precatio* conciliet ut^cuius honore^ solemniter p^/j^^V 

exhibetur meritis efBciatur acceptum. Per. y Men. I43. 

VD. Qui'' ecclesiam tuam in apostolicis® tribuisti con- R.S.(fl/iW). 

sistere fundamentis: de quorum collegio beati Andreae Men^i^f. 

solemnia celebrantes tua, Domine, praeconia non tacemus ^. Leon. 464. 

Et ideo cum ^^. y ^ ^ 

' Fostoommun. 

Beati Andreae apostoli tui, Domine, quaesumus, inter- R. s. 
cessione nos adiuva, pro cuius solemnitate percepimus " tua ^v?^^V 
sancta laetantes. Per Dominum. Cf. Leon. 338. Pam. 28S. 



Digitized by CjOOQ lC 



ao8 UBER SACRAMENTORUM [II. hcx, Ixxi. 

1 R. S. Gerb. Men. Pam. insert apnd te ; V. Leon. as tezt. * Leon. 

omits /fv noHs. ' interctssor R. S. Gerb. Men. Pam. ; V. Leon. as text. 

* prtudieaHo Pam. * et ut V. * honorem V. (ungrammatically) ; R. 

S. Gerb. Pam. Men. as text. "* Quia R. " apostoHs V, * taceamus 

Men. " S. Gerb. Men. Leon. have Per Ckristum. ** percipimus 

V. R.; S. Gerb. Leon. Pam. as tezt. 



LXX. 676 

IN OCTAVAS^ SANCTI ANDREAE APOSTOLI*. 
vii Id. Decentbres. 
S. Protegat nos, Domine, saepius beati Andreae apostoU 

Lrofr a68 ""^P^^^ solemnitas ; ut cuius patrocinia sine intermissione 
recolimus perpetuam defensionem ^ sentiamus. Per. 

Seoreta. 

S. Indulgentiam nobis praebeant haec munera, quaesumus, 

Leofr.a68. Domine, largiorem, quae venerabilis Andreae suffragiis 
offeruntur. Per. 

Fostoommun. 

S. Adiuvet familiam* tuam, tibi, Domine, supplicando, 

Leofr.^a68. venerandus Andreas apostolus tuus, et pius interventor 

Pwn. 357- efficiatur qui ' tui nominis extitit praedicator. Per Do- 

minum. y 

^ Octabas V. ^ There is no Missa for the Octave in Pam. or Men. ; nor 

is this Missa contained in R. ' perpetua defensione V. ^ungrammaticaliy) ; 

S. Gcrb. Leofr. as text. * ecclesiam Pam. Men. • ejiciat qui V. S* ; 

ejficiat quod S^ ; Gerb. Pam. Men. Leofr. as text. 



LXXT. 

IN Natali sancti Thomae apostoli^ 

xii Kal. lanuarias. 

R. s. Da nobis, quaesumus, Domine, beati apostoli ^ Thomae 

Pam ^64' solemnitatibus gloriari : ut eius semper et patrociniis sub- 
Men. 144. levemur, et fidem congrua devotione sectemur. Per. 

Secreta. 
R. S. Debitum, Domine, nostrae reddimus servitutis, suppli- 

p^'^6^' ^^^^^ exorantes^ ut suffragiis beati apostoli Thomae* in 
Men. 145. nobis tua munera tuearis, cuius honorando confessionem 
397.^°'*' laudis tuae^ hostiam immolamus. Per. 



Men. 143. 



Digitized by CjOOQIC 



U. Ixxii, Ixxiii.] ROMANAE ECCLESIAE. 209 

Fostoommnn. 

Conserva, Domine, populum tuum, et quem sanctorum R. s. 

tuorum praesidiis non desinis adiuvare, perpetuis tribue ^^'^' 

gaudere remediis. Per. Men. 145. 

* This Missa is marked by Gerbert as not contained in R., bnt is fonnd 
there. ' R. Gerb. Pam. Men. insert tui. ' txoranter V. * beati 

Thomae apasioli R. S. Gerb. Pam. Men. ' tui V. 

G77 LXXII^ 

Orationes in Natali plurimorum sanctorum». 

Exaudi, Domine, populum ^ cum sanctorum tuorum tibi R.S.(a/i^f.) 
patrocinio supplicantem ; ut * temporalis vitae nos tribuas * Lrofr. 135. 
pace gaudere, et aeternae reperire subsidia *. Per. Lcon. 294. 

Secreta. 
Preces, Domine, tuorum respice oblationesque fidelium ; R.s.(tf/f^».) 
ut et tibi gratae ® sint pro tuorum '^ festivitate sanctorum ^, ^^ J^* 
et nobis conferant tuae propitiationis auxilium. Per. 

Fostcommmi. 

Sanctorum^ tuorum, Domine, intercessione placatus, R.S.(a/f^fV) 
praesta, quaesumus, ut quae temporali celebramus actione, Leofr.ia;^;. 
perpetua salvatione capiamus. Per. 

^ This Missa and those which follow it (to budx inclnsive) rqpresent the 
' Commnne Sanctorum * of V. Gerbert, in the corresponding section of his 
work, ceases to employ T. as the basis of his text, and foUows R. instead 
(T. being, as he states, defective in some leaves), bnt does not either limit 
himself to the contents or keep absolutely to the order of R. The section in 
V. contains many prayers which are to be found in R. and S. and in other 
MSS. from which Gerbert extracts his material, bnt dififers mnch as regards 
arrangement, order, and contents from the conesponding portions of R. and S., 
and stiU more from those of Pam. Men. Mnr. ; while it has also a large 
portion of matter in common with the Leonine Sacramentary. ' In R. S. 

Gerb. and also in Leofr. this Missa is assigned to a particalar day, the Festival 
of SS. Mary and Martha, xiii Kal. Feb. (see iv supra). Bnt in R. S. and in 
Gerb. the masculine form is used throughout, a fiict which seems to indicate 
the appropriation to that day of a conmion form : while in Leofr. the conunon 
character of the form is made more evident by the appearanoe of altemative 
readings. * R. S. Gerb. Leofr. Leon. all insert tuum, * et , . . trihue 

Leon. ; utet ... trilmas S. Gerb. ; V. R. Leofr. as text. ' subsidiis V. 

(ungrammaticaUy) ; subsidium R. S. Gerb. Leon. ; aitemt subsidium re- 
perire Leofr. • grata V. "^ perpetuo V. ; perpetuorum R. ; pro 

iua{o)rum Leofr. ; S. Gerb. as text. * sancta{p)rum Leofr. 

LXXTII. 

Item alia Missa^ 

Praesta, Domine, quaesumus, ut sicut sanctorum tuorum R. S. 
nos natalitia celebranda non deserunt, ita iugiter suffragiis* m^ i"/. 
comitentur. Per. Leofr.174. Leon.406. 

p 



Digitized by CjOOQ lC 



aio LJBER SACRAMENTORUM [II. Ixxiv. 

S. Adesto, Domine, populo tuo^ cum sanctorum patrocinio 

Moi. 164.' supplicanti ; ut quod propria fiducia non praesumit, suffra- 
L«ofr. 174« gantium meritis consequatur^ Per Dominum. 



338. 



Seereta. 



R. S. Salutari* sacrificio, Domine, populus tuus semper ex- 

Leofr. 163. ^l^^tj q^o ' et debitus • honor sacris martyribus exhibetur, 
LeoD. 4oa. et sanctificationis tuae munus acquiritur. Per. 

Fostoommun. 

R. S. Et natalitiis sanctorum, Domine, et sacramenti ^ munere 

^tnAlX vegetati, quaesumus, ut bonis, quibus per tuam® gratiam 
Lcon. 313. nunc fovemur, perfruamur aeternis. Per. 

^ Three of the fonr prayeis of this Missa appear together in S. Men. The 
first coUect has the Bame position in R. S. (' in Nat.plur. sanciorum^) and in 
Men. (^in Nat, plur. confessorum*), The second appears in S. Men. in 
conjnnction with the first, being one of the * alia^ oratunus ' in S., and the 
*super Populum^ in Men. This last is also its position in the two Missae in 
which it appears in Leon. In Leofr. the two Collects appear as the CoUects of 
a Missa * tn Nai. plur, sanciorum* The Postcommonion is in R. S. Men., in 
each case in the same Missa which contains the first CoUect. In R. S. the 
Sccret appeais * in Nai. Plur, Martyrum^ while in Leofr. it is appropriated 
to the Festival of SS. Dionysins, Rusticus, and Eleutherins, and in Leon. 
(apparently) to that of SS. Felix and Adauctus. Gerbert marks it as being 
contained in Men. ' suffragia S'. * consequamur V. (corrected by 

Tommasi) ; S. Gerb., &c. as text. * Saluiaris V. • quod V. 

• debitis S*. ^ sacramenia V. ; sacramenii tui S*. * perpetuum (for 

per tuam) R. (corrected by Gerbert). 



LXXIV. 

Item alia Missa. 

R. S. Sancti tui, quaesumus, Domine, iugiter nobis a te et 

^er . 335. ygjjjj^ni postulent et profectum '. Per. 

*Deus, qui nos et sanctorum martyrum solemnitatibus et 678 
confessorum gloria circumdas et protegis, praesta nobis 
eorum semper et imitatione proficere' et emundatione 
fulgere. Per. ^^^^ 

Haec hostia, Domine, quaesumus, solemniter immolanda 
pro tuorum commemoratione iustorum, conscientias nostras 
semper et mundet et protegat. Per. 

Fostoommun. 

Leon. 403. Votiva, Domine, dona percepimus ^ ; quae ^ sanctorum 
nobis precibus et praesentis, quaesumus, vitae pariter et 



Digitized by CjOOQ lC 



II. Ixxv, Ixxvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 2 1 1 

aeternae tribue conferre praesidium. Pcr Dominum nos- 
trum. y 

* profectu V. (unj»rammatically) ; R. S. Gerb. as tcxt. * percipimus V. ; 
Leon as text. ' quia V. ; Leon. as text. 



LXXV. 

ITEM ALIA MlSSA*. 

Fac nos, Domine, quacsumus, sanctorum tuorum sempcr s (a//7».) 
festa sectari, quorum suifragiis protectionis tuae dona sen- m^/o/" 
tiamus*. Per. Leon. 392. Leofr. 144. 

Seoreta. 

Fiat, Domine, quaesumus, hostia sacranda placabilis S. {alibi,) 
pretiosi celebritate martyrii ; quae et peccata ^ nostra puri- i/icn.104. 
ficet, et [tuorum *1 tibi vota conciliet famulorum ^. Per. Leon. 307. 

•* Leofr. 144. 

Fostoommun. 
Quaesumus, omnipotens Deus, ut sanctorum tuorum cae- s. (aiidi.) 
lestibus mystcriis celebrata solemnitas indulgentiam nobis Men' /o «f 
tuae propitiationis acquirat. Per Dominum. Lecn. 400. 

Lcofr. 144. 

* In S. Gerb. Men. Leofr. this Missa is appropriated to the Festival of SS. 
Primns and Felicianns (v Id. Inn.). In Leon. the prayers are found apart 
from one another, the Collect being aasigned to a Missa for the Festival of 
S. Sixtus and others (viii Id. Ang.) and the Postcommnnion to the Festival of 
SS. Hippolytus and Pontianus (Id. Ang.). ' sentimus V. ; all the others 

as text. * corda Leon. (man. sec.) ; Leon. (man. prim.) V. and the rest 

as text. * sanctorwn (for tuorum) V. ; the epithet seems misplaced, and 

all the other tcxts cited read tuorum. ' Leon. omits /amutorum. 



LXXVI. 
ITEM ALIA MlSSA^ 

Maiestati tuae nos, Domine, mart^rrum supplicatio bcata s. (aiif>i.) 

conciliet, ut qui incessabiliter ^ actibus nostris offendimus, ^^{^'1^,6^ 

istorum precibus expiemur, Per. Leon. 302. 

Martyrum tuorum nos, Domine, semper festa laetificent : S. {aiiSi.) 

et quorum celebramus meritum experiamur^ auxilium. ^^^[li^^ 

Per. Leon. 302. 
679 Secreta. 

Accepta tibi sit, Domine, sacratac plcbis oblatio pro S.(a/iH.) 

tuorum honore sanctorum, quorum meritis se percepisse* l^ofr. 1^36. 

in tribulatione agnoscit auxilium. Per. y Leon. 3Q3. 

P 2 



Digitized by CjOOQ lC 



2ia UBER SACRAMENTORUM [II. Ixxvii. 

Fo0toommim. 

S. {fliUn.) lugiter nos, Dotnine, sanctoruni tuorum vota laetificent, 
(Mc^Leotrl ^* patrocinia nobis martyrum ipsae semper festivitates ex- 
136 w/O hibeant Per. 

* This MUsa as a whole is appropriated in S. and in Gerb. (where it is 
wrongly marked ai not inclnded in K. or S.) to the Festival of SS- Emeren- 
tiana and Macarins (x Kal. Feb.). Three of the fonr prayers form the Missa 
for the same Festival in Leofr., where the Postcommonion is discarded and the 
second of the Collects transferwd to the vacant place. The two Collects and 
the Secret appear in different sections in Leon., where the Secret is assigned to 
the Festival of SS. Felicissimns and Agapitus (viii Id. Aug.). ' incessanter 
Leofr. • expitmur V. * So Leofr. ; Leon. S* Gcrb. have h 

meritis percefisse \ V. and perhaps S' meritis setnper coepisse (probably by 
oorruption of the reading in the text). 



LXXVII. 

Item alia Missa^ 

s. Magnificantes, Domine, clementiam tuam, suppHciter* 

Mai. 1*64. exoramus, ut qui nos sanctorum tuorum frequentibus facis 

Lcofr. 174. natalitiis interesse perpetuis tribuas gaudere consortiis^ 
Leon.393. u T^ . 

Per Dommum. 

S. Da nobis, omnipotens Deus, in sanctorum tuorum te 

Men. 164. semper commemoratione laudare: quia refovere curabis 
i^ofr. 174. quos in honore tuo perseverare concedis*. Per. 

Leon. 393. ^ ^ 

Secreta. 
Accepta tibi sit in conspectu tuo, Domine, nostrae devo- 
tionis oblatio : et eorum nobis fiat supplicatione salutaris, 
pro quorum solemnitate defertur. Per. 

Fofitoommnn. 
S. Ad defensionem fidelium, Domine, quaesumus, dex- 

Mra.'i6o. teram* tuae maiestatis extehde: et ut perpetua pietatis 
Lcon. 405. [tuae] ® protectione muniantur, intercessio pro his non desit 
martyrum continuata sanctorum. Per, 

* The two CoUects of this Missa appear together in S. Gerb. Men. as 'aliat 
orationes^ {^in Natal. plur. sanctorum^ S. (^rb. ; *f» Natcd. plur. confesso- 
rum^ Men.). In Leofr. the first is the *ad comtlendum! the second the ^ad 
Populum * of a Afissa ' in Nat. plur. sanctorum. In Leon. they are the first 
and second Collects for the Festival of SS. Felidssimns and Agapitns. The 
Postcommnnion is assigned by S. Gerb. and Men. to a Festival 'fluri- 
morum martyrum* in each case among the additional prayers ; Leon. gives it 
a place (perhaps as a ' super Populum ') in a Missa for the Festival of SS. 
Comelins and Cyprian. ' supplices Leon. ' consortes V. ; all the 

rest as text. * concesseris Leon. • dextera V. (nngrammatically) ; 

S. Leon as text. * V. omits tuae, which is restored from S. Leon. 



Digitized by CjOOQ lC 



II. Ixxvui, Ixxix.] ROMANAE ECCLESIAE. 21 3 

IiXXVIII. 

ITEM ALIA MlSSA^ 

Fratema nos, Domine, martyrum tuorum corona laeti- s. {aiibu) 
ficet, quae et fidei nostrae praebeat^ incitamenta virtutum, Ll!Jf,:/,gi; 
et multiplici nos sufiiagio consoletur \ Per. 

Praesta, quaesumus, Domine, ut sicut nobis indiscreta s.{altdi.) 
pietas horum martyrum beatorum individuae caritatis '^ ' 

praebet exemplum, sic spiritum gratiae tuae, quo iugiter 
muniamur, semper imploret. Per. 

680 Seoreta. 

Iterata * mysteria, Domine, pro sanctorum martyrum * s. (alibi.) 
devota mente tractamus, quibus nobis et praesidium crescit ^^^ '|^' 
et gaudium. Per. 

Fostoommun. 

Caelesti munere saginati quaesumus, Domine Deus Leon. 348. 
noster, ut haec nos dona martyrum tuorum deprecatione ^^*^^" 
beata sanctificent^ Per. 

^ The two Collects and the Secret of this Missc are assigned in S. and Gerb. 
to the Festival of the Maccabees (Kal. Ang.), where Gerbert wrongly marks 
the Secret as not contained in either R. or S. ; Leofr. has the first Collect and 
a variation of the Seciet in its Missa for the same day; while the Post- 
communion appears to be closely related to that which is assigned to the same 
festival in V. (xxxviii supra). ' praebeant . . . cmsolentur V. ; S. Gerb. 

Leofr. as text. * Iteratay so V. (^S* ?) ; S* Gerb. have intemerata ; Leofr. 

has a different beginning reading Votiva, Domine, mysteria, sanctorum tuorum 
solemnia ceUbrantes. * S" Gcrb. insert tuorum commemoratione ; V. S* as 

text (perhaps ungrammatically : the difBcnlty of such a reading may have 
occasioned the variation in Leofr., already noted). ' The reading of V. 

is apparently cormpt : — ut haec nobis dona martyrum tuorum duplicacu) beata 
sanctijicet. The text has been emended by a comparison with xxxviii supra^ 
and with Leon. 



LXXIX. 

ITEM ALIA MlSSA^ 

Domine Deus noster, multiplica super nos gratiam tuam; s. (o/i^/.) 

" ' 28. 
347. 



et quorum celebramus gloriosa certamina, tribue subsequi ^^^; ^^ 
in sancta professione victoriam ^. Per. 

Secreta. 
Suscipe, Domine, quaesumus, munera populi tui pro s. (atibi.) 
martyrum festivitate sanctorum, et sincero nos corde fac 
eorum natalitiis interesse. Per. 



Gerb. 28. 



Digitized by CjOOQ lC 



214 LIBER SACRAMENTORUM [II. Ixxx. 

Foetcommun. 

S. {aiibL) Sacramenti tui, Domine^ quaesumus, sumpta benedictio 
Gerb. 28. corpora nostra mentesque sanctificet, et perpetuae miseri- 
cordiae nos praeparet adscribendos. Per Dominum. 

* This Missa appean in S. and Gerb. for the Fesdval of S. Zoticns and oUiers. 
* victoria V. (ungnunmaUcally) ; S. Gerb. Leon. as text. ' quaesumus 

Domint S. Gerb. 

LXXZ^ 

Orationes de Adventum Domini*. 
R. S. Excita, Domine, potentiam tuam, et veni, et quod ccclesiae 

Men. \%t\ tuae usque in finem saeculi promisisti ^ clementer operare. 

Sacr. GaU. p^i* y 

7«5- 

Miss. Gall. 702. 

R.s.(a/i^".) Excita, Domine, potentiam tuam, [et veni*], et magna 
Mm* T\ "^^^^ virtute succurre, ut per auxilium gloriae * tuae quod 
Sacr Gali. nostra peccata praepediunt, indulgentia tuae propitiationis 
^^^* acceleret. Per. y 

Seoreta. 

R.s.(a/t^s.) Placare, Domine, quaesumus, humilitatis nostrae precibus 
Mai. isst ^* hostiis ; et ubi nulla suppetunt suffragia meritorum tuae 

Miss.Gall. nobis indulgentiae succurre praesidiis ®. Per. y 

702. 

R.s.(fl/*^».) V.D. . . . Deus '^. Cui proprium est ac singulare quod 

Men. 1^7^. bonus es ®, et nulla unquam a te es commutatione ® diver- 

Sacr. Gall. sus^^ Propitiare supplicationibus nostris et eccles»iae 681 

Miss. Gall. tuae misericordiam tuam quam confitentur ^^ ostende, mani- 

7®^- festans plebi tuae Unigeniti tui ^^ mirabile sacramentum, 

ut ^^ in universitate nationum perficiatur quod ^* per Verbi 

tui evangelium promisisti, et habeat plenitudo adoptionis 

quod pertulit ^* testificatio veritatis. Per Christum Domi- 

num. y 

Postcommnn. 

R.S.(alidi.) Repleti cibo spiritalis^® alimoniae supplices te depre- 
Men. 18^1 camur, omnipotens Deus, ut huius participatione mysterii 
Mis8.Gall. doceas nos terrena despicere et amare caelestia, atque^''^ 
omni nexu mortiferae cupiditatis exutos r^no perpetuae 
libertatis consortes efficias. Per Dominum. y 

^ This Missa and the four which follow it apporently corrcs[)ond to the 
five Missae provided by R. and S. for the five Sundays bcfore Christmas Day. 
Men. likewise bas five Missae for these weeks, reckoning backward from 
Christmas. S. has also a series of three Missae and R. has two Missae for thc 
weekdays of Advent, while R. S. and Men. havc cach a series of ^Aliat Oraiioftes 
de AdventUy with which, probably, thc prayers contained in the latter part of 



703- 



Digitized by CjOOQ lC 



II. Ixxxi.] ROMANAE ECCLESIAE. %\$ 

bcxxiv were intended to correspond, thongh they have not in V. any separate 
title, and appear (most likely by accident) as if they were additional Post- 
commnnions for the last of the five Advent Missae, Gerbert's triple text faiU 
for the greater part of tbe Advent section, T. being defective at this point, and 
Gerbert tells ns that he used S. and R. for the portion lacking in T. His text, 
however, shows a few vaiiations from the readings both of R. and S., and he 
indudes some things which are not contained in R. The contents and arrange- 
ment of the five Missae differ to some extent. R. S. and Gerb. show two 
Collects for each Missa, while Men. has only one: Men. has a * super 
Populum * in each Missa^ which R. S. and Gerb. have not ; and there are some 
variations in the text of the special Prefaces which S. Gerb. Men. agree in 
assigning to each of the five Missae. In the majority of the five, however, R. 
S. and Gerb. are in agreement with Men. as to one CoUect, the Secret, and the 
Postcoromunion. Four out of the five Missae of V. show a marked corre- 
spondence with the Advent Missae of the Sacramentarium Gallicanum and of 
the Missale Gallicanum Vetus. ' de aetoenium Domini, so V. Tbe contents 
of this Missa appear in different positions in the other books referred to. 
(a) The first CoIIect has the same position in R. S. Gerb. Men. and appears in 
the two Gallican books as the first prayer of the first Missa de Adventu. 
{J>) The second Collect is in the Sacramentarium Gallicanum the second 
prayer of the first Advent Missa : in R. S. Gerb. Men. it is the first CoIIect of 
the Missa for the Sunday next before Christmas. {c) The Secret in R. S. 

Gerb. Men. belongs to the third Sunday before Christmas. In Miss. Gall. it is 
the * Post Nomina * of the first Advent Missa, (d) The Preface is assigned by R. 
S. Gerb. Men. to the fourth Sunday before Christmas : in both the Gallican 
books it forms part of tbe first Advent Missa, (e) The Postcommunion is that of 
the third Sunday before Christmas in R. S. Gerb. Men. and appears in Miss. Gall. 
as the final ' Collectio* of the first Advent Missa, ' promisisti usque infinem 
saeculi R. S. Gerb. Men. ; V. and both Gallican books, as text. * V. omits et 
vcni, which is restored from the other texts. • gratiae R. S. Gerb. Men. ; V. 
and Sacr. Gall. as text. * Miss. Gall. adds a dause in reference to the persons 
whose names had preceded the ' Collectio^ ^ Miss. Gall. has this word in 

the same isolated position, which led Mabillon to suspect an omission ; Sacr. 
Gall. has omnipotens DeuSy per Christum Dominum nostrum, Cui . . . ; 
R. has VD, Cui . . . ; S. Gerb. Men. have the normal introduction ending with 
aeteme Deus, ^ est Sacr. Gall. ' nullam umquam adte est commu- 

tacione V. ; communicatione R. *•* divisus Sacr. Gall. " confitetur 

R. Gerb. ; depreccUur Men. " Sacr. Gall. inserts adventum Domini nostri 

lesu Ckristi\ Men. inserts et incamationis mysterium et adventus and after 
sacramentum proceeds in a totally different way. ^ et Miss. Gall. 

»* Sacr. Gall. omits quod, " praetulit Miss. Gall. ; protulit S« ; V. R. S* 

Gerb. Sacr. Gall. as text. " spiritali V. " R. S. Gerb. Men. omit 

cUque . . . efficias, 

LXXXI. 

ITEM ALIA MlSSA^ 

Excita, Domine, quaesumus, corda nostra ad praepa- R.s.(fl/i^i.) 
randas Unigeniti tui vias ; ut per eius adventum purificatis ^l^'^^^' 
tibi servire mentibus ^ mereamur. Per. y Miss. Gall. 703. Sacr. Gail. 785. 

Praeveniat nos, quaesumus, omnipotens Deus, tua gratia R. S. 
semper et subsequatur ; ut cum adventu ^ Unigeniti tui, quem ^^' /^^^' 
summo cordis desiderio sustimenus, et praesentis vitae Sacr. Gaii. 
subsidia et futurae etiam consequamur. Per. 

Conscientias nostras, quaesumus, omnipotens Deus, quo- R.S.(a/i<5i.) 
tidie visitando purifica, ut veniente Domino Filio tuo*, Men. 192! 
paratam sibi in nobis invcniat mansioncm. Pcr. y Sacr. Gali. 785. 

* ' Miss. Gall. 703. 



Digitized by CjOOQ lC 



ai6 UBER SACRAMENTORUM [II.lxxxu. 

KS.ia/ai,) Fac nos, quaesumus, Domine Deus noster, pervigiles 
Moi. 19^* atque soUicitos adventum expectare Christi Filii tui Domini 
Miss. Gall, nostri : ut dum venerit pulsans, non dormientes peccatis, 
Sacr. Gall. sed vigilantes et in suis inveniat laudibus exultantes \ Per. 
785. 

Seoreta. 

'R.S,(am). Sacrificium tibi, Domine, celebrandum placatus intende ; 
Mcn.'i86.' quod et nos a vitiis nostrae conditionis emundet, et tuo 
Miss, GaU. nomini reddat acceptos •. Per. 

Sacr. GalL 791. Leon. 364. 

FoBtoommnn. 
R.S.(tf/iW.) Sumptis muneribus, Domine, quaesumus ut cum frequen- 
mIm. GaiL tatione mysterii crescat nostrae salutis effectus. Per. y 



706. 



^ Thc contents of this Afissa appear as follows in the other books referred 
to : — (a) The first CoUect is assigned by R. S. Gerb. Men. to the third Sonday 
before Christmas. It is a Collectio in the second Advent Missa of Miss. GaU., 
and in the first Advent Missa of Sacr. Gall. {b) The second CoUect is in R. S. 
Gerb. the second CoU. for the fourth Sonday before Christmas, and foUows (0) 
in Sacr. Gall. ; in Men. it is one of the * Aliae oraliones quotidianis diebus^ 
(r) The third CoUect is in R. S. Gerb. the second Collect for the fifth Sunday 
before Christmas, and in Miss. GaU. follows KcO. In Sacr. GaU. it is the Post 
wmina of the first Advent Missa, In Men. it is among the ' Orat quot, dieb.^ 
(d) The fourth Collect is in R. S. Gerb., the second for the second Sunday 
before Christmas. In Miss. Gall. it is the Post nomina of the second Missa : in 
Sacr. Gall. it is the adpa^em of the first. In Men. it is among the ' Orat, quot. 
dieb: {e) The Secret is assigned by R. S. Gerb. Men. to the fifth Sunday 
before Christmas. In Miss. Gall. it ia tht ad pacem of the second Advent 
Missa : in Sacr. Gall. it is the adpacem of the third. (/) The Postcommunion 
13 assigned by R. S. Gerb. to the Sunday before Christmas (for which Men. 
gives another form). In Miss. Gall. it is the last CoUectic of the second Missa, 
which thus contains five out of the six prayers which compose this Missa in V. 
" mentibus servire R. S. Gerb. Men. ; purificati tibi servire mereamur Sacr. 
Gall. ; V. Miss. Gall. as text. ■ cum adventum V. (ungrammatically) ; per 
adventum R. S. Gerb. Men. ; Sacr. Gall. as text. * veniente Filio tuo 

Domino nostro R. S^ Gerb. ; veniens Filius tuus Dominus noster S' ; veniens 
lesus Christus Filius tuus Dominus noster Men. ; V. and Gallican books as 
text. ' Miss. Gall. adds a clause referrin^ to those whose names had 

preceded. * Miss. Gall. adda a clause referrmg to the Kiss of Peace. 



LXXXII. 682 

ITEM ALIA MlSSA^ 

R.S.(tf/<*i.) Praecinge, quaesumus, Domine Deus noster, lumbos 

^01.194! mentis nostrae divina virtute tua potenter^, ut veniente 

Sacr.Gall. Domino nostro lesu Christo Filio tuo^ digni inveniamur 
790. ** 

aeternae vitae convivio, et vota * caelestium dignitatum ab 

ipso percipere mereamur. Per. 
¥..S.'aiibi.) Adiuva, Domine, fragilitatem plebis tuae ; ut ad votivum * 

Gerb. 207. r . • . X. « ,. 

Men. 193. magnae festivitatis effectum * et corporaliter gubernata 



Digitized by CjOOQ lC 



II.lxxxiiL] ROMANAE ECCLESIAE. .2iy 

percurrat® et ad perpetuam gratiam devota mente per- 
vcniat. Per. 

Seoreta. 

Grata tibi sint, Domine, munera, quibus mysteria cele- R3.{ami.) 
brantur nostrae libertatis et vitae ''. Per. ^^, ^^^ Mi8J?G2i.Toa'. 

FostoommazL 
Animae nostrae, quaesumus, omnipotens Deus, hoc R.S.(aiidi.) 
potiantur^ desiderio, ut a tuo Spiritu inflammentur ; ut moi. 187!* 
sicut lampades* divino munere satiati, ante conspectum Mi88.GaU. 
venientis Christi Filii tui velut clara lumina fulgeamus. 
Per. 

* The prayers of this Missa appear in the other books referred to as 
foUows:— (a) The first CoUect is in R. S. Gerb. the second for the thlrd 
Snnday before Christmas : in Sacr. Gall. it is a ColkcHo in the third Advent 
Missa\ in Men. one of the * Orat quot, dieb: (d) The second CoUect is 
assigned by R. S. Gerb. Men. to the Snnday before Christmas : in the three 
former it is the- second CoUect, in the fourth it is the super Populum. {c) The 
Secret in R. S. Gerb. belongs to a Missa * in quotidianis diebus^ : Men. assigns 
it to the Wednesday of 3ie Embertide: in Miss. Gall. it b the ad pacem 
of the iirst Advent Missa, {d) The Postcommnnion in R. S. Gerb. Men. 
belongs to the fifth Snnday before Christmas ; in Miss. GaU. it is a Collcctio 
post Commununum in the first Advent Missa. ' potencium V. 

' venieniem Dominum nostrum lesum Christum Filium tuum V. R. S^ Gerb. 
(nngrammatically) ; S* Sacr. Gall. as text. ^ dota S^; dona S^ 

» votiuo , . . eJTectu V. R. • recurrat R. S. Gerb. Men. : V. as text 

^ Miss. Gall. adds a clanse relating to the Kiss of Peace. * pocientur V. 

* lampadas V. R. 

LXXXTII. 

Item alia Missa^ 

Festina, quaesumus, ne tardaveris, Domine^ et prae- R.S.(fl/#^».) 

sidium nobis tuae pietatis impende : ut opportunis" con- Men. igsf* 

solationibus subleventur qui in tua miseratione confidunt. Sacr. GaU. 

Per. '^ 

Concede, quaesumus, omipotens Deus, hanc gratiam s. {aHH.) 

plebi tuae, adventum Unigeniti tui cum summa vigilantia y^'^^' 

expectare ; ut sicut ipse auctor nostrae * salutis docuit ®, Sacr. Gail. 

velut fulgentes lampadas ® in eius occursum "^ nostras animas '^* 
praeparemus. Per. 

Voci nostrae, quaesumus, Domine, aures tuae pietatis S. {alibi.) 

accommoda: et cordis nostri tenebras lumine tuae visita- Men. 193.' 
tionis illustra. Per. 

Seereta. 

Sacrificiis praesentibus, Domine, quaesumus, intende R.s.(aii3i.) 
placatus, ut et devotioni nostrae proficiant et saluti. Per. y ^i^^' ^^'^' 

{alibi.) 



Digitized by CjOOQ lC 



ai8 UDER SACRAMENTORUM [II. Ixxxiv. 

Fostcommun. 683 

R.S.(a/i^t.) Da, quaesumus, omnipotens Deus, cunctae familiae tuae 

Men. io8. ^^^^ voluntatem in ^ Christo Filio tuo, Domino nostro 

Mis8.Gall. venienti® in operibus iustis aptos occurrere : et^® eius 

dexterae sociati regnum mereantur possidere caeleste. Per. 

^ Tlie prayers of this Miisa appear in the following positions in the other 
Sacramentaries referred to : — (a) The first CoUect is in R. S. Gerb. Men. the 
second CoUect for the Wednoday of the Advent Embertide. In Sacr. GaU. 
it is a CoUectio in the third Advent Missa. {b) The second CoUect is in S. 
Gerb. Men. among the general Adyent prayers bnt does not appear in R.; 
in Sacr. GaU. it is the ' Ccl/, post Prophetiam * of the thixd Missa of AdvenL 
(c) The third coUect is also absent from R. bnt is among the general Advent 
prayers in S. Gerb. Men. {d) The Secret in R. S. Gerb. is assigned to the 
Snnday before Christmas. It is a form of frequent occnrrence and appears 
elsewhere in V. {e) The Postcommunion is in R. S. Gerb. as that of a Missa 
* in quot. dieb* In Meo. it appean as the super Populum for the third Sonday 
before Chhstmas : and in Miss. GalL it is a Benedictio populi in the first 
Advent Missa, ' Domine ne tardaveris Gerb. Men. Sacr. GaU. ; V. R. S. 

as text. ' adventus tui (for opportunis) R. S. Gerb. Men. ; V. Sacr. GaU. 

as tezt. * noster V. ' Sacr. GalL omits docuit. * lampades 

Gerb. * occurso {=occursu) Sacr. Gall. ' Men. omits ii». ' veniente 
Gerb. ^^ ut R. Gerb. Men. Miss. GalL ; V. & as text. 



LXXXIV. 

ITEM ALIA MlSSA^ 

K.s.{aii6i.) Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut redemptionis 
Men.*i89.' '^ostrae ventura solemnitas et praesentis nobis vitae sub- 

sidia conferat et aetemae vitae beatitudinis praemia lar- 

giatur. Per Dominum. y 
R.S.(a/i^».) Excita, quaesumus, Domine, potentiam tuam, et veni ; 
M^ 190. "^ ^^^ V^^ *^ ^"^ pietate confidunt ab omni citius adver- 

sitate liberentur. Per. y 

S. (aiiln.) Exultemus, quaesumus, Domine Deus noster, omnes recti 
Maui^ corde in unitate fidei congregati ; ut veniente^ Salvatore 

nostro Filio tuo immaculati occurramus illi in eius sanc- 

torum comitatu. Per eundem Dominum. 
S.{alibi.) Fac uos, Dominc, quaesumus*, mala nostra toto corde 
Men. /94. respuere; ut, veniente Filio tuo Domino nostro, bona eius 

capere valeamus. Per. y 

Secreta. 

S. (aliifi.) Devotionis nostrae tibi, Domine, quaesumus *, hostia 
u^.isl' iugiter immoletur, quae et sacri peragat instituta mysterii, 
Sacr. GaU. et salutare tuum nobis mirabiliter opcretur. Pcr Domi- 
num. y 



791 



Digitized by CjOOQ lC 



II. Imiv.] ROMANAE ECCLESIAE. 219 

Fostoommnn. 
Preces populi tui, quaesumus, Domine, clementer ex- s:{aiibi,) 
audi ; ut qui de adventu Unigeniti tui secundum camem mSliS?^ 
laetantur, in secundo, cum venerit in maiestate sua, 
praemium aeternae vitae percipiant ®. Per. y 

''^ Indignos ®, quaesumus, Domine, famulos tuos, quia^ R.S. 
actionis propriae culpa contristat, Unigeniti tui nos^^ ad- m^. 191. 
ventu laetifica. Per Dominum. y 

Quaesumus, omnipotens Deus, preces nostras respice, et S. 
tuae super nos viscera pietatis impende : ut qui ex nostra Men. 193! 
culpa affligimur, Salvatore nostro adveniente respiremus ^^. 
Per. 
684 Concede, quaesumus, omnipotens Deus, ut qui^^ sub R. & 
peccati iugo ex debito^* depremimur expectata Unigeniti moi!/^.' 
tui nova nativitate liberemur. Per. y 

Excita, Domine, potentiam tuam et veni, ut tua pro- R.S. 
pitiatione salvemur. Per. Men. 194.' 

Festina ^*, ne tardaveris, Domine Deus noster, et a dia- R. S. 
bolico furore^'^ nos potenter elibera ^*. Per. Men. 19!^ 

Porrige nobis, Domine, dexteram tuae venerationis ", et S. 
veni, et peccata nostra propitiatus absolve. Per. Men. 193!' 

Deus, qui prospicis^® quia ex nostra pravitate" affli- R. S. 
gimur, concede propitius ut ex tua visitatione consolemur. Men! /^" 
Per Dominum, y 

Festinantes, omnipotens Deus, in occursum Filii tui s. 
Domini nostri nuUa impediant opera actus terreni^"; sed Men! 193!' 
caelestis sapientiae eruditio faciat nos eius esse consortes. 
Per Dominum. 

Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut Filii tui ven- R. S. 
tura solemnitas et praesentis nobis vitae*^ remedia conferat Men! 193! 
et praemia aeterna concedat. Per. y 

Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut quia^ pro S. 
peccatis nostris meremur affligi, per adventum Filii tui Men. 193! 
a cunctis adversitatibus liberemur ^^ Per. 

Deus, qui nos redemptionis nostrae annua expectatione R.S.(fl/jW.) 
laetificas, praesta ut unigenitum Filium^^ tuum, quem re- Men!^.' 
dcmptorem laeti suscipimus ^^, venientem quoque iudicem 
securi videamus. Per. y 



Digitized by CjOOQ lC 



220 LIBER SACRAMENTORUiXf [II. Ixxxv, 

* The prmyen mcladed imder this head may be divided into two sobsections : 
(i) Those which make np the Afissa^ or the first six pntyerB: (ii) the last 
eleren prayen, which shonld probably form a section by themselvesy cor- 
responding to the general Advcnt prayers of R. S. Gerb. Men. The first and 
seoond Collects of (i) are in R. S. Gerb. Men. the CoUects for the Wedneaday 
and the Friday of the Embertide : the third and fonrth appear in S. Gerb. as the 
CollectB of a MUsa qmtidiana (not contained in R.), and in Men. among the 
' Oratimts di Adveniu quotidianis diebus* The Secret in R. S. Gerb. Men. 
belongs to the second Sonday before Christmas ; and it appears in Sacr. GalL 
as the ' Adpacem * of the third Advent Missa, The Postcommunion is among 
the general ' OraHonts de Adveniu * in R. S. Gerb., while in Men. it b the 
' su^ Fopulum ' of the fifth Sonday before Christmas. ' hii V. ; ^lt R. a 

Gerb. Men. * venienie te V. * quaesumus Domiiu Men. * quao' 

sumus Domine R. Gerb. Men. * percipiat V. * Here begins the 

second snbsection. The eleven prayers which it contains are all fonnd in S. 
Gerb. Men. with slieht variations. Men. includes all bnt the first, third, 
sevcnth, and last of Uie series in the < Orationes de Adv, quotidianis diebus^ : 
S. Gerb. agree with Men. in pladng the fiist and seventh among the prayers 
' in xii Lut,; and the last as a Christmas Eve Collect, bnt divide the lest 
between the series which are arran^ed hi three Missae for dailv nse, and the 
series of *aliae orationts de Adventu? R. contains rather fewer of these prayers 
than S. bnt agrees with S. as to the position of those which it does contain. 
* R. Gerb. Men. insert nos-, V. S. as text. * quos R. S. Gerb. Mon. ; V. as 

tcxt. " Men. omits nos, " respiremur V. " quia R. S. Gerb. 

Men. ; V. as text. » ex vetusta servitute (for ex debito) R. S. Gerb. Men. ; 

V. as text. " S* inserts quaesumus, " diabolicos furores V. R. ; 

S. Gerb. Mcn. as text. " lU>era S* Men. ; V. R. S. Gerb. as text. " pro- 
pitiationis S' Gerb. ; V. S* Men. as text. " conspicis R. S. Gerb. Men. ; 

V. as text. *• ex nostram praoitatem V. » nulli impediant actus 

terreni S. Gerb. ; V. Men. as text. •* vitae nodis Men. «* qui S* 

Gerb. ; V. S^ Men. as text " mereamur achersitatibus liberari S* Gerb. ; 

V. S^ Men. as text ** R. S. Gerb. Men. omit Filium, ** suscepimus 

R. Gerb. Men. ; V. a as text 



IJCXXV. 

Orationes et Preces Mensis Decimi^ 

Feria iv. 

R,S.(aiibi.) Deus, qui conspicis quia in tua pietate confidimus, 
wT^ /^ concede propitius ut de caelesti semper protectione gau- 

deamus. Per. 
R,S,(aiibi,) Subveniat nobis, Domine, misericordia tua : et * ab im- 
U^ iQ^' ^i^^n^^bus peccatorum nostrorum periculis te mereamur 

veniente salvari. Per. y 

Seereta. 
R. S. Ecclesiae tuae, Domine, munera placatus assume, quae 

lHcxv *°^' ^t misericors oflferenda tribuisti, et in nostrae salutis potenter 
supra, efBcis ^ transire mysterium. Per. 

Leon. 478. ' 

R.S,(alibi.) • VD. Referentes gratiarum de praeteritis [muneribus *] 685 
Gerb. 205. devotionem, promptius quae ventura sunt pracstanda con- 
fidimus; nec est nobis seminum desperanda fecunditas 



Digitized by CjOOQ lC 



II.lxxxv.] ROMANAE ECCLESIAE. 221 

quum pro ^ supplicationibus nostris annua devotione vene- 
randus etiam matris virginis® fructus salutaris intervenit 
Christus Dominus noster. Quem laudant''.. 

Fostoomman. 
Tuorum nos, Domine, largitate donorum et temporalibus R.S. 
attoUe praesidiis et renova sempiternis ®. Per. y i. xviii j«/r». L»on! 47s>! 

Ad Fopulum. 
Esto, Domine, plebi tuae sanctificator et custos : ut Cf. Leoo. 
beatae Mariae munita praesidiis et conversatione ® tibi ^^ 
placeat et secura deserviat. Per Dominum. y 

In sexta Feria, 

Huius nobis parsimoniae, quaesumus, Domine, praebe l. xvili 
mensuram; ut quod licentiae camis auferimus salutarem Leonl^So. 
nobis fructum [mentis] acquirat ^^ Per. 

Deus, qui nostram conspicis semper infirmitatem " de- s. (a/iW.) 
stitui, adventus tui nos visitatione ^^ custodi. Per. Jto!^i93?^ 

Adesto ^^, quaesumus, omnipotens Deus, atque in cunctis S. {aiibu) 
actionibus nostris et aspirando nos praeveni et adiuvando \^>^ ' 
custodi. Per. Mcn. 193. 

Seoreta. 

Praesta, Domine, quaesumus, ut dicato muneri con- R. S. 
gruentem ^* devotionis offeramus affectum ^*. Per. ^^ j^' 

Fostoommnn. 
Refecti vitalibus alimentis quaesumus, Domine, ut " quod Lcon, 483. 
tempore nostrae mortalitatis exequimur, immortalitatis 
tuae munere consequamur. Per. y 

Ad Fopulmn. 
Respice, Domine, quaesumus", propitius ad plebem Leon.481. 
tuam, et quam divinis tribuis proficere sacramentis, ab 
omnibus absolve peccatis. Per Dominum nostrum. 

686 Sabbaio in xii Lectiones. 

Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et praesentis R..S. 
vota ieiunii placita tibi devotione exhibere concede. Per. * * * 

Converte nos, Deus salutaris noster, et ut nobis leiunium ClMur.sa 
corporale proficiat, mentes nostras caelestibus institue dis- 
ciplinis. Per. y 



Digitized by CjOOQ lC 



222 LIBER SACRAMENTORUM [II. Ixxxv. 

S. Deus, qui pro animarum expiatione nostrarum sacri 

Gerb. ao6. jgiy„ji Jnstituta mandasti, fragilitati nostrae adiumenta 

concede; et effcctum caelestium mandatorum benignus 

inspira. Per Dominum. 
S. Miserationum tuarum, Domine, quaesumus, pracveniamur 

Gcrb. ao6. a.uxiIio ct in huius solemnitate ieiunii omnium tibi sit 

devotio grata fidelium. Per. 
S. {alibi.') Prcces populi tui, quaesumus, Deus ^^, clementer exaudi ; 
Moi' iQ? "* ^"^ \ms\.^ pro peccatis nostris affligimur pietatis tuae 

visitatione ^° consolemur. Per. y 

Fost Benediotionem. 

R. S. Deus, qui tribus pueris mitigasti flammas ignium, concede, 



Mcn! igi!* quaesumus, ut nos famulos tuos non exurat flamma vitiorum. 
Per. y 

Seoreta. 

R. S. Ecclesiae tuae, Domine, munera sanctifica ; et concede 

Mm. /9/. "^ P^^ ^^^ veneranda mysteria pane caelesti refici me- 
reamur. Per. 

Fostcommun. 

R.S.(tf/»W.) Prosint^^ nobis, Domine, sumpta mysteria, pariterque 
M^. 190. nos et a peccatis exuant et praesidiis tuae propitiationis 
Leon.4ao. attollant. Per. 

Ad Fopulum. 

R. S. Veniat, Domine, quaesumus, populo tuo supplicanti tuae 

Gerb. 207. bcnedictionis infusio, quae diabolicas ab eodem repellat 

insidias, quae fragilitatem mundet et protegat, quae inopem 

sustentet et foveat. Per Dominum nostrum lesum Christum. 

Explicit Liber Secundus de Natalitiis Sanctorum 

Martyrum, 

^ The contents of the three Missae included in this section correspond pretty 
closely with the parallel section of R. S. and Gerb. and less exactly with that of 
Men. ; but there are some differences of arrangement (i) The CoUects of the 
first Missa are in R. S. and Gerb. those of a Missa in quotid. diebus : in Men. 
they are among the general Advent prayers. The Secret and Postoommunion 
are also assigned by R. S. and Gerb. to the same day as in V. ; neither of them 
appears at this point in Men. The preface appears in R. S. and Gerb. for the 
second Snnday before Christmas. The ' Ad Populum ' is not in R. S. Gerb. or 
Men. but is fonnd, with a variationy in the Leonine Sacramentary, for the Feast 
of SS. Peter and Paul. fii) The first of the three CoUects of the Friday Missa 
is foimd in a Missa for this season in the Leonine Sacramentary : it does not 
appear at this point in R. S. Gerb. or Men. ; S. Gerb. Men. place the second and 
third CoUects of the Missa among the general Advent prayers, and they, and 
also R., give to the Secret the same place which it holds in V. The Post- 
communion and * Ad Populum ' occur in separate Missae for this season in the 
Leonine Sacramentary, but are not in the coiTCsponding sections of R. S. Gerb. 



Digitized by CjOOQ lC 



II.lxxxv.] ROMANAE ECCLESIAE. 223 

or Men. (iii) Of the first five CoUects for the Saturday the first, third and 
fourth are foand in the corresponding sericfl in S. and Gerb. (the third and 
fourth are not contained in R.), and the fifth (which S. and Gerb. place 
in one of the daily Advent Missae) is in the corresponding series in Men. 
The Collect * Post Benedictiotum * appears (with the same title) in R. S. and 
Gerb. (who from this point again follows T. as his principal anthority) and 
also (with the title ' ad Missam *) in Men. The Secret is the same in all : 
while R. S. and Gerb. also have the same ' Ad Populum ' which appears in V. 
This does not occnr in Men., which agrees with R. S. and Gerb. in assigning 
the Postcommnnion to the Friday of the Embertide, and in giving another 
for the Saturday. ' ut S" Men.; V. R. S» as text. • e^ias V. ; 

R. S. Leon. V. in I. xxv su^a as text. ' mumrihis omitted by V. is restored 
from R. S. • per V. ; S. omits/rtf. • mairi tnrgine V. ; matri 

virginis R. ^ R. S. have the ending Per quem maiesiatem, * V. has 

in place of ei renova sempitemis the last claase of the ' Ad Populum ' which 
follows {et conversatione . . . deserviaC). The tme reading is restored from R. S. 
Leon. and I. xviii above. • conversado V, " saivatorem nobisfructum 

acquirat V. ; Leon. and V. in I. xviii as text. >^ nos conspicis ex nostra 

infirmitate S' ; nostra nos conspicis semper infirmitaie Men. (and apparently 
S^ ; V. as text ^"^ propUiatione S« ; V. S^ Men. as text. " S* Gerb. 

insert nobis ; V. S* Men. as text " munere congruentem V. S. ; munere 

congruente R. Gerb. ; Men. as texL " effectum Men. *• Leon. omits 

«/. " Leon. omits quaesumus, ^ Domine Men. ; omnipotens Deus 

S. Gerb. » visUacionis V. » Prosii V. 



Digitized by CjOOQ lC 



224 LIBER SACRAMENTORUM [III. i*. 



LIBER III. 



A + XI 687 

INCJPJT LJBER TERTJUS, 
ORATIONES ET PRECES CUM CANONE PER DOMJNICJS 



DJEBUS 



R. S. Deus, qui diligentibus te bona invisibilia praeparasti, 

Pam. 405.' infunde cordibus nostris tui amoris aflfectum, ut te in 
Men. 172. omnibus et super omnia diligcntes, promissiones tuas, quae 

omne desiderium * superant, consequamur. Per Dominum 

nostrum. y 

R. S. Deus, qui in sanctis habitas, et pia corda non deseris, 

' '^ • libera nos a terrenis desideriis et cupiditate camali ; ut, 
nuUo in nobis regnante peccato, tibi soli Domino liberis 
mentibus serviamus. Per. 

Seoreta. 
R. S. Propitiare, Domine, supplicationibus nostris, et has obla- 

Pam. 406. tiones famulorum famularumque tuarum benignus assume ; 
Men. 173. ut quod singuli obtulerunt ad honorem nominis tui, cunctis 
proiiciat ad salutem. Fer. y 

PoBtoommim. 

R. S. Quos caelesti, Domine, dono^ satiasti, praesta, quae- 

Pamios' s"°^"s, ut a nostris mundemur occultis, et ab hostium 
Men. 172. liberemur insidiis. Per Dominum. y 

^ This Missa is assigned by R. S. Gerb. to the seventh Snnday after Pentecost, 
for which Sunday also the first CoUect, Secret, and Postcommnnion are giTen 
in Men. The paraUel Missa in Pam. is for the sixth Sunday after Pentecost. 
' omni desideno V. nngrammatically. S^ Gerb. Pam. Men. as text; R. has 
omne desiderio, ' dona V. ; R. S. GerU Pam. Men. as tezt. 

* So V. ; Tommasi reads pro ; but it seems most likely that Dominicis 
diehus is an ungraramatical ablative. 



Digitized by CjOOQ lC 



III. ii, iii.] ROMANAE ECCLESIAE. 225 

II. 

Item alia Missa^ 

Deus virtutum, cuius est totum quod est optimum, insere R. S. 

pectoribus nostris amorem tui nominis, et praesta ut in Pam.'4o6. 

nobis religionis augmento^ quae simt bona^ nutrias, ac Men. 173. 
vigilanti studio quae sunt ^ nutrita custodias. Pen y 

Da nobis, Domine, quaesumus, ut in tua gratia veraciter r. s. 

confidentes et quae digna * sunt postulemus et iugiter pos- ^^ ^^|; 
tulata sumamus. Fen 
G88 Seereta. 

Propitiare, Domine, supplicationibus nostris, et has populi r. s. 

tui oblationes benignus assume^ ut nuUius sit irritum ^lm^loe' 

votum et'' nullius vacua postulatio : [et^l praesta, ut quod Men. 173. 
fideliter petimus, efficaciter consequamur. Per. y 

Posteommxin. 

Repleti sumus Domine muneribus tuis; tribue, quae- R.S. 
sumus, ut eorum et mundemur effectu^ et muniamur pam.406. 
auxilio. Per. y ^en. 173. 



Leon. 379, 



^ In R. S. Gerb. this Mtssa is assigned to the eighth Snnday after Pentecost. 
The parallel Missa in Pam. is that for the seventh, in Men. that for the eighth 
Sunday. ' v/ et nobis religionis augmentum V. (nn^rammatically) ; R. S. 

Gerb. as text ; Pam. Men. have et praesta in nobis religionis augnientum^ ut. 
' quae bona sunt S^ Gerb. Pam. Men. ; V. R. S* as text. * ac vigilantia 

studium quaesomus V. ; <u pietatis graiia quae sunt S' Gerb. ; ac pietatis studio 
quae sunt Men. ; R. S^ Pam. as text. > quae te digna Leon. ; V. R. S. 

Gerb. as text. • Pam. Men. insert et. ' S. Gerb. omit et, • V. 

Pam. Men. omit et, which is restored from R. S. Gerb. * aj^ectu V. S^ ; 

Lcon. S* Gerb. Pam. Men. as text ; R. has inmundemur effectu. 



III. 

ITEM ALIA MlSSA*. 

Deus, cuius providentia in sui ^ dispositione non fallitur, R. S. 
te supplices exoramus, ut noxia cuncta submoveas, et omnia Pa^'i<yf* 
nobis profutura concedasr. Per. y Men. 173. 

Custodi nos, Domine, quaesumus, in tuo servitio con- R. S. 
stitutos, ut ^ quibus famulatum esse vis sincere* propitius ^^^- '5°- 
largire quod praecepisti. Per. 

Seoreta. 
Deus, qui legalium differentias hostiarum ^ unius sacrificii R- S. 
perfectione sanxisti, accipe sacrificium [a*] devotis tibi p^.'^^. 

O Men. 174. 



Digitized by CjOOQ lC 



2a6 LIBER SACRAMENTORUM [III. iv, v. 

famulis, et part benedictione sicut munera Abel iusti"^ 
sanctifica; ut quod singuli obtulerunt ad maiestatis tuae 
honorem, cunctis profidat ad salutem. Per. y 

Postcommnn. 

S. (tf/fW.) Quotidiani ®, Domine, quaesumus, munere sacramenti 
P^ 4?7.* perpetuae nobis tribue salutis augmentum. Per Dominum. y 

* This Missa (except the Postcommunion) is assigned by R. S. Gcrb. to thc 
ninth Siinday after Pentecost : see the Missa for the eighth Sunday in Pam., and 
that for the ninth in Men. ' sua R. (originally) S' Gerb. ; V. S» Pam. 

Mcn. as text. • et S. Gcrb ; V. R. as text (nngrammatically). * sencere 

S ; sincerum Gcrb. ; V. R. as text {famulatum esse being used as a passive 
impersonal\ * S* Gerb. insert in. • V. omits a\ R. S. Gerb. Pam. 

Men. as text. ' R. S. Gerb. Pam. Men. omit iusii. ■ Cotidianis V. 

IV. 689 

ITEM ALIA MlSSA^ 

l^ g Largire nobis, Domine, quaesumus, semper* spiritum 

Gerb. 151. cogitandi quae recta sunt propitius^ et agendi ; ut qui sine 
Men. 174. te ts&^ non possumus, secundum te vivere * valeamus. Per. y 

Leon. 434. 

R. S. Concede, quaesumus, omnipotens Deus, ut viam tuam 

Pam. 3V9V dcvota mente currentes, subripientium delictorum laqueos 
Leon. 437. evadamus. Per. y 

Seoreta. 

R. S. Suscipe munera, quaesumus, Domine, quae tibi de tua 

Pam. 407* largitate deferimus ; ut* haec sacrosancta mysteria, gratiae 
Men. 174. tuae operante virtute, ® praesentis vitae nos conversatione 
sanctiiicent, et ad gaudia sempiterna perducant. Per. y 

Postoommuii. 

R. S. Sit nobis, Domine, reparatio mentis et corporis caeleste 

PM^io^l' mysterium ; ut "^ cuius' exequimur actionem sentiamus 
Lcon. 372. effectum ®. Per. y 

^ This Missa is given in R. S. Gerb. for the tenth Snnday after Pentecost : 
see the Missa for the ninth Sonday in Pam. and that for the tenth Snnday in 
Men. * Leon. omits semper, • promptius Leon. * quaerere V. ; 

R. S. Gerb. Leon. Pam. Men. as text. * et Pam. • S'' Gerb. insert 

in ; Men. inserts et ; V. R. S* Pam. as text. ^ et Leon. • affectum 

V. R. S^; Leon. S* Gerb. Pam. as tcxt 

V. 

ITEM ALIA MlSSA^ 

R.S. Praesta, quaesumus, omnipotens et misericors Deus, ut 

Men /•^5. ^^^^^ huius vitae caligines nec^ ignorantia fallente mer- 

Digitized by CjOOQ lC 



III. vi.] ROMANAE ECCLESIAE. 227 

gamur, nec praecipiti studeamus voluntate peccare; scd 
cui ^ fiduciam ^ sperandae pietatis indulges, optatae ^ miseri- 
cordiae praesta benignus effectum. Pen 

Pateant aures misericordiae, Domine, precibus suppli- R. S. 
cantium; et ut* petentibus desiderata concedas, fac tibi p^//o8," 
eos, quaesumus, placita ^ postulare. Per. y 

Secreta. 

Concede nobis haec, quaesumus, Domine, frequentare R. S. 

mysteria; quia quoties huius hostiae commemoratio cele- ^^„//08.* 

bratur ', opus nostrac redemptionis exercetur ®. Per. y Men. 175. 

Postoommnn. 

Quaesumus, Domine Deus noster, ut quos divinis RS.(«//^/.) 

reparare non desinis sacramentis, tuis non destituas be- Pam.408* 

nignus auxiUis. Per. y Men. 176. 

VI tnfra, 
^ The tsro CoIIects and the Secret of this Missa are assigned by R. S. Gerb. 
to the eleventh Sanday after Pentecost. See the Missa for the tenth Sonday in 
Pam., and that for the eleventh Sanday in Men. The Postcommunion appears 
again in the next Missa^ and has probably been inserted here by a mistake of 
the sciibe. A marginal note in S. appears to dired the transposition of the 
two CoUects : and in Gerb. they are tiansposed. Men. has as the Collect that 
which stands iirst, Pam. that which stands second, in V. R. and S. ' nm 

V. ; fK S^ ; R. S* Gerb. Men. as text. » quibus Gerb. Men. * fiducia 

V. R.; S. as text. » optatuae V. • «/ ^/ V. S' ; R. S' Gerb. Pam. as 

text. ^ fac eos quaesumus tibiplacita S* Gerb. ; V. R. (S* ?) Pam. as text 

{fae ees tihi quae sunt placita S. marg.). * caelebratum . . . exercitum V. 

690 VI. 

ITEM ALIA MlSSA^^ 
Deus, qui omnipotentiam tuam parcendo maxime et R. S. 
miserando' manifestas, multiplica super nos gratiam tuam ; Pam. ^is/ 
ut ad tua promissa currentes caelestium honorum facias Men. 175. 
esse consortes. Per. y 

Seoreta. 

Tibi, Domine, sacrificia dicata reddantur, quae sic ad R. S. 
honorem nominis tui deferenda tribuisti, ut eadem remedia Pam. 408.' 
fieri nostra praestares. Per. y ^«^- ^7^. 

PoBtcommun. 

Quaesumus, Domine Deus noster, ut quos divinis re- R. s. 
parare non desinis sacramentis, tuis non destituas benignus pam. 408. 
auxiliis. Per. y '^^^\ *76. 



* This Missa (with a second CoUect, omitted by V.) is given by R. S. Gerb., 
for the twelfth Sunday after Pentecost : see the Missa for the elcventh Snnday 
in Pam., and that for the twelfth Sunday in Men. ■ miserendo S" Gerb. ; 

V. R. S' Pam. Men. as text 



V supra. 



Digitized byCjOOQlC 



228 UBER SACRAMENTORUM [III. \u viU. 

VIL 

ITEM ALIA MlSSA^ 

R.S. Omnipotens sempiteme Deus, qui abundantia' pietatis 

Pam. 409. ^^^ ^^ merita supplicum excedis et vota, effunde super 
Men. 176. nos misericordiam tuam, ut dimittas quae conscientia 

metuit, et adiicias quod oratio ^ non praesumit. Per. y 
R.S. Omnipotens sempiteme Deus* a quo sola* sancta de- 

cfAyiin/ra. sideria, recta consilia, et iusta sunt opera, da servis tuis 

illam, quam mundus dare non potest, pacem ; ul et corda 

nostra mandatis tuis dedita, et tempora sint tua protectione 

tranquilla. Pen y 

Beoreta. 

R. S. Respice, Domine, quaesumus ®, nostram propitius servi- 

Pam! 4oa ^^^^ ; "t quod offerimus sit tibi munus acceptum, sit 

Men. 176. nostrae fragilitatis^ subsidium. Per. y 
Leon. 448. 

Postoommim. 

R. S. Sentiamus, Domine, quaesumus, tui perceptione ^ sacra- 

Pam. 4<^ mcnti subsidium mentis et corporis, ut in utroque salvati ^ 

Men. 177. caelestis remedii plenitudine gloriemur. Per. y 
Leon. 378. r & r 

* This Missa is assigned by R. S. Gerb. to the thirteenth Snnday after Pentc- 
cost : see thc Missa for the twelfth Sonday in Pam., and that for the thirteenth 
Smiday in Men. ' habunJimtiam V. * oratione Pam. ^ This 

Collect occuxs in a somewhat different form in the Missapro Poict (Ivi infra). 
* solo S* Gerb. ; V. R. S* as'tcxt • quaesumus Domim Leon. ' fragi- 

lUati Leon. Pam. ; V. R. S. Gerb. Men. as text ^ pcrctptufntm V. ; R. S. 

Gerb. Pam. Men. Leon. as tezt. * Leon. inserts dt. 



VIII. 691 

ITEM ALIA MlSSA^ 
R S. Omnipotens sempiterne Deus, per quem coepit esse quod 

Men. /77. ^^^ ^^^^' ^^ factum cst visibile quod latcbat, stultitiam^ 
nostri cordis emunda, et quac in nobis sunt vitiorum secreta 
puriiica: ut possimus tibi Domino^ pura mcnte scrvire. 
Per. 
R. S. Omnipotens et miscricors Deus, de cuius munere vcnit, 

Pam. 409.* "* ^^^* * fidelibus tuis digne et laudabiHter serviatur, tribuc, 
Men. 177. quaesumus, nobis* ut ad promissiones tuas^ sine offensione 

Leon. 371. ^ -. 

curramus. Per. y 



Digitized by CjOOQ lC 



III. ix, X.] ROMANAE ECCLESIAE. 329 

Seoreta. 

Hostias, quaesumus, Domine, propitius intende •, quas ^ s. 
sacris altaribus exhibemus : ut nobis indulgentiam lar- pain."409.' 
giaris ^, tuo nomini dent honorem. Per. y 

PoBtoommim. 
Vivificet nos> quaesumus, Domine, huius participatio ^ R. S. 
sancta mysterii, et pariter nobis expiationem tribuat et PaL'409.* 

munimen. Per. y Men. 177. 

Leon. 350. 
^ Tbis Missa is assigned in R. S. Gerb. to the fourteenth Sunday afler 
Pentecost : see the Missa for the thirteenth Sunday in Pam. and that for the 
fourteenth Sunday in Men. « siulticia V. » Dominc V. ; Deo R. ; S. 

Gerb. Men. as text. * Leon. omits quaesumus nobis, ' a profniS" 

sionibm tuis V. * inte V. ^ largiendo R. S. Gerb. Pam. ; V. as text 

' Domine participaiio tui Leon. 

IX. 

ITEM ALIA MlSSA^ 

Omnipotens sempiteme Deus, da nobis fidei, spei, et R. s. 
caritatis augmentum; et ut mereamur assequi quod pro- p^'^/©.* 
mittis, fac nos amare quod praecipis. Per. y Men. 170. 

Leon. 374. 

Omnipotens sempiterne Deus, fac nos tibi semper et R. & 
devotam gerere voluntatem, et maiestati tuae* sincero lS^wIS 
corde servire. Per. y 

Seoreta. 

Oblatio nos, Domine, tuo nomini dicata purificet, et de i.lxi j«/ra. 
die in diem ad caelestis vitae transferat actionem. Per. y 

Postoommun. 
Sumptis, Domine, caelestibus sacramentis, ad redemp- R. S. 
tionis aetemae, quaesumus, profidant ^ augmentum. Per. y p^^/ Aq! 

' This Missa (except the Secret) is assigned in R. S. Gerb. to the fifteenth "* ^^' ^*^ 
Sonday aiter Pentecost : see the Missa for the fourteenth Sunday in Pam., and ^P^^* 
tliat for the fifteenth Sunday in Men. ' maiestatem tuam V. here ; R. S, 

Gerb. V. in Ixi supra as text » proficiat V. S* ; R. as text ; S* Gerb. Pam. 

have prqficiamus, which gives a clearer sense ; V. also has proficiamus in li. 
xlv supra, and in II. liv supra^ being supported in the latter case by S^ 

G92 X. 

ITEM ALIA MISSA\ 

Custodi^ Domine, quaesumus, ecclesiam tuam propitia- R. S. 
tione perpetua ; et, quia sine te labitur humana* mortalitas, Pam.^io.' 
tuis semper auxiliis et^ abstrahatur a noxiis et ad salutaria ^^- i7S- 
dirigatur. Per. y 



Digitized by CjOOQ lC 



230 



UBER SACRAMENTORUM 



[III. xi. 



R.s. Praesta nobis, misericors Deus, ut placationem tuam 

I. xxv*^^ promptis mentibus exoremus, et peccatonim veniam con- 
supra. sequentes, a noxiis liberemur incursibus. Per. 



R.S. 

C crb. 173. 
Fam. 410. 
xli infra. 



xxxvi 

infra. 



R.S.(alidi. 
Gerb. 139, 
Pam. 405. 
Men. 171. 
xl infra. 



Seoreta. 
Concede nobis, Domine, quaesumus, ut haec hostia 
salutaris et nostrorum fiat purgatio delictorum, et tuae 
propitiatio potcstatis. Per. y 

[PoBtoommnn.^] 
Purificent nos, Domine, sacramenta quae sumpsimus, et 
a cunctis efficiant vitiis absolutos. Per. y 

PoBtoommtuL 

) Sancta tua nos, Domine, sumpta vivificent, et miscri- 
cordiae sempiternae praeparent* expiatos. Per. y 

* The Collects and Secret of this Missa are assigned by R. S. Gerb. to the 
sixteenth Sonday after Pcntecost : see the Missa for the fifteenth Sonday in 
Pam., and that for the sixteenth Snnday in Men. * unvoersa Pam. 

' Pam. omits et. * V. gives to this prayer the title Secreta^ but its contents 
show that this is an error of the scribe. ^ reparerU R. 



R.S. 

Gerb. 175. 
Pam. 411. 
Men. 179. 

R. S. 
Gerb. 175. 



R.S. 

Gerb. 175. 
Pam. 411. 
Men. 179. 

R.S. 

Gerb. 175. 
Pam. 411. 
Men. 179. 



XI. 

ITEM ALIA MlSSA*. 

Ecclesiam tuam, Domine, miseratio continuata mundet 
et muniat ; et quia sine tc non potest salva consistere, tuo 
semper munere gubernetur. Per. y 

Da, quaesumus, Domine, hanc mentem populo tuo, ut 
quia^ ad te placandum necessitate concutrit, maiestati 
tuae fiat etiam voluntatc devotus. Per. 

Secreta. 

Tua nos, Domine, sacramenta custodiant, et contra dia- 
bolicos tueantur semper incursus. Per. y 

Postcommun. 
Mentes nostras et corpora possideat, Domine, quae- 
sumus, doni caelestis operatio ; ut non noster sensus in 
nobis, sed ^ iugiter eius praeveniat * effectus. Per. y 

' This Missa is assigned by R. S. Gerb. to the seventeenth Snnday after 
Pentecost : see the Missa for the sixtcenth Sunday in Pam., and that for the 
seventeenth Sanday in Men. ' qui S' Gerb. ; V. R. S^ as text. ' sunt 

V. (corrected by Toramasi) ; R. S. Gerb. Pam. Men. as text * iugiltr 

acvi praevcniat Pam. ; iugiter eius proveniat S- Gerb. ; V. R. S' Men. as text. 



Digitized by CjOOQ lC 



III. xii, xiii.] ROMANAE ECCLESIAE. 231 

XII. 

693 ITEM ALIA MlSSA^ 

Fac nos^, Domine, quaesumus, prompta voluntate sub- R-S. 
lectos, et ad supplicandum tibi® nostras semper excita Men. 181. 
voluntates. Per. 

Fac nos, Domine, quaesumus, tuis* obedire mandatis, Pam. 383. 
quia tunc nobis prospera cuncta provenient *, si ® totius vitae ^* 
sequamur auctorem. Per. y 

Seoreta. 

Munda nos, Domine, sacrificii^ praesentis effectu, et R. S. 
perfice miseratus in nobis, ut eius mereamur esse participes, YVm.\i\^. 

per^ y Men. 181. 

Postcommun. 
Purifica, Domine, quaesumus, mentes nostras benignus, R. S. 
et renova caelestibus sacramentis, ut consequenter et Pam.411!* 
corporum praesens pariter et futurum capiamus auxilium. Men. 181. 

1. 1. supra, 

Per. y 

^ The first Collect, Secret, and Postcominanion of this Missa are assigned 
by R. S. Gerb. Men. to the twentieth Sonday after Pentecost. In Pam. the Secret 
and Postcommnnion, with the second CoUect given by R. S. Gerb. for the 
twentieth Sunday, form parts of the Missa for the seventeenth Snnday. R. S. 
and Gerb. place between the Missa cited for the last section and that for the 
twentieth Snnday a Missa for the Snnday of the September Embertide, and 
one for the ' Vacant* Snnday, which partly agree with those for the eighteenth 
and nineteenth Sundays in Men. ' S' Gerb. Men. insert tibi\ V. R. S^ as 

text ■ maiestati tuae S* Gerb. ; V. R. (S^ ?), Men. as text. * Domitu 

Deus noster tuis Pam. Men. ' pr^eniant V. ; proveniunt Pam. ; Men. 

as text. • Pam. Mcn. insert te, ' sacrificiis V. (S^ !) ; R. has 

sacrificUs presentis affectum ; S^ Gerb. Pam. Men. as text. 



XIU. 

ITEM ALIA MlSSA^ 

Da, quaesumus, Domine, populo tuo diabolica vitare R.S. 
contagia, et te solum Dominum^ puro cordc^ sectari. p^/ii^|' 
Per. y Men. 182. 

Custodi nos, omnipotens Deus, ut tua dextera guber- R.S. 
nante nec nostra nobis praevaleant nec aliena peccata. * ^' 

Per. 

Seoreta. 

Maiestatem tuam, Domine, suppliciter deprecamur, ut R. S. 
haec sancta quae gerimus et* praeteritis nos delictis pj^^l' 
cxuant et futuris. Pcr. y Mcn. 182. 



Digitized by CjOOQ lC 



a^a LIBER SACRAMENTORUM [III. «v, xv. 

PoBtoommun. 
K,s.{alidi.) Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut dtvino munere 
I. xiv ^ satiati et sacris mysteriis innovemur et moribus. Per. 

^pra- 1 jjjg ^^ Collects and Secret of this Jifissa are assigned by R. S. Gerb. to thc 

twenty-first Sunday after Pentecost, for which Men. also ^ves tbe fiist Collect 
and the Secret : see.the Afissa for the dghteenth Sunday in Pam. * Deum 

S^ Gerb. ; V. R. S^ Pam. Men. as text ' pura menU Pam. * Pam. 

inserts a, which R. has in place of et. 



XIV. 

ITEM ALIA MlSSA^ 

R. S. Dirigat corda nostra, Domine, quaesumus, tua misera- 

Pam. 41J.' tionis operatio, quia tibi sine te placere non possumus. 

Men. i8a. Per. y 

R. S. Tuis, Domine, quaesumus, adesto supplici*bus ; et inter 694 

I xx^' * mundanae pravitatis insidias fragilitatem nostram sempi- 
supra, terna pietate^ prosequere. Per. 

Seoreta. 
R. S. Deus, qui nos per huius sacrificii veneranda commercia 

Pam.iia. unius summaeque divinitatis participes effecisti^, praesta, 
Men. 182. quaesumus, ut sicut tuam cognoscimus * veritatem, sic eam* 
suffra. j jgj^g moribus et mentibus * assequamur, Per. y 



Posteommun. 

R. s. Gratias tibi referimus, Domine •, sacro munere vegetati, 

Pam!*4ff.' tuam misericordiam deprecantes, ut dignos eius nos*' par- 
Men. 183. ticipatione perficias. Per. y 

l. xciii 

sujfra. ' This Missa is assigned by R- S. Gerb. to the twenty-second Sanday aftcr 

Pentecost : see the Missa for that Snnday in Men.» and that for the nineteenth 
Sunday in Pam. ■ sempitemam piitatem V. here ; R. S. Gerb. V. in i. xxv 

supra as text. ' efficis R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. here and in i. lix supra, 

as text. * ut et tuam cognoscamus .,. ct eam Men. ; V. R. S. Gerb. Pam. as 
text (V. in i. lix supra has cogfunnmus), * mentibus ac moribus Pam. 

Men. ; V. in l. lix omits et mentSms ; V. here, R. S. Gerb. as text. • Domine 
rcferimus R. Pam. ^ nos eius Gerb. Pam. Men. ; R. omits ifor ; V. S. as 

text. 



XV. 

ITEM ALIA MlSSA^ 

R. S. Omnipotens et misericors Deus, universa nobis adver- 

Pam * 'f ^ santia propitiatus ^ exclude ; ut, mente et corpore pariter 
Men. 183. expediti, quae tuasunt liberis mentibus exequamur. Per. y 



Digitized by CjOOQ lC 



III. xvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 233 

Da, quaesumus, omnipotens Deus, sic nos tuam ^ veniam^ R. s. 
promereri ut nostros corrigamus excessus ; sic fatentibus ^ MeiKisV 
relaxare delictum ut coerceamus in suis pravitatibus ob- 
stinatos. Fer. 

Seoreta. 

Haec munera, quaesumus, Domine, quae oculis tuae R. s. 
maiestatis oflferimus, salutaria nobis esse concede. Per. y %^[^^^ 

Postcommun. 

Quaesumus, omnipotens Deus, ut munere divino ® quod R. (a/iW.) 
sumpsimus salutari nobis prosit effectu. Per. * *^ ' 

^ The two CoUects and the Secret of this Missa are assigned by R. S. Gerb. 
to the twenty-third Sanday after Pentecost : Men. gives for the same Sonday 
the first Collect, converting the second into the Secret: Pam. has the first 
Collect and the Secret in the Missa for the twentieth Sunday. The Postcommu- 
nion appears below in the series of coUected Postcommonions, and has the 
same position in R. : S. does not now contain this series. ' propriaHonU 

V. ; R. S. Gerb. Pam. Men. as text. ' sic nostram V. S. ; R. Gerb. as text, 

supported by Men. which has sic nos sacris muturibm tuam, * ittdul- 

gentiam S* Gerb. ; V. R. S* Men. as tert. » cmfitentibus S* Gerb. ; V. R. 

S^ Men. as text. * munere divino, so V. (here and in the Postcommunions 

which foUow the Canm Actianis) and R. : Tommasi reads munus divinum, 
but the reading of V. and R. is not neoessarily ungrammatical. 



XVI. 

ITEM ALIA MlSSA*. 

Largire, quaesumus, Domine, fidelibus tuis indulgentiam R. S. 
placatus et pacem ; ut pariter ab omnibus mundentur ^^^.'413!' 
offensis, [et securaj ^ tibi mente deserviant. Pier. y Men. 184. 

Delicta nostra, Domine, quibus adversa^ dominantur R.S. 
absterge, et tua nos ubique miseratione custodi. Per. y er . ij>o. 

695 Seoreta. 

Caelestem nobis praebeant haec mysteria, quaesumus, R. s. 
Domine, medicinam, et vitia nostri cordis expurgent. Per. y %l^'!^' 

Men. 184. 

PoBtcommun. 

Auxilientur nobis, Domine, sumpta mysteria, et sempi- K.s.(aiidi.) 
terna protectione confirment. Per. y Pa^fsg 

* The two CoUects and the Secret of this Missa are assigned by R. S. Gerb. '^' 

to the twenty-fourth Sonday after Pentecost, for which Mcn. gives the first 
Collect and the Secret. Pam. has the first CoUect and the Secret for the 
twenty-first Sunday. The Postcommunion appears, with an inserted clause, in 
the Missa for S. Stephen's Day in R. S. Gerb. Pam. Men. ^ V. omits et 

secura which is restored from R, S. Gerb. Pam. Men. ' S' Gerb. insert 

noHs^ V. R. S* as text. 



Digitized by CjOOQ lC 



»34 LIBER SACRAMENTORUM [111. xvi. 

^^lKciPiT Canon Actionis^ 
Sursum corda *. 
Resp. Habemus ad Dominum. 

Gratias agamus Domino Deo nostro. 
Resp. Dignum et iustum est. 
R. s. VD. et iustum est * aequum et salutare *, nos tibi semper 

S**^ Gan^ ^^ ubique gratias agere, Domine sancte, Pater omnipotens, 
aeterne Deus, per Christum Dominum nostrum. Per quem 
maiestatem tuam laudant angeli, adorant dominationes^ 
tremunt* potestates, caeli caelorumque virtutes, ac beata 
Seraphin socia exultatione concelebrant : cum quibus et 
nostras voces ut admitti iubeas deprecamur, suppHci con- 
fessione dicentes: Sanctus, Sanctus, Sanctus*, Dominus 
Deus Sabaoth. Pleni sunt caeli et terra gloria tua. 
Osanna in excelsis. Benedictus qui venit in nomine 
Domini. Osanna in excelsis. Te igitur clementissime 
Pater per lesum Christum Filium tuum Dominum nostrum 
supplices rogamus et ^ petimus uti accepta habeas et bene- 
+ + + + + 

dicas haec dona, haec munera, haec sancta sacrificia illi- 

bata ^. Inprimis quae tibi ofTerimus pro ecclesia tua sancta 
catholica^ quam pacificare, custodire, adunare et regere 
digneris toto orbe^^ terrarum, una cum famulo tuo papa 
nostro Illo et antistite nostro lUo episcopo ^^ Memento ^^ 
Domine, famulorum famularumque tuarum, et omnium 
circumadstantium, quorum tibi fides cog*nita est, et nota 696 
devotio, qui tibi offerunt hoc sacrificium laudis pro se 
suisque omnibus, pro redemptione animarum suarum, pro 
spe salutis et incolumitatis suae^^ tibi reddunt vota sua 
aeterno Deo vero et vivo. Communicantes ^* et memoriam 
venerantes inprimis gloriosae semperque^* virginis Mariae 
genitricis Dei et Domini nostri lesu Christi, sed et bea- 
torum^* apostolorum ac martyrum tuorum Petri et" 
Pauli, Andreae, lacobi, loannis, Thomae ^®, lacobi, Philippi, 
Bartholomaei, Matthaei, Simonis et Thaddaei, Lini, Cleti^®, 
Clementis, Xysti *^ Comelii, Cypriani, Laurentii, Chryso- 
goni, loannis et Pauli, Cosmae et Damiani, [Dionysii, 
Rustici], et Eleutherii, [Hilarii, Martini, Augustini, Gregorii, 
Hieronymi, Benedicti] ^^ et omnium sanctorum tuorum ^'^ 
quorum meritis precibusque concedas ut in omnibus pro- 
tectionis tuae muniamur auxilio ^^ Per Christum Do- 



Digitized by CjOOQ lC 



III. xvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 235 

minum nostrum. Hanc igitur oblationem servitutis nostrae, 
sed et cunctae familiae tuae**, quaesumus, Domine, ut^* 
placatus accipias^, diesque nostros in tua pace disponas^, 
atque ab aeterna damnatione nos eripi^ et in electorum 
tuorum iubeas grege numerari. Per Christum Dominum 
nostrum. Quam oblationem ** tu, Deus, in omnibus, quae- 
sumus, benedictam, adscriptam, ratam, rationabilem, accep- 
tabilemque facere digneris, ut^° nobis corpus et sanguis 
fiat dilectissimi Filii tui Domini Dei nostri ^^ lesu Cliristi. 
Qui pridie quam pateretur accepit ^ panem in sanctas ®^ ac 
venerabiles manus suas ^*, elevatis oculis ^ in caelum ®® ad 
te Deum Patrem suum omnipotentem, tibi gratias agens ^', 
benedixit, fregit, dedit discipulis^^ suis, dicens, Accipite 
et manducate ex hoc omnes. Hoc est enim ^® corpus meum. 
Simili modo, posteaquam *® coenatum est, accipiens ^^ et 
hunc praeclarum calicem in sanctas ac *^ venerabiles manus 
suas, item tibi gratias agens, benedixit, dedit discipuh'3 
suis*^, dicens, Accipite et bibite ex eo*® omnes : hic est 
enim calix sanguinis mei novi et^^ aeterni testamenti, 
mysterium fidei, qui pro vobis et pro multis effundetur ^*' 
697 in • remissionem ^^ peccatorum. Haec quotiescumque fe- 
ceritis in mei memoriam facietis*^. Unde*® et memores 
sumus*^, Domine, nos tui servi, sed et plebs tua sancta, 
Christi Filii tui Domini Dei ^® nostri tam beatae passionis 
necnon et ab inferis resurrectionis, sed et in caelis glo- 
riosae ^^ ascensionis : offerimus praeclarae maiestati ^^ tuae 
de tuis donis ac datis hostiam puram, hostiam sanctam, 
hostiam immaculatam, panem sanctum vitae aeternae et 
calicem salutis perpetuae ^^. Supra quae propitio ac sereno 
vultu respicere** digneris'*^ et accepta^® habere, sicuti 
accepta** habere dignatus es munera pueri tui iusti Abel, 
et sacrificium patriarchae nostri Abrahae, et quod tibi 
obtulit summus sacerdos tuus Melchisedech, sanctum 
sacrificium, immaculatam hostiam. Supplices te rogamus, 
omnipotens Deus, iube haec perferri per manus^'' angeli 
tui in sublime altare tuum^ in conspectu divinae maies- 
tatis tuae, ut quotquot ex hac *° altaris participatione sacro- 
sanctum Filii tui corpus et sanguinem sumpserimus omni 
benedictione®^ caelesti et^^ gratia repleamur. Per Christum 
Dominum nostrum. Amen *^. 

Nobis quoque pcccatoribus, famulis tuis, de multitudine 



Digitized by CjOOQ lC 



236 LIBER SACRAMENTORUM [III. xvi. 

miserationum tuarum sperantibus, partem aliquam socie- 
tatis^^ donare digneris^^ cum tuis sanctis apostolis et 
martyribus, cum loanne, Stephano, Matthia®^ Bamaba**^ 
Ignatio, Alexandro, Marcellino, Petro, Felicitate, Perpetua, 
Agathe, Lucia, Agne*^, Caecilia, Anastasia** et cum 
omnibus sanctis tuis, intra quorum nos consortium ^^ non 
aestimator meriti, sed veniae, quaesumus, largitor^^ ad- 
mitte. Per Christum Dominum nostrum. Per quem haec 
omnia, Domine, semper bona creas, sanctificas, vivificas, 
benedicis, et praestas nobis. Per ipsum, et cum ipso, et in 
ipso est tibi Deo Patri omnipotenti in unitate Spiritus 
sancti omnis honor et gloria, per omnia saecula saeculorum. 
Amen". 

Oremus. 

Praeceptis salutaribus moniti et divina institutione for- 
mati, audemus dicere": 

Pater noster qui es in caelis. Sed libera nos a malo ''^. 

Libera nos, quaesumus, Domine, ab omnibus malis prae- 698 
teritis, praesentibus, et futuris''*, et intercedente-pro nobis''* 
beata et gloriosa semperque"'* virgine Dei genitrice"' 
Maria, et sanctis apostolis tuis"'® Petro et Paulo, atque 
Andrea^®, da propitius pacem in diebus nostris, ut ope®^ 
misericordiae tuae adiuti> et a peccatis^^ simus liberi 
semper **, et ab omni perturbatione securi. Per. 

Pax Domini sit semper vobiscum ®*. 

Resp. Et cum Spiritu tuo. 

R^ S. ^^^^ haec^^ comnionenda est^ plebs pro ieiunii^^ quarii 

Gerb. 338. septimi et decimi mensis temporibus suis^ sive pro scrutiniis^''^ 

vel aurium apertionum^ sive orandum pro infirmis vel ad 

nuntiandum^^ natalitia sanctorum. Post haec communicat 

sacerdos aim ordinibus sacriSy ^® cum omni populo, 

Postcommun. 
R. Quos caelesti, Domine, alimento satiasti, apostolids 

Gerb. 338. ijjtercessionibus ab omni nos, quaesumus, adversitate cus- 

todi. Per Dominum. y 
R. Laeti, Domine, sumpsimus sacramenta caelestia : ^^ inter- 

Gcrb. 338. ^^(jente pro nobis beata et gloriosa semperque virgine Dei 

genitrice Maria, ad vitam nobis ^^ proficiant sempiternam. 

Per, 



Digitized by CjOOQ lC 



III. xvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 237 

Augeatur in nobis, Domine, quaesumus, tuae virtutis R. 

operatio ; ut, divinis v^etati sacramentis, ad eorum promissa ^^ • ^3 • 
capienda tuo munere praeparemur. Per. y 

OmBipotens Deus, fac nos ®* tibi semper devotam gerere R. 

voluntatem, [et] ^^ maiestati tuae sincero corde famulari. ^^^' *^^* 
Per. y 

Mysteria nos, Domine, sancta purificent, et suo munere R. 
tueantur. Per. y Gerb. 238. 

Quos tantis, Domine, largiris uti mysteriis, quaesumus ut R. 
effectibus nos eorum veraciter aptare digneris. Per. y ^^' ^^^' 

Mensa tua nos, Deus®*, a delectationibus terrenis expe- R. 
diat, et caelestibus semper instruat ^* alimentis. Per. y ^*^'^* ^^^* 

Tui nobis, Domine, communio sacramenti et purifica- R. 
tionem conferat, et tribuat unitatem. Per. y *^^* 

Tua sancta nobis, omnipotens Deus, et indulgentiam R. 
praebeant, et auxilium perpetuae dcfensionis impendant. ^^' ^^^' 
Per. y 
699 «Tua nos, Domine, medicinalis operatio et a nostris R. 

perversitatibus clementer expediat, et tuis faciat semper j^unfra. 
inhaerere mandatis. Per. y 

Purificent semper et muniant tua sacramenta nos, Deus^*, R. 
et ad perpetuae ducant salvationis effectum. Per. y er . 23 . 

Quaesumus, omnipotens Deus, ut munere divino ^® quod R- 
sumpsimus salutari nobis prosit effectu. Per. xv^jw/ri 

^ The Carum Aciianis and the appended series of Postcommunions secm to 
stand, in V., oatside the nambered sections, being placed between xvi, which 
is the last of the series of Snnday Missac^ and the series of Benedictions, which 
forms a kind of additional appendage to the Canon. In R. and S. the Canon 
Aciionis is inserted after the Secret of a Missa in quotidianis diebus (the last 
of a series corresponding to that which in V. follows after the Canon, in the 
sections numbered xviii-xxiii) ; but while S, after the close of the Canon, 
completes the Missa by the addition of two forms of Postcommanion, R. gives 
the scries of Postcommunions which in V. follow the Canon, but which S. 
omits. At the end of this series, in Gerbert*s text, appear the two Post- 
communions from S., which are not contained m R. The text of the Canon as 
it appears in V. has here been compared with R. and S. and also with two 
other tcxts of a date certainly earlier than 800, those contained in the Sacra- 
mentarium Gallicanum and the Missale Francorum. Gerbert^s text, while 
professing to follow R., shows some differences from the readings of that MS., 
and still more from those of S\ He has perhnps been influenced by other 
authorities. The text here given follows V. throughout, exoept in the matter 
of spelling, and a few corrections which are noted below. ' Gerb. prints 

before Sursum corda the salutation Dominus vobiscum and the response £t 
eum spiriiu iuo, but notes the fact that they are not contained in R. : they are 
also omitted by S., and by Miss. Franc, while Sacr. Gall. omits all before Fere 
diptum. ' R. omits et iustum est. * Miss. Franc. inserts est. 

* tremcni S^ • Sacr. GalL and Miss. Franc both abbrcviatc the Sancius. 



Digitized by CjOOQ lC 



23» UBER SACRAMENTORUM [III. xvi. 

In the former it is not written beyond Stmctus, Sanc(us\ in the latter not 
be^ond Deus Sahaoth. ' <u Sacr. Gall. ■ No crosses ane marked at 

thi8 point in R., or in Miss. Franc. ; S. has three (over the words dona^ munera, 
sacrificia^ ; bnt they are perhaps a later addition. Sacr. Gall. has onty between 
the words benedicas and haec. ' pro iua scmcta catholica ecclesia Miss. 

Franc. " totum orbem Sacr. Gall. " R. S. omit episcopo. In S. there 

is a mark referring to the margin, after the worda antistite nostro IHo, This 
has been supposed to refer to some words written at the bottom of the page, 
but these are not preceded by any mark correspondinj^ to that in the body of 
the text. It seems clear that the additional words added for insertion at this 
point, to which the mark refers, were written at the top of the page, where the 
lower part of the letters, preccdcd by the reference mark. can stili be traoed, 
thou^h the upper part has been trimmed away. The words seem to have been 
ei omnibiis orihodox^ atque aposiolici fidei cultoribus. A similar addition may 
be seen in V. where above papa nostro illo in one line, and above the Memento 
which foUows antistite nostro illo episcopo in the next, certain noiae Tironianae 
have been written between the lines of the original scribe. These have been 
interpreted by M. Julien Havet, who considers the first of the additions to 
represent the word superscribenda^ and reads the second as follows : * Et omni- 
bus orthodoxis aique caiholici fide cuitoribus. Memento, Z)eus, rege mstro 
cum omni populo^ (See the third of the Plates accompanying M. Leopold 
Delisle's Memoire sur d*Ancims Sacramentaires, and the explanatory note, 
p. 5.) As M. Delisle remarks, the Latinity of this insertion belongs to the 
Merovingian period : it might be paralleled from otherparts of the MS., but is 
exceptional in this portion, for in the Canon the proportion of grammatical 
blunders is smaller than in the rest of the MS. Sacr. Gall. and Miss. Franc. 
show more variation : the former has una cum dezwtissimo (this word has bem 
elided) famulo iuo ill. papa nostro sedis aposiolicae, et antisiiie nostro ill. et 
omnibus orihodoxis atque catholicae ei apostoliccu fidei cultoribus, In Miss. 
Franc. there is no mention of the Pope or the Bishop, and the clause runs una 
cum omnibus orihodoxis aique apostoiiccu fitiei cultoribus. " At this point 

wonld be inserted the additional words which appear, as already stated, at the 
bottom of the page in S. The words in question are written in red, in undal 
character, — Memenio Domine famuli tui Remedii episcopi et\ if they are not 
actually by the original hand, they are by one almost of the same date. The 
Remedius referred to is no doubt the Bishop who occupied the see of Chur in 
the first years of the ninth century : he is perhaps menrioned here in his 
character of a temporal govemor, in which case the insertion will be closely 
parallel to the latter part of the insertion, already noted, in V. *» R. inserts 
Memento etiam Domine ei animabus famulorum famularumque tuarumfide- 
lium catholicorum in Christo quiescentium, qui nos praecesserunt, illorum et 
illarum, qui per eleemosynam et confessionem. The clause is evidently not an 
addition by a later hand, but (at least as it now stands) apparently an integral part 
of the Canon. It may, of course, have been a maiginal addition to the MS. from 
which R. was copied. ^* Sacr. Gall. inserts at this point the variants for 

the seasons of Christmas and Easter, and proceeds Sed et : Miss. Franc. insens 
sed. " semper S. Gcrb. Sacr. GalL Miss. Franc. ; R. as text. " beatissi- 
morum Sacr. GalL " R. S. Sacr. Gall. Miss. Franc. omit et. " A line 

has been erased at this point in V., probably because the same words had been 
written twice over. *• Anacleti Miss. Franc. * Sysii Miss. Franc. ; 

Syxti R. ; Sixti S. Sacr. Gall. ^* The names m brackets have been 

erased in V., but can still be read there. R. S. Sacr. GalL Miss. Franc. omit 
Dionysii, Rustici, et Eleuiherii ; in the margin of S. the words et sanciorum 
confessorum tuorum are marked by a later hand for insertion before Hilarii ; 
Sacr. GalL inserts Ambrosii hefore Augusiini', Miss. Franc. omits Augustini, 
Gregorii, Hieronymi, Benedicii. " Sacr. Gall. inserts quiper universo 

mufido passi suni prop{ier'] nom\en tuum'] Dn[e\ . . . confessoribus suni [? sanctis'] 
iuis. ^ auxilium Sacr. Gall. ^ Sacr. Gall. inserts qucun tibi 

offerimus in honorem nominis tui Deus ; but Mabillon notes that the words 
are cancelled, the cancelling including also the words sed et cunciae familiae 
tuae ; Miss. Franc. inserts quam iibi ojferimus in honore Domini beati martyris 
iui itti ei pro peccaiis atque offensionibus nostris ut omnium deliciorum 
nostrorum remissionem consequi mereamur. " R. omits ui. ** susci- 

pias Miss. Franc. ; Mabillon notes that accipias has been corrected to suscipias 
in Sacr. Gall. " dispone R. *» eripias R. Miss. Franc. (S*?). '^ In 



Digitized by CjOOQ lC 



III. xvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 239 

Sacr. Gall. a red cross is marked in the margin before Quam oblationem : V. 
R. and Miss. Franc. mark no crosses in this section ; S. Gerb. marksyfv^ (at the 
words betuduiamy adscriptam, raiam^ corpus^ sanguis) ; Sacr. Gall. marks 
three, one after adscriptam and one before and one after the word corpus, 
^ quae (for ui) Miss. Franc. ; qttae has been corrected into ut in Sacr. Gall. 
^ Domini autem Dei nostti Sacr. Gall. Miss. Franc. ; Domini nostri R. S. 
** accipit Miss. Franc. (Sacr. Gall. has accepit for accipiens\ *• The words 
accepit . . . sanctas are written in red in Sacr. Gall. ** Sacr. Gall. S' Gcrb. 

insert et ; R. S^ Miss. Franc. agree with V. " Miss. Franc. inserts suis^ which 
has been added between the lines in Sacr. Gall. ^ ad cculum Miss. Franc. ; 
in caeios Sacr. GalL " egit Miss. Franc. ^ fregit, dedit discipulis 

are written in red in Sacr. Gall. ; in S. the word /regii has a red initial of larger 
size than the other letters. • Gerb. places enim in brackets ; bot the word 

is actually in R. *^ posi quam Miss. Franc. ; V. R. S. as text. ** ei 

Miss. Franc. ^ dedii discipulis suis are in red in Sacr. Gall. ; S. gives to 

dedit an initial of larger size. " Aoc Miss. Franc. ** R. S* omit et, 

« effundiiur Sacr. Gall. *« remissione V. R. Sacr. Gall. ; S. Gerb. Miss. 

Franc as text. *^ faciatis R. Sacr. Gall. ; V. has faciaetis. No crosses 

are marked in the Qui pridie in V. R. Miss. Franc or Gerb. ; S. marks one «/, 
and Sacr. Gall. one after^ the word benedixit, in each of the two places where 
it occuTS. *• Inde Miss. Franc. *• sumus is exptinged bv y. ■" R. 

Sacr. Gall. Miss. Franc omit Dei\ S' agrees with V. ** Gerb. places 

gloriosae in brackets. ** maiestatis Sacr. Gall. ■• V. R. and Miss. 

Franc mark no crosses in the Uftde et memores, Gerb. marks ihree^ one after 
each occnrrence of the word hostiam : S. marks five, at puram^ saneiam^ 
immaculctiam, panem, caiicem : the first four are green (as^ are the crosses in 
the earlier part of the Canon), the last is only ontlined in ink : Sacr. Gall. 
marks iwOy one after sanctam and one after immaculaiam. It may be noted 
that R. has the variant panem scae viiae aeiemae probably by an error of the 
scribe. •* nspicere corrected to respicere in Sacr. Gall. * dignare 

R. Miss. Franc and Sacr. Gall. (corrected to digneris in Sacr. GalL) ; S^ agrees 
with V. ^ accepiu Miss. Franc. ; Mabillon gives acceptum as the read- 

ing of Sacr. GalL in both plaoes. •^ Sacr. GalL Miss. Franc insert sanciif 

which Gerb. adds in brackets ; R. S* agree with V. «• sublimi aliari iuo 

Miss. Franc ; sublime aliario iuum Sacr. Gall. (Mabillon reads sublimi . . . 
itui). •• koc Sacr. GalL S^, corrccted to hac in each case : Miss. Franc has 

hoc aiiari sanciificationis, omitting pariicipatume, «• omnem (?) bene- 

diciionem S^ ; omni benediciionem is the present reading of S. "^ et elided 

in Sacr. Gall. •• R. Sacr. GalL Miss. Franc insert Memento eiiam 

Domine ei eorum nomina, qui nos praecesserunt cum signo {signum Sacr. GalL) 
ficUi et dormiunt in somno {somnom R. originally) pacis, Ipsis, Domine^ ei 
omnibus in Ckrisio quiescentibus locum refrigerii, lucis ei pacis ut indulgeasy 
deprecamur, Per Chrisium Dominum nostrum. •* pariem aliquam 

et societatem R. Miss. Franc S*; pariem aliquam socieiates Sacr. GalL; S^ 
apparently agreed with V. •* The Missale Francorum ends at this point. 

•» Matihiam Sacr. GalL •• Bamaban V. R. Sacr. GalL; S. as text. 

^ Agaihae, Lucia, Agnem V. ; R. S. as text ; Gerb. has Agatha. •• The 

list of saints in Sacr. GalL originally ran thus (after Peird) : Perpeiuay Agne^ 
Cicilia^ Felicitatey AnastcLsiOy Agaihe, Luciay Eogenia ; this has been altered 
to Feliciiatey Perpeiua, Agatha, Agne, Cicilia, Anasiasia, Eogenia, the names 
of SS. Felidtas and Agatha being written over those of SS. Perpetua and 
Agnes, and that of S. Lucia omitted by the second hand. •• consoriio R. 

Sacr. Gall. ; V. now has cottsortia, but apparently consoriium was first written ; 
S. Gerb. have consoriium, '" non siimamur meriiis, sed veniam qs 

largitor V. ; non siimatur meriti sed veniam quaesumus largiiur Sacr. Gall. ; 
R. S. Gerb. as text. (In S. the last syllable of esiimator is written over an 
erasure). " V. R. Gerb. mark no crosses in the Per quem haec omnia. 

S. has three gold crosses at sancii/lcas, znvi/lcas, benedicis, and Sacr. Gall. 
marks crosses before the same words, and an additional cross at the word 
scuculorum. In this clause R. reads benedices et praesies. "^ Sacr. Gall. 

originally had Divino magisierio edocii ei divina insiructione, audemus dicere. 
These words have been elided and the form in the text added. " S. gives 

the Lord's Prayer at length, and then inserts the heading liem sequiiur oraiio. 
Sacr. Gall. gives the heading Post pater nosier to the Libera nos. R. has 
Orat. before thc first woids of the Lord's Prayer. ^* omni nuUo, praeieriio, 



Digitized by CjOOQ lC 



240 LIBER SACRAMENTORUM [III. xvni. 

praeseniit eifuturo Sacr. Gall. (corrected to reading of textV ^' R. omits 

pro nobisi the words haye bcen erased in S. ; Sacr. Gall. agrees with V. 
^* que erased in S. " Dei genetrice added above the line in Sacr. Gall. 

'' et beatis apostolis Sacr. Gall. ; S. has et beatis over an erasare and omits 
apostolis tuis, ^ Sacr. Gall. omits eUque Andrea ; so S. originally {atque 

Andrea cum omnibus satutis has been added in the maigin) ; R. has eUque 
Andrea tt beatis confessoribus tuis illis ; V. reads atque Andreas. ^ opem 

Sacr. Gall. ^ peccato Sacr. Gall. S. (last letter in S. is over an eiasnre). 

*< semper liberi Sacr. Gall. S* ; R. S^ agree with V. *> A later hand 

(apparently) has marked in S., after vobiscum, a cross, with the word ter. 
** This rabric occurs with slight variation in R. and S. '^ p ox f (for 

est) V. ; R. S. as text. " ieiuniis S*; V. R. S* as texL •* Wr 

scrutims R. ; V. S. as text. * adnuntiandum V. ; R. S. as text *^ S> 

inserts et. ^ Gerb. inserts ut\ V. R. as text. ^ R. omits if^V. 

^ nobis V.; R. as text. ** V. omits et, which is restored from R. 

•* Domine (for Deus) R. " instituat R. ; V. as text. •• Tommasi 

reads, and (^erb. proposes to read, munus divinum^ bnt the reading of the text, 
which is that of R. as well as V., is not necessarily ungrammatical. 



[XVII.] 

ITEM BENEDICTIONES SUPER POPULUM POST 
COMMUNIONEM *. 

R. S. Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme Deus, de 

Gerb. 238. abundantia misericordiarum tuarum famulos ^ ct famulas 

tuas praesta locupletes, praesta securos ; ut confirmati 

benedictionibus tuis, abundent in omni gratiarum actione, 

teque perpetua exultatione benedicant. Per. 

R. s. Gregem tuum, Pastor bone, placatus intende, et oves, 

£0^364! ^"^ pretioso sanguine^ redemisti, diabolica non sinas 

cf. I. xxviii incursu lacerari. Per. 

i.xxxixj-tf/. 

R. s. Benedic, Domine, hanc familiam tuam in caelestibus, et 

i.lxv^^^ reple eam donis tuis spiritalibus ; concede eis caritatem, 

supra, gaudium, pacem, patientiam, bonitatem, mansuetudinem, 

spem, fidem, continentiam ; et * repleti omnibus castitatem * 

donis tuis desiderantes ad te pervenire mereantur. Per. 

R. s. Benedicat vos Deus omni benedictione caelesti sanctos- 

Gerb. 239. ^^ e puros efficiat in conspectu suo : superabundent in vos 

divitiae gloriae eius : verbo veritatis instruat, et ^ evangelio 

salutis erudiat, omniumque sanctorum caritate ^ locupletet. 

Per. 
R. s. Plebis^ tuae, quaesumus, Domine, ad te semper corda 

Gerb. 239. ^-Q^verte, et quam tantis facis patrociniis adiuvari, perpetuis 

non desinas gubernare praesidiis ^®. Per. 
R. S. Propitiare populo tuo, Dcus, ut a suis pravitatibus libera- 

Gcrb. 239. 



Digitized by CjOOQ lC 



Ill.xvii.] ROMANAE ECCLESIAE. 241 

tus, et toto tibi corde deserviat, et sub tua semper pro- 
tectione consistat. Per. 

Tuere, quaesumus, Domine^^ familiam tuam, et spirita- R. S. 
libus instrue disciplinis. Per Dominum nostrum. 
700 Familia tua^*, Deus, et ad celebranda prin»cipia suae S. 
redemptionis desideranter occurrat^^ et eius dona perse- 
veranter acquirat Per. 

Fideles tuos, Domine, quaesumus, corpore pariter et S.^^^ ^ 
mente purifica,ut tua inspiratione compuncti, noxias delec- Pam.'37. ' 
tationes vitare praevaleant ; atque ^* ut earum non capiantur 
illecebris, tua semper suavitate pascantur. Per. y 

Propitiare, Domine, populo tuo, et ab omnibus absolve S. 
peccatis, ut quod nostris offensionibus promeremur, tua in- ®' * ^^^* 
dulgentia repellatur. Per. 

Adesto, Domine, supplicibus tuis ^^ et nihil de sua con- Gerb. 339- 
scientia praesumentibus, ineffabili miseratione succurre ; '^^" ''^ 
ut quod non habet fiducia meritorum, tua^* consecret^'' 
largitas invicta donorum. Per Dominum nostrum. 

Da, quaesumus, Domine, populo tuo et mentem qua S. 
tibi devotus existat, et intellectum quo iusta deposcat, et ^^ ' ^^^' 
propitiationem tuam, qua pie desiderantibus quae sint pro- 
futura perficias ^*. Per. 

Plebem nomini tuo subditam, Domine, propitius intuere, S. 
eique consolationes tuas ^* iugiter per caelestem gratiam xiuvri.^* 
dignanter operare. Per ^. Men. 209. 

Familiam tuam, Domine, pervigili protectione conserva, R. 
et perpetuis defende praesidiis ; ut omni semper inordina- ^^^^ ' ^^^' 
tione seclusa, tua iugiter providentia dirigatur. Per. S. {aiidi.) 

Respice, Domine, propitius plebem tuam, et toto tibi S.(alih\) 
corde subiectam praesidiis invictae pietatis attolle. Per. y PaL. 377. 

* R. S. Gcrb. omit post communumem, * R. S. Gerb. insert tuos, * V. 
in I. xxviii, xxxix supra inserts Filii iui\ V. here, R. S. Gerb. Leon. as text 
* ut R. Gerb., V. in l. Ixv supra ; V. here, S. aa text. • See note " on 

1. Ixv supra, • S^ inserts ac hefoTe puros and «/ before superahundent ; 

V. R. S^as text in both cases. ' R. S. omit et. • caritaUm R. S* 

Gerb. ; V. S' as text. » Plebi V. " praesidiis guhemare S. ; V. R. 

Gerb. as text. " Tuere Domine quaesumus R. Gerb. ; Tuere Domine S. ; 

V. as text. " This and the five foUowing benedictions are not included 

in R., which has next that beginning Familiam tuam^ and makes it the last 
of the series. Gerbert marks the six as included in S.» but he may have 
taken his text from T. ^ accurrat Gerb. ; the first syllable is now wanting 

in S, where the comer of the leaf has perished ; V. as text. ** Pam. omits 

cUque ut . , . pascantur. ^ supplicationibus nostris Gerb. V. in Ixviii 

infra\ V. here, S. as text. " tuorum S' Gerb. ; V. S* as text. " con* 

R 



Digitized by CjOOQ lC 



24» LIBER SACRAMENTORUM [III. xviii, xix. 

ferat Gerb. V. in Ixviii infra ; V, hcre, S. as tcxt. " proficiat V. ; S. hat 

(apparently) perficiat ; Gerb. as text. '* tuas ctmsolaHones V. in xU infrat 

Men.; V. here, S. Gerb. as text. " This benediction is the last now 

contained in S, which ends with it : possibly the series at one time extended 
fiirther and indaded the next at least of those in V. 

XVIII. 

Orationes quotidianis diebus ad Missas^ 
R. S. Perpetua ^, quaesumus, Domine, pace custodi quos in te 

Pam. 4?5. sperarc donasti. Per. y 

Men. 197. 

R, s. Adesto nobis, miscricors Deus, et tuae pietatis in ' nobis 

Pam.41^5!* propitius * dona concede. Per. y 
^^"•'^?.* Seoreta. 

cf. Pam. Munera, Domine, tibi dicata, quaesumus^ sanctifica, et 

^^' per eadem nos placatus intende. Per. y 

[Fostcoininiiii.] 70 1 

R. S. Mysteria sancta nos, Domine, et spiritalibus expleant 

Pam 41^5* alimentis, et corporalibus * tueantur auxiliis. Per. y 

^ This and the four following Missae are fonnd with Blight vaiiations in S. 
Gerb. (the latter professedly following R. which does not howerer contain all 
the Misscu), The Canon in these texts is inserted after the Seciet of the 

last Missa of the series, which is not the same with the sixth of the series in V. 
(xxiii infra). See the parallel series of Missae in Pam. (415-417) and in 
Mnratori's C^regorian text (Mur. ii. 176-179). Some of the prayers appear in 
Men. in theseries of Orationes quotidianae (196-300). ' Perpetuum R. 

■ Men. omits in, * pro cuius {ioi propitius) R. ■ corporibus V. ; 

R. S. Gerb. Pam. as text 

XIX. 

ITEM ALIA MiSSA. 



R. s. Exaudi nos, miserator et misericors Deus, et continentiae 

Vam ^it salutaris propitius nobis dona concede. Per. y 
R. s. Plebis tuae, Deus, ad te corda converte ; ut tuo munere 

Gerb. 230. ^^jj^ g^istat cui tu perpetua beneficia largiaris. Per. 

Secreta. 

S. {aliH.) Mystica nobis, Domine, prosit oblatio, quae nos et a 
Pam '^r reatibus nostris expediat, et perpetua salvatione confirmet. 
Men. 135. Per Dominum. y 

Fostcommun. 

R. S. Sancta tua nos, Domine, quaesumus, et a peccatis exuant, 

Pam. 41^6. ^* caelestis ^ vitae vigore^ confirment. Per. y 

* et a caelesiis V. ; R. S. Gcrb. Pam. as text. * vigorem Gerb. ; V. R. 

S. Pam. as text. 



Digitized by CjOOQ lC 



III. xx.xxi.] ROMANAE ECCLESIAE, 243 

XX. 
ITEM ALIA MlSSA^ 

Quaesumus, omnipotens Deus, ut plebs tua toto tibi corde S. 
deserviens et beneficia tua iugiter mereatur et pacem. p^/^i^^. 
Per. y 

Miserere nostri, Deus, et tuae nobis pietatis effectus S. 
potenti bonitate largire. Per. ^"^' '^'' 

Seoreta. 

Suscipe, Domine, quaesumus^ hostiam redemptionis S. 

u ^ 1 . u. \- s. • Gerb. 231. 

humanae, et salutem nobis mentis et corporis operare Pam. 416. 
placatus^. Per. y 

FoBtcommun. 

Tui nobis, Domine, communio sacramenti et purifica- R. («/«^*.) 
tionem conferat et tribuat unitatem. Per. y GeriTasS. 

^ The two Collects and Secret of this Missa are contained in one of the 
Missfu in S. wbich R. omits. ' quaesumus Domine Gerb. Pam. ' piacaius 
operare S' Gcrb. ; V. S* Pam. as text. 



702 XXI. 

ITEM ALIA MlSSA^ 

' Rege nostras, Domine, propitius voluntates, ut nec pro- s. 
priis iniquitatibus implicentur nec subdantur alienis. Pcr. y pam.'^,^^; 

Men. 197. 

Da famulis tuis, Deus, indulgentiam peccatorum, conso- s. 
lationem vitae, gubemationemque perpetuam, qua tibi ' ' ^^'* 
fideliter servientes, ad tuam iugiter misericordiam pervenire 
mereantur. Per. 

Seoreta. 

Tua sacramenta nos, Deus, circumtegant et reforment, S. 
simulque nobis temporale ^ remedium conferant et aeternum. p^m " .^5' 
Per. y 

Fostcoininiin. 

Tua sancta nobis, omnipotens Deus, quae sumpsimus, et S. 
indulgentiam praebeant, et auxilium perpetuae defensionis YTm.lil. 
impendant. Per Dominum. y 

^ This Missa is absent from R. and is marked accordingly by Gerb. : bnt he 
does not state whether he employs S. or T. to fumish his text. ^ tem- 

poralem V. 

R 2 



Digitized by VjOOQ lC 



244 LIBER SACRAMENTORUM [III. xxii, xxiii. 

XZII. 

ITEM ALIA MlSSA^. 

S. Comprime, Domine, quaesumus, noxios semper incursus, 

Fam.416! ^t salutarem' temporibus nostris propitius da quietem. 

Mcn. 197. Per. y 

s. Tu, Domine, semper a nobis omnem remove pravitatem, 

^*" • ^3'« et ad tuam nos propitius converte iustitiam. Per. 

Secreta. 

S- In tuo conspectu, Domine, quaesumus, talia nostra mu- 

Pimi.4iV. ^^^ efficiant[ur ^], quae et placare* te valeant, et nos tibi 
placere perficiant. Per. y 

Postooininun. 

R. (oliM.) Tua nos '^, Domine, medicinalis operatio et a nostris 
y^\aiibi,) perversitatibus clementer expediat, et ad ea quae sunt 
recta perducat. Per. y 

^ This Missa is also omitted by R. and marked accordiDgly by Gerb. 
' salutare V. • efficiant V. S. (un^mmatically) ; Gerb. Pam. have 

talia nostra sint munera quae. ^ placere V. S^ ; Gerb. Pam. as text. 

* nobis V. (nngrammatically) ; V. (in Postcom. after Canon), R. Gerb. as text. 



XXIII. 703 

Item alia Missa'. 

Ab omnibus nos defende, quaesumus, Domine, semper 
adversis, et continuis tuere praesidiis. Per. y 

Conserva populum tuum, Deus, et tuo nomini fac devotum, 
ut divinis subiectus^ officiis temporalia utiliter et aetema 
dona percipiat ^. Per. y 

Secreta. 

Haec nos oblatio, Deus, mundet * et renovet, gubernet et 

protegat. Per. y 

Postooininim. 

Caelestibus, Domine, pasti deliciis, quaesumus, ut semper 
eadem, quo * veraciter vivimus, appetamus. Per. y 

Adsit, Domine, fidelibus tuis sacrae benedictionis effectus, 
qui mentes omnium spiritali vegetatione disponat ; ut pro 
opera ® pietatis ^ tuae muneribus impleantur. Per. 

* This Missa^ as a whole, differs from that which forms the last of the series 
in R. S. Gerb. ; but all the prayers which it contains are found in these texts at 
this point or elsewhere. The second Collect, Secret, and Postcommunion are in 



s. 




Gerb 


352. 


Pam. 


417. 


R.S.(fl///>/.) 
Gerb. a8. 


Pam. 


400. 


R.S.(fl/i^«.) 
Gerb. 38. 


Pam. 


400. 


R.S.(a//W.) 
Gerb. 28. 


Pam. 


400. 


s. 

Gerb. 


231. 



Digitized by CjOOQ lC 



lll.xxiv.] ROMANAE ECCLESIAE. 245 

them assigned to the sixth Sunday afler Epiphany, while the last piayer is the 
super populum of one of the earlier Missae of thi» aeries in S. ' subiectis V. ; 
R. S. Gerb. Pam. as text. • temporalis viriliter et aetemae danae perfidat V. ; 
temporalia utiliter et aetema dona feliciter accipiat S',Gerb. ; S^ (apparently) as 
text ; but the first syllablc of percipiat is erased. Pam. has virilitcr for 
utiliter\ R. has temporaris viriliter; otherwise as text. * Pam. 

inserts quaesumus ; S. Gerb. have ffc^c oblatio Deus mundet nos a crimine ; 
V. R. as text. » per quae R. S. Gerb. Pam. ; V. as text. • per opera 

Gerb. ; V. S. as tcxt ' S* Gcrb. inuxtgratiaii V. S» as text. 



XXIV. 

Orationes ad proficiscendum in itinere*. 

Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et viam famuli b. 
tui Illius^ in salutis tuae prosperitate ^ dispone; ut inter M^eniaia! 
omnes vitae huius * varietates tuo semper protegatur ^^ofr. 16. 
auxilio. Per. y 

Deus qui diligentibus te misericordiam tuam semper im- Pam. 440. 
pendis, et a servientibus tibi in nulla es regione longinquus, \^i^X^. 
dirige viam famuli tui lUius^ in voluntate* tua, ut* te 
protectore, et'' te praeduce®, per iustitiae semitas sine offen- 
sione gradiatur. Per. y 

Exaudi, Domine, preces nostras, ct profectioni Camuli tui cf. Sacr. 
Illius misericordiam tuam, qui semper es ubique, praetende® ; ^^ * ^°^* 
ut ab omnibus adversitatibus tua opitulatione defensus, 
iustorum desideriorum potiatur effectibus. Per. y 

Secreta. 

Propitiare, Domine, supplicationibus nostris, et has pam.441. 
oblationes, quas tibi offerimus pro famulo tuo Illo ^^ benignus J^ ^^^' 
704 as^sume, ut viam illius et praecedente gratia tua dirigas, et 
subsequente comitare " digneris, ut de actu atque incolumi- 
tate [eius]^* secundum misericordiae tuae praesidia gau- 
deamus. Per. y 

Infra aotionem. 

Hanc igitur oblationem^^ Domine, famuli tui IUius, [Gerb. 
quam tibi offert ob desiderium animae suae, commendans ^ ^'■' 
tibi Deo iter suum, ^*placatus suscipias deprecamur: cui 
tu, Domine, angelum pacis mittere digneris, angelum tuum 
sanctum^^ sicut misisti famulo tuo Tobiae Raphael angelum, 
qui eum salvum atque incolumem perducat usque ad loca 
destinata, [et]^® iterato tempore opportuno, omnibusque 
rite perfectis ^', reduci eum faciat ^® in tua sancta ecclesia *'•* ; 
et laetus tibi [serviat] ^®, et nomini tuo gratias referat. Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



246 LJBER SACRAMENTORUM [111. xxiv. 

Item infra actioiiem. 

[Gcrb. Hanc igitur oblationem, Domine, famuli tui Illius^ quam 

'^ tibi offert pro salute famuli tui llliuSy ^* placatus suscipias 

deprecamur. Pro quo maiestati tuae fundimus preces, ut 

eum, confirmato pacis foedere ^^, cum omni gaudio ad nos 

quantocius facias remeare. Per. Quam oblationem. 

PoBtoonmian. 

B. Deus infinitae misericordiae et maiestatis immensae, quem 

Men! 3?3. ^'^^ spatia locorum, nec intervalla temporum, ab his quos 

[Gerb. tueris abiungunt **, adesto famulis tuis ^ in te ubiquc fiden- 

tibus ^*, et per omnem quam acturi ^ sunt viam dux eis 

et comes ^ss^l dig^are : nihil illis adversitatis noceat, nihil 

difficultatis obsistat : cuncta eis salubria, cuncta sint pros- 

pera, ut^ sub ope dexterae tuae quidquid iusto^ expe- 

tierunt ^ desiderio celeri consequantur effectu. Per. y 

Item alia. 
Men. aia. Deus, qui ad vitam ducis, et confidentes in te paterna 
protectione custodis, quaesumus ut praesenti famulo tuo a 
nobis ^edienti angelicum tribuas comitatum, ut eius auxilio 
protectus, nuUa mali concutiatur formidine, nullo compri- 
fnatur adversitatis angore, nuUis ^ imientis inimici moles- 
tetur insidiis ; sed spatiis necessa»rii itineris prospero gressu 705 
peractis, propriisque locis feliciter restitutus, universos repe- 
riat sospites, ac debitas exsolvat tuo nomini grates '^. Per. 

* This Missa docs not appear as a whole in any of the texts referred to, 
and there are considerable variations in the wording of the separate prayers in 
different texts. * Leofr. inserts omniumqtu HH adkerentium, ' pros^ 

pcritoHs V. *■ viae huius B. ; viae et vitae huius Pam. Men. ; viae vel 

huius Tjitae Leofr. ; V. as text. * veritate Leofr. • et Pam. 

' Leofr. omits et. • perduci V. ; Pam. Men. Leofr. as text. • miseri- 

cordiam semper et ubique praetende Sacr. GaU. (in which the ending of the 
CuUect differs considerably from the text). ^^ Leofr. inserts omnibusque 

secum comitantibus, " comitari Leofr. Men. ; V. Pam. as text. ^* V. 

omits eius^ which seems to be reqaired for the sense» and is found in Pam. Men. 
Leofr. " This form is given as Ambrosian in Gerb. ^* Gcrb. inserts 

ut. ^ angelum tuum sanctum mittere digneris (om. angelum pacis) Gerb. 

" etf omitted by V. is inserted from Gerb. " peractis Gcrb. '* facias 

Gerb. *• tuam sanctam ecclesiam Gerb. ; V. as text fnngrammaticaliy). 

* V. omits servicU which is inserted from Gerb. ^ confirmata pcuis 
foedera V. ; Gerb. as text. " adiungunt Pam. ; disiungunt Men. ; V. B. 

Gerb. as text. " famulo tuo (so throughont) B. Men. '* confidenti B. 

^ ituri Pam. (Jcrb. ; similarly B. Men. ; V. as text. ** et Men. Gerb. 

" iuste B. " expetierint Pam. Gcrb. ; similarly b. Men. ; V. as text. 

* nullus V. ; Men. as text. ** gratias Men. ; V. has gratis. 



Digitized by CjOOQ lC 



III. XXV, xxvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 247 

XXV. 

ITEM ORATIONES AD ITER AGENTIBUS ^ 

Deus, verae beatitudinis auctor atque largitor, dirige nos 
in eam quam immaculati ambulant viam, ut testimonia 
legis tuae piis cordibus exquirentes, perseveremus et diligere 
quod praecipiunt, et desiderare quo ducunt. Per. 

Deus qui sanctorum tuorum dirigis gressus, [amove] ^ a 
nobis iniquitatis viam, et nostri tua lege * miserere ; ut non 
obliti iudicia tua, viam mandatorum dilatato corde curra- 
mus. Per. 

^ So V. (angraminatically). ' amcvef reauired by the sense, is Fcstored 

from Ps. cxviii. * de tua lege Ps. cxviii (Valg.). 



XXVI. 

Orationes pro Caritate. 

Deus, qui diligentibus te facis cuncta prodesse, da cordi- »• 
bus nostris inviolabilem caritatis aflfectum ^, ut desideria de ^ ' 
tua inspiratione concepta nulla possint tentatione mutari. 
Per. 

Deus^, qui iustitiam tuae legis^ in cordibus credentium Pam-538. 
digito tuo scribis, da nobis fidei et spei caritatisque * aug- Lcofr.i76. 
mentum, et ut mereamur assequi quod promittis fac nos 
amare quod praecepisti *. Per. 

Secreta. 
Deus, qui nos ad imaginem tuam sacramentis* renovas b. 
et praeceptis, perfice gressus nostros in semitis tuis, ut ""' *^^' 
caritatis donum, quod fecisti a nobis sperari '^, per haec quae 
offerimus facias sacrificia apprehendi. Per. 

Fostooininun. 

Libera nos, Domine^ ab omni malo, propitiusque concede Leon. 559. 
ut quae nobis poscimus relaxari, ipsi quoque proximis 
remittamus. Per. 

* effectum V. " Omnipotens sempiteme Deus Pam. Gcrb. Leofr. ; V. as 

text. ' iustitiam tuam elegis V. ; Pam. Gerb. Leofr. as text. ' Jidei 

spei et caritatis Pam. Gerb. Leofr. ; V. as text. * quae praecipis Pam. ; quod 
praecipis Gerb. Lcofr. ; V. as text. • iuam tuam sacramenti V. ; B. Pam. 

as lext. ' fecisti mbis spirari B. ; V. Pam. as text • Leon. omits Dcmine. 



Digitized by CjOOQIC 



24» LIBER SACRAMENTORUM [IILxxvii,xxviii. 

XXVII. 706 

Item alia Missa. 

Leofir. 19. Deus, largitor pacis et amator caritatis, da servis tuis 
veram cum tua voluntate concordiam, ut ab omnibus quae 
nos pulsant tentationibus liberemur. Per. 

Dcus, qui quum omnes creaturas diligens feceris, in eam 
indulgentiam hominem\ ut etiam illum ab impietatibus 
redimeres \ condidisti, da servis tuis hunc ' caritatis affectum, 
ut bona pro malis rependere tuo incitentur exemplo. Fer. 

Seoreta 
Leofr. 19. His, Dominc, sacrificiis, quaesumus, concede placatus, ut 
qui propriis oramus absolvi delictis non gravemur externis*, 
Per. y 

Fostoommon. 

Pam. 530. Spiritum nobis, Domine, tuae caritatis infunde : ut quos 
Leofr.^177'. "^^ caelesti pane satiasti, una facias pietate concordes. 
Lcon. 438. Per. y 

Ad populnm. 

Leon. 353. Da ecclesiae tuae, Domine, non superbe sapere, [sed] * 
jLra.**" tibi placita humilitate proficere, ut proterva despiciens ®, et 

matura quaeque desiderans, exerceat liberam caritatem. 

Per. 
Leon. 438. Confirma, Domine, quaesumus, tuorum corda fidelium ^, 
^ ' '^* et gratiae tuae virtute corrobora ; ut et* in tua sint suppli- 

catione devoti, et mutua dilectione sinceri. Per. 

^ hominum V. * redemeris V. (Tommasi corrects as text). ' hitnc 

V, * aeUmis Lcofir.' ; V. Leofr.' as text. • V. here omits sedy which 

is restored from Leon. and ll. xxii supra, * dtspiciensy quaecumque matura 
sunt libera exerceat caritate V. in ii. xxii sufra; exerceat libera caritate V. 
here (migiammatically) ; Leon as text. "* Jiliorum Leon. ; V. Leofr. as 

text ' Leofr. omits et\ V. Leon. as text. 

xxvni. 

Orationes in Tribulatione. 
R. B. Ineffabilem misericordiam tuam, Domine, nobis clementer 

Gert) I175. ostende, ut simul nos et a peccatis exuas, et a poenis, quas 

pro his meremur, eripias. Per. y 
R. B. Parce, Domine, parce peccantibus ^ ; et ut ad propitia- 

Leon. 316. tionem tuam possimus accedere, spiritum nobis tribue cor- 

rigendi. Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



III. xxix, XXX.] ROMANAE ECCLESIAE. 249 

Seoreta. 

Quaesumus, Domine, nostris placare muneribus: quo- R. 
niam * tu eadem tribuis ut placeris. Per. ^^^' ^^^* 

707 Fostoonmiiin. 

Sumpti sacrificii, Domine, perpetua nos tuitio non relin- b. 
quat, et noxia semper a nobis cuncta depellat. Per. y \J^^^ 3,5. 

^ B. inserts nobis, « jw V. ; R. as text. "/ ™v> 

xlviu 

suprct, 
XXIX. 
ITEM ALIA MlSSA. 
Adesto, Domine, fidelibus tuis, et quibus supplicandi R.S.(a/idt.) 
tribuis miseratus affectum, concede benignissime consola- ^m. 3I). 
tionis auxilium. Per. y 

Da nobis, quaesumus, Domine, de tribulatione laetitiam : Pam. 373. 
ut qui diu pro nostris peccatis afiicimur ^, intercedentibus ^^ * ^^' 
sanctis tuis^, celerius in tua misericordia respiremus. 

^ Seoreta. 

Suscipe, quaesumus, Domine, preces populi tui cum s. (aiidi.) 
oblationibus hostiarum, et tua mysteria celebrantes ab ^^'^' ^** 
omnibus defende periculis. Per. y 

PoBtcoinmun. 

Vivificet nos, Domine, sacra participationis infiisio, et per- 
petua protectione defendat. Per Dominum nostrum. 

* affligimur Pam. Gerb, ; V. as text, * intercedmtt beato IIIo martyre 

tuo Pam. Gerb. ; V. as text 

XXX. 

ITEM ALIA MlSSA. 

Parce, Domine, parce peccatis nostris ; et quamvis inces- b. 
sabiliter delinquentibus continua poena debeatur, praesta, 
quaesumus, ut quod ad perpetuum meremur exitium, trans- 
eat ad correptionis * auxilium. Per. 

Memor esto, Domine, fragilitatis humanae ; et qui iuste Leofr. 187. 
verberas peccatores, parce propitiatus afflictis. Per. y 

Secreta. 
Propitiare, Domine, populi tui propitiatus ^ muneribus ; R.s.(fl//W.) 
ut hac oblatione placatus et indulgentiam nobis tribuas et Pam. 4/0. 
postulata concedas. Per. y 



Digitized by CjOOQ lC 



a50 LIBER SACRAMENTORUM [III. xxxi, xxxii 

PostoommTin. 

»• Vitia cordis humani hacc, Domine, quaesumus, medicina 
compescat, quae mortalitatis nostrae venit curare languores. 
Per Dominum nostrum. 

* correctionis B. ; V. as text. * populo tuo, propitiart R. S* Pam. ; 

precibus populi tui, propitiare S' Gcrb. ; V. as text. 



XXXI. 708 

ITEM ALIA MlSSA, 

Leofr. 184. Domine Deus, qui ad hoc irasceris, ut subvenias, ad hoc 
minaris, ut parcas, ^ lapsis manum porrige, et laborantibus 
multiplici miseratione succurre : et * qui per te redempti 
sunt ad spem vitae aeternae tua moderatione serventur. 
Per. 
cf. I. XV Adesto, Domine, invocationibus nostris, et non sit a 

supra, nobis clementiae tuae longinqua misericordia : sana vulnera, 
remitte peccata, ut nullis iniquitatibus a te separati, tibi 
semper adhaerere possimus. Per. 

Seoreta. 

Leofr. 108. Sacrificia, Domine, tibi ' cum ecclesiae precibus immo- 
°^** ^ landa, quaesumus, corda nostra purificent, et* indulgentiae 
tuae nobis dona concilient, et de adversis prospera sentire 
perficiant *. Per. 

Fostcommim. 

I. xxxvii Caelestis doni benedictione percepta, supplices te, Deus 

2^'^3y omnipotens ®, deprecamur, ut hoc idem et sacramenti nobis ' 
Pam. 215. causa sit et salutis. Per. y 

* Leofr. inserts intercedentibus omnUms sanctis tuis. * ut Leofr. ; V. as 

text ' Leofr. (184) omits tibi. * Leofr. (184) inserts intercedentidus 

omnibus sanctis tuis ; ut et Leofr. 108. ^ faciant Leofr. 184. * Domine 
(for D. omnip.) V. in i. xxxvii supra ; V. here, Leon. Pam. as text. "^ hoc 

idem nobis semper et sacramenti V. in l. xxxvii supra, Leon. ; Pam. similarly, 
but omitting semper. 

XXXII. 

Item alia Missa. 

i^ofr. 107. Omnipotens et misericors* Deus, qui peccantium non vis 
j^* J^J" animas perire sed culpas, contine quam meremur iram, et 
quam precamur ^ eflfunde ^ clementiam ; ut [de] maerore 
in gaudium per tuam misericordiam transfcramur *. Pcr. 



Digitized by CjOOQ lC 



Ill.xxxiii.] ROMANAE ECCLESIAE. 251 

Deus, refugium pauperum, spes humilium, salusque mise- Pam. 375. 
rorum, supplicationes populi tui clementer exaudi ; ut quos Leofr.^f 43. 
iustitia verberum fecit afflictos, abundantia remediorum 
faciat consolatos. Per. y 

Secreta. 

Suscipe, Domine, propitiatus * hostias quibus et te placari • R.S.(a/tdi,) 
voluisti et nobis salutem potenti pietate restitui. Per. y pam.^?^.* 

Men. 185. 

Fostcommiin. 

Quos munere, Domine, caelesti reficis'^, divino tuere Leofr. 184. 

praesidio; ut tuis mysteriis perfruentes, nullis subdamur 

adversis. Per. 

* Pam. Men. omit Omnipoiens tt misericors ; V. Leofr. as text. ' Pam. 

Men. Leofr. insert super nos. ' infunde Pam. ^ vt de maerore 

{merito Pam.) gaudium tuae misericordiae consequi mereamur Pam. Men. ; V. 
omits de and has iransferamus ; Leofr. as text. * propitius S* Gerb. Pam. ; 

V. R. S* Men. as text. • placare V. ' caelesii reficis Domine inter- 

cedentibus omnibus sanctis tuis Leofr. 



709 XXXIII. 

ITEM ALIA MlSSA. 

Deus, qui offensionibus servorum tuorum et iuste irasceris, 
et clementer ignoscis, praesta supplicibus indulgentiam 
peccatorum ; ut^ reparato statu tibi subditae libertatis, et 
correptio ab iniquitate, et cessatio fiat a verbere. Per. 

Parce, Domine, parce supplicibus; da propitiationis 
auxilium, qui praestas etiam per ipsa flagella remedium ; 
nec haec tua correptio, Domine, sit negligentibus maior 
causa poenarum, sed fiat eruditio paterna correptis. Per. 

Secreta. 

Oblationibus \ Domine, placare susceptis, et ad te nostras R.S.(a//^i.) 
etiam rebelles compelle propitius voluntates. Per. y ^lm 2 ^o 

Men. 55. 
FoBtcommun. 

Sit nobis, quaesumus, Domine ^ medicina mentibus et Leofr. 108. 
corporibus^ quod de sancti* altaris tui benedictione per- 
cepimus*; ut nuliis adversitatibus perfruamur®, qui tanti 
remedii participatione munimur "^. Per. 



* R. S. Gerb. Pam. Men. insert quaesumtts. * Domine quaesnmus Leofr. 

mentes et corporibus \ . \ 
s text. * percipimus 

niamur V. ; Leofr. as text. 



' mentes et corporibus V. ; mentis et corporis Leofr. * sanciis V. ; I^ofr. 

as text. * percipimus V. • iurbemur Leofr. ; V. as text. ^ mu^ 



Digitized by CjOOQ lC 



25* UBER SACRAMENTORUM [III. xxxiv, xxxv. 

XXXIV. 

ITEM ALIA MlSSA. 

Men. ao6. Deus infinitae misericordiae et bonitatis immensae, pro- 
pitiare iniquitatibus nostris, et omnibus animarum nostra- 
rum medere languoribus, ut miserationum ^ remissione 
percepta, semper in tua benedictione laetemur. Per. 

Secreta. 

Men. 3o6. Tuere nos, Domine, divinis propitius sacramentis ; et ut 

his congfrue famulemur, eorum praesta potenter effectu^. 

Per. ^ ^ 

Postcoinmiui. 

Men. 206. Muniat, quaesumus, Domine, lideles tuos sumpti ^ vivifi- 
catio sacramenti, et a vitiis omnibus expeditos in sancta 
faciat * devotione currentes. Per. 

* miseratumum. So V.; Men. has peccatorum nostrorum. ' effeclu, 

80 V. Men. Tommasi reads effectum^ but the correction seems superflaoas. 
^ mmpta V. ; Men. as text * Men. inserts esst* 

XXXV. 710 

ITEM ALIA MlSSA. 

Mcn. ao6. Deus sub cuius oculis omne cor trepidat *, et omnes 
conscientiae pavescunt, propitiare omnium gemituum^ et 
cunctorum medere vulneribus ; ut sicut nemo nostrum liber 
a culpa est, ita nemo sit alienus a venia. Per. 

Men. 207. Omnipotens sempiteme Deus, qui timore sentiris, dilec- 
tione coleris, confessione placaris, misericordiam tuam 
effunde supplicibus ; ut qui de meritorum qualitate diffi- 
dimus, non iudicium tuum sed indulgentiam sentiamus. 

Secreta. 

Sacrifida nos, Domine, celebranda purificent, et caeles* 
tibus imbuant institutis. Per. 

Postooininun. 
R. Praesta, Domine, quaesumus, ut terrenis affectibus ex- 

Gcrt^.tye. piatis^ ad* superni plenitudinem sacramenti, cuius liba- 
vimus sancta, tendamus. Per. y 

' contrepUcU V. ; Men. as text. ' omnium doloribus gementium Men. ; 

V. as text ; the reading of Men. is perhaps an emendation of tbis angram- 
matical form. » effectibus expiati Pam. ; V. R. as text. * fl V. ; K. 

astext 



Digitized by CjOOQ lC 



III. xxxvi, xxxviij ROMANAE ECCLESIAE. 253 

XXXVT. 

ITEM ALIA MlSSA, 

Deus, humilium consolator, et fidelium fortitudo, pro- Men. 207. 
pitius esto supplicibus ; ^ ut humana fragilitas, quae per se 
prochVis est ad labendum*, per te semper muniatur^ ad 
standum ; et quae per se prona est ad offensam, per te 
semper ^ reparetur ad veniam. Per. 

Suscipe, misericors Domine, supplicum preces, et se- Mcn. 207. 
cundum multitudinem indulgentiarum tuarum ab omnibus 
nos absolve peccatis ; ut ad omnia pietatis opera te par- 
cente * reparemur ; et quos venia feceris innocentes, auxilio 
facias efficaces. Per Dominum nostrum lesum Christum. 

Seoreta. 
Haec hostia, Domine, quaesumus, et ab occultis ecclesiam Men. 207. 
tuam reatibus semper expediat, et manifestis convenienter 
expurget Per Dominum nostrum lesum Christum. 

7 1 1 Fostoonimnn. 

Purificent nos, Domine, sacramenta quae sumpsimus, et Men. 207. 
a cunctis efficiant * vitiis absolutos. Per Dominum nostrum * "*^^' 
lesum Christum. y 

^ Men. inserU et da. ' labem Men. ' Men. omits muniatur . . . 

semptr. * opera re parcende V. ; Men. as text. * efficiat V. 

XXXVII. 

ITEM ALIA MlSSA. 

Si iniquitates nostras observaveris, Domine, quis susti- Men. 207. 
nebit? Precamur ergo clementiam tuam^ ut ubi nulla 
fiducia suppetit actionum, gratia tua copiosa resplendeat, 
et quum deh'cta remittit indignis, et quum beneficia praestat 
immeritis. Per Dominum nostrum lesum Christum. 

Misericors et miserator Domine, qui nos parcendo sus- Men. 207. 
tentas et ignoscendo sanctificas, da ^ veniam peccatis nostris, 
et sacramentis caelestibus servientes ab omni culpa liberos 
esse concede. Per Dominum nostrum lesum Christum. 

Secreta. 

Hostias tibi, Domine, placationis offerimus, ut et delicta Men. 207. 
nostra miseratus absoivas, et nutantia corda tu dirigas. 
Per Dominum nostrum lesum Christum. y 



Digitized by CjOOQ lC 



254 UBER SACRAMENTORUM [III. xxxvii. 

Fofttcommnn. 

Men. 307. Supplices te rc^amus, ^ Deus, ut quos tuis reficis sacra- 
mentis, et^ tibi placitis moribus dignanter informes. Per 
Dominum nostrum lesum Christum. y 

Orationes in Natali Presbyteri qualiter sibi 
missam debeat celebrare *. 

Pam. 430. Deus, cuius arbitrio omnium saeculorum ordo decurrit, 
«f/Jk"^*** respice propitius ad me famulum tuum, quem ad ordinem 
cf. Lcon. presbyterii* promovere dignatus es ; et ut tibi mea servitus " 
^ ' . placeat, tua in me misericorditer dona conserva. Per. 

Domine Deus nostef, verax promissor, propitiare operi 
tuo, et mihi famulo tuo servienti tibi tribuas perseverantem 
in tua voluntate famulatum, ut diebus nostris et ^ merito et 
numero populus tibi serviens augeatur. Per. 

Super oblata^ 712 

Fam. 431. Perfice, Domine, quaesumus, benignus in nobis, ut quae 
"^'^^^' sacris mysteriis profitemur, piis actionibus exequamur. 
Per. 
Pam. 431. Hanc igitur oblationem, Domine, servitutis meae, quam 
tibi offero ego famulus tuus et sacerdos, pro eo quod me 
eligere dignatus es in ordinem presbyterii, ut sacrificiis tuis 
ac divinis altaribus deservirem ^® : pro hoc reddo tibi vota 
mea Deo vero et vivo, maiestatem tuam suppliciter im- 
plorans, ut opera manuum tuarum in me ipso custodias 
et idoneum me per^^ omnia ministrum tuae voluntatis 
eflicias. Per. 

Postoommiui. 

Pam. 431. Munerum tuorum, Domine, largitate^* sumentes, sup- 
plices deprecamur ut quibus donasti huius ministerii servi- 
tutem exequendi, gratiae tuae tribuas facultatem. Per 
Dominum. 

' Men. snbstitutes for this beginning the more ordinary form Qwusumus 
clementiam tuam, omnipotens Deus, ' dona Men. ' Men. inserts 

omnipotens. * Mcn. omits et, ' This Missa is perhaps intentionally 

inclnded in the same section with that preceding, the Collects of which seem to 
fit it for a similar pnrpose. ' presbyteratus Pam. ' servitutis V. ; 

Pam. as text. * utW. * The use of this heading for the Secreta is 

exceptional in V. ; the absence of any heading for the Hanc igitur may be due 
to the same cause. ^** Some words such v&pUuatus accipias seem to be 

required here for the completion of the sense : but both in V. and in Pam. the 
sentence is left incomplete. " pro V. ; Pam. as text. " largitatem 

Pam. ; V. as text (ungrammatically) ; the similar Collect in Leon. has largitcUc 
gaudentes. 



cf. Leon. 
429. 



Digitized by CjOOQ lC 



III. xxxviii, xxxixj ROMANAE ECCLESIAE. 255 

XXXVIII. 

Orationes tempore, quod absit, mortalitatis. 
Deus, qui non ^ mortem, sed poenitentiam desideras pec- R. 

1 X j * ^ Gerb. 304. 

catorum, populum tuum, quaesumus, ad te converte pro- Mcn. aopT 
pitius; ut dum tibi devotus extiterit, iracundiae flagella* Leofr.i86. 
amoveas. Per. y 

Populum tuum, quaesumus, omnipotens Deus, ab ira tua [Gerb. 304 
ad te confugientem patema recipe pietate ; ut qui tuae Men. 209. 
maiestatis flagella formidant, de tua mereantur^ venia Leofr. 187. 
gratulari*. Per. y 

Seoreta. 

Subveniat nobis, Domine, quaesumus *, sacrificii praesentis R- 
operatio, quae nos et ab^ erroribus universis potenter Men. 2^ 
absolvat, et a totius eripiat perditionis incursu. Per. y l^b, 187. 

PostoommtixL 

Tuere^ nos*, Domine, quaesumus *, tua sancta sumentes, Men. 209. 
et ab omni propitius iniquitate defende. Per. ' ' ^' 

^ R. inserts vis bnt omits tnortem ; V. Men. Leofr. as text * twze ab 

eo iracundiae flagella R. ; iracundiae tuae ab eo flagella Men. ; iracundiae tueu 
flagella ab eo Leofr. ; V. as text. ' Leofr. inserts semper, ^ gratulare 

V. ^ quaesumus Domine IjtoiT, ' R. omits o^. * Tui\,\ 

Men. Leofr. as text. The Postcommonion of the Missa in R. is now lost : that 
which Gerbert gives as the Postcommonion belongs to another Missa (probably 
a Missapro mangantibus), the earlier prayers of which are also wanting in R. 
in consequence of the loss of a leaf. 



713 XXXIX. 

ITEM ALIA MlSSA. 

Ecclesiae tuae, quaesumus, omnipotens Deus, placatus Men. 207. 
intende conventum ; et misericordia tua nos potius quam 
ira praeveniat ; quia si iniquitates nostras observare volueris, 
nulla poterit creatura subsistere; sed admirabili pietate, 
qua nos fecisti, ignosce peccantibus, ut opera manuum 
tuarum non facias interire. Per. 

Exaudi, Domine, preces nostras, et ne velis cum servis Men. ao8. 
tuis adire iudicium ; quia sicut in nobis nulla iustitia repe- 
ritur, de qua praesumere valeamus, ita te fontem pietatis 
agnoscimus, a quo et a peccatis nostris nos ablui ^ et a 
necessitatibus liberari confidimus. Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



256 UBER SACRAMENTORUM [III. xl, xli. 

Seoreta. 

Men. 3o8. Per haec, quaesumus, veniat, Domine ^ sacramenta nostrae 

GCTi)!*5o! redemptionis effectus, qui nos et ab humanis retrahat 

Pam. 231. semper excessibus, et ad salutaria cuncta perducat Per. y 
Men.48. r » tr i 

Postoominiin. 

Men. 208. Huius operatio nos, Domine, sacramenti, quaesumus, 
purificet semper et muniat. Per. 

^ absolvi Men. ; ablue V. ' tfeniat quaesumus Domine S. Gerb. Pam. 

Men. (48) ; veniai sacramenta quaesumus Domine K. ; V. Men. (208) as text. 

XL. 

ITEM ALIA MlSSA. 

Men. ao8. Deus, cuius misericordiam ' caelestium quoque virtutum 
indigent potestates, et in cuius conspectu nullus est hominum 
absque sorde et poena peccati, delicta populi tui, quae- 
sumus, averte propitiatus; ut quos propriae conscientiae 
reatus accusat, bonitatis tuae patientia faciat venia^ pro- 
mereri. Per Dominum nostrum. 

Men. 208. Deus cuius tanta est excellentia pietatis, ut, uno peccatore 
converso, maximum gaudium facias in caelis haberi ^, 
respice in exigua * populi portione * ; ut, omni vexatione 
depulsa, hereditas tua et ^ numero augeatur, et devotione 
proficiat •. Per. 

Seoreta. 

Men. ao8. Protegat nos, Domine, quaesumus, hostia salutaris ; et 

quae ad honorem tui » nominis immolatur, nobis prosit ad 714 
veniam. Per. 

Fostcommnn. 

Men. ao8. Sancta tua nos, Domine, sumpta vivificent, et miseri- 
R^fo/jW.) cordiae sempiternae praeparent ^ expiatos. Per Dominum 
Gerb. 139. nostrum. y 

Pam. 405. 

Men. 171. * misericordia Men. ; V. as text (ungramnjaticany). ' veniam Men. ; 

V. as text (angiammatically). • hahere V. ; Mcn. as text. * exiguam 

. . . portionem Men. ; V. as text (migrammatically). ' in (for et) V. ; Men, 
as text, 



. portionem Men. ; V. as text (migrammatically). ' in (for et) V. 
text. • perficiat V. ; Men. as text ^ repareni R. 



XLI. 

ITEM ALIA MlSSA. 

Men. aos. Exaudi, Domine, quaesumus, populum tuum de tua 
misericordia malorum suorum veniam supplicantem ; et 



Digitized by CjOOQ lC 



III. xlii.] ROMANAE ECCLESJAE. 257 

quia potens es peccata dimittere^, suppHcia quae nostris 
meremur operibus, potentia tuae pietatis averte, Per. 

Iram tuam, quaesumus, Domine, a populo tuo miseratus Men. 208. 
averte, quam nostris quidem meremur operibus, sed humana 
fragilitate sustinere non possumus ; illa nos itaque contine 
pietate, qua * praestare soles indignis. Per. 

Seoreta. 

Concede nobis, Domine, quaesumus, ut haec hostia salu- Men. ao8. 
taris et nostrorum fiat purgatio delictorum, et tuae pro- G*erb. /73. 
pitiatio potestatis. Per. y ^^™- 410. 

Postoominun. 

Plebem nomini tuo subditam, Domine, propitius intuere, Men. 209. 
eique * tuas consolationes * iugiter per cadestem gratiam Gerb.'239. 
dignanter operare. Per. *vii supm, 

^ dimittert peccata Men. ; V. as text. ' quam Men. ; V. as text (nngram- 
matically). ' et ei Men. ; V. S. Gerb. as text. * comolationes tuas 

V. in xvii supra, S. Gerb. ; V. hcre, Men. as tcxt. 

XLII. 

Orationes pro mortalitate animalium, 

Deus, qui laboribus hominum etiam de mutis animalibus P&m- 447* 
solatia subrogasti, supplices te rogamus, ut sine quibus non „j ' ^°* 
alitur humana conditio, nostris facias usibus non perire. 
Per Dominum. y 

Deus, qui humanae fragilitati necessaria providisti mise- b. 
ricors adminicula iumentorum, quaesumus, ^ eadem miseris )^^^ ' ^^^ 
consulendo non subtrahas; et quorum* nostris meritis 
saevit interitus, tua, nobis parcendo, clementia cessare 
iubeas* vastitatem. Per. 

715 Seoreta. 

Sacrificiis, Domine, placatus ^ oblatis, opem tuam nostris b. 
temporibus clementer impende. Per. y ^ -|" ' ^^^ 

Pam. 447. 
Postcommun. 

Benedictionem tuam, Domine, populus fidelis accipiat, [Gcrb. 305 
qua corpore salvatus ac mente et congruam tibi semper p^n, ^^. 
exhibeat servitutem, et propitiationis tuae beneficia semper 
inveniat. Per. y 

s 




Digitized by CjOOQ lC 



258 LIBER SACRAMENTORUM [III. xliii, xliv. 

B Averte, Dotnine, quaesumus, a fidelibus tuis cunctos ^ 

IGerb.305 nijseratus errores, et saevientium morborum depelle per- 
Pam. 447. niciem ; ut quos merito flagellas devios, foveas tua misera- 
tione correctos. Per. y 

^ Gerb. tnserts ar/ ; V. B. as text. ' B. inserts pro ; V. Gerb. as text. 

' iubeat B. ; V. Gerb. as text. * piacare B. ; V. Gerb. Pam. as text. 

' cuneiis V. ; B. Gerb. Pam. as text. 

xi.in. 

Orationes de sterilitate. 

R. Sempitemae pietatis tuae abundantiam, Domine, supplices 

er . 300. impioramus ut nos beneficiis, quibus non meremur, antici- 

pans, benefacere cognoscaris indignis. Per. 
Leofr. 187. Da nobis, quaesumus, Domine, piae supplicationis ef- 

fectum, et pestilentiam famemque propitiatus averte; ut 

mortalium corda cognoscant et te indignante talia flagella 

producere ^, et te miserante cessare. Per. 

Seoreta. 
R. Deus, qui humani generis utramque substantiam prae-* 

Gerb 301 sentium munerum et alimento ^ vegetas, et renovas sacra- 
Lcofr. 187. mento^ tribue, quaesumus, ut* eorum et corporibus nostris 
subsidium non desit et mentibus. Per. 

Postoommnn. 

R. Guberna, quaesumus, Domine, ^ temporalibus adiumentis 

Gerb" ^oi ^^^ dignaris aetemis informare mysteriis. Per Dominum 
Leofr. 187. nostmm. 

^ producere so V., perhaps migrammatically ioxproducii Leofr. has prodire, 
' alimenium V. ; R. Leon. Leofr. as text. ^ sacramenium R. ; V. Leon. 

Leofr. as text * in (for ui) R. ; V. Leon. Leofr. as text. * R. Leofr. 

insert et\ V. Leon. as text. 

XLIV. 

Orationes ad pluviam postulandam. 

R. Deus, in quo vivimus, movemur et sumus, pluviam nobis 

Pa^449. tribue congmentem; ut praesentibus subsidiis sufEcienter 

Gerb. 301. adiuti sempiterna fiducialius appetamus. Per. y 
[Gerb. 301 •Terram tuam, Domine, quam videmus^ nostris iniqui- 716 

Men. aoQ. ^atibus tabescentem, caelestibus aquis infunde, atque irriga 

Pam. 448. beneficiis gratiae sempiternae. Per. y 



Digitized by CjOOQ lC 



III. xlv.] ROMANAE ECCLESIAE, 259 

Delicta^ Domine, quaesumus, miseratus absolve, et R- 
aquarum subsidia praebe caelestium, quibus terrena conditio Gerb.toi. 
vegetata subsistat. Per Dominum nostrum. y ^^- ^'®- 

Secreta. 

Oblatis, Domine, placare muneribus, et opportunum R. 
tribue nobis ^ pluviae sufficientis auxilium. Per. y Gerh.^z^i. 

Men. 210. 

Fostcommun. 

Tuere nos *, Domine, quaesumus, tua sancta suixientes, et R- 
ab omnibus propitius absolve peccatis. Fer. y (^rb. 301. 

MeD. 210. 
* vidimus Pam. ; V. Gerb. Men. as text. ^ R. Pam. Men. inscrtyVajV- 

littUis nostrae ; V. as text. ^ nobis trihne Pam. Men. ; V. R. as text, 

* R. omits nos \ V. Pam. Men. as text. 



XLV. 

ITEM ALIA MlSSA. 

Omnipotens sempiterne Deus, cuius munere elementa Gerb. 301. 
omnia recreantur, reminiscere miserationum tuarum, et 
salutiferos imbres humano generi concede propitius, qua- 
tenus fecunditatis tuae alimoniis omnis terra laetetur. Per. 

Omnipotens sempiterne Deus, petimus divinam clemen- 
tiam tuam ut faciem totius terrae largioribus^ imbribus 
irrigare digneris, aurasque^ salubres tribuas, atque a^ris 
restitue pristinam sanitatem ; et animae quae promissiones 
tuas sitiunt de tua semper caritate abundantia repleantur. 
Per. 

Deus qui ad mutandam aeris qualitatem operis caelum 
nubibus, et paras terrae pluviam, aperi fontem benignitatis 
tuae, et terram squalidam et ariditatem pulveream laeto 
imbre fecunda, ut recepisse nos venia ^ peccatorum, cessante 
iam correptione, laetemur. Per. 

Secreta. 
Placare, Domine, muneribus semper acceptis, et diutur- Gerb. 302. 
nam tempera* diffusis nubibus siccitatem. Per. ^^"" ^'°' 

Postcommun. 
Precibus populi tui, Domine, quaesumus, placatus aspira, Gerb. 302. 
717 ut veniam tribuas hu»manis excessibus; et opem miseris ^«"•^'°- 
benignus impende °, Per Dominum nostrum. 

s % 



Digitized by CjOOQ lC 



2^ L2BER SACRAMENTORUM [III. xlvi. 

R. Da nobis, Domine, quaesumus, pluviam salutarem, et 

Rwn. iioV aridam terrae faciem fluentis caelestibus dignanter infunde. 

Mcn. 209. Per. y 

* largioris V. » aur€sou§ V. » tNMfa so V. (uDgrammatically^ 

' diutuma tempora V. ; Gerh. Men. as text ' impendas Gerb. Men. ; V. 

as text. 



XLVI. 

Orationes ad poscendam serenitatem. 

R. Ad te nos, Domine, clamantes exaudi, et aeris sereni- 

Pam 4-0V t^tem nobis tribue supplicantibus * ; ut qui pro peccatis 
Men. 211. nostris iuste affligimur, misericordia tua praeveniente, cle- 

mentiam sentiamus. Per* y 
[Gerb. 303 Deus, qui fidelium precibus flecteris, et humilium confes- 
^'^ sione placaris, conversis ad* te propitiare supplicibus; et 

quos fecisti iram intelligere castigantis ^ fac misericordiam 

sentire parcentis. Per. 
Gerb. 302. Deus, qui omnium rerum tibi servientium naturam per 
Leofr.Vss. Jpsos motus* acris ad cultum tuae maiestatis instituis, 

tranquillitatem nobis misericordiae tuae remotis largire 

terroribus ; ut cuius iram expavimus, clementiam sentiamus. 

Per. y 

Secreta. 
R. Praeveniat nos, quaesumus, Domine, gratia tua semper 

Pam. 450. ^^ subsequatur, et has oblationes, quas pro peccatis nostris 
Men. 21 T. nomini tuo consecrandas deferimus^, benignus assume ; ut 

per intercessionem * sanctorum tuorum cunctis nobis profi- 

ciant ^ ad salutem. Per. y 

Postoommun. 

R. Plebs tua, Domine, capiat sacrae benedictionis augmen- 

Pam. 450.' *""^» ^^ copiosis beneficiorum tuorum sublevetur auxiliis, 
Men, jii. quae tantis® intercessionem deprecationibus adiuvatur^ 

Leofr. 188. 7> '^ 

Per. y 

* supplicatUes V. ; supplicantis R. ; Gerb. Pam. Men. as text. ' a V. ; 

Gerb. as text. • casiigantes V. ; Gerb. as text. * natura per ipsos 

modos V. ; Gerb. Men. Leofr. as text. ' deferemus V. ; R. Pam. Men. 

Leofr. as text. • intercessione V. ; R. Pam. Men. Leofr. as text. "* per- 

ficiant V. ; R. Pam. Men. Leofr. as text. • tangis . . . adiuvOntur R. 



Digitized by CjOOQ lC 



III. xlvii, xlviii,] ROMANAE ECCLESIAE. %6l 

XLvn. 

Orationes post tempestatem et fulgura^ 

Magnificentiam tuam, Domine, praedicamus ^ suppliciter R. 
implorantes, ut quia ^ nos imminentibus * periculis exuisti^ Gerb. 303! 
718 a peccatis quoque benignus absolvas; ut • et* beneficia 
nobis maiora concedas, et tuis nos facias parere mandatis. 
Per. 

A domo tua, quaesumus, Domine, spiritales nequitiae Pam. 450. 
pellantur, et aeriarum discedat malignitas potestatum^ 56^1. xdii 
Per. y J«/'^«- 

[Seoreta]. 

Offerimus, Domine, laudes et munera, pro concessis*^ R- 
beneficiis gratias referentes®, et pro concedendis semper® Gerbiso^! 
suppliciter deprecantes. Per. y ^»™- 4M. 

Postoommun, ^^l'J^ 

Omnipotens sempiteme Deus^ qui nos et castigando R. 
sanas, et ignoscendo conservas, praesta supplicibus tuis ut ^^; ^J^; 
et tranquillitatis^^ huius optatae" consolatione^^ laetemur, f^™^45jj 
et ^* dono ^* tuae pietatis semper utamur. Per. y 

^ The corresponding Missa in R. has the title Pro i$mpest, etfulgora; V. 
reads post tempestate et fulgura : and the wording of the first CoUect, Secret 
and Postoommimion snggests that the Afissa was intended for nse after, and not 
during, a storm. ' praeiamus V. (Tommasi reads precamur) ; prae- 

cedamus R. ; Leon. as text. • qui Leon. ; V. Gerb. as text. * eminen- 

tibus V. R. ; Ibeon. as text. * Leon. R. omit et\ V. as text. • tem' 

pestaium Pam. Gerb. ; V. as text * consensis R. • exhihentes gratias 

Leon. * Leon. omits semper. ^^ tranquillitcUibus R. Gerb. Pam. 

'^ oblatae Gerb., bnt R. has obtate. ^' consokUionis V. R. Gerb. Pam. 

Leofr. ; Leon. as text. ^ Leon. inserts ad correctionis effectum. ^^ dona 
V. R. ; Leon, Pam. Leofr as text. 



XI. VIII. 

Orationes pro his qui Agape^ faciunt. 

Oremus^, dilectissimi nobis, omnipotenti Deo pro filio b. 
nostro Illo^ qui recolens divina mandata de iustis laboribus ^^^ ' ^^^ 
suis victum indigentibus subministrat, quatenus haec devotio 
ipsius, sicut nobis est necessaria, ita sit Deo semper accepta. 
Per. 

Oremus. 

Sanctum ^ ac venerabilem retributorem bonorum operum [Gerb. 383 
Dominum dcprecamur* pro filio nostro IUo^ qui de suis "'^ 



Leofr. 188. 



Digitized by CjOOQ lC 



26z LIBER SACRAMENTORUM [III. xlix. 

iustis laboribus victum indigentibus administrat, ut Do- 
minus caelestis^ sua misericordia terrenam eleemosynam 
compenset^, et spiritales divitias largiatur; tribuat ei 
magna pro parvis, pro terrenis caelestia, pro tempondibus 
sempitema. Per. 

^ AgapCy so V. Perhaps the word is treated as indeclinable. * This 

fonn is adapted in B., and in the parallel Missa in Gerb., to serve as a Post- 
communion in a Missa pro eleemosynas facientibus, The Postcommonion 
begins Omnipotens ei misericors Deus, famulos tuos placatus intende, qui 
recolenies. * This Praycr appears in Gcrb. as a * bidding-prayer * prefixed 

to the Missapro eleemosynas facttniibus. * deprecemur Gerb.; V. as text. 

^ caelestis so V. ; Tomroasi reads caelesti^ but the reading of the text is sup- 
ported by Gerb. where ei is inserted before sua, • compUnset V. ; Gcrb. 

has recampenset terrenam eleemosynam. 

XLIX. 

ITEM ORATIONES AD MiSSAS. 

[Gerb. 283 Deus, qui post baptismi sacramentum secundam * ablu- 
2/ tionem* peccatorum eleemosynis indidisti, respice propitius 

super famulum tuum* lUum^ cuius operibus tibi gratiae 
referuntur ; fac eum praemio beatum, quem fecisti pietate 
devotum *. Per. 
[Gerb. 283 •Deus, qui homini * ad tuam imaginem facto ^ etiam spiri- 719 
^'^ talem alimoniam praeparasti, concede filio nostro famulo 

tuo Illi^y qui in pauperes tuos tua seminat dona, ut verius'^ 
metat suorum operum fructus, et largitatis hodiemae com- 
pensatio istius * perpetua conferatur, recipiatque pro parvis 
magna, pro terrenis caelestia, pro temporalibus sempiterna. 
[Per.] 

Secreta. 

B. Deus, qui tuorum corda fidelium per eleemosynam dixisti 

n,\^ ^ ^ posse mundari, praesta, quaesumus, ut huius consortiis 

sacramenti ut* ad conscientiae suae fructum non gravare 

studeant miseros, sed iuvare. Per. 

Infra actionem. 

[Gerb. 284 Hanc igitur oblationem, Domine, famuli tui IUiuSy quam 
'''"^ tibi oflfert ob *® iustis eleemosynis suis, quod ^* in pauperes 

tuos operatur, ^^placatus suscipias deprecamur. Pro quo 
maiestati tuae supplices fundimus preces, ut adiicias ei 
tempora vitae, ut per multa curricula annorum laetus tibi 
in pauperes tuos haec operetur, atque annua tibi vota^^ 
persolvat. Per Christum. Quam oblationem. 



Digitized by CjOOQ lC 



III. 1.] ROMANAE ECCLESIAE. 263 

PoBtcominiin. 

Omnipotens sempiterne Deus, respice propitius super [Gerb. 284 
hunc famulum tuum Ilhim^ qui in pauperes tuos ^* operatur : ^'^ 
virtute custodi ^*, potestate tuearis ; ut per multa curricula 
annorum laetus tibi in pauperes tuos haec operetur. Per 
Dominum nostrum. 

* secundum V. ; B. Gerb. as text. ' abolUimem B. Gerb. ' famulos 

tuos B. (and so throughout). * After devotos, B, has recipiant pro parvis 

magna &c. (see end of second Collect in text). * hominem . . ,facto V. ; 

Gerb. as text, • lllo V. "^ veros Gerb. ; V. as text. » ipsi 

Gerb. ; V. as tcxt. • ut huius consortes sacramenti Gerb. ; huius con- 

sortibus sacrameftti ut B. ; V. as text : perhaps the true reading is et huius 
consortibus sacramenti ut. *® de Gerb. ; V. as text, , ungrammatically. 

" quas Gerb. ; V. as text (ungrammatically). " Gerb. inserts «/. ** vota 
tibi Gerb. ** Gerb. inserts hcuc. ^* custodias Gerb. ; V. as text. 



MlSSA IN MONASTERIO. 

Omnipotens sempiteme Deus^ qui facis mirabilia magna b. 
solus, praetende super ^ famulos tuos spiritum gratiae salu- cf^pam^ ' 
taris ; et ut in veritate tibi complaceant ^, perpetuum eis * 439- 
rorem tuae benedictionis infunde. Per. y 237. 

Fac, quaesumus, Domine, famulos tuos toto semper ad 
te corde concurrere, tibi subdita mente servire, tua miseri- 
cordia* suppliciter implorare, et tuis iugiter beneficiis 
gratulari. Per. 
720 «Famulos tuos, quaesumus, Domine, placatus intende, 
pariterque eos et a peccatis absolve propitius, et a cunctis 
eripe benignus adversis. Per Dominum nostrum. 

Secreta. 

Hostias Domine famulorum tuorum placatus intende, et b. 

quas in honore^ nominis tui devota mente celebrant^ Pam.440. 

proficere sibi sentiant ad medelam. Per. y c^- Men. 

237- 
V.D. Per Christum Dominum nostrum. Qui dum con- cf Leon. 

fessores tuos tanta pietate glorificas, ut nullum apud tc ^^^' 

sanctum propositum doceas esse sine praemio, quanto 

magis duriora certamina sustinentes ad tuae quoque retri- 

butionis munus invitas. £t ideo. 

Infra actionem. 

Hanc igitur oblationem, Domine, famulorum tuorum, b. 
quam tibi offerunt ob devotionem mentis suac, pius ac ^^ - ^*i - 

Digitized by CjOOQ lC 



264 LIBER SACRAMENTORUM [III. li. 

propitius clementi vultu suscipias, tibique supplicantes 
libens protege, dignanter exaudi^, et aetema eos protec- 
tione conserva^; ut semper in tua religione laetantes, 
instanter in sanctae Trinitatis fide catholica perseverent! 
nobis haec quoque unanimiter et crebro^ petentibus ipse 
praestabis omnipotens Deus. Per Christum. y 

Fostoommnn. 
B. Quos caelesti recreas munere, perpetuo, Domine, comi- 

Pam. 440/ ^^^ praesidio; et quos fovere non desinis, dignos fieri 
sempitema redemptione concede. Per. y 

^ Gerb. inserts nos, Fam. Men. have special mention of the Abbat or 
Bishop and of those committed to his chaige. ' comfiaceamus Gerb. 

' nobis Gerb. * iua misericordia so V. (angTammatically). ' honorem 

Pam. Men. ; V. B. Gerb. as tezt. '^^ ^ ceUbramus Pam. Men. ; pro 

noHs ceUbramus Gerb. ; V. B. as text. ^* froUge et clementer exaudi Gerb. ; 
V. B. as text. ' B. ends the Hanc igUur at this point, proceeding with 

Diesque. • crebrae V. 



1.1. 

ITEM ORATIONES MONACHORUM ^ 

B. Tu famulis tuis, quaesumus, Domine, bonos mores pla- 

Gerb. 279. ^.j^^yg institue, tu in eis quod tibi placitum sit dignanter 

infunde, ut et digni sint, et tua valeant beneficia promereri. 

Per. 

Respice, quaesumus, Domine, famulos tuos, et in tua 

misericordia confidentes caelesti protege benignus auxiIio« 

Per. 

R. Da famulis ' tuis, quaesumus, Domine, in tua fide et 

Pim. 433!* sinceritate constantiam, ut in caritate divina firmati* nullis 
Men. 339. tentationibus ab eius int^itate vellantur. Per. y 

•Famulos tuos, quaesumus, Domine, tua semper gratia 721 
benedicat, et inculpabiles ad vitam perducat aetemam. Per. 



cvi infra. 



B. Famulos tuos, quaesumus, Domine, benignus intende, ct 

Gerb. 279. 

eis dignanter pietatis tuae impende custodiam. Per. 

Famulis tuis, quaesumus, Domine, sperata concede, et ab 
omnibus eos culpis excusa. Per. 

Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et famulos tuos 
assidua protectione conserva ; ut qui tibi iugiter famulantur, 
continua remuneratione ditentur *. Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



III. lil] ROMANAE ECCLESIAE. 265 

^ Two of the Prayers of this series appear in B. and Gerb. as additlonal 
Postcommonions for the Missa in Moncuterio, The third is the Postcom- 
munion of a Missa pro salute vivorum in cvi infrOt and in Gerb. Pam. Men. 
' R. Pam. Men. and V. in cvi infra insert etfamulabus, ' formati Pam. 

* ditentum V. 

1.11. 

INCIPIT ACTIO NUPTIALIS^. 
Adesto, Domine, supplicatiombus nostris, et institutis Martiib.i. 
tuis, quibus propagationem ^ humani generis ordinasti, Mcn."a63. 
benignus assiste ; ut quod te auctore iungitur, te auxiliante Leoj- 446. 

P _ Gerb. 258. 

servetur. [Per.J 

Quaesumus, omnipotens Deus, instituta providentiae tuae Mart.Ub.i. 
pio favore comitare, et quos l^itima societate connectis, mSi.^263. 
longaeva pace custodi. Per. y Leo?- 44f • 

** '^ ' Gerb. 258. 

Secreta. 

Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et hanc obla- Mart.lib.i. 
tionem famularum tuarum lUarum^y quam tibi offerunt pro Men.*263. 
famula tua lUay quam ad statum maturitatis et ad diem Gcrb. 258. 
nuptiarum perducere dignatus es, placidus ac benignus 
assume; ut quod tua dispositione expeditur^ tua g^tia 
compleatur. Per. 

V.D. Qui foedera nuptiarum blando concordiae iugo et Mart.iib.i. 
insolubili pacis vinculo nexuisti, ut multiplicandis adop- Men!*63. 
tionum filiis sanctorum connubiorum fecunditas pudica 
serviret. Tua enim, Domine, providentia, tuaque gratia 
ineffabilibus modis utrumque dispensat, ut quod generatio 
ad mundi edidit omatum, r^eneratio ^ ad ecclesiae perducat 
augmentum ^. 

Infra actionem. 

Hanc igitur oblationem famularum tuarum lUius et lUius^^ Mart. lib. u 
722 quam tibi offerunt pro fa»mula tua lUa^^ quaesumus, Men"^^ 
Domine, placatus accipias : pro qua maiestatem tuam Leon. 446. 
supplices^ exoramus, ut sicut eam ad aetatem nuptiis 
congruentem pervenire tribuisti, sic eam consortio maritali 
tuo munere copulatam desiderata sobole gaudere perficias^^ 
atque ad optatam seriem^* cum suo coniuge provehas 
benignus annorum : diesque nostros ^^ 

Infhb aotionem ad trioesimum vel annualem nuptiarum. 

Hanc igitur oblationem, Domine, famulorum tuorum Martlib.i. 
lUius et lUius^^ quam tibi offerunt ob diem tricesimum Mcn!'^^^. 



Digitized by CjOOQ lC 



266 UBER SACRAMENTORUM [III. lU. 

coniunctionis suae, vel annualem, quo die eos iugali vinculo 
sociare dignatus es, placatus suscipias deprecamur : ob hoc 
igitur reddunt ^* tibi vota sua Deo vero et vivo, pro quibus 
tremendae pietati tuae supplices fundimus preces, ut pariter 
bene et pacifice " senescant, et videant filios fiHorum suorum 
usque in ^* tertiam et quartam progeniem, et te benedicant 
omnibus diebus vitae suae. Per Christum Dominum nos- 
trum. Quam oblationem tu, Deus. 

Percomples canonem plenariam^ et dicis orationem Domi- 
nicam^ et sic eam benedicis his verbis *''. 

Inoipit oratio. 

Mart.lib.i. Deus qui mundi crescentis exordio^® multiplicata prole 

Men. 265. benedicis, propitiare supplicationibus nostris, et super hanc 

famulam tuam opem tuae benedictionis infunde; ut in 

iugali consortio affectu compari, mente consimili, sanctitate 

mutua copulentur. Per. 

Incipit benediotio ^^ 

Mart.lib. i. Pater mundi conditor, nascentium genitor, multiplicandae 
Men"65. originis institutor, qui Adae comitem tuis manibus addi- 
Leon. 447. disti, cuius ex ossibus ossa crescentia parem formam 
admirabili diversitate signarent ; hinc ad totius multitudinis 
incrementum coniugalis thori iussa consortia, quo ^ totum 
inter se" saeculum colligarent, humani generis foedera 
nexuerunt. Sic enim tibi, Domine, placitum, sic neces- 
sa-rium fuit ; ut *^, quia longe esset infirmius*^ quod homini 723 
simile **, quam quod tibi Deo ^* feceras, additus ^ fortiori ^ 
sexus infirmior, unum efficeret^ ex duobus, et pari pignore 
soboles mixta manaret ^, dum per ordinem flueret digesta ^ 
posteritas, et priores ventura ^^ sequerentur, nec ullum sibi 
finem in tam brevi termino, quamvis essent caduca, pro- 
ponerent^*. Ad haec igitur [datae sint leges instituta^^] 
venturae. [Quapropter ^^] huius famulae tuae, Pater, rudi- 
menta sanctifica ^^, ut bono et prospero sociata consortio, 
legis aeternae lussa^* custodiat, memineritque ^, Domirie, 
non tantum ad licentiam coniugalem, sed ad observantiam 
fidei sanctorum pignorum delegatam '^®. Fideh's et casta 
nubat in Christo, imitatrixque sanctarum permaneat femi- 
narum. Sit amabilis ut Rachel viro suo, sapiens ut Rebecca, 
longaeva et fidelis ut Sarra. Nihil ex hac subsitivus ^*' ille 



Digitized by CjOOQ lC 



III. iii.] ROMANAE ECCLESIAE. »67 

auctor praevaricationis usurpet: nixa^ fidei mandatisque 
permaneat ^^ ; serviens Deo vero devota *®, muniat infirmi- 
tatem suam robore disciplinae ; uni thoro iuncta, contactus 
vitae illicitos fugiat*^ Sit verecundia*^ gravis, pudore 
venerabilis, doctrinis caelestibus erudita: sit fecunda in 
sobole, sit probata et innocens, et ad beatorum requiem 
atque^^ ad caelestia regna perveniat. Per. 

Post haec dicis : Pax vobiscum : Et sic eos communicas, 
Deinde postquam communicaverint^ dicis super eos benedic- 
tionem his verbis : 

Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus **, iteratis Mart. lib. i. 
precibus** te supplices exoramus pro quibus apud te Men.^66. 
supplicator *® est Christus, coniunctiones famulorum tuorum 
fovere digneris: benedictiones tuas excipere mereantur, 
ut*^ filiorum successibus fecundentur: nuptias eorum 
sicut primi hominis** confirmare dignare: avertantur ab 
eis inimici omnes insidiae*®, ut sanctitatem patrum^® etiam 
in ipso coniugio imitentur, qui providentia tua, Domine, 
coniungi meruerunt. Per. 

Item FostoommiuL 

Exaudi nos, Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme Mart.lib.i. 
Deus, ut quod nostro ministratur ^^ officio tua benedictione Men.**^^. 
potius impleatur. Per. y Leon. 446. 

^ This section has been compared with the parallel portion of the Leonine 
Sacramentary, with the text of the Codez Remensis, as given by Menard, and 
with the Ordo given by Maitfene {^de Ant, EccU RU. lib. i. cap. ix) from V., 
Codex Remensis, and Codex Gellonensis. The two Collects and Secreta are 
also to be found in Gerbert'8 text. In Leon. the section is headed Incipit 
veUttio nuptialis : the Secret is different from that of the later texts, and the 
CoUects and Postcommnnion occupy different positions. The Preface, the 
clause infra actionem for the commemoration of a past marriage, and the 
benediction after Communion are not contained in Leon. Nor has it the Col- 
lect which in the text precedes the benediction of the bride, for which it 
substitutes the first coUect of the text. ' propagacume V. ; Leon. Mart. 

Men. Gerb. as text. " famulorum tuorum Mart. ; V. Gerb. Men. as text. 

* expetitur Men. Gerb. ; V. Mart. as text • peneratio Men. ; V. Mart. as 

text. • Men. adds Per Christum, ' lUi et illas V. ; Illcrum et 

Illarum Mart. ; Illarum Men. ® Illi V. ; Men. omits the clause quam 

tibi , ..Illa\ Mart. as text. » suppHcUer Mart. " proficias V. ; 

Men. Mart. as text. " atque oblatam seriem Men. " Men. omits 

diesque nostros, and goes on Per Christum Dominum nostrum, Quam 
cblaiionem. " Illi et Illas V. ; Illorum et Illarum Men. Mart. ^* red- 

dant Men. " pacifici V. Mart. ; Men. as text. " ad Men. 

^^ For et sic eam, &c., Mart. has et sic cantcts benedictionis orationem kis verbis. 
*• exordium Men. *» This benediction is called by Tommasi 'oratio 

mendosissima ' : while the Ballerini remark that this character attaches to it 
' in omnibus MSS. Scuramentariis* In its original form, it most probably 
foUoweci the model of the Eucharistic Preface, beginning with Vcre dignum et 
iustum est: the sequeiicc of its opcning clauses is clearer if such an opening is 



Digitized by CjOOQ lC 



26S UBER SACRAMENTORUM [III. liii. 

sapplied : but it does not appear tn any of the texts. ^ Men. omits quo, 

^ Men. omits se. " SU enim tibi placitum necessario, ut Leon. ; Sie enim 
tibi Domine placitum fiiit sic enim nuessarium fuit ut Men. ; V. Mart. as text. 
^ quia longe est et infirmus V. Men. ; quia longe est et infirmius Mait. ; Leon. 
as text. ** quod homine simiiem V. Mart. ; quod hontmi silem Men. ; Leon. 

as text. ^ Mart omits Deo ; V. has quem for quam, ^ additur Men. 

" forciorae V. ; fortiore Mart Men. ; Leon. as text. * ut unum efficeris V, 
Mart ; ut unum efficeras Men. ; Leon. as text. * maneret V. Mart. Men. ; 
Leon. as text. ** tuncper ordinemfiueret epsta Mart. Men. ; tuncper ordinem 
flueret deiesta V. ; Leon. as text. '^ ut tn prioris ventura Men. ; V. Mart 

Leon. as text (Leon. ac for et\ ** posteritcu ^for postponerenf) Leon. ; V. 

Men. Mart. as text ** Leon. omits the words m brackets, which are foond 
with some variation in V. Men. Mait. In V. they appear as in the text, save 
that datoA is wiitten dcUe, Men. Mart have Ugis, and Men. has ventura. As 
it stands in any of these texts, the passage seems to need emendation : and it is 
not qnite clear how it shonld be corrected. Menard proposes to read data 
sunt legis instituta venturae^ and this gives an intelligible sense. Bnt it seems 
impro^ble 'that the scribe of Leon. Sionld have omitted not only the words 
which the other texts insert before venturae, bnt also the quapropter which 
follows it : and the additional words may be dne to an attempt to emend an 
obscure passage. If there is an omission in the text of Leon., it seems possible 
that the original form was Ad haec igitur datae siH legis instituta venturae 
huius fcunulae tuae, Paier, rudimenta sanctijica, The change of siH into sint 
is not in itself impossible, and wonld have ^ven some occasion for the inser* 
tion of quapropter by a later hand. ** tura Leon. Men. ; V. Mart. as text 

** Leon. inserts se ; V. Men. Mart as text "* observantiam Dei scmctorum" 
que pignorum custodiae delegatcun Leon. ; V. Mart. have diligatam, Men. 
cUligata^ otherwise as text. '^ subsicivus Leon. ; subdolus Men. Mart ; V. 

as text ** nexa V. Men. Mart. ; Leon. as text ** V. Men. Mart» 

insert fbeminarum (wrongly foUowing a previous clause) ; Leon. as text 
*^ Leon. omits serviens Deo vero devota ; the words are in V. Men. Mart., but 
it is not dear whether they should be connected virith permasteat or with 
muniat. ^ Muratoii in his edition of Leon. reads contactus vitet illicitos 

{oTDXiXXDg fiigicU). In this he was foUowing a suggestion of Bianchini, after- 
wards withdrawn by that editor. Leon. actually agrees with the other MSS. 
in the reading of the text. ^ verecuuda V. Men. ; Leon. Mart as text. 

^ usque V. Men. Mart.; Leon. as text ^ Men. omits aeteme Deus. 

** ritibus Men. *• supplicatus Men. ** et Mait. ; V. Men. as text 

*• fuundentur, sicut plurimi omnes Men. ; V. Mart. as text *• inimici 

insidiae omnipotens Men. ; V. Mart. as text "• Patrem Men. ^ ut 

quod non ministrentur Men. ; V. Mart. as text. 



LIII. 724 

Oratio in Natale genuinum. 

Omnipotens sempiteme Deus, totius conditor creaturae, 
preces nostras clementer exaudi, et annos famuli tui lUiiis^ 
quem de maternis visceribus in hac vita ^ prodire ^ iussisti, 
prosperos plurimosque largire, ut omni * tibi exigat placi- 
turus aetate \ Per Dominum nostrum. 

Deus qui saeculorum omnium cursum ac monienta tem- 
porum regis, exaudi nos propitius, et concede ut famuli tui 
lUitts cuius hodie natalem divini ^ celebramus consecratione 
mysterii, longaevam ei largiaris aetatem, quatenus fidei eius 
augmentum'^ multisque annorum curriculis haec solcmni- 
tatis devotio perseveret. Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



III. liv.] ROMANAE ECCLESIAE. 269 

Seoreta. 

Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et hanc obla- 
tionem famuli tui Illiusy quam tibi ofTert ob diem natalis 
sui genuinum, quo die eum ^ de matemis visceribus in hunc 
mundum nasci iussisti, placidus ac benignus assume. Per. 

Infra aotlonem. 
Hanc igitur oblationem, Domine, famuli tui Illius^ quam 
tibi ofTert ob ^ diem natalis sui ^ celebrans genuinum, quo 
die eum^ de maternis visceribus in hunc mundum nasci 
iussisti, ad te cognoscendum Deum verum et vivum, pla- 
catus suscipias deprecamur : ob hoc igitur reddit tibi vota 
sua Deo vivo et vero: pro quo maiestati tuae supplices 
fundimus preces, ut adiicias ei annos et tcmpora vitae, ut 
per multa curricula annorum laetus tibi haec sua vota 
persolvat, atque ad optatam perveniat senectutem, et te 
benedicat omnibus diebus vitae suae. Per. 

Postoommim. 
Deus, vita fidelium, timentium te salvator et custos, qui 
famulum tuum Illum ad hanc diem natalis sui genuini, 
exemto anno, perducere dignatus es, gratiam in eo vitae 
protectoris augmenta, et dies eius annorum numerositate 
725 multiplica, • ut te annuente, per felicem provectus aetatem, 
ad principatum caelestium gaudiorum pervenire mereatur. 
Per. 

* in kac vita^ 80 V. (ruigrainmaticalM. ' prodere V. ' ontne . . . 

aetaie V. (probably abl. for acc). * divinae V. * augmentum so V., 

perhaps ungmmmatically ; Tommasi reads attgniento, • cum V. "* ob 

seems snperflnoos. ' suis V. 

LIV. 

Orationes ad missam pro sterilitate mulierum. 

Deus, qui emortuam vulvam Sarrad ita per Abrahae 
semen fecundare dignatus es, ut ei etiam contra spem 
soboles nasceretur, preces famulae tuae Illius^ pro suae 
sterilitate deprecantis *, propitius respice, et ei^ iuxta tenorem 
praecedentium patrum et fecunditatem tribuas, et filium 
quem donaveris benedicas. Per. 

Deus, qui famulum tuum Isaac pro sterilitate coniugii 
sui te deprecantem exaudire, et conceptum Rebeccae donare 
dignatus es, preccs famulae tuae Illius pro percipienda 



Digitized by CjOOQ lC 



270 LIBER SACRAMENTORUM [III. !iv. 

prole benignus exaudi ; ut firmamentum spei^ quod in tua 
misericordia posuit, ei ^ ex percepto ^ munere quod postulat 
confirmetur. Per. 

Deus, qui opprobrium sterilitatis a Rachel auferens, dum 
anxietate prolem quaereret meruit fecundare^, concede 
propitius, ut famula tua Illa in earum feminarum^ quae 
tibi placuerunt sortem fecunditatis accipiat, et quod fide- 
liter a tua pietate deposcit obtineat. Per. 

Omnipotens sempiterne Deus, qui continuum etiam post 
futuram • ad te precem gemitum Annae, dum eam fecun- 
dares, in gaudium convertisti, desiderium famulae tuae 
Illius^ ut fecundetur, propitius perfice, et ad laudem gloriae 
tuae ab ea opprobrium sterilitatis benignus averte. Per. 

Deus, cuius occulto consilio ideo Helisabeth sterilis uterus 
extitit, ut quandoque angelica potius voce fecundaretur, 
concede propitius ut sicut illa in ludaico populo praecur- 
sorem Domini, ita famula tua Illa in filio, qui ad creduli- 
tatem tibi huius populi pure deserviat, fecundetur. Per. 
Leofr.as^. Deus, qui anxietate^ sterilium pie respiciens, in eis 
fecunditatem etiam in sua desperatione mirabiliter operaris, 
concede propitius ut famula tua illa de percipienda sobole, 
quod per se non valet, • servi tui Gregorii mereatur precibus 726 
obtinere. Per. 
Leofr. 229. Omnipotens sempiteme Deus, qui matemum afrectum 
nec in ipsa sacra semper virgine Maria, quae Redemptorem 
nostrum genuit, denegasti, concede propitius ut eiusdem 
Dei genitricis precibus' famula tua Illa esse genitrix 
mereatur. Per. 

Seoreta. 

Suscipe, Domine, preces nostras cum muneribus hos- 
tiarum, quas pro famula tua Illa clementiae tuae supplici 
mente deferimus; ut quia aflectum filiomm maxime in 
matmm visceribus indidisti, maerorem infecunditatis ab 
ea submoveas, et ad concipiendam sobolem misericorditer 
benedicas. Per. 

Infira actionem. 

Hanc igitur oblationem servitutis nostrae, sed et cunctae 
familiae [tuae] ^, quam tibi offerimus pro famula tua Illay 
quaesumus, Domine, ut placatus suscipias : pro qua maies- 
tati tuae supplices fundimus preces, ut orationem eius 



Digitized by CjOOQ lC 



III.lv, Ivi.] ROMANAE ECCLESIAE. 27 1 

exaudias, et eius uterum vinculum sterilitatis absolvens ^®, 
et prolem in qua nomen tuum benedicatur, concedas: 

diesque nostros. 

PoBtoommmi. 

Caelestis vitae munus accipientes, quaesumus, omni- 
potens Deus, quod pro famula tua Illa deprecati sumus, 
clementer a tua pietate exaudiri mereatur. Per. 

* deprecantes V. * eaV. ' praecepto V. ; Tommasi corrects as 

text. * meruit fecundare, so V.; perhaps quae shoald be inserted after 

auferens, vAfecundari be substituted ioi fecundare, * in earum femi" 

narum so V. ; perhaps the simplest emendation wonld be the snbstitution of 
instar for in. • continuum etiam post futuram^ so V. ; perhaps for con- 

tinuo etiam postfactam, ' anxietatem Leofr. ; V. as text (ungrammatically). 
' genetris prcucis V. • V. omits tuae. ^* vinculum sterilitatis 

absolvens, so V. ; vinculum is apparently acc. for abl. ; absolvens may be nsed 
migrammatically for absohfaSf or the et foUowing may be wrongly inserted, or 
a derical error for ei. 



LV. 

Benedictio viduae quae fuerit castitatem 
professa. 

Consolare, Domine, hanc famulam tuam viduitatis lan- Gerb.ii.93. 
guoribus ^ constrictam, sicut consolare dignatus es Sarap- '' *^^' 
thenam viduam per Heliam ^ prophetam : concede ei pudi- 
citiae fructum, ut antiquarum non meminerit voluptatum : 
nesciat etiam ^ incentiva desideria ut soli tibi subdat propria 
colla ^ quo possit pro laboribus tantis sexagesimum granum * 
percipere munus delectabile sanctitatis. Per. y 

^ iahoribus Gerb. ; merore Leofr. ; V. as text. * Helisea Gerb. ; V. Leofr. 
as text. ' enim Gerb. ; V. Leofr. as text * proprium collum Leofr. ; 

V. Gerb. as text. ' sexagisimum gradum V. ; sexagesimo gradu Gerb. ; 

Leofr. as text. 

727 LVI. 

Orationes pro pace. 

Deus, a quo sancta desideria, et ^ recta consilia et iusta b. 
sunt ^ opera, da servis tuis illam, quam mundus dare non ^^" ^g' 
potest, pacem ; ut et corda^ mandatis tuis dedita, et, hostium ^f- 1"- ^ii. 
sublata formidine, tempora sint tua protectione tranquilla. 
Per. y 

Deus, conditor mundi, sub cuius arbitrio omnium ^ sae- [Gcrb. 176 
culorum ordo decurrit, adctsto propitius ^ invocationibus ^^ ^^ 
nostris, et tranquillitatem pacis praesentibus concede 



Digitized by CjOOQ lC 



273 LIBER SACRAMENTORUM [III. Ivii. 

temporibus; ut in laudibus misericordiae tuae incessabili 

exultatione laetemur. Per. y 
Miir.n. Deus, in te sperantium fortitudo, conserva in populis 

ao3 ». tuis quod es dignatus operare : * potentis misericordiae tuae 

ostende virtutem ; ut qui superbe impetimur hostium feri- 

tate, tua mereamur pace gaudere. Per. y 

Seoreta. 
B. Deus, qui credentes in te populos nuUis sinis noceri® 

Ma.2o6. terroribus, dignare precibus et hostiis® dicatae tibi plebis 

suscipere, ut pax a ^ tua pietate concessa Romanos ^ fines 

ab omni hoste faciat esse securos. Per. y 

Fostoommim. 
B. Deus, auctor pacis et amator, quem nosse vivere, cui 

Men*ao6' servire regnare est, prot^e ab omnibus impugnationibus 

supplices tuos; ut qui defensione tua fidimus^ nullius 

hostilitatis arma timeamus. Per. y 
[Gcrb. 276 Deus, qui misericordiae tuae potentis auxilium^® et 
Mcn 206 prospera tribuis et adversa depellis, universa obstacula, 

quae servis tuis adversantur, expugna ; ut, remoto terrore 

bellorum, et libertas " secura, [et] ** religiosit quieta. Per. y 

^ B. Pam. Men. omit et and sunt ; V. as text. ' B. Pam. Men. insert 

nostra. ' Men. omits omnium and propitius ; V. Gerb. as tezt * Mnr. 
inserts et, * populis nullis sinis nocere V. ; populos nullis sinis nocere B. ; 

populos nullis sinis concuti Pam. Men. ; nocere in V. B. seems to be an error 
for the nngrammatical reading of the text. " preces et hostias B. Pam. 

Men. ; V. as text (ungrammatically). ' B* Pam. Men. omit a\ V. B* as 

text. " Christianorum B^ Pam. Men. ; Christianos B^ ; V. as text. 

' in defensione tua confidimus B. Pam. ; in defensione tua Jidimus Men. ; 
defensione tuajidemus V. " potenti auxilio Gerb. ; pofentis auxilio Men. ; 

V. as text (ungrammatically). " Gerb. inserts sit ; V. Men. as text. 

" V. omits et, which is inserted from Gerb. Men. 



LVII. 

Orationes tempore belli^ 

Men. 204. Deus, qui conteris bella, et impugnatores in te sperantium 
potentia^ tuae defensionis expugnas, auxiliare imploran- 
tibus misericordiam tuam ; ut omnium gentium feritate 
compressa, indefessa te gratiarum actione laudemus ^. Per. y 
B. • Deus, regnorum omnium regumque dominator, qui nos 728 

Men. 204.* ^^ * percutiendo sanas, et ignoscendo conservas, praetende 
nobis ^ misericordiam tuam ; ut tranquillitatem ® pacis tua 



Digitized by CjOOQ lC 



III. Iviii.] ROMANAE ECCLESIAE. 273 

potestate firmati^ ad remedia correctionis utamur. Per 
Dominum nostrum. y 

Deus, cuius r^num ® est omnium saeculorum, suppH- Men. 204. 
cationes nostras clementer exaudi, et Romanorum ® regnum 
tibi subditum protege principatum ^^ ; ut in tua virtute 
fidentes, et tibi placeant^ et super omnia regna praecellant. 
Per.y 

Seoreta. 

Sacrificium, Domine^ quod immolamus ^^ intende ; ut ab b. 
omni nos exuat bellorum nequitia, et in tuae protectionis |^™' \^^^ 
securitate constituat. Per. y 

PoBtoommim. 

Sacrosancti corporis et sanguinis Domini nostri lesu Pam. 444. 
Christi refectione vegetati, supplices te rc^amus, omnipotens ^' ^^^' 
Deus, ut hoc remedio singulari ab omnium peccatorum nos 
contagione purifices, et a periculorum munias incursione 
cunctorum. Per. y 

* bellis V» • pcUtUiae V. ; Mcn. as text. • laudemur V. * B. 

omits et. < b. omits nobis. * tranmUllitaU B. Pam. Men. ; V. as 

text (imgrammatically). • firmata B. Pam. Men. ; V. as text. • Men. 

repeats regnum. • Christianorum Men. " So V. ; Men. omits 

principatum which seems snperflaous : Tonmiasi read Romanorum regum ; V. 
Men. nowever agree in favonr of regnum, for which principatum may have 
been an altemative reading. Bnt the word principaium occnrs twice again in 
Ix infra^ once in the same context as here, and once where it is clearly eqniva- 
lent io principum, It seems possible that in all three passages the word is to 
be explained as the genitive 01 principates^principes, ^ immolamur V. 



LVIII. 

ITEM ALIA MlSSA. 

Contere, quaesumus, Domine, hostes populi tui, et delicta Leon. 357. 
nostra, quorum merito nobis dominantur, emunda ; ut quum, 
te placito, puritatem * mentibus nostris infunderis, largiaris 
et pacem. Per. 

Hostium nostrorum, quaesumus, Domine, elide super- Men. 205. 
biam, et dexterae tuae virtute prosterne. Per Dominum 
nostrum. y 

Omnipotens Deus, Romani^ nominis inimicos virtute, Pam. 444. 
quaesumus, tuae comprime maiestatis ; ut populus tuus 
et fidei integritate laetetur, et temporum tranquillitate 
semper exultet. Per. y 

T 



Digitized by CjOOQ lC 



274 UBER SACRAMENTORUM [III. lix. 

Secreta. 

Pam. 445. Huius, Domine, quaesumus, virtute mysterii et a nostris 
cn. 205. jjjundemur occultis, et ab inimicorum liberemur insidiis. 
Per. y 

FoBtoommun. 729 

Pam. 445. Vivificet nos, quaesumus, Domine, participatio tui sancta 
Le«i. 35^'. mysterii ^, et pariter nobis expiationem tribuat et munimen. 
Per. y 

^ iibi placitam puritaiem\jton.\ te plciciio pttritate W . ' Christiani 

Pam. ' tui sancta misteriis V. ; Leon. Pam. Men. as text. 



LIX. 
ITEM ALIA MlSSA. 

Deus, qui regnis omnibus aetemis^ dominaris imperio, 
inclina ad preces humilitatis nostrae aures misericordiae 
tuae, et Romani r^ni adesto principibus; ut tua tran- 
quillitatemclementer^ tua sint semper virtute victores. Per. 

Leon. 450. Propitiare, Domine, in te sperantibus^ populis, et ad 
custodiam^ Romani nominis dexteram tuae protectionis 
ostende * ; ut regnum maiestati tuae deditum tua semper 
sit virtute defensum. Per. 

cf. Deus, qui sub tuae maiestatis arbitrio omnium regnorum 

contines potestatem, Romani imperii propitiare principibus ; 
ut qui tua expectant protectione defendi omnibus sint 
hostibus fortiores. Per. 

Seoreta. 

R.S.(a/i3».) Suscipe, Domine, propitius • hostias, quibus et te placari "^ 
Pam. 414. voluisti, et nobis salutem potenti ® pietate restitui. Per. y 

Men. 185. 

uoaisupra, ^ 

PoBtoommim. 

Leon. 371. Adesto, Domine, populis qui sacra mysteria • conti- 
GcrK^*^'^ gerunt; ut nullis pericuUs affligantur qui te protectore^® 
278. confidunt. Per. 

Pam. 339. 

supra, ^ aetemis so V., probably for aetemo. ^ tua traHquillitatem clemeftter 

80 V., perhaps for iua tranquiltiiate clemetUes. ' confidetUilms Leon. 

* a custodia V. ; Leon. as text '^ extende Leon. ; V. as text. ' propi' 

tiatus V. in xxxii supra, R. ^ placare V. ■ potentie V. • dotta- 

ria Leon. " in te protectorem Gerb. 278- 



Digitized by CjOOQ lC 



Mea. 205. 



III. Ix, hci.] ROMANAE ECCLESIAE. %ys 

LX. 

ITEM ALIA MlSSA. 

Deus, qui providentia tua caelestia simul et terrena Pam. 445 
moderaris, propitiare Romanis ^ rebus et r^ibus ; ut omnis 
hostium fortitudo, te pro nobis pugnante, frangatur. Per. y 

Deus, servientium tibi fortitudo regnorum, propitius Men. 205. 
Romani nominis esto^ principibus ; ut quorum tibi subiecta 
est humilitas, eorum ubique excellentior sit potestas. Per. y 

Deus, cuius regnum nuUa saecula praevenerunt, nulla 

conclaudunt, supplicationes nostras clementer exaudi, et 

730 Rom»anorum regnum tibi subditum prot^e principatum ^ ; 

ut in tua virtute fidentes omnibus sint hostibus fortiores. 

Per. 

Secreta. 

Propitiare, Domine, preces et hostias * famulorum tuorum, Pam. 445. 
et propter nomen tuum Romani imperii * defende rectores ; ^^' ^®^' 
ut salus servientium tibi principatum ® pax tuorum possit 
• esse populorum. Per. y 

Postoommun. 
Protege, Domine, famulos tuos subsidiis pacis, et cor- Pam. 445. 
poris'' et spiritalibus enutriens alimentis, a cunctis hostibus Leon. 370. 
redde securos. Per. y 

^ Christianorum Pam. Men. ' propitius Christianerum adesto Men. 

' See note ^® on Ivii supra, * precibus et hostiis Pam. Men. ; V. as text 

(ungiammaticallY). * Christiani nominis (for jRomani imperii) Pam. 

Men. ^ principum Pam. Men. ; V. as text (see note ^ on Ivii supra). 

^ subsidiis pasce corporeis Leon. ; V. Pam. Men. as text. The alteiation has 
been made, vexy possibly, to (it the Postcommunion for its place in V. Pam. 
Men. by the mention of peace. 



LXI. 

ITEM ALIA MlSSA. 

Deus, in te sperantium salus, et servientium fortitudo, 
suscipe propitius preces nostras, et Romani imperii adesto 
rectoribus ; ut^ tuis consiliis inspirati, tuae opitulatione 
muniti, adversum omnia resistere sibi ^ arma praevaleant. 
Per. 

Deus, et temporalis vitae auctor et aetemae, miserere 
supplicum in tua protectione fidentium, ut per virtute^ 

T % 



Digitized by CjOOQ lC 



2^6 LIBER SACRAMENTORUM [III. Uii. 

brachii tui omnibus qui nobis adversantur revictis, nec in 
terrenis nec a caelestibus possimus excludi. [Per.] 

Omnipotens sempiterne Deus, miserere supplicum in 
tua protectione fidentium, et propter gloriam nominis tui 
barbararum^ gentium comprime feritatem; ut dexterae 
tuae virtute defensi, liberis tibi mentibus serviamus. Per. 

Seoreta. 
B. Deus, qui subiectas tibi giorifica3 potestates, suscipe pro- 

277- pj^jug oblationes nostras, et Romanis* vires adde prin- 
cipibus, ut qui se dextera tua expetunt protegi^ nulla 
possint adversitate superari. Per. 

Postocmmnn. 
Leon. 375. Fidelem populum, quaesumus, Domine, potentiae tuae 
muniat invicta defensio ^ ; ut pio semper tibt devotus aflfectu, 
et ab infestis liberetur inimicis, et in tua iugiter gratia 
pcrseveret. Per. 

Item alia. 731 

Gcrb. 377. Populi tui, quaesumus, omnipotens Deus, propitiare pec- 
catis, et totius hostilitatis a nobis errores"' averte; ut 
Romani ^ nominis secura libertas in tua devotione semper 
exultet. Per. 

Leofr. 186. Protector noster aspice, Deus, et ab hostium ® nos defende 
periculis ; ut omni perturbatione submota, liberis tibi men- 
tibus serviamus. Per. 

* resisUre sibi so V., perhaps for resisientia sihi, • virt uU bo V. • 

(ungraminatically). • barbarum V. * Christianis B. Gerb. * expe- 
dint protege V.; B. Gerb. as tcxt. • Lcon. inserts a clause, omitted by V. 

^ terrores Gerb. ; V. as tcxt. • Christiani Gerb. • a paganorutn 

Leofr. 

LXII. 

Item Missa pro Regibus. 

R. Deus, regnorum omnium et Romani * maxime protector 

Famlle ^n^Pcrii, da servis tuis regibus nostris Illis^ triumphum vir- 
B. tutis tuae scienter excolere ; ut cuius ^ constitutione sunt 

principes *, eius ^ semper munere sint potentes *. Per. y 
Gerb. 277. Deus in cuius manu corda sunt regum, inclina ad preces 
humilitatis nostrae aures misericordiae tuae, et principibus 
nostris famulis tuis I/lis ^ regimen tuae appone sapientiae ; 



V, 



Digitized by CjOOQ lC 



III. Ixiii.] ROMANAE ECCLESIAE. 277 

ut haustis de tuo fonte consiliis, et tibi placeant^ et super 
omnia r^na praecellant "^. Per. y 

Seoreta. 
Suscipe, Domine, preces et hostias ecdesiae tuae, pro R, 
salute famuli tui Illiiis supplicantis, et ® protectione fidelium p^.'^]^.' 
populorum antiqua brachii tui operare miracula ® ; ut ^^ ^- 
superatis pacis inimicis, secura tibi serviat Romana^^ 
libertas. Per. y 

Infra aotionem. 

Hanc igitur oblationem, Domine, famuli tui lUius^ quam R. 
tibi ministerio officii sacerdotalis offerimus, pro eo quod in ^9^.11]. 
ipsum *2 potestatem imperii conferre dignatus es, propitius 
et benignus assume ; et, exoratus nostra obsecratione, con- 
cede ut maiestatis tuae protectione confidens et aevo 
augeatur et regno. Per. y 

Postoommun. 
Deus, qui praedicando aetemi regni evangelio ^^ Romanum R. 
imperium praeparasti ^*, praetende famulis tuis Illis prin- pa^A^^' 
732 cipibus nostris arma caelestia ; ut ** pax ecclesia»rum b. 
nulla " turbetur tempestate bellorum. Per Dominum. y 

* Christiani B. Pam. ; V. R. as texL ' servo tuo imperatori nostro N. B, 

• ut pn iua , . , tuo B. Pam. ; V. R. as text. * est princeps . . . sit potens B. 

* imperaiori nostrofamtUo tuo N, B. • placeat B. ' praecelleU B. ; 
Gerb. substitntes for this clause et tua semper beneficia consequantur, • R. 
inserts ii». * hrachio tuo operante miracula R. ; V. Pam. as text ; B. omits 
operare, ^® «^ V. " Christiana (for Romcmct) B. Pam. ; Christianorum 
Romana R. " ipso Pam. ; V. R. as text ^ ad praedicandum 
aetemi regis evangelium Pam. ; V. R. b. as text. ^* Christianum im- 
perium dtlatasH B. " et V. " nuUo V. R. 



MlSSA CONTRA lUDICES MALE AGENTES^ 

Ecclesiae tuae, Domine, preces' placatus admitte; ut Pam. 448. 
destitutis adversitatibus ^ universis secura tibi serviat liber- ^°°' ^^'' 
tate. Per. y 

Secreta. 

Protege nos, Domine, quaesumus, tuis mysteriis ser- Pam. 44S. 
vientes ; ut divinis rebus et corpore famulemur et mente. ^^"" ^^^* 
Per. y 



Digitized by CjOOQ lC 



Z78 LIBER SACRAMENTORUM [III. Ixiv. Ixv. 

Fofitoommnn. 
Pam. 448. Quaesumus, Domine Deus noster, ut quos divina tribuis 
^^ ^ participatione gaudere, humanis non sinas subiacere peri- 
culis. Per Dominum. 

^ agentibus V. ' voces Leon. ; V. Pam. as text. ' ut destructis 

adversantibus Leon.; €t distitutis adversitatibus V. ; Pam. as texL 



LXIV. 

IT£M ALIA MlSSA. 

Lcon. 353. Praesta, Domine, quaesumus, ut toto tibi corde subiecti 
timentium voluntatum respuamus affectus \ Per. 

Seoreta. 

Hostias, Domine, quaesumus, quas immolamus placatus 
assume et pro nostri* expiatione peccati et pro accelera- 
tione caelestis auxilii. Per. 

Postcommim. 
I. xxvii Daplebi tuae, Domine, piae semper devotionis affectum ; 

Pa^i38. "^ ^"^^ prava sunt respuens, sancta conversatione firmetur, 
et a peccatis libera nullis adversitatibus atteratur. Per. 

Praesta, quaesumus, Domine, ut ecclesia tua prompta 
tibi voluntate deserviat ; quia propensius audiri poterit ^t 
defendi, quum eam tibi digne praestiteris famulari. Per. 
' afflatus Leon. ' nostris V. 

LXV. 

Orationes in contentione ad Missas. 

Pam. 447. Omnipotens sempiterne Deus, qui superbis resistis et 
on. 353- gratiam praestas • humilibus, tribue, quaesumus, ut non 733 
indignationem tuam provocemus elati, sed propitiationis 
tuae capiamus dona subiecti. Per. y 

Concede nobis, misericors Deus, et studia perversa de- 
ponere, et sanctam semper amare iustitiam. Per. 

Seereta. 

Pam. 447. Ab omni reatu nos, Domine, sancta quae tractamus 
absolvant^ et eadem* muniant a^ totius pravitatis in- 
cursu. Per. y 



Digitized by CjOOQ lC 



III. Uvi,.lxvii.] ROMANAE ECCLESIAE. «79 

Postoommim. 
Quos refecisti, Domine, caelesti mysterio, propriis alienis- Pam, 447. 
que, quaesumus*, propitiatus absolve delictis, ut* divino 
munere purificatis mentibus perfruamur. Per. y 

* absolvat V. " adeadem V. * ad\. * propriis alienis 

quaesumus V. ; proprHs et aliems fuaesumtis Pam. ; Leon. as text. * «/ V. ; 
Pam. LeoD. as text 

LXVI. 

ITEM ALIA MlSSA. 

Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut semper rationa- Pam. 447. 
bilia meditantes, quae tibi sunt placita et dictis exequamur 
et factis. Per. y 

Deus, qui unanimes nos in domo tua praecipis habitare, 
dissensionum causas placatus depelle nostrarum ^, ut com- 
petentibus adiuti subsidiis, te largiente, possimus esse 
concordes. Per. 

Concede nobis, omnipotens Deus, ut despectis falsitatibus 
iniquarum^, quae animae nostrae conveniunt rationabilia 
exequamur. Per Dominum. 

Seoreta, 

Suppliciter te rc^amus, Domine Deus noster, ut huius 
operatione mysterii^ et vitia nostra purgentur, et iusta 
desideria compleantur. Per Dominum. 

Fostcommun. 

Sanctificationem tuam nobis, Domine, his mysteriis Leon. 358. 
placatus operare, quae nos et a terrenis purgent * vitiis, et 
ad caelestia dona perducant \ Per Dominum. y 

' nostrum V. ' iniquarum so V. (perhap& with an acddental omission 

of mentium ; see the first Collect of the foliowing section). ' operationem 

mysterii V. (perhaps nngrammatically, bat not improbably by error of the 
scribe). ^ purget . . ,perducat Leon. ; V. as text 



LXVII. 

734 Orationes ad Missam contra obloquentes. 

Pracsta, quaesumus, Domine, ut mentium reprobarum ^ Pam. 448 
non curemus obloquium, sed eadem pravitate calcata, ^^^2 
exoramus ut nec terreri* nos lacerationibus pateris^ in- 44». 



Digitized by CjOOQ lC 



a8o UBER SACRAMENTORUM [III. Ixviii. 

iustis, nec captiosis adulationibus implicari, sed potius 
amare quae praecipis. Per. y 

Conspirantes, Domine, contra tuae plenitudinis firma- 
mentum, dexterae tuae virtute prosteme ; ut iustitiae non 
dominetur iniquitas, sed subdatur semper falsitas veritati. 
Per. 

Secreta. 

T*^' ^fi J Oblatio, Domine, tuis aspectibus immolanda, quaesumus 
ut et nos ab ^ omnibus vitiis potenter absolvat, et a cunctis 
defendat inimicis. Per. y 



Leofr. 184. 



Pofitcommim. 
Pam. 448, Praesta, Domine, quaesumus, ut per haec sancta quae 
^^'^ ^ sumpsimus, dissimulatis* lacerationibus improborum, eadem 
gubernante^ quae recta sunt cautius exequamur. Per 
Dominum nostrum lesum Christum. y 

* reproborum Pam. Leofr. ; V. Leon. as text. • terrere V. ; Pam. Leofr. 

as texL The CoUect in Leon. does not agree further than calcata. ' pa- 

tiaris Pam. Leofr. ; V. as text (ungTammatically). * in V. ; Pam. Leofr. 

as text * desimulatis V. • eacUm gubemante so V. ; Pam. Leofr. 

have eacUm te gubemante, which seems like an ineffectual attempt to correct 
the corrupt reading of the text. 



LXVIII. 

Orationes ad Missas pro irreligiosis. 

Deus, qui fidelium devotione laetaris, populum tuum, 
quaesumus, sanctis tuis fac esse devotum ; ut qui ab eorum 
officio^ impia pravitate mentis abscedunt, per tuam con- 
versi gratiam, diaboli, quibus capti tenentur, laqueis resi- 
piscant. Per. 

Deus, qui infideles deseris, et luste indevotis irasceris, 
populum tuum, quaesumus, converte propitius : ut qui te 
per duritiam irreligiosae* mentis semper offendunt, ad 
sanctorum beneficia promerenda, tuae miserationis gratia 
inspirante, convertas. Pen 

Seoreta. 

Cor populi tui, quaesumus, Domine, converte propitius, 
ut ab his muneribus non recedant, quibusque ^ maiestatem 
tuam magnificare * deposcimus. Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



Ill.lxix.] ROMANAE ECCLESIAE. a8i 

735 Postoommun. 

Da nobis, quaesumus, Domine ^ ambire quae recta sunt, Lcon. 351. 
et vitare quae noxia; ut sancta quae capimus, non ad 
iudicium nobis, sed potius proficiant ® ad medelam. Per. 

Ad Fopulimi. 

Adesto, Domine, supplicationibus nostris"', et nihil de S.(aiiH.) 
sua conscientia praesumentibus ineffabili miseratione suc- xs^^^, 
curre ; ut quod non habet fiducia meritorum, tua ® conferat ® 
largitas invicta dononim. Per. 

* 0ffUta V. ' in relegiosae V. • quihusquae V., probably for the 

reading of the text. with tne sense of quibus et. * magnificare so V.. 

probably for magnipcari. ^ Domine quctesumus Leon. ' proficiant 

potius Leon. * supplicibus tuis V. in xvii supra^ S. ; V. here, Gerb. as text. 
■ tuorum S* Gerb. ; V. S* as text • consecret V. iii xvii supra^ S. ; V. here, 
Gerb. as text. 



LXIX. 

Oratio super infirmum in domo. 

Deus, qui facturae tuae pio semper dominaris affectu, R. 
inclina aurem tuam supplicationibus nostris, et famulum p^^' A^* 
tuum ex adversa valetudine^ corporis laborantem^ placidus* Men. 235. 
respice, et visita in salutari tuo, et * caelestis gratiae praesta 
medicinam. Per. y 

Deus, qui humani generis et salutis remedii* vitae r. 
aeternae munera contulisti, conserva famulo tuo tuarum ^«rb- 3io. 

ram. 453. 

dona virtutum, et concede ut medelam tuam non solum in Men. 235. 
corpore sed etiam in anima sentiat. Per. y 

Virtutum caelestium Deus, qui ab • humanis corporibus Pam. 453. 
omnem languorem et omnem infirmitatem praecepti tui ^^- '35- 
potestate depellis, adesto propitius huic servo tuo ; ut fugatis 
infirmitatibus et viribus revocatis, nomen sanctum tuum, in- 
staurata protinus sanitate, benedicat. Per. y 

Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus, qui Pam.453. 
fragilitatem conditionis nostrae infusa virtutis tuae dig- ^®"- ^35' 
natione confirmas, ut salutaribus remediis pietatis tuae 
corpora nostra et membra vegetentur, super hunc famulum 
tuum propitiatus intende; ut omni necessitate corporea"' 
infirmitatis exclusa, gratia in eo pristinae sanitatis perfecta 
reparetur. Per. y 



Digitized by CjOOQ lC 



a8a LIBER SACRAMENTORUM [III. Ixx, IxxL 

^ adversam vaUtudinem V. ; R. Pam. Mcn. as text. ' laboranU V.; R. 

Pam. Moi. as text. ^ placatus Pam. Men.; placitus R. ; V. as text 

* ac Pam. Men. • humani gtneris et salutis remedii 8o V. R. (uDgimm* 

matically) ; R. adds et before vitae ; Pam. Men. have kumoHo generi et salutis 
remedium et. • im Pam. ; V. Men. as text ' corporeae Pam. Men. : 

V. as text 



liXX. 

Item orationes ad Missam pro infirmum ^ 

R- Omnipotens sempiteme Deus, salus aetema credentium, 

Pam.453.' exaudi nos pro»famulis tuis Illis, pro quibus misericordiae 736 
Mcn. 240. tuae imploramus auxilium*; ut reddita sibi sanitate gra- 

tiamm tibi in ecclesia tua referant actionem. Per. y 

Omnipotens sempiteme Deus, qui aegritudines et ani* 

momm depellis et corporam, auxilii tui super infirmos 

nostros ostende virtutem ; ut ope misericordiae tuae ad 

omnia pietatis tuae reparentur offida. Per. 

Seoreta. 
R. Deus, sub ^ cuius nutibus vitae nostrae momenta decur- 

Pam.'45"' '^^*» suscipe preces et hostias famulomm * famularumque 
Men. 340. tuamm, pro quibus misericordiam tuam aegrotantibus 

imploramus ; ut de quorum periculo metuimus, de eomm 

salute laetemur. Per. 

Postoommim. 
R. Deus, infirmitatis humanae singulare praesidium, auxilii 

V9L\\IX tui super infirmos nostros ostende virtutem; ut ope miseri- 
Men. 240. cordiae tuae adiuti *, ecclesiae tuae sanctae repraesentari 
mereantur. Per Dominum nostrum. y 

* infirmum so V. (ungrammatically). " auxilio V, (ungrammatically) ; 

R. Pam. Men. as text. .» R. Pam. omit sub ; V. Men. as text * V. 

inserts et\ Men. hBsfamulorum tuorum, ^ R. omits adiuti eccUsiae tuae. 



LXXT. 

Oratio pro reddita sanitate. 

R. Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus, qui 

Pam.4^5"* benedictionis tuae gratiam^ aegris infundendo corporibus 

facturam tuam multiplici^ pietate custodis, ad invocationem 

nominis tui benignus assiste, et hunc famulum tuum libe- 

ratum aegritudine et sanitate donatum ^ dextera tua erigas, 



Digitized by CjOOQ lC 



III. Ixxii, Ixxiii] ROMANAE ECCLESIAE. 283 

virtute confirmes, potestate tuearis, ecclesiae tuae sanctisque 
altaribus tuis cum omni desiderata prosperitate restituas. 
Per Dominum nostrum. y 

^ btnedictionis tuae groHae R. ; V. Pam. as text. ' muUiplicas V. ; R. 

Pam. as tezt * liberatam egritudinem et sanitatem donatam V. ; lideratum 
aegritudine et sanitatem donaiam R.; Pam. as text. 



LXXII. 

ORATIONES INTRANTIBUS IN DOMO\ SIVE BENEDICTIO. 

Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et famulos 
737 tuos, quos caritatis visitamus « officiis, gratiae tuae largitate 
locupleta ; ut in eorum prosperitate continua gaudeamus. 
Per Dominum. 

Exaudi nos, Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme 
Deus, et humilitatis nostrae officiis gratiae^ tuae visita- 
tionis admisce ; ut quorum adimus habitacula, tu in 
eorum tibi cordibus facias mansionem. Per Dominum 
nostrum. 

Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et hanc domum Pam. 465. 
serenis oculis tuae pietatis illustra : descendat super habi- ^' ^^^ 
tantes in ea gratiae tuae larga benedictio ; ut his manufactis 
cum salubritate manentibus ^, ipsi tuum semper sint habi- 
taculum. Per Dominum. y 

Exaudi nos, Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Pam. 466. 
Deus, ut si qua sunt adversa, si qua contraria in hac domo ^^^' *34- 
famuli tui Illius^ auctoritate maiestatis tuae pellantur. Per 
Dominum nostrum. 

> in domo^ so V. (probably imgrammatically for in domum), The third and 
fourth prayers of this series appear in Pam. Men. with the title Benedictio 
domus, ' gratiae so V., probably for gratiam, ' in his manufactis 

cum saluMtate manentes Pam. ; in his manufactis cum salubritate manentibus 
Men. ; V. as text, perhaps for the reading of Pam. ; bnt the tezt gives a sense 
as it stands. 

LXXIII. 

ITEM ORATIONES AD MlSSAS. 

Protector in te sperantium Deus, et subditarum tibi r. 
mentium custos, habitantibus in hac domo famulis tui» ^^'qIi{ 
propitius adesse dignare : veniat super eos speratae * a te 9^6. 
benedictionis ubertas^, et pietatis tuae repleti muneribus, 
in tua gratia et in tuo nomine laeti semper exultent. Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



a84 UBER SACRAMENTORUM [III. Ixxiv. 

Protector tidelium Deus, et subditarum tibi mentium 
frequentator, habitantibus in hac domo famulis tuis pro- 
pitius adesse digneris; ut quos nos humana visitamus 
sollicitudine tu divina munias potestate. Per. 

Seoreta. 
R. Suscipe, Domine, quaesumus, preces et hostias famulorum 

&r'^ Gall t^^^"^» ^t muro custodiae tuae hanc domum circumda ; 
916. ut omni adversitate depulsa sic hoc semper domicilium 

£«/m" incolumitatis et pacis. Per. 

Infira aotionem. 
R. Hanc igitur oblationem, [Domine^] famuli tui Illius 

Gerb. 307. quam tibi oflfert pro votis et desideriis suis, atque * pro in- 
columitate domus suae, placatus suscipias deprecamur : pro 
quo in hac habitatione auxilium tuae maiestatis deposco, 
ut mittere ei digneris angelum tuum sanctum, ad cus- 
todiendos omnes in hac habitatione [consistentes ^]. Per. 

Fostoommnn. 

R Omnipotens sempiteme Deus, qui facis • mirabilia magna 738 

Gerb. 307. solus, praetende super hos famulos [tuos ^] d^entes in hac 

domo spiritum gratiae salutaris ; et ut complaceant tibi, 

Deus, in veritate tua, perpetuum eis rorem tuae bene- 

dictionis eflfunde. Per. y 
R. Omnipotens sempiteme Deus, insere te*ofl5ciis nostris, 

^^S r^ ^^ ^^ ^^^ * manentibus domo ® praesentiae tuae concede 
GalL9i6. custodiam; ut familiae tuae defensor, et totius habitaculi 

huius habitator appareas. Per. 

* spirante V. ; speranies Sacr. Gall. ; spiraie R. ; Gcrb. as text. • bene- 

dicHo ne subvertas Sacr. Gall. ; benedictio ubertas V.; R. Gerb. as text. 
' V. omits the words in brackets, which are restored from R. ♦ atqtu ei V. 
' in certe R. ; in secretis Sacr. Gall. (where the words connect with what pre- 
cedes, in the opeuing of a Coniestatio) ; V. as tezt. * hanc . . . domum 

V. Sacr. Gall. (nngrammatically) ; R. as text 



LXXIV. 

Orationes super venientes in domo^ 

Pam. 441. Deus humilium visitator qui nos frateraa dignatione* 
consolaris, praetende societati nostrae gratiam tuam, ut per 
eos, in quibus habitas, tuumque nobis^ sentiamus adventum. 
Per. y 



Digitized by CjOOQ lC 



III. Ixxv, Ixxvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 285 

Deus qui nobis in famulis tuis praesentiae tuae signa 
manifestas, mitte super nos spiritum caritatis, ut in adventu 
fratrum conservorumque nostrorum gratia nobis tuae largi- 
tatis augeatur. Per Dominum. 

* So V. (probably ungrammatically). The first of the two prayers has in 
Pam. the heading Oratio in adventufratrutn supervenitntium, * dilec- 

tione Pam. ' tuum nobis Pam. ; V. as tcxt, probably in the sense of et 

tuum nobis, 

LXXV. 

Benedictio aquae spargendae in domo. 

Deus, qui ad salutem humani g^neris maxima quaeque P^ni. 464. 

sacramenta in aquarum substantia ^ condidisti, adesto * invo- Sacr! Gaii. 

cationibus nostris, et elemento huic, multimodis purifica- 953; 

., . • *. . . o - ^ , cf. Stowe 

tionibus praeparato, virtutem tuae benedictionis ^ mfunde, m. au. 

ut creatura mysteriis tuis serviens^ ad abiciendos^ dae- 

mones morbosque pellendos divinae gratiae sumat eflfectus^ 

ut quidquid in locis [vel] "^ in domibus fidelium haec unda 

resperserit® careat immunditia, liberetur a noxia®: non 

illic resideat spiritus pestilens, non aura corrumpens : ab- 

scedant omnes insidiae latentes^^ inimici; et si quid est 

quod incolumitati habitantium invideat " aut quieti ^^ 

aspersione huius aquae" effugiat, ut salubritas per invo- 

cationem tui nominis expetita^* ab omni^^ sit impugna- 

tione '^^ defensa. Per Dominum nostrum lesum Christum 

Filium tuum, qui venturus est iudicare vivos et mortuos et 

saeculum per ignem. y 

* substantiam Pam. Men.; V. Sacr. Gall. as text. ' Pam. inserts 

propitius. ' virtutis tuae benedictionem Sacr. Gall. * mysterii tui 

tibt serviens Men. ' ablegandos Sacr. Gall. * effectum Pam. Men. 

Sacr. Gall. ; V. as text. "^ V. omits vel\ Sacr. Gall. omita in locis vel\ 

Pam. Men. have in domibus vel in locis, ^ asparserit Sacr. Gall. ' noxia^ 
so V. Sacr. Gall. (for noxa which is the reading of Pam. Men.). ^ latenies 

insidicte Sacr. Gall. ; insidiae latentis Pam. Men. ; V. as text. ** invidet 

Pam. Men. ; V. Sacr. Gall. as text. ^ saluti Sacr. Gall. ^ aquae 

huius Sacr. GaU. ^* expedita V. ; Pam. Men. as text ; Sacr. Gall. has/^r 

invocationem sancti nominis permaneat impugnatume defensa. ^ omnibus 

. • . impugnationibus Pam. Men. ; V. as text. 

LXXVI. 

739 ITEM ALIA^ 

Exorcizo te, creatura aquae, in nomine Dei Patris omni- cf. i. ixxv 
potcntis, et in nomine lesu Christi Filii eius, et Spiritus ^^' 



Digitized by CjOOQ lC 



a86 LIBER SACRAMENTORUM [III. Uxvi. 

sancti. Omnis virtus adversarii, omnis incursio diaboli, 
omne phantasma, [omnem inimici potestatem^ eradicare 
et eifugare ab hac creatura aquae. Unde exorcizo te, 
creatura aquae, per Deum verum et per Deum vivum, per 
Deum sanctum, et per Dominum nostrum lesum Christum» 
ut efficiaris aqua sancta, aqua benedicta, ut ubicumque 
eifusa fueris, vel aspersa, sive in domo, sive in agro, eifuges 
omnem phantasiam, omnem inimici potestatem : Spiritus 
sanctus habitet in domo hac. Per Dominum nostrum 
lesum Christum, qui venturus est iudicare vivos et mortuos, 
et saeculum per ignem. 

Item ad consparsum fadendum. 
cf. Pam. Exaudi nos, Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne 

cf.^Men. Deus, et mittere dignare angelum tuum sanctum de caelis, 
^34- qui custodiat, foveat, protegat, visitet, et defendat omnes 

habitantes in hanc habitaculum famuli tui Illius^i et 
praesta, quaesumus, ut sanctificatio sit domui huius noster^ 
introitus. Donet cunctis intra eum habitu constitutos 
divinarum beatitudine largitatem, dominis ac familiae 
gubemaculum, ad custodiendam obedientiam et irrepre- 
hensibilem disciplinam, infantibus bonae indolis gratiam, 
adultis immaculatam adolescentiam, senibus sanctam 
seriae conversationis aetatem, omnibusque longam ac sibi 
placitam senectutem : et ita patrocinantibus sanctis perenni 
domui huic beatitudinem praestet, ut iugi super eam 
angelicae protectionis custodia perseveret. Per Domi- 
num. y 

Post haec benedicet sal^ et dicit 
R. Exorcizo te, creatura salis, in nomine Patris et Filii et 

cffsaCT. Spiritus sancti, qui te per Heliseum in aqua mitti iussit ut 
Gall. 953. sanaretur sterilitas ^ ; qui divini ^ oris sui voce discipulis ^ 
MUs. I. ait, Vos estis sal terrae ; et per • apostolum inquit *, Cor 740 
vestrum sale sit conditum ^. Ideoque efficiaris ^^ sal exor- 
cizatum, ut omnes qui ^^ te sumpserint sis eis animae tuta- 
mentum, atque huic domui [protectio"] in remissione^' 
peccatorum, in sanitate ^^ mentis, in protectione ^^ animae, 
et confirmatione ^^ salutis, ad expellendas et excludendas 
omnes daemonum tentationes, in nomine Dei Patris omni- 
potentis, et lesu Christi Filii eius ^*, qui venturus est iudi- 
care ^* saeculum per ignem. Per. *® 



Digitized by CjOOQ lC 



III. Ixxvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 287 

Deinde mittis ipsum sal in aqua, et exsufflas in ea, et 
dicis 

Deus qui ad salutem humani generis maxima quaeque 
sacramenta in aquarum substantia condidisti, et caetera 
sicut supefius scriptum est. 

Hic mittis vinum in ipsa aqua^ et bettedic eam : dic : 

Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme Deus, exaudi 
precem meam, sicut exaudire dignatus es famulum tuum 
Moysen in mari ^^ rubro hoc quod Fharao in populo tuo 
exercebat, ipse marinus exercitus negaretur. Sic et Heli- 
seus sacerdos, quum populus tuus aquam gustare non 
posset, eo quod esset amara, salem accepit, et proiecit ad 
exitus aquarum et benedixit eam, et dixit, Sanavit Dominus 
aquas istas ; non erit ex eis moriens, neque infirmans ; et 
sanatae sunt aquae illae. Ita tu, Domine, dignare sanare 
aquas istas, ut ubicumque aspersae fuerint per angulos 
domus, ubi inimicus celatus fuerit, statim arreptus^^ effugiat ; 
et sit illi, Domine, hanc aquam aspersionis velut clibanus 
ardens ignis inextinguibilis. Sit nobis, Domine, haec aqua 
aspersionis aqua virtutis, aqua refrigerans, diaboli ritu^® 
ut liberati hospitales agamus tibi, Domine, Fater omni- 
potens, laudes et gratias. Per Dominum nostrum. 

Post haec mittis oleo sanctificato in aqua^ et sic aspergis 
ea cum hyssopo per domus. 

Orationes pro aspersione aquae. 

Deum omnipotentem, fratres carissimi, in cuius domuni 
mansiones multae sunt, supplices deprecemur ut habitaculum 
istum una cum habitatoribus benedicere • atque custodire 741 
dignetur, tenebras ab ea repellat, lumen infundat, nullam 
saevienti adversario tribuat potestatem; sed propria Deo 
dicata sit domus, ut nullam in ea inimicus licentiam habeat 
nocendi, per virtutem et nomen Domini nostri lesu Christi, 
qui venturus est iudicare saeculum per ignem. Per Do- 
minum ^*. 

Benedic huic domui, Domine, benedic dominis domus 
hnius ; respice de caelo, et vide oculos misericordiae tuae ; 
aperi aures pietatis tuae, et inclina super habitaculo isto 
atque habitatoribus suis, et mitte custodem angelum in 
circuitu supph*cantium, qui in lateribus domus istius iugiter 
excubet, et ad custodiam illius perpetuo perseveret, cuius 



Digitized by CjOOQ lC 



a88 LIBER SACRAMENTORUM [III. Ixxvii. 

sit obumbratio salus omnium et patrocinium, beatitudo 
cunctorum. Per Dominum nostrum. 

Benedic, Domine, hanc domum et omnes habitantes in 
ea, sicut benedicere dignatus es domum Abraham, Isaac et 
lacob, ut in his parietibus angelus lucis inhabitet : sentiant 
in ea commanentes rore caeli abundantiam, et per indul- 
gentiam laetentur pacifici atque securi: mittas ad eos 
angelum pacis qui introitum nostrum exitumque custodiat. 
Per. 

^ Thronghout this section the text of V. (both in the prayera and rnbrics) 
contains many grammatical errors, which it seems annecessary to note in 
detail. The exordsms and benedictions are partly parallel in some instances 
to forms in Pam. Men. and the Sacramentarium Gallicanum ; bnt the forms in 
Pam. Men., if taken from the same source as those in the text, have evidently 
been revised. Except as noted below, no alteration, other than obvious 
corrections of spelling, has been made in the readings of V. ' omnem 

inimici potestatem so V. ; but the appearance of the accusative following afler 
a series of vocatives, and the absence of the words in l. Ixxv supra, suggest 
that the words may have been accidentally inserted. They occur again a few 
lines further on, foUowing the word phantasiamf while they here follow 
phantasma. ' Illi V. * nostrt V. ; Tommasi reads nostrae, but the 

correction in the text is perhaps the more probable of the two. ' sterilis 

R. Sacr. Gall. ; stirilUas aquae in Drummond Missal. * divina R. Sacr. 

Gall. ; the Drummond Missal omits the clause. ^ Sacr. Gall. omits 

discipulis, * et ^er apostolum suum (omitting inquit\ Sacr. Gall.; qui 

per apostolum Paulum dicere dignatus est Drum. Miss. ; et idem per apostolum 
dicit R. • Sit sermo noster sale conditus Sacr. Gall. ; Sit cor vestrum 

sale conditum Drum. Miss. From this point V. and R. difier considerably 
from the others, but are more in agreement with Sacr. GaU. than with the 
Drummond Missal, which at the end, as at the beginning, of the form agrces 
with the later texts. ^ efficere R. " R. mserts ex, " proUcHo^ 

omitted by V., is restored from R. " R. gives all these in the accusative. 

'* R. omits et lesu Christi Filii eius. ^ et iudicaturus est in Spiritu 

sancto R. ^* This double ending is probably an error of the scribe. 

"" mare V. ; the clause following is probably corrupt, and certainly obscure. 
, '' areptus V. ** Tommasi's punctuation connects diaboli ritu with 

refrigeransy a conjunction which seems unlikely, whatever the sense of diaboH 
rttu may be 

LXXVII. 

ITEM ORATIONES PRO FULGURIBUS, 

R. Omnipotens sempiterne Deus, parce metuentibus, et 

Pam.'466. propitiare supplicibus ^ ; ut post noxios ignes nubium et 
Men. 211. vim procellarum, in materiam transeat laudis comminatio^ 

potestatis. Per. y 
R. Deus, sub ^ cuius imperio nihil non verbo regitur, nihil 

non oratione mutatur, parce metuentibus, propitiare sup- 
plicibus ; ut post noxios * ignes nubium et turbines procel- 
larum, in materiam transeat laudis comminatio potestatis. 
Per. 



Men. 211. 



Digitized by CjOOQ lC 



III. baviU, hudx.] ROMANAE ECCLESIAE. 289 

' supplUationibus R, * communicatio V. ; R. Pam. Mcn. as text, and so 
V. in the prayer foliowing. • Mcn. omits sub, • innoxios V. ; R. 

Men. as tcxt, ond so V. in the pnyer prcceding. 



Lxxvni. 

Benedictio aquae exorcizatae ad fulgura. 

Exorcizo te, creatura salis et aquae ^, in nomine Domini R. 
nostri lesu Christi Nazareni, Filii Dei vivi, ut sis purgatio cf.Gcr^^ 
742 6t purificatio in his locis in quibus as»persa fueris, ad 3^* 
eifugandos [immundos]^ et erraticos spiritus, omnemque 
nefariam vim diaboli pellendam, et onmes figuras et minas 
phantasmatis Satanae exterminandas ; et fulgura et sidera 
quae missa ^ videntur in hanc arborem non hominibus, aut 
pecoribusj aut fnigibus noceant, sed abscedant et fugiant 
per invocationem nominis Domini nostri lesu Christi, et 
Spiritus sancti, qui venturus est iudicare* vivos et mortuos 
et omne saeculum per ignem. Per. 

' aqua V. * V. omits immundos which is restored from R. ' emissa 
R. * R. does not give the reading beyond iudicare ; but it agrees with V. 

in the inscrtion of et Sp, s. before ^i venturus est, which, like the donble end- 
ing in V., is probably dnc to an crror of somc carly scribe. 



T.yyrx. 

OmVTIONES IN AREA NOVA. 

Omnipotens sempiteme Deus, multiplica super nos mise- 
ricordiam tuam, et preces nostras benignus exaudi, ut in 
hac area ^ famuli tui /I/ius Spiritum tuum sanctum Para- 
clitum mittere digneris : et veniat speratae benedictionis 
ubertas, ut repleti de frugibus tuis in tuo nomine et in tua 
gratia laeti semper exultent. Per Dominum. 

Multiplica, Domine, super nos misericordiam tuam, et Pam. 470. 
preces nostras propitius exaudire dignare, sicut exaudisti 
famulum tuum r^em David,qui te in area hostias oiferendo 
placavit^iram avertit, indulgentiam impetravit Ita veniat, 
quaesumus, speratae benedictionis ubertas, ut repleti fru- 
gibus tuis de tua semper misericordia gloriemur. Per 
Dominum. y 

' in hac arca so V. (nngrammatically). * placuit V. ; TommAsi corrects 
as text, from Pam. 

U 



Digitized by CjOOQ lC 



a^O LIBER SACRAMENTORUM [III. Ixxx-lxxxiL 

liXXX. 

ITEM ORATIONES IN MONASTERIO. 

Pam. 440. Deus qui renuntiantibus saeculo mansionem paras in 
caelo, dilata sanctae huius congregationis habitaculum tem- 
porale caelestibus bonis, ut fratemitate teneant compagine* 
caritatis unanimiter' continentiae tuae^ praecepta custo- 
diant ; sobrii, simplices, et quieti, gratis sibi datam gratiam 
fuisse cognoscant; concordet illorum vita cum nomine, 

cf. ixxiii professio sentiatur in opere. Per. y 

^P^^' Suscipe, Domine, preces nostras, et muro custodiae tuae 

hoc sanctum ovile circumda ; ut omni adversitate depulsa, 
sit hoc semper domicilium incolumitatis et pacis. Per 
Dominum nostrum lesum Christum. y 

^ fraUmac UneatUur compagine Pam. ; V. as text, either fratemitate or 
compaginc being abL for acc. ^ unanimes Pam. . ' Pam. omits tuae. 

LXXXI. 743 

Oratio in domo ancillarum Dei. 

Ingredientes, Domine, in hunc ^ tabemaculum ancillamm 
tuanim tibi servientium, angelo tuo visitante custodias, 
et ab huius saeculi adversitatibus defendas. Dona eis pro- 
positum mentis, ut tibi exhibeant pudicitiam castitatis; 
adiuva contra vitia certantes, et victoriae sumant * coronam 
ad te pervenientes. Per. 

^ kunc so V., which treats tabemaculum as masculine also in Ixxvi supra. 
^ summa V. ; Tommasi corrects as text. 

LXXXII. 

Oratio pro renuntiantibus saeculo. 

Praesta, Domine, quaesumus, famulis tuis renuntiantibus 
secularibus pompis gratiae tuae ianuas aperiri^, qui, de- 
specto diabolo, confugiunt sub titulo Christi. lube venientes 
ad te sereno vultu suscipere, ne de eis inimicus valeat 
triumphare. Tribue eis brachium infatigabile auxilii tui ; 
mentes eomm fidei lorica circumda, ut felici muro vallati, 
mundum se gaudeant evasisse. Per. 

* aperirt V. 



Digitized by CjOOQ lC 



III. Ixxxiii, IxxxivJ ROMANAE ECCLESIAE. 291 

Lxxxin. 

Oratio pro eo qui prius* barbam tondet. 

Deus, cuius providentia ^ creatura omnis crementis" R. 
adulta* congaudet, propitius super hunc famulum tuum, ' ^'' 
iuvenili aetatis decore* laetantem, et florem primis au- 
spiciis attondentem, adesto : in omnibus tuae protectionis 
muniatur auxilium *^, aevo longiore provectus, et praesentis 
vitae praesidiis gaudcat et aeternis. Per Dominum nos- 
trum. y 

* pro his qui prius R. • prffvideniiam V. angrammatically; R. as tcxt. 

' crementes V. ; R. as text : thc word may be equivalent to incrementis^ or may 
be an crror for that word. * adalta R. " iuvefiilia aetatis dccorem 

V. ; R. as tcxt. • auxilium^ so V. R. (nngrammatically). 

LXXXIV. 

Orationes ad Matutinas. 

Gratias tibi agimus, Domine sancte, Pater omnipotcns, Gcrb. 241. 
aeterne Deus, qui nos transacto noctis spatio ^ ad matutinas ^' 
horas* perducere dignatus cs; quaesumus, ut dones® nobis i^^m. 472. 

,, - . . * - K Mcn. 203. 

diem hunc • sme peccato transire, quatenus ad vesperum ^ 

gratias rcferamus. Per. y 

744 »Exurgentes de cubilibus nostris®, auxilium gratiae tuae Gerb. 241. 

matutinis, Domine '', precibus imploramus ; ut discussis ^5^' * ' 

tenebris vitiorum, ambulare mereamur in luce virtutum. Pam. 473. 

Per Dominum. y 

Matutina supplicum vota, Domine, propitius intuere, et R. 

occulta® cordis nostri remedio tuae clarifica® pietatis ; ut^° Sacr.Gaii! 

desideria tenebrosa non teneant*^, quos lux caelestis ^- 

_- . -r» T^ . Pam. 472. 

grratiae ** reparavit. Per Dominum nostrum. y Men. 202. 

Te lucem veram, et lucis auctorem, Domine, depre- Gerb. 241. 
camur, ut digneris a nobis tenebras depellere vitiorum ", et ^l * * 
darificare nos luce virtutum. Per. y P^m. 473. 

Mcn. 202. 

Auge in nobis, Domine, quaesumus, fidem tuam, et Pam. 473. 

Spiritus sancti lucem in nobis semper ^* accende. Per. y ^"' ^^^' 

Deus, qui diem discernis a nocte ^^ actus nostros a tene- R. 

brarum distingfue caligine, ut semper quae sancta sunt mch. 20I 

meditantes, in tua iugiter laude vivamus. Per. y Leo°- 373- 

Emitte, quaesumus, Domine, lucem tuam in cordibus R. 

nostris, et mandatorum tuorum lucem perpetuam ^° ; ct in ^^.202!* 
via tua ambulantes nihil patiamur erroris ". Per. y 

u 2 



Digitized by CjOOQ lC 



Men. ao2. 



Men. aoa. 



2g2 UBER SACRAMENTORUM fllL Uxxv. 

Pam.473. Veritas tua, quaesumus, Domine, luceat in cordibus 
MeiL ao2. jjQg^yjg^ gj omnis falsitas destruatur inimici *^ Per. y 

Pam.473. Gratias agimus inenarrabili ^^ pietati tuae, omnipotens 

Mcii.ao3. Dgyg^ qyj j^Qg^ dcpulsa noctis caligine, ad diei huius 
principium perduxisti, et abiecta ignorantiae caecitate, ad 
cultum tui nominis atque scientiam revocasti: illabere^ 
sensibus nostris, omnipotens Pater, ut, in praeceptorum 
tuorum lumine gradientes, te ducem sequamur et principem. 
Per. y 

Pam. 473. Deus, qui tenebras ignorantiae verbi tui luce depellis, 
auge in cordibus nostris virtutem fidei, quam dedisti, ut 
ignis, quem gratia tua fecit accendi, nullis tentationibus 
possit extingui. Per. y 

Pam. 473. Sensibus nostris, quaesumus, Domine, lumen sanctum 
tuum benignus infunde, ut tibi semper simus devoti, cuius 
sapientia creati sumus, et providentia gubemamur. Per. y 

^ de transaetae nocHs sfaiio Gerb. ; dt transacic noctis spatio Pam. Men. ; V. 
Sacr. GaU. as tezt. ' ad matutinis horis V. ; Sacr. Gall. Gerb. Pam. Men. 

as tcxt ' donis V. ; Sacr. Gall. Gerb. Pam. Men. as text * kanc 

Sacr. Gall. ; Gerb. omits hunc\ V. Pam. Men. as text * Pam. Men. Gerb. 
insert et sttnper tibi ; V. Sacr. GalL as text • tuis Pam. * Sacr. 

GaU. omits Domine. " occultis V. R. Gerb. ; Sacr. Gall. Pam. Men. as 

text. • glorifica Gcrb. "• et Pam. " temat R. Gerb. " gratia 

V. ; R. Sacr. Gall. Gerb. Pam. Men. as tezt ^' digneris nobis tenebras 

repellere peccatorum Sacr. Gall. " semper in nobis Pam. ** et noctem 

Leon. ; ac noctem Gerb. ; ac nocte R. ; V. Men. as text '• luceperpetua 

V. R. ; Gerb. as text ; Men. has ut mandatorum tuorum lege percepta, in via ; 
R. has ut for et. " errorem V. ; R. Gcrb. Men. as text " inimici 

destruetur Men. ^' inenarrabile V.; Tommasi reads inenarrabiles ; 

enarrabiti Pam. ; Men. as text ^ in labe V. 

IiXXXV. 745 

Orationes ad vesperum. 

Sacr. Gall. Omnipotens sempiteme Deus, vespere, et mane ^, et 
Ge^b. 242. ^eridie, maiestaten» tuam supplidter deprecamur, ut ex- 
Pam. 474. pulsis de cordibus nostris peccatorum tenebris, ad veram 

lucem, quae Christus est, nos facias pervenire. Per Dominum 

nostrum. y 
Sacr. GaU. Deus, qui illuminas noctem, et lumen post tenebras facis, 
Pto. 474. concede nobis ut hanc noctem sine impedimento Satanae 
Men. 201. transeamus, atque ^ matutinis horis ad altare tuum recur- 

rentes, tibi Deo gratias referamus. Per Dominum. y 
Sacr. GaU. Illumina, quaesumus, Domine, tenebras nostras, et totius 
GCTb. 242. ^^ctis insidias ^ repelle propitius. Pcn y 

Men. 201. 



Digitized by CjOOQ lC 



III. Ixxxvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 293 

Tuus est * dies, Domine, et tua est nox ; concede solem R. 
iustitiae*^ permanere incordibus nostris ad repellendas tene- ^' 
bras cogitationum ^ iniquarunL Per Dominum. v ^^ , - ^™* ^73- 

o ^ f Gerb. 242. Men. 201. 

Vespertinae laudis officia persolventes, clementiam tuam, Sacr. GaiL 
Domine, humili prece deposcimus "^, ut nocturni insidiatoris ^j^ 
fraudes ®, te protegente, vincamus ^. Per. y ^»™- 474- Men. aoo. 

Propitiare, Domine, vespertinis supplicationibus nostris, et Sacr. Gall. 
fac nos sine uUo reatu matutinis tibi laudibus praesentari^^ ^l^ ^^^^ 
Per Dominum nostrum. y l**™» 474- Mcn. aoo. 

Oriatur ^^, Domine, nascentibus tenebris, aurora iustitiae, r. 
ut peracto die^^ tibi suppliciter gratias agentes etiam p^"^^^' 
mane^^ respicias vota solventes. Per. y Men. aoi. 

Gratias tibi agimus ^*, Domine, custoditi ** per diem : Gerb. 242. 
gratias tibi exsolvimus ^®, custodiendi per noctem : reprae- ^^ J^J' 
senta nos, quaesumus, Domine, matutinis horis incolumes, 
ut nos omni tempore habeas laudatores. Per. y 

^ Gerb. omits et mane. * Sacr. Gall. inserts ad. ' Men. inserts 

tu\ Gerb. inserts iu a ndbis, * Pam. omits est. * Sacr. Gail. inserts 

tuae, * cogitationum tenebras Sacr. GalL * poscimus Sacr. Gall. 

■ noctumis insidiatoris fraude V. ; Sacr. Gall. Gerb. Fam. Men. as text. 
» tntemus Sacr. Gall. *• matutinis tidi laudes praesentare V. ; matutinis 

tiH laudibus repraesentari Sacr. Gall. ; Pam. Men. as text. ^ Men. inserts 
in nobis ; Pam. omits Domine, " diei V. R. ^ Gerb. Pam. Men. 

insert dignanter\ Pam. has dignanter recipias, ^* agemus V. ; Gerb. Pam. 

Men. as tezt. ^^ custodisti V. ; Gerb. Pam. Men. as text. ^* exsol- 

vimur V. 

T.XXXVI. 

Orationes ante cibum. 
Refice nos, Domine, donis tuis, et opulentiae tuae largitate Pam. 467. 
sustenta. Per. y ^^'' ^* 

Reficiamur ^, Domine, de donis et datis tuis, et tua bene- 
dictione satiemur. Per. 

Protege nos, Domine Deus noster, et fragilitati nostrae Leofr. 7. 
necessariam praebe substantiam. Per. 
746 # Benedic, Domine, dona tua, quae de tua lai^itate sumus Pam. 468. 

^ . Ti Leofr. 7. 

sumptun. Per. y 

Deus, qui nos ad delicias spiritales semper invitas, da Leofr. 7. 
benedictionem super dona tua, ut ea quae in tuo nomine 
sunt edenda, sanctificata percipere mereamur. Per. 

Tua nos, Domine, dona reficiant, et tua gratia consoktur. Leofr. 7. 
Per Dominum nostrum. 

^ Reficiamus V. 



Digitized by CjOOQ lC 



294 LIBER SACRAMENTORUM [III. Ixxxvii-lxxxix. 

LXXXVII. 

Orationes post cibos. 

Pam. 468. Satiati, Domine, opulentiae tuae donis, tibi gratias 
agimus pro his quae, te larg^ente, suscepimus, obsecrantes 
misericordiam tuam, ut quod ^ corporibus nostris necessa- 
rium fuit, mentibus non sit onerosum. Per. y 

Pam; 468. Satiati sumus ^ Domine, de tuis donis ac datis : reple 
nos de tua misericordia, qui es' benedictus, qui cum* Patre 
et Spiritu sancto vivis et regnas Deus per omnia saecula 
saeculorum. y 

' quid V. ; Pam. as text. ' Satiasti nos Pam. ' guia tu es Pam. 

* Pam. inseits Deo. 

Lxxzvm. 

Oratio ad fruges novas benedicendas. 

R. Benedic, Domine, hos fructus noVo^ uvae sive fabae, quos 

Sm. 46r *"» Domine, per rorem caeli et inundantiam pluviarum, et 

Men. 234. tempora serena atque trianquilla ad maturitatem perducere 

digfnatus es, ad percipiendum nobis cum gratiarum actione, 

in nomine Domini nostri lesu Christi. Per quem^ haec 

omnia, Domine, semper bona. y. 

Item alia. 
R. Oramus^ pietatem tuam, omnipotens Deus, ut has 

^ primitias creaturae tuae, quas aeris et pluviae tempera- 
mento nutrire dignatus es, benedictionis tuae imbre per- 
fundas, et fructus terrae tuae usque ad maturitatem per- 
ducas, tribuasque^ populo tuo de tuis muneribus tibi semper 
gratias agere, ut a fertilitate terrae esurientium animas 
bonis affluentibus repleas, et egenus et pauper laudent 
nomen gloriae tuae. Per. 

^ Instead of the concluding clanse of the Canon (indicated by V. R.) Pam. 
Men. have Qui tecum. ' Oremus V. ; R. as text ' tribttas quoque R. 

LXXXIX. 747 

Benedictio pomorum. 
R. Te deprecamur, omnipotens Deus, ut benedicas hunc 



Gerb. 308. 



fructum novorum pomorum : ut qui esu interdictae arboris 
lctalis pomi in protoparente iusta funeris sententia ^ multati 



Digitized by CjOOQ lC 



III. xc, xci.] ROMANAE ECCLESIAE. 295 

sumus, per illustrationem ^ unici Filii tui Redemptoris, Dei 
ac Domini nostri lesu Christi, et Spiritus sancti benedic- 
tione ^y sanctificata omnia atque benedicta, depulsis atque 
abiectis vetusti hostis atque primi facinoris incentoris* 
insidiis, salubriter ex huius diei anniversaria solemnitate 
diversis terrae edendis germinibus sumamus. Qui vivis et 
regnas in unitate. 

* iustae funtris senteniiae V. ; iuste funeris sententia R. * illustra- 
tione V. ; R. as text. ' benedictume, so V. R., perhaps migrammatically. 
* intentoris V. 

XO. 

Benedictio arboris. 

Deus qui hanc arboris poma^ tua iussione et providentia R. 
progenitam [esse voluisti ^, nunc etiam eadem benedicere ^ ■ 3® • 
et sanctificare digneris precamur; ut quicumque ex ea 
sumpserint, incolumes esse valeant. Per. 

* pumma V. ; R. as tcxt The word is apparently treated in the benediction 
both in R. and V. as a feminine aingular {hanc , , .ex ea), and also as a nenter 
plural (eadem). ^ V. omits esse voluisti. 

XCI. 

Orationes post obitum hominis. 

Pio recordationis affectu, fratres carissimi, commemora- b. 
tionem faciamus^ cari nostri Illius^^ quem Dominus de ^^^'^^^ 
tentationibus huius ^ saeculi assumpsit, obsecrantes ^niseri- 951- 
cordiam * Dei nostri, ut ipse ei tribuere dignetur placitam 
et quietam mansionem^ remittat omnes lubricae temeri- 
tatis offensas, ut concessa venia plenae indulgentiae ®, quid- 
quid in hoc saeculo proprius error attulit "^ totum ineffabili 
pietate ac benignitate sua compenset ^. Per^. y 

Diri vulneris novitate perculsi, et quodammodo cordibus Leofr. 201. 
sauciati, misericordiam tuam, mundi redemptor, fiebilibus 
vocibus imploramus, ut cari nostri Illius animam ad te 
datorem proprium ^® revertentem blande leniterque " sus- 
cipias, et si quas illa ex hac camali commoratione ^^ con- 
traxit maculas ^^ tu, Deus, inolita bonitate clementer deleas, 
748 pie indul*geas, oblivioni in perpetuum tradas, atque hanc^* 
eandem laudes tibi cum ceteris reddituram, et ad corpus 
quandoque reversuram, sanctorum tuorum coetibus aggre- 
gari '''' praecipias. Pcr Dominum. 



Digitized by CjOOQ lC 



296 UBER SACRAMENTORUM [III. xd. 

R. Tu nobis, Domine, auxilium praestare digneris, tu opem ^*, 

Lrofr.Vs^". ^ misericordiam largiaris ^*' ; spiritum etiam^* famuli tui 
Sacr. GalL IlUus ** ac ^ cari nostri, vinculis ^^ corporalibus liberatum ^, 
in pace sanctorum tuorum ^ recipias ; uti ^* locum poenalem, 
et gehennae ig^em, flammamque tartari in regione viven- 
tium evadat Per eum ^ qui tecum vivit et r^nat Deus in 
unitate Spiritus sancti, per. 

Leofr. 199. Suscipe, Domine, animam servi tui Hlitis ^® ad te rever- 
tentem de Aegypti partibus [et] *• proflciscentem ad te. 
Emitte jingelos tuos sanctos in obviam illius^, et viam 
iustitiae demonstra ei. Aperi ei portas iustitiae, et repelle 
ab ea principes tenebrarum: agnosce depositum fidele 
quod tuum est. Suscipe ^, Domine, creaturam tuam, non 
ex diis alienis creatam, sed a te Deo solo ^ vero et vivo, 
quia non est Deus practer te solum ^^, et non est secundum 
opera tua. Laetifica, Domine, animam servi tui lUiiis " : 
darifica, Domine, famulum tuum ^^ : ne memineris iniqui- 
tatum eius antiquarum et ebrietatum, quas^' suscitavit furor 
mali ^ desiderii : licet enim peccavit^*, Patrem et Filium et 
Spiritum sanctum tamen*'** non negavit, sed credidit, et 
zdum Dei habuit, et Deum fecisse onmia^ adoravit. 
[Per3«.] 

R- Suscipe, Domine, animam servi tui Illius ^® revertentem 

ad te : vestem caelestem indue eara, et lava eam sanctum 
fontem ^ vitae aeternae ; ut ^ inter gaudentes gaudeat, et 
inter sapientes sapiat, et inter martyres coronatos ^® con- 
sideat, et inter patriarchas et prophetas proficiat, et inter 
apostolos Christum sequi studeat, et inter angelos et 
archangelos claritatem Dei pervideat ^*^, et inter Paradisi 
rutilos lapides gaudium possideat, et notitiam myste- 
riorura *' agnoscat, et inter cherubin et seraphin claritatem 
Dei inveniat, et inter viginti quatuor seniores cantica canti- 
corum audiat, et inter lavantes stolas in fonte luminis 
vestem lavet, et inter pulsantes pulsans ^^, portas caelestis 
Hierusalem • apertas *^ reperiat, et inter videntes Deum 749 
facie ad faciem videat, et inter audientes auditu caelesti 
caelestem sonum exaudiat^^. Suscipe, Domine, servum 
tuum Illum ^^ in aeternum ^ habitaculum, et da ei requiem 
et regnum, id est, Hierusalem caelestem ; ut *^ in sinibus 
patriarcharum nostrorum ^^ id est, Abraham, Isaac et lacob, 



Digitized by CjOOQ lC 



III. xcL] ROMANAE ECCLESIAE. 297 

coUocare digneris ; et habeat partem in prima resurrectione, 
et inter sui^entes resurgat, et inter suscipientes corpora in 
die resurrectionis corpus *^ suscipiat, et cum benedictis ad 
dexteram Dei Patris venientibus veniat, et inter possidentes 
vitam aetemam possideat. Per Dominum. 

Antiqui memores^^ chirographi, fratres carissimi '^^ quo R. 
primi hominis peccato et corruptioni ** addicta est humana gacr. Gall. 
conditio, sub cuius lege^^sibi unusquisque formidat, quod 953- 
aliis accidisse videat^, omnipotentis Dei misericordiam 
deprecemur pro spiritu^ cari nostri IlUus^ cuius hodie 
depositio celebratur *^, ut eum in aeternam requfem sus- 
cipiat, et beata resurrectione ^'^ repraesentet. Per. 

Deus, qui iustis supplicationibus [semper] " praesto es ®®, R. 
qui pia vota dignaris intueri, da famulo tuo lUi *®, cuius ®* ^J^^oiii* 
depositionis hodie^^ officia pia ^' praestamus, cum sanctis 953* 
atque electis ^ tuis beati muneris portionem. Per Domi- ' ^* 
num. y 

Dic cap[itulum] In memoria aetema. 

lUm oraiiones antequam ad sepulcrum deferatur. 

Deum ludicem universitatis, Deum caelestium et terres- R. b. 
trium et infemorum Dominum ®^ deprecemur ®® pro spiritu Leofr. 200I 
cari nostri lUius^ uti eum Dominus *' in requiem ®® collocare 
dignetur, et in parte ^^ primae resurrectionis resuscitet. Per 
Dominum nostmm''^. 

Te, Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme Deus, Leofr.aoi. 
supplices deprecamur pro spiritu famuli tui''^ lUius^ quem oku^^si. 
ab originibus huius saeculi ad te arcessiri ''^ praecepisti, ut 
digneris, Domine, dare ei locum lucidum, locum refrigerii 
et quietis. Liceat ei transire portas infernorum et vias^* 
tenebrarum, maneatque in mansionibus sanctomm, et in 
luce sancta, quam olim Abrahae promisisti et semini eius : 
750 nuUam laesionem sustineat anima''* eius, sed quum • magnus 
dies ille^* resurrectionis ac remunerationis advenerit, re- 
suscitare eumdigneris, Domine, una cum sanctis et electis '^® 
tuis: dones ei^ delicta atque peccata usque ad novis- 
simum^^ quadrantem, tecumque immortalitatis vitam et 
regnum consequatur aetemum. Per Dominum nostrum. 

Omnipotentis Dei misericordiam, dilectissimi fratres^^, R- b. 
deprecemur®*^, cuius iudicio aut nascimur aut finimur, ut UofrjTO. 



Digitized by CjOOQ lC 



29» UBER SACRAMENTORUM [III. xci. 

animam ^^ fratris nostri Illius quem Domini pietas de in- 

colatu mundi huius transire praecepit, requies aeterna 

suscipiat, et eam beata'^ resurrectione praesentet®* et in 

sinibus Abrahae et Isaac et lacob collocare dignetur. 

Per^^ 

R.B. Deus, qui universorum creator et conditor es®*, qui®* 

S^^GalL quum sis tuorum beatitudo sanctorum^*, praesta nobis 

949* petentibus, ut animam^'' fratris nostri IUius, corporis 

nexibus absolutam ^*', in prima^® resurrectione facias prae- 

sentari ®®. Per. 

Item oraiiones ad sepulcrum^ priusqtmm sepeliatur. 
Leofr. 30I. Oremus, fratres carissimi®^, pro anima*^ cari nostri Illiusy 
quem Dominus de laqueo huius saeculi liberare dignatus 
est, cuius corpusculum hodie sepulturae traditur, ut eum 
Domini pietas inter sanctos et electos suos, id est in sinu 
Abrahae, Isaac, et lacob, collocare dignetur, et partem 
habeat in prima resurrectione, quam facturus est, orantibus 
sanctis ^^. Per Dominum nostrum. y 

Leofr. 201. Opus misericordiae tuae est, Pater omnipotens, aeteme 
Deus, rogare ®^ pro aliis, qui nobis non sufficimus : suscipe, 
Domine, animam servi tui Illius revertentem ad te. Adsit 
ei angelus testamenti tui Michael. Libera eam, Domine, de 
principibus tenebrarum, et de locis poenarum, ne iam 
ullis®* primae nativitatis vel ignorantiae confundatur 
erroribus : agnoscatur a tuis, et misericordia bonitatis tuae 
ad locum refrigerii et quietis in sinu transferatur Abrahae. 
Per Dominum nostrum. 

Redemptor animarum Deus, aeternitatem concede de- 
functis, neque vacuari passionis triumphum mundi morte 
patiaris, qui cum Patre et Spiritu sancto vivis et regnas in 
saecula saeculorum. 

Item orationes post sepulturam. 75 1 

R. Debitum humani corporis sepeliendi officium fidelium 

Leofr aof ^^^^ complentes, Deum, cui omnia vivunt, fideliter depre- 
cemur, ut hoc corpus ^^ a nobis in infirmitate sepultum, in 
virtute et ordine sanctorum resuscitet, et eius animam ^^ 
sanctis et fidelibus iubeat aggregari ; cuique in iudicio 
misericordiam tribuat ; quemque morte redcmptum, debitis 
solutum, Patri rcconciliatum, boni Pastoris humeris rcpor- 



Digitized by CjOOQ lC 



III. xci.] ROMANAE ECCLESIAE. 299 

tatum*'', in comitatu*® aeterni regis perenni gaudio et 
sanctorum consortio perfrui concedas**. Per Dominum 
nostrum. 

Omnipotens aeterne ^^^ Deus, qui humano corpori a te Leofr. aoa. 
ipso animam inspirare dignatus es, dum, te iubente, pulvis 
pulveri rursus reddkur, tu imaginem tuam '^^^ cum sanctis 
et electis tuis aeternis sedibus praecipias sociari. Per 
Dominum nostrum. 

Obsequiis autem rite celebratis, membris ex feretro MS.Magd. 
depositis ^®^ tumulo ex more composito, post Israelis 
exitu '^^^ ex Aegypto, deprecemur clementiam Dei Patris pro 
anima ^^* cari nostri Illiiis^ quem Dominus de laqueo huius 
mundi liberavit lugubris letali, cuius posse ^^* ubique est, et 
potestas innumerabilis, habens divitias spiritales. Animae 
huius^^^ subveniat sublimis Dominus, ut ardore careat 
aeterni ignis, adeptura*°® perpetui regni refugium^®''. Coram 
suo rege gratificet^^^ in gaudio genitali, in sublimi solio 
patrum praeelectorum, in medio [iustorum, in] ^^^ splen- 
doribus sanctorum, in sede maiestatis, magno in lumine, in 
r^ione, in regno vivorum ^*®. Per. 

Commendatio animae. 

Commendamus tibi, Domine, animam fratris nostri Hliusi Leofr. 203. 
precamur, propter ^^* quam ad terras tua pietate descen- 
deras, patriarcharum tuoaim sinibus insinuare non renuas, 
sed miserere*^^: migranti in tuo nomine de hac instabili 
et tam incerta sempiternam illam vitam ac laetitiam in 
caelestibus praesta, Salvator mundi, qui cum Patre vivis 
dominator, et regnas Deus> in unitate Spiritus sancti in 
saecula. 

752 Item alia. 

Deus, apud quem omnia morientia vivunt, cui non Gerb. 313. 
pereunt moriendo corpora nostra sed mutantur in melius, ^- ^' 
te supplices deprecamur, ut suscipi iubeas animam famuli 
tui lilius per manus sanctorum angelorum deducendam in 
sinum amici ^^® tui patriarchae Abrahae, resuscitandam in 
die novissimo ^^* magni iudicii ; et [si] ^^^ quid de regione 
mortali tibi contrarium contraxit, fallente diabolo, tua 
pietate ablue indulgendo. Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



300 LIBER SACRAMENTORUM [III. xci. 

* facimus B. Leofr. ; V. Sacr. Gall. at tcxt. » cari nostro Illo V. 

' Sacr. Gall. omits huius, * B. inserts tuam vtL ^ vitcun (for 

mausumim) B. ; Leofr. iDserts ei after mansiomm, * plenae indulgeniiae 

venia Sacr. GalL * saeculo preprio reatu deliquU B. Leofr. ; V. Sacr. 

GalL as text • deleat et abstergai (for compenset) B. Leofr. ; Sacr. Gall. 

has indulgeai, * Leofr. gives the ending Quod ipse praistare dignetur &c.; 
B. has F^aest. \ Sacr. Gall. giTcs no tenmnation. ^ proprium ad te 

datorem Leofr. " levitorque Leofr. " ui si qua ex cartudi coniagiono 

Leofr. " maculam Leofr. " Leofr. omits hanc, " adgregare V. 

^* R. insertsy^or; Sacr. Gall. has tu per misericordiam (oroitting opem tu), 
'^ Leofr. inserts «/. ^* animamquoque (iox spiriium etiam) Sacr. Gall. 

" y/Zf V. "> Leofr. omiti aci Sacr. Gall. omits ac cari nostri, ; R. has 

famuli tui ei cari nostri I/I, ** a vinculis Sacr. Gall. " liberaiam 

Sacr. GalL " R. Leofr. omit tuorum, ^ ut kic (for m^) Leofr. ; 

Sacr. GalL has recipias, ei gekennae ignis tvadat (so ending) ; V. R. as text. 
** Qui mvis Leofr. "• V. omits et, " in obviam ei Leofr. •■ Leofr. 
omits the words dcposiium . . . suscipe, V. hsA/tdelem iot JicUle, probably 
by an error of the scribe. * Leofr. omits solo, ** Leofr. 

omits soium and adds Domine, ^ Leofr. omiu clarifica . . . tuunu 

*• ebrietaiem quae V. ; Leofr. as text. •■ maie V. ^ Leofr. places 

tamen before Patrem, *• ^ia omniafecit {iotfecisse omnia) Leofr. ; V. as 

text. " Leofr. adds Per, which is omitted in V. ^ sanciofontem R. ; 

V. as text (uDgrammatically). ^ efSL * coronaia R. ^ semper 

videai R. ^ ministeriorum R. ** depuisam R. •* c^tas 

caelestis Hierusaiem Gerb. ** audienies audtium caelestisonum audiai R. 

^ /i/M«f V. <• R. inserU f n honum, •' R. inserU «mi». ^ R. 

omiU nostrorum, ^ R. inserU fVfMV. •• memoreris Cfor memores) R. 

•^ dilectissimi Sacr. GaU. » corrupiione Sacr. Gall. ; V. R. as text 

" Sacr. GalL inserU k/. ** ^tMcf cUia investigavit videcUque Sacr. GalL 

•* anima Sacr. Gall. •• deposiiionem celebramus Sacr. GalL " beaiae 

resurrectioni Sacr. GalL ^ V. omiu semper, which is restored fr^m R. 

Sacr. GalL Leofr. » ades Sacr. Gall. • Illius V. ; Sacr. GalL has 

animae famoli tui III, ^ V. inserU diem^ perhaps for dieiy bnt more 

probably by confrision with another form; Sacr. Gall. has transiius for 
deposiiionis. •• R. omiU hodie ; Leofr. has die. •• R. Sacr. GalL 

Leofr. omit pia ; Leofr. h^s peragimus for praesiamus, •• sanctis et electis 

(om. /f«^) R. Leofr. ; V. Sacr. Gall. as tezt. •• Deum B. ; Leofr. omiU 

Dominum. •• deprecamur R. "^ R. omiu Dominus ; B. has 

/iif/aj Domini, •• requie B. •• partem R. ; V. B. Leofr. as text. 

^** B. has the ending Qui venturus est, '^ anima cari nostri Sacr. Gall. ; 

V. Leofr. as texL " arcessire V. ; accersiri Leofr. ; Sacr. (Jall. has ^m 

ab hoc saeculo ad te arcessiri iussisti, and from this point vaiies a good deal 
from the readings of V. Leofr. ^' poenas Leofr. ; vics V. Sacr. Gall. 

^^ spiritus Leofr. ^^ f//? ^fW Leofr. ^ sanctis acfidelibus Leofr. 

^ <&i<sar m' Leofr. " ncvissimam V. ; Leofr. has fif novissimum, ^* R. 
Leofr. B. omit dilectissimi fratres, ^ imploramus B. ; deprecamur R. 

•^ spiriium R. Leofr. "^ «^ fffm A«a/a B. Leofr. ; ei eum in beaia R. 

•• repraeseniet R. b. Leofr. •* Z^^mj universorum creator et cotuiiior R. ; ' 

Deus qui universorum es creaior et condiior b. Leofr. ; V. Sacr. Gall. as text. 
•* Sacr. GalL omite qui\ V. R. B. Leofr. as text (migrammatically). •• sis 

sanctorum hectiitudo B. ^ spiritum , , . absoluium R. Leofr. B., and per- 

haps the original of Sacr. GalL which varies the latter pait of the CoUect, bnt 
retains abso/utum in agreement with depositionem. •• B. omiu prinui, 

* repraeseniari Gerb. ; but R. as text. •* Leofr. inseru Deum omnu 

potentem, "^ spiritu Ledfr. •■ orantibus nobis Leofr. •• rogcuri 

Leofr. ; V. as text. ^ ne famtUus tuus li/, (for ne iam u/iis) Leofr. 

•* Leofr. inserts cari nostri 11/. •• spiritum R, Leofr. ; Leofr. inseits 

cum, " R. inserU Spiriium sanctum protecium. •• R. inserts ei, 

•• concedcUur R. Leofr. *»* sempiteme Leofr. ^ Leofr. insexU una, 

^^ This bidding prayer is not in R. Gerb. Leofr. or Sacr. GalL It appeaxs in 
an English Pontifical of about the year 1 200, now in the library of Magd. 
ColL Oxford (MS. Magd. 226), where it begins Exequiis rite ce/ebratis, mem- 
brisque feretro depositis, "• post Israe/ exitum MS. Ma^d. ; V. as text 

(ungrammatically). *•* spiriiu MS. Magd. *"* cuttpie possis V. ; 

MS. Magd. as text. ^^ Spiritui huic , . . adepturus MS. Magd, "' re- 



Digitized by CjOOQ lC 



III. xcii.] ROMANAE ECCLESIAE. 301 

frigerium MS. Magd. **• Coram rege suo grcUificetur MS. Magd. ; V. as 

text ; ^T\tscp& gnUtficet is eqnivalent to gratias agai, ** V. omits iustarum, 
in, which is restored from MS. Magd. ^"* in sede maiestatis magnaey in 

lumine regionis tfiwrum MS. Magd. ; V. as text. "^ precamurque ut 

fro^er Leofr. "* non renuas, miscrere qui vivis et regnas &c. Leofr. 

^" sinu inimici R. "* novissimi R. ^ V. omits si; the kindred 

Collect in B. has et quicguid; R. as text 



XCII. 

ITEM MlSSA PRO DEFUNCTO SaCERDOTE. 

Deus, [qui] ^ inter apostolicos sacerdotes famulum tuum R. 
Illum pontificali^ fecisti dignitate^ vigere, praesta, quae- moi. 2^1 ^ 
sumus, ut eorum quoque et ^ perpetuo aggregetur consortio. ^f. Leon. 
Per. ^^^- 

Preces npstras, quaesumus, Domine, quas in famuli tui R. 
I//ius depositione deferimus, propitiatus exaudi ; ut qui ®' • 3» • 
nomini tuo ministerium fidele^ dependit, perpetua sanctorum 
societate laetetur. Per. 

Seoreta. 

Suscipe, quaesumus, Domine, pro anima famuli et sacer- R. 
dotistui I//ius quas offerimus hostias®; ut cui pontificale ^[^.2^^* 
donasti meritum, dones et praemium. Per. Lcon. 454. 

xciii in/ra. 

Infra aotionem. 
Hanc igitur oblationem®, quam tibi pro depositione R. 
famuli"^ et sacerdotis tui I//ius deferimus, quaesumus, ^**^*3i7. 
Domine, placatus ® intende : pro quo ® maiestati tuae sup- 
plices fundimus preces, ut eum in numero tibi placentium 
censeri facias sacerdotum. Per. 

FostoommuxL 

Propitiare, Domine, supplicationibus nostris, et animam R. 
famuli tui I//ius episcopi in vivorum regione aetemis gaudiis ^®'^' ^'^* 
iube associari ^^ Per. 

^ V. omits qui which is restored from R. Men. Leon. ' pontificale . . . 

dignitaiem V. ; R. Men. as text ; Leon. has/ecisti vigere pontificem. ' Men. 
omits et ; V. R. as text. ^ /ideli V. ; R. has mysterium/iaeli, ^ Suscipe 
Domine quaesumus hostias pro anima /amuli tui {/ii.) episcopi (Jamuli et 
sacerdotis tui Men.), Leon. Men. ; V. R. as text ' R. inserts Domine, 

' R. inserts/«>. ' R. om\i% placatus, • qua V. *" iubeas 

sociare V. ; iube assodare R. 



Digitized by CjOOQ lC 



3oa LIBER SACRAMENTORUM [III. xciii, xdv. 

XCni. 753 

ITEM ALIA PRO SACERDOTE. 

R. Praesta, quaesumus, Domine, ut anima famuli tui lUius 

!^. aV/. episcopi, quam in hoc saeculo commorantem sacris mu- 
Leon. 454. neribus decorasti, ^caelesti sede gloriosa semper exultct 

Per Dominum nostrum. y 
R. Deus, cuius misericordiae non est numerus, suscipe pro 

^ ^'^' anima famuli tui Illius episcopi preces nostras, et lucis 
ei laetitiaeque in regione sanctorum tuorum socictatcm^ 
concede. Per. 

Seoreta. 

R. Suscipe, Domine, quaesumus, hostias pro anima famuli 

M^ai^* tui Illius episcopi : ut cui pontificale donasti meritum ^ 
Leon. 454. dones et praemium ^. Per. 

xcii supra, 

Infira aotionem. 

R. Hanc igitur oblationem servitutis nostrae, quam tibi 

• 317- offerimus pro anima* famuli tui lUius episcopi, quaesumus, 

Domine, placatus accipias, et cum praesulibus apostolicae 

dignitatis, quorum est secutus officium, habere tribuas sem- 

piternae beatitudinis portionem : diesque nostros. 

Fofltoommun. 
R. Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut animam ^ famuli 

Men! aVs. ^"^ lUius episcopi in congregatione iustorum aetemae beati- 
tudinis iubeas esse consortem. Per Dominum nostrum. 

* R. Leon. insert in ; V. Men. as text. * societate V. ; R. as text • V. 
and R. agxee in transposing meritu/n and praemium : bnt Men. I.eon. and tbe 
similar stcreta in the Missa immediately preceding seem to jostify the reading 
of the text. ^ R. omixspro anima, ^ anima V. R. (nngrammaticaUy 

for animam which is the reading of Men.). 

XCIV. 
ITEM ALIA PRO SACERDOTE SIVE ABBATE. 

R. Deus, qui famulum tuum lUum sacerdotem atque abbatem 

^^ * ^' * et sanctificasti ^ unctionem misericordiae tuae*, et assump- 

sisti consummatione felici, suscipe propitius preces nostras, 

et praesta ut sicut ille ^ tecum est meritis, ita a nobis non 

recedat exemplis. Per Dominum. 

[Gerb. 318 Omnipotens sempiteme Deus, maiestatem tuam supplices 

^•1 exoramus, ut famulo tuo lUi abbati atque sacerdoti *, quem 



Digitized by CjOOQ lC 



III. xcv.] ROMANAE ECCLESIAE. 303 

in requiem tuam vocare dignatus es, dones sedem honori- 
764 ficatam, et fructum beati*tudinis sempiternae ; ut ea, quae 
in oculis nostris docuit et gessit, non iudicium nobis pariant^ 
sed profectum attribuant •, ut pro "^ quo nunc in te gaudemus 
in terris, cum eodem apud te exultare mereamur in caelis. 
Per. 

Seoreta. 

Concede, quaesumus, omnipotens Deus, ut anima famuli R. 
tui Illius abbatis atque sacerdotis per haec sancta mysteria * ^^^* 
in tuo conspectu semper clara consistat, quae^ fideliter 
ministravit. Per. 

Infra actionem. 

Hanc igitur oblationem ^, quam tibi pro anima famuli tui r. 
Illitis abbatis atque sacerdotis offerimus, quaesu mus, Domine, ^^^^^ ^' 
placatus intende ; pro qua maiestati tuae supplices fundimus infra. 
preces, ut eam in numero sanctorum tuorum [tibi] ^^ pla- 
centium facias dignanter ascribi : diesque nostros ^^ 

Fostoommun. 
Prosit, quaesumus, Domine, animae famuli tui Illitis R. 
sacerdotis misericordiae tuae implorata clementia ^^ ; ut ^^' ^^^* 
eius, in quo speravit et credidit, aeternum accipiat, te 
miserante, consortium. Per Dominum. 

^ sanctificas V. ; R. as text ' vocatiofu misericordiae R. ; V. as text 

(ungrammatically). ' illius V. ; R. as text * etfamuh tuo Illo 

abbate aique sacerdote V. ; ut famulo et sacerdoH tuo N. atque addati Gerb. 
» /fareai V. • aitribuat V. "^ perW. • Gerb. inserts tiln : but 

V. R. as text • R. inserts Domine. ^ tiH, omitted by V. is restored 

from R. ^^ R. makes no mention of the clanse dicsque nostros, but adds 

Quam oblationem. '• inplorata clementiat tuae R. 



xcv. 

Orationes ad missa* in natale^ sanctorum sive 
agenda^ mortuorum. 

Beati martyris tui Illius, Domine, quaesumus, interces- R. 
sione nos protege, et animam ^ famuli tui Illitts sacerdotis ^ ^ Leon? 
sanctorum tuorum iunge consortiis. Per. 453- 

Adiuva nos, Domine Deus noster, beati Illius precibus R. 
exoratus, et animam * famuli tui Illius sacerdotis ^ in beati- i^^^ ^^^' 
tudinis sempitemae luce constitue. Per. 



Digitized by CjOOQ lC 



304 UBER SACRAMENTORUM [III. kcvi. 

SecTBtft. 
^ Suscipe, quaesumus, Domine, hostias placationis et 

laudis, quas tibi in honore sancti martyris tui Illius nomini 
tuo consecrandas deferimus, et pro requie famuli tui lUius 
sacerdotis tibi suppliciter immolamus. Per. 

Infra aotionam. 755 

R. Hanc igitur oblationem, quam tibi in honore sancti 

cf. xdv '^' martyris tui lUiuSy vel pro requie famuh' tui lUius sacerdotis 

infra. ofTerimus, quaesumus, Domine, placatus intende ; pro qua* 

maiestati tuae supplices fundimus preces, ut eam^ in 

numero sanctorum tibi placentium facias dignanter adscribi. 

Quam oblationem. 

Fostcommim. 

R* Ascendant ad te, Domine, preces nostras® et anima® 

cfrzcvii famuli tui lUius gaudia aetemasuscipiant ® ; ut quem fedsti 
infra, adoptionis ^ participem, iubeas hereditatis tuae esse con- 
sortem. Per Dominum. 

^ Missa . . . nataU . . . agenda, so V. angrafnmatically. ' amma V. ; 

animas R. ; Leon. as text ' Leon. has episcopi for sactrdotis. ^ anima 
V. : R. Leon. as tezt ' qua . . . eam, to both V. and R. (as thoa^h 

anima had stood in the plaoe of reguie in the antecedent clanse, as in zciv 
suprd), * nostras . . . anima . . . susHpiatU, so both V. (here and in 

zcvii infrcC) and R. "^ adoptionem V. here ; bnt R. and V. in zcvii it^ra 

astext 

XOVI. 

MlSSA PRO DEFUNCTI NUPER BAPTIZATI K 

R. Deus^ qui ad caeleste r^^um non nisi renatis per aquam 

p^'^gg^ et Spiritum sanctum pandis introitum, multiplica super 
animam famuli tui lUius misericordiam tuam : et cui 
donasti celerem et incontaminatum transitum post baptismi 
sacramentum, da ei et^ aetemorum plenitudinem gau- 
diorum, Per. y 

Deusj qui omne meritum vocatorum donis tuae bonitatis 
anticipas, propitiare animae famuli tui lUius^ quem^ in 
finem * istius vitae regenerationis unda mundavit ; et quem 
fecisti non timere de culpa, fac gaudere de gratia. Per. 

Seoreta. 

R. Propitiare, Domine, supplicationibus nostris pro anima 

^- 3*g' famuli tui lUius, pro qua tibi offerimus sacrificium laudis, 

ut eam sanctorum tuorum [coetibus] ^ consociare digneris. 

Per. y 



Digitized by CjOOQ lC 



III. xcvii.] ROMANAE ECCLESIAE. 305 

Infra aotionem. 

Hanc igitur oblationem, quam tibi offerimus, Domine, R. 
pro anima famuli tui lUius^ benignus assume, eumque ^^^/458°' 
regenerationis fonte* purgatum, et periculis vitae huius 
exutum, bcatorum numero digneris inserere spirituum. 
Quam oblationem. y 
756 Fostcommun. 

Propitiare, Domine, animae famuli tui lUius, ut quem in R. 
finem* istius vitae regenerationis fonte mundasti, ad caelestis Pam. 353! 
regni beatitudinem facias pervenire. Per. y 

* defuncto nuper bapHzato R. ; V. as text, perhaps omitting anima or requit, 

riaps simply using the genitive for the abUtive case. *'' R. Pam. omit et ; 
as text. ' quae V., probably for quej which elsewhere in the MS. 

occasionally represents quetn. * injinemy probably nngrammatically for 

infintf which is the reading of Pam. in the Postcommunion. ' coetibus, 

omitted by V., is rcstored from R. ; Pam. has consottio sociare, • fontem V. ; 
R. Pam. as text. 



XCVII. 

ITEM ALIA MlSSA. 

Deus, cuius bonitatis nullus est numerus, quia semper 
misericordia tibi est causa miserendi, exaudi pro Illius 
famuli tui animam ^ supplicantes, ut illum gratia tua sicut 
donavit baptismo, ita donet et regno. Per. 

Deus, qui caelestis regni nonnisi renatis pandis introitum, cf. i. ivi 
auge super anima ^ famuli tui Illius gratiae tuae dona ; ut ^^^* 
quae ab omnibus est purgata peccatis, a nullis sit aliena 
promissis. Per. 

Seoreta. 

Oblationes nostras, quaesumus, Domine, propitiatus in- 
tende, quas tibi ofTerimus pro anima famuli tui Illius : et 
cui donasti baptismi sacramentum, da ei aeternorum pleni- 
tudinem gaudiorum. Per. 

FoBtcommun. 

Ascendant ad te, Domine, preces nostras ^ et anima ' R. 
famuli tui Illius gaudia aeterna suscipiant ^ ; ut quem fecisti xcv^^/^a 
adoptionisparticipem iubeas hereditatis tuae esse consortem. 
Per. 

' animamy so V. (ungrammatically). ' anima, so V. (angrammatically). 
' Sec note * on xcv supra. 



Digitized by CjOOQ lC 



306 UBER SACRAMENTORUM [III. xcviiL 

XCVHI. 

Orationes ad missas pro defunctis desiderantibus 
poenitbntiam et minimum consecutis^ 

R. Si quis * poenitentiam petenSy dutn sacerdos venit^ fuerit 

Tam 459. officium Unguoe privatuSy constiiutum esty ut si idonea testi- 
Lcofr. 196. monia hoc dixerunt^ et ipse per motus aliquos satisfacitj 
sacerdos impleat omnia circa poenitentem^ ut moris est. 

Item ad missas. 
R. Omnipotens et misericors Deus, in cuius humana conditio 

Pam. 459!' potestate consistit, animam * famuli tui IlliuSy quaesu*mus, 757 
Leon. 45a. ab omnibus absolve peccatis, ut poenitentiae fructum, quem 
voluntas eius optavit, praeventus mortalitate * non perdat. 
Per. y 

Seoreta. 

R. Satisfaciat tibi, Domine, quaesumus, pro anima famuli 

PiuL 459! t^* lUiuSy sacrificii praesentis oblatio, et peccatorum veniam 
Leon. 45a. quam quaesivit inveniat * ; et quod officio linguae implere 

non potuit desideratae* poenitentiae compensatione per- 

cipiat. Per. y 

Infra aotionem. 

R. Hanc igitur oblationem, quam tibi offert famula tua lUa'^ 

Pjm! 459!* P^^ anima famuli tui lUiuSy cuius depositionis diem iUum ® 
celebramus, quaesumus, Domine, ut placatus accipias^ et 
ineffabili pietate concedas ® ut quod exequi praeventus con- 
ditione mortali ministerio linguae non potuit mereatur in- 
dulgentiam sempiternam ^^ quae in eius mente non defuit 
poenitenti ^^. Quam oblationem ^^. y 

FoBtoommun. 
R. Deus, a quo speratur humani corporis^^ omne quod 

Pam.*459! bonum est, tribue per haec sancta ^*, quaesumus, ut sicut 
cf. Lcon. animae famuli tui lUius poenitentiae velle donasti, sic in- 
dulgentiam tribue ** miseratus optatam. Per. y 

* The title in V. is evidently cornipt : it stands thns Orai. ad Miss.pro 
defunct, cuius dtsiderantibus penUenciam et minimum consecuius. ' This 

direction is drawn from a decree attribnted by Ivo of Chartres to Pope Ense- 
bius, which nuiy perhap have some better claim to be considered gennine than 
the other decretals which have been assigned to the same author. It is pre- 
iixed to the Missa in R. Pam. Leofr. as well as in V. The version in Pam. is 
more, that in R. less correct than that of the text, in which V. and Leofr. 
almost exactly agree. ' anima V. R. ; Pam. Leon. as text. * mortalitatis 
V. R. ; Pam. Leon. as text. ' Leon. (perhaps by an error) makes a break 



45»< 



Digitized by CjOOQ lC 



III. xcix.] ROMANAE ECCLESIAE. 307 

in the Collect at this point, inserting the termination Per. and making a fresh 
beginning with Et quod. * desiderante V. ; R. Pam. Leon. as text. 

^ quam tibi offerimus Pam.; V. R. as text. ' cuius diem deposiiionis 

Pam. ; both Pam. and Gerb. omit iUum. ' concordas Pam. ^ in- 

dulgentia sem^tema Pam. which omits qucu in eius . . . pomitenti. " poe- 
nitendi V. ; R. as text. " R. Pam. have diesque nostros^ which V. omits. 

^' For speratur humani corporis Leon. has inspiratur humanis cordibus : the 
reading of the text is probably a cormption, but V. R. Pam. agree in adopting 
it. ^^ R. OTDxXs per haec sancta ; Leon. omits tribueper haec sancta queu- 

sumus ; V. Pam. as text. ^' tribue, so V. R. Pam. (nngrammatically) : 

the error is probably cansed by the careless insertion of words not contained in 
the Collect as it occnrs in Leon. (see last note). 



XCIX. 

Orationes pro defunctis laicis. 
item unius defuncti. 

Omnipotens sempiteme Deus, cui nunquam sine spe R. 

misericordiae supplicatur, propitiare animae famuli tui paijj^' A!f' 

Illius\ ut qui de hac vita in tui nominis confessione de- Men. 218. 
cessit, sanctorum tuorum numero ^ facias aggregari. Per. y 

Seoreta. 

Propitiare. quaesumus, Domine, animae famuli tui Illius^ R. 
pro qua tibi hostias placationis offerimus : et quia ^ in hac p^/4^5"' 
luce * fide mansit catholica, ei * in futura vita eius * retributio ^«n- ^»^- 
condonetur. Per. y 

758 Infra aotionem. 

Hanc igitur oblationem, quam tibi pro requie et anima • R. 
famuli tui lUius offerimus, quaesumus, Domine, placatus p^.* AV' 
accipias, et tua pietate concedas, ut mortalitatis nexibus 
absolutam "^ inter fideles tuos habere constituas portionem ®. 
Per». y 

Fostoommnn. 

Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut animam ^^ R- 
famuli tui Illius ab angelis lucis susceptam, in praeparatis Pam. 458. 
habitaculis" deduci facias beatorum. Per. y ^^- ^'^- 

* Men. inserts eum. ' ut quid R. • Pam. Men. insert in. * et 

(for ei) R. : Pam. Men. omit ei\ V. as text. ^ ^* R. * pro requiem 

et anima V. ; pro requie animae R. Pam. ^ absoluta R. Pam. * merea- 
tur habere portionem Pam. ; V. R. as text. ' R. inserts tSttt portumem the 

clause diesque nostros, which V. Pam. omit. *® anima V. R.; Pam. 

Men. as text. " praeparcUa habitacula Men. ; V. R. Pam. as text (ongram- 
matically). 



X % 



Digitized by CjOOQ lC 



308 UBER SACRAMENTORUM [III. c, cL 

C. 

IN AGENDA PLURIMORUM. 

R. Praesta \ quaesumus, Domine, animabus famulorum famu- 

Pam. 460. larumque tuarum misericordiam sempitemam^; ut mor- 
J^- ^^9- talibus nexibus expeditas lux eas * aetema possideat. Per. y 



R. Deus, cui soH competit medicinam^ praestare post 

^i^iy mortem, tribue, quaesumus, ut animae famulorum famu- 
453- larumque tuarum, ab omnibus exutae peccatis, in electomm 

tuomm societatibus aggregentur. Per. 

Seoreta. 

R. Hostias tibi, Domine, humili placatione ^ deferimus ; ut 

Leon! 45?" animac famulorum famularumque tuarum * per haec pla- 

Pam.460. cationis officia perpetuam* misericordiam consequantur*. 
Men. aiQ. _ . 

Infra aotionem. 

R. Hanc igitur oblationem, quam tibi pro requie et ani- 

Pwn.461! mabus'' famulomm famularumque tuarum offerimus, quae- 

sumus, Domine^ propitius intuere, et concede ut et * mortuis 

prosit ad veniam, quod cunctis viventibus praeparare 

dignatus es ad medelam. Quam oblationem^ y 



R. 



Fofltoommun. 
Inveniant, quaesumus, Domine, animae famulorum famu- 
Psmi. 461^.' larumque tuarum omnium ^^ in Christo quiescentium lucis 
Men. 319. aeter»nae consortium, qui in hac luce positi tuum^* consecuti 759 
sunt sacramentum. Per. y 

^ PropUiare . . . miseruordiam scmpitemam R. ; Propitiare . . . misericordia 
sempiUma Pam. Men. ; Praesia Domine quaesumus animae famuli tui 
misericordiam sempiiemam Leon. ; V. as text ' ut eam mortalibus nexibus 
expeditam lux Leon. ; V. R. Pam. Men. as text (save that Pam. has expeditae), 
' medicina V. ; R. Leon. as text (the latter part of the CoUect in Leon. difTezs 
from V. and R.). * sufplicatione Leon. ; plicatione R. ; V. Pam. Men. as 

text. • animafamuh tui . . . consequcUur Leon. • tuam {{01 per- 

petuam) R. Pam. Men. ; V. Leon. as text. ' requiem et animahus V. R. ; 

requie animarum Pam. • etutR.; Pam. omits ei ; V. as text. * R. 

Pam. have diesque nostros, which V. omits. ^® omniumque Pam. Men. ; 

V. R. as text. " positum {ioipositi iuum) R. 

CI. 

Item alia Missa. 
Pam. 461. Fidelium Deus omnium conditor et redemptor, ani- 
^^2. °' mabus^ famulorum famularumque tuarum remissionem 



Digitized by CjOOQ lC 



ni. di,] ROMANAE ECCLESIAE. 309 

cunctorum tribue peccatorum, ut indulgentiam, quam sem- cf. Gcrb. 
per optaverunt, piis supplicationibus consequantuf. Per. y ^^^ 

Maiestatem tuam, Domine, supplices exoramus, ut ani- b. 
tnae famulorum famularumque tuarum ab omnibus, quae per 454. 
humanitatem * commiserunt, exutae, in tuorumcenseantur 
sorte iustorum. Per. 

Secreta. 

Hostias, quaesumus, Domine, quas tibi pro animabus Pam. 461. 
famulorum famularumque tuarum offerimus, propitiatus 
intende, et ® quibus fidei Christianae meritum contulisti, 
dones et praemium. Per Dominum. y 

Infra aotionem. 

Hanc igitur oblationem, quam tibi pro commemoratione 
animarum in pace dormientium suppliciter immolamus, 
quaesumus, Domine, benignus accipias, et tua pietate con- 
cede, ut et nobis proficiat huius pietatis affectus, et illis 
impetret beatitudinem sempiternam. Per. y 

Fostoommun. 

Animabus, quaesumus, Domine,famuIorum famularumque Pam. 461. 
tuarum Illius^ oratio proficiat suppHcantium, ut eas et ^*^^^- 323- 
a peccatis exuas et tuae redemptionis facias esse participes, 
Per. y 

^ V. has anitfiarum, perhaps through a confusion wUh the kindred fonns in 
Leon. and Gerb. which begin Fidelium Dms animarum, Pam. as text. The 
CoUects referred to in Leon. Gerb. differ slightly in several points from that in 
the text, in which V. and Panu agree. ' ^r humaniiatf V. ; quae 

Aumanilus commiserutU B.; the kindred form in Leon. has quae humanitus 
attraxit, ' ut Pam. * Pam. Gerb. omit any indication of names ; 

V. as text, perhaps for Illius aique Hlius, perhaps for beaii HKus. 



CII. 

Item alia Missa. 

Animabus, quaesumus, Domine, famulorumfamularumque Pam. 463. 
tuarum misericordiam concede perpetuam ; ut eis proficiat ^^^^^' ^^^ 
in aetemum, quod in te speraverunt et crediderunt Per. y 

760 Secreta. 

His, quaesumus, Domine, placatus intende muneribus, Pam. 462. 
et quod ad laudem tui nominis supplicantes ^ offerimus, ad ^^' ^^^ 
indulgentiam proficiat defunctorum. Per. y 



Digitized by CjOOQ lC 



3IO UBER SACRAMENTORUM [III. cui. 

Infra aoUonem. 

[Gcrb. 324 Hanc igitur oblationem, quam tibi pro animabus famu- 
lorum famularumquc tuarum venerantes deferimus, quae- 
sumus, Domine^ placatus intende; et tua dignatione 
concede, ut mortis vinculis absoluti ^, transitum mereantur 
ad vitam. Per ^ 

Fostoommui. 
[Gerb. 324 Supplices, quaesumus*, Domine, pro animabus famulorum 
Pam. 462. tuorum * preces effundimus, sperantes ut quicquid conver- 
satione contraxerunt humana et dementer indulgeas, et in 
tuorum sede laetantium constituas redemptorum. Per. y 

* supplicts Gerb. ; V. Pam. as text. * ahsolutae Gcrb. ; V. as text. 

' Gerb. has Quam oblationetn^ agreeing with V. in omitting diesquc nostros, 
* quaesumuSf which is saperfluons, is omitted bj Gerb., bnt appears in V. and 
Pam. * famulorumfamularumque Gerb. Pam. (the latter adds tuarum) ; 

V. astezt 

CIII. 

Item alia Missa in Coemeteriis. 

R. Deus, cuius miseratione animae fidelium requiescunt, 

Pam. i^V* famulis tuis lUis et Illis ^ vel * omnibus hic ^ quiescentibus 

da propitius veniam peccatorum, ut a cunctis reatibus 

absoluti *, sine fine laetentur. Per. y 



[Gerb. 326 Omnipotens sempiteme Deus, annue precibus nostris ea 

^'■' quae poscimus, et dona omnibus, quorum hic corpora 

requiescunt, refrigerii sedem, quietis beatitudinem, luminis 

claritatem; et'' qui peccatorum suorum pondere praegra- 

vantur, eis * supplicatio commendet ecclesiae. Per. 

Secreta. 

5* ^ Pro animabus famulorum tuorum [lUorum^ et Illorum et 

Gerb. 326. , . ..,,.. , . ^ ^ 

Pam. 462. nic omnmm ^ dormientium, hostiam, Domine, suscipe 
benignus oblatam: et® hoc sacrificio singulari® vinculis 
horrendae mortis exutae, vitam mereantur aeternam. Per. y 

Infra actionem. 761 

R. Hanc igitur oblationem, quam tibi offerimus, Domine, 

Pam.'462.* pro tuorum requie famulorum et famularum lUius et lUius ^^ 

et omnium fidelium catholicorum orthodoxorum in hac 

basilica in Christo quiescentium, et qui in circuitu huius 



Digitized by CjOOQ lC 



IILdv.] ROMANAE ECCLESIAE. 311 

ecclesiae tuae ^^ requiescunt, quaesumus, Domine, placatus 
accipias, ut per haec salutis humanae subsidia in tuorum 
numero redemptorum sorte perpetua censeantur: diesque 
nostros ^*. 

Fostoommun. 

Deus, fidelium lumen animarum, adesto supplicationibus ^* 
nostris, et da omnibus^^ quorum corpora hic quiescunt Pam.463. 
refrigerii sedem, quietis ^* beatitudinem, luminis claritatem. 
Per Dominum. y 

» Illius V. » et Pam. " R. Pam. insert in Christo, * abso- 

lutis V. ' ut Gerb. * eos Gerb. ; V. as text (nngrammatically). 

' R. Pam. insert catholicorum, * utR, Pam. ' scurificium singulctre 

R. ^ llli et Illi V. " Pam. omits tuae. " Pam. omits ditsque 

nostros. ^ R. mseitBjldeli^ in CAristo; Pam. omits omnidus and inserts 
/amu/is vel famulabus iuis N. et N. veL ^* quietem V. ; R. Pam. as 

tezt, and so V. in tbe second CoUect of this Missa, 



CIV. 

ITEM ALIA MlSSA. 

Adesto, quaesumus, Domine, pro animabus famulorum [Gerb. 336 
famularumque tuarum et omnium hic quiescentium, ut si '*•■' 
quae camales maculae in eis de terrenis contagiis inhae- 
serunt, miserationis tuae venia deleantur. Per. 

Inclina^, quaesumus, Domine, aures tuas ad preces cf. Gerb. 
nostras, pro quibus misericordiam tuam supplices exoramus, ^^^* 
ut animas famulorum famularumque tuarum in pacis ac 
lucis regione constituas, et sanctorum iubeas esse consortes. 
Per. y 

Secreta. 

Munera, quaesumus, Domine, quae tibi pro requie et [Gerb.3a6 
animabus* famulorum famularumque tuarum® omnium in ^'^ 
Christo quiescentium offerimus, ad earum redemptione* 
proficiant. Pen 

Infra aotionem. 

Hanc igitur oblationem, quam tibi pro defunctis offerimus, [Gerb. 326 
quaesumus, Domine, * propitiatus accipias, et miserationis *'^ 
tuae largitate concedas, ut ab omnibus quae per terrenam 
conversationem traxerunt • his sacrificiis emundentur. Per. 

762 FoBtcommun. 

Multiplica, Domine, super animas famulorum famularum- [Gerb. 326 
que tuarum misericordiam tuam ; et quibus"' donasti ^'^ 

Digitized by CjOOQ lC 



312 LIBER SACRAMENTORUM [III. cv. 

baptismi sacramentum da eis aetemorum plenitudine^ 
gaudiorum. Per. 

' This Collect is parallel to that to which reference is made in Gerb., but 
not identical with it. ' pro requU oMimarum Gerb. ' Gerh. inserts et. 

* eorum redemptionem Gerb. ; V. as text (nngrammaticaUy). ' Gerb. inserts 
ut. • coniraxerunt vittis Gerb. ; V. as text. ' cui V. • p/eni- 

tudinem Gerb. ; V. as text (angnimmatically). 



cv. 

ITEM MISSA IN DEPOSITIONE DEFUNCTI, TERTII, SEPTIMI, 
TRICESIMI DIERUM, SIVE ANNUALEM \ 

R. Adesto, quaesumus, Domine^ pro anima famuli tui 

Uetuiis! mi^s^ cuius in depositione sua* officium commemorationis 

impendimus, ut si quae ^ eum saecularis macula invasit ^, 

aut vitium mundiale infecit ^, dono tuae pietatis indulgeas 

et extergas ^. Per. 
R. Quaesumus, Domine, ut* famulo tuo cuius septimum* 

U^2il obitus sui diem commemoramus, sanctorum et^** electorum 

largire ' consortium, et rorem^* misericordiae tuae perennis ^^ 

infunde. Per. 
R. Deus, indulgentiarum Domine, da famulo tui lUiy cuius 

cf*^dii^^^ anniversarium depositionis diem commemoramus, refrigerii 
supra. sedem, quietis beatitudinem, luminis claritatem largiaris ^^. 

Per. 

Seoreta. 

R. Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et hanc obla- 

Men. a^/s. tionem, quam tibi offerimus ob diem depositionis septimi 

vel tricesimi^^, pro anima famuli tui Illius, placatus ac 

benignus assume. Per ^^ 

Infra aotionem. 

R. Hanc igitur oblationem, Domine, quam tibi offerimus pro 

Gerb. 327. ^^jj^^ famuH tui Illiusy cuius depositionis diem *• septimum 
vel tricesimum celebramus, quod " deposito corpore animam 
tibi ^' creatori reddidit, quam dedisti " : pro quo ^ petimus 
divinani clementiam tuam, ut mortis vinculis absolutus*^ 
transitum mereatur ad vitam *'. Per. 

Fostoommun. 
R. Omnipotens sempiterne Deus, collocare dignare corpus 

Men! 2%^ et animam et spiritum^ famuli tui IlliuSi cuius diem 

septimum, vel tricesimum ^^ • sive depositionem ^* cele- 763 

Digitized by CjOOQ lC 



III. cvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 313 

bravimus*^ in sinibus^® Abrahae, Isaac, et lacob; ut^'' 
quum dies agnitionis tuae ^® venerit, inter sanctos et electos 
tuos eum resuscitari ^ praecipias. Per. 

^ annualem, so V. (imgrammatically) probably for anmioli, deposUio being 
tised as eqnivalent to depositionis commemoraHo. But R. Men. have in dU 
depositionis defuncti vel {sive Men.) m, vii, et xxx^ (m, vii, trigesimoque 
Men.). * Domine quaesumus R. Men. ■ R. leads in die deposittone 

st4a, and inserts (roisplacing the words, so that they stand before cuiui) vel iii, 
viiy et xxj^* ; V. Men. as text. * qua V. ; a/iqua Men. ; R. as text, 

• ei saecularis macuia inhaesit R. Men. ; V. as text. • fecit R. "^ ex- 
tergecLs V. ^ ut . . . lar^ire, so V. R. (ungrammatically) ; Men. omits ut. 

• tertium vel vii sive xxx Men, ^* eUque R. ; tuorum atque Men. " rore 
V. ; rorem ei Men. ; R. as text. ^* perenne R. ; perennem Men. ; V. as 
text. " R. adds oramus ; V. as text. LargieuHs appears to be superfluous, 
unless the punctuation is altered so as to divide the series of accusatives, which 
would seem more naturally to depend upon one and the same verb, as in ciii 
supra. " tertium vel septimum sive trigesimum Men. ; iii vel vii^* xrjc"»* 
R. ; V. as text (ungrammatically). ^^ R. and Men. place after the Secreta 
a Preface, which is not found here in V., but appears in tne next section, where 
it is no doubt misplaced (see note " on cvi). ^ R. inserts tertium. 
" qtiody so V. R. (probably ungrammatically for quo). *• R. omits tibi, 
'* Some such words as quaesumus placatus accipias are required by the sense : 
but V. and R. agree in omitting them. ^ Jl^ ' * * ^^*>l^^^ ^* ^ ^* 
inserts diesque nostrosy wHich V. omits. ^ corpus et anima et spiritu V. ; 
corpus et animam Men. ; R. as text. *• »« , wV««»» et xxx^^^ R, ; iii auf 
viivel XXX Men. ^ depositione V. ; Men. omits sive depositionem ; R. as 
text. * ceUbramus R. Men. ; V. as text. *• sinum Men. ^ et R. 

• R. omits tuae. " resuscitare V. R. 



CVI. 

ITEM ORATIONES AD MISSAM PRO SALUTE VIVORUM. 

Praetende, Domine, misericordiam tuam^ famulis et R. 
famulabus tuis dexteram caelestis auxilii: ut te toto ^m.*^^^.* 
corde^ perquirant et quae^ digne postulant assequantur*. Men. 239. 
Per. y 

Sedreta. 

Propitiare [Domine]* supplicationibus nostris, et has R. 
oblationes famulorum famularumque tuarum quas * tibi pro Pam. A^.* 
incolumitate eorum ofTerimus, benignus assume, ^ ut nuIHus Men. 239. 
sit irritum votum nullius vacua postulatio : praesta, quae- 
sumus, ut quod ® fideliter petimus efficaciter consequamur. 
Per. y 

Infra aetionem. . 

Hanc igitur oblationem, Domine, famulorum famularum- R. 
que tuarum, quam tibi ofTerimus ob devotionem mentis ^ ' ^^°' 
eorum, pius ac propitius clementi vultu suscipias: tibi 
suppUcantes ® libens protege, dignanter exaudi, et aetema 



Digitized by CjOOQ lC 



314 



UBER SACRAMENTORUM 



[III. cvL 



eos^^ protecdone conserva; ut semper in tua religione 
laetantes, in sanctae Trinitatis confessione " fide catholica 
perseverent : diesque nostros. y 

FostoommmL 
R. Da famulis et famulabus tuis, quaesumus, Domine, in tua 

P^'^J|]' fide et sinceritate constantiam ; ut in caritate divina firmati 
Men. 23<^ nullis tentationibus ab eius integritate vellantur. Per. y 



R. 

Gerb. 327. 
Men. 2i8. 



Contestatio ^^. 
VD. Per Christum Dominum nostrum. Per quem salus 
mundi, per quem • vita omnium ^*, per quem resurrectio 764 
mortuorum. Per ipsum te, Domine, suppliciter deprecamur, 
ut animae famuli tui IlliuSy cuius diem lUunt ^^ celebramus, 
indulgentiam largiri perpetuam digneris ^^ atque contagiis 
mortalitatis exutam, in aetemam salvationis partem re- 
stituas ^* cum angelis et archangelis ^*'. y 



Mart^e, 
lib. I. 
cap. vi. 



Martine, 
lib. I. 
cap. vi. 



INCIPIT AD POENITENTIAM DANDAM *«. 

Dicis psalmum vi totum : et iterum dicis ^* : Oremus. Et 
incipiens ^® psalmum cii usque Renovabitur sicut ^^ aquilae 
iuventus *^. Dicis deinde psalmum quinquagesimum ; post 
hoc oratio sequitur ^\ 

Deum omnipotentem ac misericordem, qui non vult 
mortem peccatorum sed ut convertantur et vivant, fratres 
carissimi, supplices deprecemur^, ut converso ad viam 
rectam famulo suo//2?misericordiaesuaeveniam propitiatus 
indulgeat : et si quae sunt culparum suarum omnium vulnera, 
quae post sacri lavacri unda ^ contraxit ^*, ita in hac publica 
confessione delicta sanentur, ut nuUa in eum ^ ultra cica- 
tricum signa remaneant Per Dominum nostrum. 

Deus, iustorum gloria, ^* misericordia peccatorum, da 
huic famulo tuo Illi^ plenam indulgentiae veniam, et 
poenitentiae loco^® exoratus indulge; ut qui praeterita 
peccata deplorat, futura mala^^ non sentiat, neque iam 
ulterius lugenda committat. Dimitte ei, Domine, omnia 
crimina, et in semitas eum iustitiae ^ placatus reinstaura ^\ 



Digitized by CjOOQ lC 



Ill.cviJ ROMANAE ECCLESIAE. 315 

ut securus mereatur deinceps inter tuos bene meritis currere 
et ad pacis aetemae praemia pervenire. Per Dominum 
nostrum lesum Christum. 

Domine Deus omnipotens sempiteme, qui peccatomm 
indulgentiam in confessione celeri posuisti, succurre lapsis, 
miserere confessis, ut quos delictorum catena constringit^ 
miseratio tuae pietatis absolvat. Fer Dominum. 

Explicit Liber Sacramentarum. Deo gratias. 

SlCUT NAVIGANTIBUS DULCIS EST PORTUS 
SlC SCRIPTORI NOVISSIMUS VERSUS. 

^ Pam. omits misericordiam hiom ; V. R. Men. as text * ut de toto corde 
R. ' atque (for et quae) R. * Men. adds a clanse which is omitted 

by V. R. Pam. : — et medelam tuam non solum in corpore, sed etiam in anima 
sentiant. ' V. omits Domine, which is restored from R. Pam. Men. 

* quam V. ^ Pam. Men. insert et, which Gerb. adds in brackets; V. R. 

as text. * quos Pam. * R. omits tibi supplicantes, and inserts 

deprecamur after suscipias, ^^ eius R. " Gerb. adds et in brackets ; 

V. R. as text ^' The Contestatio here given is clearly misplaced. It 

belongs to the Missa of section cv supra^ and is fonnd in conjnnction with 
the CoUects, Secret, and Postcommnnion of that Missa in R. and Men. 
The heading is notable, as separate titles are not as a role prefixed to the 
Prefaces which occur in V. *• hominum (for omnium) Men. ** Men. 

inserts depositionis tertium vel sepHmum sive trigesimum (omitting Ittum) ; V. 
R. as text. ^ digntris perpetuam R. Men. ^ constituas R. " Both 
R. and Men. have 3ie ending Per quem, omitting cum angelis et archangelis, 
Perhaps the ending in V. is a mistake for Et ideo cum, &c. ^' This por- 

tion was probably placed at the end of the MS. with a view to freqnent ase. 
The mbric and form of ' bidding prayer ' together make np Mart^ne*s Ordo xt, 
which he takes from one of Colbert*s M^., dated by him before 900. The 
first of the other two prayers occnrs in Mart^ne*s Ordo iii, taken from a MS. 
belonging to the Cathedral of Tonrs, to which he gives a similar date {de Ant. 
Eccl. Rit. Lib. I. cap. vi). " didt V. ; Mart. as text. » incipis 

Mart. ; V. as text, using, as elsewhere, the paiticiple to express an imperative 
sense. ^ ut Mart. ; V. as text, apparently foUowing the Italic version. 

^ Mait. adds tua, which V. omits. ^ Mart. omiXz post hoc oratio sequitur 

and prefixes Sequitur CoUecta to the piayer foUowing. ^ precamur 

(omitting supplices) Mart. ^ undc^ so both V. and Mart. (nngram- 

maticaily). * contraxerunt Mart. " in eum, so both V. and Mart. 

(nngrammatically). * Mart. inseits et. * Illo V. •• locum Mait.; 

V. as text (nngnunmatically). '^ Mait. omits mala, *• in semitcu 

iustitiae eum Mait. ; V. as text. " restaura Mart. 



Digitized by CjOOQ lC 



Digitized by CjOOQ lC 




APPENDIX 

Showing the Contents and Arrangement of the 
Gelasian Sacramentaries of Rheinau (R.) 

AND S. GALLEN (S.). 

This appendix foUows, in its first portion, the order of S., the 
Missae and prayers which are not contained in R. being marked 
by square brackets. Portions marked * show signs of a divergence 
between the original readings of S. and those of the later recension 
pubiished by Gerbert The readings of R., where such portions 
are common to R. and S., are generally in agreement with the 
original reading of S. wherever that original reading can be 
certainly ascertained ; and where the matter is common to R. S. 
and the Vatican MS., the readings of R. and of the first hand of S. 
are for the most part in agreement with those of the Vatican MS. 

In Vigilia Natalis Domini. Ad Nona, Statio ad S, Mariam, Gerb. 
Deus qui nos redemptionis] ^^' '' 

Da nobis o. D. ut sicut 
[Praesta m. D. ut ad suscipiendum] 
Da nobis Dne. ut nativitatis 
Tanto nos Dne. q. promptiore 
*VD. p. X. In confessione 
Da nobis Dne. q. unigeniti Filii tui 

De Vtgilia Domini in Nocte. Ad S, Mariam. Gerb. 

Deus qui hanc sacratissimam noctem ^^' ^' ^ 

Respice nos m. D. et mentibus 

Accepta tibi sit Dne. q. hodiemae 
«Munera nostra q. Dne. nativitatis 
♦VD. p. X. Cuius divinae nativitatis 
«Communicantes et noctem sacratissimam 
4>Da nobis q. Dne. D. noster ut qui nativitatem 



Digitized by CjOOQ lC 



3l8 APPENDIX. 

Gerb. p. 5. Ad S. Anastanam ^ 

Da q. o. D. ut qui b. Anastasiae 
Accipe q. Dne. munera dignanter oblata et b. Anast 
VD. Qui ut de hoste 
Satiasti Dne. familiam tuam 

Gerb. liem de Naialt Dominu Mane prtma. 

^^ Da (nobis R.) q. o. D. ut qui nova 

Cuncta Dne. q. his muneribus 
VD. p. X. Quia nostri Salvatoris 

«Huius Dne. sacramenti semper natalis(?) (sacramenta 
semper natalaes R.) 
Populum tuum Dne. q. tueantur 

Gerb. In Natali Domini ad S. Petrum (R. adds in die). 

^^ ^' ' «Omnipotens s. D. qui hunc diem per incamationem 

Concede q. o. D. ut nos Unigeniti tui 

Oblatio tibi sit Dne. q. hodiemae 

VD. Tuae laudis hostiam 

Communicantes («/ suprcL) 

Laeti Dne. firequentamus salutis 

Praesta q. o. D. ut natus hodie 

Gerb. Alias orationes de Natali Domini. 

^^' '^* Adesto Dne. supplicationibus nostris 

Largire q. Dne. famulis tuis fidei 

[D. qui populo tuo plene praestitisti] 
4>D. qui humanae substantiae 

Omnipotens s. D. creator humanae 

Deus qui nativitatis tuae exordium 

Deus qui per b. Virginis partum 

Concede nobis o. D. ut salutare 

O. s. D. qui in Filii tui Dni. nostri nativitate 
• Da q. Dne. populo tuo inviolabilem 

Gerb. p. 8. vii KaL lan. Natak S. Stephani. 

Da nobis q. Dne. imitari quod colimus 
*0. s. D. qui primitias martyrum 

Grata tibi sint Dne. munera q. devotionis 

VD. Beati Stephani Levitae 

Auxilientur nobis Dne. sumpta mjsteria 
«Beatus martyr Stephanus Dne. q. pro fidelibus 

^ R. has Nall. Sce Anasiasiae. 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX. 319 

Alias Oratianes, Gerb. p. 8. 

Gratias agimus Dne. multiplicatis ] 
Praesta q. o. D. ut beatus Stephanus 
Deus qui nos Unigeniti tui clementer 

vi Kal. lan. Natak S. loannis Evangelisiae. Gerb. 

♦Deus qui per os b. Apostoli ^^* ^' 

Ecclesiam tuam Dne. benignus illustra 

Suscipe Dne. munera quae in eius 
*VD. Beati Apostoli tui et evangelistae 

Refecti cibo potuque celesti 

Adsit ecclesiae tuae Dne. q. b. evangelista 

Alias Oraiiones. Gcrb. p.ia 

«Deus qui b. loannis evangelistae 
Praesta q. o. D. ut excellentiam 

V KaL lan. Natale Innocenium ^ Gerb. p.ii. 

Deus cuius hodiema die praeconium 

Deus qui bonis tuis 

Adesto Dne. muneribus Innocentum festivitate 
*VD. Pretiosis (enim R.) mortibus 

Votiva Dne. dona percepimus 
«Discat ecclesia tua D. infantum 

Alias Orationes. 

[Deus qui licet sis magnus] 
Ipsi nobis Dne. q. postulent 
[Adiuva nos Dne. q. eorum deprecatione] 

Dominica I post NcUale Domini. Gerb. 

Deus qui salutis aetemae beatae Mariae virginitate ^^' *' 

«Da nobis q. o. D. ut nativitatem {sic^ 

Muneribus nostris q. Dne. precibusque 

VD. Nos sursum cordibus erectis 
«Da nobis q. Dne. D. noster ut qui nativitatem 

Benedictionem tuam Dne. populus fidelis 

Pridie Kal, lan, Natale S, Silvestri. Gerb. p. 13. 

Da q. o. D. ut b. Silvestri 

Sancti tui nos q. Dne. ubique laetificent 

Praesta q. o. D. ut de perceptis 

^ R. adds adscm Paulum, 



Digitized by CjOOQ lC 



320 APPENDIX. 

Gerb. p.14. Kal. lan, Ociava Damini [ad S. Mariam\ 

Deus qui nobis nati Salvatoris 
O. s. D. qui in Unigenito 
Praesta q. Dne. ut per haec munera 
*VD. p. X. Cuius hodie 
Praesta q. Dne. ut quod Salvatoris 
O. s. D. qui tuae mensae. 

Gerb. p.15. [Missa Prohibendo ab Idolis, 

O. s. D. da nobis voluntatem 
Ut tibi grata sint Dne. munera 
Mysteriis tuis veneranter assumptis] 

Gerb. p.15. liem alia Dominica. 

O. s. D. dirige actus nostros in beneplacito 
Propitiare m. D. supplic. nostris et populum 
Concede q. Dne. ut oculis tuae maiestatis 
*VD. Qui [pro] peccato 
Per huius Dne. operationem mysterii 
«Respice propitius Dne. ad debitam 

Gcrb. Non. lan, ^ Vigilia Theophaniae. 

pp. 15, 16. 

«Corda nostra q. Dne. venturae 

Tribue q. Dne. ut eum praesentibus 

*VD. Te laudare mirabilem Deum 

«Illumina q. Dne. populum tuum (et R.) splendore 

Gerb. viii Id. lan, Theophania \ad S. Petrum\ 

PP. l6, 17. _ . , ,. *. TT . . 

Deus qm hodierna die Umgenitum 
*0. s. D. qui Verbi tui incamationem 

Ecclesiae tuae q. Dne. dona propitius intuere 
*VD. Nos te laudare omnipotens D. 

Communicantes et diem sacratissimum 

Praesta q. Dne. D. noster ut quae solemni 
*Deus qui per huius celebritatis mysterium 

Gerb. Alios Orationes. 

'* Deus illuminator omnium gentium 

O. s. D. fidelium splendor animarum 
*Da nobis q. Dne. digne celebrare mysterium 
Praesta q. o. D. ut Salvatoris mundi 

Gerb. p.i8. Dominica I post Theophaniam. 

Vota q. Dne. supplicantis populi 
Fac nos Dne. D. n. tuis obedire mandatis 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX. 321 

Oblatum tibi Dne. sacrificium vivificet nos 
♦VD. Quia quum Unigenitus 
Supplices te rogamus o. D. ut quos tuis 
Conserva q. Dne. familiam tuam 

In OcL Theophamae. Gerb. 

Deus cuius Unigenitus in substantia ' 

«Hostias tibi Dne. pro nati Filii tui apparitione 

Caelesti lumine q. Dne. semper et ubique 
«Ulumina q. Dne. populum tuum 

xviii Kal. Feb, Nat S. Felids Can/essarisK Gerb p. 19. 

Concede q. o. D. ut ad meliorem 
«Da q. o. D. ut qui beatus Felix 

Hostias tibi Dne. pro (prae R) commemoratione 
*VD. Et confessionem S. Felicis 

Sanctorum precibus confidentes 

Daminica II post Theophamam. Gcrb. 

O. s. D. qui caelestia simul ^^* 

Adesto q. Dne. supplicationibus 
Oblata Dne. munera sanctifica nosque 
*VD. Semperque virtutes 
Augeatur in nobis Dne. q. tuae virtutis 
Auxiliare Dne. populo tuo ut sacrae 

xvii Kal. Feb, Nat. S. Marcelli Papae. Oerb. p. ao. 

Preces populi tui q. Dne. clementer exaudi 

[Da q. o. D. ut qui b. Marcelli] 

Suscipe q. Dne. munera dign. obl. et b. Marcelli 

[*VD. Qui glorificaris in tuorumj 

Satiasti Dne. familiam tuam 

[xv Kal. Feb. Nat. S. Priscae Mart. Gerb. p.20. 

Da q. o. D. ut qui b. Priscae 
*Hostiam {sic) Dne. q. quam in sanctorum 
Q. Dne. saiutaribus repleti mysteriisj 

xiv Kal. Feb. Nat. Mariae et Marthae. Gerb.p.ao. 

Exaudi Dne. populum tuum cum Sanctorum 
Preces Dne. tuorum respice 
Sanctorum tuorum Dne. intercessione placatus 
^ R. has NcUl. Sce. FelicU inpensis. 
Y 



Digitized by CjOOQ lC 



33a APPENDIX. 

Gcrb. [xiii Kal. Feb. Nai. S. Fahiani Mart. 

^^' ' ■ Infirmitatem nostram respice o. D, 

Adsit nobis Dne. q. sancta precatio 
Intercessio q. Dne. sancti pontifids 
Refecti participatione muneris sacri] 

Gerb.p.ai. \EodeM die\ Nat, S. Sebastiani Mart, 

Deus qui b. Sebastianum 
[«Praesta Dne. q. ut intercedente b. Sebastiano] 
Sanctb Sebastiano interveniente 
[*VD. Quoniam beati martyris Sebastiani] 
Sacro munere satiati supplices te Dne. 

Gerb. xii Kal Feh. Nat, S, Agnae [ F/r^.] 

DD 21 22. 

' Crescat Dne. semper in nobis 

[Praesta q. Dne. mentibus] 
«Hodiemum Dne. sacrificium 
[*VD. Recensemus enim] 

Sumentes Dne. gaudia sempitema 

Gerb. xi Kal, FeL Nat. S, Vincentii, 

Adesto Dne. q. supplicationibus 
Hostias tibi Dne. b. Vincentii martyris 
Q. o. D. ut qui caelestia 

Gerb. Dominica III post Theophaniam. 

pp. »3» 24. Q g^ jj infirmitatem nostram 

Vox clamantis ecclesiae 

Haec hostia Dne. q. emundet 
*VD. Tc benedicere 

Quos tantis Dne. iargiris 

Adsit Dne. q. propidatio 

Gerb. p. 24. [x Kal. Feh. Nat. SS, Enurentianae et Macarii, 

Maiestati tuae nos Dne. martyrum 
Martyrum tuorum nos Dne. semper 
*Accepta tibi sit Dne. sacratae plebis 
lugiter nos Dne. sanctomm tuomm vota] 

Gcrb. p. 24. \viii Kal. Feh, Nat, S. Praeiecti Mart. 

Martyris tui Praeiecti nos 
Suscipe Dne. propitius orationem 
*VD. £t tuam misericordiam 
*Votiva Dne. pro b. martyris tui Praeiecti] 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX. 3^3 

[Eodem die Conversio S, Pauli Aposioli in Damasco, ^^rb: 

«Deus qui umversum mundum 

Apostoli tui Pauli predbus 
*VD. Qui ecclesiam tuam 

Sanctificati Dne. salutari mysterio] 

\y KaL Feh Nat. S. Agnis de Naiiviiaie. Gerb.p.2&. 

Deus qui nos annua b. Agnae 
Adesto nobis o. D. b. Agnae festa repetentibus 
Grata tibi sint q. Dne. munera 
*VD. B. Agnis natalitia 
Adiuvent nos Dne. q. et haec mysteria} 

Dominica IVposi Theophaniam. Gerb. 

Deus qui nos in lantis ^^* ^^' * ' 

Familiam tuam Dne. q. dextera 

Concede q. o. D. ut huius sacrificii 
»VD. Qui genus humanum 
«Munera tua nos D. a delectationibus 

Porrige dexteram tuam q. Dne. plebi 

iv Non. Feb, S, Simeonis, Coliecta ad S, Adrianum, Gerb. p. 26. 

Erudi q. Dne. plebem tuam 

Ad Missam. Siatio ad S, Mariam, 
0« s. D. maiestatem tuam supplices 
Exaudi Dne. preces nostras et ut digna 
VD. Quia per incamati 
Q. Dne. D. noster ut sacrosancta 

Non Feh. Nat, S, Agaihae (R. adds Virg). Gcrb.p.26. 

«Indulgentiam nobis Dne. b. Agatha 
Fiant Dne. tuo grata conspectui 
VD. Pro cuius nomine poenarum 
Exuitamus pariter et de percepto 

Dominica Vpost Theophaniam, Gcrb. 

pp. 27, 28. 
Familiam tuam q. Dne. continua 

«D. qui solus es bonus 

Hostias tibi Dne. placationis ofiferimus 
4>VD. Tibi istam immolationis 

Q. o. D. ut illius salutaris 

Adesto Dne. populis tuis in tua 
Y % 



Digitized by CjOOQ lC 



334 APPENDJX. 

Gerb. p. 28. \tv Id. Feh. Nat. S. Soiheris. 

Praesta q. o. D. ut sanctae Soiheris 
Preces nostras q. Dne. propitiatus 
Sanctae Sotheris precibus confidentes] 

Gerb.p. aS. [Eodem die Nat. SS. Zotici, Hirenei et lacinti. 

Dne. D. noster multiplica super nos 
Susdpe q. Dne. munera populi tui 
«Sacramenti tui Dne. q. sumpta benedictio] 

Gerb. Dminica VI post Theophaniam, 

pp. 38, ao. ^ , ^ 

«Conserva populum tuum D. et tuo nomim 

«Praesta q. o. D. ut semper rationabilia 

Haec oblatio D. mundet nos 
*VD. Ad cuius immensam 

Caelestibus Dne. pasti deliciis 

Adesto Dne. fidelibus tuis 

Gerb.p. 39. \pcvi Kal. Mart, Nat, SS. Valentim\ Vitalis^ Filiculae et Zenonis. 
Tuorum nos Dne. q. precibus tuere sanctorum 
♦Ad martyrum tuorum Valentini, Vit. F. et Zen. 
«Protege Dne. plebem tuam et in festivitate] 

Gerb. p. 39. \xiv Kal. Mart, Nat. S. lulianae.. 

O. s. D. qui eligis infirma mundi 
In sanctae mart. tuae lulianae 
«Libantes Dne. mensae tuae b. mysteriaj 

Gerb.p.30. viii Kal, Mart, Cathedra S, Petri, 

Deus qui b. apostolo tuo Petro 
Ecclesiae tuae q. Dne. preces et hostias 
4>VD. Te laudare mirabilem in sanctis 
Laetificet nos Dne. munus obiatum 

Gerb. p,3o. \Non. Mart. Nat. SS. Perpetuae et Felicitatis, 

Da nobis Dne. D. noster sanctorum martyrum paimas 
Intende Dne. munera q. altaribus 
Praesta nobis Dne. q. intercedentibus] 

Gerb. iv Id. Mart. Nat. S. Gregorii Papae, 

PP- 30,31- Concede q. Dne. fidelibus tuis digne S. Gregorii 

Has hostias Dne. quas nomini tuo 
*VD. Quia sic tribuis ecclesiam tuam 

Praestent Dne. q. tua sancta praesidium 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX. 3^5 

Incipit in Septuagesima \ Gtth. 

Deus qui per menabilem 
Concede q. o. D. fragilitati 
Concede nobis m. D. et digne 
*VD. Quia per ea quae conspiciuntur 
Sacrae nobis q. Dne. mensae 
Preces populi tui Dne. clementer 

In Sexagesima ad S. Paulum. Gerb.p.33- 

Deus qui conspicis quia ex nulla 

Tuere q. Dne. plebem tuam et sacram 
«Intende q. Dne. hostiam familiae 
4>VD. Qui rationabilem creaturam 

Sit nobis q. Dne. cibus sacer 

Rege q. Dne. populum tuum 

In Quinquagesima ad S. Pe/rum. Gerb.p.34. 

Preces nostras q. Dne. dementer exaudi 

Aufer a nobis Dne. q. iniquitates 

Sacrificium Dne. observantiae paschalis 
*VD. Ut modulum terrenae 
*Repleti sumus Dne. donorum participatione 

De multitudine misericordiae 

[Ordo Agentibus puhlicam poenitentiam. Not in 

G^erb. 
Suscipis eum vi /eria, etc. 

Orationes et preces super poeniteniem^ Not in 

Exaudi Dne. preces nostras et confitentium 
Praeveniat hunc famulum 
Adesto Dne. supplicationibus nostris nec sit 
Domine D. noster qui offensione 
Precor Dne. clementiam tuae maiestatis] 

Feria iv caput de leiuniis. Statio ad S. Sabinam. Cerh.p.3^. 

Ad Collectam. 
Concede nobis Dne. praesidia 

Ad Missam. 
Praesta Dne. fidelibus tuis ut ieiunionim 
Fac nos q. Dne. his muneribus offerendis 
VD. Qui corporali ieiunio 
Percepta nobis Dne- praebeant 
Tuere Dne. populum tuum et ab omnibus 

^ K. adds Std, ad Scm . , ,au . . .{7 Laurentittm). 



Digitized by CjOOQ lC 



326 APPENDIX. 

Gcrb.p.35. Feria v infra Quinquagesimam. Ad S, Georgium Siaito. 

Da q. Dne. fidelibus tuis ieiuniis 
Fac nos q. Dne. salutis nostrae 
Haecque nos reparent (Haec quae nos reparant R.) 
Inclinantes se Dne. maiestati tuae 

Gerb.p.36. Feria vi infra Quinquagesimam, Statio ad SS, loannem 

et Paulum. 
«Inchoata ieiunia q. Dne. benigno 
Adiuva nos D. salutaris noster 
Praepara nos q. Dne. huius praecipuae 
Tribue nobis o. D. ut dona caelestia 
«Praesta famulis tuis Dne. abundantiam 

Gerb. Sahhato infra Qmnquagesimam, 

pp, 36, 37. 

Observationis huius annua celebritate 

Adesto Dne. suppl. nostris et hoc solemne 

Suscipe Dne. sacrificium cuius te voluisti 

Caelestis vitae munere vegetati q. Dne 

«Fideles tui Dne. per tua dona 

Gerb. p. 37. In Quadragesima ad S. loannem ad Lat{eranis R.). 

«Deus qui ecclesiam tuam annua 
Concede nobis o. D. ut per annua 
Sacrificium Dne. quadragesimalis initii 

♦VD. Qui continuatis quadraginta diebus 
Tui nos Dne. sacramenti libatio 
Super populum tuum Dne. q. benedictio 
Ad vesp. Da nobis q. o. D. et aeternae 
[Adfontes, Adesto q. Dne. supplicationibus] 

Gerb.p.38. Feria ii ad S. Petrum ad Vincula (R. adds Eh. /). 

Converte nos D. salutaris noster et ut nobis 
Sanctifica Dne. q. nostra ieiunia 
Accepta tibi sit Dne. nostrae devotionis 
[*VD. Qui das escam omni came] 
Salutaris tui Dne. munere satiati 
£sto Dne. propitius plebi tuae 

Gcrb. p. 39. Feria iii ad S. Anastasiam (R. adds E6, /*). 

Respice Dne. familiam tuam et praesta 
Pacem nobis tribue Dne. q. mentis et corporis 
Oblatis q. Dne. placare muneribus 
[*VD. In quo ieiunantium] 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX. 327 

Sumpsimus Dne. celebritatis amiuae 
Ascendant ad te Dne. preces nostrae 

Feria iv ad S. Mariam ad Praesepe (R. adds Eb. i), Gerb. 

Preces nostras q. Dne. clementer 

Devotionem populi tui q. Dne. benignus 
«Sacrificia Dne. propitius (sic) ista 
*VD. Qui in alimento 

Tui Dne. perceptione sacramenti 

Da q. Dne. populis Christianis 

Feria v ad S. Laurentiutn ad For} lad Form(mso R.). ^crb. 

pp. 40, 41. 
O. s. D. qui nobis in observatione 

Precamur o. D. ut de transitoriis 

Suscipe creator o. D. quae ieiunantes 

♦VD. Quia competenter atque salubriter 

Percipientes Dne. gloriosa mysteria 

Respice Dne. propitius ad plebem tuam 

Feria vi ad Aposiolos (R. adds Eh. i In/ra . . .). Gerb.p.41. 

£sto Dne. propitius plebi tuae et quam 
Da nobis q. o. D. ieiuniorum 
Suscipe q. Dne. devotorum munera 
«VD. tibi sacrificare ieiunium 
Praesta q. Dne. spiritalibus gaudiis 
Plebs tua Dne. q. benedictionis 

Sabbaio ad S. Peirum in xii LecL (R. adds Eb, t). Gerb.p.42, 

[Populum tuum Dne. q. propitius"] 
Protector noster aspice D. et qui 
Adesto q. Dne. supplicationibus nostris ut esse' 
Actiones nostras q. Dne. et aspirando' 
Deus qui delinquentes perire non pateris 
Posi. Bened. Deus quem omnia opera benedicunt 
Praesentibus sacrificiis Dne. ieiunia 
*VD. IUuminator et redemptor 
Perpetuo Dne. favore prosequere 
Fideles tuos Dne. benedictio desiderata 

Die Dominica vacat. Gerb.p.43. 

Deus qui conspicis omni nos virtute 

^ Probably ' ad Formosum * a naxne given to the Church of S. Lanrenoe ' in 
Panisperna.* If so, the name cannot, as has sometimes been supposed, be 
derived from Pope Formosns, the restorer of the Chnrch, since the later of the 
two MSS. is earlier than his pontificate by nearly a centnry. 

' R. substitutes for the first CoUect Esto Dne. propitius (Gerb. p. 41) and 
inverts the order of those bcginning Adesto, Actiones. 



Digitized by CjOOQ lC 



Gerb.p.45* 



3a8 APPENDTX. 

Praesta notns m. D. ut placationem 
Ecclesiae tnae Dne. mimera placatus 
VD« Maiestatem tnam sapplicantes 
Refecti Dne. pane caelesti 
Q^ Famillam tuam q. propitiatus 

PP- 44» 45- Feria ti ad S. Ckmeniem. 

Praesta q. o. D. ut £unilia tua 
Tuis q. Dne. adesto supplidbus et inter 
Haec hostia Dne. placationis et laudis 
Percepta Dne. sancta nos adiuvent 
Populum tuum Dne. q. ad te toto corde 

Feria iii ad S. Baldinam, 
Perfice q. Dne. benignus in nobis 
Deus qui ob animarum medelam 
Sanctificationem nobis Dne. his mysteriis 
Delicias Dne. [mirabiles] mensae 
Da q. Dne. fidelibus tuis et sine cessatione 
Ccrb.p.46. Feria iv ad S. Cauiliam. 

Deus qui per Verbum tuum humani 
Praesta nobis Dne. auxilium gratiae 
Hostias Dne. quas tibi offerimus propitius 
Gratia tua nos Dne. q. non relinquat 
Populum tuum Dne. propitius respice et quos 

Gerb.p.47. Feria v ad S. Mariam trans Tiberim. 

Ecclesiam tuam Dne. perpetua 
Adiuva nos D. salutaris noster 
Accepta tibi sint Dne. q. nostri dona ieiunii 

«Praeveniant nobis Dne. q. divina tua sancta 

♦Adesto Dne. famulis tuis et opem 

Gcrb. Feria vi ad S, Vitaiem (R. adds Hic /acis scruiinio)^ 

pp. 47, 48. jy^ q Q^ jy^ ^j ^cTO nos purificante 

Ad hostes nostros Dne. superandos 

Haec in nobis sacrificia D. et actione 

Fac nos Dne. q. accepto pignore 

Da q. Dne. populo tuo salutem 

Gerb.p.48. Sabbaio ad SS, Marcellinum et Petrum, 

Da q. Dne. nostris effectum 
^fSubveni Dne. servis tuis pro sua 
His sacrificiis Dne. concede placatus 
Sacramenti tui Dne. divina libatio 
«Implorantes Dne. misericordiam fideles 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX. 3^9 

Daminica. [SiaHo] ad S. Laurentium \in xxx\ Gerb.p.49. 

Q. o. D. vota humilium respice 
Piopitiare Dne, supplic. nostris et animarum 
Susdpe q. Dne. nostris oblata servitiis 
4*VD. Suppliciter exorare ut cum abstinentia 
Cunctis nos Dne. reatibus 
Subiectum tibi populum q. Dne. propitiatio 

Feria ii ad S. Marcum. Gerb.p.60. 

«Cordibus nostris q. Dne. benignus infunde 
«Conserva Dne. familiam tuam bonis 

Munus quod tibi Dne. nostrae servitutis 

Quos ieiunia votiva castigant 

Gratias tibi referat Dne. corde subiecto 

Feria iii ad S, Potentianam. Gcrb. 

Exaudi nos o. et m. D. et continentiae PP- 5 » 6 • 

Prosequere o. D. ieiuniorum 
Per haec veniat q. Dne. sacramenta 
Sacris Dne. mysteriis expiati 
Concede m. D. ut devotus tibi populus 

Feria vo ad S. Sixtum. Gcrb.p.51, 

Praesta q. nobis Dne. ut salutaribus 
4*D. qui nos formam humilitatis^ 
[Suscipe q. Dne. preces populi tui cum obl. 
Sanctificet nos Dne. qua pasti sumus 
Defende Dne. familiam tuam et toto] 

[Feria v ad SS, Cosmam et Damianum. Gerb. 

»Da q, Dne. rex aeteme PP-5».S«' 

Deus qui peccantium animas 
Deus de cuius gratiae rore 
Sacramenti tui Dne. veneranda 
Concede q. o. D, ut qui protectionis] 

[Ferid vi ad S. Laurentium ad Titdl^y. Gerb. 

leiunia nostra q. Dne. benigno ^^' ^*' ^^' 

«Adesto nobis q. o. D. et per ieiunium 
Respice Dne. propitius ad munera quae sacramus 
Huius nos Dne. perceptio sacramenti mundet 
Gaudeat Dne. q. populus tuus semper 

^ Only the fint words of this Collect are now in R. which is dcfective at this 
point, having apparently lost two leaves. 

' Perhape 'ad TUulum^ The Chnrch of S. Laurence *in Lucina* was 
known as ' Titolns Lacinae.' 



Digitized by CjOOQ lC 



330 APPENDIX. 

Gerb.p.55. \Sabh€Uo ad S. Susatmam, 

Praesta q. o. D. ut dignitas 

«Ange fidem tuam Dne. q. miseratus 

*Dne. D. noster qui in his potius 
Hos Dne. quos reficis sacramentis attolle 
£sto q. Dne. propitius plebi tuae et quae] 

Gerb.p.54. [Dte Domimca, Siatio ad Hiermalcm. 

Concede q. o. D. ut qui ex merito 
Deus qui in deserti regione 
Sacrificiis praesentibus Dne. q. intende 
*VD. glorificantes et de praeteritis 
Da nobis m. D. ut sancta tua 
Tu semper q. Dne. tuam attolle] 

Gerb.p.55. \Feria ii ad SS. Quaiuor Coronaios. 

Proficiat q. Dne. plebs tibi dicata 
Praesta q. o. D. ut qui in tua 
Cunctis nos Dne. reatibus et periculis 
Divini satiati muneris largitate 
Tueatur q. Dne. dextera tua] 

Gerb. \Feria iii ad S. Laureniium in Damaso^\ 

' Sacrae nobis Dne. q. observationis 

«Exercitatio (Exorcicio R.) veneranda Dne. ieiunii 
Purifica nos m. D. ut ecclesiae 
Caelestia dona capientibus q. Dne. 
Miserere Dne. populo tuo et continuis 

Gerb. Feria ro ad S, Paulum (R. adds Eb. iiii Hicfacis ad aur aperHone), 

' O. s. D. qui et iustis praemia 

Praesta q. o. D. ut quos ieiunia votiva 
Supplicis Dne. te rogamus ut his sacrificiis 
Sacramenta quae sumpsimus Dne. D. noster 
Pateant aures misericordiae tuae 

Gcrb.p.57. Feria v ad S. Silvesirum (R. adds Eb. iiii.). 

Praesta q. Dne. ut salutaribus ieiuniis 
Tua nos Dne. protectione defende 
Efiiciatur haec hostia Dne. q. solemnibus 
Sancta tua nos Dne. q. et vivificando 
Populi tui D. institutor et rector 

' R. contains the prayers, but has lost the heading, of this Missa, 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX, 331 

Ferta vt ad S. Emehium. Gcrb. 

Deus qui ineffabilibus mundum PP- 5 t 

O. s. D. qui sic hominem condidisti 
Haec sacrificia nos o. D. potenti 
Haec nos q. Dne. participatio sacramenti 
Adesto Dne. populis qui sacra 

Sabbato ad S, Laurentium \ad Corpus^]. Gerb.p. 58. 

Deus omnium misericordiarum 
Tua nos Dne. gratia et sanctis exerceat 
Oblationibus q. Dne. placare susceptis 
Tua nos q. Dne. sancta purificent et operatione 
Plebem tuam Dne. q. interius exteriusque 

Die Dominica, Siatio ad S. Petrum (R. adds Eb. v\ Gcrb.p. 59. 

Q. o. D. familiam tuam propitius respice 
Deus qui sperantibus in te misereri 
Munera nos Dne. q. oblata purificent 
VD. Maiestatem tuam propensius implorantes 
Sacramenti tui q. Dne. participatio * 
Da nobis q. Dne. perseverantem 

Feria ii ad S, Chrisogonum (R. adds Eb, v). Gerb.p.6o. 

Sanctifica q. Dne. nostra ieiunia 
Adesto supplicationibus nostris o. D. et quibus 
Concede nobis Dne. q. ut haec hostia 
Adesto nobis Dne. D. noster et quos tuis' 
Benedictio Dne. q. in tuos fideles 

Feria iii ad S. Cyriacum (R. adds Eb. v>j. Gcrb. 

Nostra tibi q. Dne. fiant accepta ^^' ' 

AMctionem familiae tuae q. Dne. 
«Hostias tibi Dne. deferimus immolandas* 
Da q. o. D. ut quae divina sunt 
Libera Dne. q. a peccatis et hostibus 

Feria iv ad S. MarceUum {Marcellinu Eb. z;. R.). Gcrb.p.6i. 

Sanctificato hoc ieiunio D. tuorum corda 
leiunia q. Dne. quae sacris 
Annue m. D. ut hostias placationis 

* The Church known as 'Foris Mnros.' R. omits the words in brackets 
and adds Eb. iiii. 

' R. has thc Postcom. Adtsto nobis (sce Gerb. p. 60). 

* R. has thc Postcom. SacratfUfUi tui (scc Gcrb. p. 59). 

* R« docs not here agrcc with S^ but with Gcrbcrt. 



Digitized by CjOOQ lC 



33* APPENDIX. 

Caelestis doni benedictione percepta 
Exaudi q. Dne. gemitum populi 

Gerb.p.6a. Ferta V ad S, Apollinarem {ApoUonaru Eb, v. R.). 

Tribue nobis q. Dne. indulgentiam 
Concede m. D. ut sicut nos 
Concede nobis Dne. q. ut celebraturi 
Vegetet nos Dne. semper et innovet 
Succurre q. Dne. populo supplicanti 

Gerb.p.63. Fertd vi ad S. Siephanum (E5. v. R.). 

Cordibus nostris Dne. benignus infunde 
O. s. D. clementiam tuam suppliciter 
Sanctifica nos q. Dne. his muneribus 
Sumpti sacrificii Dne. perpetua 
Protege Dne* populum tuum et in sanctorum 

Gcrb p. 63. Sabbaium vacat. [Elemosyna datur '.] 

Da nobis observantiam Dne. legitimam 
Deus qui iuste irasceris et clementer 
Praesta q. o. D. ut ieiuniorum 
Adesto Dne. fidelibus tuis et quos 
Conserva q. Dne. populum tuum 

Gerb. Die Dominica ad Palmas ad S, Ioannem\ 

O. s. D. qui humano generi ad imitandum 
«Deus quem diligere et amare 
Ipsa maiestati tuae Dne. fideles populos 
VD. per quem nobis indulgentia 
Praesta nobis o. D. ut quia vitiis 
Purifica q. Dne. familiam tuam' 

Gerb.p.66. Feria H ad SS. Nereum et AchiUeum (R. adds Eb. v/). 

Da q. o. D. ut qui in tot adversis 
Da m. D. ut quod in tui Filii 
Respice Dne. propitius sacra mysteria 
Sacramentorum tuorum benedictione 
Tua nos misericordia D. et ab onmi 

Gcrb.p.67. Feria iii ad S. Priscam (R. adds Eb, vi). 

O. s. D. da nobis ita Dominicae 
*Fac o. D. ut quae veraciter 

' K. omits the words in brackets and adds Eb. v, 

' Diae D5m ad scm lokd adpat, ad Lateranis Eb, vi R. 

' R. adds at the end of thia Jilissa a Benediaio Palmac, 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX. 333 

Grata tibi sint Dne. munera quibus 
Repleti Dne. sacri muneris gratia 
Reminiscere miserationum tuarum 

Ferta iv ad S, Mariam (R. adds Eb. vi). Gerb. 

T^ ^ . . pp. 67,68. 

Praesta q. o. D. ut qui nostns 

D. qui pro nobis filium tuum 

O. s. D. qui Christi tui beata 

Praesta q. 0. et m. D. ut sicut 

Suscipe q. Dne. munus oblatum 

Largire sensibus nostris o. D. 

Respice Dne. q. super hanc familiam 

\Fena v Coenae Daminu Gerb. 

/^ T> j . • PP- 68-73. 

O. s. D. da q. muversis '^'^ 

«Concede credentibus m. D. salvum 

O. s. D. qui vitam humani generis 

Adest o venerabilis pontifex 
«Adesto Dne. supplicationibus nostris et me 

Praesta q. Dne. huic famulo tuo dignum 
«D. humani generis benignissime conditor 
*0. s. D. confitenti tibi huic famulo tuo 

O. et m. D. qui peccatorum indulgentiam 
*Dne. s. P. o. aet D. respice propitius 
«Virtutum caelestium D. de cuius gratiae rore 

Communicantes et diem sacratissimum 

Hanc igitur oblationem Dne. cunctae 

Qui hac die antequam traderetur 

Concede q. Dne. ut percepti 

D. qui confitentium tibi corda purificas] 

\Item Missa Chrismalis. Gerb. 

•^ ^ . . ,. PP. 72-7S. 

Dne. D. qui m regenerandis 

Da nobis o. D. remedia conditionis humanae 

Huius sacrificii potentia Dne. q. ut vetustatem 

Communicantes et diem sacratissimum 

Hanc igitur oblationem famulorum famularumque 
«Emitte q. Dne. Spiritum sanctum 
♦D. incrementorum et profectuum 
»VD. qui in principio 

Concede q. Dne. ut percepti 

Praesta q. Dne. ut sicut de praeteritis 

Exorcizo te creatura olei 

YD, Qui mysteriorum] 



Digitized by CjOOQ lC 



334 APPENDIX. 

Ad Missam Sero \ 

)D. a quo et ludas reatus sui poenam 
Ipse tibi q. Dne. s. P. o. act D. sacrificium 
Communicantes {ut supra,) 
Hanc igitur oblationem servitutis nostrae 
Refecti vitalibus alimentis 

Cf. Gerb. OroHoms quae dtcendae sunt Sexta Feria Maiore in Hierusalem '. 
^^' ^ «D. a quo et ludas reatus sui proditor 

Sequuniur duae Lectiones, 
Sequuntur oratianes Solemnes, 
Oremus dilectissimi in primis pro ecclesia 
O. s. D. qui gloriam tuam omnibus 
Oremus et pro beatissimo papa 
O. s. D. cuius aetemo iudicio 
Oremus et pro omnibus episcopis 
O. s. D. cuius Spiritu totum corpus 
«Oremus et pro christianissimis imperatoribus 
«0. s. D. qui regnis onmibus 
Oremus et pro catechumenis 
O. s. D. qui ecclesiam tuam nova 

Oremus dilectissimi nobis D. Patrem o. ut cunctis 
O. s. D. moestorum consolatio 

Oremus pro haereticis et schismatids 
O. s. D. qui salvas omnes 

Oremus et pro perfidis ludaeis 
O. s. D. qui etiam ludaicam perfidiam 
Oremus et pro paganis 
O. s. D. qui non mortem peccatorum 

Not as in Sabbato sancto. Benedictio cerei^, 

" *^' '' Exultet iam angelica turba 

Cf. Gerb. Orationes per singulas lectiones in Sabhaio (R. adds sancto), 

D. qui divitias misericordiae 

Sequitur Lect, i, In principio fecit 
D. qui mirabiliter creasti hominem 

Sequitur de Noe ii, 

^ R. has only this one MUsa for the day, with the heading Fr v ad Cena 
DJii. ad Mis Sero, 

' R. has Ff vi oratio quae dicende sunt maiort mane in Hierusahm. It 
also gives the second Collect, D. qui peccati vttcris (see p. 75, and note 7 on 
p. 78). 

* K. has simply Ad ceram benedicendam. 



pp. 83,84. 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX. 335 

D. incommutabilis virtus 

De Abraham lii, 
D. fidelium pater summe 

In Exodo iv cum canf. Cantemus 
D. cuius antiqua miracula 

In Isaia v. Haec hereditas 
O. s. D. multiplica in honorem 

In Hieremia vi, Audi Israel 
D. qui ecclesiam tuam semper gentium 

In Ezechiel vii, Facta est super me 
D. qui nos ad celebrandum 

In Isaia viii cum can/. Vinea Dni. 
D. qui in omnibus ecclesiae tuae filiis 

In Exodo ix. Dixit quoque Dominus 
O. s. D. qui in omnium operum 

De lona x. 
D. qui diversitatem 

In Deui. xi cum cani. Attendite 
D. celsitudo humilium et fortitudo 

In Daniel xii. Nabucodonosor 
O. s. D. spes unica 
{Post Ps. xli) O. s. D. respice propitius 

Inde descendis cum Litania adfmtes. 

OrcUiones ad Missam in nocte sancta [Statio'] ad La (terd R.). Gerb. 
D. qui hanc sacratissimam noctem gloria ^**' o9-9o* 

D. qui per Unigenitum tuum 
Suscipe q. Dne. et plebis tuae 
*VD. Adest enim nobis optatissimum 
[VD. Te quidem omni tempore sed in hac] 
Communicantes et noctem sacratissimam 
Hanc igitur oblationem servitutis nostrae 
\*Benedtctio Agm\ D. universae camis qui Noe] 
Praesta q. o. D. ut divino munere 
[♦Spiritum in nobis Dne. tuae caritatis] 
Digne nos tuo nomini 
[«Mentes nostras q. Dne. lumine tuae claritatis] 



Digitized by CjOOQ lC 



33* APPENDIX. 

Gerb. Dcmnica satuta ad S. Mariam. 

D. qui hodiema die per Unigenitum 
D. qui paschale nobis remedium 
Suscipe q. Dne. preces populi tui cum oblationibus 
«VD. Te quidem omni tempore sed in hoc 
Conmiunicantes et diem 
Hanc igitur (t^/ supra.) 
«Spiritum in nobis Dne. tuae caritatis 
O. s. D. qui ad aetemam vitam 

Ad vesperuM ad S. loatmem. 
«Concede q. o. D. ut qui resurrectionis 
Ad fontes. 
Praesta q. o. D. ut qui resurrectionis 

Ad S, Andream. 
Praesta q. o. D. ut qui gratiam 
♦D. qui nos fecisti hodiema die 

Gcrb. Feria ii [ad S. Petrum] ^ 

PP* 93» 94* 

D. qui solemnitate paschali mundo 

«Paschale mysterium recensentes 

Paschales hostias recensentes 

VD. Nos precari dementiam tuam 

[Hanc igitur u/ supraJ] 

«Impleatur in nobis Dne. sacramenti 

Ad vesp. Concede q. o. D. ut qui peccatorum 

Ad fontes. D. qui populum tuum de hostis 

Ad S. Andr. Concede q. o. D. ut festa paschalia" 

Gerb. Feria iii ad S. Pauhim. 

PP» 94. 95' jy^ qyj ecclesiam tuam novo semper fetu 

D. ecclesiae tuae redemptor atque protector 
Suscipe Dne. q. oblationes familiae 
VD. Qui oblatione sui corporis 
Hanc igitur {ut supra) 
♦Concede q. o. D. ut paschalis perceptio 
Ad vesp. C!oncede q. o. D. ut qui paschalis 
*Ad fontes. Praesta q. o. D. ut per haec paschalia 
[Ad S. Andr. D. qui conspicis familiam tuam] 

^ R. omits the words in brackets, perhaps for reasons of space. 
* R. gives * Concede q. o. D.* as Ad Fontes and * D. qni populum ^ 9A Ad S. 
Andrtam. 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX. 337 

Feria iv ad S, Laureniium. Gerb.p.96. 

D. qui nos resurrectionis 
*D. qui solemnitate paschali 

Sacrificia Dne. paschalibus gaudiis 
4*VD. Circumdantes altaria tua 

Hanc igitur {ui supra.) 

Ab omni nos q. Dne. vetustate 

Ad vesp. Praesta q. o. D. ut huius paschalis 

Ad fontes, D. qui nos per paschalia festa 

Ad S. Andr. Tribue q. o. D. ut illuc 

Feria v ad {scos R.) Aposiolos, Gerb.p.97. 

D. qui diversitatem gentium 
*D. qui multiplicas sobolem (sobole S.). 
Suscipe q. Dne. munera populorum 
VD. Quia vetustate destructa 
Hanc igitur (i^/ si^ra,) 
Ezaudi Dne. preces nostras ut redemptionia 
Ad vesp^ D. qui nobis ad celebrandum 
Ad/onies. Da q. o. D. ut ecclesia tua 
Ad S, Andr^ Multiplica q. Dne. fidem 

Feria viad S. Mariam (R. adds ad MaTi,), Gerb.p.98. 

O. s. D. qui paschale sacramentum 
D. qui ad caeleste regnum 
Hostias q. Dne. placatus assume 
* VD. Qui secundum promissionis suae . . . caelestis pontifex 
[Hanc igitur ut supra.^ 

Respice q. Dne. populum tuum et quem aeternis 
Ad vesp. in Hierusalem. D. per quem nobis et redemptio 
Ad fonies. Adesto q. Dne. familiae tuae 

Sabbaio ad S. loannem ad Lai[erams R.). Gerb. 

Concede q. o. D. ut qui festa paschalia PP-99» 

«D. qui (sic) innocentiae restitutor 

Concede q. Dne. semper nos 
♦VD. Nos te suppliciter obsecrare 

Hanc igitur {ui supra.) 

Redemptionis nostrae munere vegetati 
*Ad vesp. [ad S. Mariam']. D. conditor totius creaturae 

Ad fmies. D. qui multiplicas ecclesiam tuam in sobole 

Die Dominica posi Aibas. Gerb. pp. 

Praesta q. o. D. ut qui (festa R.) paschalia ' 

D. qui renatis baptismate mortem 
z 



Digitized by CjOOQ lC 



338 APPENDJX. 

Suspipe munera q. Dne. exultantis 
*VD. Suppliciter obsecrantes ne nos ad illum 
Maiestatem tuam Dne. supplices exoramus 
[«Exuberet q. Dne. mentibus] 

Ad vesp* ad SS. Cosmam ei DamianuM. D. qui nos 
exultantibus animis 

Cf. Gerb. lUm aUoe Oraiiones PaschaUs *. 

loa. D. qm omnes m Christo renatos 

D. qui credentes in te fonte baptismatis 

D. qui pro salute mundi sacrificium 

D. qui ad aetemam vitam • . • erige 

D. qui credentes in te populos 

[O. s. D. qui humanam naturam*] 

[Concede m. D. ut quod paschalibus] 

[Praesta nobis o. D. ut percipientes] 

[D. qui per Unigenitum] 

[Adesto q. Dne. tuae familiae] 

Da m. D. ut in resurrectione 

[Exaudi nos o. D. et familiae tuae] 

[Conserva nobis q. Dne. misericordiam} 

[Solita q. Dne. quos salvasti] 

[Christianam q. Dne. respice plebem] 

[O. s. D. propensius his diebus] 

[D. qui sensus nostros terrenis] 

[Largire q. ecclesiae tuae Dne. et a suis] 

Gerb. pp. Oraiiones ei Preces de Pascha annoieh {annciina R.). 

02, 03. j^^ |.^^ cuius*?] providentiam nec praeteritorum 

D. qui renatis fonte baptismatis 

' The series in R. ii apparently oomplete, and differs considerably iiom 
that in S. 

Order a/ Ji. 
1-5. As in S., in tfae same order. 

6. Praesta q. nobis o. et m. D. at in resurrectione 

7. DepeUe [Dele?] Dne. conscriptum 

8. D. qui ad aetemam vitam . . . imple 

9. D. humani generis conditor 

10. Gaudeat Dne. plebs fidclis 

11. D. qui renatis ez aqua 

la. Fac o. D. ut qui paschalibus 

13. Da mitericors Deus 

14. Familiam tuam q. Dne dextcra 

15. Paschalibus nos q. Dne. 

16. Q. o. D. ut iam non teneamur. 

Of these, 13 is in S., where the rest (except 1-5) are wanting at this point : 
1 2 and 14 are not in the series in Gerb. 
" Imperfect in S. ; leaf wanting ? 
^ R. iias ^. quiper cuius \ S* D, apud cuius. 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX. 339 

Clementiam tuam Dne. supplidter exoramus 
VD. Redemptionis nostrae festa recolere 
Hanc igitur obl. iamulorum famularumque 
«Tua nos q. Dne. quae sumpsimus 

{OroHones ei Preces tn Parochtis. Gerb. 

p. 103. 
D. qui humani generis reparator et rector 

Renovatos Dne. fontis ac Spiritus tui 
«Offerimus tibi Dne. laudes et munera 

VD. Nos te suppliciter exorare ut fidelibus 

Adiuvet nos q. Dne. sanctum istud 
«Populus tuus q. Dne. renovata semper] 

\vm Kal. Apr. AnmmHatio S. MariaeK Gcrb. 

pp, 31 j 32. 
O. 8. D. qui coaetemum tibi Filium 

*£xaudi nos Dne. s. P. o. aet. D. qui per beatae 

Altari tuo Dne. superimposita 
♦Oblationes nostras q. Dne. propitiatus intende 
*VD. Qui nos mirabile mysterium 

Adesto Dne. popiilo tuo ut quae sumpsit 

Protege Dne. famulos tuos subsidiis pacis] 

[Alias OraHones 
Beatae et gloriosae . . . nos Dne. q. 
«Beatae et gloriosae . . . q. o. D. intercessio 
Porrige nobis D. dexteram tuam et per] 

OraHones et Preces Dominica post Oct. Paschae, GerK pp. 

♦D. qui in Filii tui humilitate ' 

D. in cuius praecipuis mirabilibus 

Benedictionem Dne. nobis conferat 

VD. Quoniam(?) maiestatem tuam precari 
«Praesta nobis o. D. ut vivificationis 

[m Id. Apr. Nat. S. Leonis Papae. Gerb. 

Exaudi Dne. preces nostras quas in s. confessoris 
«Praesta q. o. D. ut b. Leo 
«S. Leonis confessoris tui atque pontificis 

D. fidelium remunerator animanim.] 

[Id. Apr, Nat. S. Eufimiae. Gerb. 

Concede q. o. D, s. martyris Eufimiae ^' '°^* 

Annue q. Dne. ut s. martyris Eufimiae 

* R. has a different Missa (sce Gerb. p. 32, note) consisting of onc Collect, 
Secret and Postcommunion. 



Z 2 



Digitized by CjOOQ lC 



340 APPENDIX. 

«Muneribus Dne. te magnificamtis oblatis 
♦VD. In exultatione praecipue solemnitatis 
Sanctae nos Martyris Eufimiae] 

Gcrb. pp. ^x Tpiii Kal. Mau Nai. SS. Tyhuriii, Valeriani et Maximi. 

105, 106. 

Fraesta q. o. D. ut qui sanctorum tuorum 

Suscipe Dne. munera pro tuorum commemoratione 

*VD. Te in sanctorum martTrum 

*Caelesti munere saginati q. Dne. D. noster] 

Gerb. Secunda Dominica post Oct. Paschae» 

^' ' ' D. qui errantes(?) ut in viam 

Tibi placitam D. noster populo tuo tribue 
*His nobis Dne. mysteriis 
*VD. Qui humanis miseratus errohbus 
Sacramenta qaae sumpsimus q. Dne. et spiritalibus 

Gcrb. \yii Kal. Mai. Nat. S. Georgii Martyris. 

^ '^^' Tuus s. Martyr Georgius 

*Tanto placabiles q. Dne, nostrae 
*VD. Te in omnium martTrum triumphis 
B. Georgii martyris tui Dne. su£fragiis] 

Gerb. pp. \vii Kal. Moi. Litania Maior ad S. Laurentium in Lucinae. 

I »^^' Mentem familiae tuae q. Dne. intercedente 

AdS. (yalenHmm^) 

Deus qui culpas delinquentum districte 

Adpontem Olhi («V) 

Parce Dne. q. parce populo tuo et nullis' 

AdCrucem 

D. qui culpas nostras piis verberibus" 

In Atrio 

Adesto Dne. supplicationibus nostris et sperantes 

Ad Missam 

Praesta q. o. D. ut qui in afflictione 

Haec munera Dne. q. et vincula 

Vota nostra q. Dne. pio favore prosequere 

AHa oraHo in Atrio 

Praesta q. o. D. ut ad te toto corde clamantes] 

^ Name omitted. 

' These are marked by a later hand for transpositioa. 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX. 34J 

. [tv Kal Mai, Nat S. Vitalis. Gerb. 

Sancti nos q. Dne. Vitalis natalitia ^' '^' 

Accepta sit in conspectu tuo Dne. 
Ezultet q. Dne. populus tuus.] 

TerHa Daminica posi OcL Paschae* Geib. 

D. qui fidelium mentes unius efficis ^* ^"°' 

«Ezaudi Dne. preces nostras ut quod 

D. qui nos per huiud sacrificii 
*VD. De tuo munere postulantes 

Adesto Dne. D. noster ut per haec 

Kal, Mai, Nat, Aposiolorum Philippi ei lacohi, q^^^ p- 

D. qui nos annua apostolomm uo, nu 

D. qui es onmium sanctorum 
Munera Dne. quae pro apostolorum 
*VD. Quia tui est operis 
Beatorum Apostolorum Philippi et lacobi 

\v Non. Mai. Nat. S. luvenalis, Cerb. 

Beati nobis q. Dne. luvenalis p. "i- 

Annue q. Dne. ut merita tibi placita 
Hostias nostras q. Dne. sanctus pontifez 
Laeti Dne. sumpsimus sacramenta] 

\Eodem die Nai, SS, Alexandri Eveniii Theoduli, q^^^^ pp^ 

Praesta q. o. D. ut qui sanctorum ***» '"• 

Sacrificium laudis tibi Dne. ofiferimus 
Pasce nos Dne. tuorum gaudiis ubique] 

Eodem die * Inv. S. Crucis. Gcrb. 

D. qui in praeclara salutiferae p. iia. 

*D. cui cunctae obediunt creaturae 

Sacrificium Dne. quod immolamus 

[♦VD. Praecipue in die ista.] 
«Repleti alimonia caelesti et spiritali 

Quaria Dominicaposi Oci, Paschae^, Gerb. 

♦D. a quo bona cuncta procedunt P- "3- 

[D. qui misericordiae ianuam fidelibus 
Suscipe Dne. fidelium preces 

^ V, NoH, Mad, R. (omitting the two Missae which precede this in S.). 

' R. has now only the first CoUect of this Missa, One leaf appears to be 
wanting, which probably contained the rest of this Missa and the nrst part of 
the prayeiB and Missae for the Rogation Days, 



Digitized by CjOOQ lC 



34« APPENDIX. 

*VD. Tu mentes nostras 
Tribue nobis Dne. caelestis mensae virtute] 

Gcrb. [Pridu Nm. Mai. NaU S. loannis anie Poriam Laiinam^, 

D. qui conspicis quia nos undique 
Sacrificium nostrum tibi Dne. q. 
Sumpsimus Dne. divina mysteria] 

Gerb. \vi Id. Mat. Nai. S. Gordiani. 

^' ^ O. s. D. qui nos s. martyris tui Gordiani 

Grata tibi sint Dne. munera nostra 

Q. o. D. ut qui caelestia alimenta] 

Gcrb. \iv Id. Mai. Nai. SS. Nerei AchiUei ei Pancraiii. 

Semper nos Dne. martyrum tuorum 
Sanctorum tuorum Dne. Nerei Achillei 
*VD. Quoniam a te 
Q. Dne. ut beatorum martyrum] 

Gerb. \iii Id. Mai. DedicaHo Eccl. B. Mariae ad Mariyres. 

p. ii6. _, _ T^ , 

Concede q. o. D. ad eorum 

Super has q. hostias Dne. benedictio 

Supplices te rogamus o. D. ut quos tuis] 

Gerb. pp. In Ascensa DominiK 

Praesta q. o. Pater ut nostrae mentis 
Tribue q. o. D. ut munere festivitatis 
Sacrificiiun Dne. pro Filii tui supplices 
VD. In hac praecipue die 
Tribue q. Dne. ut per haec 
«Da q. o. D. illuc subsequi. 

Gerb. pp. liem in Ascensa Domini ad S. Peirum. 

' Concede q. o. D. ut qui hodiema 

*D. qui ad declaranda tua miracula 
Suscipe Dne. munera quae pro Filii 
VD. Qui post resurrectionem 
Communicantes et diem 
Praesta nobis q. o. et m. D. 

* R. does not contain this or any of the three foUowing Missae. It is now 
defective at this point, but the missing leaf was probably occupicd by prayers 
and Mtssae for the Rogation Days, the latter part of which are found aftcr the 
lacuna (see Gerb. pp. Ii8 sqq.). These are not in S., and the Afissa for the 
Wednesday is not printed by Gerbert. 

* /n Vigilia Ascensa Dni R. 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX. 343 

Alias Orationes. 
[D. qui nos resurrectionis Dominicae] 
Adesto Dne. supplicationibus nostris 
D. cuius Filius in alta 

Dominica posi Ascensam Domini. Gcrb. pp. 

122 124. 

O. s. D. fac nos tibi semper et devotam 

D. vita fidelium, gloria humilium 

Sacrificia nos Dne. immaculata 
*VD. Ut quia primum tuae pietatis 

Repleti Dne. muneribus sacris da q. 
«Erectis sensibus et oculis cordis 

\viii Kal lun. Nai. S. Urhani Papae. Gerb. 

Da q. o. D. ut qui b. Urbani ^* 

Munera q. Dne. tibi dicata sanctifica 
B. Urbani martyris tui] . 

OraHones per singulas leciiones in Sabbaio Peniecosies, Gerb. 

Da nobis q. Dne. per gratiam 

Sequiiur Lect, i in Genesi In principio 
O. 8. D. indeficiens lumen 

De Gen. ii Temptavit Deus Abraham 
D. qui in Abrahae 

In Exodo Factum est in vigilia cum cantico. 
D. qui primis temporibus 

In Deuieronomio Scripsit Moyses 
D. gloriatio fidelium 

In Esaia Apprehendent 
4*0. s. D. qui per unicum 

In Hieremia Audi Israel 
D. qui nobis per prophetarum 
{De Ps. xli) Concede q. o. D. ut qui solemnitatem 
Dne. D. virtutum qui collapsa reparas 

Inde descendis cum Liiania ad fonies. 

Oraiiones ad Missam posi ascensum Fohiis *. Siatio ad Gerb. 

Laieranis. P- "5- 

Praesta q. o. D. ut claritatis tuae 
D. cuius Spiritu totum corpus ecclesiae multiplicatur 
Virtute s. Spiritus Dne. munera nostra 

* R. has/' Ascettsa Dm Fontes (sic). 



Digitized by CjOOQ lC 



344 APPENDIX. 

VD. Qui ascendens stiper omnes caelos 
Communicantes et diem sacratissimmn . . . praeveiuentes 
Hanc igitur oblationem servitutis nostrae 
Praesta q. o. D. ut Spiritus [sanctus] 

Gerb. pp. \Item aha Missa (S* adds Inf, Ebd.). 

^^" ^ ■ Annue m. D. ut qui divina 

Hostias populi tui q. Dne. miseiatus 
«VD. Qui sacramentum paschale 
Sacris caelestibus Dne. vitia nostra purgentur] 

Gcrb. pp. Die sancio PenUcostes ad S. Petrum. 

' '' D. qui bodiema die corda fidelium 

O. s. D. qui paschale sacramentum quinquaginta 
Munera Dne. q. oblata sanctifica 
»VD. Quia hodie s. Spiritus 
Communicantes et diem • . . celebrantes 
Hanc igitur {^t supra,) 
S. Spiritus Dne. corda nostra mundet infusio 
Praesta q. Dne. ut a nostris mentibus 

Alias orationes. 
D. qui sacramento festivitatis 
[*D. qui discipulis tuis Spiritum sanctumj 
O. s. D. deduc nos ad societatem 
Concede nobis m. D. ut sicut in nomine 

Gerb. Feria ii. Ad vincula, 

P* *^ ' D. qui apostolis tuis s. dedisti Spiritum 

Propitius Dne. q. haec dona sanctifica 

Adesto Dne. q. populo tuo et quem 

Gcrb. \Feria iii, Ad S. Anastasiam, 

P* '^^* Adsit nobis Dne. q. virtus Spiritus sancti 

Purificet nos Dne. muneris 
Mentes nostras q. Dne. Spiritus sanctus] 

Gerb. pp. Feria iv, Ad S, Mariam. 

138, lay. Mentes nostras q. Dne. Spiritus Paraclitus 

Praesta q. o. et m. D. ut Spiritus sanctus 

Accipe q. Dne. munus oblatum et dignanter 

[♦VD. Post illos enim laetitiae diesj 

Sumentes Dne. caelestia sacramenta 



Digitized by CjOO"Q lC 



APPENDIX, 345 

Feria vu Ad Apostolos. Gcrb. 

p. 120. 

Da q. ecclesiae tuae m. D. ut s. Spiritu 
Sacrifjcia Dne. tuis oblata conspectibus 
Sumpsimus Dne. sacri dona mysterii 

Sabbaio in xii JUct. ad S, Pefrum, Gerb. pp. 

1 20 I ^O» 

Mentibus nostris Dne. Spiritum sanctum ^* 

Hlo nos igne q. Dne.. Spiritus sanctus inflammet 

D. qui ad animarum medelam 

Praesta q. o. D. ut salutaribus ieiuniis 

Praesta q. o. D. sic nos ab epulis 

[D. qui tribuB pueris mitigasti]^ 

Ut accepta tibi sint Dne. nostra ieiunia 

Praebeant nobis Dne, divina tua sancta 

Dommica Oct. Pentecostes. Gcrb. pp. 

«Timentium te Dne. salvator 130,131. 

O. et m. D. ad cuius beatitudinem 

Remotis obumbrationibus camalium 

VD. Qui cum unigenito Filio 

Laetificet nos q. Dne. huius sacramenti 
«Ecclesia tua Dne. caelesti gratia 

[KcU. lun. Dedicaiio S. Nicomedis. Gerb. pp. 

D. qui nos b. Nicomedis '^'' *^^* 

Munera Dne. oblata sanctifica et intercedente b, Nicomede 
Supplices te rogamus o. D. ut quos tuis] 

[iv Non. lun. Nat. SS, Marcellini et Petri. Gerb. 

♦Laetetur ecclesia tua D. beatorum martyrum ^' ^^^' 

♦Votiva Dne. munera deferentes 
♦VD. Cognoscimus.enim 
♦Q. Dne. ut salutaribus repleti 
♦Intercedentibus sanctis tuis Dne. plebi tuae] 

Hebd. ii post Pentecosten. Gerb. pp» 

D. in te sperantium , »3^. i33- 

D. spei(?) luminis sincerum {sic) 
Hostias nostras 
VD. Qui ecclesiae tuae filios 
Tantis Dne. repleti muneribus 
Fideles tuos Dne. benedictio desiderata 

^ This is perhaps accidentally omitted in R. It is referred to in a marginal 
note by a later hand. 



Digitized by CjOOQ lC 



346 APPENDIX. 

Gerb. \v Id. lun. Nai. SS. Primi ei Feliciani. 

^* ^^ Fac nos Dne. q. sanctorum 

Fiat Dne. q. hostia sacranda 

Q. a D. ut sanctonim tuorum] 

Gerb. [Prid. Id, Iuh. NcU. SS. Basiltdis Cirini Nahoris ei Nazarii. 

P- '^^* Sanctorum B. C. N. ct N. q. Dne. nataUtia 

Pro sanctonmi B. C. N. et N. sanguine 

Laeti Dne. sanctonim martyrum] 

Gerb. pp. Hebd. iii posi Penieeosien. 

»33i 134- Sancti nominis tui Dne. timorem pariter 

D. qui te rectis ac sinceris 

Oblatio nos Dne. tuo nomini dicanda 
«VD. Cuius hoc mirificum 

Sumptis muneribus Dne. q. ut cum 

Gerb. DenmHaHo leiuniorum Primi Quarii Sepiimi ei Decimi mensis. 

^' '^' Anniversarii, firatres dikctissimi, ieiunii 

[Illius mensis ieiunia in hac] 

Q^l, [Mensis iv feria iv. Ad S. Mariam. 

P- *34« ♦O. et m. D. apta nos tuae propitius 

Da nobis mentem, Dne. quae tibi sit 
♦Solemnibus ieiimiis expiatos 

Quos ieiunia votiva castigant] 

Gerb. Feria vi ad Aposiolos. 

P* *^*' oUt nobis Dne. terrenorum (xir) fnigum 

[«Fiant tua gratia Dne. fructuosius (^r)] 

O. 8. D. qui non sacrifidorum 

Annue q. o. D. ut sacramentorum 

Fideli populo Dne. misericordiam tuam. 

Gcrb. Sahhaio in xii Leci. ad S. Peirum. 

P- >35- *Praesta Dne. q. famulis tuis talesque 

Da nobis Dne. q. regnum tuum iustitiamque 

D. qui nos de praesentibus adiumentis 

D. qui misericordia tua praevenis non petentes 

[D. qui non despicis corde contritos] 

[D. qui tribus pueris mitigasti] 

Dne. D. n. qui in his potius creaturis 

Sumptum q. Dne. venerabile sacramentum 

Proficiat Dne. q. plebs tibi dicata. 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX. 347 

Hebd. rv post Peniecosien, Gerb. 

Deprecationem nostram q. Dne. benigniis ^' 

Tempora nostra q. Dne. pio favore 
Munera Dne. oblata sanctifica ut tui 
«VD. Hla quippe festa remaneant 
Haec nos communio Dne. purget 

[xvti Kal lul. Nat. S. Viti Mart. Gcrb. 

Da ecclesiae tuae Dne. q. s. Vito intercedente ^' '^ ' 

Sicot gloriae (?) divinae potentiae 
*VD. Bead Viti martyrio gloriantes 
♦Refecti Dne. benedictione caelesti] 

\xiv Kal. lul. SS. Marci et Marcelliani. Gerb. 

Sanctorum tuorum nos Dne. Marci et Marcelliani 
Suscipe Dne. munera tuorum populorum 
Salutaris tui Dne. munere satiatij 

\Eodem die VigiL Gervasi ei Proiasi. Gerb. 

*Martyrum tuorum Dne. Gervasi et Protasi ^' 

Sacrificium Dne. quod pro sanctis 
Sumpti sacrificii Dne. perpetua nos] 

\xiii Kal. lul. Nat. SS. Gervasi et Protasi. Gerb. pp. 

*Sanctorum martyrum nos Dne. Gervasii et Protasii 

Concede nobis o. D. ut his muneribus 

VD. Ecce enim iusti tui 
*Da q. o. D. ut mjrsteriorum virtutc] 

Hehd. V post Pentecosten, Gerb. 

Protector in te sperantium Deus ^* *^^' 

Propitiare Dne. humilitati nostrae 
Respice Dne. munera supplicantis 
VD. Omnipotentiam tuam 
Sancta tua nos Dne. sumpta vivificent 

iv Kal. lul. in leiunio S. loh. Bapt. .Gerb. pp. 

Praesta q. o. D. ut familia tua 139.140. 

Praesta q. Dne. ut populus tuus 

Munera populi tui Dne. propitiatus 
*VD. Exhibentes solemne ieiunium 
*B. loannis Baptistae nos q. Dne. praeclara 

B. nos Dne. Baptistae loannis oratio 



Digitized by CjOOQ lC 



34» APPENDIX. 

Gerb. [viii KaL luL NaL S. loanms BapL In prima missa de NocU. 

p. 140, 

Concede q. o. D. ut qui beati 

D. cuius misericordia praecurrente 

Praesta q. o. D. ut qui caekstia] 

Gerb. pp. Ad MissoM in Die '. 

D. qui praesentem diem honorabilem 
♦O. 8. D. qui instituta legalia 
«Tua Dne. muneribus altaria cumulamus. 
*VD. In die fesdvitatis 

Sumat ecclesia tua D. beati loannis 

Gerb. pp. Alias Orationes. 

[Da q. m. D. ut mystids ecclesia] 
D. qui nos b. loannis Baptistae 
Ad/antes. O. s. D. da cordibus nostris 

D. qui conspicis quia nos undique 
[Da q. o. D. intra sanctae ecclesiae uterum] 
[D. qui nos annua b. loannisj 
[«O. et m. D. qui b. loannem] 

Gcrb. vii KaL lul, V^. SS, loannis et Pauli, 

P* '^^* Beatorum martyrum loannis et Pauli 

Sint tibi q. Dne. nostri munera grata 
Protege Dne. plebem tuam et quam martyrum 

Gcrb. pp. vi Kal. lul. NaL SS. loannis et Pauli, 

M^, 143- Q, Q^ j) ut nos geminata 

Hostias altaribus tuis Dne. placationis 
*VD. Beati etenim martyres 

Sumpta munera Dne. nostrae 

Gerb. pp. Hebd. vi post Pentecosten, 

14 >M7- j)j^ nobis Dne, q. ut et mundi cursus 

Exaudi nos D. salutaris noster 
Oblationibus q. Dne. placare susceptis et ad te 
VD. Maiestatem tuam suppliciter deprecantes 
Mysteria nos Dne. sancta purificent 

Gerb. pp. ^ ^<^- ^^^- ^^* AposL Petri et Pauli. 

143» 144- D^ qui nobis apostolorum beatorum 

Praesta q. o. D. ut nuUis nos permittas 
«Munera Dne. tuae glorificationis ofiferimus 

^ R. has viii Kt. M. NcUU Sa lohannis Bapiiste ad Missa. 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX. 349 

♦VD. Apud quem [quum] beatorum 
Quos caelesti Dne. alimento 
Ad Vesp, Apostolicis nos q. Dne. beatorum 
[Ad Vigil. NocL D. qui ecclesiam tuam apostoli] 
\Ad MaM. D. qui ligandi solvendique 

iii Kal. lul [Nai. AposL Peiri et Pauli] \ Gerb. pp. 

D. qui hodiemam diem apostoloram '44.M5- 

♦Largiente te Dne. beatoram Petri et Panli 
Hostias Dne. quas nomini tuo sacrandas 
VD. Te Domine suppliciter exorare 
Sumptis Dne. remediis sempiternis 
Ad Vesp. O. s. D. qui ecclesiam tuam in apostolica 

AUas Orationes, Ct Gerb. 

O. 8. D. qui nos beatoram apostoloram f|^5. ^^' 

[Familiam tuam D. propitius] 
[Concede q. o. D. apostolos tuos] 
[«O. s. D. qui nos omnium] 

Pridie KaL lul NaL S. Pauli. Gerb. 

p. 146. 
D. qui multitudinem gentium 

♦Praeveniant nobis Dne. q. apostoli 

Perceptis Dne. sacramentis subdito corde 

\vi Non. lul. NaL SS. Processi et Mariiniani. Gcrb. 

D. qui nos sanctoram tuoram confessionibus 
♦Suscipe Dne. preces et munera 
Corporis sacri et pretiosi sanguinis] 

Hehd. viipost Pentecosten. Gcrb. 

D. qui diligentibus te bona invisibilia P- '4 . 

D. qui in sanctis habitas et pia corda 
Propitiare Dne. supplicationibus nostris et has obl. 
VD. Veram aetemumque pontificem 
Quos caelesti Dne. dono satiasti 

[Prid. Non. lul. Ociav. Apostolorum. Ad vincula.] Gcrb. pp. 

♦D. cuius dextera b. Petrum apostolum '^^' *^^' 

Offerimus tibi Dne. preces et munera quae ut tuo 
♦Pignus aeternae vitae capientes 
Protege Dne. populum tuum et apostoloram 
Beatoram apostoloram Dne. Petri et Pauli 
> R. has NaH. Sci Petri. 



Digitized by CjOOQ lC 



350 APPENDIX. 

G«A- [w I± lul. Nat vii Fralrum, 

Praesta q. o. D. ut qui glonosos 
Sacrifidis praesentibus Dne. q. intende placatus 
VD. Donare nobis supplidter exorantes 
Q» o. D. ut illius salutaris] 

Gcrb. Hebd. viUposi PeniecasUn. 

p. 140. 

*D. virtutum cuius est totum 

Da nobis Dne. q. ut in tua gratia 

Propitiare Dne. supplicationibus nostris et has populi 
[♦VD. Tibi vovere contriti] 
«Repkti sumus Dne. muneribus tuis 

Gcrb. pp. V Id, Itd, Nat, S. Benedicii Abbaiis. 

* Intercessio nos Dne. q. b. Benedicti 

Sacris altaribus Dne. hostias superpositas 
VD. Gloriam tuam Dne. profiisis 
Protegat nos Dne. cum tui perceptione 

Gerb. Hebd. ix posi Peniecosien. 

^' ^ «D. cuius providentia in sui disposttione 

♦Custodi nos Dne. q. in tuo servitio 
D. qui legalium difierentias hostiarum 
♦VD. Ut te auctorem 
Tua nos Dne. medicinalis operatio 

Gerb. Hebd. x posi Peniecasien. 

^* ^*'* Largire nobis Dne. q. semper spiiitum 

Concede q. o. D. ut viam tnam 
«Suscipe munera q. Dne. quae tibi 
*VD. De tua gratia confidentes 
Sit nobis Dne. reparatio mentis 

Gerb. pp. viii JSloI. Aug. Nai. S. lacobi {aposioii R.)/rairis S. loannis. 

isa. 153- Egt^j j^^ pjgljj tjjae sanctificator 

Oblationes populi tui Dne. q. beati 
«VD. Quia licet nobis salutem 
Beati apostoli*tui lacobi 
Solemnitatis apostolicae multiplicatione 

Gerb. \v Kai. Aug. Nai. SS. Simpitcii, Fausiim, ei Beairicis. 

^' '^^' Praesta q. Dne. ut sicut populus Christianus 

Hostias tibi Dne. pro sanctorum 
Praesta q. o. D. ut sanctonim tuorum] 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX. 351 

\w Kal. Aug. Nai. 5. Felicis. Gerb. pp. 

S. Felicis Dne. confessio recensita ^^' ^^ 

Hosdas tibi Dne. pro commemoiatione 
Repleti dbo potuque caelesti] 

[«I KaL Aug. Nat. SS. Ahdo et Semis. Gerb. 

D. qui sanctis tuis Abdo et Sennen 
Munera tibi Dne. pro sanctorum martyrum 
Populum tuum Dne. perpetua munitione] 

Hehd, xipost Pentecosteru Gcrb. ot. 

Praesta q. o. et m. D. ut inter huius * 

«Pateant aures misericordiae tuae 
Concede nobis haec q. Dne. frequentare 
VD. Tibi debitam servitutem 
Tui nobis Dne. conununio sacramenti. 

\Kal. Aug. ad S. Petrum ad Vincuta. Caienae etus oscutantur. Gerb. 
Ipso dte Nat. MacAahaeorum. P* ^S^* 

Fratema nos Dne. martyrum tuorum 
Praesta q. Dne. ut sicut nobis 
♦Intemerata mysteria Dne. pro sanctorum 
VD. Quia licet in omnium 
Praesta q. o. D. ut quorum memoriam] 

tv Non. Aug. Nat. S. Stephani Episcopi. Gerb. 

D. qui nos b. Stephani martjris tui ^' '^^" 

Munera tibi Dne. dicata sanctifica 
Haec nos communio Dne. purget 

\piii Id. Aug. Nat. S. Sixii Episcopi. Gerb. pp. 

♦Beati Sixti Dne. tui sacerdotis et martjris '^^' ^^ ' 

♦S. Sixti Dne. frequentata solenmia 
Suscipe Dne. munera propitiatus oblata 
«VD. In die festivitatis hodiernae 
«Repleti sumus Dne. munere solemnitatis ] 

\Eodem die Nat, SS. Felicissimi et Agapiti. Gerb. pp. 

D. qui nos concedis sanctorum martyrum ^^ '*^^* 

Munera tibi Dne. nostrae devotionis 
Praesta q. Dne. D. noster ut quorum] 

\vii Id. Aug, Nai. S. Donati Episcopi, Gerb. 

♦D. tuorum gloria sacerdotum P* ^^^' 

♦Praesta q. Dne. ut sancti confessoris 
O. et m. D. qui nos sacramentonimj 



Digitized by CjOOQ lC 



35^ APPENDIX. 

Gcrb. pp. Hehd. xii post Penkcostm^ 

150, 100. ^ . . 

*D. qui ommpotentiam tuam 

D. qui iusta postulantes 

Tibi Dne. sacrificia dicata reddantur 

♦VD. [Ut te] postposita vetustate 

Q. Dne. D. noster ut quos divinis 

Gerb. \vi Id, Aug. Nai. S. Cyriaci^ 



p. 160. 



Gerb. pp. 
i6a, 163. 



p. 163. 



D. qui nos annua b. Cjriad 
«Suscipe Dne. sacrificium pkcationis 
Q. Dne. D. noster ut intervenientibus] 



Gerb. pp. V Id, Aug. Vig, S, Laurmtii, 

160, lOI. . , -^ . -. . „ 

Adesto Dne. supplicatiombus nostns 

♦B. Laurentii martyris tui Dne. 

Hostias Dne. quas tibi ofiferimus 
*VD, [Praevenientes ?] * natalem 

Da q. Dne. D. noster ut sicut b. Laurentii 

[Da q. o. D. ut triumphum] 

Gerb. \iv Id, Aug, Noi, S. Laurmtii in Prima Missa, 

^* ' '' Excita Dne. in ecclesia 

«Respice Dne. munera quae in S. Laurentii 

»Q. o. D. ut muneris divini] 

Gerb. pp. Item ad Missam (R. adds in die), 

161,103. _ , . ^ . . 

Da nobis q. o. D. vitionun 

D. mundi creator et rector qui 
«Praesta q. Dne. ut beati sancti 
*VD. In die solemnitatis 

Prosit nobis Dne. S. Laurentii celebrata 



Gerb. pp. Item alias Orationes. 

[*D. cuius caritatis ardore] 
[S. Laurentii nos Dne. sancta precatio] 
Adsit nobis Dne. q. sancti Laurentii 
Praesta q. Dne. ut semper nos 

Gerb. [m Id, Aug. Nat, S. Tiburtiu 



B. Tiburtii nos Dne. foveant 
Adesto Dne. precibus populi tui 
VD. Qui dum beati Tiburtii 
Sumpsimus Dne. pignus aetemae] 

* Venientem mUaiem R. 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX. 353 

[/</. Aug. NaL S. HippolyH. Gerb. 

S. Hippolyti martyris Dne. q. veneranda 
Respice Dne. munera popali tui 
«VD. Qui non solum malis nostris 
Sacramentorum tuorum Dne. communio] 

Hehd, xtti posi Peniecosten. Gerb. 

O. 8. D. qui abundantia pietatis ^' ^' 

O. s. D. a quo sola {sic) sancta desideria 
Respice Dne. q. nostram propitius 
VD. Qui nos castigando sanas 
Sentiamus Dne. q. tui perceptione 

\xix KaL SepL NaL S. Eusebii Sac. Gerb. 

_.,._,., p. 164. 

D. qm nos beati Eusebu 

Laudis tuae Dne. hostias immolamus 

*S. Eusebii natalitia celebrantes] 

[liem ipso die Vig. S. Mariae. Gerb. 

Sanctae Mariae semper virginis ^' ' ^' 

Susdpe Dne. sacrificium placationis 
«Adiuvent nos q. Dne. haec mysteria] 

xviii Kal. SepL AssumpHo S. Mariae. Gerb. pp. 

G>ncede nobis q. o. D. ad b. Mariae ^' 

Veneranda nobis Dne. huius est 

Intercessio q. Dne. beatae Mariae 

VD. Nos te in tuis 

«Caelesti munere satiati (?) o. D. tua nos 
*0. s. D. qui terrenis corporibus 

\xvi Kal. SepL Oci. S. LaurenHL Gerb. pp. 

*B. Laurentii nos faciat Dne. passio ' '^ ^' 

Iterata festivitate b. Laurentii 

B. Laurentii martyris honorabilem 
♦VD. B. Laurentii natalitia repetentes 

Solenmis nobis intercessio] 

[xv Kal. SepL Nai. S. AgapiH. Gerb. 

Sancti martyris Agapiti merita ^' ' ^' 

Suscipe Dne. munera quae in eius 
Protegat q. Dne. populum tuum et participatio] 

\xiv KaL SepL NaL S. Magnu Gerb. pp. 

Adesto Dne. supplicationibus nostris et intercedente ^ ^'' 
Praesta nobis q. o. D. ut nostrae 
A a 



Digitized by CjOOQ lC 



354 APPENDIX, 

VD, Qui humanum genus de profundo 
Tua sancta sumentes q, Dne. ut b. Magni] 

Gcib. [xi Kal. SepL Nat. 5. Timothei. 

^' * * Auxilium tuum nobis Dne. q. placatus 

«Offerimus tibi Dne. quaesumus (nlr) preces 

*VD. Tibi enim festa solemnitas 
Divini muneris largitate satiatij 

Gcrb, Hebd. xiv posi Peniecosten. 

^' ' O. s. D. per quem coepit esse quod non erat 

♦O. et m. D. de cuius munere venit 
Hostias q. Dne. propitiatus intende 
«VD. Quia tu in nostra semper 
Vivificet nos q. Dne. huius participatio 

Gcrb. pp. ^ Kal. SepL Nai, S, Bariholomaei Aposi. 

1 , 169, Q g^ j^ ^ huius diei venerandam 

«B. apostoli tui Bartholomaei cuius 
*VD. Qui ecclesiam tuam sempiterna pietate 
Sumpsimus Dne. pignus salutis 
Protege Dne. populum tuum et apostolorum 

Gcrb. pp. [»i Kai, Sepi, Nai. S. Rufi. 

109,170. Adesto Dne. supplicationibus nostris 

Oblatis q. Dne. placare muneribus 
VD. Quoniam supplicationibus 
Caelestibus refecti sacramentis et gaudiis] 

Gcrb. \v Kal Sepi. Nai. S. IfermeiisK 

^' ^'^' Intercessio Dne. b. Hermetis 

Munera nostra Dne. q. propitiatus 

VD. Quoniam fiducialiter 

Repleti Dne. benedictione caelesti] 

Gcrb. pp. Hedd, xv posi Peniecosien, 

1*10 X*]J 

O. s. D. da nobis fidei spei et caritatis 

O. 8. D. fac nos tibi semper 
♦Propitiare Dne. populo tuo 

VD. Qui nos de donis 
«Sumptis Dne. caelestibus sacramentis 

^ R. has here v KtS^. NdilSci Augustini (Gerb. p. 170). The CoUect of 
thc Missa ts not at this potnt in Gcrb. 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX. 355 

\tv Kal SepL Nat. S, Sabinae. Gerb. 

Exaudi nos D. salutaris noster ut sicut 
Gratanter Dne. ad munera dicanda 
Purificet nos Dne. q. et divini] 

[Eodem dte\ Im K. Sep. R.) Passio S. loannis Baptisiae, Gerb. pp. 

171,173. 
Sancti loannis Baptistae et mart^rris 

Perpetuis nos Dne. s. loannis Baptistae 

Munera tibi Dne. pro. s. martyris 

Conferat nobis Dne. s. loannis utrumque 

[m Kal. Sept, Nat. SS, Felicis et Adaucti, Gerb. 

Maiestatem tuam Dne. supplices ^" 

Hostias Dne. tuae plebis 
Repleti Dne. muneribus sacris] 

Kal. Sept. Nat. S. Prisci. Gcrb. 

D I72. 

O. 8. D. fortitudo certantium 
♦Eius tibi precibus Dne. q. grata reddatur 
VD. Qui sic tribuis ecclesiam 
Praesta q. Dne. ut sacramenti tui 

Hehd. xvi post Pentecosten, Gerb. 

Custodi Dne. q. ecclesiam tuam 
Praesta nobis m. D. ut placationem 
Concede nobis Dne. q. ut haec hostia 
♦VD. Qui aetemitate sacerdotii 
Purificent semper et muniant 

vi Id. Sept. NativitcLS S. Mariae. Eodem die Nat. S. Adriani. Gcrb. pp. 
♦Adiuvet nos q. Dne. sanctae Mariae '73#>74- 

Adesto nobis o. D. beatae Mariae festa 

[Supplicationes servorum tuorum D. miserator] 
«Accipe munera Dne. quae in b. Mariae 

[Suscipe Dne. q. hostias placationis] 

[Unigeniti tui Dne. nobis succurrat] 
*VD. Vere dignum . . . salutare nos tibi 

Sumptis Dne. sacramentis intercedente 

[Famulis tuis Dne. caelestis gratiae munus] 

\v Id. Sept. Nat. S. Gurgonii. Gerb. 

Sanctus Dne. Gurgonius sua nos ^' '^^* 

Grata sit tibi Dne. nostrae servitutis oblatio 
«VD. Teque in sanctorum tuorum confessionibus 
Familiam tuam D. suavitas illa contingat] 
A a 12 



Digitized by CjOOQ lC 



35« APPENDIX. 

Gerb. pp. [/•« Id. Sept Nat. SS. ProH et lacinti. 

Beati Proti nos Dne. et lacinti 
Pro sanctonim Proti et lacinti 
Percepta nos Dne. tua sancta purificent] 

Gcrb. Hebd. xvii post Pentecostm. 

Ecclesiam tuam Dne. miseratio continuata 
«Da q. Dne. hanc mentem populo tuo 

Tua nos Dne. sacramenta custodiant 

VD. Ut qui te auctore 
«Mentes nostras et corpora possideat 

Gerb. xviii Kal. Oct. Exaliatio S. Crucis. 

^* *^^' «D. qui nos hodiema die exaltatione 

Devotas Dne. humilitatis nostrae 
«Adesto familiae tuae q. clemens 

Ad crucem salutandam. 
D. qui Unigeniti tui Dni. nostri 

Gerb. pn. \Eodem die Nat. SS. Cornelii et Cypriani. 

' ' Beatorum martyrum pariterque pontificum 

Adesto Dne. supplicationibus 
Plebis tuae Dne. munera benignus 
*VD. Tuamque in sanctorum 
«Sacro munere vegetatos sanctorum] 

Gerb. \Item Missa Propria Cypriani Episcopu 

♦Salutarem nobis dedit hodierna die 
Sacrificium nostrum Dne. ipsa tibi sit 
VD. Beati Cypriani natalis 
Satiati sumus Dne. muneribus] 

Gerb. \xDii Kal. Oct. Nat. S. Nicomedis. 

^' *^^* «Adesto Dne. populo tuo ut b. Nicomedis 

Intercessio S. Nicomedis misericordiae 
Purificent nos Dne. sacramenta] 

Gerb. [xvi Kal. Oct. Nat. S. Eufimiae. 

^' ''*' O. 8. D. qui infirma mundi 

Praesta q. Dne. D. noster ut sicut 
Sanctificet nos Dne. q. tui perceptio] 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX, 357 

[Eodem die Nat. SS. Luciae et Geminianu Gerb. pp 

Infirmitatem nostram q. Dne. propitius 
Vota populi tui Dne. propitius intende 
Ezatidi Dne. preces nostras et sanctorum] 

OroHones Mensis Septimi. Dte Dom. ad S, Peirum \ Gerb. 

Absolve q. Dne. tuorum delicta P- *7 • 

Q. o. D. preces nostras respice 
Pro nostrae servitutis augmento 
VD. Quia quum laude 
Q. o. D. ut quos divina 

xii KaL OcL Vig. S. Maithaei Ap. ei Evang. Gerb. 

Da nobis o. D. ut beati Mattbaei 
Apostolicae reverentiae culmen 
B. Matthaei evangelistae q. Dne 



p. i8i. 



xi Kal. Oci. Nai. S. Maiihaei Evang. Gerb. 

Beati evangelistae Matthaei Dne. precibus ^' 

Supplicationibus apostolids b. Matthaei 
VD. Qui ecdesiam tuajn in tuis 
Perceptis Dne. sacramentis beato Matthaeo 

Aliae Oraiiones. 
Sit Dne, b. Matthaeus evangelista 
Praesta q. o. D. ut qui iugiter 

Feria iv ad S. Mariam. Ccrb. pp. 

Misericordiae tuae remediis q. Dne. fragilitas ''^ ' *^^* 

Praesta q. Dne. familiae supplicanti 
*D. qui de his terrae fructibus 
[VD. Qui nos ideo collectis] 
Sumentes Dne. dona caelestia 

Feria vi ad Aposiolos. Gerb. 

Praesta q. o. D. ut observationes P' '^^' 

Accepta tibi sint Dne. q. nostri dona ieiunii 
[*VD. Sub tuae maiestatis pio iustoque moderamine] 
Q. a D. ut de perceptis muneribus 

Sabbaio ad S. Peirum in xii Leci. Gerb. pp. 

Tribue q. fidelibus tuis \n^,do. 

Da nobis q. o. D. ut ieiunando 
D. humanae salutis operator 

^ R. adds Ebdom xviii posi peniecosien. 



Digitized by CjOOQ lC 



358 APPENDIX. 

[Omnipotendam tuam Dne. prompta mente] 

Ut nos Dne. tribuis solemne tibi 

Post Bened, D. cuius adoranda potentia 

Haec bostia Dne. q. et vincula 

[♦VD. Et tibi sanctificare] 

Perficiant in nobis Dne. q. tua sacramenta 

Suscipe Dne. preces populi supplicantis 

Gerb. Dcminica VacaL 

^' O. s. D. misericordiam tuam ostende 

Tuere q. Dne. familiam tuam 

Huius te Dne. muneris oblatione 

VD. Qui vicit diabolum 
♦Caelestis mensae q. Dne. sacrosancta 

Gerb. \y KaL OcL Nat, SS, Ccsmae ei Damiani, 

^* ^' Magnificet te Dne. sanctorum Cosmae et Damiani 

In tuorum Dne. pretiosa morte 

VD. Clementiam tuam suppliciter 

Sit nobis Dne. sacramenti tui] 

Gerb. iii Kal, OcL DedicaHo Basiliccu Angeli Michaeiis, 

D. qui miro ordine angelorum 
Da nobis o. D. b. arcbangeli Michaelis 
Hostias tibi Dne. laudis offerimus 
[Munus populi tui Dne. q. dignanter] 
VD. Sancti Michaelis archangeli merita 
Beati archangeli tui Michaelis 
Adesto plebi tuae m. D. et ut gratiae 
Perpetuum nobis Dne. tuae miserationis 

Gerb. Hebd, XX post Peniecosten, 

p. 184. _ _ , 

«Fac nos Dne. q. prompta voluntate 

Tua nos Dne. q. gratia semper praeveniat 

Munda nos Dne. sacrificii praesentis 

VD. Precantes ut lesus Christus 

Purifica Dne. q. mentes nostras benignus 

Gerb. [Non. OcL Nat. S, Marci Episcopi^, 

P' ^ ^' Exaudi Dne. preces nostras et interveniente 

Benedictio tua Dne. larga descendat 

Da q. Dne. fidelibus popuh's] 

* R. has here vi No, Oct. Naii Sci Ltudegarii, See Gerb. p. 184. 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX. 359 

\Eodm dit Nai. SS. MaraUt ei ApuUL Gerb. 

«Sanctorum nos Dne. Marcelli et Apulei 

Maiestatem tuam nobis Dne. q. haec hostia 
«Sacramentis Dne. muniamur acceptis] 

Hehd. XXI posi Peniecostm. Gcrb. 

Da q. Dne. populo tuo diabolica vitare contagia 
Custodi nos o. D. ut tua dextera 
Maiestatem tuam Dne. suppliciter 
*VD. et suppliciter exorare ut sic bonis tuis 
Sanctificationibus tuis o. D. et vitia 

\Pridie Id. Oci. Nai. S. Calisti Episcopi. Gerb. pp. 

D. qui nos conspicis ex nostra 
Mystica nobis Dne. prosit oblatio 
Q. o. D. ut et reatum nostrum] 

Hehd. xxii post Pentecosten. Gerb. 

w . ir> P- »86. 

Dingat corda nostra Dne. q. tuae 

Tuis Dne. q. adesto supplicibus et inter 

D. qui nos per huius sacrificii 

VD. Qui propterea iure punis 

Gratias tibi referimus Dne. sacro munere 

xi Kal. (sic : R. has xvi S.) Ncv. Nat. S. Lucae Evatig. Gerb. 
Interveniat pro nobis Dne. q. sanctus tuus 
Donis caelestibus da q. Dne. libera 
[*VD. Te in confessorum tuorum] 
Praesta q. o. aet. D. ut id quod 

Hehd. xxiii post Pentecosim. Gerb. 

O. et m. D. universa nobis adversantia 
«Da q. o. D, sic nos tuam veniam 
Haec munera q. Dne. quae oculis 
VD. Clementiam tuam suppliciter exorare 
Tua nos Dne. medicinalis operatio 

vi Kal. Nov. Vig. Apost, Simonis et ludae. Gerb. pp. 

Concede q. o. D. ut sicut apostolorum ' 

Muneribus nostris Dne. apostolorum 
[♦VD. Quia tu es mirabilis] 
Sumpto Dne. sacramento suppliciter 

V Kal. Nov. Nat, Apost, Simonis et ludae, Gerb. 

D. qui nos per beatos apostolos ^* * ^* 

O. s. D. mundi creator et rector 



Digitized by CjOOQ lC 



360 APPENDIX, 

«Gloriam Dne. sanctoram Apostolorum 
«VD. Te in tuoram apostoloram glorificantes 
Perceptis Dne. sacramentis suppliciter 
Exaudi nos D. salutaris noster et apostoloram 

Gcrb. Hebd. xxiv posi Ptnieeosten, 

^' ^' Largire q. Dne. fidelibus tuis indulgentiam 

«Delicta nostra Dne. quibus adversa 
Caelestem nobis praebeant baec mysteria 
*VD. Maiestatem tuam Dne. suppliciter 
Ut sacris Dne. reddamor digni 

Gcxb. \Kal. Nov, NaL S, Caesaru. Ad coUectam ad SS, Cosmam 

P- '90. et Damtdnum, 

Adesto Dne. martjrrum deprecatione sanctorum 

Ad Missam. 
D. qui nos b. martyris tui Caesarii 
Hostias tibi Dne. b. Caesarii 
Huius nos Dne. perceptio sacramentij 

Gcrb. Ifedd. xxv post Pentecosten, 

D. qui nos regendo conservas 
Familiam tuam q. Dne. continua pietate 
Suscipe Dne. propitiatus hostias 
♦VD. Per quem sanctum et benedictum 
Immortalitatis alimoniam consecuti 

Gerb. pp. \vt Id, Nov, Nat, SS. tv Coronatorum. 

^ ' ^ ' Praesta q. o. D. ut qui gloriosos 

♦Annua martyram tuorum Dne. vota recurrimus 
Hostias tibi Dne. pro martyram 
VD. Celebrantes sanctoram natalitia coronatorum 
Sanctorum tuorum coronatoram q. Dne.] 

Gcrb. \y Id, Nav, Nat, S, Theodori, 

^' '^^* ♦Praetende nobis Dne misericordiam tuam 

Suscipe Dne. fidelium preces cum oblationibus 

Sancti nos q. Dne. Theodori] 

Gerb. [«V Id, Nov, NcU, S, Alennae. 

^' '^*' Praesta q. o. D. ut qui b. Mennae 

B. Mennae martyris tui Dne. solemnia 
Benedictio tua D. impleat corda fidelium] 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX. 361 

Eodm die Nai. S. Martini Episcopi^. Gcrb.pp. 

n * ... „ 193» 193. 

D. qui conspicis quia ex nulla 

O. s. D. solemnitatem diei huius 

B. Martini pontificis q. Dne. nobis pia 

VD. Te in b. Martini pontificis 

Tua Dne. sancta sumentes suppliciter 

Exaudi Dne. populum tuum tota tibi 

Praesta q. o. D. ut sicut divina laudamus 

Hebd. xxvi post PenUcosten. Gerb. 

p. 104' 
D. refugium nostrum et virtus 

D. quem docente Spiritu sancto 

«Da m. D. ut haec nobis salutaris oblatio 

VD. Tibi debitas laudes 

Sumpsimus Dne. sacri dona mjsterii 

\xv KaL Nov. {sic) Nat, S. Augustini Episcopi. Gcrb. 

Adesto supplicationibus nostris o. D. et quibus ^' 

S. confessoris tui Au^^stini nobis 
*VD. Et in omni loco ac tempore 
Ut nobis Dne. tua sacrificia dent] 

Hebd, xxvii post Pentecosten. Gerb. 

Excita Dne. q. tuorum fidelium voluntates 
Excita Dne. tuorum corda fidelium 
«Propitius esto Dne. supplicationibus nostris 
VD. Tuum est enim omne quod vivimus 
Concede nobis Dne. q. ut sacramenta 

xi Kal, Dec. Vig. S, Caeciliae. Gerb. 

S. mart)rris tuae Caeciliae Dne. ^' '^ ' 

Muneribus nostris Dne. S. Caeciliae 
[♦VD. Beatae Caeciliae natalilium Dne.] 
*Q. o. D. ut quorum nos tribuis communicare 

x Kal, Dec, Nat, S„ Caeciliae, Gerb. pp. 

♦D. cui beata Caecilia ita castitatis '^ ' '^^' 

Haec hostia Dne. placationis et laudis 
♦VD. Qui perficit in infirmitate 
♦Haec nos Dne. gratia tua q. semper 

ix Kal, Dec? Nat, S, Clementis, Gerb. pp. 

_ _ , , . 107, 108. 

O. s. D. qui m omnium sanctorum 

Sacrificium tibi Dne. laudis ofiferimus 
R. haa Ui Id, Nw, Nail Sa MartifU ad Mis, * viii R, Dectm, R. 



Digitized by CjOOQ lC 



36a APPENDIX. 

[*VD. Quoniam per sancti Spiritus largitatem] 
•Beati Ckmentis Dne. natalitio 

Gcrb. pp. \Eodem die Nat. S. Febaiaiis. 

»98» 199- Praesta q. o. D. ut beatae Felicitatis 

Munera tibi Dne. pro s. Felicitatis 
Supplices te rogamus o. D. ut intervenientibus] 

Gcrb. \viii Kol, Dec, Nat. S. Crisogani. 

P- 199- ♦Praesta nobis o. D. ut quem fidei 

«Offerimus Dne. preces et munera 
VD. Qui nos assiduis martyrum 

«Annue Dne. q. ut mysteriis] 

Gerb. pp. Incipiunt orationes de Adventu, Dom, v ante Nat, Dni, 

IQn 200 

Excita Dne. potentiam tuam et veni et quod 
Conscientias nostras q. o. D. quotidie 
Sacrificium tibi Dne. celebrandum placatus 
VD. Qui nos tanquam 
«Animae nostrae q. o. D. hbc potiantur 

Gerb. \iii Kat. Dec, Nat, SS, Satumini Crisanti Mauri et Dariae^ 

^' ^ * Beatorum martynim Dne. Satumini et Crisanti 

Populi tui Dne. q. tibi grata sit 
MjTSteriis Dne. repleti sumus votis et gaudiis] 

Gerb. pp. \Eodem du\ {iii Kl Decem, R.) Vig, S. Andreae ApostcU. 

^ ' ' Q. o. D. ut b. Andreas apostolus tuus 

Tuere nos m. D. et b. Andreae 

Sacrandum tibi Dne. munus offerimus 

VD. Reverentiae tuae dicato ieiunio 

Perceptis Dne. sacramentis suppliciter 

Gerb. pp. Prid, Kal, Dec, Nat, S, Andreae Apostoli, 

301 203 

' ' Maiestatem tuam Dne. suppliciter exoramus 

D. qui liumanum genus tuorum retibus 
Sacrificium nostrum tibi Dne. q. b. Andreae 
*VD. Adest enim nobis dies magnificus 
Beati Andreae apostoli Dne. q. intercessione 
Beati Andreae apostoli supplicatione 
Ad vesperum, Da nobis q. Dne. D. noster b. Andreae 
Exaudi Dne. populum tuum cum s. apostoli 

Gerb. DoM, VD ante Nat, Dominu 

Excita Dne. q. potentiam tuam et veni et ab 
Praeveniat nos q. o. D. tua gratia 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX. 363 

Haec sacra nos Dne. potenti virtute 
VD. Cui proprium est ac singulare 
Suscipiamus Dne. misericordiam tuam 

OraHanes de Adveniu {Domini R.) quoHdianis diebus ad Missam. Gerb. 

p. 2oa. 
D. qui conspicis quia in tua pietate 

Subveniat nobis Dne. misericordia 

Grata tibi sint Dne. munera quibus 

Da q. o. D. cnnctae familiae tuae 

Item alia Missa, Gcrb. 

p. 203, 
Excita Dne. potentiam tuam et vem ut tua 

Festina ne tardaveris Dne. D. noster 

Intende q. Dne. sacrificium singulare 

Hos quos reficis Dne. sacramentis 

{Alia Gcrb. 

p. 203. 
Exultemus q. Dne. D. noster omnes recti corde 

Fac nos Dne. q. mala nostra toto corde 

Concede q. o. D. ut huius sacrificii 

Spiritum in nobis Dne. tuae caritatis 

Preces populi tui q. o. D. clementer j 

Alias oraHones de Advenlu. Gerb. pp. 

^ _ _ aoo, 210. 

«Concede q. o. D. ut magnae 

Mentes nostras q. Dne. lumine 

Preces populi tui q. Dne. clementer 

Praesta q. o. D. ut Filii tui 

Concede q. o. D. ut quia sub peccati 

[Q. o. D. preces nostras] 

[«Concede q. o. D. hanc gratiam] 

[Voci nostrae q. Dne. aures tuae pietatis] 

[«Porrige nobis Dne. dexteram tuae venerationis] 

[Festinantes o. D. in occursum] 

[«Praesta q. o. D. ut quia pro peccatis] 

[*D. qui nos(tram?) conspicis semper] 

[«Adesto q. o. D. atque in cunctis] 

[vii Id. Dec. OcL S. Andreae Apostoli. Gerb. 

Protegafnos Dne. saepius b. Andreae p- »03. 

Indulgentiam nobis praebeant haec munera 
Adiuvet familiam tuam tibi Dne. supplicando] 



Digitized by CjOOQ lC 



364 APPENDIX. 

Gcrb. pp. [itt Id. Dec. Nai. S. Damasi Papae. 

Miserioordiam tuam Dne. nobis q. interveniente 
Da nobis q. Dne. semper haec tibi 
Samptom Dne. caelestis remedii sacramentum] 

Gcrb. Dom. iit ank Nai. Damini. 

^ ^^^' Exdta Dne. corda nostra ad praeparandas 

Praednge q. Dne. D. noster Imnbos mentis 
Placare Dne. q. hmnilitatis nostrae 
[*VD. cui proprium est veniam] 
Repleti dbo spiritalis alimoniae 

Gerb. pp. \Id. Dec. Nai. S. Luciae. 

»04,205. Intercessio nos q. Dne. s. Ludae 

4tQ. virtutum caelestium D. ut sacrifida 
•Laeti Dne. sumpsimus sacramenta] 

Gcrb. Dom, ii anie Nat, Domim. 

Aurem tuam q. Dne. precibus nostris 
Fac nos q. Dne. D. noster pervigiles 
Devotionis nostrae tibi q. Dne. hostia 
VD. Referentes gratiarum de praeteritis 
Imploramus Dne. clementiam tuam 

Gcrb. pp. Mense Decimo Fer. ro ad S. Mariam. 

*^^' * Praesta q. o. D. ut redemptionis 

Festina q. Dne. ne tardaveris 
Ecclesiae tuae Dne. munera placatus 
VD. Idunii observatione quaerere 
Tuorum nos Dne. largitate donorum 
Gratiae tuae q. Dne. supplidbus 

Gerb. Feria vi ad Apostolos, 

Exdta q. Dne. potentiam tuam et veni ut hi 
Prope esto Dne. omnibus invocantibus 
Praesta Dne. q. ut dicato 
VD. Qui non solum peccata dimittis 
Prosint nobis Dne. sumpta mysteria 

Gcrb. pp. Sahbato ad S. Petrum in xii Lect. 

2 1207. jj^ q^. jjQjjgpi^jig quij^ ^x nostra 

Adesto Dne. suppUcationibus nostris et praesentis 
♦Indignos q. Dne. famulos tuos 
[D. qui pro animarum expiatione] 
[Miserationum tuanmi Dne. q. praeveniamurj 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDtX. 365 

Post Bened, D. qui tribus pueris 
Ecclesiae tuae Dne. munera sanctifica 
VD. Quoniam salubre meditantes 
Q. Dne. D. noster ut sacrosancta 
Veniat Dne. q. populo tuo supplicanti 

Dte Dominua Vacat. Gerb. pp. 

^ . ^ . . 207,208. 

Ezcita Ime. potentiam tuam et veni et magna 

Adiuva Dne. fragilitatem plebis tuae 

Sacrificiis praesentibus Dne. placatus 

VD. Sanctificator et conditor 

Sumptis muneribus Dne. q. ut cum 

xii Kal. lan. Nat. S. Thomae Apostoli. Gcrb. 

p. 208. 
Da nobis q. Dne. beati apostoli Thomae 

Debitum Dne. nostrae reddimus servitutis 

VD. Qui ecclesiam tuam in apostolicis 

Conserva Dne. populum tuum et quem 

Denuntiatio Natalitii unius Martyris. Gerb. 

Noverit vestra devotio 
Item pluraliter Quo diaboli 

In Vigilia ^ unius sancti, Gerb. pp. 

Q. o. D. ut nostra devotio '^'* ^' 

Magnifica Dne. beati ///. solemnia 
[VD. Gloriosi ///. martyris vel confessoris] 
♦Sancta tua Dne. de beati ///. 

In Nat. Unius Martyris. Gcib. pp. 

Votivus nos Dne. q. b. martyris 
[D. qui sanctam nobis huius diei] 
Praesentia munera q. Dne. ita serena 
♦VD. Te semper in laude 
Sumpsimus Dne. s. ///. martyris 
Plebs tua Dne. sancti martyris tui 
Sancti ///. martyris tui Dne. 
[«Beati martyris tui ///. nos q. Dne. precibus] 
[Beati martyris tui III. nos q. Dne. patrociniis] 

In Nat. Unius Confessoris. Gerb. 

Adesto Dne. precibus nostris quas in s. Confessoris p. 221. 

Sancti confessoris tui ///. nos q. Dne* 
Propitiare Dne. q. supplicationibus 
" In Nafl. R. 



Digitized by CjOOQ lC 



366 APPENDIX. 

[VD. Qui in omnium sanctorum] 

Ut nobis Dne. tua sacrificia dent 

Misericordiam tuam Dne. nobis 

[♦O. 8. D. cui cuncta famulantur ekmenta] 

[«Sancti Dne. confessoris tui ///.] 

Gert). pp. In NaL Virginum. 

^ ^* D. qui inter caetera potentiae tuae (Gerb. 223) 

[D. qui nos hodie beatae et sanctae] 
Hostias tibi Dne. beatae i2/. martyris 
[*VD. Mazime hodie in beatae] 
Adiuvent nos q. Dne. et haec 
D. qui inter caetera potentiae tuae (Gerb. 224) 

Gerb. m). In NaL Plurimorum Sanctorum, 

*^*'^ Praesta Dne. q. ut sicut sanctorum 

Sancti tui q. Dne. iugiter nobis 
Munera plebis tuae Dne. q. beatorum 
VD. £t te in tuorum honore 
£t natalitiis sanctorum Dne. et sacramenti 
[Adesto Dne. populo tuo cum sanctorum] 
[Magnificantes Dne. clementiam tuam] 
[Da nobis o. D. in sanctorum tuorum] 
[Sanctorum tuorum Ili. suffragiis] 
[£xaudi nos o. et m. D. et sanctorum] 
Tribue q. Dne. sanctos tuos iugiter 

Gcrb. pp. /« Na/. Plurimarum mariyrum. 

217,218. Q g^ j^ ^^. p^j. gi^riosa bella 

[O. s. D. qui in sanctorum tuorum cordibus] 
Salutari sacrificio Dne. populus tuus 
VD. qui sanctorum martTrum 
♦Olebrantes quae pro martyrum 
[Ad defensionem fidelium Dne. q. dexteram] 
[*0. et m. D. fidelium lumen animarum] 
Concede q. o. D. ut sanctonim 
[«Sanctorum martyrum tuorum HL nos] 
[O. s. D. qui nos idoneos non esse] 

Gerb. \In Basilicis Martyrum. 

^' ^^^' Indulgentiam nobis Dne. q. s. iZ/. 

«Sacrificium Dne. quod desideranter 
VD. Quia dum b. lU. merita 
Beati ///. martyris Dne. suffragiis] 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX. 367 

Missa votiva in Sanctorum \Commmoratioru ^]. Gerb. 

*0. et m. D. cui redditur votmn in Hierusalem 
«Exaudi o. D. deprecationem nostram pro famulo 

[*VD. Cuius potentia deprecanda] 

Muneris divini percepti q. Dne. 

Incipiunt oraliones quoiidianis dithus ad Missam^, Gerb. 

p. 330. 
Perpetua q. Dne. pace custodi quos in te 

Adesto nobis m. D. et tuae pietatis 

Adesto nobis q. Dne. et preces 

Mysteria sancta nos Dne. et spiritalibus 

Protector in te sperantium D. et subditarum 

liem alia Missa, Gerb. pp. 

Exaudi nos miserator et ul D. 
Plcbis tuae D. ad te corda converte 
Hostias q. Dne. suscipe placatus oblatas 
Sancta tua nos Dne. q. et a peccatis 
Suscipe q. Dne. preces nostras 

[lUm alia Missa, Gerb. 

Q. o. D. ut plebs tua toto tibi corde P- *3'- 

Miserere nostri D. et tuae 
«Suscipe Dne. q. hostiam redemptionis 
Da q. o. D. ut mysteriorum 
Adsit Dne. fidelibus tuis sacrae] 

[Ifem alia Missa, Gerb. 

Rege nostras Dne. propitius voluntates P" ^^'' 

Da famulis tuis D. indulgentiam peccatorum 
Tua sacramenta nos D. circumtegant 
VD. Ut quia tui est operis si quid 
Tua sancta nobis o. D. quae sumpsimus 
Familiam tuam Dne. pervigili pietate] 

[I/em alia Missa, Gerb. pp. 

Comprime Dne. q. noxios semper incursus *^'' *^'" 

Tu Dne. semper a nobis omnem remove 
In tuo conspectu Dne. q. talia 
VD. Ut non in nobis nostra malitia 
Quotidiani Dne. q. munere sacramenti 
Respice Dne. propitius plebem tuam] 

^ The word in S. is over an erasore; R. omits it 
' R. adds cum catwne. 



Digitized by CjOOQ lC 



368 APPENDIX. 

Gerb. pp. liem alia Missa, 

n^-^Z • Ecclcsiae tuae Dne. voccs placatus 

Ab omnibus nos defende q. Dne. semper 

Ofiferimus tibi Dne. 

^Here follows the Canon Actionis,) 
[Quod ore sumpsimus Dne. mente capiamus] 
«[Conservent nos q. Dne munera tua] 

^R. inserts here a series of Postcommunions. See 
pp, 236, 237 supra.) 

Gcrb. pp. Itm BenedicH(mes super Populum. 

333—240. 

Dne. s. P. o. aet. D. de abundantia 

Gregem tuum Pastor bone placatus 

[Benedic Dne. hanc familiam tuam] 

Benedicat vos D. omni benedictione 

Plebis tuae q. Dne. ad te corda 

Propitiare populo tuo D. ut a suis 

Tuere Dne. familiam tuam et spiritalibus 

[Familia tua D. et ad celebranda] 

[Fideles tuos Dne. q. corpore] 

[Propitiare Dne. populo tuo et ab omnibus] 

«[Adesto Dne. supplicibus tuis et nihil] 

[Da q. Dne. populo tuo et mentem] 

[Plebem nomini tuo subditam Dne.] 



Here the S. Gallen MS. now ends, the last gathering of the 
volume having apparently lost its last leaf. The Rheinau MS., 
which omits the last six of the BemdicHones super Populum contained 
in the S. Gallen MS., adds one which does not appear at this 
point in the latter : — 

Familiam tuam Dne. pervigili (see Gerb. p. 239). 

After the eight BenedicHones super Populum foUows: — Expli- 
ciunt benedictiones anni circuli est numerus Ixxii. Indpit Liber 
secundus de extrema parte. Orationes ad matutinis. 

Matutina supplicum vota 

Emitte q. Dne. lucem 

D. qui diem discemis ac nocte {sic) 

Gerb. pp. AL oraHona ad Vespr. 

^^'•^^^* Oriatur Dne. nascentibus 

Tuus est dies Dne. et tua 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX. 369 

AUas oraiianes. 
[The series agrees with that in Gerbert beginning with 

Vox nostra, &c. (p. 242), 
and ending with 

Iniquitates nostras, &c. (p. 243). 
Then foUow the prayers for Prime, Terce, Sext, and None given 
by Gerbert, p. 243.] 

The contents of the latter portion of the Rheinau MS. may be 
indicated by the headings of the various parts. 
Ordo Baptisterii. (Gerb. pp. 248-256.) 
In Dedict. Basilice anniversarii. (Gerb. pp. 228, 9.) 
Ad Clericum faciendum. (Gerb. pp. 256, 7.) 
Pro his qui prius barbam tundit. (Gerb. p. 257.) 
Missa consecracio presbiteri. (Gerb, p. 257.) 
Missa pro regibus. (Gerb, pp. 276, 7.) 
Orat. pro sterilitate terrae. (Grerb. pp. 300, i.) 
Orat. ad pluviam postulandum. (Gerb. p. 301, Roman type.) 
Orat. ad poscendum serenitat. (Gerb. pp. 302, 2, Roman type.) 
Orat. pro fulgoribus. (Gerb. p. 303.) ^ 

Benedict. aq. et salis ad exorciz. ad fulgora. (Gerb. p. 303.) 
Orat. pro tempest. et fulgora. (Gerb. pp. 303, 4, Roman tjrpe.) 
Orat. de Lacram.(?) vel de quacumque tribulat. (Gerb. pp. 275, 6.) 
Orat. tempore quod absit mortalitas. (Gerb. pp. 304, 5.) 

[There is a leaf wanting in R. at this point, the last mentioned 
Missa breaking off with the tide Post Cam. while the next leaf 
begins with the end of a Secret, foliowed by the Postcommunion, 
SancHficaii dtvino mysierioy which Gerbert treats as part of the 
Missa in iempore morialiiaiis, Probably the missing leaf contained 
Orai. ad proficiscendum in iiinere and the first part of the Missa pr(k 
naviganHbus to which the fragment of the Secret and the Post- 
communion SancHficaii dvoino mysierio t)elong]. 

Bened. aque et salis ad spargen. in domum. (Gerb. p. 306.) 

Bened. aque 

Bened. salis 

Exorcismus salis et aque. . 

Ad spargendum faciendum exorcis. salis 

Ben. salis 

Ben. domus noue. 
Orat. ad missa in domo nouo. 
Ad frug. nouas bened. 
Bene uuae sive fabe. . 
Bened. pomorum. 

Bb 



iS. 



(Gerb. p. 307.) 
(Gerb. p. 308.) 



Digitized by CjOOQ lC 



370 



APPENDIX. 



Bened. arboris 

Bened. ad omnia que volueris. . 
Bened. panis. • • • . 
Benedictio vini. .... 

Bened salis 

Item al. ad salis Ben. 
Orat in domo infinnorum. . 
Oratio super infirmo in domo. . 
OraL ad Missa pro infirmo. 

Orat. pro reddita sanitate. . 
Missa pro salute vivorum. . 

Mis. votiva pro remedium animae. 

Mis. pro tribulantibus de quavislibet extra 

[? et contra] flagella corporis. 
Missa votiva pro eos qui sibi in corpore vivi 

mis. cantare rogant. . 
Item aUa missa votiva. 
Missa votiva cum lectiones. 
Item alia missa pro devoto. 

Mis. votiva 

Mis. in Nad. sanctorum vel pro memoria 

vivorum sive agenda mortuorum fide- 

lium in Christo. . 
Oratio pro infirmo. . 

Item alia. 

Reconciliado pent. ad mortem. . 

Alia. 

Ordo ad commendationem anime. 

Orat super defiinctis vel commendat anime. 

Missa pro defuncto sacerdote. 

Item al. mis. pro sac. epi. . 

Item alia mis. pro sacerdote sive abb. 

Orat. ad Mis. in Natl. Scorum. siue agenda 

mortuorum. 
Missa pro defuncto nuper baptizato. 
Missa quam sacerdos pro semetipso 

canere 

Item alia Mis. pro semetipso. 

Orat pro defuncds desiderantibus peni- 

tentem (j/r) et minime consecrantem 

(w). 



debet 



(Gerb. p. 308.) 



(Gerb. p. 309.) 
(Gerb. pp. 309, 10.) 
(Gerb. p. 310.) 
(Gerb. p. 311, 

Roman tjpe.} 
(Gerb. p. 312.) 
(Gerb. pp. 269, 70, 

Roman type.) 
(Gerb. pp. 286, 7.) 

(Gerb. pp. 273, 4.) 

(Gerb. p. 282.) 
(Gerb. pp. 282, 3.) 
(Gerb. pp. 283, 4.) 
(Gerb. pp. 285, 6.) 
(Gerb.pp. 279,80.) 



(Gerb. pp. 266, 7.) 
(Gerb. p. 312.) 



(Gerb. pp. 312, 3.) 
(Gerb. pp. 313, 5.) 
(Gerb. pp. 315, 7.) 
(Gerb. p. 317.) 
(Gerb. pp. 318, 9.) 

(Gerb. p. 319.) 
(Gerb. pp. 319,20.) 

(Gerb. pp. 291, 2.) 
(Gerb. pp. 292, 3.) 



(Gerb. p. 320.) 



Digitized by CjOOQ lC 



APPENDIX. 

Mis. unius defunctis {sic) laici. . 
Iiem al. Mis. in agenda plurimoram. . 

It. alia Mis. in cimiteriis 

Item alia Mis. in die depositio defuncti vel iii 

viimi et XXX"» 

Orat. pro defunctorum ad Mis. . 



(Gerb. pp. 320, i.) 
(Gerb. p. 323, 

Roman type.) 
(Gerb. pp. 326, 7, 

Roman type.) 

(Gerb. pp. 327, 8.) 
(Gerb. pp. 328, 9, 

Roman type.) 
(Gerb. p. 253.) 



(Gerb.vol.ii.p. 128.) 



Inpositio manu. inergumin. catecuminum. . 
It alia prouolus {sic) energumen. 
Item alia in nergumen {sic) baptizatum. 
Super hominem qui a demonio vexatur. 

[A leaf is lost, containing part of the exorcism : this appears 
both from examination of the gatherings of the MS. and from 
a comparison of the text with that of the same exorcism as it 
appears in Muratori's Gregorian Sacramentary, Liturg. Rom. Vei. ii. 
»37-40]. 

In dei nomine incipit Breviariumapostolorum. (Gerb. pp. 453, 4.) 
Incipit Marlogium anni circuli. . . (Gerb. pp. 455 sqq,) 

[The Martyrologium is imperfect. What remains of it is printed 
in M. Delisle's Mimoirt sur d'Anciens Sacrameniairis, pp. 310-13.] 



B b a 



Digitized by CjOOQ lC 



Digitized by CjOOQ lC 



INDEX OF LITURGICAL FORMS 



[This Index inclades both the forms contained in the Tezt and those of 
vhich the opening words are cited in the Appendix. Nmnerals below 316 
refer to the Text, nnmerals above 316 to the Appendix. Where words or 
letters are endosed in brackets there is a difference in respect of those words or 
lettert between the forms referred to nnder the heading.] 



A domo tua q. Dne., 261. 
A plebe tna q. Dne., 164« 
Abonmi 

nos q. Dne. vetiistate, 357. 

reatn nos, 378. 
Ab omnibus nos defende, 244, 368. 
Abrennntias Satanae, 79, 115. 
Absolve q. Dne. tuomm, 357. 
Accepta 

sit in conspectn, 341. 

tibi sint Dne. q., 36, 328, 357. 
Accepta tibi sit Dne. 

nostrae, 18, 40, 326. 

q. hodiema, 165, 317. 

sacratae, 211, 322. 
Accepta tibi sit in conspectn, 212. 
Accipe et 

commenda, 145. 

esto verbi, 145. 
Accipe mnnera Dne., 193, 355. 
Acdpe q. Dne. 

mnnera, 318. 

mnnns, 344. 
Acdpe signnm cmcis, 113. 
Actiones nostras q. Dne., 327. 
Ad 

defensionem fidelium, 212, 366. 

floriam Dne. tui, 153. 
ostes nostros, 32, 328. 

martyrum tuorum, 167, 324. 

preces nostras, 149. 

te nos Dne. damantes, 260. 
Adest o venerabilis, 63, 333. 
Adesto Dne. 

Dens noster nt per, 104, 341. 

£unulia tms et opem, 32, 328. 
Adesto Dne. fidelibus tuis et 

quibus, 249, 324. 

quos,43.332. 
Adesto Dne. 

invocationibns, 250. 

martyrum deprecatione, 36^ 

muneribtts, 8, 319. 



Adesto Dne. populis 

qul sacra, 40, 274, 331. 

tuis in tua, 323. 
Adesto Dne. populo tuo 

com, 210, 366. 

nt beati, 356. 

ut quae, 339. 
Adesto Dne. precibns 

nostris, 189, 365. 

populi tui, 352. 
Adesto Dne. propitius plebi, 33. 
Adesto Dne. quaesumns 

nostrae redemptionis, 92, 93. 

populo tuo, 123, 344. 

redemptionis, 34. 
Adesto Dne. supplicationibns nostris et 

beati Ruffi, 195, 354. 

famulos, 264, 283. 

hanc domum, 283. 

hanc obUtionem, 265, 269, 312. 

hocsolemne, 17,326. 

institutis, 265. 

intercedente, 194, 353. 

intercessione, 352. 

me» ^4» 333. 
nihil, 281. 
populum, 5, 318. 
praesentis, 221, 364. 
sperantibus, 340. 
viam, 245. 

Adesto Dne. supplicationibus nostris 

nec sit, 14, 325. 

quas in, 356. 

ut <^ui, 322. 

ut sicut, 108, 343. 
Adesto Dne. 

supplicibus tuis et nihil, 241, 368. 

tnis adesto, 1 16. 
Adesto familiae tuae, 198, 356. 
Adesto nobis 

Dne. D. noster et qnos, 331. 

misericors D., 242, 367. 



Digitized by CjOOQ lC 



374 



INDEX OF UTURGICAL FORMS. 



{Adetto nobis) 

o. D. beatae, 165, 323, 355. 

q. Dne. et preoeSy 367. 

q. o. D. et per, 339. 
Adesto plebi tnae m. D. et nt, aoo, 358. 
Adesto ^naesimms Dne. 

iamiliae tnse, 337. 

fidelibnsy 197. 

pro anima, 312. 

pxo animabusy 311. 
Adesto q. Dne. snppUcatioBibus nostris 

et in tna, 321, 326. 

nt esse, 327. 
Adesto q. Dne. tnae 

adesto, 100. 

iamiliae, 338. 
Adesto (}. o. D. 

ac ieionio, ai. 

atqne in cnncti% aai, 363. 

honorDm dator, 36. 
Adesto snpplicationibns nottris o. D. 

et qnibns, 331, 361. 
Adinva Dne. fragiliutem, ai6, 365. 
Adinva nos D. salntaris noster 

et ad, 13. 

et in, 43, 338. 

nt qnae, 16, 336. 
Adinva nos Dne. 

D. noster beati, 303. 

q. eomm, 8, 319. 
Adinvent nos q. Dne. (et) haec, 165, 

323» 353, 366. 
Adiuvet familiam tnam, ao8, 363. 
Adinvet nos q. Dne. 

sanctae, 197, 355- 

sanctnm, 98, 339. 
Adsit Dne. 

fidelibns tnis sacme, 344, 367. 

q. propitiatio, 33 a. 
Adsit ecdesiae tnae, 7, 319. 
Adsit nobis Dne. q. 

sancta, 164, 333. 

sancti, 191, 353. 
Adsit nobis q. Dne. virtns, la^, 344. 
Aetemam ac iustissimam, 49. 
Afflictionem familiae tnae, 331. 
Altari tuo Dne. snperimposita, 339. 
Animabns q. Dne. iamnlomm, 309. 
Animae nostrae q. o. D. hoc, 317, 363. 
Anniversarii fratz«s, 134, 346. 
Annna martymm tnoram, 303, 360. 
Annne Dne. q. ut mysteriia, 363. 
Annue misericors Dens nt 

hostias, 331. 

qni divina, 344. 
Annne q. Dne. nt 

merita, 173, 341. 

sanctae, 170, 339. 
Annne q. o. D. nt sacramentomm, ia6, 

346. 
Antiqni memores chirographi, 397. 
Aperturi vobis filii, 50. 
Apostoli tni Pauli, 333. 
Apostolicae revercntiae culmen, 306, 357. 
Apostolicis nos Dne. q. 183, 349. 



Ascendant ad te Dne. preoei, 304, 305, 

337- 
Andi maledicte Satanaa, 48. 
Anfer a nobis Dne., 15, 335. 
Ange 

fidcm tnam, 37, 330. 

in nobis Dne. q. fidem, 391. 
Angeatnr in pobis Dne., 337, 331. 
Anrem tnam q. Dne. predbiis, 364. 
Auziliante Dno. D. et salvatorc^ aa. 
Anziliare Dne. popnlo tno, 6a, aoa, 331. 
Anxilientur nobu Dne. sumpta, 333, 31 8. 
Auxilium tnum nobis Dne. 354. 
Averte Dne. q. a fidelibns, 258. 

Beatae et gloriosae, 169, 339. 
Bead Andfeae apostoli, 307, 363. 
Beati apostoli tm 

Bartholomaei, 354. 

laoobi, 350. 
Beati archangeli (tni) Michaelis, aoo, 

358. 
Beati Clementis 

Dne. natalitio, 305, 363. 

saoerdotis, 205. 
Beati evangelistae 

loannis, 7. 

Matthaei, 357. 
Beati 

Georgii martyris, 34^ 

Illius martyris, 366. 

loannis Baptistae, 177, 179, 347. 
Beati Lanrenti martyris 

hononbilem, 193, 353. 

tni, 190, 352- 
Beati 

Lanrenti nosfisdat, 193, 353. 

Martini pontifids, 361. 

maityris tni, 303, 365. 

Matthaei evangelistae, 357. 

Mennae martyris, 360. 
Beatinos 

Dne. Baptistae, 178, 347. 

q. Dne. luvenalis, 173, 341. 
Beati 

Proti nos Dne. 356. 

Sixti Dne. tni sacerdotis, 188, 351« 

Tiburtii nos Dne., 352. 

Urbani martyris, 343. 
Beatomm apostolomm, 171, 341, 349. 
Beatomm martymm 

Dne. Satnroini, ao6, 362. 

loannis et Panli, 179, 348. 

pariterqne pontificum, 199, 356. 

tnorum loannis, 179. 
Beatomm Petri et PauU, i8a 
Beatus 

Andreas pro nobis, 207. 

martyr Stephanns, 7> 318. 
Benedic Dne. 

dona tua, 293. 

et has fmges, 107. 

familiam toam, 1 10: 

hanc domum, 288. 

hanc familiam, 240, 368. 



Digitized by CjOOQ lC 



INDEX OF LITURGICAL FORMS. 



575 



<Benedic Dne.) 

hos frnctnsy 394. 
Benedic huic domiii, 387. 
Benedicat vof D. omni, 240, 368. 
Benedictio Dne. q. in tnos, 43, 331. 
Benedictio tna 

D. impleat corda, 36^ 

Dne. larga, 171, 358. 
Benedictionem 

Dne. nobis conferat, loa, 339. 

tnam Dne. popnlns, 257, 319. 
Bonomm D. operam institntor, i6o. 

Caelestem nobis praebeant, 233, 36^ 
Caelesti 

Inmine q. Dne. semper, la, 321. 

mnnere saginati, 313, 340. 
Caelesti mnnere satiati 

o. D. tna, 194, 353. 

q. Dne. D. noster, 163, 188. 

q. Dne. nt haec, i8o. 

q. o. D. tna, 194. 
Caelestia dona capientibQS, 39, 33^ 
CaelestibQs 

Dne. pasti delidis, 244, 324. 

refecti sacrameotis, 354. 
Caelestis 

doni benedictione, 65, 350, 333. 

mensae q. Dne. aoi, 358. 
Caelestis vitae 

mnnere ve^etati, 17, 336. 

mnnns acapientes, 271. 
Catechnmeni recedant, 79» 
Celebrantes qnae pro martymm, 366. 
Christianam q. Dne. respice plebem, 

100, 338. 
Clementiam tnam Dne. snpplidter, 



97» 339. 
ndamn 



Commendamns tibi Dne., 399. 
Commune votum commnnis oratio, 

38. 

Commnnicantes et diem Pentecosten, 

"3. 
Commnnicantes et diem sacrat cele- 
brantes 
in qno incontaminata, 4, 318. 
qno Dnns. noster nnigenitns, 107, 

343- 

qno traditus est, 67, 333, 334. 

qno Unigenitns tnns, ii, 33a 
Commnnicantes et 

diem sacratissimnm Pentecosten, 
"o, 344. 

memoriam venerantes^ 334. 

noctem, 89, 317, 335. 
Comprime Dne. q. noxios, 344, 367. 
Conoede 

credentibns misericors D., 63, 333. 

Dne. electis nostris, 43. 
Conoede misericors D. ut 

devotns, 35, loi, 329. 

quod paschalibus, 99, 338. 

sicut nos, 40, 333. 
Concede nobis Dne. pniesidia, i3i, 
"5, 335- 



Concede nobis Dne. q. nt 

cdebretnri, 43, 333. 

haechostia, 330, 257, 331, 355. 

sacramenta, 3, 166, 361. 
Concede nobis haec q. Dne. frequen- 

tare, 31, 337, 351. 
Concede nobis misericors D. 

et digne, 13, 335. 

et studia, 278. 

utsjcnt, 134,344. 
Concede nobis a D. sanctae, 170. 
Conoede nobis o. D. nt 

despectis, 379. 

his mnneribus, 1 77, 347. 

per annna, 17, 336. 

salntare, 318. 
Concede nobis q. o. D. ad beatae, 353» 
Concede o. D. ut paschalis, lai. 
Concede q. Dne. 

apostolos tnos, 183. 

fidelibus tnis digne, 334« 

finagilitati nostiae, 36. 

semper nos per haec, 94, 337. 
Concede q. Dne. nt 

ocnlis, 320. 

peroepti, 68, 73, 333. 

sicut famulus, i^a 
Concede q. o. D. 

ad eorum, 343. 

apostolos tuos, 349. 

fragilitati, I3, 335. 

hanc giatiam, 317, 363. 

sanctae martyris, 339. 
Concede q. o. D. ut 

ad meliorem, 331. 

anuna, 303. 

ecclesia, loi. 

festa paschalia, 336. 

huins sacrificii, 333, 363. 

magnae, 363. 

paschalis, 89, I3i, 336. 
V Concede q. o. D. ut qni 

beati, 348. 

ex merito, 330. 

festa pasduUia, 337. 

hodiema, 343. 

pascbalis, 336. 

peccatomm, 336. 

protectionis, 339. 

resurrectionis, 336. 

solemnitatem, 343. 

sub. 319, 363. 
Concede q. o. D. ut 

qui(a) sub, 319, 363. 

sanctomm, 163, 366. 

sicut apostolomm, 184, 359. 

Unigeniti, 3, 318. 

viam tnam, 336, 350. 
Concurrat Dne. q. populns, 42. 
Conferat nobis Dne. sancti loannis, 

196, 365- 
Conhrma Dne. tnomm corda, 348. 
Consdentias nostras q. o. D., 315, 363. 
Conserva Dne. 

familiam tuam, 35, 339. 



Digitized by CjOOQ lC 



376 



INDEX OF LITURGICAL FORMS. 



{CoDserva Dne.) 

populam tuam, 209, 365. 
CoDservft 

(m) Dobis q. Dne., 100, 338. 

popolum tuum D. et tuo, 344, 334. 
Consenra q. Doe. 

familiam tuam, 321. 

populum tuum, 332. 
CooserveDt nos q. Doe. muDera, 368. 
CoDsecramus et sanctificamns, 134. 
CoDsecraie et saDctificare difneris, 134. 
Consecrentur manns istae, 148. 
CoDsolare Ddc. haDC iamulam, 391. 
CoDspiraDtes Ddc. coDtim, 380. 
CoDtere q. DDe. hostes, 373. 
CoDverte dos D. salutaris, 231, 336. 
Copiosa beDefida q. Dne., 138. 
Cor popnli tui q. Dne. converte, 280. 
Coroa nostia q. Dne. venturae, 10, 320. 
Cordibus noatris 

Dne. benignus infimde» 333. 

q. Dne. benignns iniimde, 19, 329. 
Corporis sacri et pretiosi sanguinis, 349. 
Corpus Dni. nostri, 117. 
Creator et conservator hnmani, 133« 
Credis in Deum Patrem, 86, 116. 
Credo in unum Deum, 53, 55. 
Crescat Dne. semper, 164, 304, 333. 
Cuncta Dne. q. his mnneribns, 3, 318. 
Cnnctis nos (q.) Dne. reatibus, 39, 339, 

330. 
Custodi Dne. q. ecdesiam, 329, 355. 
Cnstodi nos 

Dne. q. in tuo, 325, 35^ 

o. D. ut tua, 331, 359. 

Da ecclesiae tuae Dne. 

q. sancto Vito, 176, 347. 

non superbe sapere, 348. 
Da famulis et iamulabus» 314. 
Da famulis tuis 

D. indnlgentiam, 343, 367. 

q. Dne. in tua, 264. 
Da misericors D. nt 

haec nobia salutaris, 361. 

in resurrectione, 100, 338. 

quod in tui, 61, 333. 
Da nobis Dne. D. noster sanctorum, 

168, 324. 
Da nobis Dne. q. 

ipsius recensita, 5. 

observantiaro, 36. 

pluviam, 260. 

regnum, 127,346. 

unigeniti,3i7. 

ut et mundi, 348. 

ut in tua, 325, 350. 
Da nobis 

Dne. nt nativitatis, 3, 317. 

mentem Dne. quae, 125, 346. 

misericors D. ut sancta, 330. 

observantiam Dne., 32, 332. 
Da nobis o. D. 

beati archangeli, 300, 358. 

in sanctorum, 213, 366. 



(Da nobis a D.) 

remedia, 69, 333. 

nt beati Matthaei, 357. 

ut sicnt adoranda, i, 317. 
Da nobis q. Doe. 

ambire quae recta, 381. 

beati apostoli ThoDiae, 308, 365. 

de tribulatioDe, 349. 
Da Dobis q. Dne. D. noster 

beati Andreae, 363. 

nt qui nativitatem, 317» 319. 
Da nobis q. Dne. 

digne celebraie^ 320. 

imitari, 318. 

pergrattam, ik8, I3i, 343. 

perseverantem, 331. 

piae snpplicationis, 358. 

semper haec tibi, 364. 
Da nobis q. o. D. 

et aetemae, 336. 

ieiuniomm, 327. 

ut ieiunando, 357. 

jit nativitatem, 319. 

nt qui nova, 318. 

vitiorum, 353. 
Da nostrae summe conditicmis, 39. 
Da plebi tuae Dne. piae, 40, 378. 
Daa.DDe. 

D. Doster ut sicnt b.Lauraitiiy 352. 

electis uostris, 34. 

famulae tuae, 159. 

fidelibus popnlis sanctoram, 358. 
Da q. Dne. fidelibns tuis 

etsine, 31,63, 338. 

ienniis, 16, 326. 
Da q. Dne. 

hanc mentem populo, 330, 356. 

nostris effectnm ieinniis, 19, 328. 

populis Christianis, 19, 30, 337. 
Da q. Dne. popnlo tno 

diabolica vitaie, 231, 359. 

et mentem, 341, 368. 

inviolabilem, 318. 

salutem, 338. 
Da q. Dne. 

rex aeteme cunctomm, 35, 339. 

ut tanti mysterii, 44, 155. 
Da qnaesumus 

ecdesiae tuae m. D., 345. 

m. D. ut mysticis, 178, 348. 

nobis o. D. ieinniorum, ao. 
Da quaesnmus o. D. 

cunctae £uniliae, 318, 363. 

illuc subsequi, 109, 343. 

intra sanctae ecclesiae, 348. 

sic nos tnam veniam, 333, 359. 
Daq. o.D. ut 

abstinentiae, 35. 

b. Laurentii, 189. 

b Silvestri, 319. 

divino munere, 141. 

ecclesia tna, 337. 

in tua spe, 154. 

mysteriorum, 177, 347, 367. 

quae divina sunt, 100, 331. 



Digitized by CjOOQ lC 



INDEX OF LITURGICAL FORMS. 



377 



Da q. o. D. ut qui 

b. Anastasiaey 318. 

b. Priscae, 321. 

b. Mazcelli, 162, 321. 

b. Urbani, 343. 

b. Felix, 102, 321. 

in tot adversis, 332. 
Da q. o. D. ut 

sacro nos, 328, 

triumphnm, 352. 
De multitudine misericordiae» 15, 325. 
Debitum 

Dne. nostrae reddimns, 208, 365. 

humani corporis sepeliendi, 298. 
Defende Dne. familiam tuam, 36, 

339. 
Dd Patris omnipotentis misericor- 

diam, 134. 
Dele q. Dne. conscriptum, 100, 338 

^note, 
Delidas Dne. mixabiles, 31, 328. 
Delicta 

Dne. q. miseratus, 259. 

nostra Dne. quibns, 233, 360. 
Deprecationem nostram q. Dne., 347« 
Deum iudicem uniyersitatis, 297. 
Deum omnipotentem 

ac misericordem, 314. 

fratres, 287. 
Deum Patrem omnipotentem 

supplices, 147. 

supplidter, 147* 
Dens-a quo 

bona cnncta, 104, 341. 

ct ludas, 74, 334. 

sancta desideria, 271. 

speratur humani, 306. 
Deus Abraham D. lauic D. lacob 

D. qui Moysi, 48. 

D. qui tribus Israel, 49. 
Deus 

aetemomm bonoram, 157. 

apnd qnem omnia morientia, 299. 

auctor pacis et amator, 272. 

caeli D. terrae, 48. 

castitatis amator, 159. 

castoram corporum, 156. 

celsitudo humilium, 83, 335. 

conditor mundi sub cuius, 271. 
Deuscui 

b. Caedlia, 361. 

cunctae obediunt, 172, 341. 

in hodiema die, 165. 

soli competit, 308. 
Deuscuins 

adoranda(e) potentia, 127, 358. 

antiqua miracula, 82, 335. 

arbitrio onmium, 150, 254. 

bonitatis nullus, 305. 

caritatis ardore, 190, 352. 

dextera (b.) Petrum, 186, 349. 

Filius in alta, 107, 343. 

hodiema die praeconium, 8, 319. 

miseratione animae, 310. 

misericordia praecuncnte, 348. 



(Deus cuius) 

misericoxdiam caelestium, 256. 

occulto consilio, 270. 
Dens cuius proTidentia 

creatuxa, J91. 

in sui, 225, 350. 
Dens cuins r^;num 

est omnium, 273. 

nulla saecula, 275. 
Deus cuius 

Spiritu totum corpus, 120, 343. 

tanta est excellentia, 256. 

Unigenitus in substantia, ii> 321. 
Dens 

de cmus gratiae rore, 36, 329. 

ecdedae tuae redemptor, 91, 336. 

et temporalis yitae, 275. 
Deus fidelium 

lumen animamm, 311. 

Pater summe, 82, 335. 

receptor animaram, 141. 

lemunerator animamm, 163, 339. 
DeuB 

floriatio fidelium, 119, 343. 
onorum omnium, 151. 
humanae salutis operator, aoi, 

367. 

humani generis, 65, 132, 333, 338 
noU, 
Dens humilium 

consolator, 253. 

Tidtator, 284. 
Dens illuminator onmium, 11, 320. 
Deus in cuius 

manu corda, 276. 

praedpuis, 102, 339. 
Deus in te sperantium 

fortitudo, 106, 272, 345. 

salus» 275. 
Deus 

in quo viyimus, 258. 

inconmmtabilis yirtus, 82, 335. 

incrementomm, 70, 333. 

indulgentiarum Dne., 312. 
Deus infinitae misericordiae 

et bonitatis, 252. 

et nudestatis, 246. 
Dens 

infirmitatis hnmanae, 282. 

innooentiae restitutor, 95, 337. 

iustoram gloria, 314. 

lai^tor pads, 24^8. 
Deus misericors D. clemens qui 

indulgentiam, 66. 

secundum, 66. 
Deusmundi 

conditor auctor luminis, 80. 

creator et rector, 153, 352. 
Deus omnipotens in cuius honore, 134. 
Deus o. Pater Dni. nostri L C. 

qni regenerasti, 87, 117. 

qui te, 86, 117. 
Dcus 

omnium miserioordiaram, 41, 331. 

patram nostrorum, 47. 



Digitized by CjOOQ lC 



378 



INDEX OF UTURGICAL FORMS. 



Dent pcr 

cnins providentiam, 97, 338. 

qnem nobig, 99, 337. 
Denflqaem 

dooente Spirita, 361. 

diligere et amare, 60, 333. 

omnia opera benedicanty 327. 
Dens qni absqne nlla, 141. 
Densqni ad 

aetemam vitam, 99, 338, 338 mU. 

animanmi medelam, 345. 

caeleste regnnm, 94, 304, 337. 

declaranda, 107, 343. 

imaginem tnam, 42. 

mntandam aeris, 359^ 

salntem, 285, 287. 

vitam dnda, 346. 
Densqni 

anzietate, vjo, 

apostolis tnis, 344. 

b. loannis, 7, 319. 

b. apostolo tno Petro, 181, 324. 

b. Sebastianum, 322. 

bonis tnis, 8, 319. 

caelestis regni, 305. 

confitentium tibi oorda, 65,67, 333. 
Dens qni conspids 

iamiliam, 336. 

nos onmi virtnte, 327. 
Dens qni conspicis qnia 

ex nostra, 364. 

ex nulla, 335, 361. 

nos nndiqne, 342, 348. 
Dens qui conteris bella, 273. 
Dens qui credentes in te 

fonte, 95, 338. 

populos, 96, 373, 338. 
Dens qui cnlpas 

delinquentnm, 340. 

nostras piis, 34^ 
Densqni 

de his terrae, aoo, 357. 

delinquentes perire, ai, 327. 

diem diBcemis, 391, 368. 

dierum nostromm, 155. 
Dens qni diligentibns te 

bona, 324, 349. 

facis, 247. 

misericordiam, 345. 
Densqni 

disdpulis tnis, 134, 344. 

diversiUtem, 83, 335, 337. 

divitias, 83, 334. 
Deus qui ecclesiam tnam 

annua, 326. 

apostoli, 349. 

novo, I30, 336. 

super gentinm, 335. 
Densqui 

emortnam, 369. 

errantes, 102, 340. 

es omnium sanctorum, 171, 341. 

ex omni, 139. 

factnrae tnae, 381. 

famulum tuum lllutHy 302. 



{Dens qnt) 

£amnlnm tnnm Isaac, 365^ 
Dens qni fidelinm 

devotione, 38a 

mentes, 103, 141. 

predbus, 360. 
Densqui 

habitaculnm, i6a 

hanc arboris, 395. 
Dens qui hanc sacratissimam noctem 

gloria, 88, 335. 

veri, 3, 317. 
Deos qui hodiema die 

corda, 344. 

per Unigaiitnm, 366. 

nnieenitnm, ^sa 
Densqm 

hodiemam diem apostolomm, 349. 

hominem ad imagmem, 133. 

homini ad imaginem, 363. 
Densqni hnmanae 

fragilitati, 357. 

snbstantiae, 5, 318. 
Dens qni hnmanam natnxim, 94. 
Dens qni hnmani generis 

es et reparator, 98. 

et salntis, 381. 

ita es, 46. 

reparator, 339. 

ntramqne, 358. 
Densqni 

hnmano generi, 60. 

hnmanum genns tnoram, 363. 

hnnc diem beatomm, 181. 

illnminas noctem, 293. 
Dens oni in 

Abrahae, 343. 

deserti regione, 330. 

Filii tni, io3, 339. 

omnibus ecdesiae, 83, 335. 

praeclara salntiferae, 172, 341. 

sanctis habitas, 188, 324, 349. 
Densqni 

inefifabilibns mnndnm, 331. 

infideles deseris, 280. 

innocentiae restitntor, 95, 337. 
Deus qui inter 

apostolicos, 301. 

caetera potentiae, 366. 
Deus qni 

invisibili potentia, 85. 

insta postnlantes, 352. 

iuste irasceris, 332. 

instis snpplicationibns, 297. 

iustitiam tnae legis, 247. 

laboribus hominum, 357. 

legalium differentias, 335, 350. 

licet sis magnns, 319. 

ligandi solvendiqne, 183, 349. 
Deus qui loca nomini tno 

dedicata, 140. 

dicata, 133. 
Dens qui 

mirabiliter creasti, 334. 

miro ordine angelomm, 358. 



Digitized by CjOOQ lC 



INDEX OF UTVRGICAL FORMS. 



379 



(Deiif qtii) 

miBencoidMe ianiuuD, 104, 341. 

loisericordiae tuae, 372. 

miserioordiaCm) tiui(m), 127, 346. 
Dens qtu multipUcas 

ecdesiam, 337. 

sobolem, 94, 337. 
DeusqmmiiltitadinemgentimiiylSa, 349. 
Deus qni mmidi 

cnator, 190. 

crescentis, a66. 
Deus qni natiTitatis tnae, 6, 318. 
Dens ani nobis 

ad oelebrandnm, 337. 

apostolomm, 180, 348. 

in iamnlis tnis, 385. 

nati salvatoris, 9, 3aa 

per prophetamm, 343. 
Densqninon 

despicis, 127, 343. 

mortem, 255* 

propras.163. 
Densqmnosad 

celebrendnm, 83, 335. 

delidas, 393. 

imaginem, 347. 
Dens qni nos annna 

apostolomm, 341. 

b. Agnae, 3^3« 

b. Cyiiad» 352. 

b. loannis, 348. 
Densqninos 

b. Ensebii, 353. 

b. loannis Baptistae, 348. 

b. maityris tni Caesarii, 360. 

b. Nicomedis, 345. 

b. Stephani, 351. 

conceois sanctomm, 351. 

conspids ex nostra, 359. 

de praesentibns, 137, 346. 

et sanctomm, 3io. 

eznltantibns, 05. 

fedsti die hodiema, 336. 

formam hnmilitatis, 36, 339. 

gloriosis remedus, 30. 

hodie beatae et sanctae, 366. 

hodiema die exaltatione, 198, 356. 

in tantis, 333. 
Deus qni nos per 

beatos, 185, 359. 

hulns, 103, 333, 341, 359. 

paschalia festa, 337. 
Deos qni nos 

redemptionis nostrae, 319, 317. 

regendb consenras, 360. 

xesarrectionis, 90, 337, 343. 

sacramentis tnb, 155. 

sanctomm tnoram, 349. 

Unigeniti tni clementer, 319. 
Dens qui 

nostram conspicis, 331, 363. 

ob animamm, 31, 338. 

offensionibns servomm, 351. 

omne meritnm, 304. 

omnes in Christo, 93, 338. 



(Dens qni) 

omnipotentiam tnam, 337, 353. 

omninm remm, 360, 

opprobrium sterilitatis, 370» 

paschal([ia) nobis, 93, 336. 

peccantinm animas, 339. 

peccati veteris, 75, 334 note, 
Densqni per 

beatae, 3, 318. 

hnins odebritatis, 13, 330. 

ineffabilem obsenrantiam, 13, 335. 

os beati apostoli, 7, 319. 
Dens qni per Unigenttum tnnm 

aetemitatis, 90, 335. 

dericta, 90, 338. 
Dens qni per Verbnm tnnm, 33, 338. 
Densqni 

popnlo tno plene, 5, 318. 

popnlnm tnnm dehostis, 336. 

post baptismi, 363. 

praedicando aetemi, 377. 

praesentem diem, 178, 348. 

primis temporibns, 119, 343. 
Dens qni pro 

animamm, 333, 364. 

nobis Filinm, 333. 

«Jnte, 93, 338. 
Densqni 

profhndo oonsilio, 33. 

prospids qnia, 319. 

piovidentia tna, 375. 
Dens qni qnnm 

omnes, 348. 

salntem, a3. 
Dens qni regms omnibns, 374. 
Densqni renatis 

baptismate, 96, 337. 

exaqna, z^pnote. 

fonte, 97, 338. 

per aqnam, loob 
Densqni 

rennntiantibns, 39^ 

sacramento festivitatis, 133, 344. 
Dens qni sacrand. tibi anctor es 
mnnemm 

ad sanctificationem, 137. 

effnnde snper hanc, 139. 
Densqui 

saecnlomm omniwm, 368. 

salntis aeteroae, 319. 

sanctam nobis hnins, 365. 

sanctis tnis Abdo et Somen, 351. 

sanctomm tnomm, 347. 

sensns nostros, 10 1, 338. 

solemnitate paschali, 93, 336, 337. 

solns es bonus, 333. 

spe salutis aetemae, 193. 

sperantibns in te, 331. 

snb tuae maiestatis, 374. 

snbiectas tibi, 376. 

te rectls, 109, 346. 

te sinceris, 300. 

tenebras ignorantiae, 392. 

tribus pneris, 301, 333, 345, 346, 
365. 



Digitized by CjOOQ lC 



38o 



INDEX OF LITURGICAL FORMS. 



(Deusqni) 

tnomm oorda (ideliiim, 262« 

muuiunes noSy 370. 

Unigeoiti tai, u^. 

imiTeisoram creator, 298. 

miiverBom mmidmn, 323. 
Deus reliigiom 

Dostram et Yirtiis, 361. 

panperun, 251. 
Dens regnornm omninm 

et Komaniy 376. 

regnmqne, 273. 
Dens 

sanctificationem o. dominator, 133. 

sementium tibi fortitndo, 275. 

spei Inminis sincerom, 106, 345. 
Dens snb cnins 

impeiio, 288. 

nntibns, 282« 

ocnlis, 352. 
Dens 

totins conditor creatnrae, 337. 

tuornm gloxia sacerdotnm, 189, 

S5I- 

nnxrersae camis qni Noe, 335. 

▼erae beatitndinis, 247. 

vita credentinm, 143. 
Dens vita fidelium 

gloria hnmilium, 105, 343. 

timentium te, 269. 
Dens Tirtntnm cuius est totnm, 335, 

350. 
Devotas Dne. hnmilitatis nostrae, 198, 

35^- 
DeYOtionem popnli tni, 327. 
Devotionis nostrae tibi (Dne. q.), 318, 

3<>4- 
Dignare Dne. 

calicem, 135. 

D. o. rex, 135. 
Digne nos tuo nomini, 92, 335. 

fraibn» inter caetera, 161. 

nobis aoceptnri, 53. 
Diri vnlneris novitate, 395. 
Dirigat corda nostra, 333, 359. 
Discat ecdesia tna, 8, 319. 
Divini 

mnneris laigitate, 354. 

satiati muneris, 39, 330. 
Domine D. noster 

in cuins, 33. 

mnltiplica, 313, 334* 

quiinhis, 37, 127, 330, 346. 

qui offensione, 14, 325. 

verax promissor, 254. 
Domine D. omnipotens 

Pater Dni, 130. 

sempiterae, 315. 

sicut ab initio, 134. 
Domine Dens 

preces nostras, 36. 

qui ad hoc, 350. 

qui in regenerandis, 69, 333. 

virtntum qui collapsa, 119, 343. 



Domine sancte Pftter o. aet. D. 

aquarnm, 116. 

boiediceie digneris, 147, 148* 

de abondantia, 340, 368. 

exandi preoem, 387. 

honoram, 33. 

iteratis, 367. 

qui benedictionis, 383. 

qui es et eras, 114. 

qni firagilitatem, 381. 

respice, 65, 333. 

vixtutem tnam, 113. 
Domine sancte spei, 38. 
Dominns et salvator noster, 57. 
Donis caelestibtts da q. Dne., 359. 

Ecdesia tna Dne. caelesti, 130, 345. 
Eodesiae tuae Dne. munera 

placatns, 30, 330, 338, 364. 

sanctifica, 333, 365. 
Eoclesiae tnae Dne. 

preoes placatus, 377. 

Yoces placatns, 368. 
Ecdedae tnae q. Dne. 

dona, 33a 

preoes, 181, 334. 
Ecclesiae tnae q. o. D. placatns, 355« 
Eoclcsiam tnam Dne. 

benignns illnstra, 319. 

miseratio, 330, 356. 

perpetua, 31, 338. 
EITeta qnod est adaperire, 79, 115. 
Effidatur haec hostia, 33, 330. 
Eius tibi predbus Dne. q. grata, 197, 

^. 356- 

Eli^nnt te fratres tni, 147. 

Emitte q. Dne. 

luoem, 391, 368. 

Spiritum, 70, 333. 
Erectii sensibns et oculis, 108, 343. 
Eigo maledicte diabole, 48. 
Eradi q. Dne. plebem, 333. 
£sto Dne. plebi tnae sanctificator, 331, 

350- 
Esto Dne. propitins plebi tnae 

et, 18, 336, 338. 

nt, 37. 
Esto q. Dne. propitins plebi tnae, 330. 
£t natalitiis sanctoram, 310, 366. 
Exaudi Dne. populum 

cum sanctoram, 309, 331. 

tnum cum sancti, 362. 

tuum tota tibi, 361. 
Ezaudi Dne. preces nostras 

et oonfitentium, 14, 335. 

et interveniente, 358. 

et ne velis, 355. 

et profectioni, 345. 

et sanctoram, 357. 

et nt digna, 333. 

qnas in sancti, 163, 339. 

nt quod tni, 103, 341. 

ut ledemptionis, 337. 
Exaudi Dne. q. populam tuum de tua, 
356. 



Digitized by CjOOQ lC 



INDEX OF LITURGICAL FORMS. 



381 



Exandi Dne. q. snpplicmn preces 

et devoto, 29. 

ut quod, 151. 
Exaudi nos D. salntaris noster 

et apostolornm, 184, 360. 

et dies, 348. 

et snfwr nos, 23. 

ut sicnt, 204, 355. 
Exandi nos Dne. sancte Pater o. aet D. 

et hunilitatis, 283. 

et mittere, 286. 

qni per beatae, 169, 339. 

nt (^nod, 283^ 

nt 81 qnae, 267. 
Exaudi nos miserator et misericors, 242, 

367. 
Exandi nos o. D. et 

familiae, loo, 338. 

famulos tuos, 42. 

in huins aquae, 115. 
Exaudi nos o. et m. D. et 

continentiae, 329. 

sanctomm, 366. 
Exaudi o. D. deprecationem, 367. 
Exandi q. Dne. gemitum, 332. 
Excita Dne. 

corda nostra, 364. 

in ecclesia, 352. 
Exdta Dne. potentiam tnam et veni 

etmagna, 214,365. 

et quod ecdesiae, 214, 362. 

ut bi, 218. 

ut tna, 219, 363. 
Exdta Dne. q. 

corda nostra, 215. 

potentiam tuam et veni et at>, 362. 

tnomm corda fidelinm, 61, 361. 

tuorum fidelinm voluntates, 361. 
Exdta q. Dne. potentiam tuam et veni 

ut hi, 364. 
Exerdtatio veneranda Dne., 39, 330. 
Exordzo te creatura 

aqnae in nomine, 116, 285. 

aquae per Denm, 115. 

olei in nomine, 72, 333. 

old per Denm, 118. 

salis in nomine Dei, 47. 

salis in nomine Patris, 286. 
Exordzo te immnnde spiritus 

in nomine, 49. 

per Patrem, 49. 
Exuberet q. Dne. mentibns, 99, 338. 
Exnltamns pariter et de percepto, 

166, 323. 
Exultemns, q. Dne. D. noster, 218, 

363. 
Exnltet 

iam angelica turba, 334. 

q. Dne. populus, 196, 341. 
Exurgentes de cnbilibus, 291. 

Fac nos Dne. q. 

accepto pignore, 328. 
mala nostra, 218, 363. 
prompta, 231, 358. 



(Fac nos Dne. q.) 

sanctomm, 211, 346. 

tuis obedire, 231. 
Fac nos q. Dne. 

D. noster pervigiles, 216, 364. 

his muneribus, 16, 325. 

salntis nostrae, 16, 326. 
Fac. o. D. ut 

quae veradter, 61, 332. 

qui paschalibus, 100, 338 note. 
Fac. q. Dne. famulos tnos toto, 263. 
FamiUa tua D. et ad celebranda, 241, 

368. 
Familiam tuam Deus 

propitins, 349. 

suavitas, 198, 355. 
Familiam tuam Dne. 

pervigili, 241, 367, 368. 

q. dextera, 323. 
Famuiam tnam q. Dne. 

continna, 323, 360. 

dextera, 338 note. 

propitiatns, 30, 328. 
Famulis tnis 

Dne. cadestis gratiae^ 355. 

q. Dne. sperata, 264. 
Famnlos tnos q. Dne. 

benignns, 264. 

placatus, 263. 

tua semper, 264. 
Festina 

ne tardaveris Dne., 219, 363. 

q. ne tardaveris Dne., 217, 364. 
Festinantes o. D. in occnrsum, 219, 363. 
Fiant 

Dne. tuo grata conspectni, 166, 
188, 323. 

tna gratia Dne., 346. 
Fiat 

Dne. q. hostia sacranda, 211, 
340. 

q. Dne. per gratiam, 43. 

tna gratia Dne., 126. 
Fiddem populum q. Dne. potentiae 

270. 
Fideles tui Dne. per tua, 326. 
Fideles tuos Dne. 

benedictio desiderata, 21, 106, 327, 

345* 

q. corpore, 24 t, 368. 
Fideh populo Dne. misericordiam, 126, 

346. 
Fidelibns tiiis Dne. perpetna, 17. 
Fidelinm D. omnium conditor, 308. 
Filii carissimi 

ne diutius, 51. 

revertimini, 79. 
Foveat nos Dne. sanctae, 170. 
Fratemanos Dne. martymm, 213, 351. 

Gaudeat Dne. 

plebs fidelis, 338 note. 

q. populus tuus semper, 329. 
Gloriam Dne. sanctomm, 185, 360. 
Grata sit tibi Dne. nostrae, 198, 355. 



Digitized by CjOOQ lC 



38a 



INDEX OF LITURGICAL FORMS. 



GnU tibi sint Dne. mniierA 

qtuMsnmtis, 6, 318. 

qnibos, 217, 333, 363. 
Grata tibi sint 

mnnen nottra, 195, 342. 

q. Dne. mnnera, 165, 323. 
Gratanter Dne. ad mnneia, 355. 
Gratia tua noa o. Dne. non, 33, 328. 
Gratiae tnae q. Dne. snpplidbna» 364. 
Gratias agimns 

Dne. mnltiplicatis, 6, 319. 

inenarrabili, 293. 
Gratias tibi agimns Dne. 

cnstoditi, 393. 

sancte Pater, 391. 
Gratias tibi 

refeiat Dne. corde, 35, 136» 339. 

referimns Dne., 143, 333, 359. 
Gregem tnnm Pastor biDoe, 44, 68, 340, 

368. 
Gnbema q. Dne. temporalibus, 258. 

Haec hosda Dne. placationis, 338, 361. 
Haec hostia Dne. q. 

emnndet, 333. 

et ab occnltis, 353. 

et Tincola, 303, 340, 358. 

solemnitery 310. 
Haec 

in nofais sacrificia, 338. 

mnnera q. Dne. qnae, 333, 359. 
Haecnos 

beata mysteria, 35. 

commnnio Dne. pmget, 347, 351. 

Dne. gratia tna q., 304, 361. 

oblatio D. mvndet, 344, 334. 

q. Dne. partidpatio, 331. 
Haec 

qnae nos repaxent, 33, 336. 

sacra nos Dne. potenti, 363. 

saciifida nos o. D., 40, 331. 

somma est fidd, 55. 
Hanc igitnr obl. Dne. 

cnnctae familiae, 67, 333. 

fiun. tni lU. quam tiU ministerio, 
377. 
Hanc ig. obL Dne. fam. tni ///. qnam 
tibioffert 

ob desiderinm, 345. 

ob diem, 369. 

ob instis, 363. 

pro salute, 346. 

pro votis, 384. 
Hanc ig. obL Dne.£Mnnlorum . . . quam 

ofiferimus ob devotionem, 313. 

ofTeruDt ob devotionem, 363. 

ofTerunt ob diem, 365. 
Hanc igitur obL Dne. 

qnam tibi ofTerimus pro anima,3i3. 

servitutis meae, 354. 

ut propitius, 34. 
Hanc ig. obL famulae tuae ///. quam 
tibi 

offerimus ob diem, 160. 



<Hanc ig. obL iamnlae tuae IU. qnam 
tibi> 
offert ob diem, 159. 
Hanc igitnr obL fsmnlamm tnamm, 

365. 
Hanc igitnr obL finmuli Uri 
et antistitis, 155. 
///. quam tibi offerimns ob diem, 

Hanc ig. obL famuli vel famnlae . . . 
quam tibi 

in hnins tempU, 139. 

offemnt hanc dedicantes, 138. 
Hanc ig. obL famulomm . . . quam 
tibi offerant 

«nnua, 97, 339. 

ob diem in qna, 69, 333. 
Hanc ig. obl. qnam tibi in honore, 

304. 
Hanc ig. obL qnam tibi offerimus 

Dne. pro anima, 305. 

in huius consecratione, 143. 

pro anima, 141. 

pro famnlis, 39. 
Hanc ibf. obL qnam tibi 

oftero ego, 150. 

offiert fiimula, 306. 
Hanc ig. obL quam tibi pro 

anima, 303. 

animabns, 310. 

commemoratione, 309. 

defunctis, 311. 

depodtione, 301. 

reqnie et anima, 307. 

requie et animabns, 308. 

tnomm reqnie, 310. 
Hanc i^. obL sancti patris, 154. 
Hanc ig. obL servitutis nostrae sed 
et.. . tnae 

quaesumns, 335. 

quam tibi offerimus ob diem, 334. 

qnam tibi offerimns pro famula« 
370. 

quam tibi offerimns pro hts^ 89, 

335>344- 
Hanc qnoque obl. quam offero, 154. 
Has hostias Dne. quas nomini, 334. 
His 

Dne sacrifidis q. concede, 348. 
nobis Dne. mysteriis conferatur, 

103, 340. 
q. Dne. placatus intende, 309. 
aacrifidis Dne. ooncede placatns, 
328. 
Hodiemum Dne. sacrifidum, 164, 333. 
Hos Dne. 

fonte baptismatis, 34. 
quos reficis sacramentis, 36, 330. 
Hos qnos reficis Dne. sacramentis, 30, 

363. 
Hostiam Dne. q. quam in sanctomm, 

3*1. 
Hostias altaribus tnis Dne. i8o, 348. 
Hostias Dne. 

fomulomm tuomm, 363. 



Digitized by CjOOQ lC 



INDEX OF LITURGICAL FORMS. 



383 



<Ho8tks Dne.) 

q. placatns assame, pa. 

q. quas immolandas» 278. 

qttas nomini tno, 349. 

quas tibi ofTerimns, 328, 352. 

tnae plebis, 355. 
Hostias nostras 

Dne. tibi dicatas, 106, 345. 

<j. Dne. sanctns, 172, 341. 
Hostias popnli tni q. Dne. miseratns, 

Hottias q. Dne. 

placatns assnme, 337. 

propitius intende, 229, 354. 

qnas tibi pro animabus, 309. 

suscipe pUcatus, 367. 
Hostias tibi Dne. 

beatae ///. martyris, 366. 

b. Caesarii, 360. 

b. Vincentii, 322. 

deferimus immolandas, 331. 

humili placatione, 308. 

laudis ofiferimus, 358. 

placationis ofierimus, 253, 323. 
Hottias tibi Dne. pro 

commemoratione, 162, 321, 351. 

martyrum tuorum, 203, 360. 

natl tui Filii, 11, 321. 

sanctorum, 187, 350. 
Hostinm nostroram q. Dne. elide, 273. 
Huius 

Dne. q. virtnte mTSterii, 274. 

Dne. sacramenti semper, 318. 

nobis parsimoniae, 20, 221. 
Huius nos Dne. 

perceptio sacnunenti, 339, 360. 

saciamenti semper, 2. 
Hnius 

operatio nos Dne. sacnunenti, 
256. 

sacrificii potentia, 69, 333. 

te Dne.mnneris oblatione, 201, 358. 

leinnia nostra q. Dne. benigno, 329. 
Idnnia q. Dne. 

nos sacrata, ar. 

quaesacris, 43,221. 
lUius mensis ieiunia, 125, 346. 
lUo nos igne q. Dne., 345. 
Ulmnina q. Dne. 

populum, 10, 320, 321. 

tenebras, 292. 
Immortalitatis alimoniam, 95, 360. 
Impleatur in nobis, 91, 336. 
Imploramns Dne. clementiam, 31, 364. 
Implorantes Dne. miseiicordiam, 33, 

328. 
In 

memoria aetema, 297. 

sanctae martyrae, 168, 334. 

tuo conspectn Dne., 244, 367. 

tuomm Dne. pretiosa, 199, 358. 
Inchoata ieinnia q. Dne.. 15, 201, 326. 
Inclina q. Dne. aures tnas, 311. 
Inclinantes se Dne. nutiestati, 326. 



q. Dne. &mnlos, 219, 364. 
Indnlgentiam nobis Dne. 

beata, i(»6, 323. 

praebeant, 208, 363. 

q. sancti ///., 366. 
Ineffabilem misericordiam, 248. 
Infirmitatem nostram 

q. Dne. propitius, 357. 

respice o. D., 322. 
Ingredientes Dne. in hunc, 290. 
Innumeras medelae tnae, iio. 
Intemerata mysteria Dne., 351. 
Intende Dne. munera q., 168, 324. 
Intende a. Dne. 

hostias, 13, 61, 325. 

sacrificium singnlare, 363. 
Intercedentibns sanctis tnis, 174, 345. 
Infercessio 

Dne. b. Hermetis, 354. 

nos q. Dne. sanctae, 205, 364. 
Interoessio nos Dne. q. b. Benedicti, 

350. 
Intercessio q. Dne. 

beatae Mariae, 353. 

pontifids, 164, 322. 

sancti tui Ruffi, 195. * 

Intercessio sancti Nicomedis, 356. 
Interveniat pro nobis Dne. q., 359. 
Inveniant q. Dne. animae, 308. 
loannes habet similitndinem, 52. 
Ipsa maiestati tnae Dne. fideles, 60, 

333- 
Ipsi tibi q. Dne. sancte Pater, 334. 
Ipsi nobis Dne. q. postulent, 8, 319. 
Iram tnam q. Dne. a populo, 257. 
Iterata 

liestivitate b. Lauienti, 193, 353. 

mysteria Dne. pro sanctomm, 213. 
Ingiter nos Dne. sanctomm, 2ia, 322. 

Laetetnr ecdesia tna D. 

beatoram martyrnm, 345. 

martymm, 174. 
Laeti Dnt. 

frequentamns salntis, 2, 318. 

sanctorum martyram, 346. 

sumpsimus sacramenta, 172, 236, 

^ 341» 3^4- 
Laetifioetnos 

Dne. munns oblatnm, 181, 324. 

q. Dne. huius, 345. 

^. Dne. sBcramenti, 129. 
Largiente te Dne. beati Petri et Pauli, 

181, 349- 
Largire nobis Dne. q. semper spiritum, 

226, 350. 
Largire q. Dne. 

famnlis tuis fidei, 5, 318. 

fidelibns tnis indnlgentiam, 233, 
360. 
Laiigire 

q. ecdesiae tnae, loi, 338. 

q. o. D. nt anima, 141. 

sensibns nostris, 333. 
Laudis tuae Dne. hostias, 353. 



Digitized by CjOOQ lC 



384 



INDEX OF UTURGICAL FORMS. 



LibAntes Dne. menstt tnse, 168, 176, 

Ubera 

Dne. q. a peccatit et hostibus, 43, 

331- 
nof Dne. ab onini malo, 247. 
nos q. Dne., 236. 
Lucas evangelista spcdem, 52. 

Magnifica Dne. 
beati77/.,365. 
beati Lanrenti, 190. 
Maenificantes Dne. dementiam, aia, 

366. 
Magnificare Dne. D. noster, 137. 
Magnifioentiam tnam Dne. praedica- 

mns, a6i. 
Magniiicet te Dne. sanctomm, 199, 

358. 
Maiestatem tnam Dne. supplices de- 
precamnr nt 
hnic, 66. 
sicnt noB, 355. 
Maiestatem tuam Dne. sapplices ez- 
onunns nt 
* ammae, 309. 

opx» yiam, 97, 308. 
sicnt eodesiae, 183. 
Maiestatem tnam Dne. snppliciter 
deprecamnr nt 
h»ec «3», 359- 
sicut ecclesiae, 207, 363. 
Maiestatem tuam 

nobis Dne. q. haec, aoa, 359. 
q. Dne. sancte, 66. 
Maiestati tuae nos Dne. martyram, 

aii, 333. 
Marcns evangelista Leonis, 51. 
Martyris tni Praeiecti nos. 3aa. 
Martyrum tnomm 

Dne. GerbasietProtasi, 176, 347. 
nos Dne. semper, aii, 3aa. 
Matutina supplicum vota, 39 1, 368. 
Memento Dne. famulorum famularum- 
que tuamm 
et omnium, 334. 
qni electos, 34. 
Memor esto Dne. fragilitatis, 149. 
Mensa tua nos D. a delectationibus, 

337- 
Mentem familiae tuae, 340. 
Mentes nostras 

Dne. Spiiitus Paraclitus, la^. 

et corpoia possideat, a^o, 356. 
Mentes nostias q. Dne. 

lumine, 363. 

Spiritus Paraditus, 344. 

Spiritus sanctus, 344. 
Mentibus nostris Dne. Spiritum, 345. 
Miseratio tua D. ad haec, 34. 
Miserationnm tnarum Dne. q.y aaa, 364. 
Miserere 

Dne. populo tuo et continnis, 330. 

nostri D. et tuae nobis, 343, 367. 
Misericordiae tnae remediis, 357. 



Misericordiam tnam Dne nobis, 364, 

366. 
Misericors et mlseiator Dne. qui, 353. 
Multiplica Dne. benedictionem, 143. 
Multiplica Dne. snper 

anima8,3ii. 

nos. a8^ 
MultipUca (ndem q, Dne.) populi, 99, 

337- 
Monda nos Dne. sacrifidi praesentis, 

«31, 358. 
Mttnera Dne. oblata sanotifica 

et interoedente, 345. 

ut tni, 347. 
Munera Dne. 

qnae pro apostolorum, 341. 

q. oblata sanctifica, 344. 

tibi dicata q. sanctifica, 343. 

tnae glorificationis, 180, 348. 
Munera nos Dne. q. oblata, 331. 
Munera nostia (Dne. q.) 

natiyitatis, 3,317. 

propitiatus assume, 195, 354. 
Mnnera plebis tuae Dne. q. beatorom, 

366. 
Munera populi tni Dne. 

plaoitus, 177. 

propitiatns, 347. 
Munera q. Dne. 

fismulae et sacratae, 159. 

quae tibi pro requie, 311. 

tibi dicata sanctifica, 343. 
Mnnera tibi Dne. 

dicata sanctifica, 351. 

nostrae devotionis, 351. 

pro sanctae Felidtatis, 305, 363. 
Muneia tibi Dne. pro sancti martyiis 

Agapiti, 194, 

loannis, 196, 355. 
Munera tibi Dne. pro sanctorum, 187» 

351. 
Mnnera tna nos D. a delectationibus, 

323- 
Muneribus Dne. te magnificamus» 170, 

340. 
Mnneribus nostris Dne. 

apostolorum, 184, 359. 

predbnsque susceptis, 150, 319. 

sanctae Caedliae, 361. 
Muneribns nostris (q.) Dne. predbus- 

que, 184, 359. 
Muneris divini percepti, 367. 
Munerum tuorum Dne. 354. 
Muniat q. Dne. fideles, 353. 
Munus 

populi tni Dne. q. dignanter, 300, 

358. 
quod tibi Dne. nostrae, 339. 
Mysteria 

nos Dne. sancta purificent, 337. 

348. 
sancta nos Dne. et spiritalibus, 
343, 367. 
Mysteriis 

Dne. repleti sumusy 306, 363. 



Digitized by CjOOQ lC 



INDEX OF LTTURGICAL FORMS. 



3^5 



Mysteriis 

tnis veneranter acoeptis, lo, 320. 
Mystica Dobis Dne. prosit oblatio, 242, 
359- 

Nec te latet Satanas, 78, 113. 
Nobis qaoqne peccatoribns, 235. 
Nostra tibi q. Dne. fiant, 331. 
Noyerit vestfa devotio, 161, 365. 

Oblata Dne. munera sanctifica, 321. 
Oblatio Dne. tais aspectibos» aSa 
Oblatio nos Dnc. tno nomini 
dicanda, 109, 346. 
dicata, 105, 229. 
Oblatio tibi sit Dne. (q.) hodiemae, 4, 

318. 
Oblationes nostras q. Dne. propitiatos 
intende 
qnas in honore, 169, 339. 
qnas tibi ofierimns, 305. 
Oblationes popnli tui Dne. a., i8a, 350. 
Oblationibns (q.) Dne. placare sus* 

ceptis, 251, 331, 348. 
Oblatis 

Dne. placare mnneribus et oppor- 
tunnm, 259. 

hostiis Dne. q. praesenti, 159» 

q. Dne. placare mnneribns et a 
cnnctis, 326, 354. 
Oblatnm tibi Dne. sacrificinm, 321. 
Obsequiis autem rite oelebratis, 299. 
Observationis hnius annua celebritate, 

16, 326. 
Offerimns Dne. 

landes et mnnera, 98, a6i, 339. 

preoes et mnnera, 362, 
Offerimus 

sacrificinm Dne. qnod pro, 186. 

(tibi) Dne. landes et mnnera, 98, 
a6i, 339. 
Offerimns tibi Dne. 

munera qnae dedisti, 41, 368. 

(q.) preces, 349, 354. 
Omnipotens aeteme D. qut 

humano, 299. 

primitias maitymm, 6. 
Ommpotens Deus 

fac nos tibi semper, 237. 

Romani nomini^ 273. 

Trinitas inseparabilis, 136. 

nt sancti nos, 171. 
Omnipotens et misericors D. 

ad cnius beatitudinem, 129, 345. 

apta nos, 125, 346. 

cni redditur, 367. 

de cnius munere, 228, 354. 

fidelium lumen, 366. 

in cuius humana, 306. 

maiestatem tuam, 117. 
Omnipotens et misericors D. qui 

beatnm loannem, 348. 

nos sacraraentoram, 351. 

peccantium, 250. 

peccatorum, 65, 333. 



(Onmipotens et misericors D. qui) 

umversa nobis, 232, 359. 
Onmipotens Pater misericordiamm, 

131. 
Omnipotens sempiteme Dcns 

acnins facie, 11 1. 

a quo sola, 228, 353. 

adesto magnae pietatis, 84. 

annue predbus, 310. 

clementiam tuam snppliciter, 44, 
333. 

coUocare di^are, 312. 

confitenti tibi, 65, 333. 

creator humanae, 6, 318. 
Omnipotens sempiteme Deus cni 

cuncta famnlantur, 366. 

nnnquam sine spe, 307. 
Omnipotens sempiteme Dens cuius 

aetemo iudido, 75, 334. 

mnnere elementa, 259. 

Spiritn totum corpus, 76, 334. 
Omnipotens sempiteme Deus da 

cordibns nostris, 348. 

nobis fidei, 22^, 354. 

nobis ita Dominicae, 332. 

nobis volnntatem, 10, 320. 

q. nniversis, 63, 333. 
Omnipotens sempiteme Dens 

deduc nos, 100, 124, 344. 

dirige actns nostros, 320. 

ecclesiam tnam spiriudi, 38. 

effnnde snper hnnc, 139. 

fac nos tibi semper, 105, 229, 343, 

354- 
fidelium splendor, 320. 
fons onmium viitntnm, 143. 
foititndo certantinm, 196, 355. 
hoc baptisterinm, 142. 
indeficiens Inmen, 119, 343. 
infirmitatem nostram, 322. 
insere te ofiiciis, 284. 
maiestatem tnam snpplices, 302, 

333- 
miserere snpplicum, 276. 
misericordiam tnam ostende, 358. 
moestoram consolatio, 76, 334. 
multiplica in honoie(m), 83, 335. 
mnltiplica snper nos, 289. 
mundi creator et rector, 359. 
parce metuentibns, 288. 
Fater Dni. nostri I. C, 46. 
per qnem coepit esse, 228, 354. 
petimns divinam, 259. 
propensins his diebus, 100, 338. 
Omnipotens sempiteme Deus qui 
abnndantia, 228, 353. 
ad aetemam, 91, 336. 
aegritndines, 282. 
caelestia simul, 321. 
Christi tui beata passione, 62, 

333- 
coaetemnm tibi, 339. 
continuum, 270. 

ecclesiam tnam in apostolica, 349. 
ecclesiam tuam nova, 76, 334. 



CC 



Digitized by CjOOQ lC 



386 



INDEX OF LITURGICAL FORMS. 



(Onmipotens sempitenie Deos qai) 

t\ip% infiima, 168, 304, 334. 

et lostis praemia, 40^ 330. 

etiam Iudaicam, 77, 334. 

facis mirabilia magna, 363, 284. 

gloriam taam, 75, 334. 

gregalium, 137. 

hanc sacntissimam, 88. 

hamanam natnram, 338. 

humano ^eri, 332. 

huios diei venerandam, 354. 

hunc diem per incamatioaem, 4, 
318. 

hunc locom Indaicae, 143. 
Omnipotens sempiteme Dens qui in 

Filii tui Dni. nostri nativitate, 318. 

omnium operum, 83, 335. 

omnium sanctorum, 361. 

sanctorum tuorum cordibas, 366. 

Unigenito, 330. 
Onmipotens sempiteme Deus qni 

infinna mundi, 356. 

institnta legalia, 178, 348. 

materoum aflfectum, 270. 

nobis in obtervatione, 18, 337. 

non mortem, 77, 334. 

non sacrificiorom, 126, 346. 
Omnipotens sempiteme Deus qni nos 

beatomm apostolorum, 183, 349. 

et castigando, a6i. 

idoneos non esse, 366. 

onmium apostoloram, 183, 349. 

sancti martyiis, 1^3, 343. 
Onmipotens s. D. qui (omnes salvas), 

77, 334- 
Omnipotens s. D. qui paschale sacra- 
mentum 

in reconciliatione, 337. 

quinquaginta, I33. 
Onmipotens sempiteme Deus qui per 

abstinentiam, 44. 

continentiam, 18, 33, 33. 

gloriosa, 366. 

unicum, 119, 343. 
Omnipotens sempiteme Dens qui 

primitias maityram, 318. 

regenerasti famulum, 117. 

regnis onmibns, 76, 334. 

(salvas onmes), 77, 334. 

sic hominem, 331. 

superbis resisds, 378. 

terrenis corporibus, 193, 353. 

timore sentiris, 353. 

tnae mensae, 9, 320. 

Unigenito tuo novam, 9. 

Verbi tui incamationem, ii, 330. 

vitam humani generis, 63, 3.^3. 
Omnipotens sempiteme D. respice pro- 
pitius 

ad devotionem, 84, 335. 

sufwr hunc famulum, 363. 
Omnipotens sempiteme Deus 

salus aetema, 383. 

solemnitatem diei huius, 361. 

spes unica mundi, 83, 335. 



{Onmipotens sempiterae Dens) 

totins conditor creatnrae, 36S. 

vespere et mane, 393. 
Omnipotentiam tuam 

Dne. prompta, 201, 358. 

q. Dne. sanctus, 140. 
Omnipotentis Dei misericordiam, 397. 
Onmium nostram Dne. q. ad te, 3i. 
Opus misericordiae tuae est, 398. 
Oramns pietatem tuam, 394. 
Orate electi flectite genoa, 79^ 
Oremus Deum ac Dnum. nostram nt 

snper, 148. 
Oremns dilectissimi 

Deum Patiem o. nt super hos, 
32, 26. 

fiatres ut Dnus. D. noster calicem, 

135- 
nobis Deum Patrem a utcunctis, 

76, 334. 
(nobis) in primis, 75, 334. 
nobis omnipotenti Deo, 261. 
nobisut his viiis, 151. 
Oremus et pro 

beatissmio papa, 75, 334. 
catechumenis, 76, 334. 
Christianissimo impeiatore, 76, 

334- 

haeretids, 77, 334. 

omnibus episcopis, 76, 334. 

paganis, 77. 334- 

perfidis ludaeis, 77, 334. 
Oremus fratxes carisdmi 

pro anima, 298. 

ut D. o. hoc ministerium, 135. 
Oriatur Dne. nascentibus tenebris, 393, 
368. 

Paoem nobis tribue Dne., 19, 326. 
Parce Dne. parce 

peccantibus, 248. 

peccatis, 249. 

supplidbus, 251. 
Parce Dne. q. paroe populo, 340. 
Pasce nos Dne. tuorum gaudiis, 341. 
Paschale mysterium lecensentes, 91, 336. 
Paschales hostias recensentes, 95, 336. 
Paschalibus (nobis) q. Dne. remediis, 

99* 338 noU. 
Pateant aures misericordiae, 227, 330, 

351. 
Pater mundi conditor, 266. 
Pater noster, 58, 336. 
Pax Domini, 73, 336. 
Per haec (q. veniat) Dne. saciamentay 

35^1 339- 

huius Dne. operationem, 32a 

quem haec omnia, 336. 
Percepta 

Dne. sancta nos adiuvent, 31, 338. 

nobis Dne. piaebeant, 41, 325. 

nos Dne. tua sancta, 356. 
Perceptis Dne. sacramentis 

beato Matthaeo, 357. 

subdito corde, 183, 349. 



Digitized by CjOOQ lC 



TNDEX OF UTURGICAL FORMS. 



387 



Peroeptis Dne. sacramentis snppliciter 

ezonmns, 362. 

Togamns, 185, 360. 
Percipientes Dne. gloriosa, 36, 327. 
Perfice Dne. 

benignus in nobis, 15» 328. 

q. benignus» 254. 
Perficiant in nobis Dne. q., 202, 358. 
Perpetna q. Dne. pace custodi, 242, 



3' 
307. 



Perpetnis nos Dne. sancti loannis, 196, 

355- 
Perpetuo Dne. favore proseqnere, 20, 

3a7- 

Perpetnnm nobis Dne. tnae misera- 

tionis, 200, 358. 
Pignns aetemae vitae, 186, 349. 
Pio recordationis affectn, 295. 
Pisteno his ena theon, 53. 
Placare Dne. 

mnneiibns semper, 259. 

q. humilitat^ 214, 364. 
Plebem 

nomini tuo Bubditam, 241, 257, 
368. 

tuam Dne. q. interins, 41» 331. 
Plebis tnae 

D. ad te corda, 242, 367. 

Dne. munera, 199, 356. 

q. Dne. ad te (semper) corda, 
240, 368. 
Plebs tna Dne. 

capiat sacrae, 260. 

q. benedictionis, 20, 327. 

sancti martjrris, 365. 
Plenum q. Dne. in nobis, 152. 
Populi tui 

D. institutor et rector, 39, 330. 

Dne. q. tibi giatia sit, 206, 362. 

G. o. D. propitiare, 276. 
Populum tuum Dne. 

perpetua munitione, 187, 351. 

propitius respice et quos, 328. 

q. (ad te) toto, 31, 61, 328. 

q. propitius respice atque ab, 327. 

q. tueantur, 3, 318. 
Populum tuum q. o. D. ab ira, 255. 
Populus tuus q. Dne. renovaia, 98, 

339. 
Porrige nol^ 

D. dexteram tnam, 170, 339. 

Dne. dezteram tuae, 219, 363. 
Porrige dexteram tuam q. Dne. plebi, 

333. 
Piaebeant nobis Dne. q. divin(nm), 32, 

345. 
Praeceptis talutaribus moniti, 236. 
Praecinge q. Dne. D. nofter lumbos, 

216, 364. 
Praepara nos Dne. q. huius, 16, 326. 
Praesenti sacrificio nomini tuo, 32. 
Praesentia munera q. Dne. ita, 365. 
Praesentibus sacrificiis Dne. ieiunia, 31, 

327- 
Praesta Dne. fidelibus tnis, 325. 

CC 



Praesta Dne. q. famulis tuis 
renuntiantibns, 290. 
talesque, 127, 340. 
Praesta Dne. q. ut 

dicato munere, 221, 364. 
illius salutis, 104. 
intercedente b. Sebastiano, 322. 
per haec sancta, 280. 
sacramenti tui, 206. 
sicut populus, 186. 
sicut sanctorum, 209, 366. 
terrenis aifectibus, 252. 
toto tibi corde, 278. 
Praesta famulis tuia Die. abundantiam, 

16, 326. 
Praesta misericors D. ut 
ad snscipiendum, i, 317. 
natus hodie Salvator, 4. 
Praesta nobis Dne. 

(q.^ auxilium, 32, 328. 
q. mtercedentibus, 168, 324. 
Pracsta nobis m. D. ut placationem, 

30, 330, 327, 355. 
Praesta nobis o. D. ut 
pcrdpientes, 99, 338. 
quem fidei, 362. 
quia vitiis, 30, 332. 
vlvificationem, 102. 
vivificationia^ 18, 339. 
PraesU 

nobis q. o. D. ut nostrae, 192, 353. 
q. D. noster ut familia, 5. 
q. Dne. animabus, 308. 
Praesta q. Dne. D. noster ut 
quae solemni, 320. 
quorum, 351. 
sicut, 356. 
Praesta q. Dne. 

familiae supplicanti, 357. 
iidelibus tuis ut ieiuniorum, 200. 
huic famulo tuo dignum, 64, 333. 
mentibus, 164, 322. 
spiritalibus, 20, 327. 
Praesta q. Dne. ut 

anostris, 123, 344. 
anima £amuli, 302. 
beati sancti, 191, 352. 
Praesta q. Dne. ut iix:cl(Kia tua 
et martyrum, 187. 
prompta, 278. 
Praesta a. Dne. ut 

[et de] nostrae, 149. 
intercedente b. Setnstiano, 163. 
mentium reprobarum, 279. 
observationes, 36, 43. 
per haec munera, 9, 320. 
populus tuus, 177, 347. 
quod Salvatoris, 9, 320. 
sacramenti, 197, 355. 
salutaribus ieiuniis, 40, 330. 
sancti confessoris, 189, 351. 
semper nos beati, 191, 352. 
Praesta q. Dne. ut sicut 
de praeteritis, 73. 333. 
nobis indiscreta, 213. 351. 



Digitized by CjOOQ lC 



388 



INDEX OF UTURGICAL FORMS. 



(Pnesta a. Dne. ot sicat) 

populiu, 350. 
Praesta q. nobis 

Dne. ut salutaribus, 339. 

o. et m. D. ut in rcsurrectione, 
338 note, 
Praesta q. o. aet. D. ut id, 359. 
Praesta q. o. D. sic nos ab epulis, 345. 
Praesta q. o. D. ut 

ad te toto, 340. 

animam, 302, 307. 

b. Felicitatis, 362. 

b. Leo, 339, 

b. Marcellus, i6a. 

b. Stephanus, 6, 319. 

daritatis, 343. 

de perceptis, 319. 

digniUs, 37, 330. 

divino mnnere, 89, 233, 335. 

ezcellentiam, 7, 319. 

familia, 328. 347. 

Filii tui, 219, 363. 

huius paschalis, 337. 

ieiuniorum, 43, 332. 

illa fides, 142. 

natus hodie, 318. 

nullis nof, 348. 

obsenrationes, 357. 

per haec pasdialia, 336. 
Piaesta q. o. D. ut qui 

b. Mennae, 36^ 

caelestia, 348. 

gloriosos, 350, 3da 

gratiam, 336. 

in afSictione, 340. 

in tua, 330. 

iugiter apostolica, 184, 357. 

nostris, 333. 

paschaJia, 337. 

resurrectionis, 336. 

sanctorum . . . natalitia, 341. 

sanctorum . . . solemnia, 340. 

se afHigendo, 201. 
Praesta q. o. D. ut 

quia pro peccatis, 219, 363. 

quorum memoriam, 351. 

quos ieiunia, 43, 330. 

redemptionis, 218, 364. 

lalutaribus, 345. 

salvatoris mundi, 320. 

sanctae Soteris, 166, 324. 

sanctorum tuorum, 187, 350. 

semper rationabilia, 279, 324. 

sicut divina, 6, 361. 

Spiritus, 122, 344. 
Fraesta q. o. et m. D. ut 

inter huius, 226, 351. 

dcut, 62, 333. 

Spiritus, 344, 
Praestaq. o. 

Pater ut nostrae mentis, 107, 342. 

sempiteme D. ut fidelibus, 154. 
Praestent Dne. q. tua sancta, 324. 
Praetende Dne. misericordiam tuam, 
3^3f 360. 



Praeveniant nobis Dne. q. 

apostoli, 183, 349. 

divina tua, 328. 
Praeveniat 

hunc famnlum, 14, 325. 

nos q. Dne. gratia tua, 260. 

nos q. o. D. tua gratia, 215, 362. 
Precamur o. D. ut de transitoriis, 19» 

Preoes 

Dne. tuomm respice, 209, 321. 

famulae tuae /i/., 160. 
Preoes nostras q. Dne.dementerezaudi 

atque a peccatorum, 335. 

et contra, 327. 

et hos electos, 46. 
Preoes nostras q. Dne. 

propitiatus admitte, 167, 324. 

quas in fiunuliy 301. 
Preoes populi tui 

(E^) clementer ezandi ut qui, 
aaa, 325, 363. 

(q. D.) clementer ezandi ut qni, 
aaa, 325, 363. 
Preces populi tui q. Dne. denL ezaudi 

ut beati, 321. 

ut qui de adventu, 219, 363. 
Preces populi tui (q. o. D.) dem. 

ezaudi, 222, 325, 363. 
Predbus populi tni Dne. q. placatus, 

359- 
Precor Dne. clementiam, 14, 325. 
Pro 

anima famuli tui /27., 14T. 

animabus famulomm, 310. 

nostrae servitntis angmento, 357. 
Pro sanctoram 

(Basilidis) Cyrini, 175, 346. 

Proti et ladnti, 356. 
Proficiat q. Dne. plebs tibi dicata, 39, 

"8, 330, 346. 
Prope esto Dne. omnibus, 364. 
Propitiare Dne. 

animae famuli tui, 305. 

fiimiliae tuae, 143. 

humilitati nostrae, 347. 

in te sperantibus, 274. 
Propitiare Dne. 

populi tui propitiatus, 249. 

populo tuo et ab, 241, 368* 

populo tuo propitiare, 354. 

preces et hostias, 275. 

q. supplicationibus, 365. 
Propitiare Dne. snpplicationibus nostris 

et animam, 301. 

et animarum, 329. 

et has oblationes, 224, 245, 313, 

349- 

et indmato, 151. 

pro anima, 304. 
Propitiare Dne. Tespertinis, 293. 
Propitiare 

m. D. snpplicationibusnostris, 320. 

populo tuo D. ut a suis, 240, 368. 

q. Dne. animae, 307. 



Digitized by CjOOQ lC 



INDEX OF UTURGICAL FORMS. 



389 



Propitins 

Dne. q. haec dona, 344. 

esto Dqc. sappUcationibaSy 361. 
Profiequere 

nos o. D. et qnos, 35. 

(q.) o. D. ieiunionim, 40, 329. 
Prosint nobis Dne. sampta, aaa, 364. 
Prosit nobis Dne. sancti 

Laorentii, 352. 

Tibarti, 192. 
Prosit q. Dne. animae, 303. 
Protector fideliam D. et sabditarom, 

284. 
Protector in te sperantium D. 

et sabditarum, 283, 367. 

sine quo, 347. 
Protector noster aspice D. 

et ab, 276. 

et qui, 327. 
Protegat nos Dne. 

cum tui perceptione, 350. 

q. hostia, 956. 

saepius b. Andreae, ao8, 363. 
Protegat q. Dne. populum tuum, 353. 
Prot^e Dne. famulos tuos snbsidiisy 

375, 339- 
Protege Dne. plebem tuam et 

(iu) festiyiute, 167, 324. 

quam martyrum, 179, 348. 
Protege Dne. populum tuum et 

apostolorum, 349. 

in sanctorum, 44, 333. 
Protege nos Dne. 

D. noster et fragilitati, 293. 

q. tuis mysteriis, 277. 
Purifica 

Dne. q. mentes nostras, 94, a^i, 
358. 

nos m. D. ut ecclesiae, 39, 330. 

q. Dne. familiam tuam, 61, 33^. 
Pnrificent 

nos Dne. sacramenta, 330, 353« 

356. 
semper et muniant, 207, 237, 355. 
Purificet nos Dne. 

caelestis executio, 150. 
muneris, 122, 344. 
q. et divini, 355. 
Purificet nos (q. Dne.) muneris, 122, 
344. 

Quaesumus Dne. D. noster ut 

intervenientibus, 352. 

quos divinis, 227, 378, 353. 

sacrosancta, 333, 365. 
(Juaesumus Dne. 

nostris placere muneribus, 349, 

salutaribus repleti, 33 1. 
Quaesumus Dne. ut 

beatorum martymm, 174, 342. 

famulo tuo, 312. 

salutaribus repleti, 174, 345. 
Quaesumus o. D. 

familiam tuam propitius, 331. 

iam non teneamur^ 99, 338 note. 



((^naesnmns o. D.) 
instituta, 265. 
preces nostras respice, 219, 357, 

3^. 
(^naesnmus o. D. nt 

b. Andreas, 362. 

de perceptis, 357. 

et natum, 359. 

iam non teneamur, 338 nott. 

illius salutaris, 323, 350. 

intereius nnmeremur, 18. 

muner(e) divin;o), 233, 237, 352. 

nos geminata, 180, 348. 

nostra devotio, 189, 365. 

plebs tua toto, 343, 369. 

qui caelestia, 322, 342. 

quorum nos tribuis^ 361. 

quos divina, 357. 

sancti nos, 171. 

sanctorum tuomm, aii, 346. 
Qnaesumus 

o. D. vota hnmilium, 339. 

virtutum caelestium ^Dne.), 304, 

364. 
Qnam oblationem, 335. 
Qui hac die antequam traderetur, 67, 

333- 
Qui pridie, 335. 
Quod ore sumpsimus, 37, 368. 
Quos caelesti 

Dne. alimento, 169, 236, 349. 

Dne. dono, 334, 349. 

recreas munere, 169, 336, 349. 
Quos 

ieiunia votiva castigant, 35, 136, 

339. 346. 
munere Dne. caelesti, 351. 
refecisti Dne. caelesti, 379. 
tantis Dne. largiris, 337, 333. 
Qnotidiani Dne. q. munere, 336, 367. 



Redemptionis nostme munere, 337. 
Redemptor animamm D., 398. 
Refecti cibo potuque caelesti, 319. 
Refecti Dne. 

benedictione solemni, 175, 347. 

pane caelesti, 30, 338. 
Refecti 

participatione mnneris, 333. 

vitalibus alimentis, 331, 334. 
Refice nos Dne. donis tuis, 393. 
Reficiamnr Dne. de donis, 393. 
Rege 

nostras Dne. propitius volnntates, 

»43, 367- 
q. Dne. populum tuum, 13, 335. 
Remedii sempitemi munera, 38. 
Reminiscere miserationem tuamm, 61, 

333- 
Remotis obumbrationibns camalinm, 

"9» 345- 
Renovatos Dne. fontis, 98, 339. 
Reparet nos q. Dne. semper, 20. 
Repleantur consolationibus tuis, 154. 



Digitized by CjOOQ lC 



390 



INDEX OF LITURGICAL FORMS. 



Repleti 

alimonia caelesti, 173, 341. 

cibo potnqne caelesti, 351. 

cibo spiritalis alimoniae, 214, 364. 

Dne. benedictione caelesti, 354« 
Repleti Dne. mnneribus sacris 

da q.. 105, 343. 

q. nt, 355. 
Repleti Dne. sacri mimeiis grmtia, 6a, 

333. 
Repkti snmus Dne. 

donorum paiticipatione, 15, 325. 

mnnere solenmitatisy 188, 351. 

muneribtts tuis, 225, 350. 
Respioe Dne. 

familiam tuam et praesta, 336. 

famulae tuae tibi debitam, 159. 
Respice Dne. munera 

popuU tui, 353. 

quae in sancti, 192, 352. 

quae in sanctorum, 171. 

supplicantis, 347. 
Respice Dne. propitius 

ad munera, 329. 

ad plebem, 19, 327. 

plebem tuam, 241, 367. 

sacra mysteria, 61, 332. 
Respice Dne. q. 

nostram propitius, 228, 353. 

propitius ad plebem, 221. 

super £amulos, 16. 

super hanc familiam, 333. 
Respice nos o. et m. D. et mentibus, 

3. 317. 
Respice propitius Dne. 

ad debitam, 320. 

super hanc famulam, 156. 
Respice q. Dne. 

famulos tuos, 264. 

nostram propitius, 155. 

populum tuum et quem, 337. 

Sacrae nobis 

(Dne. q.) observationis, 38, 330. 

q. Dne. mensae, 13. 33, 325. 

(q. Dne.) observationts, 38, 330. 
Sacramenta quae sumpsimus 

Doe. D. noster, 330. 

q. Dne. et spiritalibus, 103. 
Sacramenti tui 

Dne. divioa libatio, 328. 

Dne. q. sumpta benedictio, 214, 
324. 

Dne. veneranda, 35, 329. 

q. Dne. paiticipatio, 331. 
Sacramentis Dne. muniamur, 202, 359. 
Sacramentomm benedictione satiati, 40. 
Sacramentorum tuoium 

benedictione, 332. 

Dne. communio, 353. 
Sacrandum tibi Dne. munus, 362. 
Sacri6cia Dne. 

paschalibus, 91, 337. 

propensius ista restaurent, 44. 

propitius istanos salvent, 19, 327. 



(Sacrifida Dne.) 

tibi cum ecclesiae, 250. 

tuis oblata, 345. 
Sacrificia nos Dne. 

celebranda, 252. « 

immaculata, 108, 343. 
Sacrifidis 

Dne. placatu oblatis, 357. 

praesentibot Dne. 217, 330, 350, 

365. 
Sacrifidnm Dne. 

observantiae paschalii, 15, 325. 

pro Filii tui, 107, 342. 

quadragesimalis, 18, 326. 
Sacrindum Dne. qnod 

desideranter, 366. 

inunolamus intende, 273. 

immolamus placatus, 173, 341. 

pro sanctis martyribus, 176, 347. 
Sacrificium laudis tibi Dne. 341. 
Sacrificium nostmm 

Dne. ipsa tibi, 356. 

tibi Dne. q. b. Andreae, 207, 362. 

tibi Dne. q. b. loannis, 342. 
Saciifidnm tibi Dne. 

celebrandum, 216, 362. 

landis offeiimus, 205, 361. 
Saciis 

altaribns Dne. hostias, 350. 

cadestibns Dne. vitia, 122, 123, 

344. 

Dne. mysteriis expiati, 329. 
Sacromunere 

satiati supplices te, 61, 322. 

vegeutos, 199, 356. 
Sacrosancti corporis et sai^^uinis, 273. 
Salutarem nobis dedit, 35^ 
Salutari 

munere Dne. satiati, 16. 

sacrifido Dne. populus, 210, 366. 

tuo munere Dne. satiati, 201. 
Salutaris tui Dn& mnnere satiati, 326, 

Sancta tua Dne. (de) b. Lanienti, 190, 

365- 
Sancta tua nos Dne. 

q. et a peccatis, 242, 367. 

q. et vivificando, 40, 61, 330. 

sumpta vivificent, 230, 256, 347. 
Sanctae 

Mariae semper virginis, 353. 

maityr(ae) tuae Caedliae, 203, 
361. 

nos martyris Enphemiae, 171, 

340- 

Soteris predbns, 167, 324. 
Sancte Pater o. D. qui famidum, 131. 
Sancd 

confessoris tui Augustini, 361. 

confessoris tni ///., 365. 

Dne. confessoris tui. 366. 

Kusebii natalitia, 353. 

Felicis Dne. confessoris, 162, 351. 

(Hipp)olyti martyris, 192, 353. 

///. martyris tui Dne. 365. 



Digitized by CjOOQ lC 



INDEX OF UTURGICAL FORMS. 



391 



<Sancti) 

loannis Baptistae, 196, 555. 
loannis natalitia, 178. 
Laorenti nos Dne.| 191, 353. 
Leonis confessoris, 339. 
Marcelli confessoris, 163. 
martyris Agapiti. 194, 353. 
nominis tuiDne. timorem,i09, 346. 
nos q. Dne. Hermis, 195. 
noB q. Dne. Theodori, 360. 
nos ^. Dne. Vitalis, 341. 
Sixti Dne. frequentata, 188, 351. 
Spiritus Dne. corda, 134, 344. 
tui nos Dne. Abdo, 187. 
tui nos q. Dne. ubique, 319. 
q. Dne.iugiter nobis, aio, 366. 
(Vp)oliti maityris Dne., 192, 353. 
Sanctifica 

Dne. q. nostra ieiunia, 18, 326. 
nos q. Dne. his, 44, 332. 
q. Dne. nostra ieiunia, 331. 
Sanctificata ieiunio corda, 44. 
Sanctificati Dne. salutari, 323. 
Sanctificationem (tuam) nobis Dne., 

279. 328. 
Sanctificationibus tuis o. D., 359. 
Sanctificationum omnium auctor, 24. 
Sanctificato hoc ieiunio, 331. 
Sanctificent nos Dne. sumpta, 42. 
Sanctificet nos Dne. 
qua pasti, 329. 
q. tui perceptio, 356. 
Sancto Sebastiano interreniente, 163, 

332. 
Sanctorum 

(Basilidis) Cyrini, 175, 346. 
Gerbasi et Protasi, 176. 
martyrum nos Dne. 1 76, 347. 
martyrum tuorum ///., 366. 
nos Dne. Marcelli et, 202, 359. 
predbus confidentes, 162, 321. 
Sanctorum tuorum 
• Coronatorum, 203, 360. 
Dne. intercessione, 209, 321. 
Dne. Nerei et Achillei, 173, 342. 
Dne. precibtts confidentes, 140. 
///. suffragiis, 366. 
nos Dne. Marcelli et, ao2, 359. 
nos Dne. Marci et, 175, 347. 
Sanctum ac venerabilem, 261. 
SanctusDne.Gurgoniussuanos,i98,355. 
Satiasti Dne. fsmiliam tuam, 318, 321. 
Satiati Dne. opulentiae, 294. 
Satiati sumus Dne. 
de tuis donis, 294. 
muneribus sacris, 356. 
Satisfadat tibi Dne. q. pro anima, 306. 
Scrutinii diem dilectissimi fratres, 45. 
Semper 

Dne. sanctomm martyrum, 175. 
nos Dne. martyrum, 173, 342. 
Sempitexnae pietatis tuae, 258. 
Sensibus nostris 

Dne. spiritum, 129. 
q. Dne. lumen, 292. 



Sentiamus Dne. q. tui perceptione, 

338, 353. 
Si iniquitates nostras observaveris, 253. 
Sic age quasi redditurus, 145. 
Sicut 

gloria(m) divinae potentiae, 175, 

qm invitatus renuit, 26. 
Signum Christi, 117. 
Sint tibi q. Dne. nostri munera, 179, 

348. 
Sit Dne. b. Matthaeus, 357. 
Sit nobis Dne. 

reparatio, 226, 35^ 

sacramenti tui certa, 199, 358. 
Sit nobis fratres communis, 24. 
Sit nobis q. Dne. 

cibus sacer potusque, 13, 325. 

medicina mentibus, 251. 
Solemnibus ieiuniis expiatos, 125, 346. 
Solemnis nobis intercessio, 193, 353. 
Solemnitatis apostolicae, 184, 350. 
Solita q. Dne. quos salvasti, 338. 
Sollicita q. Dne. quos lavasti, loo. 
Spiritum (in) nobis Dne. tuae, 248, 

33S, 336, 363 
Subiectum tibi populum q. Dne., 329. 
Subveni Dne. servis tuis, 33, 328. 
Subveniat nobis Dne. 

misericordia, 220, 363. 

q. sacrificii, 255. 
Suocurre q. Dne. populo, 332. 
Sumat ecclesia tua D. b. loannis^ 178, 

348. 
Sumentes Dne. 

caelestia, 344. 

dona caelestia, 357. 

gaudia sempiterna, 164, 322. 
Sumentes gaudia sempitema, 195. 
Sumpsimus Dne. 

celebritatis annuae, 19, 327. 

divina mysteria, 342. 

pignus redemptionis, 352. 

pignus salutis, 182, 354. 

sacri dona mysterii, 345, 361. 

sancti Fabiani, 164. 

sancti ///. maityris, 365. 
SumptamuneraDne.nostra(e), 180,348. 
Sumpti sacrificii Dne perpetua, 176, 

194» »49. 33«» 347- 
Sumptis Dne. 

caelestibus sacramentis, 229, 354. 
remediis sempitemis, 182, 349. 
sacramentis intercedente, 197, 355. 
sacramentis q. ut intercedente, 
192. 
Sumptis muneribus Dne. q. ut cum, 

no, 216, 346, 365. 
Snmpto Dne. sacramento supplidter, 

184, 359. 
Sumptum 

Dne. caelestis remedii, 364. 
q. Dne. venerabilc, 128, 346. 
Snper 

has q. hostias Dne. benedictio, 342. 



Digitized by CjOOQ lC 



39« 



INDEX OF LITURGICAL FORMS. 



<Super> 

DNOpnlam tnnm Dne., i8, 57, 336. 
Snppiicfttiones aervornm, 355. 
Supplicatioaibns apostolicii 

b. loannis, 7. 

b. Matthaei. 357. 
Supplices 

Dne. te rogamna nt his, 330. 

o. Dne pro aoimabusy 310. 
Snpplioes te rogamus 

D. ut quos, a54 

Dne. D. noster ut sicnt, 44. 
Supplices te rogamus o. D. 

inbe haec perferri, 335. 

nt intervenientibus, 302. 

ntquos. 331, 343, 345. 
Snpplidter 

Dne. sacra &miUa, 34. 

te rogamns Dne. D., 379. 
Supra quae propitio, 235. 
Snrsum corda, 234. 
Snsdpe creator o. D , 19, 337. 
Snsdpe Dne. 

animam serri tni, 396. 

fidelium preces, 341, 36^ 
Snsdpe Dne. mnnera 

pro tuomm, 340. 

propitiatns oblata, 188, 351. 
Susdpe Dne. mnnera qnae 

m dns, 319, 353. 

pro Filli, 343. 

tibi offerimus, 153. 
Snscipe Dne. 

mnnera tnorum, 176, 347. 

preoes et hostiBs, 277. 

preces et mnnera, 349. 
Snscipe Dne. pieces nostras 

cnm muneribus, 370. 

et muro, 390. 
Snsdpe Dne. preces populi 

supplicantis, 301, 353 

tui cum oblationibus, 88. 
Snsdpe Dne propitiatus hostias, 351, 

360. 
Snsdpe Dne. propitins 

hostias quibus, 374. 

munera famulorum, 90. 

orationem, 323. 
Susdpe Dne. q. 

hostiam redemptionis, 343, 367. 

hostias placationis, 197, 355. 

hostias pro anima, 303. 

munera populi tui, 313. 

oblationes familiae, 336. 

preces et hostias famulorum, 384. 
Snsctpe Dne. sacrifidum 

cuius te voluisti, 17, 326. 

placationis, 303, 353, 353. 
Snscipe m. D. supplicum, 353. 
Suscipe munera q. Dne. 

cxultantis, 95, 338. 

quae tibi, 336, 350. 
Snscipe q. Dne. 

devotorum munera, 20, 327. 

et plcbis tuae, 88, 335. 



Snsdpe q. Dne. hostias 

famnli et Levitae, 149. 

placationis, 304. 

ledempdonis, 93. 
Snsdpe q. Dne. mnoera 

aignanter oblata, 331. 

popnli tnl, 334. 

populomm, 337. 
Susdpe q. Dne. 

mnnus oblatnm, 63, 73, 333. 

nostiis oblata servitiis, 339. 

oblationes familiar, 96. 
Susdpe q. Dne. preoes 

nostras cnm oblationibns, 143. 

nostras et ad aures, 367. 

popnli tui cnm, 349, 329, 336. 
Suidpe q. Dne. pro anima, 301. 
Snsdpiamus Dne. misericonUam, 363. 

Tantis Dne repleti mtmeribus, 106, 

345- 
Tanto 

nos Dne. q. promptiore, i. 3I7- 

placabiles q. Dne. nostrae, 340. 
Te 

deprecamur o. D. nt benedicaSy 
394. 

deprecor Dne. sancte, I14. 

Dne. sancte Pater o. aet. D., 397. 

Dne. supplices exoramus, 113. 

igitur clementissime, 334. 

invocamus Dne. sancte, 158. 

lucem veram et Inds, 391. 

q. Dn& famnlantes, 169. 
Tempora nostra q. Dne., 347. 
Terram tnam Dn&, 258. 
Tibi 

Dne. sacriRda dicata, 327, 352. 

pladtam D. noster, 103, 340. 
Timentium te Dne. salvator, 139, 345. 
Tiibue nobis 

Dne. caelestis mensae, 104, 342. 

o. D. ut dona caelestia, 16, 326. 

q. Dne. indulgentiam, 44, 333. 
Tribue q. Dne. 

fidelibns tuis nt ieinnio, 30i. 

sanctos tuos iugiter, 366. 

nt enm praesentibns, 10, 330. 

utilluc, 101, 337. 

ut per haec, 109. 343. 
Tribue q. fidelibus tuis, 357. 
Tiibne q. o. D. 

nt illuc, loi, 337. 

nt munere festivitatis, 108, 343. 
Tu 

Dne semper a nobis, 244, 367. 

£amnlis tuis q. Dne. bonos, 38, 
364. 

nobis Dne. auxilium, 296. 

semper q. Dne. tuam, 38, 330. 
Tua Dne. muneiibus altaria, 178, 348. 
Tua nos Dne. 

dona reficiant, 293. 

gratia et sanctis, 41, 331. 

mcdicinalis, 237, 244, 350, 359. 



Digitized by CjOOQ lC 



INDEX OF UTURGICAL FORMS. 



393 



<Tiia nos Dne.) 

piotectione defend^ 330. 

(q.) giBtk et sanctis, 41, 331. 

q. gntia semper, 358. 

sacramenta cnstodiant, 330, 356. 
Tua nos misericordia D. 332. 
Tua nos q. Dne. 

quae snmpsimns, 98, 339. 

sancta, 331. 
Tna sacramenta nos D., 243, 367. 
Tua sancta Dne. sumentes, 361. 
Tna sancta nobis o. D. 

et indulgentiam, 367. 

qnae sumpsimus, 343, 367. 
Tna sancta sumentes q Dne. nt beati, 

195» 354- 
Tneaturq. Dne. deztera tua, 39, 330. 
Tuere Dne. 

feimiliam tuam, 3<S8. 

populum tuum, 335. 
Tnere nos Dne. q. 

diyinia, 252. 

tua sancta, 355, 359. 
Tuere nos m. D. et b. Andreae, ao6, 363. 
Tuere q. Dne. 

fiimiliam tuam, 241, 358. 

plebem tuam, 13, 335. 
Tni 

Dne. perceptione sacramenti, 337. 

nobis Dne. communio, 237, 243, 

351. 
nos Dne. sacramenti libatio, 326. 
Tnis Dne. q. 

adesto supplidbus et inter, 31, 

333, 359- 

operare mysteiiis, 29. 
Tuis q. Dne. adesto supplidbus 

et haec, 328. 

et intcr, 31, 332, 359. 
Tuorum nos Dne. 

largitate donorum, 19, 221, 364. 

q. predbus, 167, 234. 
Tuus 

est dies Dne., 293, 368. 

sanctus martyr Georgius, 340. 

Unde et memores, 235. 
Unigeniti tui Dne. nobis, 355. 
Ut accepta sint Dne., 35, 345. 
Ut nobis Dne. 

teirenornmi 126, 346. 

tna sacrifida} 361, 366. 
Ut 

Dos Dne. tribnis solemne, 358. 

sacris Dne. reddamur, 360. 

tibi grata sint Dne., 10, 320. 

Vegetet nos Dne. semper, 43, 332. 
Veneranda nobis Dne. huius, 353. 
Veniat 

Dne. q. populo, 222, 365. 

ergo o D. super hunc, 81. 
VD. Ad cuius immensam, 324. 
VD. Adest enim nobis 

dies magnificus, 363. 



(VD. Adest enim nobis) 

optatissimum, 88, 335. 
VD. Apud qnem qnnm beatonun, 182, 

349- 
VD. Beatae 

Agnis, 333- 

Caedliae, 361. 
VD. Beati 

apostoli tui, 319. 

Cypriani, 356. 

etenim martyres, 348. 

Laurentii, 353. 

Stephani, 318. 

Viti, 347. 
VD. Celebrantes sanctomm natalitia, 

360. 
VD. Circumdantes altaria, 93, 337. 
VD. Clementiam tuam suppUdter 

exorare ut Filius, 359. 

obsecrantes, 358. 

obsecrare ut spiritalis, 69. 
VD. Cognosdmus enim, 345. 
VD. Cui proprium est 

ac singulare, 2 14, 363. 

veniam, 364. 
VD. Cuius 

divinae nativitatis, 2, 317. 

hoc mirificum opus, 109, 346. 

hodie octavas nati, 9, lao. 

potentia deprecanda, 367. 
VD. De 

tua gratia confidentes, 350. 

tuo munere postulantes, 104, 341. 
VD. Donare nobis snpplidter, 35^ 
VD. Ecce enim iusti, 347. 
VD. Et 

confessionem s. Felids, 321. 

in omni loco, 361. 

suppliciter exorare ut sic, 359. 

te in tuorum honore, 366. 

tibi sanctificare idunium, 359. 

tuam misericordiam, 322. 
VD. £xhibentes solemne idunium, 

347. 
VD. Gloriam tnam, 350. 
VD. Glorificantes et de praeteritis, 

330. 
VD. Gloriosi (Laurenti) martyris, 190, 

365. 
VD. Idunii observatione, 364. 
VD. IUa quippe festa, 347. 
VD. Illuminator et rcdemptor, 327. 
VD. In confessione, 317. 
VD. In die festivitatis hodieniae 

qua b. loannes, 348. 

qna b. Sixtus, 351. 
VD. In 

die solemnitatis, 191, 352. 

exnltatione, 340. 

hac praedpue die qna I. C, loS, 

quo leiunantium, 326. 
VD. Maiestatem tuam 
Dne. supplidter, 360. 
propensius, 331. 



Digitized by CjOOQ lC 



394 



INDEX OF UTURGICAL FORMS. 



(VD. MaiesUtem ttuun) 

snpplicantes, 338. 

gnppUdter, 348. 
VD. Maxime hodie in beatae» 366. 
VD. Nos 

clemcntiam tuam snppliciter, 96. 

pxecari dementiam, 91, 336. 

snrsnm cordibns erectis, 3> 319. 
VD. Nos te 

in tuis, 353. 

landare o. D., 320. 
VD. N08 te snppUciter 

exorare nt fideUbns, 98, 339. 

obsecrare, 95, 337. 
VD. Nos tibi semper et nbiqne^ loa. 
VD. Omnipotentiam tnam, 347. 
VD. Per qnem maieitatem, 334. 
VD. Per qnem nobis 

indnlgentia, 333. 

xtgaieradonis, 143. 
VD. Perqnem 

salns mnndi, 314. 

sanctnm et boiedictnm, 360. 

te snppUces deprecamnr, 139. 
VD. Post illos enim laetitiae, 126, 344. 
VD. Praecipne in die isU, 341. 
VD. Praevenientes (?) natalem, 353. 
VD. Precantes ut lesns Ctiristus, 358. 
VD. Pretiosis [enim] mortibus, 319. 
VD. Procuinsnominepoenamm, 323. 
VD. Qnem in hac nocte, 73. 
VD. Qui 

aetemitate sacerdotii, 355. 

asoendens, lao, 344. 

continuatis, 326. 

corporaU ieiunio, 325. 

cum nnigenito, 129, 345. 

das escam, 326. 
VD. Qni dum 

beati Tibnitii, 353. 

confesBores, 363. 
VD. Qui ecdesiae tnae filios, ic6, 

345- 
VD. Qui ecclesiam tuam 

in apostolicis, 307, 365. 

in beati apostoli, 333« 

in luis, 357. 

sempitema, 185, 354« 
VD. Qui 

foedeia nnptiamm, 365. 

genns hnmanum, 333. 

glorificaiis, 331. 

humanis miseratns, 103, 34^ 

hnmannm genus, 354. 
VD. Qui in 

alimento, 337. 

omnium sanctomm, 366. 

prindpio, 71, 333. 
VD. Qui mysteriorum, 73, 333. 
VD. Qui non solum 

malis, 353. 

peccata, 364. 
VD. Quinos 

assiduis martymm, 363. 

castigando, 353. 



<VD. Qui no8> 

de doois, 354. 

ideo coUectis, 357. 

mirabile mjsterium, 339. 

tanquam, 363. 
VD. Qui 

oblatione sui, 93, 336. 

perficdt in infirmitate, 361. 

post resurrectionem, 343. 

pro peccato, 330. 

propterea iure punis, 359. 

qunm ubique sis, 137. 

rationabilem cieatniam, 39, 335. 

saciamentnm paschale, I3i, 344. 

salnti hnmanae, 107. 

sanctomm maitymm, 366. 

secnndnm promissionis, 95, 337. 

sic tribnis ecdesiam, 355. 

tribuis nt tibi fideles, 140. 

ut de hoste. 318. 

vicit diabolum, 358. 
VD. Quia 

oompetenter, 337. 

dnm b. ///. merita, 366. 

hodie sancti Spiritus, 133, 344. 

in saeculomm saecuU, 150. 

licet in omnium, 351. 

Uoet nobis salutem, 350. 

nostri salvatoris, 318. 

per ea quae, 335. 

per incamati, 333. 

qnum laude, 357. 

qnum Unigenitus, 10, 331. 

sic tribuis ecclesiam, 334. 

tu es mirabilis, 359. 

tn in nostra, 354. 

tui est operis, 171, 341. 

▼etustate destmcta, 94, 337. 
VD. Quoniam 

a te, 343. 

beati maityiis, 333. 

fiduciaUter, 354. 

maiestatem tuam, 339. 

per sancti Spiritns, 363. 

salubre, 365. 

supplicationibus, 354. 

tanto iocunda sunt, 193. 
VD. Recensemus enim, 333. 
VD. Redemptionis nostrae festa, 97, 

339- 
VD. Referentes gratiamm, 330, 364. 
VD. Reverentiae tuae dicato, 307, 363. 
VD. Sancti Michaelis, 358. 
VD. Sanctificator et conditor, 365. 
VD. Semperque virtutes, 331. 
VD. Snb tuae pietatis, 357. 
VD. SuppUciter 

exorantes ut gr^em, 1 86. 

exorare nt cum, 329. 

obsecrantes ne nos, 338. 
VD. Te 

benedicere, 333. 

Dne. snppUdter exorare, 349. 
VD. Te in 

bcati Maitini, 361. 



Digitized by CjOOQ lC 



INDEX OF UTURGICAL FORMS. 



395 



<VD. Tc in> 

confessonun, 359. 

omnium martyrum, 340. 

sanctoram martyram, 340. 

tuoram apostoloram, 360. 
VD. Te laudare mirabilem 

Deum in omnibus, 11, 320. 

in sanctis> 334. 
VD. Te semper in laude, 365. 
VD. Te quidem omni tempore 

sed in hac, 89, 335. 

sed in hoc, 90, 336. 
VD. Teque in sanctorum, 355. 
VD. Tibi 

debitam servitutem, 351. 

debitas laudes, 361. 

enim festa solemnitas, 354. 

istam immolationis, 323. 

saciificare ieiunium, 327. 

sancuficare ieiunium, 137. 

▼overe contriti, 350. 
VD. Tu mentes nostras, 105, 342. 
VD. Tuae laudis hostiam, 4, 318. 
VD. Tuamque in sanctoram, 356. 
VD. Tuum est cnim omne, 361. 
VD. Ut 

modulnm tenenae, 335. 

non in nobis, 367. 

qui te auctore, 356. 
VD. Ut quia 

primum, 104, 347. 

tui est operis, 367. 
VD. Ut te *^ ^ ^ ' 

auctorem, 350. 



<VD. Ut te> 

poetposita vetustate, 353. 
VD. Venientem (?) natalem, 352 note. 
VD. Vere dignum . . . nos tibi, 355. 
VD. Veram aeternumque, 349. 
Veritas tua q. Dne. luceat, 393. 
Vespertinae laudis officia, 393. 
Vide ut quod ore cantas, 145. 
Virtute s. Spiiitus Dne. muneia, I30, 

$43. 
Virtutum caelestium D. 

de cuius, 67, 333. 

qui ab, 281. 
Visita q. Dne. plebem tuam, 45. 
Vitia cordis humani, 350. 
Viviiicet nos 

Dne. sacra, 349. 

q. Dne. huius, 339, 354. 

q. Dne. participatio, 374. 
Voci nostrae q. Dne. aures, 317, 363. 
Vote 

nostra q. Dne. pio, 340. 

populi tui Dne. propitius, 357. 

q. Dne. supplicantis, 330. 
Votiva Dne. 

dona percepimus, 310. 

munera deferentcs, 174, 345. 
Votiva Dne. pro beati 

confessoris, 189. 

martyris tui Laurentt, 191. 

martyris tui Praeiecti, 333. 
Votivis q. Dne. famulae, 160. 
Votivus nos Dne. q. beati, 365. 
Voz damantis ecdesiae, 333. 



Digitized by CjOOQ lC 



INDEX OF SUBJECTS 



Abbot, Missa for one deceased, 302. 
Abel-Simson, zliii note, 
Acolyte, Ordination of, 145. 
AdriAn I, Pope, xlvi, xlvii, liii, IxxrL 
AdTent, Missae and Prayers for, Ixhr, 

ai4-9, 362-365. 
Agape^ Prayers and Missa for, 361, 

262. 
Alcoin, liv, W. 

Ambrosian rite, xxl, lii, Ixxiv noU. 
Angonl^me, Sacramentary of^ Ivi. 
Apples, Benediction of, 294. 
Aquileia, Sacramentaiy of, 1. 
Ascension Day, 107, 108, 342, 343. 
Aurium apertio, 50-9. 

Baumer, Dom S., Hy note^ W mUt Ivi 
note. 

Balleiini, edition of S. Leo, li. 

Baptism, Order for, 84; at Pentecost, 
iio; of thesick, iio. 

Baptisterii Ordo, arrangement of, in 
Kheinau MS. xxxvii. 

Baptistry, Consecration of a, 142. 

Battifol, Abb^, xlvi. 

Beans, Benediction of, 294. 

Beard, Prayer on first shaving, 291. 

Bede, Ix noie. 

Benedictions omitted in Rbeinau MS. 
xxxvi sqq. ; of catechumens, 46, 47, 
48-^, 110 sqq. ; of salt, 47, 286 ; of 
Chrism and oils, 70, 72, 118, 333; 
of Paschal candle, 80, 334 ; of incense, 
81 ; of the Font, 85 ; of the Font in 
clinical Baptism, 1 15, 116 ; of water, 
116, 2S5 sqq., 289; of converts from 
heresy, 130, 131 ; super PopuluM^ 
240, 368 ; of a widow, 271 ; on 
entering a house, 283, 284 ; of a 
threshing-floor, 289; of persons re- 
nouncing the world, 290 ; on shaving 
the beard, 291 ; at meals, 293-4 ; of 
fruits, 294 ; of a tree, 295 ; of the 
lamb, xlv, 335. 

Birth, Missa for anniversory of, 268. 

Bishop, Ordination of, 141, 151 ; Missa 



on day of Ordination, T53 ; Missai 

for one deceased, 301, 302. 
Bodleian Library, MSS. in, aee Manu- 

scripts, 
Bona, Cardinal, xvii, xlv noto. 
Burial of the Dead, 295 sqq. 

Candle, Paschal, 80, 334. 
Canon Actionis, 234, 308. 
Cafiut leiuniiy xxvii, I5-I7> 
Catechumens, Foims relating to, 46-59, 

78, iiosqq. 
Cattle-plague, Missa in time of, 257. 
Cemetery, Missae in a, 310, 311. 
Charles the Great, xvii, xliii, xliv, lii, 

liii,lxxvi. 
Chrian, Missa ChrisnuUis (or Chris- 

malis)y 65), 333 ; absent from Rheinau 

M&xxxvi. 
Christina, Queen of Sweden, xvii. 
Christmas, Missae for, 1-5, 317, 318; 

Missa for Octave, 9, 32^ 
Chronicon Centulense, Uv. 
Chur, Bishops of, xliii sqa. 
Churches, Consecration of, 133-142. 
Ctausum Paschae^ Ixx. 
Coena Domini^ 63, 69, 72, 333-4. 
CoUects in Gelasian Sacramentaxies, 

Ixxiv note, 
Commendatio animae, 299. 
Confirmation, Form of, 86-7, 117; ab- 

sent from Rheinau MS. xxxvii. 
Constantius, Bishop of Chur, xliii. 
Converts from Heathenism, 113; from 

Arianism, 130; from Heresy, 130, 

131. 
Creed, Delivery of, 53, 78 ; form of, 53, 
55 ; peculiar form of, in Bodleian 
MS., 1. 

Deacons, Ordination of, 26, 28, 144. 
Dead, Burial of the, 295 sqq. 
Dearth, Missa in time of. 258. 
Death, Prayers after a, 295 sqq. 
Departed, Missae and Prayers for the, 
295-312. 



Digitized by CjOOQ lC 



INDEX OF SUBJECTS. 



397 



Delisle, L^opold, xzv, xzxii, zzxv, zlii, 

1, Ivi 
Denis, S., Monastery of, zvii. 
Dronght, Afissae in time of, 358, 359. 
Dnchesne, Abb^ L., zvii rufte^ zziv, 

zzvi, zzxii note^ zxzvi noie^ zzziz 

note^ zlv, zlvii, liii, liv, Izi. 

Easter Even, 78 sqq., 334. 

Eastcrtide, 90-99> 335-339» Pascha 

Annotina^ 97, 338; Missa in Parth 

chia, 98, 339; Vesper prayers, 99; 

Snndays/tfx/ Ciausum Fasckae, loa 

sqq. 
£lecti, see Catechumens, 
Ember seaaons, Izv, Ixiz, Izz, ai, la^, 

135, aoo, aao, 337, 344, 346, 357, 

364. 
Epiphany, 10, 11, 330, 331. 
Eptsemay nse of, zzv. 
Evening, Prayers for, 993. 
Ezordsms of salt, 47, a86; of cate- 

chnmens, 37-49, 78; of oil, 73, 118, 

333; of energnmens, iii, iia; of 

water, 116, 385, 386, 389. 
Ezorcis^ Ordination of, 145, 147. 

Festivals of S. Gallen MS., zlvi sqq. 
Festivals and Vigils :— 

SS. Abdo and Sennes, 187, 351. 

S. Adrian, 355. 

S. Agapitns, 104, 353. 

S. Agatha, 166. 333. 

S. Agnes (Passion), 164, 333. 

S. Agnes (Nativity), 165, 333. 

SSl Alezander, Eventius, and Theo- 
dnlns, 341. 

S. Andrew, ao6, 307, 363 ; Octave, 

ao8, 363. 
Annnnciation, 169, 339. 
The Apostles, 184, 185. 
Ascension, 107, 108, 343, 343. 
Assnmption of S. Maiy, 193, 353. 
SS. Audi&z and Abacuc, 163. 
S. Angnstinus, 361. 
S. Bartholomew, 354. 
SS. Basilides, Cyrinus, Nabor, and 

Nazarius, 346, j^ 174. 
S. Benedict, 35^ 
Brotliers, Seven, 35^ 
S. Caecilia, 303, 304, 361. 
S. Caesaxins, 360. 
S. Caliztus, 359. 
Chiistmas, 1-5, 317, 318 ; Octave, 

9» 330- 
S. Chrysogonns, 363. 
S. Clement, 305, 361. 
SS. Comelins and Cyprian, 199, 

356. 
SS. Coimas and Damian, 199, 3K8. 
Crowned Martyrs, Fonr, 303, 360. 
S. Cyprlan, 356. 
S. Cyriacus, 353. 
SS. Cyrinus, Nabor, and Nazarins, 

174, su 346. 



Festivals and Vigils:— - 
S. Damasus, 364. 
S. Donatus, 189, 351. 
Easter, 88-95, 33^337- 
SS. Emerentiana and Macarins, 333. 
Epiphany, 10, ii, 330, 331. 
S. fiuphemia (Apr, 13), 170, 339; 

(Scpt. 16), 356. 
S. Eusebius, 353* 

Ezaltation ot the Cross, 198, 356. 
S. Fabian, 164, 333. 
SS. Felicissimus and Agapitns, 351. 
S. Felidtas, 305, 363. 
S.FelU(ofNoU), 161,331. 
S. Feliz (of Rome), 351. 
SS. Feliz and Adauctus, 355. 
S. Geoige, 340. 
SS. Gervasius and Protasins, 176, 

347. 
S. Gordianus, 343. 
S. Gregoiy, 334. 
S. Gnrgonins, 198^ 355. 
S. Hermes, 195, 354. 
S. Hippolytns, 193, 353. 
The Holy Innocents, 8, 319. 
Invention of the Cross, 173, 341. 
S. James, 350. 
S. John Baptist (Nativity), 177, 

178. 347» 348. 
S. John Baptist (Passion), 196, 

355* 
S. John Evang., 7, 319. 
S. John Evang. ante Portam Lati- 

nam, 343. 
SS. John and Paul, 179, 180, 348. 
S. Juliana, 168, 334. 
S. Juvenalis, 173, 341. 
S. Laurence, 189, 190, 353; Oc- 

tave, 193, 353. 
S. Leo, 339. 
S. Luda, 364. 

SS. Luda and Geminianns, 357. 
S. Luke, 359. 
The Maccabees, 188, 351. 
S. Magnus, 194, 353. 
SS. Marcellinus and Peter, 345 

{su 174). 
S. Marcellus, 163, 331. 
SS. Marcellus and Apuleiua^ 303, 

359- 
S. Marcus, 358. 
SS. Marcus and Maicellianns, 175, 

S. Martin, 361. 

SS. Mazy and Maztha, 163, 331. 

S. Mary ad MctrtyreSt Dedication, 

34^. 
S. Matthew, 357. 
S. Mennas, 360. 
S. Michael, 300, 358. 
Nativity of S. Maiy, 197, 355. 
SS. Nereus, Achillens, and Pan- 

cratius, 173, 343. 
S. Nicomedes, 356 ; Dedication of, 

345* 



Digitized by CjOOQ lC 



398 



INDEX OF SUBJECTS. 



FestivaU uid Vigils : — 
S. PanU i8a, 349. 
S. Panl, CooTersion oij 39.^. 
Pentecost, 118 sqq., 343 «qq* 
SS. Perpetmi «nd Felidtas, 168, 

3»4- 
& Pctcr, 181. 
SS. Peter and Panl, 180 sqq., 348, 

349 ; OcUve, 186, 349. 
S. Petex^s Chains, Veneratioii of, 

351- , 
S. Peter s Chair, 334. 
SS. Peter and MarceUinos, 174 

(J« 345). 
SS. Philip and James, 171, 341. 
S. Praeiectns, 333. 
SS. Primus and Felidanns, 346. 
S. Prisca, 321. 
S. Priscus, 196, 355. 
SS. Processns and Martinianns, 349. 
SS. Protus and lacintns, 356. 
Parification of S. Mary, 165, 333. 
S. Rnfhs, 195, 354. 
S. Sabina, 355. 
SS. Satnminns, Crisantns, Manma, 

and Daiia, 306, 363. 
S. Sebaatian, 163, 333. 
S. Silvester, 319. 

S. Simeon (The Porification), 333. 
SS. Simon and Tnde, 359. 
SS. Simplidns, Fanstinus, and Via- 

trix (or Beatrix), 187, 350. 
S. Siztns, 188, 351. 
S. Soteris, 166, 334. 
S. Stephen (Bishop), 351. 
S. Stephen (Deacon), 6, 318. 
S. Theodore, 360. 
S. Thomas, 308, 365. 
S. Tibnrtius, 193, 352. 
SS. Tiburtins, Valeiianos and Maxi- 

mus, 340. 
S. Timothens, 354. 
S. Urban, 343. 
SS. Valentinus, Vitolis, Felicula 

(and Zeno), 167, 334. 
S. Vincent, 333. 
S. Vitalis, 341. 
S. Vitus, 175, 347. 
S. Ypolitus (or Hippolytus), 193, 

353* 
SS. Zoticns, Irenaens, and ladntus^ 

324. 
Fintan, S. (Patron of Rhetnan), xxziY. 
Flenry, Abbey of, xvii note. 
Font, Benediction of, 84; for Clinical 

Baptism, 115, 116. 
Fruits, Benediction of, 394. 

Gallican books, xxyii, xxx ; texts of, li. 
' Gelasian,' Use of the term, xix, livsqq., 

Ix, bd ; its origin, Iviii sqq. 
Gelasian Sacramentaiy, see Sacramen" 

tary, 
Gelasins, S., Litnrgical work of, Iviii 

sqq. 



Gellone, Sacramentary of, l, Ivi. 

Gennadius, Iviii. 

Gerbert, Martin, xbc sqq. ; manuscripts 
Qsed by, xx sqo. ; refeiied to, xxxii, 
xxxiii, xl noi€^ Ii, Iv. 

Good Friday Prajers, zxv, xxxv, xliv, 
74.334. 

Gospels Exposition of, 50. 

' Grace * at meals, 393-4. 

Grammatical errors, xxxi, xxxiv, xlL 

Grapes, Benediction of, 394. 

Gregorian Sacramentary, see Sacra- 
mentary, 

Gregoiy, S., Addition of clause in 
Canon, xxix, Ix mte ; revision of 
Sacramenta^ ascribed to him, Iviii 
sqq. ; mentioned in Vatican MS., 
xxix ; ' capitulum ' o^ in Vatican MS., 
36. 

Gr^ory II, zxvii, zzzvi, Izzv, IzzvL 
Grimoldns, iixi. 

Herefoid, Pontifical foimerly bdonging 

to, li. 
Hincmar, of Rheima, Iv. 
Hou5(e, Prayeis at entering, 383, 384 ; 

MUsa for dwellers in, 383. 

Ince, Dr., zzz note, 

Tohn the Deacon, lix, Ix. 

John, Patriarch of Aquileia, li noi€. 

Joumey, Missa and prayers for, 345-7. 

Kings, Piayers for, 376. 

Lamb, Blessing of, at Easter, xlv, 335. 

Le Bmn, Pierre, xix, Iv, IvL 

Lent, Misioe for, 15-31, 30-45, 60-3, 

335 sqq. ; Snnday Missae oC in 

Rheinau and S. Gallen MSS., Ixvi ; 

Ferial Missaey Ixvii sqq. 
Leodegarius, S. mentioned in Rheinan 

MS., XXXV. 
Leofric Missal, Ui. 
Leonine Sacramentary, see Sacramen' 

tary, 
Liber Pontificalis, Iviii, Ix note^ IxL 
Litany of S. Mark's Day, xlv, 340. 
Lord*s Prayer, 336 ; exposition of, 57. 

Mabillon, Jean, xvii notCj li, liii note. 
Madan, Falconer, I. 
Manuscripts : — 

Bodleian libraiy, Bodl. Add. A. 

173, l. 
Donce f. i, IviL 
Liturg. MiscelL 319, 1. 
B. N. Rawlinson, 99, xxxv. 
note, 
Magdalen College, MS. 336, li. 
Rheinau MS. (now Ziirich MS. 
Rheinau 30), used by Gerbert, 
XX ; description of, xxxii sqq. ; 



Digitized by CjOOQ lC 



INDEX OF SUBJECTS. 



399 



Mftnascripts :— 

Grammar and spelling of, zxii, 
xxziy ; tTadition conceming, 
xudv ; place of writins uncei^ 
tain, xxxy; pecnliar clanse tn 
Canon, xxxv ; traces of Gallican 
influence in, xxxv; contents of, 
XXXV sqq. ; second book of, 
xxxvi sqq. ; diiferences o^ from 
S. Gallen MS., xlix ; comparison 
of, with Vatican MS., xxxvi 
sqq., Ixi sqq. (see the Appendix 
for outline of the contents of the 
MS.). 
S. Gallen MS. 348, used by 
Gerbert, xx-xxiii; relation of, 
to Gerbert*s prindpal MS., xxi, 
xlii ; known as Gelasian, xxi ; 
description of, xl. sqq. ; grammar 
and spelling of, xli ; corrections 
in, by later hand, xxii, xxiii, xli, 
xlii; contents of, xli notCy xlv; 
date and place of writing, xliii 
sqq. ; possLble traces of Gallican. 
iniiuence in, xlv, xlvi ; Proprium 
sanctorum of, xlv sqq. ; diiTer- 
ences of, from Rheinau MS., 
xlix; comparison of, with 
Vatican MS., Ixi. sqq. (See the 
Appendix for outline of the con- 
tents of the MS.) 
Vatican MS. Heginae 316, xvii; 
description of, xxfv sqq. ; 
arrangement of, xxvi sqq. ; 
grammar and spelling of, xxxi- 
xxxii; companson of, with 
Rheinau and S. Gallen MSS., 
xxxvi sqq., Ixi sqq. 
Ziirich MS. used by Gerbert, xx 

sqq. 
(See also AngouUme^ GeWmey Oito- 
donianus, Prc^ue!) 

Marriage, Forms relating to, 365. 

Mart^e, Edmond, xxxi, 1, li, Iv. 

Martyrologium of Rheinau MS., xxxv, 
xl. 

Mattins, Prayers at, api. 

Maundy Thursday, see Coena Domini, 

Meals, Prayers at, 293, 294. 

M^nard, Hugues, xviii, xxiv, 1, lii, 
liii. 

Migne, Abb^, edition of the Gelasian 
Sacramentaiy, xviii note, 

Minor Orders, Forms relating to, 145. 

Missa ChrismaliSf xxvi, xxxvi, xxxvii, 
xlv, xlviii notey Ivii. 

Missae of Rheinau and S. Gallen 
MSS. compared with those of Vatican 
MS. and Gregorian Sacramentaries, 
Ixii sqq. 

Missae jDominicaies, 224-33. 

Missae quotidianis diebusy 343-4, 367-8. 

Missae for Saints' Days {Commune) 
209 sqq., 365 sqq. ; for special Missae 
see under Festivals, 



Missae for Thursdays in Lent, xxvii, 
xxxvi, xlvii, Ixxv, IxxvL 

Missae for various spedal purposet : — 
ad pluviam postulandam, 258-9 ; ad 
poscendam serenitatem, 260 ; ad pro- 
nciscendum in itinere, 245; contra 
iudices male agentes, 277-8; contra 
obloquentes, 279 ; de sterilitate, 258 ; 
in coemeteriis, 310-11 ; in conten* 
tione, a78--9; in domo, 283: in 
monasterio, 263 ; in natali genuino, 
268; in nuptiis, 265; in parochii^ 
p8, 339; in tempore belli, 272-5; 
in tempore mortalitatis, 255-6 ; in 
tribulatione, 248-53; post tempes« 
tatem et fulgura, 261 ; pro caritate, 
347-8 ; pro defunctis, 301-12 ; pro 
his qui agapen facinnt, 262 ; pro 
infirmis, 282 ; pro irreligiosis, 280 ; 
pro mortalitate animalium, 257 ; pro 
pace, 271 ; pro regibus, 276 ; pro 
salute vivorum, 313 ; pro sterilitate 
mulierum, 269; prohibendum ab 
idolis, 10, 320. 

Morinns, J. B., xvii. 

Moming, Prayers for the, 201. 

Moniutery, Prayeis in a, 263, 264, 290. 

Muratori, L. A., xviii, xix, li, lii, Ixiv. 

Neale and Forbes, li. 

Nunneiy, Prayers in a, 390. 

Nuns, f^ofession of, 145; Habit of. 

145» 157 » Benediction oU I5<^, 158 ; 

Missae for anniversary of profession, 

159, 160. 

Orationes soiemnes, see Good Friday. 
Ordination, Forms and regulations for, 

XXV, xxvi, xxxviii, xxxix, 22 sqq., 

144 sqq. ; Missae for anniversaiy of, 

149. 150, 154, 155- 
Ordo Baptisteriiy in Rheinau MS., 

xxxvii. 
Ostiarius, Ordination of, 145, 147. 
Ottobonianus^ Codex^ Ixvi. 

Palm Sunday, 60, 332. 

Pamelius, xviu, xxiv, 1, lii, Ixiv note. 

Pascha annotina, 97, 338. 

Paschal candl^ 80, 334. 

Passio Domim, see Good Friday. 

Penitents, Forms relating to, xxvi, 14, 

>5. 63-7» 314» 335. 333. 
Pentecost, 118-29, 343-5- 
Pestilence, Missae in time of, 255-6. 
Petau, Paul, xvii. 
Photius, xlv. 

Planta, P.C., xliii note^ xliv note, 
Pontifical, of Heieford (?), li ; of Poi- 

tiers, Iv. 
Postcommunions, 236. 
Prague, MS. Sacramentary at, Lvi. 
Preraces, Large number of, in later 

Gelasian Sacramentaries, Ixiii note. 
Priests, Ordination of, 22, 144. 



Digitized by CjOOQ lC 



40O 



INDEX OF SUBJECTS. 



Printed tezts used, li, lii. 
Probat, F., Ixvi nOe. 
ProMbendum ad Idoiis, lo, 330. 

Qainqnagettma, 15, 325. 

RappagUosi, Sign., xxx n4fti. 
Reader, Ordination of, 145, 147. 
ReoondliaticD of Penitents, 63, 65, 

3M» 333; of Heretics, 130^ 131. 
Redditio Symboli, 78. 
Relica, Translation of, 161. 
Remedins, Bishop of Chnr, xliii sqq. 
Rhaetia Cnriensis, xliil, xHt, Ixxyi. 
Rheinan, Monastery of, xxxii noU; 

Sacramentary of, see ManMScripts. 
Riqnier, S., Inventory of» liv. 
Rocca, A., xriii. 
Rogation Days, xxxv, xlv. 

Sahbatum in xii Lectionilms, see Emier 
seasans, 

Sabbaium samiumy 68 sqq., 334-5. 

Salt, Benediction of, 47, a86. 

SacnLmentaries, Roman, in early use tn 
the Frankish lcingdom, lii, liiL 

Saciamentary : — 

Gelasian, used at S. Riqnier, \\y ; 
nsed in parish chnrches, Iv; 
ontside the Frankish lcingdom, 
Ixxvi ; use long continued, W ; 
existine spedmens of Gelasian, 
Ivi, Ivii ; two types of Gelasian 
compared, Ixi s(]q. ; revision of 
the Gelasian, Ixii sqq., Ixxv ; re- 
vision in part as late as Gregory 
II, Ixxv, Ixxvi ; the later Geliuian 
more akin to the Gregorian, 
Ixiii ; conclnsions regazxling the 
Gelasian Sacramentaries, Ixxiv 
sqq. (See Gtlasian^ GeUuius.) 
Gregorian, sent by Adrian I to 
Charles the Great, liii; early 
MSS. of, how divided, liii ; pre- 
hce to snpplement, liii ; author- 
ship of supplement ascribed to 
Grimoldns, liii; and to Alcuin, 
liv, Iv; snpplement borrowed 
from later Gelasian Sacramen- 
taries, Ixxvi; relation of first 
part to Gelasian Sacramentary 
still requires elucidation, Ixxv 
fw/tf, Uxvi. (See Grcgary, S,) 
Leonine, XXX, I, li. 



Saints' Days, Missae for {Commune\ 
ao9-'3. 3^5-7 I Noticc o^ 161, 365 
(for paiticular Saints' Days, see 
Festivals). 

Scmtinies, xxxvii, Ixvi ; Forms relating 
to, 34. 38, 42, 45. 4<^59- 

Secreta^ Title used in Vatican and 
Rheinau MSS., xl. 

Septuagesima, 12, 325. 

Sexagesima, 13, 325. 

Sick, Prayers and Missa for, 281, 282 ; 
on recoverv, 282. 

Singer, Admission of, 145. 

Som, Commendation of, 295 sqq. 

Statioitt, xxvii, xxxvi, xlv, Ixix, Ixxv, 
bcxvi. note, 

Stowe Miasal, Ivi. 

Strife, Missae tn time of, 278, 279. 

Subdeacon, Ordination of, 145, 148. 

Sundays, Missae for, 224-33 ; in 
Rheinan and S. Gallen MSS., Ixx 
sqq.; after Christmas, 319, 320; 
after Epiphany, 320, 321, 322, 323, 
3^4« 3'5; Septnagesima, 12, 325; 
Sexagesima, 13, 325 ; Quinquagesima, 
15. 335 ; in Lent, 17, 30, 34, 38, 42, 
<». 336. 337, 339. 330. 331, 333 ; 
after Easter, 102, 103, 104, 105, 106, 
337. 339. 340. 341 ; »ftcr Ascension, 
109» 343; afto" Pcntecost, 345-61; 
in Advent, 214-18, 362-65. 

Symboium, 53, 78. 

Tello, Bishop of Chur, xliiL 
Tempest, Missae in time of, 260, 261. 
Throhing-floor, Benediction of, 289. 
Thunderstorm, Prayers in 288; Bene- 

diction of water in. 289. 
Thursdays in Lent, Missae for, xxvii, 

xxxvi, xlviii. 
Tommasi, Cardxnal, xvii, xviii. 
TradUio Symboli, 53. 
Tree, Benediction of, 295. 
Trouble, Missae in time of, 248-53. 

Vespers, Prayers at, 292. 
Vezzosi, F., xviii, Iv. 
Victoridae, Bishops of Chur, xliii. 

Walafxid Strabo, Iviii. 

War, Missae in time of, 271-5. 

Warren, F. E., lii, Ivi. 

Water, Benediction of, 1 16, 285 sqq.,289. 

Widow, Benediclion of, 271. 



OrTHC 

UNIVERSITy 

OF 



Digitized by CjOOQ lC 



/ /^' 



61 

yn 



" -*»•• . n 



Digitized by CjOOQ lC 



ETURN TO the circulalion desk of any 
University of California Library 
or to the 
ORTHERN REGIONAL LIBRARY FACILITY 
Idg. 400. Richmond Field Station 
niversity of Callfornia 
lichmond. CA 94804-4698 

. BOOKS MAY BE RECALLED AFTER 7 DAYS 
lonth loans may be renewed by calling 
415) 642-6233 
aar loans may be recharged by bringing books 

oNRLF 

lewals and recharges may be made 4 days 
Drior to due dale 



DUE AS STAMPED BELOW 



APR 5 1990 




tELEY 



joofile 



1 



U C BERKELEV LieflAHrES 




CDM7flS14m.