This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrainfrom automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
at |http : //books . qooqle . com/
«I
t
( T EIBRARY 3
LIBKHRY FanD.
J^
Digitized by CjOOQ lC
I
\
THE
GELASIAN SACRAMENTARY
H. A. WILSON
Digitized byCjOOQlC
£onbon
HENRY FROWDE
OxFORD University Prbss Warehousb
Amen Cornbr, £.C
\^
macmillan & co , 66 fifth avbnue
Sold
Digitized by CjOOQ lC
Digiti;
ca^cetn mcc^ificenenA^ aenercewmv-etcpr^
vJ^^ft^rp^^pTcLajrnir utKctscfi^ra •C|uoimttt> ttof^tA
trioW*py^<><i» laremftccwr ert^aueawir.ciuA. .
t^PfY^xtrttt^ecr^iMiiln cct\&rurty mccr^celjbtnt ]
*ceoe^ tpjofjoiw^feccrxietutei^ nccccxx^^ \
laMwlHVibr fffcAttttiT* p^pn '^ > COcnf- |
~. J^.^Nltti«reTt<«M«^<^jp wttm • tttf> r yt.liijsr.' " .1
JFwimce^hKeJienml»; fctTm^trcfeerpU^t^^^^pJppf
. , ;|N||A^JtamfU«ratoitttittv t^
<attwceftttp^i^rt«w8r-^c«pt^
.oi»mpmf\nti»CAanontb} nvf«eirt«t<c4iiie- ■
^ fbef iaititmri^cer«w tttetti«u.l«?c«JJ
JFroHhsPttce
Digitized by CjOOQ lC
MS. S. Gall. 348. (p. 222).
Cf-« <2:;'j?i\i.
LIBER SACRAM:-- i
ROMANAF i:c.' ; '■
:.'): » T)
/'7/// /A 7/ ^;;;(. / ;/(v V. ^ /^ •
II A, \v;l:^(:\ \: a.
*'*" i^^-.s (jj- \. y.\ w *• \ »1 .\.''x
V\i ;r r.vr» \' v[MII K ,
/ T i I.F CLAKLN!^'^N I i<
Digitized by CjOOQ lC
Digitized by CjOOQ lC
LIBER SACRAMENTORUM
ROMANAE ECCLESIAE
EDITED
IVITH /NTRODUCT/ON, CRITICAL NOTES
AND APPENDIX
BY
H. A. WILSON, M.A.
FELLOW OF S. MART MAGDALEN COLLLGE
WITH TWO FACSIMILES
AT THE CLARENDON PRESS
1894 .d
Digitiz,ed by (^OO^lC
j,s?«EH
&'<
PRINTED AT THB CLARENDON PRESS
BY HOKACB HAItT« PKINTBB TO THB UNIVBRSmr
Digitized by CjOOQ lC
4
PREFACE
This edition of the Gelasian Sacramentary was originally
taken in hand in order to provide, for the use of persons'
studying the Westem service-books, a text more convenient
and more easily accessible than those of the earlier editions,
and more accurate than that which is included in Migne's
Patrologia Latina, For this purpose it was at first proposed
to reproduce Tommasi's text, with an introduction, and possibly
with notes critical and explanatory. Before adopting this
course, however, it seemed desirable to examine not only th^
Vatican manuscript Reginae 316, from which Tommasi*s text
was taken, but also other manuscript authorities. The result of
this examination was an enlargement of the original design.
The Sacramentaries of Rheinau and S. Gallen proved not only
to be likely to fumish better means of emending the text of
the Vatican MS. than those which were at the disposal of
Tommasi or Vezzosi, but to be themselves of such importance
as ta warrant an endeavour to make their contents, their
arrangement, and their text more fuUy known. The task of
comparing these later * Gelasian ' Sacramentaries with the
earlier text of the Vatican MS. has been a slow and laborious
one, since the differences of airangement made it somewhat
hard to trace, in the different recensions, tlie matter common to
the three MSS. ; even now, though the greater part of the
contents of the text has been traced in one or both of the later
o - ; r o rr
Digitized by CjOOQ lC
vi PREFACE.
* Gelasian ' books^ it is probable that the portions marked as
found in the MSS. denoted by the symbols R. and S. do
not form absolutely the whole of the common matter. The
marginal references, however, will show what parts of the text
have actually been identified and compared with R. and S.,
while it is hoped that the references to various printed texts,
though less numerous, may also be found useful. The references
to Gerbert's Monumenta Veteris Liiurgiae AUmannicae in
particular may, in conjunction with the Appendix, enable
readers to see in what surroundings the particular prayers and
benedictions appear in the later 'Gelasian' books. The
Appendix is intended to assist in this matter readers to whom
Gerbert's work is not easily accessible, and to enable those
who have his book at hand to find their way more safely in the
labyrinth of his * triple ' Sacramentary, by showing what parts
of that text are actually contained in the two ' Gelasian ' books
which he discarded in favour of a later manuscript.
An account of the method which has been followed in the
reproduction and correction of the text of the Vatican MS. will
be found in the Introduction. It may be well to say here that
corrections have been more sparingly made in the nibrics of
the manuscript than in the text of the prayers, since it often
appears that the errors of the latter are due to the mistakes
of the scribe, and are absent from the text of other books
of a date either earlier, or practically contemporary as belong-
ing to the period before the literary reforms of Charles the
Great In the case of the rubrics, on the other hand, the
evidence of other manuscripts is scantier, and it is often on the
whole more probable that the ungrammatical form is the earliest
in which the rubric appeared.
With regard to the notes appended to the text, it should
be observed that except where the spelling of a manuscript
seems to be of any importance for the determination of the
true reading, no notice has been taken of variations in cases
where manuscripts are in substantial agreement with each other
or with the printed texts marked as agreeing with them in
a certain reading. To have taken account of all the divergences
of spelling between the Rheinau and S. Gallen MSS., or
Digitized by CjOOQ lC
PREFACE, vii
between the first and second hands of the latter, would probably
have been both wearisome and usdess, and would certainly have
added a great deal to the notes, which may even now seem
unduly long. Except in cases where it seemed for any reason
worth while to record the exact form, the grammatical errors of
R. are similarly passed over : but the editor has endeavoured,
as far as possible, to take note of all those which seem to be of
any moment. In the Appendix, the same plan has been
followed: the opening words of the prayers and prefaces are
given (spelling excepted) as they appear in the original hand of
the S. Gallen MS.
The numbers marked on the inner margin of the text refer to
the columns of the first volume of Muratori's Liturgia Romana
Vetus (Venice, 1748). They are added not only for the benefit
of those who may wish to compare the present text with that
of the earlier edition, but also for the assistance of students who
may wish to compare the readings of the * Gelasian * books with
those of Muratori's Gregorian text, and to employ for that
purpose an Index to the Roman Sacramentaries of Muratori,
which was compiled by the editor to serve as an instrument in
the preparation of the present work,and has sincebeen published
by the Cambridge University Press.
In conclusion, the editor desires to express his gratitude to all
those who have, In one way or in another, assisted him in his
work. His thanks are especially due to Dr. Bright, Regius
Professor of Ecclesiastical History, at whose instigation that
work was undertaken ; to Dr. Ince, Regius Professor of Divinity,
to whose kindness he owes the collation of the Vatican MS.
Reginae 316; to the authorities of the Chapter Library of
S. Gallen, and of the Library of the Canton of Ziirich, who
most considerately sent to the Bodleian Library for his use the
S. Gallen and the Rheinau Sacramentaries ; to the Rev. F. E.
Brightman, the Rev. F. A. Overton, and Mr. C. H. Turner, for
preliminary enquiries made on his behalf as to certain manu-
scripts; to Herr Jakob Werner, for a specimen collation of
a portion of the Rheinau MS. ; to Dr. Wickham L^g, for the
loan of collations of the Canon Actionis\ to the Rev. W. A.
B. Coolidge, for information on the history of the Bishops
Digitized by CjOOQ lC
viii PREFACE,
of Chur; and to Mr. Falconer Madan, for guidance and help
in determining the dates of handwritings and the arrangement
of gatherings in the Rheinau and S. Gallen MSS. He desires
also gratefuUy to acknowledge the kindness of the Delegates
of the University Press in undertaking the publication of his
work, and to record his sense of the attention and care which
have been bestowed upon the book by the officials and the
workmen concemed in its production.
S. Mary Magdalen College, Oxford :
January lo, 1894.
Digitized by CjOOQ lC
CONTENTS
PAGE
INTRODUCTION xvii-lxxvi
LISTS OF ABBREVIATIONS Ixxvii-lxxviii
UBER I i-i6o
I. Orationes et Preces in Vigiliis Natalis Domini .... i
II. Item de Vigilia DominL In Nocte a
III. Item in Vigilia Domini. Mane prima 3
IV. Item in Natale Domini. In Die 4
V. Item Orationes de Natali Domini 5
VL In Natali S. Stephani Martyris 6
VII. In Natali S. loannis Evangelistae 7
VIII. In Natali Innocentium 8
IX. In Octavas Domini 9
X. Prohibendum ab Idolis 10
XL In Vigiliis de Theophania 10
XII. In Theophania. In Die 11
XIII. In Septuagesima la
XIV. In Sexagesima 13
XV. Orationes et Preces super Poenitentes 14
XVI. Ordo agentibus publicam poenitentiam 15
XVII. Orat. et Preces a Quinquagesima usque ad Quadragesimam 15
XVIII. Orat et Preces. Dominica in Quadragesima . . . . 17
XIX. Orat et Preces in xii Lect mense primo ai
XX. Ordo qualiter in Romana sedis apostolicae ecclesia Presbytcri,
Diaconi vel Subdiaconi eligendi sunt aa
Ad Ordinandos Presbyteros aa
XXI. Capitulum S. Gregorii Papae a6
XXII. Ad Ordinandos Diaconos 26
[xxin.} Ad Consummandum Diaconatus officium a8
XXIV. Orationes et Preces ad Missam sg
XXV. Secimda Dominica in Quadragesima 30
XXVI. Tertia Dominica 34
XXVII. Quarta Dominica 38
XXVIII. Quinta Dominica 43
XXIX. Denuntiatio pro Scrutinio 45
XXX. Orationes super Electos 46
XXXI. Benedictio salis dandi Catechumenis 47
Digitized by CjOOQ lC
XXXIL
XXXIIL
XXXIV.
XXXV.
XXXVI.
XXXVIL
XXXVIIL
XL.
XLL
XUL
XLIIL
XLIV.
XLV.
XLVL
XLVII.
XLVIIL
XLIX.
U
LI.
LIL
LIIL
LIV.
LV.
LVL
LVII.
LVIII.
LIX.
LX.
LXI.
LXII.
LXIIL
LXIV.
LXV.
LXVI.
LXVII.
LXVIIL
LXIX.
LXX.
LXXI.
LXXII.
LXXIII.
LXXIV.
LXXV.
LXXVI.
LXXVII.
LXXVIII.
LXXIX.
LXXX.
CONTENTS.
rusM
Benedictio post datom salem 47
Ezordaiiii super Electos 4^
Expositio Evangelionuii in aurium apertione .... 50
Praefatio Symbdi ad Electos 53
Praefatio Ontionia Dominicae 57
Dominica in Palmis .....•••> 60
Orationes in Quinta Feria 63
Ordo agentibus publicam poenitentiam 63
Recondlatio Poenitentis ad mortem 66
In Quinta Feria. M issa Chrismatis 69
Missa ad Vesperum 7^
Ordo de Feria vi, Passione Domini 74
Sabbatortun die 7^
OraL per singulas lectiones in Sabbato Sancto . . . . 8a
Benedictio Fontis 84
Orat et Preces ad Missam in Nocte 88
Dominicum Paschae 90
Totius albae Orationes et Preces. Feria ii 91
Feria iii 99
Feria iv . . . 93
Feriav 94
Feriavi 94
Feriavii 95
Octavss Paschae 96
OraL et Preces de Pascha annotina 97
Orat. et Preces in Parochia 98
Orationes Paschales vespertinales 99
Orat. et Preces Dom. post Octavss Paschae .... xoa
Secunda Dom. post Clausum Paschae zoa
Tertia Dom. post Clausum Paschae Z03
Quarta Dom. post Clausum Paschae 104
Quinta Dom. post Clausum Paschae Z05
Sexta Dom. post Clausum Paschae zo6
Orat. et Preces in Ascensa Domini Z07
Item alia Missa zo8
Orat. et Preces Dom. post Ascensa Domini .... Z09
Aegrotanti catechumeno imposita manuum . .' . . . zzo
Impositio manus, eneiigumenum catechumenum . zzz
Item alia pro parvulo energumeno zza
Oratio super catechumenum infirmum zza
Super catechumenum infirmum si fuerit baptizandus . . . zz3
Ad catechumenum ex pagano iaciendum ZZ3
Ad succurrendum catechumenum infirmum zz4
Benedictio Fontis Z15
Alia ad succurrendum t z6
Item alia Benedictio z z6
Ad succurrendum. Benedictio olei exorcizati . . . zz8
Orat per singulas lectiones in Sabb. Pentecosten . . zz8
In Vigilia de Pentecosten zao
Item aliter in Vigilia Pentecosten zaz
Orationes et Preces Dom. Pentecosten zaa
Digitized by CjOOQ lC
CONTENTS. xi
PAGB
LXXXL Ont ad Vesperos infra Octavas Pentecosten . . 134
LXXXii. Denuntiatio leiuniorum iv, vii et z mensis 124
Lxxxiii. Orat et Preces mensis quarti 195
Lxxxiv. Orat. et Preces in Dominica Octav. Pentecosten . . . 199
Lxxxv. Benedictio super eos qui de Ariana ad Catholicam redeunt
unitatem 130
Lxxxvi. Pro eos qui de diversis haeresibus redeunt 131
Lxxxvii. Recondliatio rebaptizati ab Haeretids. 131
Lxxxviii. In Dedicatione Basilicae novae 133
Lxxxix. Orat et Preces ad Missas in Ded. Basilicae novae . . 137
xc. Item alia Missa 139
xci. Orat. et Preces in Ded. Basilicae quam condltor non dedicatam
rcliquit 140
xcil. In eiusdem conditoris agendis 141
xcill. Orat et Preces in Dedicatione loci ubi prius fuit Synagoga . 141
xciv. Orat et Preces in Dedicatione Fontis 149
xcv. Ordo de sacris ordinibus benedicendis 144
xcvi. Benedictiones super eos qui sacris ordinibus benedicendi sunt . 147
xcvii. In Natale consecrationis Diaconi 149
xcviii. In Natale consecrationis Presbyteri qualiter sibi Missam debeat
celebrare 150
xcix. Orationes de Episcopis ordinandis 151
c. Missa quam pro se Episcopus die ordinationls suae cantat . . 153
Cl. In Natalitio Episcopi, si iniirmus aut abaens fuerit, qualiter Pres*
byter debeat celebrare missam 154
cii. Missa pro alio Sacerdote 155
Ciil. Consecratio sacrae Virginis 156
civ. Oratio super ancillas Dei, quibus conversis vestimenta mutantur 158
cv. Orationes ad Missas eiusdem 159
cvi. Item alia eiusdem ......... z6o
LIBER II 161-993
I. Denuntiatio Natalitii unius Martyris z6i
Denuntiatio quum reliquiae ponendae sunt martyrum . 161
II. In Nat. S. Felicis Confessoris 169
III. In Nat S. Marcclli Confessoris 169
IV. In Nat. Sanctorum Martyrum Sebastiani, Mariae, Martae, Audi-
fax et Abacuc 163
V. In Nat. S. Fabiani 164
VI. In Nat S. Agnetis Virg. de Passione sua 164
VII. In Nat eiusdem de Nativitate 165
VIII. In Purificatione S. Mariae 165
IX. In Nat S. Agathae 166
X. In Nat S. Soteris 166
XI. In Nat. Valentini, Vitalis, et Feliculae 167
XII. In Nat S. lulianae 168
XIII. In Nat S. Perpetuae et Felicitatis * . 168
XIV. In Annuntiatione S. Mariae 169
XV. In Nat. S. Euphemiae 170
XVI. In Nat Philippi et lacobi Apostolorum 171
Digitized by CjOOQ lC
Xll
XVII.
XVIII.
XIX.
XX.
XXI.
XXII.
XXIII.
XXIV.
XXV.
XXVI.
XXVII.
3UCVIII.
XXIX.
XXX.
XXXI.
XXXII.
XXXIII.
XXXIV.
XXXV.
XXXVI.
XXXVII.
XXXVIII.
XXXIX.
XL.
XLI.
XLII.
XLIII.
XLIV.
XLV.
XLVI.
XLVII.
XLVIII.
XLIX.
L.
LI.
LII.
LIII.
LIV.
LV.
LVI.
LVII.
LVIII.
LIX.
LX.
LXI.
LXII.
LXIII.
LXIV.
LXV.
LXVI.
CONTENTS.
rACE
In Nai. S. lavenalb 173
De Inventione Sanctae Cruds 173
In Nat. Sanctonim Nerei et Achillei fratnun et S. Panciati 173
In Nat. Sanctonim Petri et Marcellini 174
In Nat Sanctorum Cyriniy Naboris, et Nazari .... 174
In Nat S. Viti 175
In Nat. Sanctonim Ifarci et Marcelliani 175
In Vigil. Sanctorum Martyrum Gert>asi et Protasi 176
In Natali ut supra 176
In Vigil. S. loannts Baptistae 177
In Nat. unde supra 178
In Vigil. martyrum loannis et Pauli .179
In Nat eonundem 180
In Vigil. Apostolorum Petri et Pauli 180
In Nat. S. Petri proprie 181
In Nat Apostolonim Petri et Pauli 181
Id Nat. S. Pauli proprie 182
Orationes ad Vesperum 183
De VigiL omnium Apostolorum 184
In Nat. omnium Apostolorum 185
In Octav. Apostolorum '. . 186
In Nat. Sanctorum Simplici, Faustini, et Viatricis . 186
In Nat. Abdo et Senis 187
In Nat. Machabaeorum 188
In Nat. S. Sixti • ... 188
In Nat. S. Donati 189
In Vigil. S. Laurenti 189
In Nat. eiusdem 190
In Nat. S. Tiburti 192
In Nat. S. Ypoliti 193
In Oct. S. Laurenti 192
In Assumptione S. Mariae 193
In Nat. S. Agapiti 194
In Nat. S. Magni 194
In Nat. S. Ruffi 195
In Nat, S. Hermis 195
In die Passionis S. loannis Baptistae 196
In Nat S. Prisci 196
In Nativitate S. Mariae 197
In Nat S. Gurgoni 198
In Exaltatione sAnctae Crucis 198
In Nat Sanctorum ComeU. et Cypriani 199
In Nat Sanctorum Cosmae et Damiani 199
In [Dedic. Basil.] S. Archangeli Michaelia 900
Orat. in leiunio mensis septimi aoo
In Nat Sanctonim Marcelli et Apulei aoa
In Nat Sanctorum Quatuor Coronatoruro 303
In [Vigilia] S. Caeciliae 203
In Nat eiusdem • . . . 904
In Nat. S. Clementis 205
In Nat. S. Fclicitatis 205
Digitized by CjOOQ lC
LXVII.
LXVIII.
LXIX.
LXX.
LXXI.
LXXII.
LXXIII.
LXXIV.
LXXV.
LXXVI.
LXXVII.
LXXVIII.
LXXIX.
LXXX.
LXXXL
LXXXII.
LXXXIII.
LXXXIV.
LXXXV.
I.
IL
III.
IV.
V.
VI.
VIL
VIU.
IX.
X.
XI.
XII.
XIII.
XIV.
XV.
XVI.
[XVII.]
XVIII.
XIX.
XX.
XXI.
XXII.
XXIII.
XXIV.
XXV.
XXVI.
CONTENTS. xiii
PAGB
In Nat Sanctonim Martynim Saturnini, Crisanti, Mauri, Dariae
et alionim . 206
In Vigil. S. Andreae ao6
In Nat. eiusdem 907
In Oct S. Andreae Apostoli ao8
In Nat. S. Thomae Apostoli 908
Orat. in Nat. plurimorum sanctorum 909
Item alia Missa 909
Item alia Missa 9io
Item alia Missa atz
Item alia Missa 9iz
Item alia Missa 919
Item alia Missa azs
Item alia Missa 913
Orat de Adventum Domini 9Z4
Item alia Missa 9Z5
Item alia Missa 9z6
Item alia Missa 9Z7
Item alia Missa 9z8
Orat. et Preces mensis decimi 990
LIBER III aa4-3zs
Missa pro Dominicis diebus 994
Item alia Missa 995
Item alia Missa 295
Item alia Missa 296
Item alia Missa 996
Item.alia Missa 997
Item alia Missa 998
Item alia Missa 998
Item alia Missa 999
Item alia Missa 999
Item alia Missa ^30
Item alia Missa 93Z
Item alia Missa 93Z
Item alia Missa • • 339
Item alia Missa 939
Item alia Missa . * 933
Canon Actionis 934
Postcommuniones 936
Benedictiones super Populum 940
Orat. quotidianis diebus ad Missas 949
Item alia Missa 949
Item alia Missa 943
Item alia Missa 943
Item alia Missa 944
Item alia Missa 944
Orat. ad proficiscendum in itinere 945
Orat. ad iter agentibus 247
Orat. pro caritate ^47
Digitized by CjOOQ lC
XIV
CONTENTS.
rAGB
XXVII. Item alia Misaa 948
XXVIII. Orat. in tribulatione 248
XXIX. Item alia Missa 949
XXX. Item alia Misaa 949
XXXI. Item alia Missa 850
XXXII. Item alia Missa 050
XXXIII. It^m alia Missa 951
XXXIV. Item alia Miasa 959
XXXV. Item alia Missa 959
XXXVI. Item alia Missa 953
XXXVII. Item alia Missa 953
Oret in Natali Presbyteri qualiter sibi Missam debeat celebrare . 954
XXXVIII. Orat. tempore, quod absit, mortalitatis 955
XXXIX. Item alia Missa 955
XL. Item alia Missa 956
XLi. Item alia Missa 956
XLii. Orat. pro mortalitate animalium 957
XLiii. Orat. de sterilitate 958
XLIV. Oret. ad pluviam postulandam 958
XLV. Item alia Missa 959
XLVi. Orat. ad poscendam serenitatem 960
XLVii. Orat. post tempestatem et fulgura 961
XLViii. Orat. pro his qui Agape faciunt 961
XLix. Item orat. ad Missas 969
L. Missa in monasterio 963
Li. Item orationes monachorum 964
LII. Actio nuptialis 965
LIII. Orat. in Natale genuinum 968
LIV. Orat ad Missam pro sterilitate mulienim 969
LV. Benedictio viduae quae fuerit castitatem professa .971
LVI. Orat pro pace 971
LVII. Orat tempore belli 979
LVIII. Item alia Missa 973
LIX. Item alia Missa 974
LX. Item alia Missa 975
LXI. Item alia Missa 975
LXII. Missa pro regibus 976
LXlii. Missa contra iudices male agentes 977
LXiv. Item alia Missa 978
LXV. Orat. in contentione ad Missas 978
LXVI. Item alia Missa 979
LXVii. Orat. ad Missam contra obloquentes 979
Lxviii. Orat. ad Missas pro irreligiosis 980
LXix. Orat. super inflrmum in domo 981
LXX. Orat ad Missam pro infirmum 982
LXXi. Oratio pro reddita sanitate 989
LXXII. Orationcs intrantibus in domo 983
LXXIII. Item orat ad Missas 983
LXXIV. Orationes super venientes in domo 984
LXXV. Benedictio aquae spargendae in domo 385
LXXVI. Item alia 985
Digitized by CjOOQ lC
CONTENTS, XV
PACB
Orationes pro aspersione aquae 987
Lxxvii. Orationes pro fulguribus 988
LXXViii. Benedictio aquae exorcizatae ad fulgura 989
Lxxix. Orationes in area nova 089
Lxxx. Orationes in monasterio 390
LXXXi. Oratio in domo andllarum Dei 990
LXXXII. Oratio pro renuntiantibus saeculo 990
Lxxxiii. Oratio pro eo qui prius barbam tondet ..... 991
Lxxxiv. Orationes ad matutinas 991
Lxxxv. Orationes ad vesperum 999
Lxxxvi. Orationes ante cibum 993
Lxxxvn. Orationes post cibos 994
Lxxxviii. Oratio ad fruges novas benedicendas 994
LXXXix. Benedictio pomorum 994
XC. Benedictio arboris ... 995
XCI. Orationes post obitum hominis 995
xcii. Missa pro defuncto Sacerdote 301
xciil. Item alia pro Sacerdote 309
xciv. Item alia pro Sacerdote sive Abbate 309
xcv. Orat. ad Missa in Natale sanctorum sive agenda mortuorum . 303
xcvi. Missa pro defuncti nuper baptizati 304
xcvii. Item alia Missa 305
xcviii. Orat. ad Missas pro defiinctis desiderantibus poenitentiam ct
minimum consecutis 306
xcix. Orat. pro defunctis laicis. Item unius defuncti . 307
C. In agenda plurimorum 308
Cl. Item alia Missa 308
CII. Item alia Missa 309
ciii. Item alia Missa in Coemeteriis 310
civ. Item alia Missa 311
CV. Item Missa in Depositione defuncti, tertii, septimi, tricesimi
dierum sive annualem 319
cvi. Item Orat. ad Missam pro salute vivorum 313
Ad Poenitentiam dandam 314,
APPENDIX 317-371
INDEX OF LITURGICAL FORMS 373-395
INDEX OF SUBJECTS 396-400
Digitized by CjOOQ lC
Digitized by CjOOQ lC
INTRODUCTION
Among the few service-books of the Westem Church which
have come down to us from a time before the days of Charles
the Great, one of the most important is flie manuscript com-
monly called the Gelasian Sacramentary. It was written most
probably in the seventh, or in the early years of the eighth
century, evidently for use in some church in the Frankish
dominions, possibly for the abbey of S. Denis^. It is now
in the Library of the Vatican, where it is known as MS.
Reginae 316, being part of the collection Cewned by Queen
Christina of Sweden. Before it came into her possession, it
was for some time in the collection of thc Senator Paul Petau,
at Paris, where it was examined by Morinus and by Cardinal
Bona. Both of these writers regarded it as a representative
of the Sacramentary attributed to S. Gelasius *.
This view was adopted by the first editor of the Sacramen-
tary, Joseph Maria Tommasi^, who argued in his preface in
support of the Gelasian origin of the book: but he did not
give to it in his edition any other title than that which the
manuscript itself supplied; and it therefore appeared under
* This is the view of AbW Duchesne Petau's collection came from the abbey
{Origines du Culte Chritien^ P- ' 24), and of Fleury.
is supported by the fact that the names ' Morinus, Commentarius Historicus de
of the three patron saints of S. Denis are disciplina in administratione sacramenti
mentioned in the Canm Aciionis of the Poenitentiae, App., pp. 51, 52 ; Bona,
mannscript, before the names of S. Hilary De Rebus Liturgicis, Lib. II, c. v, § 4
and S. Martin. The three names have, (voL iii, p. 99, ed. Sala).
hovever, been erased ; and this may sug- ' Afterwards Cardinal of S. Martin in
gest that the codex, even if written for montibus. He was beatified by Pius VII.
S. Denis, was afterwards used elsewhere. The Sacramentary was first published in
Mabillon, in the preface to his treatise, his collection entitled Codices Sacra-
De Liturgia Gallicana, lemarks that the mentorum nongentis annis vetustiores
greater part of the liturgical MSS, of (^to, Romae, 1680).
b
Digitized by CjOOQ lC
xviil INTRODVCTION.
the title Liher Sacramentorum Romanae Ecclesiae. The name
of Sacrameniarium Gelasianum was assigned to it, when it next
appeared in print, by Muratori, who included in his Liturgia
Romana Vetus ^ a reprint of Tommasi's text, preface, and notes.
Muratori added but Httle of his own: but in the preface to
his whole book he declared his adhesion to Tommasi's view of
the origin of the Sacramentary, and supported that opinion by
some further arguments.
The Sacramentary was published once fnore, a few years
later, under its former title, in the sixth volume of Vezzosi's
edition of the collected works of Cardinal Tommasi, which
appeared at Rome in 1751. This edition was more than a mere
reprint. It reproduced Tommasi's text, with corrections of
typographical errors, and with additional notes. These gave
the results of a new collation of the manuscript, and of a com-
parison not only with the Gregorian texts edited by Pamelius
and by M^nard, which Tommasi had himself frequently cited,
but also with the Gregorian text published by Rocca, and with
the Codex Ottobonianus. This last authority, a Gregorian Sacra-
mentary, had been partly made known by Muratori, and had
been examined by Tommasi, after the publication of his Codices
Sacramentorum. Another source of additional notes was found
in a copy of Tommasi's work in which the editor had himself
made manuscript additions and corrections (including observa-
tions as to the readings of the Codex Ottobonianus\ possibly
with a view to a new edition. The more important of these
memoranda were incorporated by Vezzosi with the notes of
Tommasi*s own edition, being distinguished by asterisks from
the earlier notes. Thus Vezzosi^s edition is the most complete
of those which have hitherto appeared ^ ; but since its publica-
tion some further means have become available for the critical
study of the text.
When Tommasi published his editio princeps, the Vatican
manuscript stood by itself. It was, professedly, a Roman Sacra-
mentary : but while it contained a good many things in common
with the Roman Sacramentaries of the 'Gregorian' type, it
differed very widely from these later books not only in date,
' 2 vols. foL (Venice, 1748). daction of Maratori'8 reprint of the first
* The edition contained in the seventy- edition. It is the only edition which can
fourth Tolnme of Migne*8 Patrologia easily be obtained ; bnt it has no other
Latina is merely an incorrect repro- recommendation.
Digitized by CjOOQ lC
GERBERfS TRIPLE SACRAMENTARY. xix
but also in arrangement and in contents. Its division into
three books, and some other indications, seemed to show that
it was really a specimen of that older Roman Sacramentary
which writers of the ninth century alleged to have been recast
by S. Gr^ory, and which they connected with the name of
S. Gelasius. But there were no other 'Gelasian' Sacramen-
taries known to its editors: and although here and there the
Gregorian books which they were able to employ might throw
light on the text of the Vatican manuscript, where this was
faulty or obscure, they were of less value for such a purpose
than books more nearly approaching to the date of the Vatican
manuscript, and more nearly allied to it in structure.
Before Muratori issued his reprint, or Vezzosi issued his new
edition, Pierre Le Brun, the learned French Oratorian, had
published, under the title of Explication de la Messe^^ his
valuable dissertations on the Liturgy. He also recognizes, in
the manuscript published by Tommasi, a representative of the
Sacramentary of S. Gelasius ; but he regards it as only one
specimen of a class of manuscripts of which he knew other
examples. Some of these, he tells us, he proposed to publish
in his projected Bibliotheca Liturgica\ and while he specifies
several points of distinction between the *GeIasian' and the
'Gr^orian' Sacrametitaries, his language suggests that his
statements as to the former class were based upon a consider-
able number of instances ^. Unhappily the Bibliotheca Liturgica
never appeared, and Le Brun's mention of * Gelasian ' books had
not the effect of producing an enquiry as to their place or their
contents.
In 1777 Dom Martin Gerbert, Abbot of S. Blaise in the
Black Forest, published, in the first volume of his Monumenta
Veteris Liturgiae Alemannicae^^ a text which was in part pro-
fessedly * Gelasian,' and conceming which there could be little,
if any, doubt that it was in part actually drawn from a Sacra-
mentary of the class which was in the ninth century known as
* Gelasian.' At first sight, therefore, it would seem that Ger-
bert's text must have a high value for the purpose of comparison
with the text of the Vatican manuscript. His work has certainly
* This work appeared at Paris, in • Le Bnin, Expl. de la MessCy Diss. II,
4 vols. 8vo, between 1715 and 1726. Art. ii. (vol. ii, pp. 131 -3, 147-9» ^
It has been reprinted in 4 vols. 8vo 1860 ed.).
(Paris, i8<jo). ' 4to, Typis San-Blasianis, 1777.
b2
Digitized by CjOOQ lC
XX
INTRODUCTION,
becn of much servicc in the preparation of the present edition,
and it seems almost ungrateful to criticise the method and
execution of a scholar of the last century, to whom students of
Liturgy owe so much as we owe to Gerbert. But it must be
said that his text is one which requires to be used with caution,
that the plan which he foUowed in this part of his work was
chosen with an unfortunate want of judgement, and that his
mode of handling his materials, and of explaining what those
materials were, is at times exceedingly confused and mis-
leading.
Of the three principal manuscripts used by Gerbert in editing,
or compiling, the text of his Sacramentary, two, the CocUx
Rhenaugiensis and Codex Sangallensis antiquior^ belonged to
the class of books known as ' Gelasian/ The third, a manu-
script of a peculiar character, of which he sometimes speaks by
the title SangaUensis recentior^ sometimes simply by the title
Sangallensisy was, when he used it, not at S. Gallen, but at
Ziirich. He calls it in one passage ^ Sangallensis olim nunc
Turicensis, ex triplici ritu Gelasiano, Gregoriano, et Ambrosiano
compositus^' To this third manuscript, of much later date
* Tbe two * Gelasian* manuscriptg, the
Rheinau and the S. Gallen, have been
coHated for this edition, and are fre-
qnently referred to by the syxnbols R.
(for the Codex RheftaugUnsis) and S. (fbr
the Codex Sangallensis), The third of
Gerberfs principal MSS. is sometimes
indicated in the following pages by the
symbol T, (for Turicensts) : but, for
reasond which will be apparent, it is not
often mentioned. Even if it had been of
more value fbr the purposes of this edition
than there is any reason to suppose, it
cannot now be traced. Its presence at
Ziirich is most probably to be ezplained
by supposing that it was one of the
manuscripts which fell to the share of
the town of Ziirich, and were removed to
its Town Library, when the Library of
S. Gallen was plundered in the religious
war of 1713 by the forces of Ziirich and
Bem, and that it was not among those
which were retumed to S. Gallen a few
years later. Both in a Ziirich list of
manuscripts brought from S. Gallen,
drawn up in 1713, and in a S. GaUen
list of losses suflered by the Library of
the monastery in i^ia, there appears a
volume described as Colltctae Missalesi
the S. Gallen list adds the further de-
scription *seu Missae Gregorianae et
Ambrosianae/ a phrase which seems to
point to a compound Sacramentary, and
may not impossibly be a descripUon of
the Sacramentary which Gerbert, later in
the eighteenth century, found at Zurich.
(Weidmann, Gesch, der Bibliothek von
S. Gallen, pp. 435, 440.) In the Cata-
logue of the S. GaUen MSS. edited by
G. Scherrer (Halle, 1875), in the notice of
the S. Gallen MS. 348, reference is made
to Gerbert's work, and the triple Sacra-
mentary used by him is described as
^jetzt Ziircher codez 0. 389.' It does
not appear whenoe Scherrer derived this
information. But the manuscript now
bearing the mark C. 389 in the Town
Library of Ziirich is not a Sacramentary,
but a collection of misceUaneous frag-
ments. Curiously enough, however, it
contains the foUowing extract from a
letter, written in 1 764 by Gerbert to the
Digitized by CjOOQ lC
GERBERrS TRIPLE SACRAMENTARY, xxi
than either of the others, Gerbert gave the first place in his
estimation ; and it was this manuscript which he chose, rather
than either of the other two, as the basis of the greater part of
his text. The reason for this preference, and some of its con-
sequences, must be very briefly stated.
Gerbert considered the Codex Sangallensis (S.) to be a manu-
script of the latter part of the eighth century (* vix assurgit ad
mille annos') ; the Codex Rhenaugiensis (R.) he supposed to be
earlier than S. ' aliquot annorum decadibus.' The third manu-
script was of the tenth century, and he believed it to have been
written at S. Gallen. It was, as has been said, a Sacramentary
of an unusual type. The compiler had had for his object the
combination in a single volume of the services for the various
days of the Church year according to the rites which were
known to him as ^Gelasian,' 'Gregorian,' and *Ambrosian.'
In carrying out this task he appears to have used the Codex
Sangcdlensis (S.) as one of his authorities, transcribing its con-
tents, or great part of its contents, and distinguishing as
* Gelasian ' the portions of his triple text which were derived
from this source^
The special interest attaching to the combination of rites
presented by T. gave to that manuscript, no doubt, part of its
special importance in Gerbert's eyes: a Sacramentary which
included not only Gelasian forms but also Gregorian and Atn-
brosian missae for the same days appeared to him to possess
a charactcr of completeness which the older manuscripts could
not claim : but he was influenced also by other reasons. He
conceived that the resemblance between R. and S. was so close
librarian of Ziirich : — * Remitto codicem room for hesitation in accepting his view.
Turicensem incomparabilem, cnl forte The ' Gelasian ' portions of his text are in
parem in re liturgica non fert orbis litte- veryclose agreement with S., as the latter
raiios. Si otinm fuerit, edam cnm singu- now stands ; and the case is stiU iurther
lari commentario.* strengthened by the fact that the compiler
^ This makes it dear that S. (and there- of T. seems, in almost all caaes» to have
fore also R., which is certainly a book of given effect to certain marginal notes
the same type as S.) would in the tenth which appear in S., intended for the
century have been described as * Gelasian.' guidance of a copyist, as to the order of
It was, presumably, on the connexioQ missat and prayers. In one case a mar-
between S. and T. that Gerbert, in part at ginal gloss in S., explanatory of a word
least, lelied in supposing that T, was in one of the prayers, has been incorpo*
written at S. Gallen. He seems to have rated with the text of the prayer as it
had no doubt as to the relation of the two appears in Gerbert*8 Sacramentary (see
manuscripts; indeed the comparison of note i8 on p. 12 of this volume).
S. with his printed text leaves very little
Digitized by CjOOQ lC
xxii INTRODUCTION.
as to leave no doubt that both had been copied from the same
source, though S. contained some missae for festivals and some
other matter which had been added in the interval between the
dates at which the two had been written. It waa true, he
thoughty that the latter part of R. contained a good deal which
was not to be found in S. : but. so far as the first part, con-
taining the services for the yearly round of Sundays and
festivals, was concerned, S. seemed to him to contain practically
everything that was to be found in R., with valuable additions*
As between these two, therefore, he would have given the
preference to S. as an authority, even if it had not possessed
what he regarded as an advantage of special importance.
Originally, he says, R. and S. had agreed * ad apicem usque • . •
in corrupto etiam dicendi scribendique genere^ erroribus gram-
maticalibus ac sphalmatis aevo Merovingico propriis^.' But
the original text of S. had been revised and corrected by a later
hand, which had ' restored the true sense ' by emending the
errors of the original scribe: and these improvements in the
text were to be found also in T., since the compiler of this
manuscript had followed the ccMrected text of S. Thus, in
Gerbert's view, while S. contained, in its round of services, all,
or nearly all, that was to be found in the parallel portion of R.,
T. also contained the whole, or nearly the whole, of what was to
be^found in S., in a corrected and improved form, and with
further additions.
He accordingly determined to reproduce the text of T., dis-
tinguishing by special type those parts of the 'triple text'
which were to be found in S., and marking by brackets those
portions which, though contained in S., were not to be found
in R. Where T. was defective, he used one or other of the
two older manuscripts as the basis of his text, and he also
reproduced from R. a good deal of matter not contained in S.
or T., while he occasionally added^ in his footnotes to the text,
some particulars as to the readings or arrangement of the two
older manuscripts. Unfortunately, in carrying out his plan, he
^ An ezamination of the two MSS. does fknlty than that of S., and its speUing
not bear ont Gerbert'8 statement on this mnch more variable and incorrect As
point. The text of the two agrees, in the to the nature and extent of the agreement
common matter, very dosely, but they do which Gerbert alleges to exist between
not by any means exactly accord with one them in respect of the matter contained
another in the matters of grammar and in the two Sacramentaries, more wiU be
spelling. The grammar of R. is more said at a later stage.
Digitized by CjOOQ lC
gerberTs TRTPLE SACRAMENTARY. xxiil
was not always careful in the employment of his marks of
differentiation. Some entire missae and many portions of
missae which are contained in S. are not distinguished by the
type which ought to mark the matter found in the older books,
while a large number of missae which are absent from R. appear
in his text without the brackets which ought to have indicated
their absence from that manuscript \
But besides this defect of accuracy in foUowing out the plan
behad laid down for himself (a defect which seriously diminishes
the value of the information conveyed by his method) Gerbert's
way of regarding his materials had another unfortunate result.
As he was inclined to minimise the differences of text between
R. and S., he was also inclinqd to underrate, or to misunder-
stand, the importance of the changes introduced into the latter
manuscript by the hand of the corrector. These changes were,
in many cases, much more than mere corrections of mistakes
in grammar or variations in spelling. The effect, if not the
purpose, of the corrector*s work has generally been the altera-
tion of the original text into closer agreement with the text of
the later Sacramentaries of the type known as *Gregorian.'
Hence it comes to pass that the ' Gelasian ' portions of the
• triple text ' of T. (and therefore of Gerbert's printed text) do
not represent the original text of the * Gelasian ' books, but
a revision of that text, apparently based upon tlie text of the
Sacramentaries of the 'Gregorian* typeV The evidence for
this statement will be found in the notes of the present volume,
where it will again and again appear that the text of R. and the
orig^nal text of S. are in agreement with the readings of the
Vatican manuscript, while the readings of the later hand of S.,
followed by Gerbert's printed text, are in agreement with the
' Gerbert bimself apologizes, in his been employed as his anthority. In these
prefiu^ for the omission, in two specified portions he reproduces the readings of the
cases, of these distinguishing brackets : original text, not literally, but with sub-
bnt the instances of such omission are stantial accuracy for the most part He
far more numerous. As a matter of fact has, however, occasionally failed to read
he has failed to mark in this way more the manuscript correctly, or to notice the
than sizty entire missae, and a large existence of a gap occasioned by the loss
number of CoUects and Prefaces. It is of a leaf, and has thus perpetrated one
quite impossible to gather from his text or two amazing blunders. In anything
the real state of the case as to theamount which he extracts directly from S., he
of matter common to R. and S. appears as a rule to follow the readings
' This does not of conrse apply to the of the second hand.
portions of Gerbert's tezt where R. has
Digitized by CjOOQ lC
Xxiv INTRODUCTION.
* Gregorian * Sacramentaries edited by Pamelius and by Mdnard,
or with the Sacramentary known as the ' Leofric MissaL*
Thus, while Gerbert's text contatns a larger proportion of
prayers derived from * Gelasian ' sources than the text of Pame-
lius, or even of M^nard, its value as a means of elucidating the
text of the Vatican manuscript is practically not much greater
than that of the ' Gregorian ' books, except where it is directly
taken from the older Sacramentary which Gerbert, for a large
part of his work, deliberately set aside, or where the tenth
century manuscript which he preferred to foUow has retained
unaltered the original reading of one or both of the older books.
The actual text, as well as the actual arrangement of those older
manuscripts is, as M. Duchesne remarks^ 'very imperfectly
knowri ' to us from his work, in spite of the labour and pains
which that work must have cost him.
On the other hand, however, the evidencc of these two manu-
scripts, to which Gerbert was the first to direct attention,
appears upon examination to be of considerable importance in
its bearing upon the text of the Vatican manuscript The
later manuscripts furnish us, in some cases, with the means of
correcting that text : they sometimes show us, by their agree-
ment with the Vatican manuscript in readings apparently faulty,
that the errors of that manuscript, to whatever cause they are to
be assigned, are not always due to the aberrations of a single
scribe. Further, it may perhaps be found that a comparison of the
contents and arrangement of the three ^ Gelasian ' sacramentaries
may throw some light on the history of the class of Sacra-
mentaries to which they belong, and on the origin of the par-
ticular Sacramentary to which the name *Gelasian' has now
been for a long time attached.
Before proceeding to touch upon these questions it will be
best to give some account of the manuscripts themselves, of
other manuscripts used in the revision of the text, and of the
use which has been made of the manuscript and printed material
employed.
I. The manuscript which has furnished the text of this edition
is that commonly known as the * Gelasian ' Sacramentary, the
Vatican MS. Reginae 316. This manuscript is distinguished
in the notes appended to the text as V. It has been twice
* Origines du Culle Chrititn^ p, I20.
Digitized by CjOOQ lC
THE VATICAN MS. {V) «XV
described by M. L^opold Delisle ^, and from his descriptions the
foUowing brief account of its extemal features is drawn. The
manuscript contains 245 leaves, measuring 263 by 164 milli-
metres (or about loi by 6\ inches), and is written throughout
in uncial characters with the exception of the Latin versions of
the bilingual texts of the Lord's Prayer^ and the Creed \
The Greek versions arc written in Roman uncials, while the
Latin versions, between the lines ofthe Greek,are in a minuscule
hand of a Lombardic type. The contents of the manuscript are
divided into numbered sections, the headings of which are
written in red and green. The last page of each gathering of
the manuscript bears a signature in Roman numerals: and in
these signatures, as in the numeration of the sections of the
text, the number six is occasionally denoted by the Episemon.
Each of the three books into which the Sacramentary is divided -
is preceded by an ornamental design covering the verso of
a leaf the recto of which is left blank. The design in each case
is that of an arch enclosing a cross having the letters Alpha and
Om^a dependent from itsarms*. The titles prefixed to the
three books are as follows : —
(i) * In nomine Domini Ihesu Salvatoris. Incipit liber Sa*
cramentorum Romanae aecclesiae ordinis anni circuli.'
(ii) ' Incipit liber secundus. Oraciones et praeces de nataliciis
sanctorum.'
(iii) * Incipit liber tercius. Oraciones et praeces cum canone
per dominicis diebus.'
The third book is closed with the words ' Explicit liber Sacra-
mentorum. Deo gracias.'
On palaeographical grounds, M. Delisle assigns the manu*
script to the seventh, or the early part of the eighth, century.
The fact that it was written for some church in the Frankish
kingdom is shown not only by the names of saints mentioned in
the Canon, but also by the mention of the * Imperium Fran-
corum ' in the Good Friday prayers. The Sacramentary itself
^ In the Bibliothique de VEcoU dts Sacramentary proper.
Chartes^ voL xxzviL (1876), pp. 475-7, ' This begins on fol. 45 v, of the MS.
and again in his most valuable Mimoire See pp. 53-4 of this edition. A facsimile
sw d*AncieHS Sacramentaires {Mimoires of part of the bilingual Creed is to be
deVAcadimiedes Inscriptions^yoX.Taxii^, found in the plates accompanying M.
' This stands on the verso of fol. 2, Delisle's Mimoire (Plate iv).
at the end of the remains of the table * See Mimoire sur d*Anciens Sacra-
of contents, which was prefixed to the meniaires, Plate ii.
Digitized by CjOOQ lC
xxvi INTRODUCTION.
is complete, but the first part of a list of its contents» prefixed
to the whole, has been lost. The remains of this list, with the
bilingual text of the Lord's Prayer, occupy the first and second
leaves.
When we pass from considering the outward appearance of
the book to the examination of its contents, we find that the
matter contained in its three divisions does not in any one case
exactly correspond with the title. The first book contains
several sections, relating to Episcopal functions, which would in
later times have formed part of the ^ Pontifical/ and which do
not, strictly speaking, fall under the description of the contents
of the book as ' ordinis anni circuli.' These portions do not
stand together, but while some of them are to be found at the
end of the book, others are fitted into the series of missae and
prayers for the course of the Church year from Christmas to
Pentecost, which occupies the first half of the book. This
method is also followed with regard to certain ofiices and forms
which would in later times have been included in the Missal,
but would also have found their place in the 'Manual' or
• Rituale.* Thus the forms for the Ordination of Deacons and
Priests are placed after the Orationes et preces in xii lectianes
mense primo which follow the missae for the first week in
Lent, while the other forms of Ordination stand near the end of
the book. The prayers super Poenitentes are, not unnaturally,
placed at the beginning of Lent, and the forms for the public
reconciliation of the Penitents, and for the hallowing of the
Oils and Chrism, find their place in the section relating to the
Thursday in Coena Domini. It may be regarded as a natural
arrangement that the forms relating to the preparation of the
Catechumens should be intercalated with the series of Lent
missae^ and that those relating to the Consecratio Foniis and to
Baptism and Confirmation should stand in the section relating
to Easter Even. But it is not at first sight clear why other
forms relating to Penitents should be joined with those belonging
to the order of Maundy Thursday, and perhaps still less clear
why the forms relating to the Baptism of the Sick should be
placed between the prayers of Ascensiontide and those of Pen-
tecost. To this point reference will be made again, in treating
of the arrangement of the Rheinau Sacramentary, which seems
to throw some Hght on the structure of the first book of the
Vatican manuscript. Another instance of inserted matter is
Digitized by CjOOQ lC
THE VATICAN MS. {V) xxvH
evidently to be found in the form for the Benedictio cerei^ which
finds its natural place in the section relating to Easter Even,
but is shown, by the rubric which follows it^, to have been
drawn, not from a Liber Sacramentorum^ but from some docu-»
ment corresponding to an ^ Exultet RolL' It is right also to
notice here the fact, which is pointed out by M. Duchesne^
that, among what may be called the Pontifical sections of this
book, the series of forms relating to the minor Orders contained
in sections xcv and xcvi are not of Roman origin, and that
certain forms relating to the ordination of Deacons and Priests
are also probably drawn from a Gallican source. But it seems
certain that the^basis of the first part of the book, containing
the services for the Church year from Christmas to Pentecost,
has been a Roman Sacramentary of early date. Here and there
we may find indications that the Roman book has been adapted
to Gallican usages, in the use of the phrase ' post clausum
Paschae,' in the absence of any reference to the Roman
* Stations,' and perhaps in the presence, in the missae of Christ-
mas ^nd Eastertide, of prayers which seem to have the charac-
teristics of Gallican rather than of Roman collects, and of other
prayers which are found in the Gallican Sacramentaries. The
Roman book employed by the compiler was probably of a date
earlier than 731, since thete are no missae for the Thursdays of
Lent, while we know that the ^Stations* on these days were
established by Gregory II (715-731) ^. On the other hand, the
presence of missae for the Wednesday, Friday and Saturday
before the first Sunday of Lent seems to point to a date later
than S. Gregory the Great for the Roman book, while the pre-
sence of a Capitulum S. Gregorii Papae in section xxi makes
it quite clear that the present arrangement of the text belongs
to a date not earlier than the year 600.
The second book contains not only missae for the Saints'
Days, but also certain sections which would seem properly to
belong to the series contained in the first book, namely, the missae
for the September and December Ember days, and tho^e for
the Sundays of Advent (Book II. Ix, Ixxx-Ixxxv). The presence
of these portions of the text in a division of the Sacramentary
which is professedly devoted to the Sanctorale may perhaps
^ See p. 81 of this edition.
' Origines du Cuite Chritien^ pp. 125, 338, 349 sqq.
' LUfer Ponii/. i. p. 402.
Digitized by CjOOQ lC
xxviu INTRODUCTIOX,
suggest a doubt whether the method of division which we find iif
the Vatican manuscript was adopted in the Roman Sacramen-
tary used by its compiler. It seems possible that the severance
of the Advent missae from the series contained in the first book
may have been due to a division, awkwardly carried out, of the
contents of a Sacramentary which, like the Rheinau and
S. Gallen manuscripts, had the Proprium de Tempore and the
Proprium Sanctorum placed together in a single series, and
which, like the S. Gallen manuscript ^, described that series as
* ordinis anni circuli,' or * [per] anni circulum.'
With regard to the contents of the Proprium Sanctorum we
may here notice that almost every festival inclyded in this por-
tion of the Vatican manuscript finds a place also in the S. Gallen
Sacramentary, and that in a very large proportion of cases the
missa assigned to a festival in the S. Gallen book agrees, in
whole or in part, with that which belongs to the same festival in
the Vatican manuscript. The Proprium Sanctorum of the
Rheinau manuscript is much more limited in extent, but this
also contains a good deal in common with this portion of the
Vatican manuscript. The presence of missae for the four
festivals of the Blessed Virgin seems to point to a date later than
the beginning of the seventh century for the source from which
they were taken, if this was a Roman Sacramentary * : and the
missa for the festival of the Exaltation of the Cross probably
dates from some time after 628.
The third book begins with a series of missae for Sundays, the
contents of which (except for the fact that none of the missae
contains a proper Preface) correspond almost exactly with
a portion of the series of missae assigned in the Rheinau and
S. Gallen books to the Sundays between Pentecost and Advent.
Then follows the Canon Actionis^ with two series, one of Post-
communions, the other of benedictions super Populum. Next
come several missae for ordinary days ; and the remainder of
the book is occupied by a coUection of missae and prayers for
special purposes, including forms relating to Marriage, and to the
Burial of the Dead. The first part of this book (the series of
Sunday missae) is found, as has been said, in the Rheinau and
* It is very possible that the case was ' Perhaps some part of the contents of
the same with the Rheinau manuscript, the missa for the Annunciation may be
but this has now no title ; the leaf which thought to show traces of a Gallican
probably contained the title is lost. rather than a Roman origin.
Digitized by CjOOQ lC
THE VATICAN MS. (V.) xxix
S. Gallen books : these also contain a similar M of missae for
ordinary days, with the Canan Actionis and appended series of
Postcommunions and Benedictions. But with the last of these
the S. Gallen book now ends, so that that Sacramentary has
nothing corresponding to the latter part of the third book. The
Rheinau Sacramentary, on the other hand, contains a similar
series of special missae and occasional prayers, having much in
common with the parallel portion of the Vatican manuscript.
In the third book, once more, we find some indications that
the Roman Sacramentary used by the compiler was probably
later than the beginning of the seventh century. In the Canon
Actianis the clause Diesque nostroSy said to have been added by
S. Gregory, is present, and the name of S. Gregory is mentioned
among those of the saints ^. But we may notice on the other
hand, that many of the special missae in the latter portion of
the book, which have clauses for insertion in the Canon, take no
notice of the clause Diesque nostros, but pass directly from the
end of the Hanc igitur to the Quam oblationem. This may
indicate for these sections an origin earlier than the time of
S. Gregory's pontificate: but the inference is not a certain
one.
The spelling and grammar of the manuscript are, as might be
expected in a manuscript of the Merovingian period, exceed-
ingly capricious and irregular. The method which has been
adopted in reproducing its text is one which is certainly open
to some objections, but it appeared, after careful consideration, to
be on the whole the most satisfactory for practical uses.
From one point of view it would no doubt have been desirable
to aim at an exact literal reproduction of the text of the manu-
script, with all its errors. But the conditions under which the
preparation of this edition has been carried on rendered this
course practically impossible, since it would have required, not
only the making of an exact transcript, but also, if the work
were to be done with the minute care which such a method
would demand, the careful correction of the proof-sheets by
comparison with the manuscript itself. It would have required
also, for the completeness of the work, careful notice of the
' We aUo find, in the latter part of the perhaps not qnite certain, bnt it seems
book, a prayer which indndes a petition most likely, that the saint referred to is
that benefit may be obtained by the inter- S. Gregory the Great.
cesdon of S. Gregory (see p. 370). It is
Digitized by CjOOQ lC
XXX INTRODUCTION.
variations of spelling in the kindred manuscripts ; and the result
of this would have been a very large addition to the bulk of the
notes appended to the text, and therefore to the size of the
volume. Another possible method would have been to adopt
an arbitrary standard of spelling based on what might be called
the normal spelling of the manuscript : but this method would
not have had the advantage of an exact reproduction of the
text, while it would have been found impossible, in some cases,
to say what the normal spelling of the scribe really is. The
best course therefore seemed to be that of following the ex-
ample of the former editors, in adopting a modem standard of
spelling, and of carefuUy noting the readings of the manu-
script, where there seemed to be any doubt as to a particular
word or phrase, arising from the possibility of rendering a mis-
spelt word in more wa^rs than one. For this purpose, a careful
collation of the manuscript seemed to be all that was neces-
sary, and upon such a collation the present text is based ^.
But a further question presented itself, the question of re-
jecting or retaining obviously ungrammatical readings : and this
was a point on which it waB more difiicult to arrive at a decision.
It has seemed best, on the whole, to set aside those readings
which are probably due to the errors of the scribe. Sometimes,
as when an ablative and an accusative are both made to depend
upon the same verb, or when a reading may be treated either as
an ungrammatical construction, or as a simple error of spelling,
these corrections have been made sub silenHo. But in cases
where an ungrammatical reading is set aside, either on the
evidence of the manuscript itself, which elsewhere gives the
phrase in a form grammatically correct, or on the evidence of
other texts, the rejected reading, and the evidence in favour of
the more grammatical form, are given in the notes. It has
seemed reasonable to use, as the means of such corrections, not
only the earlier text of the Leonine Sacramentary, and the
practically contemporary texts of the Gallican books, but also
the later texts of the Rheinau and S. Gallen manuscripts, and of
* The coUation, with which the editor This coUation has been tested by a
was famished by the kindness of Dr. Ince, comparison with other collations of par«
theRegiusProfe8sorofDivinity,wasmade ticalar portions of the text, and appears
by Signor Rappagliosi, who was recom- to have been very carefuUy and accurately
mended by the aathorities of the Vatican carried out.
Library for the perfonnance of the work.
Digitized by CjOOQ lC
THE VATICAN MS. {V.) xxxi
documents reproduced by Mart^ne, since these later texts,
though later, still serve to show that the grammatically correct
form was current before the literary reforms of Charles the
Great, or in manuscripts which contain a sufficient amount of
crror to make it clear that their texts owed little or nothing
of their correctness to these reforms. Where no such evidence
for the early existence of a grammatical reading of a pass^e
is tp be found, or where the kindred manuscripts of Rheinau
and S. Gallen clearly support the ungrammatical reading, that
reading has been retained in the text, and its character, in
most cases, indicated by the appended notes.
The most notable grammatical errors of the manuscript are
the foUowing: —
{a) The abuse of cases. The ablative and accusative cases
are frequently interchanged : in some instances the apparent
misuse of the ablative may be due to the accidental omission of
a superscribed m : but this theory' would not account for the
whole of the instances. In one or two places the accusative
seems to be used for the nominative^ : but these cases may be
due to the loss of some word in the text
{b) The use of the imperative mood for the subjunctive,
following ut This may perhaps, at least in the majority of
instances, be explained by supposing that ut is a clerical error
for et: but the fact that the verb, rather than the conjunction,
has been altered in the later recension of the text, must be
taken into account in estimating the character of the error.
{c) The present participle is occasionally used (probably with
a suppression of the verb substantive) in an imperative sense ^.
The interchange of certain letters, which is a marked feature
of the spelling of the manuscript, is no doubt due in many cases
to similarity of sounds. The following are the chief cases of
substitution or variation • : —
a is used for ae, e, in some instances for i (e.g. turabulis =
thuribulis).
ae (or its equivalent ^) is used for a, e, oe, i.
' e.g. Adesto Domine . . . et popnlum cases where there is a donbt as to the
timm . . . salvetiir (p. 5) ; Asoendant ad word intended, the reading of the mann-
te, Domine, preces nostiBS (pp. 304, script, if rejected, has been given in the .
305). note. Inthecaseofcertainpropernames»
' See the mbric on p. 80. where the speUing of the mannscript is
' These irregalarities have most com- constant, it has been retained (e. g. (jer-
moDly been corrected withont remaik : in basins, Ypolitns).
Digitized by CjOOQ lC
xxxii INTRODUCTION.
b is used for p, v.
c is used for ch, g, qu, s, t ; it is also sometimes inserted (e. g.
uncxisti)^ and sometimes omitted.
d is used for t.
e is used for a, for i (very frequently), and perhaps for u ; it is
sometimes inserted (e.g, offeret = offert).
^ is used not only for ae, but also for e and oe.
f is used for ff, and for ph.
ff is used for f.
g is occasionally used for i (e. g. genuam=ianuam),
h is sometimes prefixed, inserted, and omitted.
i is used for ae, for e (very frequently), and u, rarely for g,
and often for y: it is sometimes doubled, sometimes omitted.
1 is used for 11, and 11 for L
m is used for mm.
n is used for nn, sometimes inserted before s.
o is used for u (very frequently).
oe is used for ae^ and for e.
p is used for b, and for pp : sometimes inserted and sometimes
omitted in words like sollempnis.
qu is used for c, and for ch.
s is used for c ; sometimes for ss ; sometimes inserted, some-
times not inserted, in such words as exequi.
t is used for c, d, th, tt, and sometimes doubled.
u is sometimes used for i, and frequently for o.
V is used for b, and for f.
y is used frequently for i.
The assimilation of consonants in composition sometimes takes
place, but they are perhaps more commonly left unassimilated.
II. The Rheinau MS. 30, now in the Kantonsbibliothek at
Ziirich [R.], has been briefly described by M. Delisle, who has
been misled by Gerbert's somewhat confused expressions into
supposing it to be the same Ziirich manuscript which furnished
Gerbert with his triple text ^. It was actually used by Gerbert,
who made considerable extracts from the latter part of its con-
* Mhnoire sur (TAncuns Sacranim' the ReUhtnau coUection at Ziirich. It
taires^ p. 83. M. Delisle has also made actually belonged to the monastery of
a slip, in which he is followed» not nn- Rheinan, near Schaffhansen, the MSS. of
natnrally, by Abb^ Duchesne {ftrigines which were transfened to the Ziirich
du Culte Chritien^ p. 119, note 2), in Library on the suppression of the monas-
speaking of the MS. as foraiing part of tery in 1862.
Digitized by CjOOQ lC
THE RHEINAU MS. (/?.) xxxiii
tents : but except as regards the latter part, it may be said that
Gerbert fails to give any accurate information as to its text or
arrangement.
The volume now contains 189 leaves of parchment, the size of
the leaves being about 1 1 i by 6| inches. The leaves have been
numbered by pages^ b^inning with the verso of the first leaf.
The numeration has been made rather carelessly; only one
side of each leaf has been numbered; the numbering is not
consecutive in some cases where nothing is wanting in the
manuscript ^ ; one leaf bears the same number as that which
precedes it*; and there are three unnumbered leaves^. The
binding is not ancient
An examination of the gatherings shows that, besides being
defective at the end, the volume has, at some time anterior to
the numbering of the pages, lost several leaves. It now con-
tains twenty-three gatherings, each of which appears to have
consisted of eight leaves. Only one of these is now signed, the
old numbering having probably been cut ofT in the case of the
others. The collation may be given summarily as foUows, the
gatherings being indicated by letters : —
A« B« (5, 7, 8 lost) C« D« (i, 5, 8 iQst) E« (i lost) F« G« H« (4,
5 lost) P K» L« (5 lost) W N» 0« P« Q« R» S» T« (4, 5 lost) V»
X» Y» Z« (i, 7, 8 lost).
The only one with a signature is the gathering V, which
is marked xvi. This is the sixteenth gathering of the Sacra-
mentary proper, which b^ins with the fifth gathering of the
volumc, at the page marked 54. Hence it may be inferred that
the first four gatherings of the present book did not originally
form part of the same volume with the Sacramentary. They
are apparently of about the same date with the Sacramentary
itself, with the exception of the last two leaves, which are in
a rather later hand. The contents of these preliminary leaves
are as follows : —
(i) Portions of a Gradual^ b^nning on p. i, and occupying
thirteen leaves.
{%) Portions of a Penitential, beginning on p. a8, and occupy-
ing eleven leaves,
' The niimerals ignored are ao, ai, 66, ' The leaves which foUow thosebearing
67, 78, 105, 326, 227. the numbers 138, 318, 326.
' The number repeated is 146, which * See Gerbeit, Mon. Vet. Lit. Aleman.
iroplies, of conrse, ibe repetition of 147. vol. i. pp. 353 sqq.
Digitized by CjOOQ lC
xxxiv INTRODUCTION.
(3) * Missa pro salute vivorum.*
(4) * Benedictio super Ramos Palmarum/
The portions (3) and (4) occupy the leaves marked 50 and 5*-
The Sacramentary itself is written in a hand which cannot be
very precisely dated, but may confidently be assigned to the
eighth century. It shows some of the characteristics of the
Lombard type of writing, but these are not very strongly
marked. The spelling and grammar of the manuscript are very
frequently faulty ; the most notable errors of speUing are the
use of ae not only for e and a, but also occasionally for x, and
the interchange of u and o. The ablative and accusative cases
are frequently interchanged ; the present participle appears at
times to take the place of an imperative, while the imperative is
occasionally used with ut^ as in the Vatican MS. In a few
cases errors of grammar and spelling have been corrected by
a later hand.
The Sacramentary has, as Gerbert remarks, no title : but the
absence of a title is probably due to the loss of a leaf, as the
first leaf of the gathering with which the Sacramentary begins is
wanting. In the S. Gallen MS. the title occupies the verso of
the first leaf of the Sacramentary, facing the first page of the
text, and it is quite likely that the same arrangement was
formerly to be found in the Rheinau manuscript, the contents of
which so far correspond with those of the S. Gallen book as to
favour the conjecture that both codices bore the same title.
The differences between the two Sacramentaries in respect of
contents and arrangement will, it is hoped, be clearly seen from
the Appendix to the present volume. In the matter common
to the two, if allowance be made for the more irregular ortho-
graphy of the Rheinau MS., the correspondence of readings is
well marked : and there can be Iittle doubt that both are derived
from a text of the * Liber Sacramentorum ' which, though perhaps
differing in arrangement from that which was employed by the
compiler of the Vatican manuscript, was yet closely related to
that earlier text.
The Rheinau Sacramentary, according to a tradition recorded
in the written catalogue of the Rheinau MSS., now at Ziirich,
was believed by the community of Rheinau to have been brought
to the monastery by S. Fintan, who, though not the founder,
was afterwards regarded as the patron saint of the community.
The note in the catalogue states that S. Fintan entered the
Digitized by CjOOQ lC
THE RHEINAU MS. (/?.) xxxv
monastery of Rheinau about the middle of the nlnth century:
but it is most probable that this event took place earlier, about
the year 800. Before making his monastic profession, S. Fintan,
according to the tradition conceming him, had travelled through
several countries : he is said in particular to have visited both
Tours and Rome. Hence the tradition which connects the
Sacramentary with him (a tradition with which the apparent
date of the manuscript is quite compatible) does not fumish any
dear indication as to the probable place from which the book
was brought, or in which it was written. The internal evidence
of the book itself, however, makes it pretty ciear that it was
written at some place within the Frankish kingdom.
Thc Good Friday prayers mention the ' King ' as well as the
* Christiani imperatores/ and the * imperium Francorum ' as well
as the ^ imperium Romanorum.' The appearance of prayers for
the Rogation Days points to a district where Gallican usage was
influentiaP. Again, while the missae which make up the
Proprium Saficiorum of the Sacramentary are few in number,
and most of the saints commemorated (other than the Blessed
Virgin, the Apostles, and S. John Baptist) are saints connected
with Rome, there is here to be found what looks like a mark of
Gallican influence, in the presence of a missa for the festival
of S. Leodegarius (Oct. 2). Further, the Martyrologium^ a
fragment of which remains at the end of the Sacramentary,
contains names which seem to M. Delisle to point to some
district of northem Gaul as the place where the manuscript was
written and used ^ The peculiar feature presented by the Canon
Actionis^ the insertion before the clause Communicantes of a
commemoration of the departed, may be due to a local usag^e :
but the lack of other instances prevents any certain inference on
this point '. A more clear trace of Gallican usage is to be found
in the latter part of the manuscript, in a missa printed by
^ The obaenrftnce of these days, ordered appendix to his Minwirt sur {TAnciens
by the Conncil of Orleans in 511, was Sacramentaires.
general in those regions where Gallican ' See p. 238, note 13, in the present
influenceprevailed. It was not introdnced volnme. A somewhat similar insertion
at Rome till the time of Leo III, abont is to be fonnd in the Canon contained in
the year 8oOy or later. {JAber PonHficalis^ the Bodleian MS., B. N. Rawlinson 99
Tol. ii. p. la, and p. 40, note 58.) (fol. 163). There is some reason for
' The Martyroiogium is printed, with snpposing that this docament belongs to
additionsy by Gerbert {M<m. Vet, IM, the north of France ; but it is of a date
Alem, voL i. pp. 455 8qq.% and more (c. iaoo)farlater thanthatoftheRheiiian
exaaly reprodnced by M. Delisle in the Sacramentary.
C %
Digitized by CjOOQ lC
Xxxvi INTRODUCTION.
Gerbert {Mon. Vet, LiU Alem, vol. i. p. aSa), where thc Secret
takes the form of a ' bidding-prayer ' and begins with the words
'Auditis nominibus offerentium/ which clearly point to a
previous recitation of the names,
The contents of the first portion of the manuscript show, as
has been already said, a close resemblance to those of the
S. Gallen Sacramentary. The missae for saints*-days, however,
are far less numerous in the Rheinau than in the S. Gallen, and
the orders for the consecration of the Chrism and for the public
reconciliation of the Penitents on Maundy Thursday are absent
from the Rheinau manuscript. The inference to be drawn from
the non-appearance of these sections seems to be that the
manuscript was written for the use of a priest, and not for that
6f a bishop ; and this view conceming it will be found to explain
some points with regard to the second part of its contents. The
headings of the missae of the first portion contain mention of
the Roman * stations ' for the days of Lent, the Ember days, and
for certain festivals, a fact which testifies to the Roman origin of
the Sacramentary ^. The presence of missae for the Thursdays
in Lent shows that this part of its text is of a date as late as
the time of Gregory II (715-31).
The second part of the Sacramentary is almost all included
by Gerbert in his Sacramentary, but he does not foUow the
order in which the parts stand in the manuscript. This will be
seen, it is hoped, more clearly in the Appendix to the present
volume. The second part begins after the series of Post-
communions and Benedictions which follow the Canan Actionis^
Stnd is preceded by the words * Expliciunt benedictiones anni
circuli est numerus Ixxii. Incipit Liber secundus de extrema
parte.' The ' benedictiones anni circuli * here referred to cannot
be the Benedictions which stand immediately before the words :
for these are not by any means so numerous. It seems most
likely that the words were copied by the scribe from a manu-
script in which they stood at the close of a series of Episcopal
Benedictions such as were used in Gaul, and might be included
in a Sacramentary intended for use by a bishop, but would
naturally be omitted in a book intended for a priest, by whom
^ M. Duchesne {firigines du CulU no mention of the Roman charches:
Chritim, p. 124) seems to include both but these headings occur, not always in
the Rheinau and S. Gallen MSS. in his exactly the same form, in both manu-
statement that the ' GeUsian ' books have scripts.
Digitized by CjOOQ lC
THE RHEINAU MS: (7?.) xxxvii
these Benedictions would not be given. The peculiar phrase
*Incipit Liber secundus de extrema parte' may be similarly
accounted for. If the *Liber secundus' of the Sacramentary
before the scribe contained, as it very likely would contain,
such forms as would, at a later time, have been included in a
* Pontifical/ and these forms stood at the beginning of the * Liber
secundus'\ the portion which remained, after their omission,
would naturally enough be described as ' de extrema parte.* In
this case, the first portion of the * Liber secundus * probably
included the forms of Ordination, the * Consecratio Virginum/
the forms for Dedication of Churches, and perhaps also the order
for the Reconciliation of the Penitents, and such forms for the
Reconciliation of Heretics as we find in sections Ixxxv-lxxxvii
of the first book of the Vatican manuscript.
The ' Liber secundus,' as we have it here, contains none of
these. It begins with a selection of CoUects for Mattins, Vespers,
and other Hours. Next comes the Ordo Baptisteriiy including
not only the actual Baptismal rites, with the form for hallowing
the font, but also the missae for the * Scrutinies,' the exorcisms
to be said over the catechumens, and the forms relating to the
Baptism of the Sick, and to the admission of a heathen to the
stattis of a catechumen. These correspond very closely with the
various sections of the Vatican manuscript which provide for the
same purposes; but they do not include the forms for the
Expositio Eyangeliorumy the Praefatio Symboli^ or the Praefatio
Orationis Dominicae. Nor do they include the form of Con-
firmation which in the Vatican manuscript stands at the end of
the Baptismal order : the reason for this omission is probably
the same which has dictated the omission of the missa Chrismalis.
But it is to be observed that in the Rheinau Sacramentary the
Ordo Baptisterii forms one whole. In the Vatican manuscript,
the different parts of it are separated ; the missae for the
^ Scrutinies' are placed among the Lent missae^ and assigned to
^ It may be remarked that if a series offices for the bishop^s ose shonld stand
of Episcopal Benedictions for use at Mass, . at the beginning of tbe *■ Liber secundus ' :
such as is hexe supposed to be refemed to while, if the ' Pontifical ' formed the first
in the phrase ' benedictiones anni circuli * part of the Liber secundus of a Roman
were placed (as it conveniently might be Sacramentary, into which these Gallican
placed) just after the Canon Actionis and benedictions were inserted, the latter would
the accompanying series of Postcom- be most conveniently placed just before
munioDS and Orationes super Fopulum, the Pontifical.
it would be all the more natural that the
Digitized by CjOOQ lC
xxxviii INTRODUCTION.
the third, fourth, and fifth Sundays of Lent ^ : the hallowing of
the font and the actual order of Baptism are placed among the
sections relating to Easter, while the rubric, which in the Rheinau
manuscript follows the order of Baptism, and directs that the
order at Pentecost is to be the same as at Easter, is in the
Vatican manuscript placed after the mtssa for the Sunday before
Pentecost, and has carried along with it into this place the forms
for the Baptism of the Sick, which in the Rheinau Sacramentary
also foUow the rubric, but there form a natural appendix to the
first part of the Ordo Baptisteriu The result of this arrangement
in the Vatican manuscript is the placing of these forms in a
position where there is no obvious reason for iheir presence, and
where they intemipt the regular order of the Sacramentary.
The inference to be drawn from these facts seems perfectly
clear. The compiler of the Vatican manuscript had before him
an Ordo BapHsterii agreeing closdy with that contained in the
* Liber secundus ' of the Rheinau manuscript, though perhaps
including certain things which are not to be found in the
Rheinau book ^. But instead of transcribing it as a continuous
whole, he divided it, intending to graft the several portions of
it into the Sacramentary at convenient points : and the process
of grafting has been carried out, in one instance, so awkwardly
as to leave a plain indication of what has taken place. A simtlar
process seems to have been attempted with the forms of Ordi-
nation. The sections of the Vatican manuscript which contain
the forms for ordaining Deacons and Priests have been placed
at what seemed to be a convenient point, after the missae for
the first of the Ember seasons, near the beginning of the first
book, while the forms of admission to the Minor Orders, and
that for the Consecration of Bishops stand near the end of the
same book, in conjunction with other parts of what, for con-
venience sake, may be called the Pontifical. And in this case
again we have an indication that what is now divided formed,
* Th« Denuntiaiio pro Scrutinio, how- * The form of Coniirmation may have
ever, in the Vatican mannscript as well as been included in the Ordo Baptisterii, or
in the Kheinan mannscript, speaks of the may have been placed apart from it with
*Scnitiny* as beginning 'secnnda feria.' other forms for the use of the bishop.
Both follow a common form, while in The forms for the exposition of the
each there is an indication that the Gospels, the Creed, and the Lord^s Prayer
Scmtiny actually took place on another may have formed part of the Ordo Bap-
day of the week than that mentioned in tisierii : but it is also possible that they
the form. were taken from a Gallican soorce.
Digitized by CjOOQ lC
THE RHEINAU MS. (R.) xxxix
In the manuscript used by the compiler, a consecutive whole.
The forms relating to the Consecration of Churches are foUowed
by the sections relating to the Minor Orders : these are foUowed
by missae for the anniversaries of the ordination of the cele-
brant as Deacon and as Priest Next come the prayers for the
Cpnsecration of Bishops, which are foUowed by anniversary
missae\ and these are succeeded by the Cansecraiio sacrae
virginis^ which again is followed by a series of missae for the
anniversary of the profession. It seems that there can be little
doubt that the Ordination forms which now stand at the
b^inning of the book have been transferred to a new place
by the compiler, who has failed to transfer along with them
the anniversary missae which were annexed to them in their
original position. Thus we may see that the forms of Ordi-
nation, and the form for the benediction of nuns were probably,
in the manuscript which he used, all placed together^. Such
a collection would include the greater part of the matter which,
as has been suggested above, the scribe of the Rheinau MS.
discarded from the *Liber secundus,' as not required for the
purpose which his book was intended to serve.
Returning to the actual contents of the Rheinau MS. we
find that it contains, after the Ordo Baptisterii^ a collection
of missae^ benedictions, and prayers for special purposes, corre-
sponding in general character, and sometimes closely agreeing
in arrangement and in text, with the similar collection in the
third book of the Vatican MS. We find also the form for
the reconciliation of a penitent at the point of death, the Com^
mendatio Animae^ and the order for the Burial of the Dead
(in somewhat more minute detail than the parallel portion of
the Vatican MS.) ; and these are followed, as in the Vatican
MS., by a collection of Missae pro defunctis. There are also
some forms for the exorcism of ' possessed ' persons, which in
part agree with the parallel portion of the Vatican MS. With
these the Sacramentary ends ; for the Breviarium Apostolorum *
^ llie forms of admission to the Minor were drawn the forms which appear in the
Orders, and the section (or the greater Vatican manuscript annexed to the Roman
port of the section) containing canonical forms for the Ordination of Deacons and
regiilations on the snbject of Ordination, Priests (pp. 24, 28 of the present volome),
are probably of GaUican origin, and de- and perhaps that for the Dedication of a
rivedfromanothersonrce. (See Dnchesne, Chnrch (pp. 133-6). See Duchesne, Or,
Origints du Culte Chritieny pp. 338, 350.) du Cultc Chritim^ pp. 350 sqq., 389 sqq.
From the same Gallican source, probably, ' This, as well as the Martyrplogium,
Digitized by CjOOQ lC
xl INTRODUCTION,
and the fragment of the Martyrologium already mentioned are
not, strictly speaking, parts of the Sacramentary itself, but are
rather of the nature of an Appendix.
It may be noted that in the Rheinau MS. as in the Vatican
MS. the name ' Secreta ' is used as the heading of the prayer
which in the S. Gallen MS. has the title of * Super oblata ' :
while some of the Prefaces are marked by the heading * Con-
testatio ' or ' Contestata.'
III. The S. Gallen MS. 348 [S.] is also described by
M. Delisle {MAnoire sur d^anciefts Sacramentaires^ pp. 84-6). It
is a small volume, bound in stamped white sheepskin or pigskin
on oak boards, with leather clasps, and now contains 388
numbered pages, including eight pages of paper at the b^in-
ning ^ and six at the end of the volume. The paper and the
binding are both of the same period (c. 1400), and are perhaps
only a Uttle earlier than the inscription * Collectarium vetustum *
upon the binding.
The parchment leaves, now numbering 184 (pp. 9-376), are
arranged in eighteen gatherings, of which the first two appear
to be a later addition to the original volume. These two
gatherings are signed at the end with the marks i and 11,
those which next follow being marked at the beginning as iii
and iiii, but bearing also at the end their original signatures
I and 11. The fifth gathering, and those which foUow it, with
the exception of the last^, are signed at the end with letters,
beginning with C. The collation, summarily stated, is as
follows : —
1« II* I IP CD^o E12 pio GH^2 (H^ now lost) P« Ri» L^^ M^*
NOPQ12 (Q12 now lost).
The original Sacramentary begins on p. 32 (i. e. on the verso
of the second leaf of gathering I), with an iliuminated title,
fiUing the whole page: *In nomine sancte Trinitatis, Incipit
liber sacramentorum anni circulum Romane ecclesie.' The
recto of the leaf is blank, and the first leaf of the gathering was
probably also left blank by the original scribe. The pages
is printed by Gerbert (Jdon, Vet Lit. with his 'Sangallensis antiqtiior.* The
Alem. vol. i. p. 453). foaith, fifth, and sixth pages are blank,
^ The first of these pages bears the "wbile the seventh and eighth contain some
S. Gallen press-mark, the second is blank. notes on the contents of the MS.
The third contains a note with the signa- ' The last leaf of this gatheiing, which
ture of ' Martin Gerbert Abbas S. Blasii/ probably bore the signature Q, is now
which shows that the MS. is identical lost.
Digitized by CjOOQ lC
THE S. GALLEN MS. (S.)
xti
from 9 to 30 inclusive contain additional matter, written by
different hands, at different times. The earliest portions are
apparently but little later than the body of the MS. while the
latest may belong to the early years of the tenth century*.
The Sacramentary itself is written in a hand which may be
best described as of a ' modified Lombardic * type, and which
seems to belong to the beginning of the ninth or the end of the
eighth century^. Traces of Lombardic writing appear also
throughout the later additions on pp. 9-30, though they are
less strongly marked than those which are to be found in the
Sacramentary itself. In the ornamentation of the initial letters,
and in the decorative use of red dots, there may perhaps be
found some indication of Irish influence.
The spelling of the MS. presents few peculiarities : the use of
e for i is rather frequent, and there are occasional instances of
the use of o for u. But both in speliing and in grammar the
manuscript shows a much smaller proportion of errors than the
Rheinau codex. The errors which it does contain have been
generally corrected, and further emendations of the work of
the original scribe have been made, by a second hand, probably
^ The contents of these added leaves
may be brieDy noted : —
P. 9 (mntilated) contains prayers for
nse at the time of the Oblatlon of the
Encharistic elements.
Pp. IO-I3, 17-18 contain missae and
prayeis for the Festival of S. Gall, and
its Vigil and Octave. These are inter-
mpted by the insertion of other matter
on pp. 13-16 (see below).
Pp. 18-31 contain missae for AU Saints
Day and for its VigiL [These portions
are written in a hand probably of the
latter pait of the ninth centnry.]
Pp. 13-16, which now form the middle
sheet of the gathering, contain a Missa
qttam sactrdos pro semetipso debet canere :
the piayers of this missa are in a hand of
abont the year 900, the Epistle and Gospel
being added at the end, in a hand probably
of the early part of the tenth century.
Pp. 23-3 contain a 'Horologimn* or
table showing the length of a shadow at
certain honrs of the day in each month of
the year.
Pp. 34-8 contain missae with the fol*
lowing headings : — (a) Missa S. Mariae.
(b) A/ia Missa in Sanctorum [sic]. (c)
Jtem alia Missa, (d) Missa de Trinitate.
(e) Item Missa pro quemcunqiie [sic]
cupis. (f) Missa pro pcccatis (incom-
plete).
Pp. 39-30 are in a hand diflerent irom
thatoftheprecedingpages. Theycontain
the end of a missa for the Vigil of the
Assuniption, and a missa for the FestivaL
[Theie is clearly a break between the
contents of p. 38 and those of p. 29 (i. e.
between the gatherings 1 1 and I) : bnt
the whole of the contents of pp. 33-30
are probably of about the same date^
most likely before 830.]
' This phrase is borrowed Irom Dr.
Mannde Thompson {Handboek of Greek
and LaHn Paleieographyy p. 218), who
points ont that the most distinctly Lom-
bardic character attaches only to certaia
letters in the MS. A page of the MS.
has been reproduced in facsimile in the
collection of the Palaeographical Society.
[Plate 185 (or vol. iii. no. 9).] Anothef
appears in the present volnme.
orTHE
1'MIVERSITY
Digitized by CjOOQ lC
xlii INTRODUCTION.
of the ninth century. Sometimes the original writing has been
altogether erased, and in some other cases it is not quite clcar
what the reading of the first hand has been : but in the great
majority of instances the original reading can be quite clearly
made out. In citing the readings of the MS. in the notes to the
present volume, the original text is indicated by the symbol S^
(a query being added where the reading seems probable, but not
absolutely certain) and the emended text by the symbol S^,
Speaking generally, it may be said that in the matter common
to this MS., the Vatican MS., and Gerbert's text, the readings of
S^ are in agreement with the Vatican MS. and those of S* with
Gerbert's text. But the portions of the MS. where the cor-
rector has used the greatest freedom are the Prefaces, the
greater number of which are not contained in the Vatican MS.
In these portions also, the readings of S'^ generally agree with
those of Gerbert's text.
A further point to be noted with regard to the MS. is the
appearance in many places of notes, most of which may be
assigned to the tenth century, which have apparently been
intended, as M. Delisle remarks, for the guidance of a scribe
who was engaged in writing a Sacramentary, using the MS.
as his model, but making some variations from its order, and
incorporating matter from other sources. It may be observed
that in its divergences from the text of the S. Gallen MS., as
corrected, the ' Gelasian * text of Gerbert's triple Sacramentary
almost always follows these marginal directions: and this fact
strongly supports Gerbert's view that the S. Gallen MS. was
that employed by the scribe of his triple Sacramentary (* San-
gallensis olim, nunc Turicensis ') for the * Gelasian ' part of his
compilation.
It seems most likely that the manuscript, though it had very
possibly passed into the possession of the monastery of S. Gallen
before the time when Gerbert's triple Sacramentary was written,
was not written in that house. It is most improbable that it
would in that case have contained no missa for the Festival of
S. Gall : and there is no such missa in the Sacramentary itself,
though the deficiency is, as we have seen, supplied by some of
the leaves added at a later time. Among the notes alrcady
mentioned is one at the point (p. 307) where the Festival would
fall, *Hic scribe de Sco. Gallo' : and in Gerbert's text we find
the services for the Vigil and Festival inserted.
Digitized by CjOOQ lC-
THE S. GALLEN MS. {S) xliii
Another plece of internal evidence, of a more positive kind,
bearing upon the question of the date of the manuscript, as well
as upon that of the place where it was written, is to be found at
p. 368, where at the bottom of the page there appear in red
uncial letters the words ' Memento Domine famuli tui Remedii
Episcopi/ The purpose of the insertion has cvidently been
that Remedius should be mentioned by name in the ' Memento
vivorum' : and it is at least a most probable conjecture that the
Remedius thus referred to is the great Bishop Remedius of
Chur. The inference that the Sacramentary belonged to Re-
medius himself^ is perhaps hardly warranted: but it seems
clear that it must have been written during the life of Reme-
dius, and in some place where his name would receive such
a special mention.
This mention is given to him, apparently, not as the Bishop
of the diocese, since the Canon Actionis also contains the words
' et antistite nostro ///.,' and it seems most likely that its pre-
sence is due to the peculiar position of Remedius as a temporal
prince. The see of Chur, in the seventh and eighth centuries,
was hereditary in the family known as the Victoridae. The
Bishops exercised temporal as well as spiritual authority in the
district known as ^Rhaetia Curiensis' (an entirely un-Teutonized
district, the boundaries of which nearly corresponded with those
of the diocese), and bore the title of * Praeses.' The last of
the Victoridae, Bishop Tello, died about 773, and his suc-
cessor in the see, Constantius, received probably in tbat year,
from Charles the Great, the titie and powers of 'Rector^' The
purpose of Charles in this grant was no doubt to secure his
power in a district which had as yet remained, by reason of its
isolated situation, practically untouched by Teutonic colonists.
It was not imtil 806 that he took the further step of with-
drawing this temporal office from the hands of the Bishop and
of organizing the province according to the German fashion,
under two *Grafen*.' Thus from 773 to 806 the occupants of
the see of Chur practically retained, under Charles' sanction, the
temporal power which had belonged to their predecessors. The
* This seems to be the view of M. De- Graubunden^ p. ao, and Abel-Simson,
lisle {Mhnoire sur (TAneiins Sacramen- Karl der Grosse, yol. i. p. 141 (note 4).
taires, p. 85), and of Dr. Mannde ' See P. C. Planta, Geschiehie von
Thompson {Handbook of Greek and Latin GraiibUnden^ p. a8, and the same aulhor's
Palaeography, p. ai8). Das cUte Raciien^ p. 357.
' See P. C. Planta, Geschichte voM
Digitized by CjOOQ lC
xliv INTRODUCTION.
exact date of Remedius' episcopate is not known. The dates
commonly assigned for his accession (8go) and for his death
(820) do not seem to rest on any very good authority. It is
certain that he was Bishop in the year 800, since Alcuin men-
tions him as such in a letter of that year, addressed to Anno of
Salzburg: and it is not impossible that he may have become
Bishop before that year. On the other hand, in view of the
fact that he seems to have been in high favour at the court of
Charles, it has been supposed that his death had already taken
place before the change in the administration of the province in
806, a change for which the death of an active and capable
• Rector ' would possibly give occasion *.
If this view as to the date of Remedius' death is correct, the
date of our manuscript cannot be later than 806 : and the same
consequence will foUow if we adopt the view that the mention
of his name in the manuscript is due to his possession of a tem-
poral dignity which came to an end in that year. On the other
hand, it does not seem that the evidence as to the date of his
accession to the see of Chur, and to the temporal dignity
annexed to that see, necessarily points to the year 800 as the
earliest possible date. It is perhaps hardly safe to lay much
stress on such phrases as 'pro Christianissimis imperatoribus
nostris^* as an indication of date. But the presence of this
phrase in the manuscript is perhaps most easily accounted for
if we suppose that it was written before the coronation of Charles
the Great, and that the phrase is a survival, having reference to
the Eastem imperial house. If the words are to be taken
strictly *, and interpreted of the new Western dynasty, they would
point to a date as late as 813*. But on the whole it may be
said that whether the true dat^ of the manuscript is to be found
in the eighth or in the ninth century, it is probably within
a short distance of the year 800, while the evidence seems to
point to the district of Rhaetia as the place where it was written.
That district was^ as we have said, but little affected by
^ See P. C. Plant&, Das aUe Raetien^ before the coronation of Charles ; we
pp. 309, 357. shoald hardly expect to find it during his
' This appears in one of the Good reign.
Friday ' bidding prayers * of the MS. * In this year Louis was crowned and
' It is perhaps more likely that they associated in the empire ; and he in tum
shoold be taken strictly, if the date is assodated his son Lothair wilh himself
later than Soo, than if it is earlier. A a few years later, in 817.
va^ue plural might contiuue to bc used
Digitized by CjOOQ lC
THE S. GALLEN MS. {S.) xlv
Teutonic influence ; and we find in the contents of the Sacra*
mentary but few traces of * Gallican ' usage, and none (except
for the mention of Remedius, already referred to) of the recog-
nition of any other temporal power than the Roman.. There is
no mention of the * regnum Francorum * such as we find in the
Vatican and Rheinau MSS. Apart from the evidence of the
Proprium Sanctorum the most notable point in which Gallican
influence may be discemed is the mention of S. Hilary and
S. Martin in the * Communicantes * clause of the Canon. If
M. Duchesne's su^estion as to the origin of the two forms
which appear at the end of the Missa Chrismalis in the Vatican
MS.^ is correct, we must reckon their appearance in the S. Gal-
len MS. as a sign of possible Gallican influence. The form
of blessing the Paschal candle is the same as that which appears
in the Gallican books, but it is probable that this form, as well
as the usage of the benediction, had already found its way into
Italy before the end of the dghth century. The form for bless-
ing the lamb at the close of the Canon in the Missa in Nocte
Sancta (see Gerb. p. 90) iUustrates a custom which, though
probably not general, was apparently sufficiently common in
the middle of the ninth century to furnish Photius with one of
his accusations against the Western Church ^ ; and its presence
in the manuscript, though showing that the latter was adapted,
in this respect, to local custom, gives no sure indication as
to any particular locality.
On the other hand, the absence of any notice of the Rogation
Days may be taken as evidence that the Gallican influence was
not strong in the district to which the manuscript belongs^:
while the presence of the prayers for the Great Litany of
April ^5, with mention of the Roman ' stations,' points to the
following, in this respect, of the Roman custom. A similar
inference may be drawn from the list of saints mentioned in the
Proprium Sanctorum, Here also it would appear that Roman,
rather than Gallican, usage has determined the local practice,
and influenced the local kalendar.
The points in the Proprium Sanctorum which suggest Galli-
^ See p. 73 of the present edition, and ' As we have seen, there are prayers
I>uchesQe, Or, du Culte Chrit. p. 296, mte, for these days In the Rheinau MS., which
' SeeBoDa,Z^^i?tf^^Xt/»r^.II.viii.5, omits the Roman usage of the Great
and Sala'8 note&. (Vol. iii. pp. 185 sqq. Litany.
ofSala'sedition.)
Digitized by CjOOQ lC
xlvi INTRODUCTION.
can influence are few in number. First, perhaps, may be mcn-
tioned the commemoration of S. Praejectus on Jan. 25, since he
may be probably identified with the Bishop and martyr com-
memorated in Auvergne. Another trace of Gallican influence
may be found in the double commemoration of S. Euphemia,
whose name appears not only on Sept 16, as in the Leonine
and Gregorian Sacramentaries, but also on April 13, as in the
Vatican MS. and in the Eastem Kalendars^. Possibly the
appearance of the names of SS. Mary and Martha on Jan. 19,
as in the Rheinau MS., may be due to Gallican influence^. On
the other hand, the correspondence with what may be said to
be known, with tolerable certainty, as to the Roman Kalendar
of the latter part of the eighth century is well marked, while the
great majority of the saints especially commemorated belong,
if not to Rome itself, at any rate to Italy.
M. Battifol, in his luminous book upon the origin and histoiy
of the Roman Breviary, fumishes us with a Kalendar including
the names of those saints who may be said to have been cer-
tainly, or almost certainly, especially commemorated at Rome
in the time of Adrian I *. If we compare this Kalendar with
the Proprium Samtorum of the S. Gallen MS., we find that the
two are in close agreement. The S. Gallen MS. omits the
mention of S. Anastasius (Jan. 22), of S. Matthias (Feb. 24),
of S. Mark (April 25), and of S. Epimachus (May 10)*. It
omits the feasts of S. Potentiana or Pudentiana (May 11),
S. Cyrus (July 15), S. Praxedes (July 21), and S. Apollinaris
(July 23)*. It assigns the festival of S. Leo not to June 28 (the
date of the translation of his relics by Sergius I in 688), but to
^ See Dnchesne, Origines du CulU ADtiphooary according to the nse of
Chritien^ p. 127. S. Peter's church at Rome with the Pro-
* The Vatican MS. also substitutes the prium Sanctorum of the early Gregorian
name S, Mariae, for the name .S". Maril, Sacramentaries, and with the Carolingiaa
but shows the connexion of the festival LecUonaries.
with the Roman usage by adding the * It mentions S. Vincent, who in Bat-
names of Audifax and Habacuc, the sons tifol's Kalendar is joined with S. Anas-
of S. Marius and S. Maitha, according to tasius, on Jan. 22, and S. Gordianus,
the tradition which makes the latter who is coupled with S. Epimachus, on
martyrs at Rome. Gerbert, it may be May 10 ; the prayers of the Great litany
remarked, is mistaken in his statement are assigned to April 25.
that the Rheinau MS. gives the name of ' The mention of SS. Cyms, Praxedes,
Marius. ond Apollinaris in BattifoVs Kalendar is
• Battxfol, Histoire du Brhfiaire Ro- due to the Lectionaries ; S. Potentiana is
main^ pp. 125 sqq. The Kalendar is the only one of these four whose festival
constructed by a comparison of the later appears in the Sacramentaries.
Digitized by CjOOQ lC
THE S. GALLEN MS. {S.) xlvil
April II, which is the date indicated as that of his 'deposition'
in the Libcr Pontificalis (vol. i. p. 239), and probably the date
intended in the inscription cited by M. Duchesne, in the notes
to his edition of the same work {Liber Pantificalis^ voL i. p. 379,
note 35), where the name of the month is omitted. The festival
of AU Saints is not noticed, that of S. Caesarius being alone
mentioned on Nov. i. The mention of SS. Chrysanthus and
Daria is not on Oct 25, but on Nov. 29, where they (with
S. Maurus) are joined, as in the Vatican MS., in the same com-
memoration with S. Saturainus. In connexion with this juxta-
position it may perhaps be worth while to note the restoration
by Adrian I of the basilica of S. Saturninus * una cum cyme-
terio sanctorum Crisanti et Dariae ' {Lib. Pontif.^ vol. i. p. 509).
Other saints' days mentioned in S., but not in M. BattifoFs
list, are SS. Emerentiana and Macarius (Jan. 23) ; S. Sotheris,
and SS. Zoticus, Irenaeus, and Hyacinthus (Feb. ' 10) ; SS.
Vitalis, Felicula, and Zeno (with S. Valentinus on Feb. 14);
S. Juliana (Feb. 16); SS. Perpetua and Felicitas (March 7);
S. Juvenalis (May 3) ; the Dedicatio Ecclesiae beatae Mariae ad
Martyres (May 13) ; S. Vitus (June 15) ; S. Benedict (July 11) ;
the 'Maccabees' (Aug. i, where mention is also made of the
veneration of S. Peter's chairis) ; S. Donatus (Aug. 7) ; S. Mag-
nus (Aug. 19) ; S. Rufus (Aug. 27) ; S. Priscus (Sept. i) ;
S. Gurgonius (Sept. 9); S. Augustinus' (Nov. 17); and S. Da-
masus (Dec. 11). Of these festivals^ those of SS. Perpetua and
Felicitas and of S. Gurgonius appear in the Philocalian list of
* Depositiones Martyrum ' ; that of the Maccabees was apparently
of general observance ; that of S. Augustinus appears to be the
festival of a Capuan martyr, who has been confused, at least by
the later scribe, with the Bishop of Hippo. AII the remaining
names of Saints, with the exception of S. Macarius, may be
connected with places in Italy, while some of them are certainly
Roman^. It may be noted also that the festival of S. Nico-
medes (June i) and that of S. Michael (Sept. 29) are shown by
the titles of the S. Gallen MS. to be connected, like that of
^ This is marked as NatL S. AgustitU is assigned by the old Roman Maityro-
Efi. by the original hand. The corrector logy to Cnmae ; S. Jnvenalis was Bishop
h^ 9Mm& Natl. io Translatio. of Naini;>the <Diaconia S. Viti' and
' S. Sotheris, and the other three saints a 'monasteriam S. Donati* were already
commemorated on the same day, belong in existence at Rome in the time of Leo III
to Rome ; SS. Vitalis, Felicula, and Zeno {Liber Pontif. ii. pp. 21, 34) : S. Donatns
either to Rome or to Spoleto ; S. Juliana is perhaps the Bishop of Arezzo. The
Digitized by CjOOQ lC
xlviii INTRODUCTION.
S. Mary ad Martyres^ with the anniversarics of the dedications
of churches at Rome : while the festival of the Purification has,
as in the Rheinau MS., the title *S, Simeonis.'
As in the Rheinau MS., the Roman 'stations' are marked
throughout Lent, for the Ember Days, and also for certain
festivals. The Secret has always the title *Super oblata,' or
*Super oblatam'; the Preface is marked only by the initials
of * Vere Dignum,' having no separate title. The Lent missae^
as in the Rheinau Sacramentary, include missae for the Thurs-
days in each week.
Whether the S. Gallen Sacramentary originally agreed with
that of Rheinau in containing a ' Liber secundus,' including the
Ordo Baptisteriiy and other special offices and missae such as
those which occupy the latter part of the first and third books
of the Vatican MS., we cannot now say : but it seems not un-
likely that this was the case. If so, the loss of the Liber
secundus is the more to be regretted, since it seems that the
S. Gallen MS. was so constructed as to include forms for the
use of a bishop ^. It might therefore have been expected (on
the theory already stated as to the significance of the words
*Liber secundus de extrema parte' in the Rheinau MS.), that
the Liber secimdus of the S. Gallen book, if it existed, would
have contained the forms of Ordination and other Episcopal
offices, and so have fumished material for comparison with the
text of the Vatican Sacramentary which is not supplied by the
contents of the Liber secundus of the Rheinau book.
But in what it now contains, the S. Gallen MS. does
supply the defects of that of Rheinau to a very considerable
cxtent. As we have seen, the Proprium Sanctorum of the
Rheinau Sacramentary is much less fuU than that of the S. Gal-
len : and the additional missae contained in the latter cover
a very large part of the second book of the Vatican MS. In
fact, there are only a very few sections of the Proprium Sanc-
torum of the Vatican Sacramentary which do not appear, either
in whole or in part, in the S. Gallen text The precise extent
of the agreement between the two will, it is hoped, be suffi-
ciently shown by the marginal references appended to the text
name of S. Magnas may be connected the Oils and Chrism, and for the Recon-
with Anagni, and those of SS. Rufus and ciliation of the Penitents, which, as we
* Priscus with Capua. have seen, the Rheinau Sacramentary
^ It contains the forms for hallowing omits.
Digitized by CjOOQ lC
IMPORTANCE OF R, AND S. xHx
bf the present volume, and by the scheme of the contents of
the S. Gallen manuscript, which will be found in the Appendix.
From what has already been said of the Rheinau and
S. Gallen Sacramentaries, it will appear that there are strong
grounds for regarding them as independent witnesses. The
Rheinau manuscript shows traces of Gallican influence which are
absent from the S. Gallen manuscript : there is reason to think
that the two manuscripts were written in different localities:
they are not, indeed, very widely separated in date ; but the
limited character which marks the Proprium Sanctorum of the
Rheinau manuscript may be taken as an indication that it was
copied from a text a good deal earlier than that employed by
the scribe of the S. Gallen manuscript. The amount of irregu-
larity of spelling and of grammar exhibited by the two, while it
is sufficient in each case to show that the text has not been much
affected by the movement for reform in these matters, is so
much greater in the one than in the other as to supply a further
reason for regarding them as mutually independent : while this
view is also supported by the absence from one of prayers and
Prefaces contained in the parallel sections of the other. When
we compare them with the Vatican Sacramentary, hitherto
known as the * Gelasian,' we find that, taken together, they
include by far the greater part of its contents. They differ from
it in the arrangement of the common matter : and the differences
of arrangement are by no means few or unimportant But of
these differences, and of the inferences to be drawn from them,
it will be more convenient to treat at a later stage. It is sufficient
here to note two facts : first, that the proportion of matter
common to these three Sacramentaries of the * Gelasian ' type is
very large ; and second, that in cases where such common
matter is also found in the Sacramentaries of the later or
* Gregorian ' t3T>e, the three * Gelasian ' Sacramentaries ^ are very
often in agreement with one another, as against what appears to
be the later recension of the text, presented by the * Gregorian'
Sacramentaries.
For these reasons it would seem to be clear that in the task
of verifying or correcting the readings of the Vatican manu-
script, the two Sacramentaries of Rheinau and S. Gallen must,
as a general rule, be our principal authorities ; though in some
^ This statement, so far as the S. GaUen the original readings, not to the later
mannscript is concemed, has referencc to corrections or alterations.
d
Digitized byCjOOQlC
1 INTRODUCTTON.
cases their evidence may be set aside in favour of that supplied
by earlier authorities, such as the 'Leonine' Sacramentary, it
must outweigh that of the later Sacramentaries of the * Gregorian '
type, such as those edited by Pamelius or M^nard, to which, as
the best authorities accessible in their time, Tommasi and Vezzosi
were naturally led to refer.
IV. The Bodleian MS. Bodl. Add. A. 173 has been occasion-
ally cited in the notes to the present volume, where it is denoted
by the symbol A. This manuscript also is described by
M. Delisle ^, from notes fumished by Mr. Falconer Madan. It
is a small volume containing fifty-two parchment leaves, not
uniform in size. It is written in a Carolingian minuscule hand
which may bc assigned to a date near the end of the ninth cen-
tury. The phrase 'Christianum Francorum Romanorumque
imperium ' in the Good Friday prayers, may be taken as evidence
that it was written in the Frankish kingdom, but there is nothing
else in the manuscript itself to show clearly the place where it
was written or used. It may be said to consist of four fragments,
each incomplete at the beginning and at the end^ while there
are also several gaps in the first and fourth fragments. The
missae contained in this manuscript are of the Gregorian, not of
the Gelasian type : but in some portions of its contents it
presents certain points of interest for the purpose of the present
edition. The peculiar form in which the Creed which it contains
was written by the original scribe shows several curious instances
of agreement with the text of the Vatican manuscript : and cer-
tain portions of the forms relating to Ordination, which make up
one of the fragments ^, show a text closely agreeing with that of
the Codex Gellonensis, as cited by Mart^ne.
V. Another Bodleian manuscript, formerly included in the
Canonici coUection, now MS. Liturg. Miscell. 319, has also
furnished some material for the notes of this edition, where it
is cited by the symbol B. It is professedly a Gregorian Sacra-
mentary, and appears to have been once used at Aquileia,
since the later insertions in its Kalendar include the names of
certain Aquileian saints ^, and notices of the obits of six Fatri-
^ Mimoire sur cTAnciens Sacramen^ secntive text of the leaves now numbered
taires, pp. 152-3. 40 and 43.
' This fragment consists of two leaves ' S. Hennagoras (Jnly 12) and SS.
only (fol. 41, 42), which are misplaced, Thecla, Erasma, and Dorothea (Sept.
interrnpting, as they now stand, the con- 25).
Digitized by CjOOQ lC
PRINTED TEXTS. li
archs of Aquileia. Its date may be after the year looo, but is
probably before 1019 \ The manuscript is beautifully written
throughout, and contains some fine miniatures and illuminated
letters. The portions of its contents which have been used for
this edition are the missae for special purposes, which include
several coUects parallel to those in the Vatican manuscript, and
its order for the Burial of the Dead, which in several portions
agrees with the parallel orders in the Vatican and in the
Rheinau Sacramentaries.
VI. For one portion of the order for the Burial of the Dead,
reference has been made to a manuscript Pontifical of English
use, of the twelfth century, which seems to have at one time
belonged to Hereford Cathedral. It is now in the Library of
Magdalen CoUege, Oxford (MS. Magd. aa6).
The use made of printed texts has been chiefly for the purpose
of comparison ; but some of these texts have appeared to be
of sufficient value to be employed also for purposes of correction.
Foremost among these is the text of the Leonine Sacramentary.
The references to this Sacramentary are to the columns of
Muratori's Liturgia Romana Vetus, but the readings of his
edition have been compared with the more trustworthy text con-
tained in the second volume of the edition of S. Leo's works
prepared by the Ballerini, in which every divergence from the
readings of the manuscript is professedly indicated in the notes.
Next in importance, as r^ards the use made of them, are the
Gallican Sacramentaries edited by Tommasi and Mabillon, and
the Ordines reproduced by Mart^ne from certain early manu-
scripts. To the Gallican books, reference is made by the
columns of Muratori's Liturgia Romana VetuSy but for greater
security his readings have been compared, where that was possi-
ble, with the edition of Neale and Forbes*. For the Canon
Actionis recent collations of the parallel portion of the Missale
Francorum and the Sacramentarium GaUicanum have been em-
ployed as well as the printed texts. Where the Rheinau and
S. Gallen manuscripts furnish no material for comparison, recourse
has been had to early texts included in the second volume of
Gerberfs Monumenta Vet. Lit. Alemannicae^ and to Ordines
^ This is the latest date assigned to the see of Aqaileia for more than thirty
the decease of John, Patriarch of Aqni- years.
leia, the first of the six whose obits are ^ Ancimt Liturgies of the Gallican
noted in the Kalendar. He occupied Churck, 8vo, Bumtisland, 1855-1867.
da
Digitized by CjOOQ lC
lii INTRODUCTION.
printed by Mart^ne in his De Antiquis Ecclesiae Ritibus *• Some
use has alsobeen made of the 'Ambrosian ' text contained in the
first volume of Pamelius' Liturgicon Latinum *, of the Gregorian
text in Muratori's Liturgia Romana Vetus^ and of Mr. Warren*s
«dition of the Leofric Missal ^
Three other printed texts have been employed much more
lai^ely, and thdr readings dted much more frequently. But the
purpose of the citations is rather that of comparison than of
emendation. They serve as the means of showing the relation
between the text of the Vatican manuscript and the kindred
texts of Rheinau and S. Gallen on the one hand^ and the later
recension of the text on the other. These are the text contained
in Gerbert's Sacramentary, already mentioned, and the Gregorian
Sacramentaries edited by Pamelius * and M^nard *. The Sacra-
mentary of M^nard is of some special importance, as it contains
a good deal of matter closely parallel to parts of the contents
of the third book of the Vatican manuscript, which find no place
in the Rheinau Sacramentary.
To attempt anything like a fuU discussion of the questions
relating to the history and development of the Roman Sacramcn-
taries is not the purpose of this Introduction, and would be
beyond its scope. But it may be well, for the sake of dearness,
before discussing the variations of the Rheinau and S. Gallen
Sacramentaries from the Vatican manuscript, or the points of
resemblance and of difference which they exhibit, as compared
with the Gregorian Sacramentaries, to state certain facts which
form the most important data of the general problem.
The Vatican manuscript itself furnishes us with evidence that
before the time of Charles the Great books bearing the title of
*Liber Sacramentorum Romanae Ecclesiae' were known and
used within the Frankish kingdom. It is itself one of these
books : and the fact that it contains a certain admixture of
Gallican elements, and is clearly not a simple transcript of
a Roman book, may be taken as evidence, to a certain extent, of
^ Those most frequently nsed are taken * In the second volnme of the Litur-
from the Codex GeUomnsis^ from a MS. gicon Latinum,
Pontifical at J^mi^ges, and from Egbext^s ' The xeferences are given to the
PontificaL reprint contained in the thizd yolume
* The editioo nsed is that of 1609. of the Benedictine edition of S. Grc£:ory's
' 4to, Oxford, 1883. works (1705).
Digitized by CjOOQ lC
THE GREGORIAN SACRAMENTARIES. liii
the introduction of the Roman book from which it is in the main
derived, at some time earlier than the date of the manuscript
itself. The Sacramentaries commonly known as Gallican, the
* Missale Francorum/ the ' Missale Gothicum/ the * Missale Gal-
licanum Vetus/ and possibly the * Sacramentarium Gallicanum ^/
show signs of the influence of Roman books in the modification
of the Gallican rite within the Frankish dominions : but they
give us no evidence as to the name by which the Roman books
in question were known. The Rheinau manuscript, though
rather later, and though now possessing no title, may be taken as
another instance of a Frankish Sacramentary, in the main Roman,
and based to some extent on a Sacramentary closely akin to that
from which the Vatican manuscript is derived.
In the latter part of the eighth century, probably between 784
and 791, Pope Adrian I sent to Charles the Great, at his request,
a copy of the Roman Sacramentary in the shape which, as it
was believed, had been given to it by the revision of S. Gregory.
This forms the basis of the class of Sacramentaries known as
Gregorian, of which all the earliest specimens known to us
appear to have been written north of the Alps. The earliest
Gregorian Sacramentaries are all divided into two parts, which
are in some manuscripts separated by a list of the contents of
the second part, in others also by a short preface to the second
part, drawn up by the person to whose arrangement that portion
of the Sacramentary is to be assigned. In this preface it is
stated that the first part of the Sacramentary, which stands
before the preface, is (with certain specified exceptions) the
Sacramentary set forth by S. Gregory, while the second part,
which follows the preface, is a compilation from other sources,
containing ' alia quaedam quibus necessario utitur sancta ecclesia,'
which S. Gregory had omitted in his Sacramentary, in view of
the fact that they had been already set forth by others. The
second part is of the nature, in fact, of a supplement to the first
part, compiled from service books other than that ascribed to
S. Gregory. This preface, and therefore also the second part of
the Gregorian Sacramentaries, are sometimes ascribed to
Grimoldus, who was Abbot of S. Gallen from about 850 to 872 :
but a more probable view is that expressed by the writer of the
' Mabillon snpposed this manuscript it belongs rather to the north of Italy.
to haye had its origin in the province of (See Duchesne, Origines du Culte
Besan^on, bat it seems not unlikely that Ckriiieny pp. 150, 151).
Digitized by CjOOQ lC
liv INTRODUCTION.
treatise De Ecclesiasiicis ObservaHonibus^ who ascribes the author-
ship of the preface and the compilation of the supplement to
Alcuin \
The desire of Charles the Great was to make the adoption of
the Gregorian Sacramentary universal and exclusive throughout
his dominions, and it was no doubt partly with the view of
assisting such a general adoption that the second part, or supple-
ment, was added to the text furnished by Adrian, which, as wc
may infer, did not contain all that was required. If, as seems
most likely, we may judge from the contents of the supplement
what Adrian's copy of the Sacramentary left to be provided
from other sources, it would appear that what was sent to
Charles as the Roman Sacramentary of S. Gregory contained
no missae for ordinary Sundays, such as those after Epiphany
and after Pentecost, and no missae for special purposes such as
those which are contained in the third book of the Vatican
manuscript. M. Duchesne argues that Adrian's book was a
copy of the Sacramentary prepared for the use of the Pope, and
included only the prayers for festivals and * stational ' days, which
would be said by the Pope himself ^ With the addition of the
supplement, however, the Gr^orian Sacramentary was suitable
for general use, and was accordingly generally adopted, accord-
ing to Charles' direction.
It was not, however, at once adopted so completely as to
exclude the use of the older Roman Sacramentaries, which we
find, in the ninth century, distinguished by the name of * Gelasian.'
Thus in the Chronicle of the Abbey of S. Riquier, we find in an
inventory drawn up in 831, the foUowing entry : —
' De libris sacrarii qui ministerio altaris deserviunt Missales
Gregoriani tres: Missalis Gregorianus et Gelasianus modemis
temporibus ab Albino ordinatus i : Lectionarii Epistolarum et
Evangeliorum mixtim et ordinate compositi v : Missales Gela-
siani xix ^'
Here the 'Missales Gregoriani' are no doubt some of the
copies of Adrian's book which were multiplied and distributed,
under Charles' direction, soon after its reception : the ' Missalis
* Micrologus, De Eccl, Observ, cap. 60. Jdhrbiuh, vol. xiv. pp. 953 sqq.
See for a recent argument on this subject * Origines du CuUe Chritien^ pp. 115
a paper *• Ueber das sogenannte Sacramen- sqq.
tarium Gelasianum/ by Dom Suitbert ' Chronicm Centtdense^ in the Spici-
Baumer, O. S. B., in the Historische legium of d*Achery, vol. iv. p. 485.
Digitized by CjOOQ lC
CONTINUANCE OF ' GELASIAN' BOOKS. Iv
Gregorianus et Gelasianus . . . ab Albino ordinatus' ts most
probably a copy of the Gregorian Sacramentary including the
supplement : if so, we have here a confirmation of the view which
ascribes that supplement to Alcuin. The ^ Missales Gelasiani/
far more numerous, are Sacramentaries of the older type, of
which it is expressly said that they are among the ' libri sacrarii '
and employed in the service of the altar.
Le Brun, in commenting on this passage, notes it as an
argument in favour of the view that the Benedictines retained
the older or * Gelasian ' Sacramentary after the introduction of
the Gregorian^. But its retention was not confined to the
monastic communities. In a record of a diocesan visitation by
Hincmar of Rheims, held probably about the year 850, we find,
in the inventories of books belonging to parish churches, the
mention of ' Gelasian ' as well as of ' Gregorian ' missals : in
one case the only missal of the church seems to have been
* Gelasian *.*
How long thc use of the * Gelasian ' Sacramentary continued,
side by side with that of the Gregorian, can hardly be determined.
But the evidence of the triple Sacramentary used by Gerbert
would seem to show that in the tenth century the ' Gelasian '
rite was still not a mere survival^ but was so far in practical use
as to rank, for the purposes of the compiler of that collection^
which can hardly be supposed to have been merely antiquarian,
with the Gregorian and Ambrosian rites. Traces of its partial
use may also be found. Thus in a Poitiers Pontifical, cited by
Martfene, who supposed it to have been written about the year
900, we find provision for the possibility of the lessons on Easter
Even being either * secundum Gelasium ' or * secundum Gre-
gorium^/ while in another manuscript mentioned by Vezzosi,
certain Missae Dominicales (presumably a series such as that in
^ Le Bnm, ExpHcation de la Messe^ lib. iii. cap. 34 (vol. iii. p. 155 in
yol. ii. p. 143 (ed. 1860). 1764 ed.). The passage is erroneously
' See the paper by Dom Suitbert cited from Mart^ne by Vezzosi (7>4^»iajM
Baumer, to which reference has been Opera, yol. vi. p. 70 noU) as being con-
made above. {Hist, Jakrb, vol. xiv. tained in the Pontifical of Troyes, the
p. 348.) The author argues that the Ordo from which immediately precedes
term ' Gelasian ' must have been, in that from the Poitiers Pontifical in Mar-
popular as well as in leamed use, tine*8 series of extracts. Gerbert {Mon,
applied to the Missals (or Sacramen- VeU Lii, Alem. vol. i p. 83 noie) re-
taries) of the older type. produces Vezzosi's statement
» Mart^ne, De Antiq. Eccl Ritibus,
Digitized by CjOOQ lC
Ivi INTRODUCTION.
the supplement to the Gr^orian Sacramentary) are called
*Orationes Dominicales S. Gelasii PapaeV Another instance
of the same kind of reference is to be found in the Irish book
known as the Stowe Missal, where the Canon is entitled ' Canon
Dominicus Papae Gilasi V
We have already seen that Le Brun speaks of several *Gelasian *
Sacramentaries as known to him : and the points which he notes
as distinguishing them from the Gr^orian Sacramentaries may
be sufficiently traced in R. and S. to warrant us in supposing
that these two manuscripts, if not among those with which
Le Brun was acquainted, belong to the same type which he
distinguished as *Gelasian.' He does not notice any Sacra-
mentary divided, like the Vatican manuscript, into three books,
and we may perhaps fairly infer that he knew of none, except
the Vatican manuscript, in which this division was to be found.
The manuscripts of the * Gelasian ' type now known to us are few
in number. Besides R. and S., it would seem that we may
assign to this class the Sacramentary of Gellone, from which
Mart^ne extracted several of the Ordines included in his work
De Antiquis Ecclesiae RitibuSy and to which, as reproduced by
Mart^e, reference is occasionally made in the foUowing pages * ;
and also a manuscript now known as Codex O. 83 in the Chapter
Library of Prague *. To the same class, perhaps, belongs the
Sacramentary of Angouleme, described by M. Delisle * ; but this
* Thomoiii Opera, vol. vi. Pieface, p. it to date from the latter half of the dghth
XXXV. centnry.
* Y,Y.,^zxwi^IMurgyandRitualof * This MS. has recently been made
the Celtic Church, p. 234. The date of known by Dom S. Baamer, who mentions
the part of the MS. inclnding the Canon it more than once in his paper, alieady
and its title is rather unoertain : bnt it referred to, in vol. xiv. of the Hiitorischt
seems most likely that here, as in other Jakrbuch» He is of opinion that both
cases, the name is employed to distinguish the Sacramentary of Gellone and the
something taken from a Sacramentary not Pragne manuscript, though showing (es-
professedly Gregorian. The Canon ac- pecially the latter) traces of Gregorian
tually contains the words said to have influence, should be dassed as ' Gelasian.'
bcen added by S. Gregory, agreeing in • MSm, sur ifAncSacram.yigi^.^i-^,
this point, as well as in some others, The contents of the codex, as noted by
with the Canon of the * Gelasian ' Sacra- M. Delisle, show some apparent cor-
mentaries. respondences with the Vatican manuscript ;
' This manuscript, now in the National but the general arrangement seems to
Library at Paris (MS. Lat. 12048), bears agree more with the later Crelasian Sacra-
the title ' Liber Sacramentorum.* It has mentaries, the whole Proprium de Tem-
been' described by M. Delisle {Mim, sur pore and Proprium de Sanctis forming
d*Auc, Sacram, pp. 80, 81), who considers one series. The Canon, as in the Gelasian
Digitized by CjOOQ lC
THE BODLEIAN FRAGMENT. Ivii
apparently is so far * Gr^orianized ' as to have led to its being
dassified, as M. Delisle tells us, as ' Missale vetus ex Gelasiano
et Gregoriano mixtum/
In addition to these manuscripts mention may be made of
a fragment, hitherto unnoticed, in Uie Bodleian Library at Oxford K
This is of very small extent, consisting only of portions of four
leaves, which seem to have been used in the old binding of one
of the printed books of the Douce coUection, and to have been
rescued from that position by Mr. Douce when tbe volume was
rebound, and attached to one of the fly-leaves. They have now
been removed from this situation, and bound up in a separate
cover. The fragment contains part of the Missa Chrismalis
(including a portion of the Exorcism and Preface which are to
be found on p. 7» of the present work), the end of the missa for
the night of Easter Even, and part of that for Easter Day, parts
of the missa and other prayers for the Nativity of S. John
Baptist^ and of the missae for the vigil and the festival of
SS. John and Paul, the latter part of the missa for the sixth
Sunday after Pentecost, and the heading of that for the vigil of
SS. Peter and Paul. The sections, as in the Vatican manuscript
and the Angoulfeme Sacramentary, appear to have been num-
bered, and the Roman * station ' for Easter Day is noted in the
heading of the missa. The order of the prayers agrees exactly
with that of the S. Gallen manuscript, while the readings of the
text, save for some minor variations of spelling, agree very
closely with those of the first hand in the same manuscript^*
books, is not at the beginning, bnt at the 1870 {Mim, sur d^Anc. Sacram.^ pp.
end of the Proprium and Ctmmune. It 8^1).
may be noted that the second part of the ^ MS. Douce, f. i. A < coUotype' fiic-
book contains a series of Episcopal Bene- simile of one page of the fragment (foL 3
dictions snch as that which, as already verso) is inclnded in the present yolume.
snggested, may be referred to in the ' One exception may be noticed. In
heading of the ' second book ' of R. M. the Preface which stands at the end of
Delisle assigns the Angonl^me Sacra- the Missa Chrismalis (see p. 73 infra)
mentary to the lattcr part of the eighth, the fragment reads, * Qui mysterium (sic)
or the beginning of the ninth, century, tuomm secreta revelans padficum nemus
apparently inclining to the later date, ore columbe gesUtum/ &c. This diflfera
which he gives in the list of manuscripts from the reading of S ^ by the insertion
appended to his text. Another manu- of the word ' padficum/ but supports the
script, now lost, which is mentioned by leading of 'nemus* found in V. and S*.,
M. Delisle, was probably of the Gelasian and adopted in the text in preference to
class — a ' Liber Sacramentorum Romanae ' munns/ which is snbstituted by S *. The
Ecclesiae' written in silver lettere on change is no doubt due to the corrector's
purple parchmentp which perished when fEdlure to understand the original word^
the library of Strasbuig was destroyed in which is used in a rather rare sense.
Digitized by CjOOQ lC
Iviii INTRODUCTION.
The treatment which the leaves have at different times received
prevcnts the formation of any trustworthy estimate of their
date from their present general appearance, and the character
of the handwriting fumishes the only test by which the date of
the fragment canbe determined. The writing is of a rather
unusual type, presenting affinities with both the Merovingian
and the Lombardic, and may point to a date nearly as early as
that of the Vatican manuscript. It probably does point to
a date earlier than that of either S. or R. The fragment is
thus perhaps the oldest among the known specimens of the
later type of ' Gelasian ' Sacramentaries, and its agreement with
S. seems to give additional weight to the evidence of that
manuscript
None of the manuscripts classed as * Gdasian ' contains any
mention of S. Gelasius corresponding to the mention of S. Gre-
gory, which we find in the titles of the Gregorian Sacramentaries.
Those which have a title at all are called either ' Liber Sacra-
mentorum Romanae Ecclesiae/ or simply * Liber Sacramen-
torum/ Their claim to the name * Gelasian ' rests chiefly on
what seems to have been the general usage of the eighth and
ninth centuries, when they were distinguished by this epithet
from the Sacramentaries which claimed to be, and were be-
lieved to be, the work of S. Gregory. But the further question
as to the foundation of this usage is one which we can hardly
now decide. It may have been the consequence of a tradition
which ascribed to S. Gelasius the origin of the * Liber Sacra-
mentorum ' from which they were derived. But we do not find
any clear evidence of such a tradition before the time when the
name appears in use. Gennadius, in the account of S. Gelasius
contained in the treatise De Viris Illustribus, speaks of *trac-
tatus diversarum scripturarum et sacramentorum ' composed by
him. The * Liber Pontificalis,' while it does not say expressly
that S. Gelasius compiled a Sacramentary, does attribute to
him the composition of ' sacramentorum praefationes et ora-
tiones ' — of forms, that is to say, such as those of which a Sacra-
mentary is an organized collection \ Walafrid Strabo, writing
in the first half of the ninth century, goes a step further, and
tells us that S. Gelasius is said to have arranged prayers
composed by himself and others. He may be understood to
* Liber Ptmtificalis^ vol. i. p. 255.
Digitized by CjOOQ lC
EVIDENCE OF JOHN THE DEACON. lix
say also that fhe prayers arranged by S. Gelasius were in use
in the churches of Gaul ^.
By the time when Walafrid wrote, however, the term * Gela-
sian ' was already in use, as we see by the inventory of S. Riquier,
and his statement may rest simply on that usage. John the
Deacon, writing in the latter half of the ninth century, is more
explicit and detailed in his statement. He tells us^ that
S. Gregory compressed *in unius libri volumine* the *GeIa-
sianum codicem de missarum solemniis,' and that he effected
this object 'multa subtrahens, pauca convertens, nonnulla vero
superadidens pro exponendis evangelicis lectionibus.' It is upon
this statement that Tommasi and others who have followed him
have principally relied in their aigument in favour of the Gelasian
origin of the Vatican manuscript This Sacramentary seemed to
correspond with the indications contained in John's statement
as to the character of the ' Gelasianus codex.' It is certainly
the case that it is divided into three books, while the Gregorian
Sacramentary contains, or forms, a single book. But here the
correspondence seems to end. The differences of arrangement
between the Vatican manuscript and the Gr^orian Sacra-
mentary are such that the work of the person who compiled
the latter from the former could hardly be adequately described
by the phrases which John employs, if those phrases are to be
taken strictly. The quantity of matter which, on this theory,
would have been discarded, is certainly considerable : but the
amount of matter which has changed its place is also very
lai^e: the ^multa subtrahens' may fit the case well enough:
but the ' pauca convertens ' does not seem to apply. It would
be more applicable, as we shall see, if we suppose that the
* Gelasianus codex ' of which John speaks was a Sacramentary
of which the missae were arranged like those in R. or S. : and
R., though not divided into three books, contains more books
than one. But if we are to suppose the ' Gelasianus codex '
which John had in view to have been a Sacramentary resem-
1 De RebusEccksiasHciStCA^, 22, The snggest the Tiew that S. Gregory drew
phrase is also capable of another mter- his material from varions sonrces, ratber
pretation — ^that the churches of Gaal used than the view expressed by John the
< prayers of their own/ and as referring to Deacon, that S. Gregory's Sacramentary
the Gallican Sacramentaries. Walafrid was based on a similar work of S. Gela-
goes on to speak of S. Gregory as the sins.
compiler of the ^Liber Sacramentomm ' ' De Vita Gregorii, iL 17.
which bears his name: bnt his words
Digitized by CjOOQ lC
Ix INTRODUCTION.
bling R. or S., it becomes more probable that his statement
was based simply on a comparison of what in his own day was
known as the * Gelasian ' Sacramentary with what was known
as the Gregorian, and therefore less likely that his statement
expresses an early tradition, uncoloured by the opinion of the
writer or his contemporaries. The question seems, however, to
be rendered more difficult, whatever view we take as to the
character of the * Gelasian codex/ by his mention of another
point with regard to S. Gr^ory's work. If the words * nonnuUa
vero superadiciens' stood by themselves, they might apply to
either of the supposed cases, at least as exactly as the phrases
' multa subtrahens ' and * pauca convertens.' But it is difficult
to see how the phrase 'nonnulla vero superadiciens pro expo*
nendis evangelicis lectionibus ' is to be explained as a reference
to anything contained in the Gregorian Sacramentary as we
have it now, or as we know it to have been received before
the time at which John the Deacon wrote. Possibly an
explanation might be found by a comparison of the degrees in
which the Gelasian and Gregorian books serve by their arrange-
ment to illustrate the Liturgical Gospels. But it seems also
possible that we have here an indication that John's statement
does not rest simply on the impression which he had formed of
the comparative contents of the ' Gelasian ' and ' Gregorian '
codices of his own day, but in part depends upon some source
of information now unknown to us, as to the actual work of
S. Gregory^.
The only authority, therefore, which can be alleged with
certainty for the use of the term * Gelasian,' as applied to the
class of Sacramentaries which includes V., R., and S., is to be
^ It may be worth while to notice the mention of his compilation of a * Liber
fact that Bede, writing at a date mnch Sacramentomm/ though here also we find
nearer to S. Gregory*s own time than mention of the addition to the Canon.
either John the Deacon or Walafiid But the resemblance between Bede'8
Strabo, and dwelling at some length account of S. Gregory and the accoont
upon the literary laboura of S. Gregory, in the Libcr Ponlificalis is sufficiently
does not attribute to him either the for- strong to suggest that there may be a
mation or the revision of a Sacramentary, dose relationship between the two, which
though he does mention the addition would account for the non-appearance in
which S. Gregory is said to haye made the one of what is omitted in the other.
to the clause ' Hanc igitur oblationem ' in Jolm the Deacon seems to have used
the Canon of the Mass. Nor does the other souxces of informatioD, independent
Liber PontificcUis^ which brieily passes of either account.
over S. Gregory^s literary work, make any
Digitized by CjOOQ lC
COMPARISON OF R. AND S. WITH V. Ixi
found in the fact that such Sacramentaries were actually dis-
tinguished by this name while they were still in use, and that,
in accordance with this usage, certain forms, such as the
lessons on Easter Even, agreeing with the order prescribed in
these Sacramentaries, were also described as ^secundum Gela-
sium/ The usage may have been the result of an early
tradition as to their origin ; but we cannot be certain that this
was so. It may, as M. Duchesne supposes, have sprung up in
the eighth or ninth century, when it was desired to distinguish
the older form of Sacramentary from that which bore the name
of S. Gregory, and have owed its origin to the tradition pre-
served in the *Liber Pontificalis,' that S. Gelasius was the
author of * prefaces and prayers ^.' In any case, it would have
been admitted by those who used the term that the whole
^ Gelasian ' Sacramentary, as they knew and used it, had not pro*
ceeded from S. Gelasius : and it is hard to think that, if there had
been a general belief, in the early part of the eighth century,
that the main body of the * Gelasian' Sacramentary, apart from
certain things obviously of much more recent origin, was really
due to S. Gelasius, the compiler of the supplement to the
Gr^orian Sacramentary would have refrained from citing the
authority of S. Gelasius for the forms which he transferred from
the older Sacramentaries to his own compilation, and would
have been content, as he was content, to state in his intro-
ductory preface that his material was drawn from the work of
authorities other than S. Gregory.
For the use of the term in our own day, and especially for
its use as applied to the Vatican manuscript, we may plead not
only the usage of the time when these Sacramentaries were still
employed, but the current use of liturgical scholars. The name
is a convenient one, so long as we do not use it as a * question-
b^ging epithet': it has, ever since Tommasi's time, been
generally applied to the one Sacramentary of this class which
has been really known to students of the Westem Liturgies,
and it would be unreasonable, unless some clear advantage
could be expected from a change, to attempt to alter the title
by which the book has so long been known.
In comparing the arrangement of the Vatican manuscript with
that of the later * Gelasian ' codices, as represented by R. and S.,
* See Duchesne, Origines du Culie Chr^iieu, pp. la 1-123.
Digitized by CjOOQ lC
Ixii INTRODUCTION.
perhaps the first point which strikes our attention is the absence
in the latter of the division into three books, which marks thc
earlier manuscript, and which was, in the eyes of its first editor,
a weighty argument in favour of the identity of that manuscript
with the Sacramentary of S. Gelasius. If we assume that the
early Roman Sacramentary which fumished the basis of V. was
divided, like V. itself, into three books, of which the first con-
tained the partially developed Proprium de Tempore^ the second
the Prqprium Sanctorum and Commune Sanctorum\ and the
third a series of unappropriated Sunday missae with the Canon
Aciumis and certain missae in quotidianis diebus^ we find on
tuming to R. and S. that these three divisions have been com-
bined, augjmented, and in part revised. The Proprium de
Tempore has been developed by the appropriation of the missae
Dominicales to particular Sunda^rs, and by the addition of other
Sunday missae assigned to Sunda}^ not provided for by this
appropriation ; the Prqprium Sanctorum has also received addi-
tions, and no longer forms a separate division, but is broken up,
and its parts interspersed with the Sunday missae. The group
of Sunday missae betng thus removed from their position
immediately before the Canon Actionis^ the missae quotidianae
are moved into that place, so that the Canon, with its attendant
series of Postcommunions and Benedictions super Populum^
stands at the end of the whole collection. Thus the whole of
the Sacramentary has received a certain amount of rearrange-
ment, and almost all its parts show a certain amount of chai^e
in their position.
But the process of rearrangement has not been confined to
this general shifting of material. There has been also, it would
seem, in many cases, a rearrangement of the contents of par-
ticular portions. Thus, while the greater part of the prayers
which in V. make up the missae from Christmas to the
Epiphany are found also in the corresponding portion of R.
^ The aecoQd book of V. coDtains, as the fint book of V. which are not strictly
we have seen, some portions which belong * ordinis anni drculi/ and the contents of
to the Propriufn de Tempore ; whether the latter part of the third book (sections
this was the original arrangement may xxiT-cvi) : we may also leaye out of our
perhaps be doubtful, bnt the point is not reckoning the poxtion of R. which is
of much importance for the present pur- t^arallel to these portions of V., and
pose. In the foUowing discussion of the forms in R. the second book of the
contents of V., R., and S., we may leave whole coUection.
out of our coDsideration the portions of
Digitized by CjOOQ lC
RESEMBLANCES OF R. AND S, TO GREGORIAN BOOKS. IxHi
and S., they there appear in a difTerent order : so also with the
prayers which in V. make up the missae from Easter to Pente-
cost, and so again with the Advent missae and with the prayers
of the missae for the Ember seasons. The case is the same, in
several instances, with the prayers for particular festivals in the
Sancioraley while here we also find that in R. and S. some of
the missae which form the Commune Sanctorum of V. have
been assigned to particular festivals, and the Commune Sanc-
iorum has been reconstructed. The missae for the whole of
Lent and Advent have been revised and rearranged, those for
Septuagesima, Sexagesima, and Quinquagesima have been
slightly altered. As a general rule, the form of the missa in
R. and S. corresponds with that which we find in V.: each
missay that is to say, contains two Collects before the Secret :
many are also provided with a Preface \ and with a Benedictio
super Populum. But while R. and S. thus preserve, in the
structure of their missae^ the characteristic features of the
^Gelasian' Sacramentary, the general result of the revision is
such that the individual missae are brought into closer agree-
ment with the Gregorian missae for the same days than those
of V. Looking merely at the prayers contained in a particular
missa of R. or S., as they stand in Gerbert's text, and com-
paring them with those of the corresponding missa in the
Gregorian Sacramentary of Muratori, we might often be dis-
posed to think that the missa of R. or S. had been constructed
by simply adding to the Gregorian missa such forms as were
needed to make up a missa of the ' Gelasian ' type : or, if we
chose to look at the matter from another point of view, we
might say that the Gregorian missa seems to have been formed
from the ' Gelasian ' missa of R. or S. by simply discarding the
forms which were not required in a missa of the Gregorian
type. If, however, we take the differences of readings presented
* The large nnmber of proper Prefaoes in S., where the rest of the missa is
in R., and still more in S., is a featnie in conmion to both mannscripts. Even so,
which the two later Sacramentaries show the number of Prefaces in R. exceeds that
a marked difference from the earlier one. in V. : bnt the Prefaces of S. ontnumber
The nnmber in R. is less than in S. ; for those of V. in the proportion of nearly
(as will be seen from the Appendix) R. thzee to one. The gteater part of the
not only omits a good many Saint's day Prefaces of S. find a plaoe, thongh fre-
missae, which appear in S., and which qnenUy with some alteration of thdr text,
there indude a proper Prefaoe, bnt also in the supplementary portion of the Gre-
omits in many cases a Preface contained gorian Sacramentaiies.
Digitized by CjOOQ lC
Ixiv INTRODUCTTON.
by the diflTerent Sacramentaries into account, the question of
tbe relation of R. and S. to V* on the one hand, and to the
Gr^orian Sacramentary on the other, will sometimes appear,
even in such cases, to be rather more intricate. If, in addition
to this, we further consider the fact that R. and S. contain many
missae which, while they owe, or seem to owe, some part of
their contents to the Gregorian Sacramentary, are for the most
part composed of prayers which find no place in the first por-
tion of tliat Sacramentary, but can be traced in V., and contain
also other ntissae which are not represented in the Gregoriaii
Sacramentary at all, it seems impossible to avoid the conclusion
that the type of Sacramentary represented by R. and S. rests,
at least to a very large extent, and probably as its principal
foundation, upon a Roman Sacramentary very closely allied to
that which forms the basis of the text of V. On the other
hand, it can hardly be doubted that this later type of * Gelasian *
Sacramentary is closely related to that other recension of the
Roman Sacramentary which is represented by the first portion
of Muratori's Gregorian text ^.
The use which is made in R. and S. of the material fumished
by the Advent missae of V. may be seen, to some extent, from
the notes appended to those missae (Book II, sections Ixxx-
Ixxxv, pp. 214-223). But it may be worth while, as an illustra-
tion of what has been said^ to examine the result, as it appears
in R. and S., in comparison with the parallel portion of Mura-
tori's Gregorian text.
The two * Gdasian ' books contain five missae for the Sundays
before Christmas : Muratori's Gregorian text has only four. In
S. each of the five missae has a Preface : the Gregorian missae
have none, and those of S. are not all contained in V. The
Collects, Secret, and Postcommunion of the first missa in R.
and S. are all found in V. : the two Collects are also found in
the Aliae orationes de Adventu of the Gregorian text : as
r^^rds readings, S^ and R. preserve in one of these two Col-
lects the reading of V., in the other they agree with the
^ The Gregorian Sacramentary edited ment, and did not form part of the
by Pamelins contains, in its first portion, recension which the compiler attributed
a large amotmt of material common to to S. Gregory, The relation of this
R. and S. Bnt mnch of this material, as added matter to the * Gelasian ' Sacra-
it would seem, has been inserted by the mentaries is the same as that of the sap-
same hand which compiled the snpple- plement
Digitized by CjOOQ lC
SEPTUAGESIMA Af/SSAE OF R. AND S. Ixv
Gr^forian tcxt, and differ from V. The Secret and Postcom-
munion are not in the Gregorian text. In the ntissae for the
other four Sundays R. and S. agree with the Gregorian text as
to the first Collect, Sccret, and Postcommunion ; some of these
prayers are not contained in V. On the other hand, the second
CoUect in each of the four missae is to be found in V., while
none of them is contained in the Gregorian text. The two
* Gelasian ' books contain a series of missae ' quotidianis diebus,'
which is not to be found either in V. or in the Gregorian text :
the greater part of the prayers of which the missae are made up
are contained in V., and most of them are absent from the
Gregorian text. The same is the case with the series of addi-
tionai Advent coUects. The missae for the Ember days, while
differing from the parallel series both in V. and in the Gregorian
text, have more in common mth the former than with the latter.
There are some cases, in this portion of R. and S., of prayers in
which the text of the later ' Gelasian ' manuscripts shows agree-
ment with that of the earlier, where they differ from the Gre-
gorian text : but the instances are few, and the points of
agreement or difference somewhat slight
The missae of V. for Septuagesima and the two following
Sundays are found in R. and S. with but little change. Each
of them has, in the later manuscripts, a proper Preface: the
Preface for Sexagesima appears elsewhere in V., while all three
find a place in the supplement to the Gregorian Sacramentary,
in a form correspondin^, on the whole, rather to that which is
given to thcm by the second hand of S. than to that in which
they are to be found in R. Apart from these Prefaces, there
is not much to connect the missae of R. and S. with the
Gr^orian text One prayer is common to R., S., and the
Gregorian in each of the three missae. In that for Septua-
gesima, the Super Populum of R. and S. is identical with the
CoUect of the Gregorian missa: it is found elsewhere in V.,
which here has no Super Populum ^. In the missae for Sexagesima
and Quinquagesima, R. and S. adopt, as the first CoIIect^ the
CoIIect of the Gregorian missa^ and transfer to the second
place the Collect which stands first in the missa of V. This
is perhaps more to be noted in the case of the Sexagesima
^ The title Super Populum is in V. Popuium is probably due to this clerical
piefixed to wfaat is obviousiy the Post- error of the scribe, whicfa has been cor-
communioQ : tfae absence of a Super rected in tfae tezt of tfais edition.
e
Digitized by CjOOQ lC
Ixvi INTRODUCTION.
ntissa^ where the peculiar significance of the Gregorian CoUect
depends upon the Roman usage, which made the 'station ' that
day at the church of S. Paul, and where the remaining prayers
of the fnissa are not found in the Gregorian text \
The missae of the Sundays of Lent in R. and S. present
fewer points of comparison with V., since in that manuscript the
missae for the 'Scrutinies' are assigned to the third, fourth,
and fifth Sundays : these missae are to be found also in R., but
not assi^ed to the same, or indeed to any particular days^
In the missa which R. and S. assign to the first Sunday of
Lent, the first Collect is the same, with a slight variation, as in
Muratori's Gr^orian text, the second the same as the first
CoUect of V., the Secret is common to V. and to the Gregorian,
the Postcommunion is in the Gregorian missa but not in V.,
while the Super Populum is the same as in V., not appearing in
Muratori's Gregorian text, but being found in the Codex Otto-
bonianus. For the second Sunday, the first CoUect is Gr^orian,
while the remaining prayers agree with V. ; the Postcommunion
appears elsewhere in the Gregorian books, and the Super
Populum is in the missa for the same day in the Codex Otto^
bonianus. For Palm Sunday, the whole of the prayers of R.
and S., with the exception of the Postcommunion, agree with
the missa in V. The first Collect is common to the Gregorian,
and the Super Populum^ once more, is in the missa of the
Codex Ottobonianus. The Postcommunion, which is not Gre-
gorian, occurs ekewhere in V. Turning to those Sundays for
which V. employs the missae for the * Scrutinies,' we find that
in R. and S., on the third Sunday, the first Collect agrees with
the Gregorian missa^ and the Super Populum with that of the
^ Some of them, as also some of the Rdmischen Sacramentarien und Ordines,
non-Gr^orian prayers of the missae for p. 163.) As against this view it may be
SeptuagesimaandQuinqnagesima, appear remarked that the mtssae for the *Scru-
as additional forms in Pamelius' text, bnt tinies ' are not of the Gelasian type,
have been marked by the compiler as having only a single CoUect: and that
not belonging to the Gregorian recension. it is quite possible that the proper missae
' Dr. F. Probst, in hls recent work on for the Sundays have been discarded in V.
the Koman Sacramentaries, treats the in order to insert in their place the missae
presence of these missae on the third, for the * Scrutinies.' In this case, we
iburth, and fifth Snndays of Lent as part cannot tell how far the Sunday missae of
of the original Gelasian arrangement, and R. and S. agreed with those of the older
snpposes them to have been discarded in Gehisian Sacramentary. They are not
R. and S.,infiavour of new jswfjjo^borrowed (with one exception) in very dose agree-
for the most part from the Gzegorian mentwiththemi^ja^forthesameSnndays
Sacramentary. (Probst, Die dUesten tn thc Gregorian Sacramentary.
Digitized by CjOOQ lC
FERIAL MISSAE OF LENT IN R. AND S. Ixvii
Codex Ottobonianus : the secbnd CoUect, Secret, and Postcom-
munion appear in other Gregorian missaey while the last is also
found in V., but is assigned to another day. For the fourth
Sunday, all but the Super Populum agree with Muratori's'
Gregorian text, the Secret appearing elsewhere in V., while the
Super Populum is the same as the Postcommunion of the missa
for the * Scrutiny/ For the fifth Sunday, all the prayers are
contained in the Gregorian Sacramentary, but only the first
CoUect is common to the Gregorian missa for the Sunday :
no part of the missa is found in V. Possibly the small pro-
portion of agreement wliich the missae for these three Sundays
show with the contents of V, may be due to the suppression in
V, of the missae with which they might have been expected to
agree : for whatever reason, the amount of their contents which
can be traced in V. is much less than in the case of the missae
for the other Sundays of Lent ^. Each of the Sunday missae
of R. and S. contains a proper Preface ; these appear, with more
or less variation, in the supplementary part of the Gregorian
Sacramentary.
The missae for the week-days of Lent in R. and S. differ
from the series in V., in the first place by the addition of a missa
for the Thursday in each week. It was perhaps the intro-
duction of the Thursday *station' which gave occasion for
a rearrangement of the whole of this portion of the Sacra-
mentary. The Thursday missae of R. and S. are, for the most
part, made up of prayers which occur elsewhere in V. The
same, indeed, may be said of most of the week-day missaei
but, in many of them, some prayers are included which do not
appear in V., and which do occur, though not always in the
same position, in the Gregorian Sacramentary : while others,
common to V. and to the Gregorian books, are placed in R«
and S. in the same position whidi they occupy in the Gregorian
text In some instances, however, even where this is the case,
the readings of R. and S. agree with V. where the Gregorian
text shows a difference from the latter manuscript. The
structure, and the apparent source of the missae of R. and S.
may perhaps be most conveniently shown by the foUowing
* The missa for the fourth Sanday is thcre was no important diflference be-
now wanting in R., bnt from the gcneral tween them with rcgard to what was
agreement of R. and S. in this portion of contained in the leaves which have been
their contents it seems most likcly that lost in K.
e 2
Digitized by CjOOQ lC
Ixviii
INTRODUCTION,
table, which includes all the week-days from Ash Wednesday
to the Thursday in Coena Domini, with thc exception of thc
Sabbatum in xii Lectionibus, which is left out of the reckoning,
for obvious reasons. In this table, V. signifies that the prayer
is included in thc missa for the samc day in the Vatican manu-
script, Gr., that it is included in the missa for thc samc day in
Muratori*s Gr^orian text. Praycrs found dscwhere in V. arc
marked (V.), thosc found elscwherc in thc first part of the
Gregorian tcxt are markcd (Gr.), those found only in thc sup*
plementary part of the Gregorian text are marked [Gr.], while
an asterisk added to onc or othcr of thesc symbols indicatcs
that the praycr appcars in thc placc indicatcd with somc varia-
tion of tcxt. The missae containcd in S. arc the basis of the
tablc ; R. does not now contain thosc for thc lattcr part of the
third and the first part of the fourth wecks, while there is
a slight diflference of arrangcment between R. and S. in regard
to the Monday of thc fifth wcek (sec App. p. 331). Each of
the missae for the first week in S. has a proper Preiace ; R.
omits those of the Monday and Tuesday.
ist CoU.
2nd Coll.
Secret.
Postcom.
Sup. Popul.
g
Fer.iv . .
Gr. (V.)
Gr. (V.)
V.Gr.
Gr. (V.)
(Gr.)
Q
Fer.v . .
(V.}
Gr. (V.)
(V.)
(V.)
(Gr.)
1'
Fer. vi . .
V.
V.
(V.)
V.
Sabb.. . .
V.
V.
V.
V.
V. (Gr.*)
rFer.ii . .
Gr. (V.)
V. (Gr.)
V.
Gr.fV.)
V. (Gr.)
V.
—*
Fer. iii . .
Gr.
(V.)
Gr.
Gr.
s-
Fer. iv . .
Gr.
Gr.
V. (Gr.)
Gr.
V. (Gr.)
4>
Fer. V . .
(V.)
(V.)
(V.)
^l'^
(V.)
>M
Fer. vi . .
Gr.
V.
V.
V.
V.
rFer.ii . .
Gr.
V.
Gr.
V.
V.
:a Fer.,iii . .
Gr. (V.)
V.
Gr. (V.)
V.
V.
^•jFer. iv . .
•SlFer. V . .
V.
V. (Gr.)
Gr.
V. (Gr.)
Gr.
(V.)
(V.)
(V.) (Gr.)
V. (Gr.*)
^^•^r
S Fer. vi . .
Gr.
V.
Gr.*
Gr.
^Sabb. . .
Gr. (V.)
V.
Gr. (V.)
Gr.
V.
/'Fer.ii . .
(V.) Gr.»
V.
Gr.
V.
V.
•3
Fer. iii . .
(V.) Gr.»
V.
Gr. (V.)
Gr.
V.
i
Fer. iv . .
Gr.
V.
Gr. (V.)
Gr.
V.
Fer. V . .
(V.)
Gr. cV.)
[Gr.]
(V.)
(V.)
(Gr.)
M
Fer. vi . .
cv.)
Gr.
Gr.
[Gr.]
>
VSabb. . .
V. (Gr.)
V.
V. (Gr.)
(V.)
V. (Gr.)
/Fer.ii . .
V. (Gr.)
Gr. (V.)
(Gr.)
V. (Gr.)
V. (Gr.)
V. (Gr.)
•-: Fer. iii . .
V.»
V. (Gr.)
V. (Gr.)
Gr.
3 . Fer. iv . .
V.Gr.
Gr.
Gr.
Gr. (V.)
Gr. (V.)
wU^^-\ • •
(V.)
(Gr.)
(V.)
(V.)
Gr. (V.)
*^ Fer.vi . .
Gr.
?
V. (Gr.)
Gr.
V.
^Sabb. . .
V.
V.
Gr.CV.
Gr. (V.)
V.
Digitized by CjOOQ lC
LENT 'STATIONS' IN R, AND S.
Ixix
ist Coll. and Co)!. Sccret. Postcom. Sup. Popul.
s-l
/Fer.ii . .
Gr. (V.)
Gr.
(V.) Gr.*
(Gr.)
V.
Fcr.iii . .
Gr.
[Gr.]
Gr.
Gr. (V.)
V. [Gr.]
Fer.iv . •
Gr.(V.)
V.
Gr.
Gr. (V.)
Gr.]
[Gr.i
Fer.v . .
(V.)
(V.)
(V.)
(V.)
Fcr.vi . .
Gr.
V.
V.
Gr. (V.)
V.
ISabb. . .
(V.)
[Gr.]
(V.)
(V.)
[Gr.]
rFcr.u . .
Gr.
(V.)
V.
(V*)
(Gr.)
Fer.iii . .
Fer.iv . .
Gr.
V.
(V.)
V.
V.
Gr.
(V.)
Gr.
ist & 2nd CoU. Gr. ; ard
&4thColl.V.
It will be seen from the table that only one of the tnissae of
V. appears as a whole in R. and S., that, namely, for the
Saturday before the first Sunday of Lent, a day for which the
Gr^orian Sacramentary provided no missa. With regard to
the other days, it would seem that, as a general rule, tiiie first
Collect is the same as the CoIIect of the Gregorian Sacra-
mentary : but the rule is not by any means absolute.
In the heading of each of the Lent missae of R. and S. (with
the exceptions of the second Sunday and of the Saturday before
Palm Sunday) there is mention of the Roman church at which
the ' station ' for the day was held. The list, as may be seen
from the Appendix (pp. 325-333), differs but slightly from that
which is fumished by the Gregorian Sacramentaries of Pamelius
and Muratori. It seems to differ in regard to the Thursday of
the first week, where the Gregorian Sacramentaries mention the
church of S. Laurence ' foris murum ' : but Pamelius' marginal
note seems to indicate that his manuscript, or some other autho-
rity which he employed, was in practical agreement with the
heading as given in R., and that * foris murum ' is an erroneous
reading, arising from a misunderstanding of the title 'ad
Formonsum * or * ad Formosum.* A more important divergence
is that with regard to the Monday of Holy Week, where R. and
S. mention the church of SS. Nereus and Achilleus, agreeing in
this point with the list in the second volume of Mabillon s
Museum Italicum^ but differing from the Sacramentaries of
Muratori and Pamelius, which, like the present Roman Missal,
place the ' station ' at the church of S. Praxedes.
An exact comparison of the missae for the Ember days, and
of the prayers * in xii. Lectionibus,' i^ rendered difficult by the
fact that in these portions of their contents there is a certain
Digitized by CjOOQ lC
Ixx INTRODUCTION.
amount of difference between R. and S. Both agree in furnish-
ing two series of missae for the * leiunium quarti mensis/ of
which one (which in S. agrees throughout with the series of the
Gregorian Sacramentary of Muratori, save for the addition of
a Preface to the Wednesday missa) stands between the missa
for Pentecost and that for the octave. The prayers of the other
series, which is placed after the missa for the third week after
Pentecost, are very closely in agreement with those of the series
for the Pentecost week in V. The presence of the two series is
probably due to the usage, which existed in some places, of
observing the fast in the * fourth month,' without regard to the
date of Pentecost. The prayers for the other three seasons,
while not agreeing exactly either with those of V. or with those
of the Gregorian Sacramentary, have, taken together as a whole,
perhaps more points of agreement with the latter, while they
contain in each case some elements which are found in V. and
are absent from the Gregorian missae.
A minute comparison with regard to the missae for the prin-
cipal festivals and for the Saints' days which are common to the
Proprium Sanciorum of V., of R. and S., and of the Gregorian Sa-
cramentary, cannot well be carried out within the limits of an In-
troduction. The means for such a comparison will, it is hoped,
be considerably increased by the present volume : and it may
suffice for the present purpose to say that these missae point, on
the whole, to the same conclusion as those which have already
been discussed. R. and S. show, as a general rule, more points
of agreement with the Gregorian text than can be found in the
missae of V. At the same time, they often retain prayers which
are found in V., but are absent from Muratori's Gr^orian text,
and thus show their connexion both with the early form of the
Roman Sacramentary which furnished the basis of V., and with
the later form exhibited by the Gregorian books. A further
point of some importance is brought to our notice by an examin-
ation of another portion of their contents.
The Sunday missae of V. fall into three divisions. One series
is included in each book. That in the first book consists of the
missae for the Sundays from Septuagesima to Easter, of which
we have already spoken, of the missae for Easter and its octave,
for Pentecost and its octave, and for the Sundays * post clausum
Paschae* and *post Ascensam Domini/ The Sundays *post
clausum Paschae ' are six in number, and this division, therefore,
Digitized by CjOOQ lC
SUNDAY MISSAE OF R. AND S. Ixxl
•
overlaps the tnissae for the Sunday after the Ascension, and for
Pentecost. The second book contains the Advent missae. The
series in the third book consists of sixteen missae not appro-
priated to any particular Sunday, but answering to the missae
Dominicales which we find in some of the Gallican Sacramen-
taries. Whether the method of leaving these viissae unappro-
priated was adopted in the Roman Sacramentary used by the
compiler of V., or was an adaptation of the material fumished
by that Sacramentary to the Gallican usage, we can hardly say
with certainty. But in R. and S. we find a full arrangement of
missae appropriated to particular Sundays. There are two for
Sundays after Christmas, six for Sundays after Epiphany, the
series from Septuagcsima to Easter, four for the Sundays * post
Octavas Paschae/ one for the Sunday after the Ascension, and
a series of twenty-sevcn for the Sundays after Pentecost, begin-
ning with that for the octave : there are also, as we have seen,
five missae for the Sundays before Christmas, answering to the
five Advent missae of V. Those with which we are now con-
cerned are the missae for the Sundays from Christmas to
Septuagesima, and from Pentecost to Advent The first of
these divisions is not covered by any series in V. : it was no
doubt intended that the missa for any of these Sundays should
be taken from the series in the third book. In the supple-
mentary portion of the Gregorian Sacramentary, we have a long
series of Sunday missae appropriated to particular days. Those
from Christmas to Septuageslma agree with the missae for the
same Sundays in R. and S., but with certain diiferences of
structure. The missae of R. and S. have in each case two
Collects and a Benediction Super Populum^ and also a proper
Preface. The second CoUect, the Preface, and the Super
Populum have no place in the Gregorian missae, The Prefaces
of R. and S. for these Sundays appear with variations in the
supplementary part of Pamelius' Gregorian text. Of the eight
prayers Super Populum all are found elsewhere in the supple-
mentaty part of Muratori's Gregorian Sacramentary, while three
are found also in V. Of the eight second CoIIects three have
not been found in Muratori*s Sacramentary, or in V., while five
appear elsewhere in the supplementary part of Muratori's text,
two of these being found also in the first portion of that text,
and two appearing also in V.
For the Octave of Pentecost R. and S. agree in adopting the
Digitized by CjOOQ lC
Ixxii INTRODUCTION.
missa assigned to the same day in V., and in ignoring the totally
different missa provided for it (as the Sunday foUowing the
Pentecost Ember days) in the first portion of the Gregorian
Sacramentary. For the Sunday following, they adopt the missa
which V. assigns to the sixth Sunday ' post clausum Paschae.'
This missa also furnishes, in the supplementary part of Mura-
tori's text, the CoUect, Secret and Fostcommunion which make
up the Gregorian missa for what is there called the first Sunday
after Pentecost*. But it is to be observed that R. and S. take
the whole missa^ induding the Super Populum^ as it stands in
V., so that this Sunday is in R. and S. provided with a Super
Populumy a feature which is wanting in their remaining missae
for the Sundays after the Octave of Pentecost. The next
Sunday missa of R. and S. agrees with that for the Sunday
after the Ascension * in V., save for the omission of the Super
Popnlum: the parallel missa in Muratori's text has the same
CoIIect, Secret, and Postcommunion. Next come, in R. and S.,
three missae to which V. does not contain any paralleL The
first CoUect, Secret, and Postcommunion in each case agree with
the corresponding missa in Muratori's text. One of the second
Collects is found elsewhcre in the supplementary part of the
Gregorian Sacramentary ; the two othcrs have not been identi-
fied either in that Sacramentary or in V. A few of the prayers
of these three missae are found in V., and three, not contained
in V., are found in the first portion of the Gregorian Sacra-
mentary.
With the seventh Sunday after Pentecost in R. and S., or the
sixth Sunday after Pentecost, according to Muratori's text, we
reach a set of missae corresponding on the whole to the first
part of the series contained in the third book of V. As
a general rule R. and S. take, in these missae^ the whole missa
given in V., adding a Preface, while the Gregorian text simply
discards the second CoIIect of V., R. and S. ; but in a few cases
R. and S. substitute for the Secret or Postcommunion of V.
another prayer: in these cases R., S., and the Gregorian text
agree. In two cases the Gr^orian text discards the first
^ Unless * post Pentecosten ' is onder- nition of the Sundays after Pentecost.
stood as equivalent to * post Octavas Pen- ' The missa which R. and S. assign to
tecostes/ there is a discrepancy between the Sunday after the Ascension agrees in
the first and the supplementary portions the main with that for the Afth Sunday
of Muxatori'8 text in regard to the nume- ' post dausum Paschae ' in V.
Digitized by CjOOQ lC
SUNDA Y MISSAE OF R. AND S. Ixxiil
CoUect of V., R., and S., and has the second CoUect instead * :
in one Case the second Collect of R. and S. diflTers from that
of V., and is not found dther in V. or in the Gregorian text of
Muratori.
The missas for the two Sundays between the seventeenth and
the twentieth after Pentecost in R. and S. are not taken from
the series in V., but correspond in part to those given in the first
part of the Gregorian Sacramentary for the Sundays which
precede and foUow the Ember days of September, having of course,
in addition to the forms contained in the Gregorian text, a second
CoUect and a Preface in each case. The missa for the Sunday
after the Ember days, however, agrees with the Gregorian missa
only in respect of the first CoUect : the second Collect is found
elsewhere in the first part of the Gregorian text, the Secret and
Postcommunion are found elsewhere in V., but not in Muratori's
Gregorian Sacramentary. With the twentieth Sunday R. and
S. retum to the missae of the third book of V. ^ and continue to
foUow the course of that series until it is exhausted with the
missa for the twenty-fourth Sunday. For the twentieth Sunday
R. and S. discard the second Collect of the missa in V., and
substitute for it that which is the CoUect of the parallel
Gregorian missa. For the twenty-first, twenty-third, and
twenty-fourth Sundays they differ from V., and are in agree-
ment with the Gregorian text in regard to the Postcom-
munion.
The last three missae for the Sundays after Pentecost in R.
and S. are not parallel to any missae contained in V., though
here, as in the missae for the fourth, fifth, and sixth Sundays,
already mentioned, some of the prayers of which the missae are
composed are found in V. in some other position. On the other
hand, the last three missae of the Gregorian supplement are in
general ag^eement with the corresponding missae of R. and S.,
save that the latter have, in each case, a second CoUect and
' In one of these cases (that of the ' that which U first in R. and the original
eleTenth Sunday after Pentecost according text of S.
to R. and S., the tenth aocording to the ' The missae in the snpplemcntary
Gregorian text) the two Collects are part of the Gregorian text continne this
marked by a later hand in S. for trans- series without any break, so that the
position by a copyist : in Gerbert^s text missa for the seventeenth Sunday in the
(p. 155) we find them transposed: and Gregorian text answers to that for the
Maxatori*s text adoi>ts that which the twentieth Sunday in K. and S.
corrector of S. makes the first, discarding
Digitized by
Google
Ixxiv INTRODUCTION.
a proper Preface : in one instance the Gregorian missa has as
its CoUect that which stands second in R. and S., the first
CoUect of K and S. not being found either in V. or in Muratori*s
Gregorian text^. As in other cases already referred to, the
Prefaces assigned to the Sundays after Pentecost in R. and S.
are for the most part to be found, with a certain amount of
variation, in the supplement of the Gregorian Sacramentary :
and several of the second CoUects of R. and S., which are dis*
carded from the Gregorian missae^ find a place in other parts
of the supplement. The variations of reading, in the. matter
common to the missae of V., R., S., and the Gregorian Sacra-
mentaty, are seldom, so far as these missae are concemed, of
much importance; in some cases, especially in the Prefaces,
R. and S^. show more agreement with V. than with the Gre-
gorian form ; in others, where they differ from V., the Gregorian
form is in agreement with the later and not with the earlier
* Gelasian.' The general result of a comparison of the common
matter of this portion seems to show that the compiler of the
supplementary part of the Gregorian books drew the missae
which he provided for these Sundays from the later, not from
the earlier, form of the ' Gelasian ' Sacramentary.
The main conclusions to which an examination and com-
parison of the contents of the three* Gelasian' Sacramentaries
which have been under consideration would seem to lead us, are
these : —
I. That the Vatican manuscript, commonly called the 'Gela-
sian ' Sacramentary, is in the main derived from an early Roman
Sacramentary, but incorporates some material drawn from
^ The lact that, in almost all cases some cases, wheie R. and S. have an
wheie a Gregorian missa agrees closely oratio ad coUcctam (the missae for the
with one contained in R. and S., the Festival which thejr call <S. Simeonis/
collect which stands second in the * Gela- and for Ash Wednesday, and that for the
sian ' missa is that which is discarded in Festival of S. Caesarius in S.), they have
the Gregorian snggests the theory that bnt one coUect ad missam : but the cor-
the presence of two prayers before the respondence is here of snch a kind as to
Secxet in the Gelasian missa is due to suggest that the 'Gregorian' missa has
the retention, not of the oratio ad coHec- been foUowed by R. and S., with some
tamt but of a prayer answering to the slight variation. In some coses, the
oraHo super sindonem of the Ambrosian second CoUect of R. and S. actually
rite. If the first prayer were the oratio appears as the oratio supor sindouem in
ad colUctam and the second the oraiio ad Pamelins* Ambrosian text ; and an exami-
missam^ we should rather expect that the nation of early Ambrosian missae may
Gregorian missa would discard the iirst perhaps furnish other evidence of the
and retain the second. It is true that in same kind.
Digitized by CjOOQ lC
GENERAL CONCLUSIONS. Ixxv
Gallican sources, while the Sacramentary from which it was
for the most part copied probably contained insertions and addi-
tions of a date later than the beginning of S. Gregory's pontifi-
cate. The Vatican manuscript itself certainly contains such
Gr^orian or post-Gregorian elements.
%. If we are not to regard the differences in the structure of
particular missaey as well as in the general arrangement of the
contents of the Sacramentary, which are exhibited by the com-
mon matter of R. atid S., as compared with the Vatican manu-
script^ as being due to the compiler of V., and to departures, in
his work of compilation, from the order of the Roman Sacra-
mentary which he employed, we must consider that a revision
of the Sacramentary had taken place between the date of the
parent manuscript of V. and the date of the parent manuscript,
or manuscriptSy of R. and S. As regards particular portions of
the contents of R. and S., these manuscripts may be separated
from that which was the original source of V. by more than one
revision. The Lent missae, in particular, have apparently been
rearranged at some time later than the accession of Gregory II.
3. The material contained in the second book of R. was
probably derived from a source closely akin to that which
fumished parts of the first and third books of V. Both in the
second book and in certain parts of the contents of the first
book R. shows signs of Gallican influence.
4. The revised 'Liber Sacramentorum Romanae Ecclesiae'
from which R. and S. are in the main derived, while for the
most part preserving in its missae the form which is character-
istic of the 'Gelasian' Sacramentaries, was in some respects
more nearly allied than the parent manuscript of V. to the
recension known as Gregorian^ and represented by the first
portion of the Gregorian Sacramentaries ^.
5. The mention of Roman churches which we find in the
headings of certain missae in K and S., though not suflicient
evidence to warrant the supposition that the missae in question
were actually taken from books in use at Rome, may be held to
show that the revision of the * Gelasian * Sacramentary was not
entirely independent of Roman influence, and may perhaps
^ What the precise relation between seems to require consideration, but to
the later 'Gelasian* Sacramentaries and belong rather to the history of the
the first portion of the ' Gregorian * Sacra- ' Gregorian ' than of the * Gclasixui '
mentaries may be, is a question which Sacramentary.
Digitized by CjOOQ lC
Ixxvi INTRODUCTION.
indicate that a Roman Sacramentary, of a date later than the
accession of Gregory II, furnished part of the materials em-
ployed in the revision ^.
6. The use of the * Gelasian * Sacramentary of the later type
was not confined to the churches of Gaul, but seems to have
existed also in the district of Rhaetia Curiensis. The S. Gallen
Sacramentary, which fumishes evidence of such use, contains
few, if any, distinct signs of Gallican influence.
7. The * Gelasian ' books of the type of R. and S. furnished to
the compiler of the supplementary part of the Gregorian Sacra-
mentary the most important portions of his text. In adopting
the missae^ prefaces and prayers which he took from them,
he appears either to have made some corrections and altera-
tions of the text, which were foUowed by the second hand of
the S. Gallen manuscript, or to have employed a text which
had been corrected and emended in the same way as the
S. Gallen Sacramentary.
The later *GeIasian* books, therefore, may be said to form
a link between the recension of the Sacramentary represented
by V., and the Gregorian Sacramentaries of that recension
which we now possess ; so far as regards the supplement, their
relation to the Gregorian books seems to be clear. But before
we can fully determine their importance in the history of the
Sacramentary, another question remains to be solved, the ques-
tion, that is to say, of their precise relation to the 'Liber
Sacramentorum ' sent by Adrian to Charles the Great. The
question is one which seems to have an important bearing on
the history of the Westem Liturgy : but it probably requires,
for its full solution, not only some further study of material
already edited, but also some further examination and com-
parison of manuscripts. For such work, in both its branches, it
is hoped that the present volume may prove to be a useful
instrument
^ The mention of the Roman * stations ' have been inserted, had this not been the
for the Thursdays in Lent would hardly case.
Digitized by CjOOQ lC
LIST OF AUTHORITIES AND TEXTS
CITED BY ABBREVIATIONS
ManuMripta.
Placi» Press-mark, Ciied as.
Rome. Vatican Libniiy
ZUrich. KantODsbibliothek .
S. Gallen. Stiibbibliothek .
Oxford. Bodleian Library .
MS. R^ae3i6 .... V.
. MS. Rheinanao . . . . R.
. MS. 348 S. (SS S«).
. MS. Bodl. Add. A. 173 .. A.
. MS. Litnig. Misc. 319 . . B.
„ Magdalen College library . MS. Magd. 226.
[The Ziirich manuscript which furnished Gerbert's text cannot now be
traced. It is referred to by the symbol T.]
Frinted Liturgloal Texts.
Drum. MiBS. « Misiale Drummondiense. 8vo. Bnmtisland, 1882.
Egb. « The Pontifical of Egbert. 8to. (Snrtees Sodety, 1853.)
Gem. s Codex Gemmeticensis, in Mart^e (see below).
Gell. « Codex Gellonensis, in Martine (see below).
Gerb. = Gerbert Monnmenta Veteris litoigiae Alemannicae. 4to. S.
Blasii, 1777.
[The references to Gerbert's text are to vol. i. unless vol. ii. is specified.
References endosed in square brackets are to the parts of the text printed in
small type.]
Leofr. « The Leofric Missal, edited by F. £. Wanen. ^to. Oxford, 1883.
Leon. B The Leonine Sacramentary. The references are to the colnmns
of the iirst volame of Maratori*s Liturgia Romana Vctus,
fol. Venice, 1748.
Mart. «■ Martine, De Antiquis EccUsiat Ritibus. The refeiences are
given by book and chapter. The edition generally used is
that 0^1763-4.
Men. «■ Sacnunentarimn Gregorianum, edited by M^nard. The references
are to the columns of the third volume of the Benedictine
edition of S. Gr^ory*s works.
MiBS. Franc. *- Missale Francorum. The references are to the columns of the
second volume of Muratori*s Liturgia Romana Vetus, fol.
Venice, 1748.
Miss. GalL «> Missale Gallicannm Vetus. The references are as in the last case.
Mur. B Sacramentarium Gregorianum, edited by Muratori, in the second
volume of Liturgia Romana Vetus, fol. Venice, 1 748.
Digitized by CjOOQ lC
Ixxviii UST OF ABBREVIATIONS.
Frinted Iiiturgioal Texts (coniinued).
Pam. ■> Sacrameatarinm Gregorianwn, edited by Pamelius, in the seoond
Tolnme of Liturgicon Laiinum, The references aie to the
Cologne edition of 1609.
Pam. ( Amb.) ^ Sacramentariam Ambrosianum, in the first volnme of Pamelins'
Liturgicon Latinum. The referenees are to the same edition
as in the last case.
Sacr. Gall. « Sacramentarium Gallicannm. The references are to the colnmns
of the second volnme of Muratori*s Liturgia Romana Vetus.
foL Venice, 1748.
Stowe M. « The Stowe Missal, in Warren's Liturgy and Ritual of the Celtic
Church. 8 vo. Oxford, i S8 1 .
LIST OF ABBREVIATIONS USED IN THE
APPENDIX AND INDEX
aet.
<■ aeteme.
b.
= beatns.
D.
= Deus.
Dne.
B Domine.
jg-
« igitur.
m.
= miscricors.
0.
= omnipotens.
obl.
» oblationem.
q-
= quaesumns.
sacrat.
«= sacratissimum or sacratissimam.
s.
= sempiteme (ir
the Appendix, s.
is also used for sanctus).
VD.
= Vere dignum,
&c.
Prefaces are all indexed under the words * Vere dignum,* being arranged
in the order of their first distinctive words.
The letter y at the end of a Liturgical form in the text indicates that the
form to which it is appended is found, with or without variation, in the
Gregorian Sacramcntary of Muratori.
Digitized by CjOOQ lC
LIBER SACRAMENTORUM
ROMANAE ECCLESIAE
Digitized by CjOOQ lC
Digitized by CjOOQ lC
Digitized by CjOOQ lC
ij^ Q ^*
Ii 3 fc-^ 9?^ «T * -« S
Tofau p. I
BODLEIAN MS. DOUCE, f. I (fol. 3 ver:
^^tized by CjOOQ lC
J- 4 J • ' .
A -+- il
/• ... .\v',/ /1 '. ; j/ / '\'..?A' */• /
r" < 1
\ • .
.''/.' . 'f
n'*\ \ » '^v ■; p-, J>, .jS, '/^ ?i.. U i'*'.
' . J-' j • '•ii:'.:.*i n- ;•• n. y
l.::\ i.t iiMu cr:civ . *. ^'u •. \C. .
'M-
■'.4.1
Digitized by CjOOQ lC
t (
Digitized by CjOOQ lC
LIBER SACRAMENTORUM
ROMANAE ECCLESIAE
LIBER I.
A + a
in nomine domini lesu christi salvatoris incipit
liber sacramentorum romanae ecclesiae
ordinis anni circuu.
Orationes ET Preces IN Vigiliis Natalis Domini.
Ad Nonam.
Da nobis, omnipotens Deus, ut sicut adoranda Filii tui R. S.
natalitia praevenimus, sic eius munera capiamus sempitema ^^' g
gaudentes, Per Dominum nostrum. y Men. 5.
Leoii.471. cf. Miss. Goth. 517.
Praesta, misericors Deus, ut ad suscipiendum Filii tui S.
sing^Iare nativitatis mysterium, et mentes credentium pam.184.
praeparentur, et non credentium corda subdantur. Per ^cn. 5.
Dominum nostrum.
Seoreta.
Tanto nos, Domine, quaesumus, promptiore servitio huius R. S.
sacrificii^ praecurrere concede solemnia, quanto in hoc^ Lcon.471.
constare principium nostrae redemptionis ostendis. Per
Dominum.
B
Digitized by CjOOQ lC
2 LIBER SACRAMENTORVM [L «•
Postooxnman.
R. S. Hutus nos, Domine, sacramenti semper [novitas] ' natalis
Fam. 1^86. ^^stauret, cuius nobilitas * singularis humanam repulit ve-
Mcn. 7. tustatera. Per Dominum. y
* hiuc (for huius sacrificii) Leon. ; sacrificia V. ; R. S. Gerb. as text.
' kis LeoQ ; R. omits in hoc. ' V. omits ncvitcu which is inseited by S'
Gerb. Pam. and seems to be required by the sense ; Men. reads Eius nos . . .
semper natalis, The reading of S^ is nncertain, but probably agreed with V. ;
R. has sacranunia semper natcUaes imtaurti^ a reaiding whicn suggests the
emendation Huius nes Domine sacramenta semper natalis instaurent ; but for
the alteration of the last word there is no MS. authority. * nativitas Pam.
Men. ; V. R. S. Gerb. as text.
II.
Item de Vigilia Dominl
/n Nocte.
R. s. Deus, qui hanc sacratissiraam noctem veri luminis fecisti
p^- 3- illustratione clarescere, da, quaesumus, ut cuius lucis mys-
Men. 5. terium ^ in terra cognovimus, eius quoque gaudiis in caelo
perfruamur. Per. y
R. s. Concede, quaesumus, omnipotens Deus, ut * Unigeniti 494
Pam"i86 *"^ ^ov^ per carnem nativitas liberet quos sub peccati iugo
Mcn. 7. vetusta servitus tenet. Per. y
Seereta.
R.S. Munera nostra, Domine, quaesumus^ nativitatis ho-
rcr^S^ diernae mysteriis apta perveniant * ; ut sicut homo genitus
Pam. 186. ' idem'^ praefulsit ® et ^ Deus, sic nobis haec terrena substantia
' *' conferat quod divinum est. Per. y
R. S. VD. et iustum est aequum et salutare. Cuius divinae
Gerb. 3. nativitatis potentiam ingenita virtutis tuae genuit magni-
Mur! 391. tudo, quem semper Filium et ante tempora aeterna *
generatura ^ quia tibi pleno atque perfecto aeterni Patris
nomen non defuit, praedicamus, verum etiam ^^ honore ^^
maiestate atque virtute aequalem tibi cum sancto Spiritu
confitemur, dum trino ^^ vocabulo unicam credimus ma-
iestatem. Quem ^^ laudant angeli. y
PoBtoommiin.
R. S. ^ Laeti, Domine, frequentamus salutis humanae principia,
quia trina celebratio beatae competit mysterio ** Trinitatis.
Per Dominum nostrum*
* mysteria S. Gerb. Pam. Men. ; V. R. as text. • R. S. Gerb. Pam.
Men. insert nos\V. 2& text. * quaesumus, Domine S. Gerb. Pam. Mcn. ;
R. V. as text. * provenioHt S. Gerb. Men. Pam. ; V. R. as text ; R. S.
Gerb. 6.
Digitized by CjOOQ lC
I. iii.] ROMANAE ECCLESIAE. 3
Gerb. add et tacem noHs semper infundant, » idist V. • rrfulsH S»
Gerb. Pam. MexL ; V. R. S^ as text. ^ Pam. Men. omit et, ' aetemae
(perh. for aeteme) V. * genitum S' Gerb. Men. Mur. ; V. R. S^ as text.
»• et (for verum etiam) Men. Mur. ; V. R. S. Gerb. as text. " S* Gerb.
insert et. ^ dum in trino S* Gerb. ; et in trino Men. Mur. ; V. R. S* as text.
^* Quam Gerb. ; S* adds (after Quem laudant angeli) ' Vel Et ideo melius.'
Gerb. gives bodi endings; Men. and Mur. only £t ideo; V. R. S^ as text.
** mysterium V. ; R. S. Gerb. as text.
in.
ITEM IN VlGILIA DOMINI.
Maneprima.
Deus, qui per beatae Mariae sacrae virginis partum sine r. s.
496humana concupiscentia procreatum^ in Filii tui»membra pa^/gy.
venientes paternis fecisti praeiudiciis non teneri, praesta, Mcn. 9.
quaesumus, ut huius creaturae novitate suscepta, vetustatis
antiquae contagiis exuamur. Per eundem Dominum. y
Respice nos, omnipotens et misericors Deus, et mentibus R. s.
clementer humanis nascente Christo summae veritatis ^^^.'1^87.
lumen infunde ^. Per. y Mcn. 6.
Seoreta.
Da nobis, Domine^ ut nativitatis Domini nostri lesu R. S.
Christi solemnia, quae praesentibus sacrificiis * praevenimus, 1^0^* ^5^
sic nova sint nobis, ut ^ continuata permaneant, sic perpetua
perseverent, ut suo miraculo ® nova "^ semper existant. Per
eundem.
Item alis.
Cuncta, Domine, quaesumus, his muneribus a nobis R. s.
semper diabolica figmenta seclude, ut nostri Redemptoris *^* ^
exordia purificatis mentibus celebremus. Per.
VD.® Nos® sursum cordibus erectis divinum adorare r. s.
mysterium ^^ quo ^* humana conditio veteri terrenaque lege Mu^^'203.
cessante, nova caelestisque^^ substantia mirabiliter restaurata
profertur, ut*^ quod magno Dei munere geritur magnis
ecclesiae gaudiis celebretur. Per. y
Pofitoommim ^^.
Concede nobis, Domine, quaesumus, ut sacramenta" n. viii
quae sumpsimus quicquid in nostra mente vitiosum est, Rs^f'/,-^,x
ipsius medicationis " dono curetur. Per. y Gerb, 196.
Pam. 415. cf. Men. 186. cf. Leon. 473.
Ad Popnlimu
Populum tuum, Domine^ quaesumus, tueantur, sanctificent, R. S.
et gubement, aeternumque perficiant tam devotionibus acta ^^'^' ^'
B %
Digitized by CjOOQ lC
4 UBER SACRAMENTORUM [I. iv.
solemnibuSy quam natalitiis agenda divinis lesu Christi
Domini nostri.
* percreatum V. ; R. S. Gerb. Pam. Men. as text ■ osttnde R. S.
Gerb. Pam. Men. ; V. as text. ' Da nobis, qwusumus^ omnipotens et
misericors Deus^ et sempiteme Pater Leon. * officiis Leon. • et Leon.
• pro sui miraculo S. Gerb. Leon. ; pro suo miraculo R. ; V. as text ^ per
novo V. ■ This Preface is given by R. S. Gerb. Mur. to the first Snnday
after Christmas. • Et (for Nos\ S" Gerb. Mur.; V. R. S* as text.
^^ Mnr. inserts here ut quod magno Dei munere geritur magnis ecclesiae gaudiis
celebretur, " quod R. S. Gerb. ; quoniam Mur. ; V. as text " caeles-
tique S* Gerb. Mur. ; V. R (S'?) as text " See note lo supra, " See
note on II. viii infra, The Postcommunion is evidently comipt. " Per-
haps sacramenia is an accusatiye for ablative : or we may follow Toramasi'8
proposal and read per sacramenta, *• medicationes (prob. for medicationis)
V. ; miserationis V. (in 11. viii) ; Leon. reads ipsius doni medicatione.
IV.
ITEM IN NaTALE DOMINL
In DU.
R. S. Omnipotens sempiteme Deus qui hunc diem per incama-
dLmli tionem • Verbi tui, et per partum beatae virginis Mariae 496
Goth. 5JI. consecrasti, da populis tuis in hac celebritate laetitiae^ ut et
qui tua gratia sunt redempti tua adoptione sint filii *. Per
Dominum. y
R. s. Praesta, misericors Deus ^, ut natus hodie Salvator [mundi]*,
^^•j^gy sicut divinae [nobis] * generationis est auctor, ita et immor-
Leon. 474. talitatis sit ipse largitor. Per. y
Seoreta.
R. S. Oblatio tibi sit, Domine, hodiernae * festivitatis accepta,
Leon!473. ^^«^ ^^ nostrae reconciliationis processit perfecta placatio,
et divini cultus nobis est indita plenitudo* lesu Christi
Domini nostri. Qui tecum vivit.
R. S. VD. Tuae laudis hostiam iugiter immolantes. Cuius
Gerb 6 .
Lcon. 470. figuram Abel iustus instituit agnus quoque legalis ostendit,
celebravit Abraham, Melchisedech sacerdos exhibuit, sed
verus agnus, [et] *^ aetemus pontifex, hodie natus Christus
implevit. Et ideo cum angelis.
Infira actionem.
R. S. Communicantes et diem sacratissimum celebrantes in quo
^ ' ' incontaminata ® virginitas huic mundo edidit Salvatorem
lesum Christum Dominum nostrum. Sed et memoriam. y
Digitized by CjOOQ lC
I. V.] ROMANAE ECCLESJAE. 5
Fostoommun.
Da nobis, Domine, quaesumus, ipsius ^ recensita nativitate r. s.
vegetari ^® cuius caelesti mysterio et " pascimur et potamur, ^^^' ^*
lesu Christi Domini nostri Filii tui ^^. Qui tecum vivit. y Pam. 184.
Ad Fopulum.
Praesta, quaesumus, Deus noster, ut familia tua, quae
Filii tui Domini nostri lesu Christi est nativitate salvata,
eius etiam sit perpetua redemptione secura. Per Dominum.
* iustitiae V. ; laetitiam R. S. Gerb. ; Miss. Goth. as text. The first part
of the Collect in R. is written over an erasure. * tua sint adoptime securi
S* Gerb. ; V. R. S* as text. ' Praesta, quaesumuSf omnipotens Deus R. S.
Gerb. Pam. ; V. Leon. as tezt. * V. omits mundi and noHs^ which are
restored firom R. S. Leon. Gerb. Pam. * hodierna V. ; R. S. Gerb. Leon.
as text. * R. S. Gerb. end the Secret 9Xplenitudo\ Leon. adds et via veri-
taiis et vita regni caelestis apparuit, but omits lesu Ckristi Domini nostri ;
V. as text. ' V. omits et, ■ S' Gerb. insert beatae Mariae; V. R. S*
as text * unigeniti FilU tui (for ipsius) R. S. Gerb. Pam. ; V. Leon. as
tcxt. » respirare R. S. Gerb. Pam. ; V. Leon. as text. " R. & Gerb.
Pam. Leon. omit et, ^* R. S. Gerb. Pam. Leon. omit lesu .... tui and end
with per or per eundem.
V.
497 ITEM ORATIONES DE NaTALI DOMINI.
Ad Vesp. sive Maiut.
Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et populum R.S.
tuum, qui te factore ^ conditus, teque est reparatus auctore,
te etiam iugiter operante salvetur. Per Dominum.
Laigire, quaesumus, Domine, famulis tuis fidei et R. S.
securitatis" augmentum, ut qui de^ nativitate Domini p^.ig^.
nostri lesu Christi gloriantur et adversa mundi, te
gubernante, non sentiant, et quae temporaliter celebrare
desiderant, sine fine percipiant. Per Dominum. y
Deus, qui populo tuo plene praestitisti redemptionis s.
effectum, ut non solum Unigeniti tui nativitate corporea, ^^^^^- ^]
sed etiam crucis eius patibulo* salvaretur, huius, quae-
sumus, fidei famulis tuis tribue firmitatem ^, ut usque ad
promissum gloriae* praemium, ipso quoque gubernante,
perveniant. Per.
Deus qui humanae substantiae dignitatem et mirabiliter r. s.
condidisti et mirabilius reformasti, da, quaesumus, ut eius ^^^^- ^-
efficiamur in divina consortes^, qui nostrae humanitatis
fieri dignatus est particeps® Christus Filius tuus. Per
eundem Dominum nostrum. y
Gerb. 6.
Digitized by CjOOQ lC
6 UBER SACRAMENTORUM [I.W.
R. s. Omnipotens sempiterne Deus, creator humanae reforma-
Pom/gs. torquc naturae, quam Unigenitus tuus in utero perpetuae
virginitatis assumpsit, respice nos propitius, ut, Filii tui
incarnatione suscepta, inter ipsius mereamur membra
numerari. Per eundem.
R. s. Deus, qui nativitatis tuae exordia ^ pro nostra necessarium
Gcrb. 7. salvatione duxisti, respice nos propitius ; et quos similes
ad imaginem tuam fecisti, similiores observatione perfice
mandatorum. Per.
* S. Gcrb. insert est. " JidH spei et caritatis Pam. ; V. R. S. Gerb.
as text • Gerb. Pam. omit de\ V. R. S. as text * etiam et crucis
paHbulum V. (migrammatically) ; S. Gerb. as text • firmitatt V. ; S as
text. * S. Gerb. insert tuae. "^ da nobis^ quaesumus, eius divinitatis esse
coHsortes Gcrb. (following S*.), Pam. ; V. R. (S^?) as text • Gerb. inserts
lesus ; Pam. ends thc Collect dXpCLrticeps. • exordium S* Gcrb. ; exordio
V. ; R. S» as text.
VI.
IN Natali sancti Stephani Martyris.
vii Kal. lanuarias.
R. S. Omnipotens aeterne^ Deus, qui primitias martyrum in
Pam i^8g. ^ancti ^ levitae Stephani sanguine* dedicasti, tribue,
Leon. 383. «quaesumus^ ut pro nobis intercessor assistat ^ qui pro suis 498
(Amb.)3o6. cttam persecutoribus supplicavit *. Per. y
Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut sicut divina
laudamus in sancti Stephani passione magnalia, sic
indulgentiam tuam piis eius precibus assequamur. Per.
S. Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut beatus
Leon.387. Stephanus levita magnificus, sicut ante alios imitator
Dominicae passionis et pietatis enituit, ita sit fragilitatis
nostrae promptus adiutor. Per.
Seoreta.
R. s. Grata tibi sint, Domine, munera, quaesumus, devotionis
Pam fso hodiemae, quae beati Stephani martyris tui commemoratio
Leon. 388. gloriosa depromit. Per.
Foetoommun.
R.S. Gratias^ agimus, Domine, multiplicatis circa nos
[Gcrb. 8.] miserationibus tuis, qui et Filii tui nativitate nos salvas,
Pam. 190. , . . ^ . . T , .
Leon. 388. et beati martyris Stephani ^ deprecatione sustentas. Per.
Pam. (Amb.) 307.
Digitized by CjOOQ lC
I. vii.] ROMANAE ECCLESIAE. 7
Ad Poptiltun.
Beatus marlyr Stephanus, Domine, quaesumus, pro r. s.
fidelibus tuis suffragator accedat, qui dum bene sit tibi [^*'-^-3
placitus * pro his etiam possit audiri ®. Per.
^ aeieme so V. ; the rest have sempUeme, * beati R. S. Gerb. Pam. ;
V. Leon. Pam. (Amb.) as tezt ' sanguinem V. R. (ungrammaticaUy);
Leon. as text. * existat R. S* Gcrb. Pam. (both forms), Leon. ; V. (S»?) as
tezL ' exaravit Gerb. Pam. ; V. R. S. Leon. Pam. (Amb.) as tezt.
* Pam. and Pam. (Amb.) insert tibu ^ martyrum beatorum Leon.
• beMepiantus tibi sit S* Gerb. ; V. R. S' as tezt. » firosii auditar V. ;
R. S. Gerb. as tezt
VIL
IN Natali sancti Ioannis Evangelistae.
vi Kal, lanuarias.
Deus, qui per os beati apostoli tui loannis evangelistae ^ R. s.
Verbi tui nobis arcana reserasti, praesta, quaesumus,.ut quod ^^' f'
ille nostris auribus excellenter infudit, intelHgentiae compe- Pam.
tentis * eruditione capiamus. Per Dominum nostrum. y Leon. 474.
DeuSy qui beati loannis evangelistae praeconiis principii r. s.
sempitemi secreta reserasti, da, quaesumus, ut ad intelli- ^^*/g,\
gcntiam Verbi eius per quem nobis resplendet ^ suffragiis
accedamus. Per Dominum.
Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut excellentiam r. s.
499 Verbi tui, quam beatus • evangelista loannes asseruit, et p^'/gj,
convenienter intelligere valeamus et vcraciter confiteri *. Per. Men. la.
Seoreta.
Supplicationibus apostolicis beati loannis evangelistae, [p«rb. 10.]
quaesumus, ecclesiae tuae, Domine ^, commendetur oblatio, (Amb.)3o8.
cuius magnificis praedicationibus eruditur. Per. ^^* '♦75-
Poetoommiin.
Beati evangelistae loannis nos, Domine, quaesumus, Pam. 190.
merita prosequantur, et tuam nobis indulgentiam semper
implorent. Per.
Ad Populum.
Adsit ecclesiae tuae, Domine, quaesumus*, beatus R. S.
evangelista loannes, ut cuius perpetuus doctor existit, J>^^i^i'^
semper esse non desinat suffragator. Per.
^ loannis et evangelistae S' ; et evangelistae loannis S* Gerb. ; Pam. omtts
evangelistae ; V. R. Leon. Pam. (Amb.) as text ^ intelUgentia conpetentes
V. ; initlligentiae competentes R. ; the rest as text ' splendit V. ;
Digitized by CjOOQ lC
8 LIBER SACRAMENTORUM [I. viii.
R. S. Gcrb. Pam. as tcxt * profiteri S. Gcrb. Pam. Men. ; V. as tcxt.
* quaesumus, Domine, eccUsiae tuae Gerb. Pam. (Amb.) ; Pam. omits Damine ;
V. Lcon. as tcxt * quaesumus Dcmiue Gerb. ; Pam. omits Dcmine ; V.
S. astext
vnL
IN Natali Innocentium.
V Kal. lanuarias.
R. s. Deus, cuius hodierna die praeconium Innocentes martyres
^m^/oa ^^^ loquendo, sed moriendo confessi sunt, omnia in nobis
Mcn. la. vitiorum mala mortifica ; ut fidem tuam, quam lingua nostra
loquitur, etiam moribus vita fateatur. Per Dominum. y
R. s. Deus, qui bonis tuis infantium quoque nescia sacramenti
Lem. 476. corda praecedis, tribue, quaesumus, ut in nostra conscientia ^
fiduciam ' non habentes indulgentia ^ semper copiosa prae-
veniat *. Pcr.
R.S. Adiuva nos, Domine, quaesumus, eorum deprecatione
Pam. 103. sanctorum, qui Filium tuum humana necdum voce pro-
Men. 13. fitentes, caelesti sunt pro eius nativitate gratia coronati.
Per.
Seoreta.
R. s. Adesto, Domine, muneribus Innocentium festivitate
mIoli"' sacrandis, et praesta, quaesumus, ut eorum sinceritatem *
Lcon.477. possimus imitari, quorum tibi dicatam® veneramur in-
fantiam ^. Per. .
Postoommun.
R* S. Ipsi nobis, Domine, quaesumus, postulent mentium 500
Pam.193. puritatem, quorum innocentiam hodie solemniter cele-
Men. 13. bramus. Per Dominum.
Ad popiUum.
R- S. Discat ecclesia tua, Deus, Infantium, quos hodie vene-
Gcrb. II. 1 8 • \. . A
ramur, exemplo^ smceram tenere pietatem, quae pnus
vitam praestitit sempitemam quam posset^ nosse prae-
sentem. Per Dominum nostrum.
^ u/ et nostrae conscientiae S. Gcrb. ; ut nostra conscientiae R. ; ut nostrae
conscientiae Leon. ; V. as text * Jiducia V. (migrammatically) ; R. S. Lcon.
as text » S« Gcrb. inscrt nos ; V. R. S* Leon. as tcxt. * perveniat V. ;
R. S. Gerb. Leon. as text » sinceritate V. R. (ungrammatically). * dicanda
V. (ungrammatically) ; dicandam S. ; dicata R. ; Leon. Gerh. Men. as text.
^ infantia V. (ungrammatically). ' exemplum V. (ungrammaticaliy).
• possit (prob. ioxposset) V. R. ; posse S» ; possent S» Gcrb.
Digitized by CjOOQ lC
I.ix.J ROMANAE ECCLESIAE. 9
IX.
Item in Octavas^ Domini.
Kal. lanuarias,
Deus qui nobis^ nati Salvatoris diem celebrare concedis R. s.
octavum, fac, quaesumus, nos eius perpetua divinitate muniri ^^' l^
cuius sumus camali commercio reparati. Per.
Omnipotens sempiteme Deus, qui ^ Unigenito tuo novam R. S.
creaturam nos tibi esse fecisti, custodi opera misericordiae p^/j'^
tuae, et ab omnibus nos maculis vetustatis emunda, ut per Mcn. 14.
auxilium gratiae tuae in illius inveniamur forma in quo (Amb.)3ia.
tecum est nostra substantia. Fer.
Seoreta.
Praesta,quaesumus,Domine,ut per haec munera,quae Do- r. s.
mini* lesu Christi arcanae nativitatis mysterio gerimus puri- ^^- ^^
ficatae mentis intelligentiam consequamur. Per Dominum. Men. 14.
VD. Per Christum Dominum nostrum. Cuius hodie r. s.
octavas nati* celebrantes tua, Domine, mirabilia veneramur. ^'^J^I^'
Quia • quae peperit et mater et virgo est ; qui natus est, et cf.Mur.393.
infans et Deus est''. Merito® caeli locuti sunt, angeli gratulati,
pastores laetati, magi mutati, reges turbati, parvuli gloriosa
passione coronati ^. Lacta, mater, cibum nostrum ; lacta
panem de caelo venientem, in praesepio positum velut piorum
cibariaiumentomm. IUic namque agnovit bos possessorem
suum, et asinus praesepium Domini sui, circumcisio^^ scilicet
501 c^ praeputium. Quod etiam Salvator et • Dominus noster
a Simeone susceptus in templo plenissime dignatus est
adimplere ^^* Et ideo cum angelis et archangelis. y
Fostoommmi.
Praesta, quaesumus, Domine, ut quod Salvatoris nostri r. s.
iterata solemnitate percipimus ^^, perpetuae nobis redemp- pam.*/^
tionis conferat medicinam. Per. Men. 14.
Ad Fopulum.
Omnipotens sempiterae Deus, qui tuae mensae participes R. s.
a diabolico iubes abstinere convivio, da, quaesumus, plebi p^* ^^
tuae, ut gustu^' mortiferae profanitatis abiecto puris menti- (Amb.)3ij.
bus ad epulas aeternae salutis accedat ^*. Per. ^' ^^'*
» oclabas V. • bonis V. ; R. S. Gerb. Pam. as text. » S. Gerb. Pam.
Men. insert in ; V. R. as text ^ Gerb. Pam. Men. insert nostri. * hodie
circumcisionis diem ei natvvitatis octavum {pctavam S') S^ Gerb. Men. Mnr. ;
V. R. (S' ?) as text * Qui quia V. ^ In Men. the Preface ends here.
Digitized by CjOOQ lC
lo UBER SACRAMENTORUM [I.x,xi,
« R. S« Gcrb. inseit ^; V. S»Mar. as texL • In Gerb. Miir. the Preface
ends here. In S. Et uUo cum angelis is added at this point by the corrector :
but there is a nuuginal note ' si vohuris totum scribe tt lege* ^ circum'
cisionem V. S* wrongly; R. S* as tcxt " manifestare S*; V. R. S^ as
tcxt. " percepimus Pam. Men. ; V. R. S. Gerb. as tcxL " gustum V.
(nngrammatically) ; R. S. Leon. as text ^* auedant Leon.
X.
Prohibendum ab Idolis^
s. Omnipotens sempiteme Deus, da nobis voluntatem tuam
Son 363, ^^ fideli mente retinere^ et pia conversatione depromere,
ut ecclesia tua, a profanis vanitatibus expiata, non aliud
profiteatur verbis aliud exerceat actione. Per Dominum.
Sdorotft.
s. Ut tibi grata sint, Domine, munera populi tui, ab omni,
Leon. 364. quaesumus, eum ' contagione perversitatis emunda, nec
falsis gaudiis inhaerere patiaris quos ad veritatis^ tuae
praemia venire promittis. Per.
PoBtoommim.
S. Mysteriis tuis veneranter* assumptis, quaesumus, Domine,
Lron. 479. ut contra * nostrae conditionis errorem et contra diabolicas • •
armemur insidias •. Per.
^ Missa Prokibendo ah Idolis S* ; Missa de Prohibendo ab Idolis S* Gerb. ;
V. as text. ' nos Leon. ' aucs ad dvoersitatis V. ; S. Gerb. Leon. as
text (Mnratori reads quibus in Leon.). * Leon. places Domint before vene-
ranier. ^ ut et contra S. Gerb. ; V. Leon. as tezt * diabolicis ....
insidOs V. (nngiammatically) ; S. Gerb. Leon. as text.
XI.
IN VlGILIIS DE THEOPHANIA.
R.S. Corda nostra, quaesumus, Domine, venturae festivitatis
Piuai. /95. splendor illustret, quo mundi huius tenebras^ carere vale-
Men. 15. amus, et perveniamus ^ ad patriam claritatis aetemae. Per.
Secpeti^ 502
R. S. Tribue, quaesumus, Domine, ut eum praesentibus * im-
Pam. /95. iiiolemus sacrificiis et sumamus, quem venturae solemni-
Men. 15. tatis pia munera praeloquuntur. Per.
R.S.(fl/«w.) VD. Quia * quum Unigenitus tuus in substantia nostrae
Pam. i^. mortalitatis [apparuit, in novam nos immortalitatis suae '^]
Men.i^i7. lucem reparavit, Per quem laudant angeli. y
Fostoommun.
RS. Illumina, quaesumus, Domine, populum tuum, et*
Gerb. 16. . - \' ^ . ^ -
Men. 16. splendore gratiae tuae cor eius semper accende ; ut
Digitized by CjOOQ lC
I.xii.] ROMANAE ECCLESIAE. II
Salvatoris mundi, stella famulante, manifestata nativitas
mentibus eorura et'' reveletur semper et crescat, Per. y
* tenebris 9 Gcrb. Pam. ; V. S^ as text (Tmgrammatically). ■ carere et
peroenire vaUamus S* Gerb. ; carere valeamus etpervenire R. ; V. S^ Pam. Mcn.
as text. ' ut ei praesentihus Pam. ; ut praesentibus illi Men. (both altering
what follows) ; V. R. a Gcrb. as text. * R. S. Gerb. assign this Pieface
to the Sundav after Epiphany, Pam. to the Epiphany itself, Men. to the Epi-
phany and also to the Sunday. ' V. omits the woids in brackets, which
are restored from the other texts, where they appear with a variation. R. S.
Pam. read in nova . . . luce ; S* (xerb. nova . . . Ime. The lucem of V. points
to the reading of the text, with which Men. agrees. * S^ omits et, "* (^erb.
omits et,
XII.
ITEM IN THEOPHANIA.
In Die.
Omnipotens sempiterne Deus, qui Verbi tui incarnationem R. s.
praeclari testimonio sideris indicasti, quod videntes magi ^^^' ^ '
oblatis maiestatem tuam muneribus adorarunt ^, concede ut CA.mb.)3i3.
semper in mentibus nostris tuae appareat stella iustitiae,et* Goth. 538.
noster in tua sit confessione thesaurus. Fer.
Deus, cuius Unigenitus in substantia nostrae camis ap- R. s.
paruit, praesta, quaesumus, ut per eum quem similem nobis ^^r^^ig^
foras ^ agnovimus intus reformari mereamur. Per Dominum Pam. 197.
** Men. 18.
nostrum. y
Deus illuminator omnium gentium, da populis tuis perpe- R. S.
tuapace gaudere, et illud lumen splendidum infunde cordibus p^^ 'jg^^
nostris, quod trium magorum mentibus aspersisti ^. Per. y Men. 17.
Miss. Goth. 541.
Seoreta.
Hostias tibi, Domine, pro nati tui Filii* apparitione RS.
' deferimus, suppliciter exorantes, ut sicut ipse nostrorum Gerb,^i8.
auctor est munerum •, ipse sit misericors et susceptor lesus ^*"*- '98-
Christus "^ Dominus noster. Qui tecum vivit.
VD. Te laudare * mirabilem Deum • in omnibus operibus R. S.
tuis ^** quibus ^^ regni tui mysteria revelasti. Hanc enim ^^ ^^'f^
603 festivitatem ^^ index puerperae " • virginalis stella praecessit, Pam- ss»-
quae natum in terra caeli Dominum magis stupentibus ^^.293.
nuntiaret, ut manifestandus mundo Deus et caelesti
denuntiaretur indicio, et temporaliter procreatus signorum
temporalium ministerio panderetur. Et ideo. y
Infirft aotionem.
Communicantes, ct diem sacratissimum celebrantes ^*, R. S.
quo Unigenitus tuus in tua tecum gloria sempitemus ^* in ^^^* ' *
Digitized by CjOOQ lC
12 UBER SACRAMENTORUM [I. xiii.
veritate nostraecamis natus, magis de longinquo venientibus
visibilis et corporalis apparuit. Sed et memoriam. y
Fostoommim.
R. S. Caelesti lumine, quaesumus, Domine, semper et ubique
Gcrb/i9, '^^s praeveni, ut mysterium cuius nos participes esse voluisti
Pam. 198. et puro cernamus intuitu et digno percipiamus effectu.
Men. 18. -^
Per. y
Ad Populum.
R. s. Deus, qui per huius celebritatis mysterium aetemitatis
Gerb. 17. ^y^^ lumen cunctis gentibus susdtasti, da plebi tuae
Redemptoris sui plenum cognoscere*^ fulgorem, ut ad
perpetuam daritatem per eius incrementa perveniat^^.
Per.
» adorarna V. ; athraverunt S« Gerb. Pam. ( Amb.) ; R. (S* ?) Miss. Goth.
as text. * ac Miss. Goth. * foris R. S* Gerb. Pam. Men. ; V. S^ as text
* asjbersisti^ so V. R. ; the other texts cited have aspirasti, ' nati Filii tui
S. Gerb. ; V. R. Pam. Men. as text. • S* Gerb. Pam. Men, insert ita ; Pam.
omits ipse ; V. R. S^ as text. ^ Pam. inserts Filius tuus, * Et te Utudare
S« Gerb. Pam. Men. Mnr. ; V. R. S* as text » S' Gerb. omit Deum ; Men.
has Dominum; V. R. S* Pam. Mnr. as text ** suis Pam. " sacra-
tissima shonld perhaps be inserted here : it is absent from V., bnt appears in
all the other texts cited. " etenim S* Gerb. Pam. Men. Mur. ; V. S* as text.
" S' Gerb. Pam. Men. Mur. insert Dominicae apparitionis. ** puerpera V. S*;
puerperii S' Gerb. ; Pam. Men. Mnr. omit puerperae virginalis; R. as text.
" R. S. Gerb. insert in, "• coaetemus R. Gerb. " agnoscere S. Gcrb. ;
V. R. as text. " PdXet peryenicU IL S^ zoviixiiVitperquemeadem {eandem R.)
sumpsitexordium. Per Dominum nostrum {exordia, Per eundem R.) ; S' alters
eadem to eiusdem and adds in the mBX^TLfidgoris scilicet sive claritcUis. Gerb.
adopts the reading eiusdem and snbjoins the marginal gloss as part of the text
before sumpsit exordia.
XIII.
IN Septuagesima.
R. s. Deus, qui per ineffabilem observantiam sacramenti
Vt^'21'2. famulorum tuorum praeparas voluntates, donis gratiae
tuae corda nostra purifica, ut quod ^ sancta est devotione
tractandum*, sinceris mentibus exequamur. Per Dominum.
^- S- Concede, quaesumus, omnipotens Deus, fragilitati nostrae
Pam. aia. sufficientiam competentem, ut suae reparationis efTectum^
XXV? i«/fw. ^^ P^* conversatione recenseat, et cum exultatione suscipiat
Per.
Seoreta.
5'^- Concede nobis, misericors Deus, et digne tuis servire
Gerb. 32. , ., . ? . , .
Men. 32. semper altanbus^ et eorum perpetua participatione salvari.
Per.
Digitized by CjOOQ lC
I. xiv.] ROMANAE ECCLESIAE. 13
Postoommtm.
604 Sacrae nobis, quaesumus, Domine,^mensae libatio et piae R. S.
conversationis augmentum et tuae protectionis * continuum ^%/^
praestet auxilium ^. Per.
' quo V. ; R. S. Gerb. Pam. as text ^ devotione est tractandum S. ;
devotume tractandum est Gerb. ; V. R. Pam. as text * in sui reparationis
affectum V. (here) ; sui reparationis affectum S. Gerb. ; et suae rep. aff, R. ;
Pam. Men. V. (in xxvi infra) as text * propitiationis R. S. Gerb. V. (in
XXV infrd) ; V. here as text. • continuo praestet auxilio V. (but in xxv infra^
continuum auxilium) ; R. has continuo praestet auxilium ; S. Gerb. as text.
XIV.
In Sexagesima.
Tuere, quaesumus, Domine, plebem tuam, et sacram R. s.
solemnitatem ^ recolentem gratiae caelestis largitate pro- p^*/,^*
sequere, ut visibilibus adiuta solatiis ad invisibilia bona Men. 34.
promptius * incitetur. Per Dominum nostrum. "* ^ '"
Adiuva nos, Deus salutaris noster, et ad beneficia Pam. 247.
recolenda quibus nos instaurare dignatus es, tribue venire
gaudentes. Per. y
Seereta.
Intende, quaesumus, Domine, hostias^ familiae tuae, et* R.S.
quam sacris muneribus*^ facis esse participem® tribuas ad ^^'a^i^i.
eam "^ plenitudinem venire. Per. Men. 33.
Tvcminfra,
Fostoommmi.
Sit* nobis, quaesumus, Domine®, cibus sacer potusque r.s.
salutaris, qui et temporalem vitam muniat et praestet pj^^/f"
aetemam. Per. Men. 34. '
Leon. 413.
Ad Fopnlmn.
Rege, quaesumus ^^, Domine, populum tuum, et gratiae R. S.
tuae in eo dona multiplica, ut ab ^^ omnibus liber offensis, ^^ ^^^^
et temporalibus non destituatur auxiliis, et sempitemis Leon.4i7.
gaudeat institutis. Per.
' sacra soUmnia Leon. * prumptiorW, ; R. S. Leon. as text. • hostiam
S. Gerbw ; V. R. Pam. Men. as text. ^ V. omits et here, bnt inserts it in xxxvii
infin. • sacri muneris S* Gerb. Men.; V. R. (S*?) Pam. as text
^participes V. ^ ad eius R. S. Gerb. Pam. Men. and V. (in xxxvii infra) ;
V. as text. Adeius is migrammatical if we read also hostias and sacris muneri"
hus (as in R. Pam. and in V. xxxvii infrcC) ; on the other hand, the meaning
of ad eam is obscure. • Adsit Men. Pam. ; V. R. S. Gerb. Leon. as text
* Domine quaesumus Leon. '^ Leon. omits quaesumus hexe and inserts it
after gratiae tuae, ^^ ut et ah Leon.
Digitized by CjOOQ lC
14 LIBER SACRAMENTORVM [I.xv.
XV.
Orationes et preces super Poenitentes^
S. Exaudi, Domine, preces nostras et confitentium tibi '
Slm ai3 P^^^ peccatis, ut quos conscientiae reatus accusat, indul-
gentiae tuae miseratio absolvat Per. y
S. Praeveniat hunc famulum tuum, quaesumus^ Domine,
M^. 314! misericordia tua, et * omnes iniquitates eius celeri indul-
gentia deleantun Per Dominum nostrum. y
S. Adesto, Domine, supplicationibus nostris, nec sit ab hoc
Moailii. famulo tuo clementiae tuae longinqua miseratio. Sana
vulnera * eiusque remitte peccata, ut nuUis a te • iniquitatibus 605
separatus, tibi semper Domino ^ valeat adhaerere. Per. y
S. Domine Deus noster, qui offensione nostra* non vinceris,
mS. t\X ^^ satisfactione* placaris, respice, quaesumus, ad hunc
famulum tuum, qui se tibi peccasse graviter confitetur.
Tuum est ablutionem "^ criminum dare, et veniam praestare
peccantibus, qui dixisti poenitentiam te malle peccatorum
quam mortem. Concede ergo, Domine, hoc ut et® tibi
poenitentiae ® excubias celebret, et ^^ correctis actibus suis
conferri sibi a te sempitema gaudia gratuletur ^^. Per. y
S. Precor, Domine, clementiam tuae maiestatis ac nominis,
Men. a 14. ^^. j^^j^ famulo tuo peccata et facinora sua confitenti veniam ^^
dare, et praeteritorum criminum [debita]^^ relaxare digneris.
Qui humeris tuis ovem perditam reduxisti ad caulas, qui
publicani precibus vel confessione placatus es, tu etiam,
Domine, et huic famulo tuo placare, tu eius^* precibus
benignus assiste; ut in confessione flebili permanens
clementiam tuam celeriter exoret, et sanctis ac sacris
altaribus^ restitutus, spei rursus aeternae et caelestis
gloriae ^® reformetur. Per.
^ S. has these prayers after the direction contained in section xri ii^ra,
* tibi confitetUium Pam. Men. ; V. S. as text ' ui (for et) Pam. Men. ;
V. S. as tezt. ^ vulnera sana Pam. * iibi Domino semper S' Pam.
Men. ; V. S^ as text ' offensionem nostram . . . satisfactionem V. (nn-
grammaticallv) ; S. Pam. Men. as text. ^ absolutionem S. ; V. Pam. Men.
as tcxt • Pam. Men. omit et, • poeniteniiam V. (ungrammatically) ;
S. Pam. Men. as text *" ui (for et) S^ ; V. S« Pam. Men. as text.
** conferre tibi ad te sempitemi gaudia ceUbretur V. ; conferre sibi ^nie sempi-
temi gaudia [. . . . ."^etur S^ ; S^ Pam. Men. as text ^' veniam re/axari
(for retaxare)S^ ; veniam deliciorum S*. " debita, omitted by V. S. seems
reqnired to complete the sense, and is restored from Men. ^^ tu eum V. ; S.
Men. as text ^ ei sanctis aliaribus Men. ; ac sacrosanctis eUtaribus S' ;
V. S* as text »• caelesii gloriae Men. ; V. S. as tcxt.
Digitized by CjOOQ lC
I. xvi, xvil.] ROMANAE ECCLESIAE. 15
ZVI.
Ordo agentibus publicam poenitentiam ^
Suscifiis eum iv feria mane in capite Quadragesimae^ et S.
cooperiseum cilicio, oraspro eo^ et inclaudis usque ad Coenam
Domini. Qui eodem die in gremio praesentatur ecclesiae^^
etprostrato eo omni corpore in terra^ dat orationem pontifex
supereum ad reconciliandum in quintaferia Coenae Domini
sicut ibicontinetur.
^ This rabric is plaoed in S. before the piftyers contained in the last section.
* praesifUatur in^emio ecclesiae S.
zvn.
Orationes et preces a Quinquagesima usque ad
quadragesimam.
Aufer ^ a hobis, Domine, quaesumus, iniquitates nostras, R. S.
ut ad sancta sanctorum puris mereamur sensibus* introire. p^. a^'^.
Per. y Leon. 430.
Perfice, Domine, benignus in nobis observantiae sanctae R.S.(a/i»0'
506 subsidium ; ut quae te auctore • facienda cognovimus te p^*a1?6.
operante impleamus. Per. y
Seereta.
Sacrificium, Domine, observantiae paschalis offerimus': R. S.
praesta, quaesumus, ut tibi et mentes nostras reddat ^^^[l^,
acceptas, et continentiae promptioris [nobis tribuat facul- Men. 36.
tatem *]. Per. y
FoBtoommim.
Repleti sumus, Domine ®, donorum participatione caeles- R. S.
tium : praesta, quaesumus, ut eadem et sumamus iugiter et Pam. /14.
incessabiliter ambiamus. Per. Men. 34.
Ad Fopnlmn.
De multitudine misericordiae tuae, Domine, populum r. s.
tibi protege confitentem, et corporaliter gubernatum piae ^^'^^
mentis affectum *, tuis muneribus assequendis effice promp- Men. 34.
tiorem. Per.
IN lEIUNIO. PrIMA STATIONE.
Feria iv.
Inchoata ieiunia, quaesumus, Domine, benigno favore r. s.
prosequere, ut observantiam, quam corporaliter exercemus, ^^- ^^
mentibus valeamus implere'' sinceris. Per. y Pam. ai6.
Men. 36.
Digitized by CjOOQ lC
t6 LIBER SACRAMENTORUM [I.xvii.
j(^ S^ Fac nos, quaesumus, Domine, salutis nostrae causas et
{Fer,v.) devotis semper frequentare servitiis, et devotius recolere
Gerb. 35. - • i-^ • 1 ? t>
Pam. 316. pnncipaliter mchoatas. Per.
Seoreta.
R. s. Fac nos, quaesumus, Domine ^, his muneribus offerendis
Sum^a^ convenienter aptari, quibus ipsius venerabilis sacramenti
Mcn. 35. venturum celebramus exordium. Per. y
FoBtoommun.
R, S. Tribue nobis, omnipotens Deus, ut dona caelestia, quae
(/w*. wf.) debito frequentamus obsequio, sincera professione sen-
Gerb. 36. ^. « t>
tiamus ^. Per.
Ad Fopnlum.
Pam. 315. Respice, Domine, quaesumus ^^ super famulos tuos; et
in tua misericordia confidentes caelesti prot^e benignus
auxilio. Per.
Feria vi in Quinquagesima. 507
R. S. Da, quaesumuSj Domine, fidelibus tuis ieiuniis paschalibus
GCTb. 35. coi^venienter aptari, ut suscepta solemniter castigatio
corporalis cunctis ad fructum proficiat animarum. Per.
R. s. Adiuva nos, Deus salutaris noster, ut quae collata nobis
Gcrb. 36. honorabiliter recensemus, devotis mentibus assequamur.
Per.
Secreta.
R. S. Praepara nos, quaesumus, Domine, huius praecipuae^^
G»rb. 36. fcstivitatis officiis, ut haec sacrificia sobriis mentibus cele-
ci.i; am.a 17.
cf:Men.37. bremus. Per.
Fostcommun.
R.S.(tf/»W.) Salutari munere, Domine ^^ satiati supplices deprecamur^'
Pam ^' "^ cuius lactamur gustu reparemur ^^ effectu. Per Dominum
Leon. 414. nostrum. y
Ad Fopulum.
R. s. Praesta famulis tuis, Domine, abundantiam ^^ protectionis
Pam^a^i6 ^ gratiae ', da salutem mentis et corporis ; da continua
Leon. 383. prosperitatis '^^ augmenta ; et tibi semper fac^® esse devotos.
Per Dominum nostrum.
Feria vii in Quinqtiagesima.
R. S. Observationis huius annua celebritate laetantes,quaesumus,
Pam. a^7. Domine, ut paschalibus actionibus ^*^ inhaerentes ^®, plenis
^^ ^°°ko ^^"^ effectibus gaudeamus. Per.
Digitized by CjOOQ lC
I. xviii.] ROMANAE ECCLESIAE. 1 7
Adesto, Dotnine, supplicationibus nostris*^, et^ hoc R.S.
solemne leiunium, quod animis corporibusque " curandis ^^[lil
salubriter institutum eiSt, devoto servitio celebremus. Per. Lc<». 322.
Seereta.
Suscipe, Domine, sacrificium, cuius te voluisti dignanter ^ R. S.
immolatione placari ; ^ praesta, quaesumus, ut huius opera- p^' ^,:
tione mundati, beneplacitum tibi nostrae mentis offeramus Lcon. 479.
affectum. Per.
508 Poetcommnn*
Caelestis vitae munere vegetati quaesumus, Domine, ut R. s.
quod est nobis in praesenti vita mysterium, fiat aeternitatis ^^^.'2^7.
auxilium. Per. Lcon. 382.
Ad Popultim.
Fidelibus tuis, Domine, perpetua dona^* firmentur, ut R. S.
eadem pcrcipiendo te quaerant ^, et quaerendo sine fine ^ ' ^^'
percipiant. Per. y
* Auftrs V. * menHhus Pam. • exerimus V. ; R. S. Gerb. Pam. as
tezt. * continmHae promptiorts V. (omitting the words in brackets). Bat
promptiorts may be only an error for promptioris (as in S^ at this point) and it
seems best to restore the bracketed words from R. S. Gerb. Pam. Men. * Gerb.
omits Domino, * affectu Pam. Men. ; V. R. S. Gerb. as text (perhaps
nngrammatieaUy). ^ exhibemusy mentibus etiam sinceris exercere Pam.
Men. Gerb. ; V. R. S. as text * Domine quaesumus Pam. Men. * sentia-
mur V.; S. Gerb. as text; R. has sinceris tro confessione sentiamus.
*• guaesumus Domine Pam. " praecipue V. (probably for praecipuae^
which is apparently the reading of S^ as well as of R. Gerb. : Pam. and
Men. have the Secret in a mnch altered form. ^ ScUutari tuo Domine
satiati Leon.; Salutaris tui {tuae R.) Domine munere R. S. Gerb. Pam.
Men. ; V. as tezt. '* exoramus — rencvemur R. S. Gerb. Pam. Men. ; cU'
rcamur — renovemur Leon. ; V. as texL " S* Cerb. insert tuae;
R. S' Pam. Leon. as text. ^ continentiae et prosperitatis Pam. ; con»
tintuu prosperitaHs Leon. *• tibi semper eos/ac S* Gcrb. ; tiH fac semper
Pam. ; V. K. S^ Leon. as text. " actiims quadragesimcLlibus Pam. ^ in-
haerentibus V.; R. S. Gerb. Pam. as text, which is supported also by the
Leonine with quorum actionihus inhaeremus. '• supplicibus tuis Leon.
■• ut Lcon. ; et concede ut Pam.; V. R. S. Gerb. as text. •* corporibus
V. ; R. S. Gerb. Pam. Leon. as text. " dignanti V. ; R. S. Gerb. Pam.
Leon. as text. ■■ Leon. inserts et, •* Fideles tui Domine {Deus
Gerb.) per tua dona S* Gerb. (R. has Fidelis tui . . . perpetua dona) ; V, as
text ^ percipiendo requirant R. S. Gerb. ; V. as text.
XVIII.
Orationes et Preces. Dominica in Quadra-
GESIMA^ InCHOANTIS INITIUM.
Concede nobis, omnipotens Deus, ut per annua quadra- R. S.
gesimalis exercitia sacramenti et ad intelHgendum Christi ^ ' ^^"
C
Digitized by CjOOQ lC
l8 UBER SACRAMENTORUM [I. rviii.
Pam. 318. profidainus arcanum, et aflfectus ^ eius digna conversatione
^*°- 38- scctemur. Pen
Pam. ai8. Omnipotens sempiteme Deus, qui nobis in observatione
ieiunii et eleemosynarum semine posuisti nostrorum re-
media peccatorum, concede nos opcre mentis et corporis
semper tibi esse devotos. Per.
Secreta.
R. s. Sacrificium, Domine, quadragesimalis initii solemniter
Pam^^/s. iniinolamus, te, Domine, deprecantes, ut cum epularum
Men. s7- restrictione camalium a noxiis quoque voluptatibus ^ tem-
peremur. Per. y
Fostoommun.
R.&(a/i^i.) Praesta nobis, omnipotens Deus, ut viviiicationis tuae
Pam 4TO.' ^^^"^"^^ consequentes, in eius munere semper * gloriemur.
Ivii i^ra. Per. y
Ad Fopulnm.
R. s. Super populum ^ tuum, Domine, quaesumus, benedictio
S^a^^s. copiosa descaidat [indulgentia veniat®], consolatio tribu-
Men. 38. atur, fides sancta succrescat, redemptio sempiterna firmetur.
ixAinfra, P^*" Dominum nostrum.y
Feria ii in Quadragesinia. 609
R. S. Sanctifica, Domine, quaesumus, nostra ieiunia, et cunc-
Gcrb. 38. tarum nobis indulgentiam propitius largire culparum. Per. y
xix infra. Omnipotens sempiteme Deus, qui per continentiam salu-
xxviu^/! tarem et corporibus mederis et mentibus, maiestatem tuam
Pam. 343. suppliciter exoramus ut pia ieiunantium precatione placatus
et praesentia nobis subsidia praebeas et aetema. Per. y
Seoreta.
R. S. Accepta tibi sit, Domine, nostrae devotionis oblatio, quae
Pam! a^io. ^^ ieiunium nostmm, te operante, sanctificet, et indulgentiam
Men. 39. nobis tuae consolationis obtineat. Per.
xxvii infra.
Fostcommun.
Men. 51. Quaesumus, omnipotens Deus, ut inter eius numeremur
Pam. 235. i_ . 7 • j. -7
LeoiL448. membra, cuius corpore^ communicamus et sangume^.
Per. y
Ad Fopulum.
R. S. Esto, Domine, propitius plebi tuae, et temporali con-
Pam.^19. solatione non deseras quam vis ad aeterna contendere.
Men. 39. Y^x.
Leon. 482.
Digitized by CjOOQ lC
I.xviii.] ROMANAE ECCLESIAE. 19
Feria iiu
Da* quaesumus, Domine, nostris efTectum ieiuniis saluta- lLS.{ait6t,)
rem®, ut castigatio carnalis^ assumpta ad nostrarum vege- Pam/a^ao.
tationem transeat animarum. Per Dominum. y Men. 46. Leon. 479.
Cordibus nostris quaesumus, Domine, benignus infunde ut R.S.(a//K)
sicut ab escis corporalibus temperamur ^°, ita sensus quoque p^^ ™
nostros a noxio " retrahamus excessu ^^. Per. y Men. 48.
Leon. 480.
Seerets.
Suscipe, creator omnipotens Deus, quae ieiunantes de tuae R. s.
munificentiae largitate deferimus ; et pro temporali nobis ^^ ^^
collata ^* praesidio ad vitam converte propitiatus aetemam. Men. 40.
Per.
Fosteommun.
Sumpsimus, Domine, celebritatis annuae votiva sacra- R. s.
510inenta: praesta, quaesumus, » ut temporalis vitae nobis Menls^
remedio praeveniant ^^ et aetemae. Per. y Leon. 480.
Ad Fopulum.
Respice, Domine ", propitius ad ^* plebem tuam, et quam R. s.
divinis tribuis ^^ proficere sacramentis ab omnibus absolve 0^5.41.
peccatis. Per Dominum nostrum. Pam. 2ai.
Leon. 481.
Feria iv.
Precamur, omnipotens Deus, ut de transitoriis operibus R. S.
abstinentes ", ea potius operemur, quibus ad aetema Geit^.^o.
gaudia consequenda et spes nobis suppetat et facultas. Per. Pam. aaa.
Pacem nobis tribue, Domine, quaesumus, mentis et r. s.
corporis, ut per leiunium nostrae fragilitatis ^*^ et manifesti ^^ "*j^
subiidantur hostes et invisibiles excludantur. Per. Pam. aao.
Leon. 480.
Secreta.
Sacrificia'®, Domine, propitius^® ista nos salvent, quae r. s.
medicinalibus sunt instituta ieiuniis. Per. y v^^mliti
FoBteommun.
Tuorum nos, Domine, lai^itate donorum et temporalibus ^.S,{aHbi.)
attolle praesidiis, et renova sempitemis. Per. y ilSxxviV.
Pam. aai. Leon. 470.
Ad Fopulum. ^^^
Da, quaesumus, Domine, populis Christianis, et quod R. s.
profitentur 2® agnoscere, et caeleste ^* munus diligere, quod ^^'^21.
frequentant. Per. y xxiy in/ra.
c 2
Digitized by CjOOQ lC
ao UBER SACRAMENTORUM [I. xviiu
Feriavi.
Pam. aaa. Huius nobis parsimoniae, quaesumus, Domine, praebe
infra, ^ mensuram, ut quod licentiae camis auferimus ^ salutarem
Lcon. 480. nobis fructum mentis acquirat. Per.
R.S. Da, quaesumus, nobis^^ omnipotens Deus, ieiuniorum
^^' ^'' magnifici ** sacramenti et digne semper tractare mysteria,
(Amb.) et competenter honorare primordia. Per.
327.
Seoreta.
R. s. Susdpe, quaesumus, Domine, devotorum munera famu-
Pam.' ^'' lorum, et tuis** divinis purifica servientes pietate mysteriis,
(Amb.) quibus etiam iustificas igiiorantes. Per.
326. °
Leon. 476.
Postcommnn. 51 1
R. S. Praesta, quaesumus, Domine, spiritalibus gaudiis nos
L©ra! 48*1. ^pl^ri ; "t qu^^ ^ctu gerimus mente sectemur. Per.
Ad Fopnlnm.
R. S. Plebs tua, Domine, quaesumus, benedictionis sanctae
Leonilja. "^"^"^ accipiat, per quod et noxia quaeque declinet, et
optata reperiat. Per.
Feria viu
Pam. 934. Deus, qui nos gloriosis remediis in terris adhuc positos
iam caelestium rerum facis esse consortes, tu, quaesumus,
in ista qua vivimus nos vita gubema, ut ad illam in qua
ipsa es lucem perducas. Per Dominum nostmm.
Pam. 225. Reparet nos, quaesumus, Domine, semper et innovet
tuae providentia pietatis, quae^* fragiHtatem nostram et
inter mundi tempestates proteget et gubernet, et in portum
perpetuae salutis inducat. . Per.
Secreta.
R.S.(fl//«.) Haec, quae*^ nos reparent, quaesumus, Domine, beata
Gcrb. 36. mysteria ^* suo munere dignos efficiant. Per Dominum.
Fosteommun.
R. S. Perpetuo, Domine, favore prosequere quos reficis divino
Ltfoniijii. niysterio, et quos** imbuisti caelestibus institutis, salu-
taribus comitare solatiis. Per.
Digitized by CjOOQ lC
I. xix.] ROMANAE ECCLESIAE. 2i
Ad Fopulnxn.
Fideles tuos, Domine, benedictio desiderata confirmet, R.S.
quae eos et a tua voluntate nunquam faciat discrepare, Pm/aH.
et tuis semper indulgeat beneficiis gratulari. Per. Lepn- 44i»
I Izu infrOm
^ Quadragensima V.; Tommasi, however, notes that V. reads quadra"
gesimae, and this may be the trne reading, inchoantis being connected with
quadragesimae, and initium an nngrammatical accnsative. ' effectus S'
Gerb. Pam. Men. ; affectas S^ ; V. R. as text. » voiuniaiikus R. S" ; V. Gerb.
Pam. Men. as text. * in tuo semper munere R. S. Gerb. Pam. V. (Ivii in/ra) ;
V. here as text. ' /n populum Men. ' V. here omits indulgentia veniat,
which is restored from Leon. R. S. Gerb. Pam. Men. and xxvi in/ra» ^ corpori
. . . sanguini Leon. Pam. Men. ; V. has corpore . . . sanguinem» * nostrae
affectus ieiunii salutare V. ; R. S. Gerb. Pam. Men. Leon. as text * camis
R. S. Gerb. Pam. Men. Leon. ; V. as text. ^® temperemur S^ ; iemperamus
Leon. ; adstinemus S' Gerb. Pam. Men. ; V. R. as text. " noxiis , . , ex-
cessibus S. Gerb. Men- Pam. ; V. R. Leon. as text. " collato Gerb. ; V. R.
S. Men. as texL ^ remedia praebeant S' Gerb. Leon. ; remedio prcveniant
Men. ; V. R. S* as text >* Gerb. omits Domine and ad. ** tribues V. ;
R. S. Gerb. Pam. Leon. as text. '* Leon. reads opibus {pperibus in Mnr.)
and omits abstinmtes» ^^ ut nostraefragilitati {GmiXsper ieiunium) Leon. ;
V. R. S. Gerb. Pam. as text *• Pam. inserts quaesumus, *» propensius S*
Gerb. ; V. R. S* Pam. as text « guos providentur V. ; R. S. Gerb. Pam. as
text ^ ad caeUsti munus V; R. inserts ad; S. Gerb. Pam. as text
** auferamus Leon. " nobis quaesumus R. S. Gerb. Pam. (Amb.).
•* magnifice V. ; R. S. Gerb. Pam. (Amb.) as text. •» /«a S» Gerb. ; Pam.
(Amb.) omits tuis ; V. R. S' Leon. as text »» prooidentuu pietcUisque V. ;
Pam. as text *» Haecque S* ; Haec S» Gerb.; V. R. as tcxt »» S» Gerb.
insert et. »» V. omits quos.
ISTAE ORATIONES QUAE SEQUUNTUR PRIMO SABBATO
IN MENSE PRIMO SUNT DICENDAE.
OraHanes etpreces in xii lectiones mense fritno.
Deus qui delinquentes perire non pateris, donec conver- R. S.
tantur^ et vivant, debitam, quaesumus, peccatis nostris ^J^alu.
612sus*pende vindictam, et praesta propitius ne dissimulatio Men. 42.
cumulet ultionem, sed potius per ieiunium emendatio prosit ' ^*'^'
ad veniam. Fer Dominum nostrum.
Omnium nostrum' Domine quaesumus ad te corda con- LeQn.412.
verte, et^ ab his quibus ofTenderis abstinentes, non iram
tuam sed misericordiam sentiamus. Per.
leiuiiia, quaesumus, Domine, nos sacrata laetificent, ut
imbecillitati nostrae tribuatur^ auxilium, et mentibus de-
sideratus virtutum succedat afTectus. Fer Dominum.
AdestOi quaesumus, omnipotens Deus, ac'^ ieiunio cor-
porali mentem nostram operibus tuorum reficc manda-
torum. Fer Dominum*
Digitized by CjOOQ lC
22
UBER SACRAMENTORUM
[I.:
xxvi infra.
Pam. 34^.
xviii suira.
xxv infra.
xxviii inf
Da nobis observantiam, Domine^ legitima devotione
perfectam, ut cum ^ refrenatione camalis alimoniae, sancta
tibi conversatione placeamus. Per.
Omnipotens sempiteme Deus» qui per continentiam salu-
tarem corporibus mederis et mentibus, maiestatem tuafti
supplidter exoramus, ut pia ieiunantium precatione pla-
catus, et temporalia subsidia nobis tribuas^ et^ aeterna.
Per. y
^ paterisy sed txpectas ut convertaniur Pun. Men. ; V. R. S. Gerb. Leon. as
text ■ n4>strorum V. ; Leon. as text ' ut Leon. * tribuantur V.
^ adV. (cofr. by Tomroasi). • Domine quaesumus observantiam V. in
xxvi infra. * V. xxvi infra omits cum : here as text. • praebecu V. in
xviii supra, xxv infra, Pam. * V. omits et here, bnt has it in xviii supra.
XX.
ORDO ' QUALITER IN ROMANA SEDIS APOSTOLICAE EC-
CLESIA PRESBYTERI, DIACONI, VEL SUBDIACONI
ELIGENDI SUNT.
Marttee Mensis primiy guarti, septimi et decimi ^ Sabbatorum die
^ii. ^^ ^^ ^^^ lectiones * ad sanctum Petrum^ ubi missas * ce/e-
Gerb.ii.40. brantur^ postquam antiphonam ad introitum dixerint^ data
oratione annuntiat^ pontifex in populo • dicens:
Auxiliante Domino Deo et Salvatore nostro lesu Christo.
Iterum iterum ^ dicit :
Auxiliante Domino Deo et Salvatore nostro lesu Christo,
elegimus in ordine® diaconii ^ sive presbyterii ^® illum sub-
diaconum sive diaconum de titulum illum ^^. Si quis autem
habet aliquid contrahos viros, pro Deo^* et propter Deum ^^
cum fiducia exeat et dicat. Verumtamen memor sit com-
munionis suae. y
Et post modicum intervallum mox incipiant"^^ omnes
Kyrie eleison^* cum litania,* Hac expleta ascendunt ipsi 513
electi ad sedem pontificisy et benedicit eos a quo '^ vocati sunty
et descendunt, Stant in ordine suo ^® benedictione percepta.
Per Dominum ". Sequitur oratiode Benedictione, Require
ipsam in quarto aut decimo mense,
Ad ordinaftdos presbyteros ^®.
Miss. Oremus, dilectissimi, Deum Patrem omnipotentem, ut
ranc. 07. ^^^^ j^^g famulos suos, quos ad presbyterii munus elegit.
Digitized by CjOOQ lC
I. XX.] ROMANAE ECCLESIAE. 23
caelestia dona multiplicet, et quae eius dignatione^^ sus- Martine
cipiunt*^ eius^^ exequantur ^^ auxilio. Pcr ^* Domi-^y/'"P*
num. y -Gerb.ii.^i.
Leon. 434.
Exaudi nos, Deus salutaris noster ^*, et super hos famulos
tubs benedictionem ^ sancti Spiritus et gratiae sacerdotalis
effunde virtutem, ut quos tuae pietatis aspectibus *® offerimus
consecrandos perpetua muneris tui largitate prosequaris ^.
Per. y
Consecratio,
Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme Deus, hono-
rum ^ omnium dignitatum quae tibi militant distributor ^,
per quem^ proficiunt universa, per quem^ cuncta fir-
mantur, amplificatis semper in melius naturae rationalis
incrementis ^^ per ordinem congrua ratione ^ dispositum :
unde^* sacerdotales ^* gfradus, et officia Levitarum sacra-
mentis mysticis instituta creverunt, ut, quum pontifices
summos regendis populis praefecisses, ad eorum societatis
et operis adiumentum sequentis ordinis viros et secundae
dignitatis eligeres ^. Sic in eremo per Ixx virorum pru-
dentium mentes *® Moysi spiritum propagasti, quibus ille
adiutoribus usus in populo innumeras multitudines facile
gubernavit Sic et Eleazaro et Ithamar filiis Aaron^"'
patemae plenitudinis ** abundantiam transfudisti, ut^* ad
hostias salutares [et frequentioris *®] officii sacramenta"
sufficeret meritum ^ sacerdotum. Hac providentia Domine
apostolis Filii tui doctores fidei ^^ comites addidisti, quibus
illi^ orbem totum secundis praedicatoribus impleverunt.
Quapropter infirmitati quoque nostrae, Domine, quae-
514sumus*^ • haec adiumenta largire, qui quanto** magis
fragiliores sumus tanto iiis plurius ^*^ indigemus. Da, quae-
sumus, omnipotens Pater, in hos famulos tuos^® presbyterii
dignitatem : innova in visceribus eorum spiritum sancti-
tatis, ut *® acceptum a te, Deus, secundum *® meriti munus
obtineant*^ censuramque morum exemplo suae conver-
sationis insinuent". Sint providi cooperatores nostri
ordinis ^^ ; luceat in eis ^^ totius forma iustitiae, ut bonam
rationem dispensationis sibi creditae reddituri** aeternae
beatitudinis praemia ^ consequantur. Per. y
Digitized by CjOOQ lC
%4 LIBER SACRAMENTORUM [I. xx.
Consummatio presbyteri *•.
Sit nobis, fratres, communis oratio ut hi qui in adiutorium
et utilitatem vestrae salutis elig^ntur presbyteratus bene-
dictionem divini indulgentia muneris consequantur, ut
sancti Spiritus sacerdotalia*' dona privilegio virtutum ne
impares** loco deprehendantur obtineant. Per suum.
Per.*« y
Item Benedictio.
Sanctiiicationum^ omnium auctor, cuius vera consecratio,
cuius •^ plena benedictio est, tu, Domine, super hos famulos
tuos quos presbyterii honore®^ dedicamus, manum tuae
benedictionis ®^ infunde, ut gravitate actuum et censura
vivendi ** probent ** se esse *• seniores, his •^ instituti dis-
ciplinis, quas Tito et Timotheo Paulus exposuit**, ut in
lege tua die ac nocte, omnipotens*^ meditantes, quod
legerint ''^ credant, quod crediderint doceant, quod docuerint
imitentur; iustitiam, constantiam, misericordiam, fortitu-
dinem in se ostendant, et exemplo probent, admonitionem
confirment ^^, ut purum atque immaculatum ministerii tui ^
donum custodiant, et per^* obsequium plebis tuaecorpuset
sanguinem Filii tui immaculata benedictione ^* transforment,
et inviolabili caritate ^^ in virum perfectum, in mensuram
aetatis plenitudinis Christi, in die iustitiae et aeterni
iudicii''® conscientia" pura, fide plena, Spiritu sancto pleni
persolvant ^*. Per. y
^ The forms for Ordination contained in V. are cnrioiisly broken np. See,
besides this and the foUowing sectiona, sections xcv, xcvi, xcix infra, The
text of V. has been here corrected by a comparison with the following sonrces : —
(a) The text given by Gerbert (vol. ii. p. 140 sqq.) from a Ziirich MS. (saec
ix drc.).
(Jf) The Missale Francorum, (See Muratori, Lit, Rom, Vtt, vol. ii.)
(r) Three of Martfene's Ordines, nnmbercd by him ii, iii, iv {De Ant. EccU
Rit. lib. L cap. viii). Of these the first is tak^ from the Pontifical of Egbert,
the second from the Jumi^ges MS., the third in the main from the Gellone MS.
In the following notes these arc cited respectively as £gb., Gem., and Gell.,
except where Mart^e notes a variation among the three MSS. employed for
the last Ordo.
{d) The Leonine Sacramentary. The readings of this are as a rule only
noted where they differ from the text : when it is not cited, it agrees with the
text, save in spelling or punctnation.
' £gb. has Mensis primi hebdomada secunda, quarti kebdomada secunda^
septimi kebdomada tertia^ decimi hebdomada guarta : Mart^ne'8 Ordo iv inserts
(after decimt)feria quaria et sexta scrutandi sunt ipsielecti seeundum canones,
si digni sunt hoc onusfungi, but these words are omitted in the Codex Gello-
nensis, which thus, with V. Gem. Gerb., reads as the text. * lectiones, so V.
(ungrammatically) ; Martine's Ordines have lectionibus, * So V. GelL
(ungranmiatically) ; missae Egb. Gem. ; missa celebratur Gerb. * Gem.
here inserts a form for the presentation of the candidates for Ordination by the
archdeacon. annuat Egb. ; adnunciet Gem. ; V. Gell. Gerb. as text. * in
Digitized by CjOOQ lC
I. xxj ROMANAE ECCLESIAE. 25
poptdum Egb. ; populum Gem. ; V. Gell. Gerb. as text * Gem. Gell.
Gerb. omit the second iterum ; Egb. omitB the repetition of the words Auxili-
ante—Ckristo \ V. as text. " in ordimm Egb. Gem. Gell. ; V. Gerb. as
text (ungrammatically). • diaconi V. Egb. Gem. Gerb. ; Gell. as text.
*• presbyteri Gem. Gerb. ; V. Egb. Gell. as text. " So V. (migr.) ; the
rtslhKyedeti/uIoillo, Gem.eM^illumpresiyierumadiitulum, ^ Domino
— Dominum Gerb. " incipiunt Egb. Gem. Gerb. ; Gell. omits mox,
^* In one or more of the MSS. nsed by Mart^ne for his Ordo iv the words
novem vicibus are inseited here. " ad quod Egb. Gem. Mart. iv ; V. Gerb.
Mart. iv (marg.) as text. '* descendentes stant in ordine suo [sua Egb.] Egb.
Gem. ; disce£ntes starU in ordine suo Gell. ; V. Gerb. as text. ^ The
words Per Dominum and the rubric foUowing appear only in V. They are,
as Tommasi snggests, misplaced, and shonld be connected, not with the preced-
ing mbric, bnt with the Orat, in xii Lect, (see bcxxiii, and II. Ixxxv, infra),
" The prayers which foUow in V., like those in Leon., refer to more than one
ordinand ; in the other texts they contemplate one only, bnt there are here and
there indications of their being copied from forms woided in the plural. ^ J^*'
eius dignationem Gem. Gerb. ; quibus quod eius dignatione Leon. ; V. Miss.
Franc. Egb. Gell. as text. ^ suscepit Gem. ; suscipiunt Miss. Franc. Gerb.
" ipsiusE^h, Gell. ; et eius Gerb.; V. Miss. Franc. Gem. as tcxt. * exe-
ouantur Miss. Franc. Gerb. " auxiiiante Domino nostro /. C. Egb. Gell.
" Domine Deus noster Gem. Gell. Gerb. ; Domine Deus salutaris noster Egb. ;
V. Miss. Franc. as text. * benedictione Miss. Franc. (nngrammatically).
** suspectibus Miss. Frana ^ conseguantur V. ; comequaris Gerb. ; Miss.
Franc. Egb. Gem. Gell. as text. *• honorum omnium et Leon. [Jbonorum
cd. Mnr.) ; Egb. Gem. Gell. Gerb. insert aucior. et distributor ; V. Miss. Franc. as
text ^ Gerb. omits qwu tibi militant distributor; Egb. Gem. Gell. omit
distributor ; V. Miss. Franc. as text ^ perte Gem. '^ amplificatites . . .
incrententi V. *■ congruam rationem Miss. Franc. (nngrammatically).
•» Egb. Gem. Gell. Gerb. insert et, " sacerdotalis (I for saeerdatales) V. Gell. ;
sacerdotales Miss. Franc Egb. Gem. Gerb. ^ elegeris V. Leon. (ed. BalL)
Miss. Fxanc. Gem. Gerb. (prob. for eligeresy which Tommasi substitutes here).
•• mentem Gem. Gerb. " Gerb. omiU Jiiiis Aaron, •• beatitudinis
Gerb. •• «^ V. Miss. Franc. ; Egb. Gem. Gell. Gerb. as text « V.
omits et frequtntioris, which all tbe ^er texts have. ^^ sacrum (for sacra-
menta) Gem. ^ ministerium Egb. Gem. Gell. Gerb. ; V. Miss. Franc.
Leon. as text. *• Gerb. 'msitrtg presbyterii, ** illis V. « Egb. GeU.
omit quaesumus, ^ quia quanto E^b. Gem. GeU. ; qui tanto Miss. Franc. ;
V. Gerb. as text " plurius, so V. Miss. Franc. (perhaps for pluribus,
which is the readinc; of the other texts). *• in koe famtUo tuo illo Miss.
Franc. (ungrammaticaUy). ^ et Egb. GeU. ; Miss. Franc. Gerb. Leon. omit
ut\ V. Gem. as text. •• secundi Miss. Franc. Egb, Gem. GelL Leon. ; V.
Gerb. as text •^ obtineant . . . insinuent Gerb. •• sintprobi coopera-
tores ordinis nosiri Gerb. Leon. ; sit probus cooperator ordinis nostri GeU. ;
sit providus cooperator ordinis ftostri Miss. Franc Egb. Gem. ; V. as
text ^ eluceat in eum Miss. Franc Gerb. ; elucecU in eo E^b. Gem. ;
eluceat in eis Leon. ; et luceat in eo GeU. ; V. as text •* sibi credituri
Gerb. •• GeU. omits praemia, •• Gerb. Leon. do not give this
form or that which foUows it Gem. inserts before them some other forms.
" sacerdotali Miss. Franc. •• imparis (perh. for impares) Gell. •• Both
V. and Miss. Franc. have this ending; ^b. GeU. have Per\ Gem. Per
Dominum, •• Deus sanctificationum ^b. Gem. GeU. ; V. Miss. Franc.
as text * cuius is found in V. only. •• ad presbyterii honorem Egb.
Gem. GeU. ; V. Miss. Franc. as text. •* Miss. Franc inserts eum. •* w-
dendi V, ; GeU. omits et censura vivendi, •* praebeat Ecrb. •• GeU.
inserts omnium, ^ sit (for his) Gem. •■ instituit GeTl. •• in lege
tua omnipotens Deus die ac nocte GeU. ^ elegerent et V. ; elegerit Miss.
Franc ; legerit Egb. Gem. GeU. ^' exemplum probet ; admonitionem con-
firmet Miss. Franc ; exemplum praebeaty admonitionem confirmet Egb. ; exem-
plum praebeat, admonitione confirmet Gem. ; ostendat, probet^ admoniiione
confirmet GeU. ; V. as text. perh. ungrammaticaUy. ^ GeU. omits tui,
" GcU. omits per, ^* Egb. omits benedictiotu and reads immaculati,
*• ut inviolabilem caritattm Egb. Gell. ; GeU. inserts et, '• iustitiae
cutemat iudicii V. ; iusti ei aetemi iudicii GeU. ; Miss. Frauc omits et ; Egb.
Gem. as text " constantia V. " appareat Gem.
Digitized by CjOOQ lC
26 UBER SACRAMENTORUM [I. aai, xxii.
XXI. 515
Capitulum sancti Gregorii Papae^.
Gerb.ii.40. Sicut qui invitatus renuit, quaesitus refugit, sacris alta-
Ub"l. «p. ''^'^^^ ^^* removendus ^, sic qui ultro ambit, vel importunus
▼iii. se ingerit, est procul dubio repellendus. Nam qui nititiu*
ad altiora conscendere ^ quid agit nisi ut crescendo de-
crescat? Cur non perpenditur *, quia benedictio illi* in
maledicto • convertitur, qualiter '^ ad hoc ut fiat haereticus
promovetur ®.
^ ThiB capUuium is foiind in Gerb. and in the three Ordines of Maittee,
cited foT the last sectioo : Gem. Gerb. continue the extract. ' remo-
vendus is the reading of aU the texts dted, as weU as of V. ; the Benedictine
editors of S. Gregoiy propose to read (in Menaid*s Sacramentaiy) admovendus^
which is snpported by the MSS. of S. Gregory's Letters : bnt the reading of the
tezt seems to have been estabUshed in the Sacramentaries. ' £gb. inserts
indignus, « perpendit Egb. Gem. GeU. ; V. Gerb. as text * illa Egb.
* in maledictum £gb. Gem. Gerb. ; in maledictionem GelL ; V. as text
(ungrammaticaUy). ' oui £gb. GeU. ; quia Gem. Gerb. ; V. as text, but
probably erroneously. ' V. i^ds Per,
XXII.
Ad ordinandos diaconos^
Oremus \ dilectissimi, Deum Patrem omnipotentem ut *
Fmc. 664. super hos famulos suos quos ad officium diaconatus vocare
Gerb.ii.40. dignatur*, benedictionem gratiae suae* clementer effundat •,
Martene .... ... ••
Ub. I. cap. et consecrationis adultae propitius dona conservet \ y
viii.
Leon- 4«3- OremuB.
Miss.
Sequitur oratio ^.
Domine Deus^ preces nostras clementer exaudi, et^®
quae ^^ nostro gerenda sunt servitio ^^ tuo ^* benignus pro-
sequaris ^^ auxilio, et quos sacris ministeriis ^* exequendis
pro nostra intelHgentia '* credimus offerendos tua '^ potius
electione lustifices ^*. y
Consecratio.
Adesto, quaesumus^®,omnipotens Deus, honorum dator^'',
ordinum distributor, officiorumque ^* dispositor, qui in te
manens innovas omnia, et cuncta disponis ^^ per Verbum,
Virtutem, Sapientiamque tuam lesum Christum Filium
tuum, Dominum nostrum, sempitema providentia *® prae-
paras, et singulis quibusque temporibus *^ aptanda ^^ dis-
Digitized by CjOOQ lC
nFTHf
^NIVCRSITY
or
L xxii.] ROMANAE ECCLESIAE. 27
pensas : cuius corpus, ecclesiam tuam, caelestium gratiarum
varietate distinctam ^^, suorumque connexam ^ discretione **
membrorum, per legem totius mirabilem^^ compagis**
516 uni*tam, in augmentum templi tui crescere^ dilatarique
largiris, sacri muneris servitutem ^ trinis gradibus minis-
trorum nomini tuo militare^^ constituens ^^ : electis^ ab
initio Levi filiis, qui ^^ mysticis operationibus domus tuae
fidelibus excubiis permanentes, haereditatem benedictionis
aeternae sorte perpetua possiderent. Super hos quoque
famulos tuos, quaesumus, Domine, placatus intende, quos
tuis sacris ^^ servituros in officium diaconii ^* suppliciter dedi-
camus. Et nos quidem tanquam homines divini sensus et
summae rationis ignari ^* horum vitam quantum possumus
aestimamus. Te autem Domine^, quae a nobis sunt
ignota non transeunt, te occulta ^® non fallunt. Tu cognitor
peccatorum ^, tu scrutator es animarum ^ : tu ^^ veraciter
in eis*® cadeste potes adhibere iudicium et velut*^ indignis
donare quae poscimus. Emitte *^ in eos, quaesumus, Do-
mine*^ Spiritum sanctum, quo ** in opus ministerii fideliter
exequendi munere septiformis tuae gratiae** roborentur.
Abundet in eis totius forma virtutis, auctoritas modesta **,
pudor constans innocentiae et spiritalis observantia dis-
ciplinae**^: in moribus [eorum**] praecepta tua fulgeant,
ut suae castitatis exemplo imitationem ^^* sanctae plebis*®
acquirant, et bonumconscientiaetestimoniumpraeferentes"
in Christo*^ firmi et stabiles perseverent, dignisque suc-
cessibus** de inferiore gradu per gratiam tuam potiora
capere** mereantur**. Per. y
^ The text of V. has been here compared with the same texts cited for
aection xx, and also, as regards the first bidding prayer and the prayer foUow-
ing, with A., which contains that portion only. As in sect. xx tne readings of
Leon. correspond with the text where it is not cited by name. As in sect. xx,
the forms in the other texts (Leon. excepted) are for the most part worded in
the singnlar nnmber. ' In Miss. Franc. and in A. this form and the prayer
foUowing are combined into one longer 'bidding prayer/ and a similar
combination is fonnd in £gb. and in Codex Gellonensis. In Gem. both
appear separately (with variations), the prayer Domine Deus being given as
an altemative for one which takes its place in Egb. and Gerb. The arrange-
ment of Marttee*8 Ordo iv agrees with that of V. * Gerb. Gell. omit «/.
^ qtum in sacrum ordinem diaconatus ojffUii dignatus es assumere £gb. Gem. ;
quem in sacro ordine digncUus es assumere Gerb. ; V. Miss. Franc. A. as text
(so also Leon., except for the reading Diaconiif and Gell., except for the read-
ing dignaius esi), ^ benedictionis suae graiiam £gb. Gem. Gerb. ; bene-
dicticnem gratiae Miss. Franc.; V. a. Gell. as text. * infundat Gem.
^ eique donum consecrationis propitius indulgeat £gb. Gem. and (omitting
propUius) Gerb. ; V. A. as text Similarly Miss. Franc. (reading adulta)^ and
Leon. and Gell, (reading indultae), After conservet Miss. Franc. and A.
Digitized by CjOOQ lC
a8 UBER SACRAMENTORUM [I. xxiii.
prooeed ut preces ncstras chmenUr txaudiat et ^uae, 8cc; similarly Egh,
and Codex Gellonensis. The endings of the 'bidding prayer' in Egb. Gem.
Gerb. differ both from V. and from one another. ' This prayer is omitted
by £gb. and Gerb. ; Leoa. also omits it, substitnting another. * Gem. and
MartSne*8 Ordo iv insert omni^ens, *^ et Misa. Franc. A. " quos V.
^ nostro sunt gerenda servitto Miss. Franc. Gem. Mart. iv ; nostras gerenda
urvitio A. " suo . . . prosequatur . . . sua . . . iustificet Miss. Franc A.
" mysteriis A. Gem. *• pro nostram intelUgentiam V. (corr. by Tommasi).
1* £^b. Gell. insert Domine. ^ bonorum daior Leon. (ed. Mur.) ; honorum
datum V. '* et officiorum Gerb. ^* disponens Leon. Egb. Gem. GeU. ;
V. Miss. Franc Gerb. as text. ^ sempitemam providentiam V. ; the lest as
text. "^ temporalium (for temporibtts) V. ; the rest as text. *■ apta Gcm.
** distincta . . . connixa V. ; the rest as text. ** distinctione Gerb. Leon.
^ mirabilem totius £gb. GenL Gell. Gerb. ; V. Leon. Miss. Franc. as texL
" compaginis Gem. Gerb. ^ sacri muneris servientem V. Miss. Franc. ;
sacri muneris virtutem Gerb. ; Leon. £gb. Gem. Gell. as texL ** minis-
trare Gcm. » constitues V. «• electi V. » Egb. Gell. insert in.
^ sacrariis Leon. (ed. Ball.) £gb. Gem. Gell. Gerb. ; V. Miss. Franc as text.
" diaconatus Gem. Gerb. ** ignorare V. ; signare Miss. Franc ; £gb.
Gem. Gell. Gerb. as text *> Egb. Gem. Gell. Gerb. inseit ea, *" nota
V. ; the rest as texL ^ pectorum Miss. Franc ; es secreiorum Gem. Gerb. ;
secretorum Egb. ; V. Gell. Ldon. as text. ** cordium £gb. Gem. Gerb. ;
animorum Leon. ; V. Miss. Franc Gell. as text. ** £gb. Gem. Gerb. have
(in place of tu veraciter—poscimus) the following: — tu eius vitam caelesti
poteris examinare iudiciOy quo semper praevales et admissa purgare, et ea quae
sunt agenda concedere, ** in eum Miss. Franc Gell. ; V. as text, perhaps for
eos. *^ velut so V. Miss. Franc. Gell. probably for vel, Leon. (ed. Mnr.)
has ut vel. ^ Et mitte V. ** Domine quaesumus £gb. Grem. GerU
Leon. ' ** Miss. Franc omits quo ; Gerb. has quod, ^ septiformis
gratiae tuae munere £gb. Gem. Gell Gerb. (Gem. Germ. omit tuae) ; V. Miss.
Franc as text. ^ modcstia Miss. Franc ^^ innocentiae puritas, et
spiritalis observatio disciplinae £gb. Gem. Gell. Gerb. Leon, ; V. Miss. Fianc
as text. ^ V. omits eorumy which is restored from Miss. Franc and the
others which read eius or eorum, ^ imitatione V. Miss. Franc (nngram-
matically) ; Leon. and the rest as texL ** sanctaplebs £gb. GenL Gell. ;
V. Miss. Franc Gerb. as text. ** perferens Miss. Franc ; froferens Egb.
Gem. Gell. ; proferentes Gerb. ; V. as text ** Gerb. omits in Christo,
*^ successionibus Miss. Franc ** capere potiora Egb. Gem. GelL Gerb.
Leon. ; V. Miss. Franc as text. ** merecmur Miss. Franc
[XXIII ^]
Ad consummandum diaconatus officium^
Miss. Commune votum ^ communis oratio prosequatur, ut hi *
MMttne^^ totius ecclesiae prece qui in diaconatus ministerio® prae-
liKLcap. parantur Leviticae benedictionis [ordine clarescant*] et
spiritali conversatione praefulgentes gratia "^ sanctificationis
eluceant. Per. y
Sequitur benedictio.
Domine sancte®, spei, fidei, gratiae et* profectuum
munerator, qui in caelestibus et terrenis angelorum minis-
teriis ^^ ubique dispositis per omnia elementa voluntatis
♦tuae diffundis" affectum, hos quoque famulos tuos [«^-617
mina\ ^^ speciali dignare [illustrare] ^^ aspectu ^* ; ut tuis
viU.
Digitized by CjOOQ lC
L XXIV.] ROMANAE ECCLESIAE. «9
obsequiis expediti sanctis altaribus ministri puri accrescant,
et indulgentia puriores ^^ eorum gradu, quos apostoU tui in
septenarium numerum^®, beato Stephano duce atque
praevio, Spiritu sancto auctore elegenint, digni existant,
et virtutibus universis, quibus tibi servire oportet instructi
complaceant ^^. Per. y
^ These two forms are (in V.) apparenUy reckoned, thongh not actnally
nnmhered, as a sepaiate section, wnile the parallel fonns for presbyters are
inclnded in sect xx. like those parallel forms, they are absent from Leon. and
from Gerbert*s MS. They have been compared with Missale Francomm, and
with Mart^e*s three Ordhies (see note on sect xx, supra). * officia V. ;
offuio Ge]L ; ad conservandum diacanatus officii £gb. ; Gem. Gell. as text : so
(abbreviated) Miss. Franc. ' Gem. inserts permantat, * etis Egb.
* in Diaconaius ministerii Miss. Franc. ; in diaconatus officii ministerio Ef^b. ;
V. Gell. as text (perhaps nngrammaticall^) ; Gem. reads ministerium, * V.
Miss. Franc. omit orcUne cJarescant, which is restored from Egb. Gem. GeU.
' pergratiam Gem. • sanctae V. ; the rest as text. • V. omits et,
^ ministeriis angelorum Egb. Gell. ^ defundas V. ; defendes Miss. Franc. ;
Egb. Gem. GeU. as text. ^ V. has iuos nostris spectali, which Tommasi
proposes to correct by the snbstitntion of nomina for nostris, This is sup-
ported b^ the other texts, which indicate the mention of names at this point.
^ V. omits illustrare which is supplied from the other texts. ** affectu Egb.
Gem. " indulgentiae prioris £gb. ^* in septenario numero Miss.
Franc. Egb. ; V. Gem. Gell. as text " compleat Miss. Franc. ; polUat
Gem. ; complaceat Egb. GeU. ; V. as text.
zxrv.
ItEM ORATIONES ET PRECES AD MISSAM. . i\'
Exaudi, Domine, supplicum preces, et devoto tibi pec- Leon.412.
tore famulantes perpetua defensione custodi, ut nullis ^^^ 55-
perturbationibus impediti, liberam servitutem tuis semper
exhibeamus officiis. Per.
Beoreta.
Tuis Domine quaesumus operare mysteriis, ut haec tibi
munera dignis mentibus ofTeramus. Per.
VD. Qui^ rationabilem creaturam ne* temporalibus R.S.(a/iW.)
dedita bonis ad praemia sempitema non tendat^ ea dis- ^^'A^J
pensatione dignaris erudire^, ut nec castigatione^ deficiat^ Men. 35.
nec prosperitatibus insolescat^, sed"^ hoc potius fiat ejus *^"'
gloriosa devotio, quo ^ nullis adversitatibus obruta supe-
retur •. Per quem maiestatem tuam. y
In£ra aotionem.
Hanc igitur oblationem, quam tibi ofierimus pro famulis Cf. Miss.
»tuis, quos ad presbyterii, vel diaconatus, gradus promovere *"^' ^^'
dignatus es, quaesumus, Domine, placatus suscipias: et
,»^
. c*.
Digitized by CjOOQ lC
30 LIBER SACRAMENTORUM [I. xxv.
quod eis divino munere contulisti, in eis propitius tua dona
custodi. Per Christum Dominum nostrum. Quam.
Fostcommun.
S. (fl/»W.) Hos quos reficis Domine ^® sacramentis attolle benignus
^^infra. stuxiliis, et tuae redemptionis effectum et mysteriis capia-
mus et moribus. Per.
Ad Flebem.
R. S. Da quaesumus Domine populis Christia»nis et quod" 518
^<Sb.'4o. profitentur agnoscere, et caeieste munus dihgere quod
Pam. a2i. frequentant. Per. y
zviii supra.
^ R. S. Gcrb. Pam. Men. give this Prefieice for Sexagesima : Ijtcm. has it
among the forms for the leiutUum Mensis Septimi, * nec V. R. (SM) ;
Leon. as text. ' coniendat (for non tendat) V. R. S.; Leon. as text.
* ermU V. R. S* ; Leoo. as text. ^ etnu ccutigatumem V. * deficiant
. . . insolescant V. "^ sunt V. • mtod Leon. • superaiur S* Gcrb.
'• Uos Domim quos reficis S. Gerb., and V. in zzvi infra. ^^ quos V. ; R.
S. Gerb. Pam. as text.
XXV.
Secunda Dominica in Quadragesima.
Praesta nobis, omnipotens Deus, ut quia vitiis subiacet
nostra mortalitas, tua nos et medicina purificet, et potentia
tueatur. Per Dominum.
R.S. Praesta nobis, misericors Deus, ut placationem tuam
I^zVm^o. promptis mentibus exoremus, et peccatorum veniam con-
sequentes, a noxiis ^ liberemur incursibus. Per.
Seoreta.
R. s. Ecclesiae tuae, Domine, munera placatus assume, quae
Gerb.43. g^ misericors offerenda tribuisti, et in* nostrae salutis
r^am. 225. '
Mcn. 43. potenter efficis transire mysterium. Per.
Leon. 478.
ILbaxT ^ ^
injra, FoBtoommun.
R.S. Refecti, Domine, pane caelesti, ad vitam, quaesumus,
^^'a« nutriamur aeternam. Per. y
Men. 43.
Ad Fopulum.'
R. s. 'Familiam tuam, quaesumus, Domine, propitiatus illustra,
Sm aVs ^^ beneplacitis inhaerendo, cuncta quae bona sunt mereatur
Mcn. 43. accipere. Per. y
Digitized by CjOOQ lC
I. XXV.] ROMANAE ECCLESIAE. 31
Feria ii Hebdom. Secunda.
Tuis, quaesumus, Domine, adesto suppUcibus, et inter R. s.
mundanae pravitatis insidias, fragilitatem nostram sempi- p^/^5.
tema pietate prosequere. Per Dominum. Meo. 44. in. xiv infra,
Ecclesiam tuam, Domine, perpetua miseratione prose- R. s.
quere, ut inter saeculi turbines^ constituta et praesenti ^^^.^7
iocunditate respiret et aetemae beatitudinis fdonal ^ per- \jfi\-
apiat Per. y Leo^. 3^^.
Beoreta.
Concede nobis haec, quaesumus, Domine, frequentare R.s.(a/i^'.)
mysteria, quia quoties huius hostiae ceiebratio commemo- ^^IM'
ratur, opus nostrae redemptionis exercetur *. Per. y Ill.vii0w.
519 Fostoommun.
Percepta *, Domine, sancta nos adiuvent, et suis repleant R. s.
institutis. Per. G^h.^^.
Ad Fopulum.
Populum tuum, Domine, quaesumus, ad te toto corde R. s.
converte, quia quos defendis etiam delinquentes maiore ^^^*'
pietate tueris sincera mente devotos. Per. infra.
Pam. 247.
Feria iii Hehdom. Secunda.
Deus, qui ob^ animarum medelam ieiunii devotione R.S.
castigare ® corpora praecepisti, concede ut corda nostra ita gecMOTf^^.
pietatis tuae valeant exercere mandata, quatenus ab Miw.
•u • 9 u *• *• Tj ^^^' 570.
omnibus possimus semper* abstmere peccatis. Per. Sacr. GalL 817.
Imploramus, Domine, clementiam tuam, ut haec divina R.S.(a/f^'.)
ieiuniorum^® subsidia a vitiis expiatos ad festa ventura nos ^^l^t.
praeparent. Per. y
Beoreta.
Praesentibus sacrificiis, Domine, ieiunia nostra santifica, R.S.(a/f^'.)
ut quod observantia nostra profitetur extrinsecus, interius Pa^LaV^.
operetur. Per. y Men. 42.
FostoommiuL.
Delicias, Domine, mirabiles mensae caelestis ambimus, R. S.
quibus ieiunando copiosius ssiginamur. Per. ^*"
Ad. Fopulum.
Da, quaesumus, Domine, fidelibus tuis et sine cessatione R. S.
capere paschalia sacramenta, et desideranter expectare ^yii^^'
ventura, ut ** mysteriis quibus renati sunt, permanentes, ad infr^-
novam vitam his operibus perducantur. Per.
Digitized by CjOOQ lC
3a UBER SACRAMENTORUM [I. xxv.
Feria iv Hebdom. Secunda.
R. s. Deus, qui per Verbum tuum humani generis reconciHa-
Fwi. 237. t^c>^^"^ mirabiliter operaris, praesta, quaesumus, ut sancto
ieiunio et tibi toto simus corde subiecti, et in tua nos
efficiamur ^* prece*^ concordes. Per Dominum.
R. S. «Praesta nobis, Domine, quaesumus, auxilium gratiae 620
Pam. «7. tuae, ut ieiuniis et orationibus convenienter intenti, libere-
Men. 45. jnm» ab hostibus mentis et corporis. Per. y
Beoreta.
Gerb. 47. Praesente sacrificio nomini tuo nos, Domine, ieiunia dicata
*™* ^^^* sanctificent ; et ^* quod observantia nostra profitetur ex-
trinsecus, interius operetur effectus ". Per. y
Postooxnmiui.
R. s. Gratia tua nos, quaesumus, Domine, non relinquat, quae
F^"«8. ^ sacrae nos deditos faciat servituti, et tuam *• nobis opem
Men. 45. semper acquirat. Per. y
Ad Fopnlnm.
Adesto, Domine, famulis tuis, et opem tuam lai^re
poscentibus, ut his qui te auctore et gubematore gloriantur
et grata" restaures et restaurata conserves. Per.
Feria vi Hebdom. Secunda.
Ad hostes nostros, Domine, superandos, praesta, quae-
sumus, ut auxilium tuum ieiuniis tibi placitis et bonis
Leon. 419. operibus impetremus. Per Dominum.
xymsupra. Omnipotens sempiteme Deus, qui per continentiam salu-
xxvm^. ^^^^ ct^* corporibus mederis et mentibus, maiestatem tuam
Pam. 343. suppliciter exoramus ut pia ieiunantium precatione placatus
et temporalia nobis subsidia praebeas et ^^ aetema. Per. y
Beoreta.
R.S.(tf/f^^) Efficiatur haec hostia, Domine, quaesumus, solemnibus
Mra' /4^ grata ieiuniis, et ut^® tibi fiat acceptior, purificatis mentibus
immoletur ^®. Per.
Fostoommun.
R. S. Praebeant" nobis Domine quaesumus divinum^ tua
Pml 347. s^^cta fervorem, quo eorum pariter et actu delectemur et
Men. 61. fructu. Per, y
R.S.
iFer, V.)
Gerb. 47.
Pam. 228.
Men.45.
Leon. 413.
R.S.
Gerb. 47.
Pam. 328.
Digitized by CjOOQ lC
I. XXV.] ROMANAE ECCLESIAE. 33
Ad FopiilimL
Adesto, Domine, propitius plebi tuae, et temporali con-
solatione non deseras quam vis ad aetema contendere.
Per.
621 Feria vii Hebdom, Secunda,
Subveni, Domine, servis tuis pro sua iugiter iniquitate R. S.
gementibus, mentesque nostras terrenis affectibus prae- p^.a^^a^.
gravatas medicinalibus tribue exonerare^ ieiuniis, et cor- Cf.Men.47.
poris afflictione corrobora ^*. Per Dominum.
Deus, qui profundo consilio, prospiciendo mortalibus, Miss.
sancta instituisti ieiunia, quibus corda languentium salu- °^ * ^^^'
briter curarentur, tu animam nostram corpusque castifica,
corporis animaeque salvator, aeternae felicitatis benig^e
largitor. Per Dominum.
Beoreta.
Domine Deus noster, in cuius spiritalibus castris militat
laudanda sobrietas, abstinentia fructuosa et casti pectoris
opulenta frugalitas, ieiunantium vota clementer assume, et
fidelibus postulatis consueta pietate succurre, Per.
Fo0toommiin.
Sacrae nobis, quaesumus, Domine, mensae libatio et piae R.S.(a//^i.)
conversationis augmentum et tuae propitiationis ** con- ^xl^^lla.
tinuum praestet auxilium. Per Dominum nostrum.
Ad Fopnliim.
ImpIoranteSj Domine, misericordiam fideles populos pro- r. s.
pitius intuere: qui^® praeter te alium non noverunt, tuis p^'^30.
semper beneficiis glorientur. Per.
* noxios V. * Pam. omits in, ' turbidinis V. (S* ?) ; turbinis R. ;
S* Gerb. Pam. Leon. as text. * V. R. omit dona, which is restored irom
S ; Gerb. has donum ; Pam. reads tteiemam beatitudinem percipiai \ Leon.
aetemae beatitudinis percipiat claritatem. * exercitum V. * Pr<ucepta
V. ; R. S. Gerb. as text ^ ad Sacr. Gall. • castigari S* Gerb.. and
so in the Preface in Men. ; V. R. S^ Miss. Goth. as text * semper possi-
mus Sacr. Gall. '* R. S. Gerb. (placing the prayer as an Advent Post-
communion) omit ieiuniorum ; V. Pam. as text. ^ S* Gerb. insert in ; V.
S* as text ; R. has M/ ministeriis. >* efficiamus V. " pace Gerb. ; V. S.
Pam. as text; R. haspraede. ^* ut Gerb. Pam. ; V. as text ^ effectum
Gerb. Pam. ; V. as text. "• Pam. omits quae—iuam, ; V. R. S. Gerb. Men.
as tezt. ^^ creata Leon. ; congregata S* Gerb. Pam. Men. ; V. R. S^ as text.
" et omitted by V. here, is inserted from xviii supra. " ut et V. S» ; R. S»
Gerb. Men. as text. * immotemur V.; R. S. Gerb. Men. as text.
*» Praeveniant V. R. S. ; Gerb. Pam. Men. as text. " divina V. S. ; R.
Gerb. Pam. Men. as text. ^ exonerari Gerb. Pam., and so in the Preface
in Men. ; V. R. S. as text •» corroborari Pam. ; V. R. S. Gerb. as text.
*• protectionis V. in xiii supra. * et qui R. Pam. ; ut qui S' Gerb. ; V. S^
as text
Digitized by CjOOQ lC
34 UBER SACRAMENTORUM [I. xxvi.
ZXVI.
Tertia Dominica.
Quaepro scrutiniis electarum celebratur\
R- Da, quaesumus, Domine, electis nostris digne* atque
^ * ^^* * sapienter ad confessionem tuae laudis accedere, ut dignitati
pristinae quam originali transgressione perdiderant» per
tuam gratiam reformentur. Per.
Seoreta.
R- Miseratio tua, Deus, ad haec percipienda » mj^teria 522
^' ' ^^ ' famulos tuos quaesumus, et praeveniat • competenter, et
devota conversatione perducat. Per.
Infra Canonem, ubi dioit^
R. Memento, Domine, famulorum, famularumque tuarum,
^^' ^^ ' qui electos tuos suscepturi sunt ad sanctam gratiam bap-
tismi tui : et omnium circumadstantium *. Et taces. Et
recitantur • nomina virorum et'^ mulierum^ qui ipsos infantes
suscepturi sunt. Et intras Quorum tibi fides cognita.
Item infira aotionem^.
R. Hanc igitur oblationem, Domine, ut propitius suscipias
Gerb. 24 . deprecamur : quam tibi olTerimus pro famulis et famulabus
tuis, quos ad* aeternam vitam et beatum gratiae tuae
donum numerare ^**, eligere atque vocare dignatus es. Per
Christum ^^
Et recitantur nomina electorum. Postquam recensita
R. fuerint^ dicis^ Hos, Domine, fonte baptismate inno-
Gerb. 348. vandos, Spiritus tui munere ad sacramentorum tuorum
plenitudinem ^^ poscimus praeparari. Per^*.
FoBtcommun.
R. Adesto, Domine, quaesumus, redemptionis effectibus, ut
Gerb. 348. ^' \ -x .• • .-. • j ^
xiviiifif/ra. ^^^ sacramentis aeternitatis mstituis, eosdem protegas
xiix infra. dignauter aptandos ^^ Per.
Ad Fopnlnm.
R. SuppHciter, Domine, sacra famiha munus tuae misera-
^^ '^^ ' tionis expectat ; concede, quaesumus, ut quod te iubente
desiderat, te largiente percipiat Per.
Digitized by CjOOQ lC
I. xxvij ROMANAE ECCLESIAE. 35
Feria ii Hebdom. Tertia.
Conserva, Domine, familiam tuam bonis semper operibus R. S.
eruditam, et sic praesentibus consolare subsidiis ut ad Pam. «31.
superna ^* perducas dona propitius. Per. Me°- 48-
Da, quaesumus, omnipotens Deus, ut abstinentiae nostrae
restaurationis exordiis competentem dignis praecurramus
officiis. Per ^"^.
523 Seoreta.
Haec nos beata mysteria, Deus, principia sua aptos
efficiant recensere, [Per.]
Infra (utionem^ ut sufra. Sequitur
Fcfitcommun.
Quos ieiunia votiva castigant, tua, Domine, sacramenta R. S.
purificent^®; ut, terrenis affectibus mitigatis, facilius cae- 13^.'^°'
lestia capiamus. Per.
Ad Fopulum.
Gratias tibi referat, Domine, corde subiecto tua semper R. S.
ecclesia, et consequenter obtineat, ut observationes anti- ix^iii^^'
quas iugiter recensendo proficiat in futurum. Per. »'*A«-
Feria iii Hebdom. tertia,
Prosequere nos omnipotens Deus; et quos ab escis R.S.
camalibus praecipis abstinere a noxiis quoque vitiis cessare crxxvu'
concede. Per ^*. «'i/^-
Da, quaesumus, Domine, rex aeteme cunctorum, ut sacro s. {Fer. v.)
nos purificatos ieiunio sinceris quoque^® mentibus ad tua ^I^^/Jj.
sancta ventura facias pervenire. Per.
Seoreta.
Ut accepta sint, Domine, nostra ieiunia, praesta nos, Pam. 304.
quaesumus, huius munere sacramenti purificatum tibi
pectus offerre. Per. y
FoBtoommnn.
Sacramenti tui, Domine, veneranda perceptio et mystico S. (/>f . v.)
nos mundet effectu et perpetua virtute defendat. Per. p^*^' 1^^^
Mcn. 50.
Ad Fopulum.
Concede, misericors Deus, ut devotus tibi populus *^ R. S.
semper existat, et de tua clementia quod ei prosit in- Pam. 331.
desinenter obtineat. Per. \y\infra. Mcn.49.
D %
Digitized by CjOOQ lC
36 LIBER SACRAMENTORUM [I. xxvL
Feria iv Hebdom. iertia. 524
R. S. Deus, qui nos formam humilitatis ieiunando et orando
Pm.a32. Unigeniti tui Domini nostri imitatione docuisti, concede,
quaesumus, ut quod ille iugi ieiuniorum continuatione com-
plevit, nos quoque^ per partes dierum facias adimplere.
Per.
xix supra, Da nobis, Domine, quaesumus, observantiam ^ legitima
devotione perfectam, ut** refrenatione camalis alimoniae
sancta tibi conversatione placeamus. Per.
Secreta.
S. (Fer,v.) Deus, de cuius gratiae rore descendit, ut ad mysteria tua
Tamixi pu^gatis sensibus accedamus, praesta, quaesumus, ut in
Mcn. 49. eorum traditione solemniter honoranda competens^* de-
feramus obsequium. Per.
Fostoommun.
R.S.(fl/»W.) Percipientes, Domine, gloriosa mysteria*', referimus
Gerb. 40. gjatias, quod in terris positos iam caelestium praestas esse
participes. Per.
Ad. Fopulum.
S. Defende Domine familiam tuam et toto tibi corde pro-
2^^'^h stratam ab hostium tuere*^ formidine: nec bona tua diffi-
Jrfljn* 333*
Lcon. 408. culter inveniant pro quibus^® et sancti tui et angelicae
tibi *• supplicant potestates. Per.
Feria vi Hebdom. teriia.
'Ri^.ialHd,) Praesta, quaesumus, Domine, ut observationes sacras
Pium*34a^ annua devotione recolentes, et corpore tibi placeamus et
Men. 133. mente. Per. y
SLS.(a/^.) Concede, quaesumus, Domine *®, fragilitati nostrae suffi-
Gerb. 32. cientiam competentem ; ut suae reparationis effectum '^ et
Menisa. ' pia conversationc recenseat, et cum exultatione suscipiat.
xiii supra, p^j,
Seoreta.
R.S.(fl/«^'.) Accepta tibi sint, Domine, quaesumus, nostri dona ieiunii,
i^o!'"^^' quae et*^ expiando nos tuae gratiae^' dignos efficiant, et
Pam. 343. ad sempitema promissa perducant. Per. y
Men. 45.
Lcon. 414. FoBtcommun. 625
S. {Sahb,) Hos, Domine, quos reficis ^* sacramentis, attoUe be-
^Svsu^a, nJg^^us auxiliis, ut ^ tuae redemptionis effectum et mysteriis
capiamus et moribus. Per.
xxiv SHpra,
Digitized by CjOOQ lC
I. xxvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 37
Ad Fopnlum.
Super populum®* tuum, Domine, quaesumus, benedictio ^^{aim,)
copiosa descendat, indulgentia veniat^, consolatio tri- Pam. aYs.
buatur, fides sancta succrescat, redemptio sempiterna fir- J*^- 38.
metur. Per. y xviux^Va.
Feria vii Hebdom, tertia,
Praesta^ quaesumus, omnipotens Deus, ut dignitas con- S.
ditionis humanae, per immoderantiam sauciata, medicinalis Pam."a43.
parsimoniae studio reformetur. Per Dominum. y Men. 51.
Auge fidem tuam, Domine, quaesumus, miseratus'* in s. ^^'
nobis, quia pietatis tuae subsidia non negabis quibus in- ^^- 53-
tegre ^* contuleris firmitatem. Per. LeoiL 367*.
Seoreta.
Domine Deus noster, qui in his potius creaturis quas ad R.S.(fl/«^f.)
fragilitatis nostrae subsidium*® condidisti, tuo quoque*^ ?3^!^'^^*
nomini munera iussisti dicanda constitui, tribue, quae- ^^^ ^M-
sumus, ut et vitae nobis praesentis auxilium et aetemitatis Le?n.!^i5.
efficiant sacramentum. Per. y ixxxiiiii^^a. Leofr. 3.
FoBtoommun.
Quod ore sumpsimus, Domine *^ mente capiamus, et de Pam. 343.
munere temporali fiat nobis remedium sempiternum. ^"^so^.
Per. y
Ad. Fopnlum.
Esto, quaesumus, Domine, propitius plebi tuae, ut^^ S.
quae tibi non placent respuentes, tuorum potius repleantur p^.'|^3.
delectationibus mandatorum. Per Dominum. y
^ S. marks the Satarday, R. the Friday of the second week as the time of the
first ' scratiny.* The only other note of the time in V. is in sect xxix itrfra^ from
which it woald seem that the Monday of the third week is the time contem-
plated in V., as in Mabiilon*s Ordo Romanus vii. The Tuesday in the third
week is mentioned (perhaps by a slip) in the Codex Gellonensis, of which the
corresponding portion is to be fonnd in Mart^ne lib. I. cap. i. From this last
source some readings are given in the foUowing notes, where it is dted as Gell.
The claases for insenion in the Canon are, however, the only portions of this
Missa which Mart^ne gives at length. The Missa appears in R. (from which
Gerbert*s text of it is taken) as the first of the Missae pro Scrutiniis which R.
gives as part of the Ordo Baptisterii. These Missae are not contained in S.
« dignu V. ; R. as text » proveniat R. * Infra R. * R. Gell. join
the words Et omnium circumadstantium with quorum tibi fides^ &c, placing
both after the rubric which separates them in V. * recita Gerb. ; V. R. Gell.
as text ' ac R. Gell. ; V. as text. ■ R. omits this heading. • R.
omits ad, ^^ gratiae tuae dinumerare V. ; gratiae tucu donum eligere
R. ; Gell. as text " After Per Christtem^ and before the rubric following,
R.inserts Quam oblationemi but see note 14. ^' dices R. ; dicii Gell.
^ plenitudine V. ; R. Geli. as text. ^* Both R. and Gell. have at this point
Per Christum, Dicsque nostros, ^ obtados R. ; Gerb. reads optatos,
Digitized by CjOOQ lC
3» UBER SACRAMENTORUM [I.xxvii.
" cutema S* Gcrb. ; V. R. S» Pam. Men. as text. " This Collect is givcn
as it appears in V., but it is evidently comipt : it would become intelligible if
abstinentiam were read for abstinetUiai, ^' frivifictnt V. in Ixxziii infra,
R. S. Gcrb. ; V. herc as text >» R. S. Gerb. follow the form of this Col-
lect givcn in xxvii infra (omitting quaesiimus and leading abstinere for tempe-
rare), » S' Gcrb. omit ^im^; V. S* Pam. as text. ^ S* Gcrb. insert
tuus\ V. S» Pam. Men. as text » saltem (for quoqui) S* Gcrb. ; V. S*
Pam. as text. ^ Da nobis observasttiam Domim V. in xix supra, ^ V.
in xix supra inscrts cum. * S* Gcrb. inscrt tibi\ V. S* Pam. Mcn. as texL
«• S» Gerb. inscrt tiH\ V. R. S* as text " ut toto tibi corde prostrata et
ab hostium tuere V. ; S. Gcrb. Lcon. Pam. as text " inveniat pro qua
Leon. (ed. Mnr.); inveniat pro ouibus Pam.; V. S. Gcrb. Leon. (ed. Ball.) as
text * PanL omits tibi\ V. has angelica et tibi; S. Gerb. Leon. as text.
^ Concede, quaesumus^ omnipotens Deus V. in xiii supra ; so R. S. Gcrb. Pam.
Men. '* See notc 3 on xiii supra, » V. omits ^/; R. S. Gcrb. Pam.
Mcn. Leon. as text. " tua gratia Leon. ** Hos quos reficis Domine
V. in xxiv supra, •• et S. Gcrb. ; V. as text. " Inpopulum Men.
^ Sec note 6 on xviii supra, " opereUus Pam. ; V. S. Gerb. Leon. as text
** integre, the reading of V. (S^ ?) Pam. is perhaps a cormption of in de cre-
dendif the reading of Leon.; S' Gerb. read integram illius coniuleris,
*• praesidium V. in Ixxxiii infra, R. S. {alibi) Gerb. (135) Mcn. Leon. Leofr. ;
V. heie, S. Gerb. (53) Pam. as text. " tuoque V. here ; R. S. Gerb. Pam.
Leon. V. in Ixxxiii infra as text. ^ Leon. inserts quaesumus, ^ et
S^ V. S* Gcrb. Pam. as text
XXVII.
QUARTA DOMINICA. PrO SCRUTINIO II*.
R. Omnipoteus sempiterne Deus, ecclesiam tuam spiritali
crxxvuf f^scunditate * muUtiplica, ut qui sunt generatione terreni, 526
infra, fiant regeneratione caelestes» Per.
Cf.Pam.341.
[Secreta.]
R- Remedii sempiterni munera, Domine, laetantes offerimus,
^ ' suppliciter exorantes ut eadem nos et digne ^ venerari et
pro salvandis congruenter exhibere * perficias. Per.
Infra Canonem ^ ui supra. Seguiiur
Fostoommiin.
R. Tu semper, quaesumus, Domine, tuam attoUe bcnignus
M^ familiam ; tu dispone correctam ; tu propitius tuere ® sub-
G»b. 54, lectam ; tu guberna perpetua bonitate "^ salvandam. Per.
240.
Pam. 336. ^^ Populum.
R. Tu famulis tuis, quaesumus, Domine, bonos mores ^ pla-
ni!liV«/ra catus institue, tu in eis quod tibi placitum sit dignanter
infunde, ut et digni sint, et tua valeant beneficia promereri.
Per.
Feria ii Hebdom. qttaria,
R, s. Sacrae nobis, quaesumus, Domine, observationis ieiunia,
Glrb"**;^ et piae conversationis augmentum, et tuae propitiationis
Pam. 336. continuum praestent auxilium. Per. y.
Digitized by CjOOQ lC
I. xxviL] ROMANAE ECCLESIAE. 39
Proficiat, quaesumus, Domine, plebs tibi dicata® piae S.
devotionis aflTectu*; ut sacris actionibus erudita, quanto Pam. 344.
maiestati tuae fit gratior, tanto donis potioribus augeatur. J^^jf ^*
Per. y. infra,
Seoreta.
Cunctis nos, quaesumus ^^, Domine, reatibus et periculis S.
propitiatus absolve, quos tantis mysteriis^^ tribuis esse Paii/fll.
consortes. Per Dominum. y.
FoBtoommun.
Divini satiati muneris largitate^, quaesumus, Domine S.
Deus noster, ut in huius semper participatione vivamus. ^^.145.
Per. y. Leon. 449.
Ad Fopulum.
Tueatur, quaesumus, Domine, dextera tua populum S.
deprecantem, et purificatum dignanter erudiat, ut conso- PaL 345.
latione praesenti ad futura bona proficiat Per. y. Cf. Leon.
527 Feria iii Hehdom, quarta.
Da, nostrae summe conditionis reparator^^ ut" semper Pam. 237.
declinemus a malis, et omne quod bonum est prompta
voluntate sectemur. Per Dominum.
Exercitatio ^* veneranda, Domine, leiunii salutaris populi R. S.
tui corda disponat ^*, ut et dignis mentibus suscipiat paschale ^^^^' ^^'
mysterium, et continuatae devotionis sumat augmentum.
Per.
Seoreta.
Purifica nos, misericors Deus, ut ecclesiae tuae preces, r. s.
quae tibi gratae sunt, pia munera deferentes ^*, fiant expiatis p^* |^g
mentibus gratiores. Per. y. Men. 53. Lcon. 439.
Fogtoommnn.
Caelestia dona capientibus, quaesumus, Domine, non ad R. s.
iudicium pervenire^'^ patiaris quod fidelibus tuis ad reme- p^'3^38.
dium providisti. Per. y. Men. 53. Lcon. 370.
Ad Fopulmn.
Populi tui Deus institutor et rector, peccata quibus R. S.
impugnatur^® expelle, ut semper*^ tibi placitus*^ et tuo Gwb.5'7.
munimine sit securus. Per. y. Pam- »38. Leon. 345.
Digitized by CjOOQ lC
40 LIBER SACRAMENTORUM [I. xxvii.
Feria iv Hebdam. quarta.
R* S. Omnipotens sempiteme Deus, qui et iustis praemia meri-
Pam. 037. torum et peccatoribus per ieiunium crroris sui veniam
Mcn. 53. praebes, miserere supplicibus, parce peccantibus, ut reatus
nostri confessio indulgentiam valeat percipere delictorum.
Per Dominum nostrum.
Concede, misericors Deus, ut sicut nos tribuis solemne
tibi deferre ieiunium, sic nobis indulgentiae tuae praebeas^^
benignus auxilium. Per.
Seoreta.
^'^'iflliH,) Accepta tibi sit, Domine, nostrae devotionis oblatio, quae
Pam. 219. et ieiunium nostrum, te operante^, sanctificet, et indul-
xJiU*j«^fw. S^tiam [nobis] *^ tuae consolationis obtineat. Per.
•Fostcomxnnn. 628
Leon. 369. Sacramentorum benedictione satiati, quaesumus, Domine,
ut per haec semper mundemur ^* a vitiis ^. Per.
Ad. Populum.
Pam. 338. Da plebi tuae, Domine, piae semper devotionis affectum ;
infra. ^ ^^ ^"^^ prava sunt respuens, sancta conversatione firmetur,
et a peccatis libera nuUis adversitatibus atteratur. Per.
Feria vi Hebdom. quarta.
R. S. Praesta, quaesumus, Domine, ut salutaribus ieiuniis
G€^.^7. cruditi, a noxiis etiam vitiis abstinentes, propitiationem
tuam facilius impetremus. Per.
R.S.(a/«W.) Prosequere, quaesumus^*, omnipotens Deus, ieiuniofum
crxxvi^ sacra mysteria, et quos ab escis camalibus praecipis tem-
supra, perare^, a noxiis quoque vitiis cessare concede. Per.
Secreta.
R. S. Haec sacrificia nos, omnipotens Deus, potenti virtute
Pim. 247. ^undatos ad suum faciant puriores venire principium.
Per. y. „ ^
^ Fostoonimun.
R. s. Sancta tua nos, Domine, quaesumus, et vivificando ^ reno-
Gerb ^7 vent, et renovando vivificent. Per.
Leon. 44i.xxxvii f«Aia. * - ** ,
R. S. Adesto, Domine, populis qui sacra mysteria *• conti-
Pam.^39. gerunt, ut nullis pericuiis affligantur qui te protcctore
f^"-3yi. confidunt. Per Dominum.
lll.lix tnfra.
Digitized by CjOOQ lC
I. xxvii.] ROMANAE ECCLESIAE. 41
Feria vii Hehdom. quarta.
Deus, omnium misericordiarum ac totius bonitatis auctor, R. S.
qui peccatorum remedia ieiuniis, orationibus, et deemo- ' • 5 •
synis demonstrasti, respice propitius in hanc humilitatis
nostrae confessionem, ut qui inclinamur conscientia^ nostra
tua semper misericordia erigamur. Per.
Tua nos, Domine, quaesumus, gratia et sanctis exerccat R. S.^
veneranda ieiuniis, et^^ caelestibus mysteriis efficiataptiores. ^^* *
Per.
529 «SeoTeta.
Oflferimus tibi, Domine, munera quae dedisti, ut et R.S.(aii6i.)
creationis tuae circa mortalitatem nostram testificentur ^^'^^i^J
auxilium, et remedium ^ immortalitatis operentur. Per. y. Leon. 370«
Fostoommnn.
Percepta nobis, Domine, praebeant tua sacramenta subsi- R.S.{aiidi.)
dium, ut et*^ tibi grata sint nostra ieiunia, et nobis profi- Pam. a\^5.
ciant ad medelam. Per Dominum y.
Ad Fopulum.
Plebem tuam, Domine, quaesumus'**, interius exteriusque r. s.
restaura, ut quam corporeis non vis delectationibus impediri, ^^'i^'
spiritaii facias vigere proposito, et sic rebus foveas transi- Leon. 435.
toriis ^ ut tribuas potius inhaerere perpetuis. Per.
^ The Afissa for this Smiday is the second of the series 'prv scrutiniis'* as
given by R. * iocunditate V. here : R. as tezt, and so V. in xxviii infra,
» digniV. (corr. by Tommasi) ; R. as text. * exhiberi R. ; V. as text.
* Infract. R. ' Gerb. reads intuere (wrongly) ; R. has tuaere. * benigni-
tate R. S. Pam. ; V. as text * bmis moris V. here ; R. has bonus mores ;
V. in IIL li as text. • ^Ubi tibi decata . . . affectus V. ; S. Gerh. Pam.
Men. V. in Uxxiii infra as text "^ S. Gerb. omit quaesumus ; Pam. has
quoisumus Domine ; V. as text. " tanti mysterii Pam. ; V. S. Gerb. as
text ^ muneris largiiate satiati Leon. ^' Pam. inserts omnipotens
Deus. " Pam. inserts et. " Exorcitio . . . dispone R. ; Exercitatio
. . . dispone S. ; Exercitatione . . . dispone Gerb. ; V. as text. ^' defermtes
so R. S. Gcrb. Pam. Leon. ; V. Men. nave deferentis. " provenire Leon. ;
V. R. S. Gerb. Pam. Men. as text. " impugnantur V. ; R. S. Gerb. Pam.
Leon. as text. " Leon. inserts et. * placatus V. R« S' ; R» S* Gerb.
Pam. Leon. as text. "* praebe V. *• cooperante Pam. " V. here
omits nobis^ which is restored from xviii supra^ K. S. Gerb. Pam. Men.
^ emundemur Leon. •* Leon. adds et periculis caveamus. " The
parallel collect in xxvi supra has a difTerent beginning; R. S. Gerb. omit
quaesumus ; V. here as tcxt ■' abstinere R. S. Gerb. V. in xxvi supra ; V.
bere as text ^ V. in xxxvii infra inserts semper ; V. here, R. S. Gerb.
Leon. as text ^ donaria Leon. ; V. R. S. Gerb. Pam. as text ^ con-
stantia S* ; inconstantia S» Gerb. ; V. R. as text. " V. omits et\ R. S.
Gerb. as text. "■ R. S. Gcrb. Pam. Leon. insert nobis; V. as text.
•* Pam. omits et. '* Pam. omits quaesumus, '• transiturUs V. ; transi-
turis S. Leon. ; R. Gerb. Pam. as text
Digitized by CjOOQ lC
4% UBER SACRAMENTORUM [L xxviii.
xzvm.
QUINTA DOMINICA. QUAE PRO SCRUTINIO
CELEBRATUR*.
R. Concede^ Domine, dectis nostris, ut sanctis edocti mys-
349. ^gj^jg g^ renoventur fonte baptismatis, et inter ecclesiae
tuae membra numerentur. Per.
Beoreta.
R. Exaudi nos, omnipotens Deus, et famulos tuos, quos
Gerb. 349. gjgj Christiane primitiis imbuisti, huius sacrificii tribuas
operatione mundari. Per.
Infra Canoftem^^ ubi supra, Sequitur
FoBtoommiui.
R. Concurrat, Domine, quaesumus^ populus tuus, et toto
Gcrb. 249. ^jy cQfde subiectus obtineat, ut ab omni perturbatione
securus, et salvationis suae gaudia promptus exerceat, et
pro r^enerandis * benignus exoret. Per.
Ad. Fopiilum.
R. Deus, qui quum salutem^ hominum semper operaris,
Gerb. 249. jj^jj^ tamen populum tuum gratia abundantiore multiplicas ;
respice propitius ad electionem tuam, ut paternae protec-
tionis auxilio et regenerandos munias et renatos. Per.
Feria ii Hebdom, quinta, 530
Pam. 341. Deus, qui ad imaginem tuam conditis ® ideo das tempo-
supm!^^ ralia ut largiaris aetema, ecciesiam tuam spiritali fecunditate
cf Gcrb. multiplica, ut qui sunt generatione terreni fiant regenera-
tione cadestes. Per Dominum.
^js.(a/idi.) Adiuva nos Deus salutaris noster, et in sacrificio ieiu-
47« niorum nostras mentes purifica, ut "^ ad beneficia recolenda,
quibus nos instaurare dignatus es, tribuas'' venire gau-
dentes ®. Per.
Seoreta.
Domin. Exaudi nos, omnipotens Deus, et famulos tuos, quos
supra. jjjgj Christianae primitiis imbuisti, huius sacrificii tribuas
operatione mundari. Per.
Fostoommun.
Sanctificent nos, Domine, sumpta mysteria et paschalis
observantiae sufficientem nobis tribuant facultatem. Per.
Digitized by CjOOQ lC
531
I. xxm.] ROA\fANAE ECCLESIAE. 43
Ad Foptiliim.
Benedictio, Domine, quaesumus^, in tuos fideles copiosa r. s.
descendatj et quam subiectis cordibus expetunt, largiter ^^'57^
consequantur. Per.
Feria iii Hebdom. quinta.
Praesta, quaesumus, Domine^®, ut observationes sacras v.s.(aUH.)
annua devotione recolentes et corpore tibi placeamus ct ^^'lll'
mente. Per. y. Mcn. 132. xxvi supra.
Fiat, quaesumus, Domine ^^ per gratiam tuam fructuosus cf. ixxxilt
nostrae devotionis afFectus, quia tunc nobis proderunt sus- mS^si;.
cepta ieiunia si tuae sint placita pietati. Per. y. Pam- 239-
Seoreta.
Concede nobis, Domine, quaesumus, ut celebraturi sancta R. S.
mystcria ^*, non solum abstinentiam ^^ corporalem, sed quod ^^^^ ^*^
est potius, habeamus mentium puritatem. Per. Men. 58.
^ Cf. Leon.
Postconixniui. 3^o-
V^etet nos, Domine, semper et innovet tuae mensae R.S.
libatio, quae fragilitatem nostram ^* gubemet et protegat et Getb. 63.
in portum perpetuae salutis inducat. Per. Men. 59. Leon. 415.
Ad Fopulum.
Libera, Domine^ quaesumus ^^, a peccatis et hostibus tibi R- S.
populum supplicantem, ut in ^* sancta conversatione viventes p^^ " ^^^
nuUis afficiantur adversis. Per Dominum. y. Men. 58. Lcon. 463.
Feria iv Hebdom. quinta.
leiunia, quaesumus, Domine, quae sacris exequimur R. S.
institutis, et nos a reatibus nostris semper expediant, et ** • '•
tuam nobis iustitiam faciant esse placatam. Per.
Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut quos ieiunia R.s.(a//^f.)
votiva^^ castigant, ipsa quoque devotio sancta laetificet, ut p^afg
terrenis aifectibus mitigatis, facilius caelestia capiamus. Men. 53.
Per. y.
Secreta.
Praesta, [quaesumus ^®,] omnipotens Deus, ut ieiuniorum R.S.(ia«.)
placatus sacrificiis, remissionis tuae nos venia prosequaris. Pam. 243.
Per. Men. 60.
Fofitcommun»
Adesto, Domine, fidelibus tuis, et quos caelestibus reficis ^® R.S.(5ii^^.)
sacramentis a terrenis conserva periculis. Per Dominum. Men. 60.
Leon. 412.
Digitized by CjOOQ lC
44 UBER SACRAMENTORUM [I. xxviii.
▲d Fopiiliim.
R.S.(a/t^'.) Gregem tuum, Pastor bone, placatus intende, et oves,
Leon! 364. q^^ pretioso sanguine Filii tui ^ redemisti, diabolica non
mix w^. sinas incursione lacerarL Per.
III.XVUtl^.
Feria vi Hebdom. quinia.
R. S. Tribue nobis, quaesumus, Domine, indulgentiam pecca-
Gerb 63 tonim, ut instituta paschalia tibi placitis sensibus operemur.
Per.
R. s. Omnipotens sempiterne Deus, clementiam tuam sup-
Vt^ih pliciter exoramus ut qui mala nostra semper praevenis
miserendo • facias nos ^^ tibi placitos et piis actionibus et 532
ieiuniis salubribus expiando. Per.
Seoreta.
R. s. Sanctifica nos, quaesumus, Domine, his muneribus offeren-
Gcrb.63. jjg^ ^ paschalis observantiae sufficientem nobis tribue
facultatem. Per. „ ^
Fostoommun.
cii infra, Da, quaesumus, Domine, ut tanti mysterii munus indultum
non condemnatio sed sit medicina sumentibus. Per.
▲d Fopalum.
R. s. Protege, Domine, populum tuum et in sanctorum tuorum
Gcrb. 63. patrocinio confidentem perpetua defensione guberna. Per.
Feria vii Hebdam. quinta.
xmisupra, Omnipotens sempiterne Deus, qui per abstinentiam ^
^s^upra, salutarem et corporibus nostris mederis et mentibus, maies-
Pam. 343. tatem tuam supplices exoramus, ut pia ieiunantium prece
placatus et praesentia nobis subsidia praebeas et futura^'.
Per.
R. S. Sanctificata ieiunio^ tuorum corda fidelium^, Deus
GCTb lii niiserator*^, illustra; et quibus devotionis praestas*^ affec-
Fam. 343. tum, praebe supplicantibus pium benignus auditum. Per. y.
Cf. Leon.
4"- Seoreta.
Pam. 348. Sacrificia^, Domine, propensius ista restaurent quae
Men. 63
medicinalibus sunt instituta ieiuniis. Per. y.
PoBtcommun.
Supplices te rogamus, Domine Deus noster, ut sicut nos
Filii tui corporis et sanguinis sacrosancti pascis alimonio,
ita nos et divinae naturae eius facias esse con^ortes. Per.
Digitized by CjOOQ lC
L xxix.] ROMANAE ECCLESIAE. 45
▲d Fopnltim.
Visita, quaesumus, Domine, plebem ^ tuam, et corda Pam. 245.
sacris dicata mysteriis pietate tuere pervigili^, ut remedia "* **"*
salutis aeternae, quae te miserante percipit ^^, te prot^ente
custodiat ^. Per.
* This Missa is the third of the Missae (ro ScruHnus in R., and has there
the title 'in auris apertumtm* * Infrac, R. • quaesumus Domine R.
* finerandis R. * consalute R. ' conditos V. ; qui komini . . . con-
dtto Panu ; the paiallel collect in Gerb. and in xxvii supra has a different
beginning. * «^. . . tribue Gerb. ; m/ . . . tribtu R. ; V. S. as text. * gau-
denter V. ; R. S. Gerb. as text. • quaesumus Domine. Men. *• qucte^
sumus omnipotens Deus R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. as text. '* Domine
quaesumus Pam. Men. " Domine Deus noster, ut celedraturi sanctorum
solemnia Leon. ; V. R. S. Gerb. Men. as text. ^ observantiam Leon. ; V.
R. S. Gerb. Men. as text. ^* Leon. inserts et inter mundi temfestates ; V. R.
S. Gerb. Men. as text. *• quaesumus Domine Men. " V. omits «/;
Men. omits in\ S. Gerb. Pam. Leon. as text. ^^ tfotiva ieiunia Pam.
^ V. omits quaesumus, which is restored from R. S. Gerb. Pam. Men.
^ instituis Leon. (which also inserts a danse after sacramentis, see ed. Ball.) ;
V. R. S. Gerb. Men. as text •• R. S. Gerb. Leon. and V. in IIL xvii in/ru
omit Filii tui ; V. (here and in xxxix in/rn) as text. ^ R. S. Gerb. omit
nos ; V. Pam. as text. •• continentiam in xviii, xix supra, " prae-
beas et aetema xviii supra ; tribuas aetema xix supra, •* Sanctifica hoc
ieiunium V. ; Sancti/tcato koc ieiunio R. S. Gerb. Pam. Men. ; Leon. as text.
^ /Uiorum Leon. •• habitaior Leon. ^ praestas devotionis Leon.
•• Pam. Men. insert nos, quaesumus, •• /amiliam Leon. ^ peroigUi tuere
pietaie Lecm. •* percepU Pam. ; percipiunt Leon. ; V. as text. •• custo-
diantljtoaL,
533 XXIX.
Denuntiatio^ pro Scrutinio,
quod tertia hebdamada in Quadragesima^
secunda feria^ initiatur^.
Scrutinii diem, dilectissimi fratres, quo electi nostri divi- R.
nitus instruantur, imminere cognoscite. Ideoque * soUicita ,?« )
devotione succedente sequente Ula ' feria circa horam diei Gerb. ii. i.
sextam • convenire dignemini ; ut caeleste mysterium quo'' ub. 1.°^'
diabolus cum sua pompa destruitur ®, et • ianua r^ni ^P- *•
caelestis aperitur, inculpabili, Deo iuvante^^, ministerio
peragere valeamus. Per " Dominum nostrum lesum
Christum, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat
Deus per omnia saecula saeculorum. Amen.
Ut autem venerint^^ ad ecclesiam^^^^ scriduntur^^ nomina
in/antum^ ab acolyto^ et vocantur'^^ in ecclesiam per
Homina^'', sicut scripti sunt, Et statuuntur masculi in
dexteram partem^ feminae in sinistram ^®, et dat orationem
presbyter super eos ^*.
Digitized by CjOOQ lC
46 LIBER SACRAMENTORUM [I. xxx.
^ This notification is giyen in R. as part of the Ordo BapHsterii, It bas also
been compared with the fonn given by Gerbert (ii. i) from a Ziirich MS.
(saec. ix. circO» uid with that given by Mart^ne {de Ant, EccL Rit, lib. L cap. i),
from Codex Gellonensis. The former of these is cited as Gerb., the latter as
Gell. ' tertia feria Gell. ; V. R. Gerb. as text (bat see note i on xxvi
supra\ * initiarum V. (corr. by Tommasi from Cardinal Santori*s MS.) ;
initiantur Gell. ; R. Gerb. as text. * ibidemque Gerb. ; V. R. Gell. as text.
^ quarta Gerb. ; V. R. (jiell. as text. * circa koram diei tertia Gell. ; Hrca
horam tertiam Gcrb. ; V. R. as texL ' quod Gell. • destruetur V. ; dis-
truetur R. (probably ibr destruitur, as both have aperitur immediately after) ;
Gell. Gerb. as text. * Gerb. omits et, » Deo iubenU R. GelL ; Domino
iuzfante Gerh. ; Deo iubante V. ^ V. only has this daase at length : Gerb.
omits, the otheis abbxeviate it. ^ Aut dut hora quinta venerint R.
^' Crell. inserts hora tertia ; Gerb. has sicut diximus, quartaferia hora tertia,
^* scribantur R. Gerb. ^ (jelL Gerb. insert vel eorum qui ipsos {^eos Gerb.)
suscepturi sunt. " GelL Gerb. insert ipsi infantes ab acofyto, ^^ in
ecclesia per ortHne per nomina GelL ; in ecclesia per nomina vel ordine Gerb.
*• GelL Gerbu have ita dicendo ; lUe puer, et sic per singulos eorum : {per
singulis GelL) statuuntur masculi seorsum ad dexteram partem {ad dexteram
seorsum partem Gell.) : Ille virgo et sic per singulas {singula Gell.) statuuntur
feminat seorsum ad sinistram partem, ^* R. directs that the EUcti are to
be bidden by the Deacon to pray before they receive the Benediction. Gell.
(xerb. make no mention of this prayer by the Electi, bnt direct that the Bene-
diction should be given afrer each of them has been signed with the cross.
Orationes SUPER ELECTOS.
Ad catechumenutn faciendum ^
R. Omnipotens sempiterne Deus, Pater Domini nostri lesu
Gerb. 249. Christi, respicere dignare super hos famulos tuos, quos ad
A. rudimenta fidei vocare dignatus es. Omnem caecitatem
cordis ab eis expelle: disrumpe omnes laqueos Satanae,
quibus fuerant colligati : aperi eis, Domine, ianuam pietatis
tuae ; et signum ^ sapientiae tuae imbuti, omnium cupidi-
tatum foetoribus® careant, et suavi odore* praeceptorum
tuorum laeti tibi in ecclesia * deserviant ; et proficiant de
die in diem, ut idonei eflliciantur accedere ad gratiam
baptismi tui, percepta medicina *. Per Dominum nostrum,
Pam. 359. Preces nostras, quaesumus, Domine, clementer exaudi, et
hos electos tuos crucis Dominicae, cuius impressione sig-
namus ^, • virtute custodi, ut magnitudinis gloriae rudimenta 534
servantes, per custodiam mandatorum tuorum ad regencra-
tionis pervenire gloriam mereantur. Per. y.
Pam. 259. Deus, qui humani generis ita es conditor, ut sis etiam
reformator, propitiare populis adoptivis, et novo testamento
sobolem novae prolis ascribe, tu filii promissionis quod non
potuerunt ® assequi per naturam gaudeant se recepisse per
gratiam. Per Dominum nostrum. y.
Digitized by CjOOQ lC
I. xxxi, xxxu.] ROMANAE ECCLESIAE. Atl
* R. adds to this title the woxds Ex hts iribus oratwnibus unam, qualem
volueris, dices, Bnt only the first of the thiee is given. In Gerbofs text
(ii. a) and in Mart^ne*s text from the Codex Gellonensis, cited for the last
section, only the first prayer is mentioned, and it is not given at length. Pam.
gives all thiee : the first is contained in A. Both in A. and in Pam. the prayers
are worded for a single catechnmen, and the mbrics of Gerb. and Gell. perhaps
imply the nse of the first of them over each of the ElecH separately. ' ut
signo A. Pam. ; V. R. as text (nngrammatically). » foetores R. ; V.
A. Pam. as text * ad suavem odorem R. Pam. ; V. A. as text ' R.
A. Pam. insert iua ; V. as text * A. omits ut idonei . , . medUina, snbstitut-
ing signatus promissae gratiae tuae ; V. has perceptae medicinae ; R. percepte
medicine ; Pam. as text ' signamur V ; eum signamus Pam. * ^u-
erint V. (corrected by Tommasi from Pam.).
Benedictio SALIS DANDI CATECHUMENIS ^
Exorcizo te, creatura salis, in nomine Dei Patris omni- R.
potentis» et in caritate Domini nostri lesu Christi, et in ctVtjn!^'
virtute Spiritus sancti. Exorcizo te per Deum vivum et *59«
per Deum verum, qui te ad tutelam humani generis pro-
creavit, et populo venienti ad credulitatem per servos suos
consecrari ^ praecepit ^. Proinde rogamus te, Domine Deus
noster, ut haec creatura salis in nomine* Trinitatis efiiciatur
salutare sacramentum ad efFugandum inimicum ; quem * tu,
Domine, sanctificando sanctifices, benedicendo benedicas, ut
fiat omnibus accipientibus perfecta medicina, permanens in
visceribus eorum, in nomine Domini nostri lesu Christi qui
venturus est iudicare vivos et mortuos et saeculum per
ignem. y
Etposthancoratumemponis^ salin ore infantis et dicis^ :
Accipe lUe^ sal sapientiae propitiatus in vitam aetemam.
* dandum caticumin V. ■ consecrare V. ; R. Pam. as text. » Pam.
has^mecepit, ut in nomine sanctae Trinitatis effidare salutare sacramentum,
&c. * R. inserts sanctae, * quod R. ; guam sanctificando sanctifices
Pam. * pones . . . dicis V. ; R. has expleta autem ista oratione accepit de
ipso sale et ponit in ore infantiumy dicendo, In A. this rubric is appended to
the prayer Omnipotens sempiteme Deus (see xxx supra), * illi V.
ZXXII.
Benedictio POST DATUM SALEM^
Deus patrum nostrorum, Deus universae conditor veri- r,
tatis, te supplices exoramus, ut hunc famulum tuum respi- ^^^- ^^o-
cere digneris propitius, ut hoc primum pabulum salis Pam. 260.
535 gustantem non • diutius esurire permittas, quo minus cibo
Digitized by CjOOQ lC
48 LIBER SACRAMENTORUM [I. xxxiiL
expleatur caelesti; quatenus sit semper, Domine, spiritu
fervens, spe gaudens, tuo semper nomini serviens. Perduc
eum ad novae r^enerationis lavacrum, ut cum fidelibus
tuis promissionum tuarum aetema praemia consequi
mereatur*. Per Dominum y.
' datam saU V. ; tUUum salis A. ; R. gives no title. ' mereamur A.
XXXIII.
ITEM EXORCISMI SUPER ElECTOS.
Quos acolyti^ imposita manu super eos dicere ^ debenU
R. Deus Abraham, Deus Isaac, Deus lacob, Deus qui
Pam a^ Moysi famulo tuo in monte Sinai apparuisti, et filios Israel
A. de terra Aegypti eduxisti, deputans eis angelum pietatis
tuae, qui custodiret eos die ac nocte, te quaesumus, Domine,
ut mittere digneris sanctum angelum tuum, ut^ similiter
custodiat et hos famulos tuos, et perducat eos ad gratiam
baptismi tui. y
Ergo, maledicte diabole, recognosce sententiam tuam, et
da honorem Deo vivo et vero, et * da honorem lesu Christo
Filio eius, et Spiritui sancto, et recede ab his famulis Dei.
Quia istos sibi Deus et Dominus noster lesus Christus ad
suam sanctam gratiam et benedictionem fontemque baptis-
matis donum^ vocare dig^atus est Per hoc signum*
sanctae crucis, frontibus eorum quod '^ nos damus, tu male-
dicte diabole nunquam audeas violare. y
Item super feminas»
R, Deus caeli, Deus terrae, Deus angelorum, Deus archange-
Gerb. afii. lorum ®, Deus prophetarum, Deus martyrum •, Deus omnium
A. bene viventium, Deus cui omnis lingua confitetur ^^ caeles-
tium ", terrestrium et infemorum, te invoco Domine, ut has
famulas tuas perducere et custodire digneris ^* ad gratiam
baptismi tui. y
Ergo maledicte ut supra.
Item super masculos. 536
K. Audi maledicte Satanas adiuratus^^ per nomen aeterni
Ps^ 2(?/ ^^* ^* Salvatoris nostri Filii Dei ; cum tua victus invidia
tremens gemensque discede. Nihil sit tibi commune cum
servis Dei, iam caelestia cogitantibus, renuntiaturis tibi ac
Digitized by CjOOQ lC
I. xxxia:] ROMANAE ECCLESIAE. 49
saeculo tuo, et beatae immortalitati victuris ^*. Da igitur
honorem advenienti Spiritui sancto qui ex ^* summa caeli
arce^* descendens, perturbatis fraudibus tuis, divino fonte
pui^ata pectora^^ id est sanctificata, Deo templum et
habitum^® perficiat, ut^* ab omnibus penitus noxiis^ prae-
teritorum criminum liberati servi Dei gratias perenni Deo
referant semper, et benedicant nomen eius sanctum in
saecula saeculorum. Per Dominum nostrum lesum
Christum, qui venturus est iudicare vivos et mortuos et
saeculum per ignem. y
liem super feminas.
Deus Abraham, Deus Isaac, Deus lacob, Deus qui tribus i^
Israel'^ monuisti et Susannam de falso crimine liberasti, te YuniUl',
supplex deprecor, Domine, ut liberes et has famulas tuas,
et perducere eas ^ digneris ad gratiam baptismi tui. y
Ergo maledicte, ut supra.
Item super masculos.
Exorcizo te, immunde spiritus^^, in nomine Fatris, et Gerb. 351.
Filii, et Spiritus sancti, ut exeas et recedas ab his famulis ^*™* *^*'
Dei. Ipse enim tibi imperat, maledicte, damnate, qui
pedibus super mare ambulavit, et Petro mergenti dexteram
porrexit. y
Ergo maledicte, sicut supra.
Item super feminas.
Exorcizo te immunde spiritus, per Patrem et Filium et R.
Spiritum sanctum ut exeas et recedas ab his famulabus ^^'2^62^.
Dei^. Ipse enim tibi imperat maledicte, damnate, qui a.
caeco nato oculos aperuit^ et quatriduanum Lazarum de
monumento suscitavit. y
Ergo maledicte, ut supra.
537 Sequitur aratio quam sacerdos dicere debet^.
Aetemam ac iustissimam pietatem tuam deprecor, Do- R.
Gerb. 351.
mine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus luminis et ^^^H
veritatis, super hos famulos^® et famulas tuas ut digneris
eos illuminare lumine intelligentiae tuae. Munda eos et
sanctifica. Da eis scientiam veram, ut digni efficiantur
accedere ad gratiam baptismi tui. Teneant firmam spem,
consilium rectum, doctrinam sanctam, ut apti sint ad per-
cipiendam gratiam tuam ^. Per. y
E
2.
Digitized by CjOOQ lC
50 UBER SACRAMENTORUM [I. xxxiv.
^ The first rnbric.of thts lectlon in R. caimot easily be read, the letten being
now yery faint. Gerbert apparently coald not read it (see his note at p. 350).
It mns TuncprimuM venims acolUusfacitcrticem infrorUibus singHlorum ponens
ptanu su (sic) su^ eos dans onU excelsa voce his verbis, GerWt nnderstands
the later mbrics as directing that the exorcisms shonld be said by a Deacon :
bnt these probably refer not to the exordsms^ bat to prodamations between
them. such as are fonnd in the Codex Gellonensis (Mait. lib. I. cap i.) where
the Deacon makes the prodamations, and a snccession of Acolytes say the exor-
cisms. Pam. and a. give no indication as to either Acolyte or Deacon. The
latter omits the second pair of exordsms. The forms in Pam. are for a single
catechnmen. * dici V. • R. omita «/. * R. A. Pam. omit et ;
V. as text. ' d^no R. ; Pam. omits the word ; V. a. as text (nngram-
matically). ^ Et hoc signum Pam. ; V. R. A. as text. ' psem V. ; quod
nos fronti eius damus Pam.; R. A. as text. * A. omits Deus archangelorum,
* A. Pam. insert Deus virginum, ^^ R. Pam. insert et omne genuJUctitur,
** R. inserts et, " super hanc famulam tuam ut perducere eam digneris
Pam. ; R. A. insert eas after perducere (otherwise as text) ; V. as text.
^' adiuratis R. (Gerb. reads adiuro te), ^* renuntiatortbus tibi a saeculo
tuo et becUe immorialitatis victoris V. renuntiatori (marg. renuntiaturo) tibi
ac saeculo tuo et beatae immortalita^ victori Pam. ; renuntiaturus , . , a
seculo . . . immortalitatis uicturis R. ^ R. omits ex. ^ arche R. ;
archae V. ; Pam. as text. ^ discedens pro turbatis fraudibus tuis dioino
purgata pectora R. ^ Tommasi snbstitutes habitacutum, perhaps rightly:
but V. R. Pam. all have habitum. " «/ V. R. Pam. ; ut is lequircd tor
the sense. ** noxis Pam. ; V. R. as text. ^^ Pam. inserts iie Aegypti
servitute liberasti per Moysen famulum tuum, et de custodia mandatorum
tuorum in deserto\ V. R. as text. " R. omits eas, * spiritus
immunde A. ■* V. omits Dei ; R. A. Pam. as text. * This prayer
has in A. the title.which Pam. gives (from one MS.) in the margin of his text :
* Oratio super infantes in Quadragesima ad quatuor Evangelia* ** R.
inserts tuos. ' gratiam baptismi tui Pam.
xxxrv.
SeeGerb. InCIPIT EXPOSITIO EVANGELIORUM ' IN AURIUM
APERTIONE AD ELECTOS.
Printitus enim procedunt de sacrario iv diaconi cum quatuor
evangeliis^^praecedentibus duobus candelabris^ cum thuri-
bulis^ et ponuntur super iv angulos altaris. Et traetat
presbyter antequam aliquis eorum legaty his verbis:
Miss. Gall. Aperturi vobis, filii carissimi,evangelia, id est gesta* divina,
Sacr Gall P"^^ ordine* insinuare debemus quid est Evangelium^, et
838. unde descendat, et cuius in eo verba ponantur, et quare
quatuor sint qui haec gesta scripserunt, vel qui sunt ipsi "^
quatuor, qui divino Spiritu, annuntiante propheta ^, signati
sunt ; ne forte sine hac ordinis ratione vel causa stuporem
vobis ^ in mentibus relinquamus ; et, quia ^^ ad hoc venistis
ut aures vobis aperiantur, ne incipiat sensus vester obtundi.
Evangelium dicitur proprie bona annuntiatio, quae utique
annuntiatio est lesu Christi Domini nostri. Descendit
autem evangelium ab eo quod annuntiet et ostendat, quod
is qui per prophetas" loquebatur venit in carne, sicul
Digitized by CjOOQ lC
I. xxxivj ROMANAE ECCLESIAE. 5l
scriptum est» Qui loquebar, ecce adsum. Explicantes
autem ^' breviter quid sit evangelium, vel qui sint ii quatuor,
qui per prophetam ^^ ante monstrati sunt, nunc sua quaeque
nomina singulis ^^ assignemus indiciis. Ait enim propheta
Ezechiel, Et similitudo vultus eorum ut ^^ facies Hominis,
538 et ^* facies Leonis a dextris iUlius ; et facies Vituli et
facies Aquilae a sinistris illius. Hos ^*' quatuor has figuras
habentes Evangelistas esse non dubium est: sed nomina
eorum^ qui Evangelia scripserunt, haec sunt, Matthaeus,
Marcus, Lucas, loannes.
Et annuntiat diacmus^ dicens State cum silentio, au-
dientes *' intente.
^® Et incipiens legit initium Evangelii secundum Mat-
thaeumy usque : Ipse enim salvum faciet populum suum a
peccatis eorum.
Postquam Ugerity tractat presbyter his verbis ^ :
Filii carissimi, ne diutius ergo vos teneamus, exponamus '^ Miss. GalU
vobis quam rationem et^ quam figuram unusquisque in se cf!*Sacr.
contineat, et quare Matthaeus in se^^ figuram Hominis Gall. 829.
habeat ; quia^ in^ initio suo nihil aliud agit, nisi nativi^
tatem Salvatoris pleno ordine generationis enarrat. Sic ^
enim coepit: Liber generationis lesu Christi Filii David,
Filii Abraham. Videtis, quia non immerito huic Hominis
assigrnata persona est, quando ab hominis nativitate initium
comprehendit : nec immerito, ut diximus, huic mysterio
assignata est Matthaei persona.
Item annuntiat diaconus^ ut supra ; State cum silentio,
audientes intente.
Et legit initium Evangelii secundum Marcum, usque:
Ego baptizo vos aqua; ille vero baptizabit^ vos Spiritu
sancto.
Et prosequitur^ presbyter his verbis :
Marcus evangelista, Leonis gerens figuram a solitudine Mis*. Gall.
incipit dicens ^, Vox clamantis in deserto ; sive quia regnat cff Sacr.
invictus. Huius Leonis multifarie^® invenimus exempla, Gali. 829.
ut non vacet ^^ dictum illud, luda filius meus, catulus leonis,
de germine mihi ascendisti : recubans dormivit ** ut leo, et
sicut catulus leonis ; quis excitabit '^ eum ?
Item annuntiat diaconus^ ut supra. Et legit initium
Evangelii secundum Lucam, usque: Parare Domino plebem
perfectam.
E %
Digitized by CjOOQ lC
52 LIBER SACRAMENTORUM [I. xxxiv.
Etprosequitur ^ presbyter his verbis : 539
Miu. GalL Lucas evangdista speciem Vituli gestat» ad cuius instar
Cffsacr. Salvator noster est immolatus. Hic enim Christi evan-
GaU« 830. gelium locuturus, sic coepit ^ de Zacharia et Elisabeth, de
quibus loannes Baptista in summa natus est senectute. Et
ideo Lucas Vitulo comparatur, quia duo comua, duo Testa-
menta, et quatuor pedum ungulas^, quatuor Evangelia,
quasi tenera firmitate'^ nascentia, in se plenissime^ con-
tinebat.
Item annutiatur a diacono ut supra. Et Ugit initium
Evangelii secundum loannem usque: Plenum g^tiae et
veritatis.
Iterum prosequitur presbyter his verbis.
Miss. Gall. loannes habet similitudinem Aquilae, eo quod nimis alta
Cffsacr. petierit ; ait enim, In principio erat Verbum, et Verbum
GaU. 830. erat apud Deum, et Deus erat Verbum. Hoc erat in prin-
cipio apud Deum. Et David dicit^* de persona Christi,
Renovabitur sicut aquilae iuventus tua ; id est lesu Christi
Domini nostri, qui resui^ens a mortuis, ascendit in coelos.
Unde iam vobis conceptis praegnans^ gloriatur ecclesia,
omni festivitate *^ votorum ad nova tendere Christianae
legis exordia : ut adveniente die venerabilis Paschae ^\
lavacro baptismatis renascentes, sicut sancti omnes merea-
mini** fidele munus infantiae a Christo** Domino nostro
percipere. Qui vivit et regnat in saecula saeculorum *^.
^ Tbis exposition is given at length in the Missale Gallicanum, and also
(with the exception of a few lines at Uie beginning) by Gerbert from the Zttrich
MS. already cited in the notes to sect xxix. iupra. The Sacramentarium
GaUicannm contains it in an abbreviated form. The Ordines pnblished by
Mait^e refer to the varions divisions of the Exposition by their first words, but
do not give it at length. * Evangelia V. (corrected by Tommasi).
^ prauedentibus duo candilahra V. ^ gaudia Miss. GalL Sacr. GaU. ;
V. as text. » ordinem V. ; Miss. Gall. Sacr. GaU. as text. • quid
Evangelium Miss. Gall. ; quid Evangelium sit Sacr. GalL ; V. as text.
^ Miss. GaU. Sacr. GalL inseit » ; V. as text * Miss. GaU. Sacr. GaU.
insert ante ; V. Gerb. as text * Sacr. GalL omits vobis ; Miss. GaU. has
voUscum ; V. Gerb. as text. >® ut qui Sacr. GaU. ^^ Sacr. GalL Miss.
GalL Gerb. insert suos ; V. as text. ^ ergp Miss. GalL Sacr. GalL ; V.
Gerb. as text ^ prophetas Gerb. ^* nuncfigurcu aique nomina singulis
{singula Sacr. GalL) Mias. GalL Sacr. GalL ; V. Gerb. as text " et Gerb.
»• ut Miss. GaU. Sacr. GaU ; V. Gerb. as text " Hi V. (corr. by Tom-
masi) Miss. GaU. Gerb. ; Sacr. GaU. as text " audiU Gerb. ; V. as text
The GaUican books do not give the form of the proclamation. " Gerb.
inserts et dicit Dominus vobiscum. ^ Gerb. has here Iterum annuntiet
diaamus ut supra State cum silentio, et post haec trcutet presbyter his verbis,
■* exponimus Gerb. " Gerb. omits quam rationem et ; Sacr. GaU. omits
ram rationem and reads ut in place of et, ^ Sacr. GalL Gerb. omit in se,
qui Gerb. ^ Miss. GaU. Sacr. GaU. Gerb. omit in ; V. as text
* sicut Gerb. " baptizavit V. Gerb. (latter omitting vos), *• sequi-
tur V. ; Gerb. as text. » dicere Miss. GaU. Sacr. GaU. ; V. Gerb. as text.
Digitized by CjOOQ lC
I. xjtxv.] ROMANAE ECCLESIAE. 53
^ multtfaria Miss. Gall. ; mulHfttriae V. ; Sacr. GalL Gerb. as tezU
" vagit Gerb. »■ dormisti Miaa. Gall. Sacr. Gall. ; V. Gcrb. as text.
•» excitavit V. Gerb, ^ sefuitur Gerb. ■• ffic Christi Evangelio
locutus sic concepit Gerb. ; V. Misa. Gall. a.s text ; Sacr. Gall. omits the danse.
•■ Miss. Gall. iDserts et. *' infirmitate Miss. GalL (perhaps for infirmitate) ;
V. Gerb. as text ; Sacr. Gall. omits the phrase. " pUnissima V . ; Miss.
GalL Gerb. as text ** Gerb. omits dicit ; Miss. GaU. has Et David ex
persona Christi dicit ; Sacr. GalL Ait mim David ex persona Chrisii ; V. as
text ^ regnans Mias. GalL Sacr. GalL ; V. Gerb. as text. *^ omnem
festivitatem V. ^ungrammatically) ; Miss GalL Gerb. as text ; Sacr. GalL omits
tfae phrase. ^ cui venientem diem Paschae Gerb. ; V. Miss. GalL as text.
^ mereamur Miss. GalL ^ Christo lesu, Miss. GalL ^ Qui vivit et
regnat Deus Miss. GalL
XXXV ».
InCIPIT PRAEFATIO SYMBOLI AD ELECTOS : Gerb. iL 3.
Id est^ antequam dicis Symbolum^ his verbis prosequeris.
Dilectissimi nobis, accepturi sacramenta baptismatis, et
in novam creaturam sancti Spiritus procreandi, iidem qua '
credentes iustificandi estis toto corde concipite, et animis
vestris veram conversationem mutatis^ ad Deum, qui
640 men»tium nostrarum * est iUuminator, accedite^ suscipientes
evangelici symboli sacramentum ®, a Domino inspiratum
ab'' apostolis institutum, cuius pauca quidem verba sunt
sed magna mysteria. Sanctus etenim Spiritus, qui magistris
ecclesiae ista dictavit tali eloquio, talique brevitate, saluti-
feram condidit fidemj ut quod credendum vobis ^ est, sem-
perque profitendum^, nec intelligentiam possit latere, nec
memoriam fatigare^^ Intentis itaque animis Symbolum
discite, et quod vobis sicut accepimus ^^ tradimus non alicui
materiae quae^' corrumpi potest, sed paginis vestri cordis
ascribite. Confessio itaque fidei^^ quam suscepistis hoc
inchoatur exordio.
Post haec^ accipiens acofytus unum ex ipsis infantibus
masculum^ tenens eum^^ in sinistro brachio ponens manum
super caput eius^'^. Et interrogat ei^^ presbyter. Qua
lingua confitentur^^ Dominum nostrum lesum Christum?
R. Graece **. Iterum dicit ^® presbyter^ Annuntia fidem
ipsorum qualiter credunt**^. Et dicit acofytus Symbolum
Graece decantando^ tenens manum super caput infantis^ in
his verbis^^;
Credo in unum Deum Patrem omnipotentem factorem
Pisteuo his ena Theon Patera panhocratoran pyetin
caeli et terrae visibilium omnium et invisibilium Et
uranu kae gis oraton kae panton kae auraton Kae
Digitized by CjOOQ lC
54 UBER SACRAMENTORUM [I. xxxv.
in unum Dominum lesum Christum Filium Dei
his ena Kyrion Ihm Xpm tonion tu theu
unigenitum de Patre natum ante omnia
ton monogenin ton ec tu patros genitenta pro panton
saecula lumen de lumine Deum verum de Deo vero
ton eonon fos ec fotos theon alithin ec theu alithinu
natum non factum consubstantialem Patris per quem
genithenta upyithenta omoysion tu patri diuta-
omnia facta sunt qui propter nos homines etpropter
panta egenonton ton di himas tus antrophus kae dia tin
nostram salutem descendentem de caelis et
himeteran soterian kateltonta ec ton uranon k;
incarnatum de Spiritu sancto et Maria virgine
sarcotenta ecpneuma tos agiu kae Marias tis par tenu
et humanatum crucifixum etiam pro nobis sub 541
kae inantropisanta staurotentha de yper himon epi
Poniio Pilato et passum et sepultum et resurgentem
pontio pilatu kae pathonta kae tapenta kae anastenta
tertia die secundum scripturas et ascendentem in
tttriti himera kata tas graphas kae anelthonta his tus
caelis et sedentem ad dexteram Patris et iterum
uranus kae katezomeno en dexia tu patros kae palin
venturum cum gloria iudicare vivos et mortuos cuius
ercomenon meta doxis crine zontas kae necrus vtis
regni non erit finis et in Spiritum sanctum Dominum
basilias vc estin thelos kae histo pneuma to agion ton kyrion
et vivificatorem et Patre procedentem qui cum
kae zoopyon ton ec tu patros emporegomenon ton syn
Patre et Filio simul adoratum et conglorificatum
patri kae yion synpros kynumenon kae syn doxazomen
qui locutus est per prophetas in unam sanctam catho^
tolalesas dia ton prophiton his mian agian catho-
licam et apostolicam ecclesiam confiteor unum baptisma
Ucin kae apostolicin eclesian omologo en baptisma
in remissionem peccatorum spero • resurrectionem
his apesin amartion prosdogo anastas
mortuorum et vitam futuri saeculi Amen.
sin necron kae zoin tumellos tos aeonas Amin.
Digitized by CjOOQ lC
I. XXXV.] ROMANAE ECCLESIAE. 55
Filii carissimi, audistis Symbolum Graece, audite** et
Latine. Et dicis Qua lingua confitentur Dominum nostrum
lesum Christum ? Resp. Latine. Annuntia iidem ipsorum
qualiter credunt.
Ponens manunt acolytus super caput infantisy et dicit
Symbolufn decantando^ his verbis^ :
Credo in unum Deum, Patrem omnipotentem, factorem
caeli et terrae, visibilium omnium et invisibilium. Et in
unum Dominum lesum Christum, Filium Dei unigenitum ;
de Patre ^ natum ante omnia saecula ^ ; lumen de lumine ;
Deum verum de Deo vero ; natum ^, non factum ; coh-
substantialem Patris ^ ; per quem omnia facta sunt ; qui
propter nos homines, et propter nostram salutem descen-
642 dentem ^ de • caelis ; et incarnatum ^ de Spiritu sancto
et * Maria virgine, et humanatum ^^ ; crucifixum etiam ^
pro nobis sub Pontio *^ Pilato, et ^ passum et sepultum ^ ;
et resurgentem ^ tertia die secundum Scripturas ; et **
ascendentem in caelos*^ et^ sedentem ad^* dexteram
Patris;'et iterum venturum *^ cum gloria iudicare vivos et
mortuos ; cuius r^i non erit finis. Et in Spiritum
sanctum Dominum*^ et vivificatorem ; ex Patre proce-
dentem ** ; qui cum Patre et Filio simul adoratum et con-
glorificatum *^ : qui locutus est per prophetas **. In unam
sanctam, catholicam et apostolicam ** ecclesiam. Confiteor
unum baptisma in remissionem peccatorum. Spero resur-
rectionem mortuorum, et vitam futuri saeculi. Amen.
ffoc expleto seguitur presbyter his verbis.
Haec summa est *• fidei nostrae, dilectissimi nobis, haec
verba sunt Symboli, non sapientiae humano sermone*''
facta sed vera divinitus ratione disposita. Quibus compre*
hendendis atque servandis nemo non idoneus, nemo non **
aptus. Hic Dei Patris et Filii una aequalis pronuatiatur
potestas. Hic Unigenitus Dei de Maria virgine et Spiritu
sancto secundum carnem natus ostenditur. Hic eiusdem
crucifixio** et sepultura, ac die tertia resurrectio praedicatur.
Hic ascensio ipsius super caelos et consessio in dextera
paternae maiestatis agnoscitur, venturusque ad ^^ iudicandos
vivos et mortuos declaratur. Hic Spiritus sanctus in eadem
qua Pater et Filius deitate indiscretus accipitur. Hic
postremo ecclesiae vocatio, peccatorum remissio et camis
resurrectio perdocetur^\ Vos^^ Jtaque, dilectissimi, ex
Digitized by CjOOQ lC
56 LIBER SACRAMENTORUM \l. xxxv.
vetere homine in novum reformamini; et de camalibus
spiritales, de terrenis incipitis esse caelestes: secura et
constanti fide credite resurrectionem, quae facta est in
Christo, etiam in nobis omnibus esse complendam ^^, et hoc
secuturum" in toto corpore quod praecessit in capite.
Quoniam et ipsum, quod percepturi ^ estis, baptismi sacra-*
mentum huius spei ^ exprimit formam ^*'. Quaedam enim
ibi mors, et quaedam resurrectio celebratur. Vetus homo
deponitur et novus sumitur. Peccator aquas ingreditur ct
iu*stificatus ^editur. Ille abiicitur qui traxit ad mortem, 543
et suscipitur ille qui reduxit ad vitam, per cuius gratiam
vobis confertur, ut filii Det sitis, non camis voluntate editi,
sed sancti Spiritus virtute generati. Et ideo hanc brevis-
simam plenitudinem ita debetis vestris cordibus inhaerere ^,
ut omni tempore praesidio huius confessionis utamini.
Invicta est enim semper talium armorum *^ potestas, contra
omnes insidias inimici ad bonam Christi militiam pro*
futura ^\ Diabolus, qui ®* hominem tentare non desinit **,
munitos vos hoc Symbolo semper inveniat ®* ; ut, devicto
adversario, cui renuntiatis •*, gratiam Domini incorruptam
et immaculatam usque in finem, ipso quem®^ confitemini
protegente, servetis, ut** in quo peccatorum remissionem
accipitis, in eo gloriam resurrectionis habeatis ^*^. Ergo dilec-
tissimi, praefatum Symbolum fidei catholicae ^^ in praesenti
cognovistis, nunc euntes edocemini nuUo mutato sermone.
Potens est enim Dei misericordia quae et vos ad baptismi
fidem currentes perducat, et nos qui vobis mysteria tra-
dimus, una vobiscum ad regna caelestia faciat pervenire.
Per eundem Dominum nostrum lesum Christum, qui^^
vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
^ This section has been compaied for the greater part of its extent with the
parallel form given by Gerbert (ii. 3) from his Ziirich MS. (saec ix circ.)» the
readings of which are, as before, cited as Gerb. The form of the Creed has
been compared with that contained in A. which has, aiter the last prayer
contained in xxziy. supra, the direction * Hic exponat presbyier PaUr noster
qui in caelis totum, Hic exponai Credo in unum* foUowed by a Latin yersion
of the Creed, which has originally agreed yery dosely with the version con-
tained in V., but has been altered by a later hand into agreement with the more
usual form. ' quam V« (corrected by Tommasi as text, from Santori's
MS., with which Gerb. agrees). ' animis bonam conversationem mutaie
Gerb. ; V. as text (ungrammatically : Tommasi reads vera conversaiione).
* vestrarum Gerb. ; V. as text * i/Iuminaior. Accediie Gerb. • Evan-
gelicae V. ; Tommasi retains this, but notes that Santori's MS. read evangelicis ;
Gerb. has Evangelici symbolum sacramenii. "* V. omits a6, which Tom-
masi notes as being contained in Santori*s MS. ; Gerb. also has it. * quid
Digitized by CjOOQ lC
I.xxxvi.] RQMANAE ECCLESIAE. 57
crtdendum nobis Gerb. ; V. as text. * promdendum V. ; Gerb. has/f^-
tendum which seems on the whole more likely. ^® memariafatigari Gerb.
" accipimus V. ; Gerb. as text. " materit qtd V. ; Gerb. as text.
" fidem V. ; Gerb. as text " Gerb. omits eum. « Both V. and
Gerb. give this seatence in the same ungrammatical form. ^ Gerb. omits
ei\ V. as text (ungrammatically). ^^ confitetur Gerb. " Latina
Gerb. " -ff/ </i«^ Gerb. » credent Gerb. » Gerb. has Et iile
cantat sym^lum, followed by the Apostles' Creed. In the bilingual Creed
which is given here the readings are those of V. except that the spelling of the
Latin version has been slightly altered for nnifomdty. ° cwdi V.
^ Gerb. has, after the Apostles' Creed, instead of the precedingy this mbric
' £t dum hoc cantat, semper manum snper capnt infiuitis tenet : hoc finito
iterom acdpiens alter acolytns ex ipsis in&ntibns feminam sicut supra, et
inteirogat presbyter dcut antea, et ipae cantat symbolum sicut supra soriptum
est.* •* et ex Patre a' ; V. A* as text. » A* inserts Deum de Deo,
* genitum A* : V. (a*?) as text " Patri hS ; V, A« as text " de-
scendit A (but see note "). * incamatus est A* ; V. a* as tcxt * «f a';
V. A^ as text. •* homofactus estA*; V. (a*?) as text " crucifixus
etiam a' ; crucifixum (omittmg etiam) A^; V. as text. •* supponcio A.
" et erased by A*. »» sepuUus est a' ; V. a^ as text * resurrexit A* ;
V. a' as text. " ascendit in caelum a'; ascendentem (?) de caelis A^ (per-
haps due to the presence of descendentem de caelis in the MS. from which A
was copied) see note •• ; V. as text *• A. omits et, * sedet ad A* ;
V. A^ as text *• iterum venturus est a" ; A* has venturum preceaed by an
erasure ; V. as text. " Diik A* ; V. A" as text ** vtvificantem qui
ex Patre Filioqtu procedit a* ; V. a^ as text, save that A* reads vioificantem.
*» adaratur et conglorificatur A. ; V. as text. •* A» inserts et, *• A^
omits et apostolicam ; the words are added by A» (apparentlv to follow sattctam)^
*• Gcrb. omits at. •' Gerb. inserts sunt. *• Gerb. omits non,
•» crucifixo V. »• venturus atque ad Gerb. •* perducitur V. (cor-
rected by Tommasi from Santori's MS. to leading of text) ; praedicatur Gerb.
»» Gerb. omits thc portion Vos—virtute gtnerati, »» est conplenda
V. (corr. by Tommasi from Santori's MS.). »* secuturus V. »• pr^
cepturi V. •• kttc spei V. (corr. by Tommasi). ^ V. hB&fi^rmam
ioi, Quaedam enim ibi which Tonmiasi retains, noting that the former ibi is
absent from Santori's MS. »• Gerb. (see note ^ has Quae breoissima pleni-
tudo ita debet vestris cordibus iniaerere ; V. as text »» armatorum Gerb.
•^ profuturis V. ; et contra omnes vobis insidias diaboli, tanquam bonis Christi
ifiilitibus profutura Gerb. »^ quia Gerb. •^ desistit GerK •» nos
hoc symbolum inveniat Gerb. ; V. as text * renuntiastis Gcrb. •• V.
omits quem which seems needed for the sense : Gerb. has in finem ipsum
quem . . . protegentem. •• Gerb. omits ut, ^ habetis Gerb. •• sym-
bolum catholice Gerb. •» Filium tuum qui tecum Gerb.
XXXVI.
ITEM Praefatio Orationis Dominicae ^
£t admanentur a diacano ut supra.
Dominus et Salvator noster lesus Christus inter caetera Gerb. ii. 3.
salutaria^ praecepta, discipulis suis petentibus quemad- yi^!^.
modum orare deberent, eam formam eis orationis concessit
quam etiam lectione praesenti et vos plenius cognovistis ^
Audiat nunc dilectio vestra quemadmodum doceat disci-
pulos suos orare Deum Patrem omnipotentem : Tu autem
cum orabis, intra in cubiculum tuum, et clauso ostio, ora
Patrem tuum. Cubiculum quod nominat, non occultam
Digitized by CjOOQ lC
58 UBER SACRAMENTORUM [I. xxxvL
domum ostendit, sed cordis nostri secreta^ illi soli patere
commemorat. Et clauso ostio Deum adorare debere, id
est, ut a mala cogitatione ^ pectus nostrum mystica* clave
claudamus, ac labiis clausis, incorrupta» mente Deo loqua- 644
mur. Deus autem ^ noster fidei et* non vocis auditor ® est.
Claudatur ^^ ei^o clave fidei pectus nostrum contra insidias
adversarii, et soli Deo pateat cuius templum esse cog^os-
citur, ut quum habitat in cordibus nostris ipse sit advocatus
in precibus nostris. Ergo Dei Sermo et Dei Sapientia ^^
Christus Dominus noster, hanc orationem nos docuit, ut ita
oremus.
Post hoc intras et dicis, Pater NOSTER QUI ES IN
CAELIS.
Haec libertatis vox est et plena fiducia. Ergo his vobis ^^
moribus est vivendum, ut et filii Dei et fratres Christi esse
possitis*'. Nam Patrem suum Deum qua^* temeritate
dicere praesumit, qui ab eius voluntate d^enerat ? Unde
vos, dilectissimi, dignos exhibete adoptione divina, quoniam
scriptum est, Quotquot^* crediderunt in eum, dedit eis
potestatem filios Dei fieri.
Sanctificetur nomen tuum.
Id est, non quod Deus nostris sanctificetur orationibus ^^
qui semper est sanctus, sed petimus ut nomen eius sanctifi-
cetur in nobis, ut qui in baptismate eius sanctificamur in
eo" quod esse coepimus^® perseveremus ^*.
Adveniat regnum tuum.
Deus namque noster quando non regnat maxime cuius
regnum est immortale ? Sed quum dicimus, Veniat regnum
tuum, nostrum regnum petimus advenire, a Deo nobis pro-
missum, Christi sanguine et passione ^ quaesitum.
FlAT VOLUNTAS TUA.
Id est, in eo *^ fiat voluntas tua, ut quod tu vis in caelo
hoc nos in terra positi irreprehensibiliter faciamus.
Panem nostrum quotidianum da nobis hodie.
Hic spiritalem cibum intelligere debemus. Christus enim
panis est noster, qui dixit, Ego sum panis vivus, qui de
caelo descendi. Quem quotidianum dicimus, quod » ita 545
nos semper immunitatem petere debemus^ peccati, ut
digni simus caelestibus alimentis.
Digitized by CjOOQ lC
Lxxxvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 59
Et DIMITTE NOBIS DEBITA NOSTRA, SICUT ET NOS
DIMITTIMUS DEBITORIBUS NOSTRIS.
Hoc praecepto significans^^ non nos aliter peccatorum
posse veniam promererf, nisi prius nos in nobis delinquen-
tibus aliis ** relaxemus : sicut in evangelio Dominus ^ dicit,
Nisi dimisefitis peccata hominibus, nec vobis Pater vester
dimittet peccata vestra.
Et ne nos inducas in tentationem.
Id est, ne nos patiaris induci ab eo qui tentat, pravitatis
auctore ^*. Nam dicit scriptura, Deus enim intentator ma-
lorum est^. Diabolus vero tentator^; ad quem evin-
cendum ^ Dominus dicit ^, Vigilate et orate, ne intretis in
tentationem.
Sed libera nos a malo.
Hoc ideo ait, quia dixit apostolus, Nescitis quid vos ^'
oportet orare. Unus Deus^^ omnipotens ita a nobis
orandus^, ut quicquid humana fragilitas cavere et vitare
non praevalet ^, hoc ille ut possimus ** propitius nobis con-
ferre dignetur lesus Christus Dominus noster, qui vivit et
regnat Deus in unitate Spiritus sancti ^^, per omnia saecula
saeculorum.
Itetn annuntiat diaconus, ut supra ; State cum disciplina
et cum silentio, audientes intente ^^.
Audistis, dilectissimi, Dominicae orationis sancta my-
steria: nunc euntes ea vestris cordibus innovate, ut ad
exorandam et ad percipiendam Dei misericordiam ^^ perfecti
in Christo esse possitis. Fotens est Dominus Deus noster,
ut^ et vos qui ad fidem curritis ad lavacrum aquae re-
generationis perducat, et nos qui ^^ vobis mysterium fidei
catholicae tradidimus, una^^ vobiscum ad caelestia regna
faciat pervenire. Qui vivit et regnat cum Deo Patre in
unitate Spiritus sancti, per omnia saecula saeculorum^^
' This form of instniction appears in a very dmilar shape in Missale Galli-
canum, and also in Gerberfs Ziirich MS. (see note ^ on xxix. supra), The
latter is for the most part in agreement with the Missale Gallicanum, where
that differs from V., bnt resembles V. more dosely in some important points.
* sacra Gerb. ; V. as text ; Miss. Gall. omits the words between noster and
discipuiis. ' Miss. GaU. Gerb. have (after debtrttU) non solumformam
oraiionis concessit, verum etiam pui mente et purUate precarentur ostendii,
ut in praesenti sacra haec lectio demonstratdt : and proceed Tit autem, 8cc.
* secretum Mias. Gall. Gerb. which omit the words illi seli . . . debere. * ut
malae cogiiationi Miss. GalL Gerb. * Miss. Gall. Gerb. insert Jidei.
' enim Miss. Gall. Gerb. " Miss. Gall. Gerb. omit et. * author
Digitized by CjOOQ lC
6o UBER SACRAMENTORUM [I. xxxvii.
Gerb. ^ Miss. GalL Gcrb. omit Claudatur . . . nostris, >> Ergo
unde sermo est^ id est sapientia Miss. Gall. Gerb. '' nobis Gerb. ; Miss.
Gall. omits the worcL "* possimus Miss. Gall. Gerb. " quam V.
(corrected by Tommasi); Miss. Gall. Gerb. as text. ^ Gerb. inserts
autem, ^ uon quod Deus nostris saneti/Uatumibus V. ; Miss. Gall. Gerb.
as text (S. Cvprian de Orat. Dom, has ' Non qnod optamus Deo ut sancti-
iicetur orationibus nostris.') ^' in id V. Miss. Gall. Gerb. (nngram-
matically). S. Cyprian de Or, Dom, as tezt " incipimus V. ; Miss. Gall.
Gerb. and S. Cyprian de Or. Dom, as text. ** /erseveremur V. * san-
guinem et passionem V. (corrected by Tommasi) ; Miss. Gall. Gerb. as text ;
so S. Cyprian de Or. Dom. ^ Gerb. omits in eo, " quotidianum
dicens ita nos semper immunes praecipit esse Mias. Gall. Geib. " Hoc
pactum est significans Miss. GalL Gerb. ** Miss. (jall. Gerb. inseit
veniam, * Miss. Gall. Gerb. insert noster, ^ auctor est Gerb.
* est malorum Miss. GalL Gerb. * tentator est Misi. Gall. ; est teniaior
Gerb. * vincendum Ckrb. "* dixit Miss. C^L '^ vo^ Miss.
GaU. Gerb. *> C/nde Deus Miss. GalL Gerb. » Miss. GaU. Gerb.
insert est, ■• fragilitas capere non praevalet Geib. •• Miss. Gall.
Gerb. omit ut posstmus. ^ regnat cum Deo Patre {omnipotenie Miss.
Gall.) et Spiritu sancto Miss. GalL Gerb. "^ Gerb. has Et dicit diaconus
State cum silentio audientes intente, et prosequitur presbyter his verins, Miss.
Gall. omits the proclamation of the deacon, and substitutes another form for
the first part of the concluding paragraph, in which Gerb. is in general agree-
ment wim V. ^ ad exoranda et praecipionda Dei misericordia V. ; Gerb.
as text. » V. Miss. Gall. omit ut ; Gerb. as text *^ et non qui V.
*^ una tradimus Miss. Gall. ; et una tradidimus Gerb. ; una tradidimus V. ;
but see end of last section. ^ Miss. Gall. has ^after pervenire) praestante
Domino nostro lesu Christo; cui est honor et impenum i» saecula saeculorum.
Amen.
ZXXVII. 546
DOMINICA IN PALMIS.
De Passione Dominu
R.s. Deus^, qui humano generi ad imitandum humilitatis ^
Smi.246. exemplum, Salvatorem nostrum et^ carnem sumere et
Men. 60. crucem subire fecisti, concede • propitius ut et * patientiae
eius ^ habere documentum et resurrectionis eius ® consortia
mereamur, Christi Domini nostri^. Qui tecum vivit et
regnat Deus in unitate Spiritus sancti, per.
R. S. Deus, quem diligere et amare iustitia est, inefTabilis gratiae
Psmua^f *"^^ ^^ nobis dona multiplica: et® qui fecisti nos morte
Filii tui sperare quod credimus, fac ® nos, eodem rcsurgente,
pervenire quo tendimus. Pen
Seoreta.
R. S. Ipsa maiestati tuae, Domine, fideles populos commendet
Pam. 346. oblatio, quae per Filium tuum reconciliavit inimicos',
lesum Christum Dominum nostrum. Qui tecum vivit et
regnat Deus in unitate Spiritus sancti, per omnia saecula
saeculorum.
Digitized by CjOOQ lC
I. MxviiJ ROMANAE ECCLESIAE. 6l
Postoommnn.
Sacro munere satiati, supplices te, Domine, deprecamur, Pam. 984.
ut qui debite *• scrvitutis celebramus officio, salvationis tuae ^' ^^'
suscipiamus ^^ augmentum. Fer. y
Ad Fopnlnm.
Furifica, quaesumus, Domine^^ familiam tuam, et ab R.S.
omnibus contagiis pravitatis emunda^^ ut redempta vasa Pam.'a46.
sui ^* Domini passione, non spiritus immundus ^* rursus 1^«- 378.
infidat ^^, sed salvatio sempiterna possideat. Fer. y
Feria ii Hebdom. sexta.
Reminiscere miserationum tuarum, Domine, et famulos R. s.
tuos aetema protectione sanctifica, pro quibus^* Christus ^erb.67.
Filius tuus per suum cruorem nobis instituit paschale ?f™-3+^
mysterium. Fer ^*' Dominum nostrum.
547 • Excita, Domine, tuorum corda fidelium, ut sacris intenta Pam. 377.
doctrinis et intelligant quod sequantur, et sequendo fideliter
apprehendant. Fer. y
Seoreta.
Respice, Domine, propitius sacra mysteria quae gerimus, R. S.
et quod ad nostra evacuanda praeiudicia ^^ misericors pro-
vidisti*®, vitam nobis tribue fructificare perpetuam. Fer.
Fostcommon.
Sancta tua nos, Domine, quaesumus, et vivificando sem- R.S.(a/iA*.)
per*® renovent et renovando vivificent. Per. ij^^ ^,^ xjMmpra.
Ad Fopolnm.
Fopulum tuum, Domine, quaesumus, [ad te*^] toto 'R.S.(aiidi,)
corde converte ; quia quos defendis etiam delinquentes, [55] ' ^^
maiore pietate tueris ^ sincera mente devotos. Fer. **"»• ^47-
XXV supra»
Feria iii Hebdofn. sexta.
Da, misericors Deus, utquod in tui Filii passione mundus R. S.
exercuit, salutare nobis fideliter sentiamus. Per. Gerb. 66. ^^; "^^^,
Fac, omnipotens Deus, ut quae veraciter facta recolimus ^^ R. s.
in nostrum transire remedium gratulemun Fer. ^^^' ^^*
Seoreta ^^.
Intende, quaesumus, Domine, hostias familiae tuae, et lL'&.{aitbi,)
quam sacris muneribus facis esse participem tribuas ad eiua p^^ ' |f^^
plenitudinem pervenire. Pen ^en. 33. xiv supra.
Gerb. 66.
Digitized by CjOOQ lC
6a LIBER SACRAMENTORUM [I. xxxviL
Pofltoonuiiiui»
R.S. Repleti, Domine, sacri muneris gratia, supplices ex-
Pam.*2^. oramus, ut quae gustu corporeo dulci veneratione con-»
Men. 63. tigimus ^, dulciora mentibus sentiamus. Pcr.
Ad Fopulum.
R.S.(a/i^f.) Da, quaesumus, Domine, fidelibus tuis et sine cessatione
w/w/rk capere paschalia sacramenta, et desideranter expectare
ventura ; ut *• mysteriis quibus renati sunt permanentes ad
novam vitam his operibus perducantur ^. Per.
Feria iv Hebdom, sexta* 548
R. s. Omnipotens sempiterne Deus, qui Christi tui beata pas-
PM^afo. sione nos reparas, conserva in nobis opera misericordiae
Men.6a. tuae, ut in huius celebritate mysterii perpetua devotione
vivamus. Per.
R. s. Praesta, quaesumus, omnipotens et misericors Deus, ut
^^- ^' sicut in condemnatione Filii tui, salus omnium fuit piacu-
lum ^ perfidorum, ita et per misericordiam tuam communis
sit cultus iste credentium. Per.
Seereta.
R. S. Suscipe, quaesumus, Domine, munus oblatum, et dig-
^J^*A nanter operare, ut quod passionis mysterio gerimus, piis
Pam. 249. affectibus consequamur, Per.
aiKfra,
Fostcommun.
Leon. 337. Caelestis doni benedictione percepta *•, supplices te,
^fiv^ Domine ^®, deprecamur, ut hoc idem nobis semper et sacra-
menti causa sit et salutis. Per. y
Ad Fopulnm,
R.S.(tf/rW.) Auxiliare, Domine, populo tuo, ut sacrae devotionis'^
Pam.'3^. proficiens incrementis, et tuo semper munere gubernetur,
ll,ix if^a, et ad redemptionis aetemae pertineat **, te docente ^, con-
sortium.
^ Omnipotem sempiUmt Dtus R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. as tezt. ' Gerb.
Pam. Mcn. omit et\ V. R. S. as text. • R. S. insert nobis, * Pam,
omits et, ' ipsius R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. as text. * Pam. Men.
omit eius ; V. R. S. Gerb. as text. ' R. S. Gerb. Pam. Men. omit Christi
Domini nostri; S. Gerb. Pam. have Per or JPer eundem ; Men. Qui tecum ; V.
as text. •«/.../«: V. R. S»5 tt^ .. . facias S* Gcrb.; Pam. as text.
• amicus V. ; R. has inimicus, lesus Christus Dominus noster ; S. Gerb.
Pam. omit lestun Christum Dominum nosirum and end with Per eundem^ or
Per Dominum, ^ guod debitcu Pam. Leon. (so Tommasi here) ; V. as
text {pfficio being perhaps abl. for acc). ^^ sentiamus Pam. Leon.
Digitized by CjOOQ lC
Gerb.68.
L Mxviil] ROMANAE ECCLESIAE. 63
^ Domine quatsumus Leon. ^ Leon. inserts a danse here. ^* sua
Leon. ** immundi . . . inficiat (sic) Leon. («ee ed. Ball.). *• R. S.
Gerb. Pam. Men. insert lesus. ^^ Qui tecum Gerb. Men. ^ periudieia
V. (coir. by Tommasi) ; R. S. Gerb. as text. » praeoidisH S. Gerb. ; V.
R. as text. • R. S. Gcrb. Leon. V. in xxvii supra owitsemper, * V. here
omits ad te^ which is restored from xxy supra^ R. S. Gerb. Pam. " V. here
inserts et^ which is omitted by V. in xxv supra^ R. S. Gerb. Pam. *• recur-
rimus V. S^ ; recurremus R. ; probably for recoHmus, which is the reading of
S* Gerb. ^ This Secreta is erven here as it stands in V. ; see xiv supra
and notes 3-7 on that section. * cmtingimus Pam. Mcn. ; V. R. S. Gcrb.
as text. * S. Gerb. insert in ; R. has ministeriis. ^ V. here has
perducamur ; R. S. Gerb. V. in xxv supra as text. " piaculus V. • prae-
cepta V.; Leon. and V. in iii. xxxi infra as text. *• Leon. V. in ili. xxxi
infra have Deus omnipotens for Domine, and vary slightly the order of the
foUowing words. '^ ut sacris et devotionem V. ; R. S. Gerb. Pam. and V. in
II. bc infra as text •■ pertingat V. ; R. S. Gerb. PanL and V. in II. Ix
if^a as text •* doeere V., bat in 11. bc as text ; R. S. Gerb. Pam. have
ducente,
Orationes in Quinta Feria '.
Eodem die nan psallitury nec salutaty id est nan dicit
Dominus vobiscum : et ReconcUiatio Poenitentis.
Omnipotens sempiterae Deus, da, quaesumus, universis S.
famulis tuis plenius atque perfectius omnia festi ^ paschalis
introire mysteria ; ut incunctanter pia corda cognoscant
quantum debeant de confirmata in Christo renascentium
glorificatione gaudere. Per.
Concede credentibus, misericors Deus, salvum nobis * de S.
Christi passione remedium, et* humanae fragilitatis* prae- ^^^-^
549 teritae » culpae laqueos aetemo sufTragio plebs absolvat "^*
Per Dominum nostrum.
Omnipotens sempiterne Deus, qui vitam humani generis, s.
pro nobis Filio tuo moriente, salvasti, praesta, quaesumus, ^^ ^'
ut in hac populi tui devotione fructus proveniat ^ gaudiorum.
Per Dominum.
Ordo agentibus publicam poenitentiam.
Egreditur poenitens de loco ubi poenitentiam gessit^ et in
gremio praesentatur ecclesiae prostrato omnicorpore in terra^.
Etpostulat in his verbis diaconus.
Adest, o venerabilis pontifex, tempus acceptum, dies S.
propitiationis divinae et salutis humanae, qua mors interitum ' ^
et vita accepit aeterna principium, quando in vinea Domini
Sabaoth sic novorum plantatio facienda est ut purgetur
et curatio ^^ vetustatis. Quamvis enim a divitiis bonitatis
et pietatis Dei nihil temporis vacet, nunc tamen et largior ^^
Digitized by CjOOQ lC
64 UBER SACRAMENTORUM [Lxxrviii.
est per indulgentiam remissio peccatorum, et copiosior per
gratiam assumptio renascentium. Augemur regenerandis,
crescimus reversis. Lavant aquae, lavant lacrimae. Inde
gaudium de assumptione vocatorum, hinc laetitia^^ de
absolutione poenitentium. Inde est quod supplex tuus,
postea quam in varias formas criminum, neglectu manda-
torum caelestium, et morum probabilium ^' transgressione,
cecidit, humiliatus atque prostratus, prophetica ad Deum
voce clamat, dicens, Peccavi, impie egi, iniquitatem feci,
miserere mei, Domine, evangelicam vocem non frustratoria
aure capiens, Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur.
Manducavit ^^ sicut scriptum est, panem doloris, lacrimis
stratum rigavit, cor suum luctu, corpus afflixit ieiuniis, ut
animae suae reciperet quam perdiderat sanitatem. Unicum
itaque est poenitentiae suffragium, quod et singulis prodest,
et omnibus in commune succurrit. Hic ergo, dum ad poeni-
tudinis actionem tantis excitatur exemplis, sub conspectu
ingemiscentis ecclesiae, venerabilis pontifex, protestatur ^*
et dicit, Iniquitates meas ego agnosco ^® » et delictum 550
meum contra me est semper. Averte faciem tuam a pec-
catis meis, Domine, et omnes iniquitates meas dele. Redde
mihi laetitiam salutaris tui, et spiritu principali confirma
me. Quo ita supplicante, et misericordiam Dei afflicto
corde poscente, redint^ra in eo, apostolice pontifex, quic-
quid diabolo scindente^'' corruptum est, et orationum
tuarum patrocinantibus meritis, per divinae recondliationis
gratiam fac hominem proximum Deo, ut qui ante in suis
perversitatibus displicebat, nunc iam placere se Domino
in regione vivorum^®, devicto mortis suae auctore gratu-
letur. Per Dominum.
Post hoc adnumetur ab episcapo sive ab alio sacerdote^ ut
guod poenitendo diluit^ iterando non revoceL Inde vero hc^
dicit orationes sacerdos super eum.
s. Adesto Domine supplicationibus nostris, et me qui etiam
Gerb. 69. misericordiam tuam ^^ primus indigeo clementer exaudi, ut
quem ^ non electione ^^ meriti sed dono gratiae tuae con-
stituisti operis huius ministrum; da fiduciam tui muneris
exequendi, et ipse in nostro ministerio quod tuae pietatis
est operare. Per. y
s. Praesta quaesumus Domine huic famulo tuo dignum
Gcrb. 69. poenitentiae fructum, ut ecclesiae tuae sanctae, a cuius
Digitized by CjOOQ lC
I. xxxix.] ROMANAE ECCLESIAE. 65
integritate deviarat^ peccando, admissorum veniam con*
sequendo, reddatur innoxius. Per Dominum. y
Deus humani generis conditor et benignissime refor- S.
mator*^, qui hominem invidia diaboli ab aetemitate^ Gerb.70.
deiectum unici Filii ^^ tui sang^ine redemisti, vivifica itaque
quem^ tibi nullatenus mori desideras^ et qui non dere-
linquis devium *^, assume correctum ^. Moveant pietatem
tuam, quaesumus, Domine, huius famuli tui lacrimosa sus-
piria. Tu eius medere vulneribus. Tu iacenti manum
porrige salutarem, ne ecclesia tua aliqua sui corporis por-
tione vastetur, ne grex tuus detrimentum sustineat, ne de
familiae tuae damno inimicus exultet, ne renatum lavacro
salutari mors secunda possideat. Tibi ergo, Domine, sup-
651 plices » preces ^, tibi fletum cordis effundimus. Tu parce
confitenti ut in imminentes poenas sententiamque ^® futuri
iudicii, te miserante, non incidat. Nesciat quod terret in
tenebris, quod stridet in flammis, atque ab erroris via ad
iter reversus iustitiae nequaquam ultra novis^^ vulneribus
saucietur, sed integrum sit ei atque perpetuum et quod
gratia tua contulit et quod misericordia reformavit. Per. y
Item ad reconciliandum poenitentem **.
Omnipotens sempiteme Deus, confitenti tibi huic famulo S.
tuo pro tua pietate peccata relaxa, ut non plus ei noceat *^^ ' ^°'
conscientiae reatus ad poenam quam indulgentia tuae
pietatis ad veniam. Per Dominum.
Omnipotens et misericors Deus, qui peccatomm indul- s.
gentiam in confessione^ celeri posuisti, succurre lapsis, *^*^'
miserere confessis, ut quos delictomm catena constringit,
magnitudo tuae pietatis absolvat. Per.
Deus^ qui confitentium tibi corda purificas, et accu- S.
santes se ^ conscientias ab omni vinculo iniquitatis absolvis, " ' ^^*
da indulgentiam reis, et medicinam tribue vulneratis, ut
percepta ^ remissione pnmium peccatomm sincera deinceps
devotione permaneant, et nullum redemptionis aetemae
sustineant detrimentum. Per.
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus, respice S.
super hunc famulum tuum qui ab infesta saeculi tempestate ^ ' ^**'
demersus^'', flebili lamentatione suos accijsat excessus, ut
fletus ac gemitus eius pie suscipias, eumque de tenebris ad
lumen revoces, et medelam confitenti, salutem poenitenti,
F
Digitized by CjOOQ lC
66 UBER SACRAMENTORUM [I. xxxix.
et vulnerato auxilium sanitatis indulgeas. Nec ultra
inimicus |n eius habeat anima potestatem, eiusque ^ con-
fessionem libenter admittens, ecclesiae tuae puriificatum
restitue, ac tuo altario repraesenta, ut ad sacramentum
reconciliationis admissus una nobiscum sancto nomini tuo
gratias agere mereatur. Per.
RECONCILIATIO POENITENTIS AD MORTEM *•. 552
R- Deus misericors, Deus clemens, qui secundum multitu-
dinem miserationum *® tuarum peccata poenitentium *"
deles, et praeteritorum criminum culpas venia remissionis
evacuas, respice super hunc famulum tuum et remissionem
sibi omnium peccatorum tota cordis confessione poscentem
deprecatus exaudi. Renova in eo, piissime Pater, quicquid
terrena fragilitate corruptum est vel quicquid diabolica
fraude violatum est ; in unitatem ** corporis ecclesiae tuae
membrum perfecta remissione restitue; miserere Domine
gemituum, miserere lacrimarum, et non habentem fiduciam,
nisi in tua misericordia, ad sacramentum reconciliationis
admitte. Per. y
R. Maiestatem tuam, Domine, supplices deprecamur, ut
Pam.45'4.' ^^^^ famulo tuo*^ longo squalore poenitentiae macerato,
miserationis tuae veniam laigiri digneris, ut, nuptiali veste
recepta, ad regalem mensam unde dectus fuerat mereatur
intrare **. Per. y
R. Maiestatem tuam quaesumus, Domine sancte, Pater
* ^"' omnipotens, aeteme Deus, qui non mortem sed peccatorum
vitam semper inquiris, respice flentem famulum tuum,
attende prostratum, eiusque planctum in gaudium tua
miseratione concede^*. Scinde ddictorum saccum, et indue
eum laetitiam salutarem, ut post longam *• peregrinationis
famem *^ de sanctis altaribus tuis satietur : ingressus cubi-
culum Regis, in ipsius aula benedicat nomen gloriae tuae
semper. Per Dominum.
[Cf. Gcrb. Deus misericors, Deus clemens, qui indulgentiam tuam *^
^°'^ nulla temporum lege concludis, sed pulsanti *® misericordiae
tuae ianuam aperis, poenitentes etiam sub ipso vitae huius
termino non relinquis*®. Respice propitius super hunc
famulum tuum?^, remissionem sibi omnium peccatorum
tota cordis confessione poscentem. Renova in eo, piissime
Pater, quod actione, quod verbo, quod ipsa denique cogi-
Digitized by CjOOQ lC
I. xxxix.] ROMANAE ECCLESlAEx 67
tatione, diabolica fraude vitiatum est, et unitati corporis
553 ecclesiae membrum tuae » redemptionis annecte. Miserere
gemituum, miserere lacrimarum, et non habentem fiduciam,
nisi in misericordia tua, ad sacramentum reconciliationis
admitte *\ quia nuUius animae in hoc corpore constitutae
diflScilis apud te, aut tarda curatio est. Fidelis enim es in
verbis tuis, qui conversum peccatorem non longa temporum
spatia differendum, sed mox ut in te gemuisset dixisti esse
[audiendum ^* ?]. Per. /
Oratio ^^ post reconciliationem, vel posteaquam commu- ) ^- ^
nicaverit. U" ^ ' '
Deus qui confitentium tibi corda purificas, et accusantes s.
se conscientias ab omni vinculo iniquitatis absolvis, da ^*^^' ^^'
indulgentiam reis ^ et medicinam tribue vulneratis, ut per-
cepta remissione omnium peccatorum in sacramentis tuis ^
sincera deinceps devotione permaneat, et nuUum redemp-
tionis aetemae sustineat detrimentum. Per.
Posi haec offertplebSy et conficiuntur sacramenta *•.
Seoreta.
Virtutum caelestium Deus, de cuius gratiae rore de- s.
scendit ut ad mysteria tua purgatis sensibus accedamusj ^^^' '^*
praesta quaesumus ut in eorum traditione solemniter
honorum ^^ tibi placitum deferamus obsequium. Per.
Infira aotionem.
Communicantes et diem sacratissimum celebrantes quo s.
traditus est Dominus noster lesus Christus. Sed et ^'^* ^^*
memoriam. y
Item infra.
Hanc igitur oblationem, Domine, cunctae familiae tuae, s.
quam tibi ofTerunt ob diem ieiunii Coenae Dominicae, in ^^ ' ^^"
qua Dominus noster lesus Christus tradidit discipulis suis
corporis et sanguinis sui mysteria celebranda, quaesumus,
Domine, placatus intende, ut per multa curricula annorum
salva et incolumis munera sua tibi Domine mereatur offerre ;
diesque nostros in tua pace d[isponas]. y
Item infra canonem^^y ubi dicimus Qui pridie quam S.
554 pateretur, in huius diei pro*cessione dicimus^^ Qui hac die ^^^ " '^
antequam traderetur, accepit panem in suis sanctis manibus,
elevatis. y
F %
Digitized by CjOOQ lC
68 LIBER SACRAMENTORUM [I. xxxix.
Fostoommnn.
S. Concede, quaesumus, Domine, ut percepti novi sacra-
iUnfra, '^^"ti mysterium et corpore sentiamus et mente. Per.
Ad Fopnlum ^^.
R.S.(fl/«w.) Gregem tuum, Pastor bone, placatus intende, et oves,
Leon. 364. ^"*s pretioso sai^uine Filii tui •^ redemisti, diabolica non
Tocmxsupra. sinas incursione lacerari. Per.
III. xvii
injra.
^ Two sections at least appear to be here blended together. The Recmci-
liaiio poeniUmtis ad mortem, at all events, and possibly also the additional
pravers ad reconciliandum poenitentem may be considered to have been joined
with the fonn for nse on the Thnrsday in Coena Domini on the principle of
brii\ging material of the same kind together. The Reconciliatio poenitentis ad
mortem does not appear in S., which does contain, at this point, all the rest of
tfae section, with tbe exception of the Super populum^ thongh witfa some dif-
ferences of arrangement. There is no section in V. numbered as xxxix ; but tfais
may be due either to a displaoement of the Reconciliatio poenitentis ad mortem,
or to the nnion of the Missa Chrismalis and the Missa ad Vesperum in one
section. Gerbert notes that S. alone contains this section : but he may merely
mean that the section is not in R., for the text as he gives it is evidently not
taken from S., as some of the prayers are worded in the plnral, while in S. they
aie in the singular. His text, except in tfais respect, corresponds for tfae most
part witfa S', wfaile S* generally is in closer agreement with V. • S. givcs
as the title Feria v, Coenae Dominii and plaioes tfae rubric Egreditur poenitens
, . .in terra before the three prayers which precede it in V. To tfaese last S.
gives tfae titlc Orationes ad Missa (sic). ^ festa S» ; V. S* Gerb. as texL
* S* Gerb. omit nolns. » ut Gerb. • S« Gcrb. insert et. ^ laqueis
aetemo suffragio absohfantur S* Gcrb. ; V. S* as text • praeveniat V. ;
S^ Gerb. as text * S. Gerb. plaoe this mbric elsewhere (aee note 1) : they
here faave Et antequam offerat postulat diaconus his verbis. ^^ Execratio
S* Gerb. ; V. S» as text. " largitor V. ; S» Gerb. as text " laUitiae V.
" improbahilium V. S* ; S« Gerb. as text " Mandavit V. ; Manducaidt S» ;
S* Gerb. as text. " prostratur Gerb. ; V. S. as text. *• cognosco S. Gerb. ;
V. as text. " suadente Gerb. ; V. S. as text " V. S^ insert cum, which S"
Gerb. omit, no doubt rightly. *• misericordiam tuam V. S* (ungrammatically).
•• clementer exaudiens guem S" Gerb. ; V. (S^ 7) as text " electio V. S* ; S«
Gerb. as text " deviaverat S. Gerb. ; V. as text. " formator V. ; S.
Gerb. as text. « S* Gerb. insert beata, " V. omits EUii ; S. Gerb. as lext.
•• Vivifica huncfamulum tuum quem S* ; vivifica eos quos Gerb. ; V. (S^ ?) as
text. ^ dereliquisti devios Gerb. (whicfa refers to tfae penitents in the
plural throughout this prayer) ; V. S * as text (S* has dereliquisti), ^ cor-
ruptum V. ; S* as text * suppHces preces prostemimus 3* ; suppliciter
preces prostemimus S^ Gerb. ; V. as text •• Tommasi's correction is here
followed : V. has ut imminentibus paene sentenciaequae ; the reading of S*
is uncertain; Gerb. reads practicaliy as text. '^ Gerb. omits novis,
^ S. Gerb. cftsAi poenitentem, Gerb. words all these prayers in the plural.
•• ad confessione V. ; S. Gerb. as text. •' S. and Gerb. omit this prayer
here, and place it ailer the Postcommunion of the Missa. V. repeats it a/ter
the Reconciliatio poeniientis ad mortem, •• suas V. hcre ; V. infra^ S.
Gerb. as text. "• peraccepta V. here ; V. infra^ S. Gerb. as text. '^ emer-
sus S" ; emersi Gerb. ; V. S^ as text. •■ cuiusque V. ; S. as tcxt (Gcrb. has
eorumque), ^ The part of Gerberfs text wfaicfa answers to tfais portion of
tfae text of V. is rigfatly marked by him as not found in S. or R. It does not
agree witfa V. At a later point of fais text, faowever, he prints from R. certain
prayers with the title Reconciliatio poenitentis ad mortem, whicfa agree witfa the
nrst diree of tfae series in V. more closely than those whicfa he prints at p. 71.
♦• misericordiarum R. *^ poenitentiamR.; Gerh, Te&dspoenitentia; V.
as text. •* unitate R. " Pam. inserts Al ** introire Pam. ; V.
R. as text. *» concede, so V. R. ; Gerb. proposes converte, which gives
Digitized by CjOOQ lC
I. xl] ROMANAE ECCLESIAE. 69
a clearer sense, and is apparently snpported by T. (Gcrb. p. 71). *• Unga . . .
fame V. ; Imgam . . ,/ame R. *"* mulHiudine indulgentiarum . . . concluderis
Gerb. *■ pulsantis V. ; pulsaniibus Gerb. *• termmo non repellis
Gerb. ^ hosfamulos tuos Gerb. (and similarly thronghont). •* Gerb.
ends the prayer at this point. " Some word snch as that snggested seems
reqnired to complete the sense. '^ Oraiion, V. (see note 34). The title
of the prayer in S. is Oratio super peniienti posteaquam commun, ^ eisW.
here ; V. supra, S. Gerb. as text. ^ in sacrameniis iuis omitted by V.
supra^ inserted here by V. S. Gerb. perhaps with referenoe to the special use of
the prayer. ■• This rubric is not in S. or Gerb., but see note 9. ■' hotuh
rem S^ ; S' Gerb. substitnte celehranda ; V. as text : Tonunasi suggests hono-
randay as in xxvi supra. " canone V. ■• S. Gerb. have simply liem
infra cutionem, ^ S. Gerb. have no super populum in the corresponding
Missa. ** See note ao on xxviii supra.
XI».
ITEM IN QUINTA FeRIA.
Missa Christnatis'^.
Domine Deus, qui in regenerandis plebibus tuis minis- S.
terium ^ uteris sacerdotum, tribue nobis perseverantem in ^ • ^*-
tua voluntate famulatum, ut dono gratiae tuae in diebus
nostris et * merito et numero sacratustibi populus augeatur.
Per Dominum.
Da nobis, omnipotens Deus, remedia conditionis humanae S.
et sincero tractare servitio et cum profectu * salutis implere. * ^^'
Per.
Secreta.
Huius sacrificii potentia, Domine, quaesumus, et vetus- S.
tatem nostram clementer abstergat et novitatem nobis ' ^*'
augeat et salutem ^ Per.
VD. Clementiam tuam suppliciter obsecrare, ut spiritalis Lcofr. 94
lavacri baptismum* renovandis creaturam chrismatis in "^-3".
sacramentum perfectae salutis vitaeque confirmes, ut sanc-
tificatione unctionis infusa, corruptione primae nativitatis
absorpta'', sanctum uniuscuiusque templum acceptabilis
vitae innocens odor^ redolescat : ut secundum constitutionis
tuae sacramentum regio et sacerdotali propheticoque honore
perfusi, vestimento incomipti muneris induantur. Per quem
maiestatem tuam. y
555 Infra actianem^^ Communicantes, ut supra.
Hanc igitur oblationem famulorum famularumquetuarum, s.
quam tibi offerunt ob dtem in qua Dominus noster lesus ^^^ ^^'
Christus tradidit discipulis suis corporis et sanguinis sui ^^
mysteria celebranda, quaesumus, Domine, placatus accipias.
Digitized by CjOOQ lC
70 LIBER SACRAMENTORUM [I. xl.
et tua pietate concedas, ut per multa curricula annorum
salvi et incolumes munera sua tibi Domino mereantur
offerre *\ diesque nostros. y
Benedictio olei. Ad populum in kis verbiSy Istud oleum
ad ungendos infirmos. Ut autem veneris Nobis quoque
peccatoribus famulis tuis ; et reliqua usque ad Fer Christum
Dominum nostrum. Et intras^^.
s. Emitte, quaesumus, Domine, Spiritum sanctum ^* Para-
74- clitum de caelis in hac pinguedine olei ^* quam de viridi
h'gno producere dignatus es ad refectionem mentis et cor-
poris. Et tua sancta benedictio sit omni ungenti, gustanti ^*,
tangenti, tutamentum corporis, animae et spiritus, ad
evacuandos omnes dolores, omnem infirmitatem, omnem
aegritudinem mentis et corporis, unde unxisti sacerdotes,
reges, et ^® prophetas, et martyres, chrisma tuum perfectum,
a te> Domine, benedictum, permanens in visceribus nostris,
in nomine Domini nostri lesu Christi. Per quem haec
omnia, Domine, semper bona creas. Et caetera ^l y
Expkto enim canone dicis^^ Oremus. Praeceptis salu-
taribus moniti. Sequitur oratio Dominica. Et iterum
subsequitur alia oratio Libera nos, quaesumus, Domine.
Ipsa expleta confrangis et tegis de sindone altaris munera et
ascendis ad sedem. Ibique oblato a diacono alio oleo ad
benedicendum et dicis Dominus vobiscum. Resp. Et cum
spiritu tuo. Z?j^w^* Oremus. Etintras.
s. Deus incrementorum et profectuum spiritalium mune-
Gwb. 75. rator ^®, qui virtute sancti Spiritus tui imbecillarum mentium
rudimenta confirmas, te oramus, Domine, ut venturis ad
beatae regenerationis lavacrum • tribuas per unctionem 556
istius creaturae purgationem mentis et corporis. Ut si quae
illis adversantium spirituum inhaesere reliquiae ^ ad tactum
sanctificati olei huius abscedant. Nullis^^ spiritalibus
nequitiis locus, nuUa refugis virtutibus sit facultas, nulla
insidiantibus malis latendi licentia relinquatur, sed veni-
entibus ad fidem servis tuis, et sancti Spiritus ^^ operatione
mundandis sit unctionis huius praeparatio *^ utilis ad
salutem, quam etiam per caelestis regenerationis nativi-
tatem in sacramento sunt baptismatis adepturi. Per Domi-
num nostrum lesum Christum, qui venturus est iudicare ^
saeculum per ignem.
Digitized by CjOOQ lC
I.xl.] ROMANAE ECCLESIAE. 71
Iterum dicis ^* Dominus vobiscum. s.
Resp, Et cum spiritu tuo. ^^ ^^*
Sursum corda.
Resp. Habemus ad Dominum *•.
Gratias agamus Domino Deo nostro.
Resp. Dignum et iustum est.
VD. Et iustum est, aequum et salutare, nos tibi semper
hic et ubique gratias agere, Domine sancte, Pater omni-
potens, aeteme Deus. Qui in principio inter caetera boni-
tatis et pietatis " tuae munera terram producere fructifera
ligna iussisti. Inter quae huius pinguissimi liquoris minis-
trae oleae nascerentur, quarum fructus sacro chrismati
deserviret. Nam David prophetico spiritu gratiae tuae
sacramenta praenoscens, vultus nostros in oleo exhilarandos
esse cantavit. Et quum mundi crimina diluvio quondam
expiarentur effuso^ similitudinem futuri muneris columba
demonstrans per olivae ramum pacem terris redditam nun-
tiavit. Quod in novissimis temporibus manifestis est
effectibus declaratum, quum, baptismatis aquis omnium
criminum commissa delentibus, haec olei unctio vultus
nostros iocundos efficiat ^ ac serenos. Inde etiam Moysi
famulo tuo mandata dedisti, ut Aaron fratrem suum prius
aqua lotum per infusionem ^ huius unguenti constitueret ^^
sacerdotem. Accessit ad hoc ** amplior honor, quum Filius
tuus, Dominus noster lesus Christus, lavari a loanne undis
lordanicis ex^isset, et ^^ Spiritu sancto in columbae simi-
557 litudine desuper misso, Unigenitum tuum, • in quo tibi
optime complacuisse testimonio subsequentis vocis osten-
deres®*, hoc illud esse manifestissime comprobares, quod
eum oleo laetitiae prae consortibus suis ungendum David
propheta cecinisset. Te igitur deprecamur, Domine sancte,
Pater omnipotens, aeterne Deus, per lesum Christum
Filium tuum Dominum nostrum, ut huius creaturae pin-
guedinem sanctificare tua benedictione digneris et in sancti
Spiritus immiscere ^ virtutem per potentiam * Christi tui, ;
a cuius sancto nomine chrisma^^ nomen accepit, unde
unxisti sacerdotes, reges, prophetas, et martyres tuos ^^ ut
sit his qui renati fuerint ex aqua et Spiritu sancto chrisma ^*^
salutis, eosque aetemae vitae participes et caelestis gloriae ^
facias esse consortes. Per eundem Dominum nostrum
lesum Christum Filium tuum. y
Digitized by CjOOQ lC
72 LIBER SACRAMENTORUM [I. xl.
ITEM OLEI EXORCIZATI CONFECTIO*^
Hoc loco misces balsamum cum oleo et sequitur hic
exorcismus^^.
Exorcizo te creatura olei, in nomine Dei Patris omni-
potentis, et in nomine lesu ^Christi Filii eius, et Spiritus
sancti, ut in^^ hanc invocationem trinae potestatis, atque
virtutem. Deitatis, omnis nequissima virtus adversarii,
omnis inveterata malitia diaboli, omnis violentiae*^ oc-
cursio, onme confusum et caecum phantasma, eradicare et
effugare et discede** a creatura huius olei, ad utilitatem
hominum constituta: ut fiat haec unctio divinis sacra-
mentis purificata in adoptionem** carnis et spiritus eis qui
ex eo ungueri*® habent in remisgionem omnium peccatorum;
eflSciatur in eis cor purum *'' ad omnem gfratiam spiritalem
sanctificatum. Per eundem lesum Christum Dominum
nostrum, qui venturus est in Spiritu sancto iudicare**
vivos et mortuos et saeculum per ignem. Per Dominum.
VD. Omnipotens aeterne Deus^ qui mysteriorum tuorum
secreta revelans nemus ore columbae gestatum*® Noe
oculis ostendisti ut discerent habitatores arcae per Spiritum
sanctum et olivae chrisma mundo liberationis gloriam*®
rever • suram. Per Dominum nostrum, lesum Christum, 668
qui venturus est iudicare vivos et mortuos et saeculum per
ignem.
Hoc autem expUto^ veniens^^ ante altarey ponis in ore
calicis de ipsa hostia: non dicis Pax Domini, nec faciunt
pacem : sed communicant^ et reservant de ipso sacrificio in
crastinum unde communicent ^^.
ITEM IN FERIA V.
Missa ad vesperum^.
Seereta.
R.a(a/f^t.) Suscipe, quaesumus, Domine, munus oblatum^ et dig-
Men. 65/ nanter operare ut quod passionis mysterio gerimus, piis
Pam. 249. affectibus" consequamur. Per Dominum.
Leofr. 94. VD. Et iustum est Per Christum Dominum nostrum.
Paml 565. Q^em in hac nocte inter sacras epulas increpantem mens
sibi conscia traditoris ferre non potuit, sed apostolorum de-
relicto" consortio sanguinis pretium a ludaeis accepit, ut
vitam perderet quam distraxit. Coenavit igitur hodie pro-
Digitized by CjOOQ lC
I. xl.] ROMANAE ECCLESIAE. 73
ditor mortem suam, et cruentis manibus panem de manu
Salvatoris exiturus accepit, ut saginatum cibo maior poena
constringeret, quem nec suprema pietas *• a scelere revo-
caret. Patitur itaque Dominus noster lesus Christus Filius
tuus cum hoste novissimum participare convivium^ a quo
se noverat continuo traditurum, ut exemplum innocentiae
mundo reliqueret, et passionem suam pro saeculi redemp-
tione suppleret. Pascit igitur mitis*^ Deus barbarum
ludam, et sustinet in mensam ^^ cruddem convivam, donec
se suo laqueo perderet ^ qui ^® de magistri sang^ine cogi-
tarat*^ O Dominum per omnia patienteml O Agnum
inter suas epulas mitem ! adhuc cibum eius ludas in ore
ferebat, et ad lanianda membra eius ludaeos carnifices ^^
advocabat. Sed Filius tuus Dominus noster, tanquam pia
hostia, et immolari se tibi pro nobis patienter permisit, et
peccatum quod mundus commiserat relaxavit. Per ipsum®*
te Domine supplices deprecamur, supplici confessione
dicentes. y
669 Infra cananem ut supra •*.
FoBtoommun.
Concede, quaesumus Domine, ut percepti ®* novi sacra- S. {jxUh:)
menti mysterium et corpore sentiamus et mente. Per. jx^supra.
Ad Fopulum.
Praesta, quaesumus, Domine, ut sicut de praeteritis ad S. (a/»w.)
nova®^ transimus, ita, vetustate deposita, sanctificatis Leon.3a5.
mentibus innovemur. Per.
' ChrismaHSf 80 V. perhaps for Chrismalis. S. hai * Missa crismaU^ R.
has Dot the Missa, ^ minis^erio S' Gerb. ; V. S^ as text (ungrammatically).
» «/ V.; S» Gerb. as text * petfectc V. ; S. Gerb. as text » cu^^at
salutem V. (Tommasi reads augeat saluiarem) ; S^ Gerb. as text * baf-
tismo \jioit. Mnr. ; V. as text (nngrammatically). ^ obsorbta Leonr.
* odoTy so V. Leofr. Mnr. ; Tommasi snbstitntes odore : bnt perhapt the error
is rather in sanctum . . . iemplum, * S. repeats the clanses infra
actionem with the same variation from those in the previons Missa which is
observed in. V. They are not repeated in Gerb. '^ S. omits sui (at the
end of a page). " offerre, Per Christum. Quam oblationem S.
u For this direction S. has * Item in uUimo antequam dicatur Per qnem haec
omnia, Domine, benedicis oleumpro infirmis sive pro populo his verbtsJ Gerb.
varies the mbric, and inserts an exorcism before the form Emitte (see note 40).
"» S" Gcrb. insert tuum. " in hanc pingutdinem olivao S* Gcrb. ; V. S» aa
text (ungrammatically). ^ Gerb. omits gustanti : there is an erasure
in S. ^ S. Gerb. omit et, ^^ S. adds usque per omnia saecula
saeculorum, and proceeds < Postea oblato a diacono alio oleo ad benedicendum, et
sic dicis Dominns vobiscnm ' ; Gerb. inserts an exorcism before the Benediction.
*• dicit V. *» remunerator S. Gerb. ; V. as text * inherere reii-
quiae V. ; iiiis maculae adversantium spirituum inheserunt reliquae S. ; iilis
ptaculae ado, sp. inhaesere reliquiae Gerb. ^ Nullus Gerb. ; V. S* as ~
Digitized by CjOOQ lC'
74 UBER SACRAMENTORUM [I. xli.
text " S* Gcrb. insert tui, » S* Inscrts ittis, which S* omiti. •• S.
has in the xnaigin (original hand) vivos et mortuos et. *" S. has hcre ' Post
kaec miscis daSamum cum alio oleo et benedicis crisma in his verHs* * a
Domino V. " S* omiU et pietaiis. •■ V. inscrts in ; S. Gcrb. as text
* efficit Gcrb. ; V. S. as text. •• infusione V. (ungrammatically) ; S. Gcrb.
as tcxt " constituerit V. (probably for cmstitueret) ; S. Gcrb. as tcxt.
»« adhuc (for ad Aoc) S. Gcrb. ; V. as text » «/ S. Gcrb. ; V. as tcxt
»* S* Gcrb. insert et ; V. S^ as text » et sancti Spiritus ei admiscere S.
Gcrb. ; V. as text ** cooperanU potentia S. Gcrb. ; V. as text " chisma
V. »• S* Gcrb. omit iuos. * regni S. Gcrb. ; V. as text *• S. has
at this point ' Hoc expUto, veniens ante attare, dicis^ Oremns. Pracoeptis saln-
taribns moniti. Sequitur Oratio Dominicct. Postea Libcra nos Dominc. Et
communicant* Then follow in ordcr the Postcommnnion and Oratio super
Populum of the Missa (the same which appear in V. for the Missa ad Ves-
perum). After these comes * Item oleo exorciuUo (sic) confectiOf followed
by thc same two forms as in V. Gcrb. has only thc exordsm, placed before
thc Benediction of the Oil of the Sick (see note xa). ^^ As to this
diicction see notc 25, supra. V. reads hoc exorcismum. *' ad S' Gcrb. ; V.
S^ as text (perhaps nngrammatically, for in hac iiwocatume . . . virtute).
^ vioUnta S. Gcrb. ; V. aa text ^ eradiceris, effugeris et discedas S' Gcrb. ;
S^ has discecUre, othcrwise V. S^ as text (ongrammatically). *• adoptione
V. ; S. Gerb. as text. *• eUque ex eo unguere V. ; S» as text : S' Gcrb.
corrcct the barbaroos form ungueri to ungi. *' corporum V. S^ ; S^ Gcrb.
as text. *• iuduare in Spiritu sancto S. ; V. Gerb. as tcxt. *• teste^-
tum V. ; S^ as tcxt ; S* Gerb. alter nemus to munus. *• graiiam S*
Gcrb. ; V. S* as text •* venits V. •• These directions do not, of course,
appcar in S. or Gerb. at this point (sce note 40). •• R. S. also recognise
this late Mass, providing two Collects, Secrct, danses infra canonem, and
Postcommnnion, ' Ad Mts. Sero.' (pcrhaps *ad Missam Serotinam*). The
forms givcn, howcvcr, are not the samc as those in V., except the dauses infra
canonem, •* effectibus V. bere ; V. in xxxvii supra^ R. S. Gcrb. Pam. Mcn.
as tcxt •• relicto Mcn. Pam. Leofr. ; V. as text •• subpraemia
pietas V. ; Pam. Men. Leofr. altcr to quem nec sacrati cibi cotlatio "' Pas-
citur mitis Men. ; V. Pam. Lcofr. as text •• in mensam, so V. (probabiy
ungrammatically) ; immitem ludam et sustinet pius crudeUm Pam. Men. ;
immitem et sustinet prius crudelem Leofr. •• convivam, qui merito laqueo
suo periturus erat Pam. Men. Lcofr. ; V. as tcxt. •• quod Pam. ; quia
Men. Leofr. ; V. as tcxt. •^ cogitaret V, •■ ferebat et quibus eum
traderet persecutores Pam. Men. Leofr. •• Per quem, &c. PaoL Leofr. ;
Men. inserts somc furthcr dauses. •* In S. tbc Jaanc igitur nms ' servi'
tutis nostrae sed et cunctae fasniliae tuae^ •• perceptum V. hcre ; S. Gerb.
V. in xxxviii supra as text •" novam V. ; Leon. inserts sacratnenta ; Sb
Gerb. as text
XLI.
iNciPiT Ordo de Feria VI, Passione Dominl
Hora nona ^ procedunt omnes ad ecclesiam ; etponitur sancta
crux sttper altare. Et egreditur sacerdos de sacrario
cum sacris ordinibus^ cum silentio^ nihil canentes, et
veniunt ante cdtare^ postulans sacerdos pro se orare^ et
dicit^i Oremus. Et annuntiat diaconusi Flectamus
genua. Et post paululum dicit : Levate. Et dat Ora^
tionem.
R. s. Deus, a quo et ludas^ reatus sui poenam, et confessionis
Pam 2 fo ^"^^ latro praemium sumpsit, concede nobis tuae propi-
Men. 62. tiationis* effectum ; ut sicut^ passione sua Christus Dominus
Digitized by CjOOQ lC
I. xli.] ROMANAE ECCLESIAE. 75
noster diversa utrisque intulit stipendia meritorum, ita^
nobis, ablato vetustatis errore, resurrectionis suae gratiam
largiatur. Qui tecum viviL y
Ista oratiofie expleta vadis retro altare et legitur lectio.
Deinde sequitur respofisorium.
Iterutn dicit sacerdos : Oremus. Et annuntiat diaconus
ut supra^ et sequitur alia oratio ^.
Deus, qui peccati veteris haereditariam mortem, in qua R.
posteritatis genus omne successerat, Christi tui Domini ^mllti.
nostri passione solvisti, dona ® ut conformes eidem ® facti,
sicut imaginem terreni naturae necessitate portavimus, ita
imaginem caelestis gratiae sanctificatione portemus, Christi
Domini nostri. Qui tecum vivit^°. y
560 ^ltetn sequitur lectio et responsorium, Inde vero legitur
Passio Dominu Ipsa expleta^ incipit sacerdos orationes
solemneSy quae sequuntur.
Oremus, dilectissimi nobis, in primis pro ecclesia sancta R. S.
Dei ut eam ^^ Deus et Doroinus noster padficare, adunare, ^^^lh
et custodire dignetur per universum orbem terrarum ^\ Men. 63.
subiciens ei principatus et potestates, detque nobis tran-
quillam et quietam vitam degentibus glorificare Deum
Patrem omnipotentem. Oremus. y
Annuntiat diaconusi Flectamus genua. Iterum dicit:
Levate ^^.
Omnipotens sempiteme Deus, qui gloriam tuam " om- r. &
nibus in Christo gentibus revelasti, custodi opera miseri- pf^*/^'
cordiae tuae, ut ecclesia tua ^^ toto orbe diffusa stabili fide Men. 63.
in confessione ^® tui nominis perseveret. Per. y
Oremus et pro beatissimo papa nostro ^'^ ///. et pro R. S.
antistite nostro ///. ^® ut Deus omnipotens qui elegit eos^* Vam,'2sL
in ordine^® episcopatus salvos^® et incolumes" custodiat MeiL63.
ecclesiae suae sanctae ad regendum populum sanctum
Dei. y Oremus^^.
Item annuntiat diaconus ut supra.
Omnipotens sempiteme Deus, cuius aetemo iudicio R. S.
universa fundantur, respice propitius ad preces nostras et ^^^',l?l
electos^^ a te nobis antistites tua pietate conserva, ut Mcn. 63.
Christiana plebs quae talibus gubernatur auctoribus sub
tantos pontiiices^^ credulitatis suae meritis augeatur.
Per. y
Digitized by CjOOQ lC
76 UBER SACRAMENTORUM [I. xli.
R. S. Oremus et pro omnibus episcopis, presbyteris, dia-
SSi!a54. conibus, subdiaconibus, acolytis, exorcistis, lectoribus,
Men. 63. ostiariis, confessoribus, virginibus, viduis, et pro omni
populo sancto Dei. y Oremus.
Item annuntiat diaconus ut supra,
R. S. Omnipotens sempiteme Deus, cuius Spiritu totum corpus
P^'a54. ecclesiae sanctificatur et regitur, exaudi nos pro universis
Mcn. 63. ordinibus supplicantes, ut gratiae tuae munere ab omnibus
[tibi gradibus] ** fideliter serviatur. Per. y
R. S. •Oremus et pro Christianissimo imperatore vel rege 561
v^m.n\. nostro** m,, ut Deus omnipotens^» subditas illis*^ faciat
Men. 63. omnes barbaras nationes ad nostram perpetuam pacem. y
Oremus.
Item annuntiat diaconus ut supra.
R. S. Omnipotens sempiteme Deus, qui regnis omnibus aetema
Pam. 255. potestate dominaris^*, respice propitius ad Romanum sive
Men. 63. Francorum*^ benignus imperium, ut gentes quae in sua
feritate confidunt dexterae tuae potentia ^ comprimantur.
Per. y
R. s. Oremus et pro catechumenis nostris, ut Deus et Dominus
P^" l^ noster adaperiat aures praecordiorum ipsorum ^^, lanuamque
Men.63. misericordiae, ut per lavacrum regenerationis accepta re-
missione omnium peccatorum, digni^ inveniantur in Christo
lesu Domino nostro. y Oremus.
Annuntiat diaconus ut supra,
R. s. Omnipotens sempiterae Deus, qui ecclesiam tuam nova
Gerb. 79. semper prole fecundas, auge fidem et intellectum cate-
Men.63.' chumenis nostris, ut renati fonte baptismatis, adoptionis
tuae filiis aggregentur. Per. y
R. s. Oremus, dilectissimi nobis, Deum Patrem omnipotentem,
p*m*^ ut cunctis mundum purget erroribus, morbos auferat,
Men.63. famem depellat, aperiat carceres, vincula dissolvat, pere-
grinantibus reditum, infirmantibus sanitatem, navigantibus
portum salutis indulgeat. y Oremus.
Annuntiat diaconus ut supra,
R. S. Omnipotens sempiteme Deus, moestorum consolatio,
Pam'2^K laborantium fortitudo, perveniant ad te preces de qua-
Men. 64. cumque tribulatione clamantium, ut omnes sibi in necessi-
tatibus suis misericordiam tuam gaudeant adfuisse. Per
Dominum. y
Digitized by CjOOQ lC
I. xli.] ROMANAE ECCLESIAE. 77
Oremus et pro haereticis et schismaticis, ut Deus et ^ R. S.
Dominus noster eruat eos ab erroribus universis, et ad p^ffg.
sanctam matrem ecclesiam catfaolicam atque apostolicam Men.64.
562 revocare dignetur ^, y* Oremus.
Annuntiat diaconus ut stipra.
Omnipotens sempiterne Deus, qui omnes salvas^* et R.&
neminem vis perire, respice ad animas diabolica fraude ^^^1
deceptaSjUt omni haeretica perversitate depulsa^* errantium Mcn. 64,
corda resipiscant et ad veritatis tuae redeant firmitatem.
Per Dominum. y
Oremus et pro perfidis ludaeis, ut Deus et Dominus R. S.
noster auferat velamen de cordibus eorum, ut et ipsi cog- pa^.'ae6.
noscant ^ Christum lesum Dominum nostrum. y Oremus. Mcn. 64.
Annuntiat diaconus ut supra.
Omnipotens sempiteme Deus, qui etiam ludaicam per- R. S.
fidiam a tua misericordia non repellis, exaudi preces Pam. 256.
nostras, quas tibi ^ pro illius populi obcaecatione deferimus, Men. 64.
ut cognita veritatis tuae luce, quae Christus est, a suis
tenebris eruantur. Per Dominum. y
Oremus et pro paganis, ut Deus omnipotens auferat R. S.
iniquitatem ^^ a cordibus eorum, et relictis idolis suis, con- Y^.itL
vertantur ad Deum *° verum, et unicum Filium eius lesum Men. 64.
Christum Dominum nostrum, cum quo vivit et r^nat Deus
in unitate Spiritus sancti *^. y Oremus.
Annuntiat diacanus ut supra.
Omnipotens sempiteme Deus qui non mortem pecca- R. s.
tomm sed vitam semper inquiris, suscipe propitius ora- pj^'^5.
tionem nostram, et libera eos ab idolomm cultura, et Mcn. 64.
aggrega ecclesiae tuae sanctae ad laudem et gloriam no-
minis tui. Per. y
Istas orationes supra scriptas expletas^\ ingrediuntur R.
diaconi in sacrario *^. Procedunt cum corpore et sanguinis ^^
Domini quod ante die remansit: et ponunt super altare.
Et venit sacerdos ante altare^ adorans crucem Domini et
osculans. Et dicit Oremus. Et sequitur Praeceptis salu-
taribus moniti, et oratio Dominica. Inde Libera nos Domine
quaesumus. Haec omnia expkta^\ adorant omnes sanctam
crucem et communicant.
Digitized by CjOOQ lC
78 UBER SACRAMENTORUM [I. xlii.
^ R. has in plaoe of these directions only the heading Ff, vi, oratio quae dieende
sunt tnaiore mane in ffierusalem. S. has Ord. guf dicende sunt sexta ff,
maiore mane in ffierus, * So V. (nngrammatically, If et is to be retained).
s R. S. iBsertproditor, * noHs piae petitionis R. S. ; V. Gerb. as text.
• R. S. Gcrb. Pam. Men. inscrt in ; V. as text. • S. inserls in ; V. R. Gerb.
Pam. Men. as text. ^ S. has only one Collect, after whicfa follows the
rabric ' Secnntnr dne lec. qnas in capitulare commemora. nna in oseae. alia in
exodo cum respunsnriis snis. Inde sequitnr Euangi*. Pas. Diii. Item secnntur
or. solemnes.* Both R. and Gerb. recognize two lections each preceded by a
Collect, and followed by a responsorium (called in Gerb. Gradual and Tract :
they are not the same in both), before the reading of the Passion. ' da R.
Gcrb. Pam. ; V. as text. • eiusdem R. Gerb. Pam. ; V. as text. ^^ porte-
mus, Per eundem R. Gerb. Pam. ; V. as text " etiam V. (corrected by
Tommasi) ; R. S. Gerb. Pam. Men. as text. " dignetur toto orhe terrarum
R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. as texL " S. has ' Oremus. Et dicit diaconus
Flectamus cfenua. Postquam oraverini dicit Levate.' Bnt the directions for
the deacon^ proclamations are not, as in R. V., repeated before each prayer.
" V. inserts in ; R. S. Gerb. Pam. Men. as text " Pam. Gerb. omit tua,
*• confessionem V. " R. inserts sedis aposiolicae. " S. Gerb. Pam.
Men. omit et pro antistite nostro Ili. ; V. R. as text. ^ eum . . . sahmm
. . . incolumem S. Gerb. Pam. Men. ^ ordinem Gerb. PauL Men. ; V. R.
S. as text (probably ungrammatically). '^ In the margin of S. opposite
this and each of the foUowing forms of ' bidding * is a character which appears
to be the letter K (possibly intended as an abbreviation of Cantor). Opposite
each prayer is written * OV ^ electum S. Gerb. Pam. Men. (which have
the singnlar thronghont). *• Tantos ^onti/ices, so V. (ungrammatically).
•* V. omits tibi gnidibus, but the omission is probably accidental. •• Chris-
tianissimis imperatoribus nostris vel rege nostro III. R. ; Christietnissimis
imperatoribus nostris S.; Christianissimo imperatore nostro Pam. Gerb.;
Christianissimo rege nostro Men. ; V. as text •• Deus et Dominus
noster R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. as text ^ illi Gerb. Pam. Mcn. ;
V. as text (perhaps copied from a text which read imperatoribus, like R. S.,
but more likely because vel is conjunctive and the prayer which follows is
for the Emperor and the King. " Gerb. Pam. Men. have (after Deus)
in cuius manu sunt omnium potestates et omnia iura regnorum ; V. R. S.
as text. *• ad Romancrum atque Francorum R. Men. ; ad Roma-
norum S^ ; ad Romanorum Pam. ; oa Christianum S* Gerb. ; V. as text.
*• potentiae tuae dextera R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. as text. '^ S^ omits
ipsorum, for which R. S" insert eorum. •• et ipsi (for dignt) Pam. Men. ;
V. R. S. Gerb. as text. *» /w R. S. Gerb. Men. ; V. Pam. as text
•* V. adds Per. * salvas omnes R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. as text.
•• pravitcUe deposita Gerb. Pam. Men. ; pravitcUe depulsa R. ; V. S. as text
^ agnoscant Gerb. Pam. Men, ; V. R. S. as text •• Gerb. Pam. Men.
omit tibi\ V. R. S. as text » iniquitates S. *» S" Gerb. Pam. Men.
insert vivum et; V. R. S* as text *^ regnat cum Spiritu sancto Deus,
per, Scc Gerb. Pam. Men. ; V. R. S. as text, R. S. adding per omnia, &c
^ So V. (ungrammatically) : these directions are not in S., which passes on at
once to the Benedictio Cereu R. agiees with the nngnunmatical readings of
V. (save that it has expleti for expleta).
XLII.
SABBATORUM DIE. 563
Mane reddunt infantes symbolum, Prius catechizas eos,
imposita super capita eorum manu^ his verbis^: —
R. Nec te latet, Satanas, imminere tibi poenas, imminere
Martine^ tibi tormenta, imminere tibi diem iudicii, diem supplicii,
lib^i. diem qui venturus est velut clibanus ardens, in quo tibi
atque universis angelis tuis aeternus veniet interitus. Pro-
cap. L
Digitized by CjOOQ lC
I. xUi.] ROMANAE ECCLESIAE. 79
hide, damnate, da honorem Deo vivo et vero, da honorem
lesu Christo Filio eius, et Spiritui sancto, !n cuius nomine
atque virtute praecipio tibi^ ut exeas et recedas ab hoc
famulo Dei, quem hodie Dominus Deus noster lesus
Christus ad suam sanctam gratiam et benedictionem fon-
temque baptismatis dono ' vocare dignatus est, ut fiat eius
templum per aquam regenerationis in remissionem^ om-
nium peccatorum, in nomine Domini nostri lesu Christi,
qui venturus est iudicare vivos et mortuos et saeculum per
ignem. y
Inde ta^^ ei nares et aures de sputOy et dicis ei ad
aurem^:
Effeta*, quod est adaperire, in odorem suavitatis, Tu
autem effugare, diabole, appropinquavit enim iudicium Dei.
Postea vero tangis eipectus et inter scapulas de oleo exor*
cizato^ et vocato nomine^ singulis dicis ^ :
Abrenuntias Satanae?
Resp. Abrenuntio.
Et omnibus operibus eius ?
Resp. Abrenuntio.
Et omnibus pompis eius ?
Resp. Abrenuntio.
Inde vero dicis symboluMy imposita manu super capita
ipsorum. Postea vero dicitur eis ab archidiacono :
Orate, electi, flectite genua. Complete orationem ves-
tram in unum^ et dicite, Amen. Et respondent omnesy
Amen.
Iterum admonentur ab archidiacono his verbis :
Catechumeni recedant. Omnes catechumeni exeant
foras ®.
564 Iterum dicit diaconus :
Filii carissimi revertimini in locis vestris ®, expectantes *°
horam qua possit circa vos Dei gratia baptismum operare.
Sequitur ordo qualiter Sabbato sancto ad
VIGILIAM INGREDIANTUR ".
Primitus enim viii hora diei mediante procedunt ad eccle"
siamy et ingrediuntur in sacrario ^^, et induunt se vesti-
mentis sicut mos est Et incipit cUrus litania ^\ et pro-
cedit sacerdos de sacrario cum ordinibus sacris. Veniunt
ante altare stantes inclinato capite usquedum dicent
Digitized by CjOOQ lC
8o LIBER SACRAMENTORUM [I. xlii,
Agnus Dei, qui toUis peccata mundi, miserere. Deinde
veniens^^ archidiaconus ante altare^ accipiens^^ de lumine
quod vi feria absconsum fuity faciens'^ crucem super
ceretim, et iUuminans ** eum^ et campletur db ipso bene-
dictio cerei.
Mor. ii. Deus, mundi conditor, auctor luminis, siderum fabricator,
145* .. Deus qui iacentem mundum in tenebris luce perspicua
ao5. retexisti, Deus per quem ineflfabili potentia omnium. claritas
sumpsit exordium, te in tuis operibus invocantes, in hac
sacratissima noctis vigilia de donis tuis cereum^^ tuae
suppliciter oiTerimus maiestati, non adipe camis poUutum,
non^* profana unctione vitiatum, non sacrilego igne con-
tactum,sed cera,oleo, atque papyro^* constructum ^^ in tui
nominis honore ^^ succensum, obsequio religiosae devotionis
offerimus. Magnum igitur mysterium, et noctis huius
mirabile sacramentum, dignis necesse est laudibus cumu*
lari ^*. In quo Dominicae resurrectionis miraculo diem sibi
introductum tenebrae inveteratae senserunt, et mors quae
olim fuerat aeterna nocte damnata, inserto veri fulgoris
lumine ^*, captivam se trahi Dominicis triumphis obstupuit,
et*° quod praevaricante primoplasto*^ tenebrosa prae-
sumptione fuerat in servitute^ damnatum, huius noctis
miraculo splendore libertatis '^ irradiat . Ad huius ei^o
festivitatis reverentiam fervore spiritus • descendentes, 555
quantum devotio humana exigit, tibi Deo fulgore flam-
marum placita^ luminaria exhibemus, ut dum haec fide
integra persolvuntur, creaturae tuae etiam praeconia ex-
tollantur*^ Flammae lux quippe dicenda est per quam^
potestas Deitatis Moysi apparere dignata est, quae de terra
servitutis populo exeunti salutifero lumine ducatum ex-
hibuit, quae tribus pueris in camino sententia tyranni
depositis vitam blandimentis mollioribus reservavit. Nam
ut^, praecedente huius luminis gratia^, tenebrarum horror
excluditur, ita, Domine, lucescente maiestatis tuae im-
perio, peccatorum sarcinae diluuntur**. Quum igitur huius
substantiae miramur exordium, apum necesse est laudemus
originem. Apes vero sunt frugaJes in sumptibus, in pro-
creatione castissimae. Aedificant cellulas cereo^® liquore
fundatas quarum^^ humanae peritiae ars magistra non
coaequat^\ Legunt pedibus flores, et nuUum damnum
in ^ floribus invenitur. Partus non edunt, sed ore legentes
Digitized by CjOOQ lC
I.xlii.] ROMANAE ECCLESIAE. 8l
concepti fetus reddunt examina, sicut exemplo mirabili
Christus ore patemo processit. Fecunda est in his sine
partu virginitas, quam utique Dominus sequi'* dignatus
camalem se matrem habere virginitatis amore constituit.
Talia igitur, Domine, digne ^ sacris altaribus tuis munera
ofTeruntur, quibus te laetari religio Christiana non ambigit.
Benedictio super incensum ^.
Veniat ergo, omnipotens Deus, super hunc incensum Mur. ii.
larga tuae benedictionis infusio, et hunc nocturnum splen- '^ '
dorem, invisibilis regnator, intende; ut non solum sacri-
ficium quod hac nocte litatum est arcana luminis tui
admixtione refulgeat^ sed quocumque loco ex huius aliquid
sanctificationis fuerit mysterio deportatum, expulsa dia-
bolica fraudis nequitia, virtus tuae maiestatis^ assistat.
Per Dominum nostrum lesum Christum Filium tuum, qui
tecum vivit et regnat Deus in unitate Spiritus sancti per
omnia saecula saeculorum. Amen. y
Post hoc surgens sacerdos a sede sua, dicit orationes de
vigilia Paschae^ sicut in Sacramentorutn ^'^ continetur.
^ S. has not any form for the Redditio Symboli : bnt it has a tiace of the
ceremony in the nibric Sahbato satuto postquam reddunt symbolum it cattchi'
zantur infantes impktur cerei benedictio, R. contains the form as part of the
Ordo Baptisterii (see Gerb. p. 353), but nnfortnnately some liquid has been
spilt on this part of the MS., which has rendered the rubrics almost entirely
illegible, exoept that at the beginning of the section, which is not conecUy
reproduced by Gerb. It runs SaJbbatorum diae mane reddentes symbolu prius
cathaciuis eos Inposita super caput eorum manu his tferbis. The form given by
Mart^e {de Ant, EccL Rit. lib. i. cap. i.) from the Codex Gellonensis is in
pretty dose agreement with V. and R. Its readings are occasionally noted
below (dted as Gell.). ' R. inserts quicumque es spiritus immunde.
' Gerb. inserts Spiritus sancti, but the words are not in R. * remissione
R. * This rubric is illegible in R. ; Gell. has Deinde tangit eos presbyter
per singulos nares et aures de sputo oris sui dicens {}ad] unumquemque
aurem, • Efecta V. ; Gell. has Effeta twice ; R. as text ' This
rubric also is illegible in R.: in Gell. the unction and interro^tories are
concnrrent After the condusion of the iatter R. inserts 'Dictt presbyter
Ego te linio de oleo salutis in Christo lesu Domino nostro in vitam aetemam.
Amen.' After the recitation of the Creed R. inserts interrogations as to the
belief of the catechumens similar to those in the Baptismal Order of V. (xliv inf. )
and after the response to the last of these proceeds, ' Complete orationem
vestram^ &c. ' foris V. * locis vestris R. ; V. Gell. as text (all ungram-
maticaUy). ^* et expectantes V. R. ; Gell. as text : but perliaps expec»
tantes^^expectantes estote. ^^ The mbrics of this Ordo aie not in R. S. or
Gerb., which give the more ordinary form for the Benedictio cerei. The form
given in V. has been compared with the text given by Gerbert, voL ii p. 205,
from a twellth cent Vienna MS. (cited as Gerb.) and with that given in Mura*
tori's Gregorian Sacramentary {Lit. Rom. Vet. ii. 145). The latter is dted as
Mur. " So V. (ungrammatically). " Gerb. omits certum. " nec
Mur. ; V. Gerb. as text. ^* sed cera atqus stupta Gerb. ^ constric-
tum V. " honorem Mur. " cumulare Mur. " infonte veri
fulgoris et lumine Gerb. ; V. Mur. as text. •* at Mur. " primo
plaustro V. ; protoplasto Gerb. ; Mur. as text " servitutem Gerb. (and so
G
Digitized by CjOOQ lC
8a LIBER SACRAMENTORUM [I. adiii.
Tommasi) : V. Mu*. as tezt, not necessarily ungnunnuttically. ^ liberatis
V. ; Mur. Gcrb. as tert »* placida V. Mur. ; Gerb. as text. » extol-
lutUur V. " per quem V. ^ et Gerb. " kuius gratia luminis
Gerb. •• deluantur V. •• ri^r/ V. ; Mur. Gerb. as text. ■* fundatus
quarum V. ; fumiatas ; quarum . . . coaequat Mur. ; fundatas, quibus . . .
coaequatur Gerb. ; Tommasi resAsfundatas, quas . . . ccaequat : but it seems joat
possible that fundatas may be a substantiiral foim. " Gerb. omits mi .
•» Mur. omits j/firri. *• di^nae V. ; </t]^ Mur. Gerb. " Gerb. does not
contain this Benediction. •* virtutis tuae majestcu Mur. ^ Probably
the word libro should be inserted. This reference to a liber Sacramentorum
suggests that the form has been copied in V. from a MS. of another kind, to
which this name would not apply, the final rubric having been copied as well
as the rest, without regard to tne fact that the prayers in question follow imme-
diately in V.
xLm.
Orationes per singulas Lectiones in Sabbato 666
SANCTO^
R. S. (i) Dfius, qui divitias misericordiae tuae in hac praecipue
M^7ii. ' nocte lai^ris, propitiare universo ordini sacerdotalis ofBcii,
X47- et omnes gradus famulatus nostri perfecta delictorum
remissione sanctifica, ut ministraturos regeneratrici * gratiae
tuae nuUi esse obnoxios patiaris offensae '. Per. y
Sequitur lectio : In principio fecit Deus.
R. S. (3) Deus, incommutabilis virtus, lumen aetemum, respice
Mur. ii.^' propitius ad totius * ecclesiae tuae mirabile sacramentum,
147- et opus salutis humanae perpetuae dispositionis affectu
tranquillus ' operare, totusque mundus experiatur et videat
ddecta erigi^ inveterata novari, et per ipsum redire omnia
in integrum, a quo sumpsere principium. Per. y
Sequitur de Noe.
R. S. (to) Omnipotens sempiteme Deus, qui in omnium operum
Mur. iL^ tuorum dispensatione mirabilis es, intelligant redempti tui
H9' non fuisse excellentius quod initio factus est mundus, quam
quod in fine® saeculorum Pascha nostrum immolatus est
Christus. Per eundem Dominum''. y
De Abraham tertia.
R- S. (4) Deus, fidelium Pater summe, qui in toto orbe terramm
Mur.ii.^ promissionis tuae filios diffusa adoptione® multiplicas et
148. per paschale sacramentum Abraham puerum tuum uni-
versarum, sicut iurasti, gentium efficis patrem, da populis
tuis digne ad gratiam tuae vocationis intrare. Per. y
In Exodo quartay cum cantico Cantemus Domino.
R< S. (5) Deus ', cuius antiqua miracula etiam nostris saeculis
8j ^^ ' coruscare sentimus, dum quod uni populo a persecutione
Digitized by CjOOQ lC
I. xliii.] ROMANAE ECCLESIAE. 83
A^yptia liberando dexterae tuae potentia contulisti, id in Mur. ii.
salutem gentium per aquam regenerationis operaris, praesta '^ '
567 ut et in * Abrahae filios et in Israeliticam dignitatem
totius mundi transeat plenitudo. Per. y
In Esaia v.
Omnipotens sempiterne Deus, multiplica in honore^^ R. S. (6)
nominis tui quod patrum fidei spopondisti ^^ et promissionis ^^^^^'
filios sacra adoptione dilata, ut quod priores sancti non 148.
dubitaverunt futurum, ecclesia tua magna iam parte cog-
noscat impletum. Per, y
In Ezechiel vi.
Deus^ qui nos ad celebrandum paschale sacramentum R. s. (8)
utriusque " testamenti paginis imbuisti, da nobis intelligere Sw^ii!^*
misericordias tuas^^ ut ex perceptione praesentium mune- 148.
rum firma sit expectatio futurorum. Per. y
vii in Esaia cum canticoVinea Domini.
Deus, qui in onmibus ecclesiae tuae fih'is sanctorum R. s. (9)
prophetarum voce manifestasti in omni loco dominationis miu^ if.^*
tuae satorem te bonorum seminum, et electorum palmitum 149*
esse cultorem ^*, tribue populis tuis, qui et vinearum apud
te nomine censentur et segetum, ut ^* spinarum et tribu-
lorum squalore resecato digni^* efficiantur fruge fecundi.
Per. y
Item in Exodo viii.
Deus, qui diversitatem omnium gentium in confessione R. S.(ii)
tui nominis unum esse fecisti ^*', da nobis et velle et posse Mnr? it^'
quod ^® praecipis, ut populo ad aetemitatem vocato una sit 149-
fides mentium et pietas actionum. Per. y
ix In DeuUronomio, cum cantico.
Deus celsitudo humilium, et fortitudo rectorum ; qui per R. s. (la)
sanctum Moysen puerum tuum ita erudire populos tuos Mun ii.^
sacri carminis tui decantatione voluisti, ut illa legis iteratio 149*
fieret etiam nostra directio, excita in omnem iustificatarum
gentium plenitudinem potentiam tuam, et [da^^] laetitiam
mitigando terrorem, ut, omnium peccatis tua remissione
deletis, quod denuntiatum est in ultionem*^ transeat in
salutem. Per. y
668 In Daniele x.
Omnipotens sempiteme DeuSj spes unica mundi, qui R.S.(i3)
prophetamm tuomm praeconio praesentium tempomm mi^.u.^
G 2 150.
Digitized by CjOOQ lC
84 LIBER SACRAMENTORUM [I. xliv.
declarasti mysteria, auge populi tui vota placatus, quia in
nuUo fidelium, nisi ex tua inspiratione, proveniunt quarum-
libet incrementa virtutum. Per. y
Oratio post pscdmum xli.
R. s. (14) Omnipotens sempiterne Deus, respice propitius ad de-
Mur^if.^ votionem populi renascentis, qui sicut cervus aquarum
i5«>. expectat^* fontem ; et concede propitius ut fidei ipsius sitis
baptismatis mysterio animam corpusque sanctificet. [Per.] y
Inde procedunt ad fontes cum litania ad baptizandum ^.
Baptismum expletum^^^ consignantur ipsi infantes ab epi-
scopOy dum accipiunt septem donagratiae Spiritus sancti, et
mittit chrisma infrontibus eorum. Postea vero ipse sacerdos
revertit^ cum omnibus ordinibus in sacrario^^; et post
paululum incipiunt tertiam litaniam; et ingrediuntur ad
missas in vigilia^ ut stella in caelo apparuerit. Et sic tem-
perenty ut in trinitate numero^ ipsae litaniae fiant.
^ R. S. and Gerb. give the same series of prayen and lections which appears
in the SDpplemental portion of Mnratori's Gregorian Sacramentary (including
the prayer there appended to the Bmedictio cerei^ which in R. S. Gerbu as in V.
is the first of the series), and in the same order. V. lacks two prayers (the
second and seventh of the series in R. S. Gerb.) and two lections, as compared
with the others, and it seems possible that this is due to accident : but the
prayers are also arranged somewhat dififerently in V. ' regenerati V. ; R.
S. Gerb. Mur. as text ' offendi V. ; R. S. Gerb. Mur. as text. * S.
Gerb. omit aei iotius ; V. R. Mur. as text. ' tranquillius Mur. ; V. R. S.
Gerb. as text. • Jinem V. ' R. ends with Per dominum ; S* with
Qui cumpatre, &c ; S' Gerb. Mur. with Qtn tecum, &c. * diffusa adop'
iionis gratia S. Gerb. ; R. has diffusa adoptionis ; V. Mur. as text. * Gen>.
has this prayer in a difTerent recension (as in Mur. ii. 6a) ; V. R. S. Mur.
(148) agiee. " honarem Mur. ; V. R. S. Gerb. as text. " spondisti V.,
and perhaps S'. " utrisque V. S*. ** misericordiam tuam S* Gerb. ;
V. R. (S^ ?) Mur. as text. " cultore V. »* S» omits ut. " digna
S* Gerb. ; V. R. S^ Mur. as text. *' nominis effecisti S^ ; noptinis adumuti
S» Gerb. Mur. ; V. R. as text (except that R. reads effecisti). " quae Gerb.
" V. omits ^& ; R. S. Gerb. Mur. as text. » uUione R. S* ; V. Gerb. Mur.
as text '^ aquarum expetit Mur. Gerb. ; aquarum tuarum expetit S\
Gerb. (marg.) ; V. R. (SM) as text. " R. S. have Inde dtscendis cum
letania ad Fontem : and have nothing corresponding to the rubric following.
*■ So V. (ungrammatically).
XI.IV.
INDE Descendis cum Litania ad Fontem.
Benedictio Fontis^
R. Omnipotens sempiterne Deus, adesto magnae pietatis
Pam. a^. ^"^i^ mysteriis, adesto sacramentis, et ad creandos novos
Mnr. U.63. populos* quos tibi fons baptismatis parturit, spiritum
A. ' ' adoptionis emitte ; et ' quod humilitatis nostrae gerendum
est ministerio tuae virtutis compleatur eflfectu. Per. y
Digitized by CjOOQ lC
I. xliv.] ROMANAE ECCLESIAE. 85
ITEM CONSECRATIO FONTIS.
Deus *, qui invisibili potentia tua sacramentorum tuorum
mirabiliter operaris effectum *, et licet nos tantis mysteriis
exequendis simus indigni, tu tamen gratiae tuae dona non
669 deserens ® etiam ad no»stras preces aures tuae pietatis in-
clina. Deus cuius Spiritus super aquas inter ipsa mundi
primordia ferebatur, ut iam tunc virtutem sanctificationis
aquarum natura conciperet ; Deus qui nocentis mundi
crimina per aquas abluens, regenerationis speciem in ipsa
diluvii effusione signasti, [ut] ^ unius eiusdemque elementi
mysterio et finis esset vitiis et origo virtutum ® ; respice,
Domine, in faciem ecdesiae tuae et multiplica in ea genera-
tiones tuas,qui gratiae tuae® effluentis" impetu^^ laetificas
civitatem tuam, fontemque baptismatis aperis toto orbe
terrarum gentibus innovandis, ut tuae maiestatis imperio
sumat Unigeniti tui gratiam de Spiritu sancto, qui hanc
aquam regenerandis hominibus praeparatam arcana sui
luminis admixtione fecundet, ut, sanctificatione concepta,
ab immaculato divini fontis utero in novam renata^^
creaturam progenies caelestis emergat, et quos aut sexus in
corpore aut aetas discemit in tempore omnes in una^^ pariat
gratia mater infantia^^. Procul ergo hinc iubente te, Domine,
omnis spiritus immundus abscedat, procul tota nequitia
diabolicae fraudis absistat, non insidiando circumvolet^ non
latendo subripiat, non inficiendo corrumpat Sit haec sancta
et innocens creatura Ubera ab omni impugnatoris incursu,
et totius nequitiae purgata discessu. Sit fons vivus, aqua **
regenerans, unda purificans, ut omnes hoc lavacro salutifero
diluendi, operante in eis Spiritu sancto, perfectae ^* purga-
tionis indulgentiam consequantur ^®.
Hic signas.
Unde benedico te, creatura aquae, per Deum vivum,
per Deum sanctum, per Deum ^'^ qui te in principio verbo
separavit ab arida ^® et in quatuor fluminibus totam terram
rigare praecepit, qui te in deserto amaram suavitate
indita^* fecit esse potabilem et sitienti populo de petra
produxit. Benedico te et per lesum Christum Filium eius
unicum, Dominum nostrum, qui te in Cana Galileae signo
admirabili sua potentia convertit in vinum; qui pedibus
670 super te ambulavit, • et a loanne in lordane in te baptizatus
Digitized by CjOOQ lC
86 LIBER SACRAMENTORUM [I. xUv.
est ; qui te una cum sanguine de latere suo produxit, et
discipulis suis iussit ut credentes baptizarentur in te, dicens,
Ite, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris,
et Filii, et Spiritus sancti.
Hic sensum mutabis,
Haec nobis praecepta servantibus, tu Deus omnipotens
clemens adesto, tu benignus aspira. Tu has simplices
aquas tuo ore benedicito, ut praeter naturalem emunda-
tionem, quam lavandis possunt adhibere corporibus, sint
etiam purificandis mentibus efficaces.
Descendat in hanc plenitudinem fontis virtus Spiritus tui,
et totam^ huius aquae substantiam regenerandi^^ fecundet
effectu. Hic omnium peccatorum macuke deleantur. Hic
natura ad imaginem tuam condita, et ad honorem sui refor-
mata principii, cunctis vetustatis squaloribus emundetur,
ut omnis homo hoc sacramentum regenerationis ingressus
in vera innocentia, nova infantia^, renascatur. Per "^ Domi-
num nostrum lesum Christum Filium tuum, qui venturus
est in Spiritu sancto^ iudicare vivos et mortuos et saeculum
per ignem. y
R. Inde benedicio fonte baptizas unumquemque in ordine suo^
GCTb. 87?' ^^^ *^ inUrrogationes ^ :
A. Credis in Deum Patrem omnipotentem ^® ?
^""•^5^- Resp. Credo.
Credis et in lesum Christum Filium eius unicum
Dominum nostrum, natum et passum ?
Eesp. Credo.
Credis et in Spiritum sanctum ; sanctam ecclesiam ^ ;
remissionem peccatorum ; carnis resurrectionem ^ ?
Hesp, Credo.
Deinde per singulas vices mergis eum tertio in aqua.
Postea cum ascenderit afonte infans signatur apresbytero
in cerebro de chrismate, his verbis :
ixxv infia. Deus omnipotens, Pater Domini nostri lesu Christi, qui
Gerb. 353. ^^ regeneravit ex aqua et Spiritu sancto, quique dedit tibi
Gerb. 87. remissionem omnium peccatorum, ipse te linit^® chrismate^®
Pam."^^: salutis in Christo lesu Domino nostro^^ in vitam aetemam. y
Resp. Amen.
Deinde ab episcopo datur eis Spiritus septiformis. Ad 571
consignandum imponit eis manum in his verbis ^^ :
Digitized by CjOOQ lC
I. xliv.] ROMANAE ECCLESIAE. 87
Deus omnipotens, Pater Domini nostri lesu Christi, qui Cf. Uxv
regenerasti famulos tuos ex aqua et Spiritu sancto, quique *^^'
dedisti eis remissionem omnium peccatorum, tu Domine
immitte in eos Spiritum sanctum tuum Paraclitum, et da
eis spiritum sapientiae et intellectus, spiritum consilii et
fortitudinis, spiritum scientiae et pietatis ; adimple eos
spiritum^* timoris Dei in nomine Domini®* nostri lesu
Christi ^*, cum quo vivis et regnas Deus semper cum Spiritu
sancto, per omnia saecula saeculorum. Amen. y
Postea signat eos infronte de chrismate dicens :
Signum Christi in vitam aetemam.
Resp. Amen.
Pax tecum.
Resp. Et cum spiritu tuo.
Inde vero cum litania ascendit ad sedem suam^ et dicit ^ :
Gloria in excelsis Deo.
^ The foim for the Benediction of the Font is not in S. ; R. places it in the
Ordo Bapeisterii', and Gerbert, while he glves some details as to R., has
chosen, apparently, rather to follow T. and to omit the corresponding portion of
the Ordo Baptisterii. The forms in Pam., in Mniatori^s Gregorian Sacra-
mentary, in a., and the partly parallel form in the Sacramentarinm GaUicannm,
have been employed for comparison, as well as R. and Gerbert^s text. ' et
creandis ncvis populis Sacr. Gall. ' tU Gerb. Pam. Mur. A. and Sacr. Gall. ;
V. R. as text. * Gerb. A. Pam. insert here the formnla Sursum corda . . .
VD, . . . aeteme. R. has, as a title before D, qui invisibili, what appears to
be Cansecr, Fontis, and places the heading Coll. {'^Collecta) before D, cuius
Spiritus. • affectum V. • deseres V. ; deseris R. ; Gerb. Pam. Mur.
A. Sacr. Gall. as text. "^ V. omits ut. • vitii et origo virtutis Mur. ;
vitiis . . . virtutis R. ; vitiis . . . virtutibus Gerb. Pam. a. ; V. as text
* tueUf quae grcUiae tuae V. ; tucLS. GrcUiae tuae a. ; Gerb. omits tucu ; R. Pam.
Mur. as text. ^® affluentis Gerb. Pam. a. ; affluente R. ; V. Mur. as text.
" impetum V. (ungrammatically). " renatam V. A. ; R. Gerb. Pam.
Mur. as text. ^' in unam . . . infantiam Gerb. Pam. Mur. ; una . . .
infantia A. ; V. R. as text (perhaps ungrammatically). ^* aquae V. ; R.
Gerb. Pam. Mur. A. as text, and Sacr. Gall. has Sit vivis aqua, &c. '^ per-
fecti V.; perfecte A.; R. Gerb. Pam. Mur. as text " A. adds Per.
" Gerb. Pam. Mur. A. omit/^r Deum. *• R. inserts here cuius spiritus
super teferebatury qui te de Paradiso manare. So also Pam. Mur. : but these
dmer from R. in omitting verbo before separavit in the clause preoeding.
^ suavitatem inditam V. (ungranmiatically) ; R. has suavitatem indita.
* tui, totamque Pam. Mur. Gerb. A. ; V. R. as text ■* regenerandis V.
*" verae innocentiae novam infantiam Pam. Mnr. Gerb. A. ; mre innocentiam
novam infantiam R.; V. as text ^ R. has only Per\ Pam. ends with
Qui tecum. ** Gerb. Mur. A. omit in Spiritu sancto. * R. has here
' In ordine suo inde benedicto [fonte] baptizas unumquemque^ foUowed by the
form Deus omnipotens . . . qui te regeneravit. The interrogations in R. are
written at an earlier point of the Ordo Baptisterii and not repeated here (see
note 7 on xlii supra). Pam. similarly refers to an earlier point sub has
interrogaiionesy so V. (probably ungranmiaticaUy). ■• R. a. Pam. add
creatorem caeli et terrae ; V. Gerb. as text ^ R. Gerb. add catholicam ;
A. Pam. add cathoHcam, sanctorum communionem ; V. as text ^ R. adds
vitam aetemam ; A. Pam. et vitam aetemam ; V. as text * linicU Pam. ;
Digitized by CjOOQ lC
88 UBER SACRAMENTORUM [I. xlv.
lintat V. in Ixxv infra ; lintt R. a. ; V. Gerb. Mur. as text. ^ chrisma
V. R. A. (raigrammatically) ; V. in Ixxv infra^ Gerb. Mur. Pam. as text.
'^ Gerb. Pam. Mur. omit in Christo . . . nostro ; A. places the same words after
in viiam aettmam ; V. R. as tezt " R. does not contain this form ; and
Gerb. (87) Mur. Pam. A. all have it in another recension. " spiritum^ so
V. (ungrammatically) both here and in Ixxv infra, ** V. in Ixxv infra
has Dti et Domini (omitting in nomine)» ** V. in Ixxv infra inserts tt
iube eum consignari signum crucis in vitam aetemam Ptr eundem^ &c.
** R« has the corresponduig robric immediately after the form Deus omnipotens
. . . qui te regeneravit.
XLV.
Orationes et preces ad Missam in Nocte.
Miss. Gall. Omnipotens sempiterne Deus, qui hanc sacratissimam
Sacr. Gall. ^o^tcm per universa mundi spatia gloria ^ Dominicae resur-
854- rectionis illustras, conserva in nova' familiae tuae progenie^
sanctiiicationis spiritum quem dedisti ; ut corpore et mente
renovati puram tibi animam et purum pectus semper exhi-
beant Per Dominum.
Deus qui hanc sacratissimam noctem gloria ^ Dominicae
resurrectionis illustras, conserva in nova* familiae tuae pro-
genie* adoptionis spiritum quem dedisti, ut corpore et
mente renovati* puram tibi exhibeant servitutem. Per
Dominum. y
Seoreta.
Suscipe, quaesumus, Domine, et plebis tuae et tuorum
hostias renatorum, ut et confessione tui nominis et baptis-
mate renovati sempiternam beatitudinem consequantur.
Per Dominum.
Item alia. 572
R.&(/?tf»f.) Suscipe, Domine, preces populi tui cum oblationibus
Gerb. 91. hostiarum ut paschalibus initiata ® mysteriis ad aetemitatis
Pam. 273
Men. 75. nobis medelam, te operante, proficiant "^. Per Dominum. y
Mias. Gall. 742- Sacr. Gall.854.
R. s. VD. Et iustum est aequum et salutare. Adest enim
Gerb. 89. ,. . . ^ , ., ^. ,
nobis optatissimum tempus, et desideratae noctis lumen
advenit. Quid enim maius vel melius inveniri poterit quam
Domini resurgentis praedicare virtutem ? Hic namque
inferorum claustra disrumpens, clarissima^ nobis hodie suae
resurrectionis vexilla® suscepit^ atque hominem, remeans^^
invidia inimici deiectum mirantibus intulit astris. O noctis
istius mystica et veneranda commercia I O sanctae matris
ecclesiae pia sempiterna^^ beneficia! Non vult habere^^
R.S.
Gcrb.
.89.
Pam.
372.
Men.
74.
Cf. Miss.
Gall.
742.
Sacr. Gill.
854.
R.S.
Gerb.
.89.
Men.
74.
Digitized by CjOOQ lC
I. xlv.] ROMANAE ECCLESIAE. 89
quod perimat, sed cupit invenire quod redimat. Exultavit
Maria in sacratissimo puerperio^^ Exultat ecclesia in
filiorum suorum generationis ^* specie*^ Sic fons ille
beatus qui Dominico lateri circumfluxit ^* moles excepit ^"^
vitiorum ut his sacris altaribus vitales escas perpetua
vita ^® conferat renatorum. Et ideo cum angelis.
VD. ^* Te quidem omni tempore sed in hac potissimum S.
nocte ^ gloriosius praedicare, quum Pascha nostrum immo- i*^ ^^
latus est Christus. Ipse enim verus est Agnus qui abstulit aacr. Gall.
peccata mundi ; qui mortem nostram moriendo destruxit, oetb. 90.
et vitam resurgendo reparavit. Propterea profusis pascha- J?™- ^7^.
libus gaudiis totus in orbe terrarum mundus exultat. Sed
et supemae virtutes atque angelicae concinunt potestates,
hymnum gloriae tuae sine fine dicentes *^. y
Infra aotionem.
Communicantes, et noctem sacratissimam celebrantes re- R. S.
surrectionis Domini nostri lesu Christi secundum carnem. y ^ -^-
Item infim aotionem.
Hanc igitur oblationem servitutis nostrae, sed et cunctae R. S.
familiae tuae quam tibi ofTerimus pro his quoque, quos Pam.a72.
673 regenerare dignatus es ex aqua et Spiritu sancto, • tribuens Men. 74.
eis remissionem omnium peccatorum, ut invenires ^ eos in
Christo lesu Domino nostro, quaesumus, Domine, placatus
accipias. Pro quibus ^ maiestati tuae supplices fundimus
preces, ut nomina eorum ascribi iubeas in libro viventium :
diesque nostros. y *^
Fostoommmi.
Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut divino munere R. S.
satiati et sacris mysteriis innovemur et moribus. [Per.] m. «'uV^a.
Item alia.
Concede, quaesumus, omnipotens Deus, ut paschalis per- R. S.
ceptio sacramenti continuata ** in nostris mentibus perse- Gcrb.95.^
veret. Per. y Miss. Gall. 745. Pam. 375. Men. 77. See Ixxviii if^a,
* gloriae V. ; gloriosae Sacr. Gall. ; Miss. Gall. as text. * novam . . .
progeniem V. (niigTammatically) ; Miss. GaU. Sacr. Gall. as text. • ghrio-
sae V. Sacr. GaU. Miss. Gall. ; R. S. Gerb. Pam. as text. * novam . . .
progenie V. ; iurvam progeniem R. S. Oerb. ; Sacr. Gall. Pam. Men. as text.
• Sacr. Gall. omits renovati. • iniiiatae Pam. Gerb. ; V. R. S. Men.
Miss. Gall. Sacr. Gall. as text. ^ Miss. Gall. inserts a claose with refer-
ence to the position of tbe prayer as Coll, ad Pacem, * carissimam . . .
vixUlam V. ; R. S. Gerb. as text. • reportavit S« Gerb. ; V. R. S* as text.
Digitized by CjOOQ lC
90 UBER SACRAMENTORUM [I. xlvi.
At thb point S* inserts in margin *et triumphato diaboio jncior inclytus eaelo-
rum regna conscemlit'; adding the note * Fo/es quidem et usque ad finem
ccaure sed tamen aiiam in ultimo lihri perquire^ ^ reparans S' Gerb. ;
V. R. S^ as text. " sempitemaque S" Gerb. ; V. R. S* as tcxt " quia
non vuit Deus noster imbere S* Gerb. ; V. R. S* as text " sacratissimam
puerperi V. ; sacratissima puerperi R. S*; S" Gerb. as text. ** regenera-
tionis S* Gerb. ; V. R. S* as tcxt " sacramento S« Gerb. ; V. as text
(word eiased in S^) ; R. has speciae. '* iatere circumfuixit V. ; R. S. Gerb.
as tcxt. " expulit S« Gerb.; V. R. (SM) as text. " vitaiis esca
perpetuam vitam S* Gerb. ; V. R. as text; readhig of S* doabtfiiL »» S.
Gerb. Pam. Men. have this Prefaoe in a shortened form, ending at reparavii
with the danse Et ideo cum angeiis, The Gallican books agree with V.
** hanc potentissimam noctem V. S^ ; hcu potentissimum nocte S* ; Miss. GalL
Sacr. Gail. Gerb. Pam. Men. as text. ^ gioriae sine cessatione dicentes
Sacr. GalL ' R. S. Gerb. Pam. Men. omit ut invenires . . . nostro, and also the
clanse Fro quibus . . . viventium. ** S. inserts, after the ffanc igitur the
Benedictio Agni^ ending with the clanse Per quem Aaec omnia. ^ continua
R. Gerb. Pam. Men. Miss. GalL ; V. S. as text.
XI.VI.
DOMINICUM* PASCHAE.
R.S. Deus^, qui per Unigenitum tuum aeternitatis nobis
^rb^^ aditum, devicta mortc, reserasti, da nobis, quaesumus, ut
Miss.GaU. qui resurrectionis Dominicae solemnia colimus, per inno-
C£*Sac^' vationem' tui Spiritus a morte animae resurgamus. Per
GaU. 858. Dominum. y
R. S. Deus, qui nos resurrectionis Dominicae annua * solemni-
gSEI. 06. ^^^ laetificas, concede propitius, ut per temporalia festa
Miss. GalL quae agimus pervenire ad gaudia aetema mereamur. Per
cl^W Dominum. y
GalL 858. Pam. 276. Men. 78. Seoreta.
Sacr. GalL Susqipe, Domine, propitius, munera famulorum tuorum,
Cf. xlv ^^^ confessione tui nominis et baptismate renovati, sempi-
supra. temam beatitudinem consequantur. Per Dominum.
S. VD. Te quidem omni tempore, sed in hoc praecipue die
MisB. Gkll. laudare, benedicere, et praedicare, quod * Pascha nostmm im-
745- _ „ molatus est Christus ; per quem in"^ aeternam vitam filii lucis
Sacr. GalL . ^ , ,., . , . . , .0
861. onuntur, ndelibus reg^i caelestis atna reserantur, et beati"
Pam. 567. i^gg commercii divinis humana mutantur. Quia nostro-
rum® omnium mors cmce Christi redempta^® est, et in
resurrectione eius omnium vita resurrexit. Quem in sus-
ceptione mortalitatis Deum agnoscimus ; et in • divinitatis 574
gloria ** Deum et hominem confitemur. Qui mortem
nostram moriendo destmxit et vitam resurgendo restituit ^*,
lesus Christus Dominus noster. Et ideo cum angelis. y
In/ra actionemy ut supra in nocie sancta. Sequitur
Digitized by CjOOQ lC
Lxlvii.] ROMANAE ECCLESIAE. 91
Postoommiin. ^^
Omnipotens sempiteme Deus, qui ad aetemam vitam in R. S.
Christi resurrectionc nos reparas,custodi opera misericordiae " ' ^^'
tuae, et suavitatem corporis et sanguinis Domini nostri
Icsu Christi unigeniti Filii tui nostris infunde pectoribus.
Per Dominum.
^ Domimcum^ so V. (probaUy nngrammatically for Dominico). ^ Sacr.
Gall., by a blnnder of the scribe, joins the beginning of this collect with the
end of the next ' innovationc V. ; invocationem Miss. GalL 750 ; R. S.
Miss. GaU. 744, Gerb. as text. * Miss. GalL 752 omits annua.
* munera et vota famuhrum ut Sacr. GaU. * quo Sacr. GaU. Pam. ;
quiaK.\ quandoS^QeTh,\ V. S^ Miss. GaU. as text ^ a/ S* Gerb. Pam. ;
Sacr. GaU. omits in ; V. R. S^ Miss. Gall. as text ' beatae Miss. Gall.
(MabiUon reads beatae legis commercio) ; V. R. S. Sacr. GaU. Gerb. Pam. as text.
* nostrum S* Gerb. ; the rest as text (nngrammatically). ^ perempta
R. S» Gerb. Pam. ; V. S^ Miss. GaU. Sacr. GaU. as text " gloriam V. S^
Sacr. GaU. ; R. S« Miss. GaU. Gerb. Pam. as text " reparavit. Et
ideo cum, &c. S> Gerb. Pam. ; V. R. S^ Sacr. Gall. as text. (Miss. GaU. has
restituit lesus Christus. Per Dominum). " This heading is misplaced
in V. before the line which precedes it in the text
XIiVII.
INCIPIUNT TOTIUS ALBAE ORATIONES ET PRECES.
Feria secunda.
Paschale mysterium recensentes, apostolorum, Domine, R. S.
beatorum precibus foveamur, quorum magisterio^ cogno- ^^'^S'
vimus exequendum. Per.
Deus, ecclesiae tuae redemptor atque perfector, fac, quae- R. s.
sumus, ut apostolorum precibus paschalis sacramenti dona (j^**^,
capiamus, quorum nobis ea tribuisti magisterio praedicari.
Seoreta.
Sacrificia, Domine, paschalibus gaudiis immolamus*, R. s.
quibus ecclesia tua mirabiliter renascitur^ et nutritur. GCTb.96
[Per.] y Pam- ^76. Men. 78. Pam. (Amb.) 358. Miss. GalL 745.
VD. Nos * precari clementiam tuam ut ad celebrandum R. S.
digne paschale mysterium, beatorum apostolorum precibus ' ^^
adiuvemur ; et quorum praedicatione haec credenda susce-
pimus, eorum patrociniis fideliter exequamur. Per Christum
Dominum.
676 Infra actionem^ ut supra in nocte sancta. Sequitur
Fostcommun.
Impleatur in nobis, quaesumus, Domine, sacramenti R. s.
paschalis sancta libatio nosque de* terrenis affectibus ad m«i. 7^6.
caeleste • transferat institutum. Per. Miss. GalL 743.
Digitized by CjOOQ lC
9a
UBER SACRAMENTORUM
[I. xlviii.
* magisterium V. ; mysierio R. ; S. Gerb. a» text. * immolata dignanier
assume R. ' et renascitur Miss. Gall. ; ei nasciiur S. Men. ; ei pasciiur
R. Pam. ; pascitur Gcrb. (Amb.) and Pam. (Amb.) ; V. as tcxt. * Et (for
Nos) S» Gcrb. ; V. S* as text ; R. has nos praedicare, • « S" Gerb. ; V. R.
S' Miss. GalL Men. as tezt. * caelestem V. R. S^ ; Miss. GaU. S' Gerb.
Men. as text.
XLvni.
Feria tertia.
Deus, qui paschalia nobis remedia ^ contulisti, populum
tuum caelesti dono prosequere ; ut inde post in perpetuum
gaudeat unde nunc temporaliter exultat. Per.
Miss. GalL 745. Sacr. GaU. 860.
Deus, qui solemnitate paschali caelestia mundo remedia
benignus operaris, annua festivitatis huius dona prosequere,
ut observantia temporalis ad vitam ^ proficiat sempitemam.
Per. y
Seoreta.
Hostias, Domine, quaesumus ', placatus assume quas et
pro renatorum expiatione peccati deferimus, et [pro] * acce-
leratione caelestis auxilii. Per. y
VD. Per Christum Dominum nostrum. Qui oblatione
sui [corporis]* remotis sacrificiis carnalium victimarum,
seipsum tibi pro salute nostra ofTerens, idem Sacerdos et
sacer Agnus exhibuit. Quem laudant y
Infra actionem^ ut supra in nocte sancta. Sequitur
Fostoomman.
xxvi supra, Adesto, Domine, quaesumus, nostrae redemptionis effecti-
Mis^^^L ^"® * » ^^ ^"^^ sacramentis aeternitatis instituis, iisdem
746. protegas dignanter aptandos. [Per.]
R.S.(5V»^^.
in nccte.)
Gerb. 90.
Miss. GaU.
745-
Pam.
R.S.
(Domin.)
Gerb. 91.
Pam. 374.
Men. 76.
R.S.
{Fer, iv,
Gerb.
R. S.
(^Fer, vi.)
Gerb. 98.
Pam. 377.
Men. 79.
R. S.
Gerb. 95.
Pam.
(Amb.)
361.
C£. Leon.
304.
Cf.Men.77,
(Amb.)354.
Digne'' nos tuo nomini, quaesumus, Domine, famulari,
salutaris cibus et sacer potus instituat, et ® renovationem *
conditionis humanae, quam ^® mysterio continet in nostris
iugiter sensibus operetur ^^. [Per.]
* paschaJe nobis remedium R. S. Gerb. Pam. Men. ; paschalium nobis reme-
dia Miss. GaU. Sacr. GaU. ; V. as text. » S* Gerb. insert noHs, » Hos-
tias quaesumus Domine R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. as text. * V. omits
pro ; S. Gerb. Pam. Men. as tert ; R. has/n? hac celebratione. » V. omits
corporis, which is restored from R. S. Gerb. Pam. (Amb.) ; Leon. omits the
phrase. * V. varies between affectibus and effectibus in the three places
where this Postcommunion occnrs: Miss. Gall. has (apparently) effectibus,
^ Digni Miss. GalL ^ utW.; R. S. Gerb. Pam. (Amb.) Miss. GalL as text.
» refun/ationibus Miss. GalL »» que V. ; R. S. Gerb. Pam. (Amb.) Miss.
GalL as text. " operentur V. ; S. Gerb. Pam. (Amb.) Miss. GalL as
text ; R. has apereiur.
Digitized by CjOOQ lC
I.xlix.] ROMANAE ECCLESIAE. 93
XLIX.
576 FeRIA QUARTA.
Deus, qui pro salute mundi sacrificium paschale fecisti, R.S.(a/i&'.)
propitiare supplicationibus nostris, ut interpellans pro nobis p^m 2^S'
Pontifex summus, quos per id quod nostri est similis, recon- Mcn. 8a.
ciliatur^ per id quod* tibi est aequalis, absolvat, lesus
Christus ^ Dominus noster, Qui tecum vivit et regfnat. y
Deus, qui omnes * in Christo renatos genus regium * ct K.S,{aliH.)
sacerdotale fecisti, da nobis et • velle et posse quod prae- pj^^ * l^^[
cipis, ut populo ad aetemitatem vocato una sit fides cordium Miss. GaU.
et pietas actionum. Per. y Mis8.G0th.599.
Secreta.
Suscipe, quaesumus, Domine, hostias ^ redemptionis S. (aiiH.)
humanae, et salutem nobis mentis et corporis operare ^^ A5V
placatus®. Per Dominum nostrum. y ni. xx infra.
VD. Circumdantes altaria tua, [Domine] • virtutum, et R. S.
in ipsius Agni immaculati agnitione gloriantes, qui seipsum ^^' ^'
pro nobis obtulit immolandum, ut corpore eius et^® sanguine (Amb.)
quo a peccatis redempti sumus, ad aetemam vitam sacrifi-
ciis ^^ caelestibus ^* pascamur ^^ Per Christum Dominum.
Infra actianem^ ut supra in nocte sancta. Sequitur
Fostoommtm.
Adesto, Domine, quaesumus, nostrae redemptionis effecti- xmmpra
bus ^*, ut quos sacramentis aeternitatis instituis iisdem pro- ^^
tegas dignanter aptandos. Per Dominum nostrum. Mlss. Gail. 746.
^ summus qms per id quod dei (f) tst similis reconciliat R. ; summus, ptr id
quod nostri tst similis reconciliat S^ ; summus, nos ptr id quod [quo Pun.]
nostri est simUis reconciliet S^ Gerb. Pam. Men. ; V. as text (nngrammatically
or cormptly). ' quo Pam. ' Pam. Men. insert Filius tuus ; S. Gerb.
omit lesus Christus Dominus noster ; (S^ ends with Per Dominum ; S' Gerb.
with Qui tecum). * V. transposes omnes and qui. * V. has regnum.
* Miss. Goth. omits et. ^ hostiam R. S. Gerb. Pam. V. in III. xx infra ;
V. here as text ■ flacatus operare S« Gerb. ; V. S* Pam. as text. • V.
omits Domine, which is restored from R. S. Gerb. Pam. (Amb.). ^^ in
(for et) V. " S» Gerb. insert utique. ^ paschalibus Pam. (Amb.)
^' nutriamur S* Gerb. ; pasceremur Pam. (Amb.) ; pcuchcunur R. ; word erased
in S* ; V. as text. ** See note 6 on xlviii supra.
u N I verIityI '' "' '' Google
OF
94 UBER SACRAMENTORUM [1. 1, li.
Ii.
Feria quinta.
R.S*. Deus, qui multiplicas sobolem^ renascentium, fac eos
gaudere propitius de suorum venia peccatorum. Per. y
S. Deus^, qui humanam naturam supra primae originis
^^^' reparas' dignitatem, respice ad pietatis tuae ineffabile
Pam. sacramentum, et^ quos regenerationis mysterio^ dignatus
35" es innovare, in his dona tuae perpetuae gra*tiae benedic- 677
tionisque * conserva. Per Dominum nostrum.
Seoreta.
R.S.(5W*.) Concede, quaesumus, Domine, semper nos per haec
^m a78 ^ysteria paschalia gratulari, ut continua nostrae reparationis
Men. 80. operatio perpetua'' nobis fiat causa laetitiae. Per Dominum
nostrum. y
R- S. VD. Quia vetustate destructa renovantur universa deiecta ;
Gcrb. 97. g^ ynXa^i^ nobis in Christo reparatur integritas. Quem laudant
angeli.
Infra (zctionem^ ut supra in nocte sancta, Sefuitur
Foetoommiin.
R.S.(«/*W.) Purifica ', Domine, quaesumus, mentes nostras benignus
Pam.'4i^.' ^t renova caelestibus sacramentis, ut consequenter et cor-
Men. 181. porum praesens pariter et futurum capiamus auxilium.
Per. y
tttfra.
Miss. Gall.
746. ^ sobole S' ; V. R. as text ; S* Gerb. Pam. Mea. read mulHplicas eccUsiatn tuam
tn sobole and alter the end of the collect. ' Omnipotens sempiUme Deus S.
Gerb. ; V. PanL (Amb.) as tert. ■ praeparas V. ; S. Gerb. Pam. (Amb.)
as text * ut V. S^ Pam. (Amb.) ; S' Gerb. as text : bnt it seems possible
that ut is an older nngrammatical leading. * mysterii V. ; & Gerb. Pam.
(Amb.) as text • perpetua gratiae protectione Gerb. ; perpetis gratiae
benedictionisque Pam. (Amb.); S. is defective after dignatus es; V. as text.
' perpetuae S* Gerb. Pam. Men. ; V. R. S^ as text • Purificatio V. ; (Tom-
masi reads Purificato). V. in III. xii is^a, R. S. Gerb. Pam. Men. Miss. Gall.
all have Furifica,
LI.
Feria sexta.
R. S. Deus^, qui ad caeleste regnum nonnisi renatis ex aqua et
ct^Pam.* Spiritu sancto pandis introitum, auge semper super famulos
aSi. tuos gratiae tuae dona, ut qui ab omnibus sunt purgati
peccatis a nuUis fraudentur promissis. Per Dominum. y
Digitized by CjOOQ lC
I. m.] ROMANAE ECCLESIAE. 95
Deus qui credentes in te fonte baptismatis innovasti, hanc ^S,{aim.)
renatis in Christo concede custodiam, ut nullo erroris incursu ^; ^"
gratiam tuae benedictionis amittant. Per. y
Seoreta.
Paschales hostias recensentes' quaesumus, Domine, ut Miss.GalL
quod frequentamus actu comprehendamus effectu \ Per. ^^*'
VD. Per Christum Dominum nostrum. Qui secundum R. S.
promissionis suae incommutabilem veritatem * cadestis ^|^ * ^ '
Pontifex factus in aetemum solus omnium sacerdotum pec- (Amb.)
cati remissione non eguit, sed potius peccatum mundi idem Me^. go.
verus Agnus abstersit £t ideo cum angelis ^- y
578 Infra actionem ut supra in nocte sancta. Sequitur
Postoommim.
Immortalitatis alimoniam* consecuti, quaesumus, Domine, l^^,(aiiH.)
ut quod ore percipimus "^ mente sectemur. Per. y v»m.'4i4.'
Men. 185.
^ Pun. has a Yariation of this collect which also appean in Gerb. and in V. Miis. Gidl.
in Ivi in/ra ; R. S. Gerb. heie agree with the tezt ^ zmnMlantes Miss. GaU. ^^^.
' effectum V. (nngrammatically) ; Miss. Gall. as text * S' Gerb. omit
secundum . . . veritatem. V. has veritaie (ungrammatically) ; R. S^ Pam. (Amb.)
Men. as text * S. Gerb. Pam. (Amb.) Men. aU have the ending Ptr quem^
&c. ; R. has^r Christum ; V. as text. * alimonia V. (nngrammatically) ;
R. S. Miss. GalL Gerb. Pam. Men. as text. ' percepimus S. Gerb. Pam.
Men. ; V. R. Miss. Gall. as text
Ln.
Feria septima.
Deus, qui nos exultantibus animis pascha tuum cele- S,(aliH,)
brare tribuisti, fac, quaesumus, nos^ et temporalibus ^am,279'
gaudere subsidiis, et aeternitatis effectibus ^ gratulari. Per Men. 81.
Dominum. y
Deus^ innocentiae restitutor et amator, dirige ad te R. S.
tuorum corda famulorum, ut quos* de infidelitatis tenebris ci^Pan?'
liberasti *, nunquam a tuae veritatis luce discedant. Per. y »80.
Cf.Men.82.
Seoreta.
Suscipe munera, quaesumus, Domine, exultantis eccle- K,S.(aliH.)
siae, et cui causam tanti gaudii praestitisti, perpetuum ^^^2^
fructum concede laetitiae. [Per.] y Men. 81.
VD. Nos te suppliciter obsecrare, ut lesu Christi Do- S.
mini nostri *, cuius muneris • pignus accepimus, manifesta pani. ^*
dona comprehendere valeamus, et'' quae nobis feliciter* (Amb.)
'^ ^ 363. Men.8o.
Digitized by CjOOQ lC
96 LIBER SACRAMENTORUM [I. liiL
speranda paschale^ contulit sacramentum *, attingere
mereamur resurrectionis Dominicae firmitate *^. Et ideo
cum angelis^^. y
Infra actimem^ ut supra in nocte sancta. Sequitur
Fostoommim.
S. {alibi.) Exuberet, quaesumus, Domine, mentibus nostris paschalis
^^. loo. gyj^tj^ sacramenti, ut donis suis ipsa nos dignos efficiat ^*.
(^b.) [Per.l
365.
^ fac nos quaesuMus S. Gerb. Pam. Men. ; V. as tezt. ' ajfectibus Men.
» R. S» insert ^*. * S* Gerb. omit quos, and lead Hberati\ V. R. S» as
text. * ei lesum Chrisium Dominum nostrum utVLS^; (S* Gerb. substitnte «
per for et\ Pam. (Amb.) has VD. . . . aeteme Deus. Poscentes ut cuius^ &c. ;
Men. VD. . . . aeteme Deus. Per quem supplices exposcimus ut cuius, &c ;
V. as text. ' Pam. ( Amb.) inserts mysticum. ^ ut Pam. (Amb.)
" fidcliter R. S. Gcrb. Pam. (Amb.) Men. ; V. as text * paschali . . .
sacramenio S. Gerb. ; V. R. Pam. (Amb.) Men. as text. ** resurrectionis
eius attingere mereamur exemplo S» Gerb. ; per resurrecticnis eius attingere
mereamur ineffabile mysterium Men. Pam. (marg.) ; V. R. Pam. (Amb.) and
probably S* as text. (V. R. h&ye Jirmitatem, nngiammatically). " Per
quem S. Gerb. Men. ; Per eundem Pam. (Amb.) ; Per Christum R.
" donis suis ipsi nos efficiat V. ; Pam. (Amb.) leads donis tuis, otherwise as
text, with S. Gerb.
LIII.
OCTAVAS* PASCHAE.
Die Dominico.
R. s. Deus, qui renatis baptismate mortem adimis et vitam
PM^a^Tg ^''ibuis sempitemam, concede, quaesumus, ut quorum
• nunc regenerationis sacrae diem celebramus octavum^ ita 579
corpora eorum animasque custodias, ut gratiam se catho-
licae fidei percepisse pietatis tuae defensione cc^oscant.
Per.
R.S.(tf/t^*.) Deus, qui credentes in te populos gratiae tuae largitate
Km!'^!©.*"' niultiplicas, respice propitius ad electionem tuam; ut qui
Men. 8a. sacramento baptismatis sunt renati, regni caelestis
mereantur introitum. Per. y
Seoreta.
S. {aiibi,) Suscipe^ quaesumus, Domine ', oblationes familiae tuae,
^ * ^^* ut sub tuae protectionis auxilio et * collata * non perdant
et ad aetema dona perveniant *. Per.
lLS.{alibi.) VD. Nos clementiam * tuam suppliciter exorare, ut
V^mll^l' Filius tuus Dominus noster lesus Christus, qui se usque in
Men. 183. finem saeculi suis promisit fidelibus adfuturum, et prae-
Digitized by CjOOQ lC
Gcrb. loi.
I. liv.] ROMANAE ECCLESIAE. 97
sentiae corporalis mysteriis non deserat quos redemit, et "^
maiestatis suae beneficiis nOn relinquat. Et ideo cum ^. y
Infra (xctianem^ ut supra, Sequitur
FoBtooinmiin.^
Maiestatem tuam, Domine, supplices exoramus, ut quos R. S.
viam fecisti perpetuae salutis intrare nullis permittas errorum
laqueis implicari. Per.
^ Octabas V. ; R. S. haye Die Dom, post Albas, ' Domine pioesumus
S. Gcrb. » S* omits et, * cmsoUUa V. (corr. by Tommasi) ; R. S.
Gerb. as text. * perveniamus Gerb. « VD. Et cUmentiam & Gerb.
Pam. ; V. R. S^ Men. as text ^ V. omits et which is restored from R. S.
Gerb. Pam. Men. • S* hss the ending Fer Christum ; S» Gcrb. Pam. Men.
have Per quem, » V. gives thc heading Commu.
LIV.
Orationes et Preces de Pascha annotina.
Deus, per* cuius providentiam nec praeteritorum mo- R. s.
menta deficiunt, nec uUa superest^ expectatio futurorum, ^^.3*83'
tribue permanentem peractae, quam recolimus^ solem-
nitatis effectum.* ; ut quod recordatione percurrimus,
semper in opere teneamus. Per.
Deus, qui renatis fonte baptismatis delictorum indul- s.
gentiam* tribuisti, praesta miscricors ut recolentibus huius ^^/ag?*
nativitatis insignia, plenam adoptionis gratiam lai^iaris.
Per
680 ^' Seorel».
Clementiam tuam, Domine, suppliciter exoramus, ut R. S.
paschalis muneris sacramentum, quod fide recolimus, et ^^'^st
spe desideramus intenti, perpetua dilectione capiamus. Per
Dominum.
VD. Per Christum Dominum nostrum^ redemptionis R.S.
nostrae festa recolere quibus humana substantia vinculis p^'568.'
praevaricationis exuta spem resurrectionis [accepit]'' per
renovatam originis dignitatem. Per quem maiestatem. y
Infra aotionein.
Hanc igitur oblationem famulorum famularumque tuarum, r. s.
quam tibi offerunt, annua recolentes mysteria, quibus eos ^^^- '^3*
tuis adoptasti regalibus institutis, quaesumus, Domine,
placatus intende. Pro quibus supplices preces effundimus,
ut in eis et coilata custodias, et® promissae beatitudinis
praemia largiaris, diesque nostros.
H
Digitized by CjOOQ lC
98 UBER SACRAMENTORUM [I.lv.
FoBtoommiin.
R. S. Tua nos, quaesumus, Domine, quae sumpsimus, sancta
Pam. 283^.' purificent, et operationis suae remedio nos perficiant esse
placatos *. Per Dominum. y
» tf/nrfS* Gcrb. ; V. (S*?) Pam. ai text : R. hai Z). miipercuius. • tUla
est Pam. ' quam colimus S. Gerb. ; quae recolimus V. ; R. has/mxr/< ^n^yv
coHmus. * affectum S* ; V. R. S« Gerb. Pam. as text • indulgerUia V.
(QDgrammatically) ; S. Gerb. Pam. as text ' S* Gerb. Pam. insert et ;
V. R. S^ as text ^ accepii is restored from R. ; S^ like V. has no verb ;
Pam. has assumpeit^ which Tommasi gives as a maiginal reading ; S* Gerb.
xtsA percepitf both verbs being placed after dignUatem. " m/ V. S. ; R.
Gerb. as text ' placatus (prob. for plcKotos) V. ; purgatos Pam. ; R. S.
Gerb. as text.
LV.
Orattiones et Preces in Parochia*.
S. Deus, qui humani generis es et " reparator et rector, da,
' '^^' quaesumus, ecclesiam tuam et nova prole semper augeri et
devotione cunctorum ^ crescere filiorum. Per.
S. Renovatos, Domine, fontis * ac Spiritus tui potentia in
Gerb. 103. hereditarium populum clementer adnumera, ut qui a multi-
tudine purgati sunt criminum, invisibilium ctiam mereantur
copiam praemiorum. Per.
[Seoreta.]
S. Offerimus tibi, Domine, laudes et munera ; et pro con-
Gerb. 103. ^essis beneficiis exhibentes gratias, pro concedendis sup-
pliciter deprecamur. Per. y
s. •VD. Nos te* suppliciter exorare ut fidelibus tuis dig- 681
Pj^. '^^ nanter impendas quo et paschalia capiant sacramenta, et
(Amb.) desideranter expectent ventura^; ut in mysteriis quibus
|{en. 76. renati sunt permanentes, ad novam vitam his operantibus^
perducantur ®. Et ideo cum angelis®. y
Fostcommun.
S. Adiuvet nos, quaesumus, Domine, sanctum istud pas-
Gerb. 103. ^jj^j^ mysterium, et ut devotis hoc mentibus exequamur
obtineat. Per.
Ad Fopulum.
S. Populus tuus, quaesumus, Domine, renovata semper
Sim.'a'83.' ^^^ltet animae^** iuventute, ut qui antea*^ peccatorum
veternoso in mortis vcnerat senio", nunc laetetur in
pristinam se gloriam ^^ restitutum. Per.
Digitized by CjOOQ lC
I. Ivi.] ROMANAE ECCLESIAE. 99
^ This Missa is not contaixked in R. ' S* omits esef; S^ Gerb. omit et ;
V. as text ' suarum (^r cunctorum) S* Gerb. ; V. S* as text * Reno-
vtUur DomiiufonUs V. ; Tommasi reads Renovaium Domine fonte ; S. Gerb.
as text » VD. Et te S« Gerb. Men. ; V. S^ Pam. (Amb.) as text. • ven-
turum V. ; S. Gerb. Pam. (Amb.) Men. as text. ' operibus S. Gerb. ; V.
Pam. (Amb.) Men. as text • perdueant V. • S. Gerb. Men. have
the ending Per Christum ; V. Pam. (Amb.) as text ^^ animi Pam.
" ttHte V. ; S. Gerb. Pam. as tezt. ^ vetemo in morbi venerat senium
Pam. ; vetemoso in morte venerat senio S^ ; S* Gerb. correct morte to mortem.
The reading in the text is that of V., iferiemoso . . senio being an ungnun-
matical ablative. Tommasi soggests vetemo in mortis venerat senium.
" inpristinae se novitatis gloriam S* Gerb. ; V. (S^?) Pam. as text.
LVI.
iNciPiuNT Orationes Paschales Vespertinales ^
Deus, qui ad aetemam vitam in Christi resurrectione nos R.
reparas, imple pietatis tuae inefTabile sacramentum ; ut pam.a^SiV
quum in maiestate sua Salvator noster advenerit, quos Men. 82.
fecisti baptismo r^enerari, facias beata immortalitate
vestiri. Per Dominum. y
Pascbalibus nobis, quaesumus, Domine, remediis^ dig- R.
nanter impende, ut terrena desideria respuentes, discamus ^^ll^ll
inhiarc ^ caelestia. Per.
Quaesumus, omnipotens Deus^, iam non teneamur R.
obnoxii* sententiac damnationis humanae, cuius nos vin- ^^'2^2!
culis • haec redemptio paschalis absolvit Per Dominum. Cf. Miss.
'^ '^ GaU. 744.
Concede'', misericors Deus, ut quod paschahl>us exe- s.
quimur institutis, fructiferum nobis omni tempore sen- [^^*
tiamus. Per. Pam. aSa.
Multiplica fidem, quaesumus, Domine*, populi tui, ut KJS.(aiidi.)
cuius per te sumpsit initium, per te consequatur augmentum. p^ * ^^^^
Per. y Men. 79.
Praesta nobis, omnipotens' Deus, ut percipientes paschali S.
582 munere veniam pecca*torum, deinceps peccata vitemus. j^^ ■] *
Per Dominum. P™- «^»-
Deus, per quem nobis et redemptio venit ct praestatur S. («/*«.)
adoptio, respice in opera misericordiae tuae, ut in Christo Pam.*l78.
renatis et aetema tribuatur hereditas et vera libertas. Men. 80.
Per. y
Deus, qui per Unigenitum tuum, devicta morte, aetemi- s.
tatis nobis aditum reserasti, erige ad te tuorum corda ^^a.]
credentium, ut omnis generatio apprehendat meritis quod
suscipit ^^ mysteriis. Per.
H a
Digitized by CjOOQ lC
lOO UBER SACRAMENTORUM [I. Ivi.
R.S.(a/i^tO Omnipotens sempiterne Deus, deduc nos ad societatem
Pui. a'^^. caelestium gaudiorum; ut Spiritu sancto renatos regnum
Men. 8a. tuum tribuas introire, atque eo^* perveniat humilitas gregis,
XXX tnjra. ^^^ processit fortitudo " Pastoris. Per. y
R. Deus, qui renatis per aquam et Spiritu sancto" cae-
G«rb. loa. , ^. ^. j. • ^ -/^ c \ ^
Pam. aSi. lcstis r^m pandis mtroitum, auge super famulos tuos
Mcn. 83. gratiam quam dedisti ; ut qui ab omnibus sunt pui^ati
peccatis, a nuUis priventur promissis. Per. y
R. Dele^*, quaesumus, Domine, conscriptum peccati lege
,01 j chirographum, quod in nobis paschali mysterio per resur-
Pam. a8i. rectionem tui Filii vacuasti. Per. y
R. Fac, omnipotens Deus, ut qui, paschalibus remediis in-
*™' * '* novati", similitudinem terreni parcntis evasimus, ad
formam caelestis transferamur *• auctoris. Pefr. y
R. S. Da ^"^, misericors Deus, ut in resurrectione " Domini nostri
¥am. aSi' I^su Christi inveniamus et nos veraciter ** portionem. Per
Men. 8a. Dominum. y
S. Adesto, quaesumus, Domine, tuae adesto familiae^, et
loa.] dignanter impende, ut quibus (idei gratiam contulisti et
Pam. a78. coronam largiaris aeternam. Per.
Men. 80.
s. Exaudi nos^ omnipotens Deus, et familiae tuae corda, cui
loa.] perfectam baptismi gratiam contulisti, ad promerendam
beatitudinem aptes aetemam. [Per.]
S. Conserva in ^^ nobis, quaesumus, Domine, misericordiam
^2} tuam, et^ quos ab erroris liberasti caligine veritatis tuae
Pam. aSa. firmius inhaerere facias documento*'. Per.
Men. 83.
s. Sollicita**, quaesumus, Domine, quos lavasti** pietate
loTf custodi; ut quia^ tua*^ sunt^ passione redempti tua"
Pam. a8a. resurrectione laetentur ^. Per Dominum nostrum **.
Men. 83.
S. •Christianam, quaesumus, Domine, respice plebem, et 683
loai^* quam aeternis dignatus es renovare mysteriis, a tem-
Pam. a8a. poralibus culpis dignanter absolve. Per.
S. (oiiH,) DsL, quaesumus, omnipotens Deus, ut quae divina sunt
Pam.34a. i^giter ambientes'^ donis semper^* mereamur caelestibus
Mcn. 58. propinquare '*. Per. y
s. Omnipotens sempiteme Deus, propensius his diebus
10^]*^ tuam misericordiam consequamur, quibus eam plenius, te
Pam. a8a. largientc, cognovimus. Per Dominum.
Men. 83.
Digitized by CjOOQ lC
I. Ivi.]
ROMANAE ECCLESIAE.
lOI
Concede, misericors Deus, ut devotus tibi populus tuus ^ S. {olibL)
existat et de tua clementia quod ei prosit indesinenter p^.a^i.
obtineat Per. Men. 49. ixnsupra.
Deus, qui sensus nostros terrenis actionibus perspicis
retardari, concede, quaesumus, ut tuo potius munere tuis
aptemur remediis. Per.
Tribue, quaesumus, Domine, ut illuc semper** tendat
Christianae devotionis afTectus, quo tecum est nostra sub-
stantia ^. Per. y Mcn. 78.
Concede^, quaesumus, omnipotens Deus, ut ecclesia
tua et in suorum (irmitate^ membrorum, et in nova
semper fecunditate laetetur. Per.
Largire, quaesumus, ecclesiae tuae, Deus, et a suis
semper et ab alienis abstinere delictis ; ut pura tibi mente
deserviens, pietatis tuae remedia sine cessatione percipiat.
Per Dominum.
s.
[Gerb.
loa.]
R.S.(a/i»».)
Gerb. 96.
Pam. a^6.
Leon. 316.
K.S.(aIiH,
Gerb. 97.
Pam. 377.
Men. 79.
S.
[Gerb.
102.]
^ Answering to this series in R. S. Gerb. Pam. Men. are collections of
'Aliae Orationes PoichaUs^ having a good deal in common with this collection,
and with each other. Gerbert by some error employs for many of the prayers
which are actually contained in S. or R. the type which indicates matter absent
from those MSS. In the series contained in S. something is wanting, as one of
the prayers stops short in the middle : probably a leaf is missing (^tween the
pages nnmbered 180 and 181). A good many prayers of the series are fonnd
(in whole or in pait) in the (^allican books. ' Pcuchalia nobis^ Dimine,
qttaesumus, remedia Pam. ; R. has Paschalibus nos . . . remediis ; V. Gerb. as
text (probably nngnunmatically). ' amare Pam. ; V. R. Gerb. as tezt.
* R. Gerb. inscrt ut. » obnoxiis V. R, • vinculi V. ; R. Gerb. Pam.
Miss. Gall. as text (but vincu/i may be nngrammatical). "^ Pam. inserts
quaesumus, " quaesumus, Domine,Jukm R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. as
text. • Praesta guaesumus omnipotens Pam. *• omnes regenerati
apprehendant meritis quod suscepere S. Gerb. ; V. as tezt. ** atque in ea
V. here and in bcxxi infra ; R. S. Gerb. Pam. Men. as text. ^^ praecessit
celsitudo V. in Ixxxi infra and S. Gerb. Pam. Men. (R. has processit celsitudd) ;
V. here as text. " ex aqua et Spiritu sancto R. Gerb. Men. ; cLqua et Spiritu
sancto Pam. ; V. as text, perhaps nngrammatically. ** Depelle R. Pam. ;
Repelle Gerb. ; V. as text " innouasti V. ; end of word erased in R.
^* transferamus V. ; transferantur R. " Praesta nobis omnipotens et Pam.
Mcn. ; V. S. Gerb. as text *• resurrectionem V. (ungrammatically) ; R.
S. Gerb. Pam. Men. as text " percipiamus veraciter Pam. Men. ; V. S.
Gerb. as text. ^ Domine^familiae tuae S. Gerb. Pam. Men. ; V. as text.
•* S. Gerb. omit in, " ut Pam. Men. ■• docimentum V. •• solita
S. Gerb. Pam. Men. ; V. as text. •* quos sahfasti S. Gerb. ; nos Pam.
Men. ; V. as text " qui S* Gcrb. Pam. Men. ; V. S» as text. " C/ni-
geniti tui Pam. Men. •• sumus . . . laetemur Pam. ; S. Gerb. Men. baye
passione sunt. » eius Pam. Men. ^ So V. S* (wrongly) ; S« Gerb.
have Qui cum, &c ; Pam. Men. (see notes ''. ••) have Per eundem.
•* exequentes S. Gerb. Pam. Men. ; V. as text ^ Pam. Men. omit semper.
•• appropinquare Men. ■* V. omits tuus in xxvi supra. ■• S. Gerb.
Pam. Men. Leon. omit semper\ V. as text •• Pam. adds lesus Christus
Filius tuus Dominns noster. ' ^ DaVi. S. Gerb. Pam. Men«; V. as text.
■• et suorum infirmitcUe V. ; R. S. Gerb. Pam. Men. omit in at this point, and
also before noua.
Digitized by CjOOQ lC
loa UBER SACRAMENTORUM [I. Ivii, Iviii.
i.vn.
Orationes et Preces Dominicum* post octavas
Paschae.
R. S. Deus, qui in Filii tui humilitate iacentem mundum
Miss.Gali. erexisti, laetitiam concede fidelibus tuis*; ut quos per-
755« petuae [mortis] ^ cripuisti casibus, gaudiis facias sempitemis
Meni 88. ' perfrui *. Per. y
R. s. Deus, in cuius praecipuis mirabilibus est humana re-
Mias.Gaii. paratio, solve opera diaboli, et mortifera peccati vincula
755- disrumpe ; ut destructa malignitate quae nocuit, vincat
misericordia quae redemit Per.
Secreta. 684
R. S. Benedictionem ^, Domine, nobis conferat salutarem ^ sacra
mIm. GalL semper oblatio^ ut quod agit mysterio virtute perficiat.
755- Per. y
Pam. 400.
R.s.(a/i*f.) VD ^. Nos tibi semper et ubique gratias agere, et sup-
Pam i?7 7 P'^^^^^^ exorare* sic nos bonis tuis* instrui^*^ sempitemis
Men. i8a. ut ' temporalibus consoleris*^; sic praesentibus refoveri^^
ut ad gaudia nos mansura perducas. Per Christum Do-
minum nostrum. y
Postoommtm.
R. s. Praesta nobis, omnipotens Deus, ut vivificationem tuae
V9^.loo. g*^t*ae ^* consequentes in tuo semper munere ^* gloriemur.
Per. y
^ Domimcum so V. (nngrammatically). ^ fidilibm tuis perpetuam con-
ctde Uutitiam S^ Gerb. Pam. Men. ; R. S^ similarly, but haye pcrpetuam laetitiam
cofuede\ V. Miss. Gall. as text ' V. omits mortis; restored from Miss.
Gall. R. S. Gerb. Pam. Men. * perfrui sempitemis S> Gerb. Men. ; R. S^ as
tezt; V. hAS perfruere. ^ Pam. inserts tuam. * salutares V.
' R. S. Gerb. Pam. Men. assign this Pre£Eioe to the twenty-first Snnday after
Pentecost (after the Octave in Pam.), beeinning the Preface proper with Et
suppliciter {Et U suppticiter Men.). • ^ Gerb. Pam. insert ut, • S* Gerb.
omit tuis, ^ tnstruas R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. as text ^ tem-
poralibus ^ffoque consolari digneris Pam. Men. ; V. R. S. Gerb. as text.
^* refovere R. S* Men. ; refove Pam. ; refoveas S* Gerb. ; V, as text. *• ww-
ficationis tuae gratiae V. ; vimficationis tuae gratiam S. Gerb. Pam. ; R. as
text. " munere semper S^
liVni.
Item secunda Dominica post clausum Paschae *.
R. S. Deus, qui errantes ut in via* possint redire, veritatis
Sm!*4of. ^*^ ^ lumen ostendis, da cunctis, qui Christiana professione
Mcn. 89. censentur, et illa respuere quae huic inimica sunt nomini,
on. 301. ^^ ^^ K^^Lt, simt apta sectari. Per Dominum. y
Digitized by CjOOQ lC
I. lix.] ROMANAE ECCLESIAE. 103
Tibi placitam, Deus noster, populo tuo tribue voluntatem, R. S.
quia tunc ilK prospera cuncta praestabis, quum tuis aptum ^^ ^13',
feceris institutis. Per Dominum.
Seoreta.
His nobis, Domine*, mysteriis conferatur*, quo terrena R. s.
desideria mitigantes •, discamus habere '^ caelestia. Per. y p^/ A^"
VD. Per Christum Dominum nostrum. Qui humanis® s.
miseratus erroribus', per virginem nasci dignatus est; et \^^'
per passionem mortis a perpetua nos morte liberavit ; ac • ?"»• 5^-
resurrectione sua aetemam nobis contulit vitam ^®. Quem ^' ^'
laudant angeli.^^.
Fostoommiin.
Sacramenta quae sumpsimus, quaesumus, Domine, et s.
spiritalibus nos expient ^* alimentis, et corporalibus tueantur ^^^'
auxiliis, Per Dominum nostrum lesum Christum. y
* Post octavas Paschae in R. S. Gerb. Pam. Men. ■ trranHbus ut in
viam S' Gerb. Pun. Men. ; V. as text (angrainmatically) • R. has errantes . . .
inam, and so probably S^; wiiile Leon. has Deus errantes in via posse,
' redire iustitiae^ tferitatis tuae R. Gerb. Men. ; redire, iustitiae tuae Pam. ;
V. S^ Leon. as text * Pam. omits Domine, * conferat V. ; R. S.
Gerb. Pam. as text. * deuitantes S' ; vUantes Gerb. ; V. R. S^ Pam. as
text ' amare Pam. • humanos . . . errores S" Gerb. ; V. S* as text ;
so apparently R. which is here mutilated ; Pam. Men. omit the phrase, having
Qui de virgine ncuci dignatus^ per pcusionem et mortem. * et Pam. Men.
" vitam donavit S* Gerb. ; vitam contulit Pam. ; V. R. S^ Men. as text
^ S. Gerb. Pam. Men. have Per quem maiestcUem^ &c ; V. as text. ^ ex*
cipiant R. S^ ; instruant Pam. ; V. S' Gerb. as text
LIX.
686 ' Tertia Dominica post clausum Paschae^
Deus, qui fidelium mentes unius efficis voluntatis^ da R. s.
populis tuis, id amare quod . praecipis, id desiderare quod ^^'H^'
promittis, ut inter mundanas varietates ibi nostra fixa sint Men. 90.
corda ubi vera sunt gaudia. Per. y
Exaudi, Domine, preces nostras, ut quod tui Verbi R. S.
santificatione' promissum est evangelico ubique compleatur ^f LeoL?*
effectu, et* plenitudo adoptionis obtineat quod praedixit 4"-
testificatio veritatis. Per Dominum.
Seoreta.
Deus, qui nos per huius sacrificii veneranda commercia R. S.
unius summae* divinitatis participes effecisti, praesta, p^/^Ji!
Digitized by CjOOQ lC
I04 LIBER SACRAMENTORUM [I. Ix.
III. xiv quaesumus, ut sicut tuam cognovimus • veritatem sic eam
tnfra. (j}gnis moribus ^ assequamur. Per. y
R.S. VD. De tuo munere postulantes® ut tempora quibus
BEml'568. P^^* resurrectionem • Dominus noster lesus Christus cum
Men. 90. discipulis corporaliter habitavit *®, pia devotione tractemus ":
Per Dominum. y
FoBtoommnn.
R. S. Adesto ^^ Domine Deus noster, ut per haec quae fide-
Pam. 40°' 1'^^^ sumpsimus et purgemur a vitiis et a periculis omnibus
exuamur **. Per Dominum nostrum. y
* Po5t octavas Paschae in R. S. Gcrb. Pam. Men. • voluntcUi V. • sanc-
tiom S* Gcrb. ; sanctijicationgm V. ; R. S* as text. * Lcon. has ut in omni
naticne quod Vorbi tuipromissum est evangelio compleatuTy et. * summae-
qtie V. in ill. xiv infra. • cognoscimus R. Pam. Gerb. V. in III. xiv infra.
^ moribus et menttdus V. in III. xiv in/ra, * Et tui misericordiam
muneris (mun. mis. Gerbi) postulare Gerb. Pam. Men. ; V. R. S. as text (the
end of the Preface in R. is matilatcd). * S' Gerb. Pam. Men. instti suam.
*• apparuU sic ipso opitulante Men. ; conversatus est ita (sic Gcrb.) ipso
opitulante S' Gerb. ; Pam. inserts sic ipso opitulante ; V. S' as text (so ap-
^ently R.). '^ transigamus S' Gerb.; S" Gerb. Pam. Men. add quatenus
in his omnium vitiorum sordibus careamus. " S* Gcrb. insert nodis.
" Tommasi suggests eruamur; but V. R. S. Gerb. Pam. as text.
LX.
QUARTA DOMINICA POST CLAUSUM PASCHAE*.
R. s. Deus, a quo bona cuncta procedunt, largire supplicibus *
Pb^ 403^. "* cogitemus, te inspirante, quae recta sunt, et, te guber-
Men. 90. nante, eadem faciamus. Per. y
S. Deus, qui misericordiae lanuam fidelibus patere voluisti,
^ ' "^* respice in nos et miserere nostri; ut qui voluntatis tuae
viam, te donante*, sequimur, a vitae nunquam semitis
deviemus. Per. ^^ ^^^
Miss. Gall. Praesta, Domine, quaesumus \ ut illius salutis capiamus
75^- effectum *, cuius per haec mysteria pignus accipimus •.
Per Dominum.
R.S.{aiibi.) VD.^ Ut quia primum tuae pietatis indicium* est, si
Ger . 123. ^jj^j ^^g facias toto corde sub}ectos,tu spiritum nobis tantae
devotionis infundas, ut propitius largiaris consequenter
auxilium. Per.
FoBtoommun.
S. Tribue nobis, Domine, caelestis mensae virtute satiatis ^,
p^^^lot ^* desiderare quae recta sunt, et desiderata percipere. Per
Pam. 402.
Leon. 368. Dominum. y
Digitized by CjOOQ lC
I. Ixi.] ROMANAE ECCLESIAE. 105
^ Post Octavas Paschae in R. S. Gerb. Pam. Men. There is a leaf wanting in
R. at this point, ■ S« Gcrb. Mcn. inscrt tuis\ V. R. S* Pam. as text.
' danttfUe te S. Gcrb. ; V. as texL * Miss. Gall. inscrts veritati {sic),
• affectum Miss. Gall. • accepimur V. ' S. and Gerb. assign this Prcface
to the Snnday after the Ascension, and insert Et clementiam tuam suppliciier
obsecrare, » iudicium Gerb. ; V. S. as text • satietatis V. ; crasnrc
in S^ ; caeiestes mensae satietate Pam. (maig.) ; S* Gcrb. Pam. Leoo. as text.
LXI.
QUINTA DOMINICA POST CLAUSUM PASCHAE*.
Omnipotens sempiteme Deus, fac nos^ tibi semper et R. S.
devotam gerere voluntatem, et maiestati tuae sincero corde ^^'IqI'
servire. Per. y Men. 95. iii. ix if^.
Deus, vita fidelium, gloria humilium^ beatitudo ius- R. s.
torum, propitius suscipe supplicum preces, ut animae ^^[IH]
quae promissiones tuas sitiunt de tua semper abundantia Men. 96.
repleantur. Per Dominum nostrum.
Seoreta.
Oblatio nos *, Domine, tuo nomini dicata * purificet, et de R.S.(tf/i^*.)
die in diem ad caelestis vitae transferat actionem. Per pam.403.
Dominum. y Mcn. 169. Ixv and III. ix infra,
VD. Tu mentes • nostras bonis operibus semper in- s. (tdibi.)
formes, quia sic erimus praeclari muneris prompta sin- ^^' ''^*
ceritate "^ cultores, si ad meliora iugiter transeuntes, paschale ( Amb.)
mysterium studeamus habere perpetuum. Per quem Mm. 91.
maiestatem *. y
Fcstoommun.
Repleti, Domine, muneribus sacris, da, quaesumus, ut in R- S.
gratiarum ® semper actione maneamus. Per. y Mcn. 96.
Pam. 4oa. Lcon. 436.
' The Collccts and thc Postcommunion of this Missa are assigncd in R. S.
Gerb. Pam. Mcn. to thc Snnday after thc Ascension (thcir icries of Snndays
^post Octavas Pcuchae* ending with thc fonrth). Pam. makcs thc second
CoUect K * super populum* tj^ Men. an additional *ad complendum.* Pam.
assigns the Secret to thc sccond, R. S. Gcrb. Men. to thc third, Snnday after
Pentecost : the Preface is given by aU these bnt R., which is thcre defective,
to the fourth Snnday 'post Oct, Pasckae: * nobis Pam. ' R. S^
Pam. Mcn. insert et, ^ V. in Uv infra omits nos. ' dicanda R. S.
Gerb. Pam. Men. V. Ixv infra ; V. hcre and in IIL ix infra as tcxt • Et
clementiam tuam humiliter implorare ut tu mentes S' Gerb. ; Et maiestatem
tuam indefcssis precibus exorare ut mentes Pam. Men. ; V. S^ as tezt.
* securitate Gcrb. • Per Christum, &c. S. Gcrb. Pam. Mcn. ; V. as tcxt
• S' Gerb. inscrt tuarum.
Digitized by CjOOQ lC
lo6 LIBER SACRAMENTORUM [i. bdi.
LXII.
Sexta Dominica post clausum Paschae *• 687
R. s. Deus, in te sperantium fortitudo, adesto propitius invo-
^am AOi cationibus nostris ; et quia sine te nihil potest mortalis
Men. i68. infirmitas, praesta auxilium gratiae tuae, ut in exequendis '
mandatis tuis et voluntate tibi et actione placeamus. Per
Dominum. y
R. S. Deus spei luminis sincerum ^ mentium, luxque perfecta
^ ' ^^^' beatorum, qui vere es lumen ecclesiae tuae, da cordibus
nostris et dignam tibi orationem persolvere, et te semper
praeconiorum munere collaudare. Per.
Seoreta.
R. S. Hostias nostras, Domine, tibi dicatas placatus assume,
Pain.'403.* ^* ^^ perpetuum nobis tribue pervenire * subsidium. Per. y
R. S. VD. Qui ecclesiae tuae filios sicut erudire non cessas ita
pjuni.573.' ^^^ desinas* adiuvare, ut recte faciendi [voluntatem] •
Men. 169. cognoscant, et possibilitatem capiant exequendi. Per
Christum. y
Fostoommmi.
R. S. Tantis, Domine, repleti muneribus, praesta'', quaesumus,
p^.4o|.' u^^ salutaria dona capiamus, et^ a tua nunquam laude
M«. 169. cessemus. Per. y
Cf.Leon.377. '^ *j «
Ad Fopulum.
R.S. Fideles tuos, Domine, benedictio desiderata confirmet,
p^.403. V^^^ ^os et a tua voluntate nunquam faciat^® discrepare,
Men. 169. et tuis semper indulgeat beneficiis gratulari. Per.
mii supra, * « o
Ijeon.441.
^ This Missa is assigned as a whole by R. S. Gerb. to the second Sunday
after Pentecost^ to which Men. also assigns the first Collect, Preface, Post-
commnnion and * Ad Pi^ulum,* Pam. assigns the first CoUect, Secret, Post-
commnnion and ' Ad Populum ' to the first Sunday aiter Pentecost, and the
Preface to the second Sonday aiter the Octave. ' sequendis Men.;
R. omits in, * So V. R. and apparently S^ ; S' Gerb. correct spei to spesy
bnt leave luminis sincerum nnaltered; Gerbert suggests sincerarunti but
perhap the simplest emendation is that of lumen for /uminis, whicb is
fumished by the marginal note of Tommasi. * prcroenire R. S. Gerb.
Pam.; V. as text. » desinis S" Gerb. Pam. Men. ; V. R. S* as text.
* V. R. omit voluntatem, which is lestored from S. ; Gerb. has ut et scientiam
recte /aciendi znd omiis cognoscant; and with thia Pam. Men. agree to some
extent, having ut (ut et Pam. ) scientiam, te miserante^ recta faciendi, et possi"
bilitatem. ' Men. omits praesta. ^ R. Gerb. Pam. Men. insert et;
V. S. as text. ' ut Leon. (which places /ra^j/a quaesumus after capiamus).
^® facicU nunquam Pam. Men. ; V. &. S. Gerb. Leon. as text.
Digitized by CjOOQ lC
I.bdHJ ROMANAE ECCLESIAE. 107
%
Lxin.
Orationes et Preces in Ascensa Domini ^
Deus, qui ad declaranda tua ^ miracula maiestatis post r. s.
resurrectionem a mortuis hodie in caelos, apostolis ad- ^^'"''
stantibus, ascendisti, concede nobis tuae pietatis auxilium,
588 ut secundum tuam • promissionem et tu nobiscum semper ^
in terris, et nos tecum in caelo vivere mereamur. Per*.
Praesta^ quaesumus, omnipotens Pater^, ut nostrae R. s.
mentis intentio quo solemnitatis hodiernae gloriosus auctor ^^^; "^'
ingressus est, semper intendat, et quo fide pergit, conver-
satione perveniat. Per.
Secreta.
Sacrificium, Domine, pro Filii tui supplices venerabili R. s.
nunc ascensione deferimus; praesta, quaesumus, ut et* nos ^^' "''
per ipsum his commerciis sacrosanctis ad caelestia consur- (Amb.)
gamus. Per. ^^^ ^
VD. Per Christum Dominum' nostrum. Qui saluti
humanae subvenire dignatus est: nascendo etenim nobis
donavit gloriam, patiendo diabolum vicit, resurgendo"^ a
mortuis vitae aetemae aditus praestitit, ascendendo ad
Patrem caelestes ianuas reseravit^. Quem laudant angeli.
Infira aotionem.
Communicantes et diem sacratissimum celebrantes, quo Leon. 516.
Dominus noster unigenitus Filius tuus unitum sibi hominem
nostrae substantiae in gloriae tuae dextera collocavit. Sed
et memoriam. y
Inde vero modictim ante expleto canone ® benedices fruges
novas. Sequitur benedictio.
Benedic, Domine, et has*^ fruges novas*^ fabae quas'® tu, See lil.
Domine, rore caelesti et inundantia pluviarum ad maturi- ,w^^"
tatem perducere dignatus es, ad percipiendum nobis cum
gratiarum actione in nomine Domini nostri lesu Christi.
Per quem haec omnia, Domine, semper bona usque ^* expleto
cmone^. y
Fostoommim.
Deus, cuius Filius, in alta caelorum potenter ascendens, R,S,(a/idi,)
captivitatem nostram sua duxit virtute captivam, tribue, p^^a^"'
Men. 95.
Digitized by CjOOQ lC
Gerb. 122.
108 UBER SACRAMENTORUM [I. Uiv.
quaesumus, ut dona quae suis participibus contulit, lar-
giatur ^* et nobis *'. Per Dominum nostrum. y
Ad Foptdum. 589
R.S.(a/<^) Erectis sensibus, et oculis cordis ad sublimia elevantes,
quaesumus ut quae in precum vota detulimus, ad impe-
trandi fiduciam referamus. Per **.
* R. S. Gerb. also hftYe two Missae for this Festival, of which the fonner is
in R. and Gerb. assigned to the Vigil. Their contents are to some extent the
same as those of the two Misstu in V. bnt they do not afi;ree as to order. In S.
the former has the heading In Ascensa Domini^ the Utter Jtem in Ascensa
Domini ad S Pe (i.e. ad S. Petrum), Pam. and Men. have but one Missa,
> tuae R. S' Gerb. Pam. ; V. S^ as text * nobis cum semper sis Gerb. ; V. R.
S. Pam. as text. * So V. S^ (wrongly) ; R. S' Gerb. Pam. have Qui cum,
Scc. ' omnipottns Deus Leon. ; R. has omnipotens Deus Pater. * Pam.
(Amb.) omits et. * regendo V. ' reparavit V. ' expUto canono.
So V. (ungrammatically). ^^ hos , . , novos . , . quos V. (probably from a
form which nAd/ructus), " bonusque V. " largiat V. " Pam.
inserts lesus Christus Dominus noster, Men. Jesus Christus Filius tuus.
^* S' Gerb. have elevaiis, but otherwise leave the grammar of this passage un-
corrected. V. S^ as text. R is mutiUted at the point where the prayer occun.
I.XIV.
ITEM ALIA MlSSA.
R.S.(fl/i^f.) Adesto, Domine, supplicationibus nostris, ut sicut humani
Gerb. las. generis Salvatorem consedere tecum in tua maiestate con-
Men.95. fidimus, ita usque ad consummationem saeculi manere
Leon. 313. nobiscum,quemadmodum est^ pollicitus, sentiamus^. Per. y
R. S. Tribue, quaesumus, omnipotens Deus, ut munere festi-
Gerb.^iai. yitatis hodiemae illuc filiorum tuorum dirigatur intentio,
Men. 95. quo ' in tuo Unigenito tecum est nostra substantia. Pen
Seoreta.
R.S.(fl/fW:) Sacrificia nos, Domine, immacuiata purificent, et men-
Gerb. laa. y^yxs nostris supernae gratiae dent vigorem. Per Do-
Men. 95. ' minum. y
R. s. VD. In hac praecipue * die, qua * lesus Christus Filius
Pam A6a *"^^ Dominus noster, divini* consummato fine mysterii,
Leon. 315. dispositionis antiquae munus explevit*^, ut scilicet et dia-
bolum, caelestis operis inimicum^ per hominem quem
subiugarat elideret, et humanam reduceret ad supema dona
substantiam ^. Et ideo cum angelis. y
Infra aciionem^ ut supra, Sequitur
Digitized by CjOOQ lC
I.lxv.] ROMANAE ECCLESIAE. 109
Fostoommim.
Tribue, quaesumus, Domine, ut per haec sacra quae R.S.
sumpsimus, illuc tendat nostrae devotionis affectus, quo Men.^.*
tecum est nostra substantia, Per Dominum *®. ClLeon. 316. QiXrisupra,
Ad Fopultim.
Da, quaesumus, omnipotens Deus, illuc subsequi tuorum r. s.
membra fidelium quo caput nostrum principium[que] ^^ ^^I^[IV'
praecessit. Per Dominum '^, Leon. 315.
' es Leon. ' Men. adds lesum Christum Domittum nastrum, and ends
Qui tecum, ' quod V. ; ubi Pam. (maxg.) ; R. S. Gerb. Men. as text
* Leon. omits praeapue. • guo V. S*. • divino V. S^; R, Leon. S*
Gerb. Pam. as text. ^ manus explevit V. ; munus explicuit Leon. ; R. S.
Gerb. Pam. as text. • inimicus V. • substantiae V. ; sudstantiam ad
supema dona reduceret Pam. ; Pam. Leon. end with Per quem, ^ Qui
tecum Men. ^ V. R. S. omxtque which is restored firom Leon. Men. ; S'
Gerb. have principio, *• R. Men. add lesus Christus Dominus noster^
and end Qui tecum.
I.XV.
690 Orationes et Preces * Dominica'post Ascensa^
DOMINI.
Sancti nominis tui, Domine, timorem pariter et amorem r. s.
fac nos habere perpetuum ; quia nunquam tua gubcr- ^^ '^33-
natione ^ destituis quos in soliditate tuae dilectionis Men. 169!
instituis. Per. y
Deus qui te* rectis ac sinceris manere pectoribus asseris, R. s.
da nobis tua gratia tales existere in quibus habitare dig- 9^^ '^^
neris. Per Dominum. Pam. 404. Men. 170.
Seoreta.
Oblatio [nos] ^ Domine, tuo nomini dicanda purificet, et R. S.
de die in diem ad caelestis vitae transferat actionem. Per ^^']}t
Dominum nostrum. y Men. 169. Ixi supra.
VD. Cuius hoc mirificum opus ac salutare • mysterium R. s.
fuit, ut perditi dudum atque prostrati de'' diabolo et mortis ^^'^^t,
aculeo ad banc gloriam vocaremur, quia® nunc genus electum, Men. 170.
sacerdotiumque ^ regale ^^, populus acquisitionis et sancta
gcns" vocaremur^*. Agentes igitur indefessas gratias,
sanctamque munificentiam praedicantes, maiestati tuae
haec sacra deferimus, quae nobis ipse salutis nostrae auctor
Christus instituit. Quem laudant angeli ^'. y
Digitized by CjOOQ lC
IIO LIBER SACRAMENTORUM [I. Ixvi.
Fofltoommim.
R.S. Sumptis muneribus, Domine, quaesumus, ut cum fre-
Pam. 40^ quentatione ** mysterii crescat nostrae salutis aflfectus. Per
Men. 170. Dominum nostrum. y
II. Ixxxi
w»A«. Ad FopultuiL
S,(aiidi,) Benedic, Domine^^ familiam tuam in caelestibus et
in!^x4P* reple eam donis tuis spiritalibus: concede eis" caritatem,
in/ra. gaudium, pacem, patientiam, bonitatem, mansuetudinem,
spem, iidem, continentiam ^*', ut repleti omnibus castitatem ^'
donis tuis desiderantes ad te pervenire mereantur. Per
Dominum nostrum.
^ R. S. G«rb. give this Missa (omitting the 'Ad Populum ') for the tfaird Sun-
day after Pentecost. Pam. gives for the secood Sunday the two Collects (the
second as an * Ad Populum^)^ Secret and Postcommonion, assigning the
Pref&ce to the third Snnday after the Octave ; so also Men. None of the fonr
has the ' Ad Populum * of thh Missa in conjunction with the other poitions.
* post Ascensa so V., and S^ in the correspondine Missa (nngranmiatically).
* tuam gubemaiiomm V. (nngrammatically). ^ S' Gerb. Pam. Men. insert
in ; V. R. S^ as tezt. ' V. here omits nos, which is restozed from R. S.
Gerb. Pam. Men. and V. in Ixi supra, * singulare Pam. ^ a S '
Gcrb. • qua Gerb. Pam. Men. ; V. R. S. as text. • sacerdotumque V.
" S" Gerb, insert ac, • " gens sancta S* Gerb. Pam. Men. ; V. R. S^ as text.
" vocemur S^ vocamur Gerb. ; V. R. S' Pam. Mcn. as text, " Per quom
maiestatem S. Gerb. Pam. Men. ; per Ckristum R. ; V. as text. ^* quae-
sumus tuamfrequentationem V. nere ; V. in II. Ixxxi infra as text, and so R.
S. Gerb. Pam. Men. ; Tommasi reads tua frequmtatione, ^ V. in III.
xvii infra^ S. Gerb. insert hanc, *• eius V. " coniineniia V. here;
bnt in III. xvii. as text, so S. Gerb. " Tommasi lemaiks that castitaiem
is superflnons ; but something more than its elimination seems to be wanted to
emend the text, in which V. (here and in III. xvii) S. and Gerb. agree. But
for this a^ieement it might be supposed that the word was misplaced in repairing
its omission, and should be placed after continentiam as Tonmiasi seems
to suggest : bnt this would stiU leave desiderwttes to be accounted for.
Sabbato Pentecosten^ celebrabis baptismutn sicut in nocte 591
sancta^ Paschae.
Aegrotanti catechumeno imposita manuum*.
R. Innumeras medelae tuae curas deprecamur^, Domine
Mart!lib.i. sancte, Pater omnipotens, aeteme Deus, quas distribuit®
cap. i. humanis infirmitatibus Christus: erige famulum tuum''
aegritudinis languore ^ depressum ; et omnem sensum eius *
dignare tuis visitationibus refovere, quatenus adoptionem
tuam possit ^ cum gaudio^^ sanitatis percipere. Expelle
itaque ab eo cuncta valetudinis tela, ut ad gratiam tuam
gradanter occurrat ". Releva quem redimere gloriaris, ut
Digitized by CjOOQ lC
I.lxvii.] ROMANAE ECCLESIAE. II l
baptismi sit in illo palma non mortis, et gloriosum semper
baiulet quod acdpit signaculum crucis^^ Per Christum
Dominum nostrum,^ qui venturus est iudicare vivos et
mortuos.
^ This secdon, and those which foUow it to Ixxv indnsive, are to be fonnd
in nearly the same order as part of the Ordo BapUsterii in R. They appear in
V. at a point where they seem to have no special connexion with their con-
text, except such as is fomished by the mbric at the beginning of this section.
These sections have been compiu^ with the text of R., and also with the
parallel portions of the Ordo from the Codex GeUonensis, given by Mart^e
\de ArU. EceL Rit. lib. I. cap. i) (cited as GeU.) : but this Ordo does not
contain aU the forms which appear in V., or in R. ' SahbcUo sancio
Pentecost, R. ; V. as ^ext, nngrammaticaUy. ' sanctae V. ^ impm,
manu his verins R. ; V. as text. ' Medellam tuam depreeor R. ; V. GeU.
as text. * tribuit R. ; distrilmet GeU. ; V. as text. ^ hunefamulum
tuum GeU. ; famuium tuum HL R. ' languoris GeU. ' est V, ; ei
Gell. ; R. as text ^ adoptionis tuam possit GeU. (Mart. snggests gratiam
for tuam) ; culoptumem tuis expossit (sic) R. ; V. as text " gaudium GeU.
J^nngrammatically). ^ GelL omits ut . . . occurrat: gradanter is the read-
ing of both V. and R., but Gerbert*s suggestion of gratanter seems probable.
" crucis Christi. Per Dominum GelL ; v . as text ; R. has signacutiis crucis
(perhaps for signaculum sanctae crucis).
LXVII^
ITEM IMPOSITIO MANUS, ENERGUMENUM CATECHU-
MENUM *
Omnipotens sempiterne Deus, a cuius facie caeli distillant, R. (3ir.)
montes sicut cera* liquescunt, terra tremuit*, cui patent pam.47^4!'
abyssi, quem infemus pavescit, quem omnis * irarum motus Leofr« »33.
aspidens humiliatur, te supplex deprecor, dominator^
Domine, ut invocatione nominis tui ab huius"^ famuli tui
vexatione ^ inimicus confusus abscedat, et ab huius posses-
sione anima liberata ad auctorem* suae salutis recurrat,
liberatoremque suum ^®, diabolico foetore depulso, et odore
suavissimo Spiritus sancti percepto, sequatun Per. y
^ This and the' next section are not contamed in the Ordo of the Codex
GeUonensis ; but they are to be fonnd in Pam. and Leofr., as weU as in R. In
R. they occur twice, once in the Ordo Baptisterii, and again near the end of
the MS. ' Tommasi (marg.) supplies super before energumenum catechu-
menum : but it is omitted in K. as weU as in V., and the accnsatiye is pro-
bably an accusative absolute. R. has inposiia manu, ' cerae R. in Ord.
Bapt. ^ tremit Pam. Leofr. ; V. R. as text. ' omnipotens R. (in
Ord. Bapt,). • Pam. omits dominaior. "* ut ab eius Leofr. ; (V. marg.
has uf). * Tfexationibus Gerb. (R. has vexatioH. and vexatione), ' ab
auctore V. ; ad aure R. in Ord. Bapt, ; R. {aHbi) Pam. Leofr. as text. ^' suo
V. ; R. Pam. Leofr. as text.
Digitized by CjOOQ lC
1 1 2 LIBER SACRAMENTORUM [I. Uviu, Ixix.
ITEM ALIA, PRO PARVULO ENERGUMENO*. 692
R. Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme Deus, virtutem
Pam. 47^^.* tuam * totis exoro gemitibus pro huius a diabolo oppressa
Leofr. 333. infantia^ Qui etiam indignis inter^ pressuras donas prae-
sidium, exurge pro ^ infantia debellata, et noli diu retinere
vindictam : nec ante conspectum tuum veniant parentum
delicta, qui nec ^ pro filio patrem nec pro patre "^ promisisti
iilium iudicare^: auxiliare, quaesumus, inimici furore
vexato ; ne sine baptismate facias eius animam a diabolo
possideri ; sed potius tenera aetas, malignis ^ oppressionibus
libera, tibi referat^^ gratias sempiternas. Per Dominum
nostrum lesum Christum. Qui venturus est iudicare vivos
et mortuos et saeculum. y
^ parvulo energuminum V. ' R. omite tuam. ' huiusfamuU
tui oppressa infantia Pam. ; hocfamulo tuo 111., a diabolo oppresso Leofr. ; V. R.
as text. * R. (in Ord, Bapt.) omits inter ; but elsewhere as tezt. ' Pam.
Leofr. insert huius. • quin et Gerb. ; bnt R. as text. ^ patrem V.
" iudicari R. Pam. ; V. Leofr. as text. * maiigm R. ^** liberatW
referat R. (in Ord. Bapt.) ; liberaia tiH referat Pam. Leofr. ; V. R. {alibi) as
teirt.
LXIX.
Oratio super catechumenum infirmum.
R. Famulum tuum, Domine, ad tui^ baptismi gratiam
Ms^lib^ recurrentem respicere et conservare dignare^ ut in tui
cap. i. nominis signo, quicquid in eo ^ per originalis peccati trans-
gressionem* poenae obnoxium diabolus detinebat* sacri*
fontis indulgentia "^ resolvatur, veteris hominis exuvias^
deponat ®, et novae vitae indutus amictu resurgat. Omnis ^®
nequissimi spiritus ab eo venena depelle, et salutari baptismi
tui gratia adimple, ut tui muneris perceptione ^^ in aetemam
vitam '^ valeat exultare. Per Dominum.
1 a tui V. » GeU. omite dignare. • eum R, GelL ; V. as text.
* transgressione V. Gell. (ungrammatically) ; R. as text. • obtinebat Gell.
* sacris V. ^ indulgentiam V. fnngrammatically) ; R. Gell. as text.
* excubias V. Gell. ; exsubias R. • tuponatur Gell. " omnes V. ;
R. Gell. as text. " praeceptione V. ; perceptionem R. Gell. " in
aetemam vitam. So V. R. Gell. (probabiy ungrammatically).
Digitized by CjOOQ lC
I. Ixx, Ixxi.] ROMANAE ECCLESIAE. 1 13
LXX.
Si fuerit bapHzandus^ accedens sacerdos didt ei'^ Oratianem R.
et Symbolumy et catechizat eum his verbiSy imposita manu ^^^' ^^^*
capiti eim : deinde dicithanc orationem super eum : Nec
te lateat ' Satanas, sicut scriptum est in Sabbato.
Te, Domine, supplices exoramus ut visitatione tua sancta R.
593erigas ad te»hunc famulum tuum, ne adversario liceat Mut.Ub.Y
usque ad tentationem animae^ pervenire: sed^ sicut in cap. i.
lob terminum pone, ne inimicus de anima huius sine
redemptione baptismatis incipiat triumphare. DifTer,
Domine, exitum mortis^, et spatium vitae distende.
Releva^ quem perducas ad baptismi sacramentum "^, ne
redemptioni tuae inferas damnum. ToUe occasionem dia-
bolo triumphandi, et reserva quem triumphis compares^
Christi, ut sanus tibi in ecclesia tua gratia baptismatis
renascatur, facturus cuncta quae petimus. Per.
^ Gerb. omits H which in R. ii veiy fiaint, but can still be read. * laUt
R. ; V. as text here and in Ixxii infra. R. places ' Nec te latet Satanas sicut
scriftum est in Sabb, Sco* (sic) afler the words eapiti eius and before deinde
dicit^ &c. Gell. does not contain the direction in this form, but places the
prayer 7>, Domine^ supplices before the redtal of the Lord's Prayer and the
CrMd, which are followed by the exorcism Nec te laiet, The order in the
repetition of the mbric in V. R. (see bcxii infra) is the same in both texts,
agreeing with that of V. here. ' Gell. omits animae, * R. inserts in ;
C^b. reads inec; V. Gell. as tezt. ' R. inserts oui iudicas defuturis ;
V. Gell. as text. * distendere, Leva Gell. ; R. nas extendere. releva,
* sacramenti V. ' in quem triumphes cumpares R. ; quem triumphis
comparare Gell. ; V. as text
LXXI.
Item ad catechumenum ex pagano faciendum*.
Gentilem hominem cum susceperis^ inprimis'^ catechizas eum r.
divinis sermonibus, et das ei monita \ quemadmodum ^^^ '54.
post cognitam veritatem vivere debeat Post haec facis
eum catechumenum : exsufflas in faciem eius^ et facis ei
crucem infronte ^ : imponis manum super caput eius his
verbis.
Accipe signum crucis tam in fronte quam in corde*:
sume fidem cadestium praeceptorum : talis esto moribus,
ut templum Dei esse iam possis : ingressusque ecclesiam
Dei, evisisse te laqueos mortis * laetus agnosce. Horresce
idola: respue simulacra: cole* Deum Patrem omnipo-
I
Digitized by CjOOQ lC
114 UBER SACRAMENTORUM [L Ixrii.
tentem, et lesum Christum Filium eius, qui vivit cum Patre
et Spiritu sancto'', per omnia saecula saeculorum.
Sequitur oratio^.
Te deprecor, Domine saiicte, Pater omnipotens, aeteme
Deus, ut® huic famulo tuo, qui in saeculi huius nocte
vagatur^® incertus et dubius, viam veritatis et agnitionis
tuae " iubeas demonstrari ^' ; quatenus reseratis oculis
cordis sui ^^ te unum Deum Patrem in Filio et Filium in
Patre cum sancto Spiritu ^^ recognoscat, atque huius con-
fessionis fructum et hic et in futuro saeculo percipere
mereatur ^*. Per.
Inde^^ vero^ postquam gustaverit medicinatn salis^ et ipse
se^'' signaverit^ benedicis ** eum his verbis :
R. «Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme Deus, qui es, 594
G«rb. 255. g^ 19 gjg^g^ g^ permanes usque in finem, cuius origo nescitur,
nec finis comprehendi potest ; te, Domine, supplices invo-
camus super hunc famulum tuum, quem liberasti de errore
gentilium et conversatione turpissima. Dignare exaudire
eum qui tibi cervices suas humiliat; perveniat ad lavacri
fontem, ut renatus ex aqua et Spiritu sancto ^, expoliatus
veterem hominem induatur novum, qui secundum te creatus
est ; accipiat vestem incorruptam et immaculatam, tibique
Domino nostro servire mereatur '*. Per.
^ This section does not appeftr in the Ordo from Codez Gellonensis. ' R.
omits inprimis, ' da ei tnonitd R. * R. inserts et. • R. omits
mortis, • respice siihul agricolam Gerb. ; but R. has really the reading of
the text ^ sancto Spiritu R. • R. omits this rubria * R. omits
Deusj ut. >• vacatur V. ; vocatur R. ; Tommasi emends as text " R.
omits tuac. " demonstrare V. R. " /«• R. " Spiritu sancto R.
" mereantur V. ; R. as text *• Deinde R- " Gerb. omits se ; there
is perhaps a trace of the word in R. '• benedices R. *• R. inserts qui,
** R. omits sancto.
Lxxn.
Item ad succurrendum catechumenum infirmum^.
R. Si baptizandus * fuerit, accedens sacerdos dicit super eum
Cf ^Mwt.^ ^tf/ww^J quae supra scriptae sunt; et tradit ei Symbolum
llb. L et Orationem ; et catechizat eum his verbis ^ : Nec te
**^" '' lateat * Satanas : et reliqua sicut supra * in nocte sancta
scriptum est, Inde saliva • oris sui*' cum digito Hangit^
nares et aures, et dicit ei ® ;
Digitized by CjOOQ lC
I.lxxiii.] ROMANAE ECCLESIAE. 115
Efieta, quod est adaperire, in odorem ^^ suavitatis, Tu
autem effugare, diabole, appropinquavit ^^ enim iudicium
Dei.
Deinde tangit^ ei pectus et inter scapulas de oleo exordzato
sub has interrogationes ** ;
Abrenuntias Satanae?
Resp. Abrenuntio.
Et omnibus operibus eius ?
Resp. Abrenuntio.
Et omnibus pompis eius ?
Resp. Abrenuntio.
^ So both R. and V. (migranimatically). Both agree in giving at this point
the recapitnlation of a tormer lubric in a slightlT duerent ahape (see note ' on
Ixz suprd). * bapHMOtus R. ' verbibus V. « latet R. Gell.
• super V. ; R. as text. • salioo V. "^ tuiR. » tangts R.
* dueseiR.; didtadaureGe\L;y.BstCTt ^ odoreR. ^^ adpro-
pinquabit V. ; R. Gell. and V. in xlii supra as text. ^ kas oraiiones R. ;
V. as text (both ungianmiatically). Gell. gives moie predse directions, making
the Unction and the Interrogations concnrrent.
Lzxin.
Quum autem expoliatur infirmus^ benedicit fontem.
Incipit oratio\
Exaudi nos, omnipotens Deus, et in huius aquae sub- R.
stantiam tuam * immitte * virtutem, ut abluendus per eam ct^Martf
et sanitatem simul et vitam mereatur aetemam. Per. Uh. L
cap. i.
595 Item Benedictio aquae ad succurrendum.
Exorcizo te, creatura aquae, per Deum vivum, per Deum
sanctum, per Deum totius dulcedinis creatorem, qui te in
principio verbo separavit a terra, et in quatuor fiuminibus
dividens totam terram rigare praecepit. Adiuro te per
lesum Christum Filium eius unicum, Dominum nostrum,
ut efficiaris in eo qui in te baptizandus erit fons aquae
salientis in vitam aetemam, regenerans eum Deo Patri et
Filio et Spiritui sancto : qui venturus est iudicare vivos et
mortuos et saeculum per igpiem.
^ benedicit fontem incif. OraS. R. ; benedicit aqua dicens : Dominus vobiscum.
J^. Et cum spiritu tuo. Deinde dicit : Oremus. Et (ticit GtlL Theprayers
and Bcnedictfons which foUow in this and the two succeeding sections ot V. are
only indicated by their first words in the Ordo from Cod. Gellonensis.
• tua V. ' immisce R.
I %
Digitized by CjOOQ lC
J l6 LIBER SACRAMENTORUM [I. I«iv, Irxv.
LXXIV.
Item alia ad succurrendum ^
Adesto, Domine, tuis adesto muneribus, ut quod nostro
est gerendum servitio tuo impleatur auxilio. Per
Dominum.
Sequitur benedictio,
Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme Deus, aqua-
rum spiritalium sanctificator, te suppliciter deprecamur, ut
ad hoc ministerium humilitatis nostrae respicere digneris,
et super has abluendis aquas^ et vivificandis hominibus
praeparatas angelum sanctitatis emittas, quo peccatis vitae
prioris ablutis^ reatuque deterso, purum sancto Spiritui
habitaculum in regeneratis procuret. Per Dominum nos-
trum.
' cuccurrmdum V. This Collect and Benediction are omitted in R. and
only indicated by their first words in Mart^ne. ' aquis V. ' abluti V.
LXXV.
Item alia Benedictio^
R. Exorcizo te, creatura aquae, in nomine Dei Patris omni-
^n ii!^^ potentis et in nomine lesu Christi Filii eius, et Spiritus
>^3- sancti. Omnis virtus adversarii, omnis incursio diaboli,
omne phantasma eradicare et efiugare ab hac creatura
aquae, ut fiat fons salientis ^ in vitam aetemam : et ^ quum
baptizatus fuerit^ fiat templum Dei vivi in remissione^
peccato»rum. Per Dominum nostrum lesum Christum 596
Filium tuum, qui venturus est iudicare vivos [et mortuos •]
et saeculum per ignem. y
R. Et'^ antequam perfundas eum aqua interrogas ei ® verba
Gerb.266. Symboli et dicis\'
Credis in Deum Patrem omnipotentem ?
Resp. Credo.
Credis et in lesum Christum, Filium eius unicum,
Dominum nostrum, natum et passum ?
Resp. Credo.
Credis et in Spiritum sanctum, sanctam ecclesiam*^,
remissionem peccatorum, carnis resurrectionem " ?
Resp. Credo.
Digitized by CjOOQ lC
I.Ixxv.] ROMANAE ECCLESIAE. 117
Et quum interrogas^ per singulas vices mergis eum tertio
in aqua ". Postea, quum ascenderit afontey infans signatur
a presbytero in cerebro'^^ de chrismate^ his verbis:
Deus omnipotens, Pater Domini nostri lesu Christi, qui
te regeneravit ex aqua et Spiritu sancto ^*, quique dedit tibi
remissionem omnium peccatorum, ipse te liniat ^^ chrismate
salutis in Christo lesu in vitam aetemam ^^. y
Resp. Amen.
Posteay si fuerit oblatay agendae sunt missae ", et com-
municat^^; sin autem, dabis ei tantum sacramenta corporis
et sanguinis Christi, dicens :
Corpus Domini nostri lesu Christi sit tibi in vitam
aetemam ^*.
Et das ^ ei orationem ita dicens :
Omnipotens sempiterne Deus, qui regenerasti famulum
tuum ex aqua et Spiritu sancto, quique dedisti ei remis-
sionem omnium peccatorum, tribue ei continuam sanitatem
ad agnoscendam unitatis tuae ^ veritatem. Per Dominum
nostrum.
Omnipotens^ et misericors Deus, maiestatem tuam
supplices deprecamur, ut famulum tuum digneris serenis
aspectibus praesentari ^' : et cui donasti baptismi sacra-
mentum, longaevam tribuas sanitatem. Per Dominum
nostrum.
Deinde consignatur ab episcopoy in his verbis: Cf. xliv
Deus omnipotens, Pater Domini nostri lesu Christi, qui "^^*
regenerasti famulum tuum ex aqua et Spiritu sancto, quique
dedisti ei remissionem omnium peccatorum, tu, Domine,
697emitte** in eum Spiritum • sanctum tuum Paraclitum, et
da ei spiritum sapientiae et intellectus, spiritum consilii et
fortitudinis, spiritum scientiae et pietatis; adimple eum
spiritum ** timoris Dei et Domini *• nostri lesu Christi ; et
iube eum consignari signum^^ crucis in vitam aeteraam.
Per eundem Dominum nostrum lesum Christum, cum quo
vivis et regnas in unitate Spiritus sancti. y
Postea signat eum infronte de chrismate^ dicens :
Signum Christi in vitam aetemam.
Resp. Amen.
Pax tecum.
Resp. Et cum spiritu tuo.
Digitized by CjOOQ lC
1 1 8 LIBER SACRAMENTORUM [I. Imvi, bavii.
* This Beoediction appean (with the same title) in R., and (with the rnbric
Bentdicis aquam kis verbis) in Mnratori's Gr^orian Sacramentary ; the latter
form (dted as Mnr.) shows one or two variationsi the tezt of R. corresponding
dosely with that of V. ' fons salienHs so V. R. ; fons saJiens Mur.
Perhapsy^ aquae salienHs is the trae reading. * »/ R. ; V. Mnr. as text.
Tommasi snggests in a marpnal note the reading qui ex ea (for quum).
* Something seems to be wantmg here in the text of V., with which R. agrees.
Mnr. inserts hicfamulus Domini. ' remissime so V. ; R. Mur. Gerb. bave
remissionem, * V. omits et mortitos, R. stops at ven/urus est. The end-
iog does not fit with the danse preceding. * The remainder of the section
is not fonnd in Muratori's Gregorian text, bnt the gieater part of it appears in
R., agreeing closely with V. • eum Gerb. ; V. R. as text. • Symboli,
dieens R. '• sancta ecclesia V. (ungnunmatically) ; sanctam ecclesiam
catholicam R. " R. adds et vitam aetemam ? ^ tertio in aqua^
et cum interrogas ei per singulas vices merfis eum R. ^* R. omits in
cerebro, ^* R. at this pomt abbreviAtes the form with Et reliqua.
*• lineat V. (see note • on xliv supra). " inta aetema V. here (nngram-
marically) ; in xliv supra as text ^ agenda est missa R. *• commu»
nicant R. " R. tiddsEt &. Amen. "• dii^ V. ; R. as tcxL •* R.
omits tuae. •• R. omits this prayer, and also (as in the Ordo for Easter
£ven) the form of Confirmation. " So V. ; the addition of tuis before
praesentariy snegested by Tommasi, does not seem to be all the alteration
reqnired to nuuce the text run smoothly. •* immitte V. in xUv supra.
•^ spiritum so V. (ungrammatically) both here and in xliv supra. •• Dei
in nomine Domini V. in xliv supra. ^ signum, so V. (ungrammatically) ;
the danse is omitted in xliv supra.
LXXVI.
Ad Succurrendum. Benedictio olei exorcizati^
Cf. Leofr. Exorcizo te, creatura olci, per Deum Patrem omnipo-
^5^* tentem, qui fecit caelum et terram, mare et omnia quae in
eis sunt. Omnis virtus adversarii, omnis exercitus diaboli,
omnis incursus, omne^ phantasma Satanae eradicare et
efTugare ab hac creatura olei, ut fiat omnibus qui ex eo
ungendi sunt in adoptione * filiorum per Spiritum sanctum,
in nomine Dei Patris omnipotentis, et in caritate lesu
Christi Domini nostri, qui venturus est in Spiritu sancto
ludicare vivos et mortuos et saeculum per ignem.
' This form appears, with some alteration, as the * Exordsmns olei * in the
Order for consecrating the Chrism in the * Leofric Missal.* ' omnes V.
* So V. (probably ungrammatically).
LXXVII.
Orationes* per singulas lectiones in Sabbato
Pentecosten^.
R. S. (i) Da nobis, quaesumus, Domine, per gratiam Spiritus
Leon. 310. sa^cti novam tui Paracliti spiritalis observantiae disciplinam,
Pam. ut mentes nostrae, sacro purgatae * ieiunio, cunctis reddantur
37™ eius muneribus aptiores. Per Dominum nostrum. y
Pam. 397. Leofir. xio. Ixxixtif^m.
Digitized by CjOOQ lC
I. Ixxvii.] ROMANAE ECCLESIAE. 1 1 9
598 Sequitur lecHo in Genesis.
Omnipotens sempiterae Deus, indeficiens lumen, qui R. S. (a)
Spiritum tuum sanctum, quum super aquas in mundi* ^^ "^
creationis exordio ferretur*, humanae declarasti salutis (Amb.)
auctorem, praesta quaesumus, ut idem Spiritus veritatis panl. 398.
ecclesiae tuae dona multiplicet. Per Dominum. y ^^* '^°-
Item de cantico Exodi.
Deus, qui primis temporibus impleta miracula novi R. S. (4)
testamenti luce reserasti, quod mare • rubrum forma sacri p^* ^^^*
fontis existeret, et liberata plebs ab A^yptia servitute (Amb.)
Christiani populi sacramenta praeferret, da ut omnes gentes piSi. 299.
Israelis privilegium meritum^ fidei consecutae, Spiritus tui L«ofr-"o«
participatione regenerentur®. Per. y
Item de cantico Deuteronomii \cuni\ ® lectione.
Deus, gloriatio fidelium et vita ^^ iustorum, qui per R. s. (5)
Moysen famulum tuum nos quoque modulatione ^^ sacri ^^'^^'
carminis erudisti, in universis gentibus misericordiae tuae Leofr. no.
munus operare, tribuendo beatitudinem auferendo ^^ terro-
rem, ut qupd praenuntiatum est ad supplicium in remedium
transferatur aetemum. Per Dominum. y
Item de cantico Esaiae cum lectione.
Omnipotens sempiterne Deus, qui per unicum Filium R. s. (6).
tuum ecclesiae tuae demonstrasti te esse cultorem, ut^^ ^^llt,
omnem palmitis^* fructum in eodem Christo tuo, qui vera Leofr. na
vitis est, efferentem^* clementer excolens, fructus afferat
ampliores ", fidelibus tuis, quos velut vineam ex A^ypto
per fontem baptismi pertulisti ^'^, nuUae peccatorum spinae
praevaleant; ut Spiritus tui sanctificatione muniti^* per-
petua fruge ditentur. Per. y
Domine ^^ Deus virtutum, qui collapsa reparas et reparata R. s. (aft.
conservas, auge populos in tui nominis sanctificatione reno- ocrb^iaA
vandos ; ut omnes qui diluuntur sacro baptismatC) ^ tua Pam. 299.
semper inspiratione dirigantur. Per. y
' OrtUio V. ■ Pentecosten, 80 V., ungrammatically, milcss Pentecosten
is regarded as indeclinable. The series of CoUects in R. S. Gerb. Leofr. agrees
with that in the supplementary portion of Maratori'8 Gregorian Sacramentary
(JLit. Rom, Vet. iL 150-152), except that Leofr. omits one Collect, which S.
Gerb. Mnr. give as an altemative to the last in the series of Leofr. AU the
CoUects of the series in the text are inclnded in R. S. Gerb. Mur., all bnt the last
in Leofr. But V. omits the CoUect which in R. S. Gerb. Mur. is altemative with
the last, and also two Collects (and the corresponding lections) from the earlier
part of the series. Pam. (Amb.) has the first three Collects of V. in the same
Digitized by CjOOQ lC
lao LIBER SACRAMENTORUAf [I. Ixxviii.
order as the first three of its own series. ' puriJUatae V. in Ixzix it^ra ;
pyrificanU Gerb. Pam. ; V. R. S. Leon. Pam. (Amb.) Leofr. as text.
* mufidanae Pam. • fereretur V. (S^ ?) ; ferreretur R. * ut et mare
Pam. (Amb.). ^ merito S* Gerb. Pam. (both texts) Leofr. ; V. R. (S' 7) at
text (imgrammatically). * regnentur V. ; R. S. (^erb. Pam. (both texts)
Leofr. as text * V. omits cum which is restored from the next rabric.
»• vitae V. " modulationem Leofr. " offerendo V. » Tom-
masi proposes to omit ut here, and inseit it htiattfructus afferat. Bnt V. R. S.
Gerb. Pam. Leofr. agree in the order. Either the grammar or the text of the
Collect is cormpt, and it is not clear how it shoold & emended. '* palmitem
S^Gerb. Pam. /a/mf/»mLeofr.; V.R.S^astext(mignunmatically). ^ affe-
rentem R S. Gerb. Pam. ; V. Leofr. as text. *• fructus conferens ampliores
Pam. \ fructus afferrefacias amplieres S* Gerb. ; V. R. Leofr. as text ; an erasure
in S^ ^^ iranstulisti R. S. (^erb. Pam. ; V. Leofr. as text. ^ mundati
S* ; mundique Gerb. ; V. R. S^ Pam. Leofr. as text ^ It appears from R. S.
Gerb. Pam. that this Collect was preceded by Ps. xli. ** Pam. inserts in,
LXXVIII^
ITEM IN VlGILIA DE PENTECOSTEN *. 699
Ad Missa ^
R. S. Deus, qui ecclesiam tuam novo semper fetu multiplicas,
GerK94, concede famulis tuis ut sacramentum tuum* vivendo
Pam. 375. teneant, quod fide perceperunt*. Per. y
Men. 77-
R, s. Deus •, cuius Spiritu totum corpus ecclesiae multiplicatur
Pama"! ^ regitur, conserva in novam^ familiae tuae progeniem'
Men. 98. sanctificationis gratiam quam dedisti, ut corpore et * mente
fAmb.) renovati^, in unitate fidei ferventes tibi, Domine, servire
379- mereantur ^^. Per.
G^6,7. Seoreta.
R. S. Virtute sancti Spiritus, Domine, munera nostra continge,
Gerb. 125. ut quod solemnitate praesenti ^^ suo nomini ^^ dedicavit, et
(Amb.) intelligibile nobis faciat et aeternum. Fer.
379. Sacr. Gall. 874.
Leon. 318. VD. Per Christum Dominum nostrum. Qui ascen-
Cf R S
Gcrb. 135. dens^^ super omnes caelos sedensque ad dexteram tuam,
Pam. 398. promissum Spiritum sanctum in filios adoptionis effudit^*.
Unde laetantes inter altaria tua, Domine virtutum, hostias
tibi laudis offerimus per Christum Dominum. Quem
laudant. y
Infira aetioneiu.
R. S. Communicantes et diem sacratissimum Pentecosten ^*
Men. 97.^ praevenientes, quo Spiritus sanctus apostolos^' plebemque
Leon. 318. credentium praesentia ^^ sqae maiestatis implevit. Sed et
memoriam. y
SeeLeon. Item infra actionem Hanc igitur dicis sicut et in nocte
^' ' sancta^ et de creaturis benedicendis.
Digitized by CjOOQ lC
LUxix.] ROMANAE ECCLESIAE. lai
Fostoommtm.
Concede [quaesumus]'®, omnipotens Deus, ut paschalis R.S.(a/»*«.)
pcrceptio "^^ sacramenti mentibus nostris continua ^® perse- ^^' ^^^'
veret*^. Per Dominum. y. Miss.GaU.a75. Men.77. Pam.(Ainb.)38o. Cf.xlvi«/ni.
^ Two Missae for the Vigil appear also in S.| the contents of which cone-
tpond to some extent with those of this section and that which follows it The
fonner of the two Missae in S. has the heading < Orl. ad MiS. P'. Ascensam Fon.
Stacio ad Lateranis ' (jfV). The second is headed simply ' Item alia Missa,* bnt
the reyiser has added * Ixifira Ebd.', and this addition appears also in Gerbert^s
texL R. has not this second Missa, ' PenUcosten. So V., perhaps
nngranmiatically, bnt see note ' on Ixxvii. ' Ad Missa, So V. ungram-
matically. * R. S. Gerb. Pam. Men. omit tuum ; V. as text ' perci-
perint V. ; R. '\ia& perdpebant, * Domine sancte Pater omnipotens aeteme
Deus Miss. Goth. ^ nova . . .progenie Pam. (both texts) Men.; R. S.
Gerb. Miss. Goth. as text (ungrammatically). ' Pam. omits corpore et ;
R. S. Gerb. Miss. Goth. Pam. (Amb.) Men. as text. * Miss. Goth. alten
the ending to suit the position of the prayer as Collectio ad Pacem, ^ me-
reamur Pam. (both texts). " soUmnitate Quinquaginsimae Sacr. GalL
^ tuo nomini R. S. Gerb. ; suo nomine V. ; Sacr. Gall. Pam. (Amb.) as text.
1' ascendit Leon. ; V. R. S. Gerb. Pam. Men. as text. ^ effundet R. The
parallel pre£ace in R. S. Gerb. Pam. Men. does not agree with the text after
this point ^ Pentecosten sacratissimum Leon. ; sacratissimum Pente-
costes S» Gerb. Men. ; V. R. S* as text " apostolis V. " prfsenciae
V. " quaesumuSf omitted here by V., is restored from xlv supra^ R. S.
Gerb. Pam. (Amb.). " petfeccio V. ; R. S. Gerb. Mias. GaU. Pam. (both
texts) V. in xlv supra as text. * continua in nostris mentibus R. Gerb.
Pam. Men. Miss. UaU. ; continuata in nostris mentidus V. in xlv supra, S. ; V.
here, Pam. (Amb.) as tcxt ** perseverent V,
600 ITEM ALITER IN VIGILIA PENTECOSTEN ^
Concede nobis, Domine, praesidia militiae Christianae R.S.(a/x^^)
sanctis inchoare ieiuniis ; ut contra spiritales nequitias pug- r^^-?" ^^
naturi^, continentiae muniamur auxiliis. Per. y Leon. 319. ixxxiiiw^i».
Da nobis, quaesumus, Domine, per gratiam sancti Spiritus R.S.(a/^i.)
novam tui Paracliti spiritalis observantiae disciplinam, ut Leon. 319*.
mentes nostrae sacro purificatae ^ ieiunio, cunctis reddantur J*™; ^97-
. x^ -r^ . Leotr. iio.
eius munenbus aptiores. Per Dommum. y Pam. (Amb.) 378. ixxviijK/ra.
Seoreta.
Hostias populi tui, quaesumus, Domine, miseratus S.
intende, et ut tibi reddantur acceptae, conscientias nostras ^JJ^ ^"^"
sancti Spiritus salutaris emundet adventus*. Per. Men, 97. Leon. 320.
VD. Qui sacramentum paschale'^ consummans, quibus S.
per • Unigeniti tui consortium filios adoptionis esse tribuisti, Pm/g"o."
pcr sanctum Spiritum^ largiris dona gratiarum, et sui Men. 97.
coheredibus Redemptoris iam nunc supemae pignus
hereditatis impendis, ut tanto se certius ^ ad eam ® confi-
Digitized by CjOOQ lC
122 LIBER SACRAMENTORUM [Llxxx.
dant ^® esse venturos, quanto in eius participationem profe-
cerint Propterea^^ y
Infra actionem^ ut supra.
Item Fofltoominan.
s. Sacris caelestibus, Domine, vitia nostra purgentur, ut
Leon. 317! niuneribus tuis possimus semper aptari. Per.
R. s. Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut Spiritus " ad-
Bua. ao8* veniens maiestatem nobis Filii tui manifestando clarificet.
399- Per^*eundem. y
Men. 97.
' Scc notes * and ■ on Ixxviii supra, ■ pugnari V. YitTt^ pugtutrt V.
in Ixxxiii infra ; R. S. Gerb. Leon. as text. ' purgatae V. in Ixxvii supra,
R. S. Leon. Pam. (Amb.) Leofr. ; puriJUantt Gerb. Pam. ; V. here as text.
* advenius emundet Leon. ; V. S. Gerb. Pam. Men. as text. * sacra-
nunta paschalia S* Gerb. ; V. S* Pam. Men. as text. • eis quos per S*
Gerb. ; V. S^ Pam. Men. as text. ^ spiritum sanetum Pam. Men. ; V. S.
Gerb. as text * tanto secreHus V. (S^ f) ; S* Gerb. Pam. Men. as text.
* eum Gerb. Pfem. Men. ; V. S. as text. >* S^ inserts se. " quanto
u seiumt ab eo redemptos et {eiusdem Pam.) saneti Spiritus infusione ditatos,
Et ideo S* Gerb. Pam. Men. ; V. as text (probably ongrammatically) ; an
erasure in SK ^ Spiritus sanctus S* Gorb. Pam. (399) Men. ; sanctus
Spiritus Pam. (298) ; V. R. S^ as text. " R. ends with Qui tecum et cum
aomino, &c.
I.XXX.
Orationes et Preces Domintca Pentecosten \
R. s. Omnipotens sempiteme Deus, qui paschale sacramentum
LTOn.316. quinquaginta dierum voluisti mysterio contineri, praesta
Pam. ut gentium facta dispersio divisione* linguarum ad unam
381? confessionem * tui • nominis caelesti munere congr^etur *. 601
Men.98. per. y
R.S. Deus, qui sacramento festivitatis hodiemae universam
^^ '^' ecclesiam tuam in omni gente et natione sanctificas, in
Men.Jl9. totam mundi latitudinem Spiritus tui sancti ^ dona de-
laS.] ' ' funde*, ut^ quod inter ipsa evangelicae praedicationis
exordia operata est divina dignatio nunc quoque per
credentium corda defunde*. Per. y
Seoreta.
S. (alidi.) Mentes nostras, quaesumus, Domine, Spiritus sanctus ®
Pam.301. divinis praeparet^^ sacramentis, quia ipse est omnium
Men. 100. remissio ^^ pcccatorum- Per Dominum nostram. y
Leon. 331.
S. (alidi.) Furificet nos, quaesumus, Domine ^\ muneris praesentis
Sm'i>f.' oblatio, et^* dignos sacra partidpatione perficiat. Per
Men. 99. Dominum. y
Leon. 331.
Digitized by CjOOQ lC
I.XXX.] ROMANAE ECCLESIAE. 123
VD. Quia hodie sancti Spiritus celebramus adventum. R. S.
Qui^* principiis nascentis ecclesiae^* cunctis gentibus im- p^^* " *
buendis et Deitatis scientiam indidit et loquelam, in diversi- (Amb.)
tate donorum mirabilis operator unitatis^'*, variarumque
gratiarum tributor^^ idcm et unus effector" et^® praedi-
cantium dispensator ipse linguarum. Quem laudant
angeli*^
Infin^ aotioneni.
Communicantes, et diem Fentecosten sacratissimum r. s.
celebrantes, quo Spiritus sanctus apostolos plebemque ^^^f^t,
credentium praesentia suae maiestatis implevit. Sed et Men. 97.
memoriam. ^' ^'^'
Hanc igitur oblationem. Bicis sicut in nocte sancta,
Fostoomman.
Sacris caelestibus, Domine, vitia nostra purgentur, ut S.
muneribus tuis possimus semper aptari. Per. Leo^ j,y hSxfupra.
Ad Fopulum.
Praesta, quaesumus, Domine, ut a nostris mentibus et ^ R. S.
camales amoveat Spiritus sanctus^ affectus, et spiritalia p^.'3oV.'
nobis dona^* potenter infundat. Per Dominum. Mcn. 101.
Adesto, Domine, quaesumus, populo tuo, et quem S. (o/sK)
mysteriis caelestibus satiasti^*, ab hostium incursione^ Pmi. 301.'
defende. Per Dominum. y Mcn. 99.
' Leon. 3ao.
^ Pentecosten, So V. R. ' divisumes V. ; divisio (preceded by erasnre
of perhaps two letters) S^ ; R. Leon. S* Gerb. Pam. (Amb.) Men. as text.
' ad unae cmfessime V. ; ad une confessionem R. ; S. Leon. &c. as text
* congregeniur V. ; R. S. Gerb. Leon. Pam. (Amb.) Men. as text. * Pam.
Men. omit sancti. * diffunde R. Gerb. Pam. Men. ; V. S. as text. S.
Gerb. Men. end the CoUect at this point. Pam. sives the clause foUowing,
from a single MS. R. also contains the clause, ^imich may have come from
a confusion with another CoUect (see Gerb. p. laS). ^ et Pam. ; V. R. as
text. * diffunde R. Pam. ; V. as text * sanctus Spiritus Leon.
" reparet S. Gerb. Pam. Men. (all making the prayer a Postcom.) ; V. Leon. as
text " remissio omnium S. Gerb. Pam. Men. ; V. Leon. as text. *' Domine
fuaesumus S. Gerb. Pam. ; V. Leon. Men. as text. ^ ut Leon. ^* S*
Gcrb. insert in ; V. R. S^ Pam. ( Amb.) as text " S* Gerb. insert principihus
eiusdem ecclesiae ; V. R. S' Pam. (Amb.) as text. ^ Gerb. inserts donavit,
^^ distrihutor R. S. Gerb. Pam. (Amb.) ; V. as text " idem etfidei unius
effector Pam. (Amb.) ; V. R. S. Gerb. as text. ^ in ore (omitting et) S*
Gerb. ; V. R. S* Pam. (Amb.) as text. * Per Christum Dominum R. S*.
Et ideo cum S» Gerb. Propterea profusis &c. Pam. (Amb.). " S. Gerb.
Pam. Men. omit et ; R. also omits mentibus ; V. as text " Men. omits
sanctus. " dona nobis Gerb. '* imbuisti R. S. Gerb. Pam. Men.
Leon. ; V. as text " ^rore R. S. Gerb. Pam. Men. Leon. ; V. as text
Digitized by CjOOQ lC
1 24 UBER SACRAMENTORUM [L xxxi, Ixxxii.
IiXXXI.
ITEM ORATIONES AD VeSPEROS INFRA OCTAVAS 602
PENTECOSTEN^
S. Deus, qui discipulis tuis ^ Spiritum sanctum Paraditum
i?7T*' in ignis fervore tui amoris * mittere dignatus es, da populis
Pam. tuis in unitate fidei esse ferventes, ut in tua semper di*
381. lectione permanentes * et in fide inveniantur stabiles et in
Pam. 300. opere efficaces. Per.
Men. 99. '^
R. s. Omnipotens sempiteme Deus, deduc nos ad societatem
Pi^.'a8o.' caelestium gaudiorum, ut Spiritu sancto renatos regnum
Men. 8a. tuum facias* introire, atque eo* perveniat humilitas gr^is
VI supra, ^^ praecessit celsitudo ^ Pastoris. Per. y
S. Adsit nobis, quaesumus, Domine^ virtus Spiritus sancti,
GCTb.*ia8. quae® et corda nostra clementer expurget, et ab omnibus
Pam. 301. tueatur^^ adversis. Per DominunL y
Men. 99.
Leon. 321.
R. s. Mentes nostras ^^, Domine, Spiritus ^^ Paraclitus qui a te
Gerb. laS. P^ocedit iUuminet et inducat in omnem, sicut tuus promisit
Pam. 301. Filius, veritatem. Per. y
Men. 100.
R. s. Sancti Spiritus, Domine, corda nostra mundet infusio, et
r5T'L* 3ui roris ubertate^' fecundet. Per Dominum nostrum. y
lierD. 137«
Pam. 398. Men. 98.
R. S. Concede nobis, misericors Deus, ut sicut ^* nomine Patris
Gerb la?.
Pam. 300.* et Filii divini ^* generis inteliigimus veritatem, sic in Spiritu
sancto totius cc^oscamus substantiam Trinitatis. Per.
* So V. 'The correspondmg section of S. is headed simply • Alias Orat' (jiV).
So also in R., which omits one prayer included in S. ' discipulis Christi
Filii tui S^ Gerb. ; V. S^ Pam. (both texts) Men. as text. ' tui amore
Pam. ; in Pam. (Amb.) specie is inserted (conjectnrally) after ignis; Men. omits
tui amoris ; V. S. Gerb. as text (S* hzsfervorem), * ut in tua se perma-
nentes V. ; ut permanentes Pam. ; S. Gerb. Pam. (Amb.) Men. as text
• triduas V. in Ivi supra, • See note " on Ivi supra. ^ processit/ortitudo
V. in Ivi supra ; R. hB& processit, ' Domine quaesumus S. Gerb. Pam. Men.
Leon. ; V. as text. " aui V. ; S. Gerb. Pam. Men. Leon. as text. ^« tue-
antur V. " S. GeA. Pam. Men. insert guaesumus. " Gerb. Pam.
Men. omit Spiritus. ^ sui roris intima aspersione R. S. Gerb. Pam. Men. ;
V. as text. ^* S* Gerb. Pam. insert in ; V. R. S^ as text " devino V.
T.yXXTI,
Denuntiatio Ieiuniorum* Quarti, Septimi, et
Decimi Mensis.
R. S. Anniversarii *, fratres carissimi ^ ieiunii puritatem, qua
^."icfs! ^^ corporis acquiritur et animae sanctitas, nos commonet
Digitized by CjOOQ lC
Lxmii.] ROMANAE ECCLESIAE. 125
illius mensis instaurata devotio. Quarta ig^tur et sexta
feria, soUicite^ convenientes occursu, ofTeramus Deo
spiritale ieiunium ; die vero sabbati ^ apud beatum Petrum ^,
cuius nos intercessionibus credimus adiuvandos, sanctas
vigilias Christiana pietate celebremus ; ut per hanc institu-
603 tionem salutiferam peccatorum • sordes^ quas corporis fra-
gilitate contrahimus "^, ieiuniis et eleemosynis abluamus,
auxiliante Domino nostro lesu Christo, qui cum Patre
et Spiritu sancto vivit et regnat Deus, per omnia saecula
saeculorum ^.
liem aliter •.
Illius^^ mensis ieiunia in hac nobis sunt hebdomada^^ S.
tenenda: ideoque hortamur sanctam fidem vestram, ut Men. «^.
quarta^^ sexta vel septima feria^* ieiunemus; quatenus
divinis inhaerendo mandatis, propitiationem Dei nostri
perseverantia debitae ^* servitutis obtineat. Per ^*.
^ R. S. Gerb. Men. insert Primi, ' aHniversaria V. R. ; anniversariam
Men. ; S. Gerb. as text ' dikcHsnmi R. S. Gerb. ; V. Men. as text.
* solliciti V.; soUicitate R.; soUicito S. Gerb. Men. ^sabbato R. SK
* Men. inserts apostolum, "* contraimus V . ; contrahemus R. S^ ; con-
traximus S' Gerb. ; Men. as text. * S. Gerb. add Amen. ' In Ger-
beit*8 text (foUow^ T.?), this form is headed *Item alia Gelas.* ; it is not
contained in R. ^® lUi V. ^^ in hac hebdomada nobis sunt S. Gerb.
Men. ; V. as text. ^ S. Gerb. insert et. " vel sabbato S* Gerb. ; V.
S^ Men. as text. ^* perseverantiam devitf V. ^ Men. has the ending
AuxiUante, &c.
LXXyTII,
INCIPIUNT Orationes et Preces Mensis Quarti'.
Feria Quaria.
Concede nobis, Domine, praesidia militiae Christianae K,S.{aUbi.)
sanctis inchoare ieiuniis, ut contra spiritales nequitias pug- 9!^ ^^
naturi continentiae ^ muniamur auxiliis. Per. y Leon- 319- ixxix «</ra.
Omnipotens et misericors Deus, apta nos tuae propitius S.
voluntati, quoniam* sicut eius praetereuntes tramitem S^. /iil"
deviamus, sic integro tenore * dirigamur *, ad illius semper Leofr. 3.
ordinem recurrentes. Per.
Da nobis mentem, Domine, quae tibi sit placita, quia S.
talibus iugiter quidquid est prosperum ministrabis. Per. Men.'io6.'
Seereta.
Solemnibusieiuniisexpiatos^ suo^ nos, Domine, mysterio S.
congruentes hoc sacrum munus efficiat^; quia tanto nobis Men. ic^.
salubrius aderit®, quanto id ® devotius sumpserimus. Per. Leofr. 3.
Digitized by CjOOQ lC
126 LIBER SACRAMENTORUM \\.\nx^,
s. VD. Post illos enim laetitiae dies quos in honore^®
i^.]*' Domini a mortuis resurgentis, et in caelos ascendentis
Men. io6. exegimus, postque ^^ perceptum sancti Spiritus donum,
^00.333. necessaria etenim^' nobis^' ieiunia sancta provisa sunt,
ut pura conversatione viventibus quae divinitus sunt
ecdesiae coUata permaneant ^^. Per Christum Dominum
nostrum. y
FofltoommiiiL 604
s.(Rui/f^'.) Quos ieiunia votiva castigant tua, Domine, sacramenta
50. '^' vivificent^^ ut terrenis affectibus mitigatis facilius caelestia
Leofr. 3. capiamus. Per.
^^^^ AdPopulum.
R.S.(a/f^'.) Gratias tibi referat, Domine, corde subiecto tua semper
xxviii^. ecclesia, et consequenter obtineat, ut^* observationes
antiquas iugiter recensendo ^* profidat in futurum. Per.
Feria sexia.
R. s. Ut nobis, Domine, terrenorum " frugum tribuas ^* uber-
Meo^u^* tatem, fac mentes nostras cadesti fertiiitate fecundas.
Lcofr.3.' Per.
S. Fiat^® tua gratia, Domine, fructuosus^* nostrae devo-
135O tionis afTectus, quia tunc ^ nobis proderunt suscepta ieiunia
^?/ 3- si tuae sint placita ^ pietati. Per Dominum. y
supra,
Seoreta.
R. s. Omnipotens sempiteme Deus, qui non sacrificiorum am-
Mm^iwu' bitione placaris, sed studio piae devotionis intendis, da
Leofr. 3- familiae tuae spiritum rectum et habere cor mundum,
ut fides eorum haec dona tibi conciliet [et] ^ humilitas
oblata*^ commendet. Per.
Postoommun.
R. s. Annue, quaesumus, omnipotens Deus, ut sacramentorum
l^loi' tuorum gesta recolentes, et temporali securitate relevemur,
Leofr. 3. et erudiamur I^^libus institutis. Per.
Leon. 379.
Ad Populum.
R. s. Fideli populo, Domine, misericordiam tuam placatus im-
M^iolf' pc"^de, et praesidia corporis copiosa tribue supph'canti.
Per.
Digitized by CjOOQ lC
I.lxxxiii.] ROMANAE ECCLESIAE. la;
Sabbato in xii LecU
Praesta, Domine, quaesumus, famulis tuis, talesque nos r. s.
concede fieri'* tuae gratiae largitate, ut bona tua et fidu- Scn* w '
cialiter imploremus^, et sine difficultate sumamus. Per. Leofr. 5.
Da, nobis, Domine, quaesumus'^ regnum tuum ius- R.S.
titiamque semper inquirere, ut quibus indigere nos Mem!'io!f.
perspicis ^ clementer facias abundare. Per. Leofr. 3.
605 «Deus, qui nos de praesentibus adiumentis esse vetuisti ^ r. s.
sollicitos, tribue, quaesumus, ut pie sectando** quae tua moi^icm?'
sunt universa nobis salutaria condonentur. Per. Leofr. 5.
Deus, qui misericordiam tuam ^ praevenis non petentes, R. s.
da nobis affectum maiestatem tuam iugiter deprecandi, ut ^^'H^'
pietate perpetua supplicibus potiora defendas ^^. Per. Leofr. 3.
Deus, qui non^^ despicis corde contritos et afflictos s.
miseriis, populum tuum ieiunii ad te devotione^^ cla- ^rO*'
mantem propitiatus ^ exaudi, ut quos humiliavit adversitas Men. 107.
attollat reparationis tuae prosperitas. Per. ^ * ^'
Itempost Benedictionem ".
Deus cuius adorandae potentia^ maiestatis flammae R.s.(a/s^'.)
saevientis incendium sanctis tribus pueris in splendore ^ £^^^ ^^J'
demutatum est animarum ^, ecclesiae tuae similibus adesto
remediis, ut de gravioribus mundi huius adversitatibus
propitiatione caelesti populus tuus ereptus exultet. Per.
Seereta.
Domine Deus noster, qui in his potius creaturis, quas r. s.
ad fragilitatis nostrae praesidium ^* condidisti, tuo quoque ^^^* "^^'
nomini*® munera iussisti dedicanda*^ constitui, tribue, Pam. 243.
quaesumus, ut et vitae nobis praesentis auxilium, et aetemi- Lrofr.^^.
tatis efficiant sacramentum. Per. ^'»- 415-
zxvi jM/m.
VD. *^Tibi sanctificare ieiunium quod nos ad** aedi- S. (o/fW.)
ficationem animarum et castigationem ^ corporum servare ^^j '
docuisti ; quia strictis ** corporibus animae sag^inantur *• : Pj"». 577.
in quo exterior homo noster affligitur, dilatatur interior.
Memento*'', Domine, ieiunii nostri*® et misericordiarum
tuarum, quas peccatoribus pie semper ieiunantibus con-
tulisti, ut non solum a cibis, sed a peccatis omnibus
abstinentes, devotionis tibi ieiunio placeamus. Et ideo
cum angelis. y
Men. 133«
Digitized by CjOOQ lC
128 UBER SACRAMENTORUM [I. Ixxxiu.
Pofltoominun.
R. S. Sumptum, quaesumus, Domine, venerabile jsacramentum
Mm. 107.' ^ praesentis vitae subsidiis nos foveat et aeternae. Per.
^^- 3- Ad Popolmn. 606
R'S. Proficiat, Domine, quaesumus, plebs tibi dicata^^ piae
ViL',1^] devotionis affectu**; ut sacris actibus erudita*^, quanto
^'* maiestati tuae fit gratior, tanto donis potioribus augeatur.
xxvii ' Per. y
supra.
^ R. and S. have after Pentecoat another series of Missae for the Pentecost
Ember Days : but at a point a little later, after the Missa for the third week
after Pentecost, they have a series for the Jeiumum Mensis Quarti, which in S.
agrees ahnost exactly with the Pentecost series of V. ; R. omits part of the
series ; Men. also has two series of Missae for this season, the second of whidi
is in close agreement widi the text of V., and has a heading showing that it
was to be employed if the Inumum Mgtisis Quarti fell after Pentecost.
Leofr. also has (in the laiest portion of its contents) a series of Missae for
a Legitimum leiunium, the contents of which are to a great extent in agree-
ment with this section. ' pugnare centinentiam V. ; pugTiari cantinendae
V. in Ixxix supra ; R. S. Gerb. L^n. as text. ' guo . . . dirigamur Men.
Leofr. ; ^uoniam . . . dirigimur S^ Gerb. ; V. S^ as text. ^ tellcre V. ;
S. Gerb. Men. Leofr. as text ' expiandos Leolr. * suas V. ; tuo^
Gerb. Men. ; (S^ 7) Leofr. as text. ^ hoc sacro munus effUiat V. ; hoc sacro
munere efficiant S^ ; haec sacrosancta munera effidant S* Gerb. ; hoc sacro
munere effice Men. ; Leofr. as text * aderis Men. ; adherit (?) S^ ; adhfrent
S' Gcrb. ; V. Leofr. as text. » ea S* Gerb. »» honorem Leon. (and
so Tommasi here) ; V. S. Gerb. Pam. Men. as tlext, perhaps nngrammaticaUy.
" postquam V. (? S^) Pam.; Leon. S* Gcrb. Men. as text " necessarie
Leon. ; necessario S' Gerb. Men. ; necessaria Pun. (all omitting etenim) ; V.
S^ as text. ^* Leon. inserts haec. ^* S' Gerb. add incorrupta.
*• purificent V. in xxvi supra, *•*/... recemendum V. ; V. in xxxvi
supra R. S. Gerb. as text. " terrenorum so V. R. S* (nngrammatically).
" des Leofr. ^ Fiant . . ,fructuosius V. (S^?) ; Fiat . ..,fructuosior
Leofr. ; S' Gerb. as text, and so V. in xxviii supra, ^ qui actu V. ; S.
Gerb. Leofr. V. in xxviii supra as text *^ beneplacita S. Gerb.
^ V. omits et, which is restored from R. S. Gerb. Men. Leofr. * optata
S. Gerb. ; V. R. Men. Leofr. as text. ^ Praesta Domine quaesumus taks
nosfieri S' Gerb. Men. ; V. S^ as text, and so Leofr. (which inserts wAis before
famulis tuis)\ R. as text, omitting^i^ after Uiles, *• impetremus S. Gerb.
Men. Leofr. ; V. R. as text. ^ Men. omits quaesumus, ^ prospicis
Leofr. ^ voluisti V. ; R. S. Gerb. Men. Leofr. as text. * piis sectando
V. R. ; pie sectantibus S" Gerb. Mcn. ; S^ Leofr. as text. * miseri-
cordiam tuam so V. R. (nngrammatically) ; misericordia tua S. Gerb. Men.
Leofr. >^ dependas S* Gerb. •* nos Leofr. •* devotitione
V. »* propitius Men. ; V. S. Gerb. Leofr. as text " S. has not thia
CoUect at tbis point, substituting ' Deus ^ui tribus pueris, which Leofr. also
gives (the latter with the heading * Ad Aftssam'), Men. gives another CoUect
with the heading * Post Benedtctiones* But Leofr. adds (after the Post-
communion) the Collect in the text with the heading ' Oratio post ymnum
trium puerorum^ R. S. and Gerb. also have the Collect in another place, with
the heading * Post Benediciionem' ^ adorandae potentiam V. (nngram-
matically) ; adoranda poteniia S. Gerb. ; adorande potentiae R. ; Leofr. as
text. ^ splendorem Leofr.; V. R. S. Gerbw as text (ungrammatically).
^ Tommasi proposes animabus, connecting the word with ecctesiae: but V.
R. S. Gerb. Leofr. agree in reading animarum^ which the punctuation of S.
shows to be dependent on splendorem. ^ subsidium V. in xxvi supra
(where see note **). ** nomine V. here ; V. in xxvi supra, R. S. Gerb.
Leon. Pam. Men. Leofr. as text. •^ dicanda S. Gerb. Leon. Pam. Men.
Leofr. ; decanda V. in xxvi supra ; V. here, R. as text. ♦• S. Gerb.
Digitized by CjOOQ lC
I.butxivJ ROMANAE ECCLESIAE. 129
Pam. Men. insert Et. *» cb Gerb. Pam. Men. *♦ eastigaiione V. S. ;
Gerb. Pam. Men. as text. " restrictis S» Gerb. Pam. Men. ; V. S* as text.
*■ S' Gerb. insert et. ** S. Gerb. Pam. Men. insert quaesumus ; V. as text.
* ieiuniorum nostrorum S. Gerb. Pam. Mcn. ; V. as text *• See note • 00
xxvii supra. ^ eruditi V.
LX2CXIV.
Orationes et Preces in Dominica Octavorum
Pentecosten '.
Timentium [te] *, Domine, salvator et custos, averte ab R. S.
ecclesia tua mundanae sapientiae oblectamenta * fallaciae * ; p,^; 305!'
ut Spiritus tui eruditione forinandos*^ prophetica et apo-
stolica potius instituta quam philosophiae verba delectent,
ne ^ vanitas mendaciorum decipiat quos eruditio veritatis
illuminat. Per.
Sensibus nostris, Domine, Spiritum tuum sanctum^ Cf. Pam.
benigfnus infunde, ut tibi semper simus devoti, cuius cffni.
sapientia creati sumus et providentia gubemamur. Per. V^'^
Omnipotens et misericors Deus, ad cuius beatitudinem R. S.
esmpitemam non fragilitate camis sed alacritate mentis ^^^[llll
ascenditur, fac nos atria supemae civitatis et te inspirante L«>n- 3^8.
semper ambire, et tua indulgentia fideliter introire •. Per.
Seereta.
Remotis obumbrationibus camalium victimamm, spi- R. S.
ritalem tibi, summe Pater, hostiam supplici servitute ^^'305.'
deferimus, quae miro • ineffabilique mysterio et immolatur Lcon. 327-
semper, et eadem semper offertur, pariterque et devotorum
munus et remunerantis est praemium. Pen
VD. Qui cum unigenito Filio tuo et sancto Spiritu R.S.
unus es Deus, unus es Dominus, non in unius singularitate y^IjT.
personae, sed in unius trinitate ^® substantiae ; quod enim Men. 103.
de tua gloria, revelante te, credimus, hoc de Filio tuo, hoc
de Spiritu sancto, sine differentia [et]" discretione senti-
mus, ut in confessione verae sempiternaeque Deitatis, et
in personis proprietas et in essentia ^* unitas, et in maiestate
adoretur aequalitas. Quem laudant angeli ^^. y
607 Postcommim.
Laetificet nos, quaesumus, Domine, sacramenti vene- R. S.
randa solemnitas; pariterque mentes nostras et corpora " PM.305.*
K
Digitized by CjOOQ lC
130 LIBER SACRAMENTORUM [I. Ixxxv.
Leon. 378. spiritali ^^ sanctificatione fecundet, et castis gaudiis semper
exerceat. Per.
Ad Fopulum.
R. S. Ecclesia tua, Domine, caelesti gratia^* repleatur et
Pm. 305V crescat ; atque ab omnibus vitiis expiata percipiat sempi-
Leon. 360. ternae redemptionis augmentum ^'', ut ^® quod in membris
suis copiosa ^* temporum prorogatione ^ veneratur, spiri-
talium" capiat largitate donorum^. Per Dominum
nostrum.
' So V. * V. omiu /«, which is reitored from R. S. Gerb. Ptm.
' deUctanunta Pam.. ^ fallada S' Gerb. Pam. ; V. R. S^ as text. ' forma
noHs V. ; R. S. Gerb. Pam. as text. ^ nec^ Gerb. ; V. R. S» Pam. as
text. ^ sensibus nostris quaesumus Domme lumen sanctum tuum V. in
III. Ixzxiv tnfra and Pam. * fidenter inirare Leon. ; V. R. S. Gerb. Pam.
as tezt. * V. inseru et\ R. S. Gerb. Pam. Leon. as text. ^ trimi'
tatis V. " V. omits et^ which is restored from R. ; eUfferentiae discretione
Men. ; differentia discretionis S. Gerb. Pam. " et essentiae V. ; R. S.
Gerb. Pam. Men. as text. '* S^ has Per Chrisium Dominum ; S' adds vel
ouam laudant angeli; Gerb. has Per Christum, Quam laudant angeli ; Pam.
Men. Quam laudant angeli\ V. R. as text ** Leon. inserts et. " Pam.
omits spiritali. >• gratiae V. ; R. S. Gerb. Pam. Leon. as text " aug-
mentu V. »• et R. Gerb. Pam. " copiosae V. ; copiose S' Pam. ;
R. Leon. S* Gerb. as text. * pr^ogatione V. and so R. S^ ; S* Gerb.
Leon. Pam. as text ^ spiritali V. S» Pam. ; spiritaUa R. ; Leon. S« Gcrb.
as text " bonorum Pam.
LXXXV.
Benedictio super eos qui de Ariana ad
Catholicam redeunt unitatem ^
Leofr.329. Domine Deus omnipotens, Pater Domini nostri lesu
supra! Christi,qui dignatus es famulos et famulas tuas* ab errore et
cf. ixxv mendacio haereseos Arianae eruere ^ et ad ecclesiam tuam
supra. sanctam catholicam eos perducere, tu, Domine, mitte in eos
Spiritum Paraclitum sanctum^ sapientiae et intellectus,
spiritum consilii et fortitudinis ^, spiritum scientiae et
pietatis, et adimple eos^, Domine, spiritum ''^ timoris Dei,
in nomine lesu Christi salvatoris nostri ^ Per quem ^ et
cum quo est tibi honor et gloria in saecula saeculorum.
Amen.
' A parallel form appears in Leofr. with the title ^ Reconciliatio hereticorum^
The form in the text may be compared with the forms for Confirmation in xliv
and IxxY supra, ' huncfamuium tuum Jli, Leofr. ' mendatio hereticf
pravitatis eruere Leofr. * tu^ Domine, Spiritum tuum paraclitum in
eum emittert dignare^ spiritum Leofr. ' virtutis Leofr. * eum Leofr.
^ spiritu Leofr.; V. as text, nngrapimatically, as in xliv and Ixxv supra,
' timoris tui, ut in nomine Domini nostri lesu Christi signo crucis signetur in
vitam aetemam Leofir. But V. in xliv supra agrees with the text. • Lcofr.
has the more normal ending Per eundem^ 8cc
Digitized by CjOOQ lC
I. Ixxxvi, Ixxxvil] ROMANAE ECCLESIAE. 131
LXXXVI^.
ITEM PRO EOS* QUI DE DIVERSIS HAERESIBUS
REDEUNT.
Sancte Pater, omnipotens Deus, qui famulum tuum ab
errore haereseorum ^ dignatus es eruere, et ad sanctam
ecclesiam catholicam revocare, quaesumus te, Domine,
immitte in eum Paraditum Spiritum tuum sanctum septi-
formem, Spiritum sapientiae et intellectus, consiiii et
fortitudinis, scientiae et pietatis: adimple famulum tuum
spiritum^ timoris Dei. Per Dominum nostrum lesum
Christum.
' TJiis fonn may be oomptxed with that immediately preceding, wliich it
doaely rewmbles. ' eos^ so V. (migrammatically). ' luiereseorum^
so V. * spiritum^ so V. heie and in the parallel forms : see note ^ on
Izzxv.
LXXXVII.
608 Reconciliatio rebaptizati ab Haereticis.
Omnipotens Pater misericordiarum et Deus consola-
tionis^ qui per Unigenitum tuum Dominum nostrum lesum
Christum ita regenerationis humanae consecrasti mysterium
ut nec in eis qui fraude diabolicae malignitatis a baptismi
unitate discedunt nulla possit iteratione recensendi ^, quia
cum geminatura^ sacrae legis non virtus inditae consecra-
tionis excluditur, sed iniuria fidei sacramentis manentibus
irrogatur, ideo quum ad veram matrem ecclesiam catho-
licam tui muneris aspiratione resipiscentes apostatae
redeunt, non quod amiserunt baptismum redpiunt, sed
quod in se permanenti fecerunt contumeliam, veracis
poenitentiae satisfactione reparantur. Hinc tuam miseri-
cordiam, Pater sancte, supplices exoramus, ut hunc famulum
tuum ad sancta tua, quae reliquerat, atria revertentem,
immensa benignitate suscipias, et piissima propitiatione
salvifices, ut qui ruinae suae lapsum, anathematizando ^
nunc Arium, iugi lamentatione castigat, dignae^ poeni-
tentiae fructus, te miserante, perficiat. Tuo quippe respectu
satisfactionis sumpsit initium, tuo^ munere de perditionis
se iam sentiat longinquitatem * r^essum ; longius enim a
te^ tam coUatae fidei negatione, quam operum pravitate
disceditur. Unde quaesumus, ut secundum multitudinem
K 2,
Digitized by CjOOQ lC
132 UBER SACRAMENTORUM [I. Ixxxvii.
miserationum tuarum immanissima supplicis tui remittatur
impietas, et aberrantem longius ab itinere salutis aetemae ^
tua dignetur revocare maiestas. Nos autem sicut in
exequendis mysteriis tuis probamur indigni, ita de tua
sumus miseratione certissimi ; et ob hoc non audemus
revertenti atque pulsanti reconciliationis ianuam claudere,
cui ad revertendum cordis oculos te confidimus revelasse ;
ct licet actione ^ poenitentiae metas temporum praeficiamus,
tamen quia non solum diem mortis, sed et qua*litatem 609
pectoris ignoramus, sic eum ad spem reconciliationis
admittimus ^^, ut affectum iugis poenitudinis non omittat,
sed perenni timore, continua lamentatidne redivivus, et
sacramentorum caelestium communione mereatur ^ esse
perpetuus. Per.
Alia " minore aetate.
Deus, qui hominem ad imaginem tuam conditum in id
reparas quod creasti, respice propitius super hunc famulum
tuum, et quidquid igrnorantiae ipsius haeretica pravitas
irrepsit, indulgentia ^* tuae pietatis ignosce ; ut quod in eo
diaboli fraude commissum est^ et nequitia Arianae per-
fidiae nocuit, non ei reputetur ad culpam, sed membrum
ecclesiae catholicae remissionis tuae^^clementia reformetur^*,
ut ad ^^ altaribus sacris, recepta veritatis tuae communione,
reddatur. Per.
Item alia ^^ minore aetate.
Deus humani generis conditor et redemptor, Deus qui
facturam similitudinis et imaginis tuae secundum divitias
bonitatis in id reparas quod creasti, respice propitius super
hunc famuium tuum; ut^* quidquid ignorantiae ipsius
necessitas hostilitatis iniluxit, indulgentiae tuae pietatis
ignosce^^; ut in eo cui adhuc intelligentia integra non
suppetit, nihil reputetur ad culpam, sed ecclesiae membrum
remissionis tuae benignitate reputetur". Per.
^ So V. ; Tommasi snggests nscindi or recenstri ; the foimer seems to give the
better sense : probably nulla shoald be ui/a, * Tommasi proposes to read
geminatur : bat the reading of the tezt seems to give an intelligible seose, and
the alteration wonld reqoire some farther emendation of the text. > ana-
themando V. ^ iigne V. ; Tommad saggests dignos, * tuum V. ;
Tommasi corrects as text. * longinquitatemt so V. (nngrammatically).
^ ante V. ; the coirection in the text is saggested by Tommasi. ' aetema
V. ; Tommasi coirects as text * acciane is the reading of V. ; Tommasi's
text has aciioni, bnt the ablative seems to give a possible sense. ^ amit-
timus V. ** Tommasi saggests the insertion oi pro\ bat minore aetate
Digitized by CjOOQ lC
Llxxxviii.] ROMANAE ECCLESIAE. 133
may conceiyably be an abladve absolnte, or the resnlt of a misspelling for
minori aetati, "^ indulgetUiam V. here : bnt indulgentia in tne parallel
clause of the prayer immediately following. ^' rtmissioms tua V. ^* ^^'
metur^ so V. here ; reputetur in the piayer following. " <u/, so V. ; "fom-
masi sug^nests et, ^ ut . . , ignosce so V. ; Tommasi proposes to correct
to et. ., tgnasce, bnt the same grammatical error appears elsewhere. ^^ refor-
metur, as in the prayer preceding, is perhaps the true reading here.
LXXXVIII^
Oratio in Dedicatione Basilicae novae.
Deus, qui loca nomini tuo dicata sanctificas, effunde Mart. lib.
super hanc orationis domum* gratiam tuam, ut ab omnibus Egb^^""
hic ' invocantibus te auxilium tuae misericordiae sen- Men. 148.
tiatur. Per. y
Consecratio Basilicae.
Deus, sanctificationum omnipotens dominator, cuius Mart.«.j.
pietas sine fine sentitur, Deus, qui caelestia simul et terrena ^^* ^^'
610 complecte»ris, servans misericordiam tuam populo tuo am- Leofr. 319.
bulanti ante conspectum gloriae tuae, exaudi preces ser-
vorum [tuorum]*, ut sint oculi tui aperti super domum
istam die ac nocte; hancque basilicam, in honorem^
sancti* Illius sacris mysteriis institutam, clementissimus "^ ^
dedica, miserator ® illustra, proprio splendore clarifica, om-
nemque hominem venientem adorare in hoc loco ® placatus
admitte, propitius dignare respicere: et propter nomen
tuum magnum et manum fortem ^^ et brachium excelsum,
in hoc habitaculo^^ supplicantes libens protege, dignanter
exaudi, aetema defensione conserva: ut semper felices,
semperque^^ tua religione laetantes, constanter in sanctae
Trinitatis fide catholica ^^ perseverent. Per. y
Oratio super aquam et vinunt ad consecrationem altaris.
Creator et conservator humani generis, dator gratiae^* Miss.
spiritalis, largitor aeternae salutis, tu permitte ^* Spiritum ^^'^]'
tuum super vinum cum aqua mixtum, ut armata ^^ virtute ^b. 36.
caelestis defensionis ad consecrationem huius ecclesiae vel ^°' "^ "
altaris proficiat". Per.
Sequitur praefatio consecrationis altaris.
Primitus enim ponis'^^ super cornu altaris digito tuo Miss.
vinum cum aqua mixtum; et ctsperges^^ cdtare septem ^™»c-^77-
vicibus: reliquum autem fundes'^^ ad basem^ et offeres^^
incensum super altare, odorem suavissimum Domino.
Digitized by CjOOQ lC
134 LIBER SACRAMENTORUM [I. Uxxviii.
BenedicHo altaris ".
Mitt. Dei Patris omnipotentis misericordiam, dilectissimi
m^,u!s.' fratres, deprecemur, ut hoc altare ^ sacrificiis spiritalibus
^b- 40- consecrandum, vocis nostrae exorandus^^ officio praesenti
Leofr. aao. benedictione sanctificet ; [ut in eo semper oblationes famu-
lorum suorum] ^ studio suae devotionis ^' impositas bene-
dicere et sanctiiicare dignetur, et spiritali placatus incenso,
precanti familiae suae promptus^ exauditor assistat.
Per. y
Benedictio altaris^ sive cansecratio ^. 611
Min. Deus omnipotens, in cuius honore^' altare^ sub invoca-
Ji^u^s ^^^^^ *"^ [nominis]** consecramus, clemens et propitius
^h. 40. preces nostrae humilitatis exaudi et praesta ut in hac mensa
Pi^! 434. ^^^^ ^^^^ libamina accepta, sint grata, sint pinguia, et Spiritus
sancti tui semper rore perfusa ; ut omni tempore in hoc
loco supplicantis tibi familiae tuae anxietates^ releves,
a^itudines cures, preces audias, vota suscipias, desiderata
confirmes, postulata concedas. Per. y
Praefatio linteaminum ^,
Miss. Domine Deus omnipotens, sicut ab initio hominibus
Mwt «/j. vitalia '^ et necessaria creasti, et quemadmodum vestimenta
^b. 43. pontificah'a sacerdotibus et Levitis, omamenta [que et lintea-
mina fieri famulo tuo Moysi per quadraginta dies docuisti,
sive etiam ea] ^^ quae Maria texuit et fecit in usum minis-
terii tabemaculi foederis^ sanctificare, benedicere, conse-
crareque digneris haec linteamina ^ in usum altaris tui ad
tegendiim involvendumque ^* corpus et sanguinem Filii tui
Domini nostri lesu Christi, qui tecum vivit et regnat
Deus. y
Ad consecrandam patenam,
Miss. Consecramus et sanctificamus hanc patenam ad con-
Fnjnc^TS. ficiendum in ea corpus Domini nostri lesu Christi patientis
^b. 47. cmcem pro salute nostra omnium ^. Qui cum Patre ^ et
Pam. 435. Spiritu sancto^'' vivit et regnat Deus per omnia saecula
Lcofr. 321. saeculorum. y
Inde facis sigfium crucis de oleo sancto super patenam^
et dicis hanc orationem :
Miss. Consecrare et sanctificare digneris, Domine^^ patenam
Franc.678. hanc per istam unctionem et nostram benedictionem, in
Mart. «. J. ^, . - ^ . ^ ... 00
Egb. 47. Christo lesu Dommo nostro. Qui vivit ^® et regnat y
Men. 151. Pam. 425. Leofr. aai.
Digitized by CjOOQ lC
I. Ixxxviii.] ROMANAE ECCLESIAE. 135
Ad calicem henedicendum,
Oremus, dilectissimi fratres, ut Dominus Deus noster Miss.
calicem suum in ministerio*® consecrandum *^ caelestis MiS^if^j^
gratiae inspiratione sanctificet, et ^' ad humanam benedic- |^b. 47.
tionem plenitudinem divini favoris accommodet Per Le^/|Ji.
Dominum. y
612 Item alia.
Dignare, Domine, calicem istum, in usum ministerii tui Miss.
pia famuli tui*' devotione formatum, ea sanctificatione iH^uJ^,
perfundere, qua Melchisedech famuli tui sacratum^^ calicem ^^- 4^-
perfudisti, et quod arte ** vel metallo effici non potest *• Pam. 435.
altaribus tuis dignum fiat*'' tua benedictione pretiosum*^ Leofr. "i.
Per. y
liem benedictio ad omnia in usum dasilicae*^.
Dignare, Domine, Deus omnipotens, Rex r^rum, et Miss.
Dominus dominantium, Sacerdos omnium, Pontifex uni- Mart^n.^j?
versorum, per quem una cum Patre sanctoque Spiritu Egb. 43.
facta sunt universa, Christe lesu, benedicere, consecrare,
et sanctificare digneris *° vasa haec cum hoc altari ", lin-
teaminibus, caeterisque vasis: et quemadmodum sancti-
ficasti officia tabemaculi testimonii olim cum arca, oraculo,
cherubin alosis'^^ velis, columnis, candelabro, altari^^,
argenteis basibus^^, tabulis deauratis, holocaustis, hostiis,
aereo altari^ cum aeneis vasis, tentoriis, funibus, oleo
unctionis, et caeteris aliis in figura nostri, per manus sanc-
torum sanctificasti sacerdotum, ita nunc manens in aetemum
summus^ Sacerdos sacerdotum secundum ordinem Mel-
chisedech, ut diximus, patenam hanc, et calicem hunc,
et^ omnia instrumenta altaris huius ecclesiae, sive basi-
licae, quae inter nostras palmas habentur, corde precamur
[ut] ^ benedicas, purifices, consecres, et consummes, quibus
inter nos et*' aetemam unitatem in supremo meatu sine
fine constare credimus. Per.
Praefatio chrismalis.
Oremus^^, fratres carissimi, ut Deus omnipotens hoc Miss.
ministerium corporis •* Filii sui Domini nostri lesu Christi Sart^ « ^Z'
gemlum benedictione, sanctificationis tutamine, defensi- E^b. 48.
onis donatione** implere dignetur orantibus nobis. Per ^^*^^'-
Dominum.
Digitized by CjOOQ lC
l^fr. 233.
136 LIBER SACRAMENTORUM [I. Imviii
Item alia. 613
Miss. Omnipotens [Deus,]*' Trinitas inseparabilis, manibus
MarT «^ nostris •* opem tuae benedictionis infunde ; ut per nostram
E^b^^i. benedictionem hoc vasculum sanctificetur, et corporis
Christi novum sepulcrum Spiritus sancti gratia perficiatur.
Per Dominum. y
^ All the prayeTS which make up this section appear, though in dilTerent
order, and with difTerent headings, in the Ordo for the Dedication of a Church
given by Mait^e {de Ant, Eccl. RiU lib. II. cap. ziii) from the Codex GeUo-
nensis : they also occnr, thoogh with more yariatioo, in the corresponding part
of the Pontifical of Egbert. This Ordo is also given by Mart^ne, bnt in an
abridged form: hence the edition of £gbert*8 Pontifical, pnblished by the
Snrtees Society, has been here employed for comparison (£gbert's Pootifical,
pp. 36 sqq.). These two ordines are dted as Gell. and £gb. xespectively.
All but the first two prayers appear (in the same order as in V. and witti a close
agreement in readings) in the Missale Francorum (Muratori ii. 677-80) ; while
some of the prayers are also to be found in the corretponding portions of
Menard's Gregorian Sacramentaiy, and of the Leofric Missal, and also (as
separate forms of Benediction) in Pamelius* Gregorian text ' desuper kanc
sanctificaHoms domum Men. ; V. Gell. £gb. as text. ' hinc Gell. ; V. £gb.
Men. as text. * V. omits tuorum which is restored from Gell. £gb. Men.
Leofr. ' homort Gell. £gb. Men. Leofr. : V. as tezt (perhaps ungrammatically).
* £gb. Leofr. insert tuL ' clementissisne £gb. ' miseratus GelL Men. ;
V. Egb. Leofr. as text • loco hoc Men. ^ manuforte V. ; perhaps for
manuforti which is the nngrammatical reading of Gell. Leofr. ; £gb. Men. as
text. " habitacutum Gell. ; habitaculo hoc Men. ; V. £gb. Leofr. as text.
" £gb. inseTts in. " fidei catholicae Gell. " Misa, Franc. inserts et.
" tu Domine mitte Egb. ; tu Domine permitte Men. ; tu Domine permittis
Gell. ; V. Miss. Franc. as texL " arma V. ; armatum Egb. ; Miss. Franc.
Gell. Men as text. ^^ proficiat, so V. Miss. Franc. Gell. ; Men. leads
proficiant\ £gb. armatum . . . prqficiat. " These verbs are given
as they appear in V., except the last, which appears as offeris\ Miss. Franc.
TtaA&ponis . . . aspergis . . .fundes . . . offeres. " This title is omitted in
Miss. Franc. but appears in Gell. " altarium Miss. Franc. Leofr.
'^ exoratus Men. ; exorandum Gell.; exomandum £gb.; V. Mias. Franc
Leofr. as text ^ V. omits the words in brackets^ which are restored from
Miss. Franc. Men. Leofr. ; £gb. hsA famulorum famularumque suarum ; Gell.
om\t& famulorum . . . devotionis. ^ studiota devotione £gb. ^ pro-
pitiatus Leofr. * consecrationem V. This prayer appears in I^ofr. with
some alteration (see Leofr. aao). ^ honorem Miss. Franc ; V. Gell. £gb.
Men. Pam. as text. ^ hoc aftare Pam. ; altare hoc Men. ; altarium Miss.
Franc. " V. Miss. Franc omit nominis^ which is restored from the other
texts; Men. inserts indigni before consecramus. * auxilietates V.
^ This prayer in Leofr. iias the heading ' Consecratio corporalis^ and begins
Domine, sancte Pater^ omnipotens aeteme Deus, misericordiam tuam supflices
deprecamur ut sicut. *^ utilia Gell. £gb. Leofr. ; V. Miss. Franc. as text.
^* V. omits the words in brackets, which are restored from Miss. Franc with
a slight correction, the substitution of gue for ouae. Gell. has omamenta et
Unteamina fieri\ £gb. omamenta quoque fien\ Leofr. omitsyS^rx and sioe
etiam ea, otherwise as text. The archetype of V. probably liad quae \ the
occurrence of the same word just after the omitted words accounts for the
omission. "^ hoc linteamen Leofr. ^ velandumque Leofr. ^ pro
omnium nostra salute Egb. Pam. *• Qui znzds, &c. Leofr. "^ V.
inserts qui, wrongly. " Egb. inscrts Deus omnipotens. " Qui vivis,
&c. Men. ^ calicem suum in usum ministerii Egb. ; calicem in usum
sui ministerii Men. ; V. Miss. Franc. Gell. Leofr. as text (perhaps ungram*
matically). " consecratum V. ; Miss. Franc Gell. Egb. Men. Leofr. as
lext. " ut Egb. Leofr. " famuH tui III. Men. ; Egb. Pam. omit
famuli iui, *^ sacramentum V. ; sacramento Leofr. ; Miss. Franc Gell.
Egb. Men. Pam. as text. •» anie Egh. *• officii nonpotest V. ; officii
Digitized by CjOOQ lC
I. IxxTix,] ROMANAE ECCLESIAE. 137
composUum est GelL ; Tommasi corrects as text, and so Miss. Franc.(?) Egb.
Leofr. Pam. Men. *^ Leofr. inserts adomnia, ** Gell. Egb. add atque
sanctificatum. ** £gb. has this Benediction in a shorter form, omittiog the
passage et quemadmodum , , .ut diximus. ^ Gell. Leofr. omit digmris,
which is snperfluons ; V. Miss. Franc. Egb. as text. *^ altario Miss. Franc.
Leofr. (Leofr. omits hoc), " ansulis Leofr. ; V. Miss. Franc GelL as text.
■• candelahra, altare V. Gell. ; candelabro^ altaribus Miss. Franc. Leofr. ;
Tommasi reads candelaMs, altari ; bnt the reading of V. Gell. may be merely
a misspelling. ** vasiims Gell. ; V. Miss. Franc. Leofr. as text. ^ ac
sttcrum altare Leofr. * summe Leofr. ; GelL omits ita . . . sacerdotum»
*^ vel £gb. ^ V. Leofr. omit ut, which is restored firom Miss. Franc. Gell.
F.gb. "* Gell. omits et\ V. Miss. Franc. Leofr. as text; Egb. omits all
after comummes. ^ Egb. inserts dilectissimi et. ^ corporum £gb. ;
Leofr. omits corporis. ** donaciones V. ; et donationis Leofr. ; doncUionis
£gb. Gell. ; dominatione Miss. Franc. ^ V. omits DetiSf which is restored
from Miss. Franc. Gell. £gb. ; Leofr. has Omnipotens sancta Trinitas, Deus.
** GelL inserts CkristU
liXXXTX^
Orationes £T Preces ad Missas in Dedicatione
Basilicae novae.
Deus, qui sacrandorum tibi auctor es munerum, ad [Gcrb.
sanctificationem loci huius propitius adesse dignare: ut £^^.51.
qui haec in honorem tui nominis * condiderunt protectorem Mart. lib.
te habere in omnibus ' mereantur *. Per.
Magnfficare, Domine Deus noster, in sanctis tuis, et hoc £gb. 33.
in * templo aedificationis appare, ut qui omnia in filiis ^' '^^'
adoptionis operaris, ipse semper in tua hereditate lauderis ^.
Per. y
Seoreta.
Omnipotens sempiteme Deus,qui gregalium''^ diflerentias [Gerb.
hostiarum in unius huius sacrificii perfectione* sanxisti, Jwb^gx.
respice propitius de throno gloriae tuae, et super hoc Mart. «.j.
altare benedictionis tuae munus efiunde ; ut in eo sic tem-
porales hostiae consecrentur, ut perpetuae vitae sumentibus
procurent • substantiam ^®. Per Dominum nostrum lesum
Christum. y
VD. Qui quum ubique sis ^* totus, et universa tua maies- [Gerb.
tate contineas, sacrari tamen tibi loca" tuis mysteriis ^1^^154.
apta ^^ voluisti, ut ipsae orationum domus supplicum Egb. 51.
mentes^ad invocationem tui nominis incitarent^*. Effunde
super hunc locum gratiam tuam, et omnibus in te speran-
tibus auxilii tui munus ^^ ostende ; ut hic et sacramentorum
virtus et votorum obtineatur effectus ^*. Pcr.
Digitized by CjOOQ lC
138 LIBER SACRAMENTORUM [I. Ixxxix.
Infirft aotioiioiii.
[G«rb. Hanc igitur oblationem famuli [tui] ^^ vel famulae tuae
Mit. «1./. lUius quam tibi offerunt hanc de»dicantes " ecdesiam, 614
quaesumus, Domine ^*, placatus accipias, nostrasque preces
dignanter exaudias, ut sint oculi tui aperti super domum
istam die ac nocte : templumque hoc in honore beatorum
martyrum tuorum lUorum vel Illarum sanctarum, et con-
fessorum*^, sacris mysteriis institutum clementissimus
dedica, miserator ■* illustra, propitius " splendore clarifica ;
cunctam[que] ^ familiam tuam ad aulae huius suffragia
concurrentem benignus exaudi; eiusque^ conditorum
omnia desideria cordis complacita tibi pius adimple, votis-
que responde; augmenta eis annos vitae et temporum*'
fdicitatem ; ut per spatia longaeva viventes ^ melioribus
omamentis studio eorum locus iste refulgeat: diesque
nostros. Fortcommim.
[Gerb. Copiosa beneficia, quaesumus, Domine, Christianus
lib'' f o populus assequatur, ut qui in honore ^ sanctorum sacrandis
Mcn*. 154. tibi liminibus^ [devotus occurrit, et vitae subsidia]*-^
Mart u, s.
praesentis accipiat, et gratiam sempiternae redemptionis
inveniat. Per.
> The greater pait of this sectioD corresponds with the * Missa Dedi-
cationis^ given by Mart^e from the Codex GeUonenus tt the end of tbe
Ordo referred to for the last aection. AU but the second CoUect is to be foond
in the Ambrosian portion of Gerbert's text, and all bnt the Hanc igitur in the
Pontifical of Egbert ' haec in tui nominis honore Gerb. ; V. GeU. £gb.
astezt. ' in omnUms habere Gerb. ; V. GeU. Egb. as text * £gb.
adds aiguo custodem. ' in hoc Men. ; V. ^b. as text. ' laudaris V.
' legaltum Egb. Gerb. (so V. in II. iii infra) ; V. GeU. as text. • per-
fecciones V. ; perfectionis GeU. ; protectione Egb. ; Gerb. as text • pro-
currant Gell. " su&stantia V. (ongiammatically) ; GelL Egb. Gerb. as
text " sit V. " locum . . . aptum Egb. " supflimentes V.
^* In Gerb. the Preface ends at this point. ^ auxilium tut munus V. ;
auxilium tui muneris Egb. ; Gell. Men. as text. '• ut hic sacramentorum
virtus omniumfidelium corda confirmet Men. ; V. Gell. Egb. as text (Gell. has
in for et in Mait^ne's text). ^' V. omits tui ; Gerb. has ohlaHonem famu-
lorum tuorum quam ; GelL as text. ^* ob hanc dedicandam Gerb. ; V.
Gell. as text. ^ Gerb. inserts ut, ^ in honore sanctorum tuorum
Gerb. ; in honorem beatorum martyrum tuorum lUorum vel lUarum, sanc-
torum confessorum GeU.; V. as text. "* miseratus GcU. ; V. Gerb.
as text. " propitio GeU. Gerb. ; V. as text ; but perhaps/r^rM? (as in
the Consecratio Basilicae in the preceding seotion) is the tme reading.
" From this point to annos vitae the text of GeU. is in confusion, the words
pius adimple votisque responde augmenta eis being placed between familiam
tuam and ad autae huius. V. omits que which is snpplied from GeU.
{cunetaaue) and Gerb. ** eiusdemque GeU. ^ tempora felicitate
GelL ; V. Gerb. as text •• ut eis per sjbatia longaeva viventibus Gerb. ;
V. GeU. as text (ungrammaticany). ^ in odore V. ; in honorem GeU. ;
Egb. Gerb. Men. as text. " luminibus V. ^ V. omits the words in
brackets, whidi are restored from GeU. £gb. Men. (Gerb. has et praesentis
vitae subsidia).
Digitized by CjOOQ lC
I.XC.] ROMANAE ECCLESIAE. 139
XC.
ITEM ALIA MlSSA^
Deus, qui sacrandorum tibi auctor es munerum, efTunde Gerb. aa6.
super hanc orationis domum benedictionem tuam ; ut ab ^ j^,,
omnibus^ invocantibus nomen tuum defensionis [tuae]' Leofr. 319-
auxilium sentiatur. Per Dominum. y
Deus, qui ex omni coaptatione sanctorum aetemum tibi Gerb. 336.
condis habitaculum, da aedificationis * tuae incrementa i^fr^^ig.
caelestia, et* quorum hic reliquias pio amore* complec-
timur eorum semper meritis adiuvemur. Per. y
Seoreta.
Omnipotens sempiterne Deus, effunde super hunc locum Gerb. aa;.
gratiam tuam, et omnibus te invocantibus^ auxilii tui munus ^1'^^^'
ostende^ ut hic sacramentorum virtus omnium fidelium Cf.Men.
corda confirmet. Per Dominum. '^^ ^^^'^
615 «VD. Per Christum Dominum nostrum. Per quem te Gerb. aa6.
supplices deprecamur ut altare hoc sanctis usibus prae- ^"^ta
paratum caelesti dedicatione sanctifices, et* sicut Mel- Leofr. azQ.
chisedech sacerdotis praecipui oblationem dignatione
mirabili suscepisti, ita imposita novo huic altari munera
semper accepta ferre ^^ digneris, ut populus tuus ** in hanc
ecdesiae domum sanctam conveniens ^^, per haec pura^'
libamina caelesti sanctificatione salvatus, animarum quo-
que suarum salutem perpetuam^^ consequatur. Per quem
maiestatem. y
Infra aotlonem.
Hanc igitur oblationem famuli vel famulae tuae Illi vel
Illae ^^ quam tibi in huius templi sanctificationem ofTenmt
immolandam ^^ quaesumus, Domine, dignanter intende, ut
aulam, quae beati martyris tui Illius meritis aequipetere ^^
non possit, tuae claritatis vultus illustret, fiatque tua pro-
pitiatione tuis sacris sanctisque digna mysteriis. Sit
aetemae lucis habitaculum temporale ^*' : nihil hic mun-
danae sordes obscuritatisque possideant, ut veniens hic
populus tuus suae consequatur orationis efiectum, dig-
numque ^^ locum hunc tua ^^ sentiat maiestate, dum a te ^
postulata fuerit^^ consecutus: sitque aedificantibus in
pretio ^ delictorum, dum a te *^ non pro sui operis quan-
Digitized by CjOOQ lC
140 LIBER SACRAMEI^TORUM [I. xci.
titate, sed pro ofTerentum fuerit'^ devotione suscepta:
diesque nostros.
Fo0toommim.
[Gerb. Sanctorum tuorum, Domine» precibus confidentes, quae-
Men. 154. sumus ut per ^ ea quae sumpsimus aetema remedia
Lcon. 305. capiamus. Per.
' The greater part of this Missa appears from the type of Gerbert's text
to be contaioed in R. and S. ; bnt this is not so. * Leofr. inserts hic,
' V. Leofr. omit tuae which is inserted from Gerb. E^b. Men. * aedijicationi
Leofr. Men. ; V. Gerb. as text (V. has de for da\ * vt Gerb. Men. Leofr. ;
V. as text. * pio mcre V. ; Gerb. Men. Leofr. as text. * invo»
catUibus te Gerb. ' The parallel Postcommonion in Gerb. ends at this
point. * iU Gerb. Egb. Leofr. ; V. Men. as text. ^ super accepto
ferre V. ; semper acceptabilia habert Gerb. ; £gb. Men. Leofr. as text.
" p<^ulus qui . . . convenit Gerb. Egb. ; populus qui . . . convcnerit Men. ; V.
Leob'. as text. ^ Gerb. Egb. Men. omit pura \ V. Leofr. as text. " salute
perpetua V. (ungrammatically). ^* lUi vel IUae so V. ^ imnuh
landas V. ^* cuqutpetere^ so V.; Tommasi snggests aequiparare.
" UmporaJemW. » dignaque V. " huuV. » adte V. ^ fuerint
V. " in pretio^ so V. (ungrammatically). " fuerat V. ■* Sanctorum
prtcibus^ Domine^ confidentes, quaesumus, per Leon. ; V. Gerb. Men. as text
(saye that V. has confitentes),
XCI.
Orationes et preces in Dedicatione Basilicae
QUAM^ CONDITOR NON DEDICATAM RELIQUIT^
Deus qui loca nomini tuo dedicata sanctificas, et bene-
dictionibus tuis dicanda praecedis, praesta, quaesumus, ut
quod beato apostolo tuo Illi^ et sanctis martyribus lUis
famulus tuus Ille in hoc aedificio deputavit, digno prae-
paretur officio. Per.
•Omnipotentiam tuam, quaesumus, Domine, sanctus tuus 616
lUe interventor exoret, ut eius meritis hanc ecclesiam
deputatam clementer illustres ; quoniam quidquid sanctis
honoris impenditur tuae respicit insignia maiestatis. Per
Dominum.
Secreta.
Concede, quaesumus, Domine, ut sicut famulus tuus
Ille oblatis optavit muneribus, beatorum martyrum tuorum
lUorum hic semper merita celebrentur. Per.
VD, Qui tribuis ut ^ tibi fideles tui quod te inspirante
devoverunt impleant^ Ideoque huius basilicae dedica-
tione ^, quam beato apostolo tuo lUi et sanctis martyribus
tuis lUis famulus tuus offerre instituit, pio praevenientes
officio'^, dignas maiestati tuae laudes offerimus. Per
quem^ maiestatem tuam.
Digitized by CjOOQ lC
I. xdi, xciii.] ROMANAE ECCLESIAE. 141
Fostoommiin ^.
Da, quaesumus, omnipotens Deus, ut divino muneri
satiati, et sicut famulus tuus Ille pro suae animae requie
deputavit in huius consummationis requiem beati apostoli
tui Illius ® et sanctorum martyrum Illarum gloriam tuam
plebs devota veneretur. Per.
^ qui.., dedicata reliquidV. « i/fe V. » tt V. * impU'
antur V. * dedicatione^ so V., tmgraminatically ; bat perhaps the words
pio praevenientes officio are an insertion only intended for occasional nse.
* The clanse Fer Cnristum is Teqnired before this termination. ^ This
Postcommnnion is eyidently cormpt : one emendation which seems possible is
the omission of ut before divino, and another the snbstitation of ut for et before
sicut : bnt some fhrther correction seems to be necessaiy. ' Uli V.
Xdl.
In eiusdem conditoris agendis.
Deus fidelium receptor animarum, praesta, quaesumus, ut
famulus tuus Ille et in perpetua luce quiescat, et quod de
hoc loco desideravit, obtineat. Per Dominum nostrum.
Secreta.
l^ro anima famuli tui Illius^ Domine, tibi sacrificium
[deferentes ?] ^ supplices exoramus, ut ad tuam mise-
ricordiam conferendam perpetuam dignanter eius vota
perficias. Per. mfra aotionem.
Hanc igitur oblationem, quam tibi ofTerimus pro anima
famuli tui IUius\ Domine, quaesumus, placatus intendas,
et, ut fructum boni operis consequatur, quae in his locis
Christiana promisit mente perficias : diesque nostros.
617 Fostoommun.
Largire, quaesumus, omnipotens Deus, ut anima famuli
tui Illius^ plenam capiat de huius ecclesiae perfectione
mercedem. Per Dominum nostrum.
^ Some word such as that supplied in brackets seems reqnired to complete
the sense of the Secreta. ^ Illi V.
XCIII.
Orationes et preces in Dedicatione loci illius
ubi prius fuit synagoga.
Deus qui absque ulla temporis mutabilitate cuncta dis-
ponis, et ad meliorandum^ perducis quae eligis esse mu-
Digitized by CjOOQ lC
142 UBER SACRAMENTORUM [I.xciv.
tanda, respice super hanc basilicam in honore beati lUius ^
nomini tuo dicatam ; ut vetustate ludaici erroris expulsa,
huic loco sancti Spiritus novitatem' ecclesiae conferas
veritatem ^ Per Dominum nostrum.
Omnipotens sempiterne Deus, qui hunc locum, ludaicae
superstitionis foeditate detersa, in honore beati lUius^
ecclesiae tuae dignatus es pulchritudinem ^ decorare ^. Per
Dominum.
Praesta, quaesumus, Domine, ut illa fides hic fulgeat,
quae, signo crucis erecto^, mortem subegit, et salutem
nobis contulit^et triumphum. Per.
Beoreta.
Deus, vita credentium, et origo virtutum, reple, quae-
sumus, hoc templum tuae gloria maiestatis'^ : in honore
beati Illius iiat domus orationis quod perditum^ fuerat
ante latibulum : et quia infidelium turba in isto loco con-
veniebat adversa, populus tuus oblationibus suis te hic
semper mereatur invenire propitium. Per.
Fostoommim.
III. xiv Gratias tibi referimus, Domine, sacro munere vegetati,
^nfra. tuam misericordiam deprecantes, ut dignos eius nos parti-
cipatione perficias. Per. y
Ad Fopulum^.
A plebe tua, quaesumus, Domine, spiritales nequitiae
repdlantur, et aeriarum discedat malignitas potestatum.
Per Dominum.
^ miUorandam V. ; Tommasi snggests meliora or melioraftda, * lUi V.
* ncvitatem . . . veritatem, so V. ; one of the accnsatives is nngraminatical ;
Tommasi reads navitate, and this seems the more probable correction.
* puUhriiudinem^ so V. (ungrammatically). * The CoUect is incomplete.
Possiblv that which follows it shonld form part of it, and Ptr Domimum be
Possiblv that which follows it shonld form part of it, and Per Dominum be
omitted here. • erecta V. * Perhaps ut shonld be inserted here :
Tommasi reads giaria maiesiatis in honore, &c. * Perhaps perditorum is
the tme reading. * This prayer appears in another form in III. xlvii infra.
XCIV. 618
Orationes et preces in Dedicatione Fontis^
£gb. 53. Omnipotens sempiteme Deus, hoc baptisterium caelesti
Gerbli^* visitatiouc dedicatum Spiritus tui illustratione sanctifica,
59- ut quoscumque fons iste lavaturus est, trina ablutione
Digitized by CjOOQ lC
I. xciv.] ROMANAE ECCLESIAE. T43
purgati, indulgentiam omnium delictorum tuo munere con-
sequantur. Per. y
Omnipotens sempiteme Deus, fons omnium virtutum et Egb. 53.
plenitudo gratiarum, dignare eadem ' sacro baptismati ^^^^ ' '
praeparata^ maiestatis tuae praesentia consecrare, ut qui
ubique totus es^ etiam hic adesse te in nostris precibus
sentiamus. Per,
Seoreta.
Suscipe, quaesumus, Domine, preces nostras cum obla- Egb. 53.
tionibus supplicantum : et concede propitius, ut quidquid
hic novum regenerandi per Spiritum sanctum acceperint,
tua gratia fiat aeternum. Per.
VD. Per Christum Dominum nostrum. Per quem nobis
regenerationis exortus est *, ut qui per camalem originem
mortales in hoc saeculo'^ veneramus, ad spem vitae aetemae
ex aqua et Spiritu sancto renasceremur. Quod sacra-
mentum pietatis tuae, Domine, ut [hoc] • loco tota gratiae
tuae potentia celebretur, supplices tibi hoc sacrifidum
laudis ofierimus, obsecrantes misericordiam tuam^ ut huic
fonti virtutem Spiritus tui indesinenter praesidere con-
cedas ; quo operante, omnes qui in haec fluenta descenderint,
ab universorum criminum contagiis emundati, et perpetua
sanctificatione purgati, libro beatae vitae mereantur ascribi.
Per. ^ ^ ^.
Infira aotionem.
Hanc igitur oblationem, quam tibi offerimus in huius
consecratione baptisterii, quaesumus, Domine, placatus
acdpias ; et tua pietate concedas, ut quoscumque fons iste
lavaturus est, omnium criminum abolitione purgentur;
619 atque famulis tuis conditoribus mercedem tan«ti operis
promissae retributionis impendas. Quam oblationem tu
I^eus, „ ^
Fofitcommnn.
Multiplica, Domine, benedictionem tuam, et per Spiritum Egb. 53.
tui muneris"' fidem nostram corrobora; ut qui in haec q*^'!?^'
fluenta descenderint^ eos in libro vitae ascribi iubeas^ in 59.
r^no tibi Deo Patri in resurrectione tradendos. Per. y
Ad Fopnlum.
Propitiare, Domine, familiae tuae, et benignus humih'tatis Egb. 54.
Gci'
59-
nostrae vota sanctifica ; et ^^ omnes in hoc fonte r^ene- ^ ' "'
randos universali adoptione custodi. Per.
Digitized by CjOOQ lC
144 LIBER SACRAMENTORUM [I. xcv.
^ The coQtents of this section, except the Prelace and Hamc igUur^ appear
(with slight yariations) in the Pontifical of Egbert Some of the prayers are
given alM by Gerbert from two Vienna MSS. in which they fonn part of the
Ordo in Dtdicatione Baptisierii (Gerb. ii. 59). * dignare koc fasculum
(sic) . . . praeparatum Gerb. ; eadem (y. 1. eundem) . . . praeparatum Egb. ; V.
as text. * est\,\ £gb. Gerb. as text * Some substantiye shonld
munere Gerb. Pam. ; V. Egb. as text. ' descenderunt Gerb. * Egb.
Pam. Gerb. have in libro vitae ascribi mereautur (omitting eas) ; Egb. Pam.
also omit in regno . . . tradendos ; V. as text. ^ utV,\ Egb. Gerb. as
text.
xcv.
INCIPIT ORDO DE SACRIS ORDINIBUS BENEDICENDIS ^
Mait^ne, Hoec auUm singulis gradibus obseranda sunt tempora.
^jj * **P* Si ab infantia eccksiasticis ministris * nomen dederit, inter
lectores usque in vicesimum aetatis annum continuata
observatione perduret^, Si maiari aetati* iam accesserit,
ita tamen ut post baptismum statim se divinae militiae
desiderat mancipari^, sive inter lectores sive inter^ exor^
cistas quinquennio'^ teneatur, et exinde acofytus^ vel sub-
diaconus quatuor annis stet^^ et sic ad benedictionem
diaconatuSy si meretur^ accedat. In quo ordine quinque
annis, si inculpate se gesserit, haerere debet ^^ : exinde ^^
suffragantibus meritis stipendiis ^* per tot gradus^ datis
propriae fidei documentis^ presbyterii sacerdotium poterit
promereri, De quo loco ^® si illum exactior ad bonos mores
vita perduxerit^^^ summum pontificatum sperare debebit.
Hac tamen lege servata^ ut neque bigamus^^ neque poeni--
tens ^^ ad hos gradus possit admitti : sane ut etiam de-
fensores'^'^ ecclesiae^ qui ex laicis fiunt^^^ supradicta obser"
vatione teneantur^ si meruerint esse in ordine clericatus^^.
Martine, Episcopus quum ordinatur, duo episcopi ponant^^ et
viH.^^^ ^^onf^^ Evangeliorum codicem^ super caput^ eius: et
Miss. uno super eum fundente^ benedictionem^ reliqui omnes
^*" ' * episcopi qui adsunt^ manibus suis caput eius tangant ^.
Presbyter quum ordinatur^ episcopo eum be»nedicente '^, 620
etiam omnes presbyteri qui praesentes sunt [manus suas
iuxta manum episcopi super caput illius teneani\ ^.
Diaconus quum ordinatur^ solus episcopus qui eum bene^
dicit^ manum super caput eius ponat : [reliqui vero sacer^
dotes iuxta manum episcopi caput illius ponant ;] ^ quia
non ad sacerdotium sed ad ministerium consecratur ^®.
Digitized by CjOOQ lC
I. xcv.] ROMANAE ECCLESIAE. 145
Subdiaconus quunt ordinatury quia manuum^^ imposi-
tionem non accipit^patenam de manu episcopi accipiat vacuam
et calicem vacuum: de manu vero archidiaconi accipiat
urceolum cum aqua^ et ^ aquamanili, ac manutergio ^.
Acolytus quum ordinatur^ ab episcopo quidem doceatur^
qualiter se in officio^ suo agere debeat: sed ab archi"
diacono^ accipiat ceroferarium cum cereoy ut sciat se ad
accendenda luminaria ecclesiae mancipari: accipiat et
urceolum vacuum ad suggerendum vinum in eucharistia
corporis Christu
Exorcista quum ordinatur^ accipiat de manu episcopi
libellum in quo scripti sunt exorcismi^ dicente sibi episcopo :
Accipe et commenda ^"^, et habeto potestatem imponendi
manum ^ super energumenum, sive baptizatum sive cate-
chumenum. y
Lector quum ordinatur, faciat de illo ^® verbum episcopus
adplebem^ indicans eius fidem *^ atque ingenium, Post haeCy
spectante^^ plebe^ tradat ei codicem de quo lecturus est*^,
dicens ad eum *^ :
Accipe et esto verbi Dei relator, habiturus *^, si fideliter
et utiliter impleveris officium, partem cum his qui verbum
Dei ministraverunt*^ y
Ostiarius quum ordinatur^ postquam ab archidiacono in-
structus fuerit qualiter in domo Dei debeat conversariy ad
suggestionem^^ archidiaconi tradatei episcopus claves ecclesiae
de altari, dicens ei^'^ :
Sic age quasi redditurus Deo rationem pro his rebus
quae *® istis clavibus recluduntur. y
Psalmistay id est cantor^ ^'^potest absque scientia ^^ episcopiy
sola iussione presbyteri^ officium suscipere cantandi, dicente
sibi presbytero :
Vide ut quod ore cantas, corde credas, et quod corde
credis operibus probes. y
Sanctimonialis^^ virgo quum ad consecrationem sui epi-
scopo ®^ offertury in talibus vestibus applicetur^ qualibus semper
usura esty professioni et sanctimoniae aptis.
^ This sectioQ contains certain canonical regnlations on the snbject of Ordina-
tion, extracted from two docnments, viz. (o) the letter of Pope Zosimns to
Hesychius of Salona ; {b) the canons known as Statuta EccUsiae anti^aa,
sometimes called those of the Fourth Council of Carthage. The former docu-
L
Digitized by CjOOQ lC
146 LIBER SACRAMENTORUM [I. xcv.
ment is also dted in three of Mait^*s Ordines, already refened to for the
foims of Ordination of Priests and Deacons (icx-zziii supra). In one of these
(that taken from Egbert*s Pontiiical), the extract appears onder the name of
Innocent It also appear^ in a somewhat different form, in the Deaetnm of
Gratian (Dist. bayiL c. a). The Codcz Gellonensis does not contain it ; bnt
it is foond, apparently, in both the other MSS. which Maxtine employed.
together with that codez, for his fonrth Ordo, The Missale Francomm
contains some of the canons cited here from the second docnment, and, like V.,
brings them together, as a preface to the litnrgical fonnnlae whidi follow : bnt
they are not given in the same order as in V., the regnlation as to the Ostiarins
being placed first, that as to the Bishop last, while V. follows the oider of the
canons. In Mait^e*s Ordines the canonical regnlations and the litnrgical
formnlae are blended together, so that the canon as to each order precedes
immediately the forms of admisaon to that order. In V., as has alieady been
noted on zx supra, the forms of Ordination for Bishops, Priests, and Deacons
are sepaiated from those for the minor orden. Otherwise it may be said that
this section and that which foUows it are, taken together, paiallel to the
coiiesponding portion of the Blissale Francomm, and to the three Orditus of
Mait^e. These last will be cited (as before) as Egb. Gem. Gell. ' misUs^
teriis £gb. Gem. ; V., and Mart. Ordo iv, as tezt ' For nomm dederit —
perduret £gb. Gem. substitnte nostra diduerit exempla et imter iectores us^
in vicesimum annum continuata observcUione perduraverit. Exinde . . .
* aetati^ so V. Egb. Gem. ; aetate Mart Ordo iv ; Tommasi reads aetate^ and
it seems not unlikely that this is the tme reading. ' divino cultui manci'
pare desiderat Egb. Gem. ; V. aetatem for statim, otherwise as tezt : Mart
Ordo iv has desideret. * in Egb. "* quinque annis £gb. Gem. ' et
tunc catholicus (sic) £gb. Gem. * Jit £gb. Gem. ^ £gb. Gem. insert ut
melius inveniat. " ExY,\ all Maitene*s Ordines as tezt. ^' £gb.
Gem. omit stipendiis. " Egb. Gem. OTDit presiyterii — loco. " si
acutior vita illum {illius Gem.) ad bonos mores perduxerit £gb. Gem.
" cUgamus Mart. Ordo iv. ^* neque revertens neque {sive GtnLypoenitens
a mcucimis criminibus £gb. Gem. '^ Aiioouin defensores £^b. Gem.
" £gb. Gem. insert unitu uxoris viri^ si. " teneantur, et st vita, et
moridus, et scientia scripturarum meruerint, in ordine clericatus admitti
debent £gb. Cem. ^ duo episcopi manus eorum super caput eius ponant
Miss. Franc. ^ Gem. omits et teneant. ^ libnim £gb. Gem.
' cervicem Miss. Fianc. £gb. Gem. ^ et unusfundcU super eum £gb.
Gem. ; Miss. Franc. has tnfundtnte. " adstant £gb. " super caput
eius teneant Miss. Franc. ; super capud eius tangant G&xi, ; £gb. alten the end
of the canon : V. Gell. as tezt. " episcopum eum benedicentem V. (nngram-
matically) ; Gell. as tezt : £gb. Gem. Miss. Franc have variations and inser-
tions. * The words in biackets, omitted by V., are snpplied from Miss.
Franc. Gell. £gb. ; Gem. adds et componant. * The words in brackets
appear in V. and (with slight variation) in Mart^e*s Ordo iv : they are not in
CcHdez Gellonensis, or in the Missale Francomm : nor do thev appear in Egb.
Gem. which break np the canon into sepaiate mbrical directions. They have
probably been inseited in error throngh some confnsion between this canon
and snch a form of that preceding, as appears in Miss. Franc. ^ Miss.
Franc. omits quia — consecraiur, ^ manus £gb. Gell. (oui manus imposi-
tionem accipit Gem.) ; Miss. Franc omits the canon. " £gb. Gem. Gell. (?)
omit aqua et. " manutergium £gb. Gem. ; aquimanile ac manutergio V.
^ ab arcAidiacono quidem doceatur Miss. Franc ; a3 episcopis ^ic) quidem
doceatur V. ; primum ab episcopo doeeatur £gb. Gem. Gell. *' Miss. Franc
omits se in ; £gb. Gem. Gell. omit se\ V. as tezt. ** sed ab ipso archidicuono
Miss. Franc. ; et ab archidiacono Gem. ^ £gb. Gem. Gell. insert memoriae ;
V. Miss. Franc. as text » manus Miss. Franc •• cU illum V.
(ungrammatically') ; £gb. Gem. Gell. as text ; Miss. Franc omits the canon.
^ &b. Gem. Gell. insert ac vitam ; V. as text. ^ expectante Gem. Gell. ;
V. Egb. as text. *^ sit £gb. ** Egb. Gem. omit ad eum. " habita-
turus V. (corrected Iw Tommasi) ; £gb. Gem. Gell. as text. *^ mimstra-
verint Gell. ** a suggtscione V. ; Miss. Franc £gb. Gem. Gell. as text
* Miss. Franc Egb. Gem. GelL omit ei. *• quaeque V. ; Miss. Franc.
Egb. Gem. Gell. as text. ^ Egb. Gem. insert posteaquam {postquam
Gem.) ab archidicuono instrucius fuerit ; Miss. Franc GelL omit the canon.
^ eonscientia Egb. Gcm. '^ This canon is probably inserted here in view
Digitized by CjOOQ lC
I. xcvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 147
of the fieict that the fonn for benediction of virgins follows (in ciii infra) after
the forms relaiing to ordinations. It appean in the matter pre&tory to the
form dted below from Gerb. ii. 95 (see notes on dii 1^0). " sui epi-
scopi V. Gerb. ii. 95 ; Bmns {CanoneSy p. 142) reads suo episcopo, The correc-
tion adopted in the tezt is that of Tommasi's note.
XOVI.
621 item benedictiones super eos qui sacris
ordinibus benedicendi sunt ^
Praefatio Ostiarii.
Deum Patrem omnipotentem suppliciter deprecemur *, ut Miss.
hunc famulum suum, nomine ///«*« ^ benedicere dignetur, M^tn^''
quem in officium ostiarii eligere dignatus est * ; ut sit ei % I. cap.
fidelissima cura^ in diebus ac noctibus ad distinctionem
horarum certarum ad invocandum nomen Domini. Per
Dominum •. y
Item Benedictio eiusdent.
Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme Deus, bene-
dicere digneris hunc famulum tuum ostiarium, nomine
Illuffi ^ ut inter ianitores ecclesiae paret obsequia, et inter
electos tuos partem * mereatur habere mercedis. Per. y
Praefatio Lectoris.
Eligunt te fratres tui, ut sis lector in domo Dei tui : et
agnoscas * offidum tuum ut impleas illud : potens est enim
Deus, ut ai^eat tibi gratiam. Per. y
Benedictio Lectoris ^^.
Domine sancte, Pater omnipotens^ aeteme Deus, bene*
dicere digneris hunc famulum tuum nomine Illunt in officio^^
lectoris, ut assiduitate lectionum distinctus atque ornatus ^^,
curis modulis^^ spiritali devotione^* resonet ecclesiae.
Per Dominum, y
Praefatio Exorcistae.
Deum Patrem omnipotentem supplices deprecemur ^*, ut
hunc famulum suum^ nomine lUum ^^ benedicere dignetur
in officium" exorcistae, ut sit spiritalis imperator ad
abiciendos daemones de corporibus obsessis cum omni
nequitia eorum multiformi. Per •. y
L %
Digitized by CjOOQ lC
148 UBER SACRAMENTORUM [I. xcvL
Benedictio Exorcistae. 622
Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme Deus, bene-
dicere digneris famulum tuum hunc, nomine Illum^ in
officio^* exorcistae *•, ut per impositiones ** manuum et
oris^^ officium eum eligere digneris, et imperium habeat
spirituum immundorum coercendo^^ et probabilis sit medicus
ecclesiae tuae, gratiae curationum virtute^ confirmatus.
Per Dominum. y
Praefatio ordinandi Subdiaconi.
Oremus Deum ac Dominum nostrum, ut super servum
suum, nomine Illum^^ quem ad subdiaconatus officium
evocare ^^ dignatus est, infundat benedictionem et gratiam
suam : [ut **] in conspectu suo fideliter serviens, destinata *•
sanctis praemia consequatur. Per ^. y
Benedictio Subdiaconi.
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus, bene-
dicere digneris famulum tuum hunc '^, nomine Illum^ quem
ad subdiaconatus officium dignatus es eligere^, ut eum
sacrario tuo sancto strenuum sollicitumque caelesti militiae
instituas ; et sanctis altaribus fideliter subministret, et
requiescat super eum spiritus sapientiae et intellectus,
spiritus consilii et fortitudinis, spiritus scientiae et pietatis ;
repleas eum spiritu*^ timoris tui, ut eum ministerio
divino *^ confirmes, ut obediens ^* atque dicto parens tuam
gratiam consequatur. Per. y
Consecratio manuum ^.
Consecrentur manus istae per istam unctionem et nostram
benedictionem, ut quaecumque benedixerint, benedicta
sint, et quaecumque sanctificaverint, sanctificentur. Per
Dominum nostrum. y
' The forms contained in this section are compared with the pandlel portion
of the Missale Francornm, and with the three Orditus of Mart&e dted for the
last section. It may be noted that V. altogether omits the forms for Acoljtes.
■ deprecamur Gem. Gell. * nomint Ille V. * dignatus «V. • Gem.
inserts in domu DH. * Egb. Gem. have (instead of Per Lhminumy &c.)
adiuvante Domino, &c. "* nomint IUi V. ' pariem iuam Miss. Franc ;
partem iuae £gb. Gell. ; partem suae Gem. ; V. as text. * cognoscas GeU.
^® £gb. Gem. have before this benediction a bidding of prayers, which does not
appear in V. Miss. Franc. Gell. " officium Miss. Franc. £gb. Gem. ; V.
Gell. as text (perhaps nngrammatically). " ordinatus Miss. Fnmc. Egb. ;
V. Gem. GeU. as tezt. Egb. Gem. proceed et agenda dicat et dicta opere com-
pleat et utroque {in utroque Egb.) sanctae ecclesiae consuiat {conlucecU Gem.).
Per, ^ Mart^ne notes the reading cuius modulis as appearing in some of
Digitized by CjOOQ lC
Lxcvii.] ROMANAE ECCLESJAE. 149
the MSS. ased for his fourth Ordo, ^* Miss. Franc. inserts lingua ; Gell.
\jDsiaX&graH(U\ V. as text. ^ defrecamur Miss. Franc. E^b. Gem. Gell.
»• nomtne lUo V. " officio Miss. Franc ; V. Egb. Gem. Gell. as text
" ojpctum Egb. Gem. Gell. ; V. Miss. Franc as text (perhaps nngram-
matically). ^ exorcistamV, ^ et adimponHonemij^.\ ut per
impositionem Gem. GelL; V. Miss. Franc. have ut per impositionis,
^ V. inserts in, ^ coercendum Miss. Franc. ; coercendorum £gb. GelL ;
V. Gem. as tcxL " virtuiis Gem. •• vocare Egb. Gem. GelL ; V.
Miss. Franc as text. ^ V. omits ut, * praedestinata £gb. Gem.
GelL ; V. Miss. Franc. as text. ^ £gb. Gem. Gell. have Auxilianie
Domino^ &c " huic V. » eligere dignatus es Miss. Franc. E^b.
Gem. Gell. ; V. as text. ^ spiritum V. ^ ut eum in ministerio divtno
Miss. Franc. ; et eum ministerio tuo £gb. ; et eum mysterio divino Gem. ; et
eum ministerio divino GelL ; V. as text. *" Egb. Gem. GelL SxaicAfacto ;
V. Miss. Franc as text. " Tonunasi notes tb&t this form is misplaced,
belonging to the ordination of a priest It appean in Miss. Franc Gem. Gell.
among the forms relating to priests : bnt in £gb. it is attached to the forms for
deacons, with the title Consecratio manuum diaconi de oleo sancto et chrisma
{de oleo ad chrisma Mart.). Its wording is slightly varled in the diiTerent
texte.
XCVII.
623 IN NaTALE^ CONSECRATIONIS DIACONI.
Ad preces nostras, quaesumus, Domine^ propitiatus in- Leon. 431.
tende, ut Levitae tui ^ sacris altaribus servientes, et fidei
veritate fundati, et mente sint spiritali* conspicui. Per
Dominum. ^ ^ -
Secreta ^.
Suscipe, quaesumus, Domine, hostias famuli et Levitae See Leon.
tui Illius, quibus mentium nos tui nomine devotarum, et ^*®'
a terrenis contagiis expiari et caelestibus contulisti pro-
pinquare consortes •. Per Dominum nostrum.
Infira aotionem.
Hanc igitur oblationem famuli tui Illiusy quam tibi
ofTerimus ob diem quo eum in Levitarum sacrarii minis-
teriis constituisti, quaesumus, Domine, placatus accipias,
eique propitiatus concedas, ut cui donasti Levitae ministerii
facultatem, tribuas sufficientem gratiam ministrandi. Quam
oblationem. ^ _,
FoBtcommun.
Praestaquaesumus Domine ut [et de "^] nostrae gaudeamus Leon. 430.
provectionis * augmento, et de congruo sacramenti paschalis
obsequio. Per Dominum.
^ NataU so V. ' Domine, quaesumus Leon. ' Leon. omits Levitae
tui, '^ et mentis sintpuritate Leon. ' This secret is given in the
text in the form in which it stands in V., the result of an nnskilful adaptation
of the form in Leon. ; the latter has Suscipe, Domine, quaesumus^ hostias
mentium tuo nomini devotarum, quilms nos et a terrenis, &c. * consortiis
Leon. ^ V. omits the words in brackets, which are restored from Leon.
• profeccumis V. ; Leon. as text.
Digitized by CjOOQ lC
I50 UBER SACRAMENTORUM [I. xcviii.
XCVIII.
IN Natale consecrationis Presbyteri qualiter
SIBI MISSAM DEBEAT CELEBRARE^
R. Deus cuius arbitrio omnium saeculorum * ordo decurrit,
L^; ^3^1 respice propitius ad nostri temporis aetatem ' ; ut tibi
servitus nostra complaceat, et misericordiae tuae in nobis
dona concedas ^. Per Dominum.
Seoreta.
R. Muneribus nostris, Domine, precibusque susceptis, et
L©OT 440 caelestibus [nos*] munda mysteriis et clementer exaudi.
Per Dominum. y
•V.D. Aequum et salutare. Quia in saeculorum saecula, 624
Domine, permanet laudatio tua. Vox haec populi tui
fideliter concinentis ut maiestati tuae placens atque iocunda
sit deprecamur : simul etiam illud supplex quaeso ut haec
sacrificia quae ' tibi indignus offerre praesumo ob diem, quo
me sacris altaribus sacerdotem consecrari iussisti, de ex-
celso'' throni tui respicere digneris, benedictione tua
benedicas, sanctificatione tua sanctifices. Fer Christum
Dominum.
Infira aotionem.
R. Hanc igitur oblationem, quam tibi oflfero ego tuus famulus
Gcrb. 257. jjQ^j{g ^ diem quo me nuIHs • dignum meritis, sed solo
tuae misericordiae dono, ad hunc locum perducere dignatus
es presbyterii, quaeso placatus accipias ; maiestatem tuam
suppliciter deprecans, ut sicut me sacris altaribus tua
dignatio sacerdotali servire praecepit ofBcio, ita et dignum
praestet et meritum ^. Quam oblationem.
Fostcommtin.
R. Purificet nos, Domine, caelestis executio sacramenti, et
Lcon,437. ^^ tuam magnificentiam capiendam divinis affectibus*®
semper instauret. Per.
^ This Missa agrees for the most part with that given by Gerb. (froin R.)
with the title ' Comecratio Presbyteri,^ Another Missa for the same use is
given in III. xxvii infra, ' caelorum V. ; R. Leon. as text, and so V. in
2ie similar collect III. xxvii infra, ' nostrae tempus aetatis Leon. ; V.
Gerb. as text (R. has temporihus for temporis) ; Leon. inserts et before ut HH.
* complaceat, tua in ncbis dona conserva Leon. ; V. R. Gerb. as text. • V.
omits nos which seems reqnired for the se^se, and is restored from R. Leon.
• quam> V. ' excelsa V. • nuliius V. ; R. as text. • meritum,
so V. R. ; Tonmiasi snggests merito. ^^ effectibus Leon. ; V. R. as text.
Digitized by CjOOQ lC
I.xcix.] ROMANAE ECCLESIAE, 15 1
XCIX.
Orationes de Episcopis Ordinandis^
Oremus, dilectissimi nobis, ut his viris ad utilitatem Miss.
ecclesiae provehendis ^ benignitas omnipotentis Dei gratiae ^V^^'
suae tribuat largitatem. Per. y
Exaudi, Domine, supplicum preces, ut quod nostro Leon.^ai.
gerendum est ministerio tua potius ^ virtute firmetur. Per. y^q,
Propitiare, Domine, supplicationibus nostris, et inclinato ^^®'
super hos famulos tuos comu gratiae sacerdotalis bene- Miss.^^^
dictionis tuae in eos effunde virtutem. Per Dominum. y Franc.
' 670.
625 GonBeoratio.
Deus honorum omnium, Deus omnium dignitatum quae Leon. 422.
gloriae tuae sacris famulantur ordinibus ; Deus qui Moysen ^^^
famulum tuum secreti familiaris affatu * inter caetera cae- 671.
lestis documenta culturae*^ de habitu quoque indumenti ub. i. cap.
sacerdotalis instituens, electum Aaron mystico amictu '^"-
vestiri^ inter sacra iussisti, ut intelligentiae sensum de
exemplis priorum "^ caperet secutura posteritas, ne eruditio
doctrinae tuae uUi deesset aetati, quum et apud veteres
reverentiam ipsa • significationum species obtineret, et apud
nos certiora essent experimenta rerum quam aenigmata
figurarum. IUius namque sacerdotii anterioris habitus
nostrae mentis ornatus est, et pontificalem gloriam® non
iam nobis honor^® commendat vestium sed splendor^*
animarum, quia et illa quae tunc camalibus blandiebantur
obtutibus, ea potius quae in ipsis erant intelligenda posce-
bant. Et idcirco [his^^ famulis tuis, quos ad summi
sacerdotii ministerium elegisti ^^ hanc, quaesumus, Domine,
gratiam largiaris, ut quidquid illa velamina in fulgore auri,
in nitore gemmarum, in^* multimodi operis varietate signa-
bant, hoc in horum moribus actibusque clarescat. Comple, '
Domine ^*^, in sacerdotibus tuis mysterii ^* tui summam, et
omamentis totius glorificationis instructos caelestis unguenti
fluore ^"^ sanctifica. Hoc, Domine, copiose in eorum caput
influat, hoc in oris subiecta decurrat, hoc in totius corporis
extrema descendat, ut tui Spiritus virtus et interiora
horum ^® repleat et exteriora circumtegat. Abundet in his
constantia fidei, puritas dilectionis, sinceritas pacis. Sint
speciosi^® munere tuo pedes homm ad evangelizandum
Digitized by CjOOQ lC
15« UBER SACRAMENTORUM [I. xcix.
pacem **, ad evangelizanduin bona tua. Da eis, Domine,
ministerium reconciliationis in verbo, et in factis, et in
virtute** signorum et prodigiorum. Sit sermo eorum et
praedicatio non in persuasibilibus humanae sapientiae
verbis, sed in ostensione Spiritus et virtutis. Da eis,
Domine, claves regni caelorum : utantur ^, nec *® glorientur
potestate**, quam « tribuis in aedificationem, non in de- 626
structionem. Quodcumque ligaverint super terram sit
ligatum * et in caelis, et quodcumque solverint super terram
sit solutum ^* et in caelis. Quorum detinuerint ^ peccata,
detenta sint; et quorum dimiserint, tu dimittas. Qui
benedixerit [eis ^], sit benedictus ; et qui maledixerit eis,
maledictionibus repleatur. Sint fideles servi [et] prudentes ^,
quos constituas tu, Domine, super familiam tuam, ut dent
illis cibum in tempore necessario ; ut exhibeant omnem
hominem perfectum. Sint soUicitudine ^® impigri, sint
ispiritu ferventes. Odiant superbiam ; diligant veritatem,
nec eam unquam deserant aut lassitudine aut timore
superati. Non ponant lucem tenebras, nec tenebras
lucem^; non dicant malum bonum, nec bonum malum.
Sint sapientibus [et insipientibus ^^] debitores, et fructum
de profectu omnium consequantur. Tribuas eis, Domine,
cathedram episcopalem ad regendam ecclesiam tuam et
plebem universam. Sis eis auctoritas [sis eis potestas, sis
eis firmitas^*]; multiplices super eos benedictionem et
gratiam tuam, ut ad exorandam semper misericordiam tuam
tuo munere idonei, tua gratia possint esse devoti. Per. y
Seoreta.
Miss. Suscipe, Domine, munera quae tibi offerimus pro famulo
^ranc. ^^^ j^j^^ ^^ propitius in eodem tua dona custodi. Per
Dominum. y ^ ^
Fostoommnn.
Mart. ». 5, Plenum, quaesumus, Domine, in nobis remedium tuae
miserationis operare, et tales nos esse perfice, [ut] propitius
fovere digneris ^*. Per. y
' This section has been compared with the parallel forms in the Leonine
Sacramentary, and in the Missale Francomm: and also with the following
Ordines in Mart^ne and Gerbert; (a") Mart^ne^s Ordo ii (Pontifical of Egbert,
cited as Egb.) ; {b) Mart^ne*s Ordo iii (Missal of Robert of Jnmi^ges, cited as
Gem.) ; {c) Mart^ne*s Ordo iv, taken from Codex Gellonensis and two others
(citcd as Gell.) ; (rf) Gerbert's Ordo from a Vienna MS. saec. ix (' olim Au-
giensis monasterii') in Mon. Vet. Lit. 4Uman. ii. 43 (cited as Gerb.). The
readings of these fonr Ordims are not given in all cases. Some of them are
Digitized by CjOOQ lC
I. c.] ROMANAE ECCLESIAE. 153
intended for the consecration of one bishop only. ' pvmndendis V. Miss.
Franc. Gell. ; provehendo £gb. Gem. (Dnchesne, Or. du Culte ChrHim makes
the correction here adopted). ' propitius V. ; Leon. Miss. Franc. Gell. as
tcxt ; Egb. Gem. Gerb. have tuae virtutis impieatur effectu, * affeciu V.
Miss. Franc; afflatu Gerb.; Leon. as text. ^culturem V. * vestire
V. Miss. Franc. ; Leon. Gell. Egb. Gem. Gerb. as text. ^ piorum Gerb.
* ipsam V. ' pmtificalis gloriae V. Gell. ; pontificaJis gloria Miss. Franc. ;
Leon. Egb. Gem. Gerb. as text. ^*^" honorem . . . splendorem V. Miss.
Franc. Gell. ; Leon. £gb. Gem. Gerb. as text (Leon. has animorum), ^ V.
Miss. Franc. omit his, which is restored from Leon. ^ delegisti Leon.
" et V. Miss. Franc Gell. ; Leon. E^b. Gcm. Gerb. as text. >* Leoii.
Egb. Gem. Gerb. omit Domine, " ministerii V. Gell. Egb. Gem. ; Leon.
Miss. Franc. Gerb. as text. ^"^ fiore V. Miss. Franc. Gell. Egb. Gem.
Gerb. ; Leon. as text. ^ in/eriorum ora V. Miss. Franc. ; Leon. as text
(similarly Gell. Egb. Gem. Gerb.). ^* Leon. Gerb. omit the whole passage
^om Sint speciosi Xoprofectu ommum consequaniur : wbile Egb. Gem. have it
with omissions and ^uiations. * speciosipedes eius ad evangeliiandum
verhum tuum Egb. Gem., which omit what follows inmiediately in the text,
and proceed non inpersuasibilibuSy &c. ^ Miss. Franc. inserts et\ V. Gell.
as text ^ Egb. Gem. omit utantur . . , destructionem, and read claves
regni caelorum^ ut quodcumque, &c. ^ neV,\ Miss. Franc. GelL as text.
^ potestatem V. (ungrammaticaUy) ; Miss. Fronc Gell. as text. * sint
ligata . . . sint soluta V. ; Miss. Franc Gell. as text. ^ retinuerint V. ;
Miss. Franc. Gell. as text. ^ V. omits eiSy which is restored from Miss.
Franc. GelL "" servifideles etprudentes Miss. Franc ; V. omits et ; Gell.
as text ^ solliciiudinem V. (nngrammatioslly) ; Miss. Franc. Gell. as
text. ^ iucem ad tenehras nec tenedris lucem V. Miss. Franc ; Gell. as
text. '^ V. omits et insipientibus, which is restored from Miss. Franc Gell.
'* V. omits the woids in brackets, which are restored from Leon. Miss. Franc.
Gell. : Egb. Gem. Gerb. have them with slight variation. ^ perficere .
propitius fovere cUgneris V. ; Egb. has perfice ut nos ubique fovere aigneris,
which snggests the correction in the text The other Ordines cited do not
contain the prayer.
C.
Item Missa quam pro se episcopus die ordi-
NATIONIS SUAE CANTAT ^
Deus, qui non propriis sufTragantibus meritis, sed sola Men. 227.
inefTabili gratiae largitate, me familiae tuae praeesse ius-
sisti, tribue tibi digne persolvere ministerium sacerdotalis
ofRcii, et ecclesiasticis convenienter servire ministeriis,
627 •plebemque commissam, te in omnibus protegente, guber-
nare concede. Per.
Deus, mundi creatoret rector,ad humilitatis meae preces Leon. 437.
placatus attende ^ et me famulum tuum, quem ^ nuUis ^^' "'^'
suffragantibus meritis, sed immensa largitate clementiae
tuae *, caelestibus mysteriis servire tribuisti, dignum sacris
altaribus fac ministrum ; ut quod mea celebrandum * voce
depromitur, tua sanctificatione firmetur. Per.
Seoreta.
Ad gloriam, Domine, tui nominis, annua festa repetentes Leon. 432.
sacerdotalis exordii, hostiam tibi laudis offerimus, suppli- ^®°' "'^'
Digitized by CjOOQ lC
154 UBER SACRAMENTORUM [I. ci.
citer exorantes, ut cuius ministerii vice tibi servimus im-
meriti, suffragiis eius reddamur * accepti "^. Fer.
Infira aotionem.
Men. 227. Hanc quoque * oblationem, quam oflfero ^o tuus famulus
et sacerdos ob diem in quo me dignatus es ministerio sacro
constituere sacerdotem, obsecro, Domine, placatus accipias.
Unde maiestatem tuam supplex exoro* ut quod in me^®
largiri dignatus es, propitius custodire digneris^*. Per
Christum Dominum nostrum. Quam oblationem.
Fostoommun.
Men. 228. Repleantur consolationibus tuis, Domine, quaesumus,
^^^ tuorum corda fidelium, pariterque etiam et de ecclesiae
praesule, et de suorum votorum plenitudine gratiarum
referant actiones^^ Per.
^ Thif Missa corresponds very closely vdth the Missa propria in die ordina-
titmis suae in MenanTs Sacramentary. ' intende Men. ; V. Leon. as texL
' qnae V. ^ Leon. omits tuae, ' celebranda V. * nddantur
Leon. (wrongly). '^ acceptis V. ' Hanc quoqtUy so V. ; Men. has
Hanc igiiur. * suscipicu ; maiestatem tuam supplex exoram Men. '* ut
in me quod Men. ^^ Men. like V. seems to ignore the clause Diesque
nostros, ^^ actionem Men. ; V. as tezt. The panllel collect in Leon. only
agrees with that in the text as r^;azds its first danses.
CI.
ITEM IN NATALITIO EPISCOPI, SI INFIRMUS AUT ABSENS
FUERIT, QUALITER PRESBYTER DEBEAT CELEBRARE
MISSAM.
Leon. 436. Fraesta, quaesumus, omnipotens sempiteme Deus, ut
fidelibus tuis ordinatum praebeamus affectum, eisque nos
similiter spiritum sanctum diligendi^ benignus infunde*.
Per.
Seoreta. 628
Da, quaesumus, omnipotens Deus, ut in tua spe et
caritate sincera sacrificium tibi placatum deferamus et
plebis ^ et praesulis. Per.
Infra aotionem.
Hanc igitur oblationem sancti patris nostri Illius episcopi,
quam tibi offerimus ob diem quo eum pontificali bene-
dictione ditasti [quaesumus, Domine, placatus accipias ^].
Praebe ei, quaesumus, aetatis spatia prolixiora, cuius sacer-
Digitized by CjOOQ lC
I. cii.] ROMANAE ECCLESIAE. 155
dotii nobis tempora dignatus es donare praecipua. Quam
oblationem.
Fostoommtin.
Deus, qui nos sacramentis tuis pascere non desistis, Leoii.4a8.
tribue, quaesumus, ut eorum nobis indulta refectio vitam
conferat sempitemam. Per.
^ eisque nos HmilUer diligendi spiritum Leon. (omitting sanctum) ; V. as
text. ' The coUect in the text forms the first part of that in Leon.
* plebi V. ^ The words in brackets are not in V., bnt this, or some
eqnivalent foim, is reqnired for the completion of the dause.
cn.
ITEM MlSSA PRO ALIO SACERDOTE.
Deus, qui dierum nostrorum numeros, mensurasque tem- Leon. 438.
porum ^ maiestatis tuae potestate dispensas, ad humilitatis
nostrae propitius * respice servitutem, et * tuae pacis abun-
dantia tempora nostra et episcopi nostri tua gratia benignus
accumula*. Per.
Seoxeta.
Respicei quaesumus, Domine, nostram propitius servi- Leon.448.
tutem ; et haec oblatio nostra sit ^ tibi munus acceptum, sit
fragilitatis nostrae subsidium sempitemum. Per*. y
Infira aotionem.
Hanc igitur oblationem famuli tui et antistitis tui Illius^
quam tibi offert ob devotionem mentis suae, quaesumus,
Domine, placatus accipias, tuaque in eo munera ipse
custodias; donesque ei annorum spatia, ut ecclesiae tuae
feliciter praesidendo, te omnia in omnibus operante, sic
utatur temporalia "^ ut praemia mereatur aetema. Diesque
nostros.
629 Fostoommun.
Da, quaesumus, Domine, ut tanti mysterii munus indultum xxviii
non condemnatio, sed sit medicina sumentibus. Per. supra,
^ temporumque mensuras Leon. ' propitius ad humilitatis nostrae
Leon. * ut Leon. * tempora nostra cumulentur Leon. ^ ut
quodofferimus sit Leon. * sit nostrae fragiiitati sudsidium, Per. Leon.
^ temporaiia, so V. nngrammatically.
Digitized by CjOOQ lC
156 LIBER SACRAMENTORVM [I, ciii.
cin.
CONSECRATIO SACRAE VIRGINIS, QUAE IN EPIPHANIA,
VEL SECUNDA FERIA PASCHAE, AUT IN APOSTOLORUM
NATALITIO CELEBRATUR^
Sequitur oratio.
Leon. 444. Respice propitius, Domlne, super hanc famulam tuam, ut
virginitatis sanctae propositum, quod te inspirante suscipit ^
te gubemante custodiat. Per. y
Item Benedictio.
Leon. 444. Deus, castonim corporum benignus habitator, et in-
Fmc 674. corruptarum Deus ' amator animarum, Deus qui humanam
Egb. 108. substantiam, in primis hominibus diabolica fraude vitiatam,
^l^ ' ' ita in Verbo tuo, per quod omnia facta sunt, reparas, ut
eam non solum ad primae originis innocentiam revoces,
sed etiam ad experientiam quorumdam bonorum * quae in
novo saeculo sunt'^ habenda, perducas, et obstrictos adhuc
conditione mortalium, iam ad similitudinem provehas
angelorum; respice, Domine, super hanc famulam tuam,
quae in manu tua continentiae suae propositum coUocans,
tibi devotionem suam offert, a quo ipsa vota ® assumpsit ''.
Quando enim animus, mortali carne circumdatus, legem
naturae, libertatem licentiae, vim consuetudinis, et stimulos
aetatis evinceret, nisi tu per liberum arbitrium hunc amorem
virginitatis clementer ® accenderes, tu hanc cupiditatem in
earum ® corde benignus aleres, tu fortitudinem ministrares ?
Effusa namque in omnes gentes gratia tua, ex omni natione
quae est sub caelo ^® in stellarum innumerabilem numerum
novi testamenti heredibus adoptatis, inter caeteras virtutes
quae filiis tuis, non ex sanguinibus, neque ex vo»luntate^^ 630
carnis, sed de tuo Spiritu genitis, indidisti; etiam hoc^*
donum in quasdam ^^ mentes de largitatis tuae fonte de-
fluxit, ut quum honorem ^* nuptiarum nulla interdicta
minuissent, ac super sanctum coniugium initialis^^ bene-
dictio permaneret, existerent tamen sublimiores animae,
quae in viri^* ac mulieris copula fastidirent connubium,
concupiscerent sacramentum ^^, nec imitarentur quod nuptiis
agitur, sed diligerent quod nuptiis praenotatur. Agnovit
auctorem suum beata virginitas, et aemula integ^tatis
angelicae, illius thalamo, illius cubiculo se devovit qi^i sic
Digitized by CjOOQ lC
I.dii.] ROMANAE ECCLESIAE. 157
perpetuae virginitatis est [sponsus,quemadinoduin perpetuae
virginitatis est]" filius. Imploranti ergo auxilium tuum,
Domine, et confirmari se benedictionis ^® tuae consecratione
cupienti, da protectionis tuae munimen et regimen*^, ne
hostis antiquus qui excellentiora studia subtilioribus infestat
. insidiis, ad obscurandam perfectae continentiae palmam
per aliquam mentts serpat ^ incuriam, et rapiat de proposito
virginum, quod etiam moribus decet inesse nuptarum ^*.
Sit in ea, Domine, per donum Spiritus tui prudens modestia,
sapiens benignitas*^ gravis lenitas, casta libertas: in
caritate ferveat, et nihil extra te diligat, laudabiliter vivat,
laudarique non appetat. [Te] in sanctitate corporis, te in
animi sui puri[tate glori]ficet ^ ; amore te timeat, amore
tibi serviat. Tu d honor sis, tu gaudium, tu voluntas, tu in
moerore consola[tio], tu*^ in ambiguitate consilium, tu in
iniuria defensio, in tribulatione patientia, in paupertate
abundantia, in ieiunio cibus, in infirmitate medicina. In te
habeat omnia quem diligere appetit ^^ super omnia, et quod
est professa custodiat, scrutatori pectorum non corpore
placitura sed mente. Transeat in numerum sapientium
puellarum, ut caelestem sponsum accensis ^ lampadibus cum
oleo praeparationis expectet ; nec turbata ^ improvisi regis
adventu, secutura cum lumine [ut] praecedentium choro
iungatur occurrat ^, nec excludatur cum stultis. Regalem ^
ianuam cum sapientibus virginibus licenter introeat, et in
631 Agni » tui perpetuo comitatu probabilis mansura castitate
permaneat. Fer Dominum. y
Benedictio vestimentorum virginum^^.
Deus, aetemorum bonorum fidelissime ^ promissor, Egb. 107.
certissime ** persolutor ^^, qui vestimentum salutare, et indu-
mentum iocunditatis tuis fidelibus promisisti, clenlentiam
tuam suppliciter exoramus, ut haec induoienta, humilitatem
cordis et contemptum mundi significantia, quibus famulae
tuae sancto visibiliter sunt informandae proposito, pro-
pitius^ benedicas; ut*' beatae castitatis habitum, quem
te aspirante ^ suscipiunt, te protegente custodiant ; et quas
vestibus venerandae promissionis induis temporaliter, beata
facias immortalitate vestiri. Per Dominum nostrum. y
^ The heading of the parallel form in Gerb. ii. 95 (from a Vienna MS.
saec. z) agrees with that here giren, except in reading nataliHis for ntUa-
litio, The offices in Leon. Miss. Franc Egb. are for more than one person :
Gerb.U.
93> 95-
Digitized by CjOOQ lC
158 UBER SACRAMENTORUM [I. dv.
the yariations due to this differenoe from V. «le not noted. ' msctpii V. ;
suscipiunt Leon. ' Egb. Gerb. omit Deus\ V. Leon. Mis. Franc. as tezt.
^ exptrientiasn horum bonorum Egb.; experientiam boncrum Mi8S.Franc ; V.
Leon. Gerb. as text. * sunt saeeulo £gb. * et ipsa idem votum Gerb.
^ sumpserunt Leon. Miss. Franc. Egb. * nisi tu htuuflammam clementer
Leon. ; nisi tu Aanc Jicunmam mrginitatis clementer £gb. ; V. Miss. Franc.
Gerb. as text. ' eius Gerb. ; V. Misa. Fianc Egb. as text : Leon. omits
tff earum corde, ^ sub caelc est Gerb. ^ semguinibus, ne voiuptcUe
Miss. Franc. " et iam hoc Gerb. " mtorutndam Miss. Fianc. ^b. ;
V. Leon. Gerb. as text. ^* cum honore V. Mias. Franc Egb. ; ^uamvis
honorem Gerb. ; Leon. as text " super \^coniugalem Egb.) copuiam tua
Miss. Franc Egb. ; V. Leon. Gerb. as text ^* For guae in viri . . .
praenotcUur Miss. Franc and Egb. haye quae non concupiscerent quod hahet
mortale connubium^ sed hoc eligerent quod promisit {fraemittit Mlss. Franc)
divinum Christi eccUsiaeque (divinum ecclesiae Chnsti Egb.) sacramentum,
^^ sacramento V. (nngranunatiadly) ; Leon. Gerb. as text. " V. omits
the words in brackets, which are supplied fiom Leon. Miss. Fnnc Egb. Gerb.
'* confirmari ex benedictionis Miss. Franc "* Miss. Fianc omits et regimen.
" serpat mentis Misg. Franc Egb. ; V. Leon. Gerb. as text ** nupdarum
V., and so Miss. Franc Egb. Gerb. ; Leon. as text. " Mias. Franc l^b.
omit sapiens benignitas . . . appetit super omnia, ** In sanctitate corporis
te in animi sui purificet V. ; the portions in brackets aie restored from Leon.
Gerb. (the latter has astimae suae), * in merore consolatu V. ; in moerore
solatium, tu Leon. Gerb. ^* appetat V. ; Cjerb. as text: Leon. has £*f^
ehgere super omnia, and so ends the benediction. ^ aversis Gerb.
" periurbatae Egb. ^ adventu, sed secura cum lumine et praecedentium
virginum choro iuncta oeeurrat Gtxh, sed securae cum lumine praecedentium
choro virginum occurrant Egb. ; V. (Miss. Franc agreeing) as text, save that
V. omits ut. ^ stuItiSf sed regcUem Egb. ** Gerb. gives this benedic-
tion in fnll from one Vienna MS., and its opening words from another.
** fidelissimi . . . ceriissimi V. ; E^b, Gerb. (ii. 95) as text. ■* consolator
Egb. ; Gerb. (iL 93) omits certissime persolutor . . . ut, ** in/ormandae
propitius propositum V. ; Egb. Gerb. as text. ** et Egb. Gerb. ; V. as text.
^ spirante V. ; Egb. Gerb. as text.
CIV.
ITEM ORATIO SUPER ANCILLAS DEI, QUIBUS CONVERSIS
VESTIMENTA MUTANTUR ^
Egb. 108. Te invocamus Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme
Gerb. ii. Deus, super has famulas tuas, quae tibi voluerunt ^ servire
puris mentibus mundoque corde, ut eas sociare digneris
inter illa centum quadraginta quatuor millia infantium,
[qui] ^ virgines permanserunt * et se * cum mulieribus non
coniquinaverunt, in quorum ore dolus inventus non est : ita
et® has famulas tuas facias permanere immaculatas usque
ad finem. Per immaculatum lesum Christum Dominum
nostrum, cum quo vivis "^ et regnas Deus in unitate Spiritus
sancti per omnia saecula. y
* This benediction appears in Egbert's Pontifical, and in one of Gerbert's
Vienna MSS. (the same to which reference has been made for the form Deus
castorum corporum). In Egbert's Pontifical, the benediction is apparently
a pielnde to Deus castorum corporum : in Gerbcrt*s MS. it is part of a separate
form. ' hancfamulam tuam^ quae tibi vovit Gerb. ' qui omitted
by V. is supplied from Gerb. ; Egb. has quae. * promanserunt V. ; Egb.
Gerb. as text. * Gerb. omits se, • Etita Gerb. ^ qui vivit
Egb.; V. Gerb. astext.
Digitized by CjOOQ lC
I. cv, cvi.] ROMANAE ECCLESIAE, 159
OV.
Item orationes ad missas eiusdem.
Da, quaesumus, Domine, famulae tuae, quam virginitatis
honore dig^atus es decorare, inchoati operis consummatum
effectum; et ut perfectam tibi offerat plenitudinem, initia
sua perducere mereatur ad finem. Per. y
632 Secreta.
Oblatis hostiis, Domine, quaesumus, praesenti famulae
tuae perseverantiam perpetuae virginitatis accommoda ; ut
apertis ianuis summi Regris adventu cum laetitia mereatur
intrare. Per. y
Infra aotionexn.
Hanc igitur oblationem famulae tuae IlliuSy quam tibi
offert ob diem natalis sui, in quo eam tibi socians, sacro
velamine protegere dignatus es, quaesumus, Domine, pro-
pitiatus sanctifica^ ut tibi Domino ac Sponso suo venienti
cum lampade suo ^ inextinguibili placitura occurrere merea-
tur. Per.
FoBtoommun.
Respice, Domine, famulae tuae tibi debitam servitutem ; Cf. Leon.
ut inter humanae fragilitatis incerta, nullis adversitatibus ^^^"
opprimatur, quae de tua protectione confidit. Per. y
^ jtM, so V. (nDgrammatically, as in cvi itrfrtC),
CVI.
Item alia eiusdem.
Deus, castitatis amator et continentiae conservator, sup-
plicationem nostram benignus exaudi, et hanc famulam
tuam propitius intuere ; et quae pro timore tuo continentiae
pudicitiam vovit tuo auxilio conservetur, ut sexagesimum
fructum continentiae vitam aetemam, te largiente, percipiat.
Per.
Seoreta.
Munera, quaesumus^ Domine, famulae et sacratae tuae
////«j,quae tibi ob consecratione ^ sui corporis offert^, simul
ad eius animae medela^ proficiant. Per Dominum
nostrum.
Digitized by CjOOQ lC
l6o LIBER SACRAMENTORUM [I. cvi.
Fostoommtin.
Bononim, Deus, operum institutor, famulae tuae Illius '
corda purifica, ut nihil in ea quod punire, sed quod coronare
possis, invenias. Per.
ITEM ALIA EIUSDEM. 633
Preces famulae tuae Illius^ quaesumus, Domine, benignus
exaudi; ut assumptam castitatis gratiam, te auxiliante,
custodiat. Per.
Seoreta.
Votivis, quaesumus, Domine, famulae tuae lUius ' adesto
muneribus ; ut te custode servata hereditatem benedictionis
aeternae percipiat. Per.
Infira aotionem.
Hanc igitur oblationem famulae tuae lUius^ quam tibi
ofTerimus ob diem natalis eius *, quo eam sacro velamine 634
prot^ere dignatus es, quaesumus, Domine, placatus ac-
cipias. Pro qua maiestati tuae supplices fundimus preces,
ut in numero ^ eam sanctarum virginum transire praecipias
ut tibi Sponso veniente cum lampade suo^ inextinguibili
possit occurrere, atque intra regni cadestis * claustra gratias
tibi referat, choris sanctarum virginum sociata. Quam
oblationem.
Fostoommun.
Deus, qui habitaculum tuum in corde pudico fundasti,
respice super famulam tuam ; et quae castigationibus as-
siduis postulat, tua consolatione percipiat. Per. y
^ comtcracione . . . medilla V. (nngTaminatically). ' offeret, the reading
of V., is retained by Tommasi, bnt is a mcre mis-spellinf , which occurs elae-
where in the MS. ' Illi V. * numero, so V. (nngiammatically).
' suo, so V. (nngrammarical ly, as in cv supra), * irgna caelestia V. ;
Tonunasi corrects as text.
Digitized by CjOOQ lC
II. i.] ROMANAE ECCLESIAE. i6l
LIBER II.
635
A + XI
mCIPIT LIBER SECUNDUS,
ORATIONES ET PRECES DE NATALITIIS SANCTORUM.
Denuntiatio Natalitii UNIUS Martyris.
Noverit vestra devotio, sanctissimi fratres, quod beati R. S.
martyris Illiiis anniversarius dies intrat, quo^ diaboli ten- s^u^,^'
tationes exsuperans universitatis Creatori gloriosa passione »0*« 5^-
[coniunctus ^ est. {lUm pluraliier Quo ^ diaboli tentamenta
vincentes universitatis Creatori gloriosa passione] coniuncti
sunt.) Ideoque Dominum collaudemus* qui est mirabilis
in sanctis suis : ut qui illis victoriae coronam contulit nobis
eorum meritis delictorum indulgentiam largiatur. In illo
igfitur loco (vel in illa via *) illa feria hanc eandem " festivi-
tatem solita ^ devotione celebremus.
Denuntiatio quum reliquiae ponendae sunt
Martyrum.
Dilectissimi fratres, inter caetera uirtutum solemnia, quae See Gerb.
ad gloriam pertinent Christi Domini nostri hoc quoque® %^^^
praestitit martyribus, qui pro nominis® eius confessione ZiirichMS.
morte suscepta caelestia praemia meruerunt; ut fidelium **^"*^-
votis eonim praeclaris reliquiis collocatis integritas sancti
corporis esse credatur. Et ideo commonemus ^® dilectionem
vestram, quoniam illa feria illo loco reliquiae sunt ^^ sancti
Illius martyris collocandae ^^ : quaesumus ut vestram prae-
sentiam nobis admonentibus non negetis.
^ quod V. R. S^ Men. ; S' as tezt. ' The words within square brackets»
printed by Tommasi and retained by Vezzosi, are marked by the collator as
M
Digitized by CjOOQ lC
l6a UBER SACRAMENTORUM [II. ii, iii.
absent from V. They are fonnd in R. and S. * quod S* Men. ; R. S* as tezt.
« coUaudamus S. * villa Men. * eadem V. R. S^ ; R. S' Men. as
text. ^ soUicita R. S. Men. * Gerb. inserti Jiiff. ' martirUms
pro nomine V. " mammus Gerb. ^ Gerb. plaoes suni after ^«//9-
II.
IN NATALI SANCTI FELICIS^ CONFESSORIS. 636
xviii Kal, Februarias,
Sancti Felicis, Domine, confessio recensita conferat nobis
piae devotionis augmentum, qui in confessione tui nominis
perseverans meruit honorari. Per.
R.S. Da, quaesumus, omnipotens [Deus]^ ut qui beatus
VtLl loq, ^^^^ ' donis tuis extitit gloriosus, apud te nostris existat
nominibus idoneus interventor. Per.
Seoreta.
R. S. - Hostias tibi, Domine, pro commemoratione sancti Felicis
Mai. is!" ^"^* confessoris ofTerimus, suppliciter deprecantes ut sicut
illi praebuisti sacrae iidei largitatem sic nobis largiaris et
pacem. Per Dominum.
FoBtoomman.
S. Sanctorum precibus confidentes quaesumus, Domine, ut
L^' 305. P^*^ ^ V^^^ sumpsimus aetema remedia capiamus. Per.
* MUale sancti Filicis V. ; NatL Sce Felicis intensis R. * V. omits
Deus, * ut beatus FeHx qui Pam. ; ut qui Seatus Felix qui R. ; ut quia
beatus FeUx S' Gerb. ; V. S» as text. * Men. omits tui,
III.
IN Natali sancti Marcelli Confessoris^
xvii KaL Februarias,
Exaudi, Domine, preces nostras, quas in sancti confessoris
tui atque pontificis Marcelli solemnitate deferimus, ut qui '
tibi digne meruit famulari, eius intercedentibus meritis ab
omnibus nos absolve peccatis. Per Dominum nostrum
lesum Christum.
Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut beatus Mar-
cellus tibi placito ^ fulgeat sorte pontificatus, et pietati tuae
nos pia supplicatione commendet. Per.
S. «Da, quaesumus, omnipotens Deus, ut qui beati Marcelli 637
[Gerb. ao.] ^onfessoris * tui atque pontificis solemnia colimus, eius apud
te intercessionibus adiuvemur. Per.
Digitized by CjOOQ lC
II. iv.] ROMANAE ECCLESIAE. 163
Seoxeta.
Sancti Marcelli confessoris tui atque pontificis, quaesumus,
Domine, annua solemnitas pietati tuae nos reddat acceptos :
per haec piae oblationis oiiicia et illum retributio comitetur
et nobis gratiae tuae dona conciliet. Per Dominum.
Fostoommim.
Deus, fidelium remunerator animarum, praesta ut beati
Marcelli confessoris tui atque pontificis, cuius venerandam
celebramus festivitatem, precibus indu^entiam consequamur.
Per Dominum.
^ Papae in R. S. Gerb. Men. Pam. ^ So V. ; possibly et guia is the tnie
reading. • So V., perhaps iot placiti ot phuiia, * nmrtyris S. Gerb.
IV.
In Natali Sanctorum Martvrum Sebastiani,
Mariae, Martae, Audifax et Abacuc.
xiii Kal. Februarias'^.
Concede, quaesumus, omnipotens Deus, ut sanctorum
martyrum tuorum, quorum celebramus victorias, partici-
pemur et praemiis. Per Dominum.
Praesta, quaesumus, Domine, ut, intercedente beato*S.
Sebastiano martyre tuo, et a cunctis adversitatibus mu-
niamur in corpore, et a pravis cog^tationibus mundemur in
corde^ Per.
Seoreta.
Sancto Sebastiano interveniente ^ Domine, tibi scrvitus r. s.
nostra* complaceat; et obsequia munerum fiant praesidia ^\^^
devotorum. Per. 307» 349-
FoBtoommim.
Caelesti munere satiati quaesumus, Domine Deus noster, cf. Leon.
ut haec nos dona, martyris tui Sebastiani deprecatione, ^^^"
sanctificent. Per.
^ R. places this Festival on zIt Kal. Feb. ; S. Gerb. also have the festival of
SS. Mary and Martha on xiv Kal. Feb., placing next the Missa in Nat, S.
Fabiani (ziii Kal. Feb.), and then (on tiie same day), the Missa in NM, S.
Sedastiani, which in R. foUows that for SS. Mary and Martha. Men. and
Pam. make no mention of SS. Mary and Martha, bnt give separate Missae for
the festivals of S. Fabian and S. Sebastian, both on xiii Kal. Feb. V. stands
alone in the mention of SS. Andifax and Abacnc. ' mente Ger b. ; V.S
as text. ^ V. has Sanctum Sebastianum intervenientem (ungrammatically) ;
R. S. as text. * noster V. R. : S. as text.
Gerb. ai.
M 2
. Digitized by CjOOQ lC
l64 LIBER SACRAMENTORUM [II. v, vi.
V.
IN NATALI SANCTI FaBIANI^ 638
Item xiii Kdl, Februarias.
S; Adsit nobis, Domine, quaesumus, sancta precatlo beati
pontiiicis et martyris tui Fabiani ; quae nos et a terrenis
afTectibus incessanter expediat et caelestia desiderare'
perficiat. Per Dominum.
Seoreta.
S^ Intercessio, quaesumus, Domine, ^pontificis et martyris
(See i. tui Fabiani munera nostra commendet ; nosque eius vene-
tnfra,) j^^j^ ^y^g maiestati reddat acceptos. Per.
PostoomznaiL
Cf. Leon. Sumpsimus, Domine, sancti Fabiani solemnitate caelestia
^^^" sacramenta ; cuius suffragiis, quaesumus, largiaris *, ut quod
temporaliter gerimus aetemis gaudiis consequamur. Per.
> S. and Gerb. add martyris, * disidtria V. ; S^ Gerb. as text * Gerb.
inserts sancH, * largitatis V. (corrected by Tommasi).
VI.
IN Natali sanctae Agnetis virginis de
PASSIONE SUA^.
xii Kal. Februarias,
R. s. Crescat, Domine, semper in nobis sanctae iocunditatis
Pitm! 303. affectus ; et beatae Agnae ^ virginis atque martyrae ^ tuae
veneranda festivitas augeatur. Per.
S. Praesta, quaesumus, Domine, mentibus nostris cum
Pwa! 303. exultatione profectum * ; ut beatae Agnes ^ martyris • tuae,
cuius diem passionis annua devotione recolimus, etiam iidei
constantiam subsequamur. Per. y
Seoreta.
R. S. Hodiernum^ Domine^ sacrificium laetantes exequimur*^,
Gerb. 33. ^^ beatae Agnes ® caelestem victoriam recensentes, et tua
mag^alia praedicamus, et nos adquisisse gaudemus suffragia
gloriosa. Per.
Postoomznun.
S- Sumentes, Domine, gaudia sempiterna de participatione
Pam. aoa. sacramenti festivitatis ® sanctae martyris ® Agnes ^^, suppli-
Digitized by CjOOQ lC
II. vii, viii.] ROMANAE ECCLESIAE. 165
citer deprecamur, ut quae sedula servitute, donante te, Men. 31.
gerimus, dignis sensibus tuo munere capiamus. Per. ^f^a >
^ S. Gerb. have Natl, Sanctae Agnae virgitUs'. R. has NatL Sce Agne.
" ut beatae Agnetis Pam. ; V. R. S. Gerb. as text. ' martyris S' Gerb. Pam. ;
V. R. S* as text. * pervectu V. » Agnis S* : Agnetu Pam. ; V. as text
• martyrae S*. ' offerimus S* Gerb. ; obsequimurK» ; erasnre in S* ; V. as
text. • Agnis S\ • In 1. {infra) et festivitate. « Agnis S.
Gerb. ; Agnetis R. Pam. Men.
VII.
639 Item in Natali eiusdem de NATIVITATE^.
V KaL Februarias,
Adesto nobis, omnipotens Deus, beatae Agnes^ festa S.
repetentibus, quam hodiemae festivitatis prolatam * exortu ^^^.'301.
ineffabili munere sublevastl Per. Men. 23.
Seoreta.
Grata tibi sint, quaesumus, Domine, munera, quibus s.
sanctae Agnetis magnifica solemnitas recensetur : sic enim ^^^'304.
ab exordio sui usque in finem beati certaminis extitit
gloriosa, ut eius nec initium debeamus praeterire nec finem.
Per.
Postoommiin.
Adiuvent nos, quaesumus, Domine, [et] * haec mysteria S.
sancta quae sumpsimus, et beatae Agnae intercessio vene- p^' H^
randa. Per.
^ S. Gerb. Men. have Natl. sanctae Agnae {Agnetis Men.) de natizntate;
Pam. Nata/e sanctae Agnetis virginis secundo. * AgnaeO&\i.\
Agnetis Men. ; V. S. as text. » proratam V. (corr. by Tommaai). * V.
omits et,
VIII.
Orat. in Purificatione sanctae Mariae^
iv Nonas Februarias,
Deus, cui ^ in hodiema die Unigenitus tuus in nostra Pam. 306.
carne^ quam assumpsit pro nobis, in templo est praesentatus,
praesta ut quem redemptorem nostrum laeti suscipimus
venientem quoque ludicem securi videamus. Per eundem
Dominum nostrum.
Seoreta.
Accepta tibi sit, Domine, quaesumus, hodierna festivitatis R.S.(fllibi.)
oblatio; et^ tua gratia largiente, [per*] haec sacrosancta Mcn.*6^.'
Digitized by CjOOQ lC
l66 UBER SACRAMENTORUM [II. U, x.
commercia in illa^ inveniamur forma in qua^ tecum est
nostra substantia. Fer. y
Po0toommim ^.
s. (o/f^t.) Concede nobis, Domine, quaesumus, ut sacramenta quae
Pim.'4i5.' sumpsimus quidquid in nostra mente vitiosum est ipsius
Sec L iii miserationis * dono curetur. Per Dominum nostnim. y
supra,
Cf. Lfion. > R. and S. give to this festlTal the title Sancti Simonis (R.) or Sancti
47^- Simecnis (S.). Gerb. (from T. f) giTes Yppapanti\ Pam. Hypanti. * ^m
Cf. Men. V. ; Pam. xeads cuius (omitting tuus\ ' ut R. S. Gerb. Men. * V.
i86. omits/tfr, which is restored from R. S. * illius R. S. Gerb. Men. ; V. as
text. * auo R. S. Gerb. Men. ; V. as tezt ^ The Postcommunion is
apparently eitner conmpt or ungrammatical : see note on L iii sutra. ** medi-
cationis R. S^ Gerb. Pam. ; medicalicnis V. in L iii. supra ; Leon. has ipsius
doni midicaiione ; V. heie as tezt
IX.
IN Natali SANCTAE AGATHAE. 640
Nonas Februarias ^.
R. S. Indulgentiam nobis, Domine, beata Agatha martyra tua ^
Pam. ao7. imploret, quae tibi grata extitit virtute martyrii et merito
Men. 35. castitatis ^. Per Dominum. y
Secreta.
R. s. Fiant, Domine, tuo^ grata conspectui munera supplicantis
^^' ^,' ecclesiae ; et ut nostrae saluti * proficiant, adsit intercessio
beatae tuae martyrae® Agathae. Per.
PoBtcommnn.
R. s. Exullamus ^ pariter et de percepto pane iustitiae, et de
Pam^^' tuae, Domine, festivitate martyrae Agathae: quia® inter-
(Amb.) ventionibus tibi placentium confidimus nobis ad perpetuam
l^n. 456. vitam profutura quae sumpsimus*. Per.
* Nonas Fthruar. so V. ' becUae Agathae martyrae tuae V. ; R. S.
Gerb. Fam. Men. omit tua ; R. S. have Agaihe ; S. Gerb. Pam. Men. have
martyr. ' S' Gerb. Pam. Men. have a different ending ; V. R. S^ as text.
* tuaV. » saJutis V. • martyris S* Gerb. ' exultemus R.
Pam. (Amb.). " ^uaiiter V. ; R. S. Gerb. Leon. Pam. (Amb.) as text.
' V. adds prefidant.
X.
IN Natali sanctae Soteris^
iv Id. Februarias.
S. Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut sanctae Soteris,
cuius humanitatis celebramus exordia, martyris beneficia
sentiamus. Per.
Gerb. a8.
Digitized by CjOOQ lC
II. xi.] ROMANAE ECCLESIAE. 167
Seoreta.
Preces nostras, quaesumus, Domine, propitiatus admitte, s.
et dicatum tibi sacrificium beata Soteris^ commendet. Per. ^"^^ ^^.
Gerb. 38.
Pofitoommun.
Sanctae Soteris precibus confidentes quaesumus, Domine^ s.
ut per ea quae sumpsimus aetema remedia capiamus. Per.
^ S. and Gerb. have the form Sotheris thronghoat ' beatae Soteris V. ;
beata Sothiris tnartyr S. Gerb.
ZI.
Orat. in Natali Valentini, Vitalis, et Feliculae ^
xvi Kal. Martias.
Tuorum nos, Domine, quaesumus, precibus tuere sanc- S.
641 torum : ut festa » martyrum tuorum Valentini, Vitalis, et ^^'
Feliculae^ sine cessatione venerantes, et fideli muniamur
auxilio, et magnifico profidamus exemplo. Per.
Seoreta.
Ad martyrum tuorum Valentini, Vitalis, et Feliculae^, S.
Domine, festa venientes, cum muneribus nomini tuo dicatis ^^; ^^is
occurrimus * : ut illis reverentiam deferentes * nobis veniam
impetremus *. Per Dominum.
Leon. 306.
Postoommiin.
Prot^e, Domine, plebem tuam, et festivitate '^ martyrum S.
tuorum Valentini, Vitalis, et Feliculae ^, quam nobis tradis •, cf.'^Lcon.
assidue debita tibi persolvi "^ precibus concede sanctorum *• j^}-
Per Dommum. injra,
> V. has the form FelictUae in the Collect, Filiculae in the heading and in
the other prayen of the Missa. S. and Gerb. have thronghout Valentini^
VitaJis, Feliculae IFelicuti S^], et 2^enonis. In the Postcommun. the Feliculi
of S' has been left micorrected. ' offerimus S^ ; S' has altered cum mune-
riSus . . . tUcatis to munera . . . eUcata ; so also in Gerb. ; V. Leon. as text.
' impendentes S* Gerb. ; V. S^ Leon. as tezt * consequamur Leon.
* festrvitatem V. ; infestivitate S' Gerb. ; S^ as text. * qua nobis tribuis
S* Gerb. ; V. (and app. S^) as text. ' persolvere S« Gerb. ; V. S» as text.
' S' Gerb. omit sanctorum, and read conceaas eorum nostrarum absolutionem
culparum ; V. as text There is an erasure in S^ Ferhaps the original form
of the prayer may be traced in the Leonine Sacramentary or in the Post-
commnnion for the Festival of SS. John and Panl in V. Tsee xxviii infra). The
reading of V., even when corrected, is rather obscure ; wnile the attempt shown
in S. to produce a better sense is not altogether latiifactory.
Digitized by CjOOQ lC
l68 UBER SACRAMENTORUM [II. xii, xiii.
XII.
IN Natali sanctae Iulianae.
xiii Kal. Martias.
s. Omnipotens sempiterae Deus, qui eligis infirma mundi ^
Lron 456 "^ fortia quaeque confundas ; da nobis in festivitate sanctae
See iziv martyrae ' tuae lulianae congrua devotione gaudere ; ut et
tnfra. potentiam tuam in eius passione laudemus, et provisum
nobis percipiamus auxilium. Per. y
Seoreta.
S. In sanctae martyrae' tuae lulianae passione pretiosa te,
Lcon! 463. Domine, mirabilem praedicantes, munera votiva deferimus :
praesta, quaesumus, ut sicut eius tibi grata sunt merita, sic
nostrae servitutis accepta reddantur officia. Per.
Po0toommnn.
s. Libantes, Domine, mensae tuae beata mysteria, quae-
Leon! lla. sumus ut sanctae lulianae martyrae ^ tuae interventionibus
xxiii infra. temporalem * et praesentem nobis misericordiam conferant
in/ra, ct aetemam. Per.
* Infirma mundi eligis S" Gcrb. • martyris S* Gerb. • tempo-
raJem seems saperflnous, and is omitted in Ixiii infra, It appears in the
Leonine Sacramentary as weU as in V. (though apparently only as an altema-
tive reading), and was perhaps also the reading of S^, where S' has gloriosis
over an erasnre ; Gerb. agrees with S*.
ZIII.
In Natali sanctae^ Perpetuae et Felicitatis. 642
Non. Martias^.
S. Da nobis, Domine Deus noster, sanctorum martyrum
L(ron!462. P^^li^^s incessabili veneratione^ venerari: ut quos digna
mente non possumus celebrare, humilibus saltem frequen-
temus obsequiis *. Per.
Seoreta.
S. Intende, Domine, munera, quaesumus, altaribus tuis pro
L^* ^5j sanctarum tuarum Felicitatis *, Perpetuae, commemoratione
proposita : ut sicut per haec beata mysteria illis gloriam
contulisti, nobis indulgentiam largiaris. Per.
PoBtcommmi.
S. Praesta nobis, Domine, quaesumus, intercedentibus
Lronii^a. sanctis*, ut quae ore contingimus pura mente capiamus.
Per. y
Digitized by CjOOQ lC
Il.xiv.] ROMANAE ECCLESIAE, 169
^ samtorum S^ ; sanctarum S* Gerb. ' Non. Mariias, so V. (imgram-
matically). ' devotume Leon. ; V. S. Gerb. as text. * humilibus seUtem
frequenHbm ohsequiis veneremus V. ; S. Gerb. Leon. as text. ' S' and
Gerb. insert et, The Leonine fonn contains only the name of S. Felidtas.
* Leon. inserts tuis.
XIV.
IN Annuntiatione sanctae Mariae matris Domini
NOSTRI lESU ChRISTI^
viii Kal. Apriles.
Exaudi nos, Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme S.
Deus, qui per beatae Mariae sacri uteri* divinae gratiae cf.Mm.
obumbrationem universum mundum illuminare dignatus s^-
es ; maiestatem tuam supplices exoramus ^ ut quod nostris Gall. 809.
meritis non valemus obtinere, eius adipisci praesidiis me-
reamur. Per.
^ Te quaesumus, Domine, famulantes, prece humili Cf. Sacr.
auxilium implorantes, ut*^ beatae semper virginis Mariae ^*^^°9-
nos gaudia comitentur solemniis ; cuius praeconia ac meritis
nostra deleantur chirographa peccatorum : atque rubiginem
scelerum moliviciorum igne compunctionis tui amore mun-
demur incursu. Per.
643 Seoreta.
Oblationes nostras, quaesumus, Domine, propitiatus S.
intende, quas in honore beatae et gloriosae semper virginis ^^' ^*'
Dei genitricis Mariae annua solemnitate deferimus : et
coaetemus Spiritus Sanctus tuus, qui illius viscera splendore
suae gratiae veritatis ^ replevit, nos ab omni facinore delic-
torum emundet benignus. Per.
PoBtoommun.
Quos caelesti, Domine, alimento satiasti, intercedente SeeMur.ii.
beata et gloriosa semperque virgine Dei genitrice Maria, *°^' ^°^'
ab omni nos, quaesumus, adversitate custodi. Per Domi-
num. y
Orationes ad vesperum.
Beatae et gloriosae semperque virginis Dei genitricis s.
Mariae nos, Domine, quaesumus, merita prosequantur'', et ^^'H'
tuam nobis indulgentiam semper implorent. Per Dominum.
Beatae et gloriosae semperque^ virginis Dei genitricis s.
Mariae, quaesumus, ommpotens Deus, intercessio nos ^"^^-sa-
Digitized by CjOOQ lC
I70 LIBER SACRAMENTORUM [II. xv.
gloriosa® protegat, et ad vitam perducat aetemam.
Per Dominum.
S. Porrige nobis, Deus, dexteram tuam ; et per interces-
Mai. 3a! sionem beatae et gloriosae semperque virginis Dei genitricis
Cf. Mar. Mariae auxUium nobis supemae virtutis impende. Per. y
^ The title of this festiTal in R. S. and Gerb. is Apnuntiatio S. Marioi ; in
Men. it is AnnunHatio Angdi ad B, Mariam, The 'Gelasian' Missa of
Gerbert's triple sacramentary appears to have been taken from S. ; the prayers
of R. are different from those of either S. or V. These two MSS. a^ree, in
part, as to the prayers indaded, and both show a close relation with the
corresponding portion of MabiUon*s Sacramintarium Gaiiicanum, The
Collectio of the Sacr. Gall, is dosely parallel to the first and part of the seoond
of the CoUects in V. In S. the first place is given to a coUect not incladed in
V., while the second coUect of V. is omitted hi S. Bat on the other hand the
Preface contained in S. (which has been very lazgely altered by the corrector)
seems to have been written by the original scribe in a form resembling very
closely the Conttstatio of the Gallican Sacramentary. ' S' and Gerb. insert
foetum ft; V. 3^ Men. as text * S' and Gerb. read exorantes : Men. alters
the phrase Xjopraesta ut : V. and app. S^ as tezt * This Secret appears
in part in the Sacramentarium Galiicanum : it is omitted by S., possibiy oo
accoont of the obscarity or corraption of its wording. The form in whidh it
appears in V. is evidenUy corrapt : the latter portion is chaiacterized by Tom-
masi as ' locos valde mendosas, et nonnisi ez aliis codidbos emendandas,' and
it has at least one instance of the interchange of cases, of which the GalUcan
books show proportionately more ezamples than V. R. or S. Poisibly the
doabtfnl claases may be corrected as foUows : — < caias praeconio ac meritis
nostra deleantar chirographa peccatoram; atqae rubigine soderam, mole
vitioram, igne compimctionis tai amoris mandemar incorsu.' ' etV.\ Sacr.
GaU. as text. * S' Gerb. omit veritatis. ' consequatUur Men.
• semper S. Gerb. • gloriosa nos S" Gerb.; V. S* as text.
XV.
In Natali^ sanctae Euphemiae^
Id. Aprilis^.
S. Concede nobis, omnipotens Deus^ sanctae martyris
Gerb. 105. Euphemiae et exultare meritis et beneficia referre suffragiis.
Per Dominum nostrum.
S. Annue, quaesumus, Domine, ut sanctae martyris Euphe-
Gerb. 105, ^^^ ^jj^j pjacitis deprecationibus adiuvemur. [Per.] '
Foveat nos, Domine, sanctae martyris Euphemiae iocunda
solemnitas^ et pietati tuae commendare non desinat. Per.
Seoreta. 644
S. Muneribus, Domine, te magniiicamus oblatis, quibus ^ in
Gerb. 105. g^nctae nobis solemnitatibus Euphemiae et gaudia supema
concilies ^ et patrocinia sempitema larg^aris "^. Per.
Digitized by CjOOQ lC
Il.xviJ ROMANAE ECCLESIAE. lyi
Item alia.
Benedictio tua, Domine^ larga descendat, quae munera Cf. Mnr. ii.
nostra, deprecante beata Euphemia, tibi reddat accepta, et **^'
nobis sacramentum redemptionis efficiat. Per. y
PoBtoomxnnn.
Sanctae nos martyris Euphemiae precatio tibi, Domine, S.
grata comitetur, et tuam nobis indulgentiam poscere non ' '°^*
desistat. Per.
» NaHvUatt (?) V. « Eufimiae V. S^ ; Eufemiae S« Gerb. (thronghout).
' ApriliSy so V., perhaps for ApriUs, ^ Concede quaetumus omnipotens
Deus S. Gerb. ' quilms S' ; some letters have been erased in S^. * con-
cilicLs V. ; S' Gerb. as tezt ; an erasure in S' (peihaps conciiiadis), ^ largiaris
V. S». Gerb. ; S* perhaps largieris.
IN Natali Philippi et Iacobi Apostolorum^
Kaknd. Madias\
Deus, qui es omnium sanctorum tuorum splendor mira- R. S.
bilis, quique^ hunc diem beatorum apostolorum Phih'ppi et ^^'lHl
lacobi martyrio coronasti, da ecclesiae tuae de natalitia^
tantae festivitatis laetari : ut apud misericordiam tuam et
exemplis eorum * et meritis adiuvemur. Per. y
[Quaesumus ®], omnipotens Deus, ut sancti nos lacobi
laetificet ac Philippi festiva solemnitas : et quorum suffragiis
nitimur natalitiis gloriemur. Per.
Seoreta.
Respice, Domine, munera quae in sanctorum apostolorum Leon. 298.
tuorum Philippi et lacobi commemoratione deferimus ; ut
quorum honore sunt grata eorum nobis fiant intercessione
perpetua. Per.
Fraellttio.
VD. Quia tui est "^ operis tuaeque virtutis ut beatorum R. S.
apostolorum lacobi et Philippi gloriosa confessio usque in p^' "^*
finem saeculi nobis capiat* regni caelestis augmentum. (Amb.)
Per Christum. ^^°'
646 Po0tcoimniiZL
Beatorum apostolorum, Domine, quaesumus, interces- Leon. 338.
one nos adiuva, pro quc
sancta ^^ laetantes. Per.
sione nos adiuva, pro quorum solemnitate percepimus* tua ^*"^' ^^^*
Digitized by CjOOQ lC
1 72 UBER SACRAMENTORUM [II. xvii, xviii.
^ apottolis V. ' Kakmd. Madias so V. (uognmmatically). * quibus-
qu€ R. S\ * natalUio Pam. ; V. R. S. Gerb. as tezt * S> omits et
exemplis eorutn ; S* Gerb. iosert earum bnt omit et exempiis ; Pam omits et,
* Some word such as this seems required for the sente. ^ Quia tibi et V.
(corrected by Tommasi from Pam. (Amb.) with which R. S. and Gerb. agiee).
• tribuat S" Gerb.; V. R. S* Pam. (Amb.) as tert * pereipimus V.;
Leon. Pam. as tezt. ^ dona Pam. ; V. Leon. as text.
XVII.
IN Natali sancti Iuvenalis.
V Nonas Madias.
s. Beatt nobis ^ quaesumus, Domine, luvenalis et confessio
^ ' '"* semper prosit et meritum. Per.
S. Annue, quaesumus, Domine, ut merita tibi placita sancti
*' '"* confessoris et episcopi tui* luvenalis pro gregibus quos
sincero ministerio' gubernavit pietatem tuam semper
exorent*. Per.
Seoreta.
S. Hostias nostras, quaesumus, Domine, sanctus pontifex
luvenalis nomini tuo reddat acceptas, qui eas tibi digne
complacuit offerendas *. Per.
Pofitoommim.
S. Laeti, Domine, sumpsimus sacramenta caelestia, quae
nobis intercedente beato luvenale confessore tuo atque
pontifice uberius confidimus profutura. Per.
Gerb. iii.
Gerb. iii.
^ nos V. ; S. Gerb. as text * canfessoris tui et episcopi S. Gerb.
• sincero misterio V. ; sincero tibi ministerio S. Gerb. * exoret V. S^ ;
S" Gerb. as text. * So V. S. Gerb. (for «j . . . offerendis).
XVIII.
De Inventione sanctae Crucis.
lient V Nonas Madias.
R.S. Deus, qui in praeclara salutiferae Crucis inventione
Sm! 289. passionis tuae miracula suscitasti, concede ut vitalis ligfni
Men. 86. pretio aetemae vitae suffragia consequamur. Per ^.
R.S. Deus*, cui cunctae obediunt creaturae et* omnia
Vam 2Sq' Verbo tuo fecisti in sapientia*, supplices quaesumus ineffa-
Men. 87. bilem clementiam tuam, ut quos per lignum sanctae Crucis
• ^4»- Fiiii tui pio cruore es dignatus redimere, tu qui es * lignum
vitae, Paradisi[que] reparator '', omnibus in te credentibus *
Digitized by CjOOQ lC
Il.xix,] ROMANAE ECCLESIAE. 173
dira serpentis venena extingue^, et per gratiam Spiritus
sancti poculum salutis semper infunde ^^. Per.
646 Seoreta.
Sacrificium, Domine, quod immolamus placatus intende, R. s.
ut ab omni nos exuat bellorum nequitia, et per vexillum ^^' Jg""
sanctae Crucis Filii tui ad conterendas potestatis adversa- Men. 86.
riorum^* insidias nos in tuae protectionis secjuritate con- ''^^'
stituat. Per.
PoBtoomxnnn.
Repleti alimonia caelesti et spiritali poculo recreati R. s.
quaesumus, omnipotens Deus, ut ab hoste maligno defendas ^^ H^'
quos per lignum sanctae Crucis Filii tui, arma^* iustitiae Men. 87.
pro salute mundi, triumphare iussisti, Per. ' '^*'
* Qui cum, Scc S» Gerb. ; Qui vivis Pam. Men. Leofr.» ; V. R. S* Leofr.» as
text ' This CoUect occupies the same place in R. and S. as in V., bnt is
marked in the margin of S. for use as a Postcommunion, and is pUced accord-
ingly in Gerb. ; it is a Postcommnnion also in Men. Pam. Leofr. ' Men.
omits cui cunctae—et ; Pam. endoses the same words in brackets : both insert
^11« before omnia ; V. R. S. Gerb. Leofr. as text (spelling excepted). * Pam.
Men. Leofr. omit in. ' in VerH tui fecuti sapientia S* Gerb. ; Men.
omits, and Pam. brackets, in sapientia ; V. R. S^ as text * per eum qui
est S^ Gerb. ' Men. omits, and Pam. brackets, tu qui . , . reparaior
(Pam. has quo reparetur vita) ; V. omits que^ which is restored frt>m R. S.
Leofr. ' intercedentibus V. ; S* Gerb. omit omnHms . . . credentibus and
insert ai eis; R. S^ as text. * extinguas Men. Leofr. ; excludas S* Gerb. ;
V. R. S^ Pam. as text (nngnunmatically). ^ infundas S* Gerb. Men.
Leofr. ; V. R. S^ Pam. as text (nngrammatically). ^ adversae R. Pam.
Men. ; potestaUs adversariorum vel S' Gerb. ; V. S^ Leofr. as text. " S'
Gerb. have (for arma . . . iussisti) etiam contra spiritales nequitias armare
non cessas ; V. R. S^ Pam. Men. Leofr.^ as text ; Leofr.' has armis.
XIX.
IN Natali sanctorum Nerei et Achillei fratrum
ET SANCTI PaNCRATI^
iv Id, Madias,
Semper nos, Domine, martyrum tuorum Nerei et Achillei ^ S.
foveat, quaesumus, beata solemnitas, et tuo dig^os reddat Yt.m.\^\
ohsequio. Per.
Seoreta.
Sanctorum tuorum, Domine, Nerei et Achillei * tibi grata S.
confessio et munera nostra commendet, et tuam nobis %^'^^^\
indulgentiam semper imploret. Per.
Digitized by CjOOQ lC
1 74 UBER SACRAMENTORUM [II. xx, xxt
Fostoommiin.
S. Quaesumus, Domine, ut beatorum martyrum tuorum
Pi^ aVa Nerei et Achillei* deprecationibus sacramenta sancta quae
sumpsimus ad tuae nobis profidant placationis augmentum.
Per.
* NerH, AchilUi, ei PancraHi S. Gcrb. ; Nerei et AchHiei et Pancraiii Pam.
* Nerei AchiUei et {atque Pam.) PancratU S. Gerb. Pun. > Nerei
Achillei vel {atque Pam.) Pancratii S. Gerb. Pam.
IN Natali sanctorum Petri et Marcellini^
iv Nan. lunias,
S. Laetetur ecclesia tua, Deus, martyrum tuorum Petri et
' '^^' Marceliini^ coniisa suflfrag^is, atque eorum precibus gloriosis
et devota permaneat ^ et secura consistat. Per.
Seoreta. 647
S. Votiva, Domine, munera deferentes in tuorum Petri et
^wft!*3<5i! Marcellini* martyrum * pasiione, et* tuam magnificentiam
Men. 104. veneramur, et per eam nobis imploramus tuae pietatis
auxilium. Per.
PoBtoommnn.
s. Quaesumus, Domine, ut salutaribus repleti mysteriis^,
Gerb. 132. quorum solemnia celebramus orationibus adiuvemur. Per
Dominum. y
a Intercedentibus sanctis tuis, Domine ^, plebi tuae praesta
Sim*307*' subsidium: ut ab omnibus noxiis expedita, cuncta sibi
Men. 104. profutura percipiat. Per.
^ Marcellini et Petri S. Gerb. Pam. Men. ' MarcelUni et Petri S. Gerb.
» maneat S». * MarceUini et Petri S« Gerb. ; V. S» Pam. as text.
» V. inacrts //. • S* Gcrb. Men. Pam. omit et, ' Q. Dne. salutaribHs
repleti mysterUs ut S" Gerb. ; V. S* as text. • Men. inserts Marcillino et
Petro.
XXI.
ITEM IN [Natali^] sanctorum' Cyrini Naboris
ET NAZARI^
Pridie Id, lunias.
S. Sanctorum^ Cyrini, Naboris, et Nazari quaesumus,
PiLD^ /07^ Domine, natalitia nobis vota* resplendeant : et quod illis
Men. 105. contulit exceUeutiam sempiternam ^ fructibus nostrae de-
•'^ votionis crescat*. Per Dominum.
Digitized by CjOOQ lC
II. jtxii, xxiu.] ROMANAE ECCLESIAE. 1 75
Seoreta.
Pro sanctorum* Cyrini, Naboris, et Nazari sai^uine S.
venerando hostias tibi, Domine, solemniter immolamus, tua Pam. ^(^.
mirabilia pertractantes, per quem "^ talis est perfecta vic- J*«l- '<^6«
toria. Per. "^*^-^^
PoBtoominim.
Semper®, Domine, sanctorum martyrum* Cyrini, Nabo- s.
ris, et Nazari solemnia celebremus®, et^® eorum patrocinia Pam.*3c^^
iugiter sentiamus. Per. Men. 105.
^ Leofr. 144.
^ V. omits natali, ' S. Gerb. Pam. Men. Leofr. insert Banlidis,
' V. S^ both hare the form NoMori thronghout ^ voHva S' Gerb. Men.
Pam. Leofr. ; V. S^ as text. ' exctUeniia sempit&ma Men. Pam. Leofr. ;
V. S. Gerb. as text • aU but V. have adcrtscat ^ quam V. (S* ?)
Men. ; quae Leofr. ; S* Gerb. Pam. as tezt. * Laeti (for Semper) S'
Gerb. » celebramus V. " ut Men. Leofr.
XXII.
IN Natali sancti Viti.
xvii KaL lulias,
Da ecclesiae tuae, Domine, quaesumus, sancto Vito S.
intercedente, superbe non sapere ^, sed tibi placita humili- pam.' '^ *
tate proficere : ut proterva despiciens quaecumque matura (^^-^
sunt Iibera exerceat cantate. Per. cf. Leon. 353. Cf. m. xxviiwi/^-a.
648 Seoreta.
Sicut gloriam^ divinae potentiae munera pro sanctis S.
oblata testantur sic nobis effectum, Domine, tuae salvationis ^^* '^^*
impendant Per. (Amb.)
Postoommtui. ^88.
Refecti, Domine, benedictione solemni, quaesumus ut S.
per intercessionem sancti Viti medicina sacramenti ^ et ^J^* '^^"
corporibus nostris prosit et mentibus. Per. (Amb.)
308.
* saperet V. • gloria^ V (S^?) ; S' Gerb. PanL (Amb.) as text The
Ambrofian foim of the Secreta (both in Gerb. and Pam.) differs from the
Gelasian, reading Maiestatem tuam suppliciter imfloramus O. D. ut sicut, and
adding Domine at a later point. ' S^ Gerb. msert caelestis.
XXIII.
IN Natali Sanctorum Marci et Marcelliani.
xiv KaL Iidias.
Sanctorum tuorum nos, Domine, Marci et Marcelliani S.
natalitia tueantur, quia tanto fiducialius tuo nomini suppli- yZx^,^]
Digitized by CjOOQ lC
176 LIBER SACRAMENTORUM [II. «iv.
camus, quanto frequentius martyrum benedictionibus con-
fovemur. Per.
Seoreta.
S. Suscipe, Domine, munera tuorum populorum votiva ; et
Pam.'3<^.* sanctorum Marci et Marcelliani tibi precibus grata esse
Leon. 304. concede, pro quorum solemnitatibus oflferuntur^. Per.
Postoommim.
Cf.xiijK/r. Libantes, Domine, mensae tuae beata mysteria, quae-
Cf°LcOT! sumus ut beatorum interventione sanctorum Marci et Mar-
4^9. celliani et temporalem^ nobis misericordiam conferant et
aetemam. Per.
^ Pam. omits thfi claiue/rtf quorum , . . offeruntur. * corporaUm Pam.
XXIV.
IN VIGIL. SANCTORUM MARTYRUM GeRBASI
ET PROTASI^
Item xiv Kal, lulias.
S. Martyrum tuorum, Domine, Gerbasi et Protasi natalitia
Pfmi.310. praeeuntes^ supplices te rogamus, ut quos caelesti gloria
f f °*- X sublimasti tuis adesse concedas * fidelibus. Per.
(Amb.) 390.
Pam. 310. Sanctorum Gerbasi et Protasi sufTragiis imploramus ^ ut
a cunctis, Domine, liberemur offensis. Per.
Secreta. 649
S. Sacrificium, Domine, quod pro sanctis martyribus Ger-
Pimi. '^^ basio et Protasio * praevenit nostra devotio, eorum merito •
(Amb.) nobis augeat, te donante, suffragium. Per.
39^
Postcommim.
S. Sumpti sacrificii, Domine, perpetua nos tuitio non relin-
Leoni 437 ^"^^ ^^ noxia semper a nobis cuncta depellat. Per. y
ITEM IN NATALI UT SUPRA.
xiii Kal. lulias'^,
S. Sanctorum martyrum ® nos, Domine, Gerbasi et Protasi
PjSi.3<^. confessio beata communiat, et fragilitatis • nostrae subsi-
I**™- , dium dignanter exoret. Per.
(Amb.390). ^
Men. 108.
Digitized by CjOOQ lC
II. XXV.] ROMANAE ECCLESIAE. 177
Seoreta.
Concede nobis, omnipotens ^^ Deus, ut his muneribus, S.
quae pro sanctorum martynim Gerbasi et Protasi honore Y^m,^!]
deferimus, et te placemus exhibitis, et nos vivificemur Mcn. 108.
acceptis. Per.
FoBtoommim ^^.
Da, quaesumus, omnipotens Deus, ut mysteriorum virtute S.
sanctorum Gerbasi et Protasi vita nostra firmetur. Per. y Pam. 3u>.
Pam.
^ In the Ambrosian fonn given by Pam. the name of S. Protasins precedes (Amb.)
that of S. Gerrasins thronghont. S. Gerb. use the form Gerveuius, S* like V. ^qo.
generally making the genitives Gervasiy Pratasi. ' Pam. (making this the jyf en. 108.
arat. sup, pop, of the Festival) has ctUbrantes foir praeeuntes ; Pam. (Amb.) as Leon. 440.
text. ■ adesse concede V. S" ; concedas adesse S* Gerb. ; Pam. (both ' '
forms) as text * imploremus V. • Gerbasi et Protasi V. ; similarly
S' ; Pam. (Amb.) inserts tuis after martyribus, * merita (perh. for meritis)
V. S^ ; S« Gerb. Pam. (Amb.) as text ' iii JCal, /u/iasV. • Gerb.
Pam. (Amb.Vinsert tuorum. • fragilitati Pam. (both forms) Men. ; V. S.
Gerb. as texlp " misericors (for omnipotens) Pam. " This Post-
commnnion is given as it stands in V., but something is evidently wanting to
complete the sense, ond the other anthorities are at variance. S' had . . .
mysteriorum virtute satiati sanctorum quoque Gervasii et Protasii vita nostra
firmetur : this is corrected by S* so as to roul . . . mysteriorum tuorum virtute
satiati sanctorum Gervasii et Protcuii intercessione firmemur. Gerbert's text
agrees with the conections of S\ except as to the last word, for which it retains
the ungrammatical ending vita nostra firmetur (see Mur. ii. 177). Pam. reads
. . . samtorumy et beatorum martyrum Gervasii et Protasii oraHonibus vita
nostra firmetur, Pam. (Ambros.) has . . . sanctorum, Protasio et Gervcuio
martyribus intercedentibus vita nostra firmetur. Men. has . . . sanctorum et
intercessione beatorum Gervasii et Protasii martyrum tuorum, vita nostra
fulciatur. It seems most likely that the confusion has resulted from the
careless insertion of the names of SS. Gervasins and Protasius in the form
found in the Leonine Sacramentary, which only dififers from that in V. in
respect of thc words Gerbasi et Protasi.
XXV.
IN VlGIUA^ SANCTI lOANNIS BAPTISTAE.
ix KaL lulias^.
Praesta, quaesumus, Domine, ut populus tuus ad plenae R. s.
devotionis effectum' beati Baptistae loannis natalitiis prae- ^^3,^,^/
paretur *, quem praemisisti Filio tuo parare plebem per- Men. 109.
fectam, lesu Christo *. syg^'
Beati loannis Baptistae nos, Domine, praedara comitetur S.'
oratio, et quem venturum esse praedixit poscat nobis favere • p^J^ ^"^^l
placatum. Per^y Pam. (Amb.) 39«. Men. 108. Leon. 335.
650 Seoreta.
Munera populi tui, Domine placatus intende, et beati R. S.
Baptistae loannis, cuius nos tribuis praeire solemnia, fac ^^ ' '^^'
gaudere suffragiis. Per.
N
Digitized by CjOOQ lC
17» UBER SACRAMENTORUM [II. xxvi.
rostoomnmn.
S. Da, quaesumus, misericors Deus, ut mysticis ecclesia
' '^'* tua ® beati loannis Baptistae exordiis et sacris erudita
praeconiis ad iram venturi iudicii declinandam, dignos
salutis fructus iugiter operetur. Per.
R. S. Beati nos, Domine, Baptistae loannis oratio et intelligere
Mcm. 109!* Christi tui mysterium postulet et mereri. Per.
" leiunio R. S. ■ viii Kal. lulii V. ' affccium R. S. Gerb. * i«-
huatur Sacr. Gall. ' lesum Christum V. ; lesu Chrisio Domino nostrOt &c
R. S. Gerb. Pam. • facere V. ; /ieri Pam.; habere [pacatum) Pam. (Amb.) ;
S' Gerb. Men. Leon. as text. "^ Gerb. Pam. (botn forms) omxi per^ Pam.
( Amb.) has Qui vivit, the others Dominum nostrum, etc. ; V. S* Leon. as text.
' ecclesiae tuae V. S. ; Gerb. as text.
XXVI. %
ITEM IN NATALI UNDE SUPRA,
Deus, qut praesentem diem honorabilem nobis in beati
loannis nativitate^ fecisti, da populis tuis spiritalium gratiam
gaudiorum, et omnium iidelium mentes dirige in viam salutis
et pacis *. Per Dominum. y
Miss. Goth. 621. Leon. 336.
Omnipotens sempiteme Deus, qui instituta legalia et
sanctorum praeconia prophetarum in diebus beati Bap-
tistae' loannis implesti, praesta, quaesumus^ ut cessan-
tibus signiiicationum figuris ipsa sui manifestatione ^ veritas
eloquatur ^, lesus Christus Dominus noster. Qui tecum.
Secreta.
R. s. Tua, Domine, muneribus altaria^ cumulamus, sancti
(140). '^^ loannis ® nativitatem * honore debito celebrantes, qui Salva-
Pam. 3ia. torem mundi et cecinit adfuturum et adesse monstravit *®,
(Ami).') lesum Christum. y
392. Men. 109. Sacr. GaU. 878. Leon. 324.
PoBtoommim.
R. s. Sumat ecclesia tua, Deus, beati loannis Baptistae gene-
^KmAill '^tione" laetitiam, per quem suae regenerationis cognovit
Men. iio. auctorem. Per^^. y
Sancti loannis natalitia celebrantes, supplices te, Domine,
deprecamur, ut hoc idem nobis semper et indulgentiae
causa sit et salutis. Per.
R.S.
Gerb.
140.
Pam.
3ia.
Pam.
(Amb.)
393.
Men.
109.
R.S.
Gerb.
141.
Leon.
336.
Digitized by CjOOQ lC
II. xxVft^^L^ro^;;;^ ecclesiae. 179
Ista in vigtlia sancti loannis ^*.
Beati loannis Baptistae nos, quaesumus, Domine, prae- R. SJ
clara comitetur oratio, et quem venturum esse praedixit,
poscat nobis ab eo sempiternum remedium. Per.
^ nativitaUm V. ; R. S. Leoiu as text ' salutis aetemae R. S. Gerb.
Pam. (Gr.}, Men. ; V. Leon. Pam. (Amb.) Miss. Goth. as text. » beati
famuli tui loannis LeoD. * Leon. omits quaesumus. * manifestationem
S'-* Gerb. • eloquatur, Per, Leon. "^ salutaria (for altaria) Sacr. Gall.
' illius (for sancti loannis) Leon. Pam. (both fonns), Gerb. 140 ; illius nobis
per hetec opem adesse poscentes et Men. ; bectti loannis Baptistae Sacr. Gall. ; V.
K. S. Gerb. 141 as text. » nativitate V. R. S* ; Leon. as text. *• After
monstravit Leon. has Per\ Pam. (Gr.) Men. h&ye Dominum\ Pam. (Amb.)
Qui tecum ; Gerb. 140 Dominum vel Qui tecum ; Sacr. Gall. ends with cecinit
ad salutem (sic) ; V. S. as text. " generationis V. ; R. S. as text
" Dominum. (for Per.) Pam. Men. ; per eundem S* Gerb. ; V. S* as text
^ This Postcommunion is evidently misplaced in V. It appeais in R. S^ as
the Postcommunion for the Vigil, and has been altered by S' into the fonn
given above as the second Collect for the Vigil.
XXVII.
651 IN VlGILIA MaRTYRUM IOANNIS ET PAULI.
vii KaL Ittlias.
Beatorum martyrum loannis et Pauli natalitia veneranda, R. S.
quaesumus, Domine, ecclesia tua devota suscipiat, et fiat crLeon!
magnae glorificationis amore devotior. Per. 4^0.
Beatorum mart}nrum tuorum loannis et Fauli nos Domine Pam. 313.
merita prose^iuantur, et tuam nobis indulgentiam semper
implorent. Per.
Secreta.
Sint tibi, quaesumus, Domine, nostri munera grata r. s.
ieiunii, quia^ tunc eadem in sanctorum tuorum loannis et £^^'^^5
Pauli digna ^, commemoratione deferimus, si [et ^] actus
eorum pariter subsequamur. Per Dominum.
Fostoommun.
Prot^e, Domine, plebem tuam, et quam martyrum r. s.
tuorum loannis et Pauli adsidua tribuis festivitate* devo- ^^ '^^*
tam, tibi semper placitam fieri precibus concede iustorum.
Per.
» qualiter V. ; R. S. Gerb. Leon. as text. * digne S. Gerb. ; V. R. Leon,
as text. ■ V. om. et, * festiviicUem V, ; R. S. Leon. as text.
N 2
Digitized by CjOOQ lC
l8o LIBER SACRAMENTORUM [II. xxviii, xxix.
XXV 111.
ITEM IN NaTALI EORUMDEM^
vi Kal, lulias.
R. s. Quaesumus, omnipotens Deus, ut nos gemmata laetitia
M7n! /lo liodiemae festivitatis excipiat, quae [de*] beatorum loannis
Pam. 313. et Pauli glorificatione procedit, quos eadem fides et passio'
^ ^^ ' fecit esse germanos. Per. y
Seoreta.
R. s. Hostias altaribus tuis, Domine, placationis imponimus *,
Leon 320. potentiam tuam in sanctorum tuorum passionibus hono-
Men. 110. rando, et per eos nobis implorando veniam peccatorum.
Per Dominum. ^ _^ ^^^
Fostoomxnnn, 652
R. s. Sumpta munera, Domine, nostra sanctificatione tuorum
Gerb. 143. precibus concede sanctorum. Per *.
Pam. 31 3- Caelesti munere satiati quaesumus, Domine, ut haec [nos] •
Leon. 34 . Jqj^^ martyrum tuorum loannis et Pauli deprecatione
sanctificent. Per Dominum.
" eiusdem V. * V. om. de. ■ Pam. Men. insert vere. ^^^^'
cationum imfonemus V. ; R. S. Leon. as text. • V. R. S* give this Post-
communion m the same form : sumpta munera is apparently an accusative for
the ablative» nostra sanctificatione an ablative for the accasative. S' Gerb. read
nostrae sanctificationi. * V. omits nos \ Leon. as text ; Pam. has ut nos kaec,
XXIZ.
IN VlGILIA APOSTOLORUM PETRI ET PAULL
iv KaL lulias^.
R. S. Deus, qui nobis apostolorum beatorum* Petri et Pauli
v^mli^* natalitia gloriosa praeire concedis; tribue, quaesumus,
Men. 111. eorum nos semper et beneficiis praeveniri et orationibus
adiuvari. Per.
Secreta.
R. s. Munera, Domine, tuae glorificationis offerimus ; quae
Meiu iVk tibi pro nostris grata ieiuniis sanctorum apostolorum,
Leon. 341. quaesumus, deprecatio * quorum solemnia praevenimus
efficiat. Per. _
Fostcommim.
Beatorum Petri et Pauli honore continuo plebs tua semper
exultet, et his praesulibus gubemetur, quorum doctrinis
gaudet et meritis. Per.
' iii Kal. lulias V. __ * beatorum apostolorum S* Gerb. ' depre-
catione S^; R. has qs dne precatio.
Digitized by CjOOQ lC
II. XXX, xxxi.] ROMANAE ECCLESIAE. i8l
XXX.
ITEM IN NaTALI SANCTI PETRI PROPRIE ^
iii Kal. lulias.
Deus, qui beato apostolo tuo Petro, collatis clavibus 'RS.(aliH,)
regni caelestis, animas ligandi atque solvendi pontificium ^am.i^,
tradidisti; concede ut intercessionis eius auxilio a pecca- Men. 39.
torum nostrorum nexibus Uberemur. Per^y Cf.Pam. 316. cf.Mcn 113.
C£:Gcrb.i4f.
Seoreta.
Ecclesiae tuae, quaesumus, Domine, preces et hostias R.S.(a/t3f.)
beati Petri apostoli* commendet oratio; ut quod pro illius pam.^^.
gloria celebramus nobis prosit ad veniam. Per. y Men. 39.
Leofr. 138. Cf. Leon. 337. Ct Pam. 316. Cf. Men. 113. Cf. Gerb. 146.
653 Postoommun.
Laetificet nos Domine, munus oblatum; ut sicut in r.s.(<i/i^'.)
apostolo tuo Petro te mirabilem praedicamus, sic per illum ^^* ^°g
tuae sumamus indulgentiae ^ largitatem. Per. Men. 29.
' R. Pam. and Leofr. give to the festival of iii Kal. lul. the tiUe oi Natale
S, Petri Ap,f but even in them the Missa for that day is not the same as that
given in V. Pam. 316, Men. 113, Gerb. 145 have the Collect (in a revised
form) among the additional prayers for the Festival : and the Secret, in the
same form in which it appears in Leon. (where it is not specially adapted for
S. Peter's day) in the Missa for the Festival of S. Paul. But the Collect,
Secret, and Postcommunion of the Missa here assigned to iii Kal. lul. appear
in R. S. Gerb. Pam. Men. Leofr. as those of the Missa for the Festival of the
Chair of S. Peter, in the same foim which they have in the tezt. ' For /Vr.
Pam. Men. have the ending Qui xnvis, > S' Gerb. insert tibi. * suma'
mus indulgentiae tuae Pam.
XXXI.
IN Natali apostolorum Petri et Pauli.
iii Kcd. lulias.
Deus, qui hunc diem beatorum apostolorum Petri et Leon. 330.
Pauli martyrio consecrasti, da ecclesiae tuae toto terrarum Mifis.Goth.
orbe diffusae eorum semper magisterio gubernari per quos Cf. Gerb.
sumpsit religionis exordium. Per \ ^^'
Largiente te* Domine beati Petri et Pauli natalitium r. s.
nobis [lumen^] effulsit: concede quaesumus ut hodierna* Leon! 343-
gloria passionis sicut illis magnificentiam tribuit sempi- Sacr. Gali.
temam, ita nobis munimen operetur perpetuum ^ Per. cf. Miss.
Goth. 622.
Digitized by CjOOQ lC
R. S. {in
VigiL)
Gerb. 143.
Leon. 338.
Pam.
(Amb.)
395.
Cf. Men.
113.
R.S.
Gerb. 145
Pam. 315.
Men. 113.
i8a LIBER SACRAMENTORUM [II. xxxii.
Seoreta.
Leon. 333. Oblationes populi tui, Domine, quaesumus, beatorum
apostolorum Petri et Pauli passio beata conciliet ; et quae
nostris non apta^ sunt meritis fiant tibi placita^ tuorum
deprecatione iustorum. Per,
Prae&tio.
VD. Apud quem quum'' beatorum apostolorum continuata
festivitas et aetema celebritas atque triumphi* caelestis
perpetuus sit natalis, nos® tamen beatae confessionis ^®
initiarecolentes* frequenti^^ tribuis devotionegaudere^^ ut
crebrior ^^ honor sacratissimae ^^ passioni repensus maiorem
nobis retributionis gratiam largiatur ^*. Per. y
Fostcomman.
Sumptis, Domine, remediis sempiternis tuorum mun-
dentur corda fidelium, ut apostolici ^* Petri et Pauli natalis
insignia, quae corporalibus ^^ officiis exsequuntur, pia cordis
intelligenlia-€Gniprehendant Per.
Item alia^^ 654
Sumpsimus, Domine, pignus salutis aetemae^® celebrantes
Apostolomm Petri et Pauli votiva solemnia et perpetua
merita venerantes. Per.
^ This Collect has in V. tbe same form as in Leon. That in Miss. Goth. is
almost identical. In R. S. Gerb. Men. Pam. it has undergone some revision.
'-' V. omits te, ' V. R. S. Gerb. omit lumen^ which seems reqnired for
the sense, and is restored from Leon. and Sacr. GaU. * hodiemae S' Gerb.
B Sacr. Gall. and Miss. Goth. alter the ending of this CoUect. * apta . . .
placitae Leon. '^ Hcet (for quum) Pam. (Amb.) ; iicet quum Gerb. ;
R. omits quum, ■ festivitas^ aetema ceiebritas et triumphi Leon. • nobis
. . . recoleniibus Pam. (Amb.). ^ S* Gerb. insert eorum^ " annua
S' Gerb. ; celehriori Pam. ( Amb.). " venerari Leon. " cutnuus
Pam. (Amb.). '* sacramentissimae V. ^^ impensus sacraiissinuu
passioni maiorem nobis prosit ad graiiani Leon. ^* apostolice V. R. ;
apostolorum Pam.; S. Gerb. Men. as text. " corporalis V. " This
second Postcommunion appears to be incomplete, containing no petition.
" aetema V.
XXXII.
Item in Natali sancti Pauli proprie.
iii KaL lulias'^.
r. s. Deus, qui multitudinem gentium beati Pauli apostoli
Pam^Jil!^ praedicatione* docuisti, da nobis, quaesumus, ut cuius^
Men. 113. natalitia colimus eius apud te patrocinia sentiamus. Fer. y
Digitized by CjOOQ lC
ILxxxiU.] ROMANAE ECCLESME. 183
Maiestatem tuam, Domine, suppHces exoramus, ut sicut See ixix
ecclesiae tuae sanctus apostolus Paulus extitit praedicator ^^* ^55,
ita sit [pro] * nobis perpetuus suffragator. Per. y
Seoreta.
Praeveniant nobis^ Domine, quaesumus, apostoli tui® R. S.
desiderata commercia, ut quorum perpetuam dignitatem ' • '4 •
sacro mysterio frequentamus in terris et praesentia nobis
subsidia postulent et aetema. Per.
Postcommun.
Perceptis, Domine, sacramentis, subdito corde rogamus R-S.
et petimus ut intercedente beato Paulo apostolo tuo, nobis Leon* 333'.
proficiant ad medelam quae pro illius gesta sunt passione.
Per. y
^ R. S. Meo. assign this Missa to the last day of Tune : so possibly Gerb.
Pam. Leofr. which have ii KcU, lul, ^ praedicacimis V. ' qui eius
V. * V. omits/r^, which is fonnd in Ixix infra : Leon. omits nobis also.
» nos S* Gerb. ; V. R. S^ as lext • apostolorum tuorum S«; V. R. S*
Gerb. as tezt
XXXIII.
Orationes ad Vesperum'.
Deus qui ligandi solvendique licentiam tuis apostolis R. S.
contulisti ; da, quaesumus, ut per ipsos a terrenis vitiis p^^ * l^^'
expediti^ liberi possimus^ caelestibus interesse mysteriis. Men. na.
Per.
Omnipotens sempiterne Deus, qui nos beatorum aposto- R. s.
lorum Petri et Pauli multiplici facis celebritate gaudere;
da, quaesumus, ut eorum saepius iterata solemnitas nostrae
sit tuitionis augmentum. Per.
655 Apostolicis nos, Domine, quaesumus, beatorum Petri et R. S.
Pauli attoUe praesidiis; ut quanto fragiliores sumus tanto Pam.'3i^'
validioribus auxiliis foveamur. Per Dominum. Men. 112.
Concede, quaesumus, Domine, apostolos tuos * intervenire S.
pro nobis : quia tunc nos * salvari posse confidimus • si x^on 340.
eorum precibus tua gubernetur ecclesia'' quibus utitur te
constituente principibus. Per Dominum.
Omnipotens sempiterne Deus, qui nos omnium aposto- s.
lorum merita sub una tribuisti celebritate venerari, quae- i^^ ^41!
sumus ut celeriter ^ nobis tuae propitiationis abundantiam
multiplicatis^ intercessoribus largiaris. Per.
Digitized by CjOOQ lC
l84 UBER SACRAMENTORUM tll.»xiv.
Leoo. 339. Exaudi nos, Deus salutaris noster, et apostolorum ^® tuere
^l^ ^l^ praesidiis quorum donasti fideles esse doctrinis. Fer. y
Gerb. 144.
Leon. 345. Solemnitatis apostolicae multiplicatione gaudentes, cle-
mentiam tuam deprecamur, omnipotens Deus, ut tribuas
iugiter nos eonim et^^ confessione benedici et patrociniis
confoveri. Per.
Fraesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut qui iugiter
apostolica defensione^' munimur nec succumbamus vitiis
nec opprimamur adversis. Per.
* Tbe collects entitled OraHones ad Vesperum in V. ue for the inost put to
be fomid in eitber R. S. Gerb. Pam. or Men. thoagb in ▼arions positions.
Tbns tbe first of tbe series appemrs in all five among tbe prayers for the Vigil :
in Pam. and Men. it is an Oratie st^er Poimlum, in R. S. and Gerb. an Oratie
ad Matutinum, Tbe second is apparently in R. S. only : it is there the first
of the aliae Oratienes for iii Kal lol. The thiid, again, is assigned in aU five
to tbe Vigil : in Pam. it is an additional Or, sup, Pop, in the rest zn Or. ad
Vesferas. The fonrth in S. comes next to tbe second : it was in the same
position. apparently, tn T., since it appeais in Gerbert : but it is not in R.
The fifth is m S. and Gerb. the Ust of the aliae Oratiimes for the festival. The
sixth is among the paraUel series of prayers in Gerbert (tbongh not in &
or K.) ; so also in Men. Pam. The seventh and eighth do not seem to have
fonnd their way into any of the five Socramentanes. ' expeditique V.
' possumus V. * apostolis tuis V. ; S. Gerb. Leon. as tezt ' ita enim
nos Leon. * credimus Gerfo. "* precibus ecciesia guhemetur Leon.
■ celerem Leon. ; desideratam S» Gerb. ; V. S^ as text • multiplicas V.
^ Leon. Pam. Men. Gerb. insert iuorum nos, ^ Leon. omits et. ^' de-
fensionum V.
XXXIV.
Item de Vigilia omnium Apostolorum^
R.s.(a/iK) Concede, quaesumus, omnipotens Deus, ut sicut aposto-
Mai. /36.' lorunj tuorum illorum gloriae natalitia praevenimus, sic ad
Leofir. 164. tua beneficia promerenda maiestatem tuam pro nobis ipsi
praeveniant. Per.
Seereta.
R.S.(tf/iW.) Muneribus nostris, Domine, apostolorum* illorum festa
Men. 136. praecedimus, ut quae conscientiae nostrae praepediuntur
Leofr. 164. obstaculis ^, illorum ^ meritis grata reddantur. Per.
Cf. Leon. ' *
^^ ' PoBtoommon.
R.S/fl//^i.) Sumpto, Domine, sacramento, suppliciter deprecamur ut,
m«i. /36^ intercedentibus beatis apostolis *, quod temporaliter gerimus
Lcofr. 164. ad vitam * capiamus aetemam ®. Per.
Cf. Leon. ^
^^^' ^ The Natale Omnium Apostolorum does not appesr as a Festival in the
other Sacramentaries here cited. The Collect, Secret, and Postcommanion
here assigncd to the Vigil appear in R, S. Gerb. Men. Leofr. for thc Vigil of
Digitized by CjOOQ lC
II. XXXV.] ROMANAE ECCLESIAE. 185
SS. Siinon and Jnde: while the corresponding parts of the Missa for the
Festival are employed for the Festival of the same two Apostles. The Collect
and Secret of this Missa are apparently intended to be employed on the vigil
of any feast of Apostles : R. S. Gerb. and Men. insert the names of the two
Saints : Leofr. omits all names in these two prayers, bnt insersts them in the
prayers of the Missa for the Festival. ' In the Leonine Sacramentary this
is a Secreta for the Festival of S. Lanience, and this phrase is varied accord-
ingly. ' obstactUo Leon. ^ sacramentOy beatis apostolis intervenien"
tiSus, suppliciter deprecamur ut quod Leon. * Leon. omits ad vitam,
* aetemum Leon.
XXXV.
656 Item in Natali OMNIUM APOSTOLORUM^
Deus, qui nos per beatos apostolos * ad cognitionem tui R.s.(a/t»i.)
nominis venire tribuisti; da nobis eorum^gloriam sempi-. pam.^8!
temam et proficiendo* celebrare et celebrando proficere. J^*^'};*^^'
Per. ' ' ^
Seereta.
Gloriam, Domine, sanctorum apostolorum perpetuam R.S.(«/»*».)
'. ^ j« -^- Gcrb. 189.
praecurrentes ® quaesumus ut eandem ® sacns mystenis pam. 348.
expiati dignius celebremus, Per Dominum. L^fr^^e'
PraeilEttio.
VD. Qui ecclesiam tuam sempiterna pietate non deserens'', R.s.(a//**.)
per apostolos tuos iugiter eam et* erudis et protegis •. Et Gerb! 169.
ideo cum angelis ^°. y Men. 124. Leofr. 156.
Postcommnn.
Perceptis, Domine, sacramentis, suppliciter ^^ rogamus R.S.(a/iW.)
ut intercedentibus beatis apostolis tuis quae pro illorum Pam. 348^
veneranda gerimus passione nobis proficiant ad medelam. Jf*^; *^7'
Per. y
* See note i on xxxiv supra, The CoUect, Secret, and Postcommunion of
this Missa appear also in Pam. for SS. Simon and Jude's Day. The Preface
is found in R. S. for S. Bartholomew^s Day, and appears also for that day in
Gerb. Men. Leofr., with variations. * R. S. GerD. Men. insert tuos : Pam.
Leofr. insert tuos Simonem et ludam. ' Gerb. inserts sequi. ^ perfi-
ciendo V. (corr. by Tommasi). • recurrentes S* ; percurrentes Pam. ;
recensentes S'^ Gerb. ; venerantes Men. Leofr. ; V. R. as text. ' eadem R.
S^ ; eam Pam. Men. Leofr. ; V. S' Gerb. as text. ' deseres V. (corr. by
Tommasi) ; deseris Men. Leofr. ; R. S. Gerb. Leon. as text ' Men. Leofr.
omit eam et; S* Gerb. omit et ; V. R. S' Leon. as text • S* Gerb. add
et sinefine custodis, which Pam. Men. Leofr. substitute for et protegis. " All
but V. R. have Per Christum for Et idco, " Mcn. Leofr. inaeit ie.
Digitized by CjOOQ lC
l86 LIBER SACRAMENTORUM [II. xxxvi, xxxvil
3LXXVI.
IN OCTAV* APOSTOLORUM,
Pridie Nanas lulias *.
S. Deus cuius dextera Petnim apostolum ambulantem in
Pm.sVs.' fluctibus ne mergeretur* erexit, et coapostolum eius
Men. 114. Paulum tertio naufragantem de profundo pelago liberavit,
concede propitius^ ut amborum meritis aetemam Trinitatis
gratiam * consequamur. Per. y
Seoreta.
Leon. 338. OiTerimus sacrificium, Domine, quod pro reverentia
apostolorum Petri et Pauli maiestati tuae iugiter et reddimus
et debemus. Per Dominum nostrum.
R.S., VD. Suppliciter exorantes* ut gr^em tuum Pastor
v^^it ^^^^"^^ ^^^ deseras, et* per beatos apostolos'' continua
Men. iia. protectione custodias, ut iisdem rectoribus dirigantur® quos
"' ^^* operis tui vicarios lisdem * contulisti praesse pastore&
Per^^ y
Fostoommun. 657
S. Pignus aetemae vitae ^^ capientes, humiles ^^ imploramus
Lron. 330! ^* apostolicis fulti patrociniis quod imagine contingimus ^^
sacramenti manifesta perceptione sumamus. Per.
* /ulti V. * mergerct V. • exaudi nos prdpiiius et concede
Gerb. Pam. Men. ; V. S. as tezt. * aetemitatis gloriam S' Gerb. Pam.
Mcn. ; S* possibly aetemae Trinitatis gloriam ; V. as text. • Te
Dbmine supplicUer exorare R. S. Gerb. Pam. ; Et te suppliciter exorare Men. ;
V. Leon. as text * j^ R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. Leon. as text. ^ R.
S. Geib. Pam. Men. insert tuos, ' dirigatur Leon. ; gubemetur S. Gerb.
Pam. Men. ; there is an omission in R. at this pomt, probably dae to the
repetition of eisdem. * eidem S. Gerb. Pam. Men. ; Leon. omits iisdem,
^ Et ideo S. Gerb. Pam. Men. ; V. Leon. as text. " Aetemae pignus
vitae Leon. " humiliter Leon. Gerb. " quod in imagine gerimus
Leon.
XXXVII.
IN Natali sanctorum Simplici* Faustini et
VlATRICIS \
V Kcd. seupotius iv KaL Augustas ^.
S. Praesta, Domine, quaesumus, ut sicut populus Christianus
Pmo! 32^^.* inartyrum tuorum Simplici^, Faustini, et Viatricis^ tem-
Cf. Lcon. porali solemnitate congaudet, ita perfmatur aeterna: et
^^^* quod votis celebrat comprehendat effectu. Per Dominum.
Digitized by CjOOQ lC
Il.xxxviii.] ROMANAE ECCLESIAE. 187
Seoreta.
Hostias tibi, Domine, pro sanctorum martyrum Sim- s.
plici^, Faustini, et Viatricis^ commemoratione deferimus, p^*'^',^*
suppliciter * obsecrantes ut et indulgentiam nobis pariter Cf. Leon.
conferant et salutem. Per. ^^^'
FoBtoommuxi.
Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut sanctorum s.
tuorum Simplici^, Faustini, et Viatricis* caelestibus mys- pf^' '/,^'
teriis celebrata solemnitas indulgentiam nobis tuae pro-
pitiationis acquirat. Per Dominum.
* S^ has this fonn in the title, corrected to Simplicii by S*. Otherwise S.
Gerb. Pam. all have Simplicii throughout ' Beatricis S. Gerb. Pam.
(thfoughout). ' V. gives the date as in text (usin^ the form Agust.) ; S.
puts the Festival on v Kal. Ang. ; Gerb. Pam. on iv Kal. Ang. ^ simpli-
ciUr V.
yxxviii.
IN Natali Abdo et Senis ^
iii Kal, Augustas.
Sancti tui nos, Domine, Abdo et Senis piis orationibus
prosequantur, et ab huius vitae periculis iugiter postulent
expediri. Per.
Praesta, quaesumus, Domine, ut ecclesia tua et martyrum
tuorum Abdo et Senis confisa suffragiis devota permaneat,
et eorum precibus gloriosis secura consistat. Per.
Seoreta.
Munera tibi, Domine, pro sanctorum martyrum Abdo et s.
668Senis* occisione^ deferi-mus, qui dum finiuntur in terris moi. /16^.'
facti sunt caelesti luce perpetui ^ Per. See xlviii
tnfra,
FoBtoommun.
Populum tuum> Domine, perpetua munitione defende : s.
nec difficulter * quod pie, quod * iuste, postulat consequatur, ^*^' \l^*
cui sanctorum tuorum merita suffragantur. Per.
* Abdo ei Sennis S. ; Abdon et Sennen Gerb. Men. * pcusione Men.
(so in xlviii). * Men. adds humiliter posttUanteSy ui eorum semper merttis
muniamur, ' deJScuiias V. (corr. by Tommosi) ; S. Gerb. Men. as text.
* et Men.
Digitized by CjOOQ lC
l88 LIBER SACRAMENTORUM [II. xxxU, xl.
XXXIZ.
In Natal. Machabaeorum.
Kal. Augustas^.
Deus, qui in sanctis habitas, et pia corda non deseris,
suscipe propitius orationem nostram ; et tribue misericordiam
tuam ^, ut te custode servati ab omnibus vitae huius peri-
culis liberemur. Per Dominum.
Secreta.
Lcon. 457. Fiant, Domine, tuo grata conspectui munera supplicantis
ecclesiae, et, ut nostrae proficiant saluti, adsit intercessio
beatorum ^ sanctorum tuorum *. Per.
FoBtoommiin.
Pam. 333. Caelesti munere satiati quaesumus, Domine Deus noster,
^* 34 • ut \\zjtQ nos dona, martyrum tuorum deprecatione, sanctifi-
cent. Per.
^ Agustas V. (ungnunmatically). ' So V. (perhaps nngrammatically for
tniseruordia tua). ' beata Leon. * Leon. omits tuorum.
XIi.
In Natali sancti Sixti^
viii Id. Augustas.
s. Beati Sixti, Domine, tui sacerdotis et martyris annua
^ ' ^^^' festa recolentes, quaesumus ut quae tuarum * nobis sunt
instrumenta praesentium fiant aeternarum ^ patrocinia
gratiarum. Per.
S. Sancti Sixti, Domine, frequentata solemnitas et de sacer-
" * '^^' dotalibus nos instruat, te miserante, doctrinis, et de gloria®
martyrii foveat ubique suffragiis. Per Dominum.
Secreta.
s. Suscipe, Domine, munera propitiatus oblata, quae maies-
Pam.3a^4. ^^^^ ^"^^ beatus Sixtus sacerdos commendat* et martyr.
Men. 118. Per. y
Fofitcommxui. 659
s. Repleti sumus^ Domine munere solemnitatis optatae
Gerb. 158. ^^^ j^^^^j gj^^j ^^ celebritate iuvamur et precibus •. Per.
Digitized by CjOOQ lC
II. xli, xlii.] ROMANAE ECCLESIAE. 189
^ V. has here three fonns of this name, Syxtas, Systus» Siztns : Xystns and
Xistns also appear in the other sacramentaries cited. ' tuorum . . . tuter-
norum V. S^ ; S« Gerb. as text » gloriam V. ; gioriosis S» Gerb. ; S^ as
text. * commendet Gerb. Pam, Men. ; V. S. as text. • S* Gcrb.
omit sumus. * S' Gerb. add quaesumus ut in gratiarum tuarum semptr
actiont maneamus.
XIiI.
IN Natali sancti Donati.
vii Id. Augustas.
Adesto, Domine, precibus nostris, quas in sancti confes- Leon. 300.
soris et episcopi tui Donati ^ commemoratione deferimus ;
ut qui nostrae iustitiae fiduciam non habemus [eius] * qui
tibi placuit meritis adiuvemur. Per.
Deus, tuorum gloria sacerdotum, praesta, quaesumus, s.
ut sancti confessoris et episcopi tui Donati, cuius festa ^^' '59-
gerimus ^, sentiamus auxilium *. Per.
Secreta.
Praesta, quaesumus, Domine, ut* sancti confessoris et S.
episcopi tui Donati, quem ad laudem nominis tui dicatis ^^ ' '^^*
muneribus honoramus, piae nobis devotionis fructus ad-
crescat. Per. ^ _^
Fostcomxnmi.
Votiva, Domine, pro beati confessoris tui et episcopi Seexliii
[commemoratione dona]* percepimus "^ : quaesumus ut eius c^Tcon.
precibus et praesentis vitae nobis pariter et aeternae tribuas 403-
conferre® praesidium. Per Dominum.
^ in sanctorum tuorum Leon. ' V. omits eius; Leon. has eorum.
• celebramus S^ Gerb. * auxilium sentiamus S* Gerb. * S' Gerb.
insert intercessione. • Something seems to be wanting in V. ; dona app^u^
from Leon. and from the similar Postcommnnion in xliii, to be one missing
word : the other is perhaps commemoratione. ^ percipimus V. * So
V. (perhaps for conferrt) ; Leon. has quae . . . tribue confirre.
XLII.
IN VlGILIA SANCTI LAURENTI ^
V Id. Augustas.
Da, quaesumus, omnipotens Deus, ut beati Laurenti
martyris tui, quam praevenimus, veneranda solemnitas et
devotionem nobis augeat et salutem. Per.
Quaesumus, omnipotens Deus, ut nostra devotio quae R.S.(«/iW.)
natalitia beati Laurenti martyris antecedit, patrocinia nobis moi! 15V.*
eius accumulet. Per.
Digitized by CjOOQ lC
190 UBER SACRAMENTORUM [II. xliii.
R. s. Beati Laurenti martyris tui, Domine, geminata gratia nos
^^ *^ ' refoveat ", quam gloriiicationis eius * et optatis praeimus
of*ficiis et desideranter expectamus adventuram *. Per. 660
Seoreta.
R.s.(a/f3f.) Magnifica Domine beati Laurenti solemnia recensemus,
Men. 156^ ^"^^ promptis cordibus ambientes, oblatis muneribus et
suscipimus et praeimus. Per.
S. {fdihi:) VD. Gloriosi Laurenti martyris pia certamina praecur-
Menlilt, rendo: cuius honorabilis annua recursione solemnitas et
perpetua semper et nova est: quia et in conspectu tuae
maiestatis permanet mors tuorum pretiosa iustorum, et
restaurantur incrementa laetitiae, quum felicitatis aeternae ^
recoluntur exordia. Et ideo cum angelis^.
Fostcommnn.
R.S.(d!AW.) Sancta tua, Domine'', beati Laurenti martyris pretiosa
mS 151^.' passione, et solemnia* quae praeimus nos refovent^, quibus
et iugiter satiamur ^® et semper desideramus expleri. Per.
^ V. Qses the form Laurenii throughout ; S. Gerb. Men. have Laurentii.
The greater pait of the contents of this Missa appear in R. S. Gerb. Men. in
the Missa for a Saint (R. S. Gerb.) or a Martyr (Men.). The third of the
collects is the only portion which R. S. and Gerb. aasign to the Vigil of S. Lau-
rence. * refovet S^ • pro glorificaHonis eius honore §• Gerb. ; V.
R. S^ as text (R. hzs glorificationes). * expectemus advenium V. R. (S* ?) ;
S" Gerb. as text. ^ restaurata incrimenta iaeticiae confelicitatis aetema
V, (corrected by Tomnuisi) ; S. Gerb. Men. as text. • Per Christum (for
Et ideo) S. Gerb. Men. "* S. inserts de ; Men. inserts in. ' solemni'
tate S' ; Men. omits et solemnia and has quam praeimus. * refaveant S'
Men. ; V. R. S^ Gcrb. as text »<> sociamur V. ; R. S. Gerb. Mcn. as text.
XIiIII.
ITEM IN NaTALI EIUSDEM.
iv Id. Aiigustas.
s. Deus, cuius caritatis ardore beatus Laurentius edaces
^^l^^' incendii flammas contempto persecutore devicit, concede
Pam. 327. propitius, ut omnes qui martyrii eius merita veneramur
(Amb.)4ii. protectionis tuae auxilio muniamur. Per. y
Men. I30.
R. s. Deus, qui mundi creator et rector es, et qui * hunc diem
Pam w ^" Levitae tui Laurenti martyrio consecrasti ; concede
Men. 119. propitius ut omnes qui martyrii eius merita veneramur
intercessionibus eius ab aeternis gehennae incendiis libe-
remur. Per.
Digitized by CjOOQ lC
II. xliii.] ROMANAE ECCLESIAE. 191
Seoreta.
Praesta, quaesumus, Domine, ut beati sancti ^ Laurenti R. S.
suffragiis in nobis tua munera tuearis, pro cuius ^ honoranda ^ • ^ *•
confessione hostias tibi laudis offerimus. Per.
VD.* In die ^ solemnitatis hodiernae : qua beati Laurenti R. s.
661 hostiam tibi placitam et castam corporis glorioso certa » mine • lS^* '^g"
suscepisti : prunis namque superposita stridebant membra
viventia: nec tamen erat poena patientis^ sed piae con-
fessionis incensum * : neque terreno liberari cruciatu^ martyr
optabat, sed coronari deprecabatur in caelis. Per Chris-
tum. y
Fostcommim.
Votiva, Domine, pro beati martyris tui Laurenti passione xU supm.
dona percepimus ^° : quaesumus ut eius precibus et prae- ^^"^-^os.
sentis vitae nobis pariter et aetemae tribuas conferre^*
praesidium. Per.
Oratioiies ad Vespemm.
Sancti Laurenti nos, Domine, sancta precatio " tueatur : S.
et quod nostra conscientia non meretur^^ eius nobis qui pam^As^"
tibi placuit oratione donetur. Per. Men. lao. Leon. 397.
Adsi t nobis, Domine, quaesumus, sancti Laurenti martyris ^^ R. S.
in tua ^* glorificatione benedictio, cuius nobis est hodie facta ^Jj^Ls!
suffragium in tua virtute confessio. Per. Men. lao. Lcon. 399.
Praesta, quaesumus, Domine, ut semper nos" beati R. S.
Laurenti laetificent votiva " mysteria, quae semper esse non Men. /20^
desinunt admiranda. Per Dominum.
* Deus mundi creator ei rector qui R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. as text.
* R. S' Gerb. omit satuiu • propititis (for pro cuius) V. (corrected by
Tommasi) ; R. S. Gerb. as tezt. * This Preface in S. shows many erasnres ;
the original readings seem to have agreed more closely with those of V. and R.
than do the readings of S« and Gerb. » £t in die S' Gerb. • placitam et
ccutam corpore glorioso certamine V. ; placitam ccuti corporis glorioso certamine
Leon. ; piacitam pro casti corporis glorioso certamine S* Gcrb. ; R. (S' I) as text.
^ nec tantum erat poena passionis quant S' Gerb. ; V. Leon. (S* I) as text ; and
so R., reading plena for poena. * piae confessionis incessus V. R. ; an
erasnre in S'; pio/e confessionis igne succensus S' Gerb.; Leon. as text.
• terreno liberato cruciatum V. (corrected by Tommasi). *• percipimus V.
" See note 8 on xli supra. ^ precatio iusta Leon. ^' praesumit Leon.
^* R. Men. insert tui, ^ sua Pam. ^* nobis V. (nngrammaticaUy) ;
R. S* as text. " divina R. S. Gerb. ; V. Men. as tezt.
Digitized by CjOOQ lC
192 LIBER SACRAMENTORUM [II. xliv-xlvi.
XLIV.
In NATALI SANCTI TlBURtl*.
iii Id. Augustas.
Cf. LeoD. Omnipotens sempiteme Deus, qui nos sancti martyris
^°^* tui Tiburti festivitate laetificas, praesta ut cuius commemo-.
ratione gaudemus praesidio muniamur. Per.
Seoreta.
msu^a, Respice, Domine, munera quae in sancti Tiburti com-
^q8^° memoratione deferimus ; ut cuius honore sunt grata, eius
nobis fiant intercessione perpetua. Fer.
Poetoommiin.
S. {alibi,) Prosit nobis, Domine, sancti Tiburti celebrata solemnitas
crLeon! ^^^ quanto fragiliores sumus tanto placentium tibi prae-
306- sidiis indigemus. Per.
^ The Missa for this festiyal in S. and Gerb. is entiiely diiTerent from that in
the text. The Postcommunion of this Missa is, however, found in S. and Gerb.
(with the necessary variation) in the Missa for S. Laurence's Day.
XLV. 662
IN Natali sancti Ypoliti^
Id. Augustas.
S. Sancti Ypoliti martyris ^ Domine, quaesumus, veneranda
Mei^ /21 festivitas salutaris auxilii nobis praestet augmentum. Per.
Pain.(Amb.)4.3. ^^^
Leon. 403. Praesta nobis, quaesumus, omnipotens DeuS) ut nostrae
humilitatis oblatio et pro tuorum grata sit honore sanctorum,
et nos corpore pariter et mente purificet. Per.
Pofitcommim.
Seeliv Sumptis, Domine, sacramentis, quaesumus ut interce-
injra. dente beato martyre tuo Ypolito ad redemptionis aeternae
proficiamus augmentum. Per. y
^ So V. ; in S^ the name appears as Ippolitus, corrected by S' to Yppolitus.
* Sancti martyris tui Hippolyti Men. Pam. (Amb.).
XLVI.
In Octav. sancti Laurenti.
xvi Kal. Septemb.
S. Beati Laurenti nos faciat, Domine, passio veneranda
p^* J5,^' laetantes et ut eam sufficienter recolamus efficiat ^ Per.
fam. 331.
Digitized by CjOOQ lC
II. xlviij ROMANAE ECCLESIAE. 193
Iterata festivitate beati Laurentl natalitia veneramur s.
quae in caelesti heatitudine fulgere novimus sempitema. ^^\
Pen
Seoreta.
Beati Laurenti martyris honorabilem passionem mune- s.
ribus, Domine ■, geminatis exequimur; quae licet propriis ^^^'
sit memoranda principiis indesinenter tamen permanet
gloriosa. Per.
VD. Quoniam tanto iocunda sunt, Domine, beati Laurenti Mnr. 331.
martyris crebrius repetita solemnia quanto nobis eius sine
cessatione praedicanda sunt merita. EtideocumangeHs^ y
Postoommnn.
Solemnis^ nobis intercessio beati Laurenti martyris, s.
quaesumiis, Domine, praestet auxilium : ut celestis mensae ^^ 33 /.
participatio quam * sumpsimus tribuat ecclesiae tuae recen-
sita laetitiam ^ Per.
* S* Gerb. Pam. add promptiorts, * Donttno Pam. • Per Christum
(for Et ideo) Mur. * SoUmpne V. » quae V. S' ; S" Gerb. Pam. as
tezt ' recensita laeticia V. ; recensitam iaetitiam S. Gerb. ; Pam. as text.
663 XLVII.
In Assumpt. sanctae Mariae.
xviti Kal. Septembres.
Deus, qui spe ^ salutis aeternae t^eatae Mariae vii^initate R.S.(fl/i^'.)
foecunda humano generi praemia praestitisti, tribue, quae- p^' 3^,
sumus, ut ipsam pro nobis intercedere sentiamus per quam
meruimus auctorem vitae nostrae* suscipere. Per Do-
minum. y
Omnipotens sempiteme Deus, qui terrenis corporibus r. s.
Verbi tui veritatis ^ Filii unigeniti * per venerabilem ac p^* '^^*
gloriosam semper* virginem Mariam ineffabile mysterium (Amb.)
coniungere • voluisti, petimus immensam clementiam tuam, sacr. Gall.
ut quod in eius veneratione deposcimus, te propitiante ^-
consequi mereamur"^. Per.
Secreta.
Accipe munera, Domine, quae^in beatae Mariae iterata
solemnitate deferimus: quia ad tua praeconia recurrit ad
laudem quod vel talis assumpta est. Per.
O
Digitized by CjOOQ lC
194 LIBER SACRAMENTORUM [II. xlviii, xlix.
Postoommun.
R. s. Caelesti munere satiati [quaesumus], omnipotens Deus ^,
Gcrt). i66. ^^j^ [nos*] protectione custodi, et^° castimoniae pacem"
( Amb.) mentibus nostris atque corporibus intercedente sancta Maria
^'^" propitiatus indulge": ut**veniente sponso Filio tuo uni-
genito accensis lampadibus eius digni praestolemur occur-
sum. Per.
^ R. S. Gerb. Pam. omit spe. * R. S. Gerb. Pam. omit nostrae. ' veri-
tatem Sacr. GaU. * Verbi tui et veritatis Filii tui scilicet unigeniti S' Gerb. ;
Sacr. Gall. omits Filii unigeniti; V. R. S' Pam. fAmb.) ai text ^ semper'
que S. Gerb. Pam. (Amb.) ; V. R. as text ; Sacr. Gall. omits o^ . . . virginem.
* c<miutigi Sacr. Gsdl. ' mereamur consequi Sacr. Gall. ' satiati
tmnipotens Deus V. R. (S^?); satiaios omnipotens Deus S' Gexb.; scUiatos
quaesumus omnipotens Deus Pam. (Amb.). [The accidental omission of quae-
sumus accounts for the aognunmatical rnding of V. R., of which the reading
of S' aod Gerb. is probablj an emendation.] * V. omits nos. '^ ut
. . . indu/ge V. ; ut indu/geas S* Gerb. Pam. (Amb.) ; et . . . indulm S>.
" castimoniam et pacem S* Geib. Pam. (Amb.) ; V. S^ as text. ^ et S'
Gerb.; V. S^ Pam. (Amb.) as text.
XLVIII.
IN Natali sancti Agapiti.
XV KaL Septentbres.
S. Sancti martyris Agapiti merita nos, Domine, pretiosa
^vilV ^"®2i"*^''> ^" quibus tuae maiestatis opera praedicantes, et
Pam. 532. praesens capiamus adiutorium et futurum. Per.
Seoreta.
xxxviii Munera tibi, Domine, pro sancti martyris Agapiti pas-
"*^ sione^ deferimus; qui dum finitur in terris factus est caelesti
sede* perpetuus. Per.
Postoommun. 664
xxiv supra. Sumpti sacrificii, Domine, perpetua nos tuitio non relin-
quat, et noxia semper a nobis cuncta depellat. Per. y
^ occisione in xxxviii supra. ' lute in xxxviii suprxu
XLIX.
IN Natali sancti Magnl
xiv Kal, Sepiembres.
S. Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et intercedente
^ ' "^' beato martyre tuo Magno ab hostium nos defende pro-
pitiatus incursu. Per.
Digitized by CjOOQ lC
II. 1, li.] ROMANAE ECCLESIAE. 195
Secreta.
Grata tibi sint munera nostra, Domineyquae ettuis sunt^ Leon. 302,
instituta praeceptis et beati Magni festivitas gloriosa com- ^'^' ^^^"
mendat ". Per.
Fostoommun.
Tua sancta sumentes, quaesumus, Domine, ut beati s.
Magni nos foveant continuata praesidia. Per. ^^^- ^^^'
^ sint V. ; Leon. as text (Leon. 302 omits et before tuis), * commendet
V. Leon. 303 ; Leon. 310» 337 as text.
L.
IN Natali sancti Ruffi*.
vi Kal. Septenibres.
Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et beati Ruffi S.
intercessionibus confidentes nec minis adversantium nec Lcon. 359!
ullo conturbemur * incursu. Per.
Seoreta.
Intercessio, quaesumus, Domine, sancti tui Ruffi munera v supra,
nostra commendet, nosque in eius veneratione ^ tuae maies-
tati reddat acceptos. Per.
PoBtcommtm.
Sumentes gaudia sempitema de partictpatione sacramenti ▼> «'/^«-
et festivitate* beati martyris tui Ruffi, supplidter depre-
camur ut quae sedula servitute donante te gerimus dignis
sensibus tuo munere capiamus. Per Dominum.
* S. Gerb. haye the form Rufi. • perturbemur Leon. • V. in
V supra has nosque eius veneratio, * V. in vi supra has sacramenti festivi-
iatis.
665 M-
IN Natali SANCTI Hermis^
V Kal. Septembres.
Sancti nos, fluaesumus, Domine, Hermis natalitia votiva
laetificent, et suae beneficiis intercessionis attollant. Per
Dominum.
Secreta.
Munera nostra, quaesumus, Domine^ propitiatus assume; s.
ct utdigne tuis famulemur altaribus sancti tui nos Hermis ^^-Y?*
intercessione custodi. Per. Men. 125.
o a
Digitized by CjOOQ lC
196 LIBER SACRAMENTORUM [II. lii, liiii
PostoommtUL
cr. Leon. Exultet, quaesumus, Domine, populus tuus ' in sancti tui
^^* commemoratione Hermis: et cuius votivo* laetatur officio,
sufTragio relevetur optato. Per.
^ S. Gerb. Pam. Men. bave Htrmetis thronghoat. * nastra, D^mttu,
juaesumus S. Gerb. ; JDimiue, ncsfru, ptaesumus Men. ; V. Pam. as text.
' populus tuus, Domifu, quaesumus Leon. * vctiva V.
LII.
IN DIE PASSIONIS SANCTI lOANNIS BaPTISTAE ^
iv Kal. Septembres,
R. S. Sancti loannis Baptistae et martyris tui, Domine, quae-
Vt^lll, sumus, veneranda festivitas salutaris auxilii nobis praestet
Men. 126. effectum^ Per.
R. S. Perpetuis nos, Domine, sancti loannis Baptistae tuere
Pam. 335.* praesidiis: et quanto fragiliores sumus, tanto magis neces-
Men. 127. sariis attolle suffragiis. Per.
Leon. 400. "
Seoreta.
R. S. Munera ^ tibi, Domine, pro sancti martyris loannis Bap-
Mai'i26.' tistae passione deferimus * qui dum finitur in terris factus
xxxviii egj; caelcsti sede perpetuus. Per.
supra,
xWmsupra. POBtCOmmTUL
R. s. Conferat nobis, Domine, sancti loannis utrumque ^ solem-
Pamsas.' "itas, ut magnifica sacramenta quae sumpsimus significata*
Men. 126. veneremur et in nobis potius edita gaudeamus. Per
Dominum.
^ The Collects, Secret, and Postcommunion of this Missa occupy the same
position in V. R. S. Gerb. Pam. In Pam. (Amb.) the second collect of this
Missa is the Orat. super Sindonem : in Men. it is an additional Postcom-
mnnion. ' affectum S. ' Pam. inserts quae. * Pam. has (after
defcrimus) quaesumus ut eius obteniu ncbis proficiant ad salutem, and omits
the clause qui . . . perpetuus. R, S. Gcrb. Men. retain this clause and insert
the same addition which appears in Pam. after the word perpetuus. V. has
quia dum (but see xxxidii and xlvui supra). * sancti loannis Baptistae
beata solemnitas Pam. * quae sumpsimus digne veneremur ei nobis saiu-
taria sentiamus Men. y R. S. Gerb. agree with V. thxoughout.
LIII. 666
IN Natali sancti Prisci^
KaL Septembres.
R. S. Omnipotens sempiteme Deus, fortitudo certantium et
^^ ' ^^^* martyrum palma, solemnitatem hodierni^ diei propitius
Digitized by CjOOQ lC
Il.liv.] ROMANAE ECCLESIAE. 197
intuere, et ecclesiam tuani continua fac celebritate laetari *
et intercessione beati martyris Prisci omnium interceden-
tium * vota perficias *. Per.
Secreta.
Eius tibi precibus, Domine, quaesumus, ® grata reddatur R. S.
oblatio pro cuius est festivitate immolanda. Per. ^**'^' ^^*'
FoBtcommun.
Fraesta, quaesumus, Domine, ut sacramenti tui participa- R. s.
tione vegetati sancti quoque martyris Frisci precibus adiu- ^^\J^^'
vemur. Per. »^«.
* Prisc^ V. There is no Missa for thls festival in Pam. or Men. That in
R. S. and Gerb. agrees throaghont with V., except in the minor variations of
reading here noted. ' hodUmae R. S. Gerb. ' laetare V. R. S'.
* in te credentium Gcrb. ; V. R. S. as text. » proficias V. ; R. S. Gerb.
as text. " R. S' Gerb. insert hacc.
LIV.
In Nativit. sanctae Mariae.
vi Id. S^iembres.
Adiuvet nos, quaesumus, Domine, sanctae Mariae gloriosa R. S.
intercessio S cuius etiam diem, quo felix eius est inchoata p^J^* ^^^]
nativitas, meminimus^. Fer. Men. las.
Seoreta.
Suscipe, Domine, quaesumus, hostias placationis et laudis, s.
quas tibi offerimus pro nativitate beatae et gloriosae sem- ^^^^"
perque virginis Dei genitricis Mariae; et sanctis eius^
intercessionibus cunctis nobis proiiciant ad salutem. Fer.
FoBtoommun.
Adesto, quaesumus, Domine, fidelibus tuis * ut quac sump- c«: Leon.
serunt* fideliter et mente sibi* et corpore, beatae Mariae ^^-
intercessione, custodiant ^. Fer.
667 Item alia.
Sumptis, Domine, sacramentis, intercedente beata et S.
gloriosa semperque virgine Dei genitricis Maria, ad re- ^ ^^^"
demptionis aeternae, quaesumus, proficiamus augmentum^
Fer. y
> sanctae Mariae iniercessio vemranda R. S. Gerb. Men. ; V. Pam. as text.
* celebramus R. S' Pam. Men. ; devottssime cekbramus S' Gerb. ; V. as text.
' ut sanctis eius S. ; ut sanctis eiusqtu Gerb. * plebi tuae . . . sumpsit
Leon. * simui (for sibi) Leon. * custodiat V. Leon.
Digitized by CjOOQ lC
198 LIBER SACRAMENTORUM [IL Iv, Iri,
I.V.
IN Natali sancti Gurgoni*.
V Id, Septembres.
S. Sanctus, Domine, Gurgonius sua nos intercessione laeti-
Leofr. 158. fi^^^ ^^ P*^ faciat solcmnitate gaudere. Per Dominum.
Seoreta.
S. Grata sit tibi, Domine, nostrae servitutis oblatio, [pro *]
Leofr Vst. ^^ sanctus Gurgonius martyr intervenit '. Per.
Fostoommun.
s. Familiam tuam, Deus, suavitas illa contingat et vegetet
Lrofr \^58 ^"^ "^ martyre tuo Gurgonio Christi tui bono iugiter odore
pascatur * Per Dominum.
^ SS like V., naes the form Gurgoniusi S" Gerb. Leofr. have Gorgonius,
There ii no Missa for this Festiyal in Pam. or Men. ; the^Collect, Secret, and
Postoommunion are the same in S. Gerb. Leofr. as in V. * V. omits/fv.
' interveniat Leofr. * poscatur V.
IiVI.
IN EXALTATIONE SANCTAE CrUCIS.
xviii KaL Octobres.
R. s. Deus, qui nos hodierna die exaltatione ^ sanctae Crucis
p^ 338. 2i°^"2L solemnitate laetificas, praesta ut cuius mysterium
in terris cognovimus eius redemptionis praemia conse-
quamur ^. Per.
Secreta.
R. S. Devotas, Domine, humilitatis nostrae preces et hostias
Vm'.llt misericordiae tuae praecedat* auxilium : et salutem quam
Men. 129. per^ Adam in Paradiso ligni clauserat temerata prae-
sumptio, ligni rursum fides aperiat. Per Dominum.
Fostoommun.
R. s. Adesto familiae tuae, quaesumus, clemens et misericors
Panus^Q. I^^us : ^in adversis et prosperis® preces exaudias : et nefas
Men. 129. adversariorum per auxilium sanctae Crucis digneris con-
terere : ut portum salutis tuae valeant ^ apprehendere ®.
Per.
* Exaltaiionis S" Gerb. ; hodiemae exaltatione R.; V. S* Pam. as text.
■ praeviia mereamur R. (S* ?) ; praemia in caelo consequi mereamur S' Gerb. ;
praemia consequi mereamur Pam. ; V. as text. ' comitetur Pam. * Pam.
inserts \protoplastum\ * R. S* Gerb. Pam. Men. insert «/. • Pam.
Men. insert eius. "^ valeat Pam. Men. " cuiprihendi V.
Digitized by CjOOQ lC
II. Ivii, Iviu.] ROMANAE ECCLESIAE. 199
668 I*^I-
Jn Natali sanctorum Corneli et Cypriani^
Item xviii KaL Octobres.
Beatorum martyrum pariterque pontificum Corneli et S.
Cypriani nos, Domine, quaesumus, festa tueantur, et Y^m.^l\
eorum commendct oratio veneranda ^. Per. Men. 139.
Leon. 405.
Seoreta.
Plebis tuae, Domine, munera beuig^us intende, quae S.
maiestati tuae pro sanctorum martyrum Corneli et Cypriani ^.'jjV'
solemnitatibus ^ sunt dicata. Per. Men. 129.
Leon. 405.
FoBtcommun.
Sacro munere vegetatos* sanctorum martyrum Corneli S.
et Cypriani natalitia nos tibi Domine quaesumus ^ com- lSq] ^^og"
mendet oratio. Per Dominum.
^ Cihriani V. ; S^ has throughont Camiiii et Cibriani rcorrected by S' to
Cormlii et Cypriani). * Leon. adds atque laetificet. ' soiemnitcUe Pam.
* S* Gerb. insert in ; V. S^ Leon. as text. • S' Gerb. insert eorum.
LVIII.
IN Natali sanctorum Cosmae et Damiani*.
V Kal. Octobres.
Magnificet te, Domine, sanctorum Cosmae et Damiani S.
beata solemnitas; quia*et illis gloriam sempiternam [et ^] -^^jxill^l.
opem nobis ineflfabili providentia contulisti. Per. y Mur. u.41.
Seoreta.
In tuorum, Domine, pretiosa morte iustorum ^ sacrificium s.
illud ofierimus de quo martyrium* sumpsit omne prin- ^^^l]
cipium ®. Per. y Mur. U. 41.
FoBtcommiLn.
Sit nobis, Domlne, sacramenti tui certa salvatio quae^ S.
beatorum martyrum Cosmae et Damiani meritis im- ^»^.'345^
pioratur ®. Per Dominum. y Men. 134.
" ' Mnr.il. 41.
^ The Collect, Secret, and Postcommiinion of this Missa are assigned in
Maratori's Gregorian Sacramentary to the 'll^harsday of the third week in Lent
{ad SS. Cosmam et Damianum). * qua S. Gerb. Pam. ; V. Mur. as text.
' V. omits et. * sanctorum Pam. Gerb. • mctrtyrum S. Gerb. Mur.
* Pam. adds quodj quaesumuSypropitiationis tuae nobis munus obtineat. ' S.
Gerb. Pam. Meu. Mur. insert cum. * imploramus S. Gerb.
Digitized by CjOOQ lC
300 LIBER SACRAMENTORUM [II. lix, Ix.
UX. 569
ORATIONES IN SaNCTI ARCHANGELI MICHA£LIS\
iii KaL Octobres.
R. s. Da nobis, omnipotens Deus, beati Archangeli Michaelis
iw 346^ eo^ tenus honore proficere ut cuius in terra^ gloriam prae-
dicamus ^, precibus adiuvemur in caelis. Per.
R. s. Beati Archangeli * Michaelis interventione suffulti, sup-
Pam 346* P'^ces te, Domine, deprecamur, ut quos* honore prose-
Mcn. 135. quimur contingamus et mente. Per.
Leon. 409.
R. s. Perpetuum nobis, Domine, tuae miserationis praesta
M^\86^ subsidium, quibus et angelica praestitisti suffragia non
deesse. Per. y
Seoreta.
S. Munus populi tui, Domine, quaesumus, dignanter assume ;
i^l' quod non nostris meritis, sed sancti Archangeli tui Mi-
Pam. 34.^. chaelis deprecatione sit gratum. Per.
Leon. 408.
Postcommun.
R. s. Adesto plebi tuae, misericors Deus ; et ut gratiae tuae ^
Pam^ ^46 ' beneficia potiora percipiat, beati Michaelis Archangeli fac
Mcn. 135. supplicem deprecationibus sublevari. Per.
' So V. ; R. and S. have Dedicatio Basilicae Angeli Michaelis. * ea S'
Gcrb. Pam. ; V. R. S» as text » terris R. S. Gerb. Pam.; t^rram V. (un-
graromatically). * R. S. Gerb. Pam. insert eius, ^ R. S. Gerb. Pam. Men.
insert tui ; V. Leon. as text. * ^uod Pam. (marg.). ^ R. omits iuae.
LX.
Orationes in Ieiunio Mensis Septimi^
R.S.(tf/iW.) Praesta, quaesumus, Domine, fidelibus tuis ut ieiuniorum
^^' veneranda solemnia et congrua pietate suscipiant et secura
devotione percurrant ^. Per. y
I. ixv Deus, qui te sinceris asseris manere pectoribus, da nobis
supra, ^^^ gratia tales existere in quibus habitare digneris. Per.
Seoreta.
R. s. Deus, qui de his terrae fructibus tua sacramenta constare
Gcrb. 178. voluisti, praesta quaesumus, ut opem nobis et praesentis
vitae conferas ^ et futurae. Per.
Digitized by CjOOQ lC
II. Ix.] ROMANAE ECCLESIAE. aoi
670 Postoommun.
Salutari tuo * munere, Domine, satiati, supplices te de- R.s.(fl/iW.)
precamur ut cuius laetamur gustu, renovemur effectu. Per Lxvii.^^
Dominum. y ff^«
Leon. 414.
In SEXTA Feria Mensis Septimi.
Inchoata ieiunia^ Domine, quaesumus, benigno favore s. (o/f^.)
prosequere ; et ® sicut ab alimentis in corpore, ita a vitiis ^^' ^^*
ieiunemus in mente. Per. y
Seoreta.
Huius te, Domine, muneris oblatione placemus, et per- R. S.
petuae vitae participes huius operatione reddamur. Per. ^^'Tso.
Fostcommun.
Caelestis mensae, quaesumus, Domine, sacrosancta ^ R. s.
libatio corda nostra purget semper et pascat ®. Per. LjruTso.
IN XII Lectiones. Die Sabbati.
Tribue, quaesumus, Domine, fidelibus tuis, ut ® ieiunio R. S.
mensis septimi convenienter aptentur, et suscepta solem- qiij^'
niter castigatio corporalis ad fructum cunctarum transeat 43o-
animarum. Per.
Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut qui se affligendo Gerb. 55.
camem ab alimentis abstinet ^S sectando iustitiam, culpa
ieiunet^". Per Dominum nostrum. y
Deus, humanae salutis operator, da nobis exercere ieiunia R. S.
congruenter,quibus nostrae substantiae sempitema*^ remedia ^^^* '^^*
providisti. Per.
Suscipe, Domine, preces populi supplicantis ; et nostri R.S.
vota ieiunii salutaris tui perfice sacramentum. Per. ^^ ^^*
Omnipotentiam tuam^^ Domine, prompta mente lau- s.
dantes ieiunia tibi sacrata deferimus, ut dum grati^* de ^*^^» '79-
perceptis existimus, efficiamur percipiendis fructibus gra-
tiores. Per Dominum.
Deus, qui tribus pueris mitigasti flammas igneas ^^, con- ixxx?
cede, quaesumus, ut nos famulos tuos non exurat flamma ^^^'^'
vitiorum. Per. y
Digitized by CjOOQ lC
I. xxxvii
supra*
%0% UBER SACRAMENTORUM [II. Ixi.
Seoreta. 671
R. S. Haec hostia, Domine, quaesumus, et vincula nostrae
' ^' iniquitatis absolvat, et tuae nobis misericordiae dona con-
ciliet Per. y
Postcommnn.
R* S. Periiciant in nobis, Domine, quaesumus, tua sacramenta
" ' quod continent, ut quae nunc specie gerimus rerum veritate
capiamus. Per. y
Snper Populnm.
Pam. 379. Auxiliare, Domine, populo tuo, ut sacrae devotionis pro-
ficiens incrementis et tuo semper munere gubemetur et ad
redemptionis aetemae pertineat ^* te docente " consortium.
Per Dominum. y
^ The Missae inclnded in this section do not agree in the order of their paits
with the conesponding Missat in R. S. and Gerb. ; several of the prayen are
common to the foor texts, bat they are differently arranged, even the series
' in xii Lectiotus * varying in order, and to some extent in matter. * procu-
rant V. ; R. S. Gerb. as text. » cmferant S" Gerb. ; V. R. S* as text.
* salutaris tuae R. ; salutaris tui S. Gerb. ; salutari tuo (omitting munere)
Leon. ; V. as text, here (and in I. xvii salutari munere). ^ /eiunia nastra
S. Gerb. • ut S. Gerb. ; V. as text. "^ sacra sancia V. ■ pascat semper
et purget S« Gerb. ; V. R. S' as tcxt. • «/ S^ «/ ^/ R. S* Gerb. ; V. Leon.
as text (Leon. has ut ieiuniis Paschalilms), ^ abstinent . . . ieiunent
Gerb. " sempitemi V. " Omnipotens tua V. ; S. Gerb. as text.
^' dum ingrati V. ; S. Gerb. as text. ^* ignium V. in Ixxxv infra.
" pertingat V. in I. xxxvii supra. *• ducente Pam. ; V. here as text (in
I. xxxvii V. has docere).
LXI.
IN Natali sanctorum Marcelli et Apulei^
Non. Octobres.
s. Sanctorum tuorum* nos, Domine, Marcelli et Apulei
Gerb. 185. beata merita prosequantur, et suo^semper perficiant amore
ferventes. Per.
Seoreta.
S. Maiestatem tuam nobis, Domine, quaesumus, haec hostia
" • * ^* reddat immolanda placatam, tuorum digna postulatione
sanctorum. Per.
Fostcommun.
Sj Sacramentis *, Domine, muniamur acceptis, et sanctorum
Gcrb. 185. tuQrum Marcdli et Apulei * contra omnes nequitias
irruentes armis caelestibus protegamur. Per Dominun^
nostrum,
^ There is no Missa for this festival in Pam. or Men. ' S. Gerb. omit
tuorum. » tito S» Gcrb. ; V. (S» ?) as text. * sacramenti V. » S*
Gerb. insert meritis intcrvenientibus.
Digitized by CjOOQ lC
II. Ixii, Ixiii] ROMANAE ECCLESIAE. ^03
LXII.
IN Natali sanctorum quatuor Coronatorum,
CosTiANi, Claudi, Castori, Simproniani^
vi Id. Novembres.
Annua martyrum tuorum, Domine, vota recurrimus^ S.
672 maiestatem tuam • suppliciter deprecantes, ut cum tem- i^* ^g-,'
poralibus incrementis prosperitatis, aetema Coronatorum
capiamus augmenta^. Per.
Seoreta.
Hostias tibi, Domine, pro martyrum tuorum Corona- S.
torum * commemoratione deferimus, supplicantes ut indul- Lcon; ^^g*
gentiam nobis pariter conferant et salutem. Per.
FostoommuxL
Sanctorum tuorum Coronatorum, quaesumus, Domine, S.
semper nos laetificent festa * et maiestati tuae perpetua Leon. 455.
placatione commendent. Per.
^ S. and G«rb. give to this festiyal the title Natal, Scorum iv Coronatorum,
withont the addition of any pro])er names. From the note prefixed to the
Missa for the festival in Men. it appears that five other saints (Claudius,
Nicostratns, Simpronianns or Symphorianus, Castorins, and Simplicius) were
commemorated with the Four Crowned Martyrs. These five are mentioned by
name in the first collect of the Missa in S. and Gerb., which is the same as the
CoUect in Men. 139 and in Mur. 127. It seems most likely that Cosiiani in V.
is a corrupt reading for Nicostrati^ and that four of the five saints are thus
represented in the title. ' recurremus V. ^ ut cum iemporaiibus
incremeniis, prosperiiatis aeiemae capiamus augmentum Leon. (perhaps the
original form). ut cum temporalibus incrementis prosperitaii aetemae Coro-
natorum capiamus augmentis V.; S^ (apparently) as text, but iemporalibus
incremeniis has been altered by the corrector to iemporalis incretfiento, and ei
gaudia substituted for augmenta, Gerb. (apparently from T.) agrees with the
corrections of S*. ^ Leon. omits Coronatorum, * Sanciorum iuorum
ncs q, Dne semperfesia lattificent Leoa.
LXIII.
IN [VlGILIA^] SANCTAE CaECILIAE.
xi Kal. Decenibres.
Sanctae martyrae ^ tuac Caeciliae [Domine] ^ supplica- R. s.
tionibus tribue nos foveri : ut cirius venerabilem solemni- ^^ *^^'
tatem praevenimus * obsequio *, eius intercessionibus com- (Amb.)433-
mendemur*. Per Dominum.
Secreta.
Suscipe, Domine, sacrificium placationis et laudis, quod Cf. Leon.
nos, interveniente sancta tua Caecilia, cuius festivitatem ^^^'
Digitized by CjOOQ lC
ao4 UBER SACRAMENTORUM [II. Uiv.
praevenimus^, et perducat ad veniam et in perpetua gra-
tiarum constituat actione ^. Per.
Postoommun.
CiMsupr, Libantes, Domine, mensae tuae beata mysteria, quae-
46J. ^ sumus, ut martyrae interventione sanctae Caeciliae et
praesentem* nobis misericordiam conferant et aetemam.
Per.
^ Natal, V. ; Tommasi soggests Vigilia, having the tnpport of R. S. Ger1>.
(which agiee in giving a Missa for the Vigil) and of the contents of the CoUect
and Secret. * marivris S* Gerb. Pam. (Amb.) ; V. R. (S* T) as tcxt. « V.
omits Domine. * pervcnimus V. • ohsequiis R. Gcrb. • R. S.
Gcrb. Pam. (Amb.) add et meritis. "^ perpetua . . . actioncm V. • prae'
sentis V. ; praesentem in xii supra (q. v.) and I.eon.
LXIV.
ITEM IN NaTALI EIUSDEM
X KaL \pecefnbres\ *.
S (tf/iW.) Omnipotens sempiteme Deus, qui eligis infirma mundi
Cf.^Leon! ^^ fortia quaeque confundas, da nobis in festivitate sanctae
456. martyrae tuae Caeciliae congrua devotione gaudere ; ut et
potentiam tuam in eiusdem passione [laudemus, et pro-
visum nobis]^ percipiamus auxilium. Per. y
Leon. 459. Exaudi nos, Deus salutaris noster, ut sicut • de sanctae 673
Caeciliae festivitate gaudemus, ita piae devotionis erudia-
mur effectu. Per Dominum.
R.S.(a/>^'.) Crescat, Domine, semper in nobis sanctae iocunditatis
^mpru, affectus ; et beatae Caeciliae martyrae tuae veneranda fes-
tivitas augeatur. Per Dominum.
Secreta.
Lcon.458. Quaesumus*, virtutum caelestium Domine, ut sacrificia
(^b.) P^^ sanctae Caeciliae commemoratione delata desiderium
433- nos temporalium * doceant habere contemptum, et ambire
dona faciant caelestium gaudiorum. Per.
Fostcommun.
R. S. Haec nos*, Domine,' gratia tua, quaesumus, semper
Men.i4^i^ excrccat ; ut® divinis instauret nostra corda mysteriis, et
Pam. 353. sanctae Caeciliae martyrae tuae commemoratione laetificet.
Pam. _. ^
(Amb.) Per.
434.
Digitized by CjOOQ lC
II, Ixv, IxvL] ROMANAE ECCLESIAE. ao5
^ Octoh, V. * The woids in bmckets are omitted here in V. ; they are
lestored from the similar Collect in xii supra (q. v.). ' Trihue^ quae-
sumus Pam. (Amb.); V. Leon. as text. * temporalem V. ; iemporale Pam,
(Amb.) ; destderiorum nos temporalium Leon. ' Sic nos S* Gerb. Pam.
Men. ; V. R. S^ Pam. (Amb.) as text * utei^ Gerb. Pam. (Amb.) Men. ;
V. R. S' Pam. as text.
LXV.
IN Natali Sancti Clementis.
ix Kal. Decembres.
Beati^ Clementis sacerdotis et martyris tui^ natalitia Leon. 460.
veneranda, quaesumus, Domine, ecclesia tua devota sus- [^g n *
cipiat, et fiat magnae glorificationis * amore devotior. Per.
Seoreta.
Sacrifidum tibi, Domine, laudis ofi^rimus pro sancti R. S.
celebritate Clementis; ut propitiationem tuam, quam Pam.'354.'
nostris operibus non meremur, pii * sufiragatoris inter- Men. 141.
cessionibus assequamur. Per.
FoBtoommun.
Beati Clementis, Domine, natalitio ^ fidelibus tuis munere R. S.
suffragetur ** ; et qui tibi placttit nobis imploret auxilium. ^^lff
Per Dominum nostrum.
' V. has Naialem before BeaH^ reading afterwards naialiiia veneranda;
Leon. as text. ' sacerdoiis ei mariyris tui Clemeniis Gerb. ' et
magnae glorijicationis efficiatur Gerb. * S* app. had piis. • natalitia
. . . munera suffrageniur Pam. ; naialiiio . . . caelestia munera suffrageniur
S' Gerb. ; V. R. S^ as text (ongrammatically).
LXVI.
IN Natali sanctae Felicitatis.
Item ix Kal. Decembres,
Intercessio nos, quaesumus, Domine, sanctae Felicitatis
674 martyrae tuae votiva • confoveat : ut eius sacrata natalitia
et temporaliter frequentemus, et conspiciamus aetema.
Per.
Seoreta.
Munera tibi, Domine, pro sanctae Felicitatis gloriosa s.
commemoratione deferimus,^quae nobis huius solemnitatis pamJl?'
eflectum * et confessione dedicavit et sanguine \ Per.
Digitized by CjOOQ lC
2o6 LIBER SACRAMENTORUM [II. Ixvii, Ixviii.
Postoommun.
s. (fl/f«.) Praesta, Domine, quaesumus, ut sacramenti tui parti-
v^isupr^ cipatione vegetati sanctae Felicitatis quoque martyris
Pam. 355. precibus adiuvemur. Per.
^ Pam. iniertB i^secrantes ut, ' soUmnitcu effectu V. ; Gerb. Pam. as text ;
S. effectu, ' cimfessioneM dedicavit et sanguinem V. ; S. Gerb. Pam. as text.
After sanguinem ram. adds miserationis quoque tuae continuum imphret
auxilium.
LXVII.
In Natali Sanctorum martyrum Saturnini,
Crisanti, Mauri, Dariae, et aliorum ^
iii KaL Decembres.
S. Beatorum martyrum, Domine, Satumini et Crisanti adsit
Gerb. 200. Q^atio, ut quos obsequio veneramur pio iugiter experiamur
auxilio. Per.
Seoreta.
S. Populi tui, Domine, quaesumus, tibi grata sit hostia,
" *^' quae * natalitiis sanctonim martyrum tuorum Satumini et
Crisanti solemnitatibus ^ immolatur. Per.
Fostoommnn.
S. Mysteriis^ Domine, repleti sumus, votis et gaudiis;
Pa^ 356. pi^^ta, quaesumus, ut per intercessionem sanctorum mar-
tyrum tuorum Saturnini et Crisanti*, quae corporaliter
agimus spiritaliter consequamur. Per Dominum.
^ S. Gerb. omit et aliorum ftom the title, while Pam. and Men. only men-
tion S. Satnniinus. The contents of the Missae in Men. and (except as r^aids
the Postcommnnion) in Pam., are different from what is to be fonnd in V. S.
and Gerb. ' S' Gerb. insert in, ' The termination of this word has
been marked for omission by S*, apparently for a change to solemniter ; Gerb.,
however, agreei with V. and S^ * Mysticis Pam. ' intercessionem
beati Satumini martyris tui Pam.
LXVIII.
In Vigilia sancti Andreae.
iii Kal. Decembres.
R.S. Tuere nos, misericors Deus, et beati Andreae apostoli
P^*a^' tui cuius natalitia praevcnimus, semper guberna praesidiis.
Men. 143. Per.
Secreta^. 675
R.S.(a/i^*.) Apostolicae revercntiae culmen offerimus, sacris mys-
teriis imbuendum ; praesta, Domine, quaesumus ^ ut beati
Gerb. 181.
Digitized by CjOOQ lC
II. Ixix.] ROMANAE ECCLESIAE. 20J
Andreae sufTragiis, cuius natalitia praeimus, hic^ plebs Leofr. i6o,
tua* semper et sua vota depromat ct desiderata percipiat. J^^ j^^
Per Dominum.
VD. Reverentiae tuae dicato leiunio gratulantes, quo*^ r. s.
apostolica beati Andreae merita desideratis praevenimus • ^ Men''
officiis, ut ad eadem celebranda "^ solemniter praeparemur ®. note 505.
P^'- Portcomman.
Purificent semper et muniant tua sacramenta nos, Do- SeellL
mine, et beati Andreae apostoli tui intercessione ad per- ^i. 172.
petuae ducant salvationis eflfectum. Per.y
* This Secret appeftrs (with variations) for the Vigil of S. Matthew in R. S.
Gerb. Men. Leofr, ' Apostoiici rgveren/ia culminis offerentes tibi sacra
mysteria Domine quaesumus Men. ; V. R. S^ Gerb. Leofr. and MSS. cited by
Menard as text S' (marg.) has ' t cultum mirabiliter ' (the last word being
probably a reflexion upon the Latinity of the original reiuling, not a part of
the proposed alteration). * haec Leofr. ' Leofr. 160 omits tua,
* quod R. S^ Gerb. ; V. S* as text. * praeveniamus S^ * et ad eandem
celebrandam V. ; et eadem celebranda R. Gerb. ; et adeadem celebranda S^ ; S'
as texL * praeparemus V. ; R. S. Gerb. as text.
LXIX.
ITEM IN NATALI EIUSDEM.
Prid. KaL Decembres.
Maiestatem tuam, Domine, suppliciter exoramus, ut R. S.
sicut ecclesiae tuae sanctus Andreas apostolus extitit prae- ^^'/^3'/
dicator et rector ita ^ sit pro nobis ^ perpetuus suffragator ^. p»d?; 357-
Per Dominum nostrum. y £^»^4^
Beatus Andreas pro nobis, Domine, quaesumus, imploret
apostolus; ut et nostris reatibus absoluti, cunctis etiam
periculis eruamur. Per.
8eoreta.
Sacrificium nostrum tibi, Domine, quaesumus, beati R. S.
Andreae precatio* conciliet ut^cuius honore^ solemniter p^/j^^V
exhibetur meritis efBciatur acceptum. Per. y Men. I43.
VD. Qui'' ecclesiam tuam in apostolicis® tribuisti con- R.S.(fl/iW).
sistere fundamentis: de quorum collegio beati Andreae Men^i^f.
solemnia celebrantes tua, Domine, praeconia non tacemus ^. Leon. 464.
Et ideo cum ^^. y ^ ^
' Fostoommun.
Beati Andreae apostoli tui, Domine, quaesumus, inter- R. s.
cessione nos adiuva, pro cuius solemnitate percepimus " tua ^v?^^V
sancta laetantes. Per Dominum. Cf. Leon. 338. Pam. 28S.
Digitized by CjOOQ lC
ao8 UBER SACRAMENTORUM [II. hcx, Ixxi.
1 R. S. Gerb. Men. Pam. insert apnd te ; V. Leon. as tezt. * Leon.
omits /fv noHs. ' interctssor R. S. Gerb. Men. Pam. ; V. Leon. as text.
* prtudieaHo Pam. * et ut V. * honorem V. (ungrammatically) ; R.
S. Gerb. Pam. Men. as text. "* Quia R. " apostoHs V, * taceamus
Men. " S. Gerb. Men. Leon. have Per Ckristum. ** percipimus
V. R.; S. Gerb. Leon. Pam. as tezt.
LXX. 676
IN OCTAVAS^ SANCTI ANDREAE APOSTOLI*.
vii Id. Decentbres.
S. Protegat nos, Domine, saepius beati Andreae apostoU
Lrofr a68 ""^P^^^ solemnitas ; ut cuius patrocinia sine intermissione
recolimus perpetuam defensionem ^ sentiamus. Per.
Seoreta.
S. Indulgentiam nobis praebeant haec munera, quaesumus,
Leofr.a68. Domine, largiorem, quae venerabilis Andreae suffragiis
offeruntur. Per.
Fostoommun.
S. Adiuvet familiam* tuam, tibi, Domine, supplicando,
Leofr.^a68. venerandus Andreas apostolus tuus, et pius interventor
Pwn. 357- efficiatur qui ' tui nominis extitit praedicator. Per Do-
minum. y
^ Octabas V. ^ There is no Missa for the Octave in Pam. or Men. ; nor
is this Missa contained in R. ' perpetua defensione V. ^ungrammaticaliy) ;
S. Gcrb. Leofr. as text. * ecclesiam Pam. Men. • ejiciat qui V. S* ;
ejficiat quod S^ ; Gerb. Pam. Men. Leofr. as text.
LXXT.
IN Natali sancti Thomae apostoli^
xii Kal. lanuarias.
R. s. Da nobis, quaesumus, Domine, beati apostoli ^ Thomae
Pam ^64' solemnitatibus gloriari : ut eius semper et patrociniis sub-
Men. 144. levemur, et fidem congrua devotione sectemur. Per.
Secreta.
R. S. Debitum, Domine, nostrae reddimus servitutis, suppli-
p^'^6^' ^^^^^ exorantes^ ut suffragiis beati apostoli Thomae* in
Men. 145. nobis tua munera tuearis, cuius honorando confessionem
397.^°'*' laudis tuae^ hostiam immolamus. Per.
Men. 143.
Digitized by CjOOQIC
U. Ixxii, Ixxiii.] ROMANAE ECCLESIAE. 209
Fostoommnn.
Conserva, Domine, populum tuum, et quem sanctorum R. s.
tuorum praesidiis non desinis adiuvare, perpetuis tribue ^^'^'
gaudere remediis. Per. Men. 145.
* This Missa is marked by Gerbert as not contained in R., bnt is fonnd
there. ' R. Gerb. Pam. Men. insert tui. ' txoranter V. * beati
Thomae apasioli R. S. Gerb. Pam. Men. ' tui V.
G77 LXXII^
Orationes in Natali plurimorum sanctorum».
Exaudi, Domine, populum ^ cum sanctorum tuorum tibi R.S.(a/i^f.)
patrocinio supplicantem ; ut * temporalis vitae nos tribuas * Lrofr. 135.
pace gaudere, et aeternae reperire subsidia *. Per. Lcon. 294.
Secreta.
Preces, Domine, tuorum respice oblationesque fidelium ; R.s.(tf/f^».)
ut et tibi gratae ® sint pro tuorum '^ festivitate sanctorum ^, ^^ J^*
et nobis conferant tuae propitiationis auxilium. Per.
Fostcommmi.
Sanctorum^ tuorum, Domine, intercessione placatus, R.S.(a/f^fV)
praesta, quaesumus, ut quae temporali celebramus actione, Leofr.ia;^;.
perpetua salvatione capiamus. Per.
^ This Missa and those which follow it (to budx inclnsive) rqpresent the
' Commnne Sanctorum * of V. Gerbert, in the corresponding section of his
work, ceases to employ T. as the basis of his text, and foUows R. instead
(T. being, as he states, defective in some leaves), bnt does not either limit
himself to the contents or keep absolutely to the order of R. The section in
V. contains many prayers which are to be found in R. and S. and in other
MSS. from which Gerbert extracts his material, bnt dififers mnch as regards
arrangement, order, and contents from the conesponding portions of R. and S.,
and stiU more from those of Pam. Men. Mnr. ; while it has also a large
portion of matter in common with the Leonine Sacramentary. ' In R. S.
Gerb. and also in Leofr. this Missa is assigned to a particalar day, the Festival
of SS. Mary and Martha, xiii Kal. Feb. (see iv supra). Bnt in R. S. and in
Gerb. the masculine form is used throughout, a fiict which seems to indicate
the appropriation to that day of a conmion form : while in Leofr. the conunon
character of the form is made more evident by the appearanoe of altemative
readings. * R. S. Gerb. Leofr. Leon. all insert tuum, * et , . . trihue
Leon. ; utet ... trilmas S. Gerb. ; V. R. Leofr. as text. ' subsidiis V.
(ungrammaticaUy) ; subsidium R. S. Gerb. Leon. ; aitemt subsidium re-
perire Leofr. • grata V. "^ perpetuo V. ; perpetuorum R. ; pro
iua{o)rum Leofr. ; S. Gerb. as text. * sancta{p)rum Leofr.
LXXTII.
Item alia Missa^
Praesta, Domine, quaesumus, ut sicut sanctorum tuorum R. S.
nos natalitia celebranda non deserunt, ita iugiter suffragiis* m^ i"/.
comitentur. Per. Leofr.174. Leon.406.
p
Digitized by CjOOQ lC
aio LJBER SACRAMENTORUM [II. Ixxiv.
S. Adesto, Domine, populo tuo^ cum sanctorum patrocinio
Moi. 164.' supplicanti ; ut quod propria fiducia non praesumit, suffra-
L«ofr. 174« gantium meritis consequatur^ Per Dominum.
338.
Seereta.
R. S. Salutari* sacrificio, Domine, populus tuus semper ex-
Leofr. 163. ^l^^tj q^o ' et debitus • honor sacris martyribus exhibetur,
LeoD. 4oa. et sanctificationis tuae munus acquiritur. Per.
Fostoommun.
R. S. Et natalitiis sanctorum, Domine, et sacramenti ^ munere
^tnAlX vegetati, quaesumus, ut bonis, quibus per tuam® gratiam
Lcon. 313. nunc fovemur, perfruamur aeternis. Per.
^ Three of the fonr prayeis of this Missa appear together in S. Men. The
first coUect has the Bame position in R. S. (' in Nat.plur. sanciorum^) and in
Men. (^in Nat, plur. confessorum*), The second appears in S. Men. in
conjnnction with the first, being one of the * alia^ oratunus ' in S., and the
*super Populum^ in Men. This last is also its position in the two Missae in
which it appears in Leon. In Leofr. the two Collects appear as the CoUects of
a Missa * tn Nai. plur, sanciorum* The Postcommonion is in R. S. Men., in
each case in the same Missa which contains the first CoUect. In R. S. the
Sccret appeais * in Nai. Plur, Martyrum^ while in Leofr. it is appropriated
to the Festival of SS. Dionysins, Rusticus, and Eleutherins, and in Leon.
(apparently) to that of SS. Felix and Adauctus. Gerbert marks it as being
contained in Men. ' suffragia S'. * consequamur V. (corrected by
Tommasi) ; S. Gerb., &c. as text. * Saluiaris V. • quod V.
• debitis S*. ^ sacramenia V. ; sacramenii tui S*. * perpetuum (for
per tuam) R. (corrected by Gerbert).
LXXIV.
Item alia Missa.
R. S. Sancti tui, quaesumus, Domine, iugiter nobis a te et
^er . 335. ygjjjj^ni postulent et profectum '. Per.
*Deus, qui nos et sanctorum martyrum solemnitatibus et 678
confessorum gloria circumdas et protegis, praesta nobis
eorum semper et imitatione proficere' et emundatione
fulgere. Per. ^^^^
Haec hostia, Domine, quaesumus, solemniter immolanda
pro tuorum commemoratione iustorum, conscientias nostras
semper et mundet et protegat. Per.
Fostoommun.
Leon. 403. Votiva, Domine, dona percepimus ^ ; quae ^ sanctorum
nobis precibus et praesentis, quaesumus, vitae pariter et
Digitized by CjOOQ lC
II. Ixxv, Ixxvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 2 1 1
aeternae tribue conferre praesidium. Pcr Dominum nos-
trum. y
* profectu V. (unj»rammatically) ; R. S. Gerb. as tcxt. * percipimus V. ;
Leon as text. ' quia V. ; Leon. as text.
LXXV.
ITEM ALIA MlSSA*.
Fac nos, Domine, quacsumus, sanctorum tuorum sempcr s (a//7».)
festa sectari, quorum suifragiis protectionis tuae dona sen- m^/o/"
tiamus*. Per. Leon. 392. Leofr. 144.
Seoreta.
Fiat, Domine, quaesumus, hostia sacranda placabilis S. {alibi,)
pretiosi celebritate martyrii ; quae et peccata ^ nostra puri- i/icn.104.
ficet, et [tuorum *1 tibi vota conciliet famulorum ^. Per. Leon. 307.
•* Leofr. 144.
Fostoommun.
Quaesumus, omnipotens Deus, ut sanctorum tuorum cae- s. (aiidi.)
lestibus mystcriis celebrata solemnitas indulgentiam nobis Men' /o «f
tuae propitiationis acquirat. Per Dominum. Lecn. 400.
Lcofr. 144.
* In S. Gerb. Men. Leofr. this Missa is appropriated to the Festival of SS.
Primns and Felicianns (v Id. Inn.). In Leon. the prayers are found apart
from one another, the Collect being aasigned to a Missa for the Festival of
S. Sixtus and others (viii Id. Ang.) and the Postcommnnion to the Festival of
SS. Hippolytus and Pontianus (Id. Ang.). ' sentimus V. ; all the others
as text. * corda Leon. (man. sec.) ; Leon. (man. prim.) V. and the rest
as text. * sanctorwn (for tuorum) V. ; the epithet seems misplaced, and
all the other tcxts cited read tuorum. ' Leon. omits /amutorum.
LXXVI.
ITEM ALIA MlSSA^
Maiestati tuae nos, Domine, mart^rrum supplicatio bcata s. (aiif>i.)
conciliet, ut qui incessabiliter ^ actibus nostris offendimus, ^^{^'1^,6^
istorum precibus expiemur, Per. Leon. 302.
Martyrum tuorum nos, Domine, semper festa laetificent : S. {aiiSi.)
et quorum celebramus meritum experiamur^ auxilium. ^^^[li^^
Per. Leon. 302.
679 Secreta.
Accepta tibi sit, Domine, sacratac plcbis oblatio pro S.(a/iH.)
tuorum honore sanctorum, quorum meritis se percepisse* l^ofr. 1^36.
in tribulatione agnoscit auxilium. Per. y Leon. 3Q3.
P 2
Digitized by CjOOQ lC
2ia UBER SACRAMENTORUM [II. Ixxvii.
Fo0toommim.
S. {fliUn.) lugiter nos, Dotnine, sanctoruni tuorum vota laetificent,
(Mc^Leotrl ^* patrocinia nobis martyrum ipsae semper festivitates ex-
136 w/O hibeant Per.
* This MUsa as a whole is appropriated in S. and in Gerb. (where it is
wrongly marked ai not inclnded in K. or S.) to the Festival of SS- Emeren-
tiana and Macarins (x Kal. Feb.). Three of the fonr prayers form the Missa
for the same Festival in Leofr., where the Postcommonion is discarded and the
second of the Collects transferwd to the vacant place. The two Collects and
the Secret appear in different sections in Leon., where the Secret is assigned to
the Festival of SS. Felicissimns and Agapitus (viii Id. Aug.). ' incessanter
Leofr. • expitmur V. * So Leofr. ; Leon. S* Gcrb. have h
meritis percefisse \ V. and perhaps S' meritis setnper coepisse (probably by
oorruption of the reading in the text).
LXXVII.
Item alia Missa^
s. Magnificantes, Domine, clementiam tuam, suppHciter*
Mai. 1*64. exoramus, ut qui nos sanctorum tuorum frequentibus facis
Lcofr. 174. natalitiis interesse perpetuis tribuas gaudere consortiis^
Leon.393. u T^ .
Per Dommum.
S. Da nobis, omnipotens Deus, in sanctorum tuorum te
Men. 164. semper commemoratione laudare: quia refovere curabis
i^ofr. 174. quos in honore tuo perseverare concedis*. Per.
Leon. 393. ^ ^
Secreta.
Accepta tibi sit in conspectu tuo, Domine, nostrae devo-
tionis oblatio : et eorum nobis fiat supplicatione salutaris,
pro quorum solemnitate defertur. Per.
Fofitoommnn.
S. Ad defensionem fidelium, Domine, quaesumus, dex-
Mra.'i6o. teram* tuae maiestatis extehde: et ut perpetua pietatis
Lcon. 405. [tuae] ® protectione muniantur, intercessio pro his non desit
martyrum continuata sanctorum. Per,
* The two CoUects of this Missa appear together in S. Gerb. Men. as 'aliat
orationes^ {^in Natal. plur. sanctorum^ S. (^rb. ; *f» Natcd. plur. confesso-
rum^ Men.). In Leofr. the first is the *ad comtlendum! the second the ^ad
Populum * of a Afissa ' in Nat. plur. sanctorum. In Leon. they are the first
and second Collects for the Festival of SS. Felidssimns and Agapitns. The
Postcommnnion is assigned by S. Gerb. and Men. to a Festival 'fluri-
morum martyrum* in each case among the additional prayers ; Leon. gives it
a place (perhaps as a ' super Populum ') in a Missa for the Festival of SS.
Comelins and Cyprian. ' supplices Leon. ' consortes V. ; all the
rest as text. * concesseris Leon. • dextera V. (nngrammatically) ;
S. Leon as text. * V. omits tuae, which is restored from S. Leon.
Digitized by CjOOQ lC
II. Ixxvui, Ixxix.] ROMANAE ECCLESIAE. 21 3
IiXXVIII.
ITEM ALIA MlSSA^
Fratema nos, Domine, martyrum tuorum corona laeti- s. {aiibu)
ficet, quae et fidei nostrae praebeat^ incitamenta virtutum, Ll!Jf,:/,gi;
et multiplici nos sufiiagio consoletur \ Per.
Praesta, quaesumus, Domine, ut sicut nobis indiscreta s.{altdi.)
pietas horum martyrum beatorum individuae caritatis '^ '
praebet exemplum, sic spiritum gratiae tuae, quo iugiter
muniamur, semper imploret. Per.
680 Seoreta.
Iterata * mysteria, Domine, pro sanctorum martyrum * s. (alibi.)
devota mente tractamus, quibus nobis et praesidium crescit ^^^ '|^'
et gaudium. Per.
Fostoommun.
Caelesti munere saginati quaesumus, Domine Deus Leon. 348.
noster, ut haec nos dona martyrum tuorum deprecatione ^^*^^"
beata sanctificent^ Per.
^ The two Collects and the Secret of this Missc are assigned in S. and Gerb.
to the Festival of the Maccabees (Kal. Ang.), where Gerbert wrongly marks
the Secret as not contained in either R. or S. ; Leofr. has the first Collect and
a variation of the Seciet in its Missa for the same day; while the Post-
communion appears to be closely related to that which is assigned to the same
festival in V. (xxxviii supra). ' praebeant . . . cmsolentur V. ; S. Gerb.
Leofr. as text. * Iteratay so V. (^S* ?) ; S* Gerb. have intemerata ; Leofr.
has a different beginning reading Votiva, Domine, mysteria, sanctorum tuorum
solemnia ceUbrantes. * S" Gcrb. insert tuorum commemoratione ; V. S* as
text (perhaps ungrammatically : the difBcnlty of such a reading may have
occasioned the variation in Leofr., already noted). ' The reading of V.
is apparently cormpt : — ut haec nobis dona martyrum tuorum duplicacu) beata
sanctijicet. The text has been emended by a comparison with xxxviii supra^
and with Leon.
LXXIX.
ITEM ALIA MlSSA^
Domine Deus noster, multiplica super nos gratiam tuam; s. (o/i^/.)
" ' 28.
347.
et quorum celebramus gloriosa certamina, tribue subsequi ^^^; ^^
in sancta professione victoriam ^. Per.
Secreta.
Suscipe, Domine, quaesumus, munera populi tui pro s. (atibi.)
martyrum festivitate sanctorum, et sincero nos corde fac
eorum natalitiis interesse. Per.
Gerb. 28.
Digitized by CjOOQ lC
214 LIBER SACRAMENTORUM [II. Ixxx.
Foetcommun.
S. {aiibL) Sacramenti tui, Domine^ quaesumus, sumpta benedictio
Gerb. 28. corpora nostra mentesque sanctificet, et perpetuae miseri-
cordiae nos praeparet adscribendos. Per Dominum.
* This Missa appean in S. and Gerb. for the Fesdval of S. Zoticns and oUiers.
* victoria V. (ungnunmaUcally) ; S. Gerb. Leon. as text. ' quaesumus
Domint S. Gerb.
LXXZ^
Orationes de Adventum Domini*.
R. S. Excita, Domine, potentiam tuam, et veni, et quod ccclesiae
Men. \%t\ tuae usque in finem saeculi promisisti ^ clementer operare.
Sacr. GaU. p^i* y
7«5-
Miss. Gall. 702.
R.s.(a/i^".) Excita, Domine, potentiam tuam, [et veni*], et magna
Mm* T\ "^^^^ virtute succurre, ut per auxilium gloriae * tuae quod
Sacr Gali. nostra peccata praepediunt, indulgentia tuae propitiationis
^^^* acceleret. Per. y
Seoreta.
R.s.(a/t^s.) Placare, Domine, quaesumus, humilitatis nostrae precibus
Mai. isst ^* hostiis ; et ubi nulla suppetunt suffragia meritorum tuae
Miss.Gall. nobis indulgentiae succurre praesidiis ®. Per. y
702.
R.s.(fl/*^».) V.D. . . . Deus '^. Cui proprium est ac singulare quod
Men. 1^7^. bonus es ®, et nulla unquam a te es commutatione ® diver-
Sacr. Gall. sus^^ Propitiare supplicationibus nostris et eccles»iae 681
Miss. Gall. tuae misericordiam tuam quam confitentur ^^ ostende, mani-
7®^- festans plebi tuae Unigeniti tui ^^ mirabile sacramentum,
ut ^^ in universitate nationum perficiatur quod ^* per Verbi
tui evangelium promisisti, et habeat plenitudo adoptionis
quod pertulit ^* testificatio veritatis. Per Christum Domi-
num. y
Postcommnn.
R.S.(alidi.) Repleti cibo spiritalis^® alimoniae supplices te depre-
Men. 18^1 camur, omnipotens Deus, ut huius participatione mysterii
Mis8.Gall. doceas nos terrena despicere et amare caelestia, atque^''^
omni nexu mortiferae cupiditatis exutos r^no perpetuae
libertatis consortes efficias. Per Dominum. y
^ This Missa and the four which follow it apporently corrcs[)ond to the
five Missae provided by R. and S. for the five Sundays bcfore Christmas Day.
Men. likewise bas five Missae for these weeks, reckoning backward from
Christmas. S. has also a series of three Missae and R. has two Missae for thc
weekdays of Advent, while R. S. and Men. havc cach a series of ^Aliat Oraiioftes
de AdventUy with which, probably, thc prayers contained in the latter part of
703-
Digitized by CjOOQ lC
II. Ixxxi.] ROMANAE ECCLESIAE. %\$
bcxxiv were intended to correspond, thongh they have not in V. any separate
title, and appear (most likely by accident) as if they were additional Post-
commnnions for the last of the five Advent Missae, Gerbert's triple text faiU
for the greater part of tbe Advent section, T. being defective at this point, and
Gerbert tells ns that he used S. and R. for the portion lacking in T. His text,
however, shows a few vaiiations from the readings both of R. and S., and he
indudes some things which are not contained in R. The contents and arrange-
ment of the five Missae differ to some extent. R. S. and Gerb. show two
Collects for each Missa, while Men. has only one: Men. has a * super
Populum * in each Missa^ which R. S. and Gerb. have not ; and there are some
variations in the text of the special Prefaces which S. Gerb. Men. agree in
assigning to each of the five Missae. In the majority of the five, however, R.
S. and Gerb. are in agreement with Men. as to one CoUect, the Secret, and the
Postcoromunion. Four out of the five Missae of V. show a marked corre-
spondence with the Advent Missae of the Sacramentarium Gallicanum and of
the Missale Gallicanum Vetus. ' de aetoenium Domini, so V. Tbe contents
of this Missa appear in different positions in the other books referred to.
(a) The first CoIIect has the same position in R. S. Gerb. Men. and appears in
the two Gallican books as the first prayer of the first Missa de Adventu.
{J>) The second Collect is in the Sacramentarium Gallicanum the second
prayer of the first Advent Missa : in R. S. Gerb. Men. it is the first CoIIect of
the Missa for the Sunday next before Christmas. {c) The Secret in R. S.
Gerb. Men. belongs to the third Sunday before Christmas. In Miss. Gall. it is
the * Post Nomina * of the first Advent Missa, (d) The Preface is assigned by R.
S. Gerb. Men. to the fourth Sunday before Christmas : in both the Gallican
books it forms part of tbe first Advent Missa, (e) The Postcommunion is that of
the third Sunday before Christmas in R. S. Gerb. Men. and appears in Miss. Gall.
as the final ' Collectio* of the first Advent Missa, ' promisisti usque infinem
saeculi R. S. Gerb. Men. ; V. and both Gallican books, as text. * V. omits et
vcni, which is restored from the other texts. • gratiae R. S. Gerb. Men. ; V.
and Sacr. Gall. as text. * Miss. Gall. adds a dause in reference to the persons
whose names had preceded the ' Collectio^ ^ Miss. Gall. has this word in
the same isolated position, which led Mabillon to suspect an omission ; Sacr.
Gall. has omnipotens DeuSy per Christum Dominum nostrum, Cui . . . ;
R. has VD, Cui . . . ; S. Gerb. Men. have the normal introduction ending with
aeteme Deus, ^ est Sacr. Gall. ' nullam umquam adte est commu-
tacione V. ; communicatione R. *•* divisus Sacr. Gall. " confitetur
R. Gerb. ; depreccUur Men. " Sacr. Gall. inserts adventum Domini nostri
lesu Ckristi\ Men. inserts et incamationis mysterium et adventus and after
sacramentum proceeds in a totally different way. ^ et Miss. Gall.
»* Sacr. Gall. omits quod, " praetulit Miss. Gall. ; protulit S« ; V. R. S*
Gerb. Sacr. Gall. as text. " spiritali V. " R. S. Gerb. Men. omit
cUque . . . efficias,
LXXXI.
ITEM ALIA MlSSA^
Excita, Domine, quaesumus, corda nostra ad praepa- R.s.(fl/i^i.)
randas Unigeniti tui vias ; ut per eius adventum purificatis ^l^'^^^'
tibi servire mentibus ^ mereamur. Per. y Miss. Gall. 703. Sacr. Gail. 785.
Praeveniat nos, quaesumus, omnipotens Deus, tua gratia R. S.
semper et subsequatur ; ut cum adventu ^ Unigeniti tui, quem ^^' /^^^'
summo cordis desiderio sustimenus, et praesentis vitae Sacr. Gaii.
subsidia et futurae etiam consequamur. Per.
Conscientias nostras, quaesumus, omnipotens Deus, quo- R.S.(a/i<5i.)
tidie visitando purifica, ut veniente Domino Filio tuo*, Men. 192!
paratam sibi in nobis invcniat mansioncm. Pcr. y Sacr. Gali. 785.
* ' Miss. Gall. 703.
Digitized by CjOOQ lC
ai6 UBER SACRAMENTORUM [II.lxxxu.
KS.ia/ai,) Fac nos, quaesumus, Domine Deus noster, pervigiles
Moi. 19^* atque soUicitos adventum expectare Christi Filii tui Domini
Miss. Gall, nostri : ut dum venerit pulsans, non dormientes peccatis,
Sacr. Gall. sed vigilantes et in suis inveniat laudibus exultantes \ Per.
785.
Seoreta.
'R.S,(am). Sacrificium tibi, Domine, celebrandum placatus intende ;
Mcn.'i86.' quod et nos a vitiis nostrae conditionis emundet, et tuo
Miss, GaU. nomini reddat acceptos •. Per.
Sacr. GalL 791. Leon. 364.
FoBtoommnn.
R.S.(tf/iW.) Sumptis muneribus, Domine, quaesumus ut cum frequen-
mIm. GaiL tatione mysterii crescat nostrae salutis effectus. Per. y
706.
^ Thc contents of this Afissa appear as follows in the other books referred
to : — (a) The first CoUect is assigned by R. S. Gerb. Men. to the third Sonday
before Christmas. It is a Collectio in the second Advent Missa of Miss. GaU.,
and in the first Advent Missa of Sacr. Gall. {b) The second CoUect is in R. S.
Gerb. the second CoU. for the fourth Sonday before Christmas, and foUows (0)
in Sacr. Gall. ; in Men. it is one of the * Aliae oraliones quotidianis diebus^
(r) The third CoUect is in R. S. Gerb. the second Collect for the fifth Sunday
before Christmas, and in Miss. GaU. follows KcO. In Sacr. GaU. it is the Post
wmina of the first Advent Missa, In Men. it is among the ' Orat quot, dieb.^
(d) The fourth Collect is in R. S. Gerb., the second for the second Sunday
before Christmas. In Miss. Gall. it is the Post nomina of the second Missa : in
Sacr. Gall. it is the adpa^em of the first. In Men. it is among the ' Orat, quot.
dieb: {e) The Secret is assigned by R. S. Gerb. Men. to the fifth Sunday
before Christmas. In Miss. Gall. it ia tht ad pacem of the second Advent
Missa : in Sacr. Gall. it is the adpacem of the third. (/) The Postcommunion
13 assigned by R. S. Gerb. to the Sunday before Christmas (for which Men.
gives another form). In Miss. Gall. it is the last CoUectic of the second Missa,
which thus contains five out of the six prayers which compose this Missa in V.
" mentibus servire R. S. Gerb. Men. ; purificati tibi servire mereamur Sacr.
Gall. ; V. Miss. Gall. as text. ■ cum adventum V. (ungrammatically) ; per
adventum R. S. Gerb. Men. ; Sacr. Gall. as text. * veniente Filio tuo
Domino nostro R. S^ Gerb. ; veniens Filius tuus Dominus noster S' ; veniens
lesus Christus Filius tuus Dominus noster Men. ; V. and Gallican books as
text. ' Miss. Gall. adds a clause referrin^ to those whose names had
preceded. * Miss. Gall. adda a clause referrmg to the Kiss of Peace.
LXXXII. 682
ITEM ALIA MlSSA^
R.S.(tf/<*i.) Praecinge, quaesumus, Domine Deus noster, lumbos
^01.194! mentis nostrae divina virtute tua potenter^, ut veniente
Sacr.Gall. Domino nostro lesu Christo Filio tuo^ digni inveniamur
790. **
aeternae vitae convivio, et vota * caelestium dignitatum ab
ipso percipere mereamur. Per.
¥..S.'aiibi.) Adiuva, Domine, fragilitatem plebis tuae ; ut ad votivum *
Gerb. 207. r . • . X. « ,.
Men. 193. magnae festivitatis effectum * et corporaliter gubernata
Digitized by CjOOQ lC
II.lxxxiiL] ROMANAE ECCLESIAE. .2iy
percurrat® et ad perpetuam gratiam devota mente per-
vcniat. Per.
Seoreta.
Grata tibi sint, Domine, munera, quibus mysteria cele- R3.{ami.)
brantur nostrae libertatis et vitae ''. Per. ^^, ^^^ Mi8J?G2i.Toa'.
FostoommazL
Animae nostrae, quaesumus, omnipotens Deus, hoc R.S.(aiidi.)
potiantur^ desiderio, ut a tuo Spiritu inflammentur ; ut moi. 187!*
sicut lampades* divino munere satiati, ante conspectum Mi88.GaU.
venientis Christi Filii tui velut clara lumina fulgeamus.
Per.
* The prayers of this Missa appear in the other books referred to as
foUows:— (a) The first CoUect is in R. S. Gerb. the second for the thlrd
Snnday before Christmas : in Sacr. Gall. it is a ColkcHo in the third Advent
Missa\ in Men. one of the * Orat quot, dieb: (d) The second CoUect is
assigned by R. S. Gerb. Men. to the Snnday before Christmas : in the three
former it is the- second CoUect, in the fourth it is the super Populum. {c) The
Secret in R. S. Gerb. belongs to a Missa * in quotidianis diebus^ : Men. assigns
it to the Wednesday of 3ie Embertide: in Miss. Gall. it b the ad pacem
of the iirst Advent Missa, {d) The Postcommnnion in R. S. Gerb. Men.
belongs to the fifth Snnday before Christmas ; in Miss. GaU. it is a Collcctio
post Commununum in the first Advent Missa. ' potencium V.
' venieniem Dominum nostrum lesum Christum Filium tuum V. R. S^ Gerb.
(nngrammatically) ; S* Sacr. Gall. as text. ^ dota S^; dona S^
» votiuo , . . eJTectu V. R. • recurrat R. S. Gerb. Men. : V. as text
^ Miss. Gall. adds a clanse relating to the Kiss of Peace. * pocientur V.
* lampadas V. R.
LXXXTII.
Item alia Missa^
Festina, quaesumus, ne tardaveris, Domine^ et prae- R.S.(fl/#^».)
sidium nobis tuae pietatis impende : ut opportunis" con- Men. igsf*
solationibus subleventur qui in tua miseratione confidunt. Sacr. GaU.
Per. '^
Concede, quaesumus, omipotens Deus, hanc gratiam s. {aHH.)
plebi tuae, adventum Unigeniti tui cum summa vigilantia y^'^^'
expectare ; ut sicut ipse auctor nostrae * salutis docuit ®, Sacr. Gail.
velut fulgentes lampadas ® in eius occursum "^ nostras animas '^*
praeparemus. Per.
Voci nostrae, quaesumus, Domine, aures tuae pietatis S. {alibi.)
accommoda: et cordis nostri tenebras lumine tuae visita- Men. 193.'
tionis illustra. Per.
Seereta.
Sacrificiis praesentibus, Domine, quaesumus, intende R.s.(aii3i.)
placatus, ut et devotioni nostrae proficiant et saluti. Per. y ^i^^' ^^'^'
{alibi.)
Digitized by CjOOQ lC
ai8 UDER SACRAMENTORUM [II. Ixxxiv.
Fostcommun. 683
R.S.(a/i^t.) Da, quaesumus, omnipotens Deus, cunctae familiae tuae
Men. io8. ^^^^ voluntatem in ^ Christo Filio tuo, Domino nostro
Mis8.Gall. venienti® in operibus iustis aptos occurrere : et^® eius
dexterae sociati regnum mereantur possidere caeleste. Per.
^ Tlie prayers of this Miisa appear in the following positions in the other
Sacramentaries referred to : — (a) The first CoUect is in R. S. Gerb. Men. the
second CoUect for the Wednoday of the Advent Embertide. In Sacr. GaU.
it is a CoUectio in the third Advent Missa. {b) The second CoUect is in S.
Gerb. Men. among the general Adyent prayers bnt does not appear in R.;
in Sacr. GaU. it is the ' Ccl/, post Prophetiam * of the thixd Missa of AdvenL
(c) The third coUect is also absent from R. bnt is among the general Advent
prayers in S. Gerb. Men. {d) The Secret in R. S. Gerb. is assigned to the
Snnday before Christmas. It is a form of frequent occnrrence and appears
elsewhere in V. {e) The Postcommunion is in R. S. Gerb. as that of a Missa
* in quot. dieb* In Meo. it appean as the super Populum for the third Sonday
before Chhstmas : and in Miss. GalL it is a Benedictio populi in the first
Advent Missa, ' Domine ne tardaveris Gerb. Men. Sacr. GaU. ; V. R. S.
as text. ' adventus tui (for opportunis) R. S. Gerb. Men. ; V. Sacr. GaU.
as tezt. * noster V. ' Sacr. GalL omits docuit. * lampades
Gerb. * occurso {=occursu) Sacr. Gall. ' Men. omits ii». ' veniente
Gerb. ^^ ut R. Gerb. Men. Miss. GalL ; V. & as text.
LXXXIV.
ITEM ALIA MlSSA^
K.s.{aii6i.) Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut redemptionis
Men.*i89.' '^ostrae ventura solemnitas et praesentis nobis vitae sub-
sidia conferat et aetemae vitae beatitudinis praemia lar-
giatur. Per Dominum. y
R.S.(a/i^».) Excita, quaesumus, Domine, potentiam tuam, et veni ;
M^ 190. "^ ^^^ V^^ *^ ^"^ pietate confidunt ab omni citius adver-
sitate liberentur. Per. y
S. (aiiln.) Exultemus, quaesumus, Domine Deus noster, omnes recti
Maui^ corde in unitate fidei congregati ; ut veniente^ Salvatore
nostro Filio tuo immaculati occurramus illi in eius sanc-
torum comitatu. Per eundem Dominum.
S.{alibi.) Fac uos, Dominc, quaesumus*, mala nostra toto corde
Men. /94. respuere; ut, veniente Filio tuo Domino nostro, bona eius
capere valeamus. Per. y
Secreta.
S. (aliifi.) Devotionis nostrae tibi, Domine, quaesumus *, hostia
u^.isl' iugiter immoletur, quae et sacri peragat instituta mysterii,
Sacr. GaU. et salutare tuum nobis mirabiliter opcretur. Pcr Domi-
num. y
791
Digitized by CjOOQ lC
II. Imiv.] ROMANAE ECCLESIAE. 219
Fostoommnn.
Preces populi tui, quaesumus, Domine, clementer ex- s:{aiibi,)
audi ; ut qui de adventu Unigeniti tui secundum camem mSliS?^
laetantur, in secundo, cum venerit in maiestate sua,
praemium aeternae vitae percipiant ®. Per. y
''^ Indignos ®, quaesumus, Domine, famulos tuos, quia^ R.S.
actionis propriae culpa contristat, Unigeniti tui nos^^ ad- m^. 191.
ventu laetifica. Per Dominum. y
Quaesumus, omnipotens Deus, preces nostras respice, et S.
tuae super nos viscera pietatis impende : ut qui ex nostra Men. 193!
culpa affligimur, Salvatore nostro adveniente respiremus ^^.
Per.
684 Concede, quaesumus, omnipotens Deus, ut qui^^ sub R. &
peccati iugo ex debito^* depremimur expectata Unigeniti moi!/^.'
tui nova nativitate liberemur. Per. y
Excita, Domine, potentiam tuam et veni, ut tua pro- R.S.
pitiatione salvemur. Per. Men. 194.'
Festina ^*, ne tardaveris, Domine Deus noster, et a dia- R. S.
bolico furore^'^ nos potenter elibera ^*. Per. Men. 19!^
Porrige nobis, Domine, dexteram tuae venerationis ", et S.
veni, et peccata nostra propitiatus absolve. Per. Men. 193!'
Deus, qui prospicis^® quia ex nostra pravitate" affli- R. S.
gimur, concede propitius ut ex tua visitatione consolemur. Men! /^"
Per Dominum, y
Festinantes, omnipotens Deus, in occursum Filii tui s.
Domini nostri nuUa impediant opera actus terreni^"; sed Men! 193!'
caelestis sapientiae eruditio faciat nos eius esse consortes.
Per Dominum.
Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut Filii tui ven- R. S.
tura solemnitas et praesentis nobis vitae*^ remedia conferat Men! 193!
et praemia aeterna concedat. Per. y
Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut quia^ pro S.
peccatis nostris meremur affligi, per adventum Filii tui Men. 193!
a cunctis adversitatibus liberemur ^^ Per.
Deus, qui nos redemptionis nostrae annua expectatione R.S.(fl/jW.)
laetificas, praesta ut unigenitum Filium^^ tuum, quem re- Men!^.'
dcmptorem laeti suscipimus ^^, venientem quoque iudicem
securi videamus. Per. y
Digitized by CjOOQ lC
220 LIBER SACRAMENTORUiXf [II. Ixxxv,
* The prmyen mcladed imder this head may be divided into two sobsections :
(i) Those which make np the Afissa^ or the first six pntyerB: (ii) the last
eleren prayen, which shonld probably form a section by themselvesy cor-
responding to the general Advcnt prayers of R. S. Gerb. Men. The first and
seoond Collects of (i) are in R. S. Gerb. Men. the CoUects for the Wedneaday
and the Friday of the Embertide : the third and fonrth appear in S. Gerb. as the
CollectB of a MUsa qmtidiana (not contained in R.), and in Men. among the
' Oratimts di Adveniu quotidianis diebus* The Secret in R. S. Gerb. Men.
belongs to the second Sonday before Christmas ; and it appears in Sacr. GalL
as the ' Adpacem * of the third Advent Missa, The Postcommunion is among
the general ' OraHonts de Adveniu * in R. S. Gerb., while in Men. it b the
' su^ Fopulum ' of the fifth Sonday before Christmas. ' hii V. ; ^lt R. a
Gerb. Men. * venienie te V. * quaesumus Domiiu Men. * quao'
sumus Domine R. Gerb. Men. * percipiat V. * Here begins the
second snbsection. The eleven prayers which it contains are all fonnd in S.
Gerb. Men. with slieht variations. Men. includes all bnt the first, third,
sevcnth, and last of Uie series in the < Orationes de Adv, quotidianis diebus^ :
S. Gerb. agree with Men. in pladng the fiist and seventh among the prayers
' in xii Lut,; and the last as a Christmas Eve Collect, bnt divide the lest
between the series which are arran^ed hi three Missae for dailv nse, and the
series of *aliae orationts de Adventu? R. contains rather fewer of these prayers
than S. bnt agrees with S. as to the position of those which it does contain.
* R. Gerb. Men. insert nos-, V. S. as text. * quos R. S. Gerb. Mon. ; V. as
tcxt. " Men. omits nos, " respiremur V. " quia R. S. Gerb.
Men. ; V. as text. » ex vetusta servitute (for ex debito) R. S. Gerb. Men. ;
V. as text. " S* inserts quaesumus, " diabolicos furores V. R. ;
S. Gerb. Mcn. as text. " lU>era S* Men. ; V. R. S. Gerb. as text. " pro-
pitiationis S' Gerb. ; V. S* Men. as text. " conspicis R. S. Gerb. Men. ;
V. as text. *• ex nostram praoitatem V. » nulli impediant actus
terreni S. Gerb. ; V. Men. as text. •* vitae nodis Men. «* qui S*
Gerb. ; V. S^ Men. as text " mereamur achersitatibus liberari S* Gerb. ;
V. S^ Men. as text ** R. S. Gerb. Men. omit Filium, ** suscepimus
R. Gerb. Men. ; V. a as text
IJCXXV.
Orationes et Preces Mensis Decimi^
Feria iv.
R,S.(aiibi.) Deus, qui conspicis quia in tua pietate confidimus,
wT^ /^ concede propitius ut de caelesti semper protectione gau-
deamus. Per.
R,S,(aiibi,) Subveniat nobis, Domine, misericordia tua : et * ab im-
U^ iQ^' ^i^^n^^bus peccatorum nostrorum periculis te mereamur
veniente salvari. Per. y
Seereta.
R. S. Ecclesiae tuae, Domine, munera placatus assume, quae
lHcxv *°^' ^t misericors oflferenda tribuisti, et in nostrae salutis potenter
supra, efBcis ^ transire mysterium. Per.
Leon. 478. '
R.S,(alibi.) • VD. Referentes gratiarum de praeteritis [muneribus *] 685
Gerb. 205. devotionem, promptius quae ventura sunt pracstanda con-
fidimus; nec est nobis seminum desperanda fecunditas
Digitized by CjOOQ lC
II.lxxxv.] ROMANAE ECCLESIAE. 221
quum pro ^ supplicationibus nostris annua devotione vene-
randus etiam matris virginis® fructus salutaris intervenit
Christus Dominus noster. Quem laudant''..
Fostoomman.
Tuorum nos, Domine, largitate donorum et temporalibus R.S.
attoUe praesidiis et renova sempiternis ®. Per. y i. xviii j«/r». L»on! 47s>!
Ad Fopulum.
Esto, Domine, plebi tuae sanctificator et custos : ut Cf. Leoo.
beatae Mariae munita praesidiis et conversatione ® tibi ^^
placeat et secura deserviat. Per Dominum. y
In sexta Feria,
Huius nobis parsimoniae, quaesumus, Domine, praebe l. xvili
mensuram; ut quod licentiae camis auferimus salutarem Leonl^So.
nobis fructum [mentis] acquirat ^^ Per.
Deus, qui nostram conspicis semper infirmitatem " de- s. (a/iW.)
stitui, adventus tui nos visitatione ^^ custodi. Per. Jto!^i93?^
Adesto ^^, quaesumus, omnipotens Deus, atque in cunctis S. {aiibu)
actionibus nostris et aspirando nos praeveni et adiuvando \^>^ '
custodi. Per. Mcn. 193.
Seoreta.
Praesta, Domine, quaesumus, ut dicato muneri con- R. S.
gruentem ^* devotionis offeramus affectum ^*. Per. ^^ j^'
Fostoommnn.
Refecti vitalibus alimentis quaesumus, Domine, ut " quod Lcon, 483.
tempore nostrae mortalitatis exequimur, immortalitatis
tuae munere consequamur. Per. y
Ad Fopulmn.
Respice, Domine, quaesumus", propitius ad plebem Leon.481.
tuam, et quam divinis tribuis proficere sacramentis, ab
omnibus absolve peccatis. Per Dominum nostrum.
686 Sabbaio in xii Lectiones.
Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et praesentis R..S.
vota ieiunii placita tibi devotione exhibere concede. Per. * * *
Converte nos, Deus salutaris noster, et ut nobis leiunium ClMur.sa
corporale proficiat, mentes nostras caelestibus institue dis-
ciplinis. Per. y
Digitized by CjOOQ lC
222 LIBER SACRAMENTORUM [II. Ixxxv.
S. Deus, qui pro animarum expiatione nostrarum sacri
Gerb. ao6. jgiy„ji Jnstituta mandasti, fragilitati nostrae adiumenta
concede; et effcctum caelestium mandatorum benignus
inspira. Per Dominum.
S. Miserationum tuarum, Domine, quaesumus, pracveniamur
Gcrb. ao6. a.uxiIio ct in huius solemnitate ieiunii omnium tibi sit
devotio grata fidelium. Per.
S. {alibi.') Prcces populi tui, quaesumus, Deus ^^, clementer exaudi ;
Moi' iQ? "* ^"^ \ms\.^ pro peccatis nostris affligimur pietatis tuae
visitatione ^° consolemur. Per. y
Fost Benediotionem.
R. S. Deus, qui tribus pueris mitigasti flammas ignium, concede,
Mcn! igi!* quaesumus, ut nos famulos tuos non exurat flamma vitiorum.
Per. y
Seoreta.
R. S. Ecclesiae tuae, Domine, munera sanctifica ; et concede
Mm. /9/. "^ P^^ ^^^ veneranda mysteria pane caelesti refici me-
reamur. Per.
Fostcommun.
R.S.(tf/»W.) Prosint^^ nobis, Domine, sumpta mysteria, pariterque
M^. 190. nos et a peccatis exuant et praesidiis tuae propitiationis
Leon.4ao. attollant. Per.
Ad Fopulum.
R. S. Veniat, Domine, quaesumus, populo tuo supplicanti tuae
Gerb. 207. bcnedictionis infusio, quae diabolicas ab eodem repellat
insidias, quae fragilitatem mundet et protegat, quae inopem
sustentet et foveat. Per Dominum nostrum lesum Christum.
Explicit Liber Secundus de Natalitiis Sanctorum
Martyrum,
^ The contents of the three Missae included in this section correspond pretty
closely with the parallel section of R. S. and Gerb. and less exactly with that of
Men. ; but there are some differences of arrangement (i) The CoUects of the
first Missa are in R. S. and Gerb. those of a Missa in quotid. diebus : in Men.
they are among the general Advent prayers. The Secret and Postoommunion
are also assigned by R. S. and Gerb. to the same day as in V. ; neither of them
appears at this point in Men. The preface appears in R. S. and Gerb. for the
second Snnday before Christmas. The ' Ad Populum ' is not in R. S. Gerb. or
Men. but is fonnd, with a variationy in the Leonine Sacramentary, for the Feast
of SS. Peter and Paul. fii) The first of the three CoUects of the Friday Missa
is foimd in a Missa for this season in the Leonine Sacramentary : it does not
appear at this point in R. S. Gerb. or Men. ; S. Gerb. Men. place the second and
third CoUects of the Missa among the general Advent prayers, and they, and
also R., give to the Secret the same place which it holds in V. The Post-
communion and * Ad Populum ' occur in separate Missae for this season in the
Leonine Sacramentary, but are not in the coiTCsponding sections of R. S. Gerb.
Digitized by CjOOQ lC
II.lxxxv.] ROMANAE ECCLESIAE. 223
or Men. (iii) Of the first five CoUects for the Saturday the first, third and
fourth are foand in the corresponding sericfl in S. and Gerb. (the third and
fourth are not contained in R.), and the fifth (which S. and Gerb. place
in one of the daily Advent Missae) is in the corresponding series in Men.
The Collect * Post Benedictiotum * appears (with the same title) in R. S. and
Gerb. (who from this point again follows T. as his principal anthority) and
also (with the title ' ad Missam *) in Men. The Secret is the same in all :
while R. S. and Gerb. also have the same ' Ad Populum ' which appears in V.
This does not occnr in Men., which agrees with R. S. and Gerb. in assigning
the Postcommnnion to the Friday of the Embertide, and in giving another
for the Saturday. ' ut S" Men.; V. R. S» as text. • e^ias V. ;
R. S. Leon. V. in I. xxv su^a as text. ' mumrihis omitted by V. is restored
from R. S. • per V. ; S. omits/rtf. • mairi tnrgine V. ; matri
virginis R. ^ R. S. have the ending Per quem maiesiatem, * V. has
in place of ei renova sempitemis the last claase of the ' Ad Populum ' which
follows {et conversatione . . . deserviaC). The tme reading is restored from R. S.
Leon. and I. xviii above. • conversado V, " saivatorem nobisfructum
acquirat V. ; Leon. and V. in I. xviii as text. >^ nos conspicis ex nostra
infirmitate S' ; nostra nos conspicis semper infirmitaie Men. (and apparently
S^ ; V. as text ^"^ propUiatione S« ; V. S^ Men. as text. " S* Gerb.
insert nobis ; V. S* Men. as text " munere congruentem V. S. ; munere
congruente R. Gerb. ; Men. as texL " effectum Men. *• Leon. omits
«/. " Leon. omits quaesumus, ^ Domine Men. ; omnipotens Deus
S. Gerb. » visUacionis V. » Prosii V.
Digitized by CjOOQ lC
224 LIBER SACRAMENTORUM [III. i*.
LIBER III.
A + XI 687
INCJPJT LJBER TERTJUS,
ORATIONES ET PRECES CUM CANONE PER DOMJNICJS
DJEBUS
R. S. Deus, qui diligentibus te bona invisibilia praeparasti,
Pam. 405.' infunde cordibus nostris tui amoris aflfectum, ut te in
Men. 172. omnibus et super omnia diligcntes, promissiones tuas, quae
omne desiderium * superant, consequamur. Per Dominum
nostrum. y
R. S. Deus, qui in sanctis habitas, et pia corda non deseris,
' '^ • libera nos a terrenis desideriis et cupiditate camali ; ut,
nuUo in nobis regnante peccato, tibi soli Domino liberis
mentibus serviamus. Per.
Seoreta.
R. S. Propitiare, Domine, supplicationibus nostris, et has obla-
Pam. 406. tiones famulorum famularumque tuarum benignus assume ;
Men. 173. ut quod singuli obtulerunt ad honorem nominis tui, cunctis
proiiciat ad salutem. Fer. y
PoBtoommim.
R. S. Quos caelesti, Domine, dono^ satiasti, praesta, quae-
Pamios' s"°^"s, ut a nostris mundemur occultis, et ab hostium
Men. 172. liberemur insidiis. Per Dominum. y
^ This Missa is assigned by R. S. Gerb. to the seventh Snnday after Pentecost,
for which Sunday also the first CoUect, Secret, and Postcommnnion are giTen
in Men. The paraUel Missa in Pam. is for the sixth Sunday after Pentecost.
' omni desideno V. nngrammatically. S^ Gerb. Pam. Men. as text; R. has
omne desiderio, ' dona V. ; R. S. GerU Pam. Men. as tezt.
* So V. ; Tommasi reads pro ; but it seems most likely that Dominicis
diehus is an ungraramatical ablative.
Digitized by CjOOQ lC
III. ii, iii.] ROMANAE ECCLESIAE. 225
II.
Item alia Missa^
Deus virtutum, cuius est totum quod est optimum, insere R. S.
pectoribus nostris amorem tui nominis, et praesta ut in Pam.'4o6.
nobis religionis augmento^ quae simt bona^ nutrias, ac Men. 173.
vigilanti studio quae sunt ^ nutrita custodias. Pen y
Da nobis, Domine, quaesumus, ut in tua gratia veraciter r. s.
confidentes et quae digna * sunt postulemus et iugiter pos- ^^ ^^|;
tulata sumamus. Fen
G88 Seereta.
Propitiare, Domine, supplicationibus nostris, et has populi r. s.
tui oblationes benignus assume^ ut nuUius sit irritum ^lm^loe'
votum et'' nullius vacua postulatio : [et^l praesta, ut quod Men. 173.
fideliter petimus, efficaciter consequamur. Per. y
Posteommxin.
Repleti sumus Domine muneribus tuis; tribue, quae- R.S.
sumus, ut eorum et mundemur effectu^ et muniamur pam.406.
auxilio. Per. y ^en. 173.
Leon. 379,
^ In R. S. Gerb. this Mtssa is assigned to the eighth Snnday after Pentecost.
The parallel Missa in Pam. is that for the seventh, in Men. that for the eighth
Sunday. ' v/ et nobis religionis augmentum V. (nn^rammatically) ; R. S.
Gerb. as text ; Pam. Men. have et praesta in nobis religionis augnientum^ ut.
' quae bona sunt S^ Gerb. Pam. Men. ; V. R. S* as text. * ac vigilantia
studium quaesomus V. ; <u pietatis graiia quae sunt S' Gerb. ; ac pietatis studio
quae sunt Men. ; R. S^ Pam. as text. > quae te digna Leon. ; V. R. S.
Gerb. as text. • Pam. Men. insert et. ' S. Gerb. omit et, • V.
Pam. Men. omit et, which is restored from R. S. Gerb. * aj^ectu V. S^ ;
Lcon. S* Gerb. Pam. Men. as text ; R. has inmundemur effectu.
III.
ITEM ALIA MlSSA*.
Deus, cuius providentia in sui ^ dispositione non fallitur, R. S.
te supplices exoramus, ut noxia cuncta submoveas, et omnia Pa^'i<yf*
nobis profutura concedasr. Per. y Men. 173.
Custodi nos, Domine, quaesumus, in tuo servitio con- R. S.
stitutos, ut ^ quibus famulatum esse vis sincere* propitius ^^^- '5°-
largire quod praecepisti. Per.
Seoreta.
Deus, qui legalium differentias hostiarum ^ unius sacrificii R- S.
perfectione sanxisti, accipe sacrificium [a*] devotis tibi p^.'^^.
O Men. 174.
Digitized by CjOOQ lC
2a6 LIBER SACRAMENTORUM [III. iv, v.
famulis, et part benedictione sicut munera Abel iusti"^
sanctifica; ut quod singuli obtulerunt ad maiestatis tuae
honorem, cunctis profidat ad salutem. Per. y
Postcommnn.
S. (tf/fW.) Quotidiani ®, Domine, quaesumus, munere sacramenti
P^ 4?7.* perpetuae nobis tribue salutis augmentum. Per Dominum. y
* This Missa (except the Postcommunion) is assigned by R. S. Gcrb. to thc
ninth Siinday after Pentecost : see the Missa for the eighth Sunday in Pam., and
that for the ninth in Men. ' sua R. (originally) S' Gerb. ; V. S» Pam.
Mcn. as text. • et S. Gcrb ; V. R. as text (nngrammatically). * sencere
S ; sincerum Gcrb. ; V. R. as text {famulatum esse being used as a passive
impersonal\ * S* Gerb. insert in. • V. omits a\ R. S. Gerb. Pam.
Men. as text. ' R. S. Gerb. Pam. Men. omit iusii. ■ Cotidianis V.
IV. 689
ITEM ALIA MlSSA^
l^ g Largire nobis, Domine, quaesumus, semper* spiritum
Gerb. 151. cogitandi quae recta sunt propitius^ et agendi ; ut qui sine
Men. 174. te ts&^ non possumus, secundum te vivere * valeamus. Per. y
Leon. 434.
R. S. Concede, quaesumus, omnipotens Deus, ut viam tuam
Pam. 3V9V dcvota mente currentes, subripientium delictorum laqueos
Leon. 437. evadamus. Per. y
Seoreta.
R. S. Suscipe munera, quaesumus, Domine, quae tibi de tua
Pam. 407* largitate deferimus ; ut* haec sacrosancta mysteria, gratiae
Men. 174. tuae operante virtute, ® praesentis vitae nos conversatione
sanctiiicent, et ad gaudia sempiterna perducant. Per. y
Postoommuii.
R. S. Sit nobis, Domine, reparatio mentis et corporis caeleste
PM^io^l' mysterium ; ut "^ cuius' exequimur actionem sentiamus
Lcon. 372. effectum ®. Per. y
^ This Missa is given in R. S. Gerb. for the tenth Snnday after Pentecost :
see the Missa for the ninth Sonday in Pam. and that for the tenth Snnday in
Men. * Leon. omits semper, • promptius Leon. * quaerere V. ;
R. S. Gerb. Leon. Pam. Men. as text. * et Pam. • S'' Gerb. insert
in ; Men. inserts et ; V. R. S* Pam. as text. ^ et Leon. • affectum
V. R. S^; Leon. S* Gerb. Pam. as tcxt
V.
ITEM ALIA MlSSA^
R.S. Praesta, quaesumus, omnipotens et misericors Deus, ut
Men /•^5. ^^^^^ huius vitae caligines nec^ ignorantia fallente mer-
Digitized by CjOOQ lC
III. vi.] ROMANAE ECCLESIAE. 227
gamur, nec praecipiti studeamus voluntate peccare; scd
cui ^ fiduciam ^ sperandae pietatis indulges, optatae ^ miseri-
cordiae praesta benignus effectum. Pen
Pateant aures misericordiae, Domine, precibus suppli- R. S.
cantium; et ut* petentibus desiderata concedas, fac tibi p^//o8,"
eos, quaesumus, placita ^ postulare. Per. y
Secreta.
Concede nobis haec, quaesumus, Domine, frequentare R. S.
mysteria; quia quoties huius hostiae commemoratio cele- ^^„//08.*
bratur ', opus nostrac redemptionis exercetur ®. Per. y Men. 175.
Postoommnn.
Quaesumus, Domine Deus noster, ut quos divinis RS.(«//^/.)
reparare non desinis sacramentis, tuis non destituas be- Pam.408*
nignus auxiUis. Per. y Men. 176.
VI tnfra,
^ The tsro CoIIects and the Secret of this Missa are assigned by R. S. Gerb.
to the eleventh Sanday after Pentecost. See the Missa for the tenth Sonday in
Pam., and that for the eleventh Sanday in Men. The Postcommunion appears
again in the next Missa^ and has probably been inserted here by a mistake of
the sciibe. A marginal note in S. appears to dired the transposition of the
two CoUects : and in Gerb. they are tiansposed. Men. has as the Collect that
which stands iirst, Pam. that which stands second, in V. R. and S. ' nm
V. ; fK S^ ; R. S* Gerb. Men. as text. » quibus Gerb. Men. * fiducia
V. R.; S. as text. » optatuae V. • «/ ^/ V. S' ; R. S' Gerb. Pam. as
text. ^ fac eos quaesumus tibiplacita S* Gerb. ; V. R. (S* ?) Pam. as text
{fae ees tihi quae sunt placita S. marg.). * caelebratum . . . exercitum V.
690 VI.
ITEM ALIA MlSSA^^
Deus, qui omnipotentiam tuam parcendo maxime et R. S.
miserando' manifestas, multiplica super nos gratiam tuam ; Pam. ^is/
ut ad tua promissa currentes caelestium honorum facias Men. 175.
esse consortes. Per. y
Seoreta.
Tibi, Domine, sacrificia dicata reddantur, quae sic ad R. S.
honorem nominis tui deferenda tribuisti, ut eadem remedia Pam. 408.'
fieri nostra praestares. Per. y ^«^- ^7^.
PoBtcommun.
Quaesumus, Domine Deus noster, ut quos divinis re- R. s.
parare non desinis sacramentis, tuis non destituas benignus pam. 408.
auxiliis. Per. y '^^^\ *76.
* This Missa (with a second CoUect, omitted by V.) is given by R. S. Gerb.,
for the twelfth Sunday after Pentecost : see the Missa for the elcventh Snnday
in Pam., and that for the twelfth Sunday in Men. ■ miserendo S" Gerb. ;
V. R. S' Pam. Men. as text
V supra.
Digitized byCjOOQlC
228 UBER SACRAMENTORUM [III. \u viU.
VIL
ITEM ALIA MlSSA^
R.S. Omnipotens sempiteme Deus, qui abundantia' pietatis
Pam. 409. ^^^ ^^ merita supplicum excedis et vota, effunde super
Men. 176. nos misericordiam tuam, ut dimittas quae conscientia
metuit, et adiicias quod oratio ^ non praesumit. Per. y
R.S. Omnipotens sempiteme Deus* a quo sola* sancta de-
cfAyiin/ra. sideria, recta consilia, et iusta sunt opera, da servis tuis
illam, quam mundus dare non potest, pacem ; ul et corda
nostra mandatis tuis dedita, et tempora sint tua protectione
tranquilla. Pen y
Beoreta.
R. S. Respice, Domine, quaesumus ®, nostram propitius servi-
Pam! 4oa ^^^^ ; "t quod offerimus sit tibi munus acceptum, sit
Men. 176. nostrae fragilitatis^ subsidium. Per. y
Leon. 448.
Postoommim.
R. S. Sentiamus, Domine, quaesumus, tui perceptione ^ sacra-
Pam. 4<^ mcnti subsidium mentis et corporis, ut in utroque salvati ^
Men. 177. caelestis remedii plenitudine gloriemur. Per. y
Leon. 378. r & r
* This Missa is assigned by R. S. Gerb. to the thirteenth Snnday after Pentc-
cost : see thc Missa for the twelfth Sonday in Pam., and that for the thirteenth
Smiday in Men. ' habunJimtiam V. * oratione Pam. ^ This
Collect occuxs in a somewhat different form in the Missapro Poict (Ivi infra).
* solo S* Gerb. ; V. R. S* as'tcxt • quaesumus Domim Leon. ' fragi-
lUati Leon. Pam. ; V. R. S. Gerb. Men. as text ^ pcrctptufntm V. ; R. S.
Gerb. Pam. Men. Leon. as tezt. * Leon. inserts dt.
VIII. 691
ITEM ALIA MlSSA^
R S. Omnipotens sempiterne Deus, per quem coepit esse quod
Men. /77. ^^^ ^^^^' ^^ factum cst visibile quod latcbat, stultitiam^
nostri cordis emunda, et quac in nobis sunt vitiorum secreta
puriiica: ut possimus tibi Domino^ pura mcnte scrvire.
Per.
R. S. Omnipotens et miscricors Deus, de cuius munere vcnit,
Pam. 409.* "* ^^^* * fidelibus tuis digne et laudabiHter serviatur, tribuc,
Men. 177. quaesumus, nobis* ut ad promissiones tuas^ sine offensione
Leon. 371. ^ -.
curramus. Per. y
Digitized by CjOOQ lC
III. ix, X.] ROMANAE ECCLESIAE. 329
Seoreta.
Hostias, quaesumus, Domine, propitius intende •, quas ^ s.
sacris altaribus exhibemus : ut nobis indulgentiam lar- pain."409.'
giaris ^, tuo nomini dent honorem. Per. y
PoBtoommim.
Vivificet nos> quaesumus, Domine, huius participatio ^ R. S.
sancta mysterii, et pariter nobis expiationem tribuat et PaL'409.*
munimen. Per. y Men. 177.
Leon. 350.
^ Tbis Missa is assigned in R. S. Gerb. to the fourteenth Sunday afler
Pentecost : see the Missa for the thirteenth Sunday in Pam. and that for the
fourteenth Sunday in Men. « siulticia V. » Dominc V. ; Deo R. ; S.
Gerb. Men. as text. * Leon. omits quaesumus nobis, ' a profniS"
sionibm tuis V. * inte V. ^ largiendo R. S. Gerb. Pam. ; V. as text
' Domine participaiio tui Leon.
IX.
ITEM ALIA MlSSA^
Omnipotens sempiteme Deus, da nobis fidei, spei, et R. s.
caritatis augmentum; et ut mereamur assequi quod pro- p^'^/©.*
mittis, fac nos amare quod praecipis. Per. y Men. 170.
Leon. 374.
Omnipotens sempiterne Deus, fac nos tibi semper et R. &
devotam gerere voluntatem, et maiestati tuae* sincero lS^wIS
corde servire. Per. y
Seoreta.
Oblatio nos, Domine, tuo nomini dicata purificet, et de i.lxi j«/ra.
die in diem ad caelestis vitae transferat actionem. Per. y
Postoommun.
Sumptis, Domine, caelestibus sacramentis, ad redemp- R. S.
tionis aetemae, quaesumus, profidant ^ augmentum. Per. y p^^/ Aq!
' This Missa (except the Secret) is assigned in R. S. Gerb. to the fifteenth "* ^^' ^*^
Sonday aiter Pentecost : see the Missa for the fourteenth Sunday in Pam., and ^P^^*
tliat for the fifteenth Sunday in Men. ' maiestatem tuam V. here ; R. S,
Gerb. V. in Ixi supra as text » proficiat V. S* ; R. as text ; S* Gerb. Pam.
have prqficiamus, which gives a clearer sense ; V. also has proficiamus in li.
xlv supra, and in II. liv supra^ being supported in the latter case by S^
G92 X.
ITEM ALIA MISSA\
Custodi^ Domine, quaesumus, ecclesiam tuam propitia- R. S.
tione perpetua ; et, quia sine te labitur humana* mortalitas, Pam.^io.'
tuis semper auxiliis et^ abstrahatur a noxiis et ad salutaria ^^- i7S-
dirigatur. Per. y
Digitized by CjOOQ lC
230
UBER SACRAMENTORUM
[III. xi.
R.s. Praesta nobis, misericors Deus, ut placationem tuam
I. xxv*^^ promptis mentibus exoremus, et peccatonim veniam con-
supra. sequentes, a noxiis liberemur incursibus. Per.
R.S.
C crb. 173.
Fam. 410.
xli infra.
xxxvi
infra.
R.S.(alidi.
Gerb. 139,
Pam. 405.
Men. 171.
xl infra.
Seoreta.
Concede nobis, Domine, quaesumus, ut haec hostia
salutaris et nostrorum fiat purgatio delictorum, et tuae
propitiatio potcstatis. Per. y
[PoBtoommnn.^]
Purificent nos, Domine, sacramenta quae sumpsimus, et
a cunctis efficiant vitiis absolutos. Per. y
PoBtoommtuL
) Sancta tua nos, Domine, sumpta vivificent, et miscri-
cordiae sempiternae praeparent* expiatos. Per. y
* The Collects and Secret of this Missa are assigned by R. S. Gerb. to the
sixteenth Sonday after Pcntecost : see the Missa for the fifteenth Sonday in
Pam., and that for the sixteenth Snnday in Men. * unvoersa Pam.
' Pam. omits et. * V. gives to this prayer the title Secreta^ but its contents
show that this is an error of the scribe. ^ reparerU R.
R.S.
Gerb. 175.
Pam. 411.
Men. 179.
R. S.
Gerb. 175.
R.S.
Gerb. 175.
Pam. 411.
Men. 179.
R.S.
Gerb. 175.
Pam. 411.
Men. 179.
XI.
ITEM ALIA MlSSA*.
Ecclesiam tuam, Domine, miseratio continuata mundet
et muniat ; et quia sine tc non potest salva consistere, tuo
semper munere gubernetur. Per. y
Da, quaesumus, Domine, hanc mentem populo tuo, ut
quia^ ad te placandum necessitate concutrit, maiestati
tuae fiat etiam voluntatc devotus. Per.
Secreta.
Tua nos, Domine, sacramenta custodiant, et contra dia-
bolicos tueantur semper incursus. Per. y
Postcommun.
Mentes nostras et corpora possideat, Domine, quae-
sumus, doni caelestis operatio ; ut non noster sensus in
nobis, sed ^ iugiter eius praeveniat * effectus. Per. y
' This Missa is assigned by R. S. Gerb. to the seventeenth Snnday after
Pentecost : see the Missa for the sixtcenth Sunday in Pam., and that for the
seventeenth Sanday in Men. ' qui S' Gerb. ; V. R. S^ as text. ' sunt
V. (corrected by Toramasi) ; R. S. Gerb. Pam. Men. as text * iugiltr
acvi praevcniat Pam. ; iugiter eius proveniat S- Gerb. ; V. R. S' Men. as text.
Digitized by CjOOQ lC
III. xii, xiii.] ROMANAE ECCLESIAE. 231
XII.
693 ITEM ALIA MlSSA^
Fac nos^, Domine, quaesumus, prompta voluntate sub- R-S.
lectos, et ad supplicandum tibi® nostras semper excita Men. 181.
voluntates. Per.
Fac nos, Domine, quaesumus, tuis* obedire mandatis, Pam. 383.
quia tunc nobis prospera cuncta provenient *, si ® totius vitae ^*
sequamur auctorem. Per. y
Seoreta.
Munda nos, Domine, sacrificii^ praesentis effectu, et R. S.
perfice miseratus in nobis, ut eius mereamur esse participes, YVm.\i\^.
per^ y Men. 181.
Postcommun.
Purifica, Domine, quaesumus, mentes nostras benignus, R. S.
et renova caelestibus sacramentis, ut consequenter et Pam.411!*
corporum praesens pariter et futurum capiamus auxilium. Men. 181.
1. 1. supra,
Per. y
^ The first Collect, Secret, and Postcominanion of this Missa are assigned
by R. S. Gerb. Men. to the twentieth Sonday after Pentecost. In Pam. the Secret
and Postcommnnion, with the second CoUect given by R. S. Gerb. for the
twentieth Sunday, form parts of the Missa for the seventeenth Snnday. R. S.
and Gerb. place between the Missa cited for the last section and that for the
twentieth Snnday a Missa for the Snnday of the September Embertide, and
one for the ' Vacant* Snnday, which partly agree with those for the eighteenth
and nineteenth Sundays in Men. ' S' Gerb. Men. insert tibi\ V. R. S^ as
text ■ maiestati tuae S* Gerb. ; V. R. (S^ ?), Men. as text. * Domitu
Deus noster tuis Pam. Men. ' pr^eniant V. ; proveniunt Pam. ; Men.
as text. • Pam. Mcn. insert te, ' sacrificiis V. (S^ !) ; R. has
sacrificUs presentis affectum ; S^ Gerb. Pam. Men. as text.
XIU.
ITEM ALIA MlSSA^
Da, quaesumus, Domine, populo tuo diabolica vitare R.S.
contagia, et te solum Dominum^ puro cordc^ sectari. p^/ii^|'
Per. y Men. 182.
Custodi nos, omnipotens Deus, ut tua dextera guber- R.S.
nante nec nostra nobis praevaleant nec aliena peccata. * ^'
Per.
Seoreta.
Maiestatem tuam, Domine, suppliciter deprecamur, ut R. S.
haec sancta quae gerimus et* praeteritis nos delictis pj^^l'
cxuant et futuris. Pcr. y Mcn. 182.
Digitized by CjOOQ lC
a^a LIBER SACRAMENTORUM [III. «v, xv.
PoBtoommun.
K,s.{alidi.) Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut dtvino munere
I. xiv ^ satiati et sacris mysteriis innovemur et moribus. Per.
^pra- 1 jjjg ^^ Collects and Secret of this Jifissa are assigned by R. S. Gerb. to thc
twenty-first Sunday after Pentecost, for which Men. also ^ves tbe fiist Collect
and the Secret : see.the Afissa for the dghteenth Sunday in Pam. * Deum
S^ Gerb. ; V. R. S^ Pam. Men. as text ' pura menU Pam. * Pam.
inserts a, which R. has in place of et.
XIV.
ITEM ALIA MlSSA^
R. S. Dirigat corda nostra, Domine, quaesumus, tua misera-
Pam. 41J.' tionis operatio, quia tibi sine te placere non possumus.
Men. i8a. Per. y
R. S. Tuis, Domine, quaesumus, adesto supplici*bus ; et inter 694
I xx^' * mundanae pravitatis insidias fragilitatem nostram sempi-
supra, terna pietate^ prosequere. Per.
Seoreta.
R. S. Deus, qui nos per huius sacrificii veneranda commercia
Pam.iia. unius summaeque divinitatis participes effecisti^, praesta,
Men. 182. quaesumus, ut sicut tuam cognoscimus * veritatem, sic eam*
suffra. j jgj^g moribus et mentibus * assequamur, Per. y
Posteommun.
R. s. Gratias tibi referimus, Domine •, sacro munere vegetati,
Pam!*4ff.' tuam misericordiam deprecantes, ut dignos eius nos*' par-
Men. 183. ticipatione perficias. Per. y
l. xciii
sujfra. ' This Missa is assigned by R- S. Gerb. to the twenty-second Sanday aftcr
Pentecost : see the Missa for that Snnday in Men.» and that for the nineteenth
Sunday in Pam. ■ sempitemam piitatem V. here ; R. S. Gerb. V. in i. xxv
supra as text. ' efficis R. S. Gerb. Pam. Men. ; V. here and in i. lix supra,
as text. * ut et tuam cognoscamus .,. ct eam Men. ; V. R. S. Gerb. Pam. as
text (V. in i. lix supra has cogfunnmus), * mentibus ac moribus Pam.
Men. ; V. in l. lix omits et mentSms ; V. here, R. S. Gerb. as text. • Domine
rcferimus R. Pam. ^ nos eius Gerb. Pam. Men. ; R. omits ifor ; V. S. as
text.
XV.
ITEM ALIA MlSSA^
R. S. Omnipotens et misericors Deus, universa nobis adver-
Pam * 'f ^ santia propitiatus ^ exclude ; ut, mente et corpore pariter
Men. 183. expediti, quae tuasunt liberis mentibus exequamur. Per. y
Digitized by CjOOQ lC
III. xvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 233
Da, quaesumus, omnipotens Deus, sic nos tuam ^ veniam^ R. s.
promereri ut nostros corrigamus excessus ; sic fatentibus ^ MeiKisV
relaxare delictum ut coerceamus in suis pravitatibus ob-
stinatos. Fer.
Seoreta.
Haec munera, quaesumus, Domine, quae oculis tuae R. s.
maiestatis oflferimus, salutaria nobis esse concede. Per. y %^[^^^
Postcommun.
Quaesumus, omnipotens Deus, ut munere divino ® quod R. (a/iW.)
sumpsimus salutari nobis prosit effectu. Per. * *^ '
^ The two CoUects and the Secret of this Missa are assigned by R. S. Gerb.
to the twenty-third Sanday after Pentecost : Men. gives for the same Sonday
the first Collect, converting the second into the Secret: Pam. has the first
Collect and the Secret in the Missa for the twentieth Sunday. The Postcommu-
nion appears below in the series of coUected Postcommonions, and has the
same position in R. : S. does not now contain this series. ' propriaHonU
V. ; R. S. Gerb. Pam. Men. as text. ' sic nostram V. S. ; R. Gerb. as text,
supported by Men. which has sic nos sacris muturibm tuam, * ittdul-
gentiam S* Gerb. ; V. R. S* Men. as tert. » cmfitentibus S* Gerb. ; V. R.
S^ Men. as text. * munere divino, so V. (here and in the Postcommunions
which foUow the Canm Actianis) and R. : Tommasi reads munus divinum,
but the reading of V. and R. is not neoessarily ungrammatical.
XVI.
ITEM ALIA MlSSA*.
Largire, quaesumus, Domine, fidelibus tuis indulgentiam R. S.
placatus et pacem ; ut pariter ab omnibus mundentur ^^^.'413!'
offensis, [et securaj ^ tibi mente deserviant. Pier. y Men. 184.
Delicta nostra, Domine, quibus adversa^ dominantur R.S.
absterge, et tua nos ubique miseratione custodi. Per. y er . ij>o.
695 Seoreta.
Caelestem nobis praebeant haec mysteria, quaesumus, R. s.
Domine, medicinam, et vitia nostri cordis expurgent. Per. y %l^'!^'
Men. 184.
PoBtcommun.
Auxilientur nobis, Domine, sumpta mysteria, et sempi- K.s.(aiidi.)
terna protectione confirment. Per. y Pa^fsg
* The two CoUects and the Secret of this Missa are assigned by R. S. Gerb. '^'
to the twenty-fourth Sonday after Pentecost, for which Mcn. gives the first
Collect and the Secret. Pam. has the first CoUect and the Secret for the
twenty-first Sunday. The Postcommunion appears, with an inserted clause, in
the Missa for S. Stephen's Day in R. S. Gerb. Pam. Men. ^ V. omits et
secura which is restored from R, S. Gerb. Pam. Men. ' S' Gerb. insert
noHs^ V. R. S* as text.
Digitized by CjOOQ lC
»34 LIBER SACRAMENTORUM [111. xvi.
^^lKciPiT Canon Actionis^
Sursum corda *.
Resp. Habemus ad Dominum.
Gratias agamus Domino Deo nostro.
Resp. Dignum et iustum est.
R. s. VD. et iustum est * aequum et salutare *, nos tibi semper
S**^ Gan^ ^^ ubique gratias agere, Domine sancte, Pater omnipotens,
aeterne Deus, per Christum Dominum nostrum. Per quem
maiestatem tuam laudant angeli, adorant dominationes^
tremunt* potestates, caeli caelorumque virtutes, ac beata
Seraphin socia exultatione concelebrant : cum quibus et
nostras voces ut admitti iubeas deprecamur, suppHci con-
fessione dicentes: Sanctus, Sanctus, Sanctus*, Dominus
Deus Sabaoth. Pleni sunt caeli et terra gloria tua.
Osanna in excelsis. Benedictus qui venit in nomine
Domini. Osanna in excelsis. Te igitur clementissime
Pater per lesum Christum Filium tuum Dominum nostrum
supplices rogamus et ^ petimus uti accepta habeas et bene-
+ + + + +
dicas haec dona, haec munera, haec sancta sacrificia illi-
bata ^. Inprimis quae tibi ofTerimus pro ecclesia tua sancta
catholica^ quam pacificare, custodire, adunare et regere
digneris toto orbe^^ terrarum, una cum famulo tuo papa
nostro Illo et antistite nostro lUo episcopo ^^ Memento ^^
Domine, famulorum famularumque tuarum, et omnium
circumadstantium, quorum tibi fides cog*nita est, et nota 696
devotio, qui tibi offerunt hoc sacrificium laudis pro se
suisque omnibus, pro redemptione animarum suarum, pro
spe salutis et incolumitatis suae^^ tibi reddunt vota sua
aeterno Deo vero et vivo. Communicantes ^* et memoriam
venerantes inprimis gloriosae semperque^* virginis Mariae
genitricis Dei et Domini nostri lesu Christi, sed et bea-
torum^* apostolorum ac martyrum tuorum Petri et"
Pauli, Andreae, lacobi, loannis, Thomae ^®, lacobi, Philippi,
Bartholomaei, Matthaei, Simonis et Thaddaei, Lini, Cleti^®,
Clementis, Xysti *^ Comelii, Cypriani, Laurentii, Chryso-
goni, loannis et Pauli, Cosmae et Damiani, [Dionysii,
Rustici], et Eleutherii, [Hilarii, Martini, Augustini, Gregorii,
Hieronymi, Benedicti] ^^ et omnium sanctorum tuorum ^'^
quorum meritis precibusque concedas ut in omnibus pro-
tectionis tuae muniamur auxilio ^^ Per Christum Do-
Digitized by CjOOQ lC
III. xvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 235
minum nostrum. Hanc igitur oblationem servitutis nostrae,
sed et cunctae familiae tuae**, quaesumus, Domine, ut^*
placatus accipias^, diesque nostros in tua pace disponas^,
atque ab aeterna damnatione nos eripi^ et in electorum
tuorum iubeas grege numerari. Per Christum Dominum
nostrum. Quam oblationem ** tu, Deus, in omnibus, quae-
sumus, benedictam, adscriptam, ratam, rationabilem, accep-
tabilemque facere digneris, ut^° nobis corpus et sanguis
fiat dilectissimi Filii tui Domini Dei nostri ^^ lesu Cliristi.
Qui pridie quam pateretur accepit ^ panem in sanctas ®^ ac
venerabiles manus suas ^*, elevatis oculis ^ in caelum ®® ad
te Deum Patrem suum omnipotentem, tibi gratias agens ^',
benedixit, fregit, dedit discipulis^^ suis, dicens, Accipite
et manducate ex hoc omnes. Hoc est enim ^® corpus meum.
Simili modo, posteaquam *® coenatum est, accipiens ^^ et
hunc praeclarum calicem in sanctas ac *^ venerabiles manus
suas, item tibi gratias agens, benedixit, dedit discipuh'3
suis*^, dicens, Accipite et bibite ex eo*® omnes : hic est
enim calix sanguinis mei novi et^^ aeterni testamenti,
mysterium fidei, qui pro vobis et pro multis effundetur ^*'
697 in • remissionem ^^ peccatorum. Haec quotiescumque fe-
ceritis in mei memoriam facietis*^. Unde*® et memores
sumus*^, Domine, nos tui servi, sed et plebs tua sancta,
Christi Filii tui Domini Dei ^® nostri tam beatae passionis
necnon et ab inferis resurrectionis, sed et in caelis glo-
riosae ^^ ascensionis : offerimus praeclarae maiestati ^^ tuae
de tuis donis ac datis hostiam puram, hostiam sanctam,
hostiam immaculatam, panem sanctum vitae aeternae et
calicem salutis perpetuae ^^. Supra quae propitio ac sereno
vultu respicere** digneris'*^ et accepta^® habere, sicuti
accepta** habere dignatus es munera pueri tui iusti Abel,
et sacrificium patriarchae nostri Abrahae, et quod tibi
obtulit summus sacerdos tuus Melchisedech, sanctum
sacrificium, immaculatam hostiam. Supplices te rogamus,
omnipotens Deus, iube haec perferri per manus^'' angeli
tui in sublime altare tuum^ in conspectu divinae maies-
tatis tuae, ut quotquot ex hac *° altaris participatione sacro-
sanctum Filii tui corpus et sanguinem sumpserimus omni
benedictione®^ caelesti et^^ gratia repleamur. Per Christum
Dominum nostrum. Amen *^.
Nobis quoque pcccatoribus, famulis tuis, de multitudine
Digitized by CjOOQ lC
236 LIBER SACRAMENTORUM [III. xvi.
miserationum tuarum sperantibus, partem aliquam socie-
tatis^^ donare digneris^^ cum tuis sanctis apostolis et
martyribus, cum loanne, Stephano, Matthia®^ Bamaba**^
Ignatio, Alexandro, Marcellino, Petro, Felicitate, Perpetua,
Agathe, Lucia, Agne*^, Caecilia, Anastasia** et cum
omnibus sanctis tuis, intra quorum nos consortium ^^ non
aestimator meriti, sed veniae, quaesumus, largitor^^ ad-
mitte. Per Christum Dominum nostrum. Per quem haec
omnia, Domine, semper bona creas, sanctificas, vivificas,
benedicis, et praestas nobis. Per ipsum, et cum ipso, et in
ipso est tibi Deo Patri omnipotenti in unitate Spiritus
sancti omnis honor et gloria, per omnia saecula saeculorum.
Amen".
Oremus.
Praeceptis salutaribus moniti et divina institutione for-
mati, audemus dicere":
Pater noster qui es in caelis. Sed libera nos a malo ''^.
Libera nos, quaesumus, Domine, ab omnibus malis prae- 698
teritis, praesentibus, et futuris''*, et intercedente-pro nobis''*
beata et gloriosa semperque"'* virgine Dei genitrice"'
Maria, et sanctis apostolis tuis"'® Petro et Paulo, atque
Andrea^®, da propitius pacem in diebus nostris, ut ope®^
misericordiae tuae adiuti> et a peccatis^^ simus liberi
semper **, et ab omni perturbatione securi. Per.
Pax Domini sit semper vobiscum ®*.
Resp. Et cum Spiritu tuo.
R^ S. ^^^^ haec^^ comnionenda est^ plebs pro ieiunii^^ quarii
Gerb. 338. septimi et decimi mensis temporibus suis^ sive pro scrutiniis^''^
vel aurium apertionum^ sive orandum pro infirmis vel ad
nuntiandum^^ natalitia sanctorum. Post haec communicat
sacerdos aim ordinibus sacriSy ^® cum omni populo,
Postcommun.
R. Quos caelesti, Domine, alimento satiasti, apostolids
Gerb. 338. ijjtercessionibus ab omni nos, quaesumus, adversitate cus-
todi. Per Dominum. y
R. Laeti, Domine, sumpsimus sacramenta caelestia : ^^ inter-
Gcrb. 338. ^^(jente pro nobis beata et gloriosa semperque virgine Dei
genitrice Maria, ad vitam nobis ^^ proficiant sempiternam.
Per,
Digitized by CjOOQ lC
III. xvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 237
Augeatur in nobis, Domine, quaesumus, tuae virtutis R.
operatio ; ut, divinis v^etati sacramentis, ad eorum promissa ^^ • ^3 •
capienda tuo munere praeparemur. Per. y
OmBipotens Deus, fac nos ®* tibi semper devotam gerere R.
voluntatem, [et] ^^ maiestati tuae sincero corde famulari. ^^^' *^^*
Per. y
Mysteria nos, Domine, sancta purificent, et suo munere R.
tueantur. Per. y Gerb. 238.
Quos tantis, Domine, largiris uti mysteriis, quaesumus ut R.
effectibus nos eorum veraciter aptare digneris. Per. y ^^' ^^^'
Mensa tua nos, Deus®*, a delectationibus terrenis expe- R.
diat, et caelestibus semper instruat ^* alimentis. Per. y ^*^'^* ^^^*
Tui nobis, Domine, communio sacramenti et purifica- R.
tionem conferat, et tribuat unitatem. Per. y *^^*
Tua sancta nobis, omnipotens Deus, et indulgentiam R.
praebeant, et auxilium perpetuae dcfensionis impendant. ^^' ^^^'
Per. y
699 «Tua nos, Domine, medicinalis operatio et a nostris R.
perversitatibus clementer expediat, et tuis faciat semper j^unfra.
inhaerere mandatis. Per. y
Purificent semper et muniant tua sacramenta nos, Deus^*, R.
et ad perpetuae ducant salvationis effectum. Per. y er . 23 .
Quaesumus, omnipotens Deus, ut munere divino ^® quod R-
sumpsimus salutari nobis prosit effectu. Per. xv^jw/ri
^ The Carum Aciianis and the appended series of Postcommunions secm to
stand, in V., oatside the nambered sections, being placed between xvi, which
is the last of the series of Snnday Missac^ and the series of Benedictions, which
forms a kind of additional appendage to the Canon. In R. and S. the Canon
Aciionis is inserted after the Secret of a Missa in quotidianis diebus (the last
of a series corresponding to that which in V. follows after the Canon, in the
sections numbered xviii-xxiii) ; but while S, after the close of the Canon,
completes the Missa by the addition of two forms of Postcommanion, R. gives
the scries of Postcommunions which in V. follow the Canon, but which S.
omits. At the end of this series, in Gerbert*s text, appear the two Post-
communions from S., which are not contained m R. The text of the Canon as
it appears in V. has here been compared with R. and S. and also with two
other tcxts of a date certainly earlier than 800, those contained in the Sacra-
mentarium Gallicanum and the Missale Francorum. Gerbert^s text, while
professing to follow R., shows some differences from the readings of that MS.,
and still more from those of S\ He has perhnps been influenced by other
authorities. The text here given follows V. throughout, exoept in the matter
of spelling, and a few corrections which are noted below. ' Gerb. prints
before Sursum corda the salutation Dominus vobiscum and the response £t
eum spiriiu iuo, but notes the fact that they are not contained in R. : they are
also omitted by S., and by Miss. Franc, while Sacr. Gall. omits all before Fere
diptum. ' R. omits et iustum est. * Miss. Franc. inserts est.
* tremcni S^ • Sacr. GalL and Miss. Franc both abbrcviatc the Sancius.
Digitized by CjOOQ lC
23» UBER SACRAMENTORUM [III. xvi.
In the former it is not written beyond Stmctus, Sanc(us\ in the latter not
be^ond Deus Sahaoth. ' <u Sacr. Gall. ■ No crosses ane marked at
thi8 point in R., or in Miss. Franc. ; S. has three (over the words dona^ munera,
sacrificia^ ; bnt they are perhaps a later addition. Sacr. Gall. has onty between
the words benedicas and haec. ' pro iua scmcta catholica ecclesia Miss.
Franc. " totum orbem Sacr. Gall. " R. S. omit episcopo. In S. there
is a mark referring to the margin, after the worda antistite nostro IHo, This
has been supposed to refer to some words written at the bottom of the page,
but these are not preceded by any mark correspondinj^ to that in the body of
the text. It seems clear that the additional words added for insertion at this
point, to which the mark refers, were written at the top of the page, where the
lower part of the letters, preccdcd by the reference mark. can stili be traoed,
thou^h the upper part has been trimmed away. The words seem to have been
ei omnibiis orihodox^ atque aposiolici fidei cultoribus. A similar addition may
be seen in V. where above papa nostro illo in one line, and above the Memento
which foUows antistite nostro illo episcopo in the next, certain noiae Tironianae
have been written between the lines of the original scribe. These have been
interpreted by M. Julien Havet, who considers the first of the additions to
represent the word superscribenda^ and reads the second as follows : * Et omni-
bus orthodoxis aique caiholici fide cuitoribus. Memento, Z)eus, rege mstro
cum omni populo^ (See the third of the Plates accompanying M. Leopold
Delisle's Memoire sur d*Ancims Sacramentaires, and the explanatory note,
p. 5.) As M. Delisle remarks, the Latinity of this insertion belongs to the
Merovingian period : it might be paralleled from otherparts of the MS., but is
exceptional in this portion, for in the Canon the proportion of grammatical
blunders is smaller than in the rest of the MS. Sacr. Gall. and Miss. Franc.
show more variation : the former has una cum dezwtissimo (this word has bem
elided) famulo iuo ill. papa nostro sedis aposiolicae, et antisiiie nostro ill. et
omnibus orihodoxis atque catholicae ei apostoliccu fidei cultoribus, In Miss.
Franc. there is no mention of the Pope or the Bishop, and the clause runs una
cum omnibus orihodoxis aique apostoiiccu fitiei cultoribus. " At this point
wonld be inserted the additional words which appear, as already stated, at the
bottom of the page in S. The words in question are written in red, in undal
character, — Memenio Domine famuli tui Remedii episcopi et\ if they are not
actually by the original hand, they are by one almost of the same date. The
Remedius referred to is no doubt the Bishop who occupied the see of Chur in
the first years of the ninth century : he is perhaps menrioned here in his
character of a temporal govemor, in which case the insertion will be closely
parallel to the latter part of the insertion, already noted, in V. *» R. inserts
Memento etiam Domine ei animabus famulorum famularumque tuarumfide-
lium catholicorum in Christo quiescentium, qui nos praecesserunt, illorum et
illarum, qui per eleemosynam et confessionem. The clause is evidently not an
addition by a later hand, but (at least as it now stands) apparently an integral part
of the Canon. It may, of course, have been a maiginal addition to the MS. from
which R. was copied. ^* Sacr. Gall. inserts at this point the variants for
the seasons of Christmas and Easter, and proceeds Sed et : Miss. Franc. insens
sed. " semper S. Gcrb. Sacr. GalL Miss. Franc. ; R. as text. " beatissi-
morum Sacr. GalL " R. S. Sacr. Gall. Miss. Franc. omit et. " A line
has been erased at this point in V., probably because the same words had been
written twice over. *• Anacleti Miss. Franc. * Sysii Miss. Franc. ;
Syxti R. ; Sixti S. Sacr. Gall. ^* The names m brackets have been
erased in V., but can still be read there. R. S. Sacr. GalL Miss. Franc. omit
Dionysii, Rustici, et Eleuiherii ; in the margin of S. the words et sanciorum
confessorum tuorum are marked by a later hand for insertion before Hilarii ;
Sacr. GalL inserts Ambrosii hefore Augusiini', Miss. Franc. omits Augustini,
Gregorii, Hieronymi, Benedicii. " Sacr. Gall. inserts quiper universo
mufido passi suni prop{ier'] nom\en tuum'] Dn[e\ . . . confessoribus suni [? sanctis']
iuis. ^ auxilium Sacr. Gall. ^ Sacr. Gall. inserts qucun tibi
offerimus in honorem nominis tui Deus ; but Mabillon notes that the words
are cancelled, the cancelling including also the words sed et cunciae familiae
tuae ; Miss. Franc. inserts quam iibi ojferimus in honore Domini beati martyris
iui itti ei pro peccaiis atque offensionibus nostris ut omnium deliciorum
nostrorum remissionem consequi mereamur. " R. omits ui. ** susci-
pias Miss. Franc. ; Mabillon notes that accipias has been corrected to suscipias
in Sacr. Gall. " dispone R. *» eripias R. Miss. Franc. (S*?). '^ In
Digitized by CjOOQ lC
III. xvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 239
Sacr. Gall. a red cross is marked in the margin before Quam oblationem : V.
R. and Miss. Franc. mark no crosses in this section ; S. Gerb. marksyfv^ (at the
words betuduiamy adscriptam, raiam^ corpus^ sanguis) ; Sacr. Gall. marks
three, one after adscriptam and one before and one after the word corpus,
^ quae (for ui) Miss. Franc. ; qttae has been corrected into ut in Sacr. Gall.
^ Domini autem Dei nostti Sacr. Gall. Miss. Franc. ; Domini nostri R. S.
** accipit Miss. Franc. (Sacr. Gall. has accepit for accipiens\ *• The words
accepit . . . sanctas are written in red in Sacr. Gall. ** Sacr. Gall. S' Gcrb.
insert et ; R. S^ Miss. Franc. agree with V. " Miss. Franc. inserts suis^ which
has been added between the lines in Sacr. Gall. ^ ad cculum Miss. Franc. ;
in caeios Sacr. GalL " egit Miss. Franc. ^ fregit, dedit discipulis
are written in red in Sacr. Gall. ; in S. the word /regii has a red initial of larger
size than the other letters. • Gerb. places enim in brackets ; bot the word
is actually in R. *^ posi quam Miss. Franc. ; V. R. S. as text. ** ei
Miss. Franc. ^ dedii discipulis suis are in red in Sacr. Gall. ; S. gives to
dedit an initial of larger size. " Aoc Miss. Franc. ** R. S* omit et,
« effundiiur Sacr. Gall. *« remissione V. R. Sacr. Gall. ; S. Gerb. Miss.
Franc as text. *^ faciatis R. Sacr. Gall. ; V. has faciaetis. No crosses
are marked in the Qui pridie in V. R. Miss. Franc or Gerb. ; S. marks one «/,
and Sacr. Gall. one after^ the word benedixit, in each of the two places where
it occuTS. *• Inde Miss. Franc. *• sumus is exptinged bv y. ■" R.
Sacr. Gall. Miss. Franc omit Dei\ S' agrees with V. ** Gerb. places
gloriosae in brackets. ** maiestatis Sacr. Gall. ■• V. R. and Miss.
Franc mark no crosses in the Uftde et memores, Gerb. marks ihree^ one after
each occnrrence of the word hostiam : S. marks five, at puram^ saneiam^
immaculctiam, panem, caiicem : the first four are green (as^ are the crosses in
the earlier part of the Canon), the last is only ontlined in ink : Sacr. Gall.
marks iwOy one after sanctam and one after immaculaiam. It may be noted
that R. has the variant panem scae viiae aeiemae probably by an error of the
scribe. •* nspicere corrected to respicere in Sacr. Gall. * dignare
R. Miss. Franc and Sacr. Gall. (corrected to digneris in Sacr. GalL) ; S^ agrees
with V. ^ accepiu Miss. Franc. ; Mabillon gives acceptum as the read-
ing of Sacr. GalL in both plaoes. •^ Sacr. GalL Miss. Franc insert sanciif
which Gerb. adds in brackets ; R. S* agree with V. «• sublimi aliari iuo
Miss. Franc ; sublime aliario iuum Sacr. Gall. (Mabillon reads sublimi . . .
itui). •• koc Sacr. GalL S^, corrccted to hac in each case : Miss. Franc has
hoc aiiari sanciificationis, omitting pariicipatume, «• omnem (?) bene-
diciionem S^ ; omni benediciionem is the present reading of S. "^ et elided
in Sacr. Gall. •• R. Sacr. GalL Miss. Franc insert Memento eiiam
Domine ei eorum nomina, qui nos praecesserunt cum signo {signum Sacr. GalL)
ficUi et dormiunt in somno {somnom R. originally) pacis, Ipsis, Domine^ ei
omnibus in Ckrisio quiescentibus locum refrigerii, lucis ei pacis ut indulgeasy
deprecamur, Per Chrisium Dominum nostrum. •* pariem aliquam
et societatem R. Miss. Franc S*; pariem aliquam socieiates Sacr. GalL; S^
apparently agreed with V. •* The Missale Francorum ends at this point.
•» Matihiam Sacr. GalL •• Bamaban V. R. Sacr. GalL; S. as text.
^ Agaihae, Lucia, Agnem V. ; R. S. as text ; Gerb. has Agatha. •• The
list of saints in Sacr. GalL originally ran thus (after Peird) : Perpeiuay Agne^
Cicilia^ Felicitatey AnastcLsiOy Agaihe, Luciay Eogenia ; this has been altered
to Feliciiatey Perpeiua, Agatha, Agne, Cicilia, Anasiasia, Eogenia, the names
of SS. Felidtas and Agatha being written over those of SS. Perpetua and
Agnes, and that of S. Lucia omitted by the second hand. •• consoriio R.
Sacr. Gall. ; V. now has cottsortia, but apparently consoriium was first written ;
S. Gerb. have consoriium, '" non siimamur meriiis, sed veniam qs
largitor V. ; non siimatur meriti sed veniam quaesumus largiiur Sacr. Gall. ;
R. S. Gerb. as text. (In S. the last syllable of esiimator is written over an
erasure). " V. R. Gerb. mark no crosses in the Per quem haec omnia.
S. has three gold crosses at sancii/lcas, znvi/lcas, benedicis, and Sacr. Gall.
marks crosses before the same words, and an additional cross at the word
scuculorum. In this clause R. reads benedices et praesies. "^ Sacr. Gall.
originally had Divino magisierio edocii ei divina insiructione, audemus dicere.
These words have been elided and the form in the text added. " S. gives
the Lord's Prayer at length, and then inserts the heading liem sequiiur oraiio.
Sacr. Gall. gives the heading Post pater nosier to the Libera nos. R. has
Orat. before thc first woids of the Lord's Prayer. ^* omni nuUo, praeieriio,
Digitized by CjOOQ lC
240 LIBER SACRAMENTORUM [III. xvni.
praeseniit eifuturo Sacr. Gall. (corrected to reading of textV ^' R. omits
pro nobisi the words haye bcen erased in S. ; Sacr. Gall. agrees with V.
^* que erased in S. " Dei genetrice added above the line in Sacr. Gall.
'' et beatis apostolis Sacr. Gall. ; S. has et beatis over an erasare and omits
apostolis tuis, ^ Sacr. Gall. omits eUque Andrea ; so S. originally {atque
Andrea cum omnibus satutis has been added in the maigin) ; R. has eUque
Andrea tt beatis confessoribus tuis illis ; V. reads atque Andreas. ^ opem
Sacr. Gall. ^ peccato Sacr. Gall. S. (last letter in S. is over an eiasnre).
*< semper liberi Sacr. Gall. S* ; R. S^ agree with V. *> A later hand
(apparently) has marked in S., after vobiscum, a cross, with the word ter.
** This rabric occurs with slight variation in R. and S. '^ p ox f (for
est) V. ; R. S. as text. " ieiuniis S*; V. R. S* as texL •* Wr
scrutims R. ; V. S. as text. * adnuntiandum V. ; R. S. as text *^ S>
inserts et. ^ Gerb. inserts ut\ V. R. as text. ^ R. omits if^V.
^ nobis V.; R. as text. ** V. omits et, which is restored from R.
•* Domine (for Deus) R. " instituat R. ; V. as text. •• Tommasi
reads, and (^erb. proposes to read, munus divinum^ bnt the reading of the text,
which is that of R. as well as V., is not necessarily ungrammatical.
[XVII.]
ITEM BENEDICTIONES SUPER POPULUM POST
COMMUNIONEM *.
R. S. Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme Deus, de
Gerb. 238. abundantia misericordiarum tuarum famulos ^ ct famulas
tuas praesta locupletes, praesta securos ; ut confirmati
benedictionibus tuis, abundent in omni gratiarum actione,
teque perpetua exultatione benedicant. Per.
R. s. Gregem tuum, Pastor bone, placatus intende, et oves,
£0^364! ^"^ pretioso sanguine^ redemisti, diabolica non sinas
cf. I. xxviii incursu lacerari. Per.
i.xxxixj-tf/.
R. s. Benedic, Domine, hanc familiam tuam in caelestibus, et
i.lxv^^^ reple eam donis tuis spiritalibus ; concede eis caritatem,
supra, gaudium, pacem, patientiam, bonitatem, mansuetudinem,
spem, fidem, continentiam ; et * repleti omnibus castitatem *
donis tuis desiderantes ad te pervenire mereantur. Per.
R. s. Benedicat vos Deus omni benedictione caelesti sanctos-
Gerb. 239. ^^ e puros efficiat in conspectu suo : superabundent in vos
divitiae gloriae eius : verbo veritatis instruat, et ^ evangelio
salutis erudiat, omniumque sanctorum caritate ^ locupletet.
Per.
R. s. Plebis^ tuae, quaesumus, Domine, ad te semper corda
Gerb. 239. ^-Q^verte, et quam tantis facis patrociniis adiuvari, perpetuis
non desinas gubernare praesidiis ^®. Per.
R. S. Propitiare populo tuo, Dcus, ut a suis pravitatibus libera-
Gcrb. 239.
Digitized by CjOOQ lC
Ill.xvii.] ROMANAE ECCLESIAE. 241
tus, et toto tibi corde deserviat, et sub tua semper pro-
tectione consistat. Per.
Tuere, quaesumus, Domine^^ familiam tuam, et spirita- R. S.
libus instrue disciplinis. Per Dominum nostrum.
700 Familia tua^*, Deus, et ad celebranda prin»cipia suae S.
redemptionis desideranter occurrat^^ et eius dona perse-
veranter acquirat Per.
Fideles tuos, Domine, quaesumus, corpore pariter et S.^^^ ^
mente purifica,ut tua inspiratione compuncti, noxias delec- Pam.'37. '
tationes vitare praevaleant ; atque ^* ut earum non capiantur
illecebris, tua semper suavitate pascantur. Per. y
Propitiare, Domine, populo tuo, et ab omnibus absolve S.
peccatis, ut quod nostris offensionibus promeremur, tua in- ®' * ^^^*
dulgentia repellatur. Per.
Adesto, Domine, supplicibus tuis ^^ et nihil de sua con- Gerb. 339-
scientia praesumentibus, ineffabili miseratione succurre ; '^^" ''^
ut quod non habet fiducia meritorum, tua^* consecret^''
largitas invicta donorum. Per Dominum nostrum.
Da, quaesumus, Domine, populo tuo et mentem qua S.
tibi devotus existat, et intellectum quo iusta deposcat, et ^^ ' ^^^'
propitiationem tuam, qua pie desiderantibus quae sint pro-
futura perficias ^*. Per.
Plebem nomini tuo subditam, Domine, propitius intuere, S.
eique consolationes tuas ^* iugiter per caelestem gratiam xiuvri.^*
dignanter operare. Per ^. Men. 209.
Familiam tuam, Domine, pervigili protectione conserva, R.
et perpetuis defende praesidiis ; ut omni semper inordina- ^^^^ ' ^^^'
tione seclusa, tua iugiter providentia dirigatur. Per. S. {aiidi.)
Respice, Domine, propitius plebem tuam, et toto tibi S.(alih\)
corde subiectam praesidiis invictae pietatis attolle. Per. y PaL. 377.
* R. S. Gcrb. omit post communumem, * R. S. Gerb. insert tuos, * V.
in I. xxviii, xxxix supra inserts Filii iui\ V. here, R. S. Gerb. Leon. as text
* ut R. Gerb., V. in l. Ixv supra ; V. here, S. aa text. • See note " on
1. Ixv supra, • S^ inserts ac hefoTe puros and «/ before superahundent ;
V. R. S^as text in both cases. ' R. S. omit et. • caritaUm R. S*
Gerb. ; V. S' as text. » Plebi V. " praesidiis guhemare S. ; V. R.
Gerb. as text. " Tuere Domine quaesumus R. Gerb. ; Tuere Domine S. ;
V. as text. " This and the five foUowing benedictions are not included
in R., which has next that beginning Familiam tuam^ and makes it the last
of the series. Gerbert marks the six as included in S.» but he may have
taken his text from T. ^ accurrat Gerb. ; the first syllable is now wanting
in S, where the comer of the leaf has perished ; V. as text. ** Pam. omits
cUque ut . , . pascantur. ^ supplicationibus nostris Gerb. V. in Ixviii
infra\ V. here, S. as text. " tuorum S' Gerb. ; V. S* as text. " con*
R
Digitized by CjOOQ lC
24» LIBER SACRAMENTORUM [III. xviii, xix.
ferat Gerb. V. in Ixviii infra ; V, hcre, S. as tcxt. " proficiat V. ; S. hat
(apparently) perficiat ; Gerb. as text. '* tuas ctmsolaHones V. in xU infrat
Men.; V. here, S. Gerb. as text. " This benediction is the last now
contained in S, which ends with it : possibly the series at one time extended
fiirther and indaded the next at least of those in V.
XVIII.
Orationes quotidianis diebus ad Missas^
R. S. Perpetua ^, quaesumus, Domine, pace custodi quos in te
Pam. 4?5. sperarc donasti. Per. y
Men. 197.
R, s. Adesto nobis, miscricors Deus, et tuae pietatis in ' nobis
Pam.41^5!* propitius * dona concede. Per. y
^^"•'^?.* Seoreta.
cf. Pam. Munera, Domine, tibi dicata, quaesumus^ sanctifica, et
^^' per eadem nos placatus intende. Per. y
[Fostcoininiiii.] 70 1
R. S. Mysteria sancta nos, Domine, et spiritalibus expleant
Pam 41^5* alimentis, et corporalibus * tueantur auxiliis. Per. y
^ This and the four following Missae are fonnd with Blight vaiiations in S.
Gerb. (the latter professedly following R. which does not howerer contain all
the Misscu), The Canon in these texts is inserted after the Seciet of the
last Missa of the series, which is not the same with the sixth of the series in V.
(xxiii infra). See the parallel series of Missae in Pam. (415-417) and in
Mnratori's C^regorian text (Mur. ii. 176-179). Some of the prayers appear in
Men. in theseries of Orationes quotidianae (196-300). ' Perpetuum R.
■ Men. omits in, * pro cuius {ioi propitius) R. ■ corporibus V. ;
R. S. Gerb. Pam. as text
XIX.
ITEM ALIA MiSSA.
R. s. Exaudi nos, miserator et misericors Deus, et continentiae
Vam ^it salutaris propitius nobis dona concede. Per. y
R. s. Plebis tuae, Deus, ad te corda converte ; ut tuo munere
Gerb. 230. ^^jj^ g^istat cui tu perpetua beneficia largiaris. Per.
Secreta.
S. {aliH.) Mystica nobis, Domine, prosit oblatio, quae nos et a
Pam '^r reatibus nostris expediat, et perpetua salvatione confirmet.
Men. 135. Per Dominum. y
Fostcommun.
R. S. Sancta tua nos, Domine, quaesumus, et a peccatis exuant,
Pam. 41^6. ^* caelestis ^ vitae vigore^ confirment. Per. y
* et a caelesiis V. ; R. S. Gcrb. Pam. as text. * vigorem Gerb. ; V. R.
S. Pam. as text.
Digitized by CjOOQ lC
III. xx.xxi.] ROMANAE ECCLESIAE, 243
XX.
ITEM ALIA MlSSA^
Quaesumus, omnipotens Deus, ut plebs tua toto tibi corde S.
deserviens et beneficia tua iugiter mereatur et pacem. p^/^i^^.
Per. y
Miserere nostri, Deus, et tuae nobis pietatis effectus S.
potenti bonitate largire. Per. ^"^' '^''
Seoreta.
Suscipe, Domine, quaesumus^ hostiam redemptionis S.
u ^ 1 . u. \- s. • Gerb. 231.
humanae, et salutem nobis mentis et corporis operare Pam. 416.
placatus^. Per. y
FoBtcommun.
Tui nobis, Domine, communio sacramenti et purifica- R. («/«^*.)
tionem conferat et tribuat unitatem. Per. y GeriTasS.
^ The two Collects and Secret of this Missa are contained in one of the
Missfu in S. wbich R. omits. ' quaesumus Domine Gerb. Pam. ' piacaius
operare S' Gcrb. ; V. S* Pam. as text.
702 XXI.
ITEM ALIA MlSSA^
' Rege nostras, Domine, propitius voluntates, ut nec pro- s.
priis iniquitatibus implicentur nec subdantur alienis. Pcr. y pam.'^,^^;
Men. 197.
Da famulis tuis, Deus, indulgentiam peccatorum, conso- s.
lationem vitae, gubemationemque perpetuam, qua tibi ' ' ^^'*
fideliter servientes, ad tuam iugiter misericordiam pervenire
mereantur. Per.
Seoreta.
Tua sacramenta nos, Deus, circumtegant et reforment, S.
simulque nobis temporale ^ remedium conferant et aeternum. p^m " .^5'
Per. y
Fostcoininiin.
Tua sancta nobis, omnipotens Deus, quae sumpsimus, et S.
indulgentiam praebeant, et auxilium perpetuae defensionis YTm.lil.
impendant. Per Dominum. y
^ This Missa is absent from R. and is marked accordingly by Gerb. : bnt he
does not state whether he employs S. or T. to fumish his text. ^ tem-
poralem V.
R 2
Digitized by VjOOQ lC
244 LIBER SACRAMENTORUM [III. xxii, xxiii.
XZII.
ITEM ALIA MlSSA^.
S. Comprime, Domine, quaesumus, noxios semper incursus,
Fam.416! ^t salutarem' temporibus nostris propitius da quietem.
Mcn. 197. Per. y
s. Tu, Domine, semper a nobis omnem remove pravitatem,
^*" • ^3'« et ad tuam nos propitius converte iustitiam. Per.
Secreta.
S- In tuo conspectu, Domine, quaesumus, talia nostra mu-
Pimi.4iV. ^^^ efficiant[ur ^], quae et placare* te valeant, et nos tibi
placere perficiant. Per. y
Postooininun.
R. (oliM.) Tua nos '^, Domine, medicinalis operatio et a nostris
y^\aiibi,) perversitatibus clementer expediat, et ad ea quae sunt
recta perducat. Per. y
^ This Missa is also omitted by R. and marked accordiDgly by Gerb.
' salutare V. • efficiant V. S. (un^mmatically) ; Gerb. Pam. have
talia nostra sint munera quae. ^ placere V. S^ ; Gerb. Pam. as text.
* nobis V. (nngrammatically) ; V. (in Postcom. after Canon), R. Gerb. as text.
XXIII. 703
Item alia Missa'.
Ab omnibus nos defende, quaesumus, Domine, semper
adversis, et continuis tuere praesidiis. Per. y
Conserva populum tuum, Deus, et tuo nomini fac devotum,
ut divinis subiectus^ officiis temporalia utiliter et aetema
dona percipiat ^. Per. y
Secreta.
Haec nos oblatio, Deus, mundet * et renovet, gubernet et
protegat. Per. y
Postooininim.
Caelestibus, Domine, pasti deliciis, quaesumus, ut semper
eadem, quo * veraciter vivimus, appetamus. Per. y
Adsit, Domine, fidelibus tuis sacrae benedictionis effectus,
qui mentes omnium spiritali vegetatione disponat ; ut pro
opera ® pietatis ^ tuae muneribus impleantur. Per.
* This Missa^ as a whole, differs from that which forms the last of the series
in R. S. Gerb. ; but all the prayers which it contains are found in these texts at
this point or elsewhere. The second Collect, Secret, and Postcommunion are in
s.
Gerb
352.
Pam.
417.
R.S.(fl///>/.)
Gerb. a8.
Pam.
400.
R.S.(fl/i^«.)
Gerb. 38.
Pam.
400.
R.S.(a//W.)
Gerb. 28.
Pam.
400.
s.
Gerb.
231.
Digitized by CjOOQ lC
lll.xxiv.] ROMANAE ECCLESIAE. 245
them assigned to the sixth Sunday afler Epiphany, while the last piayer is the
super populum of one of the earlier Missae of thi» aeries in S. ' subiectis V. ;
R. S. Gerb. Pam. as text. • temporalis viriliter et aetemae danae perfidat V. ;
temporalia utiliter et aetema dona feliciter accipiat S',Gerb. ; S^ (apparently) as
text ; but the first syllablc of percipiat is erased. Pam. has virilitcr for
utiliter\ R. has temporaris viriliter; otherwise as text. * Pam.
inserts quaesumus ; S. Gerb. have ffc^c oblatio Deus mundet nos a crimine ;
V. R. as text. » per quae R. S. Gerb. Pam. ; V. as text. • per opera
Gerb. ; V. S. as tcxt ' S* Gcrb. inuxtgratiaii V. S» as text.
XXIV.
Orationes ad proficiscendum in itinere*.
Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et viam famuli b.
tui Illius^ in salutis tuae prosperitate ^ dispone; ut inter M^eniaia!
omnes vitae huius * varietates tuo semper protegatur ^^ofr. 16.
auxilio. Per. y
Deus qui diligentibus te misericordiam tuam semper im- Pam. 440.
pendis, et a servientibus tibi in nulla es regione longinquus, \^i^X^.
dirige viam famuli tui lUius^ in voluntate* tua, ut* te
protectore, et'' te praeduce®, per iustitiae semitas sine offen-
sione gradiatur. Per. y
Exaudi, Domine, preces nostras, ct profectioni Camuli tui cf. Sacr.
Illius misericordiam tuam, qui semper es ubique, praetende® ; ^^ * ^°^*
ut ab omnibus adversitatibus tua opitulatione defensus,
iustorum desideriorum potiatur effectibus. Per. y
Secreta.
Propitiare, Domine, supplicationibus nostris, et has pam.441.
oblationes, quas tibi offerimus pro famulo tuo Illo ^^ benignus J^ ^^^'
704 as^sume, ut viam illius et praecedente gratia tua dirigas, et
subsequente comitare " digneris, ut de actu atque incolumi-
tate [eius]^* secundum misericordiae tuae praesidia gau-
deamus. Per. y
Infra aotionem.
Hanc igitur oblationem^^ Domine, famuli tui IUius, [Gerb.
quam tibi offert ob desiderium animae suae, commendans ^ ^'■'
tibi Deo iter suum, ^*placatus suscipias deprecamur: cui
tu, Domine, angelum pacis mittere digneris, angelum tuum
sanctum^^ sicut misisti famulo tuo Tobiae Raphael angelum,
qui eum salvum atque incolumem perducat usque ad loca
destinata, [et]^® iterato tempore opportuno, omnibusque
rite perfectis ^', reduci eum faciat ^® in tua sancta ecclesia *'•* ;
et laetus tibi [serviat] ^®, et nomini tuo gratias referat. Per.
Digitized by CjOOQ lC
246 LJBER SACRAMENTORUM [111. xxiv.
Item infra actioiiem.
[Gcrb. Hanc igitur oblationem, Domine, famuli tui Illius^ quam
'^ tibi offert pro salute famuli tui llliuSy ^* placatus suscipias
deprecamur. Pro quo maiestati tuae fundimus preces, ut
eum, confirmato pacis foedere ^^, cum omni gaudio ad nos
quantocius facias remeare. Per. Quam oblationem.
PoBtoonmian.
B. Deus infinitae misericordiae et maiestatis immensae, quem
Men! 3?3. ^'^^ spatia locorum, nec intervalla temporum, ab his quos
[Gerb. tueris abiungunt **, adesto famulis tuis ^ in te ubiquc fiden-
tibus ^*, et per omnem quam acturi ^ sunt viam dux eis
et comes ^ss^l dig^are : nihil illis adversitatis noceat, nihil
difficultatis obsistat : cuncta eis salubria, cuncta sint pros-
pera, ut^ sub ope dexterae tuae quidquid iusto^ expe-
tierunt ^ desiderio celeri consequantur effectu. Per. y
Item alia.
Men. aia. Deus, qui ad vitam ducis, et confidentes in te paterna
protectione custodis, quaesumus ut praesenti famulo tuo a
nobis ^edienti angelicum tribuas comitatum, ut eius auxilio
protectus, nuUa mali concutiatur formidine, nullo compri-
fnatur adversitatis angore, nuUis ^ imientis inimici moles-
tetur insidiis ; sed spatiis necessa»rii itineris prospero gressu 705
peractis, propriisque locis feliciter restitutus, universos repe-
riat sospites, ac debitas exsolvat tuo nomini grates '^. Per.
* This Missa docs not appear as a whole in any of the texts referred to,
and there are considerable variations in the wording of the separate prayers in
different texts. * Leofr. inserts omniumqtu HH adkerentium, ' pros^
pcritoHs V. *■ viae huius B. ; viae et vitae huius Pam. Men. ; viae vel
huius Tjitae Leofr. ; V. as text. * veritate Leofr. • et Pam.
' Leofr. omits et. • perduci V. ; Pam. Men. Leofr. as text. • miseri-
cordiam semper et ubique praetende Sacr. GaU. (in which the ending of the
CuUect differs considerably from the text). ^^ Leofr. inserts omnibusque
secum comitantibus, " comitari Leofr. Men. ; V. Pam. as text. ^* V.
omits eius^ which seems to be reqaired for the sense» and is found in Pam. Men.
Leofr. " This form is given as Ambrosian in Gerb. ^* Gcrb. inserts
ut. ^ angelum tuum sanctum mittere digneris (om. angelum pacis) Gerb.
" etf omitted by V. is inserted from Gerb. " peractis Gcrb. '* facias
Gerb. *• tuam sanctam ecclesiam Gerb. ; V. as text fnngrammaticaliy).
* V. omits servicU which is inserted from Gerb. ^ confirmata pcuis
foedera V. ; Gerb. as text. " adiungunt Pam. ; disiungunt Men. ; V. B.
Gerb. as text. " famulo tuo (so throughont) B. Men. '* confidenti B.
^ ituri Pam. (Jcrb. ; similarly B. Men. ; V. as text. ** et Men. Gerb.
" iuste B. " expetierint Pam. Gcrb. ; similarly b. Men. ; V. as text.
* nullus V. ; Men. as text. ** gratias Men. ; V. has gratis.
Digitized by CjOOQ lC
III. XXV, xxvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 247
XXV.
ITEM ORATIONES AD ITER AGENTIBUS ^
Deus, verae beatitudinis auctor atque largitor, dirige nos
in eam quam immaculati ambulant viam, ut testimonia
legis tuae piis cordibus exquirentes, perseveremus et diligere
quod praecipiunt, et desiderare quo ducunt. Per.
Deus qui sanctorum tuorum dirigis gressus, [amove] ^ a
nobis iniquitatis viam, et nostri tua lege * miserere ; ut non
obliti iudicia tua, viam mandatorum dilatato corde curra-
mus. Per.
^ So V. (angraminatically). ' amcvef reauired by the sense, is Fcstored
from Ps. cxviii. * de tua lege Ps. cxviii (Valg.).
XXVI.
Orationes pro Caritate.
Deus, qui diligentibus te facis cuncta prodesse, da cordi- »•
bus nostris inviolabilem caritatis aflfectum ^, ut desideria de ^ '
tua inspiratione concepta nulla possint tentatione mutari.
Per.
Deus^, qui iustitiam tuae legis^ in cordibus credentium Pam-538.
digito tuo scribis, da nobis fidei et spei caritatisque * aug- Lcofr.i76.
mentum, et ut mereamur assequi quod promittis fac nos
amare quod praecepisti *. Per.
Secreta.
Deus, qui nos ad imaginem tuam sacramentis* renovas b.
et praeceptis, perfice gressus nostros in semitis tuis, ut ""' *^^'
caritatis donum, quod fecisti a nobis sperari '^, per haec quae
offerimus facias sacrificia apprehendi. Per.
Fostooininun.
Libera nos, Domine^ ab omni malo, propitiusque concede Leon. 559.
ut quae nobis poscimus relaxari, ipsi quoque proximis
remittamus. Per.
* effectum V. " Omnipotens sempiteme Deus Pam. Gcrb. Leofr. ; V. as
text. ' iustitiam tuam elegis V. ; Pam. Gerb. Leofr. as text. ' Jidei
spei et caritatis Pam. Gerb. Leofr. ; V. as text. * quae praecipis Pam. ; quod
praecipis Gerb. Lcofr. ; V. as text. • iuam tuam sacramenti V. ; B. Pam.
as lext. ' fecisti mbis spirari B. ; V. Pam. as text • Leon. omits Dcmine.
Digitized by CjOOQIC
24» LIBER SACRAMENTORUM [IILxxvii,xxviii.
XXVII. 706
Item alia Missa.
Leofir. 19. Deus, largitor pacis et amator caritatis, da servis tuis
veram cum tua voluntate concordiam, ut ab omnibus quae
nos pulsant tentationibus liberemur. Per.
Dcus, qui quum omnes creaturas diligens feceris, in eam
indulgentiam hominem\ ut etiam illum ab impietatibus
redimeres \ condidisti, da servis tuis hunc ' caritatis affectum,
ut bona pro malis rependere tuo incitentur exemplo. Fer.
Seoreta
Leofr. 19. His, Dominc, sacrificiis, quaesumus, concede placatus, ut
qui propriis oramus absolvi delictis non gravemur externis*,
Per. y
Fostoommon.
Pam. 530. Spiritum nobis, Domine, tuae caritatis infunde : ut quos
Leofr.^177'. "^^ caelesti pane satiasti, una facias pietate concordes.
Lcon. 438. Per. y
Ad populnm.
Leon. 353. Da ecclesiae tuae, Domine, non superbe sapere, [sed] *
jLra.**" tibi placita humilitate proficere, ut proterva despiciens ®, et
matura quaeque desiderans, exerceat liberam caritatem.
Per.
Leon. 438. Confirma, Domine, quaesumus, tuorum corda fidelium ^,
^ ' '^* et gratiae tuae virtute corrobora ; ut et* in tua sint suppli-
catione devoti, et mutua dilectione sinceri. Per.
^ hominum V. * redemeris V. (Tommasi corrects as text). ' hitnc
V, * aeUmis Lcofir.' ; V. Leofr.' as text. • V. here omits sedy which
is restored from Leon. and ll. xxii supra, * dtspiciensy quaecumque matura
sunt libera exerceat caritate V. in ii. xxii sufra; exerceat libera caritate V.
here (migiammatically) ; Leon as text. "* Jiliorum Leon. ; V. Leofr. as
text ' Leofr. omits et\ V. Leon. as text.
xxvni.
Orationes in Tribulatione.
R. B. Ineffabilem misericordiam tuam, Domine, nobis clementer
Gert) I175. ostende, ut simul nos et a peccatis exuas, et a poenis, quas
pro his meremur, eripias. Per. y
R. B. Parce, Domine, parce peccantibus ^ ; et ut ad propitia-
Leon. 316. tionem tuam possimus accedere, spiritum nobis tribue cor-
rigendi. Per.
Digitized by CjOOQ lC
III. xxix, XXX.] ROMANAE ECCLESIAE. 249
Seoreta.
Quaesumus, Domine, nostris placare muneribus: quo- R.
niam * tu eadem tribuis ut placeris. Per. ^^^' ^^^*
707 Fostoonmiiin.
Sumpti sacrificii, Domine, perpetua nos tuitio non relin- b.
quat, et noxia semper a nobis cuncta depellat. Per. y \J^^^ 3,5.
^ B. inserts nobis, « jw V. ; R. as text. "/ ™v>
xlviu
suprct,
XXIX.
ITEM ALIA MlSSA.
Adesto, Domine, fidelibus tuis, et quibus supplicandi R.S.(a/idt.)
tribuis miseratus affectum, concede benignissime consola- ^m. 3I).
tionis auxilium. Per. y
Da nobis, quaesumus, Domine, de tribulatione laetitiam : Pam. 373.
ut qui diu pro nostris peccatis afiicimur ^, intercedentibus ^^ * ^^'
sanctis tuis^, celerius in tua misericordia respiremus.
^ Seoreta.
Suscipe, quaesumus, Domine, preces populi tui cum s. (aiidi.)
oblationibus hostiarum, et tua mysteria celebrantes ab ^^'^' ^**
omnibus defende periculis. Per. y
PoBtcoinmun.
Vivificet nos, Domine, sacra participationis infiisio, et per-
petua protectione defendat. Per Dominum nostrum.
* affligimur Pam. Gerb, ; V. as text, * intercedmtt beato IIIo martyre
tuo Pam. Gerb. ; V. as text
XXX.
ITEM ALIA MlSSA.
Parce, Domine, parce peccatis nostris ; et quamvis inces- b.
sabiliter delinquentibus continua poena debeatur, praesta,
quaesumus, ut quod ad perpetuum meremur exitium, trans-
eat ad correptionis * auxilium. Per.
Memor esto, Domine, fragilitatis humanae ; et qui iuste Leofr. 187.
verberas peccatores, parce propitiatus afflictis. Per. y
Secreta.
Propitiare, Domine, populi tui propitiatus ^ muneribus ; R.s.(fl//W.)
ut hac oblatione placatus et indulgentiam nobis tribuas et Pam. 4/0.
postulata concedas. Per. y
Digitized by CjOOQ lC
a50 LIBER SACRAMENTORUM [III. xxxi, xxxii
PostoommTin.
»• Vitia cordis humani hacc, Domine, quaesumus, medicina
compescat, quae mortalitatis nostrae venit curare languores.
Per Dominum nostrum.
* correctionis B. ; V. as text. * populo tuo, propitiart R. S* Pam. ;
precibus populi tui, propitiare S' Gcrb. ; V. as text.
XXXI. 708
ITEM ALIA MlSSA,
Leofr. 184. Domine Deus, qui ad hoc irasceris, ut subvenias, ad hoc
minaris, ut parcas, ^ lapsis manum porrige, et laborantibus
multiplici miseratione succurre : et * qui per te redempti
sunt ad spem vitae aeternae tua moderatione serventur.
Per.
cf. I. XV Adesto, Domine, invocationibus nostris, et non sit a
supra, nobis clementiae tuae longinqua misericordia : sana vulnera,
remitte peccata, ut nullis iniquitatibus a te separati, tibi
semper adhaerere possimus. Per.
Seoreta.
Leofr. 108. Sacrificia, Domine, tibi ' cum ecclesiae precibus immo-
°^** ^ landa, quaesumus, corda nostra purificent, et* indulgentiae
tuae nobis dona concilient, et de adversis prospera sentire
perficiant *. Per.
Fostcommim.
I. xxxvii Caelestis doni benedictione percepta, supplices te, Deus
2^'^3y omnipotens ®, deprecamur, ut hoc idem et sacramenti nobis '
Pam. 215. causa sit et salutis. Per. y
* Leofr. inserts intercedentibus omnUms sanctis tuis. * ut Leofr. ; V. as
text ' Leofr. (184) omits tibi. * Leofr. (184) inserts intercedentidus
omnibus sanctis tuis ; ut et Leofr. 108. ^ faciant Leofr. 184. * Domine
(for D. omnip.) V. in i. xxxvii supra ; V. here, Leon. Pam. as text. "^ hoc
idem nobis semper et sacramenti V. in l. xxxvii supra, Leon. ; Pam. similarly,
but omitting semper.
XXXII.
Item alia Missa.
i^ofr. 107. Omnipotens et misericors* Deus, qui peccantium non vis
j^* J^J" animas perire sed culpas, contine quam meremur iram, et
quam precamur ^ eflfunde ^ clementiam ; ut [de] maerore
in gaudium per tuam misericordiam transfcramur *. Pcr.
Digitized by CjOOQ lC
Ill.xxxiii.] ROMANAE ECCLESIAE. 251
Deus, refugium pauperum, spes humilium, salusque mise- Pam. 375.
rorum, supplicationes populi tui clementer exaudi ; ut quos Leofr.^f 43.
iustitia verberum fecit afflictos, abundantia remediorum
faciat consolatos. Per. y
Secreta.
Suscipe, Domine, propitiatus * hostias quibus et te placari • R.S.(a/tdi,)
voluisti et nobis salutem potenti pietate restitui. Per. y pam.^?^.*
Men. 185.
Fostcommiin.
Quos munere, Domine, caelesti reficis'^, divino tuere Leofr. 184.
praesidio; ut tuis mysteriis perfruentes, nullis subdamur
adversis. Per.
* Pam. Men. omit Omnipoiens tt misericors ; V. Leofr. as text. ' Pam.
Men. Leofr. insert super nos. ' infunde Pam. ^ vt de maerore
{merito Pam.) gaudium tuae misericordiae consequi mereamur Pam. Men. ; V.
omits de and has iransferamus ; Leofr. as text. * propitius S* Gerb. Pam. ;
V. R. S* Men. as text. • placare V. ' caelesii reficis Domine inter-
cedentibus omnibus sanctis tuis Leofr.
709 XXXIII.
ITEM ALIA MlSSA.
Deus, qui offensionibus servorum tuorum et iuste irasceris,
et clementer ignoscis, praesta supplicibus indulgentiam
peccatorum ; ut^ reparato statu tibi subditae libertatis, et
correptio ab iniquitate, et cessatio fiat a verbere. Per.
Parce, Domine, parce supplicibus; da propitiationis
auxilium, qui praestas etiam per ipsa flagella remedium ;
nec haec tua correptio, Domine, sit negligentibus maior
causa poenarum, sed fiat eruditio paterna correptis. Per.
Secreta.
Oblationibus \ Domine, placare susceptis, et ad te nostras R.S.(a//^i.)
etiam rebelles compelle propitius voluntates. Per. y ^lm 2 ^o
Men. 55.
FoBtcommun.
Sit nobis, quaesumus, Domine ^ medicina mentibus et Leofr. 108.
corporibus^ quod de sancti* altaris tui benedictione per-
cepimus*; ut nuliis adversitatibus perfruamur®, qui tanti
remedii participatione munimur "^. Per.
* R. S. Gerb. Pam. Men. insert quaesumtts. * Domine quaesnmus Leofr.
mentes et corporibus \ . \
s text. * percipimus
niamur V. ; Leofr. as text.
' mentes et corporibus V. ; mentis et corporis Leofr. * sanciis V. ; I^ofr.
as text. * percipimus V. • iurbemur Leofr. ; V. as text. ^ mu^
Digitized by CjOOQ lC
25* UBER SACRAMENTORUM [III. xxxiv, xxxv.
XXXIV.
ITEM ALIA MlSSA.
Men. ao6. Deus infinitae misericordiae et bonitatis immensae, pro-
pitiare iniquitatibus nostris, et omnibus animarum nostra-
rum medere languoribus, ut miserationum ^ remissione
percepta, semper in tua benedictione laetemur. Per.
Secreta.
Men. 3o6. Tuere nos, Domine, divinis propitius sacramentis ; et ut
his congfrue famulemur, eorum praesta potenter effectu^.
Per. ^ ^
Postcoinmiui.
Men. 206. Muniat, quaesumus, Domine, lideles tuos sumpti ^ vivifi-
catio sacramenti, et a vitiis omnibus expeditos in sancta
faciat * devotione currentes. Per.
* miseratumum. So V.; Men. has peccatorum nostrorum. ' effeclu,
80 V. Men. Tommasi reads effectum^ but the correction seems superflaoas.
^ mmpta V. ; Men. as text * Men. inserts esst*
XXXV. 710
ITEM ALIA MlSSA.
Mcn. ao6. Deus sub cuius oculis omne cor trepidat *, et omnes
conscientiae pavescunt, propitiare omnium gemituum^ et
cunctorum medere vulneribus ; ut sicut nemo nostrum liber
a culpa est, ita nemo sit alienus a venia. Per.
Men. 207. Omnipotens sempiteme Deus, qui timore sentiris, dilec-
tione coleris, confessione placaris, misericordiam tuam
effunde supplicibus ; ut qui de meritorum qualitate diffi-
dimus, non iudicium tuum sed indulgentiam sentiamus.
Secreta.
Sacrifida nos, Domine, celebranda purificent, et caeles*
tibus imbuant institutis. Per.
Postooininun.
R. Praesta, Domine, quaesumus, ut terrenis affectibus ex-
Gcrt^.tye. piatis^ ad* superni plenitudinem sacramenti, cuius liba-
vimus sancta, tendamus. Per. y
' contrepUcU V. ; Men. as text. ' omnium doloribus gementium Men. ;
V. as text ; the reading of Men. is perhaps an emendation of tbis angram-
matical form. » effectibus expiati Pam. ; V. R. as text. * fl V. ; K.
astext
Digitized by CjOOQ lC
III. xxxvi, xxxviij ROMANAE ECCLESIAE. 253
XXXVT.
ITEM ALIA MlSSA,
Deus, humilium consolator, et fidelium fortitudo, pro- Men. 207.
pitius esto supplicibus ; ^ ut humana fragilitas, quae per se
prochVis est ad labendum*, per te semper muniatur^ ad
standum ; et quae per se prona est ad offensam, per te
semper ^ reparetur ad veniam. Per.
Suscipe, misericors Domine, supplicum preces, et se- Mcn. 207.
cundum multitudinem indulgentiarum tuarum ab omnibus
nos absolve peccatis ; ut ad omnia pietatis opera te par-
cente * reparemur ; et quos venia feceris innocentes, auxilio
facias efficaces. Per Dominum nostrum lesum Christum.
Seoreta.
Haec hostia, Domine, quaesumus, et ab occultis ecclesiam Men. 207.
tuam reatibus semper expediat, et manifestis convenienter
expurget Per Dominum nostrum lesum Christum.
7 1 1 Fostoonimnn.
Purificent nos, Domine, sacramenta quae sumpsimus, et Men. 207.
a cunctis efficiant * vitiis absolutos. Per Dominum nostrum * "*^^'
lesum Christum. y
^ Men. inserU et da. ' labem Men. ' Men. omits muniatur . . .
semptr. * opera re parcende V. ; Men. as text. * efficiat V.
XXXVII.
ITEM ALIA MlSSA.
Si iniquitates nostras observaveris, Domine, quis susti- Men. 207.
nebit? Precamur ergo clementiam tuam^ ut ubi nulla
fiducia suppetit actionum, gratia tua copiosa resplendeat,
et quum deh'cta remittit indignis, et quum beneficia praestat
immeritis. Per Dominum nostrum lesum Christum.
Misericors et miserator Domine, qui nos parcendo sus- Men. 207.
tentas et ignoscendo sanctificas, da ^ veniam peccatis nostris,
et sacramentis caelestibus servientes ab omni culpa liberos
esse concede. Per Dominum nostrum lesum Christum.
Secreta.
Hostias tibi, Domine, placationis offerimus, ut et delicta Men. 207.
nostra miseratus absoivas, et nutantia corda tu dirigas.
Per Dominum nostrum lesum Christum. y
Digitized by CjOOQ lC
254 UBER SACRAMENTORUM [III. xxxvii.
Fofttcommnn.
Men. 307. Supplices te rc^amus, ^ Deus, ut quos tuis reficis sacra-
mentis, et^ tibi placitis moribus dignanter informes. Per
Dominum nostrum lesum Christum. y
Orationes in Natali Presbyteri qualiter sibi
missam debeat celebrare *.
Pam. 430. Deus, cuius arbitrio omnium saeculorum ordo decurrit,
«f/Jk"^*** respice propitius ad me famulum tuum, quem ad ordinem
cf. Lcon. presbyterii* promovere dignatus es ; et ut tibi mea servitus "
^ ' . placeat, tua in me misericorditer dona conserva. Per.
Domine Deus nostef, verax promissor, propitiare operi
tuo, et mihi famulo tuo servienti tibi tribuas perseverantem
in tua voluntate famulatum, ut diebus nostris et ^ merito et
numero populus tibi serviens augeatur. Per.
Super oblata^ 712
Fam. 431. Perfice, Domine, quaesumus, benignus in nobis, ut quae
"^'^^^' sacris mysteriis profitemur, piis actionibus exequamur.
Per.
Pam. 431. Hanc igitur oblationem, Domine, servitutis meae, quam
tibi offero ego famulus tuus et sacerdos, pro eo quod me
eligere dignatus es in ordinem presbyterii, ut sacrificiis tuis
ac divinis altaribus deservirem ^® : pro hoc reddo tibi vota
mea Deo vero et vivo, maiestatem tuam suppliciter im-
plorans, ut opera manuum tuarum in me ipso custodias
et idoneum me per^^ omnia ministrum tuae voluntatis
eflicias. Per.
Postoommiui.
Pam. 431. Munerum tuorum, Domine, largitate^* sumentes, sup-
plices deprecamur ut quibus donasti huius ministerii servi-
tutem exequendi, gratiae tuae tribuas facultatem. Per
Dominum.
' Men. snbstitutes for this beginning the more ordinary form Qwusumus
clementiam tuam, omnipotens Deus, ' dona Men. ' Men. inserts
omnipotens. * Mcn. omits et, ' This Missa is perhaps intentionally
inclnded in the same section with that preceding, the Collects of which seem to
fit it for a similar pnrpose. ' presbyteratus Pam. ' servitutis V. ;
Pam. as text. * utW. * The use of this heading for the Secreta is
exceptional in V. ; the absence of any heading for the Hanc igitur may be due
to the same cause. ^** Some words such v&pUuatus accipias seem to be
required here for the completion of the sense : but both in V. and in Pam. the
sentence is left incomplete. " pro V. ; Pam. as text. " largitatem
Pam. ; V. as text (ungrammatically) ; the similar Collect in Leon. has largitcUc
gaudentes.
cf. Leon.
429.
Digitized by CjOOQ lC
III. xxxviii, xxxixj ROMANAE ECCLESIAE. 255
XXXVIII.
Orationes tempore, quod absit, mortalitatis.
Deus, qui non ^ mortem, sed poenitentiam desideras pec- R.
1 X j * ^ Gerb. 304.
catorum, populum tuum, quaesumus, ad te converte pro- Mcn. aopT
pitius; ut dum tibi devotus extiterit, iracundiae flagella* Leofr.i86.
amoveas. Per. y
Populum tuum, quaesumus, omnipotens Deus, ab ira tua [Gerb. 304
ad te confugientem patema recipe pietate ; ut qui tuae Men. 209.
maiestatis flagella formidant, de tua mereantur^ venia Leofr. 187.
gratulari*. Per. y
Seoreta.
Subveniat nobis, Domine, quaesumus *, sacrificii praesentis R-
operatio, quae nos et ab^ erroribus universis potenter Men. 2^
absolvat, et a totius eripiat perditionis incursu. Per. y l^b, 187.
PostoommtixL
Tuere^ nos*, Domine, quaesumus *, tua sancta sumentes, Men. 209.
et ab omni propitius iniquitate defende. Per. ' ' ^'
^ R. inserts vis bnt omits tnortem ; V. Men. Leofr. as text * twze ab
eo iracundiae flagella R. ; iracundiae tuae ab eo flagella Men. ; iracundiae tueu
flagella ab eo Leofr. ; V. as text. ' Leofr. inserts semper, ^ gratulare
V. ^ quaesumus Domine IjtoiT, ' R. omits o^. * Tui\,\
Men. Leofr. as text. The Postcommonion of the Missa in R. is now lost : that
which Gerbert gives as the Postcommonion belongs to another Missa (probably
a Missapro mangantibus), the earlier prayers of which are also wanting in R.
in consequence of the loss of a leaf.
713 XXXIX.
ITEM ALIA MlSSA.
Ecclesiae tuae, quaesumus, omnipotens Deus, placatus Men. 207.
intende conventum ; et misericordia tua nos potius quam
ira praeveniat ; quia si iniquitates nostras observare volueris,
nulla poterit creatura subsistere; sed admirabili pietate,
qua nos fecisti, ignosce peccantibus, ut opera manuum
tuarum non facias interire. Per.
Exaudi, Domine, preces nostras, et ne velis cum servis Men. ao8.
tuis adire iudicium ; quia sicut in nobis nulla iustitia repe-
ritur, de qua praesumere valeamus, ita te fontem pietatis
agnoscimus, a quo et a peccatis nostris nos ablui ^ et a
necessitatibus liberari confidimus. Per.
Digitized by CjOOQ lC
256 UBER SACRAMENTORUM [III. xl, xli.
Seoreta.
Men. 3o8. Per haec, quaesumus, veniat, Domine ^ sacramenta nostrae
GCTi)!*5o! redemptionis effectus, qui nos et ab humanis retrahat
Pam. 231. semper excessibus, et ad salutaria cuncta perducat Per. y
Men.48. r » tr i
Postoominiin.
Men. 208. Huius operatio nos, Domine, sacramenti, quaesumus,
purificet semper et muniat. Per.
^ absolvi Men. ; ablue V. ' tfeniat quaesumus Domine S. Gerb. Pam.
Men. (48) ; veniai sacramenta quaesumus Domine K. ; V. Men. (208) as text.
XL.
ITEM ALIA MlSSA.
Men. ao8. Deus, cuius misericordiam ' caelestium quoque virtutum
indigent potestates, et in cuius conspectu nullus est hominum
absque sorde et poena peccati, delicta populi tui, quae-
sumus, averte propitiatus; ut quos propriae conscientiae
reatus accusat, bonitatis tuae patientia faciat venia^ pro-
mereri. Per Dominum nostrum.
Men. 208. Deus cuius tanta est excellentia pietatis, ut, uno peccatore
converso, maximum gaudium facias in caelis haberi ^,
respice in exigua * populi portione * ; ut, omni vexatione
depulsa, hereditas tua et ^ numero augeatur, et devotione
proficiat •. Per.
Seoreta.
Men. ao8. Protegat nos, Domine, quaesumus, hostia salutaris ; et
quae ad honorem tui » nominis immolatur, nobis prosit ad 714
veniam. Per.
Fostcommnn.
Men. ao8. Sancta tua nos, Domine, sumpta vivificent, et miseri-
R^fo/jW.) cordiae sempiternae praeparent ^ expiatos. Per Dominum
Gerb. 139. nostrum. y
Pam. 405.
Men. 171. * misericordia Men. ; V. as text (ungramnjaticany). ' veniam Men. ;
V. as text (angiammatically). • hahere V. ; Mcn. as text. * exiguam
. . . portionem Men. ; V. as text (migrammatically). ' in (for et) V. ; Men,
as text,
. portionem Men. ; V. as text (migrammatically). ' in (for et) V.
text. • perficiat V. ; Men. as text ^ repareni R.
XLI.
ITEM ALIA MlSSA.
Men. aos. Exaudi, Domine, quaesumus, populum tuum de tua
misericordia malorum suorum veniam supplicantem ; et
Digitized by CjOOQ lC
III. xlii.] ROMANAE ECCLESJAE. 257
quia potens es peccata dimittere^, suppHcia quae nostris
meremur operibus, potentia tuae pietatis averte, Per.
Iram tuam, quaesumus, Domine, a populo tuo miseratus Men. 208.
averte, quam nostris quidem meremur operibus, sed humana
fragilitate sustinere non possumus ; illa nos itaque contine
pietate, qua * praestare soles indignis. Per.
Seoreta.
Concede nobis, Domine, quaesumus, ut haec hostia salu- Men. ao8.
taris et nostrorum fiat purgatio delictorum, et tuae pro- G*erb. /73.
pitiatio potestatis. Per. y ^^™- 410.
Postoominun.
Plebem nomini tuo subditam, Domine, propitius intuere, Men. 209.
eique * tuas consolationes * iugiter per cadestem gratiam Gerb.'239.
dignanter operare. Per. *vii supm,
^ dimittert peccata Men. ; V. as text. ' quam Men. ; V. as text (nngram-
matically). ' et ei Men. ; V. S. Gerb. as text. * comolationes tuas
V. in xvii supra, S. Gerb. ; V. hcre, Men. as tcxt.
XLII.
Orationes pro mortalitate animalium,
Deus, qui laboribus hominum etiam de mutis animalibus P&m- 447*
solatia subrogasti, supplices te rogamus, ut sine quibus non „j ' ^°*
alitur humana conditio, nostris facias usibus non perire.
Per Dominum. y
Deus, qui humanae fragilitati necessaria providisti mise- b.
ricors adminicula iumentorum, quaesumus, ^ eadem miseris )^^^ ' ^^^
consulendo non subtrahas; et quorum* nostris meritis
saevit interitus, tua, nobis parcendo, clementia cessare
iubeas* vastitatem. Per.
715 Seoreta.
Sacrificiis, Domine, placatus ^ oblatis, opem tuam nostris b.
temporibus clementer impende. Per. y ^ -|" ' ^^^
Pam. 447.
Postcommun.
Benedictionem tuam, Domine, populus fidelis accipiat, [Gcrb. 305
qua corpore salvatus ac mente et congruam tibi semper p^n, ^^.
exhibeat servitutem, et propitiationis tuae beneficia semper
inveniat. Per. y
s
Digitized by CjOOQ lC
258 LIBER SACRAMENTORUM [III. xliii, xliv.
B Averte, Dotnine, quaesumus, a fidelibus tuis cunctos ^
IGerb.305 nijseratus errores, et saevientium morborum depelle per-
Pam. 447. niciem ; ut quos merito flagellas devios, foveas tua misera-
tione correctos. Per. y
^ Gerb. tnserts ar/ ; V. B. as text. ' B. inserts pro ; V. Gerb. as text.
' iubeat B. ; V. Gerb. as text. * piacare B. ; V. Gerb. Pam. as text.
' cuneiis V. ; B. Gerb. Pam. as text.
xi.in.
Orationes de sterilitate.
R. Sempitemae pietatis tuae abundantiam, Domine, supplices
er . 300. impioramus ut nos beneficiis, quibus non meremur, antici-
pans, benefacere cognoscaris indignis. Per.
Leofr. 187. Da nobis, quaesumus, Domine, piae supplicationis ef-
fectum, et pestilentiam famemque propitiatus averte; ut
mortalium corda cognoscant et te indignante talia flagella
producere ^, et te miserante cessare. Per.
Seoreta.
R. Deus, qui humani generis utramque substantiam prae-*
Gerb 301 sentium munerum et alimento ^ vegetas, et renovas sacra-
Lcofr. 187. mento^ tribue, quaesumus, ut* eorum et corporibus nostris
subsidium non desit et mentibus. Per.
Postoommnn.
R. Guberna, quaesumus, Domine, ^ temporalibus adiumentis
Gerb" ^oi ^^^ dignaris aetemis informare mysteriis. Per Dominum
Leofr. 187. nostmm.
^ producere so V., perhaps migrammatically ioxproducii Leofr. has prodire,
' alimenium V. ; R. Leon. Leofr. as text. ^ sacramenium R. ; V. Leon.
Leofr. as text * in (for ui) R. ; V. Leon. Leofr. as text. * R. Leofr.
insert et\ V. Leon. as text.
XLIV.
Orationes ad pluviam postulandam.
R. Deus, in quo vivimus, movemur et sumus, pluviam nobis
Pa^449. tribue congmentem; ut praesentibus subsidiis sufEcienter
Gerb. 301. adiuti sempiterna fiducialius appetamus. Per. y
[Gerb. 301 •Terram tuam, Domine, quam videmus^ nostris iniqui- 716
Men. aoQ. ^atibus tabescentem, caelestibus aquis infunde, atque irriga
Pam. 448. beneficiis gratiae sempiternae. Per. y
Digitized by CjOOQ lC
III. xlv.] ROMANAE ECCLESIAE, 259
Delicta^ Domine, quaesumus, miseratus absolve, et R-
aquarum subsidia praebe caelestium, quibus terrena conditio Gerb.toi.
vegetata subsistat. Per Dominum nostrum. y ^^- ^'®-
Secreta.
Oblatis, Domine, placare muneribus, et opportunum R.
tribue nobis ^ pluviae sufficientis auxilium. Per. y Gerh.^z^i.
Men. 210.
Fostcommun.
Tuere nos *, Domine, quaesumus, tua sancta suixientes, et R-
ab omnibus propitius absolve peccatis. Fer. y (^rb. 301.
MeD. 210.
* vidimus Pam. ; V. Gerb. Men. as text. ^ R. Pam. Men. inscrtyVajV-
littUis nostrae ; V. as text. ^ nobis trihne Pam. Men. ; V. R. as text,
* R. omits nos \ V. Pam. Men. as text.
XLV.
ITEM ALIA MlSSA.
Omnipotens sempiterne Deus, cuius munere elementa Gerb. 301.
omnia recreantur, reminiscere miserationum tuarum, et
salutiferos imbres humano generi concede propitius, qua-
tenus fecunditatis tuae alimoniis omnis terra laetetur. Per.
Omnipotens sempiterne Deus, petimus divinam clemen-
tiam tuam ut faciem totius terrae largioribus^ imbribus
irrigare digneris, aurasque^ salubres tribuas, atque a^ris
restitue pristinam sanitatem ; et animae quae promissiones
tuas sitiunt de tua semper caritate abundantia repleantur.
Per.
Deus qui ad mutandam aeris qualitatem operis caelum
nubibus, et paras terrae pluviam, aperi fontem benignitatis
tuae, et terram squalidam et ariditatem pulveream laeto
imbre fecunda, ut recepisse nos venia ^ peccatorum, cessante
iam correptione, laetemur. Per.
Secreta.
Placare, Domine, muneribus semper acceptis, et diutur- Gerb. 302.
nam tempera* diffusis nubibus siccitatem. Per. ^^"" ^'°'
Postcommun.
Precibus populi tui, Domine, quaesumus, placatus aspira, Gerb. 302.
717 ut veniam tribuas hu»manis excessibus; et opem miseris ^«"•^'°-
benignus impende °, Per Dominum nostrum.
s %
Digitized by CjOOQ lC
2^ L2BER SACRAMENTORUM [III. xlvi.
R. Da nobis, Domine, quaesumus, pluviam salutarem, et
Rwn. iioV aridam terrae faciem fluentis caelestibus dignanter infunde.
Mcn. 209. Per. y
* largioris V. » aur€sou§ V. » tNMfa so V. (uDgrammatically^
' diutuma tempora V. ; Gerh. Men. as text ' impendas Gerb. Men. ; V.
as text.
XLVI.
Orationes ad poscendam serenitatem.
R. Ad te nos, Domine, clamantes exaudi, et aeris sereni-
Pam 4-0V t^tem nobis tribue supplicantibus * ; ut qui pro peccatis
Men. 211. nostris iuste affligimur, misericordia tua praeveniente, cle-
mentiam sentiamus. Per* y
[Gerb. 303 Deus, qui fidelium precibus flecteris, et humilium confes-
^'^ sione placaris, conversis ad* te propitiare supplicibus; et
quos fecisti iram intelligere castigantis ^ fac misericordiam
sentire parcentis. Per.
Gerb. 302. Deus, qui omnium rerum tibi servientium naturam per
Leofr.Vss. Jpsos motus* acris ad cultum tuae maiestatis instituis,
tranquillitatem nobis misericordiae tuae remotis largire
terroribus ; ut cuius iram expavimus, clementiam sentiamus.
Per. y
Secreta.
R. Praeveniat nos, quaesumus, Domine, gratia tua semper
Pam. 450. ^^ subsequatur, et has oblationes, quas pro peccatis nostris
Men. 21 T. nomini tuo consecrandas deferimus^, benignus assume ; ut
per intercessionem * sanctorum tuorum cunctis nobis profi-
ciant ^ ad salutem. Per. y
Postoommun.
R. Plebs tua, Domine, capiat sacrae benedictionis augmen-
Pam. 450.' *""^» ^^ copiosis beneficiorum tuorum sublevetur auxiliis,
Men, jii. quae tantis® intercessionem deprecationibus adiuvatur^
Leofr. 188. 7> '^
Per. y
* supplicatUes V. ; supplicantis R. ; Gerb. Pam. Men. as text. ' a V. ;
Gerb. as text. • casiigantes V. ; Gerb. as text. * natura per ipsos
modos V. ; Gerb. Men. Leofr. as text. ' deferemus V. ; R. Pam. Men.
Leofr. as text. • intercessione V. ; R. Pam. Men. Leofr. as text. "* per-
ficiant V. ; R. Pam. Men. Leofr. as text. • tangis . . . adiuvOntur R.
Digitized by CjOOQ lC
III. xlvii, xlviii,] ROMANAE ECCLESIAE. %6l
XLvn.
Orationes post tempestatem et fulgura^
Magnificentiam tuam, Domine, praedicamus ^ suppliciter R.
implorantes, ut quia ^ nos imminentibus * periculis exuisti^ Gerb. 303!
718 a peccatis quoque benignus absolvas; ut • et* beneficia
nobis maiora concedas, et tuis nos facias parere mandatis.
Per.
A domo tua, quaesumus, Domine, spiritales nequitiae Pam. 450.
pellantur, et aeriarum discedat malignitas potestatum^ 56^1. xdii
Per. y J«/'^«-
[Seoreta].
Offerimus, Domine, laudes et munera, pro concessis*^ R-
beneficiis gratias referentes®, et pro concedendis semper® Gerbiso^!
suppliciter deprecantes. Per. y ^»™- 4M.
Postoommun, ^^l'J^
Omnipotens sempiteme Deus^ qui nos et castigando R.
sanas, et ignoscendo conservas, praesta supplicibus tuis ut ^^; ^J^;
et tranquillitatis^^ huius optatae" consolatione^^ laetemur, f^™^45jj
et ^* dono ^* tuae pietatis semper utamur. Per. y
^ The corresponding Missa in R. has the title Pro i$mpest, etfulgora; V.
reads post tempestate et fulgura : and the wording of the first CoUect, Secret
and Postoommimion snggests that the Afissa was intended for nse after, and not
during, a storm. ' praeiamus V. (Tommasi reads precamur) ; prae-
cedamus R. ; Leon. as text. • qui Leon. ; V. Gerb. as text. * eminen-
tibus V. R. ; Ibeon. as text. * Leon. R. omit et\ V. as text. • tem'
pestaium Pam. Gerb. ; V. as text * consensis R. • exhihentes gratias
Leon. * Leon. omits semper. ^^ tranquillitcUibus R. Gerb. Pam.
'^ oblatae Gerb., bnt R. has obtate. ^' consokUionis V. R. Gerb. Pam.
Leofr. ; Leon. as text. ^ Leon. inserts ad correctionis effectum. ^^ dona
V. R. ; Leon, Pam. Leofr as text.
XI. VIII.
Orationes pro his qui Agape^ faciunt.
Oremus^, dilectissimi nobis, omnipotenti Deo pro filio b.
nostro Illo^ qui recolens divina mandata de iustis laboribus ^^^ ' ^^^
suis victum indigentibus subministrat, quatenus haec devotio
ipsius, sicut nobis est necessaria, ita sit Deo semper accepta.
Per.
Oremus.
Sanctum ^ ac venerabilem retributorem bonorum operum [Gerb. 383
Dominum dcprecamur* pro filio nostro IUo^ qui de suis "'^
Leofr. 188.
Digitized by CjOOQ lC
26z LIBER SACRAMENTORUM [III. xlix.
iustis laboribus victum indigentibus administrat, ut Do-
minus caelestis^ sua misericordia terrenam eleemosynam
compenset^, et spiritales divitias largiatur; tribuat ei
magna pro parvis, pro terrenis caelestia, pro tempondibus
sempitema. Per.
^ AgapCy so V. Perhaps the word is treated as indeclinable. * This
fonn is adapted in B., and in the parallel Missa in Gerb., to serve as a Post-
communion in a Missa pro eleemosynas facientibus, The Postcommonion
begins Omnipotens ei misericors Deus, famulos tuos placatus intende, qui
recolenies. * This Praycr appears in Gcrb. as a * bidding-prayer * prefixed
to the Missapro eleemosynas facttniibus. * deprecemur Gerb.; V. as text.
^ caelestis so V. ; Tomroasi reads caelesti^ but the reading of the text is sup-
ported by Gerb. where ei is inserted before sua, • compUnset V. ; Gcrb.
has recampenset terrenam eleemosynam.
XLIX.
ITEM ORATIONES AD MiSSAS.
[Gerb. 283 Deus, qui post baptismi sacramentum secundam * ablu-
2/ tionem* peccatorum eleemosynis indidisti, respice propitius
super famulum tuum* lUum^ cuius operibus tibi gratiae
referuntur ; fac eum praemio beatum, quem fecisti pietate
devotum *. Per.
[Gerb. 283 •Deus, qui homini * ad tuam imaginem facto ^ etiam spiri- 719
^'^ talem alimoniam praeparasti, concede filio nostro famulo
tuo Illi^y qui in pauperes tuos tua seminat dona, ut verius'^
metat suorum operum fructus, et largitatis hodiemae com-
pensatio istius * perpetua conferatur, recipiatque pro parvis
magna, pro terrenis caelestia, pro temporalibus sempiterna.
[Per.]
Secreta.
B. Deus, qui tuorum corda fidelium per eleemosynam dixisti
n,\^ ^ ^ posse mundari, praesta, quaesumus, ut huius consortiis
sacramenti ut* ad conscientiae suae fructum non gravare
studeant miseros, sed iuvare. Per.
Infra actionem.
[Gerb. 284 Hanc igitur oblationem, Domine, famuli tui IUiuSy quam
'''"^ tibi oflfert ob *® iustis eleemosynis suis, quod ^* in pauperes
tuos operatur, ^^placatus suscipias deprecamur. Pro quo
maiestati tuae supplices fundimus preces, ut adiicias ei
tempora vitae, ut per multa curricula annorum laetus tibi
in pauperes tuos haec operetur, atque annua tibi vota^^
persolvat. Per Christum. Quam oblationem.
Digitized by CjOOQ lC
III. 1.] ROMANAE ECCLESIAE. 263
PoBtcominiin.
Omnipotens sempiterne Deus, respice propitius super [Gerb. 284
hunc famulum tuum Ilhim^ qui in pauperes tuos ^* operatur : ^'^
virtute custodi ^*, potestate tuearis ; ut per multa curricula
annorum laetus tibi in pauperes tuos haec operetur. Per
Dominum nostrum.
* secundum V. ; B. Gerb. as text. ' abolUimem B. Gerb. ' famulos
tuos B. (and so throughout). * After devotos, B, has recipiant pro parvis
magna &c. (see end of second Collect in text). * hominem . . ,facto V. ;
Gerb. as text, • lllo V. "^ veros Gerb. ; V. as text. » ipsi
Gerb. ; V. as tcxt. • ut huius consortes sacramenti Gerb. ; huius con-
sortibus sacrameftti ut B. ; V. as text : perhaps the true reading is et huius
consortibus sacramenti ut. *® de Gerb. ; V. as text, , ungrammatically.
" quas Gerb. ; V. as text (ungrammatically). " Gerb. inserts «/. ** vota
tibi Gerb. ** Gerb. inserts hcuc. ^* custodias Gerb. ; V. as text.
MlSSA IN MONASTERIO.
Omnipotens sempiteme Deus^ qui facis mirabilia magna b.
solus, praetende super ^ famulos tuos spiritum gratiae salu- cf^pam^ '
taris ; et ut in veritate tibi complaceant ^, perpetuum eis * 439-
rorem tuae benedictionis infunde. Per. y 237.
Fac, quaesumus, Domine, famulos tuos toto semper ad
te corde concurrere, tibi subdita mente servire, tua miseri-
cordia* suppliciter implorare, et tuis iugiter beneficiis
gratulari. Per.
720 «Famulos tuos, quaesumus, Domine, placatus intende,
pariterque eos et a peccatis absolve propitius, et a cunctis
eripe benignus adversis. Per Dominum nostrum.
Secreta.
Hostias Domine famulorum tuorum placatus intende, et b.
quas in honore^ nominis tui devota mente celebrant^ Pam.440.
proficere sibi sentiant ad medelam. Per. y c^- Men.
237-
V.D. Per Christum Dominum nostrum. Qui dum con- cf Leon.
fessores tuos tanta pietate glorificas, ut nullum apud tc ^^^'
sanctum propositum doceas esse sine praemio, quanto
magis duriora certamina sustinentes ad tuae quoque retri-
butionis munus invitas. £t ideo.
Infra actionem.
Hanc igitur oblationem, Domine, famulorum tuorum, b.
quam tibi offerunt ob devotionem mentis suac, pius ac ^^ - ^*i -
Digitized by CjOOQ lC
264 LIBER SACRAMENTORUM [III. li.
propitius clementi vultu suscipias, tibique supplicantes
libens protege, dignanter exaudi^, et aetema eos protec-
tione conserva^; ut semper in tua religione laetantes,
instanter in sanctae Trinitatis fide catholica perseverent!
nobis haec quoque unanimiter et crebro^ petentibus ipse
praestabis omnipotens Deus. Per Christum. y
Fostoommnn.
B. Quos caelesti recreas munere, perpetuo, Domine, comi-
Pam. 440/ ^^^ praesidio; et quos fovere non desinis, dignos fieri
sempitema redemptione concede. Per. y
^ Gerb. inserts nos, Fam. Men. have special mention of the Abbat or
Bishop and of those committed to his chaige. ' comfiaceamus Gerb.
' nobis Gerb. * iua misericordia so V. (angTammatically). ' honorem
Pam. Men. ; V. B. Gerb. as tezt. '^^ ^ ceUbramus Pam. Men. ; pro
noHs ceUbramus Gerb. ; V. B. as text. ^* froUge et clementer exaudi Gerb. ;
V. B. as text. ' B. ends the Hanc igUur at this point, proceeding with
Diesque. • crebrae V.
1.1.
ITEM ORATIONES MONACHORUM ^
B. Tu famulis tuis, quaesumus, Domine, bonos mores pla-
Gerb. 279. ^.j^^yg institue, tu in eis quod tibi placitum sit dignanter
infunde, ut et digni sint, et tua valeant beneficia promereri.
Per.
Respice, quaesumus, Domine, famulos tuos, et in tua
misericordia confidentes caelesti protege benignus auxiIio«
Per.
R. Da famulis ' tuis, quaesumus, Domine, in tua fide et
Pim. 433!* sinceritate constantiam, ut in caritate divina firmati* nullis
Men. 339. tentationibus ab eius int^itate vellantur. Per. y
•Famulos tuos, quaesumus, Domine, tua semper gratia 721
benedicat, et inculpabiles ad vitam perducat aetemam. Per.
cvi infra.
B. Famulos tuos, quaesumus, Domine, benignus intende, ct
Gerb. 279.
eis dignanter pietatis tuae impende custodiam. Per.
Famulis tuis, quaesumus, Domine, sperata concede, et ab
omnibus eos culpis excusa. Per.
Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et famulos tuos
assidua protectione conserva ; ut qui tibi iugiter famulantur,
continua remuneratione ditentur *. Per.
Digitized by CjOOQ lC
III. lil] ROMANAE ECCLESIAE. 265
^ Two of the Prayers of this series appear in B. and Gerb. as additlonal
Postcommonions for the Missa in Moncuterio, The third is the Postcom-
munion of a Missa pro salute vivorum in cvi infrOt and in Gerb. Pam. Men.
' R. Pam. Men. and V. in cvi infra insert etfamulabus, ' formati Pam.
* ditentum V.
1.11.
INCIPIT ACTIO NUPTIALIS^.
Adesto, Domine, supplicatiombus nostris, et institutis Martiib.i.
tuis, quibus propagationem ^ humani generis ordinasti, Mcn."a63.
benignus assiste ; ut quod te auctore iungitur, te auxiliante Leoj- 446.
P _ Gerb. 258.
servetur. [Per.J
Quaesumus, omnipotens Deus, instituta providentiae tuae Mart.Ub.i.
pio favore comitare, et quos l^itima societate connectis, mSi.^263.
longaeva pace custodi. Per. y Leo?- 44f •
** '^ ' Gerb. 258.
Secreta.
Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et hanc obla- Mart.lib.i.
tionem famularum tuarum lUarum^y quam tibi offerunt pro Men.*263.
famula tua lUay quam ad statum maturitatis et ad diem Gcrb. 258.
nuptiarum perducere dignatus es, placidus ac benignus
assume; ut quod tua dispositione expeditur^ tua g^tia
compleatur. Per.
V.D. Qui foedera nuptiarum blando concordiae iugo et Mart.iib.i.
insolubili pacis vinculo nexuisti, ut multiplicandis adop- Men!*63.
tionum filiis sanctorum connubiorum fecunditas pudica
serviret. Tua enim, Domine, providentia, tuaque gratia
ineffabilibus modis utrumque dispensat, ut quod generatio
ad mundi edidit omatum, r^eneratio ^ ad ecclesiae perducat
augmentum ^.
Infra actionem.
Hanc igitur oblationem famularum tuarum lUius et lUius^^ Mart. lib. u
722 quam tibi offerunt pro fa»mula tua lUa^^ quaesumus, Men"^^
Domine, placatus accipias : pro qua maiestatem tuam Leon. 446.
supplices^ exoramus, ut sicut eam ad aetatem nuptiis
congruentem pervenire tribuisti, sic eam consortio maritali
tuo munere copulatam desiderata sobole gaudere perficias^^
atque ad optatam seriem^* cum suo coniuge provehas
benignus annorum : diesque nostros ^^
Infhb aotionem ad trioesimum vel annualem nuptiarum.
Hanc igitur oblationem, Domine, famulorum tuorum Martlib.i.
lUius et lUius^^ quam tibi offerunt ob diem tricesimum Mcn!'^^^.
Digitized by CjOOQ lC
266 UBER SACRAMENTORUM [III. lU.
coniunctionis suae, vel annualem, quo die eos iugali vinculo
sociare dignatus es, placatus suscipias deprecamur : ob hoc
igitur reddunt ^* tibi vota sua Deo vero et vivo, pro quibus
tremendae pietati tuae supplices fundimus preces, ut pariter
bene et pacifice " senescant, et videant filios fiHorum suorum
usque in ^* tertiam et quartam progeniem, et te benedicant
omnibus diebus vitae suae. Per Christum Dominum nos-
trum. Quam oblationem tu, Deus.
Percomples canonem plenariam^ et dicis orationem Domi-
nicam^ et sic eam benedicis his verbis *''.
Inoipit oratio.
Mart.lib.i. Deus qui mundi crescentis exordio^® multiplicata prole
Men. 265. benedicis, propitiare supplicationibus nostris, et super hanc
famulam tuam opem tuae benedictionis infunde; ut in
iugali consortio affectu compari, mente consimili, sanctitate
mutua copulentur. Per.
Incipit benediotio ^^
Mart.lib. i. Pater mundi conditor, nascentium genitor, multiplicandae
Men"65. originis institutor, qui Adae comitem tuis manibus addi-
Leon. 447. disti, cuius ex ossibus ossa crescentia parem formam
admirabili diversitate signarent ; hinc ad totius multitudinis
incrementum coniugalis thori iussa consortia, quo ^ totum
inter se" saeculum colligarent, humani generis foedera
nexuerunt. Sic enim tibi, Domine, placitum, sic neces-
sa-rium fuit ; ut *^, quia longe esset infirmius*^ quod homini 723
simile **, quam quod tibi Deo ^* feceras, additus ^ fortiori ^
sexus infirmior, unum efficeret^ ex duobus, et pari pignore
soboles mixta manaret ^, dum per ordinem flueret digesta ^
posteritas, et priores ventura ^^ sequerentur, nec ullum sibi
finem in tam brevi termino, quamvis essent caduca, pro-
ponerent^*. Ad haec igitur [datae sint leges instituta^^]
venturae. [Quapropter ^^] huius famulae tuae, Pater, rudi-
menta sanctifica ^^, ut bono et prospero sociata consortio,
legis aeternae lussa^* custodiat, memineritque ^, Domirie,
non tantum ad licentiam coniugalem, sed ad observantiam
fidei sanctorum pignorum delegatam '^®. Fideh's et casta
nubat in Christo, imitatrixque sanctarum permaneat femi-
narum. Sit amabilis ut Rachel viro suo, sapiens ut Rebecca,
longaeva et fidelis ut Sarra. Nihil ex hac subsitivus ^*' ille
Digitized by CjOOQ lC
III. iii.] ROMANAE ECCLESIAE. »67
auctor praevaricationis usurpet: nixa^ fidei mandatisque
permaneat ^^ ; serviens Deo vero devota *®, muniat infirmi-
tatem suam robore disciplinae ; uni thoro iuncta, contactus
vitae illicitos fugiat*^ Sit verecundia*^ gravis, pudore
venerabilis, doctrinis caelestibus erudita: sit fecunda in
sobole, sit probata et innocens, et ad beatorum requiem
atque^^ ad caelestia regna perveniat. Per.
Post haec dicis : Pax vobiscum : Et sic eos communicas,
Deinde postquam communicaverint^ dicis super eos benedic-
tionem his verbis :
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus **, iteratis Mart. lib. i.
precibus** te supplices exoramus pro quibus apud te Men.^66.
supplicator *® est Christus, coniunctiones famulorum tuorum
fovere digneris: benedictiones tuas excipere mereantur,
ut*^ filiorum successibus fecundentur: nuptias eorum
sicut primi hominis** confirmare dignare: avertantur ab
eis inimici omnes insidiae*®, ut sanctitatem patrum^® etiam
in ipso coniugio imitentur, qui providentia tua, Domine,
coniungi meruerunt. Per.
Item FostoommiuL
Exaudi nos, Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme Mart.lib.i.
Deus, ut quod nostro ministratur ^^ officio tua benedictione Men.**^^.
potius impleatur. Per. y Leon. 446.
^ This section has been compared with the parallel portion of the Leonine
Sacramentary, with the text of the Codez Remensis, as given by Menard, and
with the Ordo given by Maitfene {^de Ant, EccU RU. lib. i. cap. ix) from V.,
Codex Remensis, and Codex Gellonensis. The two Collects and Secreta are
also to be found in Gerbert'8 text. In Leon. the section is headed Incipit
veUttio nuptialis : the Secret is different from that of the later texts, and the
CoUects and Postcommnnion occupy different positions. The Preface, the
clause infra actionem for the commemoration of a past marriage, and the
benediction after Communion are not contained in Leon. Nor has it the Col-
lect which in the text precedes the benediction of the bride, for which it
substitutes the first coUect of the text. ' propagacume V. ; Leon. Mart.
Men. Gerb. as text. " famulorum tuorum Mart. ; V. Gerb. Men. as text.
* expetitur Men. Gerb. ; V. Mart. as text • peneratio Men. ; V. Mart. as
text. • Men. adds Per Christum, ' lUi et illas V. ; Illcrum et
Illarum Mart. ; Illarum Men. ® Illi V. ; Men. omits the clause quam
tibi , ..Illa\ Mart. as text. » suppHcUer Mart. " proficias V. ;
Men. Mart. as text. " atque oblatam seriem Men. " Men. omits
diesque nostros, and goes on Per Christum Dominum nostrum, Quam
cblaiionem. " Illi et Illas V. ; Illorum et Illarum Men. Mart. ^* red-
dant Men. " pacifici V. Mart. ; Men. as text. " ad Men.
^^ For et sic eam, &c., Mart. has et sic cantcts benedictionis orationem kis verbis.
*• exordium Men. *» This benediction is called by Tommasi 'oratio
mendosissima ' : while the Ballerini remark that this character attaches to it
' in omnibus MSS. Scuramentariis* In its original form, it most probably
foUoweci the model of the Eucharistic Preface, beginning with Vcre dignum et
iustum est: the sequeiicc of its opcning clauses is clearer if such an opening is
Digitized by CjOOQ lC
26S UBER SACRAMENTORUM [III. liii.
sapplied : but it does not appear tn any of the texts. ^ Men. omits quo,
^ Men. omits se. " SU enim tibi placitum necessario, ut Leon. ; Sie enim
tibi Domine placitum fiiit sic enim nuessarium fuit ut Men. ; V. Mart. as text.
^ quia longe est et infirmus V. Men. ; quia longe est et infirmius Mait. ; Leon.
as text. ** quod homine simiiem V. Mart. ; quod hontmi silem Men. ; Leon.
as text. ^ Mart omits Deo ; V. has quem for quam, ^ additur Men.
" forciorae V. ; fortiore Mart Men. ; Leon. as text. * ut unum efficeris V,
Mart ; ut unum efficeras Men. ; Leon. as text. * maneret V. Mart. Men. ;
Leon. as text. ** tuncper ordinemfiueret epsta Mart. Men. ; tuncper ordinem
flueret deiesta V. ; Leon. as text. '^ ut tn prioris ventura Men. ; V. Mart
Leon. as text (Leon. ac for et\ ** posteritcu ^for postponerenf) Leon. ; V.
Men. Mart. as text ** Leon. omits the words m brackets, which are foond
with some variation in V. Men. Mait. In V. they appear as in the text, save
that datoA is wiitten dcUe, Men. Mart have Ugis, and Men. has ventura. As
it stands in any of these texts, the passage seems to need emendation : and it is
not qnite clear how it shonld be corrected. Menard proposes to read data
sunt legis instituta venturae^ and this gives an intelligible sense. Bnt it seems
impro^ble 'that the scribe of Leon. Sionld have omitted not only the words
which the other texts insert before venturae, bnt also the quapropter which
follows it : and the additional words may be dne to an attempt to emend an
obscure passage. If there is an omission in the text of Leon., it seems possible
that the original form was Ad haec igitur datae siH legis instituta venturae
huius fcunulae tuae, Paier, rudimenta sanctijica, The change of siH into sint
is not in itself impossible, and wonld have ^ven some occasion for the inser*
tion of quapropter by a later hand. ** tura Leon. Men. ; V. Mart. as text
** Leon. inserts se ; V. Men. Mart as text "* observantiam Dei scmctorum"
que pignorum custodiae delegatcun Leon. ; V. Mart. have diligatam, Men.
cUligata^ otherwise as text. '^ subsicivus Leon. ; subdolus Men. Mart ; V.
as text ** nexa V. Men. Mart. ; Leon. as text ** V. Men. Mart»
insert fbeminarum (wrongly foUowing a previous clause) ; Leon. as text
*^ Leon. omits serviens Deo vero devota ; the words are in V. Men. Mart., but
it is not dear whether they should be connected virith permasteat or with
muniat. ^ Muratoii in his edition of Leon. reads contactus vitet illicitos
{oTDXiXXDg fiigicU). In this he was foUowing a suggestion of Bianchini, after-
wards withdrawn by that editor. Leon. actually agrees with the other MSS.
in the reading of the text. ^ verecuuda V. Men. ; Leon. Mart as text.
^ usque V. Men. Mart.; Leon. as text ^ Men. omits aeteme Deus.
** ritibus Men. *• supplicatus Men. ** et Mait. ; V. Men. as text
*• fuundentur, sicut plurimi omnes Men. ; V. Mart. as text *• inimici
insidiae omnipotens Men. ; V. Mart. as text "• Patrem Men. ^ ut
quod non ministrentur Men. ; V. Mart. as text.
LIII. 724
Oratio in Natale genuinum.
Omnipotens sempiteme Deus, totius conditor creaturae,
preces nostras clementer exaudi, et annos famuli tui lUiiis^
quem de maternis visceribus in hac vita ^ prodire ^ iussisti,
prosperos plurimosque largire, ut omni * tibi exigat placi-
turus aetate \ Per Dominum nostrum.
Deus qui saeculorum omnium cursum ac monienta tem-
porum regis, exaudi nos propitius, et concede ut famuli tui
lUitts cuius hodie natalem divini ^ celebramus consecratione
mysterii, longaevam ei largiaris aetatem, quatenus fidei eius
augmentum'^ multisque annorum curriculis haec solcmni-
tatis devotio perseveret. Per.
Digitized by CjOOQ lC
III. liv.] ROMANAE ECCLESIAE. 269
Seoreta.
Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et hanc obla-
tionem famuli tui Illiusy quam tibi ofTert ob diem natalis
sui genuinum, quo die eum ^ de matemis visceribus in hunc
mundum nasci iussisti, placidus ac benignus assume. Per.
Infra aotlonem.
Hanc igitur oblationem, Domine, famuli tui Illius^ quam
tibi ofTert ob ^ diem natalis sui ^ celebrans genuinum, quo
die eum^ de maternis visceribus in hunc mundum nasci
iussisti, ad te cognoscendum Deum verum et vivum, pla-
catus suscipias deprecamur : ob hoc igitur reddit tibi vota
sua Deo vivo et vero: pro quo maiestati tuae supplices
fundimus preces, ut adiicias ei annos et tcmpora vitae, ut
per multa curricula annorum laetus tibi haec sua vota
persolvat, atque ad optatam perveniat senectutem, et te
benedicat omnibus diebus vitae suae. Per.
Postoommim.
Deus, vita fidelium, timentium te salvator et custos, qui
famulum tuum Illum ad hanc diem natalis sui genuini,
exemto anno, perducere dignatus es, gratiam in eo vitae
protectoris augmenta, et dies eius annorum numerositate
725 multiplica, • ut te annuente, per felicem provectus aetatem,
ad principatum caelestium gaudiorum pervenire mereatur.
Per.
* in kac vita^ 80 V. (ruigrainmaticalM. ' prodere V. ' ontne . . .
aetaie V. (probably abl. for acc). * divinae V. * augmentum so V.,
perhaps ungmmmatically ; Tommasi reads attgniento, • cum V. "* ob
seems snperflnoos. ' suis V.
LIV.
Orationes ad missam pro sterilitate mulierum.
Deus, qui emortuam vulvam Sarrad ita per Abrahae
semen fecundare dignatus es, ut ei etiam contra spem
soboles nasceretur, preces famulae tuae Illius^ pro suae
sterilitate deprecantis *, propitius respice, et ei^ iuxta tenorem
praecedentium patrum et fecunditatem tribuas, et filium
quem donaveris benedicas. Per.
Deus, qui famulum tuum Isaac pro sterilitate coniugii
sui te deprecantem exaudire, et conceptum Rebeccae donare
dignatus es, preccs famulae tuae Illius pro percipienda
Digitized by CjOOQ lC
270 LIBER SACRAMENTORUM [III. !iv.
prole benignus exaudi ; ut firmamentum spei^ quod in tua
misericordia posuit, ei ^ ex percepto ^ munere quod postulat
confirmetur. Per.
Deus, qui opprobrium sterilitatis a Rachel auferens, dum
anxietate prolem quaereret meruit fecundare^, concede
propitius, ut famula tua Illa in earum feminarum^ quae
tibi placuerunt sortem fecunditatis accipiat, et quod fide-
liter a tua pietate deposcit obtineat. Per.
Omnipotens sempiterne Deus, qui continuum etiam post
futuram • ad te precem gemitum Annae, dum eam fecun-
dares, in gaudium convertisti, desiderium famulae tuae
Illius^ ut fecundetur, propitius perfice, et ad laudem gloriae
tuae ab ea opprobrium sterilitatis benignus averte. Per.
Deus, cuius occulto consilio ideo Helisabeth sterilis uterus
extitit, ut quandoque angelica potius voce fecundaretur,
concede propitius ut sicut illa in ludaico populo praecur-
sorem Domini, ita famula tua Illa in filio, qui ad creduli-
tatem tibi huius populi pure deserviat, fecundetur. Per.
Leofr.as^. Deus, qui anxietate^ sterilium pie respiciens, in eis
fecunditatem etiam in sua desperatione mirabiliter operaris,
concede propitius ut famula tua illa de percipienda sobole,
quod per se non valet, • servi tui Gregorii mereatur precibus 726
obtinere. Per.
Leofr. 229. Omnipotens sempiteme Deus, qui matemum afrectum
nec in ipsa sacra semper virgine Maria, quae Redemptorem
nostrum genuit, denegasti, concede propitius ut eiusdem
Dei genitricis precibus' famula tua Illa esse genitrix
mereatur. Per.
Seoreta.
Suscipe, Domine, preces nostras cum muneribus hos-
tiarum, quas pro famula tua Illa clementiae tuae supplici
mente deferimus; ut quia aflectum filiomm maxime in
matmm visceribus indidisti, maerorem infecunditatis ab
ea submoveas, et ad concipiendam sobolem misericorditer
benedicas. Per.
Infira actionem.
Hanc igitur oblationem servitutis nostrae, sed et cunctae
familiae [tuae] ^, quam tibi offerimus pro famula tua Illay
quaesumus, Domine, ut placatus suscipias : pro qua maies-
tati tuae supplices fundimus preces, ut orationem eius
Digitized by CjOOQ lC
III.lv, Ivi.] ROMANAE ECCLESIAE. 27 1
exaudias, et eius uterum vinculum sterilitatis absolvens ^®,
et prolem in qua nomen tuum benedicatur, concedas:
diesque nostros.
PoBtoommmi.
Caelestis vitae munus accipientes, quaesumus, omni-
potens Deus, quod pro famula tua Illa deprecati sumus,
clementer a tua pietate exaudiri mereatur. Per.
* deprecantes V. * eaV. ' praecepto V. ; Tommasi corrects as
text. * meruit fecundare, so V.; perhaps quae shoald be inserted after
auferens, vAfecundari be substituted ioi fecundare, * in earum femi"
narum so V. ; perhaps the simplest emendation wonld be the snbstitution of
instar for in. • continuum etiam post futuram^ so V. ; perhaps for con-
tinuo etiam postfactam, ' anxietatem Leofr. ; V. as text (ungrammatically).
' genetris prcucis V. • V. omits tuae. ^* vinculum sterilitatis
absolvens, so V. ; vinculum is apparently acc. for abl. ; absolvens may be nsed
migrammatically for absohfaSf or the et foUowing may be wrongly inserted, or
a derical error for ei.
LV.
Benedictio viduae quae fuerit castitatem
professa.
Consolare, Domine, hanc famulam tuam viduitatis lan- Gerb.ii.93.
guoribus ^ constrictam, sicut consolare dignatus es Sarap- '' *^^'
thenam viduam per Heliam ^ prophetam : concede ei pudi-
citiae fructum, ut antiquarum non meminerit voluptatum :
nesciat etiam ^ incentiva desideria ut soli tibi subdat propria
colla ^ quo possit pro laboribus tantis sexagesimum granum *
percipere munus delectabile sanctitatis. Per. y
^ iahoribus Gerb. ; merore Leofr. ; V. as text. * Helisea Gerb. ; V. Leofr.
as text. ' enim Gerb. ; V. Leofr. as text * proprium collum Leofr. ;
V. Gerb. as text. ' sexagisimum gradum V. ; sexagesimo gradu Gerb. ;
Leofr. as text.
727 LVI.
Orationes pro pace.
Deus, a quo sancta desideria, et ^ recta consilia et iusta b.
sunt ^ opera, da servis tuis illam, quam mundus dare non ^^" ^g'
potest, pacem ; ut et corda^ mandatis tuis dedita, et, hostium ^f- 1"- ^ii.
sublata formidine, tempora sint tua protectione tranquilla.
Per. y
Deus, conditor mundi, sub cuius arbitrio omnium ^ sae- [Gcrb. 176
culorum ordo decurrit, adctsto propitius ^ invocationibus ^^ ^^
nostris, et tranquillitatem pacis praesentibus concede
Digitized by CjOOQ lC
273 LIBER SACRAMENTORUM [III. Ivii.
temporibus; ut in laudibus misericordiae tuae incessabili
exultatione laetemur. Per. y
Miir.n. Deus, in te sperantium fortitudo, conserva in populis
ao3 ». tuis quod es dignatus operare : * potentis misericordiae tuae
ostende virtutem ; ut qui superbe impetimur hostium feri-
tate, tua mereamur pace gaudere. Per. y
Seoreta.
B. Deus, qui credentes in te populos nuUis sinis noceri®
Ma.2o6. terroribus, dignare precibus et hostiis® dicatae tibi plebis
suscipere, ut pax a ^ tua pietate concessa Romanos ^ fines
ab omni hoste faciat esse securos. Per. y
Fostoommim.
B. Deus, auctor pacis et amator, quem nosse vivere, cui
Men*ao6' servire regnare est, prot^e ab omnibus impugnationibus
supplices tuos; ut qui defensione tua fidimus^ nullius
hostilitatis arma timeamus. Per. y
[Gcrb. 276 Deus, qui misericordiae tuae potentis auxilium^® et
Mcn 206 prospera tribuis et adversa depellis, universa obstacula,
quae servis tuis adversantur, expugna ; ut, remoto terrore
bellorum, et libertas " secura, [et] ** religiosit quieta. Per. y
^ B. Pam. Men. omit et and sunt ; V. as text. ' B. Pam. Men. insert
nostra. ' Men. omits omnium and propitius ; V. Gerb. as tezt * Mnr.
inserts et, * populis nullis sinis nocere V. ; populos nullis sinis nocere B. ;
populos nullis sinis concuti Pam. Men. ; nocere in V. B. seems to be an error
for the nngrammatical reading of the text. " preces et hostias B. Pam.
Men. ; V. as text (ungrammatically). ' B* Pam. Men. omit a\ V. B* as
text. " Christianorum B^ Pam. Men. ; Christianos B^ ; V. as text.
' in defensione tua confidimus B. Pam. ; in defensione tua Jidimus Men. ;
defensione tuajidemus V. " potenti auxilio Gerb. ; pofentis auxilio Men. ;
V. as text (ungrammatically). " Gerb. inserts sit ; V. Men. as text.
" V. omits et, which is inserted from Gerb. Men.
LVII.
Orationes tempore belli^
Men. 204. Deus, qui conteris bella, et impugnatores in te sperantium
potentia^ tuae defensionis expugnas, auxiliare imploran-
tibus misericordiam tuam ; ut omnium gentium feritate
compressa, indefessa te gratiarum actione laudemus ^. Per. y
B. • Deus, regnorum omnium regumque dominator, qui nos 728
Men. 204.* ^^ * percutiendo sanas, et ignoscendo conservas, praetende
nobis ^ misericordiam tuam ; ut tranquillitatem ® pacis tua
Digitized by CjOOQ lC
III. Iviii.] ROMANAE ECCLESIAE. 273
potestate firmati^ ad remedia correctionis utamur. Per
Dominum nostrum. y
Deus, cuius r^num ® est omnium saeculorum, suppH- Men. 204.
cationes nostras clementer exaudi, et Romanorum ® regnum
tibi subditum protege principatum ^^ ; ut in tua virtute
fidentes, et tibi placeant^ et super omnia regna praecellant.
Per.y
Seoreta.
Sacrificium, Domine^ quod immolamus ^^ intende ; ut ab b.
omni nos exuat bellorum nequitia, et in tuae protectionis |^™' \^^^
securitate constituat. Per. y
PoBtoommim.
Sacrosancti corporis et sanguinis Domini nostri lesu Pam. 444.
Christi refectione vegetati, supplices te rc^amus, omnipotens ^' ^^^'
Deus, ut hoc remedio singulari ab omnium peccatorum nos
contagione purifices, et a periculorum munias incursione
cunctorum. Per. y
* bellis V» • pcUtUiae V. ; Mcn. as text. • laudemur V. * B.
omits et. < b. omits nobis. * tranmUllitaU B. Pam. Men. ; V. as
text (imgrammatically). • firmata B. Pam. Men. ; V. as text. • Men.
repeats regnum. • Christianorum Men. " So V. ; Men. omits
principatum which seems snperflaous : Tonmiasi read Romanorum regum ; V.
Men. nowever agree in favonr of regnum, for which principatum may have
been an altemative reading. Bnt the word principaium occnrs twice again in
Ix infra^ once in the same context as here, and once where it is clearly eqniva-
lent io principum, It seems possible that in all three passages the word is to
be explained as the genitive 01 principates^principes, ^ immolamur V.
LVIII.
ITEM ALIA MlSSA.
Contere, quaesumus, Domine, hostes populi tui, et delicta Leon. 357.
nostra, quorum merito nobis dominantur, emunda ; ut quum,
te placito, puritatem * mentibus nostris infunderis, largiaris
et pacem. Per.
Hostium nostrorum, quaesumus, Domine, elide super- Men. 205.
biam, et dexterae tuae virtute prosterne. Per Dominum
nostrum. y
Omnipotens Deus, Romani^ nominis inimicos virtute, Pam. 444.
quaesumus, tuae comprime maiestatis ; ut populus tuus
et fidei integritate laetetur, et temporum tranquillitate
semper exultet. Per. y
T
Digitized by CjOOQ lC
274 UBER SACRAMENTORUM [III. lix.
Secreta.
Pam. 445. Huius, Domine, quaesumus, virtute mysterii et a nostris
cn. 205. jjjundemur occultis, et ab inimicorum liberemur insidiis.
Per. y
FoBtoommun. 729
Pam. 445. Vivificet nos, quaesumus, Domine, participatio tui sancta
Le«i. 35^'. mysterii ^, et pariter nobis expiationem tribuat et munimen.
Per. y
^ iibi placitam puritaiem\jton.\ te plciciio pttritate W . ' Christiani
Pam. ' tui sancta misteriis V. ; Leon. Pam. Men. as text.
LIX.
ITEM ALIA MlSSA.
Deus, qui regnis omnibus aetemis^ dominaris imperio,
inclina ad preces humilitatis nostrae aures misericordiae
tuae, et Romani r^ni adesto principibus; ut tua tran-
quillitatemclementer^ tua sint semper virtute victores. Per.
Leon. 450. Propitiare, Domine, in te sperantibus^ populis, et ad
custodiam^ Romani nominis dexteram tuae protectionis
ostende * ; ut regnum maiestati tuae deditum tua semper
sit virtute defensum. Per.
cf. Deus, qui sub tuae maiestatis arbitrio omnium regnorum
contines potestatem, Romani imperii propitiare principibus ;
ut qui tua expectant protectione defendi omnibus sint
hostibus fortiores. Per.
Seoreta.
R.S.(a/i3».) Suscipe, Domine, propitius • hostias, quibus et te placari "^
Pam. 414. voluisti, et nobis salutem potenti ® pietate restitui. Per. y
Men. 185.
uoaisupra, ^
PoBtoommim.
Leon. 371. Adesto, Domine, populis qui sacra mysteria • conti-
GcrK^*^'^ gerunt; ut nullis pericuUs affligantur qui te protectore^®
278. confidunt. Per.
Pam. 339.
supra, ^ aetemis so V., probably for aetemo. ^ tua traHquillitatem clemeftter
80 V., perhaps for iua tranquiltiiate clemetUes. ' confidetUilms Leon.
* a custodia V. ; Leon. as text '^ extende Leon. ; V. as text. ' propi'
tiatus V. in xxxii supra, R. ^ placare V. ■ potentie V. • dotta-
ria Leon. " in te protectorem Gerb. 278-
Digitized by CjOOQ lC
Mea. 205.
III. Ix, hci.] ROMANAE ECCLESIAE. %ys
LX.
ITEM ALIA MlSSA.
Deus, qui providentia tua caelestia simul et terrena Pam. 445
moderaris, propitiare Romanis ^ rebus et r^ibus ; ut omnis
hostium fortitudo, te pro nobis pugnante, frangatur. Per. y
Deus, servientium tibi fortitudo regnorum, propitius Men. 205.
Romani nominis esto^ principibus ; ut quorum tibi subiecta
est humilitas, eorum ubique excellentior sit potestas. Per. y
Deus, cuius regnum nuUa saecula praevenerunt, nulla
conclaudunt, supplicationes nostras clementer exaudi, et
730 Rom»anorum regnum tibi subditum prot^e principatum ^ ;
ut in tua virtute fidentes omnibus sint hostibus fortiores.
Per.
Secreta.
Propitiare, Domine, preces et hostias * famulorum tuorum, Pam. 445.
et propter nomen tuum Romani imperii * defende rectores ; ^^' ^®^'
ut salus servientium tibi principatum ® pax tuorum possit
• esse populorum. Per. y
Postoommun.
Protege, Domine, famulos tuos subsidiis pacis, et cor- Pam. 445.
poris'' et spiritalibus enutriens alimentis, a cunctis hostibus Leon. 370.
redde securos. Per. y
^ Christianorum Pam. Men. ' propitius Christianerum adesto Men.
' See note ^® on Ivii supra, * precibus et hostiis Pam. Men. ; V. as text
(ungiammaticallY). * Christiani nominis (for jRomani imperii) Pam.
Men. ^ principum Pam. Men. ; V. as text (see note ^ on Ivii supra).
^ subsidiis pasce corporeis Leon. ; V. Pam. Men. as text. The alteiation has
been made, vexy possibly, to (it the Postcommunion for its place in V. Pam.
Men. by the mention of peace.
LXI.
ITEM ALIA MlSSA.
Deus, in te sperantium salus, et servientium fortitudo,
suscipe propitius preces nostras, et Romani imperii adesto
rectoribus ; ut^ tuis consiliis inspirati, tuae opitulatione
muniti, adversum omnia resistere sibi ^ arma praevaleant.
Per.
Deus, et temporalis vitae auctor et aetemae, miserere
supplicum in tua protectione fidentium, ut per virtute^
T %
Digitized by CjOOQ lC
2^6 LIBER SACRAMENTORUM [III. Uii.
brachii tui omnibus qui nobis adversantur revictis, nec in
terrenis nec a caelestibus possimus excludi. [Per.]
Omnipotens sempiterne Deus, miserere supplicum in
tua protectione fidentium, et propter gloriam nominis tui
barbararum^ gentium comprime feritatem; ut dexterae
tuae virtute defensi, liberis tibi mentibus serviamus. Per.
Seoreta.
B. Deus, qui subiectas tibi giorifica3 potestates, suscipe pro-
277- pj^jug oblationes nostras, et Romanis* vires adde prin-
cipibus, ut qui se dextera tua expetunt protegi^ nulla
possint adversitate superari. Per.
Postocmmnn.
Leon. 375. Fidelem populum, quaesumus, Domine, potentiae tuae
muniat invicta defensio ^ ; ut pio semper tibt devotus aflfectu,
et ab infestis liberetur inimicis, et in tua iugiter gratia
pcrseveret. Per.
Item alia. 731
Gcrb. 377. Populi tui, quaesumus, omnipotens Deus, propitiare pec-
catis, et totius hostilitatis a nobis errores"' averte; ut
Romani ^ nominis secura libertas in tua devotione semper
exultet. Per.
Leofr. 186. Protector noster aspice, Deus, et ab hostium ® nos defende
periculis ; ut omni perturbatione submota, liberis tibi men-
tibus serviamus. Per.
* resisUre sibi so V., perhaps for resisientia sihi, • virt uU bo V. •
(ungraminatically). • barbarum V. * Christianis B. Gerb. * expe-
dint protege V.; B. Gerb. as tcxt. • Lcon. inserts a clause, omitted by V.
^ terrores Gerb. ; V. as tcxt. • Christiani Gerb. • a paganorutn
Leofr.
LXII.
Item Missa pro Regibus.
R. Deus, regnorum omnium et Romani * maxime protector
Famlle ^n^Pcrii, da servis tuis regibus nostris Illis^ triumphum vir-
B. tutis tuae scienter excolere ; ut cuius ^ constitutione sunt
principes *, eius ^ semper munere sint potentes *. Per. y
Gerb. 277. Deus in cuius manu corda sunt regum, inclina ad preces
humilitatis nostrae aures misericordiae tuae, et principibus
nostris famulis tuis I/lis ^ regimen tuae appone sapientiae ;
V,
Digitized by CjOOQ lC
III. Ixiii.] ROMANAE ECCLESIAE. 277
ut haustis de tuo fonte consiliis, et tibi placeant^ et super
omnia r^na praecellant "^. Per. y
Seoreta.
Suscipe, Domine, preces et hostias ecdesiae tuae, pro R,
salute famuli tui Illiiis supplicantis, et ® protectione fidelium p^.'^]^.'
populorum antiqua brachii tui operare miracula ® ; ut ^^ ^-
superatis pacis inimicis, secura tibi serviat Romana^^
libertas. Per. y
Infra aotionem.
Hanc igitur oblationem, Domine, famuli tui lUius^ quam R.
tibi ministerio officii sacerdotalis offerimus, pro eo quod in ^9^.11].
ipsum *2 potestatem imperii conferre dignatus es, propitius
et benignus assume ; et, exoratus nostra obsecratione, con-
cede ut maiestatis tuae protectione confidens et aevo
augeatur et regno. Per. y
Postoommun.
Deus, qui praedicando aetemi regni evangelio ^^ Romanum R.
imperium praeparasti ^*, praetende famulis tuis Illis prin- pa^A^^'
732 cipibus nostris arma caelestia ; ut ** pax ecclesia»rum b.
nulla " turbetur tempestate bellorum. Per Dominum. y
* Christiani B. Pam. ; V. R. as texL ' servo tuo imperatori nostro N. B,
• ut pn iua , . , tuo B. Pam. ; V. R. as text. * est princeps . . . sit potens B.
* imperaiori nostrofamtUo tuo N, B. • placeat B. ' praecelleU B. ;
Gerb. substitntes for this clause et tua semper beneficia consequantur, • R.
inserts ii». * hrachio tuo operante miracula R. ; V. Pam. as text ; B. omits
operare, ^® «^ V. " Christiana (for Romcmct) B. Pam. ; Christianorum
Romana R. " ipso Pam. ; V. R. as text ^ ad praedicandum
aetemi regis evangelium Pam. ; V. R. b. as text. ^* Christianum im-
perium dtlatasH B. " et V. " nuUo V. R.
MlSSA CONTRA lUDICES MALE AGENTES^
Ecclesiae tuae, Domine, preces' placatus admitte; ut Pam. 448.
destitutis adversitatibus ^ universis secura tibi serviat liber- ^°°' ^^''
tate. Per. y
Secreta.
Protege nos, Domine, quaesumus, tuis mysteriis ser- Pam. 44S.
vientes ; ut divinis rebus et corpore famulemur et mente. ^^"" ^^^*
Per. y
Digitized by CjOOQ lC
Z78 LIBER SACRAMENTORUM [III. Ixiv. Ixv.
Fofitoommnn.
Pam. 448. Quaesumus, Domine Deus noster, ut quos divina tribuis
^^ ^ participatione gaudere, humanis non sinas subiacere peri-
culis. Per Dominum.
^ agentibus V. ' voces Leon. ; V. Pam. as text. ' ut destructis
adversantibus Leon.; €t distitutis adversitatibus V. ; Pam. as texL
LXIV.
IT£M ALIA MlSSA.
Lcon. 353. Praesta, Domine, quaesumus, ut toto tibi corde subiecti
timentium voluntatum respuamus affectus \ Per.
Seoreta.
Hostias, Domine, quaesumus, quas immolamus placatus
assume et pro nostri* expiatione peccati et pro accelera-
tione caelestis auxilii. Per.
Postcommim.
I. xxvii Daplebi tuae, Domine, piae semper devotionis affectum ;
Pa^i38. "^ ^"^^ prava sunt respuens, sancta conversatione firmetur,
et a peccatis libera nullis adversitatibus atteratur. Per.
Praesta, quaesumus, Domine, ut ecclesia tua prompta
tibi voluntate deserviat ; quia propensius audiri poterit ^t
defendi, quum eam tibi digne praestiteris famulari. Per.
' afflatus Leon. ' nostris V.
LXV.
Orationes in contentione ad Missas.
Pam. 447. Omnipotens sempiterne Deus, qui superbis resistis et
on. 353- gratiam praestas • humilibus, tribue, quaesumus, ut non 733
indignationem tuam provocemus elati, sed propitiationis
tuae capiamus dona subiecti. Per. y
Concede nobis, misericors Deus, et studia perversa de-
ponere, et sanctam semper amare iustitiam. Per.
Seereta.
Pam. 447. Ab omni reatu nos, Domine, sancta quae tractamus
absolvant^ et eadem* muniant a^ totius pravitatis in-
cursu. Per. y
Digitized by CjOOQ lC
III. Uvi,.lxvii.] ROMANAE ECCLESIAE. «79
Postoommim.
Quos refecisti, Domine, caelesti mysterio, propriis alienis- Pam, 447.
que, quaesumus*, propitiatus absolve delictis, ut* divino
munere purificatis mentibus perfruamur. Per. y
* absolvat V. " adeadem V. * ad\. * propriis alienis
quaesumus V. ; proprHs et aliems fuaesumtis Pam. ; Leon. as text. * «/ V. ;
Pam. LeoD. as text
LXVI.
ITEM ALIA MlSSA.
Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut semper rationa- Pam. 447.
bilia meditantes, quae tibi sunt placita et dictis exequamur
et factis. Per. y
Deus, qui unanimes nos in domo tua praecipis habitare,
dissensionum causas placatus depelle nostrarum ^, ut com-
petentibus adiuti subsidiis, te largiente, possimus esse
concordes. Per.
Concede nobis, omnipotens Deus, ut despectis falsitatibus
iniquarum^, quae animae nostrae conveniunt rationabilia
exequamur. Per Dominum.
Seoreta,
Suppliciter te rc^amus, Domine Deus noster, ut huius
operatione mysterii^ et vitia nostra purgentur, et iusta
desideria compleantur. Per Dominum.
Fostcommun.
Sanctificationem tuam nobis, Domine, his mysteriis Leon. 358.
placatus operare, quae nos et a terrenis purgent * vitiis, et
ad caelestia dona perducant \ Per Dominum. y
' nostrum V. ' iniquarum so V. (perhap& with an acddental omission
of mentium ; see the first Collect of the foliowing section). ' operationem
mysterii V. (perhaps nngrammatically, bat not improbably by error of the
scribe). ^ purget . . ,perducat Leon. ; V. as text
LXVII.
734 Orationes ad Missam contra obloquentes.
Pracsta, quaesumus, Domine, ut mentium reprobarum ^ Pam. 448
non curemus obloquium, sed eadem pravitate calcata, ^^^2
exoramus ut nec terreri* nos lacerationibus pateris^ in- 44».
Digitized by CjOOQ lC
a8o UBER SACRAMENTORUM [III. Ixviii.
iustis, nec captiosis adulationibus implicari, sed potius
amare quae praecipis. Per. y
Conspirantes, Domine, contra tuae plenitudinis firma-
mentum, dexterae tuae virtute prosteme ; ut iustitiae non
dominetur iniquitas, sed subdatur semper falsitas veritati.
Per.
Secreta.
T*^' ^fi J Oblatio, Domine, tuis aspectibus immolanda, quaesumus
ut et nos ab ^ omnibus vitiis potenter absolvat, et a cunctis
defendat inimicis. Per. y
Leofr. 184.
Pofitcommim.
Pam. 448, Praesta, Domine, quaesumus, ut per haec sancta quae
^^'^ ^ sumpsimus, dissimulatis* lacerationibus improborum, eadem
gubernante^ quae recta sunt cautius exequamur. Per
Dominum nostrum lesum Christum. y
* reproborum Pam. Leofr. ; V. Leon. as text. • terrere V. ; Pam. Leofr.
as texL The CoUect in Leon. does not agree further than calcata. ' pa-
tiaris Pam. Leofr. ; V. as text (ungTammatically). * in V. ; Pam. Leofr.
as text * desimulatis V. • eacUm gubemante so V. ; Pam. Leofr.
have eacUm te gubemante, which seems like an ineffectual attempt to correct
the corrupt reading of the text.
LXVIII.
Orationes ad Missas pro irreligiosis.
Deus, qui fidelium devotione laetaris, populum tuum,
quaesumus, sanctis tuis fac esse devotum ; ut qui ab eorum
officio^ impia pravitate mentis abscedunt, per tuam con-
versi gratiam, diaboli, quibus capti tenentur, laqueis resi-
piscant. Per.
Deus, qui infideles deseris, et luste indevotis irasceris,
populum tuum, quaesumus, converte propitius : ut qui te
per duritiam irreligiosae* mentis semper offendunt, ad
sanctorum beneficia promerenda, tuae miserationis gratia
inspirante, convertas. Pen
Seoreta.
Cor populi tui, quaesumus, Domine, converte propitius,
ut ab his muneribus non recedant, quibusque ^ maiestatem
tuam magnificare * deposcimus. Per.
Digitized by CjOOQ lC
Ill.lxix.] ROMANAE ECCLESIAE. a8i
735 Postoommun.
Da nobis, quaesumus, Domine ^ ambire quae recta sunt, Lcon. 351.
et vitare quae noxia; ut sancta quae capimus, non ad
iudicium nobis, sed potius proficiant ® ad medelam. Per.
Ad Fopulimi.
Adesto, Domine, supplicationibus nostris"', et nihil de S.(aiiH.)
sua conscientia praesumentibus ineffabili miseratione suc- xs^^^,
curre ; ut quod non habet fiducia meritorum, tua ® conferat ®
largitas invicta dononim. Per.
* 0ffUta V. ' in relegiosae V. • quihusquae V., probably for the
reading of the text. with tne sense of quibus et. * magnificare so V..
probably for magnipcari. ^ Domine quctesumus Leon. ' proficiant
potius Leon. * supplicibus tuis V. in xvii supra^ S. ; V. here, Gerb. as text.
■ tuorum S* Gerb. ; V. S* as text • consecret V. iii xvii supra^ S. ; V. here,
Gerb. as text.
LXIX.
Oratio super infirmum in domo.
Deus, qui facturae tuae pio semper dominaris affectu, R.
inclina aurem tuam supplicationibus nostris, et famulum p^^' A^*
tuum ex adversa valetudine^ corporis laborantem^ placidus* Men. 235.
respice, et visita in salutari tuo, et * caelestis gratiae praesta
medicinam. Per. y
Deus, qui humani generis et salutis remedii* vitae r.
aeternae munera contulisti, conserva famulo tuo tuarum ^«rb- 3io.
ram. 453.
dona virtutum, et concede ut medelam tuam non solum in Men. 235.
corpore sed etiam in anima sentiat. Per. y
Virtutum caelestium Deus, qui ab • humanis corporibus Pam. 453.
omnem languorem et omnem infirmitatem praecepti tui ^^- '35-
potestate depellis, adesto propitius huic servo tuo ; ut fugatis
infirmitatibus et viribus revocatis, nomen sanctum tuum, in-
staurata protinus sanitate, benedicat. Per. y
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus, qui Pam.453.
fragilitatem conditionis nostrae infusa virtutis tuae dig- ^®"- ^35'
natione confirmas, ut salutaribus remediis pietatis tuae
corpora nostra et membra vegetentur, super hunc famulum
tuum propitiatus intende; ut omni necessitate corporea"'
infirmitatis exclusa, gratia in eo pristinae sanitatis perfecta
reparetur. Per. y
Digitized by CjOOQ lC
a8a LIBER SACRAMENTORUM [III. Ixx, IxxL
^ adversam vaUtudinem V. ; R. Pam. Mcn. as text. ' laboranU V.; R.
Pam. Moi. as text. ^ placatus Pam. Men.; placitus R. ; V. as text
* ac Pam. Men. • humani gtneris et salutis remedii 8o V. R. (uDgimm*
matically) ; R. adds et before vitae ; Pam. Men. have kumoHo generi et salutis
remedium et. • im Pam. ; V. Men. as text ' corporeae Pam. Men. :
V. as text
liXX.
Item orationes ad Missam pro infirmum ^
R- Omnipotens sempiteme Deus, salus aetema credentium,
Pam.453.' exaudi nos pro»famulis tuis Illis, pro quibus misericordiae 736
Mcn. 240. tuae imploramus auxilium*; ut reddita sibi sanitate gra-
tiamm tibi in ecclesia tua referant actionem. Per. y
Omnipotens sempiteme Deus, qui aegritudines et ani*
momm depellis et corporam, auxilii tui super infirmos
nostros ostende virtutem ; ut ope misericordiae tuae ad
omnia pietatis tuae reparentur offida. Per.
Seoreta.
R. Deus, sub ^ cuius nutibus vitae nostrae momenta decur-
Pam.'45"' '^^*» suscipe preces et hostias famulomm * famularumque
Men. 340. tuamm, pro quibus misericordiam tuam aegrotantibus
imploramus ; ut de quorum periculo metuimus, de eomm
salute laetemur. Per.
Postoommim.
R. Deus, infirmitatis humanae singulare praesidium, auxilii
V9L\\IX tui super infirmos nostros ostende virtutem; ut ope miseri-
Men. 240. cordiae tuae adiuti *, ecclesiae tuae sanctae repraesentari
mereantur. Per Dominum nostrum. y
* infirmum so V. (ungrammatically). " auxilio V, (ungrammatically) ;
R. Pam. Men. as text. .» R. Pam. omit sub ; V. Men. as text * V.
inserts et\ Men. hBsfamulorum tuorum, ^ R. omits adiuti eccUsiae tuae.
LXXT.
Oratio pro reddita sanitate.
R. Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus, qui
Pam.4^5"* benedictionis tuae gratiam^ aegris infundendo corporibus
facturam tuam multiplici^ pietate custodis, ad invocationem
nominis tui benignus assiste, et hunc famulum tuum libe-
ratum aegritudine et sanitate donatum ^ dextera tua erigas,
Digitized by CjOOQ lC
III. Ixxii, Ixxiii] ROMANAE ECCLESIAE. 283
virtute confirmes, potestate tuearis, ecclesiae tuae sanctisque
altaribus tuis cum omni desiderata prosperitate restituas.
Per Dominum nostrum. y
^ btnedictionis tuae groHae R. ; V. Pam. as text. ' muUiplicas V. ; R.
Pam. as tezt * liberatam egritudinem et sanitatem donatam V. ; lideratum
aegritudine et sanitatem donaiam R.; Pam. as text.
LXXII.
ORATIONES INTRANTIBUS IN DOMO\ SIVE BENEDICTIO.
Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et famulos
737 tuos, quos caritatis visitamus « officiis, gratiae tuae largitate
locupleta ; ut in eorum prosperitate continua gaudeamus.
Per Dominum.
Exaudi nos, Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme
Deus, et humilitatis nostrae officiis gratiae^ tuae visita-
tionis admisce ; ut quorum adimus habitacula, tu in
eorum tibi cordibus facias mansionem. Per Dominum
nostrum.
Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et hanc domum Pam. 465.
serenis oculis tuae pietatis illustra : descendat super habi- ^' ^^^
tantes in ea gratiae tuae larga benedictio ; ut his manufactis
cum salubritate manentibus ^, ipsi tuum semper sint habi-
taculum. Per Dominum. y
Exaudi nos, Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Pam. 466.
Deus, ut si qua sunt adversa, si qua contraria in hac domo ^^^' *34-
famuli tui Illius^ auctoritate maiestatis tuae pellantur. Per
Dominum nostrum.
> in domo^ so V. (probably imgrammatically for in domum), The third and
fourth prayers of this series appear in Pam. Men. with the title Benedictio
domus, ' gratiae so V., probably for gratiam, ' in his manufactis
cum saluMtate manentes Pam. ; in his manufactis cum salubritate manentibus
Men. ; V. as text, perhaps for the reading of Pam. ; bnt the tezt gives a sense
as it stands.
LXXIII.
ITEM ORATIONES AD MlSSAS.
Protector in te sperantium Deus, et subditarum tibi r.
mentium custos, habitantibus in hac domo famulis tui» ^^'qIi{
propitius adesse dignare : veniat super eos speratae * a te 9^6.
benedictionis ubertas^, et pietatis tuae repleti muneribus,
in tua gratia et in tuo nomine laeti semper exultent. Per.
Digitized by CjOOQ lC
a84 UBER SACRAMENTORUM [III. Ixxiv.
Protector tidelium Deus, et subditarum tibi mentium
frequentator, habitantibus in hac domo famulis tuis pro-
pitius adesse digneris; ut quos nos humana visitamus
sollicitudine tu divina munias potestate. Per.
Seoreta.
R. Suscipe, Domine, quaesumus, preces et hostias famulorum
&r'^ Gall t^^^"^» ^t muro custodiae tuae hanc domum circumda ;
916. ut omni adversitate depulsa sic hoc semper domicilium
£«/m" incolumitatis et pacis. Per.
Infira aotionem.
R. Hanc igitur oblationem, [Domine^] famuli tui Illius
Gerb. 307. quam tibi oflfert pro votis et desideriis suis, atque * pro in-
columitate domus suae, placatus suscipias deprecamur : pro
quo in hac habitatione auxilium tuae maiestatis deposco,
ut mittere ei digneris angelum tuum sanctum, ad cus-
todiendos omnes in hac habitatione [consistentes ^]. Per.
Fostoommnn.
R Omnipotens sempiteme Deus, qui facis • mirabilia magna 738
Gerb. 307. solus, praetende super hos famulos [tuos ^] d^entes in hac
domo spiritum gratiae salutaris ; et ut complaceant tibi,
Deus, in veritate tua, perpetuum eis rorem tuae bene-
dictionis eflfunde. Per. y
R. Omnipotens sempiteme Deus, insere te*ofl5ciis nostris,
^^S r^ ^^ ^^ ^^^ * manentibus domo ® praesentiae tuae concede
GalL9i6. custodiam; ut familiae tuae defensor, et totius habitaculi
huius habitator appareas. Per.
* spirante V. ; speranies Sacr. Gall. ; spiraie R. ; Gcrb. as text. • bene-
dicHo ne subvertas Sacr. Gall. ; benedictio ubertas V.; R. Gerb. as text.
' V. omits the words in brackets, which are restored from R. ♦ atqtu ei V.
' in certe R. ; in secretis Sacr. Gall. (where the words connect with what pre-
cedes, in the opeuing of a Coniestatio) ; V. as tezt. * hanc . . . domum
V. Sacr. Gall. (nngrammatically) ; R. as text
LXXIV.
Orationes super venientes in domo^
Pam. 441. Deus humilium visitator qui nos frateraa dignatione*
consolaris, praetende societati nostrae gratiam tuam, ut per
eos, in quibus habitas, tuumque nobis^ sentiamus adventum.
Per. y
Digitized by CjOOQ lC
III. Ixxv, Ixxvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 285
Deus qui nobis in famulis tuis praesentiae tuae signa
manifestas, mitte super nos spiritum caritatis, ut in adventu
fratrum conservorumque nostrorum gratia nobis tuae largi-
tatis augeatur. Per Dominum.
* So V. (probably ungrammatically). The first of the two prayers has in
Pam. the heading Oratio in adventufratrutn supervenitntium, * dilec-
tione Pam. ' tuum nobis Pam. ; V. as tcxt, probably in the sense of et
tuum nobis,
LXXV.
Benedictio aquae spargendae in domo.
Deus, qui ad salutem humani g^neris maxima quaeque P^ni. 464.
sacramenta in aquarum substantia ^ condidisti, adesto * invo- Sacr! Gaii.
cationibus nostris, et elemento huic, multimodis purifica- 953;
., . • *. . . o - ^ , cf. Stowe
tionibus praeparato, virtutem tuae benedictionis ^ mfunde, m. au.
ut creatura mysteriis tuis serviens^ ad abiciendos^ dae-
mones morbosque pellendos divinae gratiae sumat eflfectus^
ut quidquid in locis [vel] "^ in domibus fidelium haec unda
resperserit® careat immunditia, liberetur a noxia®: non
illic resideat spiritus pestilens, non aura corrumpens : ab-
scedant omnes insidiae latentes^^ inimici; et si quid est
quod incolumitati habitantium invideat " aut quieti ^^
aspersione huius aquae" effugiat, ut salubritas per invo-
cationem tui nominis expetita^* ab omni^^ sit impugna-
tione '^^ defensa. Per Dominum nostrum lesum Christum
Filium tuum, qui venturus est iudicare vivos et mortuos et
saeculum per ignem. y
* substantiam Pam. Men.; V. Sacr. Gall. as text. ' Pam. inserts
propitius. ' virtutis tuae benedictionem Sacr. Gall. * mysterii tui
tibt serviens Men. ' ablegandos Sacr. Gall. * effectum Pam. Men.
Sacr. Gall. ; V. as text. "^ V. omits vel\ Sacr. Gall. omita in locis vel\
Pam. Men. have in domibus vel in locis, ^ asparserit Sacr. Gall. ' noxia^
so V. Sacr. Gall. (for noxa which is the reading of Pam. Men.). ^ latenies
insidicte Sacr. Gall. ; insidiae latentis Pam. Men. ; V. as text. ** invidet
Pam. Men. ; V. Sacr. Gall. as text. ^ saluti Sacr. Gall. ^ aquae
huius Sacr. GaU. ^* expedita V. ; Pam. Men. as text ; Sacr. Gall. has/^r
invocationem sancti nominis permaneat impugnatume defensa. ^ omnibus
. • . impugnationibus Pam. Men. ; V. as text.
LXXVI.
739 ITEM ALIA^
Exorcizo te, creatura aquae, in nomine Dei Patris omni- cf. i. ixxv
potcntis, et in nomine lesu Christi Filii eius, et Spiritus ^^'
Digitized by CjOOQ lC
a86 LIBER SACRAMENTORUM [III. Uxvi.
sancti. Omnis virtus adversarii, omnis incursio diaboli,
omne phantasma, [omnem inimici potestatem^ eradicare
et eifugare ab hac creatura aquae. Unde exorcizo te,
creatura aquae, per Deum verum et per Deum vivum, per
Deum sanctum, et per Dominum nostrum lesum Christum»
ut efficiaris aqua sancta, aqua benedicta, ut ubicumque
eifusa fueris, vel aspersa, sive in domo, sive in agro, eifuges
omnem phantasiam, omnem inimici potestatem : Spiritus
sanctus habitet in domo hac. Per Dominum nostrum
lesum Christum, qui venturus est iudicare vivos et mortuos,
et saeculum per ignem.
Item ad consparsum fadendum.
cf. Pam. Exaudi nos, Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne
cf.^Men. Deus, et mittere dignare angelum tuum sanctum de caelis,
^34- qui custodiat, foveat, protegat, visitet, et defendat omnes
habitantes in hanc habitaculum famuli tui Illius^i et
praesta, quaesumus, ut sanctificatio sit domui huius noster^
introitus. Donet cunctis intra eum habitu constitutos
divinarum beatitudine largitatem, dominis ac familiae
gubemaculum, ad custodiendam obedientiam et irrepre-
hensibilem disciplinam, infantibus bonae indolis gratiam,
adultis immaculatam adolescentiam, senibus sanctam
seriae conversationis aetatem, omnibusque longam ac sibi
placitam senectutem : et ita patrocinantibus sanctis perenni
domui huic beatitudinem praestet, ut iugi super eam
angelicae protectionis custodia perseveret. Per Domi-
num. y
Post haec benedicet sal^ et dicit
R. Exorcizo te, creatura salis, in nomine Patris et Filii et
cffsaCT. Spiritus sancti, qui te per Heliseum in aqua mitti iussit ut
Gall. 953. sanaretur sterilitas ^ ; qui divini ^ oris sui voce discipulis ^
MUs. I. ait, Vos estis sal terrae ; et per • apostolum inquit *, Cor 740
vestrum sale sit conditum ^. Ideoque efficiaris ^^ sal exor-
cizatum, ut omnes qui ^^ te sumpserint sis eis animae tuta-
mentum, atque huic domui [protectio"] in remissione^'
peccatorum, in sanitate ^^ mentis, in protectione ^^ animae,
et confirmatione ^^ salutis, ad expellendas et excludendas
omnes daemonum tentationes, in nomine Dei Patris omni-
potentis, et lesu Christi Filii eius ^*, qui venturus est iudi-
care ^* saeculum per ignem. Per. *®
Digitized by CjOOQ lC
III. Ixxvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 287
Deinde mittis ipsum sal in aqua, et exsufflas in ea, et
dicis
Deus qui ad salutem humani generis maxima quaeque
sacramenta in aquarum substantia condidisti, et caetera
sicut supefius scriptum est.
Hic mittis vinum in ipsa aqua^ et bettedic eam : dic :
Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme Deus, exaudi
precem meam, sicut exaudire dignatus es famulum tuum
Moysen in mari ^^ rubro hoc quod Fharao in populo tuo
exercebat, ipse marinus exercitus negaretur. Sic et Heli-
seus sacerdos, quum populus tuus aquam gustare non
posset, eo quod esset amara, salem accepit, et proiecit ad
exitus aquarum et benedixit eam, et dixit, Sanavit Dominus
aquas istas ; non erit ex eis moriens, neque infirmans ; et
sanatae sunt aquae illae. Ita tu, Domine, dignare sanare
aquas istas, ut ubicumque aspersae fuerint per angulos
domus, ubi inimicus celatus fuerit, statim arreptus^^ effugiat ;
et sit illi, Domine, hanc aquam aspersionis velut clibanus
ardens ignis inextinguibilis. Sit nobis, Domine, haec aqua
aspersionis aqua virtutis, aqua refrigerans, diaboli ritu^®
ut liberati hospitales agamus tibi, Domine, Fater omni-
potens, laudes et gratias. Per Dominum nostrum.
Post haec mittis oleo sanctificato in aqua^ et sic aspergis
ea cum hyssopo per domus.
Orationes pro aspersione aquae.
Deum omnipotentem, fratres carissimi, in cuius domuni
mansiones multae sunt, supplices deprecemur ut habitaculum
istum una cum habitatoribus benedicere • atque custodire 741
dignetur, tenebras ab ea repellat, lumen infundat, nullam
saevienti adversario tribuat potestatem; sed propria Deo
dicata sit domus, ut nullam in ea inimicus licentiam habeat
nocendi, per virtutem et nomen Domini nostri lesu Christi,
qui venturus est iudicare saeculum per ignem. Per Do-
minum ^*.
Benedic huic domui, Domine, benedic dominis domus
hnius ; respice de caelo, et vide oculos misericordiae tuae ;
aperi aures pietatis tuae, et inclina super habitaculo isto
atque habitatoribus suis, et mitte custodem angelum in
circuitu supph*cantium, qui in lateribus domus istius iugiter
excubet, et ad custodiam illius perpetuo perseveret, cuius
Digitized by CjOOQ lC
a88 LIBER SACRAMENTORUM [III. Ixxvii.
sit obumbratio salus omnium et patrocinium, beatitudo
cunctorum. Per Dominum nostrum.
Benedic, Domine, hanc domum et omnes habitantes in
ea, sicut benedicere dignatus es domum Abraham, Isaac et
lacob, ut in his parietibus angelus lucis inhabitet : sentiant
in ea commanentes rore caeli abundantiam, et per indul-
gentiam laetentur pacifici atque securi: mittas ad eos
angelum pacis qui introitum nostrum exitumque custodiat.
Per.
^ Thronghout this section the text of V. (both in the prayera and rnbrics)
contains many grammatical errors, which it seems annecessary to note in
detail. The exordsms and benedictions are partly parallel in some instances
to forms in Pam. Men. and the Sacramentarium Gallicanum ; bnt the forms in
Pam. Men., if taken from the same source as those in the text, have evidently
been revised. Except as noted below, no alteration, other than obvious
corrections of spelling, has been made in the readings of V. ' omnem
inimici potestatem so V. ; but the appearance of the accusative following afler
a series of vocatives, and the absence of the words in l. Ixxv supra, suggest
that the words may have been accidentally inserted. They occur again a few
lines further on, foUowing the word phantasiamf while they here follow
phantasma. ' Illi V. * nostrt V. ; Tommasi reads nostrae, but the
correction in the text is perhaps the more probable of the two. ' sterilis
R. Sacr. Gall. ; stirilUas aquae in Drummond Missal. * divina R. Sacr.
Gall. ; the Drummond Missal omits the clause. ^ Sacr. Gall. omits
discipulis, * et ^er apostolum suum (omitting inquit\ Sacr. Gall.; qui
per apostolum Paulum dicere dignatus est Drum. Miss. ; et idem per apostolum
dicit R. • Sit sermo noster sale conditus Sacr. Gall. ; Sit cor vestrum
sale conditum Drum. Miss. From this point V. and R. difier considerably
from the others, but are more in agreement with Sacr. GaU. than with the
Drummond Missal, which at the end, as at the beginning, of the form agrces
with the later texts. ^ efficere R. " R. mserts ex, " proUcHo^
omitted by V., is restored from R. " R. gives all these in the accusative.
'* R. omits et lesu Christi Filii eius. ^ et iudicaturus est in Spiritu
sancto R. ^* This double ending is probably an error of the scribe.
"" mare V. ; the clause following is probably corrupt, and certainly obscure.
, '' areptus V. ** Tommasi's punctuation connects diaboli ritu with
refrigeransy a conjunction which seems unlikely, whatever the sense of diaboH
rttu may be
LXXVII.
ITEM ORATIONES PRO FULGURIBUS,
R. Omnipotens sempiterne Deus, parce metuentibus, et
Pam.'466. propitiare supplicibus ^ ; ut post noxios ignes nubium et
Men. 211. vim procellarum, in materiam transeat laudis comminatio^
potestatis. Per. y
R. Deus, sub ^ cuius imperio nihil non verbo regitur, nihil
non oratione mutatur, parce metuentibus, propitiare sup-
plicibus ; ut post noxios * ignes nubium et turbines procel-
larum, in materiam transeat laudis comminatio potestatis.
Per.
Men. 211.
Digitized by CjOOQ lC
III. baviU, hudx.] ROMANAE ECCLESIAE. 289
' supplUationibus R, * communicatio V. ; R. Pam. Mcn. as text, and so
V. in the prayer foliowing. • Mcn. omits sub, • innoxios V. ; R.
Men. as tcxt, ond so V. in the pnyer prcceding.
Lxxvni.
Benedictio aquae exorcizatae ad fulgura.
Exorcizo te, creatura salis et aquae ^, in nomine Domini R.
nostri lesu Christi Nazareni, Filii Dei vivi, ut sis purgatio cf.Gcr^^
742 6t purificatio in his locis in quibus as»persa fueris, ad 3^*
eifugandos [immundos]^ et erraticos spiritus, omnemque
nefariam vim diaboli pellendam, et onmes figuras et minas
phantasmatis Satanae exterminandas ; et fulgura et sidera
quae missa ^ videntur in hanc arborem non hominibus, aut
pecoribusj aut fnigibus noceant, sed abscedant et fugiant
per invocationem nominis Domini nostri lesu Christi, et
Spiritus sancti, qui venturus est iudicare* vivos et mortuos
et omne saeculum per ignem. Per.
' aqua V. * V. omits immundos which is restored from R. ' emissa
R. * R. does not give the reading beyond iudicare ; but it agrees with V.
in the inscrtion of et Sp, s. before ^i venturus est, which, like the donble end-
ing in V., is probably dnc to an crror of somc carly scribe.
T.yyrx.
OmVTIONES IN AREA NOVA.
Omnipotens sempiteme Deus, multiplica super nos mise-
ricordiam tuam, et preces nostras benignus exaudi, ut in
hac area ^ famuli tui /I/ius Spiritum tuum sanctum Para-
clitum mittere digneris : et veniat speratae benedictionis
ubertas, ut repleti de frugibus tuis in tuo nomine et in tua
gratia laeti semper exultent. Per Dominum.
Multiplica, Domine, super nos misericordiam tuam, et Pam. 470.
preces nostras propitius exaudire dignare, sicut exaudisti
famulum tuum r^em David,qui te in area hostias oiferendo
placavit^iram avertit, indulgentiam impetravit Ita veniat,
quaesumus, speratae benedictionis ubertas, ut repleti fru-
gibus tuis de tua semper misericordia gloriemur. Per
Dominum. y
' in hac arca so V. (nngrammatically). * placuit V. ; TommAsi corrects
as text, from Pam.
U
Digitized by CjOOQ lC
a^O LIBER SACRAMENTORUM [III. Ixxx-lxxxiL
liXXX.
ITEM ORATIONES IN MONASTERIO.
Pam. 440. Deus qui renuntiantibus saeculo mansionem paras in
caelo, dilata sanctae huius congregationis habitaculum tem-
porale caelestibus bonis, ut fratemitate teneant compagine*
caritatis unanimiter' continentiae tuae^ praecepta custo-
diant ; sobrii, simplices, et quieti, gratis sibi datam gratiam
fuisse cognoscant; concordet illorum vita cum nomine,
cf. ixxiii professio sentiatur in opere. Per. y
^P^^' Suscipe, Domine, preces nostras, et muro custodiae tuae
hoc sanctum ovile circumda ; ut omni adversitate depulsa,
sit hoc semper domicilium incolumitatis et pacis. Per
Dominum nostrum lesum Christum. y
^ fraUmac UneatUur compagine Pam. ; V. as text, either fratemitate or
compaginc being abL for acc. ^ unanimes Pam. . ' Pam. omits tuae.
LXXXI. 743
Oratio in domo ancillarum Dei.
Ingredientes, Domine, in hunc ^ tabemaculum ancillamm
tuanim tibi servientium, angelo tuo visitante custodias,
et ab huius saeculi adversitatibus defendas. Dona eis pro-
positum mentis, ut tibi exhibeant pudicitiam castitatis;
adiuva contra vitia certantes, et victoriae sumant * coronam
ad te pervenientes. Per.
^ kunc so V., which treats tabemaculum as masculine also in Ixxvi supra.
^ summa V. ; Tommasi corrects as text.
LXXXII.
Oratio pro renuntiantibus saeculo.
Praesta, Domine, quaesumus, famulis tuis renuntiantibus
secularibus pompis gratiae tuae ianuas aperiri^, qui, de-
specto diabolo, confugiunt sub titulo Christi. lube venientes
ad te sereno vultu suscipere, ne de eis inimicus valeat
triumphare. Tribue eis brachium infatigabile auxilii tui ;
mentes eomm fidei lorica circumda, ut felici muro vallati,
mundum se gaudeant evasisse. Per.
* aperirt V.
Digitized by CjOOQ lC
III. Ixxxiii, IxxxivJ ROMANAE ECCLESIAE. 291
Lxxxin.
Oratio pro eo qui prius* barbam tondet.
Deus, cuius providentia ^ creatura omnis crementis" R.
adulta* congaudet, propitius super hunc famulum tuum, ' ^''
iuvenili aetatis decore* laetantem, et florem primis au-
spiciis attondentem, adesto : in omnibus tuae protectionis
muniatur auxilium *^, aevo longiore provectus, et praesentis
vitae praesidiis gaudcat et aeternis. Per Dominum nos-
trum. y
* pro his qui prius R. • prffvideniiam V. angrammatically; R. as tcxt.
' crementes V. ; R. as text : thc word may be equivalent to incrementis^ or may
be an crror for that word. * adalta R. " iuvefiilia aetatis dccorem
V. ; R. as tcxt. • auxilium^ so V. R. (nngrammatically).
LXXXIV.
Orationes ad Matutinas.
Gratias tibi agimus, Domine sancte, Pater omnipotcns, Gcrb. 241.
aeterne Deus, qui nos transacto noctis spatio ^ ad matutinas ^'
horas* perducere dignatus cs; quaesumus, ut dones® nobis i^^m. 472.
,, - . . * - K Mcn. 203.
diem hunc • sme peccato transire, quatenus ad vesperum ^
gratias rcferamus. Per. y
744 »Exurgentes de cubilibus nostris®, auxilium gratiae tuae Gerb. 241.
matutinis, Domine '', precibus imploramus ; ut discussis ^5^' * '
tenebris vitiorum, ambulare mereamur in luce virtutum. Pam. 473.
Per Dominum. y
Matutina supplicum vota, Domine, propitius intuere, et R.
occulta® cordis nostri remedio tuae clarifica® pietatis ; ut^° Sacr.Gaii!
desideria tenebrosa non teneant*^, quos lux caelestis ^-
_- . -r» T^ . Pam. 472.
grratiae ** reparavit. Per Dominum nostrum. y Men. 202.
Te lucem veram, et lucis auctorem, Domine, depre- Gerb. 241.
camur, ut digneris a nobis tenebras depellere vitiorum ", et ^l * *
darificare nos luce virtutum. Per. y P^m. 473.
Mcn. 202.
Auge in nobis, Domine, quaesumus, fidem tuam, et Pam. 473.
Spiritus sancti lucem in nobis semper ^* accende. Per. y ^"' ^^^'
Deus, qui diem discernis a nocte ^^ actus nostros a tene- R.
brarum distingfue caligine, ut semper quae sancta sunt mch. 20I
meditantes, in tua iugiter laude vivamus. Per. y Leo°- 373-
Emitte, quaesumus, Domine, lucem tuam in cordibus R.
nostris, et mandatorum tuorum lucem perpetuam ^° ; ct in ^^.202!*
via tua ambulantes nihil patiamur erroris ". Per. y
u 2
Digitized by CjOOQ lC
Men. ao2.
Men. aoa.
2g2 UBER SACRAMENTORUM fllL Uxxv.
Pam.473. Veritas tua, quaesumus, Domine, luceat in cordibus
MeiL ao2. jjQg^yjg^ gj omnis falsitas destruatur inimici *^ Per. y
Pam.473. Gratias agimus inenarrabili ^^ pietati tuae, omnipotens
Mcii.ao3. Dgyg^ qyj j^Qg^ dcpulsa noctis caligine, ad diei huius
principium perduxisti, et abiecta ignorantiae caecitate, ad
cultum tui nominis atque scientiam revocasti: illabere^
sensibus nostris, omnipotens Pater, ut, in praeceptorum
tuorum lumine gradientes, te ducem sequamur et principem.
Per. y
Pam. 473. Deus, qui tenebras ignorantiae verbi tui luce depellis,
auge in cordibus nostris virtutem fidei, quam dedisti, ut
ignis, quem gratia tua fecit accendi, nullis tentationibus
possit extingui. Per. y
Pam. 473. Sensibus nostris, quaesumus, Domine, lumen sanctum
tuum benignus infunde, ut tibi semper simus devoti, cuius
sapientia creati sumus, et providentia gubemamur. Per. y
^ de transaetae nocHs sfaiio Gerb. ; dt transacic noctis spatio Pam. Men. ; V.
Sacr. GaU. as tezt. ' ad matutinis horis V. ; Sacr. Gall. Gerb. Pam. Men.
as tcxt ' donis V. ; Sacr. Gall. Gerb. Pam. Men. as text * kanc
Sacr. Gall. ; Gerb. omits hunc\ V. Pam. Men. as text * Pam. Men. Gerb.
insert et sttnper tibi ; V. Sacr. GalL as text • tuis Pam. * Sacr.
GaU. omits Domine. " occultis V. R. Gerb. ; Sacr. Gall. Pam. Men. as
text. • glorifica Gcrb. "• et Pam. " temat R. Gerb. " gratia
V. ; R. Sacr. Gall. Gerb. Pam. Men. as tezt ^' digneris nobis tenebras
repellere peccatorum Sacr. Gall. " semper in nobis Pam. ** et noctem
Leon. ; ac noctem Gerb. ; ac nocte R. ; V. Men. as text '• luceperpetua
V. R. ; Gerb. as text ; Men. has ut mandatorum tuorum lege percepta, in via ;
R. has ut for et. " errorem V. ; R. Gcrb. Men. as text " inimici
destruetur Men. ^' inenarrabile V.; Tommasi reads inenarrabiles ;
enarrabiti Pam. ; Men. as text ^ in labe V.
IiXXXV. 745
Orationes ad vesperum.
Sacr. Gall. Omnipotens sempiteme Deus, vespere, et mane ^, et
Ge^b. 242. ^eridie, maiestaten» tuam supplidter deprecamur, ut ex-
Pam. 474. pulsis de cordibus nostris peccatorum tenebris, ad veram
lucem, quae Christus est, nos facias pervenire. Per Dominum
nostrum. y
Sacr. GaU. Deus, qui illuminas noctem, et lumen post tenebras facis,
Pto. 474. concede nobis ut hanc noctem sine impedimento Satanae
Men. 201. transeamus, atque ^ matutinis horis ad altare tuum recur-
rentes, tibi Deo gratias referamus. Per Dominum. y
Sacr. GaU. Illumina, quaesumus, Domine, tenebras nostras, et totius
GCTb. 242. ^^ctis insidias ^ repelle propitius. Pcn y
Men. 201.
Digitized by CjOOQ lC
III. Ixxxvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 293
Tuus est * dies, Domine, et tua est nox ; concede solem R.
iustitiae*^ permanere incordibus nostris ad repellendas tene- ^'
bras cogitationum ^ iniquarunL Per Dominum. v ^^ , - ^™* ^73-
o ^ f Gerb. 242. Men. 201.
Vespertinae laudis officia persolventes, clementiam tuam, Sacr. GaiL
Domine, humili prece deposcimus "^, ut nocturni insidiatoris ^j^
fraudes ®, te protegente, vincamus ^. Per. y ^»™- 474- Men. aoo.
Propitiare, Domine, vespertinis supplicationibus nostris, et Sacr. Gall.
fac nos sine uUo reatu matutinis tibi laudibus praesentari^^ ^l^ ^^^^
Per Dominum nostrum. y l**™» 474- Mcn. aoo.
Oriatur ^^, Domine, nascentibus tenebris, aurora iustitiae, r.
ut peracto die^^ tibi suppliciter gratias agentes etiam p^"^^^'
mane^^ respicias vota solventes. Per. y Men. aoi.
Gratias tibi agimus ^*, Domine, custoditi ** per diem : Gerb. 242.
gratias tibi exsolvimus ^®, custodiendi per noctem : reprae- ^^ J^J'
senta nos, quaesumus, Domine, matutinis horis incolumes,
ut nos omni tempore habeas laudatores. Per. y
^ Gerb. omits et mane. * Sacr. Gall. inserts ad. ' Men. inserts
tu\ Gerb. inserts iu a ndbis, * Pam. omits est. * Sacr. Gail. inserts
tuae, * cogitationum tenebras Sacr. GalL * poscimus Sacr. Gall.
■ noctumis insidiatoris fraude V. ; Sacr. Gall. Gerb. Fam. Men. as text.
» tntemus Sacr. Gall. *• matutinis tidi laudes praesentare V. ; matutinis
tiH laudibus repraesentari Sacr. Gall. ; Pam. Men. as text. ^ Men. inserts
in nobis ; Pam. omits Domine, " diei V. R. ^ Gerb. Pam. Men.
insert dignanter\ Pam. has dignanter recipias, ^* agemus V. ; Gerb. Pam.
Men. as tezt. ^^ custodisti V. ; Gerb. Pam. Men. as text. ^* exsol-
vimur V.
T.XXXVI.
Orationes ante cibum.
Refice nos, Domine, donis tuis, et opulentiae tuae largitate Pam. 467.
sustenta. Per. y ^^'' ^*
Reficiamur ^, Domine, de donis et datis tuis, et tua bene-
dictione satiemur. Per.
Protege nos, Domine Deus noster, et fragilitati nostrae Leofr. 7.
necessariam praebe substantiam. Per.
746 # Benedic, Domine, dona tua, quae de tua lai^itate sumus Pam. 468.
^ . Ti Leofr. 7.
sumptun. Per. y
Deus, qui nos ad delicias spiritales semper invitas, da Leofr. 7.
benedictionem super dona tua, ut ea quae in tuo nomine
sunt edenda, sanctificata percipere mereamur. Per.
Tua nos, Domine, dona reficiant, et tua gratia consoktur. Leofr. 7.
Per Dominum nostrum.
^ Reficiamus V.
Digitized by CjOOQ lC
294 LIBER SACRAMENTORUM [III. Ixxxvii-lxxxix.
LXXXVII.
Orationes post cibos.
Pam. 468. Satiati, Domine, opulentiae tuae donis, tibi gratias
agimus pro his quae, te larg^ente, suscepimus, obsecrantes
misericordiam tuam, ut quod ^ corporibus nostris necessa-
rium fuit, mentibus non sit onerosum. Per. y
Pam; 468. Satiati sumus ^ Domine, de tuis donis ac datis : reple
nos de tua misericordia, qui es' benedictus, qui cum* Patre
et Spiritu sancto vivis et regnas Deus per omnia saecula
saeculorum. y
' quid V. ; Pam. as text. ' Satiasti nos Pam. ' guia tu es Pam.
* Pam. inseits Deo.
Lxxzvm.
Oratio ad fruges novas benedicendas.
R. Benedic, Domine, hos fructus noVo^ uvae sive fabae, quos
Sm. 46r *"» Domine, per rorem caeli et inundantiam pluviarum, et
Men. 234. tempora serena atque trianquilla ad maturitatem perducere
digfnatus es, ad percipiendum nobis cum gratiarum actione,
in nomine Domini nostri lesu Christi. Per quem^ haec
omnia, Domine, semper bona. y.
Item alia.
R. Oramus^ pietatem tuam, omnipotens Deus, ut has
^ primitias creaturae tuae, quas aeris et pluviae tempera-
mento nutrire dignatus es, benedictionis tuae imbre per-
fundas, et fructus terrae tuae usque ad maturitatem per-
ducas, tribuasque^ populo tuo de tuis muneribus tibi semper
gratias agere, ut a fertilitate terrae esurientium animas
bonis affluentibus repleas, et egenus et pauper laudent
nomen gloriae tuae. Per.
^ Instead of the concluding clanse of the Canon (indicated by V. R.) Pam.
Men. have Qui tecum. ' Oremus V. ; R. as text ' tribttas quoque R.
LXXXIX. 747
Benedictio pomorum.
R. Te deprecamur, omnipotens Deus, ut benedicas hunc
Gerb. 308.
fructum novorum pomorum : ut qui esu interdictae arboris
lctalis pomi in protoparente iusta funeris sententia ^ multati
Digitized by CjOOQ lC
III. xc, xci.] ROMANAE ECCLESIAE. 295
sumus, per illustrationem ^ unici Filii tui Redemptoris, Dei
ac Domini nostri lesu Christi, et Spiritus sancti benedic-
tione ^y sanctificata omnia atque benedicta, depulsis atque
abiectis vetusti hostis atque primi facinoris incentoris*
insidiis, salubriter ex huius diei anniversaria solemnitate
diversis terrae edendis germinibus sumamus. Qui vivis et
regnas in unitate.
* iustae funtris senteniiae V. ; iuste funeris sententia R. * illustra-
tione V. ; R. as text. ' benedictume, so V. R., perhaps migrammatically.
* intentoris V.
XO.
Benedictio arboris.
Deus qui hanc arboris poma^ tua iussione et providentia R.
progenitam [esse voluisti ^, nunc etiam eadem benedicere ^ ■ 3® •
et sanctificare digneris precamur; ut quicumque ex ea
sumpserint, incolumes esse valeant. Per.
* pumma V. ; R. as tcxt The word is apparently treated in the benediction
both in R. and V. as a feminine aingular {hanc , , .ex ea), and also as a nenter
plural (eadem). ^ V. omits esse voluisti.
XCI.
Orationes post obitum hominis.
Pio recordationis affectu, fratres carissimi, commemora- b.
tionem faciamus^ cari nostri Illius^^ quem Dominus de ^^^'^^^
tentationibus huius ^ saeculi assumpsit, obsecrantes ^niseri- 951-
cordiam * Dei nostri, ut ipse ei tribuere dignetur placitam
et quietam mansionem^ remittat omnes lubricae temeri-
tatis offensas, ut concessa venia plenae indulgentiae ®, quid-
quid in hoc saeculo proprius error attulit "^ totum ineffabili
pietate ac benignitate sua compenset ^. Per^. y
Diri vulneris novitate perculsi, et quodammodo cordibus Leofr. 201.
sauciati, misericordiam tuam, mundi redemptor, fiebilibus
vocibus imploramus, ut cari nostri Illius animam ad te
datorem proprium ^® revertentem blande leniterque " sus-
cipias, et si quas illa ex hac camali commoratione ^^ con-
traxit maculas ^^ tu, Deus, inolita bonitate clementer deleas,
748 pie indul*geas, oblivioni in perpetuum tradas, atque hanc^*
eandem laudes tibi cum ceteris reddituram, et ad corpus
quandoque reversuram, sanctorum tuorum coetibus aggre-
gari '''' praecipias. Pcr Dominum.
Digitized by CjOOQ lC
296 UBER SACRAMENTORUM [III. xd.
R. Tu nobis, Domine, auxilium praestare digneris, tu opem ^*,
Lrofr.Vs^". ^ misericordiam largiaris ^*' ; spiritum etiam^* famuli tui
Sacr. GalL IlUus ** ac ^ cari nostri, vinculis ^^ corporalibus liberatum ^,
in pace sanctorum tuorum ^ recipias ; uti ^* locum poenalem,
et gehennae ig^em, flammamque tartari in regione viven-
tium evadat Per eum ^ qui tecum vivit et r^nat Deus in
unitate Spiritus sancti, per.
Leofr. 199. Suscipe, Domine, animam servi tui Hlitis ^® ad te rever-
tentem de Aegypti partibus [et] *• proflciscentem ad te.
Emitte jingelos tuos sanctos in obviam illius^, et viam
iustitiae demonstra ei. Aperi ei portas iustitiae, et repelle
ab ea principes tenebrarum: agnosce depositum fidele
quod tuum est. Suscipe ^, Domine, creaturam tuam, non
ex diis alienis creatam, sed a te Deo solo ^ vero et vivo,
quia non est Deus practer te solum ^^, et non est secundum
opera tua. Laetifica, Domine, animam servi tui lUiiis " :
darifica, Domine, famulum tuum ^^ : ne memineris iniqui-
tatum eius antiquarum et ebrietatum, quas^' suscitavit furor
mali ^ desiderii : licet enim peccavit^*, Patrem et Filium et
Spiritum sanctum tamen*'** non negavit, sed credidit, et
zdum Dei habuit, et Deum fecisse onmia^ adoravit.
[Per3«.]
R- Suscipe, Domine, animam servi tui Illius ^® revertentem
ad te : vestem caelestem indue eara, et lava eam sanctum
fontem ^ vitae aeternae ; ut ^ inter gaudentes gaudeat, et
inter sapientes sapiat, et inter martyres coronatos ^® con-
sideat, et inter patriarchas et prophetas proficiat, et inter
apostolos Christum sequi studeat, et inter angelos et
archangelos claritatem Dei pervideat ^*^, et inter Paradisi
rutilos lapides gaudium possideat, et notitiam myste-
riorura *' agnoscat, et inter cherubin et seraphin claritatem
Dei inveniat, et inter viginti quatuor seniores cantica canti-
corum audiat, et inter lavantes stolas in fonte luminis
vestem lavet, et inter pulsantes pulsans ^^, portas caelestis
Hierusalem • apertas *^ reperiat, et inter videntes Deum 749
facie ad faciem videat, et inter audientes auditu caelesti
caelestem sonum exaudiat^^. Suscipe, Domine, servum
tuum Illum ^^ in aeternum ^ habitaculum, et da ei requiem
et regnum, id est, Hierusalem caelestem ; ut *^ in sinibus
patriarcharum nostrorum ^^ id est, Abraham, Isaac et lacob,
Digitized by CjOOQ lC
III. xcL] ROMANAE ECCLESIAE. 297
coUocare digneris ; et habeat partem in prima resurrectione,
et inter sui^entes resurgat, et inter suscipientes corpora in
die resurrectionis corpus *^ suscipiat, et cum benedictis ad
dexteram Dei Patris venientibus veniat, et inter possidentes
vitam aetemam possideat. Per Dominum.
Antiqui memores^^ chirographi, fratres carissimi '^^ quo R.
primi hominis peccato et corruptioni ** addicta est humana gacr. Gall.
conditio, sub cuius lege^^sibi unusquisque formidat, quod 953-
aliis accidisse videat^, omnipotentis Dei misericordiam
deprecemur pro spiritu^ cari nostri IlUus^ cuius hodie
depositio celebratur *^, ut eum in aeternam requfem sus-
cipiat, et beata resurrectione ^'^ repraesentet. Per.
Deus, qui iustis supplicationibus [semper] " praesto es ®®, R.
qui pia vota dignaris intueri, da famulo tuo lUi *®, cuius ®* ^J^^oiii*
depositionis hodie^^ officia pia ^' praestamus, cum sanctis 953*
atque electis ^ tuis beati muneris portionem. Per Domi- ' ^*
num. y
Dic cap[itulum] In memoria aetema.
lUm oraiiones antequam ad sepulcrum deferatur.
Deum ludicem universitatis, Deum caelestium et terres- R. b.
trium et infemorum Dominum ®^ deprecemur ®® pro spiritu Leofr. 200I
cari nostri lUius^ uti eum Dominus *' in requiem ®® collocare
dignetur, et in parte ^^ primae resurrectionis resuscitet. Per
Dominum nostmm''^.
Te, Domine sancte, Pater omnipotens, aeteme Deus, Leofr.aoi.
supplices deprecamur pro spiritu famuli tui''^ lUius^ quem oku^^si.
ab originibus huius saeculi ad te arcessiri ''^ praecepisti, ut
digneris, Domine, dare ei locum lucidum, locum refrigerii
et quietis. Liceat ei transire portas infernorum et vias^*
tenebrarum, maneatque in mansionibus sanctomm, et in
luce sancta, quam olim Abrahae promisisti et semini eius :
750 nuUam laesionem sustineat anima''* eius, sed quum • magnus
dies ille^* resurrectionis ac remunerationis advenerit, re-
suscitare eumdigneris, Domine, una cum sanctis et electis '^®
tuis: dones ei^ delicta atque peccata usque ad novis-
simum^^ quadrantem, tecumque immortalitatis vitam et
regnum consequatur aetemum. Per Dominum nostrum.
Omnipotentis Dei misericordiam, dilectissimi fratres^^, R- b.
deprecemur®*^, cuius iudicio aut nascimur aut finimur, ut UofrjTO.
Digitized by CjOOQ lC
29» UBER SACRAMENTORUM [III. xci.
animam ^^ fratris nostri Illius quem Domini pietas de in-
colatu mundi huius transire praecepit, requies aeterna
suscipiat, et eam beata'^ resurrectione praesentet®* et in
sinibus Abrahae et Isaac et lacob collocare dignetur.
Per^^
R.B. Deus, qui universorum creator et conditor es®*, qui®*
S^^GalL quum sis tuorum beatitudo sanctorum^*, praesta nobis
949* petentibus, ut animam^'' fratris nostri IUius, corporis
nexibus absolutam ^*', in prima^® resurrectione facias prae-
sentari ®®. Per.
Item oraiiones ad sepulcrum^ priusqtmm sepeliatur.
Leofr. 30I. Oremus, fratres carissimi®^, pro anima*^ cari nostri Illiusy
quem Dominus de laqueo huius saeculi liberare dignatus
est, cuius corpusculum hodie sepulturae traditur, ut eum
Domini pietas inter sanctos et electos suos, id est in sinu
Abrahae, Isaac, et lacob, collocare dignetur, et partem
habeat in prima resurrectione, quam facturus est, orantibus
sanctis ^^. Per Dominum nostrum. y
Leofr. 201. Opus misericordiae tuae est, Pater omnipotens, aeteme
Deus, rogare ®^ pro aliis, qui nobis non sufficimus : suscipe,
Domine, animam servi tui Illius revertentem ad te. Adsit
ei angelus testamenti tui Michael. Libera eam, Domine, de
principibus tenebrarum, et de locis poenarum, ne iam
ullis®* primae nativitatis vel ignorantiae confundatur
erroribus : agnoscatur a tuis, et misericordia bonitatis tuae
ad locum refrigerii et quietis in sinu transferatur Abrahae.
Per Dominum nostrum.
Redemptor animarum Deus, aeternitatem concede de-
functis, neque vacuari passionis triumphum mundi morte
patiaris, qui cum Patre et Spiritu sancto vivis et regnas in
saecula saeculorum.
Item orationes post sepulturam. 75 1
R. Debitum humani corporis sepeliendi officium fidelium
Leofr aof ^^^^ complentes, Deum, cui omnia vivunt, fideliter depre-
cemur, ut hoc corpus ^^ a nobis in infirmitate sepultum, in
virtute et ordine sanctorum resuscitet, et eius animam ^^
sanctis et fidelibus iubeat aggregari ; cuique in iudicio
misericordiam tribuat ; quemque morte redcmptum, debitis
solutum, Patri rcconciliatum, boni Pastoris humeris rcpor-
Digitized by CjOOQ lC
III. xci.] ROMANAE ECCLESIAE. 299
tatum*'', in comitatu*® aeterni regis perenni gaudio et
sanctorum consortio perfrui concedas**. Per Dominum
nostrum.
Omnipotens aeterne ^^^ Deus, qui humano corpori a te Leofr. aoa.
ipso animam inspirare dignatus es, dum, te iubente, pulvis
pulveri rursus reddkur, tu imaginem tuam '^^^ cum sanctis
et electis tuis aeternis sedibus praecipias sociari. Per
Dominum nostrum.
Obsequiis autem rite celebratis, membris ex feretro MS.Magd.
depositis ^®^ tumulo ex more composito, post Israelis
exitu '^^^ ex Aegypto, deprecemur clementiam Dei Patris pro
anima ^^* cari nostri Illiiis^ quem Dominus de laqueo huius
mundi liberavit lugubris letali, cuius posse ^^* ubique est, et
potestas innumerabilis, habens divitias spiritales. Animae
huius^^^ subveniat sublimis Dominus, ut ardore careat
aeterni ignis, adeptura*°® perpetui regni refugium^®''. Coram
suo rege gratificet^^^ in gaudio genitali, in sublimi solio
patrum praeelectorum, in medio [iustorum, in] ^^^ splen-
doribus sanctorum, in sede maiestatis, magno in lumine, in
r^ione, in regno vivorum ^*®. Per.
Commendatio animae.
Commendamus tibi, Domine, animam fratris nostri Hliusi Leofr. 203.
precamur, propter ^^* quam ad terras tua pietate descen-
deras, patriarcharum tuoaim sinibus insinuare non renuas,
sed miserere*^^: migranti in tuo nomine de hac instabili
et tam incerta sempiternam illam vitam ac laetitiam in
caelestibus praesta, Salvator mundi, qui cum Patre vivis
dominator, et regnas Deus> in unitate Spiritus sancti in
saecula.
752 Item alia.
Deus, apud quem omnia morientia vivunt, cui non Gerb. 313.
pereunt moriendo corpora nostra sed mutantur in melius, ^- ^'
te supplices deprecamur, ut suscipi iubeas animam famuli
tui lilius per manus sanctorum angelorum deducendam in
sinum amici ^^® tui patriarchae Abrahae, resuscitandam in
die novissimo ^^* magni iudicii ; et [si] ^^^ quid de regione
mortali tibi contrarium contraxit, fallente diabolo, tua
pietate ablue indulgendo. Per.
Digitized by CjOOQ lC
300 LIBER SACRAMENTORUM [III. xci.
* facimus B. Leofr. ; V. Sacr. Gall. at tcxt. » cari nostro Illo V.
' Sacr. Gall. omits huius, * B. inserts tuam vtL ^ vitcun (for
mausumim) B. ; Leofr. iDserts ei after mansiomm, * plenae indulgeniiae
venia Sacr. GalL * saeculo preprio reatu deliquU B. Leofr. ; V. Sacr.
GalL as text • deleat et abstergai (for compenset) B. Leofr. ; Sacr. Gall.
has indulgeai, * Leofr. gives the ending Quod ipse praistare dignetur &c.;
B. has F^aest. \ Sacr. Gall. giTcs no tenmnation. ^ proprium ad te
datorem Leofr. " levitorque Leofr. " ui si qua ex cartudi coniagiono
Leofr. " maculam Leofr. " Leofr. omits hanc, " adgregare V.
^* R. insertsy^or; Sacr. Gall. has tu per misericordiam (oroitting opem tu),
'^ Leofr. inserts «/. ^* animamquoque (iox spiriium etiam) Sacr. Gall.
" y/Zf V. "> Leofr. omiti aci Sacr. Gall. omits ac cari nostri, ; R. has
famuli tui ei cari nostri I/I, ** a vinculis Sacr. Gall. " liberaiam
Sacr. GalL " R. Leofr. omit tuorum, ^ ut kic (for m^) Leofr. ;
Sacr. GalL has recipias, ei gekennae ignis tvadat (so ending) ; V. R. as text.
** Qui mvis Leofr. "• V. omits et, " in obviam ei Leofr. •■ Leofr.
omits the words dcposiium . . . suscipe, V. hsA/tdelem iot JicUle, probably
by an error of the scribe. * Leofr. omits solo, ** Leofr.
omits soium and adds Domine, ^ Leofr. omiu clarifica . . . tuunu
*• ebrietaiem quae V. ; Leofr. as text. •■ maie V. ^ Leofr. places
tamen before Patrem, *• ^ia omniafecit {iotfecisse omnia) Leofr. ; V. as
text. " Leofr. adds Per, which is omitted in V. ^ sanciofontem R. ;
V. as text (uDgrammatically). ^ efSL * coronaia R. ^ semper
videai R. ^ ministeriorum R. ** depuisam R. •* c^tas
caelestis Hierusaiem Gerb. ** audienies audtium caelestisonum audiai R.
^ /i/M«f V. <• R. inserU f n honum, •' R. inserU «mi». ^ R.
omiU nostrorum, ^ R. inserU fVfMV. •• memoreris Cfor memores) R.
•^ dilectissimi Sacr. GaU. » corrupiione Sacr. Gall. ; V. R. as text
" Sacr. GalL inserU k/. ** ^tMcf cUia investigavit videcUque Sacr. GalL
•* anima Sacr. Gall. •• deposiiionem celebramus Sacr. GalL " beaiae
resurrectioni Sacr. GalL ^ V. omiu semper, which is restored fr^m R.
Sacr. GalL Leofr. » ades Sacr. Gall. • Illius V. ; Sacr. GalL has
animae famoli tui III, ^ V. inserU diem^ perhaps for dieiy bnt more
probably by confrision with another form; Sacr. Gall. has transiius for
deposiiionis. •• R. omiU hodie ; Leofr. has die. •• R. Sacr. GalL
Leofr. omit pia ; Leofr. h^s peragimus for praesiamus, •• sanctis et electis
(om. /f«^) R. Leofr. ; V. Sacr. Gall. as tezt. •• Deum B. ; Leofr. omiU
Dominum. •• deprecamur R. "^ R. omiu Dominus ; B. has
/iif/aj Domini, •• requie B. •• partem R. ; V. B. Leofr. as text.
^** B. has the ending Qui venturus est, '^ anima cari nostri Sacr. Gall. ;
V. Leofr. as texL " arcessire V. ; accersiri Leofr. ; Sacr. (Jall. has ^m
ab hoc saeculo ad te arcessiri iussisti, and from this point vaiies a good deal
from the readings of V. Leofr. ^' poenas Leofr. ; vics V. Sacr. Gall.
^^ spiritus Leofr. ^^ f//? ^fW Leofr. ^ sanctis acfidelibus Leofr.
^ <&i<sar m' Leofr. " ncvissimam V. ; Leofr. has fif novissimum, ^* R.
Leofr. B. omit dilectissimi fratres, ^ imploramus B. ; deprecamur R.
•^ spiriium R. Leofr. "^ «^ fffm A«a/a B. Leofr. ; ei eum in beaia R.
•• repraeseniet R. b. Leofr. •* Z^^mj universorum creator et cotuiiior R. ; '
Deus qui universorum es creaior et condiior b. Leofr. ; V. Sacr. Gall. as text.
•* Sacr. GalL omite qui\ V. R. B. Leofr. as text (migrammatically). •• sis
sanctorum hectiitudo B. ^ spiritum , , . absoluium R. Leofr. B., and per-
haps the original of Sacr. GalL which varies the latter pait of the CoUect, bnt
retains abso/utum in agreement with depositionem. •• B. omiu prinui,
* repraeseniari Gerb. ; but R. as text. •* Leofr. inseru Deum omnu
potentem, "^ spiritu Ledfr. •■ orantibus nobis Leofr. •• rogcuri
Leofr. ; V. as text. ^ ne famtUus tuus li/, (for ne iam u/iis) Leofr.
•* Leofr. inserts cari nostri 11/. •• spiritum R, Leofr. ; Leofr. inseits
cum, " R. inserU Spiriium sanctum protecium. •• R. inserts ei,
•• concedcUur R. Leofr. *»* sempiteme Leofr. ^ Leofr. insexU una,
^^ This bidding prayer is not in R. Gerb. Leofr. or Sacr. GalL It appeaxs in
an English Pontifical of about the year 1 200, now in the library of Magd.
ColL Oxford (MS. Magd. 226), where it begins Exequiis rite ce/ebratis, mem-
brisque feretro depositis, "• post Israe/ exitum MS. Ma^d. ; V. as text
(ungrammatically). *•* spiriiu MS. Magd. *"* cuttpie possis V. ;
MS. Magd. as text. ^^ Spiritui huic , . . adepturus MS. Magd, "' re-
Digitized by CjOOQ lC
III. xcii.] ROMANAE ECCLESIAE. 301
frigerium MS. Magd. **• Coram rege suo grcUificetur MS. Magd. ; V. as
text ; ^T\tscp& gnUtficet is eqnivalent to gratias agai, ** V. omits iustarum,
in, which is restored from MS. Magd. ^"* in sede maiestatis magnaey in
lumine regionis tfiwrum MS. Magd. ; V. as text. "^ precamurque ut
fro^er Leofr. "* non renuas, miscrere qui vivis et regnas &c. Leofr.
^" sinu inimici R. "* novissimi R. ^ V. omits si; the kindred
Collect in B. has et quicguid; R. as text
XCII.
ITEM MlSSA PRO DEFUNCTO SaCERDOTE.
Deus, [qui] ^ inter apostolicos sacerdotes famulum tuum R.
Illum pontificali^ fecisti dignitate^ vigere, praesta, quae- moi. 2^1 ^
sumus, ut eorum quoque et ^ perpetuo aggregetur consortio. ^f. Leon.
Per. ^^^-
Preces npstras, quaesumus, Domine, quas in famuli tui R.
I//ius depositione deferimus, propitiatus exaudi ; ut qui ®' • 3» •
nomini tuo ministerium fidele^ dependit, perpetua sanctorum
societate laetetur. Per.
Seoreta.
Suscipe, quaesumus, Domine, pro anima famuli et sacer- R.
dotistui I//ius quas offerimus hostias®; ut cui pontificale ^[^.2^^*
donasti meritum, dones et praemium. Per. Lcon. 454.
xciii in/ra.
Infra aotionem.
Hanc igitur oblationem®, quam tibi pro depositione R.
famuli"^ et sacerdotis tui I//ius deferimus, quaesumus, ^**^*3i7.
Domine, placatus ® intende : pro quo ® maiestati tuae sup-
plices fundimus preces, ut eum in numero tibi placentium
censeri facias sacerdotum. Per.
FostoommuxL
Propitiare, Domine, supplicationibus nostris, et animam R.
famuli tui I//ius episcopi in vivorum regione aetemis gaudiis ^®'^' ^'^*
iube associari ^^ Per.
^ V. omits qui which is restored from R. Men. Leon. ' pontificale . . .
dignitaiem V. ; R. Men. as text ; Leon. has/ecisti vigere pontificem. ' Men.
omits et ; V. R. as text. ^ /ideli V. ; R. has mysterium/iaeli, ^ Suscipe
Domine quaesumus hostias pro anima /amuli tui {/ii.) episcopi (Jamuli et
sacerdotis tui Men.), Leon. Men. ; V. R. as text ' R. inserts Domine,
' R. inserts/«>. ' R. om\i% placatus, • qua V. *" iubeas
sociare V. ; iube assodare R.
Digitized by CjOOQ lC
3oa LIBER SACRAMENTORUM [III. xciii, xdv.
XCni. 753
ITEM ALIA PRO SACERDOTE.
R. Praesta, quaesumus, Domine, ut anima famuli tui lUius
!^. aV/. episcopi, quam in hoc saeculo commorantem sacris mu-
Leon. 454. neribus decorasti, ^caelesti sede gloriosa semper exultct
Per Dominum nostrum. y
R. Deus, cuius misericordiae non est numerus, suscipe pro
^ ^'^' anima famuli tui Illius episcopi preces nostras, et lucis
ei laetitiaeque in regione sanctorum tuorum socictatcm^
concede. Per.
Seoreta.
R. Suscipe, Domine, quaesumus, hostias pro anima famuli
M^ai^* tui Illius episcopi : ut cui pontificale donasti meritum ^
Leon. 454. dones et praemium ^. Per.
xcii supra,
Infira aotionem.
R. Hanc igitur oblationem servitutis nostrae, quam tibi
• 317- offerimus pro anima* famuli tui lUius episcopi, quaesumus,
Domine, placatus accipias, et cum praesulibus apostolicae
dignitatis, quorum est secutus officium, habere tribuas sem-
piternae beatitudinis portionem : diesque nostros.
Fofltoommun.
R. Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut animam ^ famuli
Men! aVs. ^"^ lUius episcopi in congregatione iustorum aetemae beati-
tudinis iubeas esse consortem. Per Dominum nostrum.
* R. Leon. insert in ; V. Men. as text. * societate V. ; R. as text • V.
and R. agxee in transposing meritu/n and praemium : bnt Men. I.eon. and tbe
similar stcreta in the Missa immediately preceding seem to jostify the reading
of the text. ^ R. omixspro anima, ^ anima V. R. (nngrammaticaUy
for animam which is the reading of Men.).
XCIV.
ITEM ALIA PRO SACERDOTE SIVE ABBATE.
R. Deus, qui famulum tuum lUum sacerdotem atque abbatem
^^ * ^' * et sanctificasti ^ unctionem misericordiae tuae*, et assump-
sisti consummatione felici, suscipe propitius preces nostras,
et praesta ut sicut ille ^ tecum est meritis, ita a nobis non
recedat exemplis. Per Dominum.
[Gerb. 318 Omnipotens sempiteme Deus, maiestatem tuam supplices
^•1 exoramus, ut famulo tuo lUi abbati atque sacerdoti *, quem
Digitized by CjOOQ lC
III. xcv.] ROMANAE ECCLESIAE. 303
in requiem tuam vocare dignatus es, dones sedem honori-
764 ficatam, et fructum beati*tudinis sempiternae ; ut ea, quae
in oculis nostris docuit et gessit, non iudicium nobis pariant^
sed profectum attribuant •, ut pro "^ quo nunc in te gaudemus
in terris, cum eodem apud te exultare mereamur in caelis.
Per.
Seoreta.
Concede, quaesumus, omnipotens Deus, ut anima famuli R.
tui Illius abbatis atque sacerdotis per haec sancta mysteria * ^^^*
in tuo conspectu semper clara consistat, quae^ fideliter
ministravit. Per.
Infra actionem.
Hanc igitur oblationem ^, quam tibi pro anima famuli tui r.
Illitis abbatis atque sacerdotis offerimus, quaesu mus, Domine, ^^^^^ ^'
placatus intende ; pro qua maiestati tuae supplices fundimus infra.
preces, ut eam in numero sanctorum tuorum [tibi] ^^ pla-
centium facias dignanter ascribi : diesque nostros ^^
Fostoommun.
Prosit, quaesumus, Domine, animae famuli tui Illitis R.
sacerdotis misericordiae tuae implorata clementia ^^ ; ut ^^' ^^^*
eius, in quo speravit et credidit, aeternum accipiat, te
miserante, consortium. Per Dominum.
^ sanctificas V. ; R. as text ' vocatiofu misericordiae R. ; V. as text
(ungrammatically). ' illius V. ; R. as text * etfamuh tuo Illo
abbate aique sacerdote V. ; ut famulo et sacerdoH tuo N. atque addati Gerb.
» /fareai V. • aitribuat V. "^ perW. • Gerb. inserts tiln : but
V. R. as text • R. inserts Domine. ^ tiH, omitted by V. is restored
from R. ^^ R. makes no mention of the clanse dicsque nostros, but adds
Quam oblationem. '• inplorata clementiat tuae R.
xcv.
Orationes ad missa* in natale^ sanctorum sive
agenda^ mortuorum.
Beati martyris tui Illius, Domine, quaesumus, interces- R.
sione nos protege, et animam ^ famuli tui Illitts sacerdotis ^ ^ Leon?
sanctorum tuorum iunge consortiis. Per. 453-
Adiuva nos, Domine Deus noster, beati Illius precibus R.
exoratus, et animam * famuli tui Illius sacerdotis ^ in beati- i^^^ ^^^'
tudinis sempitemae luce constitue. Per.
Digitized by CjOOQ lC
304 UBER SACRAMENTORUM [III. kcvi.
SecTBtft.
^ Suscipe, quaesumus, Domine, hostias placationis et
laudis, quas tibi in honore sancti martyris tui Illius nomini
tuo consecrandas deferimus, et pro requie famuli tui lUius
sacerdotis tibi suppliciter immolamus. Per.
Infra aotionam. 755
R. Hanc igitur oblationem, quam tibi in honore sancti
cf. xdv '^' martyris tui lUiuSy vel pro requie famuh' tui lUius sacerdotis
infra. ofTerimus, quaesumus, Domine, placatus intende ; pro qua*
maiestati tuae supplices fundimus preces, ut eam^ in
numero sanctorum tibi placentium facias dignanter adscribi.
Quam oblationem.
Fostcommim.
R* Ascendant ad te, Domine, preces nostras® et anima®
cfrzcvii famuli tui lUius gaudia aetemasuscipiant ® ; ut quem fedsti
infra, adoptionis ^ participem, iubeas hereditatis tuae esse con-
sortem. Per Dominum.
^ Missa . . . nataU . . . agenda, so V. angrafnmatically. ' amma V. ;
animas R. ; Leon. as text ' Leon. has episcopi for sactrdotis. ^ anima
V. : R. Leon. as tezt ' qua . . . eam, to both V. and R. (as thoa^h
anima had stood in the plaoe of reguie in the antecedent clanse, as in zciv
suprd), * nostras . . . anima . . . susHpiatU, so both V. (here and in
zcvii infrcC) and R. "^ adoptionem V. here ; bnt R. and V. in zcvii it^ra
astext
XOVI.
MlSSA PRO DEFUNCTI NUPER BAPTIZATI K
R. Deus^ qui ad caeleste r^^um non nisi renatis per aquam
p^'^gg^ et Spiritum sanctum pandis introitum, multiplica super
animam famuli tui lUius misericordiam tuam : et cui
donasti celerem et incontaminatum transitum post baptismi
sacramentum, da ei et^ aetemorum plenitudinem gau-
diorum, Per. y
Deusj qui omne meritum vocatorum donis tuae bonitatis
anticipas, propitiare animae famuli tui lUius^ quem^ in
finem * istius vitae regenerationis unda mundavit ; et quem
fecisti non timere de culpa, fac gaudere de gratia. Per.
Seoreta.
R. Propitiare, Domine, supplicationibus nostris pro anima
^- 3*g' famuli tui lUius, pro qua tibi offerimus sacrificium laudis,
ut eam sanctorum tuorum [coetibus] ^ consociare digneris.
Per. y
Digitized by CjOOQ lC
III. xcvii.] ROMANAE ECCLESIAE. 305
Infra aotionem.
Hanc igitur oblationem, quam tibi offerimus, Domine, R.
pro anima famuli tui lUius^ benignus assume, eumque ^^^/458°'
regenerationis fonte* purgatum, et periculis vitae huius
exutum, bcatorum numero digneris inserere spirituum.
Quam oblationem. y
756 Fostcommun.
Propitiare, Domine, animae famuli tui lUius, ut quem in R.
finem* istius vitae regenerationis fonte mundasti, ad caelestis Pam. 353!
regni beatitudinem facias pervenire. Per. y
* defuncto nuper bapHzato R. ; V. as text, perhaps omitting anima or requit,
riaps simply using the genitive for the abUtive case. *'' R. Pam. omit et ;
as text. ' quae V., probably for quej which elsewhere in the MS.
occasionally represents quetn. * injinemy probably nngrammatically for
infintf which is the reading of Pam. in the Postcommunion. ' coetibus,
omitted by V., is rcstored from R. ; Pam. has consottio sociare, • fontem V. ;
R. Pam. as text.
XCVII.
ITEM ALIA MlSSA.
Deus, cuius bonitatis nullus est numerus, quia semper
misericordia tibi est causa miserendi, exaudi pro Illius
famuli tui animam ^ supplicantes, ut illum gratia tua sicut
donavit baptismo, ita donet et regno. Per.
Deus, qui caelestis regni nonnisi renatis pandis introitum, cf. i. ivi
auge super anima ^ famuli tui Illius gratiae tuae dona ; ut ^^^*
quae ab omnibus est purgata peccatis, a nullis sit aliena
promissis. Per.
Seoreta.
Oblationes nostras, quaesumus, Domine, propitiatus in-
tende, quas tibi ofTerimus pro anima famuli tui Illius : et
cui donasti baptismi sacramentum, da ei aeternorum pleni-
tudinem gaudiorum. Per.
FoBtcommun.
Ascendant ad te, Domine, preces nostras ^ et anima ' R.
famuli tui Illius gaudia aeterna suscipiant ^ ; ut quem fecisti xcv^^/^a
adoptionisparticipem iubeas hereditatis tuae esse consortem.
Per.
' animamy so V. (ungrammatically). ' anima, so V. (angrammatically).
' Sec note * on xcv supra.
Digitized by CjOOQ lC
306 UBER SACRAMENTORUM [III. xcviiL
XCVHI.
Orationes ad missas pro defunctis desiderantibus
poenitbntiam et minimum consecutis^
R. Si quis * poenitentiam petenSy dutn sacerdos venit^ fuerit
Tam 459. officium Unguoe privatuSy constiiutum esty ut si idonea testi-
Lcofr. 196. monia hoc dixerunt^ et ipse per motus aliquos satisfacitj
sacerdos impleat omnia circa poenitentem^ ut moris est.
Item ad missas.
R. Omnipotens et misericors Deus, in cuius humana conditio
Pam. 459!' potestate consistit, animam * famuli tui IlliuSy quaesu*mus, 757
Leon. 45a. ab omnibus absolve peccatis, ut poenitentiae fructum, quem
voluntas eius optavit, praeventus mortalitate * non perdat.
Per. y
Seoreta.
R. Satisfaciat tibi, Domine, quaesumus, pro anima famuli
PiuL 459! t^* lUiuSy sacrificii praesentis oblatio, et peccatorum veniam
Leon. 45a. quam quaesivit inveniat * ; et quod officio linguae implere
non potuit desideratae* poenitentiae compensatione per-
cipiat. Per. y
Infra aotionem.
R. Hanc igitur oblationem, quam tibi offert famula tua lUa'^
Pjm! 459!* P^^ anima famuli tui lUiuSy cuius depositionis diem iUum ®
celebramus, quaesumus, Domine, ut placatus accipias^ et
ineffabili pietate concedas ® ut quod exequi praeventus con-
ditione mortali ministerio linguae non potuit mereatur in-
dulgentiam sempiternam ^^ quae in eius mente non defuit
poenitenti ^^. Quam oblationem ^^. y
FoBtoommun.
R. Deus, a quo speratur humani corporis^^ omne quod
Pam.*459! bonum est, tribue per haec sancta ^*, quaesumus, ut sicut
cf. Lcon. animae famuli tui lUius poenitentiae velle donasti, sic in-
dulgentiam tribue ** miseratus optatam. Per. y
* The title in V. is evidently cornipt : it stands thns Orai. ad Miss.pro
defunct, cuius dtsiderantibus penUenciam et minimum consecuius. ' This
direction is drawn from a decree attribnted by Ivo of Chartres to Pope Ense-
bius, which nuiy perhap have some better claim to be considered gennine than
the other decretals which have been assigned to the same author. It is pre-
iixed to the Missa in R. Pam. Leofr. as well as in V. The version in Pam. is
more, that in R. less correct than that of the text, in which V. and Leofr.
almost exactly agree. ' anima V. R. ; Pam. Leon. as text. * mortalitatis
V. R. ; Pam. Leon. as text. ' Leon. (perhaps by an error) makes a break
45»<
Digitized by CjOOQ lC
III. xcix.] ROMANAE ECCLESIAE. 307
in the Collect at this point, inserting the termination Per. and making a fresh
beginning with Et quod. * desiderante V. ; R. Pam. Leon. as text.
^ quam tibi offerimus Pam.; V. R. as text. ' cuius diem deposiiionis
Pam. ; both Pam. and Gerb. omit iUum. ' concordas Pam. ^ in-
dulgentia sem^tema Pam. which omits qucu in eius . . . pomitenti. " poe-
nitendi V. ; R. as text. " R. Pam. have diesque nostros^ which V. omits.
^' For speratur humani corporis Leon. has inspiratur humanis cordibus : the
reading of the text is probably a cormption, but V. R. Pam. agree in adopting
it. ^^ R. OTDxXs per haec sancta ; Leon. omits tribueper haec sancta queu-
sumus ; V. Pam. as text. ^' tribue, so V. R. Pam. (nngrammatically) :
the error is probably cansed by the careless insertion of words not contained in
the Collect as it occnrs in Leon. (see last note).
XCIX.
Orationes pro defunctis laicis.
item unius defuncti.
Omnipotens sempiteme Deus, cui nunquam sine spe R.
misericordiae supplicatur, propitiare animae famuli tui paijj^' A!f'
Illius\ ut qui de hac vita in tui nominis confessione de- Men. 218.
cessit, sanctorum tuorum numero ^ facias aggregari. Per. y
Seoreta.
Propitiare. quaesumus, Domine, animae famuli tui Illius^ R.
pro qua tibi hostias placationis offerimus : et quia ^ in hac p^/4^5"'
luce * fide mansit catholica, ei * in futura vita eius * retributio ^«n- ^»^-
condonetur. Per. y
758 Infra aotionem.
Hanc igitur oblationem, quam tibi pro requie et anima • R.
famuli tui lUius offerimus, quaesumus, Domine, placatus p^.* AV'
accipias, et tua pietate concedas, ut mortalitatis nexibus
absolutam "^ inter fideles tuos habere constituas portionem ®.
Per». y
Fostoommnn.
Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut animam ^^ R-
famuli tui Illius ab angelis lucis susceptam, in praeparatis Pam. 458.
habitaculis" deduci facias beatorum. Per. y ^^- ^'^-
* Men. inserts eum. ' ut quid R. • Pam. Men. insert in. * et
(for ei) R. : Pam. Men. omit ei\ V. as text. ^ ^* R. * pro requiem
et anima V. ; pro requie animae R. Pam. ^ absoluta R. Pam. * merea-
tur habere portionem Pam. ; V. R. as text. ' R. inserts tSttt portumem the
clause diesque nostros, which V. Pam. omit. *® anima V. R.; Pam.
Men. as text. " praeparcUa habitacula Men. ; V. R. Pam. as text (ongram-
matically).
X %
Digitized by CjOOQ lC
308 UBER SACRAMENTORUM [III. c, cL
C.
IN AGENDA PLURIMORUM.
R. Praesta \ quaesumus, Domine, animabus famulorum famu-
Pam. 460. larumque tuarum misericordiam sempitemam^; ut mor-
J^- ^^9- talibus nexibus expeditas lux eas * aetema possideat. Per. y
R. Deus, cui soH competit medicinam^ praestare post
^i^iy mortem, tribue, quaesumus, ut animae famulorum famu-
453- larumque tuarum, ab omnibus exutae peccatis, in electomm
tuomm societatibus aggregentur. Per.
Seoreta.
R. Hostias tibi, Domine, humili placatione ^ deferimus ; ut
Leon! 45?" animac famulorum famularumque tuarum * per haec pla-
Pam.460. cationis officia perpetuam* misericordiam consequantur*.
Men. aiQ. _ .
Infra aotionem.
R. Hanc igitur oblationem, quam tibi pro requie et ani-
Pwn.461! mabus'' famulomm famularumque tuarum offerimus, quae-
sumus, Domine^ propitius intuere, et concede ut et * mortuis
prosit ad veniam, quod cunctis viventibus praeparare
dignatus es ad medelam. Quam oblationem^ y
R.
Fofltoommun.
Inveniant, quaesumus, Domine, animae famulorum famu-
Psmi. 461^.' larumque tuarum omnium ^^ in Christo quiescentium lucis
Men. 319. aeter»nae consortium, qui in hac luce positi tuum^* consecuti 759
sunt sacramentum. Per. y
^ PropUiare . . . miseruordiam scmpitemam R. ; Propitiare . . . misericordia
sempiUma Pam. Men. ; Praesia Domine quaesumus animae famuli tui
misericordiam sempiiemam Leon. ; V. as text ' ut eam mortalibus nexibus
expeditam lux Leon. ; V. R. Pam. Men. as text (save that Pam. has expeditae),
' medicina V. ; R. Leon. as text (the latter part of the CoUect in Leon. difTezs
from V. and R.). * sufplicatione Leon. ; plicatione R. ; V. Pam. Men. as
text. • animafamuh tui . . . consequcUur Leon. • tuam {{01 per-
petuam) R. Pam. Men. ; V. Leon. as text. ' requiem et animahus V. R. ;
requie animarum Pam. • etutR.; Pam. omits ei ; V. as text. * R.
Pam. have diesque nostros, which V. omits. ^® omniumque Pam. Men. ;
V. R. as text. " positum {ioipositi iuum) R.
CI.
Item alia Missa.
Pam. 461. Fidelium Deus omnium conditor et redemptor, ani-
^^2. °' mabus^ famulorum famularumque tuarum remissionem
Digitized by CjOOQ lC
ni. di,] ROMANAE ECCLESIAE. 309
cunctorum tribue peccatorum, ut indulgentiam, quam sem- cf. Gcrb.
per optaverunt, piis supplicationibus consequantuf. Per. y ^^^
Maiestatem tuam, Domine, supplices exoramus, ut ani- b.
tnae famulorum famularumque tuarum ab omnibus, quae per 454.
humanitatem * commiserunt, exutae, in tuorumcenseantur
sorte iustorum. Per.
Secreta.
Hostias, quaesumus, Domine, quas tibi pro animabus Pam. 461.
famulorum famularumque tuarum offerimus, propitiatus
intende, et ® quibus fidei Christianae meritum contulisti,
dones et praemium. Per Dominum. y
Infra aotionem.
Hanc igitur oblationem, quam tibi pro commemoratione
animarum in pace dormientium suppliciter immolamus,
quaesumus, Domine, benignus accipias, et tua pietate con-
cede, ut et nobis proficiat huius pietatis affectus, et illis
impetret beatitudinem sempiternam. Per. y
Fostoommun.
Animabus, quaesumus, Domine,famuIorum famularumque Pam. 461.
tuarum Illius^ oratio proficiat suppHcantium, ut eas et ^*^^^- 323-
a peccatis exuas et tuae redemptionis facias esse participes,
Per. y
^ V. has anitfiarum, perhaps through a confusion wUh the kindred fonns in
Leon. and Gerb. which begin Fidelium Dms animarum, Pam. as text. The
CoUects referred to in Leon. Gerb. differ slightly in several points from that in
the text, in which V. and Panu agree. ' ^r humaniiatf V. ; quae
Aumanilus commiserutU B.; the kindred form in Leon. has quae humanitus
attraxit, ' ut Pam. * Pam. Gerb. omit any indication of names ;
V. as text, perhaps for Illius aique Hlius, perhaps for beaii HKus.
CII.
Item alia Missa.
Animabus, quaesumus, Domine, famulorumfamularumque Pam. 463.
tuarum misericordiam concede perpetuam ; ut eis proficiat ^^^^^' ^^^
in aetemum, quod in te speraverunt et crediderunt Per. y
760 Secreta.
His, quaesumus, Domine, placatus intende muneribus, Pam. 462.
et quod ad laudem tui nominis supplicantes ^ offerimus, ad ^^' ^^^
indulgentiam proficiat defunctorum. Per. y
Digitized by CjOOQ lC
3IO UBER SACRAMENTORUM [III. cui.
Infra aoUonem.
[Gcrb. 324 Hanc igitur oblationem, quam tibi pro animabus famu-
lorum famularumquc tuarum venerantes deferimus, quae-
sumus, Domine^ placatus intende; et tua dignatione
concede, ut mortis vinculis absoluti ^, transitum mereantur
ad vitam. Per ^
Fostoommui.
[Gerb. 324 Supplices, quaesumus*, Domine, pro animabus famulorum
Pam. 462. tuorum * preces effundimus, sperantes ut quicquid conver-
satione contraxerunt humana et dementer indulgeas, et in
tuorum sede laetantium constituas redemptorum. Per. y
* supplicts Gerb. ; V. Pam. as text. * ahsolutae Gcrb. ; V. as text.
' Gerb. has Quam oblationetn^ agreeing with V. in omitting diesquc nostros,
* quaesumuSf which is saperfluons, is omitted bj Gerb., bnt appears in V. and
Pam. * famulorumfamularumque Gerb. Pam. (the latter adds tuarum) ;
V. astezt
CIII.
Item alia Missa in Coemeteriis.
R. Deus, cuius miseratione animae fidelium requiescunt,
Pam. i^V* famulis tuis lUis et Illis ^ vel * omnibus hic ^ quiescentibus
da propitius veniam peccatorum, ut a cunctis reatibus
absoluti *, sine fine laetentur. Per. y
[Gerb. 326 Omnipotens sempiteme Deus, annue precibus nostris ea
^'■' quae poscimus, et dona omnibus, quorum hic corpora
requiescunt, refrigerii sedem, quietis beatitudinem, luminis
claritatem; et'' qui peccatorum suorum pondere praegra-
vantur, eis * supplicatio commendet ecclesiae. Per.
Secreta.
5* ^ Pro animabus famulorum tuorum [lUorum^ et Illorum et
Gerb. 326. , . ..,,.. , . ^ ^
Pam. 462. nic omnmm ^ dormientium, hostiam, Domine, suscipe
benignus oblatam: et® hoc sacrificio singulari® vinculis
horrendae mortis exutae, vitam mereantur aeternam. Per. y
Infra actionem. 761
R. Hanc igitur oblationem, quam tibi offerimus, Domine,
Pam.'462.* pro tuorum requie famulorum et famularum lUius et lUius ^^
et omnium fidelium catholicorum orthodoxorum in hac
basilica in Christo quiescentium, et qui in circuitu huius
Digitized by CjOOQ lC
IILdv.] ROMANAE ECCLESIAE. 311
ecclesiae tuae ^^ requiescunt, quaesumus, Domine, placatus
accipias, ut per haec salutis humanae subsidia in tuorum
numero redemptorum sorte perpetua censeantur: diesque
nostros ^*.
Fostoommun.
Deus, fidelium lumen animarum, adesto supplicationibus ^*
nostris, et da omnibus^^ quorum corpora hic quiescunt Pam.463.
refrigerii sedem, quietis ^* beatitudinem, luminis claritatem.
Per Dominum. y
» Illius V. » et Pam. " R. Pam. insert in Christo, * abso-
lutis V. ' ut Gerb. * eos Gerb. ; V. as text (nngrammatically).
' R. Pam. insert catholicorum, * utR, Pam. ' scurificium singulctre
R. ^ llli et Illi V. " Pam. omits tuae. " Pam. omits ditsque
nostros. ^ R. mseitBjldeli^ in CAristo; Pam. omits omnidus and inserts
/amu/is vel famulabus iuis N. et N. veL ^* quietem V. ; R. Pam. as
tezt, and so V. in tbe second CoUect of this Missa,
CIV.
ITEM ALIA MlSSA.
Adesto, quaesumus, Domine, pro animabus famulorum [Gerb. 336
famularumque tuarum et omnium hic quiescentium, ut si '*•■'
quae camales maculae in eis de terrenis contagiis inhae-
serunt, miserationis tuae venia deleantur. Per.
Inclina^, quaesumus, Domine, aures tuas ad preces cf. Gerb.
nostras, pro quibus misericordiam tuam supplices exoramus, ^^^*
ut animas famulorum famularumque tuarum in pacis ac
lucis regione constituas, et sanctorum iubeas esse consortes.
Per. y
Secreta.
Munera, quaesumus, Domine, quae tibi pro requie et [Gerb.3a6
animabus* famulorum famularumque tuarum® omnium in ^'^
Christo quiescentium offerimus, ad earum redemptione*
proficiant. Pen
Infra aotionem.
Hanc igitur oblationem, quam tibi pro defunctis offerimus, [Gerb. 326
quaesumus, Domine, * propitiatus accipias, et miserationis *'^
tuae largitate concedas, ut ab omnibus quae per terrenam
conversationem traxerunt • his sacrificiis emundentur. Per.
762 FoBtcommun.
Multiplica, Domine, super animas famulorum famularum- [Gerb. 326
que tuarum misericordiam tuam ; et quibus"' donasti ^'^
Digitized by CjOOQ lC
312 LIBER SACRAMENTORUM [III. cv.
baptismi sacramentum da eis aetemorum plenitudine^
gaudiorum. Per.
' This Collect is parallel to that to which reference is made in Gerb., but
not identical with it. ' pro requU oMimarum Gerb. ' Gerh. inserts et.
* eorum redemptionem Gerb. ; V. as text (nngrammaticaUy). ' Gerb. inserts
ut. • coniraxerunt vittis Gerb. ; V. as text. ' cui V. • p/eni-
tudinem Gerb. ; V. as text (angnimmatically).
cv.
ITEM MISSA IN DEPOSITIONE DEFUNCTI, TERTII, SEPTIMI,
TRICESIMI DIERUM, SIVE ANNUALEM \
R. Adesto, quaesumus, Domine^ pro anima famuli tui
Uetuiis! mi^s^ cuius in depositione sua* officium commemorationis
impendimus, ut si quae ^ eum saecularis macula invasit ^,
aut vitium mundiale infecit ^, dono tuae pietatis indulgeas
et extergas ^. Per.
R. Quaesumus, Domine, ut* famulo tuo cuius septimum*
U^2il obitus sui diem commemoramus, sanctorum et^** electorum
largire ' consortium, et rorem^* misericordiae tuae perennis ^^
infunde. Per.
R. Deus, indulgentiarum Domine, da famulo tui lUiy cuius
cf*^dii^^^ anniversarium depositionis diem commemoramus, refrigerii
supra. sedem, quietis beatitudinem, luminis claritatem largiaris ^^.
Per.
Seoreta.
R. Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et hanc obla-
Men. a^/s. tionem, quam tibi offerimus ob diem depositionis septimi
vel tricesimi^^, pro anima famuli tui Illius, placatus ac
benignus assume. Per ^^
Infra aotionem.
R. Hanc igitur oblationem, Domine, quam tibi offerimus pro
Gerb. 327. ^^jj^^ famuH tui Illiusy cuius depositionis diem *• septimum
vel tricesimum celebramus, quod " deposito corpore animam
tibi ^' creatori reddidit, quam dedisti " : pro quo ^ petimus
divinani clementiam tuam, ut mortis vinculis absolutus*^
transitum mereatur ad vitam *'. Per.
Fostoommun.
R. Omnipotens sempiterne Deus, collocare dignare corpus
Men! 2%^ et animam et spiritum^ famuli tui IlliuSi cuius diem
septimum, vel tricesimum ^^ • sive depositionem ^* cele- 763
Digitized by CjOOQ lC
III. cvi.] ROMANAE ECCLESIAE. 313
bravimus*^ in sinibus^® Abrahae, Isaac, et lacob; ut^''
quum dies agnitionis tuae ^® venerit, inter sanctos et electos
tuos eum resuscitari ^ praecipias. Per.
^ annualem, so V. (imgrammatically) probably for anmioli, deposUio being
tised as eqnivalent to depositionis commemoraHo. But R. Men. have in dU
depositionis defuncti vel {sive Men.) m, vii, et xxx^ (m, vii, trigesimoque
Men.). * Domine quaesumus R. Men. ■ R. leads in die deposittone
st4a, and inserts (roisplacing the words, so that they stand before cuiui) vel iii,
viiy et xxj^* ; V. Men. as text. * qua V. ; a/iqua Men. ; R. as text,
• ei saecularis macuia inhaesit R. Men. ; V. as text. • fecit R. "^ ex-
tergecLs V. ^ ut . . . lar^ire, so V. R. (ungrammatically) ; Men. omits ut.
• tertium vel vii sive xxx Men, ^* eUque R. ; tuorum atque Men. " rore
V. ; rorem ei Men. ; R. as text. ^* perenne R. ; perennem Men. ; V. as
text. " R. adds oramus ; V. as text. LargieuHs appears to be superfluous,
unless the punctuation is altered so as to divide the series of accusatives, which
would seem more naturally to depend upon one and the same verb, as in ciii
supra. " tertium vel septimum sive trigesimum Men. ; iii vel vii^* xrjc"»*
R. ; V. as text (ungrammatically). ^^ R. and Men. place after the Secreta
a Preface, which is not found here in V., but appears in tne next section, where
it is no doubt misplaced (see note " on cvi). ^ R. inserts tertium.
" qtiody so V. R. (probably ungrammatically for quo). *• R. omits tibi,
'* Some such words as quaesumus placatus accipias are required by the sense :
but V. and R. agree in omitting them. ^ Jl^ ' * * ^^*>l^^^ ^* ^ ^*
inserts diesque nostrosy wHich V. omits. ^ corpus et anima et spiritu V. ;
corpus et animam Men. ; R. as text. *• »« , wV««»» et xxx^^^ R, ; iii auf
viivel XXX Men. ^ depositione V. ; Men. omits sive depositionem ; R. as
text. * ceUbramus R. Men. ; V. as text. *• sinum Men. ^ et R.
• R. omits tuae. " resuscitare V. R.
CVI.
ITEM ORATIONES AD MISSAM PRO SALUTE VIVORUM.
Praetende, Domine, misericordiam tuam^ famulis et R.
famulabus tuis dexteram caelestis auxilii: ut te toto ^m.*^^^.*
corde^ perquirant et quae^ digne postulant assequantur*. Men. 239.
Per. y
Sedreta.
Propitiare [Domine]* supplicationibus nostris, et has R.
oblationes famulorum famularumque tuarum quas * tibi pro Pam. A^.*
incolumitate eorum ofTerimus, benignus assume, ^ ut nuIHus Men. 239.
sit irritum votum nullius vacua postulatio : praesta, quae-
sumus, ut quod ® fideliter petimus efficaciter consequamur.
Per. y
Infra aetionem. .
Hanc igitur oblationem, Domine, famulorum famularum- R.
que tuarum, quam tibi ofTerimus ob devotionem mentis ^ ' ^^°'
eorum, pius ac propitius clementi vultu suscipias: tibi
suppUcantes ® libens protege, dignanter exaudi, et aetema
Digitized by CjOOQ lC
314
UBER SACRAMENTORUM
[III. cvL
eos^^ protecdone conserva; ut semper in tua religione
laetantes, in sanctae Trinitatis confessione " fide catholica
perseverent : diesque nostros. y
FostoommmL
R. Da famulis et famulabus tuis, quaesumus, Domine, in tua
P^'^J|]' fide et sinceritate constantiam ; ut in caritate divina firmati
Men. 23<^ nullis tentationibus ab eius integritate vellantur. Per. y
R.
Gerb. 327.
Men. 2i8.
Contestatio ^^.
VD. Per Christum Dominum nostrum. Per quem salus
mundi, per quem • vita omnium ^*, per quem resurrectio 764
mortuorum. Per ipsum te, Domine, suppliciter deprecamur,
ut animae famuli tui IlliuSy cuius diem lUunt ^^ celebramus,
indulgentiam largiri perpetuam digneris ^^ atque contagiis
mortalitatis exutam, in aetemam salvationis partem re-
stituas ^* cum angelis et archangelis ^*'. y
Mart^e,
lib. I.
cap. vi.
Martine,
lib. I.
cap. vi.
INCIPIT AD POENITENTIAM DANDAM *«.
Dicis psalmum vi totum : et iterum dicis ^* : Oremus. Et
incipiens ^® psalmum cii usque Renovabitur sicut ^^ aquilae
iuventus *^. Dicis deinde psalmum quinquagesimum ; post
hoc oratio sequitur ^\
Deum omnipotentem ac misericordem, qui non vult
mortem peccatorum sed ut convertantur et vivant, fratres
carissimi, supplices deprecemur^, ut converso ad viam
rectam famulo suo//2?misericordiaesuaeveniam propitiatus
indulgeat : et si quae sunt culparum suarum omnium vulnera,
quae post sacri lavacri unda ^ contraxit ^*, ita in hac publica
confessione delicta sanentur, ut nuUa in eum ^ ultra cica-
tricum signa remaneant Per Dominum nostrum.
Deus, iustorum gloria, ^* misericordia peccatorum, da
huic famulo tuo Illi^ plenam indulgentiae veniam, et
poenitentiae loco^® exoratus indulge; ut qui praeterita
peccata deplorat, futura mala^^ non sentiat, neque iam
ulterius lugenda committat. Dimitte ei, Domine, omnia
crimina, et in semitas eum iustitiae ^ placatus reinstaura ^\
Digitized by CjOOQ lC
Ill.cviJ ROMANAE ECCLESIAE. 315
ut securus mereatur deinceps inter tuos bene meritis currere
et ad pacis aetemae praemia pervenire. Per Dominum
nostrum lesum Christum.
Domine Deus omnipotens sempiteme, qui peccatomm
indulgentiam in confessione celeri posuisti, succurre lapsis,
miserere confessis, ut quos delictorum catena constringit^
miseratio tuae pietatis absolvat. Fer Dominum.
Explicit Liber Sacramentarum. Deo gratias.
SlCUT NAVIGANTIBUS DULCIS EST PORTUS
SlC SCRIPTORI NOVISSIMUS VERSUS.
^ Pam. omits misericordiam hiom ; V. R. Men. as text * ut de toto corde
R. ' atque (for et quae) R. * Men. adds a clanse which is omitted
by V. R. Pam. : — et medelam tuam non solum in corpore, sed etiam in anima
sentiant. ' V. omits Domine, which is restored from R. Pam. Men.
* quam V. ^ Pam. Men. insert et, which Gerb. adds in brackets; V. R.
as text. * quos Pam. * R. omits tibi supplicantes, and inserts
deprecamur after suscipias, ^^ eius R. " Gerb. adds et in brackets ;
V. R. as text ^' The Contestatio here given is clearly misplaced. It
belongs to the Missa of section cv supra^ and is fonnd in conjnnction with
the CoUects, Secret, and Postcommnnion of that Missa in R. and Men.
The heading is notable, as separate titles are not as a role prefixed to the
Prefaces which occur in V. *• hominum (for omnium) Men. ** Men.
inserts depositionis tertium vel sepHmum sive trigesimum (omitting Ittum) ; V.
R. as text. ^ digntris perpetuam R. Men. ^ constituas R. " Both
R. and Men. have 3ie ending Per quem, omitting cum angelis et archangelis,
Perhaps the ending in V. is a mistake for Et ideo cum, &c. ^' This por-
tion was probably placed at the end of the MS. with a view to freqnent ase.
The mbric and form of ' bidding prayer ' together make np Mart^ne*s Ordo xt,
which he takes from one of Colbert*s M^., dated by him before 900. The
first of the other two prayers occnrs in Mart^ne*s Ordo iii, taken from a MS.
belonging to the Cathedral of Tonrs, to which he gives a similar date {de Ant.
Eccl. Rit. Lib. I. cap. vi). " didt V. ; Mart. as text. » incipis
Mart. ; V. as text, using, as elsewhere, the paiticiple to express an imperative
sense. ^ ut Mart. ; V. as text, apparently foUowing the Italic version.
^ Mait. adds tua, which V. omits. ^ Mart. omiXz post hoc oratio sequitur
and prefixes Sequitur CoUecta to the piayer foUowing. ^ precamur
(omitting supplices) Mart. ^ undc^ so both V. and Mart. (nngram-
maticaily). * contraxerunt Mart. " in eum, so both V. and Mart.
(nngrammatically). * Mart. inseits et. * Illo V. •• locum Mait.;
V. as text (nngnunmatically). '^ Mait. omits mala, *• in semitcu
iustitiae eum Mait. ; V. as text. " restaura Mart.
Digitized by CjOOQ lC
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX
Showing the Contents and Arrangement of the
Gelasian Sacramentaries of Rheinau (R.)
AND S. GALLEN (S.).
This appendix foUows, in its first portion, the order of S., the
Missae and prayers which are not contained in R. being marked
by square brackets. Portions marked * show signs of a divergence
between the original readings of S. and those of the later recension
pubiished by Gerbert The readings of R., where such portions
are common to R. and S., are generally in agreement with the
original reading of S. wherever that original reading can be
certainly ascertained ; and where the matter is common to R. S.
and the Vatican MS., the readings of R. and of the first hand of S.
are for the most part in agreement with those of the Vatican MS.
In Vigilia Natalis Domini. Ad Nona, Statio ad S, Mariam, Gerb.
Deus qui nos redemptionis] ^^' ''
Da nobis o. D. ut sicut
[Praesta m. D. ut ad suscipiendum]
Da nobis Dne. ut nativitatis
Tanto nos Dne. q. promptiore
*VD. p. X. In confessione
Da nobis Dne. q. unigeniti Filii tui
De Vtgilia Domini in Nocte. Ad S, Mariam. Gerb.
Deus qui hanc sacratissimam noctem ^^' ^' ^
Respice nos m. D. et mentibus
Accepta tibi sit Dne. q. hodiemae
«Munera nostra q. Dne. nativitatis
♦VD. p. X. Cuius divinae nativitatis
«Communicantes et noctem sacratissimam
4>Da nobis q. Dne. D. noster ut qui nativitatem
Digitized by CjOOQ lC
3l8 APPENDIX.
Gerb. p. 5. Ad S. Anastanam ^
Da q. o. D. ut qui b. Anastasiae
Accipe q. Dne. munera dignanter oblata et b. Anast
VD. Qui ut de hoste
Satiasti Dne. familiam tuam
Gerb. liem de Naialt Dominu Mane prtma.
^^ Da (nobis R.) q. o. D. ut qui nova
Cuncta Dne. q. his muneribus
VD. p. X. Quia nostri Salvatoris
«Huius Dne. sacramenti semper natalis(?) (sacramenta
semper natalaes R.)
Populum tuum Dne. q. tueantur
Gerb. In Natali Domini ad S. Petrum (R. adds in die).
^^ ^' ' «Omnipotens s. D. qui hunc diem per incamationem
Concede q. o. D. ut nos Unigeniti tui
Oblatio tibi sit Dne. q. hodiemae
VD. Tuae laudis hostiam
Communicantes («/ suprcL)
Laeti Dne. firequentamus salutis
Praesta q. o. D. ut natus hodie
Gerb. Alias orationes de Natali Domini.
^^' '^* Adesto Dne. supplicationibus nostris
Largire q. Dne. famulis tuis fidei
[D. qui populo tuo plene praestitisti]
4>D. qui humanae substantiae
Omnipotens s. D. creator humanae
Deus qui nativitatis tuae exordium
Deus qui per b. Virginis partum
Concede nobis o. D. ut salutare
O. s. D. qui in Filii tui Dni. nostri nativitate
• Da q. Dne. populo tuo inviolabilem
Gerb. p. 8. vii KaL lan. Natak S. Stephani.
Da nobis q. Dne. imitari quod colimus
*0. s. D. qui primitias martyrum
Grata tibi sint Dne. munera q. devotionis
VD. Beati Stephani Levitae
Auxilientur nobis Dne. sumpta mjsteria
«Beatus martyr Stephanus Dne. q. pro fidelibus
^ R. has Nall. Sce Anasiasiae.
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX. 319
Alias Oratianes, Gerb. p. 8.
Gratias agimus Dne. multiplicatis ]
Praesta q. o. D. ut beatus Stephanus
Deus qui nos Unigeniti tui clementer
vi Kal. lan. Natak S. loannis Evangelisiae. Gerb.
♦Deus qui per os b. Apostoli ^^* ^'
Ecclesiam tuam Dne. benignus illustra
Suscipe Dne. munera quae in eius
*VD. Beati Apostoli tui et evangelistae
Refecti cibo potuque celesti
Adsit ecclesiae tuae Dne. q. b. evangelista
Alias Oraiiones. Gcrb. p.ia
«Deus qui b. loannis evangelistae
Praesta q. o. D. ut excellentiam
V KaL lan. Natale Innocenium ^ Gerb. p.ii.
Deus cuius hodiema die praeconium
Deus qui bonis tuis
Adesto Dne. muneribus Innocentum festivitate
*VD. Pretiosis (enim R.) mortibus
Votiva Dne. dona percepimus
«Discat ecclesia tua D. infantum
Alias Orationes.
[Deus qui licet sis magnus]
Ipsi nobis Dne. q. postulent
[Adiuva nos Dne. q. eorum deprecatione]
Dominica I post NcUale Domini. Gerb.
Deus qui salutis aetemae beatae Mariae virginitate ^^' *'
«Da nobis q. o. D. ut nativitatem {sic^
Muneribus nostris q. Dne. precibusque
VD. Nos sursum cordibus erectis
«Da nobis q. Dne. D. noster ut qui nativitatem
Benedictionem tuam Dne. populus fidelis
Pridie Kal, lan, Natale S, Silvestri. Gerb. p. 13.
Da q. o. D. ut b. Silvestri
Sancti tui nos q. Dne. ubique laetificent
Praesta q. o. D. ut de perceptis
^ R. adds adscm Paulum,
Digitized by CjOOQ lC
320 APPENDIX.
Gerb. p.14. Kal. lan, Ociava Damini [ad S. Mariam\
Deus qui nobis nati Salvatoris
O. s. D. qui in Unigenito
Praesta q. Dne. ut per haec munera
*VD. p. X. Cuius hodie
Praesta q. Dne. ut quod Salvatoris
O. s. D. qui tuae mensae.
Gerb. p.15. [Missa Prohibendo ab Idolis,
O. s. D. da nobis voluntatem
Ut tibi grata sint Dne. munera
Mysteriis tuis veneranter assumptis]
Gerb. p.15. liem alia Dominica.
O. s. D. dirige actus nostros in beneplacito
Propitiare m. D. supplic. nostris et populum
Concede q. Dne. ut oculis tuae maiestatis
*VD. Qui [pro] peccato
Per huius Dne. operationem mysterii
«Respice propitius Dne. ad debitam
Gcrb. Non. lan, ^ Vigilia Theophaniae.
pp. 15, 16.
«Corda nostra q. Dne. venturae
Tribue q. Dne. ut eum praesentibus
*VD. Te laudare mirabilem Deum
«Illumina q. Dne. populum tuum (et R.) splendore
Gerb. viii Id. lan, Theophania \ad S. Petrum\
PP. l6, 17. _ . , ,. *. TT . .
Deus qm hodierna die Umgenitum
*0. s. D. qui Verbi tui incamationem
Ecclesiae tuae q. Dne. dona propitius intuere
*VD. Nos te laudare omnipotens D.
Communicantes et diem sacratissimum
Praesta q. Dne. D. noster ut quae solemni
*Deus qui per huius celebritatis mysterium
Gerb. Alios Orationes.
'* Deus illuminator omnium gentium
O. s. D. fidelium splendor animarum
*Da nobis q. Dne. digne celebrare mysterium
Praesta q. o. D. ut Salvatoris mundi
Gerb. p.i8. Dominica I post Theophaniam.
Vota q. Dne. supplicantis populi
Fac nos Dne. D. n. tuis obedire mandatis
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX. 321
Oblatum tibi Dne. sacrificium vivificet nos
♦VD. Quia quum Unigenitus
Supplices te rogamus o. D. ut quos tuis
Conserva q. Dne. familiam tuam
In OcL Theophamae. Gerb.
Deus cuius Unigenitus in substantia '
«Hostias tibi Dne. pro nati Filii tui apparitione
Caelesti lumine q. Dne. semper et ubique
«Ulumina q. Dne. populum tuum
xviii Kal. Feb, Nat S. Felids Can/essarisK Gerb p. 19.
Concede q. o. D. ut ad meliorem
«Da q. o. D. ut qui beatus Felix
Hostias tibi Dne. pro (prae R) commemoratione
*VD. Et confessionem S. Felicis
Sanctorum precibus confidentes
Daminica II post Theophamam. Gcrb.
O. s. D. qui caelestia simul ^^*
Adesto q. Dne. supplicationibus
Oblata Dne. munera sanctifica nosque
*VD. Semperque virtutes
Augeatur in nobis Dne. q. tuae virtutis
Auxiliare Dne. populo tuo ut sacrae
xvii Kal. Feb, Nat. S. Marcelli Papae. Oerb. p. ao.
Preces populi tui q. Dne. clementer exaudi
[Da q. o. D. ut qui b. Marcelli]
Suscipe q. Dne. munera dign. obl. et b. Marcelli
[*VD. Qui glorificaris in tuorumj
Satiasti Dne. familiam tuam
[xv Kal. Feb. Nat. S. Priscae Mart. Gerb. p.20.
Da q. o. D. ut qui b. Priscae
*Hostiam {sic) Dne. q. quam in sanctorum
Q. Dne. saiutaribus repleti mysteriisj
xiv Kal. Feb. Nat. Mariae et Marthae. Gerb.p.ao.
Exaudi Dne. populum tuum cum Sanctorum
Preces Dne. tuorum respice
Sanctorum tuorum Dne. intercessione placatus
^ R. has NcUl. Sce. FelicU inpensis.
Y
Digitized by CjOOQ lC
33a APPENDIX.
Gcrb. [xiii Kal. Feb. Nai. S. Fahiani Mart.
^^' ' ■ Infirmitatem nostram respice o. D,
Adsit nobis Dne. q. sancta precatio
Intercessio q. Dne. sancti pontifids
Refecti participatione muneris sacri]
Gerb.p.ai. \EodeM die\ Nat, S. Sebastiani Mart,
Deus qui b. Sebastianum
[«Praesta Dne. q. ut intercedente b. Sebastiano]
Sanctb Sebastiano interveniente
[*VD. Quoniam beati martyris Sebastiani]
Sacro munere satiati supplices te Dne.
Gerb. xii Kal Feh. Nat, S, Agnae [ F/r^.]
DD 21 22.
' Crescat Dne. semper in nobis
[Praesta q. Dne. mentibus]
«Hodiemum Dne. sacrificium
[*VD. Recensemus enim]
Sumentes Dne. gaudia sempitema
Gerb. xi Kal, FeL Nat. S, Vincentii,
Adesto Dne. q. supplicationibus
Hostias tibi Dne. b. Vincentii martyris
Q. o. D. ut qui caelestia
Gerb. Dominica III post Theophaniam.
pp. »3» 24. Q g^ jj infirmitatem nostram
Vox clamantis ecclesiae
Haec hostia Dne. q. emundet
*VD. Tc benedicere
Quos tantis Dne. iargiris
Adsit Dne. q. propidatio
Gerb. p. 24. [x Kal. Feh. Nat. SS, Enurentianae et Macarii,
Maiestati tuae nos Dne. martyrum
Martyrum tuorum nos Dne. semper
*Accepta tibi sit Dne. sacratae plebis
lugiter nos Dne. sanctomm tuomm vota]
Gcrb. p. 24. \viii Kal. Feh, Nat, S. Praeiecti Mart.
Martyris tui Praeiecti nos
Suscipe Dne. propitius orationem
*VD. £t tuam misericordiam
*Votiva Dne. pro b. martyris tui Praeiecti]
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX. 3^3
[Eodem die Conversio S, Pauli Aposioli in Damasco, ^^rb:
«Deus qui umversum mundum
Apostoli tui Pauli predbus
*VD. Qui ecclesiam tuam
Sanctificati Dne. salutari mysterio]
\y KaL Feh Nat. S. Agnis de Naiiviiaie. Gerb.p.2&.
Deus qui nos annua b. Agnae
Adesto nobis o. D. b. Agnae festa repetentibus
Grata tibi sint q. Dne. munera
*VD. B. Agnis natalitia
Adiuvent nos Dne. q. et haec mysteria}
Dominica IVposi Theophaniam. Gerb.
Deus qui nos in lantis ^^* ^^' * '
Familiam tuam Dne. q. dextera
Concede q. o. D. ut huius sacrificii
»VD. Qui genus humanum
«Munera tua nos D. a delectationibus
Porrige dexteram tuam q. Dne. plebi
iv Non. Feb, S, Simeonis, Coliecta ad S, Adrianum, Gerb. p. 26.
Erudi q. Dne. plebem tuam
Ad Missam. Siatio ad S, Mariam,
0« s. D. maiestatem tuam supplices
Exaudi Dne. preces nostras et ut digna
VD. Quia per incamati
Q. Dne. D. noster ut sacrosancta
Non Feh. Nat, S, Agaihae (R. adds Virg). Gcrb.p.26.
«Indulgentiam nobis Dne. b. Agatha
Fiant Dne. tuo grata conspectui
VD. Pro cuius nomine poenarum
Exuitamus pariter et de percepto
Dominica Vpost Theophaniam, Gcrb.
pp. 27, 28.
Familiam tuam q. Dne. continua
«D. qui solus es bonus
Hostias tibi Dne. placationis ofiferimus
4>VD. Tibi istam immolationis
Q. o. D. ut illius salutaris
Adesto Dne. populis tuis in tua
Y %
Digitized by CjOOQ lC
334 APPENDJX.
Gerb. p. 28. \tv Id. Feh. Nat. S. Soiheris.
Praesta q. o. D. ut sanctae Soiheris
Preces nostras q. Dne. propitiatus
Sanctae Sotheris precibus confidentes]
Gerb.p. aS. [Eodem die Nat. SS. Zotici, Hirenei et lacinti.
Dne. D. noster multiplica super nos
Susdpe q. Dne. munera populi tui
«Sacramenti tui Dne. q. sumpta benedictio]
Gerb. Dminica VI post Theophaniam,
pp. 38, ao. ^ , ^
«Conserva populum tuum D. et tuo nomim
«Praesta q. o. D. ut semper rationabilia
Haec oblatio D. mundet nos
*VD. Ad cuius immensam
Caelestibus Dne. pasti deliciis
Adesto Dne. fidelibus tuis
Gerb.p. 39. \pcvi Kal. Mart, Nat, SS. Valentim\ Vitalis^ Filiculae et Zenonis.
Tuorum nos Dne. q. precibus tuere sanctorum
♦Ad martyrum tuorum Valentini, Vit. F. et Zen.
«Protege Dne. plebem tuam et in festivitate]
Gerb. p. 39. \xiv Kal. Mart, Nat. S. lulianae..
O. s. D. qui eligis infirma mundi
In sanctae mart. tuae lulianae
«Libantes Dne. mensae tuae b. mysteriaj
Gerb.p.30. viii Kal, Mart, Cathedra S, Petri,
Deus qui b. apostolo tuo Petro
Ecclesiae tuae q. Dne. preces et hostias
4>VD. Te laudare mirabilem in sanctis
Laetificet nos Dne. munus obiatum
Gerb. p,3o. \Non. Mart. Nat. SS. Perpetuae et Felicitatis,
Da nobis Dne. D. noster sanctorum martyrum paimas
Intende Dne. munera q. altaribus
Praesta nobis Dne. q. intercedentibus]
Gerb. iv Id. Mart. Nat. S. Gregorii Papae,
PP- 30,31- Concede q. Dne. fidelibus tuis digne S. Gregorii
Has hostias Dne. quas nomini tuo
*VD. Quia sic tribuis ecclesiam tuam
Praestent Dne. q. tua sancta praesidium
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX. 3^5
Incipit in Septuagesima \ Gtth.
Deus qui per menabilem
Concede q. o. D. fragilitati
Concede nobis m. D. et digne
*VD. Quia per ea quae conspiciuntur
Sacrae nobis q. Dne. mensae
Preces populi tui Dne. clementer
In Sexagesima ad S. Paulum. Gerb.p.33-
Deus qui conspicis quia ex nulla
Tuere q. Dne. plebem tuam et sacram
«Intende q. Dne. hostiam familiae
4>VD. Qui rationabilem creaturam
Sit nobis q. Dne. cibus sacer
Rege q. Dne. populum tuum
In Quinquagesima ad S. Pe/rum. Gerb.p.34.
Preces nostras q. Dne. dementer exaudi
Aufer a nobis Dne. q. iniquitates
Sacrificium Dne. observantiae paschalis
*VD. Ut modulum terrenae
*Repleti sumus Dne. donorum participatione
De multitudine misericordiae
[Ordo Agentibus puhlicam poenitentiam. Not in
G^erb.
Suscipis eum vi /eria, etc.
Orationes et preces super poeniteniem^ Not in
Exaudi Dne. preces nostras et confitentium
Praeveniat hunc famulum
Adesto Dne. supplicationibus nostris nec sit
Domine D. noster qui offensione
Precor Dne. clementiam tuae maiestatis]
Feria iv caput de leiuniis. Statio ad S. Sabinam. Cerh.p.3^.
Ad Collectam.
Concede nobis Dne. praesidia
Ad Missam.
Praesta Dne. fidelibus tuis ut ieiunionim
Fac nos q. Dne. his muneribus offerendis
VD. Qui corporali ieiunio
Percepta nobis Dne- praebeant
Tuere Dne. populum tuum et ab omnibus
^ K. adds Std, ad Scm . , ,au . . .{7 Laurentittm).
Digitized by CjOOQ lC
326 APPENDIX.
Gcrb.p.35. Feria v infra Quinquagesimam. Ad S, Georgium Siaito.
Da q. Dne. fidelibus tuis ieiuniis
Fac nos q. Dne. salutis nostrae
Haecque nos reparent (Haec quae nos reparant R.)
Inclinantes se Dne. maiestati tuae
Gerb.p.36. Feria vi infra Quinquagesimam, Statio ad SS, loannem
et Paulum.
«Inchoata ieiunia q. Dne. benigno
Adiuva nos D. salutaris noster
Praepara nos q. Dne. huius praecipuae
Tribue nobis o. D. ut dona caelestia
«Praesta famulis tuis Dne. abundantiam
Gerb. Sahhato infra Qmnquagesimam,
pp, 36, 37.
Observationis huius annua celebritate
Adesto Dne. suppl. nostris et hoc solemne
Suscipe Dne. sacrificium cuius te voluisti
Caelestis vitae munere vegetati q. Dne
«Fideles tui Dne. per tua dona
Gerb. p. 37. In Quadragesima ad S. loannem ad Lat{eranis R.).
«Deus qui ecclesiam tuam annua
Concede nobis o. D. ut per annua
Sacrificium Dne. quadragesimalis initii
♦VD. Qui continuatis quadraginta diebus
Tui nos Dne. sacramenti libatio
Super populum tuum Dne. q. benedictio
Ad vesp. Da nobis q. o. D. et aeternae
[Adfontes, Adesto q. Dne. supplicationibus]
Gerb.p.38. Feria ii ad S. Petrum ad Vincula (R. adds Eh. /).
Converte nos D. salutaris noster et ut nobis
Sanctifica Dne. q. nostra ieiunia
Accepta tibi sit Dne. nostrae devotionis
[*VD. Qui das escam omni came]
Salutaris tui Dne. munere satiati
£sto Dne. propitius plebi tuae
Gcrb. p. 39. Feria iii ad S. Anastasiam (R. adds E6, /*).
Respice Dne. familiam tuam et praesta
Pacem nobis tribue Dne. q. mentis et corporis
Oblatis q. Dne. placare muneribus
[*VD. In quo ieiunantium]
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX. 327
Sumpsimus Dne. celebritatis amiuae
Ascendant ad te Dne. preces nostrae
Feria iv ad S. Mariam ad Praesepe (R. adds Eb. i), Gerb.
Preces nostras q. Dne. clementer
Devotionem populi tui q. Dne. benignus
«Sacrificia Dne. propitius (sic) ista
*VD. Qui in alimento
Tui Dne. perceptione sacramenti
Da q. Dne. populis Christianis
Feria v ad S. Laurentiutn ad For} lad Form(mso R.). ^crb.
pp. 40, 41.
O. s. D. qui nobis in observatione
Precamur o. D. ut de transitoriis
Suscipe creator o. D. quae ieiunantes
♦VD. Quia competenter atque salubriter
Percipientes Dne. gloriosa mysteria
Respice Dne. propitius ad plebem tuam
Feria vi ad Aposiolos (R. adds Eh. i In/ra . . .). Gerb.p.41.
£sto Dne. propitius plebi tuae et quam
Da nobis q. o. D. ieiuniorum
Suscipe q. Dne. devotorum munera
«VD. tibi sacrificare ieiunium
Praesta q. Dne. spiritalibus gaudiis
Plebs tua Dne. q. benedictionis
Sabbaio ad S. Peirum in xii LecL (R. adds Eb, t). Gerb.p.42,
[Populum tuum Dne. q. propitius"]
Protector noster aspice D. et qui
Adesto q. Dne. supplicationibus nostris ut esse'
Actiones nostras q. Dne. et aspirando'
Deus qui delinquentes perire non pateris
Posi. Bened. Deus quem omnia opera benedicunt
Praesentibus sacrificiis Dne. ieiunia
*VD. IUuminator et redemptor
Perpetuo Dne. favore prosequere
Fideles tuos Dne. benedictio desiderata
Die Dominica vacat. Gerb.p.43.
Deus qui conspicis omni nos virtute
^ Probably ' ad Formosum * a naxne given to the Church of S. Lanrenoe ' in
Panisperna.* If so, the name cannot, as has sometimes been supposed, be
derived from Pope Formosns, the restorer of the Chnrch, since the later of the
two MSS. is earlier than his pontificate by nearly a centnry.
' R. substitutes for the first CoUect Esto Dne. propitius (Gerb. p. 41) and
inverts the order of those bcginning Adesto, Actiones.
Digitized by CjOOQ lC
Gerb.p.45*
3a8 APPENDTX.
Praesta notns m. D. ut placationem
Ecclesiae tnae Dne. mimera placatus
VD« Maiestatem tnam sapplicantes
Refecti Dne. pane caelesti
Q^ Famillam tuam q. propitiatus
PP- 44» 45- Feria ti ad S. Ckmeniem.
Praesta q. o. D. ut £unilia tua
Tuis q. Dne. adesto supplidbus et inter
Haec hostia Dne. placationis et laudis
Percepta Dne. sancta nos adiuvent
Populum tuum Dne. q. ad te toto corde
Feria iii ad S. Baldinam,
Perfice q. Dne. benignus in nobis
Deus qui ob animarum medelam
Sanctificationem nobis Dne. his mysteriis
Delicias Dne. [mirabiles] mensae
Da q. Dne. fidelibus tuis et sine cessatione
Ccrb.p.46. Feria iv ad S. Cauiliam.
Deus qui per Verbum tuum humani
Praesta nobis Dne. auxilium gratiae
Hostias Dne. quas tibi offerimus propitius
Gratia tua nos Dne. q. non relinquat
Populum tuum Dne. propitius respice et quos
Gerb.p.47. Feria v ad S. Mariam trans Tiberim.
Ecclesiam tuam Dne. perpetua
Adiuva nos D. salutaris noster
Accepta tibi sint Dne. q. nostri dona ieiunii
«Praeveniant nobis Dne. q. divina tua sancta
♦Adesto Dne. famulis tuis et opem
Gcrb. Feria vi ad S, Vitaiem (R. adds Hic /acis scruiinio)^
pp. 47, 48. jy^ q Q^ jy^ ^j ^cTO nos purificante
Ad hostes nostros Dne. superandos
Haec in nobis sacrificia D. et actione
Fac nos Dne. q. accepto pignore
Da q. Dne. populo tuo salutem
Gerb.p.48. Sabbaio ad SS, Marcellinum et Petrum,
Da q. Dne. nostris effectum
^fSubveni Dne. servis tuis pro sua
His sacrificiis Dne. concede placatus
Sacramenti tui Dne. divina libatio
«Implorantes Dne. misericordiam fideles
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX. 3^9
Daminica. [SiaHo] ad S. Laurentium \in xxx\ Gerb.p.49.
Q. o. D. vota humilium respice
Piopitiare Dne, supplic. nostris et animarum
Susdpe q. Dne. nostris oblata servitiis
4*VD. Suppliciter exorare ut cum abstinentia
Cunctis nos Dne. reatibus
Subiectum tibi populum q. Dne. propitiatio
Feria ii ad S. Marcum. Gerb.p.60.
«Cordibus nostris q. Dne. benignus infunde
«Conserva Dne. familiam tuam bonis
Munus quod tibi Dne. nostrae servitutis
Quos ieiunia votiva castigant
Gratias tibi referat Dne. corde subiecto
Feria iii ad S, Potentianam. Gcrb.
Exaudi nos o. et m. D. et continentiae PP- 5 » 6 •
Prosequere o. D. ieiuniorum
Per haec veniat q. Dne. sacramenta
Sacris Dne. mysteriis expiati
Concede m. D. ut devotus tibi populus
Feria vo ad S. Sixtum. Gcrb.p.51,
Praesta q. nobis Dne. ut salutaribus
4*D. qui nos formam humilitatis^
[Suscipe q. Dne. preces populi tui cum obl.
Sanctificet nos Dne. qua pasti sumus
Defende Dne. familiam tuam et toto]
[Feria v ad SS, Cosmam et Damianum. Gerb.
»Da q, Dne. rex aeteme PP-5».S«'
Deus qui peccantium animas
Deus de cuius gratiae rore
Sacramenti tui Dne. veneranda
Concede q. o. D, ut qui protectionis]
[Ferid vi ad S. Laurentium ad Titdl^y. Gerb.
leiunia nostra q. Dne. benigno ^^' ^*' ^^'
«Adesto nobis q. o. D. et per ieiunium
Respice Dne. propitius ad munera quae sacramus
Huius nos Dne. perceptio sacramenti mundet
Gaudeat Dne. q. populus tuus semper
^ Only the fint words of this Collect are now in R. which is dcfective at this
point, having apparently lost two leaves.
' Perhape 'ad TUulum^ The Chnrch of S. Laurence *in Lucina* was
known as ' Titolns Lacinae.'
Digitized by CjOOQ lC
330 APPENDIX.
Gerb.p.55. \Sabh€Uo ad S. Susatmam,
Praesta q. o. D. ut dignitas
«Ange fidem tuam Dne. q. miseratus
*Dne. D. noster qui in his potius
Hos Dne. quos reficis sacramentis attolle
£sto q. Dne. propitius plebi tuae et quae]
Gerb.p.54. [Dte Domimca, Siatio ad Hiermalcm.
Concede q. o. D. ut qui ex merito
Deus qui in deserti regione
Sacrificiis praesentibus Dne. q. intende
*VD. glorificantes et de praeteritis
Da nobis m. D. ut sancta tua
Tu semper q. Dne. tuam attolle]
Gerb.p.55. \Feria ii ad SS. Quaiuor Coronaios.
Proficiat q. Dne. plebs tibi dicata
Praesta q. o. D. ut qui in tua
Cunctis nos Dne. reatibus et periculis
Divini satiati muneris largitate
Tueatur q. Dne. dextera tua]
Gerb. \Feria iii ad S. Laureniium in Damaso^\
' Sacrae nobis Dne. q. observationis
«Exercitatio (Exorcicio R.) veneranda Dne. ieiunii
Purifica nos m. D. ut ecclesiae
Caelestia dona capientibus q. Dne.
Miserere Dne. populo tuo et continuis
Gerb. Feria ro ad S, Paulum (R. adds Eb. iiii Hicfacis ad aur aperHone),
' O. s. D. qui et iustis praemia
Praesta q. o. D. ut quos ieiunia votiva
Supplicis Dne. te rogamus ut his sacrificiis
Sacramenta quae sumpsimus Dne. D. noster
Pateant aures misericordiae tuae
Gcrb.p.57. Feria v ad S. Silvesirum (R. adds Eb. iiii.).
Praesta q. Dne. ut salutaribus ieiuniis
Tua nos Dne. protectione defende
Efiiciatur haec hostia Dne. q. solemnibus
Sancta tua nos Dne. q. et vivificando
Populi tui D. institutor et rector
' R. contains the prayers, but has lost the heading, of this Missa,
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX, 331
Ferta vt ad S. Emehium. Gcrb.
Deus qui ineffabilibus mundum PP- 5 t
O. s. D. qui sic hominem condidisti
Haec sacrificia nos o. D. potenti
Haec nos q. Dne. participatio sacramenti
Adesto Dne. populis qui sacra
Sabbato ad S, Laurentium \ad Corpus^]. Gerb.p. 58.
Deus omnium misericordiarum
Tua nos Dne. gratia et sanctis exerceat
Oblationibus q. Dne. placare susceptis
Tua nos q. Dne. sancta purificent et operatione
Plebem tuam Dne. q. interius exteriusque
Die Dominica, Siatio ad S. Petrum (R. adds Eb. v\ Gcrb.p. 59.
Q. o. D. familiam tuam propitius respice
Deus qui sperantibus in te misereri
Munera nos Dne. q. oblata purificent
VD. Maiestatem tuam propensius implorantes
Sacramenti tui q. Dne. participatio *
Da nobis q. Dne. perseverantem
Feria ii ad S, Chrisogonum (R. adds Eb, v). Gerb.p.6o.
Sanctifica q. Dne. nostra ieiunia
Adesto supplicationibus nostris o. D. et quibus
Concede nobis Dne. q. ut haec hostia
Adesto nobis Dne. D. noster et quos tuis'
Benedictio Dne. q. in tuos fideles
Feria iii ad S. Cyriacum (R. adds Eb. v>j. Gcrb.
Nostra tibi q. Dne. fiant accepta ^^' '
AMctionem familiae tuae q. Dne.
«Hostias tibi Dne. deferimus immolandas*
Da q. o. D. ut quae divina sunt
Libera Dne. q. a peccatis et hostibus
Feria iv ad S. MarceUum {Marcellinu Eb. z;. R.). Gcrb.p.6i.
Sanctificato hoc ieiunio D. tuorum corda
leiunia q. Dne. quae sacris
Annue m. D. ut hostias placationis
* The Church known as 'Foris Mnros.' R. omits the words in brackets
and adds Eb. iiii.
' R. has thc Postcom. Adtsto nobis (sce Gerb. p. 60).
* R. has thc Postcom. SacratfUfUi tui (scc Gcrb. p. 59).
* R« docs not here agrcc with S^ but with Gcrbcrt.
Digitized by CjOOQ lC
33* APPENDIX.
Caelestis doni benedictione percepta
Exaudi q. Dne. gemitum populi
Gerb.p.6a. Ferta V ad S, Apollinarem {ApoUonaru Eb, v. R.).
Tribue nobis q. Dne. indulgentiam
Concede m. D. ut sicut nos
Concede nobis Dne. q. ut celebraturi
Vegetet nos Dne. semper et innovet
Succurre q. Dne. populo supplicanti
Gerb.p.63. Fertd vi ad S. Siephanum (E5. v. R.).
Cordibus nostris Dne. benignus infunde
O. s. D. clementiam tuam suppliciter
Sanctifica nos q. Dne. his muneribus
Sumpti sacrificii Dne. perpetua
Protege Dne* populum tuum et in sanctorum
Gcrb p. 63. Sabbaium vacat. [Elemosyna datur '.]
Da nobis observantiam Dne. legitimam
Deus qui iuste irasceris et clementer
Praesta q. o. D. ut ieiuniorum
Adesto Dne. fidelibus tuis et quos
Conserva q. Dne. populum tuum
Gerb. Die Dominica ad Palmas ad S, Ioannem\
O. s. D. qui humano generi ad imitandum
«Deus quem diligere et amare
Ipsa maiestati tuae Dne. fideles populos
VD. per quem nobis indulgentia
Praesta nobis o. D. ut quia vitiis
Purifica q. Dne. familiam tuam'
Gerb.p.66. Feria H ad SS. Nereum et AchiUeum (R. adds Eb. v/).
Da q. o. D. ut qui in tot adversis
Da m. D. ut quod in tui Filii
Respice Dne. propitius sacra mysteria
Sacramentorum tuorum benedictione
Tua nos misericordia D. et ab onmi
Gcrb.p.67. Feria iii ad S. Priscam (R. adds Eb, vi).
O. s. D. da nobis ita Dominicae
*Fac o. D. ut quae veraciter
' K. omits the words in brackets and adds Eb. v,
' Diae D5m ad scm lokd adpat, ad Lateranis Eb, vi R.
' R. adds at the end of thia Jilissa a Benediaio Palmac,
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX. 333
Grata tibi sint Dne. munera quibus
Repleti Dne. sacri muneris gratia
Reminiscere miserationum tuarum
Ferta iv ad S, Mariam (R. adds Eb. vi). Gerb.
T^ ^ . . pp. 67,68.
Praesta q. o. D. ut qui nostns
D. qui pro nobis filium tuum
O. s. D. qui Christi tui beata
Praesta q. 0. et m. D. ut sicut
Suscipe q. Dne. munus oblatum
Largire sensibus nostris o. D.
Respice Dne. q. super hanc familiam
\Fena v Coenae Daminu Gerb.
/^ T> j . • PP- 68-73.
O. s. D. da q. muversis '^'^
«Concede credentibus m. D. salvum
O. s. D. qui vitam humani generis
Adest o venerabilis pontifex
«Adesto Dne. supplicationibus nostris et me
Praesta q. Dne. huic famulo tuo dignum
«D. humani generis benignissime conditor
*0. s. D. confitenti tibi huic famulo tuo
O. et m. D. qui peccatorum indulgentiam
*Dne. s. P. o. aet D. respice propitius
«Virtutum caelestium D. de cuius gratiae rore
Communicantes et diem sacratissimum
Hanc igitur oblationem Dne. cunctae
Qui hac die antequam traderetur
Concede q. Dne. ut percepti
D. qui confitentium tibi corda purificas]
\Item Missa Chrismalis. Gerb.
•^ ^ . . ,. PP. 72-7S.
Dne. D. qui m regenerandis
Da nobis o. D. remedia conditionis humanae
Huius sacrificii potentia Dne. q. ut vetustatem
Communicantes et diem sacratissimum
Hanc igitur oblationem famulorum famularumque
«Emitte q. Dne. Spiritum sanctum
♦D. incrementorum et profectuum
»VD. qui in principio
Concede q. Dne. ut percepti
Praesta q. Dne. ut sicut de praeteritis
Exorcizo te creatura olei
YD, Qui mysteriorum]
Digitized by CjOOQ lC
334 APPENDIX.
Ad Missam Sero \
)D. a quo et ludas reatus sui poenam
Ipse tibi q. Dne. s. P. o. act D. sacrificium
Communicantes {ut supra,)
Hanc igitur oblationem servitutis nostrae
Refecti vitalibus alimentis
Cf. Gerb. OroHoms quae dtcendae sunt Sexta Feria Maiore in Hierusalem '.
^^' ^ «D. a quo et ludas reatus sui proditor
Sequuniur duae Lectiones,
Sequuntur oratianes Solemnes,
Oremus dilectissimi in primis pro ecclesia
O. s. D. qui gloriam tuam omnibus
Oremus et pro beatissimo papa
O. s. D. cuius aetemo iudicio
Oremus et pro omnibus episcopis
O. s. D. cuius Spiritu totum corpus
«Oremus et pro christianissimis imperatoribus
«0. s. D. qui regnis onmibus
Oremus et pro catechumenis
O. s. D. qui ecclesiam tuam nova
Oremus dilectissimi nobis D. Patrem o. ut cunctis
O. s. D. moestorum consolatio
Oremus pro haereticis et schismatids
O. s. D. qui salvas omnes
Oremus et pro perfidis ludaeis
O. s. D. qui etiam ludaicam perfidiam
Oremus et pro paganis
O. s. D. qui non mortem peccatorum
Not as in Sabbato sancto. Benedictio cerei^,
" *^' '' Exultet iam angelica turba
Cf. Gerb. Orationes per singulas lectiones in Sabhaio (R. adds sancto),
D. qui divitias misericordiae
Sequitur Lect, i, In principio fecit
D. qui mirabiliter creasti hominem
Sequitur de Noe ii,
^ R. has only this one MUsa for the day, with the heading Fr v ad Cena
DJii. ad Mis Sero,
' R. has Ff vi oratio quae dicende sunt maiort mane in Hierusahm. It
also gives the second Collect, D. qui peccati vttcris (see p. 75, and note 7 on
p. 78).
* K. has simply Ad ceram benedicendam.
pp. 83,84.
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX. 335
D. incommutabilis virtus
De Abraham lii,
D. fidelium pater summe
In Exodo iv cum canf. Cantemus
D. cuius antiqua miracula
In Isaia v. Haec hereditas
O. s. D. multiplica in honorem
In Hieremia vi, Audi Israel
D. qui ecclesiam tuam semper gentium
In Ezechiel vii, Facta est super me
D. qui nos ad celebrandum
In Isaia viii cum can/. Vinea Dni.
D. qui in omnibus ecclesiae tuae filiis
In Exodo ix. Dixit quoque Dominus
O. s. D. qui in omnium operum
De lona x.
D. qui diversitatem
In Deui. xi cum cani. Attendite
D. celsitudo humilium et fortitudo
In Daniel xii. Nabucodonosor
O. s. D. spes unica
{Post Ps. xli) O. s. D. respice propitius
Inde descendis cum Litania adfmtes.
OrcUiones ad Missam in nocte sancta [Statio'] ad La (terd R.). Gerb.
D. qui hanc sacratissimam noctem gloria ^**' o9-9o*
D. qui per Unigenitum tuum
Suscipe q. Dne. et plebis tuae
*VD. Adest enim nobis optatissimum
[VD. Te quidem omni tempore sed in hac]
Communicantes et noctem sacratissimam
Hanc igitur oblationem servitutis nostrae
\*Benedtctio Agm\ D. universae camis qui Noe]
Praesta q. o. D. ut divino munere
[♦Spiritum in nobis Dne. tuae caritatis]
Digne nos tuo nomini
[«Mentes nostras q. Dne. lumine tuae claritatis]
Digitized by CjOOQ lC
33* APPENDIX.
Gerb. Dcmnica satuta ad S. Mariam.
D. qui hodiema die per Unigenitum
D. qui paschale nobis remedium
Suscipe q. Dne. preces populi tui cum oblationibus
«VD. Te quidem omni tempore sed in hoc
Conmiunicantes et diem
Hanc igitur (t^/ supra.)
«Spiritum in nobis Dne. tuae caritatis
O. s. D. qui ad aetemam vitam
Ad vesperuM ad S. loatmem.
«Concede q. o. D. ut qui resurrectionis
Ad fontes.
Praesta q. o. D. ut qui resurrectionis
Ad S, Andream.
Praesta q. o. D. ut qui gratiam
♦D. qui nos fecisti hodiema die
Gcrb. Feria ii [ad S. Petrum] ^
PP* 93» 94*
D. qui solemnitate paschali mundo
«Paschale mysterium recensentes
Paschales hostias recensentes
VD. Nos precari dementiam tuam
[Hanc igitur u/ supraJ]
«Impleatur in nobis Dne. sacramenti
Ad vesp. Concede q. o. D. ut qui peccatorum
Ad fontes. D. qui populum tuum de hostis
Ad S. Andr. Concede q. o. D. ut festa paschalia"
Gerb. Feria iii ad S. Pauhim.
PP» 94. 95' jy^ qyj ecclesiam tuam novo semper fetu
D. ecclesiae tuae redemptor atque protector
Suscipe Dne. q. oblationes familiae
VD. Qui oblatione sui corporis
Hanc igitur {ut supra)
♦Concede q. o. D. ut paschalis perceptio
Ad vesp. C!oncede q. o. D. ut qui paschalis
*Ad fontes. Praesta q. o. D. ut per haec paschalia
[Ad S. Andr. D. qui conspicis familiam tuam]
^ R. omits the words in brackets, perhaps for reasons of space.
* R. gives * Concede q. o. D.* as Ad Fontes and * D. qni populum ^ 9A Ad S.
Andrtam.
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX. 337
Feria iv ad S, Laureniium. Gerb.p.96.
D. qui nos resurrectionis
*D. qui solemnitate paschali
Sacrificia Dne. paschalibus gaudiis
4*VD. Circumdantes altaria tua
Hanc igitur {ui supra.)
Ab omni nos q. Dne. vetustate
Ad vesp. Praesta q. o. D. ut huius paschalis
Ad fontes, D. qui nos per paschalia festa
Ad S. Andr. Tribue q. o. D. ut illuc
Feria v ad {scos R.) Aposiolos, Gerb.p.97.
D. qui diversitatem gentium
*D. qui multiplicas sobolem (sobole S.).
Suscipe q. Dne. munera populorum
VD. Quia vetustate destructa
Hanc igitur (i^/ si^ra,)
Ezaudi Dne. preces nostras ut redemptionia
Ad vesp^ D. qui nobis ad celebrandum
Ad/onies. Da q. o. D. ut ecclesia tua
Ad S, Andr^ Multiplica q. Dne. fidem
Feria viad S. Mariam (R. adds ad MaTi,), Gerb.p.98.
O. s. D. qui paschale sacramentum
D. qui ad caeleste regnum
Hostias q. Dne. placatus assume
* VD. Qui secundum promissionis suae . . . caelestis pontifex
[Hanc igitur ut supra.^
Respice q. Dne. populum tuum et quem aeternis
Ad vesp. in Hierusalem. D. per quem nobis et redemptio
Ad fonies. Adesto q. Dne. familiae tuae
Sabbaio ad S. loannem ad Lai[erams R.). Gerb.
Concede q. o. D. ut qui festa paschalia PP-99»
«D. qui (sic) innocentiae restitutor
Concede q. Dne. semper nos
♦VD. Nos te suppliciter obsecrare
Hanc igitur {ui supra.)
Redemptionis nostrae munere vegetati
*Ad vesp. [ad S. Mariam']. D. conditor totius creaturae
Ad fmies. D. qui multiplicas ecclesiam tuam in sobole
Die Dominica posi Aibas. Gerb. pp.
Praesta q. o. D. ut qui (festa R.) paschalia '
D. qui renatis baptismate mortem
z
Digitized by CjOOQ lC
338 APPENDJX.
Suspipe munera q. Dne. exultantis
*VD. Suppliciter obsecrantes ne nos ad illum
Maiestatem tuam Dne. supplices exoramus
[«Exuberet q. Dne. mentibus]
Ad vesp* ad SS. Cosmam ei DamianuM. D. qui nos
exultantibus animis
Cf. Gerb. lUm aUoe Oraiiones PaschaUs *.
loa. D. qm omnes m Christo renatos
D. qui credentes in te fonte baptismatis
D. qui pro salute mundi sacrificium
D. qui ad aetemam vitam • . • erige
D. qui credentes in te populos
[O. s. D. qui humanam naturam*]
[Concede m. D. ut quod paschalibus]
[Praesta nobis o. D. ut percipientes]
[D. qui per Unigenitum]
[Adesto q. Dne. tuae familiae]
Da m. D. ut in resurrectione
[Exaudi nos o. D. et familiae tuae]
[Conserva nobis q. Dne. misericordiam}
[Solita q. Dne. quos salvasti]
[Christianam q. Dne. respice plebem]
[O. s. D. propensius his diebus]
[D. qui sensus nostros terrenis]
[Largire q. ecclesiae tuae Dne. et a suis]
Gerb. pp. Oraiiones ei Preces de Pascha annoieh {annciina R.).
02, 03. j^^ |.^^ cuius*?] providentiam nec praeteritorum
D. qui renatis fonte baptismatis
' The series in R. ii apparently oomplete, and differs considerably iiom
that in S.
Order a/ Ji.
1-5. As in S., in tfae same order.
6. Praesta q. nobis o. et m. D. at in resurrectione
7. DepeUe [Dele?] Dne. conscriptum
8. D. qui ad aetemam vitam . . . imple
9. D. humani generis conditor
10. Gaudeat Dne. plebs fidclis
11. D. qui renatis ez aqua
la. Fac o. D. ut qui paschalibus
13. Da mitericors Deus
14. Familiam tuam q. Dne dextcra
15. Paschalibus nos q. Dne.
16. Q. o. D. ut iam non teneamur.
Of these, 13 is in S., where the rest (except 1-5) are wanting at this point :
1 2 and 14 are not in the series in Gerb.
" Imperfect in S. ; leaf wanting ?
^ R. iias ^. quiper cuius \ S* D, apud cuius.
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX. 339
Clementiam tuam Dne. supplidter exoramus
VD. Redemptionis nostrae festa recolere
Hanc igitur obl. iamulorum famularumque
«Tua nos q. Dne. quae sumpsimus
{OroHones ei Preces tn Parochtis. Gerb.
p. 103.
D. qui humani generis reparator et rector
Renovatos Dne. fontis ac Spiritus tui
«Offerimus tibi Dne. laudes et munera
VD. Nos te suppliciter exorare ut fidelibus
Adiuvet nos q. Dne. sanctum istud
«Populus tuus q. Dne. renovata semper]
\vm Kal. Apr. AnmmHatio S. MariaeK Gcrb.
pp, 31 j 32.
O. 8. D. qui coaetemum tibi Filium
*£xaudi nos Dne. s. P. o. aet. D. qui per beatae
Altari tuo Dne. superimposita
♦Oblationes nostras q. Dne. propitiatus intende
*VD. Qui nos mirabile mysterium
Adesto Dne. popiilo tuo ut quae sumpsit
Protege Dne. famulos tuos subsidiis pacis]
[Alias OraHones
Beatae et gloriosae . . . nos Dne. q.
«Beatae et gloriosae . . . q. o. D. intercessio
Porrige nobis D. dexteram tuam et per]
OraHones et Preces Dominica post Oct. Paschae, GerK pp.
♦D. qui in Filii tui humilitate '
D. in cuius praecipuis mirabilibus
Benedictionem Dne. nobis conferat
VD. Quoniam(?) maiestatem tuam precari
«Praesta nobis o. D. ut vivificationis
[m Id. Apr. Nat. S. Leonis Papae. Gerb.
Exaudi Dne. preces nostras quas in s. confessoris
«Praesta q. o. D. ut b. Leo
«S. Leonis confessoris tui atque pontificis
D. fidelium remunerator animanim.]
[Id. Apr, Nat. S. Eufimiae. Gerb.
Concede q. o. D, s. martyris Eufimiae ^' '°^*
Annue q. Dne. ut s. martyris Eufimiae
* R. has a different Missa (sce Gerb. p. 32, note) consisting of onc Collect,
Secret and Postcommunion.
Z 2
Digitized by CjOOQ lC
340 APPENDIX.
«Muneribus Dne. te magnificamtis oblatis
♦VD. In exultatione praecipue solemnitatis
Sanctae nos Martyris Eufimiae]
Gcrb. pp. ^x Tpiii Kal. Mau Nai. SS. Tyhuriii, Valeriani et Maximi.
105, 106.
Fraesta q. o. D. ut qui sanctorum tuorum
Suscipe Dne. munera pro tuorum commemoratione
*VD. Te in sanctorum martTrum
*Caelesti munere saginati q. Dne. D. noster]
Gerb. Secunda Dominica post Oct. Paschae»
^' ' ' D. qui errantes(?) ut in viam
Tibi placitam D. noster populo tuo tribue
*His nobis Dne. mysteriis
*VD. Qui humanis miseratus errohbus
Sacramenta qaae sumpsimus q. Dne. et spiritalibus
Gcrb. \yii Kal. Mai. Nat. S. Georgii Martyris.
^ '^^' Tuus s. Martyr Georgius
*Tanto placabiles q. Dne, nostrae
*VD. Te in omnium martTrum triumphis
B. Georgii martyris tui Dne. su£fragiis]
Gerb. pp. \vii Kal. Moi. Litania Maior ad S. Laurentium in Lucinae.
I »^^' Mentem familiae tuae q. Dne. intercedente
AdS. (yalenHmm^)
Deus qui culpas delinquentum districte
Adpontem Olhi («V)
Parce Dne. q. parce populo tuo et nullis'
AdCrucem
D. qui culpas nostras piis verberibus"
In Atrio
Adesto Dne. supplicationibus nostris et sperantes
Ad Missam
Praesta q. o. D. ut qui in afflictione
Haec munera Dne. q. et vincula
Vota nostra q. Dne. pio favore prosequere
AHa oraHo in Atrio
Praesta q. o. D. ut ad te toto corde clamantes]
^ Name omitted.
' These are marked by a later hand for transpositioa.
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX. 34J
. [tv Kal Mai, Nat S. Vitalis. Gerb.
Sancti nos q. Dne. Vitalis natalitia ^' '^'
Accepta sit in conspectu tuo Dne.
Ezultet q. Dne. populus tuus.]
TerHa Daminica posi OcL Paschae* Geib.
D. qui fidelium mentes unius efficis ^* ^"°'
«Ezaudi Dne. preces nostras ut quod
D. qui nos per huiud sacrificii
*VD. De tuo munere postulantes
Adesto Dne. D. noster ut per haec
Kal, Mai, Nat, Aposiolorum Philippi ei lacohi, q^^^ p-
D. qui nos annua apostolomm uo, nu
D. qui es onmium sanctorum
Munera Dne. quae pro apostolorum
*VD. Quia tui est operis
Beatorum Apostolorum Philippi et lacobi
\v Non. Mai. Nat. S. luvenalis, Cerb.
Beati nobis q. Dne. luvenalis p. "i-
Annue q. Dne. ut merita tibi placita
Hostias nostras q. Dne. sanctus pontifez
Laeti Dne. sumpsimus sacramenta]
\Eodem die Nai, SS, Alexandri Eveniii Theoduli, q^^^^ pp^
Praesta q. o. D. ut qui sanctorum ***» '"•
Sacrificium laudis tibi Dne. ofiferimus
Pasce nos Dne. tuorum gaudiis ubique]
Eodem die * Inv. S. Crucis. Gcrb.
D. qui in praeclara salutiferae p. iia.
*D. cui cunctae obediunt creaturae
Sacrificium Dne. quod immolamus
[♦VD. Praecipue in die ista.]
«Repleti alimonia caelesti et spiritali
Quaria Dominicaposi Oci, Paschae^, Gerb.
♦D. a quo bona cuncta procedunt P- "3-
[D. qui misericordiae ianuam fidelibus
Suscipe Dne. fidelium preces
^ V, NoH, Mad, R. (omitting the two Missae which precede this in S.).
' R. has now only the first CoUect of this Missa, One leaf appears to be
wanting, which probably contained the rest of this Missa and the nrst part of
the prayeiB and Missae for the Rogation Days,
Digitized by CjOOQ lC
34« APPENDIX.
*VD. Tu mentes nostras
Tribue nobis Dne. caelestis mensae virtute]
Gcrb. [Pridu Nm. Mai. NaU S. loannis anie Poriam Laiinam^,
D. qui conspicis quia nos undique
Sacrificium nostrum tibi Dne. q.
Sumpsimus Dne. divina mysteria]
Gerb. \vi Id. Mat. Nai. S. Gordiani.
^' ^ O. s. D. qui nos s. martyris tui Gordiani
Grata tibi sint Dne. munera nostra
Q. o. D. ut qui caelestia alimenta]
Gcrb. \iv Id. Mai. Nai. SS. Nerei AchiUei ei Pancraiii.
Semper nos Dne. martyrum tuorum
Sanctorum tuorum Dne. Nerei Achillei
*VD. Quoniam a te
Q. Dne. ut beatorum martyrum]
Gerb. \iii Id. Mai. DedicaHo Eccl. B. Mariae ad Mariyres.
p. ii6. _, _ T^ ,
Concede q. o. D. ad eorum
Super has q. hostias Dne. benedictio
Supplices te rogamus o. D. ut quos tuis]
Gerb. pp. In Ascensa DominiK
Praesta q. o. Pater ut nostrae mentis
Tribue q. o. D. ut munere festivitatis
Sacrificiiun Dne. pro Filii tui supplices
VD. In hac praecipue die
Tribue q. Dne. ut per haec
«Da q. o. D. illuc subsequi.
Gerb. pp. liem in Ascensa Domini ad S. Peirum.
' Concede q. o. D. ut qui hodiema
*D. qui ad declaranda tua miracula
Suscipe Dne. munera quae pro Filii
VD. Qui post resurrectionem
Communicantes et diem
Praesta nobis q. o. et m. D.
* R. does not contain this or any of the three foUowing Missae. It is now
defective at this point, but the missing leaf was probably occupicd by prayers
and Mtssae for the Rogation Days, the latter part of which are found aftcr the
lacuna (see Gerb. pp. Ii8 sqq.). These are not in S., and the Afissa for the
Wednesday is not printed by Gerbert.
* /n Vigilia Ascensa Dni R.
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX. 343
Alias Orationes.
[D. qui nos resurrectionis Dominicae]
Adesto Dne. supplicationibus nostris
D. cuius Filius in alta
Dominica posi Ascensam Domini. Gcrb. pp.
122 124.
O. s. D. fac nos tibi semper et devotam
D. vita fidelium, gloria humilium
Sacrificia nos Dne. immaculata
*VD. Ut quia primum tuae pietatis
Repleti Dne. muneribus sacris da q.
«Erectis sensibus et oculis cordis
\viii Kal lun. Nai. S. Urhani Papae. Gerb.
Da q. o. D. ut qui b. Urbani ^*
Munera q. Dne. tibi dicata sanctifica
B. Urbani martyris tui] .
OraHones per singulas leciiones in Sabbaio Peniecosies, Gerb.
Da nobis q. Dne. per gratiam
Sequiiur Lect, i in Genesi In principio
O. 8. D. indeficiens lumen
De Gen. ii Temptavit Deus Abraham
D. qui in Abrahae
In Exodo Factum est in vigilia cum cantico.
D. qui primis temporibus
In Deuieronomio Scripsit Moyses
D. gloriatio fidelium
In Esaia Apprehendent
4*0. s. D. qui per unicum
In Hieremia Audi Israel
D. qui nobis per prophetarum
{De Ps. xli) Concede q. o. D. ut qui solemnitatem
Dne. D. virtutum qui collapsa reparas
Inde descendis cum Liiania ad fonies.
Oraiiones ad Missam posi ascensum Fohiis *. Siatio ad Gerb.
Laieranis. P- "5-
Praesta q. o. D. ut claritatis tuae
D. cuius Spiritu totum corpus ecclesiae multiplicatur
Virtute s. Spiritus Dne. munera nostra
* R. has/' Ascettsa Dm Fontes (sic).
Digitized by CjOOQ lC
344 APPENDIX.
VD. Qui ascendens stiper omnes caelos
Communicantes et diem sacratissimmn . . . praeveiuentes
Hanc igitur oblationem servitutis nostrae
Praesta q. o. D. ut Spiritus [sanctus]
Gerb. pp. \Item aha Missa (S* adds Inf, Ebd.).
^^" ^ ■ Annue m. D. ut qui divina
Hostias populi tui q. Dne. miseiatus
«VD. Qui sacramentum paschale
Sacris caelestibus Dne. vitia nostra purgentur]
Gcrb. pp. Die sancio PenUcostes ad S. Petrum.
' '' D. qui bodiema die corda fidelium
O. s. D. qui paschale sacramentum quinquaginta
Munera Dne. q. oblata sanctifica
»VD. Quia hodie s. Spiritus
Communicantes et diem • . . celebrantes
Hanc igitur {^t supra,)
S. Spiritus Dne. corda nostra mundet infusio
Praesta q. Dne. ut a nostris mentibus
Alias orationes.
D. qui sacramento festivitatis
[*D. qui discipulis tuis Spiritum sanctumj
O. s. D. deduc nos ad societatem
Concede nobis m. D. ut sicut in nomine
Gerb. Feria ii. Ad vincula,
P* *^ ' D. qui apostolis tuis s. dedisti Spiritum
Propitius Dne. q. haec dona sanctifica
Adesto Dne. q. populo tuo et quem
Gcrb. \Feria iii, Ad S. Anastasiam,
P* '^^* Adsit nobis Dne. q. virtus Spiritus sancti
Purificet nos Dne. muneris
Mentes nostras q. Dne. Spiritus sanctus]
Gerb. pp. Feria iv, Ad S, Mariam.
138, lay. Mentes nostras q. Dne. Spiritus Paraclitus
Praesta q. o. et m. D. ut Spiritus sanctus
Accipe q. Dne. munus oblatum et dignanter
[♦VD. Post illos enim laetitiae diesj
Sumentes Dne. caelestia sacramenta
Digitized by CjOO"Q lC
APPENDIX, 345
Feria vu Ad Apostolos. Gcrb.
p. 120.
Da q. ecclesiae tuae m. D. ut s. Spiritu
Sacrifjcia Dne. tuis oblata conspectibus
Sumpsimus Dne. sacri dona mysterii
Sabbaio in xii JUct. ad S, Pefrum, Gerb. pp.
1 20 I ^O»
Mentibus nostris Dne. Spiritum sanctum ^*
Hlo nos igne q. Dne.. Spiritus sanctus inflammet
D. qui ad animarum medelam
Praesta q. o. D. ut salutaribus ieiuniis
Praesta q. o. D. sic nos ab epulis
[D. qui tribuB pueris mitigasti]^
Ut accepta tibi sint Dne. nostra ieiunia
Praebeant nobis Dne, divina tua sancta
Dommica Oct. Pentecostes. Gcrb. pp.
«Timentium te Dne. salvator 130,131.
O. et m. D. ad cuius beatitudinem
Remotis obumbrationibus camalium
VD. Qui cum unigenito Filio
Laetificet nos q. Dne. huius sacramenti
«Ecclesia tua Dne. caelesti gratia
[KcU. lun. Dedicaiio S. Nicomedis. Gerb. pp.
D. qui nos b. Nicomedis '^'' *^^*
Munera Dne. oblata sanctifica et intercedente b, Nicomede
Supplices te rogamus o. D. ut quos tuis]
[iv Non. lun. Nat. SS, Marcellini et Petri. Gerb.
♦Laetetur ecclesia tua D. beatorum martyrum ^' ^^^'
♦Votiva Dne. munera deferentes
♦VD. Cognoscimus.enim
♦Q. Dne. ut salutaribus repleti
♦Intercedentibus sanctis tuis Dne. plebi tuae]
Hebd. ii post Pentecosten. Gerb. pp»
D. in te sperantium , »3^. i33-
D. spei(?) luminis sincerum {sic)
Hostias nostras
VD. Qui ecclesiae tuae filios
Tantis Dne. repleti muneribus
Fideles tuos Dne. benedictio desiderata
^ This is perhaps accidentally omitted in R. It is referred to in a marginal
note by a later hand.
Digitized by CjOOQ lC
346 APPENDIX.
Gerb. \v Id. lun. Nai. SS. Primi ei Feliciani.
^* ^^ Fac nos Dne. q. sanctorum
Fiat Dne. q. hostia sacranda
Q. a D. ut sanctonim tuorum]
Gerb. [Prid. Id, Iuh. NcU. SS. Basiltdis Cirini Nahoris ei Nazarii.
P- '^^* Sanctorum B. C. N. ct N. q. Dne. nataUtia
Pro sanctonmi B. C. N. et N. sanguine
Laeti Dne. sanctonim martyrum]
Gerb. pp. Hebd. iii posi Penieeosien.
»33i 134- Sancti nominis tui Dne. timorem pariter
D. qui te rectis ac sinceris
Oblatio nos Dne. tuo nomini dicanda
«VD. Cuius hoc mirificum
Sumptis muneribus Dne. q. ut cum
Gerb. DenmHaHo leiuniorum Primi Quarii Sepiimi ei Decimi mensis.
^' '^' Anniversarii, firatres dikctissimi, ieiunii
[Illius mensis ieiunia in hac]
Q^l, [Mensis iv feria iv. Ad S. Mariam.
P- *34« ♦O. et m. D. apta nos tuae propitius
Da nobis mentem, Dne. quae tibi sit
♦Solemnibus ieiimiis expiatos
Quos ieiunia votiva castigant]
Gerb. Feria vi ad Aposiolos.
P* *^*' oUt nobis Dne. terrenorum (xir) fnigum
[«Fiant tua gratia Dne. fructuosius (^r)]
O. 8. D. qui non sacrifidorum
Annue q. o. D. ut sacramentorum
Fideli populo Dne. misericordiam tuam.
Gcrb. Sahhaio in xii Leci. ad S. Peirum.
P- >35- *Praesta Dne. q. famulis tuis talesque
Da nobis Dne. q. regnum tuum iustitiamque
D. qui nos de praesentibus adiumentis
D. qui misericordia tua praevenis non petentes
[D. qui non despicis corde contritos]
[D. qui tribus pueris mitigasti]
Dne. D. n. qui in his potius creaturis
Sumptum q. Dne. venerabile sacramentum
Proficiat Dne. q. plebs tibi dicata.
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX. 347
Hebd. rv post Peniecosien, Gerb.
Deprecationem nostram q. Dne. benigniis ^'
Tempora nostra q. Dne. pio favore
Munera Dne. oblata sanctifica ut tui
«VD. Hla quippe festa remaneant
Haec nos communio Dne. purget
[xvti Kal lul. Nat. S. Viti Mart. Gcrb.
Da ecclesiae tuae Dne. q. s. Vito intercedente ^' '^ '
Sicot gloriae (?) divinae potentiae
*VD. Bead Viti martyrio gloriantes
♦Refecti Dne. benedictione caelesti]
\xiv Kal. lul. SS. Marci et Marcelliani. Gerb.
Sanctorum tuorum nos Dne. Marci et Marcelliani
Suscipe Dne. munera tuorum populorum
Salutaris tui Dne. munere satiatij
\Eodem die VigiL Gervasi ei Proiasi. Gerb.
*Martyrum tuorum Dne. Gervasi et Protasi ^'
Sacrificium Dne. quod pro sanctis
Sumpti sacrificii Dne. perpetua nos]
\xiii Kal. lul. Nat. SS. Gervasi et Protasi. Gerb. pp.
*Sanctorum martyrum nos Dne. Gervasii et Protasii
Concede nobis o. D. ut his muneribus
VD. Ecce enim iusti tui
*Da q. o. D. ut mjrsteriorum virtutc]
Hehd. V post Pentecosten, Gerb.
Protector in te sperantium Deus ^* *^^'
Propitiare Dne. humilitati nostrae
Respice Dne. munera supplicantis
VD. Omnipotentiam tuam
Sancta tua nos Dne. sumpta vivificent
iv Kal. lul. in leiunio S. loh. Bapt. .Gerb. pp.
Praesta q. o. D. ut familia tua 139.140.
Praesta q. Dne. ut populus tuus
Munera populi tui Dne. propitiatus
*VD. Exhibentes solemne ieiunium
*B. loannis Baptistae nos q. Dne. praeclara
B. nos Dne. Baptistae loannis oratio
Digitized by CjOOQ lC
34» APPENDIX.
Gerb. [viii KaL luL NaL S. loanms BapL In prima missa de NocU.
p. 140,
Concede q. o. D. ut qui beati
D. cuius misericordia praecurrente
Praesta q. o. D. ut qui caekstia]
Gerb. pp. Ad MissoM in Die '.
D. qui praesentem diem honorabilem
♦O. 8. D. qui instituta legalia
«Tua Dne. muneribus altaria cumulamus.
*VD. In die fesdvitatis
Sumat ecclesia tua D. beati loannis
Gerb. pp. Alias Orationes.
[Da q. m. D. ut mystids ecclesia]
D. qui nos b. loannis Baptistae
Ad/antes. O. s. D. da cordibus nostris
D. qui conspicis quia nos undique
[Da q. o. D. intra sanctae ecclesiae uterum]
[D. qui nos annua b. loannisj
[«O. et m. D. qui b. loannem]
Gcrb. vii KaL lul, V^. SS, loannis et Pauli,
P* '^^* Beatorum martyrum loannis et Pauli
Sint tibi q. Dne. nostri munera grata
Protege Dne. plebem tuam et quam martyrum
Gcrb. pp. vi Kal. lul. NaL SS. loannis et Pauli,
M^, 143- Q, Q^ j) ut nos geminata
Hostias altaribus tuis Dne. placationis
*VD. Beati etenim martyres
Sumpta munera Dne. nostrae
Gerb. pp. Hebd. vi post Pentecosten,
14 >M7- j)j^ nobis Dne, q. ut et mundi cursus
Exaudi nos D. salutaris noster
Oblationibus q. Dne. placare susceptis et ad te
VD. Maiestatem tuam suppliciter deprecantes
Mysteria nos Dne. sancta purificent
Gerb. pp. ^ ^<^- ^^^- ^^* AposL Petri et Pauli.
143» 144- D^ qui nobis apostolorum beatorum
Praesta q. o. D. ut nuUis nos permittas
«Munera Dne. tuae glorificationis ofiferimus
^ R. has viii Kt. M. NcUU Sa lohannis Bapiiste ad Missa.
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX. 349
♦VD. Apud quem [quum] beatorum
Quos caelesti Dne. alimento
Ad Vesp, Apostolicis nos q. Dne. beatorum
[Ad Vigil. NocL D. qui ecclesiam tuam apostoli]
\Ad MaM. D. qui ligandi solvendique
iii Kal. lul [Nai. AposL Peiri et Pauli] \ Gerb. pp.
D. qui hodiemam diem apostoloram '44.M5-
♦Largiente te Dne. beatoram Petri et Panli
Hostias Dne. quas nomini tuo sacrandas
VD. Te Domine suppliciter exorare
Sumptis Dne. remediis sempiternis
Ad Vesp. O. s. D. qui ecclesiam tuam in apostolica
AUas Orationes, Ct Gerb.
O. 8. D. qui nos beatoram apostoloram f|^5. ^^'
[Familiam tuam D. propitius]
[Concede q. o. D. apostolos tuos]
[«O. s. D. qui nos omnium]
Pridie KaL lul NaL S. Pauli. Gerb.
p. 146.
D. qui multitudinem gentium
♦Praeveniant nobis Dne. q. apostoli
Perceptis Dne. sacramentis subdito corde
\vi Non. lul. NaL SS. Processi et Mariiniani. Gcrb.
D. qui nos sanctoram tuoram confessionibus
♦Suscipe Dne. preces et munera
Corporis sacri et pretiosi sanguinis]
Hehd. viipost Pentecosten. Gcrb.
D. qui diligentibus te bona invisibilia P- '4 .
D. qui in sanctis habitas et pia corda
Propitiare Dne. supplicationibus nostris et has obl.
VD. Veram aetemumque pontificem
Quos caelesti Dne. dono satiasti
[Prid. Non. lul. Ociav. Apostolorum. Ad vincula.] Gcrb. pp.
♦D. cuius dextera b. Petrum apostolum '^^' *^^'
Offerimus tibi Dne. preces et munera quae ut tuo
♦Pignus aeternae vitae capientes
Protege Dne. populum tuum et apostoloram
Beatoram apostoloram Dne. Petri et Pauli
> R. has NaH. Sci Petri.
Digitized by CjOOQ lC
350 APPENDIX.
G«A- [w I± lul. Nat vii Fralrum,
Praesta q. o. D. ut qui glonosos
Sacrifidis praesentibus Dne. q. intende placatus
VD. Donare nobis supplidter exorantes
Q» o. D. ut illius salutaris]
Gcrb. Hebd. viUposi PeniecasUn.
p. 140.
*D. virtutum cuius est totum
Da nobis Dne. q. ut in tua gratia
Propitiare Dne. supplicationibus nostris et has populi
[♦VD. Tibi vovere contriti]
«Repkti sumus Dne. muneribus tuis
Gcrb. pp. V Id, Itd, Nat, S. Benedicii Abbaiis.
* Intercessio nos Dne. q. b. Benedicti
Sacris altaribus Dne. hostias superpositas
VD. Gloriam tuam Dne. profiisis
Protegat nos Dne. cum tui perceptione
Gerb. Hebd. ix posi Peniecosien.
^' ^ «D. cuius providentia in sui disposttione
♦Custodi nos Dne. q. in tuo servitio
D. qui legalium difierentias hostiarum
♦VD. Ut te auctorem
Tua nos Dne. medicinalis operatio
Gerb. Hebd. x posi Peniecasien.
^* ^*'* Largire nobis Dne. q. semper spiiitum
Concede q. o. D. ut viam tnam
«Suscipe munera q. Dne. quae tibi
*VD. De tua gratia confidentes
Sit nobis Dne. reparatio mentis
Gerb. pp. viii JSloI. Aug. Nai. S. lacobi {aposioii R.)/rairis S. loannis.
isa. 153- Egt^j j^^ pjgljj tjjae sanctificator
Oblationes populi tui Dne. q. beati
«VD. Quia licet nobis salutem
Beati apostoli*tui lacobi
Solemnitatis apostolicae multiplicatione
Gerb. \v Kai. Aug. Nai. SS. Simpitcii, Fausiim, ei Beairicis.
^' '^^' Praesta q. Dne. ut sicut populus Christianus
Hostias tibi Dne. pro sanctorum
Praesta q. o. D. ut sanctonim tuorum]
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX. 351
\w Kal. Aug. Nai. 5. Felicis. Gerb. pp.
S. Felicis Dne. confessio recensita ^^' ^^
Hosdas tibi Dne. pro commemoiatione
Repleti dbo potuque caelesti]
[«I KaL Aug. Nat. SS. Ahdo et Semis. Gerb.
D. qui sanctis tuis Abdo et Sennen
Munera tibi Dne. pro sanctorum martyrum
Populum tuum Dne. perpetua munitione]
Hehd, xipost Pentecosteru Gcrb. ot.
Praesta q. o. et m. D. ut inter huius *
«Pateant aures misericordiae tuae
Concede nobis haec q. Dne. frequentare
VD. Tibi debitam servitutem
Tui nobis Dne. conununio sacramenti.
\Kal. Aug. ad S. Petrum ad Vincuta. Caienae etus oscutantur. Gerb.
Ipso dte Nat. MacAahaeorum. P* ^S^*
Fratema nos Dne. martyrum tuorum
Praesta q. Dne. ut sicut nobis
♦Intemerata mysteria Dne. pro sanctorum
VD. Quia licet in omnium
Praesta q. o. D. ut quorum memoriam]
tv Non. Aug. Nat. S. Stephani Episcopi. Gerb.
D. qui nos b. Stephani martjris tui ^' '^^"
Munera tibi Dne. dicata sanctifica
Haec nos communio Dne. purget
\piii Id. Aug. Nat. S. Sixii Episcopi. Gerb. pp.
♦Beati Sixti Dne. tui sacerdotis et martjris '^^' ^^ '
♦S. Sixti Dne. frequentata solenmia
Suscipe Dne. munera propitiatus oblata
«VD. In die festivitatis hodiernae
«Repleti sumus Dne. munere solemnitatis ]
\Eodem die Nat, SS. Felicissimi et Agapiti. Gerb. pp.
D. qui nos concedis sanctorum martyrum ^^ '*^^*
Munera tibi Dne. nostrae devotionis
Praesta q. Dne. D. noster ut quorum]
\vii Id. Aug, Nai. S. Donati Episcopi, Gerb.
♦D. tuorum gloria sacerdotum P* ^^^'
♦Praesta q. Dne. ut sancti confessoris
O. et m. D. qui nos sacramentonimj
Digitized by CjOOQ lC
35^ APPENDIX.
Gcrb. pp. Hehd. xii post Penkcostm^
150, 100. ^ . .
*D. qui ommpotentiam tuam
D. qui iusta postulantes
Tibi Dne. sacrificia dicata reddantur
♦VD. [Ut te] postposita vetustate
Q. Dne. D. noster ut quos divinis
Gerb. \vi Id, Aug. Nai. S. Cyriaci^
p. 160.
Gerb. pp.
i6a, 163.
p. 163.
D. qui nos annua b. Cjriad
«Suscipe Dne. sacrificium pkcationis
Q. Dne. D. noster ut intervenientibus]
Gerb. pp. V Id, Aug. Vig, S, Laurmtii,
160, lOI. . , -^ . -. . „
Adesto Dne. supplicatiombus nostns
♦B. Laurentii martyris tui Dne.
Hostias Dne. quas tibi ofiferimus
*VD, [Praevenientes ?] * natalem
Da q. Dne. D. noster ut sicut b. Laurentii
[Da q. o. D. ut triumphum]
Gerb. \iv Id, Aug, Noi, S. Laurmtii in Prima Missa,
^* ' '' Excita Dne. in ecclesia
«Respice Dne. munera quae in S. Laurentii
»Q. o. D. ut muneris divini]
Gerb. pp. Item ad Missam (R. adds in die),
161,103. _ , . ^ . .
Da nobis q. o. D. vitionun
D. mundi creator et rector qui
«Praesta q. Dne. ut beati sancti
*VD. In die solemnitatis
Prosit nobis Dne. S. Laurentii celebrata
Gerb. pp. Item alias Orationes.
[*D. cuius caritatis ardore]
[S. Laurentii nos Dne. sancta precatio]
Adsit nobis Dne. q. sancti Laurentii
Praesta q. Dne. ut semper nos
Gerb. [m Id, Aug. Nat, S. Tiburtiu
B. Tiburtii nos Dne. foveant
Adesto Dne. precibus populi tui
VD. Qui dum beati Tiburtii
Sumpsimus Dne. pignus aetemae]
* Venientem mUaiem R.
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX. 353
[/</. Aug. NaL S. HippolyH. Gerb.
S. Hippolyti martyris Dne. q. veneranda
Respice Dne. munera popali tui
«VD. Qui non solum malis nostris
Sacramentorum tuorum Dne. communio]
Hehd, xtti posi Peniecosten. Gerb.
O. 8. D. qui abundantia pietatis ^' ^'
O. s. D. a quo sola {sic) sancta desideria
Respice Dne. q. nostram propitius
VD. Qui nos castigando sanas
Sentiamus Dne. q. tui perceptione
\xix KaL SepL NaL S. Eusebii Sac. Gerb.
_.,._,., p. 164.
D. qm nos beati Eusebu
Laudis tuae Dne. hostias immolamus
*S. Eusebii natalitia celebrantes]
[liem ipso die Vig. S. Mariae. Gerb.
Sanctae Mariae semper virginis ^' ' ^'
Susdpe Dne. sacrificium placationis
«Adiuvent nos q. Dne. haec mysteria]
xviii Kal. SepL AssumpHo S. Mariae. Gerb. pp.
G>ncede nobis q. o. D. ad b. Mariae ^'
Veneranda nobis Dne. huius est
Intercessio q. Dne. beatae Mariae
VD. Nos te in tuis
«Caelesti munere satiati (?) o. D. tua nos
*0. s. D. qui terrenis corporibus
\xvi Kal. SepL Oci. S. LaurenHL Gerb. pp.
*B. Laurentii nos faciat Dne. passio ' '^ ^'
Iterata festivitate b. Laurentii
B. Laurentii martyris honorabilem
♦VD. B. Laurentii natalitia repetentes
Solenmis nobis intercessio]
[xv Kal. SepL Nai. S. AgapiH. Gerb.
Sancti martyris Agapiti merita ^' ' ^'
Suscipe Dne. munera quae in eius
Protegat q. Dne. populum tuum et participatio]
\xiv KaL SepL NaL S. Magnu Gerb. pp.
Adesto Dne. supplicationibus nostris et intercedente ^ ^''
Praesta nobis q. o. D. ut nostrae
A a
Digitized by CjOOQ lC
354 APPENDIX,
VD, Qui humanum genus de profundo
Tua sancta sumentes q, Dne. ut b. Magni]
Gcib. [xi Kal. SepL Nat. 5. Timothei.
^' * * Auxilium tuum nobis Dne. q. placatus
«Offerimus tibi Dne. quaesumus (nlr) preces
*VD. Tibi enim festa solemnitas
Divini muneris largitate satiatij
Gcrb, Hebd. xiv posi Peniecosten.
^' ' O. s. D. per quem coepit esse quod non erat
♦O. et m. D. de cuius munere venit
Hostias q. Dne. propitiatus intende
«VD. Quia tu in nostra semper
Vivificet nos q. Dne. huius participatio
Gcrb. pp. ^ Kal. SepL Nai, S, Bariholomaei Aposi.
1 , 169, Q g^ j^ ^ huius diei venerandam
«B. apostoli tui Bartholomaei cuius
*VD. Qui ecclesiam tuam sempiterna pietate
Sumpsimus Dne. pignus salutis
Protege Dne. populum tuum et apostolorum
Gcrb. pp. [»i Kai, Sepi, Nai. S. Rufi.
109,170. Adesto Dne. supplicationibus nostris
Oblatis q. Dne. placare muneribus
VD. Quoniam supplicationibus
Caelestibus refecti sacramentis et gaudiis]
Gcrb. \v Kal Sepi. Nai. S. IfermeiisK
^' ^'^' Intercessio Dne. b. Hermetis
Munera nostra Dne. q. propitiatus
VD. Quoniam fiducialiter
Repleti Dne. benedictione caelesti]
Gcrb. pp. Hedd, xv posi Peniecosien,
1*10 X*]J
O. s. D. da nobis fidei spei et caritatis
O. 8. D. fac nos tibi semper
♦Propitiare Dne. populo tuo
VD. Qui nos de donis
«Sumptis Dne. caelestibus sacramentis
^ R. has here v KtS^. NdilSci Augustini (Gerb. p. 170). The CoUect of
thc Missa ts not at this potnt in Gcrb.
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX. 355
\tv Kal SepL Nat. S, Sabinae. Gerb.
Exaudi nos D. salutaris noster ut sicut
Gratanter Dne. ad munera dicanda
Purificet nos Dne. q. et divini]
[Eodem dte\ Im K. Sep. R.) Passio S. loannis Baptisiae, Gerb. pp.
171,173.
Sancti loannis Baptistae et mart^rris
Perpetuis nos Dne. s. loannis Baptistae
Munera tibi Dne. pro. s. martyris
Conferat nobis Dne. s. loannis utrumque
[m Kal. Sept, Nat. SS, Felicis et Adaucti, Gerb.
Maiestatem tuam Dne. supplices ^"
Hostias Dne. tuae plebis
Repleti Dne. muneribus sacris]
Kal. Sept. Nat. S. Prisci. Gcrb.
D I72.
O. 8. D. fortitudo certantium
♦Eius tibi precibus Dne. q. grata reddatur
VD. Qui sic tribuis ecclesiam
Praesta q. Dne. ut sacramenti tui
Hehd. xvi post Pentecosten, Gerb.
Custodi Dne. q. ecclesiam tuam
Praesta nobis m. D. ut placationem
Concede nobis Dne. q. ut haec hostia
♦VD. Qui aetemitate sacerdotii
Purificent semper et muniant
vi Id. Sept. NativitcLS S. Mariae. Eodem die Nat. S. Adriani. Gcrb. pp.
♦Adiuvet nos q. Dne. sanctae Mariae '73#>74-
Adesto nobis o. D. beatae Mariae festa
[Supplicationes servorum tuorum D. miserator]
«Accipe munera Dne. quae in b. Mariae
[Suscipe Dne. q. hostias placationis]
[Unigeniti tui Dne. nobis succurrat]
*VD. Vere dignum . . . salutare nos tibi
Sumptis Dne. sacramentis intercedente
[Famulis tuis Dne. caelestis gratiae munus]
\v Id. Sept. Nat. S. Gurgonii. Gerb.
Sanctus Dne. Gurgonius sua nos ^' '^^*
Grata sit tibi Dne. nostrae servitutis oblatio
«VD. Teque in sanctorum tuorum confessionibus
Familiam tuam D. suavitas illa contingat]
A a 12
Digitized by CjOOQ lC
35« APPENDIX.
Gerb. pp. [/•« Id. Sept Nat. SS. ProH et lacinti.
Beati Proti nos Dne. et lacinti
Pro sanctonim Proti et lacinti
Percepta nos Dne. tua sancta purificent]
Gcrb. Hebd. xvii post Pentecostm.
Ecclesiam tuam Dne. miseratio continuata
«Da q. Dne. hanc mentem populo tuo
Tua nos Dne. sacramenta custodiant
VD. Ut qui te auctore
«Mentes nostras et corpora possideat
Gerb. xviii Kal. Oct. Exaliatio S. Crucis.
^* *^^' «D. qui nos hodiema die exaltatione
Devotas Dne. humilitatis nostrae
«Adesto familiae tuae q. clemens
Ad crucem salutandam.
D. qui Unigeniti tui Dni. nostri
Gerb. pn. \Eodem die Nat. SS. Cornelii et Cypriani.
' ' Beatorum martyrum pariterque pontificum
Adesto Dne. supplicationibus
Plebis tuae Dne. munera benignus
*VD. Tuamque in sanctorum
«Sacro munere vegetatos sanctorum]
Gerb. \Item Missa Propria Cypriani Episcopu
♦Salutarem nobis dedit hodierna die
Sacrificium nostrum Dne. ipsa tibi sit
VD. Beati Cypriani natalis
Satiati sumus Dne. muneribus]
Gerb. \xDii Kal. Oct. Nat. S. Nicomedis.
^' *^^* «Adesto Dne. populo tuo ut b. Nicomedis
Intercessio S. Nicomedis misericordiae
Purificent nos Dne. sacramenta]
Gerb. [xvi Kal. Oct. Nat. S. Eufimiae.
^' ''*' O. 8. D. qui infirma mundi
Praesta q. Dne. D. noster ut sicut
Sanctificet nos Dne. q. tui perceptio]
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX, 357
[Eodem die Nat. SS. Luciae et Geminianu Gerb. pp
Infirmitatem nostram q. Dne. propitius
Vota populi tui Dne. propitius intende
Ezatidi Dne. preces nostras et sanctorum]
OroHones Mensis Septimi. Dte Dom. ad S, Peirum \ Gerb.
Absolve q. Dne. tuorum delicta P- *7 •
Q. o. D. preces nostras respice
Pro nostrae servitutis augmento
VD. Quia quum laude
Q. o. D. ut quos divina
xii KaL OcL Vig. S. Maithaei Ap. ei Evang. Gerb.
Da nobis o. D. ut beati Mattbaei
Apostolicae reverentiae culmen
B. Matthaei evangelistae q. Dne
p. i8i.
xi Kal. Oci. Nai. S. Maiihaei Evang. Gerb.
Beati evangelistae Matthaei Dne. precibus ^'
Supplicationibus apostolids b. Matthaei
VD. Qui ecdesiam tuajn in tuis
Perceptis Dne. sacramentis beato Matthaeo
Aliae Oraiiones.
Sit Dne, b. Matthaeus evangelista
Praesta q. o. D. ut qui iugiter
Feria iv ad S. Mariam. Ccrb. pp.
Misericordiae tuae remediis q. Dne. fragilitas ''^ ' *^^*
Praesta q. Dne. familiae supplicanti
*D. qui de his terrae fructibus
[VD. Qui nos ideo collectis]
Sumentes Dne. dona caelestia
Feria vi ad Aposiolos. Gerb.
Praesta q. o. D. ut observationes P' '^^'
Accepta tibi sint Dne. q. nostri dona ieiunii
[*VD. Sub tuae maiestatis pio iustoque moderamine]
Q. a D. ut de perceptis muneribus
Sabbaio ad S. Peirum in xii Leci. Gerb. pp.
Tribue q. fidelibus tuis \n^,do.
Da nobis q. o. D. ut ieiunando
D. humanae salutis operator
^ R. adds Ebdom xviii posi peniecosien.
Digitized by CjOOQ lC
358 APPENDIX.
[Omnipotendam tuam Dne. prompta mente]
Ut nos Dne. tribuis solemne tibi
Post Bened, D. cuius adoranda potentia
Haec bostia Dne. q. et vincula
[♦VD. Et tibi sanctificare]
Perficiant in nobis Dne. q. tua sacramenta
Suscipe Dne. preces populi supplicantis
Gerb. Dcminica VacaL
^' O. s. D. misericordiam tuam ostende
Tuere q. Dne. familiam tuam
Huius te Dne. muneris oblatione
VD. Qui vicit diabolum
♦Caelestis mensae q. Dne. sacrosancta
Gerb. \y KaL OcL Nat, SS, Ccsmae ei Damiani,
^* ^' Magnificet te Dne. sanctorum Cosmae et Damiani
In tuorum Dne. pretiosa morte
VD. Clementiam tuam suppliciter
Sit nobis Dne. sacramenti tui]
Gerb. iii Kal, OcL DedicaHo Basiliccu Angeli Michaeiis,
D. qui miro ordine angelorum
Da nobis o. D. b. arcbangeli Michaelis
Hostias tibi Dne. laudis offerimus
[Munus populi tui Dne. q. dignanter]
VD. Sancti Michaelis archangeli merita
Beati archangeli tui Michaelis
Adesto plebi tuae m. D. et ut gratiae
Perpetuum nobis Dne. tuae miserationis
Gerb. Hebd, XX post Peniecosten,
p. 184. _ _ ,
«Fac nos Dne. q. prompta voluntate
Tua nos Dne. q. gratia semper praeveniat
Munda nos Dne. sacrificii praesentis
VD. Precantes ut lesus Christus
Purifica Dne. q. mentes nostras benignus
Gerb. [Non. OcL Nat. S, Marci Episcopi^,
P' ^ ^' Exaudi Dne. preces nostras et interveniente
Benedictio tua Dne. larga descendat
Da q. Dne. fidelibus popuh's]
* R. has here vi No, Oct. Naii Sci Ltudegarii, See Gerb. p. 184.
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX. 359
\Eodm dit Nai. SS. MaraUt ei ApuUL Gerb.
«Sanctorum nos Dne. Marcelli et Apulei
Maiestatem tuam nobis Dne. q. haec hostia
«Sacramentis Dne. muniamur acceptis]
Hehd. XXI posi Peniecostm. Gcrb.
Da q. Dne. populo tuo diabolica vitare contagia
Custodi nos o. D. ut tua dextera
Maiestatem tuam Dne. suppliciter
*VD. et suppliciter exorare ut sic bonis tuis
Sanctificationibus tuis o. D. et vitia
\Pridie Id. Oci. Nai. S. Calisti Episcopi. Gerb. pp.
D. qui nos conspicis ex nostra
Mystica nobis Dne. prosit oblatio
Q. o. D. ut et reatum nostrum]
Hehd. xxii post Pentecosten. Gerb.
w . ir> P- »86.
Dingat corda nostra Dne. q. tuae
Tuis Dne. q. adesto supplicibus et inter
D. qui nos per huius sacrificii
VD. Qui propterea iure punis
Gratias tibi referimus Dne. sacro munere
xi Kal. (sic : R. has xvi S.) Ncv. Nat. S. Lucae Evatig. Gerb.
Interveniat pro nobis Dne. q. sanctus tuus
Donis caelestibus da q. Dne. libera
[*VD. Te in confessorum tuorum]
Praesta q. o. aet. D. ut id quod
Hehd. xxiii post Pentecosim. Gerb.
O. et m. D. universa nobis adversantia
«Da q. o. D, sic nos tuam veniam
Haec munera q. Dne. quae oculis
VD. Clementiam tuam suppliciter exorare
Tua nos Dne. medicinalis operatio
vi Kal. Nov. Vig. Apost, Simonis et ludae. Gerb. pp.
Concede q. o. D. ut sicut apostolorum '
Muneribus nostris Dne. apostolorum
[♦VD. Quia tu es mirabilis]
Sumpto Dne. sacramento suppliciter
V Kal. Nov. Nat, Apost, Simonis et ludae, Gerb.
D. qui nos per beatos apostolos ^* * ^*
O. s. D. mundi creator et rector
Digitized by CjOOQ lC
360 APPENDIX,
«Gloriam Dne. sanctoram Apostolorum
«VD. Te in tuoram apostoloram glorificantes
Perceptis Dne. sacramentis suppliciter
Exaudi nos D. salutaris noster et apostoloram
Gcrb. Hebd. xxiv posi Ptnieeosten,
^' ^' Largire q. Dne. fidelibus tuis indulgentiam
«Delicta nostra Dne. quibus adversa
Caelestem nobis praebeant baec mysteria
*VD. Maiestatem tuam Dne. suppliciter
Ut sacris Dne. reddamor digni
Gcxb. \Kal. Nov, NaL S, Caesaru. Ad coUectam ad SS, Cosmam
P- '90. et Damtdnum,
Adesto Dne. martjrrum deprecatione sanctorum
Ad Missam.
D. qui nos b. martyris tui Caesarii
Hostias tibi Dne. b. Caesarii
Huius nos Dne. perceptio sacramentij
Gcrb. Ifedd. xxv post Pentecosten,
D. qui nos regendo conservas
Familiam tuam q. Dne. continua pietate
Suscipe Dne. propitiatus hostias
♦VD. Per quem sanctum et benedictum
Immortalitatis alimoniam consecuti
Gerb. pp. \vt Id, Nov, Nat, SS. tv Coronatorum.
^ ' ^ ' Praesta q. o. D. ut qui gloriosos
♦Annua martyram tuorum Dne. vota recurrimus
Hostias tibi Dne. pro martyram
VD. Celebrantes sanctoram natalitia coronatorum
Sanctorum tuorum coronatoram q. Dne.]
Gcrb. \y Id, Nav, Nat, S, Theodori,
^' '^^* ♦Praetende nobis Dne misericordiam tuam
Suscipe Dne. fidelium preces cum oblationibus
Sancti nos q. Dne. Theodori]
Gerb. [«V Id, Nov, NcU, S, Alennae.
^' '^*' Praesta q. o. D. ut qui b. Mennae
B. Mennae martyris tui Dne. solemnia
Benedictio tua D. impleat corda fidelium]
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX. 361
Eodm die Nai. S. Martini Episcopi^. Gcrb.pp.
n * ... „ 193» 193.
D. qui conspicis quia ex nulla
O. s. D. solemnitatem diei huius
B. Martini pontificis q. Dne. nobis pia
VD. Te in b. Martini pontificis
Tua Dne. sancta sumentes suppliciter
Exaudi Dne. populum tuum tota tibi
Praesta q. o. D. ut sicut divina laudamus
Hebd. xxvi post PenUcosten. Gerb.
p. 104'
D. refugium nostrum et virtus
D. quem docente Spiritu sancto
«Da m. D. ut haec nobis salutaris oblatio
VD. Tibi debitas laudes
Sumpsimus Dne. sacri dona mjsterii
\xv KaL Nov. {sic) Nat, S. Augustini Episcopi. Gcrb.
Adesto supplicationibus nostris o. D. et quibus ^'
S. confessoris tui Au^^stini nobis
*VD. Et in omni loco ac tempore
Ut nobis Dne. tua sacrificia dent]
Hebd, xxvii post Pentecosten. Gerb.
Excita Dne. q. tuorum fidelium voluntates
Excita Dne. tuorum corda fidelium
«Propitius esto Dne. supplicationibus nostris
VD. Tuum est enim omne quod vivimus
Concede nobis Dne. q. ut sacramenta
xi Kal, Dec. Vig. S, Caeciliae. Gerb.
S. mart)rris tuae Caeciliae Dne. ^' '^ '
Muneribus nostris Dne. S. Caeciliae
[♦VD. Beatae Caeciliae natalilium Dne.]
*Q. o. D. ut quorum nos tribuis communicare
x Kal, Dec, Nat, S„ Caeciliae, Gerb. pp.
♦D. cui beata Caecilia ita castitatis '^ ' '^^'
Haec hostia Dne. placationis et laudis
♦VD. Qui perficit in infirmitate
♦Haec nos Dne. gratia tua q. semper
ix Kal, Dec? Nat, S, Clementis, Gerb. pp.
_ _ , , . 107, 108.
O. s. D. qui m omnium sanctorum
Sacrificium tibi Dne. laudis ofiferimus
R. haa Ui Id, Nw, Nail Sa MartifU ad Mis, * viii R, Dectm, R.
Digitized by CjOOQ lC
36a APPENDIX.
[*VD. Quoniam per sancti Spiritus largitatem]
•Beati Ckmentis Dne. natalitio
Gcrb. pp. \Eodem die Nat. S. Febaiaiis.
»98» 199- Praesta q. o. D. ut beatae Felicitatis
Munera tibi Dne. pro s. Felicitatis
Supplices te rogamus o. D. ut intervenientibus]
Gcrb. \viii Kol, Dec, Nat. S. Crisogani.
P- 199- ♦Praesta nobis o. D. ut quem fidei
«Offerimus Dne. preces et munera
VD. Qui nos assiduis martyrum
«Annue Dne. q. ut mysteriis]
Gerb. pp. Incipiunt orationes de Adventu, Dom, v ante Nat, Dni,
IQn 200
Excita Dne. potentiam tuam et veni et quod
Conscientias nostras q. o. D. quotidie
Sacrificium tibi Dne. celebrandum placatus
VD. Qui nos tanquam
«Animae nostrae q. o. D. hbc potiantur
Gerb. \iii Kat. Dec, Nat, SS, Satumini Crisanti Mauri et Dariae^
^' ^ * Beatorum martynim Dne. Satumini et Crisanti
Populi tui Dne. q. tibi grata sit
MjTSteriis Dne. repleti sumus votis et gaudiis]
Gerb. pp. \Eodem du\ {iii Kl Decem, R.) Vig, S. Andreae ApostcU.
^ ' ' Q. o. D. ut b. Andreas apostolus tuus
Tuere nos m. D. et b. Andreae
Sacrandum tibi Dne. munus offerimus
VD. Reverentiae tuae dicato ieiunio
Perceptis Dne. sacramentis suppliciter
Gerb. pp. Prid, Kal, Dec, Nat, S, Andreae Apostoli,
301 203
' ' Maiestatem tuam Dne. suppliciter exoramus
D. qui liumanum genus tuorum retibus
Sacrificium nostrum tibi Dne. q. b. Andreae
*VD. Adest enim nobis dies magnificus
Beati Andreae apostoli Dne. q. intercessione
Beati Andreae apostoli supplicatione
Ad vesperum, Da nobis q. Dne. D. noster b. Andreae
Exaudi Dne. populum tuum cum s. apostoli
Gerb. DoM, VD ante Nat, Dominu
Excita Dne. q. potentiam tuam et veni et ab
Praeveniat nos q. o. D. tua gratia
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX. 363
Haec sacra nos Dne. potenti virtute
VD. Cui proprium est ac singulare
Suscipiamus Dne. misericordiam tuam
OraHanes de Adveniu {Domini R.) quoHdianis diebus ad Missam. Gerb.
p. 2oa.
D. qui conspicis quia in tua pietate
Subveniat nobis Dne. misericordia
Grata tibi sint Dne. munera quibus
Da q. o. D. cnnctae familiae tuae
Item alia Missa, Gcrb.
p. 203,
Excita Dne. potentiam tuam et vem ut tua
Festina ne tardaveris Dne. D. noster
Intende q. Dne. sacrificium singulare
Hos quos reficis Dne. sacramentis
{Alia Gcrb.
p. 203.
Exultemus q. Dne. D. noster omnes recti corde
Fac nos Dne. q. mala nostra toto corde
Concede q. o. D. ut huius sacrificii
Spiritum in nobis Dne. tuae caritatis
Preces populi tui q. o. D. clementer j
Alias oraHones de Advenlu. Gerb. pp.
^ _ _ aoo, 210.
«Concede q. o. D. ut magnae
Mentes nostras q. Dne. lumine
Preces populi tui q. Dne. clementer
Praesta q. o. D. ut Filii tui
Concede q. o. D. ut quia sub peccati
[Q. o. D. preces nostras]
[«Concede q. o. D. hanc gratiam]
[Voci nostrae q. Dne. aures tuae pietatis]
[«Porrige nobis Dne. dexteram tuae venerationis]
[Festinantes o. D. in occursum]
[«Praesta q. o. D. ut quia pro peccatis]
[*D. qui nos(tram?) conspicis semper]
[«Adesto q. o. D. atque in cunctis]
[vii Id. Dec. OcL S. Andreae Apostoli. Gerb.
Protegafnos Dne. saepius b. Andreae p- »03.
Indulgentiam nobis praebeant haec munera
Adiuvet familiam tuam tibi Dne. supplicando]
Digitized by CjOOQ lC
364 APPENDIX.
Gcrb. pp. [itt Id. Dec. Nai. S. Damasi Papae.
Miserioordiam tuam Dne. nobis q. interveniente
Da nobis q. Dne. semper haec tibi
Samptom Dne. caelestis remedii sacramentum]
Gcrb. Dom. iit ank Nai. Damini.
^ ^^^' Exdta Dne. corda nostra ad praeparandas
Praednge q. Dne. D. noster Imnbos mentis
Placare Dne. q. hmnilitatis nostrae
[*VD. cui proprium est veniam]
Repleti dbo spiritalis alimoniae
Gerb. pp. \Id. Dec. Nai. S. Luciae.
»04,205. Intercessio nos q. Dne. s. Ludae
4tQ. virtutum caelestium D. ut sacrifida
•Laeti Dne. sumpsimus sacramenta]
Gcrb. Dom, ii anie Nat, Domim.
Aurem tuam q. Dne. precibus nostris
Fac nos q. Dne. D. noster pervigiles
Devotionis nostrae tibi q. Dne. hostia
VD. Referentes gratiarum de praeteritis
Imploramus Dne. clementiam tuam
Gcrb. pp. Mense Decimo Fer. ro ad S. Mariam.
*^^' * Praesta q. o. D. ut redemptionis
Festina q. Dne. ne tardaveris
Ecclesiae tuae Dne. munera placatus
VD. Idunii observatione quaerere
Tuorum nos Dne. largitate donorum
Gratiae tuae q. Dne. supplidbus
Gerb. Feria vi ad Apostolos,
Exdta q. Dne. potentiam tuam et veni ut hi
Prope esto Dne. omnibus invocantibus
Praesta Dne. q. ut dicato
VD. Qui non solum peccata dimittis
Prosint nobis Dne. sumpta mysteria
Gcrb. pp. Sahbato ad S. Petrum in xii Lect.
2 1207. jj^ q^. jjQjjgpi^jig quij^ ^x nostra
Adesto Dne. suppUcationibus nostris et praesentis
♦Indignos q. Dne. famulos tuos
[D. qui pro animarum expiatione]
[Miserationum tuanmi Dne. q. praeveniamurj
Digitized by CjOOQ lC
APPENDtX. 365
Post Bened, D. qui tribus pueris
Ecclesiae tuae Dne. munera sanctifica
VD. Quoniam salubre meditantes
Q. Dne. D. noster ut sacrosancta
Veniat Dne. q. populo tuo supplicanti
Dte Dominua Vacat. Gerb. pp.
^ . ^ . . 207,208.
Ezcita Ime. potentiam tuam et veni et magna
Adiuva Dne. fragilitatem plebis tuae
Sacrificiis praesentibus Dne. placatus
VD. Sanctificator et conditor
Sumptis muneribus Dne. q. ut cum
xii Kal. lan. Nat. S. Thomae Apostoli. Gcrb.
p. 208.
Da nobis q. Dne. beati apostoli Thomae
Debitum Dne. nostrae reddimus servitutis
VD. Qui ecclesiam tuam in apostolicis
Conserva Dne. populum tuum et quem
Denuntiatio Natalitii unius Martyris. Gerb.
Noverit vestra devotio
Item pluraliter Quo diaboli
In Vigilia ^ unius sancti, Gerb. pp.
Q. o. D. ut nostra devotio '^'* ^'
Magnifica Dne. beati ///. solemnia
[VD. Gloriosi ///. martyris vel confessoris]
♦Sancta tua Dne. de beati ///.
In Nat. Unius Martyris. Gcib. pp.
Votivus nos Dne. q. b. martyris
[D. qui sanctam nobis huius diei]
Praesentia munera q. Dne. ita serena
♦VD. Te semper in laude
Sumpsimus Dne. s. ///. martyris
Plebs tua Dne. sancti martyris tui
Sancti ///. martyris tui Dne.
[«Beati martyris tui ///. nos q. Dne. precibus]
[Beati martyris tui III. nos q. Dne. patrociniis]
In Nat. Unius Confessoris. Gerb.
Adesto Dne. precibus nostris quas in s. Confessoris p. 221.
Sancti confessoris tui ///. nos q. Dne*
Propitiare Dne. q. supplicationibus
" In Nafl. R.
Digitized by CjOOQ lC
366 APPENDIX.
[VD. Qui in omnium sanctorum]
Ut nobis Dne. tua sacrificia dent
Misericordiam tuam Dne. nobis
[♦O. 8. D. cui cuncta famulantur ekmenta]
[«Sancti Dne. confessoris tui ///.]
Gert). pp. In NaL Virginum.
^ ^* D. qui inter caetera potentiae tuae (Gerb. 223)
[D. qui nos hodie beatae et sanctae]
Hostias tibi Dne. beatae i2/. martyris
[*VD. Mazime hodie in beatae]
Adiuvent nos q. Dne. et haec
D. qui inter caetera potentiae tuae (Gerb. 224)
Gerb. m). In NaL Plurimorum Sanctorum,
*^*'^ Praesta Dne. q. ut sicut sanctorum
Sancti tui q. Dne. iugiter nobis
Munera plebis tuae Dne. q. beatorum
VD. £t te in tuorum honore
£t natalitiis sanctorum Dne. et sacramenti
[Adesto Dne. populo tuo cum sanctorum]
[Magnificantes Dne. clementiam tuam]
[Da nobis o. D. in sanctorum tuorum]
[Sanctorum tuorum Ili. suffragiis]
[£xaudi nos o. et m. D. et sanctorum]
Tribue q. Dne. sanctos tuos iugiter
Gcrb. pp. /« Na/. Plurimarum mariyrum.
217,218. Q g^ j^ ^^. p^j. gi^riosa bella
[O. s. D. qui in sanctorum tuorum cordibus]
Salutari sacrificio Dne. populus tuus
VD. qui sanctorum martTrum
♦Olebrantes quae pro martyrum
[Ad defensionem fidelium Dne. q. dexteram]
[*0. et m. D. fidelium lumen animarum]
Concede q. o. D. ut sanctonim
[«Sanctorum martyrum tuorum HL nos]
[O. s. D. qui nos idoneos non esse]
Gerb. \In Basilicis Martyrum.
^' ^^^' Indulgentiam nobis Dne. q. s. iZ/.
«Sacrificium Dne. quod desideranter
VD. Quia dum b. lU. merita
Beati ///. martyris Dne. suffragiis]
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX. 367
Missa votiva in Sanctorum \Commmoratioru ^]. Gerb.
*0. et m. D. cui redditur votmn in Hierusalem
«Exaudi o. D. deprecationem nostram pro famulo
[*VD. Cuius potentia deprecanda]
Muneris divini percepti q. Dne.
Incipiunt oraliones quoiidianis dithus ad Missam^, Gerb.
p. 330.
Perpetua q. Dne. pace custodi quos in te
Adesto nobis m. D. et tuae pietatis
Adesto nobis q. Dne. et preces
Mysteria sancta nos Dne. et spiritalibus
Protector in te sperantium D. et subditarum
liem alia Missa, Gerb. pp.
Exaudi nos miserator et ul D.
Plcbis tuae D. ad te corda converte
Hostias q. Dne. suscipe placatus oblatas
Sancta tua nos Dne. q. et a peccatis
Suscipe q. Dne. preces nostras
[lUm alia Missa, Gerb.
Q. o. D. ut plebs tua toto tibi corde P- *3'-
Miserere nostri D. et tuae
«Suscipe Dne. q. hostiam redemptionis
Da q. o. D. ut mysteriorum
Adsit Dne. fidelibus tuis sacrae]
[Ifem alia Missa, Gerb.
Rege nostras Dne. propitius voluntates P" ^^''
Da famulis tuis D. indulgentiam peccatorum
Tua sacramenta nos D. circumtegant
VD. Ut quia tui est operis si quid
Tua sancta nobis o. D. quae sumpsimus
Familiam tuam Dne. pervigili pietate]
[I/em alia Missa, Gerb. pp.
Comprime Dne. q. noxios semper incursus *^'' *^'"
Tu Dne. semper a nobis omnem remove
In tuo conspectu Dne. q. talia
VD. Ut non in nobis nostra malitia
Quotidiani Dne. q. munere sacramenti
Respice Dne. propitius plebem tuam]
^ The word in S. is over an erasore; R. omits it
' R. adds cum catwne.
Digitized by CjOOQ lC
368 APPENDIX.
Gerb. pp. liem alia Missa,
n^-^Z • Ecclcsiae tuae Dne. voccs placatus
Ab omnibus nos defende q. Dne. semper
Ofiferimus tibi Dne.
^Here follows the Canon Actionis,)
[Quod ore sumpsimus Dne. mente capiamus]
«[Conservent nos q. Dne munera tua]
^R. inserts here a series of Postcommunions. See
pp, 236, 237 supra.)
Gcrb. pp. Itm BenedicH(mes super Populum.
333—240.
Dne. s. P. o. aet. D. de abundantia
Gregem tuum Pastor bone placatus
[Benedic Dne. hanc familiam tuam]
Benedicat vos D. omni benedictione
Plebis tuae q. Dne. ad te corda
Propitiare populo tuo D. ut a suis
Tuere Dne. familiam tuam et spiritalibus
[Familia tua D. et ad celebranda]
[Fideles tuos Dne. q. corpore]
[Propitiare Dne. populo tuo et ab omnibus]
«[Adesto Dne. supplicibus tuis et nihil]
[Da q. Dne. populo tuo et mentem]
[Plebem nomini tuo subditam Dne.]
Here the S. Gallen MS. now ends, the last gathering of the
volume having apparently lost its last leaf. The Rheinau MS.,
which omits the last six of the BemdicHones super Populum contained
in the S. Gallen MS., adds one which does not appear at this
point in the latter : —
Familiam tuam Dne. pervigili (see Gerb. p. 239).
After the eight BenedicHones super Populum foUows: — Expli-
ciunt benedictiones anni circuli est numerus Ixxii. Indpit Liber
secundus de extrema parte. Orationes ad matutinis.
Matutina supplicum vota
Emitte q. Dne. lucem
D. qui diem discemis ac nocte {sic)
Gerb. pp. AL oraHona ad Vespr.
^^'•^^^* Oriatur Dne. nascentibus
Tuus est dies Dne. et tua
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX. 369
AUas oraiianes.
[The series agrees with that in Gerbert beginning with
Vox nostra, &c. (p. 242),
and ending with
Iniquitates nostras, &c. (p. 243).
Then foUow the prayers for Prime, Terce, Sext, and None given
by Gerbert, p. 243.]
The contents of the latter portion of the Rheinau MS. may be
indicated by the headings of the various parts.
Ordo Baptisterii. (Gerb. pp. 248-256.)
In Dedict. Basilice anniversarii. (Gerb. pp. 228, 9.)
Ad Clericum faciendum. (Gerb. pp. 256, 7.)
Pro his qui prius barbam tundit. (Gerb. p. 257.)
Missa consecracio presbiteri. (Gerb, p. 257.)
Missa pro regibus. (Gerb, pp. 276, 7.)
Orat. pro sterilitate terrae. (Grerb. pp. 300, i.)
Orat. ad pluviam postulandum. (Gerb. p. 301, Roman type.)
Orat. ad poscendum serenitat. (Gerb. pp. 302, 2, Roman type.)
Orat. pro fulgoribus. (Gerb. p. 303.) ^
Benedict. aq. et salis ad exorciz. ad fulgora. (Gerb. p. 303.)
Orat. pro tempest. et fulgora. (Gerb. pp. 303, 4, Roman tjrpe.)
Orat. de Lacram.(?) vel de quacumque tribulat. (Gerb. pp. 275, 6.)
Orat. tempore quod absit mortalitas. (Gerb. pp. 304, 5.)
[There is a leaf wanting in R. at this point, the last mentioned
Missa breaking off with the tide Post Cam. while the next leaf
begins with the end of a Secret, foliowed by the Postcommunion,
SancHficaii dtvino mysierioy which Gerbert treats as part of the
Missa in iempore morialiiaiis, Probably the missing leaf contained
Orai. ad proficiscendum in iiinere and the first part of the Missa pr(k
naviganHbus to which the fragment of the Secret and the Post-
communion SancHficaii dvoino mysierio t)elong].
Bened. aque et salis ad spargen. in domum. (Gerb. p. 306.)
Bened. aque
Bened. salis
Exorcismus salis et aque. .
Ad spargendum faciendum exorcis. salis
Ben. salis
Ben. domus noue.
Orat. ad missa in domo nouo.
Ad frug. nouas bened.
Bene uuae sive fabe. .
Bened. pomorum.
Bb
iS.
(Gerb. p. 307.)
(Gerb. p. 308.)
Digitized by CjOOQ lC
370
APPENDIX.
Bened. arboris
Bened. ad omnia que volueris. .
Bened. panis. • • • .
Benedictio vini. ....
Bened salis
Item al. ad salis Ben.
Orat in domo infinnorum. .
Oratio super infirmo in domo. .
OraL ad Missa pro infirmo.
Orat. pro reddita sanitate. .
Missa pro salute vivorum. .
Mis. votiva pro remedium animae.
Mis. pro tribulantibus de quavislibet extra
[? et contra] flagella corporis.
Missa votiva pro eos qui sibi in corpore vivi
mis. cantare rogant. .
Item aUa missa votiva.
Missa votiva cum lectiones.
Item alia missa pro devoto.
Mis. votiva
Mis. in Nad. sanctorum vel pro memoria
vivorum sive agenda mortuorum fide-
lium in Christo. .
Oratio pro infirmo. .
Item alia.
Reconciliado pent. ad mortem. .
Alia.
Ordo ad commendationem anime.
Orat super defiinctis vel commendat anime.
Missa pro defuncto sacerdote.
Item al. mis. pro sac. epi. .
Item alia mis. pro sacerdote sive abb.
Orat. ad Mis. in Natl. Scorum. siue agenda
mortuorum.
Missa pro defuncto nuper baptizato.
Missa quam sacerdos pro semetipso
canere
Item alia Mis. pro semetipso.
Orat pro defuncds desiderantibus peni-
tentem (j/r) et minime consecrantem
(w).
debet
(Gerb. p. 308.)
(Gerb. p. 309.)
(Gerb. pp. 309, 10.)
(Gerb. p. 310.)
(Gerb. p. 311,
Roman tjpe.}
(Gerb. p. 312.)
(Gerb. pp. 269, 70,
Roman type.)
(Gerb. pp. 286, 7.)
(Gerb. pp. 273, 4.)
(Gerb. p. 282.)
(Gerb. pp. 282, 3.)
(Gerb. pp. 283, 4.)
(Gerb. pp. 285, 6.)
(Gerb.pp. 279,80.)
(Gerb. pp. 266, 7.)
(Gerb. p. 312.)
(Gerb. pp. 312, 3.)
(Gerb. pp. 313, 5.)
(Gerb. pp. 315, 7.)
(Gerb. p. 317.)
(Gerb. pp. 318, 9.)
(Gerb. p. 319.)
(Gerb. pp. 319,20.)
(Gerb. pp. 291, 2.)
(Gerb. pp. 292, 3.)
(Gerb. p. 320.)
Digitized by CjOOQ lC
APPENDIX.
Mis. unius defunctis {sic) laici. .
Iiem al. Mis. in agenda plurimoram. .
It. alia Mis. in cimiteriis
Item alia Mis. in die depositio defuncti vel iii
viimi et XXX"»
Orat. pro defunctorum ad Mis. .
(Gerb. pp. 320, i.)
(Gerb. p. 323,
Roman type.)
(Gerb. pp. 326, 7,
Roman type.)
(Gerb. pp. 327, 8.)
(Gerb. pp. 328, 9,
Roman type.)
(Gerb. p. 253.)
(Gerb.vol.ii.p. 128.)
Inpositio manu. inergumin. catecuminum. .
It alia prouolus {sic) energumen.
Item alia in nergumen {sic) baptizatum.
Super hominem qui a demonio vexatur.
[A leaf is lost, containing part of the exorcism : this appears
both from examination of the gatherings of the MS. and from
a comparison of the text with that of the same exorcism as it
appears in Muratori's Gregorian Sacramentary, Liturg. Rom. Vei. ii.
»37-40].
In dei nomine incipit Breviariumapostolorum. (Gerb. pp. 453, 4.)
Incipit Marlogium anni circuli. . . (Gerb. pp. 455 sqq,)
[The Martyrologium is imperfect. What remains of it is printed
in M. Delisle's Mimoirt sur d'Anciens Sacrameniairis, pp. 310-13.]
B b a
Digitized by CjOOQ lC
Digitized by CjOOQ lC
INDEX OF LITURGICAL FORMS
[This Index inclades both the forms contained in the Tezt and those of
vhich the opening words are cited in the Appendix. Nmnerals below 316
refer to the Text, nnmerals above 316 to the Appendix. Where words or
letters are endosed in brackets there is a difference in respect of those words or
lettert between the forms referred to nnder the heading.]
A domo tua q. Dne., 261.
A plebe tna q. Dne., 164«
Abonmi
nos q. Dne. vetiistate, 357.
reatn nos, 378.
Ab omnibus nos defende, 244, 368.
Abrennntias Satanae, 79, 115.
Absolve q. Dne. tuomm, 357.
Accepta
sit in conspectn, 341.
tibi sint Dne. q., 36, 328, 357.
Accepta tibi sit Dne.
nostrae, 18, 40, 326.
q. hodiema, 165, 317.
sacratae, 211, 322.
Accepta tibi sit in conspectn, 212.
Accipe et
commenda, 145.
esto verbi, 145.
Accipe mnnera Dne., 193, 355.
Acdpe q. Dne.
mnnera, 318.
mnnns, 344.
Acdpe signnm cmcis, 113.
Actiones nostras q. Dne., 327.
Ad
defensionem fidelium, 212, 366.
floriam Dne. tui, 153.
ostes nostros, 32, 328.
martyrum tuorum, 167, 324.
preces nostras, 149.
te nos Dne. damantes, 260.
Adest o venerabilis, 63, 333.
Adesto Dne.
Dens noster nt per, 104, 341.
£unulia tms et opem, 32, 328.
Adesto Dne. fidelibus tuis et
quibus, 249, 324.
quos,43.332.
Adesto Dne.
invocationibns, 250.
martyrum deprecatione, 36^
muneribtts, 8, 319.
Adesto Dne. populis
qul sacra, 40, 274, 331.
tuis in tua, 323.
Adesto Dne. populo tuo
com, 210, 366.
nt beati, 356.
ut quae, 339.
Adesto Dne. precibns
nostris, 189, 365.
populi tui, 352.
Adesto Dne. propitius plebi, 33.
Adesto Dne. quaesumns
nostrae redemptionis, 92, 93.
populo tuo, 123, 344.
redemptionis, 34.
Adesto Dne. supplicationibns nostris et
beati Ruffi, 195, 354.
famulos, 264, 283.
hanc domum, 283.
hanc obUtionem, 265, 269, 312.
hocsolemne, 17,326.
institutis, 265.
intercedente, 194, 353.
intercessione, 352.
me» ^4» 333.
nihil, 281.
populum, 5, 318.
praesentis, 221, 364.
sperantibus, 340.
viam, 245.
Adesto Dne. supplicationibus nostris
nec sit, 14, 325.
quas in, 356.
ut <^ui, 322.
ut sicut, 108, 343.
Adesto Dne.
supplicibus tuis et nihil, 241, 368.
tnis adesto, 1 16.
Adesto familiae tuae, 198, 356.
Adesto nobis
Dne. D. noster et qnos, 331.
misericors D., 242, 367.
Digitized by CjOOQ lC
374
INDEX OF UTURGICAL FORMS.
{Adetto nobis)
o. D. beatae, 165, 323, 355.
q. Dne. et preoeSy 367.
q. o. D. et per, 339.
Adesto plebi tnae m. D. et nt, aoo, 358.
Adesto ^naesimms Dne.
iamiliae tnse, 337.
fidelibnsy 197.
pro anima, 312.
pxo animabusy 311.
Adesto q. Dne. snppUcatioBibus nostris
et in tna, 321, 326.
nt esse, 327.
Adesto q. Dne. tnae
adesto, 100.
iamiliae, 338.
Adesto (}. o. D.
ac ieionio, ai.
atqne in cnncti% aai, 363.
honorDm dator, 36.
Adesto snpplicationibns nottris o. D.
et qnibns, 331, 361.
Adinva Dne. fragiliutem, ai6, 365.
Adinva nos D. salntaris noster
et ad, 13.
et in, 43, 338.
nt qnae, 16, 336.
Adinva nos Dne.
D. noster beati, 303.
q. eomm, 8, 319.
Adinvent nos q. Dne. (et) haec, 165,
323» 353, 366.
Adiuvet familiam tnam, ao8, 363.
Adinvet nos q. Dne.
sanctae, 197, 355-
sanctnm, 98, 339.
Adsit Dne.
fidelibns tnis sacme, 344, 367.
q. propitiatio, 33 a.
Adsit ecdesiae tnae, 7, 319.
Adsit nobis Dne. q.
sancta, 164, 333.
sancti, 191, 353.
Adsit nobis q. Dne. virtns, la^, 344.
Aetemam ac iustissimam, 49.
Afflictionem familiae tnae, 331.
Altari tuo Dne. snperimposita, 339.
Animabns q. Dne. iamnlomm, 309.
Animae nostrae q. o. D. hoc, 317, 363.
Anniversarii fratz«s, 134, 346.
Annna martymm tnoram, 303, 360.
Annne Dne. q. ut mysteriia, 363.
Annue misericors Dens nt
hostias, 331.
qni divina, 344.
Annne q. Dne. nt
merita, 173, 341.
sanctae, 170, 339.
Annne q. o. D. nt sacramentomm, ia6,
346.
Antiqni memores chirographi, 397.
Aperturi vobis filii, 50.
Apostoli tni Pauli, 333.
Apostolicae revercntiae culmen, 306, 357.
Apostolicis nos Dne. q. 183, 349.
Ascendant ad te Dne. preoei, 304, 305,
337-
Andi maledicte Satanaa, 48.
Anfer a nobis Dne., 15, 335.
Ange
fidcm tnam, 37, 330.
in nobis Dne. q. fidem, 391.
Angeatnr in pobis Dne., 337, 331.
Anrem tnam q. Dne. predbiis, 364.
Auziliante Dno. D. et salvatorc^ aa.
Anziliare Dne. popnlo tno, 6a, aoa, 331.
Anxilientur nobu Dne. sumpta, 333, 31 8.
Auxilium tnum nobis Dne. 354.
Averte Dne. q. a fidelibns, 258.
Beatae et gloriosae, 169, 339.
Bead Andfeae apostoli, 307, 363.
Beati apostoli tm
Bartholomaei, 354.
laoobi, 350.
Beati archangeli (tni) Michaelis, aoo,
358.
Beati Clementis
Dne. natalitio, 305, 363.
saoerdotis, 205.
Beati evangelistae
loannis, 7.
Matthaei, 357.
Beati
Georgii martyris, 34^
Illius martyris, 366.
loannis Baptistae, 177, 179, 347.
Beati Lanrenti martyris
hononbilem, 193, 353.
tni, 190, 352-
Beati
Lanrenti nosfisdat, 193, 353.
Martini pontifids, 361.
maityris tni, 303, 365.
Matthaei evangelistae, 357.
Mennae martyris, 360.
Beatinos
Dne. Baptistae, 178, 347.
q. Dne. luvenalis, 173, 341.
Beati
Proti nos Dne. 356.
Sixti Dne. tni sacerdotis, 188, 351«
Tiburtii nos Dne., 352.
Urbani martyris, 343.
Beatomm apostolomm, 171, 341, 349.
Beatomm martymm
Dne. Satnroini, ao6, 362.
loannis et Panli, 179, 348.
pariterqne pontificum, 199, 356.
tnorum loannis, 179.
Beatomm Petri et PauU, i8a
Beatus
Andreas pro nobis, 207.
martyr Stephanns, 7> 318.
Benedic Dne.
dona tua, 293.
et has fmges, 107.
familiam toam, 1 10:
hanc domum, 288.
hanc familiam, 240, 368.
Digitized by CjOOQ lC
INDEX OF LITURGICAL FORMS.
575
<Benedic Dne.)
hos frnctnsy 394.
Benedic huic domiii, 387.
Benedicat vof D. omni, 240, 368.
Benedictio Dne. q. in tnos, 43, 331.
Benedictio tna
D. impleat corda, 36^
Dne. larga, 171, 358.
Benedictionem
Dne. nobis conferat, loa, 339.
tnam Dne. popnlns, 257, 319.
Bonomm D. operam institntor, i6o.
Caelestem nobis praebeant, 233, 36^
Caelesti
Inmine q. Dne. semper, la, 321.
mnnere saginati, 313, 340.
Caelesti mnnere satiati
o. D. tna, 194, 353.
q. Dne. D. noster, 163, 188.
q. Dne. nt haec, i8o.
q. o. D. tna, 194.
Caelestia dona capientibQS, 39, 33^
CaelestibQs
Dne. pasti delidis, 244, 324.
refecti sacrameotis, 354.
Caelestis
doni benedictione, 65, 350, 333.
mensae q. Dne. aoi, 358.
Caelestis vitae
mnnere ve^etati, 17, 336.
mnnns acapientes, 271.
Catechnmeni recedant, 79»
Celebrantes qnae pro martymm, 366.
Christianam q. Dne. respice plebem,
100, 338.
Clementiam tnam Dne. snpplidter,
97» 339.
ndamn
Commendamns tibi Dne., 399.
Commune votum commnnis oratio,
38.
Commnnicantes et diem Pentecosten,
"3.
Commnnicantes et diem sacrat cele-
brantes
in qno incontaminata, 4, 318.
qno Dnns. noster nnigenitns, 107,
343-
qno traditus est, 67, 333, 334.
qno Unigenitns tnns, ii, 33a
Commnnicantes et
diem sacratissimnm Pentecosten,
"o, 344.
memoriam venerantes^ 334.
noctem, 89, 317, 335.
Comprime Dne. q. noxios, 344, 367.
Conoede
credentibns misericors D., 63, 333.
Dne. electis nostris, 43.
Conoede misericors D. ut
devotns, 35, loi, 329.
quod paschalibus, 99, 338.
sicut nos, 40, 333.
Concede nobis Dne. pniesidia, i3i,
"5, 335-
Concede nobis Dne. q. nt
cdebretnri, 43, 333.
haechostia, 330, 257, 331, 355.
sacramenta, 3, 166, 361.
Concede nobis haec q. Dne. frequen-
tare, 31, 337, 351.
Concede nobis misericors D.
et digne, 13, 335.
et studia, 278.
utsjcnt, 134,344.
Concede nobis a D. sanctae, 170.
Conoede nobis o. D. nt
despectis, 379.
his mnneribus, 1 77, 347.
per annna, 17, 336.
salntare, 318.
Concede nobis q. o. D. ad beatae, 353»
Concede o. D. ut paschalis, lai.
Concede q. Dne.
apostolos tnos, 183.
fidelibus tnis digne, 334«
finagilitati nostiae, 36.
semper nos per haec, 94, 337.
Concede q. Dne. nt
ocnlis, 320.
peroepti, 68, 73, 333.
sicut famulus, i^a
Concede q. o. D.
ad eorum, 343.
apostolos tuos, 349.
fragilitati, I3, 335.
hanc giatiam, 317, 363.
sanctae martyris, 339.
Concede q. o. D. ut
ad meliorem, 331.
anuna, 303.
ecclesia, loi.
festa paschalia, 336.
huins sacrificii, 333, 363.
magnae, 363.
paschalis, 89, I3i, 336.
V Concede q. o. D. ut qni
beati, 348.
ex merito, 330.
festa pasduUia, 337.
hodiema, 343.
pascbalis, 336.
peccatomm, 336.
protectionis, 339.
resurrectionis, 336.
solemnitatem, 343.
sub. 319, 363.
Concede q. o. D. ut
qui(a) sub, 319, 363.
sanctomm, 163, 366.
sicut apostolomm, 184, 359.
Unigeniti, 3, 318.
viam tnam, 336, 350.
Concurrat Dne. q. populns, 42.
Conferat nobis Dne. sancti loannis,
196, 365-
Conhrma Dne. tnomm corda, 348.
Consdentias nostras q. o. D., 315, 363.
Conserva Dne.
familiam tuam, 35, 339.
Digitized by CjOOQ lC
376
INDEX OF LITURGICAL FORMS.
{CoDserva Dne.)
populam tuam, 209, 365.
CoDservft
(m) Dobis q. Dne., 100, 338.
popolum tuum D. et tuo, 344, 334.
Consenra q. Doe.
familiam tuam, 321.
populum tuum, 332.
CooserveDt nos q. Doe. muDera, 368.
CoDsecramus et sanctificamns, 134.
CoDsecraie et saDctificare difneris, 134.
Consecrentur manns istae, 148.
CoDsolare Ddc. haDC iamulam, 391.
CoDspiraDtes Ddc. coDtim, 380.
CoDtere q. DDe. hostes, 373.
CoDverte dos D. salutaris, 231, 336.
Copiosa beDefida q. Dne., 138.
Cor popnli tui q. Dne. converte, 280.
Coroa nostia q. Dne. venturae, 10, 320.
Cordibus noatris
Dne. benignus infimde» 333.
q. Dne. benignns iniimde, 19, 329.
Corporis sacri et pretiosi sanguinis, 349.
Corpus Dni. nostri, 117.
Creator et conservator hnmani, 133«
Credis in Deum Patrem, 86, 116.
Credo in unum Deum, 53, 55.
Crescat Dne. semper, 164, 304, 333.
Cuncta Dne. q. his mnneribns, 3, 318.
Cnnctis nos (q.) Dne. reatibus, 39, 339,
330.
Custodi Dne. q. ecdesiam, 329, 355.
Cnstodi nos
Dne. q. in tuo, 325, 35^
o. D. ut tua, 331, 359.
Da ecclesiae tuae Dne.
q. sancto Vito, 176, 347.
non superbe sapere, 348.
Da famulis et iamulabus» 314.
Da famulis tuis
D. indnlgentiam, 343, 367.
q. Dne. in tua, 264.
Da misericors D. nt
haec nobia salutaris, 361.
in resurrectione, 100, 338.
quod in tui, 61, 333.
Da nobis Dne. D. noster sanctorum,
168, 324.
Da nobis Dne. q.
ipsius recensita, 5.
observantiaro, 36.
pluviam, 260.
regnum, 127,346.
unigeniti,3i7.
ut et mundi, 348.
ut in tua, 325, 350.
Da nobis
Dne. nt nativitatis, 3, 317.
mentem Dne. quae, 125, 346.
misericors D. ut sancta, 330.
observantiam Dne., 32, 332.
Da nobis o. D.
beati archangeli, 300, 358.
in sanctorum, 213, 366.
(Da nobis a D.)
remedia, 69, 333.
nt beati Matthaei, 357.
ut sicnt adoranda, i, 317.
Da nobis q. Doe.
ambire quae recta, 381.
beati apostoli ThoDiae, 308, 365.
de tribulatioDe, 349.
Da Dobis q. Dne. D. noster
beati Andreae, 363.
nt qui nativitatem, 317» 319.
Da nobis q. Dne.
digne celebraie^ 320.
imitari, 318.
pergrattam, ik8, I3i, 343.
perseverantem, 331.
piae snpplicationis, 358.
semper haec tibi, 364.
Da nobis q. o. D.
et aetemae, 336.
ieiuniomm, 327.
ut ieiunando, 357.
jit nativitatem, 319.
nt qui nova, 318.
vitiorum, 353.
Da nostrae summe conditicmis, 39.
Da plebi tuae Dne. piae, 40, 378.
Daa.DDe.
D. Doster ut sicnt b.Lauraitiiy 352.
electis uostris, 34.
famulae tuae, 159.
fidelibus popnlis sanctoram, 358.
Da q. Dne. fidelibns tuis
etsine, 31,63, 338.
ienniis, 16, 326.
Da q. Dne.
hanc mentem populo, 330, 356.
nostris effectnm ieinniis, 19, 328.
populis Christianis, 19, 30, 337.
Da q. Dne. popnlo tno
diabolica vitaie, 231, 359.
et mentem, 341, 368.
inviolabilem, 318.
salutem, 338.
Da q. Dne.
rex aeteme cunctomm, 35, 339.
ut tanti mysterii, 44, 155.
Da qnaesumus
ecdesiae tuae m. D., 345.
m. D. ut mysticis, 178, 348.
nobis o. D. ieinniorum, ao.
Da quaesnmus o. D.
cunctae £uniliae, 318, 363.
illuc subsequi, 109, 343.
intra sanctae ecclesiae, 348.
sic nos tnam veniam, 333, 359.
Daq. o.D. ut
abstinentiae, 35.
b. Laurentii, 189.
b Silvestri, 319.
divino munere, 141.
ecclesia tna, 337.
in tua spe, 154.
mysteriorum, 177, 347, 367.
quae divina sunt, 100, 331.
Digitized by CjOOQ lC
INDEX OF LITURGICAL FORMS.
377
Da q. o. D. ut qui
b. Anastasiaey 318.
b. Priscae, 321.
b. Mazcelli, 162, 321.
b. Urbani, 343.
b. Felix, 102, 321.
in tot adversis, 332.
Da q. o. D. ut
sacro nos, 328,
triumphnm, 352.
De multitudine misericordiae» 15, 325.
Debitum
Dne. nostrae reddimns, 208, 365.
humani corporis sepeliendi, 298.
Defende Dne. familiam tuam, 36,
339.
Dd Patris omnipotentis misericor-
diam, 134.
Dele q. Dne. conscriptum, 100, 338
^note,
Delidas Dne. mixabiles, 31, 328.
Delicta
Dne. q. miseratus, 259.
nostra Dne. quibns, 233, 360.
Deprecationem nostram q. Dne., 347«
Deum iudicem uniyersitatis, 297.
Deum omnipotentem
ac misericordem, 314.
fratres, 287.
Deum Patrem omnipotentem
supplices, 147.
supplidter, 147*
Dens-a quo
bona cnncta, 104, 341.
ct ludas, 74, 334.
sancta desideria, 271.
speratur humani, 306.
Deus Abraham D. lauic D. lacob
D. qui Moysi, 48.
D. qui tribus Israel, 49.
Deus
aetemomm bonoram, 157.
apnd qnem omnia morientia, 299.
auctor pacis et amator, 272.
caeli D. terrae, 48.
castitatis amator, 159.
castoram corporum, 156.
celsitudo humilium, 83, 335.
conditor mundi sub cuius, 271.
Deuscui
b. Caedlia, 361.
cunctae obediunt, 172, 341.
in hodiema die, 165.
soli competit, 308.
Deuscuins
adoranda(e) potentia, 127, 358.
antiqua miracula, 82, 335.
arbitrio onmium, 150, 254.
bonitatis nullus, 305.
caritatis ardore, 190, 352.
dextera (b.) Petrum, 186, 349.
Filius in alta, 107, 343.
hodiema die praeconium, 8, 319.
miseratione animae, 310.
misericordia praecuncnte, 348.
(Deus cuius)
misericoxdiam caelestium, 256.
occulto consilio, 270.
Dens cuius proTidentia
creatuxa, J91.
in sui, 225, 350.
Dens cuins r^;num
est omnium, 273.
nulla saecula, 275.
Deus cuius
Spiritu totum corpus, 120, 343.
tanta est excellentia, 256.
Unigenitus in substantia, ii> 321.
Dens
de cmus gratiae rore, 36, 329.
ecdedae tuae redemptor, 91, 336.
et temporalis yitae, 275.
Deus fidelium
lumen animamm, 311.
Pater summe, 82, 335.
receptor animaram, 141.
lemunerator animamm, 163, 339.
DeuB
floriatio fidelium, 119, 343.
onorum omnium, 151.
humanae salutis operator, aoi,
367.
humani generis, 65, 132, 333, 338
noU,
Dens humilium
consolator, 253.
Tidtator, 284.
Dens illuminator onmium, 11, 320.
Deus in cuius
manu corda, 276.
praedpuis, 102, 339.
Deus in te sperantium
fortitudo, 106, 272, 345.
salus» 275.
Deus
in quo viyimus, 258.
inconmmtabilis yirtus, 82, 335.
incrementomm, 70, 333.
indulgentiarum Dne., 312.
Deus infinitae misericordiae
et bonitatis, 252.
et nudestatis, 246.
Dens
infirmitatis hnmanae, 282.
innooentiae restitutor, 95, 337.
iustoram gloria, 314.
lai^tor pads, 24^8.
Deus misericors D. clemens qui
indulgentiam, 66.
secundum, 66.
Deusmundi
conditor auctor luminis, 80.
creator et rector, 153, 352.
Deus omnipotens in cuius honore, 134.
Deus o. Pater Dni. nostri L C.
qni regenerasti, 87, 117.
qui te, 86, 117.
Dcus
omnium miserioordiaram, 41, 331.
patram nostrorum, 47.
Digitized by CjOOQ lC
378
INDEX OF UTURGICAL FORMS.
Dent pcr
cnins providentiam, 97, 338.
qnem nobig, 99, 337.
Denflqaem
dooente Spirita, 361.
diligere et amare, 60, 333.
omnia opera benedicanty 327.
Dens qni absqne nlla, 141.
Densqni ad
aetemam vitam, 99, 338, 338 mU.
animanmi medelam, 345.
caeleste regnnm, 94, 304, 337.
declaranda, 107, 343.
imaginem tnam, 42.
mntandam aeris, 359^
salntem, 285, 287.
vitam dnda, 346.
Densqni
anzietate, vjo,
apostolis tnis, 344.
b. loannis, 7, 319.
b. apostolo tno Petro, 181, 324.
b. Sebastianum, 322.
bonis tnis, 8, 319.
caelestis regni, 305.
confitentium tibi oorda, 65,67, 333.
Dens qni conspids
iamiliam, 336.
nos onmi virtnte, 327.
Dens qni conspicis qnia
ex nostra, 364.
ex nulla, 335, 361.
nos nndiqne, 342, 348.
Dens qui conteris bella, 273.
Dens qui credentes in te
fonte, 95, 338.
populos, 96, 373, 338.
Dens qui cnlpas
delinquentnm, 340.
nostras piis, 34^
Densqni
de his terrae, aoo, 357.
delinquentes perire, ai, 327.
diem diBcemis, 391, 368.
dierum nostromm, 155.
Dens qni diligentibns te
bona, 324, 349.
facis, 247.
misericordiam, 345.
Densqni
disdpulis tnis, 134, 344.
diversiUtem, 83, 335, 337.
divitias, 83, 334.
Deus qui ecclesiam tnam
annua, 326.
apostoli, 349.
novo, I30, 336.
super gentinm, 335.
Densqui
emortnam, 369.
errantes, 102, 340.
es omnium sanctorum, 171, 341.
ex omni, 139.
factnrae tnae, 381.
famulum tuum lllutHy 302.
{Dens qnt)
£amnlnm tnnm Isaac, 365^
Dens qni fidelinm
devotione, 38a
mentes, 103, 141.
predbus, 360.
Densqui
habitaculnm, i6a
hanc arboris, 395.
Dens qui hanc sacratissimam noctem
gloria, 88, 335.
veri, 3, 317.
Deos qui hodiema die
corda, 344.
per Unigaiitnm, 366.
nnieenitnm, ^sa
Densqm
hodiemam diem apostolomm, 349.
hominem ad imagmem, 133.
homini ad imaginem, 363.
Densqni hnmanae
fragilitati, 357.
snbstantiae, 5, 318.
Dens qni hnmanam natnxim, 94.
Dens qni hnmani generis
es et reparator, 98.
et salntis, 381.
ita es, 46.
reparator, 339.
ntramqne, 358.
Densqni
hnmano generi, 60.
hnmanum genns tnoram, 363.
hnnc diem beatomm, 181.
illnminas noctem, 293.
Dens oni in
Abrahae, 343.
deserti regione, 330.
Filii tni, io3, 339.
omnibus ecdesiae, 83, 335.
praeclara salntiferae, 172, 341.
sanctis habitas, 188, 324, 349.
Densqni
inefifabilibns mnndnm, 331.
infideles deseris, 280.
innocentiae restitntor, 95, 337.
Deus qui inter
apostolicos, 301.
caetera potentiae, 366.
Deus qni
invisibili potentia, 85.
insta postnlantes, 352.
iuste irasceris, 332.
instis snpplicationibns, 297.
iustitiam tnae legis, 247.
laboribus hominum, 357.
legalium differentias, 335, 350.
licet sis magnns, 319.
ligandi solvendiqne, 183, 349.
Deus qui loca nomini tno
dedicata, 140.
dicata, 133.
Dens qui
mirabiliter creasti, 334.
miro ordine angelomm, 358.
Digitized by CjOOQ lC
INDEX OF UTVRGICAL FORMS.
379
(Deiif qtii)
miBencoidMe ianiuuD, 104, 341.
loisericordiae tuae, 372.
miserioordiaCm) tiui(m), 127, 346.
Dens qtu multipUcas
ecdesiam, 337.
sobolem, 94, 337.
DeusqmmiiltitadinemgentimiiylSa, 349.
Deus qni mmidi
cnator, 190.
crescentis, a66.
Deus qni natiTitatis tnae, 6, 318.
Dens ani nobis
ad oelebrandnm, 337.
apostolomm, 180, 348.
in iamnlis tnis, 385.
nati salvatoris, 9, 3aa
per prophetamm, 343.
Densqninon
despicis, 127, 343.
mortem, 255*
propras.163.
Densqmnosad
celebrendnm, 83, 335.
delidas, 393.
imaginem, 347.
Dens qni nos annna
apostolomm, 341.
b. Agnae, 3^3«
b. Cyiiad» 352.
b. loannis, 348.
Densqninos
b. Ensebii, 353.
b. loannis Baptistae, 348.
b. maityris tni Caesarii, 360.
b. Nicomedis, 345.
b. Stephani, 351.
conceois sanctomm, 351.
conspids ex nostra, 359.
de praesentibns, 137, 346.
et sanctomm, 3io.
eznltantibns, 05.
fedsti die hodiema, 336.
formam hnmilitatis, 36, 339.
gloriosis remedus, 30.
hodie beatae et sanctae, 366.
hodiema die exaltatione, 198, 356.
in tantis, 333.
Deus qni nos per
beatos, 185, 359.
hulns, 103, 333, 341, 359.
paschalia festa, 337.
Deos qni nos
redemptionis nostrae, 319, 317.
regendb consenras, 360.
xesarrectionis, 90, 337, 343.
sacramentis tnb, 155.
sanctomm tnoram, 349.
Unigeniti tni clementer, 319.
Dens qui
nostram conspicis, 331, 363.
ob animamm, 31, 338.
offensionibns servomm, 351.
omne meritnm, 304.
omnes in Christo, 93, 338.
(Dens qni)
omnipotentiam tnam, 337, 353.
omninm remm, 360,
opprobrium sterilitatis, 370»
paschal([ia) nobis, 93, 336.
peccantinm animas, 339.
peccati veteris, 75, 334 note,
Densqni per
beatae, 3, 318.
hnins odebritatis, 13, 330.
ineffabilem obsenrantiam, 13, 335.
os beati apostoli, 7, 319.
Dens qni per Unigenttum tnnm
aetemitatis, 90, 335.
dericta, 90, 338.
Dens qni per Verbnm tnnm, 33, 338.
Densqni
popnlo tno plene, 5, 318.
popnlnm tnnm dehostis, 336.
post baptismi, 363.
praedicando aetemi, 377.
praesentem diem, 178, 348.
primis temporibns, 119, 343.
Dens qni pro
animamm, 333, 364.
nobis Filinm, 333.
«Jnte, 93, 338.
Densqni
profhndo oonsilio, 33.
prospids qnia, 319.
piovidentia tna, 375.
Dens qni qnnm
omnes, 348.
salntem, a3.
Dens qni regms omnibns, 374.
Densqni renatis
baptismate, 96, 337.
exaqna, z^pnote.
fonte, 97, 338.
per aqnam, loob
Densqni
rennntiantibns, 39^
sacramento festivitatis, 133, 344.
Dens qni sacrand. tibi anctor es
mnnemm
ad sanctificationem, 137.
effnnde snper hanc, 139.
Densqui
saecnlomm omniwm, 368.
salntis aeteroae, 319.
sanctam nobis hnins, 365.
sanctis tnis Abdo et Somen, 351.
sanctomm tnomm, 347.
sensns nostros, 10 1, 338.
solemnitate paschali, 93, 336, 337.
solns es bonus, 333.
spe salutis aetemae, 193.
sperantibns in te, 331.
snb tuae maiestatis, 374.
snbiectas tibi, 376.
te rectls, 109, 346.
te sinceris, 300.
tenebras ignorantiae, 392.
tribus pneris, 301, 333, 345, 346,
365.
Digitized by CjOOQ lC
38o
INDEX OF LITURGICAL FORMS.
(Deusqni)
tnomm oorda (ideliiim, 262«
muuiunes noSy 370.
Unigeoiti tai, u^.
imiTeisoram creator, 298.
miiverBom mmidmn, 323.
Deus reliigiom
Dostram et Yirtiis, 361.
panperun, 251.
Dens regnornm omninm
et Komaniy 376.
regnmqne, 273.
Dens
sanctificationem o. dominator, 133.
sementium tibi fortitndo, 275.
spei Inminis sincerom, 106, 345.
Dens snb cnins
impeiio, 288.
nntibns, 282«
ocnlis, 352.
Dens
totins conditor creatnrae, 337.
tuornm gloxia sacerdotnm, 189,
S5I-
nnxrersae camis qni Noe, 335.
▼erae beatitndinis, 247.
vita credentinm, 143.
Dens vita fidelium
gloria hnmilium, 105, 343.
timentium te, 269.
Dens Tirtntnm cuius est totnm, 335,
350.
Devotas Dne. hnmilitatis nostrae, 198,
35^-
DeYOtionem popnli tni, 327.
Devotionis nostrae tibi (Dne. q.), 318,
3<>4-
Dignare Dne.
calicem, 135.
D. o. rex, 135.
Digne nos tuo nomini, 92, 335.
fraibn» inter caetera, 161.
nobis aoceptnri, 53.
Diri vnlneris novitate, 395.
Dirigat corda nostra, 333, 359.
Discat ecdesia tna, 8, 319.
Divini
mnneris laigitate, 354.
satiati muneris, 39, 330.
Domine D. noster
in cuins, 33.
mnltiplica, 313, 334*
quiinhis, 37, 127, 330, 346.
qui offensione, 14, 325.
verax promissor, 254.
Domine D. omnipotens
Pater Dni, 130.
sempiterae, 315.
sicut ab initio, 134.
Domine Dens
preces nostras, 36.
qui ad hoc, 350.
qui in regenerandis, 69, 333.
virtntum qui collapsa, 119, 343.
Domine sancte Pftter o. aet. D.
aquarnm, 116.
boiediceie digneris, 147, 148*
de abondantia, 340, 368.
exandi preoem, 387.
honoram, 33.
iteratis, 367.
qui benedictionis, 383.
qui es et eras, 114.
qni firagilitatem, 381.
respice, 65, 333.
vixtutem tnam, 113.
Domine sancte spei, 38.
Dominns et salvator noster, 57.
Donis caelestibtts da q. Dne., 359.
Ecdesia tna Dne. caelesti, 130, 345.
Eodesiae tuae Dne. munera
placatns, 30, 330, 338, 364.
sanctifica, 333, 365.
Eoclesiae tnae Dne.
preoes placatus, 377.
Yoces placatns, 368.
Ecdedae tnae q. Dne.
dona, 33a
preoes, 181, 334.
Ecclesiae tnae q. o. D. placatns, 355«
Eoclcsiam tnam Dne.
benignns illnstra, 319.
miseratio, 330, 356.
perpetua, 31, 338.
EITeta qnod est adaperire, 79, 115.
Effidatur haec hostia, 33, 330.
Eius tibi predbus Dne. q. grata, 197,
^. 356-
Eli^nnt te fratres tni, 147.
Emitte q. Dne.
luoem, 391, 368.
Spiritum, 70, 333.
Erectii sensibns et oculis, 108, 343.
Eigo maledicte diabole, 48.
Eradi q. Dne. plebem, 333.
£sto Dne. plebi tnae sanctificator, 331,
350-
Esto Dne. propitins plebi tnae
et, 18, 336, 338.
nt, 37.
Esto q. Dne. propitins plebi tnae, 330.
£t natalitiis sanctoram, 310, 366.
Exaudi Dne. populum
cum sanctoram, 309, 331.
tnum cum sancti, 362.
tuum tota tibi, 361.
Ezaudi Dne. preces nostras
et oonfitentium, 14, 335.
et interveniente, 358.
et ne velis, 355.
et profectioni, 345.
et sanctoram, 357.
et nt digna, 333.
qnas in sancti, 163, 339.
nt quod tni, 103, 341.
ut ledemptionis, 337.
Exaudi Dne. q. populam tuum de tua,
356.
Digitized by CjOOQ lC
INDEX OF LITURGICAL FORMS.
381
Exandi Dne. q. snpplicmn preces
et devoto, 29.
ut quod, 151.
Exaudi nos D. salntaris noster
et apostolornm, 184, 360.
et dies, 348.
et snfwr nos, 23.
ut sicnt, 204, 355.
Exandi nos Dne. sancte Pater o. aet D.
et hunilitatis, 283.
et mittere, 286.
qni per beatae, 169, 339.
nt (^nod, 283^
nt 81 qnae, 267.
Exaudi nos miserator et misericors, 242,
367.
Exandi nos o. D. et
familiae, loo, 338.
famulos tuos, 42.
in huins aquae, 115.
Exaudi nos o. et m. D. et
continentiae, 329.
sanctomm, 366.
Exaudi o. D. deprecationem, 367.
Exandi q. Dne. gemitum, 332.
Excita Dne.
corda nostra, 364.
in ecclesia, 352.
Exdta Dne. potentiam tnam et veni
etmagna, 214,365.
et quod ecdesiae, 214, 362.
ut bi, 218.
ut tna, 219, 363.
Exdta Dne. q.
corda nostra, 215.
potentiam tuam et veni et at>, 362.
tnomm corda fidelinm, 61, 361.
tuorum fidelinm voluntates, 361.
Exdta q. Dne. potentiam tuam et veni
ut hi, 364.
Exerdtatio veneranda Dne., 39, 330.
Exordzo te creatura
aqnae in nomine, 116, 285.
aquae per Denm, 115.
olei in nomine, 72, 333.
old per Denm, 118.
salis in nomine Dei, 47.
salis in nomine Patris, 286.
Exordzo te immnnde spiritus
in nomine, 49.
per Patrem, 49.
Exuberet q. Dne. mentibns, 99, 338.
Exnltamns pariter et de percepto,
166, 323.
Exultemns, q. Dne. D. noster, 218,
363.
Exnltet
iam angelica turba, 334.
q. Dne. populus, 196, 341.
Exurgentes de cnbilibus, 291.
Fac nos Dne. q.
accepto pignore, 328.
mala nostra, 218, 363.
prompta, 231, 358.
(Fac nos Dne. q.)
sanctomm, 211, 346.
tuis obedire, 231.
Fac nos q. Dne.
D. noster pervigiles, 216, 364.
his muneribus, 16, 325.
salntis nostrae, 16, 326.
Fac. o. D. ut
quae veradter, 61, 332.
qui paschalibus, 100, 338 note.
Fac. q. Dne. famulos tnos toto, 263.
FamiUa tua D. et ad celebranda, 241,
368.
Familiam tuam Deus
propitins, 349.
suavitas, 198, 355.
Familiam tuam Dne.
pervigili, 241, 367, 368.
q. dextera, 323.
Famuiam tnam q. Dne.
continna, 323, 360.
dextera, 338 note.
propitiatns, 30, 328.
Famulis tnis
Dne. cadestis gratiae^ 355.
q. Dne. sperata, 264.
Famnlos tnos q. Dne.
benignns, 264.
placatus, 263.
tua semper, 264.
Festina
ne tardaveris Dne., 219, 363.
q. ne tardaveris Dne., 217, 364.
Festinantes o. D. in occnrsum, 219, 363.
Fiant
Dne. tuo grata conspectni, 166,
188, 323.
tna gratia Dne., 346.
Fiat
Dne. q. hostia sacranda, 211,
340.
q. Dne. per gratiam, 43.
tna gratia Dne., 126.
Fiddem populum q. Dne. potentiae
270.
Fideles tui Dne. per tua, 326.
Fideles tuos Dne.
benedictio desiderata, 21, 106, 327,
345*
q. corpore, 24 t, 368.
Fideh populo Dne. misericordiam, 126,
346.
Fidelibns tiiis Dne. perpetna, 17.
Fidelinm D. omnium conditor, 308.
Filii carissimi
ne diutius, 51.
revertimini, 79.
Foveat nos Dne. sanctae, 170.
Fratemanos Dne. martymm, 213, 351.
Gaudeat Dne.
plebs fidelis, 338 note.
q. populus tuus semper, 329.
Gloriam Dne. sanctomm, 185, 360.
Grata sit tibi Dne. nostrae, 198, 355.
Digitized by CjOOQ lC
38a
INDEX OF LITURGICAL FORMS.
GnU tibi sint Dne. mniierA
qtuMsnmtis, 6, 318.
qnibos, 217, 333, 363.
Grata tibi sint
mnnen nottra, 195, 342.
q. Dne. mnnera, 165, 323.
Gratanter Dne. ad mnneia, 355.
Gratia tua noa o. Dne. non, 33, 328.
Gratiae tnae q. Dne. snpplidbna» 364.
Gratias agimns
Dne. mnltiplicatis, 6, 319.
inenarrabili, 293.
Gratias tibi agimns Dne.
cnstoditi, 393.
sancte Pater, 391.
Gratias tibi
refeiat Dne. corde, 35, 136» 339.
referimns Dne., 143, 333, 359.
Gregem tnnm Pastor biDoe, 44, 68, 340,
368.
Gnbema q. Dne. temporalibus, 258.
Haec hosda Dne. placationis, 338, 361.
Haec hostia Dne. q.
emnndet, 333.
et ab occnltis, 353.
et Tincola, 303, 340, 358.
solemnitery 310.
Haec
in nofais sacrificia, 338.
mnnera q. Dne. qnae, 333, 359.
Haecnos
beata mysteria, 35.
commnnio Dne. pmget, 347, 351.
Dne. gratia tna q., 304, 361.
oblatio D. mvndet, 344, 334.
q. Dne. partidpatio, 331.
Haec
qnae nos repaxent, 33, 336.
sacra nos Dne. potenti, 363.
saciifida nos o. D., 40, 331.
somma est fidd, 55.
Hanc igitnr obl. Dne.
cnnctae familiae, 67, 333.
fiun. tni lU. quam tiU ministerio,
377.
Hanc ig. obL Dne. fam. tni ///. qnam
tibioffert
ob desiderinm, 345.
ob diem, 369.
ob instis, 363.
pro salute, 346.
pro votis, 384.
Hanc ig. obL Dne.£Mnnlorum . . . quam
ofiferimus ob devotionem, 313.
ofTeruDt ob devotionem, 363.
ofTerunt ob diem, 365.
Hanc igitur obL Dne.
qnam tibi ofTerimus pro anima,3i3.
servitutis meae, 354.
ut propitius, 34.
Hanc ig. obL famulae tuae ///. quam
tibi
offerimus ob diem, 160.
<Hanc ig. obL iamnlae tuae IU. qnam
tibi>
offert ob diem, 159.
Hanc igitnr obL fsmnlamm tnamm,
365.
Hanc igitnr obL finmuli Uri
et antistitis, 155.
///. quam tibi offerimns ob diem,
Hanc ig. obL famuli vel famnlae . . .
quam tibi
in hnins tempU, 139.
offemnt hanc dedicantes, 138.
Hanc ig. obL famulomm . . . quam
tibi offerant
«nnua, 97, 339.
ob diem in qna, 69, 333.
Hanc ig. obl. qnam tibi in honore,
304.
Hanc ig. obL qnam tibi offerimus
Dne. pro anima, 305.
in huius consecratione, 143.
pro anima, 141.
pro famnlis, 39.
Hanc ibf. obL qnam tibi
oftero ego, 150.
offiert fiimula, 306.
Hanc ig. obL quam tibi pro
anima, 303.
animabns, 310.
commemoratione, 309.
defunctis, 311.
depodtione, 301.
reqnie et anima, 307.
requie et animabns, 308.
tnomm reqnie, 310.
Hanc i^. obL sancti patris, 154.
Hanc ig. obL servitutis nostrae sed
et.. . tnae
quaesumns, 335.
quam tibi offerimus ob diem, 334.
qnam tibi offerimns pro famula«
370.
quam tibi offerimns pro hts^ 89,
335>344-
Hanc qnoque obl. quam offero, 154.
Has hostias Dne. quas nomini, 334.
His
Dne sacrifidis q. concede, 348.
nobis Dne. mysteriis conferatur,
103, 340.
q. Dne. placatus intende, 309.
aacrifidis Dne. ooncede placatns,
328.
Hodiemum Dne. sacrifidum, 164, 333.
Hos Dne.
fonte baptismatis, 34.
quos reficis sacramentis, 36, 330.
Hos qnos reficis Dne. sacramentis, 30,
363.
Hostiam Dne. q. quam in sanctomm,
3*1.
Hostias altaribus tnis Dne. i8o, 348.
Hostias Dne.
fomulomm tuomm, 363.
Digitized by CjOOQ lC
INDEX OF LITURGICAL FORMS.
383
<Ho8tks Dne.)
q. placatns assame, pa.
q. quas immolandas» 278.
qttas nomini tno, 349.
quas tibi ofTerimns, 328, 352.
tnae plebis, 355.
Hostias nostras
Dne. tibi dicatas, 106, 345.
<j. Dne. sanctns, 172, 341.
Hostias popnli tni q. Dne. miseratns,
Hottias q. Dne.
placatns assnme, 337.
propitius intende, 229, 354.
qnas tibi pro animabus, 309.
suscipe pUcatus, 367.
Hostias tibi Dne.
beatae ///. martyris, 366.
b. Caesarii, 360.
b. Vincentii, 322.
deferimus immolandas, 331.
humili placatione, 308.
laudis ofiferimus, 358.
placationis ofierimus, 253, 323.
Hottias tibi Dne. pro
commemoratione, 162, 321, 351.
martyrum tuorum, 203, 360.
natl tui Filii, 11, 321.
sanctorum, 187, 350.
Hostinm nostroram q. Dne. elide, 273.
Huius
Dne. q. virtnte mTSterii, 274.
Dne. sacramenti semper, 318.
nobis parsimoniae, 20, 221.
Huius nos Dne.
perceptio sacnunenti, 339, 360.
saciamenti semper, 2.
Hnius
operatio nos Dne. sacnunenti,
256.
sacrificii potentia, 69, 333.
te Dne.mnneris oblatione, 201, 358.
leinnia nostra q. Dne. benigno, 329.
Idnnia q. Dne.
nos sacrata, ar.
quaesacris, 43,221.
lUius mensis ieiunia, 125, 346.
lUo nos igne q. Dne., 345.
Ulmnina q. Dne.
populum, 10, 320, 321.
tenebras, 292.
Immortalitatis alimoniam, 95, 360.
Impleatur in nobis, 91, 336.
Imploramns Dne. clementiam, 31, 364.
Implorantes Dne. miseiicordiam, 33,
328.
In
memoria aetema, 297.
sanctae martyrae, 168, 334.
tuo conspectn Dne., 244, 367.
tuomm Dne. pretiosa, 199, 358.
Inchoata ieinnia q. Dne.. 15, 201, 326.
Inclina q. Dne. aures tnas, 311.
Inclinantes se Dne. nutiestati, 326.
q. Dne. &mnlos, 219, 364.
Indnlgentiam nobis Dne.
beata, i(»6, 323.
praebeant, 208, 363.
q. sancti ///., 366.
Ineffabilem misericordiam, 248.
Infirmitatem nostram
q. Dne. propitius, 357.
respice o. D., 322.
Ingredientes Dne. in hunc, 290.
Innumeras medelae tnae, iio.
Intemerata mysteria Dne., 351.
Intende Dne. munera q., 168, 324.
Intende a. Dne.
hostias, 13, 61, 325.
sacrificium singnlare, 363.
Intercedentibns sanctis tnis, 174, 345.
Infercessio
Dne. b. Hermetis, 354.
nos q. Dne. sanctae, 205, 364.
Interoessio nos Dne. q. b. Benedicti,
350.
Intercessio q. Dne.
beatae Mariae, 353.
pontifids, 164, 322.
sancti tui Ruffi, 195. *
Intercessio sancti Nicomedis, 356.
Interveniat pro nobis Dne. q., 359.
Inveniant q. Dne. animae, 308.
loannes habet similitndinem, 52.
Ipsa maiestati tnae Dne. fideles, 60,
333-
Ipsi tibi q. Dne. sancte Pater, 334.
Ipsi nobis Dne. q. postulent, 8, 319.
Iram tnam q. Dne. a populo, 257.
Iterata
liestivitate b. Lauienti, 193, 353.
mysteria Dne. pro sanctomm, 213.
Ingiter nos Dne. sanctomm, 2ia, 322.
Laetetnr ecdesia tna D.
beatoram martyrnm, 345.
martymm, 174.
Laeti Dnt.
frequentamns salntis, 2, 318.
sanctorum martyram, 346.
sumpsimus sacramenta, 172, 236,
^ 341» 3^4-
Laetifioetnos
Dne. munns oblatnm, 181, 324.
q. Dne. huius, 345.
^. Dne. sBcramenti, 129.
Largiente te Dne. beati Petri et Pauli,
181, 349-
Largire nobis Dne. q. semper spiritum,
226, 350.
Largire q. Dne.
famnlis tuis fidei, 5, 318.
fidelibns tnis indnlgentiam, 233,
360.
Laiigire
q. ecdesiae tnae, loi, 338.
q. o. D. nt anima, 141.
sensibns nostris, 333.
Laudis tuae Dne. hostias, 353.
Digitized by CjOOQ lC
384
INDEX OF UTURGICAL FORMS.
LibAntes Dne. menstt tnse, 168, 176,
Ubera
Dne. q. a peccatit et hostibus, 43,
331-
nof Dne. ab onini malo, 247.
nos q. Dne., 236.
Lucas evangelista spcdem, 52.
Magnifica Dne.
beati77/.,365.
beati Lanrenti, 190.
Maenificantes Dne. dementiam, aia,
366.
Magnificare Dne. D. noster, 137.
Magnifioentiam tnam Dne. praedica-
mns, a6i.
Magniiicet te Dne. sanctomm, 199,
358.
Maiestatem tnam Dne. supplices de-
precamnr nt
hnic, 66.
sicnt noB, 355.
Maiestatem tuam Dne. sapplices ez-
onunns nt
* ammae, 309.
opx» yiam, 97, 308.
sicnt eodesiae, 183.
Maiestatem tnam Dne. snppliciter
deprecamnr nt
h»ec «3», 359-
sicut ecclesiae, 207, 363.
Maiestatem tuam
nobis Dne. q. haec, aoa, 359.
q. Dne. sancte, 66.
Maiestati tuae nos Dne. martyram,
aii, 333.
Marcns evangelista Leonis, 51.
Martyris tni Praeiecti nos. 3aa.
Martyrum tnomm
Dne. GerbasietProtasi, 176, 347.
nos Dne. semper, aii, 3aa.
Matutina supplicum vota, 39 1, 368.
Memento Dne. famulorum famularum-
que tuamm
et omnium, 334.
qni electos, 34.
Memor esto Dne. fragilitatis, 149.
Mensa tua nos D. a delectationibus,
337-
Mentem familiae tuae, 340.
Mentes nostras
Dne. Spiiitus Paraclitus, la^.
et corpoia possideat, a^o, 356.
Mentes nostias q. Dne.
lumine, 363.
Spiritus Paraditus, 344.
Spiritus sanctus, 344.
Mentibus nostris Dne. Spiritum, 345.
Miseratio tua D. ad haec, 34.
Miserationnm tnarum Dne. q.y aaa, 364.
Miserere
Dne. populo tuo et continnis, 330.
nostri D. et tuae nobis, 343, 367.
Misericordiae tnae remediis, 357.
Misericordiam tnam Dne nobis, 364,
366.
Misericors et mlseiator Dne. qui, 353.
Multiplica Dne. benedictionem, 143.
Multiplica Dne. snper
anima8,3ii.
nos. a8^
MultipUca (ndem q, Dne.) populi, 99,
337-
Monda nos Dne. sacrifidi praesentis,
«31, 358.
Mttnera Dne. oblata sanotifica
et interoedente, 345.
ut tni, 347.
Munera Dne.
qnae pro apostolorum, 341.
q. oblata sanctifica, 344.
tibi dicata q. sanctifica, 343.
tnae glorificationis, 180, 348.
Munera nos Dne. q. oblata, 331.
Munera nostia (Dne. q.)
natiyitatis, 3,317.
propitiatus assume, 195, 354.
Mnnera plebis tuae Dne. q. beatorom,
366.
Munera populi tni Dne.
plaoitus, 177.
propitiatns, 347.
Munera q. Dne.
fismulae et sacratae, 159.
quae tibi pro requie, 311.
tibi dicata sanctifica, 343.
Mnnera tibi Dne.
dicata sanctifica, 351.
nostrae devotionis, 351.
pro sanctae Felidtatis, 305, 363.
Muneia tibi Dne. pro sancti martyiis
Agapiti, 194,
loannis, 196, 355.
Munera tibi Dne. pro sanctorum, 187»
351.
Mnnera tna nos D. a delectationibus,
323-
Muneribus Dne. te magnificamus» 170,
340.
Mnneribus nostris Dne.
apostolorum, 184, 359.
predbnsque susceptis, 150, 319.
sanctae Caedliae, 361.
Muneribns nostris (q.) Dne. predbus-
que, 184, 359.
Muneris divini percepti, 367.
Munerum tuorum Dne. 354.
Muniat q. Dne. fideles, 353.
Munus
populi tni Dne. q. dignanter, 300,
358.
quod tibi Dne. nostrae, 339.
Mysteria
nos Dne. sancta purificent, 337.
348.
sancta nos Dne. et spiritalibus,
343, 367.
Mysteriis
Dne. repleti sumusy 306, 363.
Digitized by CjOOQ lC
INDEX OF LTTURGICAL FORMS.
3^5
Mysteriis
tnis veneranter acoeptis, lo, 320.
Mystica Dobis Dne. prosit oblatio, 242,
359-
Nec te latet Satanas, 78, 113.
Nobis qaoqne peccatoribns, 235.
Nostra tibi q. Dne. fiant, 331.
Noyerit vestfa devotio, 161, 365.
Oblata Dne. munera sanctifica, 321.
Oblatio Dne. tais aspectibos» aSa
Oblatio nos Dnc. tno nomini
dicanda, 109, 346.
dicata, 105, 229.
Oblatio tibi sit Dne. (q.) hodiemae, 4,
318.
Oblationes nostras q. Dne. propitiatos
intende
qnas in honore, 169, 339.
qnas tibi ofierimns, 305.
Oblationes popnli tui Dne. a., i8a, 350.
Oblationibns (q.) Dne. placare sus*
ceptis, 251, 331, 348.
Oblatis
Dne. placare mnneribus et oppor-
tunnm, 259.
hostiis Dne. q. praesenti, 159»
q. Dne. placare mnneribns et a
cnnctis, 326, 354.
Oblatnm tibi Dne. sacrificinm, 321.
Obsequiis autem rite oelebratis, 299.
Observationis hnius annua celebritate,
16, 326.
Offerimns Dne.
landes et mnnera, 98, a6i, 339.
preoes et mnnera, 362,
Offerimus
sacrificinm Dne. qnod pro, 186.
(tibi) Dne. landes et mnnera, 98,
a6i, 339.
Offerimns tibi Dne.
munera qnae dedisti, 41, 368.
(q.) preces, 349, 354.
Omnipotens aeteme D. qut
humano, 299.
primitias maitymm, 6.
Ommpotens Deus
fac nos tibi semper, 237.
Romani nomini^ 273.
Trinitas inseparabilis, 136.
nt sancti nos, 171.
Omnipotens et misericors D.
ad cnius beatitudinem, 129, 345.
apta nos, 125, 346.
cni redditur, 367.
de cnius munere, 228, 354.
fidelium lumen, 366.
in cuius humana, 306.
maiestatem tuam, 117.
Omnipotens et misericors D. qui
beatnm loannem, 348.
nos sacraraentoram, 351.
peccantium, 250.
peccatorum, 65, 333.
(Onmipotens et misericors D. qui)
umversa nobis, 232, 359.
Onmipotens Pater misericordiamm,
131.
Omnipotens sempiteme Dcns
acnins facie, 11 1.
a quo sola, 228, 353.
adesto magnae pietatis, 84.
annue predbus, 310.
clementiam tuam snppliciter, 44,
333.
coUocare di^are, 312.
confitenti tibi, 65, 333.
creator humanae, 6, 318.
Omnipotens sempiteme Deus cni
cuncta famnlantur, 366.
nnnquam sine spe, 307.
Omnipotens sempiteme Dens cuius
aetemo iudido, 75, 334.
mnnere elementa, 259.
Spiritn totum corpus, 76, 334.
Omnipotens sempiteme Deus da
cordibns nostris, 348.
nobis fidei, 22^, 354.
nobis ita Dominicae, 332.
nobis volnntatem, 10, 320.
q. nniversis, 63, 333.
Omnipotens sempiteme Dens
deduc nos, 100, 124, 344.
dirige actns nostros, 320.
ecclesiam tnam spiriudi, 38.
effnnde snper hnnc, 139.
fac nos tibi semper, 105, 229, 343,
354-
fidelium splendor, 320.
fons onmium viitntnm, 143.
foititndo certantinm, 196, 355.
hoc baptisterinm, 142.
indeficiens Inmen, 119, 343.
infirmitatem nostram, 322.
insere te ofiiciis, 284.
maiestatem tnam snpplices, 302,
333-
miserere snpplicum, 276.
misericordiam tnam ostende, 358.
moestoram consolatio, 76, 334.
multiplica in honoie(m), 83, 335.
mnltiplica snper nos, 289.
mundi creator et rector, 359.
parce metuentibns, 288.
Fater Dni. nostri I. C, 46.
per qnem coepit esse, 228, 354.
petimns divinam, 259.
propensins his diebus, 100, 338.
Omnipotens sempiteme Deus qui
abnndantia, 228, 353.
ad aetemam, 91, 336.
aegritndines, 282.
caelestia simul, 321.
Christi tui beata passione, 62,
333-
coaetemnm tibi, 339.
continuum, 270.
ecclesiam tnam in apostolica, 349.
ecclesiam tuam nova, 76, 334.
CC
Digitized by CjOOQ lC
386
INDEX OF LITURGICAL FORMS.
(Onmipotens sempitenie Deos qai)
t\ip% infiima, 168, 304, 334.
et lostis praemia, 40^ 330.
etiam Iudaicam, 77, 334.
facis mirabilia magna, 363, 284.
gloriam taam, 75, 334.
gregalium, 137.
hanc sacntissimam, 88.
hamanam natnram, 338.
humano ^eri, 332.
huios diei venerandam, 354.
hunc diem per incamatioaem, 4,
318.
hunc locom Indaicae, 143.
Omnipotens sempiteme Dens qui in
Filii tui Dni. nostri nativitate, 318.
omnium operum, 83, 335.
omnium sanctorum, 361.
sanctorum tuorum cordibas, 366.
Unigenito, 330.
Onmipotens sempiteme Deus qni
infinna mundi, 356.
institnta legalia, 178, 348.
materoum aflfectum, 270.
nobis in obtervatione, 18, 337.
non mortem, 77, 334.
non sacrificiorom, 126, 346.
Omnipotens sempiteme Deus qni nos
beatomm apostolorum, 183, 349.
et castigando, a6i.
idoneos non esse, 366.
onmium apostoloram, 183, 349.
sancti martyiis, 1^3, 343.
Onmipotens s. D. qui (omnes salvas),
77, 334-
Omnipotens s. D. qui paschale sacra-
mentum
in reconciliatione, 337.
quinquaginta, I33.
Onmipotens sempiteme Deus qui per
abstinentiam, 44.
continentiam, 18, 33, 33.
gloriosa, 366.
unicum, 119, 343.
Omnipotens sempiteme Dens qui
primitias maityram, 318.
regenerasti famulum, 117.
regnis onmibns, 76, 334.
(salvas onmes), 77, 334.
sic hominem, 331.
superbis resisds, 378.
terrenis corporibus, 193, 353.
timore sentiris, 353.
tnae mensae, 9, 320.
Unigenito tuo novam, 9.
Verbi tui incamationem, ii, 330.
vitam humani generis, 63, 3.^3.
Omnipotens sempiteme D. respice pro-
pitius
ad devotionem, 84, 335.
sufwr hunc famulum, 363.
Omnipotens sempiteme Deus
salus aetema, 383.
solemnitatem diei huius, 361.
spes unica mundi, 83, 335.
{Onmipotens sempiterae Dens)
totins conditor creatnrae, 36S.
vespere et mane, 393.
Omnipotentiam tuam
Dne. prompta, 201, 358.
q. Dne. sanctus, 140.
Omnipotentis Dei misericordiam, 397.
Onmium nostram Dne. q. ad te, 3i.
Opus misericordiae tuae est, 398.
Oramns pietatem tuam, 394.
Orate electi flectite genoa, 79^
Oremus Deum ac Dnum. nostram nt
snper, 148.
Oremns dilectissimi
Deum Patiem o. nt super hos,
32, 26.
fiatres ut Dnus. D. noster calicem,
135-
nobis Deum Patrem a utcunctis,
76, 334.
(nobis) in primis, 75, 334.
nobis omnipotenti Deo, 261.
nobisut his viiis, 151.
Oremus et pro
beatissmio papa, 75, 334.
catechumenis, 76, 334.
Christianissimo impeiatore, 76,
334-
haeretids, 77, 334.
omnibus episcopis, 76, 334.
paganis, 77. 334-
perfidis ludaeis, 77, 334.
Oremus fratxes carisdmi
pro anima, 298.
ut D. o. hoc ministerium, 135.
Oriatur Dne. nascentibus tenebris, 393,
368.
Paoem nobis tribue Dne., 19, 326.
Parce Dne. parce
peccantibus, 248.
peccatis, 249.
supplidbus, 251.
Parce Dne. q. paroe populo, 340.
Pasce nos Dne. tuorum gaudiis, 341.
Paschale mysterium lecensentes, 91, 336.
Paschales hostias recensentes, 95, 336.
Paschalibus (nobis) q. Dne. remediis,
99* 338 noU.
Pateant aures misericordiae, 227, 330,
351.
Pater mundi conditor, 266.
Pater noster, 58, 336.
Pax Domini, 73, 336.
Per haec (q. veniat) Dne. saciamentay
35^1 339-
huius Dne. operationem, 32a
quem haec omnia, 336.
Percepta
Dne. sancta nos adiuvent, 31, 338.
nobis Dne. piaebeant, 41, 325.
nos Dne. tua sancta, 356.
Perceptis Dne. sacramentis
beato Matthaeo, 357.
subdito corde, 183, 349.
Digitized by CjOOQ lC
TNDEX OF UTURGICAL FORMS.
387
Peroeptis Dne. sacramentis snppliciter
ezonmns, 362.
Togamns, 185, 360.
Percipientes Dne. gloriosa, 36, 327.
Perfice Dne.
benignus in nobis, 15» 328.
q. benignus» 254.
Perficiant in nobis Dne. q., 202, 358.
Perpetna q. Dne. pace custodi, 242,
3'
307.
Perpetnis nos Dne. sancti loannis, 196,
355-
Perpetuo Dne. favore proseqnere, 20,
3a7-
Perpetnnm nobis Dne. tnae misera-
tionis, 200, 358.
Pignns aetemae vitae, 186, 349.
Pio recordationis affectn, 295.
Pisteno his ena theon, 53.
Placare Dne.
mnneiibns semper, 259.
q. humilitat^ 214, 364.
Plebem
nomini tuo Bubditam, 241, 257,
368.
tuam Dne. q. interins, 41» 331.
Plebis tnae
D. ad te corda, 242, 367.
Dne. munera, 199, 356.
q. Dne. ad te (semper) corda,
240, 368.
Plebs tna Dne.
capiat sacrae, 260.
q. benedictionis, 20, 327.
sancti martjrris, 365.
Plenum q. Dne. in nobis, 152.
Populi tui
D. institutor et rector, 39, 330.
Dne. q. tibi giatia sit, 206, 362.
G. o. D. propitiare, 276.
Populum tuum Dne.
perpetua munitione, 187, 351.
propitius respice et quos, 328.
q. (ad te) toto, 31, 61, 328.
q. propitius respice atque ab, 327.
q. tueantur, 3, 318.
Populum tuum q. o. D. ab ira, 255.
Populus tuus q. Dne. renovaia, 98,
339.
Porrige nol^
D. dexteram tnam, 170, 339.
Dne. dezteram tuae, 219, 363.
Porrige dexteram tuam q. Dne. plebi,
333.
Piaebeant nobis Dne. q. divin(nm), 32,
345.
Praeceptis talutaribus moniti, 236.
Praecinge q. Dne. D. nofter lumbos,
216, 364.
Praepara nos Dne. q. huius, 16, 326.
Praesenti sacrificio nomini tuo, 32.
Praesentia munera q. Dne. ita, 365.
Praesentibus sacrificiis Dne. ieiunia, 31,
327-
Praesta Dne. fidelibus tnis, 325.
CC
Praesta Dne. q. famulis tuis
renuntiantibns, 290.
talesque, 127, 340.
Praesta Dne. q. ut
dicato munere, 221, 364.
illius salutis, 104.
intercedente b. Sebastiano, 322.
per haec sancta, 280.
sacramenti tui, 206.
sicut populus, 186.
sicut sanctorum, 209, 366.
terrenis aifectibus, 252.
toto tibi corde, 278.
Praesta famulis tuia Die. abundantiam,
16, 326.
Praesta misericors D. ut
ad snscipiendum, i, 317.
natus hodie Salvator, 4.
Praesta nobis Dne.
(q.^ auxilium, 32, 328.
q. mtercedentibus, 168, 324.
Pracsta nobis m. D. ut placationem,
30, 330, 327, 355.
Praesta nobis o. D. ut
pcrdpientes, 99, 338.
quem fidei, 362.
quia vitiis, 30, 332.
vlvificationem, 102.
vivificationia^ 18, 339.
PraesU
nobis q. o. D. ut nostrae, 192, 353.
q. D. noster ut familia, 5.
q. Dne. animabus, 308.
Praesta q. Dne. D. noster ut
quae solemni, 320.
quorum, 351.
sicut, 356.
Praesta q. Dne.
familiae supplicanti, 357.
iidelibus tuis ut ieiuniorum, 200.
huic famulo tuo dignum, 64, 333.
mentibus, 164, 322.
spiritalibus, 20, 327.
Praesta q. Dne. ut
anostris, 123, 344.
anima £amuli, 302.
beati sancti, 191, 352.
Praesta q. Dne. ut iix:cl(Kia tua
et martyrum, 187.
prompta, 278.
Praesta a. Dne. ut
[et de] nostrae, 149.
intercedente b. Setnstiano, 163.
mentium reprobarum, 279.
observationes, 36, 43.
per haec munera, 9, 320.
populus tuus, 177, 347.
quod Salvatoris, 9, 320.
sacramenti, 197, 355.
salutaribus ieiuniis, 40, 330.
sancti confessoris, 189, 351.
semper nos beati, 191, 352.
Praesta q. Dne. ut sicut
de praeteritis, 73. 333.
nobis indiscreta, 213. 351.
Digitized by CjOOQ lC
388
INDEX OF UTURGICAL FORMS.
(Pnesta a. Dne. ot sicat)
populiu, 350.
Praesta q. nobis
Dne. ut salutaribus, 339.
o. et m. D. ut in rcsurrectione,
338 note,
Praesta q. o. aet. D. ut id, 359.
Praesta q. o. D. sic nos ab epulis, 345.
Praesta q. o. D. ut
ad te toto, 340.
animam, 302, 307.
b. Felicitatis, 362.
b. Leo, 339,
b. Marcellus, i6a.
b. Stephanus, 6, 319.
daritatis, 343.
de perceptis, 319.
digniUs, 37, 330.
divino mnnere, 89, 233, 335.
ezcellentiam, 7, 319.
familia, 328. 347.
Filii tui, 219, 363.
huius paschalis, 337.
ieiuniorum, 43, 332.
illa fides, 142.
natus hodie, 318.
nullis nof, 348.
obsenrationes, 357.
per haec pasdialia, 336.
Piaesta q. o. D. ut qui
b. Mennae, 36^
caelestia, 348.
gloriosos, 350, 3da
gratiam, 336.
in afSictione, 340.
in tua, 330.
iugiter apostolica, 184, 357.
nostris, 333.
paschaJia, 337.
resurrectionis, 336.
sanctorum . . . natalitia, 341.
sanctorum . . . solemnia, 340.
se afHigendo, 201.
Praesta q. o. D. ut
quia pro peccatis, 219, 363.
quorum memoriam, 351.
quos ieiunia, 43, 330.
redemptionis, 218, 364.
lalutaribus, 345.
salvatoris mundi, 320.
sanctae Soteris, 166, 324.
sanctorum tuorum, 187, 350.
semper rationabilia, 279, 324.
sicut divina, 6, 361.
Spiritus, 122, 344.
Fraesta q. o. et m. D. ut
inter huius, 226, 351.
dcut, 62, 333.
Spiritus, 344,
Praestaq. o.
Pater ut nostrae mentis, 107, 342.
sempiteme D. ut fidelibus, 154.
Praestent Dne. q. tua sancta, 324.
Praetende Dne. misericordiam tuam,
3^3f 360.
Praeveniant nobis Dne. q.
apostoli, 183, 349.
divina tua, 328.
Praeveniat
hunc famnlum, 14, 325.
nos q. Dne. gratia tua, 260.
nos q. o. D. tua gratia, 215, 362.
Precamur o. D. ut de transitoriis, 19»
Preoes
Dne. tuomm respice, 209, 321.
famulae tuae /i/., 160.
Preoes nostras q. Dne.dementerezaudi
atque a peccatorum, 335.
et contra, 327.
et hos electos, 46.
Preoes nostras q. Dne.
propitiatus admitte, 167, 324.
quas in fiunuliy 301.
Preoes populi tui
(E^) clementer ezandi ut qui,
aaa, 325, 363.
(q. D.) clementer ezandi ut qni,
aaa, 325, 363.
Preces populi tui q. Dne. denL ezaudi
ut beati, 321.
ut qui de adventu, 219, 363.
Preces populi tui (q. o. D.) dem.
ezaudi, 222, 325, 363.
Predbus populi tni Dne. q. placatus,
359-
Precor Dne. clementiam, 14, 325.
Pro
anima famuli tui /27., 14T.
animabus famulomm, 310.
nostrae servitntis angmento, 357.
Pro sanctoram
(Basilidis) Cyrini, 175, 346.
Proti et ladnti, 356.
Proficiat q. Dne. plebs tibi dicata, 39,
"8, 330, 346.
Prope esto Dne. omnibus, 364.
Propitiare Dne.
animae famuli tui, 305.
fiimiliae tuae, 143.
humilitati nostrae, 347.
in te sperantibus, 274.
Propitiare Dne.
populi tui propitiatus, 249.
populo tuo et ab, 241, 368*
populo tuo propitiare, 354.
preces et hostias, 275.
q. supplicationibus, 365.
Propitiare Dne. snpplicationibus nostris
et animam, 301.
et animarum, 329.
et has oblationes, 224, 245, 313,
349-
et indmato, 151.
pro anima, 304.
Propitiare Dne. Tespertinis, 293.
Propitiare
m. D. snpplicationibusnostris, 320.
populo tuo D. ut a suis, 240, 368.
q. Dne. animae, 307.
Digitized by CjOOQ lC
INDEX OF UTURGICAL FORMS.
389
Propitins
Dne. q. haec dona, 344.
esto Dqc. sappUcationibaSy 361.
Profiequere
nos o. D. et qnos, 35.
(q.) o. D. ieiunionim, 40, 329.
Prosint nobis Dne. sampta, aaa, 364.
Prosit nobis Dne. sancti
Laorentii, 352.
Tibarti, 192.
Prosit q. Dne. animae, 303.
Protector fideliam D. et sabditarom,
284.
Protector in te sperantium D.
et sabditarum, 283, 367.
sine quo, 347.
Protector noster aspice D.
et ab, 276.
et qui, 327.
Protegat nos Dne.
cum tui perceptione, 350.
q. hostia, 956.
saepius b. Andreae, ao8, 363.
Protegat q. Dne. populum tuum, 353.
Prot^e Dne. famulos tuos snbsidiisy
375, 339-
Protege Dne. plebem tuam et
(iu) festiyiute, 167, 324.
quam martyrum, 179, 348.
Protege Dne. populum tuum et
apostolorum, 349.
in sanctorum, 44, 333.
Protege nos Dne.
D. noster et fragilitati, 293.
q. tuis mysteriis, 277.
Purifica
Dne. q. mentes nostras, 94, a^i,
358.
nos m. D. ut ecclesiae, 39, 330.
q. Dne. familiam tuam, 61, 33^.
Pnrificent
nos Dne. sacramenta, 330, 353«
356.
semper et muniant, 207, 237, 355.
Purificet nos Dne.
caelestis executio, 150.
muneris, 122, 344.
q. et divini, 355.
Purificet nos (q. Dne.) muneris, 122,
344.
Quaesumus Dne. D. noster ut
intervenientibus, 352.
quos divinis, 227, 378, 353.
sacrosancta, 333, 365.
(Juaesumus Dne.
nostris placere muneribus, 349,
salutaribus repleti, 33 1.
Quaesumus Dne. ut
beatorum martymm, 174, 342.
famulo tuo, 312.
salutaribus repleti, 174, 345.
Quaesumus o. D.
familiam tuam propitius, 331.
iam non teneamur^ 99, 338 note.
((^naesnmns o. D.)
instituta, 265.
preces nostras respice, 219, 357,
3^.
(^naesnmus o. D. nt
b. Andreas, 362.
de perceptis, 357.
et natum, 359.
iam non teneamur, 338 nott.
illius salutaris, 323, 350.
intereius nnmeremur, 18.
muner(e) divin;o), 233, 237, 352.
nos geminata, 180, 348.
nostra devotio, 189, 365.
plebs tua toto, 343, 369.
qui caelestia, 322, 342.
quorum nos tribuis^ 361.
quos divina, 357.
sancti nos, 171.
sanctorum tuomm, aii, 346.
Qnaesumus
o. D. vota hnmilium, 339.
virtutum caelestium ^Dne.), 304,
364.
Qnam oblationem, 335.
Qui hac die antequam traderetur, 67,
333-
Qui pridie, 335.
Quod ore sumpsimus, 37, 368.
Quos caelesti
Dne. alimento, 169, 236, 349.
Dne. dono, 334, 349.
recreas munere, 169, 336, 349.
Quos
ieiunia votiva castigant, 35, 136,
339. 346.
munere Dne. caelesti, 351.
refecisti Dne. caelesti, 379.
tantis Dne. largiris, 337, 333.
Qnotidiani Dne. q. munere, 336, 367.
Redemptionis nostme munere, 337.
Redemptor animamm D., 398.
Refecti cibo potuque caelesti, 319.
Refecti Dne.
benedictione solemni, 175, 347.
pane caelesti, 30, 338.
Refecti
participatione mnneris, 333.
vitalibus alimentis, 331, 334.
Refice nos Dne. donis tuis, 393.
Reficiamnr Dne. de donis, 393.
Rege
nostras Dne. propitius volnntates,
»43, 367-
q. Dne. populum tuum, 13, 335.
Remedii sempitemi munera, 38.
Reminiscere miserationem tuamm, 61,
333-
Remotis obumbrationibns camalinm,
"9» 345-
Renovatos Dne. fontis, 98, 339.
Reparet nos q. Dne. semper, 20.
Repleantur consolationibus tuis, 154.
Digitized by CjOOQ lC
390
INDEX OF LITURGICAL FORMS.
Repleti
alimonia caelesti, 173, 341.
cibo potnqne caelesti, 351.
cibo spiritalis alimoniae, 214, 364.
Dne. benedictione caelesti, 354«
Repleti Dne. mnneribus sacris
da q.. 105, 343.
q. nt, 355.
Repleti Dne. sacri mimeiis grmtia, 6a,
333.
Repkti snmus Dne.
donorum paiticipatione, 15, 325.
mnnere solenmitatisy 188, 351.
muneribtts tuis, 225, 350.
Respioe Dne.
familiam tuam et praesta, 336.
famulae tuae tibi debitam, 159.
Respice Dne. munera
popuU tui, 353.
quae in sancti, 192, 352.
quae in sanctorum, 171.
supplicantis, 347.
Respice Dne. propitius
ad munera, 329.
ad plebem, 19, 327.
plebem tuam, 241, 367.
sacra mysteria, 61, 332.
Respice Dne. q.
nostram propitius, 228, 353.
propitius ad plebem, 221.
super £amulos, 16.
super hanc familiam, 333.
Respice nos o. et m. D. et mentibus,
3. 317.
Respice propitius Dne.
ad debitam, 320.
super hanc famulam, 156.
Respice q. Dne.
famulos tuos, 264.
nostram propitius, 155.
populum tuum et quem, 337.
Sacrae nobis
(Dne. q.) observationis, 38, 330.
q. Dne. mensae, 13. 33, 325.
(q. Dne.) observationts, 38, 330.
Sacramenta quae sumpsimus
Doe. D. noster, 330.
q. Dne. et spiritalibus, 103.
Sacramenti tui
Dne. divioa libatio, 328.
Dne. q. sumpta benedictio, 214,
324.
Dne. veneranda, 35, 329.
q. Dne. paiticipatio, 331.
Sacramentis Dne. muniamur, 202, 359.
Sacramentomm benedictione satiati, 40.
Sacramentorum tuoium
benedictione, 332.
Dne. communio, 353.
Sacrandum tibi Dne. munus, 362.
Sacri6cia Dne.
paschalibus, 91, 337.
propensius ista restaurent, 44.
propitius istanos salvent, 19, 327.
(Sacrifida Dne.)
tibi cum ecclesiae, 250.
tuis oblata, 345.
Sacrificia nos Dne.
celebranda, 252. «
immaculata, 108, 343.
Sacrifidis
Dne. placatu oblatis, 357.
praesentibot Dne. 217, 330, 350,
365.
Sacrifidnm Dne.
observantiae paschalii, 15, 325.
pro Filii tui, 107, 342.
quadragesimalis, 18, 326.
Sacrindum Dne. qnod
desideranter, 366.
inunolamus intende, 273.
immolamus placatus, 173, 341.
pro sanctis martyribus, 176, 347.
Sacrificium laudis tibi Dne. 341.
Sacrificium nostmm
Dne. ipsa tibi, 356.
tibi Dne. q. b. Andreae, 207, 362.
tibi Dne. q. b. loannis, 342.
Saciifidnm tibi Dne.
celebrandum, 216, 362.
landis offeiimus, 205, 361.
Saciis
altaribns Dne. hostias, 350.
cadestibns Dne. vitia, 122, 123,
344.
Dne. mysteriis expiati, 329.
Sacromunere
satiati supplices te, 61, 322.
vegeutos, 199, 356.
Sacrosancti corporis et sai^^uinis, 273.
Salutarem nobis dedit, 35^
Salutari
munere Dne. satiati, 16.
sacrifido Dne. populus, 210, 366.
tuo munere Dne. satiati, 201.
Salutaris tui Dn& mnnere satiati, 326,
Sancta tua Dne. (de) b. Lanienti, 190,
365-
Sancta tua nos Dne.
q. et a peccatis, 242, 367.
q. et vivificando, 40, 61, 330.
sumpta vivificent, 230, 256, 347.
Sanctae
Mariae semper virginis, 353.
maityr(ae) tuae Caedliae, 203,
361.
nos martyris Enphemiae, 171,
340-
Soteris predbns, 167, 324.
Sancte Pater o. D. qui famidum, 131.
Sancd
confessoris tui Augustini, 361.
confessoris tni ///., 365.
Dne. confessoris tui. 366.
Kusebii natalitia, 353.
Felicis Dne. confessoris, 162, 351.
(Hipp)olyti martyris, 192, 353.
///. martyris tui Dne. 365.
Digitized by CjOOQ lC
INDEX OF UTURGICAL FORMS.
391
<Sancti)
loannis Baptistae, 196, 555.
loannis natalitia, 178.
Laorenti nos Dne.| 191, 353.
Leonis confessoris, 339.
Marcelli confessoris, 163.
martyris Agapiti. 194, 353.
nominis tuiDne. timorem,i09, 346.
nos q. Dne. Hermis, 195.
noB q. Dne. Theodori, 360.
nos ^. Dne. Vitalis, 341.
Sixti Dne. frequentata, 188, 351.
Spiritus Dne. corda, 134, 344.
tui nos Dne. Abdo, 187.
tui nos q. Dne. ubique, 319.
q. Dne.iugiter nobis, aio, 366.
(Vp)oliti maityris Dne., 192, 353.
Sanctifica
Dne. q. nostra ieiunia, 18, 326.
nos q. Dne. his, 44, 332.
q. Dne. nostra ieiunia, 331.
Sanctificata ieiunio corda, 44.
Sanctificati Dne. salutari, 323.
Sanctificationem (tuam) nobis Dne.,
279. 328.
Sanctificationibus tuis o. D., 359.
Sanctificationum omnium auctor, 24.
Sanctificato hoc ieiunio, 331.
Sanctificent nos Dne. sumpta, 42.
Sanctificet nos Dne.
qua pasti, 329.
q. tui perceptio, 356.
Sancto Sebastiano interreniente, 163,
332.
Sanctorum
(Basilidis) Cyrini, 175, 346.
Gerbasi et Protasi, 176.
martyrum nos Dne. 1 76, 347.
martyrum tuorum ///., 366.
nos Dne. Marcelli et, 202, 359.
predbus confidentes, 162, 321.
Sanctorum tuorum
• Coronatorum, 203, 360.
Dne. intercessione, 209, 321.
Dne. Nerei et Achillei, 173, 342.
Dne. precibtts confidentes, 140.
///. suffragiis, 366.
nos Dne. Marcelli et, ao2, 359.
nos Dne. Marci et, 175, 347.
Sanctum ac venerabilem, 261.
SanctusDne.Gurgoniussuanos,i98,355.
Satiasti Dne. fsmiliam tuam, 318, 321.
Satiati Dne. opulentiae, 294.
Satiati sumus Dne.
de tuis donis, 294.
muneribus sacris, 356.
Satisfadat tibi Dne. q. pro anima, 306.
Scrutinii diem dilectissimi fratres, 45.
Semper
Dne. sanctomm martyrum, 175.
nos Dne. martyrum, 173, 342.
Sempitexnae pietatis tuae, 258.
Sensibus nostris
Dne. spiritum, 129.
q. Dne. lumen, 292.
Sentiamus Dne. q. tui perceptione,
338, 353.
Si iniquitates nostras observaveris, 253.
Sic age quasi redditurus, 145.
Sicut
gloria(m) divinae potentiae, 175,
qm invitatus renuit, 26.
Signum Christi, 117.
Sint tibi q. Dne. nostri munera, 179,
348.
Sit Dne. b. Matthaeus, 357.
Sit nobis Dne.
reparatio, 226, 35^
sacramenti tui certa, 199, 358.
Sit nobis fratres communis, 24.
Sit nobis q. Dne.
cibus sacer potusque, 13, 325.
medicina mentibus, 251.
Solemnibus ieiuniis expiatos, 125, 346.
Solemnis nobis intercessio, 193, 353.
Solemnitatis apostolicae, 184, 350.
Solita q. Dne. quos salvasti, 338.
Sollicita q. Dne. quos lavasti, loo.
Spiritum (in) nobis Dne. tuae, 248,
33S, 336, 363
Subiectum tibi populum q. Dne., 329.
Subveni Dne. servis tuis, 33, 328.
Subveniat nobis Dne.
misericordia, 220, 363.
q. sacrificii, 255.
Suocurre q. Dne. populo, 332.
Sumat ecclesia tua D. b. loannis^ 178,
348.
Sumentes Dne.
caelestia, 344.
dona caelestia, 357.
gaudia sempiterna, 164, 322.
Sumentes gaudia sempitema, 195.
Sumpsimus Dne.
celebritatis annuae, 19, 327.
divina mysteria, 342.
pignus redemptionis, 352.
pignus salutis, 182, 354.
sacri dona mysterii, 345, 361.
sancti Fabiani, 164.
sancti ///. maityris, 365.
SumptamuneraDne.nostra(e), 180,348.
Sumpti sacrificii Dne perpetua, 176,
194» »49. 33«» 347-
Sumptis Dne.
caelestibus sacramentis, 229, 354.
remediis sempitemis, 182, 349.
sacramentis intercedente, 197, 355.
sacramentis q. ut intercedente,
192.
Sumptis muneribus Dne. q. ut cum,
no, 216, 346, 365.
Snmpto Dne. sacramento supplidter,
184, 359.
Sumptum
Dne. caelestis remedii, 364.
q. Dne. venerabilc, 128, 346.
Snper
has q. hostias Dne. benedictio, 342.
Digitized by CjOOQ lC
39«
INDEX OF LITURGICAL FORMS.
<Super>
DNOpnlam tnnm Dne., i8, 57, 336.
Snppiicfttiones aervornm, 355.
Supplicatioaibns apostolicii
b. loannis, 7.
b. Matthaei. 357.
Supplices
Dne. te rogamna nt his, 330.
o. Dne pro aoimabusy 310.
Snpplioes te rogamus
D. ut quos, a54
Dne. D. noster ut sicnt, 44.
Supplices te rogamus o. D.
inbe haec perferri, 335.
nt intervenientibus, 302.
ntquos. 331, 343, 345.
Snpplidter
Dne. sacra &miUa, 34.
te rogamns Dne. D., 379.
Supra quae propitio, 235.
Snrsum corda, 234.
Snsdpe creator o. D , 19, 337.
Snsdpe Dne.
animam serri tni, 396.
fidelium preces, 341, 36^
Snsdpe Dne. mnnera
pro tuomm, 340.
propitiatns oblata, 188, 351.
Susdpe Dne. mnnera qnae
m dns, 319, 353.
pro Filli, 343.
tibi offerimus, 153.
Snscipe Dne.
mnnera tnorum, 176, 347.
preoes et hostiBs, 277.
preces et mnnera, 349.
Snscipe Dne. pieces nostras
cnm muneribus, 370.
et muro, 390.
Snsdpe Dne. preces populi
supplicantis, 301, 353
tui cum oblationibus, 88.
Snsdpe Dne propitiatus hostias, 351,
360.
Snsdpe Dne. propitins
hostias quibus, 374.
munera famulorum, 90.
orationem, 323.
Susdpe Dne. q.
hostiam redemptionis, 343, 367.
hostias placationis, 197, 355.
hostias pro anima, 303.
munera populi tui, 313.
oblationes familiae, 336.
preces et hostias famulorum, 384.
Snsctpe Dne. sacrifidum
cuius te voluisti, 17, 326.
placationis, 303, 353, 353.
Snscipe m. D. supplicum, 353.
Suscipe munera q. Dne.
cxultantis, 95, 338.
quae tibi, 336, 350.
Snscipe q. Dne.
devotorum munera, 20, 327.
et plcbis tuae, 88, 335.
Snsdpe q. Dne. hostias
famnli et Levitae, 149.
placationis, 304.
ledempdonis, 93.
Snsdpe q. Dne. mnoera
aignanter oblata, 331.
popnli tnl, 334.
populomm, 337.
Susdpe q. Dne.
mnnus oblatnm, 63, 73, 333.
nostiis oblata servitiis, 339.
oblationes familiar, 96.
Susdpe q. Dne. preoes
nostras cnm oblationibns, 143.
nostras et ad aures, 367.
popnli tui cnm, 349, 329, 336.
Suidpe q. Dne. pro anima, 301.
Snsdpiamus Dne. misericonUam, 363.
Tantis Dne repleti mtmeribus, 106,
345-
Tanto
nos Dne. q. promptiore, i. 3I7-
placabiles q. Dne. nostrae, 340.
Te
deprecamur o. D. nt benedicaSy
394.
deprecor Dne. sancte, I14.
Dne. sancte Pater o. aet. D., 397.
Dne. supplices exoramus, 113.
igitur clementissime, 334.
invocamus Dne. sancte, 158.
lucem veram et Inds, 391.
q. Dn& famnlantes, 169.
Tempora nostra q. Dne., 347.
Terram tnam Dn&, 258.
Tibi
Dne. sacriRda dicata, 327, 352.
pladtam D. noster, 103, 340.
Timentium te Dne. salvator, 139, 345.
Tiibue nobis
Dne. caelestis mensae, 104, 342.
o. D. ut dona caelestia, 16, 326.
q. Dne. indulgentiam, 44, 333.
Tribue q. Dne.
fidelibns tuis nt ieinnio, 30i.
sanctos tuos iugiter, 366.
nt enm praesentibns, 10, 330.
utilluc, 101, 337.
ut per haec, 109. 343.
Tribue q. fidelibus tuis, 357.
Tiibne q. o. D.
nt illuc, loi, 337.
nt munere festivitatis, 108, 343.
Tu
Dne semper a nobis, 244, 367.
£amnlis tuis q. Dne. bonos, 38,
364.
nobis Dne. auxilium, 296.
semper q. Dne. tuam, 38, 330.
Tua Dne. muneiibus altaria, 178, 348.
Tua nos Dne.
dona reficiant, 293.
gratia et sanctis, 41, 331.
mcdicinalis, 237, 244, 350, 359.
Digitized by CjOOQ lC
INDEX OF UTURGICAL FORMS.
393
<Tiia nos Dne.)
piotectione defend^ 330.
(q.) giBtk et sanctis, 41, 331.
q. gntia semper, 358.
sacramenta cnstodiant, 330, 356.
Tua nos misericordia D. 332.
Tua nos q. Dne.
quae snmpsimns, 98, 339.
sancta, 331.
Tna sacramenta nos D., 243, 367.
Tua sancta Dne. sumentes, 361.
Tna sancta nobis o. D.
et indulgentiam, 367.
qnae sumpsimus, 343, 367.
Tna sancta sumentes q Dne. nt beati,
195» 354-
Tneaturq. Dne. deztera tua, 39, 330.
Tuere Dne.
feimiliam tuam, 3<S8.
populum tuum, 335.
Tnere nos Dne. q.
diyinia, 252.
tua sancta, 355, 359.
Tuere nos m. D. et b. Andreae, ao6, 363.
Tuere q. Dne.
fiimiliam tuam, 241, 358.
plebem tuam, 13, 335.
Tni
Dne. perceptione sacramenti, 337.
nobis Dne. communio, 237, 243,
351.
nos Dne. sacramenti libatio, 326.
Tnis Dne. q.
adesto supplidbus et inter, 31,
333, 359-
operare mysteiiis, 29.
Tuis q. Dne. adesto supplidbus
et haec, 328.
et intcr, 31, 332, 359.
Tuorum nos Dne.
largitate donorum, 19, 221, 364.
q. predbus, 167, 234.
Tuus
est dies Dne., 293, 368.
sanctus martyr Georgius, 340.
Unde et memores, 235.
Unigeniti tui Dne. nobis, 355.
Ut accepta sint Dne., 35, 345.
Ut nobis Dne.
teirenornmi 126, 346.
tna sacrifida} 361, 366.
Ut
Dos Dne. tribnis solemne, 358.
sacris Dne. reddamur, 360.
tibi grata sint Dne., 10, 320.
Vegetet nos Dne. semper, 43, 332.
Veneranda nobis Dne. huius, 353.
Veniat
Dne. q. populo, 222, 365.
ergo o D. super hunc, 81.
VD. Ad cuius immensam, 324.
VD. Adest enim nobis
dies magnificus, 363.
(VD. Adest enim nobis)
optatissimum, 88, 335.
VD. Apud qnem qnnm beatonun, 182,
349-
VD. Beatae
Agnis, 333-
Caedliae, 361.
VD. Beati
apostoli tui, 319.
Cypriani, 356.
etenim martyres, 348.
Laurentii, 353.
Stephani, 318.
Viti, 347.
VD. Celebrantes sanctomm natalitia,
360.
VD. Circumdantes altaria, 93, 337.
VD. Clementiam tuam suppUdter
exorare ut Filius, 359.
obsecrantes, 358.
obsecrare ut spiritalis, 69.
VD. Cognosdmus enim, 345.
VD. Cui proprium est
ac singulare, 2 14, 363.
veniam, 364.
VD. Cuius
divinae nativitatis, 2, 317.
hoc mirificum opus, 109, 346.
hodie octavas nati, 9, lao.
potentia deprecanda, 367.
VD. De
tua gratia confidentes, 350.
tuo munere postulantes, 104, 341.
VD. Donare nobis snpplidter, 35^
VD. Ecce enim iusti, 347.
VD. Et
confessionem s. Felids, 321.
in omni loco, 361.
suppliciter exorare ut sic, 359.
te in tuorum honore, 366.
tibi sanctificare idunium, 359.
tuam misericordiam, 322.
VD. £xhibentes solemne idunium,
347.
VD. Gloriam tnam, 350.
VD. Glorificantes et de praeteritis,
330.
VD. Gloriosi (Laurenti) martyris, 190,
365.
VD. Idunii observatione, 364.
VD. IUa quippe festa, 347.
VD. Illuminator et rcdemptor, 327.
VD. In confessione, 317.
VD. In die festivitatis hodieniae
qua b. loannes, 348.
qna b. Sixtus, 351.
VD. In
die solemnitatis, 191, 352.
exnltatione, 340.
hac praedpue die qna I. C, loS,
quo leiunantium, 326.
VD. Maiestatem tuam
Dne. supplidter, 360.
propensius, 331.
Digitized by CjOOQ lC
394
INDEX OF UTURGICAL FORMS.
(VD. MaiesUtem ttuun)
snpplicantes, 338.
gnppUdter, 348.
VD. Maxime hodie in beatae» 366.
VD. Nos
clemcntiam tuam snppliciter, 96.
pxecari dementiam, 91, 336.
snrsnm cordibns erectis, 3> 319.
VD. Nos te
in tuis, 353.
landare o. D., 320.
VD. N08 te snppUciter
exorare nt fideUbns, 98, 339.
obsecrare, 95, 337.
VD. Nos tibi semper et nbiqne^ loa.
VD. Omnipotentiam tnam, 347.
VD. Per qnem maieitatem, 334.
VD. Per qnem nobis
indnlgentia, 333.
xtgaieradonis, 143.
VD. Perqnem
salns mnndi, 314.
sanctnm et boiedictnm, 360.
te snppUces deprecamnr, 139.
VD. Post illos enim laetitiae, 126, 344.
VD. Praecipne in die isU, 341.
VD. Praevenientes (?) natalem, 353.
VD. Precantes ut lesns Ctiristus, 358.
VD. Pretiosis [enim] mortibus, 319.
VD. Procuinsnominepoenamm, 323.
VD. Qnem in hac nocte, 73.
VD. Qui
aetemitate sacerdotii, 355.
asoendens, lao, 344.
continuatis, 326.
corporaU ieiunio, 325.
cum nnigenito, 129, 345.
das escam, 326.
VD. Qni dum
beati Tibnitii, 353.
confesBores, 363.
VD. Qui ecdesiae tnae filios, ic6,
345-
VD. Qui ecclesiam tuam
in apostolicis, 307, 365.
in beati apostoli, 333«
in luis, 357.
sempitema, 185, 354«
VD. Qui
foedeia nnptiamm, 365.
genns hnmanum, 333.
glorificaiis, 331.
humanis miseratns, 103, 34^
hnmannm genus, 354.
VD. Qui in
alimento, 337.
omnium sanctomm, 366.
prindpio, 71, 333.
VD. Qui mysteriorum, 73, 333.
VD. Qui non solum
malis, 353.
peccata, 364.
VD. Quinos
assiduis martymm, 363.
castigando, 353.
<VD. Qui no8>
de doois, 354.
ideo coUectis, 357.
mirabile mjsterium, 339.
tanquam, 363.
VD. Qui
oblatione sui, 93, 336.
perficdt in infirmitate, 361.
post resurrectionem, 343.
pro peccato, 330.
propterea iure punis, 359.
qunm ubique sis, 137.
rationabilem cieatniam, 39, 335.
saciamentnm paschale, I3i, 344.
salnti hnmanae, 107.
sanctomm maitymm, 366.
secnndnm promissionis, 95, 337.
sic tribnis ecdesiam, 355.
tribuis nt tibi fideles, 140.
ut de hoste. 318.
vicit diabolum, 358.
VD. Quia
oompetenter, 337.
dnm b. ///. merita, 366.
hodie sancti Spiritus, 133, 344.
in saeculomm saecuU, 150.
licet in omnium, 351.
Uoet nobis salutem, 350.
nostri salvatoris, 318.
per ea quae, 335.
per incamati, 333.
qnum laude, 357.
qnum Unigenitus, 10, 331.
sic tribuis ecclesiam, 334.
tu es mirabilis, 359.
tn in nostra, 354.
tui est operis, 171, 341.
▼etustate destmcta, 94, 337.
VD. Quoniam
a te, 343.
beati maityiis, 333.
fiduciaUter, 354.
maiestatem tuam, 339.
per sancti Spiritns, 363.
salubre, 365.
supplicationibus, 354.
tanto iocunda sunt, 193.
VD. Recensemus enim, 333.
VD. Redemptionis nostrae festa, 97,
339-
VD. Referentes gratiamm, 330, 364.
VD. Reverentiae tuae dicato, 307, 363.
VD. Sancti Michaelis, 358.
VD. Sanctificator et conditor, 365.
VD. Semperque virtutes, 331.
VD. Snb tuae pietatis, 357.
VD. SuppUciter
exorantes ut gr^em, 1 86.
exorare nt cum, 329.
obsecrantes ne nos, 338.
VD. Te
benedicere, 333.
Dne. snppUdter exorare, 349.
VD. Te in
bcati Maitini, 361.
Digitized by CjOOQ lC
INDEX OF UTURGICAL FORMS.
395
<VD. Tc in>
confessonun, 359.
omnium martyrum, 340.
sanctoram martyram, 340.
tuoram apostoloram, 360.
VD. Te laudare mirabilem
Deum in omnibus, 11, 320.
in sanctis> 334.
VD. Te semper in laude, 365.
VD. Te quidem omni tempore
sed in hac, 89, 335.
sed in hoc, 90, 336.
VD. Teque in sanctorum, 355.
VD. Tibi
debitam servitutem, 351.
debitas laudes, 361.
enim festa solemnitas, 354.
istam immolationis, 323.
saciificare ieiunium, 327.
sancuficare ieiunium, 137.
▼overe contriti, 350.
VD. Tu mentes nostras, 105, 342.
VD. Tuae laudis hostiam, 4, 318.
VD. Tuamque in sanctoram, 356.
VD. Tuum est cnim omne, 361.
VD. Ut
modulnm tenenae, 335.
non in nobis, 367.
qui te auctore, 356.
VD. Ut quia
primum, 104, 347.
tui est operis, 367.
VD. Ut te *^ ^ ^ '
auctorem, 350.
<VD. Ut te>
poetposita vetustate, 353.
VD. Venientem (?) natalem, 352 note.
VD. Vere dignum . . . nos tibi, 355.
VD. Veram aeternumque, 349.
Veritas tua q. Dne. luceat, 393.
Vespertinae laudis officia, 393.
Vide ut quod ore cantas, 145.
Virtute s. Spiiitus Dne. muneia, I30,
$43.
Virtutum caelestium D.
de cuius, 67, 333.
qui ab, 281.
Visita q. Dne. plebem tuam, 45.
Vitia cordis humani, 350.
Viviiicet nos
Dne. sacra, 349.
q. Dne. huius, 339, 354.
q. Dne. participatio, 374.
Voci nostrae q. Dne. aures, 317, 363.
Vote
nostra q. Dne. pio, 340.
populi tui Dne. propitius, 357.
q. Dne. supplicantis, 330.
Votiva Dne.
dona percepimus, 310.
munera deferentcs, 174, 345.
Votiva Dne. pro beati
confessoris, 189.
martyris tui Laurentt, 191.
martyris tui Praeiecti, 333.
Votivis q. Dne. famulae, 160.
Votivus nos Dne. q. beati, 365.
Voz damantis ecdesiae, 333.
Digitized by CjOOQ lC
INDEX OF SUBJECTS
Abbot, Missa for one deceased, 302.
Abel-Simson, zliii note,
Acolyte, Ordination of, 145.
AdriAn I, Pope, xlvi, xlvii, liii, IxxrL
AdTent, Missae and Prayers for, Ixhr,
ai4-9, 362-365.
Agape^ Prayers and Missa for, 361,
262.
Alcoin, liv, W.
Ambrosian rite, xxl, lii, Ixxiv noU.
Angonl^me, Sacramentary of^ Ivi.
Apples, Benediction of, 294.
Aquileia, Sacramentaiy of, 1.
Ascension Day, 107, 108, 342, 343.
Aurium apertio, 50-9.
Baumer, Dom S., Hy note^ W mUt Ivi
note.
Balleiini, edition of S. Leo, li.
Baptism, Order for, 84; at Pentecost,
iio; of thesick, iio.
Baptisterii Ordo, arrangement of, in
Kheinau MS. xxxvii.
Baptistry, Consecration of a, 142.
Battifol, Abb^, xlvi.
Beans, Benediction of, 294.
Beard, Prayer on first shaving, 291.
Bede, Ix noie.
Benedictions omitted in Rbeinau MS.
xxxvi sqq. ; of catechumens, 46, 47,
48-^, 110 sqq. ; of salt, 47, 286 ; of
Chrism and oils, 70, 72, 118, 333;
of Paschal candle, 80, 334 ; of incense,
81 ; of the Font, 85 ; of the Font in
clinical Baptism, 1 15, 116 ; of water,
116, 2S5 sqq., 289; of converts from
heresy, 130, 131 ; super PopuluM^
240, 368 ; of a widow, 271 ; on
entering a house, 283, 284 ; of a
threshing-floor, 289; of persons re-
nouncing the world, 290 ; on shaving
the beard, 291 ; at meals, 293-4 ; of
fruits, 294 ; of a tree, 295 ; of the
lamb, xlv, 335.
Birth, Missa for anniversory of, 268.
Bishop, Ordination of, 141, 151 ; Missa
on day of Ordination, T53 ; Missai
for one deceased, 301, 302.
Bodleian Library, MSS. in, aee Manu-
scripts,
Bona, Cardinal, xvii, xlv noto.
Burial of the Dead, 295 sqq.
Candle, Paschal, 80, 334.
Canon Actionis, 234, 308.
Cafiut leiuniiy xxvii, I5-I7>
Catechumens, Foims relating to, 46-59,
78, iiosqq.
Cattle-plague, Missa in time of, 257.
Cemetery, Missae in a, 310, 311.
Charles the Great, xvii, xliii, xliv, lii,
liii,lxxvi.
Chrian, Missa ChrisnuUis (or Chris-
malis)y 65), 333 ; absent from Rheinau
M&xxxvi.
Christina, Queen of Sweden, xvii.
Christmas, Missae for, 1-5, 317, 318;
Missa for Octave, 9, 32^
Chronicon Centulense, Uv.
Chur, Bishops of, xliii sqa.
Churches, Consecration of, 133-142.
Ctausum Paschae^ Ixx.
Coena Domini^ 63, 69, 72, 333-4.
CoUects in Gelasian Sacramentaxies,
Ixxiv note,
Commendatio animae, 299.
Confirmation, Form of, 86-7, 117; ab-
sent from Rheinau MS. xxxvii.
Constantius, Bishop of Chur, xliii.
Converts from Heathenism, 113; from
Arianism, 130; from Heresy, 130,
131.
Creed, Delivery of, 53, 78 ; form of, 53,
55 ; peculiar form of, in Bodleian
MS., 1.
Deacons, Ordination of, 26, 28, 144.
Dead, Burial of the, 295 sqq.
Dearth, Missa in time of. 258.
Death, Prayers after a, 295 sqq.
Departed, Missae and Prayers for the,
295-312.
Digitized by CjOOQ lC
INDEX OF SUBJECTS.
397
Delisle, L^opold, xzv, xzxii, zzxv, zlii,
1, Ivi
Denis, S., Monastery of, zvii.
Dronght, Afissae in time of, 358, 359.
Dnchesne, Abb^ L., zvii rufte^ zziv,
zzvi, zzxii note^ zxzvi noie^ zzziz
note^ zlv, zlvii, liii, liv, Izi.
Easter Even, 78 sqq., 334.
Eastcrtide, 90-99> 335-339» Pascha
Annotina^ 97, 338; Missa in Parth
chia, 98, 339; Vesper prayers, 99;
Snndays/tfx/ Ciausum Fasckae, loa
sqq.
£lecti, see Catechumens,
Ember seaaons, Izv, Ixiz, Izz, ai, la^,
135, aoo, aao, 337, 344, 346, 357,
364.
Epiphany, 10, 11, 330, 331.
Eptsemay nse of, zzv.
Evening, Prayers for, 993.
Ezordsms of salt, 47, a86; of cate-
chnmens, 37-49, 78; of oil, 73, 118,
333; of energnmens, iii, iia; of
water, 116, 385, 386, 389.
Ezorcis^ Ordination of, 145, 147.
Festivals of S. Gallen MS., zlvi sqq.
Festivals and Vigils :—
SS. Abdo and Sennes, 187, 351.
S. Adrian, 355.
S. Agapitns, 104, 353.
S. Agatha, 166. 333.
S. Agnes (Passion), 164, 333.
S. Agnes (Nativity), 165, 333.
SSl Alezander, Eventius, and Theo-
dnlns, 341.
S. Andrew, ao6, 307, 363 ; Octave,
ao8, 363.
Annnnciation, 169, 339.
The Apostles, 184, 185.
Ascension, 107, 108, 343, 343.
Assnmption of S. Maiy, 193, 353.
SS. Audi&z and Abacuc, 163.
S. Angnstinus, 361.
S. Bartholomew, 354.
SS. Basilides, Cyrinus, Nabor, and
Nazarius, 346, j^ 174.
S. Benedict, 35^
Brotliers, Seven, 35^
S. Caecilia, 303, 304, 361.
S. Caesaxins, 360.
S. Caliztus, 359.
Chiistmas, 1-5, 317, 318 ; Octave,
9» 330-
S. Chrysogonns, 363.
S. Clement, 305, 361.
SS. Comelins and Cyprian, 199,
356.
SS. Coimas and Damian, 199, 3K8.
Crowned Martyrs, Fonr, 303, 360.
S. Cyprlan, 356.
S. Cyriacus, 353.
SS. Cyrinus, Nabor, and Nazarins,
174, su 346.
Festivals and Vigils:— -
S. Damasus, 364.
S. Donatus, 189, 351.
Easter, 88-95, 33^337-
SS. Emerentiana and Macarins, 333.
Epiphany, 10, ii, 330, 331.
S. fiuphemia (Apr, 13), 170, 339;
(Scpt. 16), 356.
S. Eusebius, 353*
Ezaltation ot the Cross, 198, 356.
S. Fabian, 164, 333.
SS. Felicissimus and Agapitns, 351.
S. Felidtas, 305, 363.
S.FelU(ofNoU), 161,331.
S. Feliz (of Rome), 351.
SS. Feliz and Adauctus, 355.
S. Geoige, 340.
SS. Gervasius and Protasins, 176,
347.
S. Gordianus, 343.
S. Gregoiy, 334.
S. Gnrgonins, 198^ 355.
S. Hermes, 195, 354.
S. Hippolytns, 193, 353.
The Holy Innocents, 8, 319.
Invention of the Cross, 173, 341.
S. James, 350.
S. John Baptist (Nativity), 177,
178. 347» 348.
S. John Baptist (Passion), 196,
355*
S. John Evang., 7, 319.
S. John Evang. ante Portam Lati-
nam, 343.
SS. John and Paul, 179, 180, 348.
S. Juliana, 168, 334.
S. Juvenalis, 173, 341.
S. Laurence, 189, 190, 353; Oc-
tave, 193, 353.
S. Leo, 339.
S. Luda, 364.
SS. Luda and Geminianns, 357.
S. Luke, 359.
The Maccabees, 188, 351.
S. Magnus, 194, 353.
SS. Marcellinus and Peter, 345
{su 174).
S. Marcellus, 163, 331.
SS. Marcellus and Apuleiua^ 303,
359-
S. Marcus, 358.
SS. Marcus and Maicellianns, 175,
S. Martin, 361.
SS. Mazy and Maztha, 163, 331.
S. Mary ad MctrtyreSt Dedication,
34^.
S. Matthew, 357.
S. Mennas, 360.
S. Michael, 300, 358.
Nativity of S. Maiy, 197, 355.
SS. Nereus, Achillens, and Pan-
cratius, 173, 343.
S. Nicomedes, 356 ; Dedication of,
345*
Digitized by CjOOQ lC
398
INDEX OF SUBJECTS.
FestivaU uid Vigils : —
S. PanU i8a, 349.
S. Panl, CooTersion oij 39.^.
Pentecost, 118 sqq., 343 «qq*
SS. Perpetmi «nd Felidtas, 168,
3»4-
& Pctcr, 181.
SS. Peter and Panl, 180 sqq., 348,
349 ; OcUve, 186, 349.
S. Petex^s Chains, Veneratioii of,
351- ,
S. Peter s Chair, 334.
SS. Peter and MarceUinos, 174
(J« 345).
SS. Philip and James, 171, 341.
S. Praeiectns, 333.
SS. Primus and Felidanns, 346.
S. Prisca, 321.
S. Priscus, 196, 355.
SS. Processns and Martinianns, 349.
SS. Protus and lacintns, 356.
Parification of S. Mary, 165, 333.
S. Rnfhs, 195, 354.
S. Sabina, 355.
SS. Satnminns, Crisantns, Manma,
and Daiia, 306, 363.
S. Sebaatian, 163, 333.
S. Silvester, 319.
S. Simeon (The Porification), 333.
SS. Simon and Tnde, 359.
SS. Simplidns, Fanstinus, and Via-
trix (or Beatrix), 187, 350.
S. Siztns, 188, 351.
S. Soteris, 166, 334.
S. Stephen (Bishop), 351.
S. Stephen (Deacon), 6, 318.
S. Theodore, 360.
S. Thomas, 308, 365.
S. Tibnrtius, 193, 352.
SS. Tiburtins, Valeiianos and Maxi-
mus, 340.
S. Timothens, 354.
S. Urban, 343.
SS. Valentinus, Vitolis, Felicula
(and Zeno), 167, 334.
S. Vincent, 333.
S. Vitalis, 341.
S. Vitus, 175, 347.
S. Ypolitus (or Hippolytus), 193,
353*
SS. Zoticns, Irenaens, and ladntus^
324.
Fintan, S. (Patron of Rhetnan), xxziY.
Flenry, Abbey of, xvii note.
Font, Benediction of, 84; for Clinical
Baptism, 115, 116.
Fruits, Benediction of, 394.
Gallican books, xxyii, xxx ; texts of, li.
' Gelasian,' Use of the term, xix, livsqq.,
Ix, bd ; its origin, Iviii sqq.
Gelasian Sacramentaiy, see Sacramen"
tary,
Gelasins, S., Litnrgical work of, Iviii
sqq.
Gellone, Sacramentary of, l, Ivi.
Gennadius, Iviii.
Gerbert, Martin, xbc sqq. ; manuscripts
Qsed by, xx sqo. ; refeiied to, xxxii,
xxxiii, xl noi€^ Ii, Iv.
Good Friday Prajers, zxv, xxxv, xliv,
74.334.
Gospels Exposition of, 50.
' Grace * at meals, 393-4.
Grammatical errors, xxxi, xxxiv, xlL
Grapes, Benediction of, 394.
Gregorian Sacramentary, see Sacra-
mentary,
Gregoiy, S., Addition of clause in
Canon, xxix, Ix mte ; revision of
Sacramenta^ ascribed to him, Iviii
sqq. ; mentioned in Vatican MS.,
xxix ; ' capitulum ' o^ in Vatican MS.,
36.
Gr^ory II, zxvii, zzzvi, Izzv, IzzvL
Grimoldns, iixi.
Herefoid, Pontifical foimerly bdonging
to, li.
Hincmar, of Rheima, Iv.
Hou5(e, Prayeis at entering, 383, 384 ;
MUsa for dwellers in, 383.
Ince, Dr., zzz note,
Tohn the Deacon, lix, Ix.
John, Patriarch of Aquileia, li noi€.
Joumey, Missa and prayers for, 345-7.
Kings, Piayers for, 376.
Lamb, Blessing of, at Easter, xlv, 335.
Le Bmn, Pierre, xix, Iv, IvL
Lent, Misioe for, 15-31, 30-45, 60-3,
335 sqq. ; Snnday Missae oC in
Rheinau and S. Gallen MSS., Ixvi ;
Ferial Missaey Ixvii sqq.
Leodegarius, S. mentioned in Rheinan
MS., XXXV.
Leofric Missal, Ui.
Leonine Sacramentary, see Sacramen'
tary,
Liber Pontificalis, Iviii, Ix note^ IxL
Litany of S. Mark's Day, xlv, 340.
Lord*s Prayer, 336 ; exposition of, 57.
Mabillon, Jean, xvii notCj li, liii note.
Madan, Falconer, I.
Manuscripts : —
Bodleian libraiy, Bodl. Add. A.
173, l.
Donce f. i, IviL
Liturg. MiscelL 319, 1.
B. N. Rawlinson, 99, xxxv.
note,
Magdalen College, MS. 336, li.
Rheinau MS. (now Ziirich MS.
Rheinau 30), used by Gerbert,
XX ; description of, xxxii sqq. ;
Digitized by CjOOQ lC
INDEX OF SUBJECTS.
399
Mftnascripts :—
Grammar and spelling of, zxii,
xxziy ; tTadition conceming,
xudv ; place of writins uncei^
tain, xxxy; pecnliar clanse tn
Canon, xxxv ; traces of Gallican
influence in, xxxv; contents of,
XXXV sqq. ; second book of,
xxxvi sqq. ; diiferences o^ from
S. Gallen MS., xlix ; comparison
of, with Vatican MS., xxxvi
sqq., Ixi sqq. (see the Appendix
for outline of the contents of the
MS.).
S. Gallen MS. 348, used by
Gerbert, xx-xxiii; relation of,
to Gerbert*s prindpal MS., xxi,
xlii ; known as Gelasian, xxi ;
description of, xl. sqq. ; grammar
and spelling of, xli ; corrections
in, by later hand, xxii, xxiii, xli,
xlii; contents of, xli notCy xlv;
date and place of writing, xliii
sqq. ; possLble traces of Gallican.
iniiuence in, xlv, xlvi ; Proprium
sanctorum of, xlv sqq. ; diiTer-
ences of, from Rheinau MS.,
xlix; comparison of, with
Vatican MS., Ixi. sqq. (See the
Appendix for outline of the con-
tents of the MS.)
Vatican MS. Heginae 316, xvii;
description of, xxfv sqq. ;
arrangement of, xxvi sqq. ;
grammar and spelling of, xxxi-
xxxii; companson of, with
Rheinau and S. Gallen MSS.,
xxxvi sqq., Ixi sqq.
Ziirich MS. used by Gerbert, xx
sqq.
(See also AngouUme^ GeWmey Oito-
donianus, Prc^ue!)
Marriage, Forms relating to, 365.
Mart^e, Edmond, xxxi, 1, li, Iv.
Martyrologium of Rheinau MS., xxxv,
xl.
Mattins, Prayers at, api.
Maundy Thursday, see Coena Domini,
Meals, Prayers at, 293, 294.
M^nard, Hugues, xviii, xxiv, 1, lii,
liii.
Migne, Abb^, edition of the Gelasian
Sacramentaiy, xviii note,
Minor Orders, Forms relating to, 145.
Missa ChrismaliSf xxvi, xxxvi, xxxvii,
xlv, xlviii notey Ivii.
Missae of Rheinau and S. Gallen
MSS. compared with those of Vatican
MS. and Gregorian Sacramentaries,
Ixii sqq.
Missae jDominicaies, 224-33.
Missae quotidianis diebusy 343-4, 367-8.
Missae for Saints' Days {Commune)
209 sqq., 365 sqq. ; for special Missae
see under Festivals,
Missae for Thursdays in Lent, xxvii,
xxxvi, xlvii, Ixxv, IxxvL
Missae for various spedal purposet : —
ad pluviam postulandam, 258-9 ; ad
poscendam serenitatem, 260 ; ad pro-
nciscendum in itinere, 245; contra
iudices male agentes, 277-8; contra
obloquentes, 279 ; de sterilitate, 258 ;
in coemeteriis, 310-11 ; in conten*
tione, a78--9; in domo, 283: in
monasterio, 263 ; in natali genuino,
268; in nuptiis, 265; in parochii^
p8, 339; in tempore belli, 272-5;
in tempore mortalitatis, 255-6 ; in
tribulatione, 248-53; post tempes«
tatem et fulgura, 261 ; pro caritate,
347-8 ; pro defunctis, 301-12 ; pro
his qui agapen facinnt, 262 ; pro
infirmis, 282 ; pro irreligiosis, 280 ;
pro mortalitate animalium, 257 ; pro
pace, 271 ; pro regibus, 276 ; pro
salute vivorum, 313 ; pro sterilitate
mulierum, 269; prohibendum ab
idolis, 10, 320.
Morinns, J. B., xvii.
Moming, Prayers for the, 201.
Moniutery, Prayeis in a, 263, 264, 290.
Muratori, L. A., xviii, xix, li, lii, Ixiv.
Neale and Forbes, li.
Nunneiy, Prayers in a, 390.
Nuns, f^ofession of, 145; Habit of.
145» 157 » Benediction oU I5<^, 158 ;
Missae for anniversary of profession,
159, 160.
Orationes soiemnes, see Good Friday.
Ordination, Forms and regulations for,
XXV, xxvi, xxxviii, xxxix, 22 sqq.,
144 sqq. ; Missae for anniversaiy of,
149. 150, 154, 155-
Ordo Baptisteriiy in Rheinau MS.,
xxxvii.
Ostiarius, Ordination of, 145, 147.
Ottobonianus^ Codex^ Ixvi.
Palm Sunday, 60, 332.
Pamelius, xviu, xxiv, 1, lii, Ixiv note.
Pascha annotina, 97, 338.
Paschal candl^ 80, 334.
Passio Domim, see Good Friday.
Penitents, Forms relating to, xxvi, 14,
>5. 63-7» 314» 335. 333.
Pentecost, 118-29, 343-5-
Pestilence, Missae in time of, 255-6.
Petau, Paul, xvii.
Photius, xlv.
Planta, P.C., xliii note^ xliv note,
Pontifical, of Heieford (?), li ; of Poi-
tiers, Iv.
Postcommunions, 236.
Prague, MS. Sacramentary at, Lvi.
Preraces, Large number of, in later
Gelasian Sacramentaries, Ixiii note.
Priests, Ordination of, 22, 144.
Digitized by CjOOQ lC
40O
INDEX OF SUBJECTS.
Printed tezts used, li, lii.
Probat, F., Ixvi nOe.
ProMbendum ad Idoiis, lo, 330.
Qainqnagettma, 15, 325.
RappagUosi, Sign., xxx n4fti.
Reader, Ordination of, 145, 147.
ReoondliaticD of Penitents, 63, 65,
3M» 333; of Heretics, 130^ 131.
Redditio Symboli, 78.
Relica, Translation of, 161.
Remedins, Bishop of Chnr, xliii sqq.
Rhaetia Cnriensis, xliil, xHt, Ixxyi.
Rheinan, Monastery of, xxxii noU;
Sacramentary of, see ManMScripts.
Riqnier, S., Inventory of» liv.
Rocca, A., xriii.
Rogation Days, xxxv, xlv.
Sahbatum in xii Lectionilms, see Emier
seasans,
Sabbaium samiumy 68 sqq., 334-5.
Salt, Benediction of, 47, a86.
SacnLmentaries, Roman, in early use tn
the Frankish lcingdom, lii, liiL
Saciamentary : —
Gelasian, used at S. Riqnier, \\y ;
nsed in parish chnrches, Iv;
ontside the Frankish lcingdom,
Ixxvi ; use long continued, W ;
existine spedmens of Gelasian,
Ivi, Ivii ; two types of Gelasian
compared, Ixi s(]q. ; revision of
the Gelasian, Ixii sqq., Ixxv ; re-
vision in part as late as Gregory
II, Ixxv, Ixxvi ; the later Geliuian
more akin to the Gregorian,
Ixiii ; conclnsions regazxling the
Gelasian Sacramentaries, Ixxiv
sqq. (See Gtlasian^ GeUuius.)
Gregorian, sent by Adrian I to
Charles the Great, liii; early
MSS. of, how divided, liii ; pre-
hce to snpplement, liii ; author-
ship of supplement ascribed to
Grimoldns, liii; and to Alcuin,
liv, Iv; snpplement borrowed
from later Gelasian Sacramen-
taries, Ixxvi; relation of first
part to Gelasian Sacramentary
still requires elucidation, Ixxv
fw/tf, Uxvi. (See Grcgary, S,)
Leonine, XXX, I, li.
Saints' Days, Missae for {Commune\
ao9-'3. 3^5-7 I Noticc o^ 161, 365
(for paiticular Saints' Days, see
Festivals).
Scmtinies, xxxvii, Ixvi ; Forms relating
to, 34. 38, 42, 45. 4<^59-
Secreta^ Title used in Vatican and
Rheinau MSS., xl.
Septuagesima, 12, 325.
Sexagesima, 13, 325.
Sick, Prayers and Missa for, 281, 282 ;
on recoverv, 282.
Singer, Admission of, 145.
Som, Commendation of, 295 sqq.
Statioitt, xxvii, xxxvi, xlv, Ixix, Ixxv,
bcxvi. note,
Stowe Miasal, Ivi.
Strife, Missae tn time of, 278, 279.
Subdeacon, Ordination of, 145, 148.
Sundays, Missae for, 224-33 ; in
Rheinan and S. Gallen MSS., Ixx
sqq.; after Christmas, 319, 320;
after Epiphany, 320, 321, 322, 323,
3^4« 3'5; Septnagesima, 12, 325;
Sexagesima, 13, 325 ; Quinquagesima,
15. 335 ; in Lent, 17, 30, 34, 38, 42,
<». 336. 337, 339. 330. 331, 333 ;
after Easter, 102, 103, 104, 105, 106,
337. 339. 340. 341 ; »ftcr Ascension,
109» 343; afto" Pcntecost, 345-61;
in Advent, 214-18, 362-65.
Symboium, 53, 78.
Tello, Bishop of Chur, xliiL
Tempest, Missae in time of, 260, 261.
Throhing-floor, Benediction of, 289.
Thunderstorm, Prayers in 288; Bene-
diction of water in. 289.
Thursdays in Lent, Missae for, xxvii,
xxxvi, xlviii.
Tommasi, Cardxnal, xvii, xviii.
TradUio Symboli, 53.
Tree, Benediction of, 295.
Trouble, Missae in time of, 248-53.
Vespers, Prayers at, 292.
Vezzosi, F., xviii, Iv.
Victoridae, Bishops of Chur, xliii.
Walafxid Strabo, Iviii.
War, Missae in time of, 271-5.
Warren, F. E., lii, Ivi.
Water, Benediction of, 1 16, 285 sqq.,289.
Widow, Benediclion of, 271.
OrTHC
UNIVERSITy
OF
Digitized by CjOOQ lC
/ /^'
61
yn
" -*»•• . n
Digitized by CjOOQ lC
ETURN TO the circulalion desk of any
University of California Library
or to the
ORTHERN REGIONAL LIBRARY FACILITY
Idg. 400. Richmond Field Station
niversity of Callfornia
lichmond. CA 94804-4698
. BOOKS MAY BE RECALLED AFTER 7 DAYS
lonth loans may be renewed by calling
415) 642-6233
aar loans may be recharged by bringing books
oNRLF
lewals and recharges may be made 4 days
Drior to due dale
DUE AS STAMPED BELOW
APR 5 1990
tELEY
joofile
1
U C BERKELEV LieflAHrES
CDM7flS14m.