Full text of "Gram[m]atica Latina Philippi Melanchtonis : Syntaxis, seu de constructione libellus eiusdem. De periodis. De quantitate syllabarum"

See other formats

js\ 


i>  j-jjjj- 


l 


1 

iiiniijijiiiii 

iiiiiiiiiHiiiiiiiiHimt 

'll^lllillilliiiill^lliElllilllliilE!!!!!!!!!!!!!]''' 

Mb^nVic/'^^rani-Y-nion}i:m<«-J^Ea^ 

^, 

flK.     ' 

:i''M;iM^!il^^ 

i:i,1ili.Lillli|i.iil*'    -i 

«1 

y 


'j 


A 


:1 


X 


THE  UNIVERSITY 

OF  ILLINOIS 

LIBRARY 

SSl 

L-G>.X.L(Z, 
1D3<3 


ATnt 


Gra  matica  La- 

tma  Philippi  Melanchthonis, 

SyntaxiSjfcu  dc 

conftrucftione  hbellus  eiufdem. 
Deperiodis. 
De  quantitate  fyllabarum. 


P  A  R  I  S  I  I  S. 

ExofFicina  RobertiStephani. 

M.  D.  XXXIX. 


_  3 

jCHitlANVS    OOtTSTEIN    LE-. 
CTORI     SALVTEM, 

c  V  M  tot  paflfim  extent  latina  grammatica,  cx 
quibusad  percipienda  hsecprima  fermonis  ele- 
menta  informari  puer  non  incomode  poffit^nihil 
minus  mihi  permittere  voluit  Phihppus  Melan- 
chthon,quim  vt  public^  omnibus  inuulgarentur 
hsec  fua  grammatica ,  qua?  ille  primdm  nequaqua 
in  hoc  confcripfit  vt  ederetur  :  fed  in  vfum  tantii 
atque  vtilitatem  pueroru  quorundam,quos  priua 
tim  erudiendos  ,  formandbfque  ad  humanitatem 
fufcepit .  Verum  ego ,  tametG  is  ferio  reclamabatj 
cum  (ignificarem  me  editurG  efle ,  minime  tamen 
paiTus  fum  vel  meo  cum  pericuIo,huius  volunta- 
tem  diutius  obftarevtilitatipueroru,  atquecom- 
modoiquod  fcio  equide  non  mediocre  ad  illos  re- 
diturum  eflTe,  fi  huius  inflitutione,  rei  gramatices 
diligenter  fundamenti5  iecerint,  in  quo  fubfeque- 
tes  deinde  reliquse  literarum  difciplinse  firmius  ac 
fidelius  fubfillere  poflfint.  Accedit  item,  quod  res 
omnis  fimpliciflfime'  ad  huius  setatis  captii  &  mo- 
dulum  accomodato  cett6queordinetraditur,fiue 
quod  ilc  cft  in  docedo  vbique  authoris  peculiare 
ingenium  atque  ratio,fiue  quod  hoc  imprimis  hic 
fieri  decuit.  Eft  enim  valdevitiofa  acodiofa  (i- 
mul,  ha^c  anxia  nimis  &  fuperftitiofa  tradendara 
artiia  curiofitas,  qu2E  i  refta,fimplici,  &  hac  com- 
pendiaria  docendi  ratione  longius  recedit .  Nam 
prsterqua  quoi  ex  ea  paulo  liberali^  ingeniu  ma 
gno  quoda  tsdio  dc  moleftia  animi  aflFicitur^per- 

a.ij. 


4 

tenuem  etiam  inftitutionis  huius  omnisfru£lum 
fentit.IUud  meo  quide  iudicio  multo  redius  at- 
que  vtilius  €ft,vt  os  tenerum  pueri  balbumque  fi- 
guret  pr2eceptor,primum  ex  pauculis  aliquot  fim 
pliciter  8c  nude  propofitis  regulis :  quibus  mox 
deinde  fuccedat  alTidua  authori5  leftio  ,  auditio , 
ftylus  multus.  Valde  nocent  ftudijs  puerorum  pae 
dagogi,  qui  remoratur  illos  quo  minus  ftatim  af- 
fuefcat  ad  optimorum  authorum  ledionem,vn- 
de  &  natas  funt  primum  prseceptiones  artium  o- 
mnes ,  &  certior  omnino  folidiorque  dicendi  fa- 
cultas  petipoteft.Sed  multoplus  nocent  ahj,  qui 
in  minutioribus&  puerilibus  illis  hnguarumtra 
dendis  elementis  fuum  pr^termittunt  officiu  tam 
neceflarium,dum  interim  infirmae  huic  atque  ru- 
disetatieos  authores  proponiit,  quibus  illanullo 
modo  aut  matura  fit  fatis,aut  idonea.  Atque  hoc 
iliud  eft ,  cur  plurimi  faepe  robuftiores  iam  fafti 
defcifcat^  iiteram  cultu  atque  ftudio  omni:  quia 
in  hac  prima  &  pueriH  inftitutione  neglefti ,  de- 
fperant  fe  deinceps  polfe  ad  frugem  aliquam  per- 
uenire.Proinde  confido  prorfus  leftor,  cum  hsec 
8c  aha  tecum  animo  reputes,te  facile  coUaudatu- 
rum  hoc  faftum  meum,qui  quatumuis  reclaman 
te  etia  PhilippOjprodeffc  volui  hac  editione  pue- 
ris,quorum  pium  plane  eft  inferuire  ftudi/s,quo- 
cunque  id  poffis  faltem  vel  confilio ,  vel  ratione, 
vel  opera.  Vale.         Wittcmbergse. 


Dc  Gramatica. 


RAMMATicA,  eft certa  loquen- 

di  8c  fcribendi  ratio.  Nifi  enim  gra- 

G  matica  difcernat  voces ,  &  oftendat 

certam  quandam  rationem  compo- 

nendarum  vocum,  quomodo  intel- 

ligemus  quod  quomodocunque  confutis  verbis 

effertur.^^vt,  Petrus  percuflfit  Fabius:  nihil  certi  fo- 

nat.Ita  (i  promifcu^  fcribas  Vallo  &  Fallo,c6fun- 

dentur  Jegentium  animi.  Eft  ergo  inuenta  grama 

tica,vt  teneamus  certii  artificium  loquedi  &  fcri- 

hmdi.Nomiy^x^oiTiKH  propric  fignificat  Gal- 

lis  Science  <£e{crm.  Habet  enim  nomen  a  primis  ar- 

tis  initijs,videlicet  dliteris.Namy^(X/^o£  fignifi- 

cat  idem  quod  litera. 

PARTES     GRAMMATICES. 

oRTHOGRAPHiA, qusE docct re£le  fcri- 
bere,  vt  Valio  per  v,  Jallo  per  f.  Ab  o^dfi??  refte, 
&  y^oi(^C3  fcribo. 

p  R  o  s  o  D I  A,qua2  docet  accentus,vt  Libere, 
libere.  nt^Toi^x,  latine  accentus. 

ETYMOLo  Gi  A,qusE  difctimina  cafuum  in 
diftionibus  tradit,  Fortis  fortiter,  lego  legis.  (tu- 
fjLoKoykcut  Cicero  vertit  Veriloquium,eo  quod  di- 
ftionum  proptietatem  tradat .  Quanquam  etiim 
eadem  fignificent  Bonus  &  Boni ,  tamen  alia  eft 
in  alio  cafu  proprietas.'(TU^y,verum,re£l:um,cer- 

a.iij. 


6  DE    PART.    GRAM; 

tum.  ab  Itwk,  quod  ab  «/lu^  dtduc^t.Kcct^  fermo. 

siTNTAxis,  eft  ratio  coiungendaiu  vocum 
feu  faciendx  orationisraflut/TKTf^  ordino. 

ORTHOGRAPHIA^  hteiaril  ratione  cotinet. 


L 


itcra^. 


Litcrc  trcs  &  \ 

iginti  funt 

Ahcdefghilrlmnopqrstuxyx, 
In  his  Graecx  funt  Izdcy^z. 
h,afpiratio  eft. 

VOCALES 

a       e        i 

ae 

Ex  his  conflantur      oe 

diphthongi,           au 

eu 

o        u. 

Mufa!. 
Foelix. 
Audio. 
Eurus. 

Et  antiqua  ei,vt  parteis,  omncis.Cuius  vfus  cft 
in  accufatiuis  declinationis  tertia?,nominum  qu« 
duabus  confonantibus  txcunt,<fi<^Ay^0Syid  eft  ge 
tninus  fonus  vnius  fyilabs ,  vt  apparet  in  au  Sc 
eu .  Nam  Scae  &oeveteres  ahter  pronuntiabant 
quto  nunc  pronuntiari  folent. 

CONSON ANTES 

Sunt  reliqux  hteras  prster  vocales.^^ 

Ex  his 
Aliae funt mutse,  bcdfglzpqt. 
Alije  femiuocales,  1  m  n  r  s  x  z. 
Liquids^i  m  n  r.    Sic  dicuntur ,  quod  in  bre- 


OE     NOMIN  !:•  7 

uifyllaba  nonnunquam  liqucrcant,vtextendatur 
f^IJaba,tencbr2E,tenebr2e.Caetera  docebit  vfus  ar- 
tium  magifter.Efi:  autem  accuratecauendum,  nc 
in  fcribendo  negligant  orthographiam  pueri , 
quod  expeditius  legantur ,  &  intelligantur  quas 
probe  fcripta  funt. 

T>E     ETYMO  L  OGI  A. 

Etu^Ao)4(X,  id  eft  proprietas  diflionis  .  Docct 
cnim  difcrimina  cafuu  in  di£bionibus.  Non  enim 
eadem  eft  harum  vocii  fignificatioprorfus,Virgi- 
lius  &  Virgihum,fcribo  &  fcripfi. 


Partcs 


oratio- 


NIS   OCTO    S  VNT 

Nomen,  Pronomen,V€rbum,Aduerbium,Par- 
ticipium,Coniun£lio,Prjepofitio,Interie£^io. 

Nomen ,  eft  pars  orationis  quse  rem  (ignificat, 
non  agere  aliquid,aut  pati. 

^  Proprium. 
Nomen-^  •  Subftantiuum,cui  non 

duplex.  C  Appellatiui5  ^  poteft  addi  hommc^  fem- 
quod  eft  mul   jme ,  chofe :  vt  Campus. 
tis  c6mune."<v  Adie£liuum,cui  addi 
y  poteft  homme^femme,  cbo^ 
ffe;  vt  Albus  vir,  alba 
^  mulier,album  pecus. 
M  o  M  I N  I  accidunt,  Comparatio ,  Genus,Nu- 
merus,  Figura,  Cafus,  Dedinatio. 

a.iii/. 


Z  I>E     NOMINE. 

DECOMPARATIONE. 

Comparantur  nomina,  quorum  fignificatio  au- 
geri,minuive  poteft. 

Gradus  comparationis  funt,Po(itiuus,Compa- 
ratiuuSjSuperlatiuus. 

posiTivvs, prima  vox adie£tiui eft;Bonus, 
AlbuSjCandidus. 

coMPARATivv  s,qui  fupra  pofitiui  figni- 
ficationem  f  magis  )fignificat. 

Terminationes  funt,  Mafculina,  &  Faminina, 
or:  Neutra,us.    * 

REG  VL  AE. 

Coparatiuus  fit  regulariter  d  pofitiui  cafu  in  i: 
vtjCandidi  candidior,      Eruditi  eruditior, 
Forti  fortior,  Amici  amicior, 

Spurci  fpurcior,  Foelici  foelicior, 

Pruden  ti  prudentior,       Nigri  nigrior, 
Pudici  pudicior.  Salubri  falubrior. 

Quida  indofti  in  his  coparatiuisamicior,pudi- 
cior,addunt  fyllaba.pronuntiantenim  amicicior, 
pudicicior.  Id  fit  cotra  ratione,  &  vfum  vetcrum. 
Exceptio.   < 

QusB  habent  vocalem  ante  us  vel  is ,  non  for- 
mant  comparatiuos  iuxtaregulam  fuprapofitam. 
Sed  comparatiuus  defcribitur  adiefla  voce  C  m  Ar 

Gi  s  )  ad  pofitiuum, 
Pius  magispius. 

Idoneus  magis  idoneus. 

Strenuus  magis  ftrenuus, 

Tcnuis  magis  tenuis. 

Inuenics  tamen  vfurpari  faepe  Tenuior. 


DE     NOMINE»  9 

t^  svPERLATivvs,  quiCv  A  L  D  e)  (ignificac 
Aipra  pofitiui  figni  ficationem. 
Terminationes  habet,rimus,fimus,limus. 

REGVLAE.  I. 

Quac  r  finiut,fuperlatiuos  facii5t,adie£tarimus« 
Acer  acerrimus,  Teter  teterrimus, 

Ater  aterrimus,  Niger  nigerrimus, 

Saluber  faiuberrimus,      Pulcher  pulcherrimus.' 
I  I. 

Qu«  aliter  finiunt,  fuperlatiuum  faciunt  adie* 
fta  f  &  fimus,ad  pofitiui  cafum  i  definentem. 
Prudenti  prudentiflimus,  Candidi  cadidiffimu*,' 
Dofti  doaiflfimus,  Foelici  foeiiciflimus, 

III. 
Limus  finiunt  hscc  tanta. 
Humilis  humiiimus,         Facilis  facilimus, 
Graciiis  gracilimus,  Similis  fimilimus, 

Agilis  agilimus. 

PoetsE  geminant  1.    Raraauis  in  terris,nigro- 
que  fimillima  cygno. 

IRREGVLARIS     C  O  M  P  A  R  A  T  I  O. 

Veniunt  gradus  d  Prajpofitionibus. 

1  Extra  exterior  extimus,extremus  vfitatius. 

2  .  Intrainteriorintimus. 
5       Vltraviterior  vltimus. 

4  Citraciterior  citimus. 

5  Supra  fuperior  fupremus,&  fummus. 

6  Infra  inferior  infimus. 

7  Poftpofteriorpoftremus. 

8  Prope  propior  proximus. 

9  Antc  anterior. 


10  DE    KpMINE. 

Sunt  Sc  ha^c  anomala, 
Bonas,melior,optimus.     Malus,pcior,pe(nmu$. 
Magnus,maior,maxim9.Paruus,minor,minim^. 
Multus  plurimus,  multa  plurima,  multum  plus 

plurimum.Plurali  numero  tamen  maTculinum 

&  foemininum  vfurpatur  Plures. 
Dexter  dextimus. 

A  volo,dico,&  facio  fic  comparantur, 
Beneuolus,beneuolentior,beneuolentiflimus. 
MaIedicus,maledicentior,maledicenti(rimus. 
Magnificus,magnificentior,magnificentifl^imus. 
VetVeterior,veterrimus:na  olim  Veter  dicebat. 
Nuper  nuperrimus. 

Prior,primus,d  pridem  fecit  Prifcianus. 

Eft  dc  coparatiuus  deterior,  &  fuperlatiuus  dc- 
terrimus,quorum  pofitiuus  deter,non  eft  in  vfu. 

Quxda  adie6^iua  bifaria  finiunt  in  pofitiuis,cr 
iyel  is.Sunt  autem,  hic  Acer  acrior  acerrimus,haEC 
Acris  acrior  acerrima,  hoc  Acre  acrius  acerrimi]. 
hic  Alacer,h2EC  alacris,hoc  alacre. 
hic  Celeber,h2ec  celebris,hoc  celebrc. 
hic  Saluber,h2C  falubris^hoc  falubre. 
hic  Volucer,h2ec  volucris,hoc  volucre, 

Eiufmodi  funt  &  celcrjCampefter,equcfter,  p«- 
'defter,palufter,fylucfter,fcquefter. 

Mutantur  &  fic,hic  &  hsec  Acris,&  hoc  acre. 
hic  &  hsc  Alacris,&  hoc  alacre. 
hic  &  hsEC  Salubris,&  hoc  falubre. 
hic  Sc  hsEC  Volucris,8c  hoc  volucrc. 

Cjeterum  in  comparando  obferuabis  quid  pror 
bet  vfus  &  eruditorum  authoritas.  Non  eoim  p- 


DC    NOMINB.  II 

mnia  nomf na  coparari  poflTunt,  tamctfinihil  vc- 
Ut  ffgnificatiorfed  quia  vfus  eorum  comparatio- 
nem  non  probauit,  vt  almus:  &  quae  bundus  fi^ 
niunt^vt  ncibundus,moribundus. 

D£     GENERE. 

Genera  funt, 
MafcuIinumjCuius  nota  efl  articulus,hic. 

Foemininum,h3BC. 

Neutrum,hoc. 

Commune,hic  &  h«c, 

Omne,hic,h3Ec,hoc. 

tTrimvcv ,  feu  promifcuum,  cii  vno  articulo  duo 
genera  compleftimur:vt  hic  paffer^hjec  aquila. 

Dubium,cum  authores  variaueriit  de  vocis  alicu* 
ius  genere:vt  hic  dies,vel  hjec  dies . 

REGVLAE    GENERALES. 
I. 

Virorum,ofFiciorumviriIium,men(ium,vento- 
irum^fiuuiorum  nomina,  funt  generis  mafculini. 

Virorum  nomina. 
Hic  VirglliU8,Hic  Carolus. 

Officiorum. 
Conful,Prstor. 

Menlium. 
Ianuarius,t<<m«/<f,  i  lano^cui  erat  rerum  principia 

dicata. 
f cbruarius,  fsHriefy  i  Fcbruis,  id  eft  facrificijs. 
Martius,i  Marte,M4rr. 
Aprilis,A|w»rti,qu6d  aperiat  terram. 
MziusyiAay.i  Maia  Mercurij  matre:  tii  enim  Ple- 
tadesprodcunt. 


II  DE     NpMINE. 

Iunius,Iw«g,^  lunone. 

lulius  lulkt,  i  lulio  Csefare.  ant^  Quintilis  fuerat 

diftus,  quod  quintus  eflfet  d  Martio,  qui  quon- 

dam  fuit  ani  initii5,more  AEgyptiori5,qui  i  ve- 

re  inchoant  annu  .  erantquetui  x  tantu  menfes. 
Augu(lus,Ao«/?,  ab  Augufto  Cjefare,quonda  Sex- 

tilis. 
Septeber,S;ptfwZ>K^,id  eft  feptimus  imberrid  eft,te- 

peftas.  Eft  enim  feptimus  menfis  i  Martio  qui 

quondam  aufpicabatur  annum. 
0£iober,o£lauus  imberjO^o^r^. 
Nouember,nonus  imhetyKouemhre, 
December,decimus  imhQtyDccemhre. 

Ventorum. 
Eurus,ab  ortu.  Zeph>^rus,ab  occafu. 

Aufter,  i  meridie.         AquiIo,d  feptentrionc. 

Fluuiorum. 
Rhenus,  Inquibufdamvariatvfus.  vtAl- 

Danubius,  bula  pota  Deo,apud  Ouidium. 

Albis.  Item  AlIia,Styx,Lethe,foeminina. 

II. 

Mulierum,muliebrium  ofFiciorum,vrbium,ar- 
borum  nomina,funtgenerisfoeminini. 
Mulierum,vt  Lucretia,Carmenta. 
OflFiciorum  muliebrium,vtobftetrix. 
Vrbium,vt  Roma,Noriberga. 
Arborum,vt  pj^rusjpomusjficus. 
Exceptio. 

Vrbium  nomina  quse  in  um  aut  ur  finiiat,  funt 
generis  neutri;vtComum,Tibur. 

Sunt  &  arborum  quaedam  mafculina;  oleafter, 


DE     NOMINE.  15 

rubus,dumus,frutex.         Siler,neutrum  eft.' 

CsEtera  vfus  authorum  docebit. 
Degenerat  &  in  genus  foemininum  i^  mvdim? 
fabularii  nomina,  tametfi  alioqui  ma("culina,vt 
apud  Terentium,In  Eunuchii  fuam.tunc  enim 
Eunuchus  fabulam  (ignificat,non  perfonam. 

II  r. 
Fni£tui5  nomina  generis  neutri  futrpomn^pyriij 
Ticus  pro  arbore  &  fruftu  gcnere  foeminino,& 
dcclinatione  fecunda,  &  quarta  plerunque  effer- 
tur  ab  his  qui  dihgenter  locuti  funt.Horum  con- 
fuetudine  nosquoqueifequamur.  Namrariflfime 
reperitur  ficus  genere  mafculino. 

RE  G  VL  A. 

Neutrum  genus  tribuitur  etiam  ijs  quae  tc^'''* 
x2j  eflFeruntur,feu,  vtvulgus  vocat,materiaHter. 
vt  cum  dico,c  ae  s  A  r  dilTyllabum  eft.  Grseci  ad- 
duntarticulumTT. 

II II. 

Numeraha  nomina  i  quatuor  ad  cetum,  indc- 
clinabilia,generis  omnis  funt.  Csetera  fic  varian- 
tur  declinabilia.Vnus,vna,vnum, 
hi  duojhas  dua?,hsec  duo, 
hi  tresjhx  tres,hsec  tria. 

Indeclinabilia. 
QHa^uor,quinque,fex, 
Septem,  ofto,noucm, 
Dece  m ,  viginti,triginta, 
Quadraginta,quinquaginta,fexaginta, 
Septuaginta,oftoginta,  nonaginta, 
Centum. 


14  DE     NOMINiB. 

A  c  E  N  T  V  M  compofita  variantur  per  genera; 

mutatis  terminationibus. 
Ducenti  x    a        Trecenti  s   a 

Quadringenti       as    a         Quingenti        £    a 
Sexcenti  £   a        Septingenti       se    a 

Oaingenti  x    a        Nongenti         «   a 

Mille  bifariam  vfurpant  Latini,ali^s  adie£^iud,a> 

liis  fubflanttue. 
Adie£liuum  Miile  indeclinabile  eft,  plurale  tan- 

tum,generis  omnfs:  Mille  homines, Mille  ho- 

minum,Mille  hominibus,&c. 

Subilatiuii  Mille,  (ingulari  numero  indeclina- 
bile  eft,  generis  neutri,  hoc  mille.  Mille  pafluum 
percurri.  PJurali  fic  declinatur,  Millia,  MiUium, 
Millibus,  Millia,  Millibus.  vt,Duo  millia  equitu 
habuit  in  exercitu  CaroIus.vel,Bis  mille  equites. 

V. 

Qu«  conueniunt  vitis  ac  mulieribus,  commu- 
nis  generis  funt:  vt  hic  dc  hxc  homo,  hic  &  haec 
pincerna.  v  i. 

Adie£liuorum,aIia  tribus  terminationibus  tria 
genera  cofinent:  vt  hic  albus,  haec  alba,hoc  albfi, 
Alia  duabusrhic  &  hsecfortis^&hocforte. 
Aliavna  terminatione  tria  genera  cotinent,  qu« 

dicuntur  omnis  generis:  hic  &  haec  &  hoc  foe- 

lix,  locuples. 

Qujedam  nomina  comunis  generis,  quse  pleru- 
que  vt  fubflantiua  vfurpantur,mterdu  tamen  ad-. 
ieftiue  vfurpata  neutru  genus  recipiunt:  vt  Hof- . 
pes,Diues,Pauper.  Vt  apud  Ouidium,Diuitis  in- 
genij  efl  immania  Csfaris  a£U    Condere.  £t  a*; 


DE    HOMINE.  fj 

pifdVirgllium,  Pauperis  hoctuguri  congeftutn 
cefpite cuImen.Sed  obferuandii  eft  quos  cafus  rc-i 
ccperit  vfus.no  enim  dicimus  paupera  pluraliterJ 

VII. 

Volucrum  nomina,  vna  terminatione  duo  ge-^ 
ncra  cople£lentia,  d?cuntur  clcSz^cc/yy,  id  eft  pro- 
mifcui  generis;  quod  vna  voce,  vno  articulo  duo 
genera  promifcue,  (Tneque  difcrimine  fexus  effc- 
rantur:h$c  pica,  hic  pafter,  hsEC  aquila,  hicpauo,' 
hsc  cornixjhajc  coturnix,h2Ec  alauda,hic  picus.  * 
Terminatioarticulii  indicabit.Nam  a/erc  foemi-; 

nina  terminatio  eftierjmafculinarus^mafculinaj 
Excipe  quorum  difcretse  funt  terminationes:  hic 

gallusjhscgallina. 
Hic  coIumbuSjhsEC  columba. 
HfC  grusjvfitate. VirgiliusjStrymoniiquc  griies, 

Et  Plin.  Excubias  habent  noclurnis  tempori-: 

bujjlapillum  pedefuftinentes,  qui  lafTatis  fom- 

no  decidcn$,indiligentiam  fono  coarguat:  csc-» 

tene  dormiunt. 
Hic  Bubo:Ouidiu$,Ignauus  bubo,dirum  morta- 

libus  omen.  Hsec  bubo:  VirgiIius,Solaquecul-' 

minibus  ferali  carmine  bubo. 
Hicauthscdama. 

VIII, 

Dubii  generis  funt,quse  ab  authoribus  alio  at- 
quc  alio  generc  vfurpata  funt:vt, 
hic  diesjhsec  dies.hic  aluus,hsec  aluus. 
hic  finiSjhsec  finis.hic  adeps,haEC  adeps. 
hic  margOjhsec  margo.hic  filex,h2ec  Hkx, 
hic  pumexjhaec  pumex. 


l6  DE     NOM  INE. 

hic  calx.  Rigidos  caIces,Perfius. 
h^c  calx.Ferrata  caIce,Virgilius. 

Prircianus&  Nonius  Marcellusplurimarccen 
fent.  verum  eft  in  his  fequenda  confuetudo  recc- 
ptiflimorum  authorum.Frotem  mafculino  gene- 
re  dixic  Cseciliusdd  nunc  eruditi  nulli  imitantur. 
Sic  Cardine  foeminino  dixit  Gracchus .  nos  po- 
tius  Virgilium  fequamur,  Tanto  ceflabit  cardine 
rerum.Ita  de  reliquis  iudicabit  puer. 

SEQ.VVNTVR     REGVLAE      SPECIALES. 
A 

In  a  jfoeminina  funt:  vt  hasc  Mufa. 
Excipe  GrsEcarhic  poeta,hic  planeta,  hic  cometa. 
Excipe  Sc  pluralia  in  a^vt  Arma.&  Grxca  neutra, 

vt  Poema. 
Polenta,  neutriS  apud  Ouidium,  Dulce  dedit  te- 

fta,  quod  coxerat  antc*  polenta.  Foeminino,  Cil 

hquido  mifta  perfudit  diua  polenta. 
Adria,  mafculinum  apud  Lucanu,  Vagus  Adria. 

Comunia  funt  quse  ad  viros  &  mulieres  perti-' 
nentjVt  ex  generalibus  regulis  conftat:  incoIa,ho 
micida,indigena.Veteresetiam  dixere  Indigenus 
indigenaindigenum. 
Alienigena  vina,apud  Valcrium. 
Caprigenum  pecus,apud  Virgilium. 

E 

In  e,neutra  funt:vt  hoc  mare. 
GrsEca,foeminina  funt;vt  Pentecofte  zjtmnws*. 
Qusdam  &  neutra:  tempe,cete,  quod  plurale  cft 


D  1  A  L  d  G  U  ij 

C  H  A  R  o  N,noai$  &  Hcrcbi filiuj,tria infcrtii flumina  Ctiarohi 
fcu  paludcs  obferuarc  dicitur^puca  Achcrontcm  &  Sty- 
gcm,Cocytum,&  animas  mortuomm  ad  profundu  Hc- 
rcbi  tranfuchit,qucm  Virgilius  in  v  i.pulchrcdcfcribit, 
Portitor  has  horrcndus  aquajj&  flumina  fcruat 
Tcrribili  fqualorc  Charon,cui  plurima  mcnto 
Canicics  incultaiacet,ftant  lumina  flamma, 
Sordidus  cX  humcris  nodo  depcndct  amiduj^ 
Ipfc  ratcm  conto  fubigit,vclifquc  miniftrat, 
Et  fcrruginca  fubucdat  corpora  cymba: 

la  fcnior.fcd  cruda  dco  viridifqi  fcncaus.  N  a  v  L  v  M,  Naulum; 
J)rctiu  quod  nauta;  pro  vcdura  foluitur.Iuncnal.  Furor 
cft  poft  omniapcrdcrc  naulii.  t  R  a  1 1  c  e  r  E,id  cft  traf  Traiiccrci 
uchcrc  fiuc  trafportarc  Indc  traicd',locus  vbi  homincs 
&  rcs  traiiciutur,/c  p  orf .    havdqj^aco^am    av- 
FERRE   Qj^EAS.  Etia  ad  hac  fcntcntia  pcrcinct  illud 
adagium  quod  vfurpac  Piautus  in  A(inaria,Nudo  dctra- 
hcrcvcftimctamciubes.    nvm  ea  g  r  at  i  A.quafi  Nam; 
dicat,non.Significatio  huius  monofyllabac  inum,cft  fc- 
r^cadcm  quse  an,  fedfubintcUigiturnon.  Tcrentiusin 
Andria,Vidc  num  cius  colorpudoris  lignu  vfqua  indi- 
cat.quafidicat  no.    j  e  n  t  i  n  aJocus  cft  in  ima  naui,  Scntin^; 
ad  quc  fordes  vndiquc  defi uit,  &  aqua  ipfa  in  ima  naui. 

V  T,fequete ablatiuo  pulchr^  capitur  pro  quippe  fiuc  vt-  yj  n\xu 
pote.Q^intil.Nec  ignoro  igitur  quos  trafeo,nec  vtiquc 
dano,vt  qui  dixerim  circ  in  omnibus  vtilitatis  aliquid. 

V  E  c  T  b  R  fignificat  &  cum  qui  vehit,&  eum  qui  vchi-  Vcdoti 
tur.    H  E  c  A  T  E,triformis  vmbraru  cft^ca:(icdiaa,vcl  Hccatci 
qu6d  ccntum  vidimis  placctur:  vcl  qu<3d  centum  annos 
faciatcrrarcinfepultos.  Torccllius&pleriqucalii  putat 
eandcmelTecum  Proferpina:veru  Lucianus  i  Profcrpi- 

na  Hecatem  in  Nccromancia  feparacPcr  coeham  Heca- 
tx,vilc  &  parcam  incellgas.Nam  vmbra;  vidicat  malua 
&afphodeloviliirimisherbis:pr3eterca  mcnadcs  pifccs^ 
&  triglas  in  dcliciis  cllc  Hecat»,  Jicquc  illi  factas  tcftatuf 


l8  '      LVCIANI 

Athenaeus  lib.v  i  i.Na  hi  pifcicnli  viliilimj  rutit:&  tri- 
gla  ctiam  d  tcrnioncdicitur:  qui  numcros  Hccatatfacct 
eft.Itamcdocuitvndcdiqucdof^iirimusErafmuj.  di 
c  T  E  R 1  A..Scribic  Macrobiusomnia  qua?  f?icct^&  brc* 
uitcr  &  acut^dicuntur^cadiftcria  appcUari. 

Ctatetis  ac  Diogenis.  C  R  A. 

OE  R  I  C  H  V  M  diuitem  nouerafnc 
M  Diogenes?  lllum  inquam  fupra  mo- 
dum  diuitem,  illum  Corintho  profc 
ftuttijCui  tot  erant  naues  onuftac  mercibus,cu 
ius  confobrinus  Arifteas,  quum  ipfe  quoquc 
diues  eflfet,  Homcricum  illud  in  orc  folcbat 
haberc, 
Aut  me  confice  tu,aut  ego  tetc. 

D.Cuiusrei  gratia  fefe  captabant  inuiccm 
Crates?  C.  Haercditatis  cauflfa,  qnum  eflcnt 
a?quales,vterque  altcrum  captabat.Iamque  tc- 
ftamenta  publicauerantambo,in  quibus  Mcc- 
richus  (fipriormorcrctur)  Ariftcam  omnium 
rcrum  fuarum  dominum  relinquebat:  Moe- 
richum  viciffim  Arifteas,  fi  quidem  ipfcprior 
cvitadecederet.  Hacc  igitur  cum  cflent  inta- 
bulis  fcripta,illi  interfefecaptabant,  &altcral- 
terum  adulationibus,obfequiifquc  fuperarc  co 
tendebat.  Porrodiuini,  haudfcio  vtrumcx 
aftris,id  quod  futuru  fit  cbnicdantes  an  fom- 
niis,quemadmodum  Chalda^i  faciunt,quin& 
Pythius  ipfe  nuc  Arifteam  vidorem  forc  pro- 
nunciabat,  nunc  Moerichum,  ac  trutina  qui-^ 


D  I  A  L  O  G  i;  19 

dem  intcrim  ad  hunc,interim  ad  illum  propc- 
dcbat*  D.Quid  igitur  tandem  euenitena  au-! 
dirc  cfl:  operacpretium  Crates*  c  .Eodcm  dic 
mortui  funt  ambo.  Cxterum  ha^reditates  ad 
Eunomium  ac  Trafyclem  dcuenerunt,  quo*- 
TU  vterque  cognatus  iUis  erat.  Atqui  dc  his  ni^ 
hil  pracdixerantdiuini  futurum,  vttalequip-» 
piam  accideret.  Etenim  quum  Sicyone  Cir- 
rham  vcrfus  nauigarcnt,  mcdio  in  curfu  obli-^ 
quo  orto  iapyge,  c6  funtdepulfi.  D.Rcdefa 
dum.  At  nos  cum  eflTemus  in  vita,  nihil  eiuf- 
modi  alter  de  altero  cogitabamus,nequc  cnim 
cgo  vnquamoptabam  vtmoreretur  Antifthe^ 
nes,  quonimirumbaculus  illius  adme  redi- 
rct  haercdem(habebat  autem  egregie  validum, 
quem  ipfe  fibi  paraucrat  oleaginum  )  nequc 
tu  Crates ,  opinor,  defyderabas,  vt  me  mor- 
tuo ,  in  pofTeflionum  mearum  fucceffionem 
vcnires.puta  dolii,  ac  pcr^e,  in  qua  quidem  lu- 
pini  choeniccs  inerant  dua?.  c.  Neque  enim 
mihi  quicquam  iftis  rebus  erat  opus.  Imo  ne 
tibi  quidem  Diogenes:  fiquidem  quac  ad  rem 
pertinebant,  quique  tu  Antiftheni  fuocedens 
accepifti ,  deinde  ego  fuccedens  tibi ,  ea  ni- 
mirum  multo  funt  potiora,  multoque  fplen* 
didiora  quam  vel  Perfarum  imperium.  D. 
Qusnam  funt  ifta  quae  dicis?  C.  Sapien- 
tiam  inquam^frugahtatem^veritatcm  dicendi, 

b.ii. 


20  LVCIANI 

viuendiquelibertatem,  D.Per  louem  memi- 
ni  mein  iftiufmodi  opu  haereditate  Antifthe- 
ni  fucceflifle,  tibique  eas  longe  etiam  maiores 
reliquifle.  C. Veru  rehqui  mortales  hocpof- 
fefl^ionum  genus  afpernabantur,  neque  quif- 
quam  nos  obfpem  potiundae  hxreditatis  ob- 
fequiis  captabat,  fed  ad  aurum  omnes  intende- 
bant  ocuios.  D.Nec  iniuria-.neque  enim  ha- 
bebant,  quo  facultates  eiufmodi  a  nobis  tra- 
ditas  acciperent,  quippe  rimofi  iam  vitiatique 
deliciis,  non  aliter  quam  vafa  carieputria. 
Quo  iit  vt  fiquando  quis  in  illos  infundat 
vel  fapientiam,  vel  iibertatem,  vel  veritatem, 
eftluat  iIlico,perftilIctque,fundo,quod  immif- 
fum  eft,  contincre  non  valente  .  Cuiufmodi 
quiddam  Sc  Danai  fihabus  aiuntaccidere,dum 
in  doliutn  pertufum  hauftam  aquam  impor- 
tant.  At  iidem  aurum  dentibus  Sc  vnguibus  o- 
mnique  vi  feruabant.  C.  Proinde  nos  hic 
quoque  noftras  poflidebimus  opes.IUi  fimul- 
atque  huc  vcnerint,  obolum  duntaxat  fecum 
ferent,ac  ne  hunc  quide  vlterius  quam  ad  por 
titorem. 
Corinthus.  c  b  r  i  n  t  h  v  $,vrbs  fuit  Achaia»  in  faucibus  Ifthmi 
Cofobrini.  fita.  consobrini  propri^dicunturduaram  foro 
rum  filii,  ficutpatruclcs  duorum  fratrum  filii:  qui  vcrd 
cx  fororc  &  fratrc  progcniti  funt,amitini  vocantur. 
AEqualcs.  ae  qj/  a  l  e  s  dicuntur  qui  corundcm  funt  annoru.Tc- 
rcntiusin  Adclphi$,AmicumnoftruraSimuIum  atquc 


DIALOGI.  21 

scqualc.     c  h  a.  l  d  ae  A,rcgio  cft  Afisc ,  Arabiar  contcr-  Chaldxa. 
mina,in  qua  Babylon  ciuitas  magna  fuit.    Cliald<ei  pri 
md  fydcrum  obfcruationc  futuraprajdiccrcfolcbant,& 
poflca  vanitatc  corum  auQti  artibus  quibufdam  &  malc- 
ficiis  fcirc  fe  omnia,&  poiTcprofitcbatur    p  Y  t  h  i  v  s,  Pythius. 
vnum  cft  cx  cognomcntis  Apollinis:  i  Pythonc  fcrpcn 
tc  qucm intcrfccit.    t  R  VTi  n  Aidcmcftquod  ftatcra.  Trutiua. 
Indc  trutino  &  trutinor  dcponc$.Pcrliu$,Atcj,-  cxporrc- 
£ko  trutinantur  vcrba  labcllo.    operabpretivm, 
id  cft  fruduofum  &  vtilc.Sic  Iuucnalls,£ft  opcrseprctiu 
pcnit^cognofccrctoto   Qjiid  faciat  agit^ntq,- dic.  s  i- Sicyon 
c  Y  o  N  fuitjPliniotcftc,  Achaix  oppidum.  In  Sicyonc 
fpcdatiiTima  quondam  Occafionis  imago  cxtitit  autho 
lis  Lyfippi.    c  I  R  R  H  A,tcftc  Strabone  in  i  x,  Vrbs  cft  Cirrha.    ' 
vctufta  fub  Cirphin  ParnalTi  rupcmad  marc  locata,e^  rc- 
gionc  Sicyonis  pofita,ab  qua  incipit  ad  Dclphos  afccn- 
fio;  ibi  cft  antrum  Cirrhcum  Phoebi  oracuio  cclcbcrri- 
mum.    1  A  p  I  x,vcntus  cft  occidcntalis,  quem  Gcllius  lapix. 
caurumfiuc  corumcffcputat.     l  v  p  i  n  v  s,lcgumcn  Lupinus. 
cft  tcftc  Plinio,  homini  &  quadrupcdum  gcncri  vngu- 
las  habcnti  communc:&  vt  homini  in  cibo  fit,aqua ma 
ccratur:6r  circumagitur  quotidic  cum  folc,  horifquc 
agricolis  ctiam  nubilo  dcmonftrat.     c  h  oe  n  i  x,cft  ci  Choenix. 
bi  diurni  mcnfura,  vndc  Pythagor»  dictum  cft,  Choe- 
nici  nc  infidias.  quo  admoncmur,  nc  dc  vidu  in  crafti- 
num  fimusfolliciti.      r  i  m  o  s  i,id  cftplcnirimarum,  Rimofi, 
omniacffuticntcs.hincParmcnoTcrcntianus  dixitdc 
fc,  Plcnus  rimarum  fum.  Sunt  autcm  rima?,hiatus  an- 
guftiorcs  &  fifiurae  in  rc  quae  rumpi  incipit.  Indc  rima- 
ri,  inquircrc.    d  a  n  a  v  s,Bcli  Prifci  fiUus  cx  pluribus  Danans. 
coniugibus  quinquaginta  fillas  habuit:  qux  cum  quin- 
quaginta  filiis  AEgyptifratris  Danai  nupfilfcnt,  cos  o- 
mncs  vna  nodtc  intcrfcccrunt  prxtcr  Hypcrmcftram, 
quac  Lino  virofuo  pcpcrcit.  ob  quod  ncphas  hacpocna  - 
finguntur  apud  infcros  damnata:  Danaidcs,  vc  affidu^ 

b.iii. 


Zi  L  V  C  I  A  N I 

in  Vfnis  fando  carcntibus  haurircaqnam  cogantur.^ 

I»  o  R  T  1 T  o  R  E  M,  id  cft  CharoDtcm.  Portitor  cnim 
^icitur  qui  vchit  homincs  dc  littorc  ad  littu$,vcl  dc  naui 
adlittus.  Abuliu^ctiam  quiportatur,  portitotdicitur^ 
ficut  vcftor^tcftc  Scruio. 

Nirci,Menippi,&  Therfitr, 
NIR. 

CCE  deniquevel  Menippus  hiciu- 
E      dex  erit,  vter  noftrum  fit  formofior. 

Dic  Menippc,an  non  tibi  videor  for- 
'ma  prsftantior?  M  .Imo  quinam  fitis,  prius 
srbitror  indicandum:  nam  hoc,  opinor,  fcito 
eft  opus.  N.  Nircus  ac  Therfites.  M.  Vtcr 
Nireus,  vter  Thcrfitesenondum  enim  vel  hoc 
fatis  liquet.  T .  lam  vnum  hoc  vinco,  quod 
tibi  fum  fimilis,ncque  tantopcre  mc  prascellis, 
quantopcrc  te  caecus  illc  Homcrus  cxtuht,vnii 
omnium  formofiffimu  appcUans .  Quin  ego 
faftigiato  vcrtice,rarifquc  &  impcxis  capillis  il 
Ic,nihilo  te  infcrior  vifus  fum  arbitro.Iam  vc- 
arQtcmpus  eft  vtipronunties  Mcnippc,  vtrum 
altero  formofiorem  cxiftimes.  N.Mirum  ni 
me  Aglaia  Charopcque  prognatum, 
-qui  vir  pulcherrimus  vnus, 
Omnibus  cGraiis  Priamcia  ad  Pcrgama  veni. 
M,  Atqui  non  item  fub  tcrram  opinor,  pul- 
chcrrimus  vcnifti,quippc  qui  rcliquis  quidcm 
Qffibus  aliis  apparcas  aflimilisiporro  caluaria 
boc  vnoinfignia  Thcrfitaccaluarigdigno.fci 


DlALOGi;  2J 

poflit,quod  tua  delicata  eftac  moUicularquan- 
doquidem  iftuc  habes  eftoeminatum  ac  ncu- 
tiquam  viro  decorum.  N.Attamen  Homeru 
percontare  qua  fpecie  tum  fuerim  quum  inter 
Grxcorum  copias  militarcm.  M.Tu  quidem 
fomnia  mihi  narras.  At  ego  ea  fpecto  quae  vi- 
deo,quiquc  tibi  adfunt  in  prsfentia.Cseterum 
iftanorunt,  qui  idtemporis  viuebant.  N. 
Quid  igitur  tade?  annon  cgo  formofior  Me- 
nippe?  M.  Nequc  tu,  nequc  quifquam  alius 
formofus  hoc  loco.  Siquidem  apud  inferos 
sequahtas  eft,parefque  funt  omnes.  T.  Mihi 
quidem  vei  hoc  fat  eft. 

N I R  E  V  $  crat  omnium  Grsecornm  qui  ad  Troiam  Nircuj. 
nauigaucrat^fpccioflifimus^infra  tamcn  Achillcm,  fcd 
cratimbcilis.      th  ersit  E$,tcftc  Homcroin  i.Ilia-  XhcriStCs. 
dos,  fuit  fcedilTimus  omnium  quiad  Troiam  nauigauc- 
runt,  altcro  oculo  ftrabonc,  altcro  pcdc  claudo,  angu- 
iliiTimis  humcris,  &  ad  pcftus  vfquc  contra^is,  vcrticc 
acuminato,raro capillitio.     opvs    est    $ciTO,id 
cft  fcirc ,  participiam  prajtcriti  tcmporis  ablatiui  ca- 
ius  dcgantcr  pro  infinitiuo  iungitur  his  nominibus 
opus  &  vfus.       H  o  M  E  R  V  $  fuit  omuium  Poctarum  Homcrus. 
cUriilimus,  atque  adcd  pauper,  vt  luminibus  a^gritu- 
dine  amiiris,  non  eirctilli  vndc  fumptus  pucro  i  quo 
duceretur  ^  impcnderct .  Cuius  patrix  fucrit ,  maximd 
dilfcnfum  eft;  vndc,  tcftc  Gcllio,  fcptcm  vrbcs  ccrtant 
de  ftirpe  infignis  Homcri,  Smyrna ,  Rhodos  ,Colo- 
phon,  Salamin,  Chio$,Argos,  Athcnac:in  Chioautcm  Chio. 
infula  dccclTit  &  fcpultus  cft,  vt  in  GcUium    nota- 
nit  lacobus  Bononicnfis  homo  impcnfd  dodus.     s  o-  Somni«m« 
M  N 1 V  M  cft  qaod  in  f omois  vidcrc  vidcmur, vndc  pro- 

b.iiiii 


24  LVCIANI 

ucrbialiterfomnium  &  fomnia,rcmfutilcm,inaticm,& 
nihilidicimus.  Tcrcntius  in  Adclph.Dcargcnto,  fom- 
,  nium.  I  D  T  E  M  p  o  R  I  $,id  cft  co  tcmporc  vcnuftilfi* 
m^cnim  fic  vtimur  id  tcmporis  pro  co  tcporc.  Gcllius, 
Si  libri  copia  fuilTct  id  tcmporis.Ciccro,  Ad  mc  vcntu- 
ros  cifc  id  tcmporis  prardixeram. 

Diogenis  &  Maufoli,  D  i  o. 

H  E  tu  Car,quare  tandem  infolens  cSj^ 
^  O  tibique  places,  ac  dignum  te  credis, 
qui  vnus  nobis  omnibus  antepona- 
re?  M.Primum  regni  nomine  6  tu  Siopen- 
fis ,  quippe  qui  Cariae  imperauerim  vniuer- 
(Xj  practereaLydix  quoquegentibusaliquot, 
Tum  autem  3c  infulas  nonnullas  fubegerim, 
Miletum  vfque  peruenerim  ,  plerifque  loniae 
partibus  vaftatis  i  Adhxc  formofus  eram  ac 
procerus,  ac bellicis  inrebus  pracualidus.Po- 
flremo,quod  eft  omnium  maximum,in  Hali- 
carpaflo  monumentum  eredum  habeo  fingu 
lari  magnitudine,  quantum  videlicet  defun- 
ctorum  alius  nemo  poflidet,  neque  pari  etiani 
pulchritudme  conditum,  viris  fcili.cet  atquc 
equis,  pulcherrimo  c  faxo  ad  viuam  formam 
abfolutiflimo  artificio  cxpreffis,  adeo  vt  vcl 
fanum  aliquot  fimile  haud  facile  quis  inue- 
niat.  Num  iniuriatibi  videor  has  ob  res  mi- 
hi  placere  atque  efferri?  D .  Num  ob  impc- 
rium  ais,ob  formam,  atque  ob  fepulchri  mo- 
lcm?    U.Pcx  louem  ob ha?c  inquam .  D . At- 


DI  ALOGI.  25   . 

qui,o  formofe  Maufole,  neque  vircs  iam  illx, 
neque  forma  tibi  iam  adeft:  adeo  vt  fiquem 
arbitrium  de  formz  pra^celletia  delegerimus, 
haudquaquam  dicere  potis  fit,  quamobrem 
tua  caluaria  mcx  fit  anteferenda:  fiquidem  v- 
traque  pariter  tu  calua,tum  nuda,  vtrique  den 
tes  pariter  oftendimus,  pariter  oculis  orbati 
fumus,  pariter  naribus  fimis  acfurfum  hian- 
tibus  deformati.  Cseterum  fepulchrum,  acfa- 
xa  illa  pretiofa  Halicarnaffeis  forfitan  iactare 
licebit,  &  hofpitibus  gloriac  cauffa  oftentare, 
tanquam  qui  magnificam  quandam  apud  fe 
ftruduram  habeant:  verum  quid  hinc  com- 
moditatis  ad  te  redeat  vir  egregie,nequaquam 
video:nififorfanillud  commodu  vocas  quod 
plus  oneris  atque  nos  fuftines,fub  tam  ingen- 
tibus  faxis  preflfus  aclaborans.  M.Itaneni- 
hil  illa  mihi  conducunt  omnia?  plancquc  .pa- 
res  erunt  Maufolus  ac  Diogenes?  D.  Imo 
haud  pares  inquam^virclariflimc.Nam  Mau- 
folus  difcruciabitur  quoties  earum  rerum  in 
mentem  veniet  quibus  in  vita  florere  con- 
fueuit:  at  Diogcnes  interim  eum  ridebit.  At- 
qucillcquidem  dc  fuo  illomonumeto  quod 
cft  in  Halicarnaflo,  memorabit,  ab  vxorc  Ar- 
tcmifia,atquc  fororc  parato:  contra  Diogenes 
ne  id  quidem  fuo  de  corpore  nouit  nunquid 
habeat  fepulchrum.  nequc  enim  illi  res  ca  cu- 


z6  LVCIANI 

rac  eft,  vcrum  apud  viros  cxceUentiflimos  fui 
mcmoriam  famamquc  rcliquit,  vt  qui  vitam 
peregerit  viro  dignam,  tuo  monumento,  Ca- 
rum  abiedilfime,  celfiorem  ac  tutiore  in  loco 
fubftrudam. 

c  A  R I A,  rcgiocft  minoris  Afiac  intcr  Lyciam  &  lo- 
nlam:inde  c  a  r  Caros.aliquisdc  Caria.  cuius  foemini^ 
num  cft  Caicra  ccftc  Raphaclc  Rcgio  in  ^.Mccam.Oui- 
dii.  I  n  Caria  rcgnauic  MaufoLus:  qucm  vxor  ica  amaiTe 
dicitur,vt  cincrcs  cius  cu  odoribus  mixcoj  bibcric;  Sc- 
pulchrum  praeccrca  stdificaucriccam  cgrcgiis  operibus, 
vc  inccr  fcpccm  orbis  miracula  c6pucctur,quod  Maufo- 
lcu  nucupacur.  s  i  n  o  p  e  Sinopcs^vrbs  fuic  Cappado 
cix^&  pacria  Diogcnis,vc  doccc  Poponius.  i  o  n  i  a, 
rcgio  eft  in  cxcrcmicacc  minoris  Afia?,  mediainccr  Ca- 
riam  &  AEoliam,cuius  rcgionis  Milecus  vrbs  capuccft. 
HALiCARNASsvs, mccropolis eft  Cari« rcgionis, 
in  qua  nobilc  Maufolcum  cxcac  Qj/  o  t  i  e  s  &  to- 
ties  (ine  n  fcribi  Caper  grammaticus  praecipit.  ea* 
R  v  M  rcrum  in  mcntem  vcnif.fan^  qu^m  clcgatcr  di- 
citur,&  fubauditur  rccordacio,quaUtas,  ftatus,  memo- 
ria,autaliquid  iimilc,vt  vult  Valla.  Ciccro,  Cumillius 
diei  mihi  in  mentcm  vcnicdicimus  ctiam,  In  mencctu 
vcnit  dc  illa  rc. 

Simyli  ac  Polyftrati.  s  i  m  Y* 

E  N  I  s  T  I  tandem  Sc  tu  Polyftratc 

V     ad  nos,  quu  annos  vixeris  haud  mul- 

to  pauciores  centum,opinor.    P.No 

nagintaofto  Simylc.    s.  Sed  quinam  trigin* 

ta  iftos  annos  egifti,  quibus  mihi  fueras  fu- 

perftes?  Namipfe  perii,  teferme  feptuagena- 


DIALOGI.  tj 

fior  P.Quam  fuauiflime  profedo^  etiam  fi 
hoc  mirum  tibi  videbitur.  s.Mirum  vero,fi 
quidem  tibi  primum  feni,  deinde  inualido, 
poftremo  etiam  orbo  quicquam  potcrat  eflc 
in  vita  fuaue.  P.Principio  nihil  crat  quod 
non  pofTcm:  prxtcrea  pueri  formofi  complu- 
res  ^dcrantrtum  mulieres  nitidi{fimac,vnguc- 
ta,  vinum  mire  fragrans:  poftremo  menfx  vel 
Siculis  illis  lautiores.  s,Nouanarras:nam 
cgo  te  plane  fordidum  ac  parciffimum  effe 
fciebam.  P. Atqui,vir  pracclare^ex  alienis  ar- 
cis  opes  mihi  fubfcatebant:tum  diluculo  pro- 
tinus  quaplurirai  mortales  ad  fores  meas  ven- 
titabant:fimtilque  ex  omni  rerum  genere  qua: 
terrarum  vbiuis  pulchcrrimac  reperiuntur,mu 
nera  deportabantur.  s.Num  me  defunclo 
regnum  gefllfti?  P.Minime,  verum  aman- 
tes  habebam  innumeros.  s.No  pofl*um  non 
ridere:  tune  amantes,  tantus  natu  quum  efles, 
vixque  tibi  dentes  fupcrcfl*ent  quatuore  P. 
Habebam  per  louem  cquidem  optimates  ci- 
uitatis.  Quumque  cflem  tum  fcnex,tum  cal- 
uus,ficuti  vides,  prxterca  lippicns  etiam  ac  fc- 
nio  carcutiens,  poftremo  naribus  mucofis,  ta* 
mecupidiflime  mihi  inferuicbant,  adco  vtis 
foelix  vidcrctur  quemcunquc  vcl  afpexiflcm 
modo.  s.Num  tu  quoque,  qucmadmodum 
Phaon  ille,  Venere  aliqua  i  Chio  tranfucxifti, 


28  L  V  C  I  A  N  I 

vt  ob  id  optanti  tibi  illa  dederit  rurfum  ad 
iuuentam  redire ,  ac  denuo  formofum  atque 
amabilem  fieri?  P.Haudquaquamrquin  ma- 
gis  quum  talis  effem,  qualem  dixi,  tamcn  fu- 
pra  modum  adamabar.  s.AEnigmata  nar- 
ras.  P.  Atqui  notiffimus  eft  hic  amor,  quum 
vulgo  fit  frequens,  nempe  erga  fenes  orbos 
ac  diuites.  S.Nunc  tua forma  vnde tibi  pro- 
fcda  fucrit ,  intelligo  vir  cgregie,  nimirum 
ab  aurea  illa  Venere.  P.  Veruntamen  non 
parummultas  commoditates  ab  amantibus 
tuli  Simyle ,  propemodum  ctiam  adoratus 
ab  illis.  Porro  facpius  etiam  quafi  procax  il- 
lis  illudebam,  excludens  interdum  nonnul^ 
los  eorum.  Interim  illi  inter  fefe  dcccrtabant, 
Sc  in  ambiendis  primis  apud  mepartibus,  a-r 
lium  alius  anteire  nitebatur.  S.Scd  age,de 
facultatibus  tuisquid  tandem  itatueras?  P, 
Palam  quidem  affirmabam,  me  vnumqucn^ 
que  illorum  rclidurum  hxredem.  Idqueilli 
cum  crederent  futurum,  certatim  fe  quifquq 
obfequentiorem  atque  adulantiorcm  praebc- 
bat.  Cacterum  alteras  illas  vcras  tabulas,  quas 
apud  me  feruaueram,  reliqui,  in  quibus  om- 
nes  illos  plorare iuffl.  s.Atpoftremae illae  ta- 
bulac,  quem  pronuntiabant  hafrcdcm?  num  e 
cognatis  quempiam?  P.No  pcr  Iouem,imd 
nouitium  quenda  ex  formofis  illis  adulefcen- 


DIALOGI.  z^ 

tulis,  natione  Phrygem .  s .  Quot  annos  na- 
tum  Polyftrate?  P.Viginti  ferme.  S.Iam 
intelligo  quibus  obfequiis  ille  te  demeruerit. 
P.Attamen  multo  illis  dignior,  qui  fcribe- 
retur  hsres,etiam  fi  barbarus  erat  ac  perditus: 
quem  iam  ipfi  etia  optimates  colunt  captant- 
que.  Is  igitur  mihi  extitit  hxresiiamque  inter 
patricios  numeratur/ubrafo  mento,barbar6- 
que  cultu  ac  hngua.  Qyin  eum  Codro  gene- 
rofiore,  Nireo  formofiorem,  Vlyffe  pruden- 
tiorem  efle  pra^dicant.  s  .Non  laboro,  vel  to 
tius  Grxcix  fit  imperator/i  hbet,modo  ne  il- 
h  potiantur  hsereditate.  , 

sicvLA   MENS A,pr«lauta atqnc opipara diccBa-  Slcula mc- 
tur.  vndc  Plato  Dc  rcpublica  libro  tcrtio,  Syracufanam  Ta. 
amicc  mcnfam  &  Siculam  in  opfoniis  varietatcm  non 
vidcris approbarc,  vtD.Erafmusccturia  fccunda?  Chi- 
liadis  II.    N  A  T  v,id  cft  natiuitatc  &  ajtate.ablatiuus  fo  Natu. 
lus  in  vfu  cft>  tcftc  Scruio.    m  v  c  v  s,cft  narium  im*  Mucus. 
munditics:  indc  mucofus,  muco  plcnus  &  obfitus. 

PH  A  o  N  traiicicndis viatoribus  dcripainripam  vi-  Phaon. 
Gtum  fibi  quaeritauit.cfimqucfcmcl  Vcncrc,nulla  pro- 
miffa  mcrccdc,  tranfucxilTct,  ignorans  qu6d  dca  cflct, 
ab  ca  alabaftrum  vngucnto  plcnam,mcrccdi$  loco  accc- 
pit:  quo  quum  fc  pcrunxiiTct,  formofiiTimus  omnium 
mortalium  apparuit:  atquc  i  Sappho  poctria  cclcbcrri- 
ma  adamatus,  p<3ft  tanquam  moechus  intcrfcftus  cft. 
c  H  los,  infulacftin  mari  AEgco,  Lcfbovicina,  qua»Chio$. 
paruo  frcto  ab  Afia  diuiditur.    p  R  o  c  a  x,id  cft  pro-  Procax. 
tcruus  &  contumcliofus.Procari  vctcrcspctcrcdiccbat. 
vndc  procax,impudcnsin  pctcndo  &  lafciuus  fiuclibi- 


Phiyx. 


Pcrdicas. 


jo  XVCIANI 

dinofus.  &  qoia  impndicaf  mulicrcj  nc  vcthU  qoidctri 
turpibus  &  mordacibus  abf^incnt,  procacia  contumclia 
dicitur,  &  procax  contnmcliofus  &  protcruus. 
p  H  R  Y  X  Phrygis^vir  cx  Phrygia.  Eft  aute  Phrygia  rc- 
gio  minoris  A(iae,&  in  ca  cft  Troia  prouincia,cuius  ca- 
put  Ilium  fuit,olim  rcgia  Priami.Foemina  vcro  dicitur 

Dcmercor.  Phrygia.  Virgilius,  O  vcrar  Phrygi^.  d  e  m  e  r  v  e- 
*  R  1  T,dcuinxcrit,&  dc  tc  bcnc  mcrcdo  obligaucrit.nam 
dcmcrcricft  mcritis  obligarc.  Q^uintilianus,  Vt  plcnio- 
riobfcquio  dcmcrcrcr  amantiiTimos  mci.Ncccapitur 
dcmcrcri  pro  malcfaccrc,  vt  vulgus  putat,fcd  commcrc- 
mur  mala,mcTcmurbona,vt  vultDonatus.  p  e  R  d  x« 
T  v  s  dicitur  qui  in  omnc  fcclus  cft  traditns,  tcftc  Val- 
la.Nam  pcr,in  compoiicronc  aliquando  capitur  in  ma- 
lum.  luucnalis  fatyra  odaua, 
Libcra  {Idcnturpopulo  fuifragia,quistam 
Pcrditusvtdubitct  Scnccam  praefcrrc  Ncronlr  ik- 
TER  PATRicios.  Patricii  dicuntur  progcnics  fc- 
natorum,qui  patrcs  vcl  ab  a^tatc,  vcl  i  curje  llmilitndi- 
nc  appclbbantur.Plcbci  autcm  patriciis  opponcbantur. 

Codnjs.  c  o  D  R  V  s  Athcnicnfium  dux  cum  bcllum  clTct  cii  La- 
conibus,cxtar^tquc  oraculum  illos  polTc  vinccrc,  quo- 
rum  dux  in  bcllo  cadcrct,fumpta  humili  vcftc  iuxta  ho 
ftilia  caftra  iurgio  hoftcs  (ic  IacciTiuit,vt  incognitus  nc- 
carctur.harc  Scruius.  Vndc  hoftcscognito  Codricorpo 
rc  pcr  annulum  qucm  gcftabat,  (inc  praelio  difcciTcrut. 
Hinc  cum  qucmpiam  gcncroiiiTimum  fignificarc  volu- 
mus,dicimus,Codro  gcncroiior. 

Veneris  &:Cupidinis.  VE. 

V  I  D  tandem  in  caufaefl:  Cupido,vt 

Ci^    quum  reliquos  deos  omnes  adortus 

expugnariSjIouem  ipfum,  Neptunu, 

Apollineui,  lunonem,  me  denique  matrem^ 


Patricii. 


DIALOGi;  }I 

ab  vna  Minerua  tempcres,utqae  aduerfus  hac 
nec  vllum  habeat  incendiumtuafax,  &:iacu- 
lis  vacua  fit  pharetra,  tum  &  ipfe  arcu  careas, 
neque  iaculari  noris?  C.Equidem  hanc  me- 
tuo  mater:  eft  enim  formidabilis  truculento- 
que  afpedujac ferocitatc  quada  fupra  modum 
virili.  Proinde  fiquando  tenfo  arcupetam  il- 
Iam,galex  criftam  quatiens  expauefacit,m6x- 
quc  formidine  tremere  occipio:  fic  vt  arma 
mihi  e  manibus  excidant.  V.  Atqui  Mars  an 
non  erat  hac  formidabilior?  &:  hunc  tamen  fu 
peratum  exarmafti.  C.Imo  ille  cupide  me  re- 
cipit,atquc  vltro  etiam  inuitat.  Veri!im  Miner 
ua  femper  adduftis  fuperciliis  obferuat.  Quin 
aliquando  temcrc  ad  illam  aduolaui ,  faccm 
propius  admoucs.Atilla,Si  quidcm  ad  meac- 
ccfleris,  inquit,  pcrparcntcm  loucm  quouis 
modo  tc  confccero,  aut  lancca  tc  tranffigam, 
aut  pcdibus  arrcptum  in  tartara  dabo  pr^cipi- 
tcm,  autipfa  te  difcerpam.plurima  itcm  id 
genus  comminabatur.  Adha^c  acribus  obtue- 
tur  ocuhs.Poftremo  dc  in  pccSorcfaciequan- 
dam  gcftathorrcndam,vipcris  capillorum  vi- 
cc  comatam.Hanc  nimirum  maximoperc  fot 
mido.tcrritat  cnim  mc:fugi6que  quotics  cam 
afpicio.  V.Efto  fanc  Mineruam  mctuis,  vt 
ais,  atque  huius  gcftamcn  Gorgona  rcformi- 
das,  idque  cum  louis  ipfius  fulmen  non  for*-^ 


j2  LVCIANI 

midaueris:  csterum  mufas  quam  ob  cauffam 
abs  tc  non  fcriuntur,  atquc  a  tuis  iaculis  tu- 
tc  agunt?  Num  &  hx  crillas  quatiutjaut  Gor- 
gonas  prsetcndunt?  C  .Has  quidem  reuereor 
mater:  funt  cnim  vultu  pudico  ac  reuerendo, 
prxterca  femper  aliquotenenturftudio,  fem- 
per  cantionibus  animum  mtentum  gerunt. 
Quin  ipfe  etiam  non  raro  iUis  affifto,  carmi- 
nis  fuauitate  dehnitus.  V.Efto^nec  has  ado- 
riris,  propterea  quod  fmt  reuerendae:  at  Dia-* 
nam  qua  tandem  gratia  non  vulneras?  C* 
Vt  breuiter  dicam,  hac  ne  deprehendere  qui- 
dem  vfquam  lum  potis,  quippe  perpetuo  per 
montes  fugitantem.Adhxc,alterius  cuiufdam 
fui  cupidinis  illa  tenetur  cupidine.  V.Cu- 
ius  6  gnate?  C.Nempe  venatu  ceruorum,  8c 
hinnulorum,  quos  infedatur  vt  capiat,  ac  ia- 
culo  figatiac  prorfum  tota  rerum  huiufmodi 
ftudio  tenetur.  tametfi  fratrem  eius,  qui  ni- 
mirum  arcu  valet  8c  ipfe,  feritque  eminus. 
V.  Teneo  gnate,cum  facpenumero  fagitta 
vulnerafti." 

c  V  P  I  D  OjMartis  &  Vencris  fuit  filia$,qac  dcluii  ve- 
tercsingcntispotcntiatamorisclTe  dcu  volucrunt.Pin- 
gcbatur  pucrimbcrbis.caecus,  alatus,faccgcftans  &  ia- 
gittas,quarum  vna  cufpidc  aurata  vulncratos  ad  amorc, 
altcra  plumbca  ad  odium  impcllit:quorum  omnium  ra- 
tioncm  pulchcrrimis  vcrlibus  Pius  potifcx  &  Marullus 
ingeniofilfim^coplcxi  funt.   i  v  p  p  i  t  e  a,Iuno,Nc- 


DE     NOMINE.  35 

poema,opoema,ab  hoc  poemate. 

PJuraliter, 
H^cpoemata,  horum  poematu,  his  poematihus, 
hsec  poemata,6  poemata,ab  his  poematibus. 

De  datiuo  &  ablatiuo  plurali. 
Datiuos  &  ablatiuos  plurales  nominum  in  a, 
facitit  etiam  per  is:  vt,poematiSjpro  poematibus: 
idque  vfu  receptum  eft. 

E. 

In  e  neutra  funt  omnia  in  hac  dechnatione. 

Paradigma. 

Singulariter, 

Hoccubile,huiuscubilis,  huiccubili,  hoccubile, 

6  cubile,ab  hoc  cubili.  Ablatiuus  i  finit. 

Pluraliter, 

Hsec  cubilia,horum  cubilium,  his  cubilibus,  hxc 

cubilia,6  cubilia,ab  his  cubilibus. 
Hsec  prJBfepeSjhui^  prsBrepis^veteres  dixere.  nunc 
hoc  prsefepe  dicimus,&  in  fingulari  otiifibm  effe 
fere  fentiunt. 

Pluraliter, 
Prsefepia.  Et  Gaufape  in  fingulari  aptotum  eft. 
Perfius  pluraliter  dixit  gaufapa, 

CsBpe,genere  neutro,  indeclinabiliter  vulgo  V' 
tuntur.  Vfitatius  eft  bonis  authoribus^  hsec  csepa 
"^xpx-.hx  cx^x  caEparum.Ouidius, 
Csedenda  eft  hortis  eruta  caspa  meis  .  luuenalis, 
Porrum  &  csepe  nefas  morfu  violare. 

I 
onrfciTDt  funt,  vt  gummi.Suntque  fere  peregrina, 

c.j. 


34  DE    MOMINE. 

vtfinapi. 

InO. 
Omnia  genitiuum  formant,nis  adpofita  nomi- 
natiuis.Sed  mutant  o,qu2E  do  aut  go  finiunt.Rc- 
tinent  fere  caetera  tum  mafculina  tum  foeminina. 
Paradigma. 
Singulariter, 
Hic  ardelio,huius  ardeh'onis,huicardelioni,hunc 
ardelionem,6  ardelio,ab  hoc  ardelione. 
Genitiui  longi  funt,pr2Etergentilia:Macedo  Ma- 
cedonis^breui  penultima. 
Pluraliter, 
Hi  ardeliones,horu  ardelionum,his  ardelionibus^ 
hos  ardeliones,6ardeliones,ab  his  ardelionib'. 
Excipe 
Homohominis,nemo  neminis.  ^ 

Anio  Anienis,  Apollo  Apollinis. 
Paradigma  in  d  o  &  g  o. 
Singulariter, 
Hsc  imago,  huius  imaginis,  huic  imagini,  hanc 
imaginem,6  imago,ab  hac  imagine. 
Pluraliter, 
Ha:  imagines,harum  imaginum,  his  imaginibus, 

has  imagines,6  imaginesjab  his  imaginibus. 
Excipe  carOjCarnis. 

Pondo  neutrum  eft,  indeclinabile  fingulari  ac 
plurali  numero.  talluntur  enim  qui  fingularibus 
accommodari  polTe  negant.Nam&  coronapon- 
do  auri,&  libra  pondo  Liuius  dixit.  Pondo  pro' 
pri^fignificat  a{Tem,feu  libram.  vndedupondius 


DE     NOMINE.  ^^ 

cft,id  eftduo  aflfes.  Eft  &  proponcJere  fimplidter 
vfurpatum,cum  additum  eft  vocabulum  Iibra.Sic 
enim  Liuius  ait,Libra  pondo  auri,&c. 

Propria  in  o  foeminina,reguIariter  Latini  decli- 
nant:vt,h2ec  Iuno,huius  lunonis.  ^ 

Graeca  etiam  in  o,  veter^s  ficdeclinarunt:  vt,  hsc 

Sapphojhui^  Sapphonis.  Verum  vfus  obtinuit 

vtGrsEca  declinatione  fleftantur  Grseca;  H«c 

fapphojhuius  (pST^p^^huicSfar^^Sjhanc  &T- 

<^£,  6  Sappho,  ab  hac  Sappho. 
c. 

Duo  tantu  funt  nomina:hoc  lac,  &  hoc  halec. 
Hoc  lacjhuius  laftis,huie  la£ti,h0C  Iac,ab  hoc  la- 
fte.    Plautus  &  hoc  lacte  in  nominatiuo  dicit. 
Plurale  defyderatur.  Nam  Ia£les  plurale  tantu,li- 

gnificat  i^G^insiyyaKxKTi(fhtg , 
Hoc  halec,  huius  halecis,  huic  haleci,  hoc  halec. 

Def>'deratur&  hicplurale. 
L. 

In  al,  is  adijciut  nominatiuo,  habentque  longas 
penultimas. 

Paradigma. 
Hoc  ve£ligal,huius  ve£tigalis,  huic  ve£tigali,  hoc 

ve£ligal,6  ve£ligal,ab  hoc  ve£ligali. 
Pluraliter, 
H«c  ve£ligalia,  horum  ve£tigalium,  his  ve£liga- 

libus. 
Sal'faIis,priorem  breuem  habet.  Catullus,In  toto 

non  e(l  corpore  mica  falis.     Sic  &  peregrina, 

Annibal,AnnibaIis. 

c.«. 


^^  D£    NOMINE. 

In  d  duo  runt,mel  &  fel. 
Hoc  mel,huius  mellis,huic  melli,  hoc  mel,ab  hoc 

melle.-  : , 
Sichocfeljhuiusfellis. 

^:.  :ir  :-•        Pluraliter, 
Hs^c  mdla. 

GQnittuus,  datiuus,  &  ablatiuus  defj^derantur. 
Fel  prorfus  caret  pluralibusomnibus  cafibus. 
De  peregrinis  nihil  attinet  prscipere  .  vfus  fecit 

Daniel  Danielis. 

: .  OL. 

-HifCftl^huiusfolis. 

Hic  confi)l,huius  confulis. 

AM.  # 

Nequam,«KA/7CKeft. 

EM. 

Tantiidem .  inde  genitiuus  eft  foIus,Tantidem. 
Totidem,plurale  '(KK\i7tf  eft. 

AN 

Gr^a  funt  omnia,  &  is  nominatiuo  adijciunt: 
hic  psan,huius  p£Eanis,huic  pa:ani,&c. 

EN 

Is  adijciunt,&  vocalem  e  in  i  mutant:vt 

Singulariter,  ^ 

Hoc  numen,huius  numinis,huic  numini,  hoc  nu 
,men,ab  hoc  numine. 

Pluraliter, 
Hsecnumina,6cc. 


DE     NOMINE.  37 

E  retinent 
Ren  renis,  e  longu  eft  .  Tplen  fplenfs,  lien  lienis. 
Et  Graeca,fyren  fyrenis,hxmen  hj^menis. 

IN 

Is  apponitur;funtqueperegrina  omriia,delphin 
deiphinis.  on. 

Sunt  &  hxc  peregrina.  is  adijciunt  genitiui,  Sc 
o  longum  eft  in  primitiuis,vt  Sinonis.  Breue  fere 
in  deriuatis:vt,canon  canoniSjdsemon  dsemonis. 
Orionis  aliis  corripiunt ,  alias  producunt .  Sunt 
qua?  tis  in  genitiuis  adijcmt:vt,Xenophon  Xeno- 
phontis.  Sed  de  his  diligentius  prsecipient  Gr^ci. 

AR. 

Is  adijciuntgenitiui.-vttorculartorcularis.  Lo- 
gae  funt  penultimse  in  neutris  fubftantiuis.  Reli- 
qua  breui^unt,  vt  lar  laris.Eft  &  neftar  breue. 
Far  farris  format ,  epar  epatis .  Eft  enim  Grsccum 
Him^  H7mTD$:  Latini  iecur  dicunt. 

ER. 

Is  adijciunt  in  genitiuis:vt,  Agger  aggeris,  car- 
cer  carceris. 

Excipc 
Adieftiua  in  cer,  cris  faciunt,  alacer  alacris ,  acer 

acris,  volucervolucris. 
Adieftiua  in  ber,bris  faciunt,celeber  celcbris,  fa- 

luber  falubris. 
Vber  vberis,  analogia  fequitur  &  puber  puberis. 
Adiefbiua  in  fter,  ftris  faciunt,  palufter  paUiftris. 
Imber  cum  ijs  quae  ab  eo  fiunt ,  bris  facit :  imber 

imbris/eptember  feptembris. 

c.iij. 


38  DE    NOMINE. 

In  ter,  tris  faciunt:  vt,  pater  patris,  mater  matris , 
lynter  lyntris. 

Iter,ab  antiquo  itiner,itineris  facit. 

Mulier  mulieris,  penultima  breui  veteres  pronu- 
tiarunt.fed  in  verfu  cum  nimis  multae  breues  a- 
lioquin  concurrant,e  longum  fecerunt.  Seque- 
fter  fequeftris,  tertia  declmatione  Cicero  fecit: 
fecunda  Plautus,fequeftrum. 

Graeca  in  er,e  producunt:  jgtg^cxTJf  jgtf^cxTii^of, 

Xg^TN^  Xg^TM^OJ. 

IR. 

Is  adijciunt  genitiui;vt,  Mzttyt  martyris.  Sunt 
autem  peregrina  in  ir  omnia. 

OR. 

Is  adduntgenitiui,o  Ionga:coIor  coloris. 
Corripifit  genitiuos,arbor  arboris,  asqpor  «quo- 

hs,marmor  marmoris,memor  memoris. 
Et  GrsBca  breuia  fere  funt,rhetor  rhetoris,  Neftor 

Neftoris.  Cor,  cordis  facit. 

VR. 

Is  adijciunt  genitiui:  augur  auguris,fulgur  ful- 
guris. 
y  mutant  in  o  qua^dam^ebur  eboris,femur  femo- 

ris,robur  roboris,  iecur  iecoris.  iecinoris  etiam 

dixere  veteres. 

AS. 

In  as,  s  abieda,  tis  addunt  genitiui:  vt,bonitas 
bonitatis,penultima  longa. 
Excipe 
Hic  as  adis,  hoc  yas  valis,  okSSos.  hic  vas  vadis, 


DE     KOMINE.  J^ 

pro  fponrore.hic  mas  maris. 
Fas,nefas,«xA/7a. 
GrJBca  variant.mafculina,  perantis  faciunt  geni- 

tiuos;vt,Elephas  elephantis,  adamas  adamatis, 

gigas  gigantis. 
Foeminina,  per  adis:  hsec  Ilias  Iliadis. 
£  s. 

In  es  mafculina,es  abie£la,  per  itis  faciunt  geni 
tiuos,  penultima  breui:  hic  cefpes  cefpitis,  fomes 
fomitis,miles  militis. 

Haec  e  retinent,  &  habent  fimiliter  penultimas 
breues;  hebes  hebetis,  indiges  indigetis,  interpres 
interpretis,praepes  pra?petis,  perpes,perpetis,teres 
terctis,pariesparietis,aries  arietis.pes  pedis,bre- 
ue  eft. 

Sequentia  longas  habent  penultimas  in  geni- 
tiuis:h2eresh«redis,prsBs  praedis,  vatesvatis,  ver- 
resverris. 
Graeca  e  producunt:Iebes  lebetis,magnes  magne- 

tis,Chremes,Chremetis. 
Sic  &  locuples  locupletis. 
In  es  foeminina,genitiuos  faciiit,  es  in  is  tantum 

mutata:vt,haec  clades  cladis^hsec  fames  famis, 
Excipe 
Haec  merccs  mercedis,hasc  quies  quietis. 

Tametfi  compofitii  requies,  quinto  ordine  de- 
clinent.  Virgilius,  Tempus  inane  peto,  requiem, 
fpatitimque  furori.  ScdCicerode  Seneftute,re- 
quietcm  etiam  dixit. 

Hxc  feges  fegetis,  hxc  teges  tegetis  apud  Var- 

c.iiij. 


40  DE     NOMINE. 

ronem  in  Re  ruftica:&  luuenalem,  Auia  palatino 
tegetem  pr^ferre  cubili.  Significat  rufticum  &  vi- 
le  ftragulum. 
Ceres  cereris,abies  abietis,breui  penultima.  Pri- 

fcianus  Apes  nominatiuum  facit:  verum  Oui- 

dius  apis  dixit ,  N6  apis  inde  tulit  colledos  fe- 

dulafiores. 
Et  hsBC  apis,huius  apis  Columella  fecit. 
is. 

Genitiui  fere  funt  nominatiuis  fimiles  in  omni- 
bus  quae  in  is  dtdnut:  hiccoUis,huiuscollis:h«c 
febriSjhuius  febris. 

Excipe  gentilia, 

Quiris  quiritis,16ga  penultima,  famnis  fanitis; 
fic  dis  ditis,  glis  gliris^,  cinis  cineris,  cucumis  cu- 
cumeris,puluis  pulueris .  Nam  haec  olim  define- 
bant  in  r,vt  vomer:  Inde  videntur  hi  genitiui  reli 
qui  effe,  vomis  vomeris,  lapis  lapidis,  cufpis  cuf- 
pidiSjfanguis  fanguinis. 

Faciunt  &  genitiuu  PoUiiiis  d  nominatiuo  pol- 
lisjcumtamen  ivoi\oyioc  ztguzt  nominatiuum 
eflepollen. 
GrsEca  mire  variant. 
Mafculina  ficut  lapis  declinantur ,  Paris  Paridis, 

Alexis  Alexidis. 
Foeminina  regulam  imitantur ,  hsec  Genefis,  hu- 

ius  genefisjfi  Latine  declines. 
Declinatio  Grxca  eft  petenda  i  Grsecis ,  Thetis 

Thetidis ,  &  qu^  ys  finiunt ,  Tethys  Teth>^os. 
os. 
In  os ,  genitiuos  faciuntper  oris :  vt,  mos  moris, 


DE     NOMINE.  41 

flosfloris,rosrons. 

Excipe, 
Dos  dotis,cos  cotis,nepos  nepotis,facerdos  facer 
dotis.penulttmam  producunt. 
Compos  compotisjbreue  eft.  cullos  cuftodis,bos 
bouis,os  oflfis. 
GrsEca  i  fuis  authoribus  pete,  funt  enim  varia. 

Heros  herois,Minos  minois,  AEgoceros  stgo- 

cerotis,Rhinoceros  rhinocerotis.  Martialis,  Et 

pueri  nafum  Rhinocerotis  habent. 
vs. 
Mafculina  in  us  ad  dechnationem  fccudam  per- 
tinent:Verbalia  ad  quartam. 
Foeminina  &  neutra  ferefunt  huius  ordinis. 
Foeminina  u  retinet,&  genitiuos  faciunt  per  utis: 

vt,iuuentus  iuuentutis,virtus  virtutis. 
Excipe, 
Palus  paludis,incus  incudis,tellus  telluris,Venus 

veneris. 

Neutra  u  mutant,&  faciunt  genitiuos  per  oris: 
vt  corpus  corporisjfoenusfoenoris. 
Faciut  genitiuos  per  eris,  quse  lus,nus,us  finiunt: 

vt  vellus  velleris,  vulnus  vulneris,  foedus  fos-: 

deris. 

Excipe, 
Pign^  pignoris,facinusfacinoris,penus  penoris. 
Adde  vifcus  vifceris,pro  extis;  tametfi  nominati- 

uo  raro  vfi  funt  Latini.extat  apud  Lucretium. 
Vifcus  vifci,apud  Horatium,G/«. 
Acus  aceris,latu$  lat€ris,opus  operis,  vlcus  vlce- 


^l  DENOMINE. 

ris,vetus  veteris. 
Pecus  variati  pecudis  foeminino  cafu  facit,neutro 

pecoris. 
Comparatiua  in  us,per  oris  faciunt  genitiuosica- 

didius,  candidioris. 
Plus,pluris  facit. 

A  V  S. 

Laus  Iaudis,fraus  fraudis. 

3C 

Monofyllaba  fere  per  cis  genitiuos  faciunt.-vt 
arx  arcis,merx  mcrcis,  nux  nucis,  pix  picis,  dux 
ducis. 
Paucula  quxdam  per  gis  faciunt  genitiuos:  grex 

gregiSjlex  legis,rcx  regis,frux  frugis,  ftryx  ftry- 

gis.  ,      ^ 

Et  Gr2Bca,CF9/V  <7?ii)vo?,sv/  sv>S;. 
Nox,no£iis  facit. 

AX. 

Per  cis  genitiuos  faciunt:vt  audax  audacis. 
SyphaxSyphacis.  Latina  confuetudine  produxit 

Sidonius,  Tolle  tuum  precor  Annibalem,  vi- 

ftumque  Syphacem. 
Graeca  confuetudinc  corripuit  Iuuenalis,Compu 

limus  durum  Syphacem,fraftumque  Metelle. 
Na  Grsca  fere  corripiutur,  )wA«)aif ,)wg^Jtflf ,&c. 

E  X. 

Icis  genitiuos  faciunt,  breui  penultima:  vt  Co- 
dex  codicis,filexfilicis. 

Excipe, 
Remex  remigisjfenexfenis,  fuppellexfupelk£bi- 


DE     NOMINE.  43 

lis.veruex  verucdsjlonga. 
Vibex  vibicisjlonga  penultima  fecit  Perfiuj, 
Si  puteal  multa  cautus  vibice  fJagellas, 
Nequicquam  populo  bibulas  donaueris  aures. 
Refpice  quod  non  es.toUat  fua  munera  cerdo; 
Tecii  habita,&  noris  qu^m  fit  tibi  curta  fupellex. 

IX. 

Gcnitiuos  faciunt  per  icis,breui  penultima:  vt  hic 
calix  calicis,  hic  varix  varicis,  hic  fornixforni- 
cis.Et  hxc  foeminina  :  vt  hsec  appendix  appen- 
dicis,h«EC  larix  laricis,  falix  falicis,  coxendix  co- 
xendicis.  Serenus,  Ssepius  occultus  vi£ta  coxe- 
dice  morbus.  Excipe  longa 

Foeminina,cornix  cornicis,radix  radici's,lodix  lo- 
dicis,perdix  perdicis.6c  hicfandixfandicis. 

Propertiusjlllaque  plebeio  vel  fi  fandicis  ami£lu. 

Hic  fpadix  fpadicis.  foliia  palm^  (ignificat,8c  co- 
lorem  eius  folij.  Virgilius,  Spadice$,glaucique, 
color  deterrimus  albis. 

£t  pernix  pernicis,falix  foelicis. 

£t  verbalia:nutrix  nutricis. 

Grsecorum  eft  magna  varictas,de  quibus  ipforum 
grammaticos  confule,oyu|  oVupg?,breue. 

Inde  fardonyche  dixit  Perfius^breui  penultima. 

Phoenix  phoenicis,longa.iapix  iapigis,breui. 

Maj7^  /Uoiri^;,breue.flagellum.  Vnde  Homero- 
maftixjid  eft  infedator  Homeri.Sic  Zoilus  vo- 
cabatur,  quem  in  Oly^mpijs  de  monte  prsecipi- 
tem  deieceruntOraeci,  propterea  quod  Homero 
maledixerat. 


44  3DE    NpMINE. 

Mx^X^  Tw?  ixoL^x^i^y  gummi,  quod  vulgo  maftix 
dicitur .  Sed  Plinius,  &  Diofcorides,  maftiche 
nominatiuo  cafu  dixerunt,  &  habetpenulrima 
breucm,necpertinet  ad  hanc  declinationem. 

ox. 
Genitiuos  faciunt  per  ocis,penuItima  longa:  vc 

ferox  ferociSjhsEC  celox  celocis,Var.Naut2E  remi- 

uagam  mouent  celocem. 
Excipe, 

Pr^cox  precocisjpenultima  breuireft  enim  d  pr^- 
coquo.  Cappadox  cappadocis,  penultima  bre- 
ui.  Perfius  in  mercatorem  multos  feruos  ven- 
dentem, 

Vede  animam  lucro,  mercare,  atque  excutefolers 

Omne  latus  mundi,ne  (it  praeftantior  alter, 

Cappadocas  rigida  pingues  pauilTe  catafta. 

T. 

Caput  capitisjocciput  occipitis.PerfiusjOccipi- 
ti  cseco  pofticas  occurrite  fannse. 

NX. 

Lanx  lancis,coiunxconiugis.&  Phocas  nomina- 
tiuo  fcribit  coniux,  d  iugo.  Quinciix  quincun- 
cis,feptuns  feptuncis,deunx  deuncis. 

Peregrina,  fyrinx  fyringis,  phalanx  phalangis. 

NS. 

Genitiuos  faciunt  per  ntis,  vt  amans  amantis, 
quadrans  quadrantis,frons  frontis. 

Excipe, 
Glans  glandis,iuglans  iuglandis,  libripens  iibri- 

pendis,frons  frondis. 


D  £     N  0  M  I  N  E.  4; 

LS 

Puls,pultis. 

RS. 

In  tis  definuntifors  fortis. 
Excipe  i  cor  compofita,vecors  vec:ordis,6cc. 

MS. 

Hyems,h^emis. 

B  s.         p  s. 
I  interponunt,vt  plebs  plebis,auceps  aucupis. 

Excipe  a  caput  fadajanceps  ancipitis,&  fimilia. 
D ATI vvs 

In  i  de(init,vt  poema  poemati.  Et  in  hunc  modii 
^  genitiuo  fuo  cadit.nec  figura  vlla  hanc  termi- 
nationem  mutat. 

A  CCVS  ATI V  vs 

In  em  definit,  vt  torquis  torquem^folfolem.  Sed 
quorunda  accufatiui  fiunt  per  im:  hanc  turrim, 
bunm,fecurim  &  fecurem,puppim  &  puppem, 
fitim,reftim  &  reftim.  Ad  reftim  res  redijt,  di- 
xit  Terentius.  hanc  vim,  peluim.  tuflfim,  apud 
CatuUum. 

Hanc  Maguderim.apud  Plautum. 

Et  propria,Tj^brim,  Ararim. 

Nauevfitatedicivideo.  Virgilius  AEneidospri- 
mo,Iam  validam  Ilionei  nauem,  iam  fortis  A- 
chatg.Sic  alids  fsBpe.Eade  voce  accufatiuum  fe- 
re  Liuius  facit,  &  Terentius,  Nauem  afcendit, 
Nauim  rarius  eft.  apud  Virgiliij  AEneid.i,Na- 
uim  in  profpeftu  nulla,  &c.  Et  Perfius,  Nauim 
fi  pofcat  fibi  peronatus  arator. 


4^  DENOMINE. 

Clauem  re£tius  dici  iudico.  Ouidius  Faftora  i.  de 
Iano,IlIe  tcnens  baculii  dextra,claucmque  fim- 
ftra.  Febre,&  apud  Plinium  &  apud  Corneliu 
Celfum  reperio  .  Apud  Horatium  Sermonii  ir, 
In  geiida  fixij  ripa,febrimque  reducet.  Et  apud 
Gellium,libro  i7.cap.i2,Febrim  quartis  diebus 
recurrentem. 

GrsBCoru  mira  varietas  eft:  Pscan  7rw/«r«.Gene(is 
ylnoiv  .Chrcmes  -x^i^NTa.Chremem  fecere  La- 
tini.Chlamys  y^xfJL\j(fhe.-  Paris,  Paridem,Parin. 

Mihi  intempeftiuum  videtur  Sc  inutile  admifcere 
Latinis  Graecas  declinationes,  eafque  malo  ex 
Gnecis  authoribus  peti. 

Obiter  htc  monendi  funt  pueri,neutrorum  fimi- 
les  efletres  cafus,  nominatiuii,  accufatiuum,  5c 
vocatiuum:vt  hocpeftus. 

VOCATIVVS 

Similis  eft  nominatiuo.Grgci  6  Palla,i  Pallan- 
te  dicunt.Thebai,d  Thebais. 

ABLATIVVS. 

Regulariter  per  e  fit:  vt  peftus  peftore,  pcftis 
pefte,clauis  claue,  claflis  dalTejtorquis  torque,ru- 
dis  pro  virga,rude.  apud  Horatium,  Donata  iam 
rude. 

In  plerifque  fit  per  i  tantum,  videlicet  in  ncu- 
tris  in  e,al,ar  de(inentibus:vt  ab  hoc  mari,vc£ti- 

gali,calcari. 

Ab  hoc  Pr2nefte,Virgilius. 

Sale,&  farre  dicimus. 
1 1.    In  adiediuis  in  is  &  er,  in  hac  declinationc: 


D  E     N  O  M  I  N  E.  47 

ab  hoc  forti,humi]i,acn,raIu)bri. 

d  luuenalcjd  Martiale.cum  propria  funt. 
III.    In  his  quorii  accufatiui  tantu  per  im  fiunt: 
vt  fitim,ab  hac  fitir  tufl!m,ab  hac  tulTi.d  vi. 

Adde  ftrigili.HoratiuSjMutat  furtiua  ilrigih*. 
1 1 1  i.Menfium  nomina,per  i  faciiit  ablatiuosrfer 

ptembrijdecembri.Iuuenahs  fatyra  feptima, 
Tunc  par  ingenio  pretium,tunc  vtile  multis 
Pallere,&  vinum  toto  nefcire  decembri. 
Na  &Cab  imbri)veteres  dixiflfe,  Prifcianus  docet^ 
Sic  Lucretius,  Ex  igni  terraque  anims  nafcuntur 

Sc  imbri. 
RecentioresCab  imbre)malueri3t  dicere.Ouidius, 

Nauita  quas  Hyadas  Graiusab  imbrevocat. 

Qua^dam  ablatiuos  per  e,aut  i  faciunt,videh'cet 
adieftiua  omnis  generis:  vt  par,  ab  hoc  pare.  ab 
hocparijvfitatius. 
Vetus,  d  vetere  vfitate.  Cicero  OfFiciorum  i, Vete- 

redifciplina.dveteri. 
Duplex,^  duplice,d  duplici.Terent.Duplici  fpe. 
Supplex  a  fupplice,d  fupplici.  Salluft.  Voce  fup- 

plici. 
Memor,  i  memore:vfitatius  d  memori. 
Inops,ab  inope,vfitatd.ab  inopi. 
Audax,ab  audace^ab  audaci.  ' 
Teres,^  terete,d  tereti. 
Hebes,ab  hcbete,abhebeti. 
LocupleSjd  Io€Uplete,d  locupleti. 
Vigil,dvigile,ivigili. 
Sic  tridens,anceps2Concors,&  cognata  horum; 


48  DE     NOMINE. 

Item  Arpinas,&  fimilia. 
Horpes,rofpes,pauper,degener,vber,e  tantum  ha 
bent  in  ablatiuo. 

II.  Coparatiua  quoque  bifariam  faciijt  abla- 
tiuos,d  maiorCjd  maiori. 

III.  Ad eundem  modum & hsec fubftatiua in 
is,faciuntablatiuos;ab  igne,ab  igni. 

Ab  amne,Lucanus,  Amne  citato:ab  amni,Virgi- 

iiusjProno  rapit  alueus  amni. 
Ab  angue,abangui. 
Ab  vngue  vfitat^,  ab  vngui  raro.  d  ve(Ele  vfitat^, 

d  vefti  apud  vnum  Terentium,  Cum  vefti,  in 

Eunucho.a  ciue  vfitate,^  ciui  rarius  eft.  ab  aui, 

i  pofti,rari{rima  funt. 
I  n  I.    faciunt  &  bifaria  ablatiuos  ea,quoria  ac- 
cufatiui  per  em  &  im  fiunt:  a  naue,d  naui.  Naui 
fra£la,Terentius.  dfebre.  luuenalis,  Prsetereala- 
teris  vigiii  cum  febre  doldrem.  ^febri,  ^  puppi,! 
puppe.  i  turri  vfitate,  i  turre  rarifTimum  eft  .  Na 
Sc  turre  repudfauit  cofuetudo  doftorum.  luuen. 
'ftantes  Collina  inturre  mariti, 
Nuncpatimur  longse  pacismala-.fortiorarmis 
Luxuria  incubuit,&c. 
Addefupellexjfupelleftili  &  fupelleftile. 

CASVS     PLVRALIS      NVMERI. 

Nominatiuus,Accufatiuus,Vocatiuusdefinunt 
in  esrvt  ArdeIiones,coIIes. 
Neutroru  terminatio,vtaIids  etia,a  eft:vt  peftora 
Sed  hic  obferuabunt  pueri,  in  a  exire  ea,  quorum 

ablatiui  definebant  in  i  tantum,  vel  in  i  &  e; 


DENOMINE*  4^ 

vt  molHa,  veftigalia.  Prscter  comparatiua,  me-i 
Iiora,grauiora.Veteres  tameplura  &  pluria  di^ 
xere. 

Item  vetera  tantum  dicitur,non  veteria. 

Vfusapluftra  &apluftriafccit. 
Obferuabunt  &  antiquam  diphthogum  inac- 
cufatiuis  nominum,  quorum  genitiui  funt  no-. 
minatiuofimiles.  Itemquorii  nominatiui  defi- 
nut  in  duascofonantes:  vt  Acreis,omneis,falur 
breis,parteis,arteis,decembreis,&fimilia. 

Grseci  accufatiui  terminatio  as  eft:  vt,  xg^cTiTg^f 
magnos  ftatuunt,&  vina  coronant. 

DE     GENITIVO. 

Terminatio  eft  um  vel  ium.  Saspe  aute  medio- 
criter  literatis,  nonnihil  negotij  hsec  varietas  fa- 
cit,  dubitantibus  vtra  terminationc  fit  vtendum.' 
Proinde  pueri  diligenter  hic  adfuefaciendi  funt, 
ad  perdifcendam  huius  cafus  varietatem. 
i.In  ium  definunt  omnia,  quorii  ablatiui  finiunt 
i  tantum,vel  i  &  c:  Ignium,vtilium,  foelicium, 
audacium,amnium,ancipitium,  tricipitium.  fic 
reliqua  i  caput,fapientium.Nonnunquam  fj^n- 
copa  fit,fapientiim,c3Bleftum  apud  Virgilium. 
Parentum  vfitatius  eft. 
Excipe  &  comparatiua,maiori3.Sed  plus,plurium 

facit. 
Et  compofita,artificum,opificum. 
Itemfupplicum,vigilum,veterum,mcmorum. 
1 1.  Si  nominatiui  finiut  duabus  confonantibus, 


^O  DE    N0MIK7. 

genitiuis  ium  faciunt:  pars  partium,  vrbium,  fal- 
cium,glandii5jtrabium,  metciu,artiu,  cohortium. 

Excipe, 
Hyemum,principum,municipum,macipum,for' 

cipum,inopum,coElibum. 
Vbi  pares  fyllabf  in  nominatiuo  ac  genitiuo  funt 
finiuntgcnitiui  per  ium.-Collium,  mefium,2ccliij, 
aurium,fedium.Cicero  &  fedum  dixir  pro  Sextio, 
Adde  litiu,ditii5,  virium,falium,mania,  penatiu« 

Excipe, 
Vatum,iuuenum,canum,opi:m. 
Apum,apud  Columellam,&  apium. 
Adde  As  affium.  Veteres  ehim  hic  affis  dicebant. 
Mas  marium,Vas  vadium. 
Sic  getiIia,Arpinas  arpinatium,nox  no£lium,nix 

niuium,os  offium,faux  faucium,mus  muriu,a- 

pud  Plinium  reperio  fcriptum.  caro  carnium, 

corcordium. 
Caetera  nomina  facititpluraligenitiuo  um:vt  Ci-; 

uitasciuitatum,militum,furum,aggerum,&c. 
Boum^oiv6(JiCiho)'  eft.  Alituum,pro  aiitum,tpen': 

thefi  fecit  Poeta. 

DATIVVS    ET     ABLATIVVS 

In  bus  definunt:vt  ciuibus,militibus. 
Bohusy(KV(piJLOc\oy  eft. 

Q.V  A  R  T  A    D  E  C  L  1  N  A  T  I  O 

Continetduas  terminationes,us  &  u,qu«  neu- 
trorum  tantum  eft.  Formam  dedinationis  ex  pa-*. 


DE  NOMINE.  Jl 

radigmate  cognorces. 

Singulariter, 
Hic  fruftusjhuius  fruftusjhuic  fru£lui,hunc  fru- 

ftum,6fruaus,^fru£lu. 
Veteres  etiam  fruftuis  dixerunt.  Terentius,  Eius 

anuis  cauTa.  Item,  Nihil  tumulti,  nihil  ornati, 

antique  diftum  eft.  Apud  poetas  huic  fruftu, 

i^  «TTDK^TTwV  inuenies. 

Pluraliter, 
Hi  fruftu$,horu  fruftuumjhis  fru£tibus,hos  fru- 

ftuSjO  fru£lus,ab  hisfrudibus. 
Apud  poetas  inuenies  pro  curruum,  currum,  j^ 

auvou^iijiif. 
In  ubus  defini5t  hjcc,  artubus,arcubus,portubus, 

acubus,  lacubus ,  tribubus,  verubus,  fpecubus, 

quercubuSjficubus.Sed  in  talibus,do£tori5  con- 

fuetudo  Obferuanda  eft. 

Singulariter, 
Hoccornu,eft«'7rf<i7Bi'  in  fingulari,huius  cornu, 

huiccornujhoc  cornu,6cornu,^cornu. 
Pluralitcr, 
Haec  cornua,horum  cornuum,  his  cornibus,  hxc 

cornua,6  cornua,^  cornibus. 

aVlNTA     DECLINATIO. 

Vnica  termiriatio  eft  quintiordinis,es:vt  fpecies, 
fides. 

Singulariter, 
HsEC  fpecies,  huius  fpeciei,huic  fpeciei,  hanc  fpe- 

ciem,6  fpecies,^  fpecie. 
E  longa  eil  in  puris,  id  eft  vocalem  ante  i  haben- 

d.ij. 


^l  DE    HETEROCL* 

tibus:in  alijs  breufs,vt  Hdei. 
Pluraliter, 
Hae  fpecieSjharum  fpecierum. 

Genitiuus  datiuus  &  ablatiuus  in  paucis  nomi« 
nibus  huius  ordinis  vfurpantur. 

Hisfpeciebus,has  fpecies,©  fpecies,^  fpeciebus. 

Olim  ex  tertio  ordine  quasda  hoc  modo  dechna- 
bant:  Pkbcs,plebei.  Eft  id  quoque  obferuando, 
genitiuiim  contrahi  folere  m  hac  dechnatione, 
vt  pro  diei,  dicatur  di^,  quod  refte  fcribas  diS 
antiqua  diphthongo.vt  apud  VirgiHum, 
Libra  di«  fomnique  pares  vbi  fecerit  horas. 

Dc  hctcroclitis 

ACTENVS  analogiam  propofuimusj 
H  quampueros  animo  c6pJe£ti  oportet, 
vt  fingere  ex  propofitis  paradigmatis  o- 
mnium  vocia  cafus  atque  variationes  pollmt .  Eft 
autem  analogia,proportio,  cQ  (imilia  inter  fe  con 
ferutur.Nome  fadi!  ab  flcy«A()o^tou,quod  Cgni- 
ficat  reputo,confero;qu6d  videlicet  collatione  fi- 
militudo  deprehendatur  &  adpareat.  Supercft,  vt 
de  anomalis  dicamus.Sunt  aute  perpauca  in  qui- 
busvfusLatineloquetium  difceflitab  analogia* 
ilJMhcy  Grajcis  sequafe  eft.  vnde  anomala  dixerut 
ca,qusB  non  quadrarent  ad  regulam. 

D£     ANOMALIS     IN     NVMERIS. 

MAScvLiNA  fingularia tatum hsec fer^ rc-; 


DE     HETEROCL.  ^) 

cercntlir;acr,«ther,vefper,ranguis,puIuis,fol.Ve- 
rum  hic  fatius  eft  vfum  confulereac  fequi.  Nam 
permulta  alia  funt,  qux  vix  pluraliter  vfurpata 
funt.  Et  cx  his  quse  recefuimus,aliquando  plura- 
lia  faciuntivt  foles,&  pro  as{lu>6c  pro  diebus. 

FOEMININA      SINGVLARIA      TANTVM 

Suntfcrc  virtutum,vitiorum  nomina:vt  pax,e- 
loquentia,  amicitia,  fides,  gloria,  &  fimilia.  Vita, 
mors,foboles,humus.  £t  tame  qua^dam  inuenias 
cum  gratia  pluralitcr  elata.  vt  apud  Gellium,  Ado 
lcfcens  flabat  inanes  glorias. 

NEVTRASINGVLARIA    TANTVM. 

Vulgus,pclagus,foli3,fenium,  halec,  iuftitium, 
aurum,argentum,lutum,plumba.&fruaus,cor- 
dum,  triticumifal,  oleum,  &  pleraque  yocabula 
rerum  terra  nafcentium, 

MASCVLINA    PLVRALIA     TANTVM. 

Antes,fafces,annales,fafti,cancclli,  fori  pro  fc- 
dilibuSjCani^inferijCarccrcs  pro  feptis,fuperi,  caf- 
r€s,lares,procercs,penates,C2elitcs,fales  falfa  didin 

EOEMININA      PLVRALIA     TANTVM. 

Ambages,  excubias,  nundinsc,  sdcs,  ^rumns, 
blanditis,bigx,compedes,cuns,dapcs,delici2C,di 
uiti2e,diraj,clitelljE,  crates,feri2e,fores,grates,  gc- 
n^,exuui2E,exequi2,induciae,inferi2c,infidiac,  illc- 
C€brJC,tcnebr3e,fcopac,rordes,fuppeti«,tricae,  nu- 

d.ii/. 


^4  DB     HETEROCL. 

gsB,  litcr^  pro  epiftola,  min£e,opes,  laftcs,  ptimi- 
ti2B,reliqui£. 

Calends  i  vocando  di£l£  funt.nam  nouilunio 
conuocabatur  plebs,&  pronuntiabatur  numerus 
dierii  qui  ad  Nonas  fupcrelTent.Nam  Nonis  con- 
ueniebat  populares  ex  agris  in  vrbe.Grsece  ^taAS, 
eft  voco.  NonsB.  Plutarchus  didas  Nonas,  quafi 
neomenias  putat.  Tum  enim  prodit  i  coitu  Lu- 
na,&  clarc  confpicitur.Idus  d  diuidendo  dicutur. 
Nam  in  medium  menfem  incidunt.Iduare,diui- 
derc  veterib  us  fignificabat. 

NEVTRA     PLVRAL.IA     TANTVM. 

Arma.caftra,  crepundia,cunabula,  exta,ilia,  iu- 
fta,mosnia. 
Et  nomina  feftorum,  vt  Bacchanalia. 

Et  pluralis  numerus  in  titulis  frequentcr  vfur-: 

Qujedaetiam  mutatgenus  in  pluraU  numero. 

MASCVLINA,IN     PLV&ALI     NEVTRA. 

Auern9  auerna,baltc9  baltea,  carbafus  carbafa. 
Euentus  qiiarta:  declinationis  in  fingulari  vfita- 

tius  eft.Ouidius,    -careat  fucceflibus  opto, 
Quifquis  ab  euentu  faftanotandaputat. 

Euentus  m  plurali.Liuius,Nufquam  minus  rc- 
fpondent  euentus,quta  in  beUis. 

Euenta  apud  Ciceronem  fsepe  reperias,  pro  re- 
bus  quas  accidere,  Caufiae  euentorum  magis  mo-, 
uent,qu^m  ipfa  euen  ta. 


DE     HETEROCL.  ^'J 

luflus  fufla Jocus  loca  &  Ioci,iocus  ioci  frcque- 
tius,tartarus  tartara. 

FOEMJNINA,      IN     PLVRAH    NEVTRA» 

Intybus  intybi.cicoree.  Plinius  hoc  intybum  di' 
xit.  Pafcuam  fubftantiue  nondixeruntveteres: 
fed  pafcuum  &  pafcua  pluraliter. 

NEVTRA,    IN     PLVRALI    M  A  S  C  V  L  I  N  A. 

Ca?Ium  C3Eli,capiftrum  i  &  a,fraEnum  i  Sc  a,  ra- 
ftrum  i  Sc  a,porrum  i  &  a:  Argos  argi,  Grsecum. 
Hoc  rpecus,hi  fpecus  vfitatc  iuxta  Seruium. 

EOEMININA     IN     PLVRALI. 

£alneum,balne£  dc  balnea:epulum,epul£. 

DEFICIVNT     CASIBVS. 

HsBC  fer^  nominatiuo  deficiunt, 

Vicis,dapis,frugis,  precis,opis;  Compofita  ha- 
bent:inops. 

Vim  vi. 

Fors  &  forte  dicuntur  vfitatl. 

Sponte  ablatiuus  tantum  in  vfu  eft. 

Ab  expes  nuUum  inuenias  obliquum. 

Inficias  accufariuo  tantum  dicitur. 

Mafte  vocatiuo  tantum  dicunt.  Virgfh'us,Ma- 
fte  noua  virtute  puer.Cicero  acUierbialiter^Maftc 
virtute  efto.Piinius,Ma6le  ingenio  dixit. 

Tabi  &  tabo,pro  fanie,inuenias  fine  reliquis  ca 
fibus. 

d.iiij« 


^i  DB     HETEROCt. 

Vas,  pluralitet  vafa  vaforu:  nam  vctcrcs  vafum 
dixerunt. 

lugerum  (ingulariter:in  plurali  in  tertium  ordi 
nem  degenerat,iugera,iugeribus.Inuenias  in  fin- 
gulari  &  iugere. 
Fas^ncfasjOcKA/TW. 

Qusedam  nomina  feciido  Sc  quarto  ordinc  dc- 
clinantur.Sunt  autem  pleraque  arborum:lauru$, 
huius  laurus  &  lauri:  quercus,  quercus  &  querci: 
cornus,cornus  &  corni:pinus,pinus  &  pini. 
^  DOM  vs. 

Domus  decIinaturfeciJda  &  quarta  declinatio- 
ne:  fed  non  funt  recepti  pariter  omnes  cafus  vtri- 
ufque  declinationis.  Hsbc  domus,  huius  domus, 
pro2Edificio:vt,Ifle  parte  domus  demolitus  eft. 

Domi  locale  eft:vt  Pater  eft  domi. 

Sic  vfurpatur  aduerbialiter.Interdum  tamen  & 
cafum  addimus:vt  Eft  domi  tusB. 

Huic  domui  tantum.Nam  in  fecunda  declina- 
itione  caret  datiuo:  no  enim  dicimus,huic  domo. 

Hanc  domum,6  domus. 

Ab  hac  domo  tantum.  caret  enim  ablatiuo  in 
quarta  declinatione:quare  non  licet  dicere  ab  hac 
domu.  Pluraliter. 

HsB  domus  tantum,hari5  domorum  &  domuu, 
his  domibus  tantum,has  domos  &  domus,6  do- 
mus  tantum,ab  his  domibus  tantum. 

Ficus  arbor,foemininum  tantum  cft,  fccundi  & 
quaiti  ordinis. 
.  Ficus  fruftus,  mafculino  &  foeminino  genere. 


DEHETEROCL.  57 

in  vtraque  declinatione  vfurpatur.  Aridas  fici,Ma 
crobius.  Et  ficus  virides,Suetonius  in  Augufto. 
Eodem  modo  vtuntur  pro  morbo. 

Eft  hic  annotanda  Grseca  qusedam  confuetudo 
cxcafibus  nouas  declinationes  pariendirvt  ex  gc- 
nitiuo  ^C^cK^;  ab  abax,  fit  abacus  abaci:ex  accufa- 
tiuo  xg^iTwg^c,  fit  cratera  craterse  ;  cx  xjouyridbcy  fit 
caftida,cafiids. 

Variant  etiam  Latini  in  quibufdam  Gr^cis  no- 
mimbus  declinandis,qux  definiit  in  es:  ytKxxnf 
\xx^TDgyL^chcSySc  Lachis. 

Quaedam  bifariam  efferuntur  :  hic  angiportus, 
&hoc  angiportum,tonitrus  &tonitru.  Veriim 
hsc  vfus  docebit.  Seftcrtius  &  feftertium  fignifi- 
catione  difFerunt. 

DE     SPECIEBVS     NOMINVM. 

Htc  mihi  pauca  de  nominum  fpeciebus  diccda 
funt,commonendorum  puerorum  caufa. 

Sunt  enim  alia  poirefliua,vt  Euadrius,qu«  pof- 
ifefiionem  fignificant.AIiadenominatiua,vt  Abi- 
egnus,ficulnus,ferreus,qu2e  faepe  materiam  figni- 
ficant.nonnunquam  copiam,  aut  fimilitudinem, 
autformam  fignificant,vt  vinofus,  moribundus, 
docilis.  Alia  diminutiua,  corculum,  parafitafter: 
quam  formam  putant  imitationem  fignificare. 
Alia  verbalia,vt  ledor,leftio,regimen,documen- 
tum.  Alia  patron>^mica,quaj  gentem  &  originem 
(ignificant,  vt  Priamides,Thebais,llias,Nerine. 

Sunt  aute  patronymica  omnia  Grzca.ideo  nos. 


5$  DE    HETEROCt; 

corum  formationem  pr^termittimus.DecIinatio 
cx  analogia  petatur,  donec  Graecas  declinationes 
liccbit  cognofcere. 

.  Sunt  &  numeralia,  quorum  declinationcm  in- 
tegram  voluimus  h!c  adijcere,  vt  effet  in  promptu 
&  in  conlpeftu  pueris, 

MafculinajVnuSjVniuSjVni,  vnum.  Foeminina,' 
vna,vnius,  vni,  vnam,  Neutra,vnum,vnius,vni, 
vnum.  Sic  &  deriuata  decIinantur,Vllus,  nuilus, 
yter,neuter. 

Mafculina,  Duo,duoru,duobus,duos,  duo  an- 
tiqtc. 

Siduo  prxterea  tales  Ida?a  tulifTet 
,Terra  viros.apud  Virgilium. 

Faminina,dua?,duarum,duabus,duas» 

Neutra,duo,duorum,duobus,duo. 
Sic  &  Ambo  declinatur. 
Mafculina  &  foEminina,Trc$,trium,tribas,tres. 
Neutra,  tria,triLm,tribus,tria. 
Cactera  ad  centum  vfque  non  declinantur. 

Compofita  declinatur,Ducenti  ducctc  duccta. 
Milleadieftiue  non  declinatur:fubflantiue  decli- 
natur.  Mille  in  fingulari,  omnibus  cafibus  effer-i 
tur.Pluraiiter,MilIia,miIlium,milIibus,  millia. 


%9 


Dc  pronominc. 

R  o  N  o  M  E  N,eft  vox  qua  vtimur  in  demo 
P  ftranda,aut  repetenda  re,vbi  nominis  re- 
petitio  ingrata  erat  futura.Ouidius  dixit, 
Grati^que  officio,quod  mora  tardat,abeft.Si  exe- 
pto  pronominefupponas  nomen,fermo  &  obfcu 
rus  &  inconditus  erit,hoc  modo,Gratia  abeft  offi 
cio,ci3  officium  tardat  mora.Et  in  demonftrando: 
Nempe  vt  curentur  re£le  hxc. 

Accidut  pronomini  Species,(ignificatio,genus,' 
numerus,figura,perfona,cafus. 

Suntautem  pronomina  hsc,Ego,tu,fui,iIIe,ifte, 
ipfe,hic,is,quis,qui,meuSjtuus,fuus,nofter,vefter, 
noftrasjveftras. 

SPECIES. 

Primitiua  funt,  Ego,tu,fui,il]e,  ifte,ipfe,  hic,is, 

quis,qui.Reliqua  funt  deriuata.  Namdmeigeni- 

ntiuOjfit  meusra  ncftrum  fit  nofter;tuus,a  tui:  ve- 

fter,i  veftn:fuus,a  fui.  Cuius  cuia  cuium,d  geni* 

tiuocuius. 

SIGNIFICATIO. 

Ha?c  vero  in  primis  eft  tradeda  pueris.  Nam  no 
rarohk  peccatur. 

Sunt  autem  demonftratiua^Ego,tu,hic,iftc. 
Relatiua,Is,ipfe,qui.    IIle,alids  demonftratiuum 
eft,aliisrelatiuum. 

Sui  vero  &  fuus  reciproca  funt:  hoc  eft  ad  ean- 


6o  D£PRONOMINE« 

detn  perfona  redeut,qus  prscedebat.Na  inteirefl 
inter  haec,  Pater  iubet  vt  ad  fe  venias:  &,Pater  iu- 
bet  vt  ad  ipfum  venias.  Na  cum  relatiuo  i  p  s  v  m 
ytor,(ignifico  alium  quedam,  non  patre.  Bis  vin- 
cit  qui  fe  vincit  in  vidoria.  aliud  erit,fi  dicas,  Bis 
vincit  qui  ipfum  vincitinviftoria.  Item,Etfua 
tiferunt  fecula  Msoniden.non  iplius  fecuia.Val- 
la  diligentcr  &  vtiliter  praecepit  de  vfu  harii  par- 
ticularum,  quem  pueri,  vbi  hsec  prima  elcmenta 
perdidicerint,confulant. 

iNTERRocATiv  A,quis,cuiu8,cuia,cuiumy: 
cuias. 

possESSiv  A,meus,tuus,fuus,nofter,vefter. 

c  E  N  T  i  L I  A,noftras,veftras. 

GENVS 

Eftin  pronominibus  perinde  vtin  adie£liuis 
nominum.Nam  per  tria  genera  vagantur  prono- 
mina. 

NVMERVS. 

Numerus  item  vt  in  Nominibus. 

FlGVR  AE. 

Simplex,vt  ego:Compofita,vt  egomct,idem. 

Watii  autem  componuntur  pionomina. 
Primum  inter  fe,vt  Ifthic. 
Secudo  cum  aduerbijs,eccum,eccam:  pro  ecce  eu, 

ecce  eam:eilum,ecce  illum., 
Idem,ab  is  Bc  demum  fit. 
[Tertio  cum  fyilabicis  adie£tionib^,met,tc,cc,pte. 

'Met,adi)citur  omnibus  cafibus  prim«  &  fecun- 

d«  peifonaj,egomet,tutemet. 


DE  PROMOMINE.  6t 

Tc,adiicitur  voci  tu,&  te:vt  tute,tetc.. 

Ce,pronomini  hic:hicce,huiurce. 

Pte,ablatiuis  mea,tua,  rua,no(lra,  vedra:  vt  mea- 
pte,fuapte,&c.  Sed  in  his  compontionibus  ob« 
feruet  pueri  cofuetudinem  emedate  loquentiu. 

PE  RSON  AE 

Tres,Prima,Ego:Secunda,Tu:Tertia,Iftc. 

CASVS 

lidem  qui  in  Nomine.  Verum  vocatiui  non  cft 
vfus  in  omnibus  pronominibus.Tu,meus,&  no- 
fter  admittunt  vocatiuos.  dicimus  enim,  mi  Vir- 
gih,mea  Glycerium. 

Declinatio  eft  ex  Donato  petenda,  quem  fem- 
per  oportet  pueris  in  manibus  efTejVt  inde  analo- 
giam  in  declinando  ac  coniugando  difcant. 

DE     ARXkcVLO. 

Obiter  hic  docendi  funt  pueri,quid  interfit  m- 
ter  pronomen  &  articulum.Eft  enim  atticulus  no 
qui  in  Gramatica  tantum  dechnatione,  cafus  aut 
genera  indicat,  fed  quo  in  fermone  etiam  certam 
rem  (igniBcamus.  Latinum  exemplum  proponi 
nullum  poteft:  nam  Latinus  fermo  in  vniuerfum 
caret  articuhs.GalH  habent  articuIos,quemadmor 
dum  &  GrsEci.  Hifcf/pQ^ov  eft,  cum  particula  «ng  v-^, 
tuntur,  lly  dmghomm,  articulatum eft,  tay  don-^ 
ne arhommel4r^ent,'i(fti)Ka  ^ aic/jot  r>  a/pyj&LOV.ld 
Latind  non  reft^  vertas,  Dedi  huic  viro  hanc  pc- 
cuniam.  nam  praefentem  rem,non  tantum  ctttz, 
pronomina  demonftrant.Ergo  cum  Latini  vtun- 
tur  particula  h  i  c  in  dechnando,  voluerunt  mu- 


6l  DE     VERBO. 

tuari  a  pronomine  notam  cafuum  Sc  generum:no 
articulum  tradere,quo  in  loquedo  vteremur.Hjec 
comitto  fidelibus  prsceptoribuSjVt  copiofius  ex- 
plicent.  Nec  prsetereunda  erant  propter  infcitiam 
quorundam  grammatidarum^qui  contenduntar^ 
ticulum  efle  apud  Latinos. 

Devcrbo. 

E  R  B  V  M,eft  vox  (Tgnificas  agere  aut  pa- 
V  ti:vt  verberare,aftio  eftrpalTio,  verberari. 
Neutra  quoque  verba  propemodum  (i- 
gnificant  paflionem:vtalgeo,frigeo,caleo.  Pueri 
diligenter  obferuent  difcrimen  nominis  ac  verbi. 
Nomen  rerum  nomendaturam  cotinet.  Verbum 
aftionem  &  paflionem,cum  difcriminibus  tempo 
rum  &  perfonarum. 

ACCIDE  NTI  A. 

Verbo  accidnt  ofto:Genus,fpecies,tcm.pus,mo- 
dus,figura,perfona,numerus,&coniugatio. 

GENERA. 

Genera,funt  fignificationes  verboru.Inde  enim 
cognofci  poteft,aftio  (it  in  verbo,an  paflio. 

Aftiuii  definit  in  o,&a£tionem  fignificat.quod. 
ita  puer  deprehedet:Si  commode  accufatiuus,qui 
perfonam  fi'gnificat,verbo  adijcietur,a£tiuum  fue^ 
rit:  vt  Verbero  Dauum.  Non  enim  dixeris  reft^, 
Caleo  Dauum,Frigeo  Phsedriam. 

PalTiuum  in  or  definit,  &  paflionem  figaificat. 


DE   VERBO.  6} 

quod  item  deprehendetpuer  fiablatiuus  perron^ 
tefte  addipoteritiVerberor  ab  hcro.non  enim  re- 
£le  dicas, Adfentior  ab  hero.Vocat  igitur  Prifcia- 
nusablatiuum,proprium  paflfiuorum  cafum. 

Neutrum  in  o  definit,&  propemodum  paflfione 
fignificat.  Veriim,  cafum  pafliuorum  non  admit- 
tit;vt  caleo,redeo.  Nam  fignificatio  horum  non 
tranfit  in  aiiam  perfonam;  non  enim  re£le  dicss^ 
fedeo  lulium,  vcl  ledeo  i  lulio;  fed  colloco  luliu, 
dC  coiiocor  i  lulio. 

Hicobferuabunt  pueri  qua?dam  neutra  fuse  fi- 
gnificationis  accufatiuos  admittere:  Aroagrum, 
decurro  rpatium,bibo  vinum.  Ab  his  vetbis  cum 
acliuam  fignificationtm  perieinduat,fiunt  tertise 
perfon^  paffiusB.Aratur  terra^bibitur  vinum.nam 
aror,bibor,nemo  dixit.SGt  hinc  Sc  patticipia  paf- 
fiua.Decurfo  fpatio,apud  Terentium. 

Grammanci  vocat  tria  verba  Neutralia  paffiua, 
quae  in  o  definetia,prorfus  fignificarionem,&  ca- 
fum  paiTiuorum  habent.  Fio,  quod  eft  paffiuum 
eti6fJM\ov  veibi  Facio.  Vseneo  i  te,  id  eil  vedor  i 
te.Vapulo  i  te,id  eft  verbcror  d  te.Inepte  addide- 
runt  txulo-  id  enim  no  fignificat  relegari^.fed  fo-^ 
lumvertifre,patriacarere:ac  proifus  fignificatio- 
nem  neutralem  habet. 

Commune  genus  verboria  in  or  defincntiCi,qus: 
promifcue,alias  a£tiu^,ali^s  palTiuc  fignificant:  vt 
Criminor  Phormioncm ,  criminor  d  Phormio- 
ne.  Difcrimen  fignificationis  indicat  conftruftio, 
feucafus  perfons  adie£lus  verbo.  Nuncnon  ita 


^  DE     VERBO. 

multa  numcramus  verba  communia:  Crimmor, 
ofculor,adulor,confolor,fruftror,dignor,ftipuIor, 
depeculor.Cicero,interpretor  &  teftor,  pafTiua  fi- 
gnificatione  vfuseft.Et  Terentius,  Meditata  funt 
mihi  omniarpafliue.Et  ementitum,pairiua  (ignifi- 
catione  plurimi  dixerc.  Venerata  iacerdos,  apud 
Virgilium  extat.  Item,Experta  virtus,  alicubi  in- 
uenias.Nam  vetuftiffimi  Latinorum  pluraaliqua- 
to  verba  invtraque  fignificationevfurparunt , 
qudm  poftea  in  vfu  fuere.  Nam  durum  fuerit,  fi 
dicas,Pecunia  largitur,  pro  diftribuitur:  aut,i  mc 
auxiliatus  eft.Proinde  obferuent  hoc  in  loco  pue- 
ri,quid  probarint  aut  receperint  ilii  qui  emendat^ 
locuti  funt. 

Deponentia  dicuntur,quaBcum  in  or  deffnant, 
tamen  alteram  fignificationem  deponunt:  &  aut 
aftiue  fignificantjVt  precor  Deum,patior  iniuria, 
moror  te,fequor  te:  Aut  neutrahter,vt  vaticinor, 
labor.  Significant  neutraliter  etiam  meo  iudido, 
nafcor,orior. 

Habes  generum  ,  feu  (?gnificationum  inverbis 
formulas.  Sunt  autem  hlc  etiam  admonendi  pue- 
rt,pauca  qusedam  verba  eflrerri  per  o  &  or,  eadem 
fignificatione. 

Adfentio  adfentior,adfenfi  adfenfus  fum. 
Impertio  imp€rtior,impertiui  impertitus  Cum, 
Comperio  comperior,  comperi  compertus  fum, 

aftiua  fTgnificatione  non  dixerunt  Latini. 
Ita  iurgo  &  iurgorrfed  pofterius  vfitatius  eft. 
EtMunero  apud  Macrobm,  Munerorapud  Te- 


DE     VERBO.  ^y 

f entium.  Et  fabricor  vfitate.  apud  poetas  alfcubi 
fabrico  inuenias.Sic  &  populo  pro  populor,&  fta- 
bulo  pro  ftabulor,luxurio  pro  luxuriorjpr^uertor 
pro  prseuerto,  punior  pro  punio  apud  Cicerone. 
Pleraque  alia  Nonius  recenlct,  var/e  d  vetuftiflfi- 
mis  Latinorum  vfurpata,  in  quibus  vfus  poftea 
repudiauit  altera  terminationem.  Haec  veroetia 
fignificatione  difFerunt,Mutuo  d  mutuor,  foenero 
^  foeneror,mereo  a  mereor,  liceo  i  liceor:de  quo- 
rum  natura  in  Syntaxi  dicemus. 

SPECIESSEV     FOliMAE. 

Inchoatiua,cum  verbo  adijcitur  terminatio  fco: 
vtaluceojfitlucefco.  De  fignificatione  Vallavi- 
detur  praeter  rem  cum  Prifciano  rixari.  Nam  aut 
inchoationem  fignificant,  vt  Lucefcit,  Lemrcom^ 
mence  4 j^oindreiaut  certe  glifcere  &  intendi,vt  apud 
Virgihum,  Expleri  mentem  nequit,ardefcitque 
tuendo. 

Fiunt  fere  i  fecilda  perfona,  Labas  labafco.PIe- 
raque  vfurpatur  pro  thcmatibus,vt  hifco,  fatifco. 
vnde  defetifcor,quod  eft  defatigor. 

Ad  tertiam  coniugatione  pertinent,&  mutuan- 
tur  praeterita  &  fupina  i  thematis:  vt  tumefco  tu- 
mui.Qusedam  i  nominibus  cadunt,in  quibus  ob- 
feruandus  eft  vfus  fcriptorum:  i  fenefco  fenui,  i 
repuerafco  nullum  extatpr^teritum. 

Frequentatiua,to,autfo,aut  xo  adduntthema- 
ti:vt,agito,pulfo,  vifo,quaffo,  adfedo,  nexo.  quas 
vel  afliduitatem,  vel  conatum  fignificat.  Sic  enim 
cxponunt;  Vifo,€o  ad  yidendum:Capefro,eo  ad 

e.j. 


i^  DE    VERBO. 

capiendum.riunt  d  fupinis,  vt  tra£lu  tra6l6,  citu 
cito,  coenatu  coenito.  Aut  i  fecundis  perfonis,  vt 
arceffo,ab  ad  &  cies,vnde  i^  /n^d^tnv  fit  accerfo 

Pieraque  primam  coniugationem  imitantur,.  vt 
Pulfo,  affefto:  (ed  pauca  quaedam  tertia,  vt  Facef- 
fo,laceflo,  quod  eft  d  prifco  verbo  Jacio,  quod  (i- 
gnificat  traho.  Sunt  &  in  voce  paffiua,  vt  Seffcor, 
lcitor,  fcifcitor.  Huc  pertinent  etiam  Vellico,  fo- 
dico,  &  fimilia. 

Meditatiua,feu  defyderatiuainrio.ftudiu  enim 
&  voluntatem  {ignificant:vt  Parturio,coenaturio, 
cacaturio.adconiugationem  quartam  peitinent. 

Diminutiuainio,  vt  forbiilo.  Eft  Grxca  quse- 
dam  forma,&  qusE  imitationem  fignificat:  vt  Pa-; 
triffo.atticiffo,  quse  Graecis^<&  definunt:  vt,  "s^x* 
TW//{<i.Latini  non  admodumfunthac  deleftati 
terminatione:  vnde  dixeriJt  pro  GrscifTo^grjEcor. 
ItaCornicor  i  cornice,d  vulpe  vuipinor,^  Baccho 
bacchor.  Porro  nec  in  reiiquis  formis  licet  nobis 
temerc  notia  parerc:fed  vfu  vaient  vocabula,ficut 
numi.  Nequeenim  ex  Amatu  amito,  exDoftu 
dofto  licet  fingere.fcd  hstc  monebunt  pr^cepto- 
res.  tiant  autem  hse  formx  in  verbis  indicandae, 
vr  &  propagationem  verborum  obferuarent  pue- 
ri,  &  difcrimma  fjgnificationum,  fiquando  ab  v- 
no  themate  piura  verba  cadunt:  vt,efito  &  efurio 
abedo. 

TEMPOR  A. 

Ha?c  vero  eft  propria  verborum  natura,  india* 
re  difcriraina  temporum.  Sunt  autem  quinque,8c 


D  E     V  E  R  B  0.  6^ 

communifenru  dijudicari  polTunt: 
Pf2ercns,if  «/f«r. 

Prareritum  imperfe£lum,fV«<72(j>f. 
Prxrerirum  perfectum^zf/wif  uom. 
Pr*erer:tum  plus  qu^m  pt^rfedum,  i^efloyemm 
TutUTumyUuundrdy. 

MODI 

Variam  voluntate  in  actione  tradGt.Sunt  autc, 
laaicatiuus,  qui  (impliciter  fieri  aiiquid,  aut  non 
fieri  defiait.Ideoque  Grseci  oe^s^Kcv^rd  eft  definiti- 
uum  vocauerunt ;  vt  Probitas  laudatur,&  alget. 

Imperatiuus,quo  in  imperando  vtimur.vt  No-. 
{cc  teipfum. 

Opcatiuus,  quo  optamus,  non  definimus  quid 
fiat.adebque  degenerat  ab  indicatiuo,vt  ad  abfol- 
uendam  fententiam  fer^  adfcifcat  aduerbiia  opta- 
di: Vtinam  pueri  obtemperent  prjcceptoribus.  V- 
tinam  obtemperent  c  h  r  i  s  r  o  promittenti  huic 
atati  regnum  cajlorum.  Apud  Teretium,  Vt  illi] 
dij  desque  omnes  perdant. 

Subiundiuusita  vocatur,  quod  nifi  fubijciatut 
alteri  orationi,  per  (c(c  non  abfoluit  fententiam; 
Ita  demum  fiorebunt  vrbes,ii  pueros  honeftis  di- 
fcipJinis  ad  virtutem  adfuefecerint. 

Infinitiuus  addituralijs  modis,  vndemutuetur 
perfonam  dc  numerum: vt,  Beneficium  accipere, 
libertatem  vendereeft. 

Ad  modos  commode  videntur  referri  pofTe  fu- 
pina,&  gerundia.-dequorum  vfu  ac  fignificatione 
iii  Syntaxi  prascipiemus.Getiidia  dida  funt,qu6d 

e.ij. 


^S  DE    VERBO. 

gercre  &  adminiftrare  aliquid  fignificent,  Surgft 
addicendum. 

Supinis  vidgtur  nomen  inde  fa£l:um,qu6d  antc 
fecalum  non  habent. 

FIGVRAE     DVAE. 

SimpkXjVt  Lego:Compofita,vt  intelligo. 
Decompofita  vocant  ex  compofitis  nata:  vt  pcr- 
terrefacio.Hk  pueri  mutationes  literarum  &  cra- 
fes  obferuentjVt  afficio,  ex  ad  &  faciorcogo,  quafi 
coago-.cocutio,  i  quatiorfuccuITojd  quaffo:  &  red- 
co,d  interpofita,pro  reeo.porrigo,  i  porr6&  re- 
go:portendo,  dporro  &  tendo.  De  tali  mutatio- 
ne  literarum,&  m  Prxpofitionibus,  &  in  Verbis 
praecipitur  in  Orthographia. 

Suntadmonendi  pueri,qu6d  quorunda  compo 
fitorum  themata  non  extant:Fendo,  vnde  defen- 
do,ofiFendo.Specio,vnde  afpicio^&c.  Perior,vndc 
cxperior.Pedio,vnde  expediOjimpedio.Leo,id  eft 
lino,  vnde  deleo.  Videntur  &  dGracis  qusedam 
nata,vt  SufTragor,^  (p'^ioixoUyid  eft  dehbero:  & 
Impko  a  ^oj.Percello  d  x(M6,moueo,impclIo. 

Quseda  ex  nominibus  nafcuntur,  vt  Pernofto, 
architeftor,philofophor.  nam  &  multa  fimplicia 
S  nominibus  oriuntur,vt  vefperafcit.  Quanquam 
autem  copofita  imitentur  coiugatione  fimpliciiJ, 
vt  facio  feci,conficio  confeci:  tamen  degenerat  a- 
liquado  verba:vt,a  fpernere,fitafpernari.&  i  darc 
in  tertia  coniugatione  migrat  copofita.  A  fternc- 
re  confternare.^  fpecio  fulpicari,d  facio  gratifica- 
tUi  vcrto,  reuertor  &x]iuertorfiunt  deponentia. 


DE     VERBO.  6^ 

PERSONAE. 

Perfonas  fenfus  communis  difcernit.Sunt  autc 
tres.Prima,  Ego  lego.Secunda,  Tu  legis.  Tertia, 
lJIeIegit.Suntautemdupiiciaverba:aiiaperfona- 
lia,qu«  iuxta  perfonas  variantur;alia  imperfona- 
lia,quiE  vnam  vocem  incertar  perfonae  habent:vt, 
legitur,oportet.de  qulbus  infr^  dicemus. 

N  VMERI. 

SinguIariSjVt  lego:Pluralis,vt  legimus. 

C  ONI VG ATION  ES 

Quatuor  funt.  Primae  chara£ler  cft  a  longa  in 
infinitiuo:vt  beare.  Secundse,  e  longa:  vt  docere. 
,Terti2e,e  breuis:vt  condere.Quart2E,i  longa:vtco 
dire.  Eft  autem  analogia  in  coniugatione  facilis, 
&  quag  nullo  negotio  ex  Donato  cognofci  poflit. 
In  prsEteritis  §c  fupinis  eft  varietas,  qus  diligeter 
cft  pueris  perdifcenda.  Nifi  enim  coniugationem 
tanquam  digitos,  vnguefque  fuos  norint  exaftif- 
Gm^y  non  raro  in  medio  fermone  refiftent  Bc  ob- 
mutefcentjCum  commutare,  pro  fententiarum  va 
rietate,  verborum  cafus  non  poterunt.  Qua:dam 
verbaveteresvarieconiugaueruntivt,  ftrido  ftd- 
disj&ftrideo  ftrides.Potior,iris,potItur  inquarta 
i  longa,&  potitur  in  tertia  i  breui.hinc  potiri  di- 
cimus  Bc  orior  ortris,quarti  ordinis.  funt  reliqui 
cafus  fere  tertij:non  enim  dicimus  oritur  i  ionga. 
Sic  &  vetuftifTimimoriorvarie  coniugarunt,  nuc 
tertio  tantum  ordine  fkditur. 

Porro  prseteriti  indicatiui  cafum  imitatur  pras- 
tetita  in  alijs  modis,  futurum  etiam  coniunftiui. 

c.iij. 


70  D  E     V  E  R  B  O. 

lam  &  hoc  monendi  funt  pueri,qu6d  fi  pritcrita 
fimpliciumgeminent  primam  fyllabam,  in  com- 
pofitis  id  non  obferuatur:  vt  caedo  cecidi,  occido 
occidi.  Verum  ha?c  in  compofitis  etiam  geminarit 
primam  fyllabam!Do,circiidedi:  fto,  reftitirdifco, 
dedidici:pofco,depopofci:pungo,repupugi.^  cur- 
jro  non  geminata  reperio. 

DE     PRAETERITO     PRIMAE     CON- 
IVG  ATIONIS. 

Auijcharaftereftprasteriti  primaE  coniugatio- 
nis,vt  Amo  amaui. 

Excipe 

Do  dedijfto  fteti,iuuo  iuui,Iauo  laui.nam  vcte- 
res  coniugarunt  etiam  lauo  lauis  lauere,tcrtio  or- 
dine.cubo  cubui,crepo  crepui,domo  domui,fric6 
fricuijfecofecuijfono  fonui,  tono  tonui,  vetove- 
tui,  plico  plicuiifed  Applicaui  dixitCicero.  Mico 
micuirfed  compofita,dimicaui,emicui. 

ADoprimi  ordinis  funt  Circundo,  peffundo, 
vsEnundo.csetera  tertij. 

A  Cubojcum  m  adfcifciit,fiunt  tertij  ordinis:  vt 
accumbere,&c. 

D  E    s  V  p  I  N  o. 

Atum,charafter  eft  fupinorum:vt  amatum.  fit 
cnim  i  prateriti  terminatione,aui. 

Qu^  non  faciunt  praeteritum  per  aui,ficfacii5t 
fupina:  Datu  breui  a,ftatum  breuia.Iutum.Lau- 
tum  8c  lotum  veteri  confuetudine,ficut  ploftrum 
&  plauftril.cubitum,crepitum,domitum,  fri£lu, 
le^iumjfonitumjtonitum.  Mico  caretfupino:  fed 


DE     VERBO.  71 

idimicatum  dicimus  in  compofito.Vetitum. 

Plicatum,6c  in  copofitisplicitum^vt  ImplicitiJ. 

A  neco,  nccatum  in  fimplici;  eneftum  m  com- 
pofito  inuenias. 

A  regula  variat  &  potum  pro  potatum.  Quida 
pro  potaui,&  Fotus  fum  in  prsterito  faciur  3  po 
to.-fed  Potus  rum,meo  iudiciOjfimpliciter  palTiuij 
eft  vr  apud  Ouidium, 
Occurrit  nuper,vira  eft  mihi  digna  relatu 

Pompa,fenem  potum  pota  trahebat  anus. 
Potaui  admum  eft.  tametfi  veteres  abfolute  etia 
pro  bibi  dixerunt  potaui.  Extant  exemplaapud 
Plautum. 

PalTiua  &  Deponentia  mutuantur  prseteritad 
participijs,  quae  fiunt  ex  fupmis,  in  quibus  eft  fe- 
quenda  analogia:vt  Medicor  medicatus  rum,mi- 
rormiratusrum. 

JFormula  coniugandi  extat  apud  Donatum. 

DE     SECVNDA     CONIVCATIONE. 

In  fecunda  coniugatione  prseterita  fere  per  ui 
duas  fyllabas  fiunt,  vt  doceo  docui.  Supina  fiunt 
regulariter  per  itum  dterminatione  ui,  vt  habui 
habitum.Excipe  doftum,tentuma  tenui,cenfum 
d  cenfui^cafTum  a  carui. 

Carent  autem  fupinis  neutra  pleraque.  Nos,  vt 
cxceptiones  facilius  venari  poflint  pueri,  per  om- 
nes  terminationes  vagabimur. 
BE  o. 

lubco  iuITi  iufTum.Nam  in  a  prfterita,fum  ferc 

c.iiii* 


7t  15  E     VERBO. 

faciuntfupinis.  Sorbeo,  forbuivel  forpfi.  Cicc* 
ro,  Sanguinem  ciuilemexorbuit.Sorptuminfu- 
pinis  compofitis. 

CEO. 

Luceo  luxijfine  fupino.  polluceo  polluxi,  mul- 
ceo  mulfi  mulfum.  Gellius  permul£li  fecit,  lib.i, 
cap.ij. 

DEO. 

Ardeo  ar{i,fine  fupinis.  rideo  rifi  rifum,fuadeo 
fuafi  fuafum,  video  vidi  vifum,  fedeo  fedi  feffum, 
ftndeo  ftridijfine  fupinis.pendeo  pepedi,fine  fu- 
pinis.fpondeofpopondi,refpondeo  refpondi,ton 
deo  totondi,detondeo  detondi,  mordeo  momor- 
di,Prandeo  prandi  &  pranfus  fum.  Nam  duplici 
figura  his  vfi  funt  Latini.  Sic  &  coenaui  &  ccaena- 
tus  fum,a  coeno:&  fignificant  aftiue  vtraque. 

Audeo  aufus  fum ,  gaudeo  gauifus  fum.  Ha?c 
prorfus  mutuantur  prsterita  ^  voce  paifiua. 

GEO. 

Si  I  ante  g  prscedat,  fi  f3ciunt:vt,aIgeo  alfi,finc 
fupinis.  indulgeo  indulfi  indultum,  fulgeo  fulfi. 
PerfiusjSi  fpes  rcfulferit  nummi. 

Mulgeo  mulfi  apud  Virgilium  in  Georg.Quod 
furgente  die  mulfere,  horifque  diurnis. 
Supinum  mulftum  eft,  quod  videtur  i  mulxi  ca- 
dere.  veriim  ea  voxcaret  authore.  Mul6la,dfupi- 
no  huius  verbi  nafci  vidctur. 

Turgeo  turfi,  fine  fupinis.  Vrgeo  vrfi,  fine  fu- 
pinis. 


DE     VIRBO.  75 

H^c  xi  habent. 
Augco  auxiauftum,frigeo  frixi  &frigui,refn- 
gefco  refrixijlugeo  luxi  ludum.  Sugo  &  tergo  ad 
tertiam  coniugationem  referojtametiiveteresfe- 
cunda  etiam  declmauerint. 

LEO. 

Fleo  fleui  fletum.  A  leo  Ieui,vt  deleo  deleui  de- 
letum.  A  pleo  pleui,vt  impleo  impleuiimpletu. 
OIeoolui.Horatius,Vinaferc  dulcesolueriit  ma- 
ne  camoens.  koct  i.Yx\o}ixv  hcit  iupinum  olitu: 
fed  authore  caret.01etum,nome  extat  apud  Pcr- 
Cum,  pro  ftercore:  quod  certe  ex  fupino  oletum 
vidctur  natum.  Compofita  variant.  Adoleui,apud 
Virgilium  adultum. 

Obfoleui,  apud  Ciceronemjobfoletum,  Cicero, 
Vuigaria  &  obfoleta.  Aboleui,apud  Liuium,abo 
litum:  &  aboletum  apud  Ciceronem.  ExoIeui,a- 
pud  Plinium  exoletu.  Inoleui  inolitii.  Obolui,a- 
pud  Suetonium  obolitum.  Redolui^fubolui.So- 
ko  folitus  fum,«K6fAOCAoi'. 

N£0. 

Neo  neui  netum,maneo  manfimanfum.  Con- 
trd,imminui  &  eminui  faciunt  grammatici. 
avEo. 

Torqueo  torfi  tortu.  Liqueo  regulare  efl,licui. 
OuidiuSjDelicuit. 

REO. 

Hasreo  hasfi  hsBfum^mereo  pro  milito,  regularc 
merui,  &  fupinis  meritum.  moereoprima  longa, 
cnaftus  (umyiv(i)UccKo¥. 


74  D  E     V  E  R  B  O. 

VEO. 

Caueo  caui  cautu.foueo  foui  fotum,vouco  vo- 
ui  votum,  moueo  moui  motum,  paueo  paui,  finc 
fupinis.ferueo  ferbui,&  ferui  a  feruo.Iangueo  re- 
gulare  eft  langui,tribus  fyllabis.fic  p;nguefco.c5- 
niueo  connixi,  vieovieui,fle£lo:  vietu  penultima 
breui  fecit  Horati^,Qui  fudor  vietis,&  quam  ma- 
lusvndiquemebris  Crefcitodor.  Cieociui,vt 
&  cio  cis  cire.Nam  8c  fecijdo  &  quartoordme  ^d 
funt  Latini.  Sed  ^  cio,  fit  breue  fupinti  citum:  vt, 
Excitatauditor  ftudium,laudataque  virtus 

Crefcit,&  immenfum  gloria  calcar  babet. 

Paffiuaprsteritafiunt  ^fupinis:vt  do£lus  fum, 
tortus  fum.  Verum  quse  fupinis  carent,i|s  defunt 
prsetcrita  pafiiua:  vt  verbi  Vrgeor,  nuilu  eft  prae- 
teritum.  fic  &  verbi  Medeor,  nifi  i  Medicor  mu- 
tuemur. 

.Miiereorfacit  mifertus  fum,Mereor,merui  & 
meritus  fum,reor  rat^  fum,  fateor  faflfus  fum,  c6- 
fiteor  confelTus  fum,  tueor  tuitus  fum.tuor  &  tu- 
tus  pro  participio  videntur  antiquata.  Formula 
coniugationis  eft  ex  Donato  petenda. 

DE     TERTIA     CONIVGATfONE. 

In  tertia  coniugatione  non  eil  vnus  aliquls  cha 
ra£ler  practeritoru,  vtinfuperioribusordinibusr 
{cd  finguIsB  tcrminationes  luos  quofda  chara£te- 
res,fuas  formulas,  eafque  varias  habent.  Proinde 
ordine  omnes  terminationes  proponemus. 

BO. 

Cum  loga  vccalis  poftremam  fyllabam  anteit, 


DE     VERBO,  75^ 

prastcritis  fit  pfi.-vt  nubo  nupfj/cribo  rcripfi.  Su- 
pinafiuntin  ptum:  vt  nuptum/criptum.  Csetera 
bi  faciunt:  vt  bibo  bibi/cabo  fcabi.  Compofita  i 
cubo  imitantur  praetsrirum  fimplicis,vt  incumbo 
incubui.  Supr^  monuimus  in  tertia  coniugatio- 
ne.copofita  huius  verbi,m,adicikere.Tum,rupi- 
ni$fir,vtLambitum. 
co. 

Hasc  in  ci  prsBteritum  faciuntrfed  varie.  Variant 
Sc  fupina:  vinco  vici  \iCtu,  parco  peperci  &  parfi 
parfum,  pofco  popofci,  fine  fupino.  dlfco  didici, 
fine  fupmo.ico  ici  iftum. 

Hjpc  inuifyllabam  dcfinunt.-Pafcopauipafta, 
crefco  creui  cretura,quo  tamen  in  fimpiici  n5  v- 
tuntur.Quiefco  quieui  quieti5,confuefco  cofueui 
cofuetum,nofco  noui  notum,  agnofco  agnoui  a- 
gnitum,  penultima  breui.  ccgnolco  cognoui  co- 
gnitumjpenultimabreui.ignoico  ignoui  ignotu, 
penultima  longa.  retinetenim  literam  (implicis. 
Scifco  fciui  fcitum.  mucuatur  prjetentii  a  tiiema- 
te,ficutaiia  inchoatiua,Senefco  fenuimam  fingeri 
dum  eft  thema  feneo.  Glifco  caret  prazterito  dc  fu 
pino.Conquinifco  vetus  &  exoietum  verbumifa- 
cit  coquexi:&  fignificat  caput  inchnare.  Dico  di- 
xi  didum.  Duco  duxi  duftum.Compefco  compe 
fcui,duabusfyllabis. 

DO. 

Si  longa  vocalis  prsECedit,pr«teritum  fit  per  fi'. 
nam  &:  di  &  fi  in  fum  mutantur  infupinis.Rado 
rafi  rafum.  Ludo  lufi  lufum.  Cudo  cudi  cufum. 


7^  DE     VERBO. 

Rudo  rudi  facit,fine  i^upino.  Diuido  diuifidiuf- 
fum.Fidofifusrum. 

CsEtera  di  finiunt. 

Pando  padi  paflum,  fcando  fcandi  fcanfum,  a- 
fcendo  afcendi  arcefum.fic  cstera  copofita.Man- 
do  mandimanfum.Smdo  ftridi^finefupino.Pre- 
hendo  prehendi  prehefum.  Defendo  defendi  de- 
fenfum.Oifendo  oflFendi  offenfum.Tendo  teten- 
di  tentum  &  tenfum.  Oftedo  oftendi  oftetum  Sc 
oftenfum:fed  pofterius  vfitatius  eft.  Accendo  ac- 
cendi  accenfum.Tundo  tutudi  tunfum  &  tufum. 
Contundo  contudi  contufum.fic  cseteracompo- 
fita.  Pendo  pcpendi  penfum.  Sufpendo fufpendi 
fufpenfum.  Fundo  fudi  fufuq?.  Fmdo  fidi  fiflfum. 
Scindo  fcidi  fcifl^um.Edo  edi  efumtcomedo  com- 
cdi  comefum  Sc  comeftum.  fic  copofita  d  thema- 
te  variant.Pedo  pepedi,fine  fupino. 
A  Sido,Prifcianus  nullum  dicit  extarc  prasteritu. 
A  do  compofita,geminantprimam  fyllabam  prg. 

teriti. 
Condo  condidi  conditum,  reddo  reddidi  reddi- 

tum.Sed  abfcondo  abfcondi  abfconditum.nam 

in  fecunda  Philippica  Ciceronis  eft,  Abfcondi- 

ti.  Fecerunt  &  abfconfum.  ego  id  non  memini 

me  legere. 
Cedo  fine  diphthongo,cefli  ceflTum. 
Cado  cecidi  media  breui,cafum:vnde  vnum  tan- 

tum  compofitum  extat,occafus.C2tera  dcado, 

fupina  aut  verbalia  non  faciunt. 
Csedo  cum  diphthongo,  cecidi  mcdia  longa,  cse- 


D  E     V  E  R  B  Q.  77 

fum.fic  occido  occidi  occlfum. 

GO. 

Plerifque  omnibus  pr^terita  Hunt  per  xi:cingd 
cinxi  cindum.nam  xi  in  ftum  mutatur.Rego  re- 
xi  rc£lum.  Pingo  pinxi  pi£li5,n  abijcit.  Fingo  fia- 
xi  fi£lum,n  abijcit.Tingo  tinxi  tinaum.Figo  n- 
xifixum. 

In  hisjgi  prsBteriti  charafter  cft. 

Ago  egf  aftum.fic  &  ccpofita,cogo  coegi  coa- 
ftum.Frango  fregi  fra£lum,efFringo  effregi  effra- 
£tum.  Lego  legi  le£kum,colligo  collegi  colle£li3, 
eligo  elcgi  eleftum.  Sed  tria  i.  legocompofita,xi 
habentjNegligo  neglexi  negle£lum,  intelligo  in- 
tellexi  intelle£tum,diligo  dilexidile£lum. 
Tango  tetigi  ta£tum. 
Pungopupugi  &  punxi  pun£lum,  expungo  ex- 

punxi  tantum,expun£lum. 
Pangopepigi  &  panxi  pa£li5:eft  idem  quod  figo, 

natum  ^  Grseco  verbo  nmy^ici  videtur,  vnde  & 

clauum  pagere  Liuius  dixit:&  Columella,mal- 

leolos  pangere:  &  depa£lam  qucrcum,Plinius. 
Impingo  impegi.fcribit  enim  Prifcianus  d pango 

etiam  pegi  prseteritum  fuiffe. 
Quae  habent  r  ante  go,faciunt  per  ^\  prseteritum: 

mcrgo  merfi  merfum,fpargofparfi  fparfum. 
Sed  i  rego  compofita,imitantur  thema. 
Surgo  furrexi,pergo  perrexi. 

HO. 

Xi,  priEteriti  chara£ler  eft,  £lum  fupini.  Vchd 
vcxive£tum.Trahotraxi  tra£lum. 


y$  DE     VERBp; 

LO 

Mutatur  in  lui in  prsEteritis.  Supina  tum,ar«- 
KoyiiUog.Colo  colui  cultij,confuIo  cofului  coful- 
tum,occulo  occului  occultiim,molo  molui  moli- 
tu,alo  alui  alitu,8c  aitum  :volo  volui,  fine  fupino. 

'     Quae  geminant  I,nonnihii  variant. 

Vello  velli  Sc  vulfi.Lucanus,Auulfitque  manu, 
telumque  adfixit  arenaj.Supina  vulfum.  Fallo  fe- 
felli  falfum.  Pello  pepuli  puUum,  depeilo  depuli 
depulfum.  Percello  perculi,6c  apud  Teretium  in 
And.pcrcuifi,Percul(itilicoanimii.  Supinum  eft 
perculfum.Excello  excellui  excelfum,authore  Pri 
fciano.  Tollo  tuli  htum^Mfjix\o¥.  Pfailopfalli, 
finefupino. 

M  O. 

Prseterita  definunt  in  ui  duas  fyllabas,  fi  voca- 
lis  ante  mo  breuis  in  themate  fuerit.  in  itum  fupi 
na  fiuntigemo  gemui  gemitum. 

Excipe, 
Emo  emi  emptum:&  c6pofita,redimo  redemirc-, 

demptum,premopreHi  prellum. 
Cumlonga  vocalis  in  themate  prxcedit  vltimam 

fyllabam,prft€rita  in  pfi  fiunt,fupina  in  ptum: 

Sumo  fumpfi  fumptum,como  compfi  comptu. 

fic  &  demo  dempfi  demptum. 

NO. 

Pr^terita  definut  in  ui  vnam  f>^llabam,  fupina 
in  tum:  vt  Sterno  ftraui  flratum.  Sino  fiui  fitum. 
Lino  leui  iiti^iapud  Teretiu,R.eieui  dolia  omnia» 


D  E     V  E  R  B  O.  79 

Veteres  etiam  lini  dixere.  &  d  linire,quod  reperi- 
mus  multis  locis  vfurpam  effe  pro  linere,liniui. 
A  cernojveteres  creui  pro  vidi  vfurparunt,id  nuc 
repudiat  vfus. 

Excipe, 
Cano  ceciniivndecompofita  degenerant,fuccino 
fuccinui,occmo  occinui. 

Et  pono  pofui  pofitum',temno  tcmpfi  temptum, 
gignogcnui  genitum. 

po. 
Cum  1  aut  r  anteit  poftrema  fyllabam,praetcri-^ 
ta  fiunt  m  pfi,  fupina  in  ptum.  carpo  carpfi car- 
ptum,repo  repfi  reptum. 
Excipc, 
Rumpo  rupi  ruptum,ftrepo  ftrepui  ftrepitum. 
Q.V  o. 
LinquoliquiIi£tum,coquocoxico£lum. 

RO. 

Prsterita  definijt  in  ui  vnam  fylIabam,Supina 
in  tu.Nam  ui  fimpliciter  )Loa  divxKoyixv  in  tum 
mutarifolet.  tero  triui  triti5,qU2Ero  qusefiui  quas-. 
fitum,fero  feui  fatum,non  ferui.quam  vocem  tar 
men  qusedam  compofita  retinuere.vfurpatum  e-; 
tiam  in  fimplici  verbo  i  VetuftifTimo.Infcro  infe 
rui  infertu,cum  fignificat  admifceo,interpono,vt 
Tibullus,Et  rixas  inferuifle  iuuat.  Sic  dicim^^Ho 
meri  poemati  quida  nothi  verf^  inferti  funt.Pro-, 
pheticis  libris  apocrypha  qusedam  fcripta  inferta 
funt.  Dicuntur  autem^vt  hoc  obiter  moneamus. 


80  DE     VERBO. 

apocrypha,occuIta:n5,vt  vulgo  putat,tncertl  au- 
thoris/eu  ieAicoiyo^mikd  quod  illis  public^  in  t^- 
plis  non  licebat  vti.  Nam  in  docenda  religione, 
nokbant  admifceri  humana  fcripta.Itaque  com- 
mentarios  hominum  non  recipiebant  in  tcmpla* 
nec  authoritatem  illorum  valere  voIueriit;&  iuf- 
ferunt  apocr^^pha  eflfe,  id  eft  latetia,  non  publica- 
ta^non  recepta  fcripta. 
Infero  infeui  infitum,cum  fignificat  E«t«*,  (^ucft/- 

Confero  conferui  confcrtum,pro  commifceo. 

Confero  confeui  confitum,Se/»er. 

Ab  obfero,obfitum  extat. 

CsEtera  compofita  non  habent  duplex  prxteritia: 

Defero  deferui  defertum,  Exero  exerui  exettum 

tantum.Ouidius  l.Faftorum, 
Fcxlices  animsB,  quibus  ha?c  cognofcerc  primum, 

Inque  domos  fuperas  fcandere  cura  fiiit. 
Credibile  eft  illos  pariter  vitiifque  iocifquc, 

Altius  humanis  exeruifle  caput. 
Non  Venus  &  vinum  fublimia  peftora  fregit, 

Officiiimve  fori,miIiti2ve  labor: 
Nec  leuis  ambitio,perfufaque  gloria  fuco, 

Magnarumque  fames  follicitauit  opum.  - 
Admouere  oculis  diftantia  fydera  noftris, 
;  AEtheraqueingeniofuppofuerefuo. 
Sic  petitur  c2cIum,non  vt  ferat  Oflan  Olympus, 

Summaque  Peliacus  fydera  tangat  apex. 

Adfero  adferui  adfertum. 


DE    V  E  R  B  O.  $t 

Variant  i  regula, 
Gero  gefTi  geftum.  Vro  vffi  vftum.  Curro  cucurri 

curfum. 
Verro  verri  vcrrum,apud  Catonem ,  Villam  con- 

uetfc  mundeque  habeat. 
Furo  difTyJlabu  eft,  carct  prsEtcrito  &  fupino:  ied 

mutuamur  infaniui  &  mfanitum. 
so. 

lui  fit  in  praBtcritis,iti5in  fupinis tvtLaceflb  la- 
ccfliui  laceflitum,longa  penultima.  accerfo  accer- 
fiuiaccerfitum, 

Excipe, 

Vifo  vifi  vifum.Incelib  incefl[i,apud  Liuium  In-: 
ceflTerat:  quod  certe  ab  incefliui  fieri  non  potuit. 
f  aceflo  faceflri,fine  fupino.Capeflb  capefl[i,finc  fu- 
pino.Pinfo  pinfui  piftum. 

TO, 

In  plerifque  praeteritis  charafter  eft  ui  duse  fyl- 
laba? .  meto  meflTui  meflu.Sterto  ftcrtui,(ine  fupi- 
no.Ne£lo  nexui  &nexinexii.Pe£topexui  &pe- 
xi  pexum.  Nam  terminatio  xi  in  praeteritis,  j^ 
ivxhoyixv  parit  xum  in  fupinis. 
Excipe, 

FIe£lo  flexi  flexum  ,  ple£lo  plexi:  fed  vfurpari 
defijt.  Verto  verti  verfum.  Peto  petiui  petitum. 
Mitto  mifi  mifl*um.  Sifto  mutuatur  i  ftatuo  prsc- 
ttritum  ftatui.Gellius  dicit,ftiti,  prsetcritum  hu- 
ius  vcrbi  fuifle.Compofita  imitantur  prseteritum 
verbi  fto  ,  Refifto  reftiti,  confifto  conftiti,  ficut 
confto. 

f.j. 


fl  DE    VERBO^ 

V  o. 

Vo  fyllaba  mutatur  in  ui  fylhha  fn  pr«tcrito, 
vt  vcluo  volui  volutum,foluo  folui  folutum. 

Excipe, 
yiuo  vixi  viftum. 

xo. 

Texo  texui  textum ,  Nec  enim  funfalia  huius 
terminationis. 

cio. 

Ci  prsBteriti  charader  eft,ftum  fupini. 
Facio  feci  faftum.Iacio  ieci  ia£^um.(ic  &  copofi- 
ta,Reficio  refeci  rcfedi5. Adijcio  adieci  adieftum. 
Facio  cum  nominlbus  aut  aduerbijs  copolitum^ 

non  mutat  a:vt  Calefacio,benefacio. 
A  SpeciOjdefpicio  defpexi  defpeftum.  llc  alia  co-« 

poiita. 
A  Lacio,aliicio  allexi  alle£lum  .fed  elicio  elicui  fa 

cit.LiuiuSjAd  coUoquium  vatem  elicuit.Et  eli- 

citum  fupinum.       Lucanus, 
Virus  &  elicitum  iuflumque  exire  repugnat. 

D  I  O,  G  I  O. 

Di,gi,chara£lcres  funtprsteritorumiFodio  fo-- 
difolTum/ugio  fugifugitum. 
p  I  o. 
uf,du2B  fyllabae,chara£ler  prjeteriti  eft;  Rapio 
rapui  raptum,fapio  fapuijfine  fupino. 
Excipe, 
Capio  cepi  captum,cupio  cupiui  cupitum. 

RIO. 

Pario  peperi  partum: 


DE    VERBO.  ^3 

TIO. 

Quatio  quafTi  quaffumtincfe  compofltajncutio 
incufli  incuiTumjPcrcutio  percufTi  percu(rum,&c,  ' 

VO     DISSYLLABVM. 

ui,duae  fyJlabsecharaftereft  praeteriti-tum/u- 
pini:  Arguo  arguiargutum,Imbuo  imbui  imbu- 
tum. 

Excipe, 
Struo  ftruxi  ftruftum,tluo  fluxi  fluxum,Ruo  rui 

rutum,&  ruitum  facit.PIuo  plui,&  pluui  vcte- 

res  fecere.  Supini  in  copofitione  vfus  eft  com- 

plutum. 

Praererira  &  fupina,  iuxta  has  regulas,  quas  re- 
ccfuimus,var1ant:reliqua  tempora  Kotr'  xYoihoyi^ 
M  declmabis  iuxta  formulam  verbi  Lego,qu3e  in 
Donato  extar. 

Pa(riua,vt  fupr^,  mutuatur  i  participijs  prseter- 
ita,  vt  legorledus  fum.  Exrat  &  horum  formula 
apud  Donatum,coniugatio  verbi  Legor. 

Imitantur  formula  paffiuorum  deponetia,  quse 
adfcribemus,  nc  proculcoganturquaerere  pueri. 
Exfupinisfingunrurparticipia&prseterita.Supi- 
na  vero  in  ffngulis  terminationibus,  qualia  fiant, 
in  regulis  fupenoribus  apparet.  Venim  nonulla 
ctiam  praeterita  difcedunt  ab  analogia: 

Adipifcor  adeptus  fum.  Nam  Varro  dicit  eiTe  ^ 
yeteri  verbo  Apifcor:inde  fit  aptus. 

Ampleftor  amplexus  fum:  fic  caetcra  compofi- 
ta.  Comminilcor  commcntus  fum. 

f.nj. 


84  OE    VERBO. 

A  rcminircor  nullum  extat  prsBteritum. 
Comperior,  fumptum  i  voce  a£liua,  prasterituni 

comperi  facit. 
Defetifcor  defefTus  rumjdfatifco. 
Diuertor  cliuerti,a£liua  vocepra^teritii  facit.  Exr 

pergifcor  experreftus  fum. 
Fruor  fruitus  fum,&  fruftus,  inde  &  fretus  eft.' 

Fungor  funftus  rum.Gradior  grefTus  fum:  (ic 
compofita,Aggredior  aggreffus  fum.  Irafcor  ira- 
tus  lum.  Labor  lapfus  fum.Loquor  locutus  fum. 
Morior  mortuus  fum.  Nafcor  natus  fum.Nanci- 
fcor  nadus  fum.Nuor  nifus  vcl  nixus  fum.Obli- 
uifcor  oblit^  fum,penultima  longa.Patior  paflus 
fum.  Pacifcorpaftusfum  .  Proficifcor  profeftus 
fum.Queror  queft^  fum.  Reuertor  reuerfus  fum, 
&  Reuerti,apud  Ciceronem .  Sequor  fecutus  fum. 
VJcifcor  vltus  fum.Vtorvfus  fum.Vefcor,Liquor 
carent  prjeteritis. 

DE      Q.VARTA     CONIVGATIONE. 

In  quarta  coniugatione  pra?teriti  charafter  iui 
eft,fupmi  itum  penultima  longa:  vt  audiui,audi* 
tum.Syncopaadmittit  prsetentum,  audij,audifti. 

Ciociui  citum. 
SufFio  fufFiui  fuffitu:  quod  cum  a  fio  videatur  eflc 
fa£lum,tamen  lili  diflimile  eft  in  coniugando. 

Sed  a  regula,  quseda  verba  in  hac  coniugationc 
variant.  Venio  veni,  priore  Ionga,venti5.  Vincio 
vinxi  vinftum.  Sacio fanxi  &  fanciui,  lanftum  & 
fancitu.f arcio  farfi,fartum,&  compofitum  rtfer* 


D  E     V  E  R  B  O.  2f 

cio  referfi  refertum.FuIciofuIfifuItu  Haurfo  hau 
fi  hauftum.Sentio  fenfi  renfum.Sepio  fepfi  reprn. 
Sepelio  fepeliui  repultum.Salio  falij  &  falui  faltu. 
nam  faliuinufcjuam  apud  authores  inuenitur. 

Aperio  aperui  apertum.  Operio  operui  operta. 
Reperio  reperi  repertum. 

Ab  ambio,  eft  ambitus  penultima  longa  parti- 
cipium.Ouidius, 

luflfit  &  ambitae  circundarelittora  terrae. 
Et  nomen,penultima  breui.Lucanus  inprimo, 
-letalifque  ambitus  vrbi, 
Annua  vsenali  rtferens  certamina  campo. 
In  ahjs,verbi  e  ofupinum  itum  breuis  eft. 
Hic  etiam  monendi  funtpueri,  in  prsBterito  im- 
perfe£lo  verbi  eo,iba  dici.non  iebam,  fTcutau- 
diebam.&  futurum  geminum  eft,eam,&  ibo. 
Formulacomugationisexcatapud  Donatum.  ' 
PafTiua  mutuanturprxterita  perfefta,vt  in  ali/s,^ 
participiis:  vt  auditus  fum.  Et  cum  i  fupinis  il- 
la  participia  nafcatur,  memineris  h!c  fupmi  rc- 
gularem  vocem  itum  efre:&  ad  hac  formam  dc- 
ponentia  coniugato,Largior  largitus  fum. 

Excipe, 
Metior  menfus  fum.  Ordior  orfus  fum.  Orior 
orrus  fum.Sed  cft  inde  eti.im  oritur^  partidpium 
oty^uofAoKjdegeneritque  hoc  verbum  in  tertiam 
coiugationem  alijs  caflbus,  prseter  oriri  &  oriris. 
Veriim  Ouidius  etiam  oreris  fecit: 
Tu  quotiens  oreri$,viridique  in  ccfpitc  f  lorcs. 

f.iij. 


t^  DB    V£RBO. 

Qudm  potuimus,breuiffimc  coplexi  fumus  for- 

tnulas  praeteritoria  &  fupinoru.  Supereft  nunc,vt 

vfu  loquendi  faciat  fibi  puerifamiliares.  Nam  in 

fermone  coget  eos  res  ipfa  obferuare  varietatem 

temporn  &  cafuum,quam  deprehendent  facilius, 

fi  in  Gallico  fermone  eande  varietate  temporu  in 

verbis  animaduerterint.     Suntaute,vtE)onatu$ 

etiam  docet,du2E  voces  fupinorum  um  &  u,vt  le- 

ftum  &  leftu.Eft  autem  in  vtraque  vocc  infiniti- 

ui  fi'gnificatio,quo  contenti  Grseci  nulla  habet  fu 

pinarvt  venio  fpeftatia,id  eft  venio  fpedare.  Pofte 

i:ior  vox  paffiue  fignificat:  digna  res  auditu,id  eft. 

dignaaudiri:faciledidu,facile  dici:iucundum  lcr 

ftu,id  eft  legi,£eu  cum  legitur. 

Eft  &  cafus  in  verbis,qu2B  gerundia  vocat,  quae  ^ 
in  participia  quidam  referunt.Sed  quia  poft  fe  ca 
fum  aftiuorum  regunt,  non  funt  germana  parti- 
cipia.Sunt  autem  tres  tantum  voces,Legendi  lc- 
gendo  legendum:  eaque  fimpliciter  habent  Ggni" 
ficationem  infinitiui.  &  quia  infinitiui  fignifica- 
tione  fine  temporibus  fxpe  cum  nominibus  con- 
iugi,  aut  pro  nomine  vfurpari  res  cogit,  &  cafum 
tanquam  in  nomine  requirebat  fertentise  ftru£lu 
ra,vtiliter  inuenta  funt  gerundiarvt  Difccdi  cau- 
fa  eo  in  ludii  literarium.In  difcendo  magna  voli|y 
ptatem  capiunt  boni  pueri.  Ad  difcendum  horta-j 
tur  pater.  Ne  Graci  quidem  plan^  carere  geiudiis 
potuererideo  &  ipfi  tanquam  gerfidiafa£luri,  ad- 
diderecafus  articulorum  infinitiuis:vt,  c^  S  fxH 


\ 


DE    VERBO.  $7 

rfl^5t/;<ar.Suf  &  anomala  verba,quorum  quspdam 
fuprirecefuimus.vtGaudeogauifusrum.Fiofic- 
ba,faftus  fum,fiam.Infinitiuo,fieri.Prandeopra- 
fus  fum.Moereo  moBftus  fum,  &  alia  qusedam  (i- 
milia.Et  eo,ibam,ibo.Et  in  copofitiSjVseneo  vat- 
Dibam  varniboj^  vjcnum  eo. 

Nequibam,  cotramorem  quart»  coiugatfonfs. 
Sunt  aute  m  anomalis  &  hsc  qus  Donatus  con- 
iugauit,Sum,voIo,fero,cumcompofitis,adfum 
ade$,aderam,adfui,adero.  . 
Poffum  potes  poteram  potui  potueram  potero. 
M  A  L  o. 
Maio  mauis  mauult,malumus  mauultis  malot.' 
Imperfedo,malebam.Perf€£lo,malui.Futuro,ma 
gisvolam. 

Imperatiuo,Malis.  Infinitiuo,Malle,fineparti- 
dpio. 

NOLO. 

Et  nolo,non  vis,non  vult,noIumus  non  vultis 
liolunt.lmperfe£l:o,nolebam.  Perfefto,nolui.Fu- 
turo,noiam.Infinitiuo,nolle.  Extat  hincpartid-! 
pium  nolens. 

EDO. 

Edo  es  eft.  VirgiIius,Eft  mollis  flammamcdul- 
las.Pluraliter,edimus  editis  edunt. 
Coniugatur  &  ci¥xKoyimg,Edo  edis  edit.Imper- 
fe£lo,edeban*.  Pcrfefto,edi.Futuro,edam. 

Imperatiuo,  es,edat.  Pluraliter,efte,edat.Futuro, 
cfto  tu,  efto  ille.  Piuraliter,edamus,eftote,edi5to. 

Optatiuo,vtina  e(rem,&  aracAo)4)aJ?,edcr€m. 

f.iiij. 


88  X>E    VERBO. 

Perfe£to,cdifrem.        Futu  ro,cda. 

Coniuftiuojcum  cda.  Imperfefto,  cum  cffem* 
Perfe£lo,cum  ederim.Futuro  cum  edero. 

InfinitiuOjeflfe  &  edere.  PerfeftOjedifTe.Futuro, 
efum  ire,&  efurum  effe. 

Gerundia,edendi  edendo  edendum.OuidiuSy 
Carpecibos  digitis^eff  quidam  geflus  edendi: 
Ora  nec  immunda  tota  perunge  manu. 
Ncve  diu  prsfume  dapes,fed  define  citra 
Qudm  cupias  paul6,qudm  potes  effe  minus. 

AIO. 

Indicatiuo  praefenti,aio  ais  ait.  PIuraliter,aiot. 
Impetfefto^aiebam.CsEteradefydcrantur. 

S  AL  VE. 

Imperatiuo,falue.Pluraliter,faluete. 

Sic  aue  &  vale  declinant,  cum  funt  falutadi  ver 
ba.  InfinitiuOjfaluere.Suetonius  in  Galba^Veterc 
ciuitatis  exoletumque  morem,  actantCi  in  domo 
fuahaerente  obftinatiffime  retinuit,  vt  liberti  fer- 
uique  bis  die  frcquetes  adeffent,  ac  mane  faluere, 
yefperi  valere  fibi  finguji  dicerent. 
A  v  s  I  M. 

Subii3£tiuo,aufim  aufis  aufit.PIuraliter,aufint. 
Csetera  defj^derantur. 

CEDO. 

Ea  fola  vox  pro  dic,aut  porrigc,cxtat.Cedo  dc- 
xteram,apud  Terentium. 
F  A  X  o. 

Futurum  cft  indicatiui  faxo  pro  faciam.Et  fub- 
iunftiuojfaxim  faxis  faxit.Pluraliter,faxint. 


D£     VERBO.  Z^ 

BOREM. 

Opuduo,forem  fores  forct.  Pluralitcr/orcnt. 
Infinitiuo  futuro,forc. 

lNQ,VIO    ET   INQ,VAM. 

Indicatiuojlnquio  &  inqua,inquis  inquit.Plu- 
raliter,inquiunt.  Perfedo,inquiftiinquit.  Impc- 
ratiuojinque  inquiat. 

I  N  F  I  T. 

Ea  vna  vox  vfurpatur  pro  Ait. 

Q.VAESO. 

Qusefo  Sc  quaefumus.  Cartcra  dcfydcrantur. 

MEMINI,    ODI,   COEPI. 

Prasfcntis  &  prajtcriti  (ignificationcm  habcnt  vna 
voce. 

Praetcrito,Memini,mcminifti,  meminit.  Plurali- 
ter,Meminimus,meminiftis,meminerunt.  Plus 
qudm  perfe£to,Memineram. 

Impcratiuo,Memento.PIuraliter,Mementotc, 

Optatiuo,  vtinam  Meminiffcm,  meminiffes,  mc- 
miniflfet. 

Subiunftiuo,  cum  Meminerim,  mcmincris,  mc* 
minerit. 

Futuro,  cum  Meminero,  quo  &  indicatiui  futuri 
fignificatione  vtimur. 

InfinitiuOjMeminiCTe. 

Sic  odi,&  coepi  pro  incipio.Grammatici  his  ctiam 
verbum  Noui'addiderunt,quodquanquad  no- 
fco  eft,tamen  prseteri ti  voce,  habct  prsefentis  (i- 
gnificationem.  Verum  hscc  tria,  Odi,  Coepi,  & 
Noui  etiam  imperatiuum  defyderant. 


DE     12iPERSONALIBVS7 

Pcrfonalia  dicunrur,  quibus  cert»  perfon»  no- 
minatiuus  praeponicur:vtego  fcribo,cu  kgisAn- 
tonius  imperacor  occidit  Papinianumnolentem 
excufare  parricidium. 

Imperfonalia  dicuntur,qu£  perfonam  certa  no« 
minatiuo  cafu  m  indicatiuo  no  recipiunt^fed  mu 
taturnommatiuus  perfonae  in  obliquos.-  vt  quod 
Gallice  perfonalicer  dicimus,  ll  mfdidt dfpredre  ^df 
CHtHr  Virgiie,  Latme  imperfonaliter  eflfertur,Oportet 
me  edilcerc  Virgilium. 

Sunt  aute  duplicia  imperfonalia:alia  paffius  vo 
cis,alia  adiuse.Habent  autem  omnia  cafum  terti^ 
tantum  perfonas. 

Pa(fiu£  vocis  imperfonalia  Hunt  ab  omnibus 
vcrbis  adiuis  &  neutris,  vtdocetur,fcribitur.Vir- 
gilius,Vfque  adeo  turbatur  agris.  Et  Galli  habent 
hoc  genus  imperfonale:  fic  enim  eflFeriit,  Legttur, 
on/{t:dicitur,o»(ii^.  £x  his  figuris  Gallici  ifermoniSy 
facilc  intelliget  pueri  nauram  horum  verborum, 
fentientque  nuUam  certam  perfonam  imperfona- 
libus  prseponi. 
De  conftruftione  autem  in  Syntaxi  dicemus. 

Coniugatio  fequicur  charafterem  pafliuorumr 
recipiunt  autem  tantum  terminationem  tertias 
perfons. 

A6t\ux  vocis  imperfonalium  certus  numerus 
cft,Eft,intereft,referc,accidit,contingit,euenit,va- 
cat,pr2Eftat,reftat,iuuat,conftat,fufiFicic,pIacet,  li- 
bet^conducit,expedit,liquct,  licetjdecet,  oportet, 


DEPARTICIPIO.  ^I 

t«dct,miferet,piget,pudet,  poenitct,  foIct,potcft. 
In  his  quscdam  dc  perfonaliter  vfurpantur,  qus- 
dam  plane  non  rccipiunt  perfonalem  vocem.No 
cnim  oportco,pudeo,poenitco  dicimus.  Sunt  hoc 
genus  verba  imperfonalia  certa  in  omnibus  hn- 
guis,vt  apud  Gra2cos</W,^«'. 

Coniugatio  imitatur  perfonahu  rcgulas,vt  Va- 
catjvacauit.  Nam  tertiae  tantum  perfonae  cafum 
habet,PIacet  placuit,pudet  puduit,oportet  opor- 
tuit.  Eft  enim  ui  charafter  prxteritorum  fecundJB 
coniugationis.Scd  i  hquct  non  extat  pr^  teritum: 
i  taedet,  fit  pertsfum  cft:  d  miferet,  mifertum  eft. 
Suntinvfu  &  placitum  eft,hbitum  eft,  puditum 
€ft:h*citum  eft,  apud  Plautum  in  Bacchidibus.  Et 
pigitum  eft  apud  Statium, 
NecpigittTeft  paruofquc  lares,humilefque  fubirc. 

Imperfonalia  fupinis  8f  gcrundijs  carent.Eft  au 
tem  in  coniugando,in  vniuerfum  vfus  etiam  do- 
ftorum  obferuandus.  Nam  fsepe  non  vtimur  ca- 
fibus  quos  analogia  parit,  vt  Dor  &  for  non  di- 
cimus. 

Dc  Participio. 

ARTiciPiv  M,eft  nome  verbale  figni- 

p       ficans  tempus.  namperomnia  imitatur 

nomcn  in  dedinatione  &  genere.  Sed  i 

vcrbo,vnde  cadit,tepus  mutuatur,&  certa  fignifi- 

cationcm  agendi  vei  patiendi.  Elegans  genus  vo- 


pl  DE     PARTICIPIO. 

cum  ed,  (i  commode  vtaris.  Nam  firltcfus  plera- 
que,  8cmagts  fignatc  efferimus  per  participa,  q 
per  verba.  vt  cum  dico:  f  uror  fit,  Ispfa  rjppius  pa- 
tientia.no  paulo  gratius  eft,qudm  fi  dicas,  Patic- 
tiam,  fi  fa?pe  tentetur  ac  Isdatur  .furorem  fieri,. 
Includitenim  participium,  relatmum  vel  particu 
las,dum,(i,cum  verbo. 

PARTICIPIO     ACCIOVNT, 

Genus,  Numerus,  Cafus,  Figura,  Tcmpu$,Si- 
gnificatio. 

Genus,  ex  regulis  de  Nominc  cognofci  poteft. 
Nam  omnis  gencris  funt  ea  qua?  ns  finiunt,vt  lc- 
gens.  Cxtera  mutant  genera  per  terminationci 
more  adiediuorum:  vt  hic  le£lus,  hsc  k£^a,  hoc 
leftum. 

Numerus  &  Cafus  ijdem  qui  in  nominc.  Et  for 
mula?  declinationis  apud  Donatum  extant. 

f  igura  fimplex,vt  fpirans.  Decompofita,  vt  rc- 
fpirans.nam  nulla  funt  compofita  participia,  nifi 
cx  verbiscompofitis. 

Tempus  ex  formatione  cognofcitur.  Prscfens, 
vocum  eft  ns  finientium:fitque  i  praefenti  vcrbo. 
Futuru  vocum  eft  urus,  &  andus  vel  endus  finie- 
tium-fitque  i  fupino  futurum  in  rus.Cffteraj  vo* 
ces  figniHcant  pr£terita,fiiintque  i.  prseteritis. 

Significatio.Ea  vero  pueris  in  primis  obferuan- 
da  eftjVt  difcat  qu2Eaftiu^,qua?  pafTiue  fignificct. 
qua  in  re  fjepe  videmus  peccare  imperitos. 

Adiue  fignificant^qus  ab  adiuis  cadunt.  Nam 


DEPARTICIPIO.  ^J 

pirticipium  imitatur  fui  thematis  fignificatione. 

Porro  ab  a£liua  voce  duplicia  veniunt  participia: 
Prsfens  in  ns,vt  leges;  Futurum  in  urus,  vt  ic- 
£burus:atque  hsc  zEkiiii  ngniHcant. 

A  neutris  cadunt  fimilia  participia.imitanturfuo- 
rum  verborum  fignificationem  8c  hsec. 

A  paffiuo  itcm  dupliciajPraE-teritumjVf  le£lus:  6c 
Futurum,legendus:  e^que  pafffuefignificant. 

Fiunt  i  neutris  paflTiua  paiticipia,fed  ab  his  tanifi 
^uorum  tcrtise  perfons  pairii.e  vfurpanturt  vt 
aratur  terra.  Hincarata  Sc  aranda  terra.  Sic  Vir- 
gilius,  Artelaboratse  veilcs.  Arata  littora.  Sic 
Decurfo  fpatio.Eft  Sc  iliud  diM  Kocmy^HTiKug 
Quse  vtnic  !ndigncpoena,dolenda  venit.  Item, 
Virque  mihidempro  fine  carendusabeft. 

A  deponenti  triplicia:Pr2efcni,!oqucns:Pr5Eterita 
locutusrFuturum,locuturus.  In  hisfunt&fu- 
turain  dus,cum  videlicet yerbum  paflTiLefigni- 
ficat  (nam  rus  eft  adiujc  fignificationis^  vt  fe- 
quenduSjVtendus. 

Acomunibus  quadruplicia,  Prsefens  criminans, 
Pr^teritum  criminatus,  Futurum  aftiuum,  cri- 
minaturuSjPaflfiuu  futurum,criminadus.  Ad- 
monuimus  autem  fuprd  veteribusplura  fuiflfe 
communiaverba,quim  nobis.  Hmc  participia 
cxtant,  mentita  tela,  meditata  omnia,  expertse 
virtuns^paflfiua  figmficatione,  quod  verba  ho- 
rum  olim  comunia  fuerint.  Sunt  Sc  anomala 
particlpia,velpotiusot</l(ccul)Ta,qu3e  nohabent 
yerba  certa,ex  ^uibus  formencur.  luratus  adi^ 


94  DSPARTICIPIO. 

iie,(ignificationem  aorifti  Gtxci  habct.o/toSt^. 
Exofus  &  perofus  aftiue  (ignificant,  vt  Grxcuni 
aorifton  ^oi($ig»  vt  Ouidius,  Tedas  expfa  iu- 
gales.Et  Virgilius,Lucemque  perofi.Eft  &  ofu- 
rus  apud  Ciceronem  de  Amicitia,N€gabat  vlla 
vocem  inimiciorem  amicitia?  potuifte  reperiri, 
qu^m  eius  qui  dixilTet  Ita  amare  oportere,vt  ali 
quandoeiretoTurus. 

Perfonalia  verba  ferd  omnia  ex  fe  pariunt  par- 
ticipia.  Sed  eft  tamen  obferuandQ  quid  vfus  pro- 
bet.  nam  fiens,iens,fiendus,nafcendus,autnatu- 
rus  d  nafcor  nemo  dixit:at  natura  dicimus.  A  fum 
tametfi  veteres  fecerint  ens,ficut  GraECi  &V  ab  a/xe\ 
tamen  ipfi  tanquam  abfurdum  repudiarunt.at  in- 
de  Futurus  participium  extat. 

Ab  imperfonalibus,  qujc  non  rectpiunt  voces 
perfonahum,nulIa  extant  participia^praster  pudc- 
dus,poenitendus,&  pertaefus,decens,libens. 
Neque  hk  prjetereundum  eft,  degenerare  partici- 
pia  in  nomina,  vel  compofitione,  vt  Indoftus: 
nam  indoceo  non  dicitur.  aut  amiiTo  verbi  ca« 
fu,vt  Fugitans  litium,cupiens  pecunisema  par- 
ticipia  regunt  verborum  cafus.  At  cum  in  no- 
mmadegenerant,genitiuos  adfcifcunt:vt  Amas 
prsceptoris  difcipulus.  E4quc  comparantur,  & 
cafus  coparationis  recipiut:  vt,  Nemo  eft  me  a- 
mantior  prseceptoris.  Similia  participijs  funt; 
tunicatus,  perfonatus,  obasratus,  8c  fimilia.  fed 
eafunt  nomina:  nam  nec  ex  yerbis  nafcuntur, 
&  tempus  non  fignificant. 


DE   ADVERBtO.  9f 

In  f]iundus,nomina  funt:  tametii  Liuius  cafum 
participii  addiderit  voci  conctonabundus,  in  ter- 
tio  libro  prims  decados ,  Hsc  concionabundus 
circuib*at  homines« 

Dc  Aducrbio. 

DVERBIVM  vocari3t,quod  aflionis  aut 
A      palTionis  circunftantiam  vna  voce  effert: 

vt,  Dicit  grauiter,Venit  propetc.  Ideb* 
qucaduerbium  vocarunt,  quod  vcrbo  circunftl-! 
tiam  adijciat. 

ADVERBIO      ACCIDVNT 

Species,Significatio,Figura,Comparatio. 

Species  duJE:  Prima,&  dcriuatorum.  Prima  cora 
cft,qua?  non  aliunde  nata  funt:  vt  Cras,  heri,  pax 
idefttantum. 

Deriuata  funt,  quse  cadunt  ahunde:  vt  Vefperi, 
quod  eft  i  nominis  datiuo.  alternis.furtim,d  ver- 
bo  furor.  ftri£tim,d  verbo  ftringo.  Homerice,  ab 
Homero.humanitus  &  humaniterrqusedam  enim 
vari^  efFeruntur.  S«pe  autcm  &  nomina  genere 
neutro  fiunt  aduerbia:vt,lnfans  reccns  natus:  &, 
toruum  videt,  pro  torue.  Hoc  modo  fsepe  Grseci 
adiediua  neutra  mutant  in  aduerbia. 

Significationis  multa  capita  funt,  cuius  vim  ita 
reftd  poterit  peruidere  puer,fi  cogitabit  illam  va- 
tietate  iTgnificationis,ex  varietate  circunftantiara 
inadionibus  nafci.Namtcmpus,locus,  quatitas. 


9^  DE     ADVERBIO. 

qualita$,&c.nihil  funt  nifi  aftionum  circunftan- 
tix.Et  quia  Donatus  probe  percenfuit  capita  (i- 
gnificationis,  non  eft  opus  hic  repetere.  Tantum 
hoc  monendos  putabam  pueros,  vt  dihgeter  ob- 
feruent  naturam  locahum  aduerbiorum,  quae  in 
Joco,quae  ad  locum,qu2e  de  loco  fignificent.Nam 
ca  in  re  nonnunquam  peccatur. 

In  loco  fignificat  Hic,  illic,iftic^ibi,vbi,  vbiciS- 
que,vbique,  vbiuis,alibi,intus^  foris,  fupri,  dejJHf: 
infrd,cfc)Jo»*6?.  Tibullus  lib. i.  Eleg.  lo , 
Non  feges  eft  infra,non  vinea  culta:fed  audax 
Cerberus,&  ft/gias  nauita  puppis  aquae. 
Adlocii:Huc,illuc,iftuc,e6,qu6,aliqu6,nequd35 
(iqu6,quocunque,intr6,foras. 
Huc  pcrtinent  quas  &  verfus  locum  (ignificant  rvt 
Introrfum,retrorfum,furfum,deorfum,quorfi5, 
l2Uorfum,dextrorfum. 
Sunt  autem  compofita  i  vcrfus,quod  videtur  ha-» 
bere  aduerbij  fignificationem.Nam  &  praspoli' 
tionem  aliam  permittit  nomini  adiungi.vt  Pli- 
nius  lib.  (>.cap.  32,  Ad  occafum  verfus.  Et  Casfar 
fine  prspofitione^MafTiliam  verfus.  , 
De  loco;  Hinc,illinc,  iftinc,inde,vnde,alicadc, 
caelitus,  funditus,radicitus,inferne,fuperne  quod 
vulgus  dicitdefuper,  Plinius,  Argentum  innatat 
fuperne,fi'cut  oleum  aquse.Id  eft  defuper, 
Perlocum:Hdc,imc,iftdc,nequd,fiqua. 
Inter  localia  numerant  etiam  hos  cafus:  Domi, 
militi^,humi,ruri.    Item  propria  nomina  loco- 
rum.-Romse,  Romam,Roma.  Nos  inter  nomin^i 


DEADVERBIO.  ^y 

relinquimus,  deque  coftru£tione  eorumjfuo  loco 
dicemus.  Obfcruabunt  autem  pueri,  nonnunqul 
localia  tempus  fignificare,  vt  i  b  i,  pro  r  v  Mfjepe 
accipifur. 

Vfque,  &  temporibus  &  locis  accommodatur, 
&  additur  vocibus  alias  de  Ioco,ali^s  ad  locum  R" 
gnificantibus.vt  Cicero,Vfquead  Numatiam  mi- 
fit.  Et  Terentius,  Ex  AEthiopia  vfque  eft  hsec.  Et 
pro  Archia,Inde  vfque  si  prima  pueritia  repetens* 

Non  adfcifcijt  nominum  cafus  aduerbia,  ideo- 
que  fcripferunt  veteres  grammatici  degenerare  in 
praspofitiones  aduerbia  cafum  recipientia.-  vt  Pri«r 
diCj  quod  priorem  difim  fignificat,  ali^s  genitiuCi, 
alids  accufatiuum  adfcifcit.  vt  Cicero  ad  Lentulij, 
Pridie  eius  diei  fregeram.us.  Et,PridieNonasIu- 
nias,ad  Appium.&ad  Atticum,  Pridie  copitalia.' 

Poftridie,eft  poftero  die.  genitiuum  &  accufati- 
uum  adfcifcit. 

F  I  G  V  R  A 

Simplex,vt  Prudenter.Compofita,vtInterdiu. 
DecompoGta,vt  Imprudenter, 

COMPARATIO. 

Aduerbia  orta  a  nominibus  adieftiuis,  imitan- 
tur  nominum  comparationem,  &  recipiunt  in  co 
ftruftione  cafus  comparatiui  &  fuperlatiui:forti-. 
ter,fortius,fortiirime.Sic  &  qusdam  alia  non  na- 
tad  nominibus:fa?pe  fsepius  fsBpilTimejnuper  nu- 
perrime,fine  comparatiuo. 


Zh 


58 

DcPracpofitionc. 

R  AE  p  o  s  I T I  o,  eft  propemodum  arti- 
p      culus  verbo  nomen  adiungens,  quod  ali- 

quam  fa£ti  circunftantiam  fignificat:  vt, 
No  datur  ad  mufas  currere  lata  via.  NamCmufas) 
non  potcrat  addi  verbo  fcurrere)nifi  PraBpoficio 
fad^anquam  articulus  adiungeret. 

A  CC  ID  IT 

Prjppofitioni  conftru6lio,eaque  fere  ex  Donato 
cognofci  poteft.fed  eft  mira  varietas  (ignificatio- 
nis  etiam  in  ijfdem  calibus,  qua  rios  regulis  com- 
plefti  nonpoflumus:  vfu  legendi  &  fcribendi  di- 
fcenda  cft.  Vt  aliud  fignificat  secvndvm,  cum 
dicOjSecundum  aurem  vulnusaccepit^aliudapud 
Suetoniij  in  Augufto,Ipfum  efl"e  cuius  imago  fe- 
cundu  quiete  fibi  obuerfata  fit.aliudin  Claudio, 
Abfcntibus  fecundum  prsefentes  facillimc  dabat. 
Eam  varietatem  vfusdoceb.it.  Alise  veropraepofi- 
tionu  verbis  accufatiuos  adiungut,alis  ablaiiuos' 

ACCVSATIVOS     XXV  ir. 

Ad  Ad  Calendas  Graecas. 

Apud       Et  bene  apud  memores  veteris  ftat  gra- 

tiafafti. 
Ante         -diciquebeatus     Ante  obitum  nemo 

fupremaque  funeradebet. 
Aduerfus  Ne  Hercules  quidcm  aduerfus  duos; 
Cis  Vuittenberga  nobis  cis  Albim  cita  eft.- 


DE     PRAEPOSITIONE,  ^tf 

Eft  modus  in  rebus,funt  certi  dehfque 

fines: 
Quos  vltra  citraque  nequ it  confiftere 

reflum. 
Crede  mihi,bene  qui  latuit,  bene  vmti 

Sc  intra 

Fortuna  debet  quifque  mancre  fua.' 
Extra  omne  ingeni>  alea  polit^  Cicero. 
Locale  efttCircum  montem. 
Circa  forum,Circa  viginti  annos. 
Tempus  &  numerum  fignificat,  Circi- 

ter  horam  decimam. 
Contra  ftimulum  calces. 
Princeps  erga  populum  clemens.' 
Multa  cadunt»inter  calicem  fuprem^-; 

que  labra. 
Quem  ego  infra  omnes  homines  effe 

puto. 
Suprayf^defJHf,  Dux  hoftium  cum  ex-; 

ercitu  fupra  caput  eft. 
Cum  lucubrando  iuxta  ancillas  lanam 

faccret. 
Foeda  mors  ob  oculos  erat. 
Impiger  extremos  currit  mercator  ad 

IndosrPer  mare,pauperiem  f  ugiens, 

per  faxa,per  ignes. 
Id  etiam  comparatur.    Liuius,  Caftra 

propius  hoftem  mouit.Cicero,Ope- 

ram  dct,vt  cii  fuis  copijs  quam  pro-^' 

xime  Italiam  fit. 


100 

Pr«tet 

Propter 

Poft 

Penes 
Secundu 

Tran^ 


Ab 

Abs 

Abfquc 
Cum 

Clam 
Coram 
Dc 
E 


Ex 

Pro 

Pra 


DE    PRAEPOSITIONE. 

Ita  fugias,ne  prseter  cafam,Terentuis. 
Aliquid  maliproptervicinum  malum. 
O  ciues  ciues,qu2ereda  pecunia  primu, 

Virtus  poft  n  u  mmos . 
Me  penes  eft  vnu  vafti  cuftodia  mfidi. 
Secundum  deos,  homines  hominibus 

maximc  vtiles  effe  polTunt. 
Cslum,  non  animum  mutant  qui  tras 

mare  currunt. 

ABLATIVOS     XIII I. 

A  loue  principium  Mufa:,Iouisomnta 

plena. 
Hac  vtuntur  fequente  vocalJ, 
Ab  alio  cxpeftes,  alteri  quod  feceris. 
Abs  quiuis  homine  beneficium  accipe- 

re,  gratum  eft. 
Terentius,Abfque  eo  eflfet. 
Damnum  appellandum  cft  cum  mala 

fama  lucrum. 
Clam  patre.  &  PIautus,CIam  patrem. 
Coram  fenatu  afta  res. 
Alter  rixatur  de  lana  fscpe  caprina. 
Qui  falfum  teftimonium  dixifle  conui 

dus  eratjCfaxo  Tarpeio  deijciebatur* 

Gellius. 
Ex  malis  morib9,bonje  leges  natae  fi3t. 
Comes  facundus  in  via  ^vehiculocft. 
Huic  aliquid  prae  manu  dederis  vnde 

vtatur. 


D  E     P  R  A£  P  O  S  I  T  I  0  N  £.  lOl 

Sine  Nulla  dies  (ine  Jinea. 

Tenus       lulius  CsBfar  tertium  Sc  quartii  confu 

Jatum  titulo  tenus  gelTit. Grscum  eii,crurum  te- 

nus.  Nam  &  in  ea  fignificatione  Latmi  ablatiuo 

ytuntur:  vt,CapuJbque  tenus  ferrum  impuJitira. 
Quatuor  prjEpofitiones  &  accufatiuum  &  abla- 

tiuum  recipiunt,fed  fere  diuerfa  fignificatione. 

In,accufatiuum  cum  motum  ad  rem  fignificat.vt 
Horatius,In  vitiij  ducit  culpse  fuga,fi  caret  arte* 
Teretius,In  rem  vtrique  eft  maxime.Et  pro  c6- 
tra,Cicero  in  Antonium  inueftus  eft.  Cum  in 
rc  verfari  fignificat,  ablatiuu  adfcifcit.  vtOuid. 
Scilicet  vt  fuluum  fpeftatur  in  ignibus  aurum, 

Tempore  Hc  duro  eft  experiunda  fides. 
Veteres  in  hac  etia  fignificationc,  Grseca  cofue- 
tudine  vfi  funt.  vtapud  Terentium,  Vbividet 
me  elTe  in  tantu  honorem.  pro,in  tato  honore. 

Sub,  cum  tempus,aut  motum  ad  rem  fignificat, 
accufatiuum  requirit.  Virgiiius,  Sub  lucem  ex- 
portat  calathis.id  eft  circiter.\^irgiI.4,Audiam, 
&  hasc  manes  veniet  mihi  fama  fub  imos.  Sue- 
tonius,  Sub  hora  pugn^  tam  ar£lo  repente  fom 
no  deuiftus.  Cicero  no  difTimili  fignificatione 
ad  PJancum  fcripfit,Sub  eas  ftatim  tusB  recitatje 
funt.Et  de  loco:  Cicero  de  Oratore,Ea  qus  fub 
oculosipfa  noncadunt. 

AbIatiuoconiungitur,cumverfari  in  loco  fignifi- 
cat:  vtjSubdio.  Et  Virgilius,  Vafto  vidifte  fub 
antro. 

Super,citjji*f.  Item  ad  locum  fignificans,accufatiui5 

g.iij. 


toi    .        D  E    P RL  AE  P  0  S  I TI  O  N  E. 

requirit.  Suetonius,Super  fe  collocauft.  Cum  (!- 
tum  fignificat  in  loco,  cum  accufatiuo  &  ablati- 
uo  conftruitur.  VirgiliusjFrondefuperviridi.  Et, 
Quam  fuper  haud  vllse  poterat  impune  volantes 
^Tendere  iter  pcnnis.Liuius,  Quatriduij  fuper  ru- 
pcm  abfumptum.  Significat  &  prseter.  Suetonius 
in  Claudio,Super  csteraflagitia.  Et  dejvt,Multa 
fuper  Priamo  rogitans,  fuper  Heftore  multa.  Et 
inter:vt,Super  coenam.  pro,inter  ccenandum. 

Eadem  eft  &  particul^  Subter  coftruftio  apud 
Liuium,Eft  fubter  terram.  Apud  Virgilium,Den 
fa  fubter  teftudine. 

Cum  amittunt  pra?pofitiones  cafum,  fiunt  ad- 
uerbia:vt  apud  Saluftium,  Sed  multimortaks  de- 
diti  vdntri  atquefomno,  indofti,incultique,  vita 
ficuti  peregrinantes  tranfegere,  quibus  profe6lo 
contra  natura  corpus  voluptati,anima  oneri  fuit: 
eorum  ego  vita,  mortemque  iuxtasEftimo.  Nam 
ibi  1 V  X  T  A, amiftb  cafu,  fimiliter  fignificat.  Ita, 
Multis  poft  f^culis.  Virgilius,  Longo  poft  tem- 
pore  veni. 

Paldm  &  Ponc  in  aduerbijs  niimeramus,  quod 
fere  fine  cafu  ponantur.Sic  vfque  &  verfus.  Secus 
non  vfurpant  do£ti,nifi  pro  aliter,aduerbi/  figni- 
ficatione.  Cicero  pro  Planco,  Cuius  egofaiutem, 
non  fecus  ac  meam,tueri  debeo. 


105 

DcCoiudionc. 

oNivNCTio  efl:,qu2E fubinde fuperio- 
c  ribus  fententijs  alias  anneftit:  vt,S3ox  & 
amor,vinumque  nihil  moderabile  fuadet. 
Nam  huic  fentetise,  nox  nihil  moderabile  fuadet, 
coniunfto  anneflit  amorem  &  vinum.  Mjultum 
hsec  pars  orationis  conducit  ad  re£te  conneffcenda 
orationem.  quare  natura  particularum  huius  ge- 
neris  diligenter  excutienda  eil. 

ACCIDVNT     CONIVNCTIONI     TRIA, 

Figura,  Poteftas,Ordo. 
Figura  (implex^vt  nam.Compofita,vt  nanque. 
Potefi:as,fi'gnificatfo  eft.Sunt  autem  fepte  fpecies: 

Copulatiuse,Et,que,quoque,ac,atqu6,etiam,  fi- 
mul,tum:vt,  Cum  ego,tum  alijaderant.  Ac,col- 
lationem  aliquando  fignificat: Aliud  mihi  refpon 
des  ac  rogo. 

Di{iun£liu2e,Ve,veI,aut,fiue,feu. 

Aduerfatiu2e,At,fed,aft,  verum,ver6,  porr6,at- 
qui,tamen,quanquam^quanuis,  etfi,licet,  licebit, 
faltem.  Nam  ha:  diuerfam  fententiam  fuperiori 
fubiiciunt,vtapud  Ouidium, 
Si  modo  non  cenfus,nec  clarum  nomen  auorum, 

Sed  probitas  magnos,ingeniumque  facit. 
Priorfentetia  efi:,nobilitate  non  in  cenfu,  atit  ma 

iorum  imaginibus  efl^e  pofita:  aduerfa  rubijcitur 

particula,  fed  in  probitate  &  virtute  fitam  effc 

g.iiij. 


104  D  E     C  O  N  I  V  N  C  T. 

nobilitate. Ad  hunc  ordine  i  m  6  pertinetj  cor- 

Tigendi  particula*  vt  apud  Terentium,Quid  di- 

xi  habere  mef  fmo  habui. 

Caurales,Nam,naque,enim,  etenim,quia,  quo- 

niam,quando,  quandoquidem,  fi,{iquidem,  nifi, 

ni,enimuero.  Eaque  particula  nonnunquam  ad- 

firmatiua  eft:vt,Enimuero  Daue,  nihil  loci  eft  fe- 

gnitiaB.Huc  pertinent  etiam  concedendi  &  prohi 

bendi  particulsE:  Vt,Iubeo  vt  venias.  Ne:  QujeCo 

nc  facias.Sunt  enim  dc  alijc  (ignificationes  harum 

vocum.  V  T  apud  Virgilium  fignificat  ordinem, 

Vtvidivtpenj. 

RatiocinatiuaB,Ergo,ide6,igitur,idcirco,quapro- 
pter,proinde,quamobr€m.  Hsecenim  cocluCo- 
nem  rationi  prsEpofitJE  accommodant.  Nihil  eft 
homini  vtiHus  kaentia  literaru:funt  igitur  ma- 
gno  ftudio  difcends  literaz. 
Ordinis,Infuper,poft€a,  poftquam,deinceps,  de- 
inde. 

In  hac  fignificatione,v  t  nonunqua  vfurpatur: 
yt  \idi  vt  peri/,  vt  me  malus  abftulit  error.' 

AdprobatiusE,  Quide,equide:  vt,  Difcit literas, 
Scftrenuequidem. 

Completiuas  vocariat  Gramatici,qu6d  nulla  figni 
ficationis  iieceflfitatt,  fed  ornatus  gratia  inferu- 
tur  orationi.ficut  Grascis  /«J2v,t/)i.  fed  mihi  in- 
-jereife  aliquid  videtur  interGrsEcas  illas,&  par- 
ticula  quide:habetque  ea  pland  adprobadi  Ggni 
ficatione.Cicero  de  Amicitia,Qui  aute  in  virtu- 
tefummum  bonu  ponunt,  prasciare  illi  quide: 


DE     INTERIECT.  lOJ 

fed  h^c  ipfa  virtus  amicitia  &  gignit  &  cotinet. 

Ordo.  QusEda  funt  prsEpofitius,  vt  Na,quare, 
ideo,et€nim,ar,aft,nec,fi,quin,nifi,reu.  N6  enim 
refte  dixeris,E(l  nam  bonus  vir.  Sed,Nam  eft  bo- 
nus  vir.  Quseda  poftpofitiua2,vt  Enim,aute,quo- 
que,vero.Re£lu  eft,Eft  enim  bon^  vir.No  eft  re- 
ftij.Enim  eft  bon^  vir.  In  his  funt  qu^  iyt^hni - 
Kcu  dicutur,  id  eft  quse  fuu  tonu  reijciut  m  fine  di 
ftioniscui  adhseretridebc^  iyu\m)cou  diciitur,ab 
inclinato  tono  in  extremam  fyllaba  proximse  vo.- 
cis.  funt  autem,  Que,ne  ,ve.  vt  apud  Horatium, 
Ludere  qui  nefcit^campeftribusabftinet  armis: 
Indo£tufque  pil2E,difcive  trochive,quiefcit. 

Qusedam  indiffierenter  prseponuntur  aut  poft- 
ponuntur,Ergo,igitur.  Adhibebi3t  igitur  pueri  in 
ioquendo  hanc  curam,ne  quid  in  collocandis  co- 
iunftionibus  peccent,&  bonorum  authorum  ex- 
empla  hac  in  re  ftudeant  imitari. 

]l)c  intcricitionc 

NTERiECTio,  propemodia  no  cft  di 
I  ftio,  fedtantia  fonus  inconditus,animi 
adfeftiafignificas.^ignificant  aute  ahse 
admiratione,vt  Papsc.  AHse  dolorem,vt  Hei,heu, 
ah,proh  dolor.  Ali^  meti5,vt  At  at.  AIi^  indigna- 
tione,  vt  6,proh  Iupiter,&:c.  Suppeditabit  plures 
etia  fpecies  leftio  authoru,  quas,  cum  m  infinitu 
pene  pateant,nihil  attinet  hic  recefere.Eft  autem 
parce  in  loquendo  vtendum  hoc  vocum  genere. 


Dc  Syntaxi. 

Y  N  T  A  X  I N  Grjeci,  noftri  confl:ru£lio- 
S        nem  vocant,rationem  contexedae  ora- 

tionis,&  coniungendarum  vociS:  ita  vt 
certam  fententiam  dilucide  reprarfentet.  In  tenui, 
vt  ait  Virgiliusjlabor  efl:;at  tenuis  non  gloria,nec 
mediocre  pretium  operse,  poflfe  animi  fenfa  citra 
aftnbiguitatem  efFerre.Nam  quibus  hsecgramati- 
C2E  pars  non  fatis  familiariter  nota  eft,i/ ,  quia  te- 
mere  ccngejut  voces,  no  pofliint  explicare quod 
fcntiunt.-red  dant  fi'nemetefonum,&  inani  quo- 
dam  ftrepitu  feriunt  aures,  pcrinde  atque  fluftus 
littora  ferit.Eft  autem  in  puerilib^  ftu  Jijs  in  pri- 
mis  opera  danda,  vtfermone  fibiquifqueperfpi- 
cuum  &  planum  comparet,  quo  expromereanimi 
cogitatajfineambiguitatepoffit.  Indigni  mihi  ho 
minis  vocabulo  videntur,qui,quoties  re*s  ferise  o- 
rationem  flagitant,tanqua  mCpot^Tr^satoTFdtin  co- 
mcEdijs,nullam  vocem  edere  poffunt.  Ssepe  etiam 
comperi  pueros,cum  bonorum  verboru  magnam 
haberent  copiam,tamen  quia  certam  ftrufturse  ra 
tionem  non  norant,^on  cfle  aufos  loqui:  quibus 
opera  omnis  collata  in  Iiteras,vnam  hanc  ob  cau- 
fam  perierat,qu6d  fj^ntaxin  non  didicerant.Qua- 
re  diu  mihi  in  hac  parte  grammatices  puer  deti- 
nendus  videtur,  dum  omnes  formulas  coagmen- 
tandarum  vocum  cognouerit,&  tanquam  archi- 
teftum  orationis  profiteri  fe  aufit. 


DE     SYNTAXI.  I07 

Dc  Nominc. 

o  M  E  N  fine  verbo,  n5  abfoluit  oratio- 
N        nem,aut  integram  fentetiam.  Eft  enim 

oratio,integr2e  fententise  explicatio.  Et 
tamen  multa  fzepe  nomina  conneftuntur,quibus 
vnum  verbum  refpondet.  Quare  principio  de  no 
minum  Sj^ntaxi  dicemus. 

PRIMA     REGVLA. 

Adieftiuum  &  fubftatiuum  eodem  genere,nu- 
mero,&  cafu  cohserenttvt  Amicus  certus  in  re  in- 
cetta  cernitur. 

Ad  eundcm  modum  &  participia  fubftantiuis 
Conneftuntunvt, 
Donec  erisfoelix,multos  numerabis  amicos: 

Nullus  ad  amiffas  ibit  amicus  opes. 

Idem  feruatur  in  pronominibus:vt, 
Crede  mihi,bene£ui  latuit,  bene  yi-xiv.Sc  intra 

Fortunam  debet  quifque  manere  fuam. 

Et  interrogationibus;vt  Cuius  fententia  eft?Ci- 
ceronis. 

SECVNDA     REGVLA. 

Relatiuum  cum  antecedente  fubftantiuo,  ne- 
cefte  eft  genere  &  numero  cofentire.cafu  no  fem- 
per  conuenit,  nam  is  fequenti  verbo  refpondet: 
vtjLiteras  accepi  tuas,qu2E  mihi  magnze  volupta- 
ti  fuerunt. 

Eft  &  vbi  fequentis  fubftantiui  genus,cafum  & 


I08  SYNTAXIS 

numerum  mutuatur.  Salluft.Eft  locus  in  carccre, 
<3Uod  Tullianum  appellatur.Et  Liuius,Carcerem 
sedificatu  efle,  quod  domicihum  plebis  Romanas 
vocare  folitus  eft.Sed  rara  hsec  figura  eft. 

Q,v  A  1- 1  s,  fuum  fubftantiuum  adfcifcit,  dquo 
mutuatur  cafum,genus,&  numerum;  vt  Talis  cft 
ciuitas,qualcs  iunt  principum  mores. 

TERT  I  A     RE  G  VL  A. 

Subftantiuum  cum  fubftantiuo,  genitiuo  cafu 
iungiturrvt,  Crefcit  amor  nummi,quantum  ipfa 
pecunia  crefcit. 

Atticifmum  vocant,cum  in  hanc  formam  mu- 
tamus  adieftiui  &  fubftantiui  conftru£lionem:vt 
pro,nulla  pecunia,nihil  pecunisc.Nam  adieftiua 
genere  neutro,  vertunt  in  fubftantiuorum  natu- 
ramftvt  apud  Catullum,Scd  non  videmus  manti- 
C2B  quid  in  tergo  eft. 

Aduerbia  copix  autpenuriae  imitatur  hac  fyn- 
taxin.-Satis  eloquentije,  fapientias  parum,  abundc 
verboria.  Eft  &  hic  Atticifmus,Id  genus,  pro  eius 
generis.  Multi  hoc  tempore  pritextu  Euangelij 
feditiones  excitant:id  genus  homincs  odi,nam  (i- 
bi  regnum,non  c  h  r  £  s  t  o  parant. 

Eft  &  alia  quasda  forma,  Ctd  qua  in  paucis  ver- 
bisvtimur:Homo  nihili. 

Res  mancipDt  pronutiatur  autem  mancipitri- 
bus  fyllabis.  Sed  ea  vox  eft  genitiuus  a  nominati- 
uo  mancipium.Res  mancipij,id  eft  res  propria. 

Addant  hisdatiuum  frugi,  homo  frugi,&  par- 
ticulam  hu iufmodi.  Hseccuomnibus  gencribus 


NOMINIS.  XOp 

caGbus  8c  numeris  coniungunt. 

Q.VARTAREGVLA. 

Comparatiua  adfcifcunt  ablatiuos.vt  Vilius  ar- 
gentum  eft  auro,virtutibus  aurum.Et  pro  ablati- 
uo  intetdumjiominatiuu$-ponitur  cum  particu- 
la  quam,  Vilius  eft  argentum  quam  auru.  Sic  au- 
tem  Sc  Latini  comparatiua  iterarunt,Triumphus 
clanorquam  gratiort&,Peftiletiammacior  quam 
perniciofior.  Apud  Liuium  item,  Quis  intcrpreta 
ri  poteft,impudehtibrne,  an  improbiorf  Plaurus, 
Amicior  mihi  nullus  viuit  atque  is  eft.Cic.Mihi 
videtur  diutius  abfuturus  ac  vellem.Has  formu- 
las  adrcrip(i,vt  pueri  obferuentpro  q.v  a  M,Lati-! 
nos  vtiparticulis  Ac,  atq.ve. 

Q.\^IN  T  A     RE  G  VL  A. 

SuperlatiuaadfcifcQt  genitiuos  plurales,  vel  col 
leftiui  nominis  (ingulares:vt  Difertiflime  Romu 
linepotum.Et,Tytides  Danaum  fortififimus. 

Eo,quo,tanto,  quanto,  comparatiuis  lungun- 
turrvt, 

Omne  animi  vitium  tanto  confpe£tius  in  fe 
Crimen  habet,quato  maior  qui  peccat  habetur. 

Multo,longe,comparatiuis  &  fuperlatiuis  prg- 
ponuntur.Cicero,Confpeftus  vefter  multo  lucu-? 
diffimus. 

SEXTA      REGVLA. 

QuJE  partitionem  fignificat,  aut  colleftioncm; 
itcm  genitiuos  plurales  adfcifcutrvt  Nemo  homi 
num,alter  horum,pars  ciuium.  Cicero,  Quorum 
alter  te  fcientia  augere  poteft,altera  exemplis. 


no  srNTAxis 

Sic  &  comparatiua,  partitionem  (ignificant:  vt, 
O  maior  iuuenii.id  eft  inter  iuucnes.Nam  par- 
titionem  exponimus  per particulam  i  n te r:  vt, 
Concionatorum  alijpuredocent  Euangelium,  a- 
lij  adulteratii  impijs  opinionibus.  id.eft,inter  con 
cionatores. 

SEPTIMA     REGVLA. 

Adiediua quae  copiam,  defyderium,notitia,&: 
contra  {ignificant,genitiuos  adrcifcunt:  vt  Ditif- 
(imus  agri  Phoenicum.  Stultorum  plena  funt  o- 
mnia.CicerOjReferta  fceleratiflimorum  homina. 
Cupidus  lucri.  Ignarus  hominumque  locoriim-: 
que.Fides  animi.  Necfum  animidubius.  Peritus 
belli.Prscfaga  mens  mali.  Ambiguus  futuri.Me- 
mor  prseteriti. 

Sic  8c  participia  pleraque,ci5  degenerant  in  no- 
mina,&  verborum  cafus  amittunt:  vt  Fugitans  li- 
tium,  Cupiens  pecum2c,Patiens  inedizB,  Pertsefus 
tedae  &  thalami. 

Nam  pertsfus  thalamum,  patiens  inediam,par 
ticipia  funt,nec  fignificant  i//K.  * 
R  E  V  s  genitiuum  adfcifcit:vt  Reus  furti. 

Sed  his  quJB  copiam  fignificant,inuenies  etiam 
ablatiuos  adijci,  vt  Cicero,Copijs  abundans.Vir^ 
giliuSjCrura  thymo  plena. 

OCTA  V  A    REG  VL  A. 

Datiuos  adfcifciit  quse  fimilitudinemj  vtilitate, 
faciiitatefignificant:vt  Fidus  amico,Amicus  Cse-. 
farijPar  Homero.  Virgilius,Haud  vlli  veteruyir- 
tute  fecundus.Simiilimum  deo  iudico. 


NpMINlS*  III 

Scd  fimilis  etiam  genitiuos  adrdfcit.-vt  Domi- 
ni  fimilis.  Et  Proprius.  Plaut.  Amatoretibi  pro- 
prii5.fct  Cic.Eius  viriutis  munus  hoceftpropriu. 

NONA     REGVLA. 

Adiecliua,Gr2eca  cofuetudinejaccufatiuos  fub- 
ftantiuorum  adicifcuntrvt  Nuda  genu.  • 
Et  glaciahs hytms  canos  hirfuta  capillos. 
Omnia  Mercurio  (imihs,vocemqLe  coloremque. 

Grammatici  avviKcfhxHV  vocarunt,  id  eft  com- 
prehenfionemSignificat  enim  nomen  totius,  ad 
partcm  tantum  referri,cum  dico,AEthiops  albus 
dentes:  nomen  a  L  b  v  s,  totum  AEthiopcm  (i' 
gnificat:  verum  quia  accufatiuus  d  e  N  x  e  s  fub- 
ijcitur,  detorquetur  &  nominatiuus  tantum  ad 
partem. 

DECIMA     REGVLA. 

Ablatiuus  inftrumenti  fubijcitur  certis  adie£li- 
uis:  vtClarus  ingenio,  armis.  Lafluscura.  Fefi"us 
curfij .  LsEtus  honore,  imperio.  apud  VirgiHum. 
Contentus  paucis.Nonnunquam  grauis  sere  do- 
mum  mihi  dextra  redibat.  Potes  pecunia,&  Po- 
tes  a  pecunia.Prseceps  ambitione.Sic  &  orbus  pa 
retibus.Liuius,Annibal  a?ger  ocuHs  ex  verna  in- 
temperie.  Cicero,AEger  pedibus. 

Immunis,ahenus,addunt  prsepofitiones: 
vtjlmmunis  ^  bello.  Ahenus  si  me,&  Ahenum  di 
gnitate.  Et  apud  Cornehi5,  Vacuus  i  periculo  a- 
nimusfuit.Vacuusab  odio,&  Vacuus  ira.Ciccro, 
Cum  fumus  necefi^arijs  negotijs,  cunTquc  vacui. 
SalluftiuSjAger  frugum  vacuus. 


III  S  V  N  T.    N  0  M. 

Dignus,  indignus,  (impliciter  ablatiuos  adfci-^ 
fcunt.Dignum  laude  virum  Mufa  vetat  mori. 

VNDECIMA     RECVLA. 

Varise  figurasfunt  defcriptionis  laudadi  aut  vi. 
tuperandh*  fed  ablatiuis  Latini  libentius  yH  funtJ 
vt  Puella  vultu  mo^fto.Dici  enim  poteft,Puel- 
la  modefta  vultu,&  modefta  vultum,  jio^ixrfS;^/- 
Kco^.  Sic  Columella,  Afinus  ampliflimi  corporis, 
ceruice  valida.  Cicero,Erat  infirma  valctudine  ha 
bitus. 

DVQDECIMA     REGVLA. 

Varia  eft  fyntaxis  vocis  o  p  v  s:  C^d  ablatiuum 
faepius  adfcifcit.  vt  Cicero,Opus  eft  huic  tuo  iu- 
dicio.Nonnunquam  pra^cedit  nominatiuus,Dux 
nobis  &  author  opus  eft.Rarum  cft,Opus  eft  no- 
bis  hancrem. 

Et  v  s  V  s,apud  Plautu  in  Afinaria,  Viginti  iam 
vfus  eft  filio  argenti  minis. 

DECIMATERTIA    REGVLA* 

Hguram  Appofitionem  dixeriit,  cum  duo  ifub- 
ftantiua  eodem  cafu  coiunguntur,hoc  modo,  Ef- 
fodiuntur  opes,  irritamenta  malorum .  Pofterius 
fubftantiuiijdeclaradi  caufa  acceffit,  ide&que  pro- 
pemodia  induit  adieftiui  naturam.SicHoratius, 
Et  gcnus  &  formam  rcgina  pecunia  donat.  id  eft 
regnans. 


De  Syntaxi  vcr- 

BOR  V  M. 

',  -  ■  -ji 

VNQ.VAM  integra  fententia  finc  ver*^ 
N       bo  ex  folis  nominib^  coftatrquare  cum 
nominibus  certa  quadam  ratione  ver- 
ba  coagmentantur. 

PRIMA     REGVLA. 

Nominatiuus  praecedit  verbum  finitum  fimiH 
numcro,&  perfona:vt  Ego  lego,tu  legis,  hic  legit, 
Nam  pronomina  naturam  nominum  habent.  V- 
timur  autcm  prima  &  fecunda  perfona  diffimula- 
tis  pronominibus.Tertia  perfona  fine  nominati-» 
uo,in  verbis  perfonalibus  non  vtimur:  Csefar  ^ 
rex  Gallorum  conueniunt  inter  fe.Nam  duo  fin- 
guIaria,poftulant  plurale  verbum. 

Eft  cum  infinitiuus  pro  nominatiuo,Gra2ca  c6-- 
fuetudine,  vfurpatur:vt, 
Adde  quod  ingenuas  didiciffe  fideliter  artes, 

Emollit  mores,nec  finit  eflfe  feros. 
Nam  verbum  emolIit,r€fpodet  his,  tanquam  no- 
minatiuo,didiciffeartes  fideliter.Grgci  ^Cyi^  ^-^ 
6et9  "nfot^vvc-i  tu  h3h, Eum  mfinitiuum  circuloqui- 
mur  finito  verbo,adie6la  particula  q.v  6  D:DoIet 
Turcis  quod  ab  obfidione  Viennefi  repulfi  funt. 
id  eft,fe  repulfos  efte. 

SECVNDA     REGVLA. 

Vocatiui  fecudsE  perfon^jSc  impcratiuis  prf  po- 

h.j. 


n4  SYNTAXIS     VERBr. 

nuntur.Nonnunquam  etfam  (ine  verbo  tnretunr 

tur  orationi:vt, 

Durate,&  vofmet  rebus  feruate  fecundis. 

Verbum  finitum  fequitur  aliquando  nominati- 
uuSjprjEcipue  in  verbis  geftuumiDormitfecurus, 
Bibo  ieiunusjlt  cubitum  inccenatus.Virgilius, 
-medio  refupinus  in  antro 
Frangieret  ad  faxum. 

Q.V  ART  A     REG  VL  A. 

Verba  fubftantiua  pr«cedunt,&  fcquuntur  no- 
minatiui.  Sunt  autem  fubftatiua,fum,  forem,  fio^ 
€xifto:qu6d  fubftatiam,non  attionem  fignificat: 
vt  Manus  noftrae  funt  oculata?,  credunt  quod  vi- 
dent.  Equus  Alexandri,  &  capite  &  nomine  Bu- 
cephalus  fuit^  Fama,eft  malum.Humor,eft  dulce 
fatis.Nam  hoc  modo  ex  adie£liuis  fiunt  fubftan- 
tiua  genere  neutro.  Sed  hic  monendi  funt  puer/, 
Latinos  fWpe  Ellipfi  vti^omiflb  verbo  fubftatiuo. 

Et  nuncupandi  verbarvt  Princeps  SaxonisB  vo- 
catur  Prajfeftus  prxtorio.  Carolus  dcfignatus  eft 
Romanus  Imperator.Ille  falutatur  doftor.Grae-. 
cum  eft,Hic  eupit  audiretheologus. id  cddku 

Sedhic  obferuent  pucri  formulas  nominandi: 
dicunt  enim  Latini  varie,  Eft  mihi  nomen  Pom-p 
ponius,apud  Tcrentium.EtjEft  mihi  nomen  Po- 
ponij,apud  Plautum.  Et,Eft  mihi  nomen  Pompo 
nio,qua  formula  maxime  deleftatur  eruditi.  Ve-j 
tus  eft,  Fecerunt  illi  nomen  Afcaniuoj,  apud  Li" 
uium. 


DcFi 


"5f 

uris. 


oMiNATivt  & vctbi finiti fyntaxcs 
N       tradidimus .  Prius  quta  autem  often- 

damus  quomodo  obliqui  cu  verbis  co- 
haereant,recefebimus  figuras  conftruftionis.-quas 
ita  vocat,  cum  ab  analogia  &  communi  regula  de 
nominatiuo  dc  verbo,breuitatis  caufa^difcedit  co 
fuetudo:  vt  Ego  &  meus  minifter  propere  adcur- 
rimusjbelle  dicitur  cotra  analogiam. fi  analogiam 
fequaris,eft  odiofa  repetitio;  Egoadcurro,6fc  mini 
fter  adcurrit. 

ZUOdkOi^yQ  OMPOSITIO. 

Synthefis  eft,  cum  nomini  multitudinis  fingu- 
larirefpondet  verbumplurale.  nam  ad  intelledii 
refertur  c6ftru£lio:vt  Turba  ruunt.Gens  armati. 
Pro  fe  quifque  prccari  coeperut.Quifque  fuos  pa- 
timur  manes.Pars  epulis  onerant  menfas. 

Eunuchus  mea.nam  &  hic  ad  intelleftum  refer 
tur  conftruftio:mea,fcilicet  fabula. 

Conftruftio  eft  ad  intelle£tum  referenda  &  in 
his  verbis,Pluit,  Tonat.  Hic  enim  omittitur  no- 
men,quod  no  foletfieri  in  alijs  perfonalibus  ver- 
bis.  Quare  Grammatici  haec  veiba  Pluit,  Tonat, 
Fulguratjlnquiunt,  Aiuntjvocauerunt  Verba  ex- 
emptas  aftionis.  Intelleftu  tamen  addimus  no- 
men  ,  homines  aiunt,  aqua  pluit ,  c^Ium  tonat, 
caelum  fulgurat.  vt  Tibuilus,  Multus  &  in  terris 

h.ij. 


n(  D£    FIGVRIS. 

deplueretque  lapis.Interdu  additur  obliquus  pro 
nominatiuo:vt  Pluit  lapides,&  Pluit  lapidibus. 

ZSdiyfUOi^  A  DI  VN  CTI  o. 

Eft  cu  multis  fubftatiuis  vnum  verbu,feu  adic- 
£liuum  additum,confentit  ci5  propiore  fubftanti- 
uo,vt  Scmper  honos,nomenque  tuum,laudcfque 
manebunt.  Hic  illius  arma,hic  currus  fuit.  Socijs 
&  rege  recepto.Hebrazi  funt  &  ego.Nihilne  te  no 
fturnti  praelidiii  palatij,  nihil  vrbis  vigilia?,  nihil 
timor  populi,  nihil  cocurfus  boncrum  omnium, 
nihil  hic  munitifTimus  fenatus  habendi  locus,ni- 
hil  horum  ora  vultufque  moueruntC 

(n/MN*4*?,C  OMPREHENSIO. 

Longius  degenerat  ab  analogia.nam  htc  multis 
fubftantiuis  ita  verbum  aut  adie^^iuum  adijcitur, 
vtconfentiatcum  remotiorc  fubftatiuo,fed  prae- 
ftantiore.  Porro  pluralis  numerus  prseftat  fingu- 
lari:Mafculina,foEmininis:  Prima  perfona,fecun- 
da;Secunda,terti2. 

HJc  numeri  tantu  variat;  vt,Milites  &  impera- 
tor  pugnant.Hic  illius  arma,hic  currus  fucrunt. 

HJcgeneravariant: 
Eft  mihi  nanque  domi  pater,  eft  iniufta  nouerca: 
Bifque  dic  numerat  ambo  pecus,  alter  6c  hoedos. 

Uic  perfonsB  variant:  Ego  &  vicinus  concerta- 
uimus.  Tu  &  frater  belle  conuenitis. 

Sunt  &  Syllepfes,  -Remo  cum  fratre  Quirinus 
lura  dabunt. 

'7rfi^«4^?,P  R  AE  O  C  C  V  P  A  T  I  b. 

Partitio  quf  dam  eft  feu  diftributio,cum  nomi- 


DE     FIGVRIS.  117 

hi  partes  fubiiciuntur,verbo  non  rcpctito:vt  Mi- 
litcs  rcdcunt,hic  cx  Hirpani/s,ille  ex  Gallijs. 
AyTiirfcjoig^c  Asvs   pro    casv, 
Eft  vbi  contra  analogia  antecedens  imitatur  ca- 
fum  relatiui;  vt,Vrbe  qua  ftatuo  veftra  eft.  Popu- 
lo  vt  placerent,quas  feciffet  fabulas.pro  fabula?. 

ENALLAGE, 

Mutatio  cft,finevIlaratione,tanti3  concinnita- 
tis  caufa  vfurpata,  quia  deleftat  interdi5  varietas. 

Siit  aute  pene  infinitse  Enallag2e,ex  quibus  nos 
hancforma  poncmus.Interdum  vcrbum  fubftan 
tiuu  numero  couenit  cij  pofteriore  nominatiuo 
contra  ratione:  vt  Amantiu  irse,  amoris  rcdinte- 
gratio  eft.  Ratio  enim  pofcebat  dici,  Amantium 
irasjfunt  amoris  redintegratio:quia  verbum  debet 
conuenire  cum  prspcedente  nominatiuo. 

Eft  &  hsBc  Enallagc,(ine  ratione  tantum  cocin- 
nitatis  caufa  fafta  mutatio,  ci5  vtimur  in  narran- 
dojlnfinitiuo,  pro  prasterito  imperfefto  Indicati- 
ui:  vtjFacilc  omncs  perferre  ac  pati.pro  perferebat 
acpatiebatur. 

E  VOCATIO. 

Vocarunt  euocationem,cu  verbo  primse  aut  fc- 
cundsB  pcrfonas  nomen  prsponitur;  vt,Ego  Vir- 
gilius  IcgOjTu  Apollonius  fcribis,Nos  poma  na- 
tamus.  Plautus,  Ta  denique  homines  noftra  in- 
tclligimus  bona,  co  quas  in  poteftate  habuimus 
ca  amifimus.  Voluerunt  enim  Gramatici  tertiam 
tantu  perfonam  in  nominibus  eire.  Sed  no  vidco 
cur  adiefta  pronominibus  nomina,  n5  mutucn- 

h.iij. 


1 18  5  y  N  T  A  X I  s 

tur  ab  eis  perfona:tamet(i  verum  eft,quod  duriuf- 
cule  cohaerent  verba  primse^aut  fecundse  perfonse 
cum  nominibus. 

De  Vcrborum 

SYNTAXI    CVM    OBLIQVIS. 

P  R  IM  A     REG  VL  A. 

c  T I  V  A  verba  omnia  accufatiuos  ad- 
A       icifcunt:  vt  Sophiam  mc  Graij  vocant, 
Latini  fapientiam.  Vfus  me  genuit,ma 
ter  peperit  Memoria. 
Auriculas  afini  Midas  rex  habet. 

Neutra  fine  accufatiuis  abfoluunt  fententiam, 
idtbc^  abfoluta  verba  vocauit  Prifcianus;vt,Cre- 
fcit  amor  numijquantu  ipfa  pecunia  crefcit.  Sed 
qufdam  neutra  accufatiuos  cognatas  fignificatio- 
nis  adfcifcunt:  vt  Aro  terram^  Gaudeo  gaudium, 
OJet  vnguentum,  Salto  fabuJam,Dormit  Epime- 
nideum  fomnum,Bibo  vinum. 
Et  GrxcZyhH^Z  \H§<7f\y. 

Sunt  aute  admonendi  pueri,  non  omnium  no- 
minum  accufatiuos  promifcue  omnibus  a£liuis 
fubijci  poffe^fed  habendam  efTe  ratione  cp(o/.aiog. 
Intcrcfl  enim  inter  hsec,  Feci  danum, &  Dedi  da- 
num.  Habeo  oratione,re£lum  eft:  no  eft  reftum, 
Facio  oratione.  Redij  eft,Facio  verba:n6  reftum, 
Habeo  verba.Differt  it^yDat  verbaEt  Capio  vo- 
luptate,  reftius  eft,^uam,  Cepit  me  yoluptas.  Et, 


VERBI.  IIJ^ 

Ccpit  mcobliui'o,re£l:e  dkitm:  no  aute,Obliuio- 
ne  capt^rum.  Sed  hx  figurse  in  quotidiana  kftio- 
ne  authorum  deprehedentur.  Nos  his  pr^ceptio- 
nibus  noluimusinfercre,  ne  onerarentur  infirma 
ingenia  puerorum  nimia  prolixitate  c5mentarij. 
Etcogeflerunt  Valla  &  Adrianus  Cardinalis  non 
cotemnendum  numeru  huiufmodi  formularum: 
qui  proponendi  funt  pueris,  vbi  prima  elemcnta 
gramatices  perceperint.  Eft  enim  his  quipure  La 
tinc  loqui  ftudentjOpera  danda  vt  in  proptu  ha- 
beant  magna  fupelicc1ilem,non  modo  bonorum 
yerboriijfed  &  formularum  fermonis,qu5E  in  vfu 
veterum  fuere.nam  ita  demu  redoiebit  fermo  La- 
tinam  (p^TtVydc  perfpicuus  erit,cum  in  compo- 
(jtione  verborum,veterum  exempla  &  confuetu- 
dinem  imitabitur.Sed  redeo  ad  pueriles  regulas. 
Vari^  dicunt  Ludo  aleam,&  ludo  talis. 

SECVNDA     REGVLA. 

Accu(andi  verba,&  memori^,  adfcifciitprseter 
accufatiuum  genitiuos  caufam  fignificantes. 
PlautuSjPurti  fe  adftringit. 
TerentiusjHic  fe  furti  adligat. 
Suetonius,Doiabellam  repetudarum  poftulauit. 
LiuiusjCum  capitis  anquififlent. 
Plinius,Inuenimus  Egnatii  vxorem,cum  vinii  bi- 

biffet  i  dolio,  interfeda  fufte  ^  marito,eiimquc 

casdis  dRomuloabfolutum. 
Cicero,Sceleris  condemnat  generum  fuum. 
Ouidius,Otia  dele6tent,admoneantque  mei. 
Memini  huius  rei,&  hanc  rem. 

h.iiij. 


120  SrNTAXIS 

ObHuifcor  huius  rei. 
Recordor  huius  rei,&  hanc  rem. 

Extat  &  hse  formulse  apud  bonos  authores.Q- 
cero^Ne  quem  vnquam  innocentem  iudiciocapi* 
tisarceflas. 

Ciccro,  Putaui  ea  de  re  te  efle  admonendum. 
CicerOjInertiam  accufas  adulefcentum. 
CicerOjCondemnabo  eodem  te  criminc. 

Item  7rac>5w77xiy,  Mifereorhuius. 
Sed  mifsreor  accufatiuu  adfcifcit.Mifercor  rempu 

blicam.id  eft  deploro. 

TERTIA     REGVLA. 

Verba  omnia,in  quibus  eft  quf  dam  concedcn^ 
di  Qgnificatio,datiuum  adfcifcunt,  qui  perfonam 
defignatrDat  venia  coruis,vcxat  cenfura  coliibas.: 
Tribuo  ilH  eruditionem.  Gl>^cyrrhiza  medetur 
tufli.Benedico  tibi,non  te.  Maledico  illi,  non  il- 
lum.Studeo  huic  rei,&  hancrem.Quintil.Abdi- 
catus  medicinse  ftuduit.  Item,  Poetae  &  piftores 
in  id  ftudentjVt  defcribere  tabulas  menfuris  ac  li- 
neis  fciant.CicerOjNihil  ahud  ftudent. 
Dicimusautemetiam,medicor  morbum. 

Hoc  vertitur  illi  vitio .  Datur  crimini .  Datur 
laudi. 

Pr^fto  ilh';  Apud  TerentirljHomo  homini  quid 
pr^ftat.^^Praefto  illii:apud  Virgiliu,  Ibo  animls  c6 
tri,vel  magnu  prseftet  Achille.Sed  hoc  rarius. 

Q.VARTA     REGVLA. 

Verbo  E  s  T,  habedi  fignificatione  vtimur  cum 
datiuo:vt,  . 


VERBI.  tll 

Eft  mihi  nanquc  domi  pater,  cft  iniufta  noucrca. 

Tccum  habita,  &  noris  quim  (it  tibi  curta  fu- 
pellex. 

An  nefcis  langas  regibuj  efle  manusC 
Etdatiui  venuftc  adduntur,qui  commodum 

aut  incommodum  fignificant:  vt,Eft  mihi  lucro, 

Eft  mihi  odio.Sunt  exitio  rebufpub.inteftinas  dif' 

rendones. 

Q.V1NT  A     REGVL  A. 

Duos  accufatiuos  pauca  qusedam  a£^iua  adfci- 
fcunt,eaque  vocant  Grammatici  tranfitiua,  quod 
tranfmigret  in  duos  accufatiuos  a£lio:  vt,  Do(eo 
te  literas.Pofcote  pecuniam.NulIa  falus  beIIo,pa 
ccm  te  pofcimus  pmnes.  Interrogo  te  hanc  rem, 
&dehacre. 

SEXTA    REGVLA. 

Ablatiuos  inftrumenti  propemodum  omnibus 
aftiuis  verbis  fubijcimus:vt, 
Odcrunt  peccare  boni  virtutis  amorc, 
Oderunt  peccare  mali  formidinc  poenjc. 
Naturam  expellas  furca,tamen  vfque  recurret. 
Quo  femel  eft  imbuta  recens,  feruabit  odorem 

Teftadiu. 
Fcritillum  gladio. 

Sic  copiae  &  inopis  Vcrba:  vt,Impleo  poculum 
vino. 

Induo  me  vefte  &  veftcm.Liutus,Sagunti  cxci- 
dium  pia  &  iufta  nobis  arma  induit. 

Spolio  te  pecunia. 


ilZ  SrNTAXIS 

Mulfto  morte. 

Hoc  te  fafce  leuabo. 

Leuacus  febre. 

Abundare  prjEceptij. 

Adficio  te  honore. 

Luxurlarit  animi  rebus  plerunqtie  feciindis. 

Culpa  vacare,magnum  folatium. 

Confii£tari  graui  peftilentia. 

Conflidari  aduerfa  valetudine. 

Laborare  ex  pedibus. 

Laborare  febri. 

SEPTIMA     REGVLA. 

Repellendi  fignificationem  habentia,  ablatiuos 
adfcilcuntjfed  cum  pra?po(itione:vt, 
Ignauum  fucos  pecus  i  prxfepibus  arcent. 

Abftmco  a  yino.  Horatius,Abftinuit  yenere  & 
Baccho. 

Et  petendi:vt,Peto  abs  te  pecuniam . 

Vtor,vefcor,fruor,potior,  ablatiuos  adfcifcunts 
yt,  Vtor  vino,Fruor  meis  ftudijs,Potitus  imperio. 

Difco  ab  ilIo,&  difco  de  illo  muficam.  Plautus 
In  Poenulo. 

£t  induendi  verba:  vt,  Exuo  tunicam,  &  Exuo 
hunc  tunica. 
Cxfar,Vallis  fe  induebat. 
CicerOjTorquem  fibi  induit. 
Liuius,Nouum  ingenium  induerat. 
yirgilius,Troianos  exue  caeftus. 
MartialiSjDum  mutat  cultus,  induiturque  toga. 


V  E  R  B I.  125 

CkerOjHumanitatem  omnem  cxuifles. 
Virg!lius,Sicait  illachrymans,  humero  fimul  ex- 

uitenfem. 
Se  agro  paterno  auitoque  exuiflfe. 

DE     PASSIVIS. 

ASSivoRVM  proprius  cafus  efl:  ablati- 
p       uus  cum  pr2Epofitione,ex  nominatiuo  a- 

•  ftiui  faftus:  accufatiuus  proprius  aftiuo, 
in  nominatiuum  mutatur:  vt,  Lego  Virgilium, 
Virgilius  i  me  legitur. 

Reliqui  cafus,aftiu2  vocis  verba  imitantur:  vt, 
Doceo  tegrammaticamj  Tudoceris  dmegram- 
maticam.Nonnunqua  ablatiuus  in  datiuum  mu- 
tatur!Vt,Vifus  mihi.  pro  Vifus  i  me. 

Et  GrsBCum  eft,  Pluribus  ille  notis  variata  pin- 
gitur  aluum.pro  Varlata  aluo. 

Deponentia,aftiuorum  (ignificationem  habet: 
VtjLargior  tibi  pecuniam.  Ncutrorum  quas  neu- 
traliter  fignificantsvt,  Adfentior  tibi. 

Adulor  tibi  &  te,dixerunt  vetercs. 

DE     INFINITIVIS     PRIMA 
REGVLA. 

NFiNiTivi  adduntur  verbis  fignifica" 

I      tibus  fenfum  aut  voluntatem.GrsEci  'TT^- 

ou^inKo.  vocarunt:  vt,  Cupio  te  venire. 

FiHo  vxorem  datum  iri  audierat.  Memini  me  fa- 

cerc:non,feciffe. 

Accufatiuus,  proprius  cafus  eft  infinitjuorum, 
prsccdens  infinitiuos,  &  exponitur  per  nomina- 


124  SrNTAXIS 

tiuum,adieQ:a  particula  quod.  Aiunt  proSos  ado- 
lcfcentes  deprauari  confuetudine  malorum.id  eft 
aiunt  quod  probi  adolefcentes  deprauentur  con- 
fuetudine  malorum. 

SECVNDA     REGVLA. 

Infinitiui  adduntur  nominibus  adieftitiis  facul 
tatem  (ignificantibus:  vt,Diflficilecftefficere.  So* 
licantareperiti. 
Amor  fceleratus  habendi. 

Cafus  fequens  infinitiuum  E  s  s  e,  couenit  cum 
proximo  nomine  pr2ecedete:vt,Illi  licet  cfre^bo. 
Rarius  eft,Illi  licet  eflc  probum. 

Dc  Gcrundiis. 

E  N 1 T I V I  cafus  gcrundia  fequuntiir  no 

G       mina  fubftantiua  facultate  (ignificantia: 

vt,Occafio  emergendi.  Gratia  difcendf, 

Athenas  miffus.  Tempore  creuit  amor  qui  nunc 

eft  fummus  habendi. 

Gracifmus  eft,  Infinitiuo  verbo  \ti  pro  gerun- 
dio:  vt,Nunc  eft  tempus  dicere  quae  fentias.id  eft 
tempus  dicendi  quas  fentias.  Et  Terentius, 
Quod  plerique  omnes  faciunt  adolefcentuli, 
Vt  animii  adaliquod  ftudium  adiungat:aut  canes 
Alere.  Nam  hic  infinitiuus  regitur  i  voce  ftudiu: 
vt  fit,ad  ftudium  al€re,pro,ad  ftudium  alendi  ca- 
nes,alendi  equos,eundiad  philofophos. 
Acculatiuicafus  gerundia,  prspoOtione  anne- 


VERBI.  125 

£luntur  verbis:vt,  Mittoillumad  rpeculandutn 
trcem.     -  inter  agendum 
Occurfare  capro. 

Cafus  ablatiui  gerundia  fequuntur  verba,  vel  c3 
pra?po(itione,vel  fine  prjepofitionervt^Omnia  co- 
nandOjdocilis  foJertia  vicit.  Frigidus  in  pratis  ca- 
tando  rumpituranguis.  Explicatur,  dum  cantas.^ 
Cantando  tu  illum^^Ratio  benefcribendi,cum  lo. 
quendo  iun£la  eil. 
Non  fum  foluendo,  pecuHaris  figura  eft. 

Adfciicunt  autem  gerundia  cafus  verborum 
«*xAo)/j)aJ?:vt,Gratia  falutandi  amicos,  domum 
redi/.  Sed  Latini  eandem  fententiain  efferunt  pet 
participium;  vt,Gratia  falutandorum  amicorum, 
domum  venio.  Et,  Ad  fpeculandam  arcem  miffus 
cft  eques.pro,ad  fpec^/Iandum  arcem.Et,falutan- 
diamicos. 

Et  hic  rixantur  Grammatici,  vtrum  gerudia  re- 
cipiant  cafus:an  fit  gerundium,  Salutandorum  a- 
micorum,domumvenio.  Reftiusautem  eft,meo 
iudicio,  &  ad  captum  puerilem  accommodatius» 
docere  quod  gerundia  fiant  participia,quando  no 
regunt  cafus  fuorum  verborum.  Cum  dico,  falu- 
tandi  amicos.falutandi,  htcgerundium  eft,figni- 
ficationis  adiux:  quia  regit  cafum  verbi  adiui,fi- 
cut  Saluto  amicos.Cum  dico  Salutandorum  ami« 
corum,hic  Salutandorum  participium  eft  paffius 
fignificationis. 

Veteres  vfi  funt  quadam  figura.  vt  apud  Terc-. 
tium,Crefcendi  nouarum.Etapud  Plautum,No- 


It6  SYNTAXIS 

minandi  iflorum  magfs,  qudm  edundi  copia  cil; 
pro,nominandorum  iftorum.  H^c  figura  propc- 
modum  Graecum  quiddam  habet. 

DE    s  V  P  I  Ni  s.^ 
c  T I V  E  fignificant  Supina  priora,  &  ca- 
A      fumverbifui  adfcifcunt.  Coniunguntur 
autem  cum  verbis  fignificantibus  motum 
ad  locum.  Venio  falutatia  amicos,fi'gnificatio  infi- 
nitiuieft.  fignificat  enim  Venio  faiutare  amicos, 
&  Venioad  falutandum  amicos. 
Speftatum  admifli  rifum  teneatis  amici. 
Iret  qu^fitum. 

Pofteriora  fupina  (ignificat  paflfiue,&  conftruu- 
tur  cum  adieftiuis  facultatem  fignificantibusrFa- 
cilis  vifu,id  eft  videri.  &  cum  verbis  motum  de  lo 
co  fignificantibus.  • 

Turpe  quide  di£tu  eft:  fed,fi  modo  vera  fatemur, 

Vulgus  amicitias  vtilitate  probat. 
Cato,  Primus  cubitu  furgat,  poftremus  cubitum 
eat.Piautus,  Obfonatu  redeo.NuHus  aute  his  ca- 
fus  prsEponitur. 

MERCANDI    VERBA. 

-  RE  Ti  VM  ablatiuo  cafu  effertur  fine 

V     prajpofitione:  vt,Emo  Homericum  codi- 
cem  duobus  aureis. 
VirgiliusjVendidit  hic  auropatriam, 
Leges  pretio  fixit  &  refixit. 

Ariftoteleslibros  pauculos  Speufippi  Philofo- 
phi  poft  mortem  eius  emit  talentis  Atticis  tribus/ 


VERBK  hj^ 

Ea  fumma  fit  pecunise  noftrse  mille  &  d  c  c  c.co- 
ronx  Gallicse. 

Haj  voces  Tanti,  quati,pIuris,minoris,Gne  fub-^ 
ftantiuis  adijciuntur  vecbis  mercandi: 
Cicero,  Non  vendo  pluris  qudm  ali/,  fortafle  etia 
minoris.  luuenalis,  Chryfogonus  quanti  doceat, 
vel  Pollio  quanti.Suetonius,Quati  funus  &  pom 
pa  condaret. 

Sic,  Magni  seftimo,  magni  facio,  parui  aftimo^ 
paruifacio,magnipendo,  8c  parui  pendo.  Catul- 
lus,Vnius  aeftimemus  affis. 
Et  cum  verbo  Sum:  Efle  quantiufs  pretij. 

Non  tamen  dicimus,Emi  magni,  aut  parui,aut 
cmi  maioris  pretij:fed  Emiparuo,magno,maiore, 
minore  pretio. 

Virgilius,      -haud  iijj  ftabunt  AEneia  paruo 
Ho^itia.  Liuius,  Multoque  fanguine  &  vulnerir 

•bus  ea  Poenis  viftoria  ftetit. 
Plautus,Nimio  empta?  tibi  videntur. 
Varro,  AEdificantur  magno,impIentur  magno» 
.Terenr.Redimas  te  §  minimo,  aut  quanti  queas; 

Eft  in  vfu  etiam,Magno  icftimo: 
Cicero,  Gloriofa  fapientia  non  magno  a?ftiman«^ 
daeft.  Suetonius,  Nec  tuierat  tammolefte,  tam 
magno  asftimari  honorem  coenas  fuae. 
Seneca,Oata  magno  seftimas,accepta  paruo. 

Sic  6c,Quato  pretio  emifti.''  Minore  pretio  cmi, 
iocaui. 

Nam  cum  accedunt  fubftantiua,  hs  quoque  vo 
culse  migrant  in  ablatiuos. 


llt  SYNTAXIS 

Huc  pcrtinet  vcrbum  Valeo : 
Mina  valet  decem  coronis  Gallicis. 
Sic  Plinius  loquitur:vt,Scrupulum  valebat  feftcrr 
tijsvicenis. 

Tcmporis  pri- 

MA     REGVLA. 

B  L  A  T I V  o  nomina  temporis  efFeriitur, 

A      cum  non  fignificamus  durationem.vt  Ci 

cerOjSuperioribus  dicbus  veni  in  Cuma« 

num.  Quis  his  proximis  diebus  Pontifexfa£bui 

eftr    AEftateadulta. 

Pundo  temporis  rerum  momenta  vertuntur. 
Paucis  diebus  eram  domefticos  tabellarios  mif- 

furus. 
Triduo,aut  ad  fummum,  quatriduo  periturum. 
Plinius,Omnia  plenilunio  maria  purgantur. 
luppiter  exiguo  tempore  inermis  erit. 
Exafto  menfe  redijt. 
Quadriennio  poft  virili  toga  fumpta, 
Longo  poft  tempore  venit. 
Nec  vnquam  plus  triduo  fuit.  Nec  dicitur,  Supc- 

riores  diesveni  in  Cumanum. 

Nec  fecutus  eft  analogiam  Teretius  cum  dixit^ 
Interea  mulier  qusedam  abhinc  triennium,ex  An 
dro  commigrauit  huic  vicinise. 
Haec  duojgrascifmi;  Triennium,pro  triennio:  &, 
Huic  vicinis,pro,in  hanc  vicinia.Nam  trienniii^ 


V  E  R  B  I .  np 

hic  non  fignificat  durationem,fed  fa^lum  quod 
femeJ  cecidit  ante  triennium. 

SECVNDA     REGVLA. 

Accufatiuus  eft  frequentior,  cum  durationem 
fignrficamus,feu  continuum  tempus: 
-vna  cum  gente  tot  annos 
Belia  gero.    Tercentum  totos  regnabitur  annos. 
Annum  audietem  Cratippum.  Tertium  iam  an- 
num  &  vicefimum  regnat.Natus  decem  annos. 
Non  plus  triduum,aut  triduo. 

TERTIA     REGVLA. 

Et  pra?pofitiones  accedunt.  In  paucis  di€bus,8c 
Paucis  diebus.De  die  epulari.  &,  dk, 
Surgunt  de  node  latrones.&,no£le. 
Eft  indi€mquodpromittis,nec  aliter. 
Peto vt  commodes  in  vnum  menfem.Vt  (it  in  an 
nuum  fumptum.  Tribunitiam  poteftate  in  quin- 
quenium  accepit.  Annos  ad  quinquaginta  natus, 
In  aliud  tepus  expeftare  te  velim.  A  mi<mltre  tem^s. 
Vt  in  reliquum  omnesfufpiciones  vitet.  Veniam 
tertio  Calendas,&  ad  tertium  Calendas,  &  tertio 
Calendarum. 

MENSVRAE    ET    SPATIA. 

E  N  s  V  R  A  R  V  M  cafus,accufatiuus  efttvt^ 
M      Muri  ducenos  pedesalti.  Piinius  fcribit 
eflFoftam  herbam  Molyradicis  longse  tri- 
ginta  pedes. 

Afleres  non  plus  fpatium  habentes  pedes  binos; 
Ne  plus  pateant  palmam.  Plinius  de  Maufoleo, 

i.j. 


Patet  ab  Auftro  &  Septentrionc  fexagenos  ter- 
nospedes. 

Nonnunquam  comparatiui  conftru£lio  obfer- 
tiatur:vt, 

Tota  cohors  pedc  no  eft  altior  vno. 
Nucleus  craffus  fex  digitis, 

Et  per  genitiuum.de  Augufto,  Statura  quinquc 
pedum,&  dodrantis  fuit. 
Plinius,Murrhino  capaci  ad  fextarios  tres. 

Eft  6c  fpatioru  accufatiuus.  Cicero,  Abeffem  ab 
Amano  iter  vnius  diei.  Csefar^Hercinias  fyluse  la- 
titudo  nouem  dierum  iter  expedito  patet. 
Tres  pateat  caeli  fpatium  non  amplius  vlnas.  Li* 
uius,Caftra  ab  vrbe  haud  plus  quinque  milliapaf- 
fuii  locat.Cum  tridui  via  procefTiffetjnec  paucoru 
dierum  iter  abeflet.  QsEfar,  Cum  ab  hybernis  Ci- 
ceronis  millia  palTuum  quinquaginta  abeflet. 
Ncque  longius  miUia  paftuum  odo  ab  h^^bernis 
fuis  abfuifte. 

Adiecit  verbo  abesse  ablatiuum  Virgilius, 
Nec  longis  inter  fe  paflfibus  abfunt. 

D I  s  T  A  T  cum  accufatiuo: 
Sulmo  mihipatriacft  gehdis  vberrimus  vndis^ 

Miliia  qui  nouies  diftat  ab  vrbe  decem. 

Cum  ablatiuoi 
lugeribufque  nouem  fummus  qui  diftat  ab  uno.' 
Non  difcedere  latum  digitum. 


L 


VERBI.  131 

oca. 

oMiNiBvs  regionum  prsepofitfones  f!- 
N      cut  &  appellatiuis  addutur,  (lue  verbo  in 
loco,(iue  de  loco.fiue  ad  locum  fignifica- 
tibus  adijciatur:  vt^Fronfpergius  duxit  exercitum 
in  Italiam.Gallus  in  Italia  dominaricupit.Gallus 
cx  Italia  profeflus  efl:. 
Sic  Bc  Venio  in  vrbem,Proficifcor  ex  vrbc. 
Figuratum  efl  apud  Virgilium, 
Italiam  fato  profugus,Lauinaque  venit 
Littora.  Dicimus  refte  Arceo  hoftem  Italia,  (icut 
Arceo  vrbe  hoftem. 

▼  RBIVM    NOMINA. 

I. 

N  loco  efle,  fignificant  genitiuo  cafu ,  in 

I       prima  &  fecunda  declinatione  ,  numero 

fingulari;vt,Sum  Rom«,  &,Sum  in  vrbc 

Roma. 

Tarenti  dcgit  Archita,  qui  ligncam  columbam 

volatilem  fccit. 
LutetisB  frequentifTima  fchola  eft. 

In  declinatione  tertia  ablatiuo  vtimuii  quibuf- 
dam  etiam  datiuus  placet. 
Sum  Carthagine,&  Carthagini. 

Plurali  numero  ablatiuo  vtimurrDelphis  Apol 
lo  oracula  reddebat^ 


l^l  t  Y  N  T  A  X  I  $ 

II. 

Accufatiuus  femper  ad  locu  fignificat,No£luas 
Athenas.  Proficifcor  Romam.  Confero  me  Vuit- 
tembergam,capiendicultus  ingenij  caufa. 
III. 

Ablatiuus  femper  de  loco,&  per  locum  fignifi- 
cattRedijt  Carthagine  Regulus. 

H^c  iter  facio/ignificat  per  locum.  Semel  at-? 
quc  iterum  inuentas  additas  prsepofitiones.  Cice- 
ro,jVenit  ad  Meflanam.  Sic  dicimus,  Sum  domi, 
Eo  domum,Venio  domo.  Et  adieftis  cafibus:Ci- 
cero,Malo  cffe  cum  timore  domi  mea&,qudm  cum 
periculo  domi  ahens. 

EtjSil  ruri,eo  rus,venio  rurcjferpo  humi.Cuius  ac- 
cufatiuo  no  vtimur  hac  forma,  Labiturhumum. 
Ablatiuo  vtimur,Tollitur  humo.  Virgilius. 

Belli  &  MilitiJB  genitiuis  tantum  localiter  yR 
funt.  Apud  Teretium,Vn^  femper  militias  &  do'^ 
mi  fuimus. 

N  VMERI. 

R  D I N  E  M  fignificant,  Primus,fecundus, 

o      &c.  &  interrogatio,quotus.Sed  numerfi, 

Vnus,duo,tres,&c.&interrogatio,quot. 

,  At  numeri  diftributionem:vtbini,terni,quaterni, 

quini,feni,fepteni,o£loni,noueni,deni,viceni,tri- 

ceni,quadrageni.Bini,(iwx  ddmx. 

R  E  G  V  L  A. 

Ergo  intereft  cum  dicimus,^Decem  aurei  mili- 
tibus  dati  funt,&  Deni  aurei  militibus  dati  funt. 


VERBI.  I3J 

Nam  decem  aureimilitibus  dati  funt,(ignificat  to 
tam  legionem  fimul  accepifle,  non  (ingulos.  Scd 
deni  aurei  fignificat  fingulis  eflfe  datos  decem  au- 
reoSjVt  Galli  dicuntydix  efcnf  d  chd[cm,  Liuius,  Con 
fules  binas  legiones  fcribere  iui^i.chdfcHn  denx.  Liu. 
Decadis  4.1ib.i,  Binis  ^ris  in  modios  populo  di- 
uiferiJt.quod  &  fic  dici  potcrat,  Singulos  modios 
duob^  aflibus  diuirerut.Cxfar,  Ad  denarios  quin- 
quaginta  in  fingulos  modios  annonaperuenerat. 
Liuius,  In  fingulos  pedites  dati  oclingentiseris. 
Idem,MiIitibus  qui  currum  fecuti  funt,  centenos 
vicenos  quinos  alTes  diuidt.  id  efl:,fingulis  centiii 
quinque  &  viginti  afl^es.Suetonius,Congiaria  po- 
pulo  frequenter  diuitity  fed  diuerfse  fer^  fumms, 
modo  quadragenos,  modo  tricenos,  fionnunqua 
ducenos  quinquagenos  nummos. 

Sed  inuenias  etiam,  cum  difl:ributiuis  v[i  fint, 
adiecifle  nome  s  i  N  g  v  l  i:id  opinor  prseter  ana- 
logiam  fieri,8c  rarum  eft.  Liuius,SinguIis  centena 
millia. 

PoetsE  diflributiuis  aliquado  abufi  funt.vt  Vir- 
giliuSjSepteno  gurgite:pro  Septem  gurgitibus. 

Pluralem  tamen  exigunt  difl:ributiua  nomina: 
vt,Bin2E  literasrpro  duabus  epiftolis. 

Ordinis  nominibus  fic  vtimur.  Cicero,  Tertia 
quoque  die.  D^  trois  ioHrs  m  troii  iom. 


t.uj. 


Dc  impcrfona- 

LIBVS. 

A  s  s  I V  AE  vocis  imperfonaIia,ab  omni- 
p      bus  verbistum  aftiuis,  tum  neutrisca* 

dunt.Conftruftio  prorfus  imitatur  regu- 
iam  pafliuorum:  prseterquam  quod  nuUus  nomi- 
natiuus  prscedit,  nam  ideo  dicuntur  imperfona- 
lia;vt,Luditur  de  tuo  corio. 
Itur  ad  me,qupniam  nemini  obtrudi  poteft. 
In  diem  viuitur. 
Benefit  multis  d  principe. 
Viuitur  ingenio,c2etera  moitis  crunt. 
Miilc  hominum  fpecies,  &  rerum  difcolor  vfus. 
yelle  fuum  cuique  eft^nec  voto  viuitur  vno. 

Accufatiui  proximiaftiuorum,  no  pofTunt  im- 
perfonalibus  fubijci,apud  Latinos.  Neque  enim 
re£lddicitur,Legitur  Virgilium.At  Gallica  figura 
vQ  funt,(o»  lit  vir^le)  &  Gr«ci,  ouixyiviffKiTOU  r>f 

Afliusvocis  imperfonalia,aIiaalios  cafus  ad- 
fcifcunt.  Quanquam  autem  perfona  videatur  in- 
certa,quia  defunt  nominatiui.tamen  obliqui  per- 
fonam  definiunt.Quare  imperfonalia  fic  ordiun- 
tur  fententia  vt  perfonaIia,fi  dicas,  Principe  opor 
tet  potius  confulere  publicje  faluti,qudm  priuatis 
affe£libus  morem  gererc.Hic  accufatiuus  cum  ver 
bo  perinde  inchoat  fententiam,  &  certam  perfo- 


VIRBI.  13^ 

nam  deffgnat  vt  nominatiuus  cum  verbo,(i  dicsLs^ 
Princeps  debet  potius  confulere  publica:  faluti, 
quam  priuatis  affedibus  morem  gerere. 

Pleraque  autem  verba,  perfonalia  alioqui,con- 
ftruftione  in  imperfonalia  degenerant. 

PRIMA     REGVLA* 

Eft,  intereft,refert,perfonam  genitiuo  defignat, 
&  fequuntur  fere  infinitiua,  alias  coiunftiua,cum 
particula  v  T,aut  particulis  interrogatiuis. 
Boni  paftoris  eft  tondere  pecus,-non  degluberc. 
Non  eft  fapientis  viri  dicere,  non  putar  am. 
Rcipub.refen  conferuari  literas.  8c,vt  conferuen- 

tur  literse. 
Principis  intereft  authoritatem  publicarum  legii 

faluam&incolumem  conferuare. 

EXCEPTIO. 

In  aliquot  pronominibus  d  regula  difcedimus. 
Nam  mea,tua,fua,noftra,veftra  ablatiui  adijciun- 
tur  verbis  refert  &  intereft.  Tua  refcrt  adeffe.  Et 
CicerOjPermagni  intereft  tua,an  rcdditae  fint  lite- 
rse.  Vbi  obferuabis  &  genitiuu  adijci  fpermagni) 

Grammatici.  adfingunt  ridiculam  ratione,  cur 
horum  pronominum  ablatiuis  vtamur.  nam  cum 
hsec  verba  fignificant  pertinere,  refte  dici  pu- 
tant,  Mea  intereft,  quafi  in  re  mea  eftr  6c  Refert, 
quafires  meafert. 
Salluftius,  Refert  mea  mihi  atque  vobis  timere. 

Verbo  e  s  T,adijcimus  meum,  tuum,fuum,  no- 
ftrum.vt,  Meum  eft  iniuriam  non  adferre:  tuum 
eft  illatam  mulTitare. 

i.iiij. 


1^6  SYNTAXIS     VERBI* 

SECVNDA     REGVLA. 

Datiui  perfonam  his  vetbis  addunt,  fequtitur 
ferd  infinitiui:Libet,Iicet,patet,  Iiquet,conftat,pla 
cet,expedit,prodeft,obeft,  nocet,  rufficit,vacat,ac- 
cidit,  conuenit,  &  (imilia  qusBdam:qu2E,quanqua 
perfonalia  funt,  tamen  conftruftione  migrant  in 
hunc  ordinem; 
Tolle  moraSjCemper  nocuit  differre  paratis. 

TERTI  A     R  EG  VL  A. 

Accufatiui  perfonam  his  verbis  addunt,fequun 
tur  infinitiuirluuatjOportet.-vtjPrincipem  oportet 
patilegem  quamcondidit.  Decet:  (cd  hocfspius 
aftiuevfurpacur:  vt,  Secundas  res  decent  fuper- 
bisE.  Et  cum  datiuo  antiquetlta  nobis  decet.  Te- 
rentius. 

Q,.VARTA     REGVLA. 

In quarto  ordine imperfonaiiii  'm$HTJyA  funt, 
jqusB  pr^cedunt  accufatiui,fequuntur  genitiui. 
Poenitet.Cicero,Poenitet  eum  feneftutis  fuse. 
Noftri  nofmet  poenitet.  Piget.  Tsdet.  Salluftius, 
Me  ciuitatis  tsedet^morumque  piget. 
PudetjPudet  me  negligentise  mcx. 
Miferet  amicum  calamitatis. 

Adnumerant  imperfonahbus,  Debet,coepit,in- 
cipit:vt,Debetadolefcentiam  poenitere  peccati. 
Et  Aiunt,Solent,fineperfonis  efferutur,  quse  ta- 
men  inter  imperfonalia  nolim  numerari.Nam  o- 
miffio  perfons  figurata  eft,  ficut  in  verbis,  pluit, 
tonar,vbi  ^  'i>cA«4^K  diffimulatur  nominatiuus, 
Aer  tonat,Homin€s  aiunt. 


'57 

Dc  Participiis. 

ARTiciPiA  imitatur  verboru  fuo- 
P  rum  conftru£tione:  vt  Lcges  Virgiliu. 
Degenerat  autem  in  nomina  cum  ver- 
borum  cafus  amittuntrvt  Fugitans  litium. 

Duo  ablatiui  coniunguntur  defignantes  confe 
quentiam,alter  participi),alter  nominis.  Explica- 
n  autem  pofTuntperparticulac  v  M:vt,Imperan- 
te  Maximiliano  ,  Veneti  grauiter  aflFliftifunt.  id 
eftjCiaimperaret  Maximilianus.  Dicimus  ad  hi5c 
modi5,Imperatore  Maximiliano,  Imperatore  Ca- 
rplo,  Galli  ad  MedioIani5  magna  pugna  vi£ti  (ut 
i.  Germanis. 

Et  vfurpatur  participia  pro  infinitiuis:vt  Opus 
eft  ms  turato,pro  maturare.  Opus  eft  fa£to,pro  fa 
cere.  atque  hae  figurse  ex  Graecis  aoriftis  natse  eflfe 
videntur. 

Dc  Aducrbiis. 

DVERBioRVM  natura expofuimus 
A       in  Etymologia.  Subijciunturverbisad 
explicandas  circunftantias  locoru,  tem 
porum,&  fimiles. 

PR£MA    REGVLA. 

Nomina  degenerant  in  aduerbia  apud  Latinos 
fingulari  numeto:  vt,  Horrendum  clamat.  apud 


I^  S7KTAXIS 

GriBC0S,piurali  numero,idc]p  Latini  imitati  funt. 
vt  Virgilius,  -  nec  fera  comatem  NarcilTum:  pro, 
fero  comantem  fcu  florente.  Narciflus  enim  po- 
ftremus  omnium  florum  circiter  Septembre  pri- 
mumfloret,  vt  fcribit  Thcophraftus.  Galli  vocat 
Udrcifje, 

SE  C  VND  A     REGVL  A. 

Non  fubijciuntur  cafus  nominum  aduerbijs, 
prsEter  pauca,  Pridie,  Poftridie:  de  quibus  dixi  in 
Etymologia. 

DcCoiudionc. 

ONiVNCtioaut  fimiles  cafus  coiun- 

c        git;vt  Amat  &  potat  puer.  Virgilius  & 

Cicero  funt  principes  Latinse  lingus. 

Nox  &  amor,  vinum^,  nihil  moderabilefuadet. 

Aut  orationem  nouam  fuperiori  adtexitivt, 
Nefcia  mens  hominum  fati,fortifque  futurse,  " 
Etferuare  modum,rebus  fublata  fecundis. 
Rari  quippeboni,vixfunt  numero  totide,quot 
^Thebarum  port2E,vel  diuitis  oftia  Nili. 

Eftautem  coniunftionum  natura  diligeter  ob- 
feruanda.  Quia  enim  colligantvelutarticuli  ora- 
tionem,magniim  vitium  eft  aliqua  voce  in  conne 
ftendo  abuti.  Nam  obfcura  &  monftrofa  fit  ora- 
tiOjfi  confundantur  h«  particulse:  vt  moftrofum 
corpus  eritjfi  iugulus  in  tergo  coliocetur,  fcapu- 
Ise  in  pedote. 


4  PRAEPOSIT^  I^p 

V  TjConiunftio  caufaIis,adfaTcit  coiun£tiuum. 
{i  prsEfens  verbum  pra?cedat,  praefens  coniun£li- 
uum  erit:  vtlubeo  vt  facias.  Si  prsteritii  verbum 
prxcefleritjeritconiunftiuum  pr^teritum  imper- 
fefturvt  lufTi  vtfaceres.Significatautem  aliquan- 
do  tempuSjVt  \idi  vt  perij:  id  eft,poftquam  vidi. 
Quo  in  loco  Virgilius  Gra?cos  imitatus  eft  repe- 
tita  coniunftione.Significat  &  quo  modo.Troia- 
nas  vt  opes  &  lamentabile  regnum.  Significat  & 
quam,Vt  ferus  eft.'quim  ferus  eft.  Defignat  &  fi- 
militudine,Vt  mores  funt,  ita  fortuna  refpondet. 
Et  fuperlatiuo  cognata  eft,  Vt  quifc^  optime  Grg- 
cefciret,  ita  efle  nequiflimia.  Et  imprecatiuum  eft, 
Vt  illum  dij,  deseque  omnes  perdant.  Et  quanuis, 
Vtdefint  vires,tamen  eft  laudandavoluntas. 

In  coniunftionibus  diligenter  obferuentur  hsc 
quaz  circunduftiones  efficiunt,  hoceft,  quseduo 
m\x  coniunguntjVt  fi,cum,quanqua,&  finiiles. 

Pra^pofitioncs. 

R  .\E  p  0  s  I  T I  0  N  E  s  addut  circiaftan- 

p       tia  verbis,taqua  articuli.  Alix  aute  ac- 

cufatiuos,  alisB  ablatiuos  requiriit.  Hac 

regulam  recitent  in  conftruendo  pueri.verum  ex 

Etymologia  difcere  debebuntqus  prspofitiones 

requirant  accufatiuos,qus  ablatiuos. 


140  SrNTAxiS    INTERIECT^ 

Addendum  eft  &  hoc  prxceptum,  Qu6d  prsfc- 
pofitiones  mutat  conftruftiones  verborum.  ad- 
dunt  enim  verbis  fuum  cafum:  vt,  Adeo  patrem: 
pro,Eo  ad  patre.  Nam  (feo  patrem)no  dicitur.Et 
Xatini  libenter  repetunt  prspofitionem.  Accedo 
ad  pedifequam. 

IntcriGdiioncs. 


E I  datiuum  adfcifcit:  Hei  mihi  qualis 
H       erat.Heu  accufatiuum:Heu  ftirpem  in- 

uifam.&  nommatiuii:  Heu  pietas,heu 
prifca  fides.ProhIuppiter,proh  deum,dtque  ho- 
minum  fidem. 

REGVL  A. 

Exclamationes  fcr^  per  infinitiuii  &  accufati- 
iium  efferuntur:vt,Ade6ne  efle  inuenuftum  que- 
quam  vt  ego  fumi" 

In  hunc  modum  fsepc  querelsc  per  accufatiuos 
8c  infinitiuos  efferuntur,  quos  pueri  in  intcrprc- 
tado  refoluere  debet  in  indicatiuos.  vt  Virgilius, 
-ficomniafatis 

In  pcius  ruere,&  retro  fublapfa  referri. 
Id  fic  eft  interpretandum:  Sic  omnia  ruunt  fatis 
in  peius,&  retro  fublapfa  referutur.Et  tamen  ad- 
dit  infinitiuus  aff"eftum  quendam,quafi  dicas,Mi 
fcrabile  eft  fic  omnia  ruere  in  peius. 


141 

DcPcriodis. 


N  T  E  R  alias  peftes  rci  literari^,  plani 
I  coperi  prsecipuam  efTe,  quod  in  ludis  li 
terarijs  rari  admodii  Gramaticas  pras-; 
ceptiones  docent.  Idque  fieri  video  alids  inertia 
prseceptorum,quos  laboris  piget.  Nam  quia  fub-; 
afpersE  funt  prsceptiones,  n5  fine  negotio  ad  eas 
difcendas  pueri  perpelluntur .  Alios  pudct  in  rc, 
qusE  nihil  habet  ofl:etationis,vcrfari.Ita  fit  vt  vix 
vnquam,  negleftis  his  primis  literarum  elemen- 
tis,  pueri  ad  frugem  perueniant.  Sed  enim  egre- 
giam  operam  nauare  mihi  videntur,  qui  ad  prsc-j 
ceptionesjedircendas  diligenter  accurateque  pue- 
ros  adfuefaciunt.  neque  enim  aliter  ^ut  refte  in-f 
telligentaliena  fcripta,  aut  tuto  loqui  audebunt 
ipfi.  Et  m  Syntaxi  prodeft  exigere,  vt  non  modo 
difcant  quidcur  cohajreat:fed  numerent  etiam  or 
dine  vocabuIa,qua2  ad  perfeftam  fententiam  efFc- 
rendam  requiruntur. 

Orditur  fcntetiam  Nominatiuus,  aut  quod  vi- 
ce  nominatiui  fungitui:.  hunc  proximd  fequitur 
Verba  finitum.dcinde  adijcitur  Obliquus;  alicu-. 
bi  Sc  aduerbia  ;  &  adtexunt  fsepe  plura  nomina; 
prsepofitiones;  fsepeaut  integra  commata,aut  ver 
ba  finguIa,coniunctiones.Hunc  ordinem  verbo-' 
rum  in  interpretando  vtile  eft  ^  pueris  exigere,vt 
animaduertant  quot  voces  fententiam  abfoluant^ 


r42  D  1     Q.V  A  N  T. 

quo  modofingulis  nominibus  fingula  verba  re- 
fpondeant.Sed  has  nugas  fortaffe  pscdagogus  ali- 
quis  faftidiens,  me  delyrare  clamabit,qui  hanc  fu 
perftitiofam  diligentiam  fiagitemtprajfertim  cum 
fermo  fit  liberior,  nec  huiufmodi  collocatione  vo 
cumrequirat.Egovero  infermonenon  requiro 
hanc  puerilem  ftru£lura,in  quo  veterum  confue- 
tudinem  imitari  compofitio  debet:  fed  in  inter- 
pretando  cenfeo  adiuuari  infirma  puerorum  in- 
genia,fi  ad  hunc  modum  quem  praefcripfi,  voca- 
bula  figil latim  enumeretur.  Vix  enim  fieri  poteft 
vt  peruideat  puer  fcntentiam  longiufculae  perio- 
di,nifi  velut  per  fcalarum  gradus,ordine  per  fin- 
gulas  partes  periodi,  ad  extremam  progrediatur. 
Ssepe  in  oratione  xyxvmidcfbTK  quaedam  relin- 
quuntur,  &  mutila,  qus  deprehendentur  hac  ta- 
tionefacillime. 

Saxa  vocant  Itali  medijs  quae  in  fiudibtis  aras, 
Dorfum  immane  mari  fummo. 

Reftius  intelligetur,  ii  hoc  modo  reccnfeantur 
fingulae  partes  orationis,Qu2e  faxain  medijsflu- 
6iibus  Itali  vocant  aras.  &  cohaeret  adpofitioni,- 
aras,  quas  funt  dorfum  immane  fummo  mari,  id 
€ft,eminent  fummo  mari. 

Suntautem  ftatim  etiam  docendi  pueri,exqui- 
bus  partibus  integra  periodusconftet.  quia  enim 
veteribus  placuiffe  videmus  fententiarum  mem-; 
bra  'z^^^OcAiKco^  contexerc,n6  eft  ea  ratio  i  nobis 
negligenda:  eaque  diligentia  fsepe  ad  copiam  fer- 
monis  conducit.  Nam  cu  circundudionibus  vti-; 


$  y  L  I.  A  b;  145 

mur,  fepe  caufam  prseponimus,  faepe  antithefia 
facimus,f2Bpcc6parationem:quae  ornamenta  red- 
duntfermonem  vberiore.Sic  cx  comparatione,fa 
fta  eft  periodus  i  Cicerone  pro  domo  fua,  Cum 
multa  Pontifices  ^maioribus  noftris  diuinitus 
inuenta  atque  inftituta  funt,  tu  nihil  prseclarius, 
quim  quod  vos  cofdem  &  religionibus  deorum 
immortalium,&  fummae  Reipublicae  prsBefTe  vo-5 
luerunt.Deinde  adiecit  caufam:  vt  ampliffimi  ci-; 
ues  Rempub.benegeredo,p6tifices  religiones  fa- 
pienter  interpretando,Remp.conferuaret.Fit  au- 
tem  periodus  ex  commatis,&  colis.  Commata  Ci 
cerovocat  incifa:funt  enim  imperfeft^  orationes^ 
xJa.^,  membrafunt,  &  in  longa  circundu£tione 
pene  perfeftse  orationes:  vt  KiShof  eft,Cum  mul-r 
ta  potifices,^  maioribus  noftris  diuinitus  inueta, 
atque  inftituta  funt.  Aliud  mhOY^Tu  nihil  pr«-; 
clarius,  quim  quod  vos  eofdem  &  rehgionibus 
deorfi  immortalium,  &  fummae  reipubhcas  pras- 
effe  voluerunt.Tertium  mKoyyVt  ampHflimi  ci- 
ue$  Rempubhcam  benegerendo,pontifices  reh- 
gioncs  fapienter  interpretado,  Rempub.  confer- 
uarent.Sed  partes  coloria,  commata  funt:  vt  In- 
uenta  atque  inftituta  funt,  dc  rehgionib^  deorum 
immortahum,&  fumm^  Reipub.praeefte.Poterat 
fimphciter  dicere  Cicero,  Bene  inftitutum  eft,  vt 
ijdem  prafint  rchgionib^  &  fummae  Reipub.Sed 
fonus  orationis  grauior  fit,  cum  acceditcollatio: 
item  in  fine  caufa. 
Sequitui  in  eade  oratione  ah'a  period^  ex  colla-^ 


144  OE     Q,VANT. 

tionC  fajfta:Qaod  (i  vllo  tempore  magna  caufa  i*n 
facerdotum  Pop.Rom.iudicio  ac  poteftate  verla- 
ta  eft.id  eft  primum  }u3\ov. h^c  profedo  tata  eft, 
vt  omnis  reipub.dignitas,omnium  ciuium-falus, 
vita,libertas,ar2e,foci,dij,penates,  bona  fortuna?, 
domicilia,veftr2E  rapientise,fidei,poteftatique  c6- 
mifrajCreditaqueeffe  videantur.id  fecundum  Kto- 
\ov  e^.nifxfjuxrm  funt,omnis  reipub.  digmtas,o- 
mnium  ciuium  falus,vita,libertas,&c. 

DcProfodia.  , 

Profodia,adcentus  fyllabarum  eft.  q 

Syllabarum  alias  logse,  alia  breues,aliaeancipi- 
tesfunt.longJE-,  vtftirpsrbreues  u,vtes. 

Pes,eft  aliquot  fyllabaril  conftitutio,  vt  amant. 

Verfus  eft  legitima  compofitio  pedum. 

Multas  habet  vtilitates  confuetudo  fcribendi 
carmen.magnam  enim  copiam  verborum  &  figu 
rarum,&  quanda,  vt  Quintilianus  appellat,fubli 
mitatem  orationifolutje  etiam  adfert.Nequepo-, 
teft  fieri,  vt  omifla  exercitatione  fcribendorum 
verfuum,  tolerabiliter  fcribamus  folutam  oratio- 
ne.  Atque  eius  rei  plures  funt  caufaj,  quam  vt  hf c 
recitari  poffint.  Adigant  igitur  praBceptorespue- 
ritiam  ad  hanc  exercitationem  fumma  cura.  Sta- 
tim  enim  pueriinnumerabiles  vtilitates  fentient 
(e  inde  percipere. 


S  7  L  L  A  B.  145 

REGVLADE     SYLLABIS     PRIMA. 

Pofitio  omnis  longa  eft.  Eft  autem  pofitio  cum 
fequijtur  dujB  cofonantes  vocalem,  vt  Arma,ille. 
Aut  duplex  confbna,vt  axis. 
Exceptio. 

Liquida  cum  mutaconiun£ta,fyIlabam  ancipi- 
te  facitjVt  integri  media  produfta,&  intcgri  me- 
dia  breui.  Quanquam  fi  vocalis  longa  (it,  corripi 
propter  liquidam  fj^llaba  non  poffit:  vt  i  (imula^ 
re,fimulacr  um  perpctuo  longum  eft . 

SECVND  A. 

Vocalis  ante  vocale  corripitur,  vt  Deliciaf,ltalia. 
Exceptio. 

Aer.Virgilius, 
Nec  gemere  aeria  ceflabit  turtur  ab  vlmo. 

Ho  longu  eft:  at  in  polyfyllabis  fit  breue,  Keri 
fierem. 

Gracoru  eft  tanta  varietas,  vt  propemodii  re- 
gulis  comprehedi  no  poffit.  C2Bteru  ea  vis  eft  hu- 
lus  reguIsEjVt  etia  longse  fyllabse  in  fine  didionii 
corripiatur  fequete  vocali,  x^«oj<iK  yctf  CxinKiig 
OTixd^i^TiTzu  oiic/jo! xi^Hi  .Et  apud  Latinos  in  com- 
pofitione,  Sudibufve  pr^uftis, 
III. 

Diphthongus  omnis  longa  eft,  vt  AEoIus  & 
claufo  ventoril  carcere  regnat.  Inuenias  etia  cor- 
repta  in  compofitione  fequete  vocali:vr,Sudibiif- 
ve  praeuftis-.vbi  Grsca  imitatione  correpta  eft. 
II II. 

Praeterita  diiTyllaba  habent  priores  longas :  vt 

Iz.j. 


14^5      ^  DE    Q.VAMT. 

nqui,^gi,veni,fiEci,Iegi,cudi,(iui: 

Excipe  habentia  breues  penultimas:  Dcdi,  cir- 
cundedi:Tuli,attuli:Steti,aftiti:Bibi,ebibi;Scidi, 
refcidi. 

Excipe  item  quae  duabus  vpcalibusfiniunt:vt 
rui.Obferuabis  item  figuras  ii  ab  iui. 

V. 

Supina  diflVHaba  habent  longas  priorestvt  Lu- 
fum,cufum,fufum,cretum,vifum. 

Excipe  habetia  breues  penultimas:  Datum,fta-? 
tum,itum,quitum,{itum,  litum,citum  dcieo,(a- 
tum,rutum.  Et  compofita  i  nofco,agnitum,  co- 
gnitum. 

Lutum  breue  c^^kd  eius  deriuata  logas  penul- 
timas  habent,vtpollutum,dilutum.Petfius  faty- 
ratertia, 
Dilutas  queritiir  geminet  quod  fiftula  guttas. 

VI. 

Dcriuatum  fequitur  fua?  briginis,  feu  thematis 
natura:vt,Lego,legere,legam:prim9  funt  breues. 
Legi,iegiffe,legerim:primg  logae.  Sto,ftare,ftem: 
prima  16ga.Steti,ftctiffem,  ftetero:  prima  breuis» 

VII. 

Prajpofitiones  in  compofitione  magna  cx  pat- 
te  ex  regulis  generalibus  cognofcuntur. 

LONGAE    SVNT 

Refert,pro  vtile  eft. 

Rettulft; 
Solet  iti  cxtendi,adieaa  cofonante,   Repperit,' 

Relligio. 


S  ir  L  L  A  B.  14-^ 

^R  AElongaeft. 

D  I  Jonga  eft,prxter  dirimo  &  dirertus. 
DElongaefl. 

c  o  longa  eftjfequente  confona,  Cogo. 
Sed  P  R  o  breuis  eJ,quado  habet  lignificationem 
particuiseprocul;  vt  Profugus  Lauinaque  venit. 
EtapudPropertium, 

Magnu  iter  ad  dodas  proficifci  cogor  Athenas, 
Ali^s  p  R  o  longa  eft,  quando  Latinas  prsepofi- 
tionis  natura  retinet;vt  produco,propono:vt  Ho 
ratiuSjSignatuprasfente  nota  producere  nomen. 

DE     VLTIMIS     SYLLABli. 

VltimsB  fyllabas  fere  ex  declinationibus  &  con- 
iugationibus  cognofcunturrvt  Dommi,domino, 
amas,doces,kgis,audis.Tamenordineliterarum 
quants  fint,indicabimus. 

A. 

Nomina  in  a,in  prima  aut  tertia  declinatione: 
Ite  pluralia  neutra,breuia  lunt:  vt  Arma  virumc^ 
cano.    Mufa  mihi  caufas  memora. 

Ablatiui  in  prima  declinatione  longi  funt:  vt, 
Europa  atque  Afii  pulfus. 

Verba  ex  fuis  coniugationibus  cognofces. 

CsEtera  longa  funt,vltra,fruftra.Item  numera- 
lia,  Triginta,quadraginta,&c. 

E. 

Aduerbia  in  e,fa£la  exnominibus  fecundse  de- 
cIinationis,producuntur:vcbeIie,pulchre,docle. 
Sic  &  fere  &  hodie. 

Qui  non  eft  hodie,cras  minus  aptus  erit. 

Iz.  ij. 


148  1>«    Q.VANT. 

Pene,brcuem  habet  vltimam.Ouidius, 
Penc  (imul  perijt,dum  vult  fuccurrere  lapfae. 

Sic  &  ritc.Virgilius, 
Rite  fecundarent  vifusjomcnque  leuarent. 

Breues  habet  vltimas  Sc  pl^aque  alia  non  fa6la 
cx  nominibus:  vt  Sponte,antc,mane,  faepe^euge, 
age,nempe. 

Grxca  cx  vocalibus  illorum  agnofci  poffiint, 
S^Ti^nm.  Et  coniugationes  docetquantafint  im- 
peratiua,  Docc,vaIe,Ieg2,fcnbe.  Verum  inuenias 
contra  regula  alicubi  vale,breue  feciffe  Ouidium, 
Idquequod  ignoti  faciunt,  vale  dicere  faltem. 

Et  caue  apud  Horatium, 
yiue,valc:caue  nc  titubcs,mandatlque  frangas. 
I 
In  i  definentfaproducuntur.Prastcrjta,vt  lcgl. 
Datiui,vt  forti.Nommatiui,vt  domini. 

Indifferentiafunt,mihi,fibi,tibi,ibi,vbi, 
Et  Grsca  breuia.Ouidius, 
Nunc  Pari  tu  fapiens,6c  tu  Menclae  fuifti. 
o  > 

In  o  definentia  funt  indiffercntia,vt  fcribo. 
Datiui  &  ablatiui  producuntuV. 
Gerundia  etiam  indiffcrentia  funt. 
Graeca  ex  vocalibus  cognofci  poffunt,  vt  Sapph6# 

V 

V  longum  eftjVt  genu. 

c 
Longa  funt,dic,duc,fac,fic. 
Hic  pronomen,indiffcrens  cff; 


$  7  L  I  A  B.  14^ 

Hic  adiiertium  Jongum. 
Breuia  funt,Lac,n£c,donec, 

AS. 

Longa  ell,vtMaieftas. 
Accufatiui  Gra^ci  breue&funt^ 

Troadas,Pleiadas. 
Et  nominatiui, 

Quattuor  Autumnos  Pleias  orta  facit. 

£S. 

Pleraque  omnia  longa  funt,vt  fides,  dies. 
Breuia  funt  mafculina,  quibus  genitiuicrefcat^vt 
milcs.-Aut  duri  miles  Wlyffu 

Gr«ca  breuia,v  t  Troades,  Ante  tibi  Eo«  Atla- 
tides  abfcondantur. 

Es,  breue  eft.  Martialis, 
lTu  quod  cs  in  populo,quilibct  cffe  poteft. 
is. 

I  s  breue  cft,vt  ignis,dicia$. 

Datiui  producuntur,  yt  quis  pro  quibus,  diis, 
bonis. 

Breue  eft  bis.Statius, 
LsEta  bis  oftonis  accedat  purpura  faftis. 

Lis  longum  cft, 
Lis  cft  cum  forma  magna  pudiciti». 

Vis,fis,Iongar  funt.Ouidius, 
Tantaque  commoti  vis  eft  Aquilonis,  vtaltas. 
Quanuis,longum  eft. 

Coniunftiua  futura  ali^s  corripiiitur,aIiis  pro- 
duciitur.  Horatius,Dixeris  egregie.  Et  luuenalis, 
Si  dixeris  £ftuO|fudat.  Horatius,  Mifcueris  elixa 

IzAij, 


i^O  DE     Q.VANT. 

(imui.Inde  &  longx  fiunt  fecunda?  pcrfoniB  plu- 
rales  dederitis  penultima  longa,  quo  acccntu  ta- 
men  no  folemus  in  oratione  foluta  vti:poet«  vi- 
dentur  vti  coafti,  quiatot  breues  fyllabasno  re- 
cipit  verfus  Heroicus. 
os. 
Os  longum  eft^bos^os  oris.Os  homini  fublime 
dedit.Dominos. 
^  GraEca  fere  breuia  funt. 
Etbreuia  funt  6s  ofliSjCompos. 
vs. 
Vs  breue  efljVt  tempus. 
Produc  foeminina  qu«  crefcunt  genitiuis,  yt  tel- 
lus,falus,palus,&c. 
Breue  fecit  Horatius  Palus: 
Regis  opus  fterilifve  diu  palfis,aptSque  remis. 
L,  N,  R,  T, 
Breuia  funt.Sed  Grseca  pleraque  loga  funt.Ti- 
tan,PsBan,Syren,Hymen.  Et  Ren,Splen.Quin. 

Longa  funt,Fur,vt  Fur  es,  ait  Pedio.  Ver,  Aer, 
Par. 
Et  GrsEca,chara£ler,crater. 

Haftcnus  diximus  quafda  fy^llabas  logas,  quaf- 
dam  breues  effe.  Nunc  de  compieftendis  fyllabis 
dicemus. 


Pcd 


cs. 


Pes,eft  fyllabarum  conftruftio. 
PyrrhicHius  uw  Deus. 


SYLtAB.                               lyi 

Spondasus  — 

Fraudi 

TrochsEus  -u 

Fraude 

lambus  u- 

Dco 

Daft^^lus-uu 

Commodiis 

Anapaeftus  ou- 

Domino 

Thbrachus  vyuu 

Dominus 

Moloflus  - — 

Complexo 

Amphibrachus  w-u 

Releaiis 

Amphimacrus  — u^- 

Dixeras 

Proceleufmaticus  uuuu 

Hominibus 

Choriambus  -uu- 

Hiftori^. 

DE     HEROICO 

CARMINE. 

Metrum,eft  pcdum  complexio. 

Heroicum  conftat  fex 

regionibus,  feu  pedibus. 

Heroicum  dixeriSt,  quod 

eo  genere  gefta  regiim- 

que  duciimque  &  fortia  i 

fada  confcripta  funt.  Vo 

cant  &  ^loifJLiJov. 

Arma  vi-  Prima  regio  recipit  Spond.fcu  da£lylu 

mmcj^  ca-  Secunda  Spond.fcu  dacl^^lij 

no  Tro-  Tertia  Spond.feu  daftylii 

isqui      Quarta  Spond.feu  daftylu 

prim^  ab  Quinta  recfpit  regularitcr  folum  Dar 

ftylum.Rariflimus  in  hac  re- 

gione  Sp5daEUs  eft.  Virgilius, 

Tun'  ille  AEneas  quem  Dar- 

danio  Anchifac. 

oris .        Sexta  recipit  folum  Sp5da2um  vcl  Tro- 

ch«um:nam  yltimae  funtfolu 

ts  lcgibus. 

Iz.iiij. 


tjt  DE     Q.VANT. 

DE     PENTAMETRQ. 

iSirnifJLiC^ov, quod  quinque  regionib^feu  pcdi- 
bus  conftat.iAi7'««i' vocant  confertu  cum  Hexa- 
metro  Pentametrum.(  i,idem  eft  quod  heu  heu; 
Nam  Elegia,  lugubre  carmen  olim  fi gnificabat. 
Nefcio  Prima  regio  recipit  Spond.vel  Daftylu 
quid  ma-  Sccunda  Spond.vel  Daftylu 

ius  In  tertia  primum  fyllaba  longa  eft: 

nafcitur    poftea  ilii  Da6ylus  fubijcitur. 
llia  Quarta  Daftylum. 

de.  Quinta  vnica  conftat  fyllaba  tantii:  vt 

Vulgusa-uu  miciti-v;uas- vtili-v;u 
tatepro-uu  bat  u. 

FIGVRAE     HEXAMETRI. 

Virgilius  in  prima  regione  peregrino  pedevfus 
€ft,Anap2Efto  fcilicetiFluuio  ug-  rum  rexfirida- 
nusjCampbfque  per  omnes. 

Vfi  funt  &  in  prima  regione  u  u  u  u  pede  pro- 
celeufmatico,  vt  arietat  in  Canthu.  Eodem  'TtCp- 
HJcK^apiocTiKcji  &  alia  in  regione  vfus  eftVirgili', 
A  flumine  r^iice  capellas.fed  vterque  locus  aliter 
excufari  poteft.  • 

In  quinta  regione  inuenias  &  czzzoycfWoy  — • 
Sic  coftam  longo  fubduximus  apennino. 
fed  ita  velim  in  quarta  regione  Daftylum  eirc. 

In  principio  tertiae  regionis,  prima  f^^llaba,  ca 
in  HexametrOjtum  in  Pentametro  folet  nonun- 
quam  breuis  efteifed  ita,n  fit  Hnis  di£lionis,quod 
Gramatici  vocatOefuramivt,  Tecanet  agricola 
cnagna  cum  venetit  vrbe.Idem  £t  &  in  principio 


S  7  L  t  A  B.  l^ 

fecundae  rcgionis  &  quart2B,red  ra»ius:vt, 
Et  furijs  agitatus  amor,6c  confcia  virtus: 
£t  canis  arente  torreat  arua  (iti. 

PHALECIVM. 

Eft  autem  pentametron. 
Secli  in-     Prima  regio  recipit    Spondasum 
comoda     Secunda  Daftylum 

pcfTi-         Tertia  Trochaeum 

mi  po-      Quarta  Trochaeum 

ct«.  Quinta  Troch.vel  Spod. 

Vitam  quae  faciunt  beatiorem, 
lucundilTime  Martialis  hxcfunt^ 

FIGVRAE. 

Iambo&  TrochasoCatuUusvrusen;  inprima 
regionc;vt, 

Meas  elTe  ahquid  putare  nugas;   Et, 
Arido  modo  pumice  cxpolitum. 

Sed  hanc  licentiam  imitari  nos  non  decet. 

S  APPH  IC  VM, 

A  Sapphorquinque  regionib?  feu  pcdibus  coftat. 
Prima       Trochseum  recipit  Inte- 

Secunda    SpondsEum  ger  vi- 

Tertia      Daftylum  tae  fcele- 

Quarta     Trochseum  rifque 

Quinta     Trochg um  vel  Spond.    purus. 
Quomodo  fcribatur  docent  excmpla. 
Solent  enim  tres  mliculi  coniungi,  &fubijciA- 
donicus,qui  conftat  Daftylo  &  Spondso. 


IJ4  ^^    Q.VANTIT. 

•    Horatius, 
Integer  vite,fc€lerifquepurus 
Non  eget  Mauriiaciilis,necarcu, 
Nec  venenatis  grauida  fagittis, 

Fafce  pharetra. 

I  A  M  B  I  c  V  M, 

IxfJiClieiV  infeftari  eft,ab  ixTflci, ^nde  faftum  no- 
mengenericarminismaledici.  Archilochus,  fiue 
huius  carminis  'author  fuerit,  fiue  celebrator  po- 
tius,  tanta  fuit  acerbitate,  vt  ad  laqueum  adegerit 
Lycambem.  Ouidius, 

Tmcla  Lycambeo  fanguine  tela  madent. 

Nullius  generis  tam  varias  formas  funt:  fed  nos 
de  fenario  dicemus. 

Ali)  TeJLfJiiC^ov  vocant,  quod  bini  pedes  Cngula 
ftietra  faciant.  Recipit  pedes 

Creberrimum  lambum  in  locis  paribus.Et  quo 
plus  iamborum  habet,c6  venuftior  eft  verfus. 

Prima  admittit  Spondseum  &  Iambum,Da£lK-: 
lum,Anapxftum  &  Tribrachum. 

Secuda  Iambii,rar6  Anapaefti5,  ratius  Spondaeii. 

ITertia  Spondajum,Da£tylum,  Tribrachum. 

Quarta  lambum  admittit  &  reliquos,  fed  du- 
riore  compofitione. 

Quinta  Spond2ei5,Iambu,Daftj^li5,  Tribrachu. 

Sexta  lambia.  Videmus  alicubi  recepifle  &  alios 
pedes,fed  raro, Amphibrachj^n  &  Amphimacrij. 
P6e,tacum,primumani,mumadfcri,bendumap, 

pialit. 
idsibi,nego,tIcre,didit,Colum,dari. 


SYLLAB/  IJ5 

ob(equi,umami,cosve,iitas,odium,parit. 

aman,tiumi,r2Eamo,risin,tegra,tioeft. 

Dircor,dia,fitca,ri5r,c6ncor,dia. 

D  I  M  E  T  R  I. 

Vcn  i,redem  ,ptorgen ,  tium . 
Manum,quemifc,rispor,  rige. 

CHORIAMBICVM. 

Choriabicu,quod  choriabo  pedc  conftat.  -uu- 
Prima  regio  admittit        -^  Moece- 

Secunda  -uu-  nas  ataui» 

Tertia  -uu-  •    editere- 

Quarta  uu  vel  u-  gibus. 

*  Vicinum  choriambico  Glyconicum:vt, 
Sic  te,diua  p6,tens,Cyprif 

Dc  Scanfione. 

Scanfio,  cft  metiri  verrum,&  cnumerare  pedcs. 

Obferuetur  autc  quod  ahcubi  fyllabae  qusedam 
cliduntur.  Grammatici  fecerunt  duas  fpecies. 

ivvxKoK^HVyCum  vocalis  in  fine  propter  vocale, 
f nitio  diftionis  fequentis  diirimulatur,feu  oblite- 
raturrvt, 

Non  facile  eft  sequa  commoda  mentepati.  nam 
in  fcandendojfacil'  legendum  eft. 

EKQ\eir>\iv  vocant,cum  m  eliditur:  vt,  Audendu 
eft,fortes  adiuuat  ipfa  Vcn^.legitur  enim  audend' 
eft.    Sic, 
Omnibus  hoc  vitiu  eft  cantpribus  inter  amicos, 


lf(S  DE    Q.VAKTIT. 

yt  nunquam  inducant  animum  cantat^  rogati. 

Veteres  etiam  elidebant  s:vt,  Inter  fe  coijlTe  vi- 
ros,  &  decernere  ferro.  vbi  legitur,  Intcr  fc  coijflc 
yir*&  decernere  ferro,&c. 

Et  Manilius,  Formofos  Phoebus  geminos,Cyl- 
lenius  cancrum.  Legitur  enim  Cylleniu*. 

Nonnunquam  &  alia?  figuras  in  carmine  vfu  vc 
iiiunt,vt  Syna^refis  apud  Ouidtum, 
Notutamor  Phxdraj,.nora  eft  iniuria  Thefei.  Et 
hiCyQu\c§  fluet  multo  no  deerit  vulnere  fanguis. 
Et  hic,  Nos  animo  quariimque  rate  qui  temperat 
anteit.Et  hk,  fcbibe  feu  fahb^  piper  adde  &  tenuc 
cummil.ttalucariaquadrtfyllabum  apud  Virgil^ 

Ahcubi  no  funt  eHfje  A^ocales:vt,Etfuccus  peco- 
ri,&  lac  fubducitur  agnis.  Et,Te  Corydon  6  Ale- 
xi,trahit  fua  quenque  voluptas.Et  hic,Pofthabita 
coluiITe  Samo,htc  iUi^  arma.  Sed  habet  afpiratio 
propemodum  confonatis  natura:&  faepc  diftrahit 
yocales,vt  ahenum. 

Diaerefis  eft,Stamfna  iion  vlli  perfoluenda  deo. 
'Aulai'  in  medio  libabant  pocula  Bacchi.  ^  auls. 

Animaduertant  pueri  &  genus  verfuij  effe  quos 
tTnJVM^ff  2^?  appeilant,vbi  verfui  fupereft  vna  fyiz 
laba.vt  apud  Virgilium, 
Aut  dulcis  mufti  Vulcano  decoquit  humorcmj' 
Aut  folijs  vnda  tepid»  defpumat  aheni.    Nam  in 
fine  fuperioris  verficuli,  fyllabavnafupereft,  quas 
tamen  eliditur  initio  fequcntis  vcrfus,  quiad  vo- 
cah  incipit. 
ytuntur  &  Syncopa;vt,VixetcuiyitamDcu$ 


S  r  L  L  A  B.  I^ 

iut  fua  fata  dcdifrent.pro  vixiflfet. 

Et  Paragoge:  vt,Sin  macula?  incipiet  tutilo  im- 
mifcericr  igni. 

Et  Apocopa:vt,Tcquc  afpeftu  ne  fubtrahc  nd- 
ftro.pro  Adfpeftui.  Et,Nanquc  aliae  vi£lu  inui- 
gilant.pro  Viftui. 

Pleraque  alia  vfus  docebit,optimus  artium  om- 
nium  magifter.  Nam  prseceptiones  debent  pm- 
gui  Minerua  viam  quandam  fcribedi  breuircr  in- 
dicare.Deinde  Uftione  optimorum  poetaiii  judi- 
cium  conformandum  eft,vt  quid  decear,quid  no 
deceatjintclligatur.  Manum,mquit  Anaxagoras, 
fapientise  caufam  eire,  cum  veliet  moncre  omnes 
artes  vfu,&experiedo  parari.lta&  carminis  con- 
dendi  ratione  iUi  re£lillime  intelliget,  qut  &  fcri- 
bcre  ipfi  conabutur.&  in  fcribendo  fe  ad  veterum 
unitationem  omnibus  ingenij  vinbus  coculermc. 


SXCVDEBAT  ROB.  STEPHANVS 
P  A  R  I  S  I  I  S,  A  N  NT.  M.  D.  X  X  X  I  X* 
III.  CAL.  SEPXEMB. 


<9 
ijo 
iiS 

10 

"9 

10 


A  coBcionibas 
A  pedibui  * 

A  ferrrti» 

A  tetminatt 

A  h  epiftolil 
Abacus 
Abcffe 

Abrolutavctbi 
Abut 

Acer 
AccuTaadiverba 
Achiiles 

Aaieftiumn  8C  fobftan- 

tiuum  <°7 

Adieaiui  coaftru&io    >io 

A<iucrbium  9f 

Aduerb.eonftruftio      i)7 

Agilimut  9 

ikio  tl 

Aiunt  *i;-'l' 

A  L  tfcmiaau  is 

Aluus 

A  M  retminatft 

Analogia 
Aniirogeo 
Aaomalum 
Aatiptofit 

Apii 
Apocrypha 
Appoficio 

A  R  terminata 
Aiticulus 
A  S  tetmiaata 
Aflis  partet 

A  V  s  terrainata 
Aufim 

A  X  tetmiaata 


Beo  verba 

Eo  verba 

Bandus  aomiaa 
c 

C  termiaata 

Cacpe 

Caleadae 
Calx 
CatJo 
Cafus  nom. 

Cedo 
C  E  o  verba 
Ccte 

C  I  O  vetba 

C  Overba 
Cemmunia 
Comparatio 
Compaiat.cooft. 


it 

t6 

ti 

16 
tt 

71 
t6 
tt 

7? 

s 

»9» 


INDBXr 

Compotita  verba 

Concedeadi verba 

Coniugationes 

Coaiua£tie 

Coniuaft.coaft, 

Con<|uiefco 

COnlJat 

Cuius.cuia 

O 
Declinatioact  aom. 
D  E  O  veiba 
Deponentia 

Diw 

Dies 

Dimetri 

Diminutina  vetba 

D  I  o  verba 

Diitat 

Diaes 

D  Ovetba 

Domus 

B 
f.  tetmiaata 

edo 
a 

E  L  termioata 

E  K  tctminata 
Eaallage 
Eacliticscoaiaafti 

Epitomc 

E  R.  terminata 

E  s  termiaaia 
Eft  ; 

Etyraologia 

Euentus 
Euocatio 
E  V  $  nomiaa 
E  X  terminata 
Esclamationes 
Exeptxaaioais  vciba 
Exofus 
Expedio 
Expcrs 

F 

Fabulamm  nomina 
Faeilimus 
Famiiias 
Far 
Faxo 

Frbris 

Ficus 
Figurae  coaft. 
Figurae  nom, 

Fotera 
Formae  verborum 
Fce^uentatiua 


i6 
St 

Tf 

7» 
5« 

t6 

6 

t6 
iS 

"7 

»0? 

It 


««7 

»o 

»40 
115 
9+ 
6X 

S5 

9 

it 
'9 
SS 

•  >.?« 
tt6 
x6 
t9 
«? 


Fraai 

Fcaduom  nomiaa 

G 
Gcocra 
G  E  O  vetba 
Ceruad.conflc, 
Gerundia 
G  I  O  vcrba 
G  O  verba 
Grammatica 
Giamnutice 
H 
Hetoicos  vccfat 
HeteiocJita 
H  O  veiba 
Hofpes 
HoiTiilimas 
I 
I  terminata 
lambicom 
I  L  tetmioata 
Immuois 
Imperfoaalia 
Impetfon.coail* 
Impleo 

la 
lachoatioa 
lodao  I 

Inficiat 
Infiait.coait. 
Infinit.pionom* 
Infit 
Inquio 
Inquiant 
lafero 

inftrumcnt.ablat. 
intereft 
intetieAio 
inteiicft.conft. 
intybus 
I  o  terminata 
luuat 
I  X  terminata 

L 
LzCtet 
Laadandi  ablat. 
L  E  O  vecba 
Licec 
Litetae 

L  O  verba 
Localia  aduerbia 
Locorum  noraina 
M 
Mafte 
Malo 
Mancipi 
Mancipirci 


7t 

»»♦ 

h.u 

H 

17 

9 
« 

f5« 
|t 
fT 
t« 
f 

»f 
«54. 

1« 
tit 

9« 
»14. 

6t 
lot 

II. nt 

5t 
»»> 
«»» 

»f 

»» 
»«t 
7f 
11« 
»K 
lof 
»4» 

55 

tr 

»J6 
tf 


7» 
»>< 

7» 

9< 
»J» 


INDEX; 


U»tg(t  If 

Maftix  4) 

Materialiterpofita  i) 

Mcdicatiua  6i 

Memint  t^ 

Mcmorix  retba  119 

Menfium  nomina  11 

'Menfutarcafui  iif 

Mercanili  vccba  tt6 

MiJIe  14 

Miferor  110 

M  O  retb»  7I 

Modi  rctborani  67 

Mulier  )8 

MiUivam  nomina  1* 

N 

Nanit  4( 

Hcoretba  7J 

Neutta  tf 

Meutralia  pafliaa  (t 

N  O  Tcrba  7« 

Nolo  <r 

MomiDiieonft.  107 

N  J  termia.  t^ 

Namcralia  tj.ft 

Mntneri  nominum  t6 

Mameroium  tegulx  ijt 

O 

O  tetminata  17 

Occipitium  t4 

O  N  terminata  19 

Oportet  i)< 

Oput  tit 

O  R  trtminata  19 

Orationit  partes  7 

Otpheut  }o 

Otthogtaphia  $ 

O  S  tcrmiaata  it 

OX  tetminata  tf 

P 

Palim  lot 

Patticipiam  91 

}>articip.con(t.  i;7 
Participiotum  figaifie»  9) 

Paffiua  «« 

Pariu-conftt  M« 

Paupra  «♦ 


PeJci 

Pentametet 

Pentrcoftc 

Petcello 

Pcriodi 

Perof»! 

Pet 

Pbalsciatn 

P  I  O  reiba 

Pluit 

P  O  rcrba 
Poenitet 
Pondo 
Pone 
PoflriJie 

Prarpofitio 
Przpofit.coafli 
Pi*fto 
•  Pridie 
Proltrpils 
Pronomen 
Profodia 

Pudet 
Pudicior 


i6 
6t 
•♦t 
t+ 
•4* 
«f» 
ti 
>i( 
T» 
«I* 


t 


Q^V  E  O  rerba  fj 

QJf  O  retba  79 

R 

Refcrt  tf( 

Relatiui  eoniV.  107 

R  E  Ovccba  7f 

Repcllcndi  retba  tit 

R  I  O  rcrba  tt 

R  O  rtrba  79 

R  S  tccminata  t( 

J 

5  cum  confonante  ter« 
minata  ti 

Salue  tt 

Scanfio 

Sera 
Sero 

Jilex 
Similimut 
Sinciput 
Sittguli 

S  O  rcrba 


5f  a»;  eafui 


Speciet  Botninani  Vf 

Sub-  »01 

Subft^nt.rerbotq  coft.it^ 

Su0ragoc  tt 

Sui.fuut  ;9<o 

Summus  9 

Super  let 

Supcrlat.conft,  109 

Supina  tt.tS 

Supinoiumconft.  n6 

Syllabar^  qui.t{tat    i+^ 

SyJJ^bicx  adiedlioaes    <c 

Syllcpfii  u6 

Syntheli»  «c 

Syataxit  loi 

T 

T  tctminata  t^ 

T»dct  tfi 

Temporii  reguix  itS 

Tenuior  t 

Thefeul  |a 

T  i  O  rccba  t( 

TO  t, 

T  O  rerba  *t 

Tralitiua  verba    tto. tu 

V 

V  tcrminata  tf 
Ventoram  noaiina       tt 

V  E  O  reiba  ~         74. 

Verbum  tt 
Verb.conil.               ii).itt 

Verfoi  14^ 

Vcter  t» 
Virorumnomioa         «t 

Vitapcrabtat.  ut 

V  L  tcrminata  iS 
VJyffei  ,» 

V  o  rerba  ft.ty 

V  R  trrminata  a* 
Vrbium  nomina  ijt 

V  s  tetmiaata  tt 
Vfut  „t 

Vt  1,9 

Z 

X  o  Tctba  ti 
z 

Zca^ma  ti# 


m 


,(r  ^" 


g:'i. 


ClC 
KC 

ccc 


mc 


%. 


:..yi
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Gram[m]atica Latina Philippi Melanchtonis : Syntaxis, seu de constructione libellus eiusdem. De periodis. De quantitate syllabarum"

See other formats
