Full text of "Laurentii Pignorii Patauini De seruis, et eorum apud veteres ministerijs, commentarius : in quo familia, tum urbana, tum rustica, ordine producitur & illustratur"

See other formats

. ,; : ./' 

n 



LAVRENTII PIGNORII 

P A T A V I N I 

D E S E R V I S. 

E T EORVM A P V D V E T E R E S 
minifteri js > Commentarius . 

ln fto familia , tum uthana , tum rufiica > ord { ne 
froducitur 0* illuflratur* 

EDITIO SECVNDA 
Indice gemino locupletata . 




a Typis Paili Frambotti Bibliop. SUferiommPernitlJh. 



llluftrifsimo ac Reuerendifilmo D. D» 



GREGORIO 

BARBADICO 

PATRICIO VENETO 

Paulus Framhottus Fellritatem* 

AVRENTII PlGNORlI V.C.COtH- 

meotarium de Seruis denuo vulga- 

turus nondiu circumfpexi cuius no- 

minis fulgorem typis meis advoca- 

rcm . Tu enim non natalibus rao« 

do, fedfapientia? ftudiis intcr omnes 

eminebas > a quibus operi commendatio accederet . 

Quippc prtncipe familia in ea urbe editus, in qua cum 

ncmo vnus dominus fit > nullus eft fcruus » ni(i vitiis 

nexus. Sed tu inter maximc liberos tui potens, tibt- 

que imperiofus, rc(ponfare cupidinibus f contcmnerc 

honores fbrtis, totus denique tuus. Immo ct(i alieno 

arbitrio addi&us in feruiencium grege captiuum £pi- 

ritum traheres , illico philofophia , atquc ingens eru- 

ditio vindicias (ccundum libertatem dediflet: cuai— •» 

nemo hodie melius corporis feruicio , animi imperio 

utatur . Cuius ante paucos dies nobile documentumj 

dcdifti > quum vt hberior elles Cui&ioris vitx inftituto 
■ § i Chri- 




Chrifti iugum fponte fubiifli» atque vni Numini fer- 
uiens libertatis pretio pro falute decidifti. Quotus cnim 
quifque hodie xquo iure viuentium bona fide folu- 
tuseft? aliifque lmperitans, rerum imperiis tot tantif* 
que minor , non aut voluptatibus ancillatur , aut Iu- 
cro au&oratus , aut flagitiis obftri&us ,. aut liberto- 
rum fuorum ne frugi quidem mancipium demiflius 
feruit , quam qui de catafta emtus eft f Pluriminul- 
lo Iiberalium difciplinarumcultuin infcitisp, ac focor- 
d\x neruo astatem degunt , ea parte hominis vin£ti, 
quarfi erudiacur , in ergaftulo , ac compede , & fub 
Tyranni i&u maxime iibera eft. Tibi crgo vcrae li- 
bertatis patrono hunc venaliura gregem , nominaex 
iniuria nata * lubens fifto, vti liberali caufa alTerasma- 
nu , fed magis animosmortalium innocentiaecxemplo, 
cuivix vllum par habemus, flagitiorum captiuitateexU 
mas . Sic tc eximie dilc&um ad pileum vocet rerum 
dominus, idemque Numini fcruientium feruus, Vale« 
Patauii ld.Ianuar. mdclvi. 



< 



RRE- 



BREVIARIVM 

O P E R I S- 



PRAELVDIA. 

SEruorum multitudo apud veteres Tr*f.& 246. in Mgina infuUs, 
Mhenis & alibi. in Italia , & Hp^ Trtf- f« nd °- W 

Serui quo tempore e(fe defierint. 1 89. Setuorum minijlenadiftintla.Trtf- 
feruitii nomen $etufl'ijfimum. 1. or&o antiquijfima. 2. duplex ratio. 1.2. 
Iffiiw e*r conjlitutionibusTrincipum ampliati. 3. Seruorum^&mm- 
cipiorum etymon.i. 2.Seruitutisconditio imqua. 3.. 4. $ . Serudia jup. 
plicia. 5 . 6. 7. 8. 9. martyrum nojirorum. ibid. ^ 

f«4iui, & fugitiuarij qui conquirerent. 9. 10. 1 r. 1 2. ij. 

.4W , perfugium fugitiuis. ibid.fug* cognitio ud quem fpetlaret. 11.12. 
13 .ft\Llfugitiuorum.i3.^ in fronte , & quibus not* 14. 1 J. 
-Co/te infcripta.LamelU infcript*. i$.i6. fugituu datiad befltas, 
in ludum, & cruci ajfixi. ij. 18- • r 

fignori dati, addiUi,&cenf,ti. 19. 20. fcontf» **<»4 «f- 

faSa", /arfri<«K , grcx. zo.puer , pueri ,p*da g ogi«m ,p*dagogia. 21 . 

-Lfermtium,ferHitta , homincs. ibid. vern* , vemacd, 

tatlL&m<mtomm /'<"«'«• J 4- ** ; 16. i^.ycrnula, vernala . ver- 
MiVerZ tlcomLcriniti, eapUlati. ,8. ** Jeruorum frepente* 



qu&dam appellatimes in fcriptU ICrum. 27. Serui publki. limocinUu 
2 7. 2 8. 29. Aquarij;& eorum munera. 29.31.32. 
ftationcs & nomina propria feruorum. 31. 32. cognomina eorundem.33* 

FAMILIA VRBANA. 

Serui urbani qui 33.34. medici , chirurgi , & ocularij. 34. clinici , chirur- 
gi ,& ocularij fimul. ^. clinici qui. 36. dijfeclores cadauerum. pollin- 
clores,fuccollatores, uftores. 35.35. orcini & pileati. 3 j.princeps medi- 
corum fuperpofitus medicorum ;medic<z & tracJatrices. ij.latraliptce, 
alipta , unclores , mediaftini. 3S.39. curatores <egrorum,& amentium* 
38. 

balneatores , 39. pueri unguentarij. 40. 41. alipilarij, alipili, mulieres 

unflrices. 41 . tonfores. 42 . tonftrices. 43. 
oftzY\),&coqui. archimagiri& fupra coquos.^.piftores , dulciarij , la- 

clarij. 45.46. placentarij, pomarij , focarij , venatores , aucupes. 46. 

promi , penuiarij, condi-promi , procuratores peni , ancilU penuarU, 

47- . 

miniftri conuiudes, qui proprie" minidri ,& minifteria. 47.48. miniftri, 

& minifteria late accepta. ibid. minifteriales. 49. 62. 
obfonatores , inuitatores , vocatores, nomenclatores , calatores. 53.54. 

indices horarij. 6$.tricliniarcha, qui & fummus minifter. 54. abaqui- 

manili & polubro. ibid. Infertorcs epularum & luminum. LetHfternia- 

tores. 54. 5 5. 56. 57. menfarum deterfores. $6. 
itru&or. $6. 57. fciffor & carptor. 54. ^S.diribitores panarij. 50. $9. 
praguftatores, papates. <$g.argento & auro pmpofiti. 60. ab aurogem- 

mato.61.ab argento potorio, ab argento fc<enico ,vaforum deterfores. 

ibid. 

miniftratores.61.62. pueri ad cyathum & vinum,pocillatoyes,adcya~ 
thos,fcantiones, d lagena fcu laguna.62. 63.miniftri aqu* calida & 
gelid<£, mufcarum abaclores.ibid. 
a mateila. 63. pueri ad pedes ; d pedibus ; & circumpedes. 65. 66. 
iymphoniaci , & acroamata. 73. aretalogi, fymphoniaci in naui. 74. 75. 

chorm, chorauU, cytharcedi. 75. pmpofau* a fiblis C<efarianus. 75." 
. 7 6 - 77- 7 8 - mulieres cythariftri<e . 78. 75?. 
thicmx,tibicines, fidicines , fiftulatores >fambucin<e ,crotaliftri<e. 80.8 x. 

cymbaliftrU. S^.^.tympaniftrU. 88. 
<t>T § znjci,hydraul<e; organarij. 88. 89. alij ferui d§ trkUmo dotfi fyra- 

pho-f\iam 



phoniam» 90. puelU in minifierio> nuHitate > cantu > faltatione. 91*92» 
comoedi > & biflriones. 92. 93. 1 02. moriones. 93.94. nani> nana, fctir- 

ra.94. 95. fuffitores. 96. 9j.gladiatores in.conuiuio.ibid. 
mediaitini > fcoparij > leciicarij profcoparijs. 97. 94. fpmifmatum deterfo- 

res > & reliquiarum abieclarum colleclores. 99. 
miniftrornm numerus > geruli. 99. 100. 101.102. 
fupellecticarii > cddatores , vafcularij, argentarij> & d Corinthiis. 103.1 04- 

105. veftiarij > veftifici , veftifpici , veftitores. 1 o 5 . 1 60. ianitores><& cla. 

uicularij. 108 . 

d bibliothecisj d ftudijs> anagnofta > d manu 3 fcriptores > notarii. 1 08. 1 09. 
1 1 o. librarij , antiquarii > tabellarii. 113. fcriba > biliopoU > libraria . 
1 iq.glutinatores. 115. pumicatores , malleatores > omatores , minkula- 
tores. 116. 

grammatici, f<zdagogi, magiftri ,pmccptores . 116. nj.capfarii. 119. 
armigeri. r 1 9. 4 pugione , a cuftodia armorum , cacula , calones. 120. cla^ 

■uatores , galcarii , lix&. 121. 
anteambulones. 121. 122. pediffequi officium > falutatores. 124.125. 
aduerfitores , accerfitores , comites. 127. geruli lychnorum , funalium , la- 

ternarum , lampadarum <&c. 128.129. monitores varii. ibid. 
lecticarii. 130. cathedrarii & cathedralicii. 136.210. 
nomenclatores mblici & priuati ,monitores & fartores. 1 38. 139. 140, 

pr#cones,& buccinatores. 139. 140. 
curfores. 141. 142. Mauri <&- *Aethiopes. i^.mach£rophori. 145. 
tabellarii. 145. tabularii Cafariani. 147. qui dominum rm > vel peregrd 

abeuntem comitabantur. 147. 148. 
aftores , maiores domus. 148. adiutores aeJoris. 149. d calendario. 150. 

difpenfatores & prorogatores. 1 50. 1 5 1 . d frumento. 153. ab epheme- 

ride. 1 54. 1 5 5 . tefferarii. ibid. 
arcarii. 154.^ loculis , d crumena , d marfupio. 155. procuratores priuati 

& palatini. 1 6j. 16%. d pignoribus , d pecuniis > d menfa. ibid. exa&Q* 

res, procurator C<efari#.i6i. i62.rationalis. 163. 
ratiocinator & drationibus. 163. 164. calculator. 164. 165. 
negotiatores > farcinatores > farcinatrices. i69.naui pr^pofiti, venalka- 

yii <& venalicii. ij6. inftitores varii. 171. 172. circitores. 172. 173. 

ancitta negociationi prapofita. 214. 
artifices. ij3.gladiatores >agitatores >funambuli> paleftrita. 173. 174. 

magici pueri. 174. ij^.piclores > c&latores. 175. 
fullones , textores >pbrygiones 9 futons 3 cerdones, if6,foIearii > fanda- 

liarii 



liam,futores caligartt.177, ■ 
dominarum .famulitium, 177.178. eunuchi.17%. 177. 178. 179» i8°- 
" 1 8 1 . 1 8 2 . 1 8 3 • anciUa. 1 2^.eadetn d cubili. ibid.pr apofitus & primice- 

tw**iff* \79.filentiarii, 150. 181. papates, iZuaquarii ,aquarioli, 

bxccariones.ibid. 

©bftetrcies , adftetrices ,nutrices >geruU > nutritores > nutrtcti 3 baiult > cu- 
narii > educatores. 1 85. 1 $6. tata,mamma. 1 87. alumnus, coUaclaneus 
colaclim , collacleus. 188. 189. 

a cura catella: mulier , item ab argento potorio, 190. 

cofmeta- , omatrices , ornatores. 1 9 1 , 1 9 2 • 1 93 • 1 P4- einerarii & ciniflo- 

nes, 194. 195* „ „ , 

YeRiplicx>vcftifpk<£>*veftifici> vcfiific*. 202. veflmna. 203. textrtc€S> 

lanipendm > lanifica. 2 03 . 2 04. 2 0 5 . 
ancillula* , fiabellifera > umbellifem > fandaligeruU > anteambulatrices >pe- 

diffequa. 205. 206. cOTWtef wdlttfc 207. falutigeruli > internuncii. 208. 
tnuliones 5 bafternarii > carrucarii > cifiarii > leclicarii , rhedarii , iunclores , 

2 o 8. 2 09. 2 1 o. 2 n . 2 1 3 . pueri cathedralicii. 2 1 o. 2 1 1 . 
©ftiarii. 214. 2 15.-2 16. 217. 219. excubm, tuflodcs. 215. 216. 232J 

ianitores & ianitrices, 21$. 219. 220. ferui d Iano.220. 
atrienfes , atriarii. 2 2 1 . 2 2 2 . ab atrio curando, 224. officinator d ftatuis i 

magifler ab marmoribus. 225. 
admifiionales. 225. magifter admifflonum, proximus admifftonum. 226. 

adiutor magiftri. 227. ferui velarii. 227.228. 
cubicularii > pmpofitus mbiculo , fupra cubicularios. 231.232.233. cuflo- 

des cubiculares &c. 235. 
diatarii , & T^tarii. 2 3 5 . 2 3 . 2 3 8 . dUtarchi. 238.239. 
bortulani. 2 3 9.240. villici & procuratores hortorum. ibid.fubuillici. 241 

viridarii& aquarii. 241. 242. 2^.topiarii. 243. 244. 
infularii cuftodes. 244. 245. 245. 

FAMILIA B.VSTICA. 

Serui ruftici numero & ordine nobiles. 246. 247, 
atrienfes r«/fc?. 248. 

piftores piftrices. 2^S.mulieres de coquina.ibid. 
focaria' , focarii , cenarii , cellerarii , promi. 249. 

©perarii. 249. coloni, lanifica , lanU , textores. 2 50. 2 5 1 . fofforcs > erga- 
' fluli , ergaflularii. 2 5 1 . 2 5 2 . 2 5 3 . 2 5 4. 2 5 5 . 2 5 <5. /?£«7/. 258.25 9 ./ or- 



nacarius. ibid. 

ftrator, iugarius , bubulcus , bubfequa, tonfores ouium, opiliones , ouilio~ 

nes, caprarii ,viruicarii , equifones, equomm magiftri, agafones , cu- 

flodes equorum , equitii , gregarii . 259. 
fuperiumentarii , aflnarii, agitatores, muliones, fubulci , porculatores » 

porcarii. 260. paftores , pecori prafecli, pecoris magiflri, cuflodes ar- 

menti, armeutorum paftores. 261. 
villicus , epitropos , vicedominus. 261. 262.villica.z62. 263. monitor,di- 

fpenfatw , procurator. 26 264. d mercedibus praflandis , aclores. 

26^.exaclores ruflici, & operum d ominicorum. 16$, 
oliuitores , capulatores , leguli , ftriUores , faclores , cuflodes torcularium* 

prdatores ,ferui doliarii. 26<$.vinitores. 266. vindemiatores , putator» 

frondator , legulus , falicJarius. i6j.fcenifeclor. 267, 268. olitor , for- 

nacarius , panicocJaria* 26B. 
pifcatores. 258. 269. gallinarius, auiarius, curatores, & paflores. %6g* 

auiarius altiliarius , fartor. 270. 
aucupes. 2 69. 2 71 . venatores , luparii > manfuetarii ,271 ,urfarii, vefliga^ 

tores, indagatores* 272. 
fabri , architecJi* 272. ftrucJores, ferrarii, tignarii, fabri carpentarih ad 

qualum , <& calcem . 
cuftodes villfi mulieres» faltuariijianitores^&cijq» 



Mcnda fic emendanda. 
Prhr numerus paginam, alter 'vetfum notat. 



Commentario. 



3. 11» libcris, quos4. 17. legcrent 10. 16» meretdem 17. ypa.,ufJi%Ttov 31. mlicu 
Ji. z6. ad marginem. AnnaLfic.i+.j.iu 10. malcficijs, i&.fiagekis. 13. g.didicimus. 
xo.qu* . ij. 9. htteras. z8. srea. 18. ^..lanieium. 19. S.Scrui. 10. 22«. Enricus. xz. ad 
marg. harufp. 13. ^.lliblataparentkerladde: & hzcTacici noiifunt. 24. ir; tralatitie. 
30. Geneiis. 28.1 2. Troufetf.} i.8.Hasc non iunt Vlpiani, fed Au&oris.Quod monitum in 
contexcuexpungendum.i6.#rg«/;;M. 28. BRITANNI.jj.i^.cogit. 49. ir.& zy.&ictKO- 
Vi* ,& ftdttovai. 13.de?. jo.i.leuiter. jt. 27. videntur. j6. z.agilis. 6$. 14. JWiroTHf 
cfifA». 76. i. citharoedicarum. 78.19. fuifle. 2$.i6.pec?us.$(>*zi.l>utat?at fe 88.30.aqua. 
97- 4- horrec ), 101. 8. habete. 116. ij . fe gratum. 149. 23. perciperenc , .173.31. & 
ACTOR. 166. 27. ad margmem Laertius. 174. 1 6. miferercr. 185 .4. S\jvcttnf y. 
poftr. luuenalis ; e£» /We luncturs.. 30. apud Capitolinum 106. j. rai*. 113, 1 $. iTcupos* 
13 . atcp Hxc fencentia etiam Alfem eft. 3 1 . ac . 114. 27, hominum ,. quorum cacerua? . 
2.16. ^..Vicfis. 237.7. n/jiipctv. 18. 0-K.oToi. 23, 0 KKctv$(jic£ , 239. 22.<*grw, 248. 21. »* 
«leleatur. 2/9.admarg.Papinianus.i6o.etiam 267. 31..FOENISEOE 170. i4.graciarm 

Indice Auciorum . 

A.Col* i.verf. 20. ad 2.31.C.C0I. i.v. 7.adi7. 20. 218. v. 1 1 . Iul. Capirol. 17. &c. 
iclcatur. col. 2. v. 1 1. del. 1 1 1. poft 19. verfum adde. explicatus. \$$. v. 20. expurgatur. 
V. .3 0. Curopalata . E.v. 10. Euflachius . F. col. 2. v. Marquardus. G. v. ^.Gattonius . 
I.coL.i.v. 27.ad 146. L. v. 1. pro 14. fcribe. 1 2. M. col. 1. v. io.dele44. P. col. 3. 
v. 9. dee. 198. 301. 23o.adde 218. S^eol. 2. v. 1. pro 33 1. 23 8. lege 271. 278. v. j. 
pro 71. lege. 7j. v. 18. pro i^.fcribc 17. T.col. 1, v. xo^Theophrafius v. 33. fcnbe. 
■*7 J. col. v. 22» Fuluius ► 

Rerum, & Vtrhorum. 

A. Col. i.verf. 21. fcribc. ijpj, col.i. v. n.Antinoi. v. 27. fcribe. 37, C. col. 1. 
v. 3. »3 3- v. I2.cacelte. v. 16. Caprani. 25-9. col. 2. v. 18. cellanolum. 46. col. 3.V. 26. 
fcite. 17. P. Col. i.v. i.vafa. v. i3.Dia»tula. v. 16. fcnbc. 23;. F.col. 2. v. 22. 1. fceaj- 
ieca?. G.v.6.certa?.v.ij. ypetpuctTiov. L.C0L 2. v. 8. 1.220. L. eol. 2..poft v.jvLuciuor.. 
21. M. col. i.v. 10. Mancipanorum. 249. i r. Mancipiorum. v. 28. poit v. pjlk. addc 
Mimicipia.3 1. Muilas fugans rmmfter. 63. O. v. 6.(cnb. 



LECTORI S. 

OmmcntariummiLeclor, que ' nunc primum, 
grandiufculum iam, nec omnino implumem, e~ 
uolarepatiordc nidulo fuo^fuijfe comprcjfum 
mihifupra nonum annum, Jciunt pleri% ami- 
corum,quiargumentooIimdeiecJati y &amori 
nimis indulgentcs y iam tunc urgere non dcfliterunt, ut perfice- 
remporro quod incboaueram. Monebant autcm y erctummcA 
tum aliorum effe, diligentcr & accurate trafitari, qua non cxi- 
guam fortionem antiquitatu^ ut ipfi quidem profitebantur, il- 
luflratum irent* Ne% vero mihi propofitum eft hac prafatio- 
nc,aut excu/are quodfecus,aut pradicare quod fedulofecerim. 
Ticlegabo nimirumhoc arbitriumalijiyUt difpiciant an confli* 
tcrimintraconatum, an excurrcrim longius. Jgu* traclanda 
mihi fumpfl, dubio proculex obuia pafiim vetufiate funt, quam 
qui non nouit, ilie vero puer dici iurc merito potefl. Komanam, 
Gracam, at% adco barbaram hifloriam qui primoribus labris 
degufiarunt, fciunt nuBumfere aucloremreperiri, in quo nom 
dc Seruis& corumminiflerijs,fermohabeatur. Poeta, Gram* 
matici t Oratores, Iurisconfulti, grauiorum doclrinarum pro- 
feffores, Theologiipft, hacideo attigerunt, quiaufus pofeebat; 
& quiapriuatim & publice ingenuos omnes, domos & carum 
Jingulaspartes, vicos,regioncs, opera publica, publicas volu- 
ptatcs, tcmpla,fora, bafilicas, curias, cottcgU, negociationcs, 
artificia, totas urbcs, rura uniuerfa, orbem deni^ Romanum» 
nccnon & circumfufam barbariam, hoc genus hominum per- 
pctuoagmineobfederat. Et quamuis nutttbi gentium, utfcri- 
pfit 4 Anaxandrides, ciuitas Seruorum cxflarct,im tamen bel- a , . , 
it t & turptshtc quaJlus t aclicatorum hommum tntcmperantta n *nn>itb,<r % 

A innh 




I 

^ innixtu, aieo referfirant omnia, ut tiberorum eapitum fotiftr- 
*mt»ti* f' ru 'M*" C6 pys **& & confilio occultanda videretur. « Se- 

^r^inSenatudi&aeftaliquandofcntentia, ut Seruo* 
aiiberrscultusdiltingueret 4 dcinde apparuit quantum 
periculum immineret, fi ferui noflri numerarenos cce- 
pifTent. Nimirum hoc erat curare, ut dominorum hoftes (itd 
vutgo audiebantferui) acnofeerent viresfuas, & armts arre- 
i cDUdorisic.pt & } turbarent omnia mt ; erentL De b Euno c AthenioneL le* 
3+.&!<r. gMM* tttStcihamvaJlartnt, ut Pratores exuertnt cafirts, ut 
infignia Regia arripuerint. Ne^hacmirabitur, qui norit (ut 
de ergaftutis nihildicamtu) urbana & ruftica mancipia inex- 
hauftam materiam bello pr&bere potuiffe. Iure nam% fcripfit 
dEf. tj, d Seneca, ad pafcendam feruorum turbam,tranfmarinarum re- 
gionumfuiffeoptandamfertttitatem: ne^finxit fupra fidem 
Petronim, Eumotpifamiliam tam magnam per agros Numi* 
tlib.fr e. jj d jparfam fuiffe, ut poffet velCarthaginem capere. ' Pltnitu 
ipfe teftatm ejl y in domos mancipiorum legiones, & turbam 
externamita coniefitam, ut feruorum caufa nomenclator ipfi 
f **ff[^~ dominohabendtuefifct. Peruutgata funt illa, T.f Minucio e- 
quiti Romano quadringentos feruos fuiffe ; totidem cefiffe filiu 
I -*1>t* 1 *~ fuisg PudentiUam matronam prouincialem \ h Proculum arre- 
f hst*rtianm.? t0 i m p crio trmajfe eorundem duo millia\ C. ' Ctctlium C. L. /- 
tPimtwith. fidorumreliquifjefupraquattuormittiai M. KCraffum maxi- 

l^p^tJr e \m t Mm ^ uorHmtur ^ Am domidvijfei /Demetrio Pompciano r 
isenecA de numerum quotidieferuorumvelut /mperatoriexcrcittu refer- 
rrrf»gr*/#. rifolitum ; ab m Hermete prafeclo urbis eodemg. martyreymiUe 
m surimto.3. iitcetttos quinquagtnta manumiffosfuiffedic Sanclo Pajchatik. 

t Hdc inquam funt peruulgata, & nota fatis. £)ua fubiungemtu 
n Te^e<iAn$u penitioraerunt fortaffe, ne%ideo tamen incredibitia, feu falfi 
Zb. &PmlL ftcmoriaprodita^ Ab "Quinh videiicct Calltcanomartyre cla* 

riptno^. 



tiftmo,qumqut mittia feruorum tibertate fuiffe donata, e&o 
fnittiaa" Melania iuniore; & quod mirandnm noftris mori- *P*«*dim. 
bm valde fit, duodecim millia puerorum * Belifarium habuiffe, 
Qujtfanefaciunt, utcredam, non augend* rei gratia, fed pll &r£™~ 
nepro veritate, legiin e ABis Iultanimartyru : hxc dicentc ? ud L *pfi">»' 
Prasfide, aduenit inater cius cum innumerabili familia 
utriufque fexus, Iam verb itta d Arifiotelica vix fidem inue- 
ntent apudpleros^noflrorum, quiveterae prtfenttbta mcti- td f then * ut lK 
untun tn Aegina Infula, & illa quidem fatts angufla, nec ad- 
modum magm * ambitus, quadringenta [eptuaginta mtttia ftr- *fi«tm c i r 
utlium capitumfuiffe\ utetiam itta Cteftclts, Athenuincenfu ^^b,u.g 
Vemetrij Phaterti, quadringenta mittia feruorum fuiffe recen- 
Jtta, Italiam fane noftramhis omntbm anteferre hac etiam in 
partecertumeft ,[edemnimirum & domiciltum Imperij au- 
gufltfitmi,quod oppreftt fui maieftate quidquid ujftam oltm 
mtrumfuit.ldeo^nonimmerito MaRTinvs Sandellivs po- 
littfiimua amicus nofter, Rempublicam & Imperium qu£ Ro- 
m* viguerunt, human* magnitudints finientes velbori&ontas 
appettarefolituscft. Confirmatur autem fententia hdtc noflra 
/Plintano encomio 5 ergo in toto orbe, & in quacunque fl 
partc cocli conuexitas vergit,pulchcrrima eft omnium, '* 
rebusmeritoqueprincipatum naturaeobtincns, Italia, 
rcarixparensquc mundi altera, viris. fceminis, duci- 
bus*militibus, ssrvjtiis, artium praeflantia, ingenio- 
rumcIaritatjbus5fc»^^/W^/// < f D. £ Hteronymi, la- Ef/f^dE^ 
benteiam&incltnatopanelmperio fcripta : quis crederet, Mkium. 
ut totius orbis extruOa vidorijs Roma corrueret? ut 
ipfafuispopulis& materficret& fepulcrum Puttota o- 
rientis, acypti,/4FRiC/E littora, olim dominatricis ur- 
bisi£RV0RvM6cA^ciUARvM numcro complerentur? 

A 2 gu 0 d 



T. 

« Stpnim de gaQdfiRom& * Libertini, quieferudi fegete manipuli aliquot 
l^Te^Z.fotrunt, non unam aut alteram tribum,fed tres & quatuor oc- 
b inftttutton. cuparunt,fttbidem b legtbus latts manumtjtones cohtbtta funt, 
iib. i. Ttt. 6. ne Rem publicampejfundarent illi y quos domini quotidie, fer- 
uos effe nonpatiebdntur,quidtandem feruorum dicemta Romai 
fuiffe ? quidin Italia uniuerfa ? quid in uniuerfo Imperio ? bint 
profeclo effluxerunt non minus veri quam famtltares auclori- 
bm hac expltcandi modi, minifter popvlvs, longus ordo, 
grex, agmen, nvmervs, gohors, & LEG\oferuorum 4 Ro- 
m* autem antiquitus, cum integra effet, valcretfa rcBe publi- 
Val mmx c£ rei dignitas & maieflas, paucts admodum ' [eruis contenti 
erant. Atpoft euerfas d Carthaginem & Corinthum, cumvi- 
^ithen*** tj.<r fftfafto agmine in urbem vtclricem influxifjent, & priuatA 
i+Zpld 'que luxuriapublicammagntflcentiam concutere coeptjfet, tuncir- 
Ttumertu^e- rt tpitvis & multitudo feruorum, qui rei famtltaris animat* 
"ftt DelUco inftrumenta,&oculi, aures,manw, pedes, omnia deni% do- 
txpofroru, ad minorum effent. lam vero mintfietia eorundem adeo dtfltncla 
f arAdoxon<*i- pecu i mm fuerunt, ut non ab refcriptum exflet apud iunio- 

detur accede- i „ J . / »• , ju r 

re. rem f Pltmum, Seruts Rempubltcam quandam & quaft ctutt *~ 

t Ub. t, ep. «r, teWi domum ejfe. Et hac certe omnia noflri ordtnis hominibm 
seneca tfijl : ^ enm ifa defpeBafuerunt,ut pudeat meplerun%delicatum 
iUuddominorumfaflidiuminferuos, non cum ipfa vetuflate 
tonfenuiffe. At hac minuta funt ( inquiunt ) pra Mtlttia,Tri- 
umpho, Comitqs, Ludts, Demtts effe, & fanefint. At mtnuta 
quadam etiam parum utilia, ut Myrmecidis guadriga, & 
Jormica nefcio cuius CaUicratis, nonne fuos amatores inuene* 
runt ? Meautem addiclum exvita inftituto ftudt/sfacris, non 
ufquequafa dedecebat hac pertraclare. Ex his enim copijs, 
quotcceloreceptiltberalemanimumgcftarunt inferuili corpo* 

te ? Refertt junt pr&dicandis horum nomimbtss ftcri Fafth i» 

qtttbw 



t 



qmbustyrannicalcatucupiditatum lenocinta deftetta, vttio- 
rum illecebra infuper habiu, opum ingeftarum contemptus tn- 
ft?nis,fpeciofts&veris elogijs immortalitati commendantur. 
Ntmiruminhis Apoftolic* voces, celebres M* & dec * nt *tf\ 
rnirum in modum enituerunt j a * yd^ \* ®&ru7rohtiipU <sp& * *>< ^ ulM 
T$&t$. Quid ? quod chrisTVS dominus fermones fuos ferui- 
Itbus minifierifs impleuit t ut videltcet ad defpcttum noftri nos 
informaret,ur obfeqmumdoceret,ut oftenderetere noftra ef 
Je, iddemum vette, tdnolie, non quodltberet,fed quodfxpedu 
ret. Horume^ omnium tenuem defcriptionem fcriptts hifce 
mets complexus fum,non ut gloriolam altquam aucuparer, fed 
utplera%mihtj}arftmadnotata,inunum veluti corpus redt- 
aerem, tironibus noftris ( ftnon veteranis) ufui aliquando fu* 
turu Etveromihifatisfuperfceritfunttum effe indicts par- 
tibus,&alicuimonftrafeferacemolimagrum, nuncvero cef 
Jantem, quiimpenfamcoloni Uborem^ magnopofit fcetu re- 
munenri. Hanc etenim ilotarum noflrorum Spartam, quif- 
quis e prima philologorum nobtlttate non afpernatus fuertt, 
nai/leoperamnonludet.tumquU LattnA lingUA & nobiltft- 
mis fcriptoribus afjeret lucis nonparum j tum quia excitabtt 4- 
liosadhuiufmodilaudat&confcriptionis genus perfequcndum, 
quo mores & inflituta veterum magno cumfruffu, nec mtnore 
cumtemporiscompendioin conjpeclu habemus* Defmere htc 
eff animus, ne% diutius tuam mi Leclorpatientiam in hoc ve- 
fitbulofatigare. At percurrc quafo hac pauca, & quidem ex- 
cepta e Phcebi cortina. ^idquid ego in hunc meum commen- 
tariumretuli,illudomneannotatum, difpofttum, explicatum 
mea opera eft. Euoluti mihifunt bonifcriptores non pauct, & 
phresforta(fe,quamrationes o v mei patiebantur. Inflcere 
•mnesne& potui, km fme volui ; tantum abeft ut me adeo 
9X1 A 3 lynceum 



lynceum prtflare au/tm, ut peruiderim omnia Quid Um f 
tnqutes hocunum y quodvolonefcimnefis 9 menoTtdeo com- 
ptlajfe fcrtnta aliorum y quod alij alibi h*c & his ftmilia notaue- 
rtnu ^utdentmUumfurtiautplagij damnabimm illam a- 
f>em, qua tnpratopatente t fiorem hodteinfederit, Itbatum heri 
&nudtmterttw uni aut alteri comitum fuarumi Num ide* 
T*g*ntmtnactbmedtnisarcendifuntabaquatione t quod ma- 
toreseorum, tam inde ab extruclo pago, de unico & perenni 
fontehauferint? Nonopinor. At quod his ultro damm, de- 
mm&nobtsnoninutti. Communem&nos {utefl in vetere 
pararmta) Mercuriumhabemm. eofdem auclores volutamm. 
exufdcmfeltgtmm, & coUtgtmm finguU. nouos & adulteri- 
"osmthtconflareautcudereconftliumnonfuit, & virgula ?t- 
utnaadmanum haud erat, qu* defoffos & iatenteserueret. 
edercautcm, qua acumcnfugerint hattenm criticorum noftro* 
rum t paucisadmodumconttngit t in tanta prafertim erudito- 
rum homtnum copia, qua hoc nofiro *uo facit t ut nihtl femel 
dtcatur, quodnonprim, ter & amplim dtttum fit. Hac, ne& 
admodummulta, Leclorhabebts, qu*propon*si//ts,quiut pZ 
tentur fapere, celum vituperant, Tu benevale, & conatni 
ttoflrofaue^ 



LAVREN- 




LAVRENTII 

PIGNORII PAT. 

DE SERVIS 

COMMENTARiVS, 



Etufiiflimum servitii nomcn efle, & a 
Noe ufquc temporibus dcduc"tum, facra a Gen.*. 
Biblia " teflantur : m&lediftus Chanaan % fer- decim 
uu6 feruorum erit fratribus fuis. Exprcflit au- ^ ' 
tcm clega n ter * Alcim us A ui tus : * Lib, y # 

primum inde repertum 
Seruitijnomen : cunfti nam femine ab uno 
Prodymus, p&tremfa omnis fibivendicat unttm 
Pofteritas : de% ingenuo mala erimina feruum 
Efficiunt 

EthocabipfoNoetotum efrluxifle, ut canit Alcimus, 
argumento cfl celebris deinceps fa&a mcntio feruo- 
rum,utinilia' Abram fubitaria eopiarum domeftica- c Gen.cd. & 
rumrecenfioncadfratrem c captiuitate eximendum; 
inprasfcripto^circumcifioniset impletoritu, 6t*alibij 
ubi anciliarum, vernarum, emptitiorumque memoria fL +.defi*- 
cxtat. Ad nomen quod attinct,/sERVi cx eo appcllati 
funtanoflris, quod rmperatores captiuos vcndere, & 
perhocfcruarcnccoccidcrefolent. Mancipia vero di- 
ftafunt, quod ab hoflibus manu capiuntur, £ Eamdem^'""*' Im ° 

A * Etymi 



8 LAVR PIGNOR. 

Etymi vimlatiorcaliquantoverborumambitu circum 
**t*""£* uri fcripfitantiquusnefcioquisIuris*ftudiofus, qui in ho- 
T*r?/'m. fl&tu captis, & in feruitutem redaclis fcribit ejfe obfer- 
uatum quod utile erat & benignum. Eos enim feruari 
ejr non oecidi benignitatis effe, feruire utilitatis, occidi 
neutrim, Ita fane Latini, alij alia j quac nos tranfilic- 
mus,neLe£torin ipfo pene limine haereau Captiuitas 
fane nouitium inuentum non fuit. fiquidcm effluxit ab 
ipfo ufque Nemrod. Quaecnim legunturin Gencfis/w- 
ro chusgenuit Nemrod: ipfe coepit effepotensin terra, & erat 
bGen.c.io. YQ y u q w y venator coram Domino > illa interpretatur D» 

cLtb. iC.de ' , , _ _ . . r . ti • • 

ctmt.Dei < Auguftinus dc oppreliione & captiuitate inteliigi. 

. rfloannes Saresberienfis apertc: traditur hic (Ncmrod) 
crtt. a*. * * n tantam elationis erupijfe vecordiam, ut non vereretur iur4 
i temerare natura, cum confortes conditionis & generis* quot 
ingenuos illa creaueratyhic addiceret /eruituti. Non impro- 
'centr f ' m Dat nanc f ententiam 'Pcrerius, quam etiam tutatur 
fSchol. *d /Conr.Rittershufius» Ethocprofe&o non dedecebat 
op^n. idololatriasrepertorem, 6c Politicorum patrcm. /Alij 
*onjim. & autcm Nino attribuunt, qui primus intulit bella finiti- 
mis, utfacilefneritSemiramidieius uxori metalla pri- 
mum inuenire, & captiuis eorum tradrationem man- 
dare, ut fcribit Suidas* Duplici autcm iurc aliquis fer- 
hL.f.dejiat. uusfiebat^ciuili, quando maior viginti annis prccij 
hom. participandicaufafcvenirepatiebaturjgentium, qua« 
do ab hoflibus quis capiebatur, autex ancilla nafceba- 
tur # Dominatio enim ex gentium iure introduGa eft, 
\ 0 L nd.1»d inc . uit ■ Iurifconfultus, quod & iLu&atio Placido vi- 
kjj, 5. rheb. fum cfl ad ilia Statij : 

Ne trifles Dominot, orbam% inimica renifam 
Eurydittn— Natura 



DEltEftlWfcS. n V A T o> 

Natura cnim fcruum efle quempiam." paircis vifum cft * <*rifit. tiu 
omntno. Iurisciuiliscapitaarapliauitmaximuslmpe- \^ ft ^ r% 
rator* Conftantinus, qui fanciuit, Libertos honiines 
ingratos recidere in Seruitute, quam cuafifient^CIau- ^*^* J 
duimimitatus.quod & ^Nerone imperante agitatum 
eft. Imo&inpatriamingratiquioli-m militiam detre- %T*c$tmm 
clabant, ad dilcclumnonrefpondentes, ut proditores % A " ni,t '< 
Libertatis,in Seruitutem'redigebantur Et horum au: 
clariorumaliaquidem (utvidimus^uipje&noxseim- **** 
putanda funt, alia egeftati '& pieiiati* Conftkuit «nim 
idem/Conftantinus, iicere patribus, frlios inopiae cau-/^ 
fadjnrahercjiurcnimirumantiquitTimaeaRomulo in ^'f 1 ^*^ 
uec~taepatrisepoteftatis,cuius meminerunuDionyfius^ M /, 
Halicarnaffteus,6Cicero, 'Dion Chryfoflomus,& alij. ^ 
Hitamen precium aut vicarium offerendo, ^vindica torationetf. 
banturinLibertatem; quam coiripenfationem fuflulit 
' Valentinianus Imperator, quod feruitium (diceret)^^£ 
ingenui,etiam minimi temporis fpatio, remuneratio- 
jni precij facerefatis, Et idcni ius videtur fuiiTe obfer- 
uauim in w expoi1tisliberis,quos &^iwrev( appellabant mxpudn.thj. 
Eorum enim Libcrtatis maximam habcndam ratione*"-. 
refponditlmperator * Traianus» At cum anno*Do-^f^' / '* ,w ' 
mini cdxi vh fames uniuerfamEuropam vexaret, XoMArcettmm 
talici homines filios & parentes vendiderunt, quos 
f Placidius Valcntinianus redimi praecepit fub quinta: ^^f'" 
adie&ione. Quibustamen optimorum Imperatorum 
fanQionibusmalaehuicmercaturas obuiam pcnitus i- 
tum noneft,cum inf Lucanis, conuentu Leucotheae, ^ cajpodorm 
natali D. Cypriani, a parentibus liberi paflim diftrahe- 
centur. Servitvtw autcm conditio iniquior fuit, 

B quam 



lO LAVR. FIGNOlt. 

quam ratio humanitatis feruo & domino communfo 
t\\%txzt,Eft auteminfimaconditio& fortuna feruorum xx^ 
*lib. i offic. q. u it * Cicero* caput enimfermle ai t * Paul m,nu/Ium ius ha~ 
dimmf*^ bet> caretnomtne, cenfu, tribu* Fabius maiorde addi&o, 
sDtcUm.3ir. cuius manumiffio erat controuerfaj ante omnia Seruus 
hic habet nomen, eft in cenfu, eft m tnbu quorum nthil ut ops- 
dseruit* lib. nof deprehendi inferuo pvteft. A militia praeterea ^arce- 
j>.v4<». bantur, Scquidem propofita capitaii peena. *Marcia* 
'miht. n us > *b omn ^ tnilttia ( erut prohibentur : alioqui capite pumuu- 
fapudpiin. ttfr r /Traianuslmperatorde feruis inter tyrones reper» 
££-3*M.io, t i s: i e ffifi funt,inquifttor peccauit, fi trharij dati, penes eos 
eulpa eft quidederunt,fiip(i,cum haberent conditponis fua* con- 
fcientiam y venerunt,ammaduertendumin illos erit. Et hoc 
adeoreceptumfuit, utcum ex inopia liberorum capi- 
tum, Imperatores ad ultimum prope defperatae Rei- 
publieae auxilium adigerentur, tunc non legerent in 
^timuiluzz. militiamferuos, nifi.fliberosfa&os. Nunc ex his quss 
diximus,intelligi dabiturquid fibi vellet Plinius,cum fe 
confeclumfcnbit infirmitatibus & mortibus fuorum> 
illud folatij habere, quod permitteret feruis quoque 
klib,s,ej>. w. quafi Ateftamentafaeere, eaque utlegitima cuftodiret. 

Quafi teftamentaappcllatea, quae Ius ciuile teftamen- 
•L>J odeI » r > ta e ffe nolebat Qua ratione ' Vlpianus feruam feruo 
k,L.,fg. inf. quafi dotem darefcripfit^Paulus peculiumferui quafl 
depecnito, pa trimonium ; ferui contubernalem, vernse filij 'quali 

IL.jf.dertK* »• n • , . . r 1 

nuft.ibtd. noueream appellauit. dominivm vero m ipios tum 
yuafinuruiet [ xxmxX \\ iuris, tum fummas iniuriae erat. Pecudum enim 
^^iuTdri. potius,quam hominum numero cenfebantur. w Caius: 
\Aquitt. ut igitur apparet feruis noftris exAquat quadrupedes, qu<e pe- 
£ fy> +7* t C Hd um mmenfunt^ n S eneca j alia interim crudei/a, & m - 

human& 



I>E SERVIS» II 
httm&napr£tereo,quod mec t&mquam hominibus qttidem, fed 
tamquamiumentis abutwiur. Et, nolo in ingentern me locum 
immittere y &deu[ufermrumdijputarc,in quos fuperbtfiimi, 
crudeltfttmi» & contumeliofifimifumm. Id eo reclc excepi c 
* Cicero :feruus eft nem o (qui modo tolerahtli conditicne fit *+.c*titm. 
Jcruitutts. ) fueruntenim qui intolerandaerant conditi- 
©ne,ctiamfiadLegis iEIise Sentix capita Cicero mini- 
merefpexifiet. Cibum enim adurere, menfam euerte- 
re, di&o tardius audientem fuifle,cruce,aut flageliis ad 
minus^cxpiabantur. dixifles, omnes penitus dominos bviut .dek* 
profeflbsfuifTeStoicam fe3ain,adeo illisalteinfedcrat) 
omniaferuorum peccataaequaliaeflc* Quofa&um eft, 
utferuinuperemptinonquaererent, anfuperititiofum 
vcl inuidurn, fed an iracundum herum nadi eiTent. c Sc~ 
neca : quid eft,quare ego ferui mei hilarius rejjtonfum, & con - 
tumaciorem vultum, & non peruenientcm ufy adme murmu- 
r.ationem,fl*gellis& compedibus expiemi ^ Petrus Q,hiyio-dserm,t+u 
logus fuauiflimus & eruditiffimus Tra&ator, veriflimo 
cpiphonemate fententiam concludit : guidquid domi- 
nus indebite, iracunde , libens,nolens , oblitus, cogitans, fcu 
ens, nefcius , circa feruum fecerit y iudicium, iuftttia, lex eft. 
imperantts ira fuhdito ius eft> cjr ad Ubitum domini vocem non 
habet conditiojeruitutis. Ethasferuiles delicias tangit e- 
leganter Geta' Tcrentianus : tvhwm.A&. 

— herus/iredierit, tt.sc.t, 

Molendum ufy in piftrino, vapulandu, babenda copedes, 

Opui rurifaciundum • 
ubi haec Donatus ifacete ennmerat feruus uniuerfa/uPplicU 
fua conditionis,excepta cruce & furca, quarum pcenam verbU 
extenuarc non potuit. Et cx horum fuppliciorum fre- 

B I qucntia 



LAVR 1 . MGNOR. 
quentia honoraria illa manarant feruorum epitheta, 
Furciferi,Mafligi#, FJagrionis, Verberonis & Crucia- 
*L.io.de$e- r jj # Abhoc eodem capite eft Domitij* Vlpiani fenten- 
tia, liccrefcruis naturaltterinfuumcorpus finire 4 Quam bo- 
nuscenfor, iuflitiaeque facerdos,ad liberos etiam ho> 
Mn dehis minestranftulit* aliquando.-uthic obiter animaduer- 
^uinot.tnf. tere liceat, quantopere ius humanum diuini iuris lu- 
mine deftitutum, ccecutiret. difcuffit fane aliquoties 
tjL.f.decotr. naturaca ijgi nem hancijita ufPaulus viderit, dtfficile 
dignofci poffe liberum hominem aferuo : at hoc non diu 
manfit,fiquidem plerique ita fentiebant, ut illa apud 
ds*t, e. ^luuerialem garrit: 

Odemens, ita feruus homo eft l — — 
ilibj.Hijlor. Quod nequisSatyricedi&um putet, audiat 'Floru: 
10 ' enimueroferuilium armorum dedecus feras. nam & ipfi per 
fortunamin ornnia obnoxif^tamen quafi fecundum hominum 
genusfunt. Quasfiapudpolitos &humanitatem profefc 
fos obtinuerunt, quid mirum a rudioribus fuiffe recc- 
fTit. p ta ? L C g CS / Rip uariorum quod fiferuus feruum, itfu uno 
velduobmfeu tribus percufferit, nibtleft, fed tamen propter 
l Sd c"d tAteftudiumtremiffem* ideft, quattuor denarios componat* 
^&Lm!' 0 N° n igitur mirandum efl, fi i Vlpianus feruitutem 
mortiadfimilauerit* Etolim quidem poteflas domini- 
ht.udehis Ga necem ipfam feruorum compledkbatur. h Caius: 
Vefanfiu"' nam apud omnes perxque gentes animaduertere poffunm, do- 
minis in feruos vit& nectsfa poteftatem fuijfe. Et profcclo* 
iDemdr.Ger. fanguinarium hoc ius notauerunt apud Germanos 
kjil-n* «Tacitus, apudPerfas^Ammianus. Et huius fane iuris 
l$$mti*n*s, fuit vis, ut^Hadrianus hnpctSLtorferuosadominis ve- 
* tu^ritoecidi x eos£iu£eritd(tmn4riper ludices fi digni efflnt. 



Ouod 6c*Antonino Pio Hadriani fucceflbri placuit* f h r &* M 

S*- n • /- i • i • • htf qut fut %el 

*ConflantinusaMem, fubcuiushumano lmpeno lm- aiiljimti^ 
manitatem olim exuit orbis Romanus, refcripfit, reum bL.uw.cdc 
homicidijfore>quiferuum> barbarorumftuitiam imitatus, m emcnd 'f* r * 
ipfis adegerit cruciattbus vitam relinquere. Egregie quidem 
Gonflantinus* Atnequeided domini ius fibijfuum eri- cdeGtti 
pi pafli funt. 'Saluianus : homicidia quo% in fcruis rara m ^ 
Jfunt, terrore ac metu mort/s» in diuitibut afiidua* ffe ac fiducU 
impunitatis 4 niftforte iniqui fimus, hoc quod diuites faciunt 
ad peccatum referendo : quia illi cum occidunt feruulos Juosjus 
putanteffe, non crimen* Lenioribus autem animaducrfi- 
ooibusfrequenterdomini utcbantur. ^luuenalis, dsat.fr 

-— — hic fiangit ferulas, rubet ilteflagello, 
Hicfcuticd ■ ■ ■ Baltcaverd,quas vocat ^ 

* luuenalis, Lora interpretatur Scholiafles antiquus. 
Quam utique operam nauafle conferuos argumento 
funt e lorarii, qui apud Plautum catenas 6cvincula in- 
ijciunt vincicndis. Imd 6c conferui apud Apuleium,///^.^*. 
/Myrmecenvinciunt;6cSoliicitudo^TriftitiesqueVe-^ <- M * e - 
neris ancillas, Pfychen mifellam flagellis afftigunt, 6c 
cxteris tormentis excruciant* Et quidem flagella in 
peculio feruorum erant. Imd 6c ad Libertos pertine- hLjg ^ 
bant aliquando, iniurio tamen iurc« * Vlpianus : nam 
interdumetiam ex caufa famofa, ut Padim putat, permittere r.demiur, 
debet patronum in im vocaria Liberto,fi eum grauifttmdiniu- 
ridafjecit^velfiagellisforte cacidit* Neque vcrd mitiores 
fuerunt in feruos magi flratus quam domini. ' Hermo- $ ? r *&fj£* 
genianus : & ferui quidem flageilis ca/t dominis reftituuntur, £fe 
liberiverb, humiliorisquidem loci,fufltbm fubijciuntur: ctte- 
ri autem velexilio lemporalt, velinterdtcltionerei certs coer- 

A $ centur* 



i> Eunucht' 



e AppuL lib, 
S. Met. 

dcxhoe cnpite 
guUm &fur- 
t« Jermetu ex- 
cufat Satuts- 
ntultb. 



e M*crin§. 
fLtb- 3>deir* 
c*p. 4-o. Sene- 
ca. Idem de 
clem. cap. /S. 
gSatjr* <T. 



!4 LAVR, PICNOR, 

centur. Recenfuitautem* Ariflcphanes catalogum lcr- 
uilium aliquot tormentorum. Extenfionem videltcet itt 
tabula, fujpenfionem^ fcuticame pelle hiftrictSy verbera, tor- 
turam y aceti in nares tnfuftonem, & iaterum impofitionem. 
ubinoratScholiaflcs,Libcros porri &gythij caulecac- 
di confueuiflfe. huius vero loci indicium dcbeo vin- 
centio contareno, qui fplcndorem humaniorurn lit- 
terarum, quasprofketurpublice, humanifllmis mori- 
bus pene obruir. Huic eidem dominicae liccntiac ad- 
lcribamusneeefleefl enarrationem illam Donati Gra- 
matici ad*Terentianamparcemiam 

— atenim in meifihdtc cudeturfaba. 
quofdam videlicet confueuiffe, male coclam fabam, & 
qua non maduerit, fupra caput coqui faxo comminuere. I tem 
iuppliciumfvillici, qucm dominusmellcperlitum,for- 
miciscruciandumobiecit. Abhuiufmodifaeuis& fan- 
guinarijshominibus,£0/^/4w?,^r£m'te, & acerbo do- 
minatufamiliam fuam vexarent, neoblata recipiat Epifcoptss, 
fcrio admonet Clemcns Conflitutionum Apoflolica- 
rumlib. 4. Quod utiquc monitum pernecefiarium 
tunctemporis vifum efl, cumdomini nonraroadeo a- 
fperi & immites inuenirentur, ut macellt Jpecie (utar 
eCapitolini vcrbis) domtu eorum cruentnrentur fanguine 
vernularum* Notaefl immaniras/Vedij PollioniSjquam 
Auguflusfefliuotalione contudit. Vere demum g Iu- 
uenalis .* — hic frangit ferulaa, rubet ille flagello, 

Hic fcutica. funt qua tortoribus annua prttftant. 

Verberat at% obiter faciem linit ; audit amicas t 

Aut latum picla veftis confiderat aurum ; 

Et cttdit : longi relegit tranfuer/a diurni 5 

Etc*. 



DI SERVJS. 1 f 

Et tadit, donec lafiis cadenttbm, exi 

Jntonet horrendum, iam cognitioneperac7d; 

PrafecJura domus Sicula non mitior aula. 
Et huius carnifkinas fcaenam repraefentat nobis nofl 
obfcure 'Galenus, apud quem legiams, famulos tum tdedigneji. 
calcibus appetitos s tum graphijs compuncJos : eifdem confra- tw 
ttos dentes, oculos flylo & calamo erutos ; eofdem gladio per* '** 
sufjos.umillasmorju dominarum cruentas, Imo quidquid * 
taetrum, fasuum, horribiie in Chriftianos olim excogi- 
tatum &exercitumeftJllud omne( utego quidern ce- 
feojaferuisadillostranfiuir, Idem enirn' Galenus a- tLtb,cdt 
libi fcribit, dominosfuoitiuorum crura adurere, cadere, lace- D J <r - 
rare ifurum manm ; eaacium ventrem j garrulorum Iwguam 
torqaereconfueuifje. lam vero colaphi & alapas prae his 
fueruntnugxmeras. Quactamen & ad noftros marty- 
ics pertinuerunt. Et hascinclementia inFvcrnvos pr?- 
fertim eminuit, quos per amicos, vel per fugitiuarios 
eonquifito*, fligmatibusnotatos, vel trudebantin cu~ 
ftodiam pubiicam adtempus, velin piftrinum, velin- .... 
temciebanfc. ^Cicero : cum eum fugitiuum pojtea ejje ex «dzjFr. 
Aefopi litteris cognojfet^hominem comprehendit, & in cujlo- 
diam Ephefi tradtdtt ' r fed in publicam vcl in piftrinum, non 
(atUexlitteris eius intelligere potuimus. De fvgitivarii* 
'Florus prztcralios sita^quiper Fugitiuarios retrahi de- «*f J 
huifjent, Pratorios duces profugos pralio, ipfi fequebantur. Pi '**'*' 
ftrini elegans defcriptio legitur apud/Appuleium : ibi flib.<>.M<t# 
eomplurium iumentorum multiuij circuitut intorquebant mo- 
las ambage varia, nec die tantum, verum perpeti etiam nocJe, 
prorfm mJiabiU machinarum vertigine lucubrabant peruigi- 
km farinm. At quales piftrini habitatores ( pergit idem 

A 4 au&ofj) 



aa®or; homuncult vibicibtts liucdinis totam cutem depi&i* 
dorfumfaplagofum fciftli centunculo magis inumbrati, quam 
oUecii\ nonnulli exiguo tegili tantummodo pubem inieffi, 
cuntfi tamen pc tunicati, ut effent per pannulos man ift fli.fi on~ 
teslitterati,& capillum femir&p, & pedes annulati. Quod 
fi latitarentfugitiui praconio illos indagabant "Pe- 
tronim 'Jntratftabulum Praco cum/eruo publtco, alia% fane 
modica frequentia i facem% fumofam magis quam lucidam 
quajfans, bacproclatnauit. Puer m balneo paulb ante aberra- 
uit, annorum circa fexdecim,eriff>us, mollis,formofus $ nomint 
Gyton. ft quis eum reddere aut commonftrare voluerit, aceipiet 
hinfugmuis nummosmtlle. fLucianus & alij eadcm habent* Qui- 
&*morefu. dam etiam inqu j re b ant Libello propofito, 'Curius 

dtb.t.Art. Fortunatianus >cuius ferum fugerat, Ltbe/lo propofito, vel 
Rh.schol. pgy prtcotjemnunciansdixit, daturum fe -x-*> ei, qui ad 
feferuumperduxiffet. libelli fpeciem exprimunt au&o- 
dlib.s.El.**. res proxime citati, &^Propertius egregie. 

guas fi quis mihirettulerit donabitur aurc 4 

guis pro diuitijs ligna retenta velit ? 
Ipuer, cjr citus hac aliquapropone columna, 
Et dominum Exquilijs fcribehabitare tuum* 
*£'£f c ? r *'huc pertinent verba eluliani I.Cti. Solent qui nouerunt 
" feruosfugitiuosalicubicelari, indicarc eos dominis ubi celen* 
tur. quaresnonfaciteosfures, folcnt etiam mercedem huim 
fin Dtmort*. r€ * acci P eret & fi c ™di c * re + Porro Libellus ^«tftftaTiov/Lu- 
**. cianoefL Ateoufque progreiTa eft dominorum faeui- 

tia, Scprocliuisferuorumfuga, donecad publica facra 
/ w,// ' M " , *populi Romaniperueniret. /Plinius.- Veflaksnoftrasho- 
die credimus, nondum egreffaurbemancipiafttgitiua retintre 
iulicio precationis. tfita cnimibi videtur legendum.) 

Hoc 



PE SEJtVXS. I 7 

Hocututvcrumfuerit.hominesfamen Vcfta valenti- 
ores.noncarminamodo, fed & euftodias euadebant, 
quod ut publice pcrniciofum, publico ctiam iure coer- 
citumeft. *Vlpianus; Senatw cenfttit ne fugitmiadmit *M-4fifr. 
tanturinfalttu, neueprotegantur avMictsvel procuratmhm^* git% 
poffefttonum, & multtamftatuit* infra. Senatmonfultum 
Modefto Confule faclum, ut fugitiuos inquirere volentibw, 
littera ad magiftratas dentur, multfa etiam centum fohdorum 
inmagiftratusftatuta y filitterif acceptis inquirentes non td- 
utuent.fed &'in eum qui qvari apudfe prohtbuit, eadem pwa 
ftatuta eft j etiAmgAneraltepiftola dtuorum Marci & Commo - 
di,qua declaratm & Prafides & magiftram, & milites ftatio- ' 
nartos dominumadiuuarsdebcre. hincapud*Pliniurn iu- "•W* 
niorem legi/jaus, AppuleiummiUtem e ftatiohe Nico* 
medienfi de leruofcripfifle, qui ad ftatuam confugerat. 
Statua fcilicet miferis perfugium erat, tunc enim magi- 
ftratusdequerelisipforumcognofcebat, & venirc cos 
iubcbat, ne in poteftatem dominorum e recidcrent am- € L> t de hk 
plius» Ideoqucnequefugitiui cenfebantur qui in^afy- ?*>/&w*/; t 
lumautad ftatuam confugiebant* Afylum autem eft^"'™^ 
templumreligione&iurefanitu^n j quod feruitijs eti- ed. ? ' * 
am peflimis patebat aliquando, Quare SCto 4 abolita 
quaepiamafylafunt.quibufdam modus praefcriptus a- 
pud Cornelium e Tacitum, cui nos alibi lucisaliquid *M )'*m*$ 
attulimus. Statua quibus ad manum non erat, illis ara 
nondeerat,utnotaruntvirido&iadTibullum, & eli- 
citur cx /Cornelio Nepote, fanum Neptuni & Tanari, . , 
quod violare nefas putant Graci, eo ille index confu- 
git : in ara confedtt. Haec autem fugae cognitio, vel 
Prajfidis & Proconfulis in prouincia, velPraefecli vigi- 

C lum 



fg LAVR> MGNOft. 

*L.iJefir. lum Rom« fuit. *Labco ; tamdiu autem cuflodiUntur 9 
f"*"' quamdtu ad Pr&feclum vigtlum, uelad Pr&ftdem deducantun 
eorumfy nomina & not£ .&cuitufe quis effedtcat t ad magi/Ira- 
tm deferantur* Quod fi adominis agniti non fuiflTent» 
perofficiumPraefe^i vigilum diflrahcbantur,ut afTerit 
htikt.finte. lulius^PauIus. Nequede fuga tanfum Prsefeclus vigi- 
Viibls.de co. lum cognouit,fed & dcfurtis feruorum,exceptoadul- 
*au,da, terioin domini uxoremcommiflfo, quodad notioncm 
dL i deoff. Prsefe&Murbi fpe&abat. Et fane * VJpianus,cum fer- 
FAf.wb. uospro maleficijsoblatos PraefeOurae fcribit, vix dc a- 
** a 9 u ^ m vig 1 '" 111 Prsfcftura vjdeturintellexifTe. Ani- 
f ma juertebantauteminferuos&lIIviricapitales. Mo* 
net AfconiuSin commentario ad primam,in Verrem* 
quae diuinatio dicitur, fures & feruos nequam apud 
Illviros capitales» apud cokimnam Masniam puniri fo~ 
Q/gj lerc. /Horatiusin Msenam Pompeianumj 
Seftut fUgeiluhtc triumuiralibus* 
Praconts *d ftfttdtum. 
ubi Porphyrion animaduertit, poetam fpcciaff elocu- 
tioneufum pro generali neque enim Illviris tantum, 
fed & aLijs poteftatibus ius eflfe alienos feruos flagcliare; 
gA^hitruo- Sofion apud^Plautum flataTriumuiris, 

6)md factam mmcji T resutri me in carcere compegerint $ 
lndecrasepromptuariacellardepromaradfiagetlum? 

hUhS c * ^ a ^ ^ ax * m m : F ** n *f (ewn* Alexander, cum in (ufpicio* 
. jpjlp^ pl^ eqmtis Romaniocct(ivent(}et,fexies tortwperne- 
gdutt ei fe culpa affinemfutjfe : (edperinde at% confeffua* & a 
iudtctbue damnatui, & a £• Calpurnio Itlviro in crucem aclus 
t(i. Imo&fugitiui ad eos perducebantur ut diximus. 

ikl.t.tft'+ ' Afconius VxdimusiAiunattw & Pompetm Trtbnntpk* 



BE SERVIS |£ 
bu in rojlra produxerant Illvirum [capitalem, eum£ interro- 
gauerant, an Galatam Milonu Jeruum c&desjacientem deprt- 
hendijftt '-yille dormientem in taberna pro fugitiuo deprehen* 
Jum, & adfeperduclum ejferejponderat. Jliviri auteni non 
feruorum & humilium tantum, utquibufdam placuit, 
fcd&liberorum nobiliumque malefkia conquirebat, 
carceris cuftodes erant,animaduerfionique intererant, 
utex *Varrone & *Pomponio didicimus, Liuius au ^&f$M 
tem&Gellius diferte, c llle ; fugientes Bacchanalium [^f^fi 
confciosalUvirisin carcerem conic&os fuiiTe fcribit; Jf^jf' 
whic:Nasuium,obalfiduam maledicentiam & probra^^/^- 
in principes ciuitatis, dc Graecorum poetarum more 
di&a,invinculaRomaea Illviris conie&um effe 4 Scr- 

uosretraclosafugasTiGMATiBVinotabant 4 *Aufoniusj eE n r ^* 
j a Bffgame non rette punitus 4 JronteJubtfti 

f , .SttppUciumJentaquodmerucremanus* 

At tu, qui dominus, peccantia membra coerce : 
Iniufium falfos cxcruciarc rcos 4 

Aut injcribe tftam, qua non vult fcribere dextram, 
Aut profuges ferripondere ncfte pedes. 
/ColumeIIaLepidiumcircumfcribens,cecinit; /**.*»• 

Ponitur & lacluguflum qu<e condiat herba, 

DeieBura quidem fronti datafigna fugarum, 

Vim% fuam idcino profitctur nomine Graio* 
«fluucnalisdeXerxe: <gs*tf* 

llle tamen qualurcdtjt Salaminerelitfa, 

In Corum at% Eurumfolitm ftuire flagellu 

Barbarus, Aeolio numquam hoc in carcere pajfos, 

Ipfum compedtbtu qui uinxerat Ennofigaum i 

Mitius td fane,quod non & fitgmatc digmm 

Credidit ■ ■ » ■ " ■ « C 2 At 



20 LAVR» PIGNOR. 

mlii?. AtcrediditfKHerodotocredimus. Quod fanefaclum 
indicatantiquitatemfligmatiarum, ut & capitalis ille 
b HerodotMb. *Tabellarius ab Hifliaeo miflus ad Ariftagoram,& 'Ar- 
S c VitruutHt H ^temifiae trophaeum apud Rhodios. Imo & Phocylides 
a<f>s. praecipit; 

& his notis infignes videnturfbiffe Pagafaei 4*A«» quos 
Ziih.i.bet- Hermippus apud ^Athenasum recenfuit. Et hoc fuit 
Kit&nEtt- infcribere,ut apud Aufonium vidimus* *Claudianus, 
tn/l Iura regunt,facies quamuis infcrif ta repugnet, 

Se£ fuo prodat titulo i 
/j?^^»-Locusinufti6nisfuitfrons>utmonflrat^Lucianus,qui 
tibtts. fugitiuosnefcioquosPhilofophos, typo vulpis aut fi- 
ji mias,cenfetinea partevultus inuri debere, «fDiphilus 
quoque nefcio quem lnkttatur, qui comam fe^alere 
Deo dicebat, ut capiHis promiflis obuelaret frontem 
inuflam notis. At quae nam hae notse t Fuerunt qui fla- 
tuerent 4> & F : quod utique nobis nori improbatur. 
IlludinijcitfcrupulunvquodPetronius narrat,EumoI- 
pum impleu.Ife frontes Eucolpi) & Gytonis ingenti- 
bus littefls,qua§ appellat riotum fugitt uorum epigram- 
Mb.*-*4p.&ma. ^Vah certe Maximus memoriae prodidit, fcruum 
Reflionisinexpiabililitterarumnota, perfummam o- 
riscontumeiiaminuflum* ubi vox illa litterarum mi- 
nusaptead unicumcj) velFvideturreferripofle. 'Mar- 
tialis&ipfefcrupulufn rion eximit. cum emm nefcio 
quemliberumfe, & fortutiatum mentientem,carminc 
infe&aretur, Rufum monuit,utperfonamfronti detra- 
heret, nSque permitteret, lit imponerent fibi manus 
Sardonyehata, Lacernae Tyriae, toga candida, unguen- 

torum 



DE SERVIS* zi 

torum fragrantia, &ca5teraquaeapudipfum vidcre eft. 
Latitareenim fub his omnibusferuum, eumque infcri- 
ptum, & pro nequitia litteratum huius porrofrontem 
numerofis fplenijsinfignem,utrefpiciat hortatur,con- 
cluditque, 

Jgnoras^uipt fjflenia tolle> leges. 
Spleniaprofe&onumerofa videnturadhibita, ut con- 
tegerentnumerofasinfcriptaslitteras. quid ergo. ? num 
frontemimplebant repetita littera F vei <p i Egor qui- 
dem nihil habeo quod ftatuam. Arbitror tamen infcri- 
ptionem fugitiuorum fuifTe conceptam ilrs verbis, 
quas in eorumdem collana ) & aereas lamellas incifa, Ro- 
masabhinctriennium vidi, Cumcnim^Conftantinus *irr.*Tfa 
Aug. ad normam eius humanitatis,quam profitebatur, f*""* 
vetuifTetinfacienoxiorumfcribi, quod dedecerct faci^ 
em maculari.quse ad fimilitudinem pulchritudinis cce- 
leftis elTet figurata, non defuerunt lenes domini, qui 
obfequerentur,&frontiscontumeliaminea quae dixi- 
mustransferrent. CollariaenimfuifTeaptatafugitiuis, , 
aturSu Lucillius, 
Cum Manicis^ Catulo^ CoUarifa utfugitiuum 
Depertem 

Collare autem vidi Romae ut'dixi apud l*l. paschAln 
NVMcumhuiufmodiinfcriptione:TENE me qvia fvgi 

ET REVOCA ME DOMiNO MEO BONIFATIO LINARIO A)&flX«, 

Extat apUd eumdem acrea lamella utrimque infcripta t 



C 5 TEN 



LAVR. PIGNOR. 



OCAMEVICTOR 
I^ACOLIT 





OADOMIN 
ICVCLEM 
ENTIS 



Suntver6illaequa2inipfaaduerfaleguntur litter» non 
prominentes, fed incifas, & quidem non ineleganter* 
atquacineadem auerfaconfpiciuntur, in fumma velut 
cute, cultelli acumine videntur exaratae negligentius» 
Et ex hoc demum capite famofa erat olim coliaris fer- 
rcigeftatio, ut notat Metaphraftes in a&is SS. marty- 
rum Carpi, Papyli, Agathodori, & Agathonicae , ut 
*th*t}pl g !*~ q uae liberos homines dedcceret. Vidit & * benedictvs 
AGivsRomacolim apudMafFxioslaminam aeneam, in 
qualegebatur, 

Neq; vero no poterant tot verba in 

fronte commode imprimi, cum 
tBAttnitum b Theophilus Jconomachus, dete- 
Not.*dm*r- ft aD jli folertia, xi verfus Theo- 
tjp9 ec. p^^^j^ ^ jheodori fratrum mar- 

tyrumfrontibusinfcripferit.Ethx 

lameH2B,ut ego quidem fentio,cIa- 

uis capitatis ad collaria affigeban- 

tur, utindicio fuo proderent fugi- 

tiuos t Etut priora iira Chriftianorum. funt, c nota 3£ 

qu* 



TENEMEit 
VIAF VGI ET RE^ 
BOCAMEINBASI 
LICA FAVLU 
AD LEONE- 



TtH SERVI& 2J 

qua crristi nomen indicat, &ementio»e-Acolythi,& 
Dominici Clementis ( Dominicum enim aedes lacra efi) 
ita pofteriorhaecinfcriptio habetnonnihil, dcqoo am- 
bigamus, Bafilicaenim Paub,6c ad Titulum Pauli via 
Ofiienfi ( utnominatPrudentius) potefi referri, & ad 
infigncm iJlam 6afilicam quam L. Aemilius Paulus in 
medio foro extruxit 4 Fgo ramen ad res noflras perrine- 
re arbitror* Quod enim Confiantinus damnatos in lu- 
dum velin metallum infcribi vetuerit, idhomines no- 
firi mites & innocentes,videntur & infugitiuisrecepi£ 
fe« Athaecnon utafiTeramus dtcla fint j fed ut difiTera- 
mus> eruendas fiudio vcritatis* Porro de uniuerfa fii- . 

r. * loCO ttt*t*. 

gmatum ratione trauarunt*CAEsARBARONivs, 

Quem nunc emertta permenfum tempora vitd, 

Secretipars orbis babet, mundmc^ ptorum : bcommtnt.in 
& *hieronimvs aleander mcus, Myfia ilie Mufarum. *»jHt- c*»- 
Neq; his tantum finibus coclufum fuit fuppliciu fugiti- 
uoru.dati n. funt non raro ad pugna befiiaru. Andro- 
clusapud Appionem feu 'Gellium ita de feipfo aitj cM-f-**t-**> 
ad domnum ex Afrtca Romam dcduttut, ts me ftatim rei c*pt~ 
talis damnandum, dandum^adbefltas curauit* A b hac im- 
piaconfuetudineprofluxit^Caij Imperatoris immani- £f*/'^*'7 7v 
tas, qui multos honcfii ordinis, deformatos prius fii- 
gmatum notis,admetalla, autad viarum rnuniriories* 
aut ad befiias condemnauit. Fugitiui nimirum ad ma- 
numnonerant, quos feris obijceret, fubfiituit igitui 
honefiiores homines, fed infcriptos prius.ut fronte fal- 
tem fugitiuos ementirentur. Prasterea fuerutit in lu- 
dum conie&i, quod fcIemnefuitM *Opeho Macrino e c*p t9 f mmi . 
lmperatori,quamobcaufamilla/Iuuenalis, fsat.s. 

C 4 —~fed 



24 LAV£ PIGNOR. 

11 ■ ' ■ fed in magna legatum qutre popina $ 
Inuenies aliquo cum percuffore Ucentem, 
Termiftumnautis & furibm & fugitiuts> 
Inter carnifices & fabros Sandapilarum* 
adGladiatores retulit antiquus Grammaticus, Imo 6c 
non fugiriui, atque adeo innocentes, ut de Spartaco & 
ai»cra»». ciufdem focijs tradidit "Plutarchus, cui adftipulatur 
/ , .ca.io, *L a £j ant | US . ^ confuetudtne/mquitiimbuti fefrlagitan- 
di homines ad laniena) humanttatem perdidcrunt, ita% no 
parcunt etiam innocentibm ,• fed exercent in omnes>quodin 
malorum trucidatione didicerunt. Qux fane arbitri j domi - 
cSfartUnus. nici impotentia impulit c Hadrianum Aug. ut vetaret, 
Laniftxferuum vendi, cau(a non praeftita. Crux ipfa, 
utadfugitiuosreuertamur, non infrequens his pofita 
ihlt.x.ca^y. f ultt d y a j^ Maximus : quoniamqutdemidegerit^ut quicu- 
piditate vita adducJi, cruce dtgntfitmis fugittuts, trophaa de fe 
fiatuere concejferant, Itbertati^ fua feruili manu flagitiofum 
'tLmiy^de i m P er *fj u g um non erubuerant, &c. Idem «auclor : hos e- 
& poiybjtb. nim (Romanos ) tamquam patrU fugitiuos crucibm affixit. 
i.ft$fhr* Ethocdominicum ius non vitam modo, fed & alia o- 
fL.xo.deac^ mniaferuorum comple&ebatui* /Caius ; igitur quod 
rer, d«m. j erUi no fi. ri ex traditione namifcuntur, ftue quid fitpulentur, 
vel ex qualibet alia caufa acquirant, idnobis acquiritur. ipfe e- 
nim quiin potefiate alterim efi> nihil fuum habere poteft. Ita- 
que filios etiam feruos procreabant, inter ipfosenim 
non matrimonium, fed contubemium erat, ut illi qui- 
" ^ cm °P ma b ant Uf» -f Paulus I. C. idemtamen quod infer* 
uilibm cognationtbm conflitutum eft, etiam in [eruiltbm affi- 
kCa/tnAFro' n * tAt ^ m f^ndum e(l t veluti ut eam, qua in contubernio 
loy. ' n pAtris fuerit, quafi nouercam, nonpoftm ducere. h Pla u tu s ; 

Sunt 



H>E SE.R vis. ' j> f 

Sunt hic quos credo nunc inter fe dicere, 

gutfo bercle quidifthuc eft ? feruiles nuptia i 

Serui ne uxorem ducent ? auipofcent ftbt ? 

Nouomattulerunt, quodfit nufquam gentium. 
Ethocdemum iure nititur Diocletiani & MaximwuM 
AA."refcriptum, feruos ob violatum contubernium, "^fimi *. 
adulreri j cri mine accufare non pofle. Si quis autem fer fjj? iul 
ui alieni corpus animumuecorrupiiTet, ex edi&o Pr« i 
toris 5c lege* Aquillia pcenam fadli dominus cxigebat, £0*$ »• 
Non igitur mirum eft, fi dominiferuospignori dabant, J r n £ t &Lii ' 
fiaddicebant.fideferebantin cenfu. de pignore f Pa- TlJ!^^ 
pinianus; Seruo pignori dato, peculium eiw creditor, citrx 
conuentionem/pecialiterfuper eo coneeptam, fruftra dtftrahit. 
Seruum autem oppigneratum fiduciarium appel 
laululius Paulus. deaddiclioncMartialis: f/t*'f * 

Addixti feruum nttmmis here miUe duceniis, 
Vt bene ccenares Calhodore femel. 
decenfu/Vlpianus ha:chabet ; inferuis deferendis obfer- fU.tecenp. 
uandum eft, ut & nationeseorum, &&tates, & res, & officia, 
&artificiaj)ecialitcr<kferantur. Plerumque vero homi- 
nes etiam liberi addicebantur a Praetore creditoribus ex 
Lege xii. tabularum, cuius verba funt apud i Gellium, *{&*%9f 
5c meminit ^Quintilianus. hi autem licetin vinculis M$:^:k 
effent, ferui tamen non erant 4 ,• Fabiw maior contra *DecUm.$a. 
addiclum, qui fe tefiamento manumifibm fuifle profi- 
tebatur : ante omnia feruus hic habet nomen, eft in cen- 
fu,aut in tribu. infra, hunc ex quogenereferuorum ponitis? 
domi natum effe fe non dictt, neemptum quidem, aut b&redi- 
tate reltttum. pendet tgitur omnts h&c condttio ex fcenore* 
quidfcquitur? utnomenfit. Ethi omnes vel paajone,vcl 

D debiti 



2$ LAVR FIGN0R. 

dcbiti repraefentatione liberabantur: quod ipfum finquit 
Fabius ) feruinon eft, habere in fua poteft&te quand$ deftnat 
feruire. At quia nomina quaedam, ut appellant Gram- 
matici collecliua,«feruilia hasc recenfentes obferuaui- 
*l jfded. mus > no ^ rum ct *t indicare, faMiliae appellatione 
diUdit. omnesquiin feruitio funt y continentur, inquit * Vlpianus* 
biib,+7,Dit. ^ uc pertinet *Rubrica,y£ Tamilia furtum feciffe dicatur: 
cL.vr.de &Fcftiepitomator, cumeodem c Vlpiano, etiam alibi 
*Jm > "m ini demconfentiunt 4 ^Pbaedrusironiccj 

' r3 ' " * Aefopus domino folus cum eflet familta. 
epro CAci»n*. cum unm homo (utinquifCicero ) familia nonfit. fxv. au- 
fjiffuUimm j- em feruis conflabatfamilia ad minus 4 Bominipatresfa- 
milias, ferui familiares appeUati funt ( i n qu i t/ Macrobi us } 
, » «. , a maioribus voftris y quod vellent hts voctbm omnem domints 
nai.caf. i\. inuidiam, omnem feruis contumeltam detrabere. fAmvlitm 
p !? t,mm £ -nomenidem penitusexpreffit. ^Capitolinus; 

ptdtco m prtn. r * • // , -/• r • 

h rertmace. SupeYueneYunt autem Perttnacu cum tlle aultcum famultttum 
isenexo, ordinaret. ' 4 Spartianus :& pofieradie oceurrente omni ffr 
mulitio aulico. Famulitium afamulo ; Famulus a Famel 
feu Famul Ofco verbo dedufta fijnt $ & meminerunt 
Feflus, Nonius, Ennius, Lucretius. grex idem figni- 
X Epift m. ficabat. ^Seneca i hincpuerorum perjpicuos cultuatfaforma 
ls*t.u. greges. /Iuuenalis; 

Alterenimyfconcedas^maclaYevouebit 
Degrege feruorum magnaaut pulcherrimttquag^ 
Corpora — 

Et quide Comcedos fignanter, & Hiflriones. FetronitiK 
Grex agit in ftena mimum : Pater tUe vocatur 
Ftltushic: nomendimttsiUetenet. . 
iDonatus in Adelphos ; hacfaniaUa efi Ludisfcamctsfunth 



D£ SERVIS. • 
Iribm L. AemiUj Pauli : agentibus L. Ambiuio, '& L. Turpio- 
one, qui cum Juts gregibus etiam tum perfonati agebant. 
pver & pveri cadem ratione. "Paulus, Pueri appellatio «L>io+.d e 
tres fignificationes habet, unam cum omnes feruos pueros ap- * erb, fe H ' 
peliaremus, &c. * Cicero : nampuerfefliuui Anagnoftes no- f,uy. t , a dM. 
fier Sofithcm decefferat, me% piut quam ferui mors debere vi- 
debatur, commouerat. huc referenda funt Fefti verba, 
guintiporferutlenomenfrequens apud antiquos erat, a pra- 
nomine domini du£ium,ut Marcipor t Caipor. huc e Plinij, < r 
finguiiMarcipores, Luciporesue, dominorum genttles, viclum 
in promifcuo habebant. huc Fabij d Quintiliani ; in feruts dltb ' c *?- * 
iam intercidit illud genus, quod ducebatur a domino : unde 
Marcipores, Publtpores^. hinc lucem accipit vetus in- 
fcriptio, qua? & ad Libertos hoc transferre videtur. 
P* RVBRIO. LATINO 

SICINIVS, P. POR. PATRONO 
SVO, B . M 

Marcipores autem & Publipores dicebantur, quafi 
Marci&Publijpueri,utdocet*Prifcianus,^ueri id eft tlt y 6 . 
feruu quo fpeclat foite/Varronis obiurgatio ; quotuf fMJML.L. 
quifyiamferuosbabetprifcisnominibus* Quseomnia faci- ^ 
uncutferui nomen apud/ Afconium reflituendum pu- g ^ tlonU " 
tem ; & cum puer antefubtraclus effet, de feruo Alicore qu*. 
fiionemitahabuiJfe t uteum articuiatim confecaret. pro Ali- 
corc lego Aulipore, ad praefcriptum corum quae dixi- 
mus. PiEDAGOGij etiam noroine venerunt ferui, lieet 
nonomnespromifcue. * Vlpianusifiinflruffumfundum ht , 
kgaffet, ea Padagogia qu£ ibihabebat, ut cum eo veniffet pr£- {uridoinftr. 
ftoejfent in tricitnto, legato continentur 4 'Seneca : quarePt- *£j$&$ 
dagogiumpreciojlvefiejuccingitur? tldem.-omnium Pada X^ft%, 

D 2 g°gi* 



2% LAVR. PIGNOR» 

gogia oblita facie vehuntur, ne Solne ftigus teneram eutem U- 
am jfologe- dat. * Tertullianus 5 cum de Padagogys aulicis nefuo quecy- 
z6 n&dumdcumfacitis. t> Ammianus Marcelhnus de Proco- 
piotyranno \fletit ita^fubtabtdus^excttum putares ab in- 
jerts) nufquam reperto paludamento, tunica auro dtftinfta,ut 
regim minifler^ indutus a calce ad pubem in padagogiani pueri 
jpeciem>purpureis opertus tegmintbus pedes, haftatusfcs pur- 
pureum itidem pannulum Uua manu gefi l abat , ut in theatrali 
fc&na ftmulachrum quoddam in(igne>perauUum velmimicam 
illationemfubitoputaresemerfum. Exhispatet, opinor, e 
quogenere feruorura Pasdagogium conftarct servn 
tivm & servitia familiam uniuerfam complexa funt* 
* d f}* rH %' c Cicero : quid magis deformatum y inqutnatum } peruer/um, 
conturbatum dicipotefl, quam omneferuitium permijfu magi- 
dLth,tt. Jlratusltberatum 7 inalteramfc*namimmiffum} </ColnmeK 
l^Vtlhcum fundo> famtliafapraponi conuenir,atatts nec pri- 
m*y nec ultima j nam feruitia fic ttruncutum contemnunt ut fe-> 
nem< Atfi feruos homines non eflfe nonnullis ( ut vidu 
mus^aliquandoplacuitj non ideo tamen ahlatum eti- 
amillishominisnomeneft. homo enim abfolute fer- 
cTh. t* uum exprefllt, * Cato : Villicum» VtUtcam, operarios V- Bu- 
bulcos ///, Subulcum /♦ Afinarium I. Opilionem l.fumma ho- 
fcmm^ tninumXUL /Catullusi 

— — ttre comparafti 
Ad Leclicam homines — — 
alij paflim. Domi, autem natos vernas appellabant. 
g*f»dCA(fie-i Adamantius Martyrius : fi enim Berna domigenituftgnU 
Awum* f tet% idefly ciKoyivfa. Et ab hac vocc vhrnacvli, quibus 
ks«t»,tj+ infenfusfuitlmperator* Vitellius.quorfum.n.ibi fub* 
ftituamus diuinaculos aut vcraculos fSignac aute Sue- 

tonius 



DE SERVIS. Zj 

tonius plebeculam Romanam, dc cuius dicacirate haec 
habet -Tertullianus 3 ipfis guiritesy ipfam vc naculam* A * olo£ ' 
fiptcm colltum pkbem conuenio, an alicui Cafarifua parcat ilU 
Itngua Romana i notauit pridem & * Martialis, ^ i# 

Vernaculorum dtc~ta y fordidum dentem, 

Et fceda lingua probra circutatricis. 
&haeceft vernaculamultitudo c Tacito; quamilitaribtts tMj.***rf. 
numerisper dtieBum inferta, lafciuU fueta, Uborum intole- 
rans, (editionem confciuit in caflris infignem illam % qua Ger^ 
manicum C<tfarem,florem itlum domus Augufla, non tralati* 
tie cxercuit. Tetigit & Cicero aliquando, utcum recen- 
fuitimaginem antiquse&^ vernaculaefeftiuitatis,fapo dUk.j.tdflti 
rcm*vcrnaculum, crimen domefticum, ac/Vernacu- 
lum. Er qiiidem * Felix Romulum, Picum, Tiberinum, 
Confum,Pilumnum, Picumnum, eadem ratione Ro./»o5*»«. 
manorum dait vernaculos Deos; eadem ^Petrus Dia- httb ^- H, P- 

* • i tntje. 

conus Aetnae mcendium Siciliae, appellauit vernacu- 
lum genus monftri. domefticum videlicer quidpiam 
& natiuum cupiebantftgnirlcare. Hincnatum procul 
dubio eft, ut vernaculos nominarent domefticos fer* 
uos. 'MarcianusCapella. /4«>«i///»w Veneris, vernacu- d,i,s ' 
1*% Bromiales,tantos cachinnos concufis admodum tulere ftn- 
gultibus, ut quarnplures altos connifis cohibere rifum, hoc ma- 
xime inpetulantis proruptionis finitum, effufife cachinni li- y^ L>f , eta _ 
centiam preuocarint. ^AppuIeius j quam falue xtgit (in- mor\ 
q u i t) Demeas nofler ? quid uxor ? quid liberi f quid vernacu- 
UX /Paulus piaconus * Didy mus ejr Vtridianus acceptis & 9m \ ^ 
proprijsfiruulis & vernaculis &c. Sacrae m Genefis inter* m c*r< *f> & 
pces, &aaa SynodiRhemenfis. Et fanc aliquando & "* 
ipia VcrnsB voxlatiorealiquantoquam diximus, noti- 

D s onc 



30 LAVK PIGNOlL 

2j, oneacccptaeft. *Martialis: 

Non de plebe domuf* nec auara vernt catajfa, 
SeddomtnifancJo dignus amorepuer. 
Vbinotandum efl, Manciparios, Mangones, Venaliti- 
bLib.j>.epi£r. a rios,Cataftis aiTeruafie pueros venales, IdefM*rtialis 
Sed quos arcanst feruant tetbulata Cataf?*, 
Et quos non popultts> nec mea turba videt. 
c Ub j;. c4.\i c P UIUUS : talem in Catafta videre Chryfogonum Sy/U. d Suc- 
ddetUufir. tonius j Laberius Hiera empttts de Catafla. Eorumdem 

Gr*mm. vena lj um no ta erant gypfati pedes. 'Tibullus,- 
tLtU.de c*~ . otr Y 

txfta, Marci- Nota loquor. regnum tpfetenet, quem fape coegtt 
U,tt Ads*t.ul- Barbara pypfatos ferre Catafia pedes. 

ttm.Perft. ~ . 6Jt 'r J ■ > j j 

c^tttnitn de /Ouidius : Nec tu, fi quis ent capttts mercede redempttu, 
crucUt.ss. Defpicegypfaticrtmeninaneped^s: 
lunnlnnot? P un * us ^ c crcta difertis verbis; Itdem Mangones (& erit 
admartyrol. loco appendicis ) feruos nouittos avud Publtcanos profite- 
l(rJ r a> adc" b* ntur - k Marcianus \ quotiesquts mancipia inuecla profep 
™rian.ef t j}33. fus nonfuerit t fwevcnalta fiue ufualia, pcena commifi eft : fi 
fUb. i, Amor. tamen nouitia mancipia fuerint, non ettam veterana. * Fa b* 
sM. 3 ^caf, maiordeMangone, quinouitium puerum prajtextain- 
antepenult* d u i t circumfcrtbere vee~ltgalia P. Romani volutfti :fj>ecie prt- 
pubi&^rec? textdtt 'intponere Publtcano voluifti. Nouitiavero manci- 
iDeciam.s+o pia ideo veOigalia erant, quia a venalitiarijs pluris 
kjap 47. veterana vendebantur. ASuetonius de Caefare, 

feruitia recentiora polttiora^ immenfo precio, & cuius ipfum 
lL.io-.deA- etiampuderet,/icutrattontbusvetaretinferri. / Vlpianus: 
mm practpiunt Aedtles,neveterator prononitio veneat. Et boc 
edtcJum fallactjs vendttotum occurrit. ubique enim cu~ 
rant Aedtles y ne emptores a venditoribus circumue- 
niantur. ut eece plerique folent manctpia, qua nouttta\ 

non 



»t SERVIS. f4 
non funt t quafi nouitia dtflrahere, ad hoc fiilicet ut flu- 
ris vendant. Quod autem tangit VJpianus decura Ae- 
dilium, id vero confirmat" Gellius dum fcribit, venali- *M*+.eaf.z 
tiarijscdiclo Aedilium praeceptum fuille, ut propone- 
renttitulumferuorumfingulorum, in quo morbi, vi- 
tiaue eorum continerentur : an errones, an fugitiui, 
noxauenonfolutielTent. Vcterator autem ille efl ex 
* Venuleio, quiex venalitionouitiorumemptus, alicui 
miniflerio praepofitus fi.t. nouitium autem non tyroci- - 
nioanimi, fed conditione feruitutis inteiligi : nec ad 
rem pertinereLatinefciatnecne, necobid veteratore 
eumefTe, fi liberalibusfludijseruditusfit. AfMarcia- c L.ie.dt e ttb. 
nus contrahit hascin fauorem Publicanorum ,• Sunt (in- 
<\u\i)veterana> qua anno continuo inurbe fcruierunt : noui- 
ttaautem manctpia inte(liguntur 3 qua anno nondum feruie- 
runt. Fallacias & praeftigias venditorum, quarum me- 
minit VJpianus, indicabit nobis unico argumento dUJ)Atta 
^Plinius, cumrecenfeat, non femel artes mancipario- $ 
rum, quiauertebantpubertatem venalium. Adquam p 
turpitudinem praeterea inflitutae fuerunt in urbibus 
'officina?, ubi mollespiceoblitia vulforibus, depiles& ecu me » s a- 
glabrificbant. Necalio pertinebant in Commodiana lt *«»A*-**** 
fuppelleclili/Samnitica vafa,calefaciendas, feu /tabe- fclpttcimtu 
fadendaerefinasacpici. Neque male omnino /» Aclia- *r#ti#i*> 
nus, qui Tarentinos notat & Tyrrhenos ex viris fludu- 
ifTeut mulieres facerent. Pnmi quippe Tarentini cu h/tLt^de 
tem corporis lasuigarunt, ut apud 'Athenaeum tradit 
Clearchus. Emptores veromorbos & vitia mancipio- 
rumfeduljexplorabant. tAppukius icumwcenfw Ga- kjn^ologU, 
gates lapts ( ut apud Phyficos lcgo ) pulcre (jr factle hunc 

D 4. mar- 



gft LAV?. :i , IGN'OR. 

w^w.ajfcomitialem) exploret, cuitu odore etiam in veaa- 
Ittijsvulgo fanttatem aut morbum venaltum experiantur. eti- 
am orbis afigulo ctrcumaft(u,non diffictleeiu{demvaletudtnts 
a LiLi.wEu- bominem vertigine /ui corripit. a Claudianus, 
tro ?' ~—quot iura y quot ille \ 

Mutauit tabulas, velquanta, vocabula vertit? 
Nudatusquoties, Medtcum dum confultt emptor? 
bL.uadnerf D. *Hieronymus ex Theophrafto : Equus % Aftnus, Bos, 
ioHtm*n* Canis y & vtltfitma mancipia, ve/?es.quo% & lebetes, fedtle li- 
gneum,calix & urceolm ficlilis probanturprius, cjr fic cmun- 
madtti tur * Nequehistantumexperimentis venditorumfrau- 
cLexma *u. C ohibitflB fdnc-; fed & 'cautionibus de fanitate fer- 
uoruminterpofitis,quasexcogitauit fortaiTe Manilius 
(fiueilleMamilius>cuiusleges venalium vendedorum 
dL.deOrato. tetigit^Cicero, quarumq; apud' Varronem videtur ex- 
eLth.u.deR. ft arc vc ftjgj um , Hae tamen ab illis non videntur rece- 

R.caf>. J./.7- - . °. _ n •. , 

fsenecam ptx, qui ad/Caitoris negociabantur, nequam manci- 
fap.nencad. pj acmC ntibus vendentibusque, quorum tabernse pef- 
inwr. cafjs- fi morum f cruorum turbacrantrefertas. Cseterum quif- 
quis fpecimen venditionis mancipiorum intueri volet, 
gmStitarum is legat^Lucianum, apud quem praeconia qu« vendi- 
«uriione, tor non tenebatur praeftare, exprimuntur j emptoris 
nomen & patria in tabulas referuntur, cum fblemni ii- 
lapraefatione, ataoh tixh, quasrefpondetilli alteri a- 
^bonvm p U dnoftrosquac*B«&F. notabatur. Atqui (uteore- 
uertamur unde fumus digrefli) Libellos domi natos 
huhr*r, A Martialis vcrnulasvocat, quaeadcm voce non femel 
isermomd. utitur ' Petrus Chryfologus, eruditiflimus & fuauifli- 
mustra&ator, laxioretamen figniflcatione : erat homo 
peccati[erum\erat captiutu mortts ; erat mancipium damo- 

num: 



DE SERVIS jj 
num : erdt idokrum vernula : erat vitiorum verbero :erat cri- 
minum compedttm^ « Jd em : in homine agehat Deum, in Jer* * Serm, rfj, 
uo dominum j ut ejjet vernula temporis, qui erat & facJor, & 
cognitor faeulorum. Jpfiautem ferui hac fibi videntur 
vernaeappellationeblanditn Romadegebatur, 
FVSCVS. A VG G* 
NOSTRORVM 
VERNA 
ViLICVS 
TVTELAE 

VOTVM 
REDDIDIT 

tbidem : 

LVCIDAE, AVG* VERNAE 
MARITAE* INCOMPARABILI 
Ibidcm in veteri monumento poft alia lcgitur.L e o n As 
avgg. vernalis. fcilicct occinere illis tfcebat, ut imjujL 
apud'Statiumeft; 

Hinc domus, hinc ortus, dominify penatibus olim 
'Carus uter% parens — 
Alioquiverniiitasmalc audiuit. vernae enim nominc 
fcurramaccepit 'Martialis, cLib,i^s\ 
Vrbanus tibi Cacili viderts\ 
Non es> crede mihi. quidergo { verna es 4 
Et verniliter dicere quidpiam, adulatoric dicere cft; 
quod verns adulari confueuuTent & fcurraru alludit 
^Horatius; ditb^sat^ 
Ergo ubipurpureaporrectum in vejle locauit 
Agreftem, velutifuccintlus curfitat hojpes, 
Conttnuattfrdapesi nec non verniliter tpfis 

E Fungitur 



j4 LAVR. PIGNOR. 

Fungitur officijs, pralambens omne quod ajfert. 
Reliquumeft poftremum cultioris & iunioris familias 
nomen jcoMATORVMvtdelicet,cRiNiTORVM,feucAPiL- 
mtib i*. 71- latorvm. * Martialis ; 

O quantum Diatheca valent, & quinque comati ! 
T wc cum pauper erat, non fttiebat Aper* 
b /ib, >. jim. b Virgilius : :ithara crinitus Iopas 

Perfonat aurata, ubi Seruius , aut puerum 

inteffige, aut imitabatur ApoUmis formam, cuius fueratetiam 
•tpft, jv. drt ^ i m itdtor* e Seneca j nam fi pertinere ad te iudicas, quam 
crinitus puet ', quamperlucidum tibt poculumporrigat , non (i~ 
tis. 7roLiJ[ot( KoajjTi^appellatLucianus. ''Claudianus, 

ddebellaG/i- ' ■ r i L ' 

£ Crtmtos tnter famulos, pubem^ canoram, 

Orbatas iubet irenurus — 
Cultiorisfamih'asdixi,quoniamapud diuites & fortti- 
*s*t.u* natostantumfpe&abanturhae deiiciae. * Iuuenalis dc 
ccenapauperis,- 

Plebeios calices, & paucts afitbus emptos, 
Pwriget incuitm puer at% a fiigore tutm\ 
Non Phryx aut Lycius~mna mangonepetitus 
guisquam erit in magno, cum pofces pofce Latine y 
Idem habitus cun£tis, tonfi recJifa capilli, 
Atfy hodie tantum propter conuiuia pexi. 
ubi vetusinterpres illa verba, tonfi reftique , explicat, 
noncomatu Dixiiuniorisfamiltaenomcn, quia vel ex 
votocrinem qnem Deo pafcebant tondere confueue- 
/Lib.t.&p. rant, velinipfo virilitatisaduentu, ut indicant/Marti- 
jdeSjriaDea alis,* Lucianus & ACenforinus. Addamus & nouas nu- 
i1^/ NAta " pt«imperium, & manum non regiamfed tonforiam in 
iub.11.7p. huiufmodi capillatos. «Martialis: 

FUm- 



DE SER.VI5. }f 

Flammeatexuntur fponfa iam virgo parata efl. 
Tondebat pueros iam noua nupta tuos. 
Verumquoniam apud lCtos noftros, necnon & apud 
alios quofdam aucTores,obferuauimus, communcs ali- 
quot, & quidem non infrequentes,feruorum appellati- 
ones }ideo& hasillis fubiungemus* Suntautem, Vfu- 
arij,FruQuarij, Vicarij, Vicariorum vicarij, Peculiares, 
Communes,Dotales, Receptiui, Hereditarij, Caftren- 
fes, Ordinarij, Peculiati, Vulgares & Publici. DePvs- 
Licisnotandum eft, publicoa?refuiiTe"emptos, pleris-*^^^ 
cjue magiftratibus *apparujfle, viatorum & li&orum r.&j. 
fuilTefun&os f ofrlcio, quandoque etiam ^Scribarum. b ^ r0 ^ mdt 
Harumaliqui voce valde apta, fed pene obfoleta, li cpltromn. 
MociNCTi appellati funt, utlegimus in antiqua serea ta *L**<A*fy 

ula,apudcAESAREM nichesolam patricium & Cano r 
nicum Veronenfem, quinuper defunclus, nobis triftc 
fui defideriumreliquit; 

H O N O R I 

M. GAV.I. M. F 

POB. sqjillIanI 

4l E Q^ P V B 4 1111. Vl R. I. O 

1 1 1 U V I R A P V B 
CVRATOrI» VICETINOR 
APPARITORES, ET 

LIMOCINCTI 
TRIBVNALIS. EIVS 

'Tiro Tullius M. Libertus:L/iJ?or^^/i limo uela licio diclu 'GMutiih. 
fcripfit, Licio enim tran/uerfo, quod limum appellatur, qui"' c "* ,tt 
tnagiftrattbus ( inquit ) prtmtniflrabant cincJt erant. f lll-///*.^ c*pj+ 
dorus ; binc & Itmvs vocabulum accepit, cingulum quo ferui 

E 2 publici 



LAVR, P.IGNOR, 
4 Ub. ortg. p tt llf C i clngebmtUYi obliqua purpura 4 l dem : * Ltmus efl ve- 
flis, qu£ ab umbilico uf^ ad pedes producitur, hac autem vefits 
babet in extremo fui purpuram timam, id eft flexuofam, unde 
bl'tbij><cap.H & nomen accepit. nam lintum obliquum dtcimu*. & alibi; 

* Limtes efl cinftus^uem publici habent ferui) & diclus Limtu, 
. , . quia tranfuerfts habet purpuras, id efi limas» Hi au tem fer ui 

cL.I.dtm*-? ... . ' ' ... . . a 1 l. l 

giftr.conuen. publici pro quohbet ciuium c iupulabantur, pecuniam 
dL.tj.dcco. publicam adebitoribus ^exigebant, cuflodias 'adfer- 
f rfi m j t h. to. uabant» Sacra curafle argumento cft faclum /Poti- 
&3«- tiorum, qui feruos publicos facra Herculis docue* 
^mTx^&^i^ runt > cuiu fai°di videntur fuifle & Martiales,? Larinates 
£ dce>opo miniftri publici, Marti deofacri^necnon & Calatores f 
ciuenuo. a p U d Feftum ieguntur, fi Scaligerum audimus. Eo- 

hsat.to. rumfuitaliquisintriumpho ufus. /Huuenalis; 

m agnstfy corona 
Tantumorbem,quantoceruixnonfufficituflA? 
jguippe tenet fudans hanc publicus, & fibi conful 
Ne placeat, curru feruus portatur eodem, 
iL.n.de/ertf. & haec funt ( ni fallor ) quas 'Labeo vocat publica mini- 
^ll. Longo- ^eria. An veroeademratiofitPublici, qui apud ^Lan- 
bard.Ttt. cx. gobardos legitur, aliorumeftoiudiciuiru Luitprandus 
tdit.BaftU Rexiw/uper&lPublictM in quo loco fatlum fuerit, compre- 
hendat ipfits mulieres, &faciateas decaluare & fufirare per 
vicosvicinantes. & faneXeges eius gentis non femel Pu- 
blici meminerunt. huius generis feruos poflldebant 
u.6.dertr. /Ciuitates, &Prouincia% Romasin veteriElogio: 
d '" r dIsmanib 

ATTICO III. PROVINCIARVM 
GALLIARVM SERVO 
C» LIClNIVS, IANVARIVS 

PAREN. 



DE SERVIS. 37 

P A R E N T I OPTVMO 
ET. LICINIA CALLIOPE 
CONlVGI 

SANCTISSIMO* *l<dU»fJe 

ttccj. her. 

Item^Municipia^Coliegia^Decurias^Fifcus/ioeie- efv*rroii.+. 
tates,/Fana,.?Curiae, h Corpora. Seorfum ab his quos deL - L - . 
diximus, fuitolim Romsefamilia publica, quae ineen- hL,/o.de,» 
dia reflingueret, 'Seneca : interuenerunt qutdam amici } 
propter quos maiorfumta fieret : non bic qui erumpere ex lau- 1E ?' f * 
torum culints, & terrere vigiles folet j fed hic modicus> qui 
hojpttesvenifjefignificaret. Ethi quidem Senecse vigiles 
ad* Auguflum pertinent, qui reiec~telllvirum noclur- i L sueton.& 
norum, Aedilium & Tribunorum plebis cura, per fe xtphiiin. 
maluit huic rei confuli, inflituto 'Praefeclo vigilum, ^"^/^ 
cui id munerisdemandatum elTe voluit. Defamiliail- 
laveteriIulius w Paulus, quifcribit,r/rAi^0rf<0 & muros mtodemTit^ 
fuijje dtjpofitum, unde ft opus ejjet euocabatur. Ei ufdem *A u- Frontitl 
gufliliberalitate fa£rum efl, ut familia aquaria legata de*qu*d. 
fibiaM. Agrippa publica effet. In ea connumeraban- 
tur AqvARir,qui aquam publicam e caflellis erogabant; 
ad quorum fimilitudinem erant & in familia priuata, 
quifalientes°curarent. in publica cenfebantur cvra- yf 1 - 
XORES,qui aquas & caflclla cuflodirent, alio nomine rj/.i™' 
castellarii. antiquainfcriptio 

D M 

CLBMETI. CAESAR 

VM. N. SERVO. CASTE 

L L A R I O. A QV A E CL 

A VDI AE &c, 
Ex qua infcriptione comprobaturr Frontini di&um;^ ^ 

E 3 Aquaru 



% 



38 LAVR. PIGNOR. 

Jquariorumfamiliasduas effe, alteram publicam, alteram k 
Tt. Claudio C&f conflitutam. silicarii ftratas filice] vias 
perrumpebant, ad fubditos aquarum du&us reparan- 
dos, utetjamhodieRomasfieri vidimus. tectores ca- 
fleiia&opusarcuatum tegebant, villiu calices & fi- 
flulasfignabant. ApvNCTisexpublicisfiflulis aquas in 

*L.j/.«V-„//.P riuatura uram deriuabant. nationes, qu£ feruos pro- 
mebant, emptores ( inquit* Vipianus ) prouocabant, autde- 

ihUJeLX- terre y 4fit% b Varro : ita% in hominibtts emendis, ft natione 
alter eft melior, emimus pluris. Quaedam enim probascen- 

tMurtiaii* febantur,quaedamimproba% c alexandrini nequitijs, 

lib. I.Petront. r .., 1 ,, , , * 

^0^«.^ ,allbus ' cantu caeterosanteceliebant. ^Seneca : pueros 
tad. imur. quidam in hoc mercanturprocaccs, & eorum impudenttam a- 
'tLiljxa, u. man *> &fubmagiflro habent, quiprobra medttate cffundant : 
nechas contumeltas vocamus,jed argntias. 'Quintilranus: 
verba ne Alexandrinis quidem permittenda delicijs rifu & 
J * t,r ' ofculoexcipimus. ASiATiciforma./iuuenaliss 
Flos Afi* ante tpfum precio maiore paratus, 
gSat.tr. £lu*mfuit&Tullicenfu*pugnacis& Anci. 

kMartiaiisit.lntzt quos nominatiro phryges & ltcii. *Idem ; 

ti^f sat Non P ^ r y x attt H*W* nm a Mangone petittts 
^sat.p. guisquamerit inmagno 

iO*Jt. S .f*d. h SYRI , / MAEDI> i MOE Sl, 'gaLLI, m BITHTNI » CAPPADOCES. 
m Luctanttt, * . ,_,„_.*, i , , _ . _ ■ * 

catuiim. "^bvrni, viribus valentes, ad onera & ledlicam para- 
f»^/„r/>*».//>bantur. ^ coR&iferi & /ocordes, quos domini ne exu 
^ZaboV.i.^ 10 q uidcm P^cio cmptos vellent. t sARDinequam. 
lAdagmm. /-cappadoces Aupidi. /britanm proceri : ideoque ab 
r ins e n 0ftrtdx Au S UHO ad officia theatiaiia donati, auQoreSeruioad 

'fstZioUb.^ iHa' Virgilij, utque 

t m. } . ctor £ . Purpurea intexti tallant AuUa Britanni. 

Velarij 



DE SERVIS. 

VeLiri) videlicettheatrales dequibus infra. Deferuo- 
rum nominibvs, immenia propemodum tra&atio elTet, 
cum penemfinita & ad libitum fuerint. lllud e*Stra- *lH. 7 . 
boneadmonuilTefufriciet, Dacos&Getasapud Athe- 
nicnfcs fuifTe nominum feruilium fegetem* cuiufmodi 
funtMyfis, Syrus, Phrygia,Lydus,Iapix,feruisimpofita 
aregionibusnomina. b V atto :ftc tres cum emerunt Ephe- 
ft ftngulos ferUos, nonnunquam altus declinat nomen ab eo qui 
vendtt Artemidortts t at% Arteman appellat : alim aut ab regi- 
one, quod tbi emit, ab Ionia Ionem : aut ab urbe Ephefo Ephe/t* 
um:ficaliusabaliaaliquareutvifumefl. antiquus f g!ofTa- 
tor Iuuenalisad illud, 

£)uam qu£ longorum vehitur ceruice Syrorum, 
verbo i n q u i t ufm eft Comico,nam antiquitu* feruis nomina ex 
gentibus fuuponebantur, utapud Terentium fiequenter legi- 
mus* Atdchis haclcnus. 

Priuatanunc nobis producenda in profpe&um fa- 
miliaeft,quod commodius fiet, fi urbanam a ruftica 
fepofuerimus ^PauIus ICs. quaerens, qua ratione ur- dL.s>7.d* 
banamancipia feorfumarufticiscomponi poflint, in- Le £' 3 ' 
q ui t dicendum eft autem, quod urbani intei/tgendifint, quos 
paterfamiltas inter urbanos adnumerare (olitm ftt , juod ma- 
xime ex libeiits familia, item cibarijs deprehendipoterit, Ve- 
rum quia nos huiufmodi libelli & tabulas domefticae 
deftituunr,eadem fortalTe methodo rem totam inue- 
ftigabimus» Omnesenimconijciemus in urbanam fa- 
miliam, quotquotinurbe cultui dominico, & urbicas 
ncgociationiadhibebantur. Itemeos, quisedium par- 
tibusrtomenclaturamdebentj&hocex officiorum ci- 
uilium, Urbaniquefplendoris ratione; cum viilas, utut 

E 4 con- 



40 LAVR PIGNOR. 

conftru&as ad exemplar aedium urbanarum, defertas 
tamen & fub unius impetio Villici rufticorumquc tu« 
tela per anni dodrantem, non raro efle paterentur. Ne- 
queeosomittemus, qui & urbani & ruftici dici pcte- 
+ L. tsc.ie rant: urbana entm & ruftica famiiia non loco (inquifPom- 

<verbor./tgn. . - / x *■ , 

ponius ) feagenereat/twguttur* Exordiemurautem a me- 
kKereneca^- oicis, quos familiares fuilTe teftantur* Suetonius 6c f Se- 
mfr!clp.2*!~ neca, quiDomitiumCorfinioinclufum, a feruo prius, 
dLtb,7.ca,3. quamaCaefareferuatum fcribunt. Clariffime ^Paulus 
Oro fi us ; adeo dira Romanos fames eonfecuta eft,ut Cdfar La- 
niftarumfamiLtaSyomnes^peregrinoStferuorumquo^maxi- 
mas copias, exceptis Medicts & Prdtceptoribusjrudi urbeprai- 
ceperit. blando nimirum miniflerio & tunc id Augu- 
eL.i.c.ctmm. flusindulfit, & longe poft «Iuflinianus, utfupra omnia 
dcLeg.L.i f crilorumar tjrlcia»ftimaret. Horum aliqui chirvrgi 

C. de comm. \. . 

jer.manum. fuerunt, leu Medici vulncrum, ut appellat/Plimus. 
fLib.2j>.ca,i. R 0 mael C g C batur: 

CHRESTAE 4 conservae. et. conivgi 

CELADVS. ANTINOVS. DRVSl 
MEDICVS, CHIRVRG. 

&c. Et huius forte Celadi meminit-f Suetonius, fub 
corrupto Enceladi nomine.aliqui ocvlarii feu ab ocv- 
lis quales p. attivs. a'tim'etvs, avg. me'dicv's. a'b 
ocvl j&Celadi Antinoi alumnus Lyrius, cuius elogi- 
um defcripfimus Romae propc collem Hortuiorum, 

TI.LIRIVS. Tl. CAESARIS 
AVG. SER. CELADIANVS 
MEDICVS OCVLARIVS 

Plvs. parenTivm, svorvm &c« 
hsat.it. CeladuscnimGrammaticus, cuius meminit ^luuena- 

lis; 



DE SERVIS. 4 , 

lis;&*CeladusC. Caefaris Difpenfator,huiusIoci non„$„ •„ 
funt. CeladianusautcmaCelado (utvidimus) diftus 
efh Qujb fane dcnominandi ratio admodum rccepta 
fuitinferuusapudnoflros, utvidelicet ab illo, qui in* 
tcripfosfamiliam vclutiduccret, nominarentur, Ita a 
Crefcente Crefcentianus, a Theamido Theamidianus. 
ab Euphemp Euphemianus, a Thamyra, Thamyria- 
nus. Imo & a dominorum nominibus aliquando ea- 
dem manauit appellatio ; ut a Germanico Gcrmanicia- 
nus, a Caefare Casfarianus, ab Hcrode Herodianus. 
Quodcnimapud D.i Matthaium vulgatacditiohabet: ht*t». 
mittunteidifcipulosfuoscumHerodiants, Euangelium Hc- 
braicumMatthaeia c ioH TJLioEpifcopo Brioccnfi cdi cAnn9 
tum, habet ad verbum \ & mrfcrunt ad eum difcipulos cum " 
firuis Herodts, dicentes, Magifler t fiimtu quod bomo verita* 
tum tu. Quod fane gloflema non vidco cur doGis viris 
pIacerenonpoflfit,cumavetuito illo, qucm tctigimus 
morcproficifcatur,c<dirimatfortafreomnes dc Hero- 
dianisintcrpretumcontrouerfias apud Euangeliflam, 
Oculariosrcccnfuitnonfemel &^Scribonius Largus, de+& 
qui&*Atimctumnominat # Etdehisdemummcdicis eca f"- 
illudutiquceiufdciB/auaorisfinemcndaciopr«dicari />, ' /rV5 '' 
potew: multosita^ animaduertimm, uniwpartis fanandi 
fcientia, mediciplcnum nomen confecutos. c l i n I c i aliq ui, 
chirvrgi Sc ocvlarii fimul ; ut Eros ille qui manumif- 
fusp 4 DEciMivs p. l. eros, mervla fcribitur Afllfij in 
antiquotitulo, ubi is notatur pro libcrtatc dcdiiTe hs. 
loo. ^Senccaincamdem fententiam : quid autemmeliw { E ft $: 
potesvelle y quameriperetehuicferuituti t qu* omnes premit, 
^uammancipiaquo^ condition/s extrem*, & in bis firdtbtts 

F nata 



42 LAVIL rlGNOR., 

nata t omni modo exuereconantur, peculium fuumquod compa* 
raueruntventrefraudato,procafitenumerat. Clinicos nori 
sitb.ij?. niaienos LeOularios interpretabimor *MamaUs, 
Chirur.gw fuerat, nunc efi Vefpilto Diaulw, 
C&pit quopoterat Clinicw effe modo. 
Clinicura vocat vefpillonem, ut qui le&os efatorum 
traCraret. Nec fane ad viuos tantum medic-oram<fer<* 
. , uorumoperapertinuit, fedetiam ad mortuos, quando 
lcenefcA.fo j. C gj mus prjascepilTe Jlofephuin feruis fuis Medicis, ut 
patris defun&i cadauer aromatibus condirent. Apud 
* Aegyptios enim moris fuit hoc exequi prseuia diffc&io- 
ne.quaenonnifi peritis mandari poterat^ut monuerunt 
0ktlf*% c Herodotus &<fDiodorus. Ethoc Aegyptiorum infi> 
#■ j. tutum amplexati fumus & nos in Principibus viris, tra- 
cLih.+Dial. dituni videlicet a maioribus. D. 'Gregorius : nam lliu- 
ftrtsvirStephanw, quembenenofti, defemetipfo mihi narrs- 
re confueuerat quia in Conftantinopolttana urbe pro quadam 
taufk demoratus, moleflia corports fuperueniente, defunclus 
eft* cumfc Medicus at^ Pigmentariws ad aperiendum eum attfe 
■ condiendum effet quafitw, & die eodem minime inuentm y 
fubfequentenoclecorptu iacuitinhumatum. Et huius pro- 
yx. $de inffi- fe&oclaflis eft feruuspoLLiNCTOR, cuius meminit/Vl- 
m>*a. pianusexLabeonc. Delegebanturauteadminifterium 
funerissvccoLLATOREs& vstores ex infima feruitutc 
homines.infcripti &femirafi, cuiufmodi in piftrinuns 
/£/l.f,7/, &inmetallum dabantur. /Martialis, 

guatuorinfcripti portabant vile cadauer r 
Accipit infeltx qualia mille rogw % 

*Catullus, 

Cum deuolutum ex igneprofcquensfanem> 

jtfemi» 



DE SERVJS. 

Afemirafotondereturuftore» 
Dequattuor gerulis iubfcribit Adarfiali *Petrus Chry- «1* 
fologus iincbfiquiumdiuittsmigratbktota ciuitas cum fo~ 
nm effertur* pauper vadit folus. pauperem duorum portat mi- 
/eratio baiulorum :nec quatuor ut martuo,/ed duo/ub unove- 
&e quafi proydendo oneriportitotes addtcunturinuiti. i d em 
*x\t\oi : funus diuitis antecedtt Ittgubrts turba /eruorum* in- 
ter cjuos videnturfuifle inferti orcini, & pileati, befler- 
m Jguirites, ut appeJlat Perflus, de quibus clariflimus 
*cviacivs«, AuguilorumfamiUa agnouit etiam prin- 
cipem medicorvm, archIatrvm j quem, ut in antiquo 
titulo eft, ipfi vocabant svperp.o&itvm Medieorum 4 
Neque veroMedici tantum, fed & medicae fuerunt m 
ufu. antiquainfcriptio, 

SECVNDA 
L1V1LLA.ES. 
MEDICA 

Et hse videntur gynsecia curaflfe, & curam adhibuifTe 
mulierum paflionibus. Quare non male ( ut ali) eti- 
am animaduerterunt) notauit Anianus ad Paulum; 
quoties demulieris pr&gnatione dubitatur, quintfc obfletrices, 
id efi Medica, ventrem iubentur in/picere* Jam verd TRa- 
ctatrices qu#corpus fricabat,MedicarUmminiftras 
fuitfe arbitror, utTRACTATOREsMedicoruVMartialis : cLih 

Percurrit agili corpus arte Trattatrix* 
Necaliud intellexifle videtur^eneca : an potim optem^ dtfifi.tre, 
ut malaci/fandos articulos exoletis meis porrigam* ut muliercu- * 
la, aut aliquis in mulierculam ex viro verfm, digitulos meos 
ducat f quid niegofeltciorem putem Mucium, quific traciauit 
ignem, quafiillam manum Trafiatori praflittjfet i Medicis 

F 2 ia- 



I 



44 LAVR* PIGNOR, 

*M*sj*c*j>,f. ivrRAilPTAsadiungemus, "?\iniu$:necfuit poftea qu<€- 
Jim modm ; quoniam Prodicm SelymbrU natm difcipulm eim, 
inftituens quam vocant Iatraltpttcen, reuncloribm quo% Me- 
dicorum, & Mediaftinu vecligalinuenit. Romas legebatur 
in veteriinfcriptione, 

DlIS. MANIBVS. S 

TITO» FLAVIO. OLENO 

SERVO. ET. PR06VRAT 
BALNEI» T. FLAVI. AVC 
VCT. MEDIASTINO &C. 

; i». tf, +. ^YXy n i u s m i n or : proximo anno domine grauiftima valetudi- 
ne ufy ad periculum vita vexatm, latralipten affumpfi. Ce- 
terum ad rem maior Plinius, quae fcribit dc mediastl» 
nis» fuerunt cnim illi ut Aliptae & Vn&ores, miniflri 
«ut.7. balneares* Nam quod c Iuuenalis cecinit, de poctis co 
defperatione adatlis, ut 

Balneolum Gabijs, Romat conducere Furnos 
Tentarent — — - 
vetercsgloflaedeMediaftinis & Piftoribus interpretan- 
JM.r.efij*. tt j r# Confentit Pcrphyrion ad illud^Horatianum > 

Tu Mediaftinm tacita precerura petebas. 
tinpartit. nec abiuPrifcianus» Haec eadem ftatio illos fibi vendi- 
fsen^a/fil cat> quibus^ 11 ™ obtigerat in magna familia, utsegros 
de Tr4»^Hii infanosquc compcfcercnt. Et huius muneris aliqua 
^•y- portionefun&uscftfnifinos veterum marmorum ex- 
fcriptoresfallunt)sEXTORivs nefcioquis, avg. lib. ab 
aegris, cvbicvlariorvm. A t quia Medicorum placi- 
ta Balneas, ut vidimus, non abnuerunt, balneatorem 
proptereahiccollocabimus. Eius minifteriumpukhrc 
idTutZ^ ^igit D«'Zeno Epifcopus & martyr .properatepropers- 

te 



DE SERVIS. 4f 

t e bene loturifiatres. Aqua viua, Spiritu fancJo, & igne dul- 
cifimo temperata, bhndo murmure tarn vos inuitat. iam bal- 
neator pracinBus expettat, quod unclui, quod ter/ui opus eft 
prabiturus, fed & denarium aureum triplicis numifmatis uni- 
onefignatum. Balnearum ver 6 ufus fupraquotidianum 
balneatoiis minifterium adeo affiduum fccerat, ut eli» 
xumappellet 'Martialis. fornacaTorem inftrumen- 1 L ^[ de 
tobalneatoriocontinerifcribit*Paulus; &huic a bal- fnndomftr. 
neatorecreditavideturFornax, qusefuit in balneo, ut 
adilliusarbitriucalefacereteam, tepefacerctuc. <Lam- "» Com6d *' 
pridius : aujficium crudelitatts apud centumceUas dedit anno 
ettatis XII; nnm cum tepidtm fqrte lotus effet, balneatorem in 
fornacemconijciiufit, quando apadagogo, cui hoc iujfum fue- 
rat,veruecinapeliis infornace confumpta eft, ut fidem pcen& 
dcfoetorenidorisimpleret. Qui dominum lauantem un- 
gebant,vocegraecaLatiodonata aliptae dicebantur, 
noftris VKCTOREs,&miniftriungcndi* d Scncca:cumin dE P'#'t7* 
aftquem inertem, & hac plebeia unBione contentum inctdi, 
audio crepitum illifii manus humerts, qua prout plana peruenit 
autconeaua,itafonummutat. infra. Aliptam cogita, tenu- 
em & ftridulam vocem, quo fit notabtlior fubinde,exprimen- 
tem, nec umquam tacentem, nifi dum vellit alas, & attum pro 
feclamare cogit. Opelici un&oris mcminit 'Martialis, eL ^,, 2 , ?l% 
Panthae,Secundionis, Erotis antiquamonumcnta. Hu- 
iufmodi minifter Commodum Imperatorem de medio 
fuftulit» f ViQor : ibtperminiftrum ungendi (nam forte is fin editicne 
quocfce confilio erat )faucibus quafi arte exercitij, brachiorum • d - Scb9t,t * 
nodo validiusprefiis, exfyirauit. i allufit huc Horatius, giib.ivsat.j. 

— iujjerit ad fe 
Moecenasferumfubluminaprimavenire 

F } M Con- 



4'6 LAVR PIGNOR. 

Conuiuam $ nemori oleumferet ocyus ? ecquis 
Audtt ? cum magno blateras clamore^fugis^ 
*SAt.S'deh# ^ liptae inftrumenta erant Strigilis, Lintea, Guttus.*lu- 

Arttmtder. * . , . 

c*j,, ec, hb, r, uenalis, — domus tntereti fecura pueitas 

Um Uuat\ & bucca foculum excitat, & fonttt unclis 
Strigilibus, pleno componit lintea Gutto. 
Hac inter pueros varie properantur — 
iU:i. s*t.7« i Horatius, 

— an bic peccat, fub noclem quipueruuam 
<«t'tft< ss. Furtiua mutat Strigtlt ? c Seneea j vetmm lintea 

& Jlrigiles 

Ioui ferre,et 

Jpeculum te- 

nerelnnoni. 

non quarit 

miniflros 

Vetu. quid 

nii ipfe bu- 

rnanogeneri 

minijlrat. 

Ampulla 

ad haec & 

Lenticula, 

cuiufmodi 

egoRomae 

na&usfum 

ficlile, len- 

ticulari (ut 

forma, tere- 
ti 




1 



t>£ SERVtS* 4f 

ttambitu.preffularotundttate. cuius hiceXempIum fubij- 
cio, ut & antiquae Strigilis, quam vidi apud nobiliflff- 
mum virum nicolavm fabricivm. Porra declarabic 
nobisStrigilis hictypus Appuleij verbain Excerptis (i- 
ta eni m Florida appeHo^l iuxtafe boncfiam ftrigilecuUm te- 
clafaftigiationecUufuU^flexa tubulatione UguU\ ut & ipfA 
in manu ctpulo moraretur, & fudor exf ea riuulo Uberetur. 
Pertubulationem quippeiigutefudordilabebatur.Xf- 
gulamautevocatpartemincuruam fuperiorem, quod 
firnonabfimilisLigula5,oblonga,fornicata & contra- 
&a; cuiufmodi ego argenteam eleganter elaboratam 
Romae fpe&aui apud imi ivm pAscHALiNVMjinfcriptam- 
que cresc^entia. Et hac ( ut ego quidem cenfeo; 
Strigilispartevidenturufi fuiife aliquando & Medicu 
"ScriboniUsLargus 5 ad auricuU & tumorem & doiorem 
fineulcere, prodeft herba. urceoiarts, aut cucurbit* ramento- 
rumfuccttstepenSfperStrigileminforamen auris dolentts in- 
fufus. I ?\inius imedentur & aurium dotori : itcmfuccm in- yLib.it 
ttncJtss Hyofcyami modue : item AcbiUea, & minorisCentaure* ult% 
& Piantagints 5 Peucedani cum rofaceo & Meconio : Acori 
fitccus cum ro/a* omnis autem ftriaili calefacJus. infunditur. ,., 

» 1 • • • 1-» -/.. 6 ~ .fi , . . chbi.CAp.tf» 

Ahptaeminiikrium egregieridetEpi&etusapud^Arn. 
anum 4 Atnonpraeflciemus unguentis peculiaremmi- 
nillru, quipromcret&aiTeruaretfSeruiusadilla 1. Ae* 

neid. ubimollis Amaracmillum 

Floribui, ejr dulci afftrans compleclitur umbra ; 
narrat, Amaracum puerum regium vngventarivm fu- 
ifle. quicafu lapfus, dum ferretungucnta, maiorem ex dtib. 
confufioneodorem creauerit. quaeomnia^Ifidorus in P enult ^7* 
luasonginestranliulit. «Horatius huiufmodi puerum tUb. h o<Ui+ 

F 4 allo- 



4? LAVR. PIGNOR. 

alloquebatur ; I,peteungnentum puer, & coronas. 

Et cadum Marfi memorem duellu 
Curautemaxillasolim vellerent& laeuigarcnt cum to- 
tocorpore, id ver:> mollitiei adfcribcndum eft, & teti- 
gimus nos pauio fuperius, Imo poft Pumices,Refinam, 

*L*.i«*.r*. & Volfellase6ventumeft,ut Pi11othroc< Dropace ad- 
hibitis,pilos arccrent. "Plinius Valcrianus \funtqui vel 
Juispilttvelferuorum fuorum in balneo oJfendantur,ftne ulla 
qmdem ratione. fed tUorum quo% perfuafioni fuccurrendum 
eft,&monJirandum, quemadmodumefficipofit,ut euulftptU 
non renafcantur. Omni autem Pfilothro ftc utendum efi, u$ 

i ptitts quam adijciatur, Reftna pili auferantur. &c. b Mar tiaiis, 

Pfilothro faciem% lauas, & Dropace caluam 2 
Numquid tonforem Gargiltane times ? 

( Turnebu* A quo minifterio in veteribus* Lexicis aliPiLArivs^w- 

l f E 'fn C *'' 0 ' 7r*w5-wappellatur 4 huncALiPiLVM vocantnonnulli,in- 
7 * feruntque ^Senecae vcrbis, qua? fupcrius retulimus # 
Veftimentalauantium feruabantCAPSARii, & peculia- 
resaliquandoc familia homines. Petronius : ceterum 
ut mouimus dextros greJJm,Jeruus nobis dijpoltatus procubuit 
ante pedes,& rogare coepit, ut fe pcena eriperemus : nec ma* 
gnum ejfe peccatum fuum, propter quod periclttaretur. Subdu- 
claenimveftimentafibiDiJpenJatoris in balneo, qud vixfn- 
iffentXHS. Notandum vero eft, honeftas matronas 
ancillarum opcra uti confueuiiTe, idco Romse lapis ex« 
tabatinfcriptus, 

ATHENAIS AVGVSTAES VNCT 

Nonenim uniuerfae cum tunica pudorcm pofucranr» 
*ut.*; utilla* Iuucnali dccantata, 

•——magnogaudctfitdaretumultit, 

Cum 



DE SERVIS. 4? 

Cum lafjatagrauiceciderunt brachia ma(ftt 9 
Calltdtu & crifta digitos imprept Aliptes, 
Ac fummum dominx femur exclamare coegit 4 
Ad caflitatis normam Sufanna, de qua ita" Aicimus A- 
uitus, Ecce autem viridis per molltagramina luci 

Sufanna ingreditur,famults comitata duabtes, 
guas fmigma at% olcit iubet ad fe adferreforasj^ 
Dejlmat tmprudens — 
tonsor non alibi quserendus efl, quem familiarem fa- 
ifleunuscuincet*Ouidius, Wti.ttmetx 
Sedfolittts longos ferro refecare capillos 
Vtderat hocfamulttn — • 
Pantagathusille.cuius epitaphium cecinit e Martialis/ 2 ^'* 
hoc domeftico mmifterio funclus eft. Tonflrina; au- ♦ 
tem negocium defcribitnobis^Seneca : quidt iffos ocio ^DeBreuSn- 
fosvocas, qutbx* apudfonforem multtt hor* tranfmittuntur, uca t'" % 
dum decerpiturfi quidproxima notfefuccreuit, dum de fingu- 
lis capillis in confilium itur, dum aut difiecJa coma refiituttur p 
aut dcficiens> htnc at% illtnc in frontem compellitur ? pergi t : 
quomodo excandefcunt fi quidex iubafua decifum efi, fi quid 
extra ordinem iacuit, nift omnia in annufos fuos reciderunt ? 
\x\hk\hos tu ociofos vocas, inter peclinem Jpcculum^ occu- 
patos? Inflrumentum notat'Lucianus,^ci>,j(^f«^flt/ eAduerpa 
t'tdl*s> K& KctToirtfov. Habuit & Palatium Toniores fuos. tnio£lumi 
/Ammianu$j euenerat tjldem diebtts, ut ad demendum Im-fuh.zz* 
peratoris capillum, Tonfor venirepraceptm, introiret quidam 
ambittofe veflttm, quo vifo lulianm obflupuit \ ego, inquit 9 
nonrationalemiuft,fedtonforemacciri. Neque vero mu- 
lieribus obfepta fuit haec ad quxflum, & dominicam 
gratiam via. iMartiaiisj itit*m 

G Ton* 



3" mflrix, Suburra faucihm qu* fedet primts+ 
vetuselogium : 

SEXTIAE. L. TERTIAE 
TONSTRICI 
Et in hoc miniftcrio apud Cleopatram Acgypti regi* 
namgratia &rcgiofauorcinfignis fuit mulicr ancilla* 
minM.Ant: cuinomen Eras, ut affcrit * Fiutarchus, Ncc aliud fibr 
*,Z* r « voluit *Cicero, Dionyfii fenioris mifcram cultodiam 
J*ti.r- pcrltringcns j qui nc Tonfori collum committeret, to* 
dercflliasfuasdocuiu Subdit enim : its fordtdo anciUe- 
rify artificio, regiavirgines utTonfiricuU^ tondebant barbam 
&capi//umpatris. Dc Balneo imus in Culinam. of- 
farios&coqvos, vctcrcs illi lurconcs magni fecerfit. 
#W.^.w/./7 rPl-inius ,4/ nunc Coci triumphorumprccijs parantur, ffr Co* 
corum pifces : nuUus^ prope iam mortalis &ftimatur pluris, 
dMftUtyh q U % m q U f pcritifiime cenfum domini mergit. Val ^Maxi* 
mus yindeab Oceani /ittoribus attratlti pifces : indeinfufi cu- 
Itnisartes, (itacnim habentmembranae meae) cenfibw% 
edendis ac bibendis reperta voluptase(l. Liuius j tum Coqutts^ 
viltfiimum antiquis mancipium & aflimatione & ufu> in pre* 
eio effe j & quod mtnifterium fuerat, res haberi cccpta, Id em 
§lth.ro.€*s: ^piinius 'ypojieaculinarum artes, utclunes Jpetfentur> ut di- 
uidantur in tergora, uta pede uno dt/atata, repofitoria occtt" 
pcnt. Coqui idcam cxpreffit Damoxcnus Comicus a- 
pud/Athenxum, apud quem culinx inftrumentum» 
condimcntorum indiculus, porcusTroianus, & Coqu* 
gloriofamagifleriarecenfentur. Huius artiflcijfuerunt 
Aefopi nobilis pariria, cocnas Metelliana?, Apiciana dc- 
creta, & alia huiufmoch fcxcentajexcogitata in pernici- 
cmcenfuumck patiimoniorum» /Appuleius ; hicerat 

dtues: 



l tth. ic.Me- 



12>I SERVIS. fS 

Sues admodum domintu *t ifforum alter piflor dulciariw % 
qui panes &meUttaconcinn*bat eduiia-, alter Coquw, qui (a- 
ptdtftmts intrimentufuccuumpulmenta condita uapore molli- 
bat. «luucnalis, mUt.y* 

veniet qui fercula docJe 

Componat, vemetquipulmentaria condit. 
<ju* de Stru<3ore & Coco ditta eiTc teflantur vctcres 
<31oiT# 4 fcleganter'Martialis, 

NonfattsefiarsfotaCoeoferuirepatato, 
Nam£ Cocua domtni debet babere gulam* 
Nequeverounicotantum Coquo contenti crant. 'lu*^^ 

na ^ ,S i ~~^'W/«f,ARCHIMAGlRi, 

Carptores ■ 
Infcriptioantiqua, 

HIC. OSSA* SITA, SVNT 
FAVSTI. ERONXS 
ViCARl. SVPRA 
COCOS 

EtquiaCoquuscVPiitoridcra^antiquitusfuit, FisTo. drefa. 
au fcu PiiSbORis haec erit flatio, < Varro wt») idlto-fidrm $ eGeH ' 
Jiquantumopera fumpfi/ti, ut tuus Ptflor bonum faceret pa^' l3% 
rtem, etm duodccimam Phttofophta dedtffes, ipfe bonm iampri- 
dem effesfattus. mtnc ittum qui norunt, volunt emere mttttbtes 
tentum,te quinouit.nemocentufTt. Sybariticum vcropof- 
fitvideriiliud,quodnarrat/Clearchus Solcnfis lib. v.fA,hen*m 
Vitarum, Pi/2orem,nefctocutU4,cumtuntca chtridota, & ore 1 *' 11 " 
l»daiioobuoUto t iuJf tt meffefarin*maf]amtraaares ne vide- 
Itcetfudorflitttns inftueret, aut fubacJ*m farinam halitu afjla- 
ret. Panib conficiendi ratio apud Phnium extat, qui & 
dePjfloiibusmulta. HorumaljjovLciARji, alij lacta- 

O 2 RII. 



T j lavk; pignok; 

«tito.m<t*m RH deiIIis*'Appuleius: &/V Crufiula, Lucumulos y 
bhb.i^m. Hamos,Latcrcalos t & toplura/citawenta me//ita. 6 MaiUalis, 
Mi'le tibt dulces operum manm ifla figuras 
Exfiruit : huic uniparca laborat Apts. 
,eU abah deLa&arijs ' Lampridius : dulciarios & laliarios talcs ha- 
' • buit, utquacum^coqutde diuerfts edulibus exhibutffent , vel 
Struftoresvel Pomarij>ittimodode dulcijs % modo de laftarys 
diib. 3 .fe»t. exhiberent. placentAriorvm meminit Iul. d Paulus : & 
tub.u.32. piftorisafieclas fuifieinnuit<Martialis, 

Hinc Pifior fatuas facit Placentas* 
/L.r.Nautt po marii &/focarii fe hicexhiberi non molefte ferent; 
c*u t .st*b. & VENATORES ve j AV c vPES,qui inflruendarum gratia 
quotidianarumepularum habcbantur* cellarii rem 
gcaptiu*. cibafiam^quxinpenufui^adferuabant. /Plautus: 

Sume, pofie^promequidvis : tefacio Cellarium. 
b Eftft. nj. h Sencca j circa lucem dtfcurritur, pueri vocantur, Cettarij* 
Coquitumultuantur. quaro tjuidftt? diciturmulfum & alicam 
C *P- popofijfeabalneo. rPlinius eximunt Coct obfonijsAcc- 
\LUgab. tum ? eodem Cellarijin faccis odorem vino graucm. ^La m p n» 
dius \mittebat Parafitis per Ccttarios f Salari/annua vafajum 
Ranis, cum Scorpijs, cum Serpenttbtts, & cum huiufmodi mcn~ 
h Tb"' f.fi rts - Hincmanauitlocinomen apud/Lucae interpre- 
ZfrS?' tem^AuguftinumSuCaflianum. Tranftulit elegan- 
nitb.+Mi». ter*TheodorusPrifcianus \fed Pulmonem ejfc veluti Cel- 
fi'f^ Hne - i Af j UM flirittts adarterias mittendi, fcu replmdi omnem cor- 
c ad Lufeb. p 0 fts regtoncm, cxqtto ffirttu omnes nofiri artus commouean- 
i,b hb'z m irac. fur * hincCellariolumapudf GregoriumTuronenfem, 
%>sr* qui & Promptuarium vocat. Cellarium autem mini- 
ftrum, pROMVMappellauitfHoratiusj 

Osm labor extftderitfafiidia,ficcus t inanis, 

Sfcrne 



DE SER VI S. . • f J 

*Sperneeihitmv'tlem : mft Hymetttame//tFalerno 
Ne btberis dduta.foru efl Promm^ & atrum 
Vefendens pifces hiemat mare. ■ 1 ■ 
paenviarivm, antiquum^marmor ; condvm promvm « futeotu. 

n j 0 Pfettdolo, ct- 

procvratorem Peni b Plautus, quemimitatus elt du- ^„ /e Fut ^ ttt 
bioprocuUPauIusDiaconusin Diftichis, quibus bea cttb.i.degejt. 
tifllmi BenediQi admiranda comptexus efi ; L " n * % ' 

Cur Prome conde times fttllam prabere Lecjti i 
Do/iacertefluutrt. cur Promecondettmest 
Cellaspromas huc referendae funt* ^TertulIianus : nift ca n*? 
qttia in ce/lu promis carofalita & ufai repofita feruatur t depro- 
menda iflmc fuo tempore. Hinc Cella penaria, cuius me> 
niinereSuetonius, Vlpianus, Turoncnfis & alij. Ve- 
ruminterPenu&Cellarium hocinrererat, quodCella- 
rium paucorum dierum, Penu eflet tcmporis longi» 
NotafSeruiusadillud, *iiki.jm 

Cura penum flruere 
quod& vidctur (^ScaeuoIae placuifle apud/Gellium, fU + "?-'' 
licetFab* Planciades non ita ad amuffim fcripferit, Pe- 
numautem Ce//artumdtcimus. CeUa autem & Cellarium Adlhja 
au£rore«f Donato, a reponendis, c&landis% rebtu eftulentis*^ Se J ' 
& poculentis dtcitur. Verum Penoris nomine veniunt e- 
fculenta & poculenta, Oleum, Garum, Muria, Mel, A- 
cctum & Hordeum, Ligna& Carbones, Thus & Cerae. 
neciniuria, ■ efi enim omne y Ccribit *Cicero, quo vefcuntur hU.tden.if. 
hominesy Penus. &Penoradicunturres neceflfariasad vr 
£rum quotidianum. Notauit autem apudHomcrum iti.i.Deipno. 
» Athenasus penvarhm, feu penariam ancillam ; qnaM;^**'**' 

« rt * etufmodtLjde 

G r aec e e fl , >? ntfjua,* Co n u i u i u m a p p ar a b a n t m i n i s t r i ; a p U d Horau» 
kaecfiquidemfuitlegitima,c<iufla feruorum triclinia- l de ^ carm ' ou 

G 3 rium " " 



f-4 LAVR. PIGNO*, 

«serm.AU- rium nomenclatura. * Zcno Veroncnfis ; lofeph uti%im 
mwt&muid* Aegyftum non ventffet, nec pudicitU tenax domint Ufciuten- 
tis tnfidias incidifftt* non futfjet retrufm in carcerem, net mi- 
* f**-*« Mn - mftris Phdraontsfamiliarior exttttjfet. -&c. * Vj rgilius, 

—tottdemfyparestutemtntflri 
cLii i» 'Silius, —aonunamtmfiri 

Turbagregu 

d ub. i9. d r_ UC anus, TuncjamuU numerus turbst, populus^ minifter. 

Seruiusin Eclogam 1 1. de Alexi j cum yidtffct tn minifle- 

cM.Amfnio. rio omnium fulcherrimum. lul. 'Capitolinus : tunc viris 
clariortbus permifit, ut eodem cultu, qua iffe, vel mimfteryt 

fstrm. *+. fi m *kbus€onuiuU*xhibercnt. /Petrii s Chry fo (ogus : dtfcu» 
benti homini Deus adftat, & adftat w caiefttbus : epuUntifer* 
uoferuit Domintss-, & feruit acctnclus jpuerts fuis, mintftrts 
fuu mimfterium factt cbriftus, & fxctt tn Pairts iamglorU 
i conftitutus. Ncquctamcn negamus, quod vir cruditif- 
fimusaffirmauir, miniflerijappellarionealiquandoin- 
tclligiomnia vafaargentea Triclinio flernendo necef- 

ztil. 7 .cM3j>. faria Vil enim funthac vociseius nocione^Paulus O- 

kserm.su. rofius,6c*Perrus Chryfoiogus. ille; dum% expofitts opi- 
bus, attonttum barbarum, magnitudtne & pondere, ac fuU 
ckrttudtnc, ignota etiam vaforum qualttate intefligeret^virgo 
Chrtftt ad barbarum ait : h&c Petri Afoftoltfacra minifterU 
funt, frtfume ft audes, defaclo tu viderts. Hic ; quid eft du 
ues?ubtfunttorrentestorcuUrium tuorum? ubi funt borre* 
ad famem pauperts non minus cufiditdtibus dtlatata, quam 
coftts ? ubi funt vina ad inofiam fauferis, annofitattbtu & 
iffa temforum obliuione feruata ? ubi funt effufiones, laffus, 

iLil.r. q>. t. ft ummA mimfleriorum tuorum ? * Sidoni us : fi in conuiuium 
vcmtur, quodquidcm diebus profcftts fimilc priuato eft, no* 

ibi 



DI SERVIS. f f 
thiimpolitamcongeriemliuentis argenti mcn/is cedenfihus fu- 
ffiriofus minijier imponit. Scimtts autem Seruos quan- 
doquein uniuerfum miniflros & miniflcria diclos efie, 
uta"Seneca,'PIinio,*Martialc, qua notione miniflc- *M.s.Jefo- 
rialisapudLatino Gallicos fcriptores feruus eft. Gon- 
uiualem miniftrum expreflfit^Horatius > 

puer alte cinclus acernam JM.*j*tJ, 

Gaufapefurpureomenfamperterfir— &, 

ut omnes 

PracincJi recle pueri, compti^miniflrent. jJlfr™"; 
Hi Gtxcc F fystwte & <P zj&Kom appelhti funt, a quibus fttt.cur.itb.x. 
ordofacernomen traxitDiaconorum* Noftri enim ex <**7-r™c*». 
primainftitutionc miniflrauerunt menfis, ut cx A&is 
Apoftolicis notaueruntIfidorus& AmalariusFortuna- <P 
tus. Etprofe&o'Aratorminiftros vocat; ****** 
"" fit curaminijiris 

Officium lihrare fuum 3 fuo laudis amitfu 

Hunc dcceat lucere chorum,quem myflicusordo 

Confecrat in numero — — 
Huc refpexit D» /Ignatiu*, noflros Diaconos infor- 

Hians ivyxfiQfUTM, ttotuv «V* ty&KOvot, iKKhno-io^ 

}«« v7rt}%iToti. & hine minifleria ipfa fuerunt qui Diaco- 
nias nominarent* Au&orccena? D. Cypriano falfo ad- 
Ccdptx: atuhidiui/itvefies, Rex refjticiens eos, fic dit j non 
antecoendhttis, nifi finguli fmgulas vices feceritu : at^ itafihi 
praceptas Diacon/as con/umauerunt. Porro infigniuit haec 
voxpcculiare quoddam Diaconorum noflrorum mi- 
nifterium,dequoagemusinftrius. At veflisminiflro- 
rumTricliniariumfuitTunica, quaomncs,utfuoloco; 
mdicabimus,promifcueIerui ufi funt, eaque llnc ma- 

G 4, nicis> 



LAVR PIGNOR. 



MtteSitrtctri 
semfl. 



# m Stlueftr». 
eErudtt.The- 
aiitbit. ca 13. 
d Qutdjigntf. 
9eJ. 

e refert Panui 
uttts tn ekpl. 
$ec. Ecclef. 
fltb.j.Aen. 
gin Quttftton. 
Hetr. 

bLtb,\j>. £- 
tym- c*p. 33' 
4 C»c» ettxto. 



nicisaliquando, aliquandomanicata-fedleuiter & no 
ultracubitum, interdurn etiaui ultra cubitum, totius 
brachijoperimento, ut ccnfpeximus in antiquis fcal- 
pturis. Ab liis defumpfuTe Tunicas fuas, quas hodic 
vocamus Albas,Leuitas Diaconosuerioflros, quas ta- 
men non praeaingerent fibi, fed ad talos ufque demitte- 
rent, noninuitifuipicamur. "PhiloEcclefiam Alexan- 
drinam dekribtns : ceterum in hoc facro conuiuto nemo y ut 
dixi, ferum adeft, mimftrant ingenui, &fponte quicquid opus 
eflfaciunt. infra: difimcJi autem & promtfa Tunicis acce- 
dunt ad mintftrandum r ut abfit omnU fsrmlis ffecies ab hoc 
conuiuio. Et licet pcr haec minus trita a noflris, in tanta 
annorum acrerumcaligine, timide 5c fufpenfo gradu 
incedamus, monemustameneruendae veritatis ftudi- 
ofos.B. SilueflrumDiaconibus^qui Colobijs antea u* 
■ tebantur,Dalmaticasveftesanignaffe,utafrerunt^Bre- 
uiarium Romanum, 6c'HugodeS. Vi&ore. at idqua- 
re. ? quianuditasbrachiorumculpabatur. Ita^Albinus 
Flaccus, &<Expofitor Romani (utinquiunt) Ordinis, 
At Colobiumftiitveflisfinemanias, ut aflerunt/Ser- 
uius,<?Hieronymus, A Ifidorus6i'Albinus; licet Aegy- 
ptiorum monachorum Colobia ( ut prodir * Cafllanus> 
manicas, fed decurtatas, cubito tenus haberent. Fuit 
autemColobiuTunica. An veroEcclefiafiici Diacones 
nudisomninoincederent brachijs, ut conuiuales illi, 
nonaufim omnino affirmare, aut negarc conflanter. 
Culpatanuditasbrachiorum videtur fauere affirman- 
tijquamtamenegofpeciem pro cetera caflimonia fe- 
nions Ecclefiae, vixanimo poflum concipere. Adda- 
mus, non efTe ommno certam traditionem Aibini, Co- 

lobia 



lobia videlicet D. Silueftriiuflu aboIitefuiuVcum nar- 
ret*AnfeImusDecrctorumantiquus collc&or, a San- 

ttcitet Ctacct 

QoSilueftro & Presbyteris eius Colobiorum ufum in c?Ju£L 
ccepifie j & Marcum, lulium, Li berium acceptum reti- 
nuifle: pofthosautemColobia Dalmaticisefleperrnu- * ' 
tataingratiamalicniafpeclus^quiin Colobio require- 
batnefcio quid amplius. Quae fane eonfirmantur ex 
l|s,quaenarrat^Ammianus:^7? ^<r finquit; wdumen- iL$t,, ' f ' 
tum regale quArebatur,, & miniflris fucand* purpur* tortis 
confefiufc pefioralem tunicukmfmemanicutexiam^ AUras 
quidammmine indutttts e(l t ut appellant Chri/Iiani, Diaco- 
nus \ cuius proUulitterdfcripu Gneco fermone^ ad Tyrij tex- 
trini prajtofitum, tclerari fieciem perurgebant. In re tam 
perplexaquidpronunciabimus? Nonliquerei & ideo 
ampliandum. Non ignoramus utique multa myftice 
defacris Sacerdotum veftibus, a fancMlmis & erudi- 
tiflimisviris traditaefle, cumiliasab auguftiflimis He- 

brasorum ritibus deriuent; neque haecnobis conuelle- 
rc propo fi t u m eft : fed fci m us eti a m m u I ta c gen ti I i u m 

obuiaconfuetudincatqueadeofuperftitione, transla- M 
ta fuiflfe ad ufus noftros, tum u tili ter tum fapienter, Ae- 

quiigiturboniqueconfuletquihajcnoftraleget, ftudi- 
um veritatis inqukendx,cuius luce menti hominis, ut ait 
fummus Orator, nihiLdukm. Porro Diaconorum no- 
ftrorum (utetiam hoc obitertangamus ) partes viden- 
turfuilTe, Eleemofynasafidelibusoblatasin ufus pau- ' 
pcrum diftribuere; & hcciam indea D.f Paulo, qui mi« 'tyfi- 
flifteriumhoc Diaconiam appellat» HincSifinnius c " h 
CyriacusDiaconl viclum defcrebant Sanclis Martym *' 
bus, uthabent ^gefta Marcelii Papse. D. certcLaurcn-^ w</Jlfif/w - 

H tius A * 



tius Architeuita hocmunerefunOuscgregieefl, tranE 
sPrt/per.h m if lt quead mccefFores, cum *Titus Diaconus Martyf 
CW pecuniaspauperibus diflribuens Rornas a barbaris in- 
bhh.3,DUl fer f e ft U sfit D.'GregoriusBonifaaum Diaconuro, 
Ecdefis nominet difpenfatorem. Diaconiffe autern 
tcUm.hb.2. q UfleVocan tur,Diaconisoriginefuerunt «quales. 'cn- 
Tub^i; fiodiebantvero portas hnroitus videlicet Ecclefia: in 
fiatione fceminarum. erant ad eafdem ^internuncia; 
tibtdtm. 'minifirabantque Presbyteris in earumdem Catechik 
fi,b.s. cap.2f. & B aptifmate ,propter honefiatem ; & /lnitiaban- - 
jiJttxitin turabEpifcopisfoIemniprecatione, mimfierio tamen 
o r d.R*m*n9. non Sacraraento. Harum videtur meminifle/Plinius 
if.&mm, iuniorin confultationede rebus nofiris ad Traianum 
mtB*idtti». Augufium confcripta : quo magis neceffarium credidi, ex 
duabm ancillis, qu4 miniftr& dicebantur, quid effet veri & per 
tormenta qu*rere. Sednihilaliudinueni, quamfiperflitionem 
prauam & immodicam &c. Et ex hac tandem mulicbri 
minifirandirationcquisnon laudet pietatem nobilif- 
fimarum 4 & fanclifiimaruro fororum MarthaSjcVMarje/, 
bLuc*w, io- q Uarum alteranonfemelDomino *minifirauit, altcra 
m**< fcdere con f ueu j, t f ccus pedes ciufdem ? nimirum fub- 
mittebantillasfafiigiumaukaenobiiitatis diuino obfc- 
quio, & exequebantur in christo, quod clari fiima he- 
roina longc pofi imitata efi in chrisii imitatore Maiti- 
... no. ,Maximi enim Imperatoris regina, non opes regni, 
rmU^ nonlmpertj^ignitatem.nondiadema, non purpuram cogtta* 
bat idmelli a Martinipedtbtts folo ftratahonpoterat. Poftre- 
mo a viro fuopcpofcit, dcinde teminum uter% compe/Iant, ut 
e'% remotis ommbw miniftris,pr*beretfohcomiuium* nec po- 
tuit vir beatm o bftinatimrehttaru compwtur cajlm Regin* 

mtnibm 



DE SER VI 5. fp 

Wdnibusappayatm : fellulam ipfa conflernit, menfiim admo- 
ttet, aquam manibu* fubminiftrat : cibum quem ipfa coxerat, 
apponrt. ipfa,illo fedente^tminus fecundum famulantium di- 
jciplinam,folo fixa conftfiit immobilis, per omnia minifirantis 
modeftiam, & humilitatem exhibens feruientis : mifcuic ipfa 
hibituro, & ipfa porrexit.finita ccentda, fragmenta pants af 
fumpti? micas^collegit, fatisfideliter i/las reltquias Imperiali- 
hus epulis anteponens, &c. O felices, o beatas, quibus li- 
cuitcHRisTo6c Martino minifrrare, quibus christi 6c 
Martini pedibus aduolui hcuit/ Minktrorum primus m lh, 1¥ . m ^ 
H3ihieritoBsoNATOR 4 "Martialiseleganterdeeodems 
Dic quotus es, quanti cupias coenare, nec unum 
Addideru verbum, ceena parata tihi-efl. 
* Sencca ladtfce obfinatores, quibus dominici paiati notitia * 
fubtilis efi, qui fciunt cuius rei iUum fapor excitet, cuius dele- 
£let affectus, cuius nouitate naufeabundus erigi pofiit, quid 
iamipfa fatietatefaflidiat^quid itto dietfuriat. Hic e Athe- <L,i '** 
nco eft uyo%(t<7w, k& cipavijs, quem praxreptis inftruxit 
LynceusSamiu';* invitator & vocator appellatio- 
nem fortiti ex munere funt.hutus meminiu Athenaeus, dLil.eiti 
illius'Mart4alis,5cantiquaRomanainfcriptior 
AGATHOPVS 
AVGG, lib. 

invitATor 6cc. 
f¥\\mx\$>indignanti%Ptolem*o &vocatercs fuosofieudenti, ftii.^xa.n. 
ttt diceret a quo eorum inuitatus effet. i Appuleius ; & ecce £^"t M ' f * 
quidam introcurrensfamulm, rogat te ait tua parens Byrrhe- 
nd,& conuiuij cui tefero defponderas, iam appropinquantis 
admonet. b A mmianus \ & Nomenclatores affueti hac & a t, L ib, 
Ua venditare, mcrcede accepta, coenis quofdam & prandijs in- 
. H z ferunt 



£o LAVR PIGNOK, 

fermi fubdititios, ignobiles & obfiuros.. Kotandi hic No>- 

*iib z, menclatoresecampoin trieliniurn euocati, quos"A- 
thenaeus mfjutK^ira^etic , &c^uVv»y m^iupxovc appellat: §c 
videntur cfle Vl«7r^^A»jr^«ff Artemidoro* Inuitatores 

bc*t si. expreflltcHRisTvs dominus apud * Matthjcum & c Lu- 

'ItyjL+j. cam. Defcri pfit autem d Seneca r altm cuiconuiuarum cen- 
fura permijfa eft,perftat infelix & expeclat quos aduUtio & 
intemperantia, autguU aut lingua, reuocet i» craflinum. Et 
ab hacforte operafitruum Calatorcm in Rudente ap- 
peilat Plautus, ubi tatnenLambinusaFefto non difce- 

*sat.io. dit.-HuiusclaflTisfuitpuer .qui nunciabat horas. *Iui- 
uenalis 6 

' cUntore optts eft, utfentiat auris 
jjteem dicat venijfe ptter y quot nunciet horav. 
ftfk\t.*y, /Martialts; 

Horas quinfyptter nondum tibi nunciat, &t» 
JamconuiuamihiCacilianevenis. 
zLihj.ep.f.. jjjjdonj u s^cce& abArchimagiraaduentdns, qui temptts in- 
JtAtecurandicorporamt>neret, quem quidemnunciumper fpti- 
,v* v V tiadeplydrAhorarum incrementa feruantem, probabat com- 
' petenter ingrejfum quinta digrediens. Porro ipfi Triclinio 
pr^fecluseratferuusTRiGiiNiARCHA, ut in veteri Epi- 
grammatenominatur>M» vltivs.avg.lib; phaedIaivs» 
k.caf 2. hic D. h lohanni Architrielinus efly fiue eiufdem inter- 
Utb.zrHtftor. p r€t j [ vi uucnc0 fummu&miniftcrjquod ut inquit*Ai 
fzib. % thenaeus, eiTetewfifcr^ m oMs dlictnovtcte, feruorum ni- 
ipetromtu. mirum Tricliniariuro, qtiorum aiiqui 'aqvam in ma- 

ms^K t « REsappeHatiab opera quampra?flabant. *Iuuenalis> 
Afjiicc quam longo dtfimguai 'peftorelmcem 



DE.< SERVIS, I £r 

Jgu* fertur domino fquilla, ejr quibus undi^fepta 
Afptragis, qua defptciat conuiuia cauda, 

Cumvenit exceiftmambus fublatamintflri^ " ~- 

obi habent veteres glotfx, mmiftri j Infertoris* Eazdem 
ad iJIaeiufdem^poetae, *s<tt.u x 
Nec frujlum caprcafubducere, nec latus Afra 

Nouit auis nofler tirunculm ita explicanr, hoc 

eft quod vult dicere, Infertor nofter furtum facere ignorat.- 
Ethsecquidem voxinLegeetiam Salicaextat, ut vide- 
bimus infra. Minifterium tetigit £ IuuenaJis, & ante^^«>- 
hunCHoratius, 

deindefccuti 

Mazonomopueri magno y dtfcerpta ferentes 

Membragruis,fparftfale multo, non fine farre, 

Pinguibu* & ficu paflurn iec ur anferis albt, 

Et leporum auulfos, ut multo fuauius, armos 

£)uam fi cumlumbis quisedit — 
XangkkJZcnoVcYoncnCisitrespueriunanimes legumi ^oftB^p. 
na inferuntprimi, quibm utfcitusfit fapor, falemfapientm a- m« serm. ,. ^ 
ffergunt, oleum Chrifiusinfundit. f Halotus aurem ille,qui 'ZnT,?' 
boletoClaudianam apotheofin procurauif, Prazgufta- 
tor itidem& Infertor fuit : quae minifterij coniunclio 
non videturperpetuafuifle 4 Vinilnfertaremlepidcex- 
preflfit/Horatiusj tm***.* 

ut Attica virgo 

Cumfacris Cereris,procedit fufcm Hydaffes , 

Cacuba vina ferens :Alcon, Chium maris expers* 
His deTrielinio miniftris lectisterniatores accenfiti 

ftmt./PlaUtUS, iVfeuiolor 

HibthocprAcipio t m v niteam udes\ habes quod facias ipro* 

H s pera r 



6Z LAVR. HGNOR. 

pera.inlro abif 
Tuefio Lecitflcrniator. 
*M.i.d€tr* M Scncca;/>4r«w agiltsefipuer, auttepidior aquapotuierogd- 
ta, aut turbatus thortu, aut menfa negligentitts pofita* men« 

iM.*.S*t.f. SARVM DETERSORES. *HoratiUS, 

-~—puer alte cinBus> acernam 
Gaufape purpureo menfam perterfit. 
cLih.r+.t++. cuireifpongiaaptiorfuit. ^Martialis: 

Hac tibi forte datur» tergendts ffongia menfi$ 
Vtilis, expreffo cum leuis imbre tumet. 
dMcmAeUm. ^ mc f a ft um n0 men Parafito apud^Plautum, pcniculi; 

■ quia menfam ( inquit ipfe ) quando edo, detergeo. 
PeniculienlmfpongUfunt, inquit Fcflus, & pro fpongia 
peniculum ufurpauifSedulius, 

qum tnjuper hauftum 
Cumfeteret fitiens, unm deplebe nefanda 
Peniculo infufm, calamo porrexit acetum. 
fUb.vMet. Necnon& qui lvmina fub noQem inferebant,/Ap- 
pulcius 5 iam illatts lumtnibtss , epularis fermo percrebutt* 
iLih.iff. t Ammianus : malignitate fimili quidam Agens in rebtss i» 
Hijpania, ad cccnam itidem inuitatus,quum infcrentes vefjter» 
tina lumina pueros exclamaffe audiffet ex ufu y vinc Amvs &c» 
kLih.i. ' Athis,luxus, & vilitasopum>.flatuas fubflituit. *Lu~ 
cretiusj 

Si non aurea funt iuuenumfmulacra per ades. 
Lampadas igniferas manibus retinentia dextris, 
Lumina notlurnis epulis ut fitppeditentun 
QuaeCoquuselaborauerat, coliocabat strvctor. Pc- 
tionius:fitper% proprium conuenientem^ materU Struclor 
impofierat cibum, Ethuncfamulitij miniftcrialis pr»fu- 

lcm 



I>E SERVIS, 6$ 

Jcrrt yidctur conflituerc 'Macrobius : intcr hae feruilts*M\<*»&* 
moderator objequij, cui cura veladolendi Penates, vel ftruendi 
penum,& domefttcorum atJuum miniftros regendi, admonet 
dominum, familiam pro folemnitate annui moris epnlatam^ 
b Virgilium autetn imitaturMacrobius, iLii.i.Aa* 
Jguinquaginta intm famuU, quibtu ordine longo 
Cura penum ftruere, & flammfs adolere Penates. 
ubi Seruius ifiruerc, ordinare, componere. unde & Strnfto- 
res dicuntur ferculorum compofitores, Don atus vcr b procu- 
rationem Cellarij, & deorum Penatium cultum inter- 
prctatur. quacfequuntur, 

Centum ali<t, totidem^ pares atatc miniftri, 

jgui dapibtt* menfts onerent, & pocula fonant. 
delnfertoribus & Pocillatoribus accipe. Stru&oris c- 
nim erat componere & feruare fercula, non inferre. hic 
*fct7riZp7roiof» & t^ct7ri^>K0fi(^ a Graecis diclus eft, utapud 
'Athenaeum vidimus & </ Clementem Alexandrinum. 
de eodem^Seneca : quare ars eft apudteminifirare : nec te *Deli*h* 
mere,& ut lthet,co/locatur argentum, fed perite jlruitur, & **. 
cfi altquU (ctndcndi obfonif magifter i scissorem hic habc- 
mus,eum4ueunacumStruQore produOuin, uti & a- 
pud/Iuuenalem, f&Mk \ 

Strudlorcm interct, ne qua indignatio defit, 

Saltantcmlpeftes ,• & Chironomonta volanti 

Cultello, donec peragat dttfata magiflri 

Omnia ; nec minimo fane dtfirimine refcrt 

guogeftu lepores, & quogallina fecetur. 
Mcm\mt&?ctronius:proce/ttfiatimSciJftr,&adftmp 
rtUm ita gefticulatm lacerauit objonium, ut putares Darium 
hydnule cantante pugnarc* carptor idem qui SdfTojr 

H 4, fuit» 



£ 4 LAVK.iEIGNOR» 

fuit. Vctron'\u%\ nec minus&TrimalciociufinodimethodU 
.* stt.fi* Utus t caryc inquit* proceftt flatim Sciffor. * Iuuenalis* 

— — audiet & quA 
Finxerunt pariter Lihrarius t Archimagiri , 
Carptores 

hUb.z.Met, DIRIBITORES> q U j apud ' Appuleium leguntur; Dirihito» 
res plujculijplendtde AmiftiifereuUcopiofapuelU fcituU mi- 
niflrantes,f>ueri caUmiftrati, putchre indufiati. Panem fbr- 
fendiribcbant : 6c videntur mutuati appellationem a 
Cbmitialibus, & Iudiciarijs Diribitoribus. Fuit autem 
pcnesaliquem feruorumTricliniarium hasc panis dif- 
tSM.y tributio. e luuenaliseleganter, utfolet, 

Maxima qutfo dpmta [eruts efl plena [uperhis* 
Ecce altm quanto porrexit murmure panem 
Vix fraftum,foltdd iam mucidafiufta [arina, 
guagenuinum agitent, non admittcntia morfum. 
Sedtener & niucas molftfyfiliginefatfus 
,< , . Seruatur domim. 1 

Et hucpertinent illa Petronij .* chcumfcrehat Aegyptius 
puerclihano argenteo panem. Promebant autem e cani- 
ftrisftatutisinipfoTricIiniOiUtindicatantiquaSigma- 
dedUitfrr- tis^fcalptura, qu# Romae trans Tiberim vifitur, c regit 
f m *\ t ~. oncaedisDXhryfogoni. ideoquerluuenalis, 

— finge tamen tc 
Improhulum t fuperefl i//ic t qui ponere cogat* 
Vis tu confuctis audax conuiua caniflris 
Impleri t panis% tuinouijfc colorem f 
^'•^'VVirgilius, 

Dant famulimanihus fymphat, Cererem&caniflrut 
Expcdiant.-*—* 

ubi 



DE SERVIS. 6f 

ubi haec Donatus ; hie di/pofitionem familid regalis oflendit. 
alij enim, hoc eft viri, aquam abluendis manibus dabant, alij 
ntantiliaporrigebant t quibm mmm abluta tergerentur, alij 
caniftris panem miniftrabant, mos enim fertur apud veteres 
fuiffe t ut panis non argenteis vafiulis inferretur, fed caniftris, 
hoceflfpeciebusfattisexviwine. Atcx his Donati vcrbis 
clicimus, in Petronio pleraquc legi, quas luxum refe- 
rant non vulgarem 6c tritum, fed Imperatorium, & 
fummae inter luxuriofos fortunae; quale efl quod de cli- 
bano areenteo vidimus. praegvstatores nonnrihil 
cx herihbus edulijs prxmandebant. *Cornehus Taci »*/. 
tui :cui#sminifter £ Jpadonibus fuit Halotus, inferre epulas 
& explorareguflufolttus^ b Arnobius j curat ut ad fenfum b k 
palatijfuiseum iucunditatibus veniant rerum incorruptarum 
fapores : & anrite pulmenta condita fmt, Praguflatorisfungi- 
tur at% experitur offcio. inuehitur autem his verbis ki 
Lateranum Deum focorum. Et hinc docennjr, non in 
gratiamtantum virastuenda5,fed6c voluptatisgulsBquc 
caufainftitutosfuiiTePraguflatores, 'Iuuenalis tamen 
ad prius illud munusrefpexit; 

Mordeat ante aliquis, quidquid porrexerit illtt 

guapepcrit : timidus prdguftct focula Papas. 
quod quidem praemordendi munus fecit fortafie,ut an- 
iiquusGrammaticusillaeiufdem^poetae ds*t.j. 

Difcipuli cufios pramordet Acoemnetus. 
dePapateinterprctatusfit.'Horatiusvoluptariam prac* 
guftatoris operam tetigit in fabella de ruflico & urba- 
nomure: 

Ergo ubipurpurea porrc&um in vefle locauit 
dgreftem>.velHtijucein8uicurfttatbojpef i 

I Conti- 



66 LAVR. PIGNOIU 

Continu&tfy dapes, nec non vernaliteripfls 

Fungitur offictfs, pralambens omne quod affert. 
apud C#fares procuratio Prarguflatorum Liberto de 
moredemandabatur* Vetus elogium Romse, 
dIs. manibvs 

Tl 4 CLA VD» A V G. LIB 
ZOSIMI. PROCVRAT 
PRAEGVSTATORVM 6CC. 

Vt & vini cenfura in epulas dominicas,quod notauit 
*Ltl,r+e* % 6 p|| riius* Et quoniam efcaria vafa aurea fuerunt &ar- 
gentea, ideo minifterfuit argento prsepofitus, cuius 
; hb. »%.de mem i n j t ^ Africanus ICs* avro prxpofitorum meminit 
tM.3yP*d, 'Clemens Alexandnnus, c< dltjgvo-opvhttKovciv uc %v7ris. 

praepofitorumauroEscARiomentioextat in vetere in- 
fcriptione; quam vidimus Romae in hortis I vlii 11 1» 
Pont. Max. 

DIS MANIB 
GAMVS AVG. U PRAEP. AVRI 
ESCARI FECIT SIBI ET 
FLAVlAE TYCHE CONIVGI 
BENEMER ENTI &c. 
argentum escarivm rccenfuit Donatus, enarrans illa 
iiib.\,Mn. ^Virgilij, 

Jngens argentum menfis, cdata£ in auro 
Tortia facJa patrum — — 
inquit enim j idcirco adiecit menfis t ut oftenderet efcariuar- 
gentHy ne putaretur in ijs fpeciebm effe, qu* longe effent ab ufit 
menfaru. cadataq; inaurofort. fac. bic multiplex argenti 
laudatio.namfuitingcntisformAiperindefy magni ponderis, 
infignitum auro>& decore mirabili, manu vero artifici orn*- 

tum» 



DE SERVI& 

tum> ut ars cum Jpeciei precio certare videretur. In vctcri 
marmore legitur.Praepofitus auro gemmato, de quo 
*luucnalis, 

— tibinon committitur aurum, 
Velfi quando datur } cuflos affixm ibidem, 
£)ui numeret gcmmas, ungues^ obferuet acutos. 

Fuit&minifteriutn argenti potoril, Romae legerunt 

viridocU OSSA 

VIBIAE. SVCCESSAE. LIVlAE. AVG. SER. 
AB. ARGENTO. POTORIO* &C 

viatorii praeterea &balnearis meminit*ICs. scaenri ^ <<fc 
mentioextabatolim Romscinhortis Carpenfibus. *«ro&*r£, 
T. AELIVS. AVGVSTORVM. LIB. A Le * 
MEMPTVS. AB ARGENTO SCAENI 
CO &rcl. 

Eratautem argentum Scxnlcum, quo dominus non temc- 
reutebatur, fed commodareadludos, & ad ceteras apparatio- 
nesfolcbat, ut c Alfenusinterpretatur. Vafa ipfa qui tir- eL 
gerent 6clavarent, huius cohortis manipulares vi- n& 
denturfuiffe, ^luuenaliseorumdem meminit; 

Hojpite venturo cejfabit nemo tuorum. 

Verrc pauimentum, nitidas oflende columnas,. 

Arida cum tota defcendat aranea tela, 

Hiclauetargentum,vafaajj>eratergeataltcr> 
tf Horatius: 

Magna mouent ftomacho faflidia,ft puer unftte 

Traftauit calicem manibus, dum furta ligurit : 

Siuegrauu vetericratera limus adb&fit. 
Nunc ministrator dicendus elt. huiufmodiin anti- 
quismarmoribus nominantur amaranthvs avgvsti 

I 2 MINI- 



ttik.i^Stti+t 



LAVR. PIGNCR. 
MINISTRATOR TVR.RANIANVS. ERASTVS6C ANSIO CAESA- 

ris mInistratores* Petronius, Vinttm dominicum rnini- 
Vl^iMet P rAtor ^g rAtlA e fi* * Sencca : alitu vini minifter in mnlie- 
brern modum ornatw, cum atate luclatur. * A pp ulei us au- 
tem hxc Senecae explicans, pueros calamifiratos, pulchre 
indufiatos,gemmas formatas inpocula vini vetufti fte^uenter 
efferentesy notauit, nimirum hic fuit muliebris ornatusj 
indufiatum eflfe, 6c calamifiratum quempiam. Idem 
cfy-j u * Seneca : tranfeo fifforum turbam t tranfeo miniflratorum, 
perquos (ignodatoadinferendamceenamdifcurritur+ Nequc 
fanctemereconiungithicnofterpiftores &miniftrato- 
res, cum 6cinNotitia ( utvocant) Imperij,fub difpofi- 
tioneviri Sp. ComitisCafirenfis, minilterialesdomhii- 
cirecenfeantur,adquosindicandos, inter Comitis in- 
fignia,menfapanaria6cvinariaaliquot vafa confpici- 
dcdfire c.+p untur* Pcrro, qui vinumminifirabat,a «*Suetonio ad 
m.io.Mtu cyathvm 6c vinvm appellatur, ab ' Appuleio pocilla- 
js*t. tor, a/Iuuenale ad cf aThos, in veteri epitaphio a po> 

TI0NE> 

fft CLAVD. avg* lib 
GRATIO, LlVlAE 
A V G. S E R. A'. P O T I O 
N E. S. T» T. L. 

av///ri> a'Galliss«ii-NTio. *Grsecis oinoxooc. hicvinumpras- 
p«fd. guftabat 'Martialisde Alexi Virgiliano: 
bAthen*m Adftabat dominimenfis pulcherrimua iffe r 

iLit, 8 .. s* Marmoreafundens ntgra Falerna manu j. 

Et libatadabatrofeu Carchefta labris. 

hicidem quia potione, fuit 6c aLAGENAfcuLAGVNA: 6c 

confirmatantiqui marraoris elogium,> 



DE SERVIS. 6> 

M. VLPIO, AVG. LIB 

PHAEDIMO. DIVI. TRAIANI. AVG 

A. POTIONE ITEM A. LAGVNA. ET 

TRICLINIARCH. LICTORI. PROXIMO. ET 

A. COMxVLENT. BENEFICIORVM <kc. 
vas enim vinarium fuit lagena. Praeguftatores autem 
voluptati & fecuritati dominorum inferuiebant : illi, 
temperando ad blanditras guftus : huic, pr&libando ad 
infidiascauendas. Ethoedemumferuifuit, & folidum 
minifterium praeguftatoris; quo fit ut* Cornelius Taci- +J***Ut t* 
tus prudentiflimus fcriptor, ad hoc indicandum utatur 
verboexplorandi. Neque vero defuit calidae geli- 
d*eq minifter, utappellat^Iuuenalis. r Seneca?/Wr <$* t$$\ T \ . 
tllud fequttur, ut mtntmis fordtdts^ rebus non exacerbemur. c «p, 2/, 
parum agilts eftpuer, aut tepidioraquapotuierogata, aut tur- 
batusthorus, aut menfanegligentius poftta. ibidem \>perpeti- 
etur hicfamem, & aftiud expeditionis (itim y quipuero male 
diluenti niuem irafcitur l E t quoniam ab his templiS Bac- 
chi Cererisque, non sequc aberant mufcae, ac ab xdc 
Herculis in foro boario abfuiiTe,memoria3 traditum eft; 
ideo minifter, qui mvscas fvgaret in triclinio fuir, 
^Martialisj ifztlj** 

Et aftuanti tenue ventilat frigus 

SupinapraftnoconcubinaflabeUo r 

Fugat^ mufcas myrteapuervirga. 
t Seneca iquidenim eft lcur tuftts alicuitss, cur fternuttmen- 
tum, aut mufcaparum curiose fugata, nosinrabiem agat, aut 
verfrs calix&c* Eiufdem ordinis videtur fuifle puer a 
watella. /Martialis, f&tfi*» 
TPigtti irepantis figna nouit Eunuchus. 

1 y. Matel^ 



70 LAVR PIGNOR, 

*Athe»*ut Matellam videlicetpofcentis ex inftituto *$ybaritara. 

Nefcio quid huiufmodi minifterij tangit *Seneca : ut 
* /7 * frimum iujfta eft fungi feruili dr contumeliofo mtnifterio (af- 
ferre enimvas obfcoenumiubebatur) ilitfum parieti caput ru- 
pit. Ceterum hic digitorum fonus alios etiam ab his fa- 
mulosexciuit, utconijcimus. VeliusLongus ; nam & 

cLii i £/ 2 digitorum fono pueros ad refpondendum ciemus. utebantur 
autem 6c ad aha promifcue. 'TibuIIus: 

Non labor hicUdit, referet modo Delta pojles, 
Et vocet ad digiti me taciturna fonum. 
Ceterum poppyfmata^fibilu&digitisexpreiTifonijqui- 
bus accerfebantur famuli,;cum fint rationis expertes 

dhU.Ptd*. fignificationes, ex fententia ^Clementis Alexandrini, 
ratione prarditis bominibus omnino vitanda funt. I- 

iti +9""'* ^eoque a P ud " 'Gregorium Turonenfem Mummolus 
calculofus, tangens unum puerorum, voce tenui vafculum 
pofiulatexhiberi. Ethocerat quod Martialis fignum vo- 
cauit ( ut vidimus ) digiticrepantis, & argutias pollicis, aii- 
bi, crepitumfc digitorum. Petronius graphice : cum has mi~ 
raremur lauttcias y Trimaicio lautifimm homo digitos concre- 
pttit, adquodftgnum matellam Jpado ludenti fuppojuit. exone- 
' rata ille ve/ica y aquampopofcit ad manus, digitos^ paululuni 
ojperfos,in capite pueri terfit* Quid autem moueritdomi- 
nos, utvociparcerent, etiam cum ininifleria citarent, 
ego quidem non video, nifi dicamus, hoc illisvifum 
cfiefafligiumdominicsedignitatis, vocemnon confo- 
ciare, fed quidquid opus elTet, nutu autmanu fignifi- 
care* Ad hanc dominicam gefiiculationem fdigito- 
rumfiuemanuum)referrepoflumus, quas Jeguntur a- 

fpfttm.uz, pudftegem&proprictam/Dauidem, vertentibus no- 

ftrisj 



DE SERVIS, 71 

ftm^ecce (tcut oculi feruorumin manibus { Grxc6 aptius «f 

35«^) dominorum fetorum, ficttt oculi anct!U in manibm do- 
min£fH& &c. Qupd enim hxc« Iohannes Campcnfis de " m P***^- 
diurno, feu demenfo accepit; *alij dc patrocinio, id filhfsaft. 
mihiquidemnona;qucplacet,acprior ilie fenfus, qui Fol ™i"<- 
SCGenebrardoenarratorioptimo non difphcuit. Dc, r/&w 

nutuintclligendafunt,quacextantincapitibusaccufa- 
tionis Tribuniciae, in P. Scipionem Africanum, apud 
d L\\iium>unum hominemcaput, columen^ Imperij ' Romani dL,b. 3 s. 
effe-.fubumbra Scipionts ciuitatem dominam orbts terrarum 
Utere : nutus eius pro decretis Pairum, pro PopuliiujTis ejfe. 
Ad quam impcrandi normam direclum videtur pul- 
crumillud/adagium, ?rag J[%ari m pmriKa&n. f*t>»dAd«- 
Epulanti domino adftabant pueri ad pedes, inde ap- 
pellationemnaai. tScnccaifiruusqui ccenanti ad pedes /W deSe ^ 
fteterat, narrat qua inter ccenam ebrim dixiffet. h Suctoni- ' 
us ; ntbilo reuerentior, leniorue erga Senatum. quofdam fum- h c rt***** 
mts honoribusfunclos, ad ejfedum fibi occurrere togatos pera- 
liquotpaffuummtllia^&coenanti medo adpluteum, modo ad 
fcdesftare.fuccinftoslinteopAffusefl. Dc Caluifio Sabino 
ihiltodjuitch£c'Seneca;^^ ad pedes hos, i quibus 
fubinic cum peteretverfusquosreferret,fepe in medio ver- iE 0 % W 
fu exc/debat. E t hos ego *.Ciceroni circ vmpedes appeK kj» r*m z. 
lari coijcio iferuos arttficespupillicumbaberet domi % circum~ 
pedes autembominesformofos & Ittteratos. Litteratos qui- 
dem,uthabuitCaluiriusiformofos,utpleriqucomnes 
c fefla hominum beatorum, qui pucris forma infigni- 
bus non triclinium modo, fcd 6z coquinam rcferferant, 
jMartialis, lifc».**. 
guts rogo tam dum, quis Um fmt ille[uperbw h 

I 4 



y-Z LAVL PIGNOR» 

Qut iufitt fieri te Theopompe cocum f 
Banc aliquis faciem nigra violare culina 

Suflinet ? has unclo poUuit ungue comas ? 
guis potitss cyathos, aut quis chryfta/la tenehit f 

Qua fapient melitts mtxta falerna manu ? 
Si tam fidereos tnanet exitm ifle miniftres : 
luppiter utaturiam Ganymede coco* 
Inquibusiane verfibuselucetPetroniana illa fub Tri- 
malcionis nomine latens lautitia. ut enimilledigitos 
in capite pueri terfit, ita videtur Theopompi dominus 
ad eiufdem comas ungues un&os affncuiCTe, munditias 
caufa, Horum, quos ad pedes vocabant,officium fuit, 
*L,b.i2,b. ioleasaccumbentiumdominorucuftodire."Martialis: 
3is Cotta foleas perdidtffe [e queftus, 
Dum negligentem ducit ad pedes vernam, 
Jguifolus inopipraftat & facit turham : 
Excogitauit homo fagax & afluttss, 
Ne facere pojfet tale fapim damnum : 
Excalceatm ire ccepit adccenam. 
lLih.t.*l Hos eofdem dixerunt A pedibvs* JCicero ; nec uUam oh 
a», ef. j. ^ iam cau f am p 0 n ucem feruum a pcdibtfs meum, Romam mifi. 

eLib.s,? 0 - c Martialis feftiue ; 

Omnia cum retropuerts obfonia tradas, 
Cm non menfatibiponitur a pedtbm ? 
Ethaecdemum effet in facris tabulis vera 6c germana 
flatio marIae MAGDALENiS, quam pi&ores noftri, in- 
fcitiapermanus& penicillos tradita, coniurarunt, ut 
perpetuocontrafidemhiftoriaeintriclinio Simoniano 
male collocarent. Iam vero quae facies miniftrorum 
triclinarjum effec, quis cultus, quae frequenria, qui 

fplen- 




DE SEH VIS, 

fp!endor,qua2 fpccics triclinij ipfi us,nemo mclius " Phi- HdeVlM ^ 
lone expreffit. Scribit enirn, tricltnia lecJos hnbent ebur- umfi. 
neos,aut tefludineos, aut preciojioris materi*, gemmaiosple- 
rosque,ftratos auro, intertexta purpura y velali/sfloridis colo- 
ribus varijs, oculos a/ficienttbux, poculoru etiamvim magnam, 
digeftorum pcrjuas fjtectes. prtfto funt enim fcyphi, calices, 
phtaU, thericlea, toreumata^clarorum artiftcum; miniftran- 
tibus formofts mancIpIIs, non tam ad prafens minifterium 
quafitis, quam ad exhilarandos afpeflu conuiuu oculos. ex hts 
minorespueri pincernAs agunt,grandtores AqvAM afferut, 
loti & nitidifucattfcac cincinnatult, alunt entm cApillitI. 
VM, velomnino intonsi, vel a fronte tantum prafeftis in 
orbem crintbus, tenutfiimas candidas^ pracincli tvnIcAs, 
anteriore parte adgenea dcmiffas, pofteriore ad poplttes, u~ 
trim% molltbus tcnijs adftriclt commtffuras tunica, propen- 
dentibus ad latera fintbus. fic ornati adftant nutus obferuan- 
do, quid quif^poftulat. adfunt ejr ali/ adolefcentesprima lanu- 
gine malas veftiti, qui paulo ante amatorum fuorum delicu 
fuerant,curiofe docli grauiorts momenti minIsteria j merx 
oftentatiomagnaopulenti*. Hxcille, fed Latine reddita. 
i Seneca & ipfe concinne fatis : Conuiuia meherculehorum MeheuitSi- 
non pofuerim intervacantia tempora,cum videam quam fol Uca ?-"* 
liciti Argentvm ordinent, quam dtligenter exoletorvm 
Juorumtunicas fuccingant,quam fufpenfi ftnt quomodo aper a 
cocoexeat, quanta celeritate, figno dato, glabri ad minifte- 
ria difcurrant, quanta arte scInd AXTVRaues in frufta ncn e- 
normia,quam curiose infelices puerult ehriorum fputa deTER- 
geAnT. ex hts elegantia lautitia^fama captatur-, & ufe eo 
in omnes vita/ucceffu* malafua illos fequuntur, ut nec btbant 
fineambitionenecedant, Omnemautem hanc huiufmo- 

K difer- 



74 LAVR. PTGtfOK. 

dStfm.w. di feruorum operaui ob oculos nobis ponet*Pctru$ 

Chryfologus iferum nam% poftvigiltas antelucanaSipoftto- 
fitcs diei varios & duros labores, poft trepidantes & anxios 
concurfm, & parat domino fito ccenam^ rjr cinttm quod pare- 
uerat fubminiftrat : noneft elatus quia fiectt, fed cumdeuotions 
Jingula faciens contremifcit. & apponit domino fuo cibos muU 
tiplices arte tota totius faporis conditos, ipfe autem/emieocJan* 
ftec falitamforfitm ccenulamgufiaturm $ porrigens crebra po* 
cula, variat calices, vina mutat, ad longifitmi conuiuif fabulas 
longiora tftat fixm, ftat moueri nefcitu, flat cui la(fe(cerc non 
Ucet feruttuti. &cnm dominws iam partem noclis injomnem 
deducityperagit inquietem ifierum co/ltgit, curat y aceurat, po- 
#it, componit y reponit y & fic in rebm necefifarijs immoratur* 
ut nthil ftbi aut parum notfis ad efcam referuet & foporem» 
poft hxc omnianift peruigilet in craftinum, & dominum pra- 
uenerit dormientem,feffm indefefiftts manicabit ad verbera, 
dd prtfentem pcenam mhtl hefierno fubuentt ei de labore, 
HactenusChryfologus. CeciditveiD percommode, ut 
apud ALOTSivM corradinvm I.C. hominem fumma 
prudentia, multaetiam do&rina, icunculas aereas anti^ 
quioperisnaCH fucrimus, quae ieruos de triclinio du- 
bioproculerringunt,eosque pocillatores* AfterentiL. 
lsePhilonis vcrbisnon minimum lucis, dabuntque ia 
confpeQumquicquidilledeaccuratocAPiLUTio,&TV- 
KiCARvMprsecinclionediflcruit. habebuntinfuper qui 
perdifcendaeanriquitatisftudio flagrant, quid fibi vs« 
&s*t.i% lintlllajluuenalis ; 

— vitrco hibit ille priapo, 
& ad ipfum antiquus Grammaticus^ 



2)E SEB.VIS» 



7$ LAVR^ PIGNOR. 



JDE S ER VIS 



77 



J>E SERVrS,' 



Verurrnefolus venter deletlaretur, erant in trielinio 
symphokIacI familiares, qui funt Luciano «nn<rovQyo\ A * mC *iiK 
^Scnccaiincomeffathnibusmftrupliucantom^ yEp Sr% 

in theatru oltm fpettatorum fuit. < christvs Dorninus ; lw eLf4C * *n 
J]). 0 vtic etvrQ o ateo-@uTtQ& w ^ «V iftypt»®* qyyurt 

oIkU, faxart o-vp<pwicis n& x°l»n d Ci cero : anmi & au- d £L S ™** 
rium caufa tot homines hahet, ut quotidiano cantu, vocum & 
neruorum & tibiarum, noBurnu^ conuiuys tota vicinitas 
perfonet. IdeaynuQorlcum in eu conuiuijs fymphonia ca- 
neret, maximu^ poculu miniftraretur. /Sidonius ; /fc /4 f Lt^.ca^ 
men, quod illtc nec organahydraulicafonant } nec fub fhonafco 
vocdium concentua meditatum acroama fmultntonat. nullus 
ibiljriftes, choraules, mefochorus, tympaniftria, pfaltria ca* 
nit. ^Suetonius :& aut acroamata& hiftriones, aut etiam gA^.c* 7 t % 
triuialesexcirco ludios interponebat, ac fiequentius aretalo- 
gos. fnconuiuio videJicet Acroamata fymphoniaci 
funtj Aretalogi,narratores 4 Muuenalis, kut.tf 4 

^—attovitocum 
falefuper canam facinta mrraret Vlyffes 
Mcinoo, biiem, aut rifumfortaffe quibujdam 
MoueratyUt mendax aretalogu*. inmare nemo 
Bunc abicitj&ua dignum verafa charybdi, 
Fingentem immanes Uftrygonas at% Cyclopas ? 

Abhisdiuerfae''acroaticaeAri[>oteIiscommentationes. < Geltit * r 'K 
quamuis enim auditoribus cognobiles efient, conti- 1 *^"* 
nebant tamen philolophias remotioris fubtiliorisque 
fumma quasdam capita, quae tum ad naturcs contem- 
plationes, tum ad diaieaka* difceptationes pertine* 
rent. Corneljus N T epos de Attico ; nerm m conuiuh eius 
•iMdacroamaaudwit^uamanagnoften. RemiQior Attico 

K 4 Augiis- 



80 LAVH, PIGNOH. 

*s«eto,c,7S. * 'A ; Gguftuvquifi'»****0/tf*^ foTnnumrecitperare, ut eue- 
hit%nonpoffet,ietforibw aut fabulatoribm arcefttis refume- 
iAkx. seue. bat. j Lampridius : Afotfw & nanas, & mortones, & vocales 
r9 ' exoletos, & omnia acroamata & pantomimos populo donauit. 

Erit huius lociadmonere, fymphoniacos etiam in naui 
fuiiTe, qui celeumaremigibuscanerentj kper affamvo- 
ctddiuinati- cem, inquit c Afconius, id eft ore prolatam, & ut in Arg9 
m. ctcer, m uiper cytharam* Et fanc in Argo naui teflatur Hygi- 
nus, Orphea, percytharamceleuma modulatum efie; 
dlth.t.Argon. quod & ^ Val. f laccus tetigit: 

Nec vero Othryfim tranflrts impenditur Orphem, 
Aut pontum remo fubigit, fedcarmine tonfas 
Ire docet, fummo pafitm negurgite pugnent. 
eeod.Lilr. ^idemalibi, 

At ducis imperijs Miny£ y monitu^ frequentes 
Puppem humerts fubeunt, & tento poplite, proni 
Decurrunt,intrant%fietum. non clamor anhelis 
Nauticm, aut blandurtefludine defuit Orpheus. 
fLi^i.H*.^ Nauticus clamor, celeuma eft utdicemus^Martialisj 
Ne blando rota ftt molefta fomno, 
£uem nec rumpere nauticum celeuma, 
Necchmorvalethelciariorum. 
gLih.i. jRutiliusNumatianus: 

His mecum pigrifolabartadia venti, 
Dum refonat varijs vile celeuma modts. 
Necaliud intellexit Panegyrifta nefcio quis .• itainaqudt 
ftonte fubeuntts impetttm nauigtafecerunt, leui modo commo- 
tanixu ducentium, quorum ad feltcipmumillud exordium, 
magts optes eratnautico carmine,quamlabore. Na uticum car» 
bLih.s.Atn. mcnrMftticftJcantwQicewnicft, h Virgiho nautictt* cU- 

mor, 



DE SEKVI5. t tt 

mo*> cuius illud fpecimcn tefte Seruio, 

Hortantur focij, Cretam proauos% petamus. 
Cckumahodienoftris moribus, voce vel'parua fiftu- 
lacaniturnautis. Nunc ad domefticos fymphoniacos 
redeamus* Muficorum corpus chorvm illi appella- 
bant, ufSeruius &*ICti. fcribunt. 'Scnecaeleganter; 
nonvides quam multorumvocibus cborus confietf unus tamen iig.3. 
tx omnibus fonus redditur. altqua iilic acuta efl, aliqua grauu, f£$f'£ 
al/qu t media. accedunt viris fcemina, interponuntur tibU i 
fingulorum illic latent voces, omnium apparent. Ceterunt 
nequc fine choro chor avlks feruus,neque finc citha- 
ROEDoconuiuium fuit mittamus Virgilium, Silium, 
Appuleium; uno^Ammiano contenti crimus : Mm%dLii: t n 
apponerentur exquifit* cupedU, & ades pulfu neruorum & 
articulato flatilify fonitu refiltarent. loquitur autem dc 
conuiuio Traiani, qui rcm militarem in Armenia cura- 
bat. Cytharcedos moris erat infibulari, tum quaeftus, 
tumvocisgratia. «luucnalis: *s*,c 

Soluitur his magno Comcedi fibula. funt qu* 

Chryfogonum cantare vetent. — - 
Infibulandi rationem monftrauit/Cornelius CclCas,^' 7 ^^ 
quihoc quidem fa;pius intcr fuperuacua, quam intcr 
neceflariaeflreteftatuseft.cuiufmodi eratquodinfe&a- 
tur^ Plinrus, adhibitas argenteas fibulas mancipijs ad m ,, K4ft 
tranfitum virilitatis. mihi fane non nifi asreas videre * 
contigit & habcre, quarum hicfpecicm exhibeo. 



L At 



Iz 



LAVK. PIGNOIU 




Atquod adfiguram 
Citharoe dicaru at- 
tiner, inijcit fanc 
jfcrupulu vetus gIo£ 
09si<& fator,quiadiila"Iu» 
uenalrs, 

*—nu!liu$ fibuU durat 
vocevendentu Prdto- 
ribtk 

fcriptum reliquit : /f- 
buUm dicit circet/os, 
quos Tragcedt fiue Co- 
w&di 




SERVIS. 




ffikii in pe»e hnbent. A t licct fciamus gloflfas ilias non cf» 
fc omnino eas quibus fidem tuto haberc poflfimus, 
quod fint aliquando more centonum confarcinatae, & 
coagmentatacalicubi fine ulio dele&u, fcrupulum ta- 
mennobiseximinon itafacile patimur. Primum quia 
gvidvs pancIrolvs prasceptormeus, viroptimus, & e- 
ruditiflfimus, cuiusea veralaus fuit, ut qui eum vide* 
rent,loquentemcjue audirent, redircnt fere do&iores 
cultioresque, is inquam in commentario illo, in quo 
commifitinterfeprtfclararepertatumasui veteris tum 
iecentioris, arbitratus eft, hafce fibulas in eo ufufuiflTe, 
ut veftes fubne&erent. Accedit deinde, quod acus fi- 
bularum noftrarum ca craffitie funt, ut perineommo.- 
4x videantur tranfuendae cuti. Addamus, afflitluras 
dubioprocul ponderefuo illos, quoscontigeritinfibu- 

L 2 lari, 



8 4 LA VR PIQNOtR. 

lari, cum prxcipiat Celfus leuiores tanrum aptari, cu- 
iufmodiuna aut altera carum quas ceJiiieandas cu~ 
rauimus,videri poflTint* Circelli fane, quds antiquus 
Grammatieusrecenfuit, aptioresfuerunt, & quialeues 
erant, minimecjue onerofi, & quia audio religiofos nc- 
0 MenAUtnu* fcio quos Turcarum, quos illi "Calender vocant,hu- 
Vh.*4*f % iu iufmodi annulis ferreis, feu cuprinis, addo etiam ar- 
gentcis, infibulare fefe, adaucupandamapud popula- 
res fuos opinionem fanclitatis. Statuatnus igitur (fi 
placet) fibulas, quarum excmpla dedimus, vcOiarias 
fuiiTc, Muficos autcm noftros ufos circellis, quos Sc i- 
pfosfibulasappellarent. Etprofe&ofibulas, quseapud 
ifdrs'^ * Vegetiumlegunturiuiveterinaria, circeJlorum fpcci- 
em praefetuliiTemultafaciuntut credam. Noftrse fanc 
€M*ru*iisCt. (Muficorumdico)<-thecam adnexam quandoque ha- 
si, buerunt, quaenudorumviriliaincluderet^cuius vicem 

ditb. 7 .-\+. fuppleuitaliquandoetiam/Aluta» Develtiaria flbula 

tHjmnotetu- fa p j . 
ivnant. quem « a ' v * iuuvmiw* 

imttattueft RexipfeCoosafiuantemmurices 

McimHtAui- Ltnamreuulfa dtppabat fibula, 

reuellebatur autem acus quae vocabatur, 6c meminit 

fcUudit. /Xrebelli us Pollio : fibulas argenteas inauratas duas. Ftbu- 

x strm.jfu ^ am * uy e am ctim acu cu prea unam, dc cadem fibula £ Chry- 
fologus, qui Iohannem Baptiflam vocat legis & gratia? 
fibulam, qu&diploidemfumrnifacerdotis fmclo patri iunge- 
batinpeclore+ HarumapudCasfares is numerus fuit, ut 
ihtcr Palatina minifteria legatur alicubi Praspofitus A 
fIblis, citharoedas indicant marmora antiqua in 
miniflerio fuiffe extat Romae monoclmi) fcalptura (ita 
liceatappellare) lnquomulierfedens citharam pulfac. 

Con. 



DE S E R V I S •; ■ * &f 

Confirmat vetus elogium, Auxefis & Nerifi ( minus in- 
genuorum nominum) muliebriahascftudia, pfallendi 
&obIe<2andiaures,viguifieolim<k placuifle. Alentio 
utiqueapud-Horatium, aiiy.+.edrm* 

— -virentts& od "*' 
Dotftp/a/fereCbU-r— 
minifterianofirapropius rangir. ut & fcitiprni utriw% 
fextes canentes & pfallentes, quos adolefcens e terra Afia, a- 
pud *Gellium habuiite fcribitur : pueri nimirum ac 
pucjfc, 

D* M. 
AVXESI CITHAROEDAE 
CONIVGI OPTIMAE 
C. CORNELIVS NERIFVS FECIT 
ET SIBI 
Has alij pfaltrias, fidjcinas,cithariftrias appellant*<Pru 
dentius hoc minifterium tetigit eleganter j 

NHmpropierlyrkamoduLminavanapuelU* 
Neruorum£/onos, & conuiuale calentis 
tarmen nequitU, patulas Veus addidit aures? ... 
Citharac autem fpcciesenumeratMfidorusplaltrja, ly- 
ras, barbita,&aliasquadrataforma.nec non & trigo- 
nali. Noshicaliquotdelineandascurauimus, rariorcs 
illas quidem, fed & ftudiofis antiquitatis adiumcnto 
futuras,adcognofcendas teftudinis partes, latera, ca- 
cumina, brachia,humeros,fcapulas, peclines, rriqdu- 
lum,tympanum» 



L 3 Et 



8<£ 



lavr. pignor; 




Et licetM<ineruatibiasabiecerit,quod vultum inflantij 
deformarent, non defuerunttamenTiBiciNAE,qtt2eab« 
ieclas tollerent. "Plautus 

Poftatoccccpinarrare^jidicinasjibicwas, 
Sambucinas aduexit fecum forma eximia. 1 ■■ 
tibicen autem & fidicen, qui Duillio praeibant, a ccena 
domum reuertenti, an ferui fuerint nec nc, ali; vide- 
rint. Egbfanenondifpicioquid prohibeat, familiares 
& vernaculosfuiffe Cgm praefertim c grege domefti- 
ic$e,s.jeo- corum fisTvlator amanuenfis, concionanti *Grao 
chocburneolam fiftulaminflaret, adquam ille vocem 
acgeftum componeret. huiusfane ordinis fuit puella 
ex Hebraeis, in regio conuiuio calamos inflans apud 

Abdi- 



t*t. 



2>E SEKVIS. 8? 

'Abdiam* sAmbvcinae funr, quas* Liuiusnofter fam- 04, 
buciftriasappellat # Sambucaautemfuitorganigenus, 
in quo cordaeintendebantur, utaitFeftus, quamuis r I-V/»*, if^h, 
fidorusnefcioquiddetibijsinnuat Neque defideratas 
funtin ccnuiuijs crotalistrue* ^Propertius^ du%. 

Nile tumttbicen erat } crotaliflria Phyllts. 
Crotalum autem (ut& aliasmonuimusjperperam co« 
fundit cum Siftro vir do&us. Figura primum varia- 
bant omnino.hoc enim erat oblongum,manubriatum 
inimafuiparte, cancellatum traie&is virgulis, & ut u- 
no verbo dicam, laminas, & praeterea nihil; lllud (fi 
•Euftathiocredimus) vas e tefta, Iigno aut aere, quod tiUad.A. 
roambustenebatur. vidctur autem collifum, fonitum 
cdidifle, utindicat/Pliniusdemargaritisloquens : [u&-f i *'*' e *r''3?> 
tnnt luxuritt eius nomina, & tadia exquifita ferditiore porta- 
tUtfiqmdem cumid [ecere,crotatia appeHant, ceu [ono qtto^ 
gaudeant, & collifu ip[o margaritarum. Calamus certe fcif- 
fus.cuiusmeminit/interpres Ariftophanis, huius \oc\ gmmbvtii, 
noneft. Dirimet autem hanc controucrfiam Siftri fi- 
gura, quam hic apponcmus, cum nefcioquibus alijs 
crepitaculis, depromptis ex antiquis monumentis,quaB 
nos proxime ad crotalum accedere arbitramur. damus 
£uibias, &fiftulam, & utriculum j in quibus beneuo- 
lus fpe&ator ftudiumnoftrum aequi bonique confulau 



L 4 At 



DE SERVIS» £9 

Atcrotalicrepitusonocrotalo aui nomen videtur im- 
pofuifle, quod vocem forfan edat ciconias fimilem, 
quam ficipfam crotaliflriaxn appellauit Petronius, at 
Aegyptijcrotalum,fi*IoanniSarisberienfifldem veli- *roi; C r a tict 
mus habere, qui fic additj crotaU quo% dicifonoras fi>h*ru- Lth ' 8 - C *h 1 *' 
las, qua quibufdam granis interpofitis, pro quantitate fui } & 
fpeciemetalli, variosfonos edunt. Haecfere omniafympho- 
niacorumorganacomplexus eft^PetrusChryfologus; ^**'*'' 
venit pietatisilla % non voluytatis exkibiturs conutuium : de- 
ni%& posnitentia ponit menfam.fercuU compunclionu appo- 
nit,panem doloris infert,potum Ucrymts temperat in menfu- 
r/t, & ad dclicias Deitatis totas, totam pulfat cordisfui & cor- 
poris /ymphoniam. Orgnni planttu dat cUmorem, citharam 
per{u(piria longa moduUtur,gemitus aptat in fiftulam, & dum 
pefttu ipfum confcientiam arguens fiepepercutit,facit pUcitu- 
ra Deo cymbalaperfonare. Cymbala eius figura; erant, qua 
cotyledonis folia lunt, ut teflantur c Diofcorides fic eLih *+ 
'Scribonius Largus j Latini umbilicum Veneris \o-de^. rF: 
cant. Coxendicibus afllmilar 'Plinius, acetabulis ^lfi eLtb > 2 r><*h 
dorus. Ambabusenimmanibusferantenimmanubri *t*.,.<w. 
atavelanfatainextimacontiexitate) apprehendeban- 
tur, fic complofaconcuflTaquefonitumedebant tinnie- 
bantque. tinnitus enim cymbalorum proprius fuit. 
^CatullusdeSatyris fic Silenis, idcnupt.pd. 

Flangebant ali/proceris tympana palmis, & Thet ' 

Aut tereti tenues tinnitus are ciebant. 
AVirgilius: ^ , 

t Tinnitusj 3 cie,&matrisquatecymbaUcircUm. 
'Ouidius; iU^ftor. 
Ltba Deofiunt :fuccis quia dulcibm idem 

M Gaudet, 



$ 9 LAVR. PIGNOR» 

Gaudet, &a Baccho melU repertaferunt, 
ib&t areno/o Satyrts comitatm ab Hebro, 

Non hnbet ingratos fabula nofira tocos, 
lamtfc erat a dRho dopen, Pangaa^flumina ventum v 

Aerifera comitum cum crepttere manw, 
JEccenoua coeunt voluires ttnnittbm acJa, 

Quos^ mouent fontttu> arafequuntur apes* 
0 Uk 3. M*- ^ j j c m a ii b i c o 1 1 1 fion c m cy m b a lo r u nj f an gcns ; 

guis furorangutgena, proles Mauortia, vcftrai 
Attoiltt mentes ? Pentheu* ait. ara ne tantum 
Aere repulfa valent i — 
iM S.Me- de thmitu * Appukius ; inibi virprrncipalis & alias religh 
***** ofus, & eximie deitm retterens, tinnitu cymbalorum, & fonttn 
tympanorum, cantusfy Phrygij mulcenttbus modulis exctttu 9 
$tth,7+ tjrc. * Arnobiusj ettamne aris tinnittbus & quajfationtbtas 
cymbalorum ?? ettamne tympants ? etiamne fymphonifs ? quid 
efficiunt crepitns fcabtUorum ? ut cttm eos attdterint numtna, 
honorifice fecum exiftiment ac?um> & feruentes animos tra± 
dEr$.t.<"l rnmo bUmone deponant? Quod crgo D. ^Paulus fcripfit: 
yvyov* xaXttos nx u * * KvpfdcLhoi a\uAaQ>y, YCttC VCrlum 
tine cftjfaftua fum velutas fonans» aut cymbalu tinniens. ad 
a tti. 3. organ i fane ca u a m tnani ta tc m rcfpex i t * N e m c fi a n u s : 

Pronm at ille lacubtbit, & crepttantibtta haurie 
; Mufialabris:aliusvQCahacymbdamergtt % 

Porro muIicrcs,qu2Bcymbalaquatcrcnr, pro analogr* 
vocabimuscvM&ALisTR.Hs, vkltnnisqueeas faepe ac lae- 
pius Romt in fcalpturis Bacchanalium facroru<m, £ 



DE SERVIS, 




Hinc autem apparct quomodo cymbala collidcrentur. 
quodinrciligens* AmalariusFortunatusfcriptum rcli- aM.$.c+& 
q u i t, cymbaU inuicem tanguhtur utfonent : ideo a quibufdam 
Ubijs noflrii comparata (unt. Matcria cymbalorum fuit 
«X jerc;quodiicct fatis pafeat cx ijs, quae fupra rctuli- 
mus,'MartiaIistamenetiamdiftichoiIluftrabimusj 
CYMBALA, 
AeraCclentos lugcntiamatru amores» 
Efuriens Gaflu* vendcre ftpe [olet* 
Anvcr jNauliacymbalorumfiguraeflcnt, non cft ad- 
tnodum diQufacilc. 'Ouidiusfauetangit ncfcio quid 
quodhucreferripcflit: . * m * 

M 2 1 Difcc 



}l LAVR. PIGNOR. 

Vifce etiam dupltcigenialia Naulia palma 
Vertere, conueniunt dulcibusti/a ioci$> 
Athxc valdeimplicata funt, egentque aliquo Afexan- 
dro, qui non gladiodiflfecet, fed explicet calamo & dif- 
foluat* Tympana qualia eflfent, antiqua numifmata 
indicanr, in quorum auerfa parte Cybele mater Deum 
tympanum.in fmu gerit, vel eidem innititur. Eximic 
*Ub.>>.c4.3s. defcripfit ^Plinius de margaritis fcribens ; qutbta una 
tantum efi facies> & ab ea rotunditas y auerfis pUnicies t obid 
b L/i.j.Orfc. tympananominantur. Quas irnitatusMfidorus : tympanum 
autemdiBum, quod medtumefi. unde & margaritum medtum 
t lococ/t. tjmpanumdicitur. Erant autem, ut fcribit idem 'lfido- 
di/b.+.F*b. rus, pelle vetcoriofuperindu&a. ''Phidrus: 
Galli Cybeles circum quajltu ducere 
Jlfinumfolebant baiulantem farcinaf. 
Js cum labore & plagis effet mortum^ 
Detracla pelle ftbifecerunt tympana* 
Bogati mox a quodam deltcio ftto, 
gutdnam fectffent, hoc locuti funt modo 
Putabat fepoft mortem (ecurumfort % 
Ecceali* ptaga congeruntur mortuo. 
Hsecautem virgula pcrcutiebantur aliquando 5 idco 
plagarum meminit Phacdrus, aliquando manu impcl- 
4iih +.Mer. lebantur. 'Ouidius.* , 

Fcemine* voces, tmpulfa^ tympana pafmu. 
fDe^tj* /Catullus, 

Ntueiscitata cepit mambu* leue typanum f 
Typanum* Tubam % Cybele tua mater tntti* t 
\ ■Quatiensq ? ter^%tmritenerutauadigitis 

C&mrtbxcfuk. > 

SuettK 



D£ SERVIS, 95 
* Suetonius \fid & populut quondam uniuerfut ludorum die, «Augufts ca. 
ef accepit in contumeltam eim,& ajfenfu maximo comproba- 6S * 
uit verfum in fcana pronunciatum de Gallo matris Deum tym- 
pamzante, Vidcs ne ut Cynadus orbem digito temperet f 
hucailufit Aufonius in Pythagorica acroafi de viro bo- 
no j Sit (olidum quodcumcfc fubefi, nec inania fubttts 

Indicet admotus digitis pellentibus icluu 
D.* Auguftinus;/>/*0^«/ nuncorganis Maria, & inter ve is»m. tS.de 
loces arttculos tympana puerper* concrepent. Tympani fo- s «*#"* 
nitum c Catulius expreflfit clegantiflimc ut omnia, 

fbi cymbalum fonat vox, ubi tympana reboant, Sc, 
Leue tympanum remugit, caua cymbala recrepant. 
Porroformatympani hae.c fuit, quam exhibemus, pri- 
roafaciecribrum referens, ut non immerito legamus 
in iudicio coci & piflons, 

TympanababetCybele :funt & mihi tympana cribrL 

.0 o. 




54 LAVR. PIGNOR. 

Eft vcro notandum, organum iliud, cuius Orbis bra&c- 
olis & orbiculis infignitur.a noftratibus cymbalum vO- 
4Dnii.&f. c^jg^em propcliccntia, qua A»* avgvstinvs tympa- 
tmimtg. num crotalinomine, 6c 'vinc. cartarivs fiflrumcym- 
cuk^Georg ^ a |j appellatione defignarunt, Apudr Virgilium au- 
temqux cflfent tympana plauftrorum ( ut& hocobiter 
tangamus;ineptedeclarauitSeruius,fiue alius quifpi- 
* amSeruiinomine* Egregiclun. Philargyrius, rotas ex 

folidis tabulis faftas interpretatur, cuiufmodi Romac 
dLucM?* vifunturin antiquis monumentis, quacwali) antc nos 
im , ' delineanda curarunt» Tympana pulfabant tympani- 
striae. Sidoniusdc coena Theodorici : fne intromit- 
tuntur, quamquam rarb, inter ccenandum mimici fales, ita ut 
nullm conuiuamordacu Itnguafclle feriatur. ftc tamen, qtiod 
illic nec organa bydrtultca fonant t nec fub pbonafco vocaltuni 
concentus medttatum acroama fimul intonat, nullus ibi lyri- 
ffeSy choraules, mefochorw, tympaniftria, pfaltrU canit. Mc- 
#r/*/.*7. minit& regius /Pfaltcs iuucncularum tympaniftriaru, 
fserm.au & D 4 / Auguftinus. A t quando toti nunc in his fumus, 
fcribamus & deorganoaliqua,luccm Chryfologo& Si- 
donio aMatura. Organum vocabulum eft gtncrale vaforum 
fM>3.0r*£. omn ium mu/icorum, inquit/ifidorus, hoc autem cui folles 
adhibentur, alio Grdci nomine appellant : ut autem organum 
dicatur, magts ea vulgaris cfl confuetudo Gracorum* Etad 
kM *.&f. hanclfidonrcgulamorga/woj vocat cytharoedos A Lu- 
istr.f* cretius,0rg4/Mcytharas' luuenaIis.* Antiqui autem or- 
ganafuaquandoquefollibus» quandoquc animabant 
aqua imo&hydrauhcaipfa, folhbus ndn caruerunt» 

tm» H** M variot ffectes afttjsttxM tatttut, 



Pet% modosgradibtesfttrget feecunda fonorut, 
jtere cauo & tereti> ea/ames crefcentibus autfa. 
guts bcnefuppofitu quadratu ordwe fleclru 
Artificis manus in numeros chudtt aperit£, 
Spiramenta probans placidis beneconfona rithmu y 
Sub quibus unda latens properantibus incita ventu, 
guos victbus crebris iuuenum iabor haudfibi difcors 
Htnc atfo hin c antmttfc agit ent » 1 ■ ' ■ 
HscquitraOabatHfDRAvLEs & organarivs diceban- 
tur Spiritahaianenoftra&pneumaticaideo vidcntur 
praeualuifTe, quod aquariorum organorum non cflet 
facilisratio.uunquit* Vitruuius, /nccrtus quidefau- * u 
Oor in annales Gallicos reruiiufio Domini Dcccxxvl, 
Georgium quendam presbytcrum de Venetia organu 
hydraulicum Aquifgrani fecjflTe* quod argumcnto fit, 
aut defijfle prorfus lam tum, aut minus fujfle in ufu. 
Noshuiusgcncrisorganum Romse vidimus, in Quiri- 
naliin hortis Pontificiis,audiuimusquenonfinccomi- 
tumadmiratione, cum muficos modos variarct, nemi- 
ne pleOra manu tangente, Recipiebat vcro fefc do- 
mumacccnaluxuriofijfimuslmperator 'Gallienus ad/cv^W 
organum, cum ad ribicinem proceffifiet. Ceterum^Si- 

doniusnonnullaeorum, quaenosrecenfuimus, ita ex* 
prefllti 

Juuat & vago rotatts Tepidas adofficinas 

DarefiaUa membra ludo : Cttharifirias Corinthus: 
Simulare veltrementes Digtti qutbus canentes 

Pe ie, ve/ie, voce Bacthas. Partter fonante Itnguai 
Btwart remittat urbe Vtcepetltnis fatigent 

ThymelenPalen&dQtJat AnimatafUpulfu. 

M 4 Date 



$6 LAVR PIGNO R. 

Dateut &rafiflulata guibm antraper palati, 

Satyris amtca nudts. Crepulis reflanda buccss, 

Datc rauulos choraulas, Gemtt aura tibialis, 

Symphoniaci autem (ne ni.mis diu exorbitemus) ali- 
quando fuerunt & alij de triclinio ferui. Apud Petroni- 
um fiquidem./w^i*^ pedes f & poctilator cantant, in ipfo 
qud fur.gebantur munere paronychiatollendi & vinum mini- 
flrandt. Imo &, quod ex eodem Petronio difcimus,mi- 
aifteriaintricliniofingulaadfymphoniam exequi mos 
fuit. \tzT nmvXcio adfymphoniam illatm in conuimum eft, 
Viribitores fymphoma ftrepentepaleam fcrutantur t GuftatorU 
chorocantanterapiunturydd fymphontam tripudtantes fupe- 
riorem partem repofttorij auferftnt,Sciffor demum, adfympho- 
*s*t.f* niam gcfliculatm^ obfonium Ucerat, quod & * luuenalis 
cum ftomachoanimaduertit. Jmo & Pacuuius nefcio 
h *t' u ' quis apud b Senecam ad fymphoniam in cubiculu refe- 
rebaturaccenaquotidie.O Duillios patinarios/ Ath^c 
minifteria ideo comparata funt, ut ne filerent : eeteris 
indi&um eo ufque filentium eft, utnemutirequidem 
cit$Jt.47' liccret. c tenzc^at infelictbm feruis mouere Ubr* ne in hot 
qutdem ut loquantur licet. vitga murmur omne compefcitur^ 
ejr ne fortuita quidem verbertbm excepta funt j tu/Sat, flernti- 
tamenta, Jingultm ; magno malo ulla voce interpellatum fiten- 
tiunrlftitur j nocle tota ieiuni muti^ perflant. Imitatuscft 
dlsb rs*t*r SenecanwMacrobius, qui & hos animos dominorum 
c*f.ii. tyrannicosluculentaorationeprofcidit Idem*Seneca; 
«M.j. icir*. qHjj flagftla media coena petis, quodferui loquuntur, quod non 
eodem loco turba concionis efl, & ftlentium folttudinis ? in hoc 
babes aures, utnon niftmoduUta tantum & molita, & ex dul- 
citracla compoftta^ accipianti Et hoc idem apud Perfas 

graues 



DE S E.RVI5/ P 

graues illos & tetricos notauifAmmianus* kthxcw aLii 
riuin obleftatioferripoterat. Illaoculorum digna uti- **' 
quefuitcenforianota, utnudis pueilis miniflrantibus 
ccenaretur;moreforfanaTufcis petito, quibusid im- 
pingit^Timseus in I. Hifloriarum, Par improbkas ci*. h Athcntm 
cogitauitpuellarum Gaditanarumfaltationcm & can- //i / - 
tum. 'Iuuenalis; x 

Forfitan expecles ut Gaditana canoro 

Incipat prurire choro. — 
ubivetusinterpresLyriflrias & Pantomimas interpre- 
fatur. Necaliorefpexit^Quintilianus ,• omne conuiuium duh.r,^, 
ob/canis canticts ftrepit, pudenda dicJu fpeclantur* E t h u i u s 
fane Iuxus vefligium extat apud fcriptorem *Madau-* £ '*\' e * 
renfem, qui in conuiuio Byrthcnx,pue//as fcitule mim- 
Jlrantesttccntmu Haecomniacalentis iri tricjinio ne- 
quitiae irritamenta,fuflulit optimus Imperator Theo- 
dofius,utChriflianumdecebat. /Paulus Diaconus te /^"ArA 
ftatur : il/a tamen, quibus Traiantes adfierfis efl, vino/entiam 
fcilicet & cupidinem triumpbandi, uf% adeo deteftabatur, ut 
bellanonmouerit,fedinuenerit,probibuerit%iegeminifteria 
lafciua pfiltrias^ comejfationibus adbiberi. Extat-f lex hbdi -s L 7- ****** 
eque, & tangit* Macrobius ; dicenim Here, quiantiquita-™' to - Codi 
temnobisobijcis,antc cuius tricliniummodo faitatricem, veibhb.^Sd- • 
Jaltatoremtevidiffe meminifti? Excifa tamen utcumque '*• 
luxuria,pervicespullularenondefiit. 'Petrus Chryfo-; 5 „ w<#J/ , 
logus, qui Marciano Imperatore claruit, conuiuiafui 
temporisobiurganshaschabet;/«Af^if^rf/,/«^/«r^ 
fu(io,faltatricumpe(lis,lenociniatantorum,voiuptatum fo~ 
menta, ventrisonera, naujragia mentium,cum Herodiadts co- 
uiuijsabfcindantHr* Has autcm foedas atque inquinatas 
1 N volu- 



5 8 1AVR. PIGNOR. 

voluptatcs quantopere ampleOerentur apud antiquo* 
nonnulli, nemo eft qui neiciat, llli ipfi qui cobiberc de- 
buiflent, inuitabantpalam magifterijs & praeceptioni- 
mThttdirut DUS . Grauisalioqui & nobilis rci medica5-«auQor,utae- 
Trtfc$anmLb. tat j s vergentis inciinationi occurreret admonurt, puel- 
hrum Jfeciofarum, vel puerorum ftmtliter, feruitium proctt- 
eurandum ejfe, utendum praterea lecltombtss animum ad deli* 
cias pertrahentibus> ut funt Amphtpoltta Phtltppi & Herodia- 
»/, autcerteSyrt Iamblici y vel ceterorum fuamter amatorias 
fabulas defcribentium. Olucem morum/ comoedi fanc 
& hiftriones, archimimi & pantomimi familiares in 
conuiuium induOi frcquentcr funt \ & hociam inde ab 
$M Afiaticaillaprasda.quae Romanam frugalitatcm arHi- 
xit, feu verius perdidit, ' Liuius nofter} Luxurta enimpe- 
regrina origo ab exercitu Aftatico inuefla in urbem eft, tj pri~ 
wum leftos aratos, veflem firagulam preciofam t plagulas & *> 
lia texttlia, & qua tum magntfica fkppelieclilu habebantur, 
monopodia& abacos Romam «duexerunt. tunc pfaltria, fam~ 
bucifirUfy & conuiuulia ludionum obleclamenta addita epulis, 
s m 3 .de\ci- D. f Auguftinus in eandem fententiam : tunc entm fm 
utuDftcA.ii. mum lccltarati & preciofafiragula vifa perhibentur. tunc in- 
ducta in conmuia pfaltria & alta Itcentioja nequitia. Notat dc 
jhU.&Jftr. luxuMetelliiSalluftius,**/ canam inuitato y exornatas fu- 
ijfeadesperautaa&figna, fcanas£ ad ofientationem htfiria* 
tmiugmtb. numfabricatas. Marius apud «eundem : fordtdum me & 
incultis mortbtts aiunt, quia parum fcite conuiuium exorna, 
ne< h htflrionem u//um y ne% pluris precijcoquum quarn vi/Itcum 
flib.3 ef.i. habeo. /Plinius iunior \frequenter Conoedis ccena dtfttngui- 
tur, ut voluptates quo^ftudijs condtantur* Pantomimorutn 
gediditp. pi- artcm dclincabitnobis vctus/Poetai 
">""- mm 



D£ SERVIS. f 
tf&m cumgratt chortss dffunditcantica, dulcis 

G)u* rtfonat cantor motibm ipfi probat. 
Pugnatjudit, tmat, hacchatur 3 vertitur, adftat* 

Inluflrat vtrum, cuncia decorereplet, 
Tot lingua quo! membra viro, mirabilisarseft* 
Jgtta factt a-ticulos ore ftlente loqui. 
Eftautemapud ALOYs.coRRADiNVMfigillumaereum vc- 
tuirifllmum, quodperfonatum qucndam ex hoc gregc 
referat,- cuiushicnos typum dabimus, &his ufui futu- 
rumquae diximus, & carminU 
busrfluuenaiis, 

1 'ipfa iierum 
Feforum,herbofo coltiur fiquando 
theatro 

MaieftMttandemfyrtdit ad pulpi- 

ta notum 
Exodium, cum perfone pallentis hi- 

atum 

Ingremio rnatrii formidat rufticus 
infans* 

Verum ulterius etiam progre- 
diente luxu, quam ut hisfini- 
bus concludcretnr,MORioNEs e- 
tiam, utut deformes & mon- 
flrofi, in conuiuium animi gra- 
tiareceptifunt. 'Martialis; 

Opimianum moriombm neclar 

cbryfttllinisifcmurrbinisfy propi 
n&t. 

horum formam. 3c elegantiam 
N t tan- 




lRih.3. ** 



100 LAVR. PIGNOR. 

«fit.*.jy» tangifidem au&or: ; 

Hunc vero acuto capite. & auribus longis, 

Qu& ftc mouentur, ut folent afef/orum, 

£fuis Morionis filium neget Girthx ? 
fluporem vero, cuiusgratia inter cetera comparaban- 
tLib.i*.vo. tur,*idemnotauit: 

m o r i o. 

Jfon ntendax flupor efl, nec fingiturarte dolofe* 
J>)uifquis plus iuflo non fapit, ilfefapit. 

cL.+.detdiL Itautbeatulishifcenoflrispareatnonicripfifle ' Vlpia- 

£d * .■, , wwm^fatuum^velmorionem vttiofum videri. Hic erat ni- 
mirum luxus eruditus,nihil amcenum & molle arbitra- 
ri, nifiquod nouitas & recle fentientium contemptus 

JLDe cuvUpt, virkperditis commendarent d Plutarchus fane tefla- 
tur, fuitfeRomae quofdam|monflrorum conquifitores» 
qui venaliumformofitatem odio habentes, forum mo- 
rionum frequentarcnt, hi funt (ni fallor) yiKuiowtm : t 

4m nnu i u i 0% quos*Lucianuscommemorat, e quorum numero de- 
lineatnefcio quem deformem, derafo capite, pauculos 
capillos in vertice geflantem, eosquein criflam con- 

fLpift. £. formatos* ^Seneca : Harpaflen uxoris mea fatuam, fcis h&- 
reditarium onus in domo mea remanftffe.ipfe enim auerftftmus 
ah iflis prodigijs fum. (i quando fatuo deleftari volo,non efl mi- 

lhb.9tp.17. hilonge qudLrendus^merideo. ^ Plinius iunior ; accepi tuas 
Itteras, quibus quererts ttedio tihifuiffe quamuts lauttfimam 
, ccenam,quiafcurr^cinddi,morionesmenfisinerrabant, NA- 

bTber c Nlc l u ^ cm & nanae Sybaritarum delici«,morionibus 
_ / ertocAp. co jj at j ne f c i 0 quid Vcneris habuerunt. ^Suetoniut»: 

Jnndtbta futs virconfularis inferuit y frequenti quondam con- 
uiuio^cm & ipfe affuerit, intcrrogatum eumfubtio & clare * 

. J qttodam 




DE SER VIS. - lOa 
quodamnanoadjlantemenftzinter copreax, cur Pdconitts ma- 
teflaturcttitam diu viueret* *Lampridius : Nanos & na * <*lex.seuer. 
nas i & moriones, & voca/es exoletos, & omnia acroamata, & 
pantomimos populo donauit. Hiccautcm fuerant Elagaba- 
li minifleria, quae Imperator Alex.ander auerfabatur,ad 
*Augufti fortafTc «mulationem, qui pumilos atque^^'^**' 
diflortos, &omnisgeneris eiufdem, ut ludibria natu- 
ras, mahqueominis abhorrebat. scvrraE autem & ipfi 
menfis adflabant, conuiuas difterijs ad hilaritatem 
prouocaturi. Plinius obiurgans taedium amici, qui in 
propudiofum illud, cuius nupermeminimus, conuiui- 
umimpegerat, retuleratque domum pro apophoretis 
n a u fe a m & fl o m a c h u m i//ar / 0 remittere a liquid ex nugis ? 
equidemnihtl tale habeo, habentes tamen fero. cur ego non 
habeo ? quia nequaquam me ut inexpeclatum fefliuum^ dele- 
&at, ftiquidmolle a cin&do> petulans a fcurra } flultum a morio- 
neprofertur. Idemin Panegyrico.-»^. peregrins 
[uperflttionis wyfieria, aut obfccena petuiantia menfis Princi- 
pis oberrat fedbentgna inuitatio>& ltber/tlesioci,& fludiorum 
honor. Inter hos nobilisfuitSarmentusille, cuius vefi- 
tationes cum Cicerro, commemorat' Horatius:dequo f /,^ riiy<<AA 
ctiam«/luuenalis$ dsaus. 

Si potes illa pati, qu£ nec Sarmentus tniquas 

Ctfaris admenfts^necvilis Galbatultffet. 
ubi gloflator antiquus notat, Sarmentum forma & ur- 
banitatedemeruiflefibi plurimos. Auguflo fane olim 
placuerat Icpore & fefliuitatc, ut notat e Plutarchus,qui «M.^ntenh 
ctiam tradit"huiufmodi pueris Romanos deliciorvm * 
nomen impofuifle. & quidem illi pueros urbanosfc 
procaccs, delicias & dclicia appellabant, ur/Statius , fUb.j.sjiu, 

N 3 Non 



Non ego mercattu Pharia de puppe loquaees 
Delicias, doctum^ fui cenuicia Nili 
Infantem^ lingua^ fimul^falihus^ proteruum 
« 2 \ Dilexi.— - quod&adpaflferera tranflulifCatuk 
Lt % '\ ' lus, & ad columbam/Martialis. Honeflarunt tamen 
etiam hac appellatione flagitiofam illam & nefariam 
... , impudicitiam,quajvirilem olim fexum turpiflimc in- 

cltb.T.adu. r * n . _ * r 

sjm. lecerat.telhsf Prudentius; 

Gtuidloquar Antinoum ccelefiifede loeatnm ? 
j lllumdeliciainuncdimPrmcipts,illum 

Purpureo in gremio fjolUtum forte virili ? 
AtGracciinafotia6c nequitia nauiter elegantes, in tri- 
&Ub,e.c*.io. clinijs, utteflatur^Vitruuius, ludiorum opcris locum 
apparabant, a quibus & hunc morem arripuiflfc Roma- 
nosfutaliaetiam muha) diximusnuper* Eteofane al- 
ede he*tn<*t. ludit*Seneca \vides hos eofdem e leclis fuis jpeflantcs popU 
txc*p..\t. tumfunrn> aures vocum fovo, SPECTacvlis oculos, faporibus 
palatum deleclantes tmoUtbus lembus^ fomentis totum lacef 
fitur eorum corpus, & ne nares tnterim cejfent, odoribvs-v-- 
/Lih. u. rijs inficitur locm ipfe, in quo luxurU parentatur* /Silius Ita- 
licus: Necluxmulltu,merf&j J ltbidinevit& 

Campanis modus : accumulant, varias^ per artes . 
Scenarum, certant epulas diftinguere ludo» 
g Uh.iwu. g Alcimus Auitus,ad fuffimentorum quod diximus mu 
niflerium refpicicns, 

Vtuida quin etiam mifcebant Cynnamt talli : 
Et fuffita domus pinguifiagrabat amomo. 
k#h.j<p. y. ^Sidonius: 

Manus uncla fucco amomt 
Domet hijftidos capiUos : 

Jra* 



DE stxyis, loj 

Arabumfa meffe pingukt 9 

Petat d/ta tetla fumtts. 
GLADiATOREsponrem6(quodanimu$ meminiffe hor- 
ret/in conuiuium recepti funt a quibufdam, adeo fami- 
liariter, ut non poffim non mirari praepofterum philo- 
fophi *hominis confiiium, qui non has tragicas cce- *M*x$mtn 
nas, fed Aenianum in conuiuio improbauit fcudicram ^J r,MtSer ^ 
pugnam. *SiliusCampanis tribuit; hub.ii, 

£)uin etiamexbilarare virisconuiuiacade 

Mos oltm, & mifcere epulis fpeBacula dtra 

Certantum ferro f*pe> & fuper ipfa cadentum 

PocuU, refferfis non parco fanguine menfis^ 
Quam conueniunr hifcccrucntis fpe&aculis illa 'Petri tsnm.i^ 
Chryfologi ?m arenam vertitur domtu, menfa migrat in ca- 
ueam, fiunt de pranforibtn/fecixtores, furore mutatur conui- 
mum,fit ctbuA cades, vinum tranfit m fanguinem 4 E t u t tan- 
dcm aliquandodetriclinio exire incipiamus, dicemus 
deMEDiASTiNo.cuiusoperaprtfcipuafuit, in cccnatio- 
ne fcopis mundanda. Viderunt Romas ^viri docli in dF - rr fo< 
pauimento vermiculato homincm cum fcopa & cani* 
(Iro, cum infcriptione, 

CORNELIVS. SERVVS. MEDIASTIN* 
«Jurifconfultus scoparivm appellauit, cuius operam eL g defftm 
tetigerunt/Horatius&zIuuenalis, ille; 'info' ' 

Vtlibustn fcopis,inmappis,infcobequanttts fLtU.s*t.+ y 

Confifiit fuwptm ? neglecJtsfagitium ingens. 

hicj 

Hofpite venturo ceffabit nemo tuorum : 
Verrepauimentum, nitidas oflende columnas, 
Arida cum iota dejcendat aranea teia. 

N 4 ncc 



i s*t. I*. 



;iD'4 LAVItt PIGNOR/' 

*Afm*ri4 necnon& *pi autus: 

lufiin fcelefie ab ianua hoc flercus auferri ? 
< Iufiin columnis deijcier operas araneatum$ * 
ihh n.de Quopertinentiiia j Vlpiani : itemcentones, (yphones^ftt* 
Fund.tnjir, nes, perticas quo%& fcalas, & pbormiones, & fiongias, & 
amas, & [copascontineri^pleri^&Pegafusaiunt. Et, item 
%K ■" ' pertic&yCpibHsarane&deterguntur :item Jpongidt, ambus co- 
(M 4. . i lumnnt, pauimenta, podia exterguntur ifcala quo% qua ad la* 
cunaria admouentur,inftrumenti funt, quia mundiorem do- 
mumreddunt. EtprofeOomediaftinus fcrdidioris ope- 
r#videturfemperfuifTe,tum in urbana tum in ruftica 
eserm.z.de familia. Huc refpexit D. c Bernardus ; intret ergo^domum 
"JIW* Saluator,& frequentervifttet eam, quam pcenitens La&arus 
mundat, ornat Martha, & Maria replet interna dedita con~ 
templationi. Sedforte curioftu quisquam requirat,cur in pra- 
fenti Euangelica lettione, nulla prorfus Lazari mentio frat ? 
arbitror fane, neid quidem a propofita fimilitudine dtfitdere. 
Virginalemenim domum intelltgi volens Jpirittss, filuit non 
. ' ' tncongrue pcrnitentiam i qu£ malum utifo comitatur. abfit e- 
nim, ut proprij quidquam inquinamenti domm ha-c aliquando 
habuifjc dicatur, ut in ea proinde scopA Lazariqu<ereretur. 
ApudPetroniumhancoperam nauat Le£ticarius;qui 
argentum interreliqua purgamenta fcopis ccepit ver^ 
dL.27.de rere. Huiusiocieft^foramenillud^quodin pariete trU 
firu.urt, clinij, proluendi pauimenti caufa excauabatur, quod 
adanale&a 6c vina profufa in pauimentum exportan- 
daparatumfuifTeconijcio, cui profufioni qua ratione 
$z&#.f*.+ occurre rintGra;ci, exponit e Virruuius : bibulo nimi- 
rum pauimentoex carbonibus, fabulone, calce & fa- 
uilla mixtis» Verum non extante foramine, aderant 

ferui, 



DE SERVIS. to f 

ferui, qui fpufa detcrgerent, & reliquiasfubditi collige- 
renttemulentorunv "Horatius: *Lik,%g*tM. 
Hts ubifubhtiSy puer alte ctntiws, acernam 
Gaufapepurpureomenfamperter(it,& alter 
Sublegit quodcumfciacerctinutile,quodfc 
PoJJet ccenantes offendere — ta — 
Ad hsec autem & fimjlia fcobe utebantur,ut vidimus in 
carmineHoratiano* 'Iuuenalis; 6s«t.r* 
Ergo mifer trepidas 3 ne ftercdfe fceda canino 
Atria dtfpliceant ocults venientis amici, 
Ne perfufa luto fit porttcm : & tamen uno 
Semodio fcobts b&c emendatferuulus untss, 
luliusBaiTusapLid f Senecam Rhet, intertemulentas reli- t t l Y ^ u s>yC0H " 
qutas fumptuofj/Smt Ctfnte, & ftfttdtofos fttb ebrietate ctbos, 
modo extifum caputhumanum fertur*. inter purgamenta, & 
iaBm coenantium, & fparfam m conuiuio fcobem, humantss 
fwguis euerrttur. hi fuerunt tricliniares manipuli. Et 
profe&o qui minifleriales hafce copias apud vetercs 
au&oresrecenfuerit, naeilleminusmirabitur, aliquan- 
do rainifleriojrum cateruas, turbas aliquando 6c popu- 
los appellari. Donatusad ilM Virgiljj, d[fh f 

-— tottdemfy paresxtate miniftri» 
hic ( inquit ) leuiterjegentes acciptunt ducentorum de/cripti- 
onem y tn quibus eadem atasfuit. fed nihtl magnum dtfttmati- 
tes> (i Regtnaad hanc partem officij ducentis mmtftris uteba- 
tftr : & reuera nthttfuit magnum ad dtuitias regales & memo- 
rabile,tinumeritantummodofaceret mentionem, taceret de 
at dt e. cum aut em hoc ipfum adiecitdicens, pares atatc, tlttc o- 
mmbmfamiliacopiam, decorem quo% & fubftantiam demon- 
flrauit. m euidenti eft enim, quanta feruorum regina fuerit 

O muL 



I0 tf LAVR. PIGNOR. 

multitudo, ex qua ducenti pares atate deligi potuerint, digni 
quicurarent frpradidla. haec ille* Iam ver>ab hac men? 
mbh.i.dctra- te *Seneca : placet ctbu*, qttem nec parent famtlta necfpe- 
^miUaf.ro. fl ent f am i|j as vocat coquorum numeros, & feruorur» 
iLih.tf, trichniariumturmas, quarumfpecirnene'Lucano pe- 
tendumeft, 

Difcolor hos fanguis, alios diflinxerat atas. 
HacLybicos^arsytamfiauosgerttalteracrines, 
Vt nuttas Cafar Rheni (e dicat in aruts 
lam rutilas vidtffe comas. pars fanguinis ufti 
Torta caput, refugos^gerens a fronte captffos y 
tfec non infeUx ferro mottita iuuenttts» 
Atfyexfeftavirum.ftatcontraforticratas 
Vix utta fufcantetamen lanugtne malas. 
gervli etiam illi fportularum, non nifi c minifterio vi- 
c$*t.3* denturfuifle. rluuenalis: 

Nonne vides quanto ctlebrctur frortula fumo ? . 
Centumconuiua, fequitur ftta quem% culina. 
Corbulo vixferret tot vafaingentia, tot res, 
Jmpofitas capiti, quas refto verticeportat 
Seruulm infelix, & curfu ventilat ignenr^ 
Et hacc focorum migratio erat ab sedibus diuitum ac$ 
tenuiorum & pauperum domos, qui fportulam officia 
diurnocommeruiflent. Illaeautem a eulina in triclini- 
um beatorum & diuitum,.&in ipfo etiam triclioio fue- 
illb* 7 * % runt > c t uafUin mcminerunt ^Seneca & 'Mamalis. Sc- 
* ' ' 7 '* 7 ' ncc&hxcfant,0 infeltcem agrum ! quare? quia non vino 
niuem diluit, quia nonrigorem potionts fua, quam capaci fcy* 
pho mifcuit, renouat frattainfuper glacie : quta non oflrea iffi 
Lucrina in ipfa mcnfa aperimtur : qttia non circt eoenationem 

iim 



BE SERVIS, toy 
t/ui lumultm coquorum eft, ipfos cum obfonijs focos trdhsfe* 
rentium : hocenim iam luxurtacommenta eft\ ne quis intepe» 
fcat cibus, ne quid palato iam callofo parum ferueat, ccenam ctt* 
linaprofequitur. notat eafdem Martialis ; 
Cum menfas ba beat fert ducentas* 
Pro menfis habet Annitss mintftros? 
Tranfturrunt Gabata, volant^ Lances* 
Has vobts epulas habete lauti, 
Nos ojfendimur ambulante ccena. 
llleveroapud 'Euangelij fcriptores, lagenam fcu am* 
phcram aquas baiulans,huius agminis portiofuir,vcJut M " rcmm ' 
ctiamilliapud'Sidonium, tuh.tit. 
Gerulicaput plicantes 
Anagljptico metaffo 
Epulas fuperbiores 
Humerts ferant onufttf. 
Notaueruntautem viri eruditi, multos cx hifce mini- 
fterialibus copijs, dominorum liberalitate, in ius & po- 
tefratem conuiuarum tranfiuifle,nomine& tituloapo- 
phoretorum» Quam fane ob caufam Martialis,libro cui 
apophoreta nomenfecit, videtur inferuifle puellam 
Gaditanam, morionem,pala2ftritam, pumilionem,ob» 
fonatorcm, cccum, & piftorem dulciarium .-imo & no- 
tarium, qui profcSo cum temulentia & nequitia con- 
uiualiquidcomrnunehabcat,non capio 4 Non deerunt 
qui referant ad indices ferculorum, quae apponeban- 
tunaffirmantepraefcrtim'Ammiano Marcellino : po- fliht *** 
fcuntur etiam m conuwijs (fcribitille) aliquottes trutina, ut 
adpofitiptfces & volucres ponderentur* &glms. f torum ma- 
gnitudufapmdeltcata,nQnftneudh prafkniiiim,ut antehac 

O : inufi* 



xo $ LAVR riGNOJU 

inufltata, laudatur 'adfidue. maxirrie quurn h&c eadem nunie- 
rantes notarij prope triginta adfi/lant, cum tbecis & pugtlla- 
ribmtabulis, ut dee/Je folus magt/ier Ittdi Utterarij vtderetur. 
Siqui vero minime credent tot homines uni triclini) 
minifteriofuiflfeaddiclos,quia non poflfenttot capita 
*Eftf.us* unico sedium membro contineri, hi *Senecam audi- 
*nV)il!os ( pueros intellige) reperti in littore calculi leues, 
& aliquidbabentesvarietatisdeleftant : nos ingentium ma- 
cuUcolumnarum,fiueex • Aegyptiis arenis^fiue ex Afric*, feli- 
* tudinihus aduec~l&,porticum atiquam, vel capacEM popvii 
coenAtionem fierunt. Ad quam normam idem ahbi» 
miniftros appcllauit turbam concionis. Quas fi vera 
funt, utegoquidem veriflTima efle arbitror, quid dice- 
l«d s*l»itta, mus deCasfarum triclinijs? D« b Hieronymus imirum di* 
cJuefi. nutritm inpalatioycontubernalis & condijcipulm Au- 
gu/lorum,quorum mensae mInistraT orbIs, et terrAe 
ACMARiASERVivNT,/»/rrr^*w omnium ahundantiam* ih 
primoatatis flore, tanu verecunitA fuit, utvtrginalempudo- 
remvinceret^ Quidautem fit miniftrare orbem menfae 
*M Auguftorum, illedemum intelliget^qui apud c Martia- 
lemhaeclegerit;, 

Cui pateratherius,puer odulcifitmc dixif, 
Nonego, quodpofcis, res negat ip/a tifri. 
Cafar habetnofter fimites tibimtUe miniftros* 

Tajita£fidereosvixcapit autamares 
At tibifi dederitvultm comaton/a virites, 
jguts rnibiqui nettar mifeeat alter ertt l 
Valeant hicbyperbolae: ego enim mille pocillatores in- 
telligo. Neque vero impar fuit «dificiuto frequentwe- 
^/.^ •niiniftrorum, ^Statiusdcfcripfitj 

Tfcftum 



DE S ERVIS7 • T t 0 p 
<fec~lum augujfamingens, non centumirifign\e cohmnti* 
Sed quanta Juperos coslum^, Atlante remiffo, 
Suftentare queant :Jlupet hoc victna Tonantis 
Regia^te^fart Utantur fede locatum 
Numina y nemagnumproperesafcendereccelum* 
Tantapatet moles, effufe^ impetus auU 
Liberior, campimultum^amplexus aperti. 
Aethereo & tantum domino minor y ille Penates 
Jmplety & ingenti Genio iuuat. xmulu* tlbc 
Mons Ltbys, lttacut£ nitent, & multa Syene 
Et Chiosr &glauca certantia Doride faxa, 
L una£ portandis tantumfujfefta colnmnis. 
Longa fuper Jpecies. fefiis vix culmina prendas 
Ft/ibtt3,auratifcputesiaqueariacceli. 
de conuiuio fatis diclum eir. Nunc percurramus reli- 
quaculrus herilis minifteria» OfFerunt autem fefe sv» 
pellecticarii, quiin veteribus infcriptionibus dicun> 
turafupelleftili, Romse. 

N E S T O R 
C. CAESARIS. SER 
GERM ANICIAN VS 
A. SVPELECTI. VIX* A* XL 

Ibidcm : 

EVMOLPVS CAESARIS 

A. SVPPELLt CTILE 
Atinpalatiofuit& svppellecticarivs castrensis, & 
bomvs avrif» utindicant veteres cippi fepulchrales* Et 
quidem fupellex( ait a Pom$onim) ef? domef??cum patris- aL r deSi 
familtasinftrumentUim r quod ne^ argento, auroue falto y vel fttteHMg. 
vejltadfwzeratur. Quae tamen magis di&afuntad regu- 

O 3 lam 



»10 / LAVR. FIGNOft* 

lam faeculi feuerioris, quam ad reccntioris Iuxurru 
+ M HeluiX «Seneca j fi defiderabit aureis fulgentem vafts fupelletti- 
**?'"* lem, & antiquis nominibus arttficum argentum nobtle, as 
paucorum infania preciofum, & feruorum turbam , qux qua- 
uts magnam domum angufiet, iumentorum corpora differta & 
coaftapinguejcere&c. Supellc&ili adnumerant lurifcon- 
fulti vafa^nea, qualiaerantCorinthia& Deliaca, quas 
adferuabateferuorumnumeroquifpiara.dictus A co- 

RiNTHlS & CORINTHIARI VS« Rom«, 

Tt. LAIVS. PARATVS, A. CORINTHIS 
& 

CALLITYCH A ZOILL COR INTHI A R. AGRIPP. 
Item vafa vitrea, efcaria 6c potoria : itcm chryflallina, 5c 
murrhina ficliliaetiam, idquein delicatorum triclini- 
huhj.mft. b Vinuuius ifaporemquo^meiioremex tubultseffe^ quo- 
tidianus potefl indicare viclus. quod omnes extruclas cum ha- 
x beant vaforum argenteorum menfits, tamen propter faporis in- 
tegritatem^ficJiltbus utuntur* Neque vero condueendi e- 
rant caelatores & vascvlarii, cum adelTent dome- 
* * 7 ' flici. e Iuuenalis, 

Sit mthi prxterea curuus'c<clator, & altet 
<$uim ult<ts facies pingat cit o — 
Vbi vetusinterpres caelatorem explicat feruum argen^ 
tarium, laboriofum, anaglyfarium. Qusetamen difpa- 
rarc videtur antiquainfcnptio fepulchralis, quas Ro- 
mxlegebatur, 

ANTlGONVS. GERMANlC) CAES AR 
ARGENTARlVS 
V lXiT. A N. XLII. 
AMlANTVS GERMANICt CAESAR 

CAI- 



DE SEKVI& III 
* CAELATOR 
FECIT. 

Quaefane faciunr, ut fufpicatus aliquando fucrim, iU 
Jumqui adflatuam ' Augufti adfcripfit, temporc pro- 
feriptionis, 

PAIER ARGBNTARlVS EGO CORINTHlARlVS ifdere^u^h 

ludereinhacetiam vocis notione voluiifc, ut patrem 
& filium notaret, velut minus ingenua? conditionis» 
faber a corinthis huius procul dubioclaflis eft.Romc, 
F. LVCRINVS. P. L. THALAMVS 
a\ corInthis. faber 
Veftem noncurabantfupellecticarij, ut apud Pompo* 
nium vidimus, fed vestiarii, quos domo cum omni iu- 
refuo,ficut inftruOa efl, Jegata, ccderc legato fcripilt 
'iuiiusPaulus. Abeadcm vefle vEsTiFicifunt$cv£ST^'* 7 f sm * 
sPici. Veftimentaautem eranttricliniaria, viriiia, pu- 
erilia, muliebria, communia, familiaria, fcxnica & fu- 
nebria, & alia de quibus alij huc pertinet veteres tituii. 

T, STATiLIVS 
v MALCHIO 

AD. VESTEM, 



Itcm, 



BTRAE. CA NACIANAE4 llviAB > 
AVG, SER. A. VESTE. MAGN. dCC 

ARION. C AESARIS. N/ A VES 
TE. MATVTINA 

OSSA 

VIBIAE. SVCCESSAE, UVlAE t AVG. SER 

O 4 **» 



4ml 



\IZ LAVR. PIGNOR. 

AB. ARGENTO. POlOKlO. 1TEM» A. VESTS 

l. vibivs 6trel. *T 
.necnon 

dIs manibvs 
coeliae. dynate 
m. vlpivs* avg, lib. 
VALENS. a. veste. imp. 
privata &c. 

utetiam 

DIS MANIBVS 
VENVLEIA. CLEOPATRA 
FECIT. SIBL ET 
RHODANO. CAESARIS. VERNAE 
A..VESTE REGIA 
Veiuti ^C?A;VESTE graecvla, & a veste scaenica. Et 
hasc demum natiuaerunt vestilor vm. aiitiquu elogiu, 
PHEDIMO. VESTITORI 
A V G 

Ethos,velnon vaJdediQ1railesy*al- 
loquitur pater filij prodigi; tfyny- 

e-etnavTov &c, A t quia hec omnia fe- 
risarculis & clauibus cohibere co- 
fueueran.fi ideo clauium fpeciem 
hic damus, expreiTam videlicet ex 
antiquifc iiliqu'ot,/qu« apud nos 
funt. 

lllarum euftodia penes feruos fre- 
quenterfuit, quam ob renl* Marti- 
alisEuclidemnotauili:; 1 1 u 

$ t ) Equiti 




Equitijuperbo, nobiii, locupieti, 
Cecidit repcntc magna dc finu clauur 4 




, I4 LAVR. H'6MOR. 

clauis negligentisfirtti manibus eUpfa? Ianitorcs ipfi non 
*tih*9.Mtt. fueruntfineclauibus: & confirmat *AppuIeianus ille 
Myrmex, quinotturnastenebras caufabaturfibi obfi- 
flere, quinclauemcuriofeabfconditamrcperiret. 'Pe- 
iserm i 2 trus *Cbryfologus ^audiftis hodte fratres, quemadmodum 
dutn fechftt alios, feipjum ianitor inuidiofus exclufit. v* vo- 
bis, inquit, legisperitis, quia tulifits cUuem (cientia* : ipfi non 
introijlis^&eos quiintroibant prohtbuifiist A quo geftan- 
darum clauium munere, carcerum ianitores clauicula- 
elih n.cod. rij appellabantur, ut animaduertit r evucivs. & fane 
Tit.es. ji| as grandiores, quarum typum dedimus.vinchcafrunt 
fibiianitorcs, fupelled>icari), cellari>, arcarij, &aiijnon 
paucu Domini vcro, fi quierantqui literis operainda- 
rcnt,illi mancipiacrudita habebant, quibus ad fludia 
uterentur. hocnosagmen feruiiis eruditionis diduce- 
mus, & eXordiemurabillis, qiii bibliothecis prxerant. 
dDeTr^uill. ] n ft rue t> a ntur enim 5c apud priuatos bibliothecse. ^Sc- 
s "** s ' neca \ quid hxbes cur mtnus ignofcas nomen marmore atfc e* 
bore captanti, quam opera conquirenti aut ignotorttm auBo- 
rum aut improbatorum, & inter tot mtllia librorum pftitanti,, 
euivoluminum fuorum frontes maxime placent titu/i%? apud 
defidiofifitmos ergovidebis qnidquid orationum bifloniarumtfe. 
efl, & tecJo tenus extrucla locuUmenta» iam entm inier bat- 
nearia, & thermas, bibliotheca quo% ut neceffarmm domus 
ornamentumexpolitur. huiufmodi lerunm, ut flbi refli- 
,l a- tucndum curet, petit aSulpitio'Cicero ^Dtonyfim feru^ 
*f>77> meus,qut meam btbltothecam multorum nummorum tratta- 
mt, cum multos libras furripuijfet, nec fe impune laturum pw- 
taret,aufugit« Apudlmperatorescrantnon pauci, qur- 
bushocmunusincumberct: cum hxc ordinandarum 



r>£ servis» 1 1 ; 

&publicandarum l>ibliothecarum cura, non omnino 
videreturimperijmaieftatemdedecere. In vcteribus e~ 
logijslegebanturoIirac.ivLivs c. l. phronymvs. a.bi- 

BLlOTHECA. GRAECA. C. IVLIVS. FALYX. a'. BIBLIOTHE- 
CA GRAECA PALAT. TU CLAVDlVS. AVG. L. HIMENAEVS«, 
MEDICVS. A. BIBLIOTHECIS* L VIBIVS. AVG, SER. PAM- 
PHILVS. SCRIBA, LlB, ET. A'» BTBLIOTHECA. LATINA. APOL- 

linis. Ethiomnes vidcnturfuiflee domo Csefarum, a- 

oud auos liberti etiam a sxvdiis in precio fuerunt* 1 . 

* Suctonius : acfuper hos Polybumajtudt/s, qutfepetnterdu d?oc*f.sS. 

es confules ambulabat. Eodem munere fun&us apud e- ■ 

umdemClaudiumeftLemnusnefcioquis, cuius men- 

Cio extatin vctcri infcriptione, ' 

TJ. CLA VDIVS 
LEMNVS 

DIVI CLAVDII 

AVGVSTI. LIB 
A STVDIIS 
Et huiufmodi feruos in priuatorum familijs fuilie, 
ftatuamus necefle eft 4 Huicftudioforum cohorti adfcri- ' 
bemus & anagnosten. * Vatinius ; dicitur mibi tuus /er- ' ' r /¥tm ' ' 
umjlnagnofles fugitiuus, cum Vard<e*s'eJJe. ' Plini us : EncoU e L,h - *> c *> '* 
£ittsquidemlec7or,iffeferianoftra,i//edeliei£ t exaJperattffatt- 
eibut puluere, fanguinem reiecit. Sequentur excipientes 
di&atadominorum» vcl aliud quidpiam fcribentes A- 
manvenses&amanv. d Suctonius ; Thaffo a manu, qttod C4 * 
frpepiftola prodita denarios quingentos accepijfet, crura effre- 
fit. hufueruntpreciofi & exccpti, ctiam quando fer- •s*eto*,ir§. 

O L , .... l, 1« ronet+.+fo 

uOrum numerus dominis mdicebatur. scRiPTOREsap fi,t,, x% deo- 
pcllauit/Ciccro. Eamdem opcram nauabant notarii»-'«'"< •&*» 

P 2 



•II 6 LAVR MSNOR, 

&NOTARIAE, quorum commendatio in vdocitate ex~ 
aLih.+. cipicndifuit. "Manilius, 

Hic & Scriptor erttfeltx» cui Uttera verbum efi, 
JgjtigL notis liaguam fitpent, verfumtfc loquentis 
Excipiens,longas noua per compendia voces. 
i tfift. oa. h Sencca \ qtttd verborum notas, qmbus quamuis citata exci~ 
pitur oratio, & celeritatem tingua- manus fequitur ? viltftmo» 
rum mancipiorumiflacommentafunt, Quae Senecac verba 
'J&m^ impetuntdiOum,Ifidori,quiaflerit, Senecam contra- 
Qo omnium digeftoque &au&o numero opus efFecifle 
dsdiuiUnS. inquinquemillianotarum. D* d Hieronymus : iam d<? 

miffo fynthemateequus pubticusflernebatur, & nobtlem tuue~ 
nem panicea indutum tuntca baltheus ambiebat, & tamen tffe» 
appofito notario, cogebat toqui, qua vetociter edita, velox con~ 
fequeretur mattm> & linguxceleritatem prenderent figna vcrm 
borum. Notarius tamcn quandoque proamanuenfifu- 
•tihs.tf.36. m j tur ^ eY\\mm,Notariumvoco,& die admiffo qutformtt* 
ueram diclo. abit, rurfus£ reuocatur, rurfusfa remittitur. D. 
fDUhg. lih. yrGrcgorius j tunc vir Dei accerfito notario dUUttit, dicens, 
3. caf. ia. sabinus Domini Ifisv Chriflt feruus commonitorium Pado* A- 
lUh.e.u* lij^hisNOTARHPRiNciPis, quorum meminitjCafllodo- 
iffmHmEt^ rus : crant €nim P rinci pi 3 fecretis,& olim h Scrib* a,pud 
mene. Graecos, Notariorum erantthecae, quibus includcban- 
tL/l.iS, turftyIi,&pugilIaria*'Ammianus:«4x/W cum h*c ea- 
dem mmerantes, notarij prope xxx. adftflant cum thecis & 
pugiffaribustabulis. Pugillarium vero forma fuit oblon» 
ga & quadrata,eminenti quadam margine circumcirca 
conclufa, ut vidimusRomae in vcteri arca fcpulchrali 
in hortisCyriaci Matthaeii. Materies frequenter fuit c 
v 'Citro, buxo> acere, ebore, membranisj quibus omni- 

bus 



DESERVIS, . I17 

bus ceram coloratam fuperinducebanr. " Ouidius, * mtr ' 

Jte binc dtffictles,funebria ligna, tabella, 
T u% negaturis cera referta notis, 

££uam puto de loriga colleclam forecicuta, 
Mellefub infami Corftca mifit apts 4 

At tamquam minio penitus medicata rubebae, 
llle color vere fanguinolentm erat. 
| Althelmusinajnigmatedcpugillaribus, \'i?iTo*!ujn 

Melltgeris apibus mea prima proceftt origo, c hk t *mgm, r, 

Sed pars exteriorcrefcebat cctera filuis* 

Caiceamenta mihi tradebant tergoradura» 

Nunc ferriftimulus faciem profcindtt amcenam 

Flexibus, ef filcts obliquat ad inftar aratri* 
Tabella? idem fignificauerant, quoniam pugillar ut 
plurimum Iigneum erar. ,Prudemiusin hymno de CaC eperipfh, 
fiano martyre, in quo antiqua fcribcndiratio ad amu£ 
fimexplicatur, 

Conijciunt alijlapides, in% era tabeUdS 

Frangunt, reltfa fionteiignurndifttlit : 

Buxa crepant cerata,genis impafta cruentu, 
Rubet% ab iclu curua tumens pagina. 
Calami vicem in his geflitgraphium, fiue flylus; tum i 
fcrro,tumexaere,eiusplancformae,quam hic nos da- 
mus, illuflraturae dubio procul Sympofii & Althclmi 
aenigmata, nec non & fubfcripta Prudentii carmina. 
Minufculumilludapudmeefl, maius illud alterum a- 

pud ALOYS. CORRADINVM. 'SympofiuSJ iMtigm^ 
GRAPHIVM. 

Vefummo planus,fednon ego planus inimo, 
Verfor utrim% manu diuerfo & munere fmgor : 

P 3 Alte- 



<kU< 



I x 8 LAVfc. PIGNOR. 

Altcra parsreuocat quidquid pars alterafecitt 
*» befmfii. * Althclmusin aenigmate, cui titu- 

lumprasfixitdeelemcntis; ^ 
Nafcimur ex ferro> rurfm ferro mori- 
bunda, 

Necnon drvolucris penna volitantis 
adathram^. 
Prudentius in paflione Cafilani ; 
Inde alij ftimulos, & acumina ferrea 
vibrant, 

<$ua parte aratis cera fulcis fcribitur ; 
Et qua fecliapices abolentur, & Acjuo- 
ris hirti 

Rurfist nitefcens innouatur area% 
Hincfoditur Chrifticon(ejfor,& inde 
fecatur. 

Pars vifcus intrat molle, pars fcindit 
cutem % 

Sympofiusexpreflfit fane apte* A- 
cumen enim graphii fi in imo digi- 
tis compleclamur, ut pofcit ufus, 
ciufdem planities feu latitudo (ut 
loquitur Grcgorius Turonenfis ) 
eritin fummo. Althelmus ferrum 
Utrobique appcllar, ut vidimus ; & 
ferri ftimulum non ineleganter, 
quia mucrone fcribcbant, planitie 
fcriptum abradcbant. * Colu- 
melia, 

Nomine tum Graio ceu Uttera proxima prim* 




P40- 



DE SERVl*. 

Pangiturmceradoftimucroite magiflri, 

Sic & humo pinguiferratx tufpidts tc7a 

T>eprimitur,folio virid&t,pede candida, Beta. 
D."Hieronymus ^fiultua ego, qui me putauerim bac abf% ***z>*mmm 
Phtlofophis fcire n on pojfe, qui metiorem ftylipartem eam lege- 
rirn, qu&delerct, quam qutfcriberet. Recondebaturautem 
in thecam, quam graphiarium appellat 'Marrialis, ut J^jJ^ 
innocenshaberetur 3 &afleritpr«tcr r Suetonium^Gre c 3f * H ,oe *' 
goriu$Turonenfis 4 Stylus autem mucronCm & aciem dUb.i.dtmi- 
graphij unico nomine compleaebatur* 'Quintilia- r - c ;^^ r ' 
nus ieumverb iam duc~itt*fequicceperit, non inutile erit e*s elib.t. c«p.s, 
fiiteras videhcct) tahe/ta quamoptime infculpi, ut per illos 
velut fulcos ducatur flylvs. Et hinc ufurpant nonraro fcri- 
ptores flylum infigere, flyloappetere^flylum vertere,6c 
flylodepafccre. Fuitautemgraphiumadcaedem etiam 
aptum. ita^ Csefar Cafljj brachtum arreptumgraphio traie- ff»«f*». c*. 
cit \t Cahgula,*#w dtjcerpt Senat&rem concupt/jet, fuborna> ^cw/*,^,./, 
uit, quiingredtentem cnriam, repente hoftem pnblicum appeL 
lantes inuaicrent, graphijs^ confojfum, Ucerandum ceterfs 
tvaderent. Populus Romanus hErixonem equitem Roma- h 
num, quiafiltum ftagellis occiderat, in foro graphijs confodtt : fp^J^ 1 ** 
& i Cafiamtm martyrem pucriftylu confecerunt. Fu i t a u te m i oco Tur ^ 
ferreum vel aereum ut vidimjus j aureum enirri, cuius <kg lor - ""*'*' 
meminitMarcellusmedicus, veluti &cbryflallina & o- 
nychina pugillaria, extra ordinem fuerunt. iibr ARiif rm.^de 
quosnonnuIIi^ANTio^vARiosdicunt, a Hbris arborum ^^/'^T 
appellati funt ideo, 7 quia in dedolatis e ligno codicil jtoc.rh.D. 
lis, aut in corticibus arborum, ante ufum cartx vel me H ' eron J mt *f 

, . r ., , florent. Iftd*. 

branarum,antiqui Icriberent : unue tabellarii porti- uy.e.ortg. 
torcs litcrarmm Extabatin mufaeo Carpenfi Romx an id vwonp 

4 tiqUUS 



i:© LAVR. PIGNOR. 

tiquus titulus, 

IVCVNDVS 
DOMITIAE 
BIBVLI. LllBftAR. 

Ut *d i AD * MAN 

*Attielm< Librarij aliquod munus indicat nobis « Ciccro : & erit 
gratiusfinonmodb inltbristuis,fed etiam in aliorum per //- 
brarios tuos Arifiophanem repofueris pro Eupoli. Ideoque 

tiib.f. Ef.ir. * Sidonius Apollinarisfcribam vocauit & bibliopolam. 

ttdTirone. * Ciccro fili us : fedpeto a te, ut qudm celerrime mibt Itbrariue 
mittatur,maxime quidem Gracus* multum enim mihi eripi- 
tur opera in exfcribendu bypomnematis* E ran t in mi nifte- 
rio&LiBRARiAE. Antiquuslapis; 

SEXTIA» XANTA 
SCR. lIbraria 
EM. OL. nr 

i S4tt '- wluuenalis, 

^—perijtUbnridtponunt 
EccLHifor Cofmetdtunicasr— 

w/v^Eufcbiusdifertefcripfit, Origcni ad manum fuifle li- 
brarios,unacumpueilis, quacfcite & concinne fcribe- 
rcnt. Quofit,ut minus crcdam intcrpreti antiquo Iu- 
ucnalis, 6c veteri nefcio <cui luris ciuilis epitomatori, 
. quiponderahic&libramfubflituunt. Tetigithxcelc* 
/w^»*^ ganter/Galenus, cuius hscc funt Latine reddita j nam 
tur. *n*morb. quodadnos attinet, decima fortaffe prouentuum nofirorupart 
**** impendttur, reliquaverbpartes nouem fubfiantia ipfi adtjci- 
untur : dttamentfideotc ne in res quidcm tgregias infumere 
qutdquam audere, nonin coemptionem, comparationemfo u- 
brorvm vnonineos quiscKiBk^rexercendosifiue notis & 

SIGNIS 



de smvis. • 12I 

tlGHl* idftctint,ut ciTlvs,- fiue cxquifitis figvris ut pvl- 
CHRIVS ificutneineosquidem, qui emenlv.Te, rhcteqve 
legant. InferuiebantlibrariisGLVTiNATOREs, congtuti- 
naqdse nimirum papyro operam impendentes. legeba- 
turolimNeapuli, 

MANNIO STICHIO 
TJBERII CAESARIS 
GL VTINATORI 
in vetere gloflfario glutinator xaAAjfni* eft\ meminitfc 
* Ci cero ; ettim veltm mtbi mittas de tuislibrariolu duos ali- * MuciHm 
quos, quibus lyrannio utatur glutinatoribw, ad cetera admi- 
niflris. Chartaautemipfscpapyro&glutino coftabant. 
ideo apud Spartianum Firmus tyrannus iaOabar, exer* 
cituwfeaterepoffepapyro & glutino, quod chartarum qua- 
titatemimmenfamhaberet 4 Ceterumdecharta&gluti- 
nolatejPlinius. Ncq; vero in chartis tantum, fedSt in blii '^' ct$lt ' 
membranisglutinis ufusfuit, fi antiquo rPerfii glofla- 

toricredimus.quibicoloremmcmbranamitainterpre- 
tatur, quod pars altera feu facies membranae crocea ek 
fet,glutinataaltera, Librismateriam cortex olim, pa-' 
pyrus, carbafus, ouilla tergora, lintei, plumbum,& alia 
fuppeditarunt, ut cuilibet animaduertcre promptum 
eft\ iiquequodcircumligneum teretem furculum, vel 
ofTeumconuoluerentur, voluminafuntappellati.Sur- 
culum ipfumfeu furculi capitula, quae & cornua, um- 
bihcuni vocabant. Porr5 dehis, & de unieerfafcribcn- 
dirationccontexuit infignem commentarium vinc. 
contarenvs nofter, quemillenon diupatietura ftudi- 
ofisdefiderari. Librariorum adminiftri, quos vccat Ci^ 
cero, vidcnturfuifTe pvmigatores, malleatores, or- 

Q NA- 



ViT^hii natores. de pumiccCatuIIus,' Tibullus, 'Plinius: de 
gU.ilxsat. cetero ornatu^ Domitius Vlpianus. At quoniam mi- 
dL.L.deieg. n j um j n voluminum quoque fcriptura ufurpabatur, 
1'sat. f.L.uit, inde nomen fa&um eft feruo mimic vlatori , e PerfLus:* 
dt Ubersau. Excepto fi quid Mafuri rubricanotauit. 

Mer?." ftr u glo^* veteres, Rubricas v&catminmm, quo tituli legum 
tnnotabantur. At ut viuentes bibliothecas aliquando 
aggrediamur, hscc erit ftatio grammaticorvm, quos 

/> Suetomtti od • ■ , * 

;//. (7rWCornelius Nepos & <? Meflalla Coruinus litteratos & 
litteratores appeltent* Quo videndum an refpexerit 
idem Cornelius, cum in vita Pomponii Attici fcribitjn 
ei u fdem fam i 1 i a f u i flfe p u e r o s 1 i t tera ti fll m os 4 H u i u fm o- 
hsutton. Ub. di f u j t Meccenati C. k Meliflus, Spoleti natw ingenuus, fed 
' expofitm, qui cum fegratum & acccptum in modum amici vi~ 
derety quamquam ajferente matre, permanfit tamen in ftata 
JeruituttSy pr&fentemife condttionem ver* origini antepofuit. 
inb. 7 :c«w. horuma&flimationisindexeritDaphnis ille, cuius me. 
\Lib,ctt. minerunt 'Plinius & iSuetonius. paedagogi, magi- 
stri, &PRAEcEPTOREshucreferendifunt,quori?m ufus 
if/^l^rA a PP rimc necefl*rius,C. /Caflium induxit ut erederet; 
* hsredi quandoque remittendam efle proprii ferui ma- 
numittendineceffitatem. quod tamen receptum non 
m p*ulu, o-efl # Eademneceflltatecompulfus w Auguflus,cumurbs 
yo/Mb.j ca.3. f arn epremeretur, feruorum maximas copias, exceptis 
medicis & praeceptoribus.trudi urbe praecepit.Paedago- 
gi^ puerorum&puelkrumduOoresfuerunt, 6c do&o- 

»B«cchtd,b. „p lautus> 

Negotibi annisvigintijuijfeprimifcopiam, 
Bigitum longe a Pxd&gogo pedem ut effrw ex adtbtts* 
fc u •■ 

tod* 



DE SERVISIV kVL izi 

Inde de hlppjdromo,& paldflraubireuenijfesdomum, 
i ; CincJ* c ttlo pr<zcincim in fc/U apud magtfirum af/dcres, 

Tumltbrumlegeres. 
Hocfibi voIuit^Manilius: 

Componet teneros etiam quinutriat annos, 

Et domin^m domimti,pr£text&iege (equatur. - 4 

D. b Auguftiniis: cumvideamm exempligratta, & fine tri- t>£>«geft. p e „ 
bulis areas trtturari, qnamuts adtuuent fi adfint^ & fine pada- u £"- E 'j>*M- 

• rr * /// -j/ r detur 

gogts pofje pueros pergere tnfcnolam, quamuts ad boc non (tnt n M Eptf CO f$t 
WKti£iap£da?o?orumadtumenta 4 huius fane opera?, pue* a P? ell * re > fi>* 
ns 6c puellis nauarae nonria ractt, ut minus miremu-r ,.& 3t depi- 
cumapudcVaL Maximum legimus, puellae virginita fi**> 
tem aieruo paedagogo, Fannio nefcio cui Saturnims 
proditam* Fuit autem non raro praepofiera valde & gogumcrud** 
translatitia parentum cura in psedagogis comparandis. "™ 
d Ariftides: qttidmtem Inonne mttrices, Ittteratores, ac pa dinrutlni. 
dagogi puerts ita dicunt : oportet te non implcri, &modefte c *'\ 
per vias incedere, Acfeniortbm affurgcre, &parcntes amarc, 
mn tumultuari, no alea luderc, nonftuts, alternare pedes i vc- 
runtamen non propterea magni fefactunt ntitrices, nec philo- 
Jophis fefie prtferjwt. ita% qu£cum% maximi eft frecij dua- 
rum efi fortaffe veltrium minarum* P&dagogi vero etiam cum 
barbarie quadam plerify ifta docent,ac ianitores aliquando pro 
pkUagogts^cum artem defierunt, aqtto animofrttnti hxc & fl- u v * 
milia docuerant psdagogi, ut «ambulare tn via demifjo Jf™*^ 
captte; uno digito falfamcntum , duobm tangere ptfcem, pa. certpojfe. 
nem,carncm\ficfcabcre\ficvefiemgererc Magiilri.pueros ' * 
& puellas docehant & ipfi, D./Hieronymus t magifirunt 
AUtempuerj iui, de qtto dtgnatm es (crtbeKC, quem plagiatorem 
tius effe notf dubium efl, Jkpe Euagrim presbyter, dum. adhuc 

Q_ 2 Antu 



l24 tAVlUlMGNOR, 

Animhikefjem^meprafenlecorripuit^cui Ule rejpondif, eg» 
nibillimco, dicit (eadomino fuo fuiffe dtmiffum. Quod ad 
AL.4.Hbtvu. p UC nas attine't, extatinfigneteftmionium-IulianilCti. 

# 4 ccgnatts cr proptnquis puptlU peraitetud ad magiflratum, 
iujfm eft alimenta pupill*, & mercedes ut liberaltbus artibus 
bU.jt.70. inflitueretur,prateptortbus dare. h Martialis j 

£)uid ttbi nobifeum efl ludifcelerate rnagifler ? 
Inui/umpuerts,virgintbut£caput. 
* . r*t». e g ueto n | us . ^ CAcilius Epirota T ufculinatus, Uberttis At~ 
tici Satrt/equitts Romani y adquemfunt Ciceronis epiftoUjum 
Jiliampatroninuptani^M. Agrippadoceret,fuffeclu» inea, & 
ob hoc remotus, ad Cormltum Gallum fe contultt. N eque vc- 
16 feruisipfisdefuitmagifler autpaedagogusfamiliaris, 
de ilio antiquus typus Tibure, 

D M 

TlB*?CLAVDlO AVG*. LIB 
t\ HERMETI 
M* FVERO&. DOMt AVGVST 

dehocRomse, 

wJFLAVI. STEPHANI 
PAEDAG. PVEROR. 
IMP. TITl 
CAESARIS 

d l . t 3 de m* Paeda gogo c a £s a rj vm a d i u nge m u s ex a ti \Q ori tate V Vl- v 
"* W " p i an 1 : ftcodaclaneus, ft educator, fi padagogus tpftm j fi nu- 
trix, velfiliusfiliaue alterttts eorum, vel alumnus, vcl capfari- 
4s*f.,; m&€. rluuenalis, 

Eloquium autfamam Hemoflhenisdut Ciceronus 

Jncipitoptare^&rotts^uMquatribmoptar, 

gHuquisadbuc.MOpartamioltta^ 



DE SERVIS. . ;. I zy 

<$uem feqnitur cuflos dngufla, vernuUcdpfk 4 
ubiex vetereGrammatico difcimus, defignari puerum 
adhucdifcentem,quemarcula fequatur, in qua codi- 
ces reponantur. Capfasautem & armaria librorum re- 
cenfuit 6c * Iul* Paulus. Et hae pueriles capfx minufculae * ltb ' Sent * 
videnturfuilTe, utpotead geftandum habiles j ideoque * ' 
anguftas vocauit luuenalis, ad earura difcrimen, quas 
maioreserant, & ftatariae, quarum videtur meminifte 
Iul Paulus. Capfarii vero, qui in balneis veftimenta ac- 
cipiebant cuftodienda, utrum ferui fuerint an liberi, 
alij viderint. Ethifereomnes (uno & altiro excepto^ 
ferui intramuranifuerunt, ut cum Afconio noftro di« 
cam. Nunc defcribemus eos, quibus extra domefticos 
-parietes utebatur^ominus. militares priraumi tum ali* 
os« armiger ex * Virgilro & aliis notus latis, * 

— for ma tum *vertitur oris 

Antiquumin Buten 3 htc Ddrddnio Ancbift 

Armtger dntefuit ■ ■ 
isquepreciofu&fiVPlinio credimusdelufciniis Joquen- 
ti : ergo feruorum tUis precia fitnt, & quidem dmpliord quam 
quibus oiim armigeriparabantur* Et hos heroibus Poetac 
attribuunt, quos Reges & olim 6chodie, in hacfaltem 
partexmulati funt. teftiseft antiqua fcalptura precio- 
faeilliusSapphiri, cuius typum marq frehervs vir c- 
ruditiffimusedidit& illuftrauir* In eaConftantius Imp. 
apruin venabulo excipit : Armiger autem telum ge- 
ftans, feraeimpetum formidans, dat fe in pedcs. ^Pru- dim^tk*»/, 
dentius de armigero Caefariano ; 

Armigerecuneopuerorumflduicomdntum, 
■ ■ Purpuret cuflos Uteris^deprenditur unus. 

Q i Nec 



Nec negat y & gemtnogentmata hafitiia ferro 
Proijctt t ac (ignumChriftifeferrefatetur. 
«zfifi.£7* *Martialis; 

Splend&phorm Lybicas dominipetit arrniger ttrles: 

£)u& puero donestela Cupidoparai 
llhquibut iuuen.es figtSj mo//es£pue//as : 

Stt tamen m tenera leuis & hafta mantt. 
Loricaw, clypcum^ ttbi^galeamt^ rcmitto. &c. 
"Notauicporro^Sidoriijus, Thcodoricum regem,arcum 
De Helmtch » [ ater i inne3ere citra grauitatem regiaraiudicaflei & 

ttrmigero , ■ < - y 

bom e*ui«* tradidmegeflandiim puero. hincariniger in aula Cph- 
D '2°"7u ^ antm ° P ° ^ tana > ^ ua * ' s defcribi cur i a f Cori ppo N a ri e>» 
pb.clf'.'t** hincapud Curopalatutn fcutarius in cadeni anla. ■ -<k 
cLib . hinc demum in ^Turcica puer cphebus,iqui Sultano 
M.ycaf.to. gent arcuui: m iagittasii iA qua cadem ratione nQtat 
LampridiusyCommodointpctante tres PrsefeOos Prs- 
toriofuiflTe; inter quos hbcrtinum, qui A pvGtONE ap- 
pellatuseft. Fuit autcm apud-€«farcs minifler Palati- 
<\ ; »v»i ■ gjus^ qui arma cuftodiret iiuiufmodi a» quidam ftft$fff 

HERMES, JMP. NERO&U A CVSTODI A A RMOR VM in Vetect 

monumentotegitur. Duccs & ipfi, rcgibusfatis inipa? 
etdtdttA. arroiseris non caruerunt. S 'Ferrandu* in parisne- 

Stftttta. . 

tico ; ttmcautem dux optimusncninem l<tdct,fiin ommPra- 
torio tl/tm non audetf ultquts amicttSi cliens, medicm.armiger, 
aut propter officij pubUci deuotionem lattri ducts: femper ad* 
iuncJtt*, conceffa bemftvmvmdere* His armigeris affines 
fuerunt cacvlae & calones, ita diO-i au&ore FeitOi 
quodfuflibusclauiscjueligneis armari folerent adttSb 
telam dominorum. Hic ^fidorum cmendabimusjde- 
W v formcm vitionon fuo. claj&s (inquitillc) dtcla efta Gra- 
* y co v»- 



t>E SE JUVIST/ fZf 

u vocabulo utto r<2v KdXav, id efi Ugnis : unde & calohes ndui* 
cuU, quA lignamilittbu* portant. lcgo \unde & calones & ca- 
cuU, qui ligna mdittbui portant, Fuerunt aUtem tiaec lf- 
gnafuftes utdiximus & dau&^quod enim Euangelifta- 
rum,iriterpretes habent, mifiam fuifie cOhortem ad 
vinciendum iesvm cum gladiis & fuftibus, ita vertit 
"Juuencus; S *Lif.+ 

Pars ftric7lsgUdtjs>pars fidenspondere clau*. ^ 
Et hi jclavatores dith fun t & c gale ar h. LiXAs^Acron ef rq"i'mM r 
Grammaticus, pcrperanvferuosmilitum appeliat, cum }. c*p.6. 
certum ficfuifle liberos homines» e V r al. Maximus :pro d £ d ""*[ 
tinm namifclixMe cafirisfummouit (Metellus/ cibum^ co- ti,b,i. 
ciitmvcndemfroponivetuit* in agmine neminem mtlttum* 
rniniflerio feruorum turnentorum^ ut armx ftia & altmenta 
ipfiferrentyUtipaffuiefi. LcOicarios quoque ideo calo- 
nesappellauitSeneca,(Z, ecJtca formofis tmpofita calonibuj) 
quodlignafeu aiTeresleclicae portarent kaKcv enim li- 
gnumefiy inquiuntFefius & Ifidorus, /Horatius 'profc r ^-* , ^*j 
cto aliquoties hoc nomine feruos defignat, fed viliores 
ut videtur,veluti muliones & huiufmodi. Ethascdefer- 
yis militarihus. Dominum domo egredientem ante^ 
ambvlones praecedebanr, in eum ufum quem tangit iu- 
nior^Plinius ycques Romanma,feruo eiw* ut tranfuum da- g Ul+$m w, 
Yet,wanHlentter&dmBmtw 1 eonuer.tit(e\necferuitm i Aquo 
crattaclftSy/ed ipfum Macedonem tam gramter pttlmA. percuf 
ftt t ut pene concideret. Nefcio quis apud h Cornificium : h M m 
bic inquit babito : perfpicit argentum, quoderat expofitum 
vifit trtdintum firatum iprobat^ accedit [eruulas, dtcit homu 
mclarcy do.minum itm venturum, ft velit exire, * Martialis 9 L " f>*& 
autein fcribit & adhberos ho;mine&pernnuifle hanc d> 
perain,, 4. Exigtt 



123 LAVR. PIGNOR. 

Exigu a nobis operay» fine finetogatam : 
Non eo, libertum fedtibt mitto meum. 
Non efl ( inquis ) idem : multo pltu effe probabo* 

Fix ego lecJicamfubfequor,i/leferet t 
In turbaminciderts, cuncloi umbonerepe//et : 
7*. Idem^Poeta, 

Iam parce lajfo Roma gratulatori, 
Laffoclientuquamdtufalutator 
Anteambulones&togatulosinter 
Centum mereborplumbeos dte toto ? j 
At quia non ad clepfydram fcribimus, quifquis leget 
harcignofeatnobis, fi iludio veritatis eruenda?, pium- 
hiib.3.7. beosnummos aiTeremus t Hoshicnofler*alibi cenrum 
quadrantes appellat, 

Centum mifelliiAm valete Jjluadrantes, 
Anteambulonts congiariumCafi* 
Et quidem ego ipfe in illa opinionc aliquandofui, ut 
ci&.x.e?. putarem & illa fuperius relata, & haec eiufde r au&oris, 
Ntgr/t (ordibui exphces monet& : &, 
Conflemus tibiplumbea felibra. 
h«cinquamomniaintelligide vili & minuta pecuuin. 
utapud eumdem ^Poetam legitmn,plumbea vina,&pl(i' 
eCAfin* beamala. Imo & quxapud*Plautum legeram j 
f rrinummo. c ** komini hodte peculi nummm non eflplumbeus. /&, 

Cuificapitis resftet, nummum nunquam credam plutnbeu. 
gMtfMUrU. g item, SER« Taceftsfaber, quicuderefoles plumbeos 
Nummos. 

itainterpretabar. Verum utfententiam mutarem fecit 
prirnumfortunaobfequcns, quae obtulit mihi numos 
aliquot vcteres, Romae 6c alibi erutos, piubeos omnes, 

cJuqs 



ff4 LA VR« FIGNOR. 

Subfequebantur fedisseqvi. Et idco myriadas feruo^ 
*0>: rum comparatasfuifFefcribit* Athenseus, utcomitum, 
^lnAssAs" anteambulonum, & afTeclarum copiane deeflet. <• Am- 
tLtb.i*. mianus :nonnuttosful%entes[erictsindumentts, ut ducendos 
ad mortem, velut fine diritate ominis loquamur, pr&gre[fo ex- 
ercitu, arma cogentes, manipulatim concitato fragorefequitur 
dctrnehNe. mu i t i t udo [eruorum. His^Cimon nobilis illc Imperator, 
mii. prebttf.i difpenfatoribus utebatur, ut fi quis opis eius indigeret, 
incmont. haberet quod Itatim daret, nediffcrendo videretur ne- 
gare. Et hi omnes pars erant & portio officii 5c obfcqui) 
quotidiani» Cuius tamen corpus liberi homines con- 
<s*/j. flituebant. duuenalis, 

Si vocat o[ficium turba cedente vehetur, 
Diues, & ingenti curret [uper ora Ltburno. 

nobis properanttbm obfiat 
Vnda prior : magno populm premit agminelumbos, 
Jgui [equitur iferit hiccubito,ferit ajfere duro 
Alter<— 

flib. u yi.f, /Plini us : paucos poft dies ipfe me Regulas conuenit in Prdtom 
ibb.io.ts. ^ Martia j is , 

Ornnes per/equerut Pratorum Cotta locellos, 
Accipts & ceras. officioftts homo es. 
hiib.+.y. *idemalibigraphicc, 

Condita cum tibifit iam fexagefima mefiis, 

Et facies multo Jplendeat alba pilo+ 
Di[curris tota vagm urbe, nec ulla cathedra efi 7 

Cui non mane feras irrequietm Aue. 
Et fine te nuttifas eft prodtre Triluno, 
itib 6. de bt- ^ec caret officio Con[uluter^ tuo* 

»tr.t*t>.3+. Salutatores totam hanc fcxnam compiebant, 'Seneca: 

ad 



DE SERVIS. i 5 f 

adquemcum%it*% iftorum veneris, quorum falutatio urbem 
concuttt,fctto, etiam fi animaduerterts obfeffos ingenti freque- \ 
tia vicos, & commeantium in utram^partem catcruis itinera 
iompre(Ja,tamenvenireteinlocum hominibtts plenum, ami- 
tis vacuum. in pecJore amicut ,non in atrio quaritur. Saluta- 
toria vox fuit,Aue,utapudMartialem vidimus,&apud 
alios paflfim eft videre. Hora huius officiofae. ialutatio- 
nisfuitantelucana. "luuenalis, 

guod porrb officium, ne nobis blandiar, aut quod 

Pauperis bic meritum,fi curet nocle togattes 

Currere, cum Prxtor itcJorem impettat, & ire 

Pracipitem iubeat, dudum vigilantibtts orbis, 

Neprior Alhinam, & Modtam cottega falutet ? 
'Idem, hs **+ 
—babet T rebites propter quodrumpere fomnu 

Dcbett, & Ugulas dimittere follicitus, ne 
Tota falutatrtx iam turba peregerit orbem 

Sidcnbus dubijs, aut illo tempore, quo fe 

Frigida circumagunt pigri Serraca Boots. 
e Salluflius : C. Corneltus eques Romanus operam fuam pottici- e '* CdttU **' 
tw, & cum eo L 4 Vargunteiu* Senator, conflituere ea nocle 
paulb pofl cum armatts bominibus, ftcuti falutatum, introire 
ad Ctceroncm. Nifi </falutatores incidiflent in aliquem dsem^.n^ 
fe&atorem AttiliiilliusButac, qui lucem flatuerat fibi 
fomnitempusefle. Ethaecquidem penepublicafuitfa- 
lutatio,illapriuata, quaqi*Galba Sulpicius exoletama- eSuet °' c ** 
ltbi,in domofua obflinatifitmeretinuit ; ut Itberti ferui^, bis 
dicftequentes adejfent, ac mane faluere, vefperi valere, fibi 
ftngult duerent. Admittebantur autem falutatores, idq; 
nonfanegratis./luuenalis; 

•R 2 omm A H ' ml9C9 ' 



ijZ LAVlt. PIGNOR. 

omnidRom* 
Cum precio. quid das ut Cojfum aliquando /alutes, 
Vt te refpiciat claufo Veiento UbeUo ? 
AtveropraefuifTealiquemhuicturb» officiofie, faltem 
inaulaCsefarum, videturindicaremarmorcxinfcriptt- 
onisfragmentum, in quoNERiTocuidam divi clavdii 
nefcio an liberto,0FFici imper. forte curatori,locus mo- 
numcnti defignatur. Confirmant conic&uram verba 
martyrologij Romanij Pipsin Tufcia fantti Torpetis mar- 
tyrtSt qui magnus in officio Neronts primum fuit 6c c» A n a u- 
tem Ttsander quidam a vg 4 lib» officialis huc pertine- 
at, viderintalij. Etcertenifiinfigniterfallor, hocmu- 
nusadmifiionaliumfuit, dequibus fuo loco dicemus. 
Locus fiatus & folemnis, ubi pcragebatur haec fabula, 
atriumerat* Senecafiylum acucnsinhas ineptas falu- 
aiih,c debe- tatorum concurfationcs, & quidem verbis proximc ci- 
mef. c*p.s+. t at j s : * j n pe&ore amictts^non inatrio quaritur. 4 Idem : quam 
*$u.€*}!i+. wultiper refertum clientibus atrium prodirc vitabunt y & per 
obfiuros adium aditus profugient? Martialis pafiim. Illa 
antclucanapotentiorumfuit j tenuiorum autem ma- 
#*V"t/- tutina. oFFiciosoRVMftatio vefiibulum fuit* 'Gellius 
ex doOrina Sulpicij Apcllinaris j quidomos igitur amplas 
antiquitus faciebant, locum ante ianuam vacuum relinque- 
banti qui inter fores domm & viam medius effet. in eo loco qui 
dominum cim domus fatutatum venerant^ yriufquam admit- 
terentur confiftebant &c* Et hxc verba Gellij pend tran- 
MefiibHfom. f cr [pf Jt ^Non 4 MarcelIus,quiexGcilio emendandusefh 
€,m»< 'Donatusetiam adilla Virgilij; 

Veftibulum ante ipfum, primu£ in faucibus Orci, 
Lutfuv, & ultriees pofuere cubilia cura* 

• feraUm 



DE S ERVIS. IJJ 
feralem (fcribh) Vitts domurn ecce quale obferuabat offcium 
inprimo veftibulo. * adversitores qui dicebantur,huic *pu*tt**n. 
feruitiocxtramuranoadccnfendifunt. hi domino fo ^fX*E*!!n- 
risccenanti(tefle'Donato;aduorfumibant, offieij & geic*f+*** 
tutelaegratia» Scd & accersitores, utitadicam; & qui /£^ e/ ^ 
aduentum domini prsetnittebantur nunciatum. e Pli- c ub.i. t f./\ 
nius 5 euigilaueram. nuncius aSpurinna,venio adte. imb ego 
adte* ^luucncus, *W>*> 

Talia dum loquitur, fciffos lacerata capiflos : 

Pro fratrtsmorbo iujlis foror anxia curis, 

Hortaturiuuenem raptdo percurrere grejfu, 

Cafibus ut tantis chriftus (eruaret amicum. 
luucnis hicfamulus efl\ 'Ouidius, 'j^J* 

Ancilla ptterifa manut ferat arte tabeffas : 
Pignora nec iuueni credite veftra noU9. 
Ethi erantdomeflici ultrocitroque curfantium mani- 
puli, /Appuleius j mifttfa protinus curforem, qui vianti ma ///*. /#. Met. 
rito domm expugnationem nunciaret. At dc curforibus a- 
gcmusinfra. Aduerfitoribusillino diflimiles fuerunt, 
qui^prsecinclilumbosj&lychnos ferentes, dom'mum£ L « c *i J >sr, 
domi praeflolabantur, a ccena reuertentem ; quorum a- 
>iquidominorumcomites erant.* ValMaximus :Caiu* htii -3' e *f'* 
autem Duillius, qui primus naualem triumpbum ex Pcenis re- 
tulit, quotiescum^epulaturus erat, ad funalem eereumjrae- 
unte tibicine & fidicine, a cxna domum reuerti folitus ejl» i • 
denv auOor: M* Antonius auorum noftrorum temporibus ^ ^ 
clarifmus orator,inceftireus agebatur. cuius tn iudicio accu- 
fatores feruum in qudflionem perfeuerantiftme poflulabant y 
quodab eo,cumad fiuprum iret, latcrnam pralatam conten- 
derent % Uuuenalis j kjsn.h 

R i M 



I $4 LA VR. PIGNOR. 

—fed quamuss improbm annis, 
Atfymeroferuens, cauethunc, quern coccinaUna 
Vitari iubct, & comitum longifttmm ordo : 
Multumpraterea flammarum & sbenea Umpas* 
Et vero fine his dominus benc potus qui domum fe 
*Lih.*.EUj>. contulifiet.^Propertius; 

Hefterna mea lux cum pottes notfe vagarer, 

Nec meferuorum duceret ulla manus ,• 
Obuia nefcio quot pueri mtbi turba mtnuta 
Venerat* s 

EtllOSADLYCHNVM, AD FVNALE, AD LATERNAM, LAMPA- 

dophoros, & taedigeros appellabimus. At funalia 
i r. AcHct<L (, u t i n q u i u S er u i u s ) ideo dicla fint, quia ante ufum pa pyri 
antiquttu* funes cera circumdabant. Quod iifdem verbis 
t ttb.zt Etjm. exprcflit cifidorus. Antiquorum autem funalium figu- 
ram prasferunt Angeliinfculpti in vetere monumento 
cmarmoreSynnadico, in quo iacent facrofan&a otfa 
beatifilmi Lucae Euangeliflae, in auguflifllmo templo 
Iuflinae, apud nos. Et hoc dubio procul etymon ha- 
bent voxEcclefiaflica, Intortitia, & Italicae Torcie» 5c 
Torchi :imD & Hifpanica, Antorcha. Funaliaenim fu- 
nesintortasreferebant. Addamusetiam fomitem gof- 
fypinum,quem hodie cera fuperinducimus, a noflris 
appeliari, Pauero, corrupta Papyri, cuius meminit Ser- 
uius,nomendatura. In hacautem cohorte monitores 
iLH 2 quidam erant* d Appuieius: pofl bac rnonitu famuli mei t 
qui noclis admonebat,mw & ipfe crapula diflentus^protinut 
exurgo : & appeltata propere Byrrhena, titubante vefligio do- 
muitionem capejfo, fed cum primttm plnteam vad/mus, vent9 
repentino lvmen, quonitebamur, extinguitttr, 

Et 



DE SERVIS. 



ns 




Et horum qui admonerent, jngens videtur fuifle nu- 
merus, apudhominesnobiles & fortunatos. 'Seneca; 
nec tllos qutdcm tnter octofos numerauerts, qutfeua te & leclt- 
ca huc &i/luc ferunt, dr ad geflationumfuarum 3 qua/t deferere 
illas non liceat, hordi occurrunt ; quosquando lauari dcbeant, 
quando natare, quando cccnare, alim admoneT ; & ufife eo ni- 
wio delicati antmi languore foluuntur, ut per fe fcire non pof- 
ftntanefuriant. Concinne^ Plinius ; quippe multo utilift- biib.z3. e *.u 
maefl temperantiain ctbis. L. LucuUm, hanc de fe prafeclu- 
ram feruo dederat, ultimo^probromanm in cibis triumphali 
feni deducebatur 3 vel in Capitolioepulanti* pudendare, feruo 
fuo facilim parere, quam fibL Contra ' Carneades, qui cum t v*Im*x.Iu 
cibicapiendi caufa recubuiffet, cogitationibm inhxrens> ma-* c *t' 7 ' 
numad menfimporrigere obltuifcebatur, nifi monitrix dome- 
flica,temperatointer ftudia offcio, manum neceffarijs ufibua 

R 4 aptaf 



LAVR. PIGNOR. 

aptajfet. Atdehis monitoribus nonnihil cgimus, cum 
Inuitatorem & Stru&orem produccrcmus in medium* 
Quoties veropedibus incedere domino non libuiflet, 

* ifijf.no, aderantLEtTiCARiiquigcOarent. 'Seneca; hoc tta% ipfi 

mthidico, quoties tale altqutdprxflrinxerit oculos meos, quo- 
ties occurrit domw fplendtda, cokors culta feruorum, lecJica 
formoftsimpofitacalonibuf. impofitam dixit, quia leclica- 
hEfijt.i». rjjfuecollabantfuppofitisceruicibus* b Au&oripfe: /- 

# Ui j de be ^ em ^ e ^ cet o™**^*** dtcas, quos fupra capita hominum, 
mef.csp.zf. fupra%turbamdelicatosleclicafuJpendit. & f alibi :quo tan» 

dem ab ijlisgerulis raperis,cubde ijludiuum circumferentibtat 
quotepenulatiifli, inmilitum quidem non vulgarem cultum 
fubornati? In quibus verbis notandum efl, Penulara 
fuifle veflem le&icariorum ; tum quia pluniam arcc- 
bat>tum quia viatorcs ipfa utebantur promifcue. A- 
pud nos utuntur eadcm, fedlaxiore & breuiorc, curfo- 
din Miltnia- res noflri : antiqua enim penula demifllor & adflriclior 
"de r ^° lt 9 '^ C0C I ue ''Cicero penula Milonem, e Quintilianus 
Eieq.' 9 " ( fi ue iH c TacitusJ adjiriclos & inclufos penula, caufarum pa- 
fM.tj.t. /rowjfcripferunt. hucallufit^ Martialis, qui cucullura 
papyraceum, oliuarum penulam vocat Fuit autem pc- 
£ commtm*d nula^ pallium cum fimbriis longis, quo ufi funt Gram- 
dXf^ubf' mat i c i> °i uos penulatos magiflros vocat D.h Augufli- 
en £ 7cJf.2+. flinus, ut & Grammaticam ingrcflam fuifle Dcorurn 
hi$b.i.cot t fcfx Senatum penulatam aflfirmat /Marcianus Capella» Et 
^UV*/. /<r Marciani quidcm vcrbis, quae ncfcio quibus dcforma- 
talibranorum prxfligiis, Criticis omnibus, fub fpecic 
probadeclionis, ha&enusimpofuerunt, nosperfonam 
dctrahcrc conabimur. Quod cnim vulgo legunt; qu* 
fcemina Ucet m Attua, ubi maioreaui parte floruerat, fe af[e~ 

reret 



DE SEHVIS. I ;y 

teret incedere pa/Ziatam, tamen ritu Romu/eo,propter Latia/e 
numen& olim caput, propter^ Martiam gentem, Venerisfa 
fropaginem&c. itacorrigendum eft j propter Latiale no- 
men&Tolicaput. Notaeft narratio de capite Toli Vul- 
ccntani,euolutoexfundamentorum fedibus, in collc 
Tarpeio. Et mihi quidem aliquando placuit, etiam 
*VarronislocumhocTolinomineinfignire, ad ipfius 
etiam aucloris mentem : Capito/iumdtclum, quodhiccam u 
fundamentafoderenturtdis louts, caput ToU homtrm inuen- 
tum dicitur. Ver u m haichuiuslocinonfunt* Acf penu- 
lam utreuercamur, feleclioraquaedamqui volet, legat 
commentarios ad Lampridium & Spartianum Is. ca- 
savboni. incedebant autem lefticarii canufinati. iMar* *^' 3 ' %h 
tialis; 

Vt canuftnatus nojlro Syrm ajjere fudet. 
Penulaigitur,utvidimus,hiufifunt, quam tunicx fu, 
perponebant. alioqui tunica folemnis veflitus feruo- 
rumfuir. 'Afranius; .. 
V is qutbus cordt e/l intra tunicam manm Uua, dextra '*»M. 7^ 
intrapenumherile. <*Plautus: dAm t hitrft - 

Ad uenijii audacU columen confutts dolts, 
so . Imo equidem tunicis confutis huc aduenio, non dolu. 
•fhasdrusde Atrienac, 

Cm tuntca ab humerts Itnteo Pclufio Ur. 

Eratdefrtf/a. /Iuuenalis, 

— — ponunt 

Cofmeu tunicas. — — g idem, i s *- 

—ftmplex nefuror fejlertia centum 
Perdere, & horrenti tunicam non redderejeruo ? 
*GelIius : r/utarchfts,feruofuonequamhomini, & cohtuma^ 

S <i,fed 



I$8 LAVR. PIGNOR» 

*i,fid libris di$utationibui% Philofophia aures imbutashi" 
benti, tunicam detrahi ob nefcio quod dcltcium, adt^ eum h» 
tub.fi. Met. rotu f tt ^ * Appuleius dc feruis in piflrinum eonieclisj 
cun&i tamen ita tunicati, ut effent per pannulos mamfefti* 
bt$b.xc. * AmmianusMarcellinus iftetit ita% fubtabtdus (Proco- 
pius) excitum putares ab inferis, nufquam reperto paluda- 
mentOy tunica auro dtftinc7a ut regttss mintjier tndutus* 
*tf»^*X*'Tranquillinus martyr Chromatium Praefe&um allo- 
Jt$*ni, quens : poftea vero tu ipfepofttisfericis, quibus indutws es ve~ 
Jiibm, ferutlem tunicam induas. Et hoc deinum eft, quod 
innuitLampridius,apud quem Alcxander Seuerus Jm- 
petator,feruosfuosftmper eum ferutlt vefte habutt, Itbertos 
(itahabetantiquusliber, & reOeV ettm ingenuorum. Li- 
bertienimCasfarianiferuorumloco aliquando vider> 
turhabitifuiile, antiqua infcriptio, 

O SS A 

VlBlAE. SVCCESSAE. LIVlAE AVG* SER 
AB. ARGENTO. POTORIO. IrEM. A. VESTE 
VIBIVS. AVG» SER^ PAMPHILVS. SCRIBA 
LlB« &C. 

4L.»mc* c. Prasterquamquod^libertinisomnibus, etiam iure au- 
4,dL.viteii. reorum annulorum donatis, imago potius obtigit 
'Jff. L/^ti!' quam flatusingenuitatis. Ethocefl, quod*Seneca vc- 
Jliarium vocat ^efi altquid quod dominus praftare feruo de- 
beat* utcibarium, vefttarium» nemohoc dtxit beneficium, I- 
fde TraquiU. dem/au&oralibi: Familia vefiiarium pctit vtclum^ A t 
e*f.s. hac tunica non demilTa, fedita conflri&a uflfunt, ut 

jl$b i s*t s. faccingerenturlaciniis eiufdem, ^Horatius, 

p uer&ltecinclus acern&m 
Caufapepurpureo menfamprtterjtt.——* 

Ph«- 



D2 SERVI». J 1$ 

«Phaedrus, *W.ifM% 
Ex alticinclu unus Atrienftbus. 

* Scneca : Conuiuia me hercule horum non pofuerim inter va- * J< ^euihttt 
cantia tempora, cum videam quam folticite argentum ordi-*"*'"*'"' 
nent y quam dtligenter exoletorum fuorum tunicas fuccingant* 
«Iuuenalis deancillatabernaria, 

Et cum venalt Cyane (uccinfta tagena* 
Ethocfibi voluiVHoratius. d *&t?«t£* 

utomnes 

Pracincli recle pueri> compti^ mtniftrent. 
Nequc aliorefpexit<cHRisTvsdominus,difcipuIos mo- ttmutn 
ncns, utlumbos prsecingerentferuoruminmorem^qui 
dominuma nuptiisreuertentem expeOant domi. /Pe /******* 
trus Chryfologus fcripfit egregic : cingulum qutdem efl 
froprie indicium feruitutis ; quod & difcurfus expeditosred- 
dat,& faciat obfequentes. Animaducrtendum obiterhic 
tft, veftem aliquando traditam feruis fuifle, ut ea per- 
petuo uterentur, fecundum ordinem & dignitatem 
mancipiorum, utfcribit/ VJpianus : aliquando ad cer jf" rSM *f« 
tum ufum & ad certa tempora> ut cum deducerent do- 
minum, vclipfi coenanti miniftrarent, utapud A Pom 
poniumlegimus. Etdehishaftenus, Ad Jeclicarios wt" 1 ' 
redeamus;erTerebant iJli mortuos. *Caius Gracchus \i*?«*GtM& 
tsin leftica ferebatur. ei obuiam bubulcus de plebe Vcnuftna 19 ''** > s * 
aduenit y & per iocum, cum ignoraret qui ferretur, rogauit 
num mortuum ferrent f *.Ser, S u I pi ci u s ; coaclus fum in ea~ , ^ m 
dem illa lebtica qua ipfe delatus cram, meis% lefticartjs in ur. lUr.v. * s 
bemeumreferre MarceJium inteJIigir qucm Magius ne- 
cauerat. 'Cornelius Nepos ; Atticus elatusejt tn /cfiicuta. 'm^m^ 

* Cicero:*/ ifieopcrtatecluajatus eft per opptdum ut mcr 'Z'rk,ifo. 

S 2 iuus. 



i.p LAVR.. PIGNOR, 

* 117*/** 

fu*. ' ° ** tuti ** * Afconius *• cadauer eim in via relicJam, qaia ferui 
Clodijaut occifierant, aut grauiter faucij Utebant t Sex Tadius 
Senatot ,qui forte ex rure in urbem reuertebatur, (ufluht> & 
letticafua Romamferriiufiit. Etde hoc vario lec>icae ufu 
hUh. t.n. cxtant lufus aliquot apud b Martialem, 
Latior hexaphoris tua ftt lecJtca luebit : 
Dum tamen hac tua fu Zotle Sand*piU % 

*M.f>7 7 . ,Item, 

Jnuidiofa tibiquam fit lectica requiris ? 
Non debes ferri mortutsa kexaphoro* 

0c7o Syris fuffulta datur leclica pue/U } 
Nondum SandapiU pondm amicm erit l 
Jm6&pofleriusfcculHm,atq;adeo noftri receperunt, 
ut le&icarij in vefpillonum agmine eflfent. extant No- 
ucllae lufliniani, quas vocant, xliu, & lix, ad quas & ad 
librumxi codicis notauit clarifllmus cviacivs* Hexa- 
phorum autem, & octophoruni denominarunt homi- 
nes, proutfexveloOoleclicam fubibanr, delicarorum 
dominorum arbitratu : & illam quidem Iaxiorem ad 
• modulumopum & luxus. xModeflifane & frugi homi- 
nes quattuor tantum adhibebant. & 'Marcianus Ca- 
pella Philolcgisein ccclum eunti totidem adfcripfit, la- 
borem, amorem, epimeliam, &agrypniam 4 nec aliter 
virginem decebat, lludiofam videlicer, minimeque dc- 
licatam. Beatiores* octo fibi parabanthomines recros, 
fifiuu. utinquit/CatulIus. Pctronius Bargaton a duobus Ic- 
{Hcarijsinmediamrixam perlatumfuiflcfcnbir, feruo 
nimirum dignitatem hac etiam in redominicam adi- 
m.ens>&fecernens a hberis. Caefarianorum autem le- 

clicari- 



DE S E R V 15, 14.1 

cticariorum adeo grandc agmen fuit, ut nominibus 
& prxpofitis diftinguerentur. Indicat in veteri epi- 
grammateTi. cLAvDivsnefcioquis avg. l. qvadratvs» 
dec, lesTicariorvm. britannici. Eorum vero. qui 
mercede condufti operas locabant, non minor numc- 
rusfuit. fiquidem apud P Vic"rorem, Romae, regione 
xiv, trans Tjberiin,legimuscaflrafuiiTe le&icariorum. 
At quia plerumque domini vel gratia voluptatis, vel 
inorbileuandigcftabantur , jdeo in hunc ulum para- 
bantur loca peculiaria, qu« geftatio*ies appellabant. 
«•Pliniusiunior, geftatio buxo aut rore marino, ubi deficit *i,b.i.ep.i 7 . 
buxtfs,ambitur. h Iulianus L Cs.&fiforte voluptarium fuit b t*t$Aw 
frtdium, viridaria velgeftationes, vel deambulationes arbo- 
rtbtts injru&uofis opacas at% amcenas babens. Neq u e fu b d i O 
tantum geflabantur aut vettabantur. fed & fub tefto ■ 
porticusahcuius» 'luuenahs, 

Jguid refert igitur quantis iumenU fatiget 
Port icibtts, quanta nemorum vecletur in ttmbra, ds*t.?. 
^ldem, 

B alnea fexcentis, & pluris porticus, in qua 
Ceftetur dominus quoties pluit, anne ferenum 
Expeclet, /pargatj^ luto iumenta recenti ? 
Adhibituseftautcmin geftando certus quidam paffii- 
um*numerus,utin deambulando Ciccronem adhibu- 
ifleteftatUfPlutarchusi&patetcxantiqua infcriptio #«» cvVtr«#* 
»«• IN HOC 

POMARIO 
GESTATIONIS 
PER CIRCVITVM 
1TVM ET REDITVM 

S 1 QVIN- 



?4* LAVtt. PIGNOR. 

QVINQVIENS 
EFFICIT PASSVS 
MILLE 

Geftabanturautem naui, leclkajfcamno, vchiculojn- 
m : T*' rp 9 uit * Corneuus Celfus. Cathedraetiamfc fclia : undc 
/ ,/.<^./a. CATHEDRAR1I |- cru ji S>\ Aomo : folus Curio mem in transfu- 

gtrum perfdtam inuefttu, cum aduefperafceret, per cathedra- 
rios feruos vefptllontbus tatriores^domum raptus, ac reporta- 
rW.itf./j. tus efi. Pclicati illi & CATHEDRALicii^Martialis iidem 
rit!Z"' & ' cum hisminimefunt. Defella^Suetonius, quigeftato- 
riamvocat. Etad fupplicium hac raptabantur rei tor- 
eu, ,2j>. mentisaffli&i, utnotauit 'Ammianus: indefen/i, bonu 
ablatis, nullo contacli delifto,promi[cuc tuuenes alijfo membrts 
ommbus capti t adfuppltcium feUisgeflatorijs ducebantur* por « 
flib. i. caf. f . tatoriam vocat/Caelius Aurehanus \ante cibum pratered 
erit adhibenda geflatio, portatoria fctlicet feUa^ftne vchewen* 
timotu,quo partes vehementer patientes releuentur. ldem 
meminitfellarumgeftatorise&fertoriae Geflabantau- 
* ' ' tem homiues duo, / Martyrologium j Alexandri* pafito 
fancli Iuliani martyrts, qui cum ita pedagra confiriftus effet, 
ut ne% incedere, ne% (lare poffet $ una cum duobus famults, qui 
eurninjella geflarunt, Iudtcioffertur & c. Verum, non erit 
opinor nobis fraudn fi in gratiam ftudioforum cxcurre- 
mus tantifper in varias aliquot fellarum nomencisftu- 
hUh.i.caf.i. ras ^ Seliae tonfoiiqememinit^Caelius Aurelianus. Sclla 
irit.is7. pcrtufa legiturapud'Catonem, & videtureadem, qux 
kjiks.stmt. balnearis apud lul. ^Pauium, quam ita delineat apud' 
Vtlb » <v4rU. 1 Caftlodorum Theodoricus ihtncdefuper fella compofita, 
qua humanis necejfttatibus, in abfidis ff cciem perforatur, £- 
gros fufcipit tntetmhumore defiuwtcs, Familiaricas fellat 

norai- 



DE 5ERVIS. I43 

nominat*Varro, adqucm notauinos. scAuc$R,apud *t$i.i.J«tt 
Catonemlegi male^celiasfamihajpro feliis, inuitafa- f^J^' 
ne Criticorum Minerua, Cato enim cellas familiae vo- 
cat feruorum habitationes, quas cellas appeilat e Colu- '^im/.* 
mella, Seruilianamquehabiraculacellae nomine defi- 
enantur. ^SenccadePompeiano Demetrio : cui Umdu- d ^eTr^»/h. 
dum diuitU efje debueravt, duo vicarij, & cel/a Uxior. * Cice-» a< rhtii^. 
ro ; conchyliatis Cn. Pompeij periftrowatis, /eruorum in ce//cs, 
/ettos flratos videres. /"Vitruuius i & ex una parte equitia,f l &. <r c*. /04 
ex altera oftUrij ce//<ts. apud eumdem / auOorem Gt\\x £ iib.cifmf& 
familiaricae, cellae feruorum funt,non:penuariae,utquk «od-Uptu. 
damfuntarbitratu Abhiscellis monachorum habita- 
tionesnomen mutuumfumpferunt, quodeflentutillas 
feruiles, arclae 6c anguftas, quam fanc ob caufarn D* 
*Hicronymus&'Ioh. Caffianus cellulas appcilant, ve- k}»NiUriUt 
lutetiam ^Snnodius, monachos cellulanos. imo 6c D. %m ^Zc! 
/Gregorius monafterium ipfum non raro cellam nomi *f. ». 
nau Cella; vero meretriciae fatis notas funt ex Petronio, £ff* E * [' 

. , . . ., . IDtalog. Ltbi 

Martiale, Iuuenale, cuius carmen unius litterulaerauta- 1.&^ 
tationc deprauatura, experiemur 6c nos an corrigcrc 
valeamus. f fcribitnamque: \f***4h 

Et dubitai alta Cbionen deducere fe/la» 
quaehicfitaltafella.dicant qui norunt. egofanecdlam 
non inuitusrepofuerim. altaenimcellafornixelt. con- 
firmatconie&uram noflram idem» poeta, qui alibi cc- h*s*t. 4. 
cinit, Intrattit calidumvetericentone Lupanar 

Et cei/am vacuam. — 
9 & ' fed qacd potuit tamen ultima ce/Um • s **>* 
Claufit 

Atpergamus recenferc cetcras fcllarum fpecies.Arqua- 

S 4 tac 



144 LAVR PIGNOR. 

*Jfb* ; tefclluls meminic" Arnobias, nec non 6c*Tacitus» 
iZ*aiAkr? Porro glofTario veteri iclla arcuata eh\ Scllam 

muliebrem, folidam, curulcm, alij recenfuerunt. Et dc 
his fatis, Ob frequentes autem falutationcs, & pren- 
fationcs. aderant domino ferui nomenclatores, mo- 
hitores, & FARTOREs, quorum munus erat fuggerere 
nomina obuiorum. nomen enim inquiuntGrammati- 
cM.L dc k- ciquafinouimen dicitur, quod notitiamfaciat: enoti- 
ncf. c«f.j. tia autem prodit exiflimatio, & beneuolcntia 'Scneca, 
dd b > quemadmodum nomenclatori memorU loco audacia eft, & cut- 
$*c^j$r ~ c u m%nomentJonf>ote(lreddere, impomt* ^idem alibi ob o- 

culoshEcponitorationispenicillo://?/^*^ 

curfant, quife altos^ inquietant, cum bene infamerint , cum o~ 

mnium Umina quottdie perambulauerint, nec ullas apertas fo- 

respr&terierint, cumper dtuerfas domos meritoriam falutati- 

onem circumtulerint y quotumquem% ex tam immenfa, & va- 

Ti/scupiditatibwdtflriftaurbepotcruntvidere i quam mulri 

erunt, quorum illos aut fomnus aut luxuria aut inhumanitas 

fubmoueat ? quam multi, qui tllps cum dtu torferint, f/mu/at* 

feftinatione tranfcurrant ? quam multt per refcrtum clienti- 

hus atrium prodire vitabunt, & per obfcuros adium adttm 

profugient ? quafi non inhumanius fit decipere, qulm excludc- 

re. quam multi heferna crapula femifomnes &graues t tllis mi- 

feris fomnum (uum rumpentibus, ut alienum expeclent,vix 

dtteuates labijs, infufurratum millies nomen, ofcitatione fuper- 

$ pMcprice, bifitma reddent ? 'Plinius minor : gratum erat cunclis, 
quod Senatum ofculo exciperes, ut dtmiffus oftulo fueras : gra- 
tum quod equeftris ordtnis decora, honore nominum, fine m$* 

fii$.t.fyf< nitoreftgnares. 'Horatius, 

Sifortunatum ftccics &gratia Jfeftat, 

Mer- 



DE SERVI3. r* 4 | 

Mercemurferuum t quidicletnomina t Uuum • 
^uifodiat latus, & cogat trans pondera dextram 
Porrigerc. 1 

Hoc aliterintellexit maior ^PJinius .• «£or£ pedtbtu am *M. 
bulamw, alienls oculis agnofcimm y aliend memorid falutamut, 
altendviuimuseperd. Cenfores & ipfi Nomenclatoribus 
funt ufi, indicat antiquum elogium ; 

L. V O L V S I O 

VRBANO 
NOMENCLATORI 
CENSO RIO. 

NequehocabrcfacTumeft, cum apudCenforcs, ciues 
nominafua, uxorum, liberorum, libcrtorum, feruo- 
rumqueprofitercntur. Et fane hic videtur cenforibus 
nomina in memoriam reuocafle, non ciucs citalTc no- 
minatim, quae partes praeconis fuerunt. h Val. Maxi-' / '* , ** c * # ' 
m us : ut eftadPoliam ventum Trtbum,pr/tco letto nomine Sa- 
Unatoris,citandumnecneCibiefJcth*fttauit. Prasconero vc- 
rDComitatuseftille,qui,Bucc^ 
labatur, Romaeiegebatur viaSalaria, 

L 4 VOLVSIO. VRBANO. NOMENC LATO Rl 
PRAETORIO, PAPIAS. SERVOS 
PVBLlCVS. BVCCINATOR. NOMlNVM 

PrAecones autem familiares fuifle, perfuadcnt nobis 
antiqui lapides, Rom«, 

C. RVLLI 
PRAECONIS 
VEN VLEIAE. o. L. 
TRVPERAE&c. 

Narbonc, 

T VSI- 



14* LAVR. PIGNOJt. 

VSINIO 
PR AECONI 

ANTIOPAE, &pra:terhosThaI- 
«/1*4 thybius, &Euribates„ Homerici, At cui nam ufuif 
****'. Muuenalis: 

/tfif /«w» faeiem pritss injficit, & trepidat, nt 
Suppofitus venias, acfalfo nominepofcas, 
Agnitus accipies. iubet a prdcene vocari 
Jp/os Iroiugenas* nam vexant limen & ipfi 
Nobifcum, 

flii.t.tf 7* *Horatius de Vulteio Mena prsecone, 

— Vulteium ntant Philippm 
Vilia vendentem tunicatofcruta popello 
Occupat. — 
ACetlib^. scRVTARivMdixifTetiLucillius, 
HMf* guid ni ? & fcruta quidem ut vendat fcrutariu Uuddt? 

PrafiaBam jirigilem,foleam improbu' dimidiatam* 
At hic CenforiusNomenclator, a quo digrefli fumus, 
translata in Caefares Cenforia poteflate, Nomeclator a 
cenfibus appellatus forfan cft. 

d 1 1 s . m A n i b v s 
Ti CLAVDL A VG* LIB 
TH ALETI&. VINICIANI 
NOMENCLATORIS 
A CENSIBVS 
EtisLibertusfuit iuxta praefcriptum domus Palatinat. 
Apparuerunt Nomenclatores & Proconfulibus. 'Ap- 
puleius : quare a Nomenclatortbtss tuts Maxime ( quamquam 
eft tUecauponibus, quam Nomenclatortbus notior ) tamen in- 
tjuamintcrroga, an hic lunium Crajfum Oeenfem vidertnt? 

mam 



BI SERVIS. 14«; 

ftonnegabunt. Huiuisgregis poflremi nobis, nee fane 
admodum rocrito» crunt cvrsores 6c Tabellarii. Cur- 
fom operam indicat nomen ipfum. Pctronius : hine 
inuolutus coccindgaufapd, leclicd impofitttsefl, pr&ccdentibut 
phaleratis curforibm quattuor. Praecurrerc itaq; & prsecc- 
derecurforumfuit. *Martialis, ... • 

Nee fertatus tbat Mnte carrucam> 
Sedtuta fcerto curfor oua portabat. 
Sed&pracnunciare. * Appuleius : mifttfa protinus curfo- Mi.n.M*, 
rem, qui viantt marito domus expugnationem nunciarent. 
'Tacitus ifupremo qutdem die momenta deficientis, per di- tIui ^l fiet ^ 
Jpofitos curfores nunciata conjiabat, ^Suctonius : & confe- tTm^ r, 
fiim quidem ad alterius matrem % qud proculaberat, curfores 
fiosmifit,quianxtxfilium faluum nunctarent . Imo & epi- 
flolas perferre.«Suctoniusj/»ww(?r4y perlatos a curfore tNer * e **+** 
Phaontis codtcittos prtripuit legitfa 6cc # Etquidquid epifto- 
lascomitabatur. /Martialis, fLik.^jt, 
Curjorem fextd ttbi Ruffe remifimw hord, 

Carmtna quem madtdum nofira tuliffe reor. 
Imbrtbus immodtcis cotlum nam forte ruebat, 
Non aliter mitti debuit tfte Itber. 

SuctoniusinNcroncprajcurfumnotauit, ut Sc Seneca. 
i ille : numquam carrucis minu* mtlle fcciffe iter traditur, fo 
leismuhrumargenteis, canufinatts muliontbm, armillata & 
phalerata cum Maz>acum turba, at^curforum. Verum, qua- 
Jes nam hx phalcrae f nu ab equis translatae ad curfores, 
quod illorum vices implerent e & fane non improbo 
conie&uram. At apud Suctonium Mazacum Ioco,Ma- 
Zyccsfubflituendi vidcntur. Mazyces enim Stcphano 
Numid«funt,quojitapcrfpicuum eft prsecurfores fu- 

T 2 iflTc, 



14$ LAVR, PIGNOR, 

*fy>ft>i7> iflfe, ut negantem ccecum efTc neceffe fit, «Seneca : 9 
quam cuperem ifii nunc oecurrere alicjuem ex hts troffults in vi* 
dtu'ttibtds y curfores & Numidas & multum ante (e pulueris 4- 
bEpift.iis* g entem • Idem *au&or Xomnestamftc peregrtnantur t ut $L 
los Numtdarum prtcurrat comitatus, ut ugmen curjorum att- 
ei,h. is.js, tcccdat. 'Martiatis, 

Non veftor Ltbyci niger cabaffi, 
Succinffus nefacurfor antecedtt, 
En curfores 6c Numidasiunclim reeenfiti. At Mazyces, 
utdiximus, Numidas feu Nomades funt, Mazaci Cap* 
padoces aMazaca, fi hanc inflexionem permittunt no- 
biscanones Grammaticorum,apud quosMazacenus, 
Mazaceus, 5caMazacis,Cappadoxefl, Mazacus nihil» 
ic»H*u>. Mazycum meminit^lohannes Cafllanu$,ad quem plu- 
***** raannotauitPETRvs ciacconivs Hifpanorumeruditif- 
fimus. Verum ut una, quod dicitur, fidelia non duos 
tantum, fed&tres panetes dealbemus, legamus apud 
riilf* e Lucanum, & quidem meo periculo,' 

t um concolor Indo 
Maurtss, inops Nafamon, mifli Garamnnteperuflo 
Mttrmaridx volucres, ^quaturmj^ fagittds 
Medorum y tremulum cum torftt mtfitte, Mazyx* 
fcyntpt. ffapud^Nemcfianum, 
^T<?*' Jguemfccolorattts Mazyx deferta per arua 

fues Uu4*t Pauit, & aftduos docuit tolerare labores. 

q *,TmJt h ' a P ud / Claudianutt7 * 

$ m Uud.sti- —nec Ificula fupplex 

he. PsnegyrM Jntorquet Gargmas, repetunt defertafugaces 

Autololcsipauidus protectt mtfsile Mazyx* 
kL&.n,c. Noftros tangit,nifalior,*Manialis, 

gumd* 



p £ S £ R V I $♦ *4? 
Quihdo eques, & pifli tunica Nilotidc Msuri 

ibttis 

AdarmiHasquodattinct,damushic carum cxcmplar, 
defcriptum exantiqua serea olim inaurata, quam Ro- 
maena&ifumus. 




Et cx hac armillae fpecic percipimus quid in mentcm 
venerit 'Mfidoro fcribenth circulum rotundari, armilUm tlil.r9. trif. 
txtendtUtiw* Cornuaenim (utitadicam ) armillacabc- ****** 
untacirculi perfeOoilloorbe* De huiufcemcdi leruis 
cquitibusfatis difium cfL Ad pedites vcniamus, quo* 

T 3 tin- 



if(> LAVR. PIGNOR, 

tinOos(t»t illeait)colorc no&is, in varios ufus cofih» 
tSMt.f. parabant. "luuenalis, 

— tibi poeuU curfir 
Gatulusdabit, aut nigrimantss ofiea Maurt, 
Et cui per medtam nolis occurrere noclem, 
Cltuofst veheris dum per monumenta Latin&* 
Ex eadem natione pedifTequos aliqui habuerunt, ut 
tu"+!*"'' gl° riofulus l,le apud^Theophraftum. Aliqui balnea- 
d$Hca.c*i3. torem, ut oftentator ncfcio quis apud c Corniflcium* 
e ?°s*tT l,b ' Nonnuin § arruios pueiio?, ut^Auguftus, Vini infer- 
*fo*dpetr»- tores quidaro, ut e Nafidicnus panis, ut/Trimalcio. 
*t«m. Scurrasalij, ms Septimius Seucrus,& Phauorinusapud 
i^ s P« rtt - Philollratum. AClcopatraelcganter, quaspucros Athi- 
h Athcntu* opes, ut praducerent conuiuis domum rcuertentibus, 
bh +' comparauit. Mauros autemfuiffefufpicamur curfores 
i^udsur. i ^ os, °i ui * Maximiano Aug. ad Viftorem Maurum 
r». j. martyrem allegati funt, ut ei dicerent dejferafti vitam 
tuam, nec vis facrtficare? conterranei nimirum ad con- 
terraneum de fententia deducendum. Curforum por- 
ILiLf.deJ. ro Auguftalium memineruntprajtcralios D.^Augufti- 
mtDct *<*f. nus: vt ft or autem ('TheodofiusAuguftus;^»/ credtde- 
rat &pr£dixerat, Iouis ftmulacraqua aduerfus eum fuerant* 
nefcto quibus ritibus velut confecrata, & in aiptbus conjiituta, 
depofutt j eorumfa fulmina, quod aurea fuiJfent,tocantibus, 
quod tila Utitia permittebdt curfortbus y fjr fe ab eis fulminari 
¥ifr, *. dtcenttbuiMariter benignefa donauit. * Corippus etia, 

—pr*nunciusante 
Signa dedit curfor,pofitade more lucernL 
De habitu certum eft.non omnes codem ufos cflej cum 
Fl. Vopifcus tradat, Aucclianugi Impcratorcm Senato- 

ribus, 



DE SERVISw *fi 

ribus, curfores eodem habituquo ipfe habebat, concef- 
fifle. Etquidcm nifi Petronius phaleratos curfores Tri- 
malcioni attribuifiet, in eam fententiam propende- 
ba, utarbitrarer, Csefarianos tantum pbaleris ufos cfle. 
Quodenim hialbati efienr>alij fecus, hocfancnondif- 
plicet, at huic um difcrimini qui acquiefam, cgo non 
video. Fuit profetlo alba vcftis Caefarianoruni, indi *D«mit.c*.r* 
cantibus^Suetonio Arifiide; Atcurforesin luto & tsmcrw. scr. 
puluere albatos, vix animo concipio* Et quia hen pe- s ' 
culiare curfus impedimentum cfi, ideo curforibus in- 
uriconfueuerat,velextingui potionc, uttradit c Plini- tltl . 
us. hodieapudTurcaseximi curforibus Regiis, tefian. s7 . 
tur d feriptores rerum Turcicarum. Curforibus fuis C$- dMe»*ui*. 
fares unum aliquem praeficiebant, qui in veteribus e- 7 '*" *' c * f 
logiis appellaturPRAEPOsirvs cvrsorvm. Nequc vero 
iidem cum his nofiris fuerunfclafiiarii, qui ab Ofiia 5c esuetonim 
Puteolis, Romam pedibuspervices commcabant.Cur- Ve $* ta t 
fores dominum ut diximus pracedebant. Subfequeba- 
tur mach aerophorL /Ciccro imemini enim, cum homi- f«d_xjrAtr. 
nemportarem ad Baias Neapoli oclophoro Aniciano, m&cha- Lb - 

I r t • r i -n • vtPauluMa- 

rophorts centumjequenttbw^mtros ri[m nos edere, cum tue t- nuUHm 
gnarusjui csmitattx, repente aperuit leclicant, & pene ti/e ti- tur fif etl 'f e 
more,egorifucorruu ^Afconius: vehebatur Clodius tquoy^Jtihni*. 
ferui xxxfereexpediti, uti/lo temporernos eratjter facienti- n*. 
btUtgladijs cinclifequebantur. Affinia funt haec iihs Mtt h$4tt 7* 
uenalis; 

Nam fi Pieria quadrans tibi nultus in umbrtt 

Oflendatur, amesnomcn viclum^ machera. 
DeTABELLARiis agcmus paucis 4 Pctronius : antts enim 
ifjainter diaerfitores diut.m ingurgitata, ne ignem quidem 

T 4 admo- 



i fz LA VR. HGNOR. 

admotum fenfifjet, & forfttan pernctfaffemw irt limine^ nita- 
mUh.p.um^ [, e li iriU4 Trtmalctonis interuemffet x vehtcula diues. * Cicc- 
10 : duabtu tuis epiflolis rejpondebo ; quam triduo ante ac- 
ceperam a Zetho, alteri quam attulerat Phtleros tabe/larius. 
Zethi nomcn ex Aelii Csefaris inflituto curfori non po- 
teft non conuenire, refertenim Spartianus, ilium cur- 
foribusfuis,excmploCupidinum, alas frequenter ap- 
pofuifle, eosque ventorum nominibus faepe vocitaflfe; 
Boream alium, alium Notlim.item Aquiloncm aut Cir- 
cium,ceterisquenominibusappellantem, utindefefle 
atqueinhumanitercurfitarent* Currentius iile, cuius 
meminit D. iHicronymus, ad hanc normam naclus 

M*rcellum, _ , . r\ r r- 

nomeneft. Tabellani videlicet laus eft curfus & fefti- 
cvmesmcom na ti 0 . r Fuerunt autcm qui curfores cum feruis a pedi- 
Detcltf.iT busconfunderent; fcd infigniter falfi funt. Tabellarii 
autem, & tabellionesatabellis, feutabulis ideb appel- 
lati funt,quodantechatt#&mcmbranarum ufum, in 
dolatisexlignocodicillis epiflolarum colloquia fcnbi 
folitaeflent. Tabellio idem qui exceptorfuit, & fcriba 
publicus. Porroexcipere acluariorum erat, fiue nota- 
iMartyti. riorum. quomunere aliquandiu fun£h funt^Genefi- 
T^plce^mhr m> ^ ' Caflianus clariflimi martyrcs, quorum ille exce- 
' ptoris officiofungens, cum impiaedi&a, quibus Chri- 
flianipuniri iubcbantur, nollct cxcipere ; & proie&is 
in publicum tabulis, fe Chriflianum eflfe teftaretur, co- 
prehenfusatquedecollatuscft jalter, cxccrabile duces 
Chriflianorum neci deferuire,fub Chriftiana confefli- 
one triumphum meruic obtinere martyrii. Et hinc 
fs*t.j* quodcecinit^Iuuenalis, 

guis dabit hiftorico, quantum daret tfta legenti i 
i Giofl* 



DE SERVIS. tfj 

Gloflae vctcres intcrpretantur, a&a legenti, cxceptori. Ta- 
BVLARiiautem, quos* Arcadius & Honorius A A. ferui- *L.r.crh. 
tuti obnoxioseffe vetuerunt, rationes publicas tracla de ™* Lo " 
bant; ideoque dicuntur aliquando computare : ncc 
non & Numerarii, & Calculatores vocantur, A tabulis 
verodenominati videnturea propcratione, qua tabu- 
larium^quod nobisitalis fumenribus a Gra_cts mutu- 
um, Archiuumefl* b Ouidius-eleeanter; 

. . C V _ bltbjf, metx. 

intres Itcetipfa fororum 

T rlla trium i cernesttitc molimine <va'flo 

Ex are & folido rcfum tabuUria fem. 
Necmale f MarcianusCapella: cl&tho *ver>o, Lachtfts, A cza,t. 
troposfa quoniam fententias Ioufs ortbagrapbx ftudio verita* 
tis exctpiunt, utfote Ltbrarid fuperum, .Arthwify tuflodes, cum 
Senatum Curiam^ contraht, & ipfumTomniem exmiis tndu- 
ftari publtce cernerent, Magiflratus inatta, ccelefttum^ ton~ 
fultum, fiyios acttunt ceras^componunu Alii ab his tabula- 
riis publicis fuerunt illi, qui Paiatini miniflerii erant 
portio non contemnenda. ^tabvlarii videlicct a vgv u n 

STORVM VCI AVGVSTARVM, RATIOMS PAT RlMQNlI, feu hmqrmtr^. 
PATRIMONIO, RATIONIS HEREDlTAT. XX HEREDITATVM, 

fisci ALEXANDRiNijProuinciarum lvsitamae & vetTo- 
MAe, piceni, c.pri, Tabularitis viLLAETiBvRTis,Tabu- 
larius A mvneribvs,rationIs Fisci,rationis vestiariae, 
avEHicvLis,6c alii complures,quibus & adivtores non 
fanepauci datifunt, tum ut moli ncgociorum pares o- 
mnino eflent, tam ut CaTarum maieflas ex hoc etiam 
capiteelucefceret, Dominoperegrinanti pneflo erant 
familiares.miniflri.^Horarius, 

JSfam mtbi continuo maior fuarcnda firet res, ' r> Ut - f% 

V Ati 



If4 LAVR. HGNOIL 

Atq J falutandiplures\ducendu*& unus \ 
Et comes alter, uti ne foltu rtaue peregrc- 
- Ve exirem j plures calones at% caballi 
Pafcendi : ducenda Petorrita. " 
*M,s.7s* Seruulusapud^Martialem huiuslocieft j 

Tam macer, ut minimam poffet vtx ferre lacernam* 
oM.yEf.if. ^piiniusiunior mempeenim (inquit)daturiefits confutari 
<uiro feruulos aliquos, quorum e manu cibum capiat, a quibm 
vefiiatur, a quibm calcietur : omnia velfetaprafiabo. Sunl 
verbamagnseillius noftratis heroinse ('Arriaeinquam) 
militesorantis, utfinerentcumPaetomarito, nauema- 
thh. 3 M he- fccnfurOjfimulimponi. eSeneca : quia nonpotefi(inquk) 
atfit* €re( fo tor c { omm fuifieri , fi pecuniim illt dederit. alioqui quoti~ 
diedominum(uumobligat.peregrinantemfequitur t agro mi- 
niftrat, & labore fumme coltt. Famulitii urbanialterum 
caputeratnegociatio, cui fubiungcmus rei dominic* 
procurationem. Ethuiusquidcmvindicatfibiprimas 
diih.t. itin- fcruus actor* ^Rabanus IX^wimj quoniam enim Afior 
fttt.cUr.tA.io pyudens & bonm, fcit quidfit dominifuicenfus, & omnus fub- 
Jlantitmodust&redigitapudfetotius pojfefitonts inflrumen- 
• Thtrmhne, ta originatia. Ethividentur fuifle, quos <Ael. Donatus 
maioresdorausappellat, quodenim apud Tercntium 
Demipho ita Getam alloquitur, 

D, oh 

Bone cuftos fatue, columen vero famili* 4 
idilleitainterpretatur, cotumen culmcn> an columen cotn- 
mna ? unde columettx apud veteres ditti ferui maiores domm» 

Lucilliusxxiu 

Seruu ne% infidtu domino, ne^ inutili quoiquam 
Luceili Columella hic fitu Mctrophancs» 



DE SERVIS. tfj 

ita enim legcndum eft hoc diftichon* Pergit porro Do- 
natus confirmare interpretationcm fuam teftimonio 
Tuberonis, eius nimirum, cuius non femcl mcminit 
Gelli us : ( hinc in millefimum annum eorum columine ciuitas 
eontinebitur.)\t*x\truhi\^toiix\% Tuberoni fit cum epi- 
taphio Lucilliani Metrophanis. Et huc referenda ett A ^„j P ^ 
fanOioRegis-Theodorici, qui precium occifi A&oris 
centumfolidistaxauit. Nequealiundcfluxitlul *Pauli^;*'''' 
fcntentia, cxiftimantis animaduertcndum efle feuerif- 
fimeineum,qui A&oremcorrupifTet, utqui poflet ra- 
tionesdominicasintercidere,veladulterarc, vel ctiam 
rationem fibi commiflam turbare, Imo etfi feruus, qui 
Aclumdomini geflfifife diceretur, in cornmiffum ccci- 
dcrat, non vendebatur; fed pro eo, viri boni arbitratu, 
*ftimatiodabatur,exrefcripto D. D» 'Seucri & Anto «L.rf.d» 
nini. Scd & ^luftiniano Aug„ idcm obuerfatum eft ' 3 **M&r<*. 
cum in feruili etiam perfona gradus quofdam conde-^^**^** 
mnationis voluit obferuari» ut aliud in viliffimo vel 
compeditOiius asftimationis conftituatur* ncc iniuria 
fancutvidimus^ideoquerecte' luuencus, feruos a pa- *//*..?. hifion 
trefamiliasmiflbs ad colonos agricolas, ut vin&i fru E »* n z* 
druspercipcrent, ACtoresinterpretatur; 

Tum longinquA petit j fed fruftm temporecerto 

Attores famulos mittit, quets portio jalua 

Cultorum, certa rurts mercede daretur, 
Etquoniam unusnon omnia poterat, adiutoribus A- 
#or utebatur. /Scaeuola ; item qu£ro,anea qu&exatta funt fL.&MJtA* 
fer adiutores eitss ( k(Xot\%) ne% Calendario tttau funt, aut tttllh * 
jraudulenter afta,kuic adfcribipofimt cum cffethis prtpofittss ? 
Calcndario autem praeponebatur aliquando /feruusf^ 1 '^ 

V 2 quik 



I y£ LA,VR PI GNOR. 

quifpiam, ut pecunias domini exigeret, crederetq'ue. 
& hic a calend ario forte di&us eh\ Galendarium ve- 
ro, feu ftgin* Catendarum, ut vocat ''Martialis, codex 
nominum fuit, in quem nomen debitoris Seii aut Caii, 
cumfummapecuniasfinjuliscalendis exigendae, refc- 
rebatur. fSeneca beneficia in Calendario /cribit, nec 
Auarus exaffor ad horam & diem debitorem appeffat. A Ctor 
fecundarum in fa.milia fuit dispensator, qui Grsecis 
ciKG?o(i& di&us eft\ memineruntautem antiqui tituli, 
SIGNVM 
HERCVLIS 
DORVS. LARC 

DISP. QVI. ANTE. VILICVS 

HVIVS. LOCI 
D D 

item 

EPAPHRAE DISP. 
T. ARIANI 
ANESIS. FILIA. VIRGO 
VIXIT. A* X V II 

* 

dIs manibvs 
onesimi gaepionis 

hisponis disp 
tl. caepio hieronymvs 
et sibi et s vis 
&quidemDifpenfatoresdi&ifunt ideo, quod olim scs 
penfantes expendcrcnt, non adnumerarent. Tradit 
ha3c vetus^intcrprcsad Perfium \fuitautem afiis libralis, 
& dipondw, quod hodie in ufu remanft j & /olebat penfm 
7 fotitu 



\lih.t9.iti 



DE S ERVIS. *|7 

potius quamnumerari, unde& DifienfitoresdiclliVROROGA- 
tores. hic egoolim cogitabam Prorogatores reOum 
nonefle. Procuratores cnim autErogatores videbatur 
reclius ; fed hallucinabar tamen. Arcarios enim proro- 
gatores triticiappellat*Caffiodorus:&Petrus Chry.%- ^ 
logus non femel hac voce utitur*'ut; dccoeleftibm.condi- ****** 
tis, de horreis diuinis rattonemredditt praftabit caufas Eccle- 
fta prorogator* c &, difpenfator ergo diuini verbi, & cceleftis 
doBrina prorogator, qui ante Dominum ftttt iugiter 4 eft 
confuetudinis, eft animifelicts, ut adfcitm quis eft ad regnum* 
quodfuit proprium, quodpripatum, moxparentibm,moxpro+ 
pinquis, ciuibm indigentibmjiberaliter prorogare. 'idem, _ erm% 1 \ 
Abraham,fiatres, nonfibi fed pauperi diues fuit,& opesnon 
habere,fedprorogare geftiuit. idem/alibr jfed bonum nobis, fSermt uft 
bonum nimis,ft ad nos ifta aptemm finguli, [i adnoj ifta refera- 
tnm, qui in terra nos debemus fentire villicos, dominas non pu- 
tare .-prorogationis temporarU minifttrium fifcepifte,non in- 
uenifjeimperpetuumpofitdendi. De Difpenfatore/ Cicero: i in Hm w* 
quid tuinquam folfSyCumrntionem ab Difpenfatore accipis, fi 
&ra finguUprobafii,fummamqu&ex hu conficcla fit non pro* 
bare? Eth#cfaneratioimmanit«rexat1a plerumq; eft. 
* Seneca : audio f inquit,) circahoram tertiam nocJ/s } ftage//o- \ * p Jf' 6 rj5 * 
rumfonos. quaro quidfaciatf dtcitur rationes accipere. 'Iu- 
uenalis, 

Etc&denslongirelegittranfuerfidiurni. 
ubiantiquusGraramaticus diurnum, ratiocinium in- 
terpretatur. Ncc alio forfan refpexit ^christvs domi- ^ Mtltt ^ 
nus, parabola ufusferui, quem herus tradidit tortori* t*f,tt. 
bus, quoadufqueredderetuniuerfum dcbitum. Difpe- 
fatorautemconferuisTflVircfti^oj', feu rlw T^<ptw pr&- 

V 3 ftare 



ifB IAV2L PIGNOK, 

ZfJ<7m! hj ~ ftarecdnrueuerat > Dcmcnrum nimirum. D.*ZenoVe- 
ronenfis ; Iojephpramotus admen/uramprarogatcuncJesa»- 
nonam* lege j prometm , menfuram prorcgat 

ls*t,t+, annonam. 'luuenalis dc auaro patrcfamilias, 

qui munus obibat Difpenfatoris ; 

Seruorum ventres modto caftigat iniquo, 
Iffc qm% ejuricns.—-' 
Notat autem fordidos, qui in illud incumbcbant, ut dc 
mcnftruGetiamDemenfolucrarcntur, aliquid fcmpcr 
corradendo. EthiceratmenflruusCanon, quatuor vcl 
quinquctriticimodioruminfingulos, diurnusfuit,ut 
cLZ t,$*f.r. quidam fenferunt, libra farris. c Horatius, 
Deni% cur umquam fugijjet : c m fatis una 
Farres Itbra ^oretr mmmm 
*Ut.fi. 'luuenalis, 

Deterior tamen hic % quiltbernon erit M, 
guorumanimas & farrefuo cufiodit & *re. 
Nifi dicamus utrobiqucfarpro paneufurpari, fcludcre 
Horatiumin pufillum &gracilem,cuinon iufium Dc- 
menfum.fed cxtra ordinem, pro modo & quantitatc 
corporispraefiaretur^Quod cnim xil tabulae, ncxis li- 
bramfarrisindies, pro viOu pracfcriberent, ad feruos 
trahinequaquampotefl;quiacumiliis olim agcbatur 
immitius, nc dicam immanius, puniendas corum perfi- 
diaegratia,quainopia2temporariaeadimcbaturfubfidi- 
umilIud,quocommunisomnium vita indiget* Alio- 
quifcruis ad rationem Demenfi, cibarii panes quoti- 
dicvel bilibrcs,vcl ctiam trilibrcs aflignabantur.Quod 
utftatuamfacitinprimisrCel. Aurelianus,quiita fcri- 
biV.ficdeni^flurimiimfauJabilitertotAdieat^ nocle cibum 

/*mffife 



DE SERVIS. I f? 

fumpftjfeveteribm traduntur. nam% Afclepiades memorat, 
Praxagora famulum ternos biltbres panes per fmgulos dies ac- 
cepiffe,quibtu comeflis y non aliter pafitone afficeretur, quamfi 
mhtlacaperet. hic ccrtum eft, latere canoncm quotidia- 
nura fub immodica illa quantitatc,quae famuii morbo- 
fam efuriem nullo modo leuarct* Mouet me deinde 
" Catonis au&oritas, qui compeditis perhieroem panis 
P 4 m. ubifodere cceperint P. V. dari praecipit» adco ut 
urbanis minifteriis panis P. %i. vel uu fufficere potue- 
rint, cum neque foderc aut opus faccre necefle habc- 
rent, &quoad pulmentaria & obfonia lautius accipc- 
rentururbani,quamruftici ferui. Dixi autem afligna- 
tos videri quotidie panes ad rationem Demenfi, quia 
Demenfumvariauitaliquandoj modoenim iv* modo 
iv & S. modo v modiorum fuit, prout ferebant & anno- 
n«ratio,6cdominorumquafplendor,qua fordes. Ab 
hocautemminiflerioDifpenfator & aliud nomen in» 
ucnit. diclusenimeftA frvmento. Romae, 

VOLVSIAE. ARBVSCVLAE 
PALLANS. Q N 
A FRVM 

CONTVBERNALL CARISSI 
MAE &Ct 

DIS , MAN 
ASCLEPIADI 
ATHICTVS. L. N 
A. FRVMENTO 
VICARIAE. CARISSIMAE 6cc, 

IdcmMINlSTRATOR APRVME^TO, & ACTOR A FRVMEN- 

V 4 TO 



l6o LAVfc. PIGNOR. 

■Todi&useflv nifi velimus Miniftratori 5c A&ori quan- 
doqueobtigiffe, ut & hoc munere, tamquam fubfidia- 
riifungerentur* lllud utiq^ minime controuerfum efr, 
*M.r.ej>. 14. [)jaria feruis exhibita fuiffe» "Horatius ad villicu fuum; 
Cum 1 feruts urbttxaJ/ariaroderemattts/ 
HorHm tuinnumerumvotorHts, • 
^.n.^/Martiaiis, 

Sedluf>mufuram y futritfc aiaria po/cunt. 
Petronius ad anfcrestranftulit, feliciterplane ut folet: 
vix ad caf&-hoftioittm procefferam, ctimecce • tres anferes facri, 
quiut putcymedio dtefoiebant ab anu diariaexigere 9 impetum> 
sififi So. * n nje ftciunr. J)lumum vocat ^Seneca: itie quifuperbtta 
at^impotens,- & fidmia virium tumidus att, 

jdwvd 'nif lcfuicrk ' Menelae^hacdexteraoccides» - 
dAehiilo Gil- diurnum yascipit^M centuncuk dormit \ aliufit^Claudianus 
PafcimufmbitrioMauriinccdebitareddi, 
SedfttaeGntediiaffatygaudetifediurnof 
VtfamMtapraberecibos. * 
Codicern vero in quem has prorogationes refereban- 
eserm.14.. tur, diurnum vocat^Chryfologus \tncceloprimaeft cfuri- 
entis annona^prima ftipendtd pauperis tracJantur in ccelo^ 
rogatio pauperis prima diuinis fcrtbiturin diurr/ts. E t ha:c di- 
urna num adferuabant illi, qUos vocabant ab epheme- 
ride ? vetus marmor olim vulgatum hasc habuit, 

PROC AB. EMPHEMERIPE, PROC* A 
MANDATtS. PROG E T. AD, PRAEDlA 
GALLICANA. PROC SALTVS. DOMlTlANl &C. 

Fuit autem isTHBoPREPON altxandri avg. lib. Etqui- 
/d.hori^m. dem/lfidorusafllrmat, quod-Latini diurnum, Graecos 
cMf.-»u. Epiiemerida diccre* Diumarii verd, quorum tnemine- 

runt 



DE SERVIS. j^j- 

runt * Valcntinianus, & Valens AA. non huius loci if''*** 
funt. fcd eiufdem, cum Subfcribcndariis, Tabulariis, ^'"'r*. 
Logographis, ac Cenfualibus ordinis. Canonautem, 
cuius meminit* Saluianus, mihi compertus non eft, an 
fitadrationcm diurnamreferendus,anad menftruum * 
dimenfum, anadpenfionemannuam,quam ferui, fti- 
pcndii cuiufdam vice acciperent. Iufta fane,quse vocat 
'Columella,funtpanis,potio, vcftis, manicas, pedum ciib.t.e^.t. 
tegmina, Et hax omnia praeftare tenebatur dominus 
feruo. ^Seacca:eflaiiquid,quoddomintfsprxfareferuo de- dhh 3 .de bc- 
beat, ut Cibarium, Vefliarium* e Idem : atquideiniurijs domi- tte f- c «t 
norumin /eruos quiaudiat pofitw eft, qui&feuitiam & tibidi- 
nem t &in prabendts advicium necejfari/s uuaritiam compe- 
fcat. Affinc munus Difpcnfatoris minifterio obiuitTEs- 
serarivs. TefTerarum ufus apud veteres in qua celebri- 
tate fuerit, ncmo cft qui nefciat. has quiaccepifTent, 
videntur ad TelTerarios attulilTe, ut ab eis inuiccm reci- 
pcrentfrumentum,nummos, veftem, gemmas, man- 
cipia, iurncnta, &canera huiufmodi, Roma; multidc- 
fcripferunt, 

sYmphoro 
tesser ario 
se r 4 caesaris 

DE. DOMO. GELO 

TlANA» FECIT 
PHILODESPOTVS 
EX. HERMAEO 
F R A T R I. B. M. 

TclTer* cuius figuraeeflent, fatisindicatnomen* Mate- 
riacarumtiguftrumfuit,utalTerit/Plinius. Ego thmShA € «& 

X neas 



tg % LAVIW T?I GNOR» 

neasvidinonpaucas.& ciufmodi unica apud mc eft; 
euiushicexemplumappofui, ut ufum TelTeramm ali- 
quem conflitucre pof- 
fimus. Hinc patet, no- 
tasillasSP. velSPECT. 




+AlAm m $r 



aliud fignificarcquam 
sp EcTAvrr.ut detur in~ 
telligi, condu&os fuif- 
fcaliquos, velutiabEditoregladiatores infignes, rude 
o!imdonatos,fpec>andigratia nonpugnandi» Ec fanc 
in his Tefleris vix aliud fy mbolum videas ( ego fane no 
aliud vidi ) quam fufcinarum & palmarum, qua; ad bu , 
dumgladiatoriumpertinent. Vulgauerunt earum in^ 
fcriptiones* alii, cum titulo nefcio cuius eburnei Figli- 
ni, quodegononfatiscapio # Nomina quse in ipfis le* 
guntur, feruihaprocul dubio funt, anthvs, favstvs* 

INGENVOS, OLTMPVS, REPENTINVS, HERMES, FELIX, PHlLO- 

damvs, pil\rgvrvs:& me iiidicc non alios innuunt» 
quamTeflerarios noflros, ut is cui Teflera obtigcrat, 
haberetftatimin promptu nomen erogatoris familia- 
ris 4 Nonpugnabotamen admodum, 11 quis gladiato- 
rcs qui fpe&abantinterpretetur : pronior utique in pri- 
orem illamfeudiuinationem, feu coniefturam. Vt ut 
resfit, iliud profefto flatuendum videtur, huiufmodi 
TeflerasinufufuifTe, utfpeclatoresinde aliquid lucra- 
rentur* *Martialis; 

^uncvemHntfubitislafciuanumifmatammbis, ^TbT 
Kunc dttt spectaTas Tejfera longaferas^ ; 

Ntffti 



DE S ER VI5* Itfj 

Nftnc imflere ftnm fecuros gaudet, & abfens 
Sortitur dominos, nec laceratttr auis+ 
Etnuncdcmum intelIigemus,quodeft apud*GeiIium,*''*".«'r 
deC^Fabii epiftolaadCarthaginienfesmifia; M. Varro 
autem non haflam ipfam, ne% ipfum caduceum miffa, fed duas 
Jefferuldfy in quarum altera caduceum, in altera ftmulacra ha- 
fi*fuerunt incifa< *CIaudianus ad has infcriptas Tcflfe- hj e u l( d.sti- 
rts, &quidemeburneas, non videturrcfpexifTe; 
Tumviridcs PardoSj&cetcracolligit Auflri 
ProdigiaJmmanesfy/imulLatoniadentes, 
^uifecliferrointabulas^auro^micantes^ 
Infcriptirutilumcalato confule nomen, 
Per proceres & vulgus eant. • 
Dcfcripfitautem hifcc carminibus Dyptieha.* Valenti-^'- ^ 7 ** 
nianus, Theodofius, 6c ArcadiusAAA. ittud etiam con- " ' 
fiitutione folidamus, ut ( exceptis Confulibus ordiharijs) nulli 
prorfus alteri auream Sportulam f & Dyptichaex eboredahdi 
facultas fit .cumpubltca cclebrantur officia ftt Sportulis num- 
wus argentcus, alia materia Dyptichisu Symmachus : quafi ^ ^ ^ 
igitur ut eita nomine Dypticha, & Apophoreta fujcipere digne- ' ' 2 *' 
tnini, qui apparatui eiut plura & praclara tribuiflts* praterea 
domtno& Principinofiro,adreferendamlargitatis eitts fedu- 
lam magis, quam parem gratiam, auro circumdatum Dypti* 
ehum mifi.cetcros quo^amicos cburneis pugitUrilus &cani- 
ftettts argcnteis honoraui. EthseTeflerarum noftrarum e- 
pigraphae cxplicant nobis fententiam «Theodofii 
Valentiniani : Perijfechoregu nomen penitus amputetur, ffc L 
Teffera defignentur, & nojlr* pietatis nomine cenfeantur, 
quod eft jfelicinominepietatts noflraimpreffo figncntur, ut^ ^ ^ ^ \ 
Impcrator^Zenoalibiloquitur, noncnim fatis crat ut***4jj$»} 
t X 2 Hono- 



1^4 LAVR- PIGNOR. 

Honorianaevocarentur. Frumentariae & ipfas minutas 
fuifle vidcntur j & Perfius ideo TeiTerulasappellat ; 

Publius emeruit fcabiofum Tefferula Far. 
paruos autem globulosligneos, quorum meminit*Io- 
hannesXiphilinusepitomatorDionis, qua ratione ad 
Tefferas referam nonvideo. obflat enim forma. Quid 
autem fi miflllia fuerint . ? Et quidem ad Dionis, feu Xi* 
philini mentempropeaccedunteburnea quaedam cic- 
culana fegmenta, notis numcralibus infcripta,que. Ro- 
mae cum eflem, anno mdcvii, eruta fuerant. Suntau- 
tem huiufmodi, exprefia ex archetypis, qux apudmc 
domihabeo* 




Lettor & Spettator nofter his utatur, fruatur, ca legcut 
fjquid occurrerit certius, candide impcrtiat fludiofis. 
Vidiautemaliquando, &nummos veteres, Augufli & 
Tiberiiffire&ememinijinquibus auerfis, huiufmodi 
notacnumerales confpicicbantur. Nequc vero globu- 
los illos & fph^rulas c TeflTerarum numero eximcre 
confilium omnino mihi efl, cum videamus non raro 
tranfire in aliatn figuram res, qux ab arte funt, manen- 
tibus tamen primigeniis nominibus Difpenfatori no- 
flro ( ut ad illum reuertamur) credita fuit Arca, ut ex ea 
* iux.$*m», crogaret. *luuenalis, 

—-nefyemmloculiscomitantibHsitur 

Ad 



DE SERVIS, ' 
AdcafumtabuU^vofitafedluditurArc*. 
Praltaquantattttc Diffenfatorevidebis 
Armigero? 

In fumma quoties numerandum elTer, roties Difpenfa- ^ ^ 
toraccitus eu\ 'Macrobius: fecuto omnium rifu, Dijpen- et ^. s * 
fatorem Cafar vctauit, & feftertia centum millia Graculo nu- 
werariiufitt. re£te\ viros enim Principes comitabatur& 
Difpenfator, ut pecunia elTet in promptu,& notauimus 
cumdePediflequisfcriberemus. Arcae vero & Difpen- 
fatoris adeoindifcretaratiofuit, ut'Fabius maiorcon^JzW*»».,?// 
iun&im retulerit. adfummum finquit) in Republicanoftra 
honorem, non animus, non virtus, non manus mittit, fed Ar- 
ta&Di/fenfator. ideoqueDifpenfator arcarivs; 6c vi- 
ceverfaARCARivs, Difpenfator appellatus eft c alicubi. eTurneit*ti. 
Meminit Arcarii'' Scxuola: Sticbus Arcarius probante do~ dL.TJdeff. 
mino nomina fecit, & rationes a domino fcriptas exhibuit. deicSmMbert. 
meminit &'Chryfologus, fed tacito muneris nomine; tStrm *'i* . » 
iterum contrtftatus es, quia quod habes in ccelis cogeris colloca- 
re. rogo crede Deo tuo, qui feruo credis, & magts Deo, quam 
hominicommenda. Eraflusautem ille, quem Arcarium 
Corinthi vocat interpres D./Pauli, GraecewWf*©* eft 4 
Ad cuius analogiam/ Arcarius,qui Romano olim Pon- gp*nui»i$t$ 
tifid diuinamyfteria celebranti aderat, praeerat tribu- d f^ rhtt 
tis, ut& Arcarius Pr#feclorunj*Cafliodoro, qui & Ar h : i»\*i:' ; 
caearbiter. 'Zeno Veronenfishucallufin/^/fy/md/V- i*d»eophju 
quid defiderauerit, qui recondidit } Noe omnia illi Arcarius non " m * ' 
negauit. Ceterum concinne admodum Iuuenalis, Lo- 
culos (ut vidimus) Arcae oppofuit. Arca enim (fiue ^ Iuu ~ 5At ^ 
^ratafiue^ferrata) ftatariafuit, Loculi mobiles & ge is*uh 
ftatorii Ethos videturtra&afleunus quifpiam e grege 

X 3 mini- 



1<?£ LAVR/PIGNOR. 

t^H ' 4 * f * m miniflrorum. Paterfamilias apud a Scajuolam ; te/?a> 

c L ' £ ' mento codtctl/isue /eruos manumifit , & peculia legauit : & de 
Sticho ita cauit, Stichum /eraum meum Itkerum ejje volo, eitj s 
volo dari decem aureos,& quidquid ex ratione Locvlorvm 
meorum habet* ad quem morem collineauit interpres 

l c*?. n. h Io ^* Euangeliftac : dixit autem hoc ( ludas )non quia de t- 
genis pertinebat ad eum,fed quia fur erat, & locvlos ha* 
bens, <a qtta mittebanturportabat. appofite ad luuenalem 
fcribit c Afconius ; undequia maiorfumma efi pecunU pvbli- 

rerr. ea quarn priuata, ut pro cen/u P, R. ararium dtcttttr,pro Loctt- 
lts& Arcathefauri&c* Par miniflerium fuitfc illius, qui 
crvmenam, & eius qui marsvpivm geftabatadnutum 

dhh. z,.c*.r, domini. QJ.abeoapud ^Gellium ; quidam, inquit, L. 

Feratimfuit,egregie homo tmprobm, at% immani vecordta. 
is pro deleclamento habebat os homints liberi manmfua palma\ 
verberare, eum ferum (equebatur crumenam plenam afitum 

eM***chmit.portitansM rel. Apud'Plautum vero MensechmusSofi* 
ficlesMelTcnionem feruum alloquitur: 

Ego tfluc cauebo : cedo dum mthi huc marfupium. 

/teg.L. Obfirmabantur autem Loculi clauibus. /Vlpiantis: 
funt tamen quadam, qua omnimodo Ugatum confequuntur, ut 
lectum legatum continet & fulcra : & armarits ac loculis clau- 
ftra & claues cedunt. Quandoque tamen Loculiclaues 
tantumferuabant. /Plinius : Fabim Ptclor in Annaltbm 
fuis /cripfity matrona?n t quod Loculos, in quibmerant claues 
vinariace//*, rcfignauifjet, a fuis inedia mcri coatlnm. Quas 

k^cieerttf fignandi confuetudoetiamad aliud, quam ad*Lagc- 

tjafa/ti.s.gj. nas,tran!nt. Matcrfamiliasapud'Plautum; 

*®$*gt- Obftgnatecel/*s:refertcannnlumadmc* 

k.c* f .s 7 , ^ principcs Saccrdotum apudUiatthscum Euang. mu- 

nietunt 



nierunt fepulcrum, fynantes Upiitm. * Ioh . Ca fll a n u s : eti- \ +* d * '** 

/ .» ', . ° ,. f /• , ■ jtttut.\rtrum* 

am annulos 3 qutbm reconatta prafignemiiSytn aigttts palamge* , a ^is- 
Jlarejfra/umtmus, quibusnen folum ciftelU, veljporta, fcd n( 
arcsquidem velarmaria, ad eaqua congerimus,velqua egref 
ft de fecuio referuauimus, condenda fufficiurtt ? A t d c h i s fa- 
tis. Notandumautemefr, ^Difpenfatorera locafle ah- iL "*»fi** 
quandooperasvicariorum^ 'nihilenim vetabat, quin^/*"^ *~ 
feruus vicarios,& eorum peculium, ipfein peculio ha cl, 7 
berepolTet.ad quam rationem Athenio Cilix Difpen-^f*^ 
fator & ipfe, ducentis feruis praefuit, utnotauit^Dio-^,;.^. 
dorus. Ab A&ore&Difpenfatorenon omnino difFert 
^rocvrator. Petronius : iam adtricliniumveneramus, 
incutus parte prima, Procurator rationes accipiebat. « Fabius eDtcUmstk* 
maior : fatis fit vobis ( 0 diuites ) hoc vejlras praflare fortu- 
nas, quod per Dijpenfatores feneratis, quodfamiliam $er Pro- 
curatorescontinetis. Bonifacius martyr, Aglaidis feruus, 
huiufmodi minifleriofun<3useft,uttradiditMetaphra- 
flis interpres/Lipomanus : quem tamen £ Romanae EcjWsur. 
elefix au$oritas ingenuum faciu |Stephanus autem^J /owJt 
DomitillasProcurator, qui Domitiano Caefari fuffodit src*i*r, 
Wguina,Libertus quidem fuit, ut aflerit Ioh, X/phili- 
nus;atid ex prsefcripto diuinae futiappellabant) do» 
mus, cuiusmoribusreceptumiamdiu erat, minifleria 
feruilia Libertisdemandari. Ethaec difta flnt de fcruo 
Procuratore» Procuratorenim libcrhomo,omnium al- 
teriusrerum quidam pencdominus,alieniqueiuris vi* 
carius,adnosnonpertinet. Procuratores caesariani 
(utillos etiam obitcr innuamus )innumeri pene fue- 
runt,digni fanc ut eorum officia,cum ingenti illo colli- 
bertorum omnium agmine,cxplicentur peculiari com- 

X 4 men- 



i£3 LAVR. PIGNOR. 

mentario, quem nosiam nunc votodeflinamus erudi- 
toalicui viro, qui flilo & meditatione hacc afifequi pof- 
fit Recenfentur aute in veteribus monumentis,PRoc v- 

RATiO ORN AMENTORVM ; BIBLIOTHECAE j PATRIMONII ET 
HEREDlTo XX HEREDlT j AVRARlARVM } BALNEl FORMls; 
FVNDIS CAlETAE; LAVRENTO ADELEPHANTOS j A RATIO- 
NIBVS j VlLLARVM TVSCVLANARVM , SVBPROCVR ATOR VI- 

cesimaE, & alii non pauci* Atillud hic obiter velim a- 
nimaduerti, huiufmodiferuosimpegifleplerumquein 
meretricios fcopulos, non finc magna rei dominicse ia- 
«lu.de fer* & ur a 4 * Alfenus : dominusferuum Difpenfatorem manumi- 
fit t pofiearationesabeo acceptt, & cum de els non conjfaret, 
comperit apud quamdam multerculam pecuniam eum confum- 
*L* f-+3. pfiff^ *Martialis; 

VtJ}enfatorem faltax jfoliabit amica, 
Mercibm exftruttas obruet unda rates 4 
Nequefane ab re commentus efl apud Petronium ex: 
* tempore E umolpus -fintercetera apudcommunem amicam 
confumpjerunt pecuniam meam, a qua illos proxima rsocle ex* 
traxi, mero unguentis^ perfufos. ad fummam adbuc patrimo- 
cM*ttk, 2+, n ij me i re liquiaA olent. e christvs dominus huc allufit no 

L*CdI2. j 1 n~ J, 

ditb.Htfiot. femel,&expreflit*Iuuencus; 

£u - Afl itte infelix, qui obfc<ene luxuriatm ; 

T trdantem contemnit herum>Jeruos% fatigat 
Verberibmfegntsj^ indulgens ebrietati 

e l. ult.quod Luxurioforum conuiuia concelebrabit & c. 

cum eo % L. 13. s * 

§uitdemfttt. Nequevcroab Actore, Procuratore, Difpenfatore illi 
x./j. eod.L. videntur elTe abiungendi, quos pignoribvs accipien- 
i$berat.L. s jn dis, mutuis pecvmis dandis, fcenerandis, accipiendis, 
princ.de tnfti- exigendis; & mensae prsepofitos appellanfLCti noflri: 
*"■*»■ Dani- 



DrE SERVlSi r<T? 

Daniflas ScTrapezltas. EXACTOREshuiuspIanenume- 

ri funt. * Scaeuola ; Stichus Arcaritss probante demino xomi- *l.4\Mf$. 

nafecit, & rationes a domino feriptas exhibuit, nec foflea no~ de ' a/,ie,/Mf < 

fhen ullumfccit* quaro an p qui minm foluendo fuerint dcbito* 

res, quibm alij Exafiores erant applicati, nondum videatur 

eonditioni fattsfatlum ? Meminit autem antiquum elogi- 

ura, quod extabat oiim Romae in m ufaeo Carpenfi, 

sex. pompeIvs favstvs 

sex. pompbL exactor 
Apud Caefares fuit peculiaris Exa&or hereditaTvm, 
lEGATORVM.PEcvLioRVMj utteftantur veteres infcripti- 
ones» ad haec ExaOor avri, argenti, aeris, in ofrlcina 
monetae ; 6c Exa&or opervm dominicorvm, Verum qui 
ratioeiniumnondidieiiTet,is excludebatur his mune- 
ribus. Petronius : hinc quemadmodum ratiocinarididicijfet, 
dein Viftenfatorfattm ejfet, omnia diligentcr curiofm piclor 
eum infcriptionereddtderat. Et huc forfan pertinet et ille, 
qui olim dicebatur Procurator Csefaris,RATioNALis »uo 
pofleriorc appelIaretur 4 'Lapridius; & quia de publicadis 
dtjfofitiombm mentio sontigit, ubi aliquos yoluijfet velRecJo-'*'* 
resprouinci/sdare,vclPr£pofitosfacere, vel Procuratores, id 
e(l Rationales ordinare> nomina eorum proponebat,hortans po- 
pulum, utftquis quidhaberet criminis,probaret manifefiis, fi 
nonprobajfetfubiretpcenamcapitalem* Is autem,cui Rati- 
ocinium in familia obtigerat, ratiocinator diceba- 
tur,feuA rationibvs. IndomoCsefarum Libertus pro 
morehuic muneri prjeficiebatur ; & Iegitur in vetere 
marmoreLanuuino, 

T* AVRELIO 
AVG f LIB 

Y APHRO, 



17© tAVK. M 619 01. 

APHRODISIO 
PROC. AVG. 
A. RATIONIBVS 
*cUudt<n*. *$uztomx\s\fedanteomties (Libcrtos videlicer^ Nareifi 
fum ab epiflolis, & Pa//antem a rationibus j quos decreto quo fa 
Senatm, non pramijs modo ingentibtts.fed ejr guafiorijs Pr*~ 
torijsfeornamentis ornariftbenter pafftu fit. A calculis itenv 
ideft lapillis minutis, quos antiqui in manu tenentes, 
numeros componebant, di£tus eft calcvlator feruus» 
i z. 7, de 6- y Vlpianus j nam huim quofo efl minifterium, fiforte i/el Li- 
ftrubemr. y Af ^ m vg [ jtf tmct4 l A tor, vel Calculatot fit.qux fan e ars nec 
tL.17.deex. ingenuos dedecuit, e Modeftino tefte j f*>jc/[« h$t*%ixs> 

tttfat, Tttter. ^Tj^ Ket,\KlKeiT0^us 3 ev$ %lgt,\p*i<Pt&*$ Afycf^y. Edifcebant 

autemhascpuericum bterarum primis elementis. D. 
dlth. i. tofef d ^ U g U ftj nus : adamaueram enim Latmas (literas^ non quas 
primi magiftri, fed quas docent qui Grammatici vocantur. 
nam i/lat primas ubi legere, & /crtbere, & numerare dt/cttur, 
nonmintss onerofas peena/es^habebam, quam omnes Gracas. 
t U.x. •rigm, «ifjdorus > primordta Grammatica artis» litera communei 
exiftunt, quas Ltbrarij & Ca/cu/atores fequuntur, quorum di* 
fcipfinavelut quadam Grammatica \ artis infantia efl. lulius 
Capitolinus deHeluioPertinacelmperatore ; puer lite- 
ffytfteUtd ff# e/ementarijs & calculo imhutw.flAomXwxi lcpidc» 
ptjenew* Momani pueri fongis rationibus ajfem 

Difcunt in partes centum dtducere. dicat 
Ftlitss Albtni, fi de quineunceremota eft 
Vncia, qmd/ttperat Fpoterasdixi/feTriens, tH 
Rem poteris feruare tuam. redtt uncia : quid fit ? 
Semts. 

iM.ttuto* HuiuslociluntquasD.^ Auguftinws rccenfuit: iam ve- 



DE S ERVIS. tyt 

ro unum & unum duo y duo & duo quattuor, odiofk cantio mihi 
crat. quaecantio hodieq; cxauditur apud hofce magi- 
(lellos,quos antiquitus Cauculones feu Calculones vo- 
cabant. Ceterum prifcam iilam calculandi rationem ex 
* VolufioMasciano perdifcere pofiumus, & ex tabella ****** Et *m 

I» ytnetm. 



d 



® 



X 



3 2 



( 



« >"§ C 




Y i 



numc- 



b Numifm. 
D/m/.j. 



tfz LAVR. riGNOR, 

numeraria,cuiusformam & ufurn primus omnium c- 
didit marcvs velservs iivir Auguflanus, virtutis 6c 
4mexpiic*n- do&rinse eloria pr*ftantiflimus. Romani porro Aba- 

inttnfcrtptto- v . 1 ■ „ • 

nHDutiLn*, ci, qui apudF* vrsinvm extaret, memincrunt * p*ciag- 
&inLtb.dt conivs, & *ant. avgvstinvs Hifpanorum dottiflimt* 
Nos veronon Auguflanum,fed Romanum exprimen- 
dumcurauimus, tum quod illius typus, quando haec 
fcribebamus, ad manum minimc erat; tum quod in 
hocnoflronotxnumeralesad antiquas propius accc- 
dere viderentur, venuftiorenefcioqua& caftiore con- 
formationc Quodututverumfit,illud utiquecertum 
eft,publice interefle,vulgari & hunc noftrum Italicum» 
ut infigne antiquitatis monumentum, hac iterata cdi- 
tionein oculos hominum incurrat, & cruditorum ma- 
nibusteratur* Vfusfaneiscft, quem fatis fuperque in- 
dicant calculi duc"hles & rcduchles, capitati, undeui- 
ginti,oblongisalueolisinferti Calculi quatuor inferi. 
ores, unitatis vim finguli obtinent, appliciti tamen nu- 
mero intercadato, Superiorille fingularis & unicus, i- 
temadmotusquinqueunitatesnotat* Alueoli uncia- 
rij extraordinem, fex calculos continent, quinque in- 
fra, unum fupra, qui omnes xi colligunt prorecepta 
unciaediuifioneinxiifolemnes partes* Semuncia, fici- 
licus, & femificilicus feorfum comparent. Huc refpe- 
xiflc videtur'Solon, cuiusextat prxclara fententia, ty- 
rannorum familiaves cdcults perfimiles vtderi : qu&ndo^ entm 
tnaximi ejfi> cfuandofyminimi precy & hocSoIonis diclurn 
dP f utarch.hdOx\xntc% fftueis fuerit Orsetes) gener regis Artaxerxis, 
a ^ ijlliam computandi artem rerutit, quse digitorum in. 
fkxione conflat, In hac tabeil» aouenarius eminet, 

cuiul 



tDtogents 
1.4trtiu$ % 



BE SER VI S, - 175 

cuius eaUus eft, au£rore*Marciano, utprimi verfus 
nem ttneatj comprobataetiam a noftris rationc, qui 
notas numerales Arabum, quasGifrasappellamus, eo- 
dem limirearOauerunt; non temerc aut fortuito, fed 
confulto & Japienter, At multiplex ufus calculorum 
facit, utanticjfuos aliquot candidos Japillos, Romse e- 
rutos, tum minutos, tum grandiufculos ; curauerim 
hic apponi, literis & quibufdam aliis cadaminibus Jinfi- 
gnes. Quoscgo quidem arbitror, non longc abefle ab 
athleticisilli$cakulis,quibus ex *Apocalypfi, & ciuf- Jop.*. 
deenarratorc Areta, luceattuliteruditiflimus *j?aber. <fj*.*-<4p- 

SS* 



174 LAVR. PIGNOR. 




DI SEHVIS. 17; 

Explicito Ratiocinio, ad negociatores vcniamus» ho- 
rum itameminifMarcianus , legatis feruts, exceptis ne-* Lf $ 
gociatoribtss f Labeo feripfit, eoslegatoexceptosvideri, qttiprx- 
poftti effent, negocij exercendi caufa, veluti qui ad emendumj 
locandum^conducendumprapofitt funt % Negociationes ve- 
id, ut multaeerant, ita eos qui exercebantfingulari no- 
mcnclatura infignibant. Ideoq; boarios, pvllarios, 

JFERRARIOS, AERARlOS, FRVMENTARIOS, VINARlOS, VfiSTI- 

arios, SAGAkios negociatores legimus non femel, ali- 
osquenonpaucos. Fulchre*Caffiodorus:iYV^/4/<?rf/, 6 * 
quos bumanoc vita conflat neceffarios, huic potefiati manife-** 7 * 
fium efi ejfe fubietios. nam qutcquid in vefttbtts, quicquid in 
&re, quicquidin argento, qtticquid ingemmis ambttio humana 
potefi habere preciofum, tuis ordinationibm obfecundat &c. 
sarcinaiores ut huc rcferrem, monuit * VJpianus j ii- ' 
cet mercis appellatio angufiior ftt, ut nec ad feruos Fuilones vel " 
Sarcinatores, velTextores vel Venalitiarios pertineat, tamen 
Paditss Itb* xv.fcribit, ad omnes negociationes porrigendume- 
dtftum* Necablcgandas videntur sarcInatrices, quas 
recenfueruntFeftus, & antiquus titulus, 
dIs«, manibvs 

I DES 
S ARGINA TRICIS 

Ncquc ver6 fidcm faciuntfragmenta quasdam, Cornc- 
lii Frontonis nominecdita, in quibus legitur, Sartrtx 
qua farcit ; Sarcinatrix quafarcinas feruat. nifi hicfarcina- 
rum nomine veniat mundus muhebris. quod non o- 
mino improbandum videtur, cum legaturinantiquo 
marmore, 

Y 4 IVLIA 



I 7 £ LAVR.MGNOR. 

IVLIA . IVCVNDA 
A VG. U SARCIN ATR 
A. MVNDO. MVLIE. &c 4 
Et fane mundus hie plerumque non farcinas mod6,fed 
& impedimenta militaria «quauerit. At Frontoncm 
« s*rd»*tri- tuetur * Nonius. Seruos etiam magiftros, navi prsepofi- 
Ti.uit.de t° s fuifTe, docet b Africanus. Magiftrum autcmnauis 
exerc. aa. accipere debemus eum, cui totius nauis cura mandata 
c ft^ ^4 a p;i0rt vero imponuntnr locandis nauibus, vel 
mercibus, aut veaoribus conducendis, armamentisue 
emendis* & hoc eft a feruo nauem exerceri, ut apud 
* 2:.*. 'Iul.Paulumlegimus. Etquoniam, ut fuperius attigi- 
uuf.&L.r. mus, quaeftus non modicus ex mancipiis venalibus 
cod.L^9.de proueniebat, erant in familia & venalitiariIj alias vb- 
nalicii. Venahum autem fuitetiam loci nomen, ut a- 
pudPetronium,in quo tituli aliquando pingebantur. 
dGeiUib.** in^tituloautemex ediao Aedilium Curulium fcribe- 
bantur morbi, vitiaque mancipiorum, & quidquid alk 
eEj>ift*+7. ud emptoris intererat non nefcirc. 'Seneca hoc fibi vo* 
lui t : flare ante limen Calixti dominum fuum vidi, &eum qui 
illiimpegerat titulum, quiinter ridicula mancipia produxerat, 
fde iU.Gram. a ^ s intrantibus excludi* /Suetonius ; nam apud maiores 
( Qit) cumfamilia alicuius venalis produceretur» non temeri 
quem litteratum in titulo t fed litteralorem infcribifolitum (fi 
serm r+i fi ' °l UA f l non P er f c ^ um Utteris,fed imbutum. i Petrus Chry- 
1 ' ' fologus : hoc implebat Paulus>qui feruitutis fu&titulos ficfcri- 
bebat : ufy ad hanc horam efurimus, & Jitimus, & nudifu- 
mus, & colaphis c&dimur. Pendebatautem aliquando hic 
hLib.+.eUs, tituluspercolla. *Propertius, 

Aut quomm titulus per barbara colla pependit, 

Calati medio cumfaliere foro, E t 



DE SERVIS. tyy 

Ethxcquidem detitulo. Venalium autem nominepe- 
culiarirer veniebant fcrui nouitij. * Quintilianus :item" L *i< t.e* m. 
quodcommuneeft & a/ijs nomen, intet/ecJu a/icui rei pecu/ia- 
riter trtbuitur ut urhem, Romam accipimus : & vena/es, tfo- 
uitios j & Cortnthia, ara. Mangonum fraudes & impo- 
fturas fi quis adhuc aueat recen feri, b Scnecam audiat: bE t'ft> 
mangones quidquid ejl, quod dijpticeat, aliquo lenocmio ah- 
Jcondunt< itatfcementibus ornamentaipfa fufpeUa funt : fiue 
erm a/Iigatum ftue brachiu afrtceres, nudariiuberes, & ipfum 
ttbicorpus ofiendi. Thoraniusfane u t A n ton i um cticu m - 
fcripferit,prodidit f Plinius* Iila trarislatittaerat,^ qux' 1 '*-?***"- 
ad omnes venalesaptaretur^cantilena^ jpw™ M * 

h icefl 

Candidus, & talos a vertice pukher *d mos. 

ut, 

Verna miniflerjjs ad nutus aptus heriles, 
Litteru/is Gr&cis imbutus, idonem arti 
Cui/tbet — 

affiniaillisTerentianis: *E**utk§. 

—fac pericu/um in UtterU, 

Fac in Palaflrajn Muficts ;qua /tberum 

Scire aquom efl adu/efcentem, follertem dabo* 
fVlpianus : fciendum tamen eft, quadam & ft dixerit, pr&-f L - v.de*. 
fiareeumnondebere: fcilicet eaqux ad nudam /audem Jerui dd cd * 
pertinent, ve/utifi dixerit frugi, probum, diclo audientem. 
Dehisfatisdictum, DeincepsadiNSTiTOREs tranfea- hL g 
mus. /»y?//or«^^inquiut«rPauIus& A V'lpianus;^«// < i £ dei*ft«?' J ' 
berna» locoue, ad emendum vendendumue praponitur. hu- 
iufmodi verborumextatmentioinhxcverba ; * Serum i L *'s>*od\ 
euius mthiufm legatm eft, acquirit mihijtinftitor fit & operts 

Z eius 



i 7 8 LAVR. H6N0R, 

aL.iiJtttju eiututarintaberna* *item: fi duo, yluresue tahernam exer~ 
teant, &/eruum quem ex dijparibus habebant parttbm, inftU 
torem prtpofucrwt &c. Vetercs autem au&ores (quod e- 
goquidemobfeiuarim,)meminerunt tabernarum. ca- 
fiari», cauponiae, fulloniae, lanionia^piftoriae, unguen- 
tariac,diuerforiae, pellefuinae, futrinae, purpurariae, ar- 
gentariae, vinariae, cretarias, & medicinae exercendae 
caufa. Intabernis videturfuifle canis cuftodiae gratia* 
dr'™^? lPsLu\usLC$./iquisal?quem euttans, magiflratum forte, m 
j!?* tabernam proximam fe immtfiffet, tbt% a cane feroce Uftts ef- 
fet t nonpofJeagicantsnominequidamputant. at fi (olutusfu* 
iffet, contra. Illud fane notandum eft, in tabernis quan- 
tM.+M.2. doquefuilTeadfixosaitulos^quicumaliquoferuopro- 
hiberentnegociumgeri. Horumoperaftataria& fede- 
taria videtur fuifTe, ut ideo veftes non fuccingerent, 
feddemitterent. Vertumnus apud ^Propertium canit 

" A dcfeipfo, -&tbo 

Mundus, demifis Inflitorin tuntcis. 
g Jr r Jf Im " Cctcrum#VlpianuscumInftitoribusenumeratwsVLA- 
' rivm j AEDiFicio,vel FRVMENToemendo pratpofitum> 

PEC VNllSFENERANDlS } AGKIS COLENDIS ; MERCATVRIS RE- 

DEMPTVRisQ^faciendis &c. De Infulario nos infra. 
fs*t.$+ Quodadredempturas attinet, lepide/Iuuenalis* 

— viuant Artoritss ifihie 
Et Catulus* maneant qui nigrum in candida vert unt> 
gueisfacileeft adern conducere, flumina,portus, 
Stccandam eluuiem,portandum ad bujla cadauer. 
ll.tit. circiTores, quorum item meminit«f Vlpianus, funt, 
q u i b u s Vefttarjj vel L intearij dant vejiem circumferendam, 
dtftrahendawfy Extat antiquus lapis Rom* ad D* Balbi- 
naeitainfcriptusi 



DE SERVIS. 17f 

©LOCVS OPORTV 
NI CIRCITORIS CON 
IVGISQVE EIVS ALBI 
NAE ATQVE FILIORVM 
EORVM PAlLATINAE 
ET VRBICI 



kEQVIESCENTIVM 
IN PACE 

His omnibus adiungcmus feruum mcrci ^oleariae^*^ ^^ 
prscpofitum, cuiufmodi legitur in veteri marmore cre- ' ' 
scens quidam nationc BeiTus» Hi negociatores, quo- 
rum uiinifteria, uti & fuperiorum pertexuit'Philo : *£- IfjfaJSj*- 
osjeruilindtos gcnerc, benignitas fortun& prcmouit ad inge- 
nUorum officid. fiunt enimprocurdtores in dmplis opibm t tn- 
terdum etiam conferuis prtficiuntur cetcris. quibufddm uxe- 
rewy puptllorumfy heriltum tuteU commijja eft, ob Jpeciatam 
ipforum fidem, poftbabitts amuis & necejfarijs : nihilomintts 
traftant feruilia* fenerantur, emptitant, redittts co/ligunt, 
patroms fuos demerentur obfequiis. Reliqui funt artifi- 
ces,c quibus dominus non voluptatem modo confe- 
quwfed&lucrumfacere, operas eorum locando con- 

lueUCrat: GLADIATORES, AGITATORES, FVNAMBVLI, PA« 

laestritae& alij huius gcneris. gladiatores fcu a- 
KENARiiinfamiliapriuatafucrunt non raro, < Cornek' a»h*IMj* 
Taci tus & fingulorum pcdtbtts aduolutwjantum con/Iernd- 
tionis inuid?d£eonciuit, utpars militum Glddidtores,quieJer- 
uitio SUft crant, pars tcteram eiufdem familidm vincirent. 
Gladiatorapud^Quintilianum : ceru enim drcn* deJli-dDteUm.fi. 

Z 2 sdbar 



i%o LAVR» PIGNOR. 

*m trgumeto na l Ar v ifii ma nemo Muncrario viltmfleterat^ * Afconius: 

Miio». ' 

fequebatur eos magnum feruorum agmen, tnterquos Glaaiato- 
res quo^erant, ex quibm dtto tioti, Eudamm & Birria. Dc 
u.+t.de*. feruo agitatorE hxc b Papimanus \ plane ft in tantnm 
aim. emfti. prccinm exceftffe proponas, ut non fit cogitatum a vendttore 
de tanta fumma» veluti ft ponas Agitatorem poflea facJum* 
cc*ioc* r >sf> quaeverbaisintelliger, qui apud' Suetonium legeritA- 
gitatoriCythicocomeiTationequadamin apophoretis 
vicies hs collata, & in veteribus monumentis notaueiit 
, praemiadecretaM* Aurelio Diocli Agitatori fa&ionis 
4l penHitM ruiTatae* fvnamb vu meminit ^Labeo. Ethiceft, querh 
«fcempti. Schoenobaten vocat* Iuuenalis, Funirepum/AppuleU 
fitt+i FUri- us. Tranftulitautemeleganter,f M.Ccelius \ ego quifci- 
J° r * rem GhPompeiumBaults [choenobaticam facere, & ufy eo, ut 

* . ' s,e *' '* ego mi/ererer eim efuriet, nvnfum comotu*. Schcenobatica 
dixitfacerePompeium, quod ijs premeretur anguftijs 
reifamiliaris, utilli pedes, quod Funambuli folent, di- 
hzy rhiu ducerc non liceat. hoc plane eft h Tullianum illud : quid 
erat in terru, ;ubi in tuo pedem poneres ? palaEstrltam fer- 
iLtb. a.3j>, uum rccenluit ' Martialis, 

At illefima nare, turgidis Ubris, 
Ipfa efl imago Pannici PaUJlriu. 
\.L.iS.dcu- ^Vlpianus : namfi Librariumrus mittat t & qualum & e&U 
f u fi- cemportarecogat, vel Hiflrionem Balneatorem faciat, vel de 
Symphoniaco Atrienfem, velde PaU(lra,flercorandu latrinu 
iEf ' tf ' praponat , sbuti videbitur proprietate. ; Seneca ; accedunt 
pefiim&not&mancipiat in magiflerium recepta-, homines inter 
oleum & vinum occupati, qutbus ad votum dies efi attus fi bc- 
nedefudauerunt. AthicnefcioancoIIocandi fintMAGici 
mj $1 P uerl * cuiufmodi recenfet m Appuleius Nigidianosi & 
m f$< *' nefcio 



DE SERVIS. itr 

nefcioquosalios pueros. Puella certein hifloria" Apo- * Aa ° r ^ a ^ f 
flofica, qushabensfpiritum Pythonem, quadtum ma- 
enum prsellabat dominis fuis diuinando ; & feruus a- 
pudM.Cm. qunnter ranaticos caput aliquando iaaa- etU 
uit, & aliqua profatus eft, huc pertinent. Nec non & 
feruus ille, cuiusmeminitf Porphyrius, qui locutiones^*^'*- 7 '' 
auiurn optime perciperet. Et hi quidem artiflces fue- i^fVjwv- 
runt voluptatum» Qui fequuntur, ufui Sccultui Patris- chaeiecuro- 
familias & Familiarum, lucroqueinferuiebant. pictv- / " / '**'' 
RAMferuitiisinterdiclam apudGraecos, Romani fctps ^ „ ^ 
fuis, ut fibi haberent, ^permiferunt 'Iuuenalis cum i?.iW 
caelatore domellicoPiclorem coniungens, «^.^. 

iV/ mthipraterea curum Celator, & alter 
<gui multas facies pingat cito, 
f Marcianus : Pittorisinflrumento legato, cera, colores, (imi- ^umilimftr, 
Uaifo horum Legato cedunt. i Iul. Paulus : inftrumento Piclo- gHb.$.senf. 
ris legato, colores, peniei/li, cauteria, & temperandorum colo- 
rum vafa debebantur. Ceras & cauteria ad Encaufticen 
refero, cuius prastcr Varronem, Vitruuium, Plinium, 
Flaccum,Statium, Appuleium, Aufonium, Prudcnti 
um,itameminit^Ouidius; hUb,3.T*fto, 

J^ifc moues ccelum^ tabulam^ coloribus uris, 
£luify facis docJa molha faxa manu. 
quorum quidem verfuum priore illum fuit qui legerct, 

^«/^ moues caftrum^ 
fubmonente' Plinio ; m Encaufticepingendiduo fuiffeanti 
quitmgeneraconftat. Cera; & in eborec*ftro> id eft viriculo. 
Idem ^auclor : Lala Cyzicena perpetua virgo, M. Varronis 
iuuenta, Rom& & peniciilo pinxit, & caftro in ebore imagines 
muiierummaximetScdjprovuigatate&ioneRat 'Seruius iLib.r. Am. 

Z 3 ad 



l3* LAVR* PIGNOR, 

ad i lla, *—cdlata% m aur$ 

Fortiafacla patrum*—— 
fcribit namque ; infculpta. tamen hoc nomen in principali *~ 
liam habet naturam* in deriuationemutat^ nam calum cfl un- 
de opcrantur argentarij '"$ quodproducitur naturaliter &c. ni- 
hil ergoapud Ouidium mutamus» Et quoniam Roma, 
quod&hodiecxperimur, lutulenta hyemcfuir, aeftate 
puluerulentajdeo veftes exegerunt & ipfxEalneatores 
fuos,FVLLoNEs videlicets eosque non raro familiares. 
«L.penuUM « Iabolenus : quihabebat Flaccum Fullonem, & Philontcum 
^L^de tri ^P orem -> uxori Flaccum Piflorem legauerat. * Vlpianus ta- 
iut.na. ' men negociatoribus adcenfuit, * Varro adfcripfit rufti- 
d/i.r.deR.R. cx familiae, ncc malc, quia & ruri corum ufus fuit, 5c cx 
artificio negotium prodiit. Horum officina:, Fulloni- 
cae, 6cFullonicadicebantur. inFuIlonia fane natus eft 
4j„ m ; MHm d Andrifc\is, qui dubiumhbcr an fcruus, regium no- 
txtremoiij4. men, animo regio implcuic. huius claflis erunt & tex- 
eL.<?i dete £ . T0RESt e Marcianus \ft unusferuusplura artiflciafciat, & *- 
lij coci legati fuerint» alij Textcres, alij Letttcarij, ei cedere 
Jeruum dicendum efl, cui legatifunt tn quo artificio plerum^ 
fdeiU.Cram. verfabatur. /Suctonius y Remmim PaUmon Vtcetinus, mu~ 
lieris verna, primo ut ferunt textrinum^deinde herilem flltum 
dum comitatnr in fcholas, Utterat dtdicit, Textori fuccedct 
fNtnit*. phrygio,«?Titinnius; 

Phrygio fuiprimo, bene£ id opus fciui : 
Reltqui acus, aci*sj { hero t at^ hera no(lr&* 
hLi l AgmenclaudentsvTOR & cERDo.de Sutore*MartiaIis, 
Dentibus antiqttas folitus producere pelles t 

Et mordereluto putre vetus^jolum ; 
Pr&neftinatencsdefunftirurapatroHh 
In qmbus mdtgmr ft ttbi cellafuit. ut 



DI SEKVIS. r*£ 
ut auia cx Ergaftulo fuiflet.^lurifcs. hocamplitss eidema- * L ; 11 ' ? h '~ 

7 » , . „ « j- r . red*m*dS€. 

lumno meo homtnem eollactaneum, & vernam Sutorem, qut TrtbtUitm* 

eum artificio fuo, mercede delata, alerepoffit. huius inftru- 

mentumerantfcalpra, &formse,*Horatius; bhb,» s SHt^. 

Si quu emat citharas, emptas comportet in unum y 

Nec fiudio cithara, nec mufa dedittu ulh : 

Si Scalpra & Formas non Sutor— 
'Vlpianus: ft Sutor puero parum bene facienti, forma idlt»d[f^. 
tam vehementer ceruicem percufferit, ut ei ocultts effundere* Iqchu\ 
tur> effe ex locato aftionem. Opcra fueruntCaligas, Sanda- 
lia^Solea&.Grepidae, Calcei^a quibus &olearii, sanda- 
HARii, svtores caligAf n dicli funt ^Horatiusj dM^.sat^ 
' f tpieys crepidas fibi numqmm 

Nec foleas fecit : Sutor tamen efi fapiens* 

•Phsedrus elegantiflimus fabulator, de malo Sutorc me- jj^- 
dicum profeflb, 

guanta putatcs effe vos dementU, 

G)ui capita vefira non dubitatts credere, 

Cui calceandos nemo commiferit pedes ? 
DeSutoreautcm Caefarianofefliuaextatnarratiuncula „ "Z. 

i „ • • « • • ftn £pt/l.hb* 

apud/Arnanum. Scrui cerdonis mcminit/ Papinia- i.cap.19. 
nus, nifi tamen ibi Cerdo proprium nomcn hominis/ L de *- 
CiU non artifkii. Marcionis enim magiftrum, ilium cu- ftr ' ' er ' 
ius meminerunt PhiJaftrius & Theodorctus^Cerdonem 
nominatum fuiiTe legimus, Ccterum Cerdoni fubu- 
lam tribuit^Martialis j khb.s ep.*& 

Das Gladiatores Sutorumregule Cerdo, , 

^uodj^tibitrtbuitSubula,SicarapiU 
Atnequisdominarumnos omnino oblitos putet, lu» 
flrabimus mollem hanc & delicatam legionem, de qua 

Z 4 apud 



I?4 LAVR. PIGNOR. 

alih <i An "* 1 apud^Tacitumlcgituriufla Seueri Carcinna* conquc- 
(i\0 ',tnefft multerum tomitatui, ^ua pacerx luxu, bellum for- 
mtdinemorentur, & Romanum agmen ad fimilttudtnem bar- 
bariinceffm tonuortant, Etfane materluliani martyris a- 

b Tomti, p Uc j * Surium, in publicumprodit cum tnnumerabtlt familia 
utriusfy fexus. Nec hyperbolice quidcm locutus eft Cae- 
^ cinna, fi f Ammianum Marcellinumaudimus, qui ma- 

9 ' v " tronarum comitesrecenfet, Textrices,Coquos, Spado- 
ncs, & uniuerfum promifcue feruitium. Refpexit huc 

ds *'* 'luuenalis, 

g rauis occurfu, teterrima vultu, 
BalneanoftefubttjConcba* & caftramoueri 

Nocleiubet. Caflra appellatagmen immodi- 

cum. Eius nunc nos oflicia expiicabimus, fiueilia mi- 
nifleria fint, & ab evnvchis cxordiemur, qulin famiiia 
Pala*tina, 

prafefti gemmis veflij^ dabantur 
Cuftodes, facrofa adbibereftlentia fomno* 
eimEutrof. ut cecinit* Claudianus* praeterquae/Corippus, 
fub* s- jfl^ j ummA fid eSi & ptena licentiafacris 

I)eferuirelocts t atifc aureafulcra parare, 
Regales menfas epulis onerare fupernis, 
Conferuare domum, fanc~?um£intrare cubile, 
Internas munire fores, vefles^ parare. 
Tetigitfane^CorippusmuneraEunuchorumjintcrqux 
recenfuit cuftodiam Le&orum cubicularium, & eo- 
rumdemornatun\quod & priuatis dominis mm olim 
fhbf.metxm placuit.^ Appuleius, Dijbom \ qualis tlle, qam% prtclartts 
apparatu* ? guatuor Eunucbi corfef}tm y pulutUtscompluribus 
ventofe tumenttbus pluma delttata, terreftre mbis tubitum 

frst- 



DE S ERVrS. ' I85 
fraflruunt :fed & ftraguk vcfte, auro ac murice lyrio dcpicJa, 
probeconfternunt. Imo & in hunc ufum paratas crant an- 
cillae. * Virgilius : Jfa 

Nec vicloris heri tetigit captiua cubile. 
Agamcmnon apud* Homerum, 

Tlw J[ kyu x AuV#, nfiv piv k& yyocc; Wei<nv, ' • * A \ , 

'isvvtntxofyilu/, vjj tficv K%x<§* ai f niuvatM+ 

Etlicetharum opcra ad officium corporis, concubi- 
tumqucreferri pofllt, & dcbcat; perfpicue tamcn Ari- 
adnaapud'CatulIum, cdenuftik 

Si tibi non cordifuerant connubia noftn, p*iei t & rbc~ 

Saua quod horrebas prtfcipracepta parentis : 

Attameninveftraspotuiftiducerefedes, 

guatibiiucundofamularerferualabore, 

Candida permulcens liquidis veftigia lymphts, 

Purpurcaue tuum confternens vefte cubile. 
Ncquc vero honorifico muncri non acccflk honorifica . 
appellatio 4 fiquidem Chryfaphius, qui a^Marcellino JmCinm * 
comiteEunuchus dicitur, <Vic"tori Tumunenfi prae- '*4kn*. 
PosiTvsImpcratorisefti& Iohannes & Paulus clarifll- 
mi martyres Eunuchi, Praepofitus alter, primicerivs al- 
tera/Terentiano, qui eorum gcfla confcripfit, appel- /"*"»•. *vj. 
lantur. Praepofitum, cubiculointeIIigo./MartyroIogi. / '- ,,J/: *^ 
umRomanum: item Roma, via Apptafnatalis fancJorum 
Caloceri & Parthenij eunuchorum, quorum prior cum cjfet 
Prapofitmcubiculiuxoris Decij Imperatoris, alter vero alte- 
rius muneris Primiceritts, nolentes idolis facrificare, ab eodem 
occififunt. D^Ambroam-.deni^etiamfiecialiexpreJione 
Calligonusprapofttus cubiculi, mandare mihi aufus eft ; me vi- 

Aa u» 



itg LAVR. FIGKOR» 

uo tu contemnts Valentinianum ? caput tibi to/fo. rejpondr^ 
Deus permittat tibi, ut impleas quod minaris. ego enim pati- 
4rquodEpi/cof>i:tufaciesquodSpadones*Etfoi\cimpotcn- 
tiquodam dominatuSpadonesImperio tunc, & longe 
huh.21. antcincubucrant JAmmianus de Conflantio Augu- 
' * {[o^uxoribm ac Spadonum gracilentis vocibus, & Palatmts 
trtl ' quibufdam nimium quantum addi clus 4 Egregie c Alexandcr 
Seuerus, qui Etmuchos de minijlerio fuo abiccit, & uxori ut 
feruos feruireiuftt. & cum Elagabalm mancipium Eunucho- 
rum fuijfet> ad certum numerum eos redegit, nec quidquam in 
Palatio curare voluit, nift balneas fceminarum. cum pleros^ 
Eunuchos Ratianibm» & Procurationibm prapojutjfet Elaga- 
halrn, his ille & veteres fuftulit dignitates. idem tertium ge- 
nm hominum Eunuchos ejfe dicebat, nec videndum, nec in ufu 
habendum a vires, fed vix afceminis nobtlibm. Ex hoc 1 u to, 
feu csenum malumus appellare, eruit quandoquc devs 
opt. max. preciofifilmas gemmas,ut delobannc & Pau- 
lo, de Caloccro & Parthenio vidimus, qui vitam pro 
j$ur,to.3. Chriftinomineprofuderunt. /Nereusitidem & Achil- 
.t leusEunuchicubicularii Fl Domitillas nobiliff» virgi- 
nis,ceruices proveritate& pietatefortiffimcdedcrunt* 
ApudeofdemCsefaresEunuchi aliquando funcli funfc 
*SU»4ia e*, qfficio Praeguftatorum. 'Suetonius: quidam tradunt, e- 
**' pulanti in arce cum Sacerdottbus,per Halotum Spadonem Pr*~ 

guflatorem : alij domeftico conuimo per ipfam Agrippinam,qu* 
Boletum meduatum, auidtftmo ciborum talium, obtulerat* 
fhh^^snna. Pocillatores etiam nonrarofuerunt.^racitus; idDrufo 
dat um fvenenum ) per Lygdum Spadonem, ut otto poft an* 
nos cognitum ^silentiarios etiam fuiffe Euiiuchos, fa- 
ciut ut credam verba Claudiani, quas nuper citauimus. 



DEoSERVIS; 187 
'—"—[acrej^ adhibere filentia fotnno. 
QWBTisminiftros dixiflefProcopius. quo munere aa*M.i t &M t 
funfti fucrinc etiam in familia priuata, mihi quidem/"^ 
nonomnino liquet. Nequc vcrd hoc prorfus abnue- 
rim, cura apud* Saluianum mentio extet filentiarioru; 
pauent qmppe Attores>pauent Silentiarios 3 pauent Procurato- 
res j prope ut inier ifios omnes,nttllorum minm firuifint,quam 
domtnorum fuomm ;*b omnibtts ctduntur, ab omnibtu contc-, 
runtur. Ethaxnomenciatura Pr&fecturse, quae confcr- 
uis filcntium commendabat, utique videtur vel cum 
ipfo Saluiano, vel paul-3 ante ipfura inlucem prodiiflc, 
Quodenimad c Senecamrcferuntnonnulli, magifteri-^'^* 7 * 
um magis, quam nomenclaturara indicat, Virga enim 
apudSenecam, qua murmur bmnc famulorum com- 
pefccbatur, videtur fuifleinfigne Tricliniarcharum' in 
ipfoTriclinio.-Extra quod A&oribus, feu Difpenfato- 
ribusconueniret;docente^AmmianoMarceliino,qui </£ ' ;,r ^ 
praepofitos urbanasfamiiise.digerentes comitatumma- 
tronarumprodeuntium, dcxtris aptata virga infignes 
recenfet. Nota autcra eft virga & arundo lanitoris a- 
pud Petronium & Senecam. AfHnes Siientiariis funtil- 
1j, quos ad somn via appellat* Curti us* at ne in vicinia qui^ eL$i ^' 
dem diuerforij quemquam commilitonum receptum effe j fed 
fer difpofitos, quos ad fomnum habebat, omnes procul relega- 
tos, ne foemina i!U murmurantium inter fe filentio veritts, 
quamfonoexcitaretur. InPalatio, ut diximus, Eunuchis 
grauiflfimarum rerum tra&atio credita efl. ideoque 
ClaudicGaefare^Narciflus ab epifiolis fuit, quem Eu- c*/**. 
nuchum fuiflc.adnotauitantiquus^Schoiiaftes Iuue-^'^^ 
nalis^^cquidemditiflimum» ad fummam nihil ommJ S * f, '* JmJ?t 

Aa 2 no 



b Sur. Tt.f. 



tEunucha. 



i%% LAVR. PIGNOR. 

no fuit, quodnon illis pateret. Apud priuatos cuflodi- 
ebantpueros, Paedagogorum vicibusfun&i. ncc aliter 
+ S4t.7* intcrprctanturillud^IuuenalisveteresGlofTae, 
Difcipuli cujlos prtmordet Acoenonetus, 
quam de Eunueho di&um efTe Paedagogo & Papatc, 
cuiusproprium fit communi fcnfu carcrc. papas crgo 
Pasdagogus cfl : & hinc datur intelligi, quid fibi velint 
i Afta Viti & Modefli martyrum ; Angelus autem Domini 
apparuit Papatieiusreligiofo viro, Modefto nomine. confir- 
manthocgloiTaequasferuntur Ifidori ;Papas, Padagogui 
qui fequitur ftudentes* Tuebantur praeterea mulierum 
pudicitiam,licetaliquandonominetenus.'Terentius; 
Edicit ne vir qutsquam ad eam adeat : & mibi ne abfceda 
imperat. 

itnzump: Aderantlauantidominae . ^Claudianus; 

—Eous reffor, Confulfcfuturus 
PecJebat domin* crines, & fepe lauanti 
Nudus in argento lymphamgeflabat alumna : 
Et cum fe rapido forfan proiecerat aftu, 
Patricius rofeis pauonumventilat ales. 
ubiquodadLYMPHAM attiner, cum venia honeflarum 
•scaiiger*i rnatronarum, monebimus Le&orem, «aqvarios, a- 

Teftum. Tur- i . i j i r* • i 

ntbusiib^i^ qvARioLos, &BACCARioNEshuiclocodeberi. Et mhu- 
*duer,faj>.ti. iusinterioristutelasgratiam dicli cuftodes funt./luue- 

yw ' nalis : detipit tlla 

Cuftodes } aut *re domat,— 

Hincmagnoin precioerant, non tantum apud Barba- 
j>ce*.€4f4i ros,fed &apudRomanos. Apud / Pharaone praepofi- 

tus.Pincernis, 6c magifierPifloru eunuchi fucrunt. Her- 
hiib.s. motimus apud^Xerxein maximo honore efl habitus» 

/ . . Bagoas 



DE SERVIS. 189 

'Bagoasapud Alexandrum nihil non potuit. * Vflha- f^l^* !? 

n r n • bSur.lo.2.& 

zanesrcrlamartyr,Saporj$ Regis nutricius, principem mttr tyroi.RZ. 
locuminfamiliaregiaobtinuit f Eunuchus, quem Phi- 21 <*F' l > 
lippus baptizauit, fuh$uvdMgKcuUKtj$rf((3*<ntiort]STuv \ A *£ A, '*\ 
cu3-ia7ruv, cs Iw 67ri mcoff T*jg ycifyc ewrijs. de hoc** Arator i- 
tacecinit, 

Angelm alloquitur plenum virtute Phtlippum , 

Auflralem celerare viam, qua Spado iugatts 

Aethiopumpergebat equis, quifidtu in aula 

Regin* feruabat opes — 
*Terentiusabeodemprecio inducit Phaedriam expro- eEunMck *' 
brantemThaid/, 

porro Eunuchum dixti velle te, 

£)uia foU utuntur hts Regin* : repperu 
Quocircalmperator 'Aurelianus, Eunuchorum modumf Fo P i f tm ' 
fro Senatorijs profefiombm ftatuit, quod adingentem Apima - 
tionemperuemffent. i Vlpianus : &fipuerum quis caftraue j^rumttf. 
rit, & preciofioremfecertt, Iutianm fcribit ceffare Aquilltam. A^mU. 
Eth3Bcrane,utpleraqueaIia,*iuflinianusCaefarmode-^ °** m ' 
ratus eft, qui Eunuchos, aetatis & artificii habita ratio- 
ne.xxx, Lj&LXxfolidisaeflimari voluit. Ne videlicetef 
fentamplius,quiC.'Aelio Seiano inuiderent, enormi I^f*' 7 - 
eomparatum pecunianefcio quemexhoc femiuiroru, 
vel potiusfoeminiuirorumgrege Olim quidem poena tAj.ffirf 
legisiCorneliastimebatur, qui hominem caflra.miTet; 
utfileamusmaliominisfuiiTeamputarefjbi virilia, eti- cornei.de si- 
am 'religionis caufa. Et quamuis "Domitianus, & Mr m 
"Nerua Caefares caflrari mares vetuerint, praeualente ^sllThL 
tamen luxu, antiquatum efl quidquid illi edixerunt> ^ 
•Conftantinusprofeao & ipfe inhjbuit, pcena capitis Jf^Aa 



n Dion liLctf, 

A a 3 pro- 



I?0 LAVR, PIGNOR. 

*L.i><*i.ut, p r0 pofka» «Leo autctn Auguftus Romanos nuiiibi, 
^arbarosalicubi fecari pcrmifit. Scilicctaula Conilan- 
tinopolitana his carcre non poterat diu. notat cnim 
bRer.perE*- b Luitprandus, fe Imp. Conftantino obtuiifie Loricas 
Topamgcttar» optimas nouem,Scuta optima cum buliis deauratis fe- 
ptem, Cuppas argenteas deauratas duas,enfes,lanceas, 
verua, mancipiaquattuorCarfamatia, Imperatori no- 
rninatis omnibus preciofiora. Carfamatmm autem Graci 
vocant finquit ille) amputatis viriltbm & virga putrum 
Eunucbum, quos Verdunenfes mercatores ob immenfum lucru 
facere folent ; & in Bifpaniam ducere* E t fa n e a n i m a d u er- 
floneindignum non eft.EunuchisinOriente continua 
quadamfcrie,in Regum animos, corpora, opes, cari- 
tates, magnum fcmperaditum patuifle. horum mores 
tLih.if, breui eiogio cxprcflit t Ammianus his verbis ' r sjuodfi 
Numa Pomptlius vel Socrates bona qutdam dicerent de Spa- 
done, dic~fts£religionum adderentfidem, a veritate defciuiffe 
arguerentur. Ab hisfaclitiis fccminis ibimus ad natura- 
Jes & legitimas, c quarum numcro obsTeirices taxauic 
dL.3. c.cftv. ^iuftimanus folidis lx. meminerunt vcteres infcriptto- 
*' nes, SEX. POMPEIVS 

SEX. L. DAPHNIS 
GRAM 
CHLOE. POMPEIAE 
APPI. OPST 
& in eodem marmore, 

ATIA. DYNAMIS 
OPST 

alibi, 

SALL VSTIA» Q. L.IMERIA 

OPSTETRIX Porro 



Porroadhancrationcm fcribendi, verbi erymon dirc- 
xifDonatus j qust opem tulerit parienti,op(letrix dicitur>**pud Ter?- 
unde & parturiemes fer opem clamant* adsTetrix quas di- ^"f*^ 
citur perierat, nifi^cvucivs vir magnus,utique fcrua- *d Tttdettr. 
uiiTet 4 huiusofficium tangit' Ouidius, jign.L.236. 

. .„ t 1 t 1 1 t • eltb j.mctnm. 

Vnamtmftrarummediade plebe Galanthts^ 

Flaua comas, aderat faciendts flrenua iuftts, 

Officijs dtlecla fuis. 
& poft Ouidium D. 4 Hieronymus : ipfum iac7ant aftdere ^iib. x-tpift** 
letlulo, obfietrices adhthre languenti> portare matulam, cale- l*r.felea.ej>.* 
facere iintea, plicare fafciolas. His fuccedunt nvtricEs. 
'Tacitus, atnuncnattss infans delegatur GracuU alicui dn- e f n u ^ 0 ' rr f 
cilU, cui adtungitttr untss aut alter ex omnibus feruis plerum^ EUq». 
vilifiimmi, Fauorinus apud/"Gellium ; prafertim fi ifia, fl,y ' izx ^ u 
quam ad prabendum laclem adhibebitis* aut ferua aut feruilis 
efi, ut plerumfy folet extern* at^ barbar<t nationes.D* l Uie-i l '^ r : adt *' r; 
ronymusexTheophrafro : vocanda domina, celebrandm Ioutn1 * n ' 
natalii eitss, iurandum pcr falutemilliM, ut fit fuperfles optan- 
dum,honoranda Nutrix eius, & gervla. 6z de hac idcm 
ipfe^Hieronymus; Nutrtxipfa non fit temulenta, non la~ h*dL«t*m, 
fciua, nongarrula. habeat modefiam gerulam, nutricium gra- 
uem % Nequc vero videtur harc opera difcreta femper fu- 
i(Te, cum quae fuit Nutrix, fueriteadem & Gerula* 

'PlaUtUS: i h rrolo £ o Pet- 

Nutrices pueros tnfantts minntulos Ti^I^dutr 
Domi utprocurent, neu qua jpeclatum afferant 7 c*j, f. 

Ne & ipfa fitiant, & pueripereant fame. 
Et hae Nutrices fueruntre & nomine, illa3honorarias,5c 
ut ita dicam, nominales, quas diligenriam infantibus & 
munditiam adhibcbant, ut loquitur antiquus glofTa- 

A a 4 tor 



w 



\y% LAVR. PIGNOR. 

*S4t, uM tor a d ill U d - 1 u u cn a lis, ■ 

MarceUtutn . . 

assas. Hoc mon[trant vetuU puerts repenttbus afja. 

h 3 ^fde'* 4 Q uoc * autem * v * r doclus & eruditus notauit, a Scholia- 
muhL. ' fte Sophoclis, in Aiace flagellifcro,vocari muJ[*yuyeve 9 
fiue^^oifi'^^, @aiov*.ovs ideo, quod baiuli eJTcntferui, 
6cquiaferui ad docendos pueros olim adhiberentur; 
id fane mihi fufpetlum eft\ Baiuli enim ibi gervli funt, 
nvtritores, &NVTRicii;hoenomine appellati, quod 
cGevgiutc»- baiulentgeftentque ulnis pueros. Ethincin f aula Con- 
dt*m. ftantinopolitanafuitolim magnus Baiulus. Italiee hi 
funtBaIio,eBaIia, fiue, utnoftrates vocant, BailoeBa- 
ila, quaeapud Vicetinos Bela eft, a verbo Latino anti- 
oj]*rt»m. q U0 ^g eo j arej q Uoc j e ft Qftrdfyy, Huius loci cvnaria 

t'L*a**t.M. cft a cunis dicla ut videtur, veluti 6c e Cunina quam De- 
i>c«t,ze, a m vocabant,infantium in cunis tutricem, 6c fafcini 
fummotricem» vctus lapis, 

D M 
TEIAE. THREPTE. SO 
SOR. PHSSIMAE, CVNA 
RIAE, RVFINAE. V. V. 6cc. 
fdd sabtnU- Alludithuc D^Hieronymus ; iamtibi & fcala, per quas 
num tttce» deponeres mi[eram y parabantur : iamiter difpofttum t dtctcta 
nauigia, condtcJa dies,fuga animo pertraclata. & ecce Ange- 
lus itte cubicult Maria Ianitor t Cunarum Domini cuflos, & in- 
fantis Chrifligerulus, coram quo tania faciebas, ipfe te prodi- 
flih. n. dit. £ Martialis : Cunarum fueras motor Charideme mearum. 

6c hic proprie cvnarivs. ed vcaTorem hic ratione con- 
hUb.t.infii- tuberniiinterferemus. ^luftinianus, iufta autem manu- 
t*t, Ttt. f. ntifitonis ctufa ha funt, veluti ft quts patrem aut matrem, fili- 
umfiltamue, autfratres [ororesue naturales, aut padagogum, 

aut 



D£ SERVI5. t 9 f 
MUl Nutricem,aut Educatorem, aut Alumnum &c. * Appu- *M.u N*k\ 
lci us : ego fum Byrrhena tlla, cuitts forte fapicuk nomen inter 
tuosfiequentatumEducatoresretines. &hicidcm, qui nv- 
tritor&nvTricivs* * AdraNerei, & Achillei marty- •• , * r,/tf ' j» 
rum : eomm autem corp&ra rapuit Auflicitts difcipultts eorum, 
Nutritorfanfia ■virgints Domttitt*. * C«far : erat in procura- c ^ * e het " 
tione Regnipropter atatempueri, nutricitts eitts eunuehtts, no- 
mine Photinttt* Porro Nutrices & Nutricios taTAs 6c 
MAMMAsappcliabant. Romx, 

DIS. M. 
ZETHO. CORINTHVS 
TATA» EIVS. ET/NICE 
MAMMA, F 
V. A. l. D XVI. 
Egregie vero^Petrtfs Chryfologus \ Nutritor pitts, niftto- dSerpf -^ 
tusfuerit redacltts in paruulum, numquam paruulum perfe- 
Bumperducit in virum : deni% tunc vocem tenuat, verbaps- 
nit, agit nutibttsjcnftts fepontt, infirmatvifcera,abijcitvires, 
membra dtffoluit, grejfttm tardat, geflit non ambulare fed re- 
pere, rtdere fimuiat,ttmerefingit,flere mentttur j quia efl in 
tilomendactumpietas, deftputjfe prudentia efl, efl infirmitas 
virttts. D * Hieronymus : nunc & Gerula quondam, iam a eaiHdUJU. 
nus*,& nutriciusfecundmpofl naturalem petatem pater, cla- vttm ' 
mitat, morituros expeftapaultftcr, & fepeii< frrfitan & laxts 
uberum pelltbus mater, aratarugis fimte, antiqmm referens 
mammae UUare congemsnet. Lalia autem folemnis eft 
naenia Nutricum* f Cornutus ad Pcrfium : attt cttr a mfs#>9- 
trtce iujjtts dormireploras ? qua tnfantibus utdermiant, fotent 
dicere fape, lalla, ialla, laUa s autdormi, aut iaele. £t h«c 
cantio apud noftratesMammas etiam hodieexauditur. 

Bb Huius 



! ? 4 LAVR. FIGNOR. 

Huiusordtnisfunt alvmnvs & collactanevs. de hoc 
«*dr*r$*m. D 4 *Hieronymus mec Proeurator calamijiratus, necformo- 
fu6 coikHaneus, nec candidulus & rubicundulus affecla, adh*- 
* lj. de Ti- rea t lateri tuo r dc illo * Vlpianus : deni% soncubinam, flios 
J' naturales, alumnos, conftitit generali obltgatione non contine- 
sL.3*.de/i. ri> & P qu* *h* fitxt huiufmodi minijieria. de alvmna e luL 
deitfmjtbert. y^xXxi^.intefiamcntOyquodprfeftumnon erat, Alumn&fuA 
Libertatem & Fideicommiffa dedit. Colla&aneus autem in 
veteribusmonumentis Collatteus & Cola&ius appeU 
latur. Parms, ubi defcripfimus oculata fide, 

D M 
KALOCERVS 
PVBLICVS 
ELAENO 
COLACTIO 
B . M 
Romse ki hortis Cyriaci Matthefii, 

COMMVNIO VERNA 
ANTONIAE AVGVSTAE 
V. A. II. M E S. X 

COLLACTEVS. DRVSl 
B L A N D I* F 

Juuenalis& Marcianus Capella Collaclaneam, Colfa- 
dsats. &cam vocant. 'Ilk, 

Tuiiia quid dicat not* CoOacJea Maura, 
t Lih *- 4 hi c :fid quod fororts eius CottaBea, & indtfcreto amica feede- 
revideretur. Hocfuit eandem Nutricem fimul bibere, 
fUb.2.Met. U t] 0 qnitur/Appuleius. Et hicdifquirendum eft, ande 
iLttdettfufr. huiufmodi minifteriis /Vlpianus intellexerit ; ft ferui 
(inquitj \ ufutjruc~lu3 legatus ejl, cuius tejlator quaft minifie- 

ri* 



DE S ERVI5. I^f 

riovacHoutebaturkc* Alumni & CoIIa&anci quafi mi- 
niftrare dici potcrant Et huius dcmum generismini- 
fteria, longe poft abolitos omnino feruos, diu perdura- 
uerunt; licet enim ferui, 'Bartoli ICti. state penitus * Id ^rtoim 
defiiiTent, Colkaanei tamcnin ufu erant, quod patet t^flpl 
ex* PetroPaulo Vergcrio feniore, qui in vita Vbertini reu - ******** 
Carrarienfis h*c habet : eiufdemfuitdomeflicumiudtctum, dTmccxvI 
quodfequituu Longettm erat ei hereditarites feruus, & fem- bL«t,t*dh™ 
per una nutritus, nam ufque ad ea tempora propaeandorum '"f^ r * / * f/M - 
feruorum mos tn Italta man/erat, qut nunc prorfm obfoieuit. ei thce^nm. 
Vbertinus confidebat plurimum, & faei/e omniafidei eites cre- 
debat. is a/iqutndo ab CarentanaVbertini concubina pu/cher- 
rimafceminarum, indomefiica contentione,feruus eft appefla- 
ttts, ad quam Longettus, eius inquit fum feruus, cuius &iu 
mtretrixes. quonthi/iUamo/efiius exprobrari fibi audire po> 
tuijfet. & fteciei igitur confidens, erat enim eximia forma cor- 
poris, drpignoribus ex Vbertino fttfceptis, non nift iHites fan- 
guinefutfatts iniuria fieri pojfe arbitrabatur. ita% fi/iolam, 
qud erAt in delicys patri, al/egat qu&fium de matris iniuria.fed 
&il/equoy t Vbertiniamicos, quieiinconftlijs femper aderant, 
patroniftbi ut effent orauerat. mentione igitur per pue/lam tn~ 
dufta, &pereosqui aderant interrupto crebro eius fcrmone, 
mu/ier qua ex /uperiore /fecuk omnia intuebatur, indignat* 
non audirifttam querelam,ef/ranis decurrit, a Longetto /econ- 
tumeitofe habitam queritur. vbertinu* infb/ita mu/ieris audt- 
cia nihtl motus, edtcere tllum iubet quo fe psfto res haberet. 
quacognita, ego inquit, quantum in me fuerit, eo, qttod efl 
contume/ia caufa, utrum% vefirum abfoluam. & Tabe//ionem 
qui confcrtberet iufitt aduocari.tunc ad Longettum. vis ne /tber 
fJfefrteqHeo i inquiti//e,ltbertibteJfe } namftmeita ftnis, (um 

Bb 2 tibi 



i?6 LAVR. PIGNOR, 

* tbiferuus natus> nec me qui tali domino feruio, me& conditio* 
nts pudet.fm manumittis, tanto meprecio dat<t libertatis emis, 
ut liber effe a te non pojtm. animo ( inquit Vbertinus) ut voles, 
utfate decebit+nunc necefittate conditionis, quamihi addiclus 
tenebare,liber efio 4 deinde adittam conuerfus : & tibt quo% 
inquit,quando met confuetudinis te pudet, liberum cfl abire* 
cflo a me abfoluta. tum illa flens, at% infperato euentu ptne 
cxanimis, per hanc tuam te prolem inquit oro, ne me deferas, 
neuabycids* ego ne te quidem domino dignafum ferua. cumife 
multa&flere & dicerepergeret, iufftt ut unde venerat redt- 
rct, ac ne fe in reliquum taltbut querelis molefiaret. ita% uno 
iudicio homini bene merito grattam reddidtt, ejr tllam admo* 
nuit, non debere fe conditionis pudere, quam nonmodo ffonte, 
verumetiam cupide admififfet. Ha&enus Vergerius, cuius 
narrationem defcriberc operae precium duxi,tum quod 
au&or nondumcdrtus eft; tum quod le&orem pofllt 
recrearelongas & morofadeclionis txdio afFe&um. Et 
quianobilesmatrona3catulisdeleOabantur,velutiMe- 
litasis, indc faftum eir ut legamus in antiqua tabclla 
rnarmorea, OSSA 

AVRELIAE, LlviAE; AVG 
SER 4 A' C VR. CATELLAE &C 

tdtmtn, modeftefane, &non utillaapud"Lucianum, quasPhi- 
€ond, lofophum,cateUajxuratoremhabuit. Eidem Liuiae Ie- 
gimusfuilTeminiftram ab argento potorio» nec ab- 
furdumvideturmifcuiiTeillimulierem,&itetiffead ey- 
* prudentius athum&vinum* ut quid cnim ' Romana luno cccle- 
ii.i.«d».sjm. ftem lunonemnon aemularetur, cui formofa Herculis 
*s*ujy uxor (utcanit^uuenalis)fuitadcyathos fEthocmu- 
nere apud Herodem Sophiftam ftincla puella eft, ut 
t fcri 



JClrB SERVIS; / . .l?7 

fcribitin eiufdera vita Philolrratus; puelja nitnirum{j]t 
vcnia di&o) apud mulierculam* Grnatum muliebrem 
tra&abant, cosmetae & ornatrices. at quis hic orna- 
tusmuliebris. ? "Tertullianus: habitus fcemina duplicem* de k*j>it» 
Jpeciem circumfcrt yeultum & ornatum. Cultum dieimtts, 
quem mundum mttliebrem conuenit dici. itte in auro & argen> 
to*& gemmis, & veftthus deputatur. ifte in cura capiliti & 
cutis, & eorumpartium corporis, qua ocutos trahunt. iMa- lM.*.s*twr, 
crobius : eademlulia mature habere coeperat canos, quoj (e> 
gere fecreto folebat* fubttus mteruentm patrts aliquando op- 
prefttt Ornatrices. recle crgo Tertutiianus, qui eurarft ca» 
pilliinornatu repofuit, Cofmetarum autem memine- 
runt f Iuuenalis&</Vlpianus. Adornatrices quodatti-^"*-.^ , 
net,notandum cfl, illas tradi confucuiiTc magiftris, ut^j, ' 
edifcerent artificium ornandi, -td quale effet defcribct 
nobis^Maniliuspartim, partimalii: tLib.s. 

ltlucurafuivultus y fiontis^decorx 

Semper erit, tortos^ in flexum ponere crines, 

Aut nodis reuocare, & rurfus vertice denfo 

Fingere, & appofttis caput emutare capiltis. 
^Tertullianus graphici : quidcrmibus veftris quiefcere nonf de{ul '*f*' 
licet, modb fubftricJts, modb relaxatis, modb fufcitatis, modb m 
cttfts ? alUgeftiunt in cincinnis coercere, alid ut vagi & volu~ 
ercs elabantur, non kona fimplieitate. affigitis praterea nefcio 
quasenormitates futilium y atcL textitium capitlamentorumx 
nunc in galeri modum quafi vaginam capttis, &\opereu/um 
verticts,nuncinceruicemretrb/uggefium &c. qui fane lo-» 
cusTertullianitorfitnonnullos aiiquantifper. quid c- 
nim Galero cum Vagina ? veniebat illis porro in men- 
tem, Galeri loco-Galeam /ubftituere, praefertim cum 

Bb 3 Romae 



LAVR. PK3NOH. 

Romadegaturin vcteri marmore; 

CALPVRNl A 
L. ET. 3. L. GALEAE 
ORNATRIX 
videbantur confirmare vetcres nummi, qui cxhibcnt t- 
tnagincs mulicrum Auguftarum, quse vixeruntTertul- 
liano fcribente, harum enim capillitium ad galcam 
propius quam adgalcrum aecedit, at pro galero facit 
AS*t.f. , luucnalis vcrfus, 

Sed mgrum flauo crinem abfe&ttdente Galere» 
ubi haec habet ad vcrbum antiquus enarrator : crinifup- 
pofititio, rctundo, in modum Galea faclo, quo utebantur me~ 
is*/.r> retrices. Tertullianobreuior&concinniorMuuenalis; 

T )t premit ordinibtu, tot adbuc compagtbm altum 
Aedtficat caput. — 

huiufmodiconftabatcompaginibusFlaminicae f Tutu- 
t Fejtw. j uSj ^ p rastcr cas v j tt £ p Ur p Ur ea crinibus inncxa. Rome. 

olim in Mufaeo Carpenfi, 

APONIAE. SVCCESSAE 
A'. TVTVL. ORNATR 
C BATONIVS. EPIGONVS 
ATRIENSIS 
Ex huiufmodi minifterio ancilla apud Petronium, Gy- 
tonain partem nauis infcriorem ducit, corymbioquc 
dominaepueriadornatcaput. imd fupcrcilia etia pro- 
fertde pyxide, fciteque ia&uras lineamentafecuta,to- 
tam illiformam fuam reddidit. Pyxisenim contincba- 
&Lih % *3*, baturinftrumento ornatricu & colmctaru. 'Martialis; 
Cum fis ipfa domi, mediafa ornere Suburra* 
Ftant abfentes & ttbi GafU comst 

Nec 



BE SER VIS. jjf 
Nec dentes aliter, quam fericanocle reponas, 

EtUteascentHmcondttapyxidtbus. 
Nec tecum facies tua darmiat, innuts i/lo, 

guod ttbi prolatum eft, mane fupercilio. 
En integram orTjcinai» ornatoriam, gcminam planc 
illi PctroniansE^Comas^Pyxidcm^Supcrcilia. Abeadem 
ratione Venus apud * Appuleium ; fume iftam Pyxtdem: *M> f- Mct. 
& dedtt protinus 5 ufy.ad inferos & ipfius Orci ferales penates 
te dirige. tunc conferens Pyxidem Proferpin* 5 petit de te Ve- 
nus, dicito, modtcumdetua mittaseiformofitate &c* * Zeno ***** 
mattyt:quidhaceft? eccerurfus ad lenocinia- redts } colorem ttntntt *' 
de pyxide mutuaris paulb ante damnatum. ecce indulgenter 
gxcoles crinem : odoratopulttere lucltss puluerem mutas t tn Jli* 
biofletttsincludts : ornamento ligas } quod fujpendio voueras 
collum, ab Speculo oracula tnquirts, qttam commode poftts cir- 
cumftrtberepetitorem Apud Pctronium eadcm illa qux 
Gytona exornauerat, cuocatum Eucolpion non minus 
desoro exornuuit capillamento : imb commendatior vultus e- 
nituit,quiaflauumcorymbionerat. Jtaq; ne inhac quidem 
parte fuperari fe a foeminis viri paffi funt, teftis eft * Co , PrtUt.ta,* 
lumclla ic&n/emptiftmorum vitiorttm officinas, gulofts con- 
diendt cibos, & luxurhfiusfercula ftruendt y capitumj & ca- 
pillorum concinnatores, nonfolum ejfe audiui, fed & ipfe vidi. 
Et hos Tertullianus appellat ftru&ores capillatur*. 
conflrmatManiIius>& Iuuenalis, & notiflimus ille O 
thonis Aug.^ Galericulus, Imo & e Clemens Rornanus* ^*"»***' 
qui fcribit, non licere Chriftiano nutrirc capillum, & in 
unumcomplicarcveldifccrniculo difcriminarc, ncqj 
verointortumcalamiftris crifpare, vcl flauum facere. 
HincSeruiusinx. Aen.adillud, 

Bb 4 com- 



ioo LAVR; PrONOR: 

• — comptos de more eapillos, i 
Hocquoddiximusconflrmat argumento perfonarum 
Tragicarum, quasfimiles erant in utroque fexu quan- 
tumadornatum pertinetcapitis» Neque vero barbam 
irtornatam finebant femiuiri hrmiferi j ut apud Cypri- 

APtmeiiut* anum & Tertullianum*alij rtotaUerunt. Ad fceminas 
utredeamus,capillorum cura illis prascipua fuit, non 

Hikx.Ei.tg- infiru6turatantum,fed&incolorc6ccincinnis. 'Pro- 
pertius; 

Nuncetiaminfeclos demensimitareBritannos t 

Ludis & ixterno tinfta nitore caput. 
Vt natura dedit, fic omnis reclafigura, 

TurpisRomano Belgicu* orecolor+ 
ilitfub Perris fiant maia multa puelU> 
jguifmentita fuas vertit inepta comas* 
decult» c Tertullianus : vtdeo juafdam &capiilumcroco vertere.pu* 
f* mm ' £ et eas ctiam nationts fu£, quod non GermanA aut GalU fint 
procreata : itapatriam capillo transferunt. A Cincinnorum 
ditb.+.dc fiudiociNERaRiiminifiriappellati funt. Varro: CaU- 
4 v .t. miflri, quodhis calefacJts incinere,capiiiui ornatur. quieami- 
einstp.na* nifirabat, acinere Cinerarius efl appeiiatus. Meminit&eSe- 
cai. iniur. neca i quidam fe a Cinerario impulfos molefie ferunt, & con- 
c ** % tumeliam vocant ofiiarij difficuitatem, Nomenclatoris fuper- 

fUb.t. sat.a. biantyCubicuiarij fuperciUum. /Acron eleganter : Ciniflo- 
ries & Cinerary eadem fignificatione apud veteres babeban- 
tur, ajfofficio Calamifirorum, id efi, veruum in cinere calefa- 
ciendorum, quibus matron* capiiios crifyabant. cuius rei & 
llii.tt t Atn. £ yi f giii us nicminit, dicens : 
vibratoscalidoferro, 
Porro Seruius ad ilium Virgilij locum hasc habct ; etffM 

■{ tos 



D.SOSERiVISi 7 / d 20I 

toscaUmiftro. nam caUmifirumrft acus maior, qua>. calcfa&a 
& adhibita intorquet capilhs* Idem Serui us in xn. etiam & 
le puluUiquo utunturpuelia, cinis vocatur* unde etiam & ci- 
ntflonesditttfunt. 'Horatiuv; *hc*ta. 

Cuftddes, L ettica^ Cmiftanes, Farafiu+ 
Calamiflros autem mo\ri^^yma vidctur appellare tL\s- 
cianus, quibus modicc calefa&is cincinni cxcitaban- 
tur» fOuidius: 



J>htam feprstbuerant ferropatienter &igni, 

Vtfierettononexilisorbcfintss\ 
CUmabam ftelrit eft x tftosfcelm urerecrines, 



Sponte decent. capiti ferrea parce tuo. 
Vtm procul binc remoue : non efl qui debeat ari, 
Erndit admotasipfeCApillmgcus. 

Et fanc calamirtrum,acum ferrcam non femel cfl inter- 
pretatus^Ifidorus. quo forfanrefpexeruntFeflus & Iu-^rf./».^^ 
uenalis. 'llc ; Act* dtcitur t qua Sarcinatrtx vel etiam Orna- * ri * in 
trix utttur. «hic? es*tr 

Efiinconfiliomaterna^admota^Unts, 

EmerttaquAceffat acw— 

ubi antiquus interprcs explicat, Lanipendiam matris fa- 

ftamornatricemquaftmagiftram. Erantautcm ufui & mi- 

nores acus, quibus fuftinebantur cVfigebantur capilii. 
/Prudentius; 

crinaltsacus,redimicuU % vittg. 

g A pputeius ; adhuncmodum vaticinata multer, acu crinali&M**Mt. 
capite deprompta,Tbrafy//i conuulnerat totalumtva, De pri- 
oribus illis cecinit k Ouidius > 

Forma viros neglecla decen Minoida Thefeus 
Abjlultt, a nu/latempora comptmuu. 

Cc Huius 



blti.t,dc 4t- 



Zoz LAVBE.PIGNOR, 

Huius minifterii inffoumenta erant Difccrniculum, Fc*« 
&en > SpccuIum< 1 dehoc*Ouidius : 

Nec tibitHrpeputa } quamuisfit turpe } pIacebit: * 
Ingenua Speculumfuflinuiffemanu* 
fuitenimofficiumferuire, quod ingenuum hornincm 
ktii.*. EL7. noh ufquequaqucdecebat. 'Prdpertius; 

Delicid£med Latris>cuinamen ab ufu efl, 
Ne ff eculumdomindporrig.it if/ancud* 
*3*t.v hincMuuenalis, 

l//e tenetjpecuhmpatuigeflamen Othonis, 
Acloris Arunci fpoiium : quo feille videbat 
Armatum, cumiam tolh vexilla iuberet* 
AbhaceademoperaTriton in Veneris comitatu, fub 
ijpp*Ui.+* ocu lis dominas fpeculum ^praegerit. prasclarc autcta 
^/^/.^-rClaudianus; 

*$n&M*w CafariemtuncforteVenusfubnixacorufco 
JFingcbatfolio idextra idua^forores 
Stabant idalid. largos bdc ncBaris imbres 
Jrrigat, hac morfu numerofi dentis eburm 
Muitifidum difcrim enarat : fed tertia retra 
Dat varios nexus, & iufto diuidit orbes 
Ordine, negleclam partem fludiofa relinquenf* 
?lti4 error decuit,fpeculi nec vultus egebat 

.m**^\ Iudicio. 

Hic ornatrieum altcra caefaricm Veneris neOarc irri- 
gat, ut alludatur ad lllud miniikriurn > qiiod innuit 
/s«,f. /Iuuenalis> 

Viffonit crinemlaceratisipfaeapit/is 
Nuda humero Pfecas infclix- 1 1 
Ornatrices enim crinem componemes ( utibihabcnt vcte- 



rcs gloftx) rar um acparum aqua foUnt mittcre } ac velut ^g- 
KcLQti. altera pe&inc utitur, quem Eunucho tribuit 
*Claudianus utvidimus. * Appuldus in praeconio ca *i»Eutro P i2, 
pilli j vel nunc guttis Arabicis obtmftus, & peclinis arguti 
dcntetenuidtfcriminatus &c. Non abit a pe&ine difcerni- 
culum» *Ouidius; eiih. 5 .d earm 
Mundtttjs capimu r t nec fmt jlne lcgecapitti : * e 

Admota formam dant^ negantfa mantss. 
Necgenu* ornatus unumefl :fed quam^decebit 

Eltgat: &jpecu/umconfuiatantefuum 4 . \ 
Longaprobat facies capitis difcrminafufc 
Sic erat ornatis Laodamciacomts. 
* Varro : Difcerniculum, quodifcernitur capitttss. Pctien qudddlit+.ieL.L 
pertum explicaturcapittta* Specuiuma ffiecicndo* qitod ibi fe 4 > 

Jpettant. Ethxcfuitpra2fe&ura capiilorum, cuius mer 
-mifiit«Quidiu$; , *tn. 

Ponendisinmittemodisprtfe&acapittis, EiJt 
Camerefed folas dignaCypafiidcas, 

cuiusmaleadminiftrataillafuit pcena, quam tetigiti-' 
dcm /-Poeta*, ■ * ™* 

At non pectenaos coram prabere capittos, '4-. 

Vt iaceantfttft per tua cotta, veto, 
lllo pracipue ne fts merofa caueto 

Tempore.neclapfasfaperefoluecomas. "' , < 

Tutafttornmix:odi,quafauciatora \ 

Vnguibus, & rapta brachiafigit acu 4 
neuouet&tangitdominacaputitta.-ftmutfy A 
Plorat ad inuitas fanguinolenta comas* 
&/idemalibi; 

Non /tctss drupit* non vattum pettints ittos : 

Cc 2 omtt 



»Q4 LAVRJ. HGNO*, 

Ornatrix tuto iorpore fempererat. 
Ante meos oculos fiepe efl ornata» nec umquim 
Brachta direpta fauciafectt actt. 
*s*tc. /Juuenalis: 

Altiorhic quare C'mcinnw?Taureapunit , 
ContinuoflexicrimenifacinusfccgpW* 
guid Pfecas admiftt ? quanam efi hic culpa pue/U 
Si ttbi dtfplicuit nafm tum ? altera Uuum 
Extendtt, ^ecltt^comas, & voluitin orhem. 
Immundi muliebris altcraparserantciitis, facies & hu- 
Idecultuf* i u f m °di r eliquai fceminis procurataad infaniam ufq^ 
min." ** b Ter tullian u s : in illum enimdelmfuunt, qua cutern medi- 
cawinibttsu#gunt,genasruboremaculant, oculos fultgmecoU 
cs<rm9Htde L Imunt. D* c Zeno i interea mtrUexcolit trtibus fefe> fatiemfa 
fuiictn*. j uam j n q Uam non fj^g^ quarit. pingiifetn ipfam» & leno- 
cinante vario magiftri medtcaminis fuco, vultu m fttum vulti- 
bus vertit alienis, hoc futura, non quod natura prafiitit, fed 
quod ei ad examen Jpeculi arbitrium iemporale diclauerit, 

Ji»b*marti-4J>xudcnUU$, 

Tadet facrilegas matrum percurrere curas, 
Muneribui dotata Oeiqua plafmatafuco 
Jnficiunt, utfigmentis cutts illita perdat 
guod fuerat, falfo non agnofcenda colore^ 

iicdifcipl Cy $t\*nu%:illi&Qculoscircumdu8o nigrore fucare, & 

UhttH^irgm. genas mendacto ruboris inficere^& mutare adulterink colori- 
buscrinem* & expugnare omnem oris & cdpitisveritatem, 

flib* 3. 4t 4ttt corrupteU fua impugnattone docuerunt. f Q u i d i u s j 
Non tamen expofitasmensd deprendat amator 

1 | a ^ Pyxidas : ars faciem difitmuhta iuuaf. 

gucm non offendat toiofemllttA vultw, 

C*m 



DE SERVIS» j> 0 ; 

Cttm fittit in tepidos pondere lapfa fintss. 
"Iuuenalis, *S4tr. 
Intereafsda afieclu, ridenda£ multo 
Pane tumetfacies, autpinguia Poppeam 
Spirat, & hincmiferivifcantur labra mariti. 
Eiufdem ordinisfuitauricuIxornatrix.Roma?: 
IVLIAE ^LIVIAE^AVGv 
AVRICLA'E 
ORNATRIX 

Cy p r i an u s : an vulnera inferriaurtbmtLetts vdtuitr^uibtss 6 Uc e F 6 *<" f * . 
innocentadhucinfamia, & mali ficcularHs ignara crucietur, ut 
poflei de aurium cicatricibtss & cauerntspreciofa grana depen- 
deanf,grauia,etfinon fuo pondere, mercium quantitate? Dc 
orriatu fatis pro inflituto noflro. Cultus inflruracnta 
hxcdamus,quas..o.lim extabant Romae apud laelivm 
paschalimvm* Spe&antur hic aureas acus crinales, leui- 
ter a fummo inflexac, ad crines comendos, & earum no- 
nul|aepurx,nonnulla;gemmatae; adefl viriola £minu- 
tis fmaragdis,,quam licet magnus rcviAcivs <M^utt'^ ,oi/im ' 
brachialem fuiifle, ego tamen collo quoque aptauerim, 3$** 
^IuuenaLis, 



Ntl non permittit mulier fibi t turpe pufat nil 

Cum vtridesgemmas collo circumdedit.— 
Adeft inaurisaerea,gemmistribus vitreis oblongis de- 
pendentibus ornata, e mundo tenuioris alicuius 6z 
paupertinae fceminae. Vifitur & flalagmium e rudi a- 
methyfto. Inaures praetcrea, altera ex auro tota, altera 
diflinclamargaritis,& quidem ad flguram noflrarum 
recentium proximc accedens, Bini infuper elenchi, 
«Plinius de margaiitis fcribcns^ &procerwibmfua gratia 'M^wf 

Cc 3 * ep< 



LAVR. riGHOR, 




M SERTIS, *o 7 
1 &cnm 

Auribusextentismagnoscommifitelencbos. 
wbi glofla& antiquas habenr, unionesy margaritasoblongaf, 
magnarumgemmarum elentbos, quos & titutatos appellant. 
ego malim tutulatos, & fanc Jegimus fuperius orna- 
tricem a tvtvl. Et quidem Tutulus Pontificalis^cuius 
imagincm cernimus m denariis gentis luliae, nonad- 
fnodumdifllmilis elenchoefl, fuit enim metalt figura, 
utinquit*Fe(tus 4 Vidimus autem apud eundem au- *»* T » t * l »* f 
reas inaures ea plane figura, qua confpiciun tur in anti- 
quisdenariis .-acus crinaks,cquarumalteradependet 
Cupidofiffulam inflans : annulos multiformes ; redt- 
miculumfeu minutum monileaureum, & afia multa* 
HucrefercndafuntillafCyprianf verba:»*» inferantur idtdifift^ 
iuribmvrinera^necbrachiaincludat aut colla t de armillis & ******* 
monilibm catempretiofa. fint a ccmpedibm aurels pedes libe- 
ri, crines nutfo colorefucati, oeuliconfpiciendo Deodignu Hu- 
ius loei fu n t & A u r. c Pr u d en ti i carm i n a ; ,* f/amart^ % 

Acvelut&rttficisDominimanmimperfeSlum 

Os dederit, quod adhuc res exigat, aut hyacinthts 

Pingere fculptiltbm redimitajfiontis in arce* 

Colla vel tgnitis fincera incingere firtis» 

Auribm autgrauidu virides fufpendere baccas y 

Neftitur & nitidu eoncharum calculm albens 

Crinibus, aureolisjriget coma texfa eatenis, 
Praeclara iila ^Zenonis martyris apoflrophe r aneiffa jserm*,* 
Chrifiifal[umidolumre§uuimihicrede m te colu, euim or- «»*"t*< 
natum, cuim imaginem non deponis. ad Eecteftam Dei opere 
vario totuminauratacorpm,execrabtti metatto procedis onu- 
fia>ubifrdtltcata>fubmQfItbmfortis, de%ipficuttm rigore m 

Cc 4 orat$~ 



toi LAVR, iPIGN OR. 

oratione non flecleris : non mdnus tendis : tumidum montltbm 
peclm proflernere dedignarts. fanectruicemcuruas non religi- 
one fedpondere.quando i^ofiohoyijm/acies, qu* plmpro orna- 
*sermjei*r tues^quampro fatute [oliiriu? "Idem alibi & quidem ve* 
^ m *' hementer : o quantarum neces animarttm inphalcris pendent 
ornatamatrona l ornamentumcuim unumfi (oluas in prectu» 
diftribuasfy neceptattbm Jingulorum, ex eorum rejjttrattonc 
cognofces, quantorum malo tlle conftat ornatus, Conduda- 
mus hxc omnia ver bis antiquae infcriptionis, 

D M 
T. FL. A V G« LIB 
PAR THENOPAEI 
POPPEANJ.EVNVCHI 
A B> O R N A M E NTIS &c. 
vEsTiPLicAEhuiuscorporis erunt, quarum munus ex 
tDedam.scs jpfa vocc dignofcitur. ^Fabiusmaior:/fr deftupro uxo- 
ris f adiec7o precto appeUatm, veftiplicamdominx habitu mifit* 
efy t nde % e Seneca .: placet,non in ambittonem cubtle compofitum, non 
Tr*»ix*r t t. exarcu i a proUta veftiS) non pondenbm aut tormentis frlende- 
recogenttbm preffa : fed domefttca & vtlts : ncc feruata necfu- 
dLit xt mendafollicitk ^Ammianus : dein quum a Stluani lauacro 
vel Mamm&a aquis ventitant foJpitaltbmyUt quisquam eorum 
egrefjm tenutpntts fe terferit Ltnteis, fdttis prefforijs vcfles, 
luce nitentes arbttrd, dtltgenter explorat y qua una portantur 
Jhfficientesadiuuandoshominesundecim &c. Quid autem 
*M.c.JeL.L. fi vefliplica; vestispicAe fint? quxut ait* Varro veflem 
fTrinnmme. fpieerent. Apud/Plauruinfane legitur, 

Veflt(fric& t unftor, aurtcuftos^flabelltferdJandaligeruU. 
ubi Nonius Marcelluslegit veflifpici. In vetenbus au- 
tcm monumentis vestiHcos legimus, & vesTificas, 

quos 



quosnon maI£c<hisadcenfebimus 4 .Rofemunda vero 
Albpini ves.itajmam habuit, in cuius le<3ulo fePero- •* 
depfuppofuits ut fcribit *Diaconus« At vcftium co- * L l £ 2 ?J s fg 
loresnonnullpsrecenfet^Ouidius; M$$&A 
guid de yeftt loquarf non iamfegmenta requiref, , ; 

Necqua bis Tyrio murice Una rubet. iflfi l 
Cum tot prodierintfrecio leuiore colores : . . : : ; 9 ! * '-*"' J * 

guisfuroreflcenfitscorporeferrefuos? 
Aeweccecolor,tumcum(inenubibmaer 9i 

Nec tepidus pluuias concitat Aufter aquas^ [<j 1 j 0 $ w » 1 « 

tibifmilis, quiquondam Phrixon & Heten 
Dicerftt Inois eripuijfe doiis. 
Hic undas imitatur, habet qup% nomen ab undis, 

Credtderim Nymphas hac ego vefte tegu 
x Jl/ecrocumfimulat, croceo velatur amitiu, . . t] 

RofcidalucifercfscumBeaiungitequos* 
Hic Paphiasmyrtos : hic purpureos Amethyflos: 

Albentesue rqfas: Threiciamuegruem. 
Necglandes Amary/h tua ; nec AmygdaU defunt* 
Etfuave/kribfssnommaceradedit. 
AliquotetiamenumeratNonius,veluti Cymatileraaut 
Marinum *, Molochinum ; Impluuiatum ; eos qui funt £ 
Calta&Croco,Cetrinu,Ferrugineu, Oftrinum, Lutc- 
uro, Violaciura, Pullum, Anthracinum* Athaechuius 
loci non funt. Et quia iaudatas matronas lanara feciflc 
laudatum olimfuit, ideo Textrinum inlrruemus. <Ca eL.2t.de ^ 
\mlumc%. anci//arum&fiiiarumfamilias nomine, de pe- <» L 
culioaclio datur, maximefiq:»* Sarcinatrix,aut TEXTRlxm/. 
i Vlpianus : quai-e fi Lr.,\m eanduxerit ufuarius expedtenda, <f ydepenu 
foterit etiam per ufuari** anci/ias ofm pcrficere. itemfc fi ve- 

Dd flmen- 



2io £AW*I<?!TOK, 
**t*ds$».li. fcttnentttiexencldYedemeVti Scc, * Poreius Latro «J ^ 0»;?* 
£ ' rupeconchyliHmtrahitur y qudveftiscruentetur. tnfeUces dn- 
cittarum greges taborant, Ut adaltera tenui vefte perfj>tcua Jit* 
kfm$ Ethocartificiuraadeo aneillas decuit, ut^Ammianus 
v uniuerfas unico textrini nominc comprehendcrit. Dc 
lana autem & liho quaterius in textrinum recipiuntur, 
* ■ iUg ' 3 legendus omnino eft 'Vlpiarius. lanipendiae, quas 
dL.v.dtd*. nominauit^Pomponius, inter lAnificas penfa partie- 
mtAn.&Hx. bantur, quando ea munera forderc dominabus vifa 

tMtnAchmtit funt. * PktftUS ; 

—ferniren tibi 
Poflulas viros ?dareuna operapenfumpojlutey, 
Irifer anciitasfedereiubeaisjanamcarere. 
ovAsillariae a Quafillo, fcu ealatbo dKta funt» Petrov 
niuSyttec contenta mutier tam graminiuriamea, comocat 0* 
mnes Jgua/itta>riair,familU% fordidijstmam partem, ac me cow~ 
Jfcui iubtt. Romacoli m, 

MVSA. OVASILL 
VIX. ANN. XXX 
CRATINVS LAN1PEN0 
DE SVO 

fmu 7 . /f r0 pertrus5 

Etgrauiorafependit iniquisperifa guaftil&y 
Garruta de facie ftqua tocuta mea eft. 
dtAfxm ^Hieronymas \ difcat& ianam fdcere, teriere cotum, po* 
** * ffSf 1 nere tngremio cafathum, rdtare fufum 3 fiamina pottice ducere. 

Jpefnat bombycum telds,ferum vettefa, & aurum infita lcnte* 
Jccns. tdltaveftimentafaret,qutbm peliaturjrigm, non qui* 
h lib. 2. y.jtt, bm veftitacbrpofa nuderitur. h Idem j dolet ftbi pratatum iu- 
•t- * uencm, non quide comatum, mn veftium feriearum, fed toro^ 

Jukm 



§*lum & m fadibm deltc^tum, qui iffe faeeulum ftgnet, tejch 
$rt^umtene4t,penfa dtfiribaat, regdt familum, cmat quid- 
qttifl de publico necejfarmm efi dt/fienfator & domintts , $• 
ffdueniens offiMftru-ulorum*. quem otnnes<fo.d*ttt x f*mlii & 
^uidqmddon^nanon dederit y jlfumckmitent fubtmxiffe^ Et 
inh/squidcjj^^ (mn veftium 

fericarum )'non videntur carerc mcndo, reclius enirn 
Icgentur ( non veftttufericatum^^^ti o m n i a cp n fter 
io-oKM^ov* Hxcmulieres manapia domi ad ufum habu- 
erunt,utdw:imu$. r$unc recenlebimus quac.fofi^^ 
flentationem- ancillvlas ex Aethiopia, ut loqujtur 
* Tcrcntius, ne videheet viris inuiderentMauros & Ae aEu *"*^«- 
khiopeskruuios Imo& hos habuerunt. ^Tibuilus de,,, 
luaNemeiii 

j iUt ftnt comites fufci, quos India torret, 
Solts &ddmottsinficit ignts equts. 
jLt vero quid venuftatis in ominofa Aethiopis facic dc- 
Jitefceret, ego quidem non video, nifidicamus fcfellif 
fchas noAras, quod vulgo Aethiopes, ut notat D. ftMihfik i.ep.fiL 
cionymus, vocarentur argentei. Inter ancillas confpi r 
cux fuerunt flabelliferae, quarum mcminit^PIau- 
tus*. Flabellum autem domi Eunuchorum fuit, ut md'h dTrmum °* 
catnobis Eunuchura mcntitus ChaereaTerentianusrSc 
plaudian/i Eutrqpius : aliquando etiam mulierculae ali- 
cuius, veiutilliusapud'Martialem,quae prafino Aabel-^^ 
lo tenue ventilabat frigus aeftuanti Zoilo, & hinc d/ L ' f. 
/Hjeronymusinterancillarumoflkiaenumeratfl^ 
lumtenere. vmbelliferae etiam in hoc agmine^O p * uU - 
Wi.di.US j Iffetenediflenta(ui&umbracuU*vtrgis\ '^ ear ~ 

I/>fefaceinturba,quaveniti//a } locum. 
^ D d 2 faor- 



hotfcatu rnitihfatitifofo i&tsWi ut> a d c a p ra h d irm ~pu e'l \k 
gratiam, feruilia etiam obeat minifteria. Et hoc eft\ 
quodinfolens & eontumeliofiim in Atheriie*rifibus no« 
*M.f.taj>.r, tat* Aelianus, quod inquiliriorurn puellas adigererit 

ffXidfyipCfeb &<7UjS 7rop7nxje SAND* LJGERVLAE &ipfccum 

fflus ahquot, baiul* fueruhtVcneme huiusjpomp^ f - i 

' L, " ti '' 'Ouidius; 

Nec dubita teretifcamnum producere leclo f 
Etteherofoieamdeme.veiaddepedi. 
•Excquebantur hsecpueri ad pedes, & aricillac quas teti* 
gimus a sandAlTO. £?xpreflit utrumque munus D. lo- 
.M*r*. n annes Baptiila, apud 'Matthseum & ccteros Euange- 

u lhc s.io.t. Iilras,utnotauit do&iffimus maldonaTvs. Erant au- 
tem nonraro aurea Sandalia hsec. Ne videlicet viridei 
umbell», prafiriaSc pauonina flabella unice praeftrin- 
geren t o cu Ios» & pedu m tegm m a 1 a ceren t. Q ui n & cre- 

Mi ^^ 3S pdarum obftragulis (utait^Plinius/ & totts foccttlU adde* 
bantmargaritast, quos&ipfospradatos ab aliqua ancil» 
larumnondubitauerim* Ethuicrepidopuellaruincol- 
legio adfcrijpferim ego ancillam meretricul» illius £ 
cuiusmanu aquila calceum corripuit Iauantis domi- 
nas, ut demitteret Memphi in gremium Pfarometychi 
Regis, camilleiusdiceret. Jmo & virum Confularem 
& Cenforiumj ImperiiqueCuratorem L Vitellium,qui 

ff^oHusiK itil^i^Sr^OT' ^l^^fi^af A^K^^J!^^ J vfcil^-^^&ir^^SHi funt) promaxi- 

ij. ^ar.Utftw. m9 munere a Meffalma pettft \ut ftbi f pedes praberet excalcean- 

<-«j>-ss> , . dos r dctraBum^ (occttlum dextrum, wter tdgam* tunicascfe 
v " • £efiauit' aftdue; ' nonnunquam ofculxbundm. O togatum 

/^/^^* v ^ancipiUm ! Praeibantex ofTiciO'^ anteaMbvlatrices* 
fubfequebantur pEDi& J sEqvAE, & quas J\jgKtt^a, vocatin 

uniuex- 



B'E SER VI & 

uniucrfum*Lucianus. 'Plautus; 

>//// retfludet, 4 -*>^ 

Volt placertfc fe amica, voltmtht, volt pedi/fequ*. 
,MarcianusCapeIIa; PeriergUverb dtijs comttata pedifje- **** 

dotaltbm^ manctpijs, curiose untuerfa perfcrutans, at% 
interrogans fequebatur. idem auQor : pracedtt ifftcb con- 
fcendentem Mufarumconcinenttum pompa, & pradtcJarum 
comitumvenerabtltsmultttudo. Puerietiam ipfi non fine 
comitibus&pedifTequisprodibant, ^Corniflciusj^r- dLi **" 
gtapedt[fequapuerorum,abfcondepueros, defende,fac ut tn- 
columes ad adoiefcenttam perducas. c o m i te m i n q u i t * V 1 pi eL.if.diin- 
an us, accipere debemus eum, qut comttetur & (equaturx &ut tHr ' • 
Labeoatt,fttteltberumfiue{eruum, fiue mafculum fiue fcemi- 
nam. Subdit autem linter comites uti%& ptdagogi erant* 
/ M acrobi us : auerterant tn fe populum, in Jpeclaculo gladta- j liff xes r 
torum Liuta & Iulia, comttatus difimilitudtne. qutppe cingen- ' 1 ** 
tibm Ltutamgrautbusvtrts, hactuuentutis, & qutdem luxu- 
riofA, grege ctrcumfidebatur. llle de hoc numero apud 
/ A pp u lei u m- y hutw aSarebat iatert/enexiarngrauts annts. j Lih.z, 
qui atprtmum meconfiextt ; efi, tnqmt, Hercules htc Lucius : 
&ofjertbfcukm. & ftatimihcertum quidnamin aurem muli- 
tru obgannijt. In horum contubernio videntur fuilTe 
cincinnatuli, & calaroiflratiilli, quo*D>Hieronymus h*ds*i*in*, 
procul arcet a Chriftianae virginis comitatu : non ambu 
let (inquit) iuxta te calamiflratus Procurator, non Hifirto 
fraftus tnfceminam. ' Martialis, iLil.r.ei, 
Crtffulm iflequis eft, uxort femper adharet 

gui Mariane tua t crifpulm iftequts efti 
Nefcio quid domina teneram quigarrit in aurem, 

Bt/effamcubitodexteriorepremit? • 

D d 3 Per 



214 LAVBL, tPIGNOR. 

Percttiutdigitoscurritleuisannulusomfttsz 

Cruragerit nullo quiviolatapilc? 
NUmthireJpondes?.uxQrisresdgit>i»quu t 

ifte me*. . % 

sWivktrf Qu^ fane videtur Martialis ab * Ouidio aecepifle; 

70/4 frequens^via eft per amicifailere nomen: 

TutajrcquensfyUcet fit vUycrimen kabet. 
Inde Procurator nimium quo^ multa procurat, 
VtfibimandAtispluravtdfttdaputet, 
Huius coraitatus portio apud parum pudicas mulicrcs 
fueruntsALVTiGERVLipucri,iNT£RNVNCiirniniftri,quop 
t,s*t.\4. rumquememinit* Iuuenalis; 

«■ confciamatri 
Virgo fuit y cjiras nunc hac dicimtepufiUas 
Implet, & ad mercbum dat eudemferrecinadu. 
cfoOciSocr. ^dhosrefpexif Appuleius j bos Gr&to nomme lcupMue 
nomtnant, tnter terrtcoUs cteltcoias^ vetlores hinc precum s 
indedonorum.quiultro citrofy portanthmc pett$ion£s, tntfe 
fuppetias : ceu quidam utrius^ mterpretes & falutigeri,. fi«t 
iusagminis fordes& quiiquiliae fint mvlones, basTer* 

NARII, CARRVCARll, CISlARU, LECTlcAkIi,RHEDARU,lVN- 

ctores, & alii nefcio qui inter befiias & vehieula occu- 
pati,quorum operadoroinis& dominabas promifcuo 
ufuierat, Mulionesin urbectiam fuifle, nemini dubi- 
um e0e arbitror. vehebanturenim matronas vehiculo 
JL.i*fyjf, ^carpcntario, quod a iun&is mulabus trahebatur. id 
qualecltet, indicantnummi vetercs fignati nomine & 
imaginibus Iuliae & Agrippinsc Auguftarum* At quia 
\l l li«uilZ. carpentum ab his, velutetiam a<magifiratibus jufuca> 
rtUtemcu» ptumconijcio,indefaQumcft,ut matron» ad Bafler- 
*** nas 



fft SERVISi Zif 

flas fefe reciperent. D. « Hieronymus ; prtcedit tatteas Ba- ***£»Jf*ki-- 
flernarum, ordo femiuirorum. antiquus 1 epigrammato- leiiua.p»** 
gra ph us j #. tdtt. L» £ d. 

Aureamatnnas claudit Bafternapudicas, 
J)u& radtans patulumgeftat utrim% latus. 

tianc geminusfortat dupltci fub roboreBurdo, 
Prottebtt & modico pendulafeptagradu, 
Duplex robur Amites Bafternarum funt, ut vocat c Pal- clfi J* Tir u 
iadius. AlTeres videlicet, feu perticas aucupalibus fimN . 
les, quarumFeftus&idem^Pailadiusmeminerunr. Ea« r " 4 "* 
dem pene quae antiquus poeta habet & * Ifidoius, Nec tlib - 
diuerfa tradi t/Serui us ad illud, 'ful*i 

'—Pt/entts matres in molltbtts 
Piknta ( inquit) funt vehicula, ficuti nunc Baflernas vide- 
mtts. erant autem tunc Veneticolorts^ nonut nunc funt Ruffa- 
ti, qmbus nifi cafia matrona uti non poterant. Burdonum 
meminit^ Vlpianus his verbis : item iumenta, vel lefitca, *£t? d * 
velfe/U } velBurdones. Quos fcimus & *Carrucam &Jt- kti+.d4*».. 
mitoriarnportauifle, qua matronas utebantur. Carru- 
cx, nomen debent v CAR&vcARH. D.^Pauiinus defcri '£$X£- 
bcns eomitatum fanclacMelaniae, Neapoli Nolam pro- 
ficifcentis : tota huita facu/tpompa, qua honorati & opulenti 
foterant circttmfiui Senatores profequebantur. Carructs nu- 
tantibus,phaleratts equts, aurattspiientts, & carpentts p/uri- 
btts gemente Appia at^ fulgente. Et Carrucis quidem M 
luxusrationem ucebantur deauratis. ' Abdias \ demq s lLih ?' 
Nicolaus quidam exciuium numero, exhtbem carrucam deau,- 
ratam, cum quatuor mulis candidts, totidemfa equis, obtulit 
he-ato Apofloloi dicens &c % Imd &: aurei s. « Martialis, m L, *- f '"?" 

Dd 4 Attres 



Zl£ LAVR.:P!<5NOn, 

Aureaquodfnndiprecio carrucdp&ratur, . 
guodpluris nulltefi y qukm domm emptatibi. 
Et hi aliquando diOi funt mvliones carrvcarii, ut a- 
pud Capitolinumin Maximino iuniorc. Cifium vchi- 
*Ut4Mc4& cu libirotieenusfuit, nt& Carpentum, aquo«Cifiarij. 

De Rheda * Cicero : cum htctnftdtator, qut tter tllud ad ca- 
dem faciendam appara(fet % eum uxore veheretur in Rheda, pe~ 
nuUtus, vulgi magno impedimento, ac muliebri & delicato 
ancillarurn puerorum^ comitatu. fit obuiam Clodio ante fun- 
dum eiut) horafere XI, aut non midto fecm. (latim complures 
cum telts in hunc faciunt de loco fuperiore impetum, aduerfi 
Rhedarium occidunt. Et quidem mulac rhedariae apud 
ciib.i.deR R. e Varronem huc pertinent. Eft autem animaduerten- 
enf uit. dum,quodCicerodepuerorum tetigit delicato comi- 
dUb.io.t3- tatUj ida^Martialccxplicari; 

Cum cathedralicios portet tibi Rheda minifiros, 
EtLibysinlongopuluerefudeteques. 
CATHEDRALiciienim, pueri huiufmodi,aCathcdrisfcc- 
minarum di&i funt. « Horatius j 
*tuT*t ~ — Demetri, te&Tigelli 

VifcipuUruminteriubeoplorarecatbedrac. 

/Ub tUr. ^ r0 P ertius » 

Supplex iUe fedet> pofita tu fcribe cathedrs 

Jguidttbet, has artes (i pauet iUe % tcnes* 

£ ttb. s . 'Phxdrus, 

Habebat quidamfiliam turpifiimam, 

idemfy infigni & pulcra facie filium. 

Hts (peculum in cathedra matrtsfuppofitumfuit&c. 
hithf iit ^Martialis: 

Inter feemineas tota qui lucc cathedrat 

Vefidet—» luuc- 



DE SERVIS, ziy 

-Iuuenalis/ **** 

f amam contempferat olim, 
Cuius apud molles minima cft iacJura cathedras* , ^ 
*Pliniusiuniorde ku\^t\o^i2L\dumhacdtxit>exiluit ca- ' s ' e ? t ' r ' 
thedram, aduerfofoparieti caput ingenti impetu impegit, & v • 
corruit. De Lefticarijs«haec habet f Seneca ; quid refert ein d S "P- nom 
quot habeat LecJtcarios, quam oneratas aures, quam taxam 

^luuenalis, dsat.4% 
Nec melior,f£icem pedibus qua conterit atrum, 
G>uam qua longorum vehitur ceruice Syrorum* 
Vt fpeclet ludosconducit Ogulnia veftem, 
Conducit Comites, SeUam> Ceruical, Amicas, 
Nutricem, & flauam cui det mandata puellam* 
Etfanehaec oftentatio Romse olim & viros adegit, ut 
conducerent greges.AMicoRVM > eo videlicet confiiio 
ut diuitias & opulentiam iaSarent. * Martialis : •t$*u*4i 
Cinfium togatis poft & ante Saufellum, 
guanta reduci Regulus folet turba, 
Adalta tonfum templa cum reum mtfit 
MAterne cernis ? inuidere nolito* 
Comitatus ifte fit precor tuus numquam 0 
Hosilh Amicos & greges togatorum 
Fufcicu/enus praftat & Fa uentinus. 
lmo ut ipfa ia£rantia fe proderet magis, Kalendaria fut 
ita dixerim^) amicorum excogitata funt,in quse nomina 
illorum referrentur, /Seneca : nefcis quantum fit precium 
smicitia, fi non intelltgis multum eidaturum, cui dederis ami- ne f* c *t' V* 
cum i rem nondomibus tantum, fed factflts raram 3 qua non alL 
cubi magts deeft, quam ubt creditur abundare. £htid? iftos ttt 
Ltbros f qnos vix Nomcnclatorum compkftitur aut memoria 

Ec aut 



ZI8 LAVS. PIGNOK* 

aut manus, amicorum exiftimas ejje ? Non funt ifit amicr, qm 
agmine magno ianuarn pulfant , qui w prtmas & fecundas ad- 
mijftones digeruntur. conjuetudo ifla vetus efl Regibus, Re- 
getfe pmulantibus, populum amicorum defcribere* Nefcio 
§f£ quidfimileftomachaturVmbricius apud*luuenalem; 
ex nouitia tamen & nuper recepta le&ione, 

omnia Roma 

Otm precio. quid das ut Cojfum aliquandofalutes } 
Vt terefiiciat claufo Veiento labello ? 
llle metit barbam, crinem hic deponit amati. 
Plena domus Libris venaltbus. 
At in aula Palatina erant Liberti, qui curam gererent a- 
micorumPrincipis 4 olim legebantur Romse epigram- 
mata lepulchralia, 

TL CLAVDIVS. AVG 
LIB. FORTVNATVS* A 
CVRA. AMICORVM 

D M 
LIBERTOR VM 
T. FLAVI. AVG. LIB 
VICTORIS 
A CVRA, AMICORVM 

& 

M. VLPIVS 
* AVG. L 

A CVRA AjMICORVM 
At haee frequenterdicis caufafafta funt. etenimin Prin- 
im Ptntgr. cipum domo ( fcribit* Plinius ) nomen tantum amicitU, ina- 
ne fcilket irrifum£ remanebat^ nam qua poterat ejje inter eos 



de servis» xr ? 
*m\c\tia % quwum fibi alij domini, alijferui videbantur f Vt- 
cunquc fit, fuit hxc tam apud Principes, quam apud 
priuatoscaritatis & beneuolentiae plena compellatio. dFe u,p a t t ^ 
fainc iliae voccs, " Dru fi ; eccjuandoypropinquiamicify fimile cutjtb. 2. 
meiciuemhabebtt Refiublica? ^Tiberii in codiciliis, com- b J utt f Tth ' 
fotores & coepulonesYompomumVhccum & L Pifoncm, 
iucundifiimos & omnium horarum amicos prorltentis. Tri- 
rnalcionis apud Petronium ; amici,nondum mibi fuaue e- 
rat in Triclintum vemre. &, amici, pauonis oua gailinA iujTi 
fupponi. 'Titi Caefaris ;amici, dtem perdtdi. d Socratis j htc c c s a uet g °" Tm * 
ii/t ' erat, amiciy de Academia cupidinis cygnw* Ita conuiuij dAppuinw 
dominus apud* Lucam Euangeliftam : cptte <sr&mvcL(3*i dsd9 z™-M*t. 
3-i atunfov. ipfc 'chrisTvs dominus difcipulos alIo-//*£^* A 
quens ^vft«?<p<Ao^f«ou€W. Idem valuit vox^to7^@«. Rex 
a p udg Ma t th XU m l iTUjft, vuq eioijXS-^ ud[i y ptj Z%oov i Juft* g **• Itm 
ydpx. iEsvsapud A cumdemv67a^^e, i<$> ® fm^-, Socrates 
apud'Caflfianu; Waao&e i-m\p<n, «y< ydip, ini^so <f[i. u n d c ' coUaty * J ' c *' 
forfanniagnus ^-Eteriarches in aula Conftantinopoii- k.« P ud cur*. 
tana. Ad rem. ivncTores iungebant rhedam equis^". 
velmuliSj&mcminit^Alfenus hisverbis;<kfibi viderj *erl%»' 
cos demum ufus fui caufa patremfamilias haberc, qui 
adeius corpus tuendum, atqueipfiuscultum praepofiti 
deftinatiqueeflent: quoin genere Iun&ores, Cubicu- 
larij, Coci, Miniftratores atquealij» Etquamuis^cviA- maddiaZc*- 
civs&* victorivs VncloresIegant,non placet tamen^'^*''* 
dpande&arumFlorentinorumleclionedifcedere, ad- pTpUoei 
ftipulantepraefertim^Cuiacio; Iungereenim hocfenfu 
probum veibumeft. fcindelun&urae apud/CapitoIi 7p' rt(r0t(7tt 
num:dataetiam vehicula cum mulabus ac muhoni 
Jbus,cumiuntluris argcnteis, ut ita de conuiuio mdu{"' c ?j' 

Ee 2 rcnt» 



110 LAVR» TIGNOR. 

rcnt. Ancillas praeter has omnes, negociationi a do- 
* L /- & * de minabus fuifle prsepofitas *LCti teflantur. Reflat 

JnfliU ait. L. * , * r 

i.0<bic*r$m nunc urbani fcruitii quam recenfeamus, extrema co- 
iufi.de tr$b$*. hors ; illa fcilicet, quae nomen fortita fuit ab sedium 
partibus, fiucmalumus membris. Aedes vero ipf* ea 
laxitatc fucrunt, ut non excludcrent myriadas illas ier- 
( uorum, quas alibi explicuimus. Sencca certc capacia 
b popvlorvm tecla, domos inflar vRBivM,non femel in- 
cififi.n^ culcat* < Eiufdem hsecfunt : ubtluxuriamlate felicitasfu- 
dit, cultus primum corporum effe dthgentior inciptt. deindt 
fuppeffeclili Uboratur. dtinde in ipfas domos impenditur cura, 
«//«laxitAtem rvris excurrant t ut parietes adueclk trans 
ntariamarmortbus fulgeant,ut teftavarientur auro, ut lacu* 
4s*t. 4t naribw pauimentorum refpondeat nitor. &c. 4 Iuucnalis ea* 
demcxpreflkcarminej 

egutd refert igiturquantis iumenta fatiget 
Porticibus, quanta nemorum vecJetur tn umbra ; 
lugera quot vicina foro, quas emerit ades ? 
Nccveronon refpondebant hifcc fpatiis aulae armulx 
urbium, capaces populi & Ccenationes &Porticu$,Vc- 
ftibula, Atria.Periflylia, Bibiiothecae,Pinacothecac,Ba- 
filicse, fcaliaaddccorem maicflatis perfe&a, & publi- 
corum operum magnificentiam comparata. In fuma, 
domorum ex fuit ampIitudo,ut domini (prout tempo- 
*t.pettuitJe r j s con ditio exigebat) quibufdam membris e uterentur, 
*/»&h*bitt$ qyjpuf^ajnfjo^ osTiarivs, quem Ciauflrituum appel- 
f*p$tdGttt.i$. }at/Lanius, puerum ab lanua/ Cornelius Nepos, adi- 
u cap. 10. obfidebat, ut admitteret nimirum vel dimitteret 

/ Hanttibale. 

kmedttam- cos, qui dominum conueniebant. D.^Bernardus, cum 
nncap. t. €ntm CHR i ST vs cordis ofium cufloclit, & efi cordis ojttarius, 

ut 



DE SERVI5. tZt 
utper illum ingrediantur & egrediantur omnesfamiiia cordis^ * 
confequenter adfunt miUtamtlltum Ange/orum, adfores exte- 
riorum fenfuum excubantium : necaudet alienigena irrumpe* 
re terribtles tUas acies, propter Ojliarj reuerentiam, & Ange- 
lorum cuftodiam. * Cicero : nemtnem a congreffu meo ne% Ia- *P rt Tl * ntt <> 
nitor meus, ne% fomnus abfierruit, * Martialis, i Lih. r, »3. 

illud adhuc grauius, quod te pofi mille labores 
Paule negat laffo Ianitor effe domi. 
excvbiae, quastangit D. Bernardus, Regum & Cacfa- 
rumfuerunt. 'Statius; tUh.t.Thtl* 

Nonimpacatis Regumaduigilantiafimnis \ 

Ptla, nec alternaferriflationegementes 

ExcubU 1 1 

^ Cornelius Tacitus : coniuratistamen metu proditionispla- 
eitum, maturare cadem apud Baias, in villa Pifonis y cuius 4- 
mcenitate captus Cafir crebroventitabat, balneasj^ & epulav 
imbat t omifiis excubijs & fortunafuamolc* f Rutilius Nu- e itf 
matianus, 

Prabetequos,ojfert etiamearpenU Tribunus» 
Ex commilitio carus & ipfemihi : 

Officjs regerem cum regia tecla magifier, 
Armtgerasj pij Prtnsipis excubtas. 
EthceExcvBiAE,& cvsTODEsinveflibuIisfuerunE./Vir-^'^ w ' 
gilius Buten fldum ad limina cuflodem appelJat. Idem 
xpoctz-, slii.f.M», 

T ftphonej^ fedens,paUa fuccincJa crnentt, 
Veflibuhm infomnis feruat noclesj^dtesj^. 
quem imitatus efl k Silius ; 7/ ' 
Ante aulam at^aditus, inexorabilelimen 
Quanta cohors, omniftabulante per auia monflro, 
Excubat ? Ee 3 Vir- 



2Z1 LAVR. pignor. 

*<t.A*n. * Virgilius 5 

—cernis cvstodIA qutlis 
Veftibulo fedeat . ? — 

bde mnndt. b A p p ulei us , ante fores viri fortes, ftipatoresfa regalium U- 
terum s tuteU peruigili, c vstodIam per vices Jortium (uftinc- 
bant. erant inter eos diuifa officia. in comitatu Regio armigeri 
quidam, at extrinfecm finguli cuflodes locorum erant, & /a- 
nitores& Atrienfes* EthincNautam llationarium infca- 
pha, cvstodem appellat Pctronius. Fuit enimScapha 

cLit.r. vembulum nauis* Hinc Diphilus apud c Athenseum 
fcriptum reliquitj 

Ceterum Excubiarum Paiatinarum imaginem nemo 
iub.$. meiius^Corippoexpreflk. Nequeveropriuatinonha- 

buerunt & ipfi fuas Excubias, utinferius videbimus, <5c 
eiib.r+fn**?. adnotauitadTacitumeruditiflimus I.«lifsivs. Ad O- 
^Lib'*^' ftiarium utreuertamur, is fuit catbenatus. /Columel- 

la : an putem forttmatiw d cathenato repulfitm Ianitore* f&pe 

nocle fera foribus ingratis adiacere ? Et hasc funt Ofliarij 
iFcft»tin impedimentaapud/ Afranium, *Suetonius: L.Votaci- 
Tmttnnare. ^ p^ uttls f erU tffe dicitur, ata^ etiam Oftiarius veteri more in 

hdeckr.Rbe- JJ ** J 

tor. cathenafuijfe* Quod autem idem auaor de Lenaro Gra- 

matico fcriptu tdiquit 1 puerum adhuccathenu fubreptum 
refugijfeinpatna^ot^ quod de Ofliario interpretcmur. 
Scripturaenim (me conieclore) liquido mendofa eft, 
quam unius elementi detraOione emendabimus, le- 
gendo j traditur autempuer adhuc Athenis fubreptuts, refti- 
giffe in patriam, perceptis^ liherahbus dtfciplinisyprecium do- 
mino Juq retultffe : verhm ob ingmium & dottrinam gratis 

mant4> 



BE SER VIS. 

manumiffiu. Notandaautern funtSuetonii verba, veteri 
more. Quaeindicantnon ita fa&um fujflTe a*tate Sueto- 
nij. Etfanelongoetiam poftipfum interualio legimus 
apud" Corippum, cathenas a lanitore in lanuam tranf * ui.i. 
latasfuiffe; 

Et iam crebra manus veloci concita pulfu, 

Limina quaffabat duffis munita cathenis. 

Adftrepuum cuftos, cura efl cm t laujira iueri, 

Sic ait mdignans 1 

Oniariicomesplerumquefuiteanis^Piautus, iMofta^m 

1 Tranio age canem 
Jflamaforibwfaceabducas — 
^Suetoniusde Vitelliolmp. latebras qusrente : confu- ccap.tr. 
gtt£ tn cellulam lanitorts, reltgatopro foribm cane* * Seneea: * ltb ^. M ir * 
tratum vidiftiamicumtuum Oftiario Cauftdici aUcuius aut dt* 1 ' 
nitis, quod intrantem fubmouerat y & ipfe pro illo iratrn extre- 
momancipiofu/fti, irafcens ergb cathenario cani? & hic cum 
multum Utrauit obiefto ctbo manfuefcit, Et hic erat mutus, 
vel potius vocalis cuOos, qui Excubitore dormiente vi- 
gilaret. lanitori enim vigiiia indicla erat, 'chrisTvs <M*rdr h 
dominus nofler ftcut homo, quiperegrc profcllw, reltquit nH s+- 
domum fuam, & dedit feruis fuis poteftatan cutM.% operis, & 
Jtwtoripracepa ut vigilet. Ailufit ad hoc (ita lieeat a>p- 
pellare) cynieum munus, parabola qu# extat diuitis 
comeiTatoris apijd D./Lucam, ut refte animaduertit/v^. irfh .*# 
4 Petrus Chryfologus. inquit eni m ; feddkis diues \ego etft£ Serm < u} * 
vinum negaut 3 aquam peto 3 quam commnnem cunclis animan- 
tibm aucior tpfe ommum praftttit & natura. puto diucs, quod 
&aquampauperitunegaftt t cui ne ingrederetur Ianuam tu- 
AMi, ne ad tuum pateumperueniret, eanes qpamplurimos obie- 

Ee 4 ciftu 



»14 LAVR. PIGNOR. 

ciflu Erant autem & qui pone Ianuam canempi&um 
haberent, ut apud Petronium Trimalcio. At quid ad 
hxc piclores noflri > qui in Triclinio diuitisLazarum 
delineant? poteft ne quidquam ineptius aut cogitari 
autfingi? fcilicet Ianitores admififlent hominem fca- 
tentem ulceribus, dorfo ipfi luituri quidquid oculos 
naufeabundi domini orTendiiTet. Canes vero immancs 
ilii Villatici 6c Venatici, num obleclabantccenantem 
dorainumfapage. Catelliquidem in dclicijs triclinia- 
ribus habiti funt, ut teflatur mulier Chananaca apud 
*c4f,<rr> *Matthaeum,&indicantfcaIptUTas antiquorum *mar- 
' F * rr £d"*d morum : ceterum Moloflbs, & eius generis reliquos, 
ZTconX nemoinconuictum.nifiamensautruflicus recepiffet. 
Tridm. Atquifquis pictorum noflrorum pene omnium. praui- 
tatcm corrigerevoluerit, is profeclo ocium defperaue- 
ritomnin6:adeoineruditifunt,ade:> cognitionem c- 
irihem antiquitatis-turpiter abiecerunt. Ianitorum crat 
*ucr.serm>r ignem feruare,utmeminimc alicubi apud c Ariflidem 
tnprmc. OD feruaflPe. Ignem videlicctLarum familiarium, qui in 
dLib.r,Faft. Atriofuitnon proculab lanua. ^Ouidius, 

Omnis habet gemina* hinc atfc hmc fanuafrontes, 
E quibus hacpopulum jpcttat, at tlla Larem. 
eLih.+. LarautemGeniusFocorum fuit inquifArnobius.ide- 
oque Lares nigros vocaui t^Prudentius ; & in veteri de- 
yf'*-?."** nario gcntis Csefi», Laribus Vulcanus fuperponitur. 
^Dionjftus /SeruiusautemTullius Laris familiaris filius creditus, 
H*Uc*rn*jf. q UO d eius mater conceperit in Foco : in cuius concc- 
M *' ptusgratiam conrpitalia Laribus & Ludos idcm infli- 
tuit. Hisvenerationis gratia confueuerat ignis acccn- 
* pcrtmsci. di . h Capitolinus ; & cum apud Lares (acrifrcaret, carhones 

vittd* 



viuacijTtmi cxtinclifunt, cumwfl^mmarifoleant^ Et hinca- 
pu<i nos vernacula vox Focolare, quafi Focus Laris, 
quod&alij notauerunt. HincSeduIius: *M*.t*m& 

Hic laticem colit, illeLarem : fed tungere facrts 

Non attdent inimica.fuis^ne Ute proptnqua, 

Aut rogu* exiguas deficcefifortiQruadts, 

Aut valtdis tenues moriantur f&ntibus ignes, 
Etexhisquae eontexuimus, non male diuinet quifpi- 
a m, S a r m e n t u m i 1 1 u m, c u i u s m tm i ner un t * PI u ta r c h u s, ' Ant * 
«Horatius, & ^luuenalis, lanitorem aljquando in .Q^jsJj*'* 
thenafuifle. Horarius videtur aflerere;, 

Multa Cicerru* ad htc : donajfet iamnc cathenam 

Ex voto Laribui qu&rebat, Scriba quodcjfet» 

Deterius nihtlo domiv%iuseJfe.~— 
Confirmat Petronius, qui Lares argenteos apud Tri- 
malcionem, in sedicula- inter ianuam & atrium vide- 
turlocare,inarmariovideIicet,ut infra explicabit no* 
bisPlinius* Aliud Ofliarii miniflcrium tangit Petroni- 
us : in aditu ipfoftjbat Ojliarita prafinatus y ccrafino fucctnclus 
cinguloy atfain lance argentea pifum purgabat. vilenimi- 
rum & fordidum opus, quo& Venus* Pfycben exercu-'^*^*.* 
it. Inuenimus quandoque mulieres etiam UMrRiCEs.^"' 

Anu> htcrecubarcfolet cuftos lanitrix, 
Petronius :quamuisnanminu<Judorishabuimus etiam poft- 
quam ad ftabulumperuenimus. Anusenimtpfi inter diuerfi- 
tores diutius ingurgitata,ne ignem quidem admotum fcnfiffet: 
Inferias :Anuspr£cipue/ippa,firdidifiimo prxcinfia lintco, 
folets ligneis imparibus impofita, canem ingentis magnitudi- 
*vcatkenatrabit } infiigat%inEumo/pum. /Paufanias eti v Lih.t, 

Ff am 



, LAV* HGNOR. 
,4*pudsw$* am no tatapud Homerum lanitrices coeli horas. « Afts 

Tt y 3. _ , . , 

Paphnutn martyns : Beattu vero Papknuttus, cum yer ur* 
' bem ambuUret, vidit ianuctm cuimdam dttijTtmi hominupA- 

tefacJam. accejftt igitur y &mulieri qua ianuam cuftodtebat, 
dainquit mihijiliapattlum aqu<t ut htbam. Ab hoc more 
kMattUixi. funtancillaoftiariain^fcuangelio, & Rhodepuella in 
M*r(ti+> c a Ois Apoftolorum, quae pulfante oftium Petro pro- 
%mu.th ceflitadaudiendum. ^lanitoresautem 6c Oftiarii,ide6 
s cfjt u. fores obferuabant, quia fordidum videbatur appenfo 
* n » t * r *» t utolimmarculoeaspulfare. Noshacfoluti religione, 

dtcumfii. * , , r o 

marculos recepimus, prarclare nobilcum auuin cen* 
fentes, fi oftiarium non alamus. Ianiton proximus fuit 
minifter, qui a iano diOus eft. Iano enim, a quo Ia- 
titb. \.s*tttr- nuae, aras Graeci ante focos ftatuebant, ' Macrobio au- 
»*t.cap,j>. ^ orc . Latini videnturintus,&non unoinloco domus 
coluifle, ut qui apud ipfos omnibus Ianuis praeefiet. I- 
deoquchomines recenfenturin antiquis monumentis 

A IANO PRIMO PALATiNO.A IANO MEDlO.A IANO AB ATRlO» 

Scio futuros, qui haec carpant,quod Iani aedificiagran- 
dia& peruiaeflent, nonSignai Fornices & Arcus pu- 
* blici, non Aras priuatorum. Hoc utut verum fit, con- 

cedenttamenilli mihi, prope Atrium alicubi extitifle 
Ianos, quodpcrindeeflacfidicamusintra domefticos 
parietes* cum praefertim non omnino repugnet fub 
fsuetonit» Jano fignum lani coilocatum fuifle, cnm/Auguflus 
jtng. "/••"♦p om p C jj flatuam marmoreo Iano appofuerir, Haec 
nostimide&dubitanteraflferimus, non ignari tra&a- 
ri a nobis plerumque crafliflimas tenebras, quas fi per- 
rumpere aliquando nitamur, lucc aliqua crepera Sc 
dubia,nemonobispaulohumaniorvitio vortet. Sub- 

fcquun- 



DE SERVIS» **7 

fcquunrur atrienses. poft Veftibulum enim Atrium, 
aquo&ATRURii. Echuius proximitatis ratione anti» 
quaeGloflanllud^Iuuenalis, 

efuriens migraretin atria Clio. 

De Oftiario, & cuftode Atrienfi diflum intcrpretan- 

tur. HorumfuitAtriumtueri.* VQuo,fiab*de&tuen-W. 7 ML>L< 

do Aeditutss eft, eur ab Atrio & tuendo non Atritum fit po- 

tius, quam Atrienfts ? c Seruius ad carmen Virgihanum ; ' mi ** Aemi 

Armiger antefuit, fidm% adlimina cuflos. 
Aedttum ( in q ui t ) fuit, quod ut fupra diximm in ingentiho» 
nore apud maiorcsfutt illic enim & epulabjtniur» & Deos ce~ 
lebant. Cenftfs etiam omnes iffic (eruabant. quod etiam VUu- 
tm in Aftnaria, qua inducit Sauriamferuum Arienfem in tota 
familiaplurimumpoffe. Et fane opera; preci um erit Iegiffe 
eiufdcmfabulsaaus fecundi ultimamfc*nam,nobi- 
lcmplanc. IdemGrammaticusini. Acn. 

mmmmm vocem^perampUvo/utant 

Atrh 

ibiinquit &pecunias habcbant. unde quihonoratiores erant, 
Itminum cttfiodes adhtbebantur, ut 

qui Dardanio Anchift 

Armigerantefuit,fidus%ad/iminacu(los. 
ibi & cnlina erat, unde & atrium difium efi, quodatrum erat 
exfumo. hucufqueSeruius. d Ciccio:at%utinmagnaf*- d f*P*r*4. 
miltafunt a/ijUutiores,ut ftbi videntur ferut y fedtamenferui y 
ut Atrienfes,alijinfertpre/ocout Mediafiini,6cc.idcm:quid 
entm cenfes t fiL. Mummtus aliquem iftorum videret y MateU 
lionem Cortnthium cupid/fitme traclantem, utrum iUum cs- 
uemexccllehtem, an Airienfem feruum diltgentem putaret ? 
idem'Ciccro, exfiruffa menfa non comhylijs aut pifcibus, 

Ff 2 fed 



tzt LAVR. HGNOR» 

fedffivff* carne JuhrAncida. SetuifordiJati minifirant, non- 
nullt etiamjenes : tdem coquus idem Atrienfts. omnia appo- 
fiteadea, quastraditSeruius; ut & illa Euangelica dc 
Atrio fummi Sacerdotis, in quo ad ignem & prunas ca- 
">*'• lefaciebatfe Petrus. Im.6 & quae habentur apud *Lu- 
cam Matthaeum^w fortts armatus cuflodti atriamju- 
um,inpacefuntea qu& fcftdtt, mirifice illuftrantur cax- 
iM. fi ,Jem minecVirgiliano, 

Armiger ante fuit, fidus£ ad liminacuflos* 
An vero Atrium lacunatum eflet, vel fub diuo» impR- 
citaquxftioeftv^Vitruiuiuslacunaria non obfcure in 
*uii, Atniscollocat, «Ouidius etiam; 

Pumice multicauo, nec leuibus atria tofhis 
Structa Jubtt, molli teMu& erat humida mufc: 
Summa lacunabant alterno nmrice conch*. 

tm^ 

■ ■ donec 

Excipiunt famuU,per£ Atria marmore tecla 
Ad dominumducunt % — 
^ lib*r ilori-i Appuleius :fed& Medtci cum intrauerint ad agrum uti 
* r ' vifant, nemo eorum quoi T tbultna ftrfukhra tn adtbus cer- 

nant, ejrlacunaria auro obitta &c A t lacunaria & tablina 
non propricin Atrio,fedcirca Atrium vifebantur h in 
porticibusnimirumquasimpluuiura cingebant. Atti- 
uroenimojTO/^everat* Ouidius autem& Aufoniusfut 
h ca[4Hlom etiam *vir eruditiflimus notat) pro Aula ufurpauc- 
*dSMtt»n$». tunu De feruo Atrienfe hxc habet' Phaedrus 
t Uh^nhul, £x a i tlcln ft u mm Atrienfibus, 

Cui tunica ab humeris linteo Pelufto 
Eratdejlrifta,cirrisdependentibm 

ubi 



DE SERVIS. 2Z? 

ubi quaerat aliquis quid (fbt-per cirros volucrit Phas- 

drus. Pucrumilie cirratum intelligit. ut loquitur Per V- 

/ius;qualemnobisexhibentimagines Antinoi, quem 

Jmp«Hadriani Atricnfcmfuiflc tcftatur apud*Eufebi-/^*' " 

umHegefippus* 




Inhuiusiconesnonomnino conuenit illud ^Martia- L r * , 

Ff 3 moU 



*$0 LAVR PIGNOR. 

——-mollesfyfligcllent 

——Coffacom*. 
cum fint ncqj promiflb capillo neq; detonfo, fed cir- 
rato & leuiterdiffufo,quecome^cnorefcruant omncs 
Antinoiimagines. Vtexhis & Phasdri carminc liccac 
fulpicari, Atrienfes perpetuo cirratos fuiffe, ncquc a- 
luifle comam prolixara, vcl attondifTe candem, fed 
longiufculam fiuiflein ufumcirrorum. Ethicquidem 
fuit cynxdus illc dc paedagogio aulico dcus, cuius me« 
+ jpohget. miniuTertulIianus,dignus plane, quemGanymedes 
confeflu dignarctur, & reciperetincontuberniumZa- 
i^icntasG*. molxis, c fugitiuo Pythagorx apud barbaros 'dcus* 
fi,™"* Eratautem in Atrio 'Tablinum, in quo feruabantuc 
critruuM.f 4 codiccs rerum in magiflratu gcftarum : erant' Arma- 
^piL.iH.tr, r ' a> q uasima D mcs niaiorum continerent. Quo rcfpc- 
c*P- xitf Val. M axim us irnaginem in cella fouts Opt, Max.poft* 

*^uu»m*iu (am fj A y etj q H£ quotiescumfy funrn aliquod Cornelitt genti ce- 
fiib.s,cAp,if. lebrandum efl \inde petitur,uni%iffi wftar Atrij Capitolium 
eft* In locum imaginum irrepferunt exindc fut con- 
queritur/Plinius)fignaexternorum artificum, arra & 
gLococit. marmora, utetiamnotauitin Arrio Trimalcionis Pe- 
tronius.Nequealius quam Atrienfis videturfuifleyqui 
ab ATRiocvRANDo,vel atrI cvrandi appellaturin an- 
tiquoelogio. Nifidicamus fuifle recenfitorem qurrn- 
piam officioforum hominum, quorum cateruac in A- 
trio difponebantur. Et quidni Nomenclatorem , qui 
domino falutantium nomen infufurraret? Bibliothe- 
cx autcm, quarum hic apta omnino flatio efl, ade6 in- 
hdeTraqwit federant omncs domos, ut in ipfas dcclamauerit h Sc- 
caf Pt ncca his vcrbis j Studtorum f**fr q u * ttberahflma impenfi 

efi. 



fftt tamdiu rationem habebo, quamdiu modunt, quo mihi m- 
numerabileslibros & btbliothecas, quarum dominta vix tota 
vita fua Indices periegit? Ev.ftcut pler/s^ignarts etiamjer- 
ttiHum litterarum, Itbri non m Jludiorum inflrumenta, fed 
ctenationum ornamenta funt. De hominibus qui hxc 
traciabant quoniam nihil di*imus fupra, adPinaco- 
thccastranfeamus, quae 6c ipfas ad infaniam ufque re- 
eeptaepriuatim funt. " Vitruuiusin aedium metatione"^-^^ 
ipfarum rationem non femcl fibi habendam conftitu- 
it :improbauirque*Pliniusnimiumftudium, quod in * /,kif '"'*' 
illis inftruendis & referciendis paffim ponebatun Et 
quidemtabulaspiOas videntur curaffe Pictores, quos 
femelindicauilTefurrlciet. Iam vero oficinator a sta- 
Tvis,cuiufmodi legiturfuiiTeEutychesnefcioquis Au- 
guftorum Libertus ; & Hermeros Ti. Ciaudii Casfaris 
feruusTheamidianus ab marmoribvs magister, fa- 
ciunt ut credam, apud Caefares faltem, non Pinacothe- 
castantum,fed & Agaimatotbecas (ita Jiceatappcl- 
lare)in deliciis fuiffe, priuati enim his Atria referfe- 
rantfua. Ofricinatorem a ftatuis, intelligo Fabrum 
ftatuarium, prcximead vim vocis, quam & * Vitruui ciikf**,*k. 
us,aliisintaclam ufurpauit. Explicatautcm bernar- 
DiNvsBALDvsinperpetuoad Vitruuium commcnta- 
rio. Interioris domus portio cubicufa funt, in quae 
quod etiam moribus noftris, introire paffim non licet, 
admissionales euocabimus. ''Macrobius ;dumtftanar- dMj.samr- 
rantur, um*s efamul/tto, cutproumcia crat admittere volen- ' 
tes dominum conuenire, Euangelum adeffe nunctat cum Dy- 
fario. 'Lampridius icumamtcts tam famthanter vixit, u? € i„M t K*& 9 
sommunts ejfet ei fxpe conJeJfv*,iret & ad sonuiuia eorum, a- 

Ff 4 liqttos 



2Ji LAVIU PIGNOIL 

liquos etiamhaberet quotidianos etiam non vocatos \ falutb* 
retur vcro quaft unus de Senatortbus y patente velo, Admtfiu 
* de elemetU ona kbm remotts. * Scneca huc rcfpexit: ignouitabautte tuua 
cap.io. Ubj* namfi non ignouijfet, qutbus imperajjet ? Saliufttum & 

Cocceium, & Vut/ltos, & totam cohortem primam interio* 
ris admefftonts, ex aduerfariorum caftris confcripftt. reGe,/»- 
terior is admifttonis. eratenim non unica tantum admif- 
b ; - h g iehe ^ fio. idem> au&or : eft proprium fuperbtt magno xftimart 
nef. cap.sj. introitum y ac taclumfut ltminis y pro honore dare, ut oftto f*o 
propm aftdeas^ut gradum prior intra domum ponas t in qua 
deinceps multafunt oflia, qua receptos quo% excludant* Nec 
aliosquam Admififionales innuit moleflus ille nuga- 
< ub.t.stt.j. torapudc Horatium ; 

haud mihi deero, 
Muneribm feruos corrumpam, non hodie [i 
Exclafus fuero, deftflam. 
Inaulaapud Caifares his praeerat magister admissio- 
d Lih. jf. n vM. ^ A m m i an us ; fummtfiis verbts ft Vrftcini mentio y ut 
conftlijs ret bellicd pr^fantifttmi.fruftra^graui iniuria lacef 
Jiti. & per Admiftonum magiftrum y qut mos efl honoratior, 
accito eodem, ingreffo conftflorium offerturpurpura. &c. hic 
autem magisi er etiam di£rus eftfjne ulla alia adieftio- 
$m ctarUr ne, & hinc apud* Caftiodorum legitur formula magi- 
fleriae dignitatis ■: 6c apud Corippum infra videbirous. 
AdmiiTionales ipfi, ex officio admiffionis aliter dice- 
fVtty*f.iA.t+ bantur. /Suetonius > trepidum euminterdtcla aulafub iVr- 
rone,qu£rentem£quidnam ageret axt quo abiret t qutdtm 
ex officio admifitonis ftmul expe/lens, abire Morboniam iujfe- 
rat. Magiftro ipfi, quem diximus, is videtur adfigna- 
tus vicarius, quem proximum AdmiiTionum vocat 

Ammia- 



DE SEJtVlS. 2^ 

* Ammianus, & adiutorem magiflri * Cafllodorus. At 

quia rctulimus, Alexandrum Impcratorem falutari* / '* r ' W/4n 

confueuiflepatente Velo j Velum (utinhaecetiam in- 

tima leftorem noflrum calamo ducamus ) obtcndeba- 

tur foribus cubiculi Imperatorij, ut oculos arceret 

^Corippusj ciib.3. < 

Vt Utus Princeps [olium eonfcendit in altum, 

Membra% purpurea pracel[ui vefte locauit, 

Legatos Auarumiujisintrare Magifier, 

Antc fores primus dtutn* nunciat auU. 

Orantes fe fe vefttgiafacra videre 

Clementis domini 5 quos voce & mente hcmgnm 

Impcrat admittir— 
idem j 

Verum ut contraiio patuerunt intima VeU 

Ofiia, & auratimictterunt atria tcBi, 

Cafareumfa caput diadematefulgere facro 

Tergazis [ufpexit Auar* — — 
Ethoc/PauloDiaconofacrum vclamen cfl : Italiamei dlih tfM 
perpragmaticum tribucns, facrietiam velaminis dono confir- ftf.ia*. 
mauit. Ante Corippum Lampridius, de Elagabalo fcri. 
bens.iquifubitb mtlitum flrepitu extcrritus, in angulum fe 
tondit, obiecJufa Velicubicularts, quodinintroituerat cubicu- 
litfetexit. VidenturauteminPalatio frequentia fuitfe 
Vela. tumquia«Suetonius fcribit, pnctenfa fuifle fo- ecu»j„ c * r 
ribus etiam folarii Vela, tum quia vElariorvm pr«fi- * 
datum & prsfe&uram in domo Auguflana fuifle li- 
quidumefl. Neapoiij 

D 5 M 
L. FLAVI. AVG 

Gg LIB, 



XJ4 LAVR. PIGtfOR- 

LIB* PRjIMIGENI 
SVPRA. VELARIOS 
DE. DOMV. AVG &c. 

Romx, 

TU CL. THALLVS 

PRAEPOSlTVS» VELARlORVM 

domvs. Avgvstanae & rel 
Neque Romani tantum Principes conclauium fores 
Vclis obtexerunt, fed & Barbari. * Sidonius de Theo- 
dorici Regis VVifigothorum ftipatoribus ; circumfiflit 
fellacomes armiger,pe//itoru turba fatellttum ne abfit,admit- 
titur^neobflrepat, e/iminatur,fic^pro forikw immurmurat, 
exc/ufa Velis, inc/ufa canccUis^ Qiro d autemdiximushoc 
faOitatumfuifTe,utVelum vifum arceret, ea quidcm 
caufa fuit, fed & alia propior & penc fola, ratio venera- 
tionis,quae6cinpriuatorumsedibus(ut dicemus) pro 
fuo modo fuit. Deorum fane fimulachra antiquitus 
hhb.u.mttt. obiefto Veloabdebanrur. i Appuhim: ac dum Fe/ts can« 
dentibusreduttisin dtuerfum, Dea venerabi/em confpeclum 
thh.i idtSit* a pprecamur, < Sulpicius Seuerus ; quia effet h&c Gal/orum 
' * rufiicisconfuetudo,fimu/achra Damonunt, candido tefta ve~ 
lamine, mifera per agros fuos circumferre demcntia* Hoc au« 
tem aDiabolofuit, qui Velum tabernaculi, & Velum 
templi ridiculc voluit «mulari, ut & alia huius generis 
fexcenta, A fimulachris, Vclamentorum obie&us 
dcl*Mi»t*p. tranfiuitadconfiftorialudicura. ^Confiantius Impe- 
**" rator ; non ftt venale Iudtcis Ve/um, non ingreffus redempti, 

non infame licitationibus Secretarium, non vifio ipfa Pra-fidis 
eumprecio. Ab his ad limina Grammaticorum, in ho- 
I norcm fecrcti, an vcro In tegumentum crroris, dubitat 



1>E SERVIS» IIS 

D m Auguftinus, In fumma quidquidabdcndumfuit, 'ifar.cptjf 
Velo condebatur, b Martialis ; 

/f/ meretrtx abtgtt tcftem, Velo^ fera^ 
extulitqucAufoniusprouerbiiloco, cEpicedi» 
Non occurfator* non garrulus, obuia cernens ; P*trcm, 
Valuis & Velo condtta non adij. 
Quo forfan alludunt Vela in thalamo, qux recenfet 
^Chryfologus : ex juo ad defponfandum fuam Eccleftam dextremtfhr- 
Chriflus aduenit, thalamm ornatur Sponfa, & ornatur auro m9 > 
fdet, argento fapientia, virtutum gemmis,fanc~litatis Velis^ 

Seruius : ideo autem etiam in domtbus tendebantur auUa, et,AeHet *' 
Ut imitatio tentoriorum fieret,fub quibm beflantes femper ha- 
bitauere maiores. unde & in thalamts hoc Jteri hodie confpici- 
mm. Apud nos retento Hebr^orura more, velabatur 
olim aditusternplorum & interni & externi. /D. Hic-^W**- 
ronymus; erat ergo foliicitus fi niteret Altare, (t parietes 1 *'*""""*' 
abfafu/tgwe, fipautmenta terfa,ft Ianitor femperin porta, fi 
Velaftmper in oftijs* ,Gregorjus Turonenfis : alia quoci, , , 

i i i i n- / ii i 7 gdef!or.c$H- 

vela, qu.e vel pariettbu* vel oflijs dependebant, adprtmum feff? r . c*p,m 
jlamwa flatum exuflafufjt.lndicanthxc veteres c mufi- 
uopiOurae, qu-as nosin abfidibus Altarium Romse no 
femelcontemplauimus. Imofuperfuntetiam hodie i- 
bidem porticus templorum, veluti Alexii, Sabinae, A u- 
gufliniin fchola Graeca, Cofmatis, & Chryfogonl, in 
quibus cernunturannuli velares inferti adhuc ferreis 
ve&ibus. AnaflafiusBibliothecarius non femel ; VeU 
defundato, VeU de Chryfoclauo, Vela de quadrapulo, Corti- 
nam Alexandrinam, VeUalba holoferica: Et huiusquidem 
loci forfan eft infcriptio, quae vifitur Colonias Agrippi- 
nx y 

Gg 2 CAS- 



*}6 LAVR» PIGNOR, 

CASSIVS 
VELARIVS 
FANI. S, GER* P 
COM. STIP, XXVIIII.&c, 
Minnot.M* CathedrxEpifcoporum &ipfaevelatasfucrunr, ut no- 
»,*rfyroio£,iS tauit magnus" baronivs* Summi ctiamPontiflceshaec 
^im^MD. vidcnturnon reieciiTe; cum 4 JohannesDiaconus fcri- 
cre t ort$^ud batjHebraeos mercatorcs numquam fuifle admhTos ad 
sur. t»,m, collocutionem, feuobtutum fummi Pontificis, fed ex- 
tra Velumlongiffima3porticus,non quidem in fcam- 
nis, fcd in pauimento fedcntcs,fufcepta prccia nume- 
cathemerin ra ^ c " Scpulchris etiam noftrorum, Vela praetendi co- 
^Hjm.tt^ fucuiiTeteftaturabunde'Prudentius$ 
Hinc maxima curafepulckris 

Impenditur, himrefolutos 
Honor ultimm accipit artus, 
Et funeris ambitm ornat, 
Candore nitcntia ciaro 

Pratendere lintea mos eft. 
dtii. wrmh * Scdu ] ius Iudara inccffcns . 

— fed nil tibigloria faue 
fraditor ilia dabat,pedibm confiftere nudis, 
guifenfu poHutm eras, velut omne fepulcrum 
Exterioragerens alba velamina forma, 
Sordibm interim,fcedo% cadauerepienum* 
Hic autera candor vidctur pcrueniiTe ad nos ab Hebre- 
orum confuctudine, apud quos fcpulcra vifebantur 
^''*"**«dealbata,&mirumeft, nift huc alluferit/Paulus, A- 
fA#er. 23, naniam vocando parictem dealbatum* Quod & apud 
iLtb.tf. Ethnicos vidctur obtinuhTe. i Ammianus : fuafitfacon- 

farci- 



BE SER VIS. 2 ^7 



farcinatts mendacijs, Uft maieftatis arcejfere maritum infin- 
tem t &fingerequod velamenpurpureumaDiocletiani fepul- 
chrofuratus,quibufdamconfcifs, occultabat. "Alcimus A- 
uitus; 

llle quidem celfa, dudum quifloruit aula, 

Flettbus ad tumuium ftipato funere fertur } 

Aurato^datur condittu membra fepulcro, 

Btpreciofa teguntelatum Iwtea marmor. 
Tranflulitautem & hunc ornatum ad fepulchra San- 
Oorura Chrifliana pietas, pallis Iincis & holofcricis im- 
pofitis,utvidercYaspe cfl apud Grcgorium Turonen- 
fem. Hajcdepublicis Veiis* Priuati & ipfiforibus fuis 
praetendebant. 'Seneca: nemo irrumpit, nemo cogitatio- htyft.u. 
nem mearn impedit, qua hac ipfa fiducia procedit audacitss. 
noncrepuitfubindeofiium.nonaileuatttrVelum. ' Vlpianus; cL 
ftcutprothyrumdomtts, ft veUmen eft, inquit, inftrumento '" A * 
domuscontinetur. Meminitautem ideml.Cs. Velorum, 
quaefrigorisvelumbrae caufa in domo ciTcnt 5 Vclo- 
rumciliciorum, quaeide6pararentur,ne*dirlcia vcn- 
to vcl pluuiaiaborarent; Velorum qu« in hypanhris, 
quaecircacolumnasextenderentur; quibus addemus 
Scnos Velafc Aulaeatricliniaria, item Vela amphithc- 

atraIia,quaepermiIitcscIamarios(inquit^Lampridi. A - r - , 
us)ducimosfuit. Admiflionalium viccm funcli funt ' 
apudpriuatosfrequentiuscvBicvLARii. 'Cicero : iam * u **<<***9- 
cetera iurtsdiftto nec imperita & clemens, cum admirabtli fa- *' * 
cilitate. adttus autem ad me minime prouinciales. nthilper 
cubicuUrium.anteluceminambuUbam domi,utolim candi- 
datus. Hidominum tuebantur.quofkuKAIfenus cu- n^.^ 
biculanos numcrct intcr cos,qui ad patrisfamiiias cor- 

Gg 3 pus 



2$8 LAVR. PIGNOR» 

aDeda.iiS. p US tuendum praspofiti deftinatique cflent* * Quin- 
tilianus : an verb parum iuflas fauiendi caujas habebam ad- 
uerfua cubtcularium ? dominumfuum non defenderat,non fer- 
uauerat, nefciebat quis dominum fuum occidiflet* Hac ei 

bL cjf y An- caufa jTacitus excubias vocat : fane confilium occuluit, 

n*t. telum inter ignaros parauit. num excubias tranfiret t cubiculi 

foresrecluderett lumen inferret, cadem patraret.omnibm ne- 

e s*etS.c*p.+. fci/s? NecaliudfCafarcra mouit, cum in prasdones in- 
cidiflfet, utceteriscomitum feruorumque dimiflis, de- 
tineretMedicum, & cnbicularios. fcilicet illis carere 
poterat, his non poterat. fn Palatio autem, Prjcpofi- 
tum fuiflecubiculo, perhoneflum munus fuit ; utde 

i de legatice. Helicone praefetlo cubiculo Caij Cadaris teftatur« Phi- 
lo. Contigithoc Calligono ut vidimus Valentiniani, 

etapie. &ParthenioDomitianiapud 'Suetonium, qui &/Sa- 

fc«?.i/. turium quendam recenfet decurioncm cubiculario» 
rum* Erantcnimnonunusautalter, qui apudCojfares 

t rertin4ce hoc munere fungerentur. «fCapitolihus : reliijui autem 
cubictilarij PaUtini ( namfuos, flatim ut Imperatorfaftvs efl, 
flijs emancipatis dederat) d/jfugerunt. confirmat anti* 
quumepigramma j 

M. LIVIVS. AVGVSTAE 

L. AMARANTHVS 
SVPRA. CVBVCLARIOS 
Hi verogratiofiapud dominum, maximis quibufque 

hisur. Te.j. muneribus praeficiebantur, h Caflius enim cubiculari- 
us Alexandrilmperatoris, accerfit Martinam virginc 
Nefcioquis#aliuseiufdemordinis J Manucl,Sabel& If_ 
. . maelmartyresinuitatadfacrificandum, Iuliani Csefa. 

^+ajT.' * ris nominc, iMaximus Almachij Praefefti urbi cubicu. 

lari- 



[D£ SERVIS. 2 jj 

larius, Valeriani 5c Tiburtii fupplicium exigir. Hinc 
Tyrii & Sidonii,quibus infenfus crat Herodcs," Blaflo, * A!ior ' A}>0 ' 
quieratfupercubiculum Regis, deprecatore ufi funt. ^*"', 
Eodem refpexerunt Legati Hebrsorum/Heliconem ^p^iodeu^ 
Libertumpr^feaumcubicuIoCai) Casfaris, obfequio*'"* 
&muneribusconatifjbideuincire. NotatqueLampri- 
dius, Commodum omnia ex nutu cubiculariorum 
femperfecifle. Quodnemini mirum videri debet, cum 
Regium cubicuiumad rcrum prope diuinarum vene- 
rationemaccedcrct. 'Pctrus Chryfologus iqttantum fe ,serm.i+t, 
cretum cubtculifit rcgatts, qualt reuerentia, quo tremore loctts 
kabeatur, ubitpfa Prtncipts requiefcit poteflas, qu&m nuili ex- 
traneo, immundo nemtni, nn!k infdeit pateat ttiuc & permiu 
taturacceffos i quam munda, quam cafta, quam fidelia tbidem 
prdfiotenturobfequia> Imperialis auUmanifeftu docetur inft- 
gmbtu. Cubicularii autem armigcrorum operam ali- 
quandoimpleuerunt, d Ammianus;/><^ abruptum feri- dLtb%27l 
culum, cui ddeo proxtmus futt , ut galeam etus cubieuUrius fe- 
rens,auroUpii/isfc dtfinclam, cum ipfo tegmine penitus tn* 
troiret. Quin & copiarum duclores fuerunt,* Anaflafi- t i»v tg iii: 
US : codem tempore rnifit Imperator Iufitnianus Narfetem eu- 
nuchum, & cubtculariumfuum w Italtam &c. Quo fit, ut 
minimefitinirandum^apud Reges/Anglorum, cubi 'fz*tredm m 
cularium, qui & camcranus djcebatur, acsregium ad- If^ffZZ 
fcruaiTe. ltem apud/Francos cubiculariis Regiis ho- umTomo,. 
norcm ahquando maximum delatum fuifle. Et ab hac^^?"'" 
jnteiiorecutfodia cubiculanj nofln, ut dominicorum 
facinorumcpnfcii, in caputquandoque dominorum 
sorquebantiir, velut etiam ahj promifcue ferui,ut*Ap- bi,i.ro. mtt i, 
puleius & 'Ammianus teflantur. Habebat autem 

Gg 4 cubi- 



240 LAVR. PIGNOR. 

4tDomuia»t cu biculum fuos Lares. « Suetonius : puer qut cura Lari- 
c * f '* 7 ' U m cttbtculi ex confuetudine afitftens> interfuit cadt, hoc am- 
plitss narrabat &c. Nequc enim hsec de Laribus com- 
binAlexadr* munibus accipio, fed deLarario ut vocat *Lampridi- 
s<u$r; us : u [m viuendt ( inquitj eidem bicfuit,primum utfifacut- 
tae e/fet, tdeftfmoncum uxore cubuiffet, watutinis horis in 
Larario fuo, in quo & diuos Principes,fed optimos & lec7os,& 
antmasfancJioresJn queis& Apollonium, & quantum fcri- 
ptorfuorumtemporum dtcit, Chriftum, Abrabam & Orphe- 
um, & huiufcemodi Deos habebat. Idem fecundi Lararij 
cc4>,7. meminit, & Lararij maioris. Quod autem apud * Suc- 
tonium de Auguftolegirnus; (Thurinumcognominatum, 
fatis certa probattone tradidcrim, nafius puerilem imaguncu- 
lam eius aream veterem.ferreis ac peneiam exolefcenttbtts li- 
terts, hoe nomiae infcriptam s qua dono a me Principi data 
inter cubicuiares colitun) hoc fanead cubiculariosLa- 
resreferendumeft. Necalibi,quaminhoc fecrcto La- 
jqfjZ rarioL.'' Vitellius A. Imperatoris pater, imagincs vi- 
deturcoluiiTeaurcas NarcilTi & Pallantis Libertorum* 
EtquiafanGos&beatosvirosdormire in Domino u- 
furpat eeclcfiaftica loquendi confuetudo, unde coc- 
meteria, & decantata feptcm dormientium memoria ; 
bT^*" ide6*LeoncmIfan6tnTimum Pontirlcem legimus, fe- 
■ t0t eC * pulchrisApoftolorumcuilodcsadhibuifTe,quidicun- 
turcubiculanuexCleroRomano* Collegam cubicu- 
fHLx.di'*r- larioadfignabimusillum.cuiusmeminit/Ouidiusi 
te*m. ' jp a c plebem (mibi crede ) tuam : ftt femper in tUa 

gUb. 4~ dt b$s lanitor, & tbalami qui iacet ante fores* 

muh^DcdA. a qua confuetudincnarrat* Diionylius Halicarnailaeus 
Tarquiniurm ciam Ianitoribus, qui ad cubiculi ianua 

dormi 



DE SERVIS. 44! 

dormiebant,ftri&ogIadiocubiculum LucretiasingreP- 
jfumfuiffe. Ethi erantcvsTODEscubicuIares^Juuena*"^' 
lis, Ponefiram,cohtbe*fedqutscuftodietipfos 

Cuftodesl—r \ 

* Appuleius : Barbarw ifte, cum neceffiriam proficlionem ' 
pararet,pudicitiam^ caro soniugio conferuare fummx dtligen- 
tiacuperet t feruulumfuum Myrmecen.fidelitateprdapua co- 
gnitum, fecretum commonet y fuatfc domina cvstodiaM o~ 
mnem permittit. Brifei s a p u d f O u i d i u m, e £ P ,n + H *~ 

S*pe ego decepto volui cuftode reuerti, 
Sedme qui timidam prenderet hqftis erat. 
^Ouidiusipfe: . 

/t i > s> *M.*.*m»r. 

gucm penes eft domtnam feruandi cura Bagoe. £ *> •*> 

Heu mihi quod dominam>necvir nec feemina^feruas^ 
Inhaec aediumintima conijciemus exoletos, imitatos 
fce minas pueros, in deliciishabitos, quos praeterimus 
lubentes,ne turpi recenfendo minifterio, honefti le- 
ftoris, qualem nobis contingere cupimus, modeftias 
incommodemus. Neque vero huic noftrae eubiculi 
collocationiaduerfantur di&a christi domini Lucse 
xi. Quodenimibi paterfamilias le&um & cubiculum 
ianuae videtur applicuiiTe, id extra ordinem fuit,& ma- 
gno cum myfterio. O quam dare vult ( cxcIamat/Chry-^^ 
fologu s ) qui fe inquietari taliter, taliter patitur fufcitari ! 
Oquamneceftttatis effe fu&,quod fuApoteflatis eft,vult videril 
O quampulfanti iftegeftiuit occurrere, qui fic fecretifui cubile 
ipfam collocauitadianuamlni aetariis feu zaeTArIis di* 
«tanomen impofuit, Diseta autem fuit vel ccenatio, 
vel cubiculum \ vel cubiculi & triclinii appendix» 

Hh Ab- 



LAVR. PIGNOR. 

"«! ** h ' fi0r * * Abdias : Um enim regnum paratum vobis, & ex corufca»- 
tibm gemmis Z^tas inflrucJas, pknas gaudij, plenas epulis, 
plenas dclicijs^plenas deni^vita perpetua & lumtne aterno, 
7?t**" r t ArUo Um f or * tmififlis. D. * ScbaQianus : qttanto magis tl- 
larumvosdebet pulcritudo inuitare domorum, ubi funt tri- 
clinia auro puro radiantia, qua ex gemmts & margaritts ba- 
9Uk2.tf.j-j, bent Zatas /^rw^f.MeminitautenonfcmclfPlinius 
Ub.f.ep.K j un ior.Has,quiamultaeerantin unicadomcdifcernc- 
bant appofito nomine numinis alicuius, vcl alterius 
cuiufpiam rci. Excmplo fitcclebris apud Lucullum A- 
pollinis diaeta, & illa altcra eidemcognominis, cuius 
in vcteri lapide adhuc extat mentio j 
GESTATIO 
CIRCINI. EXTERIOR 
A DIAETA. APOLLINIS 
AD, DIAETA. EANDEM 
IN. CIRCVITV* P. 00. cc 

iSmtomm LXXVII, 

cW»M.H' tcm \fk PalatioHermaeum, in quodrccefTerat^Claudi- 
usexclufusab infidiatoribus Caij Casfaris. In eodem 
Palatiofuitcocnationomine Iouis, cuius mcminit in 
PertinaceCapitolinus. MicaDomitiani, & Timonion 
Antonij,indicc non egent, cum pcr fe notafintfatis» 

ttsf. xt. Verba etiam Dominica apud *Matthxum Euangeli- 
ftam , »<rt A-S-t «V rlw x<tf>*9 r$ kuqmu trou, intra in gaudium 
Domimtui; vix aliterGrammaticc, quam dediaeta, feu 
cccnaculo pofluntintelligi,quod Dominus XH™ vc * 
appcllafletvclinfcripfiflTet, Et vero haec fcu infcriptio 
feu appcllatio, non dcdeccbat locum in quo ( ut parcc 
dicam^gaudium cvhilaritasdebacchabantur. Adhasc 

vcrbum 



DE SERVIS. i 4J 

verbum fatih, quod Latinc ell intra, vcl fubi, e6 nos 
ducit etiam inuitos, uti etiam fentit V. el, ioh. georgi- 
vs hervvartvs Screniflimi bavari ae dvcis intimus 
Confiliarius, abflrufarum antiquitatum promus & 
condus. Vox quoquc ipfa x^a dc epulis fumitur, uta- 
nimtduertitnobiiiflTimusidem vir,in libro-Eflher^- 
yovavrlw q)*t(*i fxir* %*fds i$ tvQfoo-uw. Seruo autem 
id-quod erat cxuere cupienti, nihil ferme iucundius 
obtingerc poterat, quam coen* & conuiflus dominici 
participem fieri. Et quidem reccnfuerunt fpc- ^«m'<#t 

cicm manumiflionis pcr accubitum fcrui a domino in- **' 
uitati, defumpto forfan morc c Saturnalibus feriis, ' e * 
quibus iibertatc Deccmbri, utille ait, feruidomina- 
bantur,dominiferuiebant, Quodautem verba chri- 
sti Domini de conuiuio, & diseta accipicnda fint, con- 
firmaturcxiliis^quailegunturapudeundcmrMattha;. 

tcnebraj enim exteriorcs, ut animaduertit acutifllmus 
maldonatvs, opponuntur copiofo tjedarum, lampa- 
darum.Iychnorum iumini, quo coenaculum illuftra- 
batur. Nequcnon hucpcrrincntc n*mQ^nm* 
fios tm ocflwTw. Exclulum enim & eicaum, amiftura 
findonc fuper nudo, ut ab Euangelio non abeamus, 
flgentemfubdiointenebris,6cmetuentem fibi, repu- 
tantemqueignominiamfuam,ecquid aliud manebat 
quam fletus & flridor dentium ? Qua; fi libero capiti 
contingebant,cur ncgemus eadcm acciderc potuuTc 
infchciferuulo,quemviIi tunicula indutum, torquc- 
ret mala confcientia perperam faftorum, & domini 
praxcps ira, ad flagella & cruccs properantis i Illa vcro 

Hh 2 eiufc 



24.4 LAVR. PIGNOR. 

ciurdeinMatthxijt^JireMv o-E xara^jV*. videant eru- 
ditiores,anadaptaripoflintad triclmium C. Pompeij 
Trimalcionis,in cuius prima parte, ut ait Petronius, 
Procurator rationcs accipiebat, Dixtarios legimus, 
aFet.in/crift. tum Philodcfpotum illum cx Hetmaeo, cuius * memi- 
nimus,tum hofpitcm Sanclorum martyrem Caftulum, 
h t f t M*rt. q U iZ;etariusPalatiiinfcribitur in * martyrologio* Zae- 
ta autem & Zstarius Diaeta funt & Diaetarius ca forma- 
esurimtdt- t i 0 ne, qua f Zarrhytum pro Diarrhyto, pro Diabolo 
7u P fXro- ^Zabulum, pro Dianio Zanium & pronunciari 6c fcri- 
nuncc^. i<r. bi,alijobferuauerunt, Nequeadeomirum videri hoc 
f r f er ;^' ! °' finunt voccs non paucae, Latinae ortu & notionc, in 
•r, g .c*?.9. q Uibuscfferenc jis nos D in Z vcrtimus,cx communi 
•MMieun tum Italicarum dialeftorum, tum 'nationum ferc o- 
Mdr^Max. mnium confenfu* Nomcn dei ipfius apud Latinos 
funtquideriuenta voce Graeca Zeyc, folerti profeao 
fcvalde probanda conieftura. LapicidinasfeuLautu- 
miasinagro Vicetinofunt, indigenis & peregrinis ob 
nouitatcm fpeftaculi celebcrrima;, in quibus naturas 
&artispugnamaiorfit an concordia, merito ambigt- 
mus 4 Eas patria voce appcllamus Coftoza, antiquo 
nominefenfim&perlicentiaro,quamdiximus,immu- 

tato \ maioribus enim noflris procul dubio re & nomi- 
necuftodiafuit. Ethaecin gratiam hominum noftro- 
rumdi&afint. AdDiaetariosporroutreuertamur, Di- 
«tispracfuitDiAETARCHvs. Romae; 

DIS. MANIBVS, DEXTRI 
CAESARIS. SERVO. DI 
AETARCHO. DOMVS 
AVG. TREBONIA. LAV 
DICE &c. Quod 



DE SERVIS. . $£f 

Quodver6habentglo0aria* ^^»y^ AutiTay©*, a<a** 
T ^jjff,exeo capite non improbamus, quod in Atrio 
ut diximus coenabantveteres, & Diseta ut vidimus cce- 
natiofuit& coenaculutm Obleftamenta domus, Sil- 
u*. Ambulationes, Viridaria, licefpenfilia elTent a- */''• 
liquando, infuperficiariotamenhabitationis loio, ut M. f . e ; trM% 
plurimumconftitutaerant. *Horatius; ittkt^i/1.10 
Nempe inter varias nutritur Silua columnas, 
, Laudaturfydomusylongos quafrofyicit agros* 

Et nemora in domibmfacros rmitantia lucos, 
Aurati^trabes^marmoreum^folum» 
^luucnalis; dsat.+. 

^uid refert igitur quantts iumenta fatiget 

Porticibm, quanfancmorumveftetur in umbra, 

lugera quotvicinaforo, quasemerit ades ? 
'Martialis: 

Daphnonas, Vlatanonas, aerias cypariffos 5 
Et non unimbdvea(olu< habes. 
/Plinius: Iam quidam.Hortorumnmineinipfaurbedelicias, m »* c *t+- 
agros, villasfo poftdent, £ Iuuena'is j cum dixifletj g s*t. t+. 

Tandem pro multis vixiugera bina dtbantur 

VulneribtK—- 
fubdit; 

Nunc modm hic agri noftro mn fuffisit hcntv. 
His peculiares homines c feruitio caratn impendiflc 
nemo negabit. EtRom#olim profe&oinmufasoCar- 
penfilegebaturj 

SEX. POMPElO. S ALVIO. SEX. POM. SER. a'. PEN 
DICE* CEDRI. UfiMt AB» HORT. CVLT. H. S. E &C* 

* Hh 3 En 



»4$ LAVR. PIGNOR. 

Enferuum a'.pendicecedri, &ab hortorvm cvltv- 
ra. EthicfaneadnotandaeftPendicisvox,quae a no- 
irrisciuitatedbnata, ncfcio an alibi apud au&oresLa- 
tinoslegatur. Hancfrcqucntem apud Poetas noftros, 
inepti profe&o funt, qui ab appendice deriuant. Ab 
horti cultura fuit gcnero Vandalorum Rcgis in 
j G dUc'J!\\ Africa-PaulinusNoianusEpifcopusfancliirimus vir, 
' quifeipfum pro redimendo vidua? filio, in fcruitutem 
dedik At in familia Casfarum villici feu procvrato- 
res hortorvm fuerunt, tam urbanorum quam fubur* 
banorura» pro dignitate vidclicet, ne dicam fupcrbia, 
diuinaedomuS) 

D M 
FELICI. CAES. SER 
VILLICO.. HORTORVM 
MAIANORVM &c 

GENIO 
COETl. HERODlAN 
P RA EG VSTATOR 
Dlvll. AVGVSTI 
IDEM. POSTEA. VILLICVS. IN 
HORTIS. SALLVSTI ANIS &C« 

Jtcm j 

IOCVM ADSIGNATVM. a. moscho. proc 
HORTORVM MAlANORVM. ET 4 LAMIANOR 

Refpexit ad hoc hortenfc Casfarum patrimonium iuni- 
* r***gjr. or * Pli n i u s ; circumfertur fub nomine Cafaris, tabula ingens 
rerumvenalium, quod fit deteflanda auaritia ittius, qut tam 
muhscQHcupifcebat, cum baberetfuperuacua tammulta, tune 

exi- 



»E SERVIS. z $ 7 

exitialts erat apud Principem huie Uxior domvs, iSi mcenior 
vttta % nune Princeps in bsc eadem dominos qutrit, ipfe indu- 
cit ipfos. ittos magni aliquando Imperator&shortos, itludnum* 
quamnift Ctfaris fuburbamsm,ltcemur, emimus,implemtss* 
Et dehisdemum illud maioris-Senecae iure. dici potc- *M 
rat, Utimfa nuncVilitci, quam Reges imperant. svbvillicvs 
huius ordinis fuir, utindicat titulus antiquus, 

HERMEROTI. VICARIO. SVQ 

LVPERCVS SVBVJLLICVS 

HORTORVM. ANTONIANOR 

BENEMERENTI FECIT 
Hocautem muneristetigit forte jSeneca : quo inquam 
te tftt efferunt i ad oftium altcuius ofiiary\ad hortos altcutm ne" ef ' 
ordinarivm quidem babentis oFFicrvM. Viridiaria feu 
viridaria inftru&a fuilTehominibus qui colerentfc 01- 
narent, probat Icpulcralis infcriptio, 

L. CORKELII. JL. L. & AS AE 
MAGNlI. VIRlDJARlI 
MONVMBNTVM &rel. 

A^VARif, praner illospubJicos,etiam priuati fucrunt, 
qui falientes curarent, profamiliarum qua ufu qua vo- 
luptate. Aquae fane in eam copiam immiffe funt in 
domospriuatas,ut'SenecaRhetor,in fummis culmi; e tib. f .cim*. 
nibusacdium, nauigabilium pifcinarum frcta haberi, 
alicubi tcftatus fit. Horti adhac, Cubicula, Cznacula, 
Balnea, & corruptelae denique omnes f ut conqucritur 
Frontinus) perpctuis falientibus inftruaa; fuerunt. 
^Iulius ?au\m idomocumomni iurefuo, fnut inftrutia eft, iM s.stwt, 
legata, urbanafamilt*,item Artifices& Vefttary, & Zatarij m 7- 
& Aquar^eidemdomuifermenteslegatocedunt^ De publi- 

Hh 4 cta 



?4 £ LAVR- PIGNOR. 

cls Aquarijs fuperius fatis diaum eft. Hpcunumerit 
appendicuteloco, M.Coelium Rufumcum Taberna- 
rijs & Aquarijs pugnafle, & quidem non cum hifce nor 
flris/fedcumillisquiexfaroilia publica erant. 'Fron- 
tinus acdevitijshiuufmodi nec piura nec meltora dtct pof 
funt.qm^aCaitoKufidiBafunt H e* concione* cui tituius 
eftdeAquis. Fuerunt & Aquarij Cxfariani, ut indicat 
antiquus tituius dedicationis, quem nos Romaeexfcri- 
pfimus j 

NTMP/SANC. SAC EPlCTETVS 
AQVARIVS. AVG. N. 

&Lii>;+< Aquariorumartes*Maniliusrecenfuit; ^ 
llle quo% inflexa.fontemquiproijcit urna, 
Cognatas tribuit iuueniiis Aquarius artes. 
Cernere fubterris, undas inducereterrts, 
Ipfafe conuerfisaftergereflutiibu* aftra, 
Littoribmjz nouts per luxum ludereponto; 
Bt variosfabricare iacm.&fluminafitla : 
. Et peregrinantes domibm fujpendere riuos; 
Mille fub boc babitant artes, quas tcmperatUnd^. 
Neque vero leftori noflro iniucundum fore arbitra- 
mur,fiadleuandumtaediumdiuturn»leclionis, ad a- 
moenosillumfonticulosdeduxerimus,ut aflideattan- 
tifper, & parua interieaa mora vegetior exurgat* 

ctil.7.A9> 'Martialis; 

Fons domind, regina loti quogaudet HUntts, 

Gioria confpicuA delicium^ domtss : y 
Cam tua tot niueis ornetur ripa miniftris, 



Bt Ganjmedaoluceatundachoro : 
guidfacit Alcidesfylutfacramw ifta ? 



&c, 

idem 



DB ' 

«.idemalibi: 

guupuerhicnitidu adfiflit Hiantidos undit y 
Et fugit ad domtnam Naida tnumquid Hylat f 

O bene qttodfyluacolttur Tyrinthm ifta, 
Et quod amatrices tam prope feruat aquas ? 

Securus Itcethos fontes Argiuemintftres* &c« 
En miniftros FONTANOSjannumerandosgreginbBma- 
gis Aquariorum, quam Pociilatorum turba;, lurifcon- 
fulti autem noflri vafa hajcreccnfentfalientibus aquis 
accommodata; plumbeum Calrcilum.Fiftulas fub ter- 
ramiiTas, Ahenumlateribus circumftraaum, Fiflulas 
fi&des, ttpiiiomia, Canales, Automata, Cantharos, 
Perfonas, Crateres, Vafa xnea. ExpreiTiones porro a- 
quarum Silani vocabantur, Earumdem moduli aut ad 
unciarum^autaddigitarum rarionem inftituti erant. 
undefit, utapud'Paulumin.cpiftoIa neieiocuius \^ t L.p^UM 
gamus, v<fl*T(&Tovj>t9VT(& 4*WwA«, ap<e fluentu dtgiJ erH "'"*ft' 
/ww,appofitead veterem ihfcriptionemSueiTanam, in'" * 
q ua ordo Decurionum Coloni* SuefFx,C. Titio cuida 
Chrefimo permittit 

vr. aq^vae* digitvs 

IH. D OMO. EIVS. FLVERBT 

Aquariorum priuatorum munera exeorumdem fami- 
lia publicafatis patebut.TOPURii hortos exornabant, 
uti &nuncfaciunt. &id quidem Hedera, Myrto, Laii- 
ru,Buxo,Chamxdaphne, Adiantho, ACanrho,c<ciuf. 
dcmgencrisal^s. f Plinius decupreffo loquens : trabi-'M ^'*Mi 
tur&etUminpitlurasaperehtfioriaU, venatus y c( l tffesue ) & ' 
imagtnesrerumtenmfoltoy breuifa & virente fuperue/tiens. 
iuniot'ftm'm$' y alibtip/abuxtoinTemenh miie dbh ** lt t- * 

I i dejtri- 



LAVl. MGNOIU 
defcripta,litteru interdumquanomen domim dicttnt, mod» 
artificis* & : pofl has Acanthus hinc inde lubrieus & flexuo- 
fets, deinde plures figura, plttra^ nomina. legebatur olim 
Neapoli, 

LVCRIO AVG* 

TOPIARIO. EX HORTIS &C. 

tiefim, Insvlarii Infulas cuftodiebant. erant autem "lnfulx 
«des grandiores, qux non iungebantur communibus 
parietibus cumdomibusvicinis. qualesSex» Rufusfic 
P, Vi&or olim Roma; non paucas recenfuerunt. Vete- 
res autem domos vel portus vel infulas dixerunt, ut 
notanuDonatus&Feftus. His videtu-rpracfuiflfe non- 
n u m qu a m p r o.c v r ator. Petroni us : cum Procttrator In~ 
fuU Bargates, a ceena excitatus, a duobus Letticarijs in medt- 
«vtntiyn amrixamperfertur. Tetigithaec ' Plinius in Domitianu 
Trattm. jp uehens : ergo in vefligia fedesfo nobilium immigrant pares 
domini, nec iam cUriflimorum virorum receptacula hjtbitata- 
re feruo terttntur, autfctda vaflitate procumbunt. datur in» 
tueripuUberrimas adcs, detcrfe fttu autlat ac vigentes* ma- 
gnum boctuum>non erga homines modb,fed ergateffaipfi 
meritum 9 fifiefermnai,(olitudinempellere, ingentiaopera e- 
odem, quo extrutia funt animo ab imteritu vendicare* muts 
quidem UU & anima carentia, fentire tamen & Utarividen- 
tur, quodniteant, quodfiequententttr, quod aliqaando ccepe- 
rint e/fe domini nonferuientts* Et quia in Horreis & Infu- 
lis preciofiflimam plerutnque partem fortunarum fua* 
rumhominesopulentireponcbant, ideo ferui cvsto- 
jL.ydff. DEsappofitifunt, utprsetcr d Pomponium l,Ctum in- 

fj**/*f dicau« # Iuuenalis, 

~—~mi(eraefimagmcufiodiacenfus.. 

Difio- 



DE SER.VTS» Z f t 



Vijpojitis pradiues Amis vigilare cohortem 

Seruorum noclu Licinusiubet* attonituspro 

Eleflro, /ignts£futs,Phrygia£eotumna, 

At% ebore & Uta teftudtne 

ubiantiquusintcrpres^r tr&njlmonem, inquit, difci- 
piin* Sparteolorum Roma, quorum cohortes in tutelam Vrbit 
cum amis & cum Aqua vigilias curare confueuerunt vicintk 
* Paulus : erat autem famtlU publtca circa portas & muroi 
dtjpofita, undeft opus effct euocabatur. fuerunt & prtuaufa- * 
mitU, qua incendia vel mercede vet gratia extinguerent. 
Neque ver3 fruftra circa portus & muros difpofita fuit 
familia publica, uit enim notatDonatusad iila Teren^ 
tij in* Adelphis, hutoeit. 

■ priusquam adportam venias, apudipfum lacum. 

Varro docetfemper lacum portis additum ? fcilicet ob ufum iu- 
mentorum exeuntium & introeuntium : prtterea nt adver- 
fum hoftiUm ignem portis de proximo fubueniretur. idem 
fPauIus : fciendum efi autem Pr&fettumvtgilumpertoim < r ***-t»h 
noc~iemvigilaredebere,&coerrare catceatum cnm amu & 
dolabris. Ad quem tocum legenduseft magnus <*cviA- i«\ x J p * ifn 
civs^cuiusobreruationempoftuntnonnihil locuple- *'* 
tare verba, Petri ChryfoiogiinSerm.cui lemma eft de 
feruo vigi Yufint tumbt vefiri pracinc7i,& lucerna ardetesin 
mambm veftrts. nttde veftitu,nildecalciamentis,mldeipftus 
occurfm apparatu feruivigiles admonentur, fed tota & prst- 
cwgendisiumbtsmandaturcura. De priuatis noftris /Ap- fr '*jfa{t$& 
pulei us: necfecim ThrafiUon,examufitm captonoBis latroci- 
naltmomento, prorepit cauca:ftatim%cuftodes ) qui prop s e fo- 
pttt qutefcebant, mox ad unum omnes,etiam ianitorem ipfum 
gUdto conficit. ^Juuencusetiamj >*&**#m 

li 2 si E "* 



Z fl LAVR. PICNOR. 

Si fciret ccrtum furtsinftflere tempus, 
Quisfy domus cu/losvigtUret i & obuiaferret 
Arma procul, ruptas ne quis penetraret tn ades. 
sserm dedu- nec non & D. "Zeno: tuadhdcftnedubto refpodebis t omnia 
fUciTentnt. f mu i re p 0 fi tA) Ac recondita clauflris validifitmts, tjrfgnacults 
tutipmis communiui, nulli quidquam trtbui ; quinimme & 
ad cufiodienda ea vigiltas addtdt : meas curas impendi : folici- 
tudinestrtbui. Huc ufque urbanum huncgregcm cala- 
* moluftrauimusjfinontotum.fummafaltem eius ca- 
pita, Supereftauterr»,ut 6c rufticam plebem in unum 
locumanteoculos philologi fpeftaroris cogamus. Qui 
conueneruntfpe&atum,dentoperam 6c xquo animo 
adfint. aufercnt enim fecum Exodiari) noftn quidquid 
faftidij nonfcrendi, fuperbiflima urbana manupia, in 
hanc tcmporariam fcenam inuexerunt. 

Rufticafamilianon fuitilla quidem (quod ad im« 
menfitatemattinet)urbana;par; numerofa tamen & 
ipfa, dignaque ob minifteriorum aptam intcr fe ratio- 
nem,quseanobisfeorfum recenfeatur. Etfane de nu- 
mero teftis nobis efle poterit Caecilius is, qui teftamen* 
Ub <*t: to fuo apud* Plinium edixir, reltnquere feiugaboum trU 
SS ' t4 ' 'miUtafexcenta^reltquipecoris ducenta quinquaginta miUta. 
Quotenimhominum capitatotbobus, tot pecoribus 
prspofitafuifle arbitrabimur ? diligcnti fane ratioci- 
natorUlIaquattuormilliaferuorum, quacipfe expref- 
ifWgm. fit, vix huic fummas vidcantur fufficerc* f Valerianus 
Jmperatoraluitin villapriuata vaccarum duo millia, 
ouiumdecem millia, caprarum quindecim millia, c- 
qtfas mille : ad quas fane copias quingenti ferui ruftici, 
quos notat Vopifcus, pauci & infrcquentes omnino 

funt. 



DE SERVIS, tfj 

funt. Iam veroarationes iJlas & latifundia qu* pro- 
uinciasoccupabant&maria ( utinquit*Seneca) cin- 
gebant;numcredimus vaflitatem & inanitatem fuik 
fe? minimc vero, VniusSiciIiaeergaflula, bcllo ferui- 
li,ccntum& amplius millia fugitiuorum effuderunt* 
* Probus illeprxfcclus Pmorio, qui peruniucrfum or- ] t f 
bcm Romanum patrimoniafparfa pofledit, eam mul- ' ' 7 * 
titudinem ruflicorum mancipiorum pofiederit necef- 
feefl, utilIamprodignitaterei,diuturna vix pofllt a£ 
fequicogitatio. AgeSenecam aduoccmus qui defini- 
uir; cVnumputas vidcri ventrem, cui tot confulum rcgio- 
num% vina conduntur ? afpicc quot locu vcrtatur terra> quot 
mtUta colonorum arent, fodtant. unum putas videri ventrem, 
cui&in Sictlta&in Africaferitur f 'idem alibi. guamdw d£j>iJ{ . ^ 
Jitionibm implehtmu* magnarum urbium campos? quamdiu 
nobispopulm metet i quamdiu unius menfit frumentum multa 
nautgia } & quidem non ex uno marifubuehent. Hui us fami- 
Jiae recenfionem illa nobis cxpcdient, quae fcripta funt 
a # Vitruuio&/CoIumelia,defcnbcntibusvilI* pofiti* m^f^ 
onem* EtquidemhuiusaJtcrius topographiam fcqui 
placet, Villaigitureritauturbana,autruflica, autfru- 
cluaria rurfus urbana aut hyberna crit aut affliua. In 
hybernapaterfamiliasperhyememcrat: inafliua pcr 
xflatem, Huiusmerobraerant,cubicuJa,ccenatione*, 
baInearia,ambuIationcs,&reIiqua ut in habitatione 
legitime urbana; quibus non immorabimur,quoniam 
inflrucbantur miniflcrijs eo tramlatis, quoufquedo* 
minus ibi permanfiflTet. Atrienfibus exempli caufa, 
Balneatoribus, Fornacatoribus, Diaetarijs, Ofliarijs, 
Fullonibus, Mcdiaflinis, Scoparijs, Suppclleclicarijs 

li 3 Ton- 



Zf4 LAVR. PIGNOR. 

Tonforibus,& reliquis alijs ad domini ufum, & delici- 

*M.n.e*p.i. as. Atrienfi autemruflico illud iniungit «Columella, 
utfuppelieclilem cxponat, ut curetferramenta nitida- 
ri, &liberarirubigine. quod utiqueapud parcos &at- 
tentos patresfamilias obtinuifle arbitramur, qui nol- 
lent fuperuacuum fuppelle&icariorum miniflerium 
domihabere. Ethocnonrurcmodo.fedetiamin urbe 

t>p*r*dtx, f. a liquando placuit, cum^ Ciccro Atricnfi comparet il- 
lum, qui Matellionem Corinthium cupide traciabat» 
Villas ruflicas primas Columella affignat culina?, quam 
in chorte coflituit Vitruuius. Nos dc Piflrino priraum 
agemus, quod utiqueoportunum fuit. Prsecipitautem 

cUb.uc*.?en- c ¥2\\z&\x\%,ut fi aqu£topiapatiatur,fafuram bakearum fu- 
fcipiantpifirina, uttbi formatis aquart/s molis, fine animait- 
um, vel hominum iabore, frumenta frangantur* Quas fane 
verba indicant, non ita recentem eiTe ufumaquaria- 
rum molarum^ut quidam arbitrantur, Alioqui viros 6c 
mulieres in piflrinum conieQos fuifle perfpicuum efl, 

Actp.i?. ubi nimiru nonaderataqua;vis. D . ^Lucasin Euang* 
J\vo icovrui cthy3-ovo~cu im ro uvtc. ft'ici7rci()a,tyQ3ryo-i7Uj &c» 

tmcl,*r*#c- rncminitctiam«Theophraflus» Et has quidem mulic- 
res. dc viris diximus alibi : & patet ex ijs, quxnarrat 

/^^^'/auclorhifloriasmifc \\x, de piflrino quod Imperator 
6 ' * TheodorusRomae fuflulit; mancipibus fupplicio af- 

gL.qutjttum fe&is. Culinxadfcribemus mulieres,qua?«f pvjlmenta- 

defHnd.inflr. r ia ruflicis coquunt, item h eos qui cibvm familise con- 
tT ficiunt. his adfignabimus'patinas & cacabos,fine qui- 

tL.itMfun- buscoqui non poterat pulmentarium. Expreffit au- 

t "tH // tem ^ato ven irct nomine pulmentarij, at parcc 
( ni fallor ) & crudura tantum rcfpiciens non coclum. 

Sunt 



DI SERVIS. zff 

SunthuiuslociFocARiAE, quarum meminerunt*P6- *L>isJ*f**. 
ponius^Vlpianus^Paulus. Focusenimfuit in co- 
«minis. d Arnobius : & quid qutfo utfaciat prafidatum fo~ 
corumDeustftefortitmeflfperhumanigenertscoquinascur- fjg' adu(r 
rit, infpiciens & explorans qutbtts nam lignarum generibus Gmt 
Ardorinfoculisexcitetur &c, 'Sunt qui focarias concubi- ' 
nas interprctcntur ; & profeclo non male. poiTumus !Ltf,.w/ 
fiquidem ex^Varrone conie&uram confirmare, is c- ux6r ' 
nim de paftoritia concubina fcribens : fed eas ( inquit) ,l *'*' J ' R% 
mulieres effe oportet firmasy non turpes,quA in opere ut tn g r2*llmU\ 
rnultis regionibus non cedant viris : ut in Itlyrico pafitm vide- *' °*-' A 
re Itcet, quod velpafcerepecus, veladFOGVMaferre Itgna, ac cZ^fmfl 
cihumgCoquerCiVel ad cafas inflrumentum ferttare poffunt. iLSxMkm. 
Et fancpocARii, quos vocat ^VIpianus, ad culinam f^i^ 
pertinuerunt, cum eos atriarhs adiungat. cellarii nmfx. * 
vel cELLERARiiaceilanominati, curabant aiiquando /c * w ' w * 
ut elTent faiuae rationes, inquit ' Vlpianus. Ceterum 
^prxtffebantfamiliajpotionem, cibum ,• eorumque R C "P '*• 
diiigentiam pneceptionibus infrruxerunt <M, Ambi- 'ctmmMn 
uius, Mamas Licinius, & C. Matius. Et hos ^Varro cap.iJtb. u-. 
promos videtur appellare, ut & «CoIumcHa. Culina; c p %f, tap gm 
proximum ftatuemus * valetvdinarivm primo, wfawit&m 
/Celiasferuorumfolutorum, quosin uniuerfum ope- ^,' 7 
RARiosvocabjmus,utappeI/at&JVarros agricolas \ s?.?. '* ' 
nimirum, & qui opvs ruri faciebant inquitTerentia- /^^- 
nus'Geta. Hiceft/MEDiASTiM iocus, 'sarritoris feu Tu.tc^s 

*SARTORIS> *OCCATORlS,jRVNCATORlS, ^MESSORIS, & Cdum.Varrt 

aliorumhuiufmodi,quos"oPERASvocatHoratius, ut & p£%% 
&rufticinoftrates. MeiTores corbeinilgnes erant.'C> jtiuitT 

Uldi US J J Colum. /tctfrtx.cit,* Lib. j, S*t, s. b Lib.ij. Meta' x Colum. lib 1 * 

ri l.cap.l}* 



Zf6 LAVR riGNOH. 

0 quotieshahitudurimejforu ariftat 
Corbe tultt, veri£fuit mefforis imago* 
*lH.*.mU* *Propertius, 

Arma tuli quondam, & meminilaudaharin illts : 
Corhts acimpn/ito pondere meffor eram. 
Lr , r coLONiexhoc numero funt, & rccenfuit 'fulius Pau- 
tpftf. lus, a quibus videnturproriuxiilecoloni originarij, 

adfcriptiti j gIebales,quorum extat apud luris tum Pon- 
tificij tum Casfarei conditorcs celcberrima mentio, D« 
<?Auguflinus: non flcut appellanturColoni, qui condittonem 
^mt Detcap.r debent genttalt folo, propter agriculturam fub dominio poffep 
(ornm>(edficut att qutdam Lattnieloqutj magntts auclor &C» 
Adfcriptitij funt, glebaequam incolunt adfignati, de- 
diiht.mE»- uoti aratris & raflris, ut loquitur <<Claudianus. Et ho- 
tr$f ' rumcontubernalcsmulieres nos utiquc non vexabi- 
mus, diuellendo & alio transferendo. Imo & inibimus 
9 f L u.&r<r. gratiamab ipfisopinor, fi'LAt ificas &'lanias coha- 
ief»n .tnflr. permifetimus Etin huncfortc ufum habttiiunt 
aliquando in fundoTEXTOREs, & inflituti Hyflones in- 
£ t,u.dertr, quit/ Varro. Etfanecuram veflis conditse uni villicsc 
praefcribit*ColumeIla. & infuperutpraeparatas & pe- 
hUb,tz.cap.^ ^ itas j anas naDCatt cx q U ibus fibi, a&oribus, & alijs in 

honore, feruilii veflis domi conficiatur. monetpraete- 
rea ut ad telam accedat, ac fi quid melius fciat doceat. 
ilih.f met*m> Textrinum &Textricem oboculosponifOuidiusj 
Haud mora c»nfiflunt dtuerfis partthm amba, 
Et gractlt geminas intendunt ftamine telas, 
Tela iugo tuncla efl, flamen (ecernit arando : 
Infertturmedtum radijs fubtemen acutis y 
gupddigiti expedtunt, at% inter ftamina duclum 

Per- 



DE S ERVI5» * 

<%W expediunt.at^ inter ftamina duclum, 

Percuffo feriunt in/erto pecline dentes* 

Vtra^ fefiinat, cinclafa ad peclora veftes, 

Brachia docla mouentfftudio fallente laborem. 
detextrinorufticoh#ccecinit*Sidonuis; ,«^ f 

Continuatadehincvideas,quaconditoraufiss Pont.Leont. 

Aemula Pa/ladi/s textrina ducere templis. 

Hac celft quondam coniux veneranda Leonti 

( £ua non ulla magis nurus umquam Pontia gaudet 

lUuftrisprofortevirijcelebrabtturade 

VelSyriasvacua(]ecolm,velSericafil* 

Percannas torftjfe leues, velftamine fuluo 

Pr*gnantisfuftmollitumnoffemetallum+ 
NuncpergamusadErgaftuIum cum Columella. Fuit 
autem domicilium fossorvm, qui compediti crant. 
'luuenaiis: iStttn 
Ipfefom breuibusponebat oluftula, qua nunc 
S qualltdus in magna faftidit compede Foffor. 
'idem alibi; csat.w 

^uidfuadetiuueniUtusftridorecatena, 
guem mire afficiunt infcripta Ergaftula, carcer 
Rufticus ? 

'Seneca pater : arata quondampopulis rura, ftnguloru mnc dU.r.eStrm 
Ergaftulorum funt, latiusfa nunc villici, quam Reges impe- 
rant. Ergaftulorum efle rura dixit Seneca ea ratione, 
qua' Plinius fcripfit, coli rura Ergaftulis pejfmum eft, id 
eirmancipijsErgaftulorum. Atquindecim vinfti Er- 
gaftulum conftituebant, fi^AppuIeio credimus. His ^f^*' 
prarerat ergastvlvs ut appellaw Nonius, quem erga- ginir^ti 
STViARiVMvocat^Columella. Eunusfanedux ilieno. hl,i '•'•«'M- 

Kk * bilis 



lis fugitiuorum in Sicilia, Ergaflularius feruus fuir,tefrc 
«iti.r+.mj$. <* Ammianoj licet* Florus videaturdifientire. Horum 
bub+cap.v 0 p UScrat f 0 dcre,undcdi£rifnntFossoREs. Ideoquein* 
€iib. 3 earm. uifam terram Foffbri canit ^Horatius $ ubi Pcrphyrio. 
°dsu^re t3 . HuiufmodiV Eutyches, Viftorinus, & \4aro martyres, 
Ncrei & Achillei fni fal!or)conferui, quos Aurelianus 
a Nerua Caefare fibi donatos, tamquam fcruos fuos pcr 
fua prasdra diuifit, iufit^ eos tota dte terram fodere y & can- 
tabrumedereadveJperam.Cantabtum porro,utoIim do- 
tndHerfitrM cuit vir magni nominis * hadr. \ vrneb vs, furfur ell A- 
is.cap.tf, picio& Ccelio. Etquidcm Apicius lib. vn. cap 1. 6cvii. 

cantabrimcminit: atnullibiquid illudrei lelTet (quod 
fhh.2.c*tjj>. e g 0 quidemanimaduerterim; cxplicauit. /Cxlius Au- 
rclianusdeacutismorbis ad Hippocratem de pleuri- 
ticis iuuandis j utendum (inquit ) etiam bordeo velorobo 
in aceto miti & calefaclo, & celeriterfucello inclufo, tunc ap- 
foftto : ftue cantabro, eodem liquore feruefaclo 6cc. Apud 
quern notandum eft, quod ubi in Hippocratelib* iude 
•V vi&uin morbis acutis non longe d principio, furfur 
cft, in translatione apud Aurelianum ad eumdem Hip- 
pocratislocum,eftcantabrum. Idem auOor meminit 
r i j. ^ cantabri ctiam /alibi. Accedunt Turnebo medici o« 
mmorb. <*?. mnes, Barban prasfcrtim, apud quos ninil elttntius, 
3 . &s. &t 7 . Q a i C nus ipfein Dynamidijs,& Vcgetius in vetennaria, 
fucci cantabri mentionem faciunt, crcmorcm furfuris 
inteiligentes, qui ut dilTerebat philippvs menzelivs 
medicus Jngollladiesifis, cuius eruditioni hanc difqui- 
fitioncm uniuerfam debet philologus leclor, ita expri- 
nii foleti In pugillos aliquot furfuris, feu cantabri in- 
funditur aqua. pofl horas aliquot refufa fuperrlua a« 



qua 



DE SERVIS* O 



qua, furfures exprimuncur : furfuris fuccus albidus feu 
cremor ficeflufuUn furfure cnim, prsfemm triticeo 
autfarreo,multum efl farins, vei farinacezmateri* 
quspartimmaceratione ilia, partim exprefIlone,crew 
moremconflcit, ConnrmanturhscexcatholicoF lo 
hanms de Baibis, edito Augufls anno mcdlxix. in quo 
diierte leg.cur, canubrum purgamentum e/i frumentivel 
fartna y veiabmcanmm y quocanes pafiuntur. Itaque can 
tabrumadvefperamedercnon ent herba cantabrica 
vefci,utopinatuseflSurius, Mfurfuraceo iflhoc pa- 
ne,&caninomorctraclarinedi]mferuilu Vocis vero 
originatioduplexafTertursalteraa furfuraceo & con 
temptibil.pane,captiuis & feruihbus dato cantabris 
cxodio maioregcntis, qus duririe fua tot annos Ro- 
manos excrcitus fatigarit; altera ab elementariafub- 
trattione, quod videiicet cantabrum di^um fitquafi 
canabriim, a caninis pukibus, qua: ferefiuntcfurfuri- 
bus, & frumenti varijs purgamentis. H*c omnia qu* 
nos in epitomen redegimus diferte k copiofe dominus 
MEN2ELivs,ingratiam m. velseri cl 4 viri, cuius laudes 
iupraomnemlaudationem funt. Ego vero (fi lucer 
nam licet mero meridie accendere) addo illa* luuena * ** /. 

1,s ' cumpofts honeftius illic 

Et tremere, & fordesfarris mordere caninii 

Cantabrumdefignarcutetiamccnfu/tantiquus dof- 

fator quiadiecit >P anemfordidum,canum efle. Ncc 
aliudfibivoluit'Phaedrus; 

Canes legatos oltm mifere adlouem, Ur ' 

MeliortsvitAtempmoratumfudt, 

Vtife/eabriperet hominumcontumelijs, 

Kk 2 F*r- 



X6o LAVtt PIGNOR. 

Furfuribm ftbi conftarfam.gttod panem darent. &c jj 
Nec alio forfan refpexifSuetonius Nerone ^panemquU 
dem fordidum oblatum afpernatus eft. Imo & quo ad ety- 
mon,vidcndumeft,anhuicpani dederit nomen can- 




ETE SERVIS. 2 £l 

taber,cuiushocelogiumexprefl5t*Si!jusItalicus; «uh 
Cantaber ante omnes hyemis^ aflus^ famisj^ 
lnuift$u,f>almam% ex omni ferre labore. 
Nimirum bellicofum 6c afperum populum, non alia 
videtur decuiflfepanisratio, quam expedita hax & par- 
uo parabilis. Foflbris imago cerniturin antiquaaerea 
icuncula, cuius hoc exempiar efl. 




Caput 



Z($Z LAVR. PIGNOR. 

Caput cctera glabrum, nifi qua a vertice in occiput,ca- 
pilii in geminum nodum conftriOi, dependere viden- 
aEpijf. 77 .t- tur, in memoriam reuocatilla D.^Cypriani ad martv- 

te^rtemtdor. . .. n . , . „ J 1 . . «#' 

emrocr.cap 22 res in metallo conlntutos : femitonfi capitts capdlu* horre- 
/. fcit t fedcum fit caput viri Cbriftu/, qualecum^ iliud caput de- 
ceat neceffe eft, quod ob Domintnomen infigne eft. Iam vero 
h ^" mMh n ^cucullifagatiformaquae hiccernitur, habitum indi- 
ccats Ttt.ss). cat opcrariorum rufticorum, qui alioqui c tunica indu- 
imerpresD. eDantur> £ t n j quidcm femirafi fuerunt, veiut etiam 

Matth&t cap. . _ * % 

2+18. *uftores, & 'piftrinarij. At ^fugitiui omnino rafi. Et 
dcatuiitts. quiareditusagrorum non raro lapidicinis, cretifodi- 
tp/tr*nt*t& nis ' arenanjs, aun, argenti, lulphuris venis conftabat, 
s4enea*tn ideo adhibebantur huic operae homines vin&i, qui 



Tacltc. 



caederent, foderent, eruerent./ Plautus, 

g Capttutf, ' & ? 

Abducite tftum atlutum ad Hyppolttum fabrum : 
Iubete huic crafftts compedes impingier» 
Inde extra portam admeum Libertum Cordalam 
In Upidicinas facite deducita fiet. 
hLib.tr. Et quidem ^Athenaeus narrat, Niciam Nicerati mille 
feruos locafTe ad fodinas argentarias, Casfares certc,ad 
itototit.depu quos veOigalia, & portoria Iapidicinarum ;pertine- 
httca.&teau Dantj conflituerantpeculiaresminiftros, quihaec pro- 
curarent* Ideo in elogijs fepulcralibus leguntur, m.vl- 

PIVS. MARTIALIS. AVG. LIB* A MARMORlBVS & T.FLAVIVS. 
FELlX SVCCESSVS A VG LIB. TABVLARIVS MaRMORVM LV- 
NENSIVM. item, HYMENAEVS CAES. N.SER 4 THaMYRIaNVS 

a LAPiDiclNis carystiis. Et quidem metalla habitacu- 
la piorum erant. Clemens enim Pontifex & martyr 
Cherfonam deportatus, duo millia Chiiflianorum 6c 
k,Bre»Ur.Ri. amplius ( ut in eiufdem ^aclis legitur) ibi reperit, da- 

mna- 



DE SERVIS. 



±6$ 



ronatorumadfecanda marmora. Et hxc fuitfamilia- 
ris&frequensnoftrorum damnatio; in mctallum vi- 
delicet,qu£&libertatem*adimcbat:cuiusnonfemel rf£ «7 
aaamarryrum meminerunt. Huius pcena; appendix **^/ 7 — 



tollere ut/Hadrianus # Horum, qui in ergaftulis vel de- '^ r L 
tinebantur vel fupprimebantur, folemnis & iegitima 
notafuitinfcriptio.iilaquacin fronte per inuflionem 
imprimebatur. g Scribonius Largus Scribonix gentis^ rit^jr 
Libertus, Ciaudianorum temporum fcriptor hoc pro- 
dir, verbis tamen corruptiflimis, quae nos emendarc 
co n a b i m u r. guatenw ^inquit) acrium, & exuleerantium 
medicamentorum habita efl mentio, ponemus qua Jiigmata 
tollunturindignis& in multis. hac calamitas ex tranfucrfo 
sccidit, ut dtjpenfatori Sabini Calui naufragio in ergaflulo de- 
prehenfo, quem Tryphon multu delufum, & ne cafu quidem 
Httcrasconfttfasuffo medicamento habentem Jiberauit* Sti- 
gmoia hsc & quss Tryphonis alicuius manus requi- 
rant. Tentemusigitur, ddegamus : quatenm acrium & 
cxulcerantiummedtcamentorumhabitaefl mentio, ponemus 
quofligmatatoffunturindignts. etenimmultis hac calamitas 
extranfuerfoaccidit, ut dijpenfatori Sabini Caluiftt naufiago 
mergaflulodeprehenfi 3 quem Tryphon a multis dekfttm, & 
ne cafu quidem littcras confufas uffo medicamento habentcm, 
liberamt, Dicitautem calamitatem extranfuerfo acci- 
derc, u t m ul to an te * Cicero \fedin te intucns Brute doleo % h '» 




Kk 4 



z ^4 LAVR. PIGNOR; 

cuirn iriadolefctntiam,per ntedias laudes qusfi Jguadrigts ve- 
hentem, tranfuerfa incurrit mifera fortuna Retpubltca. Ita 
* uh, +. ¥ a u$or ad Hcrcnnium deinde ubi vifumeftut in alueum 
defcenderet,eccettbi ifle de tranfuerfo, hetu, inquit, adole- 
fcens,pueri tui modo me pulfarunt,fatisfacias oportet. Ita Pc- 
tronius: quod non expeclas ex tranfuerfofit. Quod autcm 
Scribanius auxilio efle velit illis tantum, quibus per 
iniuriam inufta fuiflct frons, id vcro fummam ratio- 
nem habct, Infcripti enim ob fugam,ob perucrfitatem 
ingenij contumacis,obnoxam, digniutiquevideban- 
h. iu^nn*L turillaoriscontumelia» Sabini autem Caluifij b Taci- 
cE P ,ft.2 7 . tus 'Seneca mcmincrunt. Hunc ritum infpiciens 
ds*t,r*, ^luuenaliscecinitj 

guem mire afficiunt infcripta ergaftula— 
Petroniusetiam, fiue apud Petronium Triphaena dece- 
pta fpecie ftigmatum atramentariorum, fcifcitari fub* 
MfiiU6c<epit>quodergaftulum intercepiffet errantes, Lepi- 
dium autem, allium, cantharidcs Alexandrinae, ful- 
phur viuum, & alia quaedam e Scribonio adhibe- 
bantur induccndis cauteriorum fignis in fronte ex- 
tantibus* in quo artificio Cynnamus quidam,ille nc 
tonfor an alius quifpiam inccrtumeft, videtur exccl- 
eUh.s.e*. luifle. ^Martialis j 

At ftquid noftra tibi bilis inufferit ardor 
Vtuet & harebit, toto£ legetur in orbe. 
Stigmata nec vafta delebit Cynnamus arte: 
fL.ir.dc/u». Cretameffbflam tra&abant/ViGVLi, e corpore fcruo- 
dotnfir.L^. rU m \ in ufum videlicet fundi vafa parantes, quibus 
deu/ufu eX p 0rtar entur frufrus, velut amphoras, & dolia, & in 
^ viilas aedificationem tegulas ; mcrcis ctiam gratia, ut 

vafa 



▼afa venirent. Figlinasautemin agro quomodo exer- 
ceri oporteret, Hoflilij Safernac pater k nrhis libris fetfi- 
tis raonflrauerunt ut teftatur" Varro ; qui etiam * afflr- ^' 7 , 
mat, fcinGalliatranfalpina, intusad Rhcnum, regio- r7: "«i'- 
nesaliquot acceflifle, ubiagros flercorarunt candida ' £ j/* Wz:; 
foflicia creta,. Huius loci fbrnax efl, cuius<Cato me- *c*w./,*- 
minit,&feruuSFORNAcARivs, quem nbmtnat * Vipia- 
nus ; Ergaflulofuccedunt pecudum ftabula, Bubilia,^^' 
Ouilia, Caprilia, Equilia; qu» omniaCoIumella in 
numcoegir, Iicet Vitruuius alio ordine collocauerit, 7^7uZtl 
Bubiliainflruunturhomine^ARATOREilue ivGARio.Et^.-^j. 
illumquidem vetuitlmperator^Conftantinus pigno- b t t, ' I +\ met - 

• „ r.. J. <. i , ro tKarrodere 

nscauiade pofleflionibus abflrahi, ne tributorum W-rUa,^ 
latio retardaretur. lugarij meminit Columclla, qui & ^ v 
eiufdemopcram recenfet. Nonaliusabhis/BVBVLCvs^/ ^*- 
feu bvbseqva, quorum munera apud rei ruflicxfcri *a«iW& 
ptoreslateextant. Bubulciimagoextatapud A Ouidiu,^^ OT/ ^ 
Sdpe manu fltm ulos rigida portabat, ut illum *#.i*, fi 7 f.e 

laraffes feffbs modo difiunxtffe iuuemos* 0 ' 

Ouiliummancipiainuenimus 'tonsores ouiurn, io /^t/, 7 
HuoNEsfeu^oviLioNEs, utappellat LCs. Hi oues m cu 
rabant, ut&»cAPRARiicaprilia,'viRvicARii verueces, i ltb - g : mef ** 

+ r .... 'rLMCtanmtn 

/EQvisiONEsarmentariaequilia, quos equorum ?ma- g*Uo. 
GisTRosappellauit Appuleius. agasonEs Gr^cis fumf &'%%*>?&- 

' c ttctun ittr ctu 

iTTTroKofxoi, ieu r cvstodes equorum, qui &/eqvit,i 
/Gregar.t, cum equorum grex dicatur «Equitium. l,h '7- 
Adflipulatur*Feflus,Iicetufurpet latius Adron ad il *9' tomectt - 
u&/ Horati a n u m , j i,% f . Sa t. g, 

ftpatiham pedelapfm frangat Agafo. 

Jgafo praprie dtcitur f , qui iumenta curat, htc autem 

L 1 tyri- 



* Geerj, 
S tt. Atn* 



%C6 LAVR. PIGN0R. 

tyrice efcarum minifirum Agafonem appe//auit, quem vttlgo 
dicunt infertorem* CumFeAotamenilatSeruius ad illa 
-Virgilij, 

Impendunt curas denfo difiendere pingui, 

Circumftant properi aurig^manibus^ Lcefptnt* 
ubiaurigas^mproprieproagafonibusdici notat. & e- 
orumdemfraudes recenfet. Quamquam & equos iu- 
mcntorum nomine venire non cfl ufquequaque no- 

iCl**ditc*i c • rc 

uum* svperivmentarh mentioncm racit f Suetonius, 
feu apud Suctonium Claudius Csfar, qui & conque- 
riturhuiufmodi fibi pa?dagogum obtigiiTe, concinne 
fane ad fcntentiam Arillidis, cuius vcrba iam exfcrt- 
pfimus. Abafinisdi&i funt ferui asinarii, vcl quod 
dTiun, a2crent,vcl quod curarent. & memincrunt ^Cato & 

eltb.t.tap.tt. f n \ . „ 

&hb.i.tMit/ Varro. Seruius im Georg* 

Sttpe oleo tardi cof/as agitator afel/t, 
AGIT hiomverberator diftus ab agendo, ac per hoc afinaritts 
fi*b. c*#f< dtcitur. /Appuleius autem agafonem & afinarium pro- 
Mt ** % , . mifcue vocauit. Mulos regebant, curabant, agebant 
A /mvlio^ 'svbvl- 

iVarroderer. clAlCS. iMartialis j 

HjiljTit Pr£ /? a degregefordida^vi/ta t 

Tonfos, horridulos } rudes, pufi/tos 
m^^celi) Btrcoft mihifilios fubulci. 

t*t-s* porcvlatoris & fubulcidiuerfa fuit profeftio, feribk 
^"^•^Columella^ilicnamqiobferuabatlaacntes^hicpa- 
tpaptatutU. fcebatadultos, ut&°PORCARivs. Porculatio enim nu- 
+ Leg.s*Utt. rr j catl j S e ff cx Varronisfententia. A t quos/Qc'<nce»<T«$ha~ 

texedtt.Bafi. . _ r» » . i • r. in A i 

p.cap.t.HHH,vztGxxc& verliozMatthsei fcuangelHtae, paltores red- 

didit 



DE SERVlS. z ^ 7 

didit vctus Latinus interpres. Et hi ferc omncs «pasto- " Fdrr§ *M 

REsdicebantur,quibusprsfuitis,quem pccori*pR A E- 

fectvm & pccoris * m a cistrvm dicebat. Seruius ad xii, ' ck^rlpijL 

ACI1# -. a pmidicefferemagiflri, *%™ni 

proprtem4gt/?rtfuntmtlttum,pa/?drerpecorum. fed recipro- c^ocolum. 
c<e[u»tift<& tranfationcs. nam & duclor milttum paflor voca- m * * lt * 
tur> ut diximmfupra, & magiftros pecorum dtctmm. Cicero; 
quem magiflrum pecorts effe dicebant. ha&enus Seruius, 
Ad hanc regulam, quem armenti cvstodem vocat 
«Ouidius,Lu£ratiusGrammaticus pafiorem vocatar- cM.u.met*. 
mentorum. Pafiorfuit^Athenio, Cilix ille, qui in Si dFUriul ^% 
ciiia, intcrfeao domino, familiam ergafitilo libera- 
tam, fubfignisordinauit;<k vefle purpurea baculoq; 
argenteo&diademate, rnimicum Regem aliquandiu e rarrallb t 
cgit. Juxta ianuam prsecipiunt rei rufiica? rfcriptores dtrTr'^^ 
viLLicohabitationem fieri; quod huic familix tutc i^j^^f 
Iam,inquit* Appuieius, dominus permitterer, quod ' 
rationes & pecuniam dominica cuflodiret. Hic Latinis 
GrxcifTantibus/EPiTRopos efl. Hino? Varro agricultu-^f f tl 
reprincipe viiiicu appeiIat,utSuPlautus vjllicatione, "£ 
praefefturam hinc vilIicarinotauitNonius villse ptx- bmc ^ 
efle. Succefiltenim vjllicus in domini locum, ut no- ,7,. 
tat/ Columella. Ideoque vicedominus di&us aliquan-^'"<k'*/&- 
doe^utinaaisSS. Nerei & Achillei, ViOorinus \oc\T T( f' 
vicedominum,triennium ex paralyfl dccumbentem, J^dVrtr. 
precibusfanauit. Athicquandoquedifirahendismer- f ^ i<r 
cibus Vrsponebatur, ut Aufonianus ilie Philon Eiuf *&Z*43T 
demmuneravidereeflapud'Catonem,« Varronem, 
-Columeliam, 'Florentinum. Et hoc miniflcrij ti^^f^ 
mcn tranflulit/Ciccro eleganter ad magiflratus \ 

Li 2 qui i "" V ""' # 



LAVR PIGNOR. 

quiens./fc Populus Romanus diligit magiflratus, quafi. Xrt-. 
4Sat.+ publictvillicos» QuemimitatusMuucnalis, 
Pegafus attonita pofitusmodb villtcus urbi* 

i% 

—nam fic labentibus obftat 
Vtllicm, & veteris Roma contexit hiatum. 
eLtb.^iuge. Accepitaute^Arnobius propric &fignanter} Cafius& 
ipfe affequens, Fortunamarbitratur & Cererem, Genium lo* 
uialem ac Palem, fed mn iltam fceminam, quam vulgaritas 
accipit,fedmafiuiininefcioquemgeneris minijlrum lonis* ae 
4i*tidejidti villicum. Villici contubernalisfuit^vluiCA, cuius mi* 
t tmXth nifteriumexequunturfuprafcriptiruftici prasceptores. 
i&kmJAa* Etfane cum'matronae olim ruris & inftrumentorum 
infrinc. agreflium curam fedulam haberent, non erat villics 
magnaadmodumopera, quod ipfi domini fua quoti- 
dieinuiferent. Atcum luxus & inertia pelTum lauda- 
tos mores deduTent, ncceflaria vifa cfl villica,quas ma- 
fctiumMb.12 tronasofrjciatueretur. Curabat autem villica/pecora 
S *P-+ & falgama, praefertim ubi non aderant horum peculia- 
isat.n rcsminiflri, ideo^ luuenalis cum villicamnominafletj 

& montani 

A(paragi>fo(ito quoslegit villtca fufo. 
ftatimfubdit; 

Gran>diaprAterea,torto%calentiafoen9 
Oua adfunt,ipfiscum matribus,& ferwttd 
Parte anniquales fuerant in vttibus uu£ : 
Signinum, Syrium^ pyrum, de corbtbus ijfdem, 
Aemula Picenis &, odoris mala recentu, 
Necmetuenda tibi,ficcatum frigore poflquam 
AHtumnum,& crudipofuerepericulafucct. 

Imo 



DI SERVIS. i6j 

Imo&nonfemeloccupabatcoquipartes apud tenui- 

ores. "Martialis ; iMa*$t[ 

e cathedra 

Surgentem focus excipit fuperba 

Victniftruecultusiliceti, 

Multa villica quem coronat olU. 
iidem; W*h*$ 

Pinguis inaquales onerat cui vitlica menfts, 
Et fua non emptus firtparat oua cinis. 
Et imitatushaeceIegantiffimus f MVRETvs, codt*dp*. 

0 menfa, nec luxu affluens, nec fordtda, tr » Ger * rd * 

Dapibtss parata rufttcis ! 

guas non, heri languentem ut irritet gulam, 
Daffus faporauit coqum j 

Sed ftlijs iuuenibm & Jeni viro, 
Seuera coxit vi//ica. 
Non multum abfuit a villico*MONiTOR,quioperarijs \ c °J™J t Ltim 
verbo&exemplo prseibat, Itcm dispensator pro- 
CVRATOR* ^Pomponius : potejl entm aliquis difpcnf&tor dL - 1 * ff de 
non effe urbanorum feruorum numero :veluti is quiruftica-*" 1 ' 0 *^'"''' 
rum rerum rationes dt/penfet, ibi% habitet, nonmultum abeft 
avillico. 'Pliniusminor;/^ utra^eadem opera, eodem eUh ^ Efi ^ 
viatico inuifere : fub eodemprocuratore,ac pene ijfdem atto* 
ribrn habere, unam vil/am colcre& ornare, alteramtantum 
tueri. Procuratoris cellam fupra ianuam conftituit 
'Columelht, ut viilicum obfeructex vicirio, & intran /i,Uf ^' (r 
tium exeuntiumquc confpe&um habeat. Quam mini- 
ftcrijconiunftionem agnouit&^Cicero :cum PilU no^ L,h t ^ ad 
Jirdvi/lamad Lucrinum, villicos^procuratorestradtdtfjem. An,CM *t" i * 
ubi tamen videtur legendum, vi//tcos£dr procuratores. 

h 1 3 Vipi- 



%yo LAVR. PIGNOR/ 

Vofljt. ^ * B 1 pia n us ; Senatm cenfuit, ne fugitiui admittatttur i» faU 
ttu, neue protegantur avillicis, vel procuratortbm pojfefito- 
i L/i, i. de mmt jdem * Cicero : num igitttrfi tui fundm injpiciendm, 
aat fi mandandum altquid procuratori de agricultura, aut im- 
perandum villtco ftt, Magonti Carthaginicnfis funt libri per* 
difcendt? Cum Procuratore ijdem fujfle vidcntur, qui 
mrrcedes prsftare confueuerant ; 6c meminit Iulius 
cM.j.s<*t. ^Paulus. Procuratorenim,fiuee^/r^oT(^ opud ^Matt- 
dcap'i«. haeum Euangeliftam mercedem operarijs rcddit. Ha- 
«L.<iu*fnum buit & rus ' actores fuos, de quibus nihil amphus hic 
d L.u"ctdxit. dicemus, cum fatisfuperquein urbanafamilia eorum 
coiuM.Ub,ix, exprefla fit opera. lllud unum non videtur omitten- 
M P-y dum, in honoreetiam rurifuifle, utfcribit Columella. 

Ptxfc&i enim & Praepofiti» dominis non abnuentibus. 
naQierant umbram honorisjccteri pcenam, fupplici- 
um, ignominiam. Ignominiofum enim fuit& pcenale 
rurcquempiam habitareiubere. Minitanturid paflim 
fuy 7' domini apud Comicos \ & Pomponius Tr.PI. apud /Li- 
uiwm, obijcitL* ManUo\a\pcno[o t quodfl/umiuuenem, 
nullim probri cornpertum, extorremurbe,domo, penatibm y 
f 'oro, luce, congrejfu aqualium prohibitum : in opm ferude; 
propeincarcerem,attj r in ergafiulum dederit. Qux omnia 
t Ui f>c*jH+.^ y a j jviaximus ruOici opcris appellatione complexus 
efl. Nimirum fuitpubliccconcepta, & iain confirma- 
hLih,\. tavuIgarisexiftimatio^inquit^CoIumeila^ rem rufli- 
cam fordidum opus efle, Pcenam & ignominiam fimul 

tSur.Tomo) » ^ . n 

not*t& *n- videtur animo agitafle luuanus Apoflata, qttt* Mart- 
ion.GAllon.de Am uxorem Gordiani vicarij & martyris, in pago quodam, 
^sVjr.cVt.j>A uent ^qttas Saluias vocant, rufticarum feruituti addiciprt- 
txvttiortrtic.cepit, ut ea feruitute opprimeretur. exactores ruftici, 

quo- 



©X SERVIS. zyi 

quorum extat mentio in vetcribus marmoribus, hic o- 
mninocollocandifunt. horum fuit varium & multi- 
plcx agmcn in domo Ca;farum, ut diximus, pro modo 
videhcet fundoruro, hortorum, patrimonij, pr«dio- 
rumque. Etin veteri elogio Jegiturnefcioquis exaclor 
oPERVMdominicorum, qui huius fortc Joci fit. Huc 
ufque de villa ruflica, quod crat alterum caput inftitu- 
tx narrationis. Reliquum efc tcrtium, vilke fcilicet 
fruauaria?,inquaidcm ipfeColumellacclias locat, o- 
Jeariam, torcuiariam, vinariam, defrutariam & cete- L < 
ras. PnoremiJlamcxaaedelineauit ^Vitruuius/Co- 
lumella^PalJadius. Inftruunteamdem^Cato, *Colu> e Ltl >i> T ' t *< 
melJa,&/MeratiusapudVJpianum. Eft huiufce ftati- 
onis^oLiviTOR,necnon^ 6c ^capvlator, qui concha 
ferreain labrum ficlile oleum exprcfTum transfunde [^Jl"" 
bat. leg vli ver6, sTRicTOREs,FACTOREs>mcrccde con 'gsL^ith, 
ducebantur, ut indicant leges oleas legands, faciun l *?' 9 ' 
da>,&pendentisapud'Catonem. cvsTostorcukrium cSSSkS 
feruabat, qui tamen nonfemperin numcro fcruorum cap - ft 
fuit. DctorculariIatcCoIumelia& Palladius, & ante 'Z" ,w,er 
hos^Vitruuiusicuiusitidemhjecfunt : SucuUrum^ & kM.»^ 
Prdorum & Veclium, fi nonfmjfct torcuUru praparatio, ne% 
oleinitorem,ne^vitium fruclum habere potuiffemw ad iu- 
cunditatem. A Praeio autemformauit 'Ennodius prae- Uik W 
latores. Celke vinariae meminerut ijde quos fupra in- 
«Jicauimus. Ethanc *» Vipianusinftruxit dolijs eria de mL.is^m. 
foflis,Scrijs,Cupis,Cadis,Amphoris.ScruusDoLEARis/ w/rr * 
fiue»DOLiARivshiccitreponedus cx vctcrt marmore, 1 * 
A. TERENTIVS. M. L. CHRVSOGONVS 
SER, DOLEAR 
H S. E H13- 



2 "'2 



LAVR PIGNOR. 



Huiufmodi 
feruos cu cel- 
\x vinari^ty- 
poexhibeta 
tiquum mar- 
mor,quoda 
no mdic ef 
fofTu eft Au< 
guftaeVinde- 
licoru. Eius 
mihi delinea 

tiOM» VELSERI 

beneficio ob 
tigit, qui & 
admonuit lo- 

eirca alpes //• 
gneis vafis co 
duntydrculutfe 
cingunt. 

o 

Hisaddemus 
nos viMro- 
REs,finequi 
bus nullus 
procul dubi- 
o efTet cellae 
vinariseufus. 
iM.j.c^.s. b Columcllaj 
nam ut awpltf 
fimas imfefas 
vine* 




BE SERVIS. *7J 
vineapofeant, non tamen excedunt feptem iugera unius cpe- 
ram vinitoris, quem vulgtts quidem paruitru, vel de lapide 
noxiumpoffe eomparart putat, fed ego plurimorum opinioni 
diffentiens* precto/um vmitorem in primu ejfe cenfeo. ,Seru i- 
us ad * illa, * virgiin HC9 . 

—aut matura vinitor uua, ^ 1 ' 19 ' 
Vinitorautem{\nc\u\t)velcuftosvelcultorvinearum. Hu* 
iusordinisfuntviNDEMiATOR.fiueis vindemitor fit; 
necnon&PvTAToR. 'Columella : fi vero intcrte ttib «L 
t*perecuitts% generis fiutfum aueat, prtmum necefjeefl, ut 
vtndemiatorumaleamjubeat :ne%enimfingults tfftidem an- 
tijlttes darepoteft, quiobferuent, qui% practpiant, ne aeerbd 
uuacummaturis demetantur. Jdem^audror; tbkt* 

gua canat inter optu Mufa modulante putator 

Pendult/s arbuflu 

FRONDaTori cumputatorenon minimum conueniebat, d O- W 
uidius; 

Falce datafrondatorerat, uitts£putator. 

Induerat fcaUs, letlurum pomaputares. 
Itaquc leovlis conucnicbant fcala;. Frondatoris au- 
tem operam frondationcs appellat 'Columella. ktci,t, ,<*pt 
quoniam falices principatum obtinent inter cas arbo- 
rcs quac vinearum caufa fcruntur, inquit 'Plinius, 8^*.i*«*»ft 

noftratcsagficoIaBipfisarbuftantagros,quod&/PIinijic!;^ 
atatc faclum cfi, ideo * sAlictarivm his afibciabimus. i-cJLJji"', 

rDcfrutariavafaasneafcupIumbeafucrunt, in quibus^ 1 '/' 1 '* 
defrutum,carcenum,fapacoquebantur. Fcenilia,pa /X £f £ 
lcaria, apothccas & horrca Vitruuius cxtra villam con T,t - lt - 
fultoreiecit, utab ignis pcriculo tuta dfcnt,quod & k-LVf/<$l 
gibus Uocarionum confucucrat aliquando itpimtt***'"****** 
-FOE^isEcioREs&FOEwisECAEnoalioablcgandifunt.^;;/*''' 

Mm Et 



X 7 4 LAVH. HGNOR, 

h bb*t+.mtt. Bt horum infignc fuit corona e fceno. * Ouidius ; 

T rmpora fdpegerens fctno religata recenti, 
Vefefinm poteratgramen verjare vidern 
*t k < ti #Piopcrtius j 

Da falcem, ty torto fiontem mtht comprmefceno : 
Jurabts noftragramina fecla manu. 
dhb.j.dtrtr. Sequunturtabulata, fcgranaria penfilia, fublimiaquc 
"l'7'de* utvocatWVarro » °i uo ^ & 'Jabolcno placuit, quae Vi- 
truuiusappcllat fublimata. Percenfendae nunc nobis 
funt appendices quxdam villae, hortus, fornax, fur- 
nus, pifcinx, fierquilinia, cobortcs, auiaria, leporaria* 
Hortimancipium oLiroReft./Ciccro; Parbedrum exci- 
fLtl$i*r+ti tiiUtbQrtum ipf eeone i ucat: f tc olttorem ipfum commottebis. 

Helico nequifitmm hss cc dabat» nullo aprico horto, nullo e- 
flil.thty.i. miffario, nuffa maceria, nulla cafa. /Columella j faBurus 
moxfi colhbuiffet^ quod nunc aggredtor % ut olitoris curamfub- 
texerem viffic/ officys* Hic afino feu caballo utebatur» 
hliht^s quod etiam nunc Romx fit. * Horatius, 

a dimum 

Thrax erit, aut olitoris aget mercede cabaffum. 
ilb Mttxa* ^ PP U ' CHJS 3 me d €n *$t *p( um ptttperculu* quidam hortula- 
0 * 9 m nw comparat quinquaginta nummts, fed magno, ut aiebat, 
Et: matutino memultis oletibm onuftum, proximam ciuits- 
^ftjML. Um d e £ ucere , con (ueuerat dominu* 6cc, Ad fornaccm per- 
ilix defMH tinetFORNAcARiv$*feruus,cuius partesfucruntignem 
tnftr. tucr j nc cuagaretur 4 A furno mvlieres, qux 'p anem 
'nL^Jffun coquebant f panicoctarias appellat «ChryfologusJ 
inftr.L.e^dt n on abiungemus. "PIscatores & pifcatui prxpofiti 
*'t 3 ?d?rTx! nuius ^ anc or dinis funt, quando togati illi Xerxx mon- 
Mf.»tt. tiumperfoLlbres,6c populatorcs marium, magiflris 6c 
nomenclatoribus in pifcium gratiam carerc noluc- 

runt 



DE SERVIS, \&pt 
flinf* ^Martialis; mtikmfe 
Natat ad magiftrumdelicata murana, 
NomencUtor mugilem citat notum, 

Et adeffe iuffi y prodeunt fenes mulli. t xtetm^hr. <*. 

'Pifcatoresautcm illiiv&xxc, quos Paphnutius mar- fdsur. t$.» 
tyr praemifitad christvm, videnturfuifleconditionc ie A es Z e< ,\ 
jcrui; urbani tamen, quod ut notatMetaphrafles, ci ^.i/T 
bosmenf* Pracfidis compararent. * Valerianus Impc- 
ratoradZofimioncm Procuratorcm Syrise, intcr cctera "fj!'* 7 '"* 0 *' 
quse vult dari Claudio tunc Tnbuno, venatoresqui ob/e* 
quantur daos, carpentartttm unum, curam Pratory unum t a- 
quartum unum, pifiatorem unum, dulciarium unum. Stcr- 
quilinia & latrinas, ut ex his in agros egercrcnt fi- 
mum, curabant illi quosalicubitangit^ Vipianus: \*-dL.iUtuf* 
cet e'Catonisfcntentiahocmuneris villicopraefcriba 
tur. Cohorsquacefletdeclarat/Varro; Cohors, quod ¥^'^ deLtt 
invtfUexplurtbu4teftisconiungitur y ac quiddam fit unum, 
fic hac ex manipults copulatur cohors : qut tn vtfla ditfa, quod 
eircaeumlocumpccus coercetur. Reccptum autem ufu efl, 
ut frequentius cohorte coercerentur/gallinae villati» 
c», rufticas, Africanae,galli&capi,quorum curatorem * c ' tum S*-*' 
CALHMARivMrecenfuit 6 Varro. EthinCMartialis pul tlh! Jt 
los gallinaceos cortis aues appellat. Auiaria cphibc- Z£g£& , 
banc curdos, pauoncs, columbas, turtures,lufcinias, 
merulas, anfcres, anates, phafianos. Horum omnium 
cuftos ^aviarivs dicitur : fingulorum,cvRAToREs & ^UmMt.t 
pastores. Etquoniamhisabuticonfueucrant dclicixwj A". * 
popinarum, cxfcribemus hic veterem Romanam in- 
Icriprioncm,qu#docebitnos, ganconum improbita- 
te cxpugnatas concidifle oirm, ut & faeculo noftro,lau* 
datifllmas legum fumptuariarum fan&iones 

Mm 2 D# 



Zy* LA VR» PIGNOR. 

D. M . OLOPLVTIO 
SVCCESSO. PRISCVS 
L. VARI. AMBIBOLI 
AVIARIVS. ALTI 
LIARIVS &c. 
*M*rtUUt Indeeftgallinaaltilis,cuius mcminit Poeta*Coquus, 
T/tF/t* altileapud* Apicium, boucsaltilcs ad publica facrifi- 
eitb.x derer. cia faginati, apud c Varroucm. Indealtiliaapud^Matt» 
hseum Euangcliflam > ecce prandtum meum paraui, tauri 
c«p.2i. mei t &alttltaoccifit[unt. Indcvitulus faginatus & altilis 
ieaf.if.2s- apud tf Lucam. Quiautcm in marmorelegitur aviaru 
fl**i***$. vs ALiiLiARivs,ab^Horatio fartor appellatur, cuius 
ofHcium erataucsopimarefc obelare in gratiam lau- 
tarumepularum« Romasitidem, 

ANTlGONVS. DRVSl CAES 
A VIVM, FARTOR 
PRIMILLA* FECIT 
con!vgi« B. M 
jgPerijtefb. £t hinc arripuit occafionem apud s Prudentium Ro? 
manus martyr, dendendi Pr«fc&um A fclepiadem i 
<>)uum confulatum initts* ut vern* folent, 
(Pudet fateri) farrepullos pafcitis. 
kL.j?Je/e.) AvcvPKsenumerat*PauIus;&referturbanos fuifle & 
ruflicos, dominiarbitratu«Fundorum enim redditus, 
ijh.xojeu- ut innuit 'Celfus, aucupio plerumque, venatione Sc 
* fr ' pifcatuconflabat. Narrat IuliusCapitoiinus, Antoni- 
num Pium curaffe, ut menfaeius per proprtos feruos, au* 
cupes,pifcatores & venatores infirueretur. Qui tamen hic 
urbani videnturfuifleideo^quia inflruendarum quo- 
*M.3.senu tidianarum epularum gratia habebantur, ut loqaitur 
Vul+ti* "Paulus» Aucupis tcflera apud *Propenium arundo 

cft, 



D W> G&KV1Z8. JT V A £ X 7 7- 

cft, Cajfibtes impofttis venor, fed arundtnefumpta, 

Fiunmplurnofo fumDeus aucupio. 
Pifcatorisapud' Ouidium ; cM,t+.met* 

Aitles erat gladto r pifeator arundine fumpta 
Leporarium kporcs tantum olim^ capiebat. Sed pro,- ^ - y /it 
celTu temporis cerui* capreae» oues ferx, apri cceperunt t*f, it &u 
includi Quare non mirum fi obuios habcbimus ve- 
natores. «Horatius j 

St bene qutccenat bene viuit>lucet ' eamw, 
guoducit gula: pifcemur,venemur,ut jolim 
Gargtitus, qui mane piagas, venabula, ferubs 
Vtffertum tranfire forum,populum% iubebat* 
/Seneca : nuttis animaltbus nifi ex faftidio paxefl, quantu- f£ 
lumentmexiftisepulis, quasper tot comparatts manus,feJfo. 
voluptattbus oreitbatts ? quantutum ex ifta fera pericuiofe ca~ 
ptadominuscrudm ac naufeansguftatii Ammianus Mar-^j lt> 
cel li n u s : pars eorum,fi agros vi/uri procefjerunt longius 3 aut 
altenis labortbus venaturi, Alexandri magni itinera fe pu- 
tant aquiparaffe vel Cafaris* alienos labores vocat ope- 
ram ferubrum. ^Salluftius ; non fuit confdtum focordia hcatilmt 
atfydeftdia bonum ocium eonterere, ne^vero agrum colendo 
aut venandoj feruiltbus officijs intentum atatem agere. I n ter 
▼enatorcs LvpARiifuerunt non obfcuri nominis, qui 
carnibus veneno titiclis lupos necarent. Seruius me- 
minitad illud'carmerv iuceor^ 

T *m laqutis captareferas rbfattere vifco. 
*MA*svETARii magiflri & cuflodcs j & qui calkrent, ut * £ ff™£ r,dj9 
eum*ManiIiodicam, f&fc* 
Jguadrupedum omnegenus pofttis domitaremagiftrts, 
ExorareTigreSyrabiemtfrauferre Leoni, 
Cum%Elepbante loqui, tantam^ aptare loquendo * 

M m 3 Arti- 



27 3 LAVR.^IGNOR;a 

jtrtihta humamsvkrtaadfpeclacula mokm* 
cEpijt. *r. im e g cncca hunc imitatus : certifunt domitoresferarum, qui 
Jttuipma animalia, & ad occurfum cxterrentia hominem, do- 
cent pati tugum : nec afferitatem excufstffc contenti, ufe in 
contuhermmn mitigant. Leombw magifter mantim infertat, 
ofculaturTtgrim fumcuftos, Elephamemaute mimtu Aethi- 
. opsiuhet fuhfidere in genua, & amhulare per funcm. Vrfi 

WiM "* P orro & Lconcs P lacidi domi 'alebantur, uti etiam 
nuncfitanimicaufa. Parshuiusagminis vRSARiifunt, 
ttM,u quorummeminitEdinerusinvitaD.*Anfelmi. Neq; 

vero intra lcporarium & viuaria tantum cxcrcita vcna* 
tio eft, fed & in faltibus fundorum montibusquccum 
^•^'^/venatioipfaeratinredditu. Ad haec? vestigatore o~ 
£L.\t,ief»n pus fuit, qui ferarum cubiiia, pcr vcftigia indagarct* 
Scruiusadillainiv Aen. 

—faltusfy indagine cingunt, 
INDAGINE, inquit,feraruminquifttione. & quidam cumve- 
ftigatorihui alatorvm mentionem induclam accipiunt.nam 
indaginem vefligatorcm ip/um tradunt. Alas verl alatores, 
qui dextra&fintflra pUgarum % (ubUta voce prohthent forst 
exire. IdemSeruiusad iiGeorg. 

Non ahfunt tllic faitut—— * 
hu*9*c*t lS - y €na thnes,qua penitm tn urbibus non [unt. At^Columel- 
la vesTigatorem & indagatorem ad apcs tranftuiit» 
llltusminifterfuitcanisqui veftigia odoratur, ut ha- 
bentleges-Baioariorumicuius pretiumfolertia naris 
*exedtthne q & induftria, nare mcreri inquit Gratius. Verurn 
legeimtetAr. quia vill* xdificia ftare pcrpctuo non poterant, ldco 
t,mU»rmtti>. j F ABR j jnter copias ruft icas fuerunt, qui villam fartam 
tcftam praeftarent. architecti etiam. c quorura nu- 
**** mcris in vctcri marmorc extat sex. roupfcivs, agAsivs. 

Archi- 



DE SERVIS. 27$ 

architectvs. A. villa« sextiana* CrafTus vero Fabros 

& Archite&os ad quingentos domi habuit, quorum o- 

peras mercedclocabatciuibusRomaeaediikare volcn- . 

tibus,inquit'Plutarchus, Architctlumautem fucrunt e'»cr*ji 

quidamquisTRvcToREM vocarenr, fcu potius Archi- 

teOiminiftrum. wAbdias: k domino ( jnquk) meo Rege fhuZ^ 

Indtamiffm fum t requirens artifcem firuftorem, qui ei PaU- 

tia pofitt ddificare. D. ' Zen O : A> chtteclm es ? atiende tibi, 'jf?"^ 

utfundamentumfidei* quaeft Chriftm iesvs, cum omni dtlt- tibi, 

gentia iaeias & cauteU. Strutlor es Ivide quomods adifices : 

nehgna&firnum, ne ftipuUm vel paleas, fed argentum & 

aurum, & Upides extruas preciofos. Hos arte fabrica peri- 

tos vocat/PauIus ICs. & «fdiftinguit in ferrarios, 

tignarios* Fabros carpentarios nominat *Papinia 

nus, uti&lcxSalicajcuiushascfuntcxcditrone Bafili- 

cn fi i fiquts Maiorem, Infertorem, Seantionem, Marijcal hT "*+ 

atm, Stratorem, Fabrum ferrarium, Aurificem ftue Carpen- 

iarium, Vwitorem vel Porcarium &c. ubi quid aurifici co» 

munc fi t cum carpentario, ego fanc non vidco. nifi di- 

camus carpenta & vehicula auro & argento confuc- 

uiflfeexornari, uf PliniuslucuIentotefiimonioconfir- 

mauit. Carpenta enimtAuguftarum primo fcemina- 

rum, 'ludicum deinceps & "xMagiftratuum vehicula^'^7 

c * 1 •■ j i • .11. — . . m CaJftedortM 

iuerunt: &ideojnmagnopreciohabita. Qui HV&M K+mif, 
lvm & calcem portabanr huius loci funt; & quidem il- 
lorummemink* VJpianus. Qualusautem feu Qu^lu,* z - 
fuit nomen multi ufus ; nam & Quala fatoria, & Qualu A *' 
panis, Qualosvindemiatorios, cxceptoriosq;legimus. 
vimineosprasterea&falignos. Sunt qui olitori, qui a- 
gricola?, qui lanificis tribuant. Noftri illum fabrorum , 
concham appcllant> reliquos panieri, totum a partc, 

M m 4 cor- 



Z&o LAVR. PIOtfOR. DBISERVIS. 

* L*tz.L.\rde c fry e tte e ceflelle. Villam ipfam feruabant &icvsro- 
fund.wjir. Dl£BANTrnu {, eres> nequid vicini rerum,quae villacon- 
c c»iu. Ub*7, tinebantur, occuparent* Adhibiti ctiam funt muti rcv- 
sTODEscanes,quosinterdiu praecipitCatoclaufosefle, 
ut noOu fintacriores ac vigilantiores. Seruorum enim 
dserm.c. vigilu vices &in urbe & rure implebant.^ Petrus Ghry- 
fologus j canis dormientibm dominii^ nofte & cuflos & fet- 
mgil 9 prodi$extr4meum i tttrb*rfurcm,ecCurritUtrom l uteU'' 
rarn releuet & follicitudinem ferunlorum . V u n d u m u n i u er* 

« L.ft>dcLe£. ^ m tuer3a | ur r S ALTVARIVS, GrXClS a^0<pvKu^ t fru&US 

fL.ix.d'.f*n. cbnferuabat, fines/cuflodiebaiy Nomen etiam hodie 
wflr. retinentrufticinoflrates, Huiufmodi munere funclus 

el > Araph cuitosfaltus Regisapud^Nehemiam,^: Tir- 
kjmte rbus ille* Virgilianus, 

Tmhmfcpater^cuiregUfarent 

Armenta* & lattcufUdia creditacampi. 

ubinotatSeruius^defcrrbi magiflrumpecorisfcfaltua- 
iwM-h rium. Saltus autem 'quatuor centurijs conflabat vel 
dtrer e*.\* • & f ujc f a n cl i pars ex tVclio Gallo & /Varrone, 

in qua filuai & pafliones iunt ; & harum caufa calx 
i^pudfeflum q UO q Ue , ubi doimnusaliquandohabitaret. Huius or- 
luk * MLL ^inis videntur fuifle, qUi i*nvas ad tranfmittendum 

populum pervrIlasobleruabant,utnotatSiculus Flac- 

cus. nonenimunustantumUNiioR in tota villa fuit. 

Ouilia fuos habuerunt,ut elicitur ex verbis chrisi I do- 
mtmintttS m ini apud m lohannCm : toZto i &vfv{>ls tuoiyei, K£M m 
umftittnfi* ^$ am ^ ( <p m fo ourt?*Ko\>H Et videntur Bubilia, Equi- 
'nL^dcLt- lia, Caprilia itidem habuifTe. Hos autem oranes, quos 
t*'"*' Mmr a capitc vill® rufhcae recenfuimus, * Vlpianus vocat 
*hr*fig*. $Ur mancipia praediorum, operariosrufticos* Alfenus,ru- 
fL.iSdtf»». fticamancipia^Paulus, alij ahtcr. 

mjh, 



ANTONII VELSERI 

Ad Hioronymum Fabrum Mcdicum, 
de Zeta & Zetario, 
SIVE DIAETA ET DIAETARIO, 

E]>ifto(a- 3 

Cui S. Caftult hiftoriaoccajhntmfrxbuk. 

Nter alios comphires honorcs, quos nu~ 
perLandishutaeSerenilTPrincipcsin me 
immerentcm conrulerunt, non mint- 
musisfuit, quando inprandio, exorro 
fermone de nomine Zctari j,qux illi pro- 
prie notio fubiecla eiTet, cum dixMIct quae volebat 
Rd«s. d. Prxpofitus, Ser m »«- Princeps Maximilianus 
meam quoquefententiamintelligerevoluit, mifitquc 
ad mc D. T« quaefitum, ccquid fupcr ca re mihi com- 
pertum eiTet. Atque ibi cgo, teflatus ante omnia ; nihii 
me dc ifla quaefiionc antc cogitalTe, di&urumq; non a- 
liaquam quaefubitoin mentem veniiTent; refpondi r, 
Idcm mihi viderieiTezetam, velre&ius zactam, quan- 
quam promifcue fcripferunt veteres, quod diaetam, z, 
Sic enim folitum antiquis duas illas Iitteras,D, I, in u- 
nam Z» contrahere, cui rei firmandas, teflimonium 
tunc attuli ex notifiimo carmine ecclefiaflicoj Mhhtcle 
invirtute conterentem Zaholum> hoc cfl ; quod nemo nc- 
garepotefl:diabolum. j.Proindcq;cundcm ctiam cf- 
feZctarium & Diaetarium. 4, Porro DiauamfiueZas- 

N a tam, 




tam, antiquitusfuilTecoenarionem,Teu id quod Ger« 
manica lingua vocamus Xafdfiubtn ) italica Twelh* 
5. Ex omni hacratione cam furnmam redirc, ut Zxta- 
riusvel Diaetarius isfit,cui zaetae, diaetae, cocnationis 
cura commilTa eft 4 6. Adextremum, arbitrarimehoc 
munus fuiiTe feruorum, aut fummum libertorunu 
Quaefiuifti, num iftaomnia^ftatim idoners auOoribus 
aftruereac probare polTem. Negaui, quippe impara- 
tus, & deprehenfus. Poftea domum reuerfus,cepi con- 
fjderarefinguladiligentius &attentius,lubuitcjjexpe- 
riri, an obfequcntiores & minus fupcrbos libros habe- 
rem, quam D. Praepofitus, quifuos a fe confultos aie« 
batnihilrefpondiiTe, Eteft fanc, curveteribus amicis 
mcis, libris inquam, habeam gratiam, ita liberaliter & 
benigncrefponderuntadomnia, nequcpaflfi funtcxi- 
jftimationcm meam, hoc faltem nomine,apud Serenif- 
iimum Principemin difcrimen venire Vnicum eft, 
quodnuncprimumab illis didici, dixtx quidem no- 
men non raro proccenationeaccipi,elTetamencum 
huius vocis fignificatio latius tendatur, Ifta quomo- 
dofchabeant, paucis, fivacat, accipe. 1. Dixinonali- 
ud efle zetam quam diaetam. Plinius indicatepiflola 
17. librifecundi, ubialiquotiesdia&tam nominat, rao- 
netcjj interpres eius Io» Catanxus, alios iibros zctam 
habere. Eandem leOionis varietatem notauitin editi- 
one fua Henr. Stephanus. Iam libro 5, ep. 6« Diaetulair* 
quoquelegereeft,ubi alij codices, codem tefte, zetc- 
culam praeferunt. Turnebus itidem* vir magnus, & 
velutiSolquidamphilologiae,itafentit, & eft qui pri» 
mumhoceumdocuilTcaiTeucret. z. Contra&ionis il- 
lius exempla, praeter hyranum ecclcfiafticum,permul° 

ta 



ta funt apud alios» Ita CypTiarms ad Demetrianuni» 
Jjhtidin ruinam Zabuliperipfum& cumipfocadts? quam 
le&ionem tcftc Pamelio agnofcunt aliquot manufcri- 
pti,- AmbrofiusdcFidcadGratianumlibros. c.i t Za- 
bttliM enim verum Dei filtum fatebattir, Arrtus negat. Hila- 
rius in Matth. can. 26. Furem enim effe oftendit Zabulum, 
ad detrahenda ex nobis ffolta peruigilem. Paulin us cp. 4. dc 
Iuda proditorcficloquitur ivereut z,abotus,ignarus gra- 
tU Dei, in cjHa tllinoneffet portio. Ita Grasci £clko£(&> pro 
<^V^(^,/*/3*^«v pro 24^(S<*AA«v tcfte Plutarcho» Et 
in Antonini itinerario,Zarrhytum proDiarrhyto* Et 
apud Ifidorum Zanium proDianio jSicenimlegit vir 
do&i flfi mus Hieron. Surita, nam in vulgatis Iibris eam 
leOionem nonrcperias. Seddcfino, ne ineptus fiam, 
&fortaffeiamfum, 3. Zetarium eundemeffe quiDiae- 
tarius, fpcro homini non nimis pcrtinaci ex ijs qux fu- 
pra allata funt, fatis probatum,quidcnim poteft affer- 
ti cutn ulla probabilitatis fpccic, cur fi zeta idemeft 
quoddista, nonetiamZetarius idem fit qui Diaetart- 
us?4.Quid igitur fuit tandem velzeta vel diaeta ? Re- 
fpondi cocnationem fuilTe, taleq; aliquidquale Ger- 
manigafdffafcenofcttgumfe/ Itali Tmello appellant. 
Probo. Sidonius Apollinarislib.2, ep« 2. Exboctricli* 
niofitindt£t&m,fiftein ccenatiunculam tranfitus. Lexicon 
Graecol. vetus, <f\iou\ra, rl Cirs^uov ccenaculum. Tametii 
huiclocononnimis nitor,fcioenim ccenaculum ali- 
ud etiam fignificare, 5c vero, opinor, hic aliud fignifi- 
cat, ficut & apud Iuuenalem Sat. 10. rarm venit in coena- 
cula miles. Varro diaetam inde dici vult, quod in ea per 
dicm edatur. Non quaero quam re&c hoc, efl enim pa- 
lamineptum,quodpacfido&hT* Romanorum diccrc 

Nn z liccatj 



liceat', mihifatiseftfirmandaefententise mex effe. A* 
thenaeus Iibro 5* in defcriptione nauis Hieronis Regis, 
dd utrum^parietem aditus medij di&t&fuerunt numero xxx 
viriles, quatuor lettisftrat*. Vbi eruditus interpres Dalc- 
champius diaetas inrerpretatur coenacula, coenatio- 
nes. Fuluius Vrfinus in appendicead librumP.Ciac- 
conij detriclinio Romano : ufurpatur autem, ait, dUtd 
fro ipfa ccenatione & triclinio , tum ab alijs y tum a Stdonio. 
Oftenfum eft diaetampro ccenatione accipi, oftenda- 
mushocnonefTeperpetuum. Plutarchusf*/^ xaAA*- 
x/^&ux/lwwefaDomitianocxtruclam, cum ipfius Ca- 
pitoliimagnificentiaconfert, qut locus certe, fi quid 
cgofcntio, non decccnatione muliebri, fed de Joco u- 
biconcubinaelmperatorisdegebant, accipiendus eft. 
L. Codicillis fF. de ufu & ufufr. Pacltdt & Trophim£ Dia- 
tasomnes quibus uti con/ueuit, babttet, quam domum pofl 
mortem eorum ad Rempublicam fertinere volo. Qujs hic 
nonvidetaliudefleDiaetam a ccenatione, Plura funt 
alialocainfF. ex quibus idem apparet,quashicadfcri- 
bere longum & placet IureconfuItis,diaetam in hortis 
fjgnificare habitationem voluptatis 5c amcenitatis 
caufa extru&am. Non aliter capio verba AelijLam- 
pridi j in Heliogabalo ', Dicitur & balneas feciffe multts in 
loctt, acfemellauijfe, at^ftatim deftruxiffe, ne ex ufu balneas 
hdberet. Hoc idem de domibus, de pratorijs, de zetts feciffe 
dicitur. AdrianusTurncbusZetam vel Diactam jedifi- 
cium dicitefle, vel membrum dornus, ccenationem & 
cubiculum babens. Strabolibroxrii. K*T%<ni'iv*o-i e/[Ui- 
rav QttirihiKlw lw Ttpuvw ireoo-ttycfivGrt. interpres Xylan» 
der vertit Regiam domum conftruxit, quam Timomum ap- 
peiiauit. Recle>namPlutarchusde cadcm re loquens, 



owo-w, ait, *#no%%v*Ti *t™. Poflunt alia quanrumuis 
multaincandemfententiam afferri, fed ego breuita- 
temconfeclor. Ceterum Molani & Baronij interprc- 
tatio flare non poteft. Apparet autem eos,vel illos po- 
tius qui primi eam comenti funt, in fraudem induQos 
iftis Plinij verbisep.174 lib. 2. Dtita per quam eleganter 
recedit i qux(pecuUribiu& velis obdutlis reduciisue* modo 
adijcitur cubtcuU, modo aufertur : lettum & duas catbedras 
^//♦Noneftviri magni,h«cnotionis vocis**/* expli- 
catio, fed uniusno magnaezetae defcriptio. Necconfe- 
quenscft, utfi Plinius talem zetam habuit, omnis o- 
mninotalisfuerit. Dices ipfe, fi totum locum attenti- 
us pcrlegeris. 5.Cuiufmodi ergo Zetarij vel Diaetarij 
munusofliciumqucfuerit, iam liquethomini non ni- 
misiniquo, nempeZetasvelDiastsecuratio, fcilicet ut 
mundaeiTet ac nitida, tum ipfa tum fuppellex,& in- 
ftrumentum omne ad eam pertinens. Clarefcct hoc 
magispaulopoft. 6. Porro fun&ionem eam feruilem 
fuiflTe.noneftdjfricile demonftrare. Romas lapis ve- 
tuftus. 

DIS. MANIBVS. DEXTRI 
C A E S A R I S, S E R V O. D I 
AETARCHO. DOMVS 
A VG, TREBONIA. L A V 
D I C E. F E C CONIVG. B. At 
CVM. DVABVS. FlLlS. FOft 
TVNATA. ET. FELlCE 

Vetus Lexicon Ai*tr*^x,nt> Atrienfn* Nequc vero dubi- 
um efle poteft, quin A\*n*$cm Diaetarius fit, aut.fi for- 
te, nihil enim affirmo. Princeps. Zetariorum. Sicut 
Marfilius Cagnatus ctiam de vcftris *\x^n^t difputat, 

Nn 3 ita 



itadi&os, non quafi Principis mcdicos, fed medicora, 
quauisdccaufa Principes. Et eodem vocare videtur 
nomen Atrienfis, quod honeflioris feruitij fuiffe ne- 
mo ignorat* Omnino Jiaird^lu/, utcunque feruum, 
eximium aliquidfupraceteros Dixtarios habuifle,no- 
men ipfum haud obfcurc demonflrat. Sed altcrius ifta 
loci. L.gu&fttumeft% 42.rT.de inftr. leg. idem refpondit. 
domo, ita utinftrucla eft, cum omniiure fuo legata &c. & in- 
fra : ho(liari/autem, inquit, veltopiarif, di&tarij, aquarijje- 
tnttitAntumdeferuientes,continebuntur.[\A Pauluslib. 3» 
fent 4 tit. 7. de legatis. Domo cum omniiure fuo, ficut inftru- 
61 a e(l> legata % urbanafamilia, item artifices^ & veftiarij y & 
T^etartj, & aquarij, & eidem domui ferutentes, legato cedunU 
Velhiclocuspianumfacitnihil Dixtarium a Zetario 
difTerre,quamdi£h'onem,Zetarij puta, totidem litte- 
ris fcripta, extra hiftoriam § f Caftuli, hic tantum repe- 
ri. Habcsdeferuis. De libertis nullum teftimonium 
pofliim adducere, nam fuperius iliud de Pa&ia & Tra- 
phima, no aufim certoaffcuerarehucpertinercquod 
fi cui tamen placet eo traherc, non admodumrepu- 
gnabo. Sane plus aliquid fuine quam feruum S Caftu- 
lum, praeter alia id mihi perfuadet, quod terauditus 
fuifle dicitur, quse cautio & moderatio in feruum, vile 
caput, vix congruit.Hsc funt, clarilT Dne, qusede Ze- 
ta & Zctarijs in mentem venerunt, fed & alia complu- 
ra, quasnoneft operae, & nimis ambitiofum fit pcrfe- 
qui. Scripfi autern in gratiara SanftiflC martyris Ca- 
ftuli.cuiusprccibus mc fupplex commendo, & Sere- 
nifT Principis, cui tu, fi tanti e/Te putabis, referes. Do~ 
minus quoquc Pr«pofitus,fi aliquando hanc epiflo- 

iam 



lam Icgerit, fatisfaftum fibi e/Te fortafle fenticr, intcl- 
Iigetque, nihil opus efle Illuftriflimo Baronio fuper 
hacrenegotium facefTere, inuentum quippe cis alpes 
qui voculam obfcuram fatis perfpicuc expofucrir« 
Bcnc valc vir clarifl! Frifing* 21. Mai j, W04. 



I N D E X 

V C T O R V M 

Qui laudantur, corriguntur , aut illuftrantur. 




jt 



Bdias. 209.236.273. 
^tcron. 194.2-59« 
lapfus. 121 
Ma tApoJlolorum, 49.175. 

183.233. 
illuitiantur. 

'jLdagiographus. 
Beneditlus ^Aegiusl 
Jlelianus . 
tAeneas inTatlicis. 
jlfranius apud Prifcianum. 

elucidatur. 
'jffricanus. 
jLlboinus. 

Hieronymus Jtlemder. 
Mfenus. 61. 162.213.274 

Clemens Mexandrinus. 25. 32. 57. 

60.64. 
Ultbelmus. 

p.JLmbrofms. 17 9'^ 6 

jlnfelmus. 5 1 

jLnafiafius Bibliethecarlus, 229.233. 
234. 

'jlntonini Itmerarmm . 
Coel. jipicius. 
jLpocalypfts. 
tApofl.HiftQria. 
tAnianus. 
jLpuleius . 7. S 9 .. . 2 3 . 2 5 .40 . 44. 45. 5 3 . 

56.58.62.75.84.91.108. 127. 128. 

132,140,141.174. 175. 178. 187. 



£20 
32.65 
16 

23.206 
256 
131 
216 

6O.I7O 
I20 
17 



*77 
252.270 

167 
81 

37 



188. 195. 196. 197. 208. 213. 216." 

222.228.233. 235.245. 251. 256, 

259.261.268. 

declaratus. 47.193.207.260 
jtriftopbanes. % 
Eius Scholiafies, 8.81 
\Ariftoteies. 3 
jlrnobius. 59.84.138.218.249.262 
tArtemidorus. 54.107.256.272 
jLrator. 49«i83 
Areta. 167 
jtrijlides Rhetor. 145.218.260 
illuftratus. 116 
jirrianus apud Epietetum. 177. 
jLthen&us. 14.25.47.5 1.54.57.62.64. 

91.124.144256.277. 
Auttor Cana. 49 
D, tAuguJimus. 1 . 2.46.87.8 8. 9 2. 1 1 3 . 

117.130.144.164.229.250. 
jtntonius jluguflmus. 88»i6£ 
Alcimus xAuitus. 1. 43. 96. 23 1 
Cdius jLurelianus . 136.25 2 

declararur. 152 
jtujonius . 1 3 . 1 4. 87. 17 5 . 2 2 9. 26 1 
Herennium. 25 S 

jtutorLib, de cauf.corrupta\ eloquen- 

B 

BjLlduinus. 52 
Bemardinus Baldus, 225. 
Baronins. 16. 17.14.230. notatur, 278 
BartolusI.C, 189 
X). Bemardus. $* 



I N D E X 



Ireuiarhm JXomemum. 50.1*1,231. 

256. 

F. loannes de Balbis. 15 \ 

D. Bernardus* 1 1 4. 2 1 5 

illuftratus. 98 



Cjtecilius apud-Plinium . 246 
Marfilius Cagnatus. 279 
Caius. 4.6.18.103.137 
loannes Campenfis. 6$ 
Marcianus Capella.i}.! 30. 13 4. 1 4 7. 

188.107. cmendatus. 130 
J«/. C^o/w^.8.48.89.164.11 3.13 1.' 
136. 170« 

j«o Carnotenfts. 49 
yincentiusCartarius. 90 
J«/. Capitolims. 1 7. 10. 1 1 8 

ioh. Cafjianus . 46.50.1 37.141.151. 
• 213- 

Cajfiodorus. 3.21. 11 o. 136. 151. 159. 

169.116.iz7.173. 
Joannes Catanms. 176 
CVtf 0. 21. 1 3 6. 1 37. 1 5 3 • M8.2 56. 1 5 9. 

160.161.165.167.169.174. 
Catullus.u.i 2.36.83.86. 87. 96. 116. 

J34. 179.256. 
jfacusCafaubonus. . 131.111 

Ceorgius Cedrems. 148 
Cornelius Celf hs. 7 5 . 1 3 6 

Cr//«i J. C 270 
J«//«j Cenforinus. 18 
Tetrus Ciacconius. '141.166.177 
DionChryfoftomus . 3 
Tetrus Chryfologus. 5. 16. 37. 48. 68. 

78.83.88.91.97.108.133.151. 154. 

159. 170. 187.117.119.133. 135. 

145.268 274. 
ficera. 3.4.9,10.11,21.13.26.30, 31. 



47.51.66.73.81.108.109.111.1 14J 
115. 133. 1 37. 145. M*. 151. 169. 
210. 11 5.1221. 13 1.143. 257. 263. 
264. 268. apudSeruium. 161 
exponitur. 5.44.65.74.1 30.174. 
161. 

emendatus. 163 
Claudianus. 14.16. 18. 154. 178. 181. 

196.105.150. 

illuftratus. 141. 157.182 

Clearchus apud Athenasum. 25.45 
Clemens Romanus. 8.52.193 
CeorgiusCodinus. 186 
M. Calius apud Ciceronem illuftra- 

tus. 174 
Columella. 13.21. 112. 137. 193. 247. 

148.149.150.151. 156.259. 260. 

261. 262. 263. 264. 165. 166. 167. 

168.269.274. 
Vincentius Contarenus. 1 1 5 

Corippus. 144.178. 216.217.226.127 
vtloyfius Coradinus. 68.93.111 
Mefjala Coruinus apud Suetonium. 1 1 6 
Conjiantinus Imperator. 3.128 
Vtncentius Contarenus, %.u$ 
CornificiuSm 144.107 
Cornutus. 130. 187 

lacobus Cuiacius. 37. 108. 185. 199, 

213.245. 

Curapalata. * 10. i 1 5 

Q^Curtius. 181.183 
Cyprianus. 194. 198. 199. 201. 1J6» 
176. 



DUntoxenus Comicus 3 zpud Athfr- 
n«um. 44 
Dauid Tropheta. 88.illuftratus. 64 
cius verfio emendata, 65 
Dio- 



A V C T 

biottorusl 36.161 
Diofcorides. 83 
Diphtlus apud Athenajum declaratus. 
216. 

loannes Diaconus. 230 
Taulus Diaconus. 23.47.91.120. 
103. 

llluftratur. 227 
,Aelius Donatus. 5. S. 20.47. 57.59.60. 
99.1 26.1 27. 1 85.244,245. 
illuftiatus. J48.149 



E 



EMredus apud Surium. 233 
Edinerus. 272 
Ennius. 20 
Ennodius. 137.165 
EpiUetus apud Arrianum. 41 
Epigrammatarius antiquus. 209 
Epitome luris Ciuilis, ' 1 ,2. 1 14.2 5 9 
Iftber. 237 
Eufebius. 114.223 
Euftacbius. 8i 
Expofitor Romani ordinis. '. 50 



Fauorinus apud Gellium. 
**//*•. 

S. Ferrandus. 

Feftus. 20.21.30.45.54.56.81. 

121. 169. 192. 195. 2©i. 209. 

244.259.260.274. 
sAlbinus Flaccus. 
Vaierius Flaccus. 
Calpurmus Flaccus, 
Siculus Flaccus, 
Fhrenttnus, 



167 
185 

12» 

120. 
2l6. 

50 

74 
117 

374 
261 



© r v m: 

Lucius Florus. tf9.252.t6* 

lAmalarius Fortunatus. 40.85 

C«r/M Fortunatianus. \o 

Marcus Freberus. 1 j 9 

Frontinus. 29.3 1.241.241 

Cornelius Pronto. 169.170 

Cul. Furnerius, 249 



GMenus. 9.114.252 
Gdtfw apud Feftum • 

*74- 

xAntonius GaUorius. 24.264 
^ j 2 24 

Gellius. 7 .i$. 17. 19.15^9.47.73.7?. 
126. 13 3. 140. 149, 
illuitritus. 157 
Genebrardus. 6$ 
Genefis. 1.36.182 
explicatur. z 
Genefts Interpres* 25 
Glofiarium yetus. n 5. 13 8. 186.239 

C. Graccbus apud Gellium. 133; 
Gratius. 272 

D. Gregorius t 36.52.1 10.137.240 



H 



Dlonyfius Halicarnafieus . 3. 29. 
218.234. 

Hegefippus apud Eufebium. 22$ 
Hermogenianus. 7 
Herodotus. 14.36 
Ioannes Georgius Heruartus. 237 
Z). Mteronymus. 26.50.102. 1 10. 1 1 3. 
1 17. 1 8 5 . 1 86. 1 87. . 1 8 8. 2»4. 205, 
207. 209. 
illuftratus. 146. 229 

emendatus. 205 
N n 2 Hi- 



1 N D 

Ttilarius] . , 27 J. 

H//?orw »»//««* ^«Wr. 
Homerus- J 4° 
Uoratius . 1 2.. 27. 3 8 . 3 9.40.41 .46. 5 5. 

56. 59.6179.95.97- 12 - 1 - ^ 1 - *33' 
138. 140. 147. 152.. 154- 16 4- *7J« 

175. 177- 1,c> - 15 9* 2 49« 

15 1.159.168.270.271. 
Hyginusy 74 

IjLbo\enus\ iJ^7A 
D. Ignatius Martyr cxphcatus. 

49» 

Injcriptio Vctus. * 3 8 

D. loannes. 52. 127. 160. 213. 220. 

illuftratus. 274 
Jftdorus.19.41 -49- 5°-79- 8 1.83.86.8 8* 

110. 113. 121. 128,154.164. 182. 

195.109.238.177. 
D. Jfidorus emendatus. 120 
lultanus. 10 
lurifconfultus. 1 18.1 3 5 

o»/*fo. 7 5 • 97 . 1 5 4. 1 5 7- 1 6 1 • 1 6 V 
175. 1*7. 183. 110. 114. 243. 248. 
149.150.157. 158. 159. 161 262, 
164. 267.2*$. 272,273.174* 279. 
declarantur. 9S.1 16.149 

lumnalis. 6.7.13. 17. 20.28. 30. 32.38. 

40.41.45.54. 57. 58 59. 61.63.73. 
75.88.90.91.93.95.97.99,100.104. 

114.118.114. 125. 117. 131. 133- 
135. 140. 145. 151. 152. 158. 1 59, 
172.174.175.185.186.188.1 90. 191. 
192. 193. 195. 196. 198. 20Q. 208. 
211.212.214.219.z24. 235. 239. 
144. 151, 15!. 162. 277. 

reftiturusj 1 37 

: enafratus. 68,137.178.199,253. 
luuenalis Seboliafles, 7. 1 28 , 3 3 . } 8, 



E X • 

45.55.68.76.9T. I04.i47.i5t"-!**» 
181. 181. 185.192.195,196.221. 

245.253. 

refeilitur. IT 4 

emendatur, i01 

luftinianus. 2.34.183. 184.186 

luftinus. * 
iuuencus. 54.121.127.162.245 

explicatus. *49 
I 

L^o. X4-30-J74 

apudGellium; *6o 

apud Vlpianum, i0 7 

Imius apudGellium, . *M 

Dionyfius Lambintts. 54 

Latlantius. ™' 186 
Lampridius. 3 9. 46 . 74. 9 5 • 1 10 « 1 3 1 • 
163.180.215. 227,231.233.234. 
171.132. Ikf.S. 
Tortius Latro apud Senecam. 204 
Scribomus Largus emendatus. 257 

illuftratus. 
Lexwx.Tabularum. J 9 
Longobardorum* 3° 
* ^icl 61 ' 2 73 
Baioariorum. ^l*- 
Lexicon Gmco Latinum votus.177.t79i 
Lipomanus» 161 
lufius Lipfms. m.216.238 
13.29.30.65.81.92.208- 

illuftratus. l6 | 
Longus. ^4 
D.Lucas. 52.54.101.127.133.213^ 
117. 120. 222. 270. 
illuftratus. *3 5 

D- Luca Lntcrpres. 4"- 
Lucanus. 48.100.1 
en.endatus. J 4 Z " 
Lucianus . 10,14.26.28.32,62.73.94-* 
190.207,259.2*0. 

Z&c//- 



Lucillius. 

emcndatu£ 
Lucretius. 
Lutlatius. 
Luitprandus'. 



M 



A V C T 

15.140 
148 
10.56.$$ 
161 
184 



MMrohius. 10.57. 9*. 15 j/191. 
207, 220.125. 
elucidatus. 91 
Marcianus. 4.*4' 2 5 
Joannes Maldonatus. 206.237 
Manilius. no.i 17.191.193,242.271. 
lAldus Manutius. 15 6" 

Tauli Manutii UpCu$. 145 
Marcellus Burdegalenfts* 113 
D.Marcus. 101.220 
illuftratus. 217 
MarcelliTap&Gefla. ' 51 
jLmmianus Marcellinus. 6.23.33.43. 
5 3. 56.75.91.101.1 10.124. 13 2. 136. 
176". 178. 179. 180. 181. 184. 202. 
204.225.227.231.233.247.252. 
enarratus. 271 
Marcianus. 167.1js.176. 
Tipnius Marcellus. 15. 20. 1 24. 170. 
i%6. 202.203.251. 
illuftratus. 261 
corre&us. 126 
Marcilius. 24 
Marmora Vrifca. 1 47. 2 6 5 

Martialis. 14.19. 23. 28.32.3 6. 37.42, 43. 
45,46,49. 53. 54. 56. 62.63. 65. 66*. 
74,78 85.93.94. 96. 101.113. 118. 
120. 121. 124. 126. 130. 131. 134. 
136. 137. 141. 141. 148. 150.154. 
1 62. 174. 177. 186. 192. 207. 209. 
210. 21 r. 215, 223. 2 19. 23.9; 242. 
258.260.263,269. 
explicarur. 26.27,3 9, £4, 100. 



b r v u: 

102.106.122.1 30.156.269.~i7©" 1 
expenditur. i 0 t 
jtdamantius Martyrius. ■ 22 
MartyroUgium .156. 179.238.157.264 
Maflmius. 233 
D. Mattbaus. 54. iji. 160. 162. 206. 
213.218.220.222.230.237.270. 
illuftratus. 35. 236.238.264.' 
D. Matthdi interpres. 256. 260 

Valerius Maximus. 12. 14. 18. 30. 44. 
121. 127. J29. 139.264. 

emendatus. 44 
enarratus. U y. 224 

Cyrkcus Mattbefius. 1 8 8 

Menaumus. 78.120.145 
Thilippus Mcn%elius. 252 
Af etapbrafles acJorum martyrum. 1 6 
Volufius Metianus. 165 
Mitalerius. 238 
Modeftinus. 164 
Moianus notatur. 278 
*4ntonius Muretus, 26 3 

X, 

NEhemias. 274 

V^meftanus. 142 
Cornelius ^{epos . 11. 73.110, 116. 

124. 133.214. 

Veratius apud Vlpianum. 265 

Ctf/ar Klichefola. 29 

Tslotitia Imperii illuftratur. 62 

1S[oueU<e. 3 

Hutiliusjtymatianus. 215 



Pjtulus brofms. 2.34.48. 116 
Ouidius.z^. 43.83. 84.8 5.86.1 11. 
127* 147. 1 75. 185,195.197. 198.103. 



I N 1> E X 

167. 168. 171. 

dilucidatur. 196.10 5. 106.HS. 

iix. 

tentatus. *7> 



Pjlpinianus. 19.149.174.r77- 1 5 9- 
260.173. 

Kutilius Tamelius. 194. 17& 

Talladius. 109.248.265.167 
Jul.Taulus 1. C. 4.6.11,18. 19- ii- 33. 

39.46. 105. 118.119. 149. 170. 171. 

175. 188.141.145.149« i5°. i6 4-2.7°. 

j73.i74.i79. _ 
T<rn<fc£f\e Florentim. 1 1 3 

Gw'd«j Tancirolus. 77 
Tanegyrifla declaratur. 74 
Onupbrius Tanuinius. 50.159 
Tapinianus. 19. 149. 17 4. *77« 2 59« 

160.173. 

Ztf/HW Tafcbalius. I5*4 LI 99 
yelleius Taterculus . n J 

D.Taulus. 51.84.159.130 
D.Taulinus. 109.177 
Taufanias. 1*0 
Menediftui Tererius. 1 
^Afconius Tedianus. 11. 71. 119. 134. 

145.160174. 

reftitutus. n 
AulusTerfius. 37.116.213 
illuftratus. 15 8 

Izh j lnterpresantiquus. 11 5 .116.1 50. 
Tetronius, 10.14.20.29.32» 42. 54.56. 

57.58.62.64.66.83.90.98.1 37.141. 

144. 145. 154. 161. 162. 170. 18 x. 
; 192. 193.104.113. 118.114. 138. 

144. *5<*. 
illuftratus. 59.134.11-J.il 9.158 



Tb&drus. 10.86.131. 133. 177.^° 
explicatur. 111.153. 

lunius Tbilargyrius. 
Thilafirius. *77 
Thilo. 50.tf7.17j.1j1.i33. 
Thitoflratus. 144.19* 
Thocylides. *4 
T.Titboeus. 89.91 
Lutlatius Tlacidus. 1 
Frtte Tlanciades. 47 
Tto. "7 
Tiiutus. 7. 1 1. 1 8.46.47.5 4- 5 5 • 5 6 - 5 °. 
9S.116.1 17.1 31. 160.185. 101.104. 
205.107. 117.119.111.149. 
declaratur. 111.261 
Tlinius maior. 10.21. 24. 15. 30.34. 
4i.44.45-4*. 49- 53 - 60 • 8l . 83.86. 
109.110.115.X16.1 19.117.119.145. 
155. 160. 171. 175- 18 3» »99. 10*. 
219. 114. ii5.i39.>4J.i4^ i 5 I . 
166.167.175.178. 
emendatus. 10 
declaratus. T 39*i5 1 

Tlinius minor. 3.91. 94-95- I21, I2 4« 
135.138. 148.211. 111. 136. 143. 

263.276. 

cxplicatur. 4. 11.52.244 

Tlinius Falerianus. 41 
Toeta vetus. 91 
Trebellius Tollio. 108 
Tlutarcbus. 5. 18.44.94.95.1 17.1 3 5. 

219.220.273.277.178. 
correctus. 166 
Trebellius Tollio. 78.169 
Tomponius.i}. 34.103.105. 133- 104. 

244.249163. 
Torpbyrion. 1 1.38.15 3 

Torpbyrius, 88.175 
Trifcianus. n-3 8 
Theodorus Vrifcianus. 46 

rcpre- 



A V C T 

refrehenfus. 91 
Trocopms. 1 8 1 

Tropertius. 10. 8 1. 1 28.1 70.17 2. 1 94. 

204.1 10.150. 268.270. 
Profper. 51 
}*rudentius. 17. 78. 79. 96. 1 1 1. 11 2. 

113. 119. 175. 190. 195. 198.201. 

230. 

illuftracus. 198. 301.130.270 



o 



o 



Vmtilianus . 4. 1 9.20.24.3 2.91. 
11 3.1 59.161.171. 173. 204.23 2. 
enarratus. 130 



R 

Sextus Kufus. 



lAbanus Maurus, 49.148 
Cunradus Rittershufius. 2 

M4 



8.155.181 
92.125.271 

1.83 



SMuianus. 
Crifpus Sallufiius. 
loannes Saresberimfis. 
D. Sebajiianus apudSurium. 236 
Scribonius Largus. 35.41.83 
Scmola. 149.159,160.163 
Jofephus Scaliger. 30.182 
refellitur. 1 37 

Sedulius. 56.219.230 
SenecaVhilof. 4. 5.20.21. 26. 28. 31. 
31.34.35.38.39.40.41.43.46.49. 
53-54- 56.61.63.64.65.67.73.75. 
90^94. 96.102.104. 106.108.no. 111. 
125. 126. 129. 130. 131. 133. 137. 
138. 141. 142. 148. 150.154. 15 5. 170. 

171,174.181,194.202. 211, 214 217. 



ORVM. 

222.23i.238.258.269.23i.238. 

exponitur. 37.100. 151.181. in, 
226.241.147. 
Seneca Rhetor. 9 9. 1 3 8 . 24 1 . 25 1 
Seruius. 4.28.31.41.47.48. 50. 57.71. 
1 28. r 7 5 .19 1 . 1 94. 209.22 1 .227.260* 
251.267.271.172.274. 
notatur. 88 
Sulpitius Seuerus. 52.228 
Sidonius ^pollinaris. 48. 54. 73. 88. 
89 96.101. 1 14.120. 136. 228. 251, 
265.277. 

Silius Italicus. 48.75. 96.97. 215.255- 
B.Siluefter. 50 
jlelius Spartianus. 6. 1 8. 20. 131. 144. 
146. 

declaratur. 115 

Statius. 2>I 7.9f.i 0 3.i75.2i$ 
Henricus Stephanus. 27 S 

Strabo 32.33.278 
Suetonms. 3. 17.22.24.31.34.47.62. 
65.73.87.94.105.109.il 3.116.1 18. 
125. 132. 136. 144.145- ^4. 170. 
1 74.176.180. 181. 193. 206.21 3.217. 
220.226.232.236.269. 



23.141.216.254 

216 

*34 
2 

apud Ciceronem. 



explicatur, 
follicitatus. 
reftitutus. 
illuftratus. 
Suidas. 

Seruius Sulpicius 
13 3- 

Hieronymus Surita. 2:38.277 
Surms. 132. 144. 161,178. 179. 180. 
183.187.210 232.252.264.269. 

refellitur. 155 
Symmachus. 157 
Sympofius. 1 1 1 

illuftratur. 112 
Synodus Itihemenfis* 25 



(;-ru 



I N D 

COrnelius Tacitus. 6. 13, 53. 59« 
258. 

declaratur. 63.231. 
?.Terentius.X$.$. 31. I4 S - 

183.205.245.249. . 
Tertullianus. 21.23.47.191.1 94. 1 9*' 

224. 

afleritur. 192. expticatur. 193 
fheodoretus. 144.248 
-apud D.Hieronymum. 185 
Tibullus. 11,14.64,11(5.205139 
Titinnius apud Nonium Marcellum. 
176. 

r JdrianusTumebus.4i.i$9»i%*» *49» 
251.276. 

Gregorius Turonenfts . 46.47.64,112. 

113. 219.131. 
MaximusTyrius. 9? 



Votrro. 13.11.26.3 1.32.33.137. 
1 7 5 . 1 76. 1 94. 1 97. 20 1. 2X0.2 21. 
245. 249. 250. 259. 260. 268.. 269. 
170.274. 
notatur. 277. expofitus. 1 3 1 .261 
apud Gellium. 45 
ratimus. i°9 
T.Vegetius. 78. expofitus. 25 2 
Pl.Vegetius. *** 
Marcus Velferus t 166,2.66 
laudatus. 25 3 

Venuleius, 24 
^intonius Velferus: 1 1 5 

T^r«5 paa/a* tyrgerius Senior MS. 
189; 



V.Vitlor. «35-144 
Setfta* ^tfforj 35 
Tetrus Vitlorius. 213 
yirgilius. 28.32.41.48.60.75.83. 1 1 9. 
1 26.176. 1 9 3.194.2 1 5. 216.221. 222. 
259.260.261.17x.171.174. 

declaratur. 57.88 
Hugo de S. Vitlore. 5 » 

VtSorVPkenfis. 164 
M. Vitruutus. 89 96.98.104. 175. 122. 
214.115.147.159165.167.168. 
declaratur. 137 
Io.Ludouicus Viues. 146 
Domitius Vlpianus. 7.11. 19.20.11,24. 
25.31.3 6.46.94. 98 .116. 118.13 3 160. 
164. 169. 171. 172. 174. 176. 177. 
191. 103. 104. 207. 109. 13 1. 149. 
259.164.165.169.173.174. 

declaratur. 4.6. 12.183. 1 81 
flauius Vopifcus . 144. 1 8 3.208 .246, 
273. 

Flauius Vrftnus* 58.97.166.218. 
277. 

Bonauentura Vukantus* 18& 



I 



Oh. Xiphilims. 3 1 . 1 5 8. 1 6 1 

GuiUelmus xylander. 278; 



Y^/eno. 38. 49. 55. 159. 193, 19& 



201.146.173., 
reftitutus» 



151 



Rerimi 



Rcrurri , & Vcrborum memorabiliuin 



I N D E X. 



A 



Bacus Romanus. 16$ 
Accerfitores. 127 
Acroaticas Ariftotelis 
commentationes. 73 
Actor. 148. 149. 164. 
afrumento. i>3 
Actorisadiutor. 149 
>£dium apud veteres laxitas, 2 1 4 




199 

147 
126. 225 

ibid. 
227 



Acus. 195. crinalis. ibid. 
Adiutores tabulariorum. 
AdmilTionalium munus. 
Admifflonutn magifter, 

proximus. 

adiutor. 

Adftetrix. iSj 

Aduerfitores. 127 
iEdificioemendoprspofitus. 172 

ArAQH TTXH. 16 

Agitator. ; i74- 1(Jo 

Agris colendis prxfc&i. 17 1 

Agafones 1 5^ 

'Ayopa,$nf, 5 3 

274 

Alb*. 5° 

Alipilus» 4* 

'Altile. *7° 

Alumnus. * 88 

Alumna.. lbld - 

Ancill*. «79 
Aliptar. 58.39 

eorum inftrumenfa . 4° 

Amanueafes. A mambus. 209 



Amicorum greges. 2 1 * 

A cura amicorum. 212, 

Anagnoftes. ioy 

Anteambuloaes. 121 

Antorcha. 1 zg 
Ancilla? matronjs in balneis operam 

dabant. 42 

negociationi prajpofita?. 2 1 4. 

Aneillul» esc i£thiopia. 20$ 

Anteaiubulatrices. 206 

Antinoia imago. 22 \ 

Antiquarii. 113 

Apparitores. 29 
Aquarii. 3 1. 241. Caslariani. 242 

eorum artes. ibid. vafa. 245 

Arca difpenfatoris. 1 5 & 

Arcarii. 1 j t 

Arcarius Rom. Pontificis. 1 5 f 

Prajfectorum,, ibid. 

Arca ftataria. ibid. 
Archiater. 27. 279» 

Archimagirus. 45 

Architectus. 272 

Arcbitriclinus. 54 

Archiuum. 147 

Arenarii. 173 

Argento prajpofitus. 60 

Argentumefcarium. ibid. 

potorium 61 

icamicum. ibid. 

viatorium. ibid.. 

balneare. ibid, 

Arator. t$f 
O o Arraen- 



R€r5m, f 6cVerborutn 

Af ffie nti cuftos\ 26 1 Boucs altiles ad facri ficia faginati.270 

Armariaimaginum inatrio»' 224 Bubilia. 259 

Armiger. 119 Bubfequa. ibid. 

A x cu8odiaarmorum. 120 Buccinator nominum.. 139 

Armilla? veteris 1 con. 14* Burdones. 209 
Artifices. *73 
Afinaiii. , 260 
Afylum quid . 1 r ^ 
Atrienfes. 216.221. 279 

Atnauii. 22i.249.cirrati. 224 iEIator. 104. 175 

Atrienfis ruftici rnunus. 248 Y^y Caipor. 21 

Aucupes. 46.270 Camerarius. 235 

Aucupis teffera. 270 Canon menftruus. 152 

Atrium. 222 diurnus. ibid. 

Ab Atrio. Atricurandi. 224 Cantabrum. 252 

Auro efcario pixpofitus. 60 Capillati ferui. 28 

item gemmato. 61 Calatores. 30 

Auctoris ingenua confefllo erro- Captiuitatis initium. ij 

ris. t 5 1 . modefta excufatio. 220 Caftellarii. 31 

Auricula? ornatrix. 199 Caftrenles ferui. 29 

Auriga, 260 A v Cura Cafella?. 190 

Auium voces intelligens feruus.175 Cantabrum quid. 253 

Auiarium. 269 eiusoriginatio. 254.255 

Auiarius. ibid. Capillorum prajfectura. 197 

Capararii. 256 

B Capulator. 2.65 

Carpentum. 20S.210.273 

BJr.bonumfaftum* 16 Carrucadormitoria e 209 

* Baiuli. 186 aurea. ibid. 

Baiulus magnus. ibid. Carrucarii . 208.209 

Balio. Baliai Baifo) & Baila. 186 S. Caft ulus Martyr. 280 

Balncator. 38.144 Cathedralicii pueri. 210 
Bafternarii. 208 Cateili in dehciis tricliniaribus. 218, 

Bafterna?. 209 Cacula?. I2 o, 

Bela. 186 Calamiftrum. 195 

Beolare* 186 Calator. 54 

Beftiis obiec"H. 17 Calculatores . 147.164 

Bibljpthecarum frequentiac 224 Calentones. Cautolones . 165 

Bibliothecis pra?fe£ti, 108 Calculus Vererum. 165 

Bibliopola. 114 Cakuli athletici. 167 

Canis 



I 7 2 

218 

272 

*74 
120 

*?4 



memorabi 

Canis tabernarura. 

poft ianuam pictus. 

yeftigatoris minifter: 
Canes cuftodes. 
Calones. 
Calendatium. 

Calendario prajfe&us , a Calenda- 

r V°\ . . ibid. 

Calendatia amicorum. 2 1 1 

Calide minifter, 63 

Capfjc. n 7 

Capfarii. II9 

Carptor. j 7 

Caftratio vetita. 183 

Cathedrarii Serui, 136 

Cellaquid. ijj 

Celke farailiarica?. ibid. 

Celluk. ibid'. 

Cella meretricia. ibid. 

Cella? operariorum. 249 

fru&uaria; fpecies.' 26} 

Cella olearia. 26$ 

vinaria. 265 
Cella: promar. 

penari». ibid. 

Cellarii. ^ 

Cellerarii. 249 

Cellariolum. ibid. 

Cellarium. ^ 7 

Cclla. ibid. 

Celeuma. 7 4 
Cenfores vfi nomenclatoribus . 139 
Cenforia poteftas in Gefares transla- 
ta. 

Cenfuales. 

Ce\ixj&c cauteria. 175 

Cerdo. I 7 6 

Ceflelle. l7 3 

Charta. 



liumlndet. 1 

Chirurgi. 34 

v-horu^. 7 | 

Choraulos. ibid. 
Chriftus in Jarario Alexandri Seueri". 

Urcitores. j 7 2 

Circumpedes. 6j 

Cinerarii. ^ 

Ciniflones. 29 5 

Cifium. 210 

Cifiani. 208.210 

Citharaedus. 7 j 

Cithar* fpecies , & partes. 79 

Claues antiquorum, 106 

Ciauicularii. i 0 g 
Ckuatores. 

Clauftrituus, 214 

Clinici. 3 j 

Ccemeteria. 234 

Cohors. 269 

Collattaneus. 188 

Colla&eus . Colla&ius J ibid. 

Colla&anea , Colla&a. ibid. 

Collaria feruorum. ij 

Collaris infcriptio. ibid. 
Collaris ferrei geftatio faraofa. 1 2 

Collegia. 31 

Colobium. 50 

Coloni. 250 

Adfcriptitii. ibid. 
AChorintis. Corinthiarius, 104 

Comati ferui . 28 

Communes ferui. 2$ 

Comoedi. 92 

Coci 44.45 

Condus promus. 46 
Contubernales mulieres colonorum. 

250. 
Corbette. 
Coraua libri. 



O 



0 2 



Cor- 



Rerutni & Vcrborum 



Corpra. 

Cc(inet#. 

Coftoza. q.Cuftodia. 
Criniti ferui. 

Croralum a fiftro diucrfur». 

eius nomen. 
Ciotahftna?. 

Crumenam feruus geftabat. 
Cubicularii. 
Cubiculo pracfe&us. 
Cubicularum collega. 
Cuculius fagatus. 
Culinavilke. 

cius miniftrsc. 
Cultus. 
Cunaria. 
Cuilarius. 
Cunina Dea. 
Curatores, 
Curi*. 

Curforis habitus . 141 

eorumq; munus. 

/.ugttftales. 

Claffiarii. 

Prarpofitus. 

Komina. 
Cuftodes. 

Cuftcdescubiculare». 
Ad cyathum. 
Cymbala. 

Eorum Materia. 
Cymbaliftria?. 



DlnZ mutatmn. 

Dalmatica vtftis, 

Pamiftae. 

Decuriat» 



31 
191 

18 

83 
81 
81 
160 
231 
*3± 
*34 
256 
148 
ibid. 
191 
1S6 
ibid. 
ibid. 

3 1 
3 1 

.J44*45 

144 

H5 
ibid. 

146 

215 

235 
4% 

«3 
«5 
*4 



Defrutariavota. 
Deliciae , Delicia, 
Demenfum. 

Seruorum. 
Denarius vetus gentis Caefiar. 
DeusaZEYC. 
Diaf ta caenatio. 

&tctx.onf. 
Diaconis. 

officiumj 
Diaconia?. 
DiaconifTar. 
Difcta. 
Diaecula. 
Dia?tarii. 
Diauarchus . 
Digitorum fonas. 

gefticulatio. 

Diribitores. 
Dilcerniculum. 
Difpenfator. 

eius oftcium. 

Arcarius,eiufq; munus. 159 
Diurnum. *5 l *m 



238 
208 

163 



9J 
151 

153 
118 
238 
17 6 

279 

49 
ibid. 

ibid. 

5* 
*35 
276 

16 
238 

*4 

ibid. 

58 

195.197 
150.153.265 
161 



Diurnarii. 

Dolianus , feruus doleans. 
DoliadefoiTa. 
Dominationisorigo. 
Dominarum feruitia. 
Dominicum sdes facra . 



154 
265 
ibid. 
2 

17 



Septem Dormientium memoria. 234 



Dotales ferui. 
A«ao/ Pegalaei. 

Dypticha. 

EDucator. 
Elagabali minifteria. 



19 
14 

2C6 

42 
157 



Elen- 



1S6 

95 



1 



199 
*7S 



Elenchi. 
Encauftice. 

Epiicoporam cathedrre vclatae 

230. 

Ab Ephemeride. 154 
Epitropos. z6i 
Equifones. 159 
Equorum tnagiftri # ibid. 

cuftodes. ibid. 
Equitii. ibid. 
Equitiam. ibid. 
Eros. 35 
Eras. 44 
lirgafttslum. 251 
Ergaftulus . Ergaftalarius . ibid. 
Eunuchi.i78. Martvres. 180 

Prargu ftatores £arfarum . 180 

Pocillatores . Silentiarii. ibid. 

rerum grauiflimam curam £e- 
runt. 1S1 

etiam puerorum. 182 

ac matronarura. ibid. 

pretium. 183 
Exa&orcs. 16 3. Auri > Argenti , «ris ; 
Hereditatum > Legatorum > Pecu- 
liorum , operam Dominicorum . 
ibid. 

Exa&or operum. 265 
Expofitorum liberorum libertas . 3 
Excerpta Apuleii , Florida. 41 



memorabilium Index. 

Famulus. 



Excubia?. 
Exoleti. 



215.232 
*35 



105 
272 



FAberaCorinthis. 
Fabri. 

Ferrarii, Tigaarii, Carpentarii. 273 
Fa&ores. z6$ 
Familia quid. 20 



Faraulitium, 

Fames filios vendcre coegit. 
Familia aquaria. 

Rufticanumerofa. 
Fana. 
Fartores. 
Far pro pane. 
Fibula?. 

Veftiaria». 

Muficorum. 
A 4 FibIisprapofitu«. 
Figuh. 

Figlin* in agris. 
Fiabcliifera: ancilla;. 
Fifcus. 
Fiftulator. 
Fiftula; flgura. 
Focarii. 

Focariar etiam concubina» . 
Tocoltvre. 

Fcenife&ores. Fcenifea?, 

eorum infigne. 
Fontani miniftri. 
Fornax. 
Fornacarius. 
FoiTores. 
Foflbris imago. 
Fru&uarii ferui. 
Ad funale. 
Furfuris cremor, 
Frondator. 
Frondatio. 
A frumento. 



ibid. 
ibid. 

3 
3i 
24$ 

3« 

i|* 

15 1 

jta 

7* 
ib. 
ib. 
158 
253 
105 

3* 
So 

82 
46.249 
249 

m 
16 7 
16$ 

hio, 168 
252 

*55 
29 
128 
252 
167 
ibifif. 
'53 



Frumeato emeado pr*pofitu$ . 172 
Fullones. 17 6 

FuIIonica. ibid. 
Funambulus. 174 
Funirepus. ibid. 
Fugitiuiferui.Fugitiua.rii. 9 

quje* 



Rerum 9 & Verboruni 

mxxfiu praeconio. 10 Ianitores. nS 

libello. iS Vigilcs. ' . t . , • *7 

j-afi. 256 ignem larum f amiliarium ierua- 

Fugjc cognitio penes magiftratum. 11 bant. 218 

DeFurtiscognitio. 12 f° res obfcruabant, ixm 

ruftici. 274 

G lanitrices. 219 

Ianominifter. 210 

GAlearii. 111 primo > medio , ab Atrio. ib. 

Gallinarius. 269 Ignis larum familiarium in atrio. 218 

Geruli fportulatum. 100 Inauris. 

Gerula. 185 Inccndiis extingucndis dcftinati ler- 

Gcruli. 186 ui. V 

Geftationes cetta?. 135 Indufium. 62 

earummodi. 136 Indagator. 272 

Gladiatores. 175 Infcrtorcs, 54 

Gladiatoresin conamiis. 97 Vini,pani. 144 

rude donati fpeCtatores. 156 Infibulatio. # 75 

Globuliligneiveterum. 158 Ingrati in feruitutem redacti. $ 

Glutinatores. 115 Inopia feruitutis caufa. } 

Grammatici. 116 quse rcftituta. ibid. 

eorumvelum. 228 Inftitor. 171 

ypafAfJLATay . 10 eiushabitus. 172 

Graphium. «3 Infularium, 172 

aureum. ibid. Infula?. 244 

Graphiarium. ibid. Infularii. ibid. 

Gregarii. 259 Inlulae Procutator* ibid. 

Grex. 20 Jntortitia. 128 

Guttus. 40 Internuncii miniftri, 20S 

H Inuitator. 5 5 

HEreditarii ferui. 29 iVTOjte/a»'. 259 

Hiftriones. 92 Iugarius. 259 

Hoino. . 22 Iun&ores. 208.213 

Ab hoitorumculturaferuus, 240 Iuncturae. 213 

Hortorum procuratores , ibid. Iungere. ibid. 

Hydraules. 89 Iufta. 15 5 

I Iuuenis. 1*7 

AB Ianua puer. 214 K 

Iankoris arundo > & virga, 181 KohM]fo. 115 

Iatralipt*. 3$ 



6z 

160 
187 
ibid. 

15 
iz8 
204 
250 
256 
218 



L 

ALagena > & Laguna. 
Lagenae fignata:. 

Lalla. 
Lallare . 

Lamella asnea feruorum» 
Lampadophori. 
I Lanipendije. 

! Lanifica?.ibid. 250, Lania:* 
Lapidicina?. 
Lar- genius focomm. 
Laribuscompitalia, & ludia feruio 
Tullio inftituti. 218. ignis accen- 

fus. ibid. 

AdLaternam, 118 

Larium cubiculum. 234 

Lararium fecundum. Maius. ib. 

Latnnse. 269 

Leclularii. 36 

Le&ifterniatores. 5 $ 
Lecticarius. 98. 13«. 208 

Ledticarii Csefariani . 134 
Leguli. 165,167 

Lenticula. 40 

Leones domi alebantur. 27 1 

Leporarium. 271 

Liberi addicebantur. 19 
Liberti Imperatorum a ftudiis . 108 
Libem Cauariani feiuorum loco. 13 1 

Libertiannuli iurcdonati. ibid. 

Libratii. 113 

eorum adminiftrL 115 

Libraria?. 114 

Li&ores. 29 

Ligula. 4 1 
Limocincli» 19.3° 

Limus. 30 

Lintea. 40 

|Litrerati. Litteratores.. 116 

Lrxa. izi 



memorabilium Index i 

Loculi. 159. clauibHs firmati . 

etiam feruabant claues, 
Logographi. 
Lorarii ferui. 
D. Luca? ofla Patauii. 
Luparii. 
Ad Ly chmim. 

M 



MAgiftri 
Maior domus. 



Malleatores. 
Mamma*. 
Mancipia, 



nouitia vectigalia. 



i<^3 

ibid. 

7 

izS 

27£ 
128 



veterana nouitia. 
Vrbana. 

Praidiorum. 274. ruftica„ 
Mancipanorum artes. 

morbi explorati. 
Manciparioium Tituli. 
Manfuetarii. 

Martiales larinates mimftri. 
A'matella puer. 
Machaerophori. 
Magici pueri. 
Magifter. 
Manciparii. 
Mangones. 
Marcipor. 

Manipuli tricliniares. 
Ab marmoribus magifter.. 
Mazyces. 
MedicL 

Medicorum fuperpofitus., 
Medica:. 

Mediaftini. 38-97.349 
Menfarum deterfores. 56 
Menfai pra^pofiti. 161 
Mercaiuris redempturifq; pra?pofinV 



11S 

148 
"* 

187 

£ 

24 

lbid. 
, 

ibid. 
170. 
271 

30 

H 
145 

»74 
224 
24 
24 
21 

29 
"S 
141 

34 
37 
ibid. 



Rcrmn,&Verborunt 

Mercedem praftabat Procurator.i64 



Meflbr. 249 

Admetalla damnati, 156 

Mmiculator. 116 

Minifteriapublica. 30 

Miniftnconuiuii. 47 
Mmiu ra ab argenro potorio, 190 

Minifteria. 4* 

Miniitrator. 61 

afrumento. 155 

Miffllia. 158 

Molai aquariae veterum. 248 
Monitores* 1j8.i3t.z63 

Monitrix. 129 

Monoclinium, 78 

Moriones. 94 

Mulieres mufica?.. 79 

Muliones. 20$. 260 

carrucarii. 210 

N 



NAni,&Nan«.. f 
Naai prsepofitiV 
Nauis magifter. 
Naulia. 

Necisiusinferuos. 
Negociatores diuerfi . 
Nomcn vnde appellatum. 
Nomenclatores. 54.138.214 
Nomenclator a cemibus .. 140 
Nominum feruilium fegcs. 
Notarii. 109, Priacipis. 
Notariae. 
Nouitius. 
Numerarii. 
Nutrices. 

Nutritor . Nutritiu& 
tHummi plumbei» 



O 



94 

170 

ibid. 

Sj 
6 
169 
138 



33 
110 

110 

2S 
I47 
185 
I87 

112 



, Bfonator. 
Obftetrix. 
eius pretium. 
Obftetrix. 
Occator. 
Ocularii. 
Offarii. 
Orficiofi. 

Officinator a ftatui». 

Olitor. 
Oliuitor. 

Olearias merciprapofitus, 

Operarii, 

Oper«. 

eorum habitus 
Operarii ruftici. 
Organum. 
Organici. 

Organa hydraulica Ctiam 

bebant. 
Organarius. 
Ornatrices. 
Ordinariiferui. 

OptOKCflQt, 

Orcini • 
Oinatus. 
Ornatores. 
Ornatrices. 

carum inftrumeata» 
Oftiadus. 

catenatus. 

cius comes canis. 

minifterium. 
Ouilium mancipia. 
Opilioacs r Ouiiioncs» 



55 

184 
ibid. 
185 
249 
24 
44 
116 
11$ 
61 

159 
z68 

16$ 

173 
Z49 
ibid. 
i$6 

274 
88 
ibid. 
folles ha- 
ibid. 
89 
191 
19 
260 I 

37 
191 

H5 
191 

19 J 
114' 
zii 
117 
Z19 
zjo 
ibid. 
Pada- 



21 
174 



PMdagogk ; 
P:edagogi . 
Pal«ftrita. 

Guicius Pantirolus Pignorii pracep- 

tor. 77 

Panico#aria\ 2,5? 
Panis diftributio. 

Tanieri. 27 ^ 

Papas. x8l 

Paftores. 2 $ t 

Pecoris magiftri , Pecori prarfe&i . 
161. 

Pe&en. x ^ 7 
Peculiatiferui. 2.9 
Penuiatius. • 47 

Peni procurator. ibid. 
Penu quid. j^jj^ 
Penuaria ancilla. ibid.' 
Pecuniis dandis,fa:nerandi$, exigen- 



dis pr#pofiti, 
Ad Pedes pueri, 
A pedibus. 
Pediftequi. 
Peditfequar. 
a pendice Cedri. 
Penula qualis. ' 
Penula veftis le&icariorum. 
Penula Grammaticorum. 
Peregrinantium miniftri. 
Phalera? curforum , & equorum. 141 
I 3 hryg»o. 176 
Pictorum error in hiftoria Maria? 
' Magdalefi*. C6 
Pilema. 209 
Pifcatores , & Pifcatui prepofti. 168 
pifcatoris tefsera, 271 



memoTabilium Indexl 

Piftor.45. Pinfor. ibid. 
Piftores Dulciarii . La&arii. 4 5 
•Pi&uraieruisconcefla. i 7 ^ 
Piclorum communis error notatus 
218. 

Pigmentarius. 36 
Pignonbus accipiendisprcpofiti. 1 61 
Pileati. ^ 
Pinacotheca?. Z i$ 
Piftrinum . <^ ^g. 

a Th&odofio fublatum. ibid. 
Piftrinarii. z $6 
In Piftrinum acti viri, Sc mulieres . 

ibid. 
Placentarii. 
Pocillatores. 
PociUatoris icones. 
PoIIinclor. 
Pomarii. 
Poppyfmata. 
Potitii. 

Porculator. Porcarius. 
Porculatio. 
Procurator. 
Procurator Ca?faris. 
Procuratores Ca;iariani. 
Procuratio ornamentorum , Biblio- 
thecce , Patrimonii, & heredit ; 
xx. herftdit; Aurariaru>BaInei For- 
miis, Fundis, Cajetae ; Laureatoad 
Elephantos; aRationibus; Villa- 
rum Tufculanarum ; Subprocura- 



161.171 

65 
66 

124.144 
106 
240 
130 
ibid. 
ibid. 

147 



46 

57.62.180 
68 

3* 
4* 
64 

i° 
260 

ibid. 
161. 16} 
161 
161 



tor vicefima?. 
Promptuarium, 
a Potione. 
PriEceptores. 
Prajconis munus. 
Prasguftarores, 
Pradatores. 
Pra*pofitus, 



162 
46 
61 

34. 106 
139- 140 
59.180 

m 

*79 



Primicerius. 
Promus. 
Prorogatores. 
Publici ferui. 
Puer , feruus. 



Rerum \ & Vcrfcorum 

179 Sandalarii. 



46. 249 
151 

II 



Puerorum formoforum frequens {er- 

uitium. 
Pugiilarium forma. 
AM^ugione. 
Puelli g.muh. 
Pulmenraria. 
Pumiratores, 
A"Punctis. 
Putator. 



Q. 

QValus. 
Quafilliariar. 
Quietis miniftri . 

R 

RAfi. 
Ratiocinator. 
a rationibus Iibertus. 
Rationalis. 
Receptitii ferui. 
Redemptura\ 
Rhedaiii. 

Ripuariorum leges. 
Runcator. 



65 
11,0 
120 
144 
248 

H5 
267 

*75 
204 
181 

256 
165 
ibid. 
163 

n 

20$ 
6 
149 



Run haberejciuitate relicta, ignomi- 

niofum. 249 
S 

SArtus. 274 

Saltuarius. ibid. 

Salutatores. 1 24 

Salutandi hora , 125 

Salutatio publica , priuata. ib. 

Sahuiget-uri pueri. 208 

Sambucin*. Sambuftriae. Si 

Sambuca. ib. 

Sandaha aur ea<, . 



177 

Sandaligerulae. 106 
a Sandalio pueri,& ancillae. ib. 
Sarcinae. 169 
Sarcinatores . ib. 
Sarcinatrices. ibicf, 
Sartor .Sarritor. 249 
Scantio. 62 
Scapha. 216 
Sehoenobates. 174 
Sciilbr. 57 
Scobe triclinia purgabantur. 
Scopa. 
Scoparius. 
Scriptores. 
Scribae. 

Senbendi ratio. 
Scrutarius. 
Semitafi. 

Segmenta circularia ex ebore. 
Seita ge{tatoria,fertoria. 

tonioria. 

pertufa. 

balnearis, familiarica. 
Arquata.arcuata. 
• Curulis , muliebris , folida.ibid. 
Sepulcra velata. 

dealbata. 
Seruitii nomen vetus. 
Seruitium: feruitia. 
Serui Originatio. 
Serui duorum generum. 
non habent ius. 
amilitiaretra6H. 
liben fa&i in militia adfcripti.4 
Pecudum numero habiti 
male traclati. 
epithetalerui. 



n 
9 

97 
109 

39.no. 114 

115 
140 

256 

15S 

136 

ibid. 
ib. 
ib. 
138 
bid. 
230 
ibid. 
1 

22 
ibid. 
2 
4 
4 



a fuga rerra&i Rig 
tati . 



itibus no- 
fugi- 



ffiem&rabilium IndeK. i 

fugitiui cruciaffixi. iS Sator. 176. Caligarius. 177. Carfaria 

fms. 

Symphoniaci. 73. remigum. 



pignori dati. 
nduciarii. 



ibic?. 

vrbeeie&i prster Medicos>& 
Prajceptores. 116 
qui animaduertebant iti Seruos. 
11. 

Seruorum Nationes. 
Nomina. 
familia vrbana. 
veftis. 



ibid. 
74 



vi&us. 
Sigma vetus. 
Silani. 
Silentiarii. 
Silicarii. 
$mri figura. 
Societates. 
Soliarn. 
Ad fomnum. 
Spadones. 
Speculum. 
Sterquilinia. 
Stalagmium. 

Statua miferis perfugiurn. 
Stru&or. 

Stylus fiue graphiiim. 
Sublimia . Sublimara. 
Subfcribendarii. 
Subvillicus. 
Subulcus. 
Supellecticarii. 
Superiumentarius. 
Stigmatum notaj . 

ad metalla damnatis inufte. 
item ergaftulis» 
Structores. 
Stridores. 
Strigilis. 
Succollatotes. 



#1 
35 
33 
133 
153 
58 

*43 
180 

i z 
81 



177 
m 

i 7 s 
196. 197 
169 
19^9 
11 

i73 
111 
268 

. 160 
10} 
260 
H 

ibi 5 Z 

45.56 
40 



*59 



1 Abellarii. 
Tablinuminatrio. 



113. 141. 14^ 
2M 



T 

Tabulata. 208 
Tabernarum diuerfa: fpecies. 172 
tituli. ibid. 
Tafcellio. 146 
A^Tabuhs. 147 
Tabularium. ibid. 
Tabularii. 159 
Tabulat ii Aoguftoru m . 147 
a Patrimonio,Hereditatu> Fifci» 
Prouinciarum , a Muneribus , > 
tat-kmts Veftiariaf, a Vehiculis. 
ibid. 

Ta*digeri. 118 
TafMtt. 47 
Tatae. 187 
Teftamenta feruorum. 4 
Te&ores.. 3* 
Tefterarius. 15 5 

Teflera. ibid. 
eius materia. ib. 156. Infcriptio. 



Symbolum. 
Teffera hononana. 

frumentana. 
TefTeruIai. 
Textor. 
TextfiCes. 
Thalami velum. 
Theodofius Imperator 
qurtias fuftulit. 

Tibcina?. 
Tibia? Bgura. 



ibid. 
15». 
ibid. 
ibid. 
176. 150. 
178.205 
229 

rrielinii ne- 

*a* 
80 

82 



Rerutri , & Verbbrum Indexi 



finello. *77 
Topiarii. »43 
Tormenraferuilia. .8 
Torcbie , Torchiu ii8 
Torcularium cuftos non femper fer- 
uus. ^5 
Toniores ouium. M9 
Tonfor. 43. Palatii. i^. 

eius inflrumenta. ibid. 
Tonftrix. 44 
Traftatores , Tratlatrices. 3 7 

Trapezita*. I( >3 
Triclini fpecies. 6 7 

amplitudo. 101 
Tricliniarchs virga. i Sl 
Tricliniariorum feruorum partes. 54 

culrus , frequentia* 67 
Triumuiri non leruorum modo, fed & 
liberorum maleficia conquirebant. 

13- 

Tunica. 4W l 

Tmulus. 192..1QI 

Tympanum>eius forma. 87 

Tymnaniftriae. 88 
V 

VAiaSamnitica. *5 

Corinthia ; Deliaca. 104 
Vitrea,murrina>fi&Uia:efcaria, 

potoria ibid. 

Vafcularii. I0 4 

Velum. 1*7 

Velaminum praffe&ura. ibid. 

Velatemplorum. 2.19 
Ticiiniaria. Amphitheatralia. 1 3 1 

Venalitium. 17® 

Yenalicii. l 7° 

Venalittarii. 14- *7° 

Venales. 17 1 

'Venatores. 46.117 

•Vernulr. 16 

F I N 



Vern:l)'ras. v*7 

Vermiiter. wid. 
Veftiarii.105. Ad veftem. A vette. ib. 

Veftiaria. . 2 °3 

Veftifici.Veftifpici. 105. ioz 

Veftifici. *>* 

Veftifica:. lbld - 

Veftigator. 2-7* 

Veftiplica;, i0i 

Veftifpica*. J bid. 

Veftium colores, 205 

Veterator. z 5 
Vice-dominus. 
ViUici. 

Vinitor. 166 
Viriola. * *99 

Virvicarii. 2 59 

Vigiles. 3 1 

VifiilumPr*fe&us. ibicf. 

ViUie topographia. 2.47 

Villici. 24 °'u? 

Villicario. *bid 

Villicari. ">id 

Villica. .J 61 

eius raunus. ibid. 

Advinum. 61 

Vindemiator, Vindemitor. i6j 
Virga murmur famuloru compefce- 

batur. 181 

Vmbellifera? ancilla?'. i©5 

Vmbilicus libri. u$ 

Vnftores. 3 s -39 

Vnguentarius. 4 1 

Vocator. 5 3 

Volumina. i*S 

Vrfi domi alebantur, 17 1 

Vrfarii. ibid. 

Vftores. 3^ 

Vtriculi figura. 82, 

Vulgares lerui. 2.9 

I s. 



Quisquisillefuit,qui primuspronunciauit,oculos 6c 
veftigia domini eiTefundofaluberrima, illefane rem 
acu tetigit, Hoc ego nupcr verum efTe expertus fum, c- 
tiam in editione huius mei commentarii,quem me ab- 
fente,operaB typographicae adeo mendoftim prodire 
pafTaefunt.uthis quoque Indiculis perlegendis Lefto- 
rem non potuerimnonfatigare. Siquid praeteteamU 
nus animaduerfum videbitur,id unusquisqj humani- 
tati fuae relittum fciat* 

In contcxtu. 

Pag. 18. ver. 22 4 corrige Softa. ibid 4 24.fiagrum. 24. j8. 
mpenu27. i.Turpione. 29.3, fuo.ibid.8 4 feditionem con- 
ciuit.& hac Tacitinonfunt. 3 0. ij. iidem mangones & c.hac 
txprimendaerant caraclerib. grandioribus. 3;. 2, tondebit. 
ibid. 7« receptitij. ibid. 12* hor/tm^f. 7. qu* feruos prome- 
bant 4 hac nonfunt VlpUni 9 fed Aucloris 4 4i. 4. inferuis. ibid. 
f. Theamide. 42. 23. deligebantur. 48+ 1. unguentum.so.21» 
Mrs 4 so. ult. his erat. fi 4 11. Iuuenalis. S4+ 12* quo ipfe. S7* 
fenult 4 Diaconi.s8 4 antep. compeUunt. 69. pferiumfuit.72» 
ult.triclmiarium. 8S+21. pfalteria.ps. 8. agitant.ibid. 9. 
dicebatur. 96.1+ date et. 97,9. incipiant. ibid. 22. Hore. 98. 
io*o luem. 101.7.& omnes<io7. u. amphoram. it6. 13. pu- 
nicea 4 ibid 4 20. Alii ab his 4 ibid. 21. ut olim 4 117. 14. ftgnifica- 
uerunt. 119. 2. iclu. 1 21 4 / # Neapoli 4 12 3. 2 /. docuerunt.124. 
J4a cippus. 126. i3.Curopalatam. 128.4. fubfeqnar. ibid. 16. 
lafii. ibid. 2i 4 pecunia 4 13S* 3 feUafe. 136. 18. penula irreti- 
tum Milonem, 137. 23. de Atrienfe. 140. 27. Bargaten. 142* 
*2.gefi*bant. 144. i 4 Arnobius 4 14S. 4*Necaliter. 147. 10. 
nunciaret. iss- 21. uineti. 166. \8. Sofules. 169. 1. Trapezi- 
tas alii. tbid 4 i7 4 pertinet t utiUe. 176. 1 j \ uenalitium. /77. 
is* &. ibid. 29.feruorum, 179. 16. uxorum* 18 1 4 S.Familia- 

Oo tium. 



twm. ibid. i^ldebebmtur. 1S4. lin. ult. delieau. tSf. 2§l 
Tunnunenfi. 1S7. antep. Cafari. iSS. 19.feff4m.1S9. 2j* te- 
nebatur. 192. ip> SOROR.ipS. 16. compagibus. ipp+2i 4 gu- 
lofius. 10 0. f. hi mftri. ibid. ip. admimftrau. 703. antep. 
inttifas. 20 S. 2* ccruiccm+209. 2. Pcredeo. ibid. 23. cerinum. 
213* 14* erunt. 214* 20. Muliones.2ip. 20. Alfeniverb* 
erant notandt, & fegregandaaverbis Auc~toris>varid fcri- 
pturd. 220. 27. Lanim. 231* 4- non ftudiorum. ibid. 6.qut- 
niam nen nihil. 2 33-27.™ domo Augufla* 23 s. 22.contempta>> 
ti fumus. 2/1. u.portas. 2S4* 24- Theodofius. 256. s.at. tbid. 
2S. arundo. 2/7. i 4 J>)uoddigiti,delendum ut repetitum.26 s 4 
S.ftercorarent. 270. 27. Marinam* 271. if. legenda. ibid.2p. 
CHRTSOGONVS. 27S.3*Nomenculator f 276. 8. Varronem* 
279*14 Papianm. 

In Marginibus* 
Pag.2.ver.io.Appul.3.i2. Euflocbium.7. *'* Bpitom. 
iur. ciu. dele. 10. 14. Dot. 17. 1. hb. is.l. M+Vh J - Craffo.32* 
s . L 4 x. Mandati. ibid. 6. L de oratore. S4- S. cap. s*. 2. 
templ.6t.s.tos.66.2 4 L.22 4 104.2. L.n.us.i. Sueta. 
dele. 119. 2i. L. 2. ibid. 24. Hieronym. ibid. ult. ad Niuam. 
178. 7. Trinummo.nS. 4- *clis D. Seb. ibid.7. Vifcell. iss-2. 
Papianum. ibid. 3» L. ult. isS. 3. promottss. 162, ult. larga* 
164. 2. Lib. 2. Saturn.&c.deletetum,&reponeSat.I.i(fs. 
n.urbts. 167. 2.renum. ibtd. n 4 litteruU interlmeares gf 
prafoflerecoliocaufunt.168. 6. Lib.4> Hiftor. Eu. 17 S. r. 
deleg. 3.176. lo.noxal. 17S. 6.h£cinferius in proxima fla* 
tionecotlocanda funt : & hicreponendum L.4S. depecul.183. 
7J0cati.1p3.LMeUm.212. fcholiamarginaltae &f loco 
xmota funt. 220. f. tor. ibid. 10. habita. 22P. 4* fiophorfan. 
234*s>Claudiocap. io.deletotu>&repone L.I.OTh. deoff. 
Keftor. Prou. 23 S. 2.L.6. 14. 271. /• esp. 27^.1/. k. 
F 1 N I S. 



n
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Laurentii Pignorii Patauini De seruis, et eorum apud veteres ministerijs, commentarius : in quo familia, tum urbana, tum rustica, ordine producitur & illustratur"

See other formats
