Grollae obsidio cvm annexis anni MDCXXVII.

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.

We also ask that you:

+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.

+ Refrainfrom automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.

About Google Book Search

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web

at jhttp : //books . qooqle . com/

DH

2<

Ro 1

H

jr

'%

1

DH
7L, O <

GrZZ

. ' V*

V

n

G JLD L L

O B S I DIO

*

CVM A^NBtlS

Anni qto Ioc%xnU
H v g?. Gr o t i Axj^yfy \

'

***".

-; /*-

AMSXELREt>AMI

Apud GvilielmvmBlabvf.

M, D CXXIX

f

r

»-."••

«%

^Mte>"

Kf..-

s

•5S??\ G R O L L £

UHoCL

OBSIDIO

CVM ANNEXIS

Anni clo Ioc xxvii.

Ibat in aeftatem annus qui Chriftianis poft
mille fexcentos vicefimus feptimus , nihilad-
huc in BatavosmoventeHifpano , dum fatis
habet attritum fiimtuofb Bredae obfidio aera-
rium otio refovere,& copiarum aliquid often-
tare adGermaniaefines , augendo terrori in
I eos qui Auftriacae domui adverfabantur, quo
Tiliaci ac Walleftenii armain Dania? regem facilius procederent.
Majora audere & hoc vetabatur,quod ab Americana Batavorum
ibcietate minus Eremita terrorem utroque Oceano circumferens
Hiipanicos ex eoorbe proventus, maxima bellorum alimenta,
non corruperat quidem,fed detentaverat. His quifederatas Bel*
gicogermanixnationescurabantnonidem animus, fua quoque
refpedante>quimoslibertatis fiquandonimia eft,cujus vitianon
alius magis quam hunc antecedens annus oftenderatrdum recen-
ti FridericiHenrici AraufionenfiumPrincipis, qui in praefe&u-
ram fratri Mauritio fuccefferat , au&oritate Tranfrhenani populi
infua, ZelandiinHulftumtrahunt : quocertaminediftractisut
ftudiis ita viribus occafio in utrumque efHuxerat. Nunc Hoilandi
&Zelandi maritima» nationes quicquid erat praefentis pecuniae
aut quod fide contrahi poterat vertendum cenfebant in maris
tutelam , novaj opis fane egentem , ex quo" ve&igal quo ifta
onera praecipue fuftentabantnr defecerat , abruptis nuper ab
Hifpano mutuis mercium ex hoftico in hofticum trave&ioni-
bus, qusepriore bello hinc ob publicos ufus, inde ob privato-
rum neceflitates tolerabantur. Inevitabili malo aliud ex culpa
accedens , dum res maris ad Mofam maxime quorundam fce-
lere , caeterorum negle&u ,certe non ex fide tra&atur , & nauta-
rum ftipendiamaleprocedunt , partim transfugiis , partim jufta»

A 2 mercedis

r

r

|4 G R O L L &

\ mercedis delperationequod erat roboris navibus abduxerat:quo
' Dunquercani & qui his proxima tenent , qua fofe & exigua parte
'3 Hifpanorum Belgica Oceano admovetur , eo venerant audaciae,

' ut terrendo naves beflicas y caeteias mergendo aut rapiendo age-

rent quafi ex parte pofTeffores maris quod ha&enus non nifi per
furta attentaverant , Marchione Ambrofio Spinola inhanccu-
ram non minus quam in terreftre bellum incumbente , quippe
gnaroilla parteviriuincaeterahoftrum ftare; quapropter fupra
publica ftipendia etiam privatos ad armandas naves fpepraedae
& per Hifpaniam commcrcii illexerat. At Tranfrhenani quae
proximo anno poft nudatam moenibus Oldenfaliam agitata , Ve-
faliam, Lingam, Grollam repetere, & quq major educeretur
exercitus, ad fiipplenda praefidia pro tempore o&o militum millia
a?re prartogato offerre. Ipfe Princeps Henricus marinonminus .
quam milkiae prepofitus , indivulfo etiam antiquitus apud Hol-
landos ob regionis ingenium utroque imperio , accedebat maris
curam commendantibus : fimul nota ducum prudentia,ne aucto»
res habeantur eorumquxcontra cadere poflunt , haudomitte-
bat monftrare pericula : Vefaliae obfidium multo egerc milJte
nec qui terra aditus tantum fed&quiRheni tranfitura cuftodi-
rentiLingam longe & finibus & abdu&is reipublica? viribuspron*.
tum hofti in alia & pretio majore incumbere : Grollam milite,
munimentis , machinis firmam & quod praecipuum ab amnibus
abefte quinque horarumitinere: undeliberum Hilpano turbare
commeatus aut incedere praelio , quod & fiibire anceps & detre-
dfcare indecorum, in pofterumquoque fiduciamhoftibusaddi-
turum. Praevaluit tamen de Grolla confilium his quae tumprae-
videri poterant fane dubium , eventu magnificum , exfequente
Principe tanta alacritate ac ditigentia quafi non alius fiiafifTet.
• Igitur o&o quae diximus millia fubitarii militis fervando Hmiti
attributa , quod Hifpanicarum copiarum Caefarowartam ufque
Montenfi ditione proceflerat , attinuere ne interiora Germania*
.peterent. Exercitus ipfe , equitcs terra , pedites amnibus , quo
"**'4' ' minor impenfa efTet ,- convenire jufli in locum ubi Rhecus in fui
' «bminis alveum & Vahalim fcifTus infiilam facit quamBatavo-
rum etiam veteres appellavere , fed nomen olim mari tenus con-
tinuum nunc in fupernaparte quae Geldrici juris eft refidet. At per
flumina iterutpecunixparcens itaventorumincertisfirbjedum
•"*'*... fpem

L< JVVUU «4UWMMM*|>« «.«w^, «.£»»• •— •.«. _._

I (eptuagintaquinque : currus mille admodum.qui h«cip(a

A 3 tor-

»• ■»« ■

Murv. i* »,

I

r

*

i..

Jiumina iter ut pecuniae parcens ita ventorum incertis fubj ecl

k

O B S I D I O. j •;-" ' : ;

fpem tunc etiara fefellit , ut decem prope diebus quam deftina-
tumfetiu&copHequocondi&umpervenirent, quotemporisfpa- "'*

tio ( neque enim defunt takum nuntii) facife hoftis juftum & ipfe
exercitum educere pomit , haud dubie Batavis agitata cormptu-
rus ; fedquodfrequens ilUs partibus haud fatis provifijm qt pecu-
nia , quaeque afiamovendo. agmini opus in parato eflent : neque
crediderant id hofjibus animi ac virium , ut amnibus abfitum
atqoe iftis munimentis locurn impetererit. Iuvit non nihjl & fraus
Naflavii Principis quiin Iubacenfem ripam (GaJUfca olim diceba-
turcum Germaniam Rhenus clauderet) raanum miferat acbe-
quandis viis qua parte Gocha oppidum eft, quafi imminens operi
quodfub finem antea&i autumni caeptura neque dum perfectum
Bercam& Venloam interHifpaniviginti&quatuorftationibus
infidebant. FofTa ea eratRhcno Molam jungens* (pe ad Scaldjm
ufque ducendi ut rerrum , ats , lignum & qu$ alia Germanicum
fcrt fblum Batavorum commodis intercepta in Brabau.tiara na- *

vigarent. Eadem limesinterjiciebatur ne B atavorum eques , ut
antehac fame , Belgarum extrema quateret, quja & Germania?
agros cis Rhenum fitos in pabulum praedaroque yerteret. Ad-
monuerat&Mansfeldii tranfitus qui Bergaromad Zomam ob-
fidium intercifis jam commeatibus gravo , nondum tamen uc de-
fperaretnr , abrumperecoegerat, ac nonitadadum paria confilia
apud Gallos & Brittmnosfermonibusja&ata,pr$cludendum ex-
ternis ad hoftem auxiliis faltem terreftre iter.Nam quod ramores
addiderantpoffe ex Rheno , quaadhuc unu$ eft aquas in Mofam
deduci , ac fic flumina in cjux ille fe dividtt , precipua Bata voru m
munimenta, vadisnervia fieri, fituslocorummire inxqualis adeo
refellit , ut ad impwndam foflam aqua ex Nirfa paulum abfito
amne&quicquid circum humefeit colligi tribulque feptis reti-
neri adverfus liccitatemdebuerit. (n hanc curam dum noftis di-
movetur , peditatum Princcps navibus exemtum tribus difpertit
agminibus. Centuriae erant centum & o&o flipra fexaginta. 1 6% «^"
Ecjuitatus turmis quinquagmta&quiuquebipartitojuflusince-
dere,ductoThomaeStaqucribrouquii, quiperjuftos gradusae
merita ad fecundum equeftris militiae^gradumafeenderat , pri-
mum magiftriequitumfibi adhucfervantePrincipequofubfra-
trefuncTusquoridam fuerat. Aderantxormenta v&rfaemagnitu- £> ^,
dinis feptuagintaquinque : currus mille admodum qui hxc ipfa

A 3 tor-

{■

6 GROLLl,

( tormenta,nitratum<jue pulverem & globos,tranfeundis amnibus
navigia, pontes fcirpeos , alimentaferrent & quaecunquefacien-
dis, oppugnandis auttuendis operibus fiipra vetera noftraaetas
inv^nit. Principem diledi d Federatorum conventu , confilium
atque au&oritas , comitabantur. PoftquamEmmericoprogrefli
campis ftetere, promulgata edictafanciendae difciplina?, quaeque
utiliafanitati, & nemilites interfeexrixismpugnam ferrentur,
qui mos ex Gallica* nobilitatiscalore ortuscxteras nationes con-
taftu incefTerat. Provide imperatis addi&e paretur , diligentia
Smelfingii qui jurifdiclioni militari praefidebat. Tertio die ( is
erat Iulii vicefimus ) in confpectu fuit Grolla cum jam no&u prae-
vedus eques du6tuHermanni Ottonis Comitis Stirumbiiitinera
ad oppidumferentia occupaflet. Zutfanienfis regio , parsolim
Frifiorum cum id nomen latius pateret , nomen habet ab incultis
terris & humum non nifi ad ignium pabula prcbentibus quas
Vennas vocant , & auftrali a caeteris Frifiis pofitu. Ea fups quon-
dam Comites habuit , & nunc quoque nomen fcrvat Comitatus,
cx quo per matrimoniiim Sophia» Wichmanni Comitis filiae ( ea
Ottoni Naffavio nupferat ) in Geldrorum Principum qui tum
Tutores, mox Comites,Ducefque di&ifimt, jus traducta fimulin
ipfius Geldriae corpus coaluit. Ad ortumfuprafe habet Cliviam
& Monafterienfem Germania? partem : infra & adScptentrio-
nem ea loca quae pofTefTa olim Trajedinis ad Rhenum Epifco-
pis Tranfifalana ab ipfisdicebantur , manente in hunc diem vo-
cabulo , orto inde quod hanc regionem ab his qua? Trajecto urbi
propiora ejufdem ditionis erant , in quibus quondam & Velavia
fuit poft Geldris conceffa , Ifala amnis difterminaret , idem qui &
Zutfania? agrum abjoccafu claudit , olim in lacus fe immergens
qui late didudis a fe terris finum maris ingentem fecere quem
Frifii primum , deinde & alii auftralem vocant. Totus hic tra&us
poft pacem Gandavenfem fecutus arma quae pro libertate tota
prope tunc Belgicogermania ceperat , donec Georgius Lalae-
nius Rennebergius feque & quae trans Rhenum plurima prae-
fecti titulotenebat in regisobfequium traduxit. Quae pars Ger-
maniam fpedat Vredenfibus campis late fepanditin quibuseft
Grolla. Vetus oppido nomen Groenlo quod viride nemus fi-
gnificat : fed ut fpeciem loci mutavit longa aetas ita prolatio-

( nem nominis, quod Germanicis vocibus frequens , contraxit.

i£ftate

\rC

O B S I D I O. ?

^Eftate anni nohagefimi quintiPrinceps Mauritiuscum decem ftf*- ft"""'*!?
millium exercitu hoc oppiaum impetere aggrefTus eft , fed fuper- fgftSff." ** a
ventu Mondragonii \ quanquam fexies mifle tantum illi pedites, * &***&£«
aliquot fupra mille equites erant, abfiftere coepto quam pralit '^L^TZi .
fortunam experiri,maluit. Sed anno pdft altero,dum Parmenfem i^
St regiarum partium vires Gallia detinet , facile Mauritius & hoc
oppidum & multa trans Rhenum in Federatorum poteftatem
redegit. AnnohujusfaxuIifexto,quotemporemaximaeraerunt ,^/. fh*^*
Hifpanorum copia» & in fpes colle&a? maximas, Marchio Spino-i ^uJ^a^ -
la , cum tranfire amnes partimper Buquoium , paitim ipfe variis "' * x

in loeis nequicquam tentaffet , nuc tandem incubuit , Sc ut itios
ipfi pluris tempus quam militem azftimare , quafi in hoc facile
damnum, iailloirreparabilis jadura, feftinatis acceffibus,cun&is
ad terrorem compofitisquau impetucapturus oppidum , verbis
infiiper minax , extorfit deditionem intra diem quem ferendo
obfeffisauxilioMauritiuspra*finiverat. Sedcum ingentes iili Hi-
fpanicarum partium conatus inopiam pecunia? atque ihde fedk
tionemmilitumgravem peperiffent , arrepta occafione Mauri-
tius Grollatn quanquam praecipite jam autumno obfidio repetit:
& perfcciflet , ni fuDitus adventaffet Spinola , multo minore qui-
dem cum exercitu & quanms rebus tum turbidis pretio , ptece
colligi potuerat,fedprxlio paratus cujusincertapertinacitet vita-
re fixum Mauritio norat , eoque cun&a audentius periclitabatur.
Secutae inducix utcxterabelliprxmiaitaGroUam penesultimos
poffeftbres reliquerant , ex qua nunc Princeps Henricus novo '

imperio decus quaerebat. Situm eft plano id oppidtim & quia i

Germaniae fines attingit muniri cceptum jam olim Prihcipatu Cnr&*- #«~™+u* °~
Caroli Auftriaci inter Impcratores id nomen quinti , qui Traje- ^J» f/ 1 "** ' ^
cTinorumPontificiimimperium omne itemque Geldriam emta ¥

in fe ac pofteros iuos tranftulit. Sed haec opera ut ipfam munien-
di artem auxcrat perfeceratqtie magifter talium belli diututni
ufus : & per inducias hunc locum juxta Silvamducis &inFlan~
dria DammamHulftumque firmareHifpanus curae fusduxerat.
Excurruntmoenia. lata acfublimiaquinque propugnaculiscUnei
in forrnam , ut nunc mos habet , promihentibus , ihter qua» toti-
dem intervalla ad reclamnofmam per angulos propugnaculls
junguntur, utundique exromni parte oppugnantium latera ad
tormentorum jattus pateant. Pedi mcenium agger alius humilior

praeten-

8 GROLL/E

[ • pfartenditut , fuccitt&um ideo vocant > quo nbicumque vifunri

. ' perforato promtum fubeuntes propius rectaquc impetereteclis

s ^iefenfonim corporibus. SequinirroiraquamSungaamnisoppi-.

dum prxlabens parte fui inundat. Hanc ukra via eft ad jaculato-

ram militumlatebrastuta&ipfaaggere , fed extrorfum leniter

devexo, atquc itatemperata altitumncutAexmcenibusexcuiTi

globi tranfeant & qus ex hoftibnscontra l plano intenduntur ra-

ta&smcenibusfupervolent. PortxaresoppidoBrefurtum,Zut-

J> cfl</i«9 Q*r#** faniam, Daventriamferunt. Summumoppi&prcfidiiqueregi-

iLIiu^-- men P cnes Matthauim Dulquiumbellandi veterem & expertae

/ ^ virtutis atque ingenii. Quippe is eratqui ahno euntis&culife-

cundo arcem Wachtendoncae aftu manuque invaferat , cum tre-

decim militibusa fe in id le&is in navi palea obtedus & ubi pe-

netraverat obvios omnes trucidans donec arcis potiretur. Attri-

butae huic o6to peditum centuria? , turma una du&ore Lamberto

Verreiquio , cui toparchia Imda , pater Ludovicus Verreiquius

confiliisArchiducum componendifque actisaflidnBs Audientia**

rii titulo , cujus labori atque induftria Belgica non parum debe t

•ft r V«- 9 £ ttA o k° c boiainz quod duodecim annos bellorum malis libcros ha-

?w*°* /** buit , optando utrifque partibus rerum ftatu. $umma prcfidii

r/ cr ^ p**u i £ mille ducenti prx ter qui ex oppidanis manente obfidio alfcripti

funt : tormenta fexdecim , vis mag«a in noxam oppugnantium.
Cibiac frumenti quantum fatis. Quod primum noftue vixtale
quid expe&antibus apparuit turmae fuerunt Batavorum dux , ia
quas ftatim Verreiquius cum fuo equite erupit ccepitque pu-
gnam , fed hoftibus adventante fubfidio-retro ceifit arhino adju-
torelohanne Waertiornanuegregio. TernaPrincipicaftrapo-
^ nere vifum : quorum quaz ad ortum aflignata Comiti Ernefto

Naflavio praefe&o Frifiorum cis & uls Lavicam , quarum gen-

tium proprio miHtiGermani tunc ac Scoti fbciabantur. Medio

interauftrumoccafumquepofitufedit Princepsipfecum potifli-

xna copiarum parte , editiore illic fblo. Tertia caftra minoraca?-

terisjufluscurare Wilhelmus NafTavius Lecca» toparcha,idem

claflibus Hollandicis praepofitus fiib patruo Principe , quippe

Mauritio ex femina nobili^cd extra conjugium genitus. Princeps

Certusurgere propofitum,nequid avocamenti ingrueret , tribu-

i rium Pinfium Aam cujus peritia? multum fidebat,cum triginta fe-

| ptem centuriis praefidere jubet fupernis partibus inter Rhenum

! Mofamque:

t :

f i

\

1

\

Mofat

O B S I D I O, p

Mofamquerat ubi Vorenam mfulam Mofa ambit, 8c quae inferius
fitacumcopiis haudazque magnistuerimifTus Varixitidem m-»
buhus, cum mandatojungerent viresfi fortehoftisEmmerici,
Refae, Graviae, RavefteniautGennepa»autalteriuscujusoppidi
obfidium moliretur. Provifum quoque ne qualimiti praefidiade-.
eflent , & ut £ reipublicae primoribus alii Zutfaniae , alii Daven-
triaecurarentut quaeexercituineceflariauibveherentur. Poftri-
die quamadoppidumventum erat coeptamuniricaftra neprae-
fectis quidem ac tribunis laborem defugientibus quo alacrior mi->
les imitaretur.Itaqtie intra eum ipfum diem eo perduda funt ope-
ra utdefendi quirent , &poft magis madfque au&ain eamfor-
mam qua nulla unquam exa6tior fuit,ne fub Mauritio quidem qui ^
cunda le<5fca ufquam aut vifa in ufum retulerat. Caftella fieri eo.
pta condudis j am operis , ad arcendos hoftis aditus , unum retro

Prin-

10 26 K

SeslaCsftdi. I'1 'l l l ' l 'I'Hll' l' J'l'lltn ' l R*JiMsme»forl*s.

? - "DMgTMhlHM OtthO-

IJ\ grapkkumCABclS,

SutU m»firU ii*- , S jo ao 30 4e SS

fkmmmsmbog. I"*** 41 * » » *—" * AuUm, mtwf*ti*t*

B

\

io

G R O L L &

/

tiiagrammA ortfographtim*

JtAAiftl^ -^L, , }

ScdUmtlbfU XddbKmto*

dtag.fthog. /#rttt.

ffi ■>'» Itl-Pf W-H- /,r*.

Dfagrammd orthf-

£e*U menforid <&*- m S * 20 30 4* S*

O fc S 1 D i o.

Typus «rthogrqhkm CaHtllorutrvtnobfidto Groll*.

n

iPrineipis caftra, quo loco furgebat in jugum humus , oportunuin
hoili n praecepiffet,& caftris grave : duo alia inter hanc & Ernefti
fedem : ab his ad eumlocum qui Wilhelmo Naflavio attributus
ruerat tria,quadrataferme,fed quatuor propugnaculisprominen-
tia. Prater haec pluresminores receptus muiti , fed qui & ipfi tor-
mentahaberent irapofita : fuae caftellis &rectiptibusrofla:&itt
foffis pali. Hajc omnia quiinterfeconnect.eretagger perpetuus
prope in orbem ducebatur. Quar dum adverfus vim externam
parantut, non cefTabant interim gnari talium aperire (blum, ut re-
<5to adlatera itinere&perartemfinuato, quomagisoppidano-
rum telaper bbliquum evitarentur,tutiiis arrepererar oppido,una
regione ex Ernefti eaftris, e* Principis caftris diiabus , dextrorfnm
Anglis , finiftrorfum Gallis laborantibus , qtieis monftratores ad-
erant Boffchius & Percevalius. Nec piger Dulquius diftribuere
cuftodias , attollere loricas qtteispropugnacula & fuccinftumin-
flituri veiabantur, tuguriis tegulas detrahere ne telfcconcuffae te-
la & ipfae fierent,globis glandibufque vulnerain hoftem fpargere,
tuncta boni ducls obire munia dum valetudo tulit c cjuippe haud
multo poft ex tubo militari glande humerum trajedus afflido
corpore ita Ut decumberet , convocatis centuriohibus fummam
imperii Verreiqttio tradidit , qui viciffim ipfum precatus eftco-
miter > corporis refovendi primarhut cUram duceret , fi pet eam
liceret , ipie e* cubiculo quae ficienda ihiperaret, fe cun&acum
fide atque intrepide exfecutunim , haiid vanus prorniffo. h igitur
rnodo multo die opera AnglorUm , modo ho&u Erhefti caftra ex-
curfibus laceffebat , haud gravi in obfeffbres darhno nifi quod
quamvis egregios milites caftts abfumit , Ut tunc Drbmbntium
Scotorum vigiliis prasfeclumifed in eam fpem ihaxihie ttt obverfis
in pugnam oculis aliquis ex oppido nuntius ad Hifpanicos duces
jperlaberetur. QuominuscreDroerumperet, avidotaliummiiiti

B i ftta

ii GROLLl

lua paucitas obftabat : & jam ademptis in longincjuum excurfibus
eques peditum officiis accedebat. Audiebatur interim Henricus
•^•i ' Comes Herembergenfis (is Principis Naffavii amita natus belli

fato in partibus aliis boni ducis famam obtinebat ) augere indies
copias quaead Caefariswartam , ut diximus , coire cceperant : quo
magis follicitus Princeps lectos tribunorum ad nocturnas vigilias
& properandas munitiones mittit:duas turmas Zutfaniam ablegat
quarumpraefidio exercitus alimenta Lochemum ufque aut Bercia
amni ad Borqueloum oortarentur quo ipfis obvia major e caftris
manus procederet. Iple amnis ad eum ulum purgatus , refciffique
pontes per quos e Vefalia & aliunde hoftium globi prxdx iahian-
tes curfabant. Ne famem hoftis facerepoffet , primumquod im-
bellis aetatis aut fexus & quod prxterea armisinutile juilum exire
caftris : tribunis ac centurionibus imperatum providerentut mili-
tumcuique in octo dies victus emeretur dum faciliscopia. Inter
Principis ac Comitis Ernefti caftra ac propius etiamqua parte fo£
forum operaad oppidum procedebant erecta tribunafia e quo-
rum faftigio machinx mamium fumma quaterent. Iam caftrisin-
terje&a caftella quinque injuftam molem excreverant&conti-
nuoaggeriadjugabantur : ac nequafpeculaedeeftentultraqua-
dratos receptusprxducta aggeri & alia munimenta partim cunei,
partim jugi j acentis in modum,qua?dam & fronte in forficem re-
cedente quorummultusnuticufus: cornutavocant. Et quaparte
aequiflima planiries inter Wilhelmi & Ernefti caftra fundebatur,
ab aggere plufquam triginta pedum fpatio nova praducebatur
foffa in octo pedes patens, in fex decli vis. Etianpqud facillima iti-
nerum, repagula oBjecta & objices verfatiles : alibi fudes pra^pila-
tx : ipfisque caftellorum foffis aliusobjectus agger quali oppida
pracingi fblent:& quaecunque circiim loca infenfaeflecaftris po-
terant prcfidiismachinifque infefta.Tantaeratcautio ne qui ho-
ftis gregatim permmperet quem fecundo Augufti die Rhenum
tranumeceleresnuntiiafFerebant. Afoflaoppidi devexus agger

}>arrim fubrui,partim aperiri ab obfidentibus coeperat; nec obfef-
i eumdefendere , paramutilemingraentibustuborum hoftilium
telis&parciore fuorum numero quam ut externa tueri vacuum
foret. Satis vifumfudibuspraemunire portas&pontesabrarnpe-
re. At Princepscuneta impetendo oppidoautarcendishoftibus
ftructa coraminvifere , laudaregnavos , corrigere errantes, nihil

extra

O B S i b I 0. ij

extrafuamctirampati, immotaintertantos ac"ras aiiimi tranquil-
litate quam&vultusprajferebat, mirantibus quotquot afpe&a-
rent. Slingae aquis diximus impleri fofTam oppidi : olim re&as op-
pidum perfluebat, fed quia torrentior interdum arradebat muni-
tiones , Dulqiiius jam ante obfidium ad feptentrionalia oppidi al-
Veumilliduxerat,quo praelapfusnioeniainfraque ftagni in morem

altero , quod ab oppido longitis, fiquando nimius efTet , efflueret.
Hoc feptum exterius Pudewelfius Principis pmoriam ducens ru-
pit,& ftoVo meatu a fofla oppidi dcpreflo, aquam ad quinqtie fer-
nie pedes fubduxit ndverri rmantibus qiiae haud arduum implere.
Intellecto Ltippiartt tranfgreflum hoftem, nec alio jam metu,
Princeps Pirifium Aaiil Varicemque cum copiis ad fe vocat , Lo-i
cheixio qttod in itinere erat cuftodiendo mittit cum centuriis
quinque DidericumBianim,fi]iumGeorgii Biari ejus quifummam
aerarii fcederatorumcuramab annistfiginta&feptemfanaitate
&diligentiafingulariadrniniftrabat,au(Soritatemmaxuriamnoa
per arteS & facltiones fed folida virtute fimulque rerum peritia
confecutus : unde & cjtis liberis apud Principem plurimus nonos;
Eiderfi oppido auda quae exant rriunimerita , adje&a nova lunata
fpecie.Partc altera itinerisvicus eft Lichtefurtum,caftrorumpro-
pinquitate facilis prxfidio atque opere teneri fi hiic iter Jioftis
vertirTet. Repetita edicta de coemendo in o&o dies commeatu &
qiue ftifpectos atque inutiles caftris arcerent; Dimifli in omnem
partemquicundanoftium explofarent : attenta? excubia? ftan-*
tium,circumeuntium.Provilumfuerat utin caftris efletit teftusvi^
ginti coquendo pani,longi novem pedes,latt intus ocr.o,alti fupra
pedem , qui univerfi unius diei nocrifque fpatio vicies, ocries mille
& oc"Hngentas paniilibras exhiberent prartertf a in condito erant ' m 3~!"/£^'^
paulomirJusquate^cente^amillkUbraJlmlr>anis:farin^fupradu-/ t ^" ,
centastriginta&quinquevehesqticidniaximummenfurxgenusi^dof&o *•—• ^
cafei libra* quadragids ocries mille : itigens copia , & cjtiae in mul* * <-£"*»
tumtemporisfecunimcontrafamcinexerdtumprxftaret,etiam- A3 ^/*t^« vAh
fi inter urbes unde commeatus adventabant * & caftra medium J^V"* ^**'"*
fe hoftis interjiceret. Mutuae raterimcaedesacvulneracumop-s fa^ ^U
pugnantes ex adverfb fofT* margine * oppidani ex majnibus&l *
quod maxime floxium ex fuccin&u tormentis intonarent, Sed

B 3 prxcipue

v

JU *)*d>

1

14 G R O LLi

prJecipueihfefti obfeflis globiigniti : Punicamala militibus ap--

pellantur, eo quodfimul cecidere rupti in multos quafi acioos

fj- - k' h ^^X^fp^gontur/aciliutquidqueattigerintincendio.Horummajorcs

„^^ ,(UMr** libras pendebant centuni fexaginta; minoresfex&viginti. Ex

+>H»*irS4 5* • majoribus centumfexaginta:minorum fupratriginta in oppidum

pervenere. Is metus obleflbs adcgit nitratum pulverem ne ta&u

conflagraret ex horreo publico fubter bafilicam transferre & tra-

bescraffas imponere qua? fimoiniuper atque humo integeren-

tur. Inhominespernities proftratis folo utconfpexerant corpo-

ribus vitata. Princeps hoc omne tempus quo hoftis adventans

exlpectatur non dies tantum fed & no&es intentus egit , cun&a

©bambulans, nec caftella tantum, fed & fiquidintraaggerem

editum machinis inftruens quae extrorfum verterentur , equefrres

quoque excubias ad omnes aditus locans. Ad Ernefto (ita perve-

<ftus , folo humili atqueuliginofb , videt imminentem caftris cel-

fioremlocumquemrioftiutilempfaevidensforficato opere rau-

niri jubet , attolli quoque & fblidari caftrorum aggereth , Sc quia

procopiislaxiuslumtum fpatium fuerataliaintrorfum ducimu-

nimenta, fubfidio fi prima cefliflent. Ita cautum ne aut ifthac per*

rumperet hoftis ad obfeflos aut pra» globis defuper ingruentibus

teneri locus nequiret. Pinfio Ax & Varici qui jamadvenerant

feorfimfiiae datae fedes qua interjectus Wilhelmi & Ernefti caftris

agger planiflima camporum profpe&abat , facilem hofti viam &

olim ipfi profperam. Nec alia* Herembergenfis adv£nit tranfito-*

/ a. 5 ^ ue ^ co V reda ihi conquievit,fpatium inter fe atque hoftis ope-

x^kff-V+Jrn^ relmquens quantum fefquihora confici poflet , au&us inter

IgH . rrZX^&- eundum Germahicaruth cohortium fupplementis ad mflle o&in-

v« . •*»•'&» ^> *»*'«^' e atos, haud equite minus qnampeditePrincipiscopias fbpe-

60 ' , . ^ rans quanquam ex Palatinatu & Rheno adfitis adventare cohor-

cs» <~^s. /»-M<* tes ^ turm^ falfii ipfi fpes fuit. Turmas habebat feptuaginta

*' fexagento&ampUmmiUmm:centoriaspeditumcentiim<juin-

quaginta octo nonagenariasferme. Caftelladuoprxcipuae ma-
gnitudinisineadem erantaggerisparte , alterum ad feptenttio-
nem, alterum qud magis in ortum fle&itur. Illuc fe Princeps catr
quadraginta quinque peditum centuriis, parte equitatus, machi-
nis fex , huc Erneftus vert&e : praeterea intra ambitum locata? aLc
equitumiisintervaUisutfacileinteripfasauxiliumeflet; aliis Jocis
diipofitapeditum quater miUenorum agmina itura quo traxiflet

neceflitas.

O B S I D I O.

l S

Decemtas.Geminatx noctuin caftellis & pro aegere quamaxime
hoftis timebatar excubiat , & fiupe&o ne ille mc fcoftentans alibi
viam quareret , pons apud Winterfwicum quo amnis tranfitur
rumpijuftiis. Ducisalacrfcatemmtfesfecutusnunquamvolentior
duplicatos labores ac pericula pertulit : nec queftus ulli auditi nifi fi '
cuiminoraquamcseterisdelegabantur. Tribuni quantum impe-
rio tantnm labore ante alios , vigilanda» no&es , five urgenda fo-
dientium diligentia erat , quos inter eminebat Brederodhisincor-
ruptam nobiJitatcm ad au&ores fanguinis Hollandia? Principes
referens. At Herembergenfis primum quidem adverfus noctur-
nos impetus inlimite illicrepertoquiagros terminaretaggerem
leviter excitansfrontemfibi munit. Poftridie claralucepropius
in tumtdum quendam cum turmis aliquot procedit , diiplofifqiie
machinis adefle auxilhim obfeffis fignificat. Eo pera&o recipit
fe. Videbat Princeps omnem fpem obtinendi propofiti i n duobus
efTepofitam,ne quid externo hofti peryium foret & ut contra op-
pidum opera quantum poterat celerarentur . Quare aggerem pri-
mum , adhevumlatus caftrorum Wilhelmi , necnon ad dextrum
qud maximum difcrimen , deinde & quar (e inter & Erneftum

jacebant

Reteftm Mtmexe aggere mti atffris interj*ceh*t.SimuUjue 4ggerquaHs(jr
receptmts i'

receptmts fr cdfteJ/isfrc ebtentufitit.

A Locus t&rmtmis intr* recepmm m ^s^

Itistgramma mhgraphicam meptus
mfekmktm GrtSam*

ZHdgrdmma mhojjifhicum dggeris
4j$*€M8ra<nmt&ebantur>

T

:* f

Pedts.

1' ■■ •■ ■ f ■ ■ • i, | 1—

3*

t ■> j i.t • .1 |

r 40

IS

20

16 GROLLiE

»

jacebant attollitradditpluresreceptus & ipfis receptibus obducit
aliamunimenta. AdverfusoppidumexErneftiregione machina?
crebris icldbus loricam fuccin&us lacerabant quae viginti quatuor
in pedes patens fiquid dfronte perdiderat indefeffo obfem militis
labore retro reparabat. Procedebant & vinea: ita utGallisAn-
glifque pars tantum tertia foffae implenda reftaret , cum Verrei-
quius fuccindum duabus armat machinis ruptifque operibus
miffili igne urit tigna & fafces cjueis validis ac denfis latus utrum-
que obfeptum. Oppugnantes refe&is quae ruerantadverfuscer-
tiora ex luccinclxitelaau&otandem fiiorum tormentorum nu-
mero fuperiores fuercNon tamen fine damno id abiit defideratis
Anglorum eximiis Ramo & Proudo, quorum hic Morgani tribu-
ni abfentis locumimplebat, ille excubiispraeerat. Interim &He-
rembergenfisconfiliapartim resipfa , partim interceptae litera?,
partim captivi,qui plurimi quotidie ob laxatam penuria ftipencM
difciplinam, aperuere. Videbat neceumfibihoftemqui pradii
metu loco cederet , & firmiora opera quam ut vi mera oppugna-
rentur. Agita verat ex Marchionis Spinolae confilio medium fe lo-
care inter Zutfaniam & hoftem avertendis commeatibus : fed
ipfi quantum cibi fatis ad alcndum exercitum datum non erat,
necpropiusquam&Vefaliaidque magnispraefidiis haberi pote-
rat. currus quoque ipfi deerant : & cum vatidam manum £ caftris
Naffavianis Zutfaniam iviffe intellexiffetalimenta redu&uram,
fpe capta poffe eam in reditu concidi , ac fic animum ipfis minui,
addi b&feffis, quominus tentare fortunampoffetimpeditusfuit
pravo certamine Italorum atque Hifpanorum, quorum illi, quod
ad fe more militari ordo ducendi agminis rediinet,Hifpanidomi-
natus jure, primas fibi quifque partes pofcebant , nec aut rationi-
bus aut ptfecibus perduci potuerant ut omitterent intempeftivum
diffidium,eo prove&is animis ut Campolaterrius Italica? tribunus
miffionemflagitaret. Quodpoftremum eratutalibi vioftentata
alia* interim per miniis cuftodita fubfidium oppido penetraret
tentatum , fed fucccflus abfuit. Nam & qui novum illud muni-
mentum quodErnefti caftris obtentum diximusperno&emin
dextrumcornuimpetierant , palifque evulfis autabfcifis jamha-
ftis rem agerecaeperant nonminus fortiterquaminfilierantre-
pulfi, Scotorummaximevirtute, quosinterMorrari infignisea
die opera fuit nec Principi inhonorata : & qui interim nudam

partem

1

\

OBS.ID t.O. i?..

partem aliquam irtter duo maximacaftella reper turos fe fpefave-
rant » cun&a operibus , excubiis , machinis gbfepta invenere.
Princeps audito periculo Ernefti caftrorum^pie eo cum militead
omnem motum parato &lex machinis occurrit,fua interim Wy t-»
fio commendans qui excubiis praefe&us munus difficile ftreauo
nonminusquampervigili animo iroplcbat. Egr.eftus iifdemca-
ftris Horatius Verius fpe&atiflima virtute , &pkf imisftipertfliis
Angloram ductor igniumindicio monitusimminerepericulum
qua parte Pinfius Aa curabat , eofe verterat. Vt;rumque difcri-
men dies ortus difcuftit. Decimofeptimo Auguftidje, ab Anglo-
rum Galiorumque parte, cjuibus infita inter fe aemulatio officiiin-
citamentum erat,quicqu£d £offx reftabat impleto>cuniculiruhter
luccindum fodi ccepere j & columba inter volaadum ab aucupe
milite deje&a, quae Hercmbcrgenfis literas adobfefTpsfefebatA
rogans aliquem mitterenttfignuicaturum qu^ipfis opus eflent,.
qua regione tranfmitti auxilium poflet , & h id mjnus fuccedertft,
faltemigneno&urno ., fiiraoper diemimermi^ a^repeti|o;in-
dicarent quot indies durarc vimobfidentiumpbfleat. ft*a^huc
aliquid virium exfpectare quo adepto orruiia te#£a$urum ne; jpfoj
deferat. Columbamhanc&cum isac aJf eramrmiles ejco|*pj4o,
per tenebras forte vigilumdiligentiam. elapfus ad Herembfirgflgtr
femtulcrat, eodemunckYenerathau^jauWr^m^aturam-qu^n-
dopullitiem illic habebat. Et hxeqiuidem ars^aruerat eye^rtu*
at miles quidam ab Herembergenfi rujftim iri oppidum per ; y^)nit,
fpemauxiliiadferens, quaufusVerreiquius irrq^i^fuosaeqaid
intentatum relinquerenu Nc cuniculos poftium coatrarits (uffoti
fionibus corrumperet,deerdnt eitalium artifices: ignitis quarrna-
nu jacerentur miflilibus nQnparum nocuit* at qui noera degreffi
fuccin&u ut foftbres hofljnrn caperetit autopera difturbafent,
tam qua Angli quam qui GalK curabant,vifi repttlfique.JJis quo-
que per tenebras pontc qui interdm rumpebatuf trecen^isco-
mitanribTJsexiitVeireiqwuiQbyia^auxili0 fi for&adv0tt*arefc
quo fruftra exfpe&ato in latcbrofa irfnera quibus a4 ©ppidfcm Er-
neftimiles aceedebatimpetum fecit utnony»prx?fperumita;a4
fummam reiinutilem. Erat intertsibuuos A^viuiCaftp^incM
vani fitius ejus qui rarum aulis , ad aetatem\ultim£m ipofeafoho*
iioribusperdudishoc ipfoin confilio regis Gajlja* yeminebat. Is
tum Gallis dux erat , quia CafteUioria?un\ , cUiinejusgenti$ mili*

6 tem

/

i8 &>K O L L i£

to^^tek-kfi^efil-yMiii^IcaUi dignitate Gallia attincbat. Per
h&i!&Ptfttce|«. jJdteqiuiflh ad» vim veniretur tentari obfeflbrum
aflnSfoB Jfifeet: <fai^p6r«icamab Herembergenfi fpem qui caftra
r^^d9ti^«^^aflct: Ot ipfis impleta quae fides ac virtus
ffo8_te&»ft!i rimc^atam permtiemnipadamallent. Dulquius
ail fef elafe,f dkiflcfa fortitref & tanquam longe periculum. Qua-
fgtedjio ja^tefj&ekrdecimns ocUvusAugufti)incenfu$ cu-
riftffteqt^ : necta-

rrie^^^^Ue^t^tdbfelToye^ tetiucrej partim miflilibus , partim
pfljftfi&do t@r^e)e$ii accedente incortiraodo quod fupra vineas
ti$ti&fe ttdMfeffifefekmtdomplanatus. in eo certamine glande
&Kiu$kmW<<$l'rt)p\trtt ^ilhelmo^ Lovelacius magnus ani-
^¥R^ih>8f^#fitiaiir{ti?r Anglbrtim ductores. Nee mo vitpe-
idruJam^Pfm^e^ qtt^MnuS ipMmmpugnatur jubendis qua:
<^Wfftef^%iviiiiriter^i^<^jiidfo(iam oppidi ferebant.
Htte^^Ufeatoid 'Oalldrawi<>p«r*fidus cdmes Wilhelmus
NM^^llfed&iftitlfittdl^^ morti-

fdfdk^M^&^^^tm^^^pQs^i maxima potuerant fi
Mfcf^ r fififofi£l^ percoxifTet. Inter

6^^><ta%er^aipf^pc*kiwat)^ermcuriam:^ in duo
$&®m 'fikr^B &dft*|iiJgft* jgnis. tii iih cjiia nmilhon concutit
ad^ffl^^^ali^hta-^bmJit autambufTid Neque mulro
f^^erdffiifitt^ttan^ Mtirivib txpendit cum utorum confilio
Dy^nlu^ vef4kiS^fiibttyr majrtia , fibi haad nimhim telorum , ncc
te^rMliti^ a&otiroetia^pttgua quartribuser pattibusimniine..
fitifcl frnftfSO^ti^ratobt^d Herembergenfem mittere Kceret,
r^i^uvi^bf eves & mCftub^ obfides venir ad pada Bredanis
ha^^bfcatel^ , qu^Prihcipi ac Dnlquio fignata poftridie,
i^m&e feftfc; Nofl aKa*?noaeyintienfioribus per caftra vigi-
Hft#Sic i e^ueb in afrhfe »^ars magna peditum nequafraus fub-
tffei?#t^fj«c^

bf&^MfytebtyfafeiZgm commeandiimpetrare de cartero
fob M^ewPfeilwk^ res fiias

firie<*^etetiS&^it^m^ Anriftiti intra

• __. __ I __ - . ___•. 1 ■ * *•_! I ^ • __ _ • _^ _. w*. f • « • ____

reipfa

6 B S I b t 6. i^

jf eipfa Poritificis Romani juflu facrorum infocdof r)ef Batavbs"
quaeque ejufHerri federis & fiqua eoruirideiri locorum fub Hifpa^
hica imperia redierarit. Hanc ille dignitaterriortumoditiisDa^
ventria ex bppidb fed ftiidiis clafiis afnicitiae Ianfbnii debebafe
qui Lbvanii facras pf ofefTus litef as hecmOribus difpaf egit. EjjiC.
dem hic inftitutione animatus adverfiis riovas focietates Epifco-
porarri bbfeqiiia exuentes jiisfuum retinefe ceftavit. Caeteris Sa-
cerdotibus & vitae monafticae deftiriatis facratifque virginibiia
data optio iritraoppidum mariendi aut alibi larerrifigendiin r)a-
cato fblo , Iricolumi frticlu bbnorum quae talibus fun<5tionibus
attribiita : ac rie cui intra hiinc dierri facra peregiffe fraudifbret.
Praefidium ita ut convenef at exiit cuiri equis , atriiis , fignis , ma£
chinis diiabus & qiiaz ad earum ufuniopiis. captiviutrinque per-
mutari niillo pretib nifi ejus quod alendis impenfuiri fuerat. Quae
RegisHifpariiaefuerant in belli iifus aut victurri condita, tradita
his quibiis id negotiurii Pririceps dederat , fetiriente Dulquib
quaenofurriipfe ierefubparaVerat. Pfaefidiurri exitufis&Pfincipe
&ducenticufrusferendis fafcihis, etiarrifiquidprajdaefrianeritfc
jSfaefidibautante pepererant, dbnec ad Herembergerifis caftfai
pef veniftent : aegris naud negatum rriarier e in bppido dbnec pef-
du&a ad fanitaterri vulnera & morbi. Etiairi fegis Hifpanias
actoribiis cautiim fua pfivata ut falva habererit & diios menfes"
ad tranfigenda per agros negotiai Fides curicTisimpleta&fpe-
i&are ipfe Pririceps voluit pef fua niunirrienta tranfeuntes. centurn.
fermeexpIetafribrfaHtatedefiderabantur : faucii aliqliarito plii-
f es. Neque Herembergenfis ultra diefri fequehfcem diftulifc airio^
Iiri exercitum nihil ultra fpefantefh. Pf incipi Herifico irigreflb"
oppidum bisimprofperiillicfratris aufiis gloriam addidere. No-
tabant fniUtafiuirignafi niinquam antehac fodiendocapturri op-
riidum cuiiuccin&useffet incredibilequaritaaggefitutela : ne-
qiie exempluih effe apiid rios fuperatae uf bis nifi cui aiit juxta arri^
his qui tuto alimentaferret bbfidentibus aut lbnge hoftis quiirri-
pediret. Rerum extef riarufri gnafi iriirabarituf angiiftis hriibiis
rempublicafn & fuis fociorurricjue coriatibus prope exliauftarrt
id habuiife vif ium , durri reges quique alii fuam qubqtie rem id
ipfius falute vertifiepe teftati fuerant, Atiftfiacae dbrtiiis ftiiperidae
felicitati aut fucciirhbunt , aiit ejus fpectatbf es federit, partirrl ih-
ter fe difcordes , quin & in arma efrufi alienum negotaiifri fud

€ z fumtu

io GROLLi

fumtu gerunt. Neque tamen avidus fruendae gloriae Princeps
aulam & conventus properus repetiit : fed inhaefit locoperdies
ferme trigintacavensquajfufpe&a, fua inmeliusaugefls. Prima
die Dominica templum jure vi&oriae Proteftantium caetui da-
tum, cuiPrinceps interfuit. Oppidi cuftodiam initio praetoriani
habuere: moxineorumlocumtrescenturijelubmiffse &Stirum-
bio regimen datum. Nequid ad Rheni ripam hoftis moliretur juf-
fiiseoPinfius Aa rapereleptemdecim centurias. Impletis itineri-
bus quae.cavata in oppidum tulerant , demptifque vineis , agger
qui Grollam tuebatur, qua globi labefecerant, reparatus. at is qui
inter caftra caftellaquc , fblo aequatus & fiquid munitionum ultra.
vigiliarumquoquemitigatuspaulatimlabor : cum eccetotatur-
mafeptuaginta equitum, quos tubimajores armabant fiibRo-
berto Ecrio ab Hifpanis partibus ad Principem tranfit. Partem
fealaeCratfianaeferebant, &Imperatoriconfcriptos, nullo ad-
huc di&o facramento precibusHerembergenfis annuiffe ut ex-
pedirioni fbciosfe adderent : fed cum exfpe&ato utftipendium
acciperent, aflcriberenturquenumeris neutrum obtinuiflent, an-
fequam inopia difflueret corpus, quaefi viffe locum operae ac mer-
cedis. Proxima curapurgare foffas , cunda bello aut vidui necef-
fariaGrollam , Bremrtum quoque (id in proximo oppidum eft
jurisFederatorum) inferri curare. InterhaecDudlejusCarleto~
nius regis Britannorum legatus venit adPrincipem gratulatio-
nis officio fun&urus : exceptufque multo honore ut focii regis
mandata perferens.. fed Gallorum potiffimi animos atqne ora
averterant, infenfi quod Retam infulam Dux Bucquingamus An~
glorum claffe & exercitu infediffet fufcepta Rupellanorum pri-
dem regi Galliae male parentium caufa. alii, etiam interGaJlos,
reHgionisftudioexcufaretaliafbliti, rerumafpera interpretando
leniebant. Feftinaverat Princeps ante Carletonii adventum cen-
turiatum agere quoprecibus gratiaeque exemtus liberiorearbi-
trio petentium merita penfaret. Groningajpraemetuens Princeps
praefidiumejusurbisauxit: &partemequitummifit adfpeculan-
da hoftium caftra quihaud longeLochernum&Zutfaniam in-
ter federant. Fecit tantundem Herembergenfis atque etiam infi-
dias occultavit qu£ venturus equesNaffavianusfperabatur: fru-
Jftra omnia , tam sequali ducum cura ut neutri in alterum pateret
occaiio. Machinae£caftrisGroUamimportatae, additaepraefidio

quatuor

■ O B S I D l O. ii

quataorcenturiar&turmxinfiiper duae. qubt erant aggeris pro-»
pugnaculatotidem intra ipfamoppidi foiiampofitxmunitiones»
praetentasque illis fpatiis quae a propugnaculis vacabant , aequis

j primumlateribusjdeinde paulatim in cuneurri coeuhtes. Lingam
rte ir etur partim anni tempeftasobftabat , proeedente autumho,
partim Herembergenfis provifus qui acceptam jam alimehto-
rumcopiam & quas tuendis oppidis folita, militem quoquefir-
mo cum prazfidio ne interciperentur ireillucimperaverat. Iam
poftoperumcaeteracaftellis quoque & caftris dirutis &pr«miffis

. navigiis quse segros , quae farcinas ferrent , Ztttfaniam pedeftri iti-
nere perdu<5tum exercitumPrinceps hbn tamen in lbngraqna di-
viditi fed per praefidia quae Rheno aut Ifalae adfita. Nam Herem-
i>ergenfisretinehscbpias apud Rafveltummorabaturquafepar-
te incipit oftendere Hala , tehuisdiu donec inferius paulo fcicrefcit
vetufto Drufi opeire acceptis S Rheno aquis. Odfcbbri menfe Zut-
fehia digreffus Prihceps Arhhemum Velaviae eaput , undeGeU
tlrixregimen , inde HagamHbHandiae & communis Federato^
rumimperiifedem , curanitransfertadeaquitumhbftiadScaU
dimparabantuh li amnisapud Verorhahduosorhis Cameracum
tranfit , ra£tufque apud Valentihianas navium patiens Scarpa ad-
rnixto auctior flexo magisih&ptenttionemcunttTbrhacum Al-
tdenardamque Flandriaeiirbesadit, ihdeGandavi muttisfimulre-
ceptis aquisi pracipuisLifiaLiviaque ihortumfevertensTene-
rimnndae ac Rupelmundae lua dat homina inde quod Tenera Ru-
jpelaque amnes iis in locis maj ori fe ihfuhdant. Tot auxiliis incli-
tus Antverpiam ditiffimam quondam urbem & nunc quoque ve-
tcris fortunarveftigia retincntemdexter allabitur : neque longe
dnobns Batavorum caftellis quafi clauftris premitur , quorum
quod in BrabanticaripaLilloo habet nomen, portu qubndam
adibatur quo nune oblimato habetur firmius , atteri inFlandriar
ora Lifquenshoucb vocabulum eft. Huc ufque contkiuus eft Scal-
'dis, qui mox inter Santflitam Brabahtiae, SaftingumFlandria* vi-
cosicindiincipit, unoquealveohomenretihehs, &incbnfpec1»
Bergarum ad Zomam leptem korarum itinere a*b Antverpia,ac-
cepto Zoma qui oppido illi nomen dedit,prbve&ui inde longitis,
Zelandiam dividit in eam quaeadoccidentemScajdis diciturih
quaWalachriainfulaMiddelDurgo,Fliflinga, Veria oppidisnbta
& Bevelandiafeptentribhalis auftralifque , & eam qua? ad orien-

C 3 tem

j

cerat , initio aFliflinga ,cui aKafponte acceflere , Middell
kfame coactum. Gens marivalidamagnifquepr.rliiscot
i ut non alias magis Hifpani timerent , donec fub Requefq
varamiegispoteftatemredaclaresarftasfecerat, niHifp

i

--.

O B S I Dl (X 23.

per feditionem intoleranda catptantes , Belgicogermania.' toti
neceflkatemimpofuilTent jungendiarma, fibi expulfis undique
vix BelgammextimaadreceptumreliOuafecifTent. ExeoZelan-
diaefirmaato^ehoftiintentatapoffeflio:, au&aeque vires ex quo
Atitverpia Parmenfi captacnmlibertatemarisnium&mercan-
di commodaamifit. SedmgrefwnovifeculiAuguftinus Spinola
addu&is ab Italialongis navibus damna'& formidinem intuferat,
donec oppofitaeejufiiem generis antehac Oceano incognitx na-
ves, ficpe & bellicaeLveteres ventis fubito. augefcentibus ad jurae pa-
rum mtas agitato mari alias eyertere.Mox cum oppido Clufa ca-
ptum qoicquid. earum navium reftabat : adje&oque Ifendico

J)roximailIaFIandria»oraZeIandispromunimento objefta, nul-
ofupermemnififiquid exHulftano agro, cui non porrm, non
naves, leve admodumaudebatur. Poft id transfug^fpemfcce-
rant , invadi pofle Bevdandiam auftralem & aperto ad Ir/icam
acjuarum fepto & perfofus quae obftabant , oppidum Goefam
«atque d proxima mergi , partem vero infulae Honta: adfitam
I etiamretineri , defenfam quippe fuis aggeribus , cjui ol im in pace
ftru&i ad coercendam eluviemnunc pro bellimunimento erant
: valituri. Anni efjfluxerant dum exfpectattir tempus ldoneum q uo
exhauftaprajfidioGoefanud^minluIampraeberet ; quodevenit,
dum Principem & exercitum muniendae Grolke cura rctinet , Sc
\ audita pridem per.exploratores hoftium confilia fui vctuftate in
i obliviodem venerant. Ergo Antverpiarcontracla vis fcapharum
&quaealianavigiaplanoaIveofacilevadisinfidunt , pars adacta
per «ftuariumquod retroLilloummultisuUginofiToIi fmticibus
' : obumbratur, parscurribuseodempervedta, qujnquaginta om-
? nes , bis mille inftru&ae militibds per merfa terrarum inter Scal-
| dim Hontamque Be velandia; auftrali accedunt , capt ato tempo-
i r e quo maxime vacuus agef , ,ad fblennem Goefae m e rc atum pr o-
1 fedis inhabitaathim pkrifque. Sed mare fperato citius rece Jens
| inter eos qui advenerant & Bevelandiae auftralis agcrerem me-
j diumfeceratfpatium quod gravicaeno, tenax nec feaphis nec pe-
I dibustranfiri facile : Attamen egrefli fcaphis gradum inferebant,
j cum militum pauci emifli oppido humenti extra aggerem folo
I femet oftentantes , & in ipfb aggere vexillaquibusad publ icas vn-
bptates indigena? uti fblent , pro fignis militanbus colloc ua , f.il-
fa imagine verum metum fecere. Interim conciti plures feftina-

C 4' bautj

24 GROLLi

bant, nullb religionis difcrimine, cum Romanenfibusplenafit
regio, communicunclisfua defenderc. Queis illi vifis, cum fe
fcaphis reddidiffent , apud RiUandiamunam cx minoribusinfulis
cxfpe&antaeftus quihajrenteslevaret rcditum, &proprio Scal-
dis alveo fubve&i infulam adveneremodkam&tantumpecori
nec multo pafcerido utilem, proxime fub eum locum in quo Scal-
dis Hontxque divortium efie diximus. Hogewervae huic infula»
nomen eft , cujus parte dextera quod fluit Scaidis Aggeram , al-
tera Cromflitam vocant. Hic quarto AugufH die caftelhim ex-
citavere , mox&prbpius Aggeramreceptumquotrajec"fcus mu-
niretur , initiapremendittndique Lilloi. Navis Zelandorum qua»
nniea illic praefidio erat ifl tranfve&os haud rrrakum noxa» de-
derat dum proni procumbunt : fcaphas tantum rapucrat qua-
tuor', hominam inanes , refertas ferramentis. Plures naves e"
Zelandia fubmifTas machina? e Brabantica ripa atque infularc-
tro egere. Sed qua» proBergaadZomam cxcubare juffae facile
locum tenuerunt. Simul Santflita» caftellummagnaraoleacfpe-
cie (propugriacula ei feptemdeftinabantur) aggeri veteri qui fir-
ma terrarum ab alluvidnibus dividit adfitum , aliaque in itinere
Antverpiam * ffextim in quae dixknus confilia , partim cohtineti-
dis militum excurfibus e* Bergis ad Zomam 8c parandis qua* uti,
liafrquandbejusoppidiobfidiumphiceret : qubfine&fbfladuri
toipitdcaftellbGracisquodnonlorigeAntverpia efti Stabrou-
cuih ac porrd Santflitarri verfus quacommeatus tuto acievi im-
penfa tranfjreht Sedhos coriatus &fortuita& hoftiummolitio-
rieshaudparum turbavere. Nam primumd&obrisfecundodie
in Sahtflitiana munitione improvifus ignis tuguria & cjuicquid
flammam alere natum inerat abfumiit. Infra Lillbum aeftuaria
complura ex Scaldi introrfum fufa alluviones varie interrumpunt.
proximum exhisBlaugarium dicitur, unde aggernoviis adLil-
Joumpertingit. In eoaggere&interajftuariaBatftvi cun&amu-
* nimentis implent , quo & hoftem arcerent & amni latius incum-
berent. Qupdimitatus hoftis &ipfeinultimabraquafSantflita»
objacet,ubiacftuarium Stofa nominecaftellumlbcat: fed & huic
& caeteris Hifpanorum operibus , ipfi etiam aggcri veteri qua
Stabroucum fert multum nocuere nudtus , pracipiti jam anho
violentiores. Ac Princeps cuncla quae ibi gerebantur edo&us
infulam cjuac maxima inter Stofam ac Blaugariam asftuariiscir-

cumfufa

>

^

/\

l'^

*m

OutSbt

rf

■■*.!.

>

Bergen op Zoom

9./1

j nP ^> C*mmm*A- wmdtjf

JJL

L*"* J wj a

1 1 1

•drtmcb

£XTLICATIO VERBORVK
Havcn , Fttrtuf,
Wkjh . Tfa ,
Mffras » PtfiW -
Krcecki , Ahteus .

** ) CasUBum*

j^M JUceghi*.

Allurtsncs .

SMJ

n^fjiijjhtger Fvfla cum foric* in&r jraludcs .
Ytfjf&fa laifJt . Tcrra inunAal.t „
jdfa, /dtiwwMt Jlccatot ,

- ^

Li_

-r^.^-..-j

O B S I D I O. i 5

cumfufa amni imminet jufto caftellocui propugnacula quatuor
&intra fofjfam munitiones duaeoccupari&propiusrecdptoflu-
mine contrahi ejus fpatium ac militari aggere ambiri jubet. Im
perio fucceffus adfuit , quanquam qui Santflitam magnis cum
copiis tenebant & tormentorum ja&u&pradiis operi intentos
incurfabant. Interim deimpediendoBergarumadZomamob
fidio , fi forte hoftis moliretur , acriter confultatum. Nec quic-
quammelius fuccurrit quam trespaludesquae Stenbergam aliud
ad feptentriones Brabantiae oppidum Federatorum juris inter-
jacent, foffa conjungere : &terna, quamaximefufpe&iaditu
ponerecaftella : feptum pratereaimmunire, quod fub mceni.
Stenbergae fitum exteriora agri exFlita (id nomen ad Stenber-
gam alveo eft) immiflis aquis ftagniin fpeciem verteret. Nam
qua? auftro obverfa oppidi&portus Scaldimwfque egregitfex-
tra vallummunimenta , indecafteliumfatis defendunt. Illioperi
inchoando , quando nullum hyeme periculum , infequens annu
exfpe&abatur.

^W

F I N I S.

r

^Tabiilse ponantur Hqc mocta

Tdjfijju* i nheno ad Mojam. inter fag. <f & f*

Zutfhania Comitattu. inter fag. 9 (jr T» * "*' *

Gfify, dfttfa. imet fdg. * & p.

Tabula Cattelli ad Santfiitam. intet frd%. 22 & ij.

Tabula Bergarum ad Zmnam^StetAtrga, & mverum tbi oferum. ini&fag. 24 dr *fi

s

^ /

t

C

^ W<

*\