Skip to main content

Full text of "A guide to Welsh"

See other formats


LSH 


!GED 


Ein  Cyfres  Addysgiadol 

(OUR    EDUCATIONAL    SERIES) 
FOR     ELEMENTARY,     HIGHER     GRADE,     COUNTY     AND 


EVENING     SCHOOLS. 


CYFRES  YSGOL  Y  PLANT  BACH. 

GYDA  DABLTTNIAU  LLIWIEDIG. 

BORE     BYWYD,  2g.  DOF     A     QWYLLT,  2g. 

CARTRE     IFOR,  2g.  DYGWYL  YN  YR  HAFOD,  2g. 

"  Your  captivating  Picture  Books  cannot  fail  to  develop  the  children'* 
power  of  observation,  and  at  the  same  time  to  assist  them  materially 
in  learning  the  Welsh  Language." — ONE  OF  H.M.I.S. 
HWIAN   QERDDI    F'EWYRTH    HUW  (Welsh  Nursery  Rhymes). 
Papur  da.     Darluniau  digrifol,  Llythyren  fras,  Plyg  mawr.     I'w 
dysgu  allangany  plant  lleiaf.     16t.d.     Pris,  3c.     Trwy  y  Post,  4c. 
Un  o'r  llyfrau  goreu  i  ddenu  y  plant,   yn  ddiarwybod  iddynt  eu 
hunain,  megis,  i  ddysgu  y  Gymraeg. 

CYFRES  Y   CYMRY   BACH. 

"  Headers  "  i'r  Plant  Bach.     Llythyren  Fras,  16  t.d.,  gyda  Darluniau. 

Pris,   Ceiniog  y  Llyfr. 

I.— LLYWELYN    A'l    Ql  ;    PWSI    MEWN    BWTSIWS. 
II.— Y    CROCHAN    COEL  ;    Y    TAIR     ARTH. 

III.— IDWAL     O     NANT     CLWYD. 

''  Chwedlau  wedi  eu  llunio  i'r'dim  i  ennyn  dyddordeb  plentyn,  a'u 

hargraffu  mewn  llythyren  fras,  modd  y  gall  y  plant  lleiaf  yn  yr  ysgol 

eu  darllen,  gyda  darluniau  i'w  difymr." — LLAIS  RHYDDID. 

MUR-LENI  (WALL  SHEETS):  26  mod.  x  20  mod.  Yn  cynnwys 
y  Wyddor,  Fugyrau,  Gwerei  Graddoledig  mewn  Sillebu  a  Darllen. — 
yr  un  ag  yn  y  Deg  o  Wersi  Cyntaf  o  PRIMER  PART  I.  Llythyren 
fras.  papur  cryf, — yr  oil  ynghyd  (10  Lien)  ar  "  Roller."  Y  peth 
goreu  i'r  dosbarth  hwn.  Pris,  2/- 

Y  LLYFR  CYNTAF  I'R  PLANT  BACH  (Primer  Part  I.  Bi- 
lingual Reader),  Y  Wyddor.  Sillebu,  Darllen.  Darluniau,  &c. 
48  tudal.  Llian.  4c. 

YR  AIL  LYFR   I'R  PLANT  BACH   (Primer   Part  II.  Bi-lingual 

Reader).     Darluniau  da.     64  tudal.     Llian,  5c. 
Mae  y  tri  uchod  wedi  eu  trefnu  gan  awdwr  llwyddiannus,  yn  y  fath 

fodd  fol  a^r  i  arwain  y  plant  yn  raddol  o'r  naill  ris  i'r  Hall,  hyd  nes  y 

byddont  yn  alluog   i  ddarllen  Cymraeg  a  Saesneg  syml  yn  rhwydd. 

Ceir  yn  yr  olaf  ddetholiad  byrr  o  farddoniaeth  i'w  adrodd. 

CYMRU'R     PLANT:    Pria  1g.  ar  y  laf  o  bob  mis.     Trwy'r  Post, 

1  /6  am  flwyddyn,   blaendal. 
Defnyddir   miloedd   o   hwn    bob    dydd    yn    yr    Ysgolion    Dydd   fel 

"Reader. "  gan  ei  newid  bob  mis.     Llwyddiant  mawr. 


HUGHES     A'l     FAB.     C'YHOEDDWYR,     GWREOSAM. 


CROVflLBV 

EIN     CYFRES    ADDYSGIADOL. 

CYFRES  GWALIA. 

GAN  AWDWB  "  A  GUIDE  TO  WELSH,"  <fec.,  &c. 
RHH-  1.— Y.  LLYFR    CYNTAF   J'R    PLANT  :   Gwersi  Graddoledig, 

y    llafariaid    a'r    gydsain    derfynol    mewn    inc    du,    a'r    gydsain 

ddechreuol  mewn  iuc  coch.     28  o  Ddarluniau,  Llian  Yatwyth,  Ac. 
RniF2.— YR    AIL    LYFR    I'R    PLANT:   ar  yr  un  cynllun  a'r  Llyfr 

Cyntaf,  ond  gradd  yn  uwch.     28  o  Ddarluniau  a  Geirfa  ("  Vocabul- 
ary ").     Llian  Ystwyth,  5c. 
RHD?  3.— Y  TRYDYDD  LLYFR   I'R   PLANT:  Gwersi  Graddoledig* 

ar  yr  un  llinellau  a'r  Llyfrau  Cyntaf  a'r  Ail,  ond  gradd  yn  uwch, 

gyda  Darluniau  a  Geirfa.     Llian  Ystwyth,  7g. 
RSDT  4.— Y    PEDWERYDD    LLYFR    I'R    PLANT:     CHWEDLAU 

NAIN.     Ystoriau  syml  i  blant,  gyda'r  geiriau  wedi  eu  rhannu 

yn  sillau.     Diguro  fel  "  First  Reader."     Gyda  Geirfa  a  Darluniau. 

Llian  Ystwyth,  7g. 
ESQIDIAU      HARRI  :     Stori   ddyddorol   i   Blant,    mewn   Cymraeg 

syml.     Gan   W.   C.   WILLIAMS,    Ysgol    Genedlaethol    Aberdar. 

Gyda  Darluniau.     Llyfr  Darllen  i  Safonau  I.  a  II.,  mewn  Llythyren 

Fras.     Llian  Ystwyth,  4c. 
YSTRAEON    O    HANES    CYMRU  :   Gan  O.  M.  EDWARDS,  M.A. 

23    o    Ystraeon    o    Hanes    Cymru,    mewn    iaith    syml    a    chlir. 

Gyda  Darluniau.     Llian  Ystwyth,  6ch. 
STORIES    FROM    WELSH     HISTORY  :    By  O.  M.  EDWARDS, 

M.A.     Illustrated.     Limp  Cloth,  6d. 
An  English  Edition  of  "  Ystraeon  o  Hanes  Cymru." 
CANT   O    HANESION    DIFYRRUS  :   Gyda  Geirlechres  Gymraeg  a 

Saesneg  i  bob  hanes.     Gan  awdwr  "  A  Guide  to  Welsh."     17  o 

Ddarluniau.      128  tudal.     Llian,  "f/- 
LLYFR     DEL  :     Gan   O.   M.   EDWARDS,    M.A.      Casgliad  o   38   o 

Ystraeon,   gyda   32   o   Ddarluniau   i  ddifyrru  plant.     Llian,   1/- 

Argraffiad  Newydd  mewn  Llythyren  Fras,  gyda  Geirfa  helaeth. 
LLYFR    NEST:    Gan  awdwr  "Llyfr  Del."     48  o  Ystraeon  syml  a 

dyddorol  i  blant.     Gyda  Darluniau.     Llian,  1/- 
YN  OES  YR  ARTH  A'R  BLAIDD:  Ystori  Hanes,  gan  T.  GWYNN 

JONES,  Darlithydd  mewn  Llenyddiaeth  Gymreig  yng  Ngholeg  j 

Brifysgol,  Aberystwytli.     Gyda  Darlnniau.    Llian,  9c. 
TEULU      BACH      NANTOER  :    Ystori  swynol  i  blant  ysgol,   gam 

L.  M.  CWEN  ("  Moelona.").     Darluniau.     Llian,  6ch. 
CIT  :  Stori  i  Blant,  gan  FANNY  EDWARDS.  Darluniau.    Llian,  6ch. 
Y     PENTRE     QWYN  :    Stori  Bore  Bywyd.     Gan  ANTHROPOS. 

Gyda  Darluniau.     Trydydd  Arjrraffiad.     Llian,  1/- 
YSTORIWR  Y   PLANT:  Hanesion  Dyddorol  i  Blant,  gyda  GeMa, 

gan   H.   BRYTHON  HUGHES.     Darluniau.     Llian,  6ch. 
CARTREFI     CYMRU:      Gan    O.     M.    EDWARDS,    M.A.      Gyda 

Darluniau.     Llian,    I,'-     Argraffiad  Newydd  gyda   Geirfa. 
ORIAU      QYDAQ      ENWOQION  :    Gan  ANTHROPOS.     120  t.d. 

Argraffiad  Newydd,  gyda  Darluniau.     Amlen,  6ch.,  Llian,  I/- 


HUGHES   A'l    FAB.    CYHOEDDWYR,    WREXHAM. 


HUGHES'  SERIES  FOR  DAY  SCHOOLS. 


GUIDE™- WELSH 


PART   II. 


THOMAS   JONES,   M.A., 

Trinity  College,  Dublin. 


NEW    EDITION  :     REVISED    AND    ENLARGED. 


WREXHAM  :    HUGHES   AND   SON,  86,  HOPE    STREET. 
LONDON  :   SIMPK1N,   MARSHALL.   HAMILTON,   KENT,    AWD  Co.,   LTD. 


CONTENTS. 


THB  MUTATIONS            . .             . .  . .  . .  . .       1 

THB  VERB       . .              . .             . .  . .  . .  2 

MOODS      . .             . .             . .  . .  . .  3 

PARTICIPLES            . .             . .  . .  . .  5 

INFLECTED  AND  COMPOUND  FORMS     ..  ..  ..5 

Lesson. 

1. — PRESENT  TENSE            ..             ..  ..  ..  ..6 

2.  — COMPOUND  FORM          . .             . .  . .  . .  . .     10 

3. — IMPERFECT  TENSE         . .             . .  . .  . .  . .     13 

4. — PERFECT  TENSE            . .             . .  . .  . .  . .     17 

5.—      do.        do.               ..             ..  ..  ..  ..20 

6. — DIFFERENT  FORMS  OF  THB  VERB  . .  . .  . .     22 

7. — NEGATIVE  AND  INTERROGATIVE  . .  ..  ..  ..26 

8. — PLUPERFECT  TENSE      . .             . .  . .  . .  . .     29 

9. — FUTURE  TENSE              ..              ..  ..  ..  ..32 

10.—      do.        do.               ..             ..  ..  ..  ..35 

11. — FUTURE  PERFECT          . .             . .  . .  . .  . .     39 

12. — THB  SUBJUNCTIVE  MOOD            . .  . .  . .  . .     41 

13.—      do.                       do.               ..  ..  ..  ..45 

14. — THE  IMPERATIYB  MOOD               . .  . .  . .  . .     50 

15.— Gallu,  Medru          ..           ..  ..  ..  ..53 

16. — PRONOUNS  WITH  VERBS              . .  . .  . .  . .     55 

17. — PASSIVE  VOICE,  PRESENT  TENSB  . .  . .  . .     60 

18. —      do.        do.     IMPERFECT  TENSE,  &c.  . .  . .  . .     65 

19. —      do.        do.     FUTURE  TENSE,  &c.        . .  . .  . .     70 

20. —      do.        do.     SUBJUNCTIVE  MOOD  . .  . .  . .     74 

21. — VOWEL  CHANGF.S  m  VEEBB       ..  ..  ,.  ..81 


CONTENTS.— Continued. 


PAGE. 

22.  —  THE  PRONOUN,  PERSONAL,   &c  .  . 

..     83 

23-  —  do.        do.        INTERROGATIVE,  &c.        .  .             .  .  

..     86 

24.  —  THE  ADVERB.. 

..     89 

25.  —  THE  PREPOSITION 

..     92 

26.  —  THE  CONJUNCTION 

..     95 

27.  —  H  BEFORE  INITIAL  VOWELS 

..     96 

28.  —  IRREGULAR  VERBS,  Gwybod   .. 

..     98 

29.  —      do.           do.      Adnabod,  Adwacn 

..   101 

30._      do.           do.      Dyf  od,  Dod 

..   103 

31.—      do.           do.      Plyned 

..   105 

32.—     do.          do.      Gwneud,  Gwneuthur 

..  107 

33.—     do.          do.      Gael,  Caffael 

..   110 

TABLE  OF  THE  VERB  DysgU      .  . 

..   11-2 

do.      do.    do.    Bod 

..   113 

IARLLES  Y  FFYNON 

..   114 

I  WENOL  GYNTAF  Y  TYMOR 

.  .  138 

ABBREVIATIONS  IN  VOCABULARY 

.  .  141 

VOCABULARY,  WELSH  .  . 

.  .  142 

VOCABULARY,  ENGLISH               .  .            •  •            >  • 

.  .  158 

FOR   REFERENCE. 


The    Mutations. 


First 
Mutation. 

Second 

Mutation. 

Third 
Mutation. 

INITIAL 
LETTER. 

RADICAL. 

SOFT    OR 
MIDDLE. 

NASAL. 

ASPIRATE. 

c 

cath, 

ei  gath, 

fy  nghath, 

ei  chath, 

i 

a  cat. 

his  cat. 

my  cat. 

her  cat. 

>» 

p 

pen, 
a  head. 

ei  ben, 
his  head. 

fy  mhen, 

my  head. 

ei  phen, 

her  head. 

t 

tad, 

ei  dad, 

fy  nhad, 

ei  thad, 

a  father. 

his  father. 

my  father. 

her  father. 

S 

gwallt, 

ei  —  wallt, 

fy  ngwallt, 

1 

hair. 

his  hair. 

my  hair. 

K 

b 

brawd, 
a  brother. 

ei  frawd, 
his  brother. 

fy  mrawd, 
my  brother* 

d 

dant, 

ei  ddant, 

fy  nant, 

a  tooth. 

his  tooth. 

my  tooth. 

4/ 

*°  i 

11 

Haw, 

a  hand. 

ei  law, 
his  hand. 

/ 

m 

mam, 

ei  fam, 

- 

s 

a  mother. 

his  mother. 

\ 

rh 

rhieni,          ei  r'ieni, 

parents.          his  parents. 

THE    VERB. 


1.  A  Verb  is  a  word  which  shows  doing  or  being,  as, — 

Rhedais,  I  ran;  Byddaf,  I  shall  be. 

2.  The  Welsh  Verb  differs  from  the  English  Verb, 
inasmuch  as  it  may  be  used  without  a  Personal  Pronoun 
as   Nominative.     The  Pronoun  is  contained  in  the  last 
letters  of  the  Verb, — 

Gwel-af,  I  see  ;    Gwel-odd,  he  saw. 
Gwel-som,  we  saw  ;   Gwel-sant,  they  saw. 

3.  There  are  two  kinds  of  Verbs, — 

(1)  Transitive  Verbs. 

(2)  Intransitive  Verbs. 

A  Transitive  Verb  is  a  Verb  that  has  an  Object,  as,— 

Gwerthais  y  ceffyl,  I  sold  the  horse. 
Here,  y  ceffyl,  the  horse,  is  the  Object  to  the  Verb 
Gwerthais,  I  sold. 

An  Intransitive  Verb  is  a  Verb  that  has  no  Object, 

as, — 

Rhedais  at  yr  afon,  I  ran  to  the  river. 

Here,  Rhedais,  Iran,  has  no  Object;  at  yr  afon,  to 

the  river,  shows  the  direction  in  which  I  ran. 

4.  Transitive  Verbs  have  two  forms  called  Voices,  the 
Active  Voice,  and  the  Passive  Voice. 


A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 


5.  In  the  Active  Voice  the  Object  is  governed  by  the 
Verb,  and  is  in  the  Objective  Case,  as, — 

Gwerthais  y  ceffyl,  I  sold  the  horse. 

Here,  ceffyl,   horse,  is  in  the  Objective  Case,  being- 
governed  by  the  Verb,  Gwerthais,  I  sold. 

6.  In   the   Passive  Voice   the   Object  is  put  in  the 
Nominative  Case,  as, — 

Gwerthwyd  y  ceffyl,  The  horse  was  sold. 

Here,    ceffyl,    horse,    is    Nominative    to    the    Verb 
Gwerthwyd,  was  sold. 

MOODS. 
Verbs  have  four  Moods  in  Welsh, — 

(1)  The  Infinitive  Mood. 

(2)  The  Indicative  Mood. 

(3)  The  Subjunctive  Mood. 

(4)  The  Imperative  Mood. 

2.  The  Infinitive  Mood  is  like  a  Noun   because   it 
names  the  action,  and  on  this  account  it  is  sometimes 
called  the  Verb-Noun. 

3.  Verbs  in  the  Infinitive  Mood  have  generally  cer- 
tain   endings,  as, — gwerth-u,  to   sell ;   cysg-u,  to  sleep,- 
cerdd-ed,    to  walk;    clyw-ed,    to   hear;    llif-o,    to  flow ; 
tor-i,  to  break ;  bwyt-a,  to  eat ;  rhed-eg,  to  run ;  llef-ain, 
to  cry. 

4.  That  part  of  the  word  which  is  left  after  removing 
the  ending  is  called  the  Stem  of  the  Verb.     Thus, — 

gwerth — is  the  stem  of  gwerth-u,  to  sell. 


A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 


gwel — is  the  stem  of  gwel-ed,  to  see. 
llif — is  the  stem  of  llit-o,  to  flow. 
rhed — is  the  stem  ol  rhed-eg,  to  run. 

5.  In  some  cases  the  Verb  has  no  ending  and  the 
Infinitive  and  the  Stem  are  the  same: — ateb,  to  answer ; 
dangos,  to  show  ;   dewis,  to  chose  ;    darllen,  to  read ;  aros, 
to  stay  ;  gosod,  to  place. 

6.  A  Finite  Verb  is  a  Verb  that  expresses  Tense, 
Number,  and  Person,  as, — 

Clywais,  /  heard ;  Canodd,  he  sang. 

7.  Every  Finite  Verb  is  in  one  of  the  three  Moods, 
Indicative,  Subjunctive,  or  Imperative. 

8.  The  Indicative  Mood  states  a  fact  or  is  used  in 
asking  a  question,  as, — 

Agorodd  Arthur  y  drws,  Arthur  opened  the  door. 
Here,    agorodd,     opened,    states    a    fact    as    to    what 
Arthur  did. 

A  agorodd  Arthur  y  drws  ?  Did  Arthur  open  the  door. 
Here,  a  question  is  asked  as  to  what  Arthur  did. 

9.  The    Subjunctive   Mood   is    used    to    express    a 
condition  or  a  doubt,  as, — 

Pe  dysgem,  if  we  learnt. 

This  Mood  expresses  what  is  thought  of  in  the  mind 
and  not  an  actual  fact. 

10.  The    Imperative   Mood    is    used   toje'xpress    a 
command,  as, — 

Eistedd  i  lawr,  sit  down  (eistedd,  singular). 
Darllenwch  y  llyfr,  read  the  book  (darllenwch,  plural). 


A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 


PARTICIPLES. 

i    Participles   are    expressed    in   Welsh    by  placing 
certain  Prepositions  before  the  Infinitive  Verb. 

2.  The   Imperfect    or    Present    Participle    Active    is 

expressed  by  putting  yn  before  the  Infinitive  Verb;  as, — 

yn  canu,  sing-ing;  yn  darllen,  read-ing. 

3.  The  Perfect  or  Past  Participle  Active  is  expressed 
by  putting  wedi  (or  gwedi)  before  the  Infinitive  Verb; 

as,— 

wedi  canu,  sung,  or  having  sung. 

wedi  clywed,  heard,  or  having  heard. 

4.  The  Passive  Participle  is  expressed  by  putting  cael 
and  a  Possessive  Pronoun  between  the  Preposition  and 
the   Infinitive  Verb. 

Imperfect  or  Present  Participle  Passive, — 

Yr  wyf  yn  cael  fy  holi,  /  am  questioned,  or  /  am 
being  questioned. 

Perfect  or  Past  Participle  Passive, — 

Yr  wyf  wedi  cael  fy  holi,  /  have  been  questioned. 

FORMS    OF    THE    VERB. 

1.  The  Verb  in  Welsh  has  two  Forms, — 

(1)  The  Inflected  Form. 

(2)  The  Compound  Form. 

2.  The  Inflected  Form  is  expressed  by  adding  certain 
endings  to  the  Stem  of  the  Verb. 

3.  The   Stem    of  the   Verb   is    generally   found    by 
removing  the   Infinitive   ending;    as,   clyw-ed,    to   hear; 
— ed  is  the  Infinitive  ending,  and  clyw—  the  Stem,  to 
which  the  endings  are  added. 


A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 


Clyw-af,  I  hear  ;  Clyw-ais,  I  heard. 
Clyw-odd,  he  heard ;  Clyw-som,  we  heard. 

4.  The  Compound  Form  is  expressed  by  some  Form 
of  the  Verb  Bod,  to  be,  with  a  Preposition  followed  by 
the  Verb  in  the  Infinitive, — 

Yr  wyf  yn  canu,  1  am  singing. 

Yr  ydym  wedi  clywed,  we  have  heard. 

5.  Inflected   Verbs   are   of  two   kinds,    Regular   and 
Irregular. 

A  Regular  Verb  takes  the  Finite  endings  without  any 
change. 

In  certain  Tenses  some  of  the  Regular  Verbs  change 
their  Stem  vowels,  as, — cer-ais,  /  loved,  from  car-u  to 
love.  Here  the  Stem  vowel  a  is  changed  into  e. 

An  Irregular  Verb  has  changes  both  in  its  Stem  and 
endings.  The  following  Verbs  are  irregular, — myned, 
to  go ;  dyfod  or  dod,  to  come ;  gwneud  or  gwneuthur,  to 
do,  to  make;  gwybod,  to  know ;  adwaen  or  adnabod,  to 
know,  to  be  acquainted  with ,  cael,  to  have. 

6.  Both  kinds  of  Verbs,  Regular  and  Irregular,  are 
used  with  the  Forms  of  the  Verb  Bod,  to  be. 


LESSON     i. 

ACTIVE   VOICE.  INDICATIVE   MOOD. 

PRESENT    TENSE. 

I.  The  Present  Tense  expresses  an  action  going  on 
at  the  present  time,  as, — 
Gwelaf,  I  see. 
Yr  wyf  yn  darllen,  /  am  reading. 


A    GUIDE    TO    WELSH.         FART    II. 


2.  The  Present  Tense  is  also  used  to  express  an  action 
often  repeated,  or  done  from  habit  or  custom,  as, — 

Byddaf  yn  cerdded  i'r  pentref  bob  wythnos, 
I  walk  to  the  village  every  week. 
Byddwn  yn  clywed  yn  ami  am  eich  brawd, 
We  often  hear  about  your  brother. 

(d)  INFLECTED    FORM. 

3.  The  same  Inflected  Form  is  used  in  Welsh  for  the 
Present  and  Future  Tenses. 

ENDINGS. 

SINGULAR.  PLURAL. 

ist  Person     -af  -wn 

2nd      „          -i  -wch 

3rd      „         -a  -ant 

(or  no  ending-). 

4.  These  endings  are  to  be  added  to  the  Stem  of  the 
Verb,— 

Gwel-ed,  to  see,  Qwel-,  stem. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1 .  Gwel-af,  /  see.  Gwel-wn,  we  see. 

2.  Gwel-i,  thou  seest.  Gwel-wch,  you  see. 

3.  Gwel,  he  sees.  Gwel-ant,  they  see. 

(£)  COMPOUND     FORM. 

SINGULAR. 

1 .  Yr  wyf  (fi)  yn  darllen,  /  am  reading,  I  read. 

2.  Yr  wyt  (ti)  yn  darllen,  thou  art  reading,  thou  readest. 

3.  Y  mae  (ef)  yn  darllen,  he  is  leading,  he  reads. 
Y  mae  (hi)  yn  darllen,  she  is  reading,  she  reads. 


8  A    GUIDE    TO    WELSH.         PART    II. 

PLURAL. 

1.  Yr  ym  (ni)  yn  darllen,  we  are  reading,  zve  read. 

2.  Yr  ych  (chwi)  yn  darllen,  you  are  reading,  you  read. 

3.  Y  maent  (hwy)  yn  darllen,  they  are  reading,  they  read. 

5.  In  the  Present  Tense  the  Compound  Form  (&}  is 
more  used  than  the  Inflected  Form  (a). 

6.  The   Pronouns,  placed   within    brackets   after  the 
Verbs,  are  generally  used  to  show  emphasis. 

7.  In  the  Compound  Form,  the  long  or  the  short  forms 
oiydwyf,  wyf,  &c.,  may  be  used,  as  there  is  no  difference 
in  their  meanings. 

These  forms  are, — 

SINGULAR.  PLURAL. 

1 .  wyf,  ydwyf,  /  am.  ym,  ydym,  we  are. 

2.  wyt,  ydwyt,  thou  art.  ych,  ydych,  you  arc. 

3.  yw,  ydyw,  -j  he  is,  ynt,  ydynt, 
mae,           J  /'/  is.  maent, 

(0  COMPOUND  FORM  OF  HABIT  OR  CUSTOM. 

SINGULAR. 

1.  Byddaf  (fi)  yn  gweithio,  I  am  (in  the  habit  of)  working. 

2.  Byddi  (di)  yn  gweithio,  thou  art  (in  the  habit  of)  working. 

3.  Bydd  (ef)  yn  gweithio,  he  is  (in  the  habit  of)  working. 
Bydd  (hi)  yn  gweithio,  she  is  (in  the  habit  of)  working. 

PLURAL. 

1 .  Byddwn  (ni)  yn  gweithio,  we  are  (in  the  habit  of)  working. 

2.  Byddwch  (chwi)  yn  gweithio,  you  are  (in  the  habit  of) 

working. 

3.  Byddant  (hwy)  yn  g,  ,/eithio,  they  are  in  the  habit  -jf) 

working. 


A    GUIDE    TO    WELSH.         PART    II. 


8.  Habit  or  Custom  may  be  also  expressed  by  the 
Compound  Form  (b)  wyf,  &c.,  but  it  is  better  expressed 
by  the  Compound  Form  (c)  byddaf,  &c. 

VOCABULARY. 


MEANING. 

INFINITIVE    VERB. 

STEM. 

To  walk 

cerdd-ed 

cerdd- 

To  hear 

clyw-ed 

clyw- 

To  see 

gwel-ed 

gwel- 

To  drink 

yf-ed 

yf- 

To  eat 

bwyt-a 

bwyt- 

To  wear  ~\ 

To  dress  j" 

g-wisg--o 

gwisg-- 

To  burn 

llosg-i 

llosg-- 

givers,  a  lesson.  dillad,  clothes. 

y  wers,  the  lesson.         bob  dydd,  every  day. 

EXERCISE     i. 

i.  Gwelaf  y  ceffyl  yn  y  cae.  2.  Clywaf  y  plant  yn  yr 
ysgol.  3.  Gwelwn  y  Hong  ar  y  mor.  4.  Y  mae  y  plant 
yn  darllen  y  wers.  5.  Yr  ydych  yn  gwisg-o  dillad  da. 
6.  Y  maent  hwy  yn  darllen  y  papur.  7.  Byddaf  yn 
cerdded  i'r  ysgx>l  bob  dydd.  8.  Y  mae  y  fuwch  a'r  ceffyl 
yn  yfed  dwfr.  9.  Yr  ydym  yn  canu  yn  yr  ysgol.  IO.  Y 
mae  y  plant  yn  llosgi  y  papur.  11.  Gwelaf  yr  afal  yn 
Haw  y  bachg-en.  12.  Byddwn  yn  bwyta  ac  yn  yfed  bob 
dydd.  13.  Y  mae  hi  yn  bwyta  afal  mawr  coch. 

The  following-  sentences  are  to  be  translated,  (i)  by 
the  Inflected,  and  (2)  by  the  Compound  Forms, — 

i.  I  see  the  ship  on  the  sea.     2.  We  see  the  children 


IO  A    GUIDE    TO    WELSH.         PART    II. 

in  school.  3.  I  see  the  cow  and  the  horse  in  the  field. 
4.  We  hear  the  children  singing  in  school.  5.  I  see  the 
paper  in  the  boy's  hand.  6.  They  see  the  apple. 

The  following  sentences  are  to  be  translated  by  the 
Compound  Forms  only, — 

i.  We  wear  good  clothes.  2.  You  wear  good  clothes. 
3.  The  children  burn  the  paper.  4.  She  is  singing  in 
school.  5.  We  are  (in  the  habit  ofj  walking  to  school 
every  day.  6.  She  is  eating  the  apple.  7.  The  children 
are  reading  the  lesson.  8.  I  am  reading  the  paper. 
9.  He  is  singing.  10.  I  am  eating  an  apple. 


LESSON    a. 

COMPOUND    FORM. 
NEGATIVE    AND    INTERROGATIVE. 

NEGATIVE. 

i.  The  Compound  Form,  wyf,  &c.,  is  made  negative  by 
placing  nid,  not,  before  the  Verb,  as, — 

Nid  wyf  yn  darllen,  I  am  not  reading,  I  do  not  read. 

SINGULAR. 

1.  Nid  wyf  (fi)  yn  bwyta,  I  am  not  eating,  I  do  not  eat. 

2.  Nid  wyt  (ti)  yn  bwyta,  thou  art  not  eating,  thou  dost 

not  eat. 

3.  Nid  yw   (ef)  yn  bwyta,   he  is  not  eating,  he  does  not 

eat. 

Nid  yw  (hi)  yn  bwyta,  she  is  not  eating,  she  does  not 
eat. 


A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II.  I  I 

PLURAL. 

1.  Nid  ydym   (ni)  yn  bwyta,  we   are   not  eating,  we   do 

not  eat. 

2.  Nid  ydych   (chvvi)  yn   bwyta,   you  are  not  eating,  you 

do  not  eat. 

3.  Nid  ydynt  (hwy)  yn  bwyta,  they  are  not  eating,  they 

do  not  eat. 

INTERROGATIVE. 

2.  The   Compound   Form   of  the   Present  and  other 
Tenses   is  made  interrogative  by  placing  a  before   the 
Verb,  as, — 

A  ydych  chwi  yn  darllen  llythyr  ?     Ydym. 
Are  you  reading  a  letter  ?      We  are,  or  Yes. 

3.  The  answer  is  always  given  in  the  longer  form, 
y dwyf ,  /  am,  or  Yes  ;  nac  ydwyf ,  /  am  not,  or  No. 

SINGULAR. 

1.  A  wyf  (fi)  yn  darllen  ?  Am  I  reading  ?  Do  I  read? 

2.  A  wyt  (ti)  yn  darllen  ?   Art  thou  reading  ?  Dost  thou 

read  ? 

3.  A  yw  (ef)  yn  darllen  ?  Is  he  reading ?  Does  he  read? 
A  yw  (hi)  yn  darllen  ?  Is  she  reading?  Does  she  read? 

PLURAL. 
I.  A  ydym  (ni)   yn  darllen?     Are  we  reading?     Do  we 

read? 
"2.  A  ydych  (chwi)  yn  darllen?     Are  you  reading?     Do 

you  read? 

3.  A  ydynt  (hwy)  yn  darllen  ?     Are  they  reading  ?     Do 
they  read? 


12  A    GUIDE    TO    WELSH.          PART    II. 

INTERROGATIVE    AND    NEGATIVE. 
4.  An   Interrogative   sentence   is    made    negative    by 
putting-  ddim,  not,  nothing,  after  the  Pronoun.     Ddim  is 
the  First  Mutation  of  Dim. 

SINGULAR. 

1.  A  wyf  fi  ddim  yn  canu  ?   Am  I  not  singing?  Do  I  net 

sing? 

2.  A  wyt  ti  ddim  yn  canu?   Art  thou  not  singing?  Dost 

thou  not  sing  ? 

3.  A  yw    ef    ddim  yn  canu?  Is  he  not  singing?  Does  he 

not  sing? 

A  yw  hi  ddim  yn  canu  ?  Is  she  not  singing  ?  Does  she 
not  sing  ? 

PLURAL. 

1 .  A  ydym  ni  ddim  yn  canu  ?  Are  we  not  singing  ?  Do  we 

not  sing? 

2.  A  ydych  chwi  ddim  yn  canu  ?   Are  you  not  singing  ? 

Do  you  not  sing  ? 

3.  A  ydynt  hwy  ddim  yn  canu  ?    Are  they  not  singing? 

Do  they  not  sing  ? 

EXERCISE   2. 

i.  Nid  wyf  yn  clywed  y  plant  yn  canu.  2.  A  ydych 
chwi  yn  cerdded  i'r  pentref  bob  dydd  ?  Ydym.  3.  A 
ydynt  hwy  yn  llosgi  y  papur  gwyn  ?  Nac  ydynt ;  ond  y 
maent  yn  llosgi  y  papur  coch.  4.  Nid  yw  ef  yn  gwisgo 
dillad  da.  5.  Yr  ydym  ni  yn  bwyta  ac  yn  yfed  bob  dydd. 
6.  A  ydych  chwi  ddim  yn  darllen  y  llyfr  ?  Ydym ;  ond 
nid  ydym  yn  darllen  y  papur.  7.  Nid  yw  y  fuwch  yn 
yfed  y  dwfr.  8.  A  oes  ceffyl  yn  y  cae  ?  Oes.  9.  Yr  wyf 


A   GUIDE   TO   WELSH.         PART    II.  13 

fi  yn  darllen,  ac  y  mae  Arthur  yn  siarad.  10.  A  ydych 
chwi  yn  aros  yn  y  dref?  Ydym.  u.  Nid  yw  hi  yn 
cerdded  i'r  dref  bob  dydd.  12.  Nid  ydych  yn  bwyta. 

i.  She  is  not  burning  the  paper.  2.  I  am  not  staying 
in  the  village.  3.  Is  he  reading  the  red  book  ?  Yes ; 
he  reads  and  writes  every  day.  4.  Do  you  wear  good 
clothes  ?  Yes,  I  wear  good  clothes  every  day.  5.  Does 
he  eat  and  drink  every  day  ?  Yes.  6.  Do  you  not  sing 
every  day  ?  Yes.  7.  They  do  not  hear  the  children  in 
school.  8.  She  is  not  reading  the  book.  9.  The  children 
are  not  reading  the  lesson.  10.  I  am  not  singing. 


LESSON     3. 

IMPERFECT     TENSE. 

1.  The  Imperfect  Tense  expresses  an  action  going  on, 
but  not  completed  at  a  certain  past  time,  as, — 

Yr  oeddvvn  yn  darllen  pan  y  clywais  eich  llais. 
/  was  reading  when  I  heard  your  voice. 

Here  the  action  expressed  by  "  oeddwn  yn  darllen," 
I  was  reading,  was  going  on  but  it  was  not  completed 
when  I  heard  your  voice.  Hence  "  oeddwn  yn  darllen," 
I  was  reading,  is  said  to  be  in  the  Imperfect  Tense. 

2.  The  Imperfect  Tense  also  expresses  an  action  done 
from  habit  or  custom,  as, — 

Cerddai  i'r  ysgol  bob  dydd. 
Ht  walked  to  school  every  day,  i.e.,  he  used  to 
walk  to  school  every  day. 


14  A    GUIDE    TO    WELSH.         PART    II. 

Dodent  ef  beunydd  wrth  y  porth. 
They  laid  (used  to  lay)  him  daily  at  the  gate. 
Treuliai  y  dynion  y  rhan  fwyaf  o'r  amser  yn  trin  y  tir. 
The  men  spent  (used  to  spend]  the  greater  part  of  the  time  in 
tilling  the  soil. 

(a)  INFLECTED    FORM. 
ENDINGS. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  -wn  -em 

2.  -it  -ech 

3.  -ai  -ent 

Dysg-u,  to  learn,  to  teach.     Dysg-,  stem. 
SINGULAR. 

1.  Dysg-wn  (i),  I  learnt,  I  used  to  learn. 

2.  Dysg-it  (ti),  thou  learnedst,  thou  usedst  to  learn. 

3.  Dysg-ai  (ef),   he  learnt,  he  used  to  learn. 
Dysg-ai  (hi),  she  learnt,  she  used  to  learn, 

PLURAL. 

1.  Dysg-em  (ni),  we  learnt,  we  used  to  learn. 

2.  Dysg-ech  (chwi),  you  learnt,  you  used  to  learn. 

3.  Dysg-ent  (hwy),  they  learnt,  they  used  to  learn. 

3.  Dysgu  means  to  learn,  and  also  to  teach. 

EXAMPLES. 

Y  mae  y  plant  yn  dysgu  y  wers. 
The  children  are  learning  the  lesson 
Yr  wyf  fi  yn  dysgu  y  plant  i  chwaretu 
/  am  teaching  the  children  to  play. 


A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II.  15 

(6)   COMPOUND   FORM. 

SINGULAR. 

1.  Yr  oeddwn  (i)  yn  rhedeg,  I  was  running. 

2.  Yr  oeddit  (ti)  yn  rhedeg,  thou  wast  running. 

3.  Yr  oedd  (ef)  yn  rhedegf,  he  was  running. 
Yr  oedd  (hi)  yn  rhedeg",  she  was  running. 

PLURAL. 

1.  Yr  oeddem  (ni)  yn  rhedeg,  we  were  running. 

2.  Yr  oeddech  (chwi)  yn  rhedeg, you  were  running. 

3.  Yr  oeddent  (hwy)  yn  rhedeg,  they  were  running. 
4.   In  the  3rd  Person   Singular  ydoedd  is  sometimes 

used  for  oedd  with  the  same  meaning ;  as, — 

Yr  ydoedd  (ef)  yn  rhedeg,  he  was  running. 

(c)  COMPOUND   FORM   OF   HABIT  OR  CUSTOM. 

SINGULAR. 

1.  Byddwn  (i)  yn  gweithio,  I  used  to  work,  I  worked. 

2.  Byddit  (ti)  yn   gweithio,  thou   usedst  to   work,  thou- 

workedst. 

3.  Byddai     (ef)     yn    gweithio,    he    used    to    work,    he 

worked. 

Byddai    (hi)    yn    gweithio,    she    used    to    work,    she 
worked. 

PLURAL. 

1.  Byddem  (ni)  yn  gweithio,  we  used  to  work,  we  worked. 

2.  Byddech  (chwi)  yn  gweithio, _>w/  used  to  work,you 

worked. 

3.  Byddent  (hwy)  yn  gweithio,  they  used  to  work,  they 

worked. 


l6  A  GUIDE  TO  WELSH.    PART  II. 

VOCABULARY. 

MEANING.  INFINITIVE    VERB.  STEM. 

to  buy  pryn-u  pryn- 

to  sell  gwerth-u  g-werth- 

to  work  gfweithi-o  g-weithi- 

to  speak,  to  talk  siarad  siarad- 

to  follow  dilyn  dilyn- 

to  finish  g-orffen  gorffen- 

to  tell,  to  recite  adrodd  adrodd- 

awr,  f.  an  hour.  chwedl,  f.  a  story,  a  fable. 

oriau,  hours.  chvvedlau,  stories,  fables. 

blaenor,  m.  a  leader.  milwr,  m.  a  soldier. 

gwaith,  m.  work.  milwyr,  soldiers. 

EXERCISE    3. 

i.  Darllenai  y  papur  bob  dydd.  2.  Dilynai  y  ci  y 
plant  i'r  ysgol.  3.  Adroddem  y  chwedlau  yn  yr  ysgol. 
4.  Dysgent  y  plant  i  adrodd  y  chwedl.  5.  Nid  oedd  y 
blaenor  yn  dilyn  y  milwyr.  6  A  oedd  y  milwr  yn  dilyn 
y  blaenor  ?  Oedd.  7.  Treuliai  y  dyn  yr  amser  yn  adrodd 
chwedlau.  8.  Yr  oeddent  hwy  yn  gorffen  y  gwaith. 
9.  Byddai  yn  gweithio  yn  y  Hong-  bob  dydd.  10.  Byddai 
y  plant  yn  dilyn  y  milwyr  am  oriau.  1 1 .  Nid  oedd  y 
plant  yn  siarad  yn  yr  ysgol.  12.  Yr  oedd  y  dyn  yn 
prynu  ac  yn  gwerthu.  13.  Yr  oedd  ef  vn  siarad  pan 
oeddem  yn  darllen.  14.  Gweithient  am  oriau  yn  y  cae. 

The  following  sentences  are  to  be  translated,  (i)  by 
the  Inflected  Form,  (2)  by  the  Compound  Form  (<:). 
I.  They  used  to  read  the  paper  every  day.     2.  We 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II.  17 

used  to  sing  in  school.  3.  They  used  to  learn  the 
lessons  every  day.  4.  She  used  to  read  in  the  house. 
5.  I  used  to  tell  a  story.  6.  The  soldiers  used  to  follow 
the  leader.  7.  The  man  used  to  tell  the  story. 

The  following  sentences  are  to  be  translated  by  the 
Compound  Form  (b~). 

i.  You  were  singing.  2.  I  was  buying  and  selling. 
3.  He  was  finishing  the  work.  4.  I  was  writing  when  I 
heard  your  voice.  5.  We  were  speaking  when  he  was 
singing.  6.  She  was  teaching  the  children  to  write. 
7.  The  soldiers  were  following  the  leader. 


LE55ON     4- 

PERFECT    TENSE, 
i.  The  Perfect  Tense  is  of  two  kinds, — 

(1)  Perfect  Indefinite. 

(2)  Perfect  Definite. 

2.  The  Perfect  Indefinite  or  Aorist  expresses  a  past 
action  without  any  reference  to  the  present,  as, — 

Gwelais  y  dyn,  /  saw  the  man. 
Hwyliodd  y  Hong  dros  y  mor. 
The  ship  sailed  over  the  sea. 

3.  The  Perfect  Definite  expresses  an  action  as  only 
just  completed,  as, — 

Yr  wyf  wedi  canu,  /  have  sung. 

Y  mae  hi  wedi  darllen  y  llythyr,  she  has  read  the  letter. 


1 8  A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 

(a)  INFLECTED     FORM. 
ENDINGS. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  -ais  -asom 

2.  -aist  -asoch 

3.  -odd  -asant 

Rhed-eg-,  to  run.  Rhed-,  stem 

SINGULAR. 

1.  Rhed-ais  (i),  I  ran. 

2.  Rhed-aist  (ti),  thou  rannest. 

3.  Rhed-odd  (ef)»  he  ran. 
Rhed-odd  (hi),  she  ran. 

PLURAL. 

1.  Rhed-asom  (ni),  we  ran. 

2.  Rhed-asoch  (chwi),^«  ran. 

3.  Rhed-asant  (hwy),  they  ran. 

4.  In  some  Verbs  the  initial  letter  a  of  the   Plural 
ending  is  omitted,  as — 
Gwel-ed,  to  see  ;  Clyw-ed,  to  hear ;  Gwrandaw,  to  listen. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1 .  Gwel-ais  (i),  /  saw.  Gwel-som  (ni),  w e  saw. 

2.  Gwel-aist  (ti),  thou  sawest.  Gwel-soch  (chwi),^«  saw. 

3.  Gwel-odd  (ef ),  he  saw.  Gwel-sant  (hwy),  they  saw. 
Gwel-odd  (hi),  she  saw. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II.  19 

(6)  COMPOUND     FORM. 

SINGULAR. 

1 .  Yr  wyf  (fi)  wedi  prynu,  /  have  bought. 

2.  Yr  wyt  (ti)  wedi  prynu,  thou  hast  bought. 

3.  Y  mae  (ef)  wedi  prynu,  he  has  bought. 
Y  mae  (hi)  wedi  prynu,  she  has  bought. 

PLURAL. 

1.  Yr  ym  (ni)  wedi  prynu,  we  have  bought. 

2.  Yr  ych  (chwi)  wedi  prynu,  you  have  bought. 

3.  Y  maent  (hwy)  wedi  prynu,  they  have  bought. 

EXERCISE    4- 

i.    Prynais    y    ceffyl    yn    y    ffair    am     ugain     punt. 

2.  Gwerthodd    eich   tad    y   fuwch   ddu   am   saith    punt. 

3.  Cerddodd  y  plant  i'r  ysgol.     4.  Darllenodd  Olwen  y 
chwedl  yn  y  llyfr  coch.     5.  Gwelsom  y  plant  yn  chv  'areu 
yn  y  cae.     6.  Gwelais   y  Hong-  yn  hwylio  dros  y  mor. 
7.  Clywsoch  y  dyn  yn  canu.     8.  Gwrandawodd  y  |>iant 
pan  oedd  y  meistr  yn  siarad.     9.  Yr  ydym  wedi  prynu 
dau  geffyl.     10.  Y  mae  Arthur  wedi  gwerthu  y  fuwch 
goch.     1 1.  Y  mae  y  milwyr  wedi  dilyn  y  blaenor.      I.I.  Yr 
wyf  wedi  gorffen   y  gwaith.      13.  Yfais  y  dwfr. 

Translate  the  following  sentences  by  the  Inflected 
Form, — 

i.  I  bought  the  cow  in  the  fair  for  ten  pounds.  2.  Your 
father  sold  the  white  horse  for  eight  pounds.  3.  I 
read  the  lesson  in  the  book.  4.  She  learnt  the  lesson 
in  school.  5.  We  saw  the  boy  in  the  field.  6.  You 
heard  the  girl  singing  in  the  house.  7-  We  listened. 


2O  A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 

Translate  the  following  sentences  by  the  Compound 
Form, — 

I.  We  have  sold  the  horse  and  the  cow.  2.  The  man 
has  finished  the  work.  3.  We  have  read  the  letter. 
4.  She  has  burnt  the  paper.  5.  Have  you  read  the 
book  ?  Yes.  6.  I  have  eaten  the  apple.  7.  They  have 
read  the  red  book.  8.  I  have  followed  the  children  to 
the  field.  9.  Your  father  has  bought  a  cow  and  two 
horses.  10.  She  has  read  the  fable  in  the  book, 
ii.  The  soldiers  have  finished  the  work.  12  He  has 
not  read  the  letter.  13.  They  have  eaten  the  bread. 


LESSON     5- 

PERFECT    TENSE— (Continued). 
(c)  FIRST  COMPOUND   PROGRESSIVE    FORM. 

SINGULAR. 

1 .  Yi  wyf  (fi)  wedi  bod  yn  gwerthu,  /  have  been  selling. 

2.  Yr  wyt  (ti)  wedi  bod  yn  g-werthu,  thou  hast  been  selling. 

3.  Y  mae   (ef)  wedi  bod  yn  gwerthu,  he  has  been  selling. 
Y  mae  (hi)  wedi  bod  yn  g-werthu,  she  has  been  selling. 

PLURAL. 

1 .  Yr  ym  (ni)  wedi  bod  yn  g-werthu,  we  have  been  selling. 

2.  Yr  ych  (chwi)  wedi  bod  yn  gwerthu,_yo«  have  been  selling. 

3.  Y  maent  (hwy)  wedi  bod  yn  gwerthu,  they  have  been 

selling. 


A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II.  21 

(0  SECOND  COMPOUND  PROGRESSIVE  FORM. 

SINGULAR. 

1.  Bum  (i)  yn  bwyta,  I  have  been  eating. 

2.  Buost  (ti)  yn  bwyta,  thou  hast  been  eating. 

3.  Bu  (ef)  yn  bwyta,  he  has  been  eating. 
Bu  (hi)  yn  bwyta,  she  has  been  eating. 

PLURAL. 

1.  Buom  (ni)  yn  bwyta,  we  have  been  eating. 

2.  Buoch  (chwi)  yn  bwyta,  you  have  been  eating. 

3.  Buont  (hwy)  yn  bwyta,  they  have  been  eating. 

EXERCISE    5. 

i .  Yr  wyf  wedi  bod  yn  prynu  defaid.  2.  Y  maent  hwy 
wedi  bod  yn  cerdded.  3.  A  ydych  chwi  wedi  bod  yn 
darllen  y  llyfr  ?  Nac  ydwyf.  4.  Bum  yn  rhedeg  at  y 
Hong-.  5.  Buom  yn  bwyta  bara.  6.  Buont  yn  dysgu  y 
plant  yn  yr  ysgol.  7.  Buom  yn  golchi  dillad. 

Translate  the  following-  sentences  by  the  Progressive 
Forms  (c]  and  (</). 

i.  She  has  been  writing.     2.  We  have  been  running. 
3.  They  have  been  working  in  the  ship.     4.  You  have 
been  reading  the  paper.      5.  The  children  have  been 
learning  the  lesson.     6.  I  have  been  working.     7.  The 
soldiers  have  been  following  the  leader.     8.  You  have 
been  following   the   bull.     9.   We   have  been  walking. 
IO.  She  has  been  washing  clothes  in  the  lake.     1 1.  Have 
you  been  eating  apples  ?     No.     I  have  been  working  in 
the  field  for  hours.      12.  She  has  been  buying  gloves. 


22  A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 

LES5ON     6. 

DIFFERENT    FORMS    OF    THE    VERB. 

i.  In  every  Tense  of  the  Indicative  Mood  the  Finite 
Verb  in  Welsh  may  be  expressed  in  several  ways  with 
hardly  any  difference  in  meaning-. 

First  Way. — The  Finite  Verb  may  be  used  alone,  as, — 

Gwelaf,  I  see;   Cerddais,  I  walked. 
Second  Way. — The  Verb  may  be  used  with  a  Personal 
Pronoun  following  it  as  Nominative,  as, — 

Gwelaf  fi,  /  see;  Cerddodd  ef,  he  walked. 

Third  Way. — The  Personal  Pronoun  Nominative  may 
precede  the  Verb.  The  Particle  a  is  then  placed 
between  the  Nominative  and  the  Verb,  and  the  initial 
letter  of  the  Verb,  if  mutable,  is  changed  into  the 
Middle  Form,  as, — 
Mi  a  gerddais,  I  walked.  Hi  a  ddysgodd,  she  learnt. 

The  initial  letter  of  cerddais,  is  c,  the  Middle  Form 
of  which  is  g. 

The  initial  letter  of  dysgodd  is  d,  the  Middle  Form  ot 
which  is  dd. 

Fowth  Way. — The  Particle  Fe  may  be  placed  before 
the  Verb,  and  the  initial  letter  of  the  Verb,  if  mutable,  is 
chang-ed  into  the  Middle  Form,  as, — 

Fe  glywais,  /  heard.      Fe  brynais,  /  lought. 

The  initial  letter  of  clywais  is  c,  the  Middle  Form  of 
which  is  g. 

The  initial  letter  of  prynais  is  p,  the  Middle  Form  of 
which  is  b. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II.  23 

2.  The  Particles  a  and  fe  govern  the  Middle  Form, 
that  is,  the  initial  letter  of  the  Verb  coming'  after  them,  if 
mutable,  is  changed  into  the  Middle  Form. 

3.  The  Particles  a  and  fe  are  not  translated. 

EXAMPLES. 

THIRD    WAY. 

With   the    Personal    Pronoun    Nominative    and    the 
Particle  a. 

Gwel-ed,  to  see.     Gwel-,  stem,     wel-,  Middle  Form. 

PRESENT    TENSE. 
SINGULAR.  PLURAL. 

1.  Mi  a  welaf,  / see'.  Ni  a  welwn,  we  see. 

2.  Ti  a  weli,  thou  seest.  Chwi  a  welwch,  j/o#  see. 

3.  Efe  a  wel,  he  sees.  Hwy  a  welant,  they  see. 
Hi  a  wel,  she  sees. 

FOURTH    WAY. 

With  the  Particle  Fe. 
Clyw-ed  to  see.     Clyw-,  stem,    glyw-,  Middle  Form. 

PERFECT  TENSE. 
SINGULAR.  PLURAL. 

1.  Fe  glywais  (i),  Fe  glywsom  (ni), 
/  heard.  we  heard. 

2.  Fe  glywaist  (ti),  Fe  glywsoch  (chwi), 
thou  heardest.  you  heard. 

3.  Fe  glywodd  (ef),  Fe  glywsant  (hwy), 
he  heard.  they  heard. 

Fe  glywodd  (hi), 
she  heard. 


24  A   GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 

ADDITIONAL    EXAMPLES. 

THIRD    WAY.  FOURTH    WAY.  MEANING. 

Mi  a  brynais.  Fe  brynais  (i).  /  bought. 

Mi  a  g-erddais.  Fe  g-erddais  (i).  I  walked. 

Mi  a  werthais.  Fe  werthais  (i).  I  sold. 

Mi  a  ddarllenais.  Fe  ddarllenais  (i).  I  read. 

Efe  a  ddysgodd.  Fe  ddysgfodd  (ef).  He  learnt. 

Mi  a  ddilynais.  Fe  ddilynais  (i).  I  followed. 

Mi  a  redais.  Fe  redais  (i).  I  ran 

4.  Rule.  When  the  Object  follows  the  Finite  Verb,  its 
initial   letter,    if  mutable,   is   changed   into   the   Middle 
Form,  as, — 

Prynais  geffyl,  /  bought  a  horse. 

Here,  Prynais,  /  bought,  is  a  Finite  Verb,  and  the 
Object,  geffyl,  a  horse,  has  the  initial  letter  g,  which  is 
the  Middle  Form  of  c. 

When  the  Object  follows  the  Infinitive  Verb,  the 
initial  letter  is  not  changed,  as, — 

Yr  wyf  wedi  prynu  ceffyl, 
/  have  bought  a  horse. 

5.  The  Object  may  be  either  a  Noun  or  an  Infinitive 
Verb,  as, — 

(a)  Dysg-ais  ganu,  /  learnt  to  sing. 

(V)  Yr  wyf  yn  dysgu  canu,  /  am  learning  to  sing. 


A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II.  25 


VOCABULARY. 

MEANING. 

INFINITIVE    VERB. 

STEM. 

to  reap 
to  give  •* 
to  put  } 

to  melt 

med-i 
rhodd-i 
todd-i 

med- 
rhodd- 
todd- 

to  shout 

bloedd-io 

bloeddi- 

to  smih 

gwen-u 

srwen- 

yn  araf,  slowly.  pan,  when. 

ysgwydd,  f.  shoulder.       Haw,  f.  a  hand. 
plwm,  m.  lead.  eira,  m.  snow. 

EXERCISE    6. 

i.  Fe  welais  geffyl  du  yn  y  flair.  2.  Fe  brvnais  lyfr 
pan  oeddwn  yn  y  dref.  3.  Fe  losgodd  eich  tad  ddau 
bapur.  4.  Mi  a  ddysgais  y  wers.  5.  Fe  floeddiodd  y 
dyn  yn  y  cae.  6.  Chwi  a  welsoch  ddwy  long  ar  y  mor. 
7.  Mi  a  roddais  yr  afal  i  Arthur.  S.  Fe  roddodd  eich 
mam  ei  Haw  ar  ysgwydd  Arthur.  9.  Mi  a  wenais  pan 
adroddodd  eich  tad  y  chwedl.  10.  Toddais  y  plwm  yn  y 
tan.  1 1.  Fe-  ddysgodd  ganu  pan  oedd  yn  y  dref. 

Translate  the  following  sentences  (i)  according1  to  the 
Third  Way,  (2)  according  to  the  Fourth  Way. 

i.  I  sold  a  cow  in  the  fair.  2.  She  bought  a  book  in 
town.  3.  Your  brother  walked  slowly  to  school.  4.  We 
saw  your  brother  writing  a  letter.  5.  She  wrote  the 
fable  in  the  book.  6.  I  gave  the  book  to  Olwen. 
7.  Arthur  smiled  when  Olwen  told  the  story.  8.  He 
melted  the  lead  in  the  fire.  9.  Your  father  bought  a 
white  horse.  10.  I  learnt  to  read  when  I  was  in  school- 


26  A    GUIDE    TO    WELSH.         PART    II. 

LESSON     7- 

NEGATIVE    AND     INTERROGATIVE. 
NEGATIVE. 

1.  An  Inflected  Verb  is  made  Negative  by  placing-  ni 
or  nid,  not,  before  it. 

Ni  is  used  before  Verbs  beginning  with  a  consonant, 
and  nid  before  Verbs  beginning  with  a  vowel. 

2.  When  the  Verb  follows  ni,  not,  its  initial  consonant 
is  changed  as  follows, — 

A  mutable  consonant  of  the  First  Class,  c,  p,  t,  is 
changed  into  the  Aspirate  Form,  ch,  ph,  th. 

Mutable  consonants  of  the  Second  and  Third  Classes, 
K.  b,  d,  and  11,  m,  rh,  are  changed  into  the  Middle 
Forms, — w,  f,  dd,  and  1,  f,  r. 

EXAMPLES. 

FIRST    CLASS. 

clywais,  I  heard;  ni  chlywais,  I  did  not  hear. 
prynais,  1 bought ;  ni  phrynais,  I  did  not  buy. 
toddais,  I  melted;  ni  thoddais,  I  did  not  melt. 

SECOND    CLASS. 

gwelaf,  I  see;  ni  welaf,  I  do  not  see. 

boddais,  I  drowned;  ni  foddais,  I  did  not  drown, 

dysgais,  1 learnt ;  ni  ddysgais,  I  did  not  learn. 

THIRD    CLASS. 

llenwais,  I  filled;  ni  lenwais.  /  did  not  fill. 
medais,  /  reaped;  ni  fedais,  /  did  not  reap. 
rhedais,  I  ran;  ni  redais,  I  did  not  run. 


A    GUIDE    TO    WELSH.      PART    H.  2J 

4.  Nid,  not,   is   placed  before  Verbs  beginning-  with 
a  vowel,  as, — 

Nid  eisteddais,  I  did  not  sit. 
Nid  edrychodd,  he  did  not  look. 

5.  Verbs   beginning-   with   g   omit   that   letter  in  the 
Middle  Form  and  take  ni,  not  nid,  when  Negative,  as, — 

Gosodais,  I  placed,  ni  osodais,  /  did  not  place. 
Gellvvch,  you  can,  ni  ellwch,  you  can  not. 

6.  In  English,  do,   Present  Tense,  (did,  Past  Tense), 
is  used  as  an  Auxiliary  with  the  Principal  Verb  to  make 
it  Negative,  and  the  Principal  Verb  is  changed  into  the 
Infinitive. 

He  laughs  ;  Negative,  he  does  not  laugh. 

In  the  Negative  sentence,  laugh  is  in  the  Infinitive  Mood. 

INTERROGATIVE. 

7.  An  Inflected  Verb  is  made  Interrogative  by  placing 
a  before  it,  and  the  initial  letter  of  the  Verb,  if  mutable, 
is  changed  into  the  Middle  Form. 

Darllenodd  y  bachgen,  the  boy  read. 

A  ddarllenodd  y  bachgen  ?     Did  the  boy  read? 

Gwelsoch,  j^tt  saw ;  A  welsoch  chwi  ?     Did  you  see? 

8.  In  English,  do,  Present  Tense,  (did,  Past  Tense), 
is  used  with  the  Principal  Verb  to  make  it  Interrogative, 
and  the   Principal  Verb   is   changed  into  the  Infinitive. 
See  No.  6  in  this  lesson. 

9.  The  answer  to  a  question  is  made  by  repeating  the 
Verb  in  the  proper  Person,  as, — 

A  welwch  chwi  y  plant  ?     Gwelwn. 
Do  you  see  the  children  P      We  do,  or  yes. 


28  A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 

When  the  answer  is  Negative,  it  is  preceded  by  na 
before  consonants,  or  nac  before  vowels  in  such  Verbs 
as  wyf,  oes,  oedd,  &c. 

A  welwch  chwi  y  plant  ?     Gwelwn,  na  welwn. 
Do  you  see  the  children  f      We  do,  we  do  not. 
A  oedd  y  dyn  yno  ?     Nac  oedd. 
Was  the  man  there  f     He  was  not.     No. 
10.  When  the  Verb  is  in  the  Perfect  Indefinite  Tense 
(Aorist)  the  answer  may  be  made  in  two  ways. 

(a)  by  repeating  the  Verb  as  above. 

(b)  by  do,  yes,  in  affirmative  sentences,  and  by  naddo, 
no,  in  Negative  Sentences,  as, — 

A  welsoch  chwi  y  dyn  ?     Did  you  see  the  man  i> 

(a)  Gwelais,  I  did;  na  welais,  I  did  not. 

(b)  Do,  yes ;  naddo,  no. 

EXERCISE    7. 

i.  Ni  wisgais  i  y  dillad.  2.  A  brynodd  eich  mam 
ddillad  newydd  ?  Naddo.  3.  Ni  welaf  fi  y  plant  yn  y 
dref.  4.  Nid  atebais  i  y  llythyr.  5.  A  ddarllenodd  eich 
tad  y  papur?  Do.  6.  Ni  chlywsom  ni  y  plant  yn  canu. 

7.  A  welsoch  chwi  y  bachgen  yn  chwareu  ?      Naddo. 

8.  Ni  werthodd  eich  tad  y  tarw.    9.  Ni  siaradodd. 
Translate. 

i.  Did  you  see  the  boy  in  school  ?  I  did.  2.  Do  you 
see  the  black  horse  in  the  field?  I  do.  3.  Did  you 
hear  the  children  sing?  No,  I  did  not  hear  the  children 
sing.  4.  The  man  did  not  break  the  window.  5.  I  did 
not  drown  the  dog.  6.  He  did  not  open  the  door.  7.  I 
did  not  put  my  hand  on  your  father's  shoulder. 


A   GUIDE    TO    WELSH.       PART   II.  2Q 

LESSON    8. 

PLUPERFECT  TENSE. 

1.  The   Pluperfect   Tense   expresses    an    action    as 
completed  at  some  past  time  before  another  action  had 
taken  place. 

2.  The  Inflected  Forms  of  this  Tense  are  chiefly  used 
in  subjoined  clauses,  as, — 

(a)  Gyrais  ymaith  y  ci  a  laddasai  y  ddafad. 
/  drove  away  the  dog  that  had  killed  the  sheep. 

(3)  Fe  wnaeth  y  gwas  fel  y  gx>rchymynasai  ei  feistr. 
The  servant  did  as  his  master  had  commanded. 

The  subjoined  clause  in  (a)  is,  a  laddasai  y  ddafad ; 
in  (It)  fel  y  gorchymynasai  ei  feistr. 

In  (a)  the  action  expressed  by  laddasai,  had  killed,  was 
completed  before  the  action  expressed  by  gyrais,  drove, 
had  taken  place. 

In  (b)  the  action  expressed  by  gorchymynasai,  had 

commanded,  was  completed  before  the  action  expressed 
by  wnaeth,  did,  had  taken  place. 

3.  The  Compound  Forms   of  this  Tense  are  oftener 
used  than  the  Inflected  Form. 

OTHER    EXAMPLES. 

1.  Gwrthododd  Cai  roddi  yr  hyn  a  addawsai  Arthur. 
Cat  refused  to  give  what  Arthur  had  promised. 

2.  Y  gwr  a  welswn  yn  y  boreu  a  ddaeth  at  y  drws. 
The  man  that  I  had  seen  in  the  morning  came  to  the  door. 

3.  Gofynodd  Arthur  os  cysgasai  efe  ychydig\ 
Arthur  asked  if  he  had  slept  a  little. 


3O  A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 


4.  Gwelai  y  g-weision  yn  saethu  fel  y  gwelsai  Cynon 

hwynt. 
He  saw  the  servants  shooting  as  Cynon  had  seen  them. 

5.  Ni  ddrylliasai  y  Hew  yr  asyn. 

The  lion  had  not  torn  the  ass  into  pieces. 

6.  Daeth  i'r  man  lie  yr  oedd  y  saeth  a  saethasal  ei 

gyfaill. 

He  came  to  the  place  where  the  arrow  was  that  his 
friend  had  shot. 

7.  Nid  anghofiodd  y  g-enethod  y  g-wersi  a  ddysgasent 

yn  yr  ysgol. 

The  girls  did  not  forget  the  lessons  which  they  had 
learnt  in  school. 

(a)  INFLECTED    FORM. 
ENDINGS. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  -aswn  -asem 

2.  -asit  -asech 

3.  -asai  -asent 

Car-u,  to  love.  car-,  stem. 

SINGULAR. 

1.  Car-aswn  (i),  1  had  loved. 

2.  Car-asit  (ti),  thou  hadst  loved. 

3.  Car-asai  (ef),  he  had  loved. 
Car-asai  (hi),  she  had  loved. 

PLURAL. 

1.  Car-asem  (ni),  we  had  loved. 

2.  Car-asech  (chwi),^*/  had  loved. 

3.  Car-asent  (hwy),  they  had  loved. 


A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II.  31 

(6)  COMPOUND     FORM. 

SINGULAR. 

1.  Yr  oeddwn  (i;  wedi  cysgu,  I  had  slept. 

2.  Yr  oeddit  (ti)  wedi  cysgu,  thou  hadst  slept. 

3.  Yr  oedd   (ef)  wedi  cysgu,  he  had  slept. 
Yr  oedd  (hi)  wedi  cysgu,  she  had  slept. 

PLURAL. 

1.  Yr  oeddem  (ni)  wedi  cysgu,  we  had  slept. 

2.  Yr  oeddech  (chwi)  wedi  cysgu,  you  had  slept. 

3.  Yr  oeddent  (hwy)  wedi  cysgu,  they  had  slept. 

(c)  COMPOUND  PROGRESSIVE  FORM. 

SINGULAR. 

1 .  Yr  oeddwn  (i)  wedi  bod  yn  galw,  I  had  been  calling. 

2.  Yr  oeddit  (ti)  wedi  bod  yn  galw,  thou  hadst  been  calling. 

3.  Yr  oedd  (ef)  wedi  bod  yn  galw,  he  had  been  calling. 
Yr  oedd  (hi)  wedi  bod  yn  galw,  she  had  been  calling. 

PLURAL. 

1.  Yr  oeddem  (ni)  wedi  bod  yn  galw,  we  had  been  calling. 

2.  Yr  oeddech  (chwi)  wedi  bod  yn  galw,  you  had  been 

calling. 

3.  Yr  oeddent  (hwy)  wedi  bod  yn  galw,  they  had  been 

calling. 

EXERCISE     8. 

i .  Cerddodd  y  gwas  i'r  dref  fel  y  gorchymynasai  ei 
feistr.  2.  Y  wraig  a  welsai  yn  y  boreu  a  ddaeth  at  y 
drws.  3.  Gwelodd  y  gwas  y  ci  a  laddasai  y  ddafad. 
4.  Yr  oeddwn  wedi  gorffen  y  llythyr  pan  ddaeth  eich 
brawd  i'r  ty.  5.  Yr  o€dd  eich  tad  wedi  prynu  ceffyl  pan 
y  gwelais  ef  yn  y  dref.  6.  Nid  oeddent  wedi  gweithio. 


32  A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 

Translate  sentences  I,  2,  3,  by  the  Inflected  Form,  and 

sentences  4,  5,  6,  by  the  Compound  Forms. 

,/ 

1.  The   man   killed  the   lion  that  had   torn~4he  ass  to 

pieces. 

2.  I  saw  the  dog-  that  had  killed  the  sheep. 

3.  The  boy  that  he  had  seen  in  school  came  to  the  door. 

4.  I  had  read  the  book  in  the  morning. 

5.  We  had  not  sold  the  white  cow  when  we  saw  your 

father. 

6.  They  had  been  walking1  for  an  hour  in  the  morning-. 

7.  I  had  been  calling-  the  boy  when  1  saw  you. 


LESSON     9- 

FUTURE    TENSE. 

1.  The  Future  Tense  shows  that  an  action  will  take 
place  at  some  future  time,  as, — 

Ni  a  ddarllenwn  eich  llyfr  heno. 
We  shall  read  your  book  this  evening. 

2.  The  same  Inflected  Form  is  used  in  Welsh  for  the 
Present  and  Future  Tenses. 

The  Future  Compound  Form  is  also  used  in  the 
Present  Tense  to  show  Habit  or  Custom.  The  Tense 
of  the  Verb,  whether  Present  or  Future,  can  generally 
be  known  from  other  words  in  the  sentence. 


A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II.  33 

(a)  INFLECTED     FORM. 
ENDINGS. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  -af  -wn 

2.  -i  -wch 

3.  -a  -ant 

(or  no  ending). 

Med-i,  to  reap.  med-,  stem. 

SINGULAR. 

1.  Med-af  (fi),  I  shall  reap. 

2.  Med-i  (di),  thou  wilt  reap. 

3.  Med,  or  Med-a  (ef),  he  will  reap. 
Med,  or  Med-a  (hi),  she  will  reap. 

,     PLURAL. 

1.  Med-wn  (ni),  we  shall  reap. 

2.  Med-wch  (chwi),you  will  reap. 

3.  Med-ant  (hwy),  they  will  reap. 

(J)  COMPOUND    FORM. 

SINGULAR. 

1.  Byddaf  (fi)  yn  gofyn,  I  shall  be  asking,  I  shall  ask. 

2.  Byddi  (di)  yn  gofyn,  thou  wilt  be  asking,  thou  wilt  ask. 

3.  Bydd  (ef )  yn  gofyn,  he  will  be  asking,  he  will  ask. 
Bydd  (hi)  yn  gofyn,  she  will  be  asking,  she  will  ask. 

PLURAL. 

1 .  Byddwn  (ni)  yn  gofyn,  we  shall  be  asking,  we  shall  ask. 

2.  Byddwch  (chwi)  yn  gofyn, you  will  be  asking, you  will  ask. 

3.  Byddant  (hwy)  yn  gofyn,  they  will  be  asking,  they  will 

ask. 
c 


34  A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 


VOCABULARY. 

MEANING. 

INFINITIVE    VERB. 

STEM. 

to  tell,  to  say 
to  take 
to  seek,  to  try 
to  hide 

dywed-yd 
cymer-yd 
ceis-io 
cudd-io 

dywed- 
cymer- 
ceisi- 
cuddi- 

to  fail 
to  draw,  to  pull 
to  ask,  to  enquire 

meth-u 
tyn-u 
gofyn 

meth- 
tyn- 
gofyn- 

EXERCISE    9- 

i.  Fe  ddysg  y  bachgen  y  wers.  2.  Dywedaf  yr  hanes. 
3.  Fe  dyn  y  ceffyl  y  cerbyd  i'r  dref.  4.  Mi  a  gymeraf  y 
llyfr  yn  fy  Haw.  5.  Ceisiant  agor  y  drws.  6.  Methant 
arwain  y  plant.  7.  Gofynaf  am  afal.  8.  Agorant  y  drws. 

Translate  the  following  sentences  by  the  Inflected 
Form. 

i.  We  shall  win  the  prize.  2.  We  shall  try  to  win  the 
prize.  3.  The  girl  will  learn  the  lesson.  4.  I  will  hide 
the  book  in  the  house.  5.  They  will  tell  the  story. 

6.  We  shall  sell  the  cow  for  ten  pounds. 

Translate  the  following  sentences  by  the  Compound 
Form. 

i.  I  shall  be  taking  the  horse  to  the  fair  to-morrow. 
2.  We  shall  read  the  book  to-night.  3.  She  will  hide  the 
book  in  the  field.  4.  We  shall  try  to  win  the  prize. 
5.  They  will  read  the  letter.  6.  He  will  say  the  story. 

7.  They  will  be  asking  for  an  apple. 


«.    GUIDE    TO    WELSH.         PART    II.  35 


LESSON     10. 

FUTURE    TENSE.— (Continued). 
Gwneud,  Gael. 

1.  The  Future  Tense  is  also  expressed  by  the  Future 
Korm  of  Gwneud,  to  do,  followed  by  the  Verb  in  the 
Infinitive. 

2.  The  initial  letter  of  the  Infinitive  Verb,  if  mutable, 
is  changed  into  the  Middle  Form. 

SINGULAR. 

1.  Gwnaf  (fi)  ddysgu,  I  will  learn. 

2.  Gwnei  (di)  ddysg-u,  thou  wilt  learn, 

3.  Gwna  (ef).  ddysg-u,  he  will  learn. 
Gwna  (hi)  ddysg-u,  she  will  learn. 

PLURAL. 

1.  Gwnawn  (ni)  ddysgoi,  we  will  learn. 

2.  Gwnewch  (chwi)  ddysg-u, you  will  learn. 

3.  Gwnant  (hwy)  ddysg-u,  they  will  learn. 

In   the    3rd   Person   Singular,  gwnaiff  is  sometimes 
used  for  gwna. 

INTERROGATIVE. 

SINGULAR. 

1.  A  wnaf  fi  ddysgn?  Gwnaf,  will  I  learn  f  I  will. 

2.  A  wnei  di  ddysgu  ?  Na  wnaf,  wilt  thou  learn  t>  I  will  not. 

3.  A  wna  efe  ddysg-u  ?  Gwna,  will  he  learn  i>  he  will. 

A  wna  hi  ddysg-u  ?  Na  wna,  will  she  learn?  she  will  not. 


36  A    GUIDE    TO    WELSH.        PART   II. 

PLURAL. 

1.  A  wnawn  ni  ddysgu?  Gwnawn,  will  we  learn?  we  will. 

2.  A  wnewch  chwi  ddysgu?  Na  wnawn,  will  you  learn  P 

we  will  not. 

3.  A  wnant  hwy  ddysgu  ?  Gwnant,  will  they  learn?  they  will. 

NEGATIVE. 

SINGULAR. 

1.  Ni  wnaf  fi  ddim  dysgu,  I  will  not  learn. 

2.  Ni  wnei  di  ddim  dysgu,  thou  wilt  not  learn. 

3.  Ni  wna  ef  ddim  dysgu,  he  will  not  learn. 
Ni  wna  hi  ddim  dysg-u,  she  will  not  learn. 

PLURAL. 

1.  Ni  wnawn  ni  ddim  dysgu,  we  will  not  learn. 

2.  Ni  wnewch  chwi  ddim  dysgu, you  will  not  learn. 

3.  Ni  wnant  hwy  ddim  dysgu,  they  will  not  learn. 

3.  The  Future  Tense  is  also  expressed  by  the  Future 
Form  of  Gael,   to  have,  followed   by  the  Verb   in   the 
Infinitive. 

4.  The  initial  letter  of  the  Verb,  if  mutable,  is  changed 
into  the  Middle  Form. 

5.  This  form  expresses  permission  or  compulsion,  and  is 
to  be  translated  by  shall  in  all  persons. 

6.  In  the  Interrogative  it  may  be  translated  by  shall  or 
may. 

SINGULAR. 

1.  Caf  (fi)  ddarllen,  I  shall  read. 

2.  Cei  (di)  ddarllen,  thou  shalt  read. 

3.  Caiff  (ef)  ddarllen,  he  shall  read. 
Caiff  (hi)  ddarllen,  she  shall  read. 


A    GUIDE    TO    WELSH,        PART    IT  37 


PLURAL. 

1.  Cawn  (ni)  ddarllen,  we  shall  read. 

2.  Cewch  (chwi)  ddarllen,  you  shall  read. 

3.  Cant  (hwy)  ddarllen,  they  shall  read. 

INTERROGATIVE. 

SINGULAR. 

1 .  A  gaf  fi  ddechreu  ?  Caf,  shall  I  begin  ?  I  shall,  or  yes. 

2.  A  gei  di  ddechreu  ?  Cei,  shalt  thou  begin  ?  thou  shalt. 

3.  A  gaiff  ef  ddechreu  ?  Caiff,  shall  he  begin  ?  he  shall. 
A  gaiff  hi  ddechreu?   Na  chaiff,  shall  she  begin?   she 

shall  not. 

PLURAL. 

1.  A  gawn  ni  ddechretf?  Cewch,  shall  we  begin?  you  shall. 

2.  A  gewch  chwi  ddechreu  ?  Na  chewch,  shall  you  begin  i3 

you  shall  not. 

3.  A  gant  hwy  ddechreu  ?  Cant,  shall  they  begin?  they  shall. 

NEGATIVE. 

SINGULAR. 

1.  Ni  chat  fi  ddim  myned,  /  shall  not  (be permitted  to) 

g°- 

2.  Ni  chei  di  ddim  myned,  thou  shalt  not  go. 

3.  Ni  chaiff  ef  ddim  myned,  he  shall  not  go. 
Ni  chaiff  hi  ddim  myned,  she  shall  not  go. 

PLURAL. 

1 .  Ni  chawn  ni  ddim  talu,  we  shall  not  (be  permitted  to]  pay. 

2.  Ni  chewch  chwi  ddim  talu,j/<?#  shall  not  pay. 

3.  Ni  chant  hwy  ddim  talu,  they  shall  not  pay. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


7.  The  Particle  Fe  may  also  be  used  with  Gwneud 
and  Gael. 

EXAMPLES. 

Fe  wnaf  fi  ddysgu,  /  will  learn. 
Fe  gaiff  ef  ddarllen,  he  shall  read. 

EXERCISE     10. 

i.  A  wnewch  chwi  losgi  y  papur  ?  Gwnawn.  2.  Cawn 
ddysgu  canu  yn  yr  ysg-ol.  3.  A  gant  hwy  ddechreu 
darllen  ?  Cant.  4.  Caf  glywed  y  plant  yn  darllen  ac  yn 
canu.  5.  Gwna  ddysgu  y  wers  yn  yr  ysgol.  6.  Fe  gaiff 
hi  wisgo  dillad  da.  7.  A  gaf  fi  roddi  afal  i  Arthur  ?  Cei. 
8.  Ni  wnSnt  hwy  ddim  dysgu  y  wers.  9.  Cewch  fyned  i 
Abertawe  yn  yr  hat.  10.  Cant  g-lywed  y  dyn  yn  canu. 

Translate  the  following-  sentences  by  the  use  01  the 
proper  form  of  Gwneud. 

i.  Will  you  iearn  me  lesson?  We  will.  2-  He  will 
not  learn  to  read.  3.  I  will  not  sing  in  school.  4-  ^  iM 
you  begin  to  read  ?  I  will.  5.  She  will  not  pay. 

Translate  the  following  sentences  by  the  use  of  the 
proper  form  of  Gael. 

i.  May  I  walk  to  school  ?  No,  you  shall  not  walk  to 
school.  2.  Shall  we  begin  to  read  ?  You  shall  not  read. 
3.  They  shall  not  write.  4.  She  shall  not  pay.  5.  He 
shall  read  and  she  shall  write.  6.  You  shall  not  go  to 
Abergele.  7.  He  shall  not  answer.  8.  They  shall  go. 


A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II.  39 

LESSON     n. 

FUTURE    PERFECT. 

i.  The  Future  Perfect  shows  that  an  action  will  be 
completed  at  some  future  time,  or  before  some  other 
action  has  taken  place,  as, — 

Byddaf  wedi  darllen  y  llythyr  cyn  saith  o'r  gloch, 

I  shall  have  read  the  letter  before  seven  o'  clock. 

Here,  the  action,  byddaf  wedi  darllen,  /  shall  have 
read,  will  be  completed  before  the  time  mentioned,  saith 
o'r  gloch,  seven  o  clock. 

2.  In  English  the  Present  and  Present  Perfect  Tenses 
are  sometimes  used  for  the  Future  and  Future  Perfect 
Tenses,  as, — 

(a)   Your  father  comes  here  to-night, (Daw  eich  tad  yma 

heno. 

Here,  comes,  Present  Tense,  is  translated  by  the 
Future  daw. 

(3)  When  I  have  eaten  my  dinner,  I  shall  answer  the  letter. 
Pan   y  byddaf  wedi    bwyta   fy  nghiniaw,   mi  a 
atebaf  y  llythyr. 

Here,  have  eaten,  Present  Perfect  Tense,  is  translated 
into  Welsh  by  the  Future  Perfect,  byddaf  wedi  bwyta. 

3.  The  Inflected  Forms  of  this   Tense    are   used   in 
subjoined  clauses,  as, — 

(a)  Pan  orffeno  efe  ei  giniaw,  efe  a  ddaw  gyda  chwi. 
When  he  has  finished  his  dinner  he  will  come  with 

you. 
Here,  has  finished=shall  have  finished. 


4O  A   GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 

(3)  Ni  faddeuwn  i'r  dyn  hyd  nes  y  cyffeso  ei  fai. 

We  shall  not  forgive  the  man  until  he  has  confessed 

his  fault. 
Here,  has  confessed=shall  have  confessed. 

(a)  INFLECTED    FORM. 

ENDINGS. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  -wyf,  or  -of  -om 

2.  -ech,  or  -ych,  or  -ot       -och 

3.  -o  -ont 

SINGULAR. 

1.  Dysg--wyf,  or  dysg-of  (fi),  I  shall  (or  will]  have  learnt. 

2.  Dysg-ech,  or  dysg-ych,  or  dysg-ot  (di),  thou  wilt  have 

learnt. 

3.  Dysg-o    (ef ),  he  will  have  learnt. 
Dysg-o  (hi),  she  will  have  learnt. 

PLURAL. 

1.  Dysg-om  (ni),  we  shall  (or  will)  have  leaint. 

2.  Dysg-och  (chwi),  _^0#  will  have  learnt. 

3.  Dysg-ont  (hwy),  they  will  have  learnt. 

(b)  COMPOUND    FORM. 

SINGULAR. 

1 .  Byddaf  (fi)  wedi  bwyta,  /  shall  (or  will)  have  eaten. 

2.  Byddi  (di)  wedi  bwyta,  thou  wilt  have  eaten. 

3.  Bydd  (ef)   wedi  bwyta,  hi  will  have  eaten. 
Bydd  (hi)  wedi  bwyta,  she  will  have  eaten. 

PLURAL. 

1 .  Byddwn  (ni)  wedi  bwyta,  we  shall  (or  will)  have  eaten. 

2.  Byddwch  (chwi)  wedi  bwyta,  you  will  have  eaten. 

3.  Byddant  (hwy)  wedi  bwyta,  they  will  have  eaten. 


A    GUIDE    TO    WELSH.         PART    II.  41 

EXERCISE    ii. 

I.  Byddaf  wedi  dysgu  y  wers  cyn  ydaw  eich  brawd  o'r 
ysgol.  2.  Byddant  wedi  darllen  y  llyfr  cyn  tri  o'r  g\och. 
3.  Os  bydd  Gwilym  wedi  gorffen  y  gwaith,  efe  a  ddaw 
gyda  chwi.  4.  Ni  faddeuaf  i  chwi  hyd  nes  y  cyffesoch 
eich  bai.  5.  Pan  y  byddwn  wedi  bwyta  ein  ciniaw  ni  a 
ddarllenwn  y  papur.  6.  Ni  chewch  fyned  hyd  nes  y 
dysgoch  y  wers.  7.  Byddant  wedi  myned  cyn  nos. 

1.  Olwen  will  have  written  the  letter  before  ten  o'clock. 

2.  You  will  not  forgive  the  man  until  he  has  confessed 
(shall  have  confessed)  his  fault. 

3    They  will  have  finished  the  work  before  we  reach 
the  town. 

4.  The   man   will  have  reaped   the   field  before  five 
o'clock. 

5.  When  he  has  read  the  letter  he  will  come  with  you. 


LESSON     12. 

THE    SUBJUNCTIVE    MOOD. 

i.  The  Subjunctive  Mood  is  so  called  because  it  is 
chiefly  used  in  subjoined  or  subordinate  clauses,  as, — 

Eisteddodd  y  fam  wrth  y  drws  fel  y  gwelai  ei  mab, 
The  mother  sat  by  the  door  that  she  might  see  her  son. 

Here,  the  clause,  fel  y  gwelai  ei  mab,  is  a  subordinate 
clause  to  the  principal  clause,  eisteddodd  y  fam  wrth  y 
drws. 


42  A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 

2.  The  Subjunctive  is  also  found  sometimes  in  principal 
clauses,  as, — 

Prynwn  y  fuwch  pe  byddai  genyf  arian, 
/  would  buy  the  cow  if  I  had  money. 
Here,  the  Verbs  in  both  clauses,  prynwn  and  byddai 
are  in  the  Subjunctive  Mood. 

3.  The  Subjunctive  Mood  is  used  to  express  a  purpose, 
a  condition  or  a  wish. 

(i)  A    Purpose. 
Mi  a  roddais  y  llyfr  i  chwi  fel  y  darllenech  ef. 

I  gave  you  the  book  that  you  might  read  it. 
Ni  a  safwn  yma  fel  y  gwelom  ef. 
We  shall  stand  here  that  we  may  see  him. 

(2)  A   Condition. 
Mi  a  werthwn  y  ty  pe  prynai  rhywun  ef. 

/  would  sell  the  house  if  any  one  would  buy  it. 

(3)  A   Wish. 

Buan  y  cly  wont  oddi  with  eu  tad  I 
May  they  hear  soon  from  their  father  ! 
O  na  bawn  yn  seren  fach  dlos  ! 
Would  that  I  were  a  pretty  little  star  I 
Duw  gadwo'r  Brenin. 
(May)  God  save  the  King. 

4.  The  Subjunctive  Mood  has  no  forms  of  its  own,  but 
uses  those  of  the  Indicative. 

In  Subordinate  Clauses  the  Subjunctive  Mood  is  pre- 
ceded by  pe,  ped,  if,  fel  y,  that,  and  other  Conjunctions. 
Pe  is  used  before  consonants,  ped  before  vowels. 


A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II.  43 

5.  In    Negative    Sentences    these    Conjunctions    are 
followed  by  na,  nad,  not. 

Na  is  used  before  Verbs  beginning"  with  a  consonant, 
and  nad  before  Verbs  beginning  with  a  vowel. 

When  the  Verb  follows  na,  its  initial  letter  is 
changed  in  the  same  way  as  when  following  ni. 
Mutable  consonants  of  the  First  Class,  c,  p,  t,  are 
changed  into  the  Aspirate  Form,  ch,  ph,  th.  Mutable 
consonants  of  the  Second  and  Third  Classes,  g,  b,  d, 
and  11,  m,  rh,  are  changed  into  the  Middle  Form, 
— ,  f,  dd,  and  1,  f,  r. 

EXAMPLES. 

Na. 

Fel  na  chollom,  that  we  may  not  lost ;  colli,  to  lose. 
Fel  na  thalai,  that  he  might  not  pay  ;  talu,  to  pay. 
Pe  na  ddysgech,  if  you  would  not  learn  ;  dysgu,  to  learn. 
Fel  na  roddent,  that  they  might  not  give  ;  rhoddi  to  give. 

Nad. 

Fel  nad  ofnoch,  that  you  may  not  fear  ;  ofni,  to  fear. 
Fel  nad  arosent,  that  they  might  not  stay  ;  aros,  to  stay. 

PRESENT  AND  FUTURE  TENSES. 

(a)   INFLECTED    FORM. 
Same  as  the  Future  Perfect,  Indicative  Mood. 

6.  This  Tense  is  translated  into  English  by  means  of 
the  Auxiliaries  may  or  should. 

(    that  I  may  see. 
Fel  y  gwelwyf  •< 

.  .  |     that  I  should  see. 


44  A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 

SINGULAR. 

1.  Fel  y  gwelwyf  (fi),  that  I  may  see. 

2.  Fel  y  gwelech,  gwelych  (di),  that  thou  mayest  see. 

3.  Fel  y  gwelo  (ef),  that  he  may  see. 
Fel  y  gwelo  (hi),  that  she  may  see. 

PLURAL. 

1 .  Fel  y  gwelom  (ni),  that  we  may  see. 

2.  Fel  y  gweloch  (chwi),  that  you  may  see. 

3.  Fel  y  gwelont  (hwy),  that  they  may  see. 

(V)   COMPOUND    FORM   (IMPERSONAL). 

that  I  may  hear. 


Fel  y  byddo  i  mi  glywed 

that  I  should  hear. 

SINGULAR. 

1 .  Fel  y  byddo  i  mi  glywed,  that  I  may  hear. 

2.  Fel  y  byddo  i  ti  glywed,  that  thou  mayest  hear. 

3.  Fel  y  byddo  iddo  glywed,  that  he  may  hear. 
Fel  y  byddo  iddi  glywed,  that  she  may  hear. 

PLURAL. 

1 .  Fel  y  byddo  i  ni  glywed,  that  we  may  hear. 

2.  Fel  y  byddo  i  chwi  glywed,  that  you  may  hear. 

3.  Fel  y  byddo  iddynt  glywed,  that  they  may  hear. 

7.  As  there  is  no  change  in  the  termination  of  the 
Finite    Verb  to  show  Person,  this  Form  is  said  to  be 

Impersonal. 

The  Person  is  shown  by  the  Personal  Pronoun,  which 

is  in  the  Objective  Case  governed  by  the  Preposition 

preceding  it. 


A    GUIDE    TO    WELSH.         PART   II.  45 

8.  Fel  y  byddo  i  mi  glywed,  translated  word  for 
word  is,  that  it  may  be  to  me  to  hear=that  I  may  hear, 

9.  The  initial  letter  of  the  Infinitive  Verb,  if  mutable, 
is  changed  into  the  Middle  Form,  as, — clywed,  glywed. 

EXERCISE    12. 
i.  Mi   a  roddaf  y  llyfr   i   chwi,  fel  y   darllenoch   ef. 

2.  Ni  a  eisteddwn  wrth  y  drws,  fel  y  gwelom  eich  brawd. 

3,  Hwy  a  fyddant  yn  ofalus,   fel  na  chollont  yr  arian. 
4    Mi  a  fyddaf  gyda  chwi,   fel  nad    ofnoch.      5.  Ni   a 
gerddwn  i'r  dref,  fel  y  byddo  i  ni  glywed  y  dyn  yn  canu. 

1.  The  boy  is  very  careful,  that  he  may  not  lose  his 
money. 

2.  They  will  stay  in  school,  that  they  may  learn  the 
lesson. 

3.  They  sit  by  the  door,  that  they  may  see  the  children. 

4.  We  shall  buy  the  paper,  that  we  may  read  it. 

5.  They  will  walk  to  the  town  that  they  may  see  your 
brother. 


LESSON    13. 

SUBJUNCTIVE    MOOD.— Continued. 

IMPERFECT    TENSE. 
Same  as  the  Imperfect,  Indicative  Mood. 

f    that  I  might  see. 

Fel  y  gwelwn  <    that  I  should  see. 

\   that  1  would  see. 


46  A    GUIDE    TO    WELSH         PART    II. 

f    if  I  saw, 

Pe  gwefwn  •'.    if  I  were  to  see. 
V.   if  I  should  see. 

(    O  that  I  saw. 
O  na  welwn7. 

\    would  that  I  saw. 

(a)  INFLECTED    FORM. 
Auxiliaries, — might,   would,   should. 

SINGULAR. 

I.  Fel  y  rhoddwn  (i),  that  I  might  give. 
•2.  Fel  y  rhoddit  (ti),  that  thou  mightest  give. 
3.  Fel  y  rhoddai  (ef ),   that  he  might  give. 
Fel  y  rhoddai  (hi),  that  she  might  give. 

PLURAL. 

1.  Fel  y  rhoddem  (ni),  that  we  might  give. 

2.  Fel  y  rhoddech  (chwi),  that  you  might  give. 

3.  Fel  y  rhoddent  (hwy),  that  they  might  give. 

(b)  COMPOUND    FORM. 
If  I  were  to  sell,  if  I  sold. 

SINGULAR. 

1.  Pe  byddwn  (i)  yn  gwerthu,  if  I  were  to  sell. 

2.  Pe  byddit  (ti)  yn  gwerthu,  if  thou  wert  to  sell. 

3.  Pe  byddai  (ef)  yn  gwerthu,  if  he  were  to  sell. 
Pe  byddai  (hi)  yn  gwerthu,  if  she  were  to  sell. 

PLURAL. 

1.  Pe  byddem  (ni)  yn  gwerthu,  if  we  were  to  sell. 

2.  Pe  byddech  (chwi)  yn  g-werthu,  if  you  were  to  sell. 

3.  Pe  byddent  (hwy)  yn  gwerthu,  if  they  were  to  sell 


A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II.  47 

CONTRACTED    FORM    OF    BYDDWN. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1 .  bawn  baem 

2.  bait  baech 

3.  bai  baent 

(0  COMPOUND    FORM    (CONTRACTED). 
If  I  were  to  sell,  if  I  sold. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1 ,  Pe  bawn  (i)  yn  gwerthu.     Pe  baem  (ni)  yn  gwerthu. 

2,  Pe  bait  (ti)  yn  gwerthu.      Pe  baech  (chwi)  yn  gwerthu. 

3,  Pe  bai   (ef)  yn  gwerthu.    Pe  baent  (hwy)  yn  gwerthu. 

(d)   COMPOUND    FORM    (IMPERSONAL). 
That  I  would,  should,  might  learn ;  If  I  learnt. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  Pe  byddai  i  mi  ddysgu.          Pe  byddai  i  ni  ddysgu. 

2.  Pe  byddai  i  ti  ddysgu.  Pe  byddai  i  chwi  ddysgu. 

3.  Pe  byddai  iddo  (ef)  ddysgu.    Pe  byddai  iddynt  ddysgu. 
Pe  byddai  iddi  (hi)  ddysgu. 

Byddai  is  often  contracted  into  bai. 

EXERCISE.   Write  out  the  Compound  Form  Impersonal 
with  bai  instead  of  byddai. 


48  A    GUIDE    TO    WELSH.       PART   II. 

PLUPERFECT    TENSE. 

Same  as  the  Pluperfect  Indicative  in  the  Inflected 
Form  only. 

(a)  INFLECTED    FORM. 

SINGULAR. 

1.  Fed  atebaswn  (i),  if  I  had  answered. 

2.  Ped  atebasit  (ti),  if  thou  hadst  answered. 

3.  Ped  atebasai  (ef),  if  he  had  answered. 
Ped  atebasai  (hi),  if  she  had  answered. 

PLURAL. 

1.  Ped  atebasem   (ni),  if  we  had  answered. 

2.  Ped  atebasech  (chwi),  if  you  had  answered. 

3.  Ped  atebasent  (hwy),  if  they  had  answered. 

(b)  COMPOUND    FORM. 

SINGULAR. 

1.  Pe  buaswn  (i)  yn  ateb,  if  I  had  answered. 

2.  Pe  buasai  (ti)  yn  ateb,  if  thou  hadst  answered. 

3.  Pe  buasai   (ef)  yn  ateb,  if  he  had  answered, 
Pe  buasai  (hi)  yn  ateb,  if  she  had  answered. 

PLURAL. 

1.  Pe  buasem  (ni)  yn  ateb,  if  we  had  answered. 

2.  Pe  buasech  (chwi)  yn  ateb,  if  you  had  answered. 

3.  Pe  buasent  (hwy)  yn  ateb,  if  they  had  answered. 

(c)  COMPOUND    FORM. 

SINGULAR. 

1.  Pe  buaswn  (i)  wedi  gweithio,  if  I  had  worked. 

2.  Pe  buasit  (ti)  wedi  gweithio,  if  thou  hadst  worked. 

3.  Pe  buasai   (ef )  wedi  gweithio,  if  he  had  worked. 
Pe  buasai  (hi)  wedi  gweithio,  if  she  had  worked. 


A    GUIDE    TO    WELSH.        PART   II.  49 

PLURAL. 

1.  Pe  buasem  (ni)  wedi  gweithio,  if  we  had  worked. 

2.  Pe  buasech  (chwi)  wedi  gweithio,  if  you  had  worked. 

3.  Pe  buasent  (hwy)  wedi  gweithio,  if  they  had  worked. 

(d}  COMPOUND    FORM    (IMPERSONAL). 

SINGULAR. 

1.  Pe  buasai  i  mi  brynu,  if  I  had  bought. 

2.  Pe  buasai  i  ti  brynu,  if  thou  hadst  bought. 

3.  Pe  buasai  iddo  (ef)  brynu,  if  he  had  bought. 
Pe  buasai  iddi  (hi)  brynu,  if  she  had  bought. 

PLURAL. 

1.  Pe  buasai  i  ni  brynu,  if  we  had  bought. 

2.  Pe  buasai  i  chwi  brynu,  if  you  had  bought. 

3.  Pe  buasai  iddynt  (hwy)  brynu,  if  they  had  bought. 

EXERCISE    13- 

1 .  Fe  roddai  eich  tad  arian  i  chwi,  pe  gofynech  iddo. 

2.  Fe  ganwn  i  chwi,  pe  byddai  i  chwi  eistedd  wrth  y  drws. 

3.  Pe  bawn  i  yn  gwerthu  y  fuwch,  a  brynech  chwi  hi  ? 
Prynwn,  os  gwerthech  hi  am  wyth  punt. 

4.  Ni  buaswn  i  wedi  cerdded  i'r  dref,  pe  buaswn  yn 
gwybod  nad  oeddech  chwi  yno. 

5.  O  na  bai  Arthur  yn  fachgen  dal 

1.  If  he  sold  the  black  horse,  would  you  buy  it  ?     I 
would,  if  he  would  sell  it  for  twenty  pounds. 

2.  Your  mother  would  give  you  an  apple,  if  you  were 
to  ask  her. 

3.  If  she  learnt  the  lesson,  her  mother  would  give  her 
a  book. 


5O  A    GUIDE    TO    WELSH.         PART    II. 

LESSON     14- 

IMPERATIVE    MOOD. 

1.  The  Imperative  is  used  to  express  a  command,  or 
to  make  a  request. 

Agx>rwch  y  drws,  open  the  door  (a  command). 
Cauwch  y  ffenestr,  os  gwelwch  yn  dda, 
Shut  the  window,  if  you  please  (a  request). 

2.  The  Second  Person  Singular  is  used  chiefly  when 
addressing-  those  equal  in  age  or  rank,  but  it  is  not  so- 
much  used  as  the  Second  Person  Plural. 

Edrych  ar  y  llyfr,  look  (thou)  at  the  book  (Singular). 
Edrychwch  ar  y  llyfr,  (you)  look  at  the  book  (Plural) 

(a)   INFLECTED    FORM, 
ENDINGS. 

SINGULAR.  PLURAL, 

1.  none  -wn 

2.  -a  (or  no  ending)  -wch 

3.  -ed  -ant 

cymer-yd,  to  take,  cymer-,  stem 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  cymer- wn,  let  us  take. 

2.  cymer,  fake.  cymer-wch,  take. 

3.  cymer-ed,  let  him  take.        cymer-ant,  let  them  take.. 

(6)  COMPOUND    FORM    (IMPERSONAL), 

SINGULAR. 

1.  Bydded  i  mi  redeg,  let  me  run;  may  I  run. 

2.  Bydded  i  ti  redeg,  mayest  thou  run. 

3.  Bydded  iddo  (ef)  redeg,  let  him  run;  may  he  run. 
Bydded  iddi  (hi)  redeg,  let  her  run;  may  she  run* 


A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II.  SI 

PLURAL. 

1.  Bydded  i  ni  redeg,  let  us  run ;  may  we  run. 

2.  Bydded  i  chwi  redeg,  may  you  run. 

3.  Bydded  iddynt  (hwy)  redeg,  let  them  run;  may  they  run. 

(c)    COMPOUND    FORM. 
Gad-ael,  to  let,  to  allow  ;  gad-,  stem. 

SINGULAR. 

I.  Gad  i  mi  gerdded,  let  me  walk. 
3.  Gad  iddo  (et)  gerdded,  let  him  walk. 
Gad  iddi  (hi)  gerdded,  let  her  walk. 

PLURAL. 

i.  Gadewch  i  ni  gerdded,  let  us  walk. 
3.  Gadewch  iddynt  (hwy)  gerdded,  let  them  walk. 

3.  To  make  an  Imperative  Sentence  Negative,  na  or 
nac   is   placed  before   the  Verb.     Mutable  consonants 
coming  after  na,  change  according  to  the  rules  given 
in  Lesson   12.   5. 

Nac  is  used  before  vowels. 

EXAMPLES. 

lladd,  to  kill;  na  ladd,  kill  not,  do  not  kill. 
twyllo,  to  deceive;  na  thwylla  fi,  do  not  deceive  me. 
ofni,  to  fear;  nac  ofn\vch,fear  not,  do  not  fear. 
nac  arwain  ni  i  brofedigaeth,  lead  us  not  into 
temptation. 

4.  In  ordinary  conversation  the  Imperative    Form   ot 
peidio,  to  cease,  to  leave  off,  is  much  used  to   make  an 
Imperative  Sentence  Negative. 

paid,  or  paid  a,  do  not,  don't  (Singular). 
peidiwch,  or  peidiwch  a,  do  not,  don't  (Plural). 


52  A    GUIDE    TO    WELSH.         PART    II. 

5.  The  a  following-  paid,  peidiwch,  governs  the 
mutable  consonants  of  the  First  Class,  c,  p,  t,  in  the 
Aspirate,  ch,  ph,  th.  Mutable  consonants  of  the 
Second  and  Third  Classes  coming'  after  a  remain 
unchanged. 

EXAMPLES. 

1.  Paid  a  chredu  y  fath  beth,  |   do  not  believe  stick  G 
Paid  credu  y  fath  beth,       j  thing. 

2.  Peidiwch  a  phrynu,  do  not  buy. 

3.  Peidiwch  a  darllen  y  llythyr,  do  not  read  the  letter. 

4.  Paid  a  bwyta  gormod,  do  not  eat  too  much. 

5.  Paid  a  dweud  wrth  neb,  do  not  tell  anyone. 

VOCABULARY. 

MEANING.  INFINITIVE     VERB.  STEM. 

to  anoint  ir-o  ir- 

to  remember  cofi-o  cofi- 

to  forget  anghofi-o  anghofi- 

to  wash  g-olch-i  golch- 

to  throw  tafl-u  tafl- 

dwylaw,  hands.  cyn,  before. 

llygad,  m.  an  eye.  poeth,  hot. 

llygaid,  eyes.  heno,  to-night. 

EXERCISE    14. 

i.  Ira  dy  lygad  fel  y  gwelech.  2.  Cofia  olchi  dy 
ddwylaw  cyn  bwyta  dy  giniaw.  3.  Golchwch  eich  dwy- 
law  yn  y  dwfr  poeth.  4.  Peidiwch  ag^  anghofio  eich 
gwers.  5.  Darllenwch  lythyr  eich  brawd  heno. 


A    GUIDE    TO    WELSH.         PART   IL.  S3 

6.  Gadewch  i  mi  ddweud  un  gain  7.  Cymerwch  y  llyfr 
yn  eich  lla\v,  a  darllenwch  ef.  8.  Peidiwch  a  lladd  y 
fuwch,  gwerthwch  hi.  9.  Cofiwch  y  morwyr. 

i.  Let  him  wash  his  hands  in  the  hot  water.  2.  Do 
net  throw  stones.  3.  Remember  to  learn  your  lesson 
to-nig-ht.  4.  Don't  laugh  when  I  am  speaking-.  5.  Let 
us  run  to  school.  6.  Don't  forget  to  wash  your  hands 
before  eating;  your  dinner.  7-  Don't  deceive  Arthur. 


LESSON     15- 

GALLU.  MEDRU. 

1.  Gallu  means  to  have  the  power ;  to  be  able  ;  to  peiinit. 
Medru  means  to  possess  the  skill ;  to  have  the  know- 
ledge ;  to  know  how. 

Gallaf,  I  have  the  power;  I  am  able;  lean;  I  may. 

Medraf ,  I  possess  the  skill ;  I  know  how  ;  lean. 
This   distinction   between   gallu    and   medru    is    not 
always    observed,    especially    in    South   Wales,    where 
gallu  is  much  used. 

2.  Gallu  and  Medru,  when  finite,  govern  the  initial 
consonants  of  Verbs  coming-  after  them  in  the  Middle 
Form. 

EXAMPLES. 
Gallaf  dalu,  /  am  able  to  pay,  I  can  pay. 
Gallaf  weithio,  /  am  able  to  work,  I  can  work, 
Medraf  nofio,  /  know  how  to  swim,  I  can  swim. 
Medraf  ddarllen  a  siarad  Ffrancaeg,  I  know  how  to 
read  and  to  speak  French,  I  can  read  and  speak  French. 


54  A  GUIDE  TO  WELSH.    PART  IL 

Gall-u,  Gall-,  stem. 
PRESENT    TENSE. 

SINGULAR. 

1.  Gall-af  (fi),  I  am  able,  I  can,  I  may. 

2.  Gell-i  (di),  thou  art  able,  thou  canst,  thou  mayest. 

3.  Gall  (ef),  he  is  able,  he  can,  he  may. 
Gall  (hi),  she  is  able,  she  can,  she  may. 

PLURAL. 

1.  Gall-wn  (ni),  we  are  able,  we  can,  we  may. 

2.  Gell-wch  (chwi),  you  are  able,  you  can,  you  may. 

3.  Gall-ant  (hwy),  they  are  able,  they  can,  they  may. 

IMPERFECT    TENSE. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  Gall-wn  (i),  I  could.  Gall-em  (ni).  we  could. 

2.  Gell-it  (ti),  thou  couldesi.  Gall-ech  (chwi),  you  could. 

3.  Gall-ai  (ef),  he  could.  Gall-ent  (hwy),  they  could. 
Gall-ai  (hi),  she  could. 

PLUPERFECT    TENSE. 

SINGULAR. 

1.  Gallas-wn  (i),  I  could  have,  I  might  have 

2.  Galles-it  (ti),  though  couldest  have,  thou  mightesi  have. 

3.  Gallas-ai  (ef),    he  could  have,  he  might  have. 
Gallas-ai  (hi),  she  could  have,  she  might  have. 

PLURAL. 

1.  Gallas-em  (ni),  we  could  have,  we  might  have. 

2.  Gallas-ech  (chwi),  you  could  have,  you  might  have. 

3.  Gallas-ent  (hwy),  they  could  have,  they  might  have. 
Medru  is  quite  regular. 

EXERCISE    15. 

i.  A  ellwch  chwi  orffen  y  gwaith  heno  ?  Gallwn. 
2.  Mi  a  fedraf  ddarllen  Cymraeg  a  Saesneg.  3.  A 
fedrwch  chwi  ddarllen  a  siarad  Cymraeg-?  Meclrat. 
4.  Dysgais  ddarllen  a  siarad  Cymraeg  pan  oeddwn  yn 
yr  ysgol  yn  Aberystwyth.  5.  Ni  fedraf  fi  nofio.  6.  A 
allech  chwi  brynu  y  ty  ?  Gallem,  pe  rhoddai  eich  tad 
arian  i  ni.  7.  A  all  hi  newid  swllt  ?  Gall. 


A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II.  55 

I.  Can  you  remember  the  boy's  name  ?  No,  I  cannot. 
2.  He  cannot  swim.  3.  She  does  not  know  how  to  sing. 
4.  Could  you  pay  the  man  to-morrow  ?  Yes,  if  I  could 
sell  the  cow  for  twenty  pounds.  5.  I  cannot  walk. 


LESSON     16. 

PRONOUNS    WITH    VERBS. 

1.  A  Pronoun,  when  it  is  the  Object  to  a  Transitive 
Verb,  may  be  placed  (i)  after  the  Verb,  (2)  before  the 
Verb,  (3)  before  and  after  the  Verb. 

2.  FIRST  WAY.    When  the  Verb  is  finite,  the  Pronoun 
follows  it  in  the  Objective  Case,  as, — 

Gwelaf  chwi,  /  see  you. 
Prynais  ef,  /  bought  it. 
Clywant  hi,  They  hear  her. 
Fe  ddysgodd  yr  athraw  ni, 
The  teacher  taught  us. 

In  these  sentences,  the  Pronouns  chwi,  ef,  hi,  ni,  are 

in  the  Objective  Case. 

3.  SECOND  WAY.     When  the  Verb  is  preceded  by  its 
Nominative,  or  is  in  the  Infinitive  Mood,  the  Pronoun  is 
changed   into    the    Possessive    Case,    and    is    placed 
before  the  Verb,  as, — 

Y  mae  y  dyn  yn  ein  talu,  the  man  is  paying  us. 

Here,  ein  is  a  Pronoun  in  the.  Possessive  Case,  and  is 
translated  into  English  by  us,  a  Pronoun  in  the  Objective 
Case. 


56  A  GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 

Efe  a'm  talodd,  he  paid  me. 

Here,  'm  is  a  contraction  ot  ym,  my,  and  is  translated 
by  me. 

4.  THIRD  WAY.  If  emphasis  is  to  be  shown,  a  Pronoun 
in  the  Possessive  Case  is  placed  before  the  Verb,  and  a 
Pronoun  in  the  Objective  Case  after  the  Verb,  as, — 

Y  mae  y  dyn  yn  ein  talu  ni, 

The  man  is  paying  us  (and  not  paying  any  other  person). 

Here  talu  has  two  Pronouns,  ein,  Possessive  Case, 
before  it,  and  ni,  Objective  Case,  after  it ;  and  both  are 
translated  into  English  by  the  one  Pronoun  us. 

Efe  a'm  talodd  i,  he  paid  me. 

Here,  'm,  Possessive,  and  i,  Objective,  are  translated 
into  English  by  the  one  Pronoun  me,  Objective. 

PERSONAL  PRONOUNS  USED  WITH  VERBS. 

OBJECTIVE  CASE. 
SINGULAR.  PLURAL. 

ist  Person,  fi,  i,  me.  ni,  us. 

2nd      „         di,  thee.  chwi,  you. 

3rd      „         ef,  him,  it.  hwy,  hvvynt,  nhw,  them 

hi,  her,  it. 

POSSESSIVE  CASE. 

ist  Person,  fy,  ym,  'm,  my,  (me).         ein,  'n,  our,  (us). 
2nd      „         dy,  yth,  'th,  thy,  (thee).     eich,  'ch,  your,  (you). 
3nd      „         ei,  'i,  his,  its,  (him,  if).      eu,  'u,  their,  (them). 
ei,  'i,  her,  its,  (her,  if). 


A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II.  57 

When  ei,  mas.  and  fern.,  and  eu,  plu.  follow  i,  to,  they 
are  changed  into  i'w,  as, — 

Aeth  i'w  weled  ef,  he  went  to  see  him. 
Aeth  i'w  gweled  hi,  he  went  to  see  her. 
Aeth  i'w  gweled  hwy,  he  went  to  see  them. 

5.  The  initial  consonant  of  the  Verb  is  governed  by 
the  Possessive  Pronoun  which  precedes  it.  Ym,  my, 
ein,  our,  eich,  your,  eu,  their,  are  followed  by  the  radical 
sound. 

Dy,  yth,  thy,  are  followed  by  the  middle  sound. 
When  the  Verb  is  finite,  ei,  his,  ei,  her.  govern  the  radical 
sound. 

When  the  Verb  is  in  the  Infinitive,  ei,  mas.  governs 
the  middle  sound,  and  ei,  fern,  the  aspirate. 

Fy,   my,  governs  the  nasal  sound. 

Table    i. 

PRONOUNS    WITH    THE    INFINITIVE    VERB. 

Tal-u,  to  pay. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  Yn  fy  nhalu  (i),  paying  me.  Yn  ein  talu  (ni) ,  paying  us. 

2.  Yn  dy  dalu  (di),  paying  thee.  Yn  eich  talu  (chwi) ,  paying  you. 

3.  Yn  ei  dalu  (ef),  paying  him.  Yn  eu  talu  (hwy),  paying  them. 
Yn  ei  thalu  (hi),  paying  her. 

Canmol,  to  praise. 

1.  Yn  fy  nghanmol  (i}, praising  me.     Yn  ein  canmol  (ni), praising  us. 

2.  Yn  dy  ganmol  (di) ,  praising  thee.  Yn  eich  canmol  (chwi),  praising 

you. 

3.  Yn  ei  ganmol  (ef),  praising  him.     Yn  eu  canmol  (hwy),  praising 
Yn  ei  chanmol  (hi),  praising  her.  them. 

As  the  Verb  does  not  change  in  the  Plural,  the  following  examples 
are  given  in  the  Singular  only. 


£8  A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 

Parch-u,  to  respect.  Galw,  to  call. 

1.  Yn  fy  mharcliu  (i),  respecting  me.  Yn  fy  ngalw  (i),  calling  me. 

2.  Yn  dy  barcliu  (di),  respecting  thee.  Yu  dy  alw  (di),  calling  thee. 

3.  Yn  ei  barchu  (ef),  respecting  him.  Yn  ei  alw  (ef),  calling  him. 
Yn  ei  pharchu  (hi) ,  respecting  her.  Yn  ei  galw  (hi),  calling  her. 

Derbyn,  to  receive.  Barn-u,  to  judge. 

1.  Yn  fy  nerbyn  (i),  receiving  me.  Yn  fy  marnu  (i),  judging  me. 

2.  Yn  dydderbyn  (di),  receiving  thee.  Yn  dy  faruu  (di),  judging  thee. 

3.  Yn  ei  dderbyn  (ef) ,  receiving  him.  Yn  ei  farnu  (cf),  judging  him. 
Yn  ei  derbyn  (hi),  receiving  her.  Yn  ei  barnu  (hi),  judging  her. 

Llwyth-o,  to  load.  Rhwym-o,  to  bind. 

1.  Yn  fy  llwytho  (i),  loading  me.  Yn  fy  rhwymo  (i),  binding  me. 

2.  Yn  dy  Iwytho  (di),  loading  thee.  Yn  dy  rwymo  (di),  binding  thee. 

3.  Yn  ei  Iwytho  (ef),  loading  him.  Yn  ei  rwymo  (ef),  binding  him. 
Yn  ei  llwytho  (hi),  loading  her.  Yn  ei  rhwymo  (hi),  binding  her. 

Table   2. 

PRONOUNS   WITH   THE   FINITE   VERB. 
(«)  with  Fe. 

SINGULAR.  PLURAL. 

Fe'm  dysgodd  (i),  he  taught  me.  Fe'n  dysgodd  (ni),  he  taught  us. 

Fe'th  ddysgodd  (di),  he  taught  Fe'ch  dysgodd  (chwi),  he  taught 

thee.  you. 

Fe'i  dysgodd  (ef),  he  taught  him.  Fe'u  dysgodd  (hwy),  he  taught 
Fe'i  dysgodd  (hi),  he  taught  her.  them. 

Fe'th  welais  (di),  I  saw  thee.  Fe'ch  gwelais  (chwi),  1  saw  you. 

Fe'i  gwelaifi  (ef),  I  saw  him.  Fe'u  gwelais  (hwy),  I  saw  them. 
Fe'i  gwelais  (hi),  I  saw  her. 

(a)  With  the  Nominative  before  the  Verb. 

Mi  a'th  welais  (di),  I  saw  thee.  Mi  a'ch  gwelais  (chwi),  I  saw  you. 
Mi  a'i  gwelais  (ef),  I  saw  him.  Mi  a'u  gwelais  (hwy),  /  saiv  them. 
Mi  a'i  gwelais  (hi),  I  saw  her. 

Y  dyn  a'm  tarawodd  (i),  the  man  struck  me. 
Y  dyn  a'th  darawodd  (di),  the  man  struck  thee. 
Y  dyn  a'i  tarawodd  (ef),  the  man  struck  him. 
Y  dyn  a'i  tarawodd  (hi),  the  man  struck  her. 

Y  dyn  a'n  tarawodd  (ni) ,  the  man  struck  us. 

Y  dyn  a'ch  tarawodd  (chwi),  the  man  struck  yon 

Y  dyn  a'u  tarawodd  (hwy),  the  man  struck  them. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II.  59 

EXERCISE    16. 

i.  Yr  wyf  fi  yn  ei  chanmol  hi.  2.  Nid  oedd  ef  yn  fy 
ngalw  i.  3.  Nid  oeddwn  yn  ei  farnu  ef.  4.  Fe'ch  gwelais 
chwi  yn  cerdded  i'r  dref.  5.  Mi  a'i  clywais  hi  yn  canu. 
6.  Yr  oedd  eich  tad  yn  ein  galw  ni  bob  dydd.  7.  Y  mae 
y  Hong-  ar  y  llyn;  yr  oedd  ef  yn  ei  llwytho  a  glo. 

i.  We  have  sold  it.  2.  He  was  praising  me.  3.  He 
saw  us  walking  to  the  village.  4.  We  heard  him.  5.  You 
have  sold  it.  6.  My  mother  was  calling  him.  7.  He  has 
taught  us  to  read.  8.  She  went  to  the  town  to  see  them. 
9.  The  two  ships  are  on  the  sea ;  he  has  loaded  them 
with  coal.  10.  The  man  respects  me. 


6O  A   GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 


LESSON     17. 

PASSIVE    VOICE. 

1.  The  Passive  Voice  in  Welsh  has  two  Forms,  the 
Inflected  Form,  and  the  Compound  Form. 

2.  The  Compound  Form  is  expressed  by  some  Form 
ot  the  Verb '  Bod,  to  be,  with  a  Preposition,  the  Verb 
Cael,    a   Possessive   Pronoun,    and    the   Verb    in    the 
Infinitive  Mood,  as, — 

Yr  wyi  wedi  cael  fy  nysgu,  /  have  been  taught. 

3.  The  Inflected  Form  is  expressed  by  adding  certain 
ending's  to  the  stem  of  the  Verb,  as, — 

Dysgir  fi,  I  am  taught. 

4.  There  is  only  one  ending  for  each  tense. 

5.  As  these  endings  do  not  show  either  Number  or 
Person,  the  Verbs  in  the  Passive  Voice  are  said  to  be 
Impersonal,  which  means  that  they  have  no  real  subject. 

6.  In  Welsh,  both  Transitive  and  Intransitive  Verbs 
have  a  Passive  Voice,  as, — 

Transitive,  Passive,  Cospwyd  ef,  he  was  punished. 
Intransitive,  Passive,  Rhedwyd,  it  was  run. 

7.  Number  and  Person  are  expressed  by  Pronouns, 
which  are  placed  after  the  Verb,  before  the  Verb,  or 
before  and  after  the  Verb. 

A  sentence  may  therefore  be  expressed  in  Welsh  in 
a  variety  of  ways,  while  in  English  it  is  expressed 
generally  in  one  way  only. 


A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II.  6 1 


8.  The  initial  letters  of  the  Pronouns  of  the  1st  and 
2nd  Persons  Singular  are  changed  into  the  Middle 
Form,  as, — 

Dysgir  fi,  dysgir  di,  /  am  taught,  thou  art  taught. 
When  the  subject  is  a  Noun,  no  change  is  made  in  its 
initial  consonant,  as, — 

Dysgir  plant  i  ganu,  Children  are  taught  to  sing. 

ENDINGS. 
INDICATIVE    MOOD. 

Present  -ir,  gwel-ir,  it  is  seen. 

Imperfect  -id,  gwel-id,  //  used  to  be  seen 

Perfect  -wyd,  gwel-wyd,  it  was  seen. 

Pluperfect  -asid,  gwel-asid,  it  had  been  seen. 

Future  -ir,  gwel-ir,  it  will  be  seen. 

Future  Perfect  -er,  gwel-er,  it  will  be  seen 

IMPERATIVE    MOOD. 

-er,        dysg-er,  let  it  be  tang  hi. 

SUBJUNCTIVE    MOOD. 

Present        -er,        fel  y  gwel-er,  that  it  may  be  seen. 
Imperfect     -id,        fel  y  gwel-id,  that  it  might  be  seen. 
Pluperfect    -asid,    fel  y  gwel-asid,  that  it  might  have 

been  seen. 


62  A    GUIDE    TO    WELSH.         PART    II. 

INDICATIVE     MOOD. 
PRESENT  TENSE. 

ENDING  -ir. 
FIRST     INFLECTED     FORM. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  Dysg-ir  fi,  I  am  taught.  Dysg-ir  ni,  we  are  taught. 

2.  Dysg-ir  di,  thou  art  taught.  Dysg-ir  ch\v\,j/oti  are  taught. 

3.  Dysg-ir  ef,  he  is  taught.  Dysg-ir  hwy,  they  are  taught. 
Dysg-ir  hi,  she  is  taught. 

SECOND    INFLECTED    FORM. 

I  am  taught,  &Y. 

1.  Mi  a  ddysgir.  Ni  a  ddysgir. 

2.  Ti  a  ddysgir.  Chwi  a  ddysgir. 
\.  Efe  a  ddysgir.                Hwy  a  ddysgir. 

Hi  a  ddysgir. 

THIRD    INFLECTED    FORM. 

I  am  taught,  &c. 

1.  Fe'm  dysgir  (i).  Fe'n  dysgir  (ni). 

2.  Fe'th  ddysgir  (di).        Fe'ch  dysgir  (chwij 

3.  Fe'i  dysgir  (ef).  Fe'u  dysgir  (.hwy). 
Fe'i  dysgir  (hi). 

FIRST    COMPOUND    FORM. 
/  am  punished,  I  am  being  punished,  &c 

SINGULAR. 

1 .  Yr  wyf  (fi)  yn  cael  fy  nghospi 

2.  Yr  wyt  (ti)  yn  cael  dy  gospi. 

3.  Y  mae  (ef)  yn  cael  ei  gospi. 
Y  mae  hi  yn  cael  ei  chospi. 


A    GUIDE    TO    WELSH.         PART    II.  6> 

PLURAL. 

1 .  Yr  ydym  (ni)  yn  cael  ein  cospi. 

2.  Yr  ydych  (chwi)  yn  cael  eich  cospi 

3.  Y  maent  (hwy)  yn  cael  eu  cospi. 

SECOND     COMPOUND     FORM 
I  am  used  to  be  taught,  &c. 

SINGULAR. 

1.  Byddaf  (fi)  yn  cael  fy  nysgu. 

2.  Byddi  (di)  yn  cael  dy  ddysgu. 

3.  Bydd  (et)  yn  cael  ei  ddysg-u. 
Bydd  (hi)  yn  cael  ei  dysgu. 

PLURAL. 

1.  Byddwn  (ni)  yn  cael  ein  dysgu. 

2.  Byddwch  (chwi)  yn  cael  eich  dysgu 

3.  Byddant  (hwy)  yn  cael  eu  dysgu. 

1HIRD     COMPOUND     FORM. 

With  ys,  ydys,  Impersonal  Forms  of  Bod. 

/  dm  paid,  I  am  being  paid  &c. 

SINGULAR. 

1.  Yr  ydys  yn  fy  nhalu  (i). 

2.  Yr  ydys  yn  dy  dalu  (di). 

3.  Yr  ydys  yn  ei  dalu  (ef). 
Yr  ydys  yn  ei  thalu  (hi). 

PLURAL. 

1.  Yr  ydys  yn  ein  talu  (ni). 

2.  Yr  ydys  yn  eich  talu  (chwi). 

3.  Yr  ydys  yn  eu  talu  (hwy). 


64  A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 


FOURTH     COMPOUND     FORM. 

With  byddir  or  byddys,  Impersonal  Forms  of  Bod. 

/  am  used  to  be  praised,  &V. 

SINGULAR. 

I.  Byddir  or  Byddys  yn  fy  nghanmol  (i). 
2    Byddir  or  Byddys  yn  dy  ganmol  (di). 
3.  Byddir  or  Byddys  yn  ei  g-anmol  (ef). 
Byddir  or  Byddys  yn  ei  chanmol  (hi). 

PLURAL. 

1.  Byddir  or  Byddys  yn  ein  canmol  (ni). 

2.  Byddir  or  Byddys  yn  eich  canmol  (chwi). 

3.  Byddir  or  Byddys  yn  eu  canmol  (hwy). 

EXERCISE    17. 

I.  Fe  gospir  y  bachgen  pan  y  mae  et  yn  ddrxvg. 
2.  Fe'm  dysgir  i  gan  yr  athraw.  3.  Fe  welir  y  dyn  yn 
cerdded  i'r  dref  bob  dydd.  4.  Dysgir  ni  i  ddarllen  ac  i 
siarad  Saesneg.  5.  Yr  ydys  yn  fy  nhalu  am  weithio. 
6.  Byddys  yn  ei  chanmol  pan  y  mae  hi  yn  dysgu  ei 
gwers.  7.  Byddant  yn  cael  eu  talu  am  fedi. 

Translate    each    sentence    according    to     the     three 
Inflected  Forms  and  according  to  the  Compound  Forms. 

1.  You  are  taught  by  the  teacher. 

2.  He  is  punished  when  he  is  naughty 

3.  We  are  praised  every  day. 

4.  The  paper  is  burnt. 


A    GUIDE    TO    WELSH.         PART    II.  65 

LESSON     18. 

IMPERFECT    TENSE. 

ENDING  -id. 

FIRST    INFLECTED    FORM. 
/  used  to    be   taught ;    I  was   taught,    &c. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1 .  Dysg-id  fi.  Dysg-id  ni. 

2.  Dysg-id  di.  Dysg-id  chwi. 

3.  Dysg-id  ef.  Dysg-id  hwy. 
Dysg-id  hi. 

SECOND    INFLECTED    FORM. 

/   used  to    be   taught ;    I  was   taught,    &c. 

1.  Mi  a  ddysgid.  Ni  a  ddysgid. 

2.  Ti  a  ddysgid.  Chwi  a  ddysgid. 

3.  Efe  a  ddysgid.  Hwy  a  ddysgid 
Hi  a  ddysgid. 

THIRD   INFLECTED    FORM. 

1.  Fe'm  dysgid  (i).  Fe'n  dysgid  (ni). 

2.  Fe'th  ddysgid  (di).         Fe'ch  dysgid  (chwi). 

3.  Fe'i  dysgid  (ef).  Fe'u  dysgid  (hwy). 
Fe'i  dysgid  (hi). 

FIRST   COMPOUND   FORM. 
/  was   taught,    I  was   being   taught,    &c. 
.  Yr  oeddwn  (i)  yn  cael  fy  nysgu,  &c. 

SECOND     COMPOUND     FORM. 

/  used  to  be  praised,  &c. 
.  Byddwn  (i)  yn  cael  fy  nghanmol,  &c. 


66  A    GUIDE    TO    WELSH.         PART   II. 

THIRD     COMPOUND     FORM    (IMPERSONAL). 

I  was  taught ;  I  was  being  taught,  &V. 
I.  Yr  oeddid  yn  fy  nysgn  (i),  &c. 

FOURTH  COMPOUND  FORM  (IMPERSONAL). 

/  used  to  be  praised,  &c. 
I.  Byddid  yn  fy  nghanmol  (i),  &c. 

PERFECT    TENSE. 
(a)    PERFECT   INDEFINITE   (AORIST). 

ENDING   -wyd. 
FIRST    INFLECTED    FORM. 

/  was  led,  &c. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  Arweiniwyd  fi.  Arweiniwyd  ni. 

2.  Arweiniwyd  di.  Arweiniwyd  chwi. 

3.  Arweiniwyd  ef.  Arweiniwyd  hwy. 
Arweiniwyd  hi. 

SECOND     INFLECTED     FORM. 
/  was  seen,  &c. 

1.  Mi  a  welwyd.  Ni  a  welwyd. 

2.  Ti  a  welwyd.  Chwi  a  welwyd. 

3.  Efe  a  welwyd.  Hwy  a  welwyd 
Hi  a  welwyd. 

THIRD     INFLECTED     FORM. 
/  was  beaten,  &c. 

1.  Fe'm  curwyd  (i).  Fe'n  curwyd  (ni). 

2.  Fe'th  gurwyd  (di).  Fe'ch  curwyd  (chwi). 

3.  Fe'i  curwyd  (ef).  Fe'u  curwyd  (hwy). 
Fe'i  curwyd  (hi). 


A    GUIDE    TO    WELSH.         PART   II.  67 

(b)  PERFECT  DEFINITE. 
FIRST     COMPOUND     FORM. 

/  have  been  taught,  &c. 
i.  Yr  wyf  (fi)  wedi  cael  fy  nysgu,  &c. 

SECOND     COMPOUND     FORM. 

Without  Cael. 
/  have  been  taught,  &V. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  Yr  wyf  (fi)  wedi  fy  nysg-u.     Yr  ym  (ni)  wedi  ein  dysgu. 

2.  Yr  vvyt  (ti)  wedi  dy  ddysgu.   Yr  ych  (chwi)  wedi  eich 

dysgu. 

3.  Y  mae  (ef)  wedi  ei  ddysgu.    Y  maent  (hwy)  wedi  eu 
Y  mae  (hi)  wedi  ei  dysgu.  dysgu. 

THIRD    COMPOUND    FORM    (IMPERSONAL). 

/  have  been  praised,  &c. 
I.  Yr  ydys  wedi  fy  nghanmol  (i),  &c. 

FOURTH     COMPOUND     FORM. 

With  Finite  Forms  of  Cael. 
/  was  taught ;  I  have  been  taught,  &c, 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  Cefais  (.i)  fy  nysgu.  Cawsom  (ni)  ein  dysgu. 

2.  Cefaist  (ti)  dy  ddysgu.  Cawsoch  (chwi)  eich  dysgu. 

3.  Cafodd  (et)  ei  ddysgu.  Cawsant  (hwy)  eu  dysgu. 
Cafodd  (hi)  ei  dysgu. 


68  A    GUIDE    TO    WELSH.         PART    II. 

This  Form  may  be  varied  in  two  ways ; 

(a)   by   putting-  the   Nominative   Pronoun  before  the 
Verb,— 

1.  Mi  a  gefais  fy  nysgu.  Ni  a  gawsom  ein  dysgu. 

2.  Ti  a  gefaist  dy  ddysgu.  Chwi  a  gawsoch  eich  dysgu. 

3.  Efe  a  gafodd  ei  ddysgu.  Hwy  a  g-awsant  eu  dysgu. 
Hi  a  gafodd  ei  dysgu. 

(b)  by  putting  Fe  before  the  Verb. 

1.  Fe  gefais  (i)  fy  nysgu.         Fe  gawsom  (ni)  ein  dysgu. 

2.  Fe  gefaist  (ti)  dy  ddysgu.    Fe  gawsoch  (chwi)  eich 

dysgu. 

3.  Fe  gafodd  (ef)  ei  ddysgu.  Fe  gawsant  (hwy)  eu  dysgu. 

Fe  gafodd  (hi)  ei  dysgu. 

PLUPERFECT    TENSE. 

ENDING   -asid. 
FIRST    INFLECTED    FORM. 
/  had  been  (aught,  &c. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  Dysg-asid  fi.  Dysg-asid  ni. 

2.  Dysg-asid  di.  Dysg-asid  chwi. 

3.  Dysg-asid  ef.  Dysg--asid  hwy. 
Dysg-asid  hi. 

SECOND    INFLECTED    FORM. 

/  had  been  tartght,  &c. 
i.  Mi  a  ddysgasid,  &c. 

THIRD    INFLECTED    FORM. 

/  had  been  taught,  &fc. 
I.  Fe'm  dysgasid,  &c. 


A    GUIDE    TO    WELSH.         PART    II.  69 

FIRST    COMPOUND    FORM. 

/  had  been  paid,  &V. 
I.  Yr  oeddwn  (i)  wedi  cael  fy  nhalu,  &c. 

SECOND     COMPOUND     FORM. 

Without  Cael. 
/  had  been  paid,  &c. 
i.  Yr  oeddwn  (i)  wedi  fy  nhalu,  &c. 

THIRD    COMPOUND    FORM   (IMPERSONAL). 

/  had  been  praised,  &V. 
i.  Yr  oeddid  wedi  fy  nghanmol  (i),  &c. 

EXERCISE    1 8. 

i.  Dysgid  ni  i  ganu  yn  yr  ysgol.  2.  Canmolwyd 
Arthur  am  ddysgu  ei  wers.  3.  Cefais  fy  nghanmol  am 
ddarllen  y  llythyr.  4.  Cawsoch  eich  talu  am  weithio. 
5.  Fe'i  gwelwyd  hi  yn  cerdded  i'r  dref.  6.  Prynwyd  y 
ceffyl  am  ugain  punt.  7.  Agorwyd  y  ffenestr. 

I.  He  was  praised  by  the  teacher.  2.  I  had  been  paid 
for  working.  3.  The  cow  was  sold  for  ten  pounds. 
4.  She  has  been  taught  to  sing.  5.  He  was  punished  for 
talking  in  school.  6.  She  was  praised  for  writing  a 
letter.  7.  We  were  paid  for  singing.  8.  The  money 
was  lost  in  the  night;  it  was  found  yesterday  in  the  field. 


7O  A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 

LESSON     19. 

FUTURE    TENSE. 
ENDING  -ir. 

The  Inflected  Forms  are  the  same  as  those  of  the 
Present  Tense.     See  Lesson  17. 

The  Second  Compound  Form  of  the  Present  Tense  is 
also  used  as  a  Future  Compound  Form.    See  Lesson  17. 

FIRST    INFLECTED     FORM. 
/  shall  or  will  be  seen,  &c. 

Gwelir  fi,  — di,  — ef,  — hi. 
Gwelir  ni,  — chwi,  — hwy. 

SECOND     INFLECTED     FORM. 

I  shall  or  will  be  seen,  &V.. 

Mi  a  welir,  ti — ,  efe — ,  hi — . 
Ni  a  welir,  chwi — ,  hwy — . 

THIRD     INFLECTED     FORM. 
/  shall  or  will  be  seen,  &V. 

Fe'm  gwelir  (i),  fe'th  welir  (di),  fe'i  gwelir  (ef). 

Fe'n  gwelir  (ni),  fe'ch  gwelir  (chwi),  fe'u  gwelir  (hwy) 

FIRST    COMPOUND    FORM. 

/  shall  or  will  be  ptaised,  &c. 
Byddaf  (fi)  yn  cael  ty  nghanmol,  &c. 


A    GUIDE    TO    WELSH.         PART    II. 


SECOND     COMPOUND     FORM. 

With  Finite  Forms  of  Gael. 

/  shall  be  praised,  &c. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  Caf  (fi)  fy  nghanmol.  Cawn  (ni)  ein  canmol. 

2.  Cei  (di)  dy  ganmol.  Cevvch  (chwi)  eich  canmol. 

3.  Caiff  (ef)  ei  ganmol.  Cint  (hwy)  eu  canmol. 
Caiff  (hi)  ei  chanmol. 

This  Form  may  be  varied  in  two  ways. 

First  Way,  by  putting-  the  Nominative  Pronoun  before 
the  Verb. 

Second  Way,  by  putting"  Fe  before  the  Verb. 

FIRST  WAY. 

1.  Mi  a  gaf  fy  ng-hanmol.         Ni  a  gawn  ein  canmol. 

2.  Ti  a  gei  dy  ganmol.  Chwi  a  gewch  eich  canmol. 

3.  Efe  a  gaiff  ei  ganmol.          Hwy  a  gant  eu  canmol. 
Hi  a  gaiff  ei  chanmol. 

SECOND  WAY. 

1.  Fe  gaf  (fi)  fy  nghanmol.      Fe  gawn  (ni)  ein  canmol. 

2.  Fe  gei  (di)  dy  ganmol.       Fe  gewch  (chwi)  eich 

canmol. 

3.  Fe  gaiff  (ef )  ei  ganmol.       Fe  gant  (hwy)  eu  canmol. 
Fe  gaiff  (hi)  ei  chanmol. 


A  GUIDE  TO  WELSH.    PART  II. 


FUTURE  PERFECT  TENSE. 

ENDING  -er. 

INFLECTED    FORM    (!N  SUBJOINED  CLAUSES). 
/  shall  or  will  have  been  taught,  &V. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  Dysger  fi.  Dysger  ni. 

2.  Dysg-er  di.  Dysger  chwi. 

3.  Dysger  ef.  Dysger  hvvy. 
Dysger  hi. 

FIRST    COMPOUND     FORM. 

With  Gael. 
/  shall  or  will  have  been  taught,  &c. 

SINGULAR. 

1.  Byddaf  (fi)  wedi  cael  fy  nysgu. 

2.  Byddi  (di)  wedi  cael  dy  ddysgu. 

3.  Bydd  (ef)  wedi  cael  ei  ddysgu. 
Bydd  (hi)  wedi  cael  ei  dysgu. 

PLURAL. 

1.  Byddwn  (ni)  wedi  cael  ein  dysgu. 

2.  Byddwch  (chwi)  wedi  cael  eich  dysgu. 

3.  Byddant  (hwy)  wedi  cael  eu  dysgu. 

SECOND     COMPOUND     FORM. 

Without  Cael. 

/  shall  or  will  have  been  taught. 
SINGULAR. 

1.  Byddaf  (fi)  wedi  fy  nysgu. 

2.  Byddi  (di)  wedi  dy  ddysgu. 

3.  Bydd  (et)  wedi  ei  ddysgu. 
Bydd  (hi)  wedi  ei  dysgu. 


A    GUIDE    TO    WELSH.         PART    II.  73 

PLURAL. 

1.  Byddwn  (ni)  wedi  ein  dysgu. 

2.  Byddwch  (chwi)  wedi  eich  dysgu. 

3.  Byddant  (hwy)  wedi  eu  dysgu. 

THIRD    COMPOUND    FORM    (IMPERSONAL). 
/  shall  or  will  have  been  taught. 

SINGULAR. 

1 .  Byddir  (or  byddys)  wedi  fy  nysgu  (i). 

2.  Byddir  (or  byddys)  wedi  dy  ddysgu  (di). 

3.  Byddir  (or  byddys)  wedi  ei  ddysgu  (ef). 
Byddir  (or  byddys)  wedi  ei  dysgu  (hi). 

PLURAL. 

1.  Byddir  (or  byddys)  wedi  eich  dysgu  (ni) 

2.  Byddir  (or  byddys)  wedi  eich  dysgu  (chwi) 

3.  Byddir  (or  byddys)  wedi  eu  dysgu  (hwy). 

EXERCISE    19. 

i.  Fe  werthir  y  fuwch  yn  y  ffair  nesaf.  2.  Fe  gawn  ni 
ein  canmol  gan  yr  athraw  am  ddysgu  y  wers.  3.  Cant 
hwy  eu  dysgu  i  siarad  Ffrancaeg.  4.  Pan  orffener  y 
gwaith,  fe  gant  eu  talu.  5.  Cant  eu  canmol  am  eu  gwaith. 

i.  The  black  horse  will  be  sold  next  week.  2.  They 
shall  be  praised  by  the  teacher.  3.  When  the  work  is 
finished  (=shall  have  been  finished)  we  shall  be  paid. 
4.  They  shall  be  taught  to  speak  Welsh.  5.  They  shall 
not  be  paid ;  the  work  was  not  good. 


74  A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 


LESSON    20. 

SUBJUNCTIVE    MOOD. 
PRESENT  TENSE. 

The  Inflected  Form  is  the  same  as  that  of  the  Future 
Perfect,  Indicative  Mood. 

(a)   FIRST    INFLECTED    FORM. 
That  I  may  be  taught,  that  I  should  be  taught* 

SINGULAR. — fel  y  dysger  fi,  — di,  — ef,  — hi ; 
PLURAL. — fel  y  dysger  ni,  — chwi,  — hwy. 

SECOND     INFLECTED    FORM. 

With  Possessive  Pronouns. 
That  I  may  be  taught,  that  I  should  be  taught 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  Fel  y'm  dysger  (i).  Fel  y'n  dysger  (ni). 

2.  Fel  y'th  ddysger  (di).  Fel  y'ch  dysger  (chwi). 

3.  Fel  y'i  (<?rei)  dysger  (ef).  Fel  y'u  (or  eu)  dysger  (hwy). 
Fel  y'i  (or  ei)  dysger  (hi). 

FIRST   COMPOUND   FORM   (IMPERSONAL). 
That  I  may  be  taught,  that  I  should  be  taught,  &V. 

SINGULAR. 

1.  Fel  y  byddo  i  mi  gael  fy  nysgu. 

2.  Fel  y  byddo  i  ti  gael  dy  ddysgu. 

3.  Fel  y  byddo  iddo  (ef )  gael  ei  ddysgu. 
Fel  y  byddo  iddi  (hi)  gael  ei  dysgu. 


A    GUIDE    TO    WELSH.         PART    II.  75 

PLURAL. 

1.  Fel  y  byddo  i  ni  gael  ein  dysgu. 

2.  Fel  y  byddo  i  chwi  gael  eich  dysgu. 

3.  Fel  y  byddo  iddynt  hwy  gael  eu  dysgu. 

SECOND     COMPOUND     FORM. 

Inflected  Form  of  Gael. 
That  I  may  be  taught,  that  I  should  be  taught,  &"c. 

SINGULAR.  PLURAL. 

Fel  y  Fel  y 

i.  „  caffwyf  (fi)  fy  nysgu.  „  caffom  (ni)  ein  dysgu. 

2    „  ceffych  (dij  dy  ddysgu.  „  caffoch  (chwi)  eich  dysgu. 

3.  „  caffo  (ef)  ei  ddysgu.  „  caffont  (hwy)  eu  dysgu. 

„  caffo  (hi)  ei  dysgu. 

IMPERFECT    TENSE. 

The  Inflected  Form  is  the  same  as  that  of  the  Impertect 
Indicative. 

FIRST     INFLECTED     FORM. 

That  I  would  be  taught,  that  I  should  be  tatight, 
that  I  might  be  taught  &c. 

SINGULAR. — fel  y  dysgid  fi,  — di,  — ef,  — hi. 
PLURAL. — fel  y  dysgid  ni,  — chwi,  — hwy. 

If  I  were  tatight,  &c. 

SINGULAR.     Pe  dysgid  fi,  — di,  — ef,  — hi. 
PLURAL.     Pe  dysgid  ni,  --chwi,  — hwy. 


76  A    GUIDE    TO    WELSH.         PART    II. 


SECOND     INFLECTED     FORM. 

With  Possessive  Pronouns. 

That  I  would  be  taught,  that  I  should  be  taught, 

that  I  might  be  taught,  &c. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  Fel  y'm  dysgid  (i).  Fel  y'n  dysg-id  (ni). 

2.  Fel  y'th  ddysgid  (di).  Fel  y'ch  dysg-id  (chwi). 

3.  Fely'i  (or  ei)  dysgid  (ef).  Fel  y'u  (or  eu)  dysgid 
Fel  y'i  (orei)  dysgid  (hi).  (hwy). 

INFLECTED   FORM. 

With   Possessive   Pronouns. 

If  I  were  taught,  &V. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  Pe'm  dysgid  (i).  Pe'n  dysgid  (ni). 

2.  Pe'th  ddysgid  (di).  Pe'ch  dysgid  (chwi). 

3.  Pe'i  dysgid  (ef).  Pe'u  dysgid  (hwy). 
Pe'i  dysgid  (hi). 

MRST   COMPOUND  FORM   (IMPERSONAL). 

That  I  should  be  taught,  that  I  would  be  taught,  that  2 

might  be  taught,  If  I  were  taught,  &c. 

fel  y,  that ;  pe,  if. 

SINGULAR. 
Fel  y  byddai,  pe  byddai 

1.  „     i  mi  gael  fy  nysgu. 

2.  „     i  ti  gael  dy  ddysgu. 

3.  „     iddo  (ef)  gael  ei  ddysgu. 
„     iddi  (hi)  gael  ei  dysgu. 


A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II.  77 

PLURAL. 

Fel  y  byddai,  pe  byddai 

1.  „     i  ni  gael  ein  dysgu. 

2.  „     i  chwi  gael  eich  dysgu. 

3.  „     iddynt  Chwy)  gael  eu  dysgu. 

SECOND     COMPOUND     FORM. 
With  Inflected  Form  of  Gael. 

That  I  would  be  taught,  &c.,  that  I  might  be  taught,  &c.t 
If  I  were  taught,  &c. 

SINGULAR.  PLURAL. 

fel  y,  pe  fel  y,  pe 

1.  „  cawn  (i)  fy  nysgu.  „  caem  (ni)  ein  dysgu. 

2.  „  cait  (ti)  dy  ddysgu.  „  caech  (chwi)  eich  dysgu. 

3.  „  cai  (ef)  ei  ddysgu.  „  caent  (hwy)  eu  dysgu. 
,,  cai  (hi)  ei  dysgu. 

PLUPERFECT    TENSE. 

The    Inflected    Form    is    the    same    as   that   of  the 
Pluperfect  Indicative. 

FIRST     INFLECTED     FORM. 

That  I  should,  would,  or  might  have  been  taught,  &c. 
SINGULAR. — fel  y  dysgasid  fi,  — di,  — ef,  — hi. 
PLURAL. — fel  y  dysgasid  ni,  — chwi,  — hwy. 

If  I  had  been  taught,  6°*-. 

SINGULAR. — Pe  dysgasid  fi,  — di,  — ef,  — hi. 
PLURAL. — Pe  dysgasid  ni,  - — chwi,  — hwy. 


78  A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 

SECOND    INFLECTED    FORM. 

With  Possessive  Pronouns. 

That  I  should,  would,  or  might  have  been  taught,  6°f., 
If  I  had  been  taught,  &c. 

SINGULAR.  PLURAL. 

fel  y,  pe  fel  y,  pe 

1.  ,,  'm  dysgasid  (i).  „  'n  dysgasid  ni. 

2.  „  'th  ddysgasid  (di).  „  'ch  dysgasid  chwi. 

3.  „  'i  dysgasid  (ef ).  „  'u  dysgasid  hwy. 
„  'i  dysgasid  (hi). 

FIRST    COMPOUND     FORM. 

That  I  should,  would,  or  might  have  been  taught,  &c., 

Ij  I  had  been  taught,  dfc. 
i.  Fel  y,  pe,  buaswn  (i)  yn  cael  fy  nysgu,  &c. 

SECOND     COMPOUND     FORM. 

That  I  should,  would,  or  might  have  been  taught,  6°<r., 

If  I  had  been  taught,  &>c. 
i.  Fel  y,  pe,  buaswn  (i)  wedi  cael  fy  nysgu,  &c. 

THIRD   COMPOUND   FORM   (IMPERSONAL). 

That  1  should,  would,   or  might  have   been  taught,    G 

If  I  had  been  taught,  &c. 
i .  Fel  y,  pe,  buasai  i  mi  gael  fy  nysgu,  &c. 

FOURTH  COMPOUND  FORM  (IMPERSONAL). 

If  I  had  been  taught,  &*c. 
i.  Pe  buasid  wedi  fy  nysgu,  &c, 


A    GUIDE    TO    WELSH.         PART    II.  79 

FIFTH   COMPOUND   FORM. 

With   the    Inflected   Form   of  Gael. 

That  I  should,  ivould,  or  might  have  been  taught,  &>c.t 

If  I  had  been  taught,  6°<r. 

SINGULAR.  PLURAL. 

fel  y,  pe  fel  y,  pe 

1.  „  cawswn  (i)  fy  nysgu.      ,,  cawsem  (ni)  ein  dysgu. 

2.  „  cawsit  (ti)  dy  ddysgu.     „  cawsech  (chwi)  eich  dysgu. 

3.  ,,  cawsai  (ef)  ei  ddysgu.   „  cawsant  (hwy)  eu  dysgu. 
,,  cawsai  (hi  ei  dysgu. 

IMPERATIVE     MOOD. 

The  Inflected  Form  is  the  same  as  that  of  the  Future 
Perfect  Indicative,  and  that  of  the  Present  Subjunctive. 

INFLECTED     FORM. 

Let  me  be  taught,  &c. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  Dysg-er  fi.  Dysg-er  ni. 

2.  Dysg--er  di.  Dysg-er  chwi. 

3.  Dysg-er  ef.  Dysg-er  hwy. 
Dysger  hi. 

FIRST   COMPOUND    FORM    (IMPERSONAL). 
Let  me  be  taught,  may  I  be  taught,  &c. 

SINGULAR.  PLURAL. 

Bydded  Bydded 

1.  „  i  mi  gael  fy  nysgu.  „  i  ni  gael  ein  dysg-u. 

2.  „  i  ti  gael  dy  ddysgu.  „  i  chwi  gael  eich  dysgu. 
3.,,  iddo  (ef)  gael  ei  ddysgu.  „  iddynt  (hwy)  gael  eu 

,,  iddi  (hi)  gael  ei  dysgu.  dysgu. 


SO  A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 

SECOND   COMPOUND   FORM. 
With   Imperative   of  Qadael,  to  let,  to  allow. 

Let  me  be  taught,  allow  me  to  be  taught. 
Gad  or  Gadewch  Gad  or  Gadewch* 

i.  „  i  mi  gael  fy  nysg-u.  „  i  ni  gael  ein  dysgu. 

3.  „  iddo  (ef )  gael  ei  ddysg-u.    „  iddynt  (hwy)  gael  eu 
„  iddi  (hi)  gael  ei  dysg-u.  dysgu. 

EXERCISE  20. 

i.  Fe  ddaw  y  plant  i'r  ysgol,  fel  y  byddo  iddynt  gael 
eu  dysgu.  2.  Pe  cawn  i  fy  nysgu,  mi  a  brynwn  lyfr. 

3.  Ni  a  ddysgem  y  wers  pe'n  canmolid  ni  gan  yr  athraw. 

4.  Pe  buaswn  i  wedi  cael  fy  nysgu,  buaswn  yn  medru 
darllen  y  llyfr  Ffrancaeg.      5.    Gadewch   iddi   g-ael    ei 
chanmol.     6.  Cosper  ef. 

i.  The  children  walked  to  school  that  they  might  be 
taught  to  read  and  write.  2.  They  would  learn  the 
lesson  if  they  were  praised  by  the  teacher.  3.  We  go  to 
school  that  we  may  be  taught  to  read  and  write.  4.  Let 
him  be  taught  to  sing.  5.  Let  the  children  be  taught  to 
speak  Welsh.  6.  If  he  had  not  lost  the  money  he  would 
have  bought  your  horse.  7.  If  I  had  been  taught  to 
work,  I  should  not  be  poor.  8.  If  she  had  been  paid 
for  her  work,  she  would  have  given  money  to  her  mother. 


A   GUIDE   TO    WELSH.        PART   II.  Si 


To  the  Teacher.     This  Lesson  may  be  omitted  when 
reading  the  book  for  the  first  time. 

LES5ON    21. 

VOWEL    CHANGES    IN  VERBS. 

1    Verbs  which  have  a  in  the  last  syllable  of  the  Stem  change  Ibf 
a  into  e  in  certain  tenses. 
These  tenses  are  : — 

(1.)  Pres.  and  Fut.  Tenses,  Sing,  and  Flu.  2nd  person, 

lladd,  lleddi,  lleddwch, 

to  kill.  thou  killest.  you  kill. 

can-u,  ceni,  cenwch, 

to  sing.  thou  singest.  you  sing. 

car-u,  ceri,  cerwch, 

to  love.  thou  lovest.  you  love. 

darpar-u,  darperi,  darpenvch, 

to  prepare.  thou  preparest.  you  prepare. 

(2.)  Imperfect  Tense,  Singular,  2nd  person. 

lleddit,  thciit  wust  killiny,  thou  usedst  to  kill. 
(3.)  Perfect  (Aorist)  Tense,  Singular,  1st  and  2nd  persons, 
lleddais,  I  killed ;  lleddaist,  thou  didst  kill. 
cenais,  /  sang  ;  cenaist,  thou  didst  sing. 
(3.)  Imperative  Mood,  Plural,  2nd  person, 
lleddwch,  kill;  cenwch,  sing. 
(4  }  Passive  Voice,  Present  and  Future  Tenses, 
lleddir  ef,  he  is  killed;  cerir  fi,  /  am  loved, 

(5).  Passive  Voice,  Imperfect  Tense, 
cerid  fi,  /  used  to  be  loved. 

PRESENT    AND    FUTURE    TEXSES. 

2.  When  the  last  syllable  of  the  stem  contains  o  this  vowel  ia 
changed  into  y  to  form  the  3rd  person  Singular  of  the  Present  and 
Future  Tenses. 

coll-i,  to  lose;  cyll,  he  will  lose. 

rhodd-i,  to  give;  rhydd,  he  will  give. 
llosg-i,  to  burn  •  llysg,  he  will  burn 
F  dodi,  to  put;  dyd,  he  will  put. 


82  A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 

3.  When  the  stem  has  more  than  one  syllable,  the  vowel  o  or  e  or 
a  in  the  last  syllable  is  changed  into  y,  and  a  or  o  in  the  last 
syllable  but  one  is  changed  into  e. 

aros,  to  wait ;  eryp,  he  will  icait. 
ateb,  to  answer ;  etyb,  he  will  answer. 
dangos,  to  show,  dengys,  he  will  show. 
gwrando,  to  listen  ;  gwrendy,  he  will  listen. 
gosod,  to  place;  gesyd,  he  will  place. 
taro,  to  strike;  tery,  he  will  strike. 
para,  to  last;  pery,  he  will  last. 

REFLECTIVE    VERES. 

4.  A  Reflective  Verb  shows  that  an  action  is  done  by  the  agent  to 
himself. 

5.  It  is  formed  by  putting  the  prefix  ym  before  a  Transitive  Verb. 
The  initial  letter  of  the  Verb  following  ym,   if  mutable,   is 

changed  into  the  Middle  Form. 

golch-i,  ymolch-i,  ymolchaf, 

to  wash.  to  wash  one1  s  self  .  I  will  wash  myself  . 

cuddi-o,  ymguddi-o,  ymguddiais, 

to  hide.  to  hide  one' s  self.  I  hid  myself . 

EXERCISE    21. 

1.  Aleddaist  ti  y  ddafad  ?  Do,  fe'i  lleddais  hi  neithiwr.  2.  Cenais 
yn  yr  ysgol.  3.  Cerwch  eich  tad  a'ch  mam.  4.  A  leddir  y  fuwch 
yfory?  Lleddir.  5.  Fe'm  cerir  i  gan  y  plant.  6.  Pwy  a  ddengys 
i  mi  y  ffordd?  7.  Fe  wrendy  y  Aim  j>an  y  mae  y  plane  yn  cairu. 
8.  Ni  phery  yr  ystorm  yu  Mr.  9.  Efe  a'n  gwrendy. 

1.  I  killed  the  cow.  2.  Love  the  children.  3  Who  will  show 
us  the  house?  4.  She  is  loved  by  the  children.  5.  I  hid  myself 
when  I  saw  the  lion.  6.  He  washed  himself  in  the  morning.  7.  He 
will  show  me  the  way.  8.  She  will  listen  when  her  mother  is 
speaking.  9.  Prepare  the  food,  the  children  are  coming.  10.  H> 
will  lose  his  life. 


A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II.  83 

LESSON    22. 

THE     PRONOUN. 

1.  A  Pronoun  is  a  word  used  instead  of  a  Noun  ;  as, — 
Aeth  Megan  i'r  ysgol ;  y  mae  hi  yn  wyth  mlwydd  oed, 
Megan  went  to  school ;  she  is  eight  years  old. 

Here,  hi,  she,  is  used  instead  of  the  Noun  Megan. 

2.  There  are  five  kinds  of  Pronouns,  Personal,  Demonstrative, 
Indefinite,  Interrogative  and  Relative. 

PERSONAL    PRONOUNS. 

3.  Personal  Pronouns  are  of  four  kinds. 

(a)  SIMPLE. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  mi,  fi,  i,  1,  me.  ni,  we,  us. 

2.  ti,  di,  thi,  thou,  thee.  chwi,  you. 

3.  ef,  fe,  e,  (mas.}  he,  him,  it.  hwy,  hwynt,  nhw,  nhwy, 
hi,  (fern.)  she,  her,  it.  they,  them. 

(b)  EMPHATIC. 

1.  myfi,  I,  me.  nyni,  we,  us. 

2.  tydi,  thou,  thee.  chwychwi,  you. 

3.  efe,  (mas.}  he,  him.  hwynt-hwy,  they,  them. 
hyhi,  (fern.)  she,  her. 

(c~)  CONJUNCTIVE. 

1.  minau,  finau,  inau,  ninau,  we  also,  us  also. 
I  also,  me  also. 

2.  tithau,  dithau,  thithau,  chwithau,  you  also, 
thou  also,  thee  also. 

3.  yntau,  (mas.}  he  also,  him  also,  hwythau,  hwyntau, 
hithau,  (fern.)  she  also,  nhwthau,  nhwythau 

her  also.  they  also,  them  also. 

(d)  POSSESSIVE  PRONOUNS. 

1.  fy,  ym,  'm,  my.  ein,  'n,  our. 

2.  dy,  yth,  'th,  thy.  eich,  'ch,  your. 

3.  ei,  'i,  his,  her,  its.  eu,  'u  their. 


84  A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 

Ei  and  eu  coming  after  i,  (prep.)   to,  are  changed  into  i'w; 
I' w  dad,  to  hit  father;  i'w  thad,  to  her  father;  i'w  tad,  to  their  father. 

REFLECTIVE    PRONOUNS. 

4.  Reflective  Pronouns  axe  formed  by  adding  hun  or  hunan,  self, 
to  the  Possessive  Pronouns. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  fy  hun,  fy  hunan,  myself.  ein  hunain,  ourselves. 

2.  dy  hun,  dy  hunan,  thyself.  eich  hunain,  yourselves. 

3.  ei  hun,  ei  hunan,  himself.  eu  hunain,  themselves. 
ei  hun,  ei  hunan,  herself. 

DEMONSTRATIVE    PRONOUNS. 

1.  The  Demonstrative  Pronoun  points  to  some  person  or  thing ; 
as, — Cymerwch  hwn,  take  this. 

2.  When  a  Demonstrative  is  used  alone  in  a  sentence,  it  is  a 
Pronoun;  when  it  is  used  with  a  Noun,  it  is  an  Adjective;  as, — 
y  dyn  hwn,  this  man. 

3.  Hwn,  this,  (quite  near  to  the  speaker). 
Hwna,  that,  (yonder  in  sight  of  the  speaker). 
Hwnw,  that,  (out  of  sight  of  the  speaker). 

4.  Hyn,  this,  hyna,  that  there,  hyny,  thai  out  of  sight,  refer  to 
some  fact  or  statement  understood  by  the  person  addressed ;  as, — 

Dywedais  hyn,  I  said  this. 

Y  mae  hyny  yn  rhyf edd,  that  is  wonderful. 

SINGULAR.  PLURAL. 

mas.  hwn,  this.  j  rhai  hyn,  these, 

fern,  hon,  this.  j  rhai  hyn,  these. 

hyn,  this.  hyn,  these. 

mas.  hwna,  that  yonder.  y  rhai  yna,  those  yonder, 

fern,  hona,  that  yonder.  y  rhai  yna,  those  yonder 

hyna,  that.  hyna,  those. 

mas.  hwnw,  that.  y  rhai  hyny,  those. 

fern,  hono,  that.  j  rhai  hyny,  those. 

hyny,  that.  hyny,  those. 


A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II.  85 

DEMONSTRATIVE    ADJECTIVES. 

USED   WITH    NOUNS. 
SINGULAR.  PLURAL. 

mas.  hwn,  this.  hyn,  these, 

fern,   hon,  this.  hyn,  these, 

mas.  hwnw,  that.  hyny,  those. 

fern,   hono,  that.  hyny,  those. 

5.  The  Adverbs,  yma,  here,  yna,  there,  acw,  yonder,  are  often 
used,  with  Nouns  as  Demonstrative  Adjectives ;  as, — y  llyfr  yma, 
this  book  (near  me} ;  y  llyfr  yna,  that  book  (near  you}  ;  y  llyfr  acw, 
that  book  (yonder}. 

6.  These  Adverbs    are    also    used   with    hwn,    &c.,    to    form 
Compound  Demonstrative.  Pronouns. 

SINGULAR.  PLURAL. 

hwn  yma,  this  one  (here}.  y  rhai  yma,  these  (here). 

hwu  yna,  that  one  (there}.  y  rhai  yna,  those  (there). 

hwn  acw,  that  one  (yonder}.         y  rhai  acw,  those  (yonder}. 

The  Compounds  of  hon,  hyn.  are  formed  in  the  same  way. 

7.  The    Adverbs,    dyma,    dyna,    dacw,    are    often    used    as 
Demonstrative  Pronouns  ;  as, — 

Dyma'r  ceffyl,=ihwn  yw  y  ceffyl,  this  is  the  horse. 
Dyna'r  ty,=hwna  yw  y  ty,  that  is  the  house. 
Dacw'r  dyu,  yonder  is  the  man. 

INDEFINITE     PRONOUNS    AND    ADJECTIVES. 

1.  An  Indefinite  Pronoun  is  used  in  a  general  way  and  does  not 
stand  for  the  name  of  any  particular  person  or  thing. 

2.  Indefinite  Pronouns  are  of  two  Muds : — 

(a)  Those  used  aloue  in  a  sentence. 

rhyw  un,  some  one.  rhyw  rai,  pi.  some. 

y  Hall,  the  other.  y  lleill,  pi.  the  others. 

pawb,  all  (persons).  neb,  some  one,  no  one. 


86  A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 

(b)  Those  used  with  or  without  Nouns. 
When  used  with  Nouus  these  words  are  Adjectives. 

amryw,  several.  llawer,  many,  muck. 

arall,  other.  mwy,  more. 

ereill,  pi.  others.  yr  oil,  all. 

cyfryw,  such.  rhai,  some  (number). 

y  fath,  such.  peth,  some  (quantity). 

cymaint,  as  many,  as  much.      un,  one. 

dim,  something,  nothing.  unrhyw,  any,  the  same. 

gormod,  too  many,  too  much,     ychydig,  few. 

INDEFINITE    ADJECTIVES. 

These  words  are  always  used  with  Nouns  or  Pronouns, 
ambell,  some,  few.  rhyw,  some. 

holl,  all,  whole.  unrhyw,  any. 

pob,  every.  yr  uu,  each,  the  same. 

EXEECISE   22. 

1.  Efe  ei  hun  a  agorodd  ydrws.  2.  liwn  yw  y  llyfr  ;  darllenwch 
ef .  3  Y  mae  hon  yn  ysgol  fawr.  4.  Dyma'r  ty,  a  dyna'r  eglwys. 
•">•  Fe  gauodd  rhyw  un  y  ffenestr  neithiwx.  6.  A  ddarllemvch  chwi 
y  papur  hwn?  Na  wnaf;  mi  a  ddarllenaf  y  Hall.  7.  Prynais  y 
ilyfrau  hyn  am  swllt  yr  un.  8.  Y  mae  rhai  o'r  afalau  yn  ddrwg. 

1.  I  learnt  this  when  I  was  at  school.  2.  This  is  a  large  church. 
3.  This  is  the  school  and  that  is  the  chvirch.  4.  Some  children  are 
reading  and  some  are  writing.  5.  Someone  opened  the  door. 


LESSON  23. 

INTERROGATIVE  PRONOUNS. 

1.  The  Interrogative  Pronoun  is  used  in  asking  a  question. 

2.  The  Interrogatives  are  pwy  and  pa. 
Pwy  is  used  alone,  and  is  a  Pronoun. 

Pa  is  used  with  a  Noun  or  a  Pronoun  and  is  an  Adjective. 

3.  The  initial  consonant  of  the  word  following  pwy  or  pa,  if 
mutable,  is  changed  into  the  Middle  Form. 

4.  Pwy  is  translated  into  English  by  who,  whom,  whose.     It  may 
or  may  not  be  followed  by  the  Particle  a. 

Pa  is  translated  into  English  by  which  or  what. 


A    GUIDE    TO    WELSH.         PART    II.  °7 


EXAMPLES. 

Pwy  (a)  welsoch  chwi  neithiwr  ?      Whom  did  you  see  last  night  f 
Dafad  pwy  a  gollwyd  ?     Whose  sheep  was  lost  ? 
Gan  bwy  y  mae  yr  arian  ?      Who  has  the  luoitty  ? 
Pa  wlad  yw  hon?     What  country  is  this  ? 
Pa  f  ath  le  y  w  hwn  ?     What  kind  of  a  place  is  this  ? 
Pa  beth  glywsoch  chwi?     What  did  you  hear  ? 
Pa  sawl  diwrnod  sydd  mewn  wy  tliuos  ? 
Hou  many  days  are  there  in  a  week  ? 

Pa  faint  o  ddefaid  oedd  yno  ?    How  many  sheep  were  there  ? 
Pa  faint  o  wenith  hauodd  efe  ?    How  much  wheat  did  he  sow  t 
5.  Beth,  sawl,  faint  are  often  used  without  pa. 
Pa  beth  ?    or  Beth  ?     What  ? 
Pa  faint  ?     or  Faint?     How  many  ?    How  much-? 
Pa  sawl  ?     or  Sawl  ?     How  many  ? 

RELATIVE    PRONOUNS. 

1.  The  Relative  Pronoun  stands  instead  of  a  Noun  going  before  it, 
and  it  also  joins  one  sentence  to  another;  as, — 

Gwerthais  y  ddafad  yr  hon  oedd  yn  gloff. 
I  sold  the  sheep  which  was  lame. 

Here,  yr  hon,  which,  stands  for  the  Xoun  dafad,  sheep,  and  also 
it  joins  the  sentence  or  clause  oedd  yn  gloff  to  the  first  sentence 
Qwerthais  y  ddafad. 

2.  Relative  Pronouns  are  of  two  kinds,  Simple  and  Compound. 

3.  The  Simple  Relative  Pronouns  are, — 

a,  used  before  consonants  and  vowels,  who,  whom,  which,  that. 
ag,  used  chiefly  before  sydd  and  oedd,  who,  whom,  which,  that. 
y,   before  consonants,  yr,  before  vowels  and  words  beginning 
with  h,  in  which,  of  which,  that. 

4.  The  Compound  Relative  Pronouns  are, — 
yr  hwn,  mas.  who,  whom.,  that,  he  that. 
yr  hon,  fern,  who,  whom,  that,  she  that. 

y  rhai,  pi.  who,  whom,  which,  that,  they  that. 

yr  hyn,  which,  that  which,  what. 

V  neb,  y  sawl,  whosoever,  the  one  who,  he  that. 


88  A    GUIDE    TO    WELSH.         PART    II. 

5.  The  Compound  Relative  Pronouns  are  used  to  strengthen  the 
Simple  Eelative  Pronouns  a,  y,  yr. 

(a)  Collwyd  y  ddafad  a  brynwyd  yn  y  ffair. 

(b)  Collwyd  y  ddafad  yr  hon  a  brynwyd  yn  y  ffair. 
The  sheep,  which  was  bought  in  the  fair,  was  lost. 

In  the  second  sentence  yr  hon  is  used  to  make  the  Relative 
Pronoun  a  stronger. 

6.  The  Interrogative  Pronouns  pwy,  beth,  pa,  are  used  with 
bynag  and  the  Simple  Relatives  a,  y,  yr,  to  form  Compound 
Relative  Pronouns,  which  have  an  indefinite  or  general  meaning. 

pwy  bynag  a,  ivhosoever. 

beth  bynag  a,  whatsoever. 

pa  . . (with  Noun) . .  bynag  a,  what  .  .(Noun) . .  soever. 

EXAMPLES. 

1.  Gwelais  y  dyn  a  enillodd  y  wobr,  I  saw  the  man  who  won  the  prize. 
Gofynwch  i  unrhyw  un  ag  oedd  yno,  Ask  any  one  who  was  there. 

Yn  y  dydd  y  bwytei  o  hono,  In  the  day  in  which  (or  that)  thou 
eatest  of  it. 

Y  flwyddyn  yr  aeth  yno  i  fyw,  The  year  in  which  (or  that)  he  went 
there  to  live. 

Y  mae  y  dyn  yr  hwn  a  welsoch  neithiwr  wedi  ymadael,  The 
man  whom  you  saw  Isist  night  has  left. 

Rhoddwyd  yr  arian  i'r  wraig  yr  hon  oedd  yn  dlawd,  The  money 
was  given  to  the  woman  who  was  poor. 

Y  plant  y  rhai  a  glywsom,  The  children  whom  we  heard. 

Dywedodd  wrth  ei  frawd  y r  hy n  a  welsai,  He  told  his  brother  what 

he  had  seen. 
Y  neb  a  lafurio  ei  dir  a  ddigonir  o  fara,  He  that  tills  his  land  shall 

be  satisfied  with  bread. 
Y  sawl  a  gloddio  bwll  a  syrth  ynddo,  He  that  digs  a  pit  shall  fall 

into  it. 

Pwy  bynag  a  welir  yno,  Whosoever  is  seen  there. 
Beth  bynag  a  ddywedodd,  Whatsoever  he  said. 
Pa  lyfr  bynag  a  brynai,  What  book  soever  he  bought. 


A    GUIDE    TO    WELSH.         PART    II.  89 

EXERCISE    23. 

1.  Pwy  ddaeth  at  y  drws  ?  Neb.  2.  Pa  beth  glywsoch  chwi  yn  y 
dref  ?  Ni  chlywais  i  ddim.  3.  Faint  o  geffylau  oedd  yn  y  ffair  ?  Yr 
oedd  yno  haner  cant.  4.  A  brynodd  eich  tad  y  fuwch  ag  oedd  yn 
glofE  ?  Do.  5.  Dyma'r  ci  a  laddodd  y  ddafad. 

1.  "What  is  this?  I  do  not  know.  2.  How  many  girls  were  in 
school  ?  There  were  sixty  there.  3.  Have  you  read  the  book  that 
your  father  gave  you?  Yes,  I  read  it  when  you  were  playing. 
4.  Let  me  read  the  letter  that  your  mother  wrote. 


LE5SON    24. 

THE      ADVERB. 

1.  An  Adverb  is  a  word  that  qualifies  a  Verb,  an  Adjective,  an 
Adverb  or  a  part  of  a  sentence. 

2.  In  English  Adverbs  are  formed  by  adding  the  suffix  -ly  to 
Adjectives,  as, — wise,  wisely;  true,  truly,  $c.     In  Welsh  it  cannot 
be  known  from  the  form  of  the  word  whether  it  is  an  Adjective  or 
an  Adverb. 

Rule.— If  the  word  qualifies  a  Noun  or  a  Pronoun  it  is  an 
Adjective  ;  if  it  qualifies  a  Verb  it  is  an  Adverb. 
(a)  Y  mae  Dafydd  yn  dda,  David  is  good. 
(V)  Darllenodd  Dafydd  yn  dda,  David  read  well. 
In  the  first  sentence  yn  dda  is  an  Adjective  because  it  qualifies 
the  Noun  Dafydd. 

In  the  second  sentence  yn  dda  is  an  Adverb  because  it  qualifies 
the  Verb  darllenodd. 

KINDS    OF    ADVERBS. 
1.  ADVERBS  or  PLACE. 

acw,  yonder,  then.  ar  ben,  at  an  end,  finished. 

allan,  out.  ar  ol,  behind. 

fry,  above.  ar  bwys,  near. 

obry,  below.  ar  wahan,  apart. 

draw,  yonder.  ger  llaw,  near,  at  hand. 

isod,  below.  i  fyny,  upward,  up. 

uchod,  above.  i  lawr,  downward,  down 

tanodd,  underneath.  i  maes,  out. 


A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 


trosodd,  ot.tr. 
trwodd,  through, 
yma,  here. 

yna,  there  (in  sight). 
yno,  there  (out  of  sight), 
ymaith,  away,  hence. 


i  mewn,  within. 

i  waered,  downward,  down. 

oddeutu,  about. 

o'r  ueilldu,  aside. 

yn  mlaen,  forward,  on. 

yn  ol,  back. 


Oddi  is  used  with  some  of  these  Adverbs,  as, — 

oddi  yno,  from  that  place,     oddi  allan,  outside,  from  without. 
oddi  uchod,  from  above.       oddi  fewn,  from  within. 


2.  DEMONSTKATIYE  ADVERBS. 

dyma,  here,  (is,  are). 
dyna,  there,  (is,  are). 

3.  ADVERBS  OF  TIME. 

beunydd,  daily. 
byth,  ever  (future  time). 
erioed,  ever  (past  time) . 
doe,  yesterday. 
echdoe,  the  day  before 
yesterday. 


dacw,  yonder,  (is,  are). 
wele,  behold. 


newydd,  newly,  just. 
eleni,  this  year. 
y  llynedd,  last  year. 
ambell  waith,  sometimes. 
bob  amser,  always. 
gyneu,  a  little  u-hile  ago. 


echnos,  the  night  before  last,  gynt,  formerly. 


o'r  blaen,  before. 
yn  awr,  S.W.  now. 
y  rwan,  N.W.  now. 

vn  fore'       1  early. 
yn  gynar,   ) 

yn  union,  at  once. 

yii  wastad,  always,  continually. 


heddyw,  to-day. 
heno,  to-night. 
neithiwr,  last  night. 
yfory,  to-morrow. 
trenydd,  the  day  after 

to-morrow. 

tranoeth,  on  the  morrow. 
eisoes,  already. 
eto,  again. 
ADVEK*S  OF  NUMBER  AND  ORDER. 

NUMBER.  ORDER. 

unwaith,  once.  yn  gyntaf ,  first. 

dwy  waith,  twice.  yn  ail,  secondly. 

tair  gwaith,  three  times.        yn  ddiweddaf ,  finally. 
pedair  gwaith,  four  times,    yn  olaf,  lastly. 


5.  ADVERBS  OF  QUANTITY. 
braidd,  hardly,  almost. 
bron,  ntarly,  almost. 
priii,  digon  prin,  hardly,  scarcely. 


yu  agos,  nearly,  almost. 

i  gyd,  altogether. 

mwj  •  f wy,  more  and  more. 


A    GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 


EXAMPLES. 

Yr  oedd  braidd  yn  ofni  myned,  He  was  almost  afraid  to  go. 
Prin  y  deuant  mor  bell  a  hyny,  Hardly  will  they  come  as  far  as  that. 
Y  mae  y  dyn  bron  a  gorffen   ei  waith,  The  man  has  nearly  finished 

his  work. 
Nid  yw  hi  yn  agos  mor  ofalus  a'i  chwaer    She  is  not  nearly  so 

careful  as  her  sister. 

6.  ADVERBS  OF  NEGATION. 

iii,  nid,  nis,  not. 

nat  nad.  nas,  not,  that.  .not. 

uac,  not. 

7.  ADVERBS  OF  AFFIRMATION*. 

do,  yes. 
ie,  yes. 
o'r  goreu,  very  well. 

8.  ADVERBS  op  INTERROGATION. 

a,  (simple  Interrogative). 
ai,  is  it? 

ai  ni,  ai  nid,  ai  nis,  is  it  not? 
oni,  onid,  onis,  is  it  not? 
sut,  how? 

Q.  ADVERBS  OF  COMPARISON*. 
cyn,  as,  so,  how. 
digon,  sufficiently,  enough. 
felly,  so,  in  that  way,  thus. 
fel,  as  so. 


na  ddo,  no. 
nage,  no. 


purion,  very  well. 

yn  ddiau,  undoubtedly. 

yn  wir,  truly,  indeed. 


pa  le,  lie,  ble,  where  ? 
pa  ham,  pani,  why  ? 
pa  fodd,  pa  wedd,  how? 
pa  bryd,  pryd,  when? 


(  somewhat,  fairly, 
°  '     (in  some  degree. 
hollol,  totally,  entirely. 
iawn,  very. 
lied,  partly,  fairly. 


llai,  less. 

mor,  as,  so,  how. 

nrwy,  more 

mwyaf,  most. 

po,  by  how  much,  the. 

pur,  rather,  very. 

rhy,  too. 

tra,  very. 

yn  hytrach,  rather. 


EXERCISE    24. 

1.  A  ganodd  eich  chwaer  yn  dda  neithiwr?  Do,  ac  yr  oedd  pawb 
a'i  clywodd  yn  ei  chanmol.  2.  Paham  na  ddaeth  y  dyn  i'r  dref  ? 
Xi  allaf  eich  ateb.  3.  Ai  nid  Dafydd  a  gauodd  y  ffenestr?  Nage;  fe 
gauwyd  y  if enestr  gan  Arthur.  4.  Darllenais  y  llythyr  dair  gwaith. 
5.  Yr  oedd  y  dyn  bron  mar\v  pan  ddaeth  ei  fab  i'r  ty. 

1.  The  work  is  at  an  end.  2.  Tbe  children  were  out.  3.  Come 
in  and  sit  down.  4.  She  came  back.  5.  Did  he  read  well?  Yes, 
he  r?ad  well  when  T  hoard  him.  6.  He  paid  me  last  night. 


92  A   GUIDE    TO    WELSH.        PART    II. 


LESSON     25. 

THE    PREPOSITION. 

1.  A  Preposition  is  a  word  which  governs  a  Noun,  a  Pronoun,  or 
a  Verb-noun  (a  Verb  in  the  Infinitive),  and  it  shows  the  relation  of 
those  words  to  some  other  word  in  the  sentence  ;  as, — 

Safodd  John  wrth  y  drws,  John  stood  by  the  door. 
Here,  wrth,  by,  governs  drws,  door,  and  shows  its  relation  to 
safodd,  stood. 

Cefais  geiniog  am  ddysgu  yr  adnod. 
I  received  a  penny  for  learning  the  verse. 

Here,  am,  for,  governs  dysgu,  and  shows  its  relation  to  ceiniog. 
2.  Prepositions  in  "Welsh  are  of  three  kinds,  Simple,  Compound, 
and  Pronominal. 

(a)  SIMPLE    PREPOSITIONS. 

Governing  the  Radical  Form, 
cyn,  before.  heibio,  by,  past. 

er,  since,  from,  for.  is,  below,  under. 

er  ys,  for  (time).  mewn,  in  (Indefinite), 

erbyn,  against.  rhag,  before,  from. 

gerfydd,  by.  rhwng,  between. 

gwedi,  wedi, after,  (time),  uwch,  above,  over. 

GOVERNING    THE    MIDDLE    FORM. 

I  around,  for,  i,  to,  into,  for. 

'   I  on  account  of.  o,  out  of,  from,  of. 

ar,  on,  upon,  at.  tan,  dan,  under,  until. 

at,  to,  towards.  tros,  dros,  over,  Jor,  instead  of. 

gan,  with,  by,  from.  trwy,  drwy,  through,  by  means  of. 

heb,  without,  wrth,  by,  to. 

(with  Verbs)  not.  hyd,  to,  unto,  as  far  as. 

GOVERNING    THE    ASPIRATE    FORM. 
Before  Consonants.     Before  Vowels. 

a  ag  with 

gyd  &  gyd  ag  urith,  along  with. 

tu  a  tu  ag  towards. 

GOVERNING  THE  NASAL  FORM, 
yn,  in,  (definite). 

NOTE. — Some  writers  change  yn  into  ym  before  words  beginning 
with  m,  and  mh,  and  into  yng  before  words  beginning  with  ng 
and  ngh. 


A   GUIDE    TO    WELSH.         PART    II.  93 

ym  mysg,  in  the  midst  of.  ym  niha  le,  in  what  place. 

yng  Ngeiriadur  Charles,  in  Charles's  Dictionary. 
yng  nghanol  j  cae  in  the  middle  of  the  fold. 

(6)    COMPOUND    PREPOSITIONS. 

3.  Compound  Prepositions  consist  of  two  or  more  words. 

ar  gyfer,  opposite  to.  oddi  ar,  from,  off. 

ger  Haw  i,  near,  by.  oddi  tan,  under,  from  under. 

gor  uwch,  above.  oddi  wrth,  from. 

heb  law,  beside.  tu  ag  at,  towards. 

hyd  at,  as  far  as,  to.  tu  blaen  i,  before. 

o  amgylch,  about.  tu  cefn  i,  behind. 

o  ddeutu,  about.  tu  draw  i,  beyond. 

yu  nghyd  &,  (ag,)  together      tu  ol  i,  behind, 
with. 

4.  Some  Compound  Prepositions  ending  with  Nouns  or  Adjectives 
are  preceded  by  Possessive  Pronouns. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  ger  fy  mron  (i),  before  me.  ger  ein  bron  (ni),  before  us. 

2.  ger  dy  fron  (di),  before  thee.  ger  eich  bron  (chwi),  before  you. 

3.  ger  ei  fron  (ef),  before  him.  ger  eu  bron  (hwynt),  before  them. 
ger  ei  bron  (hi),  before  /ier. 

llu-y  is  sometimes  used  lustead  of  hwynt; 
nr  eu  hoi  hwy,  ar  eu  hoi  liwynt,  after  them. 

ar  hyd,  along.  o  blegid     ^  ^^ 

ar  ol,  after,  behind.  o  achos       L 

, ,  C  on  account  of. 
ar  draws,  across,  over.  o  herwydd) 

er  mwyn,  for  the  sake  of.  yn  erbyn,  against. 

er  gwaethaf,  in  spite  of.  yn  mhlith  |  among, 

ger  bron,  be  fore, in  the  presence  of .  yn  mysg      /  in  the  midst  of. 

o  flaen,  before.  -,   (  back,  behind, 

o  fewn,  within.  \  according  to. 

(c)  PRONOMINAL    PREPOSITIONS. 

5.  Pronominal   Prepositions  are  so  called  because  they  take  the 
endings  of  the  Personal  Pronouns . 

They  are  divided  into  three  classes. 

First  Class  : — af. 

SINGULAR.  PLCKAL. 

1.  at-af ,  to  me.  at-om,  to  u». 

2.  at-at,  to  thee.  at-och,  to  you 

3.  at-o,  to  him.  at-ynt,  to  them. 
at-i,  to  her. 


94  A    GUIDE    TO   WELSH.        PART    II. 

The  following  are  the  most  common  Pronouns  of  this  class. 

arn-af,  on  trie.  oddi  arn-af,  from  upon  me. 

dan-af,  under  me.  am  danaf ,  about  me. 

hyd  at-af,  up  to  me.  tuag  at-af ,  towards  me. 

Second  Class : — of. 

1.  heb-of,  without  me.  heb-om,  without  us. 

2.  heb-ot,  without  thee.  heb-och,  without  you. 

3.  heb-ddo,  without  him.  heb-ddynt,  without  them. 
heb-ddi,  without  her. 

To  this  class  belong  rhag-of,  before  me,  and  rhyng-of ,  between  me. 
From  trwy,  through,  come 

trw-of,  trw-ot,  trwy-ddo,  trwy-ddi, 

trw-om  trw-och,  trwy-ddynt. 
From  tros,  over,  for,  come 

tros-of,  tros-ot,  tros-to,  tros-ti. 

tros-om,  tros-och,  tros-tynt. 

The  initial  letter  t  of  trwof  and  trosof  is  often  changed  into  d, 
as  drwof ,  drosof ,  &c. 

Third  Class :— yf. 

1.  wrth-yf,  to  me.  wrth-ym,  to  us. 

2.  wrth-yt,  to  thee.  wrth-ych,  to  you. 

3.  wrth-o,  to  him.  wrth-ynt,  to  them. 
wrth-i,  to  her. 

From  gan,  with,  come 

gen-yf,  gen-yt,  gan-ddo,  gan-ddi. 

gen-ym,  gen-ych,  gan-ddynt. 

6.  The  Preposition  i,  to,  with  a  Personal  Pronoun  has  no  change 
except  in  the  Third  Person. 

1.  i  mi,  to  me.  i  ni,  to  us. 

2.  i  ti,  to  thee.  i  chwi,  to  you. 

3.  iddo  (ef),  to  him.  iddynt  (hwy),  to  them. 
iddi  (hi),  to  her. 

EXERCISE    25. 

1.  Peidiwch  eistedd  wrth  y  drws.  2.  Cafodd  Arthur  swllt  am 
ddarllen  llythyr.  3.  Gafaelais  ynddo  gerfydd  ei  wallt.  4.  Yr  oedd 
pawb  yn  ei  erbyn.  5.  Efe  a'm  tarawodd  ar  fy  mhen.  6.  Y  mae  y 
ty  ar  gyfer  y  bout.  7.  Ysgrifenais  ati  y  ddoe.  8.  Safodd  o  flaen 
y  tan.  9.  Nid  oedd  dim  arian  ganddo  i'n  talu  ni. 

1.  The  cow  was  iu  the  middle  of  the  field.  2.  He  took  hold  of 
me  by  my  hair.  3.  You  will  find  it  in  Charles's  Dictionary.  4.  She 
went  with  him  to  Aberystwyth.  5.  The  town  is  large  ;  I  walked 
through  it  yesterday.  6.  He  walked  towards  us  very  slowly. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II.  95 

LESSON     26. 

THE    CONJUNCTION. 

A  Conjunction  is  a  "word  that  joins  sentences  or  parts  of  sentences 
together. 

Yr  oeddem  yii  darilen  pan  ddaeth  7  dyn  at  y  drws. 
We  were  reading  when  ike  man  came  to  the  door. 

Here  pan,  wJun,  joins  the  sentence,  yr  oeddem  yn  darilen,  to  the 
sentence,  daeth  y  dyn  at  y  drws. 

Buom  yn  y  ffair  ac  yn  y  farchnad. 
We  have  been  in  the  fair  and  in  the  market. 

Here  ac,  and,  joins  yn  y  farchnad  to  the  preceding  part  of 
the  sentence. 

The  Conjunctions  most  generally  used  are  the  following  : — 

a,  ac,  and.  cyn,  before. 

hefyd,  also.  tra,  whilst. 

o,  od,  os,  if.  nes,  hyd  nes,  until. 

pe,  ped,  if.  cyn  gynted  ag,  as  soon  as. 

oni,  onid  \  if. . .  .not ;  na,  nag,  than. 

onis,         )  except,  unless.       ond,  eithr,  but. 

am,  becetusf.  er  hyn,  er  hyny,  yet,  nevertheless. 

canys,  for,  because.  yna,  then,  in  that  case. 

fel,  that,  so  that.  ynte,  then,  t/ierefore. 

rnegys,  as,  so  as.  neu,  or. 

y,  yr,  mai,  taw,  that.  naill  ai. . .  .ai,  either. . .  .or. 

pan,  pryd,  when.  naill  ai. . .  .neu,  either. .  ..or. 

pryd  bynag,  wlienever.  naill  ai. . .  .ynte,  either. ...  or. 

er  pan,  since.  na,  nac. . .  .na,  nac,  neither.. .  .nor. 

EXERCISE   26. 

1.  Yr  ydym  yn  gobeithio  y  bydd  eich  brawd  yma  yfory, 
2.  Byddwn  yn  llawen  pe  gwelwn  ef  yn  dyfod.  3.  Onid  atebwch  y 
llythyr  ni  chewch  glywed  dim  am  eich  chwaer.  4.  Os  caf  arian 
heiio  mi  a  af  i'r  dref  yfory  i  brynu  dillad  newydd.  5.  Dywedir  mai 
hwn  yw  y  dyn  cyfoethocaf  yn  y  wlad.  6.  Nid  yw  hi  wedi  cael 
iechyd  da  er  pan  y  mae  hi  yn  byw  yn  y  dref.  1.  Tra  yr  oedd  hwn 
yn  siarad  un  arall  hefyd  a  ddaeth  yuo.  8.  Naill  ai  01  wen  neu 
Blodwen  a  ganodd  neithiwr.  9.  Y  mae  Gwilym  yn  hen,  ond  nid 
yw  yn  gloff.  10.  Eisteddais  yno  hyd  ues  gwelais  ef. 


96  A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 

1.  If  you  walk  in  the  field  you  will  see  the  black  bull.  2.  If  she 
had  asked  her  father  he  would  have  given  her  new  gloves.  3.  When 
he  was  in  the  fair  he  sold  two  white  calves.  4.  Though  he  used  to 
buy  old  books  he  did  not  read  them.  5.  Either  your  father  or  your 
brother  reaped  the  field.  6.  While  the  man  was  working  the  boy 
was  talking  and  laughing.  7.  He  says  that  his  grandfather  is  the 
oldest  man  in  the  village.  8.  Keep  the  gloves  until  I  ask  you 
for  them.  9.  Open  that  window  before  you  sit  down. 


LESSON     27. 

H     BEFOKE    INITIAL    VOWELS. 

1.  Words  beginning  with  a  vowel  have  the  aspirate  h  prefixed  to 
them  when  they  follow  certain  Pronouns. 

These  Pronouns  are,  ym,  'm,  my;  ei,  'I,  her;  ein,  'n,  our; 
eu,  'U,  their. 

2.  The  words  that  generally   take  the    aspirate    are    Nouns, 
Verbs,  Adjectives  and  Compound  Prepositions. 

EXAMPLES. 

Nouns: — ei  henw  (hi),  her  name;  ein  hiaith  (ni),  our  language. 

eu  hamser  (hwy),  their  time ;  o'm  hochr  (i),  on  my  side. 

Verbs  : — i'm  hachub  (i),  to  save  me;  yn  ei  harwain  (hi),  leading  her. 
yn  ein  hanfon  (ni),  sending  us ;  efe  a'u  hanfonodd  (hwynt), 
lie  sent  them. 

Adjectives: — ei  hanwyl  fam,  her  dear  mother ;  eu  hunig  ferch,  their 
only  daughter. 

Compound  Prepositions: — yn  ei  herbyn  hi,  against  her;  ar  ein  hoi, 
after  us. 

3.  When    a    Finite    Verb  beginning  with  a  vowel  follows  ei 
masculine,  his,   the  aspirate   h  is  prefixed  to  that  Verb.     Mi  a'i 
bachubais  ef,  I  saved  him.     Hi  a'i  hatebodd  ef,  she  answered  him. 

4.  But  when  an  Infinitive  Verb  (a  Verb-noun),  beginning  with  a 
vowel  follows  ei  masculine,  his,  no  aspirate  is  prefixed  to  that  Verb. 
Wedi  ei  achub  ef,  having  saved  him  ;  yn  ei  ofni  ef,  fearing  him. 

5.  In  the  following  examples  the  Singular  and  Plural  and  the 
three  Persons  of  the  Pronouns  are  inserted. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


97 


ADDITIONAL    EXAMPLES. 


SINGULAR. 

1.  o'm  harian  (i),  of  my  money. 

2.  o'th  arian  (di),  of  thy  money. 

3.  o'i  arian  (ef),  of  his  money. 
o'i  harian  (hi),  of  her  money. 

1.  fy  enw  (i),  my  name. 

2.  dy  enw  (di),  thy  name. 

3.  ei  enw  (ef),  his  name. 
ei  henw  (hi),  her  name. 

VERBS. 
FINITE. 

efe  a'm  hatebodd  (i),  he  answered  me. 
efe  a'th  atebodd  (di),  he  answered  thee. 
efe  a'i  hatebodd  (ef) ,  he  answered  him. 
efe  a'i  hatebodd  (hi),  he  antwered  her. 
efe  a'n  hatebodd  (ni),  he  answered  us. 
efe  a'ch  atebodd  (chwi),  he  answered  you. 
efe  a'u  hatebodd  (hwynt),  he  answered 
them. 


NOUNS. 

PLURAL. 

o'n  harian  (ni),  of  our  money. 
o'ch  arian  (chwi),  of  your  money. 
o'u  harian  (hwy),  of  their  money. 


ein  henw  (ni),  our  name. 
eich  enw  (chwi) ,  your  name. 
eu  heuw  (hwy),  their  name. 


INFINITIVE  (VERB-NOUN). 
i'm  hatal  (i),  to  stop  me. 
i'th  atal  (di),  to  stop  thee. 
i'w  atal  (ef),  to  stop  him. 
i'w  hatal  (hi),  to  stop  her. 
i'n  hatal  (ni),  to  stop  us. 
i'ch  atal  (chwi),  to  stop  you. 
i'w  hatal   (hwynt)   to  stop 
them. 


COMPOUND    PREPOSITIONS. 


1.  yn  fy  erbyn  (i),  against  me. 

2.  yu  dy  erbyn  (di),  against  thee. 

3.  yn  ei  erbyn  (ef),  against  him. 
yn  ei  herbyn  (hi),  against  her. 

1.  o'm  hachos  (i),  because  of  me. 

2.  o'th  achos  (di),  because  of  thee. 

3.  o'i  achos  (ef),  because  of  him. 
o'i  hachos  (hi),  because  of  her. 

6.  The  numeral  ugain  takes  the  aspirate  h  after  the  Preposition 
ar,  on;  as, — 

un  ar  hugaiii,  one  on  twenty,  twenty-one, 
y  ddegfed  ar  hugain,  the  tenth  on  twenty,  the  thirtieth. 
G 


yn  ein  herbyn  (ni),  against  us. 
yn  eich  erbyn  (chwi),  against  you. 
yn  eu  herbyn  (hwynt),  against  them. 

o'n  hachos  ni,  because  of  us. 
o'ch  achos  chwi,  because  of  you. 
o'u  hachos  hwy,  because  of  them. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


EXERCISE    27. 

1.  Edrychodd  yr  eneth  dros  ei  hysgwydd.  2.  Beth  yw  ei  hoed 
hi?  Y  mae  hi  yn  saith  ar  hugain.  3.  Yr  oedd  eich  mam  yn  ein 
hateb,  ac  nid  oedd  yn  ein  hofni.  4.  Y  mae  ei  nain  wedi  gwneud  ei 
hewyllys,  ac  y  mae  hi  wedi  gadael  ei  harian  i'w  hfryrion.  5.  Pan 
syrthiodd  Olwen  i'r  afon,  neidiodd  y  dyn  ar  ei  hoi  i'w  hachub. 
6.  Y  mae  ei  hunig  ferch  yn  byw  yn  Merthyr.  7.  Gwerthodd  hi  ei 
hwyn  am  wyth  swllt  ar  hugain  yr  un.  8.  Daeth  i'm  hatal  i. 

1.  Their  money  is  in  the  house.  2.  What  is  her  name?  Her 
name  is  Blodwen.  3.  He  has  taken  too  much  of  our  time.  4.  She 
sold  her  lamb  for  twenty-one  shillings.  5.  Their  only  son  is  on 
the  sea.  6.  She  has  lost  her  dear  mother.  7.  Arthur  is  on  our 
side,  not  on  their  side.  8.  She  will  be  thirty  one  next  week. 

LESSON     28. 

IRREGULAR   VERBS. 

The  following  Verbs  are  irregular,  —  gwybod,  to  know;  adnabod, 
adwaen,  to  know,  to  be  acquainted  with  ;  to  recognise;  dyfod  or  dod, 
to  come;  myned  or  mynd,  to  go;  gwneud  or  gwneuthur,  to  do; 
cael,  to  have. 

QWYBOD,  to  know. 

INFLECTED   FORMS.     PERSONAL. 
INDICATIVE    MOOD. 

PRESENT   TENSE.  IMPERFECT   TENSE. 

I  know.  I  knew,  I  used  to  know. 

SINGULAR.  PLURAL.  SINGULAR.  PLURAL. 

1.  gwn.  gwyddom.  gwyddwn.  gwyddem. 

2.  gwyddost.       gwyddoch.  gwyddit.  gwyddech. 

3.  gftyr.  gwyddant.  gwyddai.  gwyddant. 

PERFECT  (AORIST)  TENSE.  PLUPERFECT  TENSE. 

/  have  known,  I  knew.  I  had  known. 

1.  gwybum.         gwybuom.  gwybuaswn.        gwybuasem. 

2.  gwybuost.        gwybuoch.  gwybuasit.          gwybuasech. 

3.  gwybu.            gwybuant.  gwybuasai.          gwybuaseut. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II.  99 


FUTURE  TENSE. 

FUTURE  PERFECT  TBNSE. 

I  shall  or  will  know. 

I  shall   or  will  have  known 

(in  subjoined  clauses). 

SINGULAR.                        PLURAL. 

SINGULAR.                         PLURAL. 

1.  gwybyddaf.        gwybyddwn. 
2.  gwybyddi.          gwybyddwch. 
3.  gwybydd.            gwybyddant. 

gwybyddwyf.        gwybyddom. 
gwybyddech.         gwybyddoch. 
gwybyddo.             gwybyddont. 

FUTURE  PERFECT  TENSE. 

IMPERATIVE  MOOD. 

Contracted  Form. 

Know. 

SINGULAR.  PLURAL.  SINGULAR.  PLURAL. 

1.  gwypwyf,  gwypof.        gwypom.  gwybyddwn, 

gwypwn. 

2.  gwypych,  gwypech.      gwypoch.      gwybydd.         gwybyddwch, 

gwypwch. 

3.  gwypo.  gwypont,      gwybydded,     gwybyddant, 

gwyped,        gwypant. 

SUBJUNCTIVE    MOOD. 
PRESENT  TENS*  (the  aame  as  the  Future  Perfect). 

(that)  I  may  know. 
SINGULAR.  PLURAL. 

1.  gwybyddwyf,  gwypwyf.  gwybyddom,  gwypom. 

2.  gwybyddech,  gwypech.  gwybyddoch,  gwypoch. 

3.  gwybyddo,  gwypo.  gwybyddont,  gwypont. 

IMPERFECT    TENSE. 
(that)  I  might  know  ;  (if)  I  knew. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  gwyddwn,   gwybyddwn,  gwyddem,   gwybyddem, 

gwypwn.  gwypem. 

2.  gwyddit,   gwybyddit,  gwyddech,   gwybyddech, 

gwypit.  gwypech. 

3.  gwyddai,   gwybyddai,  gwyddent,   gwybyddent, 

gwypai.  gwypent. 

Pluperfect  Tense,    (that)  I  would  have  known  ;  (if)  I  had  knoicn, 
gwybuaswn,  &c.    The  same  as  the  Pluperfect  Indicative. 


IOO  A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 

PASSIVE.     IMPERSONAL. 
INDICATIVE    MOOD. 

Present,     gwyddys,  gwyddir,  gwys,  it  is  known. 
Imperfect,     gwyddid,  gwybyddid,  gwypid,  it  was  known. 
Perfect  (Aorist).     gwybuwyd,  gwypwyd,  it  was  or  has  been  known. 
Pluperfect,     gwybuasid,  it  had  been  known. 
Future,    gwyddir,  gwybyddir,  it  will  be  known. 
Future    Perfect,     gwybydder,   gwyper,   it   will    have    been   known 
(in  subjoined  clauses). 

IMPERATIVE    MOOD. 

.wybydder,  gwyper,  let  it  be  known  ;  be  it  known. 

SUB-TUNG  TIVE    MOOD. 

Present,    gwybydder,  gwyper,  (that)  it  may  be  known. 

Imperfect,     gwyddid,  gwybyddid,  gwypid,  (that)  it  might  be  known. 

Pluperfect,     gwybuasid,  (that)  it  would  have  been  known. 

EXERCISE    28. 

1.  Gwyddom  mai  Olwen  yw  y  goreu.  2.  Fe  wyr  y  dyn  pwy  sydd 
yn  byw  yn  y  ty  coch.  3.  A  wyddoch  chwi  os  yw  Blodwen  yn 
y  ty  ?  Na  wyddom ;  nid  ydym  wedi  ei  gweled  am  wythnos. 
4.  Ni  wyddem  mai  Arthur  gollodd  yr  arian.  5.  Pwy  brynodd 
y  ddafad  ddu?  Wn  i  ddim.  6.  Ni  wyddant  ddim  am  y  wlad. 
7.  A  wyddoch  chwi  enw  y  plentyn?  Na  wn  i.  8.  Gwyddom 
ii  henw  hi.  9.  Ni  wyddys  pwy  roddodd  yr  arian  i'r  dyn. 

1.  They  knew  that  Blodwen  was  the  eldest.  2.  Do  you  know  who 
has  bought  the  white  house?  I  do  not  (know).  3.  We  do  not 
know  who  has  read  your  new  book.  4.  She  did  not  know  who  sold 
the  red  cow.  5.  Who  sold  the  black  lamb  ?  I  don't  know.  6.  She 
knew  nothing  about  the  book.  7.  No  one  knew  anything. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


101 


LESSON     29. 

ADNABOD  and  ADWAEN. 
to  know,  to  be  acquainted  with,  to  recognise. 

INDICATIVE    MOOD. 


PRESENT   TENSE. 

I  know. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  adwaen.  adwaenom. 

2.  adwaenost.          adwaenoch. 

3.  edwyn.  adwaenant. 

PERFECT  (AORIST)  TENSE. 
/  knew,  I  have  known. 

1.  adnabum.    adnabuom  (-asom). 

2.  adnabuost.  adnabuoch  (-asoch). 


IMPERFECT   TENSB. 

I  knew. 

SINGULAR.  PLURAL. 

adwaenwn.  adwaenem. 
adwaenit.  adwaenech. 
adwaenai.  adwaenent. 

PLUPERFECT   TBNSB. 

/  had  known. 

adnabuaswn.    adnabuasem. 
adnabuasit.       adnabuasech. 


3.  adnabu.        adnabuont  (-asant).       adnabuasai.      aduabuasent. 


FUTURE    TENSH. 

/  shall  or  will  know. 


1.  adnabyddaf. 

2.  adnabyddi. 

3.  adnebydd. 


adnabyddwn. 

adnabyddwch. 

adnabyddant. 


FUTURE   PERFECT   TENSE 

(Contracted  Form). 

1.  adnapwyf.   adnapom. 

2.  adnepych.   adnapoch. 

3.  adnapo.     adnapont. 

IMPERATIVE  MOOD. 

Know. 

1.  adnabyddwn. 

2.  adnebydd,  adnabyddwch. 

3.  adnabydded,  adnabyddant. 


FUTURE  PERFECT  TENSE. 

/  shall  or  will  have  known. 

(in  subjoined  clauses). 
adnabyddwyf      adnabyddom. 
adnabyddych      adnabyddoch. 
aduabyddo          adnabyddont. 

The  Future  and  the  Future  Perfect 
are  also  formed  regularly  from 
adwaen. 

Future,  adwaenaf,  &c. 
Future  Perfect,  adwaenwyf ,  &c. 

SUBJUNCTIVE   MOOD. 

Present,     (that)  I  may  know. 
adnabyddwyf,  adwaenwyf,  &c. 
the  same  as  the  Future  Perfect. 
Imperfect  (that)  I  might  know  ; 

if  I  knew. 
adwaenwn,   &c.     The  same  as 

the  Imperfect. 


IO2  A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 

SUBJUNCTIVE    MOOD. 

Imperfect  from  adnabod.  Contracted  Form. 

1.  adnabyddwn,  adnabyddem.  adnapwn,  adnapem. 

2.  adnabyddit,  adnabyddech.  adnapit,  adnapech. 

3.  adnabyddai,  adnabyddent.  adnapai,  adnapent. 

Pluperfect  Tense,  (that)  I  would  have  known  ;  (if)  I  had  known. 
adnabuaswn,  &c.  The  same  as  the  Pluperfect  Indicative. 

PASSIVE.     IMPERSONAL. 
INDICATIVE    MOOD. 

Present,     adwaenir  fi,  &c.,  I  am  known. 
Imperfect,    adwaenid  fi,  &c.,  I  was  known. 
Perfect  (Aorist).    adnabuwyd  fi,  &c.,  I  was  known. 
Pluperfect,    adnabuasid  fi,  &c.,  I  had  been  known. 
Future,     adnabyddir  fi,  &c.,  I  thall  be  known. 
Future  Perfect,     adwaener,  adnabydder,  adnaper  fi,   &c.,  /  thall 
have  been  known  (in  subjoined  classes). 

IMPERATIVE    MOOD, 
adwaener,  adnabydder,  adnaper  fi,  &c.,  let  me  be  known. 

SUBJUNCTIVE    MOOD. 

Present,  adwaener,  adnabydder,  adnaper  fi,  &c.,  (that)  I  may 
be  known. 

Imperfect,  adwaenid,  adnabyddid  fi,  &c.,  (that)  I  might  be  kn^wn  ; 
(if)  I  were  known. 

Pluperfect,  adnabuasid  fi,  &c.,  (that)  I  would  have  been  known; 
(if)  I  had  been  known. 

Note. — Care  must  be  taken  to  distinguish  between  the  meanings 
of  adnabod  or  adwaen  and  gwybod. 

Qwybod  means  to  understand,  to  comprehend  clearly,  to  have 
full  information. 

He  knows  the  history  of  our  country.  Y  mae  ef  yn  gwybod 
hanes  ein  gwlad. 

We  know  what  we  are,  but  we  know  not  what  we  shall  be. 
Ni  a  wyddom  beth  ydym,  ond  ni  wyddom  beth  a  fyddwn. 
Adnabod  or  adwaen  means  (1)  to  be  acquainted  with, 
(2)  to  recognise  from  certain  marks  or  personal  appearance. 
We  know  that  man,  adwaenom  y  dyn. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II.  IOJ 

EXERCISE    29. 

A. — 1.  Nid  ydym  yn  adnabod  y  bachgen.  2.  Y  mae  yr  eneth  yn 
adnabod  llais  ei  mam.  3.  Nid  adnabu  y  dyn  ei  blaiit  ei  hun. 
4.  Nid  adwaen  i  y  dyn.  5.  Nid  oedd  neb  yno  a'm  hadweinai. 
6.  Yr  ail  waith  adnabyddwyd  Joseph  gan  ei  frodyr.  7.  Wrth  eu 
ffrwythau  yr  adnabyddwch  hwynt.  8.  Mi  a'i  hadwaen  ef. 

1.  I  do  not  know  your  father.  2.  They  know  the  man  and  his 
son.  3.  The  children  knew  their  father's  voice.  4.  They  knew  him 
when  they  saw  him  last  night.  5.  We  know  the  teacher.  6.  The 
king  did  not  know  Joseph.  7.  "We  did  not  know  his  father. 

B. — 1.  A  wyddoch  chwi  pwy  sydd  yn  byw  yn  y  t£  acw? 
Xa  wyddom.  2.  A  ydych  chwi  yn  adnabod  y  dyn  sydd  yn  byw  yn 
y  ty  acw?  Nac  ydym.  3.  Gwyddai  yr  adwaenwn  ef.  4.  Y  maent 
yn  gwybod  llawer,  ond  nid  ydynt  yn  gwybod  digon.  5.  Nid  ydym  yn 
gwybod  beth  yw  ei  hoed  hi.  6.  Ni  &yr  neb  ddim  am  dano. 

1.  We  know  who  broke  the  window.  2.  We  know  the  boy  who 
broke  the  window.  3.  They  did  not  know  that  I  knew  them. 
4.  I  knew  your  brother  as  soon  as  I  saw  him.  5.  She  does 
not  know  us.  6.  We  knew  something  about  that  lake. 


LES50N   30. 
DYFOD,    DOD,   to  come. 

The  Stems  are  deu,  del,  daw,  or  do,  and  in  the  Past  Tenses, 
daeth. 

INDICATIVE  MOOD. 

PRESENT  AND  FUTURE  TENSES. 
/  come,  I  sAall,  or  will  come. 

SINGULAR.  PLUBAL. 

1.  deuaf,  delaf,  dof.  deuwn,  delwn,  down. 

2.  deui,  deli,  doi.  deuwch,  delwch,  dowch,  dewch. 

3.  daw,  del.  deuant,  delant,  d8nt. 

IMPERFECT  TENSE. 
I  came,  luted  to  come,  I  was  coming. 

1.  deuwn,  delwn,  down.  deuem,  delem,  doem. 

2.  deuit,  delit,  doit.  deuech,  delech,  doech. 

3.  deuai,  delai,  doi.  deuent,  delent,  doent. 


IQ4  A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 

PERFECT  (AORIST)  TENSE. 
/  came,  I  htive  come. 

1.  daetiram,  deuthum.  daethom,  deuthom. 

2.  daethost,  deuthost.  daethoch,  deuthoch. 

3.  daeth.  daethant,  deuthant. 

PLUPERFECT   TENSE. 

1.  daethwn,  delswu.  daethem,  delsem. 

2.  daethit,  delsit.  daethech,  delsech. 

3.  daethai,  delsai.  daethent,  delsent. 

FUTURE  PERFECT  TENSE. 
I  shall  or  will  have  come  (in  subjoined  clauses). 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  deuwyf,  delwyf.  deuom,  delom. 

2.  deuych,  delych.  deuoch,  deloch. 

3.  delo.  deuont,  delont. 

IMPERATIVE    MOOD. 

Come. 

1.  deuwn,  delwn,  down. 

2.  tyred,  tyrd  deuwch,  delwch,  dowch,  dewch. 

3.  deued,  deled,  doed.  deuant,  delant,  dont. 

SUBJUNCTIVE    MOOD. 

Present,  (that)  I  may  come ;  delwyf,  &c.  The  same  as  the  Future 
Perfect. 

Imperfect,  (that)  I  might  come;  (if)  I  came ;  deuwn  or  delwn,  &c. 
The  same  as  the  Imperfect  Indicative. 

Pluperfect,  (that)  I  would  have  come ;  (if)  I  had,  come,  daethwn  or 
delswn,  &c.  The  same  as  the  Pluperfect  Indicative. 

PASSIVE.     IMPERSONAL. 

INDICATIVE    MOOD. 

Present  and  Future,  deuir,  delir,  doir,  it  is  coming,  there  is  coming  ; 
it  will  come. 

Imperfect,     deuid,  delid,  doid,  it  was  coming. 
Perfect  (Aorist).     deuwyd,  daethpwyd,  dowd,  it  is  come. 
Pluperfect,     daethid,  delsid,  it  had  come. 

Future  Perfect,  deuir,  deler,  doer,  it  will  have  come  (in  subjoined 
clauses) . 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II.  IC5 

IMPERATIVE    MOOD, 
deuer,  deler,  doer,  let  it  come  ;  let  there  come. 

SUBJUNCTIVE    MOOD. 

Present,     deuer,  deler,  doer,  that  it  may  come. 
Imperfect,     deuid,  delid,  doid,  (that)  it  might  come. 
Pluperfect,     daethid,  delsid,  (that)  it  would  have  come. 

EXERCISE   30. 

1.  Daeth  y  dyn  at  y  ty  i  ofyn  am  ei  fab.  2.  Pa  fodd  y  daethant 
i  mewn  yma?  Nis  gvm  i ;  daethant  i  mewn  pan  oeddech  chwi  yn  y 
cae.  3.  Pa  bryd  y  daethoch  chwi  yma  ?  Daethom  yma  neithiwr. 
4.  Pan  ddaw  eich  tad  cawn  glywed  am  y  if  air.  5.  Os  dowch  chwi 
yma  yfory  mi  a'ch  talaf  am  y  defaid.  6.  Cysgodd  y  dyn,  a  phan 
ddaeth  ato  ei  nun  nid  oedd  yn  gwybod  lie  yr  oedd.  7.  Deuai  i'ch 
gweled  pe  bai  ganddo  geffyl  da.  8.  Ni  ddaw  neb  atoch  heno. 

1.  Come  to  see  me  to-morrow.  2. 1  would  come  to  see  you  if  I  had 
a  strong  horse.  3.  When  did  you  come  to  the  village  ?  I  came 
yesterday.  5.  If  you  come  here  to-night  I  will  give  you  the  money. 
6.  She  came  here  to  sell  her  lambs.  7.  The  man  does  not  know  when 
he  will  come  to  see  us.  8.  They  will  not  come  this  week. 


LESSON    31- 
MYNED,  to  go. 

In  ordinary  conversation  myned  is  contracted  to  mynd. 
Myned  is  used  only  in  the  Compound  Forms  with  Bod,  as,  Yr 
wyf  yn  myned,  /  am  going  ;  yn  mynd,  going. 
The  stems  for  the  inflected  forms  are  a-,  el-,  aeth-. 

INDICATIVE    MOOD. 

PRESENT  AND  FUTURE  TENSES.  IMPERFECT  TENSE. 

I  go,  1  am  going  ;  I  shall  or  will  go.          1  used  to  go  ;  I  was  going. 

SINGULAR.          PLURAL.          SINGULAR.          PLURAL. 

1.  af,  elaf.  awn,  elwn.  awn,  elwn.        aem,  elem. 

2.  ai,  ei,  eli.  ewch,  elwch.  ait,  elit.  aech,  elech. 

3.  a,  el,  aiff,  eiff.     ant,  elant.  ai,  elai.  aent,  elent. 


iO6  A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 

PERFECT  (AORIST)  TEXSB.  PERFECT  (AORIST)  TENSE. 

I  went ;  I  have  gone.  Colloquial  Form. 

SINGULAR.  PLURAL.  SINGULAR.       PLURAL. 

1.  aethum,1  elais.          aethom,  elsom.  eis.  aesom. 

2.  aethost,  elaist.  aethoch,  elsoch.  eist.         aesoch. 

3.  aeth,  elodd.  aethaut,  elsant.  aeth.        aesant. 

PLUPERFECT    TENSE.  FUTURE    PERFECT. 

Ihadgone.  I  shall  or  will  have  gone. 

(in  subjoined  clauses). 

SINGULAR.  PLURAL.  SINGULAR.          PLURAL. 

1.  aethwn,  elswn.         aethem,  elsem.  elwyf,  elof.      elom. 

2.  aethit,  elsit.  aethech,  elsech.  elych,  elot.      eloch. 

3.  aethai,  elsai.  aethent,  elsent.  elo.  elont. 

IMPERATIVE    MOOD.     Go. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  awn,  elwn. 

2.  dos,  cerdd.  ewch,  elwch,  cerddwch. 

3.  aed,  eled,  cerdded.          ant,  elant,  cerddant. 

SUBJUNCTIVE    MOOD. 

Present,     elwyf,  &c.,  (that)  I  may  go.    The  same  as  Future  Perfect. 

Imperfect,  awn,  elwn,  &c.,  (that)  I  might  go  ;  (if)  I  might  go.  The 
same  as  Imperfect  Indicative. 

Pluperfect,  aethwn,  elswn,  &c.,  (that)  7  would  have  gone ;  (if)  I 
had  gone.  The  same  as  Pluperfect  Indicative. 

PASSIVE    IMPERSONAL. 

INDICATIVE    MOOD. 

Present  and  Future,     eir,  elir,  it  is  going,  there  in  going,  men  go. 
Imperfect,     eid,  elid,  it  was  going. 
Perfect  (Aorist)  aed,  aethpwyd,  it  is  gone. 
Pluperfect,     aethid,  elsid,  it  had  gone. 
Future  Perfect,     aer,  eler,  it  will  have  gone  (in  subjoined  clauses). 

i  The  forms  aethum,  &c.,  sing,  and  plu.,  perf.  and  pluperf.  are 
sometimes  changed  into  euthum,  &c. 


A  GUIDE  TO  WELSH.   PART  II.  IO7 

IMPERATIVE    MOOD, 
aer,  eler,  let  it  go,  let  these  go. 

SUBJUNCTIVE    MOOD. 

Present,     aer,  eler,  (that)  it  may  go. 
Imperfect,     eid,  elid,  (that)  it  might  go. 
Pluperfect,     aethid,  elsid,  (that)  it  would  have  gone. 

EXERCISE  31. 

1.  Ni  a  awn  yno  yfory  os  dewch  chwi  gyda  ni.  2.  Fe  aiff  y  dyn 
yno  i  weled  ei  fab.  3.  Ewch  i'r  ysgol  gyda'r  plant,  a  pheidiwch  a 
chwareu  ar  y  ffordd.  4.  Aeth  y  wraig  yno  i  ofyn  am  ei  harian. 
5.  Aethom  at  y  ty  ond  ni  welsom  neb  yno.  6.  Awn  ato  heno. 

1.  The  man  went  to  the  fair  to  buy  a  cow  and  a  calf.  2.  Go  to 
that  house  and  ask  for  water.  3.  They  went  to  your  house,  but 
they  did  not  see  your  father.  4.  They  will  go  to  the  village  to  sell 
their  lambs.  5.  I  will  go  wherever  you  go.  6.  Let  us  go  home. 


LESSON    32. 
QWNEUD,  GWNEUTHUR,  to  make,  to  do. 

The  stems  are  gwna-,  gwnel-,  gwnaeth-. 

INDICATIVE    MOOD. 

PRESENT  AND  FUTURE  TENSES. 

I  do  ;  I  shall  or  will  do. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  gwiiaf,  gwnelaf  gwnawn,  gwnel wn. 

2.  gwnei,  gwneli.  gwnewch,  gwnelwch. 

3.  gwna,  gwnel,  gwnaiff.  gwnant,  gwnelant. 

IMPERFECT  TENSE. 
/  used  to  do  ;  I  was  doing. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  gwnawn,  gwnelwn.  gwnaem,  gwnelem. 

2.  gwiiait,  gwnelit.  gwnaech,  gwnelech. 

3.  gwnai,  gwnelai.  gwnaent,  gwnelent. 


IO8  A     GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


PERFECT  (AORIST)  TENSE. 
/  did  ;  I  have  done. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  gwnaethum,  gwneuthum.  gwnaethom,  gwneuthom, 

gwnelsom. 

2.  gwnaethost,  gwneuthost.  gwnaethoch,  gwneuthoch, 

gwnelsoch. 

3.  gwnaeth.  gwnaethant,  gwneuthant, 

gwnelsant. 

PLUPERFECT  TENSE. 
I  had  done. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  gwnaethwn,  gwnelswn.  gwnaethem,  gwnelsem. 

2.  gwnaethit,  gwnelsit.  gwnaethech,  gwnelsech. 

3.  gwnaethai,  gwnelsai.  gwnaethent,  gwnelsent. 

PERFECT  (AORIST)  TENSE.  PLUPERFECT  TENSE. 

Colloquial  Form.  Colloquial  Form. 

SINGULAR.  PLURAL.  SINGULAR.       PLURAL. 

1.  gvmeis,  gwnes,     gwneusom.          gwneuswn,  gwneusem. 

2.  gwneist,  gwnest,  gwneusoch.        gwneusit,    gwneusech. 

3.  gwnaeth,  gwneusant.        gwneusai,    gwneusent. 

FUTURE  PERFECT  TENSE. 
I  shall  or  will  have  done  (in  subjoined  clauses). 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  gwnelwjrf.  gwnelom. 

2.  gwnelych.  gwneloch. 

3.  gwnelo.  gwnelont. 

IMPERATIVE    MOOD.     Do. 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  gwnawn. 

2.  g\rna.  gwnewch. 

3.  gwnaed,  gwneled.         gwnant. 


A  GUIDE  TO  WELSH.   PART  II.  IOQ 

SUBJUNCTIVE     MOOD. 

Present,  gwnelwyf,  &c.,  (that)  I  may  do.  The  same  as  Future 
Perfect. 

Imperfect,  gwnawn,  &c.,  (that)  I  miff  fit  do ;  (if)  1  did.  The  same 
as  Imperfect  Indicative. 

Pluperfect,  gwnaethwn,  &c.,  (that)  I  would  have  done;  (if)  I  had 
done.  The  same  as  Pluperfect  Indicative. 

PASSIVE    IMPERSONAL. 
INDICATIVE    MOOD. 

Present  and  Future,    gwneir  fi,  gwnelir  fi,  &c.,  /  an  made. 
Imperfect,    gwneid  fi,  gwnelid  fi,  &c.,  /  was  made. 
Perfect  (Aorist).     gwnaed  fi,  gwnaethpwyd  fi,  &c.,  1  have  been  made. 
Pluperfect,     gwnaethid  fi,  gwnelsid  fi,  &c.,  I  had  been  made. 
Future  Perfect,    gwnaer  fi,  gwneler  fi,  &c.,  I  shall  have  been  made 
(in  subjoined  clauses). 

IMPERATIVE    MOOD. 

gwnaer  fi,  gwneler  fi,  &c.,  let  me  be  made. 

SUBJUNCTIVE    MOOD. 

Present,     gwnaer  fi,  gwneler  fi,  &c.,  (that)  I  may  be  made. 
Imperfect,     gwneid  fi,  gwnelid  fi,  &c.,  (that)  I  might  be  made. 
Pluperfect,    gwnaethid  fi,  gwnelsid  fi,  &c.,  (that)  J  would  have  been 
made. 

EXERCISE  32. 

I.Beth  a  wnaethoch  chwi  i'r  plentyn?  Mi  a'i  hanfonais  ef  i'r 
ysgol.  2.  Gwna  yr  hyn  oil  sydd  yn  dy  feddwl.  3.  Mi  a  wnaf  iddo 
ef  fel  y  gwnaeth  yntau  i  chwithau.  4.  Y  peth  a  f u  a  fydd,  a'r 
peth  a  wnaed  a  wneir.  5.  Fel  y  gwneuthum  i  gwnewch  chwithau. 
6.  Gwnelsent  lawer  mwy  pe  bai  ganddynt  arian.  7.  Gwnaed  hyn. 

1.  The  man  was  not  doing  his  work.  2.  She  will  do  her  work  in 
the  house.  3.  He  did  everything  for  her  sake.  4.  Would  you  do 
that  for  my  sake?  I  would  if  I  could.  5.  Why  did  they  do  that  ? 
They  did  it  for  your  sake.  6.  Do  to  them  as  I  have  done  to  you. 


IIO  A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 

LESSON    33. 
GAEL,  CAFFAEL,  to  get,  to  obtain,  to  have. 

The  stems  are  cat-,  caff-. 

INDICATIVE    MOOD. 

PRESENT   AND    PUTTJBB   TBN8BS.  IMPERFECT    TENSE. 

I  get;  I  shall  or  will  get.  I  used  to  get ;  I  got. 

SINGULAR.  PLURAL.  SINGULAR.  PLURAL. 

1.  caf.  cawn.  cawn,  caffwn.        caem,  caffem. 

2.  cei,  cefB.  cewch.  cait,  ceffit.  caech,  caffech. 

3.  ca,  caiff.  cant.  cai,  caffai.  caent,  caffeut. 

PERFECT  (AORIBT)  TENSE.  PLUPERFECT  TENSE. 

I  got ;  I  have  got.  I  had  got. 

SINGULAR.  PLURAL.          SINGULAR.     PLURAL. 

1.  cefais,  ces.  cawsom.  cawswn.        cawsem. 

2.  cefaist,  cest.  cawsoch.  cawsit.  cawsech. 

3.  cafodd,  cadd,  cas.        cawsant.  cawsai.  cawsent. 

FUTURE  PERFECT  TENSE. 
I  shall  have  got  (in  subjoined  clauses). 

SINGULAR.  PLURAL. 

1.  cafEwyf.  caffom. 

2.  ceffych,  cafEech.  caffoch. 

3.  caffo.  cafEont. 

IMPERATIVE    MOOD. 

let.. . .get. 

SINGULAR.  PLURAL. 

3.  caed,  cafEed.  cant,  cafEant,  caffont. 

SUBJUNCTIVE    MOOD. 
Present.    canVyf,  &c.,  (that)  Imay get.   The  same  as  Future  Perfect. 

Imperfect,     cawn,  caffwn,  &c.,  (that)  I  might  get;  (if)  I  got.     The 
same  as  Imperfect  Indicative. 

Pluperfect,     cawswn,  &c.,  (that)   I  would  have  got;  (if)  I  had  got. 
The  same  as  Pluperfect  Indicative. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II.  Ill 


PASSIVE    IMPERSONAL. 

The  Passive  Forms  of  cael  have  the  meaning  of  to  be  found. 
EXAMPLE. — Yr  hwn  y  ceffir  y  cwpan  gydag  ef  a  fydd  was  i  mi. 
He  with  whom  the  cup  is  found  shall  be  my  servant. 

Present  and  Future,  ceir  fi,  ceffir  fi,  &c.,  /  am  found;  /shall  be 
found. 

Imperfect,     ceid  fi,  ceffid  fi,  &c.,  I  was  found. 

Perfert  (Aorisf).  cafwyd  fi,  caffwyd  fi,  caed  fi,  cawd  fi,  &c.,  /  wan 
found. 

Pluperfect,     cawsid  fi.  &c.,  /  had  been  found. 

Future  Perfect,  caer  fi,  caffer  fi,  &c.,  /  shall  have  been  found  (ia 
subjoined  clauses). 

IMPERATIVE    MOOD, 
caer  fi,  caffer  fi,  &c. ,  let  me  be  found. 

SUBJUNCTIVE    MOOD. 

Present,     caer  fi,  caffer  fi,  &c.,  (that)  I  may  be  found. 

Imperfect,  ceid  fi,  ceffid  fi,  &c.,  (that]  I  might  be  found;  (if)  I  were 
fo  und. 

Pluperfect,  cawsid  fi,  &c.,  (that)  I  would  have  been  found;  (if)  /" 
had  been  found. 

EXERCISE  33. 
Note. — For  cael  before  Verbs  see  Lesson  10. 

1.  Aethum  i  bob  ty  yn  y  pentref  i  geisio  y  llyfr,  ond  nid  oedd  i'w 
gael.  2.  Cewch  yr  arian  gan  eich  tad  pan  ddaw  adref.  3.  A 
gawsoch  chwi  rywbeth  ganddo  ?  Cawsom.  4.  Beth  a  gaiff  hi  am 
weithio  ?  CaifE  bedwar  swllt  ar  hugain.  5.  Cefais  afal  ganddo. 
6.  Cant  glywed  oddi  wrth  eu  mab  yr  wythnos  nesaf.  7.  Ni  chawn 
ni  ein  talu  am  wythnos.  8.  A  gawsoch  chwi  eich  talu  am  weithio  ? 
Do,  cawsom  bymtheg  swllt  ar  hugain.  9.  Cafwyd  ef  yn  farw. 

1.  You  shall  have  the  two  books  when  your  father  comes  (=will 
come)  from  the  village.  2.  Did  you  get  something  from  him?  I 
did  ;  I  got  three  shillings.  3.  We  got  the  apple  from  your  mother.. 
4.  They  shall  write  the  letter  to-morrow.  5.  It  is  found  here. 


> 

s 

•           .rt 

!•£ 

E 

••8« 

<3 

trtSc    •£•§! 

o>  o 

sa 

S 

^       >  >  *- 
qj      f*  ;>  aj 

tC  bfi       tC  £4)  bC 
QQ  0!)         <O   CC   00 

*O 

t,  ;«  t<     f*  b  t. 

O  O   i.        03  4)  I/ 

tc  tc  to     tc  tc  tc 

>.  >;         ^-  >-.  >-i 

XXX       XXX 

•ens    -e-c-e 

>3 

'C'C'C      'C'C'C 

+i 

s 

0 

»  u 

-S 

.« 

s>5 

*  s»' 

tn 

~-^f 

^•g        Sue 

-  2" 

saw's     c'S.s 

! 

-c  *• 

H~* 

fe  OJ  O        O  O  O 

tc  tc  to     bo  tc  to 

CD  *  ao       tn  cc  ac 

e 

09 

o  c  o       c  ^  c 
tc  tc  to      tc  be  bt 

1C  00  DO         00   00   30 

XXX       XXX 

* 

'O'UT?      '^'C'O 

~* 

«««     •e-e-s 

rcr 

•§ 

-C 

j  J 

0 

I 

3 

£  >•• 

«£ 

= 

S 

?•§*; 

_ 

^•§ 

tei'-a"®    £o,a 

I 

_s 

00 

tcTc  60     to  tc  tc 

00  00  00         1C  DO  00 

5 

5 

"s 

FctoTo    TtTcTt 

00   93   00         00   93   DO 

XXX      XXX 

s 

•o-c-o    -c-c-c 

u 

"H 

•c-o-o    -e-d-d 

LLJ 

?; 

+= 

•§> 

•a 

0 

c 

^ 

a 

•a 

1 

'£•  x 

•d 

c 

a 

'*z 

0 

u 

H 

X 

-e 
c 

•a 
o 

I 

• 

Pluperfec 

I  had  learnt 

c            —  x-*2 

^  ."t5  *rt         O  O)  0) 
00  00  00         00  OO  00 

ts  cs  ce      ts  cs  s 
tc  to  to     tc  te  tc 

03   00  00         00  OO  00 

"2  rc'ro    "d  "d  *c 

ubjunctive  M 

That  I  would 
learnt,  $ 

^  jj  CS        O)  4)  O) 
•  5  •       oo  oo  oc 

cs  oo  oj        a  tS  cS 

tc  ?  to     tc  tt  tc 

00   it  00         00  03  00 

XXX      XXX 

UJ 
U 

0 

idicative  JVIoc 

/  had  been  ta 
fo 

*^®    ^^f 

-=:  c-. 

(O'st!     S"o  — 
^  ^  ^    *c  ^  ^ 

00  00  DO          00   33  00 

tc  ti  to      bt  br.  bi 
oo  oo  on       oo  cc  03 

XXX      XXX 

•O'C'O      'C'CTT 

ibjunctiv< 

|J 

'/J  00  00         03  X    X 

b"r  be  tc      tc  be  bi 

00  00  00         K    •/.'/. 

X'fX  X     £•£•£ 

u 

u 

a 
u 

j 

'•ft 

UJ 

— 

°b> 

'£  b 

> 

T3 

~ 

^ 

> 

"tj 

iflcH'JjJ       £u,J3 

T3 

CJ 

1 

0 

g 

e 

,   s-g^ 

(T    CT-  —          O    O    Cfi 

.;:,;  .Xi  'U       co  ao  03 

w 

M 

1 

XXX      XXX 

s; 

tc  tc  to     tc  tc  tc 

< 

•0 

tc  tc  tc     to  tc  tc 

00  V.    30         00   00  03 

V 

— 

s 

XXX      XXX 

'E 

c 

+i 

O 

J 

^ 
•S1^ 

1 

*fc 

|o 

"$•  >- 

g 

O 

^4 

g^,    s-S^ 

-~,s 

a    HI     g^-g 

*3 

cd'c'S     B~.fl 

=5 

^"   ^;:'^ 

£ 

KH 

1 

p.t2  (S        0)  0!  4> 

tc  tc  be      to  tc  tc 

OO   W  00         OO  00  00 

I5 

^.^03        O  C  <U 

te  tc  to     6c  tc  tt 

00  03  00         00  00  03 

1 

TcTcTo    TcTc  Tt 

33  00  03         00   00   00 

XXX      XXX 

^  s 

Te  Te'tli     TcTc  Tr 

1;  DO   DQ          Do  OB  • 
XXX         XXX 

TJ'C'O      •C'C'C 

'd'd'O    •O'd'O 

H 

•C'O'5)      'O'O'C 

"  ' 

•C'C'C        •C'C'd 

"S 

4 

1 

s 

-5i 

^c 

•gj 

1 

« 

s~ 

1 

-H 

"S—           ^  ^  § 
tC  tC  to       fcC  tC  tD 
00  O3  00         00   00  00 

I* 
>~< 

1 

SM 

b^       S-Ss 

Poo     o  o  c 
tc  tc  tc     tc  bt  ti 

00  00  03          03   03   DC 
X  X  X       X^X  X 

^ 

_B 

"s 

e 

H 

U  bi   P          fcc   t.    t. 

ti  T<  ?c      Ft  Tr  br 

00  OD  00         OO  00   X 

XXX      XXX 

Si- 

-<11 

II 
r^ 

—    '-^    ^-           ^    i,    U 

~-~    ^J   '^         —   ^   o 

be  br  be      be  be  bi 

33   00    30           '/.    «    T. 

XXX       XXX 

— 

•HC»  «      1-101  co 

i-IOJ  CO         ^"  OMCO 

-««      -«« 

ll 

4 

1  ill 

.2 

* 

£H"" 

*H 

•d 

S 

•d 

>J  >i     >>>>>. 

•° 

o 

s 

s- 

a> 

f 

"° 

>O 

PH 

e  ^ 

"P-C         fl's"^ 

s 

£ 

S"01 

f    (y    O          O    O    C 

b 

S 

-d 

•t^ 

'C^'d    rdf£'c 

s 

-d 

£ 

—fl 

.C'^'Z           r^'rS'^ 

>£; 

.0 

1 

^ 

-5 

J 

o 

S 

~^ 

q_,                      "   U   i— 

>S 

00 

CO 

"* 

B 

'C  ?2  ^      'C  ^  "^ 

aj 

8 

25 

S-d 
•d-d 

-£ 

^^  ^>^- 

£,0 

3 
O 

O 

a 
o 
o 

•a 

0 
0 

I 

Pluperfect. 

I  had  been,  &c. 

6^-3   S"^ 

[>  *T^   Oj          QJ  CJ   X 
§00  CO          X    '/.•/_ 
33       333 

Subjunctive  Mood. 

That  I  would  liave 
been,  i(  c. 

&  <K  &      tn  &  fj 
§cc  a3       c8  c3  33 
S  S       S  P  S 

^SONAL  PASS 

ndicative  Mood. 

It  had  been. 

buasid 

ubjunctive  Mood. 

'That  it  would 
have  been,  <kc. 

buasid 

^ 

^ 

u 

ft 

g 

to 

^t 

-p 

hU 

*  Sj 

e 

a 

§°°  A 

> 

i 

PH 

8"* 

e 

"r           S'S^' 

3d         o  o  o 

S 

*i  S 

-d 

X 

H 

>-i 

333       333 

,O,O,a           r^^^. 

d 

Z 

a 

§ 

g-P            S^S 
#.ti              0)0)0) 

at  I  might  be, 
Ac. 

^^5*3     <y  t>  c; 

1 

§ 

t  it  might  be, 
<tc. 

S 

o  o  o     o  o  c 

^ 

£££  ^^ 

§ 

•s 

^ 

^ 

4, 

^^        S"w 

•&> 

», 

o 

S.  x 

S  ^ 

f  ,^           ^  ^  -p 

•2 

02 

S    * 

g 

s 

UU      "EU-13 

"~H 

£  a>  o      o  o  o 

H 

X 

•d 

•s1* 

0) 

P-i 

K^  —          e"^3   a* 

bbg    |?| 

?  !*  S3       PtPkH 

J 

XXX      XXX 

X 

OQ 

X 

B 

•d 

X 

~^ 

THffJCO        rHOJCO 

«•"•  •HWTO 

IARLLES  Y  FFYNON. 

(Talfyriad.) 

THE  LADY  OF  THE   FOUNTAIN, 

(An  Abridgment.) 


1.  Llys  Arthur. 

1.  UN  diwrnod  yr  oedd  y  brenin  Arthur  yn  eistedd 
mewn  ystafell  yn  ei  7lys  yn  y  2brif-6ddinas,  Caerllecn 
ar  Wysg.     Yr  oedd  yno  gyd  ag  ef  Owen,  sfab  Urien, 
Cynon,  "fat  Clydno,  Cai,  8fab  Cyner,  a  Gwenhwyfar, 
y    6frenines,   a'i   llaw-8forwynion  yn   gwnio   wrth   y 
ffenestr. 

2.  YB,  'nghanol  llawr  yr  ystafell  yr  oedd  y  brenin 
Arthur  yn  eistedd  ar  *orsedd  o  6frwyn,  a  llawrlen  o 
sidan  metyn-'goch  o  *dano,  a  gobenydd  o'r  un  def nydd 
o  8daE  ei  2benelin. 

Ar  hyny  y  dy wedodd  Arthur  wrthynt,  "  Ha  Vyr, 
mi  a  'gysgaf  ychydig,  tra  y  6fyddwyf  yn  aros  fy 
6mwyd :  ac  yinddiddan  a  *ellwch  chwithau,  a  Jchym- 
eryd  ystenaid  o  8fedd  a  golwython  gan  Cai." 

Ac  yna  y  cysgodd  y  brenin. 

3.  Gofynodd  Cynon,  8fab  Clydno  i  Cai  am  yr  hyn  a 
addawsai  Arthur  iddynt. 

INITIAL  RADICAL  CONSONANTS: 

Ic,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  711,  8m,  9rh. 


A   GUIDE   TO   WELSH.      PART   II.  IIS 

Yna  Cai  a  aeth  i'r  *gegin  ac  i'r  f  edd-Igell,  a  daeth 
yn  ol  ag  ystenaid  o  8fedd,  cwpan  aur,  a  llonaid  ei 
"ddwrn  o  5f'erau  a  golwython  arnynt. 

Cymerwyd  y  golwython,  a  dechreuwyd  yfed  y 
medd. 

"  Yn  awr,"ebe  Cai, "  telwch  i  minau  fy  ymddiddan." 

"  Cynon,"  ebe  Owen,  "  tal  yr  ymddiddan  i  Cai." 

"  Mi  a  *wnaf ,"  ebe  Cynon. 


2. — Hanes   Cynon. 

1.  UNIG  8fab  fy  mam  a'm  tad  oeddwn  i ;  a  2phan  yn 
ieuanc,  yr  oeddwn  o  3dymer  3danllyd  ac  yn  hynod  o 
5falch.     Ni  3thebygwn  6fod  neb  yn  y  byd  a'm  trechai 
mewn  unrhy  w  anturiaeth.    Wedi  i  mi  *orchfygu  pawb 
yn  yr  un  *wlad  a  mi,  ymadewais  oddi  yno,  a  ^jherddais 
hyd  eithafoedd  byd  a  diffaethwch. 

2.  O'r  diwedd  daethum  i  6ddyffryn  yn  llawn  o  'goed 
uchel.     Cerddais  7lwybr  ynddo  hyd  y  prydnawn,  ac 
yna  y  daethum  i  8faes  mawr.      Yn  2mhen  pellaf  y 
maes  yr  oedd  Caer  8fawr  yn  disgleirio. 

3.  Pan  yn  nesu  tu  ag  ati  gwelwn  6ddyn  wedi  ei 
Visgo  mewn  dillad  sidan.     Efe  a'm  cyfarchodd,  ac  a 
aeth  gyd  a  mi  tu  a'r  JGaer 

INITIAL  RADICAL  CONSONANTS: 

Ic,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  711,  8m,  9rh. 


I  l6  A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 

3.— Cynon  yn  y  Gaer. 

1.  YN  y  neuadd  yr  oedd  pedair  morwyn  ar"hugain 
yn   gwnio   defnydd   sidan  wrth  y  ffenestr.     Hyn  a 
6ddy  wedaf  i  ti,  Cai,  5fod  yn  3decach  yr  hagraf  o  honynt 
na'r  Mecaf  a  *welaist  ti  erioed  yn  Ynys  Prydain. 

2.  Ar  fy  6nyfodiad  i'r  neuadd  cyfodi  a  5wnaethant, 
a  daethant  tuag  ataf  i'm  derbyn.      Cymerodd  chwech 
o   honynt    fy   march   a   dodasant   ef  yn   yr   ystabl. 
Chwech  ereill  a  ^ymerasant  fy  arfau,  ac  a'u  golch- 
asant  mewn  llestr  nes  ocddent  cyn  *wyned  a'r  peth 
gwynaf  a  Svelwyd  erioed. 

3.  Y  trydydd  chwech  o  honynt  a  "ddodasant  7liein- 
iar  ar  y  bj7rddau,  ac  a  2barotoisant  5fwyd.     Y  pedwer- 
ydc  chwesk  a  °ddiosgasant  fy  *ngwisg  teithio  oddi  am 
danaf,  a  rhoddasant  *wisg  arall  i  mi.     Dygasant  hefyd 
'g&wgiau    arian  a  dwfr  ynddynt  i  mi  i  ymolchi,   a 
"thywelau  o  7lian  gwyrdd  a  rhai  gwynion. 


4.— Y  *Wledd. 

1.  Y  gwr  a  *welswn  gyneu  a  eisteddodd  wrth  y 
bwrdd,  a  minau  yn  nesaf  ato,  a'r  gwragedd  oil  islaw  i 
mi,  oddi  eithr  y  rhai  oeddent  yn  gweini. 

2.  Arian  oedd  y  bwrdd,  a  llian  main  oedd  lleni  y 
bwrdd.     Nid  oedd  un  llestr  ar  y  bwrdd  ond  aur  neu 
arian  neu  Jgorn  buffalo. 

INITIAL  RADICAL  CONSONANTS: 

Ic,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  711,  8m,  9rh. 
Aspirate  h  before  vowel  marked  °. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


3.  Bwyta  a  Vnaethom  mewn  distawrwydd,  ac  ni 
Mdywedodd   y  gwr   nac  un  o'r  morwynion  un  gair 
wrthyf. 

4.  Pan  8feddyliodd  y  gwr  fod  yn  Veil  genyf  ym- 
ddiddan    na    bwyta,   gofynodd    i   mi   pwy  oeddwn. 
Atebais   ef,  a  dywedais  fy  6mod  yn  ceisio  rhywun 
a  *allai  fy  *ngorchfygu. 

5.  Edrychodd  y  dyn  arnaf  a  gwenodd.     Dy  wedodd 
wrthyf,  "  Pe  na  3thebygwn  y  deuai  gormod  o  *ofid  i  ti, 
mi  a  8fynegwn  yr  hyn  yr  wyt  yn  ei  'geisio." 

6.  "  Cwsg  yma   heno,   a  Jchyfod   i   fyny  yn  6fore 
a  'chymer  y  ffordd  a  Veli  ar  hyd  y  dyffryn  hyd  oni 
6ddelych  i'r  coed  y  daethost  trwyddo." 

7.  "  Yn  y  coed  ti  a  Veli  Vahan-ffordd   ar  y  Haw 
cdde.      Cerdda  ar  hyd  hono  hyd  oni  6ddelych  i  8faes 
mawr  a  3thwmpath  ar  ei  ]ganol." 

8.  "  Ar  bsn  y  twmpath  ti  a  Veli  *wr  du  mawr,  yr 
hwn  sydd  'gymaint  a  dau  o  Vyr  y  byd  hwn.      Un 
troed  sydd  idclo,  ac  un  llygad  yn  ^ghanol  ei  3dalcen." 

9.  "  Yn  ei  7law  y  mae  rfon  o  haiarn,  ac  nid  oes  dau 
4wr  yn  y  byd  na  JchafFent  eu  baich  yn  y  ffon  hono." 

10.  "  Ti  a  Veli  8fil  o  auifeiliaid  gwylltion  yn  pori 
o'i  Jgylch.  Gofyn  iddo,  ac  efe  a  8fynega  y  fFoidd  i  ti, 
fel  y  ceffych  yr  hyn  a  'geisi." 


5.— Y  Cawr  Du. 

1.  Hir  y  gwelais  y  nos   hono.      Boreu  3dranoeth 

INITIAL  RADICAL  CONSONANTS  : 

•>  c,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  7U,  8m,  9rh. 


Il8  A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 

aethum  ar  hyd  y  dyffryn  i'r  coed  ac  i'r  *wahan-ffordd. 
a  Jchyrhaeddais  y  maes.  Rhyfeddais  pan  4welais  5fod 
yno  3dair  gwaith  8fwy  o  anifeiliaid  gwylltion  nag  y 
dywedodd  gwr  y  *Gaer  wrthyf. 

2.  Gwelais  y  cawr  du  yn  eistedd  ar  2ben  y  twmpath. 
Mwy  o  7lawer  oedd  efe  na'r  hyn  a  8feddyliais  ei  6fod. 

Y  ffon  haiarn  y  dywedasai  y  gwr  i  mi  ei  bod  yn 
llwyth  dau  4wr,  yr  wyf  yn  sicr,  Cai,  ei  bod  yn  6ddigon 
o  7lwyth  i  2bedwar  milwr.  Hono  oedd  yn  Haw  y  gwr 
du. 

3.  Gofynais  iddo  pa  awdurdod  oedd  ganddo  ar  yr 
anifeiliaid  hyny. 

"  Mi  a  6ddangosaf  i  ti.  6ddyu  bychan,"  ebe  fe. 

4.  Cymerodd  y  ffon  yn  ei  7law,  a  3tharawodd  Jgarw 
a  hi  6ddyrnod  mawr  oni  9roddodd  efe  6frefiad  ucbel. 
Wrth  'glywed  y  lief  daeth  yr  holl  anifeiliaid  yno,  ac 
yr  oeddent  cyn  amled  mewn  nii'er  a'r  ser  yn  yr  awyr. 

5.  Edrychodd  y  cawr  du  arnynt,  ac  archodd  iddynt 
"fyned  i  2bori.     Hwythau  a  *ostyngasant  eu  penau  i 
6ddangos   eu   parch    iddo    fel    y  gwna    deiliaid    i'w 
"harglwydd. 

6.  Yna  mi  a  4ofynais  y  ffordd  iddo,  a  dywedais  wrtho 
y  8fath  *wr  oeddwn,  a'r  hyn  yr  oeddwn  yn  ei  rgeisio. 


6. — Atebiad  y  Cawr  Du. 

1.  Cymer  y  ffordd  hyd  at  2ben  y  maes,  a  Jcherdda 
tu  ag  at  yr  *allt  acw  hyd  oni  "ddelech  i'w  2phen.     Oddi 

INITIAL  RADICAL  CONSONANTS: 

Ic,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  711,  8m,  9rh. 
Aspirate  h  before  vowel  marked  °. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II.  I  1C) 

yno  ti  a  *weli  "ddyffryn  mawr.  Yn  ^ghanol  y  dyffryn 
ti  a  *weli  2bren  mawr,  a  glasach  yw  ei  "frig  na'r 
fFynidwydd  glasaf. 

2.  O  sdan  y  pren  hwnw  y  mae  fFynon,  ac  yn  ymyl 
y  ffynon  y  mae  llech  o  8farmor. 

Ar  y  llech  y  mae  cawg  arian  wrth  'gadwyn  arian, 
fel  na  *ellir  eu  gwahanu. 

3.  Cymer  y  cawg,  a  bwrw  Jgawgaid  o'r  dwf r  ar  2ben 
y  llech.     Yna  ti  a  Jgly wi  3dwrf  mawr,  a  3thi  a  debygu 
fod  y  nefoedd  a'r  6ddaiar  yn  crynu  gan  y  twrf. 

4.  Dilynir  y  twrf  gan  Jgawod  "ddychrynllyd,  a  bydd 
yn  anhawdd  i  ti  ei  dioddef  a  byw.     Cenllysg  5fydd  y 
3gawod,  ac  ar  ei  °hol  y  bydd  hinon.     Ac  ni  *adewir  gan 
y  cenllysg  un  6ddeilen  ar  y  pren. 

5.  Yna  y  daw  llu  mawr  o  adar,  a  hwy  a  Mdisgynant 
ar  y  pren.     Ni  'chlywaist  erioed  yn  dy  *wlad  dy  hun 
]gerdd  cystal  ag  a  'ganant. 

6.  A  2phan  5fyddi  yn  mwynhau  cerdd  yr  adar  ti  a 
*glywi  Muchan  yn  dyfod  ar  hyd  y  dyfFryn  tu  ag  atat. 
Yna  ti  a  *weli  "farchog  mewn  gwisg  o  sidan  du,  ar 
'gefn  march  du,  a  baner  5fechan  o  7lian  du  ar  ei  *wayw- 
ffon. 

7.  Efe  a  *wna  ymosodiad  arnat  cyn  Jgynted  ag  y 
gallo.     Os  bydd  i  ti  ffoi  rhagddo,  efe  a'th  4oddiwedda ; 
os  bydd  i  ti  ei  arcs,  efe  a'th  4edy  (*adawa)  ar  draed ; 
ac  oni  Jchei  di'ofid  yno,  ni  9raid  i  ti  ymofyn  am  *ofid 
tra  sfyddi  byw." 

INITIAL  RADICAL  CONSONANTS: 

Ic,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  711,  8m,  9rh. 
Aspirate  h  before  vowel  marked  °. 


I2O  A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 

7.— Y    Ffynon. 

1.  Dilynais  y  ffordd  hyd  oni  6ddaethum  i  2ben  yr 
'allt,  ac  oddi  yno  gwelwn  fel  y  mynegasai  y  cawr  du 
\rrthyf.     Daethum  at  y  pren,  a  gwelwn  y  ffynon  oddi 
tano,  a'r  llech  8farmor  ger  Haw,  a'r  cawg  arian  wrth 
'gadwyn 

2.  Cymerais  y  cawg  yn  fy  Haw,  a  bwriais  'gawgaid 
o'r  dwfr  ar  y  llech.     Ar  hyny  wele  3dwrf  yn  dyfod 
llawer  mwy  dychrynllyd  nag  y  dywedasai  y  cawr 
wrthyf. 

3.  Ar  ol  y  twrf  daeth  cawod,  y  "fwyaf  a  welais 
erioed.     Nid  wyf  yn  meddwl  y  diangasai  na  dyn  na 
llwdn  a  fuasai  allan  ar  y  pryd. 

4.  Troaife  'gefn  fy  march  tuag  at  y  'gawod,  a  dodais 
^aen  fy  3nhanan  ar  2ben  a  mwng  fy  march,  a'r  rhan 
arall  uwch  fy  2mhen  fy  hun.     Felly  yr  achubais  fy 
5mywyd.      Pan   edrychais   ar  y   pren   nid   oedd   un 
Mdeilen  arno.     Yna  y  daeth  hinon.     Ar  hyny  wele  yr 
adar  yn  disgyn  ar  y  pren,  ac  yn  canu ;  ac  yr  wyf  yn 
sicr,  Cai,  na  'chlywais  3gerdd  'gystal  a  hono  na  'chynt 
na  chwedyn. 


8. — Marchog  y  Ffynon, 

1.  Pan  oeddwn  yn  mwynhau  cerdd  yr  adar, 
clywais  3duchan  yn  dyfod  ar  hyd  y  dyffryn  tuag  ataf, 
ac  yn  dywedyd,  "  Ha,  "farchog,  beth  wyt  yn  ei 

INITIAL  RADICAL  CONSONANTS  : 

Ic,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  711,  8m,  9rh 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II.  121 


yma  ?     Pa  6ddrwg  *wnes  i  ti,  gan  dy  fod  wedi  gwneud 
y  5fath  niwed  i  mi  a'm  deiliaid  heddy w  ?" 

2.  "  Oni  Vyddost  ti  na  *adawyd  yn  5fy w  na  dyn  na 
llwdn  ag  oedd  ar  y  maes  yn  y  Jgawod  heddy  w  ?" 

3.  Ar  hyny  gwelwn  8farchog  mewn  gwisg  o  sidan 
du,  ar  'gefn  march  du,  yn  gyru  tuag  ataf.     Ymosod- 
odd  arnaf,  ac  ymladdodd  mor  ffyrnig,  fel  y'm  bwr- 
iodd  i'r  llawr. 

4.  Yna  dododd  ei  4way  wffon  3drwy  fFrwyn  fy  march, 
ac   aeth   ymaith   a'r  6ddau  8farch,  gan   fy  *ngadael   i 
ar  7lawr. 

5.  Dychwelais  ar  hyd  y  ffordd   y  daethum.     Pan 
'gyrhaeddais  y  maes  lie  yr  oedd  y  cawr  du,  mae  yn 
rhyfedd  na  syrthiais  i'r  6ddaiar  rhag  cywilydd  gan 
^ymaint  y  gwatwar  a  Jgefais   ganddo.      I'r  *Gaer  y 
buaswn  ynddi  o'r  blaen  y  daethum  y  nos  hono.     Ni 
"ddywedodd  neb  *air  wrthyf  am  fy  3nhaith  i'r  ffynon, 
ac  ni  6ddywedais  inau  6ddim  wrth  neb. 

6.  Pan  'gyfodais   boreu   tranoeth  yr   oedd   march 
gwineu-ddu  wedi  ei  Jgyfrwyo  yn  2barod  wrth  y  drvvs. 
Gadewais   fy  cmendith   yno,  ac  yna  dychwelais   i'm 
gwlad  fy  hun. 

Y  mae  y  march  hwnw  genyf  eto ;  ac  ni  'chyfnewid- 
iwn  ef  am  y  march  goreu  yn  Ynys  Prydain. 

7.  Y  mae  yn  rhyfedd  genyf  sfod  y  8fath  le  yn  bod 
o  8fewn  terfynau   teyrnas   y  brenin   Arthur;    ac   ni 
^hlywais  5fod  neb  ond  myti  fy  hun  wedi  bod  yno 
erioed. 

INITIAL  RADICAL  CONSONANTS  : 

le,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  711,  8m,  9rh. 


122  A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 

9,— Yn  y  Llys 

1.  "  Ha  !  *w$r,"  ebe  Owen,  "  onid  da  5fyddai  chwilio 
am  y  lie  hwnw  ?" 

"  Fy  ^ghyfaill,"  ebe  Cai,  "  mynych  y  dy wedi  ar  dy 
Mafod,  yr  hyn  nis  gwneli  ar  dy  *weithred." 

2.  "  Yn  *wir,"  ebe  Gwenhwyfar,  "  byddai  yn  Veil 
dy  'grogi  di,  Cai,  am  "ddywedyd  y  8fath  *eiriau  wrth 
*wr  fel  Owen." 

"  Ha !  *wraig  6dda,"  ebe  Cai,  "  nid  mwy  o  Jglod  i 
Owen  a  6ddywedaist  ti  na  minau." 

3.  Ar  hyn  deffrddd  Arthur,  a  gofynodd  os  cysgasai 
efe  yn  hir  ? 

"  Do,  Arglwydd,"  ebe  Owen. 

"  Ai  amser  i  ni  "fyned  at  y  byrddau  ?" 

"  Amser,  Arglwydd,"  ebe  Owen. 

4.  Yna  canu  corn  ymolchi  a  *wnaethpwyd,  ac  aeth 
y  brenin  a'i  Meulu  oil  i  6f wyta.     Wedi  iddynt  "ddarfod 
bwyta,   diflanodd   Owen   o'i   plith,  ac  aeth  i'w  7lety 
i  2barotoi  ei  8farch  a'i  arfau. 


10.— Taith  Owen. 

1.  3Dranoeth  aeth  Owen  ar  ei  8farch  dros  "ddiffaeth 
8fynyddoedd,  a  "theithiodd  yn  6mlaen  hyd  eithafoedd 
y  byd. 

2.  O'r  di wedd  efe  a  6ddaeth  i'r  dyffryn  y  mynegasai 
Cynon  am  dano.      Cerddodd  ar  hyd  y  dyffryn  hyd 

INITIAL  RADICAL  CONSONANTS: 

Ic,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  711,  8m,  9rh. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II.  123 

nes  y  daeth  at  y  'Gaer ;  a  gwelodd  y  gwr,  perchen  y 
'Gaer  yn  sefyll  ger  Haw. 

3.  Wedi  cyfarch  yn  *well  iddo  aeth  yn  mlaen  at 
y  *Gaer ;  a  2phan  6ddaeth  i'r  ystafell  gwelai  y  morwyn- 
ion  yn  gwni'o  sidan  mewn  cadeiriau  aur.     Cafodd  yr 
un  ^roesaw  ganddynt  ag  a  "roddwyd  i  Cynon. 

4.  Ar  haner  bwyta  gofynodd  y  gwr  melyn  i  Owen 
am  ei  Maith.     Atebodd  Owen  heb  Jgelu  dim. 

"  Yr  wyf  yn  ceisio,"  ebe  fe,  "  y  marchog  sydd  yn 
cadw  y  ffynon." 

Gwenodd  y  gwr,  a  dywedodd  5fod  yn  anhawdd 
ganddo  8fynegi  i  Owen  yr  anturiaeth  hono ;  er  hyny 
fe  "ddywedodd  y  cwbl  wrtho. 

5.  Eoreu  3dranoeth  parotddd  y  morwynion  y  march, 
a  3theithiodd  Owen  yn  5mlaen  hyd  nes  y  cyrhaeddodd 
y  maes  yr  oedd  y  cawr  ynddo.     A  rhyfeddach  fu  gan 
Owen  "faint  y  cawr  na  chan  Cynon. 

Gofynodd  Owen  y  ffordd  iddo,  ac  yntau  a'i  hyspys- 
odd. 


11.— Y  Ddau  Farchog. 

1.  Cerddodd  Owen  fel  Cynon  hyd  oni  "ddaeth  at  y 
pren   glas.      Gwelai  y  ffynon,  a'r  llech  yn  ymyl  y 
ffynon  a'r  cawg  arni. 

2.  Cymerodd  y  cawg,  a  bwriodd  agawgaid  o'r  dwfr 
ar  y  llech.     Ar  hyny  daeth  twrf,  ac  ar  ol   y  twrf, 
'gawod. 

INITIAL  RADICAL  CONSONANTS: 

Ic,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  7U,  8m,  9rh. 


124  A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


Wedi  i'r  'gawod  8fyneci  heibio  goleuodd  yr  awyr ;  a 
Jphan  edrychodd  Owen  ar  y  pren  nid  oedd  arno  un 
Mdeilen.  Yna  disgynodd  yr  adar  ar  y  pren,  a 
dechreuasant  ]ganu. 

3.  Pan  oedd  yn  mwynhau  cerdd  yr   adar,  gwelai 
"farchog  yn  dyfod  ar  hyd  y  dyffryn.     Parotddd  Owen 
i'w   ^yfarfod.       Ymladdasant   yn   ffyrnig,   ac    wedi 
iddynt  sdori  eu  gwaywffyn,  dadweinio  eu  cleddyfau 
a  *wnaethant. 

4.  Yna  Owen  a  3darawodd  6ddyrnod  ar  y  march og 
nes   yr   aeth   ei  'gleddyf   trwy   ei    helm   hyd   at   ei 
ymenydd. 

Gwybu  y  marchog  du  ei  5fod  wedi  derbyn  dyrnod 
angeuol.  Trodd  2ben  ei  8farch  ac  yna  fe  ffodd.  Ym- 
lidiodd  Owen  ar  ei  ol,  ac  er  nad  4allai  ei  3daro,  dilynai 
yn  agos  ato. 


12.— Y 

1.  Mewn   ychydig  amser   Owen   a  *welai  o'i  6flaen 
'Gaer  8fawr  Mdisglaer.      Daeth   y  6ddau  8farchog,   y 
naill  ar  ol  y  Hall,  at  2borth  y  JGaer,  a  gollyngwyd  y 
marchog  du  i  mewn. 

2.  Ceisiodd  Owen   ei   bddilyn,   ond    nid    oedd    yn 
6ddigon  cyflym.     Gollyngwyd  i  lawr  6ddau  6ddrws  y 
porth  pan  oedd  Owen  rhyngddynt.     Tarawyd  ei  Gfarch 
tu  cefn  i'r  cyfrwy  gan  y  drws  allan,  a  3thorwyd  ef 
3drwyddo  yn  6ddau  haner. 

INITIAL  RADICAL  CONSONANTS: 

Ic,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  7U,  8m,  9  rh. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II.  125 


3.  Dyna  lie  yr  oedd  Owen  yn  ^archaror  rhwng  y 
6ddau  ddrws,  a'i  8farch  wedi  ei  7ladd. 


13. — Luned  y  8Forwyn. 

1.  Pan  oedd  Owen  felly,  efe  a  welai  drwy  agen  yn 
y  drws  heol  Vyferbyn  ag  ef,  ac  ystryt  o  3dai  o  2bob  tu 
i'r  heol. 

Efe  a  welai  hefyd  8forwyn  a  gwallt  melyn  yn 
cerdded  tu  ag  at  y  porth.  Yr  oedd  ei  gwisg  o  sidan,  ac 
esgidiau  o  7ledr  brith  ar  ei  3thraed,  a  'choron  fechan 
o  aur  am  ei  2phen.  Daeth  at  y  porth,  ac  archodd  i 
Owen  ei  agor. 

2.  "  Diau,"  ebe  Owen,  '  ni  ellir  agor  oddi  yma,  mwy 
nag  y  gelli  dithau  fy  *ngwared  i  oddi  yna." 

"  Gwir,"  ebe'r  forwyn,  "  ac  y  mae  yn  *resyn  nad 
*ellir  dy  Varedu  di.  Yr  wyf  yn  gwybod  pwy  wyt  ti. 
Pan  oeddwn  ar  ymweliad  a  Llys  Arthur,  buost 
'garedig  wrthyf,  ac  am  hyny  ini  a  wnaf  yr  hyn  a 
*allaf  i'th  9ryddhau  di." 

3.  "Cymer  y  8fodrwy  hon,  a  dod  hi  am  dy  5i'ys. 
Dod  y  maen  hwn  yn  dy  7law,  a  'chau  dy  6ddwrn  arno, 
a   Jchyhyd   ag  y   cuddiech    di    ef,   efe   a'th    ]guddia 
dithau." 

4.  "Ar  ol  i  2brif  ddynion  y  *dref  ymgynghori  a'u 


N.B.— To  the  Reader.— In  this  and  the  following  pages  the 
Initial  Eadical  Consonants  of  words  not  previously  introduced  are 
alone  given. 

Ic,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  711,  8m,  9  rh. 


126  A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 

gilydd;  hwy  a  Mdeuant  yraa  i'th  9roddi  i  8farwolaeth 
o  achos  y  marchog;  a  2phan  na  *welont  hwy  3dydi, 
drwg5fydd  ganddynt." 

5.  "  Minau  a  5fyddaf  ar  yr  esgyn-8faen  acw  yn  dy 
aros  di.  Tydi  a'm  gweli  i,  er  na  *allaf  fi  dy  *weled  di- 
Tyred  Mithau,  a  dod  dy  7law  ar  2bea  fy  ysgwydd,  ac 
yna  y  gwybyddaf  dy  fifod  wedi  dyibd  ataf.  Dilyn  fi 
y  fFordd  yr  elwyf  oddi  yno." 

Aeth  y  8forwyn  ymaith,  a  gwnaeth  Owen  fel  y 
dywedasai  hi  wrtho. 


14. — Owen  yn  y 

1.  Ar  hyny  daeth  gw$r  o'r  Itys  i  'geisio  Owen  i'w 
Mdienyddio;    ond    ni    6welsant   6ddim    ond   haner   y 
march,  a  ^hawsant  eu  siomi  yn  8fawr. 

Diflanodd  o'u  plith  yn  Mdisylw.  Daeth  at  y 
*forwyn  a  dododd  ei  7law  ar  ei  "hysgwydd.  Aeth 
hithau  yn  ei  blaen  ac  Owen  yn  ei  dilyn,  hyd  oni 
Mdaethant  at  ddrws  ystafell  8fawr  hardd. 

2.  Agorodd  y  8forwyn  y  drws,  ac  wedi  iddynt  8fyned 
i  mewn,  hi  a'i   cauodd.     Edrychodd    Owen   dros   yr 
ystafell,  a  gwelodd  nad  oedd  yno  yr  un  hoelen  heb  ei 
lliwio  a  lliw  gwerthfawr,  na'r  un  ystyllen  heb  7luniau 
euraidd  arni  o  *wahanol  8fathau. 

3.  Cyneuodd  y  8£orwyn  3dan  glo.     Yna  hi  a  Jgymer- 
odd  'gawg  arian  a  dwfr  ynddo,  a  3thy wel  o  7lian  gwyn, 
a  hi  a  Voddodd  y  dwfr  i  Owen  j  yraolchi. 

INITIAL  RADICAL  CONSONANTS  : 

Ic,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  711,  8m,  9rh. 
Aspirate  h  before  vowels  marked  °. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II.  127 

Yna  hi  a  Mdododd  o'i  5flaen  ef  5fwrdd  arian  wedi  ei 
*orchuddio  a  llian  melyn,  a  rhoddodd  iddo  ei  Jginiaw. 

4.  Ni  Velsai  Owen  erioed  5fwyd  wedi  ei  "ddarparu 
yn  *well,  ac  yr  oedd  yno  6ddigonedd  o  hono  o  2bob 
math.     Nid  oedd  ar  y  bwrdd  ond  llestri  aur  ac  arian. 

5.  Wedi  iddo  *orffen  bwyfca  clywodd  Owen  *waedd 
uchel  yn  y  'gaer. 

Gofynodd  i'r  8forwyn,  "  Pa  Vaeddi  yw  hwn  ?  " 
"  Dodi  olew  ar  y  gwr  da  a  2biau  y  *gaer  y  maent," 
ebe'r  8forwyn. 

6.  Ychydig  ar  ol  hyn  clywent  *waedd  arall. 
"  Pa  Vaeddi  y w  hwn  ? "  gofynai  Owen. 

"  Y  gwr  a  2biau  y  xgaer  sydd  yn  marw  yr  awr  hon," 
ebe'r  8f orwyn. 


15.— Y  ^laddedigaeth. 

1.  3Dranoeth  clywodd   Owen  swn  mawr,   a  2phan 
edrychodd  allan  3drwy  ffenestr  ei  ystaf ell,  ni  *welai  na 
dechreu  na  diwedd  i'r  lluoedd  yn  yr  heolydd. 

Yr  oedd  yno  *wyr  arfog,  a  gwragedd  7lawer  gyda 
hwynt  ar  8feirch  ac  ar  3draed,  a  Jchrefyddwyr  y 
6ddinas  yn  canu*. 

2.  Yn  ^ghanol  y  3dorf  gwelai  yr  elor,  a  lien  o  7lian 
gwyn  arni.     Nid  oedd  un  dyn  dan  yr  elor  nad  oedd 
yn  arglwydd  cyfoethog. 

3.  Ar  ol  y  llu  gwelai  *wraig  a'i  gwallt  yn  ymestyn 

INITIAL  RADICAL  CONSONANTS  : 

Ic,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  711,  8m,  9rh. 


128  A    GUIDE   TO    WELSH.       PART    II. 

3dros  ei  °hysgwyddau.  Yr  oedd  ei  gwisg  o  sidan  wedi 
ei  rhwygo,  ac  am  ei  3thraed  gwisgai  esgidiau  o  7ledr 
brith. 

4.  Rhyfedd  oedd  na  buasai  wedi  ysigo  penau  ei 
bysedd  gan  mor  ffyrnig  y  tarawai  ac  y  gwasgai  eu 
dwylaw  yn  Jnghyd. 


16. — larlles  y  Ffynon. 

1.  Gofynodd  Owen  i'r  8forwyn,  pwy  oedd  y  *wraig. 
"  Gwraig  yw  hi,"  ebe'r  8f orwyn,  "  y  gellir  dweud  am 

darii  mai  hi  y  w  y  3decaf  a'r  6foneddigeiddiaf  o  *wragedd. 
Fy  arglwyddes  yw  hi,  a  gelwir  hi  IARLLES  Y  FFYNON. 

2.  3Dranoeth  yr  oedd  yr  larlles  yn  ei  °hystafell,  ac 
ni  *oddefai  i  neb  6ddyfod  ati  oherwydd  ei  3thristwch  a'i 
gofid. 

Daeth  Luned  i  mewn  gan  'gyfarch  iddi.  Ond  nid 
atebodd  yr  larlles  un  gair.  Teimlodd  y  forwyn  yn 
Mrist,  a  gofynodd, "  Paham  nad  atebych  i  mi  heddy w  ?" 

3.  "  Luned,"  ebe'r  larlles,  "  paham  na  ddaethost    i 
ymweled   a   mi   yn   fy   *ngofid  ?     I   mi   yr   wyt   ya 
6ddyledus  am  y  cyfan  sydd  genyt.     Mi  a'th  *wnaethum 
yn  'gyfoethog.     Yr  oedd  yn  ^am  ynot  na  buasit  wedi 
dyfod  ataf." 

4.  "  Yn  wir,"  meddai  Luned,  "  tebygwn  fifod  genyt 
8fwy  o  synwyr  nag  i  *ofidio  gormod.     Ai  da  i  ti  4alaru 
am  y  gwr  da  hwnw  sydd  wedi  marw  ? 

INITIAL  RADICAL  CONSONANTS  : 

Ic,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  7U,  8m,  9rh. 
Aspirate  h  before  vowels  marked  °. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II.  I2Q 

"Nid  oes  tebyg  i  hwnw  yn  yr  holl  5fyd,"  ebe'r 
larlles. 

"  Gellit  !gael  g^r  hagr  a  fyddai  cystal  os  nad  gwell 
nag  ef,"  ebe  Luned. 

5.  "Yn    wir,"  ebe'r    larlles,  "y  mae  dy  *eiriau  yn 
annioddefol,  a  phe  na  bai  yn  *wrthun  genyf  9roddi  i 
"farwolaeth  un  a  "fegais,  mi  a  *orchymynwn  dy  7ladd. 

Ond  ni  ^hei  aros  mwy  yn  y  Gaer;  mi  a'th  alltudiaf 
di  o'r  *wlad." 

6.  "Y  mae  yn  6dda  genyf,"  ebe  Luned,  "nad  oes 
genyt  un  achos  i  achwyn  arnaf,  ond  yn  unig  fy  5mod 
wedi  mynegu  yr  hyn  a  5fyddai  er  dy  7les,  pan  na  *ellit 
*weled  hyny  dy  hun." 

7.  Yna    Luned    a   3drodd    ymaith.      Cyfododd    yr 
larlles  ac  aeth    ar  ei  °hol  at  6ddrws   yr   ystafell,  a 
2phesychodd  yn  uchel.     Edrychodd  Luned  3drach  ei 
'chefa,  a'r  larlles  a  amneidiodd  arni. 

Ufuddhaodd  Luned,  a  dychwelodd  i'r  ystafell  at  ei 
meistres. 

8.  "Mi  4wn,"  ebe'r  larlles,  "  dy  sfod  yn  *wyllt  dy 
natur,  ond  gan  mai  fy  lies  i  sydd  genyt  mewn  golwg, 
dywed  wrthyf  beth  a  6ddylwn  *wneud." 

"  Dywedat',"  ebe'r  forwyn. 

9.  "  Ti  a  *wyddost  nad  *ellir  cynal  dy  arglwyddiaeth 
ond  trwy  "filwriaeth  ac  arfau.     Am  hynny  cais  yn 
ebrwydd  9ry w  un  a'i  cynalio." 

"  Pa  fodd  y  gallaf  wneud  hyny  ?"  gofynai  y  larlles. 

10.  "  Fel   hyn,"  ebe  Luned.     "  Oni  *elli  di  ^ynal  y 

INITIAL  RADICAL  CONSONANTS  : 

Ic,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  711,  8  m,  9rh. 
Aspirate  h  before  vowels  marked  °. 

I 


I3O  A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 

ffynon,  ni  elli  gadw  meddiant  o  dy  arglwyddiaeth. 
Ni  all  neb  gynal  y  ffynon  ond  un  o  filwyr  Arthur. 
Mi  a  af  i  lys  Arthur;  a  bydd  yn  'gywilydd  genyf  os 
deuaf  oddi  yno  heb8filwr  a  Jgadwo  y  ffynon  yn  'gystal 
OE  nad  yn  well  na'r  gwr  a'i  cadwodd  gynt." 

"  Anhawdd  yw  hyny,"  ebe'r  larlles,  "  eithr  dos  i 
brofi  yr  hyn  a  fiddywedi," 


17, — Y  Marchog  Newydd. 

1.  Dychwelodd  Luned  adref,  a'r  larlles  a'i  derbyn- 
iodd  yn  llawen. 

"  Pa  bryd  y  myni  di  i  mi  "ddangos  y  milwr  o  lys 
Arthur  ?"  gofynai  Luned. 

"  Am  haner  dydd  yfory,"  ebe'r  larlles. 

2.  Dranoeth  aeth  Luned  ac  Owen  at  yr  larlles,  yr 
hon  a  fu  7lawen  wrthynt.     Yna  hi  a  2barodd  ]gynull 
ei  deiliaid  oil  i'r  un  lie.     Mynegodd  iddynt  fod  yr 
iarllaeth  yn  *wag,  ac  na  ellid  ei  ]chynal,   ond   trwy 
*rym  march  ac  ari'au. 

3.  "Minau  a  roddaf  i  chwi  eich  dewis;  ai  un  o 
honoch  chwi  a'm  cymero  i,  ai  caniatau  a  4wnewch  i  mi 
Jgymeryd  gwr  o  le  arall,  yr  hwn  a  gynal  fy  iarllaeth." 
Rhoddasant  ganiatad  iddi  gymeryd  gwr  o  le  arall. 

4.  Yna  y  dug  hithau  Esgobion  ac  Archesgobion  i 
wneud  ei  <<!phriodas  ag  Owen.     A  gwyr  yr  iarllaeth  a 
a  roddasant  *warogaeth  i  Owen,  y  marchog  newydd. 

INITIAL  RADICAL  CONSONANTS  : 

le,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  711,  8m,  9rh. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


5.  Owen  a  gadwodd  y  ffynon  a'i  gleddyf  ac  a'i 
*waywffon.  Os  deuai  yno  farchog^Owen  a'i  bwriai,  a 
gwerthai  y  march  am  ei  7lawn  *werth.  Rhanai  Owen 
yr  arian  rhwng  ei8farchogion,  ac  nid  oedd  gwr  yn  y 
wlad  a  :gerid  gymaint  ag  ef. 

A  3thair  blynedd  y  bu  efe  felly. 


18, — Hiraeth  Arthur. 

1.  Un  diwrnod  fel  yr  oedd  Gwalchmai  yn  rhodio 
gyda'r  brenin  Arthur,  sylwodd  ei  fod  yn  drist  iawn. 

2.  Gofidiodd  Gwalchmai  yn  fawr,  a  gofynodd  i'r 
brenin,  "  Arglwydd,  paham  yr  wyt  yn  edrych  mor 
drist  ?" 

"  Hiraeth  sydd  arnaf  am  Owen  yr  hwn  a  'gollais  er 
ys  tair  blynedd,"  ebe  Arthur.  Os  byddaf  5flwyddyn 
arall  heb  ei  weled  yr  wyf  yn  ofni  y  byddaf  farw.  Mi 
a  wn  mai  o  achos  ymddiddan  Cynon  y  darfu  i  ni  golli 
Owen. 

3.  Yna  Arthur  a  Jgasglodd  filwyr  ei  dy,  tair  mil 
mewn  rhif,  i  t'yned  i  chwilio  am  Owen.     A'r  arwein- 
ydd  oedd  Cynon. 

4.  Daeth  Arthur  a'i  filwyr  at  y  gaer,  a  gwelsant  y 
gwr  melyn  yno.     Pan  ddaeth  atynt  efe  a'u  gwahodd- 
odd  i'r  gaer  i  aros  am  y  nos ;  ac  er  cynifer  oeddent, 
ni  *wyddid  dim  oddi  wrthynt  yn  y  gaer,  gan  mor 
fawr  ydoedd. 

INITIAL  RADICAL  CONSONANTS  : 

Ic,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  711,  8m,  9rh. 


132  A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 

5.  Boreu  dranoeth  cychwynodd  Arthur  a'i  7lu  oddi 
yno,  a  dacthant  i'r  lie  yr  oedd  y  cawr  du.     A  rhyfedd- 
ach  o  lawer  gan  Arthur  oed'l  maint  y  cawr  du  nag  y 
dywedasid  wrtho.     I  ben  yr  4allt  y  daethant,  ac  i'r 
dyffryn  hyd  y  pren  glas,  ac  yno  y  gwelsant  y  ffynon 
a'r  cawg  a'r  llech. 

6.  Cai  a  fwriodd    gawgaid  o'r  dwfr  ar  y  llech,  a 
daeth  twrf ;  ac  ar  ol  y  twrf ,  *gawod,  yr  lion  a  laddodd 
rai  o  filwyr  Arthur.      Pan  edrychasant  ar  y  pren, 
gwelsant  nad  oedd  yr  un  ddeilen  arno.     Yna  disgyn- 
odd  yr  adar  ar  y  pren,  ac  yn  6ddiau  ni  'chlywsant 
erioed  Jgan  gystal  a  'chan  yr  adar  hyny. 


19. — Marchogion  Arthur. 

1.  Yna  gwelent  farchog  yn  dyfod  tuag  atynt,  ac 
aeth  Cai  allan  i'w  gyfarfod.     Wedi  iddynt  ymladd 
am  ychydig  amser,  y  marchog  a  sdarawodd  Cai  a'i 
waywftbn  nes  y  torodd  ei  helm. 

2.  Dranoeth  aeth  marchogion  Arthur  y  naill  ar  ol  y 
Hall  i  ymladd  a  marchog  y  ffynon,  ond  yr  oedd  ef 
yn  3drech  na  hwynt  bob  un. 

3.  Yna    daeth    Gwalchmai    yn    mlaen,   a    bu    yn 
ymladd  a'r  marchog  am  hir  amser,  nes  o'r  diwedd  y 
syrthiodd  y  ddau  oddiar  eu  meirch. 

INITIAL  RADICAL  CONSONANTS: 

Ic,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d    711,  8m,  9rh. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II.  133 

Daeth  helm  Gwalchmai  yn  rhydd;  a  phan  welodd 
y  marchog  ei  4wyneb,  £e  a'i  °hadnabu. 

4.  "  Fy  arglwydd  Gwalchmai,"  ebe  Owen,  marchog 
y  ffynon,  "  nis  adwaenwn  i  dydi ;  fy  Jnghefnder  wyt, 
cymer  fy  ''nghleddyf  a'm  °harfau." 

"  Tydi,  Owen,  a'm  gorchfygaist  i,"  meddai  Gwalch- 
mai, "  cymer  di  fy  nghleddyf  i." 

5.  Arthur   a'u    canfu    yn    ymddiddan,  a   nesaodd 
atynt. 

"  Arglwydd  Arthur,"  ebe  Gwalchmai,  "  dyma  Owen; 
efe  a'm  gorchfygodd,  ac  ni  Rhymer  efe  fy  arfau." 

"  Arglwydd,"  ebe  Owen,  "  efe  a  *orfu  arnaf  fi,  ac  ni 
8fyn  efe  fy  nghleddyf." 

"Moeswch  i  mi  eich  cleddyfau,"  ebe  Arthur,  "ni 
orfu  yr  un  o  honoch  ar  eich  gilydd." 

6.  Yna   Owen  a  ddododd  ei   ddwylaw   am  4wddf 
Arthur  i'w  ^ofleidio.     Daeth  yr  holl  lu  yno  i  weled 
Owen,  a  mawr  oedd  eu  llawenydd  y  nos  hono. 

Dranoeth  hwy  a  aethant  i  Gaer  larlles  y  Ffynon ; 
ac  yno  y  buont  yn  gwledda  am  dri  mis. 

7.  Pan  ddaeth  yr  amser  i  ben,  Arthur  a  ddarparodd 
i    ymadael.      Danfonodd   'genadau    at    yr   larlles   i 
"ddymuno  ami  *ollwng  Owen  i  6ddyfod  gyd  ag  ef  am 
dri  mis  i  Gaerlleon.     Yr  larlles  a  'gydsyniocld,  er  mai 
anhawdd  fu  hyny  ganddi. 

8.  Wedi  i  Owen  ddyfod  i  blith  ei  ^yfeillion  efe  a 
arosodd  yno  3dair  blynedd  yn  lie  tri  mis. 

INITIAL  RADICAL  CONSONANTS  : 

Ic,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  7U,  8m,  9rh. 
Aspirate  h  before  vowels  marked  °. 


134  A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 

20. — Owen  a'r  Llew. 

1.  Fel  yr  oedd  Owen  yn   cerdded    efe   a   glywai 
ysgrech  uchel  mewn  coed.    Pan  aeth  yn  mlaen  gwelai 
yn  nghanol  y  coed  'glogwyn  mawr,  ac  yn  ei  ystlys 
'graig  7lwyd. 

2.  Mewn  hollt  yn  y  graig  yr  oedd  sarff,  ac   wrth 
ymyl  y  graig  safai  Hew  pur  ddu.     Pan  'geisiai  y  Hew 
fyned  oddi  yno,  neidiai  y  sarff  tuag  ato  i'w  fif rathu. 

3.  Yna  Owen  a  6ddadweiniodd  ei  gleddyf  ac  a  nesa- 
odd  at  y  graig.     Ac  f  el  yr  oedd  y  sarff  yn  dyf  od  o'r 
graig,  Owen  a'i  tarawodd  a'r  cleddyf  nes  oedd  yn 
ddau  haner.     Wedi  iddo  sychu  ei  gleddyf  aeth  yn 
mlaen  fel  cynt. 

4.  Sylwodd  fod  y  llew  yn  ei  'ganlyn,  ac  yn  chwareu 
o'i  gylch  fel  milgi  a  8f agasai  efe  ei  him. 

Cerdded  a  wnaethant  yn  nghyd  hyd  yr  hwyr. 

5.  Pan  ddaeth  amser  gorffwys,    Owen  a  "ddisgyn- 
odd  oddiar  ei  8farch,  ac  a'i  gollyngodd  i  Gddol  'goediog. 
Yna  efe  a  3dorodd  goed  i  !gyneu  tan ;  a  3thra  yr  oedd 
ef  yn  gwneud  hyn  fe  gasglodd  y  Hew  ddigon  o  goed 
tan  am  dair  nos. 

6.  Yna  diflanodd  y  llew  oddi  wrtho,  ac  yn  2mhen 
ychydig  dychwelodd  ag  iwrch  mawr  ganddo.   Taflodd 
ef  i  lawr  ger  bron  Owen,  ac  aeth  yn  mlaen  at  y  tan. 

Blingodd  Owen  yr  iwrch,  a  dododd  4olwython  o 
hono  ar  farau  o  gylch  y  tan.  Rhoddodd  y  gweddill 
o'r  iwrch  i'r  llew. 

INITIAL  RADICAL  CONSONANTS: 

Ic,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  711,  8m,  9rh. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


21. — Luned. 

1.  Pan  oedd  Owen  ar  orffen,  efe  a  glywai  ochenaul 
3drom  ddwywaith   a   theirgwaith   yn   gyfagos    iddo. 
Gofynodd  Owen  ai  b6d  dynol  oedd  yno. 

2.  "  le  yn  wir,"  oedd  yr  ateb. 

"  Pwy  wyt  ti  ?"  gofynodd  Owen. 

"  Myfi  y w  Luned,  llawforwyn  larlles  y  Ffynon." 

"  Beth  a  *wnei  di  yma  ?"  ebe  Owen. 

3.  "  Fy  ^gharcharu   yr   ydys,"  ebe   hi,  "  o   achos 
marchog  a  ddaeth  o  lys  Arthur.     Efe  a  2briododd  yr 
larlles,  a  bu  am  beth  amser  gyda  hi.     Yna  aeth  yn  ol 
i  lys  Arthur,  ac  ni  ddychwelodd  oddi  yno." 

"  A'i  *oganu  a  wnaeth  dau  o  weision  ystafell  yr 
larlles  a'i  4alw  yn  3dwyllwr.  Minau  a  ddywedais  nai 
allai  eu  dau  Jgorff  hwy  ymryson  a'i  un  corff  ef." 

4.  "  Am  Mdywedyd  hyny  fe'm  carcharwyd  yn  y 
llestr  maen  hwn.     Dywedwyd  wrthyf  na  byddai  fy 
enaid  yn  fy  'nghorff,  oni  ddeuai  efe  i'm  °hamddiffyn 
cyn   pen   diwrnod   neillduol.      Nid   pellach   y  dydd 
hwnw  na  3threnydd,  ac  nid  oes  genyf  neb  i  fyned  i'w 
geisio.     Ei  enw  yw  Owen  ab  Urien." 

"  Pe  gwyddai  y  marchog  hwnw  am  danat,  a  wyt  ti 
yn  sicr  y  deuai  i'th  amddiffyn  ?" 

"  Yr  wyf  yn  eithaf  sicr  o  hyny,"  ebe  hi. 

5.  Pan   oedd   y   golwython   yn   barod,   Owen   a'u 
rhanodd  rhyngddo  ef  a'r  forwyn.    Wedi  iddynt  fwyta 
buont  yn  ymddiddan  hyd  y  boreu. 

INITIAL  RADICAL  CONSONANTS: 

le,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  711,  8m,  9rh. 
Aspirate  h  before  vowels  marked  °. 


136  A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 

Gofynodd  Owen  os  oedd  t^  yn  yr  ardal  lie  y  gallai 
efe  gael  llety  y  noson  hono. 

6.  "  Oes,  Arglwydd,"  ebe  hi,  "  dos  yn  dy  flaen  a 
'cherdda  y  ffordd  ar  hyd  ochr  yr  afon,  ac  yna  ti  a 
weli  gaer  fawr  a  'thyrau  arni.     Ti  a  gei  bob  croesaw 
gan  yr  iarll  a  biau  y  gaer  hono,  ac  yno  y  gelli  aros 
heno." 

7.  Aeth   Owen    i'r    gaer    ac    arosodd   yno    ddwy 
noswaith.      Gwahoddodd    yr    iarll    cf    i    aros    yno 
ychwaneg,  ond  ni  fynai  efe;  ac  aeth  yn  mlaen  i'r 
ddol  yr  oedd  Luned  ynddi. 


22.— Owen  a'r  Gweision. 

1.  Gwelai  yno  'dan   mawr  yn  llosgi,  a  dau  *was 
hardd  eu  golwg  yn  myned  a'r  forwyn  i'w  bwrw  i'r 
tan.     Gofynodd  iddynt  beth  oeddent  yn  bwriadu  ei 
wneud  i'r  forwyn. 

Gwnaethant  yr  amod  yn  hysbys  iddo,  fel  y 
•gwnaethai  y  forwyn  y  nos  cynfc. 

"  Ni  ddaeth  Owen  i'w  hamddifiyn,"  meddent,  "  ac 
*m  hyny  ni  a'i  llosgwn  hi." 

2.  "Diau, '  ebe  Owen,  "  marchog  da  oedd  hwnw,  ac 
y  mae  yn  rhyfedd  genyf  pe  gwyddai  ef  am  'gyfyng- 
der  y  forwyn  na  ddeuai  i'w   hamddiffyn.     Ond   os 
cymerwch  fi  yn  ei  le,  mi  a  ymladdaf  a  chwi." 

INITIAL  RADICAL  CONSONANTS  : 

lc,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  711,  Sin,  9rh. 


A    GUIDE   TO    WELSH.       PART    II.  137 


"  Cymerwn,"  ebe'r  gweision. 

3.  Yna   dechreuodd   y  5frwydr,   a   gofid   a  'gafodd 
Owen  ganddynt.     Ar  hyny  y  Hew  a  ddaeth  i  helpu 
Owen,  a  threchwyd  y  gweision. 

"  Arglwydd,"  ebent  hwy,  "  nid  oedd  amod  i  ni  i 
ymladd  ond  a  thydi  dy  hun,  ac  y  mae  yn  anhawddach 
i  ni  ymladd  a'r  anifail  acw  nag  a  thydi." 

4.  Dododd  Owen  y  Hew  yn  y  lie  y  buasai  y  forwyn 
yn  ngharchar,  ac  a  wnaeth  8fur  o  8feini  ar  y  drws. 
Yna  fe  a  ymladdodd  a'r  gw$r  fel  cynt. 

5.  Ond  yr  oedd   afiechyd    hir    wedi   gwanhau   ei 
nerth,  ac  yr  oedd  y  ddau  was  yn   enill  arno.     Ni 
2pheidiodd  y  Hew  a  rhuo  am  f od  Owen  yn  colli ;  ac 
o'r  diwedd   rhwygodd   y  mur,  a  gwnaeth  ei  flfordd 
allan.     Neidiodd  ar  y  ddau  was,  a  Haddodd  hwynt  y 
naill  ar  ol  y  Hall. 

Felly  arbedwyd  Luned  rhag  ei  llosgi. 

6.  Yna  y  daeth  Owen,  a  Luned  gyd  ag  ef  i  gaer 
larlles  y  Ffynon.     Efe  a  gymerth  yr  larlles  gyd  ag 
ef  i  Lys  Arthur.     A  hi  a  fu  ei  Viaig  tra  fu  hi  byw. 


INITIAL  EADICAL  CONSONANTS  : 

Ic,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  711,  8m,  9rh. 


138  A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 

I  Wenol  'Gyntaf  y  Tymor 

Y\7rENOL8fwyn,ti  ddaethost  eto, 

*  *       I'n  dwyn  a'r  go'  fod  haf  ar  Vawrio, 
Wedi  bod  yu  hir  ymdeithio, 

Croeso,  croeso  i  ti ; 
Nid  oe£  unrhy  w  2berchen  aden, 
Fwy  cariadus  na'r  wenolen, 
Pawb  o't)   weled  sydd  yn  llawen : 

Ebe'r  wenol — Twi,  twi,  twi ! 

Ha  !  mi  wela  'th  fod  yn  chwilio 
Am  d)  nyth  o  dan  ein  bondo, 
Y  mae  hwnw  wedi  syrthio, 

Wenol,  coelia  di ; 
Nid  myfi  yn  *wir  a'i  tynodd, 
Gwynt  a  gwlaw  y  gaua'  a'i  curodd, 
Yntau  o  6ddarn  i  ddarn  a  'gwympodd : 

Ebe'r  wenol — Twi,  twi,  twi ! 

Wenol  sdirion,  paid  a  digio, 

Gelli  4wneud  un  newydd  eto ; 

A  2phe  gallwn,  gwnawn  dy  helpio — 

Aros  gyda  ni : 

Casglaf  'glai,  cei  dithau  Veithio, 
A  'chymeraf  *ofal  trosto, 
Rhag  i'r  'deryn  to  ddod  iddo : 

Ebe'r  wenol — Twi,  twi,  twi ! 


INITIAL  RADICAL  CONSONANTS: 

lc,'2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  7U.  8m,  9rh. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II.  139 

P'le  gadewaist,  wenol  heini', 
Dy  'gymdeithion,  3dorf  aneiri', 
Oedd  y  llynedd  yn  ein  lloni 

Yma  gyda  thi  ? 
A  fu'r  oil  o  honynt  8feirw, 
A'th  *adael  di'n  amddifad  *weddw  rt 
Byddai  hyny'n  chwedl  *arw ; 

Ebe'r  wenol — Twi,  twi,  twi ! 

Wenol  fach,  pa  ham  diengi 

Draw  oddi  wrthyf  ?     paid  ag  ofni ; 

Aros  bydd  yn  ^yfaill  i  mi — 

'Rwy'n  dy  gam  di. 
Credu'r  wyf  5fod  genyt  *galon 
Bur,  6ddiniwed,  *gy  wir,  ffyddlon— 
Peth  anf ynych  yn  2mhlith  dynion : 
Ebe'r  wenol — Twi,  twi,  twi ! 

Llawer  blinder  chwerw  2brofais, 
Er  y  tro  o'r  blaen  y'th  welais, 
Wenol  8fwyn,  a  llawer  ]gwynais — 

P'odd  ymd'rewaist  ti  ? 
A  fyddwch  chwi,  wenoliaid,  weithiau 
Yn  cyfarfod  a  blinderau, 
Nes  troi'ch  twi,  twi,  twi'n  Jgwynfanau  ? 

Ebe'r  wenol — Twi,  twi,  twi  ! 

Mi  6ddymunais,  wenol  lawen, 
'Ganwaith  8feddu  ar  dy  aden, 

INITIAL  RADICAL  CON  SONANTS  ; 

Ic,  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  7U,  8m,  9rh. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


I  allu  hccleg  yn  y  wybren, 

Uwch  y  byd  a'i  Jgri; 
Ymrydclhau  oddi  wrth  hclbulon 
Bywyd  dynol  a'i  4ofalon, 
Ac  fel  tithau,  'n  iach  fy  'nghalon 

Cann  uwch  eu  pen  —  Twi,  twi  ' 

Mae'th  6ddyfodiad,  addfwyn  wenol, 
I  ni'n  dysgu  gwersi  buddiol 
Ar  bob  tymor  yn  olynol 

Yr  ymweli  a  ni. 
Wyt  yn  adwaen  dy  3dymorau, 
Ac  yn  cadw  dy  amserau  — 
"  Cym'rvVch  9rybudd,  gwnewch  fel  8finau/" 
Ydyw'r  llais  yn  mhob  twi,  twi  1 

Dyna  'gamp  a  "ddysgi  eto  — 
Cadw'th  wisg  yn  *lan  a  'chryno 
A  thithau  'n  trin  y  clai  a'i  6ddwbio 

Wrth  *\vneud  dy  waitii, 
Hoffwn  inau  ddysgu  hono  — 
Trin  y  byd,  a  myned  trwyddo 
Heb  halogi  'm  gwisgoedd  ynddo, 

Na  rhoi  arno'm  calon  chwaith 

GWILYM    HIRAETHOG. 


INITIAL  RADICAL  CONSONANTS: 

Ic.  2p,  3t,  4g,  5b,  6d,  711,  8m,  9rh. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


141 


ABBREVIATIONS 


USED    IN    THE 


VOCABULARY 


adj.  adjective. 

adv.  adverb. 

comp.  comparative  degree. 

eonj.  conjunction. 

eq.  equal  degree. 

/.  feminine  gender. 

fut.  future. 

imperat.  imperative  mood. 

indef.  indefinite. 

inf.  infinitive  mood. 

inter,  interrogative. 

irr.  irregular. 

m.  masculine  gender. 

n.  noun. 

neg.  negative. 


part,  particle. 

pers.  person. 

pht.  plural  number. 

pos.  positive  degree. 

pass,  possessive. 

prep,  preposition. 

pro.  pronoun. 

pron.prep  pronominal  preposition. 

rel.  relative. 

s.  singular  number. 

subj.  subjunctive. 

tsuper.  superlative. 

v.  verb. 

N.W.  North  Wales. 

S.W.  South  Wales. 


EXPLANATION. 

Nearly  every  word  in  the  Story  IARLLES  Y  FFYNON  is  explained 
in  this  Vocabulary.  Each  word  should  be  looked  for  under  its 
Radical  Form. 


142 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


VOCABULARY  I. 

(WELSH). 


a,   adv.  part,  before  verbs,  not 

translated. 
a,  inter,  part,  before  verbs,  riot 

translated. 
a,  ac,  conj.  and. 
&,  ag,  prep.  with. 
a,  ag,  rel.  pro.  who;  which;  that. 
a,  ag,  adv.  as. 
Abertawe,  n.  Swansea. 
acw,  adj.  and  adv.  yonder, 
aclios,  n.  m.  cause. 
o  achos,  prep,  because  of. 
achub,  v.  inf.  to  save. 
achwyn,  v.  inf.  to  complain. 
adar,  n.  plu.  birds. 
aden,  n.  f.  a  wing,  plu.  adenydd. 
aderyn,  n.  m.  a  bird,  plu.  adar. 
aderyn  td,  a  sparrow, 
adnabod,    v.  inf.  to  know ;   to 

recognise;    to   be   acquainted 

with. 

adnabu,heknew;  he  recognised. 
ad  nod,  n.  f.  a  verse  (Bible). 
ad r odd,  v.  inf.  to  recite;  to  tell. 
adref,  adv.  home. 
adwaen,    v.  inf.  to  know;  to 

recognise;    to   be  acquainted 

with. 

ad  daw,  v.  inf.  to  promise. 
addfwyn,  adj.  gentle;  mild. 
aeth,  he  went. 
afal,  n.  m.  au  apple. 
afiechyd,  n.  m.  illness. 
afon,  n.f.  a  river ;  plu.  afonydd. 
agen,  n.  f.  a  crack ;  an  opening. 
agor,  v.  inf.  to  open. 


agos,  adj.  near;  adv.  nearly. 

angeuol,  adj.  deadly ;  mortal. 

anghofio,  v.  inf.  to  forget. 

ai,  adv.  inter,  is  it? 

ai  ni,  ai  nid,  ai  nis,  is  it  not? 

a'i=a  ei,  and  his ;  and  her. 

ail,  adj.  second. 

allan,  adv.  out;  adj.  outer. 

alltudio,  v.  inf.  to  send  away. 

am,  prep,  for;  about;  around; 
on  account  of ;  conj.  because  ; 
for. 

a'm=a  ym,  and  my. 

ambell,  adj.  some  ;  few. 

ambell  waith,  adv.  sometimes. 

amddifad,  adj.  destitute ;  with- 
out relatives. 

amddif f y n,  v.  inf.  to  defend ; 
to  protect. 

ami,  adv.  often ;  adj.  many. 

amled,  adj.  eq.  as  many. 

amneidio,  v.  inf.  to  beckon. 

amod,  n.  f.  au  agreement ;  a 
condition. 

amryw,  adj.  several. 

amser, — au,  n.m.  time;  season. 
bob  amser,  always. 

aneiri',  aneirif,  adj.  innumer- 
able. 

anfynych,  adj.  uncommon,  rare. 

anhawdd,arf/.difficult,noteasy. 

anifail,  n.  m.  s.  au  animal. 

anifeiliaid,  n.  plu.  animals. 

annioddefol,  adj.  unbearable. 

anturiaeth,  n.  f.  enterprise; 
adventure. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


ar,  prep,  on ;  upon. 

ar  bwys,  adv.  near. 

ar  gyfer,  prep,  opposite. 

ar  hyd,  prep,  along. 

ar  hyny,  upon  that. 

ar  ol,  prep,  after. 

ar  ei  ol,  after  him. 

ar  ei  hoi,  after  her. 
a'r,  and  the. 

araf,  adj.  slow  ;  adv.  slowly. 
arall,  adj.  other;  another. 
arbed,   v.   inf.  to  preserve ;   to 

save. 

archodd,  he  commanded. 
arch-esgob,    n.    m.    an    arch- 
bishop. 

ardal,  n.  /.  neighbourhood. 
arf,  n.  f.  s.  a  weapon ;  a  tool. 
arfau,  n.  plu.  weapons;  tools; 

arms. 

arfog,  adj.  armed. 
arglwydd,  n.  m.  a  lord. 
arglwyddes,  n.  f.  &  lady. 
arglwyddiaeth,  n.  f.  lordship; 

dominion. 

arian,  n.  m.  silver;  money. 
arnaf,  pro.  prep,  upon  me. 
arni,    pro.    prep,     upon     her ; 

upon  it. 
arno,    pro.    prep,    upon     him ; 

upon  it. 

arnynt,  pro.  prep,  upon  them, 
aros,  v.  inf.  to  wait ;  to  remain. 
arw,  garw,  adj.  rough,  bad. 
arwain,  v.  inf.  to  lead. 
arwe'nydd,  n.  m.  a  leader;  a 

guide. 

asy  n,  n.  m.  an  ass  ;  a  donkey. 
at,  prep.  to. 

ataf,  pro.  prep,  to  me. 

at!,  pro.  prep,  to  her ;  to  it. 

ato,  pro.  prep,  to  him,  to  it. 
ateb,  n.  m.  an  answer;  a  reply. 
ateb,  v.  inf.  to  answer;  to  reply. 
atebiad,   n.  m.  an  answer ;    a 

reply. 

athraw,  n.  m.  &  teacher. 
aur,  n.  m.  gold. 


awdurdod,    n.   m.    authority 

power. 
awr,  /?.  /.  an  hour;  plu.  oriau. 

yn  awr,  adv.  now 

yr  awr  hon,  this  hour;  now. 
awyr,  n.  f.  sky. 


B 


bach,  adj.  small ;  little. 
bachgen,  n.  m.  a  boy  ;  a  lad. 
bai,  n.  m.  a  fault ;   a  defect. 
bai,  byddai,  /.  subj.  he  were. 
batch,  n.  m.  a  load ;  a  burden. 
balch,  adj.  proud. 
baner,  n.  f.  a  banner;  a  flag. 
bar, — au,  n.  m.  a  bar ;  a  skewer. 
bara,  n.  m.  bread. 
barnu,  v.  inf.  to  judge. 
bendith,  n.  f.  a  blessing. 
ber, — au,  n.  f.  a  skewer. 
beth,  pro.  inter,  what. 
beth    bynag,    pro.   rel.  what- 
soever. 

beunydd,  adv.  daily. 
blaen,  n.  m.  end  ;  front  part. 

o'r  blaen,  adv.  before. 

yn  mlaen,  adv.  forward. 
blaenor,  n.  m.  a  leader. 
bloeddio,  v.  inf.  to  shout. 
blwyddyn,  n.  f.  a  year. 
blynedd,  n.  f.  a  year. 
bod,  v.  inf.  to  be ;  to  exist. 
bod,  n.  m:  a  living  being. 
boddi,  v.  inf.  to  drown 
bondo,  n.  m.  eaves  of  a  roof. 
boneddigeiddiaf,  adj.  sup.  of 

most  noble  birth. 
bore,  boreu,  n.  m.  morning. 

yn  fore,  adv.  early. 
braidd,  adv.  hardly. 
brathu,    v.    inf.    to   sting;     to 

wound. 
brawd,   n.  m.  a  brother ;   plu. 

brodyr. 
bref iad,   n.   m.  a  bleating ;    a- 

lowing. 


144 


A    GUIDE    TO    WELSH.       _°ART    II. 


brenln,  n.  m.  a  king. 
brenhines,  n.  f.  a  queen. 
brig,  n.  m.  top ;  top  branches. 
brith,  adj.  spotted;  striped. 
bron,  n.  f.  breast ;  side  of  a  hill. 
bron,  adv.  almost,  nearly. 
brwydr,  n.  f.  a  battle. 
brwyn,  n.  plu.  rushes. 
buan,  adv.  soon ;  adj.  fast. 
buddiol,  adj.  useful ;  beneficial. 
buwch,  n.  f.  a  cow. 
bwrdd,  n.  m.  s.  a  table. 
byrddau,  n.  plu.  tables. 
bwriadu,  v.  inf.  to  intend. 
bwrw,    v.    inf.    to    throw;    to 

unhorse. 

bwyd,  n.  m.  food. 
bwyta,  v.  inf.  to  eat. 
bychan,    adj.    m.    bechan,   f. 

little,  small. 
byd,  n.  m.  world. 
bydd,  shall  be ;  will  be. 
toys, — edd,  n.  m.  a  finger. 
byth,  adv.  ever. 
byw,  v.  inf.  to  live  ;  adj.  live. 
bywyd,  /?.  m.  life. 


cadair,  n.  f.  s.  a  chair. 

cadeiriau,  n.  plu.  chairs. 

cad w,  a.  inf.  to  keep ;  to  guard. 

cadwyn,  n.  f.  a  chain. 

cac*  n.  m.  a  field. 

cael,  v.  inf.  to  have ;  to  receive. 

caer,  n.  f.  a  walled  city ;  a  castle. 

Caerlleon-ar-Wysg,  n.  Caer- 

leon-on-Usk. 
cafodd,  he  received. 
caf  f  ent,  v.  subj.  they  would  have. 
cals,  v.  imperat.  seek  for. 
calon,  n.  f.  a  heart. 
cam,  n.  m.  a  wrong;  injury. 
camp,  n.  m.  a  feat;  a  game. 
can,  n.  f.  a.  song. 
canfod,  v.  inf.  to  perceive;  to 

see. 


can! u,  he  perceived ;  he  saw. 
caniatau,  v.  inf.  to  permit. 
caniatad,  n.  m.  permission. 
canlyn,  v.  inf.  to  follow. 
canmol,  v.  inf.  to  praise. 
canol,  n.  m.  middle. 
cant,  adj.  a  hundred. 
canu,  v.  inf.  to  sing. 
canu  cloch.,  to  ring  a  bell. 
canu  corn,  to  blow  a  horn.. 
can  wait  h ,  adv.  a  hundred  times. 
carchar,  n.  m.  a  prison. 
carcharor,  n.  m.  &  prisoner. 
carcharu,  v.  inf.  to  imprison. 
caredig,  adj.  kind. 
careg,  n.  f.  a  stone ;  plu.  ceryg. 
cariadus,  adj.  loving;  kiad. 
caru,  v.  inf.  to  love. 
carw,  n.  m.  a  stag  ;  plu.  ceirw. 
casglu,  v.  inf.  to  collect. 
cau,  v.  inf.  to  shut. 
cawg,  n.  m.  a  bowl. 
cawgaid,  n.  m.  a  bowlful. 
cawod,  n.  f.  &  shower. 
cawr,  n.  m.  a  giant ;  plu.  cewri. 
cef ais,  I  received ;  I  had. 
cefn,  n.  m.  a  back. 
cefnder,  n.  m.  a  (male)  cousin. 
ceffych,   v.  subj.   thou  mayest 

have. 

ceffyl,  n.  m.  a  horse. 
cegin,  n.  f.  a  kitchen. 
cei,  thou  shalt  have. 
ceiniog,  n.  f.  a  penny. 
ceislo,  v.  inf.  to  seek ;  to  try. 
celu,  v.  inf.  to  hide. 
cenad,  n.  m.  a  messenger. 
cenllysg,  n.plu.  hailstones,  hail. 
cerbyd,  n.  m.  a  carriage. 
cerdd,  n.  f.  music,  a  song. 
cerdded,  v.  inf.  to  walk. 
ci,  n.  m.  a  dog;  plu.  cwn. 
ciniaw,  n.  m.  a  dinner. 
claddedigaeth,  n.  f.  a  funeral. 
clai,  n.  m.  clay. 
cleddyf,  n.  m.  a  sword. 
cloch,  n.  f.  a  bell;  a  clock. 

ar  gloch,  o'clock. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


145 


clod,  n.  m.  or  f.  glory;  praise. 

cloddio,  v.  inf.  to  dig. 

cloff,  adj.  lame. 

clogwyn,  n.  m.  a  cliff ;  a  rock. 

clywed.  v.  inf.  to  hear. 

coch,  adj.  red. 

coed,  n.  plu.  trees,  wood. 

coelio,    v.   inf.   to    believe;    to 

trust. 

c6f,  n.  m.  memory. 
cofio,  v.  inf.  to  remember. 
cofleidio,  v.  inf.  to  embrace. 
colli,  v.  inf.  to  lose. 
corn,  n.  m.  a  horn,  a  trumpet. 
corff,  n.  m.  &  body. 
coron,  n.  f.  a  crown. 
cospi,  v.  inf.  to  punish. 
craig,  n.  f.  a  rock. 
credu,  v.  inf.  to  believe. 
crefyddwyr,   n.  plu.  religious 

men;  monks. 
cri,  n.  m.  a  cry  ;  noise. 
croesaw,  n.  m.  a  welcome. 
croesaw,   croeso,    v.  imperat. 

welcome. 

crogi,  v.  inf.  to  hang. 
cryno,  adj.  neat,  tidy. 
crynu,    v.    inf.    to    shake ;     to 

tremble. 

cuddio,  v.  inf.  to  hide. 
euro,  v.  inf.  to  beat. 
cwbl,  n.  m.  the  whole  ;  all. 
cwpan,  n.  m.  a  cup. 
cwsg,  n.  m.  sleep. 
cwsg,  v.  imperat.  sleep. 
cwympo,  v.  inf.  to  fall. 
cwynfan, — au,  n.m.  mourning, 

a  complaint. 

cwyno,  v.  inf.  to  complain. 
cychwyn,  v.  inf.  to  set  out ;  to 

begin. 

cydsynio,  v.  inf.  to  agree. 
cyf agfOS,  adj.  very  near. 
cyfaill.  n.  m.  s.  a  friend. 
cyfeillion,  n.  plu.  friends. 
cyf  an,  adj.  whole. 
cyfarch,  v.  to  salute. 
cyfarfod,  c.  inf.  to  meet. 

K 


cyf lym,  adj.  fast,  swift. 

cyf  erbyn,  p  rep.  opposite. 

cyfnewid,  /.  inf.  to  exchange. 

cyfodi,  v.  inf.  to  rise,  to  raise. 

cyfoethog,  adj.  rich. 

cyfrwy,  n.  m.  a  saddle. 

cyfrwyo,  v.  inf.  to  saddle. 

cyf rwys,  adj.  sly,  cunning. 

cyfryw,  adj.  such. 

cyfyngder,    n.   m.  distress ; 
trouble. 

cyffesu,  v.  inf.  to  confess. 

cyhyd,  adj.  eq.  as  long. 

cylch,  prep,  around ;  about. 

cymaint,  adj.  eq.  as  much;  as 
nuny ;  as  large. 

cymdeithion,  n.  plu.  compan- 
ions. 

cymerth,  he  took. 

cymeryd,  v.  inf.  to  take. 

Cymraeg,  n.  and  adj.  Welsh. 

cyn,  adv.  as ;  so. 

cyn,  prep,  before. 

cy°  gynted,  as  soon  as. 

cynal,   v.  inf.  to  maintain;    to 
support. 

cynar,  adj.  early. 

cyneu,  v.  inf.  to  light ;  to  kindle. 

cynifer,  adj.  as  many. 

cynt,  adv.  formerly. 

cyntaf,  adj.  first. 

cynull,    v.   inf.   to   collect   to- 
gether. 

cyrhaedd,  v.  inf.  to  reach. 

cysgu.  v.  inf.  to  sleep. 

cystal,    adj.   eq.    as    good;    as 
well. 

cywilydd,  n.  m.  shame. 

cywir,  adj.  true,  faithful. 

CH 

chwaer,     n.f.    a    sister;     plu. 

chwiorydd. 

chwaith,  adv.  neither  ;  either. 
chwardd,  v.  fut.  will  laugh. 
chwareu,  v.  inf.  to  play. 


146 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


chwech,  adj.  six. 
chwedl,  n.  f.  a  story. 
chwedyn,  adv.  afterwards. 
chwerthin,  v.  inf.  to  laugh. 
chwerw,  adj.  bitter'. 
chwilio,  v.  inf.  to  search. 
chwi,  pro.  2nd  pers.  plu.  you. 
chwithau,  pro.  pers.  you  (also). 


D 

da,  adj.  good ;  adv.  well. 
dacw,  adv.  there,  yonder. 
dadweinio,  v.  inf.  to  unsheathe, 

to  draw    a    sword    from   the 

sheath. 

daeth,  v.  irr.  perf.  he  came. 
dafad,  n.  f.  a  sheep ;  plu.  defaid. 
dangos,  v.  inf.  to  show,  to  point 

out. 

daiar,  n.  f.  earth,  ground. 
dan,  tan,  prep,  under. 
am  dano,  about  him,  about  it. 
danfon,  v.  inf.  to  send. 
darfod,  v.  inf.  to  finish;  to  end. 
darfu,  it  happened. 
darllen,  v.  inf.  to  read. 
darn,  n.  m.  a  piece. 
darparu,  v.  inf.  to  prepare. 
dau,  adj.  two. 
daw,  v.  fut.  a.  he  will  come. 
de,  adj.  right  (hand). 
dechreu,  v.  inf.  to  begin. 
defnydd,  n.  m.  material. 
deffroi,  v.   inf.  to  wake  (from 

sleep). 
deilen,    n.  f.  s.  a  leaf ;   dail, 

leaves. 
deiliaid,  n.  plu.  vassals,  those 

under  a  lord. 
delych,    v.  subj.    thou    mayest 

come. 

derbyn,  v.  inf.  to  receive. 
deuai,  v,  subj.  he  would  come. 
deuant,  they  will  come. 
dewis,  v.  inf.  to  choose. 
dl  (ti)  pron.  pers.  thou,  thee. 


dlanc.  v.  inf.  to  escape. 
diangasai,  v.  subj.  would  have 

escaped. 

diau,  adv.  truly ;  without  doubt. 
diengi,  you  escape  ;    you  run 

away. 
dienyddio,  v.   inf.    to   put   to 

death. 

diflanu,  v.  inf.  to  disappear, 
diffaeth,  at//,  waste;  desert;  wild. 
dif  faethwch,  /?.  /».  a  desert ;  a 

wilderness. 

digio,  v.  inf.  to  be  angry. 
digon,  n.  m.  enough  ;  plenty. 
digonedd,  n.  m.  abundance. 
digoni,  v.  inf.  to  satisfy. 
dillad,  n.  plu.  clothes. 
dilyn,  v.  inf.  to  follow. 
dim,  n.  m.  nothing. 
dim,  adv.  not. 

diniwed,    adj.    harmless .     in- 
nocent. 

dioddef,  v.  inf.  to  bear;  to  suffer. 
diosg,   v.  inf.  to  take  off ;   to 

remove. 

disglaer,  adj.  bright ;   shining. 
disgleirio,  v.  inf.  to  shine. 
disgyn,  v.  inf.  to  descend  ;   to 

come  down. 

distawrwydd,  n.  m.  silence. 
disylw,  adj.  unnoticed. 
diwedd,  n.  m.  an  end. 

o'r  diwedd,  adv.  at  last. 
diweddaf,  adj.  super,  last. 
diwrnod,  n.  m.  a  day. 
do,  adv.  yes. 

dod,  dyfod,  v.  inf.  to  come. 
dodi,  v.  inf.  to  put ;  to  place. 
doe,  y  ddoe,  adv.  yesterday. 
ddl,  n.  f.  a  dale  ;  a  valley. 
dds,  v.  imperat.  go. 
drach,    trach,    prep,    behind, 

aside. 
drach    el    chefn,     sideways, 

backward  ;  behind  her  back. 
draw,  adv.  far  away. 
dros,  tros,  prep,  across,  over. 
drwg,  adj.  bad,  naughty. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


drwg,  n.  m.  evil,  harm. 

drwy,  trwy,  prep,  through. 

drws,  n.  m.  a,  door. 

dryllio,  v.  inf.  to  tear  iu  pieces. 

du,  adj.  black. 

Duw,  n.  m.  God. 

dug,  v.  perf.  s.  he  brought. 

d wbio,  v.  inf.  to  plaster ;  to  daub. 

dweud,  v.  inf.  to  say. 

dwfr,  dwr,  n.  m.  water. 

dwrn,  n.  m.  a  fist. 

dwylaw,  n.  plu.  hands. 

dwyn,  v.  inf.  to  bring. 

dwyn    ar    go',    to  bring    to 

memory,  to  remind. 
dychrynllyd,  adj.  dreadful. 
dychwelyd,  v.  inf.  to  return. 
dydd,  n.  m.  a  day. 
dyfod.  dod,  v.  inf.  to  come. 
dyfodiad,  n.  m.  a  coming. 
dyf fryn,  n.  m.  a  valley. 
dygasant,  v.  irr.  they  brought. 

fr.  dwyn,  to  bring. 
dyledus,  adj.  indebted,  owing. 
dylwn,  v.  irr.  I  ought. 
dyma,  adv.  here  is. 
dymuno,    v.  inf.   to   wish,    to 

desire. 

dyna,  adv.  there  is. 
dyn,  n.  m.  a  man.  plu.  dynion. 
dynol,  adj.  human. 
dyrnod,  n.  m.  &  blow. 
dysgu,    v.    inf.    to    learn  ;    to 

teach. 
dywedyd,  dweud,   v.  inf.  to 

say. 


ebe,  v.  irr.  he  said. 

ebrwydd,  adv.  soon. 

echdoe,    adv.    the    day  before 

yesterday. 
echnos,  adv.  the  night  before 

last  night 

edrych,  v.  inf.  to  look. 
edy,   gedy,   gadawa,  he  will 

leave. 


ef,  pro.  pers.  he,  him,  it. 

efe,  pro.  pers.  he. 

eglwys,  n.  f.  a  church. 

ei,  'i,  pro.  pass,  his,  her ;  its. 

eich,  pro.  pass.  your. 

ein,  'n,  pro.  pass.  our.    - 

eira,  n.  m.  snow. 

eisoes,  adv.  already. 

eistedd,  v.  inf.  to  sit. 

eithaf,  adv.  quite. 

eithafoedd,    n.    plu.    furthest 

parts. 

eithr,  con/,  but. 
eleni,  adv.  this  year. 
elor,  n.  m.  a  bier. 
elwyf,  v.  subj.  I  may  go. 
enaid,  n.  m.  a  soul. 
enill,  v.  inf.  to  win. 
enw,  n.  m.  a  name. 
er,  prep,  since,  from,  for. 
er,  con/,  though. 
er  hyny,  adv.  in  spite  of  that. 
er  pan,  con/  since. 
er  ys,  prep,  for ;  since. 
erbyn,  prep,  against. 
ereill,  adj.  plu.  other  ;  others. 
erioed,  adv.  ever. 
esgid, — iau,  n.  f.  a  boot,  a  shoe. 
esgob, — ion,  n.  m.  a  bishop. 
esgyn-faen,  n.  m.  a  mounting 

stone  ;  a  horse-block. 
eto,  adv.  again. 
eu,  'u,  pro.  pass,  their. 
euraidd,  adj.  golden. 
ewyllys,  n.  m.  a  will ;  desire. 


fath,  math,  adj.  such. 
fe,  pro.  pers.  he,  him,  it. 
fe,  particle,  before  Verbs,  not 

translated. 
feirw,  meirw,  p/u.  of  marw,  v. 

inf.  to  die. 
felly,  adv.  so,  thus. 
lei,  adv.  as. 
f  el  y  con/,  that. 


148 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


fl,  i,  pron.  pers.  I,  me. 

yn  fore,  adv.  early. 
fry,  adv.  above. 
fy,  pro.  poss.  my. 

i  fyny,  adv.  up. 

FF 

ffalr,  n.f.  a  fair. 
f fenestr,  n.  f.  a  window, 
ffddd,  v.  perf.  s.  he  fled. 
ffoi,  y.  inf.  to  flee ;  to  run  away. 
ffon,  n.  f.  a  rod ;  a  staff. 
ffordd,  n.  f.  a  way  ;  a  road. 
Ffrancaeg,  n.f.  and  adj. French. 
ffrwyn,  n.f.  a  bridle 
ffrwyth,  n.m.  fruit. 
ffyddlon,  adj.  faithful. 
ffynidwydd,  n.  plu.  pine  trees. 
ffynon,  n.  f.  a  fountain  ;  a  well. 
ffyrnig,  adj.  fierce ;  violent. 


Q 

gadael,  v.  inf.  to  leave ;  to  let ; 

to  allow. 

gadewir,  is  left ;  will  be  left. 
gafaelyd,   v.  inf.  to  grasp ;  to 

take  hold  of. 
gair,  n.m.  sing,  a  word. 
geiriau,  n.  plu.  words. 
gallai,  v.  subj.  he  could. 
gallt,  n.  f.  a  sloping  hill ; 

ascent. 

gallu,  v.  inf.  to  be  able. 
zalaru,  v.  inf.  to  mourn. 
galw,  v.  inf.  to  call. 
gan,  prep,  with,  by. 
ganddo,  pro.  prep,    with  him. 

with  it. 

ganddynt,  pro.  prep,  with  them. 
garw,  adj.  rough  ;  bad. 
gauaf,  n.m.  winter. 
geiriadur,  n.m.  a  dictionary. 
gelli,  thou  canst. 
gellwch,  you  can. 
gelwir,  is  called. 


geneth,  n.  f.  a  girl. 

genyf ,  pro.  prep,  with  me. 

y  mae  genyf,  I  have. 

ger  bron,  prep,  in  the  presence 

of;  before. 
ger  Haw,  adv.  and  prep,  near ; 

by. 

gerfydd,  prep.  by. 
gilydd,  pro.  one  another. 
glan,  adj.  clean  ;  pure. 
glas,  adj.  green. 
glasach,  adj.  comp.  greener. 
glasaf,  adj.  super,  greenest. 
glo,  n.  m.  coal. 
go,  adv.  somewhat. 
gobeithio,  v.  inf.  to  hope. 
gobenydd,  n.   m.  a  bolster;  a 

pillow. 
goddef ,  v.inf.  to  bear ;  to  endure ; 

to  permit. 

goddiweddu,  v.  inf.io  overtake. 
gofal,  -on,  n.m.  care. 
gofalus,  adj.  careful. 
gofid,  n.  m.  trouble;  sorrow. 
gofidlo,  v.  inf.  to  grieve  ;  to  be 

grieved. 

gofyn,  v.  inf.  to  ask. 
goganu,    v.   inf.  to  mock :    to 

despise. 
gollwng,   v.  inf.  to  let  go;  to 

loosen. 

gollyngwyd,  was  set  free. 
golchi,  v.  inf.  to  wash. 
goleuo,  v.  inf.  to  light. 
golwg,  n.  m.  or  f.  sight;  view; 

appearance. 
golwyth, — on,  n.  m.  a  slice  of 

meat;  a  chop. 
gorchfygu,  v.  inf.  to  overcome; 

to  conquer. 

gorchuddio,  v.  inf.  to  cover. 
gorchy myn,  v.  inf.  to  command. 
goreu,  adj.  sup.  best. 
o'r  goreu,  adv.  very  well. 
gorf  u,  he  overcame ;    he    con- 
quered. 
gormod,  n.  m.   too  much,  too 

many. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


149 


gorffen,  v.  inf.  to  finish. 
gorffwys,  v.  inf.  to  rest. 
gorsedd,  n.  f.  throne  ;  high  seat. 
goruwch,  prep,  above. 
gosod,  v.  inf.  to  place. 
gostwng,  v.  inf.  to  lower. 
gresyn,  n.  m.  pity. 
grym,  n.m.  force ;  strength. 
gwaedd,  n.  f.    a  cry  ;  a  shout. 
gwaeddu.  v.  inf.  to  cry;  to  shout. 
gwaered,  n.  m.  a  slope. 

i  waered,  adv.  down. 
gwag,  adj.  vacant ;  empty. 
gwahan,  adj.  separate. 

ar  wahan,  adv.  apart. 
gwahan-ffordd,  n.   f.  a  road 

separating  from  another  road. 
gwahanol,  adj.  different. 
gwahanu,  v.  inf.  to  separate. 
gwahodd,  v.  inf.  to  invite. 
gwaith,  n.  m.  work. 
gwallt,  n.  m.  hair. 
gwanhau,  v.  inf.  to  weaken. 
gwaredu,    v.   inf.   to  free  ;  to 

deliver. 

gwarogaeth,  n.  f.  homage. 
gwas,  n.  m.  sing,  a  man-servant. 
gweision,  n.  plu.  men-servants. 
gwasgu,  v.  inf.  to  squeeze. 
gwastad,  adj.  level. 

yn    wastad,     adv.    always ; 

continually. 

gwatwar,  n.  m.  mockery;  scorn. 
gwawrio  v.  inf.  to  begin  to  get 

light ;  to  dawn. 
gwayw-ffon,  n.  f.  a  spear. 
gwddf,  n.  m.  a  neck  ;  a  throat. 
gwedi,  wedi,  prep,  after. 
gweddill,  n.  m.  remainder. 
gweddw,  n.  f.  a.  widow. 
gweini,  v.  inf.  to  serve. 
gweithio,  v.  inf.  to  work. 
gweithred,   n.  f.  an  act ;     an 

action. 

gwell,  adj.  comp.  better. 
gweled,  gweld,  v.  inf.  to  see. 
gwenith,  n.  m.  wheat. 
gwenol,  -  iaid,  n.  f.  a  swallow. 


gwenu,  v.  inf.  to  smile. 
gwers,— i,  n.  f.  a  lesson. 
gwerth,  n.  m.  worth  ;  value. 
gwerthfawr,  adj.  valuable. 
gwerthu,  v.  inf.  to  sell. 
gwineu-ddu,    adj.    brownish- 
black. 
gwir,  adj.  true. 

yn  wir,  adv.  truly. 
gwisg,— oedd,  n.  f.  a  dress. 
gwisgo,  v.  inf.  to  dress  ;  to  wear. 
gwlad,  n.  f.  a  country. 
gwlaw,  n.  m.  rain. 
gwledd  n.  f.  a  feast. 
gwn,  I  know. 
gwna,  /.  imperat.  do ;  make. 
gwnaeth,  he  did  ;  he  made. 
gwneli,  thou  doest,  makest. 
gwnfis,  I  did  ;  I  made. 
gwneud,  v.  inf.  to  do  ;  to  make. 
gwneuthur,  v.  inf.  to  make;  to 

do. 

gwnio,  v.  inf.  to  sew. 
gwr,  n.  m.  &  man  ;  a  husband. 

plu.  gwyr, 

gwobr,  n.  f.  a  prize  ;  a  reward. 
gwraig,  n.  f.   s.  a  woman;  a 

wife. 
gwragedd,    n.    plu.    women ; 

wives. 
gwrandaw,  gwrando,  v.  inf. 

to  listen. 

gwr t hod,  v.  inf.  to  refuse. 
gwrthun,  adj.  unseemly. 
gwybod,  v.  inf.  to  know. 
gwybu.  he  knew. 
gwybyddaf,  I  shall  know. 
gwyddai,  he  knew. 
gwyddost,  thou  knowest. 
gwyllt,  adj.  wild. 
gwyllt  ei  natur,  hot-tempered. 
gwyn,  adj.  white. 
gwyrdd,  adj.  green 
gyd,  con/,  with. 
gyd  a,  ag,  con/,  with. 
i  gyd,  adv.  altogether. 
gyneu,  adv.  a  little  while  ago. 
gyru,  v.  inf.  to  drive  ;  to  send. 


150 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


H 

ha  !  inlerj.  ha! 

haf,  n.  m.  summer. 

hagr,  adj.  ugly;  not  nice  looking. 

haiarn,  n.  m.  iron. 

halogi,  v.  inf.  to  soil;  to  corrupt. 

haner,  n.  m.  half. 

haner-dydd,  n.  m.  mid-day. 

hanes,  n.  m.  history ;  a  story. 

hardd,  adj.  beautiful. 

hau,  v.  inf.  to  sow. 

heb,  prep,  without. 

heb  law,  prep,  besides;  with- 
out. 

hedeg,  ehedeg,  v.  inf.  to  fly. 
heddyw,  adv.  to-day. 
hefyd,  adv.  also. 
heibio,  ad\r.  by. 
heini',  heinif ,  adj.  lively  ;  fast. 
helbul, — on,    n.    m.    care ; 

trouble. 

helm,  n./M. helmet;  head-dress. 
helpu,  helpio,  v.  inf.  to  help, 

to  assist. 

heno,  adv.  to-night. 
heol, — ydd,  n.f.  a  road ;  a  street. 
o  herwydd,  prep,  because  of. 
hi,  pro.  pers.  she,  her,  it. 
hinon,  n.  f.  fine  weather. 
hir,  adj.  long. 

hiraeth,  n.  m.  regret,  a  longing. 
hithau,  pro.  pers.  she  (also),  her 

(also). 

hoelen,  n.  f.  a  nail,  a  spike. 
hoffi,  v.  inf.  to  like. 
holl,  adj.  all ;  whole. 
hollol,  adj.  total ;  adv.  entirely, 

completely. 

hoi  It,  n.  f.  cleft,  a  crack. 
holi,    v.   inf.  to   question,   to 

examime. 
hon,  adj.  f.  this. 

yr  hon,  pro.  rel.  /'.who,  whom, 

which,  that. 

hona,  adj.  f.  that  (yonder). 
hono,  adj.  f.  that  (out  of  sight). 


o  h&no,  pro.  prep,  of  him,  of 

it. 

honynt,  pron.  prep,  of  them. 
hun,  hunan,  pro.  self. 
hunain,  plu.  selves. 
hwn,  adj.  m.  this. 

yr  hwn,  pro.  rel.  who,  whom, 

which,  that. 

hwna,  adj.  that  (yonder). 
hwnw,  adj.  that  (out  of  sight). 
hwy,  pro.  pers.  they,  them. 
hwylio,  v.  inf.  to  sail. 
hwynt,  pro.  pers.  them. 
hwyr,  n.  m.  evening. 
hwythau,  pro.  pers.  they,  them. 
hyd,  prep,  to,  until. 
hyd  at,  prep,  as  far  as. 
hyd  oni,  con/,  until. 
hyd  nes,  conj.  until. 
hyn,  adj.  this  ;  these. 
yr  hyn,  pro.  rel.  which ;  ttat 

that  which ;  what. 
hyna,  adj.  yonder. 
hynod,  adv.  very  ;  extremely. 
hyny,  adj.  that ;  those. 
hysbys,  adj.  known  ;  evident. 
hysbysu,  v.  inf.  to  inform  ;  to 

tell. 
yn  hytrach,  adv.  rather. 

NOTE.— The  aspirate  h  is 
placed  before  words  begin- 
ning with  vowels  : — 

(1)  When    they    follow    the 
Pronouns  ym,  ei  (feminine), 
ein,  eu. 

(2)  When  ei  (masculine) ,  pre- 
cedes a  finite  Verb  beginning 
with  a  vowel. 

I 

i,  prep.  to. 

i'm=i  ym,  to  me. 

i'r=i  yr,  to  the. 

iach,  adj.  well  (in  health). 

iarll,  n.  m.  an  earl ;  a  count. 

iarlles,  n.  f.  a  countess  ;  a  lady. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


iarllaeth,  n.  f.  an  earldom;  a 

county. 

lawn,  adv.  very. 
iddo,  pro.  prep,  to  him,  to  it. 
iddynt,  pro.  prep,  to  them. 
ie,  adv.  yes. 
iechyd,  n.  m.  health. 
ieuanc,  adj.  young. 
inau,  pro.  pers.I  (also),  me  (also). 
iro,  v  inf.  to  anoint. 
is,  prep,  below,  under. 
islaw,  prep,  below  ;  beneath. 
isod,  adv.  below  ;  underneath. 
i'w,  to  his,  to  her,  to  its,  to  them. 
iwrch,  n.  m.  a  roebuck. 

LL 

lladd,  v.  inf.  to  kill. 

Hafurio,    v.   inf.    to  work ;   to 
labour. 

Ilai,  adj.  less. 

llais,  n.  m.  a  voice. 

Hall,  pro.  indef.  other. 

Haw,  n.  f.  a  hand. 

llaw  dde,  right  hand. 

llaw-forwyn,  — ion,   n.  f.  a 
maid  servant. 

Hawen,  adj.  glad ;  joyful. 

llawenydd,  n.  m.  joy;  gladness. 

llawer,  adj.  many  ;  much. 

1 1  awn,  adj.  full. 

llawr,  n.m.  floor  ;  ground. 
ar  lawr,  on  the  ground;  down. 
i  lawr,  adv.  down. 

llawr-Ien,  n.  f.  carpet. 

lie,  n.  m.  a  place. 

He,  adv.  where. 
yn  lie,  prep,  instead  of. 

llech,  n.  f.  a  flat  stone  ;  a  slab. 

lied,  adv.  partly,  fairly. 

lledr,  n.  m.  leather. 

lief,  n.  f.  a  cry,  a  voice. 

llefain,  v.  inf.  to  cry. 

lleill,  pro.  plu.  others. 

lien,— i,  n.  f.  a  curtain  :  a  cover- 
ing. 

llenwi,  v.  inf.  to  fill. 

lies,  n.  m.  benefit. 


Mestr, — i,  n.  m.  a  vessel. 
llety,  n.  m.  &  lodging. 
Hew,  n.  m.  a  lion. 
llian,    n.   m.   s.  linen,   a  linen 

towel. 

Hieiniau,  n.  plu.  towels,  cloths. 
Ilifo,  v.  inf.  to  flow. 
Hlw,  n.  m.  a  colour  ;  a  stain. 
lliwio,  v.  inf.  to  colour ;  to  stain. 
Hong,  n.  f.  &  ship. 
llonaid,  n.m.  fulness,  full  of. 
Iloni,  v.  inf.  to  gladden. 
Hosgi,  v.  inf.  to  burn. 
llu, — oedd,    n.    m.   a  large 

number ;  an  army. 
11  u  o  adar,  a  flock  of  birds. 
Hun,— iau,   n.    m.   a   shape ;    a 

picture. 

Hwdn,  n.  m.  a  young  animal. 
llwybr,  n.  m.  a  path  ;  a  way. 
llwyd,  adj.  grey. 
llwyth,  n.  m.  a  load. 
llwytho,  v.  inf.  to  load. 
llyfr,  n.  m.  a  book. 
llygad,  n.m.  an  eye,  plu.  llygaid. 
Hynedd,  adv.  last  year. 
Ilys,  n.  m.  a  court ;  a  palace. 
llythyr,   n.   m.   a  letter,   an 

epistle. 

M 

mab,  n.  m.  a  son. 
maddeu,  v.  inf.  to  forgive. 
mae,  v.  pres.  is. 
maen,  n.  m.  a  stone. 
maent,  v.  plu  they  are. 
maes,  n.  m.  a  field. 

i  maes,  adv.  out. 
magu,  v.  inf.  to  nurse  ;  to  bring 

up. 

mai,  con/,  that. 
main,  adj.  fine  ;  thin. 
maint,  n.  m.  size. 

pa  faint,  pro. inter,  how  many; 

how  much. 
mam,   n   f.  a  mother. 
man,  n.  m.,  n.  f.  a  place. 
maneg,  n.f.  aglove  ;  plu.  menyg. 


152 


A  GUIDE  TO  WELSH.   PART  II. 


march,  n.  m.  a.  a  horse. 
meirch,  n.  plu.  horses. 
marchog, — Ion,  n.  m.  a  knight. 
marmor,  n.  m.  marble. 
marw,  v.  inf.  to  die. 
marwolaeth,  n.  f.  death. 
math,— au,  n.  m.  kind;  sort. 

pa  fath,  pro.  inter,  what  kind. 

y  fath,  adj.  such. 
mawr,  adj.  great ;  large. 

yn  fawr,  large. 
medi,  v.  inf.  to  reap. 
medru,   v.  inf.  to  be  able ;  to 

know  how. 
medd,    n.   m.  mead  ;    a  drink 

made  from  honey. 
medd-gell,  n.  f.   a  pantry;   a 

cellar. 

meddai,  /.  he  said, 
meddiant,  n.  m.  possession. 
meddu,  v.  inf.  to  possess. 
meddwl,  n.  m.  thought ;  mind. 
meddwl,  v.  inf.  to  think. 
meddyliodd,  v.  he  thought. 
meistr,  n.  m.  a  master. 
meistres,  n.  f.  a  mistress. 
melyn,  adj.  yellow. 
methu,  v.  inf.  to  fail. 
mewn,  prep.  in. 

i  mewn,  adv.  in  ;  within. 
mi,  fi,  i,  pro.  pers.  I,  me. 
mil,  n.  f.  a  thousand. 
milgi,  n.  m.  a  greyhound. 
milwr,  n.  m.  s.  a  soldier. 
milwyr,  n.plu.  soldiers. 
milwriaeth,    n.    f.    warfare  ; 

fighting. 

minau,  pro.  pers.  I,  me  (also). 
mis,  n.  m.  a  month. 
modrwy,  n.  f.  a  ring, 
moes,  v.  imperat.  give. 
m6r,  n.  m.  sea. 
mor,  adv.  as,  so. 
morwr,    n.   m.  a  sailor ;    plu. 

morwyr. 

morwyn, — ion,  n.  f.  a  maid. 
mur,  n.  m.  a  wall. 
mwng,  n.  m.  a  mane. 


mwy,  adj.  and  adv.  more  ;  larger 
mwyaf,    adj.    and   adv.   super. 

most ;  largest. 

mwy-fwy,  adv.  more  and  more. 
mwyn,  adj.  gentle  ;  kind. 
m wynhau,  v.  inf.  to  enjoy. 
myfi,  pro.  pers.  I,  me. 
myned,  v.  inf.  to  go. 
mynegu,  v.  inf.  to  inform ;  to 

relate. 

mynu,  v.  inf.  to  will ;  to  choose. 
mynych,  adv.  often. 
mynydd,  n.  m.  a  mountain. 

N 

na,  nac,  nad,  nas,  adv.  no ;  not. 

na,  nag,  con/,  with  comp.  than. 
o  na,  would  that. 

na  ddo,  adv.  no. 

nage,  adv.  no. 

naill,  adj.  one,  the  other. 

nain,  n.  f.  a  grand  mother. 

natur,  n.  f.  temper,  disposition. 

neb,  pro.  indef.  no  one  ;  any  one. 

nefoedd,  n.plu.  heavens. 

neidio,  v.  inf.  to  jump. 
o'r  neilldu,  adv.  aside. 

neillduol,  adj.  particular;  cer- 
tain. 

neithiwr,  adv.  last  night. 

nerth,  n.  m.  strength. 

nes,  conj.  until. 

n6s,  adj.  comp.  nearer. 

nesaf ,  adj.  super,  nearest ;  next. 

nesu,  nesau,  v.inf.  to  draw  near. 

neu,  conj.  or. 

neuadd,  n.   f.  a  hall ;  a  large 
room 

newid,  v.  inf.  to  change. 

newydd,  adj.  new. 

newydd,  adv.  newly,  just. 

ni,  pro.  pers.  we,  us. 

ni,  nid,  nis,  adv.  not. 

nifer,  n.  m.  number. 

niwed,  n.  m.  injury  ;  harm. 

nof io,  v.  inf.  to  swim. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


nost  n.  f.  a  night. 
noson,  n.  f.  one  night. 
noswaith,  n.  f.  a  night. 
nyth,  n.  N.  W.  m. ;    S.  W.  f.  a 
nest. 

o 

0,  prep,  of ;  from  ;  out  of. 

o  achos,  o  blegid,  prep,  because 

of  ;  on  account  of. 
obry,  adv.  below,  beneath. 
O  dani,  pro.  prep,  under  her. 
o  dano,  pro.  prep,  under  him. 
o  fewn,  prep,  within. 
o  herwydd,  prep,  because  of. 
ochr,  n.  f.  a  side, 
oddi,  prep.  from. 
oddi  allan,  adv.  outside ;  from 

without. 

Oddi  ar,  prep,  from  ;  since. 
oddi  eithr,  prep,  except. 
oddi  fewn,  adv.  from  within. 
oddi  tano,  pro,  prep,  under  him. 
oddi  uchod,  adv.  from  above. 
oddi  wrth,  prep.  from. 
oddi  wrthyf,  pro.  prep,  from 

me. 

oddi  yma,  adv.  from  this  place. 
oddi   yna,     adv.    from    yonder 

place. 

oddi  yno,  adv.  from  that  place. 
oed,  n.  m.  age. 
oes,  v.  pres.  is. 
ofni,  K.  inf.  to  fear. 
oil,  adj.  all;  the  whole. 

01,  n.  m.  IE  ark ;  track. 
ol,  adj.  hindmost. 

ar  ol,  prep,  after  ;  behind. 

yn  ol,  adv.  back. 

olaf,  adj.  super,  last. 

olew,  n.  m.  oil. 

olynol,  adj.  one  after  another  ; 

in  succession. 
o  na,  would  that. 
ond,  conj.  but. 

oni,  onid,  adv.  infer,  is  it  not? 
oni,  conj.  until ;  unless. 


oriau,  n.  plu.  hours  ;  3.  awr. 
OS,     conj.    if    (with    indicative 
generally). 


pa,  pro.  adj.  inter,  what. 

pa  bryd,  adv.  when. 

pa  fodd,  adv.  how. 

pa  ham,  adv.  why. 

pa  wedd,  adv.  how. 

paid,  v.  imperat.  do  not ;  don't, 

pan,  conj.  when. 

papur,  n.  m.  paper. 

para,  v.  inf.  to  last. 

parch,  n.  m.  respect. 

parch  u,  v.  inf.  to  respect. 

pa  rod,  adj.  ready. 

parodd,  v.  he  caused. 

parotoi,  v.  inf.  to  prepare. 

pawb,  pro.  indef.  everybody ;  all. 

pe,    ped,   conj.  if    (with    Sub- 
junctive generally). 

ped  war,  m.  ped  air,  f.  adj.  four. 

ped  war  ar  hugain,  adj.  twenty- 
four. 

peidio,  v.  inf.  to  cease ;  to  stop. 

pell,  adj.  faraway;  distant. 

pellach,  adj.comp.  further  away. 

pen,  n.  m.  head  ;  end  ;  top. 
ar   ben,    adv.    at    an    end  ; 
finished. 

penelin,  n.  m.  elbow. 

pentref,  n.  m.  a,  village. 

perchen,  n.  m.  an  owner. 

peri,  v.  inf.  to  cause. 

pesychu,  v.  inf.  to  cough. 

peth,  n.  m.  a  thing ;  an  object. 

peth,  pro.  indef.  some  (quantity). 

piau,  v.  to  own  ;  to  possess. 

plant,  n.  plu.  children. 

plentyn,  n.  m.  a  child. 

plith,  prep,  among. 
yn  mhlith,  prep,  among. 

plwm,  n.  m.  lead. 

pob,  adj.  every. 

p'odd=pa  fodd,  adv.  how,  in 
what  way. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


poeth,  adj.  hot. 

pori,  v.  inf.  to  graze. 

porth,  n.  m.  a  gateway  ;  a  gate. 

pren,  n.  m.  a  tree. 

prif,  adj:  chief. 

prif-ddinas,  n.  f.  chief  city. 

priodas,  n.  f.  &  marriage. 

prin,  adj.  scarce. 

prin,  adv.  hardly. 

priodi,  v.  inf.  to  marry. 

profedigaeth,  n.f.  temptation. 

prof i,  v.  inf.  to  prove ;  to  taste. 

pryd,  n.  m.  time. 

pryd,  con/,  when. 

Prydain,  n.  f.  Britain. 

prydnawn,  n.  m.  afternoon. 

prynu,  v.  inf.  to  buy. 

punt,  n  f.  &  pound  (money) . 

pur,  adj.  pure ;  adv.  very,  rather. 

purddu,  adj.  very  black. 

purion,  adv.  very  well. 

pwll,  n.  m.  a  pool ;  a  pit. 

pwy,  pro.  inter,  who,  whom, 
whose. 

pwy  by  nag,  pro.  indef.  whoso- 
ever. 

pwys,  n.  m.  a  weight ;  a  pound. 

RH 

rhag,  prep,  from ;  before  ;  lest. 
rhagddo,  pro.  prep,  from  before 

him. 
rhai,  pro.  indef.  some. 

y  rhai,  pro.  ret.  who,  whom, 

which. 

rhaid,  adj.  necessary. 
rhan,  n.  f.  a  part. 
rhanu,  v.  inf.  to  divide. 
rhedeg,  v.  inf.  to  run. 
rhif,  n.  m.  number. 
rhodio,  v.  inf.  to  walk. 
rhoddi,  rhoi,  v.  inf.  to  give. 
rhuo,  v.  inf.  to  roar. 
rhwng,  prep,  between. 
rhwygo,    v.   inf.    to   tear ;     to 

break. 


rhwymo,  v.  inf.  to  bind. 

rhy,  adv.  too. 

rhybudd,  n.  m.  a  warning. 

rhydd,  adj.  free  ;  loose. 

rhyddhau,  v.  inf.  to  free ;  to 
loosen. 

rhyfedd,  adj.  wonderful ;  sur- 
prising. 

rhyfeddach,  adj.  comp.  more 
wonderful. 

rhyfeddu,  v.  inf.  to  wonder. 

rhyngddynt,  pro .  prep,  between 
them. 

rhyw,  adj.  some. 

rhyw  rai,  pro.  indef.  plu.  some. 

rhyw  un,  pro.  indef.  some  one. 


Saesneg,  n.  and  adj.  English. 

saeth,  n.  f.  an  arrow 

saethu,  v.  inf.  to  shoot. 

safai,  v.  subj.  he  might  stand; 
he  stood. 

safwn,  v.  plu.  we  shall  stand. 

saith,  adj.  seven. 

sarff,  n.  f.  a  snake  ;  a  serpent. 

sawl,  pro.  inter,  how  many, 
y  sawl,  pro.  rel.  he  that. 

sefyll,  v.  inf.  to  stand. 

s6r,  n.  plu.  stars,  s.  seren. 

siarad,  v.  inf.  to  speak,  to  talk. 

sicr,  adj.  sure. 

sidan,  n.  m.  silk. 

siomi,  v.  inf.  to  disappoint. 

sut,  adv.  how. 

swllt,  n.  m.  a  shilling. 

swn,  n.  m.  sound;  noise. 

sychu,    v.  inf.  to  dry ;  to  wipe 
dry. 

sydd,  v.  pres.  is. 

s>lwi,    v.   inf.     to    notice;    to 
observe. 

synwyr,  n.  m.    sense ;    mean- 
ing. 

syrthio,   v.   inf.   to    fall:     to 
tumble. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


tad,  n.  m.  a  father. 
taflu,  v.  inf.  to  throw. 
tafod,  n.  m.  a,  tongue. 
taith,  n.  f.  a  journey. 
talcen,  n.  m.  forehead. 
talu,  v.  inf.  to  pay. 
tan,  dan,  prep,  under. 
tan,  n.  m  fire. 
tanllyd,  adj.  fiery. 
tanodd,  adv.  underneath. 
taraw,  taro,  v.  inf.  to  knock  ; 

to  strike. 

tarian,  n.  f.  a  shield. 
tebyg,  adj.  like  ;  similar. 
tebygu,    v.  inf.  to  be  like;  to 

suppose. 

tfe}?,  adj.  fair ;  clear. 
teimlo,  v.  inf.  to  feel. 
teithio,  v.  inf.  to  travel. 
telwch,  v.  from  talu,  to  pay. 
terfyn,  n.  m.  boundary  ;  end. 
teulu,  n.  m.  a  family. 
teyrnas,  n.  f.  a  kingdom. 
ti,  pro.  pers.  thou,  thee. 
tir,  n.  m.  land  ;  soil. 
tithau,  pro.pers.  thou  (also),  thee 

(also) . 

tirion,  adj.  kind. 
tlawd,  adj.  poor. 
tlws,  adj.  m.  tlos,  f.  pretty. 
toddi,  v.  inf.  to  melt;  to  dissolve. 
torf,  n.  f.  a  crowd. 
tori,  v.  inf.  to  break;  to   cut; 

to  tear. 

tra,  adv.  very. 
tra,  conj.  whilst ;  as  long  as. 
trach,    drach,    prep,    behind; 

a«ide. 
tranoeth,    adv.   the   following 

day  ;  on  the  morrow. 
trech,  adj.  superior. 
trechu,  v.  inf.  to  overcome  ;  to 

conquer. 

tref ,  n.  f.  &  town. 
trenydd,  adv.  the  day  after  to- 
morrow. 


treulio,  v.  inf.  to  spend. 
tri,  m.  tair,  f.  adj.  three. 
tairgwaith,  adv.  thrice ;  three 

times. 
trin,    v.    inf.  to    work    at ;     to 

handle. 

trin  y  tir,  tilling  the  soil. 
trist,  adj.  sad ;  sorrowful. 
tristwcn,    adj.    sadness ;    sor- 
row. 

tro,  n.  m.  a  time  ;  a  turn. 
trddd,  he  turned. 
troed,  n.  s.  N.W.  m.  S.W.  /.  a 

foot. 

traed,  n.  plu.  feet. 
troi,  v.  inf.  to  turn. 
tros,  dros,  prep,  over  ;  across  ; 

for ;  instead  of. 
trosodd,  drosodd,  adv.  over. 
trosto,    pro.    prep,    over    him ; 

over  it. 
trwm,  adj.  m.  trom,  f.  heavy ; 

sad. 

trwodd,  adv.  through. 
trwy,  prep,  through. 
trwyddo,   pro.    prep,    through 

him ;  through  it. 
trydydd,  adj.  third. 
tu,  prep,  towards. 
tu  a,  prep,  towards. 
tu  ag  at,  prep,  towards. 
tu  cefn  i,  prep,  behind. 
tu  draw  i,  prep,  beyond. 
tu  ol  i,  prep,  behind. 
tuchan,  n.  m.  a  groaning. 
twmpath,  n.  m.  rising  ground ; 

a  hillock  ;  a  tump  ;  a  mound. 
t^r,  n.  m.  a  tower. 
twrf,  n.  m.  a  noise  ;  a  stir. 
twyllo,  v.  inf.  to  deceive. 
twyllwr,    n.    m.   a  deceiver;  a 

cheater. 

ty,  n.  m.  s.  tai.  plu.  a  house. 
tydi,  pro.  pers.  thou  (also),  thee 

(also). 

tymer,  n.  f.  temper. 
tymor, — au,    n.    m.   a  season, 

time. 


1 56 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


tynu,  v.  inf.  to  draw  ;  to  drag. 
tyred,  v.  imperat.  come. 
tywel,  n.  m.  a  towel ;  a  cloth. 

u 

uchel,  adj.  high. 
uchod,  adj.  and  adv.  above. 
ufuddhau,  v.  inf.  to  obey. 
ugain,  adj.  twenty. 
un,  adj.  one. 

yr  un,  adj.  the  same  ;  each. 
unig,  adj.  only  ;  lonely. 

yn  unig,  alone. 
union,  adj.  straight. 

yn  union,  adv.  at  once. 
unrhyw,  adj.  any. 
unwaith,  adv.  once. 
uwch,  adj.  comp.  higher. 
uwch,  adv.  above  ;  over. 

w 

wedi,  prep,  after. 

wedi,  before  Verbs  to  form  Perfect 
Participle. 

weddw,    gweddw,    n.  f.  a 
widow. 

weithiau,  adv.  sometimes. 

wele,  inter/,  behold  ;  see. 

wn,  gwn,  I  know. 

wrth,  prep,  to,  by,  with. 

wrthyf,  pro.  prep,  to  me. 

wrthynt,  pro.  prep,  to  them. 

wybren,  n.  f.  the  sky  ;  the  air. 

<Vyr,  n.  m.  a  grandson,  a  grand- 
child. 

wythnos,  n.  f.  a.  week. 


y,  yr,  adj.  the. 

y,   yi"»  particle  before  Verbs,  not 

translated. 
y»  yr»  />«>• re'-  in  which,  of  which, 

that. 

ychwaneg,  adj.  more. 
ychydig,  adj.  few,  less ;  a  little. 
ydys,  v.  impers.  it  is. 


ydyw,  yw,  v.pres.  is. 

yfed,  v.  inf.  to  drink. 

yfory,  adv.  to-morrow. 

ym,  'm,  pro.  pass,  my  (I,  me). 

yma,  adv.  here. 

ymadael,  /.   inf.  to  leave ;    to 

quit. 

ymadewais,  I  left. 
ymaith,  adv.  away. 
ymdaro,  v.  inf.  to  shift  for  one's 

self ;  to  manage. 
ymd'rewaist=ymdarewaist, 

you  managed. 

ymdeithio.  v.  inf.  to  travel. 
ymddiddan,  v.  to  talk. 
ymddiddan,  n.m.  conversation. 
ymenydd,  n.  m.  the  brain. 
ymestyn,  v.inf,  to  stretch  one's 

self  ;  to  reach  out. 
ymguddio,  v.  inf.  to  hide  one's 

self. 
ymgynghori,  v.  inf.  to  consult 

together. 

ymladd,  v.  inf.  to  fight. 
ymlid,  v.  inf.  to  follow  after; 

to  pursue. 

ymlidiodd,  he  pursued. 
ymofyn,  v.  inf.  to  ask. 
ymolchi,   v.  inf.  to  wash  one's 

self. 

ymosod,  v.  inf.  to  attack. 
ymosodiad,  n.  m.  an  attack. 
ymryddhau,  v.  inf.  to  free  one's 

self. 
ymryson,  v.  inf.  to  quarrel ;  to 

dispute. 

ymweled,  /.  inf.  to  visit. 
ymweliad,  n.  m.  a  visit. 
ymyl,  n.  m.  side  ;  edge;  brink. 
yn,  prep.  in. 
yn,  particle  before  Verbs  to  form 

Imperfect  Participle. 
yn  ol,  adv.  back. 
yna,    adv.    then ;     adj.    that 

(yonder) . 

ynddi,  pro.  prep,  in  her  ;  in  it. 
ynddo,  pro.  prep,  in  him  ;  in  it. 
ynddynt,  pro.  prep,  in  them. 


A   GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


157 


yn  nghyd,  adv.  together. 

yno,  adv.  there. 

yntau,  pro.  pers.  he,  him  (also). 

ynys,  n.  f.  an  island. 

Ynys  Prydain,  Great  Britain. 

yr,  adj.  the.     (see  y). 

yr  hyn,  pro.  rel.  that  which. 

yr  oil,  pro.  indef.  all ;  whole. 

yr  un,  adj.  the  same  ;  each. 

ysgol,  n.  f.  a  school ;  a  ladder. 

ysgrech,  n.  f.  a  shriek  ;  a  cry. 

ysgrifenu,  v.  inf.  to  write. 

ysgwydd,  n.  f.  a  shoulder. 


y sigo,  v.  inf.  to  bruise. 
ystabl,  n.  m.  a  stable. 
ystafell,  n.  f.  a  room  ;  a 

chamber. 
ystenaid,  n.  f.  a  pitcherful ;   a 

jugful. 

ystlys,  n.  f.  a  side. 
ystorm,  n.  f.  a  storm. 
ystry  t,  n.  f.  a  street. 
ystyllen,  n.  f.  &  board;  a  shelf. 
yth,  'th,  pro.  pers.  thy. 
yw,  ydy W,  v.  pres.  is. 


153 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


VOCABULARY  II, 

(ENGLISH). 


A,  AN,  not  translated. 

ABLE,  TO  BE,  gallll. 

ABOUT,  am,  oddeutu,  o  amgylch. 
ABOVE,  fry,  uchod,  uwch. 
ACQUAINTED  WITH,  TO  BE, adnabod, 

adwaen. 

AFTER,  gwedi,  wedi,  ar  ol. 
AGAIN,  eto. 
AGAINST,  yn  erbyn. 
ALL,  pawb,  yr  holl,  yr  oil. 
ALLOW,  TO,  gadael,  caniatau. 
ALMOST,  bron,  braidd. 
ALONG,  ar  hyd. 
ALREADY,  eisoes. 

ALTOGETHER,  1  gyd,  JD.  hollol. 

ALWAYS,  pob  amser,  yn  wastad. 
AND,  a,  ac. 
AND  THE,  a'r. 

ANOINT,  TO,  IrO. 

ANSWER,  TO,  ateb. 

ANY,  unrhyw. 

ANY  ONE,  rhyw  un. 

APART,  ar  wahan. 

APPLE,  afal,  plu.  afalau. 

AROUND,  am,  o  amgylch. 

AUROW,  saeth,  plu.  saethau. 

AS,  fel ;  cyn,  mor  ;  a,  ag. 

ASIDE,  o'r  neilldu. 

ASK,  TO,  gofyn. 

ASS,  asyn,  mid,  plu.  asynod, 

mulod. 
AT,  wrth,  ar. 
AWAT,  ymaith,  ffwrdd. 


B 

BACK,  cefn,  plu.  cefnau. 
BACK,  yn  ol. 
BAD,  drwg. 
BE,  TO,  bod. 

BEAT,  TO,  CUrO. 

BEFORE,  cyn,    rhag,  o  flaen,   ger 

bron. 

BEGIN,  TO,  dechreu. 
BEHIND,  tu  cefn,  tu  ol  i,  ar  ol. 
BEHOLD,  wele. 
BELIEVE,  TO,  credu. 
BELOW,  obry,  isod. 
BENEATH,  tanodd,  is  law. 
BESIDES,  heblaw. 
BETWEEN,  rhwng. 
BEYOND,  tu  draw  i. 
BIND,  TO,  rhwymo. 
BLACK,  du,  plu.  duon. 
BOOK,  llyfr,  plu.  llyfrau. 
BOY,  bachgen,  plu.  bechgyn. 
BREAD,  bara. 

BREAK,  TO,  tori. 

BROTHER,  brawd,  plu.  brodyr. 
BULL,  tarw,  plu.  teirw. 

BURN,  TO,  llosgi. 

BUY,  TO,  prynu. 


CALF,  110,  plu.  lloi. 

CAME,  daeth. 
CAN,  medru,  gallu. 

CAREFUL,  gofaluS. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


159 


CHILDREN,  plant,  s.  plentyn. 
CHOOSE,  TO,  dewis. 
CHURCH,  eglwys,  plu.  eglwysi. 
CLOCK,  cloc,  cloch,  plu.  clociau, 

clychau. 
CLOTHES,  dillad. 
COME,  TO,  dyfod,  dod. 
COMMAND,  TO,  gorchymyn. 
CONFESS,  TO,  cyffesu,  cyfaddef. 
CONTINUALLY,  yn  wastad. 
cow,  buwch,  plu.  buwchod. 
CRY,  TO,  llefain. 

D 

DAILY,  beunydd,  bob  dydd. 
DAY,   dydd,   diwrnod,  plu. 
dyddiau,  diwrnodau. 

DECEIVE,  TO,  twyllo. 

DICTIONARY,  geiriadur,    plu. 

geiriaduron. 
DIG,  TO,  cloddio. 
DINNER,  ciniaw,  plu.  ciniawau. 
DO,  TO,  gwneud,  gwneuthur. 
DO,  neg.  and  inter,  see  Less.  7. 
DO   NOT,   DON'T  *.   paid    a,  phi. 

peidiwch  a. 
DOG,  ci,  plu.  cr&n. 
DOOR,  drws,  plu.  drysau. 
DOWN,  i  lawr,  i  waered. 
DOWNWARD,  i  lawr. 
DRAW,  TO,  tynu. 

DRESS,  TO,  gWiSgO. 

DRINK,  TO,  yfed. 
DRIVE,  TO,  gyru. 
DROWN,  TO,  bodcli. 


EACH,  yr  un,  pob,  pob  uu. 
EARLY,  yn  fore,  yn  gyuar. 
EARN,  TO,  enill. 
EAT,  TO,  bwyta. 
EIGHT,  wyth. 
END,  pen,  plu.  penau. 
AT  AN  END,  ar  ben. 
ENOUGH,  digon. 


ENTIRELY,  yn  liollol. 

EVER,  byth,  erioed. 

EVERY,  pob. 

EYE,  llygad,  plu.  llyguid. 


FABLE,  chwedl,  plu.  chwedlau. 

FAIL,  TO,  methu. 

PAIR,  ffair,  plu.  ffeiriau. 

F.AIRLY,  go,  lied. 

FALL,  TO,  syrthio,  cwympo. 

PAR,  pell,  yn  mhell. 

AS  FAR  AS,  hyd. 

FATHER,  tad,  plu.  tadau. 

FAULT,  bai,  plu.  beiau. 

FEAR,  TO,  Ofni. 

FEW,  ychydig. 

FIELD,  cae,  plu.  caeau. 

FILL,  TO,  llenwi. 

FINALLY,  yn  ddiweddaf,  yn  olaf, 

FIND,  TO,  cael. 

FINISH,  TO,  gorffen. 

FIRE,  tan,  plu.  tanau. 

FIRST,  cyntaf,  yn  gyntaf . 

FIVE,  pump. 

FLOW,  TO,  llifo. 

FOLLOW  TO,  dilyn. 

FOR,  am,  er,  i,  tros,  dros,  er  ys. 

FORGET,  TO,  anghofio. 

FORGIVE,  TO,  maddeu. 

FORWARD,  yn  nilaen. 

FRENCH  (language)  Ffrancaeg. 

FRIEND,  cyfaill,^M.  cyfeillion. 

FROM,  oddi,  oddi  wrth,  o,  er,  gan. 


GATE,  porth,  plu.  pyrth. 

GIRL,  merch,  geneth,  lodes,  plu. 

merched,  genethod.  lodesi. 
GLOVE,  maneg,  plu.  menyg. 
GO,  TO,  myned,  myn'd. 
GOD,  Duw,  plu.  Duwiau. 
GOOD,  da. 

GRANDFATHER,  taid,  tad-CU. 

GRANDMOTHER,  nain,  mam-gu. 


(6o 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


«REAT,  mawr. 

GREATER,  UlWy. 

GREATEST,  mwyaf. 

H 

HAIR,  gwallt. 

HAND,  llaw,  plu.  dwylaw. 

HAVE,  TO,  cael. 

HAVE,  before  verbs,  Lesson  4. 

HE,  ef,  fe,  efe. 

HE  is,  y  mae  ef . 

HEAR,  TO,  clywed. 

HER,  obj.  hi ;  poss.  ei,  'i. 

HERE,  yma. 

HERSELF,  ei  hun,  ei  hunan. 

HIDB,  TO,  cuddio. 

HIDE  ONE'S  SELF,  TO,  ymguddio. 

HIM,  ef,  fe,  efe. 

HIMSELF,  ei  hun,  ei  hunan. 

HIS,  ei,  'i. 

HOLD,  gafael. 

HORSE,  ceffyl,  plu.  ceffylau. 

HOT,  poeth,  plu.  poethion. 

HOUSE,  ty,  plu.  tai. 

HOUR,  awr,  plu.  oriau. 

HOW,  adv.  comp.  cyn,  mor,  inter. 

sut. 

HOW  MANY,  sawl,  pa  sawl. 
HOW  MUCH,  faint,  pa  faint. 

I 

i,  mi,  fi,  i. 

IF,  os,  pe. 

IN,  yn,  mewn. 

INDEED,  yn  wir. 

INSTEAD,  OF,  yn  lie,  tros,  dros. 

INTO,  i,  i  mewn. 

is,  mae,  yw,  sydd,  oes. 

is  IT  P  ai  ? 

is  IT  NOT  ?  oni,  onid,  onis  ? 

JT,  ef,  fe,  hi. 

ITS,  ei,  'i. 


JUDGE,  TO,  barnu. 
JUST,  adv.  newydd. 


K 

KEEP,  TO,  cadw. 
KILL,  TO,  lladd. 

KING,  brenin,  plu.  brenhinoedd. 
KNOW,    TO,    gwybod,     adnabod. 
adwaen. 


LAND,  tir,  plu.  tiroedd. 
LARGE,  mawr. 
LAST,  diweddaf  ,  olaf  . 
LAST,  TO,  para. 
LASTLY,  yn  olaf. 
LAST  NIGHT,  neithiwT. 
LAUGH,  TO,  chwerthin. 
LAY,  TO,  dodi. 

LEAD,  plwm. 

LEAD,  TO,  arwain. 

LEADER,  blaenor,  plu.  blaenoriaid. 

LEARN,  TO,  dySgU. 

LEAVE,  TO,  gadael,  ymadael. 

LESS,  llai. 

LESSON,  gwers,  plu.  gAversj. 

LEST,  rhag. 

LET,  TO,  gadael. 

LETTER,  llythyr,  plu.  Uythyrau. 

LIFE,  bywyd,  plu.  bywydau. 

LION,  llew,  plu.  llewod. 

LISTEN,  TO,  gwrandaw,  gwraiido. 

LITTLE,  bach,  bychan,  ychydig. 

LIVE,  TO,  byw. 

LOAD,  TO,  llwytho. 

LONG,  hir,  plu.  hirion. 

LOOK,  TO,  edrych. 

LOSE,  TO,  colli. 

LOVE,  TO,  caru,  hoffi. 


MAKE,  TO,  gwneud,  gwneuthur. 
MAN,    dyn,    gwr,    plu.    dynion, 

gwyr. 

MANY,  llawer. 
MANY,  AS,  cymaint. 
MANY,  TOO,  gormod. 
MASTER,  meistr,  plu  meistri. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


161 


ME,  mi,  fi,  i. 

MELT,  TO,  toddi. 

MEN,  dynion,  gwyr. 

MIDDLE,  canol. 

MONEY,  arian. 

MORE,  mwy. 

MORNING,  boreu,  plu.  boreuau. 

Most,  mwyaf. 

MOTHER,  mam,  plu.  marnau. 

MUCH,  llawer. 

MUCH,  AS,  cymaint. 

MUCH,  TOO,  gormod. 

MY,  fy,  ym,  'm. 

MYSELF,  fy  hun,  fy  hunan. 

N 

NAME,  enw,  plu.  enwau. 

NAUGHTY,  drwg. 

NEAR,  agos,  ar  bwys,  ger  Haw. 

NEARLY,  bron,  agos. 

NEW,  newydd. 

NEWLY,  newydd. 

NEXT,  nesaf. 

NIGHT,  nos. 

NO,  naddo,  nage  (see  Less.  2,  7). 

NOT,  ni,  nid,  nis ;  na,  uac,  nod. 

NOT,  dim. 

NOBODY,  neb. 

NO  ONE,  neb. 

NOTHING,  dim. 

NOW,  yn  awr,  y  rwan. 


OF,  o. 

OF  THE,  O'r. 

OFF,  oddi  ar,  ymaith,  ffwrdd. 

OFTEN,  yn  ami. 

ON,  adv.  yn  mlaen  ;  prep.  ar. 

ONCE,  unwaith. 

ONE,  un. 

OPEN,  TO,  agor. 

OPPOSITE  TO,  ar  gyfer. 

OTHER,  arall ;  OTHERS,  ereill. 

OTHER,  THE,  y  Hall  J   OTHERS,  THE, 

y  lleill. 
OUR,  ein,  'n. 
OURSELVES,  ein  hunain. 


OUT,  allan,  imaes. 

OVER,  tros,  dros,  trosodd,  uwch. 


PAPER,  papur,  plu.  papurau. 

PART,  rhan,  plu.  rhanau. 

PARTLY,  lied  ;  mewn  rhan. 

PAST,  adv.  heibic. 

PAY,  TO,  talu. 

PENNY,  ceiuiog,  plu.  ceiniogau. 

PIT,  pwll,  plu.  pyllau. 

PLACE,   man,    lie,    plu.   manau, 

lleoedd. 

PLACE,  TO,  gosod. 
PLAY,  TO,  chwareu. 
POOR,  tlawd,  plu.  tlodion. 
POUND     (money),    punt,    plu. 

punoedd. 
POUND    (weight),   pwys,    plu. 

pwysau,  pwysi. 
PRAISE,  TO,  canmol. 
PREPARE,  TO,  darparu. 

PRETTY,  tlws,  f.  tloS. 

PRIZB,  gwobr,  'plu..  gwobrau. 
PROMISE,  TO,  addaw. 
PULL,  TO,  tynu. 

PUNISH,  TO,  COSpi. 

PUT,  TO,  dodi,  rhoddi. 

Q 

QUEEN,  brenines,  plu.  breninesau. 

QUESTION,  TO,  holi. 


RATHER,  lied,  pur,  yn  hytrach. 
REACH,  TO,  cyrhaedd. 
READ,  TO,  darllen. 
REAP,  TO,  medi. 
RECEIVE,  TO,  derbyn. 
RECITE,  TO,  adrodd. 
RED,  coch,  plu.  cochion. 
REFUSE,  TO,  gwrthod. 

REMEMBER,  TO,  COfio. 

RESPECT,  TO,  parchu. 
RIVER,  afon,  plu.  afonydd. 
RUN,  TO,  rhedeg. 


1 62 


A    GUIDE    TO    WELSH.         PART    II. 


SAIL,  TO,  hwylio. 

SAME,  yr  un. 

SATISFY,  TO,  digoni. 

SAVE,  TO,  achub,  cadw. 

SAT,  TO,  dwedyd,  dweud. 

SCARCE,  prin. 

SCHOOL,  ysgol,  plu.  ysgolion. 

SEA,  m6r,  plu.  moroedd. 

SECONDLY,  yn  ail. 

SEE,  TO,  gweled,  gwel'd. 

SEEK,  TO,  ceisio. 

SERVANT,  gwas,  plu.  gweision. 

SEVEN,  saith. 

SEVERAL,  amryw. 

SHALL  BE,  bydd. 

SHE,  hi. 

SHEEP,  dafad,  plu.  defaid. 

SHIP,  Hang,  plu.  llongau. 

SHOOT,  TO,  saethu. 

SHOULDER,   ysgwydd,  plu. 

ysgwyddau. 
SHOUT,  TO,  gwaeddi. 
SHOW,  TO,  dangos. 
SHUT,  TO,  cau. 
SIDE,  ochr,  plu.  ochrau. 
SINCE,  er. 
SING,  TO,  canu. 
SINGING,  yn  cairn. 
SILVER,  arian. 

SISTER,  chwaer,  plu.  chwiorydd. 
SIT,  TO,  eistedd. 
SIXTY,  tri  ugain. 

SLEEP,  TO,  CySgU. 

SLOW,  araf,  SLOWLY,  yn  araf . 

SMILE,  TO,  gwenu. 

SNOW,  eira. 

so,  felly,  mor. 

SOIL,  tir,  j.ridd. 

SOLDIER,  milwr,  plu.  milwyr. 

SOME,  rhyw,  plu.  rhai. 

SOME  ONE,  rhyw  un. 

SOMETIMES,  ambell  waith. 

SOMEWHAT,  gO. 

SON,  mab,  plu.  meibion. 
SOON,  yn  tuan. 
SPEAK,  TO,  eiarad. 


SPEND,  TO,  treulio. 

STAND,  TO,  sefyll. 

STAR,  seren,  plu.  s£r. 

STAY,  TO,  aros. 

STONE,  careg,  plu.  ceryg. 

STORY,    chwedl,    hanes,    plu. 

chwedlau,  hanesion. 
STRIKE,  TO,  taraw,  taro. 
SUCH,  y  fath,  cyfryw. 
SUFFICIENT,  digon. 
SWIM,  TO,  nofio. 

T 

TAKE,  TO,  cymeryd. 
TALK,  TO,  siarad. 

TEACH,  TO,  dySgU. 

TEACHER,  athraw,  plu.  athrawon. 

TEAR,  TO,  tori. 

TEAR     IN     PIECES,      TO,     drylllO, 

darnio. 
TELL,    TO,    dywedyd,    dweud, 

adrodd. 
TEMPTATION,   profedigaeth,     plu. 

prof  edigaethau . 
TEN,  deg. 

THAT,  hwna,  hwnw,  /.  hona,  hono. 
THAT,  conj.  mai,  taw. 
THE,  y,  yr. 
THEE,  ti,  di. 

THEIR,  CU. 

THEM,  hwy,  hwynt,  nhw. 
THEMSELVES,  eu  hunaui. 
THEN,  yna. 
THERE,  yno,  acw. 
THESE,  hyn,  y  rhai  hyn. 
THEY,  hwy,  hwynt,  nhw. 
THING,  peth,  plu.  pethau. 
THIS,  hwn,  /.  hon. 
THROUGH,  trwy,  drwy. 
THUS,  felly. 

TILL,  TO,  trin,  llafurio. 
TILL,  conj.  hyd  nes,  hyd  oni. 
TIME,  amser,  plu.  amserau. 
TO,  at,  i,  wrth. 
TO-DAY,  heddyw. 
TOGETHER,  yn  nghyd. 

TO  HIS,  TO  HER,  TO    ITS,    TO    THEIR, 

i'w. 


A    GUIDE    TO    WELSH.       PART    II. 


i63 


TO-MORROW,  yfory. 

TO-NIGHT,  heno. 

TOO,  rhy,  hefyd. 

TOO  MUCH,  TOO  MANY,  gormod. 

TOTALLY,  yn  hollol. 

TOWARDS,  tu  ag  at. 

TOWN,  tref,  pin.  trefydd. 

TRULY,  yn  wir. 

TRY,  TO,  ceisio. 

TWENTY,  tlgaill. 

TWICE,  dwy  waith. 
TWO,  dau. 

u 

UNDER,  tan,  dan. 
UNDOUBTEDLY,  yn  ddiau. 
UNTIL,  hyd  oni,  nes. 
UP,  i  fyny. 
UPWARD,  ar  i  fyny. 
us,  ni. 

V 

TERSE   (bible),   adnod,   plu. 

adnodau. 

VERY,  iawn,  pur,  tra. 
VERY  WELL,  o'r  goreu,    purion, 

da  iawn. 

VILLAGE,  pentref,  pin.  pentrefydd. 
VOICB,  llais.  plu.  lleisiau. 

w 

WAIT,  TO,  aros. 

WALK,  TO,  cerdded,  rhodio. 

WAS,  oedd. 

WASH,  TO,  golchi 


WASH  ONE'S  SELF,  TO,  ymolchi. 
WATER,  dwfr,  dwr. 
WE,  ni. 

WEAR,  TO,  gWlSgO. 

WENT,  aeth. 

WERE,  oeddent. 

WHAT,  pro.  infer,  beth,  pa  beth, 

rel.  yr  hyn. 

WHEN,  pan,  pryd,  pa  bryd. 
WHERE,  lie,  pa  le. 
WHICH,  pro.  inter,   pa,    pwy,  rel. 

yr  hwn,  yr  hon,  yr  hyn. 
WHITE,  gwyn,  plu.  gwynion. 
WHo,^?ro,  inter,  pwy,  rel.  yr  hwn, 

yr  hon,  yr  hyn. 
WHOLE,  holl,  oil,  cyfan. 
WHOSOEVER,  y  neb,  y  sawl,  pwy 

bynag. 

WIN,  TO,  enill. 

WINDOW,  ffenestr,  plu.  ffenestri. 
WITH,  gyd  a,   a. 
WOMAN,  gwraig,  plu.  gwragedd. 
WORK,  TO,  gweithio. 
WORK,  gwaith,  plu.  gweithiau. 


YEAR,  blwyddyn,  plu.  blynyddau. 
YEAR,  LAST,  y  llyiiedd. 
YEAR,  THIS,  eleni. 
YES,  do,  i'e  (Less.  2,7). 

YESTERDAY,    doe,  y  ddO6. 

YONDER,  acw,  draw. 

YONDER  IS,  daCW. 

YOU,  chwi. 
YOUR,  eich,  'ch, 
YOURSELVES,  eich  hunain. 


WREXHAM  :    PRINTED    BY    HUGHES    &    SON. 


Of  interest  to  Keltic  Students. 


A  Grammar  of  the  Welsh  Language  :  Based  on  the  most 

approved  systems,"  with  copious  examples  from  some  of  the  most 
correct  Welsh  writers.     By  the  Rev.  THOMAS  ROWLAND.  Cloth,  2/6 

EXTRACTS     FROM     REVIEWS. 

"  Decidedly  the  best  Grammar^of  modern  Cymraeg  extant." 

"  Mr.  Rowland's  Grammar  is  not  only  based  on  the  most  approved 
systems,  but,  as  a  manual,  is  the  moat  important,  useful  and  satisfactory 
work  that  has  been  penned  upon  the  sub;ect." 

"  I  think  it  one  of  the  most  valuable  modern  contributions  to  Welsh 
Literature." 

"  Nid  Gramadeg  o'r  iaith  Saesneg  wedi  ei  gyfieithu  a'u  draws- 
gymhwyso  at  y  Gymraeg  yw  hwn  ;  ond  Gramadeg  o'r  iaith  Gymraeg  yn 
ei  holl  deithi  a'i  dulliai  priodol  ei  hun,  er  ei  fod  wedi  ei  ysgrifennu  yn 
Saesneg.  Ceir  yma  holl  esgyrn  yr  iaith,  nid  yn  unig  ar  wahan,  ond  hefyd 
mewn  perthynas  a'u  gilydd  ;  a  theflir  goleuni  ar  y  cymalau  bychain 
sydd  yn  cysylltu  yr  aelodau  a'u  gilydd." 

Welsh  Exercises,  adapted  to  the  improved  edition  of  Rowland's 
Grammar,  with  copious  explanatory  notes,  by  the  Rev.  THOMAS 
ROWLAND.  Cloth,  2/6. 

"  We  are  pleased  tb  find  that  this  Work,  is  a  worthy  sequel  to  the 
Grammar  ;  and  Mr.  Rowland  can  be  safely  congratulated  upon  having 
brought  a  thorough  knowledge  of  the  rules  of  one  of  the  most  ancient 
and  most  interesting  branches  of  the  Keltic  within  the  reach  and  powers 
of  an  ordinary  English  student." 

Detholion     o     Straeon     y    Pentan:     SELECTIONS    FROM 

"  STRAEON  y  PENTAN."     By  DANIEL  OWEN.     Edited,  with  notes 
and  a  Glossary,  by  T.  GWYNN-.TONES.     Cloth,  l/- 

"  The  preparation  of  the  following  selections  has  been  undertaken 
upon  the  suggestion  of  Keltic  scholars  who  feel  that  the  stories  of 
Daniel  Owen,  suitably  treated,  would  constitute  a  useful  Reader  to  meet 
the  wants  of  the  ever  increasing  number  of  students  who  desire  to 
become  acquainted  at  the  same  time  with  modern  literature,  and  with 
the  living  speech  as  represented  in  the  dialects. 

Such  a  treatment  has  been  the  aim  of  this  little  work,  which,  how- 
ever, does  not  claim  to  be  exhaustive.  As  the  book  is  meant  to  be  of 
assistance  to  student*,  I  have  attempted  to  make  the  text  orthograpbically 
consistent,  but  points  of  grammar  and  of  idiom  are  dealt  with  in 
foot  notes,  and  a  glossary  added."  —  From  the  Preface. 

HUGHJS    &     SON,     PUBLISHERS,    WREXHAM. 


BIN     CYFRES    ADDYSGIADOL. 


QOFtONWY  AR  QRWYOR  :  LLYFR  I.— Italia  Dlos,  £an 
GORONWY  JONES,  Prestatyn,  gyda  10  o  Ddarluniau  Hardd. 
Llian,  9c. 

QORONWY  AR  QRWYDR  :   AIL  LYFR,— Hen  Wlad  y  Caethlwed, 

gan    GORONWY    JONES.      Gyda     13    o    Ddarluniau     Hardd. 

Llian,  9c.     Hefyd  mewii  un  gyfrol,  Llian,  1/6. 

Dywed  un  o  Arolygwyr  Ysgolion  (H.M.I. S.), — "  Mae'n  ddyddorol 
dro*  ben, — yr  arddull  yn  swynol  a'r  mater  yn  addysgiadol.     Bydd  yn 
gaffaeliad  mawr  i  blant  Cymru." 
DYDDIAU    YSQOL  :    Sef  Detholion  o  Weithiau  Daniel  Owen,  gyda 

Geirfa  ("  Vocabulary  ")  yn  cynnwys  y  geiriau  yn  eu  ffurt  Wreiddiol 

a  Threigliadol,  gan  J.  M.  EDWARDS,   M.A.     Llian,  1/3. 
A  S.  WALKS  HEAD  MASTER  WRITES, — "  Last  year  we  had  for  a  class 
of  70  children '  Dyddiau  YsgoL'  which  the  children  very  greatly  enjoyed." 
LLYFR     ADAR  (ADAB  CYMRU)  :    Gan  R.  MORGAN  (Awdwr  "  Tro 

trwy'r  Wig**'),  gydag  16  o  Ddarluniau  Adar  yn  eu  lliwian  naturiol. 

Llian,  1/6.     Trydydd  Argraffiad. 

Hefvd,  mewn  Trl   Llvfr,  Llian  Ystwyth,  6ch.  yr  un. 
Disgrifia  Adar,  eu  Harferion,  Nythod,  a  Wyau,  mewn  iaith  syml  a 
dyddorol,  a  bydd  yn  sicr  o  fod  yn  gymhorth  gwerthfawr  i  athrawon 
pan  gyda  Gwerei  mewn  Natur  ("  Nature  Lessons  "). 
OWEN    GLYNDWR  :   Gan  L.  J.  ROBERTS,  M.A.     Gyda  Nodiadau 

a  9  o  Ddarluniau.     Argraffiad  Newydd.     Plyg,  7i  x  5,  Llythyren 

Fras.     Llian,  9c. 

"  Dyddorol  ac  ysgolheigaidd." — O.  M.  EDWARDS,  M.A.,  yn  "  Cymru." 

YSTEN   SIGNED:   Gan  y  Canghellydd  SILVAN   EVANS  ac  I  VON. 

For  .study  of  style  in  composition,  w»  can  recommend  this  collection 

of  folk-lore.     Llian,  1/- 

CYMRU    FU  :  Casgliad  diguro  o  Len  Gwerin.     494  t.d.     Llian,  2.1- 

Arpraffiad  i'r  Ysgolion  mewn  3  Llyfr.     Llian,  9c.  yr  un. 
MABINOQION    (O    Lyfr    Coch    Hergest)  :     Golygwyd   gan    J.    M. 

EDWARDS,    M.A.     Dau   Lyfr,  gyda    Darluniau   yn   yr  arddnU 

Foreuol.     Llian,  Pris,  1/-  yr  un. 
TLYSAU     YNYS     PRYDAIN  :    Gan  H.  BRYTHON     HUGHES, 

Ysgolfeistr.     Gyda  Map,   Darluniau,   Achau,   Mynegai  Enwol,   a 

Geirfa  Eglurhaol.     Llian,  1/6. 

Ardderchog  fel  llyfr  i'r  Ysgolion  Sir,  ac  i  ddosbarthiadau  uchaf  yr 
Ysgolion  Elfennol. 
LLYFR   DARLLEN   AC  Y8QRIFENNU  :  Dyfyniadau  o'r  Clasuroa 

Cymreig,  ynghyda  Gwersi  pwrpasol  sylf  aenedig  arnynt,  a  Nodiadau 

Bywgraffyddol.     Gan  JOHN  LLOYD,  M.A.,  Ysgol  Sir,  Abermaw. 

Gyda  Darluniau.     Llian,  1/3. 

"  We  believe  it  will  be  the  best  text-book  of  Welsh  composition  for  a 
good  many  years." — THE  WELSH  OUTLOOK. 
DETHOLION      O      STRAEON      Y      PENTAN   (DANIEL  OWBN). 

Trefnedig  ar  gais  arbennig  rhai  o  Ysgolheigion  Celtaidd  Llydaw, 

yr  Iwerddon,  &c.,  er  eu  cynorthwyo  i  ddod  yn  hyddysg  a  chynenu 

ag  athrylith  a  thafodiaith  gwlad  Daniel  Owen.     Dan  olygiaeth 

T.    GWYNN    JONES.     Llian,  II- 
DETHOLIAD    O    DRAETHODAU     LLENYDDOL    DR.    LEWIS 

EDWARDS,     QYDA     NODIADAU     A     CHWESTIYNAU     A 

MYNEQAI       FYWQRAFFYDDOL       A       CHYFFREDINOL  : 

Gan  JOHN     LLOYD.  M.A..  Ysgol  Sir.  Abermaw.     Llian.  1/- 


HUOTTES     A'l     FAB.     CYHOEDDWYR.     WREXHAM. 


BIN     CYFRES    A1 

H         A    000  074 

DRAMA     HANESYDDOL     I     BLAAi      t^Jt 

CARADOG  YN   RHUFAIN  :  Gan  T.  GWYNN  JONE8.     2g. 
Un  o  Frenhinoedd  dewraf  y  Brythoniaid  oedd  Caradog,  a  darlunir 

yn  y  chware  hwn,  fel  y  brwydrodd  dros  ei  wlad,  a'i  ymddanghosiad  o 

flaen  Ymherawdwr  Rhufain. 

BARDDONIAETH  I'W  ADRODD  :  (Poetry  for  Recitation). 
16  t.d.  Amlen,  2g.  English  Equivalents  of  difficult  words. 

ALUN  MABON  :  Bugeil-gan  Delynegol,  gan  CEIRIOG,  gyd* 
Rhagymadrodd.  Amlen,  2g. 

CEIRIOG  :  Detholion  o  ddarnau  goreu  Prif  Fardd  Cymru.  Gyda 
Rhacymadrodd,  dan  olygiaeth  O.  M.  EDWARDS,  M.A.  Gyda 
Darluniau.  Argraffiad  Newydd,  Llythyren  Fras,  Llian,  1/- 

QEMAU  CEIRIOG  I  SLANT  :  Wedi  eu  dethol  gan  EDMUND 
D.  JONES,  M.A.,  Prifathraw  Ysgol  Sir  Abermaw.  XJian,  6ch. 

8TORIAU  CYiVlRU  :  Wedi  eu  troi  ar  gan  gan  WATCYN  WYlf. 
Llian,  6ch. 

CEIRIOG  A  MYNYDDOG  :  Wedi  ei  olygu  gan  J.  M.  EDWARDS, 
M.A.  Gyda  Bywgraffiadau  byrrion,  Geirf  a,  a  Darluniau .  Llian,  1  /3. 

PERLAU  AWEN  ISLWYN:  Wedi  eu  dethol  gan  J.  M.  EDWARDS, 
M.A.  Gyda  Nodiadau  a  Geirf  a.  Darluniau.  Llian,  1/3. 

CYMRU  fel  ei  desgrifir  gan  Islwyn.  Dan  olygiaeth  O.  M.  EDWARDS, 
M.A.  Gyda  40  o  Ddarluniau.  Llian.  Pris,  1/- 

ISLWYN     I     SLANT  :    Gan  O.  M.  EDWARDS,  M.A.     1c. 
"  Un  o'r  moddion  goreu  i  gynefino  plant  a  barddoniaeth  bur." 

A  GUIDE  TO  WELSH— PART  I.  Revised  and  Enlarged  Edition. 
144  pages.  Cloth,  1/3. 

A  GUIDE  TO  WELSH— PAKT  II.  152  pages,  Cloth,  1/3.  Treat* 
of  the  Mutations  and  Tenses  in  a  clear,  concise,  and  masterly 
manner.  Revised  and  Enlarged  Edition. 

THE  SCHOLAR'S  HANDBOOK  (Bi-Lingual)  of  the  English  and 
Welsh  Languages,  expressly  adapted  to  the  requirements  of 
Schools  in  Wales.  By  T.  BOWEN.  Stds  I.  to  IV.  Cloth,  9d. 

WELSH  AND  ENGLISH  FOR  DAY  SCHOOLS.  By  T.  BOWEN. 
128  pages,  Cloth,  1/-  Cynllun  newydd  effeithiol  i  ddysgu  y 
Saesneg  drwy  y  Gymraeg.  Darluniau  rhagorol. 

PIECES  FOR  TRANSLATION  :  Selected  and  arranged  by  J.  M. 
EDWARDS,  M.A.,  Head  Master  of  Holywell  .County  School. 
Welsh  into  English,  and  English  into  Welsh,  passages  illustrating 
the  Idioms  of  the  two  Languages.  List  of  flowers  and  trees, 
names  of  Towns.  Useful  also  as  a  Reading  Book  and  for  Dicta- 
tion. Cloth,  9d. 

POEMS  OF  WALES  :  A  selection  of  English  Poems  for  use 
in  Schools.  Selected  by  E.  D.  JONES,  M.A.,  Head  Master 
Intermediate  School,  Barmouth.  4  Illustrations,  Limp  Cloth,  9d. 


Y  mae  gennym  ddegau  o  Ddarnau  C-rddorol  tl  sion  i  blant 
(Unison,  S.C.,  ac  S.S.C.),  Solffa,  1c.  yr  un  ;  H.N.,  2g.,  3c.,  a  4c. 
Hefyd,  Cerddi  Cymru  I'r  Plant,  3  rhan,  Solffa,  2g  yr  un.  Diliau'r 
Delyn,  Solffa,  2g. 

Am  fanylion  pellach,  a  "  specimen  pages  "  o  Lyfrau  Addysgiadol, 
gweler  ein  Catalog  o  Lyfrau  Addysgiadol,  96  t.d. 

HUGHES     A'l     FAB,     CYHOEDDWYR,     WREXHAM.