Skip to main content

Full text of "Hadriani Relandi Dissertationum miscellanearum pars prima. [-pars tertia, et ultima]"

See other formats 


'" "     ' 


— — 


»        ^Jt.2Ylt 


k*JL&. 


fCUtrara 

pvwnm  PmtrerMt^ 


MJHMfelE  ANCIENNR 

ffo.  148. 


•$•  The  John  Carter  Brown  Library  *#• 


Brown  University 


©  © 

•#*  Purchased  from  the               «$• 

@  © 

^  Louisa  D.  Sharpe  Metcalf  Fund      X. 

©  © 


I 


I 


I 

HADRIANI    REXANDI 

I     DISSERTATIONUM 

M1SCELLANEARVM        I 

PARS     P  R  i  M  A# 


TRAJECTI  ad  rhenum, 
Bibhopolae.  cojocch,  (fo 


r 


SUMMO.    VIRO. 

|    PETRO.  DANIELL 
H  U  E  T  I  O. 

EPISCOPATE  DIOECESEOS. 
ABRINCENSIS. 

ALIISQUE.  DIGNITATIBUS, 
H  ADR  I  ANUS.  RELANDUS. 


A  eft  Tua  infigms  eruditio, 

&  fama  per  orbem  diffufa, 

IUuftriffimePraefuI,  utetiam- 

fi  nullus  ante  mihi  patuiffec 

ad  amicitiam  Tuam  aditus,  Tu  praecf- 

puedeligendus  effes,  cui  munufculum 

*  *  hoc 


E   P    I    S   T    O    L    A. 

hoc  literarium,  ad  confuetudinem  noftro- 
rumtemporum  ,facraretur.  Nunc,quum 
&   publico  &  privato  nomine ,  hoc» 
quicquid  eft,  officii ,  a  me  flagitari  in- 
telligam  ,  eft  quod  mihi  gratuler  ,  qui 
duplici  ilia  ratione  infigne  mihi  emolu- 
mentum  ex  fufcepta  hac  opera  promit- 
to.     Quod  harym  literarum  omnium- 
que  bonarum  artium  &  fcientiarum ,  Tu 
cultor ,  Tu  patronus ,  Tu  decus  exi- 
mium  (is  &  ornamentum ,  quem  ego  Judi- 
cem  peritiorem  defiderarepoffem?  quod 
idem  me  bene  volentia  tuaprivatim  com, 
plefti  volueris,  quem  benigniorem  meo- 
rum  conatuum  arbitrum  &  interpretem 
exoptarem  ?  Quibus  &  hoc  addam ,  ea* 
dem  ftudia  ,  quae  mihi  in  deliciis  funt, 
&  argumentum  huic  opufculo  praebue- 
runr ,  materiem  Tuarum  lucubrationum 
fuiffej  quas  virieruditi,peruniverfumter- 
nrum  orbem,  qua  literarum  clegantiorum 


amo 


'o 


E^ISTOLA. 

amor ,  &  linguae  Latinae  ufus  aliquis 
propagatus  eft,  fumma  cum  admiratio- 
ne  exceperunt.  Fateor  equidem,  haec 
cogitatio  me  ab  incoepto  deterrere  po~ 
tuiffet,  &illud  praefertim,  quod  defitu 
Paradifi  terreftrisin  fchedasconjeceram, 
in  aeternas  tenebras  deprimere,  nifi  ma- 
gnamfimul  de  humanitateTuaexiftima- 
tionem  concepiffem.  Nemo  Te  melius 
novit ,  multa  in  hoc  ftudiorum  genere 
ita  difputari ,  ut  contrariis  opinionibus, 
&  fententiarum  divortiis  3  obnoxia  Tint ,  &c 
vix  ultra  probabiles  conje&uras  faepe  pro- 
gredi  liceat.  Nee  tu  ex  illorum  nume- 
ro  es  ,  qui  3  fi  quis  modefte  a  Te  dif- 
fenfum  prafireatur,  ferreillum  nequeas, 
aut  amice  monere  non  velis ,  ut  famo- 
rem  fententiam  ampleftatur:  nee  ego  is 
fum,  qui  pro  conje&uris  mcis  tanquam 
pro  aris  &  foqis  pugnaredecreverim,  & 
meliora  edoftus  opiniones  meas  mordi. 
#  3  cm 


E    p    I    S   T  O   L   A. 

cus  defendcre.     Quod  uti  tibi  perfua- 
fum  effe  volo ,  ita  nihil  mihi  gratius  ac- 
cidere  poffe  profiteor ,  quam  fi  tanti  meas 
nugasefle  duxeris,  ut  errores  meos  in- 
dicare  digneris  ,  atque  ita  indies  magis 
magifque  in  Uteris  proficiam.    At  ve- 
reor,  ut  tibi  placere  poflit,  ne  alia  rae- 
morem  ,  ftylus  inconditus ,   nee  ad  ni- 
torem  Latini  fermonis  compofitus  :  Ti- 
bi, quipraeftantifiimosAu&ores,  quos 
ob  fingularem  dicendi  fcribendique  fa- 
cultatem  vetus  Latium  aut  Graecia  ce- 
lebravit ,  five  ligato  ,    five  foluto  fer- 
mone  loquentes,ita  imitari  foles ,  utqui 
Tua  legunt  in  mediam  fibi  Roroam  yel 
A'henas  delati  videantur.    Et  limatius 
forte  haec  ipfa  prodire  potuiflent,  ni- 
fi  magnam  partem  ex  fchedis,  quae  or- 
nari&perpoliri  non  folent,  colle&a,  aut 
in  recitationibus  Academicis  fuiflent  ef, 
fufa.    Te  vero ,  ut  quicquid  hoc  mu- 

nufculi 


^* 


EPISTOLA. 

nufciilieft,  Virllluftriffirae,  aequo  am- 
mo accipias,rogo,  StmeTuiamantiffi- 
mum  amare  perfeveres  ,  diuque  Gal- 
lia Tua  Te  fofpite  fruatur.     Scribebam 

Trajedi  ad  Rhenura.   Kalendis  Juliis. 

cboccvi. 


SERIES 


4 


S      E      R      I      E     S 

DISSERTATIONUM 

QUAE 

PAR  T   E     PRIMA 

CONTINENTUR. 


DE  SITU  PARADISI  TER- 
RESTRIS. 

i  i. 
DE  MARI  RUBRO. 

iii. 
DE  MONTE  GARIZIM. 

i  v. 
DE  OPHIR. 

v. 

DE  DIIS  CABIRIS. 

v  i. 
DE   VETERI  LINGUA  IN- 

DICA. 

I.DIS- 


I. 


DISSERTATIO 


Z>  nE 


SITU 
P  A  R  A  D  I  S  I 

TERRESTRIS. 


i 


I. 

DISSERTATIO 

D     E 

SITU 

P  A  R  A  D  I  S  I 

TE  R  R  E  $  T  R  I  S. 

Icet  multorum  infignium  vi-  $.  j#  Para_ 
rorum  induftria  occupata  fuc-  ^/>/  /» 
rit  in  indagando  fitu  Paradi-  Ar"&m;* 
Xx   terreftris,    quern    dcfcn- $%*""- 
pfit  Mofes  Gen.  z.  ^.  10.  er 
fecjq.   non  tamen  illorum   omnium  diverts 
circa  hoc  argumentum  opiniones  recenfebo , 
nee  quenquam  eorum  refutabo  $  quod  &  non- 
nulliexiis  amicitiae  nexu  mihi  jundti  fint, 
quam  fovere  omni  opeadnkor,  &  contentus  fim 
fenteatiam  illam ,  quae  mihi  aut  vera  am  verae 
A  z  proxt- 


4  D  I  S  S  E  R  T  A  T  I  O    I. 

proxima  videtur5exponere,&  idoneis,ut  mihi  ap- 
parent, rationibus  firmare ,  ne  taedio  fim  le&ori 
meo  &  innimiam  mokm  haec  DiiTertatio  ex- 
crefcat.  Quod  li  ilia  omni  rnodo  non  fatisfaciat, 
&  fuis  laboret  difficukatibus  ,  quod  non  ne- 
go,  cxiftimo  tamcn  caspauciores  numero  in 
hac  hypothefi  quarn  in  ulla  alia  inveniri.     Pu- 
to  itaquc  in  Armenia  fuiiTe  olim  Paradifum 
terreftrem ,    &  eo  quidem  loco ,  qui  medius 
eft  inter  fontes  quatuor  fluviorum ,    Phafidis , 
Araxis  ,  Tigridis  &  Euphratis,  quos  effe  illos 
credo  qui  a  Mo'e  defcribuntur  nominibus  Phi- 
fonis,  Gihonis,  Chiddekel,  &  Phrathj  qui  olim 
ex  uno  fluvio,  poilea  cum  omnibus  Paradifo 
contends  deperdito ,  ortumtraxerunt     Nunc 
rationes,  quae  mihi  hanc  fententiam  probabi- 
lem  reddiderunt,  accipe. 
§.ll.Qua       II.  Quzxpoxfluvios  O'VlJ  memoratMo- 
tuordherfife^  a  fe  invicem  diftin&os  ,  unde  &  *OW\ 
ftuvu,  u  j^g  unicuique  adfignat ,    &  primum  ,  fe- 
froftTentTs,  cundum ,  &c.  appellat.    Quumque  ea  vox  in 
indagandu  textu  Codicis  Hebraei  foleat  fluvios  intcgros , 
eosquenaturales,  fignificare,  non  video  cur  a 
fimplici  &  confueta  notione  recederem  ,  vel 
adexiguosquosd^mramos  &  arte  bumanafa- 
dos  Tigridis  vel  Euphratis  hie  attenderem , 
qui  ex  ipfo  Euphrate  &  Tigri  egrediuntur , 
non  ex  communi  cum  iis  originc  >  fluvio  il- 
lo  uno  Edenico.     Idcoquc  fiuvios  ipfos  hie 

quae- 


- 


DE      PARADISO,  5 

quaero,  quales  Hiddekel  &  Phrat  (quos  inter 
omnes  ^ere  conftat  effe  flumina  Tigridis  6c 
Euphrates)  eosque  a  Tigri  &  Euphrate  diftin- 
dos  ,  uti  ipfc  Mofes  diftinguit ,  &  ex  uno 
profluentes.  Etprofedto,  fiquis  liber  aprae- 
conceptis  opinionibus  verba  Mofis  ,  ut  ex- 
tant, legit,  quae  loquuntur  de  fluvio  uno, 
qui  ex  Edene  profluit, "&  h  :rtum  irrigans ,  in- 
de  dividitur ,  ut  ex  eo  fiant  quatuor  capita ,  vix 
quidquam  aliudinde  poteftcolligere,quamex 
uno  illo  fluvio  quatuor  alios  procedere  &  elabi, 
qui  quatuor  diftin&os  &  a  fe,&  ab  flumineEde- 
nlcoy  fluvios  efficiant.  Adde quod  voces  '8W1 
•  Capita  &  DHPU  fiuvii  idem  hie  notent: 
quum  Gen.  1.  v.  11.  dicatur  ,  Nomen  pri- 
mi  fa.  Capitis,  quod  proxime  praeceflerat  >  8c 
v.  13.  nomen  fluvii  fecundi.  Atque  itadiftin- 
(5te  recenfentur  nornina  &  curfus  illorum  qua- 
tuor  fluviorum ,  ut  non  poflint  non  pro  di- 
ftindis  fluminibus  haberi.  Uti  enim  Euphra- 
tes flumen  eft  ,  uti  &  Tigris ,  & ,  quando  de 
iis  fermo  eft  9  integra  flumina  concipio ,  fie 
quoque  Phifon  &  Gihon  concipi  debent ,  quae 
eodem  nomine  fiuvii  &  &'?0  Capitis  defcri- 
buntur.  Praeterea  dicitur  unus  ille  egredi 
K>M  ex  Edene,  &  inde  Dl?0  dividi  vel  fe- 
parari  aut  abire  (quod  cum  ^V  jun&um 
curfum  vel  lapfum  fluvii  indicat)  ita  ut  inde 
fiant  4  capita  five  *;x*i',  fluvii  fc.  inde  pro- 
A  3  fluen- 


, 


mm 


6  DISSEKTATIO.I. 

fluentes :  qui  curfum  luurn  continiiantes  di- 
cuntur  DO^in    &  DODD  euntes  verfus  has 
velillas,  &  circumeuntes ,  regioncs,  juxtaflu- 
vii  pracefllim,  uti  femper  hae  voces  in  S.S. 
accipi  folent :  qualcs  4  fluvios  ex  communi  o- 
rigine  procedcntes  in  brachiis   Tigridis  aut 
Euphratis  fruftra  quaeras.    Nee  defcriptio  ter- 
rarum,  quosalluunt,  rf?Ttn  ]*"1K  ^D  uni- 
verfae  terrae  Chavilae  &  W)3  y^K  *?D  un&* 
verfac  terrae  Cush  videtur  ramis  quibtisdam 
Euphratis  aut  Tigridis ,  qui  omnes  admodum 
cxigui  fuere ,  convenire  pofle.  Et  quidni  Mo- 
fesicripfiiTet,  fiqnidem  per  Phifonem  aut  Gi- 
honem  innuere  voluiflet  ramos  Tigridis  vel 
Euphratis  •  Phifbn  &  Gihon  funt  nomina  al- 
veorum  ,  qui  ab  Euphrate  &  Tigri  ,  poft- 
quam  confluxerunt  ,  abeuntibus  a  fe  invicem 
fbrmantur  &  in  mare  fe  effundunt :  vel  5  Gi- 
hon 3c  Phifbn  funt  rami  Euphratis  Tigridis- 
que,  qui  inter  utrumque  flumen  intercipiuntur, 
autfimili  modo  ?  Quorfum  ilia  terrar urn  de- 
fcriptio  quas  alluebant  &  mentio  lapidum, 
quiim  multo  brevius  ea  3c  clarius  dicere  po- 
tuiflet ,  ii  mens  Mofis  fuiffet  ibi  Paradifum  co1- 
locare,   ubi  pleraeque  Virorum  Eruditorum 
hypothefes  ilium  hodie  in  Mefopotamia  vel 
Parapotamia  defcribunt  ?   Erunt  itaque  ut  em- 
phafi  verborum  Mofis  fatis  fiat  Phifbn  3c  Gihon 
ftumina  ab  ipfo  Euphrate  3c    Tigri  diftinda 

3c 


mt 


De  Paradiso.  7 
&  ex  eodem  cum  iis  loco  profluehtia  a  com- 
muni  origine ,  fluvio  Edenico.  Quare  ad  fontes 
Euphratis  &  Tigridis  adfcendendum  eft,ut  fcia- 
mus  quis  pro  primo  fluvio  Phifon  fit  habendus. 

II L  Quum  itaque quatuor  diftin&os  fluvios  §.  III.  Phi* 

inveniredebeamusjuxtaduaumMofis  Gen.  *^*^£*J" 

v.  10.  O*  feqq.   &  ad  fontes  eorum  adfcen-^J^ '" 

dendum  fit,  ubiprimum  prodierunt  ex  uno  il!o 

fluvio  Edenico,  qui  fe  in  quatuor  capita  di- 

vifit,   conftetque  inter  omnes  fere  Eruditos 

Tigrim  &  Euphraten  efle  flumina  ex  illis  a 

Mofe  defcriptis  ,  nullumque  fit  praeter  Ara- 

xem  ( quern  &  ipflim  inter  fluvios  Paradifi 

cenfemus ,  )  cujus  fons  propior  fit  fontibus 

Euphratis  &  Tigridis  ,   quam  Phafis  ,  ilium 

pro   Phifone   habemus.     Dudum   enim  ex- 

plofaeft  fabula,  Phafin  fontem  non  habere, 

fed  commifceriOceano  qui  terram  ambit,  quod 

Hecataeus  Milefius  &  alii  volebant  ,    re&e- 

que  fcripfit  Artemidorus  Ephefius  id  falfum 

efle :  tiv  y*$  <P#>™  W  <rujw6#AA«*  t«  'X2k6«- 

vf ,  *AA*  i|  fyim  %otTDc<pips<r$e(4 ,  Phafin  tnim 

non  in  finer  e  in  Oceanum  fed  esc  tnontibus  oriri , 

uti  &  Eratofthenes  lib.  l.c*.  Geograph.  fcri- 

ptum  reliquit ,  obfervante  Scholiafta  Apollo- 

nii  Rhod.  lib.  i  v.<z/.  2  59.     Quod  experientia 

confirmavit.     Ipfum  nomen  quoque  Phifo- 

nis  a  Phafide  non  abludit,  nifi  quod,  ut  il- 

ludHebraeam  terminationem  JY  habet,   ita 

A  4  h°c 


& 


8  DISSERTATI'O    I. 

hoc  Graecarnj  j :  &reliqua,  quae  de  regione 
adjacente  narrat  Mofes,  fatis  bene  Colchidi, 
quam  Phafis  alluit,  conveniunt.  Atqui,  di- 
cet  aliquis ,  exiguus  fluvius  eft  Phafis  5  nee 
cum  Euphrate  &  Tigri  comparandus,  quare 
,  pro  illo  majus  flumen  videtur  fubftituendum. 
Fateor  longe  majores  effe  Euphratem  &  Ti- 
grim:  verura  id  noftrae  opinion!  non  obftat, 
quandoquidem  Audor  Sacer  nufpiam  fcriptum 
reliquitjomnesfluvios  Paradifiacos  ejusdem  raa- 
gnitudinis  fuifle,  Et  praeterea  notari  mere- 
tur  ipfum.  Phafin  a  fcriptoribtis  profanis  di- 
ferte  magnum  flumen  appellari.  Strabo  Geo- 
graphy lib.  x.  de  Colchide  loquens  Jix^et  Je 
dvvnv  o  Qclrts  pipcf  ty'&fMS  l|  clonus  t#g 
*?%*$  ^Zm'  Hanc  illabitur  Phafis  ,  tngens 
jlumen ,  ex  Armenia  ortum  ducens :  unde  ea- 
dem  opera  videre  eft  ex  eadem  regione ,  Ar- 
menia fcilicet  5  unde  &  Tigris,  &  Euphrates, 
&Araxes,  oriuntur,  Phafin  profluere.  Quod 
&  ipfum  Dionjfiiis  in  Pm>g*/J  teftatur  t/.6c)  i . 
— —    ei»3»  it  (pxcis 

KlpKCttx   KU7U   VUTDV  ihlOS0fAiV(&>   TTtJiciS 

c£v|/v«  Talk  %&(ac&  Stdjjv  imfttvynoA  ct%v*iv 
AfZaiAtv®*  ii  ^r^ftTiuv  tin  s?j«®-  'Apjuev/f  J0. 

~ ubi  Phafis 

Per  dorfum  Circaei  campi  [e  volvens 
Rapidam  fpumam  eruBat  ad  undas  Euximy 
Frimnm  mens  ex  mome  Armcmo. 

Ubi 


f 


. 


DE      PARADISO.  O 

Ubi  &   Jwjir  «^vjjv    ei  attribuit.      Similiter 
Valerius  I\laccus  magnum  eum  appellat :  cui  e* 
pitheto  quum  mox  lubjungat  poeta  ilium  fpu- 
manti  arc  mere,  Argon,  lib.  5. 
Coeperat  opt  at  os  jam  lux  ojlendere  Colchos* 
Magnus  ubi  adverfumfpumanti  P  hafts  in  aequor 
Oreruit) 
vitio  ei    id  vertit  Vir  do&iffimus  Jacobus 
Nicolaus  Loenfis  MifcelL  EpiphilL  lib.  w. 
c.4.  quia  aliunde  conftat  maxima  flumina  mi- 
nimo  fono  labi ,  &  Orpheus  Phafidi  oftium 
tranquille  fluens  in  Argon,  adfcribit.     Praei- 
verat  Valcrio  Apollonius  Rhodius,  eum  non 
tantum  appellans  verf.  1 265.    &£<nv  ivjvoiovTu 
Phafin  Utifinum,  fed  mox  verf.i  269.  de  eodem 

Invehunturmagnum  fluvii  alveum,  qui  qua- 
quaverfum 

Aejiuans  recejfit. 
Ne  quis  autem  ilia  poetice  ita  fcripta  exifti- 
met,  ad  haec  Plinii  verba  attendac ,  lib.vi. 
cap,^.  Hift.  Nat.  qui  vaftos  amnes  in  Phafin 
illabi  &  longe  navigabilem  quam  libct  magnis 
navigiis  ita  tradit :  Clarijfimus  Pomi  Pbafis 
oritur  in  Mofchis;  navigaturquamlibet  magnis 
navigiis  xxxviu.  m.  d.  paf  wde  minoribus 
longo  fpatio  pontibus  cxx.  pervius.  Oppidain 
ripis  habuit  complura  celeberrima  Tyrttacen^ 
A5  9- 


iti 


J  >l    I       !■!■!        I  III» 


Hi 


10  D  IS  SUTATIO  L 
Cygnum  O*  in  faucibas  Phafin.  Maxime  au- 
tern  inclaruit  Aea,  xv.  mill.pafa  mari,  ubi 
Hippos  CT  Cyanos  vajii  amnes  e  diverfo  in 
eum  confiuunt.  &  tnox.  Et  alios  accipit  fiu- 
vios  magnkudine  numerous  mirabiles  ,  in- 
ter quos  Glaucum.  Scylax  quoque  in  Peri- 
plo  ■  %$9m  'JEupttW  /*!>*¥.  %$  'knots  7i^- 
pov<*  $£<nv ,  magnum  Europae  O*  Afiae  ter- 
ntinum  Phaftri  appellat ,  uti  &  ante  ipfum  Ae- 
fchylus  in  Prometh.  folut.  fecerat  quod  exi- 
guo  fluvio  non  convenit  y  &  Procopius  lib. 
2.  de  bell.  Perjtco  ,  earn  ,  fi  quern  alium , 
profundum  appellat:  &  hinc  natum  prover- 
bium ,  Nee  Phafts  malum  eluat.  Si  quis 
porro  accurariorqm  Phafidis  defcriptionem  le- 
gere  defiderat,  legat  Arriani  Periplum  Ponti 
)  Euxini,  ubi&  aquas  ejus  commendari  a  levi- 
tate &  integritate ,  aliisque  virtutibus  ,  in- 
veniet.  Audor  Cofmographiae  vulgo  Ae- 
thico  adferiptae  currere  Phafin  fcribit  millia 
cccv.  In  ExcerptisJuliiHonoriioratoris,  id 
fpatium  augetur  D.  mill,  ibi  enim  extat  Pha- 
fin currere  millia  dcccv.  quod  tamen  nimiura 

I         i  IV.  Ter-     I V.  Defcribit  Phifonem  Mofes  acairatius, 

r/i  c^v  A  quod  alluat  velcircumeat  H^'inH  Y"tt*    a3 

f uae-         miverfam  terram  Chavila ,  ubi  aurum  eft ,  &c. 

Videamus  an  &  hoc  Phafidi  conveniat.     Ut 

autem  indagemus  quae  fit  terra  Chavila  >  ob- 

fer- 


D  E      PAKADISO,  II 

fervandum  eft,  probabiliter  admodum  id  no- 
men  rcgioijii  inditum  efle  ab  homine  quodam 
ita  dido  ,  qui  vel  ipfe  ,  vel  cujus  proge- 
nies earn  primo  incoluit.  Ita  antiquiffimis 
temporibus  fieri  confuevifle  nomina  terrae  Af- 
fur,  Canaan,  Javan,  Mizraim&  miilta  alia 
evineunt.  Durum  enim  mihi  videtur,  quod 
Cl.Bochartus  vulcin  Phalegcap.6.  Mizraime. 
g.  notare  Aegyptum  ab  angufiiis  ita  di&am , 
&c.  &  quum  Chami  filii  dicuntur  fuifle  Chus, 
Mizraim,  &c.  id  tantundemvalere,  ac  Cha- 
mi fllii ,  qui  conditores  fuere  vel  incolae  re- 
gions Chus,  Mizraim ,  uti  fi  quis  dicat  A- 
genorem  genuifle  Thebas  ,  quia  Thebarum 
conditorem  Cadmtim  genuit.  Nee  obftat 
He  nPHTl  five  demonftrativum ,  nomini- 
bus  propriis  hominum  praeponi  non  folitum  y 
unde  illud  ftil^Xn  z  Sam.  24:16,  appella- 
tivum  eiTeJudaeiinterpretes  fufpicantur,  (M& 

xsovm  >a>  nin  rstf^v  n^Tnwn  «ton 
mn»  nm»  yys  pn  npTn  sn ,  *»» 

componitur  He  demonjhathum  cum  nomine  ho- 
minis ,  quia  id  ipfi  proprium  eft ,  nee  alio  in- 
dicio  indiget •,  fcribit  Urammaticorum  Hebraeo- 
rum  Princeps  R.  D.  Kimchi  in  Michlol  pzg. 
54.  ed.Fen.)  nam  quum  ilia  nomina  homi- 
num evaferunt  nomina  gentium  vel  locorum  5 
faepe  H  praefigi  Kimchi  ipfe  obfervat  5  uti 
Enecb.^S:  2.  terram    JTUDil  Magogs   Jof. 


%2 


— ■ 


D  "iSSE   R  T  A  T  I  O 


I. 


13: 7.  tribui  ni^33n  Menaflc.  Quod  fi  ta- 
men  Chavila  rfTIFl  a  ^1H,  ab  arcnis  ita  di- 
dam  velit  ,  (quod  etymon  KwAotofr  genti 
Colchis  vicinae  aptius  convenirct)  nonde- 
eflent  rationes  1  quae  id  illi  rcgioni  ,  quam 
nos  per  Chavilarn  intelligimus  ,  tribui  pof- 
k  oftenderent.  Sed  lubentius  credimus  a 
viro  ita  dido  terram  Chavila  effe  appella- 
tam.  In  facris  autem  Uteris  duo  Chavi- 
lae  memorantur  ,  unus  nepos  Chi  mi  Gen.  1  o: 
7.  alter  nepos  Heberi  ,  frater  Ophir.  Gen. 
10:29.  Legimus  ctiam  nomen  loci  Chavila 
( incertum  tamen  an  ab  hoc  vel  illo  Chavila 
itadidus  fit)  bis  in  V.  T.  Gen.iy.1%.  ubi 
Ifmaelitae  habitalTe  feruntur  a  Chavila  ufque 
ad' bur,  e  regione  Aegypti  &■  1  Sam.iy.j. 
ubi  Saul  jradicur  percuffifle  Amalekitas  mdc 
a  Chavila  ufque  ad  Sum  E  quibus  nil  certi  po- 
teft  colligi  de  fitu  Chavilae ,  nifi  hoc  folum , 
Sur  &.  Chavila  fiiiifc  terminos  oppofitos  & 
regionem  Amalekitarum  usque  ad  Chavila  fe 
extendiffe.  Ego  autem  non  video  quomodo 
de  hac  Chavila  hie  cogitari  poffit .  quum 
nullus  fluvius  fit,  qui  hanc  Chavilarn  cingat 
vel  alluat.  Illuftns  quidem  Huetius,  Pafitigrim, 
( ita  appellat  Euphratem  poft  conjundionem 
cumTigri  iterum  fecedentem  &  poft  non  ita 
multa  milliaria  fe  in  mare  efTundentem)  pro 
illo  fluvio  habet,  &  Chavilarn  collocat  ad  lit- 

tus 


fu 


D  £      PARADIS0.  1$ 

tus  finus  Periici,  uti  ex  ipfius  diflertatione 
&  praefixa^nappa  Geographicavidere  eft.  At 
non  eft  idflumen  tantae  magnitudinis  (quod 
uno  tantum  gradti  i. e.  I  $.  milliaribus Germa- 
nicis  ipfe  Illuftris  Huctius  in  tabula  Geograpju- 
ca  definit)ut  terram  Chavilae  &  quidem  empha- 
tice  rfr  *>nn  V^H  *?D  univerfam  terram  Cha- 
vilae ambire  poffit  dici.  Etquis  credat,  qui 
contulit  ilia  S.  Scripturae  loca  in  quibus  men- 
tio  fit  Amalekitarum,  uti  Gen.  1 4:  7.  Num.  1 3 : 
29.  i  Sam.  30:  17.  Amalekitas  habitaflfe  a 
Sur  usque  ad  iinum  Perficum ,  &  Saulem  eos 
perfecutum  cum  exercitu  per  tarn  vaftum  ter- 
rarum  fpatium,  quod  ad  minimum  par  eft  u- 
niverfae  Italiae,  &  per  loca  deferta ,  ubi  ipfe 
cum  copiis  fuis  all  nequaquam  potuifler.  Nee 
credibile  eft  tarn  bellicofam  gentem  tarn  ina- 
nes  folitudines  &  eremos  incolere  aut  voluifle 
aut  potuiffe.  Debet  itaquehaec  Chavila  Amale- 
kitica  concipi,  mejudice,  propiorAegypto, 
nee  regio  Amalekitarum  extendi  usque  ad  ft- 
num  Perficum,  & ibi  Chavila collocari.  Ad- 
de  ,  quod  fi  illic  Chavilam  collocemus  ,  vix 
apta  fit  phrafis  1  Sam.  15:  7.  percuffit  Saul 
Amalekitas  H/HPtD  a  Chavila  ufqae  ad  Sur, 
Num  prius ,  ut  caederet  Amalekitas  fibi  proxi- 
mos,  perrexitad Chavila, i.e.  utifupponitur, 
Httora  finus  Perfici,  deinde  vero  ad  Sur  ?  Qtiis 
hoc  credat  ?    Debuit  ergo  ilia  Chavila  non 

tam 


w 


IP 


14  DISSERTATIO  I. 
tarn  remota  a  finibus  Cananaeae  fuiffe ,  utin- 
de  coeperit  Amakkitas  oppugnare ,  atque  ita 
perrexerit  ad  Sur.  Hie  conceptus  conve- 
nitcum  defcriptione  terrae  Amalekiticaetra- 
dita  in  Sacris  Uteris.  Non  ergo  dc  hac  Cha- 
vila  cogitandum  eft ,  quum  Chavilam  in  de- 
fcriptione Paradifi  memoratam  legimus  ,  fed 
de  alia,  quadam.  Sunt  enim  plura  loca  &  re- 
giones  diftindae,  quae  idem  nomen  habent, 
utijam  dudum  viri  do&i  duplicera  terramLy- 
diam  &  Aethiopiam  eodem  nomine  IP  di&am 
in  facris  Uteris  &  BHD  &  alias  invenerunt.  Ita  & 
Tarfis  E^tSHn  ,  una  ad  quam  per  mare  mc- 
diterraneum  patebat  iter  Jon.  i:\.  altera  quae 
ex  finu  Arabico  ejusque  portu  Eziongeber  adi- 
batur.  2  Chron.  9:  2 1.  &  2  Chrort.  20:  36,  3  7. 
Nam  cum  Judaeis  quibusdam  fingere  velle  na- 
ves ex  Eziongeber  per  nefcio  quod  Nili  bra- 
chium  in  mare  mediterraneum  pervenire  po- 
tuifle,  contrarium  eft  ipfi  experientiae  &  hi- 
ftoriae  quae  fimias ,  pavones,  &c.  ex  ilia  Tar- 
fi  relatos  memorat,  quae  in  locis  mari  medi- 
terraneo  adfitis  non  inveniuntur.  Ita  &  du- 
plex Aethiopia  Homero  Odyjf.  lib.  1.  in  i- 
nitio.  Quidni  itaque  ,  in  aliam  Chavilam 
quam  illam  ,  cujus  meminit  facer  fcriptor 
(7*0. 25.9.1 8.  &  iSam.ij.v.7.  hie  oculos 
intendere  liceat,  maxime  quum  ilia  nullo  flu- 
vio  ambiatur ,    quod  de  Chavila  Paradifiaca 


r<JL 


DE     PARADISO,  I^ 

diferteMofestradit;  qui&  ipfe,  quafi  diftin- 
fiionem  ^nnuere  vellet  hnjus  &  illius  Chavi- 
lae,  in  defcriptione  Paradifl  fV?'lnn  Tltf 
terrain  Chavila  earn  appellat ,  quum  ilia  alia 
Chavila  ,  forte  urbs  non  regio ,  fimpliciter 
ff^in  Chavila  appelletur  Gen.  25:  j  8.  & 
iSam.  15:  7.  Uti  hodieque  multae  urbes 
funt ,  quae  idem  nomen  gerunt  cum  regio- 
nibus  maxime  diffitis  ,  uti  E.  G.  in  India  O- 
rientali,  Batavia  urbs  longe  alia  eft  a  noftra 
regione  Batavia  >  &  f^H  Batavia ,  non  ur- 
bi  fed  noftrae  regioni  convenit.  Praeterea, 
quum  duo  fuerint  viri  nomine  Chavilae, 
uti  di&urn  5  quidni  aliam  quoque  ab  ilia  Gen. 
25:  1 8.  &c.  licet  concipere  ,  quam  ,  quia 
ignotior  eratnec  tarn  vicina  Cananaeae ,  Mo- 
fes  accuratius  defcribit  (  non  fimpliciter  ut 
Gen.  25:18.  nominat )  ab  auri  &  aliarum  re- 
rum  copia  ,  quae  ibi  iriveniuntur.  Quodeo 
ftudiofius  feciffe  exiftimandus  eft ,  ne  ledorem 
fuum  in  confufionem  induceret ,  ac  fi  ilia 
Chavila  Paradifiaca  eadem  eflet  cum  Amale- 
kitica ,  quam  fatis  noverant  Ifraelitae ,  &  quae 
nunquam  ab  auro  celebratur ,  quod  alias  Ama- 
lekitae  maxima  copia  habere  debuiflent.  Ubi 
itaque  haec  Chavila  quaeri  debeatex  adjun&is 
criteriis  optime  edocebimur,  ubi  fc.  aurum 
eft ,  &  quidem  optimae  notae  ,  ubi  cryftal- 
lus  &  fmaragdus.     Quae  quum  in  Scythia, 

cn~ 


r— 


— i 


1 6  DISSERTATIO  I. 
cujus  pars  Colchis  eft,  inveniantur,  &  ilk 
quoque  >  auram  fc.  cryftallus  &  fmaragdus , 
a  profanis  fcriptoribus  tanquam  fingularia 
iftius  terrae  decora  recenferi  foleant ,  uti  hie 
a  Mofe  fit ,  nee  nomen  Chavilae  &  Colchidis 
Hebraice  fcriptum  mukum  differat ,  &  cam 
regionem  Phafis  i.  e.  Phifon  alluat ,  eo  refpi- 
ciendum  arbitror ,  &  a  Chavila ,  fratre  Ophir 
(cujus  terra  fimiliter  auro  affluebat  ,  quod 
magna  copia  fibi  Salomon  comparavit,  dc 
quo  nos  alias)  nepoteHeberi,  vel  pofterise- 
jus,ita  didam  fufpicor. 
f.Y.  cha-  V.  PoffumpsautemperChavilamintcllige- 
vtlanon  re  Colchidem  proprie  didam  quae  Phafin  flu- 
MedJi'a'  men  a  meridie  habet,  &  a  feptentrione mon- 
'..:*  tes  Scythicos  ,  quos  varie  varii  nominant, 
quamvis  Diodorus  Siculus  lib.  i.  c.  54.  Col- 
chos  primitus  etiam  ilia  loca  quae  erant  juxta 
paludem  Maeotidem  incoluifle  fcribat ,  atque 
ita  latiffimum  Scythiae  fpatium  Colchis  tri- 
buat ,  fie  ut  dicamus  in  ea  aurum  praeftantiffi- 
mum  &  fmaragdos  &  cryftallos  inveniri,  quan- 
doquidem  generatim  de  Scythia  ( cujus  partem 
effe  Colchida  demonftravimus )  affirmant  ve- 
teres  &  aurum  &  reliqua  Mod  memorata  ibi 
reperiri,  &  optimae  quidem  notac  fuiffe.  Vc- 
rum  ea  nos  tenet  opinio  ,  quod  1  tior  terrae 
tradus  per  Chavilam  poflit  intelligi  ,  fi  at- 
tendants ad  tempora  Mofis  ,  quum  incogniti 

effent 


m 





BE     PARADISO.  if 

efient  tradus  feptentrionalcs ,  nee  tamdiftih- 
tti  regionum  termini  ,    uti  poftea  ,    quan- 
do  Scvthia  in  Europaeam  &  Afiaticam,  &u- 
traque ■  m  varias  regiones ,    diftingui  coepit. 
Nam&faeculo  Auguftaeoquam  exigua  fuerit 
notitia  terrarum  ultra  Phafin&  Colchida  fit* 
rum  ,  monumenta  vetcrum   Geographorum 
fans  oftendunt.     Quae  cum  ita  fintfnon  puto 
nosn.m.srel.g.ofoselTedebere  &  terramCha- 
vilahpraeeife  definire  iifdem  termini* ,  quibu* 
Cokbs  vulgo  definiri  folet,  fed  latius Vre 
vSelTUrrere  ^  S5Pte«trionalem  Afiam,  nc 
videamurnospraecifeColchidiillareilevindi- 
care    quaeScythiae  generatim,  aut  illis  Scv- 
thiae  partibus,  quae  mari  Cafpio  propius  adja- 
cent, veteresvidenturattribuifTe.  ' 

V  I.  At  quomodo ,  dicet  aliquis ,  cx  Cha-  §.  V  I. 
Vila  poteft fieri  Colchis?  Ea  difficult  fkilis  ^ 
%eratueft,  fi  attendamus  ad  /criptionem  u-  ~f** 

ar^yocisorientalem:namauteafdemlite-  C^"' 
rasradicales  aut  hteras  e/ufdem  organi  inter  fe 
mutatas  continent.  Qdenim  fin!  pra  "  d  c  o 
FSfiV  af  ^undeaddita  &1Se 
* j  W„)confertcum  n^in  Cfe^i/4,  fa- 
c  le  videt  non  adeo  magnam  efle  inter  has  duas 
d  feentiam  ,  qmn  longe  majores  admittere 
debeamus  in  aim  regionum  &  urbium  no- 
minibus,  quae  aut  ab  incolis,  aut  ab  exteris, 
a  pnma  pronunciation  detorta  font.  Quam 
B  levis 


1R 


F 


iS         DISSERT  A  TIOI. 
levis  eft  mutatio  H  in  n  ?    Sunt  Hterae  cjuf- 
dem  organi,  &  H  in  fine  aGraecis  leginon 
poterat :  debuit  itaque  mutari.     In  quam  con- 
venientius  quam  H  ?  Inter  H  enim  &  H  nil 
eft,    nifi  differens  gradus  afpirationis.     Ilia 
minor,  haec  major  eft.     Dein  Ko'A^f  dixere 
per  K ,  quod  durum  Graecis  auribus  eflet  Xo  A- 
vtt,  ad  vitandam  ««xotpavirtv ,  uti  <p««*  pro 
PDiS ,  i  Chron.  30:  i >..  &  2  Chron.  3  5: 1.  6. 
13.17.  fcripfere  Graeci  Interpretes  ,  &  x«- 
&*©'  a  7DH  dudum ,  &  "Aw*x©*  a  "Jtin 
&  1  Reg.xi:  zo.^xtfthHS  ex  D'jSnD.  Jod  ex- 
cidit :  at  quot  non  Hterae  ex  nominibus  regio- 
num  faepe  exciderunt ,  &  quae  potuit  facilius 
perirehac  ipfalitera,ob  exilitatem  fuam?  In ipfis 
facrarum  tabularum  verfionibus  non  defunt  ejus 
reiexempla.  Quod  Hebraice  HX'fnD  legitur 
1  Chron.  2  5: 4.  Graeci  Jod  extrufo  psas^fi  red- 
didere,  V^H  Ejih.9.^.  Graece  redditur  «>- 
^r®-,  '-|K3G«»<26-:34.0*«V-  Adde,  quod 
fi  n^lil  a  ^ln  ,    arenis,    dicatur,  utifu- 
fpicatur  Cl.  Bochartus,  vixullafit  difficultas. 
Et  quid  fi  adhuc  majus  eflet  difcrimen  inter  vo- 
ces Colchis  &  Chavilah,  non  tamen  tota  by- 
pothefis  ideo  eflet  deferenda  ,    quum  notiffi- 
mum  fit  ,    nil  facilius  corrumpi ,    quam  no- 
mina propria locorum,  &  faepe  nonnifitenue 
veftigium  prifci  nominis  remanere.    Diffimu- 
lare  tamen  hoc  loco  nonpoflum  me  &  aliud  no- 
minis 


m 





' 


DE     PARADISO.  le 

minis  antiqui  Chavila  veftigium  ,  fn  eodem  - 
hoc  Uthmo,  in  quo  Chavilam  &  Phifonem  col- 
Iocamus,  invenine.in  utbe fc.  X*£*a* , Cb*- 
M*,  quae  &  ipfa  praecipua  Albaniae  civitas, 
&  in  ea  regione,  quamnospro  Chavila  ha- 
bemus,  fita  fuit.  Quod  nomen  ita  plane  ex- 
primit  vocem  Chavila,  m  vix  major  conve- 
mentia  optari  poffit. 

VII.  Nunc  dc  fingulis  pauj0  accuratlus « VII  r, 
agamus.  Scythiae  partem  Colchida  efle  dixi-  Ibu^s 
mus.  Quod  licet  demonftrari  poflet  exeo,  *j«Mw 
quod  nonnunquam  omnes  accolae  Ponti 
fcuxim  Scythae  appellentur,  non  tamen  ne- 
eefle  eft ,  „t  Iatiffimo  fenfu  hie  Scythiam  ac- 
eipiamus,  fedeo,  quovulgo  fieri  folet.  Ju- 
itinus  Ub.  i.  Scjthia  includm*  Phaft  famine. 
Pnafis  autem  flumen  eft  Colchidis  ,  ut  vd 
tyrombus  notum.  Idem  vero  flumen  Scy- 
the appcllatur.  Plutarchus ,  feu  quifquis  au- 
«or  libelli  de  flutmmbm,  q,£„f  *,WfW'f  ift 
™  ^«.'«f.  Phafu  fluvius  eft  Scjthia,.  Ita 
&  Phavonnus  ex  veteribus  Lexic.s ,  &  illaex 
icholus.  Inter  quae  hoc  Scholiaftac  Pindari 
in  PjthnsOd.  iv.  adhaec  verba. 

_  AvV.  —  Phafin  deinde  ingrtffi  fat. 

**«tfimmpo'fif,   ZwSiW.W»   xeni  »*» 

A"«"*     Phafu  fiwius  efi  Scytkue  Aftzticae. 

B   2  Sub- 


JO         DISSERTATXOI. 

Subditidem  fc.  «,  *«,©-  'EuP»ff  ****£ 

stf  Cr  alter  mEuropaprope  paludem  Maeott- 
demerTa^fluviumAv&OrvhcusmJr' 
oon.v.  1050. Anforteis^  P/i»«  eftPtolo- 
maei?  Situs aliquo modo  conycnit •  AnHypa- 
nis  potius,  ut  Holftenius  vult :  m  Not.  «d  Se- 
pt,! Urb.  p.  i4».  Scholia5£S  Ly^T^f 
V887.  fimiliter  *<>™  fl  .2K.A*«.c,Sxu- 
6«,  'amnI.  JppellMurMtemColcbi  cr  *cy- 
tbae  Jfiatki.    Valerius  Flaccus  in imt.  Jrgort, 

. Scytbici  quae  Phafidts  eras 

jiufa  fequi 

Scltb.  I 1.596, 

Scythkum  gem  quaentis  amnent. 

&lib.vi.v.ii9.  .         .    - 

.     Jam  Scytbicos  miferande  ftmts ,  jm  1  M'~ 

dis  amnem 
Contigeras  - — -  . 

Sic  Ovidius  Medeae  patriam  in  Scythia  locat, 

Metam.l.j.  195.  , 

Attulerat  fecum  Scytbicis  acomton  aoons. 
Quod  forte  idem  fuit  cum  veneno  1II0  bcy- 
thicocujus  parandimodum  tradit  Anftot :.ae 
mirab.mdtt.  Urbs  regia  Aeetae  rcgisCol- 
chorum,  Scythicaurbs  dicitur  Valeno  Hac,co 
Arton.U.  f>..zij.&ii*.  comrtes -Medeae 
Scythides  ^143-  Colchis  «f*»  orae  Scythl" 

cae  lib.  ui.v.653. 

Jam- 


'    ' 


DE      PARAD1SO.  21 

Jamque  ratem  Scythicis  forfan  JhtuiJJet  in 
oris\, 
&Scythia  lib.  i.  v.  745. 

—  Mox  Scythiae  fpoliis  nuribufque fuper* 
bus 

Adveniet. 

VIII.    Imo  ,  ne  quis  putct  minus  pro-  §*  VIIL 
prie  hancregionemScythiam  appdlari,  ohfcr-Pan!ae 
vandum  eft  primos  Scythas  in  hoc  Ifthmo^SZT 
fw.e  iis  terrarum  anguftiis  ,    quae  fiint  inter  Cokhidem. 
Pontum  Euxinum  &  mare  Cafpium ,  ubi  Pha- 
iis  &  Araxes  fluunt,  habitafle,&  deinde  de- 
mum  fe  effudifle  in  tra&us  magis  feptentrio- 
nales.     En  verba  Diodori  Siculi  lib.  2.43. 
OU731    yx^  (2xu9<*f)   td  ph   £|  cc^xys  ohiyw 

TWTHoxvn  %<iyan  to  Js  ?9y@-  «V   piyahw  jJ^€- 

f*0v/flfcf   ^    <^'|<*V  KfQlijotyov.        TO    juW   »V  57pWTBF 

57w^J  wv  'Agy&v  Tnnxpov  ihiyot  kmtooxxv  nvtv- 

Hi  quidem  (  Scytbae )  *'#  z'wh?  parvam  regio- 
nem  poffidebant^  poftea  vero  paulatim  auBiper 
virtutem  virefque  mult  as  regiones  occuparunt , 
C7"  W  magnam  potentiam  gloriamque  perve- 
nerunt.  Antiquum  vero  pauci  admodum  nu- 
mero  £r  ob  ignobilitatem  contemti  juxtaflumen  ~0 

Araxis  confederant.     Quae  quum  primae  fe- 
des  Scytharum  fuerint ,  &  ea  regio  aut  Para- 
B  3  difum 


12 


D  I 


sseitatio   I. 


difum  ipfum  complexa  olim  ,    aut  ei  admo- 
dum  fuerit  vicina ,  ( juxta  hypothefm  noftram ) 
&  ibidem   genus  humanum  per  Noachum, 
quad  alteram  Adamum  ,  fuerit  reftauratum, 
Scythis,  cum  A  egyptiis  quondam  de  antiqui- 
tatc  contendentibus  ,    ( quam  difputationem 
Juftinus  fufe  narrat  init.lib.il.)  palmamtri- 
buendam  eflfe  exiftimarem.     Sine  dubio  enirn. 
illaregio  prope  Araxen,  ubi  Scythae  prima 
confedci imt ,  prius  incoli  coepta  eft ,  quippe 
vicinior  defcenfui  familiae  Noachicae  ex  area  5 
quam  remota  Aegyptus. 
§  ili.cb*.      IX.  In  Colchide,  &  Scythia  aurnm  pro- 
rtlaeaa-     venire  non  eft  quod  operofe  probemus ,  quan- 
**>»,  "ty"*  Joquidem  aurei  velleris  inde  rapti  ab  Jafone 
*w§ms.    fabula  neminem  iatet.     Notatu  digna  funtin 
hanc  rem  verba  Strabonis  Geogr.  lib.  x.    FU- 

$&£&£$&    QetTVlM   XflftT»7iTe/MjU2Vtflf  *)   ^«A«- 

ii(ji*Mo*  M&s,     JE«  pi  k&I  «*£*{**  ofM>v»p»t 

rW«y.  -^p«^  ftfw  dicmtur  torrentes  aurum  dc^ 
ferre,  quod  barbari  excipiunt  tabults  perforatis 
tr  lanofts  pcllibus,  mdc  jj&a  eft  aurci  veile- 
ris  fabula.  Et  fortajfe  Iberes  eodem  nomine 
appelUntur  ,  cjuo  occidentales,  cjuod  aptid  u- 
irojque  auram  inveniatur.     Quibus  adde  tefti- 

pionium 


DE  PARADISO. 
monium  Appiani ,  de bell.  Mithrid.  fag.  ia„ . 
edit.  Stefih.  qui  Fompqum  fuo  tempore  in 
Colchide  vidide  hos  auriferos  rivos  refert 
in  quos  veljera  villofa  demergebant  accolae, 
quibus  ramenta  auri  minutiffima  facile  adhae- 
rebant,  atque  ita  extrahebantur.  Et  tale  fuif- 
fe  vellus  illud  aureum  ,  quod  Jafon  rapuit, 
idem  opinatur.     Scd  ipfa  verba  Graeca  habe. 

4»iyp*  <*q*avss.    Kai  ol  <b&qikoi  xd%}#  fevns 
is  *i  ptvux  Qccft  fAol\oc  ii  ^ypot,  ivi<r%QpzvQv 
BVTOitiKhiyvai.      Kai  tsixtqv  %v   i'rm  to  %pv- 
cipahKov  'a^'ts  Si^.      De  Scythis  Afiati- 
cis  in  genere  Solinus  ,  £.15.  auro  &  gemmis 
affluum.     Ita  &  Euftathius  in  Dionyf.tag,, j,. 
'  Xfvavv  meg  AVTcft   ol    %e!p#foi    Ka&<p{fx<rt. 
Aumm  apud  illos  torrentes  defermt.    Quin  & 
aureas  regis  Colchici  cameras  &  argenteas  tra- 
bes  Plinius  inemorat  lib.  33.3.  Non  parum  hoc 
facitadauri  Colchici  commendationem ,  quod 
efluminibuscolligatur,  atque  eo  magis  conve- 
rt cum  verbis  Mofis  31E3  H)DH  pttn  271^ 
Cr  aurum  iflius  terrae  bonum  efl.   Ita  de  illo  au- 
ro  ,  quod  e  fluminum  ramentis  eruitur,  Pli- 
nius Ukixxiii.  cap.  a.  nee  abfolutius  aurum 
eft)  curfu  ipfo  trituque  perpolitum.     Quod  eo 
magis  ad  rem  faciet,  fi  confideremus  Phafin  flu- 
vium  fuiffe  rapidiffimum  &  profundiffimum. 
Oportet  ergo  optimae  notae  id  aurum  fiiiflc. 
B  4  Stra- 


rum  quo- 
modo  ex 
gqutlone 
ventat. 
Job.  17- 


24        DISSERTAT.  lol. 

Strabo  lib.  1.     "Hts  Mtt**  Q*fp*Kic  IsvpTrat 

Medea  autem  venefca  Cr  divitiae  ejus  regto- 
nis  ex  auro  ,  £rc.  memoriae  proditae  junt. 
Quin  &  de  fuis  temporibus  teftatur  Agathias 
lib.  1 1 1.  hiflor.  p.  71.  fe  nullam  gentern  vi- 
difle  adeo  cclebrem  ,  itHitx  n  iiafioti!  KM 
whvftet,  opum  excellentia  & '  multuudwe,  lo- 
corum  opportunitate  &  abundantia  rerum  ne- 
ceflariarum  &  morum  elegantia  praeftantem. 
Nunc  fecus  fe  habent  omnia. 

Tantum  aevi  longinquavalet mutare  vetuftas. 

X.  Ad  aurum  hoc  Colchicum  non  atten- 
derunt,  qui  crucem  fibi  &  aliis  fixerunt  in 
his  verbis  Jobi  ,  cap.  r^.zi.  2Hf  pflVD 
phi*1  ex  Aquilone  aurum  venit.  Quae  ver- 
ba fimpliciter  ita  reddita  &  intelleda  fenfum 
fundunt  aptiffimum.  Sive  enim  in  Arabia 
five  Palaeftina  haec  dixerit  Elihu,  Col- 
chicani  regionem  ab  Aquilone  utriufque  fi- 
tam  fuifle  nemo  dubitat :  quumque  aurum 
Colchicum  adeo  celebratum  inter  veteres  fue- 
rit,  &  idem  illud  fub  nomine  auri  Chavilae 
tanquam  excellens  depraedicet  Mofes  ;  non 
video  cur  a  iimplici  fenfu  haec  verba  detor- 
queri  debuerint  ,  ut  viilgo  faciunt  &  Judaei 
&  Chriftiani  Interpretes,  qui  per  aurum  intelli- 
gun't  tempeflates  claras  ut  aurum ,  vel  nubes  co- 
lons mini ,  vd  ftrenitatem  aurcamve  lucem, 

quae 


J 


DE      PARADISO.  ^  25 

quae  oriantur  ubi  aquilo  nubcs  difpulit.  Fuc- 
runt,  fateor,  qui  aurum  ipfum  hie  intellexerunt , 
fed  per  Aquilonarem  plagam,  e  qua  aurum 
venit  >  fodinas  Pannoniae  &  Auftriae  innui 
cenfuerunt.  At  tunc  ex  occidente  potius 
aurum  venire  dicendum  fuiflet  ,  &  illas  fo- 
dinas Jobi  tempore  notas  fuifle  non  poteft 
oftendi:  nee  videtur  probabile.  "Verum5quid 
opus  erat  omni  ifta  ambage*  quum  Colchis 
in'  plaga  feptentrionali  ,  refpe&u  Arabiae  & 
Palaeftinae  fita ,  imo  &  refpeftu  Graeciae  (quo 
fenfu  Jifon  apud  Valerium  Flaccum  lib.  y.  de 
Cokhide, 

Nee  fama  fefellit 

Soligenam  Aeeten  media  regnare  fub  arfto) 

regio  olim  fuerit  auri  feraciffima  ,  uti  do- 
cuimus.  Quod  (i  Mofes  ipfe  audor  libri  Jo- 
bi fuit,  minus  mirum  eft,  ilium  qui  Gen.  2. 
aurum  Chavilae  ,  i.  e.  Colehidis  celebravit , 
hie  fcribere ,  aurum  ex  Aquilonari  tra&u  ve- 
nire. Et  credibile  eft  aurum  Colchicum  > 
utpote  loco  defcenfus  familiae  Noachicae  ex 
area,  &  reftituti generis  humani,  proximum, 
prius  innotuiffe,  quam  illud  quod  ex  aliis  ter- 
ns remotioribus  petebatur, 

X  I.  At  de  auro  in  Colchide  vel  Scythia ,  §.  XL  Dif- 
cujus  ea  pars  eft ,  inveniendo  non  adeo  videtuv  ficaitas  m 
hborandura,  quamde  IYH3  &  DHBrn  pK^X^- 
B  5  quae 


I      1 


:  if 


26         DISSERTATIOL 

pUum  pre.  quae  ibi  quoquc  inveniri  tradic  Mofes.     Vi- 

\tofomm'    deamus  quid  per  n^13  intelligere  liceat,  & 

nommbus.  ^n  qUid  per  DHS7.   Antequam  vero  in  haec 

inquiramus ,  juvat  obfervafle  plerofque  Viros 

eruditos  fateri  ?  incertum  effe  quid  per  gemmas 

in  V.  T.  memoratas,  &  fpeciatim  Bedoiach\dc 

Schoham  dcbeamus  intelligerc.  CI.  Huetius  de 

hoc  argumento  fcripturus  in  lib.  fuo  de  fittt 

Paradtfi  cap.  xi .  haec  fateri  non  dubitat.  Con- 

fentiunt  in  eo  homines  eruditi  nommum  He- 

hraeorum  gemmis  impofuorum    ignorari  hodie 

figmpcationem ,  cbfervatumque  eft  ex  gemmis  f 

quae  in  rationali  fummi  facerdotis  erant ,  non 

nift  Sapphirum  Cr  Jafpidem  fuijfe  fua  nomina 

retinentes.      Sed  ajfeveraverim  non   fatis  nos 

certos  ejfe  gemmas  quas  Hebraei  Sapphirum  O* 

Jafpidem  nommant  Mas  ipfas  ejfe  5    quae  hoc 

nomine  hodie  veniunt.     Ludovicus  Capellus  in 

not.  Crit.  ad  Gen.  2 .  agens  de  lapide  Schoham, 

Cujufmodi  fuerit  lapis  tile  certo  non  fcitur. .  . . 

xxx.  interpretes  transfaunt  5  ^pvAAiov,  <r^#- 

f&ySov.  . ...  quae  mira  eft  hominum  tllorum 

inconfiantU  Cr  infcaiae  bac  in  parte  apertijfi- 

mum  argumentum.     Salmalius  in  Exerc.Plin. 

ad  So\\n\xmpag.  763.     Illud  fcio  tncerta  tlla 

omnia  lapidum  nomina  ejfe,  nee  fatis  not  a  ma- 

gifiris  ipfes.    CI.  Braunius  in  lib.  de  feft.  Sa- 

cerd.    Hebr.lib.n.  cap.  v in.   de  gemmis 

vefti  Pontificis  infertis  afturus  ,   non  eft  mi- 

rum> 


, 


P  A  K  A  D  I  S  O, 

rumy  inquit,  ft  inter  res  S.  Scriptwae  quae  ex~ 
plicari  nequeunt  ,  lapides  pretioji  ponmtur  ah 
auBoribusj  &  Hieronymum  citat  zAEzjcch.c. 
28.  fcribentem  lapides  illos  magnam  &  le- 
gend &  different!  facere  quaeftionem  &  A- 
ben  Ezram  ad  Exod.  1$.  fatentem ,  nullain 
fibi  effe  certam  rationem  interpretandi  illas 
gemmas ,  &  Saadiam  eas  tranftuliflepro  lubitu. 

XII.  Quum  itaque  in  partes  abeant  &  In-  §.  XII.  Be- 
terpretes  &  alii  Viri  Eruditi  quorum  interpre-  dolac^^ 
tationes  congcffit  Cl.Braunius  Itb.mox  citat.p.  ^Z^ 
57 J»  quo  Le&orem  remittimus  ,  ne  adum  * 
agamus ,  liberum  nobis  erit ,  uti  alii  ante  nos 
fecerunt ,  aliquam  ex  iis  eligere  ,  fed  nee 
quamlibet  (ne  videamur  hypothefeos  firman- 
•  dae  gratia  folum  modo  earn  ample#i )  fed 
probabiliffimam.  Communis  Judaeorum  o- 
pinio  eft  ( ita  fcribit  in  Lexico  fuo  Q.  Bux- 
torfius)  IWQ  effe  Cryftallum.  ItaRafchiad 
Numx\.7.  7»DHp  «"hlD  pN  W  rfTVU 
Bedolach  eft  nomen  lapidis  pretioji  5  Cryflal- 
U.  Ita  &  Elias  de  Pomis  in  Lexico.  Grae- 
ci  Interpretes  Alexandrini  Num.  xi,  7.  tran- 
ftulerunt  quoque  a&pvWAov ,  quamvis  altera 
Joco  (non  enim  nifi  bis  in  V.  T,  legitur) 
«vfl^x*.  Non  placet  tamen  ea  veriio  Cl.Bo- 
charto,  qui  per  n^lD  margaritas,  non  cry- 
ftallum vult  intelligi  ,  Hierozoic/P.  1.  pag, 
^74«  ob  duplicem  rationem,  quarum  prima  eft» 

quod 


■Jl1     I  I  ■■  « 


» 


v. 


S.VII 


28        DISSERTATIOI. 

quod  terra  Chavilac,   in  qua  Bedolach  invc- 
nitur,  fit  pars  Arabiae  ad  Catipham  &  Bachrain, 
ubi  non  cryftalli  fed  margaritae  eruuntur.  At- 
quinegamus  terram  Chavilae  ibifitam  fuifle, 
quod  fupponit  Vir  Eruditiffimus :  &  rationes 
ante  dedimus.     Altera  eft ,  quod  Manna  di- 
catur  fimilis  colore  fuiffe  w   W*X2 ,  ergo , 
ait,  Bedolach  non  eft  cryftallus,  nam  Manna  co- 
lorem  cryftalli  non  habet.     Ego  vero  non  vi- 
deo cur  Mannae  color  dici  non  poflit  conve- 
ning cum  colore  cryftalli.     Nee  enim  licet  ar- 
gumentari  hoc  modo;  quia  hodierna  Manna 
( licet  &  hujus  plures  fpecies  fint  &  nonnul- 
lae  fatis  ad  cryftalli  fplendorem  accedant )  mar- 
garitis  fimilior  eft  quam  cryftallo  ,  ergo  ilia 
quoque  coeleftis  Manna  ita  fe  habuit.     Nam 
ilia  erat  miraculofa  &  longe  alterius  naturae  ; 
quippe  non  ex  plantis  fed  humo   legebatur, 
radiis  folis  liquefiebat ,  maxima  copia  defcen- 
debat  3  ut  tot  hominum   millibus  in  cibum 
fufficeret)  &  die  Sabbathi  non  defcendebat,  8c 
mola  tundi  poterat  ,  fie  ut  plane  fuerit  ilia 
Manna  a  noftra  diverfa.     Atqueideo  tarn  ac- 
curate defcribitur    quia    differebat  a  vulgari. 
Quidni  itaque&  illi  cibo  coelefti  major  fplcn- 
dor  &  convenientia  cum  cryftallo  poterit  tri- 
bui  ?  Non  video  quid  obftet. 

XIII.  Reftat ,  ut  Scythiae  noftrae  Cryftal- 
Um  lum  vindkemus,  oftendamufejue  ilium  &  ibi 


mve- 


:„ 


DE     PARADISO,  2$ 

inveniri.  Seythiam  Afiaticam  defcribens  So-  Scythke 
linus  cap.  xv.  inter  alia  haec  habet.  Iflic  Cr  optimum 
eryflallus ,  quern  licet  pars  major  Europae  Cr 
particula  Afta$  fttb'mimftret ,  pretioftjfimum  ta- 
men  Scytbia  edit.  Cujus  rei  ratio  datur ,  quod 
ibi  optimi  fint,  nbi  maxime  hibernae  nives 
rigent,  quod  de  Caucafeis  Colchidi  vicin.is 
aliifque  fupra  Pontum  Euxinum  &  mare  Caf- 
pium  optime  poteft  intelligi.  Ne  quis  au~ 
tem  putet,  quum  Cryftallus  in  Scythia  A- 
fiatica  invcniri  dicitur,  Scythiae  illam  partem, 
quae  Ba&rianae  propior  eft  &  orientalior,  de- 
berefemper  intelligi,  fciat  etiam  ad  Thermo* 
dontem,  fluvium  Scythiae,  &  ipfum  Phafidi 
proximum,  quique  fe,  perinde  utPhafis  ,  in 
Pontum  Euxinum  exonerat  ,  cryftallum  ma- 
gna copia  inveniri.  Ita  Dionyfius  in  Pereg, 
v.  78 1 .  de  Thermodonte. 

Illius  autem  fluvii  circa  frigidds  ripas) 
Secabis  cryjlalli  purum  lapidem  veltiti  gla~ 

ciem 
Hibernam. 
Unde  &  ipfe  Thermodon  tyu^'AA©*  olim 
diftus  eft.     Licet  Auftor  libelli  de  Flumin* 
&  Euftathius  in  SchoL  in  Bionj/f*  aliam  ratio- 

nem 


~ 


wm 


XMps  Scho- 
ham eft 
Smarag- 

dufe 


■ 


50        DISSERTATIO    L 
nem  proferant ,    quod  k.  ^  3-|p«  7njrcrsia4  $ 
ipfa  aefiate  congeletur. 

XIV.  Denique  &  circa  Phifonem  inve- 
Drwn   pit    lapidem    Schoham  Mofes 
tradit.     De  quo  muka  diipntatio  eft.     Qui 
variaslnterpretumfententias  confcrre  vult ,  CI. 
Braunium  lib.  cit.  adeat.  Hieronymus  in  Epifi. 
ad  Fabiol.    DiT^  fcribit  ab  Aquila  &   Sym- 
macho  &  Theodotibne  Onychinos ,  a  Septua* 
ginta    Smaragdos  transferi.      In    noftra   au- 
tem  verfione  r  lxx.  quae  non  plane  eadem 
eft  cum  antiqua  ilia  fed  ex  multis  confarcina- 
ta,  Exod.  28:  10.  27.  &  39.  6.    crfxoi&tyfQv 
vertunt,  &  Gen.  2:12.  A/jav  n^iwov ,  gem- 
mam  viridem  (eft  autem  Smaragdusviridis  & 
per  excellentiam  A/0©*  ?rp#<nv<grdicitur)  fed 
alibi  aliter.     Epiphanius  quoque  in  traB.  de 
xii.  Gemm.  verba  Moiis  Gen.  1:  12.  citans 
Ontyn  transfert  Ai^o*  «rev  sirp*<nvov.     Quibus 
adde,    quos  Vir  Summus,  P.  D.  Huetius, 
in  tra&atu  fuo  de  Situ  Paradt/i  p.  in*  citat, 
au&orem  verfionis  antiquae  Italicae  ,    Fufe- 
bium,  Severianuffl,  Ambrofium,  Augufti- 
num  &pluresEccle(iae  patres  ,    qui  lapidem 
prafinum  vertunt  s  licet  ipfe  fateatur  nihil  cer- 
ti  de  lapide  Schoham  proferri  pofle.     Atqui 
DHsy,  unde  DHEf  Schoham  vidctuv  duci,w*- 
grum ,  uti   >  «cuu    Arabibus  nigrum  9  fufiunt9 


^ 


tene~ 


it 


DE      PAR  A   DISC.  |J 

tenebrofum  notat :  quomodo  hoc  convenit  Sma- 
ragdo  ,  qviem  virere  in  confeflb  eft  ?  Fa- 
teor :  at  notari  meretur  optimos  Smaragdos 
eflc9  qui  maxime  ad  nigredinem  accedunt, 
quum  (cilicet  viriditas  corum  nigro  obfufca- 
tur  &  tarn  fature  viridcs  funt  ,  ut  fere  ni<ni 
appareant.  Ita  Ifidorus.  Smaragdus  a  nimia 
viriditate  dicitur  :  omne  enim  fatis  viride  a- 
marum  dicitur.  Nullis  enim  gemmis  vel  her- 
bis.  major  hoc  aufteritas  eft. 

XV.  Et  optimos  hofce,  five  aufteros  Sma- 
ragdos in  Scythia ,  non  fecus  ac  WT2 ,  cry- 
ftallum,  inveniri  Plinius  docet,  lib. nxxvii. 
cap,  v.  Nobilijfimi  Scjthici ,  ab  e  a  gent  e  in  qua 
reperiuntur^  appellati:  nullis  major  aujleritas9 
nee  minus  vitii :  &  quantum  Smaragdi  a  ce- 
teris gemmis  diftant  ,  tantum  Scythici  a  ceteris 
Smaragdis.  Solinus  de  Scythia  Afiatica  lo- 
quins ,  quam  appofite  ?  cap.  xV.  Smaragdis  hie 
locus  patria  efi ,  quibus  tertiam  inter  lapides 
dignitatem  TheophraJIus  dedit :  nam  licet  fint 
Cr  Aeqptii  Cr  Qhalcedonii  Cr  Medici  <2r 
Laconici ,  praecipuus  eji  honor  Scythic'is.  Ni- 
hil his  jucundius  nihil  utilius  vident  oculi, 
Tertullianus  in  lib.de  refutr.  corn  is  propterea 
Scythicas  &  Indieas  gemmns  folas  celebrat, 
quod  optimae  eflent  pag.  5 7 8,  ed.  Rigalt.  At<* 
queitaputamusliquere,  quis  fit  Phifon ,  Pha~ 
fis  nimirum,  fluvius  Scythiae ,  regionis ,  in  qua 

ODti- 


f  XVI. 
£luvtus 
G'thon  efl 

jiraxes* 


"^" 


52  DISSERTATIOI. 

optimum  aUrum  &  cryftallits  pretiofiffimus  5 
&  Smaragdi  praeftantiffimi ,  uti  probatum 
dedimus  ;  fimulquc  nos  voces  n^O  & 
DHt^  non  fine  exemplo ,  imo  juxta  opinio- 
nemEruditifTimorum  Intcrpretum ,  tranftulifle. 

XVI.  Pergamus  ad  alteram  Paradifi  flu- 
vium  ,  quern  his  verbis  dcfcribit  nniH  D^l 

tip  rw  ^o  r«  aaion  t*vn  \vn  wn 

qui  alluit  Mam  terram  Cush.     Nomen  hujus 
fluvii  prM  derivaria  FTtf  erumpere  ,  /?>Wm? 
a  CI.  Huetio  cap.  xii.  libri  laudati  &  aliis 
obfervatum  eft,  fie  tit  plTJ  notet  fluvium, 
*«*  mitt,    qui  erumpit.     Unde a  Jonathane 
i  jfog.  1:  3  j.  per  RY?^  i.e.  «wj«»*  transfer- 
tur.  Utuntur  eadem  voce  y^s^AA»  prVJPer- 
fae  pro  fluvio  majore  &  dicunt   e.  g.    prTJ 
p3p  lirVJ  DT?»  flumen  Araxes  jlumen  Gan- 
ges, quamvis  hodie  pro  folo  Oxo,  fluvio  celebri 
Chouaresmiae  ,  vulgo  accipi  foleat.     Hie  au- 
tem  Gihon  nobis  idem  fluvius  eft ,  qui  Araxes 
Graecis&Latinisdiftus, hodie  <j"j$\  ^rras 
accolis,  modo  Armeniae,  modo  Scythiae,  fluvius 
appellator,  &  Cyro  mixtus  fe  cffiindit  circa  grad. 
latitud.  40.  &  long.  85.  in  mare  Cafpium. 
Quemque  Arrianuslib.  vii.de  exped.  Alex, 
inter  maximos  Afiae  fluvios  recenfet.     Ut 

pro- 


be    paradiso.        33 

hoc  ftatuamus  facit  non  tantum  ipfaSyftema- 
tis  noftri  i^atio  ,  quod  fonteS  alicujus  fltiminis 
propiores  fontibus  Tigridis ,  Euphrates  &  Pha- 
fidis  nu/piam  invenit,  fed  mira  convenient!* 
rtominis  \)TVS  cum  Araxe.  QuodenimGi- 
hon  Hebraeis  fonat ,  idem    <j*  >5  \   Arras  vcl 

c£/!  ^w  (  nam  &  ita  fcribitur  in  M.S. 
mea  Geographia  Perfice  confcripta  ab  Abu!- 
nafen  SaadlbnAli,  ex  provincia  Sjursjan  o- 
nundo,  &  aJiis)  accolis,  fc.  prodeuntem, 
profluentem.  Eft  enim  vox  Perfica  duda  a 
CJj-A-u^  prwemre9proflucrci  notatque  in  ge- 
ntttfluvium,  fed  ufus  id  nomen  huic  fluvio 
per  eminentiam  attribuit. 

XVII.  Hoc  obfervaffe  utile  eft  ut  intelli-  §.  vxtL 
gamus  cur  multos  Araxes  memoraverint  vete-  PluresA- 
res,  &  quomodo  nata  fit  illorum  tonfiifio,  r*xfs?  un 
de  qua  omnes  fereCritici  &  Geographi  con-   *° 
queruntur.  Sc.  Araxes  nomen  generale  eft, 
quod  quemvis  fluvium  notare  poteft ,  &  o- 
mne  quod  profluit.     Hinc   Veteres    Graeci 
quum  viderent  flumeil  ,  rogantes  ,  quomodo 
id  appellarent  ,    refponfum  tulere   ab  accolis 
^fj^\   Arras  ( Graeca  terminatione  #'p«!w 
vd'Apo'^?,  nam  &  ita  fcribitur  )  i.e.  flumen» 
Qiiodquumilliputarent  efle  nomen  proprium 
G  ejus 


— 


»-" 


■k 


3ia 


U       d  I  SS  E  R-T  A  T  I  O    I. 

ejus  fluvii ,  multos  A  raxes  in  Armenia  &  Per- 
fia  finxere.  Ita  praeter  hunc  Araxen  Ther- 
modonta,  qui  fe  inPontumEuxinumeffun- 
dit,  etiam  Araxem  didum  tradunt  Graeci. 
Ita  Scholiattes  Apollonii  ad  Argon.  L  4.  'A- 
p*&ff   mrupot  Zxv#tf.      MurpoJ»^    && 

4)u«v,A«j«*m-    Araxes  fiuvius    eft    Scythiae. 
Metrodorus  autem  de  rekTigranisTkermodon- 
taetiam  Araxem  did  ir adit.  Idem,  veliidem, 
-*4  /1*.  2.    'Af*'!^  lKflBA««  w  ffpoTggov  o>«vu- 
p*^  racWVA^vI^W  (Thermodon) 
olim  Araxes  appellabaiur  eodem  nomine  quo 
fiumen  Mud  quod  ex  Armenia  fimt.    Curtius 
ffuvium   ^a^Ja?    Bendemir  ,     qui    Kb- 
chram  ( ubi  olim  Perfepolis)  praeterlabhur,  A- 
raxen  quoque  appellat,  lib.  v.  fjujus  (Perft- 
polis )  vefitgium  non  invenintur  nifi  Araxes 
amnis  ofiendereh     Haudprocd  moenibus  fiu- 
xerat.     Ita  &Strabo  lib.  xv.  <©£**  ^vT^.ffr- 
mi9svA«  w  'As*frvMGvirprope?erfepolinA- 
raxen  tranfiit  { Alexander )i  &  DiodorusSi- 
eulus  fere  iisdem  verbis.      Herodotus  /#.  1. 
Oxo  Maffagetarum  termin©  hodie    fejy#*^ 
Sjihow,  Araxisnomen  dat.     Ita  &  Dionyfius- 
in  ne&wy-  ^-  73  9- 


T*£ 


BE      P  A  R  A  D  I   S  O.  35 

Is?  ii  per   wTohtw  Je  ni^v  xeA*JovT©- 
'Af«|jj 

Poji  hos,(Bzftros)  orientem  verfns^  trans* 

frementem  Araxm 
Mapgetae  dcgum , >  qui  vduces  emktunt  ft- 
gin  as. 
Meminit&  Scymnus  Chius  cujufdam  Araxis, 
e  quo  Tanais  ortum  habet ,    quern  diverfum 
ab  Araxe  Armenia*  credidit  his  verbis. 
Etc  %v  o  Tavoug  ^7rt)  J  mtUfxS  AasSW* 

Ira   metrum  difponit ,    qui  primum  A^ma 
Scymni  edidit ,  Lucas  Holftenius , 

'  Mifcetur  Mi  (fc.  paludi  Maeotidi)  Tanais 

amnis^  Cr  capit 
Originem  fuam  ex  At  axe  flttinine* 
Ad  cujus  loci  intelle&um  haec  verba  Arifto- 
telis  in  MeteoroL lib.  \.c\-\. multura faciunt. 
EKfdfixv   (n^pwa^/o-g)  fU<nv  a/hoi  n  otto- 

%w.  T#t«  S*  o  Tdvous  ^mc^l^Ttoj  pig& 
®v j  «V  twj  Malum  hifjivtjv.  Ex  hoc  (mon- 
te  Par  op  ami fo)  flaunt  &  aliifluvii,  BaBrus 
<?*  Choafpes  Cr  Araxes.  Ab  hoc  ant  em  Ta- 
nais >  pars  ejus  exifteriSy  in  Maeotin  lacum  efc 
fmditnr.  Error  inde  natus  videtur  *  quod 
Jaxarcem  (qui  &  Araxes  nonnullis  didus 
C  2  eft? 


56         DIS'SERTATIOL 
eft,  quemque  Scythae  Silm  appellant,  «eftc 
Plinio  Ub.vi.c.  i6.ubilege  Sihun^  y^a*»  ) 
Alexander  &  milites  ejus  Tanain  elTe  pntave- 
rint,uti  PliniusiW.  &Plutarchus.   Nee  ahum 
videtur  Alexander  innuere,  quum  apud  Plu- 
tarch, or  At.  pofl.    de  virtut.  Alexandr.^    pag. 
,,5<    artifici,   qui  montem  Athon  in  fta- 
tuam  ejus  formare  volebat  ,   refpondit ,    i{*e 
i\  •  K«uW@<  **Z»  w  i»  '*¥•{*  >$J*: 

i»ymt  «Wv«.     ^e  Cr  Caatafw  monftabit  €T 
Tanais  <CT  Cafpium  mare.     Hae  funt  meorum 
cperum  imagines.     Nam  verum  Tanain  noa 
vidit ,  licet  Plutarchus  ibidem  pag.  341.  icnbat 
contrarium ,  ut  &  Curtius  7. 5.  &  M, <*•  c 4. 
quofdam  efle  quiMaeotim  paludem  in  mare 
Cafpium  cadere  putent.     Sed  confunditur  ita 
Jaxartesvel  Orxantes  vel  Orexartes   (nunc 
Sihoun)  cum  Tanai,  quos  refte  diftinxit  Ai- 
rianus  lib.  it  I.    Sic  paffi  funt  fe  decipi  Ve- 
teres,  nomen  Arras,  quod  fiuvium  in  gene- 
re  notat,   accipicntes  pro  nomine  hujus  1II1- 
ufvefluvii.    Araxen  Armenicum  exeipio ,  qui 
x«t  %oxtu?  ita  didus  eft.    Eodem  modo  & 
aliis  nominibus  decepti  funt  :   nam  cum  & 
*.)\a  ojj  fc*3*"*>  J?«wi«w  Pcrfisnotaret, 
quidam  fluvium  nomine  proprio  p'»j«»*»  did 
Perfis  (ita  paulum  flexerunt  vocem  Perhcam 


DE     PARADISO  27 

ad  morem  Graecum  &  abjecere  D ,  uti  Azotum 
exAfdod  IH^N,  &c.)  memoriae  prodide- 
runt.  Eft  autem  hoc  idem  cum  (j^JJ 
Araxes  5  i.  e.  fluvius.  Vide  Arrianum  in 
Exp.  Alex.  &Illuftrem  Salmafium  in  Exerc. 
Plinian.pag.  846.  qui  fagaciffime  odoratus  eft 
eundem  efle  fluvium  Araxen  &  Rhoganin ,  fed 
ex  lingua  Graeca  explicare  convenientiam  co- 
natus  eft,  eo  quod  *f *'£*(/  perfringere ,  per- 
rumpere  idem  notaret  ac  jurf  ruptura.  Sed 
nomina  fluviorum  Perficorum  tutius  meo  ju- 
dicio  ex  lingua  Perfica  petuntur.  Ibi  autem 
Araxes  5  &  Rogan  notiffimae  voces  font ,  quae 
fluvium  notant. 

XVIII.  Dum  hunc  errorem  caftigamus  in  §  XV1U 
voce  Araxis  commiflum ,  &  veteran  Geo-  Plates  Cj 
graphiam  hac  confufione  Araxium  libera- r**nde? 
mus,  idem  de  fluvio  Cyro  ,  qui  Araxi  Ar- 
menia) mixtus  fe  cum  eo  exonerat  in  mare  Cat- 
pium  monere  confukum  ducimus.  Scilicet 
Cor ,  (  ita  jam  Texeira  monuit  in  Itin.  fed 
ufum  ejus  obfervationis  non  oftendit )  addita 
Graeca  terminatione  x^'p©-  ( ita  Dionyf.  fcribit 
ln  <s&t>iy.  Et  Strabo  Kvpov  quidem  appel- 
lat  fed  &  olim  xogov  di&um  memorat  lib. 
xi.)  vel  xaj©-,  aut  JcOp©- ,  fimiliter  flu- 
vtum  notat  &  quidem  ordinario  minorem , 
quamvis  per  eminentiam  Cyro  Armenico  de- 


C3 


tur. 


sis 


DISSERTS   IO 


§.  XIX. 
Terra  Cut 

jegio  Cuf- 
faeorum. 


tur,  qui  Araxi  eft  proximus.     Hoc  quoqtie 
quum  noa  attenderent  veteres  ,    plures  flu- 
vios    nomine  Cyros  prodidere,  (imili  .errore 
ac    in  Araxe   commiferant.     Pad  modo    in 
Perfia  nomen  proprium  fluviiOateii  fecerunt, 
quod   audirent   fluvium    aliquem    ibi     -JSj 
'oudi  did,  quod  flumen  quodvls  notat,  & 
undeBaetisj^£=^1  ^j  Wkd,  fiveut  Hi^ 
fpani  fcribunt,  Guad  Alkebir  ,$uvm  magmis 
diftus  eft.    Meminit  Oatis  Ammianus  Marcel- 
Hnus  lib. yam  i .  Fluvii  vero  multiper  haec loca 
( Sufianorum  )  difcwrrunt ,  quibus  praeftantior 
Dates ,  cr  Harax  (  qui  aliis  addita  termina- 
tione  Graeca  Araxes)    cr  Me  feus  (nomen 
fortaflc  duftum  ex  ^ij&A  "Mefihercan 
qui  fluvius  eft  Sufianae  praeterfluens   urberra 
Asker  macroum)  per  arenosas  anguftias ,  quae 
a  rubro  probibem  Cafpium    mare  ,  aequoream 
\  nmlthudinem  inund  antes. 

XIX.  Defcribitur  porro  Gihon  a  Mofc 
» quod  alluat  vel  cingat,  ( ex  parte  fcilicet  >  a- 
lias  enim  oporteret  &  terram  Chavila  quae  a 
Phifone  cingitur,  &  hanc  terram  infulas  fuif- 
fc)  terram  Cms  END  rttf....  Quod  nomen 
mihi  videtur  idem  effe  hoc  loco  ( ill  V.  T. 
libris  etiam  aliter  accipi  non  nego )  cum  re- 
gione  Coflaeorum  aut  Cuffaeorum ,  quae  pon 

longe 


BE 


PARADISO. 


Jonge  fuitab  Araxe,  ie.e.Gihone  juxtano- 
itram  opimonem,     Ut  autem    darius  id  H- 
queat,videamus  ubi  Coflaei  colfocentur  a  ve- 
teribus  hiftoricis  &    Geographis.     Polvbius 
quidem  Hiftor.  lib.  v.  eos  in  colere  loca  cam- 
peftna  &  plana  Mediae  tradic.     Cingi  autem 
Araxe  ab  una  parte  Mediam,  quae hodie  fere 
Adherbez/an  appellatur  ,  manifeftum  eft  ex 
Mappis  Geographies,  &  teftimonioAppiani 
Alexandria  deBell.  Partb.  ita  fcribentis  circa 
hnem    pag.  itfg.  edit.  Stepb.  hr„  „>6>  W    • 
w  Af «fa  mmfijv  i,K0V  J$ov$  Unilm  x,  'hf(Ai- 
Waft.  Sexto  die pervener tint  adfluimm  Araxem^ 
qm  Mediam  difierminat  ab  Armenia.     Strabo 
hk  xr.     Coflaeos  Mediae  pro^imos  efle ,  & 
quidem  ab  oriente',  fcribit ,  fie  ut  videatur  eos 
m  montibus  collocare,  qui  in  provincia  Dei- 
lemprope  mare  Cafpium  inveniuntur,  &re- 
iugia  gentium  latrociniis  &  excurfibus  dedi- 
tarum  dm  fuerunt,  uti  hiftoriae  Perficaelte- 
itantur^   'Otfiru,   «T  ^  4/ ^  fu   ^  „ 
n«f>«/«v  fcj)  to"?    Koosodm  %tn   *t,;&xw* 
«tyttxmr.    Terminatur  (Media)  ab  oriente 
Parthta  cr  montibus  Cojfaeorum,  hominumla- 
trocmiis  ajfuetorum:  paulo  ante  fcripferat  uW« 
™  My^^  *   *  Ktosaiw.     Supra  Mediam 
eft  Coffaeorum  regie.     Quumque  etiam  referat 
Coflaeos  dona  accepiiTe  quum  Rex  Perfarum 
fccbatams  (quae  urbs  creditur  nunc  Tabriz 
C  4  dici) 


40         D  1  S  S  E  R  T  A  T  I  O   I. 

did)  Babylonemdefcenderet,  videntur etiam 
incoluifle  eos  montes,  qui  in  confirms  lunt 
Adherbezjanae  &  Iracae  Perfarum  ( loquor 
utinuncPcrficJf  folent)quae  WU^  jf 
reiio  momana  hodieque  appellatur.  Diodo- 
rusSiculus  Awn.  cap.cxu  ^preffeCo- 
faeosincolere  montanos  Mediae  tradusfcri- 
bit  his  verbis.  O  f  'A^Wf^  w  Ko«r- 
„/.,  rf»«fl«™»  iff-T^rt»  it  «?™  *TJ 

gov  «««.x»  f*  ™  m«*«  ^  ^7»»  *- 

lexandermtem  cum  expedho  exeratu  Cajfaeos^ 
m  fame  negames,  aggress  eft.  Gens  haecfor- 
tltuL  praeftafis  rr.ontavaloca  Med.ae  mhak- 
tat ,  conBdens  locorum  difficulty ,  &c.     Ar- 
riannsinHift.Ind.    M-'«£«»  f"»  nejw.  «tt- 
«vk{  oJx&oi  Mjff«  W  »«'»  KflM8T  J8M; 
«W    M$  H««"  »    torww  "if  T, ' 
Perfas  accolmt ,    Gtfi»   jW«*«.     Idem  lib. 
vii.  de  expeditione    Alex-   Cofi&eos  voc* 

^vllw,  bcllicofiffimt.  StephanusCof- 
faeos  in  Perfide  lock,  fed  nullo  veterurn, 
quod  fciam ,  praeeunte.  Kowto  f4<^  n?«f; 
**  2tm<C«i»  .?.  o.'  oJxbmk  Kow*&i.  c»y- 
fcT,'  pars  Perfidts.  Strabo  Uk  i^.  Tncolac 
Cojfaci.    At  Strabo  Coflaeos  non  collocatm 


DE     PARADISO. 

Perfide,  fed  in  confirms  Mediae  &  qtiidem 
ad  orientem,  Hos  Plutarchus  ,  ipfum  no- 
men  #D  Cm ,  quo  Mofes  ufus  eft,  ex- 
primens,  Knfftmias^  (quod  ibimale  fcriptum 
efle>pro  Koirra/s^opinaturCLBlancardusin  not. 
ad  Arrianum  de  exped.  Alexandr.  lib.  vn, 
pag.  475.  ego  non  mutandum  cenfeo)  ap- 
pellat  in  vita  Alexandri.  Poftquam  enim  re- 
tuliflet  Hephaeftionem  obiiffe  quum  Ecbatanis 
eflet  Alexander ,  ait  hunc  Cuflaeos  effe  ag- 
greffum  ,  rS  niv&xg  vm^yo^ioc  to»  mhifAta^oi" 
fesv@-  inl  fyguv  ?t|  Ttvvyyzaiotv  ot\^a>7T03y  i%%K~ 

qSqiov  itmvQd-slm  ^  hello  ttfus  tit  do lorcm leva- 
ret  ,  ficut  ad  venationem  hominum  cgrcffuS)  Cuf- 
faeorum  gentem  excidh  O*  omnem  internecionc 
delevit.  Quum  enim  CofTaei  Ecbatanis  effent 
proximi  >  cur  Cuflaeos  quofdam  a  Coflaeis  di- 
ftinSos  fingeremus?  Et  diferte  eandem  hanc 
expeditionem  Alexandri  poft  mortem  He- 
phaeftionis  narrans  Arrianus  lib.  y  11.  not- 
gouw  Cojfaeos  illos  w)cat ,  ne  quis  dubitet  eof- 
dem  efle  x«<r<r#<W  &  xotfecuss :  &  ita  eorum 
regionem  &  mores  defcribit.  "Ev3w  <ty  e|s- 
Xounv  xvietTcu,  &)n  Kc<r<reu%g  9  ifa@*  HtXtfum*, 
a^uopov  toT  *Ov|*W#     'Etc*  S\  ofi&oi  ol  ¥Lq<t<touqi3 

g£mf  «&J00/,  jj  Q7TM  »V  <&OXwf$  SWSW*  *** 
C    J  T» 


4,2         D  I  S  S  E  R  T  A  T  I  O'   I. 

|uv  Svvdpei  etyimv  3dn%€i%SiiTUf*     'A^a9wt»v 

|3/ov  ttffiw  'AAsftfv^p^  ^e  e£e7Agv  <w/jrJr 
•w  €0v©- ,  jww«sp  XWfkm®-  s&T&au?.  Dein 
expeditionem  fufcipn  in  Cojfaeos ■',  gent  em  bel- 
licofam  ZT  finitimam  Uxiis.  Hi  montes  in- 
colunt&locamunttai  quum  vis  externa  eosag- 
greditur  ftatim  fe  in  fummamontium  recipimt* 
aut  diffugitmt,  qua  cuique  integrum  efl  in  Uca 
quae  ab  exercitu  nequeunt  adiri,  Ubi  autem 
buftes  reccjferunt  ad  Utrocinia  revertuntur^ 
Xyvitam  hac  ratione  tuentur.  Alexander  au- 
tem illos ,  non  obftante  hyeme  5  fedibus  fuis  eje- 
cit.  Similia  fere  habet  Diodorns  Hijlor.  lib, 
xvii,  c.  cxi.  Exquibus  omnibus  teftimoniis 
inter  fe  collatis  liquere  exiftimo,  Cuflaeosvel 
Coflaeos  gentem  iatrociniis  &  excurfionibus 
aduetam  tra<Susmontanos&  ipfius  Mediae5& 
Mediae  vicinos,  incoluiffe.  Atque  ita  A  raxes 
i.  e.  Gihon  nofter5  proximus  &  celeberrimus 
fluvius  eft ,  qui  ilia  loca  montana  Mediae  cir- 
cumits  fie  ut  merito  defcribatur,  quod  cin- 
gat  terram  VM  Cus  ,  vel  Cujfaecrum ,  Kx<r~ 
exlw.  Nee  ulla9  qvod  fciam  ,  in  tota  Aiia 
gens  eft  ,  quae  nornen  Mofaicum  &"D  Cus 
tam  dare  exprimit.  Qiiare  ipfi  hue  quafi  ma- 
nu  ducirnurut  hanc ,  &  non  aliam  5  regionem 
per  terram  Cus  intelligarnus. 

XX» 


DE      PARADISO.  43 

XX.  Tcrtium  fluvium  his  verbis  defcribit  $.xx  f/«- 
Mofes  Gen.   2:    14.    ^/B>n   ITlin     C*g 
'Ul  -,?p"\n  o~  nomen  tertti]  fluvii   eft  Chid-  dekel  T* 
dekel  Crc.  de  quo ,  uti  &  de  fequente ,  non  tot g'  u\ 
dicenda  funt  ,   quot  de  Phifone  &  Gihone, 
quandoquidem  inter  omnes  fere  conftat  5  per 
Hiddekd  indicariTigrim,pcr  Frat  Euphratern. 
Nomen  hodiernum  *1ai>  Dizjelat  non  mul- 
tum  ab  antiquo  ^p^pl  recedit :  modo  adfpi- 
rationemfortiffirnam  n  tollamus :  literae  enim 
reliquae  *?p"!  quam  conveniant  cum    t^ 

unufquifque  facile  videt.  Et  ipfum  nomen 
Tigris  ex  Chiddekel  dudum  eiTe  (quamvis 
hoc  mirum  vidcatur  hominibus  qui  in  vocum 
etymologiis  indagandis  rudes  funt)  fagacifli- 
me  deprehendit  CI.  Huetius,  quum  ablato  ,n 
(quam  adfpirationem  pronuntiare  non  pote- 
rantGraeci,  quare  folebantab/icere)  &mu- 
tato  L  in  R  cujus  rei  fexcenta  exempla 
funt,  &  D  in  T,habeamus  ex  "?pW  forma- 
turn  *)pn  Tier  ,  &  addita  terminatione  K- 
cris  &  mollius  Tigris.  Arabes  tamen  ,  reve- 
latione  Divina  deftituti,  quae  nobis  veraspro- 
dit  rerum  antiquiflimarum  origines,  &  nomina 
&X a, j  a  J.^i>  Dazjala>  operire  deriyant, 
Tigrimque  ita  dici  volunt  quod  terras  non- 
nunquam  aquis  fuis  operiat.  Graeci  &  Ro- 
man! Tigrin  Perfis  fagittam  dici,  &  fluvium 

hunc 


44        DISSERTATIO    I. 
hunc  a  rapiditate  curfus  hoc  nomen  adeptum 
efle  fcribunt.  Curtius  lib,  iv.  c.  9.  Aceleri- 
tate  qua  defluit  Tigris  nomen  efi  tnduum  quia 
Terfica  lingua  Tigrimfagittam  appellant    Mar- 
cus Terentius  Varro  Armenicum  vocabulum 
e(Te  fcribit  lib.  4.  de  ling.  Latin.  §.  zo.  T/- 
£w  qui  eft  ut  ho  ,   qui  vivm  capi  adhucnon 
pomit.  Vocabulum  e  lingua  Armenia.     Nam 
ibi  crfazitta,  CT  quod  vehementi(fimum  flu- 
mn  ,   dicitur  Tigris.     Strabo  Medicum  efle 
nomen  fcribit  lib.  XL  >ftS  Tir  fagittam  Per- 
ficenotat,  &  inde  vox  Tigris  non  multum  rece- 
dit  Hefychius  autem  Tigrin Judaeis  diet  4  o<>x- 
Set  narrat,  confundens  cum  Tigride  Luphra^ 
ten  ,   in  voce  Tfc*.  &  »n  voce  «MM 
Euphraten  Judaeis  appellan  ^  ?p™ 
fcribit,  pudendo  errore.    Hie  ^««T 

quodoptimecumnoarabypoAeaconvemt^ 
fluvio  enim  Paradiftaco  ortus  "pin  «*to,J&«*, 
verfus  Affyriam ,  vel  ad  ejus  orientem.  At  juxta 
opinionem  maximorum  virorum ,  qui l  in _Mefo- 
potamia  Paradifumlocant,non  poteft  dici  11  ,H 
Lex  viciniaParadifi  verfus ,  vel  ad  orientem 
AlTyriae,  nifi  ilium  fluere  retrograde,  ordine  ver- 
fus fontem  fuum  concipiamus.  Non  iatista- 
cit,  qui  dicit  flttl  ka  debere  accipi  utt  nos 
vuleo  dicimus,fed  vulgari  tantum  non  accurate 

7  licet 


D  E       P  A  R  A  D  I  S  O.  45 

licet  prppriejaColonia  Agrippinahuc  fluat:  nam 
itanon  folet  "pH  unquam  in  facris  literis  fu- 
mi :  &  haec  quoque  difficultas  eft  quam  CI. 
Goufletus  in  Lexico  fuo  jam  propofuit  ,p.  5  8  5 . 

XXI.  Quarti  fluvii  nomen  his  verbis  in-  §.XXI.Fi®~ 
dicatMofcs,  D1Q  Kin  T31.1  TOT1   &  ***&**> 
fiumen  quartum  eft  Frat.     Nee  de  hoc  notiffi-  ™de£iC~ 
mo  flumine  multadicarn,  quum  neminidu-^, 
bium  fit,  quin  Euphrates  innuatur.     At  unde 
praefixa  Syllaba  Ev  ortum  habeat ,  non  puto 
quenquam  docailTe.     Multi  ex  male  conjun- 
ftis  verbis  Mods  mfl  K1H  a   $g*V,  <ii  fu- 
4>{*iw  derivant.     At  illi  fingunt ,  quod  de- 
monftrare  nunquam  poterunt ,  illos  5  qui  flu- 
vium  huric  primo  Euphraten  appellarunt  5  le- 
gifle  facras  literas.     Et  (1  legerunt,  an  adeo 
rudes  fuere ,  ut  nefciverint  &1H  effe  prono- 
men  ?  Inutilis  itaque  talis  leftio  eft.     Et  ft 
vel  unus  ita  deceptus  effet  ?    num    credibi- 
le  eft  omnibus  Graecis  &  Romanis  id  no- 
men   potuiffe   obtrudi   pro    Frath  ?     Dica- 
mus  quod  res  eft.    lj\  Ab  &    A  Ah  vel 
Eu ,  a  quam  notat  Perfice  ,  &  folent  Perfae  no- 
minibus  propriis  fluminum  eamvocem  addere, 
Sic  Nilum  appellant ,    aquam   Nils   <_>&** 
Nilib  ,    Indum  c^i>a£    Hind  A  ,    aquam 
Iridic  &  fimiliterdixere,  aquam  Frat  j It* ^ 
Non  eft  quod  quis  mihi  objiciat  3  ergo  $v  de- 

buifle 


■ 


46  DISSERTATIOI. 
buiffepoftponi,&  did  <t>£«3w/3  vel  tyafr', 
quia  in  exemplis  a  me  produdis  vox  aquae 
iJ\  vel  f\  ubique  poftponitur  -:  nam  &  alia 
exempla  funt  in  quibus  A  praeponitur ,  quod 
docent  nomina  duorum  fluviorum  Armeniae, 
A  Uzjh  ,  &  <*  Serab  >  Sui  circa  Urban 
Tabriz  unum  alveum  formant ,  qui  lllam  ur- 
bem  praeterit,  A  Azji  di&us,  &  m  lacum 
Siahi  fe  effundit,  a  cujus  fluvii  oftio  duarum 
p'arafangarum  fpatio  abeft  oftium  fluvu  ditti 
A  Hadi  H«r«mi.  Praeterea  deprehendi  ve- 
teres  Perfas ,  quum  duo  nomina  iubitanOva 
in  regiminefunt  (loquor  cum  Grammaticis) 
nomen  regens  facpius  praepofuifle  ,  contra  ac 
hodierni  Perfae  qui  illud  poftponere  foent. 
Sic  GantMuU  o7xo»  K«/*h'a*  Perfae  olimdixe- 
runt ,  telle  Plutarcho  in  Alexandro ,  &  Strabo- 
ne  lib.  xv.  ubi  tfU.  domus  praecedit,  &  to 
CW*fubfequitur.  Hodieautem  lii*.  domus 
diet  vox  potto, &  £►*  CW«„  prior. 
Ex  eadem  origine  videtur  petenda  exphcano 
vocis  HjpJhos,  quod  nomen  eft  fluvn  in 
Cteuae  Indicis.  Q^ae  autem  il le  pro  Indies 
habetpleraque  Pevfica  funt,  «  P  ""*>«*  exem- 
plis poilem  demonftrare.  T~«*  -J» 
Graece,  ut  ille  «ansfert,  notat  <p8f«v  ™ 

»'  «>3ci .  ftrmmm  bona.   ty\  «^ 


D  E 


PARADISO.  A  j 

Perfis  fignificat  commodum,  Militates.  prae. 
ponevocem^  Eh,  aquam  >  aptiffimum  erk 
nomen  fluvii  ^J\  aqua  uttliffima ,  quod 
idem  fere  eft  cum  <pi^  *&m  ^  a>^ 
Nee  aliunde  £«  in    voce  **«/<&.  quod  a]tc. 
rum  flimi  Choafpis  nomen  eft  ,    qui  Sufa 
praeterlabitur  &  fe  exonerat  in  finum  Perfi- 
€um',videturpetitum  quam  qxj\  Ah  vc\Eh, 
aqua  &  g^  lutum,  quod  &  fono  &  fignificatio- 
convenit  cum  noftro  Kley ,  fie  ut  notet  flu- 
vium,  qui  per  folum  lutofum ,  Kleygront,&z- 
oirrit.    Sunt  enim  loca  Sufianae  &  ipfa  Per- 
iidis  litora  ibi  paluftria  tefte  Strab./.  24.  Nee 
obftat,    quod  aqua  ejus  tanto  opere  celebre- 
tur,  ut  Perfarum  regibus  unice  in  potum  fue- 
rit  eleda  ,    uti  Herodotus  ,  Strabo   lib.xv. 
Aelianus  lib.  xn.  40.  &  multi  alii  tradide- 
runt.  Nam  &  Nili  aquam  lutofam  3c  turbi- 
dam  fuiffe  conftat,  unde  piK*g  &  "a/^ttt®^ 
Graecis ,  Melo  primis  Latinis ,  Hebraeisl )n& 
niger ,  tui  bidus,  Jerem.  2:18.  didus  eft ,  3c  ut 
quibufdam  videtur  Na  A©-  7rao*  to  *i*¥  f%Vw 
«>«>,  ab  novo' limo,  quern  quotannis  defert 
:iJ deV&od<x.4Hb.W.  ix.p.^6.  Attamm 
lila  dulciffima  fuit  &  in  deliciis  Regum  Ae- 
gyptiorum,  qui  illam  omnibus  aliis  aquis  prae- 
teebant,  ficut  &  inAflyriam  ufqueadBere- 

niceo 


DiSSERtAtIO    I. 
niceaaquamNiloticam  in  vafis  defem  cura* 

cedinem  foam,  apparet  quafi  ftanno  aitpkja-. 

Arriano  in  periplo  Ponti  Euxim.  Etnos  lpU 
tTedmut  in  his  regionibus  aquas ,  quaeper 
LTumTatofum  fluunf,  maxime  fi  coquantur 
quod  faftum  effe  aquis  Choafp.s  five  Eulaei 
Tequam  iny^diffi^ntut .  Jggg; 
dotuU.  u  faepe  dulctores  ,    &  ™™™$ 
efle  iis    quae  perfolum  arenofum  decurrant, 
k  tvldeaTturpuriffimae.  Nee  eft  ,  quod  qvus 
ugeat  Choafpis  five  Eulaei i  ( quern  pro  eo- 
deShabeo  CI.  ******  ^  m  ^ 

mini  ex  J\    A&  Schoab, Regis  *qm,v^ 

turfaaum,  undcTibullodicitur 

.  retia  lympha  Choafpes. 

ad  imitationem  vocum  Lorafpes  ,  Hyda  - 
nes  &c  )  aquam  a  levitate  commendan, 
Pquum  fi  panes  terreftres  &  lutolas  habue- 
|t  permixtas,  gravior  effe  debuent  ah* a 
cuispuris.  Nam  faepe  pondus  ad  bonua- 
?cm  fquae  nil  facit,  uti  lueulento  exernplo j o* 
bat  Athenaeus  loc.cit.  &aquahaec  Choafp  a 
luto  fuo  purgabaturindecoaione,  uu  &Ja 


o  e   paradiso.        49 

Nili  8c  Phafidis  quae  fimiliter  a  tenuitate  & 
clantatccommendatur,  fed  alimo  &  lutofuo 
purgata.     Ipfa  enim  Nili  aqua  limofa  &  tur-< 
bida  vanosmorbosefficit,  utHirtiusdebello 
Alex,  fcribit,  fedideo  Galenus  monet  lib.  i. 
«W.  earn  limo  fuo  per  decolationem  effe 
liberandam :  &  hodieque  Aegyptii  antequam 
Nihaquam  bibunt ,  earn  limo  fuo  liberant. 
tit  &  ahud  Euphratis  nomen  m&pis  s*'rt 
quo  appellatur  in  libro  Baruchi  c.  i  .v.^nam  S»i 
0^a«  eft  nomen  territorii  Babylonici. 

XXII  Reftat  ut  oftendam  fontes  quatuor  S- XXII, 
horum  mfignium  fluviorum  fibi  mutuo  via- r°Ki'< h" 
nos  admodum  fuiffe  ,  ut  ita  commodiffime  /am  fla' 

2S2??^  ollm.ri§a™'  ortum  trahere 
potuerint.  Generatim  quidem  obfervare  li- 
cet in  Armenia  omnes  colloeari.  Phafidis  fon- 
tes ibi  beat  Strabo  lib.  to      'o  <p«'„f  ^ 

^gmm^men  ex  Armenia  originem  dueJns. 
«J.lib.ix.  n^oiJl  «ufr  rff*&  &J£ 

plwsfumtnJUregione  {Armenia):  celeber- 

n™«fr>M4'<rLjcus.  DeeodemDionyf. 

Atf«tO!t>®>  ii   TfSr»  «V   $«0,  -a^j- 

Pr/W  w«w  ^^  (X   mm.h      A 

Araxes 


m*m 


CO*  DISSERTATIOI. 
Araxes  quoque  in  Armenia  oritur.  Planus 
Hb  vi  1  9-  ubi  fcripferat  Armenian, funderc 
Euphraten  &  Tigrm  .  pergit.  *™«£* 
Jntc  oritur  quo  Euphrates  vi.  mil pajfuum 
SftW  Srrabo  ilium  montem .  *A&vno- 
xninatlib.K.i.  «o'aC®.,««  "  S»  ^ 
teV^xJ.  PlutarchusinPompejofimi- 
w.JrlxesexufdemcurnEupkaiehc'sormr. 

Arrianuslib.vn.     V*»»*  '*  TZ 
«,  Araxen ex  Armni*  ftuenttm.  Ita Pet- 
fa  quoquc  Geographus  rcccntior.     Sed .  inlpc- 
aio  tabularum  Ptolomaei,  &  anarum  id  fans 
cdocet.     Si  quis  vero  de  vicinia  fonuum  Eu- 
phrates &  Amis  ex  uno  monte  onentiurn 
Fpeciatim  aliqua  legere  vult  CI.  GoUumadeat 
in  eruditiff.notisad  Alfragan.p.  H7-     *«£ 
tes  autem  Euphrates  &  Tigris  in  Armenia  effe 
ex  teftimonio  Plinii ,  quod  modo  indicavimus, 
&  Diodori  Siculi  lib.  a.  Hift.  cap.xi.  liquet, 
nee  operae  pretium  eft  ei  rei  immorari. 
§  XXIII.        XXIII.  Vicini  funt ,   non  tamen  idem 
mm  Htm  fons-Tieridts  &  Euphratis ,  uti  veterum Ueo- 
/•"T*-'- graphoram  praeltantiffimi  teftantur     quamvis 
"'  Lucanus  &  Boethius  contrarium  fenbere  vi- 
deantur,  &  unum  fontem  duobus  fluminibus 
adfignent.     Ita  ille  lib. in. v. ^ 5^- 


atJ 
f  brat  is, 


""^  E      P  A  R  A  D  1  S  O.  *  t 

Quaque  caput  rapido  tollit  cumTigridzm^ 
gnus 

Euphrates,  quos  non diverfisfomibus edit 

Perfts,   ar  incertum  tellus  ft  mifieat  armies 

Quod  potius  fit  nomen  aqms.    ~_ 
Hic  autem  lib.  v.deconfel.Philof.mzt.  r. 

Tigris  &  Euphrates  uno  fe  fonterefolvwt, 
>  Et  mox  abjunttis  diffociantur  aquis. 
Quae  illi  tcmpori ,  quo  Paradifus  floruit ,  con* 
veniunt,  quum  ex  uno  il!o  fluvio  Edcnico  u- 
terque  onus  eft  ,  non  facculis  fequentibus. 
Qiiamvis  Lucanus  non  videatur  dixiffe,  unum 
eflefontem  Tigridis  8c  Euphrates,  fed  fontes 
utnufque  non  e(Te  diverfos,  id  eft  ,  non  Ion- 
ge  a  fe  remotos,  veldisjuncft  >s,  ineademre- 
gione,  Armenia  fc. ,  cxiftentes*  Ita  utitur  ilia 
voce  Ovidius  in  Epift.  Herus, 

At  nos  diver  ft  medium  coeamus  in  aequor. 

Diver fi  flebant  ferv't  — 

Propert./.  i.Eleg.^. 

Dwec  diverfas  percutrens  Luna  feneflras. 
&  1. 10. 

-  diverfos  pojfum  conjungere  amantes.        ^ 

XXIV#   Ha&enus  puto   me  fatis  dare  $•  XXI V. 
mentem  meam  explicuifle  circa   quatuor  flu-  Fluvms 
nos  a-  Mofe  in  Paradifi  dcfcriptionc  memora-  X'  Z* 
D   2  tos. 


r 


5»         DlSSERTATtoI. 
tos.     At  G  qms  me  roget ,  ut  porro  indicem 
ubi  unus  iUe  fluvius  fit,  qui  Paradifum  nga- 
bat ,  &  unde  hi  quatuor  ortum  duxerunt, 
hunc  ego  viciffim  rogatum  vote,  f  «J  «ah- 
qua  illarum  hypothefium ,  quasde  SituPara- 
dififormaruntViriErudiu,  doceat,  ubi  ill 
unum  fluvium  oftendant,  e  quo  quatuor  di- 
ftindiortifunt:  quern  ego  fee  or  me  ha^enus 
nonreperifle.  Nam  aut  eundem  ilium i  facunt 
cum  Tigri  &  Euphrate  ,  quum  Mofes  ilium 
diftineaat,  aut  fingunt  unum  ilium  ohm  fuilie , 
nuncluftraquaerendum.     Vel  peto,  utmihi 
ipfum  Paradifum  oftendat :   tunc  ego  ,   ubi 
lie  fluvius  fit,  indicabo.     Quum  enim  Paradi- 
fum cum  arboribus  &  omni  elegantia  fuadc- 
letumeflepoft  expulfionem  primorum  noltro- 
rum  Parentum  inter  omnes  conftet ,   etiam 
fluvium  ilium  ftuftia  quaeri,  WPC.  W^ 
piam  hodieexiftat,  nifi  forte  m  tecisfubter- 
raneis  ,  feendum  eft.     Jam  tempore  Mofo 
fluvium  ilium  unum  Paradifiacum  evanuifle 
videtur  fatis  pofle  colligi  ex  ipfa  MaiWT* 
Sacri  Auftoris.     Nam  nomen  ilhus  fluvii 
nullum  tradit,  uti  reliquorum  fluviorum >  nee 
quibufdam  xf«™«,'o«  defcribit,  quum  tamen, 
it  ille  fluvius  eo  tempore  in  rerum  naturaex- 
titiflet,  id  fieri  potuiflet  &  debuiflet ,  quia  plus 
ad  Le&orempertinebat  nofle  ipfum  ilium  nu- 
vium,  qui  Paradifum  rigabat,  quamqtiatuor 


P  E     PARADISO. 


53 


illos  qui  ex  eo  oriebantur.  Certo  unique  in- 
dicio,  illjudflumcn  defcribi  non  potuiife,  cum 
nonentis,  ut  loquuntur  Philofophi ,  nullae 
fintaffe&iones.  Sapienriffimaeautem  fine  du- 
bio  rationesDei  fuerunt,  qui  fupereffe  ipfum 
Patadifumdiutiusnoluit,  &  eaedem ,  ob  quas 
cum  Paradifo  ille  fluvius  fublatus  eft.  Lubet 
heic  fubjungere  verba  Theodoreti  *V  ra  «w- 
&  itit  fata*  y(*Qw ,  qui  fcribit  Deum  no- 
luiflc  omnes  meatus  horum  fluviorum  patere 
ufque  ad  ipfum  locum  Paradifi,  w  <s&tw 
?  av&fUTTuv  m>\\)7r%ot,y}AQovvY\v  ccyxs&TM  W 
2*£  JjA©-  >Jy  ctvroov  7iu$  o  nspiQ*  ixfydrfy- 
cxv  fjft  uv  wig  ns^  mV  T*tm  %%$*$  oitw- 

praecidcret  nimiam  hominum  curio fttatem.  Si 
|  enim  omnis  eorum  meatus  patent ,  tentarent 
nonnulli ,  ripas  profecuii,  ipfum  locum  Paradifi 
confpicere. 

XXV.  Contrahamus  nunc  ante  di&a  in§.  xxv. 
fummam,  &  conferamus  cum  textu   Mofis,^^6^"" 
Gen.z.v.io.  **/***$ 

PVlo.  Et fluvius)  diverfus  a 4. aliis ,  de qui- 
bus  mox  aget  quique  certum  nomen 
non  habet ,  &  cum  Paradifo ,  quern  irri- 
gabat,  probabiliter  periit. 
Egrediebatur  ex  Eden ,  ut  irrigaret  hor- 
turn  &  .  inde  dividebat  fe  )  fie  ut  re- 
liqui  4.  fluvii  ex  hoc  uno  orti  fint. 
D  3  Nunc 


r 


r.ij 


r.  14« 


DJSSERTATIO     I. 
Nunc  poftquam  ille  communis  fons,flu- 
vius  Paradifiacusevanuit,finguli  ex  qua- 

tuor  fontem  habent  diftin&um ,  nifi 
-forte  fub  terra  communis  quidamfons 

fuperfit. 

Et  erat  in 4. capita)  in  quatuor  diftin- 

£to$  fluvips.    Quatuor  iqx**  wfep"* 

ut  loquitur  Epiphanius ,  qui  ex  eouno 

proveniebant. 

Nomen  unius  eft  Phifon)  i.  e.  Pha- 

fis: 

Is  eft  qui  circumit  totam  terram  Cha- 

vilae )  i.  e.    Colchida  partem  Scythiae. 

Ubi  eft  aurum )  maxima  quantitate  5  uti 

ex  profanis  Scriptoribus  patet; 
Et  aurum  hujus  terrae  bonum  eft)  quod 
ex  fluminum   ramentis  colligebatur , 
&  pro  optimo  habetur. 
Ibi  eft  Bedolach)   cryftallus. 
Et  gemma  Schoham )  fmaragdus. 
Et  nomen  fecund!  fluvii  eft  Gichon) 
Araxes,  quod  idem  Perficenout  quod 
Gichon  Hebraice. 

Is  eft  qui  circumit  totam  terram  Cus  ) 
regionem  Cuflaeorum.  Parsea  Me- 
diae eft. 

Et  nomen  tertii  fluvii  eft  Chiddekel ) 
Tigris. 

Is    eft   qui  vadit   verfas    Aflyriam) 

juxta 


a 


DE      PARADISO.  55 

juxta  du&um  fluminis  a  Paradifo  eo 
fluit. 

Et  quartus  fluvius  eft  Phrat)  Euphra- 
tes. Ubi  autem  horum  4.  fluviorum 
fontes  font,  in  Armenia  fc.^  ibicollo- 
cari  debere  videtur  Paradifus. 


D 


II.  DIS- 


f , ' 


I  I. 
DISSERTATIO 

V    E 

MARI   RUBRO 

s  i  r  e 
ERYTHRAEO. 


1 1. 

D.ISSERTATIO 

D    Z 

MAR.I  RUBRO 

s  i  r  e 
ERYTHRAEO. 

E  Marirubrofcripturus,  duo§.  I.  sc8~. 
haec  potiilimum  examinabo  5  ^^'i^ 
primo,  quid  pro  Mari  rubro^f^ 
debeat  haberi  ,   deinde  unde  brumwlge 
nomen  rubri  videatur  efle  duoM"  Sinu* 
mm.  Ad  primum  quod  attinet,  video  paflim  ArahiCUS* 
fcribi  &  doceri  mare  rubrum  proprie  efle  fr- 
num  Arabicum ,  quern  ficeo  pede  tranfiverunt 
Hebraei ,    nee  ultra  ilium  nomen  rruris  Ru- 
bri efle  extendendum,  qui  infignis  error  eft, 
quern  confutare  plurimis  veterum  teftimonis 
conftitui  j  ne ,  quod  in  focietatem  humanarn 
diu  irrepfit,  in  requoque  Geographies  altio- 

res 


[  1  if 

V 

1  1 1 1 

60        DISSERTATIO    I  L 

res  radices  agat ,  id  eft ,  vera  rerutn  vocabula 
amittamus.  Longum  eflet  omnes  enumerare, 
qui  hunc  errorem  errarunt :  vel  fblae  mappae, 
quae  non  recentiori  tantum  Geographiae ,  fed 
&  vcteri >  illuftrandae  inferviunt  &  a  variis  fue- 
runt  editae ,  &  in  omnium  manibus  verfantur, 
utiillae  Cluverii,  Blancardi,Sanfonis5fatis  often- 
dtint  quam  communis  hie  error  fit,  quum 
ad  unum  ferme  omnes  foli  finui  Arabico 
nomen  Maris  rubri  adferiptum  exhibeant. 
Nee  aliquis  inter  illos  eft5  qui  veterum  icri- 
pta  non  legunt ,  folis  recentioribus  conten- 
ti ,  qui ,  quum  mentionem  fieri  audit ,  vel  in 
concionibus ,  vel  colloquiis ,  maris  rubri,  non 
ftatim  de  finu  Arabico  cogitet.  Quod  fi  du- 
bium  alicui  fuboriatur,  &  Lexicaillainfpiciat, 
quae  magnifico  titulo  inftrufta ,  omnium  do- 
ftrinarum  &  fcientiarum  compendium  leftori 
fuo  pollicentur,  &  ad  quae  multi  recurrunt, 
ut  ex  lis  erudiantur  ,  ne  togantur  tempus 
collocarein  pervolvendis  antiquisfcriptoribus» 
in  eodem  illo  errore  confirmabitur.  Specimi- 
nis  loco  habe  haec  ex  notiffimo  Lexico  Hof- 
manni.  Rubrummare.  Vide  Erjthraeum.  Alias 
finus  Arabic  us.  Eft  que  inter  Arabian*  Felicem 
ac  Petraeam  ad  ortum  o*  Aethiopiam  O*  Ae- 
gfptum  ad  occafum.  A  Sept.  in  Mer.  1  zoo 
m.p.  longus  ,  lotus  vix  250  mill.  Separatur 
4b  oceono  Arabico freto  Babelmandel.    Quid? 

quod 


:' 


D  E      M  A  R  1     K  V  $  R  O.        6t 

quod  haec  perfuafio  nonnulios  induxerit  ,  ut 
vetcres  ipfos,  de  mari  rubro  ita,  uti  par  eft, 
loquentes  erroris  accufarent  ,   quod  illi  per 
mare  rubrum  non  folum  finum  Arabicum  in- 
telligent.    Scripferat,  &  verifllme  quidem  , 
Diodorus  Siculus  lib»  1 1 .  Euphraten  &  Tigrin 
i  f  tpevj*d#*f  ftV  Wv  Ipv^pav  ^ihxTTKv ,  illabt  in 
mare  rubrum.   At  Rhodomannus  ibi  nspcixjjV 
legendum  conjicit ,  quod  per  mare  rubrum , 
non ,  uti  veteres  5  finum  Perficum  &  vicinum 
oceanum  ,    fed  finum  Arabicum  intelligeret. 
Qui  varios  Intcrpretes  Curtii  &  aliorum ,  qui 
mentionem  maris  rubri  fecerunt,    confulit» 
multos  inveniet  in  eadem  falfa  opinione  ver- 
latos.  Jacobus  Nicolaus  Loenfishb.  n. cap.  22. 
Mifcellan.  epipbill.  quern  librum  Janus  Gru- 
terus  inferuit  Tomo  v  Thefauri  Critici ,  ita  difr 
ierit  ad  haec  verba  Senecae  in  Troade , 
— -  Et  qui  frigidum 
Septena  Tanain  or  a  pandentem  bibit  9 
Et  qui  renatum  prorfus  excipiens  diem 
Tepidum  rubenti  Tigrin  imm  1 'feet fret 0. 
Hecuba  ,    ut  mutter  lacorum  cr  Geographiae 
imperita^  geminos  hie  err  ores  in  hijioria  com» 
mittity  dum  Tanain  fepteno  ojiio  nobilem  red- 
dit ,  O*  dum  Tigriw  in  mare  rubrum  fe  ex  one- 
rare  dicit  y  quod  nemo  peritus  regionum  Cr  lo- 
corum  mquam  dixit.  Nam  neque  Tanais  fep- 
teno ojlio  nobilis  eji9  fed  duobus  tantum  dvtis 


$.11.  Per 


6l  DISSERTATIO  II 
jive ,  ojiiis  ut  Strabo  notavit.  Tanaim  ( inquit 
Plinius)  gemino  ore  infiuentem  incolunt  Jaxa* 
mail.  Eifdem  adflipulatur  &  Ptoiomaeus.  Ti* 
gr  is  quo  que  flumen  non  in  mare  rubrum  influit  5 
fed  ab  Exphrate  recipitur  avud  Babylonian* , 
qui  fefe  in  finum  Per  ft  cum  exonerate  Atqui 
mox  praeftantiffirnos  fcriptores  veteres  ita  lo- 
qui  videbimus. 

II.  Ad  convellendam  ex  animis  hominum 
mare  rvt~  opiiiionem  vulgarern ,  quae  folum  finum  Arabi- 
hrum  vete-  cum  ^rQ  mar-  xxfoxo  habet ,  antequam  fpeciatini 
xerunt  oftendamus5quid  veteres  per  mare  rubrum  intel- 
mareva-  lexerint,  docebimus  cosnirriisvaftum&  remo- 
fitus  (&  tius  aequor  intelligcre,  quam  ut  id  finui  Arabico 
■3-emouus  1:r£|>uj  p0{£tt  ita  Aeatharchides  appellat  mare 
6ico>i  rubrum  #/T«fov  pzyiyd  maonitudme  wymtum  , 

quod  utique  de  finu  Arabico  dici  nequit.  Pa- 
ri modo  Ariftophanes  conjungit  imperium 
maris  rubri  cum  imperio  totius  telluris ,  quae 
inepta  fuiflet  collatio5  fiquidem  de  finu  Ara- 
bico loqui  voluiffet.  Qimm  Cleon  in  Equit* 
Agoracrito  praedixiflet  imperium  W<w  its 
y%s  totius  telluris  ,  hie  refpondit  fibi  revela- 
tum  efle  ilium  non  terrae  tantum ,  fed  &  ma- 
ris rubri  dominum  fore,  his  verbis: 

Kcu  yi?  IjuoJ  f^j   yds    v@Jj   W''£{v9j«f  yb 

Cumque  mox  fubjiciat  mentionem  Ecbatano- 
rum; 


HE     M  A  R  I     R  U  B  R  O.       63 

XvTt  y  bf  'E&GxTuvoiSi  &c. 
fatis  oftendit  fe  oculos  non  habere  intentosm 
finum  Arabicum.  Herodotus  lib.  1.  circa  ji- 
mm  5  univerfum  Oeeanum  praecipiie  in  has 
tres  partes  dividit  5  Mediterraneum ,  Atlantic 
cum  &  Rubrum ,  &  hoc  omne  idem  efle  mare 
affirmat,  conrra  ac  Cafpium  quod  cum  alio  non 
commifcetur.  Ubi  manifefto  apparet  per  ru- 
brum mare  maps  aequoris  fpatium ,  quam  finus 
Arabicus  complectitur ,  intelligi  debere.  Haec 
ipfa  ejus  verba  fnnt.  *H  3s  Kokfmtj  $u\ciTla 
Isi  lw  lavTvig  %  ovpyJcryum  ty  mgy  faxdecrvi* 
Tlw  fjjo  yz§  tfoyvtg  vwjifaQVTty    vruaxv.     Ko} 

KourTriq  t$t  Iri^  lis  Iwrtg.  Ita  &  Flutar- 
chus,  finus,  quibus  Oceanus  in  terras  irrum- 
pit ,  defcripturus  in  /&.  ^  facie  in  orbe  Lu- 
nae  ,  unum  ait  efle  mare  mediterraneum^  al- 
teram finum  Cafpium  quern  exOceano  ducere 
originem  credebam  5  &  dein  c^v  <z5&<  ™*  *$v-* 
Spav  JzcharloLv ,  s'/A?/  /i»«j  ,  gr«/  /#w£  circa  mare 
rubrum ,  i.  e.finum  Arabicum,  Perflcum  5  Gan- 
geticum,  &c.  qui  ex  magno  illo  mari ,  terras 
ingreflo,  formantur.  ' ..  Hoc.  f enfo  &  Claudia- 
nus de  raptu  Proferp. ivg  18.  Cererem loquen- 
tern  introducit,  follicitam  defilia, 

Nonrequies^  non  fomnus  erit  ^  dum  pignut 
sdemtum 

Inv§~ 


54  DiSSEKtAtIO  I. 
Inveniam ,  gremio  quamvis  mergatur  Ibiras- 
Tethyosy  Cf rubro  jaceat  vallata  prof  undo. 
Ubi  clafe  duo  termini  oppofiti  Orientis  & 
occidentis,  mxczlbcricumhn  rubrum ,  innuun- 
tur  :  &  propofitum  fuum  ita  Ceres  execuu 
eft,  quod  verbis  ingeniofiflimiPoetarum  Ovi- 
dii  FaftJib.ir.  lubet  exprimere , 

Nammodo  thurilegos  Arabasr  mododefpi- 
cit  Indos : 
Jiinc  Libs ,    bine  Meroe  terraque  Jicca 
fubeft. 
Nunc  adit  Hefperios ,  Rhenum ,  Rhodanum~ 
que  5  Padumque 
Teque  future  parent  ,  Tibri ,  potentis  a* 
quae. 
Quo  ferori   Immenfum   ejl  erratas  dicer e 
terras* 
Praeteritus  Cerent  mllus  in  orbe  locus* 
Necpraetereundafunt  Confulis  Acilii  verba  ad 
milites,  Antiochum  aggreffuros ,  Ajiam  cos ,  Sy- 
riamque  O*  omnia  ufque  ad  onus  folis  ditifli* 
ma  regna  imperio  Romano  aperturos.     Quid  de~ 
inde  aberit ,  quin  ab  Gadibus  ad  mare  rubrum 
Oceano  fines  terminemus  qui  orbem  t  err  arum  am* 
plexufinit.  Haec  Livius  fcij?.  36. 17.  Ubinon 
iinurn  Arabicum,  fed  vaftius  &  remotius  ae- 
quor  ad  ortus  folis,  cui  opponuntur  ab  oc- 
cidentc  Gadcs9  intellegidebere,   manifeftum 
eft. 

III. 


BE     U  A  R   I     RUBRO, 


«f 


III.    Quae    quidem    teftimonia    a  nobis  $.  ji/^  , 
produ&a  non   tantum  oftendunt  vaftius  ali*  q**d-to-  * 
quod  &  remotius  aequor  ,  quam  finus  Axz-tam  Aftam 
bicus  eft  \  per  mare  rubrum  intellexifle  ve-  'ITlu^dl 
teres,  fed  fuadere  videntur  totum  illud  mare ,  %ur  *e% 
quod  Afiae  litora  a  meridie  alluit ,  rubrum  efie  rtbus  ware 
appellatum.     Nam  E,  G.  quum  Herodotus ruhttw- 
Oceanum  in  4.  partes  dividit ,  Mediterraneum, 
Atlanricum ,  Rubrum  &  Cafpium  >    ibi  per 
Rubrum  intellexit  mare  illud  quod  Afiam  a 
meridie  alluit  ,   vel  alias  praecipuam  Oceani 
partem  omififle  cenfendus  eft.     Ita  cum  Plu- 
tarchusillos  finus,  qui  funt  circa  mare  rubrum 
memorat,  quos  poteft  innuere  quam  Arabi- 
cum,  Perficiim,  Gangeticum,  &c?  Qui  (I 
fint  circa  mare  rubrum ,  utique  mare  rubrum 
ingens  illud  mare  eft,  quod  cum  iis  commi- 
fcetur.     Quod  fi  haec  alicui  minus  clara  vi- 
deantur,  hoe  teftimonium  examinetDionyfii 
in  nx^y.  p.  892,  diferte  fcribentis  mare  ru- 
brum effe  illud  quod  univerfam  Afiam  a  me- 
ridie alluit,  his  verbis 

- — —    Avtkp  Ioqqv 

At  Orient  de  ( latus  Afiae  alluit )  Indicus  O-  . 
ceanus  1    meridionale  vero  fluttus  rubri  maris. 
Viden  ?  totum  illud  marc ,  quod  Afiae  litora 
a  meridie  verberat ,  appellat  rubrum  3   atque 
E  ita 


■ 


u 


§,lV.Ma 
re ,  quod 
Indictm 
ailutt  a 

meridie, 
mare  ru- 
brum dic- 
tum* 


66        DISSSRTATI  O  II. 
ita  appellat  Geographus,  fines  Afiae  defcrip- 
turns    Ita  ergo  exiftumandum  eft,  totumillud 
mare*  quod  ab  Afticae  litore  Orientali  ad  ul- 
timos  Afiae  fines,  antiquiscognitos,  diffun- 
ditur,  &  litora  Arabiae,  Perfiae,  Indiaequc 
alluit ,  omne  quantum  eft ,  rubrum  efle  didum : 
finum  vero   Arabicum   &  Perficum  propne 
Sinus  magni  maris  rubri  i uiffe ,  quamvis  & 
nonnunquam,   uti  pars  faepe  de  nomine  to- 
tius  dicitur ,    alteruter  Sinus  aVJufr  mare  ru- 
brum dicatur:  fed  ita  tamen,  ut  proprie  no- 
men  maris  rubri  iis  non  conveniat,  led  vafto 
illiOceano,  cujus  finus  funt.    Nunc,  quo- 
ndam generatim  vidimus ,  mare  rubrum  Afiae 
litora  a  meridie  alluere,  reftat,    ut  litora  ilia 
fingula  Afiae  perluftrando  oftendamus  ,  pn- 
mo  mare  illud  quod  Indiam,  dein  quod  Per- 
fiam  ,  vel  utramque  ,  Indiam  fc.  &  Perdam 
tanquam  patriam  gemmarum,  turn ,  quod  Ara- 
bian! ,  alluit ,  denique  &  Sinus  duos  Perficum 
,    &  Arabicum,   fed  eo  ,    quo  diximus  fenfu  , 
mare  rubrum  five  Erythraeum  a  veteribusap- 
pellari.  Quae  proferemus,  ita  ut  a  nobis  ante 
vel  leda  vel  adnotata  funt ,  non  habita  accu- 
rata  ratione  temporis ,  quo  fcriptores  vixerunt. 
IV,   Mari  rubro  Indiam  allui  idem  Dio- 
nyfius'teftatur  ,    qui  Indiae  terminum  ab  o- 
riente  Indum ,  occidente  Gangem  ,  a  meridie 
mare  rubrum  adfignat >  v.  X 1 3  3  • 


JDEMAKIRUBRO.  bj 

—   vqtiqv  J*  dhig  GiJ/AoiT  IpuS^^V. 

Auftrale  [latus)  jluclus  mari  rubru 

Et  mare  rubrum  circa  Indiam  magis  cjnam  alibi 

dicidebere  videturinnuere.  Agathemeris /.  n. 

'O  Si  V7&  Tp  M6cfyu£&/#  avfA,7r<&;  ffi  xochetTen Me- 

tov  ^  <%vxTQhiK®7zgov'Egvb(?cpfaAM<r<rM.  Qua 
meridiei  fubjacet  Oceanus  totus  quidem  Meri* 
dianus  O*  Notius  Oceanus  3  dicitur.  Rwfus  au- 
tern  hujus  pars  orienti  vicinior  Mare  rubrum. 
Ariftoteles  lib.  de  mundo  <sr£$g  ytpk»  ^fr  d~ 
va<r%i<n  J  *HAi»  ,  mc\tv  ei'crpzwv  o  'ClMctvis  «rep 
'hfoygv  n  /^  ne§aWv  <hdv6i%oiA  K$Asrw  dvo&~ 
Qouvet  ovrtty  tlw  sgvfjggsv  JdAueerccv  <ft«Afj- 
<pa'?.  Rurfus  ad  ortum  folis  injluens  Oceanus 
Indicum  Cr  Perficum  finum  aperit  5  mare  ru- 
brum complexes.  Ubi  attendi  meretur  vox 
*w*X*!i  quod  fc.  fub  Oceano  illo  comprehen- 
datur  mare  rubrum ,  non  uti  finus  (  quos  di~ 
ftinguit)  fed  uti  ipfum  mare  quod  ab  Ocea- 
no illo  non  eft  diverfiim,  Obfcurius  haec 
Ariftotelis  expreflit  Apulejus  in  lib.  de  mundo, 
ab  ortufolij  Oceanus  Indicum  O*  Perficum  mare 
confer  ens.  Hinc  patefcunt  finitima  rubri  maris. 
Livius  Hiftor.  xlv.  c.  ix.  Arabas  hinc  In- 
diamque^qua  ten  arum  ultimus  finis  rubrum  ma- 
re ampleElitur  >  peragravit.  VidenJ?  Indiam 
finemque  orbis  cogniti  eo  tempore  mare  ru- 
brum alluebat,  Idem  Hiftor.  xli  i ',  cap.  $  i  - 
E  z  Per- 


68       D  1  S  S  E  R  T  A  T  I  O  II. 

Perfeum  ita  inducit  milites  alloquentem  j  am- 
mum  habendum  ejfe ,   quern  habuerint  majores 
eorum  qui  Europa  omni  domita  tranfgreffi  in A- 
Ram  incoonitum  famae  aperuerint  armu  orbem 
terrarum,  nee  ante  vincere  d'fc¥;J%?mrH: 
bre  man  inclufis ,  quod  -oin&  clefum -« 
hercule  nunc  non  de  ultimis  Indiae  oris  fed  de 
ipftus  Macedoniae   poflhjfione  certamen  farttf 
nam  indixijfe.     Ubi  iterum  Indicum  mare  ra- 
nuicermm.    Curtius  tib.viii.V&    ***** 
nives  obrmnty  rurfufque,  ubi  cetera  rigent,U- 
lic  intolerandus  aejlus  ex  fit ,  me  cur  ,   uUijc 
naturae  caufa  ingefit.     Mare  certe,  quo  allui- 
tur ,  ne  colore  quidem  abhorret  a  ceteris.     Ji» 
Erythro  reqe  indit/um  ejl  nomen.     Ubi  clare  il- 
lud  mare  quod  Indiam  alluit  per  Erythraeum 
innuitur.  id  ibid.  InduwO*  Ganger»  mrubrum 
mare  fe  exonerare  teftatur.     Indus  geltdtor  eji 
quam  ceteri.   Aquas  vebit  a  colore  mans  baud 
multum  abhorrentes.     Ganges  omnium  ab  orttt 
maximusy  meridiana  regione  decurrit  cr  ma- 
gnorum  montium  juga  retto  alveo  Jhingit.     In 
eum  objeUaerupes  mclinant  ad  orient  em.   Uter- 
que  rubra  mari  accipitur.    Dionyfius  de  Humi- 
nelndo,  in  *£*»>.  ^.1088.   r     v 

'Of  p«  t'  ipb&W  KXTivaviiov  «<n  <faX*e<m< . 
Qui  rubro  mari  adverfus  in  id  infiuit. 
&v   597.     Taprobanes  (  quae  hodie  Selan 
incolis,  nobis  Ceylon)  Htora  allui  Erythraco 
mari  fcribit : 


DE.MARI     RUBRO,        69 

CVte  litora  habent  9  pecorarubrimaris. 
ltd.  &  Mela  //*£.  111.^7.  „  Regio  ob  aeftus  in- 
5,  tolerabilis  alicubi  cultoribus  egens  5  inde  ad 
,5  principia  rubri  maris  pertinet.  Scholiaftes  A- 
riftophanis ad  fyfas  J>>?>71-  'HspuJp*  %Ka<r- 
ck  <z5>^fi  nvv  oivctTDhMgv 'Qkzolvqv*  Rubrum  mare 
cffcjuxta  Oceanum  orientalem.     Paulus  Orofius 
Itb.  1 .  Hifl.  a.   In  bis  finibus  India  eft ,  quae 
habet  ab  occidente  flumen  5  Indurn  qui  rubro  tnari 
tccipitur.     Poetis  nil  eft  ufitatius,  quamln- 
dicum  &  rubrum  mare  pro  eodem   habere. 
Sic  Vkgilius  Aen.  /.  v  1 1 1 .  60  5 .  Aurorae  po- 
pulos  &  litus  rubrum  &  Badtra  conjungit. 
Viftor  ab  Aurorae  populis  £r  lime  rubro 
Aegjptum^  virefque  orientis  &  ultima  fecum 

Baftra  vehiu 

Ad  quae  Servius.  Litore  rubro.  Erythraeo  mari 
quod  eft  inter  Aegyptum  3c  Indiam  :  &  idem 
adGeorgic.  //£.  iv.  w/7  373.  Vi&orinus  pur- 
pureum  mare  rubrum  efle  dixit ,  quod  eft  juxta 
Indiam.  Statius  Tbeb.  iv.  v.  387. 
Gangen ,  er  clauftra  novijfima  rubrae 

Tethjos  

Sic  8c  Horatius  Eoas  partes  &  Oceanum  ru- 
brum jungens  Indicum  intelligere  videtur  lib.  1 , 

■  O*  Juvenum  recens 

Examm  Eois  timendum 

E  2  Par- 


70       DISSERTATIO    II. 

Partibns,  Oceanoque  rubro. 
Quamvis  fi  quis  ibi  mare  Perfiam  alluens  fo- 
lum  velit  intelligere  at  ad  bellum  Parthicum 
referatur,  non  repugnarem,  licet  prior  expli- 
catlo  plus  gloriae  Augufto  tribuat.  Glau- 
dianus  de  hello  Gildon.  ^.454. 

Jus  Latium  quod  tunc  Meroe^    rubroque 

folehat 
Oceano  cingi ,  Tyrrhena  clauditur  unda. 
Et  cut  non  JSftlus  non  intulit  India,  metas  5 
Romanijam  finis  erit  Trinacria  regni. 
Ubi  pro  Meroe  Nilum  >    pro  rubro  aequo- 
re  Indian*  >  pro  Tyrrhena  unda  Siciliamfub- 
ftituit,  uti  &in  Epigram,  i.v,  17.   Indos  dc 
rubrum  mare  conjungens. 

Proxima  cui  nigris  Verona  remotior  Indis 
Benacumque  put  at  lit  or  a  rubra  lac urn  • 
&  in  Rufin.v.  242. 

Jndorum  fi  Jiagna  pet  as ,  rubrique  receffus 

Lit  or  is 

&  de  Magn.  v.  1 4. 

&  quicquid  Eois 

Indus  litorihus  rubra  firutatur  in  alga. 
Martialis/^.vn.29. 

Navigat  a  rubris  Cr  niger  Indus  aquis. 
Tibullus  lib.  vi.  Eleg.  1. 

Efiquafcunque  niger  rubro  de  lit  ore  conchas 
Proximus  Eoiscolligit  Indus  aquis. 

V.  Alii 


DE  MARI  HUBRO,  71 
V.  Alii  patriam  gemmarum  ^  five  ilia  ma-  §.  V.  Mare 
ria  e  quibus  margaritae  eruuntur  ,  mare  ru-  tllud> unde 
brum  appellant :  quod  quamvis  non  negem ,  de  &emmae 
India  ipia  aut  Taprobane  ,  ubi  hodieque  pi-  dtcttur  m- 
fcatura  frequens  gemmarum  eft  ,  poffe  intel-  brum. 
ligi  unde  &  Indict  maris  dona  Senecae  appellan- 
turin  Hippolito  v.  39.  &  IvJinot  A/^i  Lucia- 
no ,  &  Indica  gemma  Propertio  y  (  Et  qui 
vultf ,  ita  intelligat ,  per  me  licet ,  referatque 
ad  fe<5tioiiem  praecedentem  ;  five  enim  hoc  vel 
illomodoaccipias,evertit  vulgarem  fententiam 
&  noftram  firmat)  poteft  tamen  etiam  de  Sinu 
Perlico  &  locis  ei  vicinis  intelligi ,  quod  nu- 
fpiam5  tot  &  tarn  bonae  notae  margaritae  le- 
gantur.  Ita  Lucanus  lib.  x. 

Plena  maris  rubri  fpoliis ,   colloque  comifque 

Divitias  Cleopatra  gerit. 
Seneca  in  Here.  Oct.  v.  659. 

Conjux  modico  nupta  marito 

Non  difpofuo  clara  monili 

Gejiat  pelagi  dona  rubentis. 
Idem  in  Thyefte  v.  3  70. 

Qui  rubri  vada  litoris^ 

Aut  gemmis  mare  lucidum 

Late  fanguineum  tenent. 

Propert.  in  Cynthia  eleg.  14.?»  12. 

Et  legitur  rubris  gemma  fub  aequoribus. 
Et  lib.  hi,  eleg.  xi;  v.  6. 

E  4  & 


II:  : 


j.  v  r.  si 

nus  Perji. 
cus ,  mare 
rubrurn 
nonnullis 
dkitur. 


/2        DISSERTATIO    1L 

Mt  venite  rubro  concha  Erycina  falo. 
Tibullus  lib.  in.  eleg.  3. 

Quidve  in  Erythraeo  legitur  quae  litore  concha, 
Et  lib.  11.  4. 

— —  Et  e  rubro  lucida  concha  mari. 
Claudianusde  in.  Con f.  Honor,  v.  210. 

Vobis  rubra  dabunt  pretiofas  aequora  conchas. 
Et  de  Laud.  Seren.  Reg.  v.  2. 

Vile  putas  donumfolitam  confurgere  gemmis^ 

Et  rubro  radiare  mari. 
In  Ep.  ad  Seren.  v.  14. 

rubri  germina  car  a  maris. 

&  in  nupt.  Honor.  167 

—  baccis  diadema  ferebat 
Intextum,  rubro  quas  legerat  ipfa  prof  undo. 

&  de  4  Conf.  Honor,  v.  598. 

Quis  junxit  lapides  ojfro}   Quis  mifcuit  ignes 
Sidonii  rubrique  maris.  

Quae  fatis  doccnt  patriam  gemmarum  did 
marerubrum,  quod  nonde  Sinu  Arabico,  fed 
locis  Sinui  Perfico  vicinis,  vel  ipfcMp»  illo 
Sinu  debere  intelligi  quivis  cernir. 

VI.  At  non  defunt ,  qui  Sinum  perfi- 
cura,  quern  alii  Sinum  maris  rubri  appellant, 
mare  rubrum  vocant  ,  five  quod  partem  de 
nomine  totius  vocent  ,  vel  alias  ob  caufas. 
Ita  Berofusubi  agic  dcOamu  in  Babylon.  <pa- 

V)j|KXf 


DEjMAHI     R  U  B  R  O.        J$ 

tbc  iimv  t$  B«j3uA«K»fl6  £o5qv  Apparere  ex  ru- 
bro  mart  ad  locum  Babjloniae  conterminum 
animal^  &c.  Herodotus  quoque/*£.n  I.  fae- 
pc  mare  Perficum  rubrum  appellat ,  &  ex- 
prefle  ab  Arabico  finu  diftinguit.  Arrianus 
lib*  vm.  xo^mtv  toV  Tltfowov  9  w  $$  tyvBgyv 
fy&Koiosav  iAtnl;in£Qi  KxKi&nv.  SinumPerpcum^ 
quern  alii  Rubrum  mare  appellant.  Strabo  lib. 
XI.  ol  nigral  7Tjv  flrAepw  oiKq<nv  im  tw  Igv- 
&(£  faK&Tm  KiKTwrcy ,  Perfae  maxima  ex  par- 
te rubmm  move  accolunt.  Agathemeris  initium 
maris  rubri  collocat  in  oftio  Sinus  Perfici. 
EjivB^cc  ^dhoiojob  <Jg  *j6<  nig  ovfA&o\ds  x#tbs 
ts  nspoix»  KQkTrx  s?(*#  net-tan.  Rubrum  mare 
Carmanio  ibi  conjungitur  ubi  oftium  ftnus  Per- 
fici  eft.  &te&  Joiephus  Antiq.  L  I.  cap.  2. 
'EvtygxTHf  <?s  £  TiyfW  Im  twv  Ipu&paV  <*V«« 
<nv  SrclAccrmv.  Euphrates  O*  Tigris  in  Rubrum 
mare  illabuntur^  &  diu  ante  hos  idem  fcrip- 
ferat  Diodorus  Siculus  lib.  1 1.  c.  1 1.  Hos  fe- 
quitur  Curtius ,  qui&Tigrin  &  Euphraten 
in  mare  rubrum  i.e.  finum  Perficum  ducit.  lib. 
v.  c.  1.  Iidem  per  Babyloniorum  fines  in  ru- 
brum mare  prorumpunt.  Manilius  quoque  lib. 
iv,  v.  804.  Tigrin  &  mare  rubrum  con- 
jungit. 

Et  Tigris  &*  rubri  radiantia  litora  PontL 
E  5  Clau- 


J.  VII... 

Aim  tec- 
um Sinus 
marts  w- 


74        DISSERTATIOIL 

Claudianus  Araxen ,  Sufa ,  &  rubri  maris  litus : 
certo  indicio  mare  Perfidem  alluens  per  ru- 
brum ab  lis  innui.  Ita  hie  de  bell.  Gildon* 
v.  31. 

» — *  nofi  ut  proculeet  Araxem 

Conful  ovans^    mftraeve premant  pharetrata 

fecures 
Sufa9  nee  ut  rubris  aquilas figamus  arenis. 

Suidas,  kfV&fd  bdhotosto  IjcAjSJjj  0  n^<n>cos  kqA- 
tewf ,  mare  rubrum  dicitur  Sinus  Perficus. 

VII.  Quidam  tamen  non  ipfum  finum 
Perficum  pro  mari  rubro  habent ,  nifi  quis 
per  Synecdochen  partis  pro  toto  ita  loqui  ve- 
lit,  fed  ab  eo  diftinguunt ,  &  mare  rubrum  il- 
lud  appellant  ,  quod  &  Perfiam  &  Arabiam 
alluit  extra  Sinum  Perficum  ,  fie  ut  3c  Ara- 
bicus  finus  &  Perficus  proprie  finus  dici  de- 
beant  maris  rubri.  Ita  Strabo  /.  xvi .  Arabiam 
fcribit  habere  ab  auftro  w  fjuydhav  B-xKur&v 

TH¥  i%W   t(Sv  XOAffO)?  CifA^OTv  JJV  MTZZtfOlV    ipvS'pflSV 

xat Kxcnv ,  magnum  mare ,  quod  extra  utrumque 
finum  eft  ( Arabicum  &  Perficum )  quod  to- 
tum  mare  rubrum  appellant.  Ita  &  Diony- 
fius  in  ngp*)[j/.  v,  52.  &  54.  duos  hos  finus 
maris  Erythaei  vocat.  Sic  Mela  lib.  11  i.e.  8. 
Rubrum  mare  Graeci  y  five  quia  ejus  colons 
eft)  five  quiaibi  Erjthras  regnavit  Ipv&pav  &d- 
ha&sccv  appellant,.,.     Quas  ripas  inflexerat 

bis 


. 


DE.MARI     RUBKO.         75 

bis  irrumpit ,,  duofque  iterum  ftnus  aperit.  Per~ 
ftcus  vocatMy  diBis  regionibus propior  5  Arabicus 
ulterior.  Atqui  ita  praeftantiffimi  veterum 
Geographi  Sinum  Perficum  finum  appellant 
rubri  maris. 

VIII.  Non  defunt  quoque  inter  Veteres, 
qui  Sinum  Arabicum   appellarunt  mare  ru- f /s^  ^™" 

,*  n   •  1  •  1  t  btcusnon- 

brum,  non,  ut noitn  homines  volunt ,  quod nuui$ }mm 
proprie  id  nomen  eiconveniat5  &  improprie  rubrum. 
datum  mari  Indico  ,  Sinui  Perfico  &c.  quod 
nunquam  docebunt5  fed  quod  pars  fivefinus 
maris  rubri  effet ,  eodem  modo ,  ut  &  Sinus 
Perilous ,  quum  vere  &  proprie  finus  tantum 
lint  maris  Rubri  ,  quod  majoris  eft  diflufio- 
nis  ,  mi  jam  oftendere  coepimus  &  porro 
oftendemus.     Lucanus  lib.  x. 

Qua  dirimunt  noflrum  rubro  cofnmercia 
Pantum. 
Euftathius  quoque  in  Comment,  ad  Diony- 
fum  qilofdam  fcribit  efle  fevrtfyvmi  to»  Af«- 
(3ikq v  Ko\nw  >tf  to v  'Egv$-p£iQ¥ ,  qui  Sinutn  & 
Arabicum  &  Erythraeum  pro  eodem  habereilc. 
At  diftinguit  clariffime,  uti  Diodorus  Siculus  r 

lib.  1 1 1.  c.  3  8.  ink.  &  alii,  inter  bos  recen- 
fendi  quoque  Interpretes  Graeci  veteris  In- 
ftrumenti  ,  vulgo  lxx.  di&i ,  qui  ^JID  O1 
( i.  e.  mare  algofum  9  Juncofum  5  vel  interims^ 
quia  in  eo  perierunt  Aegyptii  5  ut  hodie 
ajJuM  >^?  Mare  abforptioms  ,    quod  ibi 


j6        DISSERTATI  O   I L 
Pharao  cum  fuis  abforptus  fit ,  dicitur  )  tran- 
ftulerunt  per  ^oiAacc-^v  IpvSpa'v,  quos  fecutu- 
Hieronymus  per  mare  rubrttm.     Ita  &  Scri- 
ptores  Novi  Inftrumenti  quum  de  hoc  mari 
loquuntur,  quod  Ifraelitae  traniierunt  ex  Ae- 
gypto  profugi,  i.  e.  Sinu  Arabico  ,   &Kx<t~ 
arav  fyvtyav  appellant,  per  Synecdochen  partis 
pro  toto,  quiaverfioveterisTeftamentiGrae- 
ca>  quae  illo  tempore  omnium  manibus  tere- 
batur,  ita  reddiderat  C|lD  D\     Sic  legas  ACt. 
VI  1. 36".  Mofen  miracula  fecifle  hi  Ipv6p#  3«- 
A«V(tjj  in  mari  rubro  &  Hebr.xi.29.    Tlisei 
M&qecur  tltu  Ipvflpav   Jdhctccav    us  2^  !»?p#V. 
Fide  tranfierunt  per  mare  rubrum  uti  per  fo- 
lum  aridum.     Praeter  haec  duo  loca  nufpiam 
iiomen  maris  rubri  aut  in  veteri  aut  NovoTe- 
ftamento  reperias.     Proprie  tamen  illud  mare 
Sinus  tantum  erat  maris  rubri :    fed  ovvmJq- 
^aoVita  locuti  font,  praeeuntibus ,  quos  lau- 
davi,  Interpretibus  Graecis ,  quos  paffim  fe- 
quebantur  Scriptores  Novi  Inftrumenti  5  etiam 
in  iis  ,    in  quibus   a  Textu  Hebraico  rece- 
dunt  ,  cum  quod  ad  fenfum  magis   quam  ad 
voces  &  literas  attenderent ,  turn  quod  Grae- 
cae  verfioni  eflent  affueti  3  &  verfionem  mi- 
nus   accuratam    in  rebus  adiaphoris  corrige- 
re  non  Temper  eflet  tempeftivum  ,    maxime 
quum  res  majoris  momenti  agerentur  :     uti 
Hebr.  10.  v.  5.   capct  mmpcifoi  poi  9  citatur 

ex 


DE     MARI.RUBRO.  J  J 

ex  P/.40.  7.  quemadmodum  ibi  Graeci  codi- 
ces habent:  fedHebraei,  aures  fodifti.  1  Petr. 
z.6.  citatiir  diftum  Jefaiae  c.  28.  16.  juxta 
Graecos  Interpretes  abeuntes  ab  Hebraeo.  Sic 
Rom.  io.-y.  18.  citat  Apoftolus  Pf  19.  5.  iti- 
dem  juxta  Graecos  3  atque  ita  fit  pluribus  in 
locis. 

IX.  Ha&enus  teftimonia  quaedam  hie  il-$.  ix.rr*;.. 
lic  fparfa  per  veterum  monumenta  adduxi--^»^'      , 
mus,  quae  probant,   non  Sinum  Arabicutn  ^  firj^ 
fed-  aliud  vaftius  mare  olim  proprio  nomine  rtbus^u$ 
rubrum  effe  appellatum,     Quibus  fi  jam  ad-  de  man 
damus  illos  fcriptores,  qui  unice  hoc  egerunt  ™J"  ** 
ut  mare  Rubrum  defcriberent ,  3c  ibifenten-^^^ 
tiam  noftram  mire  confirmatam  reperiemus. 
Duo  potiffimum  funt  5    qui  de  Mari  rubro 
fcripferunt  &  quorum  labores  ad  memorianr 
noftram  pervenerunt,    Agatharchides  &  Ar- 
rianus,  quorum  ille,  quid  per  mare  rubrum 
intellexerit  (non  enim  hie  inferemus  omnia 
quae  de  hoc  mari  fcripfit ,    quaeque  anno 
1698    Graece  Latineque  inter  Geographos 
minores  Oxoniae  edita  ab  unoquoque  confer- 
ri  queunt )  fatis  oftendit  3  fcribens  fyK#T&* 
Smv  anetfov   ptyify  Tmvrus  Iti  ^  jc<*§'  j[A(*$ 
tOTvopf£«v  i^wSjav.  Mare  Mud ,  magnhudi- 
m  infinitum  omnes  ad  nojlram  ufque  aetatem 
appellate  Rubrum.     Arrianus  autem  in  Peri- 
pio  Maris  Rubri  Sinthum  fluvium ,  qui  ipfc 

Indus 


f%        DISSERTATIO    I  L 

Indus  eft  ( Ptolomaeus  oftium  Indi  wfa  vo- 
cat )  quern  accolae  hodieque  jwa*v  Sind  vo- 
cant ,  ait  maximum  efle  fluviorum  maris  ru* 
bri.     Baec  ejus  verba  funt.     Uom^os  2*v9b? 

^  dfjgpi  ap&i?.(jg  tfplv  j?  ovpQoiKvi  ry  x^^ol) 
w  m  xixaytg  d7nxvT&v  «V  uvtx  Asuxo v  Wwj, 
Fluvius  Sinthus  maximus  fluviorum ,  <p*/£  «r 
*^r<?  rubrum  effunduM,  &*  maximum  copiam 
aquae  afferens  5  *ta  #£  longo  fatis  intervallo  ab 
ojliis  cr  antequam  ipfam  regionem  attingas> 
aqua  ex  illo  flumine  Candida  appareat.  Idem 
mihi  de  Indo  retulerunt  cUvrimctA  &  multis 
millmribus  ab  oftiis  ejus  in  mari  dulces  ejus 
aquas  &  turbato  fundo  albicantes  hauriri. 
Quo  minus  dubitare  licet  Sinthum  eundem  effe 
cum  Indo.  Dein  Arrianus  pergit  ad  luftran- 
da  reliqua  Afiae  litora  ad  Gangem  &  ultra , 
quae  omnia  in  periplo  maris  Erythraei  exhi- 
bet :  atque  ita  non  proprie  Sinum  Arabicum 
fed  vaftum  illudmare,  quod  Arabiam  Perfiam 
Indiamque  alluit  fe  intelligere  fub  nomine 
Maris  rubri  fatis  oftendit ,  quod  &  nos  vo- 
lumus. 
fX.  uWe  X.  Poftquam  docuimus  ,  quid  per  marc 
appellatum  nibrum  intellexerint  vcteres  ,  vidcndum  eft , 

^ukum      Utlcle  ita  &&mn  fit'     De  <luo  non  m.ulta  C°1- 
ru  rum.     ^i^zm  ^  quandoquidem  difcrepantes  circa  fianc 

rem 


DE     MAR  I     R  U  B  R  O.        79 

rem  opinioncs  fatis  iiotae&  vulgatae  funt5  ut 
vix  tyro  in  Philologicis  eas  nefciat,  fed  meant 
folummodo\fententiam  exhibebb,  &  dein  il- 
lam  quae  hodie  plurimum  recepta  eft ,  quaft 
ab  Edomo  ita  nuncupatum  fit,  adexamenre- 
vocabo.     Quod  ad  epitheton  Rubri  attinet5 
non  puto  ex  lingua  Hebraea  id  peti  debere , 
quia  nunquam  ab  Hebraeis  id  mare  Rubrum 
appellatur ,  fed  puto  Graecos  &  Latinos  effc 
confulendos.     Hi  autem  voce  Ipu9p£ v  9  rubrum , 
ruber  e,  &  affinibus  ita  utuntur,  ut  iis  fignifi- 
cent  viciniam  5  ardorem ,  fulgoremve  Solis  in- 
figniorem.    Lucretius  lib.  v  1 .  208. 
— —  Solis  de  lumim  multa  necejfe  eft 
Concipere  ut  msrito  rubeant. 
Et  lib.  v.  463.  de  Sole  oriente  fpeciatim. 
Matutina  rubent  radiati  lumina  Solis. 
Tibullus  Li.El.i.     ~ 

Eoi  qua  maris  unda  rubet. 
Et  Sol  ipfe,  ruber,  rubentes  Solis  equi  apud  Claud. 
in  Gigant.  v,y.  quos  inter  Erythreus ;  &  Solis  ru- 
brum jubar  apud  Lucret.  /.  4. 406.  Et  regiones 
illae  rubrae ,  rubicundae ,  peruftae  5  ardentes 
appellantnr,  quae  illi  Zonae  fubjacent  ,  quae 
Solis  vires  maxime  experitur.  Claudianus  m 
iConf.Stilic.  257. 

Et  calido  rubicunda  die  fie  Africa  fatw\ 
Seneca  HercuL  Aeu  1701 . 

Et  omnis  ardms  era,  quam  torrst  dies. 

%% 


8o       DISSERTATIOIL 

Et  ipfa  ilia  Zona  5  feu  plaga  torrida,  I^S^J, 
rubens,  rubra,  perufta,  calens,  &c.  dickur. 
Conferamus  quaedam  exempla  Eratofthenes  in 
defcriptione  Zonarum  quinque  mediam  ita  de- 
fcribit : 

CH  ie  plot  $a<$afi  n  K£\  **?&?&  oTov  i- 

KsxA/f^oV  #KT~ito cbjitfW  wvgoamv. 
Una  eft  fabulofa  &  torrida  €r  rubens 
Verberata  flammis ,  quia  illam  partem 
Sibi  fitbjeBam  perpetuo  radii  ardentes  torrent. 

Virgilius  eodem  modo  hanc  Zonam  defcribit 
&  rubentem  vocat : 

Quinque  Xenent  eoelum  Zonae ,  quarum  una 

corufco 
Semper  Solerubens  &*  torrida  femper  ab  igni. 
CIaudianusdtefe//0  Gildon.  v.  145. 

~—  felicior  ilia  peruflae 
Pars  Libyae ,  nimio  quae  fi  munitacalorc 
Defendit*  t antique  vacat  fecur a  tyranni. 
Crefcat  Zona  rubens. 
id.de raptu  Proferp.ztf. 

Jiddit  quinque  plagas :   mediam  fubtegmine 

rubro 
Obfejfam  fervore  notat.  Squalebat  adufius 
Limes  Cr  ajfiduo  Jitiebant  ftamina  Sole. 

id. 


DEMARIRUBRO.        8l 

id.  in  prim.  Conf  Stiliconis  v.  3  36*. 

Te  duce,  fufpetto  Mortis  graviore  paratn 
Aut  inarenofos '  aeftus,  Zonamque  mbentem 
Tenderer. 

Lucanus  lib.  iv. 

At  qua  latajacet  vafii  plaga  fervidaregni 
Diftwet  Oceanum  ?  Zonaeque  exufta  calentis. 

idem  lib.  x. 

—  illos  rubicunda  perujli 
Zona  poli  tenuit  — 

Arnobius  lib  1 .  adv.  Gentes ,  igneam  Zonam 
appellat,  &  Ovidius  fub  ignibus  pofitas  Gen- 
tes quae  illius  partem  incolebant, 

—  pofitofque  fub  ignibus  Indosi 
&  1  Met.  illam  inhabitabilem  dicit ,   per  o- 
mnia  fc. 

Quarum  quae  media  eft  non  efl  habitabilh 
aeftu. 
Euftathius  &  alii  SfattKavfAWM  £a>v*jv  vocant. 
Quum  igicur  conftet  Zonam  illam  rubram  efTc 
didam5  &  regiones  ei  fubje&as  rubicundas ,  ar- 
denteS)  &c.  quidni  mare  illud  vaftum  eidem 
Zonae  fubjacens  rubrum  eadem  ratione  dici 
potuit* 

XI.  Authaec  opinio  mea  eadem  eft,  aut  §x\.Uer, 
certe  non  multum  diverfa  ab  ilia  veterum  5  qui,  confirm*- 
referente  Ctefia  apud  Strabon.  /.16.  IguS^v  tur* 
Xiyx<n  iLtA^ciAocrlav  &n>   5  'HA/tf  x#m  xogu- 
$nv  cW@- ,    rubrum  appellabant  mare  ,  quod 
F  Sol 


8z        DISSERTATIO    II, 
Sol  ibifupra  verticem  eflit ,  vel  eorum,  quo* 
memorat  Euftathius  in  srapsnSe*.  ad  Dionyfii 
de*iw<n¥  v.  38.   fiisg  il  Ijvflg^h  »«9v  £/#  5 
vrvpc&wi  fA&hi&  T£  £**«  ^  *****  **'/**■    Ajq  5 
<p*«  ,  <^y  *A*3joW  e*  Jta«ra*K*  vw  Asj/cvt**  «V 
MKXvpivot   w   ovJ/*v.     Quidam   mare  rubrum 
diftum  ajtmtj  quod  Mud  Clima,  vel  illapla- 
ga,  plurimum  a  Sole  torreatur.  Propterea  >  di- 
eting qui  Mam  inhabitant  Aethiopes  appellant ur  , 
quippe  qui  facie  adujli  font.     Ultima  haec  non 
parum  pro  nobis  faciunt ,  quia  Aethiopes,  quad 
rubri  &  Sole  adujli  didi  funt ,  nam  yAi9*<j/f  id 
Graecisfonat.   Hefyeh.  «ijwr©-  *    pA«v@*, 
$J$7n!(%.    "AiJcTT^  5  »Jgw,  *g#*».     Audor 
Etymologici  Magni,  quod  primum  ex  Blafti 
officina  a.  1499.  prodiit.     'A6'4?  **>%*  ™ 
x#<W  j££|  to  o?^  fi'^*     '^  oyiy-cu^et   tov  c'cp^&A- 

|W0V  ^  TO    «&0,?9l9r>      °  MKOWPWW    *Xm    ™ 

<®f$ov^iv.  Aiyitcu  ya§  Ikhoi  <r<poJ>07?pov  o<- 
Jeiv  -rar  #uov.  Aethiops  dicitur  ab  cuQea  uro  ZT 
ftA£  ,  ^«(?^f  Jignificat  oculum  Cr  faciem ,  C?"  eft 
Me  qui  aduftam  habet  faciem.  Dicitur  enim  Sol 
ibi  maxime  urere.  Etymologus  nofter  ineditus. 
'AiSiomot,  izfyi  to  euSriUi^.  gro  <©%f  to  eubco^cua), 
Aetbiopia  derivatur  ab  Aetbiops,  niger  &  hoc  ab 
suQu^uro.  Ita  &  Euftariiius  in  Qdyff.  lib.  i.p. 
1  1.  lin.  52.  V p.  1  3.  -obfervat  c-n  juev  'AiSkhss' 

<rc/<ev8  j?A&  Oi  <Je  (tvanfoovn^  At; hiopes  ejfe duo- 
rum 


DB  U  A  R  I  R  U  B  R  O,  8^ 
W/J  generum  5  quorum  Mi  habitant  ad  occiden- 
temj  illi  ad  orient  em  Solsm.  Eadem  enim  ratio 
eft  ob  quam  illi  ,  qui  vehemenciffimo  Solis 
ardori  expofiti  funt  *  tarn  in  oriente  quam  oc- 
cidente,  adufti  five  Aethiopesappellentur,  <k 
paffim  apud  Homerum  permutantur  haephra* 
fcs, 

— CU§07TVt    oJvOV 

** OiVOV   ipvf}go¥. 

&  ykruf  ifv&fiv.  Iliad.  71  v.  $ S.OdyJf.  E 0.93. 
165 .  208.  M.  327.  N.  69.  &c.  vel  utroque 
epkheto  oritur,  quo  patet  non  fuifle  colores 
diverfos ,  utOdyJf  x  1 r .  19. 

(Unde  of  awpe'Jw  difcimus  quam  falfoHypfi- 
crates  dixerit  nulla  voce  Homerum  uti  quae  in 
0^  definat  excepto  xaA^o^f.)  ///W.  4/.  ^* 
845.  Eft  igituro^^fjIpuSpoV,  &  (quia  oj^oio'y 
ls»vlgv9gov  «**tfv  X?^tUXiW  QoivtKxv  idem  eft  five 
ifvfyo*  Yubrum  five  purpureum  color  em  dicas  ut 
Euftathius  dkadlliad.v.pag.  1426.)  purpureas, 
&  nonnunquam  accedens  ad  nigrum ,  unde& 
eubofy  per  fxiKaA  redditur.  Quern  colorem 
Gellius  iti-noB.  Attkis  lib.i.  c>  16.  rubidum 
vocat*  Rubidus  ait ,  eft  rufits  atrior  cr  nigrore 
mtlto  mixtus.    Euftathius  in  Iliad,  a.  dfyvfa 

Civ&    0     CU(&    c9riKWQlV[AiV(§'     *ilu>    6\^IV     fat 

Qiofa  ii  tfvwv.     Vinum  cufyfy  adujiumquod 
F  z  ad 


84       D  I  S  S  E  R  T  A  T  I  O  1 1. 

ad,  color  em,  vel  nigrum ,  autrubrunt.     Exiif- 
dem  vocibus  componitur  etiam  Gentile  Aethiops. 
Et.idem  ad  Iliad,  pag.%^6.  fcribit  Euripidem 
alicubi  referre  unum  ex  Solis  equis  cujom  di- 
ci  (apudHyginumeft^^fcwpj,^.  183.)  & 
de  ejus  nomine  vinum  ita  appellari.     Sic  & 
Homerus  xahy^v  ipvdpoV  &  cuJottu  ^aMsv  in- 
ter fe  permutat:  ubi  «ZJM*  non  nigrum  aes, 
fed  rutilum  notat.    Atqueinde  Aethiopesdi- 
&i,  quafi  ipvflpo) ,  jueAaw,  rubri  &  nigri ,  ut 
&  Indi  rtibri.  Silius  lib.  x  1 1  • 

£»m  *»  <2«^  ^pw  n<£w  advettus  ah  Indiu 
&  Higri.  Ovid.  1.  de  arte  Am. 

Andromeden  Per  feus  nigris  portavit  ab  Indiu 
Ele^anter  Seneca  Tragicus  de  his  Indis. 
Litus  intravit  pelagi  rubentis 
Promit  hie  onus ,  aperitque  lucem 
Phoebus ,  Cr  Jlamma  propiore  nuios 
Infictt  Indos* 
Et  Propertius »  lib.  1 1 1 .  Beg.  11. 
Quos  Aurora  fuis  rubra  colorat  equis. 
XII.  Haec  quidem  fententia  fimplicitatc 
fua  mihi  maxime  arridet.    At  alia  eft ,  hodie 
pelUtur      jnter  Eruditos  maxime  recepta  >    quae  maris 
rubrum  ah  ^.  etymon  ducit  ab  Hebraeo  DW&Edm, 
ruber >  idque  ita  diftum  autumat ,  quodEdom 
ejufque  pofteri  ad  litus  Sinus  Aiabici  habita- 
unde  toti  Sinui  Arabico  nomen  ma- 


§.  XII. 

JSfum  ap 


ru 
Edom< 


vennt 


r» 


DE    MAR   I    KUBRO.         $f 

ris  Idumaei  ,  five  rubri  adhaefit :  &  ad  fir- 
mamentum  hujus  aflerti  addunt,  ipfos  Grae- 
cos  fcriberW  mare  E*ythraeum  ita  didum  a 
Rege  Erythra  ,  per  quern  nullus  alius  intel- 
ligi  poteft  quam  Edom.  Quis  primus  hujus  feih- 
tentiae  au&or  fit  vix  certo  dixerim.  Cl.Nicolaus 
Fullerus  in  Mifcell.  Sacr.  lib.  iv.  cap.  26.  earn 
exhibuit,  &  anemine  Graecorum  ac  Latino- 
rum  animadverfam  ,  ut  ait ,  multis  firmarc, 
annifus  eft  ,  fed  &  ante  CI.  Fullerum  depre- 
hendi  Uluftrern  Jofephum  Scaligerum  in  no- 
tis  ad  Feftum ,  voce  Aegyptinos  ,  editis  anno 
1 J 74  fcripfifle  :  quum  fcirent ,  Edom  ^vfyov 
Graece  reddi  ,  ab  eo  Ttiv  fyiKatGM  spv9p«W 
appelUveruntftnum  Arabicum-,  &  anteeum  Ge- 
nebrardum  in  Comm.  ad  Pf.  1 06.  quos  dein  CL, 
Drufius,  Bochartus,aliiqueVirimagni  nomi- 
nis  fecuti  funt.  Quorum  tamen  bona  cum 
venia  liceat  mihi  rationes  meas  promere,qui- 
bus  prohibeor  qnominus  iis  aflentiar.  Primo 
quidem  Edomiei  nimis  exiguam  portionem 
litoris  in  Sinu  Arabico,  parte  maris  rubri, 
poflederunt  ,  ut  credi  poffiut  nomen  dedifie 
non  tantum  toti  hinc  Sinui  Arabico  ( cujus 
partem  accolebant)  fed  &  Sinui  Perfico,  & 
vaftiffimo  mari  Indico ,  in  quod  Ganges  &  In- 
dus fe  effundunt.  Si  Idumaei  omne  illud  in- 
tervallum  terrarurn,  &  longiffime  diffufa  li- 
tora  Arabiae  ,  Perfiae  &  Indiae  tenuiffent, 
F  j  veri 


I 


g6         DlSSERTAtlO   XL 
veri  aliqua  fpecies  foret,  id  mare  ab  iis  DHS 
Edom  ,    five  ,  rubrum  effe  dicftum.     Nunc , 
cum  illi  exiguam  modo  oram  Htoris  in  Sinu 
Arabico,  firm  maris  rubri,  occupaverint ,  vis 
idprobabile  eft:  &  eadem  ratione  credi  poller, 
quia  Trajeftini  &  Geldri  quaedam  litora  in 
Sinu  maris  Germanici  (quern  nos  vulgo  de 
Zuyderzee  appellamus)  poflident,  non  nunc 
folum  Sinum ,  fed  &  mare  illud  extimum  quod 
Britannias ,    Galliam  ,    &  Hifpaniam  a'luit , 
Trajedinum  aut  Gelricum  potuiflc  dici,  quod 
fc.  in  Sinu  quodam  illius  maris  litora  quae- 
dam  tenerent.     Quod  uri  abfonum  eft  ,  ira 
non  magis  mibi  placet,  gentem  Idumaeam, 
locis  maxime  diffitis  nomen  fuum  dare  po- 
tuiffe.     Deinde  non  conftat  aut  e  facris  aut 
profanis  fcriptoribus  olim  mare  iilud,  five 
Sinum  Arabicum  D1TN  D'  man  Edom  five 
Idumaeum  didum  fuilTe.    Nufpiam  in  V.  T. 
aut  N.  mentio  fit  maris  Edom.    Siquidem  id 
vulgo  fuifletdiaum  ware  Edom,  credere  poi- 
femus  veteres  Graecos  id  mutafie  in  9»'A«(T- 
cw  ipbf>*v,  8c  Latinos  in  mare  rubrum.  Nee 
hodie  quoque  Judaei  illud  mare  Edom  ap- 
pellant.    Non  ergo  ab  Hebraeis  id  nomen 
ortum  eft.     Sed  psimi  qui  vocem  3*a*W 
ipfy*t  ufurparunt  ,   fuere  Graeci,    &  dem 
eos  fecuti  funt  Latini,  mart  rubrum  id  nun- 
cupantes.     Quod  fi  illi  vel  maxime  ab  Edo- 
1  maeis 


DE  MARI  RUBRO.  87 
maeis  Sinum  Arabicum  appellaffent  mare  m- 
brum ,  quare  id  nomen  etiam  Sinui  Perfico 
&  vafto  Oceano  Indico  tribuerunt  ?  An 
&  hoc  ab  Edomo  ?  Quae  fit  in  eo  veri  (pe- 
des equidem  non  video.  Turn  fi  ab  Edo- 
mo mare  rubrum  dictum  fie  ,  cur  per  mare 
rubrum  praecipue  marePerfiam  &  Indiamal- 
luens  intelligunt  ?  Debuiflent  proprie  Sinui 
Arabico ,  cujus  litora  partial  poilidebant  E- 
domaei  ,  id  nomen  dediife.  At  e  contra- 
rio/  quum  Geographi,  nullo  excepto,mare 
rubrum  defcribent,  mare  illud  quod  Perfiam 
&  Indiam  alluit  inprimis  fe  intelligere  often- 
dunt  &  Sinum  Arabicum  (ad  quern  fiti  funt 
Idumaei)  Sinum  modo  rubri  maris  appellant. 
Cur  autem  ilium  uti  Sinum  maris  rubri 
confiderant  ,  quum  is  vel  maxime  &  xxr 
*Z°XW  deberet  rubrum  dici ,  fi  etymon  origi- 
nem  traheret  ab  Edomaeis? 

XIII.     Illud  porro  ,    quod  de  rege  Ery-  §.  X I II. 
thra  filio  Perfei  &  Andromedes,  qui  nomen  DeRe&e 
dederit  mari Erythraeo,  referunt ,  tanmm  ahgft,  fu^V' 
ut  fententiam  CI.  virorum  diflentientium  fir-  Edom. 
met,  ut  potius  evertere  cenfendum  fit.  Nam 
vel   eo  ipfoj  quod  ille  l^^  dicatur  filius 
Perfei  &  Andromedes  ,    fatis  diftinguitur  ab 
Edomo.  Si  enim  ifte  Erythras  fit  Edom  ,  qui 
mari  nomen  dedit  5    quomodo  circa  Sinum 
Perficum  regnaflfe  dicitur  a  Plinio ,  Mela  & 
F  4  aliis? 


88 


D  1  S  S  E  R  T  A  T  I  O  II. 


ji     ■ 


aliis?  Num  ibi  Edom  imperavit  unquam  ?  At- 
tamen  &  regnavit  ibi  Erythras  &  fepultuselt 
in  infula  maris  Perucij  quamvis  nee  de  infu- 
lae  nomine  fatis  conftet,  aliis  aliter  id  exhi- 
bentibus.    Quae  fabulam  redolenc.   Si  enim 
ab  Erythra  didum  eflet  id  mare  ,  Temper  E- 
rythraeum,  Eg  «8{«o» ,  nunquam  ipvlgov  vel  ru- 
brum  fiiiflet  appellatum.     Sed  praeterea  adeo 
diverfae  funt  fcriptorum  relationes  de  Erythra, 
ut  iisfidere  nequaquam  liceat ,    &  nehdum 
quidem  Edomo  conveniat,  praeter  folum _no- 
men'Egu8§i?.  Quidam  ilium  'Epvflpo» ,  ahiEry- 
thram,  nonnulli  Erythraeum  appellant.    Hie 
ilium  in   mare  cecidiffe  &  aquis  fuffocatum 
tradit,  ille ,  eumin  mare  poft  mortem  projec- 
tum  efle.  Ita  Etymologici  magni  auftor  editus 
ip«8?«Zav  mMyndm  'Epu0p«S»  fo^  0*«M«*. 

'As»v«'»TOf  y*i  *w  «pW**  *f  °"  ^  %n,  **~ 

huvtm ,  imyzdfams  -rt?v*<p<?,  &V«  ra4>@J 
mh»t**W*ih»*&  *?>k*-  Erythraeum  f el*- 
<us  ab  Erythraeo  q»odam  Rege.  Ilium  tram 
mortuum  projecerunt  in  mare  ,  infenbtntes  fe- 
pulcro  :  Hie  eft  fepulcrum  Erjthrae ,  ton  man 
imptrantis:  quae  inferiptioex  iis  verfibus  tor- 
mata  videtur ,  quos  exhibet  Euftaduus  in  Lho- 
nyf.  ad  v.  606.  t  . 

'AyX>P*tts  S*&  nm  **««  **TO  iS*'6©' 

'ay>l#'  **W*  Wfa  «AcV /»i^«vwf  ifV 


DE     MARI     K  V  B  R  O.       89 

&  mox  Etymologus ,  If  v0p«  S^A******  dm  J£pw- 

£r«/#  w^r*,l  <*£  Erythro  rege,  qui  illic  cecidit 
O*  fuffbcatus  eft,  Suidas.  'Epv8p<*  $dAa<r<nc  ijeXj/- 
3>j. . .  .  ok  7iwV  av  JpoV  *E§u'8p#  it*  v  7rpQ<rnyo£iocv9 
bviwoc&vaxvm   f$ft  «fg  to*V  toa&i?  Aiare  ru- 

brum  diftum  eft A  vtro  quodam  By- 

tbra  appellato  ,  qui  in  Us  locis  principatum 
tenuit.  Eadem  haec ,  nonnullis  mutatis ,  tradit 
M.  Stum  Etymologicon  Bibliothecae  noftrac 
Traje&inae,  tribusvoll.  in  folio»  quod  ajunt, 
conftans ,  quod  quia  ineditum  eft  3  ex  eo  luben- 
tius  haec  appono.   Efv0p#,  dm  ri  'EpvfipsT  71- 

nvijivl@* 3  jj  Tacfd  to  dm  im  HW£^x«jUevwv  dpew 
ipvfycov   «votf,  dein   Ipv8p#  dm  ts  £pv3*p£  m- 

,7£v3«  tJu/3©-  «VujV  f*€JoV7@-  £pv9p«. 

/3oAj  t*  e  :£  nhtQv&cpu  T?  p  IpvSpoV  Wjkv  ix- 
Ajj'3>?  *fv9p«7ftv  ffibayK  dm  tS  lfv$$  iiv ©*$<*>- 
cnAlft»?  dtJZB^vJvT^  2*p   #v7£  Ippci^«v  #t>7ov  ov 

"fvjwcfg  tv'ju@©-  clAog  HWjUjUsJ'eovT©-'  Jpvfip*. 
Haec  quod  nori  multum  difFerant  ab  iis  quae 
ex  Etymologico  magno  produximus ,  Lati- 
ne  non  reddimus.  At  metrum  in  verfu  non 
conftat.  Agatliarchides  ,  citatus  a  Strabo- 
F  5  ne 


90  DISSERtAf  IO  II. 
ne  lib,  16.  pag.  39.  aliter  hunc  Erythram 
defcribit ,  fc.  quod  Perfa  quidarn ,  nomine  Eiy- 
thras  equorum  armentum ,  quod  metu  leaenac 
e  Perfiae  continente  per  mare  in  infulam 
transnaverat  5  infequeretur,  primus  ad  ilhm  in- 
fulam appulerit,  &  illam  habitabilem  videns 
repleverit  colonic  5  &  totum  mare  de  nomine 
fuo  appellaverie.  Qui  vult  Excerpta  ex  Aga- 
tharehide  ipfa  legat  quae  Angli  anno  1698. 
Tomo.i.  Geographorum  minoruminferuerunt. 
Alii  autem  a  Rege  quodam,  ibi  fepulto  qui 
genere  erat  Erythraeus,&  cui  cum  Baccho  Jovis 
filio  res  fuit  ,  de  quo  vide  Euftathium  in 
Comm.  ad  Dionyf.  v.  606.  Qua  veri  fpecie 
autem  Edomo  potefttribui,  quod  deErythra 
inEpitaphio5  modo  exhibito ,  legitur ,  ilium 
fuifTe  -TiufAfAiiiovTA  aA^&maritotiimperaiTe, 
quod  fi  vel  de  mari  Perfico  Indicove  intelli- 
gi  pofle  concedamus ,  quis  veterum ,  aut  fa- 
crorum  aut  profanorum  fcriptorum  unquam 
Edomum ,  vel  ejus  pofteros  Idumaeos  his  re- 
gionibus  imperaffe  &  maris  dominium  tarn  late 
tenuifle  affirmavit  ?  Hie  titulus  nimis  augu- 
ftus  eft ,  &  Neptuno ,  quern  Euripides  in  Hip- 
polyto  nBv1oiA,ifov&  mptyvficL;  A/^uv^?  appellat, 
melius  conveniret.  Ego  autem  ,  ut  dicam 
quodfentiojillud  Epitaphium  revera  antiquum 
effe  (  quis  enim  illi  Edomo  Graece  fcripfif- 
fet  Epitaphium  &  verfu  quidem  hexametro  ? ) 
ttcnexiftimo.  XIV. 


DE      MARI     RUBRO.        €)I 
XIV.  Nee  dc  ipfa  infula  conveniunt,  in  qua  §.  X I  v. 
Ervthras  fepukus  e(Te    dicitur.     Nearchus  &  D'JI*»fi° 

J  r       .  n  01  \    J*    circa  JePui- 

Orthagoras,\  (ita  teftatur  Strabo  p.p7-)  &\' CYtlm  £ry~ 
xerunt  v»jW  wtfivlw  3C«fl9tt4  *®0$  v°W  mho.*  thrae* 

T*t«v  i\  l&#<nk&<raJi  r  to'jtwv  ^  *V  «wrf 
iIlv  fyihocjlotv  iTtoivv/xov  xot&hiwBw  7  Infulom 
Tyrihinam  ft  am  ejfe  in  pelago  ad  auflrum  duo^ 
bus  millibus  fladiorum  a  Carmania  dijiantem 
in  qua  Erythrae  fepukrum  oftenditur  ,  ingens 
tumulus  Cr  flveflribus  palmis  eircumfitus,  qui 
Us  locis  imperaverat ,  O*  mart  de  fm  nomine 
nomen  reliquerat.  Arrianus  earn  Oaradam  ap- 
pcliat ,  &  ita  defcribit  in  iiif.  Jnd.  'Eg  lw 
S\   copiAJfyonv  'o4(!3M&  (tKcthUro)    'ApxsAoi 

g@*.  To  3)  ju>?k©"  h  **8f  »?***  saAoi  ojctk- 
*B<nou  Key  0  vnwpjfc©-  mi  vfa*  M*f*w  av- 
vinKet  elriloTn  pz%es  2**»*  iJeAovTwV  JQ/&gf* 
£  ttAo'is.    'Ev  Wtjj  t£  v^V&»   tteyav  ^  $  ?rpa!- 

T8   <Jwv*«U<WVT©-    7»JV    £«p^  V^W  3&MV&V4 

«raw  Ta<pov.     "Ovo^a  Js   «/rcl  Ipuflpjjv  «v<#,  *V 

CT*   ^L)    fiu?   €STft>VV|U«V  Tif   fahdctfy   TKVTJ    ftV^ 

lp«8p»jv  xaAeeoStq,     /»/«/*  ^  quam  appulerunt9 
Oaratta  vocabatur  ,  vitiumy  palmar  nm^Cr  fru* 
menti  ferax,      Praefes  ejus  Mazenes  fua  fponte 
fe  comitem  Us  <£r  ducem  adjunxit  ufque  ad  Su~^ 
fa.     In  hac  infula  dicebant  fepukmm  oftendi  il- 

lius 


92  DIS'SERTATIO  II. 
lifts  qui  primus  imperium  ejus  regionis  tenuerat, 
cui  nomen  Erj>thras>  unde&  mare  Rubrumcft 
appellatum.i  Plinius  Ogyrin  vocat  lib.  vi .  In- 
fula  in  alto  objacet  Ogyris ,  clara  Erythra  rege  ibi 
fepulto.  Quid  inde  certi  colligas  ?  Co^nfude- 
runt  varias  infulas  Sinus  Perfici,  necdebitum 
eis  fitum  affignarunt.  CI.  Voffius  in  Notis 
ad  Melam  fagaciffime  odoratus  eft  nomen  Ogy- 
ris  er  Gyris  cr  Gyrine  innuere  infulam  quae 
\j*j&  Hormuz  hodie  dicitur ,  in  fauci- 
bus  Sinus  Perfici  fita ,  quaeque  olim  ujj** 

Zjertm  vcl  Gerun  difta  fait,  &  apud  Strabo- 
nem  pro  Tvffivtuu  (  ut  melius  cum  Gerun 
conveniat )  fcribendum  putat  rvgi'vijv.     At  ego 

nil  mutandum  cenfeo  ,  quia  certum  eft  jr 
Perficum  non  per  G  vel  Zj  folum  fed&  per  T 
nonnunquam  pronunciari.  Ita  herba,  quam  nos 
vulgo  Thee  sppellamus ,  fcribiturMalai'ce  L*- 

Similiter  ex  *?#  five  ^s\.£  bos ,  vitulus^  pu- 
to  dedu&um  effe  nomen  Italiae  ,  ubi  £ 
per  T  redditum  eft.  Nam  a  bobus  Italiam 
di&am  efle  veteres  afferunt ,  quod  Graeci  bo- 
ves  'I§tA*V  ( unde  Romanum  vitulus  )  dice- 
rent  :  quae  vox  ea  ratione,  qua  expofui,  a 
*?ty  Hebraeo  venit.     'igcAoV  Hefychio  *wv- 


DE    MAKI     R  U  B  R  O.        9$ 

f@».     Italia,  a  vitulis  nominata  ut  fcribit  Pifo9 
flint  verba  Varronis  de  re  raft.  lib.  2.  cap.  1 .  8c 
cap.  5.    Bos  maxima  debet  effe  author  it  ate  prae- 
fertim  in  Italia  quae  a  bttbus  nomen  habere  fit 
exiftimata.     Confer  &  quae  Dionyfius  Hali- 
carnaflaeus  habet  Antiq.  Roman,  lib.  1.  cap.  4. 
Ita  &  in  Paulina  Fefti  Epitome.    Italia  difla 
quod  magnos  Italos  hoc  eft  boves  habeat.    Unde 
etiam  Thurii  dicSi  a  bubus ,  cum  ~i1n  Tur  bos 
fit,  &  in  nummus  Thuriorum  hodiequebos 
con(piciatur :  vide  Profperi  Rarifii  rarior.  magn. 
Graecnumifm.  Cui  fententiae  favet  quod  regio 
Brutiorum  &  Lucanorum ,  in  quibus  fiti  Thu- 
rii ,    olim   proprie  Italia  dida  fuerit  5    quod 
nomen  poftea  latius  extenfum  eft.     Mirum 
hanc  i§cA«  v  Etymologiam  a  nemine  hadenus 
animadverfam.     Sed  revertamur   ad    infulam 
Hormuz.     Id  nomen  lingua  vetufta  Perfica 
palmetum  notare  fcribit  loco  m.  citato  CI. 
Voflius :  quod  ignoro :   fed  palmae  fructuro 
da&ylum  voce  non  multum  diverfa  [/o  j.JL 
Chorma  Perfice  dici  fcio :    verum  longe  aliter 
fcribitur  ^j^jP  vel  dj.^j\  ut  alii  vo- 
lunt,  quamvis  nonnulli  hanc  fcriptionem  reji- 
ciant ,    aliter  {a  U  :  &  teftantur  Perfae  ab 

RegeOrmozd  (unde  Graecum  Hormizdas) 
illam  infulam  efle  appellatam*   quod  credibile 

eft. 


£4  DISSERT  A  T  I  O    I  1. 

eft.  De  palmis,  quae  ibi  fuifle  olim  perhi* 
bentur,  nil  hodiereftat  :  fterile  folum  eft  5c 
nullius  arboris  capax ;  adeo  falfuginofum  & 
fulphureum  eft.  Ceterum  de  his  infulis  vi- 
deri  poteft  praeter  Voffium  modo  lauda- 
turn  Salmafius  in  Exerc.  Plima.  pag.  83  r. 
Quae  tamen  omnia  fimul  collata  fatis  often- 
dunt  non  convenire  veteres  in  aflignanda  cer- 
ta  infula  quae  fepulcrum  fit  commentitii  Ery- 
thrae. 

XV.  At  nil  veri  fubefle  hinc  fententiae  quae 

ab  Erythra  mare  rubrum  derivandum  cenfet , 

praeter  ante  dicta  oftendit  confuetudo  Vete- 

marram&  mm  Graecorum  praecipue,  qui  plunma  no- 

hcoruma   m[m    fluviorum    &    regionum  a    fabulods 

quibufdam  Viris  ant  faeminis  qui  ea  loca  in- 

coluerunt  &  reges  plenimque  vel  reginae  fin- 

gebantur,  derivare  folent.  Qui  exempla  cupit, 

Plutarchi  libellum  de  fluminibus  perlegat ,  ubi 

omnes    fluvios  ibi  recenfitos  (fob  Tigride 

excepto  )   ab  hominibus  idem  nomen  geren- 

tibus  &  qui  ibi  regnaverunt,  vel  in  eoperie- 

runt,    (quod  ipfum  de  Erythra  narrant  u:i 

vidimus)  nomina  fua  traxiffe  videbit.  j  Sicfo- 

lebant  illi ,  quum  tamen  nos  contrarium  fae- 

pe  fciamus  e  certiflimis  documentis :  uti  quod 

Araxes  ab  Araxe  rege  Armeniorum  (quie- 

nim  nomen  fuum  iltius  modi  fluviis  dedere, 

Reges  effc  folent ,  uti  &  Erythras  nofter  Rex) 

D  dictus 


£  %  v. 

Mas  iete 
rum ,  quf 
nomtnn 


namintbut 
vtraram. 

five  verts 
(ivefiftis 
deducere 
ammt. 


D  £     M  A  R  I     &  U  B  It  O,         9-J 

dittos  fit,  quum  fit  nomen  Perficum  tj*  J} 
-^mu ,  jf«cm#  5  q«od  Euphrates  ab  Euphratc 
Arandaci  filio  in  eum  demerfo  fit  appellatus, 
quum  verum  nomen  ni3  in  Mofe  habeatur 

&  inde  £>j*  j\  Eu  frat  du^um  fit,  quod 
Nilus  5  qui  &  Melas ,  a  viris  eognojninibus  ita 
di&us  fit  ,  quum  ex  ^fU  &  TlH^  multo 
aptius  repetatur,  aliaque  quae  ledor  confe- 
rat.  Adde  Ovidii  Metamorphofes ,  ubi  am- 
pla  exemplorum  talium  feges  eft  5  Apoliodo- 
ri  Bibliothecam  &  alios  Mythologos.  Ita 
Perfiam  a  Perfe  filio  Andromedae  difiara, 
Mediam  a  Medo  Mediae  filio  ,  Armenian* 
ab  Armcnio  Rhodio ,  regionem  Gordyaeam  a 
Gordye  filio  Triptolemi,  Thraciam  a  Thra- 
ce Rege ,  Babyloniam  a  Babylone  filio  Beli , 
Joppen  ab  Jope  Cephei  uxore  ,  Afcalonern 
ab  Afcalo,  Damafcum  ab  Afco  gigante ,  II- 
lyriam  ab  Ulyrio  Cadmi  filio ,  Italiam  ab  Ita- 
lo,  mare  Atlanticum  ab  Atlante  Rege  Mau- 
ritaniae,  Icarium  ab  Icaro ,  mare  Jonium  ab 
Jo ,  Hadriaticum  ab  Hadria ,  Aegaeum  ab  Ae- 
g*eo  Thefei  patre ,  Tyrrhenum  a  Tyrrheno 
Atycs  filio,  &  multatalia.  Sic quoque,  quum 
aliunde  nomen  Erythrae  in  fabulis  fuis  nof- 
fent ,  pro  more  fuo  ,  a  viro  Erythra  di<So 
mare  Erythraeum  deduxerunt. 


XVL 


tur^ 


$6       DISSERTATIO    II. 
S.XVI.S*-      XVI.    Verum,  dfet  aliqui»,  non  videtur 
pulchrum    commentum  efle  quod  Giaeci  de  Erythratra- 
Erythrae    <junt  ?  quandoquidem  ejus  fepulcrum  extare 
falfojatfa-  &  often(jj  fcribunt.     Quafi  vero  non  plura  ta- 
lia  de  locis  remotis  fingi  foleant$  adde  quod 
nullus  veterum  affirmet  fe  id  vidifle  ,    at  fo- 
lummodo  fe  id  audkione  accepiffe.  Quid?  Quod 
fi  vera  fcribant  illi  Au&ores  qui  in  mari  fub- 
merfum  Erythram   volunt  ,    mendacii   poffit 
convinci  tota  ilia  de  ejus  fepulcro  fabula ,  nifi 
quis  ftatuere  velit,  pifces  carnivoros  illius  ma- 
ris pepercifle  Regi  Erythrae  ,   &  cadaver  ejus 
in  litus  efle  ejedum  ,    aut  Cenotaphium  ei 
ftruaum  fuifle.     Quod  fi  vel  maxime  ibi  quid- 
piam  pro  fepulcro  Erythrae  oftentaretur,  potuit 
id  alterius  viri  fepulcrum  fuifife  ,  quem  variis 
de  caufis  Erythran  efle  dixerint.     Vel,  cum 
inlulani  illi  Principis  cujufdam  fepulcrum  in 
infula  fua  haberent,  &  illum  regem  nomen 
dedifle  locis  vicinis  narrarent  ,  Graeci  jam  id 
mare  Igvfl^cv  vocantes  ,    ilium  Erythran  dixe- 
runt.     Aut  forte  mentki  illi  funt  ,    ut  Cre- 
tenfes  ,  qui  Jovis  fepulcrum  efle  penes  fe  ja- 
Sabant,  unde  K^ns,  uti  &  alia  iis  exprobra- 
bantur  vitia  ,  quod  eflent ,    uti  Leonidas  lo- 
quitur lib.  in.  AmhoL Epigr. 65. 

*A«  AijiW,  K$j  cltoQfyot,  «Ve  Jixttot. 
Semper  latroncs  CT  piratae,  CT  injnfli. 

ita 


DEMARI  RUBRO.  97 
ita  ctiam  didi  fuere,  perpetuo  mendaces ,  *Vi 
^&safj  &fcite  Callimachus. 

<fs7q 

Ktfns  iwnjvcivrQ*  avi'vfyLm  era  yelp  da) . 

Cretenfes  femper  mendaces  funt.     Sepulcrum 
enim  Tuum,  0  Rex , 

Cretenfes  fabricarunt ,  quum  tu  non  fis  mor* 
tuns,  fed  femper  exijlas. 
Quod  ipfum  falfe  pcrftringit  Athenagoras  in  ^  ^^ 
ApoU  pro  Chrijlian*.  &  Getulicus  in  Epitaphio^JwS^Vf 
Aftydamantis ,  lib.  111.  Antholog.  Epigr.  iz. 
imitatus  eft.  Quia  enim  Minois  fepulcrum 
ibi  fuerat  hac  Infcriptione  MlNXloC  TOT 
AIoC  TAOOC,,  Minois ,  Filii  Jovis ,  fe- 
pulcrum ,  illo  M I  N  n  O  2  injuria  temporis 
.erafo,  reftabat  TOT  ATO  2  Jovis,  quodine- 
pta  &  ftulta  gens  pro  Jovis  fepulcro  habuit, 
non  contenta  Jovis  incunabulis.  Ita  teftatur 
Scholiaftes  Callimachi  ad  Hymn.x.  his  verbis 
h)  Kjj/tjj  35n  rco  <nx,$ca  J  Mivw@*-  immyiyga- 
ar?«-,  MlNilOS  TOT  AI02  TA$q2. 
Tco  %cqvo)  At  10  J  M/va>@*  d7iviKei$%*  <!!& 
*j£^«$9»iVaf  5  §  AioV  Tw'cp^-.  Quorum  verbo- 
rum  fenfum  Latine  jam  deditnus.  La&antius 
infcriptionem  ita  refert.  'O  Zzvg  $  Kpo vs.  y«- 
/?  Jter  Saturni.  Infcriptionis  nominis  JOVIS 
etiam  meminit  Mela/^.  n.  c.  7.  Ibi  fepulti 
Jovis  paene  clarum  vefligium  fepulcrum  eft :  cui 
G  m~ 


98  DISSE  RT  A  T  I  O    II. 

men  ejus  infcriptum  e[fe  accolae  oflendunt.  \.   At 
alii  fat  dcprehenderunt  effe  ilium  ^ivi^ovot 
wp&v ,  mendaccm  tumulam  ,  uti  Nonnus  lib.   - 
^       viii.  Dionyf.eum  vocat,  &  hinc  intuit  L«- 
canuslib.  vi  11. 

Tarn  mendax  Magni  tunrnlo ,    quam  Creta 
Tonantis. 
Simili  mode  Megarcnfes  oftendebant  penes  fe 
fepulcrum  Empedoclisjat  falfo ,  fiquidem,  uta 
graviffimis  Audoribus  traditum  eft  ,   arden- 
v  tern  Aetnam  infiliit ,  quod  Diogenes  Laertius 

hoc  epigrammate  tangit :  ^  ■ 

H«V  *V  ct  cy    Memo's  ctaxvuro  5"  <ft 

Otf  mortmm  ejfe  Empedoclem  fermo  eft , 

Excidit,  er  dextrumcrusfregit. 
Si  vero  igneos  cr uteres  infiliit  >  cr  immorta* 
litatem  acquifivit^ 
Quomodo  Megaris  oftenditttr  ejus  [epuU 

xvil  crum? 

tium  stnus  X  V 1 1.  Denique  nititur  ea  fcntcntia  CI. 
Arabicus  .  Fulleri  hoc  fundamento  Sinum  Arabicum  ad 
praecipe  m  habitarunt  Edomaei  proprie  &  prim'o 

'ca'u'      mare  rubrum  didum  effc.    Icaenim  ipieFul- 


mare  I 
ihmeum, 


DEMARI  RUBRO.  99 
*cruspag.6]  5.  ,,  Arabicum  Sinum  proprie  E- 
5,  rythraeum  h^  e.  Edomaeum  vocari  apparet. 
&  6 3  6.  „  Nominis  enim  Erythraei  principium 
5,  atque  honos  non  remeavit  a  Sinu  Peffico 
„ad  Arabicum,  fed  emanavit potius  ab  Arabi- 
„  co  ad  Perficum.  Firmamentum  quo  nitamur, 
„  fi  quaerls,  validiffimum  proferimus.  1  Reg.  9: 
5,  1  6.  Naves  fabricates  eft  Rex  Salomon  Etfio- 
55  ne  Geberis  quae  eft  prope  Elothas  ad  litus 
„  maris  rubri  in  terra  Edorni.  Debile  profe&o 
fundamentum.  Nam  in  illo  textu  maris  ru- 
bri nomcn  non  legitur,  nifi  in  verficine  La- 
tina.  Nufpiam  in  V.  T.  maris  rubri  men- 
tio.  £)1D  O1  ware  algofum  ubique  appellatur 
non  rubrum.  Quomodo  ergo  inde  probabi- 
tur  Sinum  Arabicum  primo  nomen  maris  ru- 
bri habuiffe  ante  Sinum  Perficum  ?  Nos  fupra 
oftendimus  ,  quum  vcteres  Geographi  mare 
rubrum  defcribunt  5  nunquam  illos  Sinum  A- 
rabieum  fpeciatim  ita  appellare ,  fed  eum  uti 
Sinum  maris  rubri  confiderare ,  & ,  fi  alteru- 
ter  horum  Sinuum  mare  rubrum  dicendum 
fit »  plurima  Veterum  teftimonia  pro  mari 
Perfico  ftare.  Nee  multo  plus  Viro  Erudi- 
tiflimo  favet ,  quod  putet,  quum  Hefychius  Si- 
donios  appellat  non  tantum  (pom*** ,  Phoeni- 
ces,  verum  etiam  w  ri'v  £pu6p«VoWr?K  3*- 
A*ay#v ,  eos  qui  mare  rubrum  accoLunt  5  ibi 
per  mare  rubrum  Sinum  Arabicum. intelligi, 
G  %  «juia 


IOO      DISSERTATIOII. 
quiaSidonii  illic  mercaturam  exercuerunt.  Nee 
enim  populi  ibi  habitare  dicuntur,    ubi  qui- 
dam  ex  iis  mercaturam  exercent.     Utii  ma- 
le hodie  ■  fi  indicare  vellem ,  qui  appellarentur 
Belgae,  dicerem- ,  cives  Provinciarum  unita- 
rum&c.  &  qui  habitant  in  America,  in  Java, 
in  Siam&c.  At  liquid  judico,  non  ilios  Si- 
donios ,    qui  notiffimi  erant,  innuit  Hefy- 
chius  ,    fed  eos   qui  ad  mare  rubrum  habi- 
tabant,  eo  fenfu  quo  Veteres  mare  rubrum  in- 
tellexere,fc.marelndicum,  vel  illud  quodh- 
tora  Indiae  &  Perfiae  alluic.     Ibi  enim  quo- 
oue  font  ^imi^  &  urbs  Zifwn ,  uti  in  duobus 
MStis  Florcntinis  Arriani  hifl.  Ini.  rede  le- 
■gitur.    Sidone  oppidum  eft  in  litore  Carma- 
niae.   'o^i&lcu  vps  2<<Wvjj  >  mtox*ttp  ffWfi 
$  mivlm  *W{«  07t  juij uV*7@-  $  ifc!K»v-  ^fm 
pulerunt  Sidonen  urbem exiguam,  CT  omnium 
rerum   inopem  praeterquam  aquae  CT  pifcium. 
Strabo  tamen  ,   quod  miror ,   etiam  illis  fe 
opponit ,  qui  Sidonios  quofdam  ad  Sinum  Per- 
ficum  collocant,  ita  fcribens  lib.i.  poftquaro 
monuerat  multos  proferre  ea  quae  fidem  non 
merentur.,  cfjtoioi  i'ettri  rimt^  ii'Zi&nbji* 

t£  XlJtc^v»  jimtles  iis  funt  qui  Sidonios  in  mari 

Verficoivel  alibi  ad  Oceanum  locant. 

«XVIII       XVIII.   Videamus  porro  an  aetas  Ery- 

AetasErjl  thrae  ita  conveniat  cum  aetate  Edomi  ut  pro 

thrae  &•  eodem 


.  conve~ 
niunt. 


DE     M  A  R  I     RUBRO.       IOI 

eodem  haberi  poflit.  Sunt  qui  Erythram  Per-  Edomi  non 
fei  filium  fjuiffe  dicunt ,  at  Perfeus  ille  circa co:  ' 
annum  1300  ante  Chriftum  vixifTe  fcribitury"'' 
juxta  computum  Petavii  aliorumque  Chrono-  \ 
logorum.  Sic  tit  hie  Erythras  aliquot  faeculis 
poll  Edomum  vixerit  ,  nee  idem  cum  eo 
cenfendus  fit.  Alii  Erythram  ,  a  quo  mare 
Erythraeum  di&um  fit,  vixiffe  vol  unt  eo  tem- 
pore, quo  Medi  rerum  potiebantur,  uti  vi- 
dere  eft  iri  fragmentis  Agatharchidis  de  mari 
rubro.  Quae  tempora  multo  fedora  funt, 
quam  uit  lis  Edomus  vixifle  credi  poflit.  Scd 
mendacia  fibi  non  conftant.  Quare  nulla 
quoque  eft  inter  Erythram  &  Edomum  tem- 
poris ,  quo  uterque  vixit ,  conuenientia. 

XIX.    Pro  etymo  maris  Erythraei  dedu-  §> xlx- An 
cendo  ab  Erythra  qnodam  five  Edomo&hocJ^^ 
facit  ,   quod  multi  urgent,  vocem  ^h°"@*notQt. 
nunquam  fignificare  Graecis  rubrum  ^  fedeffe 
nomen  i^mv  five  Gentile ,  adeoque  ab  Ery- 
thra debere  derivari.    Aliud  eft,  dicunt,  k$v- 
fipoV  ,    quod   rubrum  fonat ,  aliud  h%v^ou@*. 
*£pu9p^@-  5  funt  verba  Salmafii  in  Exerc.  Flirt. 
pag.  741.  non  eft  ruber  fed  Erythraeus.    Gmeci 
nufquam^v^oucv  pro  rubro  pofuere.  Ita&Ta- 
naquillus  Faber  lib.  1.  Epift.^.pag.^^..  nega- 
musi%\i§£cu(§r  rubrum  fignificare  r  fed  Erythrae- 
um, id  efi  y  qui  ab  Erythra  appellationem  auxerit. 
At  unde  colligi  potuit  kpvfyouov  effe  nomen 
G  5  x     epv- 


102      DISSERTATIO   II. 
4!Wv ,  nifi  termination  cu&^  quae  tamen,  uti 
in  himps*  Kt7iw£??&'>  kw<&>  »J>*f^#n  %?^ 
*yv*r@-,  &»**>?  &  i&T*f*r&-9  aequepati- 
tur  ut  dicamus  fenfu  convenire  IpwSpoi^  &  Ipv- 
■■Sgyr®-.     Saltern  ego  rationem  non  video  cur 
credere  debeamus  <rc  Jpvfy*r©*"  ubicunque  legi- 
tur  magis  fignificarc  Erythraeum ,  quam  *V 
<m?*r&  Liparaetm'y  &  *  {€/**<*©-  Eremaeum , 
quum  tamen  has  voces  pro  appellativis  paffim 
ufurpari.  apud  Graecos  notum  fit,  neca  quo- 
quam  in  dubium  vocari  poffit.     Quod  h  ve- 
teres  Graecos  audiamus ,  quos  fas  eft  credere 
melius  linguae  fuae  geniunv  &  vim  vocum 
intellexiflc  quam  nos  hodie ,  certiffime  nobis 
perfuadebitur  illos  i\on  fuifle  in  ilia  opinione 
quam  CI.  Salmafius  ,   Faber  &  alii  tuentur, 
fed  &  contrario  exiftimafle  illos  i^^aTov  fig- 
nificarc  rubrttm.    Cur  enim  alias  etymon  nivh 
IgvSgrt*  deduxiifent  a  colore  rubro  illius  iua- 
ris >    vel  rubedine  montium  adjacentium,  ft 
ipv8{*r®*  nunquam  rubrum  notaret  ,    quod 
utique  ill  fcire  potcrant&  debebant,  quibus 
ufus  ejus  linguae  erat  familiaris  ?  Quod  fi  eo 
ufque  illi  fuae  linguae  ignari  fuiflent ,  ut  no- 
men  Gentile,  i^?ccTov,  Erythraeum,  inepte 
confunderent  cum  appellativo  «pvflpoV,  ruber,cur 
non  illi  fcriptores ,  qui  illorum  fententiam  re- 
ferunt ,  qui  utique  Graece  fat  erant  edodi ,  er- 
rorem  tarn  turpem    atro  carbone  notarunt, 

dixe- 


DE     MARX     RUBRO.        IO3 

dixeruntque  adverfari  hoc  linguae  genio ,  & 
nunquam  Igy8f#r@-  rubrum  notare,  fedfolum 
IjvSpoV. '  Non  cnim  tam  ampla  difputatio- 
ne  opus  fuiflet  circa  etymon  maris  Erythraei , 
fi  illis  fcriptoribus  perfuafum  fuiflet  I'pv0p*r©* 
Temper  e(Ie  nomen  Gentile  &  fignificare  E- 
rythraeum.  Potuiffent  breviter  dixifle ,  errafle 
illos  vehementer  &  confudifie  IpwOpotro^  &  ipv- 
fyes  ,  voces  fignificationis  diverfiflimae.  At 
quum  hoc  non  praeftiterint ,  fed  &  contra- 
rio  iftam  opinionem ,  quae  Igv8p#r«v  trvtov  uti 
rubentem  diftum  vuit ,  non  pro  nomine  Gentir 
li  habet ,  uti  relatu  dignam  in  fua  fcripta  retule- 
rint,  nil  aliud  inde  licet  inferrequam  spvflparov 
&  tgvfyov  idem  cfle  &  rubrum  fignificare. 
Juvat  audire  unum  inftar  omnium  5  fummum 
ilium  Grammaticum  ,Euftathium  ,  qui  fi  inter 
itv$£QS  &  lpu&p*ro?  diftin&io  quaedam  col- 
locari  debuiflet ,  fine  dubio  pro  ea ,  qua  pol- 
lebat ,  ejus  fermonis  peritia  ,  id  fciviffet ,  & 
tamen  in  notisad  Dionyfii  arepiijy.  ^.38.  ita 
fcribit.      KaAstTzq   S\   'EpvS^r®-  ij   ^ri  Twr 

OK   T  VJTEp>C«|Lt^Uft»V  TOJgTO^pGPftJV    Op|«V     G?f    ZCofo 

Ot$c£#fi\«v    0  "HA*©*   egu&^Y  $«vtd/^«    TJ5" 

p>iveo opij  ieivcag  epv&pa  « «n  ^  swp^vp» .     K#f  e'- 
er 4  0** 


104       DISSERTATIO    II. 

tIw  fahacmv  *?'  eivyii  ckiccv    i^v&pa'v     ^  hp- 
£pw  ie   H&TDiK*v<rtyzvTo)v  r  cpewv    etc  fahoteexv 

Xfoiolv.  Appellatur  autem  (Pontus)  Erythraeus, 
Vel  a  rubra  terra  miniata  quae  infra  ejus  aquam 
efti  vel  ex  montibus  rubri  colons  ei  adjitis  5 
qui  cum  radiis  folaribus  verberantur  faciem  ma- 
ris rubram  efficiunt  ,  per  refraBifinem  vifus. 
Uranius  autem  5  citatus  AuBori  twv  eJwxoV  5 
inde  etymon  deducit  quod  adjiti  monies  infigni- 
ter  rubri  fint  &  purpurei  ^  cr  quum  fol  radios* 
fuos  in  illos  emittit ,  umbram  rubram  ab  Us  in 
ware  conitci.  Et  montes  pluvia  prcluti  quae 
ab  its  in  mare  dejluit  eundem  color  em  mari 
imvertiuntur. 
§.  X  X.  De  X  X.  Deinde ,  fi  l^v^ccr^r  rubrum  non  no- 
tet  5  quomodo  folis  infulam  Erythraeam  didam 
per  rubentem  transfert  Solinus,  &  Plinius  Nym- 
pharum  cubile  rubens  ?  Vix  adducor  ut  credam 
Plinium  Graccae  linguae  tarn  imperitum  fuif- 
fe  I  qui ,  fi  ^vSp^r®-  rubrum  non  fignificarer, 
id  ignorafTet.  Quod  fi  vel  maxime  conceda- 
mus  ipv3§arov  non  efle  rubrum  Graecis ,  & 
mittamus  vocem  Erythraei ,  eadem  rccurret 
quaeftio,  unde  fyiKoccou  Ipvfl^,  Sc  mare  ru- 
brum di&um  fit.  Hoe  utique  negari  non 
poteft  tfivfyov  effe  rubrum ,  &  ex  neutro  horum 
nominum  patere  id  efiex  Gentile  aut  ab  Ery* 

thra 


eodsm. 


DE    MARI     RUBRO.         165 

thra  derivandum.     Et  fi  vel  I^vflga  ab  no- 
mine proprio  Erythra  formari  pofiet  (quod 
tamen  Illuur.  Salmafius  negat  in  Exerc.  Pirn, 
pag.  341.  &  Faber  in  Epifl.  I.  i.Ep. o.)nun- 
quam  tamen  Latinis  id  mare  rubrum  appel- 
lare  licuiflet.     Dcbuiffent  Temper  Erythrum 
vel  Erythraeum  dixiffe.     Nee  enim  licet ,  quia 
tgvfyos rubrum fonat,  pro  Erythraeo  (nomine 
proprio )  fubftituere  vocem  rubri  ut  aequiva- 
lentem ,  non  magis  quam  fi  litora  Italica  ap- 
pellarem  litora  bovina,  quia  fc.  Italia  dicitur 
ab  'iTaAcfr  i.  e.  bubus,  aut  Liparam ,  infulam 
pinguem ,  &  quae  funthis  fimilia.  Unde  ergo 
di&um  eft  mare  rubrum  5  unde  £pv6p#  3  Quod- 
que  inprimis  hie  meretur  notari  adverfus  eos, 
qui  maris  Erythraei  nomen  ab  vito  Erythra 
ducunt ,  &  antiquius  &  vulgarius  nomen  eft 
Ipu6^«  3wA#<r<ra  3c  mare  rubrum ,  quam  Ipv- 
9p«r#  &  Erythraeum  ,  quantum  quidem  ju- 
dkare  datur  ex  veterum  monumentis.  Et  hoc 
nomen  vix  ufpiam  reperias,  fi  pauciffima  lo- 
ca  excipias,  quam  apud  Poetas,  quibusillnd 
Erythraeum  magis  ob  metrum  Vel  elcgantiam 
vocis  ,   placebat.     Atqui  fi  IpvSptfTov  ab  Ery- 
thra effet  didum ,  &  hoc  vcrum  genuinumque 
maris  nomen  fuiflet,  fine  dubio  Hiftorici  3c 
Geographi  veteres  potius  ipvflp<*r#y  earn  appel- 
laflent  j  -  quippe  quod  nomen  propius  expri- 
nieret  originem  ejus  ab  Erythra.     Sed  con- 
G  5  t»v 


§.  XXI 
Pmdari 
locus  de 


DISS  E  R  T  A  T  I  O   II. 

trarium  fieri  videas.  Herodotus,  Ariftopha- 
nes  ,  Ariftoteles  Meteor  oU  i.  14.  &  2.  Pin- 
darus, Berofus  in  1 .  Baby  I.  Strabo  >  Arrianus 
in  Periplo ,  Agathemeris  in  Geogr.  Paufanias 
/.  1.  f.  33.  &  6.  26.  aliique  paffim  epu6p#\vo- 
cant ,  &  plurimi  Latinorum  ruhrum. 

XXI.  Non  abs  re  erit ,  hie  dilquirere  quo 
fenfu  Pindarus  in  Pythiis  fcripferit  Argonau- 
trubro tas  a<^  Rubrum  Oceanum  pertigiffe  ,  quod 
exfenfus.  plane  contra  omnem  verifimilitudinem  ab  eo 
di&um  videtur.  Sive  enim  per  mare  rubrum 
intelligamus  mare  Indicum  ,  vel  Sinum  Per- 
ficum  Arabicumve,  nihilominus  credi  vix  po- 
tefl:  ad  ullum  ex  hifce  maribus  finubusve  Ar- 
gonautas  efle  delatos.  Quibus  accedit  quod 
veteres  ,  qui  fe  certatim  exercuerunt  in  de- 
Jcribendo  hoc  famofiffimo  itinere  ,  non  fcri- 
pferint  eos  tam  longe  proveftos,  necexopi- 
nione  fua  id  fcribere  potuerint ,  quia  iis  per- 
fuafum  erat  tantum  effe  ardorem  intercedentis 
plagae  ,  &  adeo  periculofam  maris  Atlantic! 
navigationem,  maxime  fi  totam  Africamcir- 
cum  vehi  debuiflent  ,  ut  iter  ex  mari  medi- 
terraneo  a  columnis  Herculeis,  ultra  quas  «?- 
(Sotlov  aha  inviummare  Pindarus  appellat,  in 
Nem.  od.  3 .  ad  Indicum  Oceanum  inftitui  pla- 
ne non  poffet.  Quum  itaque  folus  Pindarus 
illos  ad  mare  rubrum  delatos  canat ,  varias  ex- 
pertus  eft  &  nunc  &  olim  Criticorum  cen- 

furas, 


D  E     M  A  R  I     R  U  B  R  O.        10J 

furas,  quorum  maxima  pars  turpiflimi  erroris 
notam  Nobiliffimovatiinurunt,  nee  dubitare 
affirmant ,  llic  peffime  hallucinatum  effe  Poe- 
tam.  Verba  ipfa  Pindari  haec  funt  in  Pjth, 
od.   iv. 

Uovtco  t  fyvfyep  JFiyifjmSv 
T'  tQvei  yuvcuKoov  olvifoQoVM. 
Dein  veSli  funt  ad  profunda  Oceani 
Et  mare  rubrum ,  ZT  Lemniarum 
Gentemmulierum^  qukviros  occidebant. 
Illud  piyt v  verto  i  uti  Scholiaftae  id  explicant , 
per    <$t$<rmix*mv  8c  i*vritisi$*oi  anpiwouf 
tw   n  £  'nxgattT  *rc h»^i  *)  ff  ipuSp*  JasAaV- 
«rj7.     In  iifdem  illis  Scholiis  Pindarus  primus 
appellator  qui  Argonautas  eo  ufque    prove- 
ftos  fcripfit.     Sed  videamus  ipfa  verba.     Ilp«- 

\oiosy.  Kcuvoog  Jl  o  nbStytQr»  «V  tuvtdc  t»  m- 
Koiyvi  !$Bpt?  ^ntKcc^Svj^  cw  ApyivavTDcs.  A  A- 
A«?  *i  ivT  'nxiwx  wehayeo&iV)  tvtoKpoHrt  m* 
<SK9k<nv  <&atI&4v  5  Aoy*.     "EiAij$«  ft  •  n/v- 

J*t@*    TO     7T{>CliTGV     HKVTCtlV      J&VQ$JQV     Xj      clvil- 

f&tftfxlwS  tcr^etidv  lifciMV*  *Ei?  ph  p*$  iiv 
'Axsavoy  yjjf  liul  'Epv&gav  «VfiCAAOV  ,  <f)€U^0V- 
71?  C4C  KoA^ojv.  Tafr  i\  Ayfstvtoug  epr^azsv 
7re/v  «V  lav  rio'vw  l7n^rA€v<r^.  Delati  funt 
ad  Oceanum  er  mare  rubrum.  Novum  au-em 
fft,  qttodhic  narr at  Pindarus  ad  illaufque  ma- 
ria 


I08       D  I  S  S  E  H  T  A  T  I  O  "II. 

via  vagatos  effe  Argonmtas.  Alii  vero  in  his 
verbis  fuperflmm  efjepropofttionem  dicunt.  Pin- 
darus  autem  ill ud  quod  or  dine  temporis  pri- 
mum  contigit,  ultimo  loco  collocavit :  nam  ad 
Oceanum  cr  mare  rubrum  navigarunt  fugien- 
tes  ex  Colchide:  cum  Lemniis  autem  mulieri- 
bus  rem  habuerunt  quum  verfus  Pontum  navi- 
garent.  At  profe&o  Hefiodus  (de  quomox) 
8c  Homerus  jam  Pindaro  praeiverant,  de  quo 
Strabo  lib.  v.  xxQelTrsgTQv  'OJveai&ets  io¥  '£1- 
Kimov  !|g£#A€,  o$$ptKwim  j^  iiv  'lotovva. 
XJti  Ulyjftm  in  Oceanum  exiffe  fecit ,  it  a  O"  Ja- 
finem.  Atqui  ilium  Oceanum  appellat  Pin- 
darus  mare  rubrum»  quamobrem  ftatim  vi- 
debimus.  Diodorus  Siculus  ex  relatione  mul- 
torum  inter  veteres  lib.  iv.  cap.  58.  tradit, 
-  Argonautas  in  ipfo  Oceano  Atlantico  diu 
flufiuaffe,  quidni  &  idem  Poetae  Pindaro  dicere 
licuit  ?  En  verba  Diodorh  'qvk  o'hiyot  yd*  r  75 
^fXCUcov  ovyt&Qwv  *9  t  {AtTuyevisigcov  (  uv  is* 
Hi,  Tifj,ou@' )   tyaai  cw  'Agywtw&s   jwctw  ijfv 

§"  Sigp-T©-   oipmXWV   7rvfyl$u%$  vWAhjT»  Q^- 

imnKioxc&Wi  mxpoiio^ov  ty  /uvjfAW  ai%l<xv.  'Av#- 
TiXwowms  yap  oivcvv  2^  J  T*vou£@r>  mm- 
jU«  Itti  twV  rtyyccG  it  <jimv    tivm  tvv  vxvv  JWA- 

KVOZCVTDCS  XOlV  STSpg     TIttKlV     tfBTKjU*     ?»}?    pJfllV    £- 

fyotKacrcnxv.      'Am    is    r  <&x7«*  im  mv    i\lai¥ 


DE     MAUI     R  U  B  R  O.         IO9 

Jvihocasav  etcrjrhzwcH.  Non  pauci  vero  Zsr  ve- 
terum  Cf  recentiorum  fcriptorum  5  inter  quos  Ti- 
tnaeus  eft  ,  tradunt  Argonautas  ,  poft  raptum 
vdlus  aureum  quum  fcirent  ojlium  jluminis  ah 
Aeeta  ejfe  navibus  praeoccupatum  ,  mirum  fa- 
cinus  C"  memoria  dignum  edidiffe.  Tanaim 
enim  ingreffos  adfcendijfe  ad  ejus  fontes  ,  CT 
navi  per  fpatium  aliquodprotraBa  per  aliud flu- 
men  m  Oceanum  fi  effundens  admaredevemffe, 
O*  turn  ab  feptentrione  verfus  occafum  ita  cur- 
fum  ficxijfe*  ui  a  ftniftra  continentem  haberent9 
Cr  tandem  juxta  Gades  in  mare  noftrum  inve- 
iios.  Quibus  adde  teftimonium  Scymni ,  cjuem 
citat  Scholiaftes  Apollonii  ad  lib.  iv.  ^.284* 
'O  ph  y*i  2xu'juv@-  avow  tya.  TuvaiJ®*  jte- 

*mv  tffjkSTipav  ^clKqwcm iKqKvfaw.  Scymnus  (ait 
Argonautas)  per  Tanaim  navigaffe  ufque  ad 
mare  magnum  &  inde  pervemffe  in  mare  no- 
strum. Et'ne  quisexcipiat  Tanaim  non  in- 
fluere  in  mare  magnum,  quidam  navem  Ar- 
go  per  ficcum  aliquo  fpatio  tra&am  ,  ope  in- 
ftrumentorum ,  referunt.  Quamvis  id  necef- 
farium  non  fiiit,  fiquidem  Medea  artibus  ma- 
gicis  in  ficco  aquas  excitareubique  potuit ,  ut 
lepide  Scholiaftes  Lycophronis  ad  v.  887.  Sed 
&  ante  Pindarum  Hefiodus  in  Oceanum  Atlan^ 

ticuns 


■  L 


110  DISSE  R  "T  A  T  I  O  IL 
ticumArgonautasdeduxerat.  Scholiaftes  Apol- 
lonii  ad  lib.  iv.v.  250.  'H<no'<f(^  £*  %  n»v- 
2&f@-  bf  YlvSiovUcug  Jtj  'Avripocxog  ov  Av^ 
Ztyx  5  'ClKiwx  (pfjaiv  ihtyuv  eig  AiQvqv  i^  /3#- 
jttVttviw  w  KAjfym  «V  to  wirtpov  Trihayae  }t- 
>S6&af.  Hejiodus  autem  &  Pindar  us  in  Pjtbio- 
nicis  ( is  hie  textus  eft  quern  examinamus ) 
&  jintimachus  in  Lyde  dicunt  per  Oceanum 
( i.  e.  mare  Atlanticum )  eos  venijfe  in  Libyen  O* 
fort  at  a  aliquo  ufque  navi  Argo  in  noftrum  (i.e. 
mediterraneum)  mareejfedelatos.  Scholi  ftes 
Lycophronis  ad  ^.887.  per  Phafin  eos  dedu- 
eit  ad  Oceanum  ,  &  2^  t£V  efa»  fahocewe 
%$  $  "AJfofe ,  per  mare  externum  <cr  Hadriam 
eos  navigajfe  fcribit.  Quum  itaque  hinc  pateat 
plurimis  inter  veteres  perfuafum  fuiffe  Argo- 
nautas  ultra  columnas  Herculis  mare  Atlan- 
ticum navigafle ,  quidni  Pindarus  rede  cane- 
re  potuit  illos  ad  rubrum  mare  fuiffe  delates, 
quandoquidem  &  Poetae  Latini  illud  mare  He- 
fperiumquod  extra  columnas  eft  ,  &  in  quo 
Sol  occidere  credebatur  ( quemque  ibi  in  ma- 
re cadentem  &  obrutum  aqnis  non  fine  quo- 
dam  horrore  Decimus  Brutus  deprehendit , 
ut  Florus  loquitur  /.  1 1 .  c.  1 7. )  a  rubore ,  quo  id 
perfundebant  ultimi  folis  radii  ,  id  mare  ru- 
brum appellarunt.  Ita  Virgilius. 

PraecipitemOceanirubro  lavit  aequorecurrum. 
&  Seneca  Tragicus> 


BE    MARI     RUBRO.        Ill 

quo  ferens  Titan  diem 

Lajfam  ruhenti  mergit  Oceano  rotam. 
Vel  an  licuii  Latinis  Vatibus  id  mare  rubrum 
appellare  ,  Graeco  nequaquam  id  mm\m  ipw- 
9-pov  dicere  ?  Cur  ergo  in  Pindaro  id  erro- 
neum  &  falfum  &  novum  dicitur,  quod  in 
Virgilio  &  aliis  absque  incommodo  fertur  ? 
Putamus  itaque  fummo  jure  juxta  Mytholo- 
giam  Graecorum  fcripfifle  Pindarum ,  Argo- 
nautas  ad  mare  rubrum  pertigifle :  at  non  in^ 
telligimus  id  quod  proprio  nomine  mare  ru- 
brum di&um  elt ,  illud  fc.  quod  Indiam  Per- 
fiamque  &  Arabiae  litora  alluit,  fed  Atlan- 
ticum ,  Hefperium  ,  extra  fretum  Herculeum  , 
quod  ex  opinione  veterum  folem  occidentem 
excipiebat.  Leve  eft ,  quod  video  mihi  obji- 
ci  pofle  in  explicatione  verborum  Pindari ,  fi 
IpvS-poV  Uivlog  mare  Atlanticum  fuerit,  bis 
idem  dixifle  Poetam  ,  quia  £lKtav£  mAayif 
paulo  ante  memorat  >  per  quae  fine  dubio 
Atlanticum  Oceanumintelligit,  &  diftinguen- 
dum  propterea  videri  inter  CImuvov  &  mvlov 
«pv9-pov.  Quis  enim  nefcit  %v  24$  JvoTv  fae- 
piffime  a  Poetis  dici?  Quod  fi  quis  plane  non 
acquiefcat  iis  ,  quae  ad  interpretationem  loci 
Pindarici  attulimus  ,  credat,  per  me  licet, 
Pindarum  dicere  voluifle  Argonautas  ad  Si- 
num  Arabicum  &  ulterius  efle  delatos,  fed 
ita  ut  per  Ifthmum ,  qui  mare  mediterraneum 

& 


' 


112       D  I  S  S  E  R  T  A  T  I  O  It 
&  Sinum  Arabicum  dirimit ,  navem  Argo  por- 
taverint  ,  uti  nonnulliveterum  fcribunt,  vel 
Nilum   ingreffi  per  aliquod  ejus  brachium, 
quod    olim    in  Sinum  Arabicum    influxifle 
quidam  memoriae  prodiderunt ,  in  ilium  Sinum 
pervenerint,  hJ\  ra^S  p*v  ^  tout*. 
cXXH        XXII.  Dum  haec  de  mari  rubro'ceom- 
Locus  m  mentabar ,  diu  quoque  me  follicitum  habuit  hie 
cxpenfus.    Silii  Italic!  verfus/*&.  xvi.  quo  Gades  adlitora 
Erythraea  collocat. 

Nam  repeto  Herculeas  Erjthraea  ad  litora 

;  Gades. 
Per  quae  litora  mihi  intelligenda  effevideban- 
tur  litora  occidua  Hifpaniae  ,  quae  quod  ru- 
berent  tincta  ultimis  Solis  occidentis  radiis ,  ru- 
bra &  epv&p*7*dici  potuiffe  mihi  perfuadebam. 
Quidni,ita  mecum  difpucabam,  uti  magnum 
illud  mare  quod  fob  Zona  torrida  eft,&  litora  A- 
fiae  a  meridie  alluit ,  rubrum  &  Erythraeum  di- 
dum  eft,  ab  ardore  Solis cui  fubjacet ,  &  hoc 
Hefperium  mare,  quod  rubrum,  licet  appel- 
lative ,  Virgilius,  &  rubens  Seneca,  vocant ,  & 
Pindarusep^pov,  potuit  Erythraeum  diciabSi- 
lio?  At  poftea  dum  de  hoc  ipfo  argumento  con- 
fabulabar  c\imJoan.Corn.Pauu>w,vkokMum  B 
terarum  amantifEmo ,  peritiffimoque ,  convertit 
;  animummeum  ad  opinionem  veterum  quorun- 
dam,  qui  ipfam  infulam  Gadium  «pv^wappel- 

larunt. 


D  E     M  A  R  I     R  V  B  R  O.       1 1 2 

larunt,  &  Phoenices  ibi  &  vicinis  inlocisha- 
bitantes  ab  Erythraeis  ortos  credebant.     Jta 
Euftathius  ad  Dionyf.   m^y.  v.  5581  d^ot 
v>i<rov  ipv&etav  nnty  mvtu   ru  TolSetggn£  Aio- 
vvcriui  «  ovv1pi%Qvm  j   ol  $\  vi)nv  nva  'Efvfaut 
amy  fttf^GiGKypivtiv  TvTg  r#<J«po*?,   ^pS^uoT  $«- 
JWo>  Ji<Hpyo[Aiv>iv.     Alii  Infulam  Erythiam  ejfe 
ipfas  Gades  Jiatuunt  ,    Dionyfio  non  dames  af 
fenfum>  alit  vero  infulam  Erythiam  dicunt,  ei 
adjacemem   Cr  intervallo  jladii  ab  ea  remo- 
tam:     Strabo  lib.  1 1 1 .     'E^vfetct*  Jg  TaJeiggc 
tows  hiyn  0   (pegSKvJw    a/  y  ru  q&i  «n>v  T^ 
fvovY/V  pvfo'xtn.     Erythiam  ipfas  Gades  vide- 
tur  appellare  Pherecydes ,  in  qua  ilia  accidijfe 
ferum    quae   de   Geryone  narrantur.     Plinius 
lib.  iv.  c.  11.  Infula  efl  longa  in  will.paf- 
fum^  mil.  lata  in  qua  prius  oppidum  Gadium 
fuit.     Vocatur  ab  Ephoro  O*  Philiftide  Erythray 
a  Timaeo  &  Sileno  Aphrodiftas ,    ab  Indige* 
nis^  Junonis.  SoWnus  cap.  23.  In  capite  Baeti- 
caCy  ubi  extremus  efl  notiorbis  terminus^  infula  a 
cominemi  feptingemis  pafftbus  feparatur^  quam 
Tyrii  a  rubro  profeBi  mari  Erythraeam  >  Poeni 
Itngua  fua    Gadir,  id  efl>  fepem  nominarunt. 
Salmafius  ibi  notat  libros  exhibere  Erytran. 
Plinius  ,   licet  diftinguat  Gades  ab  Erythia, 
hanc  tamen  ita  di&am  teftatur ,  quoniam  Tyrii 
aborigines  eorum  orti  ab  Erythraeo  mari  fere- 
bantur.    Quod  &  Dionyfius  in  m(tr,y.  v.  90  5. 
fcribit.  H  -'#i 


114*      DISSERTATIO  II. 
*0*   £'  dhQ$  iyybs  iovng  9  i^r«vu^/ijv  $oi>* 

Tuv  £'  oivSgw  ytvtfc  oVEjiuSga&i  j*;#'<x<nv. 

jilti  ant  em  qui  mare  accolunt,  eognomento 
Phoenicesy 

Ex  illorum  firpe  qui  Erythraei  funt. 
Quia  itaque  Phoenices  ab  Erythraeis  orti  cre- 
debantur,  appellavit  Silius  ea  litora,  quae  Phoe- 
nices fuis  coloniis  nobilitaverant ,  ^rythraea. 
Nee  videtur  id  mutandum  in  Erythea  ,  ut 
quidam  voluerunt ,  aut  infula  quaedam  Ery- 
thia  vel  Erythraea  a  Gadibus  diftin&a  ftatui. 
Nulla  in  hoc  traBu  infula ,  exceptis  Gadibus* 
vet  nunc  vel  ohm  fuit ,  fcribit  Voffius  ad  Me- 
lam,  fag.  2.50.  Ego  quoque  non  capio  ,  ii 
'£pu'9«ii  fueritfita  inter  Hifpaniam  &  Gades, 
ut  fcribunt ,  ubi  ea  effe  potuerit ,  non  enim  ibi 
ullurn  eft  fpatium  conveniens :  tamarftecon- 
junguntur  Gades  litoribus  Hifpaniae.  Vel  di- 
cendum  eft  Gades  veteres  mari  obrutas  latere , 
&  infulam ,  quam  nos  Gaditanam  vocamus, 
efle  veram  Erytheam :  quo  &  haec  Strabonis 
nos  ducunt  lib.  11 1.    'Eowot<n  ot  jTwAajci  tta- 

Videntur  veteres  appellajfe  Gades  O*  adjacen- 
us  infulas  Erythiam.  Etf.  2  5  2 .  notat  Infulam 
Gadium  di&am  Erythraeam  a  colore,  quod 
rubeat,  Cr  praefertim  ad  fit  a  utrinque  litora  <CT 
tota  ilia  or  a  collibus  e  rubric  a  er  minio  fit, 

C9B- 


DEMARI     RUBRO,       II  ^ 

confpicua.  Quare  ctiam  fufpicari  quis  poffit  a 
rubro  colore  ea  litora  a  Silio  Erythraea  effe 
di&a,  fiqiiidem  Poetae  licuit  vocem  Erytbraei 
pro  rubro  ufurpare. 

XXIII.  Quae  cum  ita  fe  habeant  ,  putoj.xxiil. 
evidens  effe  nomen  maris  Rubri-non  effe  pro-  ujhsharum 
prium  Sinui  Arabico ,  fed  convenire  vafto  illi  °kfervaito- 
Oceano  qui  ab  extremis  Indiae  litoribus  uf-  *a"*  de, 
que  ad  Orientale  latus  Africae  fe  extendit , "* 
finumque  Arabicum  &  Perficum  mare  Ru- 
brum  did ,  quatenus  ejus  partem  conflituunt ,  • 
&  errare  omnes  illos  feu  fcriptores ,  feu  ora- 
tores  Sacros,  qui  mare  rubrum  defcripturi, 
folum  defcribnnt  Arabicum  Sinum,  conten- 
duntque  ab  Edomo  univerfum  mare  rubrum 
effe  appellatum.     Multis  equidem  non  vide- 
bitur  operae  pretium  haec  tarn  accurate  diftin- 
guere :  fed  mihi  fat  eft ,  laborem  meum  pro- 
bari  ab  lis  ,    qui  experti  funt  quanta  confu- 
fio  &  quam  craffi  errores  ex  negle&is  iftiuf- 
modi  animadverfionibus  nati   fint ,    &  cum 
Judaeis  fatehtur,  non  effe  vel  unam  in  facro 
Codke  literam ,  a  qua  non  res  maximi  mo- 
menti  dependcant.     Quicquid  fit ,    vera  re- 
rum  vocabula  perdere  non  oportet.     Ut  ex- 
emplo   quodam  diiia  mea  confirmem,  volo 
attendi  ad  mare  Jonium,    cujus  Sinus  nunc 
Hadriaticus  appellatur  ,   olim   Sinus    Jonius. 
Falluntur  ergo  illi ,    qui  non  tantuoi  Sinum 
H  .2  Adria- 


i 


Il6      DISSERTATIO    II. 
Adriaticum  totum  pro  mari  Jonio  habent , 
quum    Sinus     tantum  maris  Jonii    fu?rit  j 
fed  &  ifti ,  qui  partem  exiguam  maris  Jonii , 
quae  litora  Graeciae  alluit  ,     mare  Jonium 
appellant,  uti  Laurenbergius  in  mappa  Graeciae 
Jonium  pelagus  folummodo  id  vocat ,  quod 
Acarnaniam  alluit ,    &  inter  gradum  latitude 
38  &  39  eft  :    quafi  ulterius  fe  non  exten- 
deret.  At  haec  proprie  maris  Jonici  pars  eft. 
Atque  ita  fere  Blancardus,  &  alii  nonnulli ,  qui 
.  id  nomen  maris  Jonii  parti  cuidam  fecerunt 
proprium ,  &  vero  mari  Jonio  abftulerunt.  Et 
fie  mari  Jonio  videmus  idem  contigifle  quod 
mari  rubro.      Uti  enim  Sinui  Arabico  nunc 
proprie  nomen  maris  rubri  datur,  &  vafto 
illi  mari  rubro  ,  quod  Indiae  Perfiae  &  Ara- 
biae  meridionalia  litora  alluit ,    negatur ;   ita 
quoque  mare    Jonium    vero  nomine  priva- 
tur   &  Sinui  aut  exiguae  parti  ejus  id  folum 
privatimque  tribuitur.  Nata  videtur  haec  con- 
fufio    ex  eo,  quod  Poetae  &  alii  fcriptores  , 
qui  Rhetoricos  loquendi  modos  amant ,  pro- 
mifcue  &  mare  &   Sinum  Jonium  appella- 
verint  aquas  Jonias.     Ita  Propertius  de  vifto- 
ria  A&iaca  in  mari  Jonio  lib.  iv.  6. 

—  Sceptra  per  Jonias  fratia  vehuntur  aq  uas. 

Et  Claudianus  de   Sinu  Jonio ,  in  quern  fe 
Athefis  effundit  de  v  1  Conf.  Honor. 

—  imrnif 


■ 


DE     MARI     RUBRO.       II7 

—  inimicaque  corpora  volvens^ 
Jonios  Athefts  mutavit  [anguine  fiutt  us. 

At  ex  veterum  teftimoniis  nihil  eft  ccrtius 
quam  diltinguendum  eflfe  Sinum  Jonium  i.  e. 
Hadriam  a  mari  Jonio  5  &  to  'Ig'viqv  nihaytg 
ejfe  as  0  f xA' J«o7v  0  'Aiqieu; ,  ut  verbis  utar 
fchol.  Apollon.  ad  /#.  iv.  308.  quem  vide* 
Sed  nianum  de  tabula. 


H 


HI. 


I  I  I. 
DISSERTATIO 

D     E 

MO    N    T    E 
G    A    R    I    Z    I    M. 


III. 

DISSERTATIO 

D    E 

MO     N     T     E 

G     A    R    I    Z    I    M. 

Omen  hujus  montis  fcribitur?- ]-  Fay'* 
in  Sacra    Codice     a™     in»'*'»" 

.       .  rnontts 

mom  Gent.zMn ,  Dent.  xi.Gari^m. 
29.  Chaldaeus  Interpres  habet 
ftnSi  JOIB,  Hierofolymita- 
mis  DVnjT,Graccus  op©*  Tctft^iv ,  &  r*- 
£'#v.  Ita  enim  folebant  Graeci  terminatio- 
ncm  pluralem  efferre  per  Dp  &  ih  vel  *y\  & 
Schevaper*,  utin  2«ju»i).A92«A«ju«y.9  &c. 

Syrus  >Q*lKt?  faQt£  »  Ara^s  a^  Erpenio  editus, 

Kcrizimy  mutato  3  vel  ~  in  literam  ejufdem 
H  5  organi 


122         DISSERTATIO    III. 

organi  5  ut  loquuntur  Grammatici.  Ipfi  Sa- 
maritani  in  Pentateucho  fuo ,  uti  in  Uteris ,  & 
In  Chronico  fuo  MS,  to,  five  libro  Jofuae,  quem 

poffideo,  ff>\*>  >•?*  jP<    Nonnunquam  a 

Graecis  nomine  ex  duabus  vocibus  conflato 
dicitur  Hargan  zjm.  Ita  Eupolemus  'ktycc&Qv 
appellat  >  &  interpretatur  illud  og®-  «vJ/iV» ,  mon- 
tem altiffmi ,  quum  debuiflet  fcripfiffe  mon- 
tem Garizjm>  DTTM  1H.  Marinus  quoque 
Photio  laudatus  cod.  242.  b>  of « .,  inquit  ,  'Ap- 
7*es&  Koi,X%fA,ivc*  A*oV  vvJ^Va  dyttoruiw  Itfov  9 
in  monte  ditto  Argarizjo  (  ii&w ,  five  monte  , 
GariZtim )  Jovis  altijfimi  Sanftiffimum  Tern- 
plum.  Au&or  etiam  antiquus  Itinerarii  Hie- 
rofolymitani.  Civitas  Neapoli.  Ibi  eft  mons 
Agazjtren ,  lege  5  Argarizjm.  A  pud  Mala-  j 
lam  quoque  in  Chronico,  ubi  agit  deftrage 
Samaritanorum  ,  fub  imperio  Juftiniani ,  quum 
viginti  miilia  eorum  ceciderunt ,  malenomen 
hoc  legebatur  5  'e<pvj*Y«V  vi  of®*  to  Kiy>$jQv 
'AgmxeJiQv ,  fugerunt  in  montem  Arparizin. 
Nee  aliter  quam  conjufiSim  in  Pentateucho 
fuo  &  in  Uteris  ad  CI.  Ludolfum  aliofque 
Europaeos  datis,  appellant  hunc  montem 
^nT^fiT^n^  y  Cr^Pn.  Quod  ideo  ac- 
curatius  noto ,  quia  in  indagandis  iftiufmodi 
vocum  originibus  ,  divifio  debet  inftitui,  &  I 
xnodp  una  modo  altera  explicari :  quod  faepc 

vi- 


DE    MONTE    GARIZIM.         12^ 

video  negligi.  Exemplum  hujus  rei  fit  ]udae 
proditoris  nomen,  quod  in  facris  Uteris  'I<nc<*- 
g/Jw  St'lAotyitaSi  fcribitur,  quodCl.Ligt- 
footus  derivat ,  quafi  una  vox  foret  ,  ab 
K^'llpDHjquod  &  fono "&  iignificatione  Scor- 
teum  exprimit.  Quum  tamen  nihil  videatur 
probabilius,  quam  to  'I<t>c#&<&>3-  efle  confla- 
turn  ex  EH*  Vir*  &  DVlp ,  K*e/«&,  Huoi 
nomen  urbis  eft  ex  facro  Codice  notae.  Un- 
de  una   vox  fada  eft  e  duabus,  uti  in  /3#g- 

dKiKhfjLcc  &  fimilibus.  Notiffimus  eft  hie  la- 
quendi  modus  fflHp  jR'H«  Vir  e  Kariothrk. 
oriundus,  vel  cminens  inter  incolas  iilius  ci- 
vitatis.  Sic  Antigonus,  qui  Legem  oralem  a 
Simeone  Jufto  accepit,  didus  eft  )D)D  ttf'ifc 
Vir  e  Soco  ,  id  eft,  Sochaeus.  Sic  &  inter 
dodores  Mifnicos  funt ,  K01JT13  WM  Bano- 
tenfts  ,  tVliffi  133  5JTK  Vir  e  paga  Gam- 
ma j  &c.  Atque  ita  didus  eft  Judas  Ifca- 
Yiothy  id  eft,  Cariotenfis.  Quodnon  parum 
firmatur  teftimonio  Bezae ,  qui  fcribit  in  Vetu- 
ftiflimo  Codice  fuo  manu  exarato  ubiqueapud 
Joannem  legi  "i&ri  Kctejcorx  ,  ex  Carwth ,  pro 
vulgata  Ledione  'Lrxas^wS :  quae  varia  ledio 
notata  non  eft  inter  illas  v  quas  aut  Curcel- 
laeus  aut  Angli  ex  plus  centum  Codicibus  col- 
legerunt.  Vidit  quoque  CI.  Bartoloccius  in 
Eruditiffimo  volumine ,  Bibliotheca  Rabbinica^ 

fart. 


124        PISSERTA.TIO   III. 

part.^.pag.  23.  (  cu/us  novam  editionem  a^- 
greflus  tuit  Amftelodami  meo  confilio&  dudu 
S.  Vetzjildus  ,  fed  quiim  folia  quaedam  typis 
jam  eflent  excufa,  obitti  fuo  filurri  operisab- 
rupit :  quod  ideo  moneo  quia  in  praefat.  Ana- 
Icdorum  Rabbinicorum  illam  editionem  pro- 
mifi,  quae  an  ab  aliis  perficienda fit ,  dubito) 
nomenlfcariothdivididebereinduo,  &com- 
pofitum  efle  :  fed  pro  Carioth ,  nomine  pro- 
prio  loci ,  fubftituit  meo  judicio  minus  apte 
Kpnip  Caryotas,  &  vult  XEJmp  fcTtt 
cflevirum,  qui  in  loco  Caryotis  (palmae  id 
genus  eft)  abundante  natus  eft,  &  certum 
efle  ait  Judam  a  valle  Jerichuntina ,  ubi  caryo- 
tarum  copia  erat ,  Ifcarioten  efle  diftum.  At 
non  Videtur  genius  Hebraifmi  pati  talem  ex- 
pofitionem  ,  non  magis  quam  illam,  quam 
lbi  quoque  tuetur  Vir  Dodiflimus,  Antigo- 
num  didum  effe  131D  &TK,  quod  ex  loco 
tabernaculis abundante,  oriundusfit,  a  TVQD. 

sffcikmr.  f  Pel,atur>  &  !Pfl  *e  vocant,  Montis  benedi- 
S$  accoUs.  -Quod  quare  ab  iis  fiat  ,  nemo 
ignorare  poteft,  nifi  qui  in  rebus  Samaritanis  | 
plane  hofpes  eft.  IVIpns  is  cultui  divinofin- 
gulan  ratione  facer  eft,  &  benedidionibus  olim 
juflu  Dei  in  eo  recitntis  illuftris  ex  fententia 
Samaritanorum,  &  quern  ipfae  piaculares  a- 
quae  in  univerfum  terrarum  orbem  tempore 

NoacM 


DE    MONTE    GARIZIM.         I2f 

Noachi  effufae  refugerunt  ,  fie  ut  ficcus  re- 
manferit :  qua  de  re  plura  dicemus  poftea.  Ve- 
rum,  antequarn  hunc  tuuliim  Montis  bene- 
didi  milium  faciam ,  monendus  es ,  Ledor , 
in  Epitome  Chronici  Samaritanici  ,  quam 
Exercitationibus  Antimorinianis  fubjunxit  CI. 
Hottingcrus ,  haec  legi  ad  c.  z  3 .  p.  1 1 2 .  jfofu* 

in  monte  benediBo  y  id  eft  ,  Samaritano  non 
tantum  arcem  fed  &  templum  in  ejus  vertice 
conftruxit.  Proprie  ilia  verba ,  citata  ex  Chroni- 
co5  fbnarent  5  in  monte  benediBo ,  qui  notus  eft 
nomine  Schomron  5  five ,  td  eft  ^  Schomron.  (Jn- 
de  videretur  colligi  debere  montem  Shomron , 
cui  Samaria  urbs  infidet,  a  Samaritanis  etiam 
montem  benedidum  appellari.  Sed  omifit  Hot- 
tingerus praecedentia5a  quibus  fenfus  pendet.Ita 

ibi  legitur    &a&a    \£W)\  *£j>    ^?j 

QJJ'*'**'}  LjJ**"?'  Et  conftruxit  Jofua  Rex 
(vel  Princeps)  arcem  fuper  montem^qui  eft  ad 
finiftrum  latus  montis  benediBi  ,  qui  dicttur 
Schomron.  Eft  itaqtie  mons  Schomron  alius 
a  monte  benedido.  Haec  moneo,  ne  quis 
imprudens  his  verbis  fallatur ,  non  ut  detra- 
ham  meritis  Viri  Eruditiffimi ,  qui  omni  o- 
pe  has  literas  illuftrare  annifus  eft ,  &  ali- 
bi errorem   fuum   vidctur  agnoviffc.     Uti- 

*  nam 


126         DISSERTATIO    III. 

nam  inter  Chriftianos  multi  tales  exifterent ! 
§.  II fr~  HI.  Mirum  vero illud  nomen  eft , quo  Ju- 
Dmtw  (V  daei  volunt  montem  Garizim  didum  effe  in 


unde  ? 


antiquiflimo  Commentafio  in  Genefin ,  Be- 
reshith  Rabba  SeSi.  3  2 .  &  8l.<.  §.3  Sc.  DUEfrS  i 
uti  pofteriori  loco  fcriptum  extat,  quam  fcri- 
ptionem  fequitur  Audor  Lexici,  Arachdi- 
di  >  qui  fidem  fuam  in  exhibenda  vera  vo- 
cum  barbararum  ledione  faepe  mihi  probavit , 
fie  tit  illius  fcriptionem  praeferre  foleam  vul- 
garis editionibus  Talmudis ,  Bereshith  Rabba , 
6c  aliorum  vetuftiffimorum  librorum.  Idem 
ait  banc  vocem  fignificare  montem  ,  Com- 
mentator ad  Bereshith  Rabba ,  montem  Gari- 
xjmi  quod  ex  duobus  illis  locis  videtur  lique- 
re,  6c  ex  aliis  libris  antiquis,  ubi  eadem  hi- 
ftoria  narratur ,  6c  pro  eo  Neapolin  Samaritano- 
tum  Zy'm3  *7W  plfl'J  fubftituerunt.  Unde 
ilia  vox  du(&afit,  non  ptuo  hadenus  quenquam 
docuifTe.  Ego  conjicio ,  quum  Graeca  vocabu- 
Ja  plurima  tempore  Jonathanis ,  6c  Ifmaelis  fik 
jofephi ,  addo  6c  illo ,  quo  is  commentarius  fcri- 
ptuseft,  permixta  effent  Cermonijudaeorum  % 
non  incommode  vocem  Graece  exprimi  per  ft&t 
A'tSs  voLog  9  $}$?$  >  id  eft  s  ftercoreum  delnbrum^ . 
quod  in  monte  Garizim  erat  5  id  eft  5  dica- 
turn  cultui  idololatrico ,  ut  Judaei  credebant. 
Solent  autem,  falfos  Deos  ftercoreos  appellare 
& (hrcora  D^P3  Dent,  zp;  17.1  Re*.  15.12. 

& 


DE    MONTE   GARIZIM.         11J 

&plurimisaliislocis.  Atque  eomagis  mihi  fe 
probat  haec  conjedura ,  quod  Samaritani  fo- 
lerenteodem  nomine  appellare  Templum  Hie- 
rofolymitanum  Id  liquet  ex  colloquio  R.  Jo- 
nathanis  &  Samaritani;  quorum  hie  ,  praefta- 
ret,inquit,teprecari  in  hoc  monte  Gerizim 
quam  in  ilia  KPnp*>p  JV3  ,  id  eft ,  aede 
flercoris,  innuens  Templum  Hierofolymita- 
num,  quo  R.Jonathan  proficifcebatur.  Pla- 
ne fonat  hoc  idem  quod  mtebS-  vdfc,  DIJE^S : 
unde  mutno  &  Judaei  &  Samaritani ,  hi  Tem- 
plum Hierofolymitanum,  illi  Garizimiticum, 
foedo  hoc  nomine  appellarunt. 

I V.    Ut  &  de  etymo  vocis  Garizim  all-  §.  I V.  zty- 
quid  addam  ,    fine  dubio  radix  ejus  ,    ut  lo-  monvoc'* 
quuntur  Hebraei,  five  vox  primitive  eft  ^yyGar^tm- 
quod  Lexica  transferunt  per  Excidere ,  feci- 
dere ,  abfeindere &  hoc fenfu  Tegitur  />/]  3 1 :  2  3 , 
Hinc  derivatum  JHJ  fecuris,  quae  abfcillioni 
infervit.     Apud  Arabes  eandem  haec  vox  fi- 
gnificationem  habet     (J J. a)  &  ufurpatur 
de  qualibet  refe&ione  vcl  ampiuatione,  uti     - 
arborum,  tritici,  &c.  quo  fepfu  Arabs  tranftu- 
Ht  D^K  6^.37.7.  (quo  folo  loco  haec  ra- 
dix in  V.  T.  occurrit  &  quae  vulgo  trans- 
ferer per  %r0  per  jj±  HJ,  tit  fenfus 
fit ,  eramas  metentes ,  five  refecantes ,  tHanipulos. 
Et,  profedo  font  derivata  vocis   D*?K  ,   ud 


128        DISSERTATIO    III. 

nXfr*  vidua,&c.  WO'?**  k  Hicille^M 
quae  melius  a  notionc  refecandi  fluunt ,  quati 
ab  ilh  ligandi.  Quicquid  fit,  llj  eft  abfcin 
dere ,  &  hinc  DTT3  notabit  fciffores  ,  qu 
amputandi  munere  funguntur  ,  meffores  qu 
triticum  refecant ,  vel ,  fi  malis  vulgatam  ex- 
pofitionem  Gen.  37.  7.  fequi  >  qui  manipulo: 
tritici  colligant.  Nam  P""U  in  participio  Pe 
hil  nonnunquam  agendi  a^que  ac  patiendi  no- 
tionem  habet*  ut  docent  Grammaticorum  fi- 
lii.  Erit  itaque  dicius  Mom  Mejfimm  ve 
fedorum,  ob  fummam  fertilitatem  ,  a  qua  hie 
mons  commendatur  ,  oppofite  ad  Ebal ,  qu: 
fterilis  erat.  Montes  autem  in  Palaeftina  plu- 
rimi,  paftui  pecorum  licet  minus  apti  fint. 
triticum  tamen  proferunt >  &  alias  frumenti 
Ipecies  ,  quae  Eruditiflimi  Maundrelli  ,  L 
A.M.  &;  membri  Collegii  Exeterenfis  obfer- 
vatio  eft,  ipfa  illorum  locorum  luftratione  id 
edodi.  De  etymo  montis  *?3T  Ebal  &  hoc 
monendus  es,  leftor.  Hebraeis  vocem  prL 
mitivam  *?3#  non  effe  in  ufu ,  fed  Arabibus 
&  inter  alia  fignificare  5  foliis  nudare  arborem  ] 

&derivatum  \*z\  ??JPN  faxaalbicantia^dx 
montem  ipfum  in  quo  tales  lapides  inveniuntur  \ 
quae  fuadere  videntur  vel  a  ftcrilitate  vel  a  fa- 
xis  montem  ilium  ita  fuifle  appellatum. '  Eba< 
enim  aridus  erat,  adhuc  tempore  R.  Benja- 
minis ,  pent  faxum  Cfpetra*  uti  ipfe  tcftatur 

GaJ 


I 


DE    MONTE   GARIZIM.        129 

Garizim  autem  font i bus  ,  hortis  ,  vineis  & 
olivetis  amoeniflimis  inftru&us.  Sic  ut  ipfau- 
triufque  mohtis  fades  bened  dtionem  &male- 
didionem  in  eo  peragendam  luculenter  expri- 
meret. 

V.  In  inquirendo  fitu  mentis  Garizim  ante^  yt  s-itus 
omnia  examinanda  funt  nobis  verba  Epipha-  menus  Ga- 
niij  &  eo  quidem  magis ,  quomajori  cum  fi-  rf^im.Du- 
duciacertam  ledori  fuo  fententiam  pollicen-^^^ 
tur.     Ita  ille  Haer.  v  1 1 .     ToT  |3yAty«#»'ft>  axg/-  g<*  ' 

intss  ry  civxTDhy  tv!s  '^tuXy  >  «V  £^«  to 
A&TifovofAtov  ,  ^  'Iijcr»  §  N*v£  >j  /3/6  A@v 
iS/'  gf««  <ak  wowtt  Garizjm  explorati  quidpiam 
habere  velit ,  fciendum  eft  ad  Jerichumem  duos 
effe  montes  Garizim  cr  Gebal  ultra  Jordanem  , 
ad  orientem  Hierichuntis ,  titi  in  Deuteronomw 
Cr  libro  Jofuae  ftii  Naue  fcriptum  eft.  Craffum 
hunc  effe  crrorem  multi,  nep  immcrito,  o- 
ftendere  conati  funt;  turn  ,  quod  mons  Ge- 
rizim  prope  Sichem  collocetur  Jud.  9. 6.  turn, 
quod  ex  jofephi,  aliorumque  veterum,  tefti- 
moniis ,  quae  noftrorum  temporum  experien- 
tia  confirmahtur  ,  liquido  conftet  ,  in  por- 
tione  tribus  Ephraim  ad  Neapolim  ,  quae  o- 
lim  Sichem  dicebatur,  eum  effe  quaerendurn, 
Unde  autem  natus  eft  hie  error  Epiphanii? 
I  Et 


IgO       DISSERTATIO   III. 

Et  quae  occafionem  dare  potuerunt  Do&iffi- 

mo  fcriptori  hac  ratione  commentandi  ?    Sci- 
licet, lcgerat  Epiphaniusin  Sacris  literis  Dent . 
xi. 30.  montes  Gerizim  &  Ebal effe  W)  *?1D, 
id  eft,  contra  Gilgalam ,  uti  Vulgatus Inter- 
"pres,  fyofdfaxiv  J  TaK}dh  5  apud  G 'algal 5  ut  lxx. 
vel  verfus  Gil  gal  ,    <?  regione  Gilgal  ,    ?3p^.. 
N^i  utTargumifta&alii,  &  fibi  perfuafit 
nullum  alium  locum  Gilgal  effe  di&um  prae- 
ter  eum ,  qui  Hierichunti  &  Jordani  proximus 
ita  appellatuseft  a  Jofua,  quod  Deus  circum- 
cifione  ibi  pera&a  opprobrium  Aegyptiab.iis 
devolviffet ,  uti  legere  eft  Jof  5 .  8.     At  aliud 
crat  Gilgal ,  verfus  quod  mons  Gerizim  erat 
fitus,  quod  vel  ipfa  Mofis  verba  Pott. xi. 30« 
collata  cum  ratione  temporum  oftendunt.  Nam 
Mofes  loquitur  de  montibus,  &  locis ,  jam  fiio 
tempore  hoc  nomine  notis,  Gerizim,  Ebal^ 
G  algal.     Atqui  Gilg  1  prope  Jerichuntem  poft 
mortem  demum  Mofis  a  Jofua  id  nomen  ac- 
cepit  Jof  J.  8.     Nee  eft  neceffe  ut  fingamus 
Mofi  revel  itum  hoc  nomen  fuiffe  a  Deo ,  huic 
loco  dandum  poft  ejus  obitum.      Praeterea 
Galgal  aliquod  fuiffe  diftindum  a  Galgal  in 
campeftribus  Hierichuntis,  videtur  iuadere  di- 
ftinfta  recenfio  ttX?  D1J  *f?D  Regis  Gen- 
tium Galgal  Jof  i  ?..  23 .  ubi  non  poteft  intel- 
]igi  Gilgal  Hierichuntinum,  quod  probabiliter 
Regi  Jerichuntis  paruit>  nee  urbs  fuit  ,.fed  cam- 
pus 


DE    MONTE    GARIZIM.         131 

pus :  certe  debuiffet-reeenferi  in  initio  hujus 
feriei  Jof  12.9.  ubi  Regum  a  Jofua  devi&o- 
rum catalogusfervato ordine temporis , &  itine- 
ris  inftituti  incipitab  Rcgibus  Jerichumis  >  Ai, 
&  pergit  memorare  reges  Hierofolymae ,  He- 
bron ,  Jar  moth  ,  Lachis,  Eglon.  Quod  fi  a- 
licubi  idem  is  ordo  in  progrefTu  illius  feriei  non 
videatur  obfe#us ,  erit  vel  exigua  intercapedo, 
vel  iitus  terrarum  attendetur.  Quumque  Rex 
Galgal  penultimo  loco  ponatur,  &  jungatur 
RegibusCWw/*,  &  Dorae  ,  &  Cadefcb,  & 
Ttrfa,  locorum  fatis  notorum,  patet  id  Gal- 
gal  longe  aliud  efle,  cjuam  Galgal,  in  cam- 
peftribus  Hierichuntis ,  quod  primum  velfal- 
tem  inter  prima  loca  (nifi  banc  enumeratio- 
nem  Jofuae  maxime  confufam  &  inordina- 
tam  i erienv  velimus  appellare )  debuiffet  re- 
cenferi.  Et  fi  Galgal  Hierichuntinum  in- 
nuicur  Jof  n.  23.  quid  fibi  vult  vox  addita 
D'U  Gentium?  *?£>??  D'U  "pD ,  Rex  Gen- 
tium Galgal,  Vel  hoc  folum  anfam  fufpicandi 
dedit  magnis  viris  5  per  haec  verba  partem  quan- 
dam  Galilaeae  innui  5  quae  fequentibus  etiam 
temporibus  Galilaea  Gentium  di&a  eft  ,    Vol- 

a«x«*  ?  »,«*',  3c  dw  wa  Jef  9.1. 

Inter  illos  praecipue  videnduseft  CI.  Ligtfoo- 
^tus  in  Cent uria  Geographic a  cap,  88.  qui  per 
*?X?S  Jof  i2.  23.  intelligk  Galilaeam,  & 
confert  rerfionem  Alexandrinam  5   quae  pro 


i^z     dissertatio  III. 

^3*7    loco  citato  habet  TaMXoucu; ,  &  Jo- 
fephum  ,    fcribentem  Demetrium  caftrameta- 
tatum  elTe  b/  'Affihoig  mhn  tw?   TccKiheuaAj  j 
cum  verbis  fcriptoris  libri  i  Maccab.  ix,  2. 

QuKov  g7nM2(7«Aal8  tW  c#-'A{GijAoif.-      Quic- 
quid  fit  ,  five  per  *7J?J1   7*/  i  2.  25.  debea- 
xnus  ipfam  Galilaeam  intelligere ,   vel  partem 
ejus ,  vel  civitatem  5  id  certum  videtur  illud  Gil- 
gal  diverfumeffe  a  Gilgal  prope  Jordanem,  & 
vicinum  effe  region i,  in  qua  Dora,  Cadesh, 
Tirfa;  &  regem  Gilgalis  inter  ultimos  fuifle  a 
Jofua  devidos.  Quare  fi  confideremus  locum, 
ubi  Mofes  verba  pronunciavit  relata  Deut.%1. 
30.  fc.  cis  Jordanem  ,  in  campeftribus  Moab , 
reaiffime  defcribi  montem  Gerizim  ,   *?13  > 
prope,  vel  e  rcgione,  vel  vet  fas,  quod  magis 
probo ,  Gilgal ,  apparebit*     Id  enim  infpe&io 
mappae  Geographicae  clariffime  docet.     U- 
num  addam,  quod  ad  fententiam  illam,  quae 
Gilgal  fofu.  pro  Galilaea  habet ,  illuftran- 
danffacit,   fcilicet  Samaritanos  in  Chronico 
fuo  M.S. to  five  Libro  Jofuae,  ( de  quo  nos 
alias,    Deovolente^,   fufius  agemus)  Gilgal 
illud  Hierichuntinum    ^.aXjw    WJ     Galil 
appellare  cap.  \6<  eodemfc.  nomine , quo  Ga- 
lilaea paflim  apud  Arabes  ,    &  Interpretem 
Novi  Teftamenti ,  dicifolet.     Quod  videtur 
docere  Galilaeae  nomen  olim  idem  fuitfe  cum 


DE  *iONTE  GARI2IM.  I33 
*?i^i  Gilgal,  &  poftea  mutatum  in  b%f7& 
Gaiil.  Quae  duo  Gilgal  quum  non  diftinxe- 
rit  Epiphanius  ,  lapfus  eft  in  errorem  ,  & 
in  eundem  alios  induxit.  Eufebius  em2£a' 
in  lib.  de  locis  Hebraicis  ,  Interprete  Hie- 
ronymo  ,  ita  fcribit :  Errant  igitwr  Sama- 
ritani  qui  juxta  Neapolm  Ganzjn  £7*  E- 
bal  montes  oflendere  volunt  5  quum  ipfos  juxta 
G algal  ejfe  Scriptura  te/ietur.  At  profedo  lion 
errant  illi ,  fed  certiffima  proferunt. 

VI.     Quum  itaque  probatum  dederimus  ^VI-  Gi° 
duplicem  locum  Gilgal  eife  didum  ,  non  vi-  ^*/^T 
detur  neceife  ftatuere  cum  Gerardo  Mercatore  tra&us 
montem  Garizim,  (quern  ipfe  fatetur  partim  montium. 
imminere   urbi  Sichem  ,    motus  audoritatc 
lodjud.  9.)  fuifle  tradum   montium,   qui 
fe  a  Sichem  protendat  ad  Gilgal  illud  quod 
prope   Jordanem  elh      Quod  ideo  tantum 
finxifle  videtur  Vir  dodus ,    ut  explicaret  il- 
lud Deuteron.  x«:  30.  Garazim  efle  *?1D  pro- 
pe, vel  vtrfits  Gilgal  ,    non  aliud  Gilgal  efle 
ratus,  quam  quodinCampis  Jerichuntinis  eft. 
Nee  enim  tuetur  hanc  opinionem  ulla  audo- 
ritatc,  quin  e  contrario  certum  eft  tale  dor- 
fum  montium  non  protendi  a  Sichemo  ad 
Jordanem ,  fed  Gerizim  efle  montem  unicum 
feparatim ,  adverfum  Hebali  &  valle  intermedia 
diftindum.  Quod  fi  &  Ebal  &  Garizim  tarn 
late  protenderentur ,    nullum  certum  locum 
I  J  de- 


r 


134        D1SSERTATIO    III. 

defignaflet  Mofes,  unde  benedi&iones  male- 
di&ionefque  pronunciarentur ,  fed  vagum  il- 
ium &  indeterminatum,  qui  aeque  ad  Jordanem 
quam  in  locis  mediterraneis  Palaeftinae  con- 
cipi  poiTet.  At  difertis  adco  verbis  circum- 
fcribit  hos  montes  Divinus  Scriptor  ,  eofque 
locat  mi!D  \3H&  *?lft$  prope  quercus  Moreh  j 
ut  dubitari  non  poffit,  quin  fingularis  mens  & 
locus  vicinus  urbi  Sichem  innuatur ,  nam 
miD  ]V&  eft  prope  Sichem.  Gen.  11.  Quod 
fi  a  Gilgal  Hierichuntino  protenderentur  hi 
montes  per  vaftiflima  terrarum  fpatia  ufquead 
Sichem  vel  quercus  More  non  videntur  mon- 
ies illi  defcribi  poffe  r  quad  tantum  ibi, 
prope  qnercus  Moreh  5  fid  eflent  5  uti  Mo- 
&s  ait  :  An  non  illi  montes  ftti  funt  trans  Jor- 
danem ,  pofi  viam  quae  due  it  ad  occafum ,  Crc, 
prope  quercus  Moreh  ?  Quorfum  locat  illos 
montes  prope  quercus  Moreh  5  fi  non  ibi,  fed 
prope  Gilgal  Hierichuntinum  ,  illae  benedi- 
diones  &  maledidiones  debuerunt  recitari ,  uti 
Mercator  putat  ?  Quorfum  ilia  deicriptio ,  quae 
videtur  magis  obfeurare  verum  locum  peragen- 
darum  ceremoniarum  quern  innuere  vult  Mo- 
fes,  quam  indicare?  Idem  hoc  mihi  videtur 
ac  fi  dicam  :  fi  Roma  velis  Anconam  pro- 
ficifci,  tranfeundus  eft  Mons  Apenninus.  An 
non  ifte  mons  fitus  eft  in  regno  Neapplitano 
&  propinquus  finui  Tarentino  ?    Hoc  enim 

nolTe 


DE    MONTE    GARIZIM.        I$f 

node  nil  facit  ad  fitum  indicandum  montis, 
quern  aliquis  Roma  Anconam  tendens ,  tran- 
fire  debet.  Sic  etiam,  licet  Gerizim  ab  Gil- 
gal  Jerichuntino  ad  Sichem  protenderetur ,  quia 
tamen  ex  hypothcfi  Mercatoris  ,  cerimoniae  a 
Mofe  praefcriptae  &  ibi  agendae ,  prope  Gil- 
gal  Hierichuntinum  peragi  debebant  5  non  po- 
terant  fcire,  ubi  is  locus  eflet  ex  tali  defcriptione : 
art  non  funt . . .  prope  quercum  Moreh  ?  unde 
longiffimediftabat  verus  locus  peragendarum  ce- 
remoniarum  juxta  viri  dodi  opinionem.  Nam 
iade  debuiflent  Hebraei  colligere  prope  quer- 
cum  More  haec  vota  &  diras  recitari  debere , 
(  quod  vir  dodus  negat )  quia  praecipiuntur  ilia 
peragenda  in  montibus  5  qui ,  ut  noti  fiant  He- 
braeis,  dicuntur  effeapud  cjuercus  Moreh,  id 
eft,  prope  Sichem.  Sed  huic  rei non  immo- 
rabor  diutius,  quum  falfae  itli  hypothefi  in- 
nitatur,  unum  modo  locum  in  facris  Gilgal 
efle  didum,  &  hine  vifa  fit  maxima  difficul- 
tas  Mercatori ,  eundem  montem  prope  quer- 
cus  Moreh  ,  &  Gilgal  ,  loca  maxime  diilita 
collocare ,  quam  amoliri  pofle  non  videbatur, 
nifi  ftatueret  tradum  montium  intelligi  ,  & 
hos  efle  extenfionis  terminos.  Verum,  quod 
plerumque  fieri  folet ,  dum  haec  fibi  perfuade- 
re  conatuseft  Merc 'tor,  alia  quoque  conqui- 
fivit  hujus  fententiae  fuae  firmamenta  j  uti  * 
quod  mox  poft  captam  urbem  Ai ,  hae  ceri- 
I  4  moniae 


$.VII. 

Urbs  St- 
chem  tilt 
montt  ad- 
jzcet. 


I36        DISSERTATIO   III. 

moniae  in  monte  Gerizim  &  Ebal  fuerint 
adae  (  quod  tamen  non  liquet ,  nee  ex  ferie 
qua  res  recenfentur  doceri  poteft,  quia  faepe 
temporum  ordo  invertitur)  quodque  lapides 
ex  Jordane  ufcjue  ad  Ebal  deferri  non  potue- 
rint ,  quad  certupi  fit  eofdem  illos  fuiflfe  qui 
Galgalis  &  qui  in  Ebal  fuere  collocati.  Quae 
figillatim  examinare  non  conftitui ,  quum  Vir 
Eruditifllnms  Andreas  Mafius  id  abunde  prae- 
ftiterit  in  Commentario  ad  Jofuam ,  cap.vui. 

VII.  Accuratius  vero  fitus  montis  Gari- 
zim  intelligitur  ex  eo  quod  urbs  OOt?,  Si- 
chem-Qi  vel  infita  vel  adfita  fuerit ,  utiappa- 
ret,  mjud.  9:  7.     Erat  autem  urbsSichem 
in  portione  tribus  Ephraim  Jof.  .20:  7.  Mon- 
ti ipfi  illam  infedilie    quidafn  opinati  funt , 
quod  ilia  urbs  frequenter  in  Sacris  Uteris  ap- 
pelletur  Sichem  in  monte  Ephraim :  verum  ego 
exiftimo   hoc  loquendi  modo   tantum  indi- 
cari  fitam  illam  fuifTe  ad  montem ,  vel  in  ilia 
parte  terrae,quae,  quod  non  tot  campos  haberet, 
ac  ora  maritima,    inde  DHSK  in,  mom  E- 
phraim ,  di&a  eft.  Et  notatum  eft  ab  iis ,  qui 
iter  inftituerunt  per  ea  loca ,  regionem  a  ma- 
ri  mediterraneo  ufque  ad  Sichem  ,  campe- 
ftrem  ,  at  ulterius  verfus  ortum ,  montanam  & 
iaxofam  magis  exiftere  :  quod  obfervo  ,  ne  quis 
putet  haec  contraria  eife  textui  Dsut*  11:  30. 

ubi 


DE    MONTE    GARIZIM.  137 

ubi  Gerizim  in  regione  regis  Cananaei^qui  in 
campefinbtis  habitat ,  locatur.  Nam  &  ipfa 
regio  ad  occafum  montis  Gerizim  campeftris 
erat ,  ad  orturo  paulatira  montofior ,  fie  uc  ipfe 
mons  quafi  in  confinio  regionis  montofae  & 
campeftris  fitus  fuerit ,  &  fob  ditione  Regis 
Cananaei  ,  qui  in  locis  campeftribus  fedem 
habebat.  Fuit  ergo  adfita  monti,  quod  dc 
yulgatius  &  probabilius  eft  ,  &  ita  quidem 
ut  inter  duos  montes  Gerizim  &  Ebal  me- 
dia eflet  ,  illo  ad  auftrum  ,  hoc  ad  fepten- 
trionem  fito  ,    y*p£lx  psv  t«  cm  Sifyw  x«- 

julv»  apud  Jofephum  Antiq.  1  v.  ult.  &  I.  v.  c  9.  , 
qui  montem  Garizim  imminere  tirbi  Sichem 
teftatur  his  verbis ,  hiftoriam  Jothanis  (Jud.  9.) 
narrans>  oioj»©-™  r#p/£«v,uW£X«T*f  ie  7ifr 
lixi'juwv  atM*?.  Idem  in  fine  ejus  libri  Si- 
chem fitam  ad  montem  Garizim  refert  &  earn 
Metropolin  Samaritanorum  eo  tempore  fuifle  -y 
0KfjKXf£laJi)  fcribit,  pfirgonoKiv  <rin  T«v  Xfapa 

VIII.  Facile  ex  iis >  quae  notavimus ,  col-  $.  v  1 1 1. 
liget  Leftor  meus  ,    unde  Sichem  appellata  Stchem 
fuerit  in  Nummis  M  O  P  0 1 A ,  ubi  ita  legitur  undt  dica- 
$A.    NEA.    MHTPOnOA.  MOPGIA,^* 
id  eft,  F  L  A  V I A  NOVA  (ita  enim  poft-  M*mwtk*, 
ea  vocata  fuit  ,    uti   ex  Nummis  antiquis, 
quos  plurimos   recenfet   CI.   Harduinus   in 
I  5  Numtn. 


r 


128        DISSERTATIO    III. 
Numm*  antiq.  popular,    O*   urh.  illuftr.  pag% 
340.  &  feqq.  &  CI.  Vaillant  *»  Numm.  Co- 
loniar.p.  150.  &  feqq*  &  aliunde  liquet,  & 

In  Chronico  Samaritano  ^jmJl^vS  Nabobs, 
quod  nomen  hodieque  retinet ,  &  vulgo  Na- 
ploufaefimm)  METROPOLIS  MOR- 
T  H I  A.  la  Plinio  id  nomen  legitur  M&- 
mortha  5  in  Jofepiio  Mot^fy.  Sed  quum 
nummi  minus  obnoxii  fint  corruptioni  quam 
codices  ,  illos  fequimur ,  &  M  O  P  ©  1  A  le- 
gendum  arbitramur.  CLCellarius,  vir  do&if- 
fimus  &  amicus  nofter  fingularis  ,  in  Col- 
lift.  hiftor.Samar.  p.  U.  iUud  HD^D  five 
iZjio  Dominant  notare  conjicit ,  quod  eflet 
civitas  princeps  &  dominatrix  illius  regionis. 
At  nos  credimus  eile  illud  nomen  miD 
Moreh,  quod  Graeca  terminationeadditavix 
aliter  fcribi  poterat  quam  Miffi».  Nam  H, 
adfpiratio ,  nequit  a  Graecis  in  media  voce 
collocari ,  ideoque  litera  ex  T  6c  H  compo- 
fita  ejus  loco  fubftituitur  ,  velut  in  voce 
MI0PA ,  quae  a  Perfis  fcribitur  %,g<*  Mibr  > 

ubi  $>  ,  n9  eodem  modo  in  0  mutatum 
eft.  Adde  quod  ipfi  Hebraei  pro  He  foleant 
Thau  uti,  quum  ilia  quiefcens  in  medio  yo- 
cis  deberet  legi ,  quod  vel  tyrones  in  lingua 
Hebraca  norunt.  EfTe  autem  nomen  Ma- 
rch 


DE    MONTE    GARIZIM.  139 

reh  olim  datum  urbi  Sichem  conftat  ex  Co- 
dice  Talmud ico&ta,  ubi  R.  Eliezer  ben  Jo- 
le  quamvis  fpteatur  Elon  Moreh  effe  Sichem, 
cos  male  addidifle  ait  vocetn  D3^  Sichem 
fini  verfus  30 -Cap.  xi.  Deuteron.  poftHllD. 
Quod  fi  ipfaurbs  Sichem  non  fuerit  Moreh, 
aut  Elon  Moreh  ,  certe  hae ,  five  quercus 
five  planities ,  fuerunt  urbi  Sichem  proximae, 
quod  nemo,  opinor  5  negabit ,  qui illos  tex- 
tus,  in  quibus  mentio  fit  horum  locorum, 
examinavit.  Ipfi  certe  Samaritani  textui  Dent. 
xi,  ],o  poft  ultimas  voces,  juxta  Elon  Moreh^ 
addiderunt,  fed  ex  fuo  ingenio  -^y^  ^TjSj 
prope  Sichem.  Si  porro  aliquis  me  roget , 
quid  cenfeamdenominibus^^m^,  Ma- 
hartha,  quae  a  Plinio  &  Jofepho  urbi  Sichem 
dantur,  modo  conftet  vere  illos  ita  fcripfiiTe , 
nee  irrepfifTe  per  errorem  librariorum,  cre- 
derem  quofdam  confiidifle  Moreh^  cum  Mam- 
re:  Uterque  locus  legitur  cum  voce  Elon  vel 
Elone^  uterque  ab  Abrahamo  inhabitatus  ,& 
in  terra  Ifraelitica  fitus  ;  uhde  forte  unum 
pro  alio  acceperunt.  Quod  ne  quis  fa&um 
miretur,  fciat  in  verfione  Syriaca,  ubi  lextus 
Hebraeus  habet  Moreh  miD  Gen.  12:  6.  &' 
Deut.  11:  50.  legi  l^Qi£>  Mamre.  Inde5 
quemadmodurn  ex  Moreh  9  Mo^Sia,  fie  ge- 


minata  prima  litera  Mem^  Mupofa: 
in  3  mutato  ut  in  /3v|ju«| ,  p/gp*$  &c 


I 


I40        DISSERTATIO    III. 

^^3«  vel  Mtfj3of3«.  Arabica  etiam  verfioi 
a  CI.  Waltono  inferta  Bibliis  Polyglottis  An- 

glicanis,  pro  miD  habet  /*  v^/»  Mamrii 

at  altera ,  quae  ab  Erpenio  eft  edita  5   fervat 

Hebraeum  miD  tj^  :    Tertia  fed  inedita 

verfio  Arabica  (quam  juxta  verfionem  Lxx. 
Interpretum   tranftulit  in  linguam  Arabicam 

(jIaAav    (j,^    £>^»M     //^&    /^   Si- 

nan,  uti  in  exemplar!  meo  legitur)  habethic 

pro  miD  iuHstM ,  excelfa^  Graecos  fecu- 

ta ,  qui  tranftulerunt  v^Ajfr ,  quad  legiflent 
HDlS  vel  QHD.  Quartaverfio,  quaeau&o- 
rem  habet  celebrem  R.  Saadiam  Gaon(quam 
aliqui  crediderunt  efle  eandem  cum  Arabica 
verfione  Polyglottorum  Parifienfium  5  quos 
in  Analeftis  fuis  jure  confutavit  CJ.  Hottin- 
gerus  p.  9%.)  cujus  ego  folam  Genefin  ma- 
nufcriptam  poffideo,   at  quae  typis  Hebraeis 

dudum  edita  eft  5  habet  W-*^  *~  v*  Pl*m 
nitiem  Mamre.  Sic  ut  Syriaca  &  duae  Ara- 
bicae  verfiones ,  pro  TWO  habeant  Mamre : 
&  fcholia  Vetera,  verfioni  Graecae  addi  foli- 
ta  fimiliter  M«juj3jiT.  Unde  vox  Mtfju^Jw  vi- 
detur  duxifle  originem. 
$.  IX. si-  ix.  Unde  autem  urbs  Sichem  didafue- 
'**"*"*:'&  Sicbar,  in  Novi  Teftamenti  tabulis ,  va- 

Docetur  Si-  7  *     . 


nae 


DE    MONTE    GARIZIM.  I4I 

riac  font  conjedurae.     Lcgitur  ea  vox  Joh.&wjd* 
iv:  5.  fy%tT<v  *v  «V  tfz>Aiv  w  Zotjuapeicv; ,  As-  lr* *'* 
y>[tl\»iv   2^fl!p ,   'Ztffl/f  tf«/£7»   ( y^/«/  )  in  ur- 
bem  Samaria*  quae  dicebatur  Sichar.     Intel- 
ligi  autem  Sichem  patet,  quod  fitus  ejus  de- 
terminetur  ibidem ,  TxKtiarlov  t£  xveJ**  «  ^<fw- 
xgv  *lctK(ift  'lw<w<p  i(f>  uW  otvjv ,  prope  praedium 
quod  Jacob  dedit  Jofepho  filio  fuo.    Ego  exi- 
ftimo  di&am  effe  urbem  illam  5  quamproido- 
lolatrica  habebant,  a  Judaeis  (nam  non  fine 
emphaii  textus  facer  habet  Ae^usvjjv,    quae 
ita  appellabatur  tunc  temporis  &  vulgo  nota 
erat )  np?  Schecar ,  cujus  primam  literam  cum 
pundo ,  Sche,  deflexerunt  in  2i ,  uti  in  vero 
nomine  a?^  Schecem  ,    2'£J?'ju.     Atque  ita 
2<£*f    Ip^  notahjt    mendacium  ,   falfum* 
quod  vel  de  toto  culm  Samaritico ,  qui  in 
ilia  metropoli  vigebat ,    vel  de  idolis,    quo- 
rum cnltum  objiciebant  Judaei  Samaritanis 
poteft  intelligi.     Sunt  enim  idola  ,    1p^, 
mendacium ,   O^^N ,  nihil.  Elegans  eft  lo- 
cus ,  ad  quern  refpexifie  Judaeos  quum  hanc 
urbem  ita  appellarent  certo  mihi  perfuadeo » 
( an  perfuafurus  fim  le&ori  meo9  nefcio  )  Ha- 
bacuc.  11:  18.   ubi  idolum  fculptum  appel~ 
latur  IpS?  VTWQ ,    Moreh  Schaker  ,   DoB&r 
mendacii  :     verfio    Graeca  habet  <p*ylx<nctv 
^suJf .     Latere  itaque  videtur  in  voci  "*j?f 
^%*$  ( uti  tunc  temporis  loquebantur ,  &  in 

Chal- 


14^  D  2  S"S  ERTATIO  III, 
Chaldaica  ejus  loci  Paraphrafi  eft)  &  fubin- 
telle&a  fuit  a  Judaeis  vox  addita  a  Prophe- 
ta  ,~h*llD,  Moreh  5  quod  ipfum  etiam  no- 
men  urbi  fuae  Sichem  dabant  Samaritani ,  & 
fatebantur  Judaei  Moreh  e(Te  nomen  Sichem 
in  Sota^  de  quo  in  fequentibus  agemus.  Qunm 
ergo  urbem  illam  Judaei  £<£#§  appellarunt, 
vanitatem^  mendacium ,  falfi  cultus  earn  ar- 
guerunt,  &  tacite  voluerunt  inuere  id  refpici 
debere,quoderat,  utloquuntur,  TO  *}ff  ad 
latus  ejus ,  1c.  Moreh  >  &  Moreh  nomen  loci 
adeo  ipfis  amati  revera  efle  Moreh  Sichar^ 
doclorem  mendacii.  Similem  malignam  allu- 
fionem  ad  vocem  Moreh  ex  lingua  Graeca 
petitam  videor  mihi  detexifle  in  verbis  Sapient. 
Jefu  Sirach  cap.  50:  28.  ubi  haec  verba.    'O* 

Kolqs  iLtwpoe  6  Kofloimv  cv  Sjx/jkoj?.  Qui  in- 
[idem  monti  Samariae ,  Philiftaei ,  £r  populus 
ftultitSy  poogos  (NB.)  qui  habitat  in  Sichem. 
iNec  enim  videtur  effe  ratio,  cur  illos ,  qui  mon- 
tern  Samariae  incolebant,  &  Philiftaeos,  mi- 
nus ftultos  diceret ,  quam  Sichemitas.  Sed 
alludere  voluit  ad  nomen  Moreh  ,  uti  ego 
quidem  exiftimo.  Solent  ita  Judaei  nomina 
&locorum  &  rerum  ipfis  odiofarum,  aut  de- 
fledere  in  fenfum  malignum,  aut  paulum 
corrumpere  >  quod  Chriftiani  in  Euangelii » 
&  fan&iffimo  Jefu>  Sofpitatoris  noftri,  no- 
mine, 


! 


DE    MONTE    GAKIZIMv  I43 

mine,  quod  ipfis  angelis  venerandum  eft,  at 
his  canibus  neutiquam  ,  jam  olim  expert! 
lunt.  Et  Sanparitani  viciffim  nunc  Hierofo- 
lymam  non  appellant,   BHpO  JV3  ,  aedem 

SanBam^  vel  q»a&*j\  O»*?*  quod  idem 
eft,  uti  in  Chronico  fuo  MS.  to  &  Mo- 
hammedani  vulgo  >  illam  nominant  ,  fed 
mutatis  duabus  Uteris  ETOD  .n'3,  domum 
flagae ,  id  eft ,  everfam ,  quo  fignum  hoc  efle 
Divinae  irae  innuunt.  ' 

X.    Inquiramus   &  de  alio  nomine  urbis§-x-#^ 
Sichcm.  SiEufebiocredimus,  dida  fuit  olim  fff™ 
Salem.  Ita  ille  in  lib.  de  loc.  Hebr.  quern  La-»  dtflafue» 
tine  vertit  Hieronymus.  ^XW^  $  *  ^l^^rit  Solemn 

Such  em ,  Sicima  ,  ^«<ae  c?~  Salem ,  «r&f  Jaco- 
bin nunc  defertum.  Locus  autem  oftendttur  in 
fuburbiis  Neapolis.  At,  quo  minus  hoc  ere- 
dam,  facit,  quod  foli  illi  hoc  fcribant , quo- 
rum teftirnonium  tanti  non  eft,  ut  eo  folo 
niti  liceat,  &  quod  Sichem  &  Salem  mani* 
fefto  diftinguantur,  ut  loea  diverfa  Job.  3 .  3c 
Job.  4.  At  fubodoratus  fum,  unde  noftri 
hanc  fententiam  hauferint ,  fc.  ex  Gen.  3  3:  18, 
ubi  haec  verba  D3Br  Ttf  BfiHK  31pJ7'  «21 
£r  w»i>.  y^co^  incoluwis  ad  urbem  Sichem^ 
quidam  transferuntj    cr  venit  Jacob  ad  Sa- 

■   km , 


I  I 


144        BISSERTATIO   lit. 

km ,  urbem  Sichem.  Sed  nulla  eft  ratio ,  cur 
fingamus  EJ*?5P ,  quum  fit  vox  appellativa ,  & 
ufitata  $  effe  propriam  loci,  ideoque  etiam 
Judaeorum  ParaphrafesChaldaicae,  &ipfiSa- 
maritani ,  qui  optime  id  nofle  poterant  5  fi  no- 
men  proprium  urbis  fuaefuiflet  ,  hoc  trans  - 
ferunt  per  fahus,  in  face.  At  verfio  Grae- 
ca>  quam  Patres  plerumquefequebantur,ha- 
bet,  ^  «A^I^xmjS  eisXahqp  jwAiv  ^jkijuw, 
&  vulgata  Latina ,  Tranfrvitque  in  Salem  ur- 
bem Sicimorum.  Hinc  natus  error ,  quafi  ipfa 
Sichem  Salem  diceretur.  Porro  quam  bene 
id  ,  quod  de  Salem  narratur  (Joh.y.  23.) 
(nam  earn  innui  ibidem  putant  fententiae 
hujus  patroni  )  convenit  noftrae  Sichem  ? 
Quia  ibi  erant  aquae  multae  Johannes  ibi 
baptizabat.  At  uibs  Sichem  adeo  abunda- 
bat  aquis »  ut  mulier  debuerit  aquam  petere 
extra  urbem  ex  puteo,  quam  biberet:  nam» 
da  mihi,  inquit,  aquam  i/lam,  nefttiamO* 
hue  veniam  hauftum  Job,  4:  1  5 .  Adde ,  quod 
non  videatur  locus  baptifmo  Johannis  nobi- 
litatusin  medio  regionis  Samariticae  quaeren- 
dus,  fed  in  Judaea  potius,  vel  Galilaea. 
I.Nam  ^*'  Sunt  qu*  exiftiment  Sichem  ,  quae 
sichem  fit  Naploufa  hodie  audit ,  eandem  effe  urbem 
sadem  urfo  cum  Sebafte,quae  mira  confufioeft.  Nollem 
id  excidifle  calamo  Viri  Eruditiflimi ,  &  de 
Uteris  Orientalibus  optime  meriti  ,  D'Her- 

bc- 


cumSe- 


DE    MONTE    GARIZIM.  I45 

belotii,  qui  in  Bibliotheca  Orientalthaec  habet 
pag-75  3 .  Hyrcan  Roy  Cr  Pontife  desjutfs  rui- 
na  entierement  Samarie  fous  le  regne  de  Ptolomeey 
dit  Euergetes:  man  elle  fntrebatiepar  Herode 
qui  luy  donna  le  nom  de  Neapolis  O*  Sebajie, 
Cefl  celle  que  les  Arabesappellent  mjourdhuy 
Nabobs^  er  ({tie  nousnommons  ordinairement 
Naploufe.  At  alia  eft  tubs  Samaria,  quae  a  mon- 
teSchomron  ita  di&a  eft ,  cui  inaedificata  eft  ab 
Omri,qui  montem  ilium  a  Schemer  emit,  1  Reg. 
16:  16.  &pofteaSebaftedi&a,hodie  Sebaftia; 
alia  eft  Neapolis ,  fita  inter  montem1  Gerizim 
&  Ebal ,  uti  ex  Plinio ,  Jofepho ,  Ptolomaeo, 
vedionibus  Bibliorum  antiquis,  &  Nummis 
plurimis,  quorum illi  2s£#f»}v<wv,  hi  Neas  fls- 
hicag  praeferunt,  demonftrarem,  nifi  putarem 
a  quovis  examinante  veterum  fcriptorum  tefti- 
monia  id  pofle  fieri.  Utique  certum  eft  Si- 
chem  &  Samariam  urbes  olim  fuiffe  diftin- 
<5tas.  Illius  jam  fit  mentio  Gen.  34. 18.  haec 
demum  condita  eftab  Omri.  1  Reg,  16.  Na- 
ploufa  &  Sebaftia  hodie  funt  etiam  urbes  di- 
ftin&ae.  Id  omnia  Itineraria  &  defcriptiones 
chorographicae  confirmant.  Atqui  Sichem  eft 
Naploufa,  uti  patet  ex  teftimonio  veterum  & 
Nummis,  &  Sebaftia  eft  Samaria,  quod  Strabo1 
Jofephus,  Hieronymus ,  Procopius ,  &alii  con- 
ftanter  tradunt.  Ergo  Naploufe  vel  Neapo- 
lis non  eft  eadem  ciim  Samaria.  At  confufio 
K  mihi 


I46         DISSERTATIO   III. 

mihi  videtur  nata  ex  eo  ,  quod  utraque&Si- 

,chem  &  Samaria  metropoles  aliquando  Sama- 

riticae  regionis ,  &  vicinae  fibi  fuerint.  No- 

tetur  itaque  error ,    quern  &  Stephanus  in 

'£^ixe*V  erraviffe  videtur ,  e  quo  ipfius  epito- 

mator  haec  exhibet :  2#ju*g«#  *T3  A15  'IvScuov; , 

tj  fA^TwojjLctff^Tan  Ne^Ai?.  Samaria  >  urbs  Ju- 

,     daeae ,   p0j?**2  diSia  Neapolis.     Quern  plures 

'  elapfo  faeculo  fecuti  funt. 

j.  XII.  De      XII.  De  altitudine  hujus  montis  fcriptum 

altitudme  reliquit  Jofephus  j4ntiq*lib.xi.c.%.  ilium  vi- 

montisGe-  cjnorum  m0ntium  ejfe  altijfimum,  0  ,  inquit, 

r  *&«y  of«v  i^sv  v^Ao'mw.     Nee  enim  illud 

«&«y  omnes  totius  unxverfi  monies  defignare 

videtur.     Ceterum  hujus  montis  infignis  emi- 

nentia  forte;  fabulae  occafionem  dedit  ,  non 

fuifle  ilium  immerfum  aquis  diluvii.     Ita  nar- 

ratur  in  Berefcbith  Rabba ,  Parafiha  3  2 .  §.  1 6. 

ad  haec  verba  Sacri  Codicis.     £t  aquae  cre- 

verunt  valde  fitper  urram  ,  &c.     |fUV    '3*1 

pHD    12V    O^TTS     IT^iW    p"?D 

rWDrtl  (in  margine  D'TOTTl)  DWD^fi 

*K>1  «ana  «niB  pro  n>y w  *f?  aa 
hd^  rv1?  •««  Kn^jWp  Kira  kwd 

tf?nD*l  *103  *p  «*1  '7  'DK  "pD  N1H 
&ifcW  Jonathan  ( CI.  Ligtfootus  videtur  legifle 
Jochanan,  in  /for  /ftfe\ad  £«^.  Joan.iv.zo.) 

pro* 


DE    MONTE    GARIZIM. 


H7 


profeBus  Hierofolymam  tranjiit  iftum  Peltanum 
( montem  GeriMn )  quod  videns  aliquis  Sama- 
ritanorum^  quo  tendis?  ait :  precatum ,  inquit^ 
Hierofolymas.  At  alter ,  melius  ejfet  tibi  or  are 
in  hoc  monte  benediclo ,  quam  in  ifla  domo  fief- 
cor  aria.  Cur ,  autem ,  rogzvit  hie  \  mom  ille  be- 
nediBui  efl  ?  quia ,  refpondit  alter ,  non  fuitfub- 
merfus  aquis  diluvii.  Quod  fi  verum  fit  hanc 
fuifle  opinionem  omnium  Samaritanorum,  non 
eft  quod  Judaei  haec  aegre  ferant ,  inter  quos 
etiatti  antiquitus  fuere  3  qui  putarunt  terram 
Ifraeliticam  plane  inta&am  ab  aquis  diluvii  ^ 
quia  ilia  erat  terra  San&a.  At  .plane  contra- 
hum  nos  doeent  verba  Mofis  Gen.  7.  19. 

X II  I.  Columbae  imaginem  coluiffe  Sama-  §.  XIII.  De 
ritanos,  huic  monti  impofitam,  Judaei  &nunc  c^um^^ 
&  olim  tradiderunt,  quorum  teftimonia mul-  1^ntica 
ta  collegit  ErudkifTimus  Bochartus  in  Hiero-^L'  im- 
zoic,  ubide  Columbis  agit.     Verum,  uti  ego /*/&*. 
Judaeis  fidem  habendam  cenfeo  in  omnibus 
lis  hiftoriis  quas  de  fe  narrant,  modo  necrei 
narXrae  nee certiffimis aliarum  gentium,  quae 
habemus  teftimoniis  adverfae  fint ,   ita  parum 
ipfisfido,  quum  de  Samaritanis ,  gente  adeo 
invifa  &  inimica  loquuntur.     Attamen  non 
puto  voluiife  eos  tarn  grave  crimen  iis  objice- 
re ,  quod  nullam  haberet  veri  {peciem.   Un- 
de  difquifitum  eft  a  viris  do&is,  quaeres  an- 
fam  dare  potuerit  huic  graviaccufationi.  Sunt*, 
K  %  qui 


148        DISSERTATIO  III. 

qui  arbitrentur,  Samaritanos  cffigiem  colum- 
bae,  tanquam  lignum  Aflyriorum ,  quos  ve- 
nerabantur ,   in  monte  Garizim  erexifTe  ,  & 
hinc  natam  fabulam  :    vel  ipfos  AtTyrios  in 
fignum  dominii,  id  fecifle,  uti  Romanorum 
fignum  aquila  monti  Sioni ,    &  majori  por- 
tae  templi  Hierofolymitanae  impofita  fuit ,  fed 
mox  detra&a.  Pati  enim  voluiffe  illam  colum- 
bae  cffigiem  Samaritanos ,  fidem  facit  eorum 
ingenium  ,    quod  fe  facile  ad  nutum  domi- 
nornm  fuorum  componebat ,    fie  ut  fc  fratres 
Judaeorum  diccrcnt,    quum  res  iis  profperae 
effent,  Sidonios  autem  &  Judaeis  inimicos, 
quum  reges  Syriae  praevalerent.     Ego  tamen 
nihil  inveni  in  ipfo  Samaritanorum  Chronico 
de  columbae  cultu ,  fed ,  quod  occafionem  de- 
diffe  huic  narrationi  Judaicae  potuit,  fc.  Ba- 
barrabam  to >A*?  filium  primogenitum  Na- 
thanaelis,  filii  Acbonis,PontificisMaximi,e0«- 
fregijfe  avem  aemam  (  Nota  bis  alibi  in  hoc 
Chronico  columbam,  quae  literas  Jofuae  de- 
ferebat  ad  Nebichum ,  Regem  z .  tribuum  &  di- 
midiae  trans  Jordanem ,  &  ad Eleazarem  P.M. 
fimpliciter    %+\>    avem  appellari ,  fie  ut  fu- 
fpicari  liceat  hie  quoque  columbam,   avem 
in    Palaeftina    frequentiflimarn  ,      intelligi) 
.«J^aM     >*W\    V***  wmi   er  at  impofita 


DE    MONTE    GARIZIM.        I49 

(4  Romanis)  ut  arcerentur  Samaritan*  ab  c 
jus  adfcenfu.  Ita  legitur  cap.  48.  pag.  248. 
£t  cap.  49.  pag.  252.  illam  avem  appellant 
-fcuuii?    Tilfent)    i.  e.  Telefma  ^   &  arcebant 

nos  ab  adfcenfu  montis  per  Telefma,  quod  in 
ejus  vertice  conf&cerant.  Et  multo  accuratius, 
ultimo  Capite  50.  pag.  253.  illius  exempla- 
ris ,  quod  Samaritani  ab  ipfo  monte  Garizim 
ad  Illuftr;  Scaligerum  miferun:  ,  unde  meus 
Codex  defcriptus eft 3  ubi  haec  verba,  quae 
Latine  tantum  dabo.  Prohibuerunt  Samanta- 
nos  ab  adfcenfu  montis>  ita  ut  ,  qui  afcendere 
auderet)  certo  certius  occidendus  effet  ?  fecerunt- 
que  Romani  in  vertice  momis  Telefma  5  five 
avem  aeneam ,  quae  juxta  curfum  folis  fe  con- 
verteret.  Si  quis  autem  Sxmaritanus  adfeen- 
deret,  clamabatyHcbrzQUS^  unde  Romani  cer- 
tiores  fafti  Samaritanum  in  monte  ejfe  accur- 
rentes  eum  interfciebant.  Nee  potuerunt  ex 
bac  calamitate  emergere  ,  ni(i  quum  ortus  eft 
Babarraba.  Et  quidni  verum  hoc  efle  partim 
potuit,  quum  non  iftis  folum  temporibus,  fed  & 
ante  &  poft,  confuetudo  iftius  modi  TihkfxXTK 
faciendi  apud  Romanos  &  alias  gentes ,  praeci- 
pue  Afiaticas ,  locum  habuerit  ?  Ita  Apollo- 
nius  Tyaneus,  qui  imperanteDomitiano  flo- 
ruit 1  Byzantii  telefma  fecit  contra  cconias, 
Antiochiae  in  Syria  adrafus  fcorpios ,  quos 
fufo  fcorpio  aeneo  &  fub  terra  recondito , 
K  3  co- 


150         DISSERTATIO  III. 

columnaquc  fuperpofita  fugafle  dicitur.     Nee 
poftea  defuerunt ,  quos  inter  Vir  Dodiffimus 
Jac.  GafFarellus  in  libro  ,    cui  titulum  dedit , 
Curiofitez.  inouies  fur  la  fculptttre  Talifmanicjue 
des  Perfam ,  quemque  retradare  poftea  debuit, 
qui  miram  vim  Telefmatum  ,  &  imaginum  Tub 
certo  coeli  &  aftrorum  fitu  ,    quorum  radios 
aeri  noftro  communicatos  recipiunt ,  compo- 
fitarum  agnofcunt ,    procul  tamen  a  magica-^ 
mm  artium  ufufemoti,  quum  fola  vi  &  in- 
fluxu  aftrorum ,  quern  corpora  talia  confervant , 
id  fieri  arbitrentur.     Legere  illic  eft  ,    Con- 
ftantinopoli  eredum   in  Hippodromo    olim 
fuifle  Tihtvpot  Serpentis  aenei  ,    cujus  pars 
quaedarn  poftquam  confrada  eflet  stfc  quum 
Mohammed  1 1  ea  urbe  potiebatur  5  ex  eo  tem- 
pore maximam  Serpentum  copiam  coepifle  in- 
feftare  Conftantinopolin ;  Emeflae  in  faxo  turris 
figuram  Scorpii  extare  ,   quae  urbem  a  fcor- 
piisliberet,  &  ft  qui  experimentifaciundi  gra- 
tia apportentuiy  omnes  necet;  &  multa  alia,  quae 
fidem  apud  omnes  non  invenient.     Quicquid 
fit,  iftiufmodi  Columbam  aeneam  pro  telefc 
mate  ibi  eredam  fuifle  a  Romanis  fcribunt  Sa- 
maritani :   quod  nifi  Romanos  audores  dice- 
rent ,  pofTet  quis  fufpicari  Samaritanos  ipfos 
telefma  columbae  in  eo  monte  pofuifle  ad  fu- 
gandas  coiumbas-,  quaefandiffimum  montem 
8c  Templum  foedare  poterant  :    gd  quern  ne 

quid 


DE  MONTE  GARIZIM.  151 
quid  impuri  accederet,  fepto  ilium  cinxerunt, 
ut  in  Nummis  antiquis  videre  eft.  Quumque 
omnia  animalia  arccre  fepto  poffent ,  exceptis 
avibus,  forte  per  telefma  iftiufmodi  avis,  in 
Palaeftina  frequentiffimae ,  arcere  aves  conati 
fiint.  j 

X I V.  Faciem  convertunt  ad  montem  Qa-  /^  ^  f 
rizim  Samaritani  ,    dum  precantur  ,    ati  )\x- m0!3fe  c„_ 
daei  ad  Templum  Hierofolyrnitanum ,    Mo-nzimais- 
hammedani  ad  Cabant  Meccanam  facere  fo-"*'""- 
lent!     Ita  fcribit  Epiphaniua  Haer.  9.  'E«T«- 

Jfttr  a  iylcKW.  Infcii  ergo  fimlacra  (/wfr 
monteGarizim  abfiondita )  venerantur,  quum, 
ubicnnque  funt  ,  inter  precandum  faciem  tilt 
fanBo  obvertunt.  Ipfi  quoque  in  htens  ad  Sca- 
ligerum  datis  id  fatentur.  Qu°d  autenv  ad" 
dit  Epiphanius,  de  idolis  fub  illo  monte  ab- 
fconditis  videtur  ex  hiftoriis  Samaritams  per- 
peram  intelledis  petitum.  Quandoquidem 
autem  in  Capite  40  Chronici  Samaritani  la- 
tere originemhujus  fabulaearbitrorlubetpau- 
lo  altius  in  iftam  rem  inquirere,  &  fontetn 
commenti  indagare.     Mentio  fit  illic  Ponti- 

ficis  cujufdam,  nomine  l*>C  0z-1  ' &  cf' 

42.  traditur  fub  ejus  Pontificatu  ,    360  annis 

poiUnereflum  Ifraelitarum  in  Palaeftinam  ( in 

K  4  Chro- 


If2  DISSERTATIO  III. 
Chronico  Abulfetachi  habetur  ,  260  annis  ) 
vafa  facra  jutfii  &  indicio  Dei  aWeondita  fuifTe 
in  fpelunca  montis  Garizim  ,  quae  deinde 
cum  repetere  vellet,  invenire  non  potuerunt. 
Quae  hiftoria  pluribus  verbis  ibi  narratur.  Dif- 
quiremus  ergo,  quisOzi  iftefuerit,  &  an 
in  aliis  quoque  fcriptis  veftigia  quaedam  hu- 
jus  abfconfionis  vaforum  facrorum  indagare 
pbffimus.  Primum  quod  attinet,  Cl.quidem 
Hottingerus  in  Enneade Differ t.pag.^o.  ita  fcri- 
bit.  jllius  (facerdotis  )  quern  ultimum  tem- 
pore pacato  fmjfe  tradit ,  mentio  fit ,  nomine 
ljj£>  Ezram vt lii\ an Eli, nefcio.  QuodEz- 
ram  hie  inniri  putet  Hottingerus  ,  fola  facit 
vocum  (jj£  &  >>  >£  aflinitas  ,  qua- 
vrum  ultima  Oz*rir  in  Alcorano  Surat.  ix:  30. 
Ezra  notari  creditur.  Sed  nomina  haec  fine 
dubip  diverfa  funt  &  fcriptione  &  pronuntia- 
tione  ,  nee  funt  temere  confundenda  ,  nee 
Ezra  Pontifex  Maximus  fuit >  uti  hie  Ozi  fuifle 
traditur,  nee  etiam  Ezrae  hiftoria  anteillam  Sa« 
inuelis,  quae  capite  fequenti  demum  in  hoc 
Chronico  narratur ,  narrari  poteft.  Adde , 
quod  Ezrae  mentioncm  non  foleant  facere 
Samaritan?,  fine  addita  nota  maledi&ionis> 
uti  ex  I  teris  corum  ad  111.  Scaligerum  datis 
videre  eftv  Verum  non  de  Ezra  tantum  fed 
de  Eli  cogitat  CI.  Hottingerus.     At  nee  H* 

lud 


DE  MONTE  GARIZIM.  \  15$ 
lad  congruum  videtur.  Aliud  enim  eft  Ozi, 
aliudEli,  &  Pontificis  quidem  Eli  mentipfit 
in  hoc  Chroi^iico  Cap.  44.  poft  traditam  hi- 
ftoriam  t*  Ozi  ,  *adeoque  unus  cum  altero 
confundi  non  poteft.  Ego  vero  ilium  intelli- 
gi  piito  per  (j  V^  Ozi^  qui  '0&  Jofepho, 

'o£«  Eufebio  in  Chronico  >  '0$  Interpretibus 
GraecisV.T.,  &  'W  Ozi  Hebraeis  dicitur,- 
quique  Pontifex  Maximus   fait ,  quintus  ab 
Aharone,  de  quo  vide  1  Chronic.  6: 6.  Nam 

utrumque  nomen  kSj£  Ozi  &  W  idem 
eft,  &  uterque  Pon'tificatu  fundus  efle  tradi- 
tur  ,  &  ratio  temporum  convenit.  T*  Ozi 
enim  hiftoria  ante  illam  t*  Eli  narratur  proxi- 
me,  illius  cap.  41.  hujus  cap.  43.  Et  W 
live  Ozias  aut  Ozis  ille  ,  cujus  Sacrae  literae 
&  Jofephus  meminerunt  >  fuccefforem  Eli 
habuit  in  Pontificate  R.  Abraham  Zacuthus 
in  Eruditiffimo  opere ,    Jucbafin  ,    ita  fcribit 

iwJft  mro  pia  p  w  no  \wbv  p?a 
rrn  '^jn  nprm  v^  rmron  ns^nnn 

jltfWI  Tempore  Samfonis  (  nota  ovyxtm<r~ 
pv ,  &  in  Chronici  noftri  eodem  capite  Sam- 

fonis  &  hujus  (Jj£  Ozi  mentionem  fie- 
ri) diem  obiit  Ozias  ji/.  Bokjae  ex  pofteris  £- 
leazaris.  Tunc  tranjlatus  eft  Pontificatus  ad 
Ithamaridasy  quos  inter  primus  fuit  Eli.  Non 
K  5  aiiam 


154         DIS-SERTATIO    III. 

aliam  /eriem  obfervat  Jofephus  7.  y.  antiq.  c. 
ult.  'O  $t ,  inquit ,  poft  Bold  Pontificatum 
adeptus  eft,  p&'Sv  HA<V  ic%*  i»»r ■  se{wovvtjv9 
poft  tjuemEli-fmiius  eft  fummo  -facerdotio. 
Meminit  hujus  Oziae  au&or  Chronici  Alex- 
andria, meminerunt  alii.  Et  ni  vehemen- 
ter  fallimur  idem  hie  eft,  qui  ab  Epiphanio 
haer.  55.  'a£/*<  (legendum  itaque  'Oftcv;) 
pater  rS  &&<,  avus  t*~  Mo>eJ<* ,  appellatur.  Fi- 
lius  enim  Oziae  Seraia  &  nepos  Meraiot 
Chron.  6:  6.  memorantur.  Ex  his  fatis  li- 
quere  arbitror  quis  pro  noftro  Ozi     ^  V£ 

haberi  debeat.  Ad  fecundum  progredior, 
abfeonfionem  vaforum  facrorum  in  fpelunca 
montis  Gerizim  ,  ab  ipfo  ,  juflii  Dei  per- 
adam ,  fi  Samaritanis  credimus.  Fateor  de 
illo  nihil  fimile  in  facris  aut  profanis  fcri- 
ptoribus  -ledum  memoriae  meae  fuccurrere , 
at  infignis  eft  in  Jofepho  locus ,  qui  ad  rem 
praefentem  mire  facit  ,  fi  a  vulgari  ledio- 
ne  parumper  recedamus  &  pro  Mofe  Ozjm 
legamus.  Quae  emendatio  mihi  tantum  fcon 
neceflaria  videtur,  eo  quod  Jofephus  nee  ex 
fua  nee  ex  Samaritanorum  opinione  ea  MofI 
adferibere  potuerit ,  quae  adfcribit ,  fi  vUlga- 
ta  ledio  retineatur.  Judica  ipfe  9  Ledor. 
En  verba  Scriptoris  Antiq.  lib.  xvi  11.  cap.  5. 


DE    MONTE  GARIZIM.        I55 

S@*  710SfJJo@-    %  1(f)*  $i<»$  J*  1tXfQv&  7l^VflC- 

cdmi  crwpSj&i ,  0    xyvi'&<m*  *n   dv7B~g  op«V  v~ 

nityTrlcti ,  if%\fyi£&iin  t&fepyivofJiivQit  Set%ii  m 

T*}*  rfg  #v7«v  imijeicfAivx  xamfcnv.  Interea  w 
Samaritan*  quidem  tumultu  caruerunt.  Con* 
citavit  enim  eos  impoftor  quidam  >  nienda- 
cium  pro  nihilo  ducens  O*  omnia  comminifcens 
ad  plebis gratiam ,  jnbensutconveniYent  in  mon- 
tern  Garizim  apud  eamgentem  Sanliiffimum  \ 
affirmafis  fe  illic  eis  oftenfurum  facra  vafa  re~ 
condita,  quae  ibi  Mofes  (lego  Ozis)  depo- 
fuerit.  Quid  tibi  videtur  Le&or?  nonne  ad 
amuffim  haec  conveniunt  cum  traditione  Sa~ 
rnaritanorum  in  hoc  Chronico  ,  fi  OzJm  le- 
gamus  ?  Certe  vafa  facra  refoffa  fuifle  fab  mon- 
te  Garizim ,  &  ita  ut  inveniri  non  potuerint, 
quod  tamen  fe  praeftiturum  hie  Impoftor  glo- 
riabatur ,  Jbeic  traditur :  quae  ipfiflima  funt, 
quae  in  Cap.  42,  hujus  Chronici  narrantur* 
At  (i  Mofen  legamus,  ut  vulgo  fieri  folet, 
nullus  plane  fenfus  ex  hoc  loco  ertii  poteft. 
Quid  enim  ?  Num  Mofes,  qui  Jordanem  non 
tranfiit,  poteft  die i  vafa  facra  fub  monte  Ga- 
rizim abfeondiffe  ?  Certe  id  Jofephus  fcri- 
bere  ex  fua  fententia  non  potuit.  Nee  etiam 
ex  opinione  Samaritanorum  ,  qui  ex  Penta- 
teucho  fatis  edo&i  funt  Mofen  cis  Jordanem 
\   '  diem 


(A 

156  DiSSERTATIO  III. 
diem  fuumpbiiffe,  &  in  hoc  ipfo  Chronico 
cap.  (S,  id  confirmant.  At ,  dicec  aliquis ,  Jo- 
fephus  narrat  Impoftorem  ilium  hoc  plebi  per- 
fuamTe,  quam vis  contra  reifidem  :  verum  quod  - 
non  plebeji  tantum  fed  &  alii  decepti  fuerint, 
ex  ipfa  Jofephi  narratione  manifeftum  eft  ;  Et 
quis  tarn  impudenter  mendax,  &  rem  affir- 
mans  ,  cujus  contrarium  omnes  ,  'etiam  ple- 
beji, vel  ex  ledione  Sacri  Codicis  vel  auditio- 
ne  noffe  poterant  &  debebant,  tantum  homi- 
nu'm  numerum  in  haerefin  fuam  congregaflet, 
nifi  ftipites  illos  omnes  fuiffe  credamus.  Si 
autem  pro  Mofe  Ozin  legamus ,  nihil  eft 
quod  traditionibus  Samaritanorum  repugnat, 
-&  .plana  funt  omnia.  Ceterum  quae  au&or 
noftri  Chronici  Oziae  tribuit,  Scriptor  lib.  2. 
Maccab.cap.  2.4.  &  fecjq.  Jeremiae adfcribit. 
Merentur  fingula  conferri  ,  quare ,  quae  in 
JJhro  2.  Maccabaeorum  leguntur ,  heicexhi- 
bemus.    'H*  S\  a>  tjj"  y&fyvi  d$  niv  otmv  itj 

ytvyUvT@*  dura    ovvcMQAxfcTv.     *Q.g  S\  l|J?A- 
yev  eig  <w   q$@*&  q  Mcwww  civoiSxg   ifexawro 

k vgev  oUov  oivTgwJti  ^   wv  cKv\vw  in**'   (c  rlw 
«X  iSvvj%<jxv  ivpzT*.  %s  S\  'U^plco;  iyvu  jus;*- 


BE    MONTE    GARIZIM.         Iff 

*&  i$W  tug  ccv  ovvctyxyy  o  fas  im  cvvuym* 
ytjv  5  *<**  K&1   hws  }*W*i-     Brat  in  codem 
fcripto  juffiffe   iProphetam  (jeremiam)  accept® 
Dei  refponjo  tabernaculum  cr  arcam  fecum  pro- 
ficifci.     Quum  veto  ad  ilium  montem fervent f- 
fet  ,  de  quo  Mofes  5    quum  eum  adjcendtffet  5 
confpexerat  haereditatem  Dei  r  progreffum  ejje 
Jeremiam  &  inveniffe  domum  cavernofam  Cr* 
Mi  intulijfe  tabernaculum  ^  arcam  &  altarefuf- 
pusy  <T  dein  vfiium  obflruxijfe  :    alios  autem 
advenientes  ex  numero  comitum  fuorum,  ut  no- 
tar  ent  viam  5  earn  non  potuiffeinvenire  :  at  Je- 
remiam hacrecognita  its  iratum  dixijfe,  Igno- 
tum  fore  locum  dlum  ufque  ad  id  tempus  quo 
congreaaturus Deus  congregation  em  populi   <7* 
mifcricors  ejfet  futurm.     Quis  non  videt  pau- 
cis  mutatis  rem  eandem  narrari  ?  Subflitue  pro 
Jeremia  Ozin  ,  pro  monte  Nebo ,  Garizim* 
cetera  convenient.  Hebraei  Scriptores  de  occul- 
tatione  "  vaforum  facrorum  ita  fere  fentiunt, 
Jofiam  Regem,  edo&um  ex  praedi&ionibus 
Huldae  ,  mulieris  divinae,   inftare     Templi 
Salomonici  deftrufiionem  ,     ne   res  fanftae 
Templo  contentae  praedae  &  ludibrio  profa- 
narum  gentium  cederent  ,   abfcondifle  arcam 
foederis,  urnam  mannae,  virgam  Aaronis  8t 
oleum  un&ioni  deftinatum ,  in  fpelunca  fub* 
terranea  ,  quam  fub  adyto  fieri  curaverat  in 
hunc  ufum  Rex  Salomo,     Hoc  illi  c^lligunt 

ex 


158         DISSERTATIO    III. 

ex  verbis  jofiae  2  Chron.  35.3 ,  Pontic  ilia  in 
ijtadomo,  tjuam  aedificavit  Salomo ,  films  Da- 
vidtSy  Rex  Ifraelis.  Qui  plenius  hanc  Ju- 
daeorum  fententiam  noffe  cupit  Gem.  Joma. 
cap.  5.  &  Interpretes  Hebraeos  ad  locum  mo- 
do  citatum  confulat.  Ppntificiorum  nonnulli 
eavafa,  quibus  Templum  Salomonicum  fuper- 
biebat  latere  hodie  fub  altari  quodam  Ecclefiae 
Lateranenfis ,  quae  Romae  eft ,  populo  per- 
fuadent  ,  ac  a  Tito  ,  urbe  everfa  ,  Romam 
delataeflefabulantur,  quum  tamen  ilia  Tem- 
plo  fecundo  non  fuifle  illata  fatis  demonftrari 
poffit ,  adeoque  nee  a  Tito  inde  erui  potue- 
rint.  Traditiones  tamen  illorum  legat ,  qui 
vult ,  apud  CI.  Hottingerum  Hiftor.  Ecclef. 
Tom.  vii.  pag.  257.  Sed  eruditiores  inter  illos 
&  literis  humanioribus  imbuti  earn  fabulam 
exploferunt.  Vir  in  monumentis  Judaeorum 
verfatiffimus ,  Julius  Bartoloccius  m  Biblioth. 
Rabbin.  Tom.  4.  pag.  1 56,  Arcam  illam  ,quam 
in  Sacrario  Lateranenfi  fidcles  venerantur ,  fa- 
tetur  non  efle  arcam  Veteris  Teftamenti,  fed 
quoddam  venerandum  monumentum  ,  quod 
ahtiquitas  facravit,  &  forte  partem  altaris  li- 
gnei  ad  arcae  fimilitudinem  concavi ,  fuper 
quo ,  cum  prifci  fummi  Pontifices  propter  per- 
fecutiones  certo  loco  confiftere  hon  poffent , 
five  in  cryptis,  five  in  coemeteriis  five  in  ae- 
dibus  piomm,antequam  pax  Ecclefiae  per  Con- 

ftan- 


DE    MONTE    GARIZIM.  159 

ftantinum  Imperatorem  reddita  fuiflet  ,  facra 
faciebant ,  ut  pia  traditio  hafaet.  Ita  fentit 
Scriptor  Eruditffimus,  &  Marlianum  reprehen- 
dit ,  qui  arcam  foederis  infculptam  putat  ar- 
cui  triumphali  Titi ,  qui  Romae  adhuc  vifuur. 

X  V,  Concludam  hanc  diflertationem  fra-  $■  x  v< 
gmento   antiquiffimi  Scriptoris  Theodoti  in  tumTbeL 
libro  de  Judaeis*  quod  nobis  Eufebius  in  lib.  dots  de 
de  praepar.  Euang.ix.  zi*  confervavit  v  quo  monte 
fitum  montium,Garizim,  Lbal,  &  urbis  Sichem  Gm*im* 
defcribit. 

'Ou^  ph  i<rx,t¥   oVa?  $6&i)0  inKw  GtaxQi- 

*£|  a'vjvV it  poih!  *y%t   Jti'  fytx  §cuws  ' 

Tgp«9»  \ 

Quae  F.Vigerusitatranftulit: 

<2j^?/?*  haec  terrafeMX)  twcrifyftc  apttjfi* 
ma  eapriS) 

Irri» 


l6o         DISSERTATIO   II L 

Jrriguique  foli  :  brevis  unde  excurfus  in  ur~ 
'  bem. 

At  nulli  feffbs  molli  lanugine  faltus 

Hie  recreant.      Te&i  juntlo  prope  Venice 

montes 
Hinc  getnini  excipiunt ,  herbafque  nemufque 

mimjirarjt. 
Quos  inter  raro  anguflus  difcrimine  callis 
Rumpit  iter.  Parte  adverfa  fe  tolln  in  auras 
Vrbs  ingens  Sicimum^  radtcem  expuBafub 

imam : 
Qua  circum  laevi  confurgunt  moenia  faxo  , 
Atque  infra  fupraque  urbem  munimtne  cm- 

gunt. 

In  quibus  id  mirum,  utrumque  montem  tarn 
Ebal  quam  Garizim  ab  eo  defcribi  ut  ferti- 
lem,  quum  alii  Ebal  fterilem  appellent  ,  uti 
fiodieque  eft.  Obferva  quoque  Sicimaadra- 
dicem  moritis  collocari  &  medio  inter  u- 
trumque  fitu ,  quod  &  #W4>/<*  viatorum  fir- 
mat.  Sed  &  hoc  filentio  praeterire  non  pof- 
fumj  quum  defcriptionem  hanc  lego  &  vcr- 
fionem  confero ,  illam  mihi  minus  placuifle 
verfu  tertio. 


At  nulli  fe/fos  molli  lanugine  faltus 
Hie  recreant. 

Nam  quomodo  dicere  poflet  Theodotus  hie 

nullos 


DE    MONTE   GARtZlM.        l6l 

nullos  efle  arborum  faltus ,  quum  mox  2*.»? 
memincrit ,   &  ipfe  Interpres  canat : 

tefii  junFlo  prope  vert  ice  montes 

Hinc  gemini  excipiunt*  herbafque  nemufqta 
mimfirant. 

Et  ipfa  facra  Scriptura  vel  in  ipfb  loco,  vel 
vicino  p}<  &  VDti  rnemoret,  per  quas  vo- 
ces plerique  Interpretes  quercum  aut  arboris 
fpeciem  intelligunt  ?  Quid  ?  quod  Theodo- 
tus,  ut  unufquifque  facile  videt ,  hie  fit  in 
commendanda  regione  Sichemitica  a  fitu  & 
fertilitate,  ubinonconveniretdicere,  ibi  nul- 
las  arbores  efle  ,  quae  feflos  umbra  fua  leva- 
rent.  Id  enim  ad  vituperium  non  laudem  loci 
facit.  Hie  autem  fcopus  ejus  non  eft  depri- 
mere  regionem  Sichemiticam ,  fed  dignis  lau- 
dibus  extollere.  Ego  itaque  hos  duos  verfus 
(  non  collocato  pun&o  poft  aypo^* ,  uti  vul~ 
go  fit)  ita  conjungendos  judico : 

'Ov  S\  {$+*  iCKtv  o\JaV  JoA^ij  jwAjv  eiauQi** 

Ut  fenfus  fit  non  longam  efle  viam  ut  aliquis 
ex  pafcuis.  vel  urbem  intret  vel  nemus  :  u- 
trumque  prope  efle  ,  quod  ad  regionis  hu- 
jus  commendationem  facit  ,  &  elegantiam 
repetkae  particulae  «V*  docet.  Pro  ?rin>  lc- 
L  gen- 


l6l    DISSERT.  III.  DE  MONTE  GAr; 

gendum  videtur  ™<n ,  qua  particula  eodem  fen- 
Tu  utitur  Hornerus  Odjjf.  |. 

'Afo!  en  ivi  f  \*Bu.ivfa   jcti»   arwAw,  aim 

Quando  vero  ivimus  ad  urbem   O*  ahum 
muYum* 
Ccterum  de  Templo  ,    quod  in  hoc  montc 
cxftrnftum  fuit  ,    nunc  nil  dicemus  ,    quod 
id  peculiarem  Diflertationem  poftulct. 


IV.  DIS- 


I  v. 
DISSERTATI 


D    E 


o 


H      I       R, 


IV. 
DISSERTATIO 


D     E 


O      P     H     I     R. 

T  aliquid  certi  ftatuatur  de  j 
fitu  regionis  Ophir  ,    exifti-  * 
mo  obfervanda   efle  indicia,' 
velxfm>'&<*  quaedam,  e  qui*  1 
bus  agnofci  poffit;   vel.con- 
ditiones  aliquot,  quae  neccflario  ad  earn  de- 
tegendam   requiruntur  ,   &  quas  turn  Sacer 
Codex  turn  ipfa  ratio  nobis  proponunt.     Hy- 
pothefes&  fententias,  quae  iis  non  fatisfaciunt, 
srvero  abire  ,   quae  contra  fe  habet  ,    veram 
aut  verae  proximametfe,judico.  Sunt  autem 
haec  requifita  ,    quae  fequuntur.     i .  Terra 
Ophir  debet  efle  talis  regio  ,    quae  abundat 
copiaauri,  argenti,  eboris,  fimiarum  &pa- 
vonum,  vel  pfittacorum.   Ita  legitur  2  Chron. 
9:  21.     Semel  terms  annis    veniebant  naves 
L  3  Tar- 


cundum. 


l66        D  I  SSERT  A.TIO   IV. 

Tarfts  afferentes  awum ,  argentum  5  ebur  9  fi~ 
mias  cr  pavoms.  Quod  conferri  debet  cum 
i  Reg.  o:  27.  ubi  diferte  eadem  profeftio  claf- 
fis ,  dc  quidem  ad  terram  Ophir ,  narratur :  nee 
de  eo  diflentiunt,  quod  fciam,  ulli  interpre- 
tes ,  licet ,  ubi  Ophir  terra  fuo  nomine  mc- 
moratur  in  facris  literis ,  tantum  auri  fiat  men- 
tio,  quod  hoc  praecipuum  fuerit.  Ubi  ergo 
aurum  ,  argentum  &  alia  ilia  non  inveniun- 
tur,  non  poteft  ilia  pro  terra  Ophir  haberi. 
Necfufficit,  ut  aliquaregio  pro  Ophir  habea- 
tur,  quodibi  auri  quidpiam ,  vel  argenti,  in- 
veniatur ,  vel  fimiac  nonnullae  aliquando  ibi 
vifae  fint :  fed  debet  doceri ,  ibi  maxima  quan- 
titate  omnia  ilia  foifle  fie  ut  operae  pretium 
fuerit  9  iter  eo  inftituere.  Huic  requiiito 
non  fatisfaciunt  Qrtelius  &  illi  qui  Zophalam 
Africae  regionem  habent  pro  Ophir ,  ubi 
pavones  &  pfittaci  non  inveniuntur ,  uci  nee 
in  multis  aliis  locis,  quae  pro  Ophir  ab  aliis 
habentur.  Patria  enimpavonum  &  pfittaco- 
rum  India  eft,  dt'i  poftea  fufius  a  nobis  doce- 
bitu.r.  Nee  argentum  ibi  tanta  copia  eft, 
ut  inde  peti  meruerit. 

I  J,  Altera  conditio  haec  eft.  Terra  O- 
phir  debet  in  tali  regione  collocari ,  ad  quam 
facilior  ,  tutior  &  brevior  via  eft  ex  porta 
Sinus  A  rabid  quam  maris  mediterranei.  Quia 
enim  daffis  Ophiritica  folvit  ex  Ezion  geber 


D    E       O    P    K    I    R.  I67 

qui  portus   eft  Sinus  Arabici  ,   credibile  eft 
inde  Ophir  potuifle  tutiori  &  breviori  itinera 
adiri  quam  ei  portu  maris  mediterranei.  Nam 
fi  ex  Japho,  aut  alio  portu,    quern  ad  mare 
mediterraneum  habebat  Salomon  3  brevius  & 
tutius  Ophir  adiri  potuifl'et ,  fine  dubio  pro  ea, 
qua  ceteris  mortalibus  praeftabat,    fapientia, 
claflem  fuam  via  breviffima  mififlet.    Sapiens 
enim  nihil  fruftra  facit,  &  quod  per  pauciora 
fieri  p3teft5  per  plura  fieri  nonoportet.  Pec- 
cant in  hanc  conditionem  ,     ip(amque  adeo 
celebratam  Salomonis  fapientiam  ,    qui  O- 
phir  in  Hifpaniola  ,    aliifve  infulis  America- 
nis  collocant.     Ad  illas  enim  re&avia  fuiflfet 
&  tutiffima  ,   addo  &  notiffima  Phoenicum 
navigationibus ,  per  mare  mediterraneum    ad 
fretum  ufque  Gaditanum ,  &  inde  porro  verfus 
Hifpaniolam,  non  ex  SinuArabico,  ex  quo 
folventes  circumvehi  univerfam  Africam  de- 
buiflfent,  &  fe  infinitis  pelagi  periculis  expo- 
nere  abfque  ulla  neceffitate.     Quod  uti  con- 
cipi   non   poteft    voluifle    Salomonem  5    ita 
quoque  omnes  illas  hypothefes  rejicio  ,    quae 
in   Americanis  tra&ibus  Ophir  quaerendam 
cenfent,    Impingunt  etiam  vehementer  in  hoc 
requifitum  illi ,  qui  Africae  regionem  aut  ur- 
bem  quandam  ad  mare   mediterraneum   pro 
Ophir  habent ,  uti  Carthaginem  -y  nam  quis 
fana  mente  pracditus ,  quum  ex  japho  folverc 
L  4  poffet, 


■ 


$.  III. 

Tertium, 


l68  DISSERTATIO  IV. 
poffet,eSinu  Arabico  daflem  mitteret  Carthagi- 
nem  ?  Scd  hie  error  natus  eft,  ut  jam  alii  ante  nos 
viderunt,quia  WW\n  PVJtf  naves  Tar fisdi- 
cuntur  miflae  in  Ophir,  &  Tarfis  apud  nonnullos 
e  veteribus  eadem  cum  Carthagine  centebatur. 

III.  Tertio y  Ophir  talis  efle  regio  de- 
buit  5  ad  quam  claffis  tuto  pervenire  poterat , 
adeoque  propter  rei  nauticae  peritiam ,  quam 
illo  tempore  habebant  exiguam,  fi  cum  no- 
ftra  aetate  comparetur,  non  eft  in  regioneni- 
rnis  diffita ,  &  quae  non  niii  cum  maximo  vi- 
tae  difcrimine  peti  poterat,  collocanda.  Id 
cnim  probe  notandum  eft  ,  interdiu  Solis , 
no<5tu  Stellarum,  obfervatione  navigationes  fuas 
inftituilTe  veteres :  magnetis  ufum ,  quo  fep- 
tentrionalem  plagam  indicat,  ignotumfuiflej 
ipfos  Graecos  &  Romanos  diutiifime  poft  ae- 
vum  Salomonis  litora  fere  legere  confuevifTc, 
hyeme  ipiis  mare  daudi  folitiim;  ultra  colum- 
nas  Herculis  mare  aficmv  &  invium  credidifle  ; 
&  fimilia  ,  quae  fatis  oftendunt  non  debere 
Ophir  in  America  quaeri,  quae  vaftiffirno 
pelago  &  periculoflimo  ab  reliquo  orbe  fc- 
junda  eft  ,  &  in  ilia  quafi  peritiae  nauticae  in- 
fantia  claffe  adiri  vix  poterat.  Adde  quod 
tota  America  ignota  tunc  fuerit;  f.ikem  de- 
4Tjonftrari  non  poffit  ,  notam  fuifle.  Idem 
judicandum  cenleode  opinione  illorum ,  qui 
Ophir  in  Sumatra  ,    infula  longiilime  diffita, 

quae- 


D    E      OPHIR.  169 

quacrunt.  Vix  enim  mihi  perfuadeo ,  claf- 
fem  illis  temporibus  eo  vehi  tuto  potuifle  •,  & 
quidem  ftatis  vicibus,  fingulo  triennio,  maxime 
quum  ilia  infulafub  vehementiflimo  aeftuZo- 
nae  peruftae  fua  fit,  quae  imerjefta  utriqne  bo- 
minwn  gtneri  commercium  adfe  denegahat  com- 
tneandi ,  ut  ex  opinione  communi  Macrobius  in 
^w«.5tr.c.5.1oquitur.Satisfaciunt  magis  huic  re- 
quifito,qui  Ophir  in  Africae  regione  quadam  aut 
Perhalocant,  ad  quostraftus  litora  legendo  per- 
venire  poterant.Sed  &  horum  opiniones  quo  mi- 
nus probari  queant  >  aliis  laborant  difEcultatibus. 

IV.  Quarto.  Ophir  non  debet  in  regio-  *j  1Vm 
nc  nimis  vicina  terrae  Ifraeliticae  collocari ,  ^ar> 
fed  in  eo  locorum  intervallo  ,  ut  triennium 
circiter  requireretur  ad  iter  eo  inftituendum , 
mercaturam  exercendam ,  &  redcundumj  quae 
omnia  non  font  cenfenda  juxta  rationem  no- 
ftrorum  temporum  ,  fed  aevi  Salomonaei. 
Hodie  enim  milta  in  toto  orbe  regio  eft , 
quam  non  biennii  aut  minori  temporis  fpa- 
tio  claffis  poteft  invifere.  Sed  ,  ut  jam  mo- 
nui,  non  erat  tunc  ea  rei  nauticae  peritia  nee 
ilia  navigandi  fubfidia,  quae  nunc  admanum 
funt.  Ad  hoc  non  attenderunt  illi ,  qui  O- 
phir  volunt  efle  Sapharam  ,  ad  Sinum  Arabi- 
cum  ,  quod  iter  non  requirit  triennii  fpa- 
tium.  Dicent  quidem  nonnulli,  in  textu  ia- 
cro  non  dici  ,  integrum  triennium  impen- 
L   5  diff 


rendus 

ettam  lo- 
cus ,  cujus 
women  ad 
Ofthtr  ac- 
fedat. 


I/O        DISSERTATIO    IV. 

difle  claffem  Ophiriticam  navigationi  >  fed 
tantum,  quod  fingulo  triennio  iverit:  vernm 
exftimo,  li  minori  temporis  (patio  potuiflct  il- 
lud  iter  peragi  ,  &  Hiramum  &  Salomonem 
non  exfpeftattrros  fuiffe  donee  elapfum  eflet 
triennium  5  ut  aurum  &  alia  ex  Ophir  acqui- 
rerent ,  &  gloriam  regni  fui  5  addo  &  Tem- 
pli  &  Sacrorum ,  quibus  id  aurum  magna  ex 
parte  deftinabatur,  nova  continuo  acceffione 
augerent. 

V.  Quatuorhifce  conditionibus ,  quas  mi- 
ni inindaganda  regione  Ophir  propofueram  , 
hoc  addidi.  Si  veftigium  aliquod  nominis  O- 
phir  deprehendi  poflet  in  aliquo  tradu  ,  cui 
quatuor  modo  indicatae  conditiones  conveni- 
rent5  id  magnum  pondus  allaturum  effe  ad 
confirmationem  illius  fententiae.  Quare  illo- 
rum  virorum  ftudium  in  eolaudavi,  qui  non 
contend  fuerant  aliquam  regionem  auro  ar- 
gentoque  abundantem  Ophir  dicere  ,  fed  apud 
veteres  Graecos ,  quorum  monumenta  Geo- 
graphica  ad  manus  noftras  pervenerunt,  aut 
recentiores  ( quamvis  veteres  praeftent )  ur- 
bem,  regionemve  ejufdem  fere  nominis  quae- 
fiverunt,  uti,  qui  Ophir  crediderunt  efle  A- 
pharam  vel  Sapharam ,  Arabiae ,  aut  Peru  in 
America ,  &c.  quamvis  hoc  folum  non  fuffi- 
ciatj  uti  jam  monuimus. 


VI. 


D    E      O    P    H    'I    *..  171 

VI.  Videamus  porro,  quae  ilia  regio  fit, 


quae  fatisfaciat  hifee  requifitis  ,  quaeque  pro 
Ophir  haberi  paffit.     Videtur  mihi  ilia  in  In- 
dia Orientali  quaerenda ,  quod  &  multi  Viri 
Eruditi  cenfuerunt:  non  tamen  puto  univer- 
fam  Indiam  cum  fuis  infulis  nomine  Ophir 
contineri,  eo  quod  Copti  Indiam  co*IP 
appellent  (quodnomen,  uti  tnulta  aha ,  Co- 
pti non  ex  vetcri  lingua  Aegyptiaca ,  fed  ex  ufu 
recentiorum  ,  ipforumque  Interpretum  Alexan- 
drinofum  videntur  retinuhTe ,  &  Indiae  dediflc) 
aut  Ghcrfoncfum  Malaicam  ,   quam  auream 
multi  dixere ,  fed  illam  regionem ,  quae  circa  ur- 
btmOupara  vel  Ssawgy,  Sophara  ,  eft ,  quarn- 
que  Sopharenen  appellate  pofliwnus.  Eft  ea  urbs 
■falis  nota  ex  Ptolomaeo,  Ammiano  Marceli  - 
no,  Arriano  inperiplo,  &  fitainJCherfoncfo  In- 
diae intra  Gangem,&  litore  ejus  occidentah  fere 
' circa gr Jong,  ml  Utit.i^l  &  ilium  locum, 
ubi  nunc  celebre  emporium  Goa.    Aliquando 
fcribitur  (quod  jam  notavit  CI.  Salmaiius  in 
Exerc.Fhn  /7.78(5.)  yO^ aliquando,  2cu- 
«j^Suphara :  quidam  etiam  S*<p*e?  knbunt, 
&  hanc  cffe  volunt ,  a  qua  Epifcopus  2*4>*- 
^m  Photio  dicatur  fie  urSpromifcue  adht, 
vel  abfit,  quod  in  'A<p*p ,  2*<p*p  ,  Sagarts , 
Jlgaris^  aliifquenominibuspro'priis,  fieri  fo- 
let.     Quemadmodum  &  ipfa  vox  Biblica  Or 
pbir,  l»Q*t  fcribitur  a  Jofepho  &  Origenc. 


§.  VI.  o. 

phtr  eft  re- 
gio  area 
O  up  or  am 

m  India  s 
quae  £§> 
Suphara 
elicit ur  , 
uttC^  0= 
phtr  9  So- 
phtr». 


1J%        DISSERTATIO    IV. 

Ita  &  verfio  Graeca  pro  Ophir  Job.  12]  24. 

habet  2w<£>«p5  ubi  alii  2«$/f.     Sic  iReg.y. 

28.  ftV  Xcacpei^!.  Ubi  Hebraeus  habet  Y31K 
Ophir.     Et  1  Reg.  10.  1 1.  c*  So^a'p.  1  Cbrort. 

29.  4.  ok  2s<p«'p.  2  C^«.  8.  18.  Zaxpic*. 
2  Cfew*.  9.  10.  2»4)/{.  Inde  &  Hefychius  2a- 
<p«p  fcribit.  Sa^ftp  ,  %*&t  &  ?  *<  otAwV 
IxQt  A*3w  J^o^puw  c#  'Wi'#.  Soupheir^  re- 
gio  ,    *»  fft!  p'd/;  /^W«  ,    cr  *#rww  f» 

S.  vii.  >  VII.  Notandum  eft  quod  de  Ophir  vel 
fipbiverfaZmQeif,  uti  iJle  fcribit ,  Jofephus  habet,  il- 
e  ophtr.  ]am  fUQ  temp0re  di(5iam  £pv jxjmiV  ^  f  tor*?» 
auream:  quae  fententia ,  cum  noftra  facile  po- 
teft  conciliari  ,  quia  inter  veteres  aliqui  earn 
regionem,  in  quaOupara  fita  fuit,  vel  vici- 
nam,  ^vnwv  ^  appellarunt.  Notandum 
&  hoc  eft,  quod  ^pvtnj  %£&  ,  five  xpveutj 
rf  5  diftinguantur  apud  Ptolomaeum,  Plinium, 
&  alios  ab^guffixiT  vijcw  five  aurea  Cherfonefo, 
vel  infula  aurea  :  quamvis  multi  recentiores 
candem  faciant  auream  regionem ,  &  auream 
Cherfonefum.  Jofephi  veftigia  premit  Pro- 
copius  in  Schol.  ad  lib.  1 1 1 .  Reg.  cap.  ix.  2«- 
Qo£?  ( ita  ille  legit  TfilK  Ophir)  xv&t  <ris 
i&  ins  'IviiotAy  %v  qI  rtcoypdqot  vpv<njv  cvoux- 
£*<nv.  Sophora  ,  regio  quaedam  Indiae  efi , 
quam  Geographi  Chryfen  ,  five  auream  appel- 
lant.    Licet  vero  ratear  variare  Geographos 


m 


D    E      OPHIR.  I73 

in  fitu  Chryfes  five  regionis  aureae ,  id  tamen 
deprehendo ,  plerumque  illam  diftingui  a  *>f- 
ru»  five  £*p<n>v>jVw  aurea ,  &  Chryfen  nobis  pro- 
piorem  ftatui,  auream  Cherfonefum  remo- 
tiorem.  Hinc  Plinius  &  Solinus  extra  Indi 
oftia  collocant  Chryfen  ,  loco  fatis  vicino  no- 
fcaeOupparac.  Mela  autem  lib.  11 1.  c.7.  ita 
defcribit  Chryfen  &  Argyren ,  ut  noftra  "ow- 
*#&  non  longe  ab  eis  diitet.  Ad  Tamum  (pro- 
montorium ,  rxpctha,  Ptolomaci,  uti  Voflio  ad 
Melanv&  Salmafio  in  Exerc.  Plin.  pag.  701, 
placet  )  infula  eft  Chrjfe  ,  ad  Ganger»  Argy- 
re,  Infulas  cum  peninfulis  faepe  coniude- 
runt  veteres.  Et  Au&or  peripli  rubri  maris 
Chryfen  facit  #r«{ov  ?  continentem ,  non  infu- 
lam  ,  diftinguitque  ab  aurea  Cherfonefo  & 
circa  Gangem  locat.  Quae  omnia  fuadere  vi- 
dentur  Chryfen  &  Argyren  regiones  in  India 
fuiffe,  quarum  fitus  accurate  e  Veteribus  fciri 
non  poteft ,  quia  hie  magis  vicinas  nobis ,  ille 
a  nobis  remotiores  facit.  Et  hinc ,  quum  Jo- 
fephus,  Procopius,&  alii  fcribunt  Ophir  Sa- 
lomonis  earn  efle  quae  illorum  tempore  dice- 
batur  fc^w?,  aurea  regio>fi  cum  Mela  fenfe- 
runt,  in  India  intra  Gangem  5  &quidem  cir- 
ca Cherfonefi  litus  orientale  illam  quaeri  vo- 
luerunt,  ficumPlinio,  Ophir  non  longe  ab- 
fuiffe  aboftiis  Indi  volueruntinnuere.  Quic- 
quid  fit,  non  puto  male  Ophir,  emporium, 

tc! 


-  $.V1II. 
Ophir  nofi 
una  urbs 

fed  rev  to. 


1 74         D1SSERTATIO  IV. 

vel  regionem,  mercatura  adeo  celebrem  tern* 
pore  Salomonaeo,  ibi  collocari  5  ubi  hodie- 
que  clariffimum  fere  totius  Orientis  emporium 
eft ,  Goa  ,  quo  omne  quod  India  5  Perfia , 
Sina,  &  vicinac  regiones  pretiofi  &  rari  habent  9 
maxima  eopia  defertur ,  &  inde  in  reliquas  A- 
fiae  &  Africae,  nuncquoque  Europae,  partes 
iranfvehitur.  Maxime  cum  vetusnomen'ovar* 
tpt&  &  2*  »»£^  cum  'SMpt$ct ,  £*  <£if a  5  2a>- 
Qa^d  y  quae  nomina  "PDW  Ophir  funt,  ita  con- 
yeniat ,  ut  vix  major  convenientia  defiderari 
queat. 

VIII.  Quod  quidem  non  ita  velim  acci- 
pi,  ac  fi  credcrem  fblam  iftam  urbem  "©v?7«- 
f>*v  olim  Ophir  didam ,  &  eo  tantum  appulifle 
claflem  Salon^pis;  fed  oram  illam  circumja- 
centem  &  ^ap^y  five  regionem  circa  Oupa- 
ram  nomine  Ophir  intelligo  ,  &  probabile 
eft  t?  Ophk  contigi(Te>  quod  multis  aliis  re- 
gionibus  contigitf,  fcilicet,  nominis  prifci , 
quod  integras  oras  &  magna  terrarum  fpatia 
fignificatione  fua  comple&ebatur ,  veftigia  in 
parte  hac  vcl  ilia  ejus  orae,  velurbe,  tantum* 
modo  fuperefle ,  uti  apud  nos  vetus  Catto- 
rum  nomen  in  pagis  modo  duobus  fuperfte* 
eft.  Sic  ut  olim  forte  tota  ilia  pars  Cher- 
fonefi  Indicae  intra  Gangem  Ophir  fuerit  di- 
da,  uti  India  tota  Coptis  2  0$IF:  cu- 
jtas  tamen  nominis  veftigia  quam  nufpiam  cla- 

riora 


D    E      O    P    H    I    R.  I75 

riora  inveniam  5  quam  in  yC)v<©%6  &  eadem  2 
praefixo  Scu'srw^  dicitur,  utiOphir&  Xoxpg^ ; 
ideo,  quantum\  fieri  poteft,  ab  hoc  loco  rcce- 
dendum  non  puto ,  a  quo  &  hodie  aurum  , 
argentum  ,  ebur ,  fimiac  &  pfittaci  peti  fo- 
lent  :  nam  licet  haec  omnia  hodie  ibi  ut  in 
natali  folo  non  tarn  abunde  proveniant  ac  in 
aliis  Indiae  traftibus ,  inde  non  fequitur  olim 
non  fuiffe,  (non  magis  quam  olim  Colchi- 
da  auri  feracem  non  extkifle  ant  Hifpaniam , 
qua  nulla  terrarum  regio  olim  &  copiofius  & 
purius  aurum  protulit  tefte  Pofidonio  &  Stra- 
bone  lib.  in.)  facile  ilia  eo  devehuntur ,  ita 
ut  vix  aliquod  commodius  emporium  fit,  quo 
merces  Indiae  etiam  remotiffimae  diftribui 
per  Afiae  partes  occidentaliores  poffint.  Un- 
de&  Goa  &  Calecut  (quo  una  vice  nonnun- 
quam  400  naves  folere  appellere  fcribit  R. 
Perizol  in  Itiner.p.  159.)  aliaeque  in  illoli- 
tore  urbes  inveniuntur  5  quae  mercaturae  ex- 
crcendae  gratia  ita  frequentantur  ,  ut  nulli 
emporio  in  India  cedere  debeant, 

IX.  Qpum  itaque  nomen  2«$«p ,  fiveO-M^.  <K 
phirf  adeo  conveniat  vel  idem  plane  fit  cum*?''****" 
3fcw«p*  ,  reftat  ut  videamus  an  quatuor  illis  ^JZnm 
requifitis ,  quae  recenfuimus ,  ora  ilia  fatisfa- 
ciat.     Primum  poftulabat  in   Ophir  copiam 
auri,  argenti ,  &c.  De  auro  &  argento  non  po- 
teft  effe  dubium  quin  id  magna  copia  ibi  in« 

re- 


Ij6       T>1  SSJERTATIO   IV. 

veniatur.  Sane  quum  Veterum  Scriptorum  mo- 
numenta  infpicimus,  &in  iisilla  quae  de  India 
tradunt,  deprehendemus  illoslndiam  ipfisco- 
gnitam  generatim  uti  auri  &  argenti  feracem  de- 
fcribere ,  non  aut  Cherfonefum  auream  ,  vel 
aliam  partem  Indiae  ,  exclufis  reliquis.  Ita 
Diodorus  Siculus  lib. 2. 16.     *E%et  2e  (j  'Iv- 

tli  raft  71  ci\w?9  %  TuTg  $  eiipon@>  fufxaug 
jtpAu  *o*O^«0i  ¥  cat  7$  Ai£vy  ytvoplmv  c- 
pa/a»?  Sz  xqyeiv)  a^fov  5  citycv  ,  ^tfAj^V. 
ripoV  $z  rums  Xiiotv  wxvmlm  >%  ^AvTfAwv  bf 
oury  I^tA^S®-.  Habetautem  [India)  ele- 
phantum  incredibilem  multitudinem  ,  qui  Cr 
viribus  O*  corporis  robore  multum  praeftant 
Libycis,  Jimilitcr  O*  aurum>  argentum^  fer- 
rum,  (T  aes  y  CT  lapidum  variorum  crpre- 
tioforum  copiam.  Dionyfius  Periegetes  co- 
dem  modo  Indiam ,  non  folam  auream  regio- 
nem  vel  Cherfonefum  ( de  qua  egeratz;.  589.) 
commendat  abcopia  auri,  eboris  &  gemma- 
rum,  uti  Ophir  in  Sacro  Codice  defcribitur, 
v.  1114. 

"Oi  i*  l?*t  Ctyimn  A/vfpy'*<.     'O*  i'  tAs- 

rAf^<pm  ntAtfUv&t  \sm)%vxm  Men**. 

*Afco* 


.  1 


Id  e    o  p  h  i  r>  177 

''Wrx  /3*ffV&£  yXajuKYiV  \iJov ,  j  oiSdp&v& 
MciPfAcJftQift  >?*  %KwfiL  ftxvjafystmv  ioi<rmv 
*H  iyj\  yA*vwo'ft»vS  A/^v  xajasporo  ivmfysy' 

TloiVToTov    yoi^     yfi&    per    wiggmv    oASqp 

Quorum  fumma  hue  redit^  aurum  apud  In- 
dos  effodi,  ebur  parari  5  berylhim,  adaman- 
tcm ,  Jafpin  &  tebpafum ,  &  omnis  generis  di- 
■vitias  inveniri.  Plura  teftirnonianon  recenfe- 
bo,  quaeexPlinio,  Strabone  aliifque  peti  pof~ 
funt,  fed  ex  Poetis  addam  ,  Indiam  divitem 
ideo  vuigo  did ,  uti  apud  Horatium : 

— —  Cr  divitis  Indiae. 
Propertium: 

Arma  Dens  Caefardites  tneditatur  .ad  Indos^ 
Et  fret  a  gemmiferi  fivdere  claffe  maris. 
Atqui  expeditionem  non  meditabatur  in  Au- 
ream  Cherfonefum  :  &  quid  eft  mare  gemmi- 
ferum,  nifi  id,quod  aut  Per(iam,Carmaniam,aut 
loca  Ouparae  noftrae  vidna  alluit  ? 

X.    Miror  itaque  quofdam   fcribere   nul*  §.  X.  Kum 
lam  aliam  partem  Indiae  aurum  gignere  prae-  *«««» 
ter  earn  :  H3uod  fi  verum  fit,  vehementer  er~  nu->P!a™ 

i-  7  _     in  mat  a 

ro.     At  contranum  certum  eiie  puto.     O-  qUam.a^ 
mnia  enim  quae  de  auro  Indiae  a  veteribus  fl-  tea  Cker- 
ne  difcrimine  narrantur  v  velle  ad  auream  Cher- •/***/*  Prg* 
fonefum  reftringere  (de  qua  &  ipfa  ejufquew 
M  fitu 


i;8  DISSERTATIO  IV. 
fitu  tanta  eft  inter  Criticoscontentio,  nee  mi- 
rum  )  omni  veri  fpecie  deftituitur  ,  quia  fuo 
i.  e.  Hadriani  Imperatoris  tempore  Arrianus//^. 
vii  i.  fcribit  paucos  illas  regiones  defcripiifTe 
quaejeirca  Gangem  funt,nedum  remotiores ,  & 
Megafthenem,  quern  life  ut  fidiflimum  fequitur, 
exiguam  tantum  Indiae  partem  peragrafTe  fa- 
tetur  ,  &  Strabo  lib  15.  raros  ad  Gangem 
ufque  perveniile ,  Indiam  a  paucis  vifam  ,  &  fi 
qui  viderunt,  partem  ejus  folummodo  vidifTe. 
An  credibile  eft  illos ,  qui  Indis  bella  intule- 
runt  ob  auri  &  gemmarum  copiam ,  qua  abun- 
dare  eos  vere  credebant  ,  in  animo  habuiffe 
pert:ngere  uique  ad  auream  Cherfonefum  ? 
Id  mihi  non  perfuadebitur.  Quid?  quodex- 
preiTe  meminerint  Veteres  plurium  locorum  in 
India,  ubi  copia  auri  &  argenti  inveniebatur. 
Plinius  lib.  6.  c.  20.  Nareae  deinde ,  quos  clau- 
dit  mons  aftijfimus  Indie  or  urn  Capitalia.  Hujus 
incolae  alio  latere  late  aurt  Cr  argenti  metallofo- 
diunt ,  cr  cap.  1 9.  Fertilijfimt  funt  auri  Dar- 
dae ,  Setae  yero  argenti.  Sed  omnium  tn  In- 
dia prope  non  modo  in  hoc  traBu  ,  potentiam 
darn  at  em  que  amecedunt  Profit ,  amplijfima  ur- 
be  y  ditijfimaque  Pahbotra.  Atqui  ea  urbs  ad 
Gangem  fita  non  tarn  longo  intervallo  diftat 
ab  Ouppara  ,  quin  eo  merces  fuas  mitterc 
potuerint  Indi.  Mox  &  clephantorum  meminit, 
quorum  ix  millia  regi  eorumper  omnes  dies 
e  ftipen- 


0    E      O    P    H    I    R,  1/9 

ftipcndiantur,  unde^  ait,  conjeElatio  ingens  opum 
eft.  Et  lib.  1 3 .  Gangem  inter  fluvios  aurife- 
ros  refer: ,  additque  :  nee  ullum  abfolutius  ant- 
rum eft ,  curfu  ipfo  trituque  perpolitum.  Dio- 
nyflus  autem  Periegetes  maximam  auri  copiam 
inveniri  tradit  in  regione  Gandaridarum,  quos 
ad  Gangem  muki  locant  ,  alii  ad  Hypanin, 
&  illic  Hypanin  &  Megarfum  fluvios  aurum 
deferre,  ^1144. 

Gandaridae  habitant ,  ubi  auri  originem 
Pulchram  Hjpanis  vehit  £r  vajttks  Afegar- 
fus. 
Strabo /*'£.  xv.  licet  fluvios  non  nominet,  feri- 
bit  tamen  tradi  ab  au&oribus  in  India  Mypa 
%pvtS  x^TK$«p«y  cm?  Tn&pxg  ,  oVffSf  cm? 
'l6>;g/j«V.  Fluvios  auri  ramenta  deferre ,  uti  in 
Hifpania :  &  Scholiaftes  Sophoclis  in  Anti- 
gone dA_v.  1050.  fcribk  effe  timv  tivcc,  a/  tjf 

%ZA<*  Tivx  [AVgpqx,zg  kol\%{a%ux  ffnpoTf  %$a- pi- 
vot d(p*  on/  Oi  'Wo)  iw^otvotls  lt<n  XxpGoivxcn 
liv  %%\joiv.  Locum  effe  in  India  auri  ramenta 
continentem  5  quern  ref odium  formivae  alatae ,  a 
quibus  ope  machinamm  aurum  Indi  accipiunt ,. 
De  formicis  illis  etiamStrabo  mentionem  in- 
jicit  lococit.ex  Megafthene  &  Nearcho,  Et 
M  %  hine 


-i8o 


DISSERTATIO    IV. 


§.  XI. 
Aurum 
circa  Oa- 
param 

zinde. 


hinc  forte  Job.  22.  24.  Tfll»  D^TO  fluvti 
Ophir,  fc.  hi  auriferi  Indiae,  memorantur.  Mi- 
rum  interim  videri  poflet ,  quomodo  veteres 
&  Phafin  &  Tagum ,  &  Gangem  &  alios  flu- 
vios  auriferos  fuiffe  fcribant  quum  experientia 
id  hodie  non  confirmet.  "Sed  praeterquam  quod 
illas  auri  venas  effoetas  efle  longo  ternporis  inter- 
vallo  dicere  quis  poiTet,  id  a  viris  fide  dignis  ae- 
cepi  deTago,  &  arenis  Hifpanke  quibusdam  in 
locis ,  aurum  revera  adhuc  nonnunquam  inve- 
niri,  fed  non  omnibus  notumefle,  quae  ilia 
terra  fit3  vel  quomodo  aurum  inde  extrahi  queat» 
neq  tutum  effe  id  fcire  aut  profited. 

X  I.  C^uod  (I  haec  omnia  contrahamus  in 
fummam ,  &  Indiam  uti  patriam  auri  paffim 
celebrari,  &  Gangem  ,  Hypaninque  qui  Indo 
mifcetur,  &  Megarfum  Indiae  fluvios  aurum 
deferre,  quod  optimae  notae  eft  ,  quis  non 
videt -ad  locaquoque  maritima,  mivOv7nx^i¥ 
&c  potuiffe  id  vehi,  &  inde  mutatis  merci- 
bus  a  nautis  Hirami  &  Salomonis  in  Palae- 
ftinam?  Non  enim  requiritur  uc  probemus 
in  ipfa  Oupara  fuifle  fodinas  auri  &  argenti, 
fed  fufficit  in  vicinia  magnam  copiam  fuifle.Sae- 
pe  enim  in  regione  quadam  maxime  in  em  • 
poriis  maritimis ,  ubi  frumentum ,  vinum,  au- 
rum &c.  non  proveniunt ,  tanta  copia  tamen 
inveniuntur ,  ut  rnercatura  iis  exerc^ri  poflit  5 
&  inde  petantur  ab  aliis,    cuju^rei  vel  no- 

ftrum 


D    E       O    P    H    I    R'  1 8 1 

firum  Belgium  fufficiens  teftis  eft.  Quod  fi 
plura  veterumfcriptafupereflentj  autilli,  quo- 
rum fcripta  fuperfunt ,  diftin&ius  &  accura- 
tiusloca  Indiae  defaipfiflent ,  pofiemus  forte 
clariora  teftimonia  eruere.  Sed,  us  omnes 
fere  rjorunt,  adeo  confufe  loquuntur  Strabo , 
Plinius,  Mela ,  Ptolomaeus ,  &  alii  Geographi, 
de  urbibus  &  regionibus  Indiae,  utconcilia- 
tio  eorum  hodieque  crucem  figat  Philologis. 
Cum  vero  negari  non  poffit  loca  Ouparae  vi- 
cina  ,.  quae  nunc  fub  ditione  Mogolis  funt  , 
auri  &  argenti  fodinas  habere  ( de  quo  vide 
Kircherum  in  China  illuftrata  p.  80. &  alios)  . 
non  puto  hac  parte  quenquam  difficilem  fore , 
ut  illam  regionem  pro  Ophir  accipiat. 

XII.  Reftat,  ut  videamus  an  & "  reliqua ,  §• x  *  *• 
quae  praeter  aurum  &  argentum  ex  Uphirr/r^0^ 
advecta  leguntur,  ex  Sophira  noftra  peti  po-  ramm 
tuerint.     Sacer  Code*  memorat  .O'SrUBf, 
quod  per  ebur  vulgo  redditur:    nee  repugno. 
India  mittit  ebur ,  cecinit  Virgilius  j  &  Pli- 
nius, aliique,  de  India  fcribente's,  maximam 
elephantum    copiam  ibi   fuiife    fatis    often- 
dunt.     Quamvis  autem  &  in  Africa  inveni- 
antur  (&  hac  duae  regiones  uti  patriae  ebo- 
ris  pailim  memorantur  ,     quare  &  Graecos 
inde  ebur  petere   folitos  fcribit  Paufanias  lib. 
v.  c.  12.)  maximos  tamen  fert  India ,  tefte 
Plinio  lib.  viii.  e%  xi.  &cap.  ix.  Indicum 
M  3  Jfri 


! 


l82        DISSERTATIO   IV. 

*Afri  p avert  :  nam  &  major  Indicis  magnitn- 
doefl.  Sunt  &  validiores  Elephanti  Indici, 
uti  Polybius  lib.    5.  {cribit  Afros  Elephantos 

perculfos  magnitudme  cr  roborc  Indicorum  , 
&  Diodorus  Siculus  loco  cit.  Unde  ,  j  licet 
ex  Africa  potuerit ,  fnaluit  tamen  ebur  ex  In- 
dia petere  Sapientiflimus  Regum  Salomo. 
Quodque  in  ilia  etiam  Indiae  regione  ,  qua 
*Ov7nxe$t  oiim  fuic ,  &nosOphir  co!locamus, 
plurimi  hodieque  Elephanti  inveniantur  teftan- 
tur  omnes  e  noftris,  qui  oculati  teftes  fuerunt 
&  in  illis  oris  diu  habitarunt.  Quarc  ulterio- 
ri  probatione  res  ea  non  indiget.  Verum 
a>  nudity  non  erit  hie  incongruum  inquirere 
in  nomen  Elephantis  Indicum,  Barro,  unde 
barms  pro  Elephante ,  barritus  pro  fono  ejus  5 
&  ni  fallor ,  ebur  (quod  licet  dentes  ejus  no- 
tet ,  eodem  ,  aut  certe  non  multum  diverfo 
ab  ipfa  bellua  nomine  dicitur  ,  uti  Graccc 
thtQujz  utrumque,  &  e!ephas&  ebur)  quan- 
doquidem  CI.  Bocharto  afientiri  vix  poflum, 
id  a  y$2  Beir,  Jumento  vel  TJD  Baar , 
homine  fiulto  &  bruto  (  quod  etymon  minime 
convemt  elephantibus,  quorum  ingenium  cele- 
bratur  )  orceifente.  Ut  enim  alia  praeterearn, 
tutiflime  etymon  nominis  indeducitur  unde 
res  ipfae  ortae  fcfunt.  Hinc  ex  India  vocem  re- 
petit  Ifidorus  orig.  lib.  xu,  c.  apud  Indos vq- 

a 


D    E      O    P   H    I    R.  183 

ce  Barro  vocatur  ,  unde  cr  vox  ejus  barritus 
dicitur.  Ego  autcra ,  quum  animadverterem 
linguam  Indkam  &  Perficam  faepe  confundia 
fcriptoribus  amiquis ,  in  illam  fufpicionem  in- 
cidi ,  an  ribn  forte  &  hoc  nomen  Barro  ex  fer- 
inone  Perfico  poffet  deduci.  Perfis  *^>  Ba- 
ron notat  cdjlellum ,  propugnaculum  ,  turrim , 
wurum.  Quod  nomen, optime  Elephantibus 
convenit,  qui  in  bello  turribus  erant  inftrufii 
(de  quo  multa  vide  colle&a  veterum  tefti- 
monia  in  Eximio  opere^  Hierozoicon  dico, 
Bocbarti  lib.  11.  c.  27. )  &'  non  tantum  pro- 
cul  caftellorum  &  turrium  faciunt  fpeciem,  & 
offerentes  moenium  fpeciem,  uti  loquitur  Cur- 
tius  ,  fed  quafi  viva  propugnacula  &  turres 
funt,  unde  &  in  ludo  Scachico  nomen  tur- 
ns &  Elephanti  indifferenteriftibelluae  a  Per- 
ils &  nobis  ipfis  tribuitur.  Bafilius  turri m  ani~ 
watam' irvfyov  fynj^ov  vocat ,  Indi  ipfi  Nag, 
montem  ,  uti  &  Aethiopes  page  >  Syri 
&8K3?  V>\L  collem  carnis^  Plinius  /.8  c.  1. 
molem  ,  &  gradientibus  collibus  eos  comparat. 
Sed  haec  in  tranfitu. 

XIII.  Praetcr  ebur,  ex  Ophir  petierunt  §\X1IL 
.EPfiip,  Smnas.  Quas  in  India  circa  ilia  loca,  St^J^ 
ubi  nos  Ophir  fuifle  credimus,  magna  copia  c;rca0u„ 
inveniri  notiilimum  eft  ex  veterum  &  recen-  reram, 
tiorum  teftimoniis.  Cum  illis  &  OOf)  kgun- 
M  4  twl: 


184       DISSERTATIO   IV. 

tur  fuifle  adve&i ,  quos  muhi pavones  putant , 
ego  Pfittacos.  Eo  enim  nos  dicit  ipfa  vox 
Pjittaci  y  quae  in  India  orca  eft  ,  ubi  ipfa 
avis  invenitur.  Admodum  enim  probabile 
eft  nomina  animalium  ex  lingua  illius  regio- 
nis  du&a  efle,  e  qua  ipfaanimalia  originem  tra- 
xerunt.  Piittaci  autem  ex  India  orti  font. 
Quis  dubitet  ?  Ovidius : 

Pftttacus  Eois  ales  mihi  mijfus  ab  Indis. 
Ita  Aelianus  dtf  Anim.  lib.  xiii.  c.  18.  Ar- 
rianus  de  Exped.  Alexandria  Et  alii ,  quorum 
teftimonia  non  opus  eft  hie  referre,  Ec  ipfum 
nomen  ex  vero    ^  j/i    Tedac  deflexum  eft. 

in  riiaw,  tiiim^u  2/t?*w  &  hincvJ,iT- 
■tox^.  Plinius  lib.*.c.qi.  pfittacum  ab Indis 
nominari  Sittacen  fcribit.     Et  verum  nomen 

e^t>S  ?  fi  O  pronuncictur  uti  Anglis  th , 
eft  5<?f^,quodaddita  terminatione  fit  Setaces, 
vel  Sittaces.  Sed  cum  t  a  ts  non  nifi  pun- 
do  diflferat  (^;  8c  ^)  hinc  fa&um  reor  S»t- 
raxov  IeguTe  quofdam  pro  T*t?<*xov.  Eodem 
modo  eum  uno  punSo  (lj)  legit  hanc  vocem 
Ctcfias     ^j^    Bedac,  qui  B/t?*xm  fcribit. 

Arrianus  autem  &  Aelianus  2«t7#xov  ?  &  hinc 
4"'t7*k©*  y  Pfittacus  ?  quibufdam  &  2nr7a*  ilk 
avis  vocatur,  tefteHefychio,  demta  ultima  li- 
ter». 


D   E      O    P   H    I    R.  *$$ 

tera.   At  five  jam  a  y\ ,  geminata  pa™ ,  yel 
addita  fimilisfoni  litera,  fecerint  alii  <&$&> 
five  ex  Tedac,   rejefta  ob  foni  fimilitudincm 
alterutra  priorum  literarum,  natum   "^1".* 
certc  eadem  mihi  vox  vidctur.    Q?od  u  quis 
Mw»«nialittransfcrre,  per  me  licet.     Nam 
&pavones,  teftcAeliano  Ub.v-    Indicaea- 
vesfunt,quas'AAlW<®'  '•'  M*x«J«»  b  »* 
io~i     ii<i*  i?«jrA«>  Alexander   Macedo  tn 
India  videns  fiupuit,  tap.  xxi.    &  6«s  no- 
men  Indieum  five  Perficum  eft  ,     ^yjj^' 
Quicquid  fit,  &  pavones  &  Pfitaci  maxima 
copia  in  regione,  in  qua  Ophir  noftra  allo- 
catur, inveniuntur. 

X I  V.   Sed  &  ligna  quaedam  ex  Ophir  ad:  ?  x  x  v. 
veaafunt.difla  O'Jtf?»  W   I  2?f£.io:  ii.l,™  (5r 
(quae  &  in  Libano  crefcebant  ^Chran.z-.ZMf^ 
fi  eadem  fait  cum    DBW )  &  quibus  vix  0^m 
certo  dici  qualia  fuerint,  ideoque  nee  firman  ex 
iis  necllabefaftari  poteft  noftra  fententia.  Nafci 
autem  in  India  ligna  pretiofiflima  certum  eft. 

Sola  India  nigrum 

Fert  ebenum  — 
Unit  Virgilius  Georg.  2.  nee  aliae  fpecies  dc- 
funt  ,   quae  ad  nos  inde  his  temporibus  ad- 
feruntur.  Quod  vero  ad  lapides  pretiofos  attinet, 
quos  ex  Ophir  delatos  narrant  faerie  literae, 

M  5  *H- 


1 86        DISSERTATIO   IV. 

iReg.  io:  ii.  quis  nefcit  mareillud,  quod 
inter  Taprobanen  &  continentem  Indiae  eft, 
&  vicina    noftrae    Sophir  loca  ,     ipfumque 
Gangem    eos  abunde  fuppeditare  ?     Quare 
patere  arbitrary  noftram  opinionem  ,    quae 
Ophir  circa  "ovm^*  collocat ,  facisfacere  pri- 
mae  conditioni ,    qua  requirebatur,    ut  ilia , 
quae  ex  Ophir  Salomo  afferri  curarit ,  often- 
deremus  in  hac   regione  inveniri.     Quibus 
omnibus  &  hoc  addatur,    veteres  fcriptores, 
quum  Indiani  intra  Gangem  defcribunt  (nam 
ulterioris  vix  aliquam  notitiam  habuerunt ,  ut 
ipfe  Arrianus  lib.  vm.  fatetur  qui  &  Me- 
gafthenem  &  Nearchum,  quos  uti  probatiffi- 
mos  fcriptores  fequitur,   non  magnam  Indiae 
partem  peragrafle  fcribit5  imo  paucos  efle  fcri- 
ptores, qui  tk  p&xfi  mTUf/.*  rdyytw,  regiones 
circa  Gangem,  defcripftrint)  illafere  ut  palma- 
ria  narrare ,  quae  de  Ophir  facrae  literae.  Me- 
morare  enim  folent  copiam  auri  &  argenti, 
elephantos,  pfittacos ,  fimias,&  lapidesprerio- 
ibs.     Dionyfii  defcriptionem  Indiae  fupra  ex- 
hibui  &  Diodori  Siculi.     Adde  hanc  Curtii  > 
eadem  pbne  de  India  referent  is   quae  facer 
fcriptor  de  Ophir,  lib.vn  i.e.  9.  Aves  ad 
imitandum  humanae  vocis  fonutn  dociles  fnm 
(en  Q"Dfi ,   Pfittacos)    Animalia  innfuata 
caeteris  gentibus  nifi  invefla.    Eadem  terra  <y 
Rhinocerotas  ality  non  generat,    Eiephantorum 

ma 


D    E      O   P  H    I    R-  X^7 

major  eft  vis  quam  quos  in  Africa  domitam  O" 
viribus  magniwdo  refpondet  ( Ecce  CD^TUW , 
ebnr)  Aurvm\  (3H?)  pmina  vehunt,  quae 
lent  modicocjne  lapfa  fegnes  aquas  ducunt.  Gem- 
mas  margaritasque  (  en  Hip11  J3K  lapidem 
pretiofum  i  Reg.  10:11.)  mare  litonbas  tnfan- 

dit Regia  auratas  columnas  habet  :    to- 

tas  eas  vitis  auro  caelata  percurrit:  aviumque, 
quarum  vifti  maxime  gaudent  argenteae  effigies 
(HOD  )  opera  dijUnguunt.  Lege  praeterea 
quern  itatim  ckavi  ,  Arrianum  lib.  vur.de 
Exped.  Alexandria  aliofque  ubi  de  India  agunt : 
fie  ut  vel  omiffis  aliis  rationibus  hinc  nafci  de- 
beat  fupicio  non  alibi  quam  in  aliqua  regione 
Indiae  intra  GangemOphireffequaerendam. 

X  V.  Tertium  poftulatum    (  nam  de   fe-  f^'**' 
cundo  nihil  opus  eft  dicere)  erat,  ne  in  ter-  ,*Jejj* 
ra  nimis  remota  Ophir  collocaretur ,  adquam^,, /m*« 
illo  tempore  vix  tuto  perveniri  poterat.     EtroJtuUt*.. 
hutc  fatisfacit  fitus  noftrae  Oupparae  ad  quam 
Htora  legendo  pervenire  potuerunt.     Erat  quo- 
'que  ilia  regio  non  remota  ab  hominum  co- 
gnitione  aut  plane  invia:  mukoque  probabi- 
lius  eft  eo  pertigifle  daiTem  Salomonis ,  quam 
ufque  ad  Cherfonefum  Indiae  extra  Gangem, 
aut  Sumatram  infulam,  vel  Javam.     Quodii 
enim  eo  ufque  toties  ultro  citroque  iviffet'CIaf- 
fis  Salomonica  ,    &  Tyria  ,    an  credibile  eft 
Rcses  aut  Tyri  aut  Judaeaenunquam  poftea 


co  claffemmififle?  Quod  fi  miferint,  iftaeo- 
rae  &  infulae  magis  notae  forent  fcriptoribus 
Graecis&  Romariis  ,  qui  adhuc  tempore  Ti- 
berii  conqueruntur ,  quum  de  India  /cribunt , 
tenebras,  fibi  offundi  ,  pauciiljimos  ibi  fuifle, 
incerta  fere  efle  omnia,  &  multa  ejufmodi. 
Et  fatendum  eft  plane  eos  caecutiiflfe  in  iis 
quae  ultra  Gangem-inveniuntur.  Rari  enim 
ad  Gangem  ufque  pervenerunt  ex  iis  merca- 
toribus  qui  exArabico  finu  folverunt,  fcribit 
Strabo  iniu  lib.  xv.  Unde  colligere  licet  naves 
illas  quae  mercaturae  faciendae  gratia  iter  in- 
ftituebant  ,  in  Indiam  circa  loca  noftrae 
*  Ouparae  vicina  fubftitifTe,  nee  proceffiffe  ulterius 

quod  fine  dubio  feciffent  ,  fiquidem  Tyrii 
ad  auream  Cherfonefum  olim  pertigiflent ,  & 
inde  tantam  auri  vim  detuliflent :  quod  igno- 
rare  non  poterant ,  fi  verum  fuiffet,  quum 
fama  tarn  Celebris  navigationis  longe  lateque 
debuerit  difTundi.  Videtur  ergo  noftrae  Up- 
parae  fitus  magis  convenire  cum  ratione  illo- 
nim  temporum,  quibus  regiones  ultra  Gan- 
gem ignotas  fuifle  admodum  eft  probabile. 
J.  XV.  sa-  XV.  Qiiartumpoftulabamus,  neOphirin 
ttsfactt  (§>  regione  nimis  vicina  Palaeftinae  locaretur, 
$  *r  o.  f€cj  ea  ^  ^uae  trjennjj  circiter  fpatium  requi- 
reret  ad  eundum  &  redeundurn.  Hoc  non 
videtur  convenire  noftrae  Ouparae,  ad  quam 
multo  minori  temporis  fpatio  iter  poteft  in- 
ftkiii.     Sed  multa  hie  obferyari  poflunt ,  quae 

hoc 


D    E      O    P    H    I    &.  189 

hoc  iter  retardant ,  quale  eft  imperitiarei  naii- 
ticae  eo  tempore  ,   quo  litora  legebant  ,   in- 
terdiu  fere  tantum  i>avigabant ,    ad  tempefta- 
tes  declinandas ,  quibus  fufferendis  ea  navigia 
paria  non  erant  tft  noftra ,  ad  portus  confu- 
giebant  ,    faepe  ad  Etefias ,  liven*  7rvsv^*S> 
(  *  $i  to  fH§€©"  rjv  u^v  %uow  xotrixet  on  t* 
m-xdyi<&  t7nnncv&  lm  iiv  yi}v  %  raWijaW- 
pqv  tvv  tsKxv  TTDtlov^ ,  quae  per  totam  aefiatem 
$x  mari  in  terram  flant ,    Cr  navigationem  tm-  , 
pediunt ,  ut  de  hoc  Indico  mari  icribit  Arria- 
nus  lib.  vm.de  Exp.  Alex . )    attendere  de- 
bebant.     Erant  &  alia ,  quae  in  mari  Indico 
navigantibus  moram  objiciebant.  In  mari  ( ita 
loquitur  Plinius   de  illo  ,    quod  Alexander 
transve&us  eft  ,    circa  Indi  oftia  lib.  1X.3,) 
belluae  circa,  folfiitia  maxime  vifuntur  :    tunc 
ill'tc  ruunt  turbines ,  tunc  dejeBae  montium ju- 
gis  procellae  ab  imo  vertunt  maria,  pulfataf- 
que  ex  prof  undo  belluas  cum  flftclibus  volvunt* 
£T  alias  tanta  tbynnorum  multitudine  ,  ut  ma- 
gni    Alexandri    clajfis  baud  alio  modo  quam 
hoflinm  acie  obvia  conirarium   agmen  adverp* 
fronte  direxerit:  aliter  fparfis  non  erat  evadere* 
Adde  quod  aliqua  mora  requireretur  ad  per- 
mutandas  merces ,  reparandas  naves ,  &  in  Sa- 
cris  Uteris  faepe  partem  anni  pro  integro  ponL 
Quae  omnia  fimul  junda  abunde  ,    ut  puto  > 
cvincent,  illud  iter  fere  triennium  poftulaffe. 

V.  DIS* 


1 


ir 


1 1 


V. 

DISSERTATI  O 

D    E 

DIIS   GABIRIS. 


i 


V. 
DISSERT  A  TIO 

DIIS    CABIRIS. 

Rodiit  nuper  Eruditiffimi  Viri,  §.l.Occafi§ 
Tobiae  Guthberleti*  diflcrtatio  dcb"JttsP'f- 
Dns  Cabins  ,    quarn  cum  avide 
perlegiflem ,  &  denonnullis,quac 
ad  hoc  argumentum  fpeftant ,  per 
liter  as  agerem  cum  Ampliffimo  Viro ,  Gisberto        * 
CuperO)  in  quo  an  eruditionem  cximiam  an 
humanitatem  fingularem  magis  mirari  debeas, 
ambiguumeft;  quern  nunc  cura  rei  bellicae^ 
ipfi  patriae  noftrae  nomine  mandata,  a  cultu 
Mufarum  ad  Martis  ftudium  avocavit,    tranf- 
mifit  mihi  legendum  de  iisdem  illis  Diis  tra- 
datum  Do&iffimi  Icti  Veneti ,  Jomnis  An- 
tonii  Aftorti,  confcriptum  ad  Celeberrimum 
Virum ,   quem   Roma  eloquentiae  Profeffo- 
rum*  Eminentiffimus  Cardinalis  Joftphus  Re- 
N  MtHS 


§.  1 1.  Ca- 


194  DISSERT  AT  10    V, 

riMus  (Plmpeyiali  Bibliothecae  praefedum  ha- 
bet ,  communem  amicum  noltrum.,  Jujium 
Fontaninum.  Non  potui  tamen  acquiefcere 
in  illorum  Virorum  etymologiis ,  quibus  figni- 
ficationem  vocis  Cahirorum  eruerc  conatifunt. 
Sed  mihi  fe  fponte  quafi  nonnullae  novae  ob- 
tulerunt  ,  quas  le&ori  exponam  ,  ut  quod 
velit  eligat. 

1 1.  Cogitanti  itaque  mihi  de  nomine  Deo- 
rum  Cabirorum ,  quos  fingulari  ratione  cultos^ 
D  1 2FI  fatffe  jn  Jnfula  Samothracia  veterum  monumen- 
ta  teftantur,  ante  omnia  inquirendum  efle  duxi , 
quot  &  qui  illi  Dii  fuerint ,  ut  exploratum 
mihi  eflet ,  an  fignificatio  nominis  .,  quatii 
darem ,  vere  illis  convenire  poflet.  Quamvis 
autem  hie  In  partes  eant  turn  uteres  turn  re- 
eentiores,  (e  quibus  infigne  illud  Scriptorum 
par  modo  laudatum ,  Aftorium  dico  &  Guth- 
berletum  5  plurima  collegit  ^  quo  ledorem 
remittimus )  duas  tamen  magis  receptas  fen- 
tentias  deprehendi ,-  quarum  una  fobs  Jovis 
filios,  Caftorem  &  Pollueem,  Graeco  Dio- 
fcororum  ,  Aioffxapuv  ( ita  fcribendum  monet 
Phrynichus ,  non  Aiocjcypwv )  nomine  eclebratos 
s  Cabiros  dictos  fuifle  cenfet  ,  &  fe  cum  mul- 
torum  Scriptorum  bonae  notae  teftimonio* 
turn  fide  antiqnarum  Infcriptionum  tuetur, 
quibus  hi  duo  fere  &  non  alii  Cabiri  appel- 
lantur.     Altera  quatuor  Cabiros  ftatuit ,  mota 

aucto* 


DE    DIIS    CABI  RIS.         l<)f  . 
ati<5ioritate  Mnafeae ,  cujus  verba  nobis  confer* 
vavit  Eruditiffimus  Scholiaftes  Apollonii  Rho- 
dii  ad  lib.  I.  \Argon.  v.  917.     Mv£vraj  SI  ov 

<n  rd  QvoftonTty      Tiosoi^g  <T  hcri  ibv  a&§{AQf. 

Sv  g$7v  jj  Aijjwfiup.  *A|<g>c*£<?k  Js,  ij  n?p(n(pov^. 

TKf7»f  KaV^A©^,  i  'Egpfc  t&»  dg  i$vp£  Ajo- 
vvo-oScdq  ©*.  Imtiantur  autem  in  Samothrace  Ca- 
birorum  facris  y  quorum  nomina  Mnafeas  re- 
cenfet.  Quatuor  numero  funt.  Axieros ,  ^#/0 
«r/i,  Axiocerfos.  Axieros  quidem  eft  Tellus 
five  Ceres.  Axiocerfa,  Proferpina.  Axiocerfus 
Pluto.  Qui  autem  adjungitur  quart us ,  Cafmilus7 
qui  Mercurius  efl  ,  uti  tradit  Dionjfodorus. 
Ineditum  Bibliothccae  noftrae  publicae  Ety~ 
mologicon  Magnum  9  ex  hoc  loco  Scholio- 
rum  Apolfonii  fua  haufifle  videtur ,  quae  ha- 
bet  de  Cabiris ,  fed  quartum  eundem  nomine 
cum  tertio  facie ,  omiflb  Cadmilo.  Kctfizi- 
pet ,  fcribit ,  QvofAM  §s£r  ^  m  Qvopam  dvruv 
liosde^  Tsv  d&ftpov.  'A%it}&  ti^ioMfnc  ,  #|io- 
Kt?<r& ,  d%iQKz$<r@*.  Locum  integrum  non 
exferipfit.  Hinc  ut  numerum  quaternarium. 
inveniat,  bis  eundem  nominavit.  Ut&illis, 
qui  duos,  &  his  qui  quatuor ,  Cabiros  admit- 
tunt,  fatisfiat  5  puto  convenire  etymon  ex 
voce  Hebraea  (nam  &  Herodotus/^,  n. 
N  2,  notavitj 


§.  III. 

Quare  Ca- 
ftor  (& 
Pollux  fo- 
tit  five  Ca 

biriappel- 
lentur. 


§.IV.  Nam 
tllifilt  Ca- 
bin ditti 
fuermt. 


196  DISSERTATIOV. 

notavk,  t'egcv  Ao^v,  fkcrum  fcrr/ionem,  & 
Diodofus  Siculus  lib.  v.  wxKondv  Hiuv  iii- 
AsKTsv,  veterem  O*  propriam  linguam  in  Sa- 
cris  Samothracicis  efle  ufitatam )  "On  K«j3*g 
eonjunxity  ficiavit,  unde  OHOn  K#j3«pc*, 
^V,  junfh)  litera  Hebraea  n  per  K  reddi- 
ta,  ut  in  xa'0>jA©-  a  ^3n9  cptfertx  a  HD3 
mxToiKoi  a  D'mnD  &  multis  aliis.  Sic  ut 
meo  judicio  Dii  Cabiri  ,  idem  fonet ,  quod 
Dii  Socii ,  vel  Conjuntli. 

III.  Quam  apte  hoc  etymon  conveniat 
Caftori  &  Polluci  ,  vel  me  tacente  *  unuf- 
quifque  facile  videt.  Quid  enim  fibi  aliud  vult5 
quod  a  Veteribus  Gemini ,  AHv/aqi  ,  Fr  aires , 
Socialia  Sidera ,  8c  multis  fimilibus  nominibus 
appellentur,  quae  idem  notant  quod  DHOn 
JunBi  y  Socii.  Magi  ipfi  illos  Atvco;  dixe- 
runt,  au&ore  Hefychio,  id  eft,  Duos,  Ge- 
minot)  nam  «j  Don  Perfis  id  notat.    Et  quis 

nefcit ,  hos  Deos  nequaquam  XwrifgysSc  fau- 
ftos  fuifle  ,  nifi  Junttos  ?  Si  enim  unus  fine 
alio  cohfpiceretur ,  falutaris  non  erat. 

I V.  Concedet  forfan  aliquis ,  hoc  etymon 
Gemiriis  k.  Caftori  &  Polluci  fatis  bene  con- 
venire  ,  verum  negabit  id  commode  quatuor 
illis  a  Mnafca  recenfitis  tribui  poffc.  Quod 
mihi  difficnltatcm  non  pareret ,  fiquidem  il- 
lam  fententiam  5    quae  fobs  Geminos  fuiffc 

Cabi- 


DE    DIIS    CABIRIS,  ICjJ 

Cabiros  tuetur,  amplefti  conftituiffem.  Sed, 
ut  venim  fatear,  exiftimo  Samothraces  non 
folis  Diofcoris  nomen  Cabirorum  tiibuiffe, 
fed  &  quatuor  illis  ,  ex  Scholiafta  Apollonii 
mox  addu&is.  Quo  me  movet  ,  ut  alia 
tranfeam ,  quod  Ceres  etiam  a  Paufania  K#- 
ftei&ct  appelletur,  cujus  >  ut  &  Proferpinae, 
templum  Thebis  efle  fcribit  lib.  ix.  c.  25. & 
conjungit  Cabiros  cum  Cerere ,  fe  taciturum 
dicens  quomodo  ccv-nts  ^  71?  ju*jt&<  facra  fiant. 
Quo  etiam  pertinere  videtur  illud  Ovidii  dc 
arte  amandi  lib.  1. 

Quis  Cereris  ritus  audet  vulgar  e  profanis^ 
Magnaque  Threicia  Sacra  reperta  Samo  ? 
Quamvis  enim  ex  conjundtione  Cereris  cum 
Cabiris  non  poffit  oftendi  earn  in  numero 
Cabirorum  fuifTe ,  non  magis  quam  Jovem  & 
Apollinem  >  quibus  junftim  cum  Cabiris  vota 
fecifle  Pelafgos  tradit  Dionyfius  Halicarnaflaeus 
antiq.  Rom.  I.  1.  c.  3.  quia  tamen  a  Paufa- 
nia expreiTe  Cabira  dicitur  ,  hinc  ab  Ovidio 
quoque  cam  uti  Cabiram  innui  exiftimo. 
Quamobrem  &  mihi  ratio  danda  eft ,  cur  reli- 
qui  quatuor  Cabiri  Socii  didi  fint. 

V.  Socii  appellantur  Ceres ,  five  Terra  Ma-  $'V'Ceres' 
ter,  Proferpina  ,    Pluto  &  Mercurius,    non  pil"J<^9 
quatenus  Dii  funt ,  aut  magni  &  Potentes ,  Mercurws 
ita  enim  plures  effent ,    fed  quia  hi  quatuor -ettMnCa- 
funt  froi  X^W,  uc.-Diiinferi*  quiinmor^f^> 
N   3  tuorum 


198 


DISSERTATIO    V. 


& 


vel  D/t  tuorum  cura  communes  operas  jungunt  , 
inferovum  Collegium  aliquod  feparatum  conftituunt» 
f  Y3p  Unde  &  aliquando  conjeci  illos  Deos  O'YDp 
C&quare.  j{efcrjm  ^  fipUltorum  diftos,  quod  h;s  quidem 
qnatuor  optime  convenit,  fed  Caftori&Pol- 
luci  non  item.  Antequam  vero  miflam  fa- 
ciam  conje&uram  illam  ,  qua  Cabiros  quad 
inferorum  five  fepultorum  }^3p  Deos  di&os 
efle  fufpicatus  fum  ,  hoc  ad  illam  firmandam 
addo":  non  videri  dubium  hanc  etymologiam 
omnibus  aliis  praeferendarn  ,  fi  conftet  pro- 
prie  illos  quatuor  quos  Mnafeas  recenfuit ,  Ca- 
biros fuifie  j  &  non  nifi  diu  poftea  Caftorem 
&  Pollucem  Cabiros  diftos  efle.  Nam  & 
aptiffime  hoc  etymon  exprimitid,  quod  qua- 
tuor his  riuminibus  proprium  eft ,  quod  Dii 
y$juoi  i  five  inferi  fint5  &  nulla  alia  ratio 
dari  poteft  cur  hi  quatuor,  &  non  alii,  conjun- 
gantur ,  nifi  quod  ad  eos  cura  mortuorum  per- 
*tineat.  Non  fuitfe  autem  Caftorem  &  Pol- 
lucem veros  &  antiquos  Cabiros  Samothraci- 
cos  patec  ex  illorum  aetate  »  quae  recentior 
eft  5  &  ex  eo  quod  ipfi  Diis  Cabiris  in  Samo- 
thrace  facra  fVcerint.  <  Ergo  ipfi  non  fuerunt 
Samothracici  illi  Cabin.  Quod  fi  quis  etymon 
Cabirorum  talc,  quod  commune  efle  poteft 
quatuor  illis  Diis  Inferis  ,  &  duobus  Dio- 
fcoris  habere  vnk  ,  meo  Judicio  aptius  non 
inveniet  quam  EZPTDri)  Socii*  Jmili. 

V.Dif- 


DE    DIIS    CABI  RIS.  I99 

VI.  Difquiramusnunc  dc  fingulis,  qua  ™- f^)%fa' 
tione  cura  mortuorum  ad  eos  pertinuerit.   Pn-  Dttfunt 
ma  Ceres  eft,  AjjjwjJtkj»  Terra  mater,  quae  X9*«« 
omnes  mortuos  excipit  &  in  finu  fuo  recon-ySW  mferh 
dit,quare  Athenienfes  appellarunt  mortuos  C+f^*'0*- 
reales  ,    cw  vexfifc  9A%v*7oi   A^rgew  &o- 
/u*£iv,  utitcftatur  Plutarchus  in  lib.  de  facie 
in  orbe  Lunae  :  &  Tellus  Dea  %fyf&  dicitur 
ab  ^fchylo  in  Perfts ,  loco  mox  citando ,  & 
Templum  Cereris  x^'1**  memora^  Paufanias 
in  Corinthiacis,  addens  }$>vi*?  h  3  fcis  -n 

UVTYl    X*A«T*!    W   X$ivl*   lopirfv   XtfTDl  6T®-    <*- 

j*<n  «g$e  &P'^  >  Chtbonia  if  fa  Dea  appellatur  , 
er  /^«iw  ^««««w  **/?*«  in  honored  ejus  ce- 
lebrant, diBum  Chthonia.     Meminit  &  Cere- 
ris xfavt**  Apollonius  in  Argon.  /.  1  y. y.  986. 
— —  0/  Se  I  C^g 

*7/*  vero  Cereris 

Cbthoniae  dicunt  efe  mefforiam falcem. 

Sequitur  filia  ejusProferpina,  regina  Erebi  & 

Stygia  Juno, 

« ,  er  damnatura  nocentes 

Et  requiem  latura  piis  — — 
lit  Claudianus  canit ,  cum  marito,  qui  tertius  eft, 
Plutone ,  qui  &  ipfe  JeoV  x^1©*  didus  Eurip. 
in  Alceftide  1^237.  quiambo  inferni  tenent 
imperium  ,  &  quibus  cum  mortuis  rem  efle  per- 
petuo  nemo  dubitat.  "Junguntur  hi  tresapud 
N  4  -   Vir- 


200 


D 


ISSERTATIO    V. 


Virgilium,  Ceres,  Proferpina  &  Pluto,  qui- 
bus  Aeneas  utDiis  inferis  facra  facit,  Aeneid. 
lib.vi.v.  249. 

ipfe  atri  velleris  agnam 

Aeneas  matri  Eumenidum^  magnaeque  for  or  i^ 
Enfe  ferity  fterilemque  tibi  Vroferpina  vac» 

cam. 
Turn  Stjgio  regi  noElurnas  inchoat  aras. 
His  tribus  adjicitur  Mercurius ,  Deorum  famu- 
lus. Et  ita  jungitur  ut  crO^f^©-  j  *d- 
jeBuSy  Cabirus  tamen  &  ipfe  ?  quippe  qui 
viam  facit  fepultis  ad  inferos.  Quo  facit  ele- 
gans  lapis  antiquus ,  exhibens  aedificium ,  cu- 
jus  portam  aperit  caduceatus  Mercurius,  &ne 
quis  dubitet ,  quae  ea  fit ,  infcriptio  praefixa 
habet  ,  KATAX0ONIOI20EOI2, 
Diis  Inferis.  Ideo  appellatur  a  Claudiano  9  dc 
raptu  Proferp. 

— —   commune  profundis 
Etfuperis  numen,  qui  fas  per  limen  utrum- 

que 
Solus  habet tgeminoque  facit  comnsercia  mundo. 
Mercurius  due ere  o~  reducere  folet   ammas , 
fcribit  Petronius  in  Satyrico>  &  Homerus 

— —    ^M^ccg  Kcbrnyi  $* dXiis  &l. 
Quare  &  Mercurius  Plutoni  &  Telluri  (eo- 
dem  modo  uti  alias  nomine  Cabirorum)  ad- 
jungitur  ab  Aefchylo  in  Perfts  ,    ubi  Chorus 
animam  Darii  evocat  pag.  1 5  J.  ed.  Steph. 

'Aft* 


DE    DI  IS    CABIRIS.  201 

9  ASK*  X$iy*Q*  i"*fM*  *>vo* 

nip^r  Ufa  $vx*v  *f  $*©••. 

&<{  o  Dii  infcrnales  furi 

Tellus ,  Mercuri ,  cr  JBc^  inferorum, 

Remittite  animam  in  lucem* 

Scholiaftes  ibi  notat  hos  tres  x*«;t>/*f  fc*V 
cfle  *»/****  r  qSipivM,  qttimortuos  emittum* 
cw  9W?  «ff  %cir»  ,  <&£  nipmmf  Uvea  cW 
vexpsV.  Eodem  fenfu  SophocliinO^.  Cofcw. 
v.  1617. 

Ubi  6c  Mercurius  &  Proferpina  junguntur.  Ci- 
cero etiam lib. in.  de  natura  Deorum  unum 
Mercurium  recenfet ,  qui  fub  terris  habetur. 
Et  Plucarchus  in  libro  de  facie  in  orbe  Lunae 
Mercurium  appellat  Proferpinae  ctvvomqv,  con- 
tubernalem.  Horatius  Orci  Satellitem.  Ex 
quibus  clariffime  liquet,  cur  hi  quatuor , 
quemadmodum  x^mi  &  x*Tu%$imt  $*o*  > 
myftico  etiam  nomine  Cabirorum,  quafi  in- 
fernalium  >  conjungantur ,  &  cur  hos  Samothra- 
ces  praecipue  hoc  nomine  appellaverint.  At- 
que  itavidebar  mihi  aflecutus  rationem  ,  ob 
quam  illi  tres '  CifoVi  appellarcntur  aSamothra- 
cibus,  &quomodo  haefitanter  Mercurius  lis 
adjectus  fit ,  &  ab  aliis  omittatur. 


N  5 


VII. 


202  DISSERTATIO   V. 

f.  VII.  Vir.  Dari  quoque  poteft  ex  hac  explica- 

^aboJL  ?0n.e  rati°  CUr  no<ae  haec  Sacra  Cabirorum 
c^r^^fuerlntPera(Sa-  "De-'Diofcoris  enim  certum 
nsBuma.  eft  ,  non  nifi  no&u  illos  profuiffe  naviganti- 
busy  &  quod  ad  quatuor  illos  alios  atti- 
net ,  funt  hi ,  modo  reccnfiti  ,  Numiha  te- 
nebrarum;  Mors  ipfa  quid  nifi  nox  eft  ?  Et 
atra  .node  nos  tegit  Tellus.  Quin  ipfa  Tel- 
lus,  five  Ceres  piKduvot,  nigra  di<3a,  quodob 
lu&um  Proferpinae  in  loco  fubterraneo ,  quern 
Pythia  Ajj^  xpvWe/ov  «Wpov diferte  appellat, 
diu  lament, .  tefte  Paufania  lib.  vm.  cap^z. 
Troferpwa,  NoElis  her  a  audit  Valerio  Flacco 
/.7.  &  d$w$e  $*os  Sophocli  in  Oed.  Colon. 
v.  1627.  Pinto  ocva% cvvv%ioov 5  i.e.  twvuW 
&&  i(cy  (txotu)  AaresGovTeov,  tiQvwqtwv.  Rex 
illorum  qui  in  tembris  degunty  i.e.  mortuorum. 
Plutonem  ita  alloquitur  ex  perfona  Lachefis 
Claudianus  de  rapt.  Prof. 
— —  0  maxime  no  His 
Arbiter ,  umWamfnqm  poiens  — 
Et  ita  Pallas. 

Noile  tuacontemus  abi^  quid  viva  feptiltis 
jidmifces  ? 
Quamvis  in  campis  Elyfiis  Sole  non  careant, 
uti  Proferpinam  Pluto  confolaturus  ait: 
jimijfum  ne  crede  dtern^  font  alter  a  nobis 
Sidera.   Sunt  orbes  alii :  lumenqne  videbis 
Turiusy  Elyftumque  magis  mirabere  SoUm. 

Et 


DE    Dl  IS    CABIRIS.        20^ 
Et  Virgilius  *s£ncid.  vi.v.  63 8. 

Devenere  locos  Uetos  O*  amoena,  vireta 
Fortunatorumnemorumy  fedefque  beat  as. 
Largior  hie  campot  aether  &  limine  veftit 
Purpureo,  filewquefaum  ,  fua  ftdera,  nomnt, 
Mcrcurius  quoque,   ne  quid  defit  quod  no- 
durna  horum  Cabirorum  facra  eiTe  .fuadeat, 
dicitur 

In  Hymn,  ad  Merc,  qui  vulgo  Homero  ad- 
fcribitur,  &  ad  nodem  aeternam  viam  tacit  & 
fomniis  praeeft,  uti  notum.  VIIi 

VIII.  Quod  fi  nee  hae  conjedurae  *m%onfertur 
probentur ,  mallem ,  prae  communi  a   T33  vuU.ua 
Cabtr,  magnus ,  duda,  aliam  etymologiam  quae  ^*%^ 
nee  ipfa  veri  fpecie  deftituitur  &  **£*!&■  di-  c*J'™"* 
dos  cenfet  quad  potentes  DH'M,  a  "123  p°m'crv2i  ' 
tens  fait*  iinde  HTOJ  potentia,   1D3 ,  JV- f  «*e  ^> 
lit'i  Gigas,  quod&  de  Deo  ufurpatum  inve-  ?**/ ./*« 
nies,  iTT33  Regina&c  Quaederi  ataideo^5^ 
appono  ut  liquido  appareat  vera  notio  radicis,  tMt 
quae  eft  potentem  effe.  TSJ  cxprimitur  rede 
perK*6«p@-,  y  per  K,  uti  *?D3  K*^A^& 
multa  talia  ,    &  Scheva  per  <*  5   uti   nD72?  5 
*?SttDBf,  StfjU^A,  ZaAopw.    Quid  vetat  ita- 
que,  quo  minus  K*6«{@-:,  exprimat  T33  po-       „ 
tentem^   nomine  formato  ex  part.    Pehil,  & 
Dominum,  (Kvpjov)  uti  transtuferunt  cue,  & 


2<>4  D1SSERTATIO   V. 

er  Caput,  utiKimchi  in  lib.radicum^  quod  idem 
fonat  ac    *?]?2    Baal  ,    Belus  antiquiffimum 
Deorum  nomcn  5  &  Mamas ,  Gazenfium  Deus 
Vq  quodM^/z  exprimiturin  notiffima  vo- 
ce Mctpavafa.     Quo  &  hoc  facit,  quod  Ca- 
biri  Samothracum  a  Varrone  non  Magni  tan- 
turn  fed  &  Votes  appellentur.     Haec  ejus  ver- 
ba funt  lib.  iv.  de  Ling.L.  Hi  quosaugurum 
libri  fcriptos  habentfc  DTK  I  POTES^  er 
funt  pro  illis  qui  in  Samothrace    ©  E  O  I  A  T- 
N  A  T  O  I.     Cajfius  Hemina  dixit  ( apud  Ma- 
erob.  1 1 1.4.  )  Samothracas  Deos  ,    eofdemque 
Rowanorum  penates  proprie  dici  $&\  f^yolh^^ 
9«aV  Xpwk  9'<9&  Jvvomls.     Quo  Macrobius 
refert  illud  Virgilii  de  Junone , 

1  '  Dominamque  potentem. 
Unde&  Curetes  Orpheo  in  hymnis  ivMwm. 
Praeferrcm  itaque,  fi  optio  daretur  ,  hanc  e- 
tymologiama  OHO S  potentibusduaam>  corn- 
mum  opinioni  quae  a  Dn%3D  magnis  eos  de- 
rivat.  Nee  defunt  aliae  rationes,  uti  quod  *DD5 
radix  vocis  T3D ,  proprie  notet  multum  ejfc , 
multiplicari  y  &  derivata ,  T30  &  alia ,  multi- 
tudinem  potius  quam  magnitudinem  indkent. 
Id  patebit  conferenti  loca  Sacri  Codicis.  Quod 
ne  a  mefingicredas,  uti  hypothefi  meae  fer- 
viam,  entibi  ex  Lexico  Santis  Pagnini  Judi- 
cium Merceri  ex  Hebraeis  petitum ,  TDK  pro- 
prie 


.. 


DE    DlIS    CABUIS.        20f 
trie  ad  robur  corporis  pertinet.  Tin  ad  quali- 
atem  <tr  habitum ,  Tltf  ad  quantitatem ,  T33 
>jero ,  quod  CT  T3&3 ,  proprie  ad  multitude 
nem  Cr  copiam.     Ita  &  CI.  Goufletus  in  nu- 
perrime  edito  Lexico  ratiocinatur  ,    ex  colla- 
done  variorum  locorum  Sacri  Codicis  inter  fe 
concludens.  Cumvideam  ipfumverbum  T33H 
infervire  multiplications  iridicandae  &  deriva- 
tum  TDD  fonare  multitudinem  in  aliquot  Cla- 
ris exemplis  ,  ut  Job.  15:  10.  de  annis  fcnum 
O*  Job.iMi1).  de  opibus  divitum.     Imo  Ef> 
16:  14»  negmonem  ejus  adhiberi  ad  exponen- 
dum  UftD  de  populo  ad  paucitatem  redafto^ 
item  Ef.  10:  13.  de magno  numero  habitat  orum 
Cr  Ef  17:  n.crzS.z.  de  aquis abundantibus^ 
ideo  CT  ad  multitudinem  abundantiamque  redu- 
co  alia  loca^  quae  id  patiuntur  commode.  Job. 
8:  z.Job.  34: 17.  3 6.  5:  34.24.  Aliud  deriva- 
tion H133  ,   cribrum^  quod  farinam  multi- 
plicare  videatur  in  aere,  hanc  notionem  etiam 
firmat.     Sic  &  Rafchi  ad  Job.  8.  z,     T33 
proprie  ait  effe  311  ?1^*7  notionem  multitude 
nisi  licet  non  ignorem  alios  con jungere  no- 
tionem magnitudinis ,    (  ex  ufu  Linguae  Ara- 
bicae  eam^  utvidetnr,  addentes)  fed  in  $.  S. 
nil  occurrit  quod  nos  eo  devenire  cogau  133 
enim  omnia  Lexica  per  multiplicare  reddunt. 
Et  T33  ubique  per  multum  tranferri  poteft. 
Vide  de  eo  CI.  Bootium  in  Anim.  Sacr.  L  3. 


206         DISSERTATIOV. 

r.2.  ubioftendit  vocem   T23   nunquam  fi- 
gnificare  forum  ,  fed  copiofum.     Fateor  apud 
Arabes  j.£a£=  xuGeip  fignificare  magnum ,  fed 
ad  Arabicum  fermonem  confugere  non  opus 
eft  ,  ubi  Hebraeus  vocem  ipfam  TD  J  K*£«p 
habetfenfuad  minimum  aeque  commodo,    ac 
fundit  vox  Arabica.  Cur  rivos  petimus ,  quum 
fons  nobis  pateat  ?    Cur  a  filia  pofcimus ,  quod 
mater  ipfa  nobis  fubminiftrat?  Ego  certenul- 
lam  hie  neceffitatem  video :  atqtie  ita  occafio 
reprehenfionis  praeciditur  hominibus  quibuf- 
dam  (juoxpcnbt)    qui  aegre  ferunt  voces  He- 
jbraeas,  Phocniciafve  ex  Arabica  (quam  nu- 


dius  tertius  natam  credunt 


filiam  He- 


braeae  matre  fua  locupletiorem  hoc  tempore 
exiftimo)  explicari.  Hie  utique  nil  me  co- 
git.  Dixerit  Varro  Cabiros  efle  Deos  Magnos , 
dixit  etiam  potes  &  Aw*  tsV.  Nee  ullus  ve- 
terum ,  quod  fciam ,  Icripfit ,  Cabiros  inde  ita 
diftos  effe  ,  quod  eflent  magni.  Epo  etiam 
illos  Deos  magnos  effe  dico ,  nego  tamen  Ca- 
biros ideo  didos  a  CZDH^DD  quafi  magnos : 
quod  nomen  multisaliisDiis,  qui  Magni  ap- 
pellantur  ,  commune  fiiiflet ,  &  non  datum 
aut  Diofcoris,  aut  Cereri,  Proferpinae ,  PIu- 
toni ,  &  famulo  Deorum  Mercuric ,  exclufis 
relicjuis. 


VI.  DIS- 


V  I. 
DISSERTATIO 


D     E 


VETERI    LINGUA 
I  N  D  I  C  A. 

Btulerunt  fe  mihi  in  kaionef--1-^'*' 
icriptorum  veterum  &   Lexi-  dtca  cum 
cographorum    AeivJ/av*  quae-  perfua 
dam  vcteris  linguae   Indicae  5  confuja. 
quibus  licet  ab  aliis  plura  addi 
poffe  non  dubitem ,  qui  in  monumentis  anti- 
quorum  magis  verfati  funt ,  ea  tamen ,  quae 
ipfe  adnotavi ,  cum  conje&uris  meis  ,    le&o- 
rum  oculis  fubjiciam.     In  quibus  pleraque  ex 
lingua  Perfica  luculenter  illuftrari  poffe  depre- 
hendi,  quod  me  in  ilia  opinione  firmat,  mi- 
mus  cognitam  veteribus  Indiam  fuifle ,  &  ut    v 
legentium  audientiumque  animos  magis  per 
8  O  cell*. 


210         DISS^RTATIO    VL 

cdlerent  ?  multa  Inclis  tribuifle  quae  ncmnifi 
Perfis  tribui  debebant  :  quod  maxime  clarum 
eft  in  iis  vocabulis  Indicis  quae  ex  Ctefia  pro- 
feremus ,  &  adeo  manifefto  Perfica  funt  ,  ut 
negari  non  poffit.  En  illarum  vocum  feriem> 
ordine  Alphabetico  digeftam. 


A    N    A    N    C    E    S. 


Anmces.  Avis  Indica  ,  fturno  fimilis.  Hefychius. 
ffAvotyxqs,  ogveov  7*  Ivitw*  of^om  $*(<?•  Puto 
fcribendum,  'AvuxIkw,  &  ex  literarum  y  &  » 
affinitatefa&um  w  dwyxw.  ij*$\  Anoucy 
enim  nomen  avis  eft  a  pud  Perfas,  quae  cor- 
vo  fimilis  dieitur  &  inter  aves  rapaces  folet  re- 
cenferi.  Vide  quae  in  Lexico  Arabico  Go- 
Mus  habet  ad  hanc  vocem.  Corvos  autem  & 
fturnos  ejufdem  efle  generis  aves  veteres  He- 
braei  in  Talmude  &  alibi  jam  obfevarpnt, 
quorum,  teftimonia  collegit  vir  confummatae 
cruditionis  S.Bochartus  in  Hieroz.  p.  2.  /.  ia 
€.  23.  unde  per  Gematriam  WD^  3*V)#  cor- 
vum  juxta  fpeciem  fuam  ,  eundem  numerum 
*  efficere,  fc.  414,  cum  TH?  fturno,  Baal 
Hatturim  notavit.  Quare  eandem  hanc  a- 
vem  Anouc ,  quae  corvo  fimilis  eft ,  innue- 
re  vpluifle  Hefjchium  reor  ,  quum  'Aw'xjp 
defcribit  avem  fturno   fimikm.      Nam  five 


earn  ; 


D  E    VET.    LING.    IND,         211 

cam  fturno  five  corvo  fimilem  dixerit,  res 
eodem  redit.\  At  unde  ^jj>\  Anouc  didus 
eft  ?  ab  adunco  roftro  ,  ni  fallor  ,  fiquidem 
\>Jls\  Onac  in  lingua  Malai'ca  quid  vis  adun- 
cum  notat,  &  fono  quoque  cum  uncus  conve- 
nit.  In  Perfico  aut  Arabico  fermone  nihil 
invenioj  quod  magis  probem. 

BALLADE. 

ll.Utilis.  ItaCtefias  fcribit  in  Indicts.  Vo-  $•  lX- 
ces  autem9  quas  ille  pro  Indicis  habet ,  reve- 
ra  Perficae  funt5  uti'ftatim  a  nobis  jam  obler- 
vatum  fait.  Fuit,  illo  auftore,  /3^/^a^  no- 
men  fontis,  cujus  aquae  Icabiei  medentur,at- 
que  ideo  fons  ifte  $<&$s<*h  di&tis  eft ,  quod 
convenit  cum  Graeco  otfytxiixvi  ,  utilis ,  xg»2- 
\y\>  7mw-  Forte  vox  ilia  f&a&oiS  9  nam  y  ter- 
minatio  tantum  faeminina  eft  5  *  non  eft  alia 
quam  j.^?  Balad,  quae  Perfis  rem  Uh- 
datam  notat :  quod  enim  utile  eft  meretur  lau- 
dari.  Atque  ita  Ctefiae  interpretatio  non 
multum  recedet  ab  ea ,  quam  hodie  Perfae  dare 
poflent. 

B      A       R       R       O. 

1 1 L  £/<?p^lndis  itadicitur,  tefte  Ifidoro.  $.  II L 
Vcrum  de  hac  voce  jam  egimus  fupra  5/7.183. 

O    2,  BER- 


212       DISSERTATIO    VI. 


B,   E     R    B    E    R    I. 


§.  IV. 

Berhtri. 


■Bjjfsts. 


I V.  Ita  Indi  appellant  concbam  in  qua  mar- 
garita  nafcitur.,  Athenaeus  ex  Androfthene 
quaedam  oftrea  inveniri  circa  regiones  Indiac 
fcribit,  at  unum  genus  fingulare  effeo  kkxSw 
ok&voi  B*£|3s&/<,  l|  a  n  pufiyciejitts  xfa$.  In- 
dica,  ut  notum,  faepe  cum  Perficis  confude- 
runt  veteres,  &  quum  folum  natale  m:rgari- 
tarum  Perfia  magis  quani  India  cenferi  debet  9 
fuipicatus  fam  vocem  Berberi ,  non  efle  aliam 

quarn  Perficam  %>*>)*}*  Merwarid , M 
&  V  in  B  mutato  ,  quod  faepiffime  fieri 
notum.  Fateor ,  Merwarid  ipfam  unionem 
in  concha  latentem  ,  non  concham ,  propric 
notat ,  at  non  ita  follicite  videntur  hoc  primi 
illi  diftinxiffe,  qui  Perfas  rogabant ,  quomo- 
do  talis  concha  appellatur  ,  &  refponfum.  tu- 
lerunt,  Merwarid:  re&equidem,  uti  conti- 
nens  pro  contemo  ufurpari  folet. 

£   y   s   S   u    s. 

V.  Genus  lini  Indici  quod  ita  appella- 
tur ,  tefte  Polluce  /.  7.  Onomajt.  'H  BuVw 
*tv%  Ti  eiS@<  imp  'h$c~$.  Philoftratus  byfiiim 
ait  eflelinum,  quod  Indi  ex  arboribuslegunt. 

Eft  Perfkum&Arabicum    j*  Baz,  Unum, 

(  quod 


1 


DE  VET.  LING.  IND,  2 1 3 
(quod  forte  abHebraeo  *H  dufhimeft)  uti 
&  Interpreter  Alexandrini  transferunt  H3  *113K 
per^AyvBtxrcW,  iChron.iy.  z7.undeChal- 
daeum  fO.  Lineis  veftibus  potiffimum  Indi 
utcfbantur ,  unde  &  nomen  Sindoms  ,  nam 
Sind  regio  Indiae  eft  ,  hodieque  adhuc  ita 
dida. 

C       A       L       E. 

VI.  Sermone  Indico  idem  eft,  qaod  Salve, 
Plutarchus  in  Alexandro.  'EjctfAwia  JgScp/- 
yifc. .    'Ettw    Js  JC#T  'hJixrfv  J/Awttov   toT  KaAe 

l&s  jjoW^st*,  KtfAavoV  vWriAAjjvwv  tavopoic- 
%.  Appellabatur  is  Sphines ,  fed  quod  Indica, 
lingua  uteris  Cale  pro  Salve  ad  obvios  diceret , 
C alarms  diflus  efl.  x 

CALY.STRII. 

VII.  Ita  Indis  appellari  eos  ,  qui  caput  §.  VI 
canino  fimile  habeant ,  Cteiias  refert  in  Indicis.  c*ljP 
K«A«VT^,  inquit  ^  vni  r  'hSuv  KaAvVpioi , 
cjtcj  i^iv  *EAA)jv*si  Kuvo>ce<$«Ao/.  Quum  vero 
ex  aliis  vocibus ,  quas  pro  Indicis  nobis  ob- 
trudk  is  au&or ,  videamus  multas  earum  Per- 
ficas  efle,  de  hac  quoque  nos  idem  fufpicari 
nullum  mirabitur.     Videtur  vox  Perfica  fcribi 

potuifle    tijljC^i    &l^s»    Calla  Schihari , 
O  j  id 


214  DI4SERTATIO  VI 
id  eft  ,  caput  Caninum ,  unde  comrade  Ka- 
AiVxapoi  fcripfit  Ctefias ,  &  per  incuriam  li- 
brariorum ,  quorum  in  nominibus  barbaris  ne- 
gligentia  notiffima  &  errores  vulgatiffimi  funt, 
K^AvVfiG/  fadum  eft.  Sic  quidem  conjicere 
quis  poffet ,  at  ri&  affirmo  :  nam  (J^IILjZ, 
non  limpliciter  Canem  ,  fed  venaticum  notat,  a 
(&%>j£*£  venari  duda^voce  ?  Vel  an  forte 
illorum  hominum  capita  cum  canum  venati- 
corurn  capitibus  convenerunt  ?  ad£=a  proprie 
de  vertice  capitis  dicitur. 

C    A    N    C    A    L    O    N. 

VI II.  KayxaKov,  mcfhSoTg  |vAa  Sdn^VQV 
%$  &v[Mu/Aoiy  Hefychius.  Perfis  j.$LX£=i 
Kdyxtyov  eft  herba  quaedam  fpinofa,  unde  re* 
fina  maftiches inftar paratur , quae  0  :  yC\ ^ 

dicitur.  Nulla  eft  neceflaria  mutatio  quam  li- 
.quidae  p,  in  A ,  quae  ulitatiffima  eft. 

CARCASON. 

IX.  Nomen  Indicum  animalis.     Aelian. 

Carcafin.  Hlpr Mb.  l6,C  20.  AlyercM  &  ^  &cv  h  TV- 
*7Zt$  etvoy  fiovQKZfiOQv  qcjjj  dn  dvruv  6V0(ud^iSu)( 
nxgytdfovov.  Dicitur  &  inter  eos  animal  ejfe 
unicorne,  Cr*  ab  iis  (Indis)  appellari  carcafo- 
mn.     Ita  legit  Bochartus  pro  xafrdfyvov.     I- 

dein 


§.  viii. 

Cancalon, 


5.  IX. 


DE    VET.    LING,    IND.       2If 
dem  deprehendit  in Hiero^oic.  lib.  in.  c.z6. 
Char fan ,  quodnomen 


effe  yocem    ^ 
afini  Indici  eft. 


quem  vide. 


N. 


Ut 


f .  X 


C    A    R    P    I    O 

X.  Nomen  arboris  Indicum  ",    id  eft  ,  «v 
opinor ,  Perjicum,  audore  CteGa  ,  qui  Perfica  J 
purtoa  pro  Indicis  habet.     Arbor  eft  procera^ 
inftar  cedri,  folia  habens  latiora  palmae  fo- 
liis,  fru&urn  nullum  ferens ,  ex  qua  olei  gut- 
tae  dfftillant  ,   quarum  odor  ad  intervallum 
quinque  ftadiorum  percipitur.     Quaenam  ea 
fit  affirmare  non  audeo.     Nee  enim  Ctefias  in 
omnibus  meretur  fidem..    Ipfe  Arrianus  Cte- 
fiae  teftiraonium  laudans  lib.  5-  de  Expedition^ 
Alexandri,  addit  «  ij  ™  »**vo*  %  Kwwk 
wtpw®™ ,  &  Plutarchus  in  Artaxerxe ,  pag. 
1014.  crebro  ei  accidere  ait  quod  a  veritate  ad 
vana  &  fabulofa  ^V  *a  pvtufe  <c  Jjapa'n- 
jcov  excurrat,  &  10 12.   quod  colluviem  ab- 
furdarum  fabularum  fuis  libris  infarferit.     Su- 
fpicor  tamen  cinnamomum  ,    cujus  odor  no- 
tiffimuseft  &  celeberrimus ,  innui.     Nam  ea 
arbor    &i   *3     Kirpha  (a  quo  Kol^mov  non 

mukum  recedit )  appellatur  a  Perfis.  Ipfi  Cey- 
lonenfes  mediterranei  ,  qui  lingua  Singalaea 
utuntur  Koredhu  vocant  ,  quod  in  Kirfa  & 
Karpion  abiifle  mihi  perfuadeo.  Elegans  eft 
O  4  con- 


r 


§.X1. 
Citrium. 


2l6         DISSERTATIO    VI. 

convenientia  inter  voccm  K^cps*,  quae  Cor- 
tices notat,  &  banc  vocem  Kirfa  vel  *£*- 
mw.  K*i$tx  autem  Cinnamomum  appellac 
Herodotus  lib.  ixU  fcribens  '§««  *£  Kdr 
(fix  £  r^Hs  KivvxfjtwjjtQvxebhiopfy.-  I ta  fe- 
re &  nos  Cinnamomum  Caneel  dicimus  a 
forma  canalis,  qua  cortices  ifti  nobis  mittun- 
tur.  ^  (  quamvis  EruditiiT.  Bogdanus  in  not, 
adSimeonem  Sethi  de  virtute  alim.  fag.  167. 
nos  Cafiam  veterum  Cinnamomum  hodie  ap- 
pellate contendat.  )  Ipfa  vox  cinnamomi  ex 
Hip  Canna ,  &  amomum  conflata  eft  :  & 
credibile  eft  vocem  Kurdu  vel  Kirfa  in  Car- 
pion  a  Graecis  flexam  efle ,  ut  cum  xa;$c* 
conveniret  &  magis  Graeca  videretur  uti  Par- 
desmmxfx'Setffvg,  Jerufalemin  'Igpoo-oAv^,  &c. 

CITRIUM. 

X 1 1.  Nomen  mali  Indici.  He/ychius.  K*- 
*WflRj  w  'IvAxoV  juJao*.  At  non  Indicum  fed 
Medicum  erat  illud  quod  Citreum  dicitur 
five  Perficum.  Citreum  a*  ipfum  Perficum 
malum  efl9  fcribit  Macrobius Saturn,  lib.m. 
probatque  ex  Oppio  in  lib.  de  Sylveftr.  aibo- 
ribus.  Ideo  CI.  Salmafius  in  Exerc.  Plin.  pa* 
666.  mHefychiitextuJfubftituit  pro  'hiiyjy\ 
•A  *M^V  Quod  quidem  magis  convenit 
cum  rei  veritate ,  fed  fcripfifle  tamen  Hcfy- 
cbium  'htiv&v  puto  ,   quia  faepe  Perfica  pro 

In- 


• 


DE    VET.    LING.    IND.      217 

Indicis  habet,  uti  videre  eft  in  M«i ,  &c.    Vi- 
de omnino  quae  ibi  de  malis  Citreis  collegit 
vir  illuftris.     At  unde  nomen  Citrei  ?   Forte 
ex  Perfico     £jj     Zerd  >    flavus,    color  ci- 
trinus.   Hinc  pomum  five  malum  Zerd,  erit 
malum  flavum,  qui  color  eft  citrei.  Ex  Zerd, 
tranfpofitis  r  &  Dteumeft^r  &  fic**- 
treutn.     Hodieque  malum  Armeniacum  villus 
y\djj     Zerddou  ab  eadem  voce  appellant 
Obftatr  tamen  huic    etymologiae,    quod  vox 
Citreum  a  Perfis  ad  Graecos  primum  &  dein 
ab  iis  ad  Latinos  man  ark  ,   &  quod  Graeci 
per  x,  KiTgiov  fcribant,  quod  non  videtur  ex 
£>jj    Zerd   fadum  >    quia  alius  fonus  eft 

J  Z ,  fibilum  nempe ,  alius  K  Graeci.  Et 
licet  nos  hodie  Citreum  pronunciemus  cum 
fibilo,  veteres  tamen  Latini  id  pronunciarunt 
uti  Kir^ov.  Sed  puto  veteres  illam  vocem 
Zerd  ,  confudiffe  cum  voce  ,  xirgiov  ,  uti 
rem  ipfam  confuderunt,  (quod  conftat)  & 
quia  easdem  efle  arbores  crediderunt ,  nomen 
Perficum-  djj  Zerd  flexerunt  ita  ut  conve- 
niret  cum  XiTpiov.  Nam  x/rpiov  &  Citrus  A- 
fricana  alia  arbor  eft  &  longe  diverfa  ab  Ci- 
tro  Perfica.  Vide  Scaligerum  in  notisadFe- 
ftum  voc.  CitroU ,  Salmafium  /.  c.  Dicunt 
O  5  ctiam 


XII. 


2l8  DISSEKTATIO    VI. 

etiam  Citreum  Arabes  Jyz*  Mitcon, 
quod  adeo  accedit  ad  malum  Medicnm  5  ut 
hoc  ex  illo  vel  illud  ex  hoc  natum  credam. 
Nomen  malorum  Aurantiorum  fimiliter  ex 
Perfico     ^i^U  Narans,  <jaod  malum  An- 

rantiurn  Perfke  notat ,  dudum  eft.  Hinc  Ita- 
li  dicunt  Nerancio^  Hifpam,  naranjas>  Grae- 
ci  hodierni  vtgpvTfyov  5  propius  nomen  Perfi- 
cum  exprimentes.  Quidam  Latini  inarantia^ 
inauramia^  &  uc  magis  ad  aurum  accederet, 
quum  viderent  ea  aurei  coloris  efle ,  aurantia 
■Scaurea  mala  dicere  coeperunt.  Quumpotius 
nominis  etymon  ex  illius  regionis  fermone , 
unde  res  ipfee  dedu&ae  funt  ,  peti  deberet. 
Parem  errant  errorem ,  qui  mala  limonia,  citreo- 
rum  ipeciem  ,  a  Gr.  hetpuv  pratum  ducunt. 
Eft  enim  nomen  eorum  Perfis  &  Malaeis  ho- 
dieque  ufitatum    y^*$  Limon. 

C    O    N    D    Y. 

XII.  Genus  vafis ,  feu  paterae  ,  qua  vi- 
num  libabant  Perfae.  Menander  in  Adulato- 
re  vas  efle  Aflaticum  fcribit.  Mofchopulus 
<g&a  cxtStov  generatim  ait  efle  «<J@-  wm&x 
fag.  6"}.  Hefychius.  KcWu  nztygjov  B*{6*gi- 
H9Vj  KvpSiov.  Nicomachus  vero  citatus  A- 
thenaeo  //£.xi.  cap.  8,  ait  KovJv  efle  llt$msv. 

Me- 


DE     VET.    tING.     1ND.        2  19 
Meminit  etiam  pocuii   Condy  Hieronymusin 
qiueft, Hebr. in Gemf.fag.id.  Vox  jJa£= 
Condou  bodie  faccumfrumentarium  notat.  Ncc 
affines  voces  aliquid  habent,  quod  tali  paterae, 
qualem  Condy  nobis  defcribunt  veteres ,  figni- 
ficandae  adaptari  commode  queat.    Fortafle  eft 
Indicum;  Indos  enim  &  Perfas  faepe  confun- 
debant  veteres.  h^j.a^=»  Kindi-kindi  notat 
cantbarum  ,  quern  Galli  un  gorgolet  appel- 
lant,' infermone  Malaeorum,  qui  ita  nfchlia 
ilia  Siamitica  pocula  nominant ,  nam  repetitio- 
nem  omittebant  Graeci  :  quod  liquet  m  voce 
'   Myrrams,  &  Samma  pro  Mirmran&c  Sam«~ 
ma.     Nifi  quis  earn  vocem  corruptam  veht 
credere  ex  -j/i  Cadah,  <po&  padm  m*j*s 
f  quo  vinum  bibitur ,  notat ,  infer»  Nun,  Can- 
'dab.     Sane  alia  nomina  non  defunt  ,  quae 
Graecorum  corruptionc  magis  a  vera  foa  en- 
gine abeunt,  quam  Condy  a  Cadah. 

D   E   U    N    U    S. 
XIII.  £*>«  Indi  Regem  dicunt ,   telle  J X  m. 
Juba,    unde  CI.  Mauflacus  m  Diflert.  Crui- 
ca  fuffixa  Harpocrationi  f.p.\.  coitipofimm 
cenfet  Aiwww,  i.  e.  Am»«*>»  ,    qtiaii  Btgem 
Nvjfae,  quod  &  Phavorino  obfervatum  video , 

quifimiliter,x«TO  p>  r'lvSm  $«nJf  iw&  • 

*  ■  p<s- 


220  DISSERTATIO  VI. 
(Zxntevf.  A  quo  non  multum  rccedit  Du- 
binin, quo  nomine  apud  antiques  dicebatur  qui 
nunc  Dmimu  taa&ore  Fefto ,  quamvisid  mu- 
tetScahgerm  Dubienus ,  apud  amiquos dicebatur 
qui  cr  nunc  dubius.  Sed  Gloffar.  habet  Dubius 
Artww,  ubi  vid.  leg.  Dubinus  velDubenus. 
bus. Vox  indica  five  Malaica  y/S  Am  Dominus 

videtur  effe  eadem,  &  ex  Perfico  U  ^S  potens 
deduda. 

DICAERO'S. 

0k2it  JXIV'  Nomen  avis  Indicum ,  quae  oviper- 
Oicis  magmtudtmm  non  excedit  ,  cr  fttrcus 
fuum  defodit  ne  inveniatur ,  quod  ft  inventum, 
ad  menfuram  fefami  bibatur,  mane  fomno  cor- 
npttur  qui  bib»,  cr  vergente  file  ad  occafum 
exfptrat.  Ctefias  de  reb.  Ind.  pag.  27.  qui 
pmfn  idem  quod  Graecis  J/X«w  fignificare 
toibit  Eadem  fere  ex  Ctefia  tradit  Aelianus 
to  amm,  lib.  4.  c.  4,.  Fateor  mihi  hujus  no- 
mmis^avemignotamefie.  Et  quis  nefcit  Cte- 
j>am  fabulatorem  ?  En  ipfo  Ctefiae  verba  uti 
Ihouus  ea  tradit  ^  S$4l  Q»™  Umutotm- 
«w    i*x*,tu  ^  imf    'E»„„s-;  itma  m^m. 

r°  Ptyfc,      Stnv    mpi,X&   WOT  T8TOOT»   «flsW 

tot  xxlopvxre, \  fy rf  |  u^-  Iv^^n  fe 
*'  *»%  «*  omv  oymfus  ,  ^,  Sm@.  >tm_ 
**P0«V«  $  Ufa}**  ,  puiih  «urSmoftn®.'  iL 
*$«T@n  ra  'HA/a  TiAium.     Perfis  notum  eft 

ani- 


*•—■   "" 


' 


DE    VET.    LING.    IND.  221 

animal  quoddam  ,    \Jy+X:  «3    (  unde  Sfopi- 

k@t  Graeci  facerepoterant,  quod  tarn  en  Ion- 
giflime  a  SiY.cv%(§r  recedit)  quod  in  Lexico 
Caftelli  &  Golii  defcribuur5&  meretur  conferri. 
Nihil  hie  certi  habeo.Forte  enim  reveralndicum 
nomen  eft  :  nam  licet  multa  Perfica  pro  Indicis 
habcat  Ctefias ,  inde  argui  nequit  nulla  ex  iis , 
quae  ipfe  pro  Indicis  habet,  Indica  fuifTe. 
D   O    R   S   A   N    E   3. 

XV.  Nomen  Herculis  apud  Indos.     A^jk-§.  XV, 
ra  oe  'H^xA^  sraj '  It Jofc   PhavorinUS.    indis  Dorfanef, 
hodie  Roftam  eft  Hercules, 

G    A    N    D    A     K.    O    S. 

XVI.  -ToivJap®*  9  o  Tavfoxg^'w  srwf  It-  §.  XXI. 
ioHg.   Hefychius.     Nihil  verius  quam  exiguam  Gand*r§s. 
Indorum  &  iermonis  Indici  notitiam  veteres 
Graecos  &  Romanos  habuiiTe,  &  Perfica  vo- 
cabula  multa  Indica  appeilalTe,  quod  hie  ipfe 
libellus  nofter  fads   oltendit.      Hodie  Perfis 

jj\j.k£=a  Candavar  hominem  fortem  & 
in  pugna  exercitatum  notat  5  uti&  vox  affinis 
*  ,LjJL^s  Ccndvara^  luctatorem  peritum, 
robuftum  &  validum  hominem.  Non  dubi- 
to  quin  ex  ilia  voce  ii  Tolvia^^  natum  fit. 
CI.  Salmafius  in  Exerc.  Plin.^,  698.  conji- 
cit  legendum  Ta^oic^T©-. 

G    A    U     S    A    L    I     T    E    S. 

XVII.  Avis  Indica.     ravraA/iw  5   S?*tov§-  XVH, 

mf  Gtufaluts, 


222  DISSERTATIO  VL 
mzf 'hSo?g.  Confer,  Ledor,  cum  hac  voce 
&L».£=3  Casjda^o  nomine  picam  Perfae  ap- 
pellant. Forte  ex  hac  voce  Gracci  r#  v^AiW 
fecerunt.  "At  quum  accuratior  hujus  avis  de- 
fcriptio  data  non  fit ,  incertum  eft  5  quod  con- 

jicio.  Obferva  quoque  hie  7?  per  2  reddi , 
uti  &  in  voce  TawdfAyha ,  apud  Plutarchum, 
pro  quo  &  FavjaipjAfc,  uhi  per  r  redditur& 
Xiu^cxfAScif  >A*A^A'is>-.  Nos  vulgo  earn 
literam  per  «S/  exprimus.  GalH  per  (7,. .quod 
ita  fonant  ,     tit  nos  Sj.     Unde       iy^P 

ffegra  &  Hegira  fcriptum  vulgo ,  a  nobis  fcri- 
bi  debet  Hijra.  Quia  autem  diflicilis  erat  ejus 
pronuntiatio  y  ideo  tanta  eft  apud  Graecos  & 
Latinos  in  ea  fcribenda  varietas.     Aliquando 

Graeci  w  ~  per  Z  exprimunt  in  Ajj^ 
gsMagl  *s\£  'Aftfpoc.  Habent  eandem  li- 
teram Perfae  &  Malaei ,  fed  tribus  pun&is  in- 
ferne  notatam  r  ,  quae  adhuc  difficilior  pro- 

nunciatu  eft ,  &  fere  Tsj  fonat ,  quam  &  nos 
varie  proferimus  in  illis  vocibus ,  quas  a  Ma- 

laeis  accepimus  5  utin  ^>j^  Tsjit,  quod  nos 

Citfin  vel  «S/>/?72  per  C  vel  S  pronunciamus , 
id  eft ,  Una  coloribus  diftin&a  ^  in  voce  [ a 

Tsjaa 


BE    VET.  LI  KG,    IND.       225 

TsjaautiTh;  dicimus  cnhn  Thee  herbafflquae 
Sinenfibus   &  Malaeis  ita  appellatur.     Sic  a 
A».s*    Tsjehar ,  nri&gjt ,  ut  conjicio. 


H    Y    P    A    R    C    H    O    S. 

XVIII.  Ferens  omnia  bona^  tWg^©-*  $e-  $.  XVII L  ' 
%m  mvnx  m  djafy*.     Ctefias  in  Indkis.  yid*  H)'Parcho*» 
fupra^.46. 

MAI. 

XIX.  Magnum  Perfice.  Maf.M^*.  "IvJoi.  §.X1X, 
Hefych.  Certe  pai  revera  Perficum  eft,     &A 
Mah  magnum.     Malaeis    -IgA     J%^<*  eft 

Wafe,  magnoopsre  m    %**$  l^o  valdefttbli- 
mis. 

M  A  R    T    I    C    H    O    R   A. 
X  X.  Ita  animal  quoddam ,  homines  vorans,  j   x  x 
Indis  did  Ctefias  memoriae  prodidit :  p*$ *n%i**  Mamchorm 
gysj    Je    inquit  y     'E)kqyi$i  "cw§gca7rD($oiyar  oii 

«W  £»*.  Hodieque  (quae  mirabilis  eft 
linguae   Perficae    conftaotia  )     MgooMQoiyts 

\jfj*dj*  Mardichora  appellatur.  .a  %i  J^ 
homo  &  i^CHj^Jsm  edere.  Stupeo  revera 
tarn  expreffe  banc  vocem,    absque  ulla  'muta- 


tione 


,  qqam  intervallum  tot  annorum ,  quot 

fluxe- 


§.  XXI. 
Morteis. 


224  DISSERTATIO     VL 

fluxerunt  inter  faeculum  Ctefiae  &  hoc  no- 
ftrum  inducere  potuit ,  legi  &  intelligi.  Et 
hinc  dilucide  apparet,  voces  (  fi  non  omnes, 
faltem  aliquas)  quas  Indicas  fcripfit  Ctcfias, 
Perficas  effe.  Ceterum  meminit  &  hujus  ani- 
malis  (fed  ex  Cte(ia)  Paufanias  in  Boeoticis 
fed  X  expulfo  Martioram  legit.  QyeJicv  £1 
hf  toT  KTH<ns   Koyu    tw   is  'h$%g  ,    Mxqtig'^ 

yov  AsAs^3«'3  &c.  Ariftoteles  quoque  I.  if. 
Hijl.  Animal,  ki.  ubi  puvTixwppv  fed  male 
pro  fAOi^U^oi^av  legitnr ,  quam  fcriptionem  & 
Plinius fequitur/.8.  c.n.  Aelianus  lib.  4.  it 
anim.c. z\.  refte  Mot^x^u^eu;  3  uti  &  Philo- 
ftxatus  in  vita  Apollonii. 

MORIEIS. 

XXI.  Mwf/efc,  c*,;r 'W«v/3as«A«V.  ^0- 
riMtf.'i  Reges  Indiae.  Hefychius.  Videtur  id 
nomen  pluribus  Indiae  Regibus  in  aliqua  re- 
gione  imperantibus  commune  fuiffe  5  uti  Po- 
rus  quod  Filium  notat  (unde  nomen  quorun- 
dam  Perfiae  Regum  Sapor  j£\£>  TO£>, 
Regis  Filius  videtur  derivata)  &  praeterea  Re- 
gem  uti  a  CI.  Golioin  Lexico  Perfico  obferva- 
tumeft,  8cTaxiles,  dequo  Curtius  /.  viii. 
c.ii.  Taxilem  appellavere  populi  fequente  no- 
mine  impermm  5  in  quemcunque  tranjiret.  Sc. 
uti  Caefar ,  apud  Romanos ,  Pharao ,  apud  Ae- 

gyptios, 


DE  VET.  LING.  IND.  2  2$ 
gyptios,  dequoSuidas.  "ovrag  oKcttevro  cmp- 
Tig  ot  fZetnKetc-'Atyinl**'  <*™  $  nquTX  $*&*. 
„  Ita  appellabiantur  omnes  reges  Aegypy,  a  pri- 
5,  mo  Pharao.  Hue  pertinet ,  ni  fallor  ,  nomen 
Regis  Indici  MoeriS)  uti  fcribitur  Curtio  lib. 
ix.  8.  qui  Pathaliae  imperabat. 

P    A    T    A    LA» 
XXII.  Hoc  nomine  appellabant  Indi  in-  §.xxil. 
fiilam ,  quam  flumen  Indus  in  duos  ramos  fcif-  Patala. 
fum  eflicit,  paulo  ante  quam  in  marefe  effiin- 
dit.     Arrianus  de Exp.  Alex andr.  lib.  J.  AL&- 

n(eu  watyoiietc  ,  xafyimt  ai  -asm  5  *lsf*> 
Ktff  SkK^  mi*  K&l  °^^g  &  rt  h^v  Y!  >  TCf 
'AwTT-nu  SiK&  t^Tthinor  K<*  £*>  11« 5-  , 
A«  xah&Tcvi  iy  'Iviuv  (pwy.  Duo  Indi  oftia 
font  eaque  paluftria  ,  uti  quinque  ojlia  /fin. 
Et  figuram  liter  ae  Delta  ipfe  quoque  efficit  in 
regione  Indorum  \  fimilem  Delta  Aegyptio* 
quod  Irtdico  fermone  Patala  dicitur.  Apud 
cundem  lib.  vi.  £*gje  Uoit]*?wv,  regioPat- 
talorum  memoratur  ,  quae  eadem  eft,  nam 
fe  monuifle  antea  fcribit  illam  Delta  effe , 
quod  Indus  efficit ,  &  id  majus  efle  Delta 
Aegyptiaco :    &  paulo  poft  accuratius  ^  rise* 

ivo  mmiAxs  pticiteg.  >  Apud  Pattala  Indus 

dividitw  in  duos  ingentesfiavios :  ubi  intelligit 

P  ur* 


«~ 


r1 

2ZG      DXSSERTATIO    VIII. 

{ice:  quod  idem  eft  cum  (ayluj.  Atquein- 
de  cm  fc!W*?  eofdem  efle  cum  £*p«io*  Per- 
fa^um  autumat  Vir  Magnus. 

S   A  N    D  E   S. 

§XXX!V.      CXXIV.   Ita  Hercules  Perfis  diftus  eft. 

sandes.  yide  quaede  eo  ex  veteribus  Caelius  Rhodi- 
ginus  in  LeBwn.  Antiq.  tradidit.  In  Perfarum 
monumentis  fortiffimi  quidam  Heroes  memo- 
rantur ,  inter  quos  >>o  p*>  Sam.divd\> 
quod  non  multum  a  Sanies  abludit ,  &  vera  > 
ut  opinor*  hujus  vocis  fcriptio  eft.  Fuit  au- 
i  tern  Samdiv ,  five  Sam  Genius ,    Heras ,  vet 

Gigas  itle,  qui  in  infula Darem, quae ob  mon- 
ftrorum  &  ferarum  copiam  habebatur  nulli 
impuneadeunda,  omnia  infefta  animalia  neei 
dedit,  &  dux  exercitusFeridunifa&us  deho- 
ftibus  facpiffime  triumphavit ,  multaque  alia 
praeftitit  *  quae  cum  geftis  Herculis  latis  be- 
ne conveniunt. 


S    A    N    E. 

§;  CXXV.      CXXV,    Ita  mtindum  Babylonii  dixer 

&a***  '      tcfte  Hefychio.     2<*'v»j ,  i  jw>t®-.    B<*£vW- 

vtQt*  Ita  lego  pro  o  k$Vju©-  /3<%€vAwvj@^  Vo* 

eft  hodieque  vulgatiffima ,  qua  orbem  Perfae 

cxprimunt  ^U^%  Sjehan^  five  &  in  pro] 

find 


DE  V£T.  LING.  PERS,  22/ 
imntiatione  vix  auditur  in  voce  c^L^^J 
Isfehart,  quae  Sphaan  vulgo  cxprimitur,  & 
mox  in  Saanfaa  pro  Schahanfcbah.  Termina- 
tio  Graeca  eft  j?5  quarnvis  &  E  addere  foleant 
Perfae  hujufmodi  vocabul^,  uti  cum  legunt 

In  nomine  Dei>  creatovis  hujus  unherjt, 

ita  pronunciant  Bename  Chodawende  Sjehme 
Aphrin. 

S    A    N    G    A    R    I    S. 

C  X  X  V  I.  J.oLyy#es$  vel  Zetjayis  ,  &  fi-  §.CXXVI. 
ne  (T,  ^Loiyocpji  in  antiquiffimis  Herodoti&Xe- to^m, 
nophontis  editioriibus ,  &  ^dyq^gineditJBa-* 
fiL  Herodotiea  vox  fcribitur,  notatque  idem 
quod  pai%at£2t  &  jtofri?  5  tefte  Xenophonte 
hb.  1 1.  Kvpxirgp!;.  gladium  nempe ,  quo  Per- 
fee  veteres  utebantur.  Ac  Stephanus  ex  ifto 
Xenophontis  loco  liquere  putat  Xayccptv  & 
xoTrtix  efle  arma  diftin&a.  Suidas  explicat  per 
KomSa  &  ttiheKw.  Hefychius  Sa'^p/v  fcri- 
bit  efTe^Agjc/ov^ovo'^ov.  CI.  Drufius  in  quaeft. 
Hebr.  i .  qnaefi.  74.  opinatur  1UD  ( quod  vul* 
gopraeclude  vertitur )  Sagarin  Pf  3  5 .3 .  fignifi» 
care,&  unum  exaltero  derivat.  Puto  eamvocem 
(/.3:n^  Cangar  ,  yel  uri  nos  proniinciamus 
Ckanzjar ,  fcribi »  quae  vox  Perils  pugionem 
-  P  2  yel 


228 


DISSERTATIO    VL 


M       M 


$.  XXIII. 


XXIII.  Inftrumenti  Mufici  nomen  apud 
Indos.  Hefychius.  2<x'jUju#,  ogyxvov  /A%<m&v 
/2B%6  'Ivctev.  Perfica  plerumque  pro  Indicis 
habuifle  Hefychium  alibi  obfervamus.  Quare 
&  hoc  Zappa  nil  aliud  effe  quam  */o\./0.£ 
SapufAot  Perfarum  putamus,  id  eft,  fiflulam 
inaequalibus  calamis  compaElam.  Medium  al- 
pha excidit.  Forte  &  hoc  in  compofitionem 
venit  vocis  ZapfivKw  ,  inftrumenti  Mufici , 
quod  ex  inaequalibus  longitudine  &  craffitie 
nervis  efficitur.  <J>^f  Buc  quoque,  in  ge- 
nere  inftrumentum  Muficum  notat.  Vide  in 
Condy  &  Myrrhanes,  uti  repetitione  earun- 
dem  literarum  omi(Fa  ex  Samama,  Samma 
fieri  potuerit. 


j.  XX IV. 

Sid. 


b       I       D. 

XXIV.  Ctejias  tradit  Siden  vocari  Jlagnum 
in  Indis ,  in  quo  nihil  innatet  5  omnia  mergan- 
tur.  Sunt  verba  Plinii  lib.  31.  c.  2.  Memi- 
nit  pluriunr  talium  paludum  ex  Ctefia  Anti- 
gonus  in  l$o(>%  ttu^cSo^.  Hijl.  i6<$.  <s&*  Je 
A/juvwv KTvdctv  ph  Icwfeiv  hlytTcu  t<*Tv  hi  'hioXs 
MfjLVM)  rqv  [a)v  mi  e!$  oigniv  &<pii[AZvu  Kct&ii- 
%*<r9<&{.   Judica  Ledor  an  non  Sid  vel  Sides  fit 

Per- 


DE  VET.  LING.  IND.  229 
Perficum  <>*.*«  Sid>  Lupus.  Nomen  tali 
ftagno  convenientiffimum  5  quod  omnia  Jupi 
initar  intra  fe  rapit  &  demergk.  In  Arriani 
Codicibus  legitur  2«  Kou;. 

SIPACHOKA. 

XXV.  Italndos  (quo  nomine  Perfasfaepe. 
comprchendit )  appellare  ait  Ctefias  arborem  snafbl', 
quandam,  &  hoc  idem  quod  duke  fignificare. 
ToT  J&vcTpeV,  inquit  ,  tst«  ovopa  zpiv  'lvttsi 
<n™*X°&*  'E&Wt&  wucuvei  y\vKv  rjv.  Videtur 
ea  vox  ex  U^  Sapha,  gratum,  deledabile,  & 
(Adj^^L  Chourden,  edere ,  derivari , %  ut  no- 
tet  id  quod  gratum  cibum  praebet  5  id  eft 
iuave  aut  dulce  eft.  Confer  vocem  Marti- 
chora  ,  ad  cujus  formam  haec  flexa  videtur. 
•Alii  legunt  (nrg^a!^  apud  Ctefiam,  fed  le- 
<5Ho  dMtwxja^y.  ad  Perficam  etymologiam  pro- 
pius  accedit.  Plinius  lib.  37.  c.  2.  ita  ex 
Ctefia  de  hac  arbore  fcribit.  Ctejias  dicit  In- 
dis  {lumen  £jfe  Hypobarum ,  [lege  Hyparchum, 
2m*£%ov )  quo  vocabulo  fignificitur  omnia  vafa 
ferre  bona :  fluere  a  Sept entr tone  in  exortivum 
Oceanum  juxta  montem  Sjlvefirem  arboribus 
elettrum  feremibus  :  arbores  eas  aphytacorat 
{lege  Siptachoras, )  vocari  ,  qua  appellatione 
fignificetur  praedulcis  fwvitas. 

P   3  si- 


23O  DISSERTATIO    VI. 


5.XXVI. 


§   I    T   T  A   C   E   S. 


XVI.  Ita  Indi  Pfittacum  appellant.    Vide 
de  eofupra,  pag.iSq. 


soroadius. 

§.  XXVII.  XXVII.  Id  elvomiov  vim  confettorem  In- 
soroadius.  &s  notat ,  uti  teftatur  Chares  Mitylenaeus  apud 
Athenaeum  lib.  1.  cap*  14.  Aetnv.  Quumquc 
tot  Perficas  voces  pro  Indicis  habitas  fuifle  a 
plerifque  veterum  obiervaverim  ,  veniam  me 
impetraturum  fpero,  ti  &  hanc  vocem  huic 

Catalogo  inferam.   Initiates  enim  literae     vww 

Sot  vinum  notant  Perfis.     At  quurn  rclkjuae 
non  fpirent  terminationem  Perficam  fed  Grae- 
cam,  in  earn  inquirere  vix  operae  pretium  eft. - 
Certiffime  enim  pofterior  vocabuli  pars  cor- 
rupta  eft  ,  facile  fupplenda  aliqua  terminatio- 
ns qua  voci  addita ,  datorem ,  faftorem  vel 
praefedum  Perfae  indicant ,    quod  vel  tyro- 
nes  in  lingua  Perfica  norunt.     Clarifl.  Gef- 
iierus  in  libro  ,  cm  nomen  dedit  Mithridatis^ 
&  in  quo  multa  Kh^uvm  veteris  linguae  Per- 
iicae,  Indicae,   Phrygicae,  Scythicae,  Gal- 
licae  aliarumque  ftudiofe  collegit ,  quique  Ti- 
guri  cditus  eftl  in  8.  anno  C.  1555.  arbitra- 
te 


DE  VET.  LING.  IND.  2%l 
tur  nomen  hujus  Daemonis  legendum  2o.poa- 
sr«©*,  non  3&fa«4^0fj  atque  ica  a  c^jH^ 
Scharab  ,  quod  v/»»w  fpeciatim  &  potaw*  in 
genere  aliquando  notat,  &  liquorem  aliunde 
exprejfam,  (unde  Sirypum  &  Siroop  noftrum) 
duci  poteft. 


o 


XX  V 1 1  L  Ita  Pifces  Pavonel  nominant  §. XXVIII 
Indi  *  tefte  Photio  in  Bibliotheca.  Novi  6ne  Taos- 
Tuaig  Graecum  quoque  efle  ,  at  vcre  tamen 
ilium afleruifle,  Indos  (id  eft,  Perfas,  quos 
cum  Indis  commifcuiflc  vetoes  Graecos  mo- 
nuimus  )  fua  lingua  eos  pifces  mac  appel- 
lare  exiftimo.  Nam  q»jU>  Taos^pav^ 
Pcrfice  eft.  Non  dubito,  quin  Pavones(dc 
avibus  jam  loquor)  ex  Cricnte  Graeciae  firtf 
illati :  hinc  Graecum  g«V  &  Chaldaeum  Dltt  > 
At    Taw  deduco.     Nam  li- 


ex  Perfico 


U*J^ 


cet  in  infula  Samo  plures  jam  olim  pavones 
extiterint ,  unde  &  Pavo  in  Samiorum  num- 
mis  frequens ,  ■&  Junonis  comes  ,  ex  barba- 
ris  tamen  regionibus  adve&um  efle  Aelianus 
non  diffitetur  lib.  v.  de  anirn.c.  21.  his  ver- 
bis hkyci^i  ie  cm  (Zu%fix?cuv  eig  tAKyvou;  y&- 
pwyiw.  Paulo  poft  in  India  has  aves  ab  A- 
p  4  lexan- 


l^l    DISS.  VI.  DE  VET.  LING.  IND. 

lexandro  Maccdone  infolitam  formam  ftupen- 
tc  (oportetin  Graecia  non  fuifTe)  vifas  re- 
fert.  At  poftquam  luxus  haec  animalia  gu- 
lae  paravit  ,  quod  Hortenfius  Orator  primus 
tefte  Varrone  fecifTe  dicitur ,  ex  Samo  maxime 
delicatos  pavoncs  petitos  effe  docemur  in  Gel- 
lii  NoEl.  Att.  lib.  7.C.16. 

Forte  etiam  vocibus  Indicis  accenferi  debet 

BRECHMASIN, 

Plinius  lib.  xn:  7.  Fiunt  femina  cajfa 
CT  inania^  quod  vacant  Brechmafm  ,  fie  In- 
dorum  lingua  fignifycante  abortum.  Sed  quum 
ibi  codices  habeant ,  Brifma^  &  Briomay\\\. 
Salmafius  legit  Brafma  ,  quae  vox  Graeca 
eft  :  &  male  earn  vocem  a  Plinio  prolndi- 
cahabitam  fcribit  in  Exerc.  Plw.714.  legit- 
que5  ipto  abortum  1  atrophum,  arpocpoi'. 

F  J   N   I   S. 


IN- 


INDEX 

L     E     M     M     A     T     U     M 

J    N 

DISSERTATIONS 
DE    PARADISO. 

I.     ^^^Hl  Aradifusin  Armenia  quaerett- 

Pag-3 
,  iique 

inda- 

4 

7 

io 

16 
17 
IP 


II 


dus. 
Quatuor  diver ji  fluvii 

ex  uno  profiuentes 

gandu 
III.  Phifon  eflPhafis,  Scythiae  fluvius. 
I  V.  Terra  Chaviia ,  quae. 
V.  Chaviia  non  Colchis  proprie  diBa. 
V  I.  Ex  Chaviia  nata  vox  Colchis. 

VII.  Colchis  pars  Scythiae. 

VIII.  Primae  Scytharum  fedes  circa  Colchp- 
dem.  19 

IX.  Chavilae  aurum ,  idque  praeftans.         22 

X.  Aurum  quomodo  ex  aquilone  veniat.  Job. 

17-  24 

X  I.  Difficultas  in  interpretandis  lapiduw  prem- 
ium nominibus. 

XII.  Bedolach  videtur  effe  Cryftallus. 

XIII.  Cryfiallus  Scythiae  optimus. 

XIV.  Lapis  Scoham  ejl  Smaragdus. 

P  5 


25 
27 

XV. 


INDEX. 
X  V.  Smaragdi  Scythiei  oplimi. 

XVI.  Fluvius  Gihon  eft  Praxes. 

XVII.  Plures  Araxes ,  unde} 

XVIII.  Plures  Cjri  unde? 

XIX.  Terra  Cus,  regio  Cujfaeorum. 
X  X.  Fluvius  Hiddekel  Tigris. 
XXI.  Fluvius  Frat ,  unde ditfus  Euphrates.  4j 
XXII  Fames  horumfiuminum  vicini.  ^ 
X  X 1 1 1.  Num  idem  fons  Tigridis  Cr  Euphra- 
tes. 50 

XXIV.  Fluvius  unas  unde  olim  hi  quatuorpro- 

fluxerum.  j  x 

XX  V.  'Awtte^aArtiofir.  o 


3< 

33 
37 
38 
43 


I     N 

D'ISSERTATIONE    I L 
DE  MARI  RUBRO.     . 

I.  Q^Copus  differtdtionis.    Mare  rubrum  vulgo 
\3         g°  fit**  Sinus  Arabicus.  5  r> 

II.  Per  mare  rubrum  veteresintellexerumware 

vajiius  €r  rematius  fmuArabizo.     6z 

III.  Mare,  quod  totam  Afiam  a  meridie  al-  , 

luit  ,  dicuur  veteribus  mare  rubrum.  65 
.IV.  Mare ,    quod  Indiam  alluit  a  meridie, 

mare  rubrum  diSum.  66 

V,  Mare  Mud*  unde  gemmae  pttmtur ,  did- 

tur  rubrum.  s  7* 

VI. 


IN       D       E       X. 

VI.  Sinus  Perjicus,  marerubrumnonmllis  di~ 

citur.  7 z 

V II.  Aliis  rett'ms  Sinus  maris  rubri.  74 
V II  J.  Sinus  Arabicus  mnnullis  marerubrum. 

75 

I X.  Probantur  ante  difta  ex  fcrivtoribus^  qui 

de  man  rubro  ex  profejfo  fcripfemnt.  7? 

X.  XJnde  appellatum  Jit  mare  rubrum.         78 

XI.  Idem  conpmatur. 

XII.  Num  appelletur  rubrum  ab  Edom. 

XIII.  De  Rege  Erythra  num  is  Edom. 

XIV.  Diffenfio  circa  fepulcrum  Bythrae. 

XV.  Mos  veterum  ,   qui  nomina  marium  cr 

locoruma  nominibus  virorum  ,  five  ve-> 
ris  five  fi$is  deducere  amant,  94 

XVI.  Sepulcbrum  Erythrae faffo  jafiatar.  96 

XVII.  Num  Sinus  Arabicus  praecipue  dica- 
tur  mare  Erytbraeum.  98 

XVIII.  Act  as  Erythrae  &  Edomi  non  con» 
veniunt.  IO° 

X  I X.  An  ijvJpaT®*  rubrum  notet.  101 

XX.  De  eodem.  io4 

XXI.  Pindar i  locus  de  mariruhrd  expenfus.  106 

XXII.  Locus  Siiii  expenfus.  112 

XXIII.  Ufus  harum  obfervationum  de  mart 
rubro.  l  l  5 


N      0 


I     N 


X. 


D.I  S  S  E  RTATIONE,    III. 
DE  MONTE  GARIZIM. 


m 

I24 


I.  \7  Aria  nomina  montis  Garidm. 

I I.  Y    Mons  benedittus  appellatur. 

I I I.  Dicitur  <£r  DIj^S  unde. 

IV.  Etymon  vocis  Gariz^im.  nj 

V.  Situs  montis  Garizjm.  Duplex  GilgaL 119 
V  J.  GarizJm  mons  unus  ,non  traSlus  montium. 

133 

VII.  Urbs  Sichem  Mi  monti  adjacet.         336 

VIII.  Sichem  unde  dicatur  Morthia  &  Ma- 
mortha.  \\j 

IX.  Sichem  quare  vocetur  Sicharjoh.  iv:  5. 

X.  Bum  Sichem  etiam  diBafuerit  Salem.  143 
X  I.  Num  Sichem  fit  eadem  urbs  cum  Sebafle.  1 44 
X  1  J.  De  altitudine  montis  Gerizjm.  146 
X  J 1 1.  De  Columbae  imagine  5  monti  Garizjm 

impofita.  147 

XIV,  De  idolis  fub  monte  GarizJm  abfcondi- 
tis.  1  5  1 

XV,  Fragmentum  Theodotide  monu  GarizJm' 

159 


I  N 


N 


X. 


I    N 


DISSEiRTATIONE,    I  V. 
D  E     OPHIR. 

L    T)  Kimum  x&tne/M  terra*  Ophir.     1 65 

I I .  A     Secundum.  1 66 

III.  Tertium.  168 

IV.  Quartum.  169 
V.,  Quaere  ndus  etiam  locus,  cujmnomenadO- 

'  phir  accedat.  J  70 

VI.  Opbir  eft  regio  circa  Ouparam  in  India , 

<7«rt*  Cr  Suphara  dicitur  >   uti  &  O- 
phir9  Sophira.  l7l 

VII.  Jofepbi  verba  de  Ophir.  1 72, 

VIII.  Ophir  no n  una  urbs  fed  regio.  1 74 

IX.  Opbir  abundat  auroy  O*  argento.         75 

X.  Num  aurum  nufpiam  in  India  quam  aurea 

Cherfonefo  proveniat*  177 

XII.  Elephantes  circa  Ouparam.  281 

XIII.  SimiaeO-  Pfittaci  circa  Ouparam.    183 

XIV.  Ligna  &  lapides  pretiofi  circa  Oupa- 

ram.    %  135 

XV.  Situs  Ouparae  fatisfacit  Urtio  poftulatd. 

187 

XVI.  Satisfacit  CT  quarto,  188 


in 


m 


b    x. 


I      N 


D  I  S  S  E  R  T  A  T  I  0  N  E.    V. 

DE    DIIS    C  A  B  I  R  I  S. 


I.  f*\  Ccajio  hujus  Dijfirndtionis. 

II.  \J  < 


193 
Cabiri  difli  D^y  2T\  focii.  194 

II I,  Quare  Cafior  O*  Pollux  focii  five  Cabiri 

appellentur.  196 

IV.  Num  Mi  foil  Cabiri  ditli  fuerint.      ibid. 
V»  CereS)  Proferfina  5  Pluto  &  Mercurius  etiam 

Cabiri  diBiy  five  Socii  vel  Dii  infe- 
rorum  {'T3p  &  quare.  \$j 

VI.  Quatuor  Mi  XSvviQifive  inferi:  quod  fro- 

batur.  199 

VII.  Quare  facra  horum  Cabirorum  noBuma. 

lOZ 

VIII.  Confertur  vulgata  etymologia  Cabiro- 
rum cum  alia ,  DH'33,  quae  eos  quaft 
Deos  Potes  diBos  putat.  203 

I    N 

DISSERTATIONE    VI. 


DE  VETERI  LINGUA  INDICA. 
I.    T  T  Etus    lingua  I  Anances. 
y      Indica  eum    1 1.  Ballade. 
Perficaconfufa.ioy  'ill.  Barro. 


210 

211 

ibid. 

IV. 


I V.  Berberi. 

V.  Byffus. 
V  I.  :Cale.       \ 

VII.  Calyjlrii. 

VIII.  Cancalon, 
I  X.  Carcafon, 
X.  Car  pi  on. 
XL  Citrium. 
X  1 1.   Condy. 
XIII.  Deunus. 
X  IV..  Dicaeros. 

XV.  Dorfanes. 

XVI.  Gandaros 

XVII.  Gaufalites, 


N 

?  12 
ibid. 

213 
ibid. 

2I4 
ibid. 

2  15 

216 
218 

2I9 

220 

21  I 

.ibid, 
ibid. 


1       E      X. 

XVIII.  Hypanhos. 

XIX.  ^  ibid. 
X  X.  Martichwa.  ibid. 

XXI.  Morieis.    224 

XXII.  /W*.  225 

XXIII.  Samma.  228 

XXIV.  SM.  ibid. 
X  X  V.  Sipachora.  229 
XXV  i.  Sittaces.  230 
XXVU.Soroadius.  ib. 
XXVIII. r^i.  231 
XXIX.  Bnckmafin. 

2^z 


INDEX 


INDEX 

LOCORUM  S.  CO  DIC  IS 

quae  aut  citantur  aut  ilhftrantiir. 
GENESIS. 


Cap. 

Vers. 

Pag. 

z 

20. 

3-<^J(%. 

11. 

ibid^ 

12. 

ibtd^ 

13. 

ibid 

14. 

ibid. 

7- 

19. 

«4* 

IO. 

7- 

12 

29. 

ibid. 

12^ 

tf. 

139 

14. 

7- 

*3 

**• 

.    18. 

12.14. 1 J 

2<r. 

34- 

18 

33- 

18. 

«43 

34- 

18. 

«4? 

38. 

7- 
EX  O  D. 

2<5 

%7* 

7- 

«*7 

38. 

10. 

3° 

3P- 

6. 

30 

NU- 


INDEX, 

N  U  M  E  R. 
Verf. 

7.  27 
29.  i? 

DEUTERONOM. 

29.  121 

30.  130.139 
17.  125 

J  O  S  U  A. 

8.  13° 
p.                        131 

23.  ,130.37-131 

7.  V  JI 

7-  »3* 

JUD'ICU  M. 

6.  129.136 

I    S  A     M    U    EL. 


5- 

3. 

7- 
17- 

12 

*3 

I  I 

SAMUEL. 

1 

4- 

16. 
I    R  E  G» 

10. 11 

X 

5 

» 

33- 
26. 

Q 

99 

28 

I 

N      D      E      X. 

Cap. 

Verf. 

Pag. 

28. 

172 

IO. 

11. 

172. 185 

ii. 

20. 

18 

**- 

,  12. 

12«? 

is. 

26, 

I45 

I 

C  H  R  O  N. 

'      ;     2?. 

4- 

l8 

*$ 

4- 

I72 

' 

I  ] 

i    CHRO  N. 

2. 

8. 

285 

6. 

<5. 

154 

8. 

18. 

172 

9- 

10. 

I72 

IBI 

21. 

14.  IO? 

20. 

3«. 

14 

JO, 

15. 

18 

**• 

x6. 

l8 

^HHK  ■ 

!• 

I58 

ESTHER. 

- 

8. 
J  OB. 

IS 

2  2. 

M- 

I72.l8o 

37. 

22. 

H 

PSALM. 

I 

5- 

71 
3* 

I       N      D      E      X. 

Cap. 

40, 

Verf. 

\         ■  23v 
7- 

JES. 

Pag; 

127 

77 

9- 

18. 

I. 

EZECHIEL, 

77 

18. 

2. 

11 

1. 

JON. 

3- 

HABACUC. 

14 

1. 

8. 
J  0  A  N  N. 

141 

H 

4- 
J- 

7. 

*• 

23. 

ACT.    A  P  O  ST. 

35. 

R  O  M. 

«  141 
144 

76 

If 

10. 

18. 
)     HE  B  R. 

77 

10. 
it. 

3. 

5- 
29. 

I    PETR. 

6. 

0,2 

77 

76 

77 

IN- 

II       1 

1  UH 

INDEX 


R 


RUM. 


A. 


B  V%]an  &  ab  Serab  >  fluvii  Me- 
diae. 46 
Aegyptii  recentiores  Scythis.     22 
Aethiopia  duplex.  i  4 
/a/^s,  ruber,  niger.  82 
'A£«W  male  pro  "o£i«*  apud  Epi* 
phanium*                     145* 
Amalekitarum  regio  non  videtur  extendenda  uf- 
que  ad  Sinum  Perficum.                      13 

apud  illosvaurum  tanta  copia  non  fait, 

ut  Chavila  in  iliorum  regione  poflltcre- 
di  fuiflc.  1$ 

Anances,  avis  Indica.  210 

Antigonus  unde  diclus  1D1D  BPft-  I23>  I24 
Apollonius  Tyaneus ,  artifex  tclcfmatum.  /-47 
*A|/g^,  nomen  Cereris.  19? 

'Alloxans  %  %bo**z<™\  nomina  Plutonis  &  Pro- 
fcrpinae.  19s 

Aqua.  Nili  turbida.  47 

at,  ubi  fubfedit,  limpida  &  aptiflima  ad 

potum.  #•  &  49 

•  Eulaei,  turbida.  ib. 

Phafidis  etiam  turbida.  48 

— —  bonitas  aquae  non  confiftit  in  levitate.  48 
Araxes  >  fluvius,  eft  Gihon.  32 

«— — ■  circa  ilium  primae  Scytharum  fedes.    21 

unde  difitus.  32.  95* 

.  eft  nomen  appellativum,  &  hinc  tot  A- 

raxes  veteribus  memorati.   '        v        33 
•  ita  dicitur  ftuyius  Armeniae.  34 


R 


U       M. 


■  &  fluvius  Perfidis  >  Bendenpr., 

j ■  &  flumen  Sjihoun  ,  live  Oxus. 

&  Tlhermodon.      -        ,  ib* 

• Mediam  &  Armeniam  diftinguit.     39 

Argentum  in  Ophir.  180,  181, 187 

Argonautae,  quomodo  ad.  mare  rubrumperve- 

nerint.  106 

Armenia ,  regio  in  qua  fuit  Paradifus.  3 

■  ibi  funt  fontes  Phafidis  ,    Araxis  ,   Ti~ 

gridis  &  Euphratis.  49 

AureaCherfonefus,  &  terra  auiea,  zzvantiyi* 

diftin&ae.  172 
Aurufn  Colchieum  optimum.  22 
quod  e  fluminibus  colligitur ,  praeftan- 

tiffimum.  23 

quomodo  dicatur  ex  feptentrione  venire. 

24 
>  .  in  Ophir.  .  166.  180 
in    aliis    Indiae    regionibus  invenitur, 

praeter  auream  Cherfonefum.         .-177 

B. 

BAbaraba ,  Pontifex  Samaritanorum  avem 
aeneam  rnonti  Garizim  impofitam 
confregit.  14° 

Baetis ,  unde  diclus  Guadalquivir.  38 

Ballade,  utilis, 'Indice.  211 

Barro,  clephas  Indice.  182 

Barritus,  unde.  ibid. 

Bedolah,  tt?*D  quid.  27 

Bcndemir,  flumen,  olim  Araxes.  24 

Berberi ,  conchae  margaritiferae  nomen  Indi- 

CUm.  212 

b/t?«x©-,  Pfittacm  apud  Ctefiam.  184 

Byflus ,  linum  Indicum.  2 1 2 

Q  3  c^ 


N      D 


X 


c. 

f~*\  Abiri ,  Dii  Samothracici.    Vide  DifTert.  V. 

V_/  pag.  193.  &feqq. 

T3D  an  proprie  Magnum  Hcbraicc  notet.     205* 

Cale  >  ,idem  quod  falve ,  Indicc.  2 1 3 

Calyftrii,  voxlndica.  ibid. 

Cancalon,  nomen  Indicum.  214 

Carcafon,- animal  Indicum.  ibid. 

Carpion,  Indica  arbor. 

%4g<P** ,  cortices  cinnamomi. 

Cafmilus,  Mercurius ,  Cabirorum  quartus 

Ca(ior&  Pollux Cabiri. 

Ceres  K*£«^«. 

— - — -  Dea  xfyvtct ,  five  infera. 

x*€V a«  ,  Urbs  Albaniae. 

Chavila  terra  ell  Colchis. 

• N  duplex  viderurftatuenda. 

Choafpes ,  rluvius  ita  di&us  ,  quail  aqua 

xtfvia  %et  ,  qui  &  quot. 
Cherfonefus  aurea  diftindta  a  Chryfe. 
Chryfe  five  regio  aurea  ,  ubi. 

• —  difiindtaab  aurea  Cherfonefo. 

Cinnamomum  hodie  Cafia  veterum. 
Citreum  malum  unde  di£lum. 
idem  quod  Perficum. 

difiinguendnmaCitroAfricana. 

Colchis  eflChavila. 
parsScythiae- 

Colchi  ollm  latiffime  diffufi.  - 

I Colchi  oiim  ditiffinii. 

Columbae  imago  monti  Garizim  impofita. 
Condy,  nomen  Vafis. 


215: 
216 

195* 
194 

197 

199 

19 
16 

H 
regia. 

199 
172 
172. 
ibid 

216 
ibid, 
ibid. 

217 
16 

;19 

ibid. 

24 

147 
2l8 

Copti- 


RUM. 

Coptica  lingua  jiomen  Sophirpro  India  videtur 

171 
210 

39 
222, 

2g 

96 
9? 

38 


ex  ufu  Graecorum  accepifTe. 
Corvi  &  fturni  aves  ejufdem  generis, 
CofTaei ,  gens  monies  incolens. 
Citfen,  vox  Belgica,  unde, 
Cryftalli  Scythici  optimi. 
Cuflaeorum  regio,  terra  t^O- 
Cretenfes  latrones  &  mendaces. 

•  Jovis  fepulcrum  ja&abant. 

Cyrus,  iiuvius ,  undediSus. 

— Cyriplures. 

D. 
a  Ev*s  magi  appellant  Caftores.  196 

■A*»»©- Rex  Indis,  unde  compofitumDiony- 

iius.  219 
Dii  x5»wfl<five  inferi ,  quatuor.  199 
■  Samothracici.  Vid.  Cabiri. 
&txct4%<& ,  avis  Indica.  220 
Diluvium  num  pepercerit  monti  Garizim.  1 47 
Atoned*  fcribendum  ,  non  A;e<rx^«#  194 
num  hi foli  di£li  lint  Cabiri.       194, 198 

ipfi  Dfs  Cabiris  facra  fecerunt.        198 

Si 

221 

220 


Diverfus,  quid  proprie. 
Dorfanes ,  Hercules  Indorum. 
Dubenus,  ita  dicebatur  antiquis  Dominus 

E. 

EBal,  mons  unde  ita  di&us 
-aridus  eft  &  fterilis. 


128 


128,160 

Ebur,  unde.  181, 182 

Edom  non  dedit  nomen  mari  rubro.  84.  Ufeqq. 

■  num  idem  (it  cum  Erythra.  87 

Elephantes  in  India.  i8r 

■  quomodovoce  Indica  dicli.  182 

■            Jndici  praeftant  Arris.  ibid. 

"    Q  4  -  tur- 


' 


INDEX 

j     -r-  turres  &  colles  appellantur.  183 
£rythraeum  mare ,  vid.  mare. 

Erythraei.  Itj 

"^?*1*"  «urn  Temper  Gentile  nomen  fit,  & 

j              nunquam  rubrum  notct.  iot 

f$r%»s  &<ec40ofc  perrnutantur.  8$ 
•£$**$*  $*W«*  plus  appeilatur  quam  *E^v9^U. 

Erythras  non  eft  Edom. 

-  ejus  fepulcrum  eft  figmentum. 


£rythea  ,  mlula ,  an  eadem  cum  Gadibus. 
Jtueiiac  moram  injiciunt  navigation!, 
•fculaeus,  fluvius,  undediflus. 
— — -  idem,  qui  Choafpes. 
Euphrates,  undeita  diftus. 

— oritur  in  Armenia. 

•     • —  andiverfofonte  a  fonte  Tigridis 


87 
9i 

189 

4Z 
48 

4f-9f 

.  *° 

ibid» 


FLuvii  quaruor  diftindi  indagandi  in  fcrutinio 
ParadifL  4 

—  &  capita,  voces  Synonymae.  5- 

' :  aunferi  in  Fndia.  179 

-  ■      -  auriferi  in  Colchide.  1% 
—  quatuor  fluviorum,Phafidis,  Araxis, Ti- 
gridis &  Euphratis  fontes  vicini.         49 
I^Iuviusunus,  qui  Paradifumaliuebat,  nuncde- 


perditus. 

FJuviorum  nomina  a  viris  derivari  folita. 
G. 

GAdes,  aneaedemcum  Erythea. 
-TDJ  quid. 
Gaiilaea,  *?y?y 
Ganges ,  fluvius  aurifer. 


St 

94 


113 

203 

131 

178 

Gan- 


222 

221 

p.121 

133 

m 

ibid. 
26 

7* 
32 


r      E       K      XJ       M. 

Gangamela,    vox  Perfica  ,   fignificans  domum 
Cameli. 

_ .  fcribibr  &  Ganfamela ,  &  quare. 

r **}*{&* ,  nomcn  Indicum. 
Garixim,  mons.  vid.Difiert.  121. 

-  non  eft  tra&us  montiunu 

PJ  quidproprie. 

Tavffuifai,  avis  Indica. 

Qemmarum  nomina  explicatudifncilia. 

■ patria,  marerubrum. 

Gihon  eft  Araxes.  . 

ita  hodie  ««*•'  i'lw  Oxus  fluvius  appei- 

'      latur.  32 

Gilgal  duplex.  _    „  ■  I29 

Graeci  Interpretes  V.  T.  faepe  abeunt  a  textu 

Hebraeo.  7y 

I illos  Scriptores  N.  T.  faepe  fcquuntur  i*. 

a 

H,  Hedemonftrativum  quomodo  praeponi  pof- 
fit  nominibus  propriis.  * 1 

Halach ,  «"pH ,  lapfem  flavii  indicat.  44 

Harax.  eft 'Araxes..       '  .  3* 

Hegira ,  aera  Mohammedica ,  a  Belgis  fcnbi  de- 
bet Hizra.  22| 
Hyparchos*  Indice,  ferens  omnia  bona.  46 

I. 

IAxarten  Alexander  &  milites  ejus  pro  Tanai 
habuerunt.  3$ 

Idola  num  abfeondita  fint  fub  monte  Gamim 

15-1 

- — —  ftercora  appellantur.  *2(^ 

India  a  mcridie  alluitur  mari  rubro. 

Q  j»;  -tota 


N      D 


X 


tota  un  <3ives  auro  celebratur.  i  -6 

nonquota  venous  cognita,  fed  exi- 

guatantum  pars  ejus.  178 i 33 

celebratur  rerc  a  copiacarundcai  rerum, 

quasexOphireffeadveaasSacraeliS 
rae  tcltantur.  »     ,c^  rC_ 

Indus  hodie/W,*,  ;.  e.  aqua  Indi.  '   4  J 

:  ■  intiuitinmarerubrum.  VQ 

■  ohm  &  Siuthus  diSMs:  7Z 

h^TJ^ld  PataIadiv'd)turin  duos  ramos.  WV 
Indici  elephanti  praelrant  Aftis.  ,41 

Indica  lingua,  vid.  Differt.  de  vcteri  Ling.  Ind 
,     .       pag.  209.  &W  B'im- 

Jomum  mare  diftinguendum  a  Sinn  Jonio.    1 1  <• 
^anotb',  num  a  NB'mp  cWj^  it*  dicW 

-— — -  ita  appellatus  a  patria  Karioth 
Jraliadiaaab«&A*,  bobus 
fw&ex^jp  quomodo. 
Judas  unde  di&us  Ifcarioth. 


'*3 
92 


123 


18* 

21S 
*4 


L. 

LIgna  pretiofaex  Ophiradve&a. 
Lirnoniurnmalum  unde  dictum. 
117  .Uid,  terra,  duplex. 

MM. 

Ai ,  vox  Indica.  , , , 

JVlalacitreaeademquaePerilca.  216 

Tn        1.  ,?™nt,a  >  male  inaurantia.  ■> ,  c 

fct&  M°reh  faePe  confunduntur.        \\l 
Mamortha,  nomen  Neaoolis.  A% 

d°e£toird,TtVab  ^W^^tt 

aeiertoifraelitae.  ,o 

Mardi,  populi,  qUj.  25 

Mare 


R       E       R      U       M. 

Marerubrum  ,  nonfolus  llnus  Arabicus.  59 
fed  vallum  mare  quod  Aiiae  litora  a  me- 

ridiealluit  fy&fitf* 

. unde  ita  dicatur.  /$•  &./*??• 

: Atlanticum  ,   quia  Solem  occidentem 

excipiebatt  diciturrubrum.  no 

Manias ,   Gazenfium  Deus  ,   idem  fonat  quod 

Baal&Belus,  i.e.  Dominus.  204 
Martichora  ,    vox  Indica,  vel  verius,  Perlica. 

223 

Mefeus ,  flumen  Suilanae. 
Mercurius ,  Deus  x9»'m®*. 
animas  ducit. 


3^ 

200 

ibid, 

-  138 

11 

"225- 

124-146 
134 


Mithra,  quomodoPerficefcribator. 
Mizraim ,  an  nomen  proprium  viri. 
Moeris  quis. 
Mons  Garizim.vid.Diffcrt.IIL 

benedi&us,  quare. 

— Ephraim.  ubi. 

Moreh ,  nomen  proprium  loci. 
McpBi*  unde  dicatur  in  Nummis  urbs  Sichem.  1 37 
Mofcs ,  num  vafa  facraabfcondiderit  fub  monie 
Garizim.  *SS 

Mt*g«*$,  Reges  Indorum.  224 

N. 

NApIoufa ,  olim  Neapolis  &  Sichem.    14; 
Narantiamalavulgoinaurantia.  218 

Neapolis ,  urbs  Sichem.         122.  Vid.  Sichem. 

—  Don  eademcumSebafte.  ;  M4 

Nilus.  an  brachium  habuerit  fe  effandens  in  5»- 
num  Arabicum.  :•;  J4 

« 1  hodie  Nilab^  i.e.  aquaNili* 

olim  Melo,  &  plx*.  4S  . 

-— —  unde  didus  Nilus.  *•  &  9S 

~  aqua 


I       N      D      £      X 

• aqua  ejus  turbida,  fed  ubifubfedit  opti- 
ma ad  potum.  47 
No&urna  quare  facra  Cabirorum.                 202 

O. 

O-Atcs,  fluvius  Perfiae  undedi&us.  38 

Oara&a,  iniula.  OI 

Ogyris ,  iniula  quae  hodie  Ormuz.  92 

Ophir,  ubi  quaerendum,  &c,  vid.  DifiTert.I  V. 

Ovirmg*,  quae  &  S»W^« ,  Ophir.  171 

Oxus,  flumen,  nunc  Sjihoun,  olim  etiam  A- 
raxes.  04 

Ormuz,  infula.variacjusno.mina,  9h93 

Ozair ,  Ezra  Mohammedi.  if% 

Ozis,  PontifexMaximus,  quis.  ifL 

vafa  facra  abfeondidit  fub  monte  Gari- 

zim.  mi 

P. 

PAlus  Macotis  noninfluit  inmareCalpium. 
'  36 

OUBl/v»  undedicaturmonsGerizim.         126 
Paradifus terreitris  ubi  fitus.  vid. Differt.  I./m.  & 

feqq. 
Patala,  quid. 
Pafitigris ,  uum  Phifon. 
tlafctxot  ita  di6ti ,  quafi  ETffinfi. 
Phaiised Phifon.  ?;    >* 

— Scythiae  fluvius.  /A 

noncommifceturOceano* 

•  ingens  flumen  eft. 

ex  Armenia  oritur. 

aqua  ejus  tenuis  &limpida. 

fedfinonfubfederit,  turbata. 


22^ 

12 

S96 

7 

ik 


9 

49 

Phi- 


Phifon  ,  quis. 
Pavones,  aveslndicae. 

PlUtO,    %sX9\ovt®'. 

Porus ,  nornen  Regis ,  quid  noter. 
Proferpina ,  xB-ovt» 
Pfatis,  fluvius,  quis. 
Pfittaci,  aveslndicae. 
undeitaappellati 

Q 


Q 


Uercus  Moreh ,  ubi. 


224 

199 

20 

183 

1 84 

134 


R. 


P4»><5,  fluvius  unde  di&us»  3^ 

Rubidus  color  ,  quis.  83 
Rubrum  mare  ,  vid.  mare. 

Rubrum  quid  veteres  appellarinr.  79 
S. 

SAem  ,  num  fit  nomeri  urbs  Sichem.  143 
Samaritani  fe  vocant  accolas  montisbenedi- 

— — —  Gilgal  vocant  yfyy. 

non  errant  quummontemGerizim  pro- 

pe  Ncapolin  locant.  *3$ 
—  Hierofolymam  appellant  domum  ever- 

fam.  *43 
nurn  idola  colant  fub  eo  monte  abfeon- 

dita.  ^  *n 

— addideruntduo  verba  textui,0'tf.xi.  30. 

139 

Sambuces.  22t8 

Samothracici  Dii  >  vide  Cabiri. 
Samma,lnftrumentum  Muficum  apud  Indos.  228 
Sapor ,  nomen  Regis  quid  notet.  2,24 

Scythae  ,  appcllantur  crimes  accolae  ponti  Euxi- 
ni/  1? 


INDEX 

primas  fedcs  habuerunt  circa  CoIchN 

dem.  2  j 

— antiquiores  Aegyptiis.  2Z 

•  Smaragdos  optimos  Labem.  31 

■ &  cryflallos.  2§ 

- :  appellant  fluviumJaxartemSihun.       36 

Scorpn  per  telefmata  fugati.  147  I48 

Schoham,  Oil!?,  lapis  quis.  30 

Schomron>  mons,  non  appellatur  benedi&us.  1 2  f 
Sichem  rurbs  ad  montemGerizimfita.  136 

— ■  undeM^&ain  Nummis.  137 

■  undc  MamorthaPlinio&MabarthaJofe- 

Pho-   c.  =  138 

•  quareSicharappelletur.  141 

-r num &  Salem  di&a  fit.  jai 

Sidonii  ad  marerubrum  ,  qui.  IOO 

Sepulcrum  Erythrae  falfo  ja&atur.  cj6 

H Jovis  credituminCreta.  97 

—  at  erat  Minois.  ifa% 

- Empedoclis.  q§ 

^l%Hy  nomen  urbis  Sichem, undepetitum,  141 
Sinus  Perficus  aliquando  marerubrum  vocatur.72 

>  Arabicus  q'uoque  75-,  at  non  folus     vel 

praecipue.  <-# 

»  Arabicus  dicitur  CV|D  Q\  7^ 

Sinthus,  nomen  fiuvii  Indi- 
Simiae  inOphir.  jg^ 

Sebafte ,  nunc  Sebaftia ,  ell  Samaria.  1^ 

r+ non  eft  eadcm  cum  Sichem  five  Nea- 

Sidon  ita  dicitur  a  regioneSind.  213 

Sid,  nomen  lacus.    ,  228 

Sipachora ,  vox  Indica.  229 

Sirypum ,  unde  di£tum.  23 1 

Smaragdi  Scythici  cptimi.  3  x 

Sitta- 


R 


RUM. 


Sittacen  Indi  Pfittacum  vocant. 
2^,  nomen  territorii  Babylonici. 
Sophir ,  s*p«£ ,  eadem  quae  Opbir. 
Soroadius ,  y^o-muos  Indis. 
Stercora ,  falli  Dii  appellantur. 
Sturni,  fpecies  corvorum. 

T. 


184 
49 

230 
126 
210 


k  Anais,  male  confunditur  cum  Jaxarte.  3$* 

ilium  non  vidit  Alexander.         36 

non  habet  feptem  oftia.  61 


. per  ilium  Argonautae  delati  funt  ad  mare 

'     Atlanticum,  109 

Tamala ,  promontorium.  *73 

Tanais,  ortus  ex  Araxe  juxta  Scymnum.         SS 

- confunditur  male  cum  Jaxarte.  35f 

Tarfis  *  quibusd'am  Carthago.  168 

Txag ,  Pavo ,  vox  Indica.  2>3 l 

Tarfis  duplex.  *4 

Taxiles,  quale  nomen.v  2M 

Telefma  columbae  monti  Garizim  impofitum. 

149 
■  defenduntur  ilia  a  Gaffarello 

Thea  ,  herba Indica,  unde  dicta. 


Thermodon  ,fluvius ,  di&us  Cryftallus. 
— —  dicitur  &  Araxes. 
Thurii  ita  di£ti  a  bobus. 
-j.  in  Nummis    bovis 

runt. 
Tigris  flumen,  unde  itadi&um. 
■  re&e  dicitur  a  Seneca  & 

fluere  in  mare  rubrum. 
Tcmplum  Garizimiticum  aedes  ftercoris, 
"ID  quid. 


ISO 

223 

29 

34- 

93 

imaginem  figna- 

ibid, 

43 

Diodoro  in- 

61 

126 
184 

Ty~ 


INDEX      R   E    R   U    M. 

Tyrrine,  infula, 

_■■  pofteaSjeroun.  92.  &Ormuz* 


9* 

ibid. 


v 


Afa  quaedarn  facra  ab  Pontifice  Ozi  fub 
monte  Garizimabfcondita.  15-1 

nurn  Templi  Hierofolyrnitani  quaedarn 

22 
211 

80 


vafa  Romae  tint. 
Velleris  aurei  fabula  unde  nata. 
Uncus  convenitcumMalaicoOnac. 

Z. 

f~w  Ona  rubra  &  rubens ,  quae. 


ERRATA  nonnulla  graviora  ,  quae  inter  legen- 
dutn  deprehendimus,  haec  funt.  Pag.  39.  lin.  12.  lege 
igifyvToc.  p.  40.  lin.  4.  lege Perfae  Joient ).  pag.  67.  lin. 
antepenult.  Viden  ?  p.  68.  lin.  6.  quod  vtncerent  de- 
fuent.  p. 72.  I.21.  1.  vel  ipfo  illo.  p. 73.  1. 17.  dele, 
fie  (^.  p.  7f.  lin.  2i.  dele,  <j£\  p.  90. 1.  ult.  non  ext- 
fttmo.  p.  96.  1.  1.  dicet.  p.  97.  lin.  5.  ea-ct.  p.  107.  1. 
IX.  quae  vtros.  p.  126.  lin.  5.81.  §.  3.  p.  13  1.1.6.  £/*- 
fib//,  ib.  lin.  8.  obfervatus.  p.  133.  lin.  4.  Eufebius  quo- 
que.  p.  1 36.  lin.  15.^  Jud.y,  p.  1 50.  1.  15.  dele  eo. 
p.  1 51. 1.  I  i.filent.^.  202.  1.  4.  illos,  p.  223. 1 3.  fub* 
imts. 


FINIS. 


HADRIANI    RELANDI 


DISSERTATIONUM 

M1SCELLANEJRVM 


PARS     ALTERA, 


i— mm 


TRAJECTI  ad  RHENUM, 

Ex  Officina  G ULIELMI'  BROEDELET , 

BiWippolae,.  giwdccvii. 


CELEBERRIMO. 

\  E    T 

ERUDITISSIMO.  VIRO. 

ANTONIO. 
GALLANDIO. 

AC  A  DEMI  A  E.  REGIAE. 

JLLUSTRANDIS.  INSCRIPTIONIBUS. 

ET. 

NUMISMATIBUS.  ANTIQUIS. 

IN.   GALLIA.    CONSECRATAE. 

MEMBRO.  DIGNISSIMO.  &c. 

HADRIANUS.  RELANDUS. 


Aucifunt  illinnmero3  Ami- 
ciffime  Gallandi ,  qui  in  ftu- 
diis  linguarum  &  antiquita- 
tum  Orientis  laborem  aliquem 
collocant,  fi  cum  ceterarum  difciplina- 
rum  6c  artium  cultoribus  comparentur 


EPISTOLA, 

In  cujus  rel  caufas  dum  inquire ,  fi  ab 
ilia  5  quae  palmaria  mihi  femper  vifa 
eft,  recefterim,  quod  nee  ad  dignita- 
tes  &  honores  confequendos  nee  adipi- 
fcendas  fortunas  viam  faciant,  haecprae- 
cipue,  meojudicio,  literarum  Orien- 
talium  negle&um  &  faftidium  excita- 
vk  y  quod  qui  illis  operam  dare  folent 
fe  totos  huic  Divae  confacrent  >  &  qua- 
il in  ipfum  Orientem  delati  oblivion* 
rerum  capti  effent ,  quae  proxime  ad 
illos  attinent  >  reliquas  elegantium  in- 
geniorumdelicias,  ftudia  antiquitaturr 
Graecarum  ,  Latinarumque  ,  &  hifto- 
rias  prifcorum  ac  recentium  faeculo 
rum  negligant,  ita  ut  exigua  utilitas  & 
nullum  fere  emolumentum  ex  Orien 
te  ad  noftrum  orbem  referatur.  Cona- 
tl  funt  hoc  faftidium  ,  quo  plerofqiK 
ab  his  literis  abalienari  videbant,  abfter 

ger 


EPISTOLA. 

gere  infighia  ilia   Galliae  tuae  deco- 
ra, Gaulminus,  Cafaubonus,  Scaliger, 
Salmafius,  Petitus,  Petavius,  Bochar- 
tus  ,  8c  alii ,  qui  non  Afiaticarum  mo- 
do  gentium  eruditione  inilru&i  faraam 
fibi  immortalem  pararunt ,  fed  fcripto- 
ribiis  Graecis  &  Latinis  tantam  lucem 
.  attulerunt ,   ut  dubites  in  quo  ftudio- 
rum  genere  palmaiistribuendafit.  Eun- 
demTibi,  &  IlluftriHuetio,  animutn 
eflfe  tot  documenta  ranffimae  do&rinae 
ab  utroque  veftrum  fcriptis  confignata 
luculenter  declarant.     Et  mihi  quidem, 
quantum  ingenii  mei  tenuitas  patitur, 
nihil  eft  antiquius ,     quam  ut  tanto- 
rum  virorum  &  veftrum  inftitutum, li- 
cet haud  aequis  paffibus ,  fequi,  &vel 
facris  literis  vel  fcriptis  Graecorum  ve- 
terum  Latinorumve  aliquid  lucis  exfer- 
mone'Sc  moribus  populorum  Orienta- 
*  2  lium 


m 


*    P    I   S   T   O   L   A. 

lium  adferre  poffim.     Quafe ,   ut  mi- 
ni fummo  opere  gratulor  utrique   ve- 
itruminnotuiffe,  ex  quorum  eruditio- 
ne  &:  candore  animi  fru&us  mihi  cape- 
re  licet  uberrimos ,  ita  quum  primam 
hujus  opufculi  partem  Uni ,   hanc  Al- 
teri  facram  volui.     Quod£  Tibi,  Lin- 
guarum  Arabicae,  Perficae,  Turcicae- 
que,  aliarumque  Orientalium  peritifll- 
mo  (quippe  quas  non  e  libris  folum 
fed  ore  illarum  gentium ,  quas  inter  Ti. 
hi  vivere  licuit,  haufifti)  necmagis  in 
Orbe  Romano  vel  Graeco  hofpiti  aut 
peregrino ,  id  eft ,  Optimo  illarum  re- 
rum,  quae  hoc  Iibello  continentur,  ar- 
bitro ,    non  difplicuiffe  hanc  qualem- 
cunque  operam  meam  intellexero.trium- 
phabo.     Vale,  Celeberrime  Gallandi, 
&  me,  quod  facis,  ama.    Dabam  Tra- 
je£ti  ad  Rhenum.  7i  Kalend.  Februar. 

CIDIOCCVU.  sE" 


SERIES 

DISSERTATIONUM, 

Q_U  A  E 

PARTE    SECUNDA 

CONTINENTUR. 

VII. 

DE   SAMARITANIS. 

VIII. 

DE  RELIQUIIS   VETERIS 
LINGUAE  PERSICAE. 

i  x. 

DE    PERSICIS    VOCABU. 
LIS    TALMUDIS. 


VII.  DIS- 


V  I  I. 

DISSERTATIO 

D    E 

SAMARITANIS 


V  I  I. 

DISSER  T  A  T  I  O 

BE 

SAMARITANIS. 

quo  tempore  Eruditiffimus  Mo-  M-  Far^ 

>  ■    <-  t  £<§*  centra- 

rinus,    aliquot    exemph    ^^ajudKUi 
dus  Pentateuchi  Samaritici  ,  e-  cleSxmart- 
jus  au&oritatem  extollere  fupra  tams. 
Codiccm  Hebraeum ,  qfuo  Judaei 
utuntur ,  fuftinuit ,  diligentius  inquiri  caeptuttf 
eft  in  religionem  Samaritanorum.    Quumvc- 
ro  pauciffinia  teftimonia  in  .  .Veterum^fcriptis 
fuperefient,  quae  res, hor urn  hominum,'  per 
tot  faeculorum  intervalla  ,  traderent ,  &  Ju- 
daeis ,  juratis  eorum  hoftibus  ^  vix  fides  haben- 
da  videretur,  prout  quifque  huic  vel  illi  ex 
au<5toribus  antiquis  magis  faveret  ,   ita  aut 
benignius,  aut  minus  aeque ,  de  Samaritanis 
fentiebat.     Hie  ,    gentium  multamm  collu- 
viem  ,    populum  idolorum  cultorem  9    qui 
A  z  •  mor- 


4/         DISSERT  ATI  O   VIL 

mortuorum  refufcitationem ,  &  animarum  im- 
mbrtalitatem  5  negaret :  alter  y  nationem  Le 
gum  Mofaicarum  obfervantiffimam  ,  &  tra 
ditionibus  Judaicis  ,  quibus  facras  litera 
Pbarifaei  potiffimum  corruperant,  infenfam 
&  nulla  in  re  a  genuino  Judaifmo  recedere 
nifi5  quod  montem  Garizim,  Moriaeloco 
divino  cultui  facrarent ,  affirmabat.  Poftquari 
vero  fupereffe  adhuc  quofdam  liujus  fe&ae  ho 
mines  in  Palaeftina,  Syria,  &  Aegypto,  relatur 
fuit,  literae  ab  Illuftri  Scaligero  ad  illos  data 
funt ,  quibus  ipfi  de  religione  fua  rogaban 
tur,  ad  quas  refponfa  dederunt ,  anno  aera 
noftrae  1590.  quae  in  Peyrefcii  manus  tradit 
ad  Morinum  pervenerunt  5  qui  ea  Latine  expc 
fuit.  Ex  iis  liquebat ,  fole  meridiano  els 
rius ,  Gentem  hanc  lolum  Pentateuchum  Mc 
fis ,  reje&is  libris  Propheticis  ,  obfervare 
Judaeos ,  &  traditiones  Pharifakas ,  parvi  £ 
cere  j  feftis  temporibus  celebrandis  ,  juxi 
conftitutiones  Dei,  vacare^  circumcidi;  £ 
cetdotes,  qui  vi&imas  Deo  ofterant,  habei 
ex  ftirpe,  ut  opinantur,  Aharonisj  &  alia 
quae  in  Uteris  ipfis,  Londini  anno  1682.  < 
ditis ,  videri  queunt.  Chronicon  etiam  n; 
ftus  erat  J.  Scaligcr,  in  quo  hiftoria  eorum  a 
obitu  Mofis  ufquead  tempora  Alexandri  Sever 
Imperatoris,  defcribebatur, quod  ipfi  Lihrw 

II.  A 


DESAMARITANIS.  ^ 

II.  At  cogitabunt  multi,  quomodo  fibi  §.  u.  va~ 
conftant    ilia  /  quae  de  Samaritanis  in  hoc  rme  Per*0m 
Chronico,  &  in  Uteris  eorum  traduntur,  &  dtSamra' 

.n  r  r     •   r    •  «    rttantfmt. 

lita  quae  turn  iacn  turn  protani  icnptores  &  Pnmct  ;^#; 
Judaei  &  Chriftiani  de  hac  gente  memoriae  loUtrica. 
prodiderunt  ?  Sacer  Codex  illos  cum  vero 
Deo  idola  coluifle  affirmat.  Judaei  adorare 
eos  imaginem  columbae  $  Epiphanius  ,  Phi- 
laftrius,  &  alii,  negari  ab iis  animae immor- 
talitatem  &  refurre&ionem  mortuorum,  fcri- 
bunt.  At  in  epiftolis  fuis  &  hoc  Chronico 
omnia  ilia  deteftantur ,  uqc  horum  criminum 
reos  ulla  ratione  dici  illos  pofle  alicubi  appa- 
ret.  Scilicet,  ego  ita  exiftimo.  Diftinguen- 
da  efTe  tempora  in  quafdam  periochas  ,  per 
quarum  fingulas  aliquam  mutationem  pafla 
fit  Samaritanorum  religio.  Priinam  Samari- 
tanifmi  periocham  appello ,  quae  ab  ipfis  fe- 
<3ae  hujus  incunabulis,  id  eft,  abeo  tempo- 
re, quo  novi  coloni  ab  Aflyriorum  Rege  in 
Samariam  dedu&i  funt ,  protendititr  ultra  ca- 
ptivitatem  Judaeorum  Babylonicam.  Omni 
illo  tempore  quin  idola  coluerint  Samaritani, 
dubitari  nequit ,  quum  in  fecundo  libro  Re- 
gum  ,  capife  xvi  1 ,  commate  29  &  feqq.  clare 
icriptum  fit ,  gentes  illas  adorafle  Jehovam  una 
cum  idolis  fuis ,  atque  ita  fecifie  filios  eorum  & 
nepotes  1WI  OVH  *)V  ttfque  ad  hunc  diem , 
id  eft ,  ad  minimum ,  ufque  ad  captivitatem  Ba- 
A  3  bylo- 


6  DISSERTATIO    VIL 

bylonicam  5  quam  ultimo  capite  Libri  fecund 
Regum  fcriptor  memorat.  Porro  5  quun 
jam  extriii  coepit  Templum  fecundum  Hiero 
folymis,  ab  idololatria  defeeiffe  non  leguntui 
E  contrariofatis  liquet  ei  adhuc  addi&os  fuiffi 
quum  fe  idem  cum  Judaeis  numen  coluifle  (Ez 
rae^  c.q.  i . )  dicunt ,  &  illi  facrificaffe  a  tempori 
bus  Regis  illius,  qui  ipfos  in  Samariam  primun 
tranftujerat,  Siquidem  enim  tunc  temporis  ve 
rum  Deum ,  &  non  firnul  idola ,  coluiffent 
fine  dubio  dixiflent  Judaeis  :  Nos  quidem 
quum  primum  in  has  terras  venimus,  &  dii 
poftea,  idolatriae  dediti  fuimus  >  at  nunce 
.valediximus,  &  foli  vero  Deo  cultumdeferi 
nius,  atque  ita  facilius  obtinere  potuiflent 
Judaeis  quae  petebant.  Sed  quum  cultus  fti 
ration  em  a  temporibus  Salmanaflaris  ad  ea  tern 
pora  deducant  nulla  mentione  facia  cujufdan 
-cmcndationis  (quam  fecilTe  ifti  loco 6c  tern 
pori  maxime  fuiflet  conveniens)  tuto  credi 
mus  ad  initium  Templi  fccundi  illos  in  idolo 
ktria  perfeverafie.  Ulterius  inquirere  volen 
tern  in  religionem  Samaritanorum  Codex  fa 
cer  Veteris  Teftamenti  dcftkuit.  In  Nov< 
aliqua  traduntur ,  &  in  fcriptis  profanis.  Sec 
-  hie  caute  "procedendetm  eft  ,  &  haefitanter 
Exponam  tamen ,  ut  fe  res  Samaritanorum  fe 
quentiSus  faeculis  habuifle  mihi  videantur ,  m< 
&  mea  omnia  erudkiorum  judiciis  fubjiciens. 

III.  Se 


D  E    SAMARITAN  IS.  7 

III.  Secunda  itaque  Samaritanifmi  perio-  $.  mse. 
cha  exordium  tapit  ab  exftru&ione  Templi  cunda,rc- 
in  monte  Garizim,  &  Pontificatu  Manaffis,/*rw*** 
qui  frater  erat  Iddbnis  five  Simeonis  JuftiPon-  fj^u'cum 
tificis  HierofolymitanL     Tunc  cnim  a  Judaeis  tpfs mi~ 
dcfecerunt  pkirimi  ad  Samaritanos  >  qui-tm  xtosi 
multi  Sacerdotes  &  lfraeKtae  •  intricati  eflent 
&  impediti  illegitimis  conjugiis  ,    de  quibus 
vide  ■  Jofephum  Anthf.  /.  x  1 .  8 .     Omnes  au- 
tem  illos    Flavius   defeciffe    fcribit  ,   Tern-  1 
plum  Hierofolymitano  fimile  in  monte  Gari- 
zim extru&um ,  &  rem  publicam  Judaeorum 
non  leviter  hac  feceffione  fuiffe  labefa&atam. 
Ipfi  Judaei  agnofcunt  eo  tempore  Ifraelemdi- 
vtfum  eft  in  duos;  partes,  'KnQ  p*?n  ^KIW 
(Sunt  verba R.  Zacuth  in  Jmhafm )  quarum 
una  Ezram,  altera  Sanebaliethum  fequebatur. 
Qiium  itaque  tot  Judaei  ad  Saneballetum  de- 
fecerint,    non  abs  re  fufpicamur  Samaritanos 
magis  imitatos  fuifle  mores  &  ritus  Judaeo- 
rum r  elifiaque  veteri  idololatria ,  unum  Deum 
adoraflfe.     Hocenim  rationibus  Politicis  Me- 
naffis  &  foceri  ejus  Sanebaileti  quam  maxime 
conveniebat,  ut  Judaeorum  plurimos  in  fuam 
haerefin  congregarent ,  quod  ,  fervata  idolo- 
latria ,   quam  eo  tempore  Judaei  vehemen- 
ter  refugiebant ,  non  tarn  facile  praeftare  po- 
tuiffent.  Addo  teftimonium  ab  ipfo  Jofepho  > 
infenfiffimo  Samaritanorum  hofte?petitum  quo 
A  4  cer- 


8  D  I  SSERTATI  O    VII. 

certiffime  perfuafus  fura  tempore  Saneballeti 
nulla  idola '  coluifle  Samaritanos.  Scribit  il- 
le  lib.  xt.  cap.  8.  HIDES?  five  annos  Sabba- 
thicos  ab  iis  obfervatos  fuifle  ,  &  rogafle  ab 
Alexandro  ut  a  feptimi  anni  tributo  folvendo 
Immunes  eflent,  quandoquidcm  eo  non  fe- 
minarent.  Non  puto  illos  vi&ori  Alexan- 
dro tarn  impudenter  mentitos  efle ,  ut  certif- 
fimi  mendacii  convinci  potuerint ,  &  falutem 
fuam  adeo  temere  in  difcrimen  vocarent.  Ob- 
fervarunt  itaque  annos  Sabbathicos.  At  un- 
de  hoc  haurire  nili  ex  Lege  Mofis  poterant  3 
in  qua  cultus  Unius  Dei  tarn  difertis  &  to- 
ties  repetitis  verbis  jubetur.  Nee  reor  illos 
pr'aeceptum  de  anno  Sabbathico  ,  (quod  ipfis 
non  poterat  non  grave  efle  eo  quod  agrorum 
fuorum  &  quidem  fertiliflimorum ,  qui  in 
illis  portionibus  tribus  Ephraimi  5  &  dimi- 
diae  Menaffis  erant ,  proventu  carerent)  ob- 
fervafle ,  &  illud  de  colendo  Uno  Deo  quod 
&  ratio  docet&  Lex  Mofaica  (fi  vel  maxime 
concedamus  nonnunquam  eos  in  idololatriam 
lapfos  fuifle  quod  &  Ifraelitis  contigit ,  Legem 
Dei  habentibus  )  conftanter  neglexifle  ,  & 
culpam  hancpublice  ita  fuifle  profeflbs  ,  ui 
tota  religio  idololatrica  dici  ,  &  hac  parte 
a  Judaeis ,  unum  Deum  colentibus  ,  diftin- 
gui  potuerit.  Paulo  poft  haec  tempora  me- 
morat  idemjofephus  Ptolemaeum  >    Aegypti 

Re- 


de  samaritanis.         9 

Re*em,  Samaritanos  quofdam  in  Aegyptum 
deduxifle,  intqr  quos '&  Judaeos  Aegyptios 
contentiones  perpetuae  erant  de  religione.  At 
num  de  idololatria  fervandaautrejieiendacon- 
tendebant?  Nequaquam.     De  fob  loco  Di- 
vino  cultui  peculiariter  deftinato ,  quern  Ju- 
daei  Hierofolymas ,  Samaritani  montem  Gari- 
zim ,  effe  affirmabant.     Et  haec  contentio  ab 
eo  tempore  videtur  fuifle  primaria  inter  Ju- 
daeos &  Samaritanos.    Unde  &  mulier  ilia 
Samaritana  ,  (  Joh+io.)  Chriftum  pro  Pro- 
pheta  habens ,  de  hoc  capitc ,  quod  maxime 
inter  utramque  gentem  controverfum  erat  y  in- 
terrogat,  dicens:  o:  mtipg  jf***  M m<? 
■iS  op«  jrgo  own"**»*  ^  tipfiA  *tyn  ***  <*  l*~ 

Cui  Chriflus  fatisfacit  commaie  zz.     Fatetur 
ilia  ibidem ,  fe  fcire  prope  effe  adventum  Mef- 
fiae ,  qui  omnia  revelaret ,  cornm.  z  J.     Quern 
deindeDofitheum  fuifle ,  impoftorem  Simoni 
Mago  aequalem,muki  Samaritanorum  credide- 
runt.     Haec  omnia,  ex  Lege  Dei  petita,  ut 
convenire  poffint  cum  cultu  idololatrico  ,  in 
aliqua  gente  ftabilito  ,    non  video.     Qyqd 
vero  Judaei  ipfos  accufent  ac  fi  idololatriam 
exercuiffent  fere  circa  excidium  Templi  fe-  ^ 
cundi,  hoc  ipfumfi  examini  fubjiciatur evin-  ' 
cit  illos  idololatras  non  fuiffe.     Nam  qua  ra- 
tione  illos  accufant?  Dicunt  illos  adorareidola 
A  5  quae 


> 


IO        BISSERTATIO    VII. 

quae  Jacob  abdidit  in  Sichem  Gen.  jy.  a 
Ita  R.  Jfm  el  Fil.  Jofis  Neapolin  (ea  eft  Si- 
chem) crannensSamaritanosalloquitur.  Nan 
adoratismontemiflum  (Garizjm)  fed  fimula- 
cra  ■  abfcondita  fi&  eo.  Epiphanius  quoque 
Haer.ix.  Samaritanorum  haerefin  vocat  et- 
iuKoActT^vxv  KctT.  apvQictv  «ft*  ij  d7n>KZXf>v- 
$8<*f  rD6  $&»*'#  t<3V  ntrxpcav  Uvuv  bi  t£ 
dget ,  idelal  tBleniem  per  ignorantiam  quia  fob 
momt  (Gari^im)  pmulacra  quatuor  gentium 
font  abfcondita.  Si  palam  idololatrae  fuiflent 
Samaritani ,  nan  opus  'fuiflet  tarn  frivolis  ra-' 
tionibus  illos  idoloiatriae  convincere.  Mai- 
monides  ipfe  fatetur  in  tmiszA  Codicem  Mid 
nicum  Bemcotb.  c.8, mifn. 8.  Samaritanos o- 
iim  quidem  idola  coluifle,  uti  S.  Scriptura  tefta- 
tur,  2  Reg.  17.  *?3N?  inquit  "0*071  T")K3 

/mom  nai^s  ^  i^pi  nnmn  no? 

-vrw  tprmni  nxo  p^»  03?  fa'tsn 
m  1  w  kti  onrrai  uvna  etwskd 

/^raw*  ^0/?  aliquod  temporis  intervallum  di- 
dicermt  Legem  ey  intellexerttnt  earn  juxta 
fenfum  fimplicem  (literalem  vulgo)  &  prae- 
cepta  ,  quae  obfervabant ,  cbfervabant  accu- 
,  ratiffime  tr  omni  animi  contention*  ^  Crhabiti 
funt  pro  its  qui  in  Legem  noflram  crederent ,  Cr 
unum  Deum  fine  idololatria  colerent.  Addit 
quidem ,  fapientes  poftea  inyenifle  columbam 

(quod 


DE    SAM  ARITAMIS.  II 

(quodcontigic  tempore  R.  Meir,  praeceptoris 
R.  Judae,  qui^Mifnamcompofuit)  in  monte 
Garizim,  &ob  cam  judicafle  ,  illos  idola  a- 
dorare.     Sed  nimis  frivola  haec  eft  ratiocina- 
tio ,  quod  ideo  Samaritani  idololatriae  rei  habe- 
ri  debeant.     Et  fi  vel  maxime  verum  foret, 
quod  de  columba  ibi  inventa  traditur  *   qua 
fpecie  gens  media  inter  Judaeos  fita ,  &  cujus 
terra  &  mores  quotidie  ipfispatebant,  quae- 
que  per  tot  faecula  habita  fuit  ipfis  illis  Ju- 
daeis  ab  omni  idololatria  abhorrens ,  ob  uni- 
cam  columbae  imaginem  rea  tam  horrendi  cri- 
minis  agitur?  Illud  tamen  negari  non  poteft, 
verfatile  fuifle  Samaritanorum  ingenium,  -& 
faepe  ex  odio  contra  Judaeos  holtibus  eorum 
magis  favifle  quam  par  erat  r  &  moribus  Gen- 
tium  nimis  acceffifle ,    fiquidem    vera  funt 
quae  deiis  Judaeiprodiderunt.    Jofephus.^ 
f^.xii.vfi.  narrat  illos  .Antiocho  obtulilTe 
Templum  fuum  Garkimkicum ,  ut  Aig  <r  *EA- 
A»jviS  appellaretur.     At  ibidem  quoque  profi- 
tentur  ,  Templum  illud  hadtenus  Deo  d w* 
vvfAcp  non  nominato  facrum  fuifle.     Unde  me- 
tu  ad  hoc  f acinus  compulfos  efle  Samaritanos 
fatis  apparet ,    ( confer  z  Mace.  6,  i . )  quam- 
vis  peflime  illos  egifle  certiffimum  fit.     Nee 
diffitentar  ipii  quofdame  fuis  ad  idololatriam 
defecifle.     Quamvis  autem  Judaei  hoc  crimen 
in  omncs- Samaritanos  diffundant ,    velintque 

ido« 


12        DISSERTATIO  VII. 

idololatriam  omnes  exercuifle,  utiin  Talmu: 
de  lcnbitur ,  patet  tamen  ex  libris  ante  Talmud 
confcriptis   illos  ftifle   Legis  Mof«icae  obfer- 
vatores  {tudiofifiimos  %  M,«'w  „)«„!  ujA<. 
sw  <i?A«7wV,  mi  Sozomenus  fcribk  I.  7'c  i$ 
ipfc  Gazae  ,    in  vicinia  illorum  ,    educatus". 
Unde  &  in  controverfia  celebri  de  celebran- 
do  Pafchate  iliorum  quoque  ritus  laudaban- 
tur.     Quln  &  R.  Simeon  Ben  Gamaliel  in 
Gem.Hierof.Peftchim  fafliis  eft  illos  in  obfer- 
vatione  praeceptorum  Mofaicorum ,  quaeob- 
Jervant,  accuratioresefleipfisjudaeis 
L^S'»  1m'-  Tmk  Sama«tanifmi  Periocha  nobis 
'»r'&bo.??,aar>  quaeincipitabeo  tempore,  quo 
dieraa.       Mobammedanis  fubjeai  fuerunt  ad  hunc  uf- 
quediem.     Exiftimamus  enim  ,  excommer- 
cio,   quod  iis  cum  gente  Mohammedica  in- 
terceHu,ahquidnoviin  ritus  Sacros  &  relieio- 
nem  irrepfifle.     Hue  referimus  phrafes  quaf- 
dam,  Liturgns  Samaritanis,  quarum  frequens 
mentio  in  tom.ult.Bibl.Polyglott.  &  hocChro- 
nico  comprehends,  ac  traditiones  fabulofas,uti 
deCaruno,Nebucadne2are,  Alexandra.    A- 
liaspraetereo      quas  ifte  Liber  exhibet ,   ut 
quando  Mofes  fcU^fc  Abraham^!  JJ^ 
<P'A<gH  frg  dicitur ,   &  formula     *U)     ^ 
(***>»  O^yJI  in  nomine  Dei  fumme  miferi- 

Zr      iV?  CaP-z?An  ''nitio epiftolaelegi- 
*V,    &ablnterprcte  Arabe  fine  dubio  pro- 

fedas 


DE    SAMARITANIS.  1 5 

:e<3as ,  &  fimiles  Phrafes  Alcoranicas ,    quales 

entia  nifi  in  Deo .,  &  y^^>3  ^Sj  (J^^  c/5  **' 
J//gf«*  Mle  eft  omnipotent. 

V.    Atque  ita  quidem  de  Samaritanifmo  §•  V.  p*. 
?er  varias  aetates  judicandum cenfeo,  &  non  nifi  Sa™™am ' 
xo  calumniis  habeo ,  quae  de  Sacrificiis  Sama-  norum  j„*. 
itanorum  in  honorem  filiae  Jephtae  offerri  dito. 
folitis,  Deo  ipforum  Afima ,  cujus  in  Penta- 
:euchi  initio  mentionem  fecerint,  de  defe- 
5tu  trium  literarum  Jf  (Ifl  in  Alphabeto  Sa- 
maritano,&  circumcifione  in  nomine  columbae 
commentifunt  nonniilli.  Nee  hodie  liberi  font 
Samaritani  ab  hujufmodi  calumniis.    Moham- 
medani  enim  illos  afferere  Deum  corporeum 
dicunt,uti  notavit,Vir  fupra  fidem  inferiptis  O- 
rientalium  verfatus,Bartholomaeus  Herbelotius, 
in  Thcfauro  ifto  Eruditionis  ,   quern  Biblio- 
thecam  Orient  alem  appellavit ,  pag.  j^.     Et 
ante  ilium  Abulfarajus  idem  fcripfit ,  fi  vera 
fit  lectio  vocis  &+uuof\sc  qua  fcriptor  utitur, 
quam  in  &^j~*±:\-o  mutandam  effe  cenfet  CI. 
Ludolfus  in  Not.  ad  Epif}.    Samaritanas ,  at 
defendit  CI.  Pocokius  in  admonitione  quam 
praemifit  Comment,  (ms  in  Joelem.  Pluranon 
addo  deftatu  antiquo  &  hodierno  Samaritano* 
rum,  quum  CI.  Waltoni  diligentia  in  hoc  argu- 
memo  fuerit  verfata,  Prolegomena! ,  ad  Biblm 
Polyglotta,  quae  conjunct*  Hottingeri  £#w#- 

Utk^ 


14         DISSERTATXO    VII. 

tationibus  AntimoYimanis ,  &C1.  eellariiCW- 
UBaneis  Hifl.  Samaritanae  abunde  Ledoris  cu- 
riofitati  fadura  funt  fatis.  De  Chronico  Samari- 
tano ,  ( quod  Librum  Jofuae  appellant  quia  in 
Jofuae  geftis  enarrandis  potiffimum  verfatur 
quodque  mariu  fcriptum  poffideo)  aliquid  di- 
cam,  cujus  audor  plane  in  obfeuro  latet.  Poffe- 
mus  colligere  ilium  fere  circa  ilia  tempora  vi- 
xifTe,  in  quorum  hiftoriatradendadefinit.  Nee 
videtur  ea  conjedura ,  circa  alios  etiam  libros 
hiftoricos  fieri  confueta  ,  improbabilis  :  at 
quoniam  cent  nihil  affirmare  pofiumus  5  ita 
quidem  conjicio.  Non  uni  audori  hoc 
Chronicon  tribuendum  :  fed  variis  tempori- 
bus  quafdam  hiftorias  in  fchedulis  fuifle  adno- 
tatas,  quae  in  unum  volumen  compadae  fint 
faeculo  tertio  poft  Chriftum  natum.  'Quod 
autem  non  credam  ab  uno  Scriptore  contex- 
tual hoc  opus  efle?  facit  abruptus  hicillicfty- 
lus,  &  rarus  hiftoriarum  nexus  -y  maxime  in 
«Itimis  Capitibus  %  quum  longo  annorumin- 
tervallo  una  hiftoria  ab  altera ,  qua  cum  proxi- 
me  conjungitur ,  -  fit  divulfa.  Capita  3  9.  e- 
narrant  folam  Jofuae  hiiloriam.  Capite  44. 
moritur  Eli  P.  M.  Captte^.  (quanta  m&- 
G*<n*;)  Nebucadnezar  Hierofolymas  capit. 
Capite  46.  fine  ullo  cum  praecedentibus  nexu 
Alexandri  gefta&  fabulofum  iter  aereum  me- 
morantur.     Cap.  47.  ab  Alexandro  tranfitus 

fit 


I  \ 


D  E   SAMARI  TANIS.  1£ 

fit  per  plurium  faeculorum  fpatium  ad  res  ge~ 
ftas  Imperatoris  Hadriani.    Cap.  48,  Cr  49, 
Acbonis  Pontik  Max.  8c  fil.  ejus  iNathanaelis  5 
&  hujus  filii  Babarabae  hiftoria  tradkur,  quae 
inciditfere  intempora  AlexandriSeveri.  Puto 
itaque  Dofitheum ,  celeberrimi  nominis  Sama- 
ritanum  ,  Simoni  niago  acqualem,  qui  mul- 
tos  libros  compofuit  &  fuisreliquit5uti  Photius 
exEulogii  Patriarchae  Alexandrini  oratiope  rer 
fert ,  ipfamque  Samaritanorum  hiftoriam  coa« 
fcripfit \y  fi  aliis  credimus ,  omne;quoddeJo^ 
fua,  8c  forte  hiftoria  aliquot  fequentium  iae- 
culorum  ,  in  hoc  Chronico  legitur  5  extradi* 
tionibus,  quae  fupererant,  &iuis%mentis5 
confcripfifle  ,  at  reliqua  Capita  variis  tempori- 
bus  ei  efle  conjundaV    Qua  ratione  gentis 
fuae  ortum  diffimulari  pofle  videtur  credidifle 
Dofitheus}  8c  unde  nataeft  interquofdamSa- 
maritanos  opinio  jofuam  ipfum,  cujustotac 
tarn  praeclara  gefta  quotidie  legerent  5  Mefliam 
effe,  quod  ex  Eulogio  notavit  Photius,  pag. 
4(56.  Mblioth.  (edit.  prim.     Nee  quenquam 
moveant  plirafes  Mohammedicae ,  quarum  mo- 
do  meminimus,  utcredat  poft  Alcoranumto» 
turn  hune  libram  conferiptum  efle,  quiimab 
Interprete,.  qui  ilium  e lingua  HebraeainA- 
rabicam  tranftulit ,  hae  infenae  efle  potuerint , 
&  hanc  tranflationem  poft  Corani  conjferiptio- 
nem  fadam  efle  iionnegemus.    Sedhac  tan- 
turn 


l6         DISSERTATIO   VII. 

turn  conje&urae  noftrae  funt,  nee  quicquat 
adfirmamus.  Qu>ifque  ex  ingenio  fuo  dem; 
vel  addat  fidem.  Quicquid  fit ,  hoc  Chron 
con  primum  Illuftri  Viro  Jofepho  Scaligerc 
qui  illud  a  Samaritanis  petierat ,  obtigit ,  qi 
etiamin  fcriptis  fuis  ejus  meminit.  Porr 
non  vendunt  hunc  librum  :  qui  honos  tantur 
S.  S.  ab  iis  habetur ,  id  eft  ,  Pentateucho 
quern  fblum  agnofcunt ,  nam  librum  Jofua 
cos  tempore  Salmanafleris  a  Judaeis  mutuatc 
malefcribitHarduinus,  Chron.  F.T.p.6 .Poft  cv 
jus  mortem  inter  alia  ejus  Viri  volumina  0 
rientalia  manu  fcriptain  Bibliotheca  Lugdunc 
Batava  hoc  quoque  repoiitum  fuit.  Ex  qu 
exemplo  fuum  aut  defcripfit  ipfe  aut  defcrit 
curavit  CI.  Golius ,  quod  ante  aliquot  annos  a 
meas  manus  pervenit ,  quodque  deprehendi  C 
Viri  manu  inmultisemendatum,  &nonnuli 
ad  explicationem  breviter  margini  infcripta. 
§ .  VI.  vfus  V  I.  Ex  Chronico  hoc  Samaritanico  mant 
hujuiChw-  fcrjpto  ^  cujus  piura  exeiripla  in  Europa  ef] 

non  puto ,  quam  Leydenfe  illud  ,  quod  ip 
Samaritani  ad  111.  Scaligerum  miferunt,  & 
quo ,  fi  quae  funt ,,  reliqua  defcripta  funt 
uti  &  Codex  meus)  nonnulla  lubet  excerpei 
quae  ad  illuftrandas  res  Samaritanorum  faciun 
&  vel  hiftorias ,  vel  religionem ,  eorum  adti 
nent ;  nee  ingrata  fore  Ledori  arbitrabor.  Ea 
quemadmodum  per  totum  volumen  fparfa  funi 

X 


ma  <$uts3 
mBor'tta* 


DE   SAMARITANIS.  17 

&  hinc  illinc  a  me  eruta ,  exhibebo ,  ut  ar- 
gumentorum  quoque  varietas  legentem  oble- 
det.     Et  quamvis  iftiufmodi  liber  ampliill- 
mum  campurn  obfervationum  contineat  5   c 
quo  nova  continuo  adnotationum  materies  at- 
tento  le&ori  fuccrefcit  1  non  omnia  figilla- 
tim  excutiemus ,  ne  commentarium  ad  ipfum 
Chronicon  fcribere  videamur ,   fed  ex  mefle 
manipulum.     Hoc  quoque   hie  monendum 
cenfeo ,    non  me  ex  illorum  numero  efle » 
qui  lib'rum  manufcriptum  r  quern  rarum  efle 
norunt ,  quemque  ipfi  poffident ,  immodicis 
laudibus  extollunt ,    ejufque  antiquitatem  & 
pretium  quibufvis  modis  augere  &  depraedi- 
care  conantur.     Scio ,  ut  mox  dixi  *  codicetn 
hunc  meum  efle  rariflimum  >  fed  &  hoc  fcio, 
plurima  fabulofa  continere  Sacro  Codici  con- 
craria  ,    &  aperte  falfa ,  quare  peflime  ilium 
tanti  fieri  a  Samaritanis ;  maxime  cum  hie  co- 
dex tantum  fit  verfio  Arabica  antiqui  Codicis, 
qui  lingua  Hebraea  conferiptus  erat  (  uti  Cap,  1 . 
legitur )  at  qui  nunc  periit.     Saltern  Samari- 
tani  fcribunt  in  Epiftalis  fuis ,   fe  non  habe- 
re Chronicon  illud  Hebraeum  ,   fed  tan;um 
lane  verfionem  Arabicam  5   quae  fine  dubio 
soft  Mohammedem  fada  eft.     Et  ipfe  inqui- 
r\vi  apud  Judaeos  num  illud  Chronicon  ^QD 
3"m3  Ul"Of  HebraicenofTent$atnullosha- 
Senus  reperii.     Glariffimus quoque  JobusLu- 
B  dolfusy 


1.8        DISSERTATIO  tV  1 1. 

dolfus,  carum  mihi  &  honoratum  nomen ,  rn< 
per  literas  certiorem  feeerat  fe  fruftra  in  il 
lum  codicem  inquifivifle  ,  fed  Rabbino  cui- 
dam  Francofurtenfiid  negotii  dedifle  >  ut  a 
mnem  in  id  diligentiam  adhiberet.  Sedpoft- 
quam  rebus  humanis  ereptus  eft ,  magnus  illc 
fermonis  ^ethiopici  &  aliarum  Linguarum 
quibus  aiit  Meridies  ant  Oriens  utitur,  cukor  ac 
promotor,  &  hujus  &reliquarumrerum  fpes. 
.  quam  mihi  feeerat,  plane  decollavit. ,  Faten- 
dtim  tamen  eft,  Chronicon  hoc,  qualecun- 
que  fit  5  multa  nos  docere  animadverfio 
ne  digna  de  iis  traditionibus ,  quas  Samarita- 
ni  narrant,  &de  ipforum  ftatutis,  quaeho- 
dieque  obfervant ,  de  religione ,  &  c.  Sed  ex 
ipeciminibus,  quae  proferam,  Tu  id  optima 
Le<5tor  arbitrabere. 
$.Vll.s*-  VI L  Imer  illa  9  qua^  tertio  capite  hujus 
wwtani    Chronici  narrantur ,    nulla  infignior  perio- 

nJilTAn' dus eft  illa*  qua  miffio  An§eli  ad  Bikamum 

geLai'  recenfetur.  Quum  enim  variae  fint  vcterum 
&  recentiorumfententiae  de  eo  quodSamari- 
tani  opinarentur  de  Angelis,  &  hie  primus 
locus  fit  in  hoc  volumine  >  quo  mentio  An- 
geli  injicitur,  eo  majorem  verba  ilia,  quibus 
Scriptor  nofter  utitur ,  attentionem  meren- 
tur.  Lubet  autem  nonnulla  in  anteceffiim 
notare  quae  ad  hujus  argumenti  illuftratio- 
nem  faciunt.     Scilicet ,   nonnullis  Veterum 

per- 


DE   SAMARITANIS.         I9 
perfiiafum  fuit,  Samaritanos  Angelorum  exi~ 
ftentiam  negare,  aliis  contrarium.  Leontius, 
qui  Imperante  Mauritio  vixifie  creditor  ,  in 
libro  fuoquem^5'^/.rconfcripfit,  Attion.  2. 
diferte    i-n.   S\    ayphov    Sq%<x$s<hv   etvcn    j?W 
i^vtyv  cijditemv  5    Sec,     Nee  enim  Angelum 
ejfe  futant  aut  animam  immortdem.     At  Epi- 
phanius  Spiritum  quidem  Sanctum  ab  iis  negari 
fatetur,  at  alibi  illos  a  Sadducaeis  hoc  ipfo 
argumento  diftinguit,   quod  hi  Angelos  ne- 
gent  (mi  conftat  ex  Aft>  Apoji.  cap.  23.8.) 
O  mxpgtfi%QVTeti ,  inquit  ,  il  'Ayyiteg  Sm^ 
ZotpxgetToy   S\  xk  aJsTbr<n.     Non  admittunt 
Angelos  y  quod  SamaritaninonftatHunt.    Plura 
teftimonia  non  congerimus  quum  haec  fcopo 
noftro  fufficiant.     At  inter  recentiores   vix 
ullus  eft  ,   qui  non  exiftimet  Angelos  a  Sa- 
maritanis  credi ,  maxime  poftquam  Clariffimi 
nominis  Phiiologus»  J.H.  Hottingerus,  cui 
aditus  ad  eorum  fcripta  fuit  conceiius  ,  id  ex 
hoc  ipfo  Ghronico   (  quod  ,  dum  Lugduni 
agebat  ,    confuluit)  demonftrafle  vifus  fuit. 
Adde  quod  &  Pentateuchus  Samaritanus ,  ab 
Eruditiffimo  Morino  primum  editus,  in  quo 
frequens  Angelorum  mentio  5  fine  iilla  cor- 
rupted nomen  Angeli  prae  fe  ferret.     Poft 
quos  egreg^s  &fuis  mentis  celeberrimos  Vi- 
tosj  quorum  uterque  ipfa  Samaritanorum  vo~ 
lumina  legerat ,  ne  umbra  quidem  dubkatio- , 
B  2,       .  nis 


20        DISSEK.TATIO    VIL 

nis  reli&a  videbatur  :   &  pro  calumnia  hab 

turn  fuit,    fi  quis  diceret  illam  gentem  Ai 

gelorum  exiftentiam  negare.     Nee  pudet  £ 

teri,  me  quoque  iti  ilia  fententia  firiile  vei 

latum ,  quod  faHb  Samaritanis  hoc  dogma  ac 

fcriberetur.     Et  ex  eo  quidem  natam  effe  han 

calumniam  arbitrabar3quod  ex  facrisliteris  cor 

ftet  fedam  Sadducaeorum  Angelos   negafle 

acSamaritani  &  Sadducaei  faepe  numero  pr< 

iifdem  habiti  fuerint^  &,  quemadmodumd 

Sadducaeis  immerito  fcriptum  fuit ,  quod  fo 

lum   Mofis  Pentateuchum  reciperent  ,    ne 

gledis  libris  Prophetarum  (  quod  placitum  el 

Satnaritanorum )  itaviciffim  opinionem  Sad 

ducacorum,  quae  Angelos  negat,  per~erro 

rem  &  confufionem  fedae  utriufque ,  Sama 

ritanis  tributam  fuiffe.     Ceterum  non  parun 

confirmabar  teftimoniis  quae  CI.  Hottingetu 

ex  hoe  Chronico,  mihi  tunc  non  yifo,  laudave- 

rat ,  in  Bnneade  Differt.  pag.  2 1 .  &  2  2 .  ubi  Sa 

markani  fcribunt ,  Angelos  cingere  eafira  Ifrae* 

lit  arum ,  Angelum  locmum  effe  ad  Jofuam ,  o*c 

Verum  quum  hie  locus  Chronici  noftri ,  quem 

mox  exhibebo,  accuratiusa  me  examinaretur, 

plane  mutavi  fententiam  ,  credoque  omnino 

Angelos  a  Samaritanis  negari.     Obferva,  Le- 

dor,  primumhunc  locum  efle  inhocChro- 

nico  5  ubi  Angelorum  mentio  fit ,    &  nota 

quam  caute  fcriptor  nofter  &  quam  faepe  in- 

culcet 


DE   SAMARITANIS.         21 
culcet  iilud  5  quod  per  Angelum  vult  intelli- 
gi.  Ita  life  <_^S  3^==^  q*©  <^£s,U  oJbi  j 
V>^'     ^0    x/^0'*     MifiXque    (Deus)    ./4/7- 
£<?/#*»  fAr  Angelis  fuis  (quare  his  verbis  quae 
clara  funt,  fcriptor  conteneus  non  eft ,  fi  An- 
gelas agnovit?  Sc.  vult,  ut  unufquifque  per 
Angelos  illud  intelligat,  quod  ipfe  intelligit : 
ideoque,  ne  hoc  in  fequentibiis ,  tibifrequens 
mentio  Angelorum  fit  ,    cogatur  identidem 
monere,  prima  hac  occafione  mentem  foam 
aperit)'  id  eft  ,  Mandatum  ex  mandatis  fuis : 
&  mox  ut  huic  phrafi  afluefaciat  Le&orem , 
Angeli   vocem    omittit  ,     &  Tola   mandati 
utitur,  ne  quis  credat  Angelum  &  mandatum 
Dei  efle  diverfa ,  &  dein  appellat  idem  illud 
c^LLsrvJ)  \^j\^\L^j^.Infirtmentum  Crea- 
toris  loquens ,  utque  clarius  mentem  fuam  expli- 
cet  &aLLst\  JI    edc  caufam  five  organum  quod 
loquebatur  ad  eum.    Putamus  itaque  Samarita- 
nos  Angeli  nomine  intelligere,  JwWjw/v,  five 
virtutem  ab  ipfo  Deo  non  diverfam,  fedpo- 
tentiam  ejus ,  vel  voluntatem  quam  non  latis 
accurate  appellant  ^  mandatum  v&jujfum*> 
quum  juflum  fit  voluntatis  patefa&ip.     Atque 
ita  quum  Deus'  populum  fuum  cuftodit  aut  ho- 
mines alloquitur,  ilia  virtus  Angelus  abiisdici 
videtur.     Porro  quum  Deus  fuam  virtutem 
corpori  cuidam ,  five  Inftrumento ,  ita  con- 
Mgit,  ut  illud  animet,  &  in  &  cum  eo  ope- 
B  3  retur, 


2%  DISSERTATIO  VIL 
retur ,  illud  Inftrumentum  Angelus  iis  appel 
latur.  Unde  per  Angelum  modo  Deum 
modo  Inftrumentum  Dei ,  modo  mandatun 
intelligunt.  Quis  non  videt  hie  fumman 
confutionem  &  merum  Chaos  ?  Ita  tamen  e 
go  concipio  mentem  Samaritanorum ,  ex  texti 
modo  citato  9  in  quo  &W  ^4  mandatum  De 
&  <^iU)S  Angelus  promifcue  ufurpantur 
fi  conferam  ilia  cum  eo  >  quod  paulo  infe 
rius  in  hoc  ipfo  Capite  modo  Deus  modo  in 
ftrumentum  Dei  five  Angelus  reseadem  appel 
letur,  Ita  verba  habent.  iJ^WS  p^v>  tim&& 


&> 


U" 


iXUxaJJ 


iy  *, 


JJI 


Irafcitur  ei    ({c. 


Bi 


lcamo )  Ite«.r  <3f«0d!  *f*r  ingrederetur  fe  non  in 
terrogato  &  jiim  fe  in  via  ut  ilium  coerceret.  E 

mox  ^Sj\  WS  c^ysw 


&JLs* 


'J 


^-A->  /-^ 


O* 


L 


;])  6)  0&  L-cl 


■  AAfiX^O 


J^J 


i/ 


s<>s>  Jj-L^o  ^/?»^  autem  quum  confpicen 
Inftrumentum  Creatoris  altijfimi  ftans  in  via  C 
ftriBum  gladium  manu  tenens  5  &c.  Hie  Deu 
fe  ftitifle  in  via  legitur  ,  &  mox  illud  iden 
de  Injirumento  Dei  explicatur.  Eft  itaqu 
Deus  &  inftrumentum  illud  Dei ,  quod  ap 
pellatur,  unum  idemque  ex  opinione  Sama 
ritanorum.  Adcoque  quum  Angeli  legun 
tur  miili  efle  in  Pcntateucho ,  confpe&i ,  <8 
ad  alios  locuti  ,  ernnt  inftrumenta  ad  men 
tern   Samaritanorum  3   quibus  Deus  res  fua 

exe 


DE   SAMARITANIS.  23 

exequitur.  Verum  quidem  eft  5  Angelos  mi- 
niftros  Dei  eflfe&illorum  opera  Deum  ufum 
faepiffime,  &  hocfenfu  illos  inftrumenta  Dei 
mcrito  dici  pofle  :  at  non  quodvis  inftrumen- 
tum  quo  Deus  utitur  (iitvenia  verbis,  qui- 
bus  nos  uti  cogunt  Samaritani )  Angelus  eft. 
Afinam  Bileamiloqui  fecit  Deus ,  at  quis  fanus 
earn  Angelum  dicat  ?  Suit  ergo  omnesAnge- 
li  inftrumenta  ,  non  ideo  omnia  inftrumenta 
Angeli',  nee  hae  voces  aequipollent,  utuna 
per  alteram  explicari  queat  ,  Angelus,  &cin- 
Ihumentum  Dei.  Multo  minus  ille  5  qui  An- 
gelos agnofcit,  appellare  poteft  eos  Dei  man- 
data  uti  faciunt  Samaritani,  Efficiunt ,  exe- 
quatur, annunciantDei  mandata:  fedaliud 
eft  ,  quod  nunciat  5  aliud  quod  nunciatur. 
Nifi  ergo  anguis  in  herba  lateret  ,  car;  tot 
explicationibus  involvitur  a  Samaritanis  fim- 
pliciflima  Angeli  notio  ?  Cur  fe  ipfos  adeo 
intricant ,  quod  omnes  illi  faciunt  ,  qui  a 
reritate  femel  deflcxerunt  ?  Haerere  illos  vi- 
des,  &  nefcire  quibus  verbis  mentem  fuam 
aperiant.  Mandatum  Dei  an  poteft  confpici  ? 
Ita  illis  videtur.  At  haec  phrafis  dura  eft.  E- 
mollitur  itaque  alibi ,  ubi  per  mandatum  In- 
ftrumentum  Dei  docent  debere  intelligi. 

VI 1 1.   Quae  quidem  licet  ita  fe  habere   §•  Vlll. 
mihi  perfuadeam,  facile  tamdi  praevideo  di-^™^e 
qua  mihi  objici  pofle  ,    quae  diluenda  funt.  Angei0_ 
B  4  Qua 


:,:!- 


24        DI  SSERTATI  O    VIL 

ram  fa-  Qpa  ration e ,  dicet  aliquis,  aflferi  poteft  Sa- 
ciunth{&  maritanos  negare  Angelorum  exiftentiam, 
quofenfu.  qUUm  ciarjs  verbis  fcribant  Angelos  Ifraelem 
cuftodire ,  Angelum  miflum  ad  Bikamum ,  &c, 
Refpondeo,  verumefle  Angelorum  meminif- 
fe  Samaritanos,  fed  nomen  Angelorum  tan- 
tummodo  r,etinent,  remipfamnegant,  quo- 
niam  per  Angelum  id  non  agnofcunt ,  quod 
agnofci  debet.  Sadducaei  negarunt  Angelas. 
Id  traditur ,  AB.  z  3 .  attamen  vocem  Angeli 
non  extruferunt  e  Codice  Sacro  ,  quo  eo- 
dem  ufi  funt  ac  ceteri  Judaei.  Sed  per  An- 
i  gelum  id  non  intellexerunt  ,  quod  intelligi 
oportuit.  Et  tamen  facrae  literae  fcribunt  il- 
los  negaffe  Angelos.  Ita  &  nonne  fummo 
jure  pro  Atheo  habendus  eft  ,  &  dicendus 
Deum  negare ,  licet  paffim  de  Deo  aeterno , 
&  infinito  loquatur,  qui  per  Deum  hocuni- 
verfum  intelligit  ?  Pari  modo  Samaritani ,  li- 
cet vocem  Angeli  agnofcant ,  dum  ill!  notio- 
ni  longe  aliam  ideam  adjungunt  ,  Angelos 
negare  did  debent.  Non  deerunt  5  qui  in 
explicatione  fententiae  Samaritanae  circa  hoc 
negotium  fibi  clare  non  liquere  mentem  illo- 
rum  hominum  dicent.  Fatcor,  quoniamplu- 
ra  nobis  fcripta  Samaritanorum  ad  manum  non 
funt ,  in  quibus  ipfi  explicent ,  quid  de  An- 
gelis  ita  didis  fcntiant,  clariorem  me  expo- 
iitionem  dare  non  poffe  ,  &  confufionem  mi- 

hi 


DE   SAMARITANIS, 

hi  parere  notionum  illarum  ,  Angeli  m 
dati  Dei,  &  \ejus  inftrumenti,  ufum  prorni- 
fcuum.     At  hoc  tamen  certum  habeo,  illos 
negare  Spiritus  finitos ,  &  minifteri©  Deifpe- 
ciatim  deftinatos,  quos  Angelos  appellamusj 
&  Samaritanorum  fententiam  non  multum  rc- 
cedere  ab  ea  quorundam  inter  Chriftianos, 
qui  (funt  verba  Juftini  Martyris  in  dial  cum 
Tryfhone)  dicebant  Angelos  effe  dr/A^g  ycy 
&xueA?%s  fa*  SwdfiM  £g  o  JeoV ,  oi&iv  fivtyrcy, 
<Of97rv}3<*v  *****  *j  imAi*  dvasihhet  *®&g  lotv- 
viv,  indivifas  CT  infeparatas  a  Deo  virtut.es  + 
quas  Veus  quum  vult  pro fi lire  facit  y  €r*  rur~ 
fus  ad  fi  remittit.     Qui  forte  Angelici  illi 
funt  quorum  haerefin  fe  ignorare  Epiphanius  * 

haeres.  60.  teftatur  ,  ubi  illos  etiam  aregio- 
ne  quadam  e7rex«vtf  tUs  WlmTnTUfjiiaA  ultra  Me- 
fipotamiam  ,  di&a  'IyjWvj; ,  nomen  habere 
conjicit.  'lyyiXbw  autem  fufpicor  efle,  de- 
flexam  vocem  ex  0^fh  Gilan  ,  provincia 
Imperii  Perfici ,  fita  inter  gradum  3  5  &  36 
latitudM  74—76  long,  juxta  Geographos  O- 
rientales.  Et  hi  forte  funt  Geli  Ptolomaei  ad 
mare  Cafpium  fiti.  Seii  e  diverticulo  in  viam. 
Memorant  iidem  Samaritani  &  Spiritus  divinos. 
Ita  eft :  Swxpetg  9«f  virtutes  Dei  ,  non  tales 
ipiritus ,  quos  nos  Angelos  dicimus. 

I  X.  Teftimoniis  iftis,  quae  ex  Chronico  jjxtw 
noftro  moda  a  me  laudata  funt ,  haec  quo-frmmmr 
B  5  que 


26         DISSERT  AT  lb   VII. 

-mat  dtBa  que  addimus  ex  ipfa  verfione  Pentateuchi  Sa- 
€x  Pent  a-  maritana ,  quae  luculenter  fententiam  noftram 
t£uchoSa-  confirmat.  In  ea  enim  promifcue  Samarita- 
ous  Interprcs  voces  Deum&c  Angelum  Dein- 
furpat ,  quod  certo  nobis  indicio  eft  eum  per 
Angelum  non  intellexifle  fpiritum  ab  ipfo  Deo 
diverium ,  fed  ipfurh  Deum  five  ejus  virtutem. 
Gen.  5.1  *  ubi  textus  Hebraeus  tradit,  homi- 
.  ncm  creatum  efle  ad  imaginem  Dei,  Sarnari- 
tanus  nefando  aufu  fubftituit  imaginem  Ange- 
brum.  Idem  prorfus  Gen.  9.  6.  Pari  modo 
Gen*1},  24.  ubi  de  Enocho  legitur  in  Codice 
Hebraeo  D^NH  iniK  np>  aflkmfit  eum 
£>*«/ 5Sataaritanus  habet,  ajfumferwt  eum  An- 
gela Gen.  17.  22.  ubi  Hebraeus  legit", 
OWN  *?jn  <r  adfcendit  Deus  ,  Samarka- 
nd habet ,  adfcendit  Angelus  Dei.  Qui  vult , 
plura  e  Pentateucho  Samaritano  loca  congerat : 
fed  vix  a  nobis  impetramus  ut  filentio  prae- 
tereamus  illurn  locum  ,  quo  prima  videtur 
Angelorum  mentio  injici  in  Pentateucho  , 
id  dft5  Genefeoscap.  i.v.  1.  ubiillos  per  Exer- 
citum  coelorum  intelligendos  efle  plurimi  In- 
terpretes,  nee  immerito,  exiftimarunt.  Sa- 
maritanusibi  pro  exercitm  eorum ,  kgk^crea- 
turas  eorum  >  ne  quisineo  textu  fufpiceturde 
Angelis  agi  5  &  inde  edoceatur  creatos  illos 
efle  a  Deo,  &  ab  ipfo  diftin&os.  Ideo  vi- 
dentur  Samaritani  divertere  voluifle  animum 

Le- 


DE   SAMARITAN  IS-  27 

Lefloris ,  ut  fibi  perfuadeat  hie  fimplkiter  de 
creaturis  5    fiv^e  rebus  coelp  &  terra  conten- 
ds ,  agi.     Quae  quidem  omnia  nos  eo  du- 
cere  videntur,ut  credamus  rcvera  Angelos  a  Sa- 
maritanis  negari,  fenfu  mox  a  nobis  explicito : 
Quae ,  fi  non  projint  Jingula^  mnltajuvant. 
X.  Occurrit  &  mentio   Angeli  maximi ,  §.x.  Angs 
^c$\  (t£lj)  9\  pcrquemMeffia-svideturin-^^^1- 
telligi .    in  Chronico  Samaritanico  Cap.   1  o.  n 

SvS^US*    LcCXjuaJS     LAwS    ^J*   (^-jXt-i-TM'  L^C 

Lt  ncedent  Angeli  a  latere  ve^ro  &  nomen 
Angeli  maximi  ah  auxilio  veftro ,  O*  defcendet 
frper  vos  quicquid  fcriptum  eft  in  libris  irae  Cr 
maleditlionis.  Quia  itaque  Angelus  &  vir- 
tus Bet  idem  fonant  Samaritanis,  quandoSi- 
moni  acclamabamr ,  TQv<ii$  teiv  4  Jvvufxis  if 
§*f  jj  jUg^xAf?  5  /fe  */?  wmr  ilia  Dei  magna , 
idem  eft  ac  9  hie  eft  ille  Angelus  magrius, 
cuftos  exercitus  Ifraelkici  y  hie  eft  Meffias. 
A &.  8:  10.  Tunc  enim  exfpe&abatur  a  Sa- 
maritanis Meffias,  utiexcolloquioJefuChri- 
fti  &  mulieris  Samaritanae,  ac  aliunde  liquet. 

X  I.  Refurreddonem  mortuoruma  Samari-  §,  xi.  Re- 
turns negari  fcribit  Leontius  in  L  deSeft.  *Qv-fufre8iQ- 

vmtqv  ,  8T2  «vA^c<riv,     iwc  Angelum  ejje  ere-  ne„ant  ^. 
*&#?*,  nee  animam  immortakm  ^    nee  refurre-mmtant, 

Bio- 


28       DISSERTATIO   VII. 

Bionem.  Epiphanius  Haerefix.  2$aKlvu$ 
£s  el  TQiXTQt  ^  /jtq  TvKwyms  to   tuxv  |U£p@* 

€a$f*x  xmt?i?ui(Pqts$  yyvoqmv  ph  vzKpuv  dvai- 
$a«v  %cy  cimsScn.  Errantes  autem  Hit ,  nee 
omnes  partes  fidei  nofirae  complexi  aut  inte~ 
gram  vitae  nofirae  rationem  i  neefcimt  mor- 
tuorum  refurrettianem  nee  credtmt,  Cujus  rei 
caufam  banc  videtur  fufpicatus  fuiflTe  Epipha- 
nius, quod ,  uti  paulo  ante  dixerat  >  Sama- 
ritani  folum  Pentateuchum  reciperent,  ^  icm§- 

vSKgU¥  ii  <mpeio¥y  8*  fjiivrot  ye  wKoivytis  KtKti- 
§  vktw  ,  in  quo  quidem  ftgnum  aliquod  refurre- 
Bionis  Jparfum  extaret^  fed  ea  Veritas  non  per- 
fpicue  pwedkaretur.     Mirum  vero  eundem, 
qui  mox  ex  variis  Pentateuchi  locis  refurre- 
dionem probat  contra  Samaritanos ,  argumen- 
tationem  fummi  Dodoris  noftri,  Jefu  Chrifti, 
non  citaffe,  qui  contra  Sadducaeos,  Mattkzz. 
3 1 .  ex  dido  Dei  Exod.  3 . 6.  refurredionem  ita 
demonftravitutturbafapientiam  ejus  ftupuerit 
&  Pharifaei  agnoverint  eum  os  ocdufifle  Sad- 
ducaeis :  quod  eo  facilius  concipi  .poteft ,  quo 
verius  eft ,  eo  tempore  inter  Judaeos  iftiufmodi 
probationes  e  textibus ,  qui  prima  fronte  id 
dogma  praeferre  non  videntur ,   petitas  ma- 
gisin  ufu  &  honore  fuifle,  illis,  quae  ex  lo- 
cis Claris  &  expreffis  4efumebantur.     Quod 

autem 


de  samaritanis.      29 

autem  Epiphanius  loco  modo  citato  feipferat 
de  Samaritanis  ,  poftea  ,  Haer.  xi  1 1.  negat 
apud  omnes  obtinuiffe ,  &deDofitheis,  quam 
fe&amfacitSamaritanorum5ait9  dvx&tnv  q/ag- 
*oy5<n,  refurreBionem  confitemur.  Ego  exi- 
ftimo  male  accufari  negataeiefurre&ionis  Sa- 
maritanos,  aut  fakem  non  pofle  oftendi  iftius 
accufationis  fundamentum :  fed  ,  quum  vulgo 
a  Judaeis  &  aliis  confunderentur  cum  Saddu^ 
caeis ,  quos  notum  eft  ex  facris  Uteris  nee  An- 
gelos  nee  refurreftionem  mortuorum  agno- 
vifle  ,  idem  de  Samaritanis  dici  coepit.  De 
Angelis  autem  ante  vidimus  id  verum  efle, 
Et  viciflim  quum  Samaritarri  folumPentateu- 
chum  pro  verbo  Dei  habercnt  ,  idem  non» 
nulli.de  Sadducaeis  affirmaruftt,  quodfalfiffi- 
mum  eft.  Quicquid  fit,  five olim Samarita- 
ritani  negaverint  refurredionem  mortuorum  9 
five  non,  nunc  faltem  non  negant,  &ab  eo 
tempore  non  negarunt  5  quo  hoc  Chronicon 
habuerunc.  Dies  enim  ultimus  vocatur  ipfis 
Cap.  6.  »L-i\j^=aJ5j  iwitOi  *j£  dies  vindi- 
Bae  erpraemii)  (in  Exemplari meo CI. Go- 
liuspro&*&  fubftituerat  admarginem  &x>\-*5, 
quod  vulgo  is  dies  Arabibus  &*UJiJi  ^ 
dies  refurreBionis  audiat  :  fed  nil  mutandum 
cenfeo,  quum  &  fenfus  optimusfit,  &  ipfi 
in  Uteris  ad  CI  Ludolfum  eum  diem  fimili 
phrafi  appeilent  Ofrm  Opl  DV)  &Mo- 

fes 


30        BISSERTATIO    VII. 

fes  ibi  rnonet  populum  moribundus  de  c^Uji 
^LO)  diluvio  igneoy  per  quod  poenam  aeter- 
nam  videturinnuere.  Verum  non  eft  necefi 
fe,  ut  plura  loca  ex  Chronko  noftro  citem, 
quandoquidem  CI.  Hottingerus  in  Differt.  Phi- 
loLTheol.Diff.  i.p.u.  Samaritanos  haccalu- 
mnia  liberavit,  &  illois  in  Chronko  Biblio- 
thecae  Mazarinianaeitaloquentesinducit:  Re- 
furreBio  unum  eft  y  ac  praecipuum  ex  religionis 
fundamentis  y  tr  una  ex  ejus  bafibus.  Nam 
homo  nifi  certo  fciat  in  alio  mundo  fore  ratio* 
nis  redditionem  »  &  fupplicium  pro  criminibus 
luendum,  fuis  indulgebit  concupifcemiis  ,  &c. 
Unum  tamen  textum  ex  noftro  Chronko 
producam ,  qui  ad  refurre&ionem  mortuorum 
fpe&at,  &  unde  hoc  faltem  probatur  eos  cre- 
dere 3  mortuos  aliquos  virtute  Dei  refurrexif- 
fe.  Cap,  j.  Jofua  in  Epicedio,  quod  compo- 
fuit  in  honorem  Mofis,  ilium  ita  alloqukur, 
u^>!  $)  ...  o! jsc)  L^J  ^  ( forte  l^S  )  l>^ 
Quis  in  vitam  revocavit  mortuos  praeter  Te  ? 
Unde  Samaritani  hauferint ,  Mofen  excitafle 
mortuos,  incertum  eft  :  nam  in  facris  literis  id 
non  legitur.  Et  hoc  ipfum  occafionem  prae- 
buit  Menaffi  Ben  Ifrael  in  Conciliate  Quae  ft.  x. 
ad  Deuter.  &  Abarbaneli  inCommentar.  dif- 
quirendi ,  qua  ratione  Mofes  maximus  V^a- 
jqxqim  &  Prophetarum  did  poffit  ,  quum 
ipfe  mortuos  non  fufckayerit  ,   uti  Elias  & 

Elifa, 


DE    SAMARITANIS.  gi 

Elifa,  nee  folcm  ftiteritut  Jofua,  &c.  Ve~ 
rum  funt  inter^  Judaeos  qui  putant  Mofen  di- 
ci  poffe  mortuos  revocafTe  in  vitam,  quum 
Ifraelitas  per  venenatura  aerem  >  qui  primo- 
genitos  Aegyptiorum  necabat >  incolumes  tra- 
duceret.* 

XII.  Capite  fecundo  Chroniei  noftri  ju- §,  xn, 
betur  Mofes  a  Deo  inaugurate  Jofuam ,  &  inter  Quidcre- 

alia    ^£=>Lu*JI:  ^  :&>    i^J^    #»$k$  ^      c^dantden* 

c>t>c  L^b  o^  ^  mamfeftaiet  ei  No- 
men  illud^  per  quod  profligaremnr  exercitus 5 
CT  gentestot^  quot  terra  non  caperet,  Cr  qua» 
rum  numerus  tmri  nonpoteft  ( id  eft  gentes  in- 
numerae)  conturbarentur.  At  quid  illud  No- 
men  eft?  Sinedubio,  TSTp#yp#jUjU#Tov  STiiT, 
quod  yulgo,  fed  nulla  certa  ratione  nixi ,  pro- 
nunciant  5  j  EHO ■  V  A.  Judaei  eandem 
vim  nomini  HliT. tribuunt ,  quam  noftri  Sa- 
maritani huic  ^3)  Nomirii,  dequoloquun- 
tur ,  &  Mofen  miracula  fua  per  illud  nomen  ,  j 
quod  virgae  ejus  infculptum  erat ,  patraife  exi- 
ftimant,quod  pluribus  probarem ,  nifiid  ante 
me  faepius  aSum  a  muhis  Philologis  nofce- 
rem.  Hujus  traditionis  quaedam  veftigia  ipft 
etiam  Mohammcdani  agnoverunt ,  qui  nomen 
Dei  avex^tt'vjfrov  inferiptum  lapidi  cuidam  fa- 
bulantur,  quijapheto  Noachi  filio  traditus 
fit,  quern  ejus  virtute  multa  miracula  feciflc 

tra- 


' 


32        DISSERTATIO  VII. 

tradunt.  Samaritani  quidem  ,  pari  fuperfti- 
tione  cum  Judaeis,  nomen  niHn  non  pro- 
nunciant,  fed  ejus  loco  HD17,  id  cH  Nomen  j 
P*"3N,  legunt,  uti  teftantur  ipli  in. Uteris  ad 
CI.  Ludolfum  datis.  Quod  &  Judaei  D^H 
Nomen  pro  Deo  ufurpare  foleant ,  ndtiffimum 
eft  ,  quamvis  pro  nomine  proprio  fTliT  id 
non  fubftltuant  fed  vocem  '318.  Cujus  ve- 
nerationis  dicatii ,  an  fuperftitionis  ,  qua  no- 
mina  Deo  propria  profequebantur  >  aliquod 
veftigium  cernere  eft  in  more  vetuftiflimo- 
rum  Graecorum ,  qui  juraturi  dicere  folebant* 
Na/  TZ36V,  Perillam*  nomen  Deae  reticentes  9 
uti  Hefychius  obfervat.  N«f  tkv  >  Srug  ol 
dgxpuQi  Je«v  ovq[a#(&  ftij  *5rC5(TT<JgvTgy.  Per 
ham ,  vel  Mam.  Ita  folebant  veteres  loqui  y 
nomina  Deorum  non  adjicientes.  Quid  Sama- 
ritani fentiant  de  vocalibus  ,  quibus  nomen 
JlVV  legi  debet,  in literis modo  laudatis non 
tradunt  >  nee  in  hoc  Chronico  ufpiam  aut  no- 
men ipfum  TgT^yp*|M^«Tov  ,  aut  aliquid , 
quod  ad  hoc  argumentum  faciat,  occurrit. 
Ulud  tamen  fcitu  non  foret  inutile  aut  mju- 
cundum,  &  in  controverfia  de  pun&is  nomi- 
nis  nifT  non  parum  momenti  huic  vel  llli 
parti  adferret.  At  dum  hoc  non  licet ,  conji- 
ciendum  aliquid  eft.  Occafionem  dabunt  ver- 
ba Theodoreti  ad  Exod.  ita  de  hoc  nomine 
fcribemis ,  K^A^ri  $\  *W  2)*/**gefr*f  ph  'lotGe 


DE  SAM  ARI  TAN  IS. 
laictTot  Js  'luco.  Samaritani  pronunciant  qai- 
iem  id  Jabt ,  Judaeivarojao.  Si  ergovo- 
:ales  £  'I*6e  fubjiciamus  nomini.  fllfT,  uti 
atio  vocis  fert ,  legifie  quis  eos  dicet  Jeha- 
te  ,  cum  Kametz  fub  primo  He.  Sed  hoe 
erto  dici  nequit ,  quum  Samaritanorum  pro* 
luntiatio  talis  fit ,  ut  fonum  A  pro  E  faepe 
ubftituant.  Ita  pro  fWO  Berefchitb  pro- 
mntiant  Barafchitb  ,  pro  Elohim  ,  AUhim<> 
^c.  A'deoqiiCy  cum  &  Je&io  vocis  HlIT 
er  Jehave  nefcio  quid  anomalum  &..mini- 
ne  conveniens  cum  ipfa  vocis  conftitutione 
nferat,  credo  illos  niT.legifle  Jeheve ,  ™$: 
[uae  vox  ab  iis  pronuntiata ,  qui  faepe  pro  E 
bnum  A  fubftitutint,  quid  mirum  li  ut  Je- 
ave  fucrit  intelle&a.  Ceirte  le&io  nominis 
it&yp^ppU™  per  Jeheveh  >  mihi  videtur 
mpliciflima  "8c  yeriffi'ma;  "ita  ut,  'fi  hacq.ua- 
iior  literae  nifP  fine  pun&is  a  quopiam  cer- 
lerentur,  qui  ex  linguae  Hebraeae  analogia 
is  vocales  addere  deberet  ,  fponte  legeret 
IS,  Erit ,  in  futurp'  Kd^b  HI!"?.  Adde 
uod  hoc  propiqs  exprknat  illud  ^K  HVW 

itur.  Et  propter eaputo  Ecclefx  1.3. $H|  leg! 
'vopcchug  pro  55Jj;,<j  quia  hoc  ipfum  nomen 
)ei  eft:  qui  quidemunicus  locus  eft  in  quo  3 
erfmafc.ftit.  K*/.verbi™J ,  vel  ««J  in  Hebraeo 
bodice  occurrit.  Haec  quidem  de  nomine  Dei 
etragrammato,  C  XIIL 


J.XIII.  De 
tttulo  Dei , 
Domini 
mundo- 
rum. 


34         DlSSERTAtlO  VII 

XIII.  Sed  &  aliud  Dei  nomen  in  ho< 
Chronico  occurrit  ,  quod  examen  meretur 
Capite  1 5  5  Deus  appellator  O^Wl  c-j^ 
quod  transfero  per  Dominum  mundorum.  Ti 
tulus  ille  apud  Mohammedanos  ufitatiffiaiu! 
eft :  Nee  tamen  inde  colligo  Mohammedetr 
plures  mundos  credidifie  (quod  ex  hac  phraf 
liqiiere  putat  harum  literamm  peritiffimus  Al 
corani  nuperrimus  editor  L.  Maraccius  in  not 
ad  Sural.  1 . )  quia  videntur  ilium  haufifle  a  Ju 
daeis,  qui  Deum  eodem  modo  |WiJ?  |13* 
Dominum  mundorum  vocant*  quia,  dicunt 
titulus  Domini  mundi  ettam  hominibus  tribu 
poteft ,  at  nullus  mortalium  Dominm  mun- 
dorum vere  dicitur.  Sunt  autem  ifti  mundi : 
quorum  Deus  Dominus  eft  ,  non  corporei 
de  quibus  an  plures  hoc  uno  efte  poffint  di 
fputare  folent  Philofophi ,  fed  hi  quatuor  ju 
xta  Cabbaliftas  fWia  fflfrSK  O^IJ 
tV'Vff  rrVSP'  Mundus  emmatknis  ,  cred 
tionis  j  formationis  &*  fabricae.  Mundu: 
emanationum  (i.e.  decern  fiVTflbri)  efi 
Divinns  ,  quern  Deus  ^JttiJT  emanate  ft 
city  dc  quo  myfterio  nos  fortaffe  alibi  pluri 
bus  loquemur.  Mundus  Creationis  eft  foliun 
gloriae  1)2DH  KDD.  Mundus  formation* 
eft  mundus  Angelorum.  Mundus  deniqu< 
fabricae  eft  is,  quern  nos  mundum  appellan 
folemus,   quique  coelum  &  terras  compledi- 

tur 


DE    SA  MAR  I  TAN  IS.  ^ 

tur.  Necobftat  ,  quod  Mohammedan!  hoc 
fenfu  Deum  appellare  non  poffint  plurium 
mundorum  Dominum  ,  quurn  quatuor  hos 
mundos  Cabbalifticos  non  agnokant  :  nam 
&  alias  voces  &  loquendi  modos  a  judaeis 
mutuatus  eft  Mohammad >  ignorans  licet  vim 
&  fignificationem  ,  quam  iis  judaei  tribue- 
bant5  tantum  nt  novum  quid  ,  &  ftu^^»-" 
Sss ,  loqui  videretur.  Di&is  fidem  faciet  u- 
nicum  vacabulum  ^\^  Mejfiae,  quo  Chri- 
ftum  intelligunt  hodieque  Mohammedani,  id 
ex  Corano  edodi  ,  licet  interim  auguftum 
unBioms  fenfum  ,  quae  triplici  rnuneri  ejus 
convenk,  ignorent.  Alii  tamen  malum  trans- 
ferre  fixnhU  rm  'Amvm  ,  quurn  &7W  & 
&mv  faeculum  aeque  ac  mundum  noterit,  un- 
de  &  ipfa  vox  faeculum  fequioribus  tempori- 
bus  pro  mundo  coepit  ufurpari  &  faeculares 
dicii  5  quafi  mundani.  CI.  Erperiius  in  Su- 
rat.  i.  ( quamf  fubjunxit  Hiftoflaejofcphi,  fi- 
ve Suratae  xj  i .  Alcorani ,  Arabice  &  Latinc 
.a  fe  editae)  ■<>N*JLrs)!  L~>\p  vertit  Domi* 
num  creaturarum,  fecutus , .  lit  videtur  5  Inter- 
pretes  plurimos  Alcorani,  nee  aufus vertere 
Dominum  mundorum  5  quia  y  inquii  in  notis? 
mundi  plures  npn  funt.  Verum  hoc  quidem 
eft,  fed  juxta  opinionem  Judaeorum ,  a  qui- 
..bus  Mohammedani  haec  liauferunt ■>  funt  orrmi- 
no  plures  mundi.  illifcilicet  Cabbaliftici,  de 

C  %  qui- 


I 


36     ,    DISSERTATIO   VIL 

quibus  egimus.      Ab  hac  Erpeniana  /  & 
noftra  verfione  longiflime  recedit  ilia  Cl.  He 
tingeri ,  qui  <>s*3L-x3i  c^  fbnare  putat  D 
mmum  not  arum  5  five  vefiigiorum  ,  in  Hift 
ria  Creationist  pag.  282.  eo  quod  notae 
veftigia  omnipotentiae  &  fapientiae  ubiqi 
-       fint  in  creaturis  obvia.     Scd  hacclongiusp 
tfta  funt^  &  multd  re&ius  in  Difl.  de  nom 
nibus  Dei  Orient ali bus  pag.  278.     Dominu 
Creaturarum  tranftulerat.     Ita  pfaeeunt  Lex 
ca  Arabica  &  Interpretes  Corani.  Cl.  Golii 
in  Lexico  transfert  eundem  Dei  titulum  p 
Deum  Zebaoth ,  five  exercituunr.  -    Nos  tame 
a  nobis  impetrare  non  poftumus  ut  ullam  < 
his  fententiis ,    quod  pace  manium  Maximc 
rum  Virorum  dixerim ,  aniple&amur,  &  mi 
lumus  ex  fontibus  Judaicis  tituli  hujus  orig 
nem  derivare. 
§.XIV.  De      X I  V.  Urim  &  Thummim  Pontificis  M2 
oraculo      xImiin  chronico    J&j   JU^=JS  id  eft 
xirimC§'     *^«««w  %  (puTto-poi !,   perfemones-fir  fplen 
Tbummtm.  dores ,  ut  Aquilae&  Theodotionis  verbis  uta 
mur,  appellantur,  cap.  2*    alibi   fimpltcitc 
gemmae  5  fie  ut  videatur  per  DH1K  &  D'Df 
nil  aliud#intellexifle  quam  pretiofos  lapides 
quos  pedore  praeferebat  Pontifex.    Haec  fen 
tentia  multos  habet  fequaces :  at  non  adeo  re 
cepta  eft  apud  Chriftianos  ilia ,    quam  pro- 
die  fcriptor  nofter  alibi  3  de  manifeftatione  /ce< 

leriuxi 


DE  SAMARITANIS.  37 

erum  per  hasgemmas,  Cap.  17.  Res  hue  re- 
fit: gemmam  \illam  in  pe<5torali  Pontificis, 
:ui  inferiptum  erat  nomen  Jehudae,  obfeu- 
•atam  fuifle  ,  poftquam  Achan  vir  ex  tribu 
fudae  oriundus ,  faerilegio  fe  polluiflet  Et 
Cap.  38.  traditur  ,  hac  ratione  fcelera  reve- 
ari  confueviiTe  apud  Ifraelitas  (ita  fe  Sama- 
Itani  vocant,  )  Eadem  traditio  eft  apud  Ju- 
laeos  &  Mohammedanos/  Jllos  primum  au- 
fiemus..  Ita  Rashi  commentatur  ad  Jof.  7.17. 
pfamque  adeo  hifforiam  Achanis  :  Et  acce- 
iere  fecit  Jo fualfraelem  tDHpO  \ttnm  'Jfl1? 

mj'n'a  pr\  r?  iddi  tyawa  D'oatsrrw 
U3K  nnnai  nna  to  mm  mvrm- 

llW  ^?tP  Coram  pe&orali  fcilicet  Pontificis  , 
mi  inferiptae  erant  tribus.  'Signum- vero.de- 
derat  Deus ,  gemmam  illius  tribus ,  a  qua  cri- 
men erat  admiffum  obfeurandam  fore.  Et  gem- 
ma Judae  obfeurabatur.  Et  inlibro,  qui  no- 
mine R.  Eliezeris  fil.  Hyrcani  circumfertur , 
haec  legimus  vH*2V  n»ty  STfW  QD^  % 

mw-niTaoua»  nrrn  ni>  ,  ff«»»4  %n- 

*tts  illms ,  quae  peccaverat  ,  #0«  fundebat  lu- 
men. Jofephus  /*£.  5.  dTtf/gr.  £.  9.  varia  tra- 
dit,"  quae  quod  ad  rem  ipfam  cum  antece- 
dentibus  conveniunt ,  fc.  quod  obfufcatio  gem- 
mardm  Pontificalium  fignum  fuerit  peccati  ab 
Ifraelitis  commiffi.  Ita  ille.  'Emxvazcro  ph 
*v  «Ti  f<r<n}v  ( jBWI)  <2  0  axfJowZ  $'*#f***'*' 
C  3  .  ftwta 


38         DISSERT  AT  I  O    V  I  L 

men  J\ax.Q<noi$  <st£p't?£ov  $  twtvv  ipi  aiyfytTva 
Wi  yp$$w^  &  fax  ivtyy&vaLvtQ:  Im  x\ 
f^Q&dct  ray  vojuitiv.  Defiit  ant  em  tarn  Pe 
clorale  ipfum  ■(  inteljigc ,  gemmae  in  eo )  quart 
Sardomx  ( innuit  gemmam  in  dextro  humerc 
Pontificis ,  quae  fulgorem  quoque  emittebat 
quum  litatam  eilet ,  ex  ejus  fententia ,  uti  eo 
dem  hoc  capite  docet)  lucere  artnis  200  ante- 
quam  haecf:riberemus\  quoniam  Dei  ira  ohtranf 
grefjionem  Legum  provocate  eft..  Ibidem  tr3 
dit ,  Deum  praedixiffe  profpera  praelia  pei 
fulgorem  ex  12  gemmis  Pontificalibus  emii- 
fum,  &  minus  profpera,  fiquidem  fplendorc 
illae  deftituerentur.  Mohammedanorum  hac  in 
re  opinionem  his  verbis  pandit  in  manuicripta 
Hiftoria  Patriarcharum  elegantiflim  us  audor . 
Keffaeus,  den  t-*lc,  gemmis,  hVefignis. 
in  vefte  Aharonis   exiflentibus  fcribens  o)fj 

^U^.  Si  aliqua  tribus  peccajfet  y  gemma  ( li- 
ve fignum)  ejus  mutata  fuit.  Dein  ideme- 
narrat  ita  deprehenfum  eife  a  Jofua  quendam 
qui  furatus  erat  &juL3  pallium.  Per  qum 
fine  dubio  Achanem  intelligit  :  nam  ille  ab- 
ftulifle  fibilegitur  PD1E3  DHH  nj^.JTVlK 
pallium  5  velpaludamemum ,  Babylonicum  pre  - 
tiofum.  Ita  eft  in  textu  Hebraeo  Jof.  7.' 21. 
Interpretes  Qraeci ]$>ikiv  transfcrunt  ,  &  vi~ 
demur  TflWjBf  fniN/w  tapete  Babjlonico  accc- 
:  r     .  pine. 


BE   SAMARITAN  1  S.  39, 

iflfe.  Nam  quod  Vir  Eruditiffimus ,  Andreas 
tfafius  in  Cwnm.  ad  b.  L  pag.  1 $4.  putat  illos 
er  fy*w  voluilfe  innuere  veftis  genus  leve 
c  expeditnm  >  id  eft  ,  militare  ,  minus  arri- 
let,  quum  4^  ,  etiam  fine  epitheto  Baby- 
mki,  tapetum  vulgo  notet.  Gloflae:  Tape- 
w>,  mTtK  5  $#\*.  Pfila  hinc  apud  Latinos. 
Lticilins^  lib.  1. 

Pfilae  atque  amphitapae  villis  ingentibt* 
.  molles. 
kilicet  apQinhm  erat  tapes  utrinque  villo- 
us, fed  ^A**,  $,i\<ii**ts  (uti  Pollux  in  O- 
ww./.vi.c.i.&Euftath /  adOdyff.K.p.  J78. 
cribunt)  tapes  minus  vel  ab  una  parte  villo- 
us. Iiidorus,  Originum  L  xix.  £*p.  25.  ita 
iifferentiam  utriufque  fpeciei  conftituit.  &'- 
p/*  (puto  legendum  effe  Pyf/4  vel  P/?/** ,  uti 
apud  Lucilium  legitur  )  tapeta  ex  una  parte 
villofa,  tjuafi  fimpla.  Amphitaba  (haec  le- 
ftio  fomcitanda  non  eft  ,  nee  fubftituendum 
Ampbitapa,  quia  Perfae  Taba  per  B  tapete  vo- 
cant,)  ex  utraque  parte  villofa  tapeta. 

XV.  -De  Sahbatbis  nefcio  an  aliquidaliud  j.xv.S.**- 
memoretScriptornoftriChronici,  quzm  Cap  J*J^  < 
3 8. quod  ea  ebfervarent  G>j-*u*JJ  (^j^*^vi  ?' 
At  conftatexillorum  epiftolisinSabbathiheb-  marjtMu, 
dofnadalis  celebratione  multum  differre  Sama- 
ritanos  ab  hodiernis  Judaeis  ,    qui  inter  nos 
vivunt.    Hi  enim  Rabbanitae  funt ,  &  ' /IO 

c  4  rropn 


alunt  Sa- 


. 

40  DISSERTATIO  VII. 
TY?2pH  Traditiomm  mxTgomxggtJcTM  def en- 
fores ,  quum  NlpDn.^3  Civq Karaei  (quo 
nomine  notiores  funt ) ,  hac  parte  cum  Sama- 
ritanis  confentiant.  Scilicet  noftri  Judaei  i- 
gnem  Sabbatho  accenfum  habent  ,  &  infi- 
gnem  ardentiurn  lampadum  mukitudinem  a- 
hint,  quod  Amftelodami,  &  alibi,  ubi  Ju- 
daei funt,  videreeft:  &  in  ipfa  Mifna ,  Maf- 
fechet  Schabbath ,  cap.  2.  fufe  agitur  de  Lam- 
padum Sabbathinarumaccenfionej  &  ille  qui 
lucernam  extinguit ,  ut  fumtibus  parcat ,  reus 
pronuntiatur.  VerumKaraei,  qupsfeprofi- 
tentur  plurirni  in  Oriente ,  lampadum  ufum 
in  Sabbatho  damnant ,  nee  ignemalunt,  nee 
lucernas  habent-  accenfas ,  ii  fc.  qui  in  regio- 
nibus  Orientalibus  vivunt,  nixi  mandatoDei, 


Exad. 


3S<  ?• 


7p2  ;^«  npan-    *o 


mwntDYl  QynW®.  Non  acctndem 
*£%eV  in  jdU  aedium  vejirarum  die  Sxbbathi. . 
Qgod  praeceptum  fi  de  ipfo  adu  accenfibnis , 
&  non  fimul  de  atcenfarum  lampadum  conti- 
nuation^, deberet  intelligi  ,.  fuperfluum  Ka- 
raeis  videtur  ,  ejuum  in  mandato  de  ce(fa- 
tione  abomni  opere  fatis  eontineretur,  Quem 
morem  quod  fuo  tempore  videret  obfervari 
Rutilius,  fngida  appellavit  Judaeorum  Sab- 
batha ,  quae  fine  igne  tranfjgerent,  /z/.  3  89. 

Radix  ftnltitiae^  cui  frigida  SMathacerdi. 
Ud  monuit  Vkcgi'egius&Praeceppr  quon- 
dam 


BE  SAMARITAN  IS.  41 
km  metis  ,  cujus  memoria  Temper  mihi  is 
lonoreerit,  quper  rebus  humanis  ereptus, 
CI.  jacobus  Triglandius  in  Exquifitiffima  Dia- 
tribe, defeSla  Karaeorum9  cap.  ix.  pag.  131. 
Quibus  haec  duo  teftimonia  addamj  primum 
Bardefanis  quod  Eufebius  confervavit  Praepa- 
>at.  Euangel.  lib.  I  v.  cap.  10.     At  qptfav  I- 

*TW   ,    TtaVTiS    C7TC   ȴ     6001*    tfySfflV    OK   WXVW 

Ifiyx  ,  <c  sts  oitvxnv9  XT*7weAXgMTct4.  Se- 
rtinto  quoque  die  (Judaei)  omnes  ubicunque 
erratum  degant  (quod  hodiernis  moribus  pla- 
ne eft  contrarlum  ,  nam  Rabbanitae  nulli  i- 
^nem  damnant)  ab  omni  open r  vacant  ,  nee 
iter  fufcipiunt  >  nee  igne  utuntur,  Alterumeft 
rheodori  Metochitae  in  Hiftoria  Romaria, 
quam  primus  typisedi  curavit  Lugduni  Bata- 
yorum  CI.  Meurfius  ,  anno  mdcxvih.  qui 
de  Judaeis  haec  habet:  'Ev  aWwj  (2#££#Ta>) 
y&%  are  7FVp  a^ty  xwy%0p£v?ty  3  KT5  |uAoc  cry- 
vxZoli.  Die  enim  Sabbat  hi  nee  ignem  accen- 
dere  iis  licitumefl  nee  lignacolligere. 

X  V  I*  Annum  Sabbathicum  ab  Samarita-  $•  xyLD,e 
nis  quoque  oWervari  ,  ex  eodem  Cap.  38.  fau£jC9* 
Chronici  &  Uteris  illorum  ad  Anglos  datis 
liquet  :  &  ex  ipfo  Jofepho  ,  jam  Alexandri 
Macedonis  tempore  ilium  morem  apud  illos 
viguifle  docemur.  Ita  hie  Antiquit.  Judaic, 
lib. xi.  cult.      'a|i»vt«v  <T  dfA$i(vm  w  <po- 

C  5  ix**- 


4f       D  J  S  a  £  R  T  A  TI..O    V 1 1. 

<?mi%&v.  hf  mrttS; ,  iim  oiw  raC§&  ^wpojx^- 
A^oiv  iTipv^er.a.  Quumvero  peterent  (Sa- 
maritani):#t( Alexander)  in  remittent  tri- 
hutum  feptimi  anni  f  y2»  enim  Mo  nmferere, 
qmnam  tll^firem^  qm  id  peterent,  percuntla- 
tus.  eft.  Scilicet ,  quum  &  Judaei  &  Sama- 
ritani  maxifnam  partem  fuarum  opum  ex  a^ro- 
rum  cultura  acquirere  deberent ,  grave  ipfise- 
rat  anno  %imo,  quo  omnis  fatio  interdida 
erat ,  j  tributum  folverc :  unde  poftea  Jannaeus 
permifit  Judaeis  etiam  anno  feptimo  agrum 
eolere,  fed  in  ilium  ufom  tantum  ,  ut  tri- 
butum fokere  poflent.  In  Chronico  noftro 
dicitur  £&jj>  gw^U  &*>  c^V^'  j-U-o j 

£*  ^/lawrf  &ra#  intermittebam  ,  ^  £/w&* 
JPw«  Jofuae  numer antes  ,  «»«*#  ^«w«^  e  fe~ 
ptem.  Ubi  per  ££#  g^ia*  ^N*^l 
J*/^  intelligenda  eft  aera  ,  quae  ab  ipfo 
Jordanis  tranfitu  originem  ducit.  Ita  nofter 
cap.  15.  cui  titulus  <_>>  ^fppk  v^ 
^<V^'  dt^/-<w''  Hifiorm  tranfitus  Ifrae- 
Utamm  per  Jordanem  ,  tranfitum  hunc  enar^ 
nturusltainfit  L*£=>  ^)r^\  :Cs^>  jk&j 

d*>>P'  ^V  ^J j^S  £t  fecerunt  jfraelitae, 
quod  (Jofua)  "Princeps •  jujferat  5  Cr  fublata 
ejl  ab  iispubes  (viae  dux)  prim*  menfe pri~ 

mi 


DE    SAMARITAN  IS.         45 

n  anni  primae  Schemittae  ex  Jubilaeoi  Sic 
t  ab  ipfo  Jordanis  tranfitu  primus  annus  e 
*ptem ,  quorum  ultimus  effet  Sabbaticus  ?  nu- 
icrandus  effet  :j  nam  per 


&U-J5    HE3D57 


idctur  non  ipfum  annum  feptimum  ,  fed  to» 
im  feptem  annorum  fpatium  intelligerej  non 
nim  apte  dtcitur  primus  annus  ex  Sabbathice 
rimo  y  fi  ipfe  fit  Sabbathicus.  Et  apud  Ju- 
aeos  nbpty  non  femper  annum  Sabbathi- 
11m ,  fed  &  integrum  Septennium  notat.  I- 
em  de  vocejubilaei  in  te^tii  CJhronici  noftrx 
idum  fit,  quo  nomine  non  unus  annus,  fed  5  o9 
itelliguntur.  Erat  autem  hie  annus  >  quo 
ordanem  tranfiverunt  5  juxta  rationes  Chro- 
ologicas  Samaritanorum  >,  uti  mox  loco  cita- 
3  fcribunt,  annus  a _  Condiitp.mundo  2794, 
^uumque  ab  mundo  condito  ufque  ad  obi- 
urn  Imperatoris  Hadriani  in  eddem  hoc  Chro* 
ilco  numerent  annos  45 13  &  7  menfes,  facile 
[uivis  inde  fupputan^o' fcjije  poterit  an  hie  an- 
111s  E.  G.  Samaritanis  fit  Sabbathicus  &quo- 
lis  numero.  Quamyis  JUuftris  Scaliger  in 
iximio  opere ,  de  Emend.Temporum  5  /.  vi  1. 
>ag.6i$.  non  refte  Samaritanos  illam  ratio- 
lem  numerandi  annos  ad,  fua  tempora  referrc 
cribat,  6c  alieno  tempore Schemittam  ab  lis 
>bfervari.  Ceterum  inter  Chriftianos  difqui- 
i  folet,  an  primus  annus  Sabbaticus  compu- 
ari  debeat  ita,  ut  feptimus  fit  a  Jor^nis  tran- 
fitu 5 


■#.  XVIL 

De  Dect- 


44  DISSERTATIO  VIL 
iitu,  quia  diciturX^.  2J.2.  *?&  IJOft  vj 
JHKH  qmm  ingrejfi  faeritis  interram^  an 
vero  deimum  ab  eo  tempore  quo  tota  terra 
acquifita  &  diftributa  fuit ,  quod  feptennio 
circitcr  poft  Jordanis  tranfitum  contigit.  Ego 
his  accedo  ,  quod  mox  v.  feq.  3.  dicat  Deus 
»PV  mm  PWW "Jexannh fires  agrum 
tuum.  At  Teri  noii  poterat  ager  y  qui  fub  po~ 
teftate  hoftium  erat  :  hec  omnes  Ifraelitae , 
ad  qq6s  fermo  Dei  fpedabat,  ingreffi  erantin 
terram,  eujus  maxima  pars  ab  inimicis  inco- 
Icbatur. 

XV If.  De  Decimis,  in  quarum  ritibus 
defcribendis  adeo  multi  funt  Judaei,  nihil  o- 
mnino,  quod  fciam  y  Samaritani  in  literis  ad 
Scaligerum  ,  Ludolfum ,  aliofque  Europaeos 
datis  memo.rant :  unde  fufpicio  alicui  nafci  pot 
fet ,  ac  fi  haec  pars  cultus  Divini ,  licet  in 
Codice  Mofaico  praecepta ,  negle&ui  a  Sama- 
ritanis  haberetun  Quae  exinde  aiigeri  vide- 
tur,  quod  Judaei  fcribant  Manaffem,  gene- 
rum  Saneballathi,  qui  a  Judaeisad  Samarita- 
nos  defecit ',  &  univerfam  religionem  Sama- 
riticam  nova  facie  induit,  conceffifle  Samari- 
tanis  ,  ut  nullas  primitias  ,  nullas  decimas,, 
erogarent.  Ita  fcribit  R.  Salomo  Ben  Verga, 
in  libro  Schevet  Jehuda ,  quern  titulo  Hifto- 
riae  Judakae  Latine  edidit  Vir  Eruditiffimus, 
Georgius  Gentius1, tdit.  jimftelod.  ptg.il- 

WX3\ 


DE    SAMARITAN  IS.  45 

W?  iran^i  nfl  Dry  nmm 
[rv  k1?  wpa  5s  art  fD  7Dty  nwaon 
jt  mnu  d«  ^nwom  mown  p 
ty  one  onro  ten  fan  p*  *  uwn 
aan»  ok  o  man  is;  Menkes  amem 

eallidus  erat  (ut  hominum  artimos  fibi  con- 
ciliaret )  tnifitque  praccomm  citcumquaque  9 
qui  ediceret  ft  quis  ad  Templuw  fmmwnirrt 
nullas  primitias  nullas  decimas  eumdaturum^ 
fed  tantum  quantum velleti  Deoewm  nonpU- 
cere  oblationes  coaBas fed  Jpontanw.  Licet 
Deus  ipfe  manifefto  Deut.  12.  17.  inter  dc- 
cimas  &  oblationes  fpontancas  diftinxifiet  9 
quod  Dei  placitum  facrilege  yUipendit.  Cul- 
pae  tamenhuic  probabile  eft  praetexuille  Me- 
naffenexemplum  Ezrae  ,  qui  conftituit  neLe- 
vitis  decimae  darentur,  quod  cum  ipfo  non 
adfeendiflent  Hierofolymas,  &  quod  illi  m 
fubftimtione  Sacerdotum  pro  Levitis  licuiflc 
videbatur,  idem  fibi  licere  in  remiffione  fta- 
tarum  decimarum  arbitratus  eft.  Verum  e 
Chronico  noftro  patet  decimas  ab  iis  erogari 
folitas ,  eafque  geminas ,  quarum  ilhi  decimas 
^«c  dn A»f ,  has  fecundas ,  uti  Judaei  IB^D 
U8f  ,  (J^  v"^'  appellant.  Ita  Cap. 
38.  f*g.  181.  ubi  ftatus]  pacatae  rei  publi- 
cae  deicribitur ,  difertis  verbis  legitur ,  Ifiadj- 
tas  (ita  fe  appellant)  inter  alias  confuetudi- 


46         DISSEJK.TATIO   VII. 

nes   etiam    hanc  obfervaffe    dandi   decima: 
IJIae  autem  decimae  primac  dicuntur  data 


<> 


^>J<3    y^cj    ex  omnibus  fatis ,  XT  jruElibm 
®*  animalibus  ,  Cr*.     Additnrque  has  data 
eflfe  Sacerdot^  fummo  a  Levitis  :  quod  cun 
Judaeorum  moribus  &  ftatutisndn  convenit 
qui  Decimas  quidem  Levitis  datas  fuifle  faten 
tur,  at  ab  lis  non  redditas  Pontifici  Maximo 
Sed  ex  lis  decimis,  quas  perceperant  Levita< 
dabant  illi  Sacerdotibus  decimas  alias  ,   qua* 
IBTOH  p  WD     decimae  de  decimis  ap 
pellabantur.     Unde  forte  in  hoc  textu  Chro- 
nici  'interponenda  eft  particula  G-*:  ex  ,    fie 
ut  fenfusnon  fit,  Levitas  dedifle  illas  decU 
mas  ^   fed  [exillis  decimis  alicpiid  r  Sacerdoti, 
Nee  requirebatur  ut  eas  darent  Pontifici  Ma- 
%imo,  quod  Samaritani  volunt  ,  Ted    \TO"7 
Sacerdoti  fimpliciter,    uti  &  facrae '  literae  & 
traditiones  Judaeorum  loquuntur.    Porro  de- 
cimas fecundas  ait  eeffifle  in  ufum  orphano- 
rum  &  paupemm :  quum  apud  Judaeos  IWPQ 
*X&   five  decimae  fecundae,  i.  e.  illae  quae 
poft  ablatam  decimam  primam  &  Levitis  da- 
tarn  e  reliqua  mafia  dabantur,  Hierofolymis 
a  dominis  comedi  debuerint,   Dent.  h.ij. 
18.  &  nonnifi  tertio  &  fexto  anno  ab  anno 
Sabbathico  pauperibus  &  orphanis  darentur, 
quae  'Jtf  ^VfftfQ  decimae  pauperis  tunc  appel- 

laban- 


DE  SAMARITAN  IS.  47 
labantur.  Atvquotannis  hoc  privilegium  iis 
non  concedebatur. 

XVIII.  De  Primitivis  ( ita  appellamus  §.  XVIII. 
cas  oblationes  ,  quae  DHD3  in  facris  lite-  De  Pnmh 
risdicuntur,  diftinguendasab  HlOTin,  quae  tms* 
Primitiae  vulgo  audiunt,  quarum  illae  e  fru- 
gibusnon  elaboratis  adufum,  uti  tritico ,  hor» 
deo ,  u  vis ,  olivis ,  &e/  hae  ex  iifdem ,  fed  ela- 
boratis ,  uti  oleo  5  mufto,  &c.  dabantur) 
in  Chromco  noflro,  eodcm  capite  ,  legos 
quae  ^*=4  CDHIDD  quoque  ibi  vocantur, 
&  Sacerdoti  dicuntur  fuifle  oblata ,  ex  anima- 
libus,  fatis,  &frugibus.  Atde  niDVin  fi- 
ye  primitits  ibi  altum  filemiutfch  Sic  ut  cum 
iis  facere  videantur  Samarkani  ^  qui  nullam 
diftindionem  inter  Biccurim  &  Terumoth^  i. 
e.  Primitive  &  Pritnitias  agnolcunt :  quamvis 
Judaei  eo,  quo dixi,  &  aliis  modis,  diftin- 
das  eflehas  oblationum  fpecies.credajtit,  uti 
vel  e%  Codicibus  Mifnicis ,  quorum  ille  titu- 
lum  DHD3  praefert,  hie  f  IDVin  ,  mani- 
feftum  eft. 

X I X.  De  planta  5  quae  ante  tres  annos  §.  xix:d 
jam  plantata  erat,  fanciverat  Deus,  utquufn>^/^- 
frudus  ejus  primo  triennio  fuiflentinterdidi/^^^ 
quarto  anno  fandi  effent  Deo ,  quinto  demum  '  annu 
ufui  vulgari  cederent,  Levit.  r£v  25.  judaei 
Irxterpretes  hie  in  partes  abeunt  >  .&  quidarn 
cxiftimant  frudum  quarti  anni  comedendum 

effe 


4§         DISSERTATIO   VII. 
cfle  a  Sacerdotibus ,    uti  Abarbanel  &  alii : 
quidam  vero  eundem  a  poflefloribus  ipfis  in 
loco  fando  comedendum  volunt,  quod  Sacra 
Scriptura  expreffis  verbis  Sacerdotibus  ilium 
;      frudum  non  conceflerit,  &  WlD  SanBitas  ap- 
pelletur,  fcriptumque  fit  Num.  5.  9.    fanda 
ad  dominum  pertinere,  fie  ut  in  poteftare  e- 
jus  fitum  videatur,  quid  de  lis  fieri  velit.   Sa- 
maritan!, uti  ex  eodem  Capite  Chronici  edo- 
cemur,  cum  illls  faciunt ,  qui  frudum  quarti 
anni  Sacerdoti  fL*$\    adfignant  :    &  quum 
Judaei  ex  voce    textus •  Sacri'/' Hfl    frnBns 
ligunt,  nonnifi  arbores  illas,  quae  frudusin 
ufum  cibumque  humani  generis  comparatos 
ferunt ,    rmic  legi  fubjedas  arbitrentur ,  Sama- 
ritani  modern  in  loco  frudum  quarti  anni  de- 
beri  ab    omni    u+xti  planta  nova  ,     quae 
plantatur,  fcribunt. 
§.XX.  De      ?$•    Circa  manumifTionem  fefvi  eodem 
manumif-  Capjte  traditur  5  earn  fieri  confuevifie ,  poft- 
fanefervL  quam  feptem  annos  fervierat.     De  qua  re  in- 
ter Judaeos  &  Chriftianos  Interprets  magna 
eft  di/jutatio.     Sunt  enim  qui  exiftimant, 
quorum  ego  fententiae  fubferibo  ,  manumitti 
fervum  debuifle  poftquam  fex  annos  ,    non 
feptem,  fervierat.     Ita  nos  docenc  clara  ver- 
ba, Exodyii.i.  ww  nay  nay  rupn  \d 
ran  ^en1?  Nr  /watrai  iipi  ow 

Vbi  acquifivms  firvum  Hebraeum  ,  fex  annos 

*  fcr~ 


DE   SAMARITANIS.  49 

rviet,  O*  feptimo  liber  abibit  gratis.  Con- 
er  Dealer.  1 5. 12.  18:  Quae  loca  quum  adeo 
liferte  indicent  iervum  debuiffe  fex,  non  fe- 
•tern ,  annos  fervire  antequam  libertati  refti- 
uatur ,  &  Sacer  Codex  contrariari  fibi  nequeat, 
•uftra  funt,  meo  judicio ,  qui  in  Jeremiae  Ca- 
^34.  14.  nefcio  quas  difficultates  fibi  fin- 
unt.     Haec  ibi  leguntur  DW    JOB?  VpO 

ys*  tpk  nayn  vn«  m  w$  intern 
dvd  van  wrwvow  ^  'pajn  -p 

:#g#/<?  feptennio  (  quare  haec  ita  vertam  fta~ 
m  dicam)  quique  veftrum  dimittetis  fervum 
iftrum  quern  emeriti*  vobis ,  quique  vobis  fer~ 
erit  fex  annis  y  &  dimittetis  eum  liber um  a 
)bis.  Quis,  precor,  nonvidet  inhocquo- 
le  textu  dici  ^poftquam  ferviit  [ex  annis ,  non 
ptem  ,  adeoque  &  hunc  pro  nobis  facere  ? 
ri  verba  ilia  initialia  &1W  JOB?  TfpD  trans- 
runt  quidam  a  finefeptem  annorum  ,  atque 
t  videnturinnuere  fervitutem  feptem  anno- 
m  debere  praecedere.  At  Ilia  non  pofle  ita 
telligi  fequentia  fatis  oftendunt  >  per  quae  ea 
plicantur  ,  pojtquam  ferviit  [ex  annis.  Si 
im  Sacer  Scriptor  voluiflet  per  V2W  Vp 
J£?  finem  anni  feptimi  innuere  ,  abfiirde 
ox  in  eadem  orationis  pericopa  addidiflet, 
i  ferviit  fex  annis:  at,  praeterquatn  quod di- 
poflet  annum  inchoatum  pro  abfbluto  faepe 
cni ,  &  apud  nos  quoque  yulgarem  efle  lo- 
D  curio* 


^O        DISSERTATIO  VII. 

tlonem,  ten  cpnfce  ban  agt  bagcn/  quumt* 

men  nonnifi  una  hebdomas  intclligatur  ,  ne 
go  VD  ubique  fipem  vel  extremum  rei  indi 
care  :.  notat  intervalium ,  fpatium  ,  periodun 
temporis:  adecque  DW  £3t7  YpD  iden 
crit ,  quod  fingulo  interyallo  feptem  annorum 
Le,  fingulo  feptcrinio.  Quod  fi  vera  eft  il 
lorum  virorum  fententia,  qui  fervum  fingul 
DtODW  five  ftato  anno  Sabbathico  dimitten 
dum  fuiffe  ftatuunt  ,  iili  certe  dubitare  nc 
qneunt  ,  quin  fex  antvs  tantum  fervirc  de 
buerit :  nam  alias  non  fingulis  rsl£&&  fiv 
annis  Sabbathicis  poiuiflet  dimittL  Sedego 
ut  dicamquodfentio,  id  non  puto  :  fed  fer 
vum  debuiiTe  6  annis  fervire  ante  manumiffio 
nemex  locis  niodo  citatis  edo&usfnm,  quo 
fieri  non  potuiflet,  fi  quolibet  ftato  anno  Sab 
bathico  dimittendus  foiflet.  Quid  enim  d 
co  faSum  fuiflet  qui  tertio  vel  quarto  demun 
anno  ante  annum  Sabbathicum  fervituti  I 
addixerat  ?  Proximo  enim  anno  Sabbathic 
dimitti  non  poterat ,  at  dimitti  debuit.  Ne 
video  in  Dent,  15.  12.  fententiae  contraria 
praefidium  effe  collocatum ,  licet  ibi-  conjun 
gatur  praeceptum  de  anno  Sabbathico,  cur 
praeceptode  manumiffio'nefervi.  Quid  enir 
enim  ibi  dicitur?  Servos  Hebraeus  pojiqum 
ferviverkTibifexannis,  OW  VW  T3r.  " 
dimittetur.     An  hoc  fieri  poteft,  fi  quolibe 

ann 


de  samaritanis.      51- 

mo  Sabbathico  dimitti  debuit  ?  Dicitur, 
PJTDSM  niSO  in  anno  feptimo  ,  repetko 
I  demonftrativo  ,  quod  faepc  rpagnatn  ern- 
haffin  habere  non  nego  %  at  hoe  loco  illud  in* 
uerey  in  anno  Mo  feptimo  Sabbathico  ,  de 
no  ftatim  a&um  eft ,  non  exiftimo  :  verum 
quentia  5  pojtqmm  6  annisferviit  *  fatis  often- 
unt  quomodo  praecedentia  explieare  opor- 
lit. 

X  X  f.  De  Afvlis  ,    eoramque  numero  &  §.  xxi.  De 
re,   quandoqutdem  multa  inter  Judaeos  & x*&lt** 
hriftianos  difquiri  fqlent ,  non  ingratum  erit 
imaritanorum  hac  de  re  opinionem  exhibe- 
:.     Ita  illi  Chronici   Cap.  21.    pag,  108, 

J — k-kju)  &*aaaX)]    cUbsi  &Uc^  G^J  yj^o  fjj^SJS     , 
Jt5^j  '(J^>.  (JAJ))    cJ>xij>  i)j  ^VJu35  o~* 


f2        BISSERTATIO  VIL 

&*o  w  ^^  (iA-£=>  Deinjuftit  (jofua)  eos 
(Geometras  ,  fcilicet  5  agrorum  menfores  Cr 
regionum  peritos )  feparare  Levitts  ex  omnibus 
pojfejfionibus  Ifraelitarum  >  extra  diviftonem  (jam 
faftam)  quadraginta  cr  0B0  urbes  y  Cr  ex 
its  [ex  urbes ^  ires  ex  port  tone  duarum  tribuum 
Cr  dimidiae  {trans  Jordanem^  fcm  Ruben 3 
Gad)  €r  dimidiae  Menajfe)  trefque  alias  e 
portione  reliquarnm  novem  tribuum  cr  dimidiae* 
JDe  urbibus  hifce  (fex)  ju/fit  Deus  O.  M.  ut 
forent  feparatae  :  O*  nomen  earum  eft ,  urbes 
repuljionis  (  eo  quod  repellerent  vim  fequentis 
vmdicis  ,  in  facris  Uteris  &7pQ  *0$  urbes 
refugii  y  in  Verftone  Alexandrina  QvyocSeia, 
mAetf  QvytfevTyigjim  ,  Cbaldaica  Onhelofi 
NniDr57  *1Yp  urbes  evaftonis)  i.e.  loca  re- 
fugii y  it  a  ut  ft  quis  infcius  occidijfet  focium 
fuum,ideft)  cafu  fortuito  y  vel  per err  or  em  abs- 
que voluntate  fua  ml  pdio  ,  repellerent  hae  ur- 
bes vindicem  caedis^  nee  occideretur  homicida 
ille,  anteqmm  ftftatur  ante  Judicem  C?  coe- 
tum  procerum.  Quod  ft  data  opera  focium  oc* 
eidijfet)  Cr  ipfe  occidendus  erat  ;  ft  vero  per 
error  em  >  confugiebat  adaliquam  ex  hifce  civi- 
tatibuS)  nee  egrediebatur  ex  ilia  (*hic  inM. 
S.  to  deficit  O j^cJa'3  vel  fimile  quid )  an- 
te mortem  Ponttftcis  Maximii  quod  ft  e  limi- 

tibus 


DE   SAMAHITANIS.         53 

thus  ejus  c  wit  at  is  exivijfet^  occurrensque  ei  vinr 
Ux  caedis  occiaijfet  eum>  liber  erat  ab  ejus 
anguine.  Hinc  videraus  clariffime,  Samari- 
anos  fex  tantum  urbes  refugii  agnofcere,  quae 
cntentia  mihi  quoque  verior  exiltimatur,  quam 
Ua  Judaeorum  ,  qui  credunt  non  6  tantum , 
*d  omnes  48  urbes  Leviticas»  afyla  fuifle. 
Juod  &  interpretes  Alexandrini  videntur  pu- 
i!fe5  cpium  Jof  zi.  27.  vertunt  5  raV  nites 
%t  d$$£fi<fl*ww;  vois  ^«vgy'flwoi  th  v  TtaXdv  fy 
kiriep,  &c.  Ita&Vulgatus.  At  in  He- 
raeo  tantum  eft  23^pQ  Tff  in  jing.  urbs 
rfligii,  &  id  nominis  tribukur  urbi  Golan, 
uae  inter  fex  afyla  eft  ,  Jof.  zo.  8.  &  diftin- 
uuntur  42  urbes  Leviticae  reliquae  a  fex  a- 
'lis  Num.  35.  tf.  Porro  nomen  o^  c^cV° 
-bes  repulfionis )  quod  repellerent  &  inhibe- 
mtvim  vindicis,  exprimit  Hebraeorum  H# 
f^pQ  >  «r£w  inhibitionis ,  vel  coritradionis, 
nod  manus  vindicis  quafi  contraheretur ,  quo- 
lodo  hanc  vocem  CI.  Goufletus  in  Lexico 
cplicat.  Ceterum  fpatium  temporis,  quo  ho- 
licida  manere  debuit  in  afylo  5  definitur  mor- 
1  Pontificis  Maximi ,  oleo  fandoundi,  uti 
:  in  facris  literis  fcriptutn  extat,  quum  Ju- 
aci  non  poft  illius  folius  mortem  ,  fed  Sc 
ium  aliorum  Sacerdotum^liberum  abitum  ho- 
licidae  concedant. 


XXIt 


54        DISS  ERTATIO    VII. 
4.  XXII.         XXII.  Memorabile  &  hoc  eft ,  quod  d< 
De  tempo  facrificio  Ton  {\vzjugii  traditureodemC* 

^^^38,  illudcelebrariconfuevifTe  ? jUh  ^ 
>L~&Jj^'  <^J  \Lx&&  ante  folis^ortum  O 
'  poft  occafum  ejus,  Tempus  autem  his  verbi 
definiverat  Deus  Exod.  zyt  3  8.  XJnum  agnun 
mattabis  *)p23  mane  5  alterum  vero  ■ 
D^n>?n  inter  duas  vefperas.  Unde  videmu 
Samaritanos  per  hanc  phrafin ,  inter  duas  ve- 
fperas ,  inteiligere  tempus  poft  occafum  folis 
quod  &  Karaei  volurit  :  quamvis  alii  J  a 
i  daei  per  earn  credant  innui  illud  fpatium  die 
quod  ftatim  poft  meridiem  incipit  ,.  quod 
que  nos  pomeridianum  appellamus,  a  fext; 
horajuxta  computum  Judaeorum^  five  a  no 
ftra  duodecima.  Et  hinc  fimul  perfpicitur 
Samarit  nos  hac  parte  etiam  cum  Karaek  in- 
.  ter  Judaeos  confentire  5  in  tempore  maftan- 
di  agni  Pafchalis  ^  qui  DDiyn  j'3  into 
diias  vefperas  madari  debuit  ,  Exod.  12.  6 
De  Karaeis,  qui  illud  inter  duas  vefperas  di- 
tunt  efie  tempus  iyD57n  WpP  intf  poj 
occafum  folis ,  adeoque  tunc  demum  mactari- 
-dum  agnum  Pafchalem  cenfent ,  vide  CI.  Tri- 
glandium  de  fecia  Karaeor.p.  27.  De  Samari- 
tanis ,  quamvis  ex  co ,  quod  oftenderimus  illos 
per  phrafin  ,  inter  duas  vefperas*  inteiligere  tem- 
pus poji  occafum  folis ,  fatis  liqueat ,  eos  a- 
gnum  Pafchalem  demum  maclafle  poft  occa- 
fum, 


DE   SAMARITANI5.  55 

am ,  exprefTe  tamen  id  apparet  in  Uteris  eo- 
um  ad  .ill.  Scaligerum  datis:  Sacrificamus  in 
o  <  Pafcbate  )  vefperi^  cum  [ol  occidit.  Quod 
\  ipia  Samaritana  verba  haberemus  vis  illorum 
nelius  poilet  deprehendL 

XXIII.  Quot  poenas  capitales  Samaritani  $.  XXIII. 
labeanc,  ex  Capite  28.  videmur  poffe  colligere*  ?*£££ 
ibi  Joiua  dicitur  confedilfcin  throno,  ut  judi- c**'*  '  u$ 
arec  populum  ,  **lc  °^J  ^  ^"°  f^^J 

,*Jj!  &*lc  l^o^j   ji"  >^j,  er  inter.  H- 
osy  qui  jugular i  debebmt  5     qui  comhuri,  €T 
]ui  Upidari.     Videmus  hie  tres  folummodo 
)oenas  capitales  ,   quarum  prima  eft    1.  de- 
lollatio  Jin  ,    (quod  verbum  convenit  cum 
yH  ,  &  licet  utrumque  generatim  notet  oc- 
:idere  ,  hie  tamen  de  decollation  accipi  de- 
■>et  )    quum  caput  enfe  praeciditur  ,    ^113 
IWty  DO^DDP  eo  modouti  Romani  facere 
(blent,  ficut  in  Codice  Mifnico ,  Sanhedrin, 
cap.  7.   legitur.     11.    Combujlio  5     HiD'T^. 
111.   Lapidatw?  Fft'pD.     His  quartam  ad- 
dunt  Judaei  ,   pJFI  firangulationtm  ,    quum 
reus  timo  ad  genua  ufque  immergitur  ,    & 
linteum  collo  ejus  circumdatum  hinc  inde  tra- 
hitur,  donee  exfpiret.     Hoc   mortis  genus  9 
quod  facrae  literae  inter  poenas  capitales  non 
memorant ,  nee  Samaritani  videntur  agnovif- 
(e:  habaur  autem  a  Judaeis  pro  poena  levif- 
D  4  fim* 


56        D1SSERTA.TIO    VII. 

fima  ex  quatuor.  Quod  etiam  Crucifixions 
nulla  hie  fiat  mentio ,  oftendit  nee  Samarita- 
nos  ilia  poena  ufos  fuiffe  ,  nee  credidifle  i| 
lam  Num.  25.4.  innui,  uti  volunt  illi,  qU; 
Crucifixionem  olim  int^r  Judaeos  ufitatarr 
contendunt,  Haec  ita  fenpferam  ,  quum  in 
alium  Chronici  Samaritanici  locum  incido, 
Cap  ^  ubi  Legati  a  Moabitis  ad  Bileamum 
miffi,  mores  Ifraelitarum  defcripturi ,  conque- 
runtur,  quod!nec  fenibus  nee  infantibus  par- 
cant,  fed  fevere  in  omnes  animadvertant , 
&  hos  4  modos  mem&rant    <_***aJL>  Jx*)] 

^UJl^  occifionem  per  gladium    (ibi    vides 

illuftrari  1}  Jxi  quod  ftatim  ita  explicaba- 

mus )  lapidationem  ,  O  fufpenfionem ,  Cr  com- 

huflionem.     Hinc  dubium  poteft  oriri,   num 

fufpenfio  hie  uti  poenae  novae  fpecies  recen- 

featur  ,    an  vero  ,    quod  verius  crediderim , 

(quia  proxime  lapidationi  jungitur,  &  aliam 

fufpenfionem  vivorum  hominum  Judaei  inter 

4  poenas  ordinarias  ignorant )  tanquam  con- 

fequens  lapidationis.     Solebant  enim  &  illi 

fufpendi",  juxta  id  pT)l  pp®m  %3  ,    0- 

mnes  lapidati  fufpenduntur. 

§.  XXIV.        XXIV.  Nullum  eft  atrocius  crimen,quod 

fdoiroUme  Samaritanis  objiciunt  Judaei ,  idololatria,  quum 

iritis»      tamen  m  hoc  C^onko  nullum  fit,    quod 

maritanis   **%$  deteftentur.     Quid  ?   quod  fe  fincero 


£E  SAMARITANI  S.  57 

nius  Dei    cultu  a   Gigantibus  illis  diftin- 
uant,  contra  qtaosjofua  bellum  geflit,  quos 


*La*>}D 


lap.  2.    appellant     ^wjojw    u^-^_^^. 
j  jzJty  (jo j^L-aJI j  profiernentes  fe  coram 
dolts  CT  adorantes  res  corporeas.     Sed  pm 
nte  monui  (/?*g.  5.  )    Samaritanos  idolola- 
ras  quidem  fuifle  olim  ,  z  Reg.  17 '•  verum 
equentibus  faeculis ,  &  eo  tempore  quo  mun- 
JiiServator  inter  nos  vixit  nullo  jure  idolola- 
:riae  reos  potuifle  haberi.     T«  jyfim  <&&<nQv- 
r@*miMv  rat  ph  eiSdhm  dnsTWiSitntf 9  «**- 
£ov  SI  m  9«ov.     Lapftt  temporis  iterttm  abjetto 
idolortm  cultu  Deum  adorarmt,  ait  re&iffime 
Chryfoftomus  HomiL  30.     ubi   colloquium 
Chrifti  cum  Samaritana  narrat.   At  quatuor  po- 
tiffimum  mihi  videntur  huic  caiumntee  occafio- 
nem  dedifle :  quorum  primum  eft,  quod  da- 
re teftetur  Sacer  Codex    2  Reg.  17.  29.  ?°- 
Samaritanos  coluijfe  idolafuai  verumhoc  non 
crat  extendendum  ultra,  quam  conftaret  illos 
perfeveraiTe  in  fua  idololatria  :    nam  poftea, 
uti  &  hodieque,  pura  ab  omni  idolorum  vi- 
guit  vigetque  apud  illos  religio.     Huic  ca- 
lumniae  fulciendae  hanc  addiderunt  Judaei  5 
quum  2  Reg.  17.  30.    inter  Deos  Samarita- 
norum  KD'PK  A$m*  recenferetur,  Samarita- 
nos in  Pentateuchi  initio)  ita  legere ,  inprin- 
cipio  creavit  Afma  coelum  cr  terram ,  quod 
quidamex  DCT  Nomen  five  Detts ,  (undc 
n  Dj  IBM* 


f8         DI  SSERTATIO   VII. 
HD-mm  &TK  ex  T)  pto  Elohim  ledo . 
ortum  ;raxiffe  volunt,  quod  pec  ipftm  tamen 
in  Pentateucho  Samaritano  «tat.     Alterum 
*ft,  quod  obverfa  facie  ad  montem  Garizim 
orarenc,  eumque  montem  benediclum  &  cul- 
H  diyino  unice  dicatum  ?  &  facra  quaedam 
depofita  ftb  eo  eft  abfeondita  jadarent ;  quam 
rem  quum  plane  .fabubfatn  «fle  perfoafum  ef- 
iet  Judaeis,  venitiis  in  mentem  qui  facrorum 
vaioram  occultationem  fub   monte  Garizim 
3gnorabant,  ilia  quaeabfconditaillicdicebant 
Samantani  non  alia  effe  poft  ,   quam  idol* 
quae  Jacob  abdidit  fub  quereu prope  Sichem , 
&  abufi  funt,  in  hac  quoque  parte  Samarita- 
nos  onerarent,  tmx&m  31-4-  quamvisibi 
non  Kub  ipfo  monte,  fed  quercu  vel  planitie 
ilia  dfe  abfeondita  dicantur.     Sic  utantiquio- 
rem i  putem  lliam  Samaritanorum  traditionem 
de  facrorumvarorumoccultatione,  cujusjofe- 
phus  jam  meminit,  hoc  Judaeorum  comment 
to  ,  quod  idol»  a  Jacobo  abfeondita  adora- 
rent  j  &  tota  ilia  fabula  de  idolis  fub  monte 
Ganzimlatentibus,  non  ex  Gen.  35.  a.  fed 
primum  ex  traditione  ilia  Samaritanorum  or- 
tum traxerit,-  ad  quam  firmandam  conferre 
««tum  ilium  Gen.^,  crediderunt.     Epipha- 
mu»  ubi  de  idolis  iisfub  monte  abfeondkis 
■agit,  ita  de  11s  loquitur,  ac  fi  infeii  fimula- 
crailla  a  Jacobo  abfeondita  adorarent ,  &acfi 

tan- 


DE    SAMARITAN  S.  59 

:antum  in  Gen.  35.  oculos  haberet  intentos; 
ilium  tamen  ptababilius  fie  totam  hanc  fabu- 
lam  primo  orta'm  ex  ilia ,  quae  inter  Sanlarita- 
nos  erat,  tradidone,  de  qua  Tom.  1.  harum 
Dijftrt.  fag.  1 5 1 .  egi  fufius.  Quo  etiam  hoc 
tcftimonium  Theophanis  Ceramei  ,  Arehi- 
epifcopiTauromenitanivfacit,  qui,  non  Ja- 
cobi  tempore ,  (ed  poft  conftitutam  Samarita- 
norum  rempublicam,  illosidola  abdidiffe  Tub 
monte  Garizim  fcribit.  Haec  ejus  verba  font. 
Bomll.  3  &p*g*  265.     m0}mm^^^^ 

Jp#  UfU  to  $£*  orxpov,  wVrpoWft^SW  ™) 

^vrTftly   '£6g<#/«v  (ri€xf -ctsxr   ex«<^  p>sw- 
ydayimvfa.     'O  Af  iwrntems  ol  ^«e?*fr  t«* 

Qetiv  \sgtq    'Etfyx   TftTv  9twy  isomJv  wl  @<JeAv- 

twins  cw  '2*ju*g«w  w  u  ,&>  w  hdyu  w- 
srw  tw  op«  <stO<r*?*xi'  *j  ^5r#«wM v  4  9*a~ 
xAvth~v.  (  &?*  Affyrius )  riitiil  tmftatuS)  Ef- 
ram  Sacerdotem  r  divinarum  rerum  fcientiffi- 
mum,  bonis  morihus  Cr ■  wcowparabili  virtutt 
praedtmm  ,  w'm*  i»  SamariaWyUt  Hebraeo- 
rum  ritibus  ejus  incoUs  irtitiam*  <2?^  *«*» 
refctfrent  homines  ex  q  confociati'gemibus,  qm 
ibi  eram  ,  er  vererentur  ne  Efras  Deomm  Quo- 
rum abominanda  ftmulacra  demmretur ,  <?**  <» 
ifotofl  loco  momis  occultamM ,  fiadentes  bah- 


6<J        DISSERTATIO   VII. 
tantibus  Samariam ,  ut  in  quo  loco  quifque  de- 
gem^  in  montem  intendeva  animum,  O'ado- 
wet,  o-  Deum  invocam.     Tertmm,  quod 
occafionem  dare  potuit  Judaeis  idololatriam 
cxprobrandi  Samaritanis  ,    columba    fuit  in 
monte  Garizim  ereda  ,    vel  a  Romanis  ,  ut 
Samantam  fcribunt ,  vei  a  Samaritanis  ipfis, 
«t  diet  telefma.     Difertis  enim  verbis  co- 
Jumbae  cultum  iis  exprobrant.     Vide  fupra 
Biffmiiipag.^j.   Quartum>  quodgen- 
«bus  idobiatncis  Judaeorum  inimicis  faepefe 
ad/ungerent  ,   &  inftabiles  efient  animo,  fie 
ut  fe  Sidonios  dicerent ,    &  Judaeorum  ini- 
niicos,  quum  Syri  praevalerent ,  &  forte  multa 
la  gratiam  Syrorum  aliorumque  populorum  , 
quibus  parebant,  &  paffi  fint  &  fecerint  ipfi, 
quae  ilios  idololatrici  cultus  &  communionis 
cum  moribus  gentium  fufpedos  Judaeis  red- 
diderunt.      Quo    fpeftant  haec    verba  Cy- 
nJJi  in  Johann.   lib.  vi.  pag.  5<j8.      -0v 

iaiffAOi ,  pi/Amen  tinman  ^mon  iL  'Ea- 
Mnxors  „  ex«W  Aar^.  Non  enim  Mcu- 
ratus  erat  «pud  Samariums  Judaifmus  ,  fed 
permtxtum  quidpiam  moribus  peregrinis  o* 
Graecis  in  ipfirum  religione  inveniebatur.  Et 
naec  quidem  con/icio  praecipua  fuiffe,  quae 
anfam  dederunt  Judaeis  Samaritanos  idolola- 
tme  accufandi.    Quatenus  autera  jure  hoc  ab 


DE   SAMARITANIS.  6l 

>fis  fadhim  fuerit  5  jam  ex  iis  quae  diximus 
quere  arbitror. 

XXV.   Exiftimant  nonnulli  idololatriam  $.  xxv. 
amaritanis exprobrari  verbis  Chrifti,  Job.  iv.  Verb*chr'*» 

rVtrxwx  (xi\>  o  oiifiptr  en   jj  r*nj&i*  cm  ™*  nam%  j0j^ 
«JW«v   ls>v.     Kw  adoratis  quod  non  noflis '4.21.?*. 
foj  adorawus  quod  vovimus  :    ^a/a  /<*/«*  cxP^f** 
tudaeiscfl.     Quad  idola  innueret ,  per  illud, 
uodadorarent:  fed  necefle.non  eft  huncfen- 
im  verbis  Chrifti  dare  :    quum  convenien- 
iffime  de  iis  oppofite  ad  gentem  Judaeorum, 
Dbolem  Patriarcharum ,  &  folam  ha&enusEc- 
lefiam   Dei    dicatur    illos    adorare ,    quod 
ion  noverant,     Non  enim  Deum  noverant 
lamaritani  tali  cognitione  ,  qua  oportuit ,  & 
pa  falus  acquiri  poterat.     Tales  autem,  li- 
et  Deum  aliquem  colant,  &  norint  (novit 
:nim  aliqua  ratione  unufquifque  illud  quod  co- 
it  )  dicuntar  tamen  in  facris    Uteris  Deum 
ion  nofle,   &fine  Deo  efle  :  quomodonon 
le  gentibus  tantum  5  fed  &  impiis  inter  Ju- 
lafos  dicitur ,  eos  Deum  non  nofle.     Ado- 
rabant  quoque  Samaritani  Deum  talem,  qui 
montemGarizim  elegerat,ut  in  eo  folenni- 
ter  adoraretur.     Atqui  ille  Deus  figmentum 
eft ,  &  nihil  *  adeoque  ccrta  cognitione  nofci 
non  poterat  a  Samaritanis.     Verum  Judaei, 
c  contrario,  Deum  colebant,  qucm  certi  e- 

rant 


62       DISSERTATIO    VII. 

*  ... 

rant  ex  fcriptis  Prophetarum  ( quae  Samaritani 
non  noverant )  Hierofolymis  locum  cultus  fui 
elegiffe.  Et  hue  potiffimum  videtur  Chriili 
oratp  fpedare  5  quia  hoc  erat ,  de  quo  mu- 
lier  ipfum  interrogaverat ,  locus  fc.  &  modus 
cultus,  non  objedum. 
€  XXVI  XXVI.  Appellant feipfos  paffim,  quum 
simarha-  ^e  §j  loquuritur  Samaritani  in  hoc  Chronico,* 
ntfe  appeL  (J*j>)^)  (_/>>  Filios  Israelis  ( quamvis  in, 
Untjiltos  ultiitiis  Capitibus,  quae  ferioribus  faeculis  vi- 
-*'**"•  dentur  reliquis  adjeda  ,  fe  Xj-^-^ySama* 
ritanos  aliquoties  vocent)  &  in  Epiftola  fe- 
cunda  ad  Eximium  virum  ,  Jobum  Ludol- 
Fum,  data,  fe  ignorare  fcribunt  ,  quid  no- 
minis  fit  Schomron  ^  unde  Samaritani  vulgo 
dipuntu'r:  effe  autem  fe  *?X"W*  'J3 ,  filios  Ifae- 
lis  y  &  6rnnes  oriundos  ex  pins Jofephi 
pHiTl  jufli  (ita  &  Mohammedanr  ilium  Jtfp 
triarcham  appellant)  e  tribubus  Evhraim  e^ 
Menace  &  e  filiis  Levi  £r  filius  Pinchaft , 
plii  Eleazaris  ,  plii  Aaronis.  Quod  autem 
fcribunt  fe  ignorare  quid  fit  nomen  Schom- 
ron, apertefalfum  eft  ,  nam  nomen  montis 
Schomron  qjj^^x,  (unde  hi  didifunt)  ex- 
tat  in  hoc  illorum  Chronico  :  quern  textum 
parte  i.  hamm  Dijfertationum  pag.  125.  ex- 
hibui.  At  forte  pro  nomine  viri  illud 
Schomron  habuerunt ,  quia  CL  Ludol'fus  illos 
flios  Schomron  appellaverat ,  &  hoc  fenfu  di- 

xerunt 


DE  SA  MAR  IT  AN  IS.  6^ 
xeruiit  fe  id  noineti  igriorare.  Ceterum  & 
Egrcfippns ,  citatus Eirfebio  lib.  iv.Hiftor.Ec- 
chf.c. 22.  Samarkas  inter  vusg 'Icfoui*  filios 
ffraelis  recenfet. ,  Ghryfoftomus  quoque  in 
HomiL  ad  Jok.w.  'O*  Jt*To<>t£Vm  »  Xa/Am- 
tetroy  «'&'  V^A/ta?  fazyovla.  Qui  moniem 
Samar'tm >  incvlunr\  non  appellaniur  Samariiani 
fed  Ifraelitae.  Unde  patet  illos  jamolimiio- 
men  Samariranortfm  rcfu'giffe '  &  adoptaffe  hoc 
filionim  Ifraclis  five  Jacobi  ,  ut  engines  fuas  ma- 
ris occulerent.  Ita  &  Amntonius  in  Catena 
Patrum  in  c.  $.    ^Qhatims:   'So^^nr**  on 

<$[*#* "iiv^w.  f  :'ItfJC«6."  "SafflaritaM  ,  qui 
genus  ducurftr  e^-gente  Medorum  tr  Perfarum 
dictmfieJfepofteroiJacoWEt  Cyrilfusin  Com- 
went.An  ^hanmiv.ii.  Zctp&gurm  pev  ft» 
«  AAo}*v sft  B#6vA6>V &v  >*p  SiiavMV  mxltyct,  SI  ^ 

aw.  m&f'juf'-S[AOfiv  -n  %$  ji/row*  T<?y  1k- 
cj#/«v  aiKXvlzG  x®$osbsi'[ohifa~iT$f  cAiiivm  A#-  , 
Tge/«$  aV  lrtu-cw'-^V6^ua^6y7b,'  JJ  toft  laJWW 
mdfolaiv  i7&tv%tfv!  fatX$M,  *KS?ijr?»t^  "S  #> 
©vice;?  «A^kd'-n  WT  laxw.S  l£^wto*  ;pl$fc  T  w 
Ixpcl^&v  ih&vlttl  hi  irteixr  "O  >*£  5  Not- 
6«t  Isgo&^ ''#**$  Icr^jjA  uvwyii^txA  <pu- 
A<*V  x}  to  jjjujct/   <pt>A'fc'  *£<pp<»ijU",-  tfWprf  f*e* 

T?£  'isfVffXhqfA  X&W  XtfigflV  lYtf  'PoSoflJfrf   /3&<n~ 


64        DISSERTATIO   VII. 

Xctpclfictv  ij  oiW  b>  4»r$  <2    573A&   itelp&re 
Stmaritani  alienigenae  ,    Babyloniorum  quippi 
colonic  Jacobum  tamen  patrem  venditant  du- 
plies hac  ratione.     Vietnam  quidem  Cr  confer- 
winam  Judatis  regionem  quum  haberent ,  non* 
nulla  ex  eorum  cultu  facro  exprefferunt ,    cr 
Judaeis  patribus  gloriabantur.     Altera  autem 
Cr  verior  ratio  eft  ,    quod  plerique  Samariae 
incolae  a  Jacobo  genus  ducerent.     Jeroboam 
tnim  filius  Nebath  y    congregatis  decern  tribu- 
hus  Ifraeliticis  ,    cr  dimidia  tribu  Ephraimi 
profeBus  Hierofolymis  regnante  Roboamo ,  filid 
Salomonis,  Samariamoccupavity  in  eaque  do- 
mos  Cr  urbes  exflruxit.     Liquet  illud  etiam 
ex  Job.  4.12.     Num  Tu  major  es  patre  noftro 
Jacobo?  Quod  autem  aliquos  exfuorum  nu- 
mero  faciunt  pofteros  Pinchafi  ,  fit ,   puto , 
ut  fucceflionem  Sacerdotum  fuorum  »    quos 
adhuc  habent,  ftabiliant.     In  hoc  Chronico 
Pinchafum  ideo  vocant    \-±j>}  Patrem    no- 
strum :  utque  certa  generis  propagatio  confta- 
ret  ,   Genealogias  olim  a  Levitis  fcriptas  efle 
Cap.^S.  tradunt  ,  at  poftea  libros  Genealo- 
gicos  fibi  ablatos  fub  imperio  Hadriani  con- 
queruntur.     Benjamin ,  in  Itinerario ,  quoque 
memorat  illos  gloriari  DH£)K  DDtt^D  DH  O 
fe  ejfe  ex  tribu  Ephraim ,  &  efle  fibi  Sacer dotes  e 
femme  Aharonis.     Et  jam  Jofephi  9A(%*ioho- 
yx  tempore  dicebant  fe  efle  Jofephi  pofteros  uti 
yidere  eft,  Am.Jud.ix.i+  XXVII. 


DE  SAMARITANIS.  6f 
XXV'IL  Traditum  eft  in  facris  Uteris ,  *  xxvil 
Regem  Aflyrlorum  Salmanaflarem  Ifraelitas, Deoriginil 
i.  e,  reliquias  decern  tribuum  ( antea  enirn  bus  Sama- 
Tiglath  Pilefer  AfTyriorum  Rex  incolas  Gz\i-r"*norum- 
Iaeae,Gileadis&  quarundam  regionum  affinium 
in  Afiyriam  tranftulerat  r  2  Reg.  15.28.)  ca- 
ptives abduxiiTe  in  Aflyriam ,  &  illorum  lo- 
co mififle  in  civitates  Samariae  homines* ex 
Baby  lone,  Cutha,  Ava,Emath,  &  Sephar- 
vaim ,  -  qui  ab  eo  tempore  poflederunt  Sama- 
riam  ,  &  habitarunt  in  urbibus  ejus ,  2  Reg. 
17.24.  Hi  vero  quum  a  leonibus  infefta- 
rentur  >  quod  Deum  non  timerent  5  mifit 
R$x  Aflyriae  ununi  e  Sacerdotibtis  Ifraelkis 
captivis  5  qui  novos  illos  Samariae  incolas  Dei 
cultum  doccret.  Quae  res  tamen  hunc  modo 
eventum  habuit,  ut  &verum  Deum,  &ct al- 
ios fimul5  colererit  5  quae  religio  Samaritana 
poftea  di&a  eft.  Hae  primae  funt  Samarita- 
norum  origines  ,  uti  in  Sacro  Codice  tra- 
duntur.  Sed  horum  &  recentiorum  tempo- 
rum  Samaritani  ab  ipfo  Jofua  cultum  fuurn  in 
Garizim  arceflunt ,  &  fub  Pontificatu  Eli  Ju- 
daeos  ab  iis  feceffionem  fecifle  tradunt.  De- 
inde  non  Salmanaflarem  ,  fed  Nebucadneza- 
rem9  Regem  Perfiae,  prim'o  Judaeos  oppu- 
gnafle,  &  Hierofolymas  evertifle,  moxcon- 
verfa  mole  belli  ad  Ifraelitas  ^  i.  e,  Samarita- 
nos ,  illos  difperfiffe  in  terras  peregrinas  qua- 
E  qua* 


66    /    t)IS$ERTATIO   VIL 

quaverfum ,  juxta  praedidionem  ,  Deut .  1 8 
64,  &  fubftituifle  loco  Ifraelitarum  <J*>?  ^y 
0"y*)5  populum  e  Perfia ,  qui  cum  ibi  in 
feftaretur  terrae  fterilitate  ,  permififTe  Nebu 
cadnezarem  reditum  &  Judaeis  &  Samaritani 
five  Ifraelitls  :  Hos  vero  ad  montem  Garizim 
illos  Hierofolymas ,  efle  profedos.  Mirus  ei 
in  hifce  ava^ovifrjuof  ,  &  ftupenda  confufic 
Haec  duo  tantum  notabo.  Samaritanos  inco 
larum  novorum  addudionem  in  Samariam 
non  Salmanaffari  ,  fed  Nebucadnezari  ,  tri 
buere :  quod  &  Epiphanius  videtur  credidii 
fe5  ita  fcribens  in  Anacephalaiofi ,  pag.  133 

t&Tv  ra    Soy/xctTK  ,   jusra   Je  i?  «v^tf  'JEAAjjva 

#pa<p#cnv  hXvitytos  &rzi  t»*  ^qvwv  NctS^c 
Sovocrog  (£  TJJVTafy  'lxSoticov  #!%(*% he* <n&,  Sa 
maritanifmus  cr  Samaritan  Hujus  orige  a 
Judaifmo  deduckur  5  qmetfe$arum  apud  Grat 
cos  divortiis  O*  eaxum  decretis  ac  dogmatih 
antiquior  eft.  Nam  e  finu  Judaifmi  prodi 
circa  Nakuchodonozjoris  O*  Judaicae  capHvi 
tat  is  tempora.  Epiphanium  ex  hoc  loco  Chrc 
nici  noitri  illam  opinionem  mutua.tum  efl 
conjicit  CLVogelfangius  in  Excrcit.  Theoty 
pag.  121.  Secutus  eft  nunc errorem Epiphani: 
vel  defcripfit  potius  Damafcenus  in  libro  d 

Hat 


DE   SAMARITANIS.  6/     \ 

Haerefibtis.  Alterum  eft,  quod  de  novis Sa- 
mariae  colonis  loquentes  5  lolos  Perfas  me- 
morcnt.  Ita  etiam  tempore  Antiochi  Epipha- 
nis ,  ut  rabiem  ejus  efFugerent  ,  dixerunt  fe 
&niwt  TlzfiiTuv  ^  M»j<J«V  5  Perfarum  cr  Me- 
doYum  colonos.  Jofeph.  Antiq.  Jud.  xil.  7. 
Qui&  Cutham,  undeCuthaei  DWJM3  di- 
&l  funt>  efle  tdxvv  nvd  ft  m&fAQv  bfHi^iSi% 
locum  &  fluvium  in  Per  fide  fcribit  lib.  ix* 
Ant.  14.  Atqui  in  Chaldaea  duas  urbes,  no« 
mine  Cuthae  cJ> ji=^di&as,fui{le  novimus* 
nonlongea'Babele:  quare,  qiium  Cuthamox 
cum  Babele  in  Sacro  Codice  jungatur ,  altera- 
tram  ex  iis  innui  probabile  eft  :  quumque  faepc 
Babylonia  fub  Imperio  Perfarum  fuerit  9  hinc 
urbs  Perficadici  potuit,non  autem  Perfidis.Te- 
ftimdnium  de  Cuthaex  Geographo  Arabe  ex- 
hibuit  Vir  in  his  liter  is  fummus,  Thomas  Hyde*  . 
in  reconditae  eruditionis  opere  de  Relig.  Vet* 
Perf.  p,  80.  Et p.  7p-  oftendit  nobilem  fuiffe 
urbem  Cutham  5  quod  erederetur  natale  fo- 
lum  Abrahami  Patriarcha.c  fuifle,  Pag.  au- 
tem 39  etiam  fluvios  nomine  Cuthi  di&os 
memorat  :  quod  &  Jofephus  fcripfit.  Ab 
ifta  ergo  Cutha  ,  celebri  Chaldaeae  urbe  5 
prope  Babelem  fita  ,   di&i  font  Cuthaei  & 

crrvo 

XXVIII.  Quod  &z  Corah,  quem  mo- j.xxviit. 
Carw  yocat  fcri-  pe  corah, 
z  pt©r 


re  Orientalium   vjj 


68         D  I  S  SE  R  T  A  T  I  O   V  I  L 

adfafi-  ptor  Chronici -Samaritanici ,  Cap,  i.  narrat, 
mamGe-  fapit  traditiones  Mohammedicas.  Uc  enim 
henme       <je  jpfo  n0minc  nil  dicam ,  quod  non  Corah 


manjione 
detrufo. 


nip 


id  fcribitur    Num.  16.  1.    fed 


y  5     uti 

uji/^*  Carun  pronunciat , .  uti  in  Alcorana 
fieri  folet,  quod  omnes  imitantur  Mohamme- 
dani ,  nee  quod  ujj^ — ^  ^  C^>  Patrue- 
lis  Aharonis  appelletur  5  eadem  phrafi  qua 
hi  uti  folent  ,  hoc  mihi  ex  traditionibus 
Orientalibus  hauftum  videtur  *  quod  di- 
cat  ilium  defcendiffe  oU*JJ  ^^JLJl^l 
ad  manftonem  infimam  Gehennae,  Novi  e- 
quidem  Judaeos  ipfos,  praeeunte  Talmudey 
infernum  in  manfiones  feptem  D^VD  HIOISP 
diftinguere ,  &  in  earum  numero  feptimam  ef- 
fe  eamque  infimam  quae  fVnnn  jHX  terra 
infima  iis  nuncupatur ,  quamque  GraecirapS- 
fiov  appellarunt.  At  ilium  locum  Judaei  non 
adfignant  Coracho  ,  fed  manfionem  tertiam. 
Verum  Mohammedani  funt ,  qui  manfionem 
infimam  Gehennae  iftiufmodi  hypocritis  adfi- 
gnant ,  quales  Korach  cum  fuis  erant.  Vide 
Swat  am  iv.  Comm,  144.  Juvat  exmanufcri- 
pta  hiftoria  Prophetarum  Keffaei ,  &  nomina 
harum  7  manfionum  5  &  illos  quibus  deftina- 
tae  funt  ( quamvis  in  iis  omnes  non  conve- 
rsant )  exponere.  Prima  manfio  appellatur 
^^  Gehenna  ,  deftinata  ^txSra)!  <J^ 
iis  inter  Mohammedanos  3  qui  gravium  pec- 

cato° 


DE    SAMARITAN  IS,  69 

catortim  rei  funt.  11.  o^  Laday  m  qua 
erunt  cultores  idolorum.  CI.  Hottingerus  in 
Append.  11.  ad  Grammat.  Cbaldaeo-Syriacam^ 
pag.  190.  haec  enarraturus  ,  male  fecundum 
hoc  inferni  receptaculum  vocat  y.^A^=_31) 
quae  vox  graviora  peccata  fonat,  3c  ad  prae- 
cedentia  pertinet.  11 1.  aJaazOl  Alhotma 
Gogo  &  Magogo ,  &  qui  ipfis  fimiles  func. 
iv.  ^-SoaJJ  Alfair,  Satanarum  locus,  v.  j**** 
Sacar ,  eorum  qui  preces  &  eleemofynas  ne- 
gligunr.vi.  jv^sxatxJ)  Albazjim,  Judaeorum , 
Chriftianorum  &  Magorum.  vii.  &zJ^-~q-)\ 
Alhaviat ,  hypocritarum  ,  qui  externe  religio- 
nem  veram  profitentur  ,  intus  pietate  vacui. 
Hinc  puto  liquere  cur  Carun  ad  feptimam 
Inferni  manfionem  ablegetur.  Qui  autem  le- 
gere  vult  Hiftoriam  Caruni ,  ^ti  a  Moham- 
medanis  traditur  ,  confulat  CI.  Gentii  notas 
ad  Guliftan  ,  ad  pag.  54. &  CI.  Herbelotii  Bi- 
bliothecam  Qrientalem,  ad  hanc  vocem.  E- 
go  folum  hocEpigramrnaPerficumexM.  S.to 
Buftan  Scheich  Sadi  adponam ,  in  quo  men- 
tio  diyitiarum  Caruni. 


kAs      .  'C—s    \  :i 


:\j  •   pJ 


.u 


E  3' 


yo         DJSSERTATIO   VII. 

i^J^J^   (&tec\*  ^j^VJi    ^rv; 


ijj>  i^ac 


i/T 


;o    &3:\i) 


/,.<r- — n>  4>M— *3 


D/#/>  aliquando  ftultus  in  Perjia 

Ad  Couroem :  O  haeres  regni  #  Sjam 

#  ( Sjam  fuit  fextus  Rex  Perfiae  9  qu 
vulgo  t>^4^  Sjamfchid  dicitui 
«3^  &W  vetcri  lingua  Perfica  fo- 
km  fignificat.) 

Siquidem  penes  Sjamum  manftjfent  regnun 

CT  folium, 
Quomodo  ad  te  tiara  regia  ,  O*  thronus  • 

perveniffem} 
Etiamfi  divitias  Carunis  in  manu  haberes. 
Nihil  maneret   ex   its  ,     nifi    quod   alii. 

das. 

XXIX,  Hifloria  Bileami  tarn  ar&e  con- 
D7aftu<&)ung&w  cum  narratione  fcortationis  ,    cujuj 
confdtoBt-  fe  reos  fecere   Ifraelitae  cum  puellis  Moabi- 
tlejs,  ut,  licet  Num.  25.  1.  non  dicatur  hoc 
confilium  a  Bileamo  Moabitis  datum  effe ,  fa- 
cile tamen'conjicipoflet.     At  clare  id  ipfum 
dicitur  a  Mofe  Num.y  r.  16.  de  iftis  puellis 
loquente,  Nonne  iftae  funt  quae  deceperunt  I- 
fraelitas  adfuggejlionem  Bileami  9  DI^?3  13*13  r 
Et  clariffime  ,    Apoc.  2.14,  "Oii^i^is  ixil 

lit 


5.XXIX. 


learnt» 


DE    SAMARITANIS.  JT 

'*iv  Btf  A#*  fbkKsh  crxdviahov  ivumov  r  v7«V 
'io-gj^A  Qxytfv  etJcohoQvTDc  f&jj  aflfvsuVaj.  Sa~ 
maritani  noftri  fufius  totant  illam  hiftoriam 
narrant5  "&  confilium  a  Bileamo  datum^,  ica 
in  probabile  fie  Hon  aiiter  ab  ipfo  datum  fuif- 
fe.  Res  eo  redit.  Bileamqs  5  quum  fruftra 
imprecationibus  tentaffet  nocere  populolffae- 
litico  ,  tandem  Moabitas  ita  fere  alloquitur : 
Rogatis  me,  qua  ratione  hunc.populum  fit* 
perare,  aut  finibus  veftris  arcere,  poflitis.  Vi- 
detis  id  me  fruftra  per  vota  &  diras  tentafle. 
Fruftra  vos  quoque  eritis ,  qui  vi  aut  dolo  hanc 
gentem  deleri ,  vel  vinci ,  pofle  cxiftimatis  : 
Stat  enim  pro  illis  Detis  &  Angeli.  Quam- 
din  autem  Deus  iisfavet,  afiumeft  de  omni- 
bus inimicis  qui  illorum  perniciem  meditan- 
tur.  Quod  fi  hoc  fieri  poflit  5  ut  Ifraelitac 
in  peccatum  inducerentur  5  tunc  Deus  eorum, 
qui  San&us  eft ,  &  peccatores  odio  habet ,  il- 
los  defendere  nollet ,  &  fie  ,  auxilio  Divi- 
no  deftituti,  facile  fuperarentur.  Haecmihi 
unica  &  aptiffima  via  judicatur  5  qua  poffent 
vobis  fubjici.  Quod  fi  porro  rogetis ,  in  quae 
peccata  maxime  proclives  fiht  eorum  animi, 
Idololatria  eft  &  fcortatio.  Adutramque  al- 
lici  debent.  Seligite  formofiffimas  ex  puellis 
veftris  9  &  mittite  ad  caftra  Ifraelitarum  die 
Sabbathi ,  quo  feriantur  &  in  otio  funt  5  ut 
animos  eorum  capiant  >  nee  corporis  fui  ufum 
E  4  con- 


Jl  DISSERTATIQ  VII. 
concedant  antequam  (amoris  teftandi  gratia) 
ex  cibis  idolothytis ,  quosmanu  gerent,  ede- 
rint ,  aut  Deos  earum  coluerint.  Ipft  Regis 
filia5  (confer Num.  25.  14*15.)  curruvecta, 
qui  celeritate  vcntos  aequet  ,  praeccdens  ad 
Tabernaculumtendat,  &  Ducem  Ifraelitarum 
allicere  conetur^  quo  in  errorem  indudo  re- 
liqui  facilius  feducentur.  Huic  confilio  ob- 
temperarunt  Moabitae :  quod  nifi  illam  hifto- 
nam 'ex  Chronico  noftro  Samaritano  jam  exhi- 
buiflet  CI.Hottingerus  in  Smegmate  Orient  ali 
fag.  446.  earn  hie inferere  potuiflem.  Jofe- 
phus  eodem  fere  modo  rem  narrat-  unde  ex 
antiqua,  &communi,  traditione  videtur  hau- 
fta.  Itailk,  Amiq.lib.iv  c.6.  Balaamum 
induck  loquentem.      To  $i  KG^lm  yh®. . 

*m  xt  afofj  Tig  cutU  TPu^Koy^  ZfeQfci- 
p«g."  UfivQia  yy  \9y  ^  T£  fa*  ^ftV 
$ni  ircwiig  km*  %  pqjlv  jar  *  «J^  ^^ 
WW  sra'V  lA^ri/  ,  w|>'  f  £  imhoirn  nuv- 
71?.  '    ^pitim  J'awnic  oAiyx.  n£  £  ^Y  oA/- 

<nv  cRriqJGu  t  i7r»yxyovlm  cuimtf  tus  /3**- 
Gttf^  'T^sft  ?  ei  vhlw  hoc  &&?  $&%»v 
xoupiy^  koc?  avTw  nfa'vw  mfym  ,    w^oil'  *v 


D  E   SAMARITAN  IS.  73 

hngsntSj  nip^oni  tskyfiov  iovpivou;  $  cyK&tvaiv 
Sgpmmfx   X]   JtopzvQig    ovietvcy    ivTs   vzccncu? 

'vifjwg  K*  *riv  jnsrxg  mutzT?  $4(x5{uqv  TtfAxv  jsay ' 
cm}  MaJi&viloov  y^  MuaGflwv  dQwrnv,  e,Ov- 
-reus  ydy  obvivtf  tcv  tyeiv  dg}i(r%rt$wi .  Hebraeox 
rum  genus  nunquam  plane  interibit,  nee  hello  nee 
pefie  y  nee  fame ,  nee  ullo  alio  cafu.  Deus  enim 
cur  am  illorum  habet ,  eofque  fervat ,  ne  clades 
aliqua  its  obveniat ,  qua  omnes  delerentur*  In- 
ternum tamen  quaedam  non poterunt  vitariy  qui- 
bus  ad  breve  tempus  adflitti  9  mox  magtsquam 
ante  jlorebunt ,  cajiigatione  ejufmodi  ad  fanita- 
tern  revocati,  Quapropter  fi  brevem  viUoriam 
de  illis  reportare  vultis ,  hoc  confilio  voti  com- 
potes effici  am.  Fili as  formojijfimas  5  quaepul- 
criiudine  fua  mentes  eorum  expugnare  pojfunt  > 
quantum  fieri  potefl  cultas  &  ornatas  mittite  5 
ut  circum  cafira  eorum  obverffntur  ,  O*  juve- 
nibus  complexes  expeteniibus  faciles  fe praeheam^ 
ubi  vero  cupidine  captos  viderint  ,  fubito  fw 
gam  pmulent :  rogatae  vero ,  ut  maneant  9  non 
annuant)  nift  perfuafis  y  ut  reliBis  patriis  U gi- 
bus O*  xultn  Dei9  a  quo  eas  acceperant  ?  T)eos 
E  5  Mi* 


74         BISSERTATld   VII. 

Midianitarum  <r  Moabitarum  colam.  It, 
enim  Deum  fibi  irattm  reddent.  Conferamu: 
cum  hifce  jofephi  Philoncm , /^r^o^  i.de  vi- 
ta Mofts,  cujus  hacc  verba  font,  de  confilk 
BileamL  'BSwg  yip  'ZSgptoi;  plav  o  Joy  dhcS- 
9rm^G%>vopi*v,  $0 '  hayntvt  %  uzoXotci<XA 
fAzye&As  x*x£y  ^jg  ptigov  Kotwv  oitriGfav  «- 

fje*f-  Ji'07  3<«p  5  #*zsy  ,  &j  tj^ag/oi  yuvaT- 
Kt$i  to  ^oscnAgv  3  2ij^tpl|ror^  Try  otyiy  Irgpay, 
*Av*7f  J'  s/JgyJ  ^u<*&oy  ivdAcal^  j  yvvcw&g  iv- 
po;$<V  -raft  h  mgM&&*&?&$  Uv  Shrgi- 
4>W  pM%.(Hh  &  Sv}fAQ<niv{v  ,  dyMfftvffWTcti 
Wv  f€0T»TK  r  dvltmxhw.  'T^yijUof  J*  «J- 
t*&,  f*rf  iw>V  i/l#if%gfl9rq  Toft  fy\g<n  w 
4p$v.     'O  ^?p  uTiKKrfjLos  i3zmvl£w  <mg  opjuaV 

X*X*li$*Qi  Je  T*tt  SfafypicHg  sTrcyfl'  vlsrojug- 
&£<n  Jg5?y  ts  ^  awV^y  ttj oV  Jg  w  *t«  2^5- 
Ktipevoviegtwv  Myilca  $pr*4kjtitl  <rig  t  3W 
w  $$&  a\&ty[Aivaiv  ,    *  &S/4K  fcifr  QfMhiou; 

ftotf  m'  mtT&ce, ,  ptlaGuXii v  Jg  itpfayg  avkf 
iyd.  ^  Ulvg  Jg  poi  <rfg  jBi&&  fxtioiQoK^g  yi- 
votT  dv  >flSY}K@*7  nv  fyfy'erpg  jutla<r%2iv  T«Ty 
'«W"  timiSv  7T  ^  >tf7»ir  ,'  «$■  ciyx,K{Aot,<n  £ 
godvoig  $70%  *$ityvpctm  Shhhg^  £  J'  *Tf 

%o(fjy(mc  Mh   *tletirci9  HfayMwpb&  tit 

to* 


■ 


DE    SAMARITANIS.  75 

Aoj4(TWo\  #8ai^  v^n?ggw«  to~?  <r£2&it1q pi- 
vots way  f  <*<$&<;  $  nccOxs  i£ A©*».  Confcius  enim 
Bileamus ,  unlearn  viam  ad expugnationem He- 
braeorum  ejfe  peccatum  9  fc.  ft  impotenti  male 
libidinis  lentarentur  >  per  tioluptatem  inefcat9s 
conatus  eft  ad  gravlfftmum  fcdus  pertrahere, 
Sunt ,  inquit ,  in  regno  tuo ,  0  Rex ,  mulieres 
quae  forma  reliquis  praeftant.  Nulla  autem  re  vir 
facilius  capitur ,  mam  pulcritudine  mulierum* 
Si  harum  pulcherrimas  permiferis  ob  quaejlum 
vulgar e  corpora  fua9  facile  capient  juvemutem 
hoftilem.  Sed  praemonendae  funt ,  ne  rogatae 
ftatim  ufum  corporis  fui  concedant  :  haec  enim 
fitta  tergiverfatio  magis  accendet  &  incitabit 
eorum  depderium^  at  que  obtorto  quafi  collo  per- 
trafti  a  fits  libidinibus  5  nihil  non  patientur 
O*  facient.  Sic  ubi  amatorem  ajfeBum  vide» 
rit  puella  >  ita  Juperbe  loquafur  :  non  licet  tibi 
habere  mecum  confuetudinem  voluptatis^  nifi,  ab- 
jurato  ritu  patrio  5  eadem  mecum  numina  colas : 
nee  ante  credam  te  mutatum  quam  videam  non 
abhorrere  ab  nojiris  facris  O*  libationibus ,  quae 
in  delubris  nojiris  peraguntur.  Tummifer  ille> 
his  retibus  captus ,  conditione  accept  a,  (2*  re* 
pulfa  ratione  monitrice  imperata  faciet ,  firms 
redditus  [varum  libidinum.  Eadem  fere  tra- 
dunt  Mohammedani ,  uti  in  Keflaeo  videre  eft. 
Meminit  &'au&or  Chronici  ,  cap.  41.  B~ 
brorum  Bileami }  e  quibus  gentes  edoceri  cu~ 

pie- 


■7 6*  DISSERTATIO  VII. 
piebant,  quavfalfraelitaeperdipoflent.  Que 
rum  librorum  Orientales  iaepe  meminerunt 
ex  ilhsmagos,  qui  Chriftum  infantem  adc 
rarunt,  didicifc  adventum  Meffiaerati.  Vi 
'  de  CJ.Hyde  de  Reltg.Vet.  Perf.cap.^i.  &Her 
betonmn  m  Biblmbaa  Orientdi  pag.  528. 
f .  xxxt         'X  X  X.  Curiofe  folent  iriquirere  ludaei  In 

S£i,  JJgg*  Hm  deconverfioneaquirum  Ac 
euaeJe.  ¥^\ m  <angJ«nem  agunt ,  num  ea  per  Mo- 
fen,  aut  Mofen  &  Aaronem  fimul ,  perada. 
&  diverge  aquae  a  fingulis  percuffae  fint.  A- 
barbanel  jubet  nos  attendere  ad  Exod.  c.vn 
v.  17.18 .  &  conferre  cum  v;  19.  priQr  vet/ 
fiis  defenbit  partes  Mofis,  qui  extenfo  bacu- 

3W?f erat  aiuas  *wn  /*»«« ,  i. 

e.   Mi],  folas  }   aliarum  enim  non  fit  men- 
m     Ita  habent  verba  Mofis  ex  mandate  Dei  • 
7  Wp™***»  virgahac ,  quae  in  man»  meA 
ejt,  aquam  fiuminis  (male  quidam  hanc  vo- 
cem  n^Vper  rrw»  &  hie  &  alibi  transfe- 
runt,  nam  &  Nilus  &  Tigris  ,   maxima  flu- 
mina,  ita  appellantur  Amos  8.  8. Ban  12  <  ) 
&  vertentur  in  fimguinem.     Pifies  quoquelui 
Jwn  mfiumme  morientur,    cr  compmrefcent 
«quae,  ^affligenturAegyptii  bibenies  aLm 
Jummu      At,  quae  fequuntur  ,  partes  A  a- 
nam  videntur  defcribere,    qui  non  Nilum, 
led  rehquas  aquas  Aegypti ,  in  fimguinem  con- 
wrteret.     Dixit  quoqw  Deus  ad  Mofen:  die 

Aba,- 


BE    SAMMITANIS,         J  J 

Aharoni ;  Tolfy  virgam  Tuam  &  extende  ma- 
num  [nam  fuper  aquas  Aegjpti  &  fuper  fin- 
vios  eorum  <T  rivos  ac  p dudes  &  omnes  con- 
mgationes  aquarum  5  ut  vertantur  in  fangui- 
mm ,  &  fit  cruor  in  tota  terra  Aegjpti  1  & 
mox  de  xitroque  v.  20.  Feceruntque  Mofes  cr 
Aharon ,  ficut  Deus  praeceperat.  R.  Tanchum 
tamen,  in  Schemoth  Rabba  ,  &  Rafchi,  pu~ 
tant  Mofen  ipfum  virga  Nilum  non  ferliife, 
ne  videretur  ingratus  in  fluvium  ,  qui  fe  in- 
fantem  exceperat.  Samaritani  noftri  favent 
illis  qui  Nilum  a  Mofe  percufium  volunt  t 
quum  Jofuam,  cap.  7.  ita  introducunt  allo- 
quentem  dcfun&um  Mofen  <3-vd'  <J^^  W 
&iL^as>  O  Tu  ,  qui  jugulajii  Nilum  baculo 
tuo,  Eleganter  Arabes  jugulari  liquores  di- 
cunt ,  qjuum  inficiuntur ,  aut  aliis  rebus  ine- 
ptis  mifcentur.  Sic  &  Latini,  de  quibus  e- 
gi  in  D^rJ.  fecunda  de  NummisVeter .  Hebr. 
pag.18.  Hoc  addam  3  in  Lexico  Zjeuhari 
legi  &£>•■  y9  c— >5  /^&J5  <^Sx$  Jugulavi 
mm  ,  id  eft  ,  mifcui  Mud.  Eadem  plirafis 
J^5i  Jai  Jugular e  Nilum  Cap.  29.  hujus 
Chronici  reperitur  5  ubi  tamen  Scaliger  in  fuo 
exemplari  fubftituendum  judicabat  &&  per- 
putere,  quae  locutio  magis  obvia  eft.  Ego 
nihil  muto. 

XXXI.  Infignis  locus  eft ,  Jof  9.  3 .  ubi  J.  XXXI 
Sacer  fcriptor  enarraturus  dolum  Gjbeqnita-1*.*/* 

turn» 


*      78      ^ISSERTATIO   VII. 
Gibeonha-  mm,  quo  Jofuam  aggreffi  funt ,    ut  fall 
rum.         fuae   confulerent ,    ita  incipit   W^y  $» 

mm   mrv  my  ^mn  na  vo 
m  id^i  no-pa  non  dj  win  ;  ^ 

J&  mcolae  Gibeonis  audiverunt  quodcunque% 

fua  fecerat  Hierichunti  <£r>  Ai  :  Et  til*  etw 

s    fraudulenter  egerunt ,  CT  profeUi  funt  ,  cr. 

Torquent  interpretes  hae  voces   TXQT\  QJ 

illietiam,  &,  ut  Eruditiffimi  Mafii  verbis  u 

tar  ad  hunc  locum,  quorfum JpeBet  compare 

tio  ilia  quae  m  voculae  etiam  continetur.     Ne 

que  enim  nuper  aliquorum  hwinum  dolus  at 

que   aftus    eft   commemoratus ,    cum  quo  ifi 

Gabaonitarum  confer  atur.     Et  Talmudici  qui 

dem  ,    quorum  opinionem ,  mmis  profetto  ton 

ge  repetitam,  refert  R.  Salomon,  put  am  ham 

Gabaonitarum  fraudem  veluti  talwnem  ejfe  il 

lius  qua  uft  olim  faerant  filii  Jacob  ad  oppru 

mendos  Sichemitas ,  Gabaonitarum gentiles.    Ai 

poft  pauca  hunc  loco  fenfum  dat;  quum  fu- 

perioribus  verficulis  expofitae  edent  regulo- 

rum  per  Chananaeam  confultationes ,  confpi- 

rationefque,  neque  Gabaonitas  fihi  defuifle, 

fed  tllos etiam,  Hon  W >  fe oppofuiffe Ifraeli- 

tis,  non  quidem  vi,  fed  aftu  &  prudentia.  Quae 

mihi  videnturfufficeread  hujus  loci  explicatio- 

nem.     Sed,  quod  aliqu  is  primo  intuitu  con- 

Jicere  poflet  ex  hoc  loco  &  fufpicari  ,    ac  fi 

ipfi  Ifraelitaeolimfimilidolo  ufifiuffent,  quo 

hie 


-  .DE  SAMARITAN!!  79 
lie  utuntur  Gabaonitae ,  &  qua  propter  di- 
rt poflet,  Etiam  illi,  fcilicet,  uci  ante  ipfi 
[fraelitae,  eundem  dolum  adhibuerunt,  id  Sa- 
piaritani.aperte  harrant  in  Chronico  fuo5  uti 
veram  hiftoriam.  Exploratores  nempe  Hie- 
richuntcm  miffos  fimulafle  fe  venifle  e  Id- 
cis  longinquis  &c.  Et  id  poftea  Gibeonitas 
imitatos  ftufle  fcribunt.  Integrum  illud  caput 
13.  ex  Chronico  noflro  Latine  tantum  da* 
bo  ,  (  omiffis  obfervationibus  Criticis  circa 
textum  ipfum  ejufque  emendationem )  &  A- 
rabica  omittam  5  nelongior  fim.    ItaArabice 


mcipit.  (^^**?3FW  t>  y  CK>.  Pf»j&   &**** 


U) 


(j*a*,kx,)j2£l\J)  Quum  audiviffet  Jofua  fih 
Nun  Cananaeos  coliigere  exercitum  &  Gigan- 
tes  convenire  5  mifit  exploratores^  viros  fapientes^ 
prudentesy  fortes  &  religiofos  y  ut  luftrarent 
exercitum  hojitlem  &  Hienchuntem  ( \-=sz\ Hj^. } 
verfus  tender  ent ,  &  in  numerum  eorum  5  qui 
in  ea  erant ,  &  illorum ,  qui  fe  iis  adjunxe- 
r*nt9  inquirerent  5  qmhus  peraBis  reverteren- 
iur  cr  ipfi  quod  res  erat  5  fignifcarent.  Vale~ 
dixerunt  itaque  exploratores  exercitui^  €rim~ 
plorato  Dei  praeftdio  profe&i  funt,  fed  mutate 
habitu  fuo  perinde  ac  ft  e  locislonge  diffuisve* 
nijfcnt.  Callebant  etiam  omnes  Ungues,  qua- 
rum  in  cafiris  hojlilihus  ufus  erat  9  &  coepe- 
runt  fiere  (ubi  ad  hops  pervenerant.)  Hiver® 

qunm 


§0         DISSERTATIO    VII. 
quum  illos  de  flat u  fuo  interrogarunt  ,  hoc  re* 
fponfum  ab  exploratoribus ,  tulemnt.     Nos  lit- 
mus ex  populis  Orientalibus ,  (  lJ^&J)  ^Jjt)  q^c 
quafi  dicerent  ex  Saracenis :  nihil  enim  aliud 
notat  vox  Saracenorum  quam  populos  Orien- 
tates, licet  valgus  cos  a  Sara  didos  autumct )  o* 
mdiverunt  focii  noftri  gtfta  hujus  magnae gentis  * 
cui  in  defer  to  quadraginta  anni  exafti  funt  fine 
duce  ullo  auiviatico.     Porro  nunciatum  efl  coe- 
tui  noflro  ejfc iis  Dominum  ,    quern  ajunt  ejfe 
Regem  coelorum  Cr  terrae  5    &  pojfidendam 
iis  dediffe  noflram  O*  veflram  regionem.    Qua- 
rum  rerum ,  ad  nos  delatarum,  veritatem  ut  ex- 
ploraremus,  cr  certiores  eos  facer emus  5  focii 
noftri  nos  miferunt.     Quare  profetti  fumus  ad 
vos  e  loco  renioto  ,    &  vos  adhuc  in  negotiis 
veftris  eflis  occupati.     Gentis  illius  caftra  nos 
intravimus  ,    o*  deprehendimus  illam  perple- 
xam  er  vagabundam  per  defertum,  Crrever- 
tentem  (faepe  ad  ea  loca  a  quibus  erat  digref 
Ja9  id  eft,  oberrantem.)    Erat  autem  fecretum 
eorum^  quod  inter  ipfos  erat,  Deumeorum  Us 
iratum  ejfe ,  nee  ultra  duos  viros  ex  iis  t  err  am 
illam  ejfe  ingrejfuros  :  quo  bono  nuncio  percepto 
latti  €r  gaudentes  fumus  r  ever  ft.     jit  illo  tem- 
pore cognovimus  ea  ,   quae  fecerant  Sihoni  cr  I 
Ogo ,  cr  fojfeffionibus  O*  terris  eorum  cr  Re- 
gtbus  Moab-y  qnomodo  cap t was  abduxerint  mu- 
heresy  quomodo  infantes  ,  O*  gUrientur  fe  ve- 
flram 


£>E    SAMARITANI  S.  8r 

"am  regionem ,,  CT  deinceps  noftram  quoque 
traturos.  Fejiinavimus  itaque  ut  focios  ne- 
ros  de  hac  re  certiores  facer  emus  9  at  dum  ad 
los  proficifcimur  \  de  monte  defcendentes ■',  vix 
inlum  a  monte  aberamus^  quumtres  quatuor- 
?  virinos  aggrediuntur  CT  finguli  fmgidos  e 
ibis  capiunt.  Hi  nos  fiiterunt  coram  Rege  no- 
7  (Jofoaminnuunt)  qui  Mo  ft  Prophetae  in 
gnofnccefferat,  CT  vir  fratmifericors ,  man- 
ems,  *tf?o<wnA*»w  ,  er  fummae  firtitu- 
wis  $  cujus  oratio  frangere  apta  erat  animos^ 
tins  fermo  cor  da  homwum  fyndebat,  &  cu- 
\s  increpatio  mentes  reddebat  attonitas.  Si~ 
mlatque  ante  ipfum  conjliteramus ,  cognofcebat 
imina  nofira  €r  familias  Cr  patriam^  Cr 
mpus  quo  exieramus ,  €r  I  oca  per  quae  iter 
iftmeramus ,  denique  a  veritate  non  aberrabat 
i  ullo  verbo  quod  profirebat.  Nos  vero ,  prae 
letu,  credidimus  in  eum  XT  Deum  ejus.  At 
le  :  Fides  hujufmodi  quam  vos  profitemihi 
tantumex  metu)  mihi  pro  vera  non  habetur. 
Tihil  vobis  meluendum  eft.  Abite,  rediteCT 
kite  unicuique  cui  occurretis ,  erfociisvejlris, 
t  faluti  fitae  confidant t>  namquifugerit^fer- 
abitury  qui  manferit  ,  peribit.  Intra  hebdo- 
\adae  fpatium  ftabit  mihi  aqua  Jordanis ,  O* 
'aeccpit  Dominus  nojier  5  ut  tranfeat  populus 
us  r  nee  erit  arx  quae  claufa  manebit  coram 
lis  3  ubi  fepties  earn  circumivmnt ,  fed  cor- 
p  rmt 


82        DISSERX&TIO   VII. 

ruet  murus  ejus  &  peribum  fuperftites  ,  quoi 
in  urbe  invenient.  Urbes  Mae  funt  urbes  no 
firae ,  pojfeffiones  Mae  pojfejfiones  nojirae  a  Re 
ge  coelorum  &  terrae  (nobis  adfignatae)  cu 
jus  creaturae  0°  fervi  omnes  Reges  funt.  E 
haec  quidem  fumma  efi  eorum  5  quae  ex  ipj 
audivimus.  Didicimus  quoque  nomen  ei  tk 
yofuae  filii  Nun  >  qui  in  fugam  conjecit  A 
malekflm ,  interfecit  Sihonem  ,  fubjngavit  O 
gum  j  er  Reges  Midianitarum  Cr  Moabita 
rum  perdidit.  At  Vae  nobis  ■  &  vobis  c 
omnibus  qui  fein  ten  am  nofiram  aut  vejirai 
receperint.  Sunt  enim populi^  qui  nulliusmt 
ferentur  nee  ullum  fuperfiitem  relinquum  ,  fe 
terras  aliorum  occupant ,  nee  pacem  cum  ult 
ineuni ,  nifi  qui  a  nobis  €r  vobis  diverfusjii 
Nos  enim  habentpro  infydelibus  ,  impiis  ,  fu 
perbis  cr  rebellibus.  Quod  autem  optimum  en 
£r  nobis  cr  vobis  5  quifque  cum  familia  fua 
quanta  peri  poteji  celeritate  exeat  e  poffejfiom 
bus  fuis^  ne  poenitentia  ducantur  quum  ea  no\ 
proderit.  Et  perrexerunt  illi\  equisveBi^O 
it  a  dixerunt  unicuique  obvio  donee  Hierichm 
tern  devenirenty  ubi  agniti  fuerunt  O*  quaefu 
ad  necem.  Confugerunt  autem  ad  mulierem ,  cu 
nomen  Rahaby  nvtviontvlgjiobv  5  a-jij^AJJ,  cu 
jus  aedes  erant  prope  murum  arcis^  quae  eduxi 
eos  Crprotexit,  Mi,  qui  eos  quaerebat,  ajfi 
verans  eos  ejfe  reverfos.     Eo  tempore  utrimqu 

foe 


DE    SAMARITANIS.  83 

foedus  initum  eft ,  quod ,  fiDeus  O.  M.  urbem 
hanc  Us  traderet*  ipfam  fuperfiitem  fore  relin- 
quendam  cum  Us  qui  ex  gmte  ejus  in  ejus  do- 
mo  invenirentur.  Et  fltpulati  funt  Explorato- 
res,  ut  teBo  domus  fuae  impomret  fignum  ali- 
quod  5  quod  confptcere  pofprnt  5  eo  tempore  quo 
cognofceret  illos  ad  Urbem  accedere^  at  •,  de  il- 
lo  quern  de  ejus  familia  extra  aedes  ojfenderem , 
fefe  liber os  ejfe  a  [anguine  ejus  dixerunt.  Tune 
ednxit  illos  noUe  5  CF  Deus  falvos  eos  evadere 
voluit.  Hi  ad  Exercitum  reverfi  nunciarunt 
Regi  Cr  Sacerdoti  Cr  coetui  ip forum  ea  quae 
viderant  cr  quae  Us  acciderantj  Cr  quaecun- 
que  mulier  ilia  in  gratiam  eorum  fecerat.  Qui- 
bus  tota  Congregatio  refpondit ,  fe  parcere  velle 
mulieri  5  quemadmodum  Mi  cum  ea  conveneranu 
Et  fama  ejus  per  totum  exercitum  Jparfa  eji  f 
£r  tot  us  coetus  earn  cognovit, 

XXXI I,  Vix  quidpiam  in  Chronico no-  S- XXXII. 
frro  fufius  tradkur ,  quambellum  Jofuaecum  D^eS^$- 
Rege  Perfiae  Scaubeco  5  quod  undecim  ca-  /w^f. 
pitibus  enarratur,  quodque  jam  CI.  Hottin- 
gerus  in  Hijioria  Orient ali  ,  pag.6c>)  Cr  feq* 
inde  exhibuit :  quo  ledorem  remittimus.    11- 
lud  fragmentum ,  quod  ibi  Hebrai.ce  citatutf 
ex,  EBSttl  tJITDJ  "*SD  Libro  Chronico  Sa- 
mantanorum  fubjungi  folet  libro    Juchafin , 
at  non  eft  R.  iybrahami  Zacuthi ,  qui  audor      * 
ejus  libri  eft,  fedR.  Samuel»  Schuliam , qui 
F  z  notas 


$4«         I>ISSERTATIO  VII. 

notas  addidit.  Duas  tantum  paginas  in  quar- 
to (uti  vulgoloquunturBibliopegi,  impiety 
&  ,  quamvis  ilium  librum  D'TVDH  ^*Df 
Hebraice  quaefiverim  integrum ,  nondum  ta- 
rnen  reperire  potui.  ,  Non  pnto  tamen  eun- 
dem  efle  cum  noftro  Chronica  five  libro  Jo- 
fuae.  Sunt  plura  Chronica  inter  Samaritanos  > 
uti  Abulfetachi  &  aliorum ,  e  quibus  ilia  pe- 
ti  potuerunt.  Totam  vero  iilam  Hiftoriam 
Schaubeci  confi&am  efle  fatis  apparet  ,  ut 
alia  taceam  3  ex  ipfius  Genealogia  ,  collata 
cum  rationetemporum.  AitSchaubec,  cap, 
yt*  Pa£*  I75»  0**  f^—*>-  G->  (&>j£>  Lj) 
&JJ)  s£=»^\_^  (_54>-J!  gtjj  q.>  ^  ^  L^j 
^t*AxJi  ij^e  te>.jy£*.'  ^Xij  EgofumSchan* 
hec  5  pins  Hemam  ,  filii  Phut  ^filii  Cham  ,  fi- 
lii  Noachi ,  cui  Dens  benedixit ,  quum  ex  ar~. 
ca  egrederetur.  Erat  itaque  a  Noacho  quar- 
tos ,  uti  &  Eber ,  cui  oportuit  fuifle  circiter 
coaevum  Schaubecum.  Ita  enim  pariter  Ge- 
nealogia utriufque  protendkur. 

Noach. 


I.  Sem. 

II.  Arphaxad. 

III.  Scinch. 

IV.  Htber. 


I.  Cham. 

II.  Phut. 

III.  Hemam% 

IV.  Schaubec. 


Heber  autem  ex  hac  vita  deceiHt  circa   an- 
num 


DE    SAMARITANIS. 


fc 


num  a  raundo  condito  2188,  &  Schaubec, 
qui  fingitur  Jofuae  aequalis  5  quatuor  faecu- 
lis  poft  vixit»  Quod  fi  Jofuae  5  qui  ovy%po- 
y®-  Schaubeco  ftatuitur,  Genealogiam  con- 
feramus  cum  ilia  Scaubeci  ,  ma  jus  difcrimen 
apparebit.  Illam  ita  fere  a  Noacho  dedudam 
damus,  licet  nonignoremus,  dubiaquaedam 
mo  veri  de  iis ,  qui  Jofuae  aetati  proximi  funt , 
quae  hie  excutere  non  vacat. 

Noach. 
Sem. 

jirphaxad. 

Selach. 

Heber. 

Peleg. 

Rehn. 

Seraeh. 

Nachor. 

Terach. 

Abraham, 

Ifaac. 

Jacob. 

Jofepb. 

Ephraim* 

Beriha. 

Rephach. 

Refckepb. 

Telacb. 

F  3  t«t 


DISSERTATIO    VII. 

Tachan. 
Ladan. 
Hammihud, 
Elifama. 
Nun, 
Jofua. 
Quis  credat  inter  Noachum  &  Schaubectir 
tres  folummodo,  patrem5  avutn,  proavurr 
intercedere,  eofque  tarn  diu  vixifle  ,    contr 
ieges  illorum  temporum  $  &  inter  Jofuam 
Schaubeco  aequalem  5  &  Noachum  5  tres  8 
viglnti  ?    Adeone  fummum  Numen  faveri 
generi  Chami,  cui  maledixerat,   ut  tres  e: 
ejus  ftirpe  oriundi  vitam  aequaliter  produxe 
rint  cum  tribus  &  viginti  Semi  pofteris  ?    S 
vel  ad  hoc  unum  attenderent  Samaritani ,  fa 
tis  confpicerent  fabulofum  efle  hoc  Chroni 
con  fuum  5    nee  fidem  mereri.     Adde  quot 
cap.  26.     Schaubecum  non  Hemami  ,    fee 
(Jjz^  Ravani^  filium  appellent  >  quae  que 
modo  conciliari  poffint  ,   ipfi  viderint.     Ce 
terum  altum  apud  orientales  de  hoc  Schaube- 
co  filentium  eft.     Mohammedani  regem  Per- 
fiae  Jofuae  aequalem  faciunt  </0^   Naudar* 
odavum    in    ferie  Dynaftiae  Pisdadaeorum : 
quamvis  nuper  ad  me  librum  miferit  cixl$#- 
*ov  &  cciihiwov  Vir  Celeberrimus ,  Jacobus 
JMeyeyus  ,    Graccae  &    Exoticarum  lingua- 
rum  in  Athenaeo  Bremenfi  Profeflbr  dignif- 

fimus, 


DE    5AMARITANIS.  8/ 

fiffimus  j   in  quo  caput  erat  hoc  titulo  ^^S. 

-g^j&i   t>^c    ^jJ^   &JJ    O*.  f^JH  Oj~o 

Hiftoria  Prophetiae  Jofuat  fil.  Nun^  tempore 
Mamsjeher.  Fuit  autem  hie  Rex  Perfiae ,  cui 
Naudar  fucceffit.  Nee  ipfum  nomen  Schau- 
bec  norunt  9  fed  affine  c|y*&&  Schaibec,  qui 
filius  fuit  Toufchi  ,  firlii  Gingifchan  cujus 
pofteri  ad'huc  in  Transoxiana  regione  impe- 
rant. 

XXXIII.  Verum ,  quid  illud  eft  3  quod  j.xxxill. 
Cap.  4  3 .  lego  de  Samuele  Propheta  ?  oA~=3 j  z>  & 


<*V 


L^fc       k 


ft*. 


^==j}]^    -ac\AAA^5  F#/£  autem  Samuel  onus  ex 
tribu  Aaronh)  Levita  ,  Magus  ^  Crvir  infi- 
delis.    Horrefco  referens.    Scilicet  abeo  tern- 
pore,  quo  a  Judaeis  fecefierunt  Samaritani  9 
&  populus  quidam  hoc  nomine  a  judaeis  di- 
verfus  efle  coepit  ,   folam  Legem  Mofis  five 
Pentateuchum  pro  verbo  Dei  habentes ,  igno- 
miniofe  tradueere  reliquos  Prophetas ,  qui  a- 
liquo  in  honore  erant  ,  penes  Judaeos,   e  re 
fua  efle  crediderunt.     Eubgius  >    Epifcopus 
Alexandrinus ,  cui  multum  negotii  fuit  cum 
Samaritanis ,  tefte  Photio ,  aliquos  ex  iis  ,  prae- 
eunte  Dofitheo  ,  ££&&*  *  9**  vr&tpqruv , 
injurious  in  Prophetas  Dei ,  jam  fuo  tempo- 
re, id  eft,  faeculo  poft  Chriftum  fexto  bb- 
fervavit.     Quumque  maxinii  inter  illos  no- 
minis  Samuel  fuerit ,  mirum  'non  eft  (i  den- 
F  2  tes 


88        DI  SSERTATIO    VII. 

tes  illorum  juxta  cum  aliis  ejufdem  claritatis 
fit  expcrtus.    Nam  &  Ezrae  Scripturam  ma- 
ledi&am  in  epiftolis  fuis  vocant.     Quod  eum 
dicunteffe  ex  tribu  Aaronis,  non  debet  intel- 
ligi ,  ac  fi  ex  pofteris  Aaronis ,  aut  familia  Sa- 
cerdotali  ortum  traxiffet,  quad  aperte  negant 
facrae  literae*  fed  ex  eadem  tribu  ,  qua  Aaron, 
Levi  fcilicet.     Ita  etiam  loquuntur  Moham- 
medani  de  profapia  Samuelis ,  ( quern  J^^J 
Ifmoml  vocant  ,    &  a  quo  Caicobadum  Per- 
iiae  Regem  veri  Dei  cultum  accepiffe  fcri- 
bunt , .  benignius  de  eo  fentientes  quam  Sa- 
maritani)  ilium  oriundum  ex  tribu  Mofis& 
Aaronis.     Unde  autem  criminis  magiae  po- 
tiu's,  quam  alius  cujufdam ,  rejum  feceruntSa- 
muelem  ?    Credo,  quod  dicatur  poft  mor- 
tem fuam  arte  magica  a  muliere  faga  evoca- 
tus.     Eodem  illo  capite  magiae  pentum  quo- 
que  faciunt,  Pontificem  0U  Lli ^  quern  fin- 
gunt,  quum  jam  50  annos  natus  &  lis  ei  de 
Sacerdotio  mota  eflet  a  filius  Phineafi ,  popu- 
lum  congregate   <^W   Siluntem  ,   &  ibi 
aedincafie  u..w^^L.j  Vuov  Templum  >  ad  in- 
ftar  illiusquod  in  monte  Garizim  erat ,  quod- 
que  a  Jofua  exftrudum  olim  ferunt,  in  quo 
cum  fuis  poftea  facra  fecit.     Quo  tempore 
primum  Scliifma  ortum  dicunt  inter  ifraeli- 
ras,  fie  m  Judaei,  Elin  fecuti,  in  Schilo  fa- 
cra feccrint,  &  poll:  Hierofolymis :  alii  vero 

Jfrae- 


DE   SAMARITANIS.  89 

Ifraelitae ,  i.  e.  Samaritani  conftanter  adhaefe- 
rint  monti  Garizim,  &Sacerdotium  in  ftir- 
pe  Phineafi  continuaverint,  uti  in  Uteris  fuis 
nuperrimis  gloriantur.  Sequenti  Capite  44. 
ex  hoc  fchifraate  occafionem  fumfifle  Phili- 
ftaeos  fingunt  beilum  inferendi  Judaeis  ,  qui 
jam  minori  numero  erant  ,  in  quo  area  ca- 
pta  eft,  &c. 

XXXIV.  Juvat  &  Chronologica  quae- §. XXXI Vr, 
dam  ex  Chronico  noftro  excerpere  y  &  eo  qui-  E*™££ 
dem  magis,  quod  ilia  abeant  in  nonnullis  ab  f^olQm 
ratione  temporum,  quam  habet  Abulfetach  ?  ^/aj. 
recens  fcriptor  Chronici  Samaritanici  ,  quod 
ab  antiquo  illo  eft  diverfiffimum.  Cap.  1 5.  a 
mundo  condito  ufque  ad  tranfitum  Jordanis 
annos  2794  effluxifle  fcribunt,  quod.jamno- 
tavit  JlLScaliger  in  vafto  dodiffimoque  opere 
de  Emend.  Temper.  Lib. y  11.  pag,6z 5. quern 
vide.  Judaei  vero  conftanter  fcribunt  tranfi- 
tum Jordanis  contigiffe  anno  mundi  2488. 
Cap.  38.  &  40.  ab  Adamo  ufque  ad  finetn 
L.*b  )\  XJS.  temporum  gratiae  (quae  dura- 
runt  160  annos)  5054  annos  numerant  : 
ab  Adamo  ad  Alexandrum  3902  annos.  At 
Jlluftris  Scaliger  &  Hottingerus  in  Enneade 
Difp.pag.^j.  fcribunt  illos  numerare  3930. 
Et  hie  verba  -citat  ex  Chronico  cap.  46.  fed 
pro  eo,  quod  legit  0+bM%  30,  in  meo  co- 
dice  eft  v^D  ,  2,  Abulfetach  Alexandra 
F  5  a^-    , 


90       DISSERTATIO    VII. 

adventum  in  Palaeftinam  refert  ad  annum  mon- 
th 4094.     Ab  Adamo  ufque  ad  mortem  Ha- 
dnani  Jmperatoris  annos  numerant  in  Chro- 
nico  noftro  4513.     At  Abulfetach  45^2. 
Cctcrum  qui  Chronologiam  Samaritanorum 
ex  Abulfetacho  in  compendium  redaftam  k- 
gefevtilt,  i&atAtta  Eruditomm  Lipfcnfwm , 
T«m.*.  Ann.  1*5,1.  pag.  l67  —  17h  ubj 
mferta  ilia  eft  ab  Celeberrimo  Viro ,  Eduardo 
Bernardo,  in  tabula  exhibens  fummamrerum 
Samaritanarum  ab  mundo  condito  ufque  ad 
annum  ( juxta  aeram  Samaritanam)  61 25  ,  qui 
convenit  cutn  anno  epochae  Chriftianae  1685. 
..  $.XXXV.       XXXV.    Videamus  denique  confenfum 
Tlt$   **m?tkmo™™  cumKaracis,  cujus  quaedam 
rumcum    iPecm^  ^  exhibui  :    nunc   ea    junftim 
Samanta.  cum  aliis  nonnullis  hie  traditurus  ;   le&ori- 
nit.  bufque  judicandum  relinquens ,  unde  hie  con- 

fenfus  natus  fit,  &annonpro  antiquitate  do- 
flrinae  Karaeorum  hinc  peti  argumentum  de- 
beat. 

I.  Samaritan!  gaudent  ita  appelhri  quad 
cuftodes,  pn&lBS  &c  obfervatores  Legis  Mo- 

faicae,  (puAaxs?  tit?  xan»  «73  v  Vq^ov  Muvrias 
ZfeTuiiuiv  5  uti  Epiphanius  loquitur,  &  Karaei 
D 'tOp ,  NojuixoJ,  Luc.  10.  2  5.  Klpan  ,V?#3 
Legis  firiptae  obfervatores. 

II.  Samaritani  nullis  traditionibus  in  negotio 
religionis  locum  concedunr.  Epifi.  1.  ad  Sca- 

lige- 


DE    SAMARITAN  IS.  91 

ligerum :  Nos  nihil  faeimus ,  nifi  juxta  man- 
data  Dei  in  Lege  SanBa  per  manum  Mofts 
fuper  quern  pax  in  aeternum  fit.     Judaei  vero 
defermt  quod  dicit  Dominm  in  Lege,  Cr  fa- 
ctum, qaemadm&dum  dicunt  iis  fapientes  O* 
feniores  eorum.     Karaei  quoque ,  quos  ita  in- 
troduce CI.Trighndius,  in  Diatribe  de  Ka- 
raeis.pag.  1 18.  Semunt  Rabbanitae  res  nrnltas 
Mofi  ejfe  diftas  in  Sinai  quae  non  /int  compre- 
henfae  in  Lege  fcripta^l. .  At  nos  Scripturarii 
haec  credimus  neqmquam ,  fed  tantum  ea  quae 
Deus  benedittus  praecepit  Moft  fdeli  in  domo 
faa  i  quaeque^  univerfa  in  Lege  perfcripta  ha- 
bemur. 

1 1 1.  Samaricani  no£te  Sabbathi  ab  confue- 
tudine  uxoria  abftinent.    Epift.  t .   ad  Scalig* 
Si  interrogas  de  obfervati&ne  Sabbathi ,  nos  ob- 
fervamus  Mud  ficut  dixit  Dominus    (  Exod. 
16.  29.)  Non  cgredietur  quifquam  de  loco 
fuo  in  die  Sabbathi  •  &  :   ■requievit  populus 
die  feptimo:  Sed  in  domo  Dei  orationis  caufa 
laudes  tantum  Cr  magnalia  Dei  cantantur ,  le- 
ftioque  legis  fanftae  habetur  :    non  enim  faci- 
mu%  in  eo  opus  aliquod  ,  cum  mulienbus  quo- 
que non  dormimus ,  nee  ignem  accendimus.    Ka- 
raei idemobfervant,  8c  colligunt  ex  eo  >  quia 
dicitur  Sabbathum  e(Te  fanaiticandum.   Vide 
Cl.Trigland./.r.p.  133. 

I V.  Samaritani  ignem  non  accendunt ,  nee 

■  \    alunt 


92        DISSERTATIO   VII. 

alunt  Sabbatho.  ,  Idem  Karaci.    Vide  fupra 

V.  Samaritani  Sabbatho  non  progrediun- 
tur  extra  .urban  ,  auc  jumento  vehuntur, 
ted  cunt  tantum  quo  exercicia  pietatis  ducunt 
Epft.  ad  Anglos.  Nos.  turn  (Sabbatho)  baud 
egredimur  ahquo-praeterquam  ad  Domnm  Do- 
mtm  orandi,  caufa  •,'  ere.  Karaei  fimiliter. 
Ingland.  /.  c.p.i^, 

v,  VI     Samaritani  Pentecoften  fupputant  a 
die   craftino   Sabbathi.     Scilicet    praeceperat 
Deas    manipulum    ofFerri  debere     mrjDD 
mm   cr4ina  Sabbathi,   &  inde  numeran- 
dos  efle  dies  quinquaginta ,  qui  inter  Pafcha 
&  Pentecoften  efient  interjedi.     Quidamibi 
per  Sabbathum  intelligebant  Sabbathum  heb- 
domadae,  fie  ut  nonnifi  illo  manipulus  of- 
teu  debeat ,    &  inde  numeratio  dierum  co 
inftitui.     Alii  vero,  uti  Rabbanitae  inter  Tu- 
daeos,  per  nX%  diem  feftum  vel  primum 
azymorum  ,  quicunque  tandem  eflet,  intelli- 
gum.     Samaritani  cum  illis  faciunt ,  qui  Sab- 
bathum, proprie:ita  dicuim  ,   exfpedandum 
cedent  ,    ut  inde  50  dies  ufque  ad  Pente- 
coften numerentur.     Ita  mentem  fuam  ex- 
pnmunt  in  Epift.  ad  Anglos.     Naweramus 
qmaem  50  dies  a  craftino  Sabbathi.  quod  fit 
ahqms  ex   7  dtebm  fefti  az.jmomm  ,    aduf- 
yuecrafinum  Sabbathi  feptirm  pro  foltnnitate 

fefti 


DE  SAMARITANIS.  95 
fefti  mejfts  9  quando  etiam  \feftum .  cehbvatur 
apud  monum  Garizjm  juxta  riium  fefti  azy- 
morum.  Hand  quaquam  vero  cum  Judaeis 
(  Karaeos  cxcepiife  debuiffent  )  Pemecoften 
compuiamus  a  craftino  convocationis  Vafchalis. 
Ita  &  in  Epift.  1.  ad  Scdigerum.  Numera- 
thus  50  dies  pofiridie  Sabbat  hi  5  quod  unum 
eft  e  7  dicbus  azjymorutn m . . . .  fed  jfudaei  ms- 
weran't  a  craftino  folermitatis  Pafihalis.  Con* 
fcntiunt  hac  quoque  parte  cum  Samaritanis 
Karaei ,  uti  videre  eft  in  CI.  Triglandio  de  Ka- 
raeis,  pag.iS.&H*  ubi  argumentantur  ex 
H  demonftrativo  in  voce  rDt^n,  Sabbathum 
Jiebdomadale  intclligendum  efle. 

VII.  Samaritani  in  fefto  tabernaculorum 
$?t?  ignorant  &  malum  citrium :  ramofque 
illos,  qui  praecipiuntur  Le vit.  23.  40.  non 
manu  geftandos,  fed  ad  conftru&ionem  ta- 
bernaculorum adhibendos  putant.  Epift.  1.  ad 
Scalig.  Facimus  nobis  tabernacula  ,.  ficut  dixit 
Deus  ( Lev.  23.  40.  )  Et  accipietis  vobis  die 
primo  fru&um  arboris  fpeciofae ,  fpathas  pal- 
marum ,  &  ramos  arboris  denfae  &  falices  tor- 
rentis.  Atqucita  in  Epift.  ad  jlnglos.  Ka- 
raei quoque  in  eadem  fententia  verfantur ,  quae 
fine  dubio  veriffima  eft.  Confer  Nehem.  8. 
15.  Haecquaeftio  inter  Rabbanitas  &  Ka- 
raeos antiquiffima  fuit.    Vide  CI.  Trigland.  p. 

2i.de  Karaeis. 

VIIL 


m 


94       DISSERT.  VII.  DE  SAMAR. 

VIII.  Samaritani  Pafcha  ma&ant  occi- 
dente  Sole.  Videfupra,  /?*£.  54.  Ita  &  Ka- 
raei :  vide  CI.  Trigland.p^.  27.  • 

Haec  fpeciminis  loco  iufficient.  CI.  Hak- 
fpanius  in  Praef.  Notar.  ad  Niz,z*4ckon  Lip- 
manni  pag.  249.  &  hoc  notavit  in  Pentateu- 
cho  Samaritanorum  circa  verba  Dent.  25.  6". 
idem  aflerere  Sarnaritanos  &  Karaeos ,  &  ju- 
bet  conferri  Lipmannum  num.  143.  &Selde- 
num  cap.  ult.  dt  faccejf.  in  bona  defunttorHm. 


VIII.  DIS- 


VIII. 

DISSERTATIO 

D    E 

RELIQ^UIIS 

VETERIS    LINGUAE 

P  E  R  S  I  C  A  E  II 


Pag.  97 


VIII. 
DISSER  T  A  T  I  O 

D    E 

ElELIQU  I  I  S 

VETERIS  LINGUAE 

PERSICAE. 

Amus  Tibi  9   Ledof,   reli- j#j#  ^^ 
quias  Veteris  Linguae  Perfi-  mentum 
cae5quas  nobis  Scriptores  an-  kujusptf- 
tiqui  confervarunt.  Magnam-^rftww*ff' 
partem  earum  Gdherqs ,  ia 
Mithridate  fuo ,  &  Waferus ,  qui  ilium  notis 
illuftratum  Tiguri,  anno  MDCX  iterutn  edidit, 
uti  &  Briflfonius  »    in  libro  de  Regio  Perfarum 
principatufa  fingulari  libello  GtiilieJmusBurto- 
nus?  ttadidcwnt  j  qui  tamen  3  quod  nee  omnia 
G  col- 


^S       DISSER.TATI.O  VIII 

coUegerint ,  nec  ea  illuftrare  ex  hodierno  fet 

mone  Perfico  tentaverint,  nos  ab  hoc  argu 

mento  revocare  non  potuerimt.     Novi  fane 

quam  periculofo  &  vafto  pelago  me  commi 

ferim,  temiemque  cymbam  meam  milletem 

peftatibus,  quas  facile  quifpiam  excitabit  cu 

id  volupe  eft ,  objecerim  ,  quum  conje&ura 

rneas  ex  hodierna  lingua  Perfica  petitas  fin 

gulis  fere  vocabulis ,  quae  explioo*  adfcripfi 

Verum  non  demonftrationes  Mathematieas 

non  firmas  &  inconcuflas  probationes  ,   fe 

conje&uras  folum ,   me  dare  fateor  $  quam 

vis  inter  illas  inveniri  quafdam  mihi  perfu; 

deam,  quae  certae  videntur.  Si  quistamenfe 

cus  opi^etur  nolim  fuper  ea  re  cum  quoquar 

rixarL     Praeterquam  quod  de  rebus  ultiim 

antiquitatis  agens  ,   quas  tot  faeculorum  d< 

curfus  multis  tenebris  involvit  5   veniam  ir 

eonfecuturum  efle  fperare  liceat  ,  fi  aberrav< 

rim : ;.  &  veterem  linguam  Perficam  ex  hc 

dierna^  motus  eximia  hujus  linguae  conftai 

tia  per  nonnullarum  vacum  indubitata  fpec 

mina9   explicare  eonatus  fucrim.     Adfpei 

praeterea  huic  catatogo  voces,  quas  pro  Pe: 

ficis  non  agnoverunt  Veteres  >   quae  tame 

ita  &  fono  &  fignificatione  quae  iis  attribu 

tur,  cum  Perficis  conveniunt,  ut  vix  a  rr 

impetrare  illarum  omiffionem  potuerim.  Ci 

id  grave  eric,  titulos  illos  omittat ,  &  men 

miui 


DE  VET.  LING.  PERS.  99 
mium  dedifle  amori  linguae  Perficae  credit; 
quod  plerumque  accidit  ,  quum  diutius  uni 
rei  immoramur.  Quod  tamen  non  adeo  o- 
mni  ex  parte  verum  efle  deprehendec  ,  quia 
juftam  mihi  fufpicionem  natam  efle,de  origi- 
ne  illarum  vocum  ex  Perfia  repetunda ,  faepe 
numero  fated  debeat.  En  Tibi  harum  vo- 
cum indicem. 


A    B    I    L    T'A    C    A. 

II.  Ita  Perfae  veteres  memoum  appella-  §t  n  Ahiim 
bant,  tefte  Hefychio,  cujus  haec  verba  font,  m*.  . 
'A&\ikk*9  pvipov*.  'Uifffai.  Idem  habet 
Varinus  Phavorinus  Gamers  in  Lexlco.  An 
&  apud  alios  inveniatur  ,  nefcio.  At  forte 
fAv^m  ibi  nomen  officii  eft,  &  monitorem 
notat,  ,quo  fenfu  venit  apud  Lycophronem, 
in  Alexandra  v.iqi.  jSufpicor  Hefychiumid 
legiffe  apud  Ctefiam  inPerficis,  autScripto- 
rem  quendam  ,  nunc  deperditum  ,  qui  de 
Perfarum  Rege,  Artoxerxe  Mnemone,  tra- 
didit  cognomen  Mvupov®-  Perfice  fonare  'A- 
Gihr**».  Didus  autem  fucrat  antea  Arto- 
xerxes  Mnemon  *Ag<nx*4  ,  uti  Ctefias  ejus 
medicus  memoriae  prodidit.  An  forte  fcri- 
bendum,  ,;A§<nK*v,  pvfacva,  nfy<r«iy  Quid 
yero  hoc  vocis  fit,  ex  hodierna  lingua  Perfi- 
ca  docere  non  poflum.  Et  quum  vocabula 
G  a  P«re 


100      DISSERTATIO   VIII. 

pure  Graeca  adeo  miferis  modis  dilaniata  & 
corrupta  effe  in  Hefychio  notum  fit,  quid  de 
Perficis  aliifque  barbaris  fadum  credimus : 
Scilicet  illud  Magorum  monitum  non  habue- 
runt  ante  oculas,  ivlftwm  (iagga^  ^  #% 

A    B    O    B    A    S. 


«■Ill  Abo*      ***•    ^0C  nomen  AdoHidis  fuifle  apuc 

bas.   ^^-Perfas  conjiciunt  Viriquidam  eruditir  conten- 

nh,  matu-  dentes,  verum  abfque  fide  codicumautmani 

rtiefruges*   ^  typjs  deferiptorum  ita  fcripfifle  Hefychiurr 

de  tta  di-  *n  LexiCO  :    'A£w£qIs  ,   o*  *AJW?  vni  flf^o-wK 

'&as  <&    At  vulgaris  ledio  praefert  ntfoxluv.     Eftau- 

Ar^Tij.^  tern  Perfa  tubs  ad  Euphratem  fita.   Stephanu: 

<q£*  *n>A.  pag>6%6i  n!p0Kj   7ii\tg  fyhvxwg  ttvc- 

p«  t«  'EvQgxTH  j  KSH  ^apomms.      To  'Efai 

x$V,  XIi%ml{&.     Alii  in  illo  Hefychii  locc 

HSftyaimi  legunt.   Sed,  ut  verum  fatear,  vul- 

gata  ledio  non  videtur  temere  rejicienda.  Con 

itat  enim  apud  Aflyrios  maximam  olim  venera- 

tionem  Adonidis  viguifle,  ex  Macrobii  tefti- 

monio  lib.  1.  Saturnal.c.zi.  &ipfum  nomer 

Abobae   Afiyriacam  magis   originem    fpira 

quam    Perficam.     Ab'tb  313K    enim   Chal 

daeis  fpicatn,  fruges  maturas  &,  mefli  idonea 

notat ,  unde  vel  tyrones  nomnt  menfem  Ni 

fan  Chaldaice  K3'3N  didum  eflb  ,  ut  innu 

mere 


DE  VET.  LING.  PERS.       IOI 

retur  hordeum  ea  tempeftate  niaturefcerc.  Se- 
cundus  enim  azymorum  dies,  quo  nianipulus 
offerebatur  Deo  ,  licentiam  metendi  hor- 
deum Ifraelitis  concedebat.  A  qua  meife  alia 
erat  meflis  tritici ,  in  feriora  tempora  inci- 
dens;  quae  fufius  alias  explicantur.  Illudve*- 
ro  D'3^ ,  etiam  &313&  Abouba  (  quod  pra- 
piusad  'AS«SaftVaccedivvelipfifEmumideft,  fi 
attendamus  Graecos  Barbaris  vocibus  termina- 
tionem  U?  addere  coufueviflfe  ,  uti  ]t3W  J*mQm£s 
\XE$?  Ai.e^voV  ,  Annibal^  *Kw%*fi  )  vide- 
tur  pronunciatum,  licet  hoc  pro  calamo  prae- 
cipue  auletico  &  fiftula  foleat  ufurpari.  Ex 
calamis  autem  five  culmis  fiftulas  &  tibias  an- 
tiquitus  confecerunt  5  uti  vel  ex  Theocriti 
IdylLSt.v.iq.  VitgWii Echga  1,  &  Serviiad 
hancnotis,  liquere  poteft,  unde .calamus  & 
avena  apud  Poetas  pro  tibia.  Ne  quis  au- 
tem hunc  morem  folum  apud  Graecos  &c  Ro- 
manes, non  in  Oriente,  obtinuifle  ,fufpicetur  , 
Euftathius  ,  celeberrimus  ille  Homeri  Inter- 
pres  ad  Iliad.  2.  p#g.  1138.  teftatur  M^nlw 
mhmyja  cujKqv  t^vTccihcc^ivov^  &  CI.  Caftel- 
lus  70  K3QK  jibouba  proprie  de  fift'ula  e* 
novarum  frugum  calamis  confeBa  vult  intelli- 
gi.  Adeoque  jibouba  K313&  in  vera  & 
genuina  fua  notione  idem  quod  MK,  ca- 
lamum  nempe,  fignificare  exiftimo ,  licet  poft- 
ca  N313R  rrjagis  pro  calamoquo  ludebatur? 
*  G  3  qtiam 


102  DISSERTATIO  VIII. 
quam  pro  culmo ,  aut  calamo  ariftarum  acci- 
pi  confueverit.  Quae  cum  ita  fe  habeant, 
<k  'a€»G*s  apud  Perfaeos  maturam  fegetem 
vel  calarnos  denotaverit ,  difquirendum  re- 
ftat,  qua  ratione  id  notninis  Adonidi  dede- 
rint.  Uno  verbo  dicam.  Per  Adonidem 
nihil  nifi  maturos  calarnos  five  fegetem  vete- 
res  intellexerunt.  Porphyrins  diferte,  citatus 
Eufebio,  lib.  in.c.xi. Praepar.EuangeL  'O 
is  *ASoqvi$  iris  ¥  tiM®*  K<x$nuv  biSopw  ovp- 
€qKqv.  Scholiaftes  Theocriti  diftin&ius  con- 
venientiam  inter  ea ,  quae  de  Adonide  &  de  fe- 
gete  dicuntur,  tradit  ad  Idyll,  i  ri.  v.  48.  li- 
cet alias  fatis  ilk  jejunus  annotator  fit,  fi  cum 
ScholiaftisApollonii  Rhodii  aut  Ariftophanis 
comparetur.  Ita  ilk.  Aox«  S\  0  "Aimts  pf- 
MdA  e|  rts^J  Ttig&Qivp  ***&  ,  wV  ^  m*%  'A- 
Qgoihy  uv&  £  m>y%cfy»$ei*  K$\  <srOfspv/£s- 
«Sktj.  Aijtetfi  ^  <g£a  £  'AidniQ*  5  ^71  $  ^75" 
5«va?v  t|  ju^Vak  inviymv  at  raft  dynccXcug  tvs 
'Acpfoilws ,  cJWsp  ^  a/  T«fr  dywhctis  its 
Tlt£<rsQcvw.  Tstq  Jl  7»  AeyifJJooir  toistsv  is** 
«AijflalV.     "oZ*  0  "Aioovts  ilyxv  6  <r7r&  ,  0  <r?re*- 

g/f$i©-  ?|   |U?ir«4  C*  1«   J*    WMt  VZ?°    'TO?  c9rS" 

£?$  5    ^    e|  f*?v^    €£«  «Jot v  13  'A^pSim , 

Gdvxtnv  ajuiev  ol  avfyu7Ai.  Paulo  aliter  A- 
pollodorus ,  qui  /.  1 1 1 .  Bibliothecae  Jovem 
conftituilfe.  fcribit  ut  Adonis  quatuor  menfes 

apud 


DE   VET.LING.  PERS.       1 03 

apud    ipfum  5    quatuor    apud  Proferpinam , 
quatuor  apud  Venerem,  quotannis  mcraretur: 
at  Adonidem  quatuor  illos  menfes  ,    quos  a- 
ptid  Jovem  tranfigere  debebat ,  etiam  Veneri 
tribuiffe.     Quod  per  Adonidem  fegetem  in- 
tellexerint ,    rnihi  videtur  etiam  pofle  colligi 
ex  Hefychio,  qui  Lacones  Adonidem  Cere- 
rerem  appellare  ^  fi  bene  conjicio ,  fcribit.  I- 
ta  ille.  K/e/? ,  *AJ«w.    A**#w.     Quod  & 
Paufanias  tradit  lib.  1 1  u  pag.  2  5  7.    Quid  ibl 
K/pif  fit,  nifi  inde Latinum  Ceres  (*in<?mu* 
tato,  quod  faepe  fieri  fequentes  paginae  do- 
cebunt )  ductum  fit ,   divinare  nequeo.     Et 
unde,  precor,  alias  Romani  fuumCVwhau- 
ferunt?  Quare  paium  abeft  ,  quin  pro  r?jv* 
W  ri}  <2  AufiijTwp  i*»™  5  uti  alibi  in  Hefy- 
chio ad  vocem  *A£</p*>  legitur  ,   fubftituen- 
dum  putem  VLipg  %   ^,  &c.  nifi  forte  &  ff- 
gvg  &  Kips  Cereris  nomen  fuerit.     Tantum 
enim  tribuere  non  audeo  conje&uris  meis, 
quamvis  eadem  facilitate  rnpv;  inK/gif»  quod 
ego  vellem ,  mutari  poffit  quam  Kljic  in  B*  j«c, 
quod  CLKuhnius  faciendum  exiftimatad  lib. 
in.  P^/*tf, pag.1^7-    Sed  &  e  I>>?  «1*  Ce- 
res alias  derivari  poffet  r  in  C  mutato ,  ut 
r*?@* ,  Cajtts,  &c.     Ceterum ,  dum  in  hoc 
argument©  verfamur ,  &  de  nomine  Telluris 
five  Cereris  ( quod  idem  eft  Numen  tefte  Eu- 
rioide  in Bacckv.  276. )  A^Twp  hoc monen- 
G  4  dum 


I04  DISSERT  ATIO  VII.L 
dum-duco.  Male  mihi  vulgo  poft  "Sudan 
&  alios  eamvocemita  explicari ,  quail  pre 
r^rfwf  diceretur  ,  uti  Salpw  quafi  yApw 
Nam  A«w  nomen  Ccreris  eft  ,  uti  patet  e> 
Euripide  in  Helena  v.  i 3  59.  Ariftophane  ir 
Pluto  ^B.z*  /£.5.  Theocrito  IdylLj.v.  39 
Sic  &  Gridius  Proferpinam  .Cereris  filiarr 
vocat 

"~i—  raptam  Deo'ida  Divam. 
Adeoque^  multo  redius  A^^p  comrade- 
quafi  Ajj&?  w<TH£y  quarn  pro  Y^w?  did  exi- 
ftirno.  EtymologicorHioftrum  ineditum ,  Am 
V  hw-rvj)  071  m^v  liters  rfv  rxV  ey*  hi- 
%o&  &1*outIw  fyydi&i.  Sed  revertamur  m 
Perfiam. 


ius< 


A    B    U    R    T  A    C   E. 

f.IV.  A*        IV.  Edulii  genus,  quo  Medi  utebantur3 

S^^f^»  nafturtio>  &granisma- 
dae  tern*-11  A  unici-  Alexis,  citatus  AthenaeoW.  in, 
c.  36".ut  oftendat  domeftica  negligi,  peregri- 
pa  requiri  ,  abyrtacarum,  inquit ,  Audio  & 
voluptate  infanimus, 

Suidas. .  'A€vpmx^9  iWt&^c*  fiafix&wv  9 

j  fouZg  hbkkw  %  ixj^m  TW*W  typi  efyAcva'- 

'h?3 


DE   VET.  LING.  PERS.       I05 

'£yi  Se  h»  KWM$**t*  MtmvSf^  rsvopct.  Hefy- 
chius  'AGvfT<**w&  ( legitur  ea  vox  apud  Athe- 
naeum /.  9.  c. )  6. )  §  S^ppctm*  ^  ip€*'pp*~ 
v*  K*U<r&v(igon&.  .  Etymologici  magniau- 
dor.     'ACupTOxij,  |3*p6*piw'  *n4fe*p»i  cac 

§fl  Wv ,    a,  mvoixzm.  'j4    ^er  Perfis  notat 
condim'entum  ex  fru<aibus  minutim  concifis: 
& '  <jLi  7*g. ,    its  eft  mains  granata  :  unde 
conjiindim  fie  /ASgpTwW     Anvcro  potiffi- 
■  mum  ex  his  'grahis  confe&um  ,   aut  horum 
fapor  praedominans  fuerit  ,    ex  guftu  melius 
quam  ledione  veterum  judicari  poflct.  In  vo- 
ce Kav^wA^-Suidas'AfiypTOiefct/  appellat  Ipu'xw* 
£?«>«,  &«eo.,    utvidetur,  Phayorinus, 
comparatque  cumCandylo,  edtilio  quod   ex 
melle  cafeo  &  lade  conficitor  ,   uti  &  ipfc 
&  Hefychius  fcrifait.     Sic   ut  videatur  pul- 
mentum  fuiffe  ex  variis  contufis  ftudibus  con- 
ftans  :f  hifi  forte  legendum  fit  x*pvW  :  & 
jca  fyllaba  pericrit  ob  praecedens  w  vel  x#» 
Ita  fit'A6op7*K*pux«»  @pwf*tf,  verACt;p7fl6xijpv- 
xwv  :    unde  alia  manus  formavit  'AEvpTjoci? , 
IpJjcwy  |3p* ju«.     At  ipvK«v  plane  hue  non  qua- 
drat.    K^puxjj  autem  ,    (pro  quo  male  apud 
Galen,  in  Gloffis  M^ahn  legi  notavit  Nun- 
ne%adPhrynichum  fag.  69. )  eodem  Suida 
"  ©  5  &.. 


Io6      DISSERTATIO   VIIT. 

&  Hefychio  auctore  eft  compofitum  edulium 
exmultis  rebus,  &  K«ejJ«« f Unt condimenta 
Sed  alia    &  probabilior  conjec^ura   nobis  fe 
often  ,     (nam  Mpu'xv   eft  ipfum  ^-      ^ 
eft  in  EtymoJog.magno  in  voce  K«pwc<LW 
w,  &  4«jp«  -n  m«  OTAwnA??  e%tp*si«4  cv- 
yxitf^uov ,  ut  idem  ex  *iif u  ,   quod  j^  s 
noftrum  Etymologicon  doce't)  fi  conferamus 
Audorem  Etymologici  Magni.     ItailleKav- 
*»A,  ,  |3p«M*  £3  <$  pW®*  £  pfav*, 
H&iHrKfwfri&n  lie  ti  'i^ffllm^j^ 
A*«.  Et  manu  fcriptum  Etymologicon  noftrum 
KWw...  /%«p«™  is,  a&' j«&«*7®.  A  ^ 
A«t©^  tuttomumtgMm.     'af   3    d^rctxlui 
pam  fyupx.    Ubi  videmus  legendum  ef- 
fe  'Aevfrntu,,,  &  pro  V«sv  &  fy0lxw     legi 
pofle  ex  collatis  literarum  veftigiis ,  «W» 
#>»/**,    edttltum  Perficum.     An  vero  Nso- 
**p*9   quod  eft  tefte  Hefychio  tt^i 
mGvf faults,  Perficum quoque fit,  ignore 

A  C  B  A  T  A   N  A. 
$.V.Mh.     V.  UrbsregiaPerfarum,  prius  Aceflaea  di- 

*  m  Media  quidem  fita ,  at  Regum  Perficorum 
tempeftate  hyberna  fedes  &  habitaculum.  Jpfa 
vox  Perfica  nos  eo  ducit,  quae  ex  <J>)  Ak_9 
Dmimu9  Magnus ,  &   <ylol_>i  ^^», 

locus 


DE   VJET.LING.  PER-S.      IO/ 

locus  cultus  &  incolis  refertus  (itaenini  Lexi- 
ca  Orientalia  hanc  vocem  explicant,  Turcica 
per  [A  u^j  0^>  Arabice  jb-+-*)  nieo 
judiciocompofitaeft,  nifi  forte  nata  fitexfo- 
lo  &\JLJ\  Aabadin ,  quae  vox  quia  primum 
fuum  A  producit,  Graecifque  pronuntiam 
difficiiior,  facile  paflafuit  irrepere  aliam  lite- 
ram.  Per  {3*(n*i#  jwl^v  etiam  fine  prolixiori 
titulo  Regero  Perfarum  intelligi  liquet  vel  ex 
Plutarcho  in  Apophthegm.  &  Ariftophane  in 
Pluto i  Att.i.fcz. 

MiyotA  &  &*nte*six)  ^rSrov  nop*.   ■ 
Ad  quae  verba  Scholiaftes.     To»  «f  tltytm  Af- 

velvet  xzn&W  **}(nw.  Quarn  Gentium  O- 
ricntalium  fuperbiam  nos  quoque  agaofci- 
mvs ,  Imperatorem  Turcarum  appellantes  ten 
<©200tttt  igeer*  In  plurali  effertur,  utiSufa, 
Badra ,  Sec.     Ita  Aefchylus  in  Perils  canity 

Ol!n  to  xSm  ni  'EttCwrotwv 

KaJ\  <ri  mthoui»  >  &c 
Quod  vero  prior  Syllaba  A\*  nobis  pronun- 
tietur ,  non  fine  auftoritate  fit.  Ctefias  femper 
fcribit  'KyQ*wot%l&  §  A,  tefte  Epitomato- 
re  Stephani  de  XJrbibus.  Ptolomaeus  *JU&*~ 
t*v*:  licet  non  diffitear  vulgo  Ecbatana  fcri- 
bi.  Quiab  Arabicoc^,  AbczA,  mifcuu 
Ecbatana  derivant,  ut  notet  muros  ejus  nrbis 
variis  coloribusfuiffepiaos  &diftinaos,  im- 
-   -  nus 


. 


EOS  DISSERTATIO  "VIII. 
nus'mihi  probant  fententiam  fuam  ,  quod  ur- 
Dis  Perficae  Etymologia  ex  Pcrfico  potius  quam 
Arabic©  ferraone  petenda  fit  , ,  nee  ri  <JU: 
Aba^a  fans  exprimat  TO'  'ExGirn»  ,  quippe 
3  q«o  ?  'E*  plane  abeft,  &  multo  Jjo/fk 
neccflaria  mutatio>  quam  in  conjedura  a  no- 
bis propofita.  Illuftris  Scaligeri  opinionem 
qui  hoc  vocabuluma  Jfl'3  derivat,  refUta- 
vit  CLBochartus,  inVhdeg.l.s,ix,c.  i4. 


A 


C  H  A  E  M  E  N  E  S. 


ll'VL     aVI-   Id  eft»  tog***  JMperamPerfice.  Ita 
-g~  Ammzanus  ,;  »,  ,<,     SJfa]limr.  ^« 

Perfam  notat  ,    ^  />^:   undeperfae 
*^  4jdemitntcjlcbm*mu  Romanis 

Uros  m  Acbaemeniis  vallibusiffa  fuit. 
atettas,  Sylv.  lib.  v.  187.  J 

Alter  Achaemenium  fecludit  Zeuamate  Per- 
fen. 
Claudfan.  de  mpt. Honor.  & Mariae v.zza 
M'fit  Achaemenio  quicquid    de   Timde 
Medus.  s 

In  MS.  S.  quibufdam  Lucani ,  qui  lib.  n.de 

Faceflat  ergo    Etymologia    Graecorum  quo- 

,      rundam     qlu  ab  Achaemene  quodam  Perfas 

omnes  Achacmenios  di<3os  fcribunt ,  uti  Plato 


tn 


DE  VET.  Iv  ING.  PERS.      30^ 
in  Alcibiade  p.  }i*  &Hefychius,    fcribens, 

W  'Kxflirfpttw  *  n«p*^*f-j  Et  alii  non'mi- 
nori  errorea^a^v^didumefle  RegemPer- 
farum  putant»'  quia  a  ^mr&jp  wjtz}  ex  A- 
chaia  oriundus  fait  ,  &  ab  eo  patronymics s 
ornnes  Perfas  Achaemenidas.Ncc  placet  opinio 
Capelli,  qui  vocem  Achaemenes  refolvit  in  A- 
chas&c  Menesj  id  eft,  ipfo  interprete  ,  beU 
lator  bonus.  Nee  magis  aflenfum  dare  pof- 
fum  fententiae  CI.  Bocharti  in  Canaan  lib.  i. 
cap.  I.  fcribentis  {DTlK  Achiman  (ad  ver- 
bum ,  quis  frater  mem  ? )  Ipfo  nomine  figniji- 
cabatjibi  neminem  ejfe  comparem.  Idem  po- 
tyit  ejfe  cognomen  primi  Regum  Perjiae ,  quern 
Graeci  meant  Achaemenem,  Erat  enim*  id 
elogium  regio  faftti  dignnm  O*  Perfico  fuper- 
cilw. 

A   C   H    A    N   A. 


VII. Menfurae  Perficae nomen,&  juxta  Eu-   §.  v  1 1 
ftattiiumin  OdyiT.  1 1 .  xkm  «V  <*$  dxtrfyviQ  Achana, 
«St?  eOT«7»<ff*»VEruditus  Scholiaftes  Atiftopha- 
nis  ad  Acharn.  A&.  i.fc.  W*g*l76;  'Ax*- 

«V  [AXpjvfti  'ApisuTgAjjj*     *A^q<   <JI   tyomv  stx 

ffm 


IIO       DISSERTATIO   VIII. 
35ri  tx$  fau^tou;  &$\i$w.     Hefychius,  'A^V 

VeUi  TIMS  [AZV  IlSf  (HKC6  JAiT^t  ,  $«V>f  <fyu©-  cJg  Xi- 
5Wf  «V  «V  MTllifalo  cw  SJrKnlKTfAXS  ol  cRn 
*wV  faunas  ftoTH  y  ol  «V  fc*V  $f^o^O'«  Eft 
,Achana  menfurae  farinaceae  nomen  apud 
Boeotos  eodem  tefte  ,  unde  forte  nata  opi- 
nio ,  id  3c  apud  Perfas  menfurae  genus  eP 
•  fe ,  quod  quamvis  ratio  vocis  patiatur ,  mi- 
nus credo ,  fed  pro  vafe  aut  cifta  hanc  vocem 
ufurpatam.  Jta  Pollux  in  Onom.  lib.  x.  c. $6. 
Ol<xv  [azv  a/  *A;£#f  vgu<nv  gi7rjj  'Apis^asVij?  ,   «- 

v/Of  ^gj  ilw  S-eeo&Kw  Kigxv  $tm  xexA^Sitf  vojui- 
£#<nv.  Non  dubito  quin  haec  vox  fit  iplif- 
fima  Perfica  soUi*  %  Cbana  5  quae  domum  notat 
&quodvisz/4j  fivereceptaculum,  utiapud  He- 
braeos  iT3,  Arabes  l^>.  Adeoquefigni- 
ficare  poteft ,  &  ciftam  y  in  qua  vidus  repo- 
nitur  y  &  menfuram.  Lcve  eft  ,  quod  op- 
poni  poffeti  Perfice  Cbana  did,  non  Acha- 
na.  Quis  enim  ignorat  Graecos  a  nomini- 
bus  addidifle  ab  initio  9  quae  &  fine  #  non- 
nunquam  efferebant,  arijgpygw  'A^vjTsk  ,  &- 
j/pim  j  oi&t>Q7ni,»\cc£(a¥9  dkatgw  -cmihoi^  5  «'- 

fAfcvpoo)  5  clpxvpocoy  9#ja»Vurbs,  #irau<r&,  y.'Zf- 
<$os  apud  Ptolom.  "Ajuapef©-*.  Ab  eadem  voce 
Perfica  forte  derivantur  xwjfc,  xdwffov  &  ca- 
niftrum. 

ACI- 


DE    VET.  LING.  PERS.      Ill 


ACIHACES. 


V 1 1 1.  Genus  gladii  vel  haftae  Perficae ,  §>.  VOL 
quod  &  '&KimKW  fcribitur  (forte  pro  o  'Am-  Minuets 
i#w  ,  uti  "tog»*©-'  pro  o  aits®*)  tefte  aa- 
ftore  Etymolog'xi  magni  &  Suida  in  voce 
*&Kivu*nf.  Herodotus  Uh.  vi  I •  c.  54.  IlspaW* 
£/$<$*  1*  elwvclv.tw  zxKix<nv.  Pollux  On6- 
maft.  L  l.C  10.    'Axita'xJft   negaWv  -||i^iJioV 

«n  tw  /wvpy  cr€5<7>?P'TKlusyov*  Ulpianus  enar- 
rat.  Orationis  Demofthenicae  contra  Timo-  / 
cratem  fag.  edit.  uiursl.iCy.  'Axivaxig?,  ovo/«oi 
|/cf)«?  Ileptfix?.  Hefychius  etiam  haftam  fuif- 
fe  fcribit.  *Axm&x*$>  Jo'pu  IIsginKsV,  |*<p©a> 
&  Suidas.  'AxWxj^,  ftiKgov  Slyv  tUgtm$$, 
Vide  plura  veterurn  de  acinace  teftimonia  a- 
pud  Briflonium  /#.  111.de  regno  Perfkrum, 
pag.  287.  Perfis  vox  ^\^L^'  Nasjonch  ha- 
ftam notan  bicufpidalem.  Quod  fi  quis  inde 
to  'Axiw'xq?  fiefiere  vellet ,  notare  deberet  vo- 
cakfi  nominum  barbarorum  a  Graecis  &  La- 
tinis  faepe  mutari,  uti  ex  nominibus  men- 
fium  Perficorum ,  quae  fuis  locis  huic  difler- 
tationi  infertafunt,  liquet  ;&fyllabas  augeri, 
uti  pro  Pardous  dixerunt  Paradifus,  Farfenk5 
Parafanga  ,  pro  Jarmoch  fluvio  Palaeftinae» 
Hicramax.  Porro  obfervandum  effet  N  ini- 
tiale  faepe  abjici:  fie  jirmdcha  dixit  Plinius 

pro 


112      DISSERTATIO    VIII. 

pro  Narmalcha  ,  ut  rede1  Ammianus  &  alii. 
Sie  aphta  pro  naphta  quidam  fcribunf :    vide 
Salniafium  inSolinum  pag.  i^z.     Sic  NaW- 
x@*    (  Enochus )    Suidae  ,    aliis  J'A»v«x@. . 
M^vrpiv  &  JTV^  Naransj  Perfis,    at 
Latinis  Aurantiamzh;  Nc^5«AiT«f  Agathiae 
,  quiProcopio9E$6^Ai7<E^?,2  Jffaee.i^. 
&  N«$9»g,'A&fgi}A,  N*6JgjjA,ft».i  j,i  j'.Nar- 
gelPerficum,  ^l&j*; 'A^pa^idolum  pro 
Nisrochi  Amnitae, populi , Euftathib & Dio- 
nyfio  Periegetae ,  qui  aliis  Namnitae,  &  quae 
in  hanc  rem  plura  poflent  recenferi ,  in  quibus 
N  initiate  fublatum  eft.     Quod  fi  quis  putet 
acinacem  pro  gladiolo  potius  quam  hafta  ac- 
cipi  debere,  ampledatur  CI.  Bocharti  conje- 
fluram,  qui  Hieroz.oici  lib.  n.  c.  8.  vocem 
acinacis  efle  emollitam  &  detortam  arbitratur 
ex  Arabica  .^yzpsXe*.  Chins']  ar  ,   quae  ficam , 
cultrum,  &  pugionem  notat.     Perfae  &  in- 
ter Indos  Malaei  hoc  vocabulum  in  linguam 
fuani  derivarunt  &  Chanzjer  pronuntiant.  A  t  ni- 
mis  fe  deridendum  tradit  au#or  Etymologici 
niagni,   qui  acinacem  ,   vocem  Perficam  ab 
aw  veldnk  deducit.     Me  quod  attinet,  o 
mnia  antiquorura  loca ,   quibus  mentionem 
acinacis   fecerunt  ,    non  videntur  ita  expli- 
cari  pofle,   ut  acinacem  pro  hafta  accipia- 
mus  :   quare  ( fi  in  hodierna  lingua  Perfica 
vox  ei  fimilis  quaeri  debeat)  mallem  ego  aci- 
nacem 


D  E  VET.LING.PERS.  .1 1  J 
nacem  derivare  ab'C^'-  Ahin%  fermm^  quo 
nomine  gladii,  pugiones,  haftae  5  &  quidvis 
ferrcum  aut  ferro.  armatum  commode  denomi- 
nantnr  :  unde  facile  fit 'Ax/**  vd'A^iv*  (  nam 
H ,  »  in  media  voce  Graeci  exprimefe  ne- 
queunt)  &  dein 'Amxkw. 


A    D    E    R. 

*A<J?p.  Nomen  Maji  menfis  apud  Perfas.  §AxkAden 
Ita  Burtonus ,  ex  M.  S,  ferie  menfium  Perfico- 
rum,  ad  calcem-  Me?*Aq?  2wnx|s#?  Ptolomaei 
e  BibliothecaLambethana,  tradit.  Et  hodie 
apudPerfas  ^)  Ader  menfis  nomeri  eft ,  qui 
&  js$  &  ^  -^^/ir.dicitur  y  quae  voces  /- 
pw»  fignificant,  cultum  a  Veteribus  Perfis , 
vel  ( uti  ex  Hamdalla  CI.  G  olius  in  not.  ad  Al~  f 

fragan.pag.tf.  notat)  Angelum,  qui  igni- 
bus  &  focis  praeeft.  Hunc  ipfum  l^eum  Per- 
farum  &  Chaldaeorum  innotuiiTe  Judaeis  fub 
nomine  *1^D11X  Adrammelech  ,  id  eft, 
c^SXo  ^o!  Ignis  Dominus*  five  Deus,  fufpi- 
cor.  Cultus  enim  fitit  hie  Deus  a  Sepharvai- 
mitis  ,  quos  pro  Perfiea  aut  Chaldaea  gentc 
(qui  populi  ab  omni  aevo  vw^ohecr^ai  funt 
crediti)  habendos  efie  videmur  doceri  z  Reg. 
17.31.  Adde  quod  dicantur  ibidem  filios  fuos 
igne  combuffiffe  ,  ut  ea  rationC/Adrammeie- 
chum  colercnt.  At  quid  eonvenientius ,  quani 
H  fom- 


II^  BISSERTATIoVIXL 
fummum  ignem  culm  in  ignepraeftitohono- 
rare  ?  Numen  non  mukum  ab  hoc  diverfum  , 
*pDJ#  Anamelechum  fuifle  exiftimo  :  quod 
ab  iifdem  Sepharvaimitis  cultum  ibidem  trad 
dunt  Sacrae  litctae.  Perfiee  autem  c^5Xo  L^c. 
iignificat  Doloris  Deum .  five  Dominum ,  qua 
nomine  juftiffime  appellatumefle  ilium  Deum , 
cui  infantes  comburereiitur  ,  quiiibet  facile 
perfpicit.  Ego  autem  duos ,  Adrammelechum 
&  Anammelechum ,  cum  Molocho  eofdem  ef- 
k  mihi  perfuadeo.  "Nam  &  Molochi  cultus 
cum  culm  illis  exhibito  convenit,  &nomen 
*pD  fuadet  maximum  ilium  ignem  9  Regem 
coeli,  folem  ptita ,  intelh'gendum.  Scioquof- 
dam  exiftimare  filios  Molocho  facrandos  po^ 
lius  tranfiifle  aut  luftratos  fuifle  per  ignem , 
quam  combuftos  y  eo  quod  faepe  dicatur  in 
Sacris  Uteris,  quod  filios  fuos  YY3Vn  tranfin 
fecerint*  *  Yeriim  videntur  mihiSaeri  fcripto- 
res  fatis  innuere  ,  quid  per  TD#n  intelle- 
(ftum  velint :  Nam  e.  g.  Ezjech.i^  7.  fcribitur, 
filios  fuos  VT3JV1  trmftre  fecerunt:  atfquo- 
modo  ?  ut  falvi  evaderent  ?  Imo  rV?DSO, 
ad  confumptienem.  Ita  Ezech.  1 6,  2 1 .  dicun- 
tur  filios  fuos  immolate  T3J/m ,  in  tradu- 
Biorie  5  dum  eos  tranfire  faciebant ,  per  ignem. 
Et  an  non  Achas,  2  Chron.  28.  3.  traditnr 
filium  igne  combuffifle,  quod  2  Jtej.  1 6.  3.  di- 
citar,    tranfmifit  per  ignem  ,  uti  &  Jofephus 

in- 


N 


DE    VET.  LING.  PERS.      XI£ 

intellexit  lib. ix.  12.  iJiov  QhQK&tATwo?  m£<$&< 
JJi-oa  quidem  CI.  Spcncerus ,  fi  Achas  fi- 
Hum  fuum  revera  contbuffit  ,  Hizkias  fiilus 
ci  jfuccedere  non  potuiffet.  Fateor ,  Ti  facrae 
literae  teftarentur  Achafum  omnes  filioscom- 
bufliiie.  Ac  in  uno  loco  tan  turn  filius  me- 
moratur,  in  alio  jWw,  per  quod  omnes  in- 
tclligi  non  debere  hoc  ipfum  docet  5  quod 
Hizkias  fuperfuerit.  Deinde;loca  funtparal- 
Ida  ,  in  quorum  uno  legitur  traducere  per 
ignem  ,  altero  ,  comburere  ,  vel  facrifica- 
fe :  quae  fatis  oftendunt ,  qualjs  traduSio  in- 
telligatur,  uti  e.  g.  Jerem.j-  ll>  &  Jerem. 
32.35.  Ex  quo  nequaquam  licet  conclude- 
re,  quod  pari  modo,  uti  nos  <ii  TUJftl  five 
traducere  per  ignem  expl  candum  cenfemus 
per  comburere,  ita alii  oi  comburere  per  tradu- 
dionem  interpretari  poffint.  Nam  difpar  eft 
earum  phrafium  ratio.  Ta  comburere  £)Y)&, 
immoUre  TVCfi ,  efmdere  fangumm  ftiorum 
fuorum  >  (vid.  Jfera»-.?.  31.  Eijchi  6.  ii. 
Pfalm.io6.  37.)  &c.  habent  tarn  certamfi- 
gnificationem ',  &  neceflario  mortem  illius 
hominis  ,  de  quo  id  dicitor ,  inferunt ,  ut 
per  traducere  per  ignem  fimpliciter  nequeant 
explicari.  At  ii  traducere  per  ignem  vel  in  i- 
gnem  ,  BM3  ,  poteft  commode,  ■&  debet, 
praeeunte  Sucro  Codice  intelligide  combuftio- 
ne.  Sed  e  diverticulo  in  viam, 

H  2.  ALE- 


i 


II<S      DI  SSERTATIO   VIII. 


ALECTORIS. 

§.  x.  Me-      X.  Ita  corvum  veteribus  Perfis  didum  cf- 

flms.        fefcnbit  audorEtymologici,   vulgo  Magni 

,     ;     di&i.     'AteKww,  n  fyK  «,  isri  Tiii  Kzipoi- 

*£*  ■TSWoptw  6  fig  £    xteKlpvovx    hty>v    tU 

**''*«•     nlpoif  J«^c^  xs&xat.     Hodie 
<S~J^~    WW  eft  Perfis  j  qui  &    e^ 
£J»  ,  &  >*!=  £^=> ,  quaff  corvum  a- 
vem  diceres  (ita  Perfae  folent)  unde  >aphae- 
refi  primae  literae   alachtir  ,   «AeWp/y  fieri 
potuic.     Solent   enim  Graeci  »  initiate  vo- 
cum  faepeabjicere,  uti  &Et>9©-  dicunt  &  x& 
*«*%<,    «£xW«,   &  ««^i^w»,   «»3i»'Am», 
x«*5»}A<«,  cuiKmt»  &  xxvbuviu,  &c.  Sic  <*- 
/w  dixere  Latini  a  Graeco  *»Vp@* ,  Qfci ,  un- 
guis a  *,Wva©-.     Etparimodo  hie  «A«xZfp 
pro  x»?^»XTff  dicere  potuiflent:  &pro«A«- 
aSu  *AIxt»?,  quodnomen  ipfis  erat  notius 
«  ufitauus.     Fuit  enim  Ale&or ,  pater  jphis , 
tdte  Apollodoro,  lib.  m.  Bibliotk  &  «As- 
t^u»»  ,  GMus. 


A  MA- 


BE  VET.  LING.  PERS,       II7 


Deu 


A    M    A    N    U    S. 

XJ.Daemonisftve  Genii  nomen  apud  Perfas.  s.Xl.Ama. 
Strabo  lib.  z.  meminit  'huxvx  k  'AvavSe%™  -^ -Nomen 
risp<nK(av  Aoupovooy.  Ptito  pro  Aman  legen- 
Jum  efle  <JC>)  Aban^  p  in  /3  mutato  5  quod 
aepe  fieri  folere  jam  ante  nos  obfervatum  eft  in 
'Ocibus,A£#vT/#)  'ApctvTloi)  xxGqhoc 5  xcc^n- 
\Q9)  ftv&Kot,)  p\>9xyj&,  fittf/Atil; ,  juypjt«ij|  5  j3g»^*  , 
xs?a«k  ,  fioicrKa  5  pxfKXj  turma ,  tarfci,  glomus* 
\lobus ,  promofeis  ,  probofcis  5  &c.  Quam  fre- 
juentem  utriufque  literae  permutationem  Vir 
Eruditiffimus  y  Q.  Septirnius  Florens  Chri- 
[tianus ,  in  iVJtf w  ^  Arijiephanis  Pacem ,  /?. 
545.  ex  antiqua  literae  /3  figuradeducit,  quae 
proxime  ad  |w  accedebat.  Unde  faepe  una 
litera  pro  altera  le&a  eft.  Ita  Steuchus  Eu- 
^ubinus  ex  Theodoreto  fcribit  Samaritanos 
Deum  appellare  Meniame  ,  quum  Tneodo- 
retus  habeat ,  xah£<rt  SI  x^ii  HotfA&peTrcy  1$? 
la£l ;  ju  pro  |3  legens  &  ffi  cum  'laQ  ma- 
le conjungens.  Hoc  autem  A  ban  nomen  eft 
Angeli,  qui  Socius  eft  Churdadi  ,  &  mend 
o&avo  Perfico  nomen  dedit.  At  forte  pof- 
fee  ex  Acman  ( extrufo  c )  vel  V_iLo  Ma- 
na  (addito  a,  ab  initio)  aut  LoLcL*.  $ja- 
mana  ablata  prima  litera  p-  (  qu^e  nomina 
Dei  fiint)  repeti.  Vir  otAu^^W©-»  Ju- 
lius Caefar  B^lengerus,  in  Jwlogis  ad  Arno- 
ld z  bium* 


II  8  D  I  SSERTATIO  VIIL 
hium,  pag.  314.  Omanum  vel  Amanumpu- 
tat  efle  DOwH  5  quae  vox  faepe  in  facrii 
literis  ufurpatur  ,  cjnum  de  exceifis  agitur. 
uti  Lev.  26. 30.  Jef.17.%.  Ita&  Scaligerin  Ca- 
tullum,  &Becrnannus  deOrig.  Ling.  Lat.  vo- 
ce Achaemenes.  Alii  legunt  'O/xavos.  Vide 
infra. 


A   N   A    I    T  I  S. 

5-.XII.  a-      XI  I.  Nomen  Deae,    quae  olim  a  Perfis 

mc°r  colebatur  &  modo  >Kmilig  modo  'Av«*'  di" 
nus  Per/.'  c*tur'     ^utarchus  in  Artoxerxe  pag.  edit.  Fa- 
cet, ris.  1025,      T*?V  'Ap1lfxif@*  TK$  bf  'ExQxru- 
vols 9   ijv  'Averni/  KUhXGiv.     Strab&  j  lib. XI.  13 

T&    *Avaflt<$(&>   £j    TO      T     OVpGaJfACdV   tytCtiV     ltf>QV 

Ifyvozcvm  'AjUOtvy  ^  'AvcevJpa  t#  n€£<nxwv  Asw- 
feo v«v.  Idem  /.  x  1 1  „  illam  ab  Armeniis  quo- 
ape  coli  tradit  :    'H  <Jg  Z>jAr7i?  g^«  srfAiy  Z>?- 

$%%trscv  to  /gpcv  tv?  'A\)od7iS@* ,  Luvnip  >L  o! 
'AppiviQi  ciGovrcy.  Qiiin  &  in  Cappadocia 
templum  Anaitidos  fuiflTe  narrat  /.  xv.  £//>*. 
/.33.  4.  quoque  Jlnaith)  &  Agathias  /.  1 1. 
'Avuine*  Perfae  hodieque  Venerem  appellant 
^aLj  iVAd  (quod  Vir  Dodiffimus Jo- 
hannes Gravius  in  ti;anflatione  Perfae  anonymi 
de  Stglis  male  fcribit  c>^L>  Bahid  )  & 
])inc  N^S  3  'Ayytfo ,  de  qua  re  nullus  dubito. 

Ex 


DE    VET.  L  I  NG,  PE  RS.       Ill)  ; 
Ex  teftimonio  Plutarchi  ,    ftatim  citato  ,  li- 
quet eum  'Avorih  cenfuifTe  idem-  numen  cum 
Diana  ,  quod  tamen  in  dubiiuii  vocavit  in 
degantiflimis  notis  ad  Compendium  Stephani 
de  Urbibus,  Vir  de  re  publica  literaria  opti- 
me  meritus  H.  Berkelius  fcribens  pag.  374, 
An  haec  Anditis  Cr  Artemis  Graeccmm  no- 
tnina  ftnt  eomndem  numinum  ex  antiquis  non 
liquet ,  quanquam  hoc  Stldenus  nulla  veteriste- 
fiimonii  aucioritattperwotus  Sjntagm,  1  i.deDis 
Syrisftatuat.  Jure  enim  itaftatuit  CI.  Seldenus  9 
cujus  fententiam  firmant  ,   licet  ipfe  ea  nan 
proferat,  verba  Plutarchi ,  quae  iaudavimus. 
Unde  non  video  cur  Stephanus  corrigi  de- 
beat ,  fcribens  inUrbeZela -  Armeniae  feftum 
celebrari ,    Sacaea  didum  ,    9Aflif*;A'^    pro 
quo  CI.  Berkelius  fubftituit^vafn*,  ita  qui- 
dem  perfuafus   de  veritate  conjedurae  fuae« 
ut  ibidem  fcribat :  quanquam  mult  or  urn  inge- 
nia  a  veritate  ftnt  avtrfa ,  non  putamus  tamen 
aliquem  pop  inveniri  I  qui  de  hac  emendatio- 
m  vol  dubitet.     At  quum  'Avafw  &  "fynfMS 
idem  Numen  fit  ,    uti   Pluiarchus  teftatur  5 
quidtii  faipfit  Stephanus  'A$yi(Ai£i&  feftum 
celebrari ,   licet  earn  fub  alio  nomine  5  fc.  A- 
naitidis  celerent  Zeilitae?  Ita  Herodotus  Bac- 
chum&  Dianam  coli  ab  Aegyptiis,  Jovem 
a  Perfis ,  Philoftratus  Venerem  ab  Indis  tra- 
dunt,  quamyisfub  aliis  nominibus  cultoseos 
H  4  fcife 


IZO       DISSERTATIO    VIII. 

fuiffc  conftet.  Et  Agathias  /,n.  antiquitus 
omnesDeos,  quosGracci..colebant,  abPer- 
fis  cultos  tradit,  fed  alia  nomina  illisDiisim- 
pofita  fuifle.  .  Jta  Dionyfiiis  in  ©g^y.  s/.tfjo. 
-mvpoTniAQv  fay  coli  fcribit  in  Icaro  ,  infula 
finus  Perfici,  id  eft,  ApollinemvelDianam, 
quarn  g&vpfljwAo»  did  Diodorus  Hift.  lib.  v. 
tf.78.  & Hefychius  voce,  5&upesnfo*f,  aliique 
tradiderunt.  Strabo  quoque  Venerem  a  Per- 
fis  coli  /*.  xv.  memorat ,  &  de  Dianae  culm 
apud  Perfas  plura  extant  vcterum  teftimonia. 
Diodorus  Siculus  Hift.  I.  v. cap.  78.  Dianam 
in  Ephefoj'Ponto,  Perfia  &  Creta  din  ver- 
fatam  fuiflc  ,  &  a  Perfis  fingulari  ratione  il- 
lam  ad  fua  ufque  tempora  cultam  fcrifait.  Pli-  ' 
nius  ,  lib.  vi.  cap.  27.  Circuit  (Eulaeus) 
arcem  Suforum  ac  Dianae  templum  auguftijfi- 
m  um  Mis  gentibus.  Jofephus  Antiq.  fib.  12. 
C.  E|.     UoKiy   bf  Tvi  mffflA  ttAs'to)  sy#<pifa$- 

&h&  Arrianus  Lvii.de  Exped.  Alexandri 
meminit  infulae  in  finu  Perfico  prope  oftia 
Euphratis  in  qua  Templum  Dianae.  Non 
defuerunt,  qui  &  Caftabalis  Templum  Dia- 
nae Perficae  fuiffe  autumarent ,  decepti  voce 
ntfiurictt ,  pro  qua  legerunt  apud  Strabonem 
i.xiiy  mj>«x8V,  uti notat  Eruditiffimus  Ga- 
le in  anim.  M Jamblichum  de  Mjjler.  Ae- 
£)'pt.fe8:m.  c.q.    Jme  itaque  "Srephanus 

feftum,  t 


D  E    VET.  LING.  PERS.       121 

fcftum  9A^i(Ati(^  a  Zelitis  celebratum  tra- 
didit.     Alii  tamea  Anai'tida  non  Dianam  fed 
Venerem  appellant.     Agathias  Hifl.  lib*  n. 
p.  58.    'Awflti*  ?W  'AtyoSlilw  iwtev.     Jta 
Clemens  Alexandrinus  in  Protrept.  meminit 
'A^oiiw  'AvafW^j.-utijeftituitpro  Tm 
v*i'f@*  CI.  Bulcngerus  in  Bctogis  ad  Arnob. 
pag.  272.    in  qiubus  multa  praeclara  habet 
de  rebus   Perficis  ,     qui  'Avorfw    Venerem 
fuiflc  ibidem  adftruit,  quod  cum  Perfico  no- 
mine   NawS  t>*&\— *  apprime  convenit.     Et 
crediderim  nomen  hoc  reponendum  ialMa- 
crobio*  qui  /.  1.  Saturn,  c.zi.  apud  Affyrios 
olim  maximam  viguifle  venerationem  Veneris 
Architidis    fcribit.     UbL  legendum  videtur 
Anaitidis.     Hoc  enim  celeberrimum  fuit  Nu- 
men  inter  Orien  tales,  quod  Babylone ,  Su- 
iis  v  Ecbatanis  \  Badris ,    in  Armenia,  Sy- 
ria, Cappadocia  &  Lydia  colebatur.    Atquo- 
modo  h'acc  fibi  conftant,  dicet  aliquis ,  quod 
nonnulli  Anaitin  eandem  cum  Venere,  alii 
eandem  cum   Diana  faciant.     Optime  juxta 
Mythologiam  gentium.     Eadem   revera  ilia 
Dea  erat,  quae  &  Diana  &  Luna  &  coele- 
ftis  Venus  dicebatur  >    de  qua  re  videri  pof- 
funt  Illuftris  Cupefus  in  Harpocrate,dc  CI.  Sel- 
denus  de  Dis  Sjris  Syntagm.  1 1.  Appofitead 
hanc  rem  Apulejus  Lunam  inyocans  l.xi.  de 
afwQ  5   (<Juod  opus  u  non  afinum  >   aureum 
*  H  5  dixe- 


I2Z      BISSERTATIO    VIIL 

dkerunt)  Regina  coeli ,  five  Tu  Ceres  alma 
frugum  parens  originality  quae  repertu  laetata 
phae  vetnfiae  glandis  fir  wo  remoto  pabulo , 
miti  eommonjlrato  cibo,  nunc  Eleufmiam*  oh- 
bampercolis,  feu  tuCoeleftis Venus,  yuaepri- 
murerum  exordiis  fexuum  diver  ft  at  em  gene- 
rato  amor*  fociafli  tr  Mterna  fibole  humano 
genere  propagato  nunc  circumfuo  Paphi  facra- 
rw  eoleris  :  feu  Fhaebi  foror,  quae  partu  fe~ 
rarum  medelis  lenientibus  recreato  populos  tan- 
tos  edmafti  praeclarifque  nunc  veneraris  delu- 
bris  Ephefi,   8cc.     Ubi  eandem  Deam  ,  & 
LunamSc  Venerem  &  Dianam  facit.     Quare 
veteres  Graeci  Numen  illud  Perficum  Anaiti- 
dos,  i.e.  Veneris^  modo  &  Dianam  mode 
Veneum  dixerunt.     Sed  praeterea    obfervari 
meretur  Perfas  veteres  ,   fatente  Herodoto, 
Venerem  coeleftem  appellate  Mithram  :  >'y<n 
«fe  hgcwty  'A^oSiTVi  Cu  xothixtn  M/flj  «ir.      At- 
qui  Mithra  Luna  eft  5  &  pro  ea  a  Perfis  ha- 
fcetur:  vide  quae  nos  infra  ad  vocem   Mi- 
thra.    Ergo  Anaitis  &  Diana  &  Venus  coe- 
ieftis  did  potuit.     Antequam  Anaitida  di- 
mittamus,    hie  locus  adjidendus  eft' ex  Ti- 
maeo  Platonis,  inquomentio  fitDeae,  quae 
sjpud  Aegyptios  NtfiS  dida  fuerit  &  conve- 
niat  cum  Minerva Graecorum.     IlQtem  (lo- 
quitur de  urbe  Aegyptia  ,   cqi  nomen  Sais, 
quaeque  in  Delta  erat  fita )  frVSfrMpVtev, 


DE   VET-  LING.  PERS.       I  23 

•  catfV©-  A<tyof,  'Affo»"*.  Ex  quo  haec  hau- 
fiflc  vidctur  Hefychius,  N^,  'aV*  mig 
'AtyvifliQis.  Quid  fi  dicamus  NjjW  efle  Anai- 
tida  ?  Nomen  certe  idem  eft  ,  &  exprimit 
Perficum  <>?A-*.  An  a  Perfis  culms  hu- 
jus  Numinis  ad  Aegyptios  manavit  ?  Certe 
plura  in  facris  Aegyptiorum  &  Per&rum  con- 
veniunt  ,    ita   ut  cafui  adfcribi   omnia   ne- 


qucant. 


A  N  A  N  P  K  A  T  U  S. 

XIII.  Perficum  Numen ,  cujus  menti0-5-.xni.-rf- 
nern  facit  Strabo  L%1.  'AvcwS&trov  U^cny^v  mndratus* 
boupoipt  appellant:  alii  legunt- *Ap^Wwr: 
pro  quo  'ApoQiotm  eflelegendum  fufpicabar, 
olo^J  enim  GeniumillumPerfisnotat,qui 
frugibtis  praeeft,  ut  &  illius  qui  animas  ho- 
minum  a  corporibus  fejungit.  Quare  affir- 
mare  non  aufim"  cunvqua  voce  Perfica  con- 
veniat.  CI.  Hyde  ?Av»v fyomv  putat  e  Graeco 
fermone  explicandum  efle,  .&■  notare  .Evirar 
tnm,  \m  ftatuam  virilibus  aliquando  deftitu- 
tam  modeftiae  caufa  ,  in  Eximio  fpere  den- 
iig.  vet.  Perf  cap.-}. p.  94. 


AN* 


124      DISSERTATIO  VIII. 

andrastadaransalanes. 
§,XlV.,4u.      XIV.   'Avipa&SafcwmhMiiw  Procopio  / 

t&t,  u   nomen  digf atis  eft  aPud  P«fc.  ■  Puto' 
J "**"*"  hoc  nomen  in  dnas  voces  WpW«p  &  fc,_ 

«A«w  dividi  dcberc,  fi  quis  ejus  originem 
mdagareveJit.  Nomina  enim  cum  titulisfae- 
pe  Graeci  junxerunt,  &  pro  una  voce  habue- 
runt  ,  unde  longa  nomina  Peru's  efle  exifti- 
marant.  Ita  Sagariftio  apud  Plautum  in  Perfa, 
AB.^.Sceni6.       «.  '     , 

Itafunt  Per famm  meres,  longa  nomina 
Comortivlicata  half  emus. 
'AvfpWap  ,  ipfum  ut  puto  nomen  dignita- 
tis ent,  invito  Procopio  :  ea  enim  in  J«,  a- 
pud  Perfas  &  Turcas  definunt  ,   ut  Abdar, 
Mehemandar,  Kitabdar ,  Seraidar,  Scherbe- 
dar,  &c.  ^jjl  explicatur  in  Lexicis  orien- 
talibus  per    Arabicum    *-hw_>  ■  &  ■  Turci- 
cum  o^-^-^j  fignificat  Tegmentum ,   & 
commendmpnem  feriam.     An  inde  cum  af- 
Jxo  ^o  rliaumnt^.xswWpnonaufimaf- 
farmare.  Nefcimus  an  re<3e  feiptumfit,  cor- 
rumpere  enim  folent  librarii  nomina  pere"ri- 
na  quae  non  intelligunt.     'Av«*i,w  nomen 
prppnum  efle  videtur ,  licet  contrarium  fcribat 
irocopms,  autcerte  ab  alio  diverfum. 


t- 


AN- 


DE.VET.LING.PERS.       12$ 


A    N    G    A    R    I. 

XV,  Tabellarii  hoc  nomine  vetcribus  Per-  5.  x\r> 
fis  dicebantur,  qui  obvios  -quofcunque  fi  iis  AngarL 
indigerent  ad  fervitium  Regis  cogere  pote- 
rant ,  &  ipli  illi  nonnunquam ,  qui  ad  aliquod 
opus  adigebantur.  Multa  loca  quibus  id  pro- 
batumdarentannotata  funt  ab  Interpretib'us  & 
Commentatoribus  N.T.  (quandoquidem  Mat. 
5 . 3 . &  27.  3 %.  111; &  Marc.  1 5 . ix ...  vox  d%r 
^<&>m  occurrit )  &  iis  qui  de  yocibusGrae- 
co  barbaris  N.  T.  fcripferunt ,  quae  nobis  non 
vacat  exfcribere.  Ex  Etymologico  tamen  quod 
vulgo  magnum  dicitur  haec  riotabimus ,  quan- 
doquidem omnia,  quae  in  ilio  de  vocibus  anti- 
quis  Perficis  habcntur ,  olim  ad  ufus  noftros 
excerpfimus.  ^Ay^oc^uca.  Ta  k^tttA  iyelfu  3 
Sen  §  *y7*f@*i   °  wjjMumwv  Igyivilw.  'Ay- 

ayyx&i ,  %j  ow  33n  ra>  K&mSqytTv  tfD%eA#^£fl- 
pivxs  aKQvrott.  *Ki<r%yh.@*  &v  at  'AyxpifAvovi  ?aV 
gk  Zl&ioxfc Tiv^oiy  iit'Ayy*^ 7W%Q$i$n*  Et 
poftea.  'hyy&pzs*  *H  toyopivij  IlsgaixjJ  esi , 
wpowti  0  k  cw  cm  %1$£q%w  (&*<nhi*xs  y&P~ 
[A&vdCpQfis.  "ofcv  *$  *ti  ei$  (SxtnAmotg  dim* 
yttv  *n  XQiiov;  ctyjapWHV  AiytTcW  ^  d}&%i&  J#- 

Mix j  n&WWt1®4  i£h@*  nd'y^h®"*  Qui- 
bus 


126      DISSERTATIO   VIII. 

bus  addimus  Euftathium  in  Comment,  ad  Ho- 
mer.pag^So.  tm.i.  ita  fcribentem,  17*^ 
j<»  cumS  Q  mnnif  (Aefchylum  intelligit)  a/ 
'Ayxpipvovi  vcjj  ol  *Ayyxpi  mTvtzij.    lAt%k  $*- 

Atovvaiov  dy^ot  ol  ok  Zfefoffls  y&tpiAWm- 
0$x.  ( Confer  Herod.  Lvin.c.  98.^.494.) 

<$omv  yi  AgfiV  <£  Sbi  <pQ(wrw¥.  Vocem huic  & 
fono  &  fcnfu  affinem  non  agnofcit  aliam  lingua 
Perfica,quam  verbum  c^jJUi  Agaliden,  quod 
fi  pronuncietur,  uti  £  (  tribus  punfiis  fuper- 
ne-infignitum)  Malaei  hodieque  efferent  per 
NG,  &  in  voce  o^i*  aliiique  fieri  folet, 
eft  Arjgaliden>  quamvis  vulgo  per  G  redda- 
tur  ;  quia  nobis  difficilior  eft  hujus  &  alia- 
rum  literarum  pronuntiatio.  Unde  fatis  bene 
cum  voce  Angaros  convenit.  Verum  nee 
co  devenire  nccefle  eft ,  modo  confideremus 
in  ayyxp@*  nonN,  fed  r  diiplicatum  inve- 
niri,  eo  quod  unum  Gamma  non  videretur 
fttis  exprimere  poffe  vim'  ?  c  Perfici.  Et 
licet  nunc  vulgo  per  duplex  r  fcribatur*Ay- 
?*P<§K-  non  defunttamen  codices,  qui  "Ayx- 
£©-  Sc* A^tfff ix  hdbent,  uti  &  Hefychius 'a- 
j*flW  Sc'Ayxfcvco  exhibet:  quam  fcriptionem 
mallet  quoque  CI.  Heinfius  in  Exercitation. 
Sacris  ad  N.  T.  pag.  9S.  Hanc  vero  vocem 
«Agdidcn  Graeci  vix  aliter  juxta  fuum  mo- 

rem, 


DE   V£T.  LING.  PERS.       12  J 
rem   fcribere   potuerunt    quam     ^jtfWan,- 
(quia  *»  iden  terminatio  tantum  infinitivi  eft  ) 
&  mutata  liquida  A  in  p    (  mi  Mi$m  lilium  9 
tyocyifkito  ^flagellum  &€.  dixerunt )  9A}ccfw4f. 
Significat  verbum  c^c>*-JL^  Agdiden%Vzt« 
fis,  inftigare  aliquem,  urgere ,  exeitare,  a~ 
bigere,  aufeVre  ,  ad  fugam  cogere  ,    &  non 
tantum  de  interna  animi  commotione  fed  & 
externa  corporis  ufurpatur.     Quae  omnia  mi- 
re conveniunt  eum  fenfu,  quem  Graeci  dant 
voci 'A^^ps^y,  quod  fit  lyti^ay  iyyd&s >  *A- 
ytw  «V  <po?TVyta#  n  tmcu&Tw   Tavm  vrntpifficw  9 
'Amxpivrtj  ad  ufum  fc.  regum :  noftratesdi- 
€erent  pfejfen.     Quod  fi  ab  bac  voce  Agdi~ 
<kn  Angaros  derivemus ,  facile  animadverte- 
mus  Angelos  ab  eadem  efle  didos  ,  &*Ayy:- 
A(^abvAj/^p@-  non  multum  differre,  Quum 
enim  Perfae  nuncios  ejufmodi  inter  primos 
habuerint  ,    illi  &  angari  ab  iis  &  angeli  ab 
eodem  verbo  difti  funt  (erant  enim  iidem. 
Suidas  "Ayy*}M ,  %t&$  undkxv  ©Mllprai  .cfor" 
fSoHnkiw  'Ayyites.     Et  quid  funt. Angeli., 
nifi  fummi  Regis  nuncii?)  &  utrumqise  no- 
men  ad  alias  gentes  manavit ,   ita  tamen  ut 
angelorum  nomen ,  nefcio  quo  fato  >  magis 
generate  reddimm  fuerit  5  &  angarorum  pro 
iolis  Perfarum  nunciis ,  qui  alios  ad  fervitium 
regis  cogere  confuerant ,  ufurpatum.   Certe  R* 

Bechaiquoquev^era*^}^©^  Wi$to$  &>. 

bit 


;1;^ 


I28       DISSERTATIO    VIII. 

bit  efle  Perficum  r    &  apud  Aefchylum  in 
Agamemnone  d'yyihov  ttv^  quidam  legunt, 
alii  Myyapov.     Scilicet  5    utrumque  idem  eft. 
An  hue  qiioque  pertineat  vox  avap@*9  qua 
ayyKov  Tarentini  appellant  tefte  Hefychio, 
viderint  alii.     Si  quis  tamen  huic  conje&urae 
meae  non  fuftragetur,  ex  omnibus,  quaevul- 
go  produntur  etymologiis  nullam  praeferrem 
illi,  quae  in  voce  n?A^  epifioia  aliquid  latere  pu- 
tat ,  quod  videatur  docere  aggaros ,  five ,  Dages 
in  Nun  refoluto  ut  faepefit,  angaros  a  fimili 
vocabulo,_quod  olim  apud  Perfas  in  ufufue- 
rit5  ita   di(Sos  efle  5    quafi  ygpjUfAaivCpe^s  y 
qui  literas  deferrent.     Quae  videretur  prima 
efle  &  fimplicifllma  vocis  fignificatio.     Nam 
dyyoqiim  (ita  cogitandum  eflet)  habet  fen^ 
fum  cogendi  aliquem  ad  praeftandum  opus , 
quern  non  debet  etymologiae  fuae ,  fed  mori- 
bus  illorum  yggtfApotToQopm  ,    quibus  facul- 
tas  concefla  erat ,   &  eft  hodieque  in  Perfia, 
in  itinereequos,  homines,  camelos&alia  ad 
fervitium  fibi  praeftandum  adigendi. 


A    P  A   N. 

§.,XVI.  XVI.  'Amiv.  HocnomenmenfisPerficicx 
jpak  Cap.  Codice  manu  fcripto  fupra  laudato  Burtonus 
^mttum  exhibet>  *luifit  APrilis-  ^a  &  hodie  Perfae 
ZlmZZ    %e  fcnbunt  <d~>)  Aban.  lfaacus  Monachus 

hunc 


*t 


DE   VET.  LING.  PERS.        12$ 

hunc  menfem  Perfice  did  'axzv(ucc  tradky 
addens  pd  5  s\~* ,  quod  menfem  notat ,  nee 
huic  magis  quam  alii  menfiam  adjici  debebat» 
Perfae  quidem  aliquando  vocem  sLo  Ma 
fubjiciimt  nomini  menfis,  ut  menfis  a  die  ejuf- 
dem  nominis  diftinguatur :  6t  {aepe  ita  ut  in  u- 
nam  didionem  coalefcant.  At  hoc  plane  omififle 
vel  quibus  libet  menfibus  addidaffe  debuiflet 
Jfaacus.  Dum  heic  in  explicando  hocPerfi- 
co  menfis  nomine  fum  ,  examinanda  Tibi 
haec  Cappadocica  menfium  nomina ,  lector  5 
exhibeo,  quae  ex  veteri  iibro  Henricus  Ste- 
phanus  excerpiit  &  Torno  iv,  Thefauri  fui 
Graeci  ,  pag.ii1).  inferuit.  In  iis  umbram 
meiifium  Perficorum  mihi  videor  detexiife. 
En  iilam  feriem.  Mox  habebis  Perfica  a  me 
addita,  l'ig/1  r  M#§i ,  xcwcwjviej^  M$eJ  ?  'A- 
fTVjuivctfAoty'Aqdpol  j  T€T»Wfl6,-  '£l<r/uwvtct ,  Xov- 
^a&-)  -'ApTavi'aft',  'Ap&tfiv,  *  A^oui^Q^.  Per- 
ilea  Graecis  literis  fcripta,  utilli.  ferieiconve- 
niant,  pauliim  deflexa,  ut  fieri  folet  a  Graecti- 
lis,  haec  funt,  Tips,  MofidrK9  Safflytdlfa 
M$eJ  'Amm  pa  (Ma  id  eft  rnen(is5  quod 
faepe  addmlt)  'ASpoc  ,  yz^Bx^jULctmcc^  2<{tov- 
iafx  ,  Qocprnviot^  'fyruxE?  y  JAp*»S&-  Ita  corru- 
pi  nomina  Perfica,  ut  ilia  efle  corrupta  mihi 
imaginor.  Vera  nomina  Graece  fcripta,  eo 
ordine  quo  ilia  praecedenua ,  haec  funt,  T^> 
MojJ'arfj  a#%£A&f  j  .Miflgs,  'b&cw  3  %Wp* 
I  Ala 


13®  DiSSERTATIoVIIL 
A))  Ba^juiw,  'AcQcMtSocfr  $t(pcLfS\v)  *AcT^^£saV, 
XofSdi.  De  quibus  videripoffunt  egregii  illi  ha- 
rum  literarum  promotores ,  Jacobus  Golius  5  in 
notis  ad  Alfraganum  pag.  20 — 42.  &  Thomas 
Hyde  in  Hifloria  relig.  veter.  Perfarumcap.  19, 
At  eadem  ipfa,  miris  modis  corrupta  ita  le- 
guntur  in  Joannis  hahmantiiC&llatione  anno- 
-rum  externum  gentium  cum  anno  Romano 5 
pag.  60.  addita  fere  ubique  fyllaba  mechy  id 
eft  &x>  men  (is.  Zirmech  ( is  eft  Tir  menfis 
Perficus,  vel  T/e/l  in  Cappadocicis)  Mardan 
velm Mar  dart %  Sarembemech  5  Machiramech , 
Ebenmech ^Goramech  y  Dimecb^  Becbmemech9 
Az^rdaukh^  Fordimech 5  Ardeimech^  Car- 
daimech.  Confer  ilia  cum  veris  nominibus 
Perficis  ,  &  abfque  multo  labore  deprehen- 
des  9-  quomodo  reftitui  debeartt.  Nee  eft 
quod  quis  miretur  tarn  infignem  comiptionem. 
Graecis  ea  barbara  erant  :  &  quomodo  He- 
braea  menfium  nomina  reddiderint  ,  eodem 
loco  apud  Stephanum  vide  j  ubi  i&KdS  pro  *£ , 
SisfWrf  pro  oicvky,  &c.  quomodo  Aegy- 
ptiaca  5  vide  in  CI.  Golii  notis  ad  Alfraganum  > 
/^£•43.  Licet  errem,  cum nullis  tamen  men- 
fibus  quam  Perficis  melius  ea  conferri  poffe 
mihi  perfuadeo. 


AR- 


V 


'DE   VET.  L  I  NG.  PERS.       I31 
A.RDBMPEAS. 

XVII.  'AfhjjLT&ois.  Nomen  menfis  Odo-  §.  xvn. 
bris,  quod  ex  M.S. producit  Burtonus.    Hie  Jrdem- 
hodie  «^J^aa^o^  Ardebehaft  dicitur  ,  ex  qua  ^^* 
voce  ^ffofAwtM  natum  eft.     Ifaacus  Mona- 

chus  eundenv  hunc  menfem  Perfice  "bfltvhc 
dici  fcribit.  Chryfbcocca  in  Canonibus  Perfkis 
ilium  'ApUGfe?  vocat.  VideLettor,  qua  ra- 
tione  vocem  eandem  Perikani  Ardebehaft  cor- 
ruperint,  &  hoc  in  aliis  quoque  faftum  fu- 
ipicare. 

A    R    I    M    A    N    E    S. 

XVIII.  Mains  genius  apud  Perfas,     He-  §.  XVIIL 
fychius.       'Ae/pcww    0   'AUnt    «$&   Ylipaxig.  Anmctncs» 
In  Talmude  p^lin  Hormin  nomen  eft  mali 
genii,  quod  fufpicabar  aliquando  pio  TDTsH,         . 

id  eft,  Perfico  j*y/&  -HormQ^  (  Oromafde) 
pofitutn  ,.  fed  quia  malum,  effe  Genium  di- 
cunt,  ex  Arimane  poteft  defiexum  videri. 
Hodieque  0— *°,/— ^  Ahariman^  nomen  eft 
Diaboli :  unde  non  eft  neceffe illud  compod- 
turn  credere  ex  HK  Art ,  &  '30  Mmij 
«juae  duo  fint  nomina  Perfica  fimplicla ,  utT 
Hiuftris-  Scaliger  volebat  lib.  vi,.  de  emend,  tem- 
porum ,  fag.  551.  ubi  tabellam  exhibet  no* 
I  %  mi- 


■I  5  2       DISSERTATIO    VII I. 

minum  Perficorum  fimplicium  ,  ingeniofe 
quidcm  conftrucSam,  ut  inde  omnia  nomina 
propria  Perfica  fibi  notadeduceret,  fed  (  quod 
pace  tanti  Viri  dixerim )  uti  mihi  quidem  vi- 
detur,  nullius  aut  exiguae  utilitatis:  quando- 
quidem  earn  tabulam  ex  variis  fyllabis  nomi- 
num  Perficorum  conflavit  ,  &  ipfa  nomina 
Perfica  ex  ilia  explicat ,  quad  per  circulum. 
Unde  enirn  probat  >TN&  '3D,  &  Tfjli  & 
^n^  aliaque,  effe  nomina  Perfica  fimplicia  ? 
Quia  Ari  &c  Mani  occurrunt  in  voce  Arima- 
nes ,  &  Manes  nomen  Perfae  eft  ,•  porroquia 
Tir  &  Datha  faciunt  nomen  Tiridatis.  Et 
vice  verfa ,  unde  probat  Tiridatem  componi 
ex  Tir  dcDathai  quia  Tir  &  Datha  funt  no- 
mina fimplicia.  Atqni  haec ,  ut  fpeciem  ha- 
beaiit  3  fi  Latinis  aut  Hebra?is  Uteris  ita  le- 
gantnr  Ari  Htf  3c  Mani  \3D5  nequaquam 
fatisfaciunt  illi  qui  fcriptionem  Perficam  ha- 
rum  vocum  confulit.  Nee  enim  Ari  in  voce 
Perfica  eft ,  fed  Aher ,  quod  flexerunt  Grae- 
ci-  id  «e/  vel  a?p«„  Aher  autem  non  eft  no- 
men  proprium  Perficum  ,  ut  nee  &#  altera 
pars  vocis  Ahermen ,  quamvis  a  Graecis  in 
fAcwqs  &  juSwi©-  flexa  fit ,  ut  conveniretcurn 
voce  ipfis  nota  'Ap<Hy!cwi<& ,  bell andi  amor e  in- 
fants y  de  qua  multa  habet  Stephanus  Sche- 
dta[mt  iv.  z.  5.}  Atque  ita  fe  res  habet  in  aliis, 


AROS. 


DE    VET,  LING.    PERS,       1 33 


A       R      O       S. 

X  I X.  Nomen  numeri  apud  Perfas.    He-    ^  xix. 

Scilicet  numerum  aliquem  fpecialem  non  no- 
tat,  quantum  ex  hodierna  lingua  Perfica  coi- 
ligere  datur,  fed  nqmen  eft,  .quo  Numerum 
live  quantitatem  generatim  appellant.  Duae 
hodie  fuperfunt  voces  ,  quarum  utraque  hoc 
notare  apta  eft  ,  nempe  ^fi\  Arm)  ( ;>  au- 
tem  faepe  per  -2  reddidere  Graeci  ,  uti  in 
rcwozcpyKa  liquet  ex  <J*^-  &^~^  ,  de  quo 
fuo  loco,  undent^/)  &  ^  Arts.  Prio- 
rem  tamen  hie  praeferrem  *,  quae  in  M.'  S.  S.  v 
Lexicis  orientalibus  transfertur  per  Arabicum 
jilyH*  ,  quod  rnenfuram  ,  fpatium  ,  quanti- 
tatem  rev  determinatam  notat.  Ita  'bf&pog 
etiam  apudGraecos  cum  jusTpo> ,  uti  illud  ob- 
fervatum  eft  a  Stephano  inThef.  L.  Gr.  con- 
jungitur.  Nee  enim  aliud  quid  numerus 
eft  revera  quam  menfura  ,  &  %'G^oY  vno  d- 
yApx  jMgTp«7Wj ,  unus  numerus  ab  altero  men- 
furatur  ,  uti  Euclides  loquitur  /.  vii.  Elem. 
Non  longe  ab  hac  voce  recedit  S4©">  qu°d 
eft  tf  Apis  -n$<T$>£  B&QvhMtois,  numerus  aliquis 
apud  Babylonios  ,  tefte  Hefychio.  An  eft 
^U^  s|p  3  qortw ,  fuppreflo  s  ut  in  voce 
2«\jj  ex  eX-§gt:  quam  vide  infra. 


134      DISSERTATIO    VIII. 


f.  XX. 
Artabx, 


A    R    T    A    B    A. 

XX.  Genus  menfurae ,  qua  Perfae  olin 
utebanrurin  metiendo  frumcnto.  Hefychiu: 
&  Suidas  :  "Ajto^  ,  (us'rpo^  m**W»  */ts. 
'attuw  pIV©-.  Polyaenus  /.  4.  cap.  i? 
^.^4.     'AAi%uvSto;  a,  «-{■  mps-ftu,  /3««. 

xicvt  xa.\M  yyfttftftiygf.     "Qnis  $  o/»A^0< yl 

»Anfm,  tufaiS,  nrpansc-lca^^Qta;.  'H  *■%, 
•n&Yl  JMtiAKtiftiApvofiBi/  'A#H9?.  Tm  'jM- 

G«4.     Confeni  poffunt  Herodotus  /.  1 .  c.  1 9 2 . 
&alii.  Perficavox  hodie  non  fupereft ,  quam- 
vis  prior  ejus  pars  o^i  Ard,   quae  in  M.S. 
Lexicis  per  &j\  &  ^j  ,  explicate,  fa- 
wMwnotans,  (  confer  Graecum  fat)  non 
mconveniensvidcatur  ut  cum  addkamento  \j 
w*  tan  Li  **,  quod  vocibus  quibufdam  Per» 
iae  adjiciunt ,  mcnfuram  farinae  notare  poffic 
««  ab  eadem  voce  dedufium  ^J  fiorfr. 
ficat    cribrum  farwae  ,    «UL^l    ^^ 
**  /jiff*  ©■    /krww  cenfeihm  Turcis  dictum 
#  cT*'->-  ,  «tta££  c&mfarittveum  (pcm 
iurcae  c£S  cyj>  vocant  Apud  Syros  ea  vox 
invenitur  OTO  &  Arabes  oojOD     uti  & 
inhnguaCoptica  n  IBP  TAB,  quodabAr- 

taba 


DE  VET.  LING.  PERS.       135 
tabanonabludit,  ni  enim  particula  eft,  prae- 
fonnominibusfolita,  ut  J)  Arabura.    Quod 
autem  AnSa  vox  Aegyptiaca  fit,  etiam  E- 
piphanius  fcriptum  relicjuit   in  libro  de  men- 
[Kris  cr  pond.  ''AqmS»'-  2™  »  FTf *  "^'  'A'" 
Lr*»&  «dtfto.     Idem  Scholiaftes  Ariftopha- 
nis«<  Am.  ■./*#.  1. 5.  2.  />•  375-  Hierony- 
mus*  «*'*.  5.  ?*/**» ,  Galenus  cap -v.de  men  fur, 
Ifidorus  Or*£.  /•  14.  <^.  25-  Suidas  in  voce 
'A^»j ,  &  alii  traduat.  R.  Nathan  in  Lexico  , 
cui  nomen  dedit  Aruch  ,  meminit  etiam  men- 
furae  frumentariae  ,  3TW  di&ae  ,  quae  fit 
"1TV?  'VPJ ,   dimidium  Letbech ,  &  cujus  in 
Talmudc  mentio  fit  in  Gem.  BavaMetzja  c. 
6.  &  cap.  ult.  Gem.  Eruvin.  Benjamin  Muf- 
fafia,  in  notis  ad  id  Lexicon,  obfervat  a  Grae- 
■cis  DE31»  Artab  did,  &  fpeciem  eflewe»- 
frraePerfica*  mnfi  HID  JO  &vul|°r[CIT 
bi  mis  ,   mutatis  locis  literarum  Rejch  8c 
Dalct,  adfcitoqae^.     Editus  Etymologic 
nil  habetnift*p«6«  pirgo»  is»  n«««w»,  At- 

w<  »1  v®-«  Multo  Plu,:a  de  Am 

Etymologus  nofter,  ineditus ,  fedcorrupta  at 
quae  facili  negotio  quifpiam  a  ffitrjdis  libe- 
rate potent  ,  qui  Ma  confert  cum  us  quae 
Epiphanius  habet  de  Artabain  B.  de  ponder, 
er  menf.  'Apw'^u  (ita  nofter  pro  ApwCj, 
quamvis  5  3  &  <p  frequens  fit  permutatio)  n  » 
(  «'  i*<Tf  Of  «sp*  &**'*  ( leg-  '~A^l«?J  ?  «"T 
14  * 


I36       BISSERTATiO    VIII. 

>.     *E*3    fg^v  (kg.fcuv)   flg&^ft  «- 

X#&'l£    £T0    *T#      (1.  *%$■)    W'^.        'E&fo- 

%^k  i%  rlw\-BaSv^umj  t<n  iyjowfe 
yX*<xaA  n  (Ala  ovffafa  (  Epiphanius  on  A 
i£3opnKorm  SCo  yKfow  U  ]uix$  ovvtxifacw  ) 

0$**   $0   pifQXZS  CMhy%Cot#    ?     .  .  ,  .    (nv^l/     (  E- 

piphanius,  «V  ivy  ^gp^'y^  cpw  ^)  To  J* 
0»«$  0  pilftQ-tHe  (EpiphaniopgTpu'w)  To 

Cjjf,  t8t'  j?  |g.5w v  *rcW  Apud  Epiphan.  legitur 
«rai\£gy«  *  £  nifATnn.  Si  ubiqiie  pari  modo 
detegere  poffemus  unde  Etymologi  &  Lexico- 
graphi  Graeci.fua  depromfiffent,  facilior  effet 
bcorum  deprayatorum  rcftitutio. 


§.XXLAr- 
tab  anus, 


ARTABANU   S. 

XXI.  Notum  nomen  :  quod  &Perficam 
tcrminationem  habet  <Jj  vel  <Ju>  &  voccm 
Arta,  quam  per  magnum  Graeci  explicue- 
runt.  Non  rcpugno  fi  quis  in  his  velic  ac- 
quiefccrc.  Vcrum  non  pofTum ,  Lecftor ,  quin 
inoncam  apud  Perfas  &  Maleos ,  quorum  lin-  ' 
gua  pjurimas.  habet  voces  Perficas,  c^jL-^1 
Artavan  notare  divitem ,  qui  multas  opes, 
agros,  &c.  poffidet ,  &  Cyrt  Art*  five  o  ^ 
Hm*  iisopes,  pecuniam,  bona,  fignifica- 
re.    Hoc  tamcn  ^/*,  ijti pmo ,  hac  fignifica- 

tionc 


DE   VET»  LING.  PERS.       I  37 
[f tione   tolerari    non.,  poteft  in    Artaxerxesi 
quare  viderint  do&iores,  ii  tanti  eft. 

A    K    T   A    D    E    S. 

XXII.  Ita  Jufli  appellantur  apud  Magos.  $.  XXIL 
Hcfychius.  ''AgmJst  ,  ol  Hkcuoi  Cm  Mayw.  Artades» 
Putokgendum  Mocfmfos:  nam  ita  Perfarum 

Magi  juftum  appellant  o!<3  o^  Jldarddad9 
quafi  virion,  j 'ufi Htiae  dicas  ,  uti  C^  ^^ 
Mard  din  5  www  religionis  ,  i.  e.  pium  >  ^^ 
5<>i-  Mard  choda  >  virum  Dei. 

A    R    T    A    E    I.. 

XXIII.  Ita  Heroes  &  viri  magni  Perfis  §. xxilh 
olim  dicebantur,  tefte  Hefyehio ,  juxta  quern  ArtaeL 
'ApTOf  etiam  Perfice  jU£#*v  r?£>,  AaparpoV  notat. 
Unde  in  compofitiqne  qomirnim  ita  ^eteri- 

bus  explicatur.  Xerxes  lis.  a?v(&  eft  ,  Ar- 
taxerxes  3  jue;«?  'Aptfi©^-.  Vid.  Herodotum 
Lvi.cap. 9%.pag.  t>66,  Artaeos  efTegentem 
Perficam  &  Perfas  Artaeos  appellere  heroas* 
unde  formata  funt  nqmina  Artaxerxis ,  &  Ar- 
tabazi  fcribit  Stephanus  de  urb/pag,  173.  His 
9  K^Qacl  ,  Il€p<n3tjJ;£a/p#  ....  0»  c.iJtaTvra  %  k^mt%u 

pi   cfojtfi'  'ApT^|sf|^    ^  *ApT^6^/.     Quae 
i  5  omnia 


138       DISSERTATIO    VII  L 

omnia  tolerari  commodius  poffunt,  quam  e 
tymologiae  quorundam  Graecorum  ,*  qui  o 
mnium  barbararum  vocum  ( more  Gracco  lo 
quor)  origines  in  fiia  lingua  quacrunt,  atquc 
Artaphermm  didum  quod  (p^oo;  g^«  >frug. 
mi  Famdifumz  <zs%5  &  iww,  actnacem  ab 
dm  dernari  &  plura  taiia  commenti  funt.  He- 
itodotum  autem  Perfas  afttlquitus  ef4eappe!la- 
tos  fuo  fermone  Artaeos  tradit  /,  vi  1.  c.61 

«W  f4(vT0t  cQtw  xjurim  <£  r  <z&AOiKM*Affiot, 
fy)  Ard  Genium  Daemonemve  Perfis  no- 
tat.  Mad  Ana  itaque  vcl  Ard  hodie  apud 
Perfas  nihil  tale  (quod  fciam)  fignificat,  a- 
deoque  fatendum  eft  illam  vocis  fignificatio- 
nem  interiifle.  Nee  enim  dubitamus  quia 
Herodotus  &  alii  rede  explicuerint  Arta,  per 
Magnum,  quum  ifta  fignificatio  ^dmodum 
conraiiat  uful  iftius  vocis  in  compofitione 
tot  nominum ,  quibus  Reges  &  Principes  A- 
rabum  &  Perfarum  innotuerunt ,  uti  Artaxer- 
Jces,  ArtabazMs  ,  Artacamas  ,  Artagerfes, 
Artafiras,  Artojies  ,  Art  aces*  Artabanus^ 
&  alii,  quos  inter  &  forte  Aretas,  Arabum 
Rex.  Velle  enim  refutare  Herodotum  ex  eo, 
quod  hodie  apud  Perfas  o^!  Ard  non  nifi 
farinam  notet  ,  &  illos  ?  quorum  audorita- 
£e  fcriptor  antiquiffimus  vocis  Ana  fenftim 
tradidif ,  •culpare  itf  imperitos  fermonis  Perfi- 

ci* 


DE    VET.  LI  KG.  PER  S.       I39 

ci,  aut  malignos  impoftores,  nimis  temera- 
rium  mihi  videtur.  Nam  quid  ,  precor,  in 
voce  Ard  eft  (  fi  dim,  ut  nunc  5  nil  nifit 
fariaam  fignificaverit )  quod  tot  Regum  &  a~ 
liorum  magnorum  virorum  nominibus  prae- 
figi  meruerit  ?  Nae  illi  fuperbos  iftos  Reges 
Regutn  in  :farinaceos  Principes  tranfmutant, 
Et  quid  mirum  ,  tot  faeculorum  imervallo5 
qmbus  tot  urbes  &  regna  everla  funt  >  hu- 
jus-vocis  fignificationem  aut  mutatam  efle 
aut  periifle  ?  Certo  itaque  mihi  pcrfuadeo  Art 
vel  Arta  antiquitus  Magnum  denotaffe.  Cla- 
riffirnus  Bochartus ,  in  hodierna  lingua  Perfi- 
ca  vocem  o^  hoc  fenfu5  quern  veteres  tra- 
didere ,  non  inveniens  confugit  ad  Hebraeum 
y*!H  ,  unde  per  metathefih  literarum  Ard 
ia&um  fit.  At  vir  linguarum  peritia  Bochar- 
to  non  minor  Th.  Hyde  in  lib.  de  relig.vet. 
Perfnag.qi$.  OjJ  Pe&CQ  ftremuin ,  magna- 
nimum  fignificare  fcribit  ,  perfuafus,  ut  pn- 
to ,  Veterum  Graecorum  teftimonio  5  nam  ho- 
die .Oj}9  quodfciam,  nonnifi  farinam  notat. 

A  R  TAX  E  R  X  E  S. 

XXIV.  Herodotus  per  piyxv  dPntiv  inter-  ^  xxi  w 
pretatur.    Scilicet  hoc  nomen  Perficis  literis  Anwarxei 
ita  (cribitur  etiam  hodie  is^^w^i  Ar- 
dtxir  Xa  >  id  eft  5  juxta  opiuionfcm  meam,  Ma- 
gnus 


14°      BISSERTATIO    VIII. 

gnus  Leo y  Rex,  id  eft  ,  ■  friynt  vf>yti&  fixes* 
AguV_.     De  vocibus  sL^i    „#£  Jfrr  X*  5  wi- 
de X^Arf/  fuum  Graeci  fecerunt,  agam  in  vo- 
ce Xerxes.     Hie  de  Arta  potiffimum  laboro. 
Sunt  inter  ipfos  Perfas  ,    ne  quid  diffimule- 
mus >  <^\,Ardeshir  explicant  per  farinam  6c 
lac ,  ob.-hiftoriam  quanclam ,  quam  &  Teixe- 
ra,  & ^jii  ,    in  vita  primi  Artaxerxis  narra- 
runt.      ^w  5^/>  enim  lac  aeque  ac  Leonem^ 
iignificat,  &  o^S  Ard  farinam.     Sed  hoc 
fa&um  a  Periis  puto ,  quod  ignorarent  prifcum 
fenfum  vocis  <3^i ,  quern  nobis  Graeci  ami- 
quiffimorum     temporum    confervarunt.     £t 
quoniam  o^!  non   nifi  per  farinam  explica- 
re  poterant ,  'alteram  t/*£  non  per  Leonem, 
led  lac  vcrtendam   rati  funt ,  ea  ratione ,  ut 
videtur  5  indu&i  quod  farinae  cum  lacte  me- 
lius conveniat  quam  leone.     Et  uthaec  Ety- 
mologia  fpecie  quadam  fe  commendaret,  fa- 
bulam  illam  de  farina  &  laftis  yafe  inventis, 
quamlegere  potes  apud  Teixcram ,  commen- 
ti  funt.     At  fi  vel  maxime  copcedamus  uni 
Artaxerxi  ob  fingularem   hanc  hiftoriam  id 
nominis  datum  fuiffe,  nnde  id  tot  Principi- 
bus  Perfarum  &  aliis  commune  fuit  ?    unde 
cum  aliis  vocibus   prima  vox  Arta  compo- 
nitur,  utArtabanus,  Artachafta,&c?  quern 
ibi  farina  locum   habeat  ,   non  video  ;  nee 
ab  Herodoto  ante  rccedam,  Arta  per  Ma- 

gnwn 


DE  VET.  LING.  PER  S.  141, 
gnum  explicante,  quarri  meliora  &  vero pro- 
pioia  edo&us  fiero. 

A    R  X    I    P    H   O    S. 

XX IV.  JcjdU ,  Perfice.  'AP|.'<p®J,^  ?^X1V; 
t&n^'f.  Hefychius.  Voce  io^m^f 
Karoes  pro  «««U'.vulgo  Perfae  utuntw:  qm- 

cum  convenk  «fepri  SchoLad  Ho?erura 
7/fW.  2.f^-3C7-  -ty*@-  '?'*&  «"*  °  AJV 
yifJfo  J«©*   Vide  infra  in  voce  Drew. 

A   S    T    A    N    D   A    E. 

XXV.  Curfbres  Regii  autfucceffivi  lite- §.  XXV. 
raium  latores  ^ipo^o. ,  «c  afepJofcft  3?»f»-  ^«^> 
ualoQitu. .   LocaexSuida,  Hefychio,  Eu- 
ftathio  &  aliis ,  quibus  id  firmatur ,  adduxerunt 

Viri  Eruditiffimi-, B.  Briflbnius  lib.  1.  de  re- 
gno Perfar.  »4£.  M8-  &  Burtonus  in  htftor. 
Wg.Perfic'J pag.  70.  Didi  (  firede  fcribm* 
Aitandes)  videntur,  ab  v&-2*\  flare t-\ un- 
de  BaaUc^ij  ^/?W«*  .&4»«>  quafi  adftans 
domino  ut  juffa  ejus  exequeretur.  Quo  kn- 
fu  '&  nuncii.msgiftrataitm  <SWow  Latinis  di-  . 
<5H,  etiam  ill t  qui  y^^arotp^ot  erant.  Ci-  . 
cero  lib.  1 1,  £riU**HM<<  jMwl-  #f«!W  £# 
m&  &irer  tuus  reddidit  Tarfi.   MeminiUaor 

rum  etiam  Petronius  t»  i&ij*,  Ntf^mtl^ 

viae- 


$.XXVI. 

ylfnirt. 


142  DISSERTATIOVIII. 
viderint  aut  jlatores  altius  cinElos.  Cl.  Dru- 
fius  putat  Aftandas  didos  pro  Aftanras  ,  & 
hoc  natum  ex  Hebr.  D\nnt0n«  Eflh. 
viii.  10.  Cl.  le  Moyne  in  dijfert.adjerem 
2 J.  6.  p.  252.  &  Cl.  Bochartus,  Hicroz..  I 
ii.c.ii.  pro  jiftandis  legunt  Afgandas ,  &  di- 
ttos lllos  putant  aChaldaeo  UK*,  quod«»«- 
ctum  notat.  Pro  quibus  ficit  ,  quod  apud 
Hefychium  non  folumlcgatur  'A*»*,;,  ^g. 
f&pf*&i  fed,  W«w^,  «yjM©*. 

A  S   T  A   R    I. 

XXVI.  Athenaeus  lib.  in. ^.  ?4.  }n. 
ter  nominaPerfica,  quibus  Graeci  fcriptores 
utifolent,-  recenfet  ^  smge^  ^  *- 
s«p»fj  <£  t^  (r^rKOj/.  Verum  xBtopctUsxlQ*. 
Cafaubonus  3*  Ammadverftonibus  in  Athe- 
naeum, pag.itf.  non  «Vf*?  kdayptfw  k- 
gendum  effe  obfervavit.  Vide  quae  nos  ad 
vocem  ctn#foit 


A  T  E  R  G  A  T  I  S. 

,  §.  XXVII.      XXVII.  ToW  Jrf  vel  jfctfy ,  Locum  Dei 

Atergatts.  Vel  Deorum  Perfice  notat,  utiSimplicius,  in 

Comm.  ad  lib.  iv.  Arifiotelis  >  «&a  <pv<r.  *- 

*?o*tu.  qui  ipfe  in  Perfide  fuerat  obfervavit. 

Rede:  nam  ^o  Dar, quod Chaldaei  n/IK 

effe- 


BE    VET.  LING.  PER  S.       I45 

cfferunt,  loom  eft  ,  &  5o4*  Choda  9  Dens. 
Praeftantiffimus  Athenaei  Interpres  Cafaubo- 
nus  lib.  vi  11.  cap.  8.  fcribit  certum  efTe,  no- 
men  Atergatis  corrupturn  e(fc  ex  Aftarta.  Di- 
dam  eandem  ^9*^* ,  &  a  Ctefia  A*px*T» 
Strabo  in  fine  lib.  xvi.  tradit.  Vide  de  ilia 
Seldenum,  de  Dis  Syris. 

A    u   L    I  S  C    I. 

XX VIII.  Inaures Perfice,  Hefychius.  >Ai'-  S-XXVlli. 
rxei»  gv«7i^.  nip**.  Hodie  perfis  Inauris s^j^  ^  ^ 
^m&i  dicitur.     Unde  'Av/ctkg*  in  Herychio 
legendum  arbitror. 

auph.antar. 

XXI X.  Nomen  menfis  Augufli  apud  Per-  $.  xxix. 
fas.  'A«4)«»Wp.  Ita  Burtonus  tradit  ex  M.S.*ttpban- 
fupra  memorato.  Vera  fcriptio  eft  o^^jy^^ /ar- 
Afphandarmod.     Ifaacus  Monachus ,  ii?  feric 
menfium  Perficorum,  earn  vocem  corrupit  in 


A  Z  A  R  A   P  A  T  E  I  S. 

XXX.  'A^asm^  ol  ««ej^toft  <©%*  nep  j/XxX 
<rci?.  Hefychius.  Ambigua  eft  vox  &myp-^waf&» 
ht7s  y  quae  delatores ,  vel  etiam  nuncios  qui te,s' 

ad- 


144*       DISSERTATIO    VII  L 
adventum  alicujus  nuntiant  ,    fignificare  po- 
teft.  Vocem  Perficam  adhuc  qu  jero. 


B  A  G  I  S  T  A  N. 

5.  XXXI.        XX  XI.  Perfice  notat  vox  I  yUx_^^clj> 
^agtftan.    Bagiftan  regionem  arboribuss  vineis,  aliifque 
plantis  ad  dele&atio  em  confitam ,  quafi  re- 
gionem hortorum  diceres    Hocautem  nomi- 
ne dicftum  efle  amoeniffimum  locum  Mediae , 
quern  mons  &  planities  fonte  irrigata  cfficie- 
bant,   vel  potius  montem  ipfutn  "in  planitie 
fitum ,  in  quo  vel  ad  quern  Semiramis  hortum 
ambitu  xil    ftadiorum  conftruxit  ,    teftatur 
Diodorus  Siculus  lib.  1 .  c.  13.     Quamvis  an- 
tern  fignificationem  vocis  Bagiftan   non  ad- 
dat,  nee  tradat :■',  ex  qua  lingua  petica  vox  fit, 
terminatio  tamen  Perfica  &2&j  5  Stan ,  &  lo- 
cus, cui  hoc  nominis  datum  eft,  inMeiia, 
&  rei  ipfius  convenientia  cum   hoc  nomine 
mihi  perfuaferunt  earn  huic  Indici  vocum  Per- 
ficarum  effe  inferendam. 


$.  XXXil. 

Bagoas- 


B    A   G   O    A    S. 

XXXU.  Spado  Regius.  Loca plurima  ex 
Ovidio,  Curtio,  Plinio  &  alife'a  viris  Erudi- 
tisdiu  addufta  funt.  Eft  tameh  dnbitandi 
ratio  an  Bagoas  nomen  propritirn  fuerit  quo- 

rundam 


■ — 


DE  VET.  LING.  PERS.  $4$, 
rundam  (uti  Suidas  refert  ,  &*yti#A  5  ovopM 
k^iov  ,  U  lw  i»**X<& )  m  vero  commune 
omnium  Eunuchornm.  Certe  apud  Perfas 
ji\~>  Bakon  nomen  propriutn  eft  :  at  (1  com- 
mune fuit  Spadonibus ,  forte  a  &{->  Paf^ 
fudicus,  cajhs,  derivari  deberet  ad  notandam 
morum  innocent  am  &  vitae  puritatem.  Li- 
terae  enim  ejufdem  organi  ,  quod  vel  tyro- 
nes  norunt,  P  &  B,  uti  K  &  G  in  Unguis 
Orientalibus  faepe  permiitantur.  Clariff.  Box- 
hornius  inEpift.  (itis,  eaquae  inveniturp.  2,20. 
putat  a  voce  Bagoas  ortum  duxiffe  Gallicum 
Page  ,  quod  pediffequum  notat.  Vix  tamen 
id  mihi  perfuadeo  ,  crediderimque  *i  Page ,  a 
Turcico  &  Perfico  <^-*-$  /^  ,  >%quod 
prorfus  idem  notat  ,  quod  Page  Gallis,  ef- 
federivandum.  ^£=>\->  Bagos,  formofum 
hominem  (ignificat  Javanis. 


B    A    R    B    I    T    O    S. 

XXXI II.  Lyrae  fpeciesV  quam  a  Perfis  $.Xx3 
ad  Graecos  &  Romanos  tranfiiffe  credit  CI.  Sarb- 
Hyde  in  praefat.  ad  lib M reUg^et.Perfl  quum 
ipfi  Perfae  tradant  tempore  Gozrois  Perviz 
vixiffe  L>^  ^rtoquendam,  Muficum  Re» 
gium ,  qui  nomen  dederit  huic  inftriimento , 
de  nomine  fuo.  At  inde  (quod  cum  venia 
Viri  magni  dixerim  )  Graecum  @*{6«t©*  p/o* 
K  6^ 


I46       DISSERTATIO    VIIL 

Nficifci  rion  potuit,  quod  multis  faeculis  ante 
CozroemPerviz,  a  Pindara,  Euripide,  Ana 
creonte,  Theocrito  aliisque  ufurpatum  fait.  E 
a  barbito  potius  ipfum  Muficum  ,  quam  al 
Mufico  barbiton  nomen  traxifTe  opinor.  Stra 
bo  lib.  x.  vocabulum  hoc  apud  Phrygas  in  ufi 
efle  fcribit. 


5-XXXIV 
Barfima- 
a  Mae. 


BARSAMANATAE. 

XXXIV.  Joannes  Malala  Cbronographiat 

exfAUpginxs  >  wv  Itvm  ra  ovofAaru  {$*  <mvizt 
<P*$tm  ^  rd}yx}is  pin*  (bovfaicu;  irik$sTli%<n- 
v.vi$  yjXidSw  yt  Mox  eofdem  ^a^otfAamSi 
appellate  Videtur  illud  fignificare  Viros  poten- 
tes ,  ita  enim  hodie  Perfas  o*vo  j,^  Bartfe- 
mend  { unde  parva  aut  nulla  fere  mutatione 
Barfamanata )  ufurpatur  pro  Viro potentia  prae- 
dito  :  quos  Chaldaei  ^T»  H3J  dicerent : 
vide  Dan.  3.20.  ^^  enim  potent^m,  &  jj^o  , 
idem  quod  Arabnm  jo ,  inftruttttm  ,praeditum} 
ornatum^  nbtat  hominem  ilia  re ,  cuifubjun- 
gitur.  Leftionem  itaque  Xtdfeu/AMoirai  per  N 
prae  altera  elige. 


B  I- 


'J 


Dfi    VJT.LING.PERS,       147 

i 
B    I    S    T    A    X. 


XXXV.  RexPerftce.  Hefychius.   %*£,  §.  XXXV, 

i  0«0iA&  Jb*  n«{<*w.     Num  id  ex  Perfi-  *#**. 
co  bL-^L-j*   Padifchah,  Rex ,  detortum  eft? 
Non    videtur.     Ego  exiftimo  •"deceptos  efle 
Graeculos,  nee  unquam  hanc  vocem  Perficanv     r 
fuiffe.     Error ,  ut  puto  ,  hie  eft,     BijwWdi- 
cebantur  olim  nuces  quaedam ,  hodie  nomine 
Piftaciorum  notiffimae.     Ita  Poiidonius  apud 
Athenaeum  /.  14.  fcribit ,    Nicander  $/s*W  ? 
alii  valgo   n«s*x<*.     Perficum  illius   frudus 
nomen  eft  ^C^  P  oft  ah ,  unde  orta  vox  Pi- 
/taut  ,    Talmudiftis   SpODfl.     Unde  cnitn 
res  veniunt ,  inde  ■&  nominis  etymon  arcei- 
fere  tutiflimum  eft.     Quia  vero  Piftacia  re- 
gum  erant  apud  Perfas  deliciae,   &cibusvcrc 
regius,  hinc  quum  nuces  iilas  Regias  appel- 
lari  Graeci  audirent ,    putarunt  in  voce  fa- 
&Ki<*  latere  nomen   Regis  ,   &  hinc  fat»** 
Regem  notare  fcripfit  Hefychius.     Apud  ve- 
teres  enim   faz*Z  pro  Rege  Perfarum  lege- 
re  non  memini  ,  quo  magis  mihi  perfuadeo 
ex  Piftaciis  fam*    ortum   efle.      Quod   ft 
in  eo  fallar  ,   certipra  de  hac  voce  dare  ne- 
queo.  Cl.Bochartus  in  Canaan- 1,  i.e.  10.  fa- 
s«'xr*  a-/3is«S  derivat  &  a  Perfis  eas  nuces  ra- 
tione  praeftamiae  regias  appeilatas  efle  fufpi- 
K .  z  catur, 


I48      DISSERTATIO    VI IX 

catur.  Ego  contra  |3is*f  fifhim  efle  a  Grae- 
culis  ex  male  intelle&a  voce  ]S#$oW  conjicio. 
Qui  plura  de  Piftaciis  fcire  avet >  e  recentiori- 
bus  legat  Scaligerum  in  Corum.  ad  Theophra- 
fiumy  &  Salmafium  in  Homonym.  Hylesja- 
rr.  ubi  agunt  de  terebintho. 

C    A    I    A    D    AS. 

§< .-XXXVI.  XXXVI.  Sic  Aedes  plena  cineribus  Perfi- 
Camdas.  ce  dicitur,  fi  re&e  fe  habent,  quae  leguntur 
Tthntfn.    aPU(*'Suidam.     KuiKiue,  «d%{:  A«x«ffi  |3*tn- 

oYKii/AM'fAtsiv  7?4)p<jtf.  Intelligitne  Pyreum  a- 
liquod  Perfarum  vel  facellum  in  quo  com- 
buftorum  :  lignorum  reliquiae  inveniuntur? 
Certe  tale  ofri^a  folent  *&&3*  Cada,  etiam 
hodie,  appellare,  &conjundim  s^=>  (^u>l 
AtefchKada,  qmti  aedem  ignis  dixeris.  Ce-* 
terum  ,  uti  Lacedaemonjis  career  quidam ,  vel 
antrum  5  KaulJut  dicebatur  3  ita  Athenicnfibus 
Ktdfott:  idem  Suidas  ,  w*  JfLuli*;  ;  unde 
corrigendus  videtur  i-Iefychius  ,  apud  quern 
legitur  KeaJV ,  x«3»poV.  Legej  Ke^cT^  f(  vel 
XteiiW))  ^«{«flfov.  Mud  x*3»?*V  natum  eft 
ex  voce  fififafyiv  J  non  folum  ob  literarum  a£ 
finitatem ,  fed  quod  -K*«gV  idem  Hefychius 
perx*3wjoVexpoluiflct.  Suidas,  in  voce  Xlccv- 
ca#w  j  fcribit  nomen  illius  carceris  Laccdae- 

morfii 


D  E  VET.LING,P£RS.  I49 
nonii  xstf'<5W,  &  explicaturus  quid  fir,  nil 
nifi  f}*(a9fQv,'  appellat  ( uti  in  Hefychio  le- 
*endum  conjeci)  his  verbis::    To  q  cupaeiQ 


GALAS    I    K     I    S. 

XXXVII.  Tunica  lato  clavo  infignis  ,  qua  jTxxxvi  r. 
?er(ae  olim  utebantur.     Hefychius.-   K<*Aa<n-  Cahfirts* 

£iT«V  iviot  Q  A*j»£v  i^7nit{^  ^ilcoviov,  Demo» 
:ritus  Ephef." /.  1.  'Trnfypn  $  (2  Ilspcn^f 
wKoHripets,  dtnsf*  &<n  Kefikisw-Tzvcc-wv.  Sextus- 
Pompejus  Feftus  ,  de  verb!  fignif*  Calafisj 
lunicae  genus  quod  Graeci  KMAa<neAv  dicunt. 
Alii  dicunt  nodum  ejfe  tunicae  muliebris  quo 
zonnexa  circa  cervicem  tunica  fubmittitur.  Scho 
liaftes  Ariftopnanis  in  Av'ib.  pag.  131.  vocem 
Aegyptiacam  efle  tradic  au&oritate  Cephifo- 
demi,  &  Suidas.  Pollux  quoque,  KocAotV- 
ffjp*?,  fcribic  9  ^it«v  Juccflwww  'aj^ttt*©*'. 
Ita  &  Herodotus  /ifc  1 1 .  c.  8 1 .  ab  Aegyptiis 
banc  vocem  repetendam  fuadere  videtur ,  quum 
ait  illos  appellate  genus  veftimenti ,  quod  ibi 
defcribit,  x*  A*<rigiy.  Unde  a  gente  Aegyptia- 
ca,  cui  K*A#o7g/sf  nomen  eft9  (eodem  au- 
Rovc  lib.  11  .Hi/lor.)  has  veftes  diftas  &  ab 
Aegyptiis  ad  Perfas  earum  ufum  tranfmiiium 
eflfe  quomndam  eft  conje&ura*  At  ex  lingua 
■■'K'3      ~  ?«•' 


150  D  ISSERTATIO  V  III. 
(  /  x  Perfica,  voces  huicnon  admodum  did/miles 
erui  poflent  ut  tale  veftimentum  ,  quale  Ca 
lafiris  fuifle  fcribitur  ,  fignificent*  Nar 
^  «JL£=>  Kala  Set ,  ex  &JL£=>  Kal 
conftat  5  quod  pannum  ;notat ,  uti  &  contortm 
manipulum  5  &  rhombum ,  &  lj*d ,  Ser  caput 
,  unde  rede  videntur  illi  apud  Fcftum  x#Aa 
<ri?iv  dixiUe  nodum  tunicae ,  quo  circa  cervi 
ccmfubmktitur. 

C   A    N    D   Y    S. 

J.xxxvin.  XXXVTIlJ  Tunica veterumPerfarnm.  Ni 
Cmdys.  hilnotius.  Hefych.  Kuvivg,  %iTuv  U^m-^g 
Alia  prifcorum  Scriptorum  teftimonia  filentk 
praeterimus  ,  quod  fatis  obvia  (int.  Vid< 
Henrici  Stephani  Thefaurum  L  Grace.  Tom 
vi.  pag.  1  i  3  f .  Salmaf  adTertull.  de  palLpag 
^  84.  &cyi.  Briflonium  de  regno  Perf.  />.  249 

Aliquando  mihi  in  mentem  venit,  an  -non 
per  Synecdocben  partis  praecipuae  pro  toto  j 
vox    Candp  conveniat  cum  Perfico  '&-iL»a. 
v  i^X.wc3,   Chan  deft  1    five  manica^  proprie  do- 

mo  manus  ;  ,quemadmodum  Hebraei  earn 
VY^  P'3  domum  brachit  &  T  /V3  domum 
manus  appellant.  Atque  ita  Xcnophon ,  fcri- 
bens  Cyropaed.  /.  vrn.  equites  extulifle  tie? 
WyetA  %1$t  KxvJicw  poifet  ita  intelligi,ac  G  per 
vmJvk;  ipfas  manicas,  non  integram  togam 

innue- 





DE   VET.  LING.  PERS.       I5  I 

innucre  voluiffet.  Sed ,  ut  verum  fatear  >  loca 
Veterum  mihi  fe  noii  ofFerunt  ?  nee  opinorin- 
veniri5  quibus  kowSw  pro  mamcafofoaccipi  pro- 
bem:  Quare  nihil  certi  ftatuo  de  originc  hujus 
■  vocabuli.  Meminit&  *w%n«{(ri»  Arifto- 
phancs  &  Pollux  /.  v  1 1 .  c.  1  3 .  fed  Candyn  ab 
ca  non  diverfam  puto.  rMeminit  &  Polluk/.io. 
Sc£l,ii7.  K^W^Ai^'fcribitquefibivideri^/ 
effe  Perficum  a  candy e  difium  ckivqs  IIep<nxsv.&z* 
gxxvSvoe  xTtyflev.  Hefychius  habet  KcwivTtx- 
v«i ,  tpocno&KW.  PutolegendumX*i^£*y*i  a 
&>L~>.  Chana  5  9»f  ** »  &  Candy  s» 

C    A    P    Y     R    I  S. 
XXXIX.  Tunica tnanicata  Pcrfica Polluci,  §.XXXC 
/.7.i3.K*wfif,itaille,ncp(nw  ^t^  XtfftfJ*-  c*Vr's- 
w.  Hodieque  «lf^£^  Caplou ,  genus  veftis 
eft,fed  num  inde  mutata  liquida  L  in  Kfiapyris 
fadum  fit  affirmare  non  aufim.  Tot  faeculorum 
enim  intervallo&  veftes  &earum  nomina  mu- 
tata effe  nemo  mirabitur.  Lkeat  mihi  hie  verbis 
uti  Q.  Septimii  Florentis  Chriftiani,  qui  ad 
Vefpas  Ariftophanispag.  484.  de  Sifyra  agens  , 
alii,  inquit  ,  ci&ifew  faciunt  laenam  fimph- 
cem  I  alii  duplicem.     Non  eft  facile  has  con- 
trover  pas  conciliate- 1    nobis  praefertim  Gallis 
(ego  Belgis  dieara  ,  qui  hae  parte  Gallorum 
fmT\us(im^uitantum  ahefl ,  ut  veterum  ve[fes  . 
fatis  di£nofcmW)Ht  noftras ipfi  qmtidkmntemus.  . 
K   4  CAR- 


1)2       DISSERTATIO    V  III. 


§.  XL. 
Curb  mi» 


C    A     R    B    A    N    1. 

.XL.  Nfomen  illorum  ,  qui  alba  vitfligi- 
ne  aut  lepra  correpti  funt ,  apud  Perfas.  He- 
lychius^K^g^vc)/.  Ylspecuoi  (.Jegc  nipa* )  ol 
«a<Pok  n  A«r$«*  i%ovm.  Perfice  c^^Ur 
Carban,  componitur  ex  ^r  Car  quod  u- 
Kamquamque  rem  intenfe  albam  notat ,  &  aft 
bae  vitiligini  optime  convenit ,  *a$£  nimi- 
rum,  quod  in  lingua  Graeca  album  Yon  at, 
(quae  vox  a  Graeco  'AXfcaT  fine  dnbio  derivata 
eft,  litera  <p  in  /3  emollita  ,  quam  in  tt  fie- 
xerunt  Sabinj ,  pro  alburn  dicentes  alpum)- 
&  ex  (J^> ,  ban ,  adjeftione  Perfis  ufrtatiffima , 
figmficante  aliquem  ea  re  praednum  efTe ,  ea 
iaborare,  &c.  Unde  genio  Perfifnii  mire  haec 
vox  congtuit. 


1  §:xli. 

Curda.  ■ 


C    A    R    D    A. 

.,XLI.^rile9  bellmfum,  Perfice.  Strabo 
/..i  5.  ^<*pA*  ita  explicat,  per  «Wpatfw  3  ■*»- 
**I*W9*.  Hae ceft ipfiffima  vox  Perfica  c>  -^ , 
«fr4»  notmsbellicofum,  forte.  Cl.Bochartus 
tamen,  m  Phdeg,  ab  Arabico  fyji" ,  T/r- 
^  per  literarum  o  &^  metathefin  derivat. 
tulUthius  PerfisxapJ***,  (non  xaV*)  did 
^v^f^v  fcribit  ad  Iliad.  B.pag.  179.  At 


D  E   V  E  T..  I,  I  N  G.  P  E  R  S.       15  3 

Kflt  videturaddkum  fine  neceffitate  ex  voce  fe- 
quenti  x<*V*KS?>  quae  ab  hac  derivata  erat, 

C    A    R    DA    C    E    S. 

X  L II.  VIri  bellicofi  ita  Perfis  dkebantur.   j.  XLlt 
Hefych.-  ¥Letff*Mi  ol  9&nvm$w  $ctfi*^iCeirdMes* 

<naW  <*$  eflw  j?  wto.  Ita  &Euftathiusad 
Iliad. B.  pag.,2.79'  qui  a  gente  K*p«-v  eosita 
di&os  opinatur.  Cornel.  N  epos  G  ar  dates  iU 
los  appellat.     Revera  autem:Cardacesdi<5Uvi- 


dentur  ab  eadetiv  voce  <3 


T 


i'i'JCdrdfbellico- 


fum  notante.  -Cts  enim  &  w:  terminationes 
(lint  a  Graecis  &  Romania  adjedae,  i^ti forte 
&  in  vo&Acinaees.  0,45=*  /Cor^ ,  idem  no- 
tat:  &  fie  mGdifian;caf,  1.  <3/£=>  ^-yi 
!&?/?««  ( qui  Orientalium  Hercules  eft )  W/i» 
■iofHS.pag.tf. 

C  A  R  D  A   R  I  G  A  N. 

XL  1 1 1.  Nomen  dignitatis  apud^  Perfas  §:  X 
jtixtaTheophylaaum  Simocattatn.  Quia  non-  ^ 
nifi  incertis  admodum  con jeQuris  locum  fa- 
cit  haecdefcriptio,  aliis  hujusvocis  indaga- 
tionem  xelinquiouis. 


XLIIL 
-dart» 


k  t 


CA» 


If4       SDISERTATIO    VIII. 


f .  XLIV. 
Cataftigo- 


i  XLV. 

Caucafus, 


C  A  T  A  S  T  I  G  O   N  A. 

XL  IV,  Infulam  notat  Perfice  ,  fi  rede 
"  quidam  intelligunt  vel  Icgunt  Hefychium ,  in 
voce  N9«/^  mm  M*fe|«}  w-;jSMjf 
£  -TO?  &*ifjpu«#  w'^f  ijj  Ketmwymx  ,  eV» 
e»*«fi  jrfwWg  N*  «f .  /»/«■  Sufianam  &  Ba- 
BrUnam  locus  e/l  Cataflegona,  qui  Graece  fn- 
fuU  dtckur.  Suidas  fcribit  k«t«s»j«V«  ,  in 
voce  ?**©.  Ni«xS®v  Pliavorinus  vocemdi- 
vidit  in  duas  &  habet  x«m  wym*  At  mi- 
hi  placet  lefiio  CI.  Palmerii  ,  *ajas  fche- 
dulae  quaedant  ineditae  olim  ad  manus  meas 
pervenenint,  qui  legendum  arbitrabatur  xx- 
™  2*&$mt$  Juxta  tefiimoniumStrabonis. 

CAUCASUS. 

XL  V.  Inindagandis  vocum  originibus  ea 
mihi  tutiffina  videtur  method™  ,  fi  flfe  no- 
mina,  quibus  hodieque  ab  iftiufmodi  homi- 
.mbus  res  fuere  denominatae  ,  cum  antiquis 
conferamus  j  nee  refugere  foleo  ad  remotas 
Iinguas,  fi  in  illis  ipfis  aliqua  vocis vefti«ia 
detegam,  ut  qui  fatis  norim  quanto  opere 
mutavennt  nomina  barbara  Graeci ,  &  qui  ipfe 
eruditionem  fuam  debent ,  Romani.  Quare 
&  in  voce  Caucafi  eandem  mihirationemob- 

feryan- 


DE    VET.LINGJERS.       I55  > 
fervandam   cxiftimo.     Perfae  autem  quo  no- 
mine Caucafum  appellant  ?    CiL-i  &  ^£=r> 
Cou  Cafc  id  eft  ultimi  litera  in  S  mutata,  Coucas 
( quod  Graeci  in  nominibus  barbaris   facere 
fblent,  uti*Am£a$,  AiGav©-,  "acS^Zxa  pro 
Annibalj  Lthanon ,  Afdrubal)  Cattcas ,  Kcu>- 
x*<r&.     Cujus  literae  S  additio  in  fine  vo- 
,cis ,  aut  fuppofitio  in  vocibus  peregrinis ,  ma~ 
xime  Perficis,  adeo  Graeciseratufitata,  ut  pro- 
inde  Herodotus  fcripferit,  fi  quisbeneatten- 
dat ,  ilium  dcprehenfurum  pleraque  fi  non  o- 
mnia  Perfica  vocabul  .1  in  Sigma  terminari.  Hi- 
fior.  /.  1 .     Quod  quidem  uti  manifefto  falfum 
eft  ,  fufficienter  tamen  demonftrat  S  in  fine 
vocum  Perficarum   pronunciare  folitos  Vete- 
res  Graecos.     De  monte  illo  Caf  dido  ( nam 
<_£  yi=D   Cou  montem  notat)    &  cJL£=d 
Caf  nomen  ei  proprium  eft  ,   tradunt  Mo- 
hammedani,  ilium  efle  mbntium  maximum, 
&ultimum5qui  orbem  terror umab  una  ad  al- 
teram partem  circumeat  ,  poft  quern  Sol  6- 
riatur  &  occidat.     Quibufcum  fi  conferamus 
(oportet  autem  iatens  fub  ejufmodi  fabulis 
verum  eruere)  quae  deCaucafoveteresGrae- 
ci  &  Latini  tradidere  ,  non  exiguum  noftrae 
conje&urae  firmamentum  accedit.      Aefchv- 
lus,  in  Perfts,  hunc  montjtim  altiffimum  ap- 
p'dlat  his  verbis  : 


UeAP 


J*)&       DISSERTATIO    VIIL 

Stephanos  in.'£0wjMfr  ,  0j»@--  i?£¥  pty^  & 
Hiftoricorurn .  profanorum ,  qui  nobis  reliqui 
fum ,  Parens  Herodotus  lib.  i .  idem  jam  ohm 
fcnpfent.  Ultimum  ilium  Theocritus ,  Idyll. 
f  ,  vocat 

'H  vA§oj  ,    n  "Boiomxv  %  Kccuxoccrov  Zff%#<ni- 

Quare  &.  Bopfe  xo/tv  dicebatur,  quod  ad  Bo- 
ream  ultimus  cenferetur  s    quod  nomen  Plu- 
tarchus  in  libellodefluminibus  memorat.  Ab 
Onente  ab  Eois  litoribus  (wide  &fblemori- 
n  dicebant )  exurgere  hunc  montem&  vafte 
latis  attolli  &  in  occidentem  redo  ac  perpe- 
petuo  jugo  ire,    &  eundem  modo  Taurum 
fe|  Tiwmons.cftJmodoEmodera',  Cau* 
caitirn,  Naphaten,  iterurnque  Taurum  appel- 
Ian  Mela  fcribk  lib.  i.  cap.iy.  '  Et  Ifidorus 
Origwumxiv.$.    Mons  Taurus  a  plerifque  i- 
dem vacatur  quixr  Caucafus.  StraBo ipfe /.  ix. 
Graecos'Caucafum-nominafle  illos  montes,"  ■ 
quos  ultimos  ad  Orientem  noverant  5  *  v'&t» 
vttjs  ™  tyvco'esfry  teftatur  :    quamvis ,&  hoc 
addat,  Veterum  quofdam  proprie  fy  Kcujkoo- 
<no&  &  kxoxum  appellafle  montes  qui  a  Pon- 
to  Euxino   ad   Mare  Cafpium .  porrigimtur. 
Porro  quemadmodum  Caucafiis  montibus  al- 
tgaum  finxit  ftomctbcuw  juttqwcas  Grae- 


DE    VET.  XING.  P  E  R  S.       If/ 

ca,  fie  Perfae  in  monte  Cafvin&os  detineri 
illos  Genios  five  fpiritus,  quos  primi  Heroes 
ex  Adami  pofteritate  devicemnt ,  fabulantur : 
nam  &  hi  in  hiftoriis  fuis  tempora  juv<h%« 
habent.  Ifidorns  nomen  Caiicati  fignifieare 
orientali  lingua  candidum ,  id  eft  5  niyibus 
denfiffimis  candidantem  kxihit  Origin,  Lxiv. 
cap.  8.  &laddit  eum  yqui  iidem  roonti  jungitur 
'Cafim  a  Scythis  vocari.  Cafimei?imapudeos 
candor  five  nix. 


C   A  U    N    A   C   E   S. 

X  L  V  I.  Perficae  veffis  genus  eft  ,  quod  ^™; 
cum  Chaldaeo  *OJI  contulk  VirEruditiffi- 
mus  S.  Bochartus  in  Canaan  lib.  i.  cap.  24. 
quern  vide.  KD33  {(in  Aruch  Tcribitur  per 
3,  SOJ13)  enim  ftragulum  craffius  notat  & 
ex  utraque  parte  villoium, &  Gaunacum  Var- 
roni  definitur  fagum  majus  &  amphimallon. 
Hefyehius  Kwuvkkch  ,  .syiipwm,  j?  ShSoAcua 
i^pejua^j?.  ScholiaftesAriftoph./«r^.  Kw- 
i*KW  is*  Uifcw&v  IpotUo*  t%Qv  ok  $ -hep  pi- 
ps pxtites  Pollux  /.  vi  1 .  c.  1 5 .  Babylonio- 
rum  e(Te  veftem  fcribit :  B^SuAwv/ojv  <T  i?b  * 
xcouvdws.  Scribitur  &  yxWccw  $  uti  apud 
Suidarfl..;  Vox  eft  Chaldaea  ,  uti  puto  : 
quumque  Chaldaea  fub  imperio  olim  Perfarum 
fuerit,  non  mirum  hanc  yeftenx  a  Perils  quo- 


■ 


I?8      DISSERTATIO    VIIL 

que  geftatam  ,   &  nomen  Chaldaeum  reten- 
turn. 

C  E   R  s  A. 

$.  XL VII.  XL'VIL-  Nummus  Afiaticus.  Hcfych 
KzpcK,  Avuxjvqv  vQp$ff/Ax.  idem  hoc  effe  cum 
Perfico  &  Arabico  c^o/  Zw  Illuftris  Sal- 
mafius  in  lib.  de  ufuris  p.  581.  obfervavit.  A  a 
hue  pertinet  vd/Atcfxa  quod  Aegyptii  K?p- 
r**ov  dicunt?  Vide  Hefychium  in  voce  Koj- 


C    E    R    T    A. 

J.XLVIII.      XLVIIL  Rcfertur  inter  voces  Perficasa 
Cerm.  Uv~  CI  Burtono  in  hijloria  linauae  Perftcae,     Sed 
^/^/~   .propne eft  Chaldaeum,  Syrumve  H0rJp  Car- 
ceurs.         t*y    ex  Hebraeo  rV™\p  Ccriah.      Confert  i- 
dem  cum  Certa  vocem  Cair  ,   quae  Cambris 
urbem  notat,  &  vocabuli  ejus  originem,  prae- 
cunte  Tvino ,  in  Comment.  Britannic   in  ma- 
gna Cairo  Aegypti  urbe  obfervat.      Sed  falli- 
tur,  cjirifcjuis  urbem  Cairo  inde  di&am  autu- 
mat.     Nomen  ejus  verum  eft  i  ^-$-0  Al- 
cahira,  id  eft  ,  nitrix  ,    ei  datum  faufti  o- 
jnnis  caufa,  aZjeuhare,  qui  veterem  Mem- 
phim  nova  acceffione  auxit  :  a  quo  tempore 
&  nova  &  vetiis  urbs  ita  dici  coepit.  j  Cu/us 
civitatis  defcriptionem   vafto  volumine  com- 

plexus 


DE  VET.  t  I  NG.PERS,       159 

plexus  eft  ^x/r*-s**-^  uA-*2  &&\  cW->! 
Ahmed  Ibn  Alt ,  Macrizi  ,  quam  ex  Ara- 
bko  in  Turcicumfermonemverfam  CI.  Ravius 
Academiae  noftrae,  una  cum  aliisCodicibus 
Orientalibus  manu  fcriptis ,  donavit. 

C  H  A  N  A  R  R  A  G  A  N. 

XL  IX.  Magifter  militum  ,  five  Dux  li-  ^  xLI3C 
mitis.     Procop.  /.  i,  Perficorum.  8^L-*ir=>  chmarra* 
Kenara  limitem  ut  &  turmam  in  extremo  col-  tm* 
locatam  notat,  quod  Graeci  XavaS/p*  pronun- 
ciarunt,  unde  qui  ei.  praeeft  cum  adje<5to  yzt 
Xavapfayciv   dicitur, 

C    H    A    N    A    R    A    N    G    E    S. 

L.  X<pdv^«^^?eidemmemoratur,quodno-  §.l.  cha* 
men  dignitatis  fit  y  eftque  ipfiffima  vox  Perfi-  narwget* 
ca  <^^Lji=>   Canarang  notatque  provih- 
ciae  praefedum ,  ut  &  publicanumquive&i- 
galia  colligit. 

C    H    O    R    T   A    T. 


LI.  Nomen  menfis  Perfici  juxta  ifaacum  j.LI.ckr* 
Monachum,  XoprotT.    Ita  etiam  au&or tabu-  tat.' 
lae  menfiumPerficorum,  quam  ad  ealcem  jus^<*- 
Kw  2«yi»|f«j  Ptolomaei  MS.  quae  dlim  in  Bi- 

blio« 


I 


l5o      DI  S  S  E  R  TATIOVIIL 

bliotheca  Lambetfi  tna  fuit3invenit  Cl.Burtonus.1 
November  eft,&  idem  qui  Cappadocibus 'Ag- 
rc&TDt  s  cujus  meminit  Epiphanius  /.  n.  torn,  r. 
■haeref.ft.  Verurnnomen  eft  o!<3y3*  Chor~ 
dad'y  vide  fupra  ad  vocem  Apani  Ubi  de- 
dimus  genuina  Perficorum  menfiam  nomina 
&  Cappadocica  ex  Perficis  cbrrupta  oftea- 
dimns. 

C    IDA    R    I    S. 


f.LII,  ci-  L II.  Cidarirrf  Perfae  capitis  infigne  appel- 
daris.  jant ,  tefte  Curtio ,  lib.  in.  &  Hoc ,  inquit , 
coerulea  fafcia  albo  di/lwBa  circmbai,*  Pollux-, 
lib.  vn.  cap.  13.  eandem  elk  Cidarin  cum 
tiara  &  curbafia,  &  pileo  fcribit  ubi  de  vefti- 
tu  Perfarum  agit.     Ui^cov  $J   ^2^5    k«v- 

,  xlJapiv  Kj  kTAov  xotAiaiv.  Auctor  Etymologici 
noftri  ineditl  K/J#&/tv5  ok  Tpi^tiv  vQaefAor 
xctfAtKouiiUQv  *?  «5&J%pu  KityotXvIs  j3#<rcA<x>5V, 
*Av*jg  <s$£$  nlpo"^  t2u/  Til^oc^v  cweJuffXTv.  He- 
iychius.  K/JfljpK,  snA©-  /S^cnA/^V  :  &anon- 
nullis  tiaram  diciabaliis  >ciT«^v,  obfervat.  Sui- 
das  Cidarin  a  nbnnullis  appellari  pileum  >  aliis 
coronam,  &  fafciam  &  cpc'cp/cvjcribit.  Mo- 
fchopullis  <zzj£i  (r^€^wv.  /?^.  57.  'K/Jceptf,  »j* 
tspflt  <cj£<>ce<{)tfA<a/«.  Pcrfica  vox  talis  >  quod 
fciam  ,   hodie  non  invenitur  ,    at  Chaldaica  N 


DE  VET.  LING.  PERS.  l6l 
SOED*D  cingulum  5  redimiculum,  At»^a  no- 
:at :  &  hinc  eft ,  quod  non  xiiagtg  folum  fed 
k  Kirotpig  &  Kijxpts  fcribatur  apud  Herodo- 
;um.  Confer  Pollucem  &  Hcfychium.  Vb- 
:e  non  multum  diverfa  K/r7<«p®*ufi  funtCy- 
>rii  pro  diademate.  Hefychius.  K/t7*p©-, 
hlgfy/AXy  $  <pzp£crt  KvTr&o*'  «'  5  *»'  2j&^m 
lofla,  (popxvns  Klrlct$oi.  hlyovlcy.  Sc.  ab  ea~ 
lemorigine,  a  "lEJp  ligavit.  unde  &  |H£3p 
>ro  cingulis ,  Dan.  5.12.  Videtur.  itaquc  Ci- 
iarisfuicfe  Diadema  tiarae  obvolutum  five  fa- 
cia ipfa,  uti&Philo  lib.  in. devita  Mofis , 
eftatur  Reges  Eoos  pro  Diademate  ,  mni 
*l$fq(A#T&  uti  Cidari,  &  Briflbnius , /*£.  1. 
fc  regn.  Perfc.28.  obfervavit  ,  quam  KiSotgiv 
I«{«hjJv  vocat  Arrianus  eandem  tifymwy  A*<%- 
fyu<*  dici  Diodoro  Siculo.  Adde  quae  Au- 
Sor  Etymologici  Magni  habet ,  in  voce  \y%i- 
tofivKtipivfi.     Uti  &  Xenophon  ,  lib.  vn  1. 

Theophraftus  infcripto,  de  regno  Cypriorum% 
quem  Suidas  citat  in  voce  Ttd&s.  Etclare  Ar- 
rianus /.  7#fcribit  ventum  obortum  Alexandre 
abripuifle  regium  pileum  Caafiam  >  ( quam  ta- 
men  Au&or  Etymologici  diftiqguit  a  tiara. 
Tanta  eft  in  his  confufio ,  atque  ita  fibi  con- 
tradicuntferiptores,  ut  difficulter  quis  fe  ex- 
pediat )  &  diadema  ei  alligatum  tW  ncmiw 

X,   10     tyg.$W&    «#T$      Crov€£0t«J^3V    ,      &   ilium 

L  '  qui- 


l6z      DISSERTATIO   VIII. 

quidem,  pileum  nempe,  feu  tiaram,  utpote 
graviorem  in  aquam  incidiiTe,  hoc  (diadema 
\  fc. )  a  vento  abreptum  arundini  cuidam  ad- 
haefifle.  Unde  videmus  aliud  pileum  regium 
five  tiaram,  aliud  diadema,  &  hoc  illi  fuifle 
fuperligatum ,  plane  uti  1?3  Corona  ,  diade- 
ma* a  'flfiJVQ  pileo  Pontificis  Maximi  apud 
Hebraeos  diftinguituf.  Exod*  29. 6.  Lev,  8. 9. 
Sic  &  Plutarchu&  in  Antonio,  vag.  941.  x<so>- 
fft^  appellat ■  2*l&$'*ipMtm$ifw  >  cui  fc.  diade- 
ma erat  circumligatum ,  non  ipfum  ^Mtf^isk 
Nondefunt,  fateor,  Viri  erudkione  celebres, 
qui  putant  Cidarim ,  &  Tiaram  unam  eandem* 
que  remfoiffe,  quibusegd,  falva  eorum  re- 
verentia,  non  affentior.  Novi  Veterum  quof- 
darn  prorrjifcue  vocabula  Cidaris  &  Tiarae  u~ 
furpare,  &  lubens  illis  Viris  iargiorie  habe- 
re, imde  fententiam  fuam  adftruant.  Verum 
quisnon  novit  quam  exiguarn  rerum  Perfica- 
rum  notitiam  habuerint  Graeci  &  Romani , 
fie  Lit  facile  ilia  confundere  potuerint  ,  quae 
toto  coclo  erantdiverfa.  Ita  cgohaec  necfi^ 
ne  Veterum  audoritate  ,  concipienda  &  di- 
ftinguenda  exiftimo.  Tiara  erat  tegmen  ca- 
pitis, quod  figurampilei  acuminati  habebat , 
vel  in  acutum  deimebat,  cujus  formkm  exhi- 
bent  vetercs  Nummi  fatis  noti  &  vulgati.  Cfc- 
darts  erat  diadema,  five  redimiculum  ,  vel 
fcfeia,  quae  caput  cingebat ,  &  aliquando  ipfi 

tiarae 


BE   VET.  LING.    PERS,       163 

tiarae  fuperaddebatur ,  ita  ut  quifpiam  •&'  tia- 
ram  &  cidarim  ei  praeligatanv  fiiriul  gereret  9 
uti  exnummis  antiquis  manifeftum  eft,  qui 
&  tiaram  &  diadema,  impofita  capitibus  Re- 
gam  exhibent.  Quare  Lucianus ,  in  Votis  , 
fag.  %%o.tiaram a  diademate  diftinguit,  Ti- 
fiMV)  inquk,  ilw  na^av  Gpfyv  £<rav  ^  rb  £id- 
Jf}fAoc98i  in  Pifcatore  of  $$v  ltd? av  ^  A/^'^u^. 
Unde  £rgp,  dicet  aliquis  9  nata  confufio? 
Forte  quod  roganti  Romano  cuidarrs/  quale 
illud  capitis  tegmen  erat  quod  Perfae  gererent, 
refponderit  unus  ,  Tiara  eft  ,  alter ,  cidaris 
eft ,  tertius  5  diadema.  Atque  ita  haec  inter 
fe  confuderunt ,  quum  tamen  diadema  idem 
quidem  eflet  cum  cidari,  at  non  cum  ciar^ 

C    I    R   COS. 

L  I II.  Aqutla.  AucSor  brevium  Scholio-   §•  Liu. 
rum  in  Homemm  ad  Iliad.  2.  in  fine.  "Kt$-Cm  s* 

yjv  j  £$@*  &$&,  0 '':  Ktyift%ti(Q* <  ti^pl;.  .  Ita  8c 
Scholiaftes  ad  Aefchyli  From.  VinB*  pag.  5  2. 
Ktp^?,^i  tit&si  Etau&orpervetufti  Glof- 
fatifl  titati  BecmannbfeOf ig.  Ling.  Lat.  Cir- 
cum',  hgolact,,  "Es*  5  epygov  ^staSa^/^  W 
Sku^jj?  tSs  NjVs  fAtjafiM.  Etymologicon 
noftr urn  ineditum.  Kif  A@>  >  %pk& ,  ^'pfcjgK 
K&f  is   jcp'JJcaTcftJ  j  Mfxaiff&^ATltHji  .As^^v    it 

I 


164*       PISSERTATIO   VIII 

'&KVKE7US  dythq£Q¥  vmTfiffUHTt  7ti\etOf. 

is*  0  &$@*  &&*©*.  Gemini  hi  verfus  (  natn 
,  &  oi  £'  dfoot  initium  verfus  Hexametri  facit) 
leguntur  lib.  1.  ■  Argonauticorum  Apollonii 
Rhodii'z/.  1049. &  iojo.unde  videmus  legen- 
dumOsj^gl^wcn.  Eft  Perficum  u^^= 

C    ON    D    Y„ 

§.  UV.        L I V.  Nomen  poculi  Perfici.     Vide  Dif- 
€ondyt      fertat*  v  I  9de  Keteri  lingua  Indica ,  pag.  218. 


C  O   P    I    s. 

L  V.  Genus  gladii  Perfici.  Aliquot  vete- 
rum"  loca  hue  facientia  vide  apud  Briffon".  de 
regr?.Perfpag.z$%.  &Stephanum  inThefawe 
Ling,  Graec.  Tom.  2*  pag.  348.  Multi  pro  fe- 
curi  iiw  Konlia  habuerunt  >  at  plurimi  pro 
cultroaut  pro  enfe  Perfarum.  Xenophon/.  i. 
%  Kvg*  7rpoi%tm  fcribit  Perfas  dextra  t*oc%ou- 
gav  $-wni£c&  gerere  ,  uti  finiftra  yiffov-  cra- 
rem  pro  fcuto.  Apulejus  &  in  venatione  co- 
pidum  ufum  fuifie  docet  lib.  xi.  Met  am.  fcri- 
bens:  ilium  fuccMum  ehlamyde  eopides  cr 
venabula  venatorem  fecerant.  Chaldaei  Scipfl 
hacvoceufi  funt,  in  Targum  Jonathanis  earn 
fcribentes  pDlp  &  vulgo  per  fecurim  folet 
transferrin     Taubmannus  in   notis  ad  PJauti 

Per- 


D  E    V  £  T.  L  I  N  G.  P  E  R  S.        l6f 

Perfara,  videtur,  fcribit,  illudquodHunga- 
ri  &  noftrates  hodieque  Copyn  vocant,  ■ -Copts 
Perfarum  effe,  Dubito  an  non  a  uJ~*J==> 
Kaften  ,  jindere ,  derivari  debeat ,  quod  cum 
Graeco  Wnletv  convenit.  Nam  Copides  non 
pundim  fed  caefim  feriebant.  Quare  Leun- 
clavius  in  Appendice  Xenophontea  wxlS»  a 
Graeco  *9  jr7«v  derivat.  At  fi  ex  Gr.  ^irlm 
derivari  poteft  xosrfe  •>  raulto  potiori  jure  ex 
Perfico  Q^-xJ=>  JCrf/wrderivabitur:  crant 
cnim  Copides  origine  Perficae. 


C  U  R.  B  A  S  I  A. 

LVI.  Idem  eft  cum  tiara  &pileo  &cida«   J.LVL 
ri  juxta  Pollucem.     Hefychius  vero  &  Suidas  Curbafia. 
fcribunt  efle  ifiii  itoi&v  ,    qua  foli  Reges 
Perfarum  utebantur.     Ariftophanes  etiam  re- 
<Sam  appellat  curbafiam,  in  Avibus  fcribens  gal- 
lum  gallinaceum  33n   ms  ntQahns  rla)  xvg- 
€** /*v  offiv  iypv  5  m  capite  Curbafiam  redam 
gerere.     Herodotus  de  Sacis  lib.  v  1 1 .  cap.  64. 
quod  gerant  m&i  mn   KiQaKviai   wofiacioiA 
1%  o|u  dmypivw;  ,  c^V.     Quod  fi  5  uti  o- 
ftendimus,Cidarisipfuradiadema  fuerit,  non 
pileus,  nee  curbafia  eadem  effe  fimul  cum  ci- 
dari  &  pileo  potuit.     Sed  [adeo  confufe  lo- 
qtiuntur  veteres   de  hifce  ^c/jLQig  <g£am<P<*- 
AaaW  ,  ut  omnes  conciliare  difficillimum ,  (1 
L  5  nor* 


l66      DISSE  R  T  A  T  I  O    V  III. 

non  plane  «<Ju\a<isv  fit.  Quare  hoc  nos  hi 
fee  immorabimur  :  &  fi  quem  lubido  capia 
plura  veterum  loca  conferendi ,  Stephani  The 
iaurum  Linguae  Graecae ,  &  BrifTonium  de  re 
gno  Perfarumadeat.  Si  exhodiernae  lingua< 
Perficae  ufu  definiri  debeat ,  quid  pro  curbafi; 
haberi  debeat ,  fait  idem  cum  cidari ,  id  eft ,  dia- 
derm  ab  ipfa  tiara  &  pileodiverfum.j..wU  /S=l 
Curfafiu,  e&fwdony  bjtfus,  Iwtenm.  Et  ex 
byflb  conftabant  iila  diademata  five  cidares 
Kvfcopw  £v<r<n'vw  Darius  promi.ttit  in  Apoc'ry- 
pho  Ezrae  lib.  iu.c.6.  Sed  tiarae  conftabant 
ex  panno.  illuftris  Salmafius  in  lib.  de  mode 
ufuramm,  pag.  104.  opinatus  eft ,  quum  kv>- 
6*<jw  pro  crifta  Galli  ufurpavcrint  Comici5ab 
Arabico  ,/^-if  Cunbur  ,  (legepotius  Cum- 
bur)  crifta  5  pofte  derivari  :  de  quo  Jiberum 
per  me  fit  ledoris  arbitrium. 


Cyrus. 


Coras. 


5.LVII  LVII.   Perils  veterikis  Sol  hoc  nomine 

<*  <Jicebatur. '  lea  Ctcfias ,  ita  Plutarchus ,  He- 
fych'ms  &  alii  Scriptorcs  quorum  locafacpe 
iaudata.  funt  occafione  Cyri  ,  Perfarum  Mo- 
narchaej  quem  a  Sole  ita.  diccnm  retulit  anti- 
ques. Scilicet  [p^Chour,  K*)©,,  hodie- 
que  SdemnoXM  Perfis,  unde  indubiaeft  hu- 

jus 


BE    VET.LING.PERS. 


167 


jus  voeis  origo  &  certa  veterum  etymologic., 
quam  &  horum  temporum  ufus  confirmac; 
Obfervavitid  jam  dudum  Vir  Perficae  &  af- 
finium  linguarum  peritiffimus  L.-  Warnerus 
in  Proverb.  Per 'fie*  pag.  4?  *  Aliam  tamen  fi- 
gnificationem  huic  vocabulo  tribuunt  non- 
nulli.  Hefychius  ita  di&um  Cyrum  effe Ten- 
bit  juxta  quofdam  quod  a  cane  nutritus  fit  imi 
xS  ini  Kwog  <m%oZ<$>§m>  Ita  &  R.  Abraham 
Zacmhrn  Juchafw  m  W  PBfl&l  p  W*f5 

oipD3  m&wt\\  tipft*  m  «jfpr; 
'131  ndtbn  rrra  pr\  /ins*,   Bmtur 

( Cbw  )  cams  plus ,  quandoquidew)u§u  aviad 
mortem  damnatus  '&  cxpojitus  USe  cams  cu~ 
jufdam  nutritus  eft.     Abarbancl  in"  Jef.  '51. 

low  ktm  n^3ii  T'W  wfia  nw 

373  Kin  >D*]£>  {W73W  BFfflBj    Quoniam  e-  . 
ducatus  eft  a  cane^  nomen  ejus  Cores  {Cyrus) 
tft ,  firmone  enim  Perjico  cams  ita  appellatun 
Anfamerrori  praebuit,  ut  puto ,  voxPerfica 
%Ji^9~-*i  Cura,  qazecanem  notat,  &  unde 
Cy'ri  nomen  derivare  voluenmt  ,   vel  quod, 
uti  Herodotus  lib.  1.  cap.  izz.  aarrat ,   Cy- 
no  ,    x*W  ,  nutrix  ejus  fuiffct.     At ,   nori- 
ne  multo  probabilius  eft  a  fole  quam  a  cane 
fummum  Perfiae  Monarcham  di&um  effe  ?  8c 
quid  fiet  de  antiquiffimorum  fcriptorum  tefti-  . 
moniis,  quibus  opponerc  auftoritatem  recen- 
mt\m  tmisr  eft  wmerariunv?  Indubium  lta- 
L  4  q« 


r  '< 


l68       DISSERTATIO   VIII, 
que  mihi  eft  a  ^^  Chour,  unde,    adjeda 
termination*  «  vel  us,  KC?<&  &  Cyrus  fit , 
vela  Chf&^js*  Chour fchid  (  utrumque  enim 
Perfo  SoUmnout)  abjedo  c*,  nomen  Cyri 
efle  formatum.    Unde  exiftimamus  &  Talmu- 
dicum  Din  pro  file  ortum  traxifle.     Ita  enim 
Hehopolin  DlflH  T#  dicunt.     Sic  ut  nulla 
videatur  fuifle  ratio,  ob  quam  Illuftris  Scali- 
g&lvi.deeMend.temp.negaverk  a  <>*«£/,  «a.' 
Cymw  efle  didum  ,  nifi  forte  quod  crediderk 
nunquam  ^ja.  fine  ^  &/«»  perfis  dici. 
Quamvis  &  a  *tffyj&. ,  quam  ille  vocem 
memorat,  vocabulum  Cyri  potuerit  eflepro- 
fedum,  abjedo  <^.     In  pronunciandis  enim 
Jinguarum  barbararum  vocibusquot  literas  de- 
mferint,  &  addiderint  Graeci  aliquando,  ma- 
gnum Scaligerum  latere  non  potuit.     Sciunt 
quoque  Eruditi  multas  voctim  derivations  & 
ctymologias  hodie  cum  applaufu   excipi    8c 
proban,   quae  muito  duriores  font  &  difKci- 
lius   concipi  Qucunt  ,   quam   vocis    Cyri  a 
<*$ePje*  derivatio.     Ipfe  enim  fatetur  Sca- 
ler an»  &  -venv  pamm  ^-       . 

&  lpia  htcrarum  infpedio  docet.  Videmul- 
.ta  hue  facientia  in  Ci.  Gatakeri  Mifcellan. 
Poflh. cap.z i .     Pro  KCe9.  f  Cyms  f  mi      . 

*M$<  habetaudor  Etymologic!  vulgo  Maani 
riJcii,  cujus  hacc  verba  font.     Ko(Q.,  c*B«- 

It 


DE    VET.  LING.  PERS.       169 

is  wop*.  Ks§ov  y%f  zxXiTf  eidfam  01  rigf 
ecu  iiv  vHAiov.  Accuratiffirrie  hie  fcriptor  vo- 
cem  Perficam  exprimit ,  quae  Solem  notat  * 
per  KSf&.  Verumhoc  plane  indifterens  eft, 
five  quis  Kopov  five  K*gov  dicat :  nam  Damma 
apud  Perfas  &  Arabes  modo  per  O  modo  per; 
U  reddicur  >  uti  Mohammed  dicimus  &  Mu-* 
hammed  :  quare  facer  Scriptor  Cores  cum  Mo - 
narcham  appellat,  non  Cyrns.  Certe  fluvius 
eft  in  Perfia  a  Cyro  difius  ,  quem  alii  jK%* 
alii  Kvpov  appellant.  Quidni  itaque  &  Cyrus 
&  Corus  &  Cores  dici  poflit  ?  Ita  Diony- 
fius ,  terrarum  orbis  fitus  recentiffimus  audoc 
tempore  Plinii ,  quern  ad  commentarida  omnia 
in  Orientem  praemifit  Divus  Auguftus  ,  ut 
teftatur  /.  7  c.  27. 

X«e>k  fJJJ  Kej  @-  hi  ju^*f ,    jtfffftf   «I 
XoW?n$ 

"jEAiuw  *Wqv   vcfwp  ir^s  i*   fitm   x&Mti 

Verf.i07$.  Mela  etiam  habet  Corns  ^  atStra* 
bo  Kvp©".  Plus  negotii  faceflit  verfus  po- 
fterior  apud  Dionyfium  ,  loco  citato  >  quo* 
modo  Choafpes  poffit  dici  Indicam  aquam  vol- 
vere  ,  eAx«v  %$ov  v<J«p.  Ego  pro  "Wov  (fi 
quid  mutandmn  eft )  legerem  hSov ,  ut  kn~ 
fus  fit ,  intus.  aquam  volvensz  nam  de  Eulaeo 
(quern  cum  Choafpe  eundem  efle  ex  multis 
merumlocis,  ut  utquaedam  repugnent,  li-< 
L  5  quct 


tyo  DISSERTATIO  VlII. 
quet quaecollegit  CI.  Hill  in  Comment,  ac 
Dtonjil pag.  rf6. )  Pliniusfeibit ,  q«od me- 
dio  fpauo  cunicub  conditus  (&x«y  Uit»  t 
<ty>>.  ac  rurfus  exortus  per  Mefobatenem  la- 
puis  circumeat  aiscem  Suforum.  Eodem  or- 
dine  nofter,  de  cunicub  fubterraneo  locu- 
tus,  quo  ferebatur,  addit  Sufa  eum  prae- 
serlabi,  r 

— —   <s>%6  t\  (iLosv  %%«>  Xa'e-m. 
Efle  tamen  id  mendum  fatis  antiquum  ( mo- 
do  mendum  fit  librariorum  &  non  error  Poe- 
tae)  apparet  ex  verfione  Rufi  Fefti  Avieni 
fcribentis, 

uinutfie*  Cyrus,  perrumpit  rura Choafpes, 

ludtca  provolvens  procul  aequora    

At  ego,  utverumfatear,  nil  mutandum  cen- 
leo,  fed  errafle  Poetam  exiftimo  :  faepeenim 
contingit  nos  emendationibus  noftiis  Veteres 
Scriptores  dodiores  fingere  quam  ipfi  fuerunt ,' 
quum,  ubi  errant,  ftatim  de  corredione  co- 
gitamus. 


§.  LVIII. 
Danaces. 


D    A   N   A   C  E    S. 

L  V 1 1 1.  Nummus  Perficus.  tW  a««- 
«*»  «W  wfr.<p««  tifurin  nwW*.  Alii, 
uti  Hefychius  &  audor  Etymobgici  Ma- 
gni,  genaatim  ^C«e»wV.  Efle hoc  vo- 
cabulum  Perficum  .&)*  Dm§kimD^k 


DE  VET.  £JHG.  PERS.       171 

obfervavit  llluftris  Salmafius  in  lib.  de  ufu~ 
ris  y  pag.  427.  &  CI.  Bemardus  lib*  11.  de 
Menfuris  O*  ponder,  antiq.pag.Ky.  ubi  plura 
Veterum  AiiSorum  loca  vide.  Ita  &  CI. 
Hottingerus,  de  nummis  Orient.  /7.94.  Pro- 
prie  numrous  erat  ,  qui  mortuorum  ori  im~ 
ponebatur,  Lxiti  auftor  Etymologici  fcribit,  & 
derivat  a  SxvouiVs,  i.  e.  mortuis  »  nam  vsxgot 
^jpo),  &  Sawn  rofe'.  Heraclides  /.11. 
Verficorum.  ] 


D  A.RIGiMED  U  M. 

LIX.  Aapypttxp-VerCis  idem  dicitur  qui  §XIX.£^ 
Romanis  Curopalates.  Procop.  lib.  1,  Perfw.^i^^ 
Hunc  vero  a  palatii  cura  ita  di&um  Corip- 
pus,  cujus  novam  editionem,  quam  molitur 
VirEruditiffimus,  Cornelius  van  Arckel,  avi- 
de  exfpe&amus  ,  lib.  2.innuere  videtur ,  fcri- 
bens, 

Succejfor  foceri  faBus  mox>  CurapaUti  eft. 
S*&  Dar  &  cLfea^o  Darga  Perfice  paU- 
tium  &  aulam  notant.  Atque  ita  ilia  pars  vo- 
cis  Darigmedum  clara  eft.  Sed  quid  haec 
pars  Perfis  fignificet,  non  adeo  mihi  peifpe- 
fium  eft, 


DARK 


T]Z      DISSERTATIO  VIII 

DARISTHENO  N. 

^1X2**-      LX.  Joannes  Antiock  Malala  in  Chran. 

nfthnon.  pag.^iQ.  feribit dogma Manichaicum de bello 
bom  Dei  cum  malo  &  vidoria  illius  de  hoc 
reportata  ka  Perfice  appeHari.    ao*rep  iiy!A* 

m>r  yXmmv  <n  r  Axfnrfyutr.     'o  ep^^vgv^ 
rat  to  $  'A?*0sV 


BAR    I    U    S. 

f .LXI.z^     L  X  h  \ Idem  reteribus  Perfis  fignificabat , 
#w/.  £*<&*  quod  .iplavir   Graecis.     Ita  Herodotus  /.  vi. 

v^m  **p«i@*  010 v a  o*  sraAe^ij^V.     Cogitavi  a- 
liquando  an  non  conveniat  cum  A*£«©*5 
aut  L*ficu@*^  (uti  Ctefias  feribit  inPerftcis) 
vox  UW^io  ,  Dw*^,   quae  virum  fm*w, 
ferocem^fortemy    vehememem  notat.     Quid 
autem  eft  hoc  aliud  ,  quam  cotrcitorem  five 
«f|e/&*  dicere?  Atpofteaquum  Perfas  ilium, 
quern  nos  Barium  appellamus  ,  J^ta  Dara, 
vel  V'</*>  Darabttm   vocare  accuratius  ani- 
madyertcrem  ,   &   tyo    Dam,   Dominum 
Perfce  notet ,    credere  malui,  a  Dora,  ad- 
jeda  teniiinationcGraeca,  Aa^Tog  fadumef- 
*H  quum  &  Domims  &  C«r,   notio- 

nes 


DE   VET.  LING.  PERS.       1J% 
lies  fint  non  admodum  diverfae.     Barabim* 
tem   (quo  nomine  nonnulli  Perfae   Darium 
appellant )    vocis  Etymologiam  banc  tradunt 
quod  lJjs*  in  aqua  (in  ripa fc. Tigridis )  a 
matre  expofitus,   inde  cxtradus  fit.     In  Sa- 
croCodice  tyiH*l  Varjavefih  eumdici,  qui 
nobis  Darius,  notum  eft.     Qiiod eveniffe  ex 
mala  Judaeorum  pun&atione^quum  iifdem  ma- 
nentibus  Uteris  poffit  pro  varietate  appofita- 
rum  vocalium  &  Darius  &  Darjavefch  legi  u 
crediderunt  Viri  in    orbe  literato  celebres, 
Thomas  Hyde,  in  tfiftoria  relig. vet.  Perf. 
pag.  43.  Jobus  Ludolfus,  in  mtis  ad  Epift. 
Samarttan.  fag.  13.    Ricardus  Simonius,  m 
Hiftoria  Crhica  Feter.  Teftam.lib.i.  cap.  14. 
At  ego  affirmare  non  aufim.     Meminit  certe 
nominis  utriufque ,  &  Barjaves  &  Barii  >  Stra* 
bo,  lib.  xvi. tn  §n.     l£*  ovopvmv :y#t&vM- 

m  &*fi*wi*  (  vel  ActfMV)  uti  CL  Cafau- 
bonus  fcripfiffe  Sttabonem  putat )  A*p€?ov  h 
xatemtv.  Et  Darjaves,  cum  Vav  mobili  ae- 
que  ex  Perfico  Borah  ( B  in  V  mutato  )  duel 
poteft ,  ac  ex  Bar  a  Barms.  Quum  itaque  Per- 
fae ipfi  duplici  nomine  &  Dara  &  Darab  eun~ 
dem  Monarcham  appellant  y  quid  vetatGrae- 
cumAo6g«©-exP^^,  &Hebraeum,  Chal- 
daeumve  Darjaves  ex  Barab  deducere?  Hefych. 
fcribit  A*f«  cv  Perfis  ^poVipw  fignificare,quqd  c% 

ho- 


f.LXII 

Dema, 


174      DISSERTATIO-VIII. 

hodierno  fermone  Pcrfico  fateor  me  firman 
,  non  poffe. 

DEM   A. 

'   l  ^^"•/■Nonicnipcnfis  Junii  apud  Perfis? 
tcite  Ifaaco  Monacho.    &%f£&  -Dividcndaca 
ea  vox  in  duas  eft  J?  ■&//**  ^3   ^j  nol 
men  menfi  illi  proprium  eft y  pfef%(&  men_ 
fim  notat.     Dieitur  &  hie    menfis    Perfke 
fV°*  #*rj»:  at  nee  ex  illo  w  NWeffineas 
quod  M.S.  Codex  Graecus,  quem  citat  Bur- 
tonus  ,  mira  corrupted ,  pro  Dema  aut  Dima 
habet.    Licet  ipfi  cum  ifaaco  Monacho   in 
reliquisfatis  bene  conveniat,  aut  ^cftigia  kU 
tem  imitationis  detegi  qiieant.    Sed  ita  com- 
paratum   eft  cum  vocibus  peregnnis  ,    qnae 
infeitia  libranoriim  ,  illas  non  intelHgcntium  , 
ita  depravamur  rionnunquam&  a  vera  ori<n' 
ne  abeunt   tit  agnofci  nequeant.     Quare&& 
nos  optamus  nonnunquam  facilitatem  k6to- 
rum  in  examinandis  conjeftaris  noftris :  quam- 
vis  non  adeo  fimus  abfurdi ,  m  illas  pro  veris 
etymologiis  velimus  ledori  obtrudere.    Quis- 
que  vel  fagaciffimus  in  his  Falli  poteft.     U- 
bi  &   nos  erravimus  ,    veniam   nobis  con- 
cedi  petimus.     At  memores  tantum  eflc  Ie- 
ftores  hoftros  voliimus,  quum  nomina  men- 
tium    (quorum  drigo  clare  poteft  oftendi) 

ita 


D  E  V  E  T\  L  I  N  G.  PE  R  S,  1 7$' 
ita  depravata  cer mint ,  etiam  in  aliis  hoc  coiv* 
tingere  pptuifle. 

J>.  £    U   A. 

LX  II  I.  A«V-dici  a  Magis  e5tr  'Ay*'xKt  j'.LXIIL 
fy£g  i.  e.  Aio<r%o'p*  *  5  Mvpxg  >  Gerrunos ,  Ga-  #*«*• 
ftorem&  Pollucem  tradit  Hefychius.  Ita  eft, 
^c3  Dah  ,  addita  terminatione  d s  ,  uc  lin- 
guae Graecae  genio  eo  in  loco  conveniat 
Aev*4,  notat .'Perfice.Daw,  Gemims.  /vSufpi- 
catus  fum  olim  ex  hac  voce  jo  vet  jOj£ 
Doudm^  i.e.  duo  Sc  L^^  TVana.^  (ex  H3V 
Hebry  defumtiim  ,  quod  Tzetees  'OtW  ef- 
fert )  columb4  conflatam  yocern  fck'$mq$  quod 
duae  columbae  oraculura  Dodon^eum  fundere 
confueviflent.  Vide  Sophoclemin  Trachin. 
Herodotum ,  Paufaniam  &  alios. 


D    I    A    N. 

LXIV.   Coelum  Perfice  ita  did  arbitra-  i JLXir. 
retur  quifpiam  qui  haec  Hefychii  legit  , ."fed  v^n.He- 
quae  ut  pleraque  r  ( tere  fcripieram ,  omnia )  a^m^ 
corruptiffima  funk   sMm\  )pfey&kw  j  hio%ovf 

Ita  haec  legenda  funt  meo  judicio  ;j '  .Aitfv, 

%qv  ;  conftat  enim  infulam  Naxiim  ante  Diarti 

effe 


I76      DISSERTATIO    VIII. 

^fle  appellatam.  Dein,  novo  titulo,  lcgc> 
Afa9  isv  xggcvo'v.  Yligtrcvi.  Jovem.  Ita  cae*> 
hm  dixere Perfae.    Teftis  eft  Herodotus,/.  1. 

xvxKoy  tpxvtk  5  v&vS  Ala  wKicvTis.  EtOri- 
genes  /.  v.  in  Celfitm. 


D    I    P   H    R  A   G    E  S. 

f.£xv.  LXV.  Forte  &haec  vox  Perfica  eft.  Scribit 
P%  rages.  enjm  f-jefychius  hot  nomine  appellari  a  Par- 
this  praefe&uras  Ducum  quorundam.  Aicpp«- 
yes,  Itvuv  ?ep7ta>l(*)v  r  «$£$  U$$&h  Tuyxl. 
Et  Ttvyis  idem  per  fypoviotA  8c"$f%ois  ex- 
plicate   At  quum  alibi  hanc  vocem  non  lege- 


nm. 


vxtX/a. 


DRACHMA. 

§.LXVL  LXVI.  Nummus  fex  obolorum  ,  uti 
Drachma.  Scholiaftes  Ariftophanis  in  Avibus  ASl.  i.e. 
3.  Ad  fcriptionem  orientalem  hujus  vocis  ma- 
gis  accedit  vox  Aol^juca; ,  quae  eadem  eft  cum 
A^&i^ctA  tefte  Hefychio.  Idem  Z*<r*$  expli- 
cat  per  A$<x%iacu;.  Eft  autem  Z»V*f  vox  Chal- 
daea  TV,  quae  &  per  Drachmam  transferri  fo- 
let.  Perficum  f^^rO  efle  obfervavit  Virllluftris 
CL  Salmafius  in  Ldeufwisp*  2^6.  vide  ibi  plura 

hue 


DE  VET,  LING,  PERS.  I J  J 
hue  facientia  ,  quae  nobis  non  vacat  exferi- 
bere.  Valeant  ergo  vocis  Drachma  etymo- 
logiae  im$  &&W-V&  &fd%*&m. 


L. 


LX  V  1 1.  Ifidorus  lib.  14.  Originum  cap.  $.LXVir. 
2.  ita  Solem  Perfice  did  fcribit  his  ver-  EL 
bis :  In  Perfia  primum  orta  eft  ars  magica  ad 
qu;m  Nemroth  Gigas  pofl  confufionem  lingua- 
rum  abiity  ibiqne  Per  fas  ignem  colere  dotuit* 
Nam  omnes  in  Mis  parttbus  Solem  colunt,  qui 
ipfomm-  'lingua  El.  dicitur.  ^  IJa  Dmm  no- 
tat  Perfis ,  J  Ala ,  flammam  ignis.  An  ex 
altcrucro  horum  norainutn  illud  M  originem 
traxerk  an  ex  Hebraeo  *?H  El ,  Deus,  le&or 
judicet.  Forte  enim  aut  Ifidori  aut  librario- 
rum  culpa  voCabulum  ipfum  corruptum  eft. 


E    P    H    T    A    R. 

L  X  VI I  J.  In  fecundo libro  Maccab.  c.  1 .  §. LXV III, 
comm.  fi .  O*  feqq.  narratur  in  loco ,  ubi  ignis  fyhm\ 
facer  eratabfeoriditus,  aquam  apparuifle  5  qua 
Nehemia  res  ad  iacrificia  pertinentes  purifi- 
caffet  v  &  hoc  quum  nunciatum   eflet  Regi  ' 
Perfarum,  locum  ilium  circumfeptum  ejus  o- 
pera  effe,  &  aNehemia  appellatum  £$5wf  5  4U^ 
ibi  transfcrtur  mfywpfc*    Perfice  puto  id 
M  voca- 


§,LXIX. 
Euiuae. 


178  DISSERTATIO  VIII. 
vocabulum  fcriptum  ^AJb  U>,AbTdy 
-  i.e.  aquarmmda  ;  ilia  enim  ibi  erat  reperta 
&  quuntper  hcc^^^v  redditur,  adfenfun 
niagis  quam  apices  verborum  attendifie  Inter 
pretem  probabile  eft.  Vulgus  appdlabaj  euir 
locum  NeC|>S»p  ,  praepofito  Nun  ,  fed  male 
Vide  quae  nos  de  eofupra^.  i12. 

E    U    A    C    A   E. 

LXIX.  Cemim  genus  equitum  e  Perfi« 
hoc  nomine  appellari  teftatur  Arrianus  lib.  7. 
de  expedition  Mexandri  pag.  tf  1.  his  verbis 
%  oiicuSftm  $%%  el  ZoyJtx**,  £  'A^t^olO) 

>*""  ,   KM    c*  IlW<Zv   «.'  'Evdi^j,  xotfu/idjw. 
arm».     Non   videtur  autem  Euacae  nomen 
genti  proprinm  efTe,  quum  fie  necefle  non 
non  fuifiet  dicere  eUntx»?^^^  fedfim- 
pliotcr,  ficuti  Ba<5tnanos  &Sogdianos  ita  & 
Euacas  recenfuiffet  fcriptor  uti  gentem  Perfa- 
mm.     Si  quid  /udico  legendum  eft  iu6a'x«r. 
i>  autem  ob  literam  ejufdem  organi  V  faci- 
lity elabi  potuit.     Adde  quod  in  manu  fcriptis 
Codicibus  Graecis  faepe  B  per  V  Latinum, 
( uti  3-£««tvtkt»)  pro  sr/>s<rgum'TO  ,  &c. )  ex- 
preffum  fuerit,  unde  quam  facile  evocePer- 
itca  non  intelle&i  loco  moveri  illud  Vpotue- 
nt,  quivis  perfpicit.    Et  in  veterum  monu- 
ments 


DE    VET.LIN.G.  PERS.       1 79 

mentis  V  pro  B  faepe  pofmim  obfervavit  A. 
Politianus  Mtfcellan.  lib.  i.e.  14,  Confer  & 
Illuftrem  Spanhemium  ,  Dif  2.  de  ufu  Cr 
praejf.  Num.  pag.  86.90.  &  Salmafii  notas  in 
Monument  urn  Herodis  Attici ,  pag.  94.  ubi 
exempla  |  V  LatiniproB.  Notat  vero  vox 
(j£L«> j\  hG#%  Periice  milites  volones>  qui  for- 
tunain  fuam  hinc  inde  captant  ,  &  confufam 
hominum  turbam  &  injlimae  fortis.  Ita  Go- 
lius  ex  Halimo  earn  vocem  explicat,  Quod 
mire  cum  narratione  Arriani  convenit.  Nar- 
rat  enirh-  aegre  tuliffe  Macedones  Alexandrum 
amicorum  equitatui  permifcuiflfe  Ba&rianos , 
Sogdianos &  ex  Pedis  Euacas  ,  homi- 
nes puta  ntillo  natalium  fplendorelltuftres ,  fed 
abjeftos  3c  qui  fortunae  omnia  debebant.  CI. 
Blancardus  ad  hunc  Arriani  locum  conjicit, 
pro  'EvflBxatf  j  KovpSotKW  legendum. 


E    X    A    L    L    A. 

LXX.  Plutarchus  iti-libro  de  Fluminibusj  §  LXXV 
feu  quifquis  ejus  libelli  audor  eft  ,  fcribit  in  Exaiia- 
Euphrate  ,  Parthiae  fiuvio,  inveniri  herbam 
cui  3E|*W  nornen,  quod  interpretatur  cali- 
dum  ^pfAov.  Videtur  mihi  effe  vox  a  J^ 
(quod  Graeci  ?*&*  fcriberent  )  oriunda, 
quae  accendendi  notionem  habet,  unde  'i&*& 
'praepofito  E  ante  3 ,  ut  in  voce  'El;<a7§i*W 
M  z  quae 


l8o       DISSERTATIO    VIIL 
quae  &  «Tp«W  9  'HotBot, ,  id  eft ,  quod  ardeU 
flamma  ,   &cj    Pcrfae  ut  multis  Arabicis  par- 
ticipiis   ka  etiam  hoc  5  J^s-xiw*  ,  arafow, 
utuntur. 

E    Z'  A    C    AS. 

§.  LXXI.  L  X  X  I.  'Hgoiwc ,  yl*©-  sixwV  ied^b  n*V- 
3w.  Ita  Hefychius  &  Phavorinus.  Su/pi- 
cor  legendum  'Ev«x^  ,  yiv®*  s&tiwtwsv 
( quod  per  compendia  fcriptum  occafioncm 
dedit  voci  &*£■»)  «^  n*f3w*.  Videfupra 
ad  vocem  Euacae. 


GANGABAF. 


J."  LXXII 


LXXII.  Ita  Perfae  vocabant  illos-j  qui 

angajae.  bumerjs  onera  p0rtabant ,    tefte  Curtio  Hi- 

/for.  lib.  in.  cap.  13.    Sufpicor  a  &^s^S=d 

Ganzja  ( vel  Ganga ,  uti  legifle  videntur  ali- 

quando  veteres,   exprimentes  g-  Jjr  per^?  uti 


A(>$o(.£iycivx  pro   (^ 


A— >;yii3l 


^e)   per  £  pro- 


nunciarunt ,  quod  &  vox  fequcns  Gan^amela 
docebit,  ubi  J^  G^/legitur,  non  £/<*- 
*»<?/,  uti  nqs  pronunciaremus)  quod  faccum 
notat,  &  quidem  talem  quo  onera  deferri 
folent,  vocem  banc  elTe  formatam,  utiigni- 
cet  illos  ,  qui  faccos  humeris  portarent ,  fed 
nil  certi  affirmo.     Cogor  enim  in  hifce  fac- 

pius, 


DE  VET.  LTNG.  PERS.  I §1 
pius ,  ignorantiam  meam  fateri ,  maloque  nil 
dicere  quam  ineptas  conjefturas  meas  pro  ve- 
ris  etymologiis  le&ori  obtrudqrc.  Confuluk 
fupcr  hac  voce  Gangabae  Virurn  egregium, 
&  vicinac  Academiae  Lugduno  Batavae  ingens 
ornamcntum  3  Jacobum  Golium  CI.  Boxhor- 
nius,  uti  fcribit  in  Epiftola  ,  quae  pag.  220 
extat  :  fed  nihil  de  ilia  certi  retulit  :  quam- 
vis  reliqua ,  quae  ibi  habet ,  PeHica  ex  lingua 
Germanica  derivet  ,  uti  Cyrus  a  Skior*  ignis* 
quod  ita  non  eft  in  ufu,  fed  in  cornpofitis  vo- 
cibus,  uti  in  Schoorfteen^  camwus  :  Acina- 
ces  ab  Eax  vel  Eaxce ,  qupd  Anglo  Saxoni- 
bus ,  vel  accine  quod  ^elandis  fecuris  eft  Sa- 
trapa ,  a  Zee  ,  man  f  &  trabavd ,  minifter 
regius:  Darius,  a  Drofi,  praefedus:  Xerxes 
a  Herifeg ,  vel  Hertog  ,  Dux  :  Mithra  a  Mi-* 
ter,  undo :  Gaza  a  Schat  5  Schatz,  ^Jhefaurus. 


G    A    N    G    A    M    E    L    A. 


LXX.III.  Domum  Cameli  fignificat.     Ita  $.  LXXIII. 
Plutarchus  in  Alexandro  par.  6%2.  edit.  Parts. G^g«¥*- 

r    .,  .  r  «=>      .    J  r  let.  Inter- 

icribit  earn  vocemnotare ,  ut  ajunt,  omov  km-  prttauo  ve_ 
^ujjA^.     Strabo  quoque  lib.  xv.  ^sfc^*?'- ^9^5  terum   de- 
fcribit,  esi  Kapiite  oik®*.    Njhil  hac  inter- fenfy.  * 
pretatione  verius  :    nihil  demonftratu  facilius. 
Si  quis  enim  Perfice  domum  Cameli  dicere 
Velkt ,  vk  aliis  vocibus  uteretur  j  adeo  aota  & 
M  3  "yul-. 


</ 


l82       DISSERTATI  o/Sf  \  |J. 

vulgaris  utraque  eft  ,  &sU.  ,  a***,  ^ww 

&  J^  Sjamel ,  five  C7^/ ,  Camelus.  Und 

jmiratus  faepefui,  in  hanc  cogitationem  noi 

incidifle  Viros  Orientalium  Linguarum  peri 

tiffimos,  SamuelernBochartum,  &Thoman 

Hyde,  quorum  uterque  aliam  huicvoci  ety 

niologiam  affignat  ,    quarum  neutra  tamen 

ialva  tantorum  nbminum  reverentia  ,    impe 

trare  aflenfum  meum  potuit.     Bochartus  qui 

dem,/.  1v.Phalejr.c19.  Strabonemo-Plutar 

chum  fcribitperperam  exponere  Gaugamela  ( it; 

enimjegiffe  videtur,  quamvis  Briflonius,  Bau- 

drantius  &  alii  Gangamela  ck  iifdem  andori- 

bus  proferant ,  &  in  Strabonis  editionibus  vetu 

fas,  uriAldina,  &  Bafileenfi  ^^ha« lega- 

«   tur, ,  quam  le&iofiem  addita  interpretatio  eju< 

vocis  per  domum  Cameli  plane  reddit  indu- 

biam)  per  Cameli  domum.     Malim,  inquit 

Cameltcollem  Ad  rfiy  K^DJI  3J ,  Gab-game- 

la.      Nam  ex  Strabone  liquet  in  proximo  fajfe 

mom  em  Nicatorium  ,    qui  forte  ante  Alexan- 

drum^  vocabatur  Cameli  collis.     Sed  ipfe  pa- 

rum  banc  etymologiam  probat  Vir  Magnus, 

adderis:  Aliud  fuccurrit ,  quod puio  efe  vtriut. 

**3j  gem  Chaldacis  eft  exigere  'N33  gabbai 

0  tiKumsTributiexaftor.  y2i  gavi'vdH"3i 

gevh,  collecta  ,  tributi  exacftio.  *  Hinc  igitur 

tf?M  '3 J  gave  gamcla  (quomodo  diftindis 

Yocibus  fc-Iegiffc  fcribit  Hermolaus  Barbaras 

in 


DE    VET.  L  INC.  PERS.        185 
in  Plinii  M  S.S.  optim'ae  notae)  enmt  Ca- 
meli tnbuta,  five  cenfus.     Nempe,  u€  tefta- 
tur  Plutarchus ,  prifcorum  Regum  aliquis  qui 
hoftes  effagerat  camelo  dromade  vedus  ilium 
ibi  collocavit,   certis  vedigalibus  in  ejus  cu- 
ram  attributis.     Vide  &  eundem  Hie?<>z„oi- 
ci  lib.  1.  cap.  1.     Quis  non  videt  in   vocis 
*Perficae  interpretatione  CL  Bochartum  ad  Kn- 
guam  Chaldaicam  confugere  fine  neceffitate  •; 
8c  veterum   explicationem  (domum  Cameli) 
plane  fubvertere*  quurn  noftra  etymologia  u- 
troque  hoc  incommode  non  gravetiir  ?  Pro- 
pior  eft  Perfifmo ,  &  fervandae  veterum  in- 
terpretationi  magis  accommodata  fententia  CL 
Hyde,  quern ereptum fibi  nuperdolent  literae 
Orientales,    qui  Gaugamela  ,    quafi  _*-==>- 
J^-*-^-  Foveam  Cameli  dicta  effe  opinatur* 
Quibus  addo  Illuftris  Scaligeri  conjeduram , 
qui   lib.  v.   de  emend,  temp.  pag.  396".    lo- 
cum ilium  ait  ita  appellatum  ab  inteftinis  Ca- 
meli ibi  fepulti :  quod  &  a  quibuf  dam  veteribus 
proditum  eft:  id  enim  plane  eft  |^^^  Q^ 

lingua  Mefopotamitarurn  &  Chaldaeomm.  Ni- 
tuntar  tres  hae  etymologiae  5  ut  quivis  facile 
perfpicit,  ledione  vocis  Gaugamela  ,  qunm 
eg®  legendum  efle  Gangamela  mihi  perlua- 
deam  ob  additam  veterum  interpretationetn , 
(domum  Cameli)  quae  fiGangaradaleg^t 

M  4  ^Pa: 


II 


184      DI  SSERT  AT  IO   VIII. 
optime  ei  yoci  convenit  ,    &  veriffima  eft; 
a  Oaugamela,  neutiquam  ei  poteft  adaptari. 

GAZA. 

Mag^in  Jfft  llJu™  Praecipuequi  ex  tribu- 

«J.         tls  &  v«a igahbus  -exftruebatur,  quails  is  erat, 

quern  Perfepoli  diripuit Alexander,  tefteDio- 

rednus  cpngeftos  a  Cyri  temporibus  pe?  mul- 
torum  annorum  intervallum  compledebatur  > 
&  is  qui  Arbehs  inventus  eft,  utiidemfcri- 
bi  eodem  hbro  cap.M.  Ga^  fojbitMe- 
\M.  i.e. .  1,.  ficPedae  aerari^vocmi  Ser- 
vius  ad  hb.  11  Aeneid.  Gaza  Pcrfarum  Itn- 
gua  cenfus  crdmtiM  mtat,  Hefychius  Perils 
hanc_  vocem  fignificare  fcribic  0«<r/A«<,y  J& 
™  J  ****<PWf*lw  (po'pt.  Euftathius  ad 
verf.  9io .D ioyfiiPerit getis  (quod  fragmen- 

literis  Graecis  plura  indies  mereri pergit, pri- 
mvztnBMmhit*  Latina  protulit)  r«vL, 

a!nd  RVPlU-a'  V"15^'  VetC™m  #w3 
apud.Bnflon,um  ^*.  />„•/>*  I2I.I2:. 

Cnenornaeum ,  aliofque  qui  deVJcibus  Grac- 
cobarbans  Novi  Inftrumenti  faipfcum.  Ad 
onginem  hu,uS  yocis  qUod  auinet}  pmmm 

illam 


DE   VET.  LING.    PE.RS,      l8$ 

illam  efle  eandem  cum  Perfica  ^.J==*  Gis- 
ja,  tributum^  quo  nomine  etiam  commode 
pecunia  ex  tributls  colleda  diSa  fuit:   unde 
"DM  Gizbar,  thefiwrarius  Chaldaeis,     Poflet 
qnoque  ab  Perfico  ^^^  Kenzj ,  thefmfasy 
deduci,  extrufa  literaN,  vela  s**^- Cha~ 
zjna^thefanrusj  aerarium^'  quo  fenfu  in  Gu- 
liftan  a  Cl.Gentio  verfo,  fag.  60. de aerario 
Regis  Perfiae    (in  MSto  meo  eft    c^/— c 
Arabiae )  o^—^  o^  ^y^  »  ^rarium  va- 
cuum ( Hebr .  VPi )  erat.     Ab  ea  voce ,  qua 
in  Termonem  Turckum  quoque  cum   multis 
aliis  Perficis  irrepiit  ,    fit    c^/M*    thefanra- 
rius&  u.j^^'i  quod  eft  &  re&  fono  idem 
cum  Gallico  Jldagazjn  ,   noftro  Magazjjn-> 
quam  vocem   Emditiffimus  Mitalerius  inter 
illas  recenfet ,  quas  Judaei  in  Galliam  intule- 
ruiit ,  additque,   pag.S.  fe  vocem  Gaza  pro 
Perfica  habere ,  ntij&  Curtius  tradidit  5  quum 
nonnifi  in  libris  Babylonica  captivitate  fcri- 
ptis  occurrat ,  &  fufpe&am  fibi  efle  Aben  Ez- 
rae  etymologiam  ,  contendentis  Amof%\  cap, 
vii.  *]"?pn .73  pro  WJ  effepofitum.    Lon- 
ge  aliter  CI.  Drufius  fentit  in  Quaeji,  Hebraic, 
lib.  111.54.  veram  nominis  fcriptionem  efle 
Aza  non  Gaz,a>  & fcribi ,  HfJ^  Aza,  »«- 
nitam  ,  quum  earn  Mela  urbem  ingentem  <T 
mmitam  admodum  appellet. 


M  l 


GER' 


i86 


DISSERTATIO   VIII. 


G    E    R.    R.    A, 


«  r«pr  J»,  Herodotus  /«&.  VII.  *,».  6u 
lorfas  *,*  «„/^,  ^  habuiflcfcribit,  no- 
de apod  Lucianum  in  Dialog.  Mon.  Philip, 
pus  Alexandnimderidet,  quod  cum  Perfis,fcuta 
niodov,minea&  e  crattbus  junda  gerenibus 

www ,  *  m  9w»«Z»«  «t«.^«™.    Jdemr.fr- 

V:r  Do&ffimus  Henricus  Stephanus  inaur&eo 
do  opere     7*^  L^<7r^.r 
WT.^f.  z9o.&Fort.  Scat 

logus  nofter  ineditus   r^  «.^  S 
jw  o*A*c:  puto  legendum  ut  in  cdito  iSL 

SLm  ^""*  ^  £  "**■      HlnC  Cft&  Lati- 
nnvaCo^erro:  vide  raubmanni  CW*.  ^ 

n?'P«f~,  A3,  i.fa.  Dicitur  &  c£ 

!!„•    C°Wf??.'  de  quibusvideNoniumMar- 
cdimum.     Hrnc^  tm 

\«  concrantn.  Voxhaec  r^  in  mentem  mi- 

P^'s-"  -Tuvidejedior^n  forte  eanon 
Turn   P£/   §at°s  r*  fubltitui  aP«d  Hora" 


DE  VBT.ILING.PERS.       l8/ 

— —  quid  dipnt  erra  lupinis. 

J    A   V    A. 

L  X  X  X  I.  Hordeum  fignificabat  olim  ^  te-  §.  LXXXL 
ftePtoloroaeo,  qui  fcribit  'l*G*H*  (five in-  J*va- 
fulam  Indiae  Orientalis ,  quam  nos  Java  ap- 
pellamus  )    notare  hordei  infulam.  _>~-  Sjav 
vero ,  &  in  ftatu  conftru&o  Sjava  pronuncia-  x 

turn  ,  hordeum  Pcrfis  hodieque  eft.    Hoc  ob-   - 
fervavit  CI, Hyde  dcrclig.Pcrf.p.tyZ. 

X  A  p  S  A. 

L  X  X  X I L  ItaRapum  dixere  Perfae ;  He-  ^JxiL 
fychius.    A*\J/a,  yoyyvhls.  nifpfiot.    Locum    "&"• 
hunc  ita  emendandum  puto.    AcL$<* ,  y>yy»~ 
A/V.  Ilifw.    Quod  faepe  librariorum  incuria 
U^ycuQi  pro  Pedis  in  Hefychii  Lexicon  irre- 
pferint  &  CL  Mauffacus  in  differt.  fuffixaHar- 
pocrationis  Lexico  &  alii  monuerunt :    Ara- 
bes  lift  pronunciant ,  &  Chaldaei    ^H3n?     , 
quos  lifequi  voluiflet  Helychitis ,  hlcpfykv'r 
pfiflet,  &  hoc  accuratius  eft ,  unde    A*$*. 


mtcm  rapum  notat.  Quam  levis,  imo 
quam  nulla  fit,  le&or  ,  mutatio  literae  ^m 
4>,  facile  vides, 


MAG- 


m\ 


i88 


DISSERTtATIO    yill 


M    A    C    C    A    B- A 


E    V    S. 


I.LXXXIII.  T    YYVITT      T>.  • 

Maua.      f  , L  A  An * J I *s  Pommus ,  Peifae,  juxta  T- 
fidomm  Pelufiotam,  *&&*&*&* 

rarefaceor.  Plcnius  E.ymolog^n  nofeum 
loeditiim.  M««««e«;®.-  x-wn^  ««>«. 
»©■  (lege  ^v^,  wT^Ww.   if* 

quiRepm  prodeuntem  comitatur,    at  nihil 

Ecatrmuneeft(ut^°^om- 


h 


MA    G    US. 

■*4&         ceroimhUe  divin.  Hefychius.     To\  ^«S» 

bmdas  «piAo*,**^,,^  ita  ,>erfis  didob_ 
lervat.  fct  won  vulgari ,  „t  notat  Apulejus  A- 
polog.  r.  eum  ilii  proprie  magum  exifHmmtH 
qm  co,nmumone  loquendi  cum  Dm  tmmortali- 
bm  ad  omnia  quae  velit  incredibilU  auadam 
Z  ef*«*?«*mpoUe«.  Etibid.  Si,  ]uadecro 
«pudplunmos  lego  ,  Perfirm  U    J '* 

tf,  ^nofiraSmrdos,  frtu&mffri- 


BE    VET.LING.PERS.       I§9 
men  Sacerdotem  ejfei   ....  &  rnox  ,  citato  te- 
ftimonio  Platonis :    jiuditifne  magiam  ,    qui 
earn  temere  acaufatis ,    artem  ejfe   Diis  immor™ 
talibus  accept  am  ,  colendi  e&s  ac  venerandi  per- 
gnaram  ,  piarn  jctltcet  &  divini  fciemem ,  jam 
inde  a  Zoroajire  Cr  Orowazo   auBortbus  fnis 
tiobilem  coditum  amifliteml  Unde  apparet  il- 
los  fapientia  excelluiffc  prae  reliquis,   &  pro 
Sapientibus  habitos,  ita.tamcn.ut  cumApol- 
lonio  Tyanco  jure  dicere  Kceaft  fapientes  qui- 
dem  illos  fuifle,  at  non  in  omnibus  >    m$£v 
$Zy  #%;  »  srkv&.  Philoftratus  in  vpa  ApoU 
loniiJtb.  i. cap.  18.     Falluntur  itaque  qui  per 
p*1M  ,  Matth.i.  i.  incantatores  &  praeftigia- 
tores  intelligences  contendunt:  uti  inter  alios 
plurimos  Au&or  EuangeliiMatthaei,Hebrai-  j 
ce  ex  MSto  editi  Parifiis,    1555'^  a  Joanne 
Tilio  Epifcopo  Brioctnfi  ( quod  a  Munfteria- 
no  &  Hutteriano  diverfumeft)  qui  transfer 
D'flBOD..:    Lucianus   illos.  yi\>&   pwiwiv  * 
Strabo  jukvTW  appellat.     Quum  vero  vocera 
Perficamefle,  &  banc  ejus  fignificationem 

Velpueri  norint}&  qmnondum  aere  lavantufo 
opera  &  oleum  a  nobis  perderentur  ,  fi  ex 
Stephano,  Brtflonio,  Caia.ubono  in  Exercit. 
faens,  &  Commentatoribus  ad  Euangelium 
Matthaei,  cap.  2.  plura  veterum  loca  afferre- 
mus.  Etyipologiame^jus  vocabuli  Virinliteris 

Perficis  cxcrcitariffiinusj  Gentius,hoc  modo  tra- 

dk 


190      BISSERTATIO   VIII. 

dit  in  not."  ad  Rofarium  Perficum  Scheich  Sa- 
di  ad  /^.4.  Ignicola  Perfis     2&*  Geber 

«ten,  Uleauen,  Graeci  Ma^JLcJ      "] 

A&*«»»  4W4W  revelajfedtcitl     wifLj 

vide:  nee  enim  eo  libro  carere  potes ,  fi  Per! 
fea  amas,  quem  totoOricnte,  quaJVJufis& 

•ens  habent^noaurnadiurnaquem an«  v£ 
fant,  una  eum  Aj^flcri  idfori,,  ^ 
SJJ  TtamUm  Viri  &  religiofi  ,  veru™  C 
ges  &  Imperatores.  Hinc  autem,  cmodPer- 

n  ntLer'  Td  ^  *"<***!  Ll 
to.  Ita  fueceflbr  Regis  Cambyfis  Ctefiae 
JJ-yo-i  at-Herodoto,  &  Bafilib  Orat.,8 

Daufqueius  m  «*  ^  ^^ 
tmunnfolhctabat,    legeniun:  ra'tns^^'  ! 

™*s.   At  nihil  mutandum  eft.     CI  GraviuS 


DE   VET,  LING,  PERS.       l^I 

tov  fomfov  ....  to  5  ^y@^  anfAOuvet  Jvo  <&$ 
pioiyov  Kj  fAdhanltniv  v^  rov  ros,  lAtoytlct*  ip^^o'^o^ 
Suidas  putataPerfcoillos,  qui  ab  ipfo  nefanda 
facra  Gorgonia  edofti  fuerant  ,  Magos  efle 
appellatos.  Vide  ilium  in  voce  MeJVora/  An- 
tea  enim  Magi  a  Perfis  appellabantur  Oftanae* 
Jta  fcribit  in  voce  'O&tvcvi.  'OvTVin^oolw  4$$ 
Tlifoui?  polyot  ihiyovrv.  Fuit  auteni  Oilanes  fiio 
ceflor  Zoroaftris.  Sic  idem  in  voce  'Asrpovo- 
/u»#9  Et  inde  puto  eft  quod  magds  omnes  o- 
ftanas  didos  tcribit,  licet  illam  vocem  'Osw- 
vcti,  banc  'Q&ivyis  fcribat.  Ati  ut  alias  con- 
jeduras  filentio  praeteream ,  quas  qui  vult  in 
compendio  legar  apud  Hottingerum  in  Hi/lor. 
Creation,  pag.  132.  mihi  videtur  Perfica  vox 
jk*  Mog .,  proxime  ad  Magus  accedere.  No- 
tat  ca  ignis  adoratoremy  qualesMagi  fuerunt, 
Unde  &  in  Lexico  Golii  &  Caftelli  dlcitur 
idem  eiTecum  Arabico  UUj^/,  impius  ^in- 
fi delis  3  tales  enim  Mohammedanis  hodie  ill! 
Perfae  m/foharfcn  rituum  avitorum  tenaces 
habentur.  Habent  Malaei  vocem  lSj^-^ 
Mavit  quae  a  Mago  non  multum  abfcedit^ 
&  fono  &  fignificatione.  Apud  Serammenfes 
enim  notat  Sacerdotern  Dei  L){/^o  Mar el  5 
quern  fine  imagine  colere  confueverunt  -y  apud 
incolas  infulae  0— *~~^  Amboinae  ,  divina- 
torem,  pwdw. 


MAN* 


*92      DISSERTATIO    VIIL 


M    A    N    D    Y    AS. 

%^™J      LXXXV.   Veftis  Pcrficae  genus ,    chla- 
t-mjas.   myS^  paenu}a^ye  ^mjje  gUj^     Artemidorui 

iib.i.de  fomniis.    Xhdpv;  3  rty  tym  pbjvyv, 
•/  5  *$*s&2*  j     cl  $  fivejcv  xxAg<nv   ....  'jj 
**]*[$*&  (pauvfaw,     Suidas  fipff&iV»   Afye- 
?#  £  iAcw$vn.    Euftath.  1»  Oi^  7*./?^  <S8o. 
Ma» Mw ,  ngf  <nK5»v  evo^  #.   "£oixe  5  $W  <£**- 
vaAy.  Pollux,  j  [Aewivq-ciAoio'v  it  frit  xatefAz- 
k#  <|>*WAij.  Heiychius.  M»J««j  «J©-  ;^- 
nxnegtfuv-mtefjuwv  y  Mcw-nicca.     Hanc  vo- 
cem ex  Hebraeo  no,  »W,  derivat,  Virfin- 
gularisdodrinae,  Claudius  Mitalerius ,  in  Epi- 
ftola  quam  confcripfit ,  de  vocabulis  quae  Galli 
a  commorantibus  in  Gallia  Judaeis  didicemm  , 
in  ufumque  receperum ,  quam  anno  1582  H. 
Stephanus  edidit.  Suidas,  ad  vocem  gcpes-^V. 

£</>>V.  Ex  Mandya  Latinos  haufifle.  vocem 
Mantelum,  Gallos  manteau{zd&q  noftrum  «w- 
^/  pro  pallio)  Stephanus  exiftimat  in  lib.  dc 
Latwitate  falfo  fufpetla ,  pag.  331.  Non  mtil- 
tum  hinc  abludit  vox  PerlTca  ^fed^  yl^tf- 
*W,  quam  Cl.  Golius  interpretatur  in  Lexi- 
co  Perfico  ,  fudarium  de  zona  fufpenfum  five 
sollo  injeElum  ,  &  prima  Kefrata ,  Mantile 
cum  fimbriis ,  fere  fymbriam  iricifam  habens. 


DE    VET.   LING.  PERS.       1 93 

Ifidorus  qui  id  fibi  negotii  credidit  fblum  dari 
nt  ex  Latino  fermone  ortum  omnium  Latina- 
*um  vocum  deducerct  lib.  xix.  orig.  cap.  i6a 
wandelium ,  a  mandendo  didum5  aut  man- 
eiium  a  tergendis  manibus  putat.  Ita  &  E- 
vmologicon  noftnim  manu  exaratum,  Mow» 
^Atov'   jucweivihiGv  .^  juswJtjhlQV  ,    ii  cirByyiFcy 

«V  fLt'cCVXS  5     T»T    £ST  raV    Jfcftgatf.    Itltelllgit  £«- 

96i  5  linteum  5  quo  manus  abfterguntur  & 
iftin&tim  ut  quidam  volant  a  mandya.  De 
lo  Virgil.  Georg.  /.  4. 

— •—  Manibm  liquids  s  dant  or  dine  fontes 

Germanae ,  tonfifque  ferunt  mantilia  villis.  *. , 
it  magmas  Cafaubonus  in  Anim  in  Athenaeum  ^ 

18-.  mandylium  ,  five  mantelium  non  folum 
rifleman-tile  ad  tergendas  manus,  fed  genus 
niaili  colligit  e  verfu  Plauti , 

Neque  fallaciis  ullum  eft  mantelum-fneis. 

M    A    N    E    S. 


L  X  X  X  VI.  Nomen  proprium  apud  Per-  §g  LXXJCVI 
s ,  quo  multi  inclamerunt.   Servis  ut  pkrri-  Mmes. 
mm  datum  id  fuit ,  unde  $%Ai*sv  wopa  Ma- 
%  appellator  a  Scholiafte  Ariftoph.  fag.  566. 
uo  tacit  epigramma  in  AnthoL  /.  3 . 
Mcww&TQr1  <*w?g  fa  £cav  yrin.  -Nvy  Q  nfoyita? 
'lew  A#pe/«  tw  pg^XoT  <?vy#?#f, 

N  Id 


11 


194      BISSERTATIOVIIL 

Id  eft,  uti  nos  id  olim  reddidimus. 

Qui  Manes ,  dum  vixit ,  e rat  ,  mortaiiapajji 
Magno  Dario  refpuit  ejfe  minor. 
Erat  Manes  ,  ibi  tantundem  valet ,  ac  erat  fe 
vus,  quod  Obfopaeus  in  not.  ad  Anthoiog.  i 
39 1.& alii obferv.arunt .  Demofthenes  etiai 
JpVf@*  ^  M#W  pro  quovis  fervo  dicit.  I 
apud  Athenaeum  Pherecrates  /.  6. 

'ov  yxp  fa  <&' r  in  Mcww  in  Sa'jw  s  Jsvi. 
Id  eft,  nullus  erat  fervus.  Nam  8cSaces  nc 
men  fervile  eft,  uti  Sjrus,  Davus  &  fimil 
a  gentibus  iftis  petita  :  folebant  enim  veter< 
fervis  nomina  a  gente  imponere.  Scholiafti 
Theocriti  ad  «<J.  s.  ^iafaun  nuXouol  <rit$  Js/Ao 

time*,  A&Kcovx.  Ita &  ©p«TTZ3c notat  fervai 
Threjfam  ,  fed  nonnunquam  fimpliciter  pr 
ferva  ufurpatur  ,  tefte  Suida  ad  hanc  vocen 
Unde  &  Seciae  Manichaeae  au&ori  ,  quo 
olim  fervus  fuiflet,  id  nominis  adhaefit.  Mc 
via  fervae  etiam  nomen  fuit  apud  Athenaeun 
quod  commune  habuit  cum  multis  aliis  &  r< 
riffima  uxore  induftrii  Viri ,  Petri  de  la  Valk 
qui  earn  in  Babylonia  conjugio  (ibi  junxit,  cek 
berrima  Maui.  Quare  illas  interpretations 
quae  Manem  per  vasy  ut  Epiphanius ,  vel  opi 
KitIw  ,  ut-  Cyrillus ,  vel  bonum ,  uti  Cape! 
lus,  transferiint,  utincertas  admodum  aut  fa! 
fas,  miffas  facimus :  vide  Fulled  MifcelU  lib.  1 3 

cap 


DE'  VET.LING.PERS.  19^ 
cap.  18.  Quid  Manes  notet  in  Cottabifmo 
vide  apud  Scholiaftem  Ariftophanis. 

MECHEK.MA. 

L  X  XX  V I 1.  Nomen  menfis  Martii  apud  J.lxxxvi  t. 
&rfas.  Ifaacus  Monachus  fts^p^  habet  ,  M<*herma. 
juae  vox  compofita  eft  ex  i/^«  Mibr  &  bCo 
Hah j  id  eft  menfis.  In  Codice  M.  S.  quern 
itat  Burtonus  in  Hiflor.  Ling.  Perfwae  tflijg^ 
egitur.  Joannes  Lalamantius  mcollationean- 
mum  externum  gentium  cum  Romano  ,  p'.6o, 
labet  Machiramech. 


HEGABYZUS. 

LXXXVIII.  Nomen  Ducis Perfarum > $  ^xxxviii/ 
?u  proprium  feu  commune.  Hefychius  hoc  M*&bw 
ciodo  intelligit  ,  dicens  ita  appellari  <r^7K- 
jfe  ^Utftjiv  $<*<i\Ki(tis.  At  necdum  vox  Per- 
il mihi  nota  eft  ,  quamcum  hacconvenire 
xiftimem.  Meminit  Megabyfi  quoque  Eu- 
:atfi.  ad  Iliad.  B,  &  hunc  verfum 

ToiSm  Sina  ^q)  cru^ucpf^juov^  «g'v  'A;g*<of 
cribens ,  Miyut  $  w  <£  Aoy*  tbJaS  afros  aiijg 
M*o4£v£@*  7nx%  cutT&u  pag.i2i.edit.  Ba- 
I-  Legitur  tamen  vox  admodum  afEnis ,  fi  non 
adem ,  pro  nomine  proprio  Ducis  Perfarum 
pud  Aelchylum,  in  Perfisrpag.z. 

N  2,      l  Kd 


196      D  I  S  S  E  RTA  T  IO  VI XL 

T<&y>">  neper  &5V. 

Et  apud  Thucydidem  lib.  1.  cap.  72  Mtpx- 
&*£©-...  .Sed  &  ipfum  Megabyfus  nomenpro- 
prium  fuit  nobilis  Perfae ,,  unius  e  feptem. 
qui  fe  Magoram  tyrannidi  oppofuerunt,  tefte 
Herodoto  Lib.  4.  ut  &  illius  ducis  ,  cuju: 
Thucydides  rnemink  /.  1.  &  aliorum.  Und( 
il!od  nonien  potios  quibufdam  ducibus  pro 
prium  (uti&Suidas  fcribit  M^?y(o?  ovopc 
xv&ov)  fuiffey  quam  appellativum  mihi  per 
fuadeo  ,  cefliirus  illi  qui  me  certiora  docue 
rit  :  maxime  cam  Tiribazus  ,  Pharnabazus 
Artabazus  >  ■&  plura  nomina  iion  multum  dii 
fimiiia  propria  fuiflfe  conftet.  Erunt  tamei 
forte  qui  a  &*■  piy&s  5  &  L^L.>  Tafck 
praefe&us ,  confiliarius  Principis ,  illud  derivar 
tnall'&it  :  quod  ample&erer  fi  utrumque  vo 
cabulum  Perficum  eflet. 

P       M    E    R    T    A    T. 

§.lxxxix,  LXXX  I X.  Ndmen  Januarii apud Perfa: 
Meruit.  |if|'  ifaacus  Monachus  &  Au&or  latercnli  M! 
citams  Burtono  referunt.  llle  y[a^mt\  hi 
MepS*  fcribit,  fob  loco  accentus dirafo.  Ii 
eft'.  )&$jW  Mdrdad  &  Mttrdad  ille  mcnf 
(five  qui  pro  Jljo  vulgo  haberi  folet)  appellate. 

MI 


DE  V  £  T.  LIHG.  PERS.      I97 
MICTABO,,  &X. 

XC  Julius  Firmicus  Maternus  in  lik-de§.XC.Mi- 
errorejtrof.  relig.  ubi  de  Perils  agit,  ita  fcri-  8*bQ,(§'c> 
bit :  Virum  abdhrem  hovw  colemes ,  Jacra  ejus 
td  ignis  referunt  pote/iatem.  Stent  Propheta 
jus  nobis  tradfdit  ,  dicens  Muctk£«  .[av&ikv  p 
cAoTr/^ff  avvS'm  5m7poV  ccp%v£M  Hunc  Mithram 
iicunt.  Ea  quae  Graecis  Uteris  expreffa  funt, 
?erfica  verba  elfe  opinatus  eft  Julius  Caefar 
Sulengerus  in  Ectogis  M  Arnobium  ,  p.  z§6* 
ferum  ego  aflentienduai  reor  Joanni  Wo- 
verio  5  ea  Graeca  effe  ,  &  ita.emendanda, 
cribenti  in  notis  ad  hunc  locum 

MwwfSco  /3coV  jUfV&f   — 

Ku';cA#  pooicAQ7ri^g  avvaei^n  awrpsV  d}a\}$0 
Jltimae  enim  voces  plane  Graecae  funt ,  3c 
hoKhom'ti  convenic  cum  titulo  Mithrae  5  ab- 
(Soris  bourn  s  quod  &  Statius  Mithrae  trlbuit 
Vheb^id.  1 .  ult. 

Indignata  fequi  torquentem  cornua  Mithram. 

■■  M    I     T    H    R    A, 

XCI.  Solis  nomen  apud   veteres  Perfas.    §.XCI. 
'ov  vKuv  KxhScr  .Mi'fyaw»  ,  fcribit  Strabo  /.  ,xv.  Mithr*. 
fide  quae  de  Mithra  collegit,  multa  egregia  5 
fir  Eniditiffimiis ,  Philippiis  a  Turret  syfefc- 
N  3  tinmen- 


I98       DISSERTAtlO   VIII. 

numerals  Vettris  Amity  ubi&  Clariffimum  Hy- 
de refellit  ,  contendentem  nee  Mitfiram  ne< 
Solem  ,  nee  ignem  unquam  Deos  Perfarun 
fuiffe,  fed  foli  veto  Deo  cultum  AaT£«aol 
los  detulilTe.  Originem  ejus  vocis  quod  atti 
net ,  videtur  ilia  effe  Perfica  vox  '^Q*  Mih 
Solem  notans.  Quam  vocem  Graeci  pro 
nunciarunt  ita  ut  genius  linguae  ferebat>  i( 
eft  9  quum  literam  aequivalentem  Perficae 
He  non  haberent  >  exprimentes  earn  per  ©  (ut 
ex  </^-<§4r  -nvtuf»,  utopinor,  miO  nomei 
Sichem  fiveNeapolis ,  Mof>3ioc ,  uti  &  Hebrae 
#1  in  media  voce  feepe  mutant  in  H  )  unde  ad 
je&a  Graeca  terminatione  fadiim  eft  Vocabu 
lum  MI0PA.  Quod  ne  quis  miretur 5  fcia 
ex  ipfo  hoc  vocabulo  l/-&o  Mihr,  pro  no'mi 
ne  menftsfumto,  natum  fimiliter  M^eJt >  in 
terpolito  0.  Vide  fupra^g.  129.  Quidnier 
go  &  M/S^  ,  quae  terminatione  tantum  dii 
ferunt  ?  Viris  Celeberrimis  Jofepho  Scaligero 
&  Gerardo  Voffio  placuit  illud  ortum  creder 
ex  /-a^  Mihter ,  major,  praefiamior^  &fim 
pliciter  Jov«V;?,  five  Dominus  :  a  qua  fen 
tentia  fe  non  alienum  fatetur  CI.  Seldenus 
cjuo  facit  inferiptio  vetus 

tfDMINO.SOLI.V.S.  TI.  CLAUDIUS 
AKIERINUS  LICTOR  CURIATUS. 


, 


BE  VET.  LING,  PERS.       I99 

Et  apud  Heliodorum  Hydafpes  inducitUr  'ita 
loquens*£  iiCTti'Qt  e,HA<€  qgj  SeAqvi?  SlenzuiM. 
O  Dotnine  Sol ,  O*  Domina  Lunay  lib,  x.  Ae~ 
thiop.  Vox  /.^  Mihr*  (  nonnulli  fcribunt 
,^^^0  Mahir )  unde  nos  vocem  Mithrae  du- 
cimus,  non  amorim  &  Solem  modo ,  fed  & 
Lunarn  Pcrfice  notat ,  unde  apparet  quare  Mi- 
thrae faeminae  Ambrofius  &  alii  mentionem 
fecerint ,  &  Solem  a  Michre  diftinguat  Curtius 
/,4.  Quin  &  vetenbus  Perfis  Lunam  pfifcw 
didam  effe  firmavit  ex  Herodoto  CI.  Seldenus 
Syntagm.  11.  deDisSjris^  pag.  1 73 .quern vi- 
de „  ut  &C1.  Cuperum?  inHarpocratcpag. 
283.  &  confer  in  diverfa  ab  illis  euntem 
CI.  Gatakerum ,  qui  Herodotum  utpote  lin- 
guae Perficae  imperitum  in  eo  deceptum  exi- 
ftimat  j  in  ndverfi  mifcelL  pofth.c.iz.  cSi  ta~ 
men,  quod  falva  tantiViri  exiftimatione  di- 
xerim,  non  accedo  j  nam  &  Julius  Firmicus 
de  error,  prof.  rd.  fcribit  Perfas  ignem  fub 
viri  &  faeminae  fimulacris  colcre.  Plutarchus 
autem  in  lib.de  1  fide  €r  Oftride  #j§^v  Perfis 
mediatorem  ,  jus<ftW>  fignificare  fcribit,  cui 
fignificationi  lingua  Perfica,  ut  hodie  eft  5  non 
fuffiagatur.  Mithram  etiam  coluere  Aethio- 
pes,  uti  refert  Stephanus  in  'EfaiKoTs  voce  JA*- 
Sio^  Num  vero  wlpfa^  ut  quidam  volue- 
runt  ,  Perfis  quoque  Solem  fignificayerit  in 
hoc  verfu  1  4*8  Lycophronis , 

N    4  ,         2*'* 


20O      DISSERTATIO    VIIL 

2w#  JC«Ai>v}/«  7rlfpuv)  cijuCKvvcdv <  czKck  , 
Dubito.     Hodie  fakem  nihil  talc  iis  Solem 
notat.     VemmfiMzffcw  legamus,  plana  funt. 
omnia.    Nana  f*>  Mir  ,  ex  Mihtra  contra-  - 
ctum ,  Sol  iis  eft. 


M    P    A    C    H    M    A    N. 

§.XCII.         X.CII.    M?nx%fA(zv  Perfice  Julius  menfis. 
Mpachman  ]faaco  Monacho  risA^'v.  •  Cappadocibus  '^(T- 

pom* .    Vide  fupra/?^,  i  29.    Perfica  vox  eft 

<y*&  Bahman, 


M    Y     R    R    H    A    N   E    S. 

■-J.XCIII.        XClIL    Tirulus   dignitatis  apud  Perfas. 

Myrrhanes  Proqfpius  /.  i .  de  hello  Perftco.  ^Tfemyis  <*- 
nam  i^i^Ket  3  Ue^a^g  'cwyg  Mvgj&viig  $o  «re 
a£iti>IA<v  j?t»  2#q  jlw  ^f^la)  pxhxaz.  I\i^<M. 
Apud  Suidam  eft  Miffclvw  ovqiax  m&qv.  Ara- 
mian.  Marcellinus,  lib.  25.  Merenem  quen- 
dam  magiftrum  equitum  vocat.  r^o  Miry 
quod  ex  ^+i)  conti  adum  ,  praefeBum ,  domi- 
nium notat :  eftque  hodie ,  apud  Perfas ,  nomen 
dignitatis  (J  r*,-o  ^  Mir  Miran,  id  eft , 
/  Dominus  Dominomtn^  qui  titulus  eft  praefe- 
di  regionis ,  quern  Turcae  <Jp>  v-^=». 
Btgltrbeg  ejufdem  fignificationis  vocabulo ,  "aut 
Uvu  ^  Pafcha,  Satrapapt,  Btjfa,  appellant. 

Per 


DE  VET.  LING,  PERS.  201 
Per  aphaerefin  Graeci  prius  Mir  iJgw  >  quia 
bis  occurrebat ,  demfqrunt ,  &  Miranem  fcri- 
pferunt.  Ut  CI.  Herbelotius  pdg  p4  BibLO- 
rient.  obfervat  voces  'Emir  Almoumenin  aGal- 
lis  deflexas  efle  in  Miramamolim.  Merenes 
autem  Ammiano  memoratus  forte  non  aliun- 
de nomen  habet,  quam  ex  ilia  origine,  nifi 
quis  malit  eum  ita  didum  ab  urbe  Perfica 
&>\^sc  jMerane^  veluti  Narfem  &  Vologefem  ab 
urbibus  Nars  Sc  Fologejia  efle  appellatos  pro- 
babile  eft. 


N  A  A  R  M  A  L  C  H  A. 

X  C I V.  Fluvias  Regius  ita  dicitur,    tefte  $,  xciv. 
Ammiano  lib.  24.    &  inter  yocabula  antiqua  Narmalcha 
Perfica  folet  recenferi.  j-^fluvium  &  (3^  re- 
gem  notat.     Sunt  tamen  hae  voces  hodie  A- 
rabibus  rnagis  in  tifu. 


N    A,  N..  A    E    A. 


XCV.  Deae  nomen  apud  Perfas.  2  'Mac-  §,  XCV* 

cab.  1.  1  J.  mernoratur  iHs  H aval at  »*fov,-  in  #*»**<*» 
quo  Aritiochus  interfe&us  eft.  Vir  Eruditif- 
limus  Julius  Gaefar  Bu!engerus>  inEclogisa{d 
Arriobium ,  quarum  dimidia  pars  de  folis  re- 
bus Perfarum  agit ,  multa  collegit  de  hac  Dea 
Nanna ,  quam  &  Nav**0v  dici  obfervat  ?  dc 
N  5  in 


U 


\%QZ      DISSERTATIO   VlIL 
in  Polybio  lib.  10.  invenit,  ubi  nunc  ai^'ic* 
gkur  pro  vim*  Meminit  &  Infcriptionis , 

NANNAE   SEBECIO    DEO    MITHRAE. 

E  qua  Nannam  Mithram  effe  colligit ,  quam 
Mithram  cum  Venere  eandem  Herodotus  fta- 
tuat.  Sed  Vir  reconditae  erudirionis  ,  Phi- 
lippus  a  Turre,  in  Monumentis  veteris  An- 
ui9  pag.  194.  erraffe  Bulengerum  itafcriben- 
tem  obfervat ,  quum  in  ipfa  tabula  Mithriaca 

non    NANNAE,  fed  NAM  A.  SEBESIO. 

extet,  nee  duo  poftrema  verba  deo  m  i- 
thrae  primis  adjiciant ,  fed  procul  in  ven- 
tre tauri  fcalpta  fint  ,  ut  videre  eft  in  ipfo 
fchemate,  pag.  160.  Ego  ,  fi  quid  judico, 
Nanaeam  puto  efle  vocem  Perficam  &—JL-* 
None  y  quae  Matrem  notat ,  convenientifli- 
mum  Deae  nomen  ,  unde  &  ji^fHf  $tw  & 
tojrtfcSjl  apud  Graecos,  &  Magna  Mater •  a- 
pud  Latinos  s  &  M>mp  -fimpliciter  :  uti  & 
[AttTp&v  Templum  Matris  Deum  apud  Arria- 
num  lib.  1 1 1 .  de  Exped.  Alexandria  Adde 
Mithram  &  Deum  &Deam  effe,  ut  fuo lo- 
co monuimus. 


NAPH- 


DE  VET.  UNO.  PEfcS. 


203 


N    A    P    H   T    A. 

X  C  V  I.  Apud  Perfas  gignitur-t  quam  <vo-  §.  XCVI, 
cabulo  appellavere  gentili ,  ait  Ammianus  lib.  N*?hta> 
23.  &  Suidas  :  of  ph  "E&jjve?  Mjj JeiariKcttov 
fevTHv  KXhSaiVy  ol  3  MjjVoi  Ncltyfav.  Con- 
fer Strabonem,  lib,  xvi.  Ita  eft.  Hodieque 
c^a>  Napbt  appellator.  Occafione  Naphtae 
venit  in  mentem  Sulphur  5  quod  Sabini  Nar 
appellabant,  tefte  Servio ,  ad  VirgX.y  1 1  .v.  5 1 7. 

Sulphurea  Nar  albus  aqua. 
Unde  hoc  ?  forte  a  Perfico  &  Arabico  Na/9 
^d  ignis.  Sulphur  ita  nonnullis  di&um  videtur 
quafi  oaov  TnTp,  &:  in  Sacris  Uteris  ignis  &  fulphur 
ordinario  iunguntur.  Erit  itaque  Nar ,  i- 
gneus  fluvius  live  fulphureus ,  uti  Aufonio  ful« 
phureus  Nar.  Ennius  /.  7.  Annal.  ( cujus  Poe- 
tae  nitidiffimam  nuper  editionem  orbi  litera- 
to  dedit  Francifcus  Heflelius ,  Vir  Clariffimus ) 

Sulphur eas  pofuit  fpiramina  Naris  ad  undas. 

N   A   U    M.  A. 

XCVI  I.  Herbae  genus,  quod  Perfis  Ita  j.  xcvit 
dicitur.     Hefychius  N^fyt*  5  m<*  Its  <s>%&  risp-  Nauma. 
was,  lw  tivis  ffoKvyovQv , fupple  ,  hiyxcn  5  quod 
Phavorinus  in  Lexico  fuo  addidit.     Qui  de 
polygono  nonnulla  fcire  defiderat ,  CI.  Salma- 
(ium  J  de  homonjmis  bjles  mricat  ■>   cap.  44. 

ad* 


204,      0ISSERTATIO  VIII. 

adfcat,  &  quos  Vir  Illuftris  citat  e  veteribus. 
A  n  forte  eft  Arabicum  eA*x>  jft  Ncwpiv ,  quod 
Sierbae  cujufdam  notnen  eft  ? 

N    I    DA    &    I    O    N. 

^CVlll/    'X  C  V  II  L  Capitis  irtt  ciucrum  apud  Per- 
Mdariov,    las.  Suidas.  -.NM-tfe/d*  to^  U^mtsi  q£  «sj-^V 

koiAut ay  KfdQvKQV)  <z$^  yYLvn^loig  xo^cWAjj' 
«V  Kpeaw  5  c^  fw  'itf'dw.  %  'P^TOg/xoiV.  Jta 
fere  idem  ad  vocem  'Eyx.tKQ%$vMfAiv@>  y  &  <p#- 
%iohiov.  At  audor  Etymologici  (magni  di- 
di)  Ko^vAijv  KuVp/o*  hiytecn  to  cveihyfAo&Tiis 
HicpuAiJg^  qt&q 3k%vouQi  ph  Jtpa>'6vAov  fc#A£qr 
ngpo-tftf  J  jcWflcpiv,--  Quia  vero  pro  NiSm^qv 
hoc  loco  niSotfiv  fubftituit  hie  fcriptor ,  dubito 
vehementet ,  an  non  NJ<ta'e/0v  a  Suida  ledum 
lit  ex  mendofo  codice  Creontis  5  in  quo  wiMfitS 
fcribi  debebat.  De  Cidari  enim  dubitari  nequit, 
quin  tegumentum  capitis  prifcis  Perfis  adhibi- 
turn  fuerit.  Vide ,  (i  tanti  eft ,  quae  nos  fa- 
pra  ad  vocem  Cidarim  obfervavimus.  Cete- 
rum  a  Suida  &  audore  Etymologici  Cidaris 
idem  efle  cum  xpw&/ Aw  dicitur.  Kpw£vA@" 
autem  erat  nodus  crinium  in  verticem  revin- 
dorum ,  ita  didus  ob  formam  coni  vel  nucis 
pineae  quam  imitabatur,  quad  sgoGth®*,  uti 
fcribit  Vir  Eruditiffimus  Q^  S.  F.  Chriftianus 
in  Not,  ad  Pacem  *4riftophams  ,   pag.  688. 

Kp«^ 


JD  E  V  E  T.  L  ING.  P  E  K  &  20% 
K?u£vht]v  appellat  Servius  retiolum  quod  comas 
colligic.  Cidarisi  quoduis  capitis  redimiculum 
ex  vi  fuaeoriginis  notare  aptum,  rede  etiam 
dc  xpw6JA&>  dici  poteft.  Talem  plexum  ca» 
pillorum  in  aeutum  defineiitem  in  pueris  «rxo'p- 
*mov  appellari  notavit  Scholiaftes  Thucydidis  j 
&  Suidas  an  voce  Kpd£vh^>a 


o 


X  CI X.    Particute  qua  Perfae  utuntur  la-  §. XCIX. 
mentantes.  Aelchyks  in  Pedis.*    ;  °a> 

'Oct  xspaiKg  s^rgvjAobrms. 
Ad  quae  Scholiaftes^     7q%  ,  ^Vfcrmv  Sr^v^ 
pa.     Perfis  ^Ah^  &  Hm  fonat  s!  Ah  ^  & 


O   M   A    N-U-:1& 


C 


*Op*yoV^  JNunien  veterum  Perfa- §x,  omiL 
rum :   n?§<nH$V  Aalpeav  5  tefte  Strabone  //&.  »#/. 
xi.  quidam  'A^ow/cV  legunt.     Ejnfdem  me- 
minit  Sclib.nv.  his  verbis     Tcwtk  «F  c#  «ref? 

^y«.    Vide  fupra  ifr  Amtinits. 


oaro* 


206      piSSERTATlO   VIII. 


%  Cl.Omo 
mi. 


O  M   O    M    I. 

CI.  Herbae  cujufdem  nomen  Perficum, 
quam  contundere  folebant  Perfae,  &  invocato 
nomine  Ditis  &  tenebrarum ,  admixtoque  lupi 
fanguine  in  locum  folis  radiis  inaccefliim  proji- 
cere.  Haec  verba  funt  graviffimi  audoris 
Plutarchi  in  lib.  de  Ifide  CrOftride,  pag.  e- 
dit:  Parif  3  $5).  Uod v  itvot,  nsWevw  Spu^i  ( al. 
leg.  opujMv )  H&&2j4t*i¥  b>  ShfAuviv  ccdlw  *¥*- 
notf&fTctt  j$  vovwsnr  &&  f*l%cun& '  ul'fAocli 

ffofca.  .  Quum  vero  nulla  plane  herbae  illius 
defcriptio  addatur,  divinando  affequi  non  pof- 
fumus  >  quaminnuere  voluerit,  &num  rede 
vocem  Perficamaut  Plutarchus  fcripferit,  aut 
librarii  confervarint. 


J.CII.O/* 
flon. 


O   PA   S    TO    N. 

.  ^  CI  I^  Hoc  nomine  viaticum  vel  quicquid 
in  itinere  (ecum  habebant  Perfae  veteres  ap- 
pellare  folebant.  Hefychius  'om&v  ,  «rag- 
(poJiov.  Tligw.  Vox  Perfica  non  admodum 
diflimilis  *X^>  Bafla  notat  fafciculum ,  farci- 
nam ,  &  quidvis  arde  colligatum  ,  quemad- 
modum  illud  efle  folet,  quod  iter  faduri  fe- 
cum  vehere  conftituerunt.  A  vel  O  faepiffi- 
/  me 


BE  VET.  LING.  PERS.  207 
'me  vocibus  barbaris  praeponebant  Graeci  uti 
&  Hebraei :  &  mutatio  literae  B  in  P  non  eft 
quod  alicui  fcrupulum  injiciat.  Mihi  certe 
aliquid  vero  fimilius  non  occurrit  :  nifi  quis 
*w**jr  Pafta  ,  i.  e.  onus  quod  dorfo  geritur  , 
malit  fubftkuere. 


O    R    O    M   A    S    D    E    S. 

C 1 1 1.  Hoc  nomine  Bonus  gmitis ,  'Aya-  j  cm  !Q 
%  AMfxm  veteribus  Perfisdicebatur.  Ita  Plu-  romafdes* 
tarchus,  Laertius  ,  Agathias,  &  alii  tradide- 
runt,  e  quorum  fcriptis  quum ante  nos  pluri- 
mi  teftimonia  in  hanc  rem  collegerint  fuper- 
vacanum  eflet »  ea  hie  repetere.  'tyopdfyg  ae~ 
que  ac  'fyopa^g  fcribunt.  *  Vide.,  Pktonem 
/.  i.dc  leg.  Perfae  hodieque  Principiurn  bo- 
ni,  five  Bonuxn  genium  <}</*/*  Horwoztd3> 
vel  Ojsc^j)  AwarmozJ, ,  appellant  ,  un- 
de  Graeci  fecerunt  *£Lppd*$w*  Quia  autera 
faepe  ultima  litera  o  Dd  omittitur.  ab  ipfis 
Perfis  j^jA*  Hormoz.  fcribentibus  ,  hinc  al- 
tera le&io  fine  A,  'n^d^m.  Bandemvocem 
flexerunt  Latini  in  Hormiz^das. 


O    R   O  S  A   N    G   A  Ml 

CIV.  Ita  illi  appellabantur  Perfice  |  qui  $  CI^  ( 
bene  meriti  erant  de  Rege  ,  «;  frqp'wi  ^rrofm^ 


208      DISSERTATIO   VIII. 

<nA^@-  ogomyyoq  ngfcnsr'.  Tefte  Herodoto 
lib. vi  1 1.  c.  85.  quibus  Phyiacurn  adfctiptum 
ob  fortitudinem  fuam  in  pugna  navali  proba- 
tarn  ibidem  tradit.  Hefychius  vocem  hanc 
fcribit  o^yy^g ,  uti  &  Phavorinus,     Ita  ille 

Kflv  niri  ivzfijtTYcrK?.  Hodie  c=s£j /»^1  ^r^- 
fwg>  qua  ego  vocem  illi  Orofangae  vicinio- 
rem  non  novi  Perfice  murum  notat.  An  bene 
meriti  de  Rege aut  re  publica  per  metaphoram 
Perfis  ufitatiffimam ,  ita  ditfti  ,  quod  Regem 
aut  regnum  defenderent,  vel  cingerent,  eo 
fenfu,  quo  tivesmurosefieSpartae ,  hantSou- 
fAQvlm  reix^iy  refpondiffe  quendam  refertPlu- 
tarchus  in  Apophthegm.  Lacon.  pag.  2 10.  edit. 
Paris;  &  Aefchylus  in  Perfis  ,  de  incolis  A- 
thenariim , 

Certe  etiam  in  narratione  hiftorica  magnates 
appellantur  Perfis  c^~3jo  ^£=^1,  funda- 
wenta  potentiae regiae.  Vid.  cap.  1 .  inGuliftan. 
O-zzzsjry  notat  lotus  5  anguhm^  bafin  &  gene» 
ratim  omrie  fulcimentum  ,  quo  quid  nititur. 
Vel  an  quoniam  <&£^  Lira  fang  nomen 
proprium  cujufdam  Herois  ,  ut  &  aliorum 
virorum  fuit,  omnes'q'ui  mentis  fuis  feRegi 
acceptos  reddiderant  5  de  ejus  nomine  appel- 
lati  funt  ? 


OUA- 


DE   VET.   LING.  PER S.      209 

O    U    A    R    I    Z    E   S. 

CV.  Dignitatis  nomen  apud  Perfas.  Pro^   §.cv. 
cop.  lib.  1.  Perficor.      Videtur  pro  9 Ovafifys  Ouari&f*. 
legendum 'ovi^p^  ,    qui  hodie    ^ j  ,  Vi- 
zir vulgo.     Be^'e^  a  Graecis  hodiernis  ap- 
pellatur  ,   'Oitfpos  ab  Abumazare  in  Apo- 
telefm. 

PALTUM, 

C  V  I.  Hoc  nomen  haftili  cuidam  dabatur  f.  CVI. 
quo  Perfae  in  beilo  utebantur  ,  maxime  quum  P*hum. 
cominus  effet  pugnandum.  Pollux  /.  i.c.xo. 
UcthTvy  M*i<hx$v  to  ct^vltov,  Suidas.  IlaAra 
it»  J6g?&.  Hefychius.  nceAm  ,  cLysvUm  ,  Aoy- 
£**.  Vide  alia  Veterum  teftimonia  in  Stc- 
phani  Thefauro ,  70^.4.  Briflbn.//'^  in.  <fc 
r*g».  Perf.pag.zpi.  At  fatendum  eft  ex  lis 
omnibus  locis  fimul  collatis  vix  liquido  pate- 
re  5  quid  Paltum  fuerit.  Si  tamen  conje&u- 
rae  locus  eft  ,  putem  cum  voce  ^>  Bel- 
ta  ,  aut  Balta ,  quae  fecurim  notat  >  debere 
conferri.  Sic  ut  haflile  quidem  fuerit  ,  fed 
quod  formam  fecuris  fimul  habuerit.  Longi- 
tudinem  habuiffe  Paltum  fex  cubitorum  circi» 
ter  (quaeerat  exigua  refpe&u  haftarurn  apud 
alias  gentes,  quae  decern  5  &  quindccimcu- 
O  bito- 


I 


2IO    dissertatickVIII. 

"bitonim  erant ,  &  qnibus  haftae  o&o  cubito- 
rum  parvae  appellabancur )  adeoqne  aptiffimum 
ad  cominus  feriendum  hoftem »  docet  Arrianus. 
Et  multo  magis  ilia  palta  nocebant,  fi  for- 
mam  fccuris  praeter  cufpidem  fuam  referrent. 
Adeoqne  ego  Paltum  aut  fimile  inftrumen- 
torn  bellicum  5  vel  idem  cum  fectiri  &  bipenni 
Amazonibus  ufitata  fuifle  -  fufpicor ,  cujus  fi- 
gura /ex  difpofitione  verfuum  in  feeuri  Sim- 
miaeRhodtipatet ,  fi  manubrium  addas  ,  quod 
Poeta  non  adjunxit ,  quia  mods  erat  ea  quae 
Diis  facrabantur ,  parte  fui  mutilari ,  ne  ufui 
hominvim  infervire  poflent.  De  qua  Horatius 
lib.  iv.  Carm.Od.^. 

— — *.  jima  z.onia  feeuri 

Bextras  obarmct  —     > 
Et  Virgilius,  Aeneid,  /.xr.  v.  6j6. 
v  •— —  aeratam  qmtiens  Tarpeja  fecurim. 

P    A    R    A    J>    I    S    U    5.  _  : 

■  j-.CVll.  CVII;  Vocem  hanc  Perficam  efle  ,  & 
ParadtJus'honuvn  notare,  Xendphon  &  a  ii  inter  vete- 
res  tradiderunt ,  quorum  teftimonia  collegk 
Eruditiffimus  Brifionius  lib.  I.  de  regno  Perf 
fag.  52.  Hodie  ea  vox  Arabians  ufitatior  eft  & 
U^'J^y^  Firdeus  fcribitur  ( P ,  *,  enim  Ara- 
bes  non  habem)  in  Sacro  Codice  DTliD,  in 
quo  tamcri  vox  U ,  Gan  3  frequentior  eft  quam 
,      .  & 


.  DE  V£T.  LING.PERS.  211 
&  ipfam  per  nvigpiitrsv  faepe  tranftulerunt  Xn- 
terpr etes  Alexandrini ,  quaeque  &  Cypriis  pro 
paradifo  in  jifii  fuit ,  tefte  Hefychio.  Toi- 
v@-. . . ,  \jzxro  Kmtv&m  Tm^Sm^.  Ridiciili 
iunt  Graeci  qui  Paradifi  etymon  ex  fuo  fer- 
mone  ducunt.  Meminithorum  Etymologus 
nofter  inedkus.  o*  ph  KiyMcn  MjjAjhjv  4m 
Ag|^5  ol  3  (c  tJw  Jetonv  iyKU&nq.  'AKsfycov 
5  is  Jxav  tAfyiv  tyyjS^Wim  &vva>TOJi  J.  ttk^x 
rfgvVw  ytyevijcQiq  n  Al|<?.  Vcrum  accidie  Grae- 
cis  hac  parte  ,  quod  de  L.  Aelio  narrat  M. 
Varro  Hum an 'arum  lib.  xiv.  ilium  errajfe 
aliquoties  :  nam  aliquot  verborum  antlquorum 
Graecorum^  proinde  at  que  ejfem  propria  noflra 
reddidit  caufts  falfas :  non  enim  leporem  dici- 
mus,  ut  ait  ^  quod  eft  levipes^fed  quod  eft  vo-  ' 
cabulum  antiquum  Graecum.  Vide  Gellii  No- 
Bes  Att.U  i.e.  i-8. 


P    A    R    A    P    A    G    N    E    S* 

CVIII.  Genus  menfurae  Perficae  >  &  idem  §.CVlil. 
cum  <r^oivift).     Jta  audor  Etymologici  magni.  Pa^P^ 

gpnviyvw  hiyilcuf.  Atqui  XftQiviov  9  juxtaHe- 
rodotum  ,  fexagena  ftadia  comple&itur  apud 
Aegyptios,  /.  u.6.  &  ejufdem  Etymologici- 
au&or,  Parafangam  apud  Aegyptios  fimiliter 
«I#wv5  &%[$  continere  fcribit  Quare  diu 
O  z  cftj 


212      DISSERTATIO  VIII. 

eft  5  quod  fufpicatus  fim  pro  Uct^ocmxyv^  Ie- 
gendum  Uot^amy^.  In  qua  fufpicione  mc 
firmat  manufcriptum  noftrum  Etymologicon , 
quod  pro  Parapagnes  exprefle  habet  Yla&t- 
cuyyqs^  in  voce  ?.%qTv@*.  Tov  $  <rx°"@*  P*' 
Tpov  jiwpiyu&v  Il6p(nK9vv>  o  *j  rizpoxts  «D%2- 
cdyyvig  xute$j@*m  Sic  ut  Parapagnes  vox  ni- 
hili  fit ,  &  e  ferie  Perficarum  eliminanda.  Le- 
gitur  tamen  &  apud  Phavorinum  5  fed  ex  cor- 
rupto  codice  Etymologici. 


PARASANGA. 

$.  CIX.  C  I  X.     At  hoc  notiffimum  eft  Perficc 

Parafanga  menfuram  viae  fignificare.  Herodotus  lib.  v. 
c\  5 J,  HoL^(myyv\q  iwalcy  Tgiyxovru  $c&/# 
alii  6o  ftadiis  parafangas  definiunt  tefte  Stra- 
bone.  Auftor  Etymologici  :  Ua&myyom , 
TgiuKQVTu  &e&lm  Tizxgcc  Uipcnas,  mt£  'Atyun- 
riots  cT  z&kqvtdc.  Supereft  hodieque  ipfiffima 
vox  <&*.<*> /.s  Farfenk^  quae  Parafanga  flexa 
fuit.  Videor  mihi  in  ea  voce  duas  <&*»*> 
8c  {j»  rs  5  quafi  lapidem  Perfarum  dicas ,  de- 
prehendere.  Ita  Romarii  dicebant  :  ad  pri- 
mum  ab  urbe  lapidem ,  &c.  CI.  Bernardus  in 
L  de  menfurisCr  ponder,  p.  244,  parvam  miffw- 
ticm  interpretatur.  Hodie  Parafanga  apud  Per- 
fas  continet  tria  milliaria ,  unumquodque  mil- 
liare  termille  cubitos,  quilibet  cubitus  trigin- 

ta 


DE    VET.LING.    PERS.       21^ 

taduos  digitos,  quilibet  digitus  latitudinem  fex 
granorum  hordei. 

PARASANGILOGOI. 

CX.  Ita  Perfae  interniintios  appellabant,  §  CX.P* 
qui  aliquid  annunciarent.  Helychius.  -Hx-fiwgtbg0*' 
goKToLyyihoyct)  ,  ol  tliproy  gtsv  Ckl&yy&kov&g 
STw  hiyxtn.  Siquidem  non  errat  Helychius, 
ex  praecedenti  voce  Parafanges  viderur  com- 
pofitum  ,  at  in  reliqua  parte  nos  idiomaPer- 
ficum  deftituit.  In  Etymologico  magno  cita- 
tur  ad  vocem  TIag£«ncyyw  Sophocles  in  An- 
dromache, qui  cRn  £  dyyihx  earn  ufurpave- 
rit.  .  Quod  fi  ea  hoc  tempore  fupereffet ,  for- 
te hinc  aliqua  lux  huic  vocabulo  accederet. 

PASARGADA. 

CXI.  Campum  Perfamm  ,  five  locum  in  §.CXl.p^ 
quo  caftramctantur  ,  haec  vox  Perfice  notat,  ^r£<?^ 
}ta  Euflathius  ad  Dionyfii  Xl^iny.  vers  190, 

pAg.  IpO.    'lfiQV    Q    Q7t  li  '$Z  iSv^y   01   n^<7Kp« 

yx$a\.  *H  $  nifag  ^Avx&m?  ufiqkoT  -n?,  rag 
3  nottroopycifco;  tKinnv  <f  Kv'p©".  A<gp^vgvs7#j 
5  *  whig  KXm  tZu?  yKaiccav  'EXNqv/cPa  y  nigcra  ¥ 
5£#iimSw.  Ita  &  Strabo  &  alii  memoriae  pro- 
diderunt,  At  manifefto  prima  pars  vocis  corru- 
pt* eft,  SctranrponendaefuntliteraeP^rjin 
P  3  P& 


214«  DISSERTATIO  VI I  L 
Paras  ^j»  r$  ut  Perfas  notare  poffint  5  uti  re- 
6ms  Parfagadum  fcribitur  in  Curtio.  Ultima 
pars  gad,  vel  gada  5  mihi  videtur  eflePerfi- 
ce  Bc>^=  Cad  ,  quod  manfiomm ,  locum  com- 
morationis  fignificat,  &  cum  alia  voce  ea  ita 
folet  componi,  ut  *o£±$^\  Atefchkada 
locus,  five  domicilium  ignis  »o^=»«^o/?^- 
kada,  quae  vox  deflexa  eft  in  Pagode,  tern- 
flum^domusidoli.  Atque  ita ■*(y£=S{j»  r>  /V- 
fel&da,  fignificabit  manfiomm ,  five  commo- 
rationem  Perfarum,  ubi  fc.  degunt  vel  etiam 
caftra  metantur.  K  autem  ,  ut  mutari  fo- 
leat  in  g ,  docerit  voces  W££#T©-  ,  ^raWa- 
Jtaw?  «vggpvor,  guberno,  vs^igumml,  &c. 
Nihil  fuccurrk  ,  quod  propius  vero  exiftimem. 
Non  placent  enim  etymologiae  vocum  Per- 
ficarum  ex  fermone  Hebraeo  petitae  ,  fi  ipfa 
lingua  Perfica  voces  affinium  fignificationum 
habeat,  uti  origo  hujus  vocabuli  in  1JI  TH£> 
Pcrfarumexcrcitus,  vel  YU  t>lD  Perform*- 
feptum  quaefita.  Vide  quae  multa  de  hac  vo- 
ce collegit  Eruditiffimus  Hill,  in  Comm.  ad 
Dionyfii  v5y^^a7V>  /?^*353» 


P   A,  S   A    C    E   S. 

§.  CXII.        .  CX 1 1.  Nomen  equi  generofi  &  ferocis, 
fyacc      quo  Cyrus  vehebatur.     Plutarchus  in  Arto- 


DE   VEILING,    PERS.       2  1^ 

tounv  o  KaJxeioov  <*%%&*  \h{G.y^m$>  Perfice 
p-L.w  lJ^>  Pafach  notat  celeripedem  *  aw  - 
mSa ,  dt$<rimSM  9  pedihus  agilem  ?  quod  no- 
men  quam  bene  equo  <k  quidem  huic  detur  5 
quifque  intelligit.         -  ^  ' 


P    E    L    M    A    N. 

C  X  1 1 F.  Nomenmenfis  apud  veteres  Per-  §■  cxur. 
j&s  tefte  Jfaaco  Monacho.     Vox  corrupta  ex  Pdmm-- 


P    E    P    E    K    I. 


CXIY.  Hippocrates//^  ir.  ^vowjc.  tra-SXXiy, 
dit  effe  Perficum.     Ipfe  tamen  fru&as,  J^li  p^m- 
Fulfel  di&us  Perfis  &  Arabibus,  Indiam  pa- 
triam   agnofcit :    unde  &  proverbium  apud 

'Perfas  eit ,  quod  invenitur  in  Bnjian  ingenio- 
fiffimiScriptoris  Scheich  Sadi  ^-Lj  -^^j) 

■■(Jl~'x^**,j,j^>  Infers  piper  in  Hindofian. 
Hindoftan  autenr  cornpledkur  utramque  In- 
dian partem  &  cs^>  Hindy  quae  orientalior, 
&  o^">'Sind9  quae  occidentalior  eft  & Tndo 
proxima.  Eft  id.proverbium  fenfu  idem  cum 
Graeco  TK^kcxa  «V  'aJj/v^  ,  five,  quodTal- 
mudici  Mod  aliquando  diQuni  ferunt,  \*2T\' 
O' W?  D'iDD  ma  Stramm  infers  in  A- 
O  4  pkrdm 


2l6   ,  BISSERTATIO   VIII. 

phraim>  &  quod  in  eodem  Buftan  legitur 
C^LXw^  lJj*  J%d  ^j]  Infers  rofam 
in  hortum.  Nam  ex  India  piper  omne  affer- 
tur  ,  quod  neminem  Belgam  latere  poteft : 
quam  ob  rem  etiam  Apulejus ,  Floridomm  li- 
bro  i .  Indorum  non  aeque  miror  eboris  jlrues 
Crpipens  meffes.  In  Gloflario  Veteri  Graeco- 
Arabico  <J>aA<pgp  per  it'imfa  redditur.  In  Ge- 
■mara  Schabbath  ^kfrk  legitur.  Videcur  au- 
tem  wc-ogi-,  five  Piper,  natum  ex  voce  JaI* 
Fulfil ,  non  ut  pronuntiationi  ea  mutatio  ad- 
fcribi  debeat ,  fed  fcriptioni.  Tantaeftenim 
convenientia  duduum  in  vocibus  Ja\*  & 
j**?  id  eft  5  Fulfil  &  Piper ,  ut  facile  una  pro 
alia  legi  potuerit :  quod  &  in  aliis  vocibus  conti- 
git.  Sic  pro  S.^>  Pudeng^  legerunt  g£*U 
fuleig ,  &  formarunt  vocem  Pulegium,  Sic 
pro  c>^i  utzmod  legerunt  <JmX>)  Antimon^ 
unde  fada  eft  vox  notiffima  Medicis  &  Chy- 
micis  (quae  videretur  primo  intuitu  Graeca 
efie)^  Antimonium.  Quod  eo  facilius  fieri 
potuit,  quia  Perfae  in  libris  manu  exaratis 
punda  diacritica  vel  plane  omittunt,  velnbn 
accurate  Uteris  illis  ,  quibus  debentur  ,  adji- 
ciunt  ,  fed  ftipra  unam  literam  aliquando 
tria  punda  fcribunt  ,  licet  ilia  liteia  non 
nifi  unumpundum  habere  debeat,  &duo  re- 
liqua  punda  aliis  Uteris  ejufdem  vocis  de- 
beant  addi.    Quod  ut  aliquis  bene  praeftare 

poflit. 


DE  VET.  LING.  PERS.  21J 
poffit ,  requiritur  fine  dubio  aliqua  exercita- 
tio  in  fcriptis  Perfarum.  Et  haec  quidem  dif« 
ficultas,  junda  illi,  quod  Perfae  voces  a  Voci- 
bus  non  diftinguant,  ita  ut  nos  folemus,  o- 
nlnes  literas  ejufdem  vocabuli  arde  conjun- 
gentes  ,  &  finita  voce  fpatium  notabile  re- 
linquentes,  maximam  creat  in  legendis  &  inter- 
pretandis  fcriptis  moleftiam,  Literarum  ergo 
affini  dudu  decepti  &  ad  punda  non  adeo  at- 
tendentes  pro  vero  nomine, Fulfil j  legerunt 
Piper. 

PERSAEj    PARTHI. 

CXV.  Perfarum  nomen  ab  Arabico  £.  C  x  V . 
U^y*  Paras ,  equm  derivarunt  jam  dudum  Viri  £'r/**> 
Eruditi:  fie  ut  nomen  Perfarum  equkes  notet.  *ir 
Equitandi  vero  peritia ,  &  equorum  praeftan- 
tia  excelluifle  Perfas  &  equo  fere  femper  vehi 
fblitos  ,  notius  eft  quam  ut  multis  probari  e- 
geat.  Et  iifdem  literis  p^r5  Perfam  fed- 
bunt  >  quo  (j^j*  equum,  Hodie  licet  8c 
voce  O"/-*  pro  equo  utantur  5  tamen  o*^ 
Ajp  vulgatius  eft  &  magis  Perficumj  fie  ut 
Pars  pro  equo  Perfis  olim  fuerit  magis  ufita- 
turn  ,  nunc  tamen  in  ufu  frequentiore  apud 
Arabes  ,  uti  &  apudSyros  K3HJ5  Parfcha-j 
cques  ,  Chaldaeos  BH3  Parash.  Quid  ob- 
ftat  itaque ,  quo  minus  credamus  non  ipfos 
O  j  Per- 


2lS      DISSERTATIO   VlIL 

Perfas  hoc  fibi  nomen  dedifle ,  fed  gentes  vi- 

cinas,  Affyrias,  Syras,  &rc.     At  de  nomine 

Parthorum  ,    quod  nonnulli  Perlicae  originis 

effevolunt,  incertior  eft  difquifitio.     Stepha- 

nus  ait  profugos  Qu^aSou;  eo  nomine  appella- 

ri  lingua  Scythica.    Sunt  autem  Perfae  a  Scy- 

this  orti  ,    uti  Curtius  ,  Arrianus  &  Am- 

mianus  Marcellinus  tradiderunt  5  &  Juftinus 

diu  ante  'Scyrfiico  fermone  Parthos  exules  di- 

cLmonuerat  /.41.  &fic  Ifidorns  Orig.  ix.2. 

at  Suidas.   Ylcifoi.    Tiggmkji  yhmvy  2jcJ9«f , 

in  voce  I&fy&f  &  Itorp/?.    Confer ,  quae  ha- 

bet  CI.  Salmafius  in  Notts  ad  Tertull.de  Pal- 

lie ,  pag.  1 19.   Atque  ita  juxta  Stephanum  in 

lingua  Tatarica  aut  Sclavonica  ,  inter  veteris 

Scy thicae  reliquias  deberet  etymon  quaeri.     A- 

pudArabes^*  Farr  fugientem  notat.  Seddi- 

camus  potius,  quod  jam  alii  viderunt,  Perfas 

&  Parthos  differre  ,    ut  Affyriam  ab  Atyria, 

ThefTaliam  aThettalia,^  Tyrum  aSarra,  id 

eft  ,   unam  eandemque  voc'em  eflfe  ,  S  in  T 

mutato.     An  non  nos  quoque  a  EH3  habe- 

musnoftrum  Paard?   An  non  fimiliter  ww£- 

SotKig  Graecum  &  Pardus  Latinum  a  o^W. 

Pars  concinne  derivator ,  quae  vox  &  Turcis 

&Perfis  Pardum  notat,  uti  Ruffis  Bars,  Sin 

D  mutato.     Vix  enim  aliqua  cum  veri  fpe- 

cie  aliunde  ejus  vocabuli  etymon  petetur ,  & 

probabile  eft  anjmalibus  quae  k  Ferfia  fre- 


D  E   V  E  T.  L  I  NG,  PERS,       2  1^ 
[iientia  funt  3    nomen  Perficum  adhaefiffe. 

PHARUARTES. 

C  X  V  I.  Nomen  menfisPerfici  juxta  Ifaa-    $,cxvi. 

:um  Monachum.    Scribi  debet  ^j^-jo^j  ^.  Pbaruar- 
Jurtonus  ex  M.  S.  fuo  Codice  profert  Q a?$ap-  tes> 
m ,  vel  cpi^a^lv ,  quod  accuratius  eft.  Chry- 
bcocca  (pagGxfAlv  &  (pxgxotfrlw  habet. 

"PHEROCHA    N   E   S. 

CXVII.Dignitas  apud  Perfas  tefte  Procopio.  §,  CXVIL 
^ujus  cum  accuratam  defcripuonem  ignore-  Pherocka» 
nus,  nonnifi  incerta  admodum  de  vocis  hu»  n€St 
usetymo  poflemus  tradere.  f-  f$  Pherroch  no- 
tat  nobilem,  geperofum,  felicem  :  qui  titu- 
[lis  tribui  a  Perfis  folet  Regi  fexto  dynaftiae 
primae,  cui  nomen  Feridun  :  de  quqeft  ele- 
gantiffimum  hoc  3c  ineditum  epigramma  Per» 
ficum ,  quod  ufurn  hujus  vocis  oftendit , 


220       DISSERTATIO   VIII. 

Nobilis  tile  Fendun  Angelas  non  fait, 
Nee  ex  mufco  vel  ambra  creatus : 
Aeqmtate  ,   er  kberalitate,  famam  ajfecu* 

tut  eft. 
Tti  aeqmtatem  &  liber  dimem  exerce :  Fe- 

ridun  eris> 

P    I    S  A    G    A   E. 

§ XX  VIII.  CXVII  I.  Ita  appellabantur  leprofi,a  quorum 
'rtf*g***  confortio  abhorrebant  vehementerPerfae,  te- 
fte  Ctefia  in  Pers.  Tlimyus  hiyitom  <rf&  risp- 
vous  o  Ag^O?  tyy  eg?  7z£<nv  co<®f2<nr@*.  Na- 
ta  eft  haec  vox ,  ni  fallor  ex  Perfica  p****  Pis , 
quae  leprofum  notat.  Eft  &  vox  non  mul- 
tum  diverfa  *;*  Fifah*  quae  notat  hominem 
impurum  a  quo  quis  abhorret.  Tradit  au- 
tem  Herodotus  lib.  i.cap.i^S.  quod  fi  quis 
apud  Perfas  lepra  infe&us  fit ,  illi  civitatem 
accedere  aut  confuetudinem  habere  cum  aliis 
Perfis  non  licere  5  kdvi  inquit,  r  dwvhi- 
a$W  j  A«yx)jv  g^o/,  lq  nt\tv  It©-  a/  x«7W£g- 


K    Y    N   D    A    X. 

•*CXIX#       .^^1^"*  Aviculaenomen  apud  Perfas,  qua 

Rjadax.     aii  in  cibum  utebantur  quaeque  vento  &  rorc 

vivere  creditur.    [t \»i«w  Ui^  ii  c?v&ov 


DE  VET.LING.PERS,  221 
xx£<n.  Ita  Photius  ex  Ctefia  /.23.  &Plu~ 
jrchus  in  Artoxerxe  pag.  1520  banc  ejus  avis 
efcriptionem  Ctefiae  verbis  tradit  Timw  $ 
mqqv'ov  Uzpeoci?  cpvtSrov,  ch  ©6*T?#'|i*aT@*fe'- 
iv  ggrv,  #?&'  0 Aov   2^&7thim   'mpzAvis  twIv- 

J  ;£«5ov.  Partem  talis  aviculae  veneno  infece- 
it  Paryfatis  9  <k  comedendam  dedit  Stati- 
ic ,  quae  mox  animarn  efflavit :  nee  enim  tam 
ile&a  Deo  erat ,  uti  Mohammed ,  qui  cum 
dere  veilet  appoiitum  fibi  armum  ovis  aflae, 
lamavit  armus :  <*j~*»*>*  o&&  (_yii=^j>  j) 
?ave  me  comedas:  veneno 'infeftus  fum.  Hefy- 
hius :  'fwiiw ,  opiSiov  1}  A/xov  ss&tst&t.  Per- 
is i^j-s  Rund  nomen  avis  eft  ,  quae  fre- 
[uenter  in  oryzetis  invenitur.  Hinc  addita 
Sraeca  terminatione  videtur  hoc  vocabulum 
>rtum  trahere. 


S   A   A   N  S  A   A. 

CXX.  Rex  Regum.  Ammian.  lib.xix.  J.CXX, 
Perfae  Saporem  Saanfaan  appellabant  9  Cr  Pjms***f**: 
-ofem  quod  Rex  re  gibus  imperans  O*  bellorum 
vittor.  Eft  ipfa  vox  Perfica  sU^L^  Scba- 
unfehah^  regum  Rex ,  {taoiAfita  0*tfiAe«* ,  Or- 
iinarius  titulus  Regum  Perfiae.  Pjrofes  (ut 
&hoc  notemus)  Perfice  ^Jj^  Firouz.(cri- 
bitur  &  vittonm  fignificat,     Confer  quae  de 

/        his 


§.CXXI 

Sacae. 


7  \\ 


222      DISSERTATIO   VIII. 
his  titulis  habet,  faeculi  hujus  ornamentum,Eze 
chiel  Spinhemius  dill,  de  ufu  Numtimat.^az 

SACAE. 
CXXL  Ita  Perfis  omncs Scythae  diceban- 
tur  tefte  Herodoto lib.  vm.cap.64.  a  Seax, 
(unde  &  Saxones)  cultro  vel  gladio  quoac- 
cindi  erant  Scythae  ,  ut  quidam  putant,  ut 
ita  Sacae  &  Scythae  nomine  fint  ejufdcm  iigni- 
ficationis.  Scythae  enim  a  «rxu^ ,  ferro  quod 
inter  alios  ufus  tondendo  capiti  aptum  eft ,  uti 
Sacae  a  Sax  ferro, 

QuodvinBum  lateribarbarm  omnis  habet 
tefte  Ovidio,  difti  nonnullis  creduntur.    Ve- 
rum  hanc  vocem  Arabicam  effe  fc^U^  Sa- 
ki  ,  Rotator ,  exiftimat  ingens  harum  litera- 
rum  decus  T.    Hyde  in   nous    ad  itimran 
PmtzfiL     Quo  nomine  cos  per  convitium 
Perfae  appellarunt.     Ab  eadern  radice    <>•, 
denvat    idem  feftum  Babyloniorum  Zaktld 
&  ZaKui*  dicSum  ,   quod   facilius  credide- 
am  quam  Sericum  a  c$/<*  Sera,  pars  rei 
frteftantifwa  dcrivandum ,    uti  Vir  magnus 
ibidem  fcribit :  Sericum  enim  a  gente  Serum 
appellari  &Serica  veftis  a  SerWuti  Parthica 
aut  Indica  a  Parthis  &  indis  ,  dici  videtur.  CJ. 
Vogelfangius  autem  in  Exercit.  Theol.  Zoui* 
zSefach^  numine  Babyloniorum ,  deriuat,  con- 
ferens  Jerem.  51.  4c.    Vide  &  Cafaubonum 

in 


DE   VEt.  LING.  PERSJ      22J 

u  Athenaeum  xiv.  10.  Xenophon  /.  i.  Kt?p«- 
rgx%wv  meminit  cujufdam  Saeae  qui  pincer- 
la  erat  Aftyagis  &  cui  forte  hoc  nomencon- 
igitnon  a  gente,  fed  ab  officio  &arte,  qua 
>ocula  tradere  folebat ,  uti  ibidem  legere  eft. 
^am  c_5^t— **  Sakj  5  pociilatorem  notat.  Ea- 
lem  vox  (j^L.^  ( cum  S)  Sahi  Malaeis 
ignificat  mniftros  ,f amnios. 


SALMENISCHIACA, 

CXXII.  Invenio  apud  Jamblichum  deMy$.%  CXY, 
deg.  bf  voTs  yAA$jie%ioMQ7$,  ad  quern  locum  Salmem-. 
nonet  Dodiffifous  Gale  in  Notts ,  pag.  jo^-^"***' 
iluftrem  Salmaiiurn   eruiile  vocis  ejus  origi-  mcfr  'm^ 
lem  e  lingua  Perfica  in  lib.de  AnnisClimatt. 
k60}.  Scilicet  ex  L^^JU*,  Salmaha ,  perio* 
io  Lunari,  legens  SaXpfyuurxjiZKoTs.  Sed  id  re- 
titavit  jure  merito  Vir  Dofiiffimus  G.H.  Vel- 
chius  in  Commentario  ad  j^jj^y  ^-V>.J(/t 
ive  Tabulas  aequinoftiales  5  ut  appellat ,  novi 
?erfarum&  Turcarum  *ww ,  fag. 26.  docuit- 
}ue  Almanachum  verum  efle  narum  Epheme- 
neridum  nomen,  &  fignificare  (Irenam,  quia  in 
Driente  ftrenae  loco  primum  Regibus  illaeof-', 
Ferri  folebant:  quale  exemplar  ego  accuratiffime 
lefcriptum  poffideo,  ex  Bibliotheca  CL  Golii 
[quern  confer;*'»  not. ad  Alfragan.  2  2)  quod  an- 
num Hizrae ,  five  fugae  Moharnmedicae  1062  9 

aerae 


224*      DXSSERTATIO   VIII. 

aerae  Chriftianae  1651  repraefentat.  Henricus 
Stephanus  e  lingua  Germanica  id  derivat ,  cujus 
ipfa  verba  apponam  ,  in  Expofiulatwne  de 
Latinitate  falfo  fufpetta,  cap.  vn.  pag.  328. 
Nee  ignoro  effe  qui  a  quadam  Arabica  voce 
wiginem  habere  tradant  :  non  minus  Jiulte 
profetto  quam  qui  Almanach  Arabicuin  ejfevo- 
lunt ,  aut  Chaldaicum  :  quum  in  lingua  Ger- 
mans* vernacula  pajfim  occurrant  Mae  ex  qui' 
bus  conjlatum  eft  hoc  nomen  voculae :  quum  enim 
aliquid  narraturi ,  tempus  quo  id  acciderit  r 
praefigunt)  dicere  folenty  Als  man  nach  der 
geburt  Jefu  Chriftiunfers  feligmachers  gezelt 
hat  1  5  60  vel  1 5  70  5  aut  quicunque  alius  an- 
norum  mumerus  ponendus  eft.  Sonant  autem 
haec  perinde  acji  dicas  ,  Quum  poft  nativita- 
tern  Jefu  Chnfti  noftri  beatificatoris  nume- 
ratum  fuit  1570.  Ex  Us  certe  qmbushanc 
meam  derivationem  communicavi ,  nemo  a  me 
dijjenpt :  neque  vero  quenquam  ex  its  qui  earn 
hie  legem  ,  dijfenfurum  exiftimo  :  qumetiam 
miraturos  multos  quomodo  in  quaerendo  tarn 
procul  vocis  buius  etymo  non  pauci  fetor  ferine ; 
propofita  interim  quaeftione  qua  perdiffcilis  vi- 
debatur,  utrum  Almanach  an  Armanach  di- 
cendum  ejfet.  Sed  praeterquam  quod  fumma 
fit  convenientia  inter  nomen  Arabicum  Al- 
manach, &  noftrum  hoc  ,  &  ufque  in  ho- 
diernum  diem  idem  ritus  haec  Calendaria  ftre- 


nae 


DE   VET.   LING.  PERS.       22£ 

nae  loco  Magnatibus  offerendi  ,  quis  nefcic 
maximam  Aitron  omiae  partem  ,  quod  ad 
methodum  &  vocabula  attinet ,  ab  Arabibus 
vel  Mauris  adnospervenifle,  &noniinaAra- 
bica  Zenith  ( re&ius  Ztmt )  Nadir ,  Almu- 
cantarath,  Regel,  Aramech,  Algethi  &  plu- 
ra  talia  a  noftris  quoque  Aftronomis  ufurpa- 
ri  ?  Quidni  ergo  &  Almanach  ?  Verum  & 
Claudius  Mitalerius  ,  Vir  Dodiflimus,  in 
Epifiola  de  vocabulis  quae  Judaei  in  Gal  It  cum 
fyrmonem  intulernnt ,  pag.  10.  obfervavit ,  jam 
ante  mille  ducentos  annos  ( &  ita  obfervavit 
plus  quam  faeculo  abhinc  )  AA^okt^i^k* v  vo- 
cabulum  eo  fere  fenfu  a  Porphyrio  in  qua- 
dam  ad  Annebonem  epiftola  ufurpatum  fuifTe  , 
quo  tempore  Germani  omnis  politioris  difci- 
plinae  erant  expertes. 

S   A    M    E    N. 


CXXIII.  Idem  Perils  fonat ,  quodLatinis  J.CXXIH. 
Melius ,  uti  ex  M.  S. quodam  Codice  colligitur  ,  Sams?^ 
quern  citat  Gilbertus  Gaulminus  ,  Vir  qui- 
cum  «pauci  comparari  queunt ,  ut  verbis  CI. 
Mauflaci  utar ,  in  brevibus  illis*  fed  eruditis 
notis  in  Pfelium^  **&  evepy.  iau^.  pag.  115. 
Verba  ipfa  haec  funt  Ui^ou  J  yqv  Zapy*  aI- 
yx<n ,  0  hpw&dom  Kciica.  Non  fallit  aut  fal~ 
litur  Graeculus.  w^^Zmin  tdlnseft  Per- 
P  ficc: 


HI 


226      DISSERTATIO    VIII. 

(ice:  quod  idem  eft  cum  Zpplw.  Atque  in 
de  dir  %$>yte?  eofdem  effe  cum  fytfjtmm  Pes 
farum  autumat  Vir  Magnus. 


§.CXX!V, 
Sondes» 


S    A   N    D   E    S. 

CXXIV.  Ita  Hercules  Perfis  didus  ef 
Vide  quaede  eo  ex  veteribus  Caelius  Rhod 
ginus  in  Le&iori.  Antiq.  tradidit.  In  Perfarm 
monumentis  fortiffimi  quidam  Heroes  metric 
rantur ,  inter  quos  ^?o  f*>  Sam  div  eft 
quod  non  multum  a  Sandes  abludit ,  &  vera 
ut  opinor,  hujus  vocis  fcriptio  eft.  Fu-it  ai 
tern  Samdiv^  five  Sam  Genim^  Heros>  v 
Gigas  ille ,  qui  in  infula  Darem,  quae  ob  moi 
ftrorum  &  ferarum  copiam  habebatur  mi 
impuneadeunda,  omnia  infefta  animalia  ne 
dedit,  &  dux  exercitusFeridunifa&us  deh< 
ftibus  faepiffime  triumphavit ,  multaque  al 
pracftitit ,  quae  cum  geftis  Herculis  iatis  b 
ne  conveniunt. 


SANE. 

§.  CXXV.      CXXV,    Ita  mundum  Babylonii  dixe 

Sane.  tcfte  Hefycbio.      2#'v»j ,   0  ^'«TjU®-.    BaSvJu 

vw.  Ita  lego  pro  i  WffjU^^afivAftw©^  V< 

eft  hodieque  vulgatiflima  5  qua  orbem  Perf 


cxprimunt  <J\—% 


Sphan^  five  h  in  pr< 
nuJ 


DE  VET.  LING.  PERS.  22J 
mintiatione  vix  auditur  in  voce  c^L-^A^J 
Isfehariy  quae  Sphah  vulgo  exprimitur,  & 
mox  in  Saanfaa  pro  Schahanfchah.  Termina- 
rib  Graeca  eft  n^  quamvis  & E addere foleant 
Perfae  hujufmodi  vocabulis,  uti  cum  legunt 

In  nomine  Dei,  creatovis  hujus  univerfij  . 
ita  pronunciant  Bename  Chodawwde  Sjehme 
Aphrin. 

S    A    N    G    A    R    I    S. 

C  XX  V  I.  1cLyy*i/if  vel  "Zclyx,&s  ,  &  fi-  §.CXXVI. 
ne  <r,  Xoc^apjt  in  antiquiffimis  Herodoti  &  Xc-  Sanga ru. 
nophontis  editioriibus ,  &  XayvgisineditBa- 
fiL  Herodoti  ea  vox  fcribitur ,  notatque  idem 
quod  (Acl%eii£gt-&  aomg  ,  tefte  Xenophonte 
lib.  j  i.  Kvp*7T£2?|.  gladium  nempe ,  quoPer- 
fae  veteres  utebantur.  Ac  Stephanus  ex  ifto 
Xenophontis  loco  liquere  putat  S«^ff*v  3c 
xoirdx  efle  arma  diftin&a.  Suidas  explicat  per 
xomSa  3c  niktKvv.  Hefychius  2#Vp,v  fcri- 
bit  effe  keKUiqv  fAQvosvpov.  CI.  Drufius  in  quaeft. 
Hebr.  i .  quaeft.  74.  opinatur  11 JD  ( quod  nil* 
go praeclnde  vertitur )  Sagarin  Pf  3  5 .3 .  fignifi» 
care,&  unum  exaltero  derivat.  Puto  eamvocem 
^v^.  Cangar  ,  yel  uti  nos  pronunciamiis 
Chanzjar ,  fcribi ,  quae  vox  Perils  pugionem 


2^8       DISSERTATIO   VIII. 

vcl  ficam  notat.  Pro  Ch  fi  affinem  literatr 
S  fubftituas,  habes  Lciyyoc^  ,  cum  Graeca  ter- 
minatione  "Zdyyoc^g,  Ab  Sagari  didurn  efl< 
Sagariftionem  apud  Plautum  ,  in  Perfa,  ut 
Seemmiomm  a  <r>csWpv« ,  afcia  5  quam  gere 
bat,  non  improbabilis CI. Rcinefii conjedur 
eft  inEpift.q^ 


§.  cxxvu 

Saos. 


S    A    O    S. 

C XX  VI  I.  SolBabyloniis.  2*»V,*A«0 
BaS'uAawo*.  Sunt  verba,  Hefychii  Olim  con 
jicicbam  legendum  Xxps ,  ex  Hebr.  &  Chal 
daeq  WDBf  Schemes  ,  «ft/.  At  poftea  vifar 
eft  convenientius  fcripturae  Hefychii  credei 
eiTe  vocem  ^j--^  Sauzj  Urentem  Perfice 
O^-J^  5  ww*  5  4uo  nomine  Solem  appe 
lant  i/Pf*?  <^— 6^  ^  mundum  writ. 


§.cxxvui 


S    A    R    A    B    A    R    A. 

C XXVI II.  Vcftis  Perficae  genus,  fl 
«jfei  toV  xvfiftiiett  ( xnjjua*  Stephanus  corrigii 
a/Jvpotn*  ita  a  Perfis  did  audor  eft  Hefychii 
lfidorus  Orig.  /.  xix.cap.  23.  Sarabara^  ii 
quit,  fnnt  fluxa  ac  jinuofa  vejiimcnta,  dequ 
bus  legitur  in  Daniele  5  Et  Sarabara  eorum  n 
funt  immutata.  Et  Publius  :  ut  quid  ergo 
ventre  tuo  Partki  Sarabara  fufpenderunt.    a 

t 


J}E  VET.  LING.  PERS,  229 
pud  quofdam  autem  Sarabarae  quaedam  capi- 
tum  teqmina  nuncupantur  >  cjualta  videmus  in 
capite  Magorum  pifta.  Etymologus  nofter 
ineditus  2,***£#pp.  'Ef%\  ngp<n*»f  htoi  $ 
Xiyx<n  (Zealot, ,  dfooi  5  «£«  **  **>*M  bt&vp*- 
-m.  Priora  etiam  Suidas  habet  :  pofterio- 
ra  confirmant  Stephani  cmendationem  :  nam 
svi/juv  eft  to  xoiAov  %  wites ,  ipfa  cruris  pars 
at  MY\fAig  ipfum  integumentum  &  \hm$np*>  itf: 
Suidas  in  voce  jtv^.  Crurum  &  femorum 
tegumenta  videntur  fuiffe  tk  2,&%d€oipa  ,  & 
pro  braccisj  aut  fimiii  tegmine  habenda.  Sed 
de  iis  fufc  egerunt  Viri  Clariflimi,  Drufius, 
quatft.  Hebr.  60.  &  Braunius  de  vefiit.  Von- 
tif.  Hebr.  lib.  1 1 .  cap.  1 .  Nos  de  vocis  ori- 
gine  notamus  ,  earn  Perfice  ^j^»  Schalwar 
fcribi ,  &  fignificare  fubligaculum  j  femoralia 
ad  pedes  demiffa.  Unde  Gracci  juxta  ge- 
nium  linguae  Perficae  accuratius  fcripfiflent 
mhuSapp.  Sed  quis  nefcit  A&p  faepiffi- 
nie  permutari  3  nam  &  haec  ipfa  vox  Saraballa 
non  Sarabara  fcribitur  ab  Aquila ,  Theodo- 
tionc  ad  Dan.  3 .  Hieronymo  &  aliis ,  ipfique 
Arabes  J)j/_,w  %*&£&&&  pronunciant. 
Quaefivic  'hujus  vocis  etymon  eruere  ex  lingua 
Hungarica  Eruditiffimus  Oftrokoczius  in  Ori- 
ginibus  Hnngaricis.Sed  nobis  non  vacatomnes 
ctymologias  ab  aliis  datas  examini  fubjicere , 
quibus  nihil  yidetur  eflfe  certius  5  quam  Peril- 
P  5  ca 


230  dissertatio  VIII. 
ca  e  fermone  Perfico  debere  explicari.  Vi 
quae  de  hac  voce  fcriptores  rei  veftiariae 
Lexicographi  Graeci,  ut  &  Hebraei  in  vc 
7ZHD.  Quamvis  hifce  circa  fignificatiom 
vocis  Perficae  parum  tuto  credatur.  Qu 
cnim  K^TD"  pro  ChUmyde  habeantinte* 
Sacro,  Ban.  fit.  &  aliis  libris ,  id  ab  t 
linguae  Perficae  abhorret. 

S   A    R.   A    G    E   S. 

SCXXIX.      CXXIX.   Veftis  Perficae  genus.    Tuli 
Smage,.      Pollltt ,   lib.  VII.  cap.  rh    'o  J  Z*p «>,?  W. 

Quamvis  ibi  in  nuperrima  editione  Amftel 

damenu  legatur  2^«'«,,,  quia  in  Hefych 

&  Athenaeo  X^dmf  legttur.     At  qaaiw 

apud  plunmos  Sarapis  inveniatur  ,  non  t 

memndeefficitur  hanc  effeveram  fcriptione. 

quum  voces  barbarae  faepe  a  maxima  fcript. 

rum  parte  mendofe  proferantur,  &  nonnui 

quam  apud  unum  alterumve  rede  extent.  I 

de  origine  &  vera  vocis  fcriptione  aliquid  ac 

dam  (unde  patebitnon  2«p«7nyfed  2*p*> 

fcnbendum,  uti  Pollux  habet  /.  7 )  Perfaevc 

cant  veftem  quamlibet  oblongam    a-cJ-j 

ffVtrn  unde  ilia  vox  fieri  potuiffet :  fed  vc 

cabulum  affine  ««J,**  PUHTr  vel    HJK" 

magis  ad  Sty»**  accedit,  &  notat,  ut  C 

Goli 


DE  VET.LING.PERS.  2  3  I 
Golii  in  Lexico  Perftco ,  phrafi'utar,  tunicam 
exteriorem  &  longam  ,  quam  foras  prodituri 
induebant)  qua  nunc  non  utuntur  Per fae.  Ama- 
bant  enim  olim  veftes  longas  &  talares  Per- 
fae,  uti  notatum  eft  a  Sexto  Empirico,  Pjr- 
rhonicarum  hypotypofeun ,  hb.i.pag.^o    3Tk£- 

Pro   T   me  fubftituiffe  T  ,    ut  inde  fiat  $#- 
tpyw  nemo  mirabitur  qui  paffim  mutari   T 
&   r  in  Oriente,  uti  JVCH .  "D?-  SOnl* 
Dnr ,  &c,  novit  ,  &  o  D  a  6  DS  non  nifi 
pun&o  differre.  Similiter  urbemGadara, mo- 
do  rolitf*  modo  r*£*p*  appcllarunt.     Vide 
Cafaubonum  ad  Strabonem ,  &  MdSJxv ,  M«- 
£»v,  apudSuldam,  Aso>,    Zeu*  apud   Hefy- 
chitim.     Non  itaque  ex  Polluce  w?  V*i*y*9 
eliminandum  vidctur  &  fubftituendurn  X*g«- 
w.    Imo  hoc  mihi  magis  eft  fufpeaum ,  quip- 
pe  quod  nulla  fui  veftigia  habeat  in  hodierno 
fermone  Perfico ,    uti  prius  illud  ^  2*e<*>f- 
Fafium  autem  eft  2*j>*W  ex  S*p*>*  facilli- 
me  ,    fi  attendamus  veteres  Graecos  tt  &  y 
figura  fere  eadem  exarafle  ,    illud  V  (  quod 
nunc  n  )    hoc  r  ,    &  formafle  id  nomen 
ad  notiffiraam    Dii  Aegyptii  appcllationem 


P  4 


$  A- 


§.  cxxx. 

Sanbar. 


S.CXXXI 

■S*tra$*. 


2$Z      DISSERTATIO    VIII. 

S  A  R  E  15  A  K. 
CXXX.  Nomen  Fcbruarii  apud  Perfaj 
uti  ex  M.S.  Burtonus  prodit,  &  fcribit  z* 
ySap.  Ifaacus  Monachus  eundem  Perfice  di< 
X«XPi»P#  fcribit.  Lcgendum  eft  ^y^ 
«W%$!*t>  vcl  ^y-4-i  <%«*P'V  aut  Pc 
Hm  *X«xe***t :  omnibus  enim  his  modis  fcri 
bitur.  Tabulae  Alphonfinae  corruptiffime  k 
gunt  Saremhe  :  Vclfchius  in  '  Ruframe  ,  2& 
f*r>  A*V />*<?•  7*.  Scaliger  ^y^  Sche 
hanz.  lib.  in.de  emend,  temp. fag. i oo. 

S    A    T    R    A    P    A. 

-  CXXX.  Praefedus  major  regioni  cuidan 
imperii  Perfici ,  quales  erant  Satrapae  Arabiae 
Cappadociae,  Phrygiae  majoris  >  Lyciae&  Jo 
mae  Cariae,  &c.  vd  Mediae,  Armeniae 
Mefopotamiae  ,  Carmaniae,  Badrianae ,  Aria< 
&  Dranginae,  Lydiae .quorum  paffim/.xix 
memmit  Diodorus  Siculus.  Hi  praefedi  e- 
rant  in  maxima  dignitate  conftituti  &  a  Re- 
ge,  utvidetur,  fecundij  qui  alios  fub  fe  h* 
bercnt  praefcdos.  Ita  toti  Mediae  praefcduj 
Satrapes  dicebatur,-  in  qua  tamen  aliae  erant  prae- 
fedurae,  qualis  Rages  memoratur  a  Diodoro  Si- 
culo  Ub.  xix.  44  quae  mihi  non  alia  cflc.  vi- 
deturquam  '/>*>*  m  Mtft*t  memorata  in  lib, 

To- 


DE  VET.  LING.  PERS.      233 

Tobiaccap.4~i.  'P*y«*Strabonis  W.xi. 'P*- 
yu*  Ptolomaei ,  '&  P*>m  Athenaei  /.  12, 
CL  GoliusinNot.  ad  ^//^g.  p*£- 211.  earn 
urbem  cum  cJ^  Raia  candem  facerc  vel- 
let,  nifiobftaret  RaiamParthiae,  Kg*  vero 
Mediae ,  urbem  effe.  At  haec  difficultas  mihi 
tanti  non  videtur.  Parthiam  enim  faepe  um- 
verfam  Mediam  dici  Orofius  &  ex  illo  Ac* 
thicus  obfervarunt.  Hinc  Satrapia ,  pro  prae- 
feftnra.    Herodot.  lib.  1.  cap.  192.    'H  «> 

x**i*  01.    Vide  fufe  de  hac  voce  difeentem 
Briilbnium  de  regno  Perf  lib.  1.  p^"1' 
m.  Origo  bujus  vocis  videtur  non  alia  efle 
quam  Periica  cJ^X-  Sitrab^  quae  idem  no- 
tat  quod  vulgo  Satrapa:  aliquando  &  i|*Tp«- 
jme4  fcribitur  O"  $  in  5  verfo,  &  praemif- 
fo  g,  urir|/<po<?  a    lJU**'  w/fi.     Nota  Ara- 
bes,  Perfas  &  Turcas  0«  durius  pronuncia- 
re  ac  nosfolemus,  &  </»  vice  verfa,  mollius. 
Veteres  quoque  S  &  X  nonnunquam  permuta- 
bant ,  ita  Utyjfes  &  Ulixes  dicebant  quaft  &  j**- 
xi,  affb,  dcaxoj  mfi&nixi,  ninfit  icninxit, 
&c.   Adde  quod  inter  Graecos  Attici  |  proc 
faepiffime  ufurpent.    CL  Hyde  putat  earn  efle 
corruptam  ex  eA^/^1  Eflerpan^  cuftos  mulo- 
rum.    At  quomodo  *#gov7w  #«$«v  cuftodes 
mulorum  ?  vide  quae  nos  ad  vocem  Sacram  A- 
chasdarpenaia  dicemus, 

p    5  SAU-' 


2J4      DISSERTATIO    VIII. 

S   A    U    N    I    U    M. 

f .  CXXXIl  CXXXIl.  Tclum  barbarum  e(Te  tcftati 
Saunmm.  Hefychius,  ^mv  ,«^t,o>  faCcc?,^, ,  A  « 
8»v  «s^  Kp«<n.«.  Ita  enim  emendandum  efi 
textum  mgeniofiffime  con/ecit ,  fie  ut  nulla  du 
bitandi  ratio  fuper  effe  videatur,  Vir  Clariffimu' 
1  therms  Hem/lerhuftus,  in  Nods  ad  Pollucem 
/.  io  Sea.  143.  Perfas  vero  illo  ufos  fuifle  col 
Jigere  licet  ex  Diodori  Siculi  Bibliotb  M/i.  i 
xvi  i.t  zo.  quiPerfam  Z*c'w0y  vibrafle  in  A 
Iexandrum  fcribit  fequentibus  verbis  &  fid- 
edocet  haftam  fuifle.     Meminit  &   2«,W« 

•  *£??]  qUlbuS  Indi  utifoIebant,  Arrianw 
W  Ind.pag^  1.  Sufpicor  earn  vocem  efle 
Perficam  ^u.  Sam  ,  unde  addita  termina- 
tione  Graeca  r«Wo»,  &  facili  epenthefi  li- 
terae  *}  jj«W.  Sani  Perfice  fignificat  pro- 
prie  cufptdem  five  fen  um  acuminatum  hatlae 
&  per  Synecdochen  partis  pro  totoipfamha- 
itaoi.  Quemadmodum  itaquenosdicimus,^ 
febtrp  quetfen ,  de  [pits  buden ,  &  Claudian.  de 
Prob  CrOlyb.Conf 

Sivepeut  PmbotfeHCufpuUturbetHjdtfptn. 
Sc ,  de  raptn  Proferpwae.  r 

B  Pandwias  ^aecufpide  proteait  arces. 
he  Perlas,  Saunio  vulneratum  efle  Alexandrum 
dicemes,  HuumaudiremGraeci,  &»»»«,  pro 

hafta 


DE   VET.L1NG.    PERS,      23$ 
hafta  habuerunt,  cujus  proprie  non  nifi  pats 


erat. 


S    C    H   O    I    N    O   S. 


C  X  X  X 1 1 1.  Genus  menfurae  eft .  qua  iti-  J^J  *  *> 
nera  metiebantur  Perfae.    Perficum  effe  voca- 
bulum  Athenaeus  /.  11 1  .e.34.  his  verbis  tradit, 

[A01&  M$o<x,  &1&   ilui  ins  Xffaus  avnfacw 

jue^e*  vuVbtgi  <g$Iqp  jrc&oft  jm6*j/u?ogv.  Idem 
&  Callimachus  Plutarcho  citatus  in  lib.  de 
Exilio. 

Herodotus  tamen  Aegyptiacameffemerifuram 
fcribit  /#.  1 1 .  /aty?**1.  &  il!os  qui  parum  foii 
podident,  id  metiri  paffibus ,  qui  pauloplus, 
ftadiis ,  qui  plus ,  parafangis ,  qui  plurimum , 
Schoinis.-  Comple&itur  autem  Schoinos ,  juxta" 
illius  teftimonium  duas  parafangas.  Hodie  au- 
tem Perfae,  qui  parum foli  tenent,  cubitis id 
metiuntur ,  qui  plus ,  miliaribus  ,  qui  adhuc 
plus,  parafangis ,  qui  plurimum ,  ftationibus, 
five  manfionibus ,  quas  diaetas  ,  nos  dagrey- 
fen  appellamus ,  &  quae  5  circiter  lcucas  noftras 
continent  ob  viarum  difficultates &  alia,  Quare 

ali- 


1 


in  ra: 


%$6      DISSERTATIO   VIIL 
aliquando  fufpicatus  fum  an  non  *%<>«&  ab 
Perfico  cyUJ  Afani ,  quies,  defle'xum  fit, 
mmdicaret  talem  manfionem,  ubipoft  con- 
tectum  iter  aliquot  horarum  quiefcere  folent- 
viatores.     Potfunt  etiam  conferri  ad  firman- 
dam  etymologiam  banc  Hieronymi  verba  in 
Comm t.ai  Joelem ,    cap.  in >  qui  Schoinos 
ttlia  fpatia  appellat  quibus  abfolutis  quiefcerent 
mi  per  vices  ,  qui  naves  protraherent :   So- 
lent ,  inquit ,  naves fumbus  trahere  certa  haben- 
tes  fpatia ,   quae  appellant  funiculos  (deceptus 
eft  Graeca  vocis  fignificatione ,  qua  ~ff%o7v& 
ftofune  ufurpant)   ut  labori  defejforum  reccn- 
tta  trahentium  colla  fuccedant.     Et  hinc  eft 
quod  Strabo  fcribat  /.  xv  1 1 .  apud  Aegyptios  in- 
aequalem  efle,  a$*m ,  Schoinorum  menfuram, 
quandoquidem  alter  altero  plus  viae  poteft  ab- 
folvere  antequam  quiefcat,  &  viarum  incom- 
moda  faepe  viatores  retardant.     Quare  &  mi- 
rum  non  eft  in  affignando  fpatio  Schoinorum 
adeo  variare  antiquos.     Ceterum  &  funibus 
live  <r%Q(VQig  ufi  fuerunt  in  menfuris  agrorum 
(  quas  a  menfuris  itinerum  per  Schoinos  etiam 
mftitiii  folitisdiftinguit  111.  Salmafius,  wPli- 
Mamsp.  841.)  Perfae:  fie  ut  quifque  funis  , 
<J^J)  ,    cubitos  lx   Hafchemiticos  contine- 
nt ,    &  quifque  cubitus  Hafchemiticus  pal- 
nios  odo  five  digitos  triginta  duos.     Vide 
tdtimonium  Arabis  in  CI,  Golii  notis  ad  Al- 

frar 


DE   VET.  LING.  PERS.      27,f 

fragamm,  p«g-!V  &75-  dein  prof  tine  fub- 
ftitucrunt  catenam. 


S    I    C    L    U    S. 

CXXX1V.  Numifmatis  Perfici  nomen  § cxxxIV> 
eft ,  tefte  Hefychio.    z.>fc@-.-    No>»«7**  n«p-  ,yjc/a/. 
to'».    Jlluftris  Salmafius, ■  .«*.  1,  *  "f™f 
427.  jam  obfervavit  ilkid  idem  cum  Hebraeo 
1T>V  effe.  Adeoqueverius  HebraeavelChal- 
daicavoxdici  potuiflet,  quamvis  Perfae  etiam 
Siclis  ucercntur  ,  quum  Chaldaea  effent  po- 
titi.    Siclus  ille,  Babylonicus  didus  ,  multo 
minor  erat  Hebraeo ,  &  pondere  fuo  tantum 
odo  obolos  Atticos  aequabat.     Et  fine  du- 
bio  hos  Siclos  intelligit  fcriptor  facer,  affir- 
mans  lib.  1 1.  Samuelts,  cap.  14.  f  *7*  «pil- 
los  capitis  Abfalomi  ponderafle  ducentos  Si- 
clos pondere   Regioj    Regis  nempe  Babylo- 
nici,  fub  cujus  imperio  erant  Judaei  eo  tem- 
pore quo  libri  Samuelis  &  Regum  confcripti 
videntur.  Atque  ita  pondus  capillorum  Abfalo- 
mi fuiflct  circiter  3 1  unciarum  ,  quod  pondus 
cximium  quidem  eft  (&  propterea  in  Saero 
Codice  memoratur)  at  non  adeo  ftupendum, 
quam  fi  Siclos  Hebraicos  quorum  finguli  un- 
ciae   pondus  habebant  .teltc   Hieronymo   m 
quaefl.  Htbr.  pag.  161.  intelligamus  ,  quale 
pondus  capillorum  hominis  vix  concipi  po- 


ffl  DISSERTATIO  VIIL 
teft ,  unde  quidam  ipfum  textum  Hebracum 
follicitare  &  mutare  aggrefli  funt.  Quae  dif- 
ficultas  plane  tollitur ,  fi  Siclos  Babylonios  in- 
telligamus.  De  Siclis  Hebraeis  ,  quod  non 
numifmata  quaedam ,  fed  pondera  tantum  fue- 
rint ,  vide  quae  habet  CI.  Conringius  in  Para- 
doxis  de  Nummis  Hebraeorum ,  *.  v  i .  &  nos  in 
diflcrtatione  L  deNttmmis  Veterum  Hebraeo- 
rum, pag.  49.  Crfeqq.  contra  Scacchura. 


ft.  ejcxxv. 
Ssmor. 


S    I    M   O    R. 

CXXXV.  Muris  genus  Parthice  ita  ap- 
pellati.  Simor  Parthis  dicitur  genus  muris  a- 
greftis ,  e  cujus  pelle  veftes  conficiunt ,  fcribit 
Hefychius  in  Lexieo.  2,>«f ,  ^  II*  fr*  xx- 

'*<  vt&s  WT»w.  Jta  eft.  ^v^  Simotir 
eft  mus  Ponticus ,  Hermine  Galiice  didus, 
qui  hodieque  illi  ufui  infervit. 


S    I    R    A. 

§. axxv  1.      .  CXXXV  J.    Magna  fermone  Parthico. 
9jr*.         Vtf+i  n*>3w,  (*&*".     Hefychius.    Perficc 
.***,  Sir  eft  plenum  ,  y^«r.     Qu0cJ  yidetur 
idem  efle  vocabulum. 


31- 


DE    VET.  L  I  NG.  PERS,       239 

SIR    US, 

C  X  X  X  V  I L   Quid  hoc  Perfis  antiqui-  {.cxxxvi  s, 
tiis  fignificarit ,  ex Curtii  verbis  lib.v'11.  Hi-sirusa 
flor.  cap.  4.  datur  colligere ,  quae  haec  funt. 
Succo  ex  fefama  expreffo  hand  [ecus  quam  oUq 
artus  perwgebant.    Sed  bujus  facci  ducenis  qua* 
dragems  nonagenis    denanis    amphorae  fwgtt- 
lae^  we  [lis  denariis  tricenis  nonagenis  5  trece^ 
nis  vwi  aefiimabantur.     Triiici  nihil  aut  ad- 
modum  exiguum  repenebatur .     Siros  vocabant 
barb  arii  quos  it  a  folerter  abfcondunt  ut  niftqui 
defoderunt  invemre  non  poffim.    In  its  conditae 
fruges  erant.     Per  Siros  kaque  forfan  vafa ,  in 
quibus  fruges  recondebantur ,  intellexit.    Non 
mukum  hunc  recedit  vox  &  Perils  &   Ara- 
bibus  utitata  rs  ^  Sjirra  ,  vel  uti  Graeci  g» 
aliquando  pronunciabant ,  Sin  a  ,  ideft,<iz«- 
fhora ,  hydria ,   cantharus  anjatus  >  eu jus  for- 
mae  fuifle  ilia  vafcula  in  quibus  f  uges  con- 
debantur ,    vero  fimile  eft.     Affine  &  forte 
ex  eadem  origine  natum  eft  vocabulum  «npoV, 
quod   non  vas  folummo  o  &  dohum  (  m- 
fov  Hefychio)  fed  fcrobem  in  qua  frumenta 
afTervamur  notat  ,.  de  quo  Plinius  'Bifl.  natQ 
xvi  1 1.30.&  Suidas.  SifpW  (  firribit  &  2«{o» > 
i^ypamv  b>  oTg'  HH&lfyl**  ™  cvlfiA*&.    E- 
tymologicon  magnum  Vd  $  %  o^p»™  %m 


'$.  cxxxviii 

Sol  I  ax. 


§.cxxxix. 
Spaces. 


* 


24O  DISSERTATIO  VII  L 
**&i*  Confer  Incomparabilem  Cafaubonutr 
ad  Athenaeum  ,  lib  iv.  cap.  3 .  Iftiuimodi  Si- 
ros ,  five  reconditoria  videntur  innuifle  decern 
illi.viri,  qui  Jerem.41.  8.  dicebant  iibi  effe 
^w3  CTJIDGJO  reconditos  thefauros  in  agrc 
fc.  triticum,  hordeum,  oleum  Crmel. 

S   O    L   L    A    X. 

CXXXVIII.  Tigris  antea  2oJ&«|  (  Eu- 
ftathius  in  Not.  .ad  Dionyfium  Periegetem 
habet  2u'a*£')  vocabatur  ,  tefte  Plutarcho  in 
lib.  de  fluminibtis  ,  id  eft  ,  fA^^vdjo^ov 
K<%rai<f)ff>w  five,  quod  verfus  tnferiora  fertur. 
Quum  vero  Tigris  nomen  Perficum  fit ,  etiam 
hoc  Sollax  ab  eodem  idiomate  videtur  ducen- 
dum:  inquotamen  nihil  invenio ,  quod  mihi 
fetisfaciat.  At  videtur  ab  Arabico  J-&  Schol- 
ia, egit,  propulit,  pofie  duci,  unde  &  J*U 
Schalil)  fkfchaloul  alveum  fiuvii  notat,  quo 
loco  vchementiffime  fertur  flumen  ,  &  J*i> 
Schally  aftus,  propulfus. 

S    P    A    C    OS. 

C  X  X  X I X.  Canem  lingua  Medica  nota- 
re  Herodotus  &  Juftinus  tradiderunt.  Hero- 
dotus quidem  /.  1. cap.  no.  *o»vqi*<&  §sp  yu- 


,      DE    VET.  LING.    PER  S.       2^ 

vojv  yhtocmV  «jccem  5  rlu/  M^W*  J.ttkkcJ'  ^ 
yap  kvvm  xotAixvi  cthxkoi  M^Sqi.  Juflinus  lib. 
J  .,4.  tlefychius  fimpliciter  Xaax* ,  %u'y#a  Ho- 
die  tamen,  elifa  litera  P,  d*x^5  Sek->  canem 
notat.  Tanaquillus  Faber  in  not.  ad  Jufimum^ 
ait  fe  Perficae  linguae  gnaros,  interrogate ,  an 
Spaces  hodie  Canem  apudPerfas  fignificaret , 
&  refponfumtulifle,  quod  non.  Moxaddiu 
Hoc  fcio  5  canem  apvid  Hjrcanos ,  quifub  ditione 
Terfarumfunt,  nuncquoque  dici  Spac :  Hoc  di- 
iici  ex  lihris  feu  relationibus  Wtkfortii.  Ego 
pcro  non  fcio  vel  apud  Hyrcanos  vel  aliam  gen- 
:em  fub  Imperio  Perfarum  canem  Spac  dici, 
&  ipfe  fupcr  hoc  vocabulo  Perfas  confului ,  fed 
Ruflbs  quofdam  canem  SppAku  appellare  didici, 
ij.ui  cum  imperio  Perfico  contermini  &  Scy- 
tharum  progenies  fint,  forte  antiquis  tempori- 
3us  earn  yocem  cum  Medis  communicarum, 


S   U    R    E   N    A. 

C  X  L.  Hoc  nomine  ille ,  qui  poteftatis  fe-  q  x  ^ 
cundae  poft  Regem  Perfarum  eft  ,  appellator.  Surem*. 
[ta Ammianus,  /.30.  Placet  etymologia  CI.  vi- 
ri,  Stephahi  Morini  inlib.de  Unguis  cap.  12. 
Ug.  128.  a  j^  Sar,  Perfice,  Dux  ^Princeps 
*am  vocem  ducentis.  Cui  affine  eft  Hebrai- 
sm *W  &  Philiftaeum  OT1D  1  Sam.  6.9... 
fcAnglicum'Sirr. 

Q^  .'■'.  'SUSA 


246      DI  SSERTATIO  VIII. 

S   U    S  A. 

■CXLI/  CXLI.  A  frequentia  liliorum  quae  in i 
S'ufa,  Jo  tradu  proveniunt  ('Atts  t  ntyttyvwrw 
x&vw  ^xmya^  tz*\  hei^a  teywcm  quemac 
modurn  fcribit  audor  Etymologici  magai :  \x 
&l#  ii  J  ting  wfyfov ,  uti  Euftath.  ad  Dh 
nff  perieg.  v.  1074  &p  r  xqlvuv,  &  sra&*  c 
7f  X^Z&^Qvkh  cMelvvi,  uti  Steph.  de  urb.  v 
de  &  Athenaeum ,  /.  x  1 1 .  c.  3 . )  ita  appellatai 
effe  banc  Urbem  Perfiae  primariam  tradunt  at 
dores.  0^J**>  Saufaft  certe  Lilium  Perfis  nc 
tat  Unde  Hcbra'ei  \WW  fcribentes  Ejlh.  3 
2.  melius  exprimunt  vocem  Perficam ,  quar 
Graeci  2£W  >  &  Latini  *S«p  in  plnrali  (quamv: 
&  Apulejus  in  fingulari  numero )  utrique  afc 
jedo  N ,  fcribentes.  At  ingens  harum  liters 
-  rum  decus  CL  Hyde  mavult  Graecam  &  Lati 
nam  .fcriptionem  fequi  ,  &  vocem  Sufa  de 
ducere  a  {j»j*»  Sous ,  Glycjrrhifa ,  quae  ii 
vicina  regione  abiinde  provenit.  Atque  it 
deceptos  exiftimat  Veteres  ,  qui  Sufa  Liliun 
^  fignificare  Perfis  fcripfaunt.  Nam&  Abul 
feda  &  alii  ^j***  Sous  earn  urbem  appel 
lant. 


TA 


DE   VET;  LING.    PERS.      247 


T   A    B    A    L    A. 

C  X  L 1 1.  Parthi  fie  appellant  inftrumen-  §>  CXLIL 
:um  Muficum  ,.  quo  in  bello  utuntur  loco  tu«  Tabda. 
i>ae.    Hefychius  T#'£#A#  vi®  flap8&>v  %t(*>  km- 

wts  mKifjLQig  oivri  oKkmyy©*.  De  quibus  ita 
Jalmafius  in  Exercit.  Plin.  pag.  717.  TabaU 
Parthi  olim  vocnb ant  tympana  agnea  adformam 
iibani  fatta,  quibus  in  belli*  utebantur.  Hodk 
^uoque  atabala  dicuntur  CT  Mauris  ufit at urn  cum  ' 
%  vocabulum.  Perfis  ea  vox  hodieque  inufucft 
>ro  tympano  <J^&  TabL 


T    A    N    C    H   O    U     R    O   S. 

C  XL  I II.  Legitur  ea  vox  in  Dofiadae,§.cxLiU 
Art  I#  Tw<hoa: 

,  UAiv^digy  py}T  'AAu'Ejif  mtyiv'&fiuKQts. 
A.d  quae  Scholiaftes  obfervat  vocem  efle  Peril- 
:am  &  aurum  notare,  Taj/;#/f©J,  inquit,  0 
XpuiraV )?  Ae|*?  nsjoiJcy.  Communicavit  mecum 
bunc  locum,  quern  in  editis  fruftra  quaeras, 
Paauwius  nofter :  qui  &  ad  oram  Codicil  Vof- 
!iani  notatum  pi-re  TcLyyx  mihi  indicavit. 
Certe  Perficumnon  eft  TuyyJ$& ,  nee  au- 
rum  fignificat.     Si  ipfa  vox  retinenda  eft, 

Q,  *  ,      ;(quod     . 


248      DISSERT ATIO  VIII. 

(quod  vix  patitur  rnetrum,  eft  cnim  verfus 
Phalaecius)  putarem  efie  nomen  proprium  loci 
ex  collatione  fequentium ,  uti  f3«Aoi 'AAu&j?, 
glebae  Alybes,  id  eft >  argenteae,  fie  quoque  di- 
dum  arAi'vO*?  Tctyyxgi ,  vel  Tay^y  ( ut  metro 
conveniat)  latere  sTanchri.  Vel  anlegendum 
cif^eu/fH  pro  Aurora,  fie  ut  fignificet  lateres 
exOriente  petitos,  uti  Orientales  Auroraepo- 
puli  dicuntur.  Certe  talis  phrafis  in  fcripto 
ttKQTeiv®  &  JvffvotjTcp  facile  locum  invenire 
potuit.  Si  vero  <*y%S%@*  aurum  apud  Grae- 
cos  diftum  fuerit ,  uti  conjicit  c  mivv  Salma- 
fius  in  Notis  fuisad  hanc  Aram^  nulla  diffi- 
culty fupereft  ,  omnefque  aliae  conje&urac 
concidunt  :  folummodo  metrum  repugnat: 
nifi  quis  negare  velit  hunc  verfum  efle  pei  fede 
Phalaecium  \  cum  Poetae  in  hujufmodi  tiki- 
yvioig  non  foleant  ordinariam  metrorum  ra« 
tionem  fequi.  Vel  denique,  num  legi  pof- 
fet  Acu>%%  ;  Acui%@*  'App^/ps  pi&y&ov  ?  5732« 
^  'AfovxioK.  Hefychius  :  ex  Thucydide  3 
(ut  videtur,  qui  haec  habet,  lib.  11.    lAixeA 

AoUJfix  QgVC  ,     %   TK  >f}*eSX  (AiTDC^OC    tpv    'a- 

%miotg.     Suidas   Aavgnov  y   tin®*   'AtWi 


TAOS 


DE   VET.  L  ING.  PERS.       249 

T    A    OS. 

/ 

CXLIV.  Pavo,  Avis  Medica.  Suidas.  $.CXLIV. 
Myfivys  o^vir  0  TawV.  Non  tantum  ob  fuper-  Taos. 
biae  imaginem  &  faftum  quern  praeferre  vi- 
detur,  fed  originemj  quum  e  Media  primum 
advefti  fine  Pavones.  Vide  quae  110s  de  eo  dif- 
fers vi .  in  voce  Taos.  Nam  &  Jndis  dixerunt 
pifces  pavones  fern  di&os,  efle Photius  mBi- 
bliotbeca^Sc  Philoftratus  in  vita  Apollonii ,  lib. 
1 1  i.cap.i.  Hefychius hanc  vocem ,  quum  pro 
animali  ufurpatur ,  fcribendam  efle  Tuw  g  ob- 
fervac.  Graeci  fimiliter  in  multis  aliis  vocibus 
fpiritum  medium  notabant,  docente  Cafaubono 
ad  Athenaeum  1  h 1  x.  $.  1 2 ,     / 


T   A    P   E    T   E. 

CXLV.  Et  ipfa  Perfica  vox  eft ,  quae  ad  $. CXLV, 
Graecos  ,  deinde  Latinos ,  Hebraeos ,  Gallos ,  T*W- 
Anglos,  Belgas  aliafquegentesdimanavit,  ut 
jam  obfervavit,  Vir  Graecarum  literarum  pe- 
ritiflimus ,  Henricus  Stephanus  in  eleganti  Li- 
bello  de  Latinitate  falfi  fujpetta  p.  3  30.  Graeci 
quidem  T#tjjj?  dicunt,  Sim/is*  fkrecmsi  ut 
patetex  Hefychio.  T*7nj$  tamenvulgariuseft. 
Tx7nw$  tempore  Imperatoris  Commodi,  quo 
fcripfic  Julius  Pollux  3  vocabantuc  Sf  *'■[**** 
Q.  3  4uac 


250       DISSERTA  T  IO    VIII. 

quaeab  una  parte  villofa  crant,  quae  ab  ut 
que,  *><pi«iw7njTO.  Ita  &  £r  ymologus  nof 
ineditus,    Tumm?  K&'*t*ty*u7mm  sfoQi 

i%ovm  ,  apQvmTmng  9  ol  If  dfjKpcrifm  1 
'pf'Sui.  Tapete  genere' neutro  dicunt  Lat 
&  tapetia  ,  ut  Feft'us  habet  de  verb.  Rat 
Nonius  Marcellus  ad  h.  v.  &  Serv.  ad  hunc  v< 
fum  Virgilii  5  jicneid.vii.ijj. 

Inflratos  ojiro  alipedes,  piflifqtte  tapetis. 

Dlcuntur  etiam  Tapete s  ad  formam  Graccai 

&  Tapeta  utobfervat  Ifidorus  Orig.  /.  xix. 

25.  addens  &/>/*,  Tapeta  ex  una  parte  villoj 

Wafifimpla,  Amphitaba  (  alii  Amphitapa ,  v 

^imphitapae  ;   utrumqtie  enim  apud  Vcter 

legitur  )  ex  uiraque parte  villofa  tapeta.  In  vet 

Xucilii\quem  citat  Ifidorus,  male  le^i  amphitai 

xnonueruntEruditi.    Confer  tamen,  quae  n< 

fuprapag.  39.  Sed  quis  non  rideat  etymologian 

quam  ibidem  Ifidorus  huic  voci  affignat  ?  Tc 

pet  a  difta  quod  pedibus  primum  flernerenturjjua 

taped  fa.    Fateor  tapetia  olim  a  Perfis  '  "<adh] 

bita  ut  pedibus  fubjicerentur    (id  me  docu 

Plutarchus  in  Artoxerxe)  verum  redius  cur 

Fefto  illud  Latinum  ex  Graeco  defumtum  efi 

credimus  5   &  propterea  origincm  illius  voci 

male  in  fermone  Latino  quaeri.    Unde  alii  m 

wdiciquafi  raWdixerunt  a  GTaeco  mzn? 

«8«l  quod  pedibus  calcaretur ,  yd  a  far&q 


N 


\ 


mm 


DE    VET.  L  I  NG.  PERS.       25  I 
Euftathius  ad  7/*W.  a ,  /*£.  1479  rf  ^  **«* 

*nv  'j  $  ck   £  fylftnco  ei'mTv  k*tk  cirv  TTVthCU^g 
Ja'fow,   $  (te&dicra  lonto   KSPi  c*&»**  §"  ** 

&abChaldaico  S\"\.  tabula,  Lit Martinius Mar- 
tini in  Cadmophoenice  &  i».  Vcrutn  ipfi 
Chaldaei  ut  &  Hebraei  Tapetum  non  fcribunt 
per  1  fed  D  velB/fYfih  vel  &&m,&  res 
ipfa  una  cum  nomine  Perficefuam  debet  origi- 
nem.  Ex  Oriente  enim  prima  tapetia ,  periftro- 
mata'acu  pi&a,  texta,  confuta,  utPlautus  vocat, 
aliaque  Europae  illata  cfle  ipfi  faffi-funtRomani. 
Hinc  Babylon  nomen  lis  rebus  import  ,  di- 
cente  Plinio  in  Hift.  Nat.  vi  1.  48.  "&  in  lis 
Indica  animalia  ( India?  nomine  laepe  Perfiam 
intelligebant ,  quod  alibi  demonftravimus )  pi- 
pa  efle-Ciatidianus,  Aputejus,  aliique  nota- 
runt.  Itaque  hifce  non  immorabor  diutius. 
Hodieque  apud  Pcrfas  ^  ^Taba,tapetum 
notat  peculiariter  tale,  quod  brevibus  villis'con- 
flat,  &tonfis,  mie  unfiles  tapaesa$>oCitc  &- 
■dilfunt  a  Mattio  in  Mimiambis ,  fcriptore  fae- 
culi  Auguftaei , 

Jam  ton  [ties  tapetes  ebriifrco 
Quos  concha  purpura  imbuens  venetiaviu 
Id  Graeca  terminatione  mim  eft ,  0  in  *, 
Q^4  ■»»•■ 


>5*  «ISSERTATIO  VIII. 
mutato,  quae  mutatio  tarn  ordinaria  eft  ,  & 
nota  ,  ut  hocnon  putem  fufemihi  etfe  pro- 
bandum.  Adeoque  illud  Anmhtuba  Ifidori 
proxime  expnmit  vocem  Perlkam  ,  qliam- 
yisnonignoremab  aliis  inter  Latinos  &  Grae- 
cos  amphitapa  &  dp^^  fcribi  confueviffe. 


5.CXLVI 

Taturas. 


T   A   T    U  R  A    S. 

CXLVL  Phafianusitaappellatur,teftibus 
Artemidoro ,  Anftopha„io,&  Pamphilo  Ale- 
xandras apud  Athenaeum /.  ix.  Aewor.cxi 
fie  &  Hefychius.  Eft  autem  TWfw  vox  Per- 
ijca  ^j^,  Tadfour  ;  quod  video  jam  obfervafle 
CI.Bochartum  in  Hieroz./w*.  1  i.&GoIium 
m  Lextco  Perfwo.  At  eft  8c  Tatura  8-  isi-i 
nomen  proprium  avis  Perficae.  VideGoliura 
in  Lexico  Arabico. 


Tiara 


TIARA. 

§.CXLVII  CXLVII.  Tegtnen  capitis  apud  Perfas 
veteres  ,  Pileus  acuminata,  */*£*  m.ym. 
ft  utiStrabo  fcribit:  de  quo  fufeCl.  Briffo- 
nias-de  regno  Perfpag.  245.  Nihil  notius,  at 
m  ,gnotn>s  vocis  hu/us  origine.  Hodieenim 
£",  '  ,J> twam  no!at-  JUuftris'Scaligera 
^y  7V,  quod  apiccm  reicujufque&fum- 
^mtatem  notat ,  earn  credit  ducendam.,  Ego 

olini 


DE    VET.  LING.  PER?.      255 

olim  conjeci  a  )£  Tir  ,  fagitta,  ob  figu- 
ram  tiarae  fagittiformem  ,  hve  acuminatam , 
&  frequentibus  uonnunquam  apicibus  diftin- 
dam,  ( omnes  enim  tiarae  in  acutum  define-* 
bant )  pofle  derivari.  Et  necdum  aliquid  mi- 
hi  fe  often  ,  quod  propius  vero  exiftimem. 
Minim  videri  poffet  etiam  Phrygas  tiara  ufos 
faiffe,  riifi  Armeni  a  Phrygibus  orti  diceren- 
pr.  Vide  Euftathium  inDionyf.  Ilewy-  & 
Stephanum.  v.  'Af$ft** 

T    I .   E   R    E. 

CXLVIII.  Acta um  notat Perfice.  Her  ^cxixiu 
fychius.     Tiijfu  ,   «  o?v.     I%a*.     Videtur  zfert. 
effe  vox  Ifi*  Sagitta.    Confer  modo  difta  ad 
V.  Tigris» 

TIGRIS. 

C X  L  I  X.  Sagkta Perfice,  &  nomen  ma-  §.  CXL1X, 
ximi  fluvii  ,  a  celcritate  curfus  ita  di&i.   Eufta-  ?V"- 

thius  «t  d^#  «6i«v  *•  984-  t'j^  **; 

ye/v  x*Aa<n  to  ou'lfiuf**-  »rw  D  *j  *Axl/  ^*" 
pV  2ix«Aixoff  «d%96  ©6oxp»r« ,  bin  ,  <P*'<™  >  *- 
x/<ft  ot-to^®-  5  pevfitfT©*  o*«'v*  &**••  Si-, 
mili  ratione  Mercurium  Perfae  r^,  Tir ,  fagtt- 
um  yocant ,  ob  velocem  motum.  Et  buna 
Q.5  Pfum 


II 


254       DISSERTATIO   VIII. 

ipfum  fluvium  Tigrim  Ypj^  arcum  vocmt 
ob  curvaturam  fuam."  Quam  cleganter  turn 
areas  turn  [agittae  notionem  in  ejufdem  flu- 
minis  appellatione  conjungunt'  ratione  diver- 
fcrumrehim,  quae  illi  eonveniunt.  Confer 
quae  nos  Dijf,  i.v.  44. 


f.    CL. 

Torcim. 


T    O    R    C    I    M. 

CL,  Regem  Perficefignificat,  fi  fides  To- 
anm  Antiocheno  Malalae  in  Chron.  pag.  3  <  r. 
Tltffisi  TofKlf*  &*nKtv(  Ifamwlm.  Quoi 
meignorare  fateor.  Nee  eft,  quod  mukum 
a  hdamus  in  Perficis,  quum  in  Latinis  tarn 
enormiter  peccet ,  uti  in  praefatione  Editoris 
videre  eft. 


S.CLI. 
Tsurtfia. 


T  O    U   R   m  A. 

CLI.  T»ff««.  Ita  menfem  Decembrem 
vetenbus  Perns  didum  tradiditex  MS.  Codi- 
ce  Burtonus  in  a«4-.  Ling.  Perf  Hodieque 
^  :/*>  Ttrmab  ,  id  eft,  wenfts  Tir  Per- 
&  dicitnr,  unde  T;?  p»  fcribendum.  Tt/p- 
f*«  tamen  etiam  IfaaciusMonachusfcribit  Per- 
fis hunc  menfem  appellari. 


Turij. 


DE    VET.  LING.  P'ERS.       2f5 
T    U    R    I    S. 

CLII.   Veftis  genus  apud  Perfas.     Hefy-  §  CL1L 
chius.    Ti>'e/*  o  riegciaoV  %fld* ,  f  **n*f*oV  cm- Tuns, 
&i*g  m  viv  Bbgvrf&tf.     Sed  ,  quandoquidem         j 
&  veftium  formas  Sc  nomina  tot  faeculorum 
decurfu  mutata  effe  probabile  eft,,  non.nifiin- 
certis  conjeauris  eft  locus.     Forte  banc  vo- 
cem  haufit  Hefychius  ex  Polluce  ,  lib.  vri. 
cap.  i] .  ubi  pro  %<*7rv?i<;,  in  quibufdam  co- 
dicibus  Tup**  legebatur.     Sed  pro  KcLnvfie  illi. 
yjji  <w$  fubftituerunt.    Unde  tota  haec  vox 
w>ff  fiSa  efle  mihi  videtur.   Quod  additurde 
fluvio  hujus  nominis  qui  fe  in  Boryfthenem 
effundat,  non  capio.   Tyras,  TuWutiPte- 
lomaeus,  Tv^t  ,  ut  Herodotus  >  Jj™->  «t 
Plinius  fcribunt  >  nomen  fluvii  eft  in  vicinia1 
Boryfthenis ,  at  cujus  odium  ab  oftio  Bory- 
fthenis  intervallo  .15    milliarium  Germanico^ 
rum  abeft.     In  Boryfthenem  quidemfe  varii 
fluvii  exonerant  numero  circiter  triginta :  at 
non  novi  ullum  eorum  Turim  vel  olim  vei 
hodie  appellatum.  • 

T   Y    C    T   A. 

CLIII.  Ttwm.  Itacoena  quaedam  Regis  §_CLIli 
Perfarum  Perfke  diccbatm  tsfc  Athcnaco  J    \ 
1       -    "-  Deipnoh 


i::l  ! 


256      DISSERTATIO    VIII. 

Deipnofoph.  lik  iv.  c.  6.  &  Herodoto  lib  J 
fcraf  autem ,    ut  ibidem  docemur  ,    ea  coena 
M  memoriam  regiae  inaugurations  inftituta  & 
imgulis  annis  eo  die  ( tf  frfa  T?~  «j,|rfw/3-„. 
*w)cdebiabatur.  Significat  autem  coenae  no- 
men  TOjewiidem  quod  Graece  7*'a«ov.    Vul- 
go  lilud  riKtn  reddhur perfettum  &  fine  du- 
_  bio haec vocis fignificatio fimplexeft & notiffi- 
ma.    At  puto  coenam  rite,»  hoc  loco  notare 
J>olicMtum  wwguratioms  regrae,  quandoqui- 
dem  in  memoriam  ejus  rei  quotannis  paraba- 
tur  &   vox  tIa«®.  eum    fenfum  pari  vide- 
tur.     Vide  aliqua  hue  facientia  in  Thefauro 
Linguae  Graecae  H.  Stephani  ad  vocem  ri- 
*«©-  &   nKm.     Perfice  haec   vox    U^<i 
Ta3,   &  uti  Perfae  ac  Malaei  pronunciant, 
maximealio  uMantivo  praecedente  a  quo  re- 
gitur,  Tafte,  Thronum  Regium  notat,  atquc 
«a  Coena  TaBe ,  iH„„  mKn^ ,  er;£  Coena  V^ 
Sreowp,,  in  memoriam  collocati  in  folio  Re- 
gis Perficj.     Quod  pro  Tafc,  Mlegatur, 
vel  librariispoteftadfcribi,  vel  Perfis  ipfis  qui 
m  pronunciationevocum  frequenter  Fatha  ut 
Damn»,  id  eft,  A  ut  V,  vel  O pronunciant, 
u«  jama  CI.  Hydefuit  obfervatum,  in  Hil 

■Roushm  &  Rafchni  [onznt,    &   mox  «jS 
pro  ^«.     Coenam  illam  propterea  Hero- 
dotus 


DE  VET.  LltfG.  PE1S.  2f/  , 
Jotus  &  Heraclides  Cumanus. ,  citatus  Athe- 
naeo  /.  4. 6.  iingulari  emphafi  Regiam  0*m 
Avjtov  Seimov  &  S&invov ,  fieunhlw  xocKx^ov 
didaramemorant ,  non  quod  a  Rege  celebrare- 
tur,  tales  enim  erant  omnescoenae  totiusah- 
nir,  fed  quod  in  memoriam  creati  Regis  effet 
inftituta.  Ita  idem  dies  ijjugp*  'f&cmKiw , 
T?Dn  DV  dies  Regis  dicitur  Hebraeis ,  utiA-. 
thenaeuseamCw/w?»  ftgw  appellate  Hof.7.  5. 
IJD^D  DV  ,  diem   Regis  nojlri  ,    Chaldaeus 

transfert  p&Q  \)^V  VWl  $m    dien* 
quo  conftttuerunt  fuper  ft  Regemfuum,  necali- 
ter  Rafchi,  Kimchi,  &  Aben  Ezra  intellexe- 
runt.     Tale  fefttim  fuere,  riynitn*  Herodis 
Matth.-iq.  6.  quod  noil  pro  die  natali,  fed 
die  Regiaelnaugurationis  recipiendum  efle  te- 
ftemonuitei.  Heinfius.   Ita  enim  voce  j*vs~ 
*lm  eo  tempore  utebantur,  licet  ft udiofi  pu- 
ritatis  linguae  Graecae  ynttKu*   non  yvm* 
dicendum  autumarent.     Ita  Phrynichus,  qui 
fub  Commodo  vixit ,  in  Twin*.  Lubet  ex  Co- 
dice  Mifnico,  jivoda  Zara,  Up.*,  mfn.  ?. 
hoc  firmare ,  ubi  manifefto  yvwx  a  die  nata- 
li diftinguuntur.    'K'jr-w    jarwi    p* 

k'dw  on  owahm  «nw»o\  mftp 
nrvon  on  rrr?n  on  &wp  *$ 

Haec  funt  fefa  idololatrarum  y  Kaiendae ,  &*- 
tuwaliai  Quadragefmae  ( ita  vertendum  fufpi-* 
cor ,  quum  «fornix©-  longius  vtfeatur  pe- 

titum  3 


258      DISSERTATlo'VIII. 

titum,  licet  Judaei  hoc  malint)  o-diesytn- 
trim  Regum,  <r  dies  natalis  tr  dies  obitus  eo- 

VMn;,,SUmm0  fque   iure     Cl-  Pe™gerus 
*\OUj  vertit,  diem  Inaugurations.     Etpro- 
fedo  ilk  quae  de  moreCoenae  hujus  Regiae 
Herodotus  refert  conveniunt  cum  eo,  quem 
in  Coena  hac  Herodiana  obfervatum  legimus, 
lc  Herodem  juraffe  fe  filiae  daturum  quod- 
cunque  ab  ipfo  poftularet  ,  &  datum  ei ,  li- 
cet Herode  invito,  caput  Joannis.    Ita  Hero- 
dotus nefas  effe  fcribit  ,   eo  tempore  oranti 
quidpiam   denegarc  (  **,%„*,  „V  mfrn» 
J  *<P>  «Tummw  is?0«iX„fe  Kmu  v&tfrb*) 
&  Xetxem  mriuun  licet  annuifle  uxori  peten- 
«  ut  fibiuxor  Mafiftis  donaretur.     Quisnon 
videt  veftigia  hujus  ritus  Perfici  in  fa&o  Hc- 
rodis  ?   Antequam  huic  vocabulo  valedicam 
lubet  emendare  exHerodoto  Alexandrum  ab 
Alexandre  lib.  iv.  cap.  20.  Genial,  dier.  ita 
ienbentem.    Xerxes  vera  diem  ,  qua  rex  di- 
,   Siafiut  (non  nafalem  fuum,  ut  alii  eum  lo- 
cum Hemdoti  interpretantur.)  tanquam  im- 
perii natalem,  fmgulis  annis  infignem  celebra- 
.»«,   qua  diademate  ornatus  gau'dio  delibutus 
coenam  proceribus  dabat ,  cut  Titan  dixerew- 
men.     Refcr;be  Tutlan  pro  Titan.   Scaliger  • 
w*t«  Pcr&  ty,^     Animadv.  ad  itfeb. 
pag.260.  J 


DE   VET.  LING.  PERS.      2^9 
X    E    R    X    E    S. 

CLIV.  iNomen  Monarchae  illius  Perfici  |^v* 
celeberrimi  in  Scriptis  Graecomm.  Quod  vul- 
go  sitfw  Xerxes  fcribitur ,  quamlis  &  in  ve- 
tcribus  membranis  offenderim  Serxem  &  Xer- 
jfii»,uti'apud  Lucaniim/..i  1.V.67Z. 

tumidum  fitper  aequora  Xerfim 

ConflruqiffitVias  — —  t 
Et,  ut  quod  v<?rum  eft,  fateamur,  voxPer- 
fica  id  patitur  :  quandoqukienv  qj»  Perfa- 
rum  &  &  Hebraeorum  per  £Taepiffime ,  non 
Sch  vel  X,  Graeci  reddiderunt.  SicSampfera  * 
a  y*&£$ '  XamfchydSchamfchir,  Herodotus 
fcribit  lib.  vi.  %L&w  Perfis  iignificare  virum 
Martinm ,  bellatorem  ,  dffav.  Ita  quidem 
eft ,  fi  ad  genium  populo^um  Orientalium  pau- 
lum  attendants.     Perfice  hoc  nomen  fcribi- 


tur &L.v£  'm&  Xtr  Xa ,  uti  Artaxerxes 


»L^  Ardxir  xa,  vel  Ardshir  fcha  ,  ut  alii 
malunt  <ri  {j^  exprimere.  r^  Xir  una  vox 
(nam  meo  judicio  Xerxes  "nomen  e  duobus 
vocabulis  conflatum  eft  ,  &  aliquando  Xa  vel 
Xes  omitti  folet ,  uti  quum  Agathiae  Rex  Per- 
farum  'Aj tk^w  dicitur ,  id  eft  ^^  ^r~ 
defchir^  fine  voce  »L*i^  five  Xar  quaoi  ta- 
men  alii  vulgo  addiderunt  ,  fcribentes  -4r~ 
taxerxcs,iAdk,d~~£'  j*%P$  Ardefchirxa,) 

notat 


26o      DISSERTATIO    VIII. 

notat  Lac  (  at  hanc  fignificationem  rejicic 
quum  plane  non  conveniat  cum  *^@- ,  nee 
tisulus  rege  Perfarum  dignus  fit )  .&  Leonem. 
****  Xa ,  vox  altera ,  Regent  fonat.     Unde  pu- 
to ,  Xirxa ,  idem  efle  quod  Leo  Rex.     Atqui 
Leo,  dicetaliquis,  an  idem  eft  cum  ty'i©-; 
Xta  fane.     Amant  enim  Orientales  populi  re- 
ges  bellicofos  Leones  dkcte ;  uti  aftutos ,  vul- 
/>«,timidos  lepores,  &c.    Ita  Pharifaei  prere- 
nus  ferpentum,  Herodes  vulpes ,  &  ipfe  Clfri- 
itus  Leo  e  Juda.     Et  apud  profanos  Caligu- 
la Silanum  ovem  appellavit.    Dion.  I.  59.  Ti- 
rnon  Clean  them  arietem.  Laert.l.y.  vulgus 
tefte  Apulejo,  in  Metam.  decurionem  quendam 
praemorum  acritudineScorpionem.  Q.Fabius 
Maximus  ob  morum  manfuetudinem  didus 
eft  Ovicula  tefte  Plutarcho,  in  ejus  vita.     Ita 
ojUyJ  id  eft,  Leo,  didus  etiam  fuit  Impe- 
rator  tertius  decimus  ex  Dynaftia  Selzjukida- 
rum ,  &  alii.    Nuperus  Rex  nobiliffimae  Jnfu- 
lae  Selan  appellabatur  ^  «*i^  Rasja  I?™*, 
id eft,  Rex  Leo,  Singalaeis  aTMalacisj  quod 
ipfum  Xerxes  exprimit.     Et  quis  nefcit  apud 
Oraecos  &  Romanos  olim  plurimos  nomine 
Leonis,  Leontis  &  Leontidae  claruiflef  Ex 
Xirxa  autem  quam  facilis  fit  progreflus  ad  Xer- 
xes, qui  libet  perfpicit,  cum  pro  a,  «,ter- 
inmationem  ufitatam    Gracci   fubftituerunt 
(quod  &  III.  Scaliger  lib.  6.  de  mtnd.  temp. 

Pag> 


DE   VET.   LING.PERS.      2&I 

ag.  549.  odoratus  eft  5  fcribens  Artaxerxes 
Iridates ,  &c.  Perfice  in  a  >  non  es  termi- 
ari;  quod&  fine  neceffitate  fecifle  Graecos 
robabile ,  quum  Herodotus  fcribat  Perfas  plu- 
ima  vocabula  Perfica  in  S  ,  five  2#V  Dorum > 
ut  Sigma  Jonumterminari  .#K  1.  c^?.  159) 
1  pro  X*r ,  Xer ,  mutato  I  in  E.  Ipfe  Plato 
1  Cratylo  teftatur  vetuftiores  Atticos  I  nunc  in 
I  nunc  in  E  mutafle  ,  itaut  quae  prius /^l^ 
i&a  fit ,  pofterioribus  l/xi^i  .&  faiegfi  ftierit 
ronunciata.  Atque  eaedem  Graecae  voces 
lodo  per  I  modo  per  E  vel  H  leguntur.  Sic 
y,Sou;  Attice  vocari  t«V  Iv  £&)>£  Ifjpfct  tc- 
:is  eftHefychius.     Ita  v$i(>e0n?  &  vvJ^pe^Y, 

lidde  Graece  cKfimcSv»  dici ,  quod  Latine  Sci- 
io ,  4^Vr#v ,  quod  Pfitta ,  &c.  Quo  &  fa- 
it Euftathius  fcribens  «  &  >;  fere  ejufdem  pro- 
unciationis  effe,  ad  Odyjf.  A.  N^AeOj  cpaivijV 
isv  xoivo>y«  tw  Njj A« ,  j'facpfc  3  «.  Sic  BpsraW, 
I;  Britannia ,  %?£fc  pro  Idris ,  rlwv  pro'Gihon 
luvio&,  in  Infcriptione  apud  Reinef.  £^i^.  44. 

pro 

Gordianus  Galliae  Nnncius. 
Jbi  pro  I  fubftituitur  E  vel  H.     Erit  itaque 
faxes  idem  quod  j$r#4 ,  Rex  Leo.  Quid  au- 
cm  convenientius  nomen  Regi,  quern  for- 
illimum  effeoportebat,  quamLconis?  J-eo~ 


26z  DISSERTATIO  VlIL 
nis  certe  imagine  ipfi  ad  latus  adpofita  confpj 
ciebaturolim  in  Maufoleo  fuo  Rex,antiquifl] 
mus  AegyptiorumOfymanduas»  quicumfos 
tiffimus  eflet ,  fuarum  virtutum  encomium  ft 
ciffe  &  hoc  fymboioanimi  fui  habitum  fignifi 
cade  multis  vifus  eft,  uti  refert  DiodorusSi 
cuius»  Hifler.Li.c.^Z. 

Z   A    R    B    A. 

CLV.  Ffaltrae,  five  muliercs  ftffetyj^ 
quaeinconviviis  &  confortiis  ludentes  inftru- 
mentis  Muficis ,  alios  ad  hilaritatem  excitabant 
&  barbarae  exiftentes  nomine  linguae  ipfis  ver- 
naculae  Zarba  appcllabantur.  Suidas ,  &  exxa 
Phavorinus.    M*™?yoi.    Yatfpiaj.     'a*   j$  ^g- 

^W*  £*pG*.  Vir  claiiflimus,  Jofua Bar- 
nes ,  in  Notts  ad  Euripidem  quibus  egre^ie 
hunc  fcriptorem  ornayit,  part.  i.  pag.  342, 
in  Suida  legit  **$&  pro  frigC*.  Harum  tan- 
turn  numerum  habebat  Arbazacius,  (natione 
Armenius )  ut  nee  ipfe  nee  domeftici  eundem 
fcirent ,  tefte  eodem  Suida  ibidem  &  in  voce 
'Af e*£*x*©-.  Perfis  &  Arabibus  c-^lk  Ta- 
rabn  dicitur  de  eo  qui  prae  laetitia  exultat>  & 
V/^'  -dtraba  ,  exhilaravit  alium,  &  ab  ea  voce 
%/hp  eft  faemina  ,  quae  citharae  aut  fimilis 
inftrumenti  cantu  ad  tripudia  alios  moyet.  Non 

dw« 


( 


DE  VET.  LING.  PERS.  263 
dubito  quin  hinc  Tarba  vel  Zarba  fadum  fir. 
Affines  voces  funt ,  quibus  vulgo  iftiufmodi 
Pfaltriae  hodie  appellantur  ,  ^jLo^  Zanta- 
ray  &c  ^Lazvc^  Zamchara. 

Z    A    R.    £   T  -I    S. 

CLVI.  Diana  Perfice.  Hefychius  Zdgjj-?.  $.  CLVT. 
to>  «pTj^uir.  Tiiffffy,  Arabibus  Venus  Vj&^Zaretis., 
Z achr at  dicitur  >  &  Coptis  covgor,  Vulgo  ta- 
men  Perfae  j*l&\~*  motfenv  Venerem  vocant. 
Vide  Ledor  5  an  non  *£*£*  fit  idem  cum  Zah~ 
ray  Veneris  nomine  Perfico,  apud  Strabonem 
/.  16.  ubi  Parthum  fcribit  diripuifle  Templum 
nm$  'Ajts^m  J@*  t»  'Afyifd.  An  legendum  11SV  $ 
Alias  <x&p£  erit  !YV#K  5  lucus5  £ht&  %  quod 
nomen  etiam  datur  Templis  luco  carentibus  te~ 
fte  Strabone  /.  9.  Confer  quae  nos  fupraj?.i  z  1. 
de  Diana  &  Venere  Perika. 


Z    A    R   O   U    A    M. 

C  L  V 1 1.  SctfXtz'fA,.  Ita  Oromafdis  &  Sata-  §.  CLVIL 
me  patrem  a  Perfis  appellatum  t^adit  Theo-  Zaromm. 
dorus  Mopsveftenus  in  lib.  de  Magia  Perfiga 
Photio  citatusCod.81.  Vir  Do&iffimus  G. 
Gaulminus  in  not.  ad  Pfellum  de  Daemonibus 
pag.no.  hanc  vocem  effe  Arabicam  gJ#\/i 
ZarahoH  (lege  £&^ib)  Satorem^  &(%nyiv twv* 
R  2  T#y 


264      DISSERTATIO    VIII. 

twv  exiftirnat.  Ego  malo  vocabulis  Perficis 
Perficas  dare  origines.  Vjr  de  his  literis  o- 
ptinie  meritus  &  magnum  Philologiae  Orien- 
lis  ornamentum  ,  Thomas  Hyde  in  lib.  1. 
cap.  z.  de  relig.  veterum  Perfarumy  exiflimat 
Z&gxdfA,  natum  ex  nomine  ^jjn^  Zari- 
van  ,  quo  Abrahamum  Patriar'cham  intelle- 
xerunt  veteres  Perfae  3  quail  divitem  opum  di- 
cerent, 

ZEUS. 


CLVIII.      CLVIII.    Nomen  Jovis  apud  Graecos 
Zeus.         2etV  effe  Perficum   {j^j^   Zivas   ( ita  Jo- 
vem  Perfae  appellant)  monuit  in  Lexico  Per* 
ficoCl.Golius. 


Z    I   C    H. 

C  L I X.  Nomen  maximae  dignitatis  a- 
pud  Perfas  tefte  Menandro  Prote&ore.  Eft 
£>**£  Scheicby  Princeps,Dux,  Antilles. 

ZOROASTRES. 

CLX.  Addo  &  hoc  nomen,  licet  pro- 
pound cujus  fignificationem Veteres  non  tra- 
diderunt ,  ut  veram  fcriptionem  ejus  exhibeam, 
quae  iJ^Of^  Zerdafcht  eft,  (ad quod  Z«- 


D£   VET.  LING.    PER  S.       26f 

faijw  proxime  accedit,  quo  nomine  eum  ap- 
pellat  Theodoxetusfermone  9. ad  Graecos)cpiam- 
vis  &  c^-^o^^  Zaradusht  &  L^^sboS^  a 
Zaradhuft  &  adhuc  aliis  modis  fcribatur ,  qaos 
accuratiffime  ledori  fuo  exhibuit  in  Hifor» 
relig.  P  erf  fag.  300.  harum  literarum  ingens 
decus  &  magno  Linguarum  Orientalium  da- 
mno  nuper  orbi  ereptus  ac  mihi,  Thomas  Hy- 
de j  ad  cujus  Manes  hoc  r^<rQco'vf!tuamihi  ani- 
mus faepe  fuggerit, 

Ergons  Te  vidi  tantum ,  nee  avara  Relanda 
Tempt4S  amicitiae  fata  dedere  Tuae ! 
Dubium  ille  fe  haerere  fatetur  in  etymologia 
Zoroaftris  exhibenda ,  quae  certe  res  eft  intrica- 
tiffima.  CI.  Bochartus  /.  iv.  Phaleg.  c.  1.  ,il- 
lud  tranffert  per  Aftrorum  contemplatorera 
afQQfcdinv  ,  ex  Hebraeo  HW  contemplari , 
SiEjler,  fella.  At,  ut  verum  fatear  ,  talia 
p|o€<x'pSfl6^c  non  amo  5  &  vocis  caput  in  Ju- 
daea natum  efle ,  &  caudam  in  Perfia,  difficulter 
admitto.  Addequod  hae^  etymologia  veraefcri- 
ptionihujusvocabuli,  quam  fup'ra  exhibuimus, 
nulla  ratione  poflit  applicari.  CL Scaligeri  opi- 
nionem,  fcribentis  Zoroaftrem  efife  IDD^Hf  9 
6c  notare  oispojoifiv ,.  refutavit  modo  laudatus 
CI.  Hyde  /.<?.p.  307.  Ab  hoc  Zoroafire  mul- 
ti  inter  Scriptores  Graecos  &  Romanes  arcef- 
ftint  originem  Magorum  ,  qui  inter  Perfes, 
Parthos,  Badrios,  Chorafmios  3  Arios,  Sa- 
R  3 


cas, 


i66  diss.VIII.devet.ling.pers. 

cas,&  Medos  multofque  alios,  tefte  Luciano  j 
late  erant  difperfi  :  quo  nomine  (  x*  Mog  ) 
hodie  defignantur  omnes  ignicolae^  ideft,ve- 
teri  Perfarum  religioni  addidi ,  uti  quibufdam 
placet  5  uti  aliis  vero  ,  illorum  ignicolarum 
Sacer dotes.  Sed  CI.  Hyde  in  Eximio  volumi- 
ne  de  relig.  Vel.  Perf  Magos ,  (J^i*  9  no. 
men  antiquiffimiordinis  Sacerdotii  Perfici  fui£ 
fe  ante  Zoroaftrem  ( quern  fag.  49  5 .  magicae 
religionis  reformatorem  vocat )  exiftimat,  pag. 
364.  367.  Sic  utproprie  Magi  Sacerdotes  fue- 
rint :  quamvis  etiam ,  quia  plerumque  fcientia 
rerum  naturalium  fe  inftruebant ,  utmajoris  a- 
pud  vulgus  eflent  audoritatis,  Philofofbi  fint 
habiti:  unde  utiapud  alios,  ita  &  apudCle- 
mentern  Alexandrinum  Stromatum  1. 1 .  p.i  1 3  9 
cum  iis  jungnntur  aliarum  gentium  Philofo- 
phi ,  Indorum  Gymnofophiftae  &  Brachma- 
lies,  Chaldaei  Aflyriorum,  Samanaei  Badro- 
rum  (Haf^avuToi  B«x7p«v.  Erant  feda  quae- 
dam  (inter  gentes  Indicas,  quae  &  metempfy- 
chofin  credit ,  &  hodieque  *Ww  Somania 
appellator)  Gallorum  Druidae,  &c. 


IX.  DIS- 


' 


I  X. 

DISSERTATIO 

D    E 

ERSICIS 

V  O    C    A    B    U    L    I   S 

T  A  L  M  U  D  I  S. 


I  X. 

DISSER  T  A  T  I  O 

Z>    E 

PER  S   I  CI  S 

VO  C  A  BU  L 1 S 
T    A   L    M   U   D    I    S. 

Uum  primum  linguas  Orienta-  *  Ratio  in* 
les  &  antiquitates  facras  in  \x&cfiit*t'u 
Academia  docere  aggrefliis  fum  , 
orationem  habui  pro  lingua  Per- 
lica  ,  ejufque  ufum  non  folum 
in  illuftratione  Sacri  Codicis,  fed  Scriptorum 
Graecorum  &Latinorum ,  ipfiufque  Talmudis, 
qu  antum  temporis  ratio  ferebat ,  indicavi.  Pro- 
ximadiffertatio,  utopinor,  phiribusargumen- 
R  5  tis 


27°        DISSERTATIO  IX. 

£is  docuit  non  fruftra  a  me  didum  fuifle ,  Grae- 
cos  &  Latinos  fcriptorcs  magnam  lucem  a  kr- 
monePerficoaccipere,  &  hujus  prcfidiomul. 
,     ta  m  us  depravata  reftitui  pofie.     Nunc  ex  Tal- 
mudeexcerpraquaedam  vocabula  ordine  Alpha- 
bets producam,  quae  ant  Perfica  funt  aut  lucu- 
Jenter  ex  lingua  Perfica  iliuftrantur.  Nee  tamen 
rehgiofe  adeo  Talmudi  adhaerebimus ,  utnbn 
ahquando  adlibros  circa  eadem  vel  antiquiora 
tempora  conferiptos  tranfiliamus  j  nee  ilia,  quae 
Perfica  efle  dicimus,  ita  intelleda  volumus, 
ac  fi  nulli  populo  praeter  Perfas  eflent  ufi- 
«ata ,  quum  faepiffime  eadem  fint  Arabica ,  & 
Jlla  fit  harum  Jinguarum  affinitas,  ut  difficul- 
ty in  ejufmodi  argumento  ,  quale  hoc  eft,  e- 
yitan  iflud  queat  }   fie  ut  plura  Arabica  hifce 
irrepfennt ;  nulla  tamen ,  quod  fciam ,  nifi  Per- 
ils ,  vel  plus  vel  minus ,  ufitata..  Quamvis  au-  • 
tern  iar  magnum  vocum  numerum  haecferies 
cxhibeat,  cave  credas  omnia  Perfica ,  quae  Tal- 
niude  comprehenduntur,  a  nobis  efle  exhau- 
«a.      Multa  enim  funt  quae  aeque  apud  Da- 
melem  &  Ezram  ac  in  Talmude  leguntur  & 
confultoa  nobis  praeterita ,  ut  inter  ilia  Perfica, 
quae  ex  Daniele  &  Ezra  collegimus,  locum 
mveniant.     Plurima  quoque  fuperfunt,  quae 
diligentiam  aliorum  exercere  poterunt,  qui- 
bus  ut  nos  viam  faceremus ,  aliqua  faltem  a  no- 
bis coflcfla  &  adnotata  exhibuimus.  Ncc  eft  , 

quod 


]^n*^ 


DE  PERSICIS  TALMUDIS.       2J1 

quod  quis  miretur  tot  Perfica  fermoni  Judaeo- 
rum  permixta  fuiffe,  quum  illi  faepe  diuque 
Perfarum  imperio  fubjedi  vidorum  linguas  ad- 
difcere  &  potuerint  &  debuerint :  &  fermonis 
Hebraei  ufum  &  puritatem  amittentes  coa&i 
fuerint  y  ut  has  &  illas  res  clarius  exprimerent» 
peregrinas  voces  Graecas ,  Latinas ,  Arabicas» 
atque  ita  &  Perficas  (licet  ex  fermone Hebraeo 
primum  ortas  $  quam  originem  lapfus  tempo- 
rum  occultavit)  adfcifcere.  Multas  ex"  hifce 
jam  notarunt  Perficas  effe  R.  Nathan  in  Lexi- 
co  quod  "|11P  Aruch  appellavit ,  &  alii  in- 
ter Judaeos ,  in  gloffis  ad  Talmud ,  aliofque  li- 
Bros  antiquiffimos  :  multas  tamen  praetermi- 
ferunt,  dequarum  fignificatione  &  origine  ipfi 
inter  fe  non  conveniunt ,  uti  fpecimina  edo- 
cebunt. 

Tondusy  gravitas.  Idem  Perfis  eft,  0,/>j 
|D1 ,  unde  haec  vox ,  praepofito  & ,  quod  fex- 
centics  abfque  neceffitate  fecerunt  Chaldaei ,  & 
1  in  3,  literam  cjufdem  organi ,  mutato ,  vi- 
detur  effe  nata. 

Lingua  Perfica  notat  BT$?8>  Ugatos^  uti 
videre  eft  in  Arucb,  Scribitur  &  'JAH3HI  & 

all- 


Jit 


$.IL 


27z       BISSERTATIO   IX. 

alitor  :  adeo  incerta  eft  hujus  vocis  knptW. 
1  eriica  lingua  facem  pracferet  Judaeis  incaligi- 
jeoberrantibus.  ^^«.^^ 
lerfisfigmficat.     Praepone  K,  qU0d  faepe 
in  vocibus  barbaris  Chaidaei  fecerunt ,  &  vide- 
os verae  proximam  efle  fcriptionem  VUVUK 
j™4hanC  «ymologiam  meam  ,   quod  & 
N/'JnS    pro  nuncio  in   Talmude   occurrat, 
quae  .pfiffima  vox  Perfica  eft.  Sic ,  quum  non- 
nuliis  in  Iocis  eadem  vox  corrupta  legeretur 
m  al"s  integra,  duas  inde  voces  Rabbini  cu- 
derunt. 


f.rn. 


f.  IV. 


proa 

Pondera.  Legitur  in  Gemara  \  Bava  Ba- 
thra,  fol.zq.  qui  locus  laudatur  abR.  Natha- 
lie in  Lexico,  quod  Aruch  appellavit.  Si  Per- 
iicum  fit,  ut  quidam  volunt,  videtur  conve- 
ne cum  nqtiflima  voce  ^  Bar,  ameonus 
quodyis  Scpondusnout. 

Eduiii  genus  quod  ex  farina ,  melle  &  oleo 
conftat ,  &  quo  vefci  dicuntur  Perfae.  Vide  lo- 
ca  e  Talmude  citata  in  Aruch  adhanc  vocem, 
&  vocabulum  pn.  Perfice  ^)  Abraz. 
notat  ilia  quae  cibo  immifceri  folent ,  vel  fpe- 
oatim  aromata,  m8cokra.     Voxaffinis  ^ 

Eber, 


DE  PERSICIS  TALMUDIS.  2/J 
Iber  ^conditum  fignificat.  Anhaec  aliquidad 
ocabulum  "pTUfc  conferant ,  Tu ,  Lcdor, 
ibitraberis.    Vide  &  fupra  ad  vocem  'Agvp- 

T*W>   p#g*  IO4. 

P  annum ,  com*»  &  operculum  ex  lis  para-     $.  V, 
urn  aliquando  notat  in  Talmude.     Videtur 

»fle  Perficum  Vv-  Bertfa  '  PraePofito  N' 
Hoc  nomine  pannum  defignant  Perfae.  Con- 
fer Graecum  j3v'f0#. 


PTOK 

Carnes  crudae  5  «0«  C0<$&  vel  ajfatae.  In 
Gem.    Pefachim  fol.  41.     «3    'Dl    ftSi 
EW3K  'KD13  nD«lD  Cuif  mile  eft  Jtt? 
(quod  Exod.  11.  9.  legitur,  & crudurn  tranf- 
fertur)    <?*   ^ad   P<?rpi£  appellant  DTO&. 
Atqui  Perfae  carnem  »0»  wtf 410  fuo  fermone 
dicunt  kJf-T^  **  Na  borjan ,  i.  e.  non  affa- 
tum,  vel  codum,  crudum.     Ni  fallor ,  fcri- 
bere  voluerunt  ,    aut  fcripferunt  Gemariftac 
□TlDM  ,    unius  literae    Nun  adje&ione; 
quod  optimum  fenfum  park' ,  &  melius  illu- 
ftrat  a»  KJ  Biblicura ,  fi  Nun  praeponas.   Sc. 
quid  eft  tf  J  ?  Non  codum ;  quod  Perfae  ^ 
ii/i-ty*    Na  borjari  dicunt.    Quorfum  enim 
nifi  obliterarum  coaYcnicntiam  quandam  lin- 
gua 


f.  VI 


274         BISSERTATIO   IX. 

gua  Perfica  potius  ufi  fuiiTent,  ut  noncoBun 
iignificarcnt,  quodaliis  linguis  notioribus  & 
ipfo  Hebraea  fieri  poterat  ?  Caetei  um  to  M 
■  Biblicum  videcur  die  Arabicum  ^  ^ro  o"«. 
<^>  quod  a  Cl.Bocharto  &  Spencero  jam  eft 
obfervatum. 

mm 

5.  VI I.  In  Talmude  invenio  eo  fenfu ,  ut  Achat* 
meniam,  i.e.Perfiam,  fvSNc,  notare  videatur. 
Verba  hacc  funtin  Gemara  Sanbedrin^  cap  2 

ridift  Jmvr  p«o  imfrft  7jida  taw 
«ipa*o  «lis  "mi  wwjip  runs  TKmj 

KD3>n  Corpus  (  Adami  fc.)'  pctitum  fuit  e 
Babylonia  5  £*/?«*  *  ^rra  Ifraelitica  ,  reliqua 
ex  ceteris  terris.  Pudenda  vero  ejus  ,  4/>  i?. 
Achayftmt  ex  Akr&  ^DJX  Agmae^  i.  e.  ut 
conjicio  5  urbe  di&a  Acra  Acbaemeniorum , 
^DJMenirr^  ^^rsc,  P^rp/notat,  ab  eadem 
voce  dictos  a  Latinis  Acbaemenios^  aGraecis 
'A^aif^iJa*.  Fukautem  uk^l  quaedarnurbs 
in  Perfia  ultra  Tigrim  fita.  R.  Salomon  in 
Gloffadicit  miH7  JOpK,  quod  &  JOKf 
dicitur,  locum  profnndum  effe  in  Babylone; 
quod  ex  lingua  Arabica  haufit,  in  qua  Jic 
fundnm  rei  notau 


*Y)1 


S>E  PERSICIS  TALMUDIS*      2J§ 

mym  \ 

TraefeSius  flabulo.    Videtur  legendum  per   $.  VIII. 
n»  tminK:  nam  -  fjf^  "WW  notat  fa* 
hulum  Perfice ,  unde  addita  tei^ninatione  haec 
vox  nata  eft.    Vide  infra  vocem  NG9'£nipK  s 
ubi  fcribitur  HpX. 

^4«pr.  Vox  Arabkaeft  ^,  ?1&i  quae     $jx 
&  </ J  "*  abje&o  Eiif  pronunciatur :  fed  & 
Perfae  ea  utuntur. 

Inhium.  Eft  &  haec  vox  Arabica  <Jj} ,  ^K5     §.  X. 
fed  &  Perfis  frequentiffime  in  iifu  ,    eodem 
fenfu :  undequidam  nomen  Dei,  iit ,  ducunt. 

Perfis  funt   IfM!    rO*??D   W,   qui     jtXL 
Principis  opus  factum ,  tefte  Nathane  in  Aruch. 
"D  J~=>  Car  terminatio  Perfica  eft ,  fateor; 
&J&  Am  Arabibus  &  Perfis  auxllium  notat ? 
&  c^ij'  {KIN  Perfis  manddttm ,  jurisdiftio.  * 

THDW 
Smragdus.  Vulgo  3  addunt ,    fcribunt-  $,  XIL 


'AL 


2j6       DISSERTATIO   IX. 

que  13107  ^  quod  ad  Graecam  ,  Latinamquc 
pronuntiationem  magis  accedit  :  Sed  Perfica 
vox  O^Js  "HID?  etiam  fine  }  fcribitur, 
unde  praepofito  &  fit    TWDfN. 

*  XIII.  -Nomen  plfcis  mundi  in  Cholin  cap.  3 .  in  fi- 
ne Gemarae  memorati  foL  66.  &  cap.  2 .  Gem. 
Abodaz.arafol.jp.  ubi  &  DJlpK  &  D315N 
pifcium  nominaoccurrunt.Forte  haec  tria  non- 
rufi  unum  pifcem  notant  Thynnum  ,  unde 
DWH.  Rafchi  ait  effc  Perficum,  at  ego  hoc 
velo  faepe  ignorantiam  fuam  tegere  Interpretes 
arbitror,  ea,  quae  non  intelligunt  ,  Perfica 
eflepronunciantes,ne  nihil  dicant.O->  Ton  P^r- 
fis  Thymus  eft,  at  DJ1BK  affinius  eft  Grae- 
co  ®m@*% 

*  ^y.  In  Gem.  Cetuvot  cap.  5.  occurrit,  necadeo 
certum  eft  quid  fignificet.  Nomen  dignitatis 
efle  videtur.  Rafchi  explicat  per  Gallicum 
Senechal. 

J.XV.  Explicaturin  Aruchper  £3#D  p**»».  Non 
dubito  quin  duae  ultimae  literae  tranfponen- 
daefint,  Sclegendum  T\lyft.  Perfisenimhoc 

ipfum 


Bar 


DE  PERSICIS  TALMUDIS.      277 

lpfum  '(£{&]  yiltt ,  &  inferto  Jod ,  uti  ma- 
treledionis,  ilTH  parum ,  padum  fignificat. 

Sigmficat  ^DJl  p7V  ty  miDOn  /ra*.   J.  XVI. 

p*/&««»  w^^  &^<? ,  tns  p&y^D  [rfjww 

"U  "pODl  |DX  nam  menfa  Perftce  Actum 
appellator  ,  Cr  -R**  Gar.  Ita  fcribit  R.  Na- 
than in  Lexico  Arneh.  Legitur  ea  vox  in  Tal- 
mudico  Tradatu  Mocd  Katon,  ut  ibidem  nota- 
pr.  Menfa  Periice  &>j£»  Chouln,  unde  & 
praepofito  fadum  jD&,  utiexc^j^  JIHX  ex 

^«3  ihtf  3  &c.  fadum  credimus.  ^™5  6^  *d~ 
ditum  huic  &  aliis  nominibus  munus  vel  nego- 
tuim  eo  peitinens  notat ,  uti  vox  non  mukum 

abfimilis  j£=dJS^p*.  Coqms  y  praefetlor  >  in- 
hviBor  ,  ita  L-*^>-  fliufyca  i^£=>\--*.:>  Mu{i- 
ms  3  u^J^  &cm  j.G=z>\{pjsK>  qui  acus  confi- 
W;i  &c,  Fallitur  itaque  R.  Nathan,  qui  "U 
Regem  intefpr-etatur.  Etmale  a  quibufdam  ea 
vox,  per  3 ,  fcribitur  "U J13tt. 


D>rrsD3K- 

Pifcis  nomen,  quod  in  Cholin  &  alibi  le- 
gitur.   Videtur  effe  vox  Graeca  %($hxa  ,  quae 
&  1/$©-  &  <nc/<p©* ,  uti  notatum  eft  ab  Ca- 
faubono  ad  Athenaeum  1. 1 1 1 .  c%  8.  qui  ab  £/ 
S 


«XVII. 


278      bissertatio  IX. 

4©"  ( &  hoc  convert  curoPerfico  &  Arabic* 
H^  enfts )  ita  didus ,  quo  Ovidius  in  Ha 
lieuticis  alludifc ,  quae  primus  ex  MSto  edidi 
Aldus,  at  quorumdefedum  inmultis  fuppk 
vit  Columna,in  Commentar.  ad  Enniump.i  j  3  „ 

Ac  durus  Xiphias,  i£lu  nan  mitior  en  [is. 
Inferto  J")  ,  quod  in  &  Mithra,  dadylus, 
sfro  y  Ji'u  ,  &c.  fadurn  eft»  Pifcis  quiden 
Perficus  ,  at  non  hoq  ejus  nomen  ,  fe< 
^^L^o  /.^^eft,  qmfi  gladium  pifcem  di 
cas.  Itzli  pefee  fpada  appellant ,  Malaei  ^j 
£<A-*  ^j^  P*yvrarg  9  id  eft ,  pifcem  five  ha 
jam  (  inde  enim  Belgicum  een  Haoy  )  gla 


diurn,  & 


Balingkor.   Frequens  ill< 


eft  in  finu  Perfico.  «Graecorumreddiderun 
Talmudiei,  ut  *poterant ,  per  litteras  D3N 
Confer  quae  nos  ad  vocem  Achafyeros  fcri- 
bemu&. 

*XVJII.  Ita  appellator ,  qui  curam  clavium  habebat, 
eubieularius.  Nomen  dignitatis  fatisnotae  ex 
Talmude.  Videtur  efle  Perficum  <y*\i===>  yrf 
Emir  calid  ,praefeBm >  clavi.  Ultima  Ktera  tol« 
•  litur ,  uti  alias  faepe  fit  \  &  prima  a  voce  HON 
nonnunquam  ablataeft,  quae  cum  i/^)idem 
fcnat,  ^  Confer  quae  de  voce  Chartummim  ob- 
icryabimus  7  ubi  etiam  talis  apocope. 


2>EPERSICIS  TALMUDIS.       2/^    -      / 

^/to.  Ita  cxplicat  Baal  Aruch  ,  &oppo-  J.XIX 
litufTf  "]YT1D  ,  rt/jw.-  Arabibus  &  Perfis 
:a  voxhocfenfu  in  ufu  eft  'j**>\  T13D&, 
pzefiavum  aliquando  notat ,  (  unde  noftrum 
Saffrnan  pro  Croco  )  -aliquando  pallidum  , 
k  (quod  in  Arabica  lingua  non  inftequcns 
>ffe  pluribus  exemplis  docuit ,  ingens  quon- 
iam  lumen  Angliae  &  ornamentum  5Ed.  Po- 
rockius  in  Notis  Mifcell.ad  Portam  Mofis, 
raphe  fccundo )  oppofitum  ejus ,  nigrum. 

Scribkur  &  *hH£>  V  exponiturque  rede  $-xx« 
per  "VtfK  cingulum.  Eft  Perficum  o^  *tt3 
unguium.  ®  praeponi  &  1  pro  aliis  vocalibus 
infer!  a  Talmudicis,  vel  haec  una  Differtatio 
ibunde  demonftrat.  Nee  forte  alio  pertinet 
«njfl,  obftragulum y,  Superior  calcei  pars, 
quae  pedes  vincit  r  &  foleam  cum  iis  conjun- 
git:  quae  etiam,  Aleph  praepofito ,  $A||p 
fcribitur,  uti  &  vpx  quae  ab  hifce  duabus  non 
mukumrecedit  jlSK,  yxoAcicer9pipm9m- 
terpretantur,  &  Arabica  <>>  \0  eft,  quo 
nomine  illae  baccae  toto  Oriente  celebres  ve- 
niunt,  quae  dceris  formanS  habent ,  &  nobis 
Coffyboown  appdlamur ,  e  quibus  toftis  &  con- 


28o  DISSERTATIO  IX. 
tufis  potus  *j§  Cahve  ,  five  Cafe  paratu 
quern  a  ieo  depereunt  populi  orientales , 
inter  eos  vulgare  proverbium  fit/  unum  p< 
culum  Caffe  ,  &  imam  fiftulam  Tabaci  ei 
integrum  convivium.  Conjungunt  enim  ha 
duo :  &  quo  pretio  Caffe  apud  ipfos  fit  fii 
ufu  Tabaci  >  ex  hoc  proverbio  Perfico  intellig 

Cafe  fine  Tabaco  eft  uii  cibus  fine  [ale.  V 
rum  a  Tabaci  ufu  religiofiores  abftinent ,  h< 
dido  Mohammedis  permoti,  quod  literarui 
Orientalium  magno  promotori ,  Henrico  S 
kio5*debeo,  qui  fe  illud  Liburnia  Mohamrm 
de  quodam  Ibn  Saleh,  juvene  Arabe,  aud 
yiflc  ad  me  (dumin  Italia  erat)   perfcripi 

DixirLegatusDei  f.q.fp.&c.  Bunt  mri» 
JSWl ,  in  diebus  ultimis ,  homines  qui  fie  di 
cent  Mufiulmannos  (vere  $  deles  )  nee  tamen  t 
rum  Mufiulmanni%  &  UliMbem  hcrbam,  cu 
nomen  exit  Tabacnm* 


H&SWp* 


DE  PERSICIS  TALMUpIS.      28l 

Fraefepe,  locus  ubi  jumentis  pabulum  datur.   $.  xxi. 
tdem  Perils  ^j^  9  undc  *V)pX. 

Mufcus  arhorum,  five  lanugo,  uti  palma-  $,xxiL 
Mm,  Perfice  idem  s^S  HJ2f^  (quod  expli- 
:atur  in  Lexicis  orientalibus  per  Arabicum 
^jzcssi-})  ^-  &  Turcicum  ^J  j~>& 
^=2.«,^)  unde  videmus  3  efle  mutatum  in 
|  procliyi  errore,  &  fcribendum  K3¥K« 

tipviov ,  7|>J>$##  e.  3 ,  v.  8.  Nomen  fpiritus  ma- 
i.  Alii  jam  obfervarunt  ab  Perfico  u^j-*^ 
■entare  derivatam  efle  haric  vocem,  fie  ut 
Fentatorem  indicct, 

Malum  citreum.  Perficum  eft  gy3l  Otroy ,  5.  XXI\ra 
}uod  jam  in  Lexico  fuo  Arabico    CI.  Go* 
lius  obfervavit. 


Agtr ,  rw ,  &c.  Videtur  efle  Perficum  pr$r\ 

s  3  a«3 


.XXV" 


282       DISSERTATIO   IX. 

3&3  quod  hortos  &  loca  amoena  vinels  a] 
ve  arboribus  confita  fignificat. 

§.  XXVI.  Optimum  &  laudatiffimum  notat  ,4E8tque  1 
fenfu  de  vino  dicitur  in  Gem.  Avoda  Zar^ 
i.fol.i 0. Baal  Aruch  ait  tefle  Perfieum.  F 
^e-  <£</>*"-*  ^r,r>  Uuddtum^frAcfians  Perfice  < 

£.  XXVII.  Ita  lo  Talraude  &  Aruch  fcribitur  ,  e 
plicaturque  per  CD'Jp  %*  D^tlb  Jiort< 
ex  arwdinibus  confeBam.  Atqui  eadem  Perf 
^(A>^  '^^  dicitur ,  unde  Arabes  hauferu 
fiium  g^U  &Hp^»  Quare  &  in  T 
mm®  alibi  pro  jna  legendumeftsniD 

$.XXVIII.      /fort»/.  Nihil  certius  quam  hanc  cfleipf 
fiffimam  vocem  Perfcam  ^Lw  Boflan ,  k 

tttS. 


jJTO 


5.  XXIX. 


Tentorium  ?   locus  ubi  res  quaedam  rep< 

,  nuntur.    Eft  Perficum  eul^L>   Barcham 

quod  candem  fignificationem  habet.    Affin 

eft  &  vox  n*0T8O,  quae  &  ipfa  tentoriui 

notat/ 


^EPERSICIS  TALMUDIS.       283 

W3 

'AffkoU^  nmt*n  mH  '■ »  Aracti.  Perfi-  J.XXX: 
cum  e(Te  fuadet  tcrminatio  13  %  Pedis  ^^^qui 
AgricoUm  1X*0  i/^(/y*  dicunt.  113  pro, 
13  uti  in  voce  1 3113 ,  qiiam  vide  &  KB*?pl3 
ex  bacnliis. 


■W3 
Vide  infra  ad  vecem  jOJ^ 

V3 


S«XXXI, 


Varie  transfertur'  a  Judaeis.    Eft  Perficum  J.XXXIL 
tPjk  ")V?3  cryflallus,  vel,  -utalii,  berjllm  , 
per  metathefm  L  &  R, 

Suptlkx  Unea  O*  Unea,  maxime  quae  ad  j.xXXIll 
veftitum  &  Iedos  pertinet,    Ita  explicat  CL 
Buxtorfius.  Pedis  [/^i  Pifar  $  notat  UBwm% 

firatum'. 

Laud***,   nS^D    interprets  1L  Nat-  $.  XXXIV.- 
Ban  in  ^rack     Utitur  eo  113^  Sapot  Rcx 
Perfarum  cap.  xx.  GVw?.  Sanhedrin   jin^DK 

s.4  OT1D 


284         BISSERTATIO 

^  n«l  MpiaNWO  AjitisMeQiamvent* 
rum  infidentem  A  [mo ;  eflamem  mihi  equusprae- 
jians  yCjuem  mittam.  Ita  interpreter.  Vide  quae 
niox  ad  vocem  IfH  monebo.  Vel  eadem  vox 
eft  cum  praecedente  '^L>  Barsy  prae/law, 
vel  £j y  Perch ■  generofus ,  »$tf#.w  Ultimam 
tamen  praeferrern :  quamvis  prior  melius  ex- 
primat™  i13B?D  Rabbi  Nathanis. 


Baal  Aruch  cxponit  per  pB%  .Stow».  Eft 
Perficum  0%*.  p^y  cjuod  faccum  no- 
tat.  &  quidetn'majorem,  in  quo  frumentum 
&  limilia  eonduntur. 


§,XXXVI       Color.   Perfice  ^j^  pj,   quamvis  hie 
Vav  lit  quiefcens. 


fA 

§.  xxxv  11.  7#T*  np&j  ©-  />tfw  abundam  ,  faxofa. 
Perfice  idem  fonat  (Jtj^*^*  tJnYlJJ': 
unde  natam  efle  hanc  vocem  fufpicor. 

f.  xxxv  1 1 1  Pants furfuraceus.  Eft  fndubie  vox  Perfica 
St— — *^>  CW^r,  quae  idem  fignificat. 


DE  PERSICIS  TALMUDIS. 

JTlBM     . 

TraefeBus.   Idem  Perfice  S\ 
xta  quam  vocem  fcribi  debuiflet  *^l£3D 


Liber  Perfis  ,  uti  Talmudiftae  teftantur  in    §.xi* 
ink.  Gem.  Cap.  z.   Avoda  Zara.    JCfl   ~>0X 
lOl  *OSD*?  Wfcni)  n»p  jNDD  Dixit  Rab- 

ba  :   Quomodo  Perfae  appellant  librum  ?  I?tf- 
bir.    Hinc  putant  Urbem  Debir  Jud.  i.  II. 
appeilari  13D  ^pp^;  quia  .1BD  &  T31 
idem  fbnant.    Vel  innuunt  vocem  Perficam 
^id,  Defter ,  pro  quo  legerunt  l/-a?o  £te- 
]£}•:  pundis  diacriticis  male  colloeatis  infra  vo- 
cem ,  quae  fupra  poni  debebant  (  Defter  enim 
Jignificat  Librum ,   &  fpeciatim  ,  librum  ra- 
tionum ,  Be  'fiqUfUv  ?  membranam  cut  inferi- 
bhur  j  de  qua  confer  quae  CL  Mabillonius  ha-* 
bet,  de  re  diplomdtica  pdg.  33.)  velambigui- 
tate  vpcis  &H3D  decepti  ,   quae  pro  diverfi- 
tate  pundorum  quibus  infignitur  ,    aut  fcri* 
ptorem  aut  librum    notat ,   vocem  Perficam 
S*>o  Debir  \    Scnba  (  qua  Interpres  Penta- 
tateuchi  Perficus  pro  Hebraeo  1310  fcriba  u- 
titur  ,    addito    lJ  >    quod   &  abeffe    poteft 
lS /*>o)  innuunt.  Rede itaque dicere  poflunt, 
T31  vfM  idem  efle  quod  X13D   Scriba , 
S  5  :  non 


l86       ©ISSEkTATlO  IX. 

non  quod  frOSD,  liber.  Et  a  libro  tarnen 
Urbi  Keriath  Sepher  nomen  eft.  Chaldaeus' 
interpres  reddk  1JDD  fiNHD  per  31H  DKHp 
Urbem.  'Af^aw,  uti  ego  exiftimo  ;  id  eft., 
ArchivoYum^bik^did,  publica  aut  multa  vetu- 
ftatis  monumentadefcripta  aflervarentur  5  quod 
ipfum  de  hac  Urbe  Judaei  tradunt.  Quod  enim 
CI.  Buxcorfius  in  Lexico  $ZJhto  fi&^p  trans.- 
fert  per  civiutemPrincipum ,  minus  cum  no- 
mine Hebraeo  13D  flKHp,  &  traditionibus 
Judaeorum  convcnit.  CI.  Schikardus  OIK  ab 
Arabico  &  Perfico  '0</$r>  Taarich  ,  Chro- 
fiicofi>  Annates  ^  den  vat  in  Prooem.  ad  Taa- 
rich  Ragum  Perftae  pag.  21.  At  mjhi  magis 
arridet  dedu&io  ejus  vocahuli  e  Graeco  2£- 
X**ov)  q«od  eft  5  interprete  Suida ,  ^p^vAa- 
"X/ov,  £v}«  0/  ^fAo<not^c6^7cci  '&?rixeiVTcy  ,  un- 
de  Latinum  Archinm^  quo  Vopifcus  inTa- 
mi  vita  utitut. 


§  XLI.  »  *P^  terminatio  fufpicionem  injicit  vocis 
Perficae.  Judaei  explicant  per  praefiBumcur- 
forum  vel  tabellariorum.  Perfis  ^j^  "OKI 
pratfetftis  quivis,  gubernator. 


f .  XLII. 


Et  MWH,-  fuggejlum^ 


locus  clevatus. 
Per- 


h 


DE   PBRSICIS  TALMUDIS.       28/ 
Perficc  &  Arabice  idem  <^-^= j  Docdn. 


Eft  Perficum  ^o  in  Margarita.  Legitur  &  5.  XLIIL 
cadcm  vox,  fed  11  IVfcripta,  in  defcri- 
ptione  palatii  Regis  Perfarutn,  Ejlber.  1.6. 

Faeces,  awarca.  VcvRce  item  -0|/><>  *WV*,3:^' 

ari 

Platarws.   Ita&Perfae  c-^c>  &  ^o />/*■   S.XLV. 
f$&  vocant,  quae  frequentiffima  arbor  eft 
in  Perfia. 

pin 

Janitor.   Nihil  certius  quara  vocem  hanc  $.  XLVI. 
efle  ipfiffimam  P^rficam  ^l^ojSDll,  quae 
eandem  fignificationem  habet. 

jtm 

Nummus  Perficus.   Ita  eft.    Vox  formata  $.  XLVir. 
videtur  ex  Aap^JGraecorum.    Appellaban- 
tur  vulgo  Ax?etxQ<  swrfyw  ,   quod  ab  Dario 
primum  cuff  effent.  Vide  Scriptoresrei  num* 
mariae  Graecae. 


288       DISSER  TATIO   IX. 
KMTT 

|.  XLVIII.  Cinnamomum.  Perfae  idem  vocant  G^^p 
vcl  diftin&is  vocibus  c>**o  ^o  TV  l^l. 
^o  notat  omrie  quodoblongum  &ligneum 
eft»  Aliquandovocem  0~**6  praeponunt,  Cin- 
namomum appeJIantes  p-^J^^.  G-mo  ni- 
hil aliud  innuit  ,  quam  «S^*# ,  regionem :  ita 
w  (J^^o  J*y  *yy  -^n  &  JYtl*¥  idem 
fit  ac  dicas ,.  odoratos&  oblongos  cortices  Si- 
nenfes. 


wren 

I.XLIX.        Hoc  nomine  mulierem  menftmatam  Perfae 
appellant.  InGemara,  jivoda  Zara^  cap.i. 

tmst  np  moa  vn  n  7ok,  ( quos  di- 

xerat  paulo  ante  Rabba  appellare  &1BD  Be* 
hit )  Him  1  mfi  I?w*  jj.  ^ ;  ?«0M0^ 
vocant  Perfae  faeminam' menftruatam  >  Difta* 
na.  Alii  fcribunt  WTO'*!.  Vulgo  derivant  ex 
Graeco  3vwv@*:  At  eft  vocabulum  pure  Perfi- 
cum  Lsbu^o  Diftana^  i.  e.  mulicr  menjtruata. 

f.  L.  Mille  notat  Ferfice.   Ita  Baal  Aruch  citat 

verba  Gemarae  ex  cap.  x  i .  Sanhedrin  foL  i  oo. 
ubi  Regem  Perfarum  Saporem  ita  alloquitur 
Samuel  Mllim  n«3  •prVN,  id  eft,  uti 
ego  transferor  EJtne  Tibi  afims  mille  qualita- 

turn? 


D£  PERSICIS  TALMUDIS.       289 
turn?  Nam  plane  haec  Perfica  font  "MO  yfci 
Char  j  Jifinus)  ^j&  Haz,ar,  mille  &  &jz». 
^«^qualitas,  virtus,  &c.  Et  quid  conveniens 
tiusquam  PerficeSamuelem.loquiad  Saporem 
Regem  Perfarum?   Petit  ergo  Samuel,  quum 
Rex  dixiflet  fibi  cflc    Hpl3  «'DID   equum 
eximium  (nam&  hoc  J1X3  Perficum  £y^> 
Barsj   eft ,    laudatum ,  vide  vocem  Kpl3  ) 
nritti  potius  obviam  Mediae  afinum,  fed  prae- 
ftantem,   &  multis  bonis*  qtialitatibus  inftru- 
&um,  quia  Zach.9.9.  Meffias  infidens  all- 
no  defcribitur.    Judaei  Interprets  hie  xaecu- 
tiunt.  R.Nathan  ait  niDrV?  plj3BT  DlpD  «P 
1X3  ^  /arw»  y  in  quo  ajinum  appellant  *")SO. 
Alii  fubodorati  funt  voces  has  effe  Perficas  o- 
mnes  excepta  HIM ,  qua  colorem  notant  Rab- 
bini.     Sedego  malo  hoc  HIM  quoqueePer- 
fia  arceflere.   Vix  enim  videtur  adeo  infanum 
hujus  Samuelis  votum  fuiffe  ut  peteret  afinura 
mille  colorum.    Quorfum  hoc?  &  quomodo 
iperari  poterat  ?    At  quod  eximium  petat  afr- 
num ,  ratio  fuadet ,  quum  Mediae  deberet  in- 
fervire.  Atque  ita  illud  Np"D' N'DIDnon  de- 
bet verti  per  equum  balii  colons  ,   vel  ful- 
gentis.     Nam  minus  id  eo  loco  convenit ;  qua- 
re  CI,  Coccejus  id  halium  equum  potius  verten- 
dum  cenfuit ,  quod  id  celerem  quoque  figni- 
ficet ;   notatque  incertam  ejus  vocis  fcriptio- 
nem  9  fie  ut  Hp^2  &  r)P!3  quoque  fcri- 

bate» 


29°       BISSERTATIO   IX. 

batur,     At  Judaei  voces  hafce  non  intelle&as 
mire  corruperunt  ut  aliquem  inde  fenfnm  ell- 
cerent.    Quare  locus  Talmudis  a  nobis  citatus 
longe  aliter  legitur  in  editionibus  hodiernis  , 
quam  in  Aruch.     Ego  autem  vel  ob  folarn 
hanc  rationem ,  quod  multa  nobis  incorrupta 
&  intemerata  loca  Talmudis  refervavetit ,  mat 
gni.  faciendum  id  Lexicon  autumo ,    quod 
Thefaurum  Antiquitatum  Talmudicarum  ve* 
re  dixeris.     Ut  fidem  ditftis  meisfaciam  ,  en 
tibi  ledor  ,    ea  verba*  utihodie  in  Taimu- 
de  leguntur  U11J  -pm  %%  *fi  $k  ,    quae 
ex  mente  Rabbinorum  ita  vertenda  funt >  uri 
ea  vertitCl.  Goccejus,  in  Sanbedrin,  *?.  128. 
Ejine  tibi  equus  centuplici  colore  varius  $'{  Eo- 
dem  modo  &  Genebrardus  in  Colleii.  de  Chri- 
fto\fag.  76.  Nam  "13 ,  filmm ,  pullum ,  pro- 
equi  pullo  accipiendum  .  docent  &  ivn  cen- 
tum fignificare  Perfice.    Hodie  0^0  Zad  cen- 
tum Perfis  notat  5    nee  puto   unquam  11 VPI 
Perficum  fuiffe  ,  fed  ex  HT\  mille,  quae  ve- 
ra, ut  vidimus,  fcriptio  eft  ,  ab  Judaeis  lin- 
guae Perficae  ignaris  detortum ,  uti&  ")3  ex 
f"MO,  afwus. 


wn 


fill,         Intybus.  Herbac  genus.  Baal  Aruch  verna- 
cule,  id  eft,  Italice,  appellari  fcribit  'JWD, 

Ara- 


DE  PERSICIS  TALMUDIS.       29  J 

Arabke  NDHm.  Ita  eft.  Perfae  &  Arabes 
VcV^  27171  pronunciant :  nos  quoque  En~ 
divie.  Vox  Intjbi  etiam  inde  formata  eft, 

Vm        > 

CinguluM>>  Zona,  Ipfitfima  vox  <sA-**£  Hem*  -§.  LII. 
win ,  eodem  fenfu  Perfis  ufitata. 

nnnr 

Fwdorum  pop fore f  notat  ,   &  legitur  in   §.  LIIL 
Jlava  Batbrafol.tf.  Perficum efle  fcribit  Baal 
Aruch.    Ita  fe  res  habet.    S^^en^o Zahra^  ar 
grum  fignifieat  &  ^j  war^  pojfejforem. 

«21? 

Quidam  per  Qtyvtot  5  five  lolium  5  alibi  fpe~  § .  LIT* 
ciem  triticidegenerem,  nonnulli  viciam,  &c 
interpretantur.  Perfis  psirc^j^  eft  herba, 
quae  inter  trtticum  nafcitur  &  grana  nigra  ha- 
bet. Eodem  plane  modo  defcribitur  Kllf  m 
Aruch  5  unde  clarum  eft  voeem  eandem  e£» 
fe.    Ita  ejus  audor  R, Nathan,  in  voce  JMf* 

Dainty  ew»r  pi  j&ir  baynw  ptftS 

OWlfl  pD  D'NKDJ  jen00i90  IJmaelhico  ap- 
pellants ilia  (Jj^:  fum  autem  grana  nigm ' 
quae  invmimtur  inter  trnimm* 


mpyr 


%9t       DISSERTATIO  IX. 

t 

$,  LV.  ^  Zwsfti.  Videtur  efle  Perficum  «^.  Ulcimatn 
Iiteram  s  ab  aliis  gentibus  faepe  in  K  muca- 
rijetiam  notavit  CI.  Hyde,  de  relig.vet.Perf.}  73 . 

5.  LVI.         Zingiber  Perfice  ita  appellari  exiftimant  non- 
nulli  &  vere  5   quamvis  &  Arabes  eo  voca- 
,    buloutantur,  ^J^A^sj^  Zansjabil  ii  fcribunc 
J  per  g-  expreflb.    Graeci  Ziyyify  &  Z*ȣi- 
Csp.    Vide  Simeonem  Sethi  ^ virtut.  alim.pag. 
3  j.    Ita  quoque  appellant  Judaei  iftud  ligni 
genus ,  quo  Salomon  ufus  ett  in  exftrudione 
Templi  Hierofolymitani.   Sacer  Codex  vocat 
ea  ligna  ETJEWK  5  &  OttJ^t     Quae  vo- 
ces quid  fignificent,  nulluscertodixerk.   In- 
geniofaeft,  me  judice  ,    fufpicio  Viri  Cele- , 
berrimi  Edmundi  Caftelli,  qui  id  lignum  San- 
dalum  fuifle,  cujus  hodieque  idem  ufusapud 
Indos  eft  j  opinatur.  Haec  ejus  Viri  verba  funt, 
in  Qratione  Cantabrigiae  habita ,  quum  prae- 
lediones  fuas  in  fecundum  librum  Canonis  A- 
vicennae  aufpicaretur,  pag.  16.   O'D^H  fi- 
ve ut  alias  DUD7K  arborum  quodnam  genus 
fit ,  lis  eft  apud  Hebraeos  non  exigua  -y    aliis 
eftCedruSy  aliis  Brafilium  ,  in  plenfque  Bibliis 
retimurvox  originaria,  qmeutnunquamfdlit^ 
®  me 


E>E  PERSICIS  TALMUDIS.        293 

uc  quidquam  omnino  fignificat.  Multiplex  futt 
Mitts  lioni  in  facris  ufus  ,  unde  facilius  de 
j^j&L*))  [quod  primum  in  omni  re  qu&rendum 
iramittit  Jemper prmceps  nojler )  CT  certius  pof- 
umus  pronunciare.  Profcuus  fuit  5  1 b  Ad  Tern- 
da  conftruenda  ,  2°  Ad  fulcra  in  gradibusa- 
lendendis  fupponenda ,  3  °  Ad  conficienda  in- 
dumenta mufica.  Jam  ad  ultimum  prafertim 
qui n  Cr  fecundum )  matenes  inept ijfima  fuit 
am  Cedrus  ,  quam  Braflium ,  propter  denfam> 
ompaSlam  ac  glutinofam  eorum  naturam.  Ex 
mtiqmoribus  turn  Syris  >  turn  Arabibus  5  com- 
ber io  intelligi  hie  evident  er  fat  is  Jc^aaqJ!  San- 
lalum  ,  de  quo  vide  Avic.  /.  iitii.  583.  tit.  Ar- 
for  eft  apud  Indos  in  hunc  ufque  diem  admodum 
elebris  ad  Ufus  fipradiBos  omnes.  Quid  fi  ita-  ' 
[lie  dicamus  vocem  &^333?  efle  corruptam 
ftt^UJ,  Sandalum  ( <Jd^*?  Arabibus"  &_ 
5erfis  )  &  veftigium  antiquae  traditionis ,  San- 
lalum  a .Salomone  in  exftru&ione  Templi  ad- 
libitum,  fuperefle  in  eo,  quod  HT333?  fcribant 
:iTc  ligna,quaead  illos  ufus  Salomon  adhibuit? 
Ceterum  legitur  &  Zt$G*es  apud  Alexan- 
IrumTrallianum  /.  1.  quamvis  Jacobus  Gou- 
jilusin  Caftigationibus  ad  hunc  fcriptorem  il- 
am  vocem  natam  putet  ex  male  inteliefto  fcri- 
:ionis  compendio  ££,  quod -ffpCpq  legidebe- 
>at,  &abimperitis  in  ^1^51  detorcum  eft.  Ita' 
He,  &  eft  mihi  is  au&or  cum  codice  MSto  col- 
T  latus 


294       DISSERTATIO   IX. 

latus  9  ubi  pro  eo  quod  nunc  $yyl£eyi  legitur, 
aut  ££  aut  fffAVQvq  fcriptum  eft.  LocaTalmu- 
dica,  inquibusea  vox  legitur,  vide  in  Aruch; 

nprm 

§.  LVIl/  Id  Lexicographic ,  in  ^r«r&,transfertpcE 
CDH1DKH  m  TOW  praefedum  carceris, 
atque  eo  fenfu  vult  legi  in  Gem.  Taanith.  Lo- 
cus eft  in  Cap.  1 1 1 .  ubi  colloquium  Rabbi  Be- 
rucae  &  Eliae  narratur ,  quod  &  in  En  Jfrael 
legiturj&*£2  58  &  explicaturea  vox  in  Glofla 
per  y®  ^U  OniDKil  JV3  TOW  praefe* 
Burn  car  cert  Regio.  Nullus  dubito  quin  lit  de- 
torta  ex  Perfico  (sAiP^  p#  career  &  adje- 
dione  aliqua  t/L> ,  vel  fimilf ,  quae  praefe- 
duram  notat.  Quamvis  enim  Perficam.efle 
non  fcribant  interprctes ,  magna  tamen  literal 
rum  convenientia  id  fuadet ,  ut  &  illud  quod 
mox  eodem  in  loco  Talmudico  fequatur  vox 
H1DD 1,  quae  itidem  Perfica  eft5  quamque 
fuo  loco  explicamus.  Nifi  contrarium  fenfus 
flagitaret ,  videretur  Zandouka  idem  effe  cum 
Zindikaeo,  quod  nomen  eft  haerefeos  velfe- 
fiae.  CI.  Hottingerus  in  Hiflor.  Orient,  p.  2  5  J 
y  &  J  79  fufe  conatur  oftendere  Zindikaeos  non 

alios  effe  quam  Sadducaeos  5  ex  quo  nomine 
( inferto  N )  fecerint  Orientales  Zindikaeos. 
At  profedo ,  quod  unquam  Sadducaci  impera-- 

verint 


DE  PERSICIS  TALMUDIS.  295 
mint  in  Afia  non  liquet ,  &  Zindikaei  nullt 
alii  font,  quam  Zoroaftrisa'fleclae,  quales in- 
ter Perfas  &  Arabes  olim  &  hodie  multi ,  qui 
Zindikaei  appellantur  a  Libro  »<>*,/>  Zendai 
quern  in  magno  pretio  habent  &  Zoroaftri  at- 
tribuunt.  Dubitare  de  hac  re  nos  non  fink  a- 
fus  Malaeorum  ,  qui  fuo  fermone  <Jb<>^ 
ZendikJlorofaSd  placitis  addidum  appellant , 
&  ipfi  hoc  a  libro  «<>*,/>  £#*$  duftum  fa- 
tentur,  ut  &  Lexica  Orientalia  quae  ^9  id 
eft,  Magum -  Zoroaftris  aiieclam  reddunt  pet: 
vJuiS>{^Zendik-  .At  non  nego  Arabesinvet- 
fione  N.  Teftamenti  Saddueaeos  tranftulifle 
Zindikaeos ,  forte  quod  hi  ipfis  notiores,  vel 
quod  Saddueaeos  &  Zindikaeos  in  eadem  im- 
pietate  convenire  judicabant,  Sic  Saddueaeos 
etiam  Cuthaeos  nominant  Judaei,  ficKaraeos 
Saddueaeos  ,  &c.  arei  ksW.  Minim  itaque 
Virum  in  his  Uteris  verfatiffimum  Th.  Hyde 
■tranftuliffe  nomen  Zindik  per  Sadducaeum 
Pag.  29.  de  relig.PerfSc  acgre  tulifle  nomen 
Ztndik.Mag\s  tribui,  quum  hoc  nomen  non 
fite  calumnianatum,  nee  fignificet-w^*w*»* 
refurreliioms  9  ut  Vir  magnus  autumat ,  fed 
veriffime  iis  competat,  nee  ipfi  id  refugiant  ? 


T  2 


■JJ* 


i 

296         DISSE&TATIO  IX.) 

J.LVIIL  Scriptor  Lexici  Aruch  ,  lingua  vernacula, 
explication  VNK,  Ami  ptgmentum.  Eft 
vokPerfica  ^V^  'Zermch,  quod  idem  fi- 
gnificat.  Notavit  de  ilia  Vir  Eximius,  Ed- 
mundus  Caftellus  ,  in  oratione  Cantabrigiae 
habita ,  quum  Fraelectiones  fuas  in  fecundum 
librum  CanonisAvicennae  aufpicaretur ,  quae- 
que  Londini,  anno  16675  eft  edita,  commen- 
dari  ab  Avicenna ,  fi  vulgatos  codices  &  Jnter- 
pretes  fequamur ,  hoc  ipfum  js^/yi  quod  ta- 
men  venenum  eft  Icthale  &praefentaneum.  At 
monet  legendum  ^VJ '  Latine  Vernixyfx<« 
rore  admodum  proclivi,  ^  projj  falvapro- 
tinus  fore  omnia  cV  convenientia  cum  iis ,  quae 
Diofcorides  aliique  habent.  Similiter  p^t^o 
Doronicum  verti  obfervat  3  quod  omnibus  no- 
tum  veqenumcft,  quum  transferri  debeat  per 
Mechwi,  fpeciem  Gingiberis,  quae  Benga- 
lcnfibus  Adrach  dicitur.  Et  ex  hifce  aliifque 
Ipeciminibus,  quae  ibi  profett,  adeo  neceffk- 
nam  effe  linguam  Arabicam  colligit ,  quod  ad 
artem  medicxm^  ut  propter  ejus  wfcitiam  baud 
raro  vttae  jaSluram  perpeffi  fint  aegroti ,  atquc 
Miriam  )  inquit,  non  aliquotics  etiam  fanil 


onan 


BE  PERSICIS  TALMUDIS.       29/ 


Perfae   ita   appellant  Saterdotes  >     DH*D^i3    §.  LXX. 
p3n  pDp?  pilp ,  fcribit  R.  Nathan  in 
Aruch  :  ubi  plura  loca  e  Talmude  citata  vi- 
deri  queunt  ,  quae  nobis  exferibere  non  va- 
cat.     Alii  ajunt    CD^IDH  efle  gentem  Perfa- 
rum,  aut  Perfis  vicinam/  Aliquando Talinu- 
diftae  &  JHTI  fcribunt.    Sed  minus  accurata 
funt'haec  omnia.     ian  eftPerficum  j£=> 
Gebr^  quod  notat,  hominem  antiquae  Perfa- 
rum  religioni  &  dodrinac  Zorodafti  addidum, 
pyrolatram,    llli  hodie  exiguo  numero  fuper- 
funt  >   quum  Imperator  Pcrfamm  religionem 
Mohammedicam  ubique  propaget  ;    funt  ta- 
men.    Proverbium  eft  apud  Perfas ,  ab  mori- 
bus  horum  OH3n  ortum,   cJ^^  L/-t~> 
Infydelis  jczdenfis.  o^  JezA*  urbseftPar- 
thiae,    five  regionis  quae  Iraca  Perfarum  did 
folet ,  quae  quod  a  multis  retro  faeculis  a  (?e- 
bris  ,    id  eft  ,    ignis  cultoribus  fiicrit  inhabi- 
tata,   &  quidem  fuperftitionis  avitae.tenacif- 
fimis,  locum  dedit  proverbio ,  quod  pervica- 
cem  h'ominem  &   nullis  machinis  ab  errore 
fuo  removendum  defignat.     Viget  ibi  adhuc 
vetus    Perfarum  7w?o*.&ifa*  in  medio  Mo- 
hammedifmo,  &  habent  iliic  fua,5rug«*Jez- 
denies  etiamnum  >  linguaque  loquwntur,  quam 


T 


vix 


LX. 


S.LXJ". 


298        DI  SSERTATIO   IX. 

vk  alii  Perfac  intelligant.    Omnem  mover 

lapidem  Mohammedani  fat  illos  ad  facra  ft 

traducant,at  fruftra.  ,Tam  pcrtinacitcr  edrur 

minimis  inhaeret  avita  'fuperftitio.  Vox  r<£~ 

Gekr3  quam  tranftulimus  per  infidelem,  nc 

tabat  antea  folum  arvpoAaVf  «$  5  nunc     ^Qz 

Geber,  Perfis,   &  $£&=*  Gaur  (  Galli  fcri 

bunt  Giaures)  vocatur  Turcis  omnis qui  Mo 

hammcdan,us  non  eft,  etiam  Chriftianus.  Un 

de  videmus  faHi  CI.  Colomefium  in  obferv* 

tiombus  Sacris ,  p. 57. fcribentem :  Tetd^fun 

prigrhi  a  Chddaeo . .JOWl    Hinc  ,  puto 

fiuxit  vox  Turcica,  Giaures  ,  qua  Chriftiano. 

contemptum  appellant  Mohammedani.    Gallia 

die  as  y    Etrangers. 


Bafilifcus.  Convenit  cum  Perfico  (>pl/>- 
&  LiLo j£>.  Harman%  &  Targumico  KjlD^ 
qupd  eodem  fenfu  legitur  in  Targum  Hierofi 
ad  Gen.^.  j  7.  n  enim  V  literae  ejufdem 
organi  facile  funt  mutabiles.  Anvero  hoc  & 
praecedens  vocabulum  a  Perfis  acceperint  Chal- 
daei  certo  afErmarc  non  aufim  5  quare  omit- 
tere  potiiiilem. 

ivn 

Centum  Perfice.  Ita  quidam.  Sed  IVn  vox 
eft  depravata  ex  IfH  milk  ab  impends  lih- 
guacPerficacmiin  voce  Iffl  ;am  often dimus. 


DE  -PERSIC IS  TALMUDIS.       2$9 

atri 

In  Mifna  Avoda  Zard  ^   cap.  1.   ita  le-§.LXIL 
gitur     EWTCpfl    3Vnl    DO;'  ^31  ;  <**#/- 
lumeximiam'i  ScChazab^  Sci  Naclibam.    ftt- 
telligi  hie  tres  palmarum  vel  dadylorum  {pe- 
cks fereomnes  confentiunt/  at  originemvo- 
cum  nqn  oftendu-nt.  Pro  Naclibam,  legi  de~ 
bere  Nicfolaos  primus  obfervavit  CI.  Buxtor- 
fius  in  Lex.  Talmudicoad  hancvocem.    Eft 
.autem  Nicolaos  fpecics  palmae  ita  di&aea  Ni- 
colao  quodam  Darnafceno  ,  qui  aeqiialis  fujt 
Imperatoris  Augufti,  cujus  vitam  defcripfit  Stti- 
das,  in  voce.  Niks  A*®-  (ubi  &  placentarurn 
meminitita  ab  eodem  appellatarum ,  dequibus 
vide  &  Cafaubonum  in  Animad.  in  Athe- 
naeum /.  xiv.  18.  quamvis  CI.  Thorriafmus 
eas  ab  ?DH    derivet  in  Glojfario  Vniverfdi 
Hebraico  pag.  5  3 .   De  ilia  Athenaeus  lib  x  1  v. 
Plinius  W.xiii.  Alexander Tralliauus  lib. v. 
&  alii  locuti  funt.  Unum  fubjungemiis  tefti- 
monium  fcriptoris  anonymi ,  qui  Geographiam 
crbis  ten arum  5  'E?»)?wriv  oA*§  *9*i**  >  edidk 
fub  irriperio  Conftantii&  Conftantis,  quem- 
queVir  Eruditiflimus ,  nee  miriosdeuniveria 
re  literaria  quam  Juris  prudentia  meritus  Ja- 
cobusGothofredus  notis  &  verfione  Latina  illu- 
ftratum  Genevae  anno  1628.  eyulgavit.    Iu 
T  4  lllc 


' 


300        DISSERTATIO    IX. 

ille  de  Scythopoli  ,    Laodicea,  Bibb,  Tyro 

&  Bay  to:  n*V«,  5  «  «ro«Pwl,«,  a.A«f  V 

•     «Tofoi  Gt,  x*im-<p,'to,    'a,    „'T«  <*  j^  |  : 

,     g»A.<«S»W  3«^  ,     w'w«  ,     oV    &»     X«A«T«» 

tyXH  t .  Omnes  autem  bae  urbes ,  de  quibus  lo- 
cutus  {urn  .celebresfunt,  &  abunde  frumemum, 
■vtnum  &  oleum  prafermt;  Cr  praeterea  ba- 
bent  cum  aim  bonis  palmulam  NicoUon  ,  in 
regime  Palaefltnae ,  eoloco,  qui  appellatur  7e- 
richo  ArabcsproNicolao  iUi)  /«^dicunt. 
JnGloffisihdori:  Nicolaus,  daBylus.  Ac  quid 
Qazab  ayn  eftet&unde  derivandum,  norf 
vidctur  modo  laudatus  Buxtorfius  a:?ecutus. 
Modo  enim  per  bederam  transfert,  &  modo 
i  palmae  fpeciem  effe  conjicit ,  fed  hac  ratione 
tantum  indufius  quod  inter  duas  palmae  fpe- 
acs  naec  medio  loco  ponatur.  Ita  etiam  Em» 
ditiffimus  Auclor  Lexici  Polyglotti,  Edmun- 
aiis  Caftekis.  R.  Nathan  in-Anichfcribitcffe 

p-nq  Nim  la&n  nstso  wm  nip 

cznnam  e  qua  conficiunt  Sucar,  cr  hoc  dulce 
#  Melius  fcriplillet  R.Nathan,  paucis mu- 
tatis ,  palmar»  ejfe  unde  factum  ftceram 
^dulcisell.  Nam  M^  Chidkajb^xt, 
Cjtl^Sa»  Chazab  notat  palmam  proventu  onu- 
j<am,  quae  eft  haec  ipfiffima  vox  Di'n  Ex 
Finns  autem  fiebat  Sicera.  Hieronymus  m 
■r-ptjt.  ad  Nepotun.     Sicera  Htbrato  fermme 

emnis   . 


BE  PHRSICIS  TALMUDIS.       30I 
mnis  potio  nuncupata  ,  quae  inebriare  poteft, 

five aut  quum  Palmarum  fru&us  expri- 

muntur  in  liquorem.  Chryfofthom.  ad  v.  Cap. 
Efaiae  Sixep*  S\  c*5«9«  <pW  *  (poiviKuv  <iiv 
SW ,  &c.  Et  d<5  ficera  loquens ,  de  vino  hoc 
palmeo,  magis  erac  neceffarium  (  quam  de  fac- 
charo )  addere  banc  dulcem  effe.  Eadem^enim 
phrafiutitur  Athenaeus  lib.xiv.  c.  22.  *Hv  3 
rs^  Triitv  iS»  v   Erat  autem  (vinum  id  pal- 
meura  >  ficera )  pom  duke.  Quae  haufit  ex  Xe- 
nophont.  /.  2.  'Av*6*V.  Necaliud  vinum  in- 
telligo ,  quod  Afar.  2.  v.i  3 .  ytew<&  appel- 
lator, ubi  Apoftolos  hoc  dulci  vino- repletos 
effe  criminabantur  Judaei.    Nam  y^sv  x@-  per 
mujlum  nbn  bene  transferri  Viri  Eruditiffjmi 
Beza,  Pricaeusjam  viderunt,  maluntque  lim- 
pliciter  per  id  vinum  dulce  intelligere.    Quod 
ego  de  vino  hoc  pdmeo  ,    ( Siva  cnutSitn  Ale- 
xandri  Tralliani  /.  1  up-1)  *• )   <V*°  totuf  Oty 
lensutebatur,  telle  Plinio  /.xiv.  16.  accipio: 
nam  &  hoc  *(«/<?  a  Xenophonte  diftum  au- 
divimus  &  idem  addit  effe  capiti  noxium ,  xs- 
$*\ahyif.    Ita  &  Plinius //£.  xx  n  1 .  *.  1.  A- 
deoque  qiium  hie  potus  cerebrum  turbet ,  fpe- 
ciofior  eft  haec  Judaeorum  calumnia  ,    Apo.- 
ftolos  ex  tali  vino  ebrios  tarn  miranda  effu- 
tire.     Erant  in  Palaeftina  palmae  praeftantif- 
fimac  ( dc  quibus  Vir  fummus ,  Ezcchiel  Span- 
hemius,  accuratiflime  egit  Diflirtat.  ^deufu 


T  5 


m- 


V      ?02        DISSERTATIO  IX. 

Numifm.)  &  tanta  quidemcopia  ut  vix  Poc- 
tae  mentionem  faciant  ejus  regionis,  quin& 
<  palmarum  nveminerinr.   StmusSyh.l.  v.fz. 

AnSolymumcinmm>  palmer  aque  capta  L 

bibis 
Non  fibi  /dices  fylvas  ponentis  Idumes  ? 
Virgiiius  /.  in.  Georg. 

Primus  Idumaeas  referam  t'tbi  ,   Mantua 
palmas. 
Lucanus/.  in. 

~_™  Jtffytfflt  palmarum  dives  Idume. 
Unde&in  nummis  veterum  Hebraeorum  pal- 
/     -       mam  cernereeft. 

f.  LXIIL.  Sinapi  Chaldaeis  ,  qui  hoc  a  Perfis  viden- 
■tur  haufifle  5  quibus  J<3^  Char  del  finapi  eft. 

J.  LXIVV  Feftiim  eft  idololatrarum ,  cu/us  in  Cap.  i. 
Gem.  Avoda  Zara  fit  mentio.  Quidam  volunc 
eiTe  Perfaram.  Egoexiftimo,  quandoquidem 
cekberrimum  &  antiquiflimum  Perfarum  fe- 
ftiim eft  t^v>  Neuruz.  ,  id  eft  ,  primus 
anni  dies,  legiffe  Judaeos  uno  pun<5fc>  addito 
cAV>*»  Touruzj  unde  Dmi3  &  'pD'TD 
faduiii  eft.  Quod  voces  Perficae  ex  pundis  vel 
odditis  vel  negledisTaepedepravataeJegantur , 

alibi 


DE  PERSXCIS  TALMUDIS.       f&$ 

alibi  a  me  pluribus  exemplis  demonftratum  eft. 
Si  cui  tamen  hoc  durius  videatur ,  librariis  banc 
corruptelam  imputet.  Profe&o  graviorum  iili 
peccatorum  rei  funt.  Confirmat  me  in  hac  con- 
je&ura  vox  fequens  HpjniD  ,  quae  feftum  _ 
Mihrsjan  notat  (  uti  poflea  videbimus  )  & 
femper  cum  hoc  Neuruz  folet  conjungi  tan- 
quam  par  celeberrimorum  feftorum.  BaalA- 
ruch  -in  -genere  feftum  efle  CHJ  *?tP  Gen- 
tium fcribit.  Junguntur  ibi  quatuor  fefta 
JVTDrJpTllD,  'pD"ltl>  H1DD  dequibus  - 
vide.    Confer  dicenda  ad  voc£m  UplHlD. 

Auftor  Lexici^  Arnch  explicat  per  t%$tf  §.LXV. 
pro  quo  rede  K3$  fubftituit  in  Lexico  Talmu- 
dico  ad  hanc  vocem  Buxtorfius ,  lie  ut  notet 
Corhem.  Lingua  Perfica  non  finit  nos  dubitare 
de  interpretations  hujus  veritate :  nam  (^W^ 
Tirjan ,  eft  Perfice  corbis  e  viminibus  con- 
textus. 

DVJ  triennitm  notat  Interprete  Baal  A-  $.LXVI. 
ruch.   SedRafchi  id  quadriennium  Perils  effc 
fcribit»  ^W^-  Tsjehir  quatuor  fonat  Perfice. 


3°4         DISSERTATIO   IX. 

§.  LXVII.  Pallium  Regis.  bLSs^o  ,  ND"(£3,  per- 
fice  aula  Regia.  ^^£=^0  {DID,  Locus 
eminentior  ad  fedendum. 

pnnr 

§.LXVIII.  Gemmae ,  margarkae.  Vox  Perfica  /2>*a- 
Z>«W,  &  ^jS=  <?«&«■,  gemmam  no- 
tat  1  erfis  ,  a  qmbus  ilia  tranfiit  ad  Arabes. 
Eadem  vox  eft  ,  quae  &  1,TJ  fcribitur  in 
Targum  Cantici  Canticorum  ,  cap.  5.  v.  14. 
api  ,  quae  nomina  infculpta  lint  12  gem- 
mis  in  pedorali  Aharonis,  recenfet ,  \)7)2J 
~m  7T  epl  Zebulon  ewt  fculptum  fiper 
ina  Baal  Aruch  explicatper  DY?f)\  quod 
VuJgoredditur  Adamas. 

ft!D> 

{.  LXIX.  Sj/iwSw  vcrtitur ,  at  Perficum  'o^i  Ja  - 
fmm  eft  frutex  qui  flores  albi  &  flavi  odo- 
ns  profert  &  ab  odore  commendatus.  Vidit 
hoc  Benjamin  Muflaphia,  in  notis  ad  Aruch. 
JNos  &  Galli  Jafmin  dicimus.  Conjiciuntur 
1II1  flores  m  ohm  Sefaminum  utiex  Diofcori- 
de  CI  Buxtorfius  in  Lexico  Talmudico  notavit: 
atahud  Jafminum,  aliud  Sefamum  eft.     O- 

leum 


DE  PERSICIS  TALMUDIS.        ^Of 

leum  Jafmini  fypTnxKihaiQv  appellat  Simeon 
Sethi  <g£a  Tpo$.  «fuvflftju.  in  voce  rgf  flty®*.  Re- 
dius  fypozcKihuKiv ,  nam  Arabice  UL***m» 
Samfacett  Jafminum*  unde  tt  interpofito  (quod 
poft  M  frequens  uti  Dampna ,  Sompnus ,  &cf 
in  MStis  ferioris  aevi )  Latinum  Sampfuchum. 

^tf/iww  Perfice.   Locum  Talmudicum  vide  $t  Lxx. 
fupra  in  voce  IfH.    Convenit  cum  Perfico 

,^  Char. 

Exponitur  in  Aruch  DfHfaBf  Dn>?D  w/i  jxXXIL 
fr^nS^  ,  &  opponitur  uti  res  nullius  ufus  hy~ 
driis  D'3Kn ,  quae  aptae  fimt  5  ut  aqua  iis 
petatur.  Eft  vox  Perfica.  &^5^=?  ( quod  Chal- 
daei  vix  aliter  quam  HUD  pronunciare  queunt) 
dicitur  omne  quod  vetuftate  lacerum  &  detri- 
turn  eft ,  ineptumque  ad  ufum. 

Sulphur.  Eft  Perficum  ^ />>^==>  Cb«-.  $.  LXXL 
hrit.  Videntur  ChaldaeiVPerfis  banc  vocem 
haufiflc :  nam  fi  ab  Hebraeis  accepiflent ,  quid- 
ni  tf nHflJ 'fcripfiflent  ?  Nunc  cum  plane  fcri- 
ptionem  Perficam  imitentur ,  yidctut  a  Perfis 
hoc  vocabulum  arceflendunu 


306       DISSERTATIO  IX. 

>0 

J.LXXIfl.  Animal  ex  mX)  6^8  fcVr*  &  copra  na-- 
turn,  juxta  Baal  Aruch.  Dubito  an  non  ex 
Perfico  cs&jS=d  Couhi  ,  mora anus ,  ea  vox 
natafit.  Nam  cs*j£=>  jk  Baz.  Couhi  ca- 
pream  montanam notat ,  ^  &  j^zs.^/J- 
jw  montanus*  onager.   Alii  viderinr 


:13DO 

J.LXXI7.      EfTe   lYlJjWJD^  Coriandrum  lingua  vcr- 
nacula  ,    at  in  lingua  Ifmaelitica  ita  appclla- 
lari,  tradit  Baal  Aruch.    Nota  in  Aruch  fcri- 
bi  Koliandro  5  quamvis  vulgo  Kopixvfyjv  vel 
xofialvov  per  P ,  &  Latine  Coriandrum ,  appelle- 
tur.     Scholiaftes  Ariftophanis  &  Simeon  Se- 
thi <sj£«  t£o$.  Svmp.  pag.  57.  codem  modo 
per  A  fcribunt  JcoWvJpcv.  z^>^£=l  Casbareh 
ipfiffima  vox  eft,  quae  illam&  fighificatione 
&  fono  exprimit.     Invenitur  &    *OD3  & 
Kfft3Dt3.     In  Gem.  Avoda  Zara  c.  1,  lc- 
pida  narratur  hiftoria ,  de  R.  Juda.   Imperator 
Antoninus ■  miferat  ei  herbam  8OTU  Gargira 
( ut  indicaret  ipfi  Giram  filiam  fuam  fcorta- 
tam  efle,  quafi  diceret  K'TJ  3^  TU3  ,  cor 
Girae  traSlum  eft  ad  fcortatorcm ,  quid  cum  ea 
mihi  agendum  eft?)  Remifit  Caefari  R.  Ju- 
da Kftia  DO  (id  eft  coriandrum  ,  dequo 


BE  PERSICI5  TALMUDIS.       307 

agimus,^quod  poterat  intelligi,  &JV13  DID? 
D3H  jnm  CDirW  occide  <cr  matt  a  filiam^ 
interprete  gloflfa  5  vcl  KfTQ  TJ  HDD  p™- 
f*g*  ji//^*»  €r  pane  ei.  Aptoninus  itaque  du- 
bitabat  quo  fenfu  hoc  deberet  intelligere )  Im- 
perator  iteruni  mifit  R.  Judae  porrum  'fi*D 
(quafi  diceret  ,  an  me  jubes  ffilD  occidere 
ftiam  meam  ? )  R.  Juda  ( ut  oftenderet  fe  vel-' 
le  Imperatorem  parcere  filiaefuae)  remifit  ei 
la&ucam  MDH  :  (quae  &  ipfa  vox  Perfica  3c 
Arabica  eft  (j*^  Dfl )  KDPI  autem  par* 
cere  eft;  Haec  quae  a  me  ope  gloffae  ita  ex- 
plicita  funt  his  paucis  verbis  in  Gemara  legun- 

tur /«pi  sra  riwh  HPiha  n*?  mr\ 

«on  m  *iw  vro  rr5  ttip  wrcaDia 

quae  ad  verbum  ita  fonant.  Brat  ei  (  fc.  An- 
tonino)  filia  cui  nomen  Gira  5  quae  fcortata 
erat,  Mi  fit  Mi  (  R.  Judae  Antoninus)  Gar» 
gira.  Mifit ei  (Antonino  R.  Juda)  Cousbar- 
ta.  Mi  fit  ei  (  Antoninus)^wrw».  Mijit  ei  ( R. 
Juda)  lattucam. 

Thalamus,  torus  nuptialis.    Ita  &  Perfae  §,LXXV, 
*j\s>.  cum  appellant,  unde  nYP/O  &  JT?-0. 
Si  tamen  a  rt?3  deriyare  vclis  >  non  vehe- 
menter  repngnabo. 

jvidd 


3°8       BISSERTATIO    IX. 

J.LX-XVT.  Fungi.  Appellator  fungus  in  lingua  Ifmae- 
litica,  id  eft,  Arabica,uti  &Perfica,  HKD3 
tefte  R.  Nathane  in  Aruch,  Ita  eft.  L^Sr? 
Cama ,  fungus  iis  eft.  Addit  ibidem  HV^IBfl , 
id  eft  ,  fo/tfar  fermone  Ifmaelitico  appellari 
V#p%:  £**  Pph  id  Arabibusfignificat:  & 
vox  ipfa  nVISJfl  conyenit  cum  Arabico  \M 
IVS,  fungus, 

WVD3 

-J.LXXVII  Corallium  frllp  in  lingua  vernacula  no- 
tare  fcribit  R.  Nathan.  Perfae  Corallium 
oX^  ,  PoJIad  5  vocant  ,  unde  ■  Arabe's  c>^> 
Bofd  flexerunt,  &  Talmudiftae  XJTD3".  Ita 
enim  fcribendum  effe  per  2  opinor,  quod 
nunc  HDtO  legitur. 

g.Lxxvm  Pifcis  quidam . Perficus.  Eft  Graecum  |/- 
<pw ,  uti  Benjamin  Muftaphia  in  Notis  ad  A- 
ruch  obfervavit. 


DSHD 

S.LXXIX.      Exponitur  aR.  Nathane  in  Aruch  flS^a 
OtSTQ  ^DT  p»^31  ^«K  «^  vulgari  Jin- 

sua 


DE  PERSICIS  TALMUDIS,      309 

ja  idem  quod  apium  &  lingua  Ifmaelitica 
013.  Itaeft,  U^V^23'  apium.  In  ipfo  y 
almudejC  quo  locum  prodiixitR.Nathan5Rab- 
Chanina  expofuit  DlftSper  jM^OlIB^. 
nrofeltnum.  Perfica  tamen  pronunciation 
arfes  ,  inagis  accedit  ad  Talmudkum 
DID  Karfes  >  *  quam  Arabica  Kerofs  y  vcl 
erafs  :  quare  a  Perfis  hanc  VQcem  accepifle 
tdaeos  exiftirno. 

Vermis,  &  quidem  fpeciatim  ille,  qui  in- .  J.LXXX. 
ftinavexat,  lumbricus.  Sufpicor  eflTe  Perfi- 
im  &->  r^zz=>  mordent^  pungens.  Nee  enim 
»ud  HebraeosautChaldaeos  radix  yiD,  vcl 
iud  y  praeter  hoc  5  ejus  derviatum  extat.  Con- 
ngitur  faepe  cum  ^W  ferpens. 

Legitur  &  KD^  butyrum.    Perfis   *j-*J  §.  LXXXI. 
O?  eft  coagulumlaBis.  Hinc  yidetur  aeque 
3?  ac  Wt?  fcribi  poffc. 

Cacabns,  olla.   Legitur  &  KTtt»«.    CU-LXXXU 
uxtorfiusinLexico  Talrnudico  utramqueyo- 
:m  mendofam  effe  fufpicW:  primhgertm^ 


3IO       BI  SSERT  ATIO   IX, 

fcribit»  K'Dlfr  durum  KTJ&^K  ,  ut ,  kl 
licet,  a.Dfl4? &  hanc  &  illam  deducat.  Sed 
ego  utramque  vocemredeita  fcribi  exiftimo, 
quia  Perfae  cacabum  &  dxj}  -Lawid  &  .jM 
-Lawiz,  promifcue  appellant.  A  priore  pro 
nunciatione  eft  Wlff?  per  T ,  3  pofteriorc 
ITD'ftSO  per  D-  1-  mobile  in  3  mlnari  fex* 
€enties  notiffimum  eft.  > 


vmm 


; 


§.lxx£mi  Feftum  Perfarum.,  quod  Cap.  i.  Gem.  A* 
voda  Zarakghur.  Si  quid  judico  ,  eft  idem 
quod  Perfae  vbcant  ..c^C^/^o  Mihrsjun,  i\ 
t.fejlum  Mithras.  Refle  itaque  hoc  ordifte 
ea  fefta  recenfentur  ,  ut  "pD'HIEJ,  quod  eft 
Neuruz.  uti  vidimus,  &  terra  finum  aperien? 
te  celebratur ,  praecedat ,  &  fequatur  ? JfTJiTia 
id  eft  Mihrsjan ,  quod  die  decimo  fexto  menfis 
Mihr  terra  finum  claudente  agitur.  Sufpi- 
cionem  banc  firmat,  quod  Neumz  &  Mihrs* 
jan  fintduo  celeberrima  fefta  Perfarum  ,  &an- 
tiquiflima ,  quaeque  in  fcriptis  Perfarum  ordi- 
nario  folent  conjungi  quum  de  feftis  agitur,    ' 


§.lxxxiv.    ^ai  *?y&  &\i  tna  my*'  wrrh 

.  MoniD  ■  **opi  errwi  ynn    toner- 

JFiaec  ejus  vocabuli  fignificatio  apud  Per  fas  eft* 

quod  i 


DE .PERSIC IS.  TALMUDIS.  git 
nod  omne  Mud  quod  ereBum  O*  rubrum  eftap- 
ellent  Mourzema,  (cribit  Baal  Ariich.  Puto 
inuere  eum  *\—z*-js°  Mir s jam  ,  quod  notat 
tiimal  ereBo  collo  incedens^ 
icum  eft. 


O"  ongine  Ara- 


«WDB 

Et  hoc  feftum  effe  Perfarumcreditur,  quod  J.Lxxxr. 
1  6V^.  Avoda  Zara  ,  cvzp.  1.  memoratur. 
MT11D  'poniOl  VTIBlp  'HQ  WlSHl 
'TTIDI  Perfarum  autem  (fejta)  qmcnamfttnt} 
lefpondmr  mOlO ,"  alii  legunc  JTOOi  €r<r. 
cilicet cffofio  aquae  in  feito  Celeberfimo 
oj^  five  T\Wn  UH1  appellator  hoc  no-' 
[line.    Syri  HIB^ID  fcribunt. 

Vox  qua  Perfae  utuntur  ut  indicent  aliquem  $,  LXxw  i. 
:fie  occidendum.  In  Bava  Kama  Perfae-  le- 
;untur  ohm  npn  fuiffe  adfueti  effufioni  fan- 
;uinis5  atpoftea  defciviffe  ab  hoc  more  ,  & 
rlamare  folki  piD.piD,  quod  Interpre- 
:es  volunt  efle ,  occide  5  0£ci^. 


Credo  voce 


-  V*  >  H1D  5  «wfc»»  quae  Perfis  notat  mori , 
slim  ufos  eos  fuiffe  in  praeliis ,  quaii  dixiffent , 
wdriendum^moriendHmvobis eft.  Vox  to^**» 
Miranden ^occidm ,  lbrigius a  P(TD  recedit. 


V  2 


♦jar» 


JI2        ©ISSERTATIO   IX. 

$.  Lxxxva      Duett     dominh  Legitur  c^  £  ^ 

Haec  vox  fi  ulla,  puriffime  Perfica  eft.  t,G  -  i 
Marfan  nocat  ptopriepr«^5«»  provmc'wc 
vel  r<g<«»,  ;»  ji»/£#  imperii  fitae. 

S.lhxviii      Pei.fica  vox .  at  de  cujus  fignificatione  non 
conitat.    QuidzmCanem,  alii  Patrem  code- 
notan  volunt.    Lubet  ipfam  textum  Talmudi- 
cumcitareqm  extat  cap.S.  Seta,  ubi  difputa- 
tur  quare  Goliath  appelletur  0^3  STN  vir 
medwrum  ,     i  Sam.  i7.  4.    &   poft  aHoram 
iententias,  haec  fequuntur  verba  1DH  ?JnV"l 
.     'JJ.-»m'£)SnN0-)3(italeguntur  haec  ver- 
ba in  Aruch,  in  voce  TJJ,  vulgo  \S'JKj,  at 
ego  Aruch  fequor ,  q„od  multo  redius  exoti- 
ca Talmudis  exhibet ,  quam  hodiernae  Talmu- 
dis  editiones,  in  quotarnenSt  NJXj  inveni- 
turm  voce  p)  quod  Cl.Buxtorfius  inLexi- 
co  ralmudico  ita  vertit  :  Films  centum  (vi- 
rorum)  eratPape  }  fid  ^  ^  v 

Sahm ,  addit  idem ,  mater  ejus  una  noBe  com- 
pares v,ros  fcortatores  admiferat  ,  fed  ex  una 
tamum  conceperat  ,    ^  ^  p       £raf 
Ego  at  verum  fateor,  labi  hie  Virum  Erudi- 

tiffi- 


I>E  PERSICIS  TALMUDIS.       313 

ffirhum  &  de  re  Orientali  optime  meritum 
>uto  ,  nee  ipfum  locum  Talmudicum  ab  eo 
nfpedum  effe,  fed  tatitum  citatum,  fol.qz. 
xi'mAruchi  quod  paffim  fequitur ,  invene- 
H    Nam  alias  vidiflet ,  >afl  Pape  non  effe 
lomen  proprium.    Id  fenfus  non  patitur \hujus 
xi ,  in  quo  de  Goliatho  difputatur ,  &  quid  ii- 
nificet  D^'D  'B^N ;  qiibd  per  verba  rnox  pro-  - 
ita  a  R.  Jonathane  explicatur.    Duos  inyenio 
Ubbinos  nomine  ^B^Pape^  inter  Amoraeos 
D'KIIDK,  aR.Zacutho  in  Sepher  Juchafm 
nemoratos  5  unum  cujus  uxor  filia  erat  R.  I- 
aaci,  fabri  ferrarii  ;    alterum ,  praeceptorem 
lafAfle*  neutrum,  de  quo  aliquid  fimile  ex 
Falmude,  in  quo  erat  verfatiffimus ,  vel  aliis 
intiquismonumentis.traditR.  Zacuthus.  Quae 
[udaei  ad  explicationem  "hujus  loci  confernnt 
3ppido  pauca  funt ,  &  fibi  nonnunquam  con- 
traria.-In  Arucb^d  vocem  p ,  per  X3K3  Cants 
dicitur  innui.     At  Gloffae  Talmudicae  affir- 
mant *KI«J  patrem  Perjtce  fignificare ;  in  quo 
manifefto  falluntur.    Dicamusergo,  quod  res 
eft  &  explicemushunc  textum  linguae  Perfi- 
cae  praelidio. "&X>  ''J  J  Nane^  mMrem,  t-4-~> 
K33    (Malaei    LsUj>  ■  Bapa  fcribunt  )  Pa- 
trem notat  j    &  fenfus  verborum    concidet 
cum  Judaebri|m  interpretatione  >  licet  invb- 
cumetymologia  aberrent^  eritque,  F Him  cen- 
tum Patmw ,  at  unius  matris.  in  fateor  fae- 
V    3  Jjp 


:3*4.  BISSERTATIO  IX. 
minini generis non  eft,  quod  6portebat:  \ 
rum  quis  nefcit  ,  generis  efiallagen  Rabbit 
cBq  ufitatiffimam ,.  &  quum  'JJ  -non  intel. 
gercnt  ,  nee  fcircnt  cujus  generis  eiTet,  i 
cile  generis  faemlnini  notam  potuifie  able 
beri  ? 


§.  xc. 


Explicatur  perramnm,  virgultum,  virgu 
lam.  Baal  Aruch  per  "Wj  &  nbin'-exponit 
quod  idem  eft.  Periica  vox  eft  csjjfcj*  ,  fai 
rnentum ,  ramus  a  vite  amputates,  j  excidit 
pletie  enWfcri'bendum  fuiflet  NJ3U. 


3JOJ 

§  XCL        Nonnunquam  &  31N'l     Exponitur  vul- 
go  per  nm  &  DD.     Eft  ipfa  vox  Perfic 


f.xcn. 


W11J 

Species  lufus  ,  qui  ita  a  voce  Perfica*; 
tfffy.y*  Nerdefchir  ,>  appellatur.  Falluntur 
Judaei  ,  qui  pucant  efle  ludum  Scacchicum, 
guiim  fit  Indus  xvQdufi  vel  d^ctyihrn  ^  vulgo 
a  fono  7/&*<r  di&us ,  uti  pluribiis  oftendk  Vir 
incomparabilis  Thomas  Hyde  in  fingulari  & 

bello. 


DE  PERSIC  IS  TALMUD  IS.  3  Tf 
?Ilo  deLudis  Orientdium  >  pag,  4.  qui  illuni 
[crdiludium  appellat. 


Cingulum  _ 

:  *Ojtf,  led  quum  Pcrfae  ^ 
iquando  pronuncient ,  hincaptms  1TD  per 
)d  ab  hac  voce  deduci  putem. 

Saibitur  &  .K*?!T1I*.  Cribrum.  Voxapud  j.xci 
erfas  &  Arabes  in  ufU  eodem  fenfu ,  J*> 
p^if  ab  illis  ,   his  *MT&    J^jf  Pro~ 


unciatiir.  Hinc  patet  meliorem  effe  fcriptio- 

Non  quidem  in  Talmude  5  quod  iciam ,  fed  $t  XCV. 
rttiqiilffi'mb'Hbro  Tanchuma  five  Jelamme- 
icnu  haec  vox  legitur ,   ubi  -dieuntur  lapides 
jiffe  Jacobo  Patriarchae  piHDfl..  Senfus  faa- 
Ict  id  transferre  per  cerviealia.    Perfica  vox 
oLvuj  JWadA'&t  ctrvkd,  quae  fine  dubio 
:adem  eft ,  V  in  5  literati!  ejufdem  organi  mil-, 
ato.     In  "Benefchit  tM'k  Seti.  68. ' pag.  398.      k 
ibi  deeadem  re  fermo  eft  9  dicitur  iTOlD  'D^ 

V  4  3PF 


gi6        DI  SSERTATIO   IX, 

,7K3D3  vnnn  rro  lew  nnn  irsjopj» 

DJT£D1  £.  Berachia  ^nomine  R.  Levi  ait  \  lA  • 
fides  illos  quos  capiti  fuo  fuppofuit  Jacob  pater 
mflarevajtffh  injiar  UEli  a*  DJTfl.  Exponitur 
per  n^J  3c  HDD  ,  pulvinum.  Hacc  quo- 
que  vox  barbaraefh 

$.XCVL-  In  Midrafch  Schemuel  legitur  ,  &  a  Po- 
ftello  transfertur  per  calceos.  Dnbito,  fcribit 
Eruditiffimus  Buxtorfius  in  Lexico  Talmudi- 
co5  pag.i7%\>  anreEhe.  Ego  hon  dubito, 
quia  O^jfth  D13KD  Perfice  calceum  no-' 
tat,  Vide  ,  Ie&or  ,  an  non  &  in  D13£)  vel 
W\££  debeat  mutari  iilud  ^1£>35  quod  idem 
fonat,  &  p'tok  aliquando  fcribitur.  Ita  fere 
(      fulpicarer. 

«pins   ; 

t  XCVII.     /fwcius\Legatus.  Eft  ipfiffimum Perficu'm 

|.XCyiII  '^%^  fPcc;«.     Eft    Perficiim.  ^V^J 
]N\n£)  quo  fericurn  molli  is  appellant. 


imwviEt 


DE.PERSICIS  TALMUDIS. 

Ita  Audor  Lexici  Aruch  explicatque  per  §.!XC1X. 
"?nin  fin  fmmum  Judkem.  Alii  fcribunt 
JjaC  'D^S  inferto  1  &diftin6ravoceinduas. 
Invenitut  cap.}-  GemaraeGittin  Vulgo  ha- 
'  betur  pro  Perfica:  quod  fi  fit,  fufpicor  ean- 
dem  efle  cum  B<*p»«jk*v*'t*<  ,  Vm  potetttcsy 
quod  nomen  erat  dignitatis  inter  Perfas.  Vi- 
de fuprap^.  l%& 

Nuncios  five  Legatos.  Ita  fcribitBaal  Aroch. 
Alii  -pWnDITfi'  &  pnOHfi.  Eftindubievox 
Perfica  fi  ulla.  ^  T**nft  eft  ivta» 
inplurali  c^W*,  pONTA  Sub  0 
&  1  legi  debet  Chirek.  Vox  affinis  eft  ppDIS, 
quae  per  «M  vulgo  transferror ,  cap.  ult.  Ge- 
maraCholmMicc  <£^j*  ndmhtmndinem. 


§.  C. 


D3 

Uolum.  Perficeeft  ^>  Bet',  quod  ido-  S-CL 
luranotat,  &  omne  qood  adoratur.  Nos  m 
eadem  voce  B  in  P  ( utiHebrad  H3  in  nfi  ) 
nuuavimus,  dicentes  Pagode,\iA  eft,  Tem- 
pkim  in  quo  idolum  coHocatum  eft,  ex 
lo£=Zx  Botkada.    Eft  ea  vox  ufitatiffima  in 

cola- 


I 

I 

r 


JI  &       D 1  S  S  E  R  T.A  T  I  O  I X. 

coloniis  noftris  quas  in  India  Oriehtali  habe: 
mus.  Conjunxeruht  vocem  fiiS  cum  D'TDD 
quo  nomine  Sacerdot.es,  idoloiatricos  appelJant, 
&  ordinario  inMn*  fcribunt,  uti  &  in  A- 
nich  invenitur.  At  Benjamin  Mufiafia  in 
icholns  fms    obfervat.    f~)3  CTJSHDa    pr 

E?mf?  n^srr,  o'j^ini  ctdd  ^ 

ejp  qui  expomv  JQ&  $  '.D'hote  ©-  vwm  ** 
duo-dhidmt.  Voeabuium  pDnfl  nil  aliud. 
.eft ,  quam  E)*ttterifi ,  &  funt  codices ,  u- 
hl  pro  ilia  haec  vox  legitur. 

J.  Cli.        Mjchmum.  Ipfa  vox  Perfica  id^  ft/i/^ 

iCiri.  -  ■Triif/Petfcel&Graccc,fiJudaeiscrcdiauis. 
At.non  pato  exPerfiavel  Graecia  hanc  vo- 
cem  arceflendam,  Arabibus  i*$  ftQp  no^ 
tat  omne  quod  oblongum  eft  ,  uti  trabem, 
pajum,  &c. 

PV 

§,CIV.        Eft.  regioTub'  imperii  Perfarum  ;    vulgo 
'  Carmania;  non  vero  nomen  loci  in  Babylo- 
nia,  uti  quidam  voiunt.  Adeoqiie  ledus  Car- 

roanicus 


D£  PERSICIS.TALMUDIS.       3  19 

manicus  in  Aruch  rede  explicatur  per  HE3D 
D^DIS  *7W  UHum  Perficum. 

Genus  dadyli  ,  quod  in  Perfia  provenit ,  S.  CV. 
&a  Perfis  ita  appellator.  Tn  Talmude  H2S?p 
fcribitur,  e  quo  duo  loca  notavit  R.  Nathan 
in  Lexico,  quod  Atuchappellavit,  &obfer- 
vat  efle  ^tt5jb  f*7I»  Him  7JH  fO  ^ 
ckm  ejfe  daSljli  €T  quidem  Perficae.  Hodie- 
que  apud  Perfas  &a^£™>  Cafchba ,  fpeciesda- 
tfylieft,.  fed  cujus  defcriptionem  accuratiorem 
darenequeo. 


Invcnitur  haec  vox  in  Cap.  8.  Jevamot^   $• CVL 
€rcap.2>.  Bava  bathra.  rlotatque  idem  quod 
operarium  mercede  condiiftumad.diem,  fi  fides 
R.  Nathaoi  in  Aruch ,  qui  Perjicum  effe/cri- 
l>it ,  nam  |H  explicat  per  OV  diem ,  &  13 
per  "V3t£V  Forte  fenbendum  :%UftT| y^^/v 
quae  vox  Perfis.  idem  illud  fignificat  ,   quod" 
au&or   libri  Aruch  vult  ,     (licet  11  &  ]11 
male  cxplicuerit , )  operarium  nempe ,  quilu- 
cri  3c  mercedis  gratia  operarri  fuam  alicui  lo- 
cat.    Quanquam  potius  did  poflet  ad  defen- 
dendum  Nathanem  j^jjs  ?11 ,(  quod  male      ' 
in  pi  vel  ipfius  vel  exferiptorum  vitio  mu- 

tatum 


$K*         BISSERTATIO   IX. 
tatum  fit)  Perfis  diem  notari  &  ^L^-  -|> 
fuffixum  yoci  aftorem,  operarium,  unde  nata 
lit  vox  ^^jsj^  fcribenda  itaque  13m. 
Le&or  eligat. 

\Mpr\on 

f.CVtf  Forum-  AuaorLcxiciAruchR. Nathan  ita 
exphcat  per  plS\  Eft  vox?  Perfica  UfUi  . 
J%»  quae  &  ipfa  forum  fignificat ,  uti  & 
zffims  &%^  Refta.Alii  per plateam,  minus  rede 
cxphcant.  Pro  platea  utuntur  vulgo  Talmudi- 
ci  voce  mm  quae  eft  Arabica  LI  ^  &tyjt 
praepofito  If,  quam  corrupte  ita  fcribi  putat 
CI.  Buxtdrfius  in  Lexico,&  melius  efle  BIBDK* 
utconveniat  cum  Latino,  via  ftrata. 

f.CVIIX.  ABileguntjra?,  quod  praeferrem.  No- 
tat,  ut  Jildaei  fcribunt  >  Sapphirum.  Perfice 
^  Sdz  vulgo  Sapphirus  dicitur.  Gemma, 
ut  plurimum  caerulei  coloris^  at  vox  Perfica 
notat  colorem  viridem  qualis  recentium  herba- 
mm  eft. 


i  ax.        Herbae  fpecies  5  famurn  Graecum.  Perfis  vul- 
go wu^o  iv?3btp. 


KBOVS 


DE  PERSICIS  TALMUDIS. 


Nomen  pifcis  y  quem  nonnulli  thynnum ,  § 
alii  borbotam,  quidam  coliam  Hiff>anicum ,  aiii 
denique  pifc£m  ab  his  omnibus  diverfum,  fuiffe 
fcribnnt.  Ita  micant  in.  te'nebris,  dum  Perfas  & 
Arabesnon/confulunt.  & j*&  C313V  eft  illis 
pifcis,  Siluri  fpecies,.  Polonis «S«iw ,  qtiem  Vir 
in  his  Uteris  fummus ,  Jacobus  Golius  5  in  Le- 
xico  Arabico  defcribit  tenui  Cauda  f  lato  ven- 
tre 9  parvo  capite  *,  laevem  conia&u  >  qui  ah 
Euphrate  Halebum  (Aleppo )  pgruri  folet.  Man- 
fit  5  fcilicet ,  hie  pifcis  folus  in  Babylonia ,  quum 
aliae  aves  &  pifces,  Judaeos  in  exilio  fecuti  e  re- 
gione  Cananaea ,  cum  iis  redirent ,  uti  narrant 
Talmudici  in  Gemara  Hierofolymitana  codicis 
Taanitlv.4.quorum  haec  verba  fuht:  s3"l  IDH 

>Jb  tyikojo»  iri3«  ^m  nna^.nrjn 
B'inin  -to  nwri  rmsh  minaD'n 
bypji  ton^D  isdd  \h  ^171  bnina 
wpy  nrn  dh^d  nrneoT  ^33*?  3*n£? 
nirn  bTri  m\yv  mpir\  ixip  'p$ 
oinnn  "pi  id&  *)pij  na  njin  sia  s*j 

Vllfl  Dinnn.  "]TJ1  PL  Rabbi  Chdnina  fi- 
lms Abahu  diixit  [eptingentas  [pedes  pifcium 
mundorum  (quibus  vefci  licet)  .&  ottingentas 
[pedes  locuflarum  mundorum  (oduram  noftris 
auribushjrpcrbolen  )  crmmmerasaves  migraf* 

f* 


^22       DISSERTATIO    IX. 

'"  j.  :  fe  cum  ifraelitis  ,  quando  captivi  in  Babylo- 
nian* fuere  duBi  5  &  rediijfe  omnes  cum  iis 
quando  revertebantur  in  PaUeftinam  ,  except o 
ttnico  pifce,  mi  nomen  efi  W^JD^.  Ferum 
dicet  aliquis ,  quaviamigrarmt  cym  iispifcesi 
Refpondet  RabbiHona  ftius 'Jofephi ,  per  meatus 
fubterramos  iverunt*  cr  ndierunt. 

$.  CXI.  Talmudici  in  Gemara  Cri3gigac4p.  2.fcrl- 

bunc  de  Rabbi  Meir  tODD  j$&  TKQ'1 
Hl^  tOnW  Him  R.  Meir  comedit  da- 
Bjlos  &*  exterior  a  projecit  for  as.  Jta  verto 
pam  *\£=2&-  SchikaU  (quod  idem  mihi  efle 
peifuadeo  cum  H"?niP  )  notat  Perfis  propric 
figmentum  aliquod ,  utipomorum,  a  u<>^==avt, 
fndere,  licet  &  de  aliis  rebus  ufiirpetur.  A- 
deoque  fenfus  crit,  fegmenta  omnia ,  in  quae 
pomum  diliecatur  ,  quum  nucleus  eximendus 
eft,  fivepartes  quafris  rejccifleR.Meir ,  exce- 
pta  medulla.  Sin}ili  phrafi  in  Buflan  Scheich 
Sadidicitur 

Comede  amygdali  meduilam^  cr  abjicecor- 
ticem. 
In  £>*  Tjfr**/,  /?<*£.  339.  legitur  idem  paulo 
aliter  Hlrm  ^Dtf  IDH  tDBW    D  T    £/ 
^W  invenitpalmam ,  owttto  daily  turn,  &c> 

Et' 


DE  PERSICIS  TALMUDIS.       325 

Et  mox  utrobique  131H  Hm  \toi  D  ll 
p*tf  IPfl^p  *?3&  #.  >&fe>  malogranatum  in- 
venit  >  wedullam  ejus  eomedit^  corticem  abje- 
cit.  K^nn  idem  eft  quod  Arabicum  (Jid 
daflylus  :  quare  &  R  Nathan  ,  §fe  --/#r«<?i 
K^mn  Mfftit  per  mDD  palmant.  Vide  il- 
ium in  voce  K£)¥K.< 

Legitur  in  Gem.  Sanhedrin  c.xi.  TMSDV  $.  CXII. 

&c.  Quod  vertunt  ^-vsnatttm  ad  capiendam 
praedam.  Non  male.  Sed  veram  vocum  ori- 
ginem  nefciunt;  ex  traditione  tantum  TwtlfQ- 
mxg#$QTa)  rem  retinuerunt.  Ferficurn  eft 
&&  £==*£,  9  Schikarden^  venari^  praedari  5quod 
eft  "1132%  nam  &o  Dm  terminatio  infinitivi 
apud  Perfas  eft. 

Stultus.     Eft  ipfiffima  vox  Perfica    &Xiw§«cXIIL 
Schiftay  quae  idem  fignificat ,  averbo  <>Xi£ 
dementem  5  infanum  effe. 

Corona.  ~  In  Targum  faepe  occurrit ,  quod  §.  CXIY* 
vide  in  Lexico  Talmudico  Buxtorfii ,   &  fa 

Tai* 


1 


324  DISSERTATIO  IX; 
Talmude .  vide  Aruch.  Vox  eft  origine  Per- 
&&  %te  Tazjy  tiara ,  qua  &  Arabes&  Ma- 
Jaei  utiintur ,  at  qui  Perfis  earn  dcbent.  Falli- 
tur  Benjamin  Mutfafia ,  fcribens  lingua  Roma- 
na  in  coronam  notare. 

$.CXVI.  Menfot.  Lingua  Graeca  folium  fignificat, 
fcribit  Muflafia.  Falleris,  o  bone  !  menfam 
notat  Perfice  &^s:<s  Tochte.  Vox  affinis  U^^<s 
Tocht,  folium  fignificat.  Majus  otium  na&i 
plura?  Deo  voknte ,  colligemus. 


INDEX 


INDEX 


LEMMATUM 

/    N 

DISSERTATIONE 

D    E 

SAMARITANIS. 

Aria  €2*  contraria  judicia  de 
Sawaritanis.  -       Pag.  3 

1 1.  Variae  periodi  Samarita* 

nifmi.   Prima  idololatri- 

ca.  ? 

III.  Secunda ,  reformat*  p&  Jadaeos  cum  ipfis 

mixtos.  7 

IV.  Tenia ^recentiorCrhodierna.     .  it 

V.  Be  Chronico  Samaritanorum  inedito.       1  3 

VI.  Ufus  hujus  Chronici  quisr  &  quae  autto- 

ritas.  *& 

VII.  Samaritani  negant  Angelos.  iS 

VIII.  Mentionem  tamn  Angelorum  facimt  \ 
Cr  quo  Cenfii.  2? 

f|X  Confirmantur  ante  ditla  ex  Pentateuch® 

Samaritano.  z® 

.  X  Aneelns  maximus  Mejfms.  27 

X  *»- 


INDEX. 

XL  Rejurre&iorum  mortuorum  non  negant  8a~ 

maritanL  ibkL 

XII.  Quid  credant  de  nomine  Jehovah.       2  1 

Xill.   DetituloDeiy  Domini  mundorum.  34 

XIV.  De  oraculo  Divlno  per  Urim  Cr  Thum- 
mim.  j6 

XV.  Sahbatho  ignem  non  alumSamaritani.  20 

"VV7T      Ti_   r»  ;  /     .1  •  2-^ 

44 

47 

ibid. 

48 

r* 

54 
55 


XVI.  De  anno  Sabbathico, 

XVII.  De  Decintis* 

XVIII.  DePrimitivis. 

XIX.  De  jure  plantae  quarti  anni. 

XX.  De  manumijfione  fervi* 

XXI.  X)<?  afylis* 

XXII.  De  tempore  facrificii  juris. 

XXIII.  De  poems  capitdibus. 
X  XI V.  D<?  crimine  idololatriae  Samaritanis  cb 

jeBo.  6 

XXV.  Verba  Chrifti  ad  Samaritanam^  Joh.4. 
22.  expenfa.  ^* 

XXVI.  Samaritan*  fe  appellant filiosIfraelis\6z 
XXVIL  D<?  origimbus  Samaritanorum.        6< 

%  XXVIII.  De  Corah  ,   ^  Mt/fowj»  Gehennae 

manftonem  detrufo.  5 3 

XXIX   De  aflti  cr  confilio  Bileami.  .jq 

XXX.  De  Mofe  Ntlum  percutiente 

XXXI.  De  dolo  Gib eonit arum, 

XXXII.  DeScaubeco,  Rege  Perfiae. 
XXXI  if.  £)<?  Samuele  Prophet  a. 
XXXIV,  Excerpt  a  quaedam  Chronologic*.   19 

Con> 


76 
77 

*t 

87 


L    E    M    M   A    T    U    M. 
XXXV.  Confenftts  Karaeortm  cum  Sawarita*" 
ms.  9® 

I    N 

DISSERTATIONS  VIIL 

DE  RELIQUIIS  VETERIS  LINGUAE 
P  E  R  S  I  C  A  E. 


I. 


ARgumentum 
hujus  Dif- 
fertationis.       9  7 

II.  Abiltaca.         99 

III.  Abobas.  Adonis. 
Adonis  ,  maturae 
fridges,     Ceres  unde 

ita  ditta ,  cr  Aqpn- 
TWf.  100 

IV.  Aburtace.   Locus 
Suidaetentatus.  104 

V.  Acbatana*  tPerfa- 
rum  regia* 

VI.  Achaemenes 

VII.  Achana. 
Vill.  Acwaces. 

IX.  -Afcr. 

X.  AleSoris. 
XI    Amanus, 

Dei* 


XII.  Anaitis.    Diand 

0*  Venus  Verfica* 

118 

XlIl.Anandratus.  1  z  \ 

XIV.  Andraftadarari* 
falanes.  124 

XV.  Angari.        12  J 

XVI.  ^4».  Caff  a* 
dock  a  menfmm  no- 
mina.  1x8 

X  VI  I.Ardewpeas.  1 3 1 
XVIII.  Arimtncs.'fo. 
XlX.Aros.  133. 

XX.Artaba.  134 
XXL  Artabamts.  136 
XXII.-rfrfcate.'    137 

XXIII.  ^r^fi.     ibid. 

XXIV.  Artaxerxes. 

XXV.  Arxiphos.  141 


XXV.AftavdaeMl 

XXVI.  Aftari.    142 

XXVII.  Atergatis.  ib. 

XXVIII.  Aulifci.i^ 
X  X  i  X.AuphantarXb . 
XXX.Azarapateis.  ib 

XXXI,  Bagijlan.  1 44 

XXX I I.  B  ago  as.  ibid. 
XXXlll.Barhtos  1 4^ 

XXXIV.  Barfatnana- 
tae.  1  a  6 

XXXV.  Biftax.    1 47 

XXXVI.  Caiadas.Lo- 
ens  Hefycbii  tenta- 
tus.  148 

XXXVII.  Gi/^rw. 

149 

XXXVIII.  Gm^/. 

XXXIX.  Capyris.  1 5 1 

XL.  Carbarn.  XL. 
XL  I.  Car  da.  152, 
X  L 1 1 .  Car  daces.  1  y  2 
XLlll.Cardangar2.ib, 
X  L I V.     CatajUgona. 

XLV '.Caucasus,  ibid. 
XL VI.  Caunaces.  157 
X  L  VII.  CVr/S.     158 


X. 
XL VIII.  Cw4.  t&4 

*w<?.  ibid. 

XLIX.  Chamrragan. 

J55> 
L.  Chanaranges.  ibid. 
LI.  Chortat.  ibid. 
LII.  Cidaris.  160 
Llll.Circos.  16} 
LI  V.  CWj.  1 64 
LV.  c*p«.  ibid. 
LYl.Curbafia,  16  J 
LVlI.Qmr,  CrG?- 

LVIII.  Danaces.  1 70 
L I X .  Darigmedum. 
LX.   Darius.    LeBio 

Darjaves  defenfa. 
LXII.  Dema.  174 
LXIII.  D^##  17  j 
LXIV.  Dww.  /ft0u 

chius  ctnelfasSktid. 
LXV.Diphrages.iy6 
LX V  I.  Drachma,  ib. 
LXVII.JEZ.  177 
LXVllI.J^W.ibid. 
LXIX.  Euacae.  178 
LXX.  Exalla.  179 
LXXI.  Ez.acas.    180 


L   E 

LXXII.      Gangabae. 
ibid. 
LXXII  I.  Gangamla,- 
Interpretatio   vste- 
rum  defcnfa.     1 8 1 
LXXIX.&1&1.  Ma- 
gazjmunde.     184 
LXXX.  Gerra.    186 
LXXXI.\Jma.   187 
LXXXII.  &*/>/&.  ibid. 
LXXXIII.    Macca- 
baeus.  188 

,  LXXXIV.     Magus. 
Magufams  idem.ib. 
LXXXV,  Mandyas. 
192 
LXXXVI.     Manes. 
193 
LXXXVII.  AMwr- 
*»<*,  195 

LXXXVIII.  Mega- 
byzjis.  ibid. 

LXXXIX.     Mertat. 
196 
XC.  MiBabo,  €rc. 
197 
■XCI.  -Mfrfo-4.-  ibid. 
XCll.    [Mpachman. 
zoo 


A   T  U 

XCIlI.MyrrhanesSb* 
XCIV.  Naarmalcha. 
XCV.  Nanaea.  ibid. 
XGVL  Naphta.  205 
XC^ll.Nauma.  ib. 
XCVil.  Nidation» 
204 

xcix.a*.      205 

C.  Omanus.  ibid. 
CL  Qrnomi.  2o£ 
ClLOpafton.         ib. 

cm.  Gromafdes.207 

CIV.  Orofangae.  ibid. 
CV.  Omriz.es.    209 
CVI.  Paltum.     ibid, 
CVII.  Paradifus.  21a 
CVIII.    Parapagnes* 
211 
ClX.Parafaftga.liz 
CX.Pafangilogoi.i.Of 
CXI.  Pafargada.  ibid. 
CXll*Pafice&    214 
CXIII.  Pelman.ii% 
CXIV.  P<p*r*.  ibid. 
CXV.PerfaeyPanbL 
215 
CXVI.    Pharuartes. 
219 
CXVILPibwto^i. 
X  2  **- 


CXVm.Ptfagae.no 
CXIX.  Ryndax.  ib. 
CXX.  Saawfaa.  m 
CXXl.  Sacae.  222 
CX  XII.  Salmeni- 
fchiaca.  Almanacb 
unde.  2233 

CXXlIl.Samen,  225 
CXXlV.Sandes.n6 
CXXV.  &iw.     ibid. 
CXXVI.     Safaris 
•227 
CXX VII.  Saos.  228 
CXXVU I.  Sarabara. 
ibid. 
CXXIX.i&raj7£r%2  3  o 
CXXX.  Sarebar.  232 
CXXXI.  Satrap  a.  ib. 
CXX XII.    Sanmum. 
234 
CXXXIIL  Schoinos. 

CXXXIV.    &V/L! 

*J7 

CXXXV.      Simor. 

238 
CXXXVI.  Si^.ib. 
CXXXVIL    Saw. 

23? 


►      E      X. 

CXXXVIII.&//4*. 

240 
CXXXIX.^^^/,  ib. 
CXL.  Surena.  24  y 
CXLI.  Sttfa.  246" 
CXL1 1 .  Tabala.  2  47 
CX^Llll. Tarn  hour  os. 
ibid. 
CXLIV.  Taos.  249 
CXL  V.  TWte.  ibid. 
CXL  VI.       Taturas. 

CXL VII.  7Wib* 
CXLVIIITw«53 
CXLIX.TVgw.  ibid. 
CL.  Torcim.       2  54 
CLF.  Tourma.    ibid. 
CLII.  Turis. 
CLULTytta. 
CUV.  Xerxes. 
CL  V.  Zarba. 
CLVI.  Zaretis.  161 
CL  V 1 1.     Zarouam. 
ibid. 
CLVIII.2«/.  264 
CLIX.  2'cfe.    ibid. 
CLX.  Zoroaflres.  ib. 


IN 


2JS 

ibid. 

i19 

z6z 


I    N 

DISSERTATIONE  IX. 

DE  PERSICIS  VOCABULIS 
T  A  L  M  U  D  I  S. 


I.  SJ0"3« 

ii.wroje 
iu.pna» 
iv.  "\an">3N 

V.  NP3K 

vi'.  dtok 

VII.  N03« 


Atio  Inftitu- 
269 
271 
ibid. 


272 
ibid. 

273 
ibid. 
274 


vni..«nmn«  275 

IX.  «n«  ibid. 

.X.  "?1K  ibid. 

XI.  naJW       ibid. 

XII.  TflDW    ibid. 

xiii.  DJiaa   276 

XIV.  NJmD'K  ib. 

xv.  nurs      ib. 
xvi.  -miaa  277 

XVII.0N'nfiD3Kib 

'xvin.  wok  278 

XIX.p")flDN     279 


XX.  «lilfiK      ib. 

XXII.  KWK      ib. 

XXIII.  HOPK   ib. 

xxiv.  xnm   ib. 
xxv.  tfja  &  UM3 

ibid. 

XXVI.  i"Wb  284 

XXVII.  Knia  ib. 
XXVlILWDDQib 

xxix.  mla  ib. 

XXX.1JTO     28? 

xxxi.  wa     ib. 

XXXlI.l^a      ib. 

xxxin.'pnnoaib. 

XXXIV.  Np13  ib. 

XXXV.  Hp^lJI 

284 
xxxvi.  ra  ib. 
xxxvii.  niiu 

ibid. 
XXXVIIf. 


N      D      E      X. 


xxxix.  KT&DJ  285 


xl.  Tin 

ibid. 

XLI.    Wl 

z8<J 

xcn.  pn 

ib. 

xLin.mn 

287 

xl iv.  NTin 

ib. 

xlv.  3T! 

ib. 

xLvi.pn 

fibid. 

XLVU.  JDT1 

ib. 

xlv  1 1 1. «mm  2 

xlix.  JMHEH 

ib. 

x.  nrn 

ib. 

Li.  'anrn 

290 

Li  1.  ran 

2pl 

Lin.nnnr 

ib. 

liv.  H^ir 

ib. 

lv.  KnjTVT 

25)  2.    : 

lvi.  K"7'3ttr 

ib. 

lvi  1.  Npnw 

294 

Lvm.^r 

2J>6 

Lix.  D'lan 

297 

lx.  p-iin 
lxi.  ivn 

298 

ib. 

LXII.  DSTJ 

299 

Lxm.Tnn 

301 

lxiv.  'po'nitt 

ib. 

lxv.  tWTB 

3°3 

lxvi.  ini'D 

ib. 

Lxvu.tUPlB 

304 

Lxviii.  pinv  K 

lxix.  (*00*  b. 

lxx.  n^3  30  J 

lxxi.  m3  ib. 

Lxxii.KiVQVD  ib. 
LXXI  1 1. 'ID       306 
lxxiv.13DD    ibid. 
lxxv.  n^D       307 
lxxvi.|7ID3     308 
lxxvii.  ttJVDD  b. 
Lxxvni.DN'noSD 
ibid. 
lxxix.DJTD  v     ib. 
lxxx.  HJHD      309 
lxxxi.  'XV?         ib. 
Lxxxir.  K^S*?  ib. 
lxxxi  1 1.   *JSTI1D 
310 
lxxxi  v.  NQfflD  ib. 
lxxxv.  '*nDD    311 
■lxxxvi.J'TID  ibid. 
Lxxxvu.'JiPD  jifc 
Lxxxviu.tfJtfJ  ib. 
xc.  KJDJ  314 

xci.  3R*J  ibid, 
xcn.  WTM  ibid. 
xciii.  1TD  315: 
xciv.  H^T^lf  ibid/ 
xcv.  DVHD3  ibid, 
xcvi. 


L   E   M    M 

XCVI.  MtfiJDi)     316 

xcvn.  »pJV"l£>   ib. 
xcviii.  }Kn~l3  ib. 

xcix.JJOty'D^ji? 
ibid. 


c.  p£3i")£> 

ci  1.  itrfifl 

cm.  N3p 
C.rv.  [Dip 
R  N3^p 


ibid. 

s»8 

ib. 
3 19 


A   T  U   M. 

cvt.  "Wtfl       ibid, 
cvi.i.  NpnDH    320 

cvni.r'raB'  ib. 
cix.  KfV?Y?3Br  ib. 
ex.  Ntsnvtr 
cxr.  Hfrnw 
cxi  1.  nDsr 

CXIII 


321 

32.2 

31* 
NDSS'  ibid. 


cxiv.  jn 
cxv.  son 


ib. 

324 


• 


IN. 


. 


I     N     D      E     X 

Locorum  Sacri  Codicis. 


""  »    " 

GENESIS. 

■■ 

Cap, 

Vers. 

, 

a. 

1. 

;     , 

•'   f. 

1. 

24. 

% 

<J* 

15. 

**• 

17. 

22. 

if- 

4- 
E  X  O  D. 

t,       >  i 

3, 

14. 

7«- 

17. 
20. 

- 

.  J  2. 

16, 

2J>. 

ii. 

2. 

29. 

&' 

3- 

D 


*     N      D      I     X. 

LEVITI  C. 

Vers. 
9- 

Pag. 
162, 

40. 

z. 

3<?. 

if 

9i 

44 

K:VM  ER. 

.9. 
at. 

48 
68 

1. 
14. 

4- 
id. 

7P 

7* 

5* 
70 

55 

EUTERON. 

- 

*7« 

12. 

45.4* 

49-5» 

49 

94 

66 

jo  sua; 

17. 

Y  x 

37 

1«! 

I 


I       N      J>      EX, 

Cap. 

Vers. 

21. 

9- 

20. 

3- 
8. 

21. 

27, 

JUD1CUM. 

i. 

it. 

I    SAMUEL. 

6. 

8. 

17- 

4- 
II    SAMUEL. 

|f. 

27. 

II.    REG. 

i 6. 
if. 

28. 

3- 
24. 

25>-o 
30. 

31- 
II    CHRONIC. 

23. 

3- 

E  Z  R. 

4- 

2 

INDEX. 


N  E  H  E  M  I  A. 

Vers. 

Cap. 

*5- 

5>3 

ESTHER. 

"2. 

6. 

246 
287 

IO. 

142 

PSALM. 

3« 

227 

37- 

"5 

ECCLESIAST. 

3- 

33 

CAN  TIC.  C  ANTIC 

14. 

304 

J  E  S  A  I  A  S. 

8. 

118 

J  E  R  E  M. 

31- 

14. 

it? 

ibid, 

49 

EZECHIEL 
21. 
37- 
Y3 


24O 

22  2 


II4 

ibid» 
DA- 


in 


' •• 


1 


- 


;1      N      D      E      X 

_ 

D  A  N  I  E  L. 

Cap» 

Vers, 

$ 

\i- 

s 

20. 

J- 

12. 

HM 

5- 

H  OS  E  A. 

% 

1- 

AMOS. 

i\ 

1. 

s. 

8. 

Z  A  OB  A  R. 

$ 

9- 

i    MA  T  TFT.: 

2'.' 

1. 

5- 

V 

14. 

6. 

22. 

3l- 

27. 

32. 

MARC. 

I  J. 

21. 

LUC. 

10. 

M-- 

J  0  H;A  N  R 

4* 

12. 

20, 

K      N      D      E     X. 

Vers. 

Pag» 

22. 

9.61 

2J. 

S> 

ACT. 

»3- 

301 

10. 

27 

8. 

1* 

A  P  O  C  A  L  Y  P  s. 

M- 

71 

APOCRYPH. 

T  O  B  I  A  E. 

8. 

28  fi' 

3. 

233 

EZRAE    11  L 

**f 

II    M  A  CC  A  B. 

1- 

201 

3?« 

«77 

36. 

II£ 

1. 

EE 

1 '  • 


m 


IN- 


I    N   i>  E    X 

R    E     R     U    M. 


Aron.  Sacerdotes  ex  flirpe  ejus  m 
b\  fupereffegloriantur  Sama- 
ritani.  pag.  4.  €■ 

*| — ^  quas  partes '  habuerit    in 
'  converfiorie  aquarum  Ae- 
gypti  in  fanguinem.     76 

— nuiji  Samuel  ex  ejus  ppflcris.    ,         88 

Abrahamuunicois  Dei  a  Samantanis  '&  Moham- 
medanis  appellator.  11 

— ejus  natale  iblutn  urbs  Cufha.  67 

— — —  an  didtus  fit  Perils  s*^sj>,  264 

Abfalomi  capillitium  quantiponderis.  237 

Acbon ,  Pontifex  Maxirnus  Samaritanorum.  M 
AcefTaea,  nomerrantrquum  urbis  Ecbatauorum. 

106 
Achaemenii,Perfaeunde.  .  l      108.274 

Achas ,  an  combufferit  filium.  1 14 

Aeinaces.  15-3.181 

Adami  corpus ,  creatum  ex  terra  Babylonica.273 
Addnis,  quid  per  eum  vetercs  rntellexerint.  100 
•?**—  Perfis  vel  Perfacis  Abobas.  ibid. 

Adramclech  ,  quis  Deus  &  unde  di&us. ;    113 

— an  filios  fuos  in  ejus  honorem  combuf- 

ferint  Judaei.  ibid. 

Aegyptus.  in  ea  hodieque  fuperfunt  Samaritani.4 

in  cam  Samaritanos  deduxit  Ptolomaeus 

Rex.  y 

— Dea  Aegypjiaca  xinii  di&a.  1 2  2, 

• —  facra  Acgyptiorum&  Perfarum  in  multis 

con- 


R 


U       M. 


conveniunt.  *^ 

- —  menfura  Aegyptiaca>Schoinos.         2$f 

Aethiopes  coluerunt  Mithram.      '':  200 

vA*z* ,  urbs  Perfica.  2,74 

Alcoranicac  formulae  in  Chronico  Samaritano. 

12.  13 
-  non  arguunt  Chronicon  illud  pod  Alco- 

ranum  effe  fcriptum  ,   fed  folummodo 

tranflatum  in  linguam  Arabicarn.       1  f 
Alcair  >  urbs ,  unde  di6la.  1  S% 

. ejushiftoriamconfcripfit'Macriw.     iS9 

Alexander  Macedo.  Ilium  rogant  Samaritani  ut 

concedat  iis  tributum  anni  feptimi,       8 
quae  de  illo  narrantur  a  Samaritanis,pe- 

tita  a  Mohammedanis.  -        1 2, 

— . fabulofum  ejus  iter  aerenm.  14 

-  quo  anno  poft  mundum  conditum  in  Pa- 

laeftinam  venerit.  39 

Almanack,  an  ab  Arabica  voce,  &qua,  ita  ap- 

pelletur.  2,23 

Alphabetum  Samaritanum  non  caret  uteris  pnn 

Alpum  Sabini  dixere  quod  LaTini  album.  1 5-2 

•a ««1.  &*t@-  ,  Deus  Perfarum.  >  1 2.3 
Amphitabae,  conyenientius  linguae  Pcrficae  fen- 

bitur  \  quam  Amphitapae.  39 

Amazonia  fecuris.  2 1  ° 

Anaitis, Perfarum Dea,  quae.  no. 

Anameiecfr,  quisDeus.             ^  H4 

Angeli.     Illbs  negant  Samaritani.  ^ 

— quid  per  illos  intelligant  iidem.  2.1 

Maximus  Angelus  quis  apud  Samarita- 

nos.  27 

— , undedi&i.  I2,7 

Y  5  niun- 


K 


X 


mundus  Angeiorum. 


34 
Angari  &  angariare ,  unde.  x  f s 

Animac  Irnmortalitatem  num  negent  Samarita- 

ni.  x 

Anni  Sabbathici  apud  Samaritanos.  /\ 

- •  annorum  fupputatio  quae  apud  Samari- 
tanos. 8 

•  novi  feftum  apud  Pcrfas,       .  302 

Antoninus  Imperator  .confilium  petit  a  R.  Juda. 

Antirnonium,  vox  formata  ex  male  Je&a  Ai>- 

mod^  &quomodo.  2i6 

Aper  a  *U^^m  lx^ 

Apollonius  Tyaneus  magos  dixit  fapientes,  fed 

non  in  omnibus.       ~  jg^ 

Apollonius  Tyaneus  magos  fapientes  efle  dice* 

bat,  fed  non  in  omnibus.  189 

Alarum  Aegypti  converfio  in  fanguinem  aqui- 

bus  pera&a.  7o- 

Argenti  fodinae.  248 

Arcus,  nomen  fiuvii  Tigridis  ob  varies  flexus, 


quos  habet: 
Arabicamulta  linguae  Perficae  mixta, 
lingua  Medicis  utilis. 


gptfe  quid, 

Ate*?*»,  ?OTK.- 

^&w,  nomen  menfis  Cappadocum. 

ArtQxerxes,  primo  di<3us  Arficas, 

H  unde ita  appellatus.  139 

Arbazacius  plurimas  Pfaltrias  alebat. 

Arcus,  appellator flumen Tigris  obflexus  fuos. 

ArmaPerfica.  Acinaces.  \\t 

t £cr™-  186 

Copis.  l64 

1  i  ,■;  *  v*b 


2*4 

270 

296 

ii£ 

Z%6 
160 
199 

zs9 

262 


Paltum.  '  209 

Saunium.  234 

_aris,  227 
Arabes.  Iis^una  eademque  vox  faepe  contrarias 

fignificationes  habet.  279 

Afima,  num  Deus  Samaritanorum.  ij.  $7 

•VWfit  Lucus,  &templum.  247 

'A<r#s  vfdzupot,  quid.  1 43 

$sgandae,qui.  142 

*Avx**hs ,  nuntius.  142 

Aflyrii  coluerunt  Adonidem.  105 

Afmodaeus ,  nomen  mali  genii  unde,  281 

Afyla,  quot&quae  juxta  Samaritanos.  $£. 
Ailronomica  vocabula  multa  ab  Arabibus  ad  nos 

22f 
284.  289 
H3 
143 
112 

I4I.   2^2. 
249.22O 


pervenerunt. 
Afinus  Meffiae  qualis. 
IHK  PerficeZ>^r. 
'Aju'^oty  Dea  ,  quae. 
Aurantia  mala ,  pro  Narantia. 
Auuum  ,  num  wy^®»  Graece. 
Avis.   Nomina  avium  Perfica.  116. 


B. 


BGraecum  per  V  Latirium  exprefTum  inqui- 
bufdam  MSStis.  1.7& 

Babaraba,  Pontifex  Samaritanorum.  *S 

Baby  ionica  vocabula.  2^©-.  133 

■         — -  S«<y?. 

»■'  &w.  226 

— •  feftum Babyloniprum  2«%*«.  222 

— terra,  e  qua  corpus  Adami  formatum.274f 

—« — -  tapeta.  ift* 

Baciriani.  Philofophi  eorum 2^>aiW  diSi,  266 

Bar- 


I 

li 


I       N      D      £ 

Barbet,  Muficus  Regis  Cozrois. 

BafTa ,  Turcicum ,  quid  noter.  ? 
Bxrttevg  p'zyxs ,  Rex Perfarum. 
*  Pa&TiXsay  y  idem. 

Bars,  lingua  Ruffica i Pardus. 
Bafilifcus  KJOW*i   &  P^in 
Bagos,  Javani  hominem   formoj 


200 
107 

221 
218 


formofum   appellant. 

Beglerbeg  •  quid  Turcicc.  200 

Bileami  hiftoria.  18 

dolus  in  circumventionc  Ifraelitarum 

quis.  70. 71 


1  ■-  libriProphetici. 
Bonus  Genius,  Oromasdes. 
Bourn  abafior ,  Mithra. 
Bory fthenes  an  recipiat  fluvium  Tyrim. 
OH133  &  niDVW  quomodo  diftinfla. 
Bvgtm  convenit  cum  Perfico  Ben&a. 

C. 


Airo ,  urbs  Aegypti  >   unde  ita  difla. 
Cams ,  Cyri  nutrix. 

an  hodie  Spacos  Perfice. 


76 
207 

197 

*SS 

47 
272 


15*8 

267 
144 
129 

157 
161 
100 

67 


Cappadocica  menfium  nomina. 
CafimScythicenix. 
Caufia,  pilelis  regius. 
CaniuTum  unde. 
Carun,  quis. 

Caftor  &  Pollux  quomodo  appellentur  a  Magi$, 

175- 

Cameli  domus ,  nomen  loci  prope  Arbela.    18 1 

Capitis  ornamenta  apud  Perfas.   Cidaris  five  dia- 

dema.  rfo 

— — m  Curbafia;  16^ 

Tiara. 


— "  Tiara.  .  2S% 

m Nidarion",  annon  idem  cum  cidari.  204 

Carmania ,  regio  fab,  imperio  Perlarum.         3 1 8 

Ceres,  undedicla.  1G)3 

Chronicon  Samaritanicum  ad  Scaligerum  mil- 

fum.  4 

— phrafes  habet  Alcoramcas.  1 2.  1 3 

i! i  quid  &  quale  fit,  cujufque  au&oritatis. 

14  18 

\ —  divcrfum  ab  aliis  reccntioribus  Chroni- 

cis.  84 

Chriftus  >  quare  de  loco  cultus  Divini  interroga- 

tus  a  Samaritana.  9 

- quare  refurre&ioncm   mortuorum   ex 

Exod.  3. 6.  potius  quam  aliis  locis  de- 
monllrare  voluerit.  *o 

— ■  Meffias diclus a  Mohammedanis:     IS 

XQoviot  Dii  iidem  cum  z*p*'m%  Perfarum.      226 

Chrillianis ,  quotum  conclave  inferni  deftincnt 

Mohammedani.  69 

D^n  Hcbraeum  originem  dedit  voci   Perficae 

Chourfchid.  198 

Choafpes.  .       *7° 

Citrea  mala  in   fefto  .  tabernaculorum  ignorant 

Karaei  &  Samaritani.  ,  93 

Cidaris ,  Tiara  ,  &  Diadema  quomodo  conve- 

niatit &  differant.  162 

% ex  byffo,  tiara  conftabat  expanno.   166 

Circumciiio  in  nomine  columbae.  13 

Cinnamomum  quomodo  Periice  appclletur.  28$ 
Cibus  Perficus ,.  Aburtace.  104 

— —  wna».        ,  J  27z 

Coelum  Jovem  appellant  Perfae.  1 7$ 

HDH  laftuca.  \'  .     3°| 

Columbainventadicitur  m  monte Mtmiw.  10, 

60.  » 


N      T>      E      X 


1  '     "  -  m  ejus  nomine  non  circumcidrtntar  Sa- 
maritani. ,  j  ^ 
SfjTr*  -Dodonaeae  duae  oracula  fundentes.  xyy 
Cores,  an  rede  ita  Cyrus  appelletur.             1 68 
Corah,  quo  defcenderit.  67 
Congcrro.  &  concerro.                                   x  gg 
CorH,  potus,  quomodo  Arabice & Perfice  fcri- 
*  batur.                      :                       2gQ 
"Corallium,  quomodo  Perfice  dicatur.        "  308 
Convivium  anniverfarium  Regis  Perfiae"  in  me- 
_"         moriam  inaugurations  fuae.            25-5- 
Copti  quomodo  Artabam  nominent. 
*j— - —  quomodo  Venerem.                        263 
Coriandrum,  %«W*^ai>.                            \o6 
Crucifixio  non  in  ufu  apud  Judaeos ,  nifi  tempo- 
ribus  Romanorum.                          <s 
Cyrus  Rex,  undedidus.                       168. 181 
Cyrus ,  fluvius ,  vulgo  a  Cyro  creditus  ita  didus  > 
&  an  idem  rede  Corus.                   169 
Cutha ,  urbs  prope  Babelem.                         67 
Cuthaei  quare  appellentur  omnes  Samaritani.  67 
Cypriorum  vocabula ,  k/»^tK                   161 

D-  2" 

A  «We;,  quae. 

Darjaves,  an  ita  rede  Darius  appelletur, 

Darius  undedidus. 

Darem,  infula. 

Davus ,  nomen  fervile  a  gente  petitum. 

*Vai  Debit  t  nomen  urbis  unde. 

Decimae.  Quidde  iis  credant  Samaritani. 

i dill  inguendae  ab  oblationibus  voluntariis^c 

■ ■""  primae ,  &fecundae  ,  &  decimae  de  de- 

cimis  quae,  .<$ 

Dc- 


249 

*73 

176 
182, 
226 
194 
285- 
44 


R      £      R      U      M. 

Derccto ,  Dea»  143 

Deus.  num  corporeum  credant  Samaritan!.  21 
-  &  Angeli  permutantur  in  Pentateucho 

Samaritano.  26 

• ■  Virtus  Dei  magna ,  quid.  27 

■  eumiratumreddereifraelitis,  dolus  fuic 

&  coniilium  Bileami.  71 

•— ' •  nomen  Dei ,  quod  noftri  Jehovah  pro 

nunciant*  videtur  potius  legendum  Je- 


heveh. 


3* 


11  Deorurn  nomina  reticebant  Graeci  jura- 

turi.  22, 

quomodo  appdletur  Dominus  mundo 

rum. 

• Seramenfium,  Marel. 

— Perfarum  an  olim  merit  ignis. 

Ajj^',  nomen  Ceierls. 

A^(f^  undedida. 


34 
191 
198 
104 


103. 104 
Dies  noviffimus,  quomodo  Samaritanisdicatur. 

Dietae  Perficae  $  tantum  leucarum.  23  f 

Dignitatum  &  fun&ionum  variarum  nomina  va- 

ria  apud  Perfas.  Andraftadaranfalanes.  1 24 

Angari.  125- 

* Aftandae.  141 

" vAftari.  142 

'  Aaarapateis.  143 

1 •  Bagoas.  144 

*■     '—  Barfamanatae,  146 

1  -  Cardarigan.  i^i 

— — -  Chanarragan.  '  <        15^ 

■  Chanaranges.  ibid. 

■   *  Darigmedum,  171 

* Diphrages.  176 

—-*■-*  Gangabae,  180 

JMagi; 


K      D      E      X 


*  Magi. 

•  Megabyzi. 
Myrrhanes. 
Orofangae. 
Ouarizes. 
Parafangilogos. 
Pherochanes. 
Satrapa. 
Surena. 
Zich. 


188 

195- 

200 
207 
209 
213 
219 
232 

264 


•  Talmudica  quaedam.  zjz.ijf.  276.277 

278.  285-.  286.294.317.  319 
Diluvium  igneum ,  quid  Samaritanis.  30 

AiCpS-egot  ,  quid.  285* 

Diana  &  Vfenus  Perficaeadem.  1 19. 1 21 


cultain  Perfia. 
Zaretis  Perfice  di&a. 


120 
ibid. 

IIS 
198 


Dodona.  Conje&ura  devocisetymologia. 

Dominus,nomen  folis. 

Dofitheus,  au.fitor  fortaiTe  maximae  partis  Chro 

rrici  Samaritani.  if 

.  injuriolusinProphctasDei.  ■  87 

Dofitheani,  fefta  Samaritanorum.  29 

Doronicum ,  confufum  cum  Mechiai ,  fpecie 

Gingiberis.  296 


ECbatana ,  unde  di&a. 
El ,  ^N  nomen  Dei. 
Eli,  quid  de  illo  nai rent  Samaritani. 
Endivie,  Belgicum ,  unde. 
Enochus ,  Ntf'yvax©-  Suidae» 


IO6 

27?.  277 

88 

290 

112 

r79 

Epi- 


&      E      K.      U      M. 

Epiftolarum  latores, 

Equus  Cyriunde  didlus  Pafaces. 

• Mediae,  oiillecolorum. 

nobis  Paard,  unde. 

*l!tt*  >  Zizania. 

Ezrae  Scripturam  maledi&am  appellant  Samari- 
tani.  88 

« —  confikutio  deLcvitis,  quod  fe  focios  ei 

jungerein  itinere  Hierofolymitano  no- 
luiffent.  4^ 


Aeminae &  viri  fpecie  Mithra  cultus.      1 99 
Feftam  Pentecolks  quando  celebretur  a  Ka- 
raeis  &  Samaritanis.  92 

i — — —  Tabernaculorum  quibus  ritibus  peraga- 
tur  ab  iifdem.  bid, 

■ —  Babyloniorum,  2W# didum.  222, 

— Periicum ,  Ty£ta.  2.  5-5* 

— Herodis  in  memoriam  inaugurations  m- 

ftitutum.  ^S7 

« —  Neuruz.  301 

_ — ,  Mofardi.  311 

— Mihrsjan.  310 

Frigida  Sabbatha  Karaeorum.  40 

Fulfel ,  Piper.  216 

Funibus  olimufi  Perfae  in  menfurisagrorum.236 


*)$  non  eft  Rex ,  ut  fcribitur  in  Aruch.         277 

GardateSjiidemquiCardaces.  }$3 

Garizim  mons>  num.  is  locus  fingulari  ratione 

Deo  facer,difputatur  inter  J  udaeos  &  Sa- 

Z  ritanos. 


N 


E      X 


ritanos. 

— fab  eo  num  abfcondita  idola. 

Y*9y*tw**> ,  male  pro  v^yi^XcA. 

quare'&  r*irtf»^3jA«  legi  poflit. 


i 

IG.  f\ 
l8: 
13: 

6! 


Gaza  ,  urbs  Palaeltinae  ,unde  difta. 
r«»§«/,peregrini. 

Gehenna,  primum  inferni  receptaculnm. 
Gemmae  in  pe&orali  Pontificis  maximi  cujus  u 
fus.  ■        3< 

*  infcriptahabucrcnominatribuum.   30, 

Geli,  populi,qui.  2; 

Genealogiae  Samaritanorum  a  Levitis  confcri 
•ptae,  61 

— Scaubcci  &  Jofuae  collatae.  8. 

Tive<n»  &  rev^A^quomodo  different.  25" 
—  quo  fenfu  apud  Judaeos  in  ufu.  d 

HV)tt  quid.  -.  "       ^  J  i£ 

Giaures,  noinenquo  i  urcae  Ghnltianos  appel 

■  lant ,  unde.  -    29' 

Gibeonitarum  dolus  an  imitatio  fimitisdoli ,  que 

ufi  faerant  Ifraelitac.  7; 

IJTJ  idem  quod  IDV-  3°^ 

Gingifchani  pofteriadhuc  imperant  in  region* 

transoxiana.  8; 

Gira,  filia  Imperatoris  Antonini.  30^ 

*&}  quid.  r         jS< 

Giycyrrhiza,  frequens  circa  urbem  Sufa.     24C 

Gogo  &  Magogo  qnod  inferni  receptaculum  de 

flinatum  fit.  6c 

JOJJveftis  genus.  i$) 

H. 


aay  ,  nomen  pifeis  in  mari  lodico,  unde 

27S 
He* 


Ilerba  Omomi.  '  •  zo^ 

—  Navma.  203 

Exalla.  ijp 

Hercules  Perfarum  Sandes,  226 

Hemarnus  pater  Scaubeci.  86 

Her  mine  ^  genus  maris  £*>*>£  Parthis  appellar. 

238 
Herodis  rsno-i*  quae.  2f7 
votum  ,  fe  nil  negaturum  filiae  Herodia- 

dis ,  ex  Perfico  ortum.  ,    25-8 

Hicramax,  fluviusjarmoch.  in 

Hiericho  ab  exploratoribusquomodo  luftrata.  82 
Hindoftan  regio  compleclitur  &  Hindiam  &  Sin- 

diam. 
Hormizdas  idem  nomen  quod  Oromasdes 
pjllH)  Arimanes. 


215- 

207 


I 


I^  &E  facile  permutantur.  x6 1 

'i*&  ,  pro  Jeheveh  legunt  Samaritani.  32  1 17 
Jacobo  patre  gloriantur  Samaritani.  64 

Japhetus  nomen  Dei  lapidi  infcriptum  habuit.  3 1 
jafminum ,  pDD' ,  non  fefamum.  Sed  in  oleum 
Sefaminumconjectum.  304 

Java ,  infula  Indiae  Orientalis,  unde  dicla.  1  By 
SjPj  non  rivum  tantum,  fed  magnum  flumen 
s    m   f     fignificat.  76 

'itfikkr, ,  quae  regio.  2f 

Idoloiatrae  quando  &  quamdiu  fuerint  Samari- 
tani. ^ 

■  fuilTe  dicuntur  a  Judaeis  circa  Templi 

fecundi  excidium,  fed  immerito.     9. 57 

fe~™ — ■  quotum  conclave  inferni  iis  deftinatum 

fit.  69 

Z  2.  m 


INDEX 

— —  an  olim  fuerint  Perfae  &  ignem  adorave- 

rint.  194 

Jephtae  filia  num  a  Samaritanis  culta.  13 

Jezd  ,  urbs  Parthiac ,  cujus  incolae  multi  ignem 

colunt.  297 

Jehova.  Videtur  melius  legi  Jeheveh,  &  quare. 

31.32, 
—  nomen  lllud  ncn  pronunciant  Samari- 
tan! ,  fed  ejus  loco  ttfcty.  3* 
Idumaeae  palmae  celebres.  30! 
Intergerrini  parietes ,  qui  &  concratitii.  186 
Ignis.  Sabbath©  eurn  non  alunt  Samaritani.     39 

necKaraei.  40 

■  ■  cultus  a  Pern's.  1 1 3.  1 77. 1 94 

■ per  ignem  filios  transmittere  quid  figni- 

ficet.  1 1 5* 

Inferni  varia  conclavia  &  eorum  nomina.  69 
India  in  duas  partes  etiam  hodie  divifa  ,  Hind  & 

Sind.  21 5* 

^ ■  patriapiperis.  ibid. 

Jordanem  fibi  ceffurum  fciebat  Jofua  juxta  Sa- 

maritanos.  81 
Quo  anno  tranfierint  Ifraelitae  ex  fenten- 

tia  Samaritanorum.  89 

.  Jofuae  liber ,  is  >   qui  inter  Canonicos  noftros 

eft ,  non  habetur  pro  divino  a  Samarita- 
nis. 16 
Jofua ,  habitus  pro  Meffia.  1 5 
• ■  ab  ejus  temporibus   cultum    fuum  in 

inonte  Garizimarceffunt  Samaritani.  6f 
.  ejus  virtutes  in  Chronico  Samaritanico 

defcriptae.  81 

Jofuae  Liber ,  ell  nomen  Chronici  Samaritani- 

ni.  4 

qualis  fit,  &  onus  au&oritarls.         14 

> 


Jofephum  Patriarcham  Jufium  pHiM  appel- 
lant Mohammedani  &  'Samaritani.62, 

. ejus  pofteros  fe  dicunt  Samaritani.     64 

Isfehan  >  urbs  Perfica  ,  vulgo  Sphaan.  227 

Ifraelitas  fe  appellant  Samaritani.  ^         62 

Judaei.  Voces  quafdam  in  fermonem  Gallicum 

intulerunt.  225-.  192. 185- 

—  eorumcalumniaedeSamaritanis.  S-9-S% 

- opinio  de  Urim  &  Thummim.  37 

— — ■  fententiadevari.isconclavibusinferni.68 
quidam  ignem  Sabbafto  non  alum.    41 


K. 


ii6 

149 

ibid. 
40 


Kin  vocaminitiis  faepe  abjicitur. 
Kaf ,  mons  orbis  terrae  maximus 
K***Ttzit9  populi  Aegyptii. 
"Kobvdvi&Ats  quid. 

Karaei  ignem  non  alunt  Sabbatho. 

-      '~*  agnum  Pafchalem  madtant  poft  occa- 

fum  folis.  $4 

__  in  multis  conveniunt  cum  Samaritanis. 

90 

uLc&zvxt)  quid. 

Ks»^5 ,  antrum  Athenis. 
K^n»"»  numifma  apud  Aegyptios. 
f"£»p  quid. 
K%i5 ,  quale  Numen. 

KiriKgtq  j  vox  eadem  cum  K/fegif. 
KiVfc^,  diadema  fermonc  Cypriorutu 
Korachi  hiftoria. 


105- 

15-4 

148 

164 

103 
14c 
161 

ibid. 
68 


Z  3 


O^STP 


I      N       D 

O'trenp  feftum,quid. 

K^«  £*/*©*  quid. 
Kt/yJ  Cyri.nutrix. 


257 

204 
167 


L, 


LApidatio  ,  poena  capitalis  apud  Samarita- 
nos.  fj 

— j — ■  antecedebat  fufpcnfioncm.  56 

Leo ,  nomen  Xerxis  &  aliorum.  2  5-9.  260 

Leprofis  apud  Perfas  interdicitur  confuctudo  a- 

Jibrum.  220 

Lepus,  ita  didus  ex  Graeco  fermone  non  quod 

.       Icvipes.  2II 

J^evitae  ad  tempusprivati  ufu  decimarum  prima- 

rum.  .- 

LcxMofaica.  Hanc  obfervant  Samaritani  accu- 

rate.  j  2.  qo 

Lacedaemonii  quomodo  carcerem  appellent.148 
~—  cives  murosfuosdicunt.  208 

Liber,qvomodoPerfice  dicatur.  28c 

Libri  Bileami.  ~l 

- ■  Zoroaflris.  2g~ 

Ligna  D;JD^ ,  &  ttftfat  quae.  29^ 

Ludus  Nerdefchir ,  &  Scacchicus.  3 14 

liUlaf  in  feilo  tabernaculorvm  non  adhibetura 

Karaejs&Samaritanis.  03 

Luna  &  Venus  Perfica  eadem.  2  \ \ 

etiarn  Mithra  dida.  3QQ 

Liha ,  uum  ab  iis  dida  fit  urbs  Sufa.  i<6 


M. 


E       R      U 


M. 


M. 

M&Bpermutaritur.  "7 

Maccabaeus,quidPerfice.  ?w 

Magi ,  qui  Chriftum  adorarunt  num  conluluerint 
libros  Bileami.  [  7» 

- -  an  iidem  lint  quiZindikaei.  29S 

I undc  didi  &  qui  apud  Perfas  faermt. 

188.265- 

—  oftanae  olim  appellati.  *9* 

M*ys™'@-  ,  vox  pr6ba.  *9° 

Magiae  Samuelem  Prophetam  accufant  baman- 

57 
t% 
176 
178 
191 
260 
131 
193 
•192, 


tani 
Magazijn  >  unde. 
Malaica  lingua  pla'rcs  habet  voces  Perlicas 

Mh qnomodo  pifcem  nominet. 

.  quomodo  divinatorem. 

j .  Regem  Leonem  quomodo. 

Mali  genii  nomen  apud  Perfas. 

Mancelum  &  mantile  ut  differant. 

Mz/*^/,Belgicum,unde. 

Manichacorum  dogma  de  belio  bom  &  roali 

Dei  ,  quomodo  appeiletur.  17* 

Manaffes  deficit  a  Judeais  a  Samaritaiios.         7 

Manumiffio  fervorumjuxta  jura  judatca&  oa- 

maritana  quando  deberet  inftitui.       49 

Marel ,  Deus ,  quern  fine  imagine  colunt  Seram- 

menfes.  \  3t9I 

Matthaei  Euangelium  Hebraicum  duplex.      1  $9 

Megabazes.  *96 

Medeae  oleum  Graeci  appellant  Naphtam.    203 

Medicina,  quod  pracfidium  a  lingua  Arabica  ac- 

cipiar.      '  2$6 

Meir(  Rabbi)  comediffe  dicitur  da&ylos  &  corti- 

Z  4  -     ccs 


if 


yii}T(>c0o> 


1       N      D       £      X 

ces  abjecifTe.  -J 

Merane,  urbsPerliae.  6Zol 

Ivkffias.  Id  nomen  Chrifto  datur  in  Alcorano.** 
iviemam  exfpeflant  Samaritani.  % 

-— —  efle  Doiithcum  olim  putabant.        ,'&/ 

quidamfuiflcjofuam  inter  Samaritanos 
crediderunt.  j- 

flxerunt  Simonern,  qui  ilium  appclla- 
runt  virtutem  Dei  rnagnam.  Z7 

202 
129 

**3 

128 
131 

143 
^9 
174 
*9S 
196 

2  CO 

215- 
219 
232 

*54 

109 

*34 
212 

23f 


ienfu  noftro. 
,    .  tempusMatrisDeum. 

Men  hum  nomina  Cappadocica. 

* PerficaAdcr. 

Apan. 

1 ■  Ardempeas. 

■  Auphantar. 

' ■  Chortat. 

***■ — —  Dema. 

Mecherma. 

— ( ■  Mertat. 

1 ■  Mpachman. 

»  idem  Pelman. 

■ •  Pharuartes* 

• «  Sarebar. 

* -  Tourma. 

Menfurae  Periicae.   Achana. 

— ■  Artaba. 

— ■     " '-  Parafanga. 

Schoinos. 

Mercurius,  Pjancta,  ob  celeritatem  moms  dici- 

tur  a  Per/is  Sagitta.  ,„ 

Mithra,  Venus  coelcftis.  JT? 

Ll  12, 

,  uncje  difla.  jgj 

ab- 


R      E      RUM. 

. '■ —  abaclor  bourn.  197 

■ —  &  vir  &  faemma.  *99 

feilumejus.  m      3IQ 

Mvvpw  &  memorem  &  monitorem  fignificat.99 
Moabiticae  puellae  quomodo  pellexerint  Ifraeli- 

tas.  V2* 

Mohammedani.Permixtio  eorum  cum  Samarita- 

nis  mutationem  aliquam  horum  mori- 

bus  induxit.  I2j 

quomodo  diem  ultimum  appellent.    29 

. —  nomen  Dei,  lapidi  infcriptum,&  Japheto 

datum  dicunt.  '  31 
Deum  vocant  Dominum  mundorum, & 

quomodo.  v      35" 

— manifeftationem  fcelerum  apud  Judaeos 

per  gemmas  Pontificis  Maximi  agno- 

fcunt.  3^ 

— ■ Corachum  vocant  Carun.  68 

ChriilianosappellantGiaures.     -      298 

internum  in  VII.  conclavia  diftinguunt 

69 
.  deBileamidoloeademquaeJudaei  nar- 

rant.  IS 

! Regem  Perfiae  Jofuae  aequalem  quem 

faciant.  J>& 

Samueiemdocuifle  Regem  Perfiae  Cai- 

cobadum  dicunt-  88 

—  Aftronomica  vocabula   multa  ad  nos 
tranfmiferunt.  224 

Mortuorum  refurrc£tio  num  negetur  a  Samanta- 
nis.  27 

ori  imponi  folitus  nummus.         '    171 

Mofes ,  quomodo  appelletur  a  Samaritaais  & 
Mohammedanis.  I a 


Zf 


di- 


N      D 


X 


-  ;       dicituraSamaritanismortuos  rcfafcitaf 

le. 

'  virPe  eJus  infcrfptum  nomen  Dei.     \ ° 

-  an  convcrterit  aquas  Niii ,  &  quidem  fo- 

las,  in  fanguinem.  ^ 

Mons.Cafquis.  r  76 

; — —  Caucafus  idem  ,&  Taurus,  SNiphates? 

-  Libanon ,  Graecis  XtQwoq.  2-- 
— —  Garizim ,  facer  Sarnaritanis.  o.  10  I 8 
Molochi  culms  in  quo  confiiterit.  1J4 
DSXSQ  ,  pileus  Pontiflcis  Maximi  quo  modo 

differat  a  Ifj.  l6 

Mundus.  Piures  num  ftatuantur  a  Mohammcda- 

niS'  34 

■  mundorum  Dominus  quomodo  Dcus 

appelletur. 
Muri  Spartae  cives. 
Mus  Ponticus,  Hermine. 
Muflcaeartis  gnarae  mulieres  apud  Perfas 

mflrumenta  Mufica.  Tabala. 

• — •  Barbitos. 

—  Tibia. 


34 
2o8 

238 
262, 
247 
MS* 

IOE 


N. 


Nin  initiis  vocum  aliquando  adeft ,  aliquan- 
doabeft.  ill   112 

Nannae  Sebecio,  male  in  Infcriptione  Iedum.202 
Nar,fluvius,undediaus.  202 

Narfes  unde  didhis.  "* 

Naudar,  Rex  Perfiae,  Jofuae  aequalis.  87 

Naxus ,  mfula  anteDiaappcllata.  I7i 

Nebucadnezaremnon  Salmanaflercm  novos  in- 
colas  Samariacimmififlc  Samaritan!  tra- 

duur. 


R      E      R      U      M. 

,    dunt.  &5 

N«$>Jz>^>  quid.  178 

mitfatireq,  &  sE^9«A/r«/  populi  iidem. 
n«<3-  ,  Dea  Aegyptiorum.  I2a 

-)tJ  quomodo  differat  a  nflJJfD  1  P^eo  Pontifi- 

cis  Maximi. 
Nilus.  An  a  Mofeconverfus  in  fanguinem 

quomodojugulatuseffedici  poffit. 


Niphates,  rrions,  idem  qui  Taurus. 
Nicolaus ,  fpecies  palmae,  unde  dicla. 
fpeciespanis. 


t6z 

77 

ib. 

m 

299 
& 

Nomen  Dei  ineffabile,  quomodo  videatur  legen- 
dum.  Z2* 

. —  per  illudmiracula  praeftita.  31 

Nomina  Periicafimplicia,  juxtaopinionem  Sca- 

ligeri.  *3Z 

Nummi  PerfidDanaces.  17° 

Cerfa.  ,      !?£ 

—  Darchma.  176 

»,  ?1Dn  &  Aagf txo)  furnpu  2S7 


O. 


26l 

•Om'anus,,  Perfarum  Deus.  '  118.  205- 

Oromazes  quare  aeque  fcribatur  ac  Oromaf- 

des.  ;  207 

..  pat  ex  ejus  quomodo  Per  (ice  appelletur. 

263 
*o%imy[m  idem  qui  'OgW^s.  208 

Oftanes,  quis.  -  i9T 

— hoc  nomine  magi  Perfarum  olim  appcl- 

labamur.  \.     *9l 

Qfymanduae  Regis  Aegyptiorum  imagini  appofi- 

ta  figura  Leonis.  262, 

Paafd, 


m    d 


p. 

PAard*  Belgicum,  unde.  2I 

^*g',GalIicum,  unde.  I4 
Fagodc,  templum  idololatricum  Indice ,  und 

didum.  ' 

Palmarum  variae  fpecies.  •       \q{ 

'  foaciffima  Regio  Palaeftina.  3o2 

—        dactyli.  ,22 

Pape,  Rabbi  quis.  *g 

nd$x*tq  unde  dicatur.  ^ T8 

Parthi  unde  difli.  2Ig 

Parthiae nomine  faepe  tota  Mediaappellatur.222 
Pafcha.    Quando  celebrandum  fit,  Samaritan! 
etiam  rogantur.  ,  z 

■  quando  agnus  Pafchalis  madams  fuerie 
a  Karacis.  -4  Q 

Pavones ,  aves  Medicae.  \~g 

Pauperibus  quae  decimae  datae,  % 

Peccatadetegi  folita  apud  ifraelitas  per  gemmas 
Pontificals.  36 

Pentecoflen  codem  modo  fupputant  Karaei  &  Sa- 
mantani. 

PentateuchusSamaritanus  quando  Europae  ilia- 
tus.  r 

■  nomen'Dci  &  Angelorum  faepe  permu- 

tat.  .  2(j 

folus pro  voIumineDi vino,  rejedisaliis 

,        libns  Propheticis,  ab  iis  habetur.      4.87 
Feriodi  variae  Samaritanifrni.  i 

fttffa  ,  num  Sol  Perfice.  1Qi 

Perfae  longanomina  contortiplicata  habcnt.  124 

~~ xnultas  Arabicas  voces  linguae  fuae  mi- 

xtas 


R      E      K. 

xtas  habent.  .    2-7° 

— equitandi  peritia  clari,  &indedicti.  217 

llraeiitarum  loco  fubftituti.  66 

^— — *  num  voces  plerafque  habeant  in  S  termi- 
natas.  J  \     *61 

— an  olim  igncm  coluerint  &  ldololatrae 

fuerint.  J9% 

quidam  retinent  veterem  ignis  cultum  & 

dicuntnr  Gebri.  297 

Perfiae  Rex  Sjamfchid  quis.  7° 

— Scaubecusquis.  °3 

_ ~  bellum  ejus  cum  Jofua.  #.  !***• 

_ Naudar  #  Jofuac  aequalis.  06 

Li Manusjehcr,  quis.  87 

L, ,  Caicobad  a  Samueie  veri  Dei  cultum  ac- 

cepit.  ™ 

»- —  Cyrus  unde  dicatur.  l66 

. Darius  unde  appelletur.  *7? 

,.  ■    ... —  Feridunus  quis.  2I9 

. de  eo  Epigramma  Perficum.  tb. 

, 1  Pyrozes  di&us  quad  vi£tor.      ^         221 

—  an  appelletur  »•*£**>  254.  &  £/f»f .    147 

• _  dicitur  Rex  Regum.  221.   Rexmagnus. 

107 
m diem   Inaugurationis  fuae  coena    an- 
nua celebrabat.  25$ 

Xerxes  unde  diclus.  260 

Artaxerxes ,  quid  fignificet  hoc  nomeri. 

Perfeus  an  docuerit  Perfas  facra  Gorgonia.     1 9 1 

Np3n3»Nuncius,Periices  17% 

Phafianus ,  avis  ,di&us  7«™';*«.  _  25-2 

Phineafipoaerosquofdam  c'fuis  effe  Samaritani 
dicunt.  64 

Pi{tacia,nucesPerficae.  '  *47 

Phryges  tiara  ufi  tuerunt  aeque  ac  Periae.       2  f  I 


1       N      D      E      X 

aborigines  Armenorum  juta  Euxflathium 

Dm*)  quid.  ibii 

PileusPcrficusnumcidaris.  l6o  *£ 

jgS^Cop&e'    idemcumArtaba.  6°'  Jfj 

Pitos,    thynnus.  H 

—  X'Phias.  2_  17n 

Piper ,  unde  ira  diaum.  f *  i 

~        -  in  India provenit.  ,!£ 

nno*)quid.  _2^ 

t  oenac  capital»  (res  apud  Samaritanos ,  apud  lu- 

d      -r    ^aeosquatuor&quae.  "V- 

PontifexMaximusquidedecimis  pcrciperct   f| 

■  ejus  mors  exfpeftanda  homicidae  in  XL 

lylo  Jatenti. 

-—  —  apud  Samaritanos  ex  ftirpe  Aaronis.  L 

•  tlyit  magus  traducitur  a  Samaritauis.S* 

■  ejus  peftorale  &  gemmae  ad  deteccionem 

t. fcelerum  facmetes.  ,7    ,n, 

VPS  quid.  37'  3°4 

d!  .  3°i> 

maqmarkannf*  QuiddeJureeJuscredant  Sa- 

Primitiva&Primitiae  confunduntur  a  Samarira- 

Prophetas   Dei  aliquos  calumniantur  Samatf- 
tarn,  q 

PuaiLtqSdUliereSinPerfia&Armenia-  £ 

Pulegium ,  vox  formata  ex  male  kdla  Pudetg. 

2l6 


Kaga, 


RAga ,  urbs  Medica ,  eadcm  cum  Rata  vei 
Rey.    ;  -      *33 

Kahab  ,    Tn^vfexsvr^ia.       ,  oZ 

Religio  Samaritana  varias  mutationcs  fubiit.  y. 

1   &  fiqq- 
*>— varia  ejus  capita  expend  ,  pertotamDif- 

fert.V  11. 
Refurre&io  mortuorum  noil  negatur  a  Samari- 

tanis.  27 
cur  earn  ex  Exod*  3 .  6.  potius ,  quam  a- 

liis  locis  probaverit  contra  Sadducaeos 

Servator  nofter. 
Rex,  an  r^x),*  Pcrfice  dicatur. 

- — an  /3iW|. 

- .  Regum ,  titulus  Rcgum  Perfiae. 


25-4 

M7 
221 


«y    Hac  litcra  tcrminantur  ornnes  fere  voces 
■«•         PerfkaejuxtaHerodoturn.  -.  157 

Sabbathici  anni  obfervati  a  Samaritanis  tempo- 
re Alexandra  Macedonis.  8. 41 
— Sabbatho  ignem  non  alunt  Samaritani. 

39-91 
— nock  Sabbathi  ab  confuetudine  uxoria 

abflinent  Karaei  &  Samaritani.  91 

Sacerdotes  Dei  Marelapud  Seramenfes.        191 

Per&rum  Magi  difii.  188. 266 

.  iidem  pnaTt  *96 

. 1  Samaritanorumexftirpe  Aharonis.  4. 64 

_—  pro  Levitts  ad  tempus  fubftituti  ad  reci- 

piendas  decunas  primas  in  Judaea.    4? 

Saces» 


'  ■:    !i 


INDEX 

Saces ,  nomen  fervile.  194 

Sacaea,  feilum  Babyloniorum ,  an  a  Sefach  di- 
catur.  222 

Sacrificium  juge  quando  celebrari  folitum.     54 
Sadducaei  Angelos  negant.  19.  24  ' 

'  &  Samaritanifaepe  pro  iifdem  habin.  20 

• — ; —  agnofcunt  totum  Vetus  Teltamentum 
proverboDei.  29 

male  appellantur  Zindikaei ,  quod  longe 

alterius  fedtac  nomen  eft.  29 

Saffraav,  pro  croco,  unde.  279 

Sagaris',  Sagariftio,  &c.  227.228 

Salmanafler  an  riovos  incolas  Samariae  immife- 
rit.  6s 

Sarnanaei  fe<3a  Philofophorum  inter  Ba£trianos. 

266 
Sarnaritani.  Vide  integram  DiiTertationem  VII. 
— - —  nomen  illud  quo  fenfu  iibi  tribuanr.  62 
Samuel ,  Magus  appellator  a  Samaritanis.  87 
"SAptyiyn ^  gladii genus,  aScbamfchir*  i^9 

Sam,  Heros  Perfarum.  226 

Sanctitas  3  quomodode  frugibus  dicatur.         48 
Sandalum,  lignum,  quo  Salomonem  ufum credit 
Cl.  CaftellusinexftruclioneTempli.292 
Saneballet  deficit  ad  Samaritanos.  7 

Sapphiri  nomen  Perficum,  320 

2*g«»7$,  nomen  veltis.  230 

Saraceni,  undediSi.  \  80 

2*'^,  numeri nomen  apud  Babylonios.       133 
Sardonyx  in  dextro  humero  Pontificis  Maximi 
quando  lucem  fundere  dcfierit.  37 

Satrapa,  unde.  jgf 

Saxones,  a  Sax ,  cultro  ,  dicli .  zzi 

Sarra  ,  nomen  urbis  Tyri ,  quia  Hebraicum  nijf 
utramque  fcriptionem  patitur.  2 1 8 

^10 


W)D  quid. 

Scboorfteen  ,  Belgicum  ,  unde. 

Scythae  appellant  nivem  Cafim 


aborigines  Perfarum. 


IS? 

-  fugientes  Parthos  appellant.  ib 

- &"'Sacae  nomina  ejufdcmfignificationis. 

222. 

Scriptura  Sacra.  Senium  ejus  literalem  urgent 
Samaritani.  J,0 

Scaubecus,  Rex  Perfiae, bellum  infert  Jofuac.  S3 
Xxomo*  idem  quod  Parafanges.  211 

Securis  figura  quae.  210 

Perfica.  V:     ;        21,° 

parte  fui  mutilata >  quiaDns  lacra.    m 

Serammenfes  Sacerdotcm  Dei  Marel  appellant 

Mawi.  m 

SericumaSeribusappellatum.  .222 

Scrvorum  manumiffio  quando  inftitucnda  juxta 

Samaritanos  &  judaeos.  49 

4 nomina  a  gentibus  peti  folita.  194 

Semiramidis  hortus  in  Media.    t  1 44 

Sicli  Babylonici  minores  Hebraeis.  236 

Sicera,  quid  proprie.  o         .  3°° 

Sidonios  fe  profitcbantur  aliquando  Samaritani. 

Silanus,  ovis  di&us.  •  2^° 

Silunte  templum  aedificatum  ab.Ehnarrant  oa- 
maritanr.  £° 

Singalaeorum  Rex,  Raja  Singa.  260 

Sincnfe  lignum,  Cinnamomum.  2b$ 

s*^sri®- ,  plexus  capillorum  in  acutum  detinens. 

Smaragdorum  vcrum  nomen.  275-  2?6 

Siri,  vafa&  fcrobes ,  in  quibus  frumentum  recon- 

ditur.  239 

A  a  s^- 


N       D      E      X 


S.«s£«t,  Caprice  nomen  Veneris.  263 

X  r/Tx>$t77j<;  ctv&>  quid.  »01 

Spiritum  Sanctum  negant  Samaritani.  19 

Spiritusfeparatos  non  agnofcunt  Samaritani.  if 
Sol  variis  nominibus  appellator  Perfice.   70. 166. 

J97 
• an  etiam  El  Perfrce  dicat.ur.  1 77 

— port  ejus  occafum  agnus  Pafchalis  a  Ka- 

raeis  rna&atus.  ^± 

Statores  Latinis  qui.  14.x 

Strangulationem  inter  poenas  capitales  non  re- 
cenfet  facraScriptura,nec  Samaritani.?^ 

b^D  qui.       -  24? 

Sufpenfio  non  nova  poena ,  fed  lapidationis  con- 
fequens  apud  Judaeos.  $-6" 

2yA*f,  nomen  Tigridis  fluvii.  140 

Sulphur,  undeappellatum,  203 


Abacnm.   Ab  ejus  ufu  abftinendum  mo- 
nuiffedicitur  Mohammed.  280 

—  in  frequentiffimo  tamcn  ufu  apud  Tur- 
cas.  .   ibid. 

Talmud  j  quae  vocabula  Perfica  habeat.  269.  & 

TW* ,  pavo ,  fpintu  uipra  ft  notato.  249 

Tapetorum  genera  &  origo.    .  2 5*0. 25*1 

Tarentinorum  vocabulum  ,  &#%&'.  128 

Tartarus ,  infima  Gehennae  regio.  68 

Tuv^ottbx^ Diana  &  Apollo.  j  20 

Taurus  ,  mons ,  undedi&us.  156 

TfA«@-  coena  Regis Perlki  quae.  25-6 

Templi  Samaritani   exftructio  in  roonte  Gari- 
r.m.  7 

dc- 


K      E      K.      U      M. 

' ■  dedicatio  Jovi  Graeco*  1 1 

Templum  Hierofolymitanum.   Cujus  ligniufus 

in  ejus  exftruSione  adhibitus.  292 

Tiara.  j  162 

; ■  omnes  in  acumen  unum  vel  plura  deii- 

nebant.  25-3 

ea  Phryges  aeque  ac  Perfac  utebantur.  ik. 

Tigris  antca  Sollax  di&us.  240 
fagitta  appellator  ob  cekritatem   cur- 

fus.  y  2f3 

»"     .   .  ■  arcus  nominatur ,  propter  varies  flexus 

&  firms.  25-4 

ThrefTa  ,  nomen  fervile.  1 94 

Thynnus ,  pifcis ,  quomodo  Perfice  &  Talmu* 

dicedicatur.  .    276 

Traditionesinnegotioreligionis  ncc  Karaei  nee 

Samaritani  admittunt.  90 

Tranfire  per  ignem  ,  quid  (ignificej,  1 1$ 

Tympana  Parthorutn,tabala.  247 

Tyris*  tluvius,anTyras.  25-5; 

Tyrus  urbs ,  quae  &  Sarra  didt.ur,  unde  oftrum 
Sarranum*  quia  Hebraicum  nomen  TJi*  utram- 

que  fcriptionem  adrnittit.  218 


VAfa  facrafub  monte  Garizim  abfcondita^S 
Venenum.  Armus  venenatus,  Mohamme- 
medi  appofitus  ad  edendum ,  monuit  fe 
veneno  infe<Shim.  22,1 

Venus  Perfica.  |*jf 

Architis,  Anaitis.  121 

.  coeleftis  dicitur  Mithra.  122, 

— » —  Zachra  PerCce.  263 


A  a  2 


Vcr- 


INDEX 

Vernix  cum  praefentiffimo  veneno  confhfum. 

296 
VeftesPerficae.  Calafiris.  149 

Candys.  ijo 

1  Capyris.  1^1 

» Caunaces.  157 

Mandyas.  192 

• Sarabara.  2  28 

Saragcs.  '230 

Turis.;  25$ 

Veftium  antiquatum  ctymologiac  incertae.  15-1 
■■  talarium  amantiffimi  veteres  Perfae.  23 1 

Vefperae  duae  quae.  5-4 

Vinum  e  palmarum  fucco  confe&um,  totoO- 

riente  clarum.  300 

ViQrix ,  noiuen  urbis  Cairo ,  ei  datum  faufti  o- 

minis  caufa.  15^8 

Vitir,  &£'{*¥.  209 

Villi  tapctorum  vel  ab  una  vcl  utraque  parte. 

39 
Vologefes  i  unde  di&us.  201 

Ungulus  Otci  dixere  ex  kiiMa®»,.  116 

Urbes  refugiiquae.  5-1 

Urim  &  Thummim.  Quid  de  iis  credant  Sama- 
ritani.  36, 


X&  S  veteres  faepe  permutabant.         233 
Xerxes,  RexPerfarum,  undedi&us.  181 

uxori  annuit  petenti  uxorem  Ma  G  (lis.  2  5-8 

tt/Q&t'i  coovenit cqm  Perfico  'Sif.        233,278 
Xiphias,  nomen  pifcis,qui&(Tx/(p(^.  277 


zc, 


Zf,  fcriptionis  compendium,  quid.       293 
z\uJt  Perfarum  Dii  iidem  cum  »<** 

z^WA«.«quid,  &quomodokgendum.  30* 
z#.^«,nomenZotoaftris.  »S 

ZelitaecolueruntDianam.  *M 

Zenda,  liber,  quis.  fimnil-AMHm 

Zenith,  voxAftronomica  ex  fermone  Arab.co. 

Z!^convenit  cum  Perfico  Jovis  nomine  2iv as. 

Zingiber. 

2*#6*'  Pr0  *VW*  lc«um 


292, 
293 


Zindikaci,  Perfae  qui  igncin  colunt ,   a  libro 


Zenda  itadi&i. 
Zoroaftris  affeclae  diSi  Zcndckaci. 
. &Gebri. 


F    I 


H    I 


s. 


19s 
29s 
297 


ERRA- 


fcRRRAT  A  graviorafc  nonnulla  ,  quae  addenda 
iuntfuislocw,  haec  obfervavimus.     Pag.  3i  lm 
17.  k&rtoi0tteMxiynoftrrpnmiucia*t.  pag*  4/ 
lm. .17.&  18.  Ugtxum.ipfi.ntn  voluijfent  adtcendi 
re  Hterofilymas.  pag.  48.  lin.  r3.  dele  W,.  paa 
57.  lm.  22.  tdalommcultu.  pag;  u  6.  lin.  16.  JL£ 
lus.a  *»hx*i.  pag.  136.  lin.  2.  poft  ^,  adde 
»/  ///  row  Eptpham?  ,   quew  defcripfijje  videtur' 
-.-_  074^//  convemat,  <&  ne  bis  tdemfinus  recurrat    li- 
cet Graetummctgttantexanfincmft^uA   p  /4l 
::Jin.2.  /»er?.  pag.  1 56: lin.  iZ.Niphkten.  pas.  158* 
lin.  23  .  «w*,  ca^r.  pag.  168.  lin.  5.  poft  .  /W 
^.  £«**  extfltmamus ex  Bihlko  ($  Talmudko 
Din  Pro  Sole  ,  (^c.  pag.  169.  lin.  3.  Perpcam 
ipj*.  expnmtt.  &  1.  5.  nam  (3  ^  chol ,  five 
Chur,  filem  nor  at  foe  WaVt ,  $  £tow*,  ^.  & 
lin.  10.  ^/Vta/,  ut  vulgo  creditur.  pag.  171.  1  2r 
Ztfimiliter  Clemens  Alexandras  in  Paed'agogo' 
Jib.   11.  pag.  116.    Tndiae  ftuvwm  Choafpenfacit'- 

*tr*tvd»p  eisTTortv.  pag.  191.  lin. 3.  Oftanes  prae- 
ceptor>vely  utalnvdunt,  fucceffor.  ibid.  lin.  17 
perunt  vet  poms  favrdotem  ignicolarum.  p  225 
lm.  1.  offerendt  perduret.  ibid.  lin.  17.  pott ,  exper- 
ts. Confer 9unde  haec petitavidentur,  Auguftmum  - 
*  ttWAtft?  Zfc/  //*.  x.  c.  1 1.  pag.  2  27.  lin.  7.  jfc»^. 
ne  Domtnt.  pag.3 1 3.  lin.  26.  cotncidet.  De  reliquis 
poftea  ubiper  otium  licuerit.  t^ttpm&mnhcr*. 

tffPTSpttf, 


HADRIANI     RELANDI 


DISSERTATION  UM 

MISCELLANEARVM 

PARS     TERTIA, 
E  T    ULTIMA. 


TRAJECTI  ad  RHENUM. 


ExOfficina    GUL1ELM1     BROEDEIET) 
Bibliopolae.  cwwccvw. 


VIRO     ILLUSTRI 

G  I  S   B  E  R  T  O 
C  U    P   E   R  O 

CIVITATIS    DAVENTRIENSIS 

CUM    MAXIME   CONSULI 

GLIM    CONSESSUI    1LLUSTRIUM 

ET    PRAEPOTENTIUM 

BELGII    ORDINUM 

NUPER 

QUOOUE      QUA  TU  OR  V  IRIS 

CUM    SUMMA    POTESTATE 

MODERANDI  REM  BELLICAM 

AD    CASTRA  DELEGAT1S 

ADSCRIPTO 

HADRIANUS    RELANDUS. 


On  fine  fumma  voluptate  o- 
mnes  Belgae  anni  proxime  e- 
lapfi  recordamur,  quo  Te  u- 
num  e  Quatuorviris,  qui  fum- 
ma cum  audoritate  rem  bellicam  mode- 
rabantur,  confpeximus.    Quippecaefo 
*  2  in 


E    P    I    S   T  O    L   A. 

in  campis  Ramillfenfibus  &  fugato  Gallo- 
rum  exercitu,  finguli  dies,  quibus  ilia 
aeftas  effluxit ,  novam  triumphi  materiem 
afFerebantj  donee  Brabantia  Sc  Flandria, 
regionesraaximae  &muniti(Iimis  arcibus 
urbibufque  firmatae  (quaeolim,  quan- 
do  cum  tribus  Philippis  pro  libertatedi- 
micuimus ,  peraflnoso&oginta  belli  thea- 
trum  fuerant)  viaricibus  copiis  noftris 
ceflerunt.    Ego  interea  ,   dum  Tibi  & 
aliis  jura  noftra  bellica  curae  funt,  Mo- 
hammedanorum  caftra  luftrare  inftitui, 
&  in  rationem  belli ,  quod  fere  femper 
cervicibus  Chriftianorum  impendet,  in- 
quirere.     Haec  autem  ,  cum  nonnullis 
aliis  quae  meditationi  meae  temporibus 
fubficivis  argumentum  praebuerunt ,  Ti- 
bi facrare  in  animum  induxi,  tit  publi- 
cum aliquod  extaret  teftimonium  obfer- 
vantiae  illius ,  qua  nomen  Cuperianum 

reve- 


EPISTOLA. 


revereor,  totoorbe,  ubiliteraeGraecae 
&  Latinae  tarn  infigni  luce  a  Te  per- 
fufae  in  honore  funt  >  celebratiffimum. 
Non  indignaberis ,  fcio,  Te  ex  amoe- 
nis  Latii  8c  Graeciaecampis  in  Orientem 
ad  tempus  rapi ,  &  pro  eloquentia  At- 
tica vel  Romana  voces ,  quae  aures  Tuas 
non  adeo  permulcebunt ,  Tibi  offerri. 
Haec  enim  utilitatem  quoque  fuam  habe- 
re  nofti,  quum  origines  variarum  gentium 
8c  hiftoriae  inde  lucem  accipiant  5  lin- 
guafque  8c  mores  populorum,  qui  licet  a 
nobis  immenfo  locorum  intervallo  disjun- 
£fci  fint  eundem  tamen  orbem  incolunt,non 
efle  injucundum  cognofcere.  Noncuivis 
datum  eft  ad  fumma  eniti  $  nee  in  eodem 
ftadio  decurrere  omnes  queunt :  fed  vel 
major  minor ve  vis  ingenii,  velanimi  vo- 
luptas ,  vel  muneris  ratio ,  alios  hue ,  alios 
illuc  ad  diverfos  labores  propellit.  Haec 


# 


autem 


P    I   S  T  O   L   A. 

atttemTua  eftfingularis  humanitas.  Am- 
pliffime  Cupere,  quae  praeter  alias  ani- 
miTui  dotes  Tibi  amoreni  ovbis  eruditi 
conciliavxt,  quod  incitare  cmnesillos  &c 
hortari  foleas  exquibusfru&umaliquem 
res  literaria  percipere  poteft  3  &c  licet  forte 
in  illarum  Mufarum  cultu,  quae  Tibi  ma. 
xime  in  deliciis  funt  >  omnefuum  tempus 
non  collocent  >  benigne  tamen  de  ipfo. 
rum  conatibusjudices.     Perfona,  quam 
fuflineo,  praecipuas  curas  meas  Orient! 
vendicat:  Tibi  tamen  ingratanon  fuifie, 
quae  inde  a  me  petita  funt  &  typis  de- 
fcripta,  ex  fermone  Tuo  &  literisfaepe 
numero  inteJlexi :   quare  nee  hoc  exi- 
guum     fpecimen    Tibi    difpliciturum 
confido.     Vale-,  Ampliflime  Cupere, 
&  me  amore  Tuo  profequere.     Traje- 
£H  ad  Rhenum.  a.  d.  xxv?  Decembris. 

CIDIDCCVII. 

SERIES 


SERIES 

DISSERTATIONUM, 

Q.U  AE 
PARTE      TERTIA 

CONTINENTUR. 

x. 

DE  JURE  MILITARI  MO. 
HAMMEDANORUM  CON- 
TRA CHRISTIANOS  BEL- 
LUM  GERENTIUM. 

XI. 

DE  LINGUIS  INSULARUM 

QUARUNDAM    ORIEN- 
TALIUM. 

XII. 

DE  LINGUIS  AMERICANIS. 

x  i  i  i; 
DE  GEMMIS  ARABICIS. 


X.  DIS^ 


X. 

DISSERTATIO 

D    E 

JURE  MILITARI 

MOHAMMED  ANO  RUM 

CONTRA  CHRJSTIANOS  BELLUM 

GERE  NT  I  U  M. 


- 


1     II 


X. 

DISSERTATIO 

D    E 

JURE     MILITARI 
MOHAMMED  ANORUM 

CONTRA    CHRISTIANOS   BELLUM 

GERENTIUM, 

I.  ^UlttDiy}  onftitui  hac  diiTertatione  expli-  §.  r.  Ratio 
care  jura  belli  5  quae  fibi  ob(cr--inft"u& 
vanda  effe  ducunt  Mohamme- 
dani ,  quando  cum  Chriftianis 
&  aliis  religionis  fuae  hofti- 
bus  iis  res  eft.  Quo  quidem  argumento  ani- 
mus meus  eo  magis  deledatur ,  quod  hafte* 
nus  vel  parum  vcl  nihil  ea  de  re  Europae  Chri~ 
ftianae fcripto  traditum  fie,  Sctamen  nee  inu- 
tile nee  ingratum  fore  le&ori  arbitrer.  Prae- 
terquam  enim  quod  has  Conftitmiones  Juris 
A  2.  M6-";- 


4        DISSERT.  X.     DE    JURE 
Moliammedici  cum  Jure  Romano ,    aut  alia- 
rum  gentium  conferrc ,  non  fine  voluptatc, 
liceat  >    implicantur  Chriftiani  Europaei  fac- 
piffime  bello  Turcico ,  quod  vix  diu  evitari 
poteft,  qiuim  vcram  pacem  cum  lis  nunquam 
meant.  Turcae,  fed  induciasmodo  ?4  certum 
tempus  concedant  ,    quas  tantum  abeft  pacis 
nomen  mereri ,  ut  praeparatio  potius  ad  hel- 
ium futurum  appellandae  fint.     Et   nos  Ba- 
tavi ,   licet  interjectum  fpatiofum  imperium 
Germanicum  noslongiusa  vicinia  tarn  poten- 
tis  &  irreconciiiabilis  hoftis  removeat ,  cogimur 
tamen  ad  defendendas  colonias  noftras,  earum- 
quejura,  cum  Indis  nonnunquam,  &  Per- 
fis,  Mohammedicae  religioni  addifiis,  mili- 
tari  rnanq  decertare.     Nee  parum  me  incita- 
fit  ,    quod  non  ita  pridem  in  codicem  manu 
•   exaratum  inciderim ,  qui  ordine  tarn  concinno 
praecipua  quae  ad  hanc  materiam  illuftrandam 
faciebant  ,    maxime  juxta  mentem  Jurifcon- 
fukornm  Indorum  &  Perfarum  ex  quamplu- 
rimis  /ciiptoribus  colleda ,  compledebatur ,  ut 
ndn  potuerim  diutius  ea  premere  &  orbi  lite- 
rato  hanc  partem   juris  Mohammcdici  ne- 
gare. 
$.  II.  Del-        II.  Eftitaque  hoc  Bellum ,  quod  Arabes 
C Z f if a  u^^  aPPclIant  i  >um  defin"ionem  Mo- 
nosquidA        medanorum5  Certamen  cum  hominibus 
'  quandage-  a  fide  Mohammedica  alienis  ,   vcl  immori- 


MILITARI  MOHAMMEDAN.  ^ 
gcris  ,  initum  religionis  caufa  $  vel  oL^> 
pQuJ&)j  p$\jsc\->  &UJ  ^^aaa,  ^9  five  Con- 
fccratio  fui  &  bonorum  fuorum,'ad  debellatio- 
nem  impiorum  atque  rebellium ,  &  Moham- 
medifmi  confirmationem  aut  promotionem. 
Quae  ut  melius perc ipiantur  ,  fcirc  condu- 
cit,  Mohammedem ,  qiuirn  fe-primo  Prophe- 
tam  a  Deo  mifliun  ja&aret  anno  aetatis  qua- 
dragefimo,  bellum  non  praccephTe ,  fed  diP* 
fuafifle,  fie  ut  ipfe  fugere  quam  refiftere  ho- 
ftibus  maluerit ,  monens  patienter  ferre  inju- 
rias  inimicorum.  Poftea  vero  opibus  &  vi- 
ribus  audtus  >  a  Deo  fibi  revelatum  finxit, 
licere  fibi  &  fuis  fe  defehderc  contra  impios ;  & 
tandem  magis  firmatus ,  etiam  aggredi  bello 
hoftes  fuos  omni  tempore  fas  efle  pronuntia- 
vit ,  exceptis  quatuor  menfibuj  anni ,  duo- 
bus  primis  &  poftremis ,  qui  propterea  f  /*- 
facri  appellantur,  Surat.  ix.  5.36.  Denique 
&  iis  ipfis  menfibus  ,  quos  exceperat ,  bel- 
lum gerere  permifit  contra  illas  gentes ,  quae 
fanftitatem  illorum  menfium  non  agnofcerent, 
quales  nos  Chriftiani ,  3c  alii  ,  fumus  a  reli- 
gione  Mohammedica  alieni. 

III.  Ad  commendationem  belli  contra  in- 
fideles  (liceat  mihi  hac  voce  illos  defignare  f^^io^l* 
Mohammedicam  religionem  non  ample&un-  b^ 
tur)  multa  leguntur  turn  in  Alcorano  turn  in 
cAj<J£*>  five  tradhionibm  de  di&is  &  faSis 
A   3  Mo- 


$.  in. 


6        DISSERT.  X.     DEJURB 

Mohammedis ,  &  duodecim  Antiftitum  five 
fuccefforum  Mohammedis,  quos  Perfae,iique 
foli ,  magno  honore  profequuntur  &  fCx>J 
Imamos  vocant ,  id  eft,  Antiftites  five  Prin- 
cipes.  Nihil  in  orbe  pracftantius  efle  di- 
cunt,  quam  ad  iftiufmodi  bellum  (e  accinge- 
re ,  &  qui  in  eo  occiduntur  o*  taL^**^) 
ed3S  (J^w  in  femita  Dei  uti  Marty  res  oc- 
cumbere  >  gladium  efle  clavem  coeli  &  infer- 
nt  -,  nil  Deo  gratius  accidere  minima  gutta 
fanguinis  pro  religione  effufa,  &  finium  fuo- 
rum  defenfionem  ,  vel  per  unius  no&is  fpa- 
tium ,  pracftare  jejunio  bimeftri.  Hue  &  il- 
lud  di&um  Mohammedis  fpeftat  C^ac)  <>* 
^Ldi  &*Ic  5JJS  * />-  &131  (Jvs^w  i_£  a\-x><>* 
£te#w  »(?#  concedere  igni  infernall  poteflatem 
ineum^  cujus pedes  in  femita  Dei  (i.  e.  ejuf- 
modi  bellis  religionis  caufa  fufceptis  )  pul- 
vere  confperjifunt.  EtAlcorani  Surat.i  i  .v.149. 
&\ — !!  ^A-w  05  (3^  0-+~ ^  ^J**  ^J 
LoJ  ^j>  oJJU>i.  S  #0  die  at  is  illos  qui  in 
hello  pro  religione  occiduntur  mortuosejfe:  vere 
emm  vivunt.  Et  omnia  ilia  quae  leguntur<S!wv?;. 
x.  &  paffirn  per  totum  Coranum.  Hue  quoque 
faciunt  ea  quae  leguntur  apud  Busbequium, 
in  Epifl,  1 .  Legat.  Turcicae.  Habent  hoc  in  0  - 
pinione  Turcae ,  ut  nullorum  animus  major e  com- 
pendia in  coelum  evolare  credant ,  quam  viro* 
rum  fort ium  qui  in  hello  ceciderunt^  pro  quo- 

mm 


MILITAKI  MOHAMMEDAN.  f 
rum  etiam  incolumitate  virgines  quotidie  ad 
Deum  preces  O*  vota  factum.  Et  in  Jure 
Canonico  viciffim  ( ne  fors  Chriftianorum  hac 
parte  iniquior  fit  forte  Turcarum )  Nicolaus» 
ad  exercitum  Francorum  fcribens ,  milites  oc- 
cifos  in  bello  contra  infideles  coeleftibus  ad- 
jungit.  c.  omnium.  23. quaefl.  5.  Omnium  ve- 
firum  nojfe  volumus  charitatem^  quoniam  quifquis3 
quod  non  opt ante >s  dicimus 5  in  hoc belli  certami- 
m  jideliter  mortuus  fuerit  ,  regna  till  coeleftia 
minime  negabuntur.  Et  Leo  I V.  c.  omni.  23. 
quaefl.  8.  Omni  timore  ac  terrore  depojito  con- 
tra inimicos  fanftae  fdei  er  adverfariosomni^ 
urn  religionum  agere  utiliter  ftudete.  Novit 
enim  Omnipotens ,  ft  quilibet  veftrum  morietur  y 
quod  pro  verkate  fidei  O*  falvatione  patriae 
ac  defenfione  Chriftianorum  mortuus  eft ,  O*  ideo 
ah  eopraemium  coelefte  confequetur. 

I V.  Si  contingat  infideles  irruere  in  terras  $.  I V.  De 
Mohammedanorum  ,  vel  exercitum  in  fines  Pe!f onis  ad 

.    ,  ■  r     ,r  .  bellum 

eorum  inducere  ,    tenetur  unuiquiique  omni  contra 

ope  eos  repellere.     Quod  fi  res  patiatur  ut  Chriftia- 

praeparatio  ad  bellum  &  colleftio  exercitus  nos  alios-   . 

fieri  poflit,  nullus  Mohammedanus  ab  hoc  of-  ^  mul^] 

ficio  immunise!}:,  five  dives  five  pauper ,  five  aggredimv 

liber  five  fervus  fit  5  nefaeminaequidem,modo  miyobliga- 

vim  refiftendi  habeant ,    etiamfi  nee  domini  iS* 

fervis  permiferint,  nee  mariti  uxoribus ,  nee 

creditores  debitoribus  ,  nee  parentes  liberis , 

A  4  nee 


8  DISSERT.  X.  DEJURE 
ncc  ipfe  Imam  juflerit»  Eft  autem  p  L*5  Imam 
proprie  Antijies ,  vel  Princep ,  atque  ita  etiam 
nos  per  totam  hanc  diflertationem  voce  Princi- 
ples utemur ,  ut  idem  innuatur ,  quern  Moham- 
medani  j»L-x>J  vocant :  &  per  eum  intelligitut 
Jlle  qui  fumma  cum  au&oritate  toti  populo 
praeell  tarn  in  rebus  facris  quam  civilibus ,  uri 
Imperator  Turcarum,  Perlarum,  &c.  Apud 
Mohammedanos  enim  illae  dignitates  in  unam 
perfonam  collatae  funt  ,  quare  dicere  folent 
Prophetam  fuum  (Mohammedem)  imitatum 
fuifieMofen  j  qui  &  in  rebus  civilibus  Ifraelitis 
praeerat ,  &  fimul  rationem  cultus  Divini  prae- 
fcripfit,  non  Jefum,  qui  regnum  fuum  non 
efie  hujus  mundi  confeffus  eft.  Quod  fi  res 
non  patiatur  iftiufmodi  praeparationem  ad  bel- 
lum ,  &  infidelis  unus  vel  plures  aggrediantur 
Mohammedanum  ,  fi  hie  fe  certo  occidendum 
fciat  ubicaptus  fuerit,  tenetur  fe  omnibus  vi- 
ribus  defendere,  nee  refert  liber  an  fervus, 
vir  an  faemina,  fanus  an  aeger  ,  coecus  aut 
mahcus"  Fuerit :  fed  infantes ,  ftulti  &  furio- 
si non  tenentur.  Verum  fi  certo  non  fciat 
fe  interficiendum  fore  9  licet  fe  hofti  tradere. 
Mulier  autem  fi  fciat  fe  vim  pafluram,  ubi  in 
manus  hoftilcs  pervencrit ,  tenetur  fe  defen- 
dere  etiam  ad  mortem  ufque,  quia  vkam  ei 
confervare  per  damnum  pudicitiae  non  licet. 
Qiiicunque  minus  fpatio  fexdecim  miliarium 

(quae 


MI LlTARI  MOHAMMEDAN.        9 
(quae  1 2000  paffus  comple<5tuntur)abeft  ab  ur- 
be,  vel  loco ,  ubi  bellum  geritur,  idem  praeftare 
officium,  quodcivis  ejus  urbisvel  incola  re- 
gionis,    tenetur.     Etiam  ille  qui  \6  millia- 
ribus  abeft,  tenetur  fe  eo  conferre  quam  ci- 
tiffime ,  ut  hoftem  repellat :  quod  fi  if  fi  in- 
colaei  illius  loci  fufficiant ,  aut  aliunde  fat  mul- 
tae  copiae  confluxerint,  non  eft  necefle  ut  eo 
fe  conferat.     Si  infideles  in  locis  defertis  vei 
montibus  caftrametentur ,   procul  a  locis  mu- 
nicis  in  finibus  Mohammedanorum  ,  modo 
ilia  loca  vel  montes  ad  Mohammedanos  per- 
tineant,  cenfetur  idem  efle  ac  (1  in  ipfis  fini- 
bus caftra  metarentur.     Si  hoftis  unum  vel 
plures  Mohammedanos  vivos  ceperit ,  &  ali- 
quis  fpem  habeat  ,  fe  captivos  illos  liberate 
pode  ex  manu  inimicorum  >  fi  feftinet ,  ad  id 
tenetur:  quod  fi  captivi  jam  longe  fint  dedu- 
ct in  terras  hoftiles,  nee  fpes  fit  eos  recupe- 
randi,  non  tenetur. 
v      V.  Qiium  Mohamtnedani  ipfi  bellum  aliis  §.  V.  De 
inferunt  propagandae  religionis  ergo ,  n°nt^^£"]f 
netur  unulquifque^uti  in  bello  defenfionis  caufa  inferen. 
fufcepto  fe  illi  immifcere:  fed  fufficit  tot  numero  dumoblk  t 
effe  ut  hoftem  fuperare  poffint :  nifi  forte  Prnv  gatis, 
cepshunc  vel  ilium  id  fingulatim  juflerit ,  aut 
quis  voto  feobligaverit,  aut  in  ipfo  illo  loco  fit, 
ubi  exerckus  uterque  proxime  fe  invicem  ca- 
ftrametatur  >    aut  confiigit ,   maxime  fi  Mo- 
a    <  ham- 


Hi 


IO  DISSERT.X.  DEJURE 
hammedani  hoftibusfuis  impares  fint.  Iftiufc 
modi  copiarum  edu&io  fingulis  annis  ad  mi- 
nimum femel  fieri  debet  ,  nifi  validae  ratio- 
nes  contrarium  fuadeant ,  uti  defe&us  copia- 
rum, annonae,  pabuli  ,  &c.  aut  quum  hq- 
ftes  viribus  fuperiores  funt.  Itafere  uti  apud 
veteres  Athenienfes  bis  quotannis  adverfus  Me- 
garenfes  exercitum  educere  debebant  Strate- 
gi ,  &  in  agros  eorum  irrumpere  :  fie  enim 
jurabant  Ak  ctvd  m£V  h(&  eig  tjjv  Mg^«- 
fmv  ipSelKKttv  ,  uti  Plutarchus  in  Vericlt 
tradit.  Dum  interim  ad  hoc  bellum  profici- 
fcitur  Princeps  (  vel  quifpiam  alius  5  quern 
fuoloco  fubftituit,  hoc  enim  perinde  eft  )  arces 
in  finibus  fitas  idoneo  apparatu  &  copiis  in- 
ftruere  tenetur  ,  foflis  &  vallis  munire  ,  & 
fingulis  regionibus  praefe&um  five  irvc5  da- 
re, ut  rei  militari  praefit,  nee  res  publica  ali- 
quid  detrimenti  capiat. 
§.  VI.  De  V  '•  Pnmo  requiritur ,  ut  quis  militare  pofc 
iis,  qui  mi- fit,  fexus  mafculinus ;  faeminae  enim&Her- 
litare  pof-  maphroditi  non  militant :  Princeps  tamen  mu- 
lieribuspermitterepoteft,  ut  caftra  fequantur , 
&  aquae  afferendae,  aegris  curandis,  aliifque 
nfibus  inferviant. 

Secundo, debet  attigifle  annos  pubertatis. 
Tertio ,  mentis  effe  compos. 
Quarto,  liber.  Servus  enim  non  tenetur  mi- 
litare, cujuscunque  conditionis  fervus  fit,  id 

■-       eft, 


non 


MILITARI  MOHAMMEDAN.      II 

eft,  five  i. Semis,  cui  herus  libertatem non 
promifit  ,    five  it.    ^^v0  cui  libertas  poft 
mortem   Domini  promifla  eft,    five    in, 
u>y£==x*  cui  poft  certum  redemtionis  pre- 
tium  oblatum  libertas  addida  eft,  licet  maxi- 
mam  illius  pretii  partem    jam  folverit,  fi- 
ve iv.   partim  fervus,  partim  liber  fit.    Ex 
quocunquefervorum  genere  fuerit,  etiamfi  Do- 
minus  ejus  eum  jufferit  militare ,  non  tenetur : 
fed  licitum  eft  Domino  in  bellum  proficifcen- 
ti  fervum  fecum  ducere,  ut  eiinferviat:  fer- 
vus  tamen  non  tenetur  cum  periculo  vitae  fuac 
Dominum  defendere.     Perlae  lmamis  fins  fi- 
ve Principibus  permittunt,    ut  confentienti- 
bus  Dominis  fervos  in  bellum  ducant. 
Quinto.    Non  debet  efle  fenex. 
Sexto.   Nee  rei  bellicae  imperitus. 
Septimo.  Nee  coecus,  nee  mancus,  ita  (c. 
ut  nee  pedibus  incedere  nee  equo  vehi  poffit. 
Surat.  xlviii.v,  17. 

O&avo  5  nee  aeger ,  aut  mutilus ,  vel  impo- 
tens  manu.  Odontalgia  &  leves  febriculac 
nee  pro  morbis  habentur,  nee  aliquem  ex- 
cufant.  Quod  G  quis  ob  caufas  hafce  bello 
intereffe  nequeat  &  facukates  habeat,  utali- 
um  eo  conducere  poffit  ,  quidam  *  volunt  id 
fieri  debere ,  alii  Do&ores  fecus  opinantur. 

Nono.  Debet  fibi  profpicere  poile  de  ar- 
snis  aliifque  neceffariis  in  bello  ,   &  familiae 

fuae 


it    dissert.--X.de  jure 

ftiae  quam  dpmi  reliquit ,  de  vidu  &  ami&u. 

Decimo.  Debet  fibi  poffe  profpicere  de 
jumento  ;  quod  fi  non  poflit ,  non  tenetur 
ad  belkrm ,  five  ab  hofte  multum  vel  parum 
abfit:  fed  alii  exiftimant  hanc  conftitutionem 
de  acquirendo  jumento  tantum  habere  locum, 
quum  diftantia  eft  8  milliarium  ,  non  alias. 
Quod  fi  quishominem  de  fuo  alit ,  ita  ut  illud, 
quod  in  alium  erogat ,  fufficiat  fuftentationi 
familiae  ejus,  &de  jumento ipfi  profpicit,  te- 
netur ille ,  qui  ita  alitur ,  ad  bellum  proficifci. 

Undecimo.  Non  licet  militanti  obftri&um 
efle  aere  alieno ,  fi  tempus  praeftitutum  fo- 
lutioni  praeterlapfum  fit  &  creditor  folutionem 
petat,  ipfe  autem  folvere  poflit.  Nee  enim 
licet  ei  ad  bellum  proficifci ,  antequam  credi- 
tori,  aut  repraefentata  pecunia,  aut  dato  pi- 
gnore,  aut  alio  modo,  fatis  fecerit.  At  fi 
Princeps  ilium ,  invito  creditore  ,  jufferit  ad 
bellum  proficifci  ,  nihil  juris  creditori  fuper- 
eft,  fed  non  folet  iftiufmodi  debitor  periculis 
nimium  exponi ,  aut  in  certam  mortem  mitti, 
ne  quid  creditor  habeat  quod  conqueratur.  Si 
vero  tempus  debitum  folutionis  nondum  ve- 
nerit,autveneritquidem,  fed  debitor  par  fol- 
vendo  non  fit ,  difputatur  in  jutramque  partem 
an  creditor  debitorem  a  profeftione  in  bellum 
minere  poflit. 

Duodecimo.  Requiritur  in  liberis  con- 
fen- 


MILITAR'I    MOHAMMEDAN.       IJ 

fenfus  parentum ,  nifi  etiam  his  invitis  id  Priti- 

ceps  juflerit. 

Hifce  conditionibus  fi  fatis  fa&um  fit ,  te-  , 

netur  unus  quifque  ad  bellum  proficifci ,  vel 

alium  condudum  fuo'loco  fubftituere,nifi  Prin- 

ceps  ipfum  ilium  nominatim  ire  juflerit. 

Quod  fiin  morb-mincidat,  etiamfiuter- 
que  exercitus  in  conflidu  fit ,  redire  illi  do- 
mum  licet  :  vcrum  C\  alia  de  caufa  reditum 
meditetur,  ut  fi  Dominus  fervum  anteamif- 
fum  revocet  domum ,  licet ,  fi  necdum  con- 
fligant  exercitus;  fi  confligant,  nequaquam. 

V  1 1.  Tria  hominum  genera  funt  adver-  §.  VII.  De 
fus  quos  bellum  a  Mohammedanis .fufcipi  de-  ™*f£u 
bet ,  quorum  primum  eft  illorum  qui  defe-  lum  hoc 
cernnt  a  fide  Mohammedica  &  rebelles  Prin-  facrum  ge~ 
cipi  fadi  funt ,    quos  quidem  tarn  diu  oppu-  ritur. 
gnare  aequum  eft  donee  aut  ad  obedjentiam 
redeant ,  aut  in  praelio  intereant     Si  illi ,  qui 
inpraelib  manus  conferuerunt ,  in  fugarn  verfi 
difpergantur ,  &  praeter  illos ,  qui  ad  bellum 
miffi  furit .  alii  fuperfint,  quicunque  vel  in  prae- 
lio ,  vel  fuga  deprehendi  poffunt ,  occidendi 
funt.   Si  vero  praeter  illos,  nulli  alii  fuperfint, 
non  eft  quod  illos  perfequantur  Mohammj- 
dani  &  occidant:  fufficit  vi&oriam  reportaile^ 
&  vires  Mohammedanorum  iis  pares  cfle.    Ho- 
rum  Apoftatarum  faeminas  five  fervos,    il- 
lorum  fcilicet,  qui  praelio  non  inteifcerunt. 


1+      DISSERT.  X*    DEJU&E 

aut  bona  eorum,  vclmobilia  vel  immobilia, 
non  licet  Mohammedanis  fibi  ut  propria  vin~ 
dicare:  at  de  iis  qui  praelio  interfucrunt,  & 
eorum  bonis  ?   diffenfus  eft  inter  Do&ores. 
Alterum  hominum genus,  quos  bello  ao^re- 
diuntur  Mohammedani  ,     conftituunt  Har- 
bii ,    five  illi ,    qui  in  fua  religione  tolera- 
ri  nequeunt ,  &  in  duas  fpecies  dividuntur, 
I.  In  illos  qui  &W  &j£  praeterDeum,  So- 
lem,  Lunam,  aut  idola  ,  colunt,  2.  In  il- 
los qui  nullum  Numen  colunt  ,  id  eft ,  A- 
theos.     Utrique ,  quamdiu  Princeps  aliquis  in- 
ter  Mohammedanos  fupereft ,  oppugnari  de- 
bent  donee  religionem  Mohammedicam  am- 
pledantur,    nee  requies  iis  concedenda  eft, 
aut  acceptandum  '^pcx  5    Sjesje ,  i.  c.  pre- 
tium    pro    obtinenda   confcientiae    libertate. 
Quod  fi  Harbi  aliquis  ad  tempus  habitaverit 
in  terris  Mohammedanorum ,   ita  ut  eos  la- 
tuerit  ipfum  Harbi  fuiffe ,    non  quidem  tri- 
butum  debet ,    quod  ab  eo  accipere  non  li- 
cet ,    fed  domino  aedium  pretium  pro  earum 
u(w,  &  licet  eum  interficere,  vel  ad  fervitu- 
tem   cogere  ,    aut  abigere.     Tertium  genus 
eft  eorum ,  qui  Librum  aliquem  pro  Divino 
habitum ,    uti  normam  religionis  fuae  ,    ve- 
nerantur,    &  oUiJ!    Jsb)  p0pulus  libri 
phrafi  Alcoranica  ,  dicuntur,  utijudaei,  qui 
Legem  Mofishabent,  Chriftiani,  quiEuan- 

ge- 


MILITARI  MOHAMMEDAN.  I? 
gclium  fequuntur  >  &  inter  Perfas  illi  apud 
quos  liber  <>>/>  Zend  in  maximo  pretio  eft, 
Hos  bello  vexare  tarn  diu  tenentur  Moharn- 
medani  donee  vel  religioni  Mohammedicae 
nomen  dent,  vel  pretio  libertatem  fibi  mer- 
centur. 

VIII.  Hae  tres  fe&ae ,  Judaei ,  Chriftia-  $  yIn  De 
ni5&  qui  inter  Perfas  Magorum  inftitutis  addi&i  tribus  fe- 
funt  koct  i^c^riv populi  Ltbri  dkimtm.    Verum  &*s »  quac 

inter  ipfosMohammedanos  &  Arabes,  non  de-  ^1"05  *?': 
r  r  .  T  .,  ..     .  I  vinos  iibi 

tuerunt,  qui  Libro  alicui  ,  quern  fanxerant,  effe  dicunt. 

haerefin  fuam  fuperftruxerunt,  utiipfe  Moham- 
med Alcorano,  Inter  illos  praecipuus  fuit , 
vivente  ipfo  Mohammede,  Mofeilema  qui- 
dam  qui  Librum  a  fe  conferiptum  Alcorano 
oppoiuit,  &  tot  homines  in  partes  fuas  traxe- 
rat  in  Arabia,  ut  palmam  Mohammedi  du- 
biam  facere  pofle  videretur  :  &  quamvis  dc 
<eo  faepe  triumphaverint  Mohammedani  fe- 
&a  tamen  ejus  ufque  ad  tempora  Omaris  per- 
duravit.  Fragmentum  ex  ipfius  Pfeudo- Alco- 
rano habet  A  bulfarajus  in  Hijlor.  Djnafi.  pagm 
164.  &  plura  alibi  extant  in  libris  MSS.tis, 
Se&a  quoque  Carrnathiorum,  orta  circa  an- 
num Chrifti  890 ,  quae  ipfa  Mohammedanif- 
mi  fundamenta  follicitabat,  vini  ufum  conce- 
dens,  &non5,  ^50,  precesquotidieper- 
agendas,  &  duorum  modo  dierum  Jejunium 
quotannis  cekbrandum  *  aliaque  Alcorano  con- 

traria^ 


l6       DI  SSERT.  X.    DE  JURE 
traria,  praecipiensr  Libnim  aliquem  ,  firm- 
lem  Alcorano,  fibi  efTe  ja&abat ,  e  quo  fra- 
gmentum  aliquod  ( in  quo  notiffima  formula 
Mohammedis  rvp-/)!    o-*^y^'    &JJS  *~*>  in 
nomine  Dei  fumme  mifericordis^  &  alia  ad  imi- 
tationem  ftyli  Alcoranici)  producit  idem  A- 
bulfarajus  p.  275.   Etmiratus  equidem  flii, 
non  extitifle  plures  in  Arabia,  &  regionibus 
vicinis ,  qui  iftiufmodi  Libros  confinxerint  Al- 
corano  fimiles ,    ut  vanitatem  ejus  oftende- 
rent :  maxime  quum  ipfe  Mohammed  eos  pro» 
vocaverit  Capite  fecundo  v.  1 1 .  &  alibi:  fi  dubi* 
tarent  de  divina  autoritate  Alcorani ,  proferrent 
vel  unum  verficulum  ei  (imilem.Quod  Moham- 
medani  omnes  putant  *<Fv'v#tov.     Sed  quum 
potentia  Mohammedanorum  majora  tipdies  in- 
crementa  caperetj  multicalamumfuum  gladio 
opponere  non  iuftinuerunt ,  rati  difficile  efle 
Icribere  contra  illos  qui  poflunt  profcribere : 
<juod  nunquam  tutum  fuit. 
j.ax.De        *X.   Vt  autem  heic  loci  notemus  ,  quo- 
Chriftianis  modo  Chriftiano  (atque  ita  etiam  Judaeo, 
coriunque  &  Perfae,  Magorum  alfeclae ,  non  aliis )  liceat 
teiTisMo-   habitareinterris  Mohammedaoorum,obfervan^ 
hammeda-  dum  eft  folum  Principem  vel  vicarium  pofle 
norum.      hanc  licentiam  ei  dare ,  ut  in  terris  Mohamme- 
danorum habitet ,  cum  uxorefua&Jiberisim- 
puberibus  ( qui  tamen  puberes  fafii  pro  fe  fol- 
yere  tenentur,  vele  finibus  Mohammedano- 
rum 


MILITARI  MOHAMMEDAN,  tf 
rum  migrare )  verum  tamen  ea  lege  5  ut  hh 
eonditionibus  pareat. 

i.  Utcjuotantlis  %s^  five  tfihuium  pro 
fe  folvat,  quod  variat  pro  lubitu  Principis^ 
at  nunqiiam  minus  e(Fe  debet  pretio  gf'^Loo 
\.  z.  Dinar  ^  nummiaurei,  qui  72  granahor- 
deacea  pondere  aequat.  Licet  tamen  plus  pete- 
re  a  Chriftiano ,  quam  Dinar :  verum  fi  praefra- 
&e  recufet  plus  dare  uno  Dinar ,  tenentur  Mo- 
hammedani  ei  five  diviti  five  pauperi  conce- 
dere  fectiram  in  terris  fuis  habitationem.  At 
monent  Jurifconfulti  Mohammedici,  non  de- 
bere  hoc  innotefcere  Chriftianis,  fe  unico  Di~ 
nar  perfolvere  poflfe  omne  tributum  debiturrl 
per  annum  ,  quia*mmqtiam  plus  daren't,  & 
mine  faepe  Mdhammedani  ab  iis  tres  Dinar  8c 
plus cxtorquent.  Etquamvispoft  initum  con* 
traduni  de  dandis  annuo  fpatio  tribus  Di- 
nar didicerit  Chriftianus  fe  non  potuifle  cogl 
ultra  quam  ad  perfolvendum  uniirn  Dinar  5  'te* 
netur  tamen  pado  flare. 

2.  Ne  Templa,  aedefve  facras  5  aut  eoe«* 
toobia  exftruat  in  iis  urblbus  aut  locis,  quae 
Mohammedani  ipfi  condiderunt,  utiBagdadL 
Cufae,Bazrae,&c. 

3.  Ne  domos  fuas  extbllat  3d  eandem 
vel  majorem  altitudinem  quam  habent  aedes 
vicinorum  iis  Mohammedanorum. 

4.  Ne  equo  vehatur:  tfulo  yclafino  ifcfi- 
B  deri 


1 8       D  I  S~S  E  R  T.  X.     DEJURE 

dere  licet  ,  ea  lege  ne  infideat  cruribus  di- 
varicatis,  ut  plerumque  fieri  folet  a  maribus, 
fed  ut  faeminae.Haec  Lex  lata  eft  a  Chalifa  Mo- 
tavvakkel,  anno  2  3^.aerac  Mohammedkae. 

5.  Ut  in  masno  hominum  confluxu  ob- 
viis  Mohammedanis,  quantum  poteft,  cedat 
&  viarn  faciat. 

6.  Ut  veftes  gerat  a  Mohammedanis  di- 
fiindas ,  vel  >^£  Schiaar  ?  panniculum ,  vefti 
circa  humeros  adfuat,  Chriftianus  quidemci- 
nericium,  Judaeus  ftavum ,  &  Perfa  nigrum, 
yel  rubrum.  Praeterea  cingulo  coriaceo  (A- 
rab.  l/b—*l/>  Zonnar)  &  capitis  tegumento 
diftindo  utatur.  Faeminae  autem  loro  vel  pan- 
niculo ,  extrinfecus  confpicuo ,  diftinguantur , 
&  jfoleis  ,  calceifve  diverficoloribus ,  ita  ut 
unus  niger5  alter  albus5  ruberve  fit.  Quae 
conftitutio  fuit  Chalifae  Motawakkel  Billah, 
ben  Motaflem  Biilah  5  anno  Hizrae  235, 
quum  Baktifchuae  ,  medico  fuo,  fed  Chri- 
ftiano  ,  iratus  efiet :  quod  alii  negant  5  quum  uf- 
que  ad  244  annum  in  gratia  fuerit. 

7.  Ut  in  balneis,  ubi  &  Mohammedani 
adfunt ,  diflin&ionis  caufa  torques  ferreos ,  ftan- 
neos  vel  aereos,  non  alios,  gerat. 

8.  Ut  fibi  caveat  ab  enormibus  peccatis, 
uti  vini  &  fuillae  ufu ,  concubitu  cum  matre 
aut  filia?  adulterio  ,  furto ,  &c. 

9.  Ne  Mohammedanos  ad  fuam  religio- 

nem 


MILITARI  MOHAMMEDAN,  19 
nem  feducere  tcntet,  feftafua  publice  celebret, 
Vctus  nut  Novum  Teftamentum  clara  voce 
legate aut  cantet,  vcl  campanas  pulfet. 

10.  Ne  de  Deo  aut  Mohammcde  curri  con- 
temptu  loquatur.      " 

ir.  Ne  novi  aliquid  moliatur  contra  rem 
publicara. 

X2.  Ne  abfque  licentia  in  Templum  Mo- 
hammedicum  ingrediatur. 

J  3.  Ne  in    f',/*    five  ditionem  Meccae 
veniat.     Haec  regio  fe  extendit  ab  urbe  Mec- 
ca verfus  Medinam  tribus  milliaribus ,  quo- 
rum fangula  4000  pafTuum  funt  ,    verfus  I- 
racarn  feptem    milliaribus  ,     Zigranam   ver- 
fus novem  ,    verfus  Altaif  feptem  ,  &  ver- 
fus  Zjoddam  ,    portum  finus  Arabici  3    de- 
cern milliaribus.    Sacram  hanc  regionem  nuili 
infideli  ,   id  eft  ,    qui  Mohammedanus  non 
eft,  intrare  licet,  quamcunque  caufamfingat 
vel  mercaturam  faciendam  vel  defiderium  vi- 
dendae  Meccae,  vel  fi  quid  aliud.   Tarn  fol- 
licite  hoc  obfervant  Mohamrnedani ,  ut  h  Le~ 
gatusipfe  Regis,  vel  Reipublicae,  infideliurn 
Meccam  proficifci  paret,Princeps  ei,  fi  inhac 
regione  fit,  aliquem  mittere  obviam  debeat, 
qui  cauiarn  adventus  roget ,  6c  ab  introitu  liu- 
jns  dioecefeos  arceat  :    quod  fi  Legatus  cum 
nuncio  Principis  agere  non  velit ,  &  iter  fuum 
continuet ,  tenetur  ipfeJPrinceps  ei  obviam  pro- 
ficifci. Bz  13,  Ne 


$.  X.  De 

quinque 

generibus 

re  rum  ad 

hocbellum 

fjpe&an- 

tiuai. 


§  XL  De 

rebus  o- 
mnino  ne- 
cefi'ariis. 


20      DISSERT.  X.     DEJURE 

13.  Ne  in  ^U.^po-  Hizjaas  commore- 
tur.  Eft  ea  regio  Arabiae ,  cujus  praecipuac 
Urbes fiiiit  Mecca ,  Medina,  &  Jemama.  Licet 
Chriftiano  earn  intrare  (adeoque  tarn  fanda 
non  habctur  ac  territorium  Meccanum  5  quod 
ne  intrare  quidem  licet)  &  per  earn  iter  facere 
fed  non  illic  habitare  aut  commorari. 

X.  Quinque  funt ,  quae  in  gerendo  bello 
bene  diftinguenda  funt. 

Primo,  ilia,  quae  exgenere  l^?J  j  ,  i.  c* 
plane  neceflaria,  funt,  quaeque  fine  peccato 
omitci  non  poffunt. 

Secundo,  quae  f\/=^  funt,  i.e.  prohibi- 
ta  plane  ,  quae  fine  peccato  committi  ne- 
queunt. 

Tertio  5  quae  funt  ix.^^  i,  e.  quae  non  funt 
plane  neceflaria ,  fi  quis  tamen  ea  praeftet  bo- 
na funt&  laudem  merentur ,  praecepta  fc.  Sun- 
nae ,  five  flatuta  legis  ore  propagatae. 

Quarto ,  quae  funt  s j  r<==^ ,  i.  e.  quae 
non  funt  omni  modo  prohibita :  fi  quis  tamen 
ea  negligat ,  bene  facit. 

Quinto  ,  g-W*,  i.  e.  licita,  ita  ut  qui 
ea  facit ,  eo  non  obligetur  5  nee  mercedera 
confequatur. 

X  I.  Res  omnino  in  hoc  bello  neceffariae 
hae  funt. 

1.  Ut  antequam  Mohammedani  infideles 
oppugnent,  eos  convertcre  itudeant  ad  Mo- 

ham* 


MILITARI  MOHAMMEDAN.  21 
hammedanifmum,  &  confeffionem  Unius  Dei, 
ac  veritatis  do&rinae  Mohammedicac.  Quod 
fi  Mohammedanus  infidelem  aliquem  occidat, 
antequam  vel  Principis  ,  vel  vicarii  ejus , 
nomine  admonitus  fit  religioneftiMohamme- 
dicam  ample&i ,  peccat  -,  at  non  tenetur  ad 
poenam ,  aut  pretium  rcdemtionis.  Iftiufmo- 
di  admonitio  neceffaria  eft ,  Ci  hoftes  noftri" 
fando  nunquam  audiverunt  de  Mohammede, 
qufquc  religione >  at  fi  illorum  notitiam  ha* 
bent  ,  non  plane  eft  neceffaria. 

2.  Ut  ad  juffum  Principis  ad  bellum  pro- 
ficifcantur>(etiam(i  illos  duello  certarejuberet. 

J.  Ut  hoftes  illos,  qui  propiores  font,', 
prius  aggrediantur  ,  quarn  remotiores,  nifi 
Princeps  cum  illis  inducias  flxerit,  aut  hi  ma- 
gis  illis  metuendi  fint.  Qiiidam  hocprocon- 
ititutione  Sunnae ,  ix*» ,  i.  e.  re  bona ,  fed  hon 
plane  neceftaria,  habent. 

4.  Utabello  abftineant,  quamdiufehofti* 
bus  impares  vident. 

XII,  Res  in  bello  prohibitae  haefunt.      §  XII. De 

1.  Bellum  gerere  non  licet  quatuor  hifce  rebus  °- 
meafibus  Swrat.  ix.2.  *<*&)  lJo  ,  uo.1  n  mn,.n.f . .  / 
^■^Nacvi)  (_5o  6c  ^^srso  qui  proinde  ^  ^ 
five  /^nappellantur.  Verumhoc  tantumob~ 
fervandum  eft ,  quum  bellum  geritur  contra 
illos  j  qui  fanditatem  horum  menfium  agno- 
fcunt,  quales  font  Perfae  ,  ■  Turcac,  Indi  & 
B  3  Ta- 


2  2       DISSERT.  X.     DEJURE 

Tatari  Mohammedani :  fed  adverfus  Chriftia- 
nos  j  Judacos ,  &  Gentcs ,  etiam  hifce  mend»- 
fibus ,  Hcitc  bcllum  gcritur. 

2.  Non  licet  alicui  duello  certare  cum  uno 
ex  inimicis  fine  confenfu  Principis.  Hoc  ta- 
men  alii  cetifent  ex  genere  sjy^"^o  efle, 
i.e.  bonum,  fi  quis  negligat,  at  non  omni- 
no  neceffarium. 

3 .  Cedere  aut  fugere  in  praelio  non  licet, 
nifi  hoflium  copiae  plus  duplo  excefferint  co- 
pias  Mohammedanorum ,  quamvis  praevide- 
rent  fc  impares  futuros.  Licet  tamen  fuge- 
re, autfugam  fimulare,  ut  ftratagqmate  aliquo 
hoftem  decipiant  5  vel  in  campum  fibi  magis 
opportunism  alliciant  5  vel  ut  venturri  faven- 
tcm  nanciicantur  ,  aut  ad  loca  aquis  irrigtia , 
vel  collem  aliquem  montemvc ,  deveniant ,  eo 
fcopo,  ut  majori  fucceilufe  defendere  aut  ho- 
ftcm  aggredi  poflint ,  vel  ut  fe  jungant  aliis 
copiis,  qualefcunquecae  fint  5  magnae  aut  exi- 
guae,  propinquae  vel  remotae.  Si  vero  duo 
iafideles  Mohammedan um  aggrediantur,  licet 
ei  fugere ;  &  fi  ipfe  eos  aggrcdiatur ,  &  illi  pu- 
gnam  declinent,  reverti  licet,  quia fugae in- 
terdidio  non  unum  aliquem  hominem  ,  fed 
totam  multitudinem ,  refpicir. 

4.  Faeminas  infidelium  ,  &  infantes,  & 
ftultos ,  &  hermaphroditos ,  etiamfi  iis  opcm 
ferant  3  interficere ,  vetitum  eft;  quod  tamen  alii 

liciium 


MILITARI  MOHAMMEDAN       2J 

licitum  putant ,  fi  hoftibus  opitulentur  5  vel 
alio  modo  vidoria  obtineri  nequeat. 

5.  Senes,  &  homines,  vcl  corpore  vel  ani- 
mo  imbecilles,  qui  nee  viribus  nee  cdnfilio 
prodefle  queirnc ,  oecidere  non  licet :  at  fer- 
vi  infidelium  3  fi  &ipfi  pugnent,  occidendi 
funt. 

6.  Legatos  infidelium,  five  majores  five 
minores,  oecidere  vetitum  eft. 

7.  Nafum  &  aures  hoftibus  praecidere  non 
licet. 

8.  Nee  de  praeda  aliquid  celare. 

9.  Nee  hoftes  inopinantes  aggredi ,  velin- 
terficere ,  poftquam  Princeps  iis  vitam  con- 
ceffit. 

10.  Nee,  poft  fadas  inducias ,  eosoppu- 
gnare.  Surat.ix.4. 

11.  Nee  flumina  ant  aquas  veneno  infice- 
re,  fialiismodishoftesfuperaripoffint.  Non- 
nulli  tamen  hoc  %jj3=k%  efte  cenfent  9  id 
eft,  bonum  quidemfi  negligatur,  non  tamen 
tale ,  ut  quifpiam  ad  id  obligetur.  Alii  de- 
nicjiie  putant  hoc  folum  illicitum  efle,  ficre- 
dant  in  hoftium  regionibus  Mohammedanos 
verfari. 

XIII.  Quae  juxta  Surinam  requiruntur5  J.XIII. De 

iis,  quae 
per  Trad'i- 
tiones  ju- 

Conflidum  precesadDeumfundantur,  quibus  benuu-. 
B  4  olitn 


hacc  funt. 

1.  Ut  omnibus  ad  praelium  paratis  ante 


2£      DISSERT.  X.     DEJURE 

olim  Mohammed  ufus  fuifle  fertur  ,  quarum 
exemplum  hoc  eft.  O  Deus  ,  qui  Librum , 
Tuum  {Alcoranutp)  coelitus  demififti,  cr ra- 
tions operum  humanorum  exigis ,  qui  nukes  coe- 
lejies  ad  motuw  cies^  in  fugam  conjice  copias 
hftiles  5  oTuy  o  Tu  ,  qui  exhilaras  anxios 
tr  exaudls  preGes-miferorum  \  0\  qui  tollis 
maximas  [Qllimudinesy  tgjle  meas  cut  as.  Tu 
cnim  cs  qui  flat um  mcnm  Cr  fociorum  meomm 
mfii.}  crTu  mihier  huic  populo  Tuo  contra. 
hojiem  meum  fufficis. 

2.  Ut  Princcps  a  fliis  prornirTum  exigat, 
fe  non  ceffiiros  in  praelio,  &  per  explorato- 
res  ibllicite  in  conditionem  hoftium  inquirat. 

3.  Ut  die  Jovis  cum  exercitu  rite  difpofi- 
to  &  in  agmina  &  cohortes  divifo  proficifca- 
tur,  dato  ligno  ,  quo  fe  nofili  ab  hoftibus 
queant  diftinguere.  Cur  autem  ,  dicetaliquis, 
die  Jovis  potius  quam  alio  ?  Quia  (ut  puto)  dies 
Jovis  Arabice  o^zfcOi  _^  dicitur,  quafi 
feria  quinta,  &  ipfa  ilia  vox  ^*S.  exerci- 
tum  notat,  quod  apud  eosin  quinque  partes, 
■primam,  mcdiam,  ultimam,  &duo  cornua, 
dividi  folcat  ,  unde  ipfum  ijlud  nomen  diei 
quint i  tacite  animum  convertit  ad  notionem 
diei  educendi  exewtus.  Ita  apud  Athenien- 
fes  lege  cautum  erat ,  ne  ante  feptimum  diem 
jnenfis-  excrcittis  cduccretur.  Hcfychius  <*W- 
ffa  &3wp<n  ffon&Miilajtiv  TffG  T4$  tx  mmif 

s£cfa-> 


MILITARI   MOHAMMEDAN.      2f 

iWojMJjf.   Apud  Lacedaemonios  ?  ne  ante  pie- 
nilunium ,  telle  Suida ,  in  "lwma?. 

4.  Ut  fuos  ad  conftantiam  &  fortitudinem 
voce  excitet. 

5.  Ut  canfilia  ineat:  cum  virisprudentibus, 
&  rei  bellicae  peritis. 

6.  Ut  lentis  paffibus  cum  exercitu  prqce- 
dat,  nifi  res  aliter  poftulet. 

7.  Ut ,  fi  fieri  poflit ,  caftra  metetur  in  iis 
locis ,  ubi  copia  aquae  &  pabuli  haberi  poteft, 

8.  Ut,  fi  oneri  ferendo  jumentum  impar 
fit,  illud  fublevet,  &  partem  oneris  in  aliud 
transferat. 

9.  Ut,  fi  optio  detur,  non  confiigat  ante 
meridiem ,  fed  poft  preces  pomeridianas.  Eg 
enim  tempore  portae  coeli  apertae  effe  ere- 
duntur,  e  quibus  vi&oria  &  mifericordia  de~ 
fcendunt.  Praeterea  ,  quurn  vefpera  &  nox 
ii  tempori  propiores  fint,  minor  copia  fail- 
guinis  humani  efFundetur ,  &  fi  Mohammedani 
fugere  velint,  melius  fibitum  confident. 

XI  V-  Quae  aatem  omittere  banum  eft,  §.xtV\De 
licet  non  fint  omni  modo  prohibita ,  haec  funt.  i«  quae 

1 .  Patrem  infidelem  fua  manu  interficere;*    £™ffr^ 

2.  Hoftem  noftu  aggredi  fine  neceffitate. 

3.  Pugnare  ante  meridiem. 

4.  Nervos  five  fuffragines  pedum  jumen. 
tjsfuisfuccidere,  nifi  profit  ;  etiamfi  illaexer- 
qturn  fequi  non  poffent:  praeftat  ilia  interfi- 
le 5  cer$. 


N 


omittere  j, 
licet  non 
fint  o  ami- 
no prohi- 


i6      DISSERT.  X.     DEJURE 

cere.    Sed  jumentis  hoftium  nervos  fuccidere 
licet. 

j.Hofteifl  captum  in  carcerc  detinere,donec 
fame  moriatur,  Narratur  Mohammed  nemi- 
nem  hoc  mortis  getierc  afteciife ,  excepto  uno 
AkbafiiioAbi  Mojed. 

6.  Arces'&aedes  diruere,  aquas  immittere 
valljs  ex  luto  vel  argilla  exftru&is ,  machinas 
ignivomas  in  hoftem  coniicere,  domos  exu- 
rere  ,  &  arbores  praecipue  datftyliferas  ever- 
tere,  fi  alio  modo  hoftis  fuperari  poffit. 
;  7-  Sine  confenfu  Principis  inter  duos  exer- 
citus  medium  fe  interponere,  &ibipugnare. 

8.  Jumenta  hofUlia  poft  pera&um  praelium 
occidcre :  at  in  ipfo  praelio  licet, 
f.  XV.  De      XV*  Denique,  ea  quae  licita funt «VrAriV,. 
Us  quae  li-  verum  &  omitti  poffunt ,  haec  funt.  '  ' 

»*•        i.  Principi  licet  ex  armamentario  publico 
vel  aere  fuo  arma  militibus  dare. 

2.  lidem  licet  ad  bellum  conducere  infide- 
les  ,  qui  fub  tutela  ejus,  certo  pretio  perfo- 
luto,  dcgurit. 

_  3.  Licet  omnia  tentare,  per  quae  vidoria 
lperatur ,  uti  urbes  &  domos  excidere ,  ignem 
in  caftra  aut  aedes  hoftium  injicere ,  arbores 
folo  evrellere ,  aquas  veneno  inficere,  aut  eas  fob 
hoftili  immittere,  utfubmergantur,  nulla habita 
rationefaeminarum,infantium,mercatorum,aut 
captworiim  Mohammedanorum ,  qui  inter  ho- 
lies verfanmr,  XVI. 


verum  & 

omitti 

queunt, 


MILITARI  MOHAMMEDAN,      tf 
XVI.  Addamus  hifce  Conftitutiones  quaf-  §.  XVL  De 
dam  militares  de  variis  rebus  quae  in  bcllo  fe  Legibus^ 
offerunt ,  eo  ordine  quo  illas  Mohammedani  no.j!nal^ 
Scnptores  recenfent.  Si  contingat  hoites  in  pn-.  bus. 
ma  acie  collocare  Mohammcdanos  quofdam , 
his  parcendum  eft,  quantum  fieri  poteft.     Si 
vero  quifpiam  fciens  iftiufmodi  Mohammeda- 
num  interfecerit,  reus  eft  mortis  -y  fi  infcius» 
tenetur  ad  pretium  redemtionis.   Et  fi  res  di- 
lationem  pugnae  non  patiatur ,   ^vitandi  qui- 
dem  funt  illi  Mohammedani  ,  fed  ubi  omni 
adhibita  cautela  nihilominus  oceiduntur ,  nee 
ad  mortem ,  nee  pretium  redemtionis ,  tenetur, 
qui  illos  interfecit.     Copias  auxiliarias  adfei- 
fcere  licet  ex  infidelibus ,  modo  ne  tanto  fint 
numero,  ut  a  Mohammedanis  deficientes  pa- 
res iis  aut  fuperiores  efle  poffent.     Quicunque 
vires  hoftium  &  viflorias  nimis  extollit  ,    & 
Moharnmedanorumtxtenuat ,  animofque  mi- 
lium! labcfa&at  ,    e  caftris  removendus  eft. 
Nulkis  explorator  hoftilis  in  caftra  recipiatur: 
&  quamvis  illc  pro  Mohammedanis  pugnet, 
privatur  portione  militantibus  debita ,  &  prae- 
da  ex  bonis  infidelis  occifi.     Mohammcdanus 
qui  infidclem  captum   occidit  fine   confenfu 
Principis  poenam  meretur,  non  tamen  mortis 
reus  eft ,    aut  pretium  redemtionis  perfol'/ere 
cogitur.     Si  mulier,  aut  infans ,  abinfideli- 
.  bus  capdyitati  addidus  3  a  Mohammedan ooc- 

cidatur, 


28      DISSERT.  X.     DE   JURE 

eidatur ,  tenetur  'pretium  rcdemtionis  perfol- 
vere  &  ilium,  cujus  fuit,  alere,  five  tenetur 
Domino  ad  intereffe.     Si  infidelis  puber  &  ca~ 
ptivus   religionem    Moham'medicam    ample- 
ctatur,  non  licet  eum  interficcre ,  fed  Prin- 
ceps  eum  pro  fervo  habere  poteft.     Si  aliquis 
nomen  Mohammedi  det,  antequam  praelio  fii- 
peratus  ht&  captus,  non  occiditur,  &  bonorum 
fuorum  dominus  manet.     Liberi  quoque  ejus  a 
lemtuteimmunesfiint,  at  non  uxor  >  fi  eaca^ 
pta  fit,  turn  ante  turn  poft  concubitum.    Jn  ge- 
mino  enim  hoc  cafu  matrimonium  irritum  fit 
&  lolvituf.     Siuxbr  &maritus,    vel  alteru- 
m  capiantur,  "diflblvitur  matrimonium  5  atfi 
fVrnn  jerque  fervitutiaddicatur,  ratum  manet. 
Siifr  XrVlL  Privatiin^MohammedanospoC 
ciuamMo-  iunl ^untatem  vitae  concedere  privatis  inter 
hammeda-  jnndeles ,  ita  tamen  ut  ille  qui  concedit ,  pu- 
&er  fit,  mentis  compos*,  &  non  coadus  id 
raciat.     Haec  conceflio  his  verbis  plerumque 
>    ^V^*   vd    <&***   vel   05    Jo! 
gi^JJ    *^o,  id  eft,  fecuritatemtib'iconceda. 
Ttt  afitbprotettione  Iflamifmi.  Quod  five  Ara- 
bico  ea  vel  Perfico  f ermone  efferantur ,  idem 
eft ,  uti  3c  fi  quis  verbis  fynonymis  utatur  e. 
g.  Non  $  quod  timeas ,  jubeo  te  fecurum  efc: 
vel  etiam  il  quis  aliquid  fcripfcric  &conftet  il- 
ium eo  animo  fcripfiife  ,    ut  fecuritatem  alii 
concedat.     Ceterum  nil  refertfitne  idem  cui 

fecii- 


nus  Chri- 
ltianoin 
beilo  con 
cedere  pc 
tcft. 


MILITARI   MOHAMMEDAN.       2$ 
fecuritas  conceditur/iber  an  fervus,  etiamfi  Do* 
minus  ejus  infidelis  dfet,  vel  vir  velfaemina, 
velfenex,  vel  infipiens,    aut  ineptus  ad  bo- 
noram  fuorum  adminiftrationem.      Quod  fi 
impnber  vel  ftultus  fecuritatem  concefferit  in- 
fideli  ( quae  conceffio  illcgitima  eft )  &  infi- 
delis  tutum  fe  exiftirnans  in  terras  Mohamme- 
danorum  venerit ,  reduci  debet  ad  iftiufmodi 
locaubi  liber  eft.     Si  infidelis  aliquis,  ex  genere 
Hatbiorum(qui  iffi  fint,vide  fupra  §,v  1 1  .)in  ter* 
ras  Mohammedanorum  venerit ,  putavcritque 
fe  tutum  efle  quod  voces  nonnullas  audiverk 
quibus  ei  fecuritas  promiffa  videbatur ,  occi* 
dendus  non  eft ,  led  ad  ea  loca  remittendus  > 
in  quibus  liber  eft.     Mohammedanus  unus  po* 
teft  fecuritatem  iftiufmodi  concedere  decern  a- 
liis,  vel  in  nonnulli  volunt ,  centum,  quan- 
do  hi  in  anguftiis  conftituti  earn   defiderant* 
Sed  toti  regioni  vel  urbiaut  pago  majori  pri- 
vatus  aliquis  concedere  fecuritatem  non  poteft. 
Hoc  foli   Principi  convenit.     Formulam  ft 
quis  delideretiftiusmodi  iibelli  fecuritatis  ,  ex 
Elmacino  peti  poteft  exemplum  ,  quod  capta 
urbe  Hicrofolymitana  Omar  fil.  Alchattabi, 
incolis  ejus  fcripfit ,  anno  Hizrae  60  >  concedens 
fecuritatem  iis  &  liberis  &  uxoribus  &  facul- 
tatibus   &  Templis   eorum.      Talis  libeltus 
e/U*J  appellator.     Atque  ita  fobs  Princeps 
fecuritatem  vitae  concedere  poteft  infidclibus, 

quanr» 


3°       SXSSERT.X.    DE  JURE 

quando  jam  capti  funt ,  &  in  manus  Moham- 
medanorum  pervenerunt.     Perinde  eft  in  quo 
loeo  conceffio  fecuritatis  fiat ,  an  in  ipfo  loco 
praelii,  vel  in  &ga,  vel  arce  quadam;  mo- 
do  ille,  eui  ea  conceditur ,  non  fit  in  potcftate 
Mohammcdanorum.      Servi   Mohammedani 
qui  in  poteftatc  infidelium  funt ,  modo  co  non 
cogantur ,  poflunt  hanc  fecuritatem  conccdere 
infidelibus  ,  quemadmodum  &  qui  mcrcatn- 
rae  facicndae  gratia  in   terns  infidelium   ver- 
fentur,  uti  &  ii  qui  ab  infidelibus  prctio  con- 
dudi  funt ,  modo  ilia  conceffio  fiat  in  tern's 
infidelium.     Ubi  femel  quis  infidelem  de  vi- 
ta iua  fecurum  eflc  jaBiuk  j  tenetur  praeftare 
quod  promifit,  nifi  conditiones  addiderk  quae 
Lcgi  Di  nnae  (i.  e.  Alcorano)  funt contrariac. 
Si  infidelis  aliquis  mercaturae  faciendae  oratia 
in  terras  Mohammedanorum  venerit,  non an - 
tea  liber  eft,  quam  haec  fecuritas  ei  concefla 
fterit :    eamque  non  licet  ei  concedere  ultra 
ipatium  quatuor  menfium  >  fi  quis  ultra  con- 
€efierit ,  irritum  eft.     Nee  requiritur  ut  ex  hac 
conceffione  multum  emolumenti  ad  Moham- 
medanos  redundet,  ■  fufficit  earn  non  effe  da- 
mnofam  :  adeoqne  exploratoribus  nulla  omni- 
no  fecuritas  concedi  debet.      Quod  fi  Mo- 
hammedanus  in  terris  infidelium  fit ,  ubi  re- 
ligionem  fuam  exercere  non  poteft,  tenetur 
eas  relinquere  quamprimum  fieri  poteft,  nifi 

/pes 


MILITARI  MOHAMMEDAN.  $$£ 
fpes  fie  de  convertendis  incolis  ad  Mohamme- 
danifmum.  Si  Harbi  dicat,  fibi  a  Moham* 
medano  aliquo  conceffam  efie  fecuritatem  & 
Mohammedanus  neget  ,  fides  huic  habetur , 
etiam  non  interpofito  juramento.  Quod  fi, 
poftquarn  infidelis  dixerit  fibi  conceSam  effe 
fecuritatem ,  Mohammedanus  ftatim  moriatuty 
nee  conftct  de  rei  veritate >  remittitur  ad  ilia 
joca  in  quibqs  liber  eft,  &  fi  poftea  capiatur, 
occiderc  eurn  licet.  Si  U&kk  quidam  obti- 
nueritlicentiarn  habitandiin  terris  Moharnme- 
danorum,  etiam  bona  ejus  libera  funt,  po« 
teftque  ilia  donare ,  vendere ,  3c  alio  mode 
dominium  fuum  in  alios  transferre :  fie  utpoft 
mortem  ejus  bona  ad  haeredem  tranieant. 
Quod  fi  haeredem  non  relinquat ,  Priuceps 
bona  defuncti  fibi  vendieat.  Si  vero  idem  in 
terras  hoftium  rcvertatur,  ut  illic  habitet,  bo- 
na, quae  in  terris  Mohammedanorum  reli- 
quit ,  his  in  praedam  cedunt ,  &  inprimisPrin- 
cipi ,  nifi  Mohammedanum  haeredem  habeat , 
qui  in  bona  defunfti  lliccedat.  Et  fi  in  terra 
hoftili  a  Mohammedaniscapiatur  licet  eurn  in- 
teificere,  aut  ut  fervo  uti  >  3c  bona  ejus  ce- 
dunt in  praedam  uti  ante  di&urn  fuit.,  Si 
Mohammedanus  ab  inSdelih.us  capitis  eacon- 
ditione  reftituatur  liberta.ti  ut  in  terris  infidc- 
lium  maneat ,  nee  ede  ut  adverfi  quidquam 
timeat,  non  tamen  licet  si  illic  manere,  fed 

re- 


- 


>i 


f.  XVIII. 
De  capti- 
yis. 


3*      DISSERT.  X.    DEJURfc 

redire  debet  ad  fuos,  quamvis  nihil  ex  bonis 
infidelium  fibi  capere  liceat.  '  Quod  fi  abfque 
ulla  conditione  libertati  reftituatur,  licitum  ei 
eft  infidelem  perfequi  &  interficere.  Si  autem 
liber  evadat  ea  conditione  ut  poftea  certain  pe- 
cuniae fummam  perfolvat  ,  non  tenetur  earn 
pcrfolvcrc.  Si  infidelis  religionem  Moham- 
medicam  ampledatitr  i  &  dotem  poffideat , 
quam  reddere  uxori  debe'ret,  nee  uxor  nee 
haeredes  ejus  jus  habent  earn  petendi.  Vernm 
fi  ilia  diem  obeat,  antequam  maritus  religio- 
ni  Mohammedicae  nomen  det  ,  vel  ilia  ante 
ipfum  Mohammedicis  facris  initietiif&  moria- 
tur,  haeredesejus,  fi  fint  Mohamniedani ,  jus 
habent  cam  dotem  poftulandi. 

XVI J  J.  Captivi  duum  generum  funt, 
vel  mares  vel  faeminae.  Faeminae  ftatim  ac 
capmntur  fervae  fiunt,  quamvis  in  ipfo  con- 
flict exercituum  captae  non  fuerint.  Eodem 
modo  fe  res  habet  cum  impuberibus.  Pube- 
res  autem  viri  omnes  in  ipfo  praelio  debent 
occidi ,  nifi  Mohammedanifmum  fint  amplexi. 
Circa  hos  autem  captivos  optio  datur  Principi 
an i  decollareipfos  velit,  an  vero  manibus  pe- 
dibufque  truncare ,  atque  ita ,  fanguine  emino, 
neci  dare.  At  fi  port  praeliiim  in  manus  Mo- 
hammedanorum  incidant ,  non  occiduntur, 
aut  fi  capti  ftatim  Mohammedanifmum  am- 
ple&antur  *   ita  tamen  tit  a  placito  Principis 

den 


is**.A.:z 


MlLlTARt  MOHAMMEDAN.  3J 
dependeat  illos  libertati  reftituere  ,  aut  gra- 
tis, aut  conftituto  pretio,  vel  cum  aliis  ca* 
ptivis  apud  hoftes  permutare ,  aut  fervituti  ad- 
dicere.  Si  Harbi  quidam  in  terris  infide- 
lium  Mohammedanus  fiat,  vitae  fuae  &  bo- 
nis mobilibus  confulit ,  fed  immobilia  veluti  a- 
gri  &  fundi  cedunt  Mohammedanis.  At  in* 
fantes  &  partus  uxoris  gravidae  5  quae  capta  eft, 
liberi  cenfentur  ,  ita  tamen  ut  uxor  ipfa  ferva 
maneat.  , 

XI X.    Nomine  Praedae  ,    quae  Arabice  (•  x&,  tfc 
^  dicitur ,  intelligirnus  omne  ilkid  quod  f'^  & 
in  praelio  vel  perfecutione  hoftium  aut  vi  aut  ^0  l&' 
jure  victovi?.c  in    manus  Mohammedanorum 
pervenit.     Dividitur  ea  in  tres  fpeeies.  J.  Mo- 
bilia ,  uti  aurum  ,    argentum ,  aes ,  merces$ 
&c.    II.    Immobilia  ,    ut    agros  &  fundos.     * 
III.  Perfonas  captivas  ,    viros  ,  mulieres  & 
lruantes.     Sub  prima  fpecie  continetur  etiam 
lllud  quod  Arabcs  L-^-lw  Spolium  appellant, 
&  totum  cedit  illi  qui  infidelem  occidit,  nee 
diyiditur ,  uti  praeda  dividi  folet,     Spolii  no- 
mine cenfentur  veftes  ,    diademata,   oCreae, 
calcei,  torques,  arrnillae,  marfupium  ,  an- 
nuli ,  pecunia  ( quamvis  nonnulli  velint  tria 
ultima  non  pertinere  ad  ilium  qui  eum  occi- 
cidit,  nifi  Princeps  ita  juflerit )  arma,  veluti 
nafta ,  gladius ,  galea ,  &c.  equus  inimici  cum 
armatura  &c  ornam  fuo ,  ut  &  equus  qui  an- 
C  m 


jus  fpolii 
peniner. 


34      DISSERT.X.     DE   JURE 

te  ilium  manu  ducitur ;  non  autcm  cquus  qui 
pone  eum  fequitur ,  aut  farcina  veftimentis  aut 
pecunia  onufta  ,  etiamfi  equo  impofita  fit , 
aut  fervus  ejus :  haec  enim  omnia  dividuntur 
inter  plures ,  &  praedae  nomine  veniunt. 

§.  XX.  De      X  X.  Ad  confequendum  hoc  fpolium  quin- 

iis  ad  quos  que  requiriintur. 

1.  Ut  ille  qui  hoftem  occidit  fit  Mo- 
hammedanus  ,  nee  alium  Mohammedanum 
impediverit  aut  praevenerit  in  occidendo  illo 
ihimico.  Adeoque  Chriftiani  &  Judaei  a  jure 
fpolii  plane  excluduntur  ,  ut  &  illi  qui  voce 
alios  impediunt  ,  id  eft  ,  qui  hoftium  vires 
nimis  extollunt,  &  Mohammedanos  timidos 
reddunt.  Jus  hujus  fpolii  pertinet  etiam  ad 
infantes,  itultos,  fervos,  mulieres  &  mer- 
catores. 

2.  Ut  ille  qui  occiditur ,  fit  puber ,  men- 
tis compos,  liber,  &  fexus  mafculini.  A- 
deoque  Ci  infans  ,  ftultus ,  mulier ,  aut  fer- 
vus, non  pugnent  &  a  Mohammedano  in- 
terficiantur ,  non  habet  hie  jus  fpolii ;  at  fi  pu- 
gnent %  omnino  habet. 

3.  Ut  infidelem  aut  occidat  ,  aut  impa- 
rem  defenfioni  reddat  ,  uti  quum  capitur, 
vel  oculi  ei  eruuntur,  vel  vulneribus  confici- 
tur ,  vel  manu  aut  pede  mutilatur.  Quod  it 
plures  concurrant  ad  interficiendum  vel  vul- 
nerandum  hoftem  ,    ipolia  inter  fe  dividunt. 

At 


MILITARI  MOHAMMEDAN.  gC 
At  fi  unus  hoftem  defenfioni  incptum  red- 
dat  ,  &  alter  eum  interficiat,  priori  fpolium 
competit.  Si  vero  unus  eum  vulnerec  ,  non 
tamen  ita  quin  fe  defendere  poffit,  &  alter 
eum  occidat ,  fpolium  ad  pofteriorem  pertinet. 

4.  Ut  in  ipfo  adu  praelii  fiat.  Quare  fi' 
in  perfequcndo  Mohammedanus  infidelem  oc- 
cidat, jus  fpolii  non  babec. 

5.  Ut  cum  periculo  conjun&um  fit.     A- 
deoque  fi  aliquis  poft  vallum  latens  iftu  fclo- 
peti  vel  bombardae  alium  feriat  ,    vel  capti- 
Vum ,  aut  aegrum ,  vel  dormientem  aut  edcn-      1 
do  bibendoque  occupaturn,  interficiat,  nihil 

de  fpoliis  lucratur.  Non  requiritur,  ut  infi- 
delis qitum  occiditur  1  pe&us  Mohammedano 
obverfum  habcat :  poteft  enim  infidelis  fu- 
giens  occidi ,  &  jus  fpolii  ad  Mohammedanum 
pertinere.  Nee  illud  requiritur  ,  ut  diu  in- 
ter fe  certaverint :  poteft  enim  dum  Moham- 
medanus &  infidelis  inter  fe  pugnant ,  alius  c 
Mohammedanis  accurrere ,  &  infidelem  occi- 
dere ,  atque  ita  fibi  fpolia  vindicare.  Praeterca 
five  in  duello  occidatur  ,  five  in  medio  ho- 
ftium,  perindeeft.  Nonnulli  putant  jus  fpo- 
lii non  pertinere  ad  ilium  qui  alium  "interfecit, 
nifi  Principis  confenfu ,  fed  communis  opinio 
eft ,  etiam  infcio  Principe,  fpolii  jus  illi  com- 
petere. 

XXI.  Bona  mobilia  dividuntur  in  ilia  >  $.  xxi  De 
C  z  quae 


1 

■  1 

' 

■     ■ 

bilibus, 
quae  in 
pvaedam 
cedunt. 


36        DISSERT.X.    DE  JURE 

bonis  mo-  quae  Mohammedano  poflidere  licet ,  6c  in  ea 
quae  non  licet.  Ilia  quae  prioris  generis  funt 
praeda  appellantur  &  pertinent  ad  illos  qui  pro 
religione  pugnarunt,  ubi  quinta  pars  deduda 
fuerit,  &  nonnulla  alia  de  quibus  mox  accu- 
ratius  agetur  :  ea  tamen  lege  ut  nulli  liceat 
dominium  illarum  rerum  fibi  vindicare  5  ante- 
quam  rite  divifae  fuerint  :  quod  tamen  alii 
nolunt  extendi  ad  hordeum  &  iimilia ,  quae 
ni  cito  confumantur.,  &  cedant  ad  ufum  5  per- 
duntur.  Licet  quoque  alimento  uti  ,  velut 
carne,  adipe,  frudibus,  melle,  fvrupo  u va- 
rum ,  &c.  excepto  faccharo.  Licet  etiam  a- 
nimal  efui  idoneum  maftare:  fed  pellis  ad 
eum  locum  deferenda  efl  ,  ubi  praeda  divi- 
ditur5  nifi  forte  pellis  ipfa  idoneum  alimen- 
tum  fit.  Quod  fi  ex  illius  animalis  pclle  prae- 
parata  fibi  pileurn  ant  foleas  5  put  ligamenta 
coriacea  fecerit  ,  tenetur  ilia  eo  deferre  ubi 
praeda  dividitur,  nee  quicquam  petere  licet 
pro  mercede  opificisqui  ilia  confecit,  verum 
e  contrario  tantum  folvere  tenetur ,  quod  huic 
pelli  hoc  modo  difledae  &  aptatae  deceffifle 
pretii  judicatur.  Praeter  haec  nulli  licet  ali- 
qua  re  ex  praeda  uti  vel  frui  :  quod  li  equo 
c.  g.  utatur  cique  infideat  ,  tenetur  pretium 
quali  condudionis  folvere:  fi  aliquid  perdide- 
rit ,  debet  reftitucre.  Veftibus  autem  ,  fi  quis 
indigcat ,  uti  licet ,  at  confentientc  Principe. 

Ar- 


MILITARI  MOHAMMEDAN.  37 
Armis  quoque,  fi  in  praelio  iis  opus  habeat 
at  ea  conditione,  ut  finito  praelio  ad  locum 
praedae  dividendae  deftinatum  deferat.  Bona 
ilia  mobilia  ,  quae  Mohammedano  poffidere 
non  licet  j  pro  praeda  non  habentur,  uti  quorum 
ufus  Lege  vetitus  eft  ,  vinum ,  porci  ,  &c. 
Porcos  fervare  non  licet  ,  fed  fi  vinum  finat 
degenerare  in  acetum  ,  eft  Jib*-  five  lici~ 
turn,  Poft  vi&oriam  uti  non  decet  aedes  infide- 
lium  diruere ,  aut  arbores  exfeindere ,  fed  id 
licet  antequam  devi&us  hoftis  fit ,  fi  hac  ratio- 
ne  facilius  fuperari  poflit,  ita  non  licet  jumenta 
occidere,  exceptis  equis  bellicis,  fi  eo  modo 
vifioria  potiri  poflimus.  Si  Mohammedani 
nancifcantur  Euangelium  Chriftianorum  5  vel 
Libros  Mofis,  non  licet  ea  volumina  fervare, 
nifi  paginae  eorum  nigro  colore  prius  obdu- 
cantur  ,  aut  fi  membranacea  fint  ,  laventur 
donee  literae  atramento  fcriptae  evanuerint : 
nulla  autem  ratione  licet  ea  comburere ,  quia 
nomina  Dei  iis  inferipta  funt.  Ulos  autem  li- 
bros fervare  licet ,  e  quibus  utilitas  aliqua  ad 
Mohammedanos  redundare  poteft  >  quales  li- 
bri  Medici ,  Mathematici ,  Hiftorici,  Philologi- 
ci  ,&  Poetici.  Quaecunque  porro  Moharn- 
medanus  infideli  abftulit  pro  praeda  cenfen- 
tur,  uti  &  ilia  quae  inveniuntur.  Si  autem  « 
ilia  bona  pertinere  poffent  ad  Mohammeda- 
nos aliquos  in  terris  infidelium  habitantes » 
C  3  yd 


38      DISSERT.X.     DEJURE 
vel  in  caftris  eorum   degentes,    intcgro  annl 
fpatro  ,  antequam  diftribui  poffint ,  publice 
conftare  debet,  iila  bona  inventa  effe  in  tali- 
loco:  quod  fianno  exado  nulius  Mohamme- 
danorum fc  dominum  eorum  profiteatur    in 
praedam  cedupt.     Ilia ,  quae  Harbi  aliquis  in 
regione  Mohammedanorum  perdidit ,    Mo- 
hammedanis  cedunt.     Similiter  fe  res  habet 
quum  tnulier  in  terras  Mohammedanorum  ve- 
nit.     At  (I  maspuber  in  illas  terras  venerit 
praedacenfetqr.     Infantes,  mulieres,  &  parl 
tusearum  fi  gravidae  fint ,  pertinent  ad   eos 
qui  pugnarunt,  ita  ut  quinta  pars  iis  cedat 
qui  in  earn  jus  habent. 
fxXILDe      XXII.    Omnia    bona  immobilia    perti- 

Si;  d^alft^m'  if qmm  r*  par* de- 

aucta  elt.  tit  autem  m  arbitrio  Princi- 
pis  fitum  ,  an  ipfe  quintam  ex  iis  fibi  fer- 
Vare  velit  ,  an  vero  quintam  ex  frudibus 
&  proventibus  eorum  rccipere.  Quinta  u- 
bi  dedufta  eft,  cedit  Principi,  vol  vicario 
qus,  qui  rednus  illius  convcrtere  debet  in  il- 
ium publicum,  fc.  ut  fines  praefidiis  idoneis 
firmentur  ,  pontes  ftruantur,  magiftratuum  , 
judicum,  praeconumqui  populum  e  turribus 
ad  facia  quotidie  convocant  ,  aliorumque  fa- 
lana  folvantur,  &c.  Nee  enim  iftiufmodi  a- 
gros  vendere,  donare  ,  aut  in  ufum  privatum 
verterejheitumeft.     Quum  autcm  agri ,  quos 

vi 


MILITARI  MOHAMMEDAN.  39 
Vi  occuparunt  Mohammedani,  inculti&  deferti 
funt,  aut  fine  bdlo  in  poteftatem  eorum  ve- 
niunt,  foli  Principi  cedunt,  &  nil  militibus 
in  illos  juris  eft,  Quemadmodum  &  ad  Prin- 
cipem  pertinet  ager ,  quern  fine  eonfenfu  Prin- 
cipis  milites  occuparunt.  Nulli  licet  abfque 
eonfenfu  Principis  hos  incultos  agros  colere, 
fi  Princeps  aliquis  vivat :  quod  fi  fine  eonfen- 
fu cos  colat ,  pretium  condu&ionis  folvat  o- 
portet.  Si  vero  nullus  Princeps  fit ,  ille  qui 
hos  agros  conferit  aut  colit ,  dominus  eorum 
evadit.  Si  ager  aliquis ,  vel  regio  ,  interventu 
padi  cujufdarn ,  ad  Mohammedanos  devolva- 
tur ,  manet  idem  ,  qui  ante,  ejus  dominus, 
modo  conditionibus  praefcriptis  fatis  faciat^ 
&  ilium  vendit  &  donat ,  ut  lubet  ,  fi  nimi- 
rum  exprefle  hoc  infideles  ftipulati  fuerint.  Si 
vero  ftipulati  fint  agrum  ilium  vel  regionem 
Mohammedanis  cefluram  in  proprietatem  ea 
lege  ut  fibi  in  ilia  vivere  liceat ,  tributo  quo- 
dam  SjesjC)  (aapo*)  quotannis  perfolvendo» 
cenfetur  ilia  regio  5  quafi  vi  eflet  occupata  & 
ad  Mohammedanos  portio  culta  &  habitata 
univerfim  pertinet ,  fed  ilia  portio  quae  incul- 
ta  &  deferta  eft  foli  cedit  Principi.  Non- 
nunquam  etiam  ex  agris  5  quos  acquifiverunt 
Mohammedani  9  certa  pecuniae  fumma  5  quo- 
tannis folvenda  ,  exigitur  ,  aut  certa  portio 
proventuum  quae  P^-</*»  Charaz.  dicitur.  Ita 
C  4  ft 


'40       DISSERT.X.    OBJURE 

it*^  {if>  ?&°'  Sui>Bg"udinem* 
lawudmcm  babet  fexaginta  eubitorum  (auh 
que  cubnus  odo  palmos  compleditur  j  5 
bordcoconfituscft,  exigunt  duas%^  fij 
*«»  argenu,  quarum  unaquaeque  quinqaa- 
gmta  granorum  hordeaceorum  pondus  habet 

i"  'l'"1,  1ui  W'itico  confit«s  eft  ,  dat  4 
*##*  Dtrhem.  Ejufdem  fpatii  ager  arbori- 
bus  (  quaecunque  fucrint  exceptis  olivis  & 
dzayhkns)  vel  arundine  faccharifera  confitus, 

IfnT     S^°liviS'   12'    ^ljuxtaalios 
ao  Dirbem.     Ea  ratiane  ex  agris  quibufdam 
circa  Euphratem  fids,  U)/jL  appe° 
Jaus,  &vioceupatiscenrusiamlonPo  ab  hinc 
tempore colligitur.   Si  illequiejufnfodi  J> 
fivecenfum  pctfolvit,  Mohammedicam  t&lo- 
nemampleaatur,  itwminis  fit  ab  eo  cenfo    & 
dominusqusterraeevadit,  nee  aliud  pra'eter 
decimas  proventuum  elargitur.     Qui  d hferms 
fgfos  colit ,  dominus  qus  evadit  :    at  B  agti 
ifti  certum  &notum  dominum  habeant,  eof- 
que  colat  alter,  pretium  condudionis  folvere 
tenetur.     Si  Mohammedanu»  ab  Haroi  quo- 
dam  domum  conduxerit,  &  ilia  regioaMo- 
hammedanis  occupetur  &  iis  cedat  in  poffef- 
>onern,ma„et  ilb  in  domo  quara  iLbi. 
1 1    hcet  propnetas  doqius  ad  Mobammeda- 
«os  traniient. 

I 

xxiij; 


MILITARI  MOHAMMEDAN. 

XXIII.  Princeps  eft  vel  ejus  vicarius,  qui$.  XXIIL 
pracdam  dividit ,  poftquam  fpolia  illi  cefle-  Ee  divi- 
runt,  qui  in  ea  jus  habet.  Porro  ex  prae- *jone  Pr*e" 
da,  antequam  dividatur,  folvi  debet  naulum  quemodo» 
&  merces  bajulorum  >  illorumque  qui  curam" 
habuerunt  jumentorum,  &  reliquae  praedae, 
Dein  ex  ea  folvitur  <J-*-> ,  i.  e.  extraordina- 
ria  praemia  iis  deftinata  5  qui  fingularia  fuae 
fortitudinis  fpecimina  in  praelio ,  vel  fuperan- 
do  vallo  arcis  aut  alibi  ediderunt ,  vel  in  locis 
periculofis  excubias  egerunt  ,  vel  prfrni  mu- 
rum  confeenderunt ,  aut  faciles  aditus  ad  ex- 
pugnandam  arcem  detexerunt.  Obfervandura 
tamen  eft  haec  praemia  non  femper  ex  tota 
praeda,  militibus  univerfis  deftinata,  perfol- 
vi,  fed  ex  parte  quinta,  de  qua  ante  diximus, 
quae  in  ufus  publicos  a  Principe  convertitur,vel 
etiam  ex  publico  aerario.  Turn  ex  praeda 
nonnulla  juxta  placiturn  Priqcipis  donantur 
mulieribus ,  infantibus ,  fervis  &  infidelibus, 
fiquidem  confentiente  Principe  in  bellum  pro- 
fefti  fuerint  ;  id  appellatur  SrV»^  Quae 
tamen  licet  apud  P^rfas  ita  fiant ,  Indi  Moham- 
medani  non  ex  praeda  ante  fed  poft  divi- 
fionern  in  5  partes  putant  debere  perfolvL 
In  hac  remun'eratione  habeatur  ratio  operae, 
quam  plus  vel  minus  praeftiterunt.  Ita ,  qui 
pugnavit  ,  praefertur  illi  .qui  non  pugnavit, 
ecjucs  pediti  5  mulier  quae  aegrotis  curandis 
C  j  prae- 


i 

■ 

1 

11 
11 
1    II  1 

II 

4*      DISSERT.X.    DE   JURE 

praeeft  illi  quae  manfiones  militum  curat.   His 
omnibus  dedu&is ,  reliqua  Praeda  dividitur  in 
quinque  partes  aequales ,  quarum  una  Princi- 
pi  datur  ut  in  publicos  Mohammcdanifmi  u- 
fus  convertatur ,  aliae  quatuor  cedunt  vi&ori- 
bus  >   quo  nomine  intelliguntur  omnes  qui 
praelio   interfuerunt  ea  animi  intentione  ut 
pugnarent ,  quamvis  non  pugnaverint.  Quum 
praeda  in  quinque  partes  aequales  divifa  e(t , 
quinque  fchedulas  ex  charta  conficiunt ,  qua- 
rum  uni  infcribunt  &U  i.  e.  Deo,  vel  inufum 
publicum  y  &  quatuor  aliis  0^#i4dW  i.  e.  ViBo- 
nbus  ,   eafque  globulis  quibufdam  5   ex  luto 
huncinfinemparatis,  includunt,  qui  quum  a- 
rcfadii  fuerint  &  inter  fe  commixti  tolluntur , 
finguli  pro  fingulis  portionibus  ,    atque  ita 
una  cedit  in  communes  ufus. 

XX IV.  Qui fedam  Schafaeorum fequun- 
tur  ,  putant  partem  illam  quintam  praedae  , 
quam  ufibus  publicis  facram  effe   diximus, 

partis quin-   V-     «.   .  ,       ,    *    .  .  _,  . 

tae  in  alias  cl,e  dividendam  in  quinque  partes  fibi  aequa- 
quinque  ks  ,  quas  variis  ufibus  deftinant  juxta  di- 
partcs,  ea  <aum  Alcorani  ,  Surat.  vin.  v.  az.  U*si 
rumque  u-    t  .,  mi 

fa.  J^J**j  &****£-  sA3  (^Ui    c_^    q^c  jvX^jc 

ex  praeda  quintam  partem  facram  effe  I.  Deo 

€r  2.  Prophet ae  ejus ,  cr  affinibus  ejus,  O* 
3.  Orpbams  cr  4.  PauperibusCr  5.  Peregri- 

nantibus. 


5.XXIV. 
DeSubdi- 
vifione 


MILITARI  MOHAMMEDAN.  45 
nantibus.  Quae  repetuntur  Shy  At.  lix,  v.j. 
Proprie  illi  intelliguntur  per  (J****>  (^  qui  ad 
Jomum  fuam  patriamve  reverii  nequeunt ,  nifi 
pecunia  iis  detur.  Et  o^i==^wc  5  quod  per 
pauperemtranftuli,  ille  Arabibus  dicitur ,  qui 
in  extrema  paupertate  conftitutus  eft ,  qui  ne 
hilumquidempoflidet,  at  l/t**,  quodetiam 
per  pauperem  vulgo  redditur,  notat  ilium  qui 
tantum  lucrari  poteft ,  quantum  foli  alimento 
fufficit.  Ille  autem  pauper  ,  qui  obaeratus 
eft,  aut  pecunias  fuae fidei commiflas  reddere 
non  valet,  fi/^— *M  appellatur. 

Prima  inferviet  condendis  arcibus ,  tutandis 
Gnibus,conficiendis  pontibus  ^exftruendis  Tern  • 
plis ,  Xenodochiis,  du<:endis  canalibus,  &  fimili- 
bus  rebus ,  quae  ad  comr^uncm  rei  Mohamme* 
dicae  falutem  (pedant.  Praeterea  hinc  folventur 
Principibus,  Judicibus,  Doftoribus  publicis, 
&  Viris  eruditis,  honoraria,  aut  quocunque  no- 
mine ilia  veniunt  quae  ad  illos  alendos  &  ornan- 
dos  donantur :  uti  &  falaria  praeconum,  qui  po- 
pulum  quotidie  ad  facra  vocant ,  &  eorum  qui 
condones  habent ,  uti  &  ludi  magiftrorum. 
Hinc  quoque  profpicitur  Praefe&is  aerario  & 
iis  qui  judicibus  aliifve  perfonis  publicis  ab  a&is 
&fecretis  funt. 

Altera  pars  diftribuenda  eft  affinibus  &  co* 
gnatis  Prophetae  Mohammedis ,  fcilicet  pofte- 
ris  Cajtmif  ^  abavi,  Mohammedis,  & 

juxta 


H 


44  D  I  S  S  E  R  T.  X.  DEJURE 
juxta  Schafaeos  pofteris  quoque  c^Akj!  qui 
frater  fuit  hujus  Cafimi,  tarn  divitibus  quam 
pauperibus,  pueris  quam  adultis,  viris  &  fae- 
minis,  ita  tamen  ut  viri  duas  portiones  acci- 
piant  r  facminae  unam. 

Tertia  pars  orphanis  cedit  &  pupillis. 

Quarta  pauperibus ,  quorum  bona  non  fuf- 
ficiunt  fibi  &  fuisalendis  per  annum,  necopi- 
ficio  autalio  modo  vi&um  fibi  parare  pofTunt. 

Quinta  pars  datur  peregrinis*,  qui  procul  a 
patria  egeni  funt ,  etiamfi  in  ipfa-p'atria  fatis 
bonorum  poffideant.  Reliquae  qu'atuor  partes, 
uti  &  quinta  a  Mohammede  ipfo  ,  dum  viveret, 
fuere  diftributae :  at  poft  mortem  ejus  quatuor 
illae  quintae  partes  iis  ceflerunt ,  qui  hoc  bel- 
lum  gerunt,  &  quinta  pars,  uti  &  bona  a 
Mohammede  reli&a  ceflerunt  communi  ufui 
Mohammedanorum. 
XXV  De  XXV.  Bonum  eft ,  licet  non  plane  nece£ 
jure  fa'mi-  ferium  »  Principem  indicem  fcriptum  conficere 
eorum,  qui  hinc  aluntur,  &  unicuique  tri- 
bui  praeficere  Jb^  i.  e.  viium  qui  novit 
qui  qualefque  fint ,  &  convocare  illos  poffit , 
ac  fummam  deftinatam  diftribuere.  Jtidem  bo- 
num eft  ,  licet  non  omnino  neceffarium,  ut 
turn  in  illo  Indice  fcripto  ,  turn  in  ipfa  di- 
ftributione  aliis  praeferatur  tribus  (j$tyS  Ko- 
reisjitarum  ,  e  qua  Mohammed  ortum  cepit : 
quam  tribum  conftituunt  pofteri   .*&  Nadr^ 

(al. 


jure 
liae  Mo 
hammedi- 
cae  in 
praedam. 


MILITARX   MOHAMMEDAN, 


(  al.  >fc$ )  filii  Kinana  ^^  filii  ^^ 
Chozfiima  ,    filii   i£=>j&*   Modrika  *    ■ 


^wL-^.3)  Alja^s  j 


.«a*  Adodhar,  filii 


^l^  Bezaar,  (alii  o^  legunt  vel  etiam 
^1  ;-J>  )  filii  jj*— x>  Maad  ,  filii  Adnaan , 
(^Ljj.c ,  qui  a  Patriarcha  Ifmaele  nonus  fuit. 
In  hac  autem  tribu  praeferantur  illi ,  qui  con- 
fangtiineitate  proxime  huic  Prophetae  Mo- 
hammedi  jun&i  func.  Erat  autem  ipfc  filius 
aDS  4>ac  Abdallae  ,  filii  c^AWS  «j-*q.  ^ 
dolmotaleb  ,  fiiii  ^Uit  Hazjim  ,  filii  o*c 
0^-^55  Abdolmenaaf 5  filii  (-O^^  2C*- 
/4^,  filii  8/^»  Morra,  filii  c^£=>  2C*f&» 
filii  c3>}  Low  6a  >  filii  l^.5Lc  &*/<!,  ^ 
^  FiJbr  v  filii  <i&L*  Malik,  filii  ,/*£* 
Nadhrj  cujus  modo  meminimus.  inter  illos 
autem  praeferantur  pofteri  ^L-A  Hazjim  & 
Motalleb,  &  hos  fequantur  pofteri  (^**^J!  <>*£ 
Abdolfchems  fratris  germani  ^  Hazjim, 
&  dein  pofteri  'Jij3  Naufel ,  qui  &  ipfe 
frater  fuit  Kazjim,  fed  uterinus.  Dein  fe- 
quantur pofteri  lIs^'  ^»c  Ahd0U7jz.au  & 
^ljJl  <>*c  Abdoldaar,  filiorum  c^  JC0- 
;w<? ,  ita  tarnen  ut  pofteri  Abdolozzae  praece- 
dant ,  quia  we^o^-.  Chadizja  ,  uxor  Mo- 
hammedis  Prophetae  ,  filia  fuit  Chowcilc- 
di  y  filii  ^W  ,  filii  Abdoloz.zae  ,  cujus 
mox  meminimus.  Turn  perveniat  ordo  ad 
pofteros  ^^  Zehr  >    filii  O^f^   Kilaab 

fra* 


: 


: 

il 

l 

II 

: 

\\ 

4.6      DISSERT.  X.    DE  JURE 

fratris  Kozae  mox  memorati ,  dein  pofteros 
^  Teim  &  fj^ass*  MagzjDurn^  ita  tamea 
ut  pofteri  Teim  praecedant  ,    quia  Abubccro 
&  Aifchae  uxori  Mohammcdis  propius  con- 
fanguineitate  jundi  funt.     Pod  hos  vcniant 
poiteri  ^>  Zjowah  &  ^  Sehm  filiorum 
o^i'  Kafts , filii  Kaab ,  cujus  meminimus,  po- 
fteri LJt^c  Adi^  fratris  Kafis^  pofteri   wcLc 
-/rfaw'r  filii  lJjJ  Loweya  ,  &  pofteri  o/*- 
j^frii  ,  filii  (/g*  fch\     Ita  quidem  Schafaei 
ftatuunt :  at  Perfae  hoc  privilegium  folis  po- 
fleris  c-aJJoJ!  j^c  Abdolmotateb  conced.unt. 
Poft   Koreishitas  proximus  locus   affignatur 
^LxajJ  i.  e.  illis  qui  Mohammedi  auxilium 
&  fuppctias  tulerunt  contra  hoftes  ,  eorumque 
pofteris,  dein  reliquis  Arabibus,  deniqueo- 
tnnibus  aliis.     Huic  Indici  inferere  non  licet 
coecos.  ftultos,  muliercs,  fervos,  infidcles, 
fei  bellicae  imperitos ,    aut  ad  bellum  ine- 
ptos. 
JTXXVI.        XXVI.    Si  miles  aliquis  morbo  aut  in- 
AHae  non.  fanja  feboret  &  fpcs   fit  recuperandae  pri- 

nullae  de    *&  i        v    •  r       r  *  A 

hac  parte  itinae  vaktudinis  partem  fuam  ex  ante  di- 
pracdae  <3a  portione  quotannis  percipiet  :  at  fi  fpes 
Conftim-  omnis  decollaverit ,  nomen  ejus  in  hoc  Jn- 
dicc  delebitur  ,  verum  aletur  ipfe  ,  &  poft 
mortem  uxor  ejus,  donee  innupta  manferit, 
&  liberi  ufque  ad  pubertatem ,  non  ultra. 
Quod  fi  de  quatuor  illis  quintis  partibus,  ad 

alimen- 


«ones. 


MILITARI  MOHAMMEDAN.  47 
alimenta  fupra  memoratorum  hominum  defti- 
natis ,  aiiquid  fuperfit  ,  hoc  refiduum  inter 
eofdem  diftribuetur  pro  uniufcujufque  indigent 
tia:  quamvis  etiam  pars  iliius  converti  ad  ufus 
publicos  &  arma  poffit.  Non  licet  Principi 
aiiquid  horum  din  indivifum  fervare  ne  forte 
interea  Mohammedanis  id  infortunio  aliquo 
eripiatur,  fed  omne  ,  quantum  eft,  dividi 
debet.  At  in  iftiufmodi  calamitate  unufquifquc 
tenetur  vim  hoftilera  repellere.  Si  ftatutum  tern- 
pus  hujus  diftributionis  praeterlapfum  fit,  & 
inveniantur  bona  ,  quae  dividi  pofiunt  >  licet 
ein  qui  fein  ea  jus  habere  ptttat  5  illapofcere. 
Si  nulla  bona  fint,  pofcere  non  licet  :  at  ac- 
rarium  tamen  publicum  ei  debet.  Si  quif» 
piameorum,  quibus  haec  deftinata  funt ,  poft 
annum  integrum  ab  eo  tempore  quo  haec  bona 
fimul  colleda  funt  moriatur ,  portio  ejus  tranfit 
ad  haeredes  :  fi  nondum  elapfo  anno  poft  colle- 
dionem  ad  plures  abierit ,  haeredes  partem  adi- 
pifcuntur  habita  ratione  temporis ,  quo  Jvixit 
poft  horum  bonorum  colledionem.  Si  autem 
ante  colledionem  moriatur ,  haeredes  nil  juris 
habent.  Haec  omnia  non  tangunt  nifi  bona  mo- 
Bilia:  at  immobilia  ut  fundi ,  agri ,  aedes ,  fiunt 
tof&j  &  convertuntur  ad  ufuspios,  &reditus 
eorum  eo  modo  quo  didnm  fuit  femel  in  anno 
diftribuuntur :  vel  aliis  venduntur  &  reditus 
annuus  ejus  fummae  eodem  modo  dividitur. 

XXVII. 


I 


48      DISSERT.  X.     DE   JURE 

§.  XXVII. .  XXVII.  Quatuor  reliquae  partes  dividuntur 
De  qua-  inter  vidores  ,  quo  nomine  comprehendun- 
tuorreli-  ^tur  omnes  illi  qui  bello  interfuerunt  ea  inten* 

2usSprPaae"r  tionC  -  pr°  reli8ione  pngnarent ,  quamvis  ipfi 
dae.  n6n  pugnaverint  :  ^  requiritur  tamen  ut  ante 

praedae  acquifitionem  adfuerint:  fienimpoft- 
ea  adraierint  >  nulla  pars  praedae  illis  debetur» 
Qui  finito  praelio  moritur  5  quamvis  omnis 
praeda  colleda  non  (it,  jus  habetin  praedam. 
&  illud  ad  haeredes  fuos  tranfmittit  :  at  fi  in 
ipfo  conflidumoriatur,  nihil  habent  haeredes 
;^  quod  petant.  Jurifconfulti  tamen  Perfarum 
cenfent  liberos  ipfos  non  excludi  a  jure  pi^ie- 
dae,  etiamfi  poft  collectionem  praedae ,  fed 
tamen  ante  ejusdiftributionem,  natifuerint: 
&  juxta  eofdem  etiam  iis  portio  praedae  cedit, 
qui  opem  laturi  Mohammedanis  advenerunt* 
ctiam  port  colledionem  praedae  ,  'modo  ante 
diftributionem  venerint.  Sed  juxta  Shafaeo- 
rum  decreta  pueris  haec  praedae  portio  non 
competit,  non  magis  quam  mulieribus,  fer- 
vis,  &  infidelibus,  qui  omnes -minori  dono, 
^i/V  dido ,  contend  eflc  debent.  Sunt  ta- 
men Dodores,  quiputent  fervos,  fi  confen- 
tientibus  Dominis  in  beilum  profedi  fuerint, 
hac  quoque  praedae  parte  frui  debere.  Non 
defunt,  qui  putent  fermm,  fi  equo  Domini 
fui  in  praelio  ufus  fuerit,  aliquid  Domino  fuo 
pro  ufu  equi offerre  debere,  &portionem  ali- 

quam, 


MILITARX  MOHAMMEDAN.  49 
quam,  fedminorem  ilia,  quam Domino  de- 
dit,  fervo  dandam  efle,  Mercatores  ,  opi- 
fices,  furores,  fartores,  lixae  &  alii  qui  ca« 
ftra  fequuntur  ,  fi  ipfi  quoque  pugnaverint, 
partem  praedae  nancifcuntur :  atqueita  etiam 
W  9  qui  curam  jumentorum  habent  ,  qui 
praeter  mercedem  ftatutam  jus  ad  hanc  prae- 
dae partem  acqairunt ,  fi  pugnaverint.  Si 
Princeps  turmam  quadrmgentorum  virorum  > 
aut  minorem,  fufcipere.  expeditionem  jufeic 
dum  ipfe  in  fuo  territorio  manet ,  &  haec 
praedam  confequatur ,  nee  Princeps  ipfe* 
nee  totus  exercitus  in  earn  jus  habent.  Si 
autem  Princeps  ejufmodi  turmam  miferit, 
dum  ipfe  in  terra  hoftili  profedus  eft  ad 
bdlum,  &  ipfe  &  univerfus  exercitus  ejus  jus 
in  praedam  confequuntur.  Si  Princeps  ipfe 
domi  manens  duas  ejufmodi  turmas  ad  diver- 
fa  loca  terrarum  hoftilium  miferit  ,  una  jus 
non  habct  in  praedam  alterius.  Quatuor  au- 
tem quintae  partes  praedae  inter  vidores  ha 
dmduntur,  ut,  quura  pedites  unam  portio- 
nem  accipiunt  ,  equites  duas  confequantur  : 
led  qui  fedae  Schafaeorum  addidHunt  pedi- 
ti  unam,  equiti  tres portiones ,  adfignant :  & 
qui  duos  equos  habet rjj  juxta  inftituta  Perfa- 
-rum,  tres  portiones ,  necplures  unquam  ac- 
cipit  licet  quinquaginta  equos  habuerit.  Por» 
tionem  ejufmodi  equuis  confequuntur ..illi? 
D  qui 


pcxvin 

DePace 
vej  Indu- 

csis. 


50      DISSERT.  X.    DEJURE 
qui  equum  licet  ab  alio   conduftum  tecum 
in  bellum  duxerunt ,    &  inter  equites  con- 
lcripti  funt  ,   licet  forte  in  praelio  equo  u(i 
non'fint,  vel  illo  uti  non  poflint ,  uti  fi  ex 
navibellica  contra  hoftes  pugnent.     Qui  ca- 
melo  ,  mulo ,  vel  elephante  ,  vehuntur  non 
accipiunt  nifi  portionem  unam  veluti  pedi- 
tes.     Solius  equi  haec  eft  praerogativa ,  quod 
qui  illi  infident  r  duplam  portionem  adipi- 
fcantur,    Quia  tamen  aequum  eft  ^  ut  pro  ra- 
tione   frufius  qui  ex  illis  animalis   capitur, 
praemium  re&ori  eorum  tribuatur ,    nonnulli 
Do&ores  putant  <-Vv  i.  e.  munus  aliquid 
extraordinarium  iis   dari  debere  qui  illos  in 
bellum  duxerunt.     Bonum  eft,  at  non  plane 
neceflarium  diftributioncm  praedae  fieri  in  ter- 
ra hoftili)  &  abfque  mora  vel  dilatione.  Princeps 
expraeda  fibirefervarcpoteft ,  quodlubet,  e< 
g.  fervas  formofas ,    cimelia  aliamve  fupelle- 
dilem  pretiofam  quae  ad  Reges  vel  Principes 
pertinuerutit. 

X  X  V 1 1 1.  Pendet  ab  arbitrio  Principis  in- 
dncias  cum  infidelibus  ad  certum  tempusi 
non  autem  perpetuam  pacem  (quod  omni- 
no  eft  prohibitum  )  inire ,  fi  confultum 
rei  Mohammedicae  judieaverit  ,  aut  Mo- 
liammedani  impares  fint  fuperandis  aut  repel- 
lendis  inimicis  ^  nee  eos  ad  ampledendum 
MohammedanifdUim ,   vel  folraidum  tribu- 

turn 


MILITARt  MOHAMMEDAN,      *j 
turn  cogere  poffint.     Verum  fi  fpes  fit  ilios  ad 
haec  duo  vel  alterutriim  cogendi,  licet  folum- 
modo  inducias  facere  ad  fpatium  quatuor  men- 
fium,quodtamen  alii  ad  annum ,  nonnulliad 
decennium  extendunt,&  alii  quo  ufque  Principi 
vifum  fuerit.  Si  contraSus  pads  vel  induciarum 
(quas  pacem  appellant ,  uti  revera  pads  no- 
men  merentiir  initae  fc.  ad  tempus)  ineatur 
adjedisconditionibus  illicitis ,  habetur  pro  nul- 
lo ,  uti  B  ftipulati  fuerint  Mtohammedani  & 
bi  non  licere  bona  fua  vel  captivos  repetete, 
vel  Chriftianclsin  tcrris  Mdhammedanorum  M 
bitmtes  vel  habitaturos  minus    ^Uoo  jfeljfi 
nar  pro  tributo  foluturos  5  vel  licere  iis  (k, 
Chriftianis  in  terris  Mohammedanorum )  vi~ 
no  vel  porcina  uti ,    aut  in  regiorte  Arable 
^U^n^  manere,  vel  intrare  in  territoriiim 
Meccae.     Undequitm  ImperatoresTurcarum 
(uti Saltan  Ahmed,  filius  Mohammedis,  in 
tabuhs  pads  initae  cum  Henrico  I V ,  Rege 
Galliarum  anno  1604)  concedunt  mercatori- 
bus  Chriftianis  iter  facere  &  mercaturam  exer- 
cere  per  omnia  loca  Imperii  iui,hoc  tamen  Mec- 
cae terntorium  tacite  excipitur.   Quamvis  eti- 
am  dici  poffet  proprie  Meccam,  cut  praeeft 


C_*j 


•J     fKSJ 


,  ~  Scberif  quidam,  ejus  Imperio  non'fub- 

efle:  agit  enim  omnia  ifte  Scherif  pro  lubitu, 

&  in  titulis  fuis  ImperatorTurcarum, Tenon 

Dominum  vocat  Meccae  &  Medinae,  fedil- 

D  2,  larum 


52       DISSERT.  X.     DE   J^;lE 
larum  urkittm'  ProteBorem  O-^J^X  y*&&*. 
Quidam  e  Dodoribus  permittunt  ut  aliquid  do- 
netur  ad  obtinendam  pacem  5  (i  aliter  obtineri 
non  poffit :  fed  communis  opinio  eft  nihil  dan- 
dumefle:  at  licere  captivos  Mohammedanos, 
fi  minus  benigne  hoftes  cum  iis  agant ,  pretio 
redimere;  &  fi  Mohammedani  tarn  arete  un- 
dique  ab  hoftibus  circumfepti  fint  ,    ut  effu- 
gium  nullum  fuperfit  ,    pro  illorum  libertate 
pretium  promittere,     Princeps  pacem  vel  in- 
ducias ad  certum  tempus  faciat  >    aut  ut  fibi 
liceat  pacem  frangere  ubi  id  licitnm  effe  cre- 
diderit  :  verum.ea  conditio  non  eft  conceden- 
da  infidelibus.     Non  licet  Prineipi  ulla  ratio- 
ne  pacem  femel  cum  infidelibus   initam  vel 
inducias  frangere  &  hoftili  modo  cum  iis  age- 
re  ,  nifi  manifefto  peccent  contra  conditiones 
pa&as ,  vel  Mohammedanis  fe  opponant  ho- 
ftilitcr,  eosoccidendo,  bona  eorum  diripien- 
do  aut  Mohammedan  calumniando.     Si  ve- 
ro  aliqui  modo  ex  infidelibus  hoftfliter  agen- 
do pacis  conditiones  irritas  reddiderint ,  &  fo- 
cii  eorum   eos  nee  prohibeant  nec'puniant, 
cenfentur  omnes  fra&ae  pacis  rei  e(Te  :  quod 
fi  focii  eorum  mittant  nuncium  ad  Moham- 
medanos, doceantque  fua  culpa  non  accidiflc, 
quod  aliqui  c  fuis  peccaverint  ,    pax  integra 
nianet.     Pacem  Facere  vel  inducias  foil  Pnn- 
cipi  vel  quem  ills  fibi  vicarium  fubftituere  va- 
lue- 


MILITARI  MOHAMMEDAN.  -  52 
luerit,  convenit:  &  fervare  tenetur  &ipfe& 
iucceflorejus  conditiones  pads,  ac  pcrfonas 
&  bona  infidelium  defendere  aliaque  confae- 
derati  Principis  offici<rpraeftare,  quae  non  pu- 
gnant  cum  Lege  divina,  fiveAIcorano  Si 
Pnnceps  clare  praevideat  infideles  bellum  mo- 
rn ( modo  ne  inanis  fit  &  male  fundata  fufpkio) 
«cet  &  ipfipacem  irritam  pronunciare  &  in- 
fideles ipfos  aggredi. 

Atqueita  quidem  habes^eaor.Conftitiitiones 
praecipuasMohammedanoram  de  jure  belli  con- 
tra Chnftianos  aliafquegentes,  quaeMoham- 
medilmum  non  ampledtuntur,  gerendi,  defum- 
tas  a  me  ex  illo  CodiceMS.  to  potiffimum ,  cu- 
jusante  memini,  fervato  eodem  fereordine, 
quantum  fieri  potuit:  quibus  pauca  de  meo 
inferta  mvenies  ,  facile  ab  aliis  diftinguenda, 
quae  ad  llluftrationem  hujus  argumenti  neccf- 
iana  judicabam.. 


D 


XL 


XL 

DISSERTATIO 

DE    LINGU  IS 

I   N    S   U   L    A   R   U   M 

Q.U  ARUNDAM 
ORIENTALIUM. 

am  longe  lateque  fe  diffimdit  ufus  §.f.  De  lin- 
i  iermonis  MalaYci  per  infulas  O-  §ua  Malai- 
l  rientales,  ut  difficulter  de  harum  ?a>u.fitata 
linguis  agi  p0ffit,nifi  nonnulla  an-  Zn"fa\is 
tea  de  ldiomate  Malaeorum  prae-  orientaii- 
Iibata  fuerint.      Quod  eo  magis  neceflarium  bus- 
fit,  quo  rariora  ilia  fubfidia  funt,  quae  ad 
intelledtum  ejus  fermonis  viatn  faciunt.     Qua- 
re  non  tantum  de  iis  qui  linguae  Malai'cae 
ahquam  notitiam  habere  defiderant  bene  me 
meriuirum  fpero,  verum  etiam  rem  non  in- 
gratam  fadurum  iis  qui  ceteras,  Qrientis  lin- 
0  S  guas 


f8         DISS.  XL   DE  LINGUIS 

guas  cum  Malaica  conferre  volent ,  aut  ea  le- 
gere  quae  nos  de  Linguis  Infularum  aliquot 
Orientalium  fcribemus  ,  fi  brevem  Indicem 
vocum  commqniorum  hujus  linguge  praemi- 
fero.  Excerpfi  ilium  ex  majori  Lexico  manu- 
fcripto  Malai'co-Belgico  ,  quo  din  urbe  infu- 
lae  Javae  Batavia  compofuit  verbi  Divini  ibi*  ? 
dem  Minifter ,  M,  Leidekkerus ,  quodque  mul- 
to  accuratius  Veram  vocum  fcriptionem  &  fi- 
gnificationem  exhilpet ,  quam  alii  libri  quorum 
au&ores  ex  vulgi  folum  pronuntiatione,  non 
$x  codicibus  fcriptis,  linguam  edodi  funt.  No- 
men  autem  habet  lingua  Malaica  a  regione 
Malaeorum  ,  j£k*  &V-3  Tana  Malaiou  * 
cujus  primaria  urbs  eft  Malacca,  S^y  quae 
nomenaccepitabarbore  o£iU,  Malaca9fivc 
myrobalano:  unde  alii  linguam  hanc  Malacci* 
cam  appellare  folent. 

T  A  S  E  L  L  A 

vocum  aliquot 

LINGUAE  MALAICAE. 

j>)  Aboe.  pulvis ,  cinis. 

O^5  Atas.  fupra,  ut  *j\->  Eawa,  infra* 

{jy}  Afa.  [pes. 

*-&**!  Afap.  fumus. 


INS^JLARUM  OJUENTALIUM.    f  ^ 

c^oJ  Artist,  valde. 

g*$!  Amas.  aurum.  dicitur  etiatp  {j^  Mah 
&  &3l^£=>  fe4  hoc  eft  e  lingua 
Brahmanum. 

i^Ax»)  Ampat.  quatuor. 

tj&hc)  Ampedal.  flomqchus. 

(j^iUJ  Ompos.  W/w. 

^*3:sil  Anzjing,  ftg»/',r. 

c>v!  Intm.adamas. 

j*A  Anam.  fex. 

^Xi!  Qntong.  /5r/,  fortune 

£<>$  Qndang.  leges  >  ftatuta. 

^i>'J  Jndong.  water. 

<u&)  Anac.  puery  infans,  proles  tani  bruto* 
jumquam  hominum  :  hinc  U^!^  pa- 
rere.  ^>  Bar  enim  nominibus  prae- 
pofitum ,  pofleffionem  ejus  rei  notat , 
uti  <JbL~  alae,   JbU^  ^^ 

Pwtp  i  uxoratum  effe.  %,Jl  helium 
hr V  •  ^*tfW  ^w.  Eadem  nomina 
nonnunquam  (j£=>  in  finefimulre- 
ripiunt,  quod  tamen  nonimmutat  (i- 
gnificationem ,  uti  a  «JL^w  fquamae  , 
fit  ^x^*— ^.^>  &  (>£^iU^^> 
fquwmis  praedituw  ejfe.  3>  auxilmm 
0^===>y>^  open*  f err e. 

^U3j]  Oetara.  feptenttio, 

UVji  Oetas.  funis.  ^j 


6o         DISS.  XI.   <DE  LINGtriS 

^kz^j)  Oezjong.  angulus,  extremum.  undein 
tabulis  Geographicis  infulae  Borneo 
Oezjongfalatan  legitur ,  id  eft  ^promonto- 
rium  aujirale  0S$*»  A^j'* 

■  6/L?'  Oerang.  homo  5  animal.  Dicitur  de  ho- 
mine  praecipue?  ut  u$Li=r  £j*3^ 
homo  dives:  verum  &  de  brutis  A/^5 
&^L-£=d  Elephas. 

^j)  Oehr.  ferpens. 
i-&&-j)  Oesjap.  loqiii,  dicer  e» 
QjtVJj]  Oepahan.  merces. 
j*j>)  Iboe.  water. 

S?)  Ayer.  aqua,  item  ,  fplendor^  mi  gemma- 
rum  :  uti  noftri,  V  water  van  depeereh 
c^==j!  Ikat.  ligarc* 
c>^=^  Ikot.  fequL 
tS^^?)  Ikor.   Cauda. 
0^==^     Ikan .  pifcis. 
jJ  Aya.  pifcis.  unde  noftrum  f en  haay. 
J~=s&  Anggor.  vinum. 
i^£=5c!  Anggas.  avis. 
j£=~£)  Angkoe,  7«. 
t>£I  Angin.  ventus. 
C-i'i  Api.  ignis. 
jM  Apam.  pants. 
c-^L.3  Babi.  porcus* 
cpL>  Batoe,  lapis. 


INSULARUM  ORIENTALIUM.    6t 

£^L>  Batang,  baculus.  truncus.  &  quicquid  cy* 

lindri  formarrv  Habet, 
>-L-.>  Bazjoe.  toga,  vejlis. 
u^— ,>  Bazjan.  vas.  pelvis. 
O^L*  Baret.  occidens. 
g/iM  Barang, ralitjuid.  quidam* 
&wL^  Bafc  humidum* 
t/£=>\->?  Bakar.  arw.  ^r*. 
,JL->  Balam.  tartar. 
j^—*  Bawa.  port  are.  ducere. 
*j\~.>  Bawa.  Wri 
^L->  Bavvo.   0tffor. 
^Li  Bnjev  ^  filvere  debitum. 
cix^— >  Baik.  bonum. 
eJkL>  Banjak.  multum. 
0%^  Bagi.  Jpecies.  modus. 
G^  Betina.  faemina  ,  ex  gcnere  befliarum 

uti  C***?  ^?'  Gal  Una, 
U<y>  Bedil.  bombarda.   tormentum   bdlicum, 

fclopetum. 
£*J$  Berac.  gravis. 
lJjt>  Bad.  «aUr*/ 
i/-"*>  Befar.  magnus. 
LJ^  Bifli.  ferrum. 
jk  Bella,  auxilium. 
££=>3f  Balakang,  tergum. 
CjU  Beli.  m^r^  msrcarh 


£t        JDiSS.  XL    T>E  LINGUIS 

&>l— ^  Binatang.  birutum,  beftia. 

(Jxx>  Bantal.  pulvinar. 

&X^  Banta.  lis9  rixa. 

i*^>  Bintang.  flella. 

?r**>  Benzji.  odium. 

\^>  Benar.  Veritas* 

jy^-g!  Beharoe.  novum,  primutft* 

(^L^>  Behafa.  lingua,  fermo. 

^Sibt-^  Behagi.  pars. 

Cjj>  Bawat.  facere,  fabricate. 

fi/yj>_  Boerong.  avis. 

S }>  Boeka.  aperire. 

iyS — >j>  Boekaru  non. 

(Jj>  Boelo.  pilt ,    turn  hominum  turn  bru- 

torum ,  exceptis  capillis  humanfe,  qui 

c^-yc^  appellantur. 
•tji3jp  Boelan.  Luna. 
£j>  Boemi.  tellus. 
<6j>  Boeno.  inter jicere. 

%j.>  Bonga.  fios. 
oj>  Boenji.  fonus^  clamor \ 
j^>  Bibir.  labia. 
c^^>  Beta.  ego. 
Jj$>  Biroe.  caeruleus. 
$*>  Bela,  ftmulmori,  uti  faemiiiac  Indorum 

(blent,  mortuis  maritis. 
cJti*>  BQictconcUve9  camera, 

cm 


imtfLAKUU  OklENTMLlUM.    §| 

<>?■>  Bini.  uxor. 

i>*f  Beina.  nimium. 

<-^==»&?  Baiigkit. /argw*, 

0^4>  Bongkos.  fafciculm. 

<-»=tf*  Bengkok.  ww, 

>>W3  Tabor,  fpargere,  firere. 

cH^-S  Tabal.  ow/*j. 

c^oLi  Tadi,    mox9  paulo  mtea. 

i^M  Tara.  ^W//,  unde^lj^^^^^ 

t-V^  Tari.  fahatio. 

cJ^sLi  Takot.  r/^r. 

%J~  Tali.  jW/. 

^Lj  Tanam.  /w&*,  '^/^. 

C^tU  Tariwn.  %&&ikfr,  in  quo  infulaefle 
folct  tuguriolum  ftftineris  &  circa  illud 
nortulus. 
^L^>  Tana,  terra  >  regio. 
*^-f  Taho*  fcire. 
O-cUs  Tangan.  w^#/. 
ijssbLi  Tahon,  W;»i. 
0U3  Tanja.  rogare. 
*-&?  Tmc.  jindere,  difficare. 
T*  Y""5  T^c  tentorium. 
j-?y3  Torbang.  w/^Jv. 

$T*»/*  Tertavva.  r/Wm?. 

^V>  Tarka.  divinare ,  conjicere. 

§p$  Tarang,  Imidus^  clams. 


<•? 


JL» 


6%        DISS.  XL    DE  LINGUI& 

^Vi  Telor.  ovum. 

£=pLs*3  Tambaga.  acs. 

j^  Temoe.  occurred* 

0-+*  Teman.  foetus*  -{  > 

c^-iu3  Tampat.  locus^ 

^A^i  Tamporig.  farina. 

)ytx±  Tantra.  exercitus. 

jXXS  Tantbe.  definitum.  proprium* 

Utxvo  Tonzjoc.  oflendere. 

i>^>  Tenda.  fignum. 

Oj=>],>o  Tandakan.  excavare. 

t~X3^.i  Toetop.  claudere.  ita  cJfoL£±5. 

&>~J»>  Toesjo.  feptem. 

^oji  Toedong.  tegumentum.  operculum* 

(j*4>>  Toelos,  fincerus  9  infucatus. 

lJj£  Toeli.  furdus. 

j&ji*  Toelang.  os\  ojfis. 

jtijfi  Toelong,  auxilium. 

(yji  Toena.  urere. 
O^ji  ToqxqX..  fequi. 
kijsjp  Toeron.  defcendere. 
%j*  Toeha#  vetus. 
O-^JS  Toehan.  dominus. 
gj*  Towang.  fundere. 
jL-*±  Tijada.   non. 
,/)i>**  Tidor.  dormire. 
jf$  Timor,  orient,  unde  &Jnomen  Infulae. 

&**4 


iNSULARltM  blUENTALltJM.    6f 
*&£>  Tita.  mandator». 

xg*i  Tiga.  tres:  unde  Poelo  tiga,  iiomcn 
Infularum. 

*^>  Tima.  plumbum  y  ftannum 
<-*^>  Tiop.  flare  ore. 
V^Tcnga-  medium,  dimidmm. 
<J~=**>  Tinggal.  linquen,  defirere. 

^^i  Tagor.  af^ra*. 

^xs  Tanzjong.  Promontorium.  Haecvos 
frequenter  legiturin  Tab.Geogr.  In^ 
fulae  Borneo. 

*~=w  Tago.  ^frww,  tft&foj. 

c>o  Tanon.  tcxere. 

&i^  S/atoh.  fto/tr*. 

S^  Sjari.  rfi^i.  at  %v*,  trios,  conflict»* 

do^  modus. 
*-A^  Sjawo.  longe.  longinquus. 
O^W-  Sjalan.  via. 
^SpL^  Sjagat.  mundus.  orhtSi 
ousr^  Sjasjak.  jpyjitf ,  ^r^ii. 
^/-^  Sjaratig.  coqtmc. 
<F^-  S/ansji.  jW»/. 
SJ^Spuro.praefeaus,  Jp&%  titi  U^^>* 

C^  S)ong-  navigium  majus.  nobis,  to*/#r4 
Uj*»  Sjowal.  wiwfw. 
<&>!o  Datang.  vimr;. 


V^  Darah.  y3wg«//d  £ 


\r 


<*yi 


66         DISS.  XL    DE  UNGUIS 

^.vu!c>  Dafer.  pavimentum* 

c^£=?lo  Dakat.  prope. 

r^<3  Darner. /^tf. 

^j/clo  Dami.  ^.r. 

e>!o  Dan.  €r ,  praeterea. 

c^u-uo  Dofta.  mentiri. 

i£c>  Doeka.  triftitia. 

L^aa£=?c>  Dikfaria.  atifler^  &  C^i^- 

io  Denger.  avdire: 
c^'ta  Dapat.  invenire» 
i^plo  Daging.  t^ra. 
(^o  Dowa.  duo. 
{jS3j£  Doelapan.  080. 
o!_^o  Diwata.  Deus,  Dii. 
*|}L;£o  Dahaga.  fitis. 
cJ^o    Diri.  r«.  item,  (tare ,  fttrgere. 
u-?o  Dian.  candela. 
(jJjo  Dingin.  frigus* 
(j*^^  Ratos.  100. 
5*5^  Razja.  Rex  y  princeps. 
(^u!  /i  Rafa.  [entire,  hinc  (/»1^  ^j«/. 
^>^\/i  Razjon.  venerium. 
t&S^p  Rapo.  fragile. 
L^t^p  Rabot.  fur  art.  praedari. 
O^j)  Rambon.  grando. 


oAV 


Rantei.  catena. 


0~>j^  R°ctan*  Genius  arundinetis*  nobis  rotf  *#£ 
tssvjrs  Roema.  domus. 


INSULARUM  ORIENTALIUM.     6/ 

c^zj^  Roegidamnum:  unde  tfJ^Us^  ^ 

nocere.    *  '  v    ^ 

&L.^  Sala.  error ,  peccatum. 
VjL.**,  Savvo.  anchor  a ,  &  &>iJ. 
^  Sabda.  praeceptum^  mmclatum, 
a^w  Sasjoc.  gelidus. 
&W  Sabcla.  /^»j;  p^rj.. 
c^===>L..w  Sakit.  morbus,  dolor. 
fs"  Sering.  /^. 
^£~  Sokka.  gatAdium:    item  j§>i  idfct 

u^+~  Sambilen.  novem.  unde  didae  Infulae 
Sambilan,  five ^  in  freto  Malaccano,  & 
alibi.  .     .'   '     - 

^j^-w  Sandar.  fulcru^. 
vj^,  Sawan.  ^r^.  de  pueris  dicitur,  uti 

C0U*  de  adultis. 
oIjaa,  Sowatoe.  «»#/. 
</^>w  Soedara.  '/r*f*r,  foror. 
Lrj"  Soefoe.  mamillae.ubera, 
&£&  Sgegt.  /^r«J ,  ^fg^ 
Liw  &  £^,  singaB  ^ 

Ot'O-w  Sadas.  ter. 
^o-  Sedap.  delicatum  rbonum. 
U**-  Sjfi.  prope^  juxta. 
V^^f  ScIlik^hi.  -f^ar*. 


(£s 


68        DISS.  XL    DE  LINGU18 

c<.>£=>  Kadang.  aliquando. 


he. 


Karem.  naufragium. 
Karang.  rupes>  [axum.. 
Kali.  amor. 


cJjit-£=3  Kapac.  fecurij. 
<$-£=  Kaki.  /w. 
_yt£=D  Kaloe.  fortajfe. 
^L«£=)  Kami.  iitt/. 
j%L£=d  Kamo.  ^w. 
jJjL^ss  Rawal.  vigilia. 
Jt}   S    >  Kajoe.  lignum. 
^SL-S=a  Kapor.  <;*/#. 
^£==>  Kobon.  bonus  9 
[/^=>  Katcr.  tremere. 
^:£=>  Kator.  poculutn. 
£$jx£=d  Katoepong.  Jv??**. 
^n^=»  Kaszji,  deformis.  malus. 

izFj^*  Kras.  /wtAii  <£»raf.  vehementia.  vij. 

*y^Ssa  Karoc.  jWSgjiJ 

^^£=d  Karem.  miferia.  calamitas. 

i^fisa  Kara.*//*,  cclcritcr.  hinc  0^==^./^=* 

£/■£=>  Kmng.  ficcus. 
O&j^z^s^  Karongkongan.  ^amp. 
^Nlfrr?  Kalahi.   ^tfgft*.  unde   ^^fes» -> 

helium  gerere  y  cert  are. 
^«Atep  Koliling.    mw.   */*  wfaw.  undc 

^Ufea^  cirenmire.  ^jk^s* 


INSULARUM  ORIENTALiUM.    69 

iJj^s*  Kalouli.  chalybs. 
JjL^^a  Kombali,  itemm.  reverti. 
<£*♦£=»  Kombing.  bircus,  capra. 
0^>*£=t  Komidien.  poji.  poftea. 
<Ja*==*  Kompol.  turba ,  congregatio. 
i^^j^ssi  Kamoedi.  gtibemaculitm  navis. 
0^=*  Kenna.  tangere  ,  undc  du£==*  ,*  feo- 
pm^  finis ,  utilitas  rei,&  <>i=Ui^=a 
induere  ocreas. 
fkjp>j£==x  Konzjong.  vifttare. 

fr*^=*  Kendong.  faccus,  pera:  at  Kendang 

eft  ftabulum ,  locus  fepto  claufus. 
Konzja.y£raportae.hinc 

elavis. 

^ttv^=a  Kinzjtng,  urinam  redder*. 
£*^=p  Kening.  fitpercilia.  from. 
^^=a  Kennang.  memimjfe. 
&jV^=a  Kahawin.  matrimonium, 
{j»)j£=z  Kawafa.  potentia. 
0^==*  Kata.  urbsmunita^  arx. 
Oj^a  Koetoe.  comes ,  fodalis.  item,  /;*• 

dicultts  ,  &  £=*=\*'    0^==a   cdex% 

quad  dicas  fodalem  cams, 
cJii^£=  Koetoe.  maUdi&io. 
i^s^j<~z  Koezjot.  ftfangulare» 
o^£==a  Koeda.  i^as. 
co^=>  Koedong.  mutilus  mawi  mt  pede. 
E  3  UV-J^ 


Iff; 
HI', 


I 


; 


70         MSS.XJ.    DELINGUIS 

^^^j.^3  Koeros.  macer. 

g/r^=  Koerang.  de/^fc  j**;*&  hittc 
Mengourangkcn  ,  diminuere. 

i£>y==x  Koeko.  ungues. 

L^)jh=->  Koclit.  cutis. ,  pellis. 

0^=*  Koeman.  atomus.  res  minutiflima. 

(*j£=>  Koening.  fiavus.  Hie  eft  color 
quo  Rcges  diftinguuntur  apud  Malaeos, 
uti  viridis  eft  filiorum  Regis  ,  ruber 
ducum  &  praefe£torum  militarium, 
albus  dodorum  ,  niger  mortuorum 
&  lugentium; 

y*j£=>  Kawiloe.  lepus.cuniculus. 

*'J*=*  Kira-kira.  putare,  aeftimare. 

^.aaa*£=d  Ki(ir.  in  orbem  verier e. 

^jX^==d  Kilat.  fulmen. 

iy.*£=D  Kijin.  tantum :  unde  <>fi==>jo  ^ 
jlum.  C>*£=2  ^s&j  tamdiu. 

^:s:s£==a  Kisjil.  parvus. 

L^JL^sa-'Kipas.  flabellum. 

JLaSss'  Kapala.  <^«r.  xefaiAi^ 

JL-i^a  Kapal.  jww/. 

**J  Lebe.  pkr.  unde  &*lc  &  ^^sa^lc  ^a- 

£w,  in  paffivo  c>£=>g*b  ^m*. 
t^==J  Lekat.  adhaerere.     ' 
iji£~=z)  L&koc.  cants. 
osJ  Lembo.  bos.  vacca. 
<-a**J  Lambat.  y#w.  ter*f«/. 


</ 


IKSULARUM  ORXENTALIUM/   Jl 

u^**5  Lombot.  mollis  ^languidus.  opponitur 

dtiro,  rigido. 
***J  Lamba.  vallis. 

AvJ  Lintang.  latitudo.  unde  ikzxk*  trajicere* 
(/^c0  Lontar.  projicere.jacere.  idem  (/iUJ  Lint- 

par. 
..acvJ  Lenzjar.  citato  gradu  ferri:  alium  prae- 

vertere  :    abfque  haefitatione  pergere9 

uti  in  curfu ,  in  legendo. 
^jJ  Loewar.  extra,  foras. 

(£jb  Loeka.  minus.  > 

sj*P  Lida.  lingua  animalis. 

^  Liar,  ferus. 

jvp  Lima,  quinque.  tijS  ^i  50. 

c-^-g-p  Lihat.  videre. 

^^3  Lehir.  collum. 

s£==*t3  Lingka.  grejfus.  pajfus. 

(j^J  Lamas,  fujfocare. 

&J  Lama.  ^pj.  pinguedo. 

L^-iJ  hom^zx..  fait  are. 

u^pvO  Lonzjot.jwra&tf.  inlongumSc  latum 
extenfus. 

pj^J  Lindong.  umbra  ^refugium. 

cJt>l^>  Maboc.  ^r/«/. 

oU  Matz.  oculus.  unde  Sol  {^Bj^-^^'M^ 
taharii.e.  oculusdiei^  ^3  oL*  fbns, 
quafi  cc«/«/  aquae  i  at  Hebr. .  JT. 

^^p  Mara,  malum ,  damnum ,  infortunium. 
E  4  ^iA* 


7%         DISS,  XL    DE  LINGUIS 

i^j/ta»  Mari.  w«  &«<«. 

e^L^»  Maibc.  intrare. 

p*X~4?  Mafam.  acidum. 

(>a4-~*  Mafin.  /*//«*#. 

C<£=Uo  Makan.  ofe*,  confumere. 

c^===>U*  Maki.  convitiaru  rixari.  item  o^a 

Nifta. 
(JW°  Maloe,  ^ pfo^ 
(jJlwo  Malas.  /?*£&. 
jJL-*  Malam.  »0#.  tenebrae. 
eA-*  Mana.  ?«W ,  ^  ?ww^ 
OwUrf  Manos.  </»/#,  ^/«w." 
^^jL^o  Manusja.  mmnt. 
^ojL^  Mawer/r^i. 
y*U>  Main,   lufus.   Indus,  delefah.'  unde 

&j\~-*jr>  ludere. 
yyXso  Matri.  figillum. 

*±*  Modda.  frf^r ,  w«/«w^,  uvis  \  parvi 
moment,  unde  v>f==*tV,  cmemnere. 
Jcvo  Madoe.  ^.  unde  jcM>  ^]  w/b 

M|?^  Morga.  ferae. 
j*s*  Mariau.  fodina,  auri,  &c8 
cifc»**  Mandi.  /<izfc?rf. 
^^°  Mendidih.  coquere. 
^  Mjnang,  vincete. 

O^  Movvat  mmt%  hincCM!^  ,«*_  yfr. 

etna,  faburra,  J 

z*J*  Moetah.  vgmere,  exftuere. 


INSULARUM  ORJENTALIUM.    75 

ivvfj,*  Moefim.    tempefias  anni,     ut    ^j^ 

O^y^  tempeflas  pluviarum  ,    yj" 

jj\^£=i   tempeftas  ferenitatis.  f*»j*. 

04?o ,  tempeflas  frigoris.  j.  e,  hytms* 

.    -  noftris  vulgo  de  Moefom. 

c£j-*  Moeka.  fades. 

<Jj<*  Moela.  frinciphtm.  hinc  lJ$*  mi- 
pere. 

U*lj*  Moelot.  os>  oris. 

&**  Mckka.  Cr.  praeterea. 

O— &J-*  Moehon.  venia ,  licentia  ,  wide 
0£=>*sbjsc9  vent  am  precari. 

O^U  Malata,  repere. 

o^°  Mimpi.  fomniare. 

CX^o  Minta.  peter e,  rogare ,  precari.  hinc 
^Ljcu^  preces.mm*^  praefixum& 
<i>  affixum  facit  ex  verbo  nomen  ut  o^ 

facere  0— S'.>V*  °PUS  *    <—*— *'  Pu?r 

(jyfirDl-j!^  partus,  patria. 
^y^o  Mcra.  ro&ir. 
jv^  Minom.  bibere.    ] 
e^-^vo  Minjac.  oleum,  adeps.  butyrnm. 
gA-Sx.  Mengazji.  legere^fludiisoperamdan, 
u^=*x>  Mangkat.  mori. 
^jLj>  Nawong.  umbra. 
<0«>S-*  Naik.  afcendere.  furgefe. 
c^L^wj  Nizsjaja.  <$#* ,  profit, 
tJVj  Nanti.  exfpeftare. 


74  DISS.  XL    DE  LINGUIS 

oM  Niley.  pretium.  valor, 

cJ^^dS  Negriregio.urfo.mo^Ai}  lJ^^s* 
regio  Indalas  :  ita  appellatur  incoiis, 
&  vicinis  jj  inftila  ilia  quae  nunc  vulgo 
Sumatra ,  a  loco  quodam  excelfo  inea 
infula  dido  5^j*i  Samadra  ,  i.  e. 
magna  formica. 

^L-^spj  Nagara,  metropolis. 

~Jij  "Wazja,  chalybs. 

°(/,J  ^arta.  ra/#<?r ,  y^w**. 

oLj5  Hati.  w.  animus,  jecur. 

CJ&U&  Hatap.  ta#«w. 

,/SL-*  Hator.  ordo ,  /m>/« 

cJjU^  Hadap.  ante,  coram,  unde  <J>)j>*  w- 

ram  aliquo  fe  Jiftere. 
^L^>  Hari.  *tow.  C^I  ^la  hodie. 
Ji/v-^  Haroe.  commovere. 

^-*cA*  Harap.  fperare ,  confidere.} 

AA^  Harong.  6^0. 

JM^-*  Haloe.  comer  ere ,  expetlere. 

Ljl^  Hanja.  yW ,  veruntamen. 

l^Aj£>  Hanjot.  natare  fuper  aquam  ,  uti  dc 

ligno  aut  navibus  dicitur. 
0~jl~^  Hawos.  yjfi/.  item  n/%0. 
^fVf  Hajzm.  gallus.  gallina. 
c-^cLa  Hangat.  caltdum. 
j*±j&  Harimoe.  f/W/. 
&bS  Hale  folium. 
S^st  Harga.  pretium.  ■  valor»  c^*<* 


INSULARUM  ORIENTALIUM. 


c^ifc  Hamba.  fcrvusl  hiiic   &ow$$  p 

rare* 
(jr&+&  Hampos,  delere  5  eradere. 
yx^jz*  Hentar.  ducere.  portare. 
pXXst>  Hantam.  verberare ,  pulfare, 
(_y^  Hcnti.  quiefcere.  .'  • 

<3o^k-&^  Hendac.    velle.    depderare.   xmdt 

<*-2<yX$&o  voluntas. 
U^sz\x&  Hinzjit,  expellcrey  abigere. 
j&&  Henning.^«r»i,  clams. 
03j&  Hoetan.  fylva. 
^jst  Hoetang.  debitum. 
{y^j&  Hoezjan.  pluvia, 
ijjsb  Hoelo.   initium.  caput,    item    regiones 

mediterraneae  ,    ubi  fiuvioium   capita 

flint. 
cM>  Hela.  trahere. 
ts±$&  Hibor,  folatium  ,   unde   y+tf**   con- 

folator. 
jvyf&  Hiram,  niger. 
■  jz?s*sb  Hizjoe.  viridis. 
&>*&  Hidong.  ^^//. 
Cij^A  Hidop.  vita,  unde  cJd*$*U  ^  w- 

ta  confervare ,  Q£==4&&^  vwificafe9 

nam  ^  praefixum  &  c>£=d  affixum 

faciunt  ex  aflivo  tranfitivum :  aliquan- 


do  &  (t^c   folum  i|t  fc-p*]   d, 
l/^l^Pi  docerc* 


\ii  cere 


n 


(^jff&fito 


I 


76        DISS.  XL   DE  LINGUIS 

y^-JuA  Hampos.  flare. 

#  o^)  Lada.  ^/^r. 
^  LarL  currere. 
t£$  Laid,  z>/>. 

O j3  Lawot.  mare. 
^3  Lajer.  velum  navis, 
O^y  Lain.  <*/*«/. 
c^£^!  Langit.  air.  coelum. 
t/A^  Lapar.  fames. 

£ J^^  Sjawang.  m/mr  arboris. 

O^-  Sjirit.    alvum  exonerate* 

&*jr^r  Sjirmin.  fpeculum, 

i/~+^~  Sjamar,  impurus. 

^A^  Sjampor.  mifcert. 

&{-$  Pata.  fentcnti4.  periodus. 

au$  Padi.  wy&rf. 

^t>Li  Padang.  campus. 

l»t>Li  Padam.  exftinguere. 

tS^r*^  Pagar.  ^^r.  /*/tf«*0,  unde  noftrum 

*?w  pagger. 
tjti  Pitti.  4^4,  <;/$*, 

£<>£  Pidang.  *tf/j/. 

slyi  Praho,  ^vi>.   unde  noftri  feccrunt  em 

praauw. 
£s*  Parang,  helium. 

*  Hie  fequitur  >J,  Lamelif  ,in  Alphabet©  Malaico* 
&  hoc  ordine,  quern  fervamus,  litcrasiidifpomuik 


,  INSULA  RUM  ORIENTALIUM.    Jf 

tj^sl  Perangi.  indoles ,  natura, 
^v-Ji^i  Pertama.  primus. 
A=srs^s  Pansjang.  longus. 

»i>^"  Pinda.  migrate »  /wjtf»  mutate* 

u^aV  Pinto,  porta. 

pj-^3  Pendaiig.  videte. 

*£  Pono. plenus. 

&j$  Poeta.  albus. 

(J~^y  Poekol.  verhrari. 

&jS  Poelo.  10.-&  lJj***»  Sapoeto. 

jij$  Pocloe.  infula.  unde  infulis  maris  Incli* 
ci  totics  appofitum  legitur  in  mappis 
Poelo ,  vel  Pullo ,  i.  e.  infula ,  ut  Porfa 
Panzjang,  i.  e.  infula  longa,  Poelo  Babi , 
infula  porcorum  y  6tc. 

^-—r3*    Pegang.    arripere  »    tow*. 

(>A^i  Poehon.  arbot. 

Oy-v5   Perac.  argentum. 

*acrvj    Pizja,  frangere. 

0tsi    Pipi.    JW4*. 

£^V  Pitang.  vefpera. 

$b0safa  P(mggalm.ewporium.  hinc  BetigaU. 

assA-gas  Gazja.  elephas. 

£oLi|=*  Gading.  f£«r. 

fcy*^fe>  Garam.  p/. 

«aC^a  Gaga.  */>.  violent*** 

^/~=»  Garac.  W0f#/, 


i 


!  Ill 


78  DISS.  XL    DE  LINGUIS- 

\J^J&s?  Gihta.  campana. 
z^j^zd  Goero.  tonitru* 
<Ji)j£^=D  Goeloc. 

Goenong.  monies. 
Gigi.  dens. 
^j+^zD  Gila,  ftultus. 
<J^-f.  N/ala.  fiamma. 
OW  Niariii.  cantor  e. 
jL.j  Niavva.  anima, 
*$  Nia.  abire  unde  C-- 


a^jb  expel ti. 

■$.  I  T.;  De        1 1.  His  ita  praemiffis  de  lingua  Malai'ca , 

Jinguis  re-  quae  communis  eft  multis  Infulis  Orienca- 

modoage-1^115  >    ad  aIlas  me  converto.     Nequaquam 

re  fit  pro-   vero    propofitum  mihi   eft    illarum   lingua- 

pofitum.    rum  ,    de  quibtis  agam,  Grammaticas  inte- 

gras  aut  Lexica  hoc  loco  exbibere,   fed  tan- 

tum  lectori  aliquod  fpecimen  dare  turn  litera- 

rum  quibus  iftaegentes  in  fcribendo  utuntur; 

(  ut  Ci  vel  in  epiftolas  vel  fcriptos  codices  incidat 

dignofcere  fakem  eas  poffit )  tumcommunio- 

rum  vocum,  ex  quibus  judicium  fcrri  potefl 

de  convenientia  haium  linguarum  cum  reli- 

qiiis,&  ipforum  populorum  originibus ,  quae 

ex  fermonis  affinitate  cum  aliis  faepiffime  de- 

feguntur.     Ncc  fere  ulterius  fe  extendit  cu- 

riofitas  plerorumque  hominum ,  qui  quum  ad 

has 


INSULARUM  ORIENTALIUM.     79 

has  infulas  proficifci  non  cogitent ,  parumla- 
borant  ,  ut  fermonem  iilarum  gentium  per- 
fede  intelligere  ,  aut  iibros"  earum  evolvere 
poffint :  adeoque  nee  de  Grammaticis  nee  de 
Lexicis  harum  linguamm  multum  funt:ibli- 
cici.     Quos  ego  non  modo  non  conderraao  , 
fed  econtrario  horns  fuas  optime collocate  cen- 
feo,  fi  eJibris  vel  patrio  vel  noto  ipfis  fer- 
mone  confcriptis  ea  haiinant  quibus  aut  fibi 
aut  aliis  prodefle  queunt.    :Kec  tamen  lis  in- 
,gratum  eiTe  pofle  exiftimo  aEqiiam  habere  eo- 
gnitionem  chara&erum,  quibus  infcriptae-  char- 
tae  nonnunquaoi  ad  manus  coram  perveniant 
aut  vocabuloruui  quoruiicbrn  >    quorum  col- 
latio  cum  aliisnutilis  eft  adi  indagandos  gen- 
tium illariini  ottiis  a  populis  vicinis  ,    &  illu- 
flranda    urbium,  fluvior  unique ,  orientalium 
nomina  plurima,  quae  in  mappis  Geographi- 
cis  corrupta  leguntur ,  vol,;  quia  ab   audori- 
bus  tabularum  non  erant  bene  intelleaa ,  B& 
tcs ^peperenmt .,  quae  fi  ad  aui^s  gentium -A- 
fiaticarum  pervenirent  mag^cum  rifii  e/xci- 
perentur.     tioc  quoqiie  ipftim:  a  munere  quo 
in  hac  Academia  fungor  non  eft;alienumy&  ad 
uberiorem  liaguarqm  Qriencalium    notitiam 
facit,  quae  tarn  arfto  cogn^ionis  vinculo  in- 
ter fe  continentur,,  ut  non  Jmmentoquidam 
pronuntiaveritad   unius  j linguae.  Orientals 
perfe&ani&  -omnibus,  media.,  abfolutam  :co- 

gnitior* 


K 


1 
1 IV 


Hi ! 


§.  III. 

lingua 

aaiaea, 


So         DISS.    XL   DE  LINGUIS 

gnitionem ,  non  unius  tantum ,  fed  pluriuni* 
imo  omnium  ,  quantum  fieri  poteft ,  fcientiam 
requiri. 
pe      III.  Prdxima  nobis  inter  Infulas  Afiati- 
Sin-  cas>  de  quibus  agam,   eft  quae  incolis  $  vi- 
cinis    Selan  ,     &$*&>  ,    nobis  vulgo  Ceylon 
appellatur.     Lingua    ipfa    Singalaea  dicitur, 
quod  populi  fe  Singalas  ,  i.  e.  leones  nuncu- 
pent.     Scriptura  qua  utuntur  plane    diverfa 
eft  ab  aliis ,  ac  morem  Europaeorum  &  Ma- 
labarorum,  quiipfis  proximi  funt,  imitatur, 
lineis   dudis    a    finiftra   dextrorfum.     Lite- 
rae  funt  o&o  &  quadraginta,  quarum  quin- 
que  vocales  breves  funt  ,  A  ^  I ,  U  »  (  vel  ov 
Graecurti ,  ita  enim  u  prbnuntiari  hie  debet) 
E  ,  O ,  quihque  longae ,  A  A  ,11,  UU , 
AY,  AU,  quibus vocalibus  accenfentur  qua- 
tuor  aliae,  hoc  fono  expreffae  iru>  iruu, 
ilu,  iluu,    in  medio  reliquarum  colloca* 
tae  a  Singalaeis  ,    quum  Alphabetum  fuum 
ordine  defcribunt.     Sunttamen,  qui  has  qua- 
ttior  ita  exprimutit  irie,    iiitE,   ilie^ 
ilie,  uti  Vir  Rever.  J.  Cronenburg,  ipfe 
in  infula  Ceylon  educatus,  in  AlphabetoSin- 
galaeo ,  quod  ante  annos  aliquot  mei  gratia 
defcripfit  una  cum  Syllabario  Singalaco ,  qui 
ad  eafdem  notavit  illarutn  poteftatem  exprimi 
fede  non  pofle.     Figuras  turn  vocal  urn  turn 
confonantium  ,    earumque  pronuntiationera 

exhi- 


Alphabet um  giiGAT,AV,TT M 


JP^tr-ir.  Ill.jtay.  So 


■     } 


INSULARUMORIENTALIUM.  8l 
ehibet  tabula  appofita.  Undecima  *,*«n 
literacum  tubus  fequentibus  exprimitur  per  T, 
&D  fed  duabus  lineis  interfedum ,  uc  diftin- 
guanturaitf.i^.s&.p,  qme  at  rede 
.pronuntientur,  lingua  prms  admovenda  eft 
paiaco.  Ceterum  de  declinationibus  nomi- 
num  nihil  addam  ,  nifi  quod  calus  diftin- 
guantur  litens  quibusdam  in  fine  addendis, 
lfPM^  Af?"&ee*  Jppjttaa,  Jpnawm, 

Vf**mi  Jippaawartmnee ,  AppaawamndL^D- 
?ZWa™?«>  /%^™,  AppaJJn. 
«en  Conjugationes  vero  quodaninec,  quae 
apud  ipfos  luncquatuor,  plus  difficultatis  pa- 
verbt;mqUUm  "0n  Ud  3Pud  Makeos  ipfom 
J^j»  yerbewe,  &praefensformanc  prae- 
«Mffis   mode    pronominibus  ;    praeteritum , 

CS='^  7^!  futorum  praemiffo'oi 
fivum  per  oL,  ^'5  «  J^j'oU 

uwtf^.f  PraetCr  Pronomi«aP«emiflain 
ultioms  Syllabis  mutetur,  uti^»>/,  Joquor, 
l^doeocnu,  loqueris,  &  loquitur,  ^1 
»«,  loquimur,  Kijandombum,  loquimini 
&  loquuntur.  Quae  omnia  accurate  ex- 
Pi  fata  confpiacnt  harum  literarum  amantes  in 
Ownunauca.  Swgalaea ,  brevi  edenda  in  p„- 
P  bjictim 


mi 


82         DISS.  XL    DE  UNGUIS 

blicum  Amftelodami ,  &  ad  ufurn  noftrarum 
coloniarum  in  Infula  Ceylon  confcripta. 
§.  IV.  In-        1 v-  Ut  autem  &  voces  quasdam  Singulaeas 
dex  vocnm  habeas,  fiibjungo  exiguumearumCatalogum. 

quarun- 
dam  Sin ga- 
lacarum." 


T   A   B   E   L   L   A 


vocnm 
LINGUAE  SINGALAEAE. 


Singa.  Leo. 

Dewijoo.  Deus. 

Manufpajaa.  Homo,  dicitur  &  Minihaa. 

Pirimijaa.  Fir. 

Iftrii.  faemina. 

Appa.  Pater. 

Asvvajaa.  equus. 

Nu wara.  Urbs.  unde  Oudanour,  urbs  aha.  TaN 
tanour,  urbs  bumilis,  &  plura  urbium 
nomina  quae  hinc  lucem  accipiunt. 

Ahafa.  coelum. 

Ira.  Sol. 

Handa.  Luna. 

Ratha.  terra,  ager. 

Kadhuvvaa.  enfis. 

Kaludewaa.  afiri'tis. 

Radsjurowan.  Rex^  &  Razja. 

Aadmaja,  atiima* 

San- 


INSULARUM  ORIENTALIUM.    $3 

Sangiippuwa.  honor. 

Wala.    fovea.     Hinc  &   ex  voce  Ponahoy 
compomtur  vo^Walafonaboy ,  quod 
eft  nomen  regionis  in  Infulae  hujus  me- 
dio (Confer  Tab.  Geograph.)  ita  di- 
^ae  a  5°  fwcis,  five  vailibus, 
Rahafa.  arc  mum. 
Pallije.  fchola. 
Oegoera,  guttur. 
Mama.  ego. 
A  pi.  nos. 
Umba.  tu. 
Umbalaa.  vos. 
Undoeoe.  ilk. 
Undoeoelaa.  Mi. 
Mee.  hoc. 

Kawda.  qm>  EeilU. 
Koi.  quid? 
Aree.  ifie. 
Jamkenek.  aliquis. 
Koikenecwat.  quicunque. 

Obfervandum,  perfonas  1  &  3  vanls  modis 
cffemradonc  dignitatis  perfonartim  ad 
q«aS|Vddequibus,fcrmocft.  Sic  too  8c 
«« Significant  Me ,  quum  de  fervis  aut  vi- 
liliimis  hominibus  fermo  eft.  Umba> 
tu,  8c-Undoeoe9  ille,  convenit  majo- 
n  dc  majore  vel  ad  minorem  loquentL 
«u  Patri  refpeau  fiiii  ,  &c.  f*mn- 
F  2.  wtfr . 


84        diss.   XI.  DE  LTNGUIS 

wahanfa,TU)  &  Ohnwahanfa ,  ille^ 
eft  minorum  ad  majorem  ,  vel  de  eo 
loqucntium.  |ta  quoque  in  lingua  Ma- 
lacca quum  ad  aequales  dignitate  lo- 
quor,  dico  uX**  Beta,  ego:  quum 
ad  minores  £\  Ako  :  quum  coram 
Rege  de  me  loquor ,  dico  m&S 
Patekj*  vel  ua.*£  Humha  ,  quod  fa- 
tnulum  notat ,  vcl  £=p*l  ^L-+«i==3 
^^  cuflos  canis  Regis.  Eadem  rations 
Tu  &  tile  diverfis  modis  efferunt. 

Wahunnaw.  plait. 

Mama  karanja.  fcribo.   Mama  eft  pronomen 
Ego.  vide  fupra. 

Mama  lijanja.  facio. 

Mama  janjaji.  eo. 

Mama  injaji.  fedco. 

Mama  adahaganjaa.  credo. 

Mama  kij^njai.  /^«or. 

Mama  bandinjai.  ligo. 

Mama  woedenjai.  cado. 

Mama  moerunkanja.  occidor. 

Mama  enjai.  w/w*. 

Mama  aam.  *g0  vent. 

Mama  iffara-aam.  ^o  veneram* 

Mama  em.  veniam.  in  future 

Too  wara.  veni  tu. 

Uu  aavvawce.  veniat  ills* 

Cola, 


INSULARUMORIENTALIUM.     S< 
Cola,  folia,  unde  arbor   Colambo,  &  urbs 

vulgo  di&a  Columbo. 
Conde.  monies ,  unde  urbs  rcgia  Condi  didaeft 
fitainmontanis,  cjuodadjetfa  Tabub 
Geographica  hujus  infulae  oftendit. 
Ouda.  altus. 
Corunda,  cinnamomum. 
Gauha.  arbor. 
Weija.  flumen. 
Ponahoy.   qmnquaginta. 
Tun.  tres. 
Angul.  digitus. 

Vehar-  templum  Dei  ^vimmi  Buddoe^i^% 
quern  Indos  uc  Deum  venerari  jam 
olim  notavit  ClemensAlexandrin.#™w. 
lib.  i. p. 223. 
Dewal.  ^/«0*.  diftinaum  a  templis  ^W 
diSis,  &  abaliis  Cowe I  appeJlatis  Ma- 
labarice.  Vide  Knox,  defcript.  Ceylon. 
part,  iv.  *.  3.  &  Baldaei  Defer iptionem 
orae  MaUbaricae  pii^. 

V.  Detexi  in  hoc   Catalogo  voces  aliquas  §.  V.  Con. 
quae  huic  cum  lingua  Malai'ca  communes  funt,  veniemia 
mSinga,  Leo,  unde  ipfa  vox  Sinealacorum  t^Tcum 
quod  elt  £*«.  &g4 ,  Leo ,  qui  cum  conve-  &c 
nit  Biachmanum  &»g  ,    quod  idem  notat. 
ManufyaJM,  homo:    Malaice  ^U^. 


»»#>,  Honio,  unde  ^Lc^,  Joc 


us  in- 


86         DISS.  XL.  DELINGUIS 

hitatus  ab  hominibus.    Kaludewaa,   afinus, 
Malaice  uS*^  Rtlidii  fed  quum  ea  vox 
origine  fit  Malabarica  &  plurimae  aliae  voces 
SingalaeaeaMalabaribus,quibus  proxime  ad- 
jacent, ortaefint,  ad  hanc  potius  linguam  re- 
ferenda eft.    Razja  Rex.  Malaice   gJ^  Razr 
ja.   Iflrii'mot*  Malaeis  \j$j**^  Ificrii9i- 
dem.     Nonnullae  voces  cum  Perficis  conve- 
niunt  ,  "uti  Aswajaa  ,    equus  ,    ca~>  jifp. 
Rahafa,  arcanum  ^  R*z.  ,  «TTChaldae- 
is,  arcanum/  Bandinjai  ,  ligo,   <>^  J?4»rf. 
Vewijan,  Deus,  Perf.  >>o  Dw,  Genius. 
VI         VI.  Scd  video  mihi ,    antequam  Infulam 
dIluv'    banc  relinquam,  aliquid  de  lingua  Malabarica 
gale  Mala-  dicendum  effc.     Magnam  enim  hujus  Infulae 
baricneuiu        cm  }ncoiunt  Malabares  ,  quae  vulgo  Re- 
pio  Coilat  Wmea  de  nomine  Principis  eos  gu- 
bernantisappellatur,  &  cujus  extenfio  vide- 
ri  poteft  in  Mappa  Geographicaadjeda.    Hi 
fubjecti  non  funt  Regi  Selanenfi ,  nee  nobis, 
qui  oras  maritimas  fere  omnes  hujus  Infulae 
poffidemus ,  fed  Principi  fuo.     Praeterea  ma- 
xima  pars  accolarum  orae  maritimae  utitur  lin- 
gua Malabarica;  fie  ut  ab  urbe  quidem  Nc- 
sombo  ufque  ad  Dondere  circiter  linguae  Sin- 
ealacae  ufus  fit  ,  fed  in  regione  Jafnapatanfc 
reliquifque  rcgionibus  ad  litora  fitis  continenti 
viciniora  lingua  Malabarica  loquahtur.     Qua- 
re  ctiam  loci»  quibufdam  nomina  Malabarica 

india 


in  in 
Ceylcn. 


I 


Del 

guae 
bari< 
in  in 
Ceyl 


Al/PHABIiTUlVI  MaX,AB  ARICUM 


"VbcaL 

*s  . 

Ccmioiaae. 

Specimen- 

% 

£L  . 

^ 

C-&. 

(^(rrvricrictLOTTLS 
yxrcaJiunv  cxitrc 

a 

2- 

1, 

(75 

3f- 

Tttl. 

CoTh/cmis . 

2?vr 

xcu,- 

5 

-tr  . 

H           i~- 

crr 

e  . 

^5 

7k    - 

4,         F™' 

err 

£*?. 

1 ( 

J- 

(?L-J        ^^  . 

°52 

00, 

L_0 
u 1 

7?t. 

6^  l-j        j?ee >\ 
6~&>  l-J     £ay- 
6\_j  rr    ^^  . 

£Tlj  TT     poo. 

6^<yv- 

T*  t&i. 

-2-> 

-y  - 

Olj  0>s/Tp£UC. 

^p- 

ac  . 

L~^ 

Z* 

m*       2»- 

din 

ei- 

rr 
00  1 

XNSULARUM  0RIENTAL1UM.    87 

inditafunt,  uti  infulae  Mannar ,  a  Man^  z« 
rena,  &  aar,  fluvius  ( quemadmodum  obfer- 
vavit  Eruditiflimus  Baldaeus  in  Defcriptione 
Infulae  Ceylon  ,  p.  150.)  Caredive  ,  a  Dive, 
Infula,  unde  Nomen  hujus  Infulae  Selan  Div, 
&  $i&j*»  Serandiby  uti  &  Nindundiva, 
longa  infula.  Ita  multa  nomina  locorum  quae 
in  ture  definunt ,  quod  portum  Malabarice  no- 
tat,  uti  Owraiwe  5  Paretiture  ,  Colomkoture^ 
Corengoture  ,  Caleture  :  quibus  adde  quae  in 
Patarn  five  \Patnam  definunt  ,  quod  urbemy 
emporium  Malabarice  notat ,  uti  Jafnapatam. 

VII.  Habet  autem  lingua  MaIabaricaquae$.Vir.  De 
noftro  more  (cribendi  a  finiftra  dextram  ver-  Libels  Ma- 
fusutitur,    i4vocales,    quarum  perinde  uti Iabaricis- 
apud  Singalaeos  ufus  tantum  eft  in  vocum  ini- 
tiis,  nam  in  fine  &  medio  conne&untur  cum 
confonantibus  aliae  literae  quae  vocalium  vi- 
cem  praeftant,  uti  clarius  videri  poteftex  Al- 
phabeto  Malabarico,  quodaeri  inferiptum  hie 
adjecimus.     Confonae  funt  numero  18  5  qua- 
rum  figuras  fi  quis  cum  Singalaeis  confoat , 
videbit  in  multis  convenire  ,  fed  illas  quadra- 
tarn  formam  magis  imitari ,  qualis  eft  liteta- 
rum  Hebraearum  Sacri  Codicis,  has  vero  ro- 
tundas magis  &  in  elegantes,  ac  magis  arti- 
ficiofos,  dudusefle  formatas.  ■    Nomina  vero 
turn  vocalium  turn  confonarum  fere  codem 
Xnodoa  Malabaribus  exprimuntur  ac  a  Singa- 
F  4  laeis, 


88  DISS.  XL    DE  UNGUIS 

laeis  y  quum  utrique  vero  literarum  fono  ad- 
dam:  fimilem  terminationem.  Jta  Singalaei 
appellant  vocalern  a ,  ajence^  i,  ijenoe^o ,  ojenoe, 
&  confonis  addunt  aino ,  dicentes,  quum  literam 
primam  K  indicare  volunt,  Kawo;  lie  G,  Gainot 
N  G  j  Ngaino ,  atque  ita  porro.  Malabares 
vocalium  nomina  formant ,  addita  termina- 
tione  na  (nonjenoe,  ut  Singalaei )  appellan- 
tes primam  vocalern  A ,  ana  5  i ,  i^,o,  ona : 
Confonis  addunt  ana,  dicentes,  Kana,  Nga- 
wa  y  Ghana.  Unde  utriufque  linguae  affinitas 
hac  parte  elucefcit :  alias  enim  fat  magna  dif- 
ferentia eft  turn  in  vocibus  ipfis  turn  in  de- 
clinationibus  ac  eonjugationibus.  Si  quis  plu- 
ra  defideret,  necca  habeat,  quaeCafpard'A- 
quilar  de  hac  Lingua  edidit,&  raro  inveniun- 
tur ,  adeat  Baldaei  defcriptionem  orae  Ma- 
labaricae,  quae  hnjus  linguae  rudimenta  com- 
plectitur ,  &  vaftum  opus  in  i  z  volumina 
digeftum  &  adornatum  ab  illuftriViro,  Hen- 
rico Hadriano  van  Reede  ,  dum  viveret  E- 
queftri  ordini  hujus  Dioecefeos  adferipto,  cui 
titulus  eft  Horn  Malabarici ,  in  quo  arbo- 
rum  &  herbarum  nomina  literis  non  tantum 
Arabicis,  &  Brachmanicis,  five  Hanfcreticis , 
fed  &  Malabaricis,  exprefia  continentur.  A't- 
,  que  illic  non  tantum  fe  exerccre  quifpiam  ia 
ledione  charaftcrum  Malabaricorum  poteft , 
fed  &  nomina  propria  plantarum  haurire  & 

non- 


INSULARUM  ORIENTALIUM.    89 

nonnulla  alia,  quae  in  defcriptione  explican- 
tur,  utiiV/r,  aqua.  Mara,  arbor.  Pou.fios. 
Ketingou.  radix.  Para,  ramus.  Nella,  bonum! 
Vara,  malum.  Welti,  magnum. Cit. parvum.' 
Kal,  petra.  Mdan.  mons.  Paw*,  aurum." 
r*//#.  hedera.  Felutta,  &  fe».  albus.  &A^ 
vanna.  ruber.  /^.  fervidus,  urens.  Katu 
fjlveftris.  i\fy\*.  ferpens  &  quae  plura  com- 
pofitioni  nominum,  herbis  datorum,  infer- 
viunt. 

VI  It  Haec  quae  de   lingua  Malabarica  €  Vlu  De 
notavimus  fans  oftendunt  non  efleillam  can- HnguacMa." 
dem  cum  lingua  Malaica,  de  qua  Jf.i.  eel-  laicae  & 
mus.     Nee  charaderes  literarum ,  nee  voces,  Ma,a.^ri- 
earumve  figmficationes  conveniunt,   nee  iif.  ^mia    ' 
deminlocishujus&illiusufus  eft,  necquic- 
quam  eft  ,    quod  alfquem  perfuadere    poffet 
hnguas  Malabaricam  &  Malaicam  etfe  unam 
eandemque  ,   nifi  convenientia    aliqua  quae 
inter  nomen  Malabaricum  &   Malaicum  eft. 
Sunt  tamen  diftinfiiffimae  regiones  Malabar\ 
in  peninfula  Indiae  cis  Gangem,  &  Malais,  five 
Malaccica  regio  in  peninfula  Indiae  ultra  Gan- 
gem, quae  in  accuratiffima  tabula  rcgniSiam 
&  regionum  vicinarum  nuper  edita  a  Jefuitis, 
Mathcmaticis  Regis  Galliarum ,  eo  miffis ,  ap- 
pellator, Malaie  ou  Malaios.     Sed  quia  Ma- 
labar etiam  vocatur  regio  Male  a  nonnullis, 
mde  putarunt  quidam  nomen  Malaeorum  efle 
F  5  dudijm. 


-; 


90         DISS.  XL    DELINGUIS 

dudum.  Ita  earn  appellavit  Cofmas  didus  Indi- 
copleuftes,  qui  vixit  faeculo  fexto5quemque  Vir 
Eruditiffimus ,  cui  plurimum  debet  res  litera- 
ria  ,  Bernardus  de  Montfaucon  edidit  ,  W* 

iJvo  Meli)  quoque,  vel  Male  videturean- 
dem  regionem  vocarc  Audor  notus  nomine 
Geographi  Nubienfis  Part  vii.  Clim.  u. 
quamvis  infulam  earn  appellet  in  mari  fitam 
&  5  miliaribus  ab  urbe  Sandan  remotam 
(  nam  fi  Infulam  folum  dixifTet ,  potuiflet  etiam 
de  peninfula,  qualis  eft  regio  Malabarica,  in- 
tclligi  juxta  morem  linguae  Arabicae)  utiilli 
faepe  in  defcriptione  locorum  remotiffimorum 
hallucinantur ,    t/^>    u2**i    o^°   V^/*K| 

Q^ysss»  J]  Inftila  Melai  eft  in  qua  arborcs 
piperis  proveniunt ,  ynac  nufpiam  nafcuntur^ 
quam  hie  cr  in  Candaria  Cr  Zjarebtan.  At* 
qui  terra  Malabar  ilia  eft ,  quae  a  proventu 
piperis  maxime  celebratur,  &  ideo  <JiU)!  o>l> 
terra  piperis  ab  Arabibus  vulgo  dicitur.  Me- 
minit  idem  &  urbis  lS3^  Melai  in  infula 
*5<M  Alcomr ,  una  ex  Maldivis  ,  quae  eft 
tirbs  nobis  Male  dida.  Hinc  ergo  nata  eft 
confufio  Mahbarum  cumMalaeis,  quumfint 
populi  &  linguae  diveriiffimae.  Nee  tamen 
eos  diftinxit  Vir  de  literis  Orientalibus  opti- 
mc  merkus  B.  Herbelotus  in  Bibliothcca  O- 

rien* 


De 

ija- 


1 


:  ii:i' 


~JE5FEITI 


Ai/PHAb^tcxtm  Java:ntxj:m: 


-?<& 


'v*       -An* 


JPa, 
Da. 


JVht&e  'yocatacrih  conftmis  aS^itarunv  Tiae  natt 
^BrueterecLitzL  Scritnattr 
Ren--    ^  ?>*r 


<7  in     3Le-  *?  V  '2>e. 


1 


^Roxcr^   Jlcvr 


Specimen  ^criptuTaeJacvaixae . 

^      0  -><?  S 


INSULARUM  ORIENTALIUM.  91 
riemdi,  ita  fcribens.  malAi.  Geographi  O- 
rientales  hoc  nomine  intelligunt regionem  Indiae 
vulgo  nobis  diBam  ,  or  am  Malabaricam.  In- 
venitur  tamen  diquando  in  libriseorum  nomen 
Malaibar,  ac  Ji  dicer es^  regio  Malai.  Nos 
quoque  hodie  illius  regionis  incolas  appellamus, 
les  Malai's,  &  leur  Langiie  la  langue  Malai- 
que,  Malaeos  ,  O*  linguam  eorum  linguam 
Malakam.  Fallitur  in  eo  Vir  Dodiffimus. 
Lingua  terrae  Malabaricae  appellatur  Malaba- 
rica ,  &  lingua  regni  Malaccani  Malaica  3  funt- 
que  linguae  plane  diverfae. 

IX.  Qui  Infulam  Javam  incolunt ,    fcri-  \ 
pttonisgenete  fingulari  utuntur.   Lineas  qui-  %ll^l 
demducunt,  uti  Europaei,  a  finiftra  verfus  litcrisja- 
dextram  5  quemadmodum  &  Singalaei :  &  Al-  vanis- 
phabetum  eorum  conftat  confonis  viginti  quae 
pronuntiatione  convenient  cum  literis  Ma- 
laics  ,     quas  fingulis  adferipfimus.      Voca- 
les  confonantibus  continuo  dudu  ita  adhae- 
rent,  ut  unam  literam  conftituere  videantur, 
vel  praeponuntur ,  uti  in  tabella  adjunda  vi- 
dere  licet     Exhibet  ilia  fpecimen  fcripturae 
javanae ,  defumptum  ex  edido ,   a  pracfedo 
noftro  illic  promulgato,  quod  ipfe  fua  manu 
films  £  js)^   v/t$j  Pangiran  Ratou  ,    (de 
quo  ftatim  accuratius  loquemur)  defcripfit, 
quando  in  colonia  noftra,  Batavia  di&a,  ver- 
fabatur,  indignatus  edida  Belgarum  ,    quae 

qua- 


I 


P 


92         DISS.   XL    DE  L1NGUIS 

quatuor  Unguis,  Belgica,  Javana,  Malai'ca^ 
&  Sinenii ,  dcfcripta  publico  in  loco  affigi  fo- 
lent ,  faepe  ab  hominibus  minus  exercitatis  in 
calligraphia  Javana  exarata,  praeferre  fcriptu- 
ram  longiffirne  recedentem  ab  ifto  ornatu, 
quo  javani  in  fcribendo  utuntnr.  Hoc  ita- 
que  fpecimen  clegi  prae  aliis  ,  quae  poffide- 
bam ,  quod  accuratius  eo  vix  inveniri  poffe 
crederem.  Adjunxi  Alphabetum  Javanura, 
uti  illud  in  Java  fcriptum  fuit  ,  &  mihi  ab 
amico  donatum,  cujus  literae  nonnullae  licet 
videantur  recedere  ab  ilia  forma  ,  quam  ha- 
bent  chara&eres  edi&i  Javani,  fi  quis  tamen 
accuratius  conferat  &  hoc  &  illud  ,  non  tan* 
turn  differre  comperiet  ,  quantum  primo  in- 
tuitu apparet.  Quumque  omnia  fcripta  Ja- 
vana non  tarn  eleganter  confcripta  fint  ,  ac 
hoc  fpecimen  a  nobis  ex  edi<5to  defumtum , 
ad  ea  legenda  plus  conferee  additum  hoc  Al- 
phabetum, celeri  manu  defcriptum ,  quam  fi 
Alphabetum  formaflemus  ex  Uteris  edi&i  hu- 
jus  Javani. 

X.  Praeter  hoc  Scripturae  genus  ,  quod 
Javanis  eft  proprium  ,  utuntur  etiam  literis 
quoque  li  Malai'cis ,  quae  faciliusfcribuntur,  &  his  Num- 
?Tsis  is  mos  ipfos ,  quoscudunt,  infigniunt,  utivi- 
Nummis  ^ere  c&  m  Nummo  aerco ,  quern  Pitti  vul- 
inferibunt.  go  vocant,  percuflb  in  urbe  Bantan ,  quemque 
acri  inferiptum  exhibet  tabella  appofita.  Infcri- 

ptio 


J.XJava- 

ni  utuntur 


INSULARUM  ORXENTALIUM. 
ptio  hujus  Nummi  eft  0*zx>  £1  jp\~  &Lm , 
id  eft  ,  Pangiran  Ratou  ( nomen  dignitatis 
eft )  urbis  Ban  tan.  (j/y-fSS  Pangiran  eft  vox 
Javana ,  quae  Principem  vel  Dominutn  notat. 
Scribitur  3c  £/*&'  Pangirang.  In  Lexico 
MS.tb  Malaico-Belgico  vertitur  ,  tin  Regee* 
rend  Beer,  &  ibidem  additur,  hac  voce  vul- 
go  uti  Interpretes  ,  ut  Arabicum  lj^  Reb9 
Dominus  &&i3S  Allah r  Deus,Javane  expri- 
mant.  Ratoe  ,  j*)^  quod  &  oi^  Rata 
fcribitur  eft  vox  Malai'ca,  quae  &  ipfa  Domi- 
num  notat.  Ing  ^!  eft  vox  Javana  ,  notat- 
que  Tocem  fequentem  efle  in.cafu  genitivo. 
O^  Bant an  9  eft  nomen  urbis  notiffimae  in 
infula  Java,  quae  vulgo corrupte  Bantam  fcri- 
bitur 3c  pronuntiatur,  quern  errorem  jam  in- 
dicavit  Vir  eximius  T.Hyde  in  worn  ad  itine* 
ramundi  R.  Prntzjal^  in  addendis  ad  fag.  \6. 
Utautem  diftin&ius  intelligatur,  quis  fit  Pan- 
giran, exhibebokicnominadignitatum  maxi- 
marum  in  infula  Java,  utiillae  fe  corifeqimn- 
tur,  incipiendo  a  fumma  ,  quae  eft  g  Soe- 
fonnan. 

(jo^aaaa^  Soefonnan.  Vulgo  Imperator  Java- 
norum ,  qui  maximus  eft  Principum  il- 
larum  regionum ,  quae  in  infula  Java 
nobis  non  fubfunt.    .. 

c^LJaLw  Sultan.  Vox  Arabica» 

04  » 


I 


94 


DISS.  XL    DE  LINGUIS 

\-*^s>  Panambahan.  Hie  eft  titulus  Re- 
gis Qjj>yS*-  Sjeriboun  ,  nobis  Sirbon, 
(  eft  ad  feptentrionem  Javae )  &  Regis 
Bander  Maffin ,  in  Borneo. 

&S*£9  Pangiran  depatti.  Pangiran 
eft  ille  de  quo  ftatim  diximus.  oboi 
Adapati  in  Lex.  MS.  vertitur  ,  een 
Luytenant  Gouvernant  9  Luytenant  Gene- 
raal)  Stadhouder. 

uo^  Radin.  Titulus  hie  datur  filio  Regis , 
vel  etiam  aliis  nonnunquam.  Sed  quum 
aliis  datur ,  obfervandum  eft ,  non  pofle 
cuiquam,qui  filius Regis  non  eft,  ma- 
jorem  titulum  dari  in  aula  £  Soefon- 
nan.  Dicitur  Princeps  urbis  Palingban 
hunc  titulum  fibi  tribuere. 
Arja.  Eft  minor  tw  Radin. 

^£=>i^i  Tomangang,  Eft  praefe&us  vel 
praetor,  Unaquaeque  urbs  &  pa- 
gus  quilibet  habet  unum  Tomangang. 
In  Lexico  Malai'co  Belgico  vertitur, 
een  Baljuw  ,  Schout,  FifcaaL 

<=££</>  Rangga.  Eft  minor  pracedente. 

^co  Demang.  Deinde  fequuntur  <J^o^= 

(w>*^==>Lo  (^=3 ,  aliaque  munera  fed 
minoris  womenti. 


H*5 


XI.  Ad-. 


INSULARUMORIENTALIUM.    95 

XI.  Addemus  Vocabula  quaedam  Javana,*  XI  T 
quae  hoc  nomine  appello ,  quod  originem  Ja-  bella'  vot 
vanis  debeant ,  vel  apud  hos  potiffimum  in  cum  qua. 
ufufinti  licet  &  Malaeorum  linguae  ea  hodie  rundam 
permifceri  foleant ,  &adfcribemus  modum,  quo  rJ^w" 

a  Javanis  pronuntiantur,  aciignificationem  La- 
tinam.  "       » 

VOCES       J    A   V    A    N    A    E. 

l/>»!  Azjor.  firmare,  tenere. 

oL£oS  Adapati.  vicarius  duels,  velpraefeSii. 

0*£=J  Akas,  eeler,  promtus.  idem  quod 
(ji*£=>>).  unde  o^^=a!  i/£==z*>  no- 
men  Genii  celerrimi. 

*•  <Ji  All  ali.  annulus.  Malai'ce  funda  :  at 
Malaei  fcribunt  vulgo  id  per  lJ,  <J9. 

OJ!  Alas,  fjlva.    Malaei  vulgo  0^j&9'&c 

&^>  Imbah.  addere,  augere. 

&j\J$  Anouron.  defcendere. 

**-Vl*'  Oezop.  permutare. 

U°J!  A  was.  dare  &  dijlwfc  rem  vidtre% 
audire,  &c. 

H  ^J]  Aulor  aulor.  aplupria  :  Malai'ce 
<J==&S  fi  fint  Chriftiatiorum ,  fi  Chi- 
nenfium   n   ^xs  unde  Belg.  Pansjes. 

o*>'  unde  ^^Upa  Caidanan/a/w/*. 

J**1 


I 


96         DISS.  XI    DE  LINGUIS 

jy  A  joe.  Particula  admirantis. 

jsl  Ing.  «0ta  genitivi. 

^£=3!  Agong.  Magnus.  Malaice  ^.^  Be- 
far  ,  quod  nomen  bis  fcribitur  Beccar 
in  Tabula  Geographica  regni  Siam  & 
regionum  vicinarum  edita  a  Mathemati- 
cis  Regis  Galliarum,  in  litore  orien- 
tali  regni  Malaccani  5  ad  latitudinem 
Boreal.  2.  grad.  Sidili  Queichel ,  & 
Sidili  Beccar ,  &  ita  in  litore  oppofito 
Putien  Beccar  ,  &  Putien  Queichel '. 
Beccar  fcribi  a  nobis  debet  Z?tf/#r,quod 
notat  magnum ,  nti  Queichel ,  Kitzjjil, 
parvum.  Sed  Galli  ea  fuo  more  J?^^r  > 
&  Queichil  fcripferunt  ,  unde  poftea 
nomina  Beccar  &  Queichel  ortafunt. 

cA->  Bati.  lucrum. 
,~>l—>    Bator,  comes  ,  fodalis.  Malaice   <>*i 

(jxoM  Batas.  limes ,  qui  agros  vel  territoria 

diftinguit. 
i*3U  Balong.  w,  offis  5  idem  quod  Malaice 

A3^s  Toelang. 
(j«£='l>  Bagos.  pulcher ,  formofus.  Malaeis 

^U^±a  Camili. 
«^Jbpv^  Bisjik.  &<?#«/.    unde   Q.^ — '^sv£=? 

bonk  as  ^  benejicentia. 
:ij>  Balator ,  cibus  vel  villus  qui  inter  alios 

dijlnbuiturMmenfum.annona.         j&*> 


INStTLARlTM  ORlENTALItTM.    §J 
p^  Binting.  agger*  vallum. 
°(A>^  Boerot.  liner e ,  fricare  corpus, 
<5/L>*  Boerang.  hamus>  arundo  pifcatoria. 
0%***  Risjan.  fefamum.  M'alaice  £)'. 
<**•>  Biang.  objletrix. 
CA>U^    Taboo,  verberare .  ferire. 
(jA^cLi    Tangis*    Ucrymare ,    deficrc*    uncle 

verb  urn  (_>x^l-*u>; 
^c>^s  Tondong.  ejicere,  repellere. 
cJiSpi  Tagal,  ^«/k 
'£**>     Tarnbong.  ^rw  «^/i. 
U^>».Toelis.  fcribere,  pingere.  huic(jJ^ 
^v     yiftor.  O^i'JS^jsA.  fcriptor. 
£~>^  Tonggang.  equum  contendere. 
Ojls  Toloeto.  »^0/4  veftium. 
•^^-  vSjanang.  kmtTKQTti»^  cur  a» 
6^===>jc>  Doekon.  mancus.  '.?-<■'■■ 
^jo.Poehong.  Malaeis /<>^£a>  \   uncle 
noskris,  gladius.  Malaei  ilium  ante  fc 
gerunt,  Javani  poft. 
<&o  Dalang.    ^w  ,    confpicere.     Malaeis 
<-^tJ    Z»*W.    Atchinenfibus    &)ir=> 

U^>  Difa.  /?^,  wV/^tf. 
^Sp^o  Dongang.  ^. 
JJ  </>  Rawa.  p^.  ftagpum.   Malaeis  etiam 


98         DISS.  XL    DE  LINGUIS 

<yj>\/i  Rawan.  folum  arenoftm. 

U^oj\  Rambot.  capilli.  crines.  Eft  &  Malaeis 

in  ufu. 
oL>L.aa/  Sabac.  cingulum  virorum. 
^Laa/  Saban.  ornnis* 


.2»L-.v> 


Sape.  infantem  ablaBare. 


4>A$„ 


■Ji/j**»  Satoeroe.  dormire.  Malaeis 
h/f'i/*"  Sarira.  corpus  humanum. 
^.==»*>  Sacar.  flos  nondum  apertuf. 
^w  Samang.  recordari,  memimjfe. 
<L^^=piL*.w  Samanggop.  clamor  vehement. 
jtyX^  Sandoe.   modejius. 
«3 j**>  Soedi.  grams,  jucundus* 
*)j**>  Soera.  fortis. 

^L^=5.w   Sagara,    man.   Malaeis     Lawot, 

>t/^«  Sira.  7k  Malaeis  ji==£!„ 
0-^  Sina.  Dominus* 
<fe=a&^.  tjl,  S=?  Cala  Sjinking.  fiorpio. 
tJ^L£=>  Casjip.  /irffo;. 


o 


<jXfc- 


Kerti./* 


vf£W  5  operar 


i.  unde  O 


1/" 


Vakarti)  opus  indoles,  modus.    Perf. 


concretum^  congelatum.  un- 


=>  Kcntal. 

de  ^XxSzz^)  gUciesy  quad  dicas,  aqua 
concreta. 

Kontol.   tefliculi.  Malaeis  ea  vox  ar- 

deam 


INSULARUM  ORiENTALIUM.    99 

deam  fignificat  5    tefticulos  autem  ap- 
pellant ,/•*!£=>  Calappar. 

^<^i==>  Kendar,  jugum.  humeri's  impofi- 
tum  ,  e  quo  hinc  &  inde  onera  poi> 

4  tanda  dependent. 

^ju^rs  Campong.  villa, pagus^  praediumi 
nine  ^i^^a.w  ^j)  vicini,  incolae 
cjufdem  vici :  &  (>£=*£♦&«  evxwf»- 


°^==5  Cata.  mums,  paries  lapideus.     Ma- 
laeis  ^  arx ,  «rte  munita.  Unde  nomina 
urbium  quarundam  Indicarum  definen- 
tia  in   Gate  ,  ut  Taleacate ,  Capocate  , 
Sec,  uti  alia  inPwdefinentiaab  Han- 
fcretico  jsj»  Poerat  qualia  Zjitpour , 
urbs  prope  finum  Cambajac  Tub  Im- 
perio  Mogolis ,  ita  dida  zpiltis  linteisy 
quae  magna  copia  ibi  inveniuntur  ( Ilia 
autem  lintea  6**  Zjit  Malai'ce  appel- 
lants ,  unde  eft  Belgicum  Citfen  :  ex 
India  enim  ilia  adnos  delata  funt)  Ban-* 
tipour,  Maliapour ,  Br  amp  our ,  &c. 

t>3jo^f=>  Coewadoenan.  vir  effaeminatus  $ 
yuvxiKopavrs.  Dicunt  &  &o) j  Wadon* 

o£=»fj£=>  Coeritkon.  praefentem  fc  fi- 
Jlere* 

£j.£=dj£=>  Coecowong.  Iris  coelejiis  5  Ma- 
laeis  u£y*>  &   ij.t=zm 

J  ,>*£=>  KiHol.  Anfcr.  plaga  auflralis.  tin- 
G   %  de 


1 


IOO       DISS.  XL    DE  LINGUIS 

de  Mare  aufirale  ^Jj^issa  Cjj*$  La- 
wotchidol ,  e  quo  noftrae  mappae  Geo- 
graphicae  habent  fuum  Mare  Lantchi* 
dot.  Debuiffent  fcripfifie,  Mare  auftrale, 
quod  accolae  appellant  Lawot  chidol: 
quamvis  nee  hoc  nomen  memorare  ne- 
cciTarium  fuiflet ,  quia  nil  aliud  fignificat 
quam  mare  aujlrale.  Lawot  eft  mare  & 
Kidol  aufter. 

q\*£=3  Kilan.  fpithama. 

<^^rs£=>  Casjik.  parvus.  Malaeis  <J:s:s£=>. 

jujl  Lodra,  homo ,  perfona.  Malaeis  %j\j\ 

(^£=)  Lakas.  celeriter^  cito. 

t»    (j^i~=J  Lakas  lakas.  citijfimc. 

fyj^  Loera.  Nobiles^  proceres. 

A->j.3  Locjang,  aes, 

j£=d  Likor.  20.  Malai'ce  djpji?»  quam- 


V: 


*3  Likor.  20.  Malai'ce  djtijo. 
vis  &  ilia  voce  utantur. 
Manira,  eao.meus. 


J- 


fub  dio.    area  tabulae  pi- 


</>*>*  Mowara.  oftium  fluminis. 
cJ^L-^  Mazjan.  tigris.  Malaeis  j+*.'A 
c^==?A*>  Mangit.  capite  annuere. 
iLj  Natar.  ^r^ 
dae. 

^aa3  Nibang.  s//r  honor atus,  reverertdus, 
jki\j  Watang.  globus, 
{j-vjfj  Waras.  fanus^  ineolumis. 
O-'^j  Wctan.  fines  regionis ,  termini. 
jrjj  Wira.  fortis. 


j<y*& 


INSULARUM  ORIENTALIUM.    IOI 

Jl>**&  Hidoe,  faliva. 

jd  Lara,  moleflia^  taedium. 

iJ*^  Larac.  anguilla. 

^y  Lanang.  porta  ,  oftium. 

cj^^  Sjabal.  nanus. 

^La-  Sjaspv.morbilli. 

(3^=^  Sjakal.  collum  alicujus  arripere. 

(yj^  Sjoesjo,  contemnere,vilemreddere. 

Sjisjip.  digitum  ciboinferere  adgu* 
(ianduw. 

Ngamfeloe.  in  fomnot  loqui.    Malaeis 

Sjk-*  Parak,  prope, 

O*»*-*  Paman.  pater,  quando  alios  hoc  nomi- 
ne ob  fenedutem  appellamus. 

<J^^'  Pazjol.  rutrum.  Malaeis  J^rs^ 
/i  Parsjaka.  coclebs. 


v  i/ 


&)OjS  Paradana.  intermedins  inter  bonum  O* 
malum. 

0*$»*  Pafeiban.  area,  atrium  fubdiale  ante 
aulas, 

xf*^**  Paiifir.  agri  littorales,  deprejfi  yo* 

humiles. 
Q£j**»S  Pafiwongan.  arundo   fufflando  igni 
idonea. 

Pokanera.  Tu,vos.  Malaei  utuntur 

etiam  ilia  voce,  fed  tantum  in  fermo- 

Q  3  nibus, 


102       DISS.  XL    DE   LINGUIS 

nibus ,  non  fcriptis,  Javani  autem  in 
utrifque. 

&3*  Palana.  ephippium. 

£j$*  Pilawang.  fcpes  ex  vepribus  plantatis 
conftruda. 

gsA— 5  Pansji  ,    hue  illuc  ignotum  vagari. 

c^^jzpste  Pensjoerit.  duxy  index  viae. 

c3c>-^  Pondoc.  tugnrium  agrejie  foliis  arbo- 
rum  tedum. 

^^^  Pinsjang.  claudicare. 

{j^djs  Polas.  obducere  aliquid  lino ,  &c. 

i^jk6f&siS  Pangandilan.  qui  lampades  con* 
ficit. 

^<jL£^3  Gadoe.  curare  rem. 

i^3j^=>  Gidek.  feptum  ex  arundinibus  bam- 
boe  j&*>  dictis ,  nobis  bamboes,  iife 
quefijfis.  Si  ex  integris  conftet,  ap- 
pellator ^^^j^i-sp  Gerongol,  quod 
&  fignificat^em»  palis  munitum  con? 
tra  vim  aquae. 

5js£p>  Gading. /y/z^. 

i£v^i=>  Gorinda.  cos.    c 

cjbj  ,—=>  Garoeboc.  £//?*  «fci/V. 

(^cvi£=>  Gendas.  dulce, 

^JjSzzs  Goela.  (accharum. 


Qui  pkiravocabulajavananoffe  defiderat  ,  & 
vidcre  quomodo  ea  a  A4alai'cis  differant,  adeatli-* 
Ixurn  Bclgicum  ,  cui  ticulusj  Begin  en  voort- 

gang 


INSULARUM  ORIENTALIUM.    IOJ 

gang  derOoflind.  Comp.  in  Itinere  ir.  pag. 

43 — 5^-    \  . 

X 1 1.  Lingua  Japonica  5  uti  charaderes  &  §t  xn.  r>e 
multa  alia  communia  cum  lingua  Siniea  ,  ita  Lingua  Ja- 
communem  habet  in  addifcendo  difficultatem,  P°mca  > ■  e- 
quae  quern  vis  in  aditu  ipfo  hujus  linguae  de-  fixate/  " 
terret.  Haec  autem  tam  infignis  eft ,  ut  nulla 
lingua  fit  inter  Afiaticas ,  quarum  notitia  ad 
Europae  populos  pervenit*  quae  tam  difficult 
ter  addifcitur,  ac  lingua  Siniea,  vel,quae  hac 
parte  eadem  eft,  Japonica.  Lingua Chaldai'ca, 
Syriaca ,  Arabica  3  Perfica ,  Turcica  5  Armeni- 
ca5  MalaVca,  &  multae  aliae  non  ita  longum 
temporis  intervallum  requirunt ,  ut  ab  homine 
Europaeo  legi  &  intelligi  poffint  j  verum  Si- 
nicae  aut  Japonicae  peritiam  plurium  annorum 
fpatio  aegre  quis  affequitur ,  &  multo  minori 
labore  &  temporis  compendio  omnium  ,  quas 
modo  nominavi  >  linguarum  charaderes  addi- 
fci  queunt,  quam  unius  Sinicae,  Quivigin- 
ti,  qui  triginta  diverfos  literarum  dudus  me-» 
moriae  fuae  impreffit,  literas  omnes  Syrorum 
vd  Arabum  callet :  qui  totidem  millia  linguae 
Sinicae  novit  nondum  omnia  ejus  latifundia 
exhaufit,  fed  vix  dimidium  viae  confecit.  Stu- 
pendum  re  vera ,  aetatem  hominis  vix  fufficere 
ad  confequendam  perfedam  unius  linguae 
fcientiam.  Sedhacrationeaditumadfapientiae 
fuae  penetralia  vulgo  praecluferunt  Sinarum 
G  4  Phi- 


I04      DISS.  XL    DELINGUIS 

Philofophi  j   quumque  apud  alias  gentes  pau- 

corum  dierum  fpatio  ufus  le&ionis  ab  hominq 

non  plane  ftupido  comparari  &.  libri  verna- 

culo  fcrmonc  confcripti  poffint  perlegi ,  apud 

Sinas  /cicntiarum  divinarum  humanarumque 

arcana  innumeris   chara&eribus  ,  veluti  toti- 

dem  fignis  Hieroglyphicis ,  involuta,  non  nifi 

illis  patent ,  quibus  &  ingenium  &  otium  fup- 

petit  ad  ea  omnia  perveftiganda. 

$.  XIII.        X 1 1  J.  Qtiam  difficultatem  quum  M.  Mar- 

Quam  dif ■  tinius    3c    alii  uno  ore  profiteantur  5  qui  in 

ficultatem  Sina  plures  annos  exegerunt  &  multo  labors 

glcKMliV^11^    ^'ms  lin8uac  u^um    fibi  pararunt, 
ferus."        quantum  icopus  ille  5  ad  quern  collineabant  > 
rcquirebat,  miratus  cquidem  fui  Virum  Cla- 
riffimum,  Andream  Mullerum  in  Commen- 
tario  ad  Monumentum  Snicuma  Kircheroin 
China  illuftrata  editum  fcribere  pag.  12.     Si 
mlhi  tarn  cert  a  ejfet  fiipendii ,  officii ,   Cr  Ec^ 
clefiafticae  pacts  ratio ,  quam  certa  quidem  Si- 
nk arum  notarum  leBio  eft  >  intra  annum  ,   Deo 
dante  ,  ne  men  fern  die  am ,  ant  minus  aliquod 
tempus ,  praeflari  poffe  cqnfido  5  ut  mulierculae 
etiam  Sinicos  Cr  Japomcos  legant  libros  5  c*- 
(i  Hermeneuticae  regulas  nojfent  5  etiam  inter- 
•pretari  queant.     Et  pag.  n.  fe  nofic  legendi 
Sinica  rationem ,  fed  nolle  earn  intempeftive 
vcl  ultro  tradcre  affirmat ,  <k  Martinium  icri- 
'  bentem  earn  efle  linguae  Sinicae  difficultatem, 

ux 


INSUtARUM  ORIENTALIUM.    IOf 

ut  ejus  cognkio  humanas  vires  &  aetatern 
fuperare  videatur ,  &  fe  decern  fere  annos  im- 
pendiflc  iis Uteris  addifcendis,  &  alios,  fufpicatur 
mucum  patinac  injicere  ut  foli  jure  potiahtur. 
Sed  qtium  conftet ,  &  ipfe  Mullerus  non  ne- 
get ,  fupra  fexagies  milk  charaderes  in  lingua 
Sinica  inveniri  omnes  figura  &  fignificatione 
diverfos ,  illam  differentiam  pofle  intra  men- 
fern  addifci  ( quod  bona  cum  venia  Viri  E- 
ruditiffimi  didum  fit)  mihi  perfuadere  non 
poflum.  Aitquidem,  fe  refolvere  charade- 
res  Sinicos  in  fua  principia ,  quam  metho- 
dum  ucikm  efle  nullusdubitat,  &multumea 
juvari  aliquem  in  dignofcendis  Sinicis  :  fed 
&  Sinae  ipfi ,  &  Europaei  qui  in  Sina  vixe- 
runt ,  fciu*  charaderem  unum  e  pluribus 
fimplicibus  faepe  componi ,  &  fi  fimplices  no- 
verint  *  facilius  &  clarius  charaderem  ex  iis 
compofitum  intelligi.  Oftendit  quoque  hoc 
ipfum  exemplis  aliquot  Kircherus  in  China  */-.. 
lujirka ,  p.  2  3  3 .  Plus  tamen  temporis  requi- 
ritur  ad  haec  omnia  quam  menfis  &  annus. 
]pfi  caeteroquin  Sinae  ,  foae  linguae  pernio- 
res ,  ut  probabile  eft  ,  quam  nos  Europaei  % 
nee  ingenio  nobis  inferiores ,  tantum  tempo- 
ris &  operae  non  infurnerent  in  kdione  fuo- 
rum  charaderum  addifcenda.  At  optandum 
fuiffet  inventum  illud  fuum  CI.  Mulkrumor-» 
bi  non  iqyidifle ,  quo  fado  aeque  familiaris 
G  5  nq* 


I06      DISS.  XL    DE  LINGUIST 

nobis  lingua  Sinica  fuifTet  ac  ulla  inter  orieh- 
tales. 

[^•udf  XiY;  Cum  MulIcro  tamen  q«adantenus 
£££?*    facitP'MageJ^ns,qui in NovaQhinae defcri- 
*         •     ptione  hnguam  Sinicatn  facilius  addifciGrae- 
ca,  Latina,  aut  ulla  Europaearum  exiftimat- 
nee  dubitari  de  ilia  re  pone  ,   fi  animadver- 
tamus  difficultatem  linguae  pendere  a  multi- 
tudme  yocum  memoria  tenendarum  ,    quum 
Sinica  lingua  oppido  paucas  voces  compleda- 
tur,  quas  uno  die  quifpiam  memoriae  poffit 
mpnmere.     Quod  fcribit  vir^  dodus  de  exi- 
guo  vocabulorum  numero,  intelligendum  eft 
de  lyllabis  ,    ex  quibus  omnes  voces  Sinicae 
componuntur  ,   quae  non  plures  funt  quam 
trecentae,  &triginta,  quales,  <f ,  c^cam, 
em,  caot  co,  cou,  &aliae,  quas  unatabella 
comprehendit  Ludovicus  le  Comte  ,    ex  So- 
cietatejefu,  Mathematicus  Regis  Galliarum, 
rehgionis  propagandae  caufa  in  illas  oras  miflus , 
&  vir  mgenio  acdoarina  praeftans,  in  Epift. 
vii.    quaSinam   defcribit,   p*g>t\f.  edit. 
Bdg     Verum  male  inde  colligi  adeo  facilem 
c"e  hnguam  Sinicam  idem  rede   obfervat, 
quum  Muficatantum  vn.tonis  conftet,  qui 
paucis  horis  addifcuntur,  nee  tamen  ars  tota 
unodievel  anno  poffic  exhauriri.     Addit, 
quum  unaquaeque  fyllaba  ad  minimum  quin- 
que  diverhs  modis  pronuntiari  poffit,  fylla- 

barum 


J.xV.Difc 

ficultatis 
hujus  cau- 
uae. 


IKSULARUM  ORIENTALIUM.    10J 

barum  numerum  a  3  3  3  vcl  3  36,  ufque  ad  1665 
augeri  :  &  deia  voces  componi  ex  pluribus 
fyllabis  fimul  jundis  ,  ac  unamquamque  fin- 
gulari  charadere ,  veluti  pidura  quadam  aut 
imagine ,  infigniri ,  qua  ab  omni  alia  difcer- 
natur ,  quarum  viginti  millia  memoria  tenere 
quifpiam  debet ,  antequam  fe  in  ledione  Co- 
dicum  Sinicorum  mediocriter  efle  verfatum  di- 
cere  queat :  numerari  autem^in  univerfum  odo- 
ginta  mille. 

XV,  Difficultasitaqueilla,  quam  in  acqui- 
rendo  linguae  Sinicae  &  Japonicae  ufu  Euro- 
paei  experiuntur,  duabus  potiffimum  caufis  de-  fae  4.«. 
betur ,  quae  his  Unguis  fingulari  ratione  pro-  pvonuntfL 
priae  funts  &  jure  nos  in  admirationem  ra- tio  dfverfa 
piunt.  Prima  eft ,  pronuntiationis  diverfitas,  ?  defe"us 
qua  tit  vocem  duabus  modo  litens  conltan- 
tem  e.g.  ko,  decern  (alii  quinquedicunt5uti 
mox  notavimus )  variis  modis  pronunciari  >  & 
pro  diverfo  pronuntiationis  modo  5  diverfam 
quoque  nancifci  fignificationem.  Quae  pro- 
nuntiatio  quum  (cripto  a  nobis  exprimi  non 
pofletj  Pantop  accentusinvenit,  qui  vocibus 
Sinicis  appoiiti  pronuntiationis  modum  indica- 
bant.  Altera  difficultas  nafcitur  ex  eo  quod 
nulla  Alphabeta  Tint  linguae  Sinicae ,  nee  vo- 
ces ex  literis  componantur ,  fed  unaquaeque 
vox  per  fignum ,  veldudus  quofdam  certa  ratio- 
lie  conjundos  >  adumbretur  3  &  fie  unaquaeque 

res 


guntur. 


I08       DISS.  XL    DE  LINGUIS 
res  figura  &  imagine  propria  exprimitur,  & 
toe  charaderes,  quot  res  (int. 
5  XVi.        X  V  I.  Qui  charaderes  etiam  hoc  habent 

Ssinki"  $?&*%&  d,'Snum>  q«od  lic«  gentibus 
intelligun-  f 1IS  Praeter  Sl»as  communes  fint  ,    &  ab  iis 
tucin  Ja-    leg»  &  intclhgi  poffint,  non  tamen  ab  iis  ita 
poma        ut  a  Sims  pronuncientur,  fed  toto  coelo  di- 
Sfcd„£ Jerfa  fit  illa™m  gentium  pronuntiatio  &  ilia 
eodem       ™a[m'  ,  Sic  per  univerfum  imperium  An- 
modole-    namiricum  (quo  nomine  intelligo  vaftiffima 
regna  Tunkinae  &  Cochinchinae ,  Sinarum 
Popuhs  a  meridionali  regione  contermina  )  & 
m  regno  Siam,  Camboiae ,  uti  &  in  Infula 
japon,  iidem  charaderes  Sinici  leguntur  &  in- 
telliguntur,  fed  alios  fonos  illis  atttribuit  in- 
cola  regni  Annamitici ,  alios  Japonici.     Sic 
«t  nee  Annamita  Japonenfem,  necjaponen- 
|is  Annamitam ,  Sinenfis  neutrum  ,  loquentem 
intelligat,  licet  iifdem  literis  ,  yd  (ignis  aut 
charadenbus  in  fcribendo,  utantur.  Atlibros 
&  epiftolas  alter  alterius   facillime   legit  & 
interpretatur.     Quod  non  videor  clarius  ex- 
plicare  poile    quam  fi  ad  notas  numerorum  , 
quibus  tot  diverfi  populi   Europae  utuntur, 
Jedoris  animum  convertam.   Scilicet,  eadem 
nota  (rovelio)  intelliguur  aBelga,  Gallo, 
Italo  &c  multis  aliis :  aliter  tamen  ab  unoquoque 
inter  illos  efFertur.     Belga  fonabit  id  lien ,  & 
twrnig  :    Gallus  dix  ,    &  vingt  Italus  diesi 

& 


INSULARUM  ORIENTALIUM.    I09 

&  venti.  Quid  ?  quod  eadem  nota  ab  Arabi- 
bus  5  Perfis ,  Turcis ,  &  Malaeis  agnofcetur  9 
quibus  eaedem  hae  numerorum  notae  ( aut 
certe  non  multum  diverfae)  in  ufu  funt ,  ve- 
rum  a  fingulis  fuo  fermone  appcllabitur.  Quod 
nos  innumeris  fadum  novimus,  id  in  omni- 
bus linguae  Sinicae  vocibns  fadum  efle  (1 
confideres ,  ledor,  aliquomodo,  utopinor5 
naturam  illius  mjfticae  fcripturae  comprehen- 
des.  Verurn  ,  ut  clarius  ea  tibi  conftet,  vo- 
cabula  quaedam  uiitatiffima  linguae  Sinicae 
tibi  exhibebo  ,  Sinicis  vel  Japonicis  ( nam 
iidem  font)  charaderibus  expreifa  ,  &  pro- 
nuntiationem  eorum  Sinicam  Latinamque  in- 
terpretationem  addam.  Dein  quomodo  in  lin- 
gua Japonica  iidem  charaderes  ibnent ,  quomo- 
do in  Annamitica,  fubjungam,  ut  harum  re- 
rum  curiofus  trium  illarum  linguarum  geni- 
um  accuratius  cognofcat.  Quod  quidem  fa- 
cili  negotio  a  me  praeftari  poteft ,  quum  in- 
ter plurimas  fchedas  manufcriptas  Clariffimi 
Viri5  Jacobi  Golii9  Infignis  quondam  in  vi- 
cina  Academia  Lugduno  -  Batava  literarum  o- 
rientalium  promotoris ,  vocabularium  aliquod 
inyenerim ,  in  quo  voces  aliquae  Latinae  Sini- 
ce ,  Japonice ,  &  Annamitice  fcriptae  contirie- 
bantur. 

XVII.  Antequam  ipfum  illud  vocabularium   ^  XVj.j 
tradam,  videor  indkare  debere ,  imde  CI.  Go-undeai. 

lius, 


110       DISS.    XL    DE  L.TNGUIS 

fcSSS?  ]£t  qui-Xe  3' r  Cochi*china  *  >P°™  ** 

Sinicanim  , erat  *  lc|  «aufent.  Scnptum  illud  efle  ab 
6c  Japoni- allquo  qui  in  regno  Annamitico  -Euan^e- 
carumpc  hum  Chrifti  propagavit,  liquet  ex  eo,  quod 
ma  in.       pnma  ftatim  pagina  hacc  mba  ^^  ^  1 

bus  rationcm  reddit  cur  pro  nomine  Dei  ad- 
hibeat  quatuor  has  voces  ,  Coeli,  terrae  y  ve- 
rus,  Dominus  >  &  totidem  charaderes  Sini- 
cos,  quos  in  tabula  noftra  primoloco  (n.  r. 
2.  J.  4.)  confpicies.     Praeterea,  cum  in  his 
tnbus  Unguis  nulla  fit  vox  quae  unica  nomen 
Dei  explicet  abfque  erroris  periculo ,  ideoDeum 
explicamus  ab  effe  flu  maxime  noto,  coelo  nimi- 
rum  CT  terra,  unum  Magijlrumfequuti  Chri- 
flum  Dominum  qui  ait  Confiteor  tibi  Pater 
Dominecoeli  &  terrae  Matt.  11.    cr  juxta 
illud  D.  Pauli  AB.  17.  hie  coeli  &  terrae  cum 
fit  Dominus  ,  &c.     Sic  igitur  maxime  apud 
Annamitas  verum    coeli  terraeque  Dominum 
annuntiavimus ,  atque  ita  4.  charaElenbus  Si~ 
nicis  Dei  nomen  explicamus  qui  fiuomodo  in- 
efabili     nomini     tetragrammato    refpondeant. 
Quamvis  autem  ex  hifce  certo  cognofci  non 
poffit  >  quis  ilk  fuerit,  quum  piures  in  regno 
Annamitico  fidem  Chriftianam  praedicaverint 
fi  tamen  ea  conferam  cum  reliquis  fchedis  Go- 
lianis  earumque  argumento ,    dubium  mihi  vix 
eftea  ab  Viro  Eruditiffimo  Martino  Martinio, 
auftore  Atlantis  Sinici  &  Hiftoriae  Sinicac,  efTe 

pro- 


INSULARUM  ORIENTALIUM.    Iir 

profeda.     Nam  ex  nonnullis  earum  CI.  Go- 
lius  Syllogen  quandam  confecerat ,  &fuama- 
nu  fuperfcripferat :  Mifcellanea  quaedam  Sinica^ 
partim  a  P.  Martinio  ejufque  f amnio  Simnfi 
Dominico  aecepta  r  partim  ex  eomndem  ore 
per  me  excerpta.     Item  quaefita  varia  ,  inpri- 
mis  circa  computum  Sinarum  Aftronomicum.  In 
iis  quoqueinveni  Orationem  DominicamSini- 
cis  notis  exprefiam  cum  pronuntiatione  Sinica 
&  earundem  interpretatione  Latina  a  P.  Mar- 
tinio exarata,  una  cum  Syrnbolo  Apoftolico, 
Decalogo,  &  brevi  Catechifmo;  ad  quorum 
omnium  fingulas  voces  charafter  Sinicus  pe- 
nicillo,  ut  Sinae  folent  5  appi&us,  &  ejus  pro- 
nuntiatio  &  interpretatio  eft  addka.     Inter  il- 
las  fchedas  etiam  (folasautem  hie  easmemo- 
ro  ,    quae  M.  Martinii  faciunt  mentionem  ) 
programma  inveni ,  feptem  chara&eribus  Si- 
nicis  infignitum  ,    quod  in  charta  rubra  ma- 
gnis  Uteris  exaratum  ante  fores  fuas  fufpende- 
rat  in  urbe  ,    Soei-ngan-chien^  quum  Tatari 
Sinam,  quam  adhuc  regunt,  invadentes  earn 
urbem  diriperent,  Pater  Martinius ,  qui  fo- 
lus  e  Jefuitis  ibi  habitabat,  quique  hac  opera 
cum  duobus    praeceptoribus  fuis   Sinis  eva- 
fit.  ^    Alibi  etiam  mentio  fit  Mandarinorum, 
amicorum  P.  Martinii ,    &  poftea  in  iis  Go- 
lianis  ,  quae  in  hac  ipfa  Diflertatione  dabimus  , 
Martinii  quoque  mentionem  faflam  invenies. 

Quod 


m 


111      DISS.  XI.    BE  LtNGtflS 

Quod  fi  ipfum  Golium  audiamus  in  DifquU 
fitione  deChataia^  quam  fubjecit  Martin ii  A  t- 
lanti  Sinico,  non  mirabimur  Martinium  totx 
monumenta  Sinica  cum  Golio  communicaf- 
fe ,  quum  inde  conftet  hunc    Virum ,  fimul 
ac  fpes  ei  fada  eflct  vidcndi  Martinium  c  Sina 
reducem,  ftatimeo  advolafle,  &  Antverpiam 
ufque  eum  fecutufy  plura  ab  eo  didiciffe  de  re- 
bus Sinicis,  quae  in fchedas  fuas  retulit ;  qua- 
rum  ego  ,    ut  &   Codicum   ejus  orientalium 
manu  feriptorum  fat  magnam  partem  poffideo  , 
:    atque  ita  propius  induftriam  &eruditam  ma- 
num  Viri  fuo  merito  celeberrimi  exofculor. 
§>  XVIII.        XVIII.  Sed  cccg   tandem  ipfum  Cata- 
Tabella     J0gum  vocum  communiornm,   cumnotisea- 

pomcarummmSlmcis»  Suas  aeri  infcriptas  cxhibet  ta- 
•Sinicarum , ^clla  appofita.     Unaquaeque  numeris,  i,  z, 

&c  -  3.  atque  ita  porro diftinda  eft,  ut  accuratius 

Ie&or  poffit  in  fubjedo  Catalogo  videre ,  quid 
ille  character  Latine  fignificet ,  quomodo  ilia 
nota  Sinica  legator  &  pronuntietur  a  Sinis , 
quomodo  a  Japonenfibus,  quomodo  ab  An- 
namitis. 


TABELLA    VOCUM 

cum  pronuntiatione  ear  urn 

JAPONICA,    sinica, 

ET     AN  NAM  I  TIC  A. 


Latine, 


Cliaracteres  praecipiiarnm  vocum  qui  bus 
$inen:fes  Jap  ones ,  Ajmami  tae  ,  &  Core  ani 


-trar~r-.llJ_. 

3us   utuntur 


1  ^JtrMXni 


ji.  *^^1JL  £*L'^   4F  H  tS  ^F 

/Jw±$  ^l't  m  b?  Ne  3" 

^  AW  *£  W  ^  2fi  ^I  kS-  tt  ^ 


aZ: 


. 


INSUtARtTM  ORIENTALIUM.     11$ 


Latine. 

Japonice. 

Sinice. 

Annam. 

-  I  Coeli 

ten 

thien 

1  that 

J  zTerrae 

cino 

ti 

4  chua 

7  3  Verus 

macotono  cin 

1  bloi 

4  Domin 

.  arugi 

chu 

2  det 

5  Homo 

fito 

girt 

nguei 

6  Vir 

votoco 

nan 

Conblai 

7  Mulier 

vonna 

niu 

congai 
boe 

8  Uxor 

tfuma 

tfi 

9  Maritus 

votto 

fu 

ciaum 

Jo  Pater 

cici 

fa 

cia 

1 1  Mater 

fafa 

mu 

mc 

1 2  Fracer 

ani  vototo  hium  ti 

aim  em 

1 5  Soror 

ymoto  ane  mui 

ciem 

i4Filius 

CO 

tfu 

con  nam 

1 5  Filia 

mufume 

niu  tfu 

con  na 

1 6  Avus 

vogi 

tfu 

om 

J7Avia 

uba 

tfumu 

ba 

1 8  Puer,  pu- 

■varabe  Co 

-  thorn  nieu  con  blai 

ella 

mufume 

tie 

ipCoelum 

tea 

thien 

bloi 

20  Jgnis 

fi 

ho 

lua 

2i  Aer 

fuki 

khi 

khi 

22  Aqua 

mizzu 

xui 

nuoe 

2 1  Terra 

ci 

d 

det 

24  Sol 

fi 

ge 

mat  bloi 

2  5  Luna 

tfuki 

yue 

mtt  blam 

2tfStellae 

foxi 

fim 

fau 

27  Mons 

yama 

fcian 

nui 

H 

2S  Fla- 

II^      DISS.  XL    DE  LINGUIS 

Latfne. 

Japonice. 

Sinice. 

Annam, 

28  Flumen 

cava 

cioan 

fum 

29  Annus 

toxi 

nien 

nam 

3  0  Menfis 

tluki 

yue 

tham 

3 1  Dies 

fi 

ge 

ngai 

32N0S 

yoru 

ye 

dem 

33Servus 

iiquan 

nu 

toi 

34Urbs 

zaifcio 

fo 

thaim 

35  Gladius 

catana 

kien 

guom 

g£>Panis 

mod 

pim 

bairn 

37  Vinum 

fake 

tfieu 

ruou 

38  Bonus 

yoi 

ken 

laim 

39  Malus 

varui 

vo 

du 

40  Mors 

xifura 

fix 

chet 

41  Saccus 

fucuro 

tai 

tui 

42  Edere 

cui 

xe 

an 

43  Bibere 

nomu 

in 

uam 

44  Loqui 

cataru 

yu 

noi 

45  Nfger 

curoi 

h£ 

den 

46  Albus 

xiroi 

Pa 

tlam 

47  Croceus 

liyro 

hoam 

nam 

48  Ruber 

acat 

•A 

cie 

do 

49  Viridis 

avoi 

lo 

fciaim 

5oCaerukus  foray  ro 

thientfim  biec 

5 1  Rex 

vo 

vam 

bua 

52  Fulmen 

inabicari 

lui  xe 

fee 

5  5  Tonitru 

caminari 

lui 

fam 

54  Comfca- 

•  ficari  vata 

-  xen  tien 

ciuop 

tio 


m 


5jNu«i 


lUM  ORIENTALIUM.    I 

Japonice. 

Sinice. 

Annam 

cumo 

yun 

mai 

caxira 

then 

dau 

ude 

xeu  pam 

caim  tai 

te 

xeu 

tai 

axi 

kio 

cin 

faghi 

kio  pam 

blai  cin 

camighc 

fa 

toi 

cuci 

kheu 

miem 

fana 

F 

lomui 

mimi 

ul 

tai 

fa 

ci 

ram 

fighe 

fiu 

rau 

fitai 

nghe 

tlan 

Latine. 

55  Nubes 

56  Caput 

5  7  Brachia 
58M.anus 

59  Pedes 

60  Crura 

6 1  Capilli 
6i  Os 

63  Nafus 

64  Aures 

65  Dentes 

66  Barba 

6  j  Frons 


Non  habent  hae  li»guae  nomina  men/ium 
communiter  in  ufu ,  fed  eorum  loco  utuntur 
numeris  communibus  ut  in  reliquis  rebus: 
folum  in  primo  menfe  utuntur  hac  figura  E 
quae  Japonibus  eft  ,  xioguaci,  Sinis  5  cim  5 
Annamitis  tham  giam  ,  mm  z  luna,  3  lu- 
na,&c. 


NUMERL 

Latine. 

Japonice.          Sinice. 

Annam, 

I. 

II. 
III. 

ici             ye 
ni             ul 
fan            fan 

mot 

hai 

ba 

H 


IV. 


116     diss.  XL  j 

DE  LINGUIS 

Latine. 

Japonice. 

Sinice. 

Annam. 

IV. 

xi 

fa 

bou 

1 

V. 

g° 

u 

nam 

VI. 

rocu 

lo 

fau 

VII. 

xici 

tfic 

bai 

VIII. 

faci 

pa 

tarn 

1} 

IX. 

cu 

kieu 

cin 

X. 

giu 

xe 

muei 

xr. 

giu  ici 

xe  ye 

muei  mot 

XII. 

giuni 

xeul 

muei  hai 

XIII. 

giu  fen 

xefan 

muei  ba 

■  ill 

XX. 

ni  giu 

ul  xe 

hai  muei 

If 

XXI. 

ni  giu  ici 

ul  xe  ye 

hai  muei 
mot 

XXX. 

fan  giu 

fan  xe 

ba  muei 

XL. 

xigiu 

fu  xe 

bou  muei 

L. 

go  giu 

u  xe 

nam  muei 

LX. 

rocagiu 

lo  xe 

fau  muei 

LXX. 

xici  giu 

tile  xe 

bai  muei 

LXXX. 

faci  giu 

paxe 

cam  muei 

LC. 

cu  giu 

kieu  xc 

cin  muei 

i 

C. 

fiacu 

yepoe 

mot  tlam 

CC. 

ni  fiacu 

ul  poe 

hai  tlam 

M. 

xen 

ye  tfien 

mot  nghin 

XM. 

man 

ye  van 

motmuan. 

«XlXCha-  2HX»  Licet autem  Japonenfes  chara&eribus 
racteresla-  Sinkis  in  fcribendo  utantur,  folent  tamen  eos 
poniciaSi- raptim  &  ecleriter  pingcre  ,  unde  figura  na- 

fcitur 


INSULARUM  ORIENTALIUM.    llj 

fcitur^Sinicisaliquomodo  diverfa,  fi  diverfa  nenGbuS 
nominandaeft,  quae  eofdem  dudus  reprae-  aliquo  mo. 
lentat ,  fed  pro  quadratis  rotundos,  utcitius  dodl'ffe- 
pingantur.     Atque  ita  de  Sinieis  &  Taponicis runt- 
nous  dici  poteft, 

—  fades  non  omnibus  una  efly 
Nee  diverfa  tamen ,  qualem  decet  efe  Co- 
rorum. 

Ipfi  quoque  Sinenfes,  quum  charafleres  eo- 
rum  quadrati  multum  operae  &  temporis  re 
quirant  ut .  fcribantur ,  authocaut  fimili  mo- 
rf '.^uo  Japonenfes,  eos  pingunt.  Quodut 
clariflimeob  oculosponam,   charaderes  Si- 
mcos  qumque  vocum  in  tabella  exhibebo, 
quarum  fingulae  foe  modis  diverfis  fcrj.     » 
lunr.     Charader  autem  Japonicus  eft  ordine 
iextus  vel  ulrimus.     Primus  %  fecUnduS  viden- 
turantiquiflimieffc  &  fundamentum  reliquo- 
rurn  in  fe  cominere,  acpidurae  rudesrerum 
tuine ,  utin  charadere Solis  &  Lunae  apparet  • 
quahbus  piduris  olim  loco  literarum  u(i  fuere 
iinenfes  (uti  adhuc  hodie  faciunt  Mexican» 
iedquas  poftea,  utlabori  parcerent,  inlineas 
quafdam  fimili  modo  difpofitas  mutarunt ,  qui- 
bus  nunc  utuntur.  Haec  autem,quae  inter  fche- 
das  Oo  ,anas  a  Martinio  acceptas  ioveni,defumta 
iuntcxlibro  Sinico  Tien-cu-van,  in  cujus  initio 
H  3  haec 


r  / 


1 18       DISS.    XL    DE  LINGUIS 

haec  fuamanu  adfcripferat  GoliusXiber  Sinicus^ 
infer  iptusTcien  cu  van  3  hoc  eft ,  Chiliogrammos 
Syntaxis:  quern  vir  liter atus  in  career e  detemus 
compofuit)  re  quavis  v  i  notarum generibus  expref- 
fa ,  pro  variorum  temporum  Cr*  populorwn  ufu. 
Quorum  primum  Cr  fecundumcum  hieroglyphicis 
J&egyptiorum  commune  quid  habere  videntur, 
ultimum  contraBas  continet  notas  quas  currentes 
vocant^  eftque  Hie  character  quo  Japones  fa- 
miliariter  utuntur.  Mille  autem  charaileribus 
ille  author  naturae  quoddam  compendium  de~ 
(crip fit  ,  ita  eleganter ,  ut  promeruerit  a  Regc 
liber  tat  em.  Ipfe  Liber  in  Sina  imprejfus  fuit  no- 
■lis  candicantwus  j  papyro  autem  nigrante$  con- 
tra at  que  libri  alii  excudi  folent.  Ex  ea- 
stern hac  tabella  obiter  veram  formam  nota- 
re  potes  duorum  chara&erum  Sinicorum  So-» 
lis  &  Lunae  ,  quos  Vir  Eruditiflimus  ,  A- 
thanafius  Kircherus ,  qui  rebus  Sinicis  pluri- 
mum  lucis  affudit,  in  Sina  illujirata  p*z^* 
exhibet ,  fed  ita  ut  nulla  fit  inter  chara£terem 
Solis  &  Lunae  differentia.  Hie  autem  vide- 
mus  chara&erem  Lunae  elfe  magis  oblongum 
figura  Solis,  quia  natus  eft  ex  figura  Lunae 
falcatae. 
j.xX.  XX.  Hoc  unum  addam ,  antequam  Infulae 

Quid  fit     Japon  valedicam ,  non  tarn  de  nomine  ipfo  Ja- 

Chryfc ,     pon  qUOCj  eft  Jeflcxum  ex  Gepuen  (Ge  enim  eft 
xiomen  In*  £  .  7  1  .         r  r  ^ 

fulae  Ja^     $>°*  5  f*&  5  onS°  3  "c  ut  notet  rcglonem  Or  ten- 
pon,  taleW) 


IFmaanTVs  jexr&D&s  ~:^\F4c7-J3 


c 


INSULARUM  ORIENTALIUM.  H9 
Ulem^  unde  Sol  oritur,  refpedu  fcUicct  Si- 
nenfium)  quam  de  altero  Chrjfe,  quod  effc 
nomen  Tataricum  male  credidit  P.  Martinius 
&  alii.  Ilk  quidem  in  Atlante  Sinico,  pag. 
212.  ubi  de  hac  infula  agit  5  fcribit  fe  non 
poffe  affequi  cur  Japon  appelletur  Chryfe ,  & 
forte  efle  Tataricum :  de  quo  fi  apudTataros, 
ad  quos  fe  profedurum  fperabat,  certUliqui4 
refcifceret  id  poftea  libro  fuo  infereret.  Ita 
quoque  J.  Nieuhof  in  hiftoria  primae  Lega- 
tionis  Sinicae,  pag.  317.  At  neceffe  non  eft 
etymon  Chryfes  in  Tataria  quaerere.  Non  a 
Sinis  aut  Tataris ,  fed  a  Scriptoribus  quibuf- 
dam  Europaeis  recentioribus ,  ita  dida  fuit ,  qui 
putarunt  hanc  efle  Chryfen ,  %j>v<rii  veterum, 
de  qua  nos  Tom.  i.Diflett.  iv. 

XXL  Sitae  funt  infulae  quaedam  ab  Alva-  §.  XXI.  De 
ro  de  Mendoza  primum  detedae  800  cir-  Lingua  In- 
citer leucis  a  Peru,  &  de  Salomonis nomine  J^T  : 
appellatae  funt  propter  conceptam  deiis  ma-  aomoms- 
gnarum  opum  &  divitiarum  opinionem ,  uti 
icribit  Herrera  in  defcriptione  Indiae  occiden- 
talis  fol.  36.    Collocantur  inter  gradum  lati- 
tud.  auftralis  7  &  13 ,  vel  4  &  13  uti  exhi- 
bet  mappa  Geographica  Herrerae  adjeda ,  & 
funt  numero  plurimae  at  praecipuae  odode- 
cim  ,  inter  quas  nonnullae  quarum  ambitus  eft 
trccentarum  leucarum.     Incolae  utuntur  lin- 
gua, quae  non  multum  diverfa  eft  aMalai'ca, 
H  4  quan- 


' 


120      DISS.  XL    DE  LINGUIS 

quantum  jqdicare  licet  ex  catalogo  vocum ,  qui 
fubjundus  eft  itinerario  Jacobile  Mairefol  So. 
Lima,  quinque,  eft  ipfiflima  vox  Malaica  ^) 
Lima,  quae  idem  fignificat.  Backcla,  pu- 
gnare,  eft  j£==>j*  foekplMMcum.  Ica, 
pifcis  t>^=v'  lean.  Augin  (leg.  Angin) 
ventus  (>c)  Angin  Malai'ce.  Oubi,  radices 
obos,  <^>j)  Oubi  Malaeis,  Lufitanis  Patattes 
(  de  quibus  vide  JSfienhovii  Itinerar.  Indie,  p. 
2&j.  &  Dapper i  defer  ipt.  Infutarum  Africa- 
narum.p.i  3  .&  cjufdem  Hiftoriam  Legat.Sinieae 
fecundae,/?.  67. )  Matau ,  hamus ,  Mai.  0L0 
Mata.  In  Omo  ,  Gallina ,  eft  veftigium  vo- 
cis j^l  Ayam^mOngcfouh)  decern,  vocis 
*-jj5  Potilo  ;  in  Hakoubea ,  clavus  ,  vocis 
J*7^V-*  ^0«;  in  Z^a,  Princeps,  jdjy 
Ratou.  Sed  ipfum  ilium  catatogum  fubjicia- 
tnus  ,  quamvis  aliqua  fqfpicer  male  intellects 
&  explicate,  alia  njale  efle  fcriptavel  typise- 
dita.  Dcbemus  tamen  his  efle  contenti ,  do- 
nee ab  aliis  hae  Infujae  adeantur ,  qui  nova 
acceffionc  hanc  vocabulorum  feriem  augebunt. 
Dicitur  quidem  AbelTafman,  qui  anno  1642, 
juflu  Societatis  noftrae  Indicae  ad  terram  Au- 
ftralem  incognitam  profe&us  eft,  habujfle Te- 
cum in  itinere  vocabularium  aliquod  Linguae 
Jnfularum  Solomonis,  fed  aut  unde  id  hau* 
ferit  incertum  eft ,  vcl,  quod  verius  crediderim, 
noji  flat  diverfum  ab  hoc  ipfo  vocum  Catalo- 
gs 


INSULARUM  ORIENTALIUM.    121 

go ,  quern  damus  ex  Itinerario  Jacobi  le  Mai- 
re  dcfumtum.  Idem  obfervafle  fertur  ex  illius 
vocabularii  lediionc  multa  nomina  incolarum 
tcrrae  Auftrali$  convenire  cum  iis  infularum 
Salomonis.  Et  probabile  eft  in  earn  quoquc 
partem  telluris ,  uti  in  Infulas  Salomonis ,  vo- 
ces Malaicas  penetrafle  :  nee  aliunde  videtur 
etfe  quod  Principes  fuos  vocaverint  uti  in  Iti- 
ncrario Tafmanni  habetur,  Orangkay  A/>j' 
lJ^=^  Et  in  Infula  Amboina  Senatores 
appellantur  Orangkay ,  uti  teftatur  Nieuho- 
vius  in  Itimr.  Indico  pag.  $  6.  Quod  fi  plu- 
ra  vocabula  illius  linguae  fciremus ,  certius 
quid  poflemus  judicare.  MalaVce  Kaja  notat 
hominem  divitcm ,  nohiUm ,  Spe&atum  &  ho- 
noratum  inteffuos. 

CATALOGUS 

Vocabulorum  aliquot  y  quibus  utuntur 
indigenae  Infularum 

SALOMONIS. 


UNum, 
Duo. 
Tria. 
Quatuor. 
Quinque. 
Sex, 


Tacij,  vel  TacL 
Loua,  vel  loa, 

ToloH. 

Fa:  If  fa. 
Lima. 

Houvv, 
H  j  Decern 


I2Z       DISS.  XL 

Decern. 

Accede  ad  navem. 

Difcede. 

Pugnare, 

Mulier. 

Porcus. 

Gallina. 

Ventus. 

Pifcis. 

Arundo  pifcatoria. 

Nuces  Cocos. 

Banannas. 

Radices  Obos. 

Cedo  mihi  Obosmeas. 

Aegrotus. 

Cocos  recentes. 

Corallia. 

Clavus. 

Ferrum. 

Hamus. 

Princeps. 

In  terram  exfcende. 

Optimum  ferrum. 

la. 

Abi. 

Acoua ,  radicis  nomen 
eft  arundini  fimilis, 
&corticem  haben- 
lis  variegatum. 


BE  LINGUIS 

Ougefottla. 

JSfutifoy% 

Fanou. 

Backela* 

Herri. 

Wacka. 

Omo. 

~Auginm 

Ica. 

Eca. 

Alieww. 

Wafoudgj. 

Oufij,  Oubi. 

Toma  may  oufim 

Mataij. 

D'mauta. 

Lickafoa^  oh  acacboa. 

Uakoubea. 

Hequij. 

Matau. 

Latoti* 

uijouta^  ouajouda. 

Moaij. 

Da  of  ijto. 

Acoua* 


XXIII. 


INSULARUM  ORIENTALIUM.    I23 

XXIIL  Collocatur  Infula  quaedam ,  ita  di-  $.  XXIII. 
ftaa  multitudinearborumTengae,  velCocos,  De  Lingua 
in  latitudine  auftrali  grad.  16.10.  juxta  fitum,qui  In^ulae 
ei  attribuitur  in  mappa  Geographies  praefixa  ocos" 
itineri  Jacobi  le  Make,  Amftelodamenfis ,  qui 
cam  detexit  anno  1616.  Annotavit  ille  vo- 
cabula  quaedam  ab  illius  incolis  audita  quorum 
nonnulla  rede  explieuit,  at  de  aliis  ipfe  du- 
bitavit.  Loquebantur  mult  a  ^  fcribit  in  Itine- 
rario  ,  foL  62.  fed  mentem  capere  non  pottti- 
mm.  Hoc  intelligere  nobis  ,  videbamur  veil* 
eos  ut  propius  ad  littus  navem  adduceremus.  Et 
pauloante,  manus  Jigno  longius  recedere  jujfit* 
vocembanc  Fanou^  Fanou*  diquoiies  ingemi- 
nans.  Incojae  hujus  infulae  videntur  lingua 
quoque  Malai'ca  uti;  vel  certe  non  multum 
ab  ea  diverfa,  uti  &  incolae  vicinarum  Infu- 
larum  ,  quas  Hornanas  appellavit  idem ,  qui 
regem  Ariki  vocabant  &  tentorium  aeri  a  4 
lateribus  expofitum  Belay  ,  quod  eft  Malai- 
cum  cJ\—>  Baley,  atrium,  locus  aeri  expo- 
fitus  ,  "in  quo  confidetur ,  vel  &•£$*  Palaian 
area  velo,  aut  afleribus,  quos  columnae  fufti- 
nent,  fuperne  tefta.  Sunt  inter  voces  illas, 
quas  mox  exhibebimus ,  nonnullae  quae  cei  to 
pro  Malai'cis  habendae  funt ,  at  aliae  minus 
bene  videntur  ab  iis  intelleftae  ,  vel  per  er- 
rorem  librariorum  corruptae.  Inter  illas  funt 
Matte)  oculi.     Malaice  pU  Mat  a.    Ta- 

lin- 


124       DISS.  XL   DE  LINGUIS 

linga,  aures,   Malaice  £0i  Talinga.   Chou> 
uber.    Malaice  ^j*  Soufi.    Fattou,  lapis. 
Mai.  ob  Batou.  Oufi,  radices  Obes.  J>  ,J 
Otibi.   F*fi9  cultcr.  j^i  Ftfou.  fVackl,  a- 
qua  Cocorum.  <_i>>  Tawack.  Pourou,  cor- 
tices Cocorum  g^j|^  Tampourong.  Kaji, 
cinnamomum.    U^~^>  _^S=s  Kajoemanist 
id  eft,  lignum  faporis  grati.  Significat  jJss 
Kajoe  non  folum  %»«»»,  fed  &  volumes  So- 
let  autem  cinnamomum  in  voluminis  formara 
fingi.  Confer  Lacbaai,  lignum,  &  jA^=> 
Kajoe,  quod  idem  fignificat.   Mama  (vide- 
turlegendumi^»^)  Juvenis,  *y>  Mouda. 
Tio,   ita.  c_£)  Ija.  Fating* ,  digitus,  (antea* 
jF4//»^<«  lima  explicuerat  per  pedes  &  manus- 
at /««*  eft  5  Malaeis)  Mai.  oJU»  Tonga»', 
manus.   Latoe,  praefedus  ji)^  Ratoe.  Prae- 
terea  Numeri  produnt  origines  Malaicas ,  uti 
patebit  fi  quis  eos  conferat  cum  Malaicis  & 
alns  fupra  exhibitis ,  &  voces  Fatta ,  cor ,  Ma- 
laeis oL-a  Hati.  Coloji.  os,  UJj*  Mou- 
to Malaice,  Wa)i,  aqua ,  Javanis Baja ,  Sin- 
galaeis  IVejay  o»<*,piuvia  Q-^j  Ouzjan.  En 
Tibi  lpfum  indicem  vocum ,  quas  ab  indigenis 
hujus  infulae  acceptas  itinerario  Jacobile  Mai- 
re  fub;un<3as  video. 


Voces 


IKSULARUM  ORIENTALIUM.    I2< 

Voces  indigenarum  Infulae  Cocos, 


SOL 
Luna. 

Stella. 

Oculi. 

Aures. 

Lingua. 

Labia. 

Genac0 

Guttur. 

Uber. 

Cor. 

Os. 

Nafus. 

Barba. 

Dentes» 

Capilli. 

Offa. 

Pedes,  &manus. 

Ungues. 

Venter. 

Dorfum. 

Humeri. 

Nares. 

Juvenis,  puer* 

Filia. 

Foemina. 


La. 

Marina. 

Fittou. 

Matta. 

Talinga. 

Akllo. 

Lamotou. 

Calafou. 

Oua. 

Chou. 

Fatta. 

Coloij. 

Efeu. 

Talaffa. 

Nyfo  ofljfo. 

Ouroucq ;  ohyou. 

JVaaij. 

Fatinga.  lima* 

Mai],  ninia. 

Tinay. 

Toua. 

Mouri. 
Tama, 
Tonbott. 
Farri. 

Pormire* 


1 


11$        DISS.  XL 

DE    LINGUIS 

Dormire. 

JMooij. 

Sal  tare  ad  numeros. 

Pipi. 

Domus,  tuguriolum. 

Fare. 

Lapis. 

Fmou. 

Arbor. 

Talie*  oftalieL 

Lignum. 

Lachaai. 

Ferrum. 

Hackpuwea» 

Corallia. 

Cafoa. 

Navis. 

Wacha. 

Sus. 

Panacea* 

Gallus. 

Moa. 

Aqua. 

JVaij. 

Gallina. 

Ottfa. 

Pluvia. 

Oua. 

Securis.  Malleus. 

Tocki  gelfij. 

Terra. 

Kille. 

Aes. 

Tatto. 

Sedes* 

Nojfoa. 

Patella. 

Chienga. 

Ebur. 

Tatta. 

Aufter. 

Majfele. 

Cultro  laedere. 

Tmmo. 

Veftis. 

CafoUm 

Storea. 

D'fati. 

Oleum  Cocos. 

jyiolo. 

Mons> 

jMaoucha. 

Abnavigare. 

Foulau. 

Comede. 

Tacki^nacki. 

Attolle. 

Fotidij. 

INSULARUM  ORIENTALIUM. 


Banannas. 
Qbes  radices. 
Oleum. 
Cafeus. 
Forfex. 

Annulus  digitalis. 
Tympanum. 
Bombarda. 

Culter. 

Speculum  urens. 

Folia  Cocorum. 

AquaCocorum. 

Saccharum. 

Cortices  Cocorum. 

Fru&us  quidam. 

Cochlea  margaritifera. 

Tintinabulum. 

Cinnamomum. 

Funiculus. 

Ignis. 

Unum. 

Duo. 

Tria. 

Quatuor. 

Quinque. 

Sex. 

Septem. 

©do. 


Fottti, 

Otifi. 

Lolo. 

Foulaca, 

Epouri. 


m 


va. 


Lcaij  tifmoghel  ncluij* 
tVaijfogi. 


Lejft  iloa. 
-Aes  Cifaro. 
Wacki. 
Lola» 


Falafola. 

Tiffa,  ofTffi, 

Taula. 

Kaij. 

Waffauwl 

Oumopt* 

Taci. 

Lma. 

Tolou. 

Fa. 

Lima. 

Houno. 

Fitou. 


No 


128       DISS.  XL   BE  LlNGUIS 

Novem. 

Twou. 

Decern. 

Ongefoula. 

Ultra  denarium  nu- 

(*  Mirorjiam  Malad 

merum  non  afcende- 

numerant  ita  ultra 

bant,  nos  ad  centum 

decern.) 

numerare  cos  docui- 

mus,  hac  forma : 

Undecim. 

Ongefoula  tact. 

Duodecim. 

Ongefoula  loua. 

Hoc,  authic. 

Equi. 

Juvenis. 

Manta. 

Videam. 

Jldatta  may. 

Nihil  eft. 

Neaj%  velEay. 

Non. 

Eai. 

Ita. 

TiOy  velYiouu/. 

Columba. 

Loupe. 

Nihil  fupcreft. 

Eeuw. 

Cantus. 

Adoua. 

Hac  voce   adventum 

Lolle. 

gratulabantur. 

Cutis  incifae  variega- 

Tetau. 

tio. 

Gefticulationes  tripu- 

Mon. 

diantium. 

Animal  cornigerum. 

Nifo. 

Obos  minores. 

Talo. 

Veftes  chartaceae  pi- 

Keafiva. 

dae. 

Bos  cornutus. 

Wagga  ^  wagga  lou. 

Radicis 

INSULARUMORIENTALIUM.    129 

Radios,  cuam  man-     Acava.Atov^Cava. 

aere  folena,  &  e 

cujus  fucco  potum 

confidant,  nomen:     * 
Nomina  obfidum. 
Funis,  quo  yeftcscon- 

ftringere  ac  fuccin- 

gercfolent. 
Armillae. 
Digitus, 


FrucSus  cujufdam  fiic- 

eulenti  nomen. 
Panis  nofter. 
Hepar. 

Hepar  porcinum. 
Rex. 

Praefeflus. 


Tamaj,  Fofa, 
'Caff*. 

Tattwa  poti. 
Fat  in  a  a. 
LoIoh. 

Mafi. 
Addc^ 
-Adde  pmcca. 

LxtoH)VdLatau. 


neae. 


J.X    V'.^a  Gmaea,  qium  communis  §.xxiv 
opimo  fa, :  infclam  die,  appellor  ab  fa*.  & Sfe 
is  mfulae  Jamnae  2frt*f ,  &  Wua  g&  ufi.  NovaeGui- 
tata  Malaicae  quoque  veftigia  cerriffima  prae-  "' 
tot,  „u  videreeft  ex  tabella  vocum  appofita 
quaetamen,  quod  dolendum  eft,  nonvide-' 

aha  qns  Wuae  fpecimma  extare  non  novi, 
his  contenu  fimus  oportet.  Leges  in  il- 
*»  ^«Yd^i  c™^.     Quod  Malaei 


Croncongan   vacant. 

I 


Hacc 
Inda- 


I50  DISS.  XL  DE  LINGUIS 
indubiccadcm  vox  eft.  Sic  Pedes,  Kekqini 
felaice  pes,  £\£=>  Kakj.  Aures  ,Talmga* 
Malaice  A*&  talinga.  Ubera,  Sou  fou.  Ma- 
laice  o»>"  Soufott.  Ignis*  Mi  Malai'cc 
cjl  jifk  Sanguis,  Daar ,  Malaeis  a^tt 
IW*.  ^rwwto,  2)44».,  Malaeis /W14  arun- 
dinum  ,  &c.  cbjW  Dawon.  Corallia  ^  Pou- 
tai,  quod  eft*>>*  Poata,  album,  uti  in  ta- 
bella  vocum  infulae  Moae,  SaJferaPoutc,  Co- 
rallia alba.  Pluvia  *  Ous  ,  0^  J  Ousjan. 
Exfpefiare,  jittingam.  *£p&  TmgO.  Quin~ 
que,  lima.  ^  Lima  ,  &  plura  in  numeris, 
quae  quilibetconferre  poteft  cum  tabella  vo- 
cum linguae  Malaicaefupra,  fag.  58.  in  qui- 
busnomina  decern  primorum  numerorum  fuis 
locis  leguntur.  Tola ,  tria ,  eft  ex  lingua  Javana. 

Vocabula  quibus  uti  folent  incolae 
Novae  Guineae. 


jp^NucesCfcw* 

Latieuw. 

Lamas. 

Gallina. 

Coocq. 

Porcus, 

Temhr. 

Bannanas. 

Tachouner. 

Ova  Gallinacea. 

Tajima  Coo* 

Aqua.                    v 

Dan  vel  Daan. 

Piicis. 

Jiifpsu. 

Carabi. 

Cone  cw. 

Folia. 


JNSULARUM  ORIENTALIUM.    131 


V*" 


Folia  Siri 
Pinanche  navigii  ge 

nus. 
Cak. 
Oleum. 
Coralla. 
Ferrum. 
Culter. 


Caput, 

Nafus. 

Aures. 

Dentes. 

Sinciput, 

Crinis. 

Mantis. 

Pedes. 

Ubera. 

Brachia 

Lingua. 

Labia. 

Humeri, 

Venter. 

Dorfum. 

Digitus. 

Nates; 

Dormirc. 

Barba. 

Ederet 


NornbougPo. 
Boh. 

Camban. 

Poor». 

Poutai. 

Herces. 

Coot. 

Bono* 

Ea. 

Nijfon. 

Talwgan, 

Tfang. 

Pojfon  u4rongh. 

Ntbouge. 

Limanghm 

Kekeijn. 

SOU  [OK. 

Pong  liman. 

Hermangb. 

Tabbing  vouling. 

Haliyug% 

Balang. 

Baheing. 

Catelingliman. 
Poutong. 
Hcim. 
Incam  bcjfcr. 
NamNam. 
J  z  Bibese. 


DISS.    XL    DE  LJNGUIS 


Bibere. 

Genae. 

Guttur. 

Arundo» 

Sedes. 

Lapides. 

Ignis. 

Terra,  ad  terram, 

Hamus. 

Cochlea  margaritifcra. 

Sol. 

Luna. 

Stellae. 

Clava  lignea. 

Annuli  in  nares  im- 

miflL 
Ebur,  elephantidens. 
Reftes. 
Mare. 

Gladiilignei. 
Terra  Rufa, 
Arena. 
Pluvia. 
Funda. 
Hafta  lignea. 
Miffile  telum. 
Plumae  five  alae  telo» 

rum. 


jinda. 

Taring. 

Con  Con  Hang. 

Daan. 

Sou. 

Coorel 

Eef. 

Behoul. 

IoauL 

Corron  TamboYin* 

Naas. 

Calangh. 

Maemetia. 

Hcrms. 

Foun. 

Iaoull. 

TembYon  bis. 

Cdcoloun* 

Taas. 

Seel. 

TaaY. 

Coon. 

Ous. 

Gimmio  HalU* 

Mareeu 

Houvan. 

Tounfiet. 


Sam- 


INSULA KVU  ORIENTALIUM.    133 


Sanguis  humanus. 

Sanguis  porcinus. 

Capitia. 

Canoa. 
Remigarc. 
Montes. 
Non  eft. 

1  Unum. 

2  Duo. 

3  Tria.  \ 

4  Quatuor. 

5  Quinquc, 

6  Sex. 

7  Septem. 

8  OcSo 

9  Novem. 

10  Decern. 
Frudus  certi  nomcn. 
Expe<5tare. 
Nomen  captivi  cujuk 

dam. 
Non  novi. 


Daar  aug. 
Daar  de  rembos. 

Nandikea. 

Gemoe  Hainoes. 

Fajfer. 

Capte  andcfwgim  mail 

1  7%. 

2  Roa. 

3  Tola. 

5  Lima  vel  /okw. 

6  Wamma. 

7  Fita. 

8  Wi/* 

10' Sangafoula. 
Loongb. 
■Attingam. 
Tarbar  licuw. 

Kim  kjtbbelinglougtee. 


XXV.    Sita  eft  haec  infula  in  latitudine  *  v 
Grad.  1}  &  ita  diaa  fui£  a  JacobQ  I  Ma^gXV.De 

de  nommeMofiscujufdam  efociis  ejus,quem  ->^ 
mlulam    telo  vulneraverant.     Idem  tabellam  ^rulaeMo- 


3 


r** 


13+        DISS-  XI.    DE    LINGUIS 


Voces  incohrnm  Infulae  Mofis  diffae. 


TTa. 

X  Lignum  rude, 

Panis. 

Humeri. 

Ubera. 

Genua. 

Oculi. 

Videam. 

Guttur. 

Lingua, 

Barba. 

Nafus. 

Bananas. 

Statim  adcrit. 

Porcus. 

Cocos. 

Nos. 

Expe&a ,  vel  ftatim. 


Unum. 

Duo. 

Tria. 

Quatuor. 

Quinque. 

Sex. 

Septem. 


Liu. 

Sagu. 

Pouhonnori. 

Carracerreram. 

Sou  fou. 

Pou  hanking. 

MaXtanga. 

Malta  may. 

Comieconnon* 

Caramme. 

Pane  wourotu 

Wanjrugo. 

Hiwoundi ,  Tabotm. 

Kirrekjr. 

Cambowr. 

Lamas. 

Tata. 

AUp. 


8  Ofto. 


Kaon. 

Roa. 

Tolou. 

Watt. 

Rima. 

Eno. 

Wijtfou. 


8  Ejalou. 


9  No- 


INSULARUM  ORXENTALIUM. 
5>  Novem.  $  Siwa. 

10  Sangapoulo* 


[3f 


io  Decern. 

Gallina. 

Clava. 

Ferrum. 


JMitoa. 

JMicoura. 

JMafirim* 


Vides  Le&or  multa  vocabula  cum  aliis  an- 
te recenfitis  &  Malaicis  con  venire  ,  nee  ego 
ilia  hie  repetam.  Solum  aliquid  addam  de 
Sagu9  quae  vox  inhac  ferie  fecundum  locum 
obtinet.  Sagu  hie  explicatur  per  Lignum  ru- 
de :  &  Pouhonnori  per  pants.  Sed  revera  Sa- 
gu eft  panis  eorum ,  (  uri  &  in  tabelia  vocum 
incolarum  infulae  Moae  vertitur/Wr,  Sagu) 
five  medulla  arboris  cujufdamquae  comminu- 
ta  ipfis  pro  pane  eft ,  nee  ipfis  tantum ,  fed 
plerifque  infulis  vicinis  , '  ipfique  Japoniae. 
Quum  autem  noftri  viderent  lignum  illud  r«- 
de9  e  quo  panem  conficerc  folebant  ,  roga- 
bant  quo  nomine  id  appellarent,  &  refpon- 
fum  tulere  Sagu  ,  quae  vox  non  omne,  fed 
hoc,  lignum  notat.  Veftigium  hujusrei  eft 
in  voce  Pouhonnori ,  nam  &&js  Pouhon  Ma- 
laice  eft  arbor ,  &  medulla  arboris  iis  panis 
eft.  Sunt  qui  velint  arborem  hanc,  undc 
-%«paratur,  efleeam  <\mzToddapanna  Ma- 
labaribus,  Japonibus  Sotctfiu9  id  eft,  afer- 
ro  vinfeens,  dicitur,  quia  e  terra  evulfa  & 
ficcata  revivifcit,  fi  arena  fervida  fcoriis  fcrri 
1  4  ad- 


1^6      DISS.  XL    DE   LINGUIS 

admixta  radici  fubfternatur.  Qui  earn  videre 
■dcfmerat,  non  eft  quod  in  orientem  iter  fa- 
cial:  inde  dclata  eft  in  hortos  domus  Hons- 
lardicenfis  prope  Hagam  Comitis.  Alii  ta- 
men  putant  Sagu  ,  quo  nomine  foina  per 
Indiam  ubique  notaeft ,  non  ex  frudibus  fed  e 
caudice  &  Iigno  contritonaimae  cujufdam  fieri , 
quum  Sagu  Toedapannae  fiat  e  frudibus  e- 
jus ,  uti  videre  eft  in  vaftiflTmo  atque  artificio- 
Mimo  opere  ,  cui  titulus  Horti  Malabarici, 
Parte  III.  pag.  14.  &  itinere  JndJcoJohannil 
Nieuhdf  pag.34.  Hoc  Sagu,  five  farinam 
hanc  aquae  mixtam,  coquunt,  &exeademar- 
borcpotumlndipetunt,  abfeiffo  ramo  &  ap- 
penfo  vafculo  in  quod  liquor  deftillat,  vulgo 
oagwivesr  dictus.  ° 

Vocahula  indigenarum  Infulae  Moo, 
Jltae  in  latitud.  auftr.  i.grad. 

1  Ocos. 

■  Bannanas. 
Porcus. 
Aqua, 
Zinziber.' 
Culter. 
Pifcis. 
Cam's. 
Cdrallia. 


Lieu. 

Tandani. 

Paro. 

Nanou. 

Raay. 

Ani. 

Koyma. 

Aroue. 

Sajfera. 

.   , 

Pcclcn. 

INSULARUM  OR 

Peften  ofleus. 

Clavus. 

Panis. 

Liba. 

Veftesfaeminamm. 

Armillae. 

Arcus, 

Tela. 

Dormire. 

Pifces  jaculis  petere. 

Dens  porcinus. 

Quadrupes. 

Sol. 

Quinque. 

Avis  Candida. 

Radix  flava ,    Carru- 

mae  fimilis. 
Corallia  alba. 
Non,non,  nihil  nihil, 
Abi  hinc. 
Nomen  Infulae  eft. 


IENTAL1UM.    137; 

Marmauw. 

Bee. 

Sagu. 

Soome. 

Maye. 

Sabre* 

Tartina* 

Bare. 

Mawie. 

Tincany. 

Sona. 

Vari-wou* 

uirduio. 

Weer-faut. 

Maviikacketoua. 

Aon. 

Saffera  poute. 
Taop,  Taop9 
Hoyda. 
Artu 


XXVI,  Haec omnia fatis  evincunt  (quod 5.  XX VI. 
in  initio  hujus  ditfertationis  monuimus )  Ion-  De  Ufci 
ge  lateque  diffundi  ufum  linguae  Malaicae ,  f uae  Ma:r 
quae  non  tantum  in  Cherfonefo  Malaeorum  &  EeS 
mfuhs  Sumatra,  Java ,  Borneo,  Moluccis  fed  &  vaftiffima 
aliis  magis  ad  orientem  fitis  ufurpatur.  Quibuf  tewarum 
cum  jfi  conferamusillud  quod  linguae  Infulae  fpatia% 
I  J  Ma. 


I38       DISS.  XL   DE  L1NGUIS 

Madagafcar  plurima  vocabula  Malaica  fint  per- 
mixta,  magis  adhucftupebimus  linguamunam, 
qualis  Malaica  eft  ,  veftigia  fua  reliquiffe  in 
tarn  diflitis  terrarum  fpatiis  qualia  funt  infula 
Madagafcar  ad  litus  Africae  &  infula  Cocos  in 
mari  inter  Afiam  &  Americam  interjedo. 
Lubet  hie  laterculum  addere  vocum  Madaga- 
fcaricarum,  utdidta  noftra  confirmemus. 


VOCABULA    Q^UAEDAM 

MADAGASCAR  I CA     COLLATA 

CUMMALAICIS. 


Madagafcarice. 
Alaoet.  mare, 
Vourong.  avis. 
Voulou.  arundo. 
Tandoc.  cornu. 
Voa.  fru<9us. 
Nytangan.  manus, 
OtivL  radices. 
Vare.  oryza. 
Menac.  oleum. 
Kiflbu.  culter. 
Vintang.  ftella. 
Poulo.  decern. 
Jinny,  fex. 
Vatou.  lapis. 


Malaicc. 
^J^  Laoet. 
<f</»>?  Bourong. 
&3>>  Boulo. 
e3cw  Tandoc. 
*jl  Boa. 
0^-^  Tangan. 
cjtj}  Oubi. 
0*i/?  Bar  as. 
J^  Minjac. 

/*^  Bintang. 
*)j$  Poulo. 
pji  Anam. 
oL>  Baton, 


lane. 


INSULARUM  ORIENTALIUM.   I39 

Tone,  terra.  *uL>  Tana. 


Foetji.  albus. 
Meytin.  niger. 
Mcrahits.  ruber. 
Tounou.  aflare,urere. 
Toulang,  globulus, 

Sorocki  cochleare. 
Raa.  fanguis. 
Vobits.  mons. 


&j*  PoetL 
pXsA  Hcitam» 
*S**  Merah. 
&jS  Tounou. 
jdj£  Touting,  offi- 

culum. 
cJ^vyw  Sondoch 
fyta  Dora. 
<^^=V*  Botkiu 

Hinc  eft ,  quod  regio  quaedam  infulae  Ma- 
dagafcar  appelletur  Vohits  angombcs^  id 
eft  ,  mons  bourn  (Angombe  bos  iis  eft, 
quern  Malaei  dicunt  c^J  Lcmboe)  vo- 
hits maflin)  mons  fortunatus. 

m  Notar  omnia  ,  quae  ab  V  incfpiunt 
uti  Vourongy  voulouy  &c.  a  Madaga- 
fcaribus  per  B?  Bourong,  boulou ,  pro 
nuntiari ,  quum  vox  praecedens  in  con- 
fonam  definit.  Ita  magis  elucefcet  con- 
venient earundem  vocum  cum  Malai'cis. 


XII. 


w 

Ml 


XII. 

DISSERTATIO 

DE    LINGUIS 

AMERICANIS. 


X  II. 

DISSERTATIO 
DE     UNGUIS 

A  M  E   K  I   C  A  N  I  S. 

Uemadmodum  flumina  ,  ubi       *  j 
primum  e  fontibus  fuis  erum-  Linguae 
punt,  impetu  tnajori feruntur,  pleraeque 
&  tatn  perfpicua  originis  fuae  Af  opa& 
indicia  produnt ,    ut  in  du-  AfrkaeHe- 
bium  vocari  nequeat*  eademque  longius  ter-  braeam  o- 
rarum  fpatium   emenfa  ,    &  magis  ab  ortu  ri'gin<Jm 
fuo^remota,  impetum  cjuoque  ilium ,  a  fontc  arSuunt- 
communicatum,  paulatim  amittunt ,  ita  ut  fta- 
gno  (imiliora  quam  fiuvioappareant,  eadem  ra- 
tione  cum  plerifque  Linguis  generis  humani 
afium  videmus.  Lingua  Hebraea ,  cujus  Chal- 
daea  &  Syra  quaedam  quafi  diale<3i  funt ,  circa 
Tigrin  primo  &  Euphratem ,  terrafque  vici- 
nas  ufitata,  fons  fukmultarum  aliarum,  quae 
prout  regiones  ipfae  longius  erant  ab  M/ria, 

& 


144  Dlss«  XII.  DE  LINGUIS 
&  Mefopotamia  diffitae,  minora  primigcniae 
Hebraeae  veftigia  retinuerunt.  Ita'  linguae 
Arabum  ,  &  Phoenicum »  quum  eorum  regio- 
nes  fatis  propinquae  huic  fonti  cflfent ,  He- 
braeae imaginem  expreffius  referunt.  Ex  Phoe- 
nicia orta  Graeca  ,  &  hinc  Latina ,  atque 
hinc  iterum  Gallica,  Hifpanica  &  nonnul- 
lae  aliae  Europaeae ,  quomajori  terrarum  inter- 
vallo  feparatae  funt  haeterraeab  Afia,  majo- 
rem  quoque  mutationem  fubierunt.  Idem  in 
Afia,  Africaquedeprehendimus:  quumque  hae 
cum  Europa  unarrv£ontinentem  efficiant,  haud 
difficulter  concipi  poteft ,  omnes  ejus  linguas 
ab  uno  fonte  propagatas  firifle  j  fi  Sinen- 
fem  ,  Japonicam  &  paucas  alias  exceperis. 
Hae  enim  dc  novo  confi&ae  funt  artificiofe 
a  fapientibus  illorum  populorum,  qui  ut  o- 
mnem  do&rinam  intra  focietatcm  fuam  con- 
tinerent  ,  &  viam  ad  fcientias  difficilio- 
rem  redderent  ,  veteri  linguae  abolitae  no- 
vam ,  eamque  monofyllabicam ,  ac  certis  mo- 
dulis  fonifque  adftri&am  ,  &aliquot  vocum 
millibus  intricatam  fubftituerunt  (  quod  de 
Sinenfi  omnino  affirmandum  vidctur  )  vel 
ab  origine  fua  Hebraea  ita  abeunt ,  ut  con- 
venientia  ,  quae  inter  illasintercedit,  agnofci 
nequeat ;  faltem  ha&enus  a  quoquam  cum  fuc- 
cefiu  tentata  non  fit ,  quod  fciam ,  illorum  fer- 
monum  derivauo  eKfomibiisHebraeis, 

II. 


AMERldANlS.         i^ 
II.  Poftquam  veroavorum  noftrorum  me-$.  U.  De 
frioria  ingens  ilia  telluris  portio  ,   America    Amerfe*- 
deteda  fait,  a  noftra  contincnte hinc  &  inde  nis.difput^ 
intermedio  Oceano  divulfa  ( an  ad  Septentrio-  ^ 
nem  alicubi  noftro  orbi  adhaereat  incertum 
eft )  multos  Eruditos  inceflit  vehemens  defi- 
derium  linguas  illorum  hominum  cognofcen- 
di.    Erant  enim>  qui  putabantfi  veftigialin- 
guarum   noftrae  Continentis  deprehenderen- 
tur  in  Americanis  ,  hinc  colligi  pofle,  qua 
via  in  Americam  primi  U¥Colae"perveniflTeni: 
quod  hadenus  plane  dubium  eft,     Qui  eos  e 
coloniis  Phoenicum  ortos  arbitrabantur,  vo- 
ces quafdam  Pfaoenicias  fibi  rcperiflc  vii'i  funt 
inter  Americanas:  alii  alias,  prout  diverfam 
de  gentium  Americanarum  origine  fentenriam 
fovebant.     Quare  &  me  cupido  inceffit  co- 
gno/cendi  propius  Linguas  Americanorum  ,  8c 
quum  indoles  linguae  alicujus ,  &  convenientia 
ejus  cum  alia ,  optime  poffic  oftendi  ex  voeibus 
communioribus ,  quales  funt  nomina  numero- 
rum  J  SoliSjy  Lunae ,  aquae ,  terrae ,  bom ,  ma- 
lt 5  &  fimilia,  ex  plurimis  fcriptoribus  ea  col- 
legi  ,  quae  Ledori  hie  exhibebo,  utipfe  de 
iis  judicium  ferat,  &  fi  poffit,  deprehendat, 
quae  ex  iis  maxime  accedat  ad  linguam  ali- 
quam  in  noftra  continente  ufitatam.     Quod 
"  ^at?  ingens  ilia  controverfia  de  via,  qua 
America  iacolas  fuos  recepit,  aut  plane  com- 
K  p©** 


his  cotive- 
niant:qu 
cafui  tri- 
buendum 


I46       DISS.  XII.    DE  LINGUIS 

poneretur ,  aut  magnam  certe  luccm  hinc  efiet 

adeptura. 
j,Itt.  Vo-      III.  Quod  fi  aliquis  a  me  quaerat,   quid 
ces  Ameri-  ego  fentiam  de  convenientia  harum  linguarum 
canae  ab    cnm  \{ngU[s  noftrae  continentis  ,  quum  fine 

Hebraeis    j  ^.     oentes  Americanae  eundem  nobifcum 
non  den-     «"^      & 

vandae,  ii-  Noachum  parentem  habeant,  &  ex  ahquo  trium 
cet  quae-  filiorum  ejus  natac  fint ,  ipforum  quoque  pro- 
dam  cum  avi^  mi  &  noftri ,  lingua  aliqua,  vel  linguis, 
eJa  ufi  olim  fuerunt ,  quae  non  adeo  ab  Hebraea 
difcrepabant  ,  ac  illae  quibus  nunc  utuntur. 
Has  vero  quae  hodie  in  ufu  funt  apud  Ame- 
ricanos e^o  exiftimo  nulla  praeferre  ortus  fui 
ex  lingua  Hebraea  indicia  (  quod  qua  ratiorie 
fieri  potuerit,  moxdicemus)  fie  ut  meo  judi- 
cio  fruftra  haflenus  ad  hunc  finem  compara- 
tae  fuerint  Linguae  Americanae  cum  Hebraea, 
Nee  enim  fufficit,  ut  una  lingua  ex  alia  orca 
dicatur  >  voces  quafdam  inter  fe  convenire ,  uti 
quidam  fibi  imaginati  fuerunt  Americanum 
Neketaliy  mortuus,  efle  exHebr.  ^£3p,  JE- 
mk*,  torques  ex  DIP,  Akourou,  fcorpiusex 
5im ,  Hokdonch)  fanguis  ex  DttK  &c.deduci. 
Nam  &  in  linguis ,  quarum  unam  ex  altera  or- 
tam  efle  nequaquam  probabile  eft5videmus  non- 
nunquam  vocabula  quaedam  convenire.  Ita  vo- 
ces quaedam  linguae  veteris  Sabinae  cum  Ac- 
thiopicis  optime  conveniunt,  uti  notavit  Maria  - 
nus  pod    Inflitutiones  linguae  Aethiopicae. 

Cur  y 


AMERICANIS.  I  a  J 

Car,  Aethiopice  hafta  :  Sabinis  Cms.  Oyi- 
dius: 

Quip  ft  quod  baft  a  Cur  is  f  rife  is  eft  dicla 
Sabinis. 

Neron  ,  Aethiopice  ,    fortis.   idem  Sabinis 
Suetonius  in  Tiber,  c.  i.  Kabate  fapiens.    Cato 
Sabinorum  lingua.  Terat ,  Aethiop.  molle; 
idem  Sabinis  Taremnm.  Hern  ,    faxa   feleda 
Aethiop.  /itow  Sabinis,  Servius^vii.^/. 
Kafis,  vetus,  Aethiop.  Kafio  Sabinis.  Varro. 
lib.  vi.  Quis  tamen  inde  colligac  Sabinos  ab 
Aethiopibus  ortos?  Lingua  Malai'ca  &  noftra 
BeJgica  voces  habet  affinis  foni  &  fignifica- 
tionis.  j»Luu  Sama9  cum,  fimul.  Bclg.  [amen. 
o^^jLx»  Manosja.  homo,   menfeh.  lJ)  ija. 
Ita  eft.   ^a.  ,>»&£}  Boel^or.  poculum.  &» 
Beker.  J^>  Bendala.  fafcis.  ^/2  BondeL  LsL> 
-&z/^>  pater,  P^.   Jj,,^  Soda,  columna. 
eenZuyl.  U^^  Rabat  9vota:  een  Rad.^jS 
Toedong  ,  ciftam  claudere ,  toedoen.  M  Tong, 
doliuxn. eenTon.  ^J^  Sjop^  igo,  eenSchtf. 
Nee  defunt  aliae :  attamen  non  puto  hinc  re- 
de inferri ,  noftram  linguam  ex  Malai'ca  ori- 
ginem  ducere.  Quid  ?  quod  apud  gentcs  feras , 
quae  prope  Caput  bonae  fpei  in  Africa  habitant, 
voces  inveniantur  a  Graecis  non  diverfae,  mi 
Kahouy  fede,  Graecex*9a,  &  &^,bos,  /3*V» 
At  cjuis  credat  voces  illas   a  Graecis  ortum 
K  2  tra» 


I 


I48        DISS.  XIL    DELINGUIS 

trahere  ?  Saepe  enim  contingit  voces  fbtio 
affines  efle,  quae  longe  diverfos  ortus  habent. 
Noftra  voxStraat,  Vlatea^  convenit  cum  A- 
rabico  ^y^  Siraat^  &  inde  abCLErpenio 
derivator,  fed&  convenit  cum  via  Strata  La- 
tinorum  &  Gothico  Straete  ,  via.    Haec  o- 
mnia  licet  fono  &  fignificatione  conveniant  9 
non  funt  ejufdern  onginis.     Strata  enim  eft  a 
jiernere^  non  Siraat  Axzbicum.   Zaat<>  femen, 
convenit  cum  Perf.  so!^  Zadeh.  ducitur  ta- 
men  commode  a  Zaayen,   zutfatum  Latino- 
rum.   Saturn  tamen  eft  a  ferere  ,   &  hoc  a 
JHf,  non  soJ^. 
§.  IV.  Vel      I  V".  Praeter  cafum  fortuitum  ,   cui  faepe 
ibno  natu-  convenientia  duarum  vocum  in  linguis  diver- 
. rah,  qm     f,{Umjs  debetur,  pofTunt  nonnunquam  &  aliis 
vodbu"8     de  caufis  voces  convenire,  licet  una  ab  alia  or- 
communis  turn -non  acceperit  ,  fi  ita  formatae  fint,  ut 
eft-  ibno  fuo  rem  quam  fignificant ,  exprimant  » 

quod  manifeftiitimum  eft  in  iis  vocabulis  quae 
ad  exprimendos  fonos  turn  animalium  turn  re- 
rum  in  animatarum,uti  venti,  tonitru,  aquarum» 
ponderum  delabentium ,  colliforum^  tremen- 
tium  fa&a,  &c.  funt.  Ita  Belgicum  gorgelen  t 
g*rgariz.are  convenit  cum  Arabico  J^^  Gar- 
gara9  quod  idem  notat:  nee  tamen  inde  ef- 
ficitur  vocem  Belgicam  ab  Arabicaeifeoriun- 
dam :  quia  turn  Belgae  turn  Arabes  ea  voce 
fonum  qui  ab  reciproco  motu  in  gutture  ex- 

cita* 


AMERICA  NX  S.  I49 

citatur ,  exprimere  voluerunt.  Sic  per  Kir- 
ren  &  Korren,  gemitum  columbarum  indica- 
xnus  i  Arabes  per  Jiji  Karkara ,  utrique  ut 
ipfum  gemitum  fono  imitarentqr :  uti  pulli 
corum  Columellae  lib.vi  1 1.  c.  8.  pipire  dicuti- 


tur,  nobis  piepen.  Latratum  canis 
Congong  Malaei  appellant.  Gannhum  canibus 
Latini  adfcribunt,  utrique  a  fono  vocabulum 
ducentes.  Nos  baffen  de  fono  eorundem  di- 
cimus,  Graeci  &*<t$iv9  Latini  baubari  Lu- 
cret./^.v, 

•E*  quum  deferti  baubantUY  in  aedibus  — 

Omnes  conati  funt  fonum  canum  imitari, 
quifquc  fuo  more  ,  uti  Ariftophanes  per  a3 , 
m ,  alii  per  (ZaZ  ,  /3*t7  ,  Perfae  per  ^j^ 
-£/4«  fa*.  Canes  irati  Latinis  hirrirc  dicun- 
tur :  idem  Arabibus  eft  ^Jb  Herr ,  &  R  litera 
canina.  Gallus  Gallinaceus  Anglis^/V^Gal- 
lis  goq,  Graecis  x/»x@-  appellatur :  nectamen 
Graecos  primam  originem  dediflevoci  Angli- 
cae  exiftimo ,  fed  has  a  fono  efle  du&as.  No- 
ftrum  klokhen,  &  ^/^«  convenit  cum  glo- 
citare :  at  utrumque  formatum  eft  ad  imitatio- 
nem  foni  gallinarum  Ferae  gentes ,  quae  li- 
tora  Africae  prope  Caput  bonae  fpei  accolunt 
bovem  appellant^,  quod  cum  Graeco  /3*V 
convenit:  fed  a  fonovel  mugitu bourn,  nan 
K  3  En- 


m 


1^0      DISS.    XII.    DE   LINGUIS 

lingua  Graeca  petitumeft,  uti  eaedem  gen* 
tesovemfc*  appellant  5  a  balatu,  velfono  /3«, 
vel  jBfi  quern  edunt :  «o-Trcg  arpofia  tov  /3jj  |3j}  Ae- 
y»v.  Cratinus.  Ita  in  plerifque  linguis  P*z- 
ter ,  «^  ^&fe*,  /?<i,  /7*/?*;  mater  ^  ma^  am- 
ma>  &  fimilibus  modis  effertur ,  quod  is  fere 
primus  infantium  (onus  fit.  Ita  voce  bu  pue- 
ri  potum  petunt.  Imbutum  eft  ?  ^d  ca/a/^ 
gw#?  ra  fuccum  bibit ,  f*»dfe  infantibus ,  d# 
w/#>tf  bibere^  dicentes  BU  fjllaba  cwtenti  fu- 
mm.  Feftus.  Nonius  Marcellus.  Buas  potio- 
nem  pofttam  parvulorum,  Varronis  Catovel  de 
liberis  educandis  :  cum  cibum  ac  potionem  buas 
ac  papas  vocenu  Confer  Feftum  in  voce  Exu- 
bueres.  Lucil.  /.  v  1 1 1 .  cum  vinulentas  diceret^  tS- 
nibuas  deftgnavit.  Inde  in  plurimis  linguis 
Europaeis  vefh'gia  vocis  illius  puerilis  ad  potum 
defignandum  remanferunt.  Et  apud  ipfos  Ma- 
laeos  puis,  infantium  alimentum  5  x/>y>  Boebor 
appellatur ,  quod  non  a  bibere  vel  fimili  vo- 
ce* originem  trahit ,  fed  vero  fimiliter  a  com- 
muni  origine,    voce  infantium. 

V.  Praeterea  ortus  unius  linguae  ex  alia 
non  ex  vocibus  rarioris  ufus  aeftimari  debet, 
( quod  faepe  fit  ab  lis  qui  convenientias  vo- 
cum  indagant)  fed  communioribus,  uti  nu- 
meric 5  quorum  notae  in  omnibus  linguis  in- 
niovibus.Sc  veniuntur ;  &  ex  fimpliciflimis,  non  iis  quae 
quomodo,  exduabus,  tribufve,  aliis  vocibus  compoiitae 

font 


§.  V.  Con- 

vententia 

Silaoften- 

denda  in 

vocibus 

commu- 


americakis.      151 

funt>  quales  in  Afiaticis  Unguis,  atque  A- 
mericanis  inveniuntur  plurimae;  &  dc  his  ety- 
mologiis ,  non  videtur  dubitandum.  Sic  no- 
ftrum  fe$  convenit  cum  Latino  jfb:  *  Graeco 
e|,  Gallico/*,  Hifpanico  feys ,  &plerifque 
ejus  numeri  notis  in  Unguis  Europaeis,  quin 
&  cum  Afiaticis ,  Arab.  o^  Perf.  {j^ 
&  communem  fontem  Hebraeum  W  an- 
guunt.  Sic  P'  Hebraeum  dedit  originem 
vocibus  q1v©>  ,  vinum ,  wyn ,  vin ,  &c.  Sic  ex 
«ypoV  "Q&  ager ,  Ak$@r..  Sic  ex  |f&  5  oSgyaufes 
antiquorum  poftea  deflexum  in  aures  >  auri- 
cula ,  &  oricilla  apud  Catullum ,  0re*7/f  5  wr, 
Schinchooren,  gehoor.  Sic  ex  fflP*  l$i,  o^ 
Perf.  e/? ,  &  noftrum  /j ,  quod  majores  no- 
ftri  pronuntitfbant  es.  Si  eodem  vel  non  mul- 
tum  diverfo  modo  voces  Arnericanae  reduci 
ad  Europaeas  vel  ad  fontem  Hebraeum  pof- 
fent ,  dubitandum  vix  effet ,  his  ortum  debe- 
re.  At  nunc  adeo  longeab  fermone  Hebraeo 
eae  recedunt,  ut  fruftra  meo  judicio  ortum  ea- 
rum  inveftigare  quis  fuftineat  :  &  fi  vel  in 
una  linguarum  Americanarum  id  bene  fucce- 
dat  (quamvis  de  fucceffu  defperem)  ubi  in 
alia  ex  iis  idem  tentaverit,  haerebit ,  ut  pu- 
to ,  &  fruftra  fe  effe  fateri  cogetur :  nifi  forte 
redivivus  quidam  Joannes  Goropius  Becanus, 
aut  Schi'iekius  a  Rodorno  5  (imilifve  ingenii  ho- 
mines animumad  hoc  appulcrint,  ut  linguas 
K  4  popu- 


II 

1  i 

III 

f 

1 

152      DISS.  XII.   DE  LINGUIS. 

populorum  Amcricanorum  ex  Belgica  noftra 
quaeiis  omnium  antiquiffima  cCoudlte  Tad ,  & 
hinc  Duytfe  7*<i/,derivent.Si  enim  DTl^K  Dens, 
ortum  trahat,  a  heel  hoed,  omnia  cuftodiens, 
pHi1  juftus  ,  zflaatichi  Citreum  ,  $  gict 
tyaan,  fundens  lacrymas ,  quum  fc.fuccusex- 
primitur,  Cafa.s  a  quaat  aas 9  malum  alimen- 
tum ,  Behemot ,  a  vee  hoofi ,  caput  pccudum, 
^310  defertum  a  w#  swar  ,  five  gevaar> 
cum  periculo,  &  iftiufmodi  etymologiae  pla- 
ecre  iis  poffint,  ut  placuerunt  ,  facile  quid- 
vis  ex  quovis  derivabitur  ,  &  omnes  linguae 
Americanae  ad  Belgicas  origines  referentur. 
Sed  iftos  viros  fibi  linquimus  ,  dolentes  in- 
terim veram  rationem  rnveftigandi  vocum  cau^ 
tes  &  etymologias  multum  damni  etfe  pafTam 
per  illorum  ,  non  dicam  conje6iuras,  fed  me- 
ras  nugas.  Genuinae  profedo  vocum  ori- 
gines,  per  legitimes  tramites  dedudae,  fat 
multos  homines  inveniunt ,  qui  eas  derident, 
quum  nitantur  faepe  mutationihus  literarum 
affinium  ,  quas  aut  omnino  non  percipiunt 
homines ,  qui  nunquam  fedulo  ad  linguarum 
onus  &  interitus  attenderunt ,  aut  a  quovis  ad 
lubitum  fingi  exifHmant ,  ita  ut  ad  exftinguen- 
dum  plane  &  toilendum  ex  mundo  ftudium 
etymologicum  ?  non  fuerit  neceffe  hcroas  ta- 
les orin ,  qui  ftupidos  aut  pigros  homines  in 
iua  perversa  opinione  confirmarent ,    nee  fe 

ipfos 


/ 


AMERICANISM  I?J 

ipfos  tantum  fed  alios  vere  eruditos  ac  mo- 
Hefte  irvfAQhoygv&s  deridendos  praeberent ,  & 
indagationem  vocum  ,  fub  quarum  cortice  res 
latent ,  veluti  rem  nullius  momenti ,  in  con* 
tern  turn  adducerent. 

VI.  Verum,  dicet  aliquis,  quae  fingi  pof- 
funt  caufae  tantarum  mutationum,  fie  ut  nul- 
la otnnino  affinitas  inter  linguas  terrae  no- 
ftrae  Continents  &  Americanas  inveniatur ,  fi 
illi  olim  ex  noftra  Continente  in  Americam 
migraverint.  Certo  vix  poteftaffirmari,  quo^ 
modo  id  contigerit :  fed  probabiles  conje&u- 
rae  eo  nos  ducunt  ,  ut  credamus ,  quamvis 
vel  ex  Europa  vel  Afia  incolae  primi  in  A- 
mericam  appulerint ,  linguam  illius  antiquam 
lapfu  temporis  interire  potuifk,  &plures  no- 
vas oriri:  quod  vel  confilio  aftutorum  quorun- 
dam  hominum  ,  vel  cafui  &  intervallo  tarn 
langi  temporis  attribuo.  Primo  quidem  in- 
auditum  non  eft ,  homines  ingenio  praeditos 
prae  reliquis  gentilibus  fuis  quidvis  tentare  ut 
auftoritatem  fibi  inter  fuos  acquirant,  &  fa- 
pientiam  5  qua  ceteris  antecellunc  3  occultare,  ne 
plebi  ad  earn  facilis  fit  aditus  ,  res  involven* 
do  arcanis  fymbolis  vel  nominibus ,  quae  a 
vulgi  ufu  femota  paulatim  fermonem  novum 
eumque  facrum ,  k^ov  hoyov ,  pepererunt.  Hie 
de  fi&a  ilia  lingua  Deorum  dicerem  5  qua  (utt 
vel  ex  his  Homed  liquet,  liiad.Z, 

K  5  XsA- 


5.  VI.  Cur 

Linguae 
America- 
nae  adeo 
differant  a 
reliquis. 
Caufa  pri- 
ma ,  aftus 
quorun- 
dam. 


154      DISS.  XII.   DE  LINGUIS 

fAiviiv. 

&r  Iliad.  T.  de  fluvio  Scamandro 

*Ov  x&vS-ov  xuhixffi  0gq/ ,  mips  i\  Sx<sc- 

Deos  uti ,  diverfa  alinguis  humanis,  Graeci  ve- 
teres  prodidere,niii  intra  Americae  fines  me  con- 
tinere  ftatuifTem.  Hue  facitquod  narrat  Garcil- 
laflb  de  la  Vega  in  hifioria  Incamm  Perptanorum, 
lib.  vi  i.  c.  i.  Jncas  habuiffe  linguam  quandam 
qua  inter  fe  foli  utebantur  ,  quae  a  reliquis 
non  intelligebatur  ,  quamque  addifcere  nulli 
alii  licebat ,  quod  earn  divinam  crederent.  Ex 
ifto  novo  &  ficSo  fermone  quaedam  vocabula 
permifceri  linguae vulgaripotuerunt,  velinvi- 
tis  ipfis  Sacrorum  praefidibds  uti  per  proditio- 
nem;  vel  volentibus ,  quum  etiam  vulgaria  vo- 
cabula rnutare  in  ea  quae  ipfi  finxerant  ag- 
greffi  funt,  nt  eo  magis  populumafe  depen- 
dentem  redderent ,  aut  ab  aliarum  gentium 
commercio  arcerent. 
S.VILCau-      VI  J.  Praeterea  lapfui  tot  faeculorum  tri- 

<^odwmbui  pot?ft  tam  infi§nis  Mnguarum  mutatio, 
longotem-  quum  videamus  quam  paucis  faeculis  linguae 
pore  non  Europaeae  fuerint  infigniter  mutatae.  Et  eo 
hteris  kd  majorem  mutationem  in  lin^uas  Americanas 
baelin-  fempus  induxit,  quo  illi  magis  deftituti  funt 
guaefmt    iraufinddi  munimentisquibus  fe  &linguas  fuas 

de« 


i 


AMERICANS.  Iff      * 

defendere  &  fartas  te£tas  confervare  queunt.  pr0pa<*a- 
Scripta  &  libros  innuo ,  quibus  nos  abunda-  tae,  c 
mus,  illi  vero  carent.  Haec  potiffimum  lin- 
guas  cuftodiunt,  prohibentque  nefemel  bene 
conftitutae  alterentur  aut  pereant.  At  mifcr- 
rimae  nationes  Americanae  pro  notis  litera- 
rum  pi<5tas  tabellas  &  hieroglyphica  retinuerunt; 
atque  ita  voces  ipfae  ,  non  fecus  ac  ipfa  faxa 
&  lapides,  temporis  injuriam  patiuntur,  & 
modo  in  hac  modo  in  alia  litera  mutationem 
fubeunt ,  quae  ex  libris ,  fi  adeflent  corrigi 
poflent;  nunc  quum  defint ,  ufu  vires  capit, 
&  integras  voces  a  ftatu  fuoprimo  ita  defle- 
&it9  ut  plane  aliae  Videantur.  Qui  volet  in 
ipfa  lingua  Latina  voces  inveniet  5  exHebraeis 
primum  dein  ex  Graecis  ortas,  quae  nunc  banc 
nuncillam  literam  perdiderunt  autmutarunt, 
adco  ut  difficulter  origo  oftendi  poflit.  Quod  ft 
in  linguis  noftrae  Continentis  id  accidit ,  quas 
librorum  copia  fortius  tueri  ab  his  cafibus  po- 
terat ,  quid  putamus  in  Americanis  fieri  de- 
buiffe  praefidio  fcriptorurn  codicum  dcftitutis , 
&  de  quibus  idem  fere  dici  poteft  quod  de  Ae- 
gyptiis  Lucanus.  lib.  m. 


Nondum  flumimas  Memphis  contexen 

biblos 
Noverati  &faxis  tmumvohcrefque  fe- 

raeque 


I 


1^6        DISS.  XII.   DE    LINGUIS 

Sculptaque  fervabant   magicas  animalia 
linguas. 

§.  VIIL        VIII.  Quum  itaque  fola  pronuntiatione 

Quas  mu-  confervari  debuerit  integritas  linguarum  Ame 

tanones  m  r  jcanarum ,  mirum  non  eft  voces  vehementer 

ducaTpro."  ^u*^e  mutatas-  Contingit  enim  faepiffime  vo- 

imntiatio.   ces  in  compendium  redigi ,  uti  olim  Praeneftini 

folebant  de  quibus  ille  apud  Plautum  in  Tru- 

cul.   Ji&j.  1 1 .  fc.  3 ,  qui  rabonem  pro  arrabo* 

nem  dixerat : 

•—  ar  facto  lucri 
TJt   Praeneftinis  conia  ejl  ciconia. 

Et  Attius  apud  Feftum,  T ammo  do  inqmt  Prae- 
neftinns ,  fc.  pro  tantummodo.  Ita  Nefrones 
dicebant  Praeneftini ,  quos  Lanuvini  Nebrun- 
dines.  Similiter  Oka  didio  Mamers,  fortis, 
degeneravit  in  Mars  &  mars.  Pro  nobis  veteres 
dixere  qir,  pro  [mm,  fam,  uti  Feftus  notat. 
Saepe  etiam  populi  quidam  ( quod  de  Ame- 
ricans demonftrabimuspoftea)  ufumquarun- 
dam  literarum  negligunt,  quae  autfuperfluae 
ipfis  aut  difficiles  videntur  ,  eafque  vel  abji- 
ciunt  plane  vel  cum  aliis  permutant.  Si- 
nenfes  pro  litera  R  effcrunt  L  ,  atque  fie 
Chrifti  nomen  pronunciant  Kilifuto.  Jta  g- 
Sjim  Arabum  modo  per  2  modo  per  T  mo- 
do  per  T  a  veteribus  Graecis  Sc  nobis  ex- 

prw 


AMERICANI   $.  1^7 

primitur  :  &  Fl  ac  y  Hebraeorum  a  Grac- 
cis  in  pronuntiatione  folebat  omitti  :  vel  a- 
lias  literas  vocibus  inferunt  ,  uti  Chaldaei  8c 
Aethiopes  literam  N.  Nonnunquam  etiam 
permutantur  literae  inter  fe ,  &  una  pro  alia 
fubftituitur,  uti  *?  pro  J »  y  pro  ¥>  1  pro 
^*  1  pro  ?  &c.  Cujus  rei  exempla  in  voci- 
bus Chaldaeis  e  lingua  Hebraea  defumtis  ( at 
ii  in  Unguis  adeo  affinibus  &  gentium  adeo 
politarum  tanta  vocum  mutatio  fafta  fuerit » 
quid  non  in  Unguis  gentium  Americanarum 
&  remotarum  a  noftro  orbe  &  barbararum  fa- 
dum  credimus  ? )  exhibet  CI.  Buxtorfius  poft 
praefationem  Lexici  foi  Talmudico-Rabbini- 
ci.  Ita  Latini  pro  n  Graecorum  fuum  Q^fae- 
pe  fubftituerunt,  6«:  hac  ratione  equusex  &- 
*©*  >  quinque  ex  7rivn  ,  quotas  ex  tfot@<  , 
quaero  ex  iv\% (»  ,  quartus  ex  ri&pr©*  forma- 
runt ;  pro  fpiritu  V  fuum  ufurparunt  ut  ivitiq»% 
vefper,  i*&nsj  veftis,  ^,  ver,  <?,  vis.  Sic 
tei#9  vefta,  «<J#,  video,  iplca , vomo , &c. 
&  aliquando  pro  eodem  S  fubftituerunt ,  ut 
pro]  'iS&  fedes^  %  fe  ,  ei  ft ,  xAg  fal ,  efiJopQ- 
feptimns,  %<;  fexy  v$@*  9  fudor  ,  vzrep ,  fuper  9 
vA»?,  fylva^  v<r,  fuS)  &c.  Olci  veteres  T  mu* 
tabant  in'P  Latinum  ,  ut  ii<rm?i$ ,  7ftcrv^9 
xiivpis  5  unde  Petora ,  Petoritum ,  currus  qua- 
tuor  rotarum,  t<V,  pis9  t]t,  pit>  unde  pit* 
fit  >  quicquid*     Ne  de  vocalibus  jam  dicam 

quae 


I58  DISS-  XII,  DE  LINGUIS 
quae  &  ipfae  lapfu  tcmporum  aliter  pronun- 
tiantur  ac  antea,  etiam  in  illis  regionibus  ubi 
maxime  literae  floruerunt.  Sic  e  Graecorum 
oportet  aliter  olim  fuiife  pronuntiatum  ac 
nunc,  quum  dutojxgk  meZou  fonabac  uti  «u- 
feftpk  srafr  %<?x  y  tefte  Theone  fophifta  ,  & 
«tep@-  $»mff@* ,  ksvq$m(#  HutvoQcovix  inter  fe 
confundebantur.  Ita  I  cum  EI  quondam  con- 
veniebat  y  quum  P.  Nigidius  tefte  Gellio  1 3 . 
24.  annotabat  aliter  fcribi  amici  in  Nomina- 
tivo  plurali  fc.  amicci ,  aliter  in  genitivo  fin- 
gulari  amici ;  quum  Cicero  lib.  ix.  EpijI.  1 6. 
film  convenire  cum  bini  fcribebat :  quum  ex 
N«A©-*  NiluSj  ftcfftjAov,  idolum,  &c.  or  turn 
traxere.  Aliter  quoque  £S ,  ac  nunc ,  pro- 
nuntiatum fuit  quando  Euftathius  fcripfit  K«- 
tev$  convenire  fono  cum  N^AsvV  5  non  ve- 
ro  fcriptione.  Diverfo  etiam  modo  Oi  ex- 
tulerunt,  quum  inter  AojpV  &  topic  vix  ul- 
la  differentia  audiebatur  ,  quod  Thucydides 
notat,  oraculum  hoc  narrans  5  lib.  2. 

"h|«   Awprtfxa*   7iiKtp(^  ^   toipos   up' 

Quumque  Graecum  poTgocg  Sidonius  Apolli- 
naris  tniras  pronuntiabat  c.  xv. 

Terdenas  tropico  prope  cttrrere  climate 
miras. 

Etjutfiw,  quae YoxSicula eft,  Lttmimtuum 

di- 


A  M  E  R  I  C  AN  I  S.  1^ 

dixerunt ,  tefte  Varrone  /.  i  v.  de  L.  L.  &  Hefy- 
chio.  Omnes  haecaufae,  quam  infignem  mu- 
tationem  in  vocabula  inducunt ,  quivis  facile 
intelligit  :  nee  quicquam  prohibet  credere, 
quod  in  Unguis  noftri  orbis  contigit,  etiam 
in  Americanis  contingere  potuiffe.  Quid? 
quod  fi  illae  infignem  inde  mutationem  pa£ 
fae  fint ,  hae  fina  dubio  majorem  pati  debue- 
rint. 

IX.  Abeademcaufa,  fcriptionis  fcilicet  &  gu  ix,  v,*- 
literarum  defedu  repetendam  puto  infignem  dem  caufa 
illam  differentiam  5  quae  inter  linguas  gen-  4ifferen~ 
tium  Africanarum  fcriptis  libris  deftitutarum  ^m^^' 
&  alias  intcrcedit.     Videas  iilic  fere  ,  uti  in  rundam  A- 
America3ad  fingulas  decades  milliarium  linguas  fricanaruni 
alias  in  ufii  ©flfe  y   quae  nee  inter  fe  nee  cum  a  relicFs- 
aliis  gentium  politiorum  conveniunt.    Acco- 
lae  fluminis  Calbra  vel  Calbariae  in  litoris  A- 
fricani  ora  occidentali  circa  gradum  4  latitudi- 
nis  borealis ,  primes  quinque  numeros  ita  pro- 
nunciant  1.  Bane.  2.  ma. y.terre.q.  m.  $. 
fonni.  'Vicini  eorum  ad  fluvium  Camarones 
ita   1.  mo.i.ba.^.  melella.q.  meley.  5.  ma~ 
tan.  Haec  plane  diffcrunt ,  uti  quilibet  per» 
fpicit:  quod  fi  in  numeris ,  re  communiffima 
id  fadum  fit ,  quantam  mutationem  contigiffe 
in  aliis  vocibus  credemus  ?  Populi  Cojae  di- 
<3i  circa promoncorium  Africae,  vulgo  Cabo 
de  monte,  Elephantem  appellant  Kaumah.  Ac 

ifti 


ricanas 
con  venire 
cum 
cisproba- 
biiius  eft> 


l6o       DISS.  XII.    DE  LINGUIS 

ifti  qui  non  ldnge  inde  circa  arcem  noftrafn 
del  Mina  habitant,  Offon.  Uli  porcum  eb- 
bio)  hi  kpuja*  Et  mulca  alia  colligere  poffe- 
mus,  fi  de  linguis  Africanis  ,  non  America- 
nis ,  fcribere  conftituiflemus. 
§.  X.Lin-  X.  Quamvis  autem  exiftimem  fruftra  con- 
gaas  Ame-'venkntiam  aliquam  fingi  inter  linguas  Ame- 
ricanas  &  noftrae  continentis  ,  quantum  qui- 

Afiati-  ^-cm  JucJ*caie  ^cet  ex  v^cabulis  illarum  lin- 
guarum  nobis  cognitis ,  fi  tamen  illae  ad  ali- 
quas  linguas  hujus  Continentis  referri  debeant, 
quam  cum  &  tnajorem  forte  lucem  rebus  Americanis  al- 
/  eiSe  latura  fint  faecula  fequentia  5  puto  ab  Afiaticis 
potius  quam  Europaeis  originem  earum  lin- 
guarum  fore  arceflendam.  Primos  enim  A- 
mericae  incolas  ex  Ada  potius  quam  Europa 
ortos  efle  mihi  perfuadeo  j  non  quidem  ex  eo 
quod  America  ea  parte  qua  Afiam  refpicit  plu- 
res  incolas  habeat ,  quam  qua  Europam  j  cum 
hoc  &  genio  gentium  erraticarum  &  ipforum 
locorum  opportunitati  tribui  poffit ,  fed  ex  con- 
venient, quae  inter  hos  &  illos  invenitur. 
Eadem  utrifque  fuperftitio  ,  ab  antiquiffimis 
temporibus  dedu&a  ,  eadem  religio  ,  Reges 
fuos  &  majores ,  bene  de  fe  &  re  publica  me- 
ritos  pro  Diis  venerari :  Jdolorum  forma  rnoii- 
ftrofa,  multis  capitibus,  brachiis,  &c.  hor- 
renda,  utrobique  fere  eadem :  Sacrificia  humana 
&  vivi  combiirium  aniicorum  poft  mortem  u- 

trobi- 


A  M  E  R  I  C  A  N  I  S.-         l6i 

trobique  in  ufu,  olv^^^y^moAus  fcriben- 
diidein  per  piduras  &  hieroglyphica,  voces 
compoutae  plurimae  ad  elegantiam  fermonis 
confine,  etiam  ad  denotandas  res  fimplicifli- 
mas,  uti  Sol,  Luna,  terra,  &c.  moduscu- 
randi  aegrotos  &  luftrandi  per  ignem ,  &  mul- 
ta  talia  quae  flhocagerem,  congerere  &  ex- 
plicare  poffeixi,  mihi  perfuadent  populos  A- 
mericanos  ex  Afia  oriundos  effe„     Quod  fi 
quis  mores  Tatarorum ,  Japonenfium ,  Formo- 
ianorum  &  aliarum  gentium  in  extremis  Afiae 
oris ,  confcrat  cum  moribusAmericanorum, 
plura  inveniet  utrobique  convenientia,  quam 
Inllos  cum  moribus  Europaeorum ,  vel  Phoe- 
mcum  comparet;  quos  quidem  in  unovelal- 
tero  capite,  uti  Phoenicum  facrificiis  humanis, 
aliqua  ratione  fimiles  inveniet,  atnonita,  uc 
praccipua  quae  ad  rationem  facrorum  &  vivendi 
modum  pertinent,  congruant. 

XL  Verum,  quandoquidem  America  ab  A-  5.  XI.  Quo, 
iia  Jongo  maris  interjedi  fpatio  dividitur ,  quo-  mod°  <* 
modo,  dicet  aliquis,  homines,  qui  non  nifi  Ma.  homl 
exiguis  navigiis  uti  kiunt,  vaftum  ilium  O-St!" 
ceanumemenfi  in  Americam  appulerunt.  Pri-  rierim. 
mo  quidem  Americam  ab  Afia  ad  partem 
feptentrionalenr  ubique    fejungi   intermedio 
mari  nondum  demonftratum  eft:  at  quia  nee 
oppofitum  ejus  probatum  efthaflenus,-&  fo- 
ils conjediiris  aw  teftimonio  Geographorum 
t  Ja. 


iSl      DISS.   XII.   DE  LINGUIS 

Japonenfium  nititur,  qui  Americam  Tata- 
riae  cohaerere  volunt ,  fingamus  ab  Afia  in 
ilium  non  nifi  mari  iter  potuitfe  inftitui.  Quod 
tamen  fi  ftatuatur,  credi  debet  cum  Europa 
alicubi  cohaerere  ,  quia  fi  tota  ftatuatur  In- 
fula  efle ,  unde  animalia  fera  orta  funt  in  con- 
tinente  Aniericae?  (nam  in  Cuba,  Jamaica 
aliifque,  licet  ampliffimis,  infulis  ob  eandem 
caufam  ,  nullae  ferae  inveniuntur )  Ilia  certc 
navigiis ,  uti  homines ,  in  alias  terras  deferri 
non  folent.  Separata  itaque  fingatur  Ame- 
rica ab  Afiainterje&o  mari.  Necdum  tamen 
Afiae  incolis  praeclufus  eft  aditus  ad  Ameri- 
cam. Non  habent  Americani  magna  navigia, 
fateor,  fed  exiguas  modo  fcaphas,  vel  trun- 
cos  arborum  excavatos  quos  Canoas  vulgo 
vocamus :  at  iis  ipfis  fexaginta  miliaria  per  me- 
dium mare  emenli  funt  duo  viri  Segura  & 
Fiesko ,  quum  Columbus  in  litore  Jamaicae 
cum  navi  lacera  haereret.  Quid  anno  1597 
Hollandi  aliquot  tentaverint,  notumeft,  qui 
viam  per  oras  feptentrionales  in  Sinam  inda- 
gaturi  quum  litus  novae  Zemblae  feptentrio- 
nale  totutn  navi  luftraflent ,  in  Or'entali  au- 
tem  navis  glacie  ita  premeretur ,  ut  fpes  ela- 
bcndi  nulla  eflet ,  &  ab  initio  Septembris  an- 
ni  1596  ufque  ad  medium  Junium  1597  in 
iila  regione  (facinore  omnis  aevi  memoria 
digniflimo)  habitaflcnt,  duabus  fcaphis  pa- 
ten? 


AMERICANIS.  1^2 

tentibus  mare  ingreffi  &  infinitis  Oceani  pe- 
riculis  obje&i,  nullifque  ferme  praefidiismu- 
niti,  ,381  milliarium  iter  confecerunt  ufque 
ad  fluvium  Lappiae  Colam  quo  Kalendis  Se- 
ptembribus  appulerunt.     Similiter  circa  folfti- 
tium  aeftivum  anni   1616  ex  Infulis  Barmu- 
dis  ad  oftia  aeftuarii  Mexicani  5  viri  5   fcaphac. 
fuperne  apertae  &  nonnifi  trium  doliorum  ma- 
jorum  capaci  /e  committentes ,  poft  7hebdo- 
madcs  ad  Hyberniam  appulerunt ,  tcfle  Blaauio 
in  AtUnte  Geographico.     Quod  fi  negemus 
data  opera  ejufmodi  iter  inftitutum  fuifle,  quid- 
ni  tempeftatibus  exAfia  in  Americam  agipo- 
tuerunt,  uti  ad  Taprobanen  appulifle  Annii 
PlocamilibertumnarratPlinius.  1.6.  Haecubi 
contigifTe  novimus,  ita  olim  contingere  po- 
tuifle  dubitandum  non  eft.  Praecipuequum  ma- 
rc ipfum ,  quod  inter  Afiam  &  Americam  inter- 
/acet  ,    innumeras  infulas  habeat  fibi  conti- 
guas,  qtiarum  pleraeque  inhabitants  ab  ho- 
minibus  ex  Afia  profedis ,   quod  ex  Unguis 
eorum  perfpicitur.    Haeautem  fi  a  nova  Gui- 
nea verfus  ortum  maximo  numero  fint&  ad 
Americam  ipfam  longo  tradu  protenfae  (  uti 
Geographi  opinantur ,  &  credibile  eft  j  quum 
laentidem  novae  detegantur)  forte  per  oras 
auftrales  incolas  primos  ad  Americam  appu- 
hfle  ftatuendum  eflfet  5  nee  opus  foret  ad  Se- 
ptentrionem  confugere :  nift  &  hinc  &  illinc 
L  2  novos 


164      DISS-  XII.    DE  LINGUIS 

novos  colonos  in  Americam  arceffere  veil* 

mus. 

XII.  Antequam  vero  de  linguis  America- 
charaderi^  n*s  figillatim  agamus ,  nonnulla  de  chara&eri- 
bus,quibus  bus^quibus  in  kribendo  utuntur,&  qui  pluribus 
Americani  Americanis  communes  font,  hie  praemitten- 

loutunt11"  da  funt#     Nulla  ha<aenus  intcr  Americanos 
tur.  gens  inventa  eft,  quae  artem  fcribendi  per li- 

terarum  formas  callet.  Quod  ipfum  Jofephus 
d'Acofta,  Hieronymus  Benzo ,  &  multi  alii 
teftantur,  qui  in  iisregionibusfuerunt.  Qua- 
re  mirum  non  eft ,  ipfos  vehementer  ftupuif- 
fe  artem  noftram  fcribendi,  &  nonnullos  cre- 
.  v  .  didifle  epiftolas ,  quas  Hifpani  mutuo  ad  ami- 
cos  darent,  animatasefle,  quum  earum  indi- 
cio  res  in  locis  remotiffimis  geftae  nofceren- 
tur.  Lepidum  eft ,  quod  Gomara  narrat  y  Hi* 
fpanum  quendam  fetvo  Indo  1 2  cuniculos  af- 
iatos  (ne  aeftu  corrumperentur )  dedifle  ad 
amicum  deferendos.  Hie  cum  in  itinere  fame 
correptus  tres  comedifiet ,  amicus ,  qui  reliquo* 
acceperat,  cum  literis  eum  remittit  &  hero  e- 
jus  gratias  agit  pro  novem  ad  fe  miflis  cuni- 
culis.  Herus  perle&is  literis  fervum  interro- 
gat ,  quot  cuniculos  amico  tradidiffet.  Hie 
affirmat  duodecim  :  at  quum  herus  epiftolac 
indicio  fe  fcire  diceret  ,  non  nifi  9  traditos 
fuifle,  hie  rem  confeflus,  populares  fuos  mo- 
nuit ,   in  fibi  a   chartis  ejufmodi  loquacibus 

ca- 


AMERICANIS.         x6f 

caverent.     Habent  tamen  American!  pro  lite- 
ris  pidhirasquafdamadmemoriam  rcrum  con- 
fervandam.     De  Virginiae  incolis  teftatur  D. 
Lederer  fe  vidifleinpago  Pammeomek  rotam 
iexaginta  radiis  inftrudam,  quorum  unufquif- 
que  annum  fignificabat:  &in  illo  radio,  qui 
annum  primi  adventus  Europaeorum  notabar, 
depidum  Cygnum  album  natantem  &;  flam- 
mas  eru&antem  :  quo  indicabatur  ,  gentem 
facie  albam  trans  mare  ad  ipfos  pervenifle  & 
ignem  explofis  bombardis  evomuifle.    Acofta 
iftiufmodi  rotarum  meminit,  lib.  vi.  cap.  2. 
&7*  quibus  Mexicanos  qti  tradit,  ipfe  quo-" 
que  teftis  oculatus,  fed  nonnifi  51  radios  pro 
totidem  annis  iis  adfcribit.    Americani  Cana- 
denfes,  quamvis  &  ipfi  formis  literarum  de- 
,  ftituantur,  habent  nihilominus  eundem  mo- 
rem  Hieroglyphicis  res  memorabiles   confi- 
gnandi.     Tabellam  iftiufmodi  depiftam  dedit 
Baro  de  la  Hontan  in  Tomo  fecundo  itineris 
fa  Americani, p.  i9i.  eamque  explicuit.  Jnea 
pnmo  barbari  depinxerant  infignia  regis  Gal- 
eae ,  &  fupra  ilia  fecurim ,  quod  apud  eos  belli 
fignum  eft,  &  ab  una  parte  novem  charaderes, 
inftar  Graeci  $  &  ab  altera  novem.     Id  ft- 
gnificat  Gallos    eos  bello   aggreffos  fuiflfe  , 
180  numero  :    $   enim  iis  decern  homines 
notat.    Jnfra  haec  linea  diftinguens  fcripta  e- 
rat>  &  dein  mons,  a  quo  avis  avolabat  &  cervns 
L  3  cum 


l66       DISS.  XII.    DE   LINGUIS 

cum  Luna  crefcente.  Hoc  innucbat  Gallos  illos 
profe&os  fuifle  ab  urbe  Montreal,cujus  infigne 
mons  eft,  menfe  Julio  crefcente  Luna  quae  ipfis 
Luna  Cervi  dicitur.  His  iterum  diftin&is  linea 
fubfcripta,  confpiciebatur  fcapha  &  juxta  21 
domunculae  ,  in  fignum  illos  2 1  diebus  iter 
per  aquas  inftituiffe.  Deinde  pes  &  7  do- 
munculae :  quo  fignificabatur  7  diebus  eos 
iter  terreftre  peregifle :  &quae  plura  illic  vi- 
deri  queunt.  Mexicani  quoque  Hieroglyphi- 
cs tabellas  five  pi&uras  habent  ,  quae  ipfis 
librorum  &  epiftolarum  (ita  enitn  adventus 
Hifpanorum  Regi  Motezumae  innotuit)  lo- 
co funt.  Annales  Mexicani  hoc  modo  exa- 
rati  extant  in  Bibliotheca  Vaticana ,  uti  tefta* 
Uir  Jof.  d'Acofta  in  Defcript.  Indiae  Occident. 
l.vii.c.ip*  Specimen  ejusmodi  extat  in Mu+ 
faeo  Wormiano  5  Olai  k.  Wormii  in  Academia 
Hafnienfi  Medicinae  Profefforis ,  edito  Lugdu- 
ni  Batavorurn,  1  ^5 5.  ubi  pag.  384.  legitur 
CI.  Ludolfum  in  fui  recordationem  in  charta 
pedali  longitudine  exarata  obtulifle  Au&ori 
Jlieroglyphica  Mexicana^  miris  conftantia  fi- 
guris ,  vario  colorum  genere  depi&is ,  ex  qui- 
bus  vix  quifpiam  quicquam  collegerit  :  duos 
quidem  ordines  effe  videri;  chartam  autem  latam 
dfe  uncias  quatuor.  Magnam  affinitatem  ha- 
bebant  cum  quibufdam  ex  iis,  quae  depinxit 
ClarifT,  VirD.Joh.  de  Lvax.likv.cap.  10.  de- 
fcript. 


AMERICAN  IS.  l6/ 

fcript.Ind.  Occidental.  Obfervandum  atitem  eft 
eospidas  fuas  imagines  ita  di/ponere  tit  ab  imo 
ad  fummum  progrediantur  ,  contra  ac  Sinen- 
fcs  folent.     Coluacani  genus  aliquod  fcriptu- 
rae  &  librorum  habent,  non  Uteris  conftans, 
verum  imaginibus  iftiufmodi  ,  quales  Cana- 
denfium  aut  Mexicanorum  funt.     Ferdinan- 
dus  Cortefius  aliquos  libros  Coluacanorum  in 
Hifpaniam  tranfmifit ,  qui  ex  corticibus  arbo- 
rum  farina  illitis  compofiti  figuras  laqueorum , 
talorum,  afciarum,  uncorum,  &c.  praefere- 
bant.    Multos  libros  fimiles  Hifpani  combuf- 
ferunt,  ratifigna  magica  iis  contineri ,  &  ita 
fe  &  pofteros  fuos  privarunt  cognitione  plu- 
rimarum  rerum,  quae  inde  hauriri  potuiflent. 
Peruani  autem  rerum  adarmn  memoriam  non 
confervabant  piduris  ,  fed  funiculis  quibuf- 
dam ,  qui  variis  nodis  erant  impliciti :  his  non 
tantumgeftafuorum  Incarum  pofteritati  tranf- 
mittebant,  fed  &  foedera,  contradus,  indi- 
ces accepti  ac  expenfi ,  &c.  deqqibus  accura- 
te, utfolet,  egitJnca  Garcillaflo  dela  Vega 
in  Hiftoria  Incarum  /.  vi . c.  8. 

XIIL  Iftiufmodi  Hieroglyphicis,  utio-£.xni-E?c 
lim  Aegyptiifuereufi,  ita  quoque  Sinenfes ,  tali  fcri- 
quorum  charaderes,  nihil  aliud  effe  yidentur  Ptl!Ia  nard 
quam  pidurarum  Hieroglyphicarum  coropcn-f£^J 
dia ,  &  hinc  illos  a  fummo  ad  imum  difponunt,  lis  Siaenfl. 
uti  muki  Americani  in    Hieroglyphicis  fuis 

<  L  4  fa- 


l68       DISS.  XIL   DE  LINGUIS 

faciunt. ;  Quod  fi  inter  Americanos  viri  adeo 
ingenioii  fuiffent  in  excolendis  artibus  ac  apud 
Sinas ,  aut  faeculo  uno  alterove  ferius  Ameri- 
ca nobis  innotuiifet ,  ad  majorem  perfedionem 
ille  fcriptionis  modus  fuiflet  dedudus,  &  abfque 
ullo  dubio  habuiflent  jam  illi  fcripturam  Si^ 
nicae  fimilem  ea  faltem  parte ,  quod  paucis 
dudibus  rem  aliquam  indicare  poflent ,  &  non 
piduris  fed  lineis ,  ut  Symbolis  vocum  ute- 
*entur.  Oiimenim  Sinenfes  folebant  res  ipfas 
Imaginibus  quibufdam  repraefentare  >  uti  So- 
lem  ,  gallinam  ,  montem.  Sed  qupniam  id 
infiniti  laboris  erat ,  lineas  nonnullas  ita  di- 
fpofuerunt,  uti  tradus  praecipui  in  imaging 
bus  illis  erant  difpofiti :  quod  clariflime  often- 
dit  exhibitis  nonnullis  exemplis  J.Nieuhof  in 
Hiftoria  Legationis  Sinicae  primae,  Antverpiae 
cdita,  pag.1666.  pag.yzg.  ubi  figuramgal- 
li ,  montis ,  draconis ,  &c.  comparat  cum  cha- 
radere  quo  Sinenfes  hodie  gallum,  montem, 
&c.  notant ,  qui  charader  eft  quafi  rudis  & 
compendiofa  delineatio  pidurae  iftarum  re- 
rum.  Quae  respingi  non  poterant,  uti  po- 
tentia,  fapientia,  &c.  Hieroglyphicis  olim, 
uti  Aegyptii,  Sinenfes  adumbrabant,  &  ilk 
quoque  figna  Hieroglyphica  in  compendium 
icdegerunt,  figuram,  quam  ilia  habebant, 
paucis  lineis  complcxi:  atque  bine  natus  eft  por- 
tcntofus  $e  charadcrym  Sinicoriuu  numerus. 

XIV. 


A  M  E 

XIV.  Haec  generatim  de  Linguis  Ameri- -f  XIV,  Do 
canis  dieenda  habebam ,  nunc  de  iisdem  figil-  Linguis  A- 
latim  adurus.  Quod  non  ita  intelligi  velim  qI^T 
ae  fi  de  omnibus  omnino  linguis  &  diale&is,  & 
quibus  Americani  utuntur,  agere  conftituif- 
fem.  Plurimae  enim  funt ,  quarum  notitia 
ad  populos  Europaeos  nondum  pervenit :  fed 
univerfam  quafi  Americam  ab  Auftro  ad  Se* 
ptentrionem  ita  percurram ,  ut  ledori  conftet 
qua  Jingua  utantur  in  Brafilia ,  Chili ,  Peru 
(quae  praecipuae  partes  funt  Americae  Meri- 
dionalis )  deinde  in  Guatimala  ,  infulis  An- 
tillis ,  Mexico ,  Virginia ,  aliifquq  locis  Ame- 
ricae Septcntrionalis.  Ex  his  Unguis  voqes  a* 
liquas  quae  in  communi  ufu  maxime  funt  ex-* 
cerpam  ,  ut  unicuique  integrum  fit  eas  con- 
ferre  inter  fe  vel  cum  iis  linguis  noftrae  Con- 
tinents, quas  voluerit  y  eajfque  exhibebo  ita 
ut  a  Scriptoribus  Europaeis  qui  primi  illas  ad- 
notarunt ,  fcriptae  funt :  id  eft ,  in  Brafilicis 
&  Chilicis  voces  pronuntiandae  funt  more 
Belgico  ,  in  Peruanis  &  Mexicanis  Hifpani- 
co,  Virginicis  Anglico,  atque  ita  porrofin- 
gula,  uti  petita  funt  e  Scriptoribus  velGallicis 
vel  Belgicis  vel  Hifpanicis,  fequuntur  pronun- 
tiationem  illarum  terrarum  ?  in  quibus  Au- 
«Sores  illi  fcripferunt.  Potuiffem  eas  omnes 
reduxifle  ad  unam  eandemque  pronuntiatio- 
nem  ,  fed  hoc  ipfum  ab  unoquoque  facile  prae- 

L    5  %M 


f.XV.  De 

Lingua 

Braiiiica. 


170       DISS.  XII.   DE  LINGUIS 

ftari  poteft,  quum  linguae Hifpanica,  Galli- 

ca..\&c  ^atls  notae  **nt>  &  voces  illae  quas 
alii  jam  affueti  funt  hoc  modo  legere  in  fen- 
ptoribus  Hifpanicis,  &c.  plane  diyerfam  for- 
mam  induiffcne. 

VOCABULARIUM 

LINGUAE    BRASILICAE, 

Aufiore  Emanuele  deMoraes,  linguae  il- 
lius  peritiffimo ,  &  infertum  Gcorgii  Marcgra- 
Vii  libro  oftavo  Hiftoriae  Natmdis  Brajiliaey 
anno  1648  editae  Lugduni  Batavorum  &  Am- 
ftelodami ,  fag.  276.  a  G.  Pifone,  qui  in  Bra- 
filia  diu  habitant  &  medicus  fuit  Illuftriffimi 
Comitis >  Johannis  Mauritii. 


Tufana.  Deus. 
Caraibebe.    Apiabebe. 

Angelus. 
Ceteeimibae.  fpiritus, 
Ibatinga  5  ibitinga.  nu- 

bes. 
Amandiba.  grando. 
Ara.  dies. 
Vutuna.  nox. 
Coemitanga.  aurora. 
Ara  ibicoqttime.  me- 

ridies. 


AbL  homo. 
Angaa  anima. 
Tete.  corpus, 
Pocembuera.      mem- 

brum. 
Acangafe.  cranium. 
Tagica.  vena. 
Conga,  os ,  cflis. 
Tagul  fanguis. 
Pira.  cutis. 
Tiaj/a.  fudor. 
Ttttdf.  /putum. 


Aba. 


■ 


A  M  E  R  I 

Aba.  crines.     - 
Apecum.  lingua. 
Tendiba.  mentuau 
Ayura.  collum. 
Aceoca.  jugulum. 
Atyba.  humerus, 
GibL  brachiunu 
Mbo.  manus. 
Ecatuaba.  dextra.\ 
Acu.  finiftra. 
Pua.  digitus. 
Pua  guacu.  pollex. 
Mua  pendaba.  articu- 

lus. 
Unha  puapem.  unguis. 
Atucupe.  dorfum. 
Potia.  pe&us. 
Cama.  mamma. 
Tigne.  venter, 
Purva.  umbilicus, 
Jque.  lams. 
Nbia.  cor. 
Ibaia.  coeium. 
CoaracL  (ok 
Jaci.  luna,  menfis. 
IcapL  ros. 
Am.  tempus. 
Acayuro  ig.  annus, 
Camca.  vefpera. 


CANIS. 

Tata,  ignis. 

Tuba,  parentes  &  pa* 
ter. 

Ay,  cig.  mater. 

Tamua.  avus. 

Ar ay  a.  avia, 

Taira<  liberi  &  filius, 

TagiraMh.  His  duo- 
bus  nominibus  pa* 
ter  tantum  utitur: 
mater  dicit  mn- 
bira. 

Tiquera.  foror  major 
natu. 

Piquiira.  minor  natu. 
His  nominibus  u- 
tuntur  faeminae  in- 
ter fe. 

Tiqueira.  frater  majot 
natu. 

Tibira.  minor  natu. 
His  nominibus  u- 
tuntur  fratres  tan- 
tum inter  fe :  ficu- 
ti  Quibira^  frater, 
fbrores  tantum  er- 
ga  fratres  &  Tein» 
dira  ,  foror  ,  fra- 
tres tantam  erga 
fore- 


IJl         DISS.  XII 

forores. 
Tuba*,  tutira.  patruus. 
Cig ,  cygra.  amita.  Eis- 
dem  nominibus  fi- 
gnificant  &  avuncu- 
lum  &  materteram. 

Coya.  gemini. 

Temireco.   maritus  & 
uxor. 

Mendara.    matrimo- 
nium. 

'Abaiba.    Iponfiis  fu- 
turus* 

Cunhaiba.  fponfa  fu- 
tura. 

Ctmiraco  ao  bae.    vi- 
duus. 

Tmen  eobae.  vidua. 

Tubei  ima.  pupillu$. 

Jacitata.'  ftella. 

Opacatumbae.     mun- 
dus. 

/£«r«.  ventus. 

Amacimunga.  tonitru, 

Amaberaba.  fulmen 

Jbk  terra. 

Ara,  acr. 

/£.  aqua. 

Aba.  vir. 


BE    LINGUIS 

Cunha.  faemina. 

Tuibaem.  fenex. 

Guaibwo.  vetula. 

Cunumigoacu.    adole* 
fcens. 

Cunumi.  puer. 

Pitanga.  infans. 

AnAma.  cognatus. 

T&i.  arbor. 

Ibitira.  mons. 

Ofe.  folium, 

T*4.  fbns. 

/ta.  ferrum. 

/*i.  lapis. 
■PW.  pifcis. 
iEwg;  frigus. 

Ceo.  animal. 
Guirarupia.  ovum, 
Mocu.  anguilla» 
Gy*  fimia. 
Eyruba.  apes. 
Potivi.  anas. 
3/w*.  anfer. 
Gyw.  gramen. 
Iguaba.  calix. 
Jtapigua.  clavus* 
^4^  apapuara.   fa- 

(cis. 
/ittwvi.  ligo. 


AMERl 

CapYtgoacu.  ftramen, 

JMbiu>  cibus. 

Cobra,  anguis. 

Apicaba.  fedes. 

PiL  jecur. 

Cebira,  nates. 

Jldaupura.  bilis. 

Tigue  /?tfg.inteftinum. 

Ty,  urina. 

TjHTtti  vefica, 

Uba.  coxa. 

Acaya.  matrix. 

Tendipia.  genu. 

P*.  pes. 

7mi.  tibia. 

JMicul  digitus  pedis. 

MitL  calcaneus. 

Porucuico  bora,  pau- 
per. 

Coribae.  laetus. 

Angaipaba.  pravus  ,  a- 
itutus. 

Tyaobeimmbae.  nudus. 

Jidbaeaubora.  aegro- 
tus. 

Apara.  curvus. 

Tipibae.  triftis. 

Angaturama.  gratus. 

Poranga.  pulcer. 


CANIS,  173 

Tw  fcfa/w.  fanus. 
Atapmtia.  velox. 
y«^.  flavus. 
T/>^4f.  albus. 
Mormotara.  iracundia, 
Tecoateima.  avaritia. 
Porerobiara.  fidelitas, 
Tecoacti.  felicitas* 
Ibatebae.  altus. 
Boya.  fervus. 
Atavuma.  levis*        » 
-Ptfj»*  defbrmis. 
Ctfa,  delicatus. 
P#w.  longus. 
Angaibara*  macer* 
Membeca,  mollis,  i 
Acmbeimbae,  fatuus. 

Verba. 
Cepiaca.  videre. 
Cenduba.  audire. 
Cetuna.  odorare, 
Caanga.  guftarc. 
Nheenga.  loqui. 
Capucaya.  clamarc. 
Igu.  bibere. 
Pocaucuba.  fomniarc*  ! 
Mbaeu.  edere. 


venire. 
Mwbirara.  parere. 


174      diss.  XII 

Tecobe,  vivere. 
Carom,  fperare. 

Ayaima*  fternutare. 

Jernre.  pofcere. 

Abiqui.  pe&ere. 

Cenoya.  appellare. 

Cuaba,  cognofcere. 

JNhemboe,  difcere. 

Puca.  ridere. 

Ciquiye.  timere, 

Quera.  dormire. 

Jenumuna.  fpuere. 

Caanga.  dicere. 

Nheangeru.  /u/pirare. 

Cecarfya.  oblivifci. 

Cueena.  vomere. 

Ouapua.  federe. 

Queraro.  vigilare. 

Pttama.  furgere. 

Caruca.  mingere. 
Poacema.  gemere. 
Pitera.  forbere. 
Tin.  puderc. 
Taceo.  plorare. 
Mano.  mori. 
Acanhem.  morfor. 
Tima.  fepelire. 
Cenonheca.  precari. 
Cepiaca.  reprehendere. 


DE  LINGTJIS 

Mondoca.  findere. 

Aei.  errare. 

Capucaya.  ring!. 

Beraba.  fplendere. 

Hereto,    habere. 

MomitL  accipereho- 
fpitio. 

Anduba.  fentire. 
o.  ire. 

Guata.  ambulare. 

JUoanga.  cogitare. 

Jldaenduara.  recordari. 

Taraboca.  eligere. 

Mopotaya.  ne&ere. 

Porara.  mentiri. 

Aroca.  minuere. 

Angaipaba*  delinquc- 

re. 
Pmya.  jubere. 
Potara.  cupere. 
Meenga.   tradere. 
Moendl.  capi,  incen- 

dere. 
Mondaca.  incidere. 
Abu  errare. 
Ecatu.  poffe. 
Nhengara,  cantare. 
Porabique.  operari. 
Teaoboca.exuete. 


■ 


A  M  E  R  I 

Momiya.  movere. 
Pea.  vitare. 
Pituba.  ungere» 
Pohana.  nere. 
Cobaitim.  occurrere. 
Cenoya.  vocare. 
MondoYoca*  frangere. 
Coameenga.  mordere. 
Coquendaboya.  aperire. 
Rxba.  folvere. 
Cacaba.  tranfire. 
Tuna,  plantare ,  ferere. 
Pocmba.  confuefcere. 
Igtaba.  natare. 
PeL  deponere. 
Paepua,  refpondere. 
Moete.  adorare  ,  ho 

norare. 
Monbeu.  nunciare. 
Tiguioca.    fanguinem 

redderc. 
Moriba.  confentire. 
Acoy.  operire. 
TucL  occidere. 
Moperua.  frigere. 
Cae.  fanare. 
Moabaiba.  impedire. 
Apition.  ligare. 
Can.  dcfendere. 


C  A  N  I  S,  17^ 

Cauccuba.  diligerc. 
Pitibo.  juvare. 
Mogiba    coquerc. 
Amotareima.  odiflfe. 
Caanga.  metiri. 
Moa(\Hima<  madefacc- 

re. 
Monguya.  folvere. 
Monguy.  molerc. 
Pita,  manere. 
Pumm  uti, 
Tara.  capere. 
Mobibua.  fuere* 
Potareima.  recufatt» 
Jabkba.  effugere. 
Moete,  laudare. 
Capira.  purgare. 
Mbaeraca.  emerc. 
Monhanga.  faccrc. 
Cerura.  portare. 
Moyecekra.  mifcere. 
Moropiha,  €ommuta- 

re. 

Paronduba.incpitcrc. 
CupiraAevate. 
Teupira.  afcendcrc. 
Maramonhanga.  fad* 

ligerare. 
Monberaba.  vulnerare. 
Apina* 


iy6      diss,  XII. 

Apina*  radere* 
MondecaScm&QZQ,  au- 

ferre. 
Cema>  exire. 
Aobamon  dkfe.induere 
^£04  £»£*.  abftinere. 
CV&i,  arare. 
Cjpgjtfi  rigare. 
Ceyara.  deferere. 

y*  nmpu   con* 


DELINGUI3 

cipere. 
MoaguebaseRmguerc. 
Moabatha.  incantare. 
Monbuja.  tcrebrare. 
Pitera.  ofculari. 
Monbma.  perforare» 
Mayaoca.  dividers 
Ami.  premcre. 
Mogyco.  polire. 
Moyaru.  /ocari. 


f.XVI.Vo-      XVI.  Praeter  haec  Colloquium  invenitu? 

ces  BraGli-  lingua  Brafilica  fcriptum  in  hiftoria  Naviga- 
L(S  tionis  in  Brafiliam  inftitutae  a  Johanne  Lerio, 
Burgundo,  edita  a  Theodoro  de  Bry  Latine, 
anno  1590.  c  quo  haec  vocabula  excerpfi* 
mus. 


rio  excer- 

ptae. 


Pa.  ita  eft. 
Mobouy.  quot. 
Caramemo.  arcae,  ci- 

ftae,  vafa. 
Augepe.  unum. 
Jldocouein.  duo. 
Mojfaput.  tres. 
Oioicoudic.  quatuor. 
jEcoinbo.  quinque. 
A-aub.  veftimenta. 
SoboHy-etc.  Caerukus* 


Pimk*  Rubeus. 
Joub.  Luteus. 
Son.  Niger. 
Sobouy-Majfoit.  viridis. 
Tin.  albus. 
Seta-pe.  multos. 
fcatoupatoe.innuineros. 
Erimen.  minime.  non, 
Arrotit.  attuli. 
En-en.  non. 
Pinda,  hamos. 


MoHtejnouton.  fubulas. 
~drroua.  /pecula. 
Knap,  pedines. 
Soo-  fera  animalia. 
Our  a.  avcs. 
^#.  pi/ces. 
*V.  foinam. 
5^^  rapas. 

°#«.  magnus. 
Pwajfoii.   turtur. 
Kurema.  mulus. 
•Krfrw.  domus. 
-*f#».  medicina. 
ff^.  proprietas, 
Maraca.   tintinnabu- 

lum. 
Miceco.  uxor.  x 
.-^*6.  coclum. 
Couarajfi.  fol. 
Jtyk.  luna. 
J*jfi-tata.  ftella. 
2TWj».  terra, 
Poirauem.  mare. 
^*  aqua. 
JJ-'fc  aquadulcis. 
U»-««.  aqua  falfa. 

^  lapis  .petra,  me- 
tallmn. 


C  A  M  I  Si  177 

Ybouyrack  lignum, 
-^/w.  curvus. 
-^w.  aer. 
*Amen.  pluvia. 
Toup-en.  tonitru. 
Tbneture.  montes. 

j2««w.Ioca  campeftria. 
Uhpaoit.  infula. 

Mahmo.  particulaad. 

mirantis. 
-^^^.  caput. 
Che-acan.meum  caput, 
De  acan.  Tuum. 
2^//.  fuum. 
Ore-acan.  noftrum. 

-An-acan  eorum*  lege 

uiua-can. 
/^«^.  facies. 
Nembi.  aures. 
■<R#i.  oculi. 
2**tf.  nafus. 
Jouron,  os. 
Retotipau.  genae. 
Redmva.  menturii. 
-^«^.  capiJli. 
Redmiva  auehzthz.  In 
Novo  orbe  Theo- 
dori  deBrylcgitur, 
M  P&  ' 


178       DISS.  XII.  DE  LINGUIS 


pag.  2^i«  herba9 
fed  vitiofe  :  nam 
aue  notat  capillos , 
crines  5  &  redmiva 
nientum.-  Et  fie 
barba  dicitur  ^quafi 
crines  memi. 

Ape~cou<  lingua. 

Ram.  dentes. 

Aioeue.  collum,  gula. 

Ajfeoc.  guttur. 

Poca.  pedus. 

Rous  boni*  renes. 

Revive,  natea. 

Invanpony.  humeri. 

/»  brachia. 

Papouy.  pugnus. 

P(7.  manus. 

/%*#.  digitus. 

P^c.  ftomachus. 

Reguie.  venter. 


C20*.  mammae. 
0«/?.  coxae. 
Roduponam.  genua. 
Porace.  cubiti. 
Retemeu.  tibiae. 
P<?«y.  pedes. 
f  wg.  anima. 
7k/z.  ignis. 
Embomffi.  efurio. 
Caronc.  vefpera. 
Miboye.  fervus. 
ifo*/?.  pater. 
Requeyt.     frater   nam 

major. 
j?*W*irater  nam  min. 
Renadire.  foror. 
Aicbe.  amita. 
u#.  mater  mea.       / 
jfojtf.  filia. 
Senoyt  pe.  hirundo. 


Verbum  Subftantivum. 


Aico.  fum. 

jgry&fc  es. 
Oico.  eft. 


Oreico.  fumus. 
Peico.  eftis. 
Aurae  oico.  funt. 


jttft* .  venio ,  veni.       Orefout.  venimus. 


£«- 


A  MEKl'cAHi  Si 
ZyoM.vems,  venifti. 
Ojout.  venit. 


■Attae-o-oHt.  veniunt. 


II 


didhC 1 1-  ?rammatica«i  ^'nguae  Brafiiicae  c-  « 
<"ait  Commbncae  anno  Mm™   w   l      ,   &  x'^n 
Anchicta  ex  SocictateT^  J?fephus  de  D?L;<^a 

J.   Defomit        i*J       '   e I"* Vet,  Bftfifcf 

"  ^1;""1  hanc  iguana  iiteris  F  L  S  7  KG«n,. 
■ncc  Kgeminarcjnec  mutam  cum  liquida  1?at,«  4* 

P;M.&MBJfaepe„rurp;iriunam 

cept"f;CaiVOX^^-^cx- 
.  «P£^*-.  «'.■quodnoaqnamnm. 

I".  B  in  prfncipfo  diflionis  nunquam  fine 
Mpronunciari.  ^  e 

lv^^t\rnrmpartcmaccentumhab- 

V.  Nomina  non  habere  cafus  aut  numeros 
J^vocad^    AtquaeaccenuS 
i.kimahabent.nilmucari. 
VI.  Subftantiva  praecedere  adje&Va ,    &  fi 
"centumin  ultima  habeant,  manere  in- 

cu!»nr  fil".PenuItimao  &vocalescon- 
«rrant,  ultmiam  vocalem  perdere,  ut 
^^TVfcw,  pater ve4    Sicon- 

M  2 


II 


ISO       DISS.  XII.    DE  LINGUIS 

currant  cum  confonante  perdunt  totam 
ultitnam  fyllabam. 
VII.  Pronomina  habere  quosdam  cafus,  ut 
Ego,  Nominat.  Yxe ,  xl  Dativ.  T**- 
bey  yxebo^  xebe^  xebo9  mihi.    Nomin. 
plural,  ore^yande.  nos.  Dativ.  erebe9  orebo, 
yandebe  >yandebot  nobis.  Tu.  Norn,  ende* 
nde ,   m.  Dativ.  endebe ,  endebo ,  ndebe, 
ndebo.  tibi.  Nominativ.  plural./**?  velpe, 
vos.  Dativ.  peemevdpeemo,  vos.  Accu- 
fet.  opo  vel  pe.  Vocativ.  pee  vel  pe.  ore, 
yande.  Ita  etiam  declinatur  Ace ,  homo, 
quod  fervit   teniae   perfonae.     Oeft, 
fuus,  fua,  fuurn. 
VIII. Unam  effe  conjugationem  verborum ,  & 
alteram  negativam ,  ut  Aincu  ,  occido  j 
namcai,  non  occido. 
I  X.  Praepofuiones  lis  fere  efle  poftpofitio- 
nes ,  ut  Mo ,  in.  Pe ,  in  ,  ad ,  pro,  Be, 
in,  per,  Quupe  ,  pro.    CW  ,  de,  ex, 
praeter.  Coce ,  fupra.   Tobaque ,  coram. 
Tenondiy  ante.  C«/?*,per,  de  loco.  CV- 
f&  verfus.  Cpw,  cum,  propter.  f^apij 
longe.  Pw£  cum ,  inftrumentale.    Hinc 
Itacoce,  fuper  lapidem,   Taba>   aldea, 
7^,  in  aldea:  nam  pe  jjan&um  nomi- 
nibus  in  ba  definentibus  abforbet  ultimam 
fyllabam.  Coce  fervit  pro  comparative, 
ut  Uacoce,  plus  quam  lapis. 

XVII. 


AMER1CANIS.         l8l 
'    XVIII   C!Barlaeus/«^m^rw 

285.  fenemexhibet  vocabulorum  linguae  Chi-  Chilicaf 
Jcae ,  ouam  Belgae,  commorantes  ad  maris 
.Pacifier oram  in  Chilenfi  regno ,  transmifenrat : 
HJias  Herkmans  autem  ex  ore  Chiknfium  an- 
npcavu  :    quae,    foibic  ,    linguamm  fludiofts 
"Mtewsm  cjueunt  expended  ,  m  wB(ffJ 
™a  fit  ChUenftum  lingua,  an  nata  ex  din,  %r 
A  /        Cu'il"£me  Plus  >  eui  minus  ,  w/  «^/ 
«fcfc*.     Obfervatidem  ex  Hifpanorum  mi- 
xtione&  contubernio  irrepfiflb  voces  Hifpanae 
*  Latlnae  originis  ,    quales  puto  ,  vino  vi- 
JT'  '«"«"» equus,w/4,  vek,caiiia>  can- 
fte,pulpeo,   valpes.     Ecce  /pecimen  iilud, 
iuftciens  ut  de  lingua  Chilica  feras  judicium, 
ex  iJariaeo  integrum,  exceptis  paucis  colloquen- 
di  formulis  quas  Scriptorhaic  catalogo  vocom 
immiiciierat. 


Tipanto.  annus. 
7m*.  menu's,  Iuna. 
Toninco,  feptimana. 
-^««.diesjfol. 
Paun. nox. 
Tabuyo.  vefpera. 
Eppeun,  mane. 
Rangiante.  meridies. 
Urle,  eras. 


Eppoe.  perendie. 
Uya,  heri. 

-Pa^Miudius  tertius. 

Bachiante.  hodie. 

J\dintay.  nunc. 
Weytiva.  tunc. 
Wantarulei.     fummo 

mane. 
Taptou. iemta. 
M  3  £/_ 


i8i-    diss.  XII. 

Biliante.  femper. 
Chumel.  quando. 
Chemchuem.  quomo- 

do,  ficot. 
Hueno.  coelum. 
Quereb.  aer,  ventus. 
Tomo.  nubes. 
Wangelen.  ftellae. 
Pillan.  tonitru. 
Gualie.  fulmen. 
Butaque  quereb.  terrt- 

peftas. 
Maoni.  pluvia. 
Tiren.  nix. 
Verqumao.  ros. 
Pilinget.  glacies. 
Quetal.  ignis. 
Ko.  aqua. 
Tue.  terra. 
Mappo.  agcr.  folum. 
Tele,  gleba,  lutum. 
CV*ra.  lapis. 
Maviel.  lignum. 
Muven.   lignum  fa- 

brile. 
Millie  aurum. 
Lien,  argcntum. 
Paila.  metal lum. 
Titi.  ftannum. 


DE  LIKGUIS 

Pavillue.  ferrum.. 
Qutalcura.  filex. 
Chadi.  fal. 
Ljl.  fcopulus. 
Millawappo.mmzn 

auri. 
Aljquen.  arbor. 
Cahu.  herba. 
Nebo.  nuces. 
P^o.  ftramen. 
Cairon.  foenum. 
Wentv.  vir. 
Domo.  faemina. 
Quidungen.  juvenis. 
Yecho.  adolefcentula. 
Penien.  puer. 
Lomo  penien.  puella. 
Chou.  pater. 
Nenque.  mater. 
Cheche.  avus. 
Do^o  Cheche.  avia. 
Weuco.  avunculus. 
Mama,  matertera. 
.     Pelcuchau.  vitricns. 
Caulla.  noverca. 
Botum.  filius. 
Neaque.  filia. 
Pern,  frater. 
Lan.om.  foror. 

Guem~ 


¥ 


A  M  E  R  I 

Guempo.  fbcer. 

Vilca.  fbcrus. 

Choupo.  gener. 

Wewro  penco.  & 

Wama  penco,co°natus 

Cunewa.  pupillus. 

Buytha.fcnex. 

Cude.  anus. 

Penienboe.  obftetrix, 
Apo  curaca.    praefe- 

dus. 
Curaca*  Dominus. 
-4po,  generaliffimus. 
Nentoque,  gubernator. 
XJlmen ,  eminens.  pri- 

mariae  dignitatis. 
Pulmen.  nobilis. 
Leptoque.  imperator. 
Macbi.  medicus. 
Cona.  miles. 
Retave  caman.   faber 

ferrarius. 
Giiito  Woe.  textor. 
Cballo  acaman.  pifca- 

tor. 
Nilla  Caboe.  merca- 

tor. 
Turintawe.  tincSor. 
Chumpiro  caman.  pi- 
M 


C  A  N  I   S.        183 

leo. 

Tultunca  caman.  tym- 
panies. 

Nichetaniweni.  famu- 
lus. 

Voerquin.  nuncius. 

Langam  cheboe.  homi- 
cida. 

Chuguiboe.  fur. 

Illmboe.  mendicus. 

Jllvee.  diabolus. 

Rue  a.  domus. 

Uilm.  janua. 

Cbaquana.  fcala. 

fy/jcv*.  paries. 

Wana  ruca.  tedium. 

Tithe  ruca.    tugurio- 

lum. 
Guetaltuange.  focus. 
Lolcura.  penu. 
Cawjto.  cubile. 
Deptuaruca.  career. 
JVeltelve.   patibulum. 
Pengal.  fepulcrum. 
Louquen.  mare. 
Levo.  fluvius. 
Butawampo.  nam's. 
Pichampo.  navicula. 
Dolio.  lembus ,  canoa. 
Warn* 


184.    diss.  XIL 

Wampo.  fcapha. 
jiliwen.  mal^, 
Mou.  funes. 
Vela.  vela. 
TVyta.  remits. 
Guetal.  ignis. 
Tubqmn.  cinis. 
Cuju.  carbo. 
Ale.  fiamma. 
AjpeL  prima. 
hue  at  on  guetal.  fomi- 

tcs  fcintillae. 
Wietum.  fumus. 
Catila.  candela. 
Wyno.  culter. 
Witi.  cochlear. 

Guidi.  plla. 

Pail  a.  lebes. 

Lepoe.  fcopae. 

Couwwe.  full. 

Xft?0  borfwwe.  denti- 
fcalpium. 

Tavillalonco.  galea. 

Waqui.  hafta. 

Tylqui.  fagitta. 

Tulqui  tuboi.  arcus. 

Taltunca.  tympanum. 

Macane.  clava  ferrca. 

Cachal.  (ecuris. 


DE   LIKGUIS 
J^Jf^.  ligo. 
Juifue.  cribrum. 
Chilca.  epiftola. 
Quido.  amiculum. 
Macum.  fubucula. 
Charawilla.  femorale. 
Chompiro.  pileus. 
Tariwe   loan*    fafcia. 

diadema. 
^W^.ftola'muliebris. 
Domo  ruida.  toga. 
Ctftfg*.  cibus. 
Cobque.  panis. 
2Vh/  c^«^.   medulla 

panis. 
Liquangue.  lux. 

Dumingei.  tenebrac. 

Oun.  buccella. 

Quemeiquen.   bellaria, 

M'edda.  puis. 

Core,  jufculum. 

lion,  caro. 

Cuichailon.  caroovil- 
la. 

JVara  Hon.  bnbula. 

Cuchiilon.  fuilla. 

Cuchicham.  perna. 

Chaditues   Hon.    caro 
laiita. 

(CiiiMh 


A  M  E  R 

Cancan,  tofta. 
Avaun.  elixa.     - 
Puytfiha.  inteftina* 
Curam.  ovum. 
Qttecttram.vhelhxm  o- 

vi. 
Ljcuram.  albumen  o- 

vi. 
jfuyn.  butyrum.. 
T/«.  lac. 
Puulco.  potus. 
Vino,  vinum. 
Chiche.  cerevifia  Chi- 

lenfis. 
Cut  an,  morbus,  dolor, 
Arencutan.  fcbris. 
Towongen.  caput. 
Lanco  cultano.   dolor 

capitis. 
Venoaren.  /cables. 
Pituw.  fcabies  capitis. 
Albwgien.  vulnus. 
Molbuen  fanguis. 
Touma,  coccus. 
Cawinto.  convivium. 
Colchou.  variolae. 
Wocubu.  fera.        / 
Pangi.  Leo.f 
Naguel  Tigris. 


CAN  IS.  ig£ 

Cavallo.  equus. 
Cuchy.  fus. 
Mickm.  vitulus. 
Dewe.  mus. 
Warm,  glis. 
Twwt  dewe*  talpa# 
Tewa.  canis. 
Pulpeo.  vulpes. 
Noquen.  urfa. 
Lame,  phoca. 
Lemocuchi.  aper, 
Chumam.  cervus. 
Puedo.  hircus  marinus. 
Quehn.  cauda. 
Chiliwequi.  ovis  chi- 

lenfis. 
Zunem*  avis. 
^/Jpf.  pluma. 
Mepoimem.  ala. 
Guelem  inem.  veftis  c 

plumis. 
Daniinem.  nidus, 
Achawal.  gallina. 
AlchahawaL  gallusj 
Pylken.  anas. 
^'/0.  furdus. 
iift&va.  monoculus. 
^%*#.ftrabus. 
7i/>#.  daudus, 
M  J  #$ 


1 86       DISS.  XII.    DE  LINGUIS 


Jeca.  corvus. 

Buica.  putter. 

Gmreo.  tardus. 

Tuco.  bubo. 

Cogo.  cuculus. 

UMjn.  apis. 

Pullu  mufca. 

XJulyn  mnskj.  apum 
rex. 

Fetar.  pediculus. 

Nerem.  pulex. 

Tiro,  vermis. 

Culculla.  formica. 

Cunincunin.  cicada.     , 

Vilo.  anguis. 

Bylcum.  lacerta, 

Ponono.  bufo. 

Challua.  pifcis. 

Cawel.  delphinus. 

Jene.  balena. 

XJouqm.  apua. 

Vilo  chalva»  anguilla. 

Cbadituel  chalva.  pi- 
fees  faliti. 

jirimen  chalva.  pifces 
indurati. 

Quinpilon.  oftrea. 

Chapes,  mufculi. 

Melon,  cochlea. 


Comomv.  aftacus }  can- 
cer. 

Quichi  quinchioS&co. 

JWanco.  aquila. 

Choroi.  pfittacus. 

Poo.  ramus. 

Kempo  mamel.  trun- 
cus. 

Bope  mamel.  lignum 
aridum. 

Nebue.  mix  avellana. 

Nido  iwas.  vitis. 

Nidu.  ftipes. 

Vaguen.  fraga. 

Couchouw.  ribes   ni- 
grae. 

Lime,  fungi. 

Cachu.  herba. 

Pilunproque.phntago. 

Calicai.  trifolium. 

Curi.  urtica. 

Pragjm  flores. 

Manen.  femen. 

Methen.  farina. 

Chiquelen.  furfur. 

Gueli  Uanca.coxd&uml 

Kispy.  vitrum. 

Cudi.  lapis  molaris. 

Pel.  limus.  gluten. 

Taf- 


AMERI 

Tajfaquido.  tributum. 

Quengu.  dos. 

Dereno   culjn.    debi- 

tum. 
Culyn.  merces, 
Nillawyn.  lytrum, 
Aucantupain.  jocula- 
ria. 

Numeri. 
Qujri.  unum. 
Eppo.  duo. 
Quila.  tria. 
Melt,  quatuor. 
Quechu.  cjuinque. 
Cuyn.  fex 
Relgi.  feptem. 
Pura.  o&o. 
AM  a,  novem. 
Jldaripataco.   centum. 
Warama.  mille. 
Guiltui.  nucleus. 
Tapel.  frondes. 
Nul.  cortex. 
Aliquem.  arbor. 
Wul.  radix. 
Pelli.  anima. 
Calel.  corpus, 
Lai  calel.  cadaver. 
Fen.   carohumana. 


CANIS,  187 

Boro.cms,  tibia. 
Telqui.  membrana. 
Uen.  nervus. 
Uenmolvin.  vena. 
Lonco.  caput, 
Tol.  frons. 
Lenglen.  cranium. 
Lonco.  capilli. 
Teren  lonco.  canicies. 
Ldlo.  cerebrum. 
Angen.  vultus. 
Taun.  genae. 
Ne.  oculi. 
Tacune.  membra. 
Benen.  fupercilia. 
Ua  wingne.  cilia. 
Ju.  nafus. 
PeloJH.  nares. 
Memm.  mucus. 
Pilum.  aures. 
Oun.  os. 
Adem.  fudor. 
Qmwen.  lingua. 
Melbne.  labia. 
-B<v«.  dentes. 
//gv*.  molaris. 
Bidabida.  palatum. 
Coun.  fputum. 
Rulwewe.  guttur. 

Neen. 


1 

m 


1 88     diss.  XII. 

Neen.  fpiritus. 
Queue,  mentum* 
Pajun.  barba. 
Pylco.  collum. 
Pel.  cervix. 
Lipan.  humerus, 
^Pmlpa.  brachium. 
Cue.  manus, 
Mancue.  dextra. 
Welecoe.  finiftra. 
Puley  cue.  vola. 
Changelcue.  digiti. 
Buta  changel.  pollex. 
VUili.  ungues. 
Zevo.  pe&us, 
Moju.  mammilla, 
Pue.  venter. 
Weddo.  umbilicus. 
Cadi,  coftae. 
Buri.  dorfum. 
Anca.  lumbi. 
Quichio.  nates. 
Penem.  penis. 
Collu.  teftes  9  colei. 
Metu.  muliebria. 
Chan,  femora. 
Lucu.  genua. 
Wethuntoy.  poples. 
Toy.  tibia. 


DE   LINGUIS 

Hemum.  furae. 
Namon.  pes. 
Changilnamen.  articuli 

pedum. 
Prencoy  namen.   talus 

pedis. 
Puley  namen.   planta 

pedis. 
Piuque.  cor. 
Wocun.  pulmo. 
Que.  ftomachus. 
Curique.  hepar. 
Uecaque.  lien. 
Quelche.  inteftina. 
Villin.  vefica ,  urina. 
Met.  ftercus. 
Perquen.  crepitus  ven- 

tris. 
jNomoy.  foetor. 
Pelengsley.  aranea. 
Inche*  ego. 
Eimi.  tu. 
Tubei.  ille. 
Inchen.  nos. 
Tecengen  eimen.  vos. 
Liengen.  illi. 
Emma.  ita.  | 
Muh.  non. 
fichumci.  prope. 


AMERI 

AUmnget.  procul. 

laymen,  contra. 

Woecuu.  foris. 

Compay.  intus. 

Pulon.  infra, 

Worn  fupra. 

Btiri.  poft. 

^unengen.  ante. 

Quelleb.  juxta. 

Munai.  fatis. 
'  Alengei.  nimium. 

Mnnalai.    nimis  pa- 
rum. 

CbemibU.  cur. 

Veimbla*  ideo. 

17«  i»*£  efto. 
w«.  hie  ille. 
Temunei.  pulcher. 
Woranei.  deformis. 
Newonei,  fortis. 
Leptungei.  celer. 
Chouwo.  piger.. 
Alilonconei.  valde  fa- 

piens. 
Wentanwi.  gravis. 
Queuney.  fuperbus. 
Culenei.  dives. 
CuntwaL  pauper. 
7*w».  ftolidus. 


C  A  N  I  S.  189 

Molgei.  nudus. 

Ilungei.  veftitus. 

Qmten.  anguftus. 

Anquen*  ficcus. 

Preqmn.  avarus. 

Prequiboe.  liberalis, 

i?#ta.  magnus. 

i%&£  parvus. 

Montingei.  pinguis, 

Ton  tau.  macer. 

Pettun.  color. 

Queli.  ruber. 

Calbu.  caeruleus. 

CareL  viridis. 

C/?0<tf.  flavus.. 

Curt,  niger. 

ijv.  albus. 

iV///*  caju.  comma- 

tare. 
Illuwyn.  dare. 
Tuigei.  hilaremefle. 
Umatum.  dormire, 
Limen.  expergifci. 
Tangnune.  frangere. 
Bemgne.  ftruere. 
P/^«.invenire. 
Vangen  bya.  amittere, 
NecnL  currere. 
Amon.  ire, 


i 


190       DISS.  XII. 

Utalenge.  ftare. 
Wi-wyn.  efle. 
Chuchelein.  jacere. 
Tecanen*  fakare. 
Padenatum.  cadcre. 
Utalenen.  furgere. 
Auinge.  federe. 
Dimgune,  loqui. 
Temelenge.  tacere. 
Puronge.  canere. 
Pylcunge.  clamare. 
Quipay.  venire. 
Jen.  edere. 
Butun.  bibere. 
JWepau  cacare. 
Witlan.  mejere. 
Cudepain.  ludere. 
Quequatum.  caufas  di- 

cere. 
Locatum.  litigare. 


DE  LINGUIS 

Langawyn.  nccarc. 

Mecowyn.  portarc. 

Chuquin.  furari. 

Gmllulueno.  reddcre. 

Pelt  end.  penderc. 

Lay.  mori. 

Rengalgei.  fepelire. 

Quedan  capay.  labo- 
rare. 

Intunge  milla.  aiirum 
effodere. 

Nilla  teubyn.  vendere. 

Nilla  vin.  ernere. 

Chu  pipaimi.  quid  di- 
cis? 

Quimla  1V1  tami  pieL 
nefcioquid  dicas. 

Chu  pipaimi.  quid  fa- 
ds ? 

Chumpaila.  nihil. 


§.XIX.  XIX.  Haec  vocabula  Chilica  edidit,  an- 
Bifferentiano  MDCxLvn  CI.  Barlaeus,  &  iequenti 
in  knptio-anno  ]viDcxLVlll  prodierunt  Gulielmi  Pi- 
fonts  de  medicina  Brafilienfi  Iwri  quatuor ,  ct* 
Georgii  Marcgravi  de  Liebfiad  Hifloriae  rerum 
naturalium  libri  0B0 :  quos  conjun&im  edidit 
&  digeffit  Joannes  de  Laat.  ;no<5iavoautem 
libro  Marcgravi  caput  quintum  exhibet  voca- 

bularium 


ne  barum 
vocum 
Chilica 
rum. 


A  M   E  R  I  C  A  N  t  S.  I91 

bularium  linguae    Chilenfium  ,    plane  idem 
cum  Barlaeano,  &  nifi  quod  hoc  copiofius 
fit ,  fie  ut  putem  alterum  ex  altcro  ,    vel  u- 
trumque  ex  iidem  fchedis,  defcripfiile;  licet 
mc  Marcgravius  dicat  ,   nee  Barlaeus  ,  un- 
de  hauferint.     Poftea  anno    mdclviii  Li- 
ber ifte  odavus  Marcgravii  fub  titulo  Com- 
mentariorum  de  Brafilienfium  Cr  Chilenfium  in- 
dole ac  lingua  iterum  editus  ,  &  adjundus  eft 
Pifonis  de  Indiae  utriufque  re  natural*  cr  me- 
dic a  libris  quatuordecim ,  nbi  video  vocabula- 
rium  illud  ordine  alphabetico  digeftum  ,  hoc 
modo  :    Adem^  fudor  ,  aero,  pedus,  alt- 
quern y  arbor,  &c.    Video  quoque  differentias 
nonnullas  inter  illud  &  Barlaeanum.     In  illo 
eft  Ro  ,    aqua  ,  Pemm  ,  renes  ,  Pangiante , 
meridies ,  Lonquen ,  mare.    In ,  nafus.  Cervi- 
nam^  cervus.  'Titi9  plumbum ,  /once,  caput 
Tacume ,  palpebrae ,  Noma  ,  matertera ,  Wan- 
tarules,  mature.  Tominco ,  feptimana.  Depen, 
fupercilia,  Poloiwrmxes,  Bulmerre^  guttur, 
Aero ,  pedus.     Quidmiger  ,    juvenis.    Wen» 
co ,  patruus ,  Woecon  ,    foras ,  Fercum ,  pul- 
mo.     We ,  eras.  Pefi ,  gleba.  Ahquem ,  ar- 
bor.    Nentoque.    Operator.     Ret  are  caman. 
Faber  ferrarius.  Cttjw,  carbo.  ^W,flamma. 
Michon ,  felis.     Maftn >  glis,  lariwe  lonco. 
diadema.     Jidontimey  ,    pinguis.     Teinengen 
ennen0  vos.    Bewc ,    mus.     Puedo ,   caprea. 

Quen~ 


§  XX.  De 
Lingua  Pe- 
ruana, 


I92       DISS.  XII.    DE    LINGUIS 

Quermei,  arrogans.  Auloncomi.  fapiens.  Non 
invenio  veta\  cavdlo  3  vino,  catila.  Malta 
hie  funt ,  quae  per  errorem  librariorum  videntur 
corrupta,  uti  liquet  ex  eo  quod  differentia  nata 
fit  plerumque  in  Uteris  figuram  iimilem  ha- 
bentibus.  Dolendum  interim  eft  non  bene  di- 
ftin&as  elTe  voces  omnes  Hifpanae  originis  ab 
iis,  quae  verae  Chilicae  funt :  quare  prius  ad 
voces  Hifpanicas  ejufdem  fignificationis  hae 
voces  Chilicae  debent  expendi ,  antequam  all- 
quis  certus  e(fe  poffit ,  eas  reyera  Chilicae  ori- 
ginis efie. 

XX.  Lingua  Peruana  ,  quo  nomine  in- 
telligo  illam  quae  in  toto  regno  Peru  a  Quito 
ufque  ad  Chili  ufurpatur ,  (  qu  :m  aliae  fint  in 
quibufdam  regni  partibus  ufitatae)  quaeque 
lingua  aulica ,  vel  univerfalis  a?  Peru  nuncupa- 
te jaliqua  habet  fingularia  &  obfervatione  di- 
gna,  quae  in  limine  Hifloriae  Incarum  Pe- 
ruanorum  conferiptae  ab  Inca  Garcillaflb  de  la 
Vega,  qui  ipfe ex  ftirpe  Regia  Jncarum  genus 
ducebat ,  hoc  ordine  recenfentur.  Primo ,  fyl- 
labae  quaedam  tribus  modis  diverfis  pronun- 
ciari  poifunt,  &  pro  ratione  pronuntiationis 
diverfam  fignificationem  induunt.  Fere  uti 
apud  Sinenfes,  de  quibus  nos  fupra  egimus, 
p.  107.  Secundo,accentusnunquaminfyilabis 
ultimis  vocum  eft5fed  plerumque  itt-penulcimis, 
rarius  in  antepenultimis.   Tertio,  literae,  B, 


~\ 


A  M  E  R  I  c  A  N  I  S.        193 
p,  F, ;G,1,  J,  &  L  nunquam  nifi  dupliccs 
in  vocibus  hu/us  linguae  occurrunt,  ut  BB, 
11  C  C°ntrano  R  nunquam  geminatur ,  &  X 
nullum  eft  Qiiarto,numerus  pluralis  exprimitur 
addmsquibirfdani  particulis.  Ceterum  cfthaec 
lingua  dives  verborum  ,  fie  ut  una  voce  fie- 
Petna&pluradiverfafignificarecogantur,  uti 
lilapa ,  quod  notat,  tonitru ,  fulmen,  &  fulgur 
Abit  autem  in  defiietudinem  haec  lingua  Pe- 
ruana, fie  ut  a  paucis  hodie  excolatur,  &  plurirni 
turopaei,  ket  in  iisorisaliquamdiu  vixerint, 
e;us  jgnan  fint ,  quod  ex  ore  quorundam  qui  re- 
center  ex  Peru  advenerant  exceptum  perliteras 
«nihi  fignificavit  Vir  Clariffimus,  JuftusFont*. 
"*K,-m  Romano  Archigymnafio  PublicusE* 
ioqucntiaeProfcflbr,  cuiegonon  tantumpro 
lymbola  ,  quam  humaniffime  contulit  ad  argu- 
mentum  hujus  diflertationis,gratias  ago;  fed  & 
vitam  virefque  comprecor,  ut  fcriptis  eruditiffi- 
mis^bem  liceratum  fibi  pergac  obftringere. 

TABELLA       VOCUM 


L  I  N  G  U  A  E 

Inti.  fol. 
Cwlla.  luna. 
Coyllur^  ftdla. 


PERUANA  E. . 

'una.  homo. 
»a.  beflia. 
Maju.  flumen. ' 
Unity,  aqua.  * 


: 


<!<■ 


194*      diss.  XII. 

Tar  a,  pi  a  via. 

Riti.  nix. 

Checbi.  grando. 

Cachi.  fal. 

Tin,  arena. 

TUapa.    tonitru.  ful- 

men. 
Hananpacha.  coelum: 

quafi   dieas    mun- 

dum  fuperiorem. 
Huata.  annus. 
$ara.  frumemum. 

quod  Mexicani  vo- 

cant  Maiz. 


DELINGUiS 

Caca.  mons. 

Parnpa.phnitks  locus. 

Mama,  mater. 

Gkttri.  filius.  fi  pater 
loquatur,  fi  mater 
iiaiia, 

Nanna.  foror. 

Huauque.  frater.  at  fo- 
ror nominat  fra- 
trem  Tora. 

Cama.  anima  :  unde 
Pachacamac  Deus? 
anima  mundi.  * 


"*  Vocem  hanc  ex  lingua  Hebraea  ita  derivat 
CI.  Thomafinus  in  Glojfario  Univerfali  He- 
braicoy  pag.  7%o.  ad  vocem  Hnfl  haec  no- 
tans.  In  Americanofirae  illuc  exfcenjioms tem- 
pore Paciacama  erat  Domimts  Dens  coeloruw, 
ab  hoc  Pacha  nnD  Dominus  &  Scamaim, 
O'Dt?  coeli.  Verum  Pachacama  non  figni- 
ficat  proprie  dominium  coeli ,  fed  animam  mun- 
di) vdqui  arimamdat  wundo,  utiipfeGar- 
cillaflbdela  Vega,  Peruanus,  &exlncarum 
familia  ortus ,  explicit :  &  cama  notat  animam, 
pacha  mundum,  quae  voces  feparatae  quoque 
in  ufu  funt.  Eft  quidem  ille ,  qu|p  Pachaca- 
ma* vocant  j  idem  cum  Domino  coeli ,  fed  vo- 
ces 


A  M  E  R  i  c  A  N  I  S.         jar 

pomtur,  illam  figmhcationem  nonhabent    a. 
deoque  fruftra  cum  Hebraeis  FachaTli 
mam  conferumur  ^* 


Jahuar.  /anguis. 

Haaca.    idolum.   res 
fingularis  &  admi- 
randarquidam  GW- 
^  &  Kcwafa  fcri- 
bunt.    Eft  eadem 
vox  fed  vario  mo- 
do  prolata. 
-dpn.  dominus. 
ty*'.  diabolus. 
RmtH.  ovum. 
7«//».  os.  offis. 
JMaqui.  manus. 
QHillai.  ferrurn. 
7*"'.  plumbum. 
C#».  forum. 
&4  platea. 
Pmcu.  porta. 

^^.  gradus  ,   fca- 
la. 

r^.  feneftra. 

?7?^  a%entum, 
*rfr*.  aiinim. 


'Htiafea.  funis,  catena. 

Sacarmnas.   homines 
fed. 

<&%«/.  lancea, 

Cuwac.  pulcher. 

«Sw&/.  fortfs. 

Havan.  fuperior. 

Hwcin.  inferior,* 

Htoayna.  juyenis, ju- 
nior. 
Capa.  folus. 
Mojoc%  rotundus. 
*dpn.  centurio,prae- 

fc(5lus,  dux. 
Hatun.  magnus. 
Rajmi.  feftum. 
Baylli,  triumphus, 
Qwpti.  nodus. 
Rwa.  facere. 
Tacha.  di/cere. 
T*pu,  .menfurare. 
Chafqui.  mutare. 
Riwa.loyxiihmcRi- 

m"c  >  qui  loquitur; 

™  z  un- 


196      DISS.  XII.   DE  LINGUIS 

wide  nomen  Urbis  Muna.  amare 
Rimacy  vel  Umae, 
mutato  R  in  L 
quod  Hifpani  fre- 
quenter feccrunt  in 
vocibus  Peruanis. 


Cbkccbu.  tremerc. 
Rupa.  uri. 
Chunca.  decern. 
Vinay.  femper. 


XXI.   Specimen  Poefeos  Peruanae  exhibet 
5-x^De  IncaGarcillaflb  de  la  Vega,  Ub.  n.  cap.17. 
Sa         quod  hie  quoque  inferere  vifum  fuit  cum  ver- 
"        ?l0ne  Latina  Viri  Eruditiffimi  Bias  Valera.  Sunt 
adinftarTrochaicorum,  vel  Spondaicorum: 
&  babentfuas  Veneres,  uti  ex  repetition  Pa- 
cha in  initio,  Scfwujui  >    ac  mmf*  in  fane 
duorum  verfuum  fe  confequentium  videre  elt. 


Curnac  nufta 
Torallay  quin 
Tuynnuj  quita 
Taquir  cayan 
Hina  mantara 
Cuntmnunun 
Tllapantac. 
Canri  Nufta 
Unity  quint  a 
Para  munqui 
May  nimpiri 
Cbici  munqni 
Riti  muttqui 


Pulchra  nympha, 
Frater  tuus 
Urnam  tuam 
Nunc  infringit. 
Cujus  vBtas 
Tonat,  fulget, 
Fulminatque. 
Sed,  tu  nympha, 
Tuam  lympham 
Fundens  pluis. 
Interdumque 
Grandinem  feu 
Nivem  mitt  is. 


Va* 


-ft 


Pacha  riftac 
Pacha  camac 
Viracocha 
Cay  hinapac 
Chtirafunqni 
Camafimqui 


AMERICANIS. 


Mundi  facior 
Pachacamac 
Viracocha 
Ad  hoc  munus 
Te  fuffecic 
Ac  praefecit. 


J97 


»5XIL-  UTa  <Pedameft>  marimeufi-j.xxHDc 
Main  reg.one  Guatimalae&  parte  Hondura-  lingua  iC 
rum  ,  appellata  Pocomanica  vel  Pocondi    cu-  comani«. 
jus  rudimenta  edidit  Thomas  Gage ,  Britan'nus 
«que  fubjecit  Hiftoriae  Itineris  quod  in  iUas 
Amencae  partes  inftituit.     Jpfc  ea  lingua  fre- 
quenter  ufus  eft,  quum  pro  condone  verbum 
Uei  in  America  explicaret  ,   &  fatis  accurate 
de  ilia  agit.     Nos  ex  eo  pauca  haec  vocabula 
cxknpfimus,    unde  liquebit,  hanc  linguam 
nee  cum  us  de  quibus  egimus ,  neciisdequi- 
ousagemus,  convenire. 


Pat.  domus. 
Tat.  pater. 
Queh.  equus. 
Huh.  liber,  chartai 
jMoloh.  ovum. 
A&i  Holan.  capur, 
Ob»-  os. 
C*»$  manus. 
0&4Ti  earo. 


Car.  piCcis. 
Tfi.  cam's. 
Tfiqnin.  avis. 
-^«/7.  filius. 
/#/>».  frumentum, 
Ochoch.  domus. 
*dcaly  ideri)  terra. 
-/wx.  terra  fata. 
Lococh.  amare. 

N  3  ** 


I98       DISS.  XII. 

Rap  a.  verberare, 
Tfiha.  fcribere. 
Quincjuini.  morl. 
Eca.  libcrare. 
Ivirch.  audirc. 
Taxah.  coelum. 
Nim.  valde. 
Nucahar$*.  celebrare. 
Vi.  nomen. 
lhauri.  regnum. 
He.  ficuti, 
Vah.  facies. 
Vug.  panis. 
Mac.  peccatum. 
Quih.  dies ,  fol. 
Huhun.  quilibet. 
Ma^mani.  non. 
XJnche,  omnis. 
Tfiri.  malus. 
Chicop.  beftia. 
IxG&c;  faemina. 
Vinac.  vir. 
jgte*^  bonus. 


DE  LINGUIS 

Quirohal.  bonitas. 

Nupat.  domus  mea. 

Apat.  domus  tua. 

Rupat.  domus  ejus. 

Capat.  domus  noftra. 

A-pat-ta.  doniusve- 
ftra. 

Qui  -pat  -  tacque.  do- 
mus eorum. 

Nulococh.  amo. 

Nalococh.  amas. 

Irirulocock.  amat. 

Incalococh.  amamus. 

Nalocochta.  amatis. 

Inqui-lococh-taque.  a- 
mant. 

Vifquin.  fum. 

Viicat.  es. 

ff$fc  eft. 

Vilcoh.  fumus. 

Vilcatta.  efiis. 

Vilquetacque.  funt. 


«    XXIII.      XXIII.  Lingua  Caraibica  ita  dicitur,  a 

lie  lingua    populis  apud  quos  in  ufa  eft,  qui  vulgo  Ca- 

Cara'ibica.  rajbae  |  re&ius  Caraibae  ,   id   eft,    ^renui^ 

fortes  j   lingua  Apalachitica  apjrellantur,    & 

licet  in  continentc  ipfa  quoque  inveniantur, 

prae- 


'AM  £  *  i  CAN  I  S.         J99 

praeciptie  infulasAmericaediaasAntillasIinco-. 
lunt.  Per  Aptillas  infulaseasintelligimus5quac 
continentem^  Americae   Meridionalis  &  litus 
orientale  infulae  Portorico  interjacent  ,  inter 
quas  Tahago ,  St.  Vincemii ,  Martinica  &  aliae. 
Hie  lingua  quaedam  obtinet  nationi  Caraibi- 
cae  peculiaris,    &  ut  fertur,  antiqua,  quam 
inter  fe  colloquentes  purarn  coniervant  ,    at 
quandocumEiiropaeisagunt,  multis  vocabu- 
lis  Hifpanicis  permixtam  proferunt.    Eft  Siaec 
iuaviffima  pronuntiatu ,  licet  voces  fcripto  ex- 
hibitae  &  a  nobis  prolatae  ilia  elegantia  ca- 
me yideantur,  quia  litcras  quafdam  eiidunt, 
&f  alias  certa  ratione  proferunt,    quae  grata 
eft  audientibus  •    uti  auriti    teftes  fatentur. 
Praeterea,  quemadmodum  apud  Sinenfes  ea- 
dem  vox  pro  varietate  pronuntiationis  varias 
lorti.ur  fignificationes  ita  etiam  apud  Caraibas 
una  vox  An  ban,  fignificat  i.  ita  eft.  2.  m- 
fcto.  3.  acciptj  prout  diverfo  modo  pronun- 
tiatur.  ^  Denique  litera  P  yix  auditur  in  lingua 
CaraVbica.     Quod  autem  huic  linguae  mtixi- 
me  eftpeculiare  hoc  eft,  quod  quaedam  res  aliis 
vocibus  proferanturaviris,  aliis  vero  a  mulie- 
nbus :  fie  ut  mulieres  intelligant  quidem  vo- 
ces lllas  a  virisprolatas,  fed  nunqtiam  iis  utan- 
***  quemadmodum  in  vocabulario  Caraibico 
videbitur.    Ujide  qui  &  virum  &  mulierem  de 
usdem  rebus  loquentes  audit ,  crcderet  illos  di- 
N  4  yerfa 


200      DISS..  XII.    t>E  LINGUIS 

verfa  lingua  uti ,  quod  tarn  diffonis  vocibus 
utantur  in  una  eademque  re  exprimenda.  O- 
riginem  hujus  rei  hide  repetunt,  quod  natio 
Arouaguorum ,  quae  olim  infulas  hafce  An- 
tillas  inhabicabat ,  a  Cara'ibis  advenis  inde  ex- 
pulfa  fit ,  &  faeminas  Arouaguorum  Caraibae 
in  uxores  duxerint,  quaefilias  fuasiermonem 
patrium  docuerunt  :  qua  ratione  ilia  vocabu- 
la  ,  quibus  folae  faeminae  inter  Caraibas  u- 
tuntur,  ad  linguam  Arouaguicam  pertinere 
intelligitur  :  quod  confirmatur  ex  conveniens 
tia  linguae  faeminarum  Caraibicarum  &  A- 
rouaguorum,  quiadhuc  in  continenti  America 
degnnt.  Ubi  itaque  pod  voces  Latinas  leges 
tnafi.  notat  illam  vocem  ita  a  viris  proferri, 
ubi  faem.  efle  vocem  qua  faemine  utuntur. 


VOCABULA 


LINGUAE    CARAIBICAE. 

Ex  libro  ,  qui  titulum  praefert ,  Hiftoire 
naturelle  O*  morale  des  lies  Antilles  par  C  de 
Rochefort ,  edito  Roterod.  1 6  5  8 .  in  quarto ,  ut 
vocant. 

I.  VeCorporehu- 
mano. 


Nokobott.  corpus  me- 


lakelle.  adeps, 

Ora.  cutis.  In  freto 
Mngcllanico  iafu- 
lae  duae  funt,  punc 


A  M  E  R  1 

appellatae  infulae 
Pinguinorum,qua- 
rum  incolae  cutem 
quoque  ori  appel- 
labant.  Videltine- 
variutnOlivarii  van 
Nbordr  p.  io. 

*  Nabo.  oflamea. 

Nitta.  fanguis  meus. 

Niti  bouri.  crines  mei. 

Nicheucke.  caput  roe- 
um. 

Nakpu.  oculi  mei. 

Nerebe.  frons  mea. 

Nichibou.  fades  mea. 

Nicbiri.  nafus  meus. 

Niouwa.  os  meum. 

Nioumarou.     labium 
meum. 

Nari.  dens  meus. 

Narikae.  aurismea. 

Ninigne.  lingua  mea. 

NariQna.mentum  me- 
um. 

Narrema.    braehium 


CANI   S. 


201 


meum. 
Noucabott.  manus  mc- 

ae. 
-A^a^r^.unguismeuSo 
Nanichirokou.  ftoma- 

chus  meus. 
Niovanni.  cor  meum, 
Nagagirikt  genu  me- 
um. 
Nougouti.  pes  meus. 

II.  Affinitas  & co« 
gnatio. 


pater    meus 

quum    eum   alio- 

quuntur. 

Bibi:  mater  mea,quum 

earn  alloquuntur  /- 

de  ilia  fermoeft. 
Itamoulou.  avusmeus. 

ita  loquitur  mas. 
Nargouti.  avusmeus,' 

ita  faem. 
Imakoti.    filius   meus 
N  5  mafca 

*  Ubique  N,  nota  primae  perfonae,  praefua  eft,  qU,a 
Caraibae  (blent  ftmpw  vel  N.fignum  primae,  vel  B 
iccundae,  velJL  teniae,  praefigere  memhris  corporis 
iiumani  j  ut  Nan,  fori,  Lari :  Dens  meus,  tuns,  ejus 


I   If 


lOl      DISS.  XII. 

mafc. 
Niraheu.  idem *faem* 
Hihdi.  nepos. 
Nitau.  foror  mea. 

III.    Conditiones 

&  qualitates. 

Omkellu  vir. 

Ouelli.  faemina. 

Mouleke*  puer. 

OuaidL  fenex. 

Moincha.  viduus,  vi- 
dua. 

Banary.  focius. 

Tbaouanale.  amicus, 
mafc. 

NitignonMtm^  faem. 

Etouton.  hoftis.  mafc. 

jikani.  idem^faenw 

Bonon.  incola. 

Tamon.  fervus. 

Tibouleli.  pinguis. 

Touleeli.  macer. 

Mouchipeeli.  magnus. 

Nianti  ,  Raeu.  par- 
vus. 

Inouti.  altus  >  fuperior. 

Onabouti.  inferior. 

Quliliti.  profundus. 


DE  LINGUIS 

Taboubereti.  latus. 
Mouchinagouti.    Ion- 

gus. 
Chiririti.  rotundus. 
Patagouti.   quadratus. 
Boiiitomi.  pulcher. 
Nianti  icbtbou.  defor- 

mis. 
Nioulouti.  mollis. 
Teleti.  durus. 
Ouarrou.  ficcus. 
Kouchakoualu  humi- 

dus. 
Alouti*  al- 

bus.      {"nonpofc 
On/A»,  ni-  \funt  ni(i 

ger.       -/hos4CO- 
Houereti.  C  lores  di- 

flavus.    jcere. 
Ponati.  ru-  2jf 

ber. 
Oulibati.  malus. 
Nianovanti.  idenn 
Iroponti  bonus. 
Kaniehicoti.  fapiens. 
Leuleutiao.  ftultus. 
Ballinumpti.  ftrenuus. 
Abaouatu  timidus. 
Nitimaintu  ebrius. 
Ne+ 


A  M  E  R 
Nekctali.  mortuus. 

IV.  A&ioms  & 
Paffiones. 

Ementchira.  Ipes. 
Lamatiatina.  elurio. 
Nacrabatina.  fitio. 
ISFaikiem.  edo. 
Baika.  ede. 
Aika.  edere. 
Ariangaba.  loquerc. 
M.aniba.   tace. 
Aganekaba»  furge. 
Arikaba.  vide. 
Ak&mktikae.  audi. 
Bajoubaka.  i. 
Hehemba.  curre. 
Babenaka*  falta. 
Baron^a,  dormi. 
Nemervoni.  quies. 
Tibotiib>enoumali.  pn* 

gna.. 
Nainko*.      belltmv 

male. 
NibuSnuksulu    idem 

faem. 
Nieuemboulouli.  pax . 
Rfapouloukayem.  nato. 
Tataba*  aped. 


I  C  A  N  I  s. 

Trffci.  claude. 
Aloukgba.  quaere. 
IbikoHabaeXwQm.  im- 

perat. 
Hamamba.  furare. 
<Natial>ayem.  pifcor. 
Kincbimi  lone,   amat 

eum. 
Jerekati  lone •  odit  eum 
-^wfe  morbus. 
Lak&keckoni.  vita. 
Lalonene.  mors. 

V.  Oeconomica. 

Karbet.  domuspubli- 
ca.  Hiqc  intelliges 
<juid  fit  quod  in 
MappaGeographi- 
ca  infulae  Martini- 
que aliqvoties  le- 
gitur  :  G??%$  ^ 
Caraibes. 
Toubana.  domus.ma/c. 

Maina.  hortus. 
Kourara.  murus. 
■#^.  porta. 

Toullepen&n&tfy  fo- 
ramen, 


I 


204     diss.  XII. 
Matoutou,  menfa. 
fjal&heu.  fedes. 
Ritta.  poculum. 
Touli.  candcla.  j 
Ark*,  area. 
Tekeric  caro. 
Ibitarrou.  funis. 
Anhan.  ita. 
Oua.  non. 
Alouk*.  eras. 
Huichan*  vale. 

VII.  Omamenta 

&  artna. 

Tiamata  bom.  corona, 
Eneka.  collare. 
Echaubara.  gladius. 
Ottllaba.  arcus.  mafc. 
Chimda.  arcus.  faem. 
Alouani.  fagittae. 

VIII.  Animdia. 

Anly^  canis. 
Bomrokou.  porcus. 
JWechou*  fclis. 
Authe.  pifcis. 
Tonoulou*  avis. 
Tarreuna.  ala. 
Akouroti*  fcorpius. 


DE  LINGUIS 

VIII.  Arbores  & 
plantae. 

Huehne.    arbor,     li- 
gnum. 
Ninantcli.  planta. 
Illehue.  flos. 
Ttftf .  fruftus. 
Toubatma.  folium, 
^toa/j.  tabacum. 
Kalao,  herba. 

IX.  Elementaria 
&inanimata. 

Otibe'kou.  coelum. 
Omloukotiwa,  ftella. 
Huyeyou.  folmafc. 
Kachi.  fol.  faem. 
Nonum.  luna,  &  terra. 

mafc. 
Katit  luna.  faem. 
Lihuycottli.  dies. 
Laguenani.  lux. 
Arjabou.  nox. 
Bourreli.  tenebrae. 
Naotiaragle.  aer. 
Bebeite.  ventus. 
Omttou.  ignis. 
Ballijfi.  cinis. 
Konobouu  pluvia/ 


A  M  E  R  I 

LirowouU.  aeftas. 
Lamoyenli.  frigus. 
Loubacha.  calor. 
Onalou.  otgonloH.  to- 

nitru. 
0«^c?.  mons. 
Ttralironne.  vallis. 
Liromonobou.phmtks, 
Tona.  aqua ,  fluvius* 
Taboulikani.  fons. 
BaUnna.  mare.mafc. 
Balaoua.  mare  faem. 
Nonum.  terra,  mafc. 
-fl/w*.  idcm.E 
Saccao.  arena. 
Bw*.  via. 
7V6tf«.  lapis. 
Emetali*  rupes. 
OaW.  infula. 
Baloue.  continens. 
Crabou.  ferrum. 
Boulata.  aurum,  ar- 
gentum» 

X.  Spiritualia. 

Opoytmt  fymtns.  Eft 

nomen    generate, 

diale&o    faemina- 

ruui  ( mares  dicunc 


C  A  N  I  S.        205 

Akwnboue  )  quod 
&  de  fpiritu  ho- 
minis  ufurpatur ,  & 
vulgo  de  bonis  {pi* 
ritibus  quos  Deo- 
rum  loco  habent. 
CI.  Thomafinus 
derivat  Akgmboue 
ex  Scamaim  D'DBf 
coeli  &  m?3  ,  in- 
quifwit  ,  &  Opo* 
yem  ab  Appaim 
CTJDX  5  quia  facie 

adfaciemDeumvir 
dent. 

Jovanni.  anima,cor. 

Iche'iri.  Deus,  fpiritus 
bonus,  mafc.  CI. 
Thomafinus  dedu- 
cit  ab  Hebraeo 
n^K^fe^.bea- 
tus. 

Chemm.  Deus.  faem, 

Maboya.  Diabolus, 
Herbas  foetidas 
quoque  ita  appel- 
lant. CI.  Thoma- 
finus, in  Glojfario 
univerfdi  Hcbraico 
baes 


206       DISS.  XII.  DE  LINGUIS 


hacc  fcribit  de  hac 
voce.  Aiapoya  $ 
Daemones,  quafiex 
me  negante,fir  Ap- 


paim  D'SK  ,  ut 
qui  exciderint  afpe- 
&h  Dei.   ' 


Qui  plura  defideratad  Linguae  Caraibae  noti 
tiam  adeat  fupra  laudatam  Rochefortii  Hifloriam 
Infularum  Antillarum,  Raimondi  Breton  Di* 
Ztionarium  Caraibico-Gallicum ,  editum  AntiA 
fiodori  ,a,  i6(>5.e/ufdem  DiElionarium  Gallico 
Caraibimm  y  editum  anno  1666.  dcCatechif- 
mum  brevem ,  five  Epitomen  doBrinae  Chri- 
fiianae ,  confcriptam  Lingua  Caraibica  y  ibidem 
cdifam,  anno  1664. 
5.  XXIV.  XXIV.  In  regno  Mexicano  plures  lin- 
Pe  lingua  gUae  diyerfae  in  ufu  funt  5  quae  an  diale&i 
exlcana*  varjae  dicendae  fint  an  vero  pro  diverfis  pla- 
ne Idiomatibus  habendae  ,  mihi  non  con- 
ftat.  Dicuntur  in  foladioeceli  Guaxacae  tre- 
decim  linguae  in veniri ,  inter  quas  memoran- 
tur  Otomitica »  Chontalica,  Zoquina,  Cafca* 
nay  Niciecar?a9  Chichimeca>  &  aliaeapopu- 
lis  ita  di&ae.  Verum  praeter  has  una  eft  ab 
urbe  regia  Mexico  nuncupata  Mexican^  quae 
per  totum  imperium  Mexicanum  intelligitur , 
&  cujus  ufus  (  ut  verbis  Mierony  mi  Benzonis 
utar  in  Hijloria  Novi  Orbis^  lib.  11.  e.  16 1) 
amplius  mille  &  quingentorum  milliarium  fpa- 
no  patet,  acfaciUirae  omnium  difcitur.  Lexi- 
con 


AMERICAN*  S.  207 

con  Mexkcanum  in  urbe  Mexico  unpreffum 
ab  Hifpanis  vidiffe  fe  teftatur  Johannes  dc 
L#ttj  at  nullam  convenicntiam  invenifle  in- 
ter voces  noftrae  Continentis  &  Mexicanas- 
de  qua  re  ut  ipfc  judices  ledor,  en  tibi  exi* 
guum  indicem. 


Tepec.mons.  unde  no- 
niina  locorumTa- 
tepee ,  Tecoantepec , 
Ometepec  &c, 

•Atlanhtli.  rivus. 

Popoca.  fumus„ 

Titl.  'lapis,  unde  Te- 
noxtitUn  ,  urbs , 
Mexico,    ita  ante 

dicaaq.d.faxfuper 
lapidem. 

Lan.  locus  ,regio. 

C*lli.  domus. 

Tepane.  pons. 

Coalt.  Terpens. 

TUolU.  triticum. 

Totoli,  gallina. 

-ft^.ftorea.  unde no- 
men  regionis  Pe- 
tatlan,    uti   aedes 

ftoreisteaaeerant. 
*dd.  aqua. 


Chimal.  feu  turn, 
TlafcaL    panis.    hinc 
Tlafcallan  ,    locus 
panis. 
Cas.  populi. 
Tzjntecontli.  caput. 
Cbal.  os,  oris. 
Tathli.  pater. 
Tiangmfti.  fora  pu- 
biica.  hinc  Hifpa- 
ni  formarunt  Ttan-* 
guez. 
Mococoua.  morbus. 
ZA.  /cables. 
ItzintUn.  infra, 
^*>*<?.  faltatio. 
*%itf.  pluma. 
Cf.  unum. 
°*»*.  duo. 
,?*£  tria. 
Nahuy.  quatuor. 


208      DISS.  XIL    DE  LINGUIS* 
«XXV.De      XXV.  Hisfpecimenaliquod  linguae  Vir- 
lingua  Vir-  ginicae  fubjungam,  quae  ita  appellatur ,  quod 
ginica.       jn  ufu  fit  apud  Americanos  in  Virginia  >  ex 
Johannis-  Elioti ,  Britanni,  Grammatica ,  edi- 
ta  CantabrigiaeannoMDCLxvi.  fermoneAn- 
glico  y  hoc  titulo  5  The  Indian  Grammar  be- 
gun :  or  an  Ejfay  to  bring  the  Indian  Language 
in  to  Rules. 


Pronomina. 

Neen.  ego. 
Ken.  tu, 

Nohyvdnagum.  ilk. 
Neenawun,vdkena- 

wun*  nos. 
Kenaau.  vos. 
Naheh  ,    vel  Nagoh. 

illi. 
Howan.  quis. 
Uttiyeu.  quid,   in  pi. 

Uttiyeush. 
Yeuoh.ilk.  1  de  perfo- 
rm .illi.    V  nis. 
2V«,  vel  ne.  ^ 

ille.  Cde  re- 

Teush  ,  vel  J  bus. 

i\fr/k,  ilia. 


Nomina,  &c. 

Wosketomp.  vir. 

Mittamwojfis. mulier. 

Nunkpmp.  juvenis. 

Nunksqau.  puella. 

Manit.  Deus. 

Mattannit.  diabolus, 

uinogqs  ftella. 

Aduhhog.  corpus. 

Pfukfes.  avicula. 

Ahtuk^  fera. 

Mukjjuoshim.  lupus. 

jW^f.  urfus. 

Tawwatf^fiber^caftor 

Fttppmashim.   beftia , 

brutum. 
Askpoks  vermis,  Ter- 
pens. 
Namohs.  pifcis. 

WW 


A  M  E  R 

Hujfun.  lapis. 

Q^iik.    rupes,   pC. 

tra. 
Mehtug.  arbor. 
■Mosbehu  gramen,her* 

ba. 

-^wfey&ibvifusjficics 
Mehtauog.  auris. 
•Meepit.  dens. 
Meenm.  lingua. 
Muflijtttoon.  labium. 
Muttoon.  os,  oris. 
Menutcheg.  manus. 
Muhpit.  brachium. 
Muhkont.  crus. 
Mujfeet.  pes. 

Waantamoonk.  %ien- 

tia. 
<Metah.  cor. 
Nuttah.  cormeum. 
-K&tf^.cortuum. 
Wuttah.  cor  ejus. 
Nuttahhun.   cor  no- 

ftrum. 
Kuttakhou.    cor    ve- 

ftrum, 
Wnttabhou.cot:  eorum . 
W&w.  domus. 
«^'V  domus  mea. 


C  A  N  I  s.         209 
JW.  domus  tua. 
Wfcflfc  domus  ejus. 

iV^«».  domus  no* 

ftra. 
Keekou.  domus  veftra. 
*&?£*«.   domus   eo- 
rum. 
ft^^i-  albus. 
Alooi,   niger* 
Menuhki.  fortis. 
Noochumwi.  debilis* 
Waantam.  fapiens. 
^«*.  ftultus. 
2^*7*».  nunc. 
Wunnonkou.  heri. 
«Sadp.  eras. 
-dhquompak.  quando  ? 
#*/**>«.  nuper,  pro- 

xime. 
Noadtuk.  blim.  Ion- 
go  abhinc  tempo- 
re. 

Teannks  ftatin^mox, 

Kuttumma.  nuperad- 
modum,  non  Ion- 
go  abhinc  tempo- 
re. 

Uttiyeu.  ubi. 

2VW,  illic. 

9  >fff0- 


2IO       DISS.  XII. 

jimmut.  inivs9  intra. 
tVoskeche.  extra. 
Onkpue.  ultra. 
JSIegonrM.  prima, 
mrtta*.  poftrcmo. 
£w,  funnnmmatta9di- 
ne? 

Tobwutch.    quam  ob 
rem? 

IS%.  ita.  Sic  eft. 

Wunnamuhkut.  vere. 

nequaquam. 
llrf^ptf.  ne.  cave. 
Jfoi,   napehnont.  uti- 

naml 
JW^«.  fimul. 
Ten  noque.  hue. 
KeftiksjMM.  illuc. 
0%^e«.verf  us  terram 
^/Me.  multo  magis, 

multo  melius. 
Teaoghu.  potius,  me- 
lius. 
Nahen.  fere. 
jifymm.  nondum. 
Ash.  Temper. 
Kujfeh.  ecce. 
p^wWcfo.fortafle, 


DE  LINGUIS 

Netatup.  quemadmo- 

dum. 
Nemehkuk-  ita  5  fie. 
i\T<?4»<?.  uti. 
Tiadcbe.  inopinato. 
Watefe.  propter. 
Teuwai.  idcirco. 
jifuh.  vel. 
igk*.  fed. 
Tohneit.fi. 
Ishkont.  minus. 
Chaubohkish.  excepto. 
Kuttumma.  nifi. 
Ti^^^.quamvis, 

etiamfi. 
Woh.  potefteffe. 
In,  en, ut,  at.  in>ad. 
Jfii ,  ow*.  particula 

dolendi. 
#00.  particula  admi- 

rationis. 
^fe.particulavitupe- 

randi. 
Hah ,  ehoh.  particula 

excitandi. 
Nequt.  i. 
i\fo/ff.  2. 


n» 


Napannatahshe.  5. 
Nequtta  uhshe.  6. 
Nefaufnl^  tahshe.  7, 

Paskpogun  tahshe.  9. 
Pink.   10. 
Nabo  nequt.    n. 
Naboneefe.  12.&C. 


CANIS,  211 

Neefneecha.  20. 
Nishwinchag.^o. 
Tauunchag.  40. 

Nanannatahshincbag. 

Nequt    pafti^  kooog. 
1 00. 


lingua  Virgm.ca  fecunda  vice  editis  in  S 
Angha,  annoMDCLxxxv,  &  a  CV^X 

legn  Harfordmi  apud  Cantabngienf  s  in  A- 
menca  Praefide,  ad  Clariffion^  vtm  %- 
W?  Zttfdmm,  Decefforem  4f  ex 
Amencatranfoiflls,  ut  Bibliothecae  noftr  e 
pubheae  mfoerentur,  in  qa3  ha(ftenus  fe™! 

praetereamih  ],ber,anno  MDCLxxxvinAme- 

tote  Mmm^mfU  PomanttmoonC  eftque 
«phcauo  dogrnatum  religionis   ChdftianTe! 

^1 !  ie?ra  • quae  adducam  « »»* 

P  ft  COM- 


1 


212       DISS.   XII.    DE   LIKGUIS 

COMMATA   DUODECIM, 
ex  capiteprimo  Libri  Genefeos , 

LINGUA      VIRGINICA. 

Vf.  i.  Wesfce  kutchiffik  ayum*  God  ke- 
fuk  **  kah  ohke. 

a.  Kah  ohke  momatta  kuhkcnavaunennk 
quttinnoo  kah  monteagunnino ,  &  pohke- 
numwoskeche  moonoi,  kah  wun  Nashaua- 
nitoomoh  God  popomshau  woskeche  nippe- 

kontu.  #  s 

3.  Onk  noowau  God  Wequaiaj,  kah  mo 

vvequai. 

4.  Kah  wunnaumun  God  vvequai  ne  en 
wunnegen:  Kah  wutchadchoubo  ponumun 
God  noeu  wequai  kah  noeu  pohkenutiu 

5.  Kah  wutuflbwetamun  God  wequai  ke- 
fukod ,  kah  pohkenum  wutuflowetamun  Nu- 
kon:  kah  mo  wannonkooook  kah  mo  moh- 
tompog  negonne  kefukod. 

*  Retinuit  Interpres  vocem  Anglicam  Godyxo  He- 
braeo  Elohtm.  Virs»inice  autem  Deus  Mantt  dicitur  , 
quam  vocem ,  diftinftionis  caufa  ,  adhibuit ,  ubi  in 
textu  Hebraeo  legitur  H1H\  Ita  Gen.  2.  $.  Ntmtcbe 
Jehovah  Mamt  asq  fokenonukontamoog  ohke. 

*  *  Hie  fcriptum  eft  &'  uti  6c  in  vC  2.  5c  10.  fed 
quum  (ff  ubique  pes  l{ah  cxprimatur.  fufpicor  idirrc 

pfiffe  ex  lingua  Anglica, 


AMERICANIS.         2I> 
6.   Kahnoowau  God  Sepakehtamooudi 
noeu  mppekontu ,  kad  chadchapemooud ,  nas- 
hauweit  mppe  wutch  nippekontu 

wutchadchabeponutnumunnap  nas  haueu  nippe 
agwu ,  utayeu  agwu  fepakehtamoonk ,  kah  nas- 
haueu  mppekontu  uttiyeu  ongkouwe  fepakeh- 
tamoonk ,  kah  monko  n  nih  F 

9-  Kah  noowauGod  moe'mooidi  nippe  ut 
jm  kefukquash  pafukqunnu,  kah  PE 
moidi  nanabpeu ,  kah  monko  n  nih. 

io.  Kah  wuttiffoweetamun  God  nanabpL 

Keh^f,  I1"06"100  n,'PPe  ™fl°wetamun 
JVenton,  &  wunnaqmun  God  neen  wtinne- 
gen. 

1 1 .  Kah  noowau  God  drannekei  ohke  mos- 
£ht  moskeht  skannemunuook  skannemunash 
kah  mee  chummue  mehtugquash  meechum- 
muook  mee  chummuonk  nishnoh  pafuk  nea- 
ne  vvuttinnusfuonk,  ubbuhkuminuook  uc  wos- 
Kecheohke  ,  kah  monko  n  *,**  nih. 

nJi?"  Tah  °hke  dtanncg»"P  moskeht,  kah 
mosketskannemunnuookikannemunash/nish- 

tf*7*&a!n  C°dke  eft Uih'  at  PU£0 H™**™nih,  mi 


$.  XXVII. 

De  lingua 
Algonki- 
na. 


214      DISS.  XII.    DE    LIKGUIS 

noh  pafuk  neane  wuttinnufluonk  ,  kah  mah- 
tug  meechummuook ,  ubbuhkumminuooook 
wuhhogkat  nishnoh  pafuk  neane  wuttinnuf- 
fuonk,  kah  wunnaumun  Godne  en  wunne- 

gen.  _ 

XXVII.  Lingua  Algonkina,  ha  diCta  a 
populis  Americae  Septentrionalis ,  Algonkinisy 
longe  lateque  in  ufu  eft  per  Canadam  ,    fi- 
ve novam  Galliam.    Utuntur  ilia  praeter  Al- 
gonkinos  Papinachi^  Oumami  ,  Kikapoi ,  a- 
liaeque  quamplurimae  gentes  ,  quarum  cata- 
logum ,  qui  vult ,  legat  in  libello  cui  titulus , 
Memoires  de  CAmenque  Septentrionale ,  ou  la 
fuite  des  voyages  de  Mr.le  Baron  deLabontan, 
edito  Hagae  Comitum.  170?.  torn,  n.  pag. 
36.j7.38.   Hanc  una  cum  lingua  Huronum 
facit  idem  fcriptor  duas  linguas  matres  five 
praecipuas  totius  Canadae ,  qua  late  patet ,  & 
quarum  reliquae  quafi  dialedi  funt.     Algon- 
kinam  vero  qui  intelligit  ,    per  totam  Cana- 
dam iter  poteft  inftituere  &  fermones  mifce- 
re  cum  incolis  Acadiae  &  accolis  orae  mariti- 
mae ,  lacuum  mediterraneorutn  ,  Sinus  Hud- 
foniani,  aliisque  finitimis.  Non  habet  haec  lin- 
gua literas  F,  &  V  confonam :  &  quamvis  cum 
Virginica  in  multis  conveniat  ,    difcrepat  ta- 
men  in  multis,  uti  facile  liquebit ,  fiquis  vo- 
ces Vireinicas  cum  Algonkinis  volet  confer- 


re. 


Dabimus  heic  brcvem  lndiccm 


vocum 
no- 


^AMERICANIS.  2  If 

flotiorum  &  communiorum  hujus  %uae ,  e* 
parroLexico  Algonkino,  quod  libelloBaro- 
ms  de  Lahontan  fubjundum  eft :  Ut  iftam  lin- 
guamcum  aliis  Americanis,  vel  Europaeisu^ 
nulqmfqueconferre  poffit. 

Accipe.  emanda. 

Aegrotus.  outineous. 

Albus.  ouabi.     - 

Alibi,  coutadibi. 

Altus.  fpimink. 

Amare.  fakia. 

Aqua.  nipi. 

Arena,  negao. 

Avarus.  fafakiffi. 

Avis.  pile. 
Auxiliari.  maouinea- 

oua. 
Barba.  mifchiton. 
Bellum.  ifantobaliV 
Bibere.  miniJcoue. 
Bonus,  kouelatch. 
Cadere.  pankifin. 
Calidtis.  akichatte. 
Cams.  alim. 
Camare.  chichim. 
CapiJU.  liffis. 
Certe.  keket. 
Coelum ■.ipiminkakou- 


>     1.1 


Cogitare.  tilelindan. 
Cognofcere.  kikerima. 
Corpus,  yao. 
Cubare.  ouipema, 
CWm\  mockoman. 
Currere.  pitchibat. 
Cuftodire.  ganaoueri- 

ma. 
Dare.  mila. 
■Dw*/.  tibit. 
Deus.  kitchimanitou. 
proprie fpirim  ma- 
gnus. 
Diabolus.  matchima* 
nito ,  proprie  ma- 
ins fpiritus. 
Dicere.  tita. 
Dicit  ille.  youa. 
Dies,  okonogat. 
Din.  chachaye. 
Dormire.  nipa. 
Ebrius.  ouskouebi. 
O  4  £fc- 


2l6       DISS.  XII.    DELINGUIS 


HI 


i 


Edere.  ouiffin. 
Enjis.  fimagan, 
Efurio.  packate. 
Et.  gaye  j  vel  >  mipi- 

gaye. 
Facer e.  to  chiton. 
Fatigare.  takoufi. 
Ferrum.  piouabik. 
Filia.  ickoueffens. 
Flwvius.  fipim. 
Fortis  y  durus.  mafch- 

kaotia. 
Trater.  nicanich. 
Frigits.  kikatch. 
Fumum  excitare.   fa- 
gaflba. 

Gslui  kiilin. 

Habere,  tindala. 

Herba.  myask. 

fieri,  pitchilago. 

Hie.  achonda. 

Hiems.  pipoun. 

Hoc.  manda. 

Hodie.  ningom. 

Homo,  alifinape. 

Jbi.  mandadibi. 

Ignis,  lcoute. 

Impoflor.  maletilli. 

Jnfitla,  minis. 


Intelligere.mCitotaoml 
Interfcere.  niffo, 

Ire.  tija.    . 

Itaefl.  mi.  mincouti. 

Lacus.  kitchigamink. 

Lapis,  affin. 

Lingua,  outon. 

LoquL  galoula. 

Lux.  vendao. 

Luna,  debikat  lkifis, 
proprie  aftrum  no- 
durnum. 

Magnus,  kitcho. 

Malus.  napitch,ma- 
latat, 

Mare,  agankitchiga^- 
mink,  proprie, ma- 
gnus  lacus  line  fine. 

Maritus.  napema. 

Mori,  nip, 

Mulier.  ickoue, 

Multum.  nibila, 

Mutare.  mifcoutch. 

Nafus.  yach. 

Navigare.  pimifca. 

Niger,  mackate, 

Nihil,  kake^ou. 

Nominare.  tichinika. 

,Non.  ka. 

Nox, 


Nox.  debifet. 

Oculi.  ouskinchic. 

Odife.  chinguerima. 

Omnis.  kakina. 

Pagus.  oucjenanc. 

Panis.  pa  bouchifcan, 

Parvus,     ouabilou- 

dieins. 
Pamm.  me  mangis. 
Pater,  noufce. 
-Pw.  peca. 
Pbiala.  chichigoue» 
Pi  fees,  kikons. 
P/^^^.mirouerindan. 
Plenus.  mouskmet. 
Pluvia.  kimiouan. 
Populi.  irini. 
PuerL  boubilouchins, 
Pulcber.  ollchichin. 
Pulvisycinis.  pingoe. 
Quaerere.  nantaoueri- 
ma. 

QuomodQ.tzm. 
Quia,  miouinch. 
Qt4te[cere.  chinkichin. 
Quo  vadis?  taga  ki- 
tya  ? 

Radix,  gu&ikQucs. 


1  C  AN  I  S.        21/ 

Regio  terrae.  endala* 
loan.  ; 

Rider i.  papi. 

<£«&?/%  mifconc. 

Saccus.  maskimout. 

Saltare.  nimi. 

Sanguis,  mifcoue. 

Satis  eft.  mjmilik. 

Scribere.  mafinaike. 

&«ym  kakeli. 

&m/.rf  ouackan. 

Similis.  tabifeputch^ 

Sodalis,  nitche, 

-fo/.'kifis, 

Speculum,  ouabemo, 

#*//*.  alank. 

Sudare.  matoutou. 

Tabacum.  fema, 
$Wk  acke,  velao 

kouin. 
^i?/>.  talimiffi. 
P<w«v.  pimatcha. 
•^«tfr.  mifchimout, 
Vellc,  OLiifch. 
Ventus.  loutin. 
*W  mirockamink, 
J1W,  miofcan. 
vtmre.  ouaberna 
Vinum^\\ozvsx\vi  abou . 

°  ..?  H, 


2l8      DISS.  XII.  DE  UNGUIS 

Vivere .  noutchimou.  endayenk. 

Unde*  tanipi.  Unufqmfque.  pepegik. 

Undi  vents }    tanipi 

Numerorum  nornina  in  lingua 
Algonkina. 


2  Nmch.  \ 

3  Nitfoue. 

4  Neon. 

5  Naran. 

6  Ningoutouajfou. 

7  NwcbomjfoH. 

8  Nijfiqaffbti. 

9  Giangaffou. 
lo  MittAflou* 
tiMittaJfoH  achipegik 


12  Mittaffou  4chi 
ninch^  &c. 

20.  Ninchtana. 

21  Ninchtana  achi 
peg*k>  &c. 

30  Niffouemitana. 

40  Neoumitana. 

50  Naranmitanajkc. 

100  Mitajfoumitana. 

1000  Mitajfoumhaf- 
fiti  mitana. 


Nomina  perfonarum. 


Nir.  ego. 
jfo>.  tu. 
Oa/>.  ille. 
iVW.  niraoueint. 


Pi/,  kiraoua, 

/^0/  cr  w/.  kiraou- 

eint. 
///*.  ouiraoua. 


Mfcto  Conjugandi. 


Nifakia.  amo* 


Kifakja.  amas. 


0* 


AM  E  RICANIS.  2ig 

OJ«kU.  amat.  K^mmmuu   nos 

Mfiki***.  amamus.         &  vos  amamus> 
JC'/^/w.  amatis.         &%**%  amant. 

X  X  V II  i.  HUfones  Americae  Septentno-  «  Xxvnr 
nahs popufa,  effc  „otum  eft  ex  tatS  Geo-£f2£ 
graphicis.  Lingua  illorum  makis  aliis  populis  Huronum. 
commun«  eft     &  w^  ea  £ r       £ ?  ^ 

tuntur.   Nonhaoethtteras  labiales  B.F  M  P 
b  ant  ncceffe.     En  Indkem  ^^  ^ 


-4£/>*.  faraskoua. 

Avarus.  onnonfte. 

Bibo.  ahirrha. 

Calcei.  arrachiou. 

Cants,  agnierion. 

Capilli.  eonhora. 
Caput,  icouta. 
Coelum.  toendi. 
Cras.  achetek. 
Deus.  ocki. 
-D'V*.  attatia. 
Diffiali.  gannoron. 
Fife,  fackie. 
Faemina.  ontehtien, 
Ferrum.  aouifta. 
Fijlula,  gannondaoua. 


Fortis  vir.  fonguitehe. 
Frater  mi.  yztCx. 
Friget.  outoirha. 
Fmmtntum  Indicum. 

onneha. 
i&r/.Hiorheha. 
Hazjin.  tria. 
Homo,  onnonhouc. 
Ignis,  tfifta. 
h*  eft.  enda. 
Longinqmm.  deheren. 
Mtlites.  skenraguette. 
Multum.  atoronton. 
Non.  ftaa. 
Omnes.  aouetti. 
Pater .  ariftan. 

Phiala. 


220      DISS.  XII.   DE  LINGUIS 


Phiala.  gatfeta, 
trope,  touskeinhia. 
Pulcher.  akouafti. 
Quatuor*  dac. 
Sdutare.  igonoron. 


Sodalis  mi.  yattaro^ 
Spiritus ,  Deus.  ocki. 
Tabacum.  oyngoua. 
Teni.  duo, 
Urntm,  efcate. 


II  i 


Amencae 

Septen- 

trionalis 


«XXIX       ^  ¥  *  ^'  Qi?*a  ulterius  fcptentrionem  ver- 

Quaecon-  &s  nullam  in  America  linguam  novimus,  & 

venientia    ilia  loca  in  quibus  Algonkinae  ufus  eft,  fatis 

Imguarum  nrope  conjunda  funt  infulae  Europaeae ,  Is- 

landiae,  forte  qui(piam  fibi  perfuadere  poflet 

inter  hafce  linguas  convenientiam  quandamin- 

cum  Islan-  tercedere  ,  maxime  cum  viri  eruditione  cele- 

"ca'         bres  primos  Americae  incolas  ex  Islandia  vel 

Norvegia  eo  pervenifle  exiftiment.     Quod  ut 

unufquilque  qui  haec  legit  examinare  queat  9 

breve  hie  vocabufarium  linguae  Islandicae  fub- 

jungam  ,    conferiptum  ajuvene  Jslando,  & 

mihi  tranfmiflum  ab  Viro  Clariffimo  Johan- 

ne  Steenbwh ,   digniffimo  Linguarum  Orien- 

taliumin  Academia  Hafnienfi  Profeffore.  Eo- 

dem  tempore  Grammaticam  Islandicam  Ru- 

nolphi  Jonae  ,  Islandi ,  mihi  mifit  ad  ube- 

riorem  linguae  Islandicae  notitiam  Vir  Per- 

illuftris    Fridericus   Rojtgaard ,     S.     M.   R. 

Daniae  &  Norvegiae  Confiliarius  Juftitiae, 

&  fupremus  archivorum  Praefeftus  5  e  qua  5 

fi    voluiflem  ,    Indicem  hunc  vocum  Islan- 

dicarum  augere  potuiflem»  fed  hoc  fpecimen 

fu* 


rr 


AMERICA. NTS.  221 

fufficerc  arbitrabar,  ut  judicium  ferri  poflet  de 
convenientia  linguarum  Ameticanarum  cum 
Europaeis  Septentrionalibus  ,  quarum  mater 
Islandica  habetur. 

VOCABULA    Q.UAEDAM 
COMMUNIA    ISLANDICA 

(Nota.  R.  Finale  prifco  more  pro  URfcti- 
bendum  &  legendum  eft. ) 

I.  Nomina  Animalium. 

£?i/J®ann^fila-       Homo. 

ftailmaa?.  Vir. 

^uenmai3?/6aftma/    Mulier. 
6uennfmpt. 


gtton/  laufe. 
5PPH. 
mfame. 
%ein&pr. 

Hintr. 

J&iffa /Bapalf. 
9lal6c. 

5F«/  folallb. 
JBull/  mulafne. 
2&Wn/  Warntip?. 


Leo. 

Elephas. 

Camelus. 

Rangifer. 

Cervus. 

Cerva. 

Equus. 

Equa. 

Equus  decrepitus, 

Equuleus. 

Mulus. 

Urfus. 

Lupus. 

Wfm/ 


^z^    diss.  XII. 

i&efut/toa* 
**tttt/  Sifa. 

Spr/  fitu 

3Saut* 

Carfur/  plot/  fl?a* 

atrngr* 
litatfr* 

Mufti* 
mmb. 

4&tit. 
*guro* 

<®iiita. 

SUtirn» 
981ft/  fuanr* 

Urafn  (olimrafn*) 

itea&a. 

Btopa* 

Cfae0/0a& 

3Cun$/  gtatu 

eSnaia* 

Cultngu^ 

an&ariuatla* 

a6fa/la/fdI*lKfiWat 

aktjja* 


DE  LINGUIS 

Vulpes. 

Felis. 

Caais. 

Vacca. 

Bos. 

Taurus. 

Vitulus. 

Juvencus. 

Pecus  ( oris. ) 

Aries  >  ovis. 

Ovis.  foemina. 

Agnus. 

Caper. 

Capra. 

Sus. 

Verres. 

Sus  foemina. 

Avis. 

Aquila. 

Olor. 

Falco. 

Accipiter. 

Ardea. 

Corvus. 

Cornix. 

Perdix. 

Anfer. 

Anas. 

Hirundo. 

Pafler. 

Motacilla  3  cinclus. 

Alauda. 

IWergus. 

Pifcis.   ' 

8£uafr/ 


A  M  E  r.  i  c  A  N  j  s; 
^U^W*'     Balaena^cete.      '3 


ftorfaftt; 
I^frungr* 

3£anga> 

dPIttira/  se&tia. 
EEuUa/  fiole. 
aar/um^/fHuriDtn:. 

SHI* 

Jtta&fo 


Delphinus. 
Phoca. 

Afellus  major. 
Afellus  minor,, 
Pa/Ter  minor. 
Pafler  major. 
Sal  mo. 
Anguilla. 
Tefludo  marina. 
C 
ancer. 


fuirffff. 

ts.rtm 


II.  Par  Hum  corporis* 


Wadfc 

€foa. 
itfoff- 
Sfiuga* 
38ugita6?a  / 
Suarnir, 
d5taalfb& 
<©agnaugw. 
fnWtt/  aftotta. 

ilaffev 
&fan/  bang*. 


IBtimt^ 


Vertex. 

Caput. 

Cerebrum. 

Cranium. 

Occiput. 

Frons. 

Auris. 

Cavum  auris. 

Oculus. 

Supercilium,palpebra. 

Pupilla  oculi. 

Tempora. 

Vultus ,  facfes. 

Nafus. 

Nares. 

Gena. 

Labium. 

0%  (oris.) 

Mentum. 

(Curt* 


1 


22^      BISS.  XII. 

(fttmga. 
®attf?oft& 

ilfaifte. 
Isuetfr, 

iaifc 

ttfc-' 
$a:bar* 

.©eriiat:6Iat)f. 

Stride* 

2&a&. 

jjtipta/  «ttb*. 

Slcmut/  Danal^gur* 

<©lboge/ veial&ofle. 

Utauns  (801100 

l|tiue. 

lla^reSautttr, 
3§f  litre  flaunt*. 

3iiaffe. 
«if/  rif&eftn 

$Bt0&m; 
filacce/laerteggui:. 
jfene/  tmegbot/  6nfa* 
ttbr. 

5p6t-feggt, 
lialfe* 


DE  LINGUIS 

Lingua. 

Dens* 

Gingiva. 

Palatum. 

Maxilla, 

Fauces. 

Angina* 

Collum. 

Nervus. 

Vena. 

Humeri* 

Axilla. 

Scapula. 

Spina  dorfi. 

Tergum. 

Latus. 

Brachium. 

Cubitus. 

Manus. 

Digitus. 

Vola  manns, 

Articulus  digiti. 

Dextera  manus. 

Siniftra. 

Peftus. 

Mammillae. 

Umbilicus. 

Coftae. 

Coxendix. 

Femur. 

Genu  >  flexura  poplitis, 

Pes. 

Tibia  pedis. 

Sura. 

Plan* 


<€a. 


AME 


SUfw. 

EEungit. 

$tntr. 

Jltlltc 

3&pra.  > 

«Bail. 


r  i  c  a  n  i  s; 

Planta  pedis. 

Vola  pedis. 

Digitus  pedis. 

Unguis. 

Calx. 

Inteflina. 

Ilia. 

Cor. 

Hepar. 

Pulmo. 

Diaphragma. 

Lien. 

Ren. 

Fel, 

Stomachus. 


225 


III.  Elementomm.eoque  fpetlantium. 


2&af. 
2&?mrc. 

©am. 


Wtmu 
Htfall. 

<®rinningar, 
Jlaffuolgc, 

25«aia/Daca. 
^Dubam. 


Elementum. 

Ignis. 

Flamma. 

Ardor. 

Fulgiir. 

Ignis  lambens. 

Ignis  fatuus. 

Aqua. 

Mare. 

Oceanus. 

Fretum ,  fmus. 
AccefTus  maris. 
RecefTus  maris. 
Brevia. 
Vorago  maris. 
Fludus. 
Sragnum» 


2  26        DISS.  XII. 

2fia. 
Eae&ur. 


pttur, 

^uec/  laugae* 

4Fialf» 
<©alr7&altottpe« 

SMIc/balHtrfte*: 
Hals?  /  Daeb* 
25tecfea/  tB?attlcntr^ 

llaimac* 

^anlir* 

€tng* 

3Wiin;/  fa&aStn% 

Jiaglan&e/  Sage* 

3&etmur* 

©ctmssfejpnela. 

m. 
^i&totgtgfta&ttr* 


DE  LINGUIS 

Flumen. 

Amnis. 

Rivus. 

Palus. 

Puteus. 

Fons. 

Scaturigo. 

Thermae  calidae. 

Terra. 

Arida. 

Mons. 

Vallis. 

Planities. 

Campus. 

Collis. 

Crepido3  acclivc. 

Scopulus. 

Rupes. 

Limus. 

Argilla. 

Arena. 

Glarea. 

Sylva. 

Pratunu 

Ager. 

Pafcua. 

Mundus. 

Orbis  terrarum. 

Oriens. 

Occidens. 

Aquilo. 

Aufter.   ,! 

Plaga  mundi. 

Meridionalis  ( plaga. ) 

ASr. 


"  '■■ 


\i 


A  M  E  R  i  c !  A  N  I S 


227 


tee. 


iSegm 


f  ortja/  ttte 
dftoft 

©ampr* 

©m&ur* 

&to?mur. 

Uttfcfainn&tir* 

2logn* 


it. 

USanufcr* 


IV- 


<©agc* 

3Satt  /  ttdtt. 

<Dagan  /  tr^gtm. 
3Ko?gun/mpcgm, 
ateprgtnrobe. 
afcfcfic/  gum* 
ItWtt  /  aftam 


Pluvia. 

Imber. 

Ros. 

Pruina. 

Nebula. 

Gelu. 

Frigus. 

Calor. 

Meteoron. 

Exhalatio. 

Nubes. 

Ventus. 

Ventus  rapidus.  ' 
Turbo, 

Aura. 

Tranquillitasaeris. 

Temporis. 

Tempus. 

Seculum. 

Annus. 

Semeftre. 

Menfis. 

Septimaaa. 

Dies. 

Nox. 

Diluculum. 

Mane  Did. 

Aurora. 

Crepufculynt. 

Vefpera, 

p  2  &*u 


228      DISS.  XII.  DE  LINGUIS 

3£>ttr* 

^&arttmtietge. 
^pagftar* 
^intaftmna  ( quafial* 

bus  dies  folis.) 
SHOW. 


Solftitia. 

Aequino&ia. 

Ver. 

Aeftas. 

Autumnus. 

Hyems. 

Bruma. 

Tempus  pafchatos. 

Pentecofte. 

Feftum  natabilior. 

Aetas. 

Aevum. 


V.  Numerorum  Cardinalium* 


4Eittt/tfn/*itt. 
<€toefc/  tiiacc  /  m& 
^?pc/  priac/p?uu 
3?ioccr/  fimtfftfiQt. 
jfrimni. 

2lltta* 
<£pe, 

<euefu» 

-fftjctait. 

jFtmrntan» 
^cftan. 
^§epttan. 
Sfitfan. 

gSptiam 
(Cumgtu 


Unus  3  a  ?  ura* 

Duo3ae,o* 

Tres  ,  tria. 

Quatuor. 

Quinque. 

Sex. 

Septem- 

Octo. 

Novem. 

Decern. 

Undecim. 

Duodecim. 

Tredecim. 

Quatuordecim. 

Quindecim. 

Sedecim. 

Septendecim. 

Oftodecim. 

Novemdecim. 

Viginti. 


&iu 


0m 


AMEK 

dptmmttge. 

«®t£tttge, 

aSpnttge. 
^unbrafc 
$ufunfc 


i,iwi- 


I  CAN  IS.'        22^ 

Numerus  vicenarius. 

Triginta. 

Quadraginta. 

Quinquaginta. 

%xaginta. 

Septuaginta, 

Od^ginta. 

Nonlginta. 

Centiim. 

Milk. 


R* 


VI.  Ordinaliiim. 


^nnac/^nnur/annar. 
3Pmue.  ^— 

Sflttunbe. 
$punfce, 
€punfo 
€utttgaffo 


Primus. 

Secundus  * 

Tertius. 

Quartus. 

Quintus. 

Sextus. 

Septimus. 

O&avus. 

Nonus. 

Decimus. 

Vigefimus. 


a>  um, 


Et  fie  deinceps,  addita  ad  numerum  Card- 
nalem  terminatione  afte/  vel  aftur. 

Multiplicativa 3 quae Latinis  in  PLEX  de 
limine ,  nobis  fbrmantur  adjeda  ad  numerum 
Cardinalem  terminatione  fall&UC  /  ut :  tinfalU 
t^ihjfr  WW*/  decemplex/S, 


gr>~ 


~- — — — — 


X  I  I  I. 

DISSERTATIO 

D    E 

G    E    M    M    I  ,S 

A  R  A  B  I  C  I  S. 


!i 


XIII. 

D  I  S  S  E >R  T  A  TI  O 

D    E 

G     E    M    M     I    S 

A    R    A    B   I    C    I    S. 

Uamvis  non  ignorem  pluresJ.l.Deufia 
e(Te  follicitos   de  acquirenda  Gemma- 
polTeffione  Gemmarum  qua-™™*rabi- 
rundam  pretiofarum,  quam  in-    ""^ 
dagandis  infcriptionibus  Ara- 
bics Perficifve  ,   quas  nonnullae  ex  iis  prae- 
rerunt*  in  eorum  tamen ,  paucorum  licet ,  gra~ 
tiam  qui  monumenta   Orientalia  legere  atauc 
intelligere  geftiunt,  &  involutos  intricatofquc 
liteiarum  nexus  expedire,  gemmas  aliquas  ex- 
nibebo  ,  &  intcrnretationem  adjiciam.     Utt* 
Icm  hanc  die  operam  fatebuntur  illi  Philara- 
oes  &  Philoperfae,  qui  vel  ad  legendos  Co- 
P5  dice* 


234-       DISSERTAT,  XIII.   DE 

dices  manufcript®s,praecipue  Perficos,  velad 
exphcandos  Nummos,  aut  Infcriptiones' Arabi- 
cas  marmorum ,  animum  adpcllent.    Quamvis 
enim  parvum  hoc  fpecimen  quod  damus  nequa- 
quam  fufficiat  ad  fuperandas  omnes  difficulta- 
tes ,  aliquid  tamen  conferet;:  maxime  fi  cum  iis 
quae  de  Infcriptionibus  quatuor  Arabicis  mar- 
morum, quaePuteolishodieque  fuperfun&or- 
bi  nuper  expofui ,  conjungantur.     Nec'illis, 
qui  horum  facrorum  rudesfunt,  plane  ingra- 
tus  efTe  hie  labor  poterit,  nifi  vana  omnino 
jmhi  imaginatione  blandiar.     Quis  enim  eft  , 
qui  non  capitur  intuitu  fcripturae  tarn  con- 
cinnae  &  artificiofae,  quae  literas  Uteris  cbn- 
nexas  ,  juftis  ubique  fervatis  intervallis  ,   & 
infperfis  pundis,  veluti  totidem  ftellulis,  or- 
natas  exhibet  ?  quae  omnia,  fateor,  accuratius  ab 
illo  percipiuntur,  cui  hae  literae  non  igno- 
tae  funt,  fufficienter  tamen  homini  «VaiJW- 
Twoftendunt,  non  ita  rudes  illos  populos  efle 
&  barbaros  aquibushaecproficifcuntur,  quam  " 
fibi  vulgo  noftri  homines  perfuadent. 
$.11.  Gem-      H-  Prima  gemma,  quae  in  Cimeliarchio 
maepri-     Nobiliffimi  Viri  Jacobi  de  Bary  affervatur, 
rmc  exph-haec  eft  quam  vides  pag.  fa  Explicui  earn  ro- 
gatu  Ulius  Viri  mihiamiciffimi,  &  literae  illae 
fuerunt  jam  antea  editae;  fed  quum  in'pauco- 
rummanibus  verfentur,  eas  hie  lectori  iterum 
cxhibebo.  Sunt  aiitem  hae. 

Nobilift* 


-r^ 


■  ■    " 


1 


~*> 


GIMMIS    ARABICIS, 


Nobiliffimo  Viro  Jacobo  de  Bary 
Hadrianus  Rdandus. 

RarifHme  Amftelodamum  relinquo,  Vir 
Amiciffime,  quinme,  moregentiSusOrien- 
tahbusufitato,  munufcub  quodam  bees  •  cu- 
jus  rei  ante  paucos  dies  recens  fpecimen  edi 
*&>  quum  hunc  Achatem>  l/eris  Ar"bie 
infcnptum,  mihi  examinandum  tradere  volui- 
ft,  quem  remitto  ,  fimul  fatis  fa(Surus  defi. 
deno  Tuo?  qm  explicationem  charafleruma 
«e  pene.as      Q^m  vero  du<aus  mi         £ 

ZrT1  f,?'fK  WHnius  ^islfrerae  £ 
«ales  ahquand,  fupra  ,   ali        do  M       £ 

JH"  J*(S  fim>  ad  "onciIiandam  fcri- 
ptiom  eleganuam  ,  utque  tota  gemmae  area 


2$6       DISSfcRTAT.  XIII.    DE 

aequalibus  fpatiis  literas  ubique  exhibeat  rillas 
hie  Tibi  cxtricatas ,  &  eo  ordine  ,  quo  nos 
vulgo  charafteres  Arabicos  difponere  folemus, 
exhibebo:  ita  ut  conferens  literas  cum  Uteris 
du&us  non  multuni  diverfos  obfervare  ,  eo- 
que  magis  admirari  artificium  fcriptionis  in 
gemma  Tua,  poffis.  En  Tibi  ipfa  verba  Ara- 
bica  $  fJ*$)  <j»JJ  yt  $  p)  y  «juj 
Ol^^^Jl  <^s  L*  &5  pjj  $j  juxv   s^L^ 

SJ^C   £*^j    ^J^))    )o    Q^     (j^^j    ^J     \^j 

f&Xz*  Lwcj  r&>jJ  q^>  L^,  ^  ^j^    >jj 
^J    O*</0JJj    o!^^J!    fcM*/£=>    ^^ 

Quae  Latine  ita  fbnant.  D^j;  Non  eft  prae- 
ter  ilium  Deus  alius.  Hie  eft  qui  vivit  ,  Cr 
in  aeternum  permanet ,  quern  nulla  dormitatio9 
nullus  fimnus ,  occupat.  Hujuseft^  quodcun- 
que  coeli  &  terra  compleBuntur.  Quiseft,  qui 
eo  invito  culpam  alterms  deprecabitur  ?  Ille  eft, 
qui  praefentia  novit  &  futura  ;  quum  homines 
nil  piant  ,  nip  quod  ipfe  voluent.  Thronus 
ejus  tarn  late  pat  et  quam  coeli  cr  terra,  quo- 
rum omnium  confervatio  nequaquam  ipft  eft  one- 
rL  Hie  eft  ille  excelfus  cr  magnus.  Egre- 
giam,  dices,  defcriptionem  omnipotence  & 
inajeftatisdmnae!  Ita  eft,  Nobiliffime  Vie: 

idquc 


■■■     -    - — '  '■'  "■■• 

GEMMIS    ARABICIS      l^J 
idque  magis  faterere,  fi  ipfa  Arabica  intelli- 
geres.   Dubito  tamen  an  hoc  perfuaderi  poffic 
homimbus  quibufdam  ,  qui  Mohammedanos 
omnes  pro  afinis  habent;   maxime  fi  haec  o- 
mma  totidem  verbis  in  facerrimo  Alcorani  vo- 
Iumine  contineri  dixerim  }   &  dixerim  verc 
Leguntur  enim  in  Capite  fecundo,  comma- 
tefexto&quinquagefimo  ultra  ducentefimum. 
Quippe  mcras  nugas  ,  &  nil  bonae  frugis, 
Alcorano  contineri,  nonnullis  perfuafum  eft, 
quos  vel  haec  folapericopa  convinces  quae  ' 
i  ab  fcnptore  Graeco  vel  Romano  fuiflet  pro- 
iata,  miris  laudibus  extolleretur;  nunc,  cum 
a  Mohammede  dida  fit ,    ne  rccenfione  qui- 
dem  vel  attentione  digna  judicabkur.     Tan- 
turn  valet  praeconcepta  de  barbarie  &  fluki- 
tia  Turcarum  opinio  !    Praeftaret  eos  magis 
elle  folhcitos  de  illarum  gentium  conveifione 
ad  facra  Chriftiana  ,  &  horas  quafdam  addi- 
icendae  linguae  Arabicae,  quae  &  plurimos 
ahos  ufus  habet,  legendifque  fcriptis  Theolo- 
gicis  Mohammedanorum  ,  impendere  ( li  for- 
te Deus  quorundam  e  noftris  opera  uti  vellet 
ad  falutem  tot  errantium  populorum)  quam 
JWos  contemner ,  linguas  eorum  negligere, 
&  (tudium  paucorum,  quod  in  iis  rebus  col- 
locatur,  vituperare.     Verum  fentio  me  lon- 
gms  provehi.     Tu  ,  qui  propius  Mohamme- 
danos Afros  nofti,  quum  in  Hifpaniavixifti, 


J.III.Con- 
tinet  com- 
ma Alco- 
rani  prae- 
ftantiffi- 
inum. 


§.IV.Gem- 
ma  fecun- 
da  eadem 
verba  com- 
ple&itur. 


238       BISSERTAT.  XIIL   DE 

mitius  &  benignius  de  iisjud/care  foles.  Scr- 
vet  Te  diu  incolumem  Deus  &  /ofpitem,  ut 
egregios  illos  Nummos,  Punicis*  Celtiberi- 
cis,  aliifque  rariffimis  infcriptionibus  infigni- 
tos  (quibus  vel  Priucipes  &  Reges  ,  Cime- 
liarchiorum  Nummariorum  pofleflbres,  ad  in- 
vidiam condtare  potes)  uti  decrevifti  ,  orbi 
erudito  expona^,  &  induftriae  Tuae  prctium 
feras,  quod  mereris.  Scribebam  Traje&i  ad 
Rhenum,  a.  d.xxvi.  Jul.  cid   idccvi, 

IIL  Nihil  habeo  quod  his  addam,  quae 
olim  fuper  hac  re  fcripfi ,  nifi  poftea  in  Bi- 
bliotheca  Orientali  Viri  Eruditiflimi  B.  Her- 
belotii  me  notatum  vidiffe ,  ad  titulum  Corfi^ 
hanc  pericopam  inter  praeftantiflimas  Alcora- 
ni  a  Mohammedanis  numerari ,  &  comma  prae- 
fertim  ultimum  ut  elegantiffimum  commendari. 
Ita  ille.  Au  chapitre  fecond  de  I7  Alcoran  il  eft  dit 
que  le  Throne  de  Dieu  embraffe  les  cieux  & 
la  terre ,  &  il  n'a  aucune  peine  a  les  confer- 

ver:  car  il  eft  tres  haut  &  tres  grand 

Les  Interpretes  pretendent  que  ce  verfet  eft  le 
plus  considerable  de  tout  V Alcoran,  er  dont 
la  'letlure  attire  par  consequent  de  plus  grander 
benediBions. 

IV.  Altera  gemma  ,  quae  poftea  pervenit 
ad  ejufdem  Viri  fupra  laudati  manus,&  de- 


in  meas,  haeceft. 


Con^ 


«EMMIS    ARABICIS.      239 


Contmet  ilh  eandem  pericopam  Alcorani, 
quam  prima  :   fed  modo  fcriptionis  diverfo 
exaratam.     Non  injucundum  accidet  iis ,  qui 
Iiterarum  Arabicarum  gnari  Tunc ,    conferre 
cnaracleres  hujus  gemmae  cum  iis  qui  in  pri- 
ma kguntur,  &mirari  elegantem  varietatem, 
qua  literae  &  voces  eaedem  ita  confcriptae 
«wt.,   ut  pnmo  intuitu  confpedae  ,   nee  ad 
«xamen  accuratius  revocatae  ,   vix  quidquam 
commune  habere  videantur.     Sed  hae  funt  O- 
xientisopesj  haec  luxuriantis  calami ,  &fer- 
tilis  imaginations  ,  in  gentibus  Afiaticis  in- 
dicia     quae  unum  eundemque  charatferem 
plunbus  nfque  artificiofiffimis  dudibus  varia- 
renorunt,   &  non  exiguam  partem  ornatus 
Jibrorum  fuorum ,  ut  &  epiftolarum ,  gemma- 
rum, 


.1    I 


I 


24a       ISISSFRTAT.  XIII.   DE 

rum  j  ac  nummorum ,  in  hac  arte  collocmt] 
Hinc  eft  faftidium  illud  ,  quo  libros  Arabi- 
cos ,  typis  more  noftro  defcriptos ,  aveHan- 
tur  j  qui,  licet  accuratiffime  fint  editi,  nulla 
tamen  ratione  accedunt  ad  elegantiam  codi- 
cum  manufcriptorum  quibus  Oriens  utitur. 
V.     Tertia  gemma  mihi  tradita   a   Spe* 

%  V,  Ca-  (g.3ti^mo  yjro      *la€0y0  de  Wilde ,   qui  rei 

put  <  12  .-..    •  A     /t  1    1      • 

Akorani    mantimae ,  quae  Amitelodami  curatur  ,  a  ra- 

gemmae     tionibus  eft,  continet  Caput  Alcorani    n*, 
infcriptum.  qUO{j  brev^eml  dodrinae  Mohammedicae  epito* 
^rnen  exhibet,  oppofitam  Judaeis,Chriftiani$? 
*&  iis  inter  Perlas  qui  Magprum  inftituta  fc- 
quuntur,     Primo  quidem   Deum  fuum  efle 
Deum  unum  ,  eundemque  aeternum   efie  do- 
cet.     Vox  c\**J!   varie  transfertur ,  per  ae- 
ternum j   permanentem;  eum  ad  quern  ,   ve+ 
luti  fcopum ,  omnes  aBiones  noftrae  tendere  de- 
bent  ;  eum  qui  per  fe  fubfiliit ,   nee  ulla  re  ad 
[ubftfiendum  indiget  ,  fed  quo  res  omnes  indi- 
gent.    Quam   vim  huic  voci  ineffe  fcribunt 
Mohammedani.    Sed  Graeci ,  qui  inter  pri- 
mos  hanc  religionem  fcriptis  oppugnarunt ,  vo- 
cabulum  hoc  male  tranftulere  per  o'AocrcpupoV 
&  per  calumniam  intolerabilem  dixerunt  Mo- 
hammedanos  Deum  fuum  facere  corporeum , 
A/8ov  4  |uAov  tovotteQqTQv ,  quia  fe.  haec  ipfa 
vox  &  affines  nonnunquam  de  corporjbus  foil- 
di$  &  duris  ufurpantur,    Vcrum  his  non  im- 

itaorabor. 


^   *ffl*ffr   «ft    **„       5>,A2^  g^    9r*QV  ft- 


Q  3*- 


|4*       DISSERT  AT.  XIII.   DS 

Spetfatijfmo  Vtro  Jacobo  de  Wilde 
faadrianus  Relandus. 

Quam  hefterno  die  mecum  Amftelaedamo 
hue  detuli,  gemmamArabicam,  Tibi  remit- 
to,  una  cum  explication  characterum,  quos 
ea  continet.  Lineae  duae  in  media  gemmae 
tuae  area  confpicuae ,  typis  illis  Arabicis ,  qui- 
bus  typographi  Chriftiani  vulgo  uti  lolent, 
expreflae,  hae  funt: 

Confer  jam  harum  literarum  formas ,  quas  ego 
Tibi  hie  exhibeo  ,   cum  illis,   quas  gemma 
Tua  exhibet,  &  videbis,  quam  longe  ablmt 
«oftri  typographi  ab  infigni  ilia  Arabum  eal* 
ligraphia  :    tic-ot  mirum  viden  non  debeat 
Mohammedanos  libris  Arabicis  a  nobis  im- 
preffis  ,  licet  multo  minoripretio  abnscom- 
Laripoffint,  uti  Sadi  Guliftan  ,    &  alus, 
cos     qui  manuexarati  funt,  longe praeferre. 
Deprehendesquoque,  fi  hos  charaderes  con- 
tuleris,  voces  revera  diverfas  conjungi ,  &has 
fupraillas  difpofitas  ,  quin  &  caudam  hterae 
cJ  in  voce  csi]  retrorfum  proteniam  ,  «a 

^  lit 


r^ 


GEMMIS  ARABICIS       t±9 
«t  vice  lineae  diftineuemK  m„j-       '       *> 

ftnt:  NoN  EST  D  auneredditahae<: 

iads  tibi  sit    p  TER  TE- 

"Omen  civiiati  d«  .  c  .'•    \-T^   J"-*11—" 
lK»"  aL»«    k?T   e*"?ro'  rfccnm 

K         V  VeI  hac  confeffione  veriiK     W 


«U 


ctUs 


244  DISSERT  AT.  XIIL  DE 
gulis  Suratis  praefigi  folet) ,  ■  &  dein  Caput  in- 
tegrum Alcorani,  quod,  ut  vides,  non  ni- 
mis  prolixum  eR  ,  &  antepenukimum  totius 
Voluminis  ,  ordine  duodecimum  &  centefi- 
■mutn  ,  &  comple&itur  haec  verba  ,  quae 
vcluti  fulmen  aliquod  contra  Chriftianos  prae- 
cipue  vibrant  Mohammedani  ,  quacque  iis 
frequenter  in  ore  funt ,  in  quatuor  verfus  di- 
ftinda. 

«»1  «JJI  j&  J*       I. 

&£$.     «JJJ        II. 
&bj*     f)j    4>U     jj       III. 

;^^5  )j$£z=>  sJ  &<=*  ^J    IV. 

I.  Die  (Infidelibus  sc.  veliis,  quiTe 
rogant  quid  de  Deo  fentias)  deus  unus 

EST.  2.  DEUS  AETERNUS.  3.  NON 
GENERAVIT,  NEC  GENERATUS 
EST.      4.     NEC    ALIQOIS    IPSI     PAR 

est.  Maximi faciunt  hanc Suratam Moham- 
niedani ,  fie  ut  nonnulli  earn  cum  tertia  parte 
totius  Corani  comparent.  Quo  mag.spatet, 
quis  hujus  gemmae  ufusfuerit,  Square  haec 
verba  ad  ejus  inferiptionem  deleda  (int.  Tu 
illam  in  Cimeliarchio  Tuo  repone  ,  &  ferva 
in  fpecimen  calligraphiae  &  artis  Arabicae, 
quoduti  mihi  confpe&u  fuitgratiflimum,  ita 
nullus  dubito  quin  &  aliis  fpedatoribus  ma- 

gno 


rr 


"■■"    ■ 


GEM  Mis  ARAB  I  CIS.  2tf 
gno  opere  futurum  fit  obledamento.  Si  quid 
interim  fim.h  JiterarUm  forma  infinitum  ad 
manus  Tuas  perveniat,  memorem Te  ReUn- 
dt  efle  vehm,  &  vel  fcTOro  vel  ipfas  potiui 
gemmas  ad  me  curare.  Vale,  Humaniffime 
mdt ,  &  me  ama.  Trajecii  ad  Rhenum ,  a. 
a.  xvm.  cio  ioccvi. 

V I  J.  Gemma  quarta ,  quam  mecum  com- 1  vn  , 
mmcm  Vir  NobiliflJs,  &^XS 
drums vander  Mark,    continet  praeter  no-  An[ifti^ 
men  proprium  illms  ,    Qu;  ea  ufils  eft    n     g^mftme 

nnna  duodecim  Anriftitum,  five  Imamorum,  "f 
quos  Perfae  credunt  legitimos  Mohammedis 
JilUe  hjcceffores:  quumque  inter  illos  quatuor 
fuenntquinomenAligcfleruntJineamultimae 
ferae  Sf  ln  voce  A1*  «a  porrexit  retrorfum 
IcuJptor  hujus  gemmae,  uteadem  ilia,  quater 
icnpta  ,    quatuor  areas  formaverit  ,    quarum 
imgulae  tnum  Antiftitum  nomina  compledun- 
tur.     Sunt  autem  Antiftites  vel  Prineipes  hi 
quorum  nuda  quidem  nomina  extant  in  hac 
gemma;  verumegoexMS.to  mcoTaarkh  ti- 
tuioseorum  addam. 


I- 


ox 


Ah  Morteda .  five  gratus  &  acceptus  Deo  : 
cu;us  uxor  fuit  Fatima,  fil.a  Mohammedis. 

0.3  II. 


246      BISS.ERTAT-  XIIL   BE 
I  I. 

Imam  Haffan ,  Deoplacens ,  u4&«  Mohammed. 
III. 

J*»^  Hojfein*  Abn  Abdallac. 
I  V, 

/0**70  A7  HajfanAU  ,  ornamentum  tdf- 
mm  Dei. 


^  Mohammed,  fapientia  excellent* 
V  L 

//»4/0  Zjaafar^  Jujlnil 
V  I  I. 


A~*5 


Imam  Movfa,  Clemens. 


VIII. 


"".-^5» 

H7 


&EMM.IS    ARABIClS. 

vnr. 

/flfcfl»  .4/*,  Deo  gratus. 
IX. 

/afcsa»  Mohammed^  Pius. 
X. 

MSB  (^  ^Lo) 

X  I. 

/zw4«  /£*/*/*  Afceranvu. 
Itadifius  ab  urbe  Perfiae  Asker  Macroum ; 
quae  natales  ei  praebuit. 

X  I  I. 

Imam  Mohammed ,  Dux,  (\vzRe8or. 

VII.  De  horum  ultimo  ,  Mahadi,  qui  j  vn  De 
anno  aerae  Mohammedicae  255  natus  eii,  Amiftte 
(^  4  multa  M^adi. 


24S  DISSERTAT.  XIII.  DE 
multa  tradunt  miranda  Perfae  ,  crcduntquc 
eum  paulo  ante  mundi  finem  iterum  inter 
homines  vi&urum ,  &  fe  conjundurum  Jefu 
Mediae ,  fie  ut  ex  religionibus  duabus ,  Chri- 
ftiana  &c  Mohammedica ,  una  fit  conflanda. 
Nee  defuemnt  inter  Mohammedanos  ,  qui 
ejus  perfoiiam  mentiti  fint ,  de  quibus  con- 
full  poteft  CL.  Herbelotus  in  Bibliotheca  ori- 
ental*. Vidi  Qlim  Amftelodami,  iafupra  lau- 
dato Cimeliarchio  Bariano ,  laminam  argen- 
team  quadratara,  quam,  quod  hu jus  Mahadi 
mentionem  faciat ,  in  tabella  adje&a ,  ad  li- 
gnum numeri  5  ,  aeri  inferiptam  do.  Con- 
tinet  autem  ea  has  voces  ab  una  parte , 


1.  e. 

Deus  eft  Vominus  nofler. 

Mohammed  eft  Legatus  Dei  ad  nos  mjfus. 

Mahadi  eft  Antilles  nofter. 

Et  ab  altera  parte  has  tres  formulas,  quas 
Arabcs  oV_aaL)!  cA-*1£=JJ  bona  verba 
appellant,  de  quibus  librum  conferiplit  Scha- 
hmitdin  AMI  Abas  Ahmed  Ihn  Amad  fyn 


j^r.f. 


w.f* 


^V-3f5- 


^V  •  3ff  ■ 


^f»ff- 


— 


~*h 


G  EMM IS    ARAB  I  CIS      249 

Joufafa ,  Alikfehafo  quem  habeo  manufcrk 
ptum. 

ed)5  3J!  49  $ 

i.  e.  •■»?*• 

Non  eft  Deur  praeter  Deum. 
Omne  Imperium  eft  DeL 
Non  eft  potefias  nifi  in  Deo. 

I  X.  Gemma,  ad fignum numeri  tf  in t«w  IX  De 
bula  depida,    exhibec   has  voces   >^r^  sigiilis*  pn- 
<^Sc>£  y.~£=*  ^aI  u^^xy  Narfihou  jP<g«-vatorum» 
*/*,  jJ/iiw  £$>*«  Pandit ,    &  numerum  anni  &  ?mPei'^ 
1077    aerae   Mohammedicae ,   1.  e.  noftrae^T 
l<$6$.    Fuit  autem  figillum  illius  Narfchou. 
Pandtt ,  c^ojJi  fignificat  Malai'ce  hominem 
literatum ,  fcribam  ,  dodorem.    Narfchou  & 
Kifnott  nomina  funt  propria  a  fluviis  Indite, 
vel  Geniis  qui  iis  praeefle  creduntur,  defum- 
ta.    Hoc  autem  modo  omnia  ferePer£arum& 
Arabum  figilla  formata  funt  ,    plerumque  ab 
mferiori  parte  furfum  verfuslegendaj  quorum 
ego  plura  fpecimina  hie  non  dabo  ,  fed  eo- 
rum  loco  Sigillum  Imperatoris  Turcarum  Mo- 
ral five  Amurathis  (vid.  tabuL  ad  num.  7^) 
ft)  ex 


'IP 


2fO  DISSERTAT.  XIIL 

ex  Epiftola  quam  anno  1632.  ad  Illuflres  & 

Praepotentes  Belgii  noftri  Ordines  dedit,  quam* 
que  manu  fcriptam  poffideo.  Veftigia  litera- 
rum  vocum  t>V.&*  o!  r*  Morad  Chan  facile 
quifpiam  in  hoc  Sigillo  deteget.  Ad  finiftrum 
latus  refpedu  legentis  duae  literae,  figna  vo- 
cum ^.ia*  L^jL.^5  i.  e.  femper  Viftor ,  legun- 
tur.  Eodem  modo  in  Nummis  nomen  Tm- 
peratoris  fcribitur ,  quos  ,  quum  habeam ,  ad- 
jicere  potuiflem ,  fi  non  putaflfem  clarius  ex 
majori  hoc  ligillo  du&us  literarum  obfervari 
pofle. 


FINIS. 


A  JD  D  E  N  D  A  quaedam  &  emendanda  in  tribus 
partibus  harum  DifTertationum  haec  funt.  In 
Parte  Prima.  ?ag.  36.  I'm. 20.  poft  lib.  in.  In- 
ter eos  autem  qai  Jaxartem  &  Tanaim  confuderunt 
&  Hefychium  referendum  puto.  Sic  ille :  aI«g«g99$  f 
fio&vuf  Troops.  Sed  haec  funt  nihili.  Lege  'Ia- 
I^tjjj  ,  0  TxvccU  muftig.  Pa£*  l°4.  ##•  '9*  Vil- 
nius, quique  eum  fecjuitur  Martianus  Capella  de 
Geomett.  Pag,  1  38.  tin.  20.  in  media  voce  ut  lite- 
ra  collocari  ,  ideoque  alia  ex  T  &  H  Sec.  Pag.174» 
lin.  1 6.  poft  Salomonis  ,  (  quod  videtur  credidifle 
CI.  Holftenius,  illam  urbem  vocans  emporium  ce- 
leberrimum  Ptolomaei  5  licet  nihil  habeat  Ptolo- 
maeusde  emporio  vel  celebritate  ejusurbis,  ufiob- 
fervavit  CI. Cellarius  Notit.  Orb.  Antiq.l.  1 1  ix.  23.) 
In  Parte  II.  pag%  z&Mn.*.  Vide  banc  fententiam 

inul* 


nrattis  firmatam  aDo£li{Umo  Peletario  in  Epbeme- 
ridibus  Trevolrianis ,  Tom.  V.  /.  29.  Pag.  274 
in  fine,  poft»<to*/,videturque  per  KDJK  (fiVlpK 
nonfumatur  pro  nomine  proprio)  innuere  veile 
paludem  illam  five  Uv^m  tipm>  magnum  pa. 
ludis  receptaculum  prope  Babylonem  a  Nitocri  fof- 
fum,  cujus  Herodotus  meminit  /.  1.  fed  puto  ve- 
rius  eue,  utramque  vocemfnomen  eflejproprium  lo- 
corum,  uti  monui.  Parte  III.  pag,4.  Im.zj.  Indis 
^)*4**>  *&jS  helium  tn  femita  Dei.  fag.  yj.  lm. 
22.  emporium ,  orahabitata.  pag.$$%  lm.4.  notat. 
Ita  autem  appellatur  Princeps  veJ  Rex  Bantanenfo! 
qui  nullum  in  ea  urbe  fuperiorem  agnofcit.  pae.  97. 
Im.  17.  Voekon.  medicus  $ag.  121.lin.14.  Malai- 
csOrangfyya  notat.  ?.  %i%%  I.  to.  natalhiomm. 


IND     E     X 

LEMMATUM 

/   N 

DISSERTATIONS 

D    E 

JURE     MILITARI 
MOHAMMEDANORUM. 

Atio  inflituti.  Pag.  3 

II.  Bellum  contra  Chrijtianot 
qmdy  O*  quanclo  geren* 
dum.  a 

III.  Commendatio  ejus  belli.  5 

IV.  De  perfinis  ad  bellum  contra  Cbrifiianos 
aliofque  infideles ,  qui  eos  aggrediuntur , 
abligatis,  j 

V.  De  perfonis  ad  bellum  its  infer endum  obli~ 

gatis.  9 

VI.  Deiis,  qui  militare  pofunt  5  velnon.  10 

VII.  De  its  adverfus  quos  bellum  hoc  faerum 
geritur.  T  ? 

VIII.  De  trtbus [eftis ,  quae  libros  Divinos  /*- 
bi  ejje  dicunt.  \  j 

IX.  De  Chrijiianis  eorumque  Juribus  in  terris 


t||i 


lemmatumI 

Mohammedanorum.  jg 

X.  D<?  quinque  generibus  rerum  ad  hoc  helium 

fpe  ft  ant  turn.  20 

XL  Be  rebus' omniho]nece(fariis.'  ibid, 

XII.  D*  rebus  omnino  prohibitis,  21 

.XIII.  Be  its ,  quae  per  Tradmonesjubentur.  \z  3 

XIV.  Be  Us  quae  praeftat  omittere  ^  licet  non 
fwt  omntno  prohibna.  25 

XV.  Jte  «*  ^e  /iVi^  y^j,  «2^00*  0*omit-> 
ti  queunt.  z6 

XVI.  Zte  Legibus  nonnullis  militaribus.       27 

XVII.  Ik  (ecuritate  ?  <p^  Mohammedanus 
Chnftiano  in  bello  poteft  concedere.      28 

XVIII.  D<?  captivis.  2Z 

XIX.  D*  praeda  O*  {polio.  7  9 

XX.  Xk  lis  ad  qnos  jus  fpolii  pertinet.  34 

XXI.  D*  fo»w  mobilibus ,   ^*  1»  praedam 
cedunt.  v  2  ^  s  *  g 

XXII.  Be  bonis  immobilibus.  28 

XXIII.  Be  divijionepraedae^ejufquemodo.  41 

XXIV.  D*  Subdwiftone  partis  quintae  in  alias 
quinque  partes  y  earumque  ufu.  42 

XXV.  Be  jure  famihae  Mohammedicae  in 
praedam.  44 

XXVi.  Aliae  nonnullae  de  hac  parte  praedae 

Con(litutionesm  a$ 

XX  VI  I.  Be  quatuor  reliquis  part  thus  praedae. 

48 
XXVIII.  Be  Pace  ul  Inducus*  50 

IN 


I    N 

DISSERTATIONE  XI 
DE  LINGUIS  INSULARUM 
QUARUNDAM  OR1ENTALIUM. 

I*    *T*\  E  lingua  Maldica,  ufitata  in  plerifi> 
1  ^#     que  in fulis  orient alibus.  58 

II.  Dtf  /#^Hfj  reliqms  quomodo  agere  Jit  pro- 

pofitum.  78 

III.  Jfe  /*»g04  Singalaea.  80 

IV.  /tfdfe* vocumquarundam Singalaeamm. 8 a 

V.  Convenientia  earum  cum  Mat  aids ,  &c.  8  5 

VI.  J9*  linguae  Malabaricae  ufu  in  infida  Cey- 

lon.   *  8tf 

VII.  .D*  /item  Malabaricis.  87 

VIII.  -D*  linguae  Malatcae  O*  Malabaricae 
differentia.  89 

IX.  Be  lingua  O*  litem  Javanis.  91 

X.  Javani  utuntur  quoque  Uteris  Malaicis^  quas 

Nummis  infcribum.  $z 

XI.  Tabella  vocum  quarundam  Javanarum. 

XII.  Dtf  //ffgHrf  jfaponica  3   ejujque  difjicultate. 

io? 

XIII.  <2^*tf  dijficultatem  frufira  negat    CI. 
Mullerus.  104 

XIV.  Utt  &  P.  Magelhens.  iotf 

XV.  Dijficultatishujuscaufaeduae,  pronuntia- 
tio  diverfa  &*  defeftus  liter  arum,      107 

XVI, 


f£* 


L   E    M    M   A    T   U   M# 

XVI.  CharaBeres  Swici  intelliguntur  injapo* 
nia ,  Siam,  O*  alibi ,  fed  noneodem  mo- 
do  leguntur.  I0g 

XVII.  Unde  adje&a  tabella  vocttm  Sinicarum 
O*  Japonicarum  petit  a  fit.       i  op,  1 1  o 

XVIII.  Tabella  vocum  Japonicarum  ^Sinica* 
rum>  crc.  llz 

XIX.  CharaBeres  Japonici  a  Sinenfibus  aliquo 
modo  dtfferum.  116,117 

XX.  Quid  fit  Chry[ernomenInfidaeJapon.x\% 

XXI.  De  lingua  Infularum  Salomonis.       up 

XXIII.  De  lingua  Infulae  Cocos.  122 

XXIV.  De  lingua  Novae  Guineae.  n9 

XXV.  De  lingua  incolarum  infulae Mops.  233 

XXVI.  De  linguae  MaUicae  diffkfione  perva- 
ftijfima  terrarum  fpatia.  237 

I    N 

DISSERTATIONE   XII 
DE  LINGUIS  AMERICANIS. 

I.  T     Inguae  pleraeque  Europae,  Afiae ,  O* 
JL^  Africae  Hebraeam  originem  ar- 
gent, j^ 

II.  De  Americanis difputatur.  145 

III.  Voces  Americanae  ab  Hebraeis  non  deri- 

vandae  ,    licet  quaedam  cum  his  conve- 
niant :  quod  cafui  trtbuendum.  1^6 

IV.  Vel 


I       »      D       E      3C 

I V*  Vel  fono  naturali ,  qui  pluribus  vbcibu: 
communis  eftm  148 

V.  Convenientia  ilia  oflendenda  in  vocibus  com- 

munioribm^  &  quomodo.  1 50 

VI.  Cur  linguae  Americanae  adeo  differant  a 

reliquis.    Caufa  prima  y  aft  us  quorundam. 

VII.  Caufa  altera.  Quod  tarn  longo  tempore 
non  Uteris  fed  fermone  hae  linguae  fint 
propagatae.  154,  155 

VIII*  Quas  mutationes  in  linguas  inducatpro- 
nuntiatio.  156 

IX.  Eadem  caufa  differentiae  linguarum  qua- 

rundam  Africanarum  a  reliquis.       159 

X.  Linguas  Americanas  convenire  cum  Afta- 

ticis  probabilius  eft  •>  quamcum  Europaeis. 

160 

Xf; Quomodo  ex  Afia  homines  in  Americam 

verier  int.  1S1 

XII.  De  charaUeribus ,  quibus  Americans  in 
fcribendo  utuntur.  \6± 

XIII.  Ex  tali  fcriptura  nafci  pojfet  fcriptura  /?- 
tnilis  Sinenft.  16  < 

XIV.  De  Unguis  Americanis  figillatim.     1 69 

XV.  Be  lingua  Braftlica.  1 70 

XVI.  Voces  Brafilicae  ex  Lerio  exceptae.   1 76 

XV II.  De  lingua  Braftlica  ex  Grammatica  An- 
chietae.  1  jp 

XVIII.  De  lingua  Chilica.  18 1 

XIX. 


i9z 

197 
198 

206" 
2o8 

2ir 

2Ip 


H;  ^^a  Peruana, 
yyl]  D'Po^  Peruana. 
Yv/rr  DlU*&u*F<**»mmc*. 
XV  v   "£'  UnlmC^bica. 

YyIt    J  lin^^ginica. 

XXVri    n'T*  **  mi»rirgmkis. 

^lLnDeli^  Huronum. 

^^^fnconveniemialinguarumAmerl 
Cae  ^Pmrtonalis  cum  Islandica.       z  2  o 

I    N 

DISSERTATIONE  XIII 

DE    GEMMIS    ARABICIS. 

I~%  E  ufu  Gemmarum  Arabicarum.    23? 
T  T  #r>     ■  ExPltcat"  gemmae  primae.     2  ?  4 

II J.^c«  cmma  Mcomni  praeJ?amg 

v    ^P"tJ>zAlcoranigemmaemfinpt  ^ 
VI    Exphcatw  gemmae  teniae.  ,<x 

l^-^rumyln^itesgemmaeimifi.      ll< 

Tufclf"  rHvatomm  >  ^  I«t«*Zu 
R  IN- 


I. 


I    N   D     E     X 

R    E    R    U     M. 


n.. 

Ccentus ,  vocibus  Sinicis  adjeSi , 
ut  pronuntiationis  varietas  ab 
Europaeis  intelligatur.  /M07 

in  lingua-  Peruana  nun- 

quamfunt  in  fyllabis  ultimis 
vocum  fed  in  penukimis  & 
antepenukimis.  179 

\ in  verbis   Brafilicis  ultimam  fyllabam 

occupant.  ?#4 

Aegyptiorum   Hieroglyphica  conveniunt  aliquo 

modo  cum  vcteri  Sinenfium  ,  &  ho- 

dierna  Americanorum ,  fcriptura.    167 

Aere  alieno  obftri&us  effc  nonfdebet  militans.  1 2, 

nifi  Princeps  licentiam  fecerit.        r     ib. 

Aethiopicae  voces  convcnientcs  cum  Sabinis.147 

Africanae  linguae.  IJ9 

Agrorum  proventus  quo  modo  in  ufus  publicos 

convertantur.  -'  3° 

"OS  Hebraeorum.  Unde  wtifo  ager->  dkker.  15*1 

ATcorani  caput  integrum  gemmae  infcriptum.240 

, —  comma  praeftantiffimum  quod.        238 

Alcoranus.  Librum  ei  fimilem  confcripfit  adver- 

fariu's  MohammedisMofeilema.        1? 

Algonkiui ,  populi  Americae  ,  qua  lingua  utan- 

tur.  „  2I4 

Ali  i  gener  Mohammedis.  2-45- 

Amboinenfes  vocant  Senatores  Orangkayos.  121 

(Aincricani.  fcripturarri  nullam  habent.  164.  led 

pi&uras,  uti  olim  Sinenfcs.  167 

»,■  :    ■■  undeorti  fint,  &qua  via  in  Americam 

ve. 


R      E      X.      U      M. 

"•  venerint.  i 

— eoram  characleres  lapfu  tempo™  feS 

Annate  £  .Amcr,ca  finflet  deteda.         , <*« 
annates  Americanorum  quate.  ^ 

Annam.t.ca  lingua  quae4  rl6>" 

Arbor,  quae  c  terra  evulfa  &  ficeata  «yj&i? 

I1  fconae  ferri  radici  fubfternantur     i  ,V 

&ff„medB,,a  lndisP^Pane  eft.  /// 

a  bquor  pro  potu.  /£ 

7~ .  Te«gae  ve!  Cocos.  t  f 

Arouag,,  populi  Americae.  I7* 

7— •  artificium  in  fculpendis  gemmis     j£ 

Aufe  antiqui  diicere  pro  aures.  V?y 

Auarahs^uKognita.EjusincolaequalingS 


B.  I2° 


Bi0  Pa2^  ™"- 

-*^        quamfineMpronuntiatur.  ,70 

Si^„^0nn!,5dUP,re-ui'?1VOCibusPerUa"^.I9i 

walS1CUS  Chnttianus  ChalifaeMoL 

R18 
*  Ban- 


INDEX 

Bandermaffin  ,  urbs  in  Borneo,  cujus  Rex  di- 

citur  Panambahan.  94 

Bantan  ,   urbs  Javae.  93 

Baubari  canum  >  unde.  149 

Belgicae  voces  nonnullae  cum  Malaicis  conve- 

veniunr.  147 

Belgica  lingua  Becano  omnium  antiquiffima.i^ 

Bellum  Mohammedanorurn  contra  Chriftianos 

quid.  4 

»  commendatur  a  Mohammede.  5 

'  gerere  an  femper  licitum  Mohamme- 
danis.  *£•  21 

quis  ad  id  teneatur.  7> 8, 9. 

.  quae  in  eo  Tint  neceffaria,  prohibitaj 

licita,  &c  20.  &  feqq. 

Becani  ridiculae  ety mologiae.  1 S 1 

Behemot,  nlDHD,  undeBecanus  derivet.  1 25- 
Bengala ,  notat  Malaice  emporium  &  oram  ha- 
bitatam.  77 

Betaf,  appellatur  nova  Guinea  incolis  Jamnae, 

129 

Biblia  Sacra ,  lingua  Virginica  edita.  211 

£#s,  unde.  149 

Borneo ,  infula.  Locus  quidam  in  ea  Oezjong , 

vel  Oediong  Salatan  dictus,  quid  notet.6o 

quid  in  ea  fit  T'anzjong.  65* 

■  Rex  urbis  in  ea  di&ae  Bandermaffin 

quomodo  dicatur.  94 

Brafilica  lingua  qualis.  170 

Brachmanica  lingua»  59, 88 

jbJttk,  Deuslndorum.  8^ 

Bu.  Vox  puerorumpotum  pctentium.         15*0 

CAlbra  flumen  Africae.  Ejus  accolae  quo- 
modo numeros  efierant  fua  lingua.  1 S9 

Ca- 


*      E      R      U 

Camarones.  flumen  Africae.  T  -n 

Qunpanas  puifire  Chriftianis  in  terris  Moham- 

medanorum  non  licet. 
Canadenfes  qua  ijngua  utantur>  J | 

Canoae  Americanorum  quales.  ^f 

Canui*.  voces  varie  expreflae.  j£ 

Caput  bonae  fpei  qui  accolunt.voces  habent  cum 
.      «raecis convenientes.  V/,  r,n 

Capt.vos  Mohammetianos  focii  tenentuf^ 

C^aeTpiptlilmcSe  *&?" ^  3> 
>  ^upuii  nmencae ,  qua  lingua  utantur. 

Carmathiorum  feaa  inter  Mohammedanos  qua?. 

Cato  quid  Sabinis.  M 

Ccylon  >.infu,a-  quae  linguae  illic  u/itatae  fint. tl 

m  5a  Sinpqne  Malabares  habitant.     86 

~—  nndc  difla  Serandib.  87 

Chili ..lingua  Chilica.  Jg 

a&rrS  Sinenfes  Pron™nt  W**.i?S 

Uinttwnu  Cum  ,«  pacem  in  pcrpetoum  ficere 

Mohammedanis  non  licet.  4  ro 

■  cum  11s  pacem  facere  ad  tcmpns,  five 

mducias,  licet.  V    '    # 

~"  nn?  iis,belIumgcrere  licet iis  menfiW 
quibus alios,  qui  Mohammedani  font 
oppugnare  non  licet.  ' 

-  appellantnr popnlas  libri,  & quarc.  14  il 

' lTu°d°  iis   liceat  habi^e  in  tSrfc 

iVJ°hammedanorum.  I(j 

-  quantum tributi  folvere  debeant.       ,j 
quomodo  diftinguendiabaliis  Moham- 
medanis. Q 

— —  us  non  licet  intrare  tertitorium  Mec- 
"■  3  cac. 


I       N       D       E       X 

eae.  19 

« — —  pacern  cum  iis  initam  frangere  non  li- 
cet ,  niii  contra  conditiones  pads  pec- 
caverint.  £*«  23 

m  —  fi  noticiam  habeant  religionis  Moham- 
medicae,  non  eft  neceffeantequamop- 
pugnemur ,  cos  follicitare  ad  ample&en- 
dum  Mohammedanifmum.  2,1 

. libros  facros  eorum ,  V.  aut  N.  Tefta- 

mentum  ,  comburere  Mohammedanis 
non  licet.  37 

~. •  non  licet  iis  Mohammedanos  feducere 

ad  religionem  fuam.  28 

Chryfe.,  nomen  infulae  Japon ,  num  fitTatari- 
cum.  118 

Citreum,  unde  derivetBecanus.  ijz 

Cocos  infula.  123 

Cochinchina,  regio ,  utitur  lingua  Annamitica. 

10S 
Cojarum  lingua.  *S9 

Colorum  varius  ufus  apud  Malaeos.  70 

Cokimbarum  gemitus.  149 

Columho,  urbs ,  unde  dicta.  8f 

Conia,  Praenellini  dicebant  pro  Ciconia.     156 
Culex  dicitur  Malaicc  comes  canis.  69 

Cuds  Sabinis  hafta.  *47 

D. 

D'Elmina.  urbs  Africana.  ejusincolae  quo- 
modo  elephancem  &  porcum  appel- 
lent.  15*9,160 

Deorum  linguam  qualem  commenti  fint  uraeci. 

J53 

■   ■  loco  Reges  fuos  habent  Americani.  160 

Deus ,  qui  mundum  animat.  194 

~-~-~.»  ejus  majeiias  quomodoin  Alcorano  de- 
fer!- 


^ 


K      E      R      u      M. 

s fcriPta-  236 

?T~r   num  corporeus  ex  opinione  Moham- 
.  medis. 
•  nomen   ejus  una  voce  Sinenfes  expn- 

mere  nequeunt.  IOO 

■ non  generat  nee  generator  juxta  opi- 

nionem  Mohammedis.  241 

Die  Jovis  exercitum  educere  optimum  cenfent 

Mohammedani.  24 

Dinar,  qualis  nummus.  J 

Dirhem  argenti  quid.  J^ 

Dudlum  line  confenfa  Principis  illicitum.    22 
Duytfe  taal%  quafi  d'outfte.  x  <z 

E. 

ELephantem  qui  in  proelium  ducunt,  vei 
camelum ,  non  plus  e  praeda  accipiunt 
quampedites.  5o 

iilohim,  OTPK  quomodo  Becanus  derivet  ex 
lingua  Belgica.  lfZ 

kpiiiolae  Amencanae  quales.  266y  164 

£quites  plus  e  praeda  nancifcuntur  quam  pedites. 

Equo    vehi  Chriftianis  non  licet  in  terris  Mc£ 

hammedanorum.  jy 

Equus,  quomodo  derivetur  ex  Graeco  &fcfc 

Etymologiae.  Cautein  iis  procedendum.     ij§ 

_  Ron  1Sl  &C. 

"'  decani  &  Schriekii  ridiculae.  iyi 

; —  quaedam  certae  &  ind'ubitatae.  iyi 

.  n°n  omnes  ridendae.  15-2, 

Ut '  £u?r<:  a  Plerisque  contemnantnr.  1  ^2 

£zras,  Dei  films  habitus  a  Judaeis,  juxta  opi- 

nionern  Mohammedis,  24c 


n 


N 


D      E       X 
F. 


FAtima,  filia  Mohammedis,  nupfit  Ali.  24^ 
Ferri  fcoriae  atfcori  evulfae  fubitratae  earn  re- 
vivifcere  faciunt.  13^ 

Flumina  hoftium  vcneno  inficere  an  licitum  cre- 
dant  Mohammcdani.  23. 

Fons ,  oculas  aquae  >  ut  Hebr.  py ,  appellatur 
Malaeis.  71 

Fugere  in  praelio  Mohammedanis  non  licet  nifi 
hoftium  copiae  duplo  fuerint  numero- 
fiores.  22 

Funiculi  %  quibus  Peruani  utuntur  in  numeran- 
do,  &c.  167 

G. 

G Alius  gallinacens  Gallis  coq  unde.      149 
Gepuen ,    verum  nomen   infulae  Japon  > 
quid  fignificet.  119 

Gemmae.  Arabicis  Uteris  infcriptae  quern  ufum 
habeant.  233 

•  iis  infculpta  commata  ex  Alcorano.  236, 

240 

Golius  (Jacobus )  a  P.  Martinio  multa  Sinica 

accepit.  110,111 

Gorgelen,  Belgicum  ,  unde.  148 

Graecae  voces  nonnullaeconveniuntcum  Afri- 

canis.  147.  &  aliis.  149 

- — —  quomodo  a  Latinis  mutatae.  1 5-7 

Guatimalenfts  qua  lingua  utantur.  197 

H. 

HAnfcretica  lingua,  vid.  Lingua. 
Harbii,   qui  appellentur  a  Mohammeda- 
nis. 14 

-   non  polTont  in  fua  religione  tolerari.  14 

29,31 
Hcbraea  lingua,  num  ex  ca  derivari  pofiint  vo- 
ces 


R.      E       R 

4       ces  Americanae.  I94#  20f 

Hierofolymae  incolis  libellum  fecuritatis  fed- 

pfitOmar. 
Hirnre,  de  fono  canum  iratorum.  104 

Hifpanicae  voces  permixtae  Chilicis.       T  if* 
Hizjaas.  regio  Arabiae,  in  quaChriftianishabi- 

tare  non  licet.     ,  20) 

Hurones,  populiAmericae  Septentrionalis  qua 

lingua  utantur.  2TQ 

r.  * 

JAfnapatnam.  ejusincolae  lingua  Malabarica 
utuntur.  g 

Japon.  lingua  ejus  infulae.  IQi 

unde  diQa.  Z1§ 

•  utitur  medulla  arboris  pro  pane.        13  «- 

Java,  infula.  qua  lingua  ejus  incolae  utantur.  or 
Jaxartes ,  male  habitus  pro  Tanai.  2 % 

Idololatrae,  quomodo  oppugnandi.  I4 

' ns  requiem  concedere  non  licet 

iisPerfas,  magorum  afleclas ,  non  accen- 

lent  Mohammedani.  j^ 

Jefus  faflus  regnum  fuum  non  effe  hujus  mun- 
di,  contra  ac  Mofes  fecerat ,  juxta  opi- 
nionem  Mohammedanorum.  8 

}"  Hebraeum,  Vinum,  <vin,  wijn,  &c. 

Imami ,  qui  appellentur.  &  g 

Perfarum  duodecim.  -»45 

Incae  Peruani  lingua  fingulari  utebantur.      k4 
;   exeorumfamiliaGarcilaffo  de  la  Vega! 

Imperatores  Turcarum ,  Perfarum ,  IndorumT 
cuntur  Imami.  g 

-  -   fummam  auaoritatem  exercent  tarn  in 

in  rebus  facris  quam  civilibus.  8 

~~  in  eo  fg  Mofen  imitari  dicunt  non  Je« 

R  S  '      fum. 


INDEX 
fum.  g 

Impcratoris  Turcici  figillum  quale.  249 

Infulae  Antillae  qua  lingua  utantur.  199 

— —  Moluccae,  lingua  Malaica  utuntur.  137 
' — — *  Pinguinorum  in  freto  Magellanico.  201 
— — "  plurimac  inter  Afiam  &  Americam.  163 

—  orientates    fere  omnes    utuntur    lingua 

Malaica.  5-7. 137 

— -   Poelo  Tiga ,  unde  di&ae.  6y 

■ — "-  Poelo  Sambilan,  undeitaappellentur.  13 

-   Salomonis ,  qua  lingua  utantur.        119 

"  Hornanae.  123 

Infula  Borneo  utitur  lingua  Malaica.    fj,  60. 

137 

* Timor  unde  di&a.  64 

— —  Sumatra  Indalas  appellator  incolis  &  vici- 

nis.  74.  lingua  Malaica  utitur.  137 

* — — '  Poelo  Babi,  unde  dida.  77 

— *  Poelo  Panzjang,  unde  di&a.  77 

'  ■  .  r  Ceylon,  five Selan  >  qua  lingua  utatur.  80 
— — ■  Manaar ,  unde  di<5ta.  87 

■"        Caredive,  unde  itaappelletur.  ib.  &Nin- 
; — —   dundive. 
• — —  Mclai  Arabibus  quae.  90 

—  Comr,  una  ex  Maldivis.  90 
« — ~  Cocos,  ubi  fita;  ejus  iucolae  qua  lingua 

utantur-  123 

• Mods.  133 

— —  Moo.  136 

»■         Iflandia.  221 

Jonas ,  Propheta.  ejus  Hiftoria  uti  a  Moham- 

medanis  traditur.  243 

Joxk,  Belgis  navigii  Indici  genus.  65- 

Jflandica  lingua  qualis.  221 

Judaeis  quomodo  liceat  in  terris  Mohammeda- 

me- 


R      E      R      V      M. 
medanorum  habitare.  ^ 

e°hammraed!  ^  filio  Dei  habere  dixit  Mo- 

Jumema  occid'ere  quando  liceat  MohammS- 

K  37 

KIrChecL  ^thTrfius)  ehara^rem  Sini. 
cum  Sohs  &  Lunae  eundemfacit  fed 


male. 


Kfi* ,  unde  BeJgis  dicatur.  UZ 

K^o&s ,  lingua  Dcorom  #«  W5.  /Z 

L.  H 

LLiteram  non  habcnt  Brafiliam.  ,  70 
nonnifi  duplex  in  vocibus  Peruanis. 

Lacedaemonii  non  ante  pleniiunium  educebam 

copias.  "_ 

^atchidolmare,  in  mappis  male  fcribitur,  & 

Legatos  interficere  non  licet.  *2 

infidelium  arCere  debent  Mohammedani 

ab  intro.tu  terntorii  Meccani.  IO 

Liben  hneconfenfu  parentum  non  militant.!! 

:ZZ°a    moncm  Parent"mqui  militarunt 
fuccedant  mjus  praedae.  aq 

Libros iDmnos  fibi  effe  dicunt  praeter  Moham- 
medanosjudaei,  Chriftiani,  &  inter  Per- 
fasMagorumaffeclae.  f- 

idem  Mofeilema.  J 


facros  Judaeorum  &  Chriftianorum  non 

non  licet  comburere  xMohammedanis.  37 

—  non  habcnt  American! ,  fedpidturas.  M 
quarum  plunmae  ab  Hifpanis  combuflae. 

Lingua  Malaica    ,7.^.  8l.  IM§  J^g 
X37-H7«i49«  Lin- 


INDEX 

Lingua  Brachrnanica,  five  Hanfcretica.  ^9.  8$\ 

88.99 
Singalaea  qualis ,  unde  di£ta  &  ubi  ufi- 

tata.  80 

— —  Perfica  voces  habet  Singalaeis  permixtas. 

86 
■  Malabarica,  quae,  ubi  ufitata,  &andi- 

ftin&a  fit  a  Malaica.  86,  &  feqq. 
— — •  Javana,  quae.  ai 
■  japonica  >  chara&eres  habet  eofdem  cum 

Sinicis.  103.  aut  certe  non  multum  diver- 

fos.  117 

— — *  Sinica  ,  omnium  linguarum  difficillima. 

103,104. 144 
— —  Annamitica,  quae.  108.  112.  &feqq. 
* Madagafcarica ,  quae.  138.  voces  multas 

Malaicas  habet.  ibid. 

■ <  infularum  Salomonis.  120 

* — —  infulae  Mo.  136 

infulae  Mods.  134 

\ infulae  Cocos.  iz$ 

■  .  ■■■  novae  Guineae*  130 
s Hebraea ,  fons  plerarumque  noftrae  Con* 

tinentis.  144. 151 
Sabina  &  Aethiopica  in  quibufdam  conve- 

niunt.  147 

gentium  ferarum  circa  Caput  bonae  fpei. 

147 

* accolarum  fluvii  Calbra  in  Africa.        1 5-9 

accolarum  fluminis  Camarones  in  Africa. 

■  Cojarum  in  Africa.  15-9 
*— ■  illorum  qui  circa  arcemd'elMina  in  Afri- 
ca habitant.                                         160 

— -  Gothica.  148 

Deo- 


R      *      R       U  M, 

Deorum. 

-  incarum,  quamnemini  qui  Inca  non  c- 

ratlicebat  addifcere.  1<A 

Brafilica3  quae.  >* 

Chihca.  ToT 

Peruana.  jg 

1 Pocomanica.  To7 

*  Mexican*.  a$ 

— —  Algonkina.  2I4 

■ Huronum.  2jl 

Apalachitica.  3o8 

Otomitica.Chontalica,  Zoquina ,  Cafca- 

na,  JNiciecana,  Chichimcca.  206 

Islandica.  22t 

Linguae,   pleraeque  noflrae   Contincntis   He- 

braeam  originem  referunt.  144 

■  lapfu  ternporis  multum  mutantur.      15-4 

■  convenient^  earum  aeftimanda  ex  voci- 

bus  communis  ufus.  ISo 

5 novae  quomodooriripoffint.  1*2 

Literas  non  habent  Sinenfes,  fed  charafteres  na- 

tos  expiduris  rerum.  II7 

! ■  nod  habent  quoque  ulli  Americani.  icr 

—  J biales  non  habent  Hurones.  219 

—  &,  D,b  ,G  ,  J,  L.  non  nifidupl  ices  Pe- 
ruani  ufurpanr.  lbl 

MM.  yj 

Ahadi ,  Antiftes  Perfarum.  24? 

Malabanca  lingua.  g^ 

- appellatur  regio  piperis.  9o 

Malaei.  lingua  eorum  per  omnesfere  Infulasor- 

entales  ufitata.  57-8592    137 

— .  linguam  habent  a  Malabarica  diftindtam. 

89 
unds 


INDEX 

*— -*  undedi&i.  f$ 

« — —  colore  flavo  diftinguuntReges,  albo  do- 

cios,  &c.  70 

i *  conjugationcs    verborum  habent  facilli- 

mas.  Si 

'-*    -  pronomina  diverfa  habent,   pro  ratione 

dignitatis  hominum  ad  quos  fermo  eft.  84 
■  voces    habet  aliquas   quae  cum  Belgicis 

conveniunt.  147- 

Manufcripti  codices  Arabici  plerumque  elegan 

tiffimi.  2^.0 

Mare  auftrale  unde  appelletur  Lantchidol.  100 

• •  faepius  traje&um  parvis  navigiis.162,163 

— —  inter  Afiam  &  Americam  innumeras  infu- 

]as  habet.  163 

Martyres  habentur  9  qui  in  bello  contra  Chriflia- 

nos  occurnbunt.  67 

Martinius  Chriftianifmi  propagator  in  Sina.  1 1 1 

-  linguam  Sinicam  admodum  effe  difficilem 
pronuntiat.  105 

Meccae  territorium  >  quoufque  fe  extendat,  ig 
• id  intrare  Chriftiano  non  licet.  ib. 

-  prote&orem  fe  fcribit  Imperator  Turca- 
rum,nondominum.  5*1 

Menfes  facri,  qui  Mohammedanis.  5-.  21 

Meridies.  Ante  meridiem  non  confligere  amant 
Mohammedani.  if 

Mexicani  utuntur  pi&uris  pro  literis.  1 1 7 

— —  quae  lingua  apud  illos  inufu  (it.  216 

Mexico  anteaTenoxtitlan.  206 

Militare  jus  Mohammcdanorum  »  Biffert.X. 
DeMoefim  ,  Belgis  quid  &  unde  dicatur.        73 
Mohammed  bellum  primo  diiluafit,dcin  praecepit 

-  ejus  Genealogia  &  familia.  44 
Mohammedani.  Jura  eorum  bellica,  vide  Dif- 

fert.  X*  aChri* 


*      E      %      V      M. 
*         a .  Chriflianiscapti  fi  in  prima  acie  collo- 
centur  quomodo  nsparcendum  fit         % 

commata  Alcoranigemmisinfcribunt  zi 

— -  artificium  eorum  in  fcribendo.  go 

Mofe.lema,   adverfarius  Mohammedis  «brum 
tui  r  A'co.ra,?ofim'lemconfcnpfcrat.  t7 

Mofer i  fc  imitari  dicunt  Imperatores  Turcarum 
&Pcrfarum,  quum  fummnm  jus  in  re- 
bus facns  &  civilibus  fibi  tribuunt  8 

nin  licet0'  C°mburcre  Mohammedan»  - 

Mulieres,  tenenturfe  defendcre  ad  mortem  S- 
<3ue>  «  fciantfe  vim  pailiiras  s 

~~~  E&g*?****-  ^  *  *  ™» 

apoftatarum  &  rebellium ,  qui  praelio  non 

interfuerunt,   non  licet  Mohammedanis 
fibi  vindicare. 

■ Chriflianae  quomodo  a  Mohammeda'it 

diftinguendae.  A 

— —  Chrifiianorum  in  praelio  interficere  an  L 
ceat,  difputatur. 

■  Chrifiianorum  captae  fiunt  fervae.      A 

-— -  Caraibicae  alia  lingua  utuntur  acviri.  190 
Mullerus  (Andreas)  linguam  Sinicamadeorl- 

addiTci  '   Ut  intfa  mCDfcm  poffit 

Mutuum ,  diaum  a  voce  Sicula  «$f.        ,yg 

NEron  Sabinis  quid.  I4- 

N,W5&  N«W5fonoolim  nondifferebant 

Ninive  urbs,  Ninus  quoque  difla.  Ill 

XNovae  Gumeae  lingua  quae.  j  ^ 

—  Zerablae  litus  boreale  JBelgae  lufiramnr. 

162 


INDEX 

- — -*•*  Tolus  poteft  toti  pago  vel  urbi  fecurita- 
tem  concedere.  29 

— - quintam  partem  praedae  in  ufus  publi- 

cos  convertit.  38 

Pronuntiatio  divcrfa  ratione  temporum.      15-8 
— — — ■  Europaearum  gentium  varia.  169 

1 ■  variat  figniricationem    vocum  Sinica- 

rum.  107.   Et  Peruanarum.  192.:  ut  & 
vocum  Caraibicarum.  100 

Q. 

/~\  Latini  pro  n  Graeco  fubftituerunt.    ,15-7 

R. 

Literam  Sinenfes  efferre  nequeunt.   1^6 

- — ■  non  geminant  Braliliani.  179.   nee 

Peruani.  193 

Rebelles.  quomodo  adverfus  cos  bellumgerant 

Mohammedani.  13 

Rotae  Americanis  loco  annalium  funt.         165 

Rotting,  Belgis  unde  dicatur.  66 

S.| 

SAbinorum  lingua  voces  aliquas  habet  cum 
Aethiopicis  convenientes.  147 

Sagu  ,  farina,  unde  petatur.  136 

Salomonis  Infulae  quae.  up 

Scamandrus*  fluvius,  lingua  Deorum  Xanthus. 

15-4 
Scribendi  modus  ignotus  Americanis.  164 

Schriekii  etymologiae  ridiculae.  15-1 

Securitas  quomodo  a  Mohammedanisdaripoilk 


in  praelio  Chriftianis. 
Selan.  vid.  Ceylon. 

Serandib ,  unde  dicta  fit  infula  Ceylon. 
Servi.  non  tenentnrmilitare. 
m  quot  fpecies  dividantnr. 


28 
82 

87 
10 
11 
in- 


23 

249 
107 


&       1       R      U       M. 

—  infidelium,  fipugnent*  occidcndi. 
Sicula  vox ,  tuol%v ,  undc  mutuum. 
Sigiilum  ImperatorisTurcici. 
Singalaei ,  unde  di&i. 
Sinica,  lingua,  vid.  Lingua. 
Sinenfium  charactcres  o&oginta  mille. 
— — 1  nati  funt  ex  picturis  rerum.  1 17,1 18,-167. 

&  ideo  funt  tanto  numero.  »   1 68 

■  lingua  caret  litera  R.  1 5-6 

— — ■  voces  omnes  ex  330  fyilabis  diverfis  com- 
ponuntur.  106 

Soeinganchien ,  urbs  Provinciae  Sjekian.      1 1 1 
Sol,  oculus  did  appellatur  Malaice.  71 

Spoliurn,  quomodo  diltinguatur  a  praeda.     33 
Straat  %  Belgicum  *  unde.  14& 

Sumatra  eft  locus  excellus  in  infula  Indalas  >  un- 
de tota  infulaEuropaeis  vuigo  Sumatra  di- 
citur.  ,  ■■'■:  74 

T. 

TAnais  fluvius  confunditur  cum  Jaxarte.  2^0 
Tarentum  Sabinis  quid.  1 47 

Tataricum  num  fitChryie.  ,  119 

Tatariae  an  America  cohaereat.  162 

Tatarorum  mores  cum  Americanis  conveniunr. 
n  ibid. 

Templum.  Chriftianis  extruere  non  licet  in  ur- 
bibus  quas  Mohammedanicondiderunt.17 

Mohammedicum  ingcedi  abfque  licentia 

Chriftianis  non  licet.  1 9 

- •  Dei  Buddoe,  &alia.  8f 

Terra  Auftralis  incognita.  120 

Thomaiinus  (Ludovicus)  voces  Americanas 
ex  Hebrads  derivat.  1 94,  205,  206 

Toddapanna,-  arbor .  quae.  135* 

Tonitru ,  fulmen  a  &  fulgur  eadem  vocs  Perua- 
S  2  ni 


INDEX      RERUM. 

hi  exprimunt.  193 

Traditiones  de  di&is  &  fa&is  Mohammedis,  5-,  6 
■ -  quid  per  easjubeaturin  bello  contra  Chri- 

ftianos.  23 

Tributum  ,    quod  Chriftiani  in  terris  Mpham- 

mcdanorum  habitantes  perfolvunt.       17 

abidololatris  accipere  non  licet.  14 

Tunkinenfes  utuntur  lingua  Annamitica.      108 

Typographical!)  artcm  averfantur  Turcae.     240 

V. 

VLiteram  Latin  i  pro  fpiritu  adhibuerunMj7 
9t Water ,  fplendorem  margaritae  nobis  ii- 
gnificat,  uti  Perfis&Malaeis  vox  eadem 
aqztam  &  fplendorem.  60 

Verfus  Peruani.  196 

Veftes  Chriftianorum  in  terris  Mohammedano- 
rum  diftinclae  efle  debent  panniculo  cine- 
riceo.  18 

Vinum.  ejus  ufumfuis  concedebant  Carmathii.i  f 
-—  Ghriftianis  non  concedunt  in  terris  fuis 
Mohammedani.  18 

—  (i  in  acetumdegeneraverit,  ufusejus  lici- 

tus  eft  Mohammedanis.  37 

Virginia.   Ejus  incolae  qua  lingua  utantur.  208 
Voces  diverfarum  linguarum  faepe  eaedem.  146 

pronuntiatione  multum  mutantur.       15*6 

Vocales  Graecaealiter  olim  ac  nunc  pronuntia- 
tae.  I5<8 

Z. 
Aat  ,  Belgicum  unde.  _  J48 

Zjitpour>  urbs,  unde  dicla.  99 


z 


FINIS. 


L.  S. 


'—""-'" 


•|        '  ■.■'T™ 


L.    S. 

NE  pagellae  quaedam  vacent  9  haec  ac~ 
cipe.  Incidi  nuper  in  Jucundum  non 
minus  quam  Eruditum  Opus  Johannis  Wei- 
chardi  Valvafbris ,  cui  titulum  dedit ,  Die  Ehre 
des  Hertzogthums  Grain  ,  editum  Aemonae 
Pannoniorum^  a,  1 689.  lingua  Germanic  ay  qua* 
tuor  voluminibus  in  folio.  Tomo  Secwdo  vidi 
Illuflrem  AuBonm  mult  a  accurate  obfervaffe » 
quae  ad  rem  hterariam  propius  fpeBant  >  de  an- 
tiquis  urbium  Carniolae  nominibus ,  Inscription 
nibus  Romanis  quae  adhuc  ibi  fuperfunt ,  lin- 
guifque  quels  ejus  incolae  utuntur.  Ex  e§ 
fubjicere  heic  vifum  eft  orationem  Dominicam  9 
tredecim  diverfis  dialeBis  linguae  Sclavonicae 
expreffam  ;  quurn  ea  longe  lateque  in  ufu  fit 
per  Europae  partes  Septentrionaies^  ut  unusquif- 
que  eas  conferre  cum  Unguis  Americants  vel 
Iflandica  que  at  5  de  qua  vide  fupra  p.  220.  Vo- 
ces (ingulae  vocibus  Latinis  refpondent ^quo  modo 
in  hac  Latina  oratione  punBis  diftinBae  funt. 

hatine.  Pater*  notier.  qui.  es.  in  coelis.  fan£H- 
ficetur,  nomen.  mum.  adveniat.  regnum.  tuum. 
fiat,  voluntas,  tua.  iicut.  in  coelo.  fie.  in  terra,  pa- 
nem.nofxrum.  quoudianum.  da  nobis,  hodie.  &. 
remitte.  nobis,  debita.  .nofira.  ficut.  &.  nos.  re- 
mittimus,  debkoribus.  noftris  &.  ne  inducas.  nos, 
in  tentationem.fed.  libera,  nos.  a.malo. 
Cyrillice, 
Otse.nash.  ishe.  jefi.  v'nebefih.  pofuetife.  jme, 
tvoje.  pridi.  kraileftvo.tvoje.  budi.  volja.tvoja.  ka« 
S  3  to 


ko.vnebi.itakoi.nafcmIji.hHb.  nash.  vfakdanji. 
dai  nam.  danas.  i.  odpudi.  nam.  duge.  nashc.ka- 
ko.  j  mi.  odpushzhamo.  dushnikom.  nashim  j 
nevavedi.  nas.v'napaft.  da.  isbavi.  nas.  od.  fla. 

Bttlgarice. 
\  Otskye.  nash,  koteri.  ieszi.  u'  nebeszih.  fzueto 
ime.  tvoye.  prid'knam.  czaszarasztuo.  tuoye.budi 
uolya.tuoya.  kako.u'  nebu.  takoy.  nazemli.kruh. 
nash.  uszakdann.  day  nam.  danasz.j.  odpufefay 
nam.  dugi.  nashi.  kako.  ij  mi.  odpufefyamo.  duf- 
nikom.  nashim.  j.  nevauedi .  nafz.  v' napafzt.  da. 
lztavi.  nafz.  od.  nepriazni. 

Dalmatice. 

Otshe.nash.koi.ieszi.  nanebefzih.fzvetiszS.  ime/ 
tvoye.  pndi.  kraiyesztvo.  tvoye.budi.volya.tvoya. 
kako.  nanebu.  tak  y.  nazemlij.  kruha.  nafTega. 
izakdanyega.  day  nam.danafz.j.  odpufcfaij.  nam 
dagi.  nashi.  kako.  ij  mi,  odpufefyamo.  dufnfkom, 
nafsim.j.nevpelyamj.  nafz.  wnapafzt.  da.  iztaui. 
nau.od.  nepriazni. 

Croatke. 

Ozhe.  nash.  ishe.  efi,  nanebefih.  fuetife.  jme 
tuoe.  pndi.  cefaraft  vo.  tvoe.  budi  uolja.  tvoja.jako. 
nanjebefih.j  tako.  nafemlij.hlib.nash.  vfagdan- 
ni  daj  nam.  danas.  j.  odpufri.  nam.  dlgi.  nashe. 
lako  she.jmi.odpushzhamo.dlshnikom.nashim.j. 
nevavedi.  nas.v'napad.na.isbaui.nas.od.nepriafni. 
Sclavonice* 

Otecz.  nash.  Id.  fzi.  nanebeszek.  fzvetifze.  ime. 
tvoye.  pndi.  kralyefztvo.  tvoye.  budi.volya.tvoya. 
kako.  nanebe.  takoy.  nazemiye'.  kruha.  nashega. 
vlzakdanyega.dey  nam.denefz.j.odpufzti.nam.du- 
ge.nashe.  kako.ij  mi.odpufcfamo.dufnikom.naf- 
hem.j.nevpelyay.nafz.vfzkufla.da.ofzlobddi.nafz. 
**»>*•  Gtzie. 


Bohemiee. 

Onfie.  nafs.  genz.  fy.  wnebefych.  ofwietfe* 
gmeno.  twe.  przid.  kralowftwy.  twe.  bud.  wule. 
twa.  yako.  wnebi.tak  y.  nazemi.chleb.nafs.  wez- 
degfTy.  dey  iiam.dnes.  a.  odpuft.nam.  wini.  naffe. 
jakoz.  y  mi.odpauitime.  wimknom.  nalfym.  a, 
nuwod.nas.  w'  pokuffeni.  ale.  zwawiz.  nas.  od. 
zleho. 

Polonice. 

Oycze.  nash.  ktorish.  jefs.  wniebiefziefch. 
fwieczfzje.  miono.  tvoe.  przydz.  krolieftwo.  twc. 
budz.  wolja.  twa.  jako.  wniebje.  tak  i,  naziemi. 
chlieb.nafz.powszedni.dajnam.dzifz|ay.j.odpufz. 
nam.  winy,  nafze.  iako.  j  mi.  odpufzami.  wino- 
waizom.  nafzim.  j.  niewodz.  nas.  wpokufzenje. 
alie.  zbaw.  nas.  ode.  zlego. 

Vandalice. 
Wofehzi.  nafch.  kens.  fy.  minebv.  nfvefche, 
meno.  twojo.  pfifzknam/  kraloftuo.  twoio.  fe 
flavi.  wola,  twoia.  yako.  nanebo.  ytu.nazemi. 
kleb.  nafch.  dneifthi.  day  nam.  fchnifz.  a.  wodai. 
nam.  wini.  nashe.  ak.my.  wodawani.  winikom. 
naszym.  a.  newefich.nas.dopitowaine.ale.vmofz, 
nas.  wod.  fiego. 

Lufatice. 

Wofch.  nafch.  kenfch.  fy.  nanebebu.  wufwc- 
fchone  bushy,  me.  twoye.  pshish  knam.  krajleft- 
vo.  twoio.  fe  (tany.  woli.  twoja.takhack.  nane- 
bu.  tak  heu.  nafemy.  klib.  nafch.  shidni.  day. 
nam.  shenfa.  a.  wodoy.  nam.  wyni*  nashe.  ack. 
my.  wodawamy.  winikam.  nashim.  a.  neweshi. 
nafs-.  dofpitowanya.ale.wimoshi.nals.wot.ilego. 

Mofcovitice. 

Otfe.nash.  ishe.iefzi.unebefzih.pofuetifze.ime. 

tuoye. 


nioye.  pridi\krayIefztuo.  tuoye.  budi.uolya.tuoya 
KaKo.  u  nCbi.  tako  y.  nazemly.hlib.  nash.  ufzak- 
dany.daynam.  danafz.  j.  odpufzti.  nam.  duge 
nashe,  kako.y  mi.  odpufcfamo.  dusnikam.  nas- 
him.  j.  nevauedi.  nafz.  vJ  napafzt.  da.  iztaui.  nafz. 
od.  zla. 

Carnioliee. 
■#  Ozha.nash.  kir.  fi.  unebefih.pofuezhe'nubodi. 
'  Jime.tvoje.pridik'nam.  krajleilvu.  tvoje.  s'idife 
voJja.  tvoja.  kakor.  nanebi.  taku.  nafemiji.  kruh. 
pasfa,  v  fakdamji.  daj  nam.  doncs.  inu.  odpnfti. 
nam  dulge.  nashe.  kak6r.  tudi  mi.'  odpufiimo. 
dulshnikom.  nashim.  jnu.  neupelaj.  nafs  v'  is- 
Kushno.  tamazh.  reshi.  nafs.od.  flega. 

Novaz.emblice. 
Otcfe.  naz.icfe.zi.  nanebezi.  pozuetytze  ime. 
tye.  pndi.  czarztuo.  tye.  badi.  uola.  tya.kako.  une- 
bezi.  tako.  nazemli.  h!yb.  naz.  zakdan.  dynam. 
danacz.  i.  odpuzi.  nam  duge.  naze.  kako.  imi. 
odpuzymo.  doznikam.  nazim.  i.  nauedi.  naz  una- 
pazct.  da.  izclaui.  naz.  od.  zla. 

JValachice. 
Ozhe.  nash.  ishe.  ieffi.  nanebefle.nafuetife  ime 
tuoye.  napredet.  tzarttuo.  tuoye.  dabodet.  uolya." 
tuoya.  jako.  nanebeffi.  y.  nafemli.  hleb.  nash .  no- 

foftni  dashnam  danas.y.oftaui.nam.dolgi.nashe 
jakoshe.yme.oftauliamo.dolsnikom.  nasfim  I 
nauauedi.  nas.  uanapaft.  naa.isbaui  nas.  a  tlakou- 
.  ago.