Purchased for the
LIBRARY of the
UNIYERSITY OF TORONTO
front the
KATHLEEN MADILL BEQUEST
7i
HERBY
RYCERSTWA
POŁSKieCiO.
PBZEZ ^^
Bartosza Paprockleg:o
zebrane i wydane r. p. 1584.
WYDANIE
KAZIBUEBZA JÓZEFA TUBOWSKIEOO.
KRAHÓ1¥.
NAKŁADEM WYDAWNICTWA BIBLIOTEKI POLSKIEJ.
• . •
t
: ;* ' 'a *Ą» l^łj
• ¥
1 V r
n wiy^ii
'Mm?j«ii
•
i
CZCIONKAMI „CZASU".
I)^
.n-n.h
I S 58
/AllYW Ma(!
*
hau Kią jsi-^so^
b naioh
WIADOMOŚĆ
o ŻTCIU I PISMACH
BARTŁOMIEJA PAPROCKIEGO.
Bartłomiej Paprocki urodził się roku 1540 (a podług pisarzy czeskich roku 1539)
we wsi Paprocka Wola pod miastem Sierpcem, w dawnej ziemi dobrzyńskiej, stano-
wiącej część Mazowsza. Ojciec jego Andrzej, szlachcic herbu Jastrzębiec, znany nietyle
z zamożności «wej ile z cnót obywatelskich (wyręczał albowiem przez przeciąg wielu
lat Jana Sierakowskiego w urzędzie podkomorskim ziemi dobrzyńskiej), mając czworo
dzieci z żony swej Elżbiety Jeżewskiej, również herbu Jastrzębiec, spłodzonych, starał
się przedewszystkiem przy szczupłym majątku dobry byt swego potomstwa zat)ezpie-
czyć. Wydawszy córkę Zofią za Godziszewskiego obywatela ziemskiego, przeznaczyw-
szy najstarszego z synów, Rosłańca, do" stanu duchownego; (był on roku 1578 pro-
boszczem płońskim) i osadziwszy drugiego Wojciecha na dzierżawie w ziemi krakow-
skiej, wysłał średniego Bartłomieja dla wykształcenia do Krakowa, gdzie tenże pod do-
zorem mistrza Walentego z Rawy dziekana wydziału filozoficznego w wszechnicy przy-
kładał się do nauk wyższych. Po skończeniu takowych, spędził lat kilka w domu po-
krewnego swego Stanisława Modliszewskiego i na dworze Piotra Gorajskiego, zkąd go
śmierć rodziców w ojczyste strony nazad powołała. i^> .»«..>..«c ^^i^<^^
;|,.:.l.iJ' '„'I
3C&
-.«<«ii^
f boa f\-'ff r'i'tni^,
H>»ol £U!'il^tA\
^5 U)4
Hlli
loŁ obĄ^s-JS
WIADOMOŚĆ
O ŻTCIU I PISMACH
BARTŁOMIEJA PAPROCKIEGO.
t
Bartłomiej Paprocki urodził się rokn 1540 (a podług pisarzy czeskicłi roku 1539)
we wsi Paprocka Wola pod miastem Sierpcem, w dawnej ziemi dobrzyńskiej, stano-
wiącej część Mazowsza. Ojciec jego Andrzej, szlaclicic łierbu Jastrzębiec, znany nietyle
z zamoiności swej ile z cnót obywatelskich (wyręczał albowiem przez przeciąg wielu '
lat Jana Sierakowskiego w urzędzie podkomorskim ziemi dobrzyńskiej), mając czworo
dzieci i żony swej Elżbiety Jeżewskiej, również herbu Jastrzębiec, spłodzonych, starał
się przedewszystkiem przy szczupłym majątku dobry byt swego potomstwa zabezpie-
czyć. Wydawszy córkę Zofią za Godziszewskiego obywatela ziemskiego, przeznaczyw-
szy najstarszego z synów, Rosłańca, do" stanu duchownego; (był on roku 1578 pro-
boszczem płońskim) i osadziwszy drugiego Wojciecha na dzierżawie w ziemi krakow- •
skiej, wysłał średniego Bartłomieja dla wykształcenia do Krakowa, gdzie tenże pod do-
zorem mistrza Walentego z Rawy dziekana wydziału filozoficznego w wszechnicy przy-
kładał się do nauk wyższych. Po skończeniu takowych, spędził lat kilka w domu po-
krewnego swego Stanisława Modliszewslciego i na dworze Piotra Gorajskiego, zkąd go
śmierć rodziców w ojczyste strony nasad powołała. >v .
Otrzymawszy w spuściznie po ojcu dwie małe wioseczki: Paprocką Wolą pod
Sierpcem i Głogoły (dziś zwaną Gogoły - Paprotki, niedaleko miasteczka Lipna) w ziemi
dobrzyńskiej leżące, widząc, iż szczupły ten mająteczek, wystarczający zaledwie dla
mniej zamożnego ziemianina, podług wyobrażeń ówczesnych, niedostatecznym był do
pozyskania jakowego znaczenia i urzędu ziemskiego, w clięci poprawienia losu szukał
Bartłomiej Paprocki żony z majątkiem. Przyjaciele wyswatali go z Jadwigą Kosobudzką
kasztelanką sierpską, bogatą wdową po pierwszym mężu Wiśniowskim staroście mławskim,
a po drugim Życzku, dziedziczką' wsi Kraj ko wa i połowy Lipy pod miastem Eaciążem. Mał-
żeństwo to aczkolwiek na pozór korzystne, zatruło mu jednak szczęście domowe i na-
pełniło goryczą. Swarliwa i podeszła już w latach połowica zaczęła przewodzić nad
młodym małżonkiem, i wyrzucając mu zbyt często nierówność majątkową, skłoniła
wreszcie do tego, iż dla uniknienia cierpkiego w domu pożycia, postanowił wszystko
porzucić i udać się za granicę. Jakoż wymknąwszy się potajemnie z domu do Warszawy,
przyjął obowiązek dworzanina przy Andrzeju Taranowskim sekretarzu królewskim, uży-
wanym często w sprawach krajowych do poselstw zagranicznych. Z nim to wyjechał
Paprocki do obcych krajów, mianowicie do Konstantynopola, gdy Taranowski drugie po-
selstwo od króla Zygmunta Augusta do sułtana Selima odbywał. Wracających z Ture-
czyzny do Polski r. 1572 zatrzymały czas niejakiś zamieszki na Wołoszczyznie, gdzie
Paprocki naocznym był świadkiem wojennych wydarzeń, gdy Mikołaj Mielecki woje-
woda podolski zbrojną siłą wprowadzał napo wrót wyzutego przez Iwonie z hospodar-
stwa Bogdana *). Po powrocie do ojczyzny doszła wybierającego się do Włoch Paproc-
kiego wiadomość o zaszłej śmierci żony swojej w kwietnia niedzielę r. 1572. Uwol-
niony tym sposobem od ciężaru tłoczącego, odzyskawszy po trzechletniej blisko nie-
woli małżeńskiej dawną spokój ność: wrócił do ojczystego majątku, poświęcając się pra-
com obywatelskim i piśmiennym. W tym też właśnie czasie osiągnął godność podczasze-
go ziemi dobrzyńskiej. Z szczegółów wyprawy przeciw zbuntowanym Gdańszczanom na
początku panowania Stefana Batorego r. 1577 przez Paprockiego opisanych, słusznie
wnioskować można, iż nasz autor służąc wtedy wojskowo pod chorągwią Jana Zborow-
skiego kasztelana gnieźnieńskiego, podzielał wraz z innymi trudy obozowe.
Zawód literacki rozpocz^ Paprocki r. 1675 wydaniem na świat kilku swych pło-
dów wierszowanych, aczkolwiek do poezyi najmniej miał może usposobienia, nie zdo-
łając się nigdy wyżej wzbić nad stan miernego rymopisa. Nierównie większe wszelako
pracowitością swą położył zasługi na polu historycznem. Zachęcony dobrem przyjęciem,
jakiego dzieło jego heraldyczno-genealogiczne : Gniazdo cnoty r. 1578 doznało, po-
święcił się wyłącznie obszerniejszym pracom tego rodzaju. Z niezmordowaną pilnością
odczytywał ojczyste kroniki Kadłubka, Baszkona, Długosza, Miechowity, Kromera, notu-
jąc z nich przydatne dla siebie cytacye; jeżdżąc po rozległym kraju, przetrząsał archiwa
po dworach, zamkach, katedrach, klasztorach i plebaniach, robiąc wypisy z wyblakłych
pergaminów i przywilei; badał nagrobki, przeglądał metryki i napisy kościelne, akta
♦) O tej podróży na Wachdd wspomina sam Paprocki w Herbach rycerstwa polskiego, mdwiyj
9 sobie; „Czegom ja dobrze ^wiadom^ bom się natenczas onemi krainami bawił,"
gfo(}zkie i miejskie, śledząc także w metryce koronnej za wiadomościami historycznemi,
pojedynczych rodzin szlacheckich dotyczącemi. Wspierali go w tem mozolnem zatrudnie-
nia niektórzy panowie, jak n. p. Gostomscy, Grorajscy, Giebułtowscy, Ługowscy, Mysz-
kowscy, Tęczyńscy, Zborowscy, dostarczając mu pamiętników swych domowych. Owo-
cem tej pracy, która mu nawet roczny zasiłek pieniężny u króla Stefana Batorego
wyjednała, było dzieło: Herby rycerstwa polskiego, r. 1584 ogłoszone. Nadwą-
tliwszy znacznie swój ojcowski majątek, pilnując więcej pióra a niżeli lemiesza, nara-
ziwszy się przytera satyrycznemi przycinkami oraz pominięciem w Herbarzu swym, nie-
którym domom, zwłaszcza Rozrażewskim i Lubrańskim, szukał Paprocki przytułku u
możnej naówczas rodziny Zborowskich. W nadziei, że za ich protekcyą po śmierci Ste-
fana Batorego pochlebstwem od nowego króla jakoweś względy dla siebie wytargować
zdoła, popierał r. 1587 podczas bezkrólewia gorliwie fakcyą Maxymiliana arcyksięcia
rakuskiego, zalecał go pismami swemi jako najgodniejszego kandydata na tron polski,
i sbyt jadowitemi wyrazami szarpiąc sławę Jana Zamojskiego, starał się osłabić powagę
głównego przeciwnika tejże partyi Zborowskich.
Po bitwie byczyńskiej dnia 25 stycznia 1688, w której się także Paprocki znajdo,
wał (jak to sam w czeskiem dziełka: Rozmowa kolatora z proboszczem wy-
znaje) zmuszony był w towarzystwie Krzysztofa Zborowskiego schronić się do Morawy.
Tu znalazł najprzód w Brumowie, potem u braci Zygmunta i Wacława Nekeszów z Lan-
deku panów na Wszetynie i Łukowie, oraz u córki pierwszego Łukrecyi, która była za
Arklebem z Wiczkowa, gościnne przyjęcie. Następnie zajął się losem Paprockiego bi-
skup ołomuniecki Stanisław Pawłowski. Uczony ten mąż nietylko że przez lat kilka
Paprockiego w zamku swym Kromieryżn hojnie podejmował, pamiętając o jego potrze-
bach: ale nadto zabierającemu się do historyczno -genealogicznego opisu Morawy pożą^
danych dostarczał źródeł, i przystęp do wszystkicli archiwów nawet familijnych ułatwiał.
W Kromieryżn wykończył też Paprocki swe Zwierciadło margrabstwa moraw-
skiego, dzieło obszerne, pod niejednym względem ważne i dla badaczy ojczystych;
rzucił w niem albowiem nasz autor nowe światło na pochodzenie i rozgałęzienie nie-
których rodzin polskich. Wdzięczność dla swego chlebodawcy chciał r. 1586 Paprocki
jawnie objawić przez poświęcenie Pawłowskiemu opracowanej Kroniki ziemi pruskiej;
wszelakoż skromny biskap nie przyjął tego literackiego zaszczytu, wynagradzając tylko
okazaną życzliwość i pracowitość autora kosztownym złotym medalem z swem po-
piersiem.
Po śmierci Pawłowskiego r. 1698 obrał Paprocki za miejsce swego pobytu Czechy,
które już kilkakrotnie poprzednio chwilowo zwiedził, i gdzie od stanów koronnych in-
dy genatem dnia 24 lutego 1598 obdarzony został. Przyswoiwszy sobie język krajowy,
poświęcił się tutaj całkiem zawodowi naukowemu. Zamieszkując w domu przychylnego
sobie Jana Zbinka Zajica z Hasenburga, ogłosił w Pradze kilka dziełek treści moralnej
i poetycznej w języku czeskim, i cały prawie czas trawił na odczytywaniu kronik Koz-
masa, Dalimila, Piotra opata Zbrasławskiego, Eneasza Sylwiusza, Dubrawskicgo, Ha-
jeka, na przeglądaniu pomników oraz aktów krajowych i katedralnych praskich, z któ-
rych potrzebne do nowego swego historycznego dzieła: Diadochos robił wyciągi. Nie-
_ 4 — , ;
pomijał teź sposobności obznajomienia się i z innemi narzeczami sławiaóskiemi, jak
tego dał dowód, przytaczając i tłómacząc w powyższem dziele napisy głagolicko - sło-
wiańskie w Pradze dochowane. Wszelakoż mimo poclilebstw^ jakich nie szczędził dla
panującego dworu rakuskiego^ materyaby byt Paprockiego w Czechach wcale nie świe-
tną przedstawiał stronę, kiedy Wojciechowi Giebułtowskiemu, wysłanemu do Czech
w poselstwie od Zygmunta III, zaledwie udało się wyjednać u cesarza Rudolfa II sto
talarów rocznego jurgieltu dla swego rodaka. Szlachta też czeska niechętnem okiem pa-
trzała na badania genealogiczne w ich kraju przez obcego człowieka podejmowane, już
to z wrodzonej dumy niektórych panów, już to z bojażni, aby inne rodziny nie wydały
się zaeniejszemi, czyli też — jak uczon y czeski jezuita Bohusław Balbin pisze — nie-
chcąc okazać swego ubóstwa we względzie piśmiennych pomników i niedostatku do-
kumentów rodowych.
Około r. 1606, gdy się na burze religijne w Czechach zanosić poczęło, wyjechał
Paprocki napowrót znowu do Morawy, przebywając tamże kolejno na dworach panów
pochodzenia polskiego, jako to: Sierakowskich, Koreckich, w dobrach Łukasza Dembiń-
skiego pana na Strzelny i Herultycach, oraz u Krzysztofa Sobieraj skiego opata rajgrodz-
kiego. Następnie przemieszkał czas niejakiś na Szląsku, częścią w mieście Raciborzu,
częścią u Jana Krzysztofa Pruszkowskiego i n Jana Oderwolfa w Urbanowicach pod
Opolem, gdzie też większą część swego Sztambuchu szląskiego roku 1607 wy>-
kończył. ar.fi "..!"!■
: Po śmierci Jana Zamojskiego, którego zemsty Paprocki najwięcej się obawiał, wró-
cił nasz heraldyk około r. 1610 z długoletniego tułactwa do swej ojczyzny. Tu z smut-
kiem znalazł stan rzeczy podczas niebytności swo}ej znacznie zmieniony: wiele pokrew-
nych i przyjaciół już nieżyło, niektóre też rodziny pańskie Paprockiemu życzliwsze czę-
ścią wygasły, częścią podupadły. Nie mając już własnej posiadłości ziemskiej, która za-
dłużona w obce przeszła ręce, zmuszonym był Paprocki na starość wysiadywać na łasce
prałatów w Wąchocku i Lędzie. Z klasztoru lędzkiego odezwał się jeszcze po raz
ostatni do publiczności r. 1613, puszczając na świat pierwszą setkę swych wierszowych
Nauk i przestróg na różne przypadki; lecz nim drugą część tegoż dzieła do
druku przysposobić zdołał, zszedł z tego świata we Lwowie dnia 27 grudnia r. 1614^
pochowany tamże u Franciszkanów na krużgankach*). nid \^iMm}:- >^v/
*) Szczegółów do powyższej wiadomości o Paprockim dostarczały nam poczęści wJasne jego pisma, po
części też S. Starowolskiego : Scripłorum połonicorum hecałontas. Francofurli 1625, Nr. 89, gdzie się znajduje po
raz pierwszy podany krótki żywot Paprockiego, który wszystkim późniejszym biografom tego autora za wątek
służył. Również szacowne notaty o Paprockim znalazły się w dziełach pisarzy czeskich, mianowicie w Bo-
hnsława Balbina: 'Jl/wc«Wanea historica regni Bohemiae. Decas II. Lib. I. cap. 19; tegoż: Epitome rerum bohe-
micarum, pag. 211, iJBohemia docta; w Pelcla: Abbildungen bohmischer Gełehrłer; J. Jungmanna: Historie litera-
tury czeske; druhe wydani. Praha 1846, str. 606; w pismach niemieckich J. P. Cerroniego, B. Dadica i Christ,
d' Elverta. — Z późniejszy* h autorów polskich zajmowali się spisaniem wiadomości o Paprockim: K. Niesiec-
ki: Korona polska. Lwów 1740, tom III str. 558; J. A. Załuski: • Bibliołheca poetarum polonorum, qui patrio
sermone scripserunt 1754, str. 66 — 68; Janecki: Clarorum Poloniae auctorum memoriae miscellae. Varsaviae 1819,
AY/t)K WiV\
^„>. rf.^
,r.., : ., .;; . f
j . . I »_• . • .
m^'
i
/tU'M/i»*^'>Hr
ihfttłtil:
ifnt%^ yl/ll>/:
l_,,^jMLi4mrTiTCA i
iu4---f
<.<>••( i 4 • f ' ; " 1 1 ■ -
*..f!.
i:K')yl .ii-i ' *i/
Ni^aiEnłcijfsema a niazwycięionema pana, panu
STEFANOWI PIERWSZEMU
% łaski boiąj królowi polskiemu, wielkiemu ksiąięciu litewskiemu, ru-
skiemu, pruskiemu, mazowieckiemu, imudskiemu, wołyńskiemu,
inflantskiemu i siedmiogrodzkiemu etc. etc. panu miłościwemu
słuibę sw^ ofian;^^, etc.
Nie dowcipowi swemu, najaśniejszy miłościwy królu, ale snąć
woli samego Boga wszechmocnego (który sprawy i zasługi dawnego
rycerstwa tego sławnego królestwa przez mię wznawiać, a okazować
je do wiadomości potomstwu raczy) to przypisować muszę, bo nie
bez przyczyny to zaiste sprawić raczył, że taką śmiałość we mnie*
przed ludźmi uczonymi wzbudził. Ale iż w. k. j. po onych wale-
cznych królach polskich, dopiero jako ojca i odnowiciela sławy, która
była ten naród szeroko za ich panowania rozniosła, podać mu z ła-
ski swojej świętej raczył za obrońcę, tedy też zaraz oto prawie wszyst-
kie w wielkich cieniach przyłożone, godne pamięci sprawy, od
zaczęcia wiary świętej, tak rycerstwa jako i przodków w. k. j.
mnie ukazać raczył, a rozkazawszy to do gromady zebrać, podać
przed oczy w. k. j. przymusił. Tak to mówić i rozumieć muszę, na-
jaśniejszy m. k., bo on zawsze wielkie a poważne rzeczy przez pro-
staki ludziom objawiać raczył. Niechciał mię też tu na szacunek ;
ludzki podać, abym się mędrszym i biegi ej szym czynić miał w spra-
wach królestwa tego nad Wincentego Kadłubka sławnego historyka
polskiego, który był biskupem krakowskim, ani nad Jana Długosza
Qo JImit Ł- rt
4 PRZEDMOWA.
z Niedzielska, który był preceptorem synów królewskich, przodków
w. k. m., będąc kanonikiem krakowskim, a umarł mianowanym arcy-
biskupem lwowskim. Ani z Maciejem Miechowitą, doktorem i mę-
żem uczonym i z wielą inszych dawnych nieznajomych historyków
polskich. Także wdeku naszego nad te wszystkie sławniejszym, a
pamięci wiecznej godnym historykiem Marcinem Kromerem , biskupem
warmińskim, któremum ja, dla wielkiej godności i nauki jego, nietylko
pióra podać, ale i kałamarza potrzymać niegodzien.
Ale mię tu stawi jako pszczółką pracowitą, która z rozmai-
tych krzaczków nazbierawszy do gromady miodu ku żywności sobie,
drugim go też do posmaku użycza. Bo mi oto najaśniejszy miło-
ściwy królu, z tych sławnych a ozdobnych krzaczków historyków
polskich, tylko zebrać ten smak wdzięczny bardzo szczupło dopuścił,
dla tego, aby ich ludzie nie zaniedbywali, aleje przed sobą miewali,
i prace ich używali , ostendunt mijn legentihus 'praeteritorum exemplis^
quid illis appetendum^ quidve fugiendum.
Nie godzi mi się tu zapominać pracowitych kapłanów przy ró-
żnych kościelech i zakonników przy klasztorach, którzy swe i ze-
szłych konfratrów swych skrypta albo terminaty przysłać mi do tej
gromady raczyli, od których snąć mało nie więcej, niż od tych po-
mienionych historyków, te księgi w sobie owocu mają.
Także też wielkiej pomocy i mądrej porady męża sławy i pa^
mięci wiecznej godnego Jana Zamojskiego, hetmana i kanclerza ko-',
ronnego, który z wielkiej uprzejmości przeciwko wszystkim familiom,'
to co rozumiał i wiedział ku ozdobie i godnemu wspomnienia ich,
ukazać mi to, i tu do tej gromady podać raczył, jako mąż taki,
który confidens virtuti suae, non invidet alienae. .- ''^ >, i.'' "^ ^^''
Niechcę się też przed w. k. j. z tem popii^ófwać, z jak^irl' ń^''
pracą, o to i z jakiemi niewczasy, ze wstydem (chcąc mieć dostate-
czną wiadomość o wszystkich familiach) starał, com za koszt podej-
mował; wszystko ja to wielkiej łasce miłego Boga przypisuję, który
mię sam na to poduszczać raczył, abym godny pokłon do ręku w.
k. j. położył. Którym, wielki a możny królu, proszę pokornie nie
racz gardzić, ale wziąwszy miłościwie , racz się przypatrować piątnam
rycerstwa swego, a wzywając ich na posługi swe , przypominać wier-
ność, stałość przeciwko panom ich a przodkom w. k, m., w których.
PRZEDMOWA. 5
airf się też oni w. k. j. pilnie a wiernie okazowali, to im na pamięć
przywodzić. Nie wielkić zaiste pobór, najaśniejszy m. królu podaję
za te wszystkie lata, jakoś w. k. m. na to państwo wjachać raczył,
uwłaszcza za tak świetne a pamięci T>4ecznćj godne prace, któreś
V^ k* j. namniej sobie nie odpocząwszy, na to królestwo przyjechaw-
szy, podjąć raczył. Bo odprawiwszy skoro powinność swą królewską
rycerstwu przychylnemu sobie na on czas, przeciwko rebelii inszych
poddanych obrócicieś się raczył, które przymusiwszy do pokor}", do na-
dętego t\Tana za radą an szystkiego senatu i r}'cerstwa obróciłeś konia
swego. Gdzieś w. k. m. jako pra>\y pan i król niez^\yciężony, ustam
wszetecznym jego, któremi nieprzystojnie przeciwko majestatowi w.
L m. jako sroka rozpieszczona brzechotał, czyniąc się nad wszystkie
monarchy w zacności także i w możności przedniej szym, pokazać to
raczył, że iimi in dwitiis^ ale in fortltuiUne regk , regrd salus sita est. Pręd-
koś w. k. m. dumy jego ująć raczył, że nietylko aby o obronie
swoich państw i|iyślić miał, ale sam jedno chcąc zachować zdrowie
swoje, jako gołąb przed sokołem od gniazda do gniazda ulatował.
Wiemyć wszyscy o niewczasiech w. k. m. wielkich na tych tam
expedycyach, któreś per trigenhim nie jako pan dla poddanych, ale
jako ojciec dla własnych synów podejmować raczył, zimno, i do tego
choć nie głód, ale nie królewskieś potrawy na swym stole miewał,
nie królewskie gmachy do wczasu swojego. A dla tego przed wielą
królów przodków w. k. j. musimy przodek w tej mierze dawać, żeś
jest naprawiciel sław}^ królestwa tego, i to przyznać musimy, że po
onych mężnych Bolesławiech , żaden z królów polskich nad w. k. m.
prędzej hardszego i możniejszego nieprzyjaciela nie skrócił, i do tego
nie przywiódł, że sam podług myśli w. k. m. na pacta wszystkie po-
zwolić musiał.
Aleć to nie nowina n. m. k., nietylko Połock, Sokół, Turowlą,
Jezieryszcza , Wielisz, co byli utracili przodkowie w. k. m., ale i w sa-
mej Moskw i, Wielkiejuki, Zawolocie, Psków, który już prawie z rąk
w. k. m. wyproszon, i wiele inszych zamków pobrać, ludzi porazić,
inflantską ziemię z rąk tyrana okrutnego wydrzeć. Gdyż i w króle-
stwie węgierskiem on niedobyty zamek Sakmar, pod którym wielkie
wojska tureckie z wielką armatą legały, chcąc albo głodem , albo przez
moc go dostać, dokazać tego nie mogły. Tam w. k. m. Pan Bóg
6 PRZEDMOWA.
wszechmogący takiego szczęścia użyczyć raczył, ieś go w. k. m. tylko
w kilku set koni dostać raczył.
Wiele inszych spraw pamięci godnych, którymbym musiał tylko
samym szeroki plac uczynić, ale to zlecam tak wymownemu i tak
mądremu jako Cycero, a tak pilnemu w opisaniu spraw jako grecki
Herodotus, albo rzymski Livius, a nasz polski Cromerus.
Ja tylko, jako wierny poddany w. k. j., z strony swej tego ścier-
pieć nie mogę, nasłuchawszy się od wiela braci swej rycerstwa w.,
k. m., tak pilnych prac i chęci w. k. m., któreś czynić raczył w obro-
nie i w rozszerzeniu królestwa tego, abym za nie podziękować nie
miał, a przytem według obyczaju starodawnego , jakiego takiego
pokłonu położyć, jako sługa i poddany panu i dobrodziejowi swe-'
mu; przy którym zaraz uniżenie poddaność swą w. k. j. podaję,
prosząc ustawicznie Pana Boga o to, aby w. k. m. długo w dobrem
zdrowiu i w pociechach podług myśli, ku długiej sławie i ozdobie
królestwa tego, fortunnego panowania użyczyć raczył. ^*'iim[. ii^it>w«
•>[fs Dan w Krakowie dnia szóstego miesiąca lipca w roku 1584.
■ nni ")U)fr' iui YWiiiJ . d *jki w. A)<)i)\ na 6(fdo
^i-n/f fi*)x^[ n, ■ Ą.' ]'■■ 4y rjhmv ' ' 'i
' ^ , w. k. ]. "{ . • r
-m -ff i ':>!« ,M^ ,'A .7/ '*ivf(»l|j ; :r ' "W^f/r^i wierny poddany
M^i K ^>hfiv^ą KiJi. ^ruM Ml- Bartosz Paprocki
/iixfttO(J fsbflF ')1;7<I»>(|
-frni - Mi,../ o szlachcic polski.
wmun mmm di operę autoris.
j.«
JOANNIS Wm&ZEJBjń
MEDICINAE DOCTORIS.
Egregiam nobis operam Paprodus egił^
Dum satagit gestis comuluisse bonis.
Sauromałum proceres claro de sanguine cretiy
Ouorum gęsta canit Yandala posłeritas,
Pro liberłałe et patria et pro arisąue focisq'ae
Stemmata bellantes ememere sua,
M. 8AMUBŁIS WOUU SIŁESU
NiLV3v^^ POETAE LAURIATI.
Stemmata dum procerwn Paprodus eruit^ atque
Eestiitdt mtam post sua fata «ms,
I
EPIGRAMATA.
Nonne tibi monsłrat sortem quae tollit in alta
Obscurum, Hectoreos attmuatąue ducesf
Sedulus haec igitur ąuoties monumenta reuohis^
Glona te pennis excitet alma suis.
Et pete virłutis dulcissima praemia: namque
Sola manet virtus^ caetera morłe cadunt.
i mmm
AD ŁECTOBEM
FRANCISCUS YIESITIUS POLONUS.
Sarmatis ora potem Altrix generosa virorum
Regina Arctoae sola decusąue plagae,
Martia progenies Slavonim^ animosa propago
Quam tenet^ et forti protegit usąue manu^
Fundere non duhitans pro Christi nomine mtam^
In scyticos hostes dum sacra helia aeńt.
(iuam tulit heroas fortes ab ońgine puma"^
Temporihus bell% tempońbusque togae.
Priscae mrtutis Jieroica signa mrorum.
Quae cernis^ multo parta cruore, notant
Haee vatis cura HercUleoque labore Paprocii
Patria lectoris doda camoena, dedit.
r^ 6 -
. '^' Bartłomiej Paprocki jako «iitor, w dsiejach piśmicnnietwa polskiego i cseskiegó zna-
komite zajmuje miejsce. Pomiędzy licznemi Jego utworami, z których niektóre więcej
może dla języka i obyczajowych obrazów czasów minionych, a niżeli ze względu na-
tchnienia poętycz/Bego oenić wyp#da, na pierwsze zasługują miejsce prace genealo-
.giczne, Polski, Szląaka, Morawy i Czeoh dotyc7ące. W nich to Paprocki rozwijając Łi-
storyje pojedynczych familij, pierwszy utorował drogę dla nieznanej prawie pnedtem
w kraju naszym umiejętności rodowodowej, do rozjaśnienia dziejów nader pożądanej, i ma-
lując żywot przodków w drobnych, na w«t odcieniach i szczegółach domowych, począł
wywodzić dzieje narodowe z ciasnych i oaehłych granic na obszerniejsze i obfitsze pole.
■!W Herbarzu i^wym pokazał się nawet wyższym nad przesądne wyobrażenia średnio-
wieczne: wspominając albowiem ol)ok' szlachty rodowej mężów aczkolwiek niskiego po-
chodzenia, znakomitych jednak aauką lub sławnemi czynami, chciał tem niejako okazać:
iż prawdziwe szlachectwo nie tyle na świetnom przez los zrządzonem urodzeniu, ile na
zasiągach dla kraju zawisło. Dzieła te Paprockiego, pomimo wszelkich wad niekrytycz-
npści , jaka prawie wszystkie ówczesne płody historycznych pisarzy cechuje, z powodu
bogatego i niewyczerpanego zasobu dziejowego, który w nich spoczywa, pozostaną zaw-
sze pożądanem źródłem dla późniejszych badaczy przeszłośoji^-,b ł»tii^»uu s'»i n^joih b^o
W języku polskim wydał Bartłomiej Paprocki: r •• } ^- ,- • .
1) Historya żałosna o prętkości i okrutności tatarskiej, a o srogiem
mordowaniu i popaowaniu ziemie ruskiej i podolskiej, które się stało
księżyca października roku 1575. W Krakowie, w drukarni Szarffenber-
ge^a 157 5; w 4tce, ark. G; wierszem^ przypisane Anzelmowi z Leżenie Gostomskieinu
wojewodzie i staroście rawskiennUyniy.łjIglD bs{9B^m diaOX3^ta« d^^ą ehłhknin Jt»f
^j,, 2) Dziesięcioro przykazanie mężowo, które każda poczciwa a cno-
tliwa małżonka ma umje^i a po Bożem Przykazaniu pierwsze ma być o
tem jej mydlenie, pilae je : w sercu awem chować a nigdy go nie ma od-
mieniać; zebrane z rozmaitego pisma, filozofów i doktorów świętych. Masz
teź dziesięcioro przykazanie żony od niej zmyślone, które każdy małżo-
nek ma przeczytać. Kraków, z drakami Macieja Wirabięty 1575; w 4tce,
ł^airli ^^> wierszem; przypisane Andrzejowi T^aoowskiemu sekretarzowi królewskiemu.
Druga edycya tamże u Wirzbicty 1587 w 4tce. — Trzecie wydanie drukowane w Lu-
^Ijnie nakładem Jakóba Wir<iWdkiego„^WiopQU_l6^y; w 4!Ujev.ka|t^ — Czwarte wy.-
jfi,: .) oc] t|t&oiq if>8c«9 oq/oi ^(sfsO - .rwioSoto fiaioałwowJ hm
olaegog -t^ ^*— «*io ,6^'iA9ioą wódi^ił 'ai ata
Vol. lir. str. 235—247; J. KrMrfcW: ŻMtfr pótrtebnfejszvch wiadomości. Wargiawa 1781, tom II. str. Sit.
P. Bentkowski: Historya literatury poUkifj. WarsBawa 18 U, tom I. ttr. 359—365; M. H. Juizyóaki: Dyk-
cyooan poetów poltkich. Krakdw 18S0, tom II. itr. 35—42; J. S. Bandtkie: Hiatorja drukarń w królestwie
polakiem. Kraków 1826, tom III. str 166; Si»rczyó»ki: Obrai wieku paDOwania Zygmaati III. Lwów 1828,
tom II. Btr. 55— 61; Ignacy Chodynicki: Dykcyonarz ucionych Polaków. Lwów 1833, tom II. str. 271—280;
M. Wiszniewski: Tlistorya literatury polskiej. Ivraków 1845, tom \'ir str. 505 — 522; K. Wl. Wójcicki: Hi-
•torfa Hterattlry polskiej w zarysach. Warszawa 1845, łom II. ^tr. 375—387; W. A. Maciejowski: Pilmien-
nictwo polskie. Warszawa 1851, tom I. str. 573—619; W. H, Gawarecki: Wspomnieuia o Bartoszu Paprockim
(w piamie zbiorowem: D»w«n literacki. Waraaawa 1**3, oddział II, tom I, str. 289—302), . ., ^ r. . .. ,, .,
Bibl. polf. Wiadomość o życiu i piamach B. Paprockiego. 4
• =- 6 - ■
danie bez miejsca druku 1651; w 4tee, kart 9. — Piąte, bez miejsca druku 1657;
w 4tce, arkuszy 3. — Szóste bezimienne wyszło z dodatkiem bez miejsca druku 1697;
w 4tce, arkuszy 3*- ' " i- ,ii>vii..ii! r.. V/\»t!fco > wty.s^id'.- łl'>'^wuija\"><{ii.> * i.Atyjl ^^^ oiomi
3) Panosza, to jest wyirławiente' IJandw i paUiąt lilfem l^tt^kićfcf ? |ltyd<6f-
skich z męstwa, z obyczajów i z inszych spraw poczciwych, któremi oni
porównali z onemi greckiemi i trojańskiemi mężmi^ takie też mądremi
rzymskiemi i inszych państw rozmaitych rycerzmi, z oratory i filozofy, oś-
mią wierszów tylko co przedniejsze osoby opisane. Masz też króle polskie
zmarłe, wojewody wołoskie, sąsiady przyległe, insze króle rzymskie i in-
szych narodów hetmany ich sprawne, z rozmaitemi sprawami ich krotce
opisane. (Kraków) z drukarniej Macieja Wirzbięty, 1575; w 4tce, kart 126,
z drzeworytami herbów i wizerunkami królów polskich; przypisane Mikołajowi Mielec-
kiemu wojewodzie podolskiemu. — Dzieło to pisane wierszem, nader rzadkie, dla cha-
rakterystyki ówczesnych osób historycznych niepoślednią ma wartość.
4) Koło rycerskie, w którym rozmaite zwierzęta swe rozmowy mają.
W Krakowie, u Andrzeja Piotrkowczyka 1576; w 4tce, z drzeworytami. — Edf-
cya druga bez miejsca druku i roku wydana pod następującym tytułem: Koło rycelr"'-
skie, w którym rozmaite stworzenia rozmowy swe mają, z kąd człowiek
może przykład wziąć, jako sam ma żyć, insze uczyć i czego się wystrze-
gać; teraz nowo wydane; w 4tce, kart 82. — Edycya trzecia podobnież bez wyra
żenią miejsca druku i roku wydana przez Józefa Wosińskiego, który ją Wacławowi
Kostko wskiemu przypisał, w 8ee. — Dzieło to wierszem w kształcie bajek Ezopa pisane,
jest właściwie pismem satyrycznem na sejm elekcyjny r. 1676. ^^« ' eisbowa^o^f
5) Gniazdo cnoty z kąd herby rycerstwa sławnego królestwa polskie-
go, wielkiego księstwa litewskiego, ruskiego, pruskiego, mazowieckiego,
zmudzkiego, i inszych państw do tego króleslwa należących książąt i pa-
nów początek swój mają. W Krakowie, z drukarniej Andrzeja Piotrkowczy-
ka 1578; fol. kart 216 czyli stron 432 (lubo we wszystkich exemplarzach od str. 110
mylnie kładzione są liczby, tak iż ostatnia stronnica nosi liczbę 1242) z mnóstwem drze-
worytów herbów oraz wizerunków królów i innych osób historycznych polskich; przy-
pisane Stefanowi Batoremu królowi polskiemu. Na czele dzieła po przedmowie są wier-
sze łacińskie na pochwałę autora przez Andrzeja Wołuckiego i Szymona Szymonowi-
cza Lwowianina ułożone. — Dzieło to po części prozą, po części wierszem pisane^ obej-
mujące wywody historyczne i tradycyjne herbów polskich, oraz wiadomości genealo-
giczne rodzin szlacheckich, może być uważane jako pierwszy zarys obszernego heral-
dycznego dzieła, które w sześć lat później Paprocki pod tytułem Herby rycerstwa pol-
skiego, ogłosił. Dodane w drzeworytach wizerunki osób stanowią szacowny zasób do zna-
jomości ówczesnych ubiorów. ' ' "' ' ' !, ' ■ ' "^- ^
6) Testament starca jednego, który miał trzech nyn&w, z Których je-
den pijaństwem, drugi nierządną miłością, trzeci się kosterstwem bawił;
tych nie mogąc już w niemocy inaczej skarać, rozkazał aby gorszy z nich
w dobrach jego po śmierci nie dziedziczył; nowo z łacińskiego języka
rv
na polski przełożony. W Krakowie, drakowano n Matensza Siebenejchera
1678; w 4tce, przypisane Stanisławowi Łagowaki^mo, .— Przet^ł^d więra^ąm a łąoj^
skiego antora XV wieku Filipa Beroaldm. ńiW: ćM ł-M S\r. f-W. .TiłT. ,(i|f»idfijn»ftk^ «>
// 7) Krótki a prawdziwy opis wjechania do Wołoch Iwana wojewody,
którego Podkową zową. W Krakowie 1678; w 8ce; wierszem.
8) Król. W Krakowie, z drakami Macieja Garwolczyka 1,678; w 4tce,
przypisane Andrzejowi hrabi Tęezyńskiemn. — Dziełko treści politycznej prozą przero-
bione z łacińskiego przekłada hiszpańskiego autora Furiusza Ceriolana.
9) Hetman albo własny konterfet hetmański, skąd się siła wojen-
nych postępków każdy nauczyć może. W Krakowie, drukowano u Mateusza
Syebenejchera 1678; w 4tce, kart 26; przypisane Samuelowi Zborowskiemu. —
Dziełko podobnież treści politycznej prozą przerobione z łacińskich pism, mianowicie
Osiandra. — Przedrukowane w Bibliotece polskiąj. Sanok 1866, zeszyt 48, w 8ce str.
Q7, TT) przekład pisma tego na język białoruski z KYII wieku pod tytułem : Kniha So-
wiet wmńskij dochował się pomiędzy rękopismami biblioteki Tołstowa w Moskwie.
10) Senator. W Krakowie, w drukarni Macieja Garwolczyka 1679,
w 4tce, kart 24; przypisane Piotrowi, Janowi, Andrzejowi i Samuelowi Zborowskim. ,t4
Dziełko treści politycznej prozą przełożone z łacińskiego tłómaczenia przez Schardiusza
hiszpańskiego autora Furiasza Ceriolana z Walencyi.
11) Triumph Satyrów leśnych, Syren wodnych, Płanet niebieskich;
z szczęśliwego zwrócenia króla polskiego Stephana do państw jego z woj-
ny moskiewskiej. W Krakowie, z drukarnie Macieja Garwolczyka 1682;
w 4tce, kart 16, z drzeworytami; wierszem; przypisane Filonowi Kmide Czarnobilskiemu
wojewodzie smoleńakiemu. .m.iłi! noi^noKs ij^oiJp.oskj o<iifi ;iiaiiiioq J <i'.l ^y
12) Herby rycerstwa poUkieg<>: na pięcioro ksiąg rozdzielone. W Kra-
kowie u Macieja Garwolczyka 1684; fol. str. 40 i 723; z drzeworytami herbów,
przypisane królowi Stefanowi Batoremu. — Przedrukowane w Bibliotece polskiej. Kra-
ków 1859 — 1860, w 4tce. — Dzieło to najważniejsze z pism Paprockiego, owoc dłu-
goletnich badań zebrany z źródeł historycznych i tradycyj familijnych, dotąd jeszcze za
nader szacowny pomnik historycznego piśmiennictwa XYI wieku, który dał wątek pó-
źniejszym heraldycznym i genealogicznym pracom Okólskiego i Niesieckicgo, uważane
być może. Opisał w niem Paprocki historyczny wywód celniejszych rodzin szlacheckich
w Polsce porządkiem chronologicznie ułożonym. Z powodu licznych reklamacyj, zwłasz-
cza gdy autor niektóre familie zbyt wynosił, inne znów może dla braku wiadomości
lekko tylko dotknął lub wcale pominął, dozwalając oraz w swym herbarzu miejsca nie-
którym rodzinom mieszczańskiego pochodzenia, wydzierano częstokroć z drukowanych
exemplarzy całe karty, zastępując innemi, już to przez samego autora na nowo popra-
wionemi, już to przez drukarza współcześnie dodanemi: tak iż całkowity cxemplarz
w pierwotnym kształcie bez poprawek i dodatków, do największych rzadkości bibliogra-
ficznych policzonym dziś być może. Tym sposobem powstały na nowo odbite karty
z stron: 47 (s wiadomością o rodzinie Korycińskich), 87. 129 (o rodzinie Tłokieńskich
Czeczotków pochodzenia właściwie miejskiego krakowskiego), 161 (o Jazłowieckich),
-~ 8 -^
163. 167 (o Suchodolskich^, 169 (o Machowskich;, 189. 191. 193. 195. 197. 199. 201.'
203. 206 (o Zamojskich, Romiszowskich), 209. 277. 283. 285 (o Rokoszach), 297. 299
(o Oleśnickich), 307. 316. 317. 335. 355. 365. 478: 480. 482 (o Jordanach herbu Trąby)
489. 564. 665 (o herbach Krupek i Hfelth miejskiego właściwie pochodzenia), 653. Na-
wet w środku jeszcze XVII wieku— blisko w sto lat później — kazał Hieronim Radzie-
jowski podkanclerzy koronny dodrukować karty o pochodzeniu swej familii do herba-
rza Paprockiego. Już uczony bibliograf Józef Andrzej Załuski użalał się na niesłychaną'
rzadkość całkowitych exemplarzy Herbarza Paprockiego, tak iż zaledwie z pięciu zdo-
łał skompletować swój biblioteczny exemplarz, znajdujący się dziś w cesarskim publicz-
nym księgozbiorze petersburskim, mieszczący przy końcu dopisaną w XVIII wieku wia-
domość o rodzinie Bystramów. — Powyższe dzieło: Herby rycerstwa polskiego, zamie-
rzał synowiec sławnego naszego heraldyka, jezuita Łukasz Paprocki zmarfy r. 1657,
uzupełnić i na nowo wydać: lecz ta obietnica skończyła się na ogłoszeniu wiadomości
o początkach herbu Grzymała i rodowodzie Potulickich, które dodał prxy końcu do
dzieła swego: Łaski cudowne przy kościele sierpskim Wniebowzięcia Boga-
rodzice Panny w województwie płockiem opisane. Warszawa 1652; w 4tce.
Prace dwóch innych dopełniaczy Paprockiego z XVII wieku, jako to: Stanisława Bara-
nowskiego z Rzeplina: Uzupełnienia z przydatkiem niektórych familij przedtem opuszczo-
nych r. 1635, tegoż: Klejnoty domów i familij starożytnych sporządzone r. 1071 (w któ%
rych wywody genealogiczne przeszło 300 rodzin pruskich opisał), oraz ks. Wojciecha
Wijuka Kojałowicza: O klejnotach albo herbach niektórych familij stanu rycerskiego
w prowincyach wielkiego księstwa litewskiego, przez Michała Marcina Szęciłłę Soc. Jes;
przełożone r. 1739, dotąd jeszcze w rękopisie pozostają.? ^''*''^^'{''''^^*''^* * <^^ iwi ,««>*^ if
13) Upominek albo przestroga zacnemu narodowi polskiemu i wśźel-'
kim stanom wielkiego księstwa litewskiego najmilejszy sługa i brat na to
interregnum oddaje; napisany i wydany w r. 1687; bez miejsca druku; w 4tce,"
arkuszy 10; prozą. — Pomimo jadowitej złości, jaką w tem bezimiennie wydanem dzieł-
ku Paprocki wywarł przeciw Janowi Zamojskiemu i przeciw rządom zmarłego królJi
Stefana Batorego, wysławiając zbytecznie partyą przeciwną Zborowskich: posłużyć ono
może dla wielu nieznanych szczegółów w niem zawartych jako materyał historyczny
owych czasów.
14) Pamięć nierządu w Polsce przez dwie fakcye uczynionego w roku
1587, którego skutki co dalej to gorsze, a ku wielkiej się skazie Rzeczy-
pospolitej zaczęły; napisana i wydana r. 1588; bez miejsca (właściwie w Pra-
dze drukowane) w 4tce, kart 32; przypisane Wilemowi z Rozemberka najwyższemu bur-
grabi czeskiemu. — Pisemko uszczypliwe wierszem przez Paprockiego, jako gorliwego
Maxymilianistę, przeciwko Janowi Zamojskiemu również wymierzone. — W znacznych
wyjątkach oddrukowane powtórnie w 48 zeszycie Biblioteki polskiej, przy końcu Pa-
prockiego dziełka Hetman str. 40—67.
15) Ogród królewski, w którym o początku cesarzów rzymskich, arcy-
książąt rakuskich, królów polskich, czeskich, książąt szląskich, ruskich,
litewskich, pruskich, rozrodzenia ich krótko opisane najdziesz. Drako*
— 9 —
wano w sławnem miedcie praskiem u Daniela Siedlczańskiego, 16 dnia
miesiąca sierpnia 1699; fol. kart 8.234 i 9, z^izeninkami na drzewie rytemi; przy-
piAsine Piotrowi Gorajskiemn na Wierzch o wiskach i Michałowi Sędzi wojowi z Korska. >4
Jest to owa historya prozą pisana, do której się Paprocki w swych herbach często od-
wołuje. Pracował nad nią blisko 30 lat i objął w niej dzieje Austryi, Czech, Polski, oraz
innych państw przyległych. — Skrócony przekład dzieła tego na język niemiecki, przez
drezdeńskiego mieszczana Mag. Jerzego Friedrich, w XVII wieku dokonany, znajdnje
się pomiędzy rękopisami biblioteki król. w Dreźnie.
16) Nauka rozmaitych filozofów obierania *ony, jako młodzieńcom
jedni radzą, drudzy odradzają żenić się dla przyczyn rozmaitych. Era-
kó w,'druk. u Wirzbięty 1590; w 4tce, kart 14; wierszem. — Drugie wjdanie w Krako-
wie u Szymona Kępiniego 1613; w 4tce, kart 12. — Trzecie bez oznaczenia miejsca
druku roku 1649; w 4tee. — Czwarte z dokładem i poprawą wydane 1697 r. w 4tce,
kart 12. — Piąte bez miejsca i roku; w 4tce.
17) Próba cnót dobrych; k'temu nauka do obyczajów pocBciwych i
przestroga na rozmaite przypadki rycerzowi, oraczowi i rzemieśnikowi*
każdy z nich naukę pocieszną stanowi swemu należącą odnieść może;
nowo z łacińskiego języka na polski zebrana. W Krakowie, w drukarni
Sebastyana Stcrnackiego (około roku 1596) w 4tce, kart 18; wierszem. — Drugie
wydanie bez miejsca i roku w 4tce, kart 18 — Trzecie w Krakowie bez roku w 8oc.
18) Gwałt na pogany ku wszem chrześciańskim panom królom i ksią-
żętom, a osobliwie obojga stanom duchownemu i świeckiemu uczyniony
r. 1596 (bez miejsca drukn) w 4tce, kart 20. — W dziele tem prozą zachęca Paprocki
do wspólnego związku przeciw Turkom, przytaczając kilka ważnych szczegółów o rjr-i
cerstwie polskiem i wzywając do obrony dworu rakuskiego.
19) Katalog albo porządne opisanie arcybiskupów gnieźnieńskich, od
zaczęcia wiary w Polsce (bez oznaczenia miejsca druku, wydane około r. 1608)
w 4tce; wierszem; przypisane Albertowi Baranowskiemu arcybiskupowi gnieźnień-
skiemu.
ftfł>r.(90) Rozmowa podawce t plebanem o trzech skutkach zbawiennych,
któremi się człowiek z Panem Bogiem złącza, to jest postem, modlitwą
ł jałmużną. W Poznania 1611f w 4|tce* Diieiko. to. wydał Paprocki poprzednio jroka
1607 w języku czeskim. 'iT JaA ▼iH>ł«ią młnfiM.T- 'r.inełop ff»)vifi
*" ■ 21) Nauka i przestrogi na różne przypadki ludzkie z pisma doktorów
fe i innych mężów uczonych, krótko polskim wierszem napisane, a sen-
ti^ncyami ich ozdobione. W Krakowie, w drukarni Szymona Kęmpiniego
1613; w 4tce, kart 6, str. 106; przypisane Wojciechowi Giebułtowskiemu sekretarzowi
królewskiemu. — Jest to właściwie tylko część pierwsza zdań moralnycb, wierszem
z różnych autorów przełożonych; reszta części pozostała nieogłoszona.
o;^ 22) Kronika abo krótkie zebranie z rozmaitych kronik spraw potocz-
nych ziemie z dawna sławnej pruskiej. — Dzieło to, które Paprocki jeszcze roku
1586 osobno wydać i Stanisławowi Pawłowskiemu biskupowi ołomonieckiemu przypisać
- 10 -
zamierzała przydał aator później roka 1599 jako księgę szóstą pod napisem : O dawno</
śei ziemie a księstwa pruskiego, do swego Ogrodu królewskiego, kart 211 — 234. —i
Tłómaczenie onegoż na język niemiecki przez Jerzego Friedricli, które r. 1722 J. P. Lu'<
dewig profesor w Halli posiadał, pozostaje w rękopisie.
Prócz tego przypisują niektórzy bibliografowie polscy Paprockiemu autorstwo dwóch/
dzieł: Nocy toruńskie i O nawróceniu się św. Maryi Magdaleny, wszelakoż myl*,
nie; pierwsze bowiem jest poetycznym płodem Stanisława Grochowskiego wydanym
w Krakowie r. 1610; drugie zaś kazaniem Jakóba Ostrowskiego kanonika krakowskiego,
które tenże Stanisław Grochowski r. 1610 w Krakowie drukiem ogłosił.
-# Dzieła Bartłomieja Paprockiego w języku czeskim wydane są następujące::! tah9(
1) Zrcadlo (Zwierciadło) slawneho markrabstwi morawskeho, w kferemż
każdy staw (stan) wzacnost i powinnost swau uhleda, kratce sebrane.
OłomtOii, exemsum apud haeredes MUlichihalleri 1593; fol. kart 448; z wizerunkami
osób, herbów i widoków, rytowanemi na drzewie przez Jana Willenbergera; przypisane
cesarzowi Rudolfowi II. — Dzieło to napisane pierwotnie po polsku, przełożył Paproc-
kiemu na język czeski Jan Wodiczka pastor luterski w Lobosicach pod Litomirzycamiy
Mieści ono w sobie dzieje ziemi morawskiej, wyliczenie urzędów ziemskich, genealogie
szlachty tamtejszej i prałatów, opisy miast, a w końcu rodowody szlachty księstwa
opawskiego. Pomimo licznych usterków, spowodowanych mniej krytyczną łatwowiernością
autora i brakiem źródeł dostatecznych dyplomatycznych, zawiera to obszerne dzieło je-
dnak wiele ważnych a nawet i do genealogij polskich przydatnych szczegółów,
które mu słuszne wzięcie zjednały. — Krzysztof Pfeiffer pastor szląski w Dittmansdorf
księstwie zambickiem (mtinsterbergskiem) ogłosił to dzieło Paprockiego w skróconym prze-
kładzie niemieckim pod tytułem: Paprotzkius ćnucleatus, oder Kern und Auszug aus Pa-
prochy s mcLhńschem Geschichtsspiegel, mit Zusdtzen. Breslau und Leipzig 1730; w 4tce,
i: Compendieuser Schauplałz des ehemaligen alłen Adels im Markgraftliume Mdhren.
Breslau 1741^ w 4tce; odkąd takowe wszystkim genealogom niemieckim, mianowicie
J. F. Grauchen, Sinapiusowi i t. d. za źródło co do rodowodów szlachty morawskiej,
szląskiej i polskiej służyło. — Uczony morawski Józef baron Petrasz, zmarły
roku 1772, pozostawił w rękopisie dokonany przez siebie łaciński przekład Zwierciadła
Paprockiego, oinoą Ja^t ^^ ,B50f.>& laał^oH mor
2) Potieszitdidliie^riajpoineiniti -pffeti pohanum wszechniech krzestan-
skych potentatuw, s przidanim praktiky Ant. Torkwata Ferrarskeho, kte-
rauż o bndaucich promienach niekterych krzestanskych kralowstwi Ma-
thiaszowi uhersk. krali 1. p. 1480 sepsal. Z polskę rzeczi w czeskau prze^
lożene. W, Litx>mj8zli 1594f.w 4tce, kart 8; wierszem; przypisane cesarzowi Ru-
dolfowi n. '8 f^m!^Hi^^n<i^imi''^i^ \'7fv h^ ft i-r/
fr 3) Kwalt na pohany ke' wszem krzestanskym panum, kralum i kniża-
tum, a zwlasztie nejneprzemoż. kral. polskemu 1595 (bez miejsca druku);
w 4tce, kart 20. — Przekład czeski prozą dziełka polskiego równocześnie wydanego
(ob. Nr. 18), który Paprocki zebranym na sejmie stanom czeskim przedłożył.
6; 4) Pamatka Czechum n Kheredesz aneb Erie miesice rzjina dne 2C
— 11 — .
Iseta Panie 1595 pobitym. W Praze, wytieztieoo a Aony Stamanowy 1596;
w 4tce, prozą. .aaaaicfBM fcsaiq ,»io^<ki o nky-U i.^flsoi^ł>l'>»j oflxo(JBai
,s ' 5) Nowa kratochwile, siteraiiż trzibohynie Juno, PallasaYenus haswiet
pirziszly, jedna każda z nich piet set żertnw, tak take ntieszenych przi-
kladnw w rozlicznych przipadnostech, a przybiezich k potieszeni lidske*
mu akaznjic, na trzi dily rozdielena, a nyni w nowie wydana. W Prażę,
u Anny Szumanowy 1597; w 4tce; przypisane Janowi Zbinkowi Zajicowi z Hazenr-
bnrga. — Poemat pierwotnie przez Paprockiego po polska napisany, obejmujący mnd-
stwo dowcipnych bajek i przypowieści, z łacińskich i greckich antorów wybranych. Prze-
kładem na wiersz czeski trudnił się Barian Walda. — Część druga pod tytułem: Ve-
nus , wyszła w Pradze u Daniela Sedlczańskieho 1698 w 4tce. — Część trzecia pod ty-
tołem: Pallas, w Pradze u dziedziców Jana ^zumana 1600 w 4tce. Bibliografowie czes-
cy nadają pierwszej części tegoż dzieła z powoda historycznych wspomnień w przed-
mowie o rodzie Zajiców z Hazembarga, także tytuł myloy: Vtiae darorum virorttm.
''''' 6) Kszaft (Testament), jenż byl od jedneho starce nczinien trzem synum
neporzadnie se chowajicim, tak aby nejhorszi z nich statku jeho nedie-
dii: proczeż oni dali se w saud jeden każdy aby diedicem zustal po otcy^
skntky swe schwalujic, a druheho zlehczujic; s czeho jeden każdy na*
oczit se maże, jak se ma wystrzichnat maroosti; w nowe wydany. W Prazo^^'
wytisztieno n diedice Jaua Szuiuana 1601; w 4lce, a.kuszy 7, prozą; przypisane
Krzysztofowi z Lobkowic. — Deieło to picrwotuie wierszem polskim z łacińr^kiego Filipa
Beroalda przełożone, wydał Paprocki poprzednio w Krakowie r. lo78 pod tytułem:
Testament (ob. Nr. 6). ihf^ii\ttiiiyi^n^vi &si»f^ 7v
7; Staw manżelskj^ ktr pi'fł'kladu a nauczeni mladym tóWtelum se-
psany. W Praze, wytisztieno u diedice Jana Szumana 1601; w 4tce, kart
13, prozą; przypisane Jarosławowi Borzycie z Martynie, dziedzicowi na Smecznie. —
Dzieło treści moralnej, do którego napisania Paprocki użył za wątek popizednio przez
siebie po polska r. 1690 wydanej: Nauki rozmaitych filozofów obierania żony.
(Ob. Nr. 16). »łWHiq {'łał)«t jlo'(^t«i8:i"^w iJ.pni.iboT ńrn\'t[^\:mB^% vjnvi«»jitttii o »i ( ,o(08
ii 8) Trzinacte tabuli wieku iidskeho kratce sepsiEinych a wydanych
W Praze, wytisztieno u diedice Jana Szumana 1601; w 4tce, arkuszy 22,
z drzeworytami; prozą, treści moralnej; przypisane panom Lichtensteinom z Nikols-
burga. ^ '^^ ,«iii .tia tli i( >4in mt tt}^itiAiit>X'j uiudijjń 'jiHtq
9) Ecclesia, to jest Ci'rVew'"8wata obecna w'8we'w" zacnósfi kratće''96-
ps^na, a ukazana jistym swiedomim Pisma swateho. W Praze, wytisztieno
u diedice Jana Szumana 1601; w 4tce, arkuszy 11; przypisane Zbigniewowi
Berkowi z Duby. — Są to zdania o kościele św^iętym katolickim, zebrane prozą z pism
ojców świętych; przyczem dodana rozmowa o tymże kościele pomiędzy kacerzem a k*-
toUkiem. ^ ' ^^'^^"^^^
10) Pnst tielesny, jak nam jest potrzebny k nabyti a dosażeni źiwota
^ieczneho, kratce z Noweho i Stareho Zakona i pism Doktoruw swatych
poznamenany, sebrany a wydany. W Praze, wytisztieno u diedice Jana
- 12 -
Szamana 1601; w 4tce, arkuszy 7; przypisane panom z Szternberga. — Dzieło dog-
matyczno-teologicznej treści o poście, prozą napisane.
11) Panna. W Praze, wytisztieno u diedice Jana Szamana 1602; w4tce,
arkaszy 7; przypisane panom Slawatom z Chłamu. — Dzieło moralne o stanie panieAj
skim, prozą napisane, z przytoczeniem wielu zdań autorów łacińskich. !.}
,T)śi>lł?) Obora aneh zahrada, w ktere rozliczna stworzeni rozmlauwani
swe maji; w nowu wydana. W Praze, w impressi ^zumanowske 1602^
w 4tce. arkuszy 8; |)r2yp\sa»e Janowi Zbinkowi z Hazemburga podczaszemu koronnemu
czeskiemu i jeg«» żonie Poliieoie Miakwicównie. -r-. Dzieło satyryczne wierszem cze-
skim napisane, pierwotnie po polsku przez Paprockiego wydane r. 1576 pod tytułem:
Koło rycerskie, w którem rozmaite zwierzęta swe rozmowy mają (Ob. Nr 4)
13) Diadochos, id est successio, jinak poslaupnost (pochodzenie) kniżat
a kr.iluw czeskych, biskupuw i arcibiskupuw prażskych, a wszech trzi
stawuw slawneho kralowstwi czeskeho, to jest panskeho, ritirzkeho, a
miestskeho, kratce sebrana a wydana. W Praze, u diedica Jana Szumana
1602; fol. kart 836, z drzeworytami; przypisane cesarzowi Rudolfowi II. rr^. Dzieło to
historyczno -genealogiczne już sam Paprocki napisał w języku czeskim, wszelakoż co
do stylu, uprosił Rafała Sobiehrda Miszowskiego z Sębuzina (późniejszego podkomorze-
go czeskiego, zmarłego r. 1644), iż się poprawą takowego zajął. Opisał w niem Pa-
procki najprzód rodowód i krótkie dzieje książąt i królów czeskich, chronologiczny sze-
reg biskupów i arcybiskupów, oraz fundacye klasztorów. Skreśliwszy dalej historyą woj-
ny tureckiej w r. 1593 — 1597, organizacyą urzędową królestwa czeskiego, porządek są-
dów, w księdze trzeciej udziela wiadomości genealogicznych o pojedynczych rodzinach
panów i szlachty czeskiej. Kończy zaś opisem miast czeskich, oraz krótką historyą sto-
łecznego miasta Pragi. Obok wielu ważnych i szacownych wiadomości, w które to oaj-
obszerniejsze dzieło Paprockiego obfituje, dostrzeżono w niem także niektóre niedokla
dności i usterki, a uczony jezuita czeski Balbin zarzuca mu, iż bez krytycznego poglądu
na porządek chronologiczny, Paprocki ślepo szedł za kroniką Hajeka, obfitującą w ba-
śnie, i że o niektórych sławniejszych rodzinach wygasłych żadnej prawie wzmianki nie-
oczynił. Usterki te i reklamacye były powodeno, iż Paprocki, podobnie jak w Herbarzu
polskim, i tu także pojedyncze karty zmieniać i przedrukować był zmuszony, zkąd się
różnica w exemplarzach dostrzega. Czeski historyk Józef Dąbrowski opisał w Czaso-
pisie Muzeum czeskiego na rok 1828 zeszyt II, str. 119, te dodawane waryjanty i prze-
drukowane karty. — Przytaczane przez niektórych bibliografów Paprockiego czeskie
dzieła: O stawu pańskim, a rozmnożeni jeho; O początku a dawnosti miest
w kralestwi czeskim; oraz Historyą Bohemica, niczem innem nie są', jak tylko
częściami "pojedynczemi i odpisami z księgi Diadochos. — Uzupełnienia do dzieł swych
genealogicznych czeskich i morawskich miał Paprocki pozostawić w rękopisie: Parali-
pomena genealogiarum slavicarum, w którem także niektóre rodziny moskiewsko - rusk||^
opisał; wszelakoż dotąd jeszcze nie udało się tego rękopisu badaczom odszukać.
14) O pośledni a najswietiejszi weczerzi Panie (bez oznaczenia miejsca
druku) 1606; w 4tce. ,,,^,j^,, ^^^ ^akŁ^^t. * x^^ić^, ,x^u^^^^ A
— 13 —
15) Rozmlaawani, aneb badani chndebo człowieka s bpbatym, z kte-
reboż se jeden każdy mnż nanc zit dobrycb a pobożnycb skntknw, wybrane
z Pisma swatebo, a wydane. W Brnie, wytisztieno a Bartholom. Albrecbta
Formana 24 Decem b. 1606; 4tce, arkaszy 8; prozą; przypisane Łukaszowi Dem-
bińskiemu z Dembin.
16) Rozmlanwajni kola[tora z fararzem. W Bernie, n Albr. Formana
1607; w 4tce; przypisane Lukrecyi Nekeszowej z Landekn pani na Prusinowicacb. —
Dzieło to, obejmujące prozą rozmowy o artykułach wiary katolickiej, wyszło następnie
r. 1611 w języku polskim pod tytułem: Rozmowa podawce z plebanem. (Ob.
Nr. 20).
17) Stambucb slezsky, w kterem bospodarz s bostem o mnobyeb wie-
cech spasitedlnycb rozprawieji, pod erby a rody starodawnych pannw a
riytirztwa kniżetstwi hornicb w Slezy; na cztyry czastky a dwie kniby
sebrane a sepsane. W Brnie, wytisztieno u Bartbolomieje Albrecbta F.
1609; fol* kart 8 i 258; przypisane Janowi Krzysztofowi Pruszkowskiemu z Prusz-
kowa. — Dzieło to ozdobnie wydane z drzeworytami herbów, ua którego wydrukowa-
nie Łukasz Dembiński koszt łożył, obejmuje prozą 20 rozmów gospodarza z gościem
o rzeczach religii dotyczących, przypisanych 20 rodzinom szlacheckim na Szląsku (Op-
persdorfom, Beesom, Pruszkowskim, Laryszom, Oderwolfom, Trachom i t. d.), w któ-
rych to dedykacyjach Paprocki pojedynczo herby i wywód genealogiczny każdej rodziny
opisuje. Wczęści ostatniej dopiero pod tytułem: Strom (Drzewo) z erbuw staro-
dawnych roduw uozinieny, opisuje Paprocki herby ze znakami podków ;
w skutek czego toż dzieło od bibliografów naszych 'pod napisem : Stromata lub Strom
często przytaczane bywa. — Dzieło to posłużyło w zeszłym wieku Janowi Sinapiusowi
za osnowę do badań genealogicznych o Szląsku, w języku niemieckim wydanych.
W języku łacińskim tylko jedno następujące pozostało dzieło pod imieniem Paproc-
kiego wydane:
1) Oratio ad amplissimos regni Bohemiae viro8, omnemque populum
Christianum, pro felici ac diutnrno Btata inclytae ac sereuissimae A u|-
striacae Domus Bartholomaei Paprocky eąuitis poloni, pro, novo anno
1689 conscripta. (Pragae) excudebat Joannes Schuman 1589; w 4tce, kart 13. —
Mowa przepełniona pochlebnemi pochwałami Domu Raknskiego.
Ż. P.
— 81 —
otiJ s j}r%itiń<.'(^ p c?!vslwolso oiłsbod^ laebfid óena ,iffj3wiji3lmxoH (51
*>ffBir{v;w ^wlJ}inIi[8 d!)^Hiodoq 8 rfa^'**^'^'^*^ oDtaa inm x^k&ś ]i3bo[ aa iotfd-c^
ij]rfo9T'IA aioloriJijsa u oodiłsaił/ • rf£{ W .sofib^T^ £ ,oif9lBWft tóiuai'^ «"
aidoioO « Din^ijIsMd
— (h&omHnWm^ ijff iui5q ifjfshrriiJ s ja77QJK|9j;isH r{n';f •?' T ^iT.-.iąTjrsTfą ;^f>j|> w ;T0^1 ■
.dO) .fnoc«d«!q s >?^«boq BWOxns«^ :fff9fijjvi boq mrrfaloą ui/*^], w HOf ,Y
. ' , ■ ' ' .'::-:- V'..,- ;, -, '' ^(OS .iK,
oiw dtł.(rii.Oir msłfeoil r A'ii5boq8od^|y^oł^ >w^xA^-^^^ tfond rrriylrf! (TC *
A#v Ji o B q ri L> y. tf -^y ^ h o i b 1 a x ^ <^ "^ ^ X ^* ^ ^ ^l^ t i t^ ^^ ^ '^ ** "* d >> X ? ' ^ ' ^ ^ t**41 '
s»Di*i s 0ai3J3l«i?o2fs.aui4 iwoWJ«g>4S'i>ł iwcMwŁ 8oa8!qxsiq-,;8^S i 8 ii»ń .lot }Q£0i
eiRAjłoib^^w u;§0':óii «a ^wodiarf Im^l^.iowjN^b s aflfib^^ ' ai^idohso ot obrsO — ' .cwoi
-6łs^ w ^(.b-.i i tuoiI-zBiT ,ocipłlo?n»bO ^laos^j^infiJ ^mUe,-Noi^^uiH ^cm^H ^nii)*
^nis:bo7 ipbijSJł ^n^oig iksno^ b6w)(w i X^ł!>d oKoa%b&\u<\ i^'i>f'-iqfc:''
uici.tB (Uń x;Jfimoi4 8 w
łwo«nlq«oJSi iwx/BBt i?:ie;, . ...„v-. . , .,, >.,,., „,^„.,^ -...n^^Sif)
.ihldkib^^ mlij>'^tia^'ta tasoi;%QlBOii3:^ imhndi ob ęwou^o ns
•omąeS. mdiaumi b«łq x)foiab ©iisJacy£oq,t»y#ii)ijgijft»o oaboj. o-di^ laiiaófoel fli^s^i, ^
. -:. . , .^v--y-- ■■ -u :.,,,;...>;-. /■ „;.-,-. ^^ :9nr'-"'-"" ---^tri
mnL . jjpmoDi . iv ©^jsidieifoft _ >iQixi.{BetIq(£Mt J&«; otT
-u A- Gśminm POiiiB oś QBi\ioa} uijiH- (t^^Jfii|)[;o,a ioii^lt ojiq ^f^tia^i
oaos. oYOfl .©Tq ,i0.oloq aiilttpt^ X2''^*^'*l|f>*5 i^^wolodłiBH ą«fn(vÓ d&jniii^.
H .X
EPIGRAMATA.
AD POSTEBITATEM
EJUSDEM.
Errata priscoi^um satis ąuondamąue sepulta
Sai^iaticae gentis perlege postetńłas
Forłia facła patnun^ voluens^ imitare legendo
Nunąuam degeiieram aemula posteritas.
:if:ii^>.\
ifisojjji
u. ... ..Jl :^ ,'.,
i 1
-yli/'i •. ■■;!"- ■
W6f Ofyi i
j "fii o h\S6 li iii'. T^ j^..
lii ArAlS. odlił tfbih-jÓ O/i
bo itij ouuie-iłiLBS uJ i>
-^S8v/ i ,(,!(/* ')nii7/Xibfin um^ j j
-9l6iir^ ii JYflOśiilsjłs
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprocki go.
-\.>V,.\\v •.\\')\5^<r' .S\\h\\: a\'^\'> \r.^-.^>\
DO CZYTELNIKA.
Podałem ci Czytelniku łaskawy krótko zebrane sprawy rycerstwa
polskiego, jako się z której familii kto a znacznie zasługował r. p.,
com zebrał z łiistorj^j a z terminat porządnych kościołów, z różnych
przywilejów, z akt ziemskich, grodzkich, z metryki albo ksiąg króle-
wskich, i z innych różnych skryptów, com rozdzielił na pięcioro ksiąg.
W pierwszych mieć będziesz o początku Orła herbu, który
królom tylko a królestwu należy. Tam począwszy od Lecha
aż do Ludwika króla polskiego i węgierskiego, wszystkich królów
zasługi i rozrodzenia obaczysz.
W drugich ci ukazuję krótko dawność stanu szlacheckie-
go; w tychże się zaraz dowiesz, jako dawno herbów albo znaków
rycerskich używać poczęli w różnych królestwach na świecie po po-
topie skoro. W tychże księgach naprzodem ci położył herby własne
polskie, które albo snąć jeszcze z Lechem tu zaniesione, albo też od
•onych pogańskich mężnych książąt rycerstwu nadawane były, i wszy-
stkie insze przy nich, które są w Polsce nabyte.
W trzecich księgach położyłem ci według opisania Długoszowego
herby familij dawnych i znacznie zas^łużonych w króle-
stwie tem, które z różnych państw są tu przyniesione, wszakoż
dawności ich przyjścia (oprócz kilku co przy herbiech obaczysz) nie
opisał.
DO CZYTELNIKA. 11
Czwarte księgi mają początek o Pogoni herbie wielkiego
księstwa litewskiego. Tam począwszy od Witenia wielkiego ksią-
żęcia litewskiego, rozrodzenie książąt państwa onego obaczysz, z któ-
rych Jagiełło syn Olgierdów był obran na królestwo polskie, którego
potomstwo aż do tego czasu w Polsce mamy. Tamże najdziesz od
drugich braci Jagiełłowych potomstwa wiele, według porządku; po-
tem o rycerstwie księstwa onego, które w uniją do herbów polskich
przyjęte było, jako o tem w statuciech i w kronikach łacińskich czy-
tasz. W tychże księgach zaraz interregna dwoje, jedno po śmierci
króla Augusta, drugie po ujechaniu króla Henryka, i to, co się za
króla Stefana działo, krótko wspomina.
Piąte księgi tylko o herbiech powiatowych, a przedniej-
szych miast w każdem województ^yie i w ziemiach do nich i do
królestwa prz)Tiależących. Pożyczyli Pan Bóg zdrowia dłużej, i bę-
dzieszli co więcej a lepiej wiedział, niilim się ja dowiedzieć mógł,
naucz, a jaó chcę chętliwie potem służyć, teraz przyjmij za dobre.
4 Vak. i:
^ i'
/
■^
r*'
;r:^
ob ŚR OY^lH/noJoc
sl. iornd (loi^irrf
O ORLE
KLEJNOCIE, KTÓRY TYLKO SAMYM KRÓLOM POLSKIM NALEŻY.
MA BYĆ BIAŁY W POLU CZERWONEM, W KORONIE ZŁOTEJ.
KSIĘGI PIERWSZE.
Nie schodziłoć nic orle zdawna na zacności,
Nie schodziłoć na sile^ ani na śmiałości:
Scłiodziloó na przywódzcy, nie miałeś czułego,
Przecoś jaż był naruszył nieco gniazda swego.
Zna cię dziś nieprzyjaciel przez pola szerokie,
Drugiemu tylko Dunaj a morze głębokie
Przespieczności dodawa, bo kiedy te zęby
Ostre wspomni w twych piersiach, barzo wściąga gęby.
o początku klejnotu, tego tak to twierdzą, żeby jeszcze Lech napierwszy monar-
clia, zakładając miasto Gniezno między wielkiemi Jeziory przy lesiech, od wielkości orlich
gniazd dawszy nazwisko miastu Hniezdo^ rycerskim ludziom w swojem wojsku rozkazał
Orła na chorągwiach malować, i sam go. Ciołka porzuciwszy, za herb używać począł*
na co się Anonimos z innymi nie zgadza, powiedając, że nie od gniazd, ale upodobawszy
sobie miejsce', rzekł: Tu się huieżdzić budziemy, — i od onegoż czasu Hniezdem ho-
spodarskiem po sławieńska miasto i zamek nazwano, o czem potem wfaistoryi szerzej
mieć będziesz. — >i>^ '«•: :i t8'» '>inoi^i "i
Używali herbu tego ci monarchowie, jeden po drugim tym porządkiem. Naprzód:
Łech napierwszy monarcha, jako o tem świadczy Miechowita w księgach 1, Kro-
mer w księgach 2, przyszedł w te kraje 550. Wziąwszy granice od początku Wisły,
także rzeki Odry, na zachód i na północy to państwo rozszerzfU; zostawił syna Wizi-
miera, wszakoż jako długo panował, pewnego nic niemasz o tem.
Wismirus syn Lechów, był pan waleczny, który nie mając dosyć na tem państwie,
które mu był ojciec szerokie zostawił, z Duńczyki walczył, poraziwszy króla ich Sywarda
i zabiwszy shołdował; a gdy syn jego Jarmeryk uciekłszy z więzienia przeciwił mu się,
a dani postąpionej płacić nie chciał, on prędko nagotowawszy się jachał zhowu do Danii,
14 O ORLE KLEJNOCIE
skróciwszy pychy jego nazad się szczęśliwie wrócił; dalej niema nic o potomstwie Le-
chowem, tylko Wapowski pisze, że półtora sta lat panowało, a od wiela przyległych są-
siad dań brali. : % ¥ % i
Interreg^um pierwsze. Dwanaście wojewodów po zeszciu potomstwa Lecho-
wego panowało, wszakoż niemasz nic pewnego jako długo.
Gracus w Gnieźnie na sejmie zgodnie od wszystkich obrany, którego niektóre
historye opowiedają jednego być z tych dwunaści wojewód, pisze Wapowski iż panował
w roku 700 po narodzeniu na świat Zbawiciela naszego. Ten, jako o nim historye świad-
czą, nie z chęcią, ale za przymuszeniem wszystkich przyjął na się tę pracę i urząd wielki,
a jako fortunnie panował, toć na potem historya szerzej opowie: jako Francuzy rozgro-
mił, jako do Karyntyi z wojskiem jeździł, jako w pokoju doma zasiadłszy, niesnaski do-
mowe uśmierzał, jako Kraków miasto założył, smoka okrutnego otruć albo zabić kazał.
Gdzie po śmierci pochowany według obyczaju pogańskiego, o tem czytaj Kromera księgi
2, u Miechowity księgi 1; zostawił dwu synów i córkę.
Lech syn Graków starszy po śmierci ojcowskiej na państwo obrany, od brata
Graka młodszego zabit, któremu też nie dał Pan Bóg tej pociechy, aby doszedł tej sto-
lice,'o którą się zdradliwie starał; wygnan był od rycerstwa, a niektórzy piszą, żeby
się potem sam zabić miał z rozpaczy, gdy był w tym oslawion szkaradnym uczynku.
Wanda córka Grakowa, która po braci dziedziczką została, panowała za zezwo-
leniem wszystkich, a to w ten sposób, że była urody nadobnej, k'temu panna dowcipna,
spodziewali się, że za onemi przymioty mieli dostać do niej pana godnego, coby ich
było nie minęło, ale się to samą Wandą rozeszło, która nie chcąc pana mieć nad sobą,
sama królestwem rządzić umyśliła, a chcąc w tem znać sobie, według wiary swej po-
gańskiej, Bogi życzliwe, czystość im ślubiła. Wzgardziwszy Rytygierem książęciem nie-
mieckim, i pokazawszy mu gotowość swą na odpór, gdy jej przez moc dostać chciał,
bogom ofiary uczyniwszy, obawiając się aby jej kto tego potem przez moc nie wydarł,
w Wisłę wskoczyła, i tak żywot skończyła. Której ciała dostawszy rycerstwo, podług
zwyczaju pochowali nad rzeką Dłubnią, tylko mila od Krakowa, nad której grobem Ano-
nimos opowieda na słupie epitaphium w te słowa pisane:
Yanda vero sic dis imolata, et ex aqnis a diis immensa, yersns mogilam
in monte est tumnlata, enjus epitapLinm sic ponitnr:
-n j Hic jacet in tumba rosa mundi, non rosa munda,
ta"/ 4 ''i ^^^ redolet sed olet, guae redolere solehat.
,;^wif/ wiU'&'y Qracci regis nata, bene VANDA fit vocitata,
,-^iW jjcTa i'u Ut nam hamus piscem trahit ab eguore captum,
VANDA sic formosa omńes traxit sjpeciosa t/*
5if7\mm in'ii UHus in amorem, et in favoris mgorem.
libTBWY^ iWi f -^^^^ P^'"' decorem almam vicit jurorem,
^ * . Nam eoque spreverat hominum connubia cuncta, ^
fi H//f'» > Celibem haec obtuUt dis mersa flumine vitam, «, f^*^'
.. , i of) JJ7/0" Quam ad mox aripuit deorum non floridus ortns, ' ^
KRÓLESTWA POLSKIEGO. 15
Interregnuin wtóre. Po tak nikczemnem zeszcin potomstwa GrakowegO; zja-
chawszy się rycerstwo na miejsce jedno, o tern radzili, jakoby pana obrali, a nie mogąc
się zgodzić na jednego, według rozdzielenia pierwszego województw, każdemu z osobna
sprawcę naznaczyli, wszakoż z nich jako i z pierwszych niedługą pociechę mieli, także
jako i oni rzpltą szarpali, a sami się bogacili, o czem ci potem szerzej bistorya powie.
Przemysłowi szczęście takie ku dostaniu korony ztąd przypadło, kiedy wojsko
wielkie nieprzyjacielskie poraził, trf fabulatur od niektórych aby Alexandra wielkiego, o
czem Kromera czytaj księgi wtóre; nie zostawił potomstwa żadnego; jako długo pano-
wał i tego nie dokładają w historyach; był rzemiosła złotniczego.
Interregnum trzecie. Leszek wtóry po śmierci Przemysłowej obran od wszyst-
kich, jakim sposobem, czytać będziesz o tem w historyi. Ale iż ten był dla zdrady końmi
roztargan, na jego miejsce inszy obrau, acz był narodu prostego, ale sprawy jego ozdo-
bnie zalecają historye. Pamiętał na stan swój, z którego na królestwo wstąpił, sprawie-
dliwości postrzegał poganinem będąc, miał potrzel>ę z Karła wielkiego synem, którego
był ojciec posł^ przeciwko Polakom i przeciwko Czechom i Sasom z wielkiem wojskiem etc.
A to się działo circa annum 804, o czem u Kromera księgi 2, Miechowita w księgach 1. etc.
Zostawił syna jednego. 'irr-iii .,! i.
Leszek trzeci syn Leszków panował po ojcu, zgodnie od wszystkich dla do-
brych spraw ojcowskich obrany, w których go także był nie wydał; był panem walecznym,
żadnej krzywdy i namniejszej nie cierpiał, trzymał w cale wszystkie państwa, i te które
były oderwane przyłączył do Polski, miał synów dwadzieścia i jednego, między które
naprzód to królestwo szerokie rozdzielił, tylko jednemu Popielo wi starszemu same Polskę
do obrony zlecił. Jako wiele państw za onem rozdzieleniem ich odeszło, toć na potem
historya powie, albo czytaj Kromera księgi 2. . nijnii. : J^łJ
Popiel s^-n starszy Leszków, od ojca naznaczony, od braci i panów^ takie i ry-
cerstwa zgodnie przyjęty. Tego Anonimos wspomina od córki cesarskiej Julii być spło-
dzonego, po której mu był dał Cesarz w posagu bawarską ziemię, o czem potem w lii-
storyi mieć będziesz, wszakoż w sprawach nie był ojcu podobnym; był pan nikczemny,
bojażliwy, stolicę swą przeniósł z Krakowa do Gniezna, i tam się jeszcze mu przespie-
cznie nie zdało, potem do Kruszwice bliżej braci. Zostawił syna tegoż imienia, o czem
Kromera księgi 2.
Popiel wtóry syn Popielów, w młodym wieku od wszystkich obran, tak od stry-
jów jako i od panów i rycerstwa polskiego, a przydali opiekuny młodości jego; ale ró-
wnie jako i ojciec był nikczemny, a przeto od wszystkich na wzgardę był nazwań Cho-
sztek albo Choszysko. Według inszych opiszą historyków, był wielki nierządnik,
w czem chcąc go panowie uskromić, namówili §0, aby się ożenił, co potem było z gor-
szem rzpltej. Miał za sobą książęcia jednego niemieckiego córkę, białągłowę złą, łakomą;
do czego potem z nią przyszedł, toć na potem historya ukaże, bo go były myszy zjadły,
z nią, i dwiema synami, o czem czytaj Kromera księgi 2.
Interregnam czwarte. Gdy nie stało potomstwa narodu książęcego, zjechali się
panowie i rycerstwo do Kruszwice, chcąc innego pana między sobą obrać. A gdy na
onym zjeździe nic sprawić przez niezgodę nie mogli, sam Bóg ukazał u człowieka ubo-
16 O ORLE KLEJNOCIE
giego prostego narodu onej wielkiej zgrai obfitą spiżarnię i piwnicę, na beczce miodu,
a na jatce mięsnej, po jednym wieprzu tylko; o tern czytaj u Kromera księgi 2, Miecho-
wity pierwsze. Tego potem za onym dostatkiem gdy za pana obrali, jako był z onego
prostaka pan rządny, roztropny, jako mu żaden nie urągał, ani urągać śmiał, widząc na
wszem dobrą sprawę jego, i słysząc o takich cudach jakie się działy na elekcyi, rozu-
mieli go prawie od bogów ukazanego, wszyscy się go bali i miłowali, tylko one ksią-
żęta stryjowie Popielowi i bracia, obraziwszy się tem, że Polacy kromia woli ich pana
sobie obrali, od społeczności się polskiej odłączyli, jako masz o tem u wszystkich histo-
ryków. Tenże Piast znowu przeniósł stolicę z Kruszwice do Gniezna, na której szczę-
śliwie panował. To się działo circa annum 861. '^*^"
Semowit syn Piastów po śmierci ojcowskiej na monarchią polską obran; ten był
wszelakich cnót które dobremu monarsze przynależą pełen; był waleczny, od morawskiego
królestwa, gdy od inszych rozerwane było, jako od Niemców, Węgrów i Czechów, nie-
mało do granic swych przyłączył, Prusom odjął to wszystko, co byli w przeszłe wojny
pobrali od Polski, pomorskim, kaszubskim i sławieńskim książętom onym, którzy byli
od Polski odstali, wojnę przypowiedział, a wtem mając tylko wieku lat trzydzieści i
dwie umarł; zostawił syna Leszka.
Leszek czartwy syn Semowitów był od wszystkich dla dobrych spraw ojca jego
zgodnie na monarchią polską obran, a dla młodych lat jego przydano mu opiekuny.
Wszakoż opiekunowie tak się nim opiekali, że ani rzpltej, ani jemu pożytecznymi byli;
umarł roku 913 po narodzeniu Zbawiciela naszego; zostawił syna Zemomysła.
Zemomysł po śmierci ojca swego od wszystkich panów i rycerstwa zgodnie na
monarchią obran, który także nie był panem walecznym^ był dobrotliwy, ludzki, a pokój
bardzo miłujący, a tylko był ztąd sławnym, że mu się był syn urodził ślepy, czem go
barzo miasto pociechy zasmucił. A gdy się zjechali na mianowiny dziecięciu goście od
niego proszenia przejrzał, którego matka obaczywszy, z wielką radością przywiodła przed
ojca i przed goście one, ztąd wesela wielkiego wszystkim przybyło. Mianowali go byli
Mieszko, jako to Anominos powieda, dla tego, że był niewidomy. Tak sobie rozwa-
żali: jeśliby był niewidomym, po ojcowej śmierci miało być zamieszanie w elekcyi, i dla
tegoż tak rzekłszy: i tu będzie potem mieszka, to jest mieszanina. Po onej szczęśliwej
nowinie, którą oczyma swemi widzieli, dali dziecięciu imię Mieczysław, jakoby tak
rzekli, że sobie miał mieczem sławy przymnożyć; ale Kromer pisze, żeby od matki a od
sług tylko miał być łagodniej z pieszczoty nazwań Mieszko. Umarł Zemomysł roku
964, w Gnieźnie obyczajem pogańskim pochowan.
Po śmierci Zemomysłowej zjechali się panowie i rycerstwo do Gniezna, Mieczy-
sława syna jego zgodnie na monarchią polską obrali, który żyjąc według zwyczaju
pogańskiego, miał żon siedm. Potem od niektórych panów i rycerstwa, którzy w cudzych
ziemiach bywali, jako u Czechów, Morawców, wierze się chrześciańskiej przypatrzyli, był
namówion, aby też wiarę chrześciańską przyjął; na których perswazyą chętliwie do tego
przystał, spodziewając się według winczowania i pewnej obietnice ich, lepszego nad przodki
swe szczęścia na państwie od nawyższego Boga, etc. Naprzód to sobie umyśliwszy uczy-
nić, żony opuścił, a potem się według obyczaju chrześciańskiego starał o jedne u Bole-
KRÓLESTWA POLSKIEGO. 17
sława pierwszego czeskiego króla, imieniem Dąbrówkę. Piszą niektórzy, a zgoła wszyscy
polscy historycy, że posłał posły, i przywieźli mn ją z kondycyami takiemi, aby si§
ochrzcił; ale Baszko a katalog arcybiskupów gnieźnieńskich tak o tern świadczy, że skoro
mu Bolesław pozwolił dać córkę, sam tam jachał, i tamże był ochrzczon, o czem temi
słowy pisze poraieniony historyk. Anno 963. Dohrochna ducis Boleslai, soror sancłi Ven-
ceslai, desponsała Mesconi filio ZemomisU, qid Mesca cecus nałus fuit, et Pragae bapti-
sattu (divino miraculo annos sepłem habens lumen recepU) et cum Polonis, qui cum eo
trant; damabant Pol en, wide vocałi Polani ex perfusione sacri baptismi, qui primo
vo€abanłur Lechowie, dum essent pagani, a primo iUorum duce Lech etc. O czem takie
faistorya czeska świadczy.
Ten tedy monarcha, przyj ąwszy chrzest święty, rozmnażał z wielką pilnością wiarę
chrześciańską w państwie swojem, do czego mu Dąbrówka żona jego wiernie pomagała.
A tu się wypełniła praktyka wieszczków ojca jego na onych miano winach; gdy ich py-
tał około przejrzenia jego, powiedali, że za jego panowania Polska oświecona być miała.
Tp się działo w roku, według opisania historyków, 965.
2a tegoż naprzód kościoły i biskupstwa w Polsce fundowane były, jako gnieźnień-
skie arcybiskupstwo, i krakowskie, poznańskie, wrocławskie, które przedtem smogorze-
wskiem zwano, kruszwickie, co teraz włocławskiem zową, płockie, chełmskie, lubuszeń-
skie i kamieńskie, i wszystek porządek, który aż do tego czasu przy tych kościelech i
biskupstwach widzimy, acz potem wiele ludzie nabożni, hrabiowie i rycerstwo nadali i
przyczynili, w inszych się krainach porządkom przypatrzywszy, tak aż nad insze kró-
lestwa nie było porządniejszych i sposobniej szych ludzi do służby miłego Boga, jako
w Polsce, wszakoż wieku mego porównane było z innemi, w których mieszanina l)yła
w wierze. ^.^.,V.j ; ,;,^ ' _ .*
Tenże historyk opowieda rok urodzenia syna jego Bolesława 96t, któremu dał imię
Bolesław. Tegoż gdy mu podrósł, za żywota swego ożenił z Judytą, Giejzy węgier-
skiego króla córką od pierwszej żony, któremu też był dał siostrę swą Adlejdę, i taż go
namówiła na wiarę chrześciańską, którą ze wszystkimi ludźmi państwa swego przyjął.
Był Mieczysław na państwie lat 35, umarł roku 999, o czem Kromer w księgach
trzecich.
Bolesław syn Mieczysławów, napierwszy tego imienia, także i król polski,
który po śmierci ojcowskiej od wszystkich zgodnie był za pana obran. O tym tak pisze
Kromer, że napierwej nomen Polonorum regia digniłate et clarissimis rebus gestis vehe-
menł&r illustravit, viiUtarem disciplinam auxit, regni fines longe lałeąue propagatit, reli-
gionem 8tabilivit et angustiorem reddidit, deniąue feros et agresłes homines ad civiliorem
aliąuanto vitae cultum redigił. O czem ci potem J^toiya szerzej powie, albo czytaj u
tegoż księgi trzecie. : ^ .,^^J %
Ten był czeską ziemię pod swą moc podbił, z której mu Udalryk książę dań da-
WiU, o czem Kromer w księgach 3, list 54. Wielką część ziemie morawskiej trzymał
pod swą mocą, przez własne staranie i męstwo swoje; dań z niej brał niemałą, o czem
u Kromera czytaj tamże.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartossa Paprockiego. 9
18 O ORLE KLEJNOCIE
W r. 1008; z ruskim książęeiem Jarosławem wojnę po kilka razów fortunną miał,
wiele Rusaków poraził, Kijów miasto sławne i bogate dał był żołnierzom swoim na łup,
słupy żelazne miasto granic w Nieprze zostawił. Cromer. Uh. 3.
■ Z Sasy, z Prusy wojny miewał szczęśliwe, o czem liistorye świadczą jednostajnie;^^
jako Kromer temi słowy : Conjicło autem hello russico, rex Boleslaus, nó sui diuturno otio
torpescerent, ut ea quae Poloniae adentpta erant recuperaret, Saxonibu8 helium intulit.
Po tej wojnie, szczęśliwie ją odprawiwszy, przeciwko Prusakom się ruszył, mszcząc
się śmierci Wojciecha ś. biskupa, które zliołdował,*a pod swą moc przyłączył, zamki
przedniej sze pobrał i obwarował mocniej, a gdy już sami łaski od niego prosili, dań da-
wać postąpili, i przyjąć wiarę chrześciańską, posłał ludzie uczone do nich, aby ich wiary
nauczali. Odjeżdżając z ziemie, w rzece Osie słup żelazny postawić kazał, mila tylko od
Rogoźna miasteczka; potem tylko dwie lecie odpoczywając, około wiary, aby się pilnie
rozmnażała, staranie czynił.
Wtem znowu Jarosław przymierza naruszył, o czem Bolesław mając prędką sprawę
od swoich starostów, z wojskiem się prędko ruszył, a gdy się zeszły u rzeki Bohu woj-
ska w dzień niedzielny, Bolesław umyślił był tego dnia miecza na nieprzyjaciela nie
podnosić. Wszakoż jako mówią: magnam in helli fortuna vim hahet, bo za małemi przy-
czynami ono się postanowienie umysłu jego rozerwało. Między woźnicami a masztalerzmi,
gdy konie napawali, zaczęła się wojna, do czego z obu stron na pomoc każdy swemu
się porwali. Wojsko polskie prędko przyszedłszy do sprawy, przez rzekę się przeprawiło,
gwałtowna bitwa z obu stron się zaczęła, wszakoż Rusacy prędko ustąpić musieli. Polacy
w pogoni wiele ich pobili, tak, aż się użaliwszy Bolesław^ gdy obaczył pokorę ich, za-
kazał rycerstwu aby im pokój dali, a na odwrót trąbić kazał. Łacno Rusacy pokój u
niego uprosili, i barzo im małą dań ustawił, one więźnie co w przeszłą wojnę pojmał,
wypuścić kazał, a to się działo roku 1018.
Po tej potrzebie ruskiej wiele spraw pobożnych jego w historyi czytać będziesz
albo patrz w Kromera w księgach 3. Sławieńskie książęta już był podbił pod swą moc,
jako o tem Kromer świadczy tamże. Był to pan sprawiedliwy, bogobojny, miłosierny,
hojny, biskupy i'kapłany miał w wielkiej uczciwości; gdy do rady biskup przyszedł, '
wstał a nie siadł, aż pierwej biskup siadł; czterdzieści stołów zawsze pogotowiu było na-
krytych, i na wszystkich potrawy stawiano, kto przyszedł siadał a jadł. W drodze kiedy
chłopa potkał prostego narodu, zaraz go spytał, jeśli nie miał jakiej potrzeby do niego,
a jeśli miał od kogo krzywdę on człowiek, zawoławszy do siebie onego który go skrzyw-
dził, sfukał i nagrodzić kazał. U sądu, kiedy który prostak nie umiał krzywdy swojej
albo sprawy bronić, zaraz rau prokuratora pokazał, i sam z skarbu swego zapłacić mu
kazał. Zamków wiele pobudować dał. Wiele spraw jego pamięci godnych w historyi
obaczysz, umarł w roku 1025. Z jego śmierci wszystko królestwo długo żałosne było,
tak, że ani mężczyzna, ani białogłowa w barwie jasnej nie chodzili. W Poznaniu pocho-
wan; panował po ojcu lat 25, miał wieku pięćdziesiąt i ośm. Pisze Anonimos wiersze,
które o śmierci jego żałośnie długo śpiewane były, temi słowy, którem ci tylko propter
antiąuitatem położył.
KRÓLESTWA POLSKIEGO. 1^
Omnis aetcu, omnis aeams, omnis ordo curiie,
Boleslai regis funus condolentis cemite,
Atgue morłem łanłi viri simul mecum plangiłe.
Heu! heu! Bolesl/ie ubi łua gloria,
Ubi virtus, ubi decus, nbi rerum copiaf
Satis restat ad plorandum, ve tibi Polonia.
Sustenłałe me cadenłem pre dolore comiłeSf
Adimite guaeso miki condolere milites,
Desolałi respondiłe, heu nobis, hospites,
Quantu8 dolor, guanłus lucłus erał ponłijicibus.
NuUus rigor, nullus sensu*, nulla mens in ducibus.
Heu! heu! capelanis, heu ergo omnibus.
Vos qui torąues portabatis insignum miliłiaef
Et qui vesłes mutabatis regale* quotidie^
Simul omnes resonałe ve, ve! nobis hodie.
Vos matronae, quae coronas gesłabatis aureatf
Et quae nestis habebałis łołas aurifriseaSy
His exutae vestiałis lugubres et lineas.
Heu! heu! Bolestae^ cur nos pater deserisy
Deus talem virum unguam mori cur permiseris.
Cur non prius nobis unam simul mortem dedei'isf
Tota terra desolatur tali rege vidua,
Sicuł suo possessore facta domus vacua,
Tua morte lugens, merens, mułans et ambigua,
Tanti viri fumus mecum omnis homo recohy
Dives, pauper y miles, clerus, insuper agricolae.
Latinorum et secłarum quot guot estis incolae.
Et tu lector bonae mentts haec quicumque legertSf
Otiaeso, motus pietate, lachrymas effunderis^
Multum eris inhumanus nisi mecum fieneris.
Tente pisze o tym króln, kiedy to znał, że już niedługo tyć miał, tum omnibus
suit principibus et amicis suis ad se undicue congregałis, eis muUa mola futura ^ tK)ce
prophetica nunciavit in enigmate: Heu! heu! jam quam per speculum video prolem et pro-
sapiam meam exulem , fore d^ regno hoc et supplieem hostibu* meis infestissimis, guos ego
domueramj video regnum in multa variaque frusła scindi, video guantum hic sanguinis
fundetur, tam interno quam extemo hoste, idgue justo Dei judido permittendum, cultum-
que ejus divinum negligenłes in varia schismata sdndentur, luacum et moUitiem amabunty
hujusque solius regni angor et solicitudo spiritum meum consumit, nisi me altior spes ref-
ficeret. Video enim propitiationem divinam post longa tempora prolem meam non dereli-
cturam; ecce vir exibit de lumbis meis, guipristinam gloriam regno suo restituet, dispersa
congregahity superbiam hostilem humiliabitf et quicumque calcitraturus est contra regnum
hoc, capulo gladii mei conteretur.
Wiele rzeczy nad insze liistoryki o nim pisze ten pomieniony skryptor, co, iż na
ten czas się krótkości folguje, ominąć muszę, w historyi szerzej to potem okażę.
Mieczysław syn Bolesławów od wszystkich jednostajnie był na królestwo przyjęt
po śmierci ojcowskiej, w Gnieźnie koronowan, wespółek z żoną swą Ryschą, przez Hi-
20 O ORLE KLEJNOCIE
po li ta arcybiskupa gnieźnieńskiego. Tryumfy przez kilka dni wielkie były, jałmużny
rozdawano ludziom ubogim, insze miłosierne uczynki czyniono, które rozumieli nawiętsze
ku czci i chwale miłego Bogs, a to było na dzień świąteczny. Wszakoż jednak daleko
się był odstrzelił od spraw ojcowskich; naprzód się z wojskiem ruszył przeciwko Rusa-
kom, którzy dowiedziawszy się o śmierci ojca jego, przymierze zrzucili; wszakoż je za
pierwszem przyjściem rozgromił. " !' ;^»^^^''''^^<'
Potem przeciwko Czechom się wyprawił, dla tego że mn dani, którą. ojcu jego da-
wali, dać nie chcieli, którą na ten czas po ojcu trzymał. Tam Mieczysław król z woj-
skiem jachawszy, mieczem, ogniem pustoszył, zamku ani miasta żadnego nie dobywał,
tylko przedmieścia opalał, wiele ludzi i bydła nabrawszy, do Polski się obrócił, a przy-
jachawszy, zaraz wojsko rozpuścił.
Też przeciwko Pomorzanom wojsko niemałe wywiódł, mając z sobą w towarzystwie
Andrzeja Belę i Lewentę Węgry, Ładysława łysego syny, a króla Stefana bracią
stryjeczną, którzy byli zjechali do Polski, gdy Piotr siestrzeniec Stefanów po śmierci
wujowej na królestwo wj achał. Pogromił Pomorzany, i znowu pod moc swą, tak jako
za ojca podbił, a te którzy byli przyczyną rebelii potracić kazał; książę w potrzebie onej
zabito. Tam wielkie a znaczne męstwo swe Bela Węgrzyn okazał, któremu Mieczysław
córkę swą dawszy, w posagu pomorską ziemię dał. Potem stał się niedbałym Mieczysław;
tych państw które mu odpadły więcej nie dostawał, okrom żony inszych patrzał, żonie
wszystko do rządzenia albo do szafunku zlecił, tak iż prawie sama, a nie on królestwem
rządziła, dla czego potemj oboje przyszli do wszystkich w wielką nienawiść. Żył lat dzie-
więć na państwie po ojcu, miał wieku 44; niektórzy o nim piszą, że mu się była głowa
skaziła; umarł roku 1034, w Poznaniu pochowan.
Kazimierz syn Mieczysławów od wszystkich zgodnie po śmierci ojcowskiej
w Gnieźnie na królestwo obran, wszakoż dla młodości jego odłożona była koronacya, a
przy Ryxie matce jego zostawiona wszystka zwierzchność do lat jego, której żle niewia-
sta ona łakoma używała, aż potem z Polski, skarbów nabrawszy, i z synem zjechała.
Wtenczas wielkie nieszczęścia na to królestwo przypadały, niepokoje wnętrzne wielkie,
także od postronnych nieprzyjaciół, jako od Rusi, od Czechów najazdy były, o czem po-
tem w historyi szerzej będzie.
Po onych wielkich szkodach obaczywszy się panowie i rycerstwo, złożywszy sobie
sejm, o panu myśleli, a nie mogąc się na inszego zgodzić, złożyli dań wielką, obrawszy
posły, szukać Kazimierza kazali; którego gdy posłowie należli, z klasztora wyprosili już
profesowanego; czytaj Kromera księgi czwarte list 73. Skoro przyj achał on zakonnik,
jaki z niego obrońca był r. p. toć na potem historya powie. Miał za sobą Dobrogniewę,
kfeiążęcia ruskiego Jarosława córkę, a mając od cesarza Henryka przymierze, z Prusaki
i z Jaćwingami a z Mazowszany wojnę szczęśliwie po trzykroć stoczył; dwakroć M^a-
slausa poraziwszy, do Prus się gotował, wszakoż temu prędko zabiegli, dań mu postą-
pili, Maslausa który do nich uciekł obiesili, mówiąc: Wysokoś się piął, wysokoż mie-
szkaj; — tego niektóre skrypta powiadają familii Turzy ma. Miał ten Kazimierz z Do-
brogniewą synów czterech: Bolesława, Władysława, Mieszka i Ottona, córkę je-
dne Swantochnę. Otto i Mieszko umarli za żywota ojcowskiego.
KRÓLESTWA POLSKIEGO. »
Źył na królestwie Kazimierz lat ośmnaście; potem po onych fortunnych zwycię-
stwach, których mu pan Bóg użyczył na nieprzyja«iele jego, dziękując panu Bogu za
nie, fnndował klasztor na Tjmcu tej reguły, w której sam był zakonnikiem, do którego
wiele wsi nadał , o czem potem będziesz miał w historyi. Umarł roku 1058 z żałością
wszystkich ludzi, pochowan w Poznaniu. Tenże był przeniósł Smogorzewskie biskupstwo
do Wrocławia, inszych wiele dobrych spraw jego.
Po śmierci Kazimierza króla zjechawszy się panowie i rycerstwo, Bolesława syna
jego starszego na królestwo obrali, do którego, zaraz na początku panowania jego, trzej
zbiegowie znaczni przyjechali we trzech lat. Naprzód Izasław książę kijowskie, brat jego
wujeczny, Bela książę węgierskie brat Andrzeja króla, i Jaromir, Predysława czeskiego
króla albo książęcia syn, którym Bolesław przeciwko nieprzyjacielem ich dawał pomoc,
o czem ci potem historj^a powie.
Naprzód Władysław czeskie książę, gniewając się że przyjął zbiega onego Bolesław,
wojsko zebrawszy do Polski wtargnął; wszakoż niedaleko zaszedł, bo skoro się dowie-
dział, iż Bolesław z ludem przeciwko niemu szedł, nie śmiejąc z Polaki zwieść bitwy,
1)0 był ich siły i męstwa dobrze świadom, ale co naprędzej uchodzić z wojskiem umy-
ślił. Wszakoż Bolesław uciekającego nie gonił, ale z ziemie jego, wjachawszy, wsi, miasta
spustoszywszy, wielkie plony wygnał, a na drugi rok z większą się mocą nań gotował.
Wszakże temu zabieżał Wratysław, prędko się o przymierze postarał, a zaraz i o siostrę
do stanu małżeńskiego, imieniem Swantochnę.
W tym też czasie Prusacy lekce sobie poważając młodość Bolesławowę, wiedząc i
to, że do Czech ciągnął, prędko się nagotowawszy, do pomorskiej ziemie wtargnęli, Gró-
dek zamek mocno opatrzywszy, do którego łupy albo zdobycz znosili, a z niego potem
na przyległe państwa najeżdżali a pustoszyli, nie mając przeciwko sobie przez on czas
broni dobytej. Do których Bolesław z wojskiem się obrócił, ale gdy mu bitwy dać nie
chcieli, bacząc też iż zamkowi onemn na on czas nic uczynić nie mógł, pokazsU się im
tak, te z wojskiem odciągnął, wtem się tajemnie zasadził na miejscach chytrych. Piu-
sowie mniemając i będąc radzi, że z wojskiem odszedł Bolesław, wyszli wnet z swoich
jaskiń, a co prędzej szli do Polski. Bolesław od szpiegów mając sprawę o nich, z woj-
skiem swem z onych cieniów wyszedł z ochotą, a przeprawiwszy się przez rzekę Ossę,
na nieopatrzne uderzył, wszystkie na głowę poraził.
Toż mu przeszkodziło, że zaraz po czeskiej wojnie skoro, Bele do Węgier nie pro-
wadził; wszakoż niedługo mieszkając, za pilną prośbą ciotki swej, żony ksiaięcia Bele
rozdzieliwszy wojsko na trzy części, do Węgier ciągnął. Gdy na granice wszedł, wiele się
do niego Węgrów przyłączyło, którzy trzymali stronę Bele, owa że z nich czwarte woj-
sko się zebrało. Andrzej król prędko się także z wojskiem do niego wyprawił, wiele
ż sobą Węgrów, Niemców i Czechów mając, przeprawiwszy się przez rzekę Tybiskę,
wojska swe sprawił. Polacy chętliwie czekali go w sprawie, z wielkim grzmotem bitwę
stoczyli, przez kilka godzin trwała, na żadną stronę szczęścia nie ukazując; naostatek
Węgrowie bacząc sobie silne Polaki, ustępować poczęli, a niektórzy co z Andrzejem kró-
lem byli, widząc gwałt od Polaków na wojsko swe, zaraz się do Bele obrócili. Czechowie
i Niemcy bacząc że ich opuścili Węgrowie, zaraz uciekać poczęli, których wiele w po-
^
22 O ORLE KLEJNOCIE
goni pobito i barze wiele pojmanych było. Wratysław książę czeskie i książęta nie-
mieckie, król Andrzej od samych Węgrów jpojman u Moszony, wszakoż z wielkich nie-
wczasów, w lesie boconieńskim będąc ranny, umarł. ([ r,ff i-n, ; i ' ł,i, ohttaft .©ia
Bela od Bolesława na Białogród, na stolicę królewską zaprowadzon, a potem z woj-
ski sam nazad odjechał, od Bele króla z rycerstwem hojnie udarowany, także i od Wę-
grów. Pojął potem żonę Wisesławę, córkę jedyną książęcia ruskiego, na którą większa
część księstwa przypadła. Potem zasię Izasława książę ruskie, wygnańca, na państwo
prowadził, aż na Kijów; ztąd wygnał Wisesława, a sam tam z wojskiem przez lato
i przez zimę został, rozdawszy leże ludziom, tylko przedniej sze przy sobie zostawił.
Na wiosnę potem obrócił się do Przemyśla, jeśliż jaką krzywdą od kogo wywabiony,
jeśliż dla tego, że to była własna ojczyzna jego żony, niemasz nic pewnego; wszyst-
kich miasteczek w onym kraju łacno dostał, tylko miasto Przemyśl, w którem bardzo
wiele ludzi się zawarło, przeciwić się chcieli, do których się on przez rzekę San prze-
prawiwszy, obrócił; tam ludzie oni nie ufając mocy jego, ani obronie swojej, do zamku
uciekli, którego dostawszy król Bolesław barzo okwitego, na łup dał rycerstwu, zamek
w koło obegnał, i tego przez wymorzenie głodem dostał, wszakoż nie zaraz, bo ten na-
ród tak był niechętny Polakom, że i to bacząc, iż się obronić nie mogli, jednak z wiel-
kiej nadętości głodem obumierając, upornie się poddać nie chcieli, aż już prawie wielka
niewola do tego ich przygnała, że na ostatku lata poddać się musieli, tylko to sobie
obwarowawszy, aby zdrowo każdy z nich, z tem co zanieść może, wyniść mógł. Tamże
król przez zimę, dokończywszy umysłu swego, mieszkał.
Potem w roku 106^ syny Bele króla węgierskiego, wygnance, na państwo ojczyste
wprowadził, i tak pogodził z Salomonem synem Andrzej owym, którego Henryk cesarz
z wojski swemi do Węgier był wprowadził po śmierci Bele, iż synowie Bele przy dwu
częściach królestwa zostawili Salomona , a sami na trzeciej zostali , na tytulech książęcych.
Skoro przyjachał z Węgier, znowu zastał Izasława zrzuconego z kijowskiego księ-
stwa, na które go był wprowadził, a tak prosto obrócił się z wojskiem na Wołyń
Naprzód się u Łucka położył; mało nie całą sześć miesięcy poddać mu się nie chciało
miasto ono, potem się dali na łaskę królewską, snadnie pokój u niego otrzymali. Na
drugi rok obrócił się pod Kijów, którego z wojskiem barzo wielkiem Wszewold zaszedł,
które był zebrał z państw swoich, także i z brackich części. Potkały się wojska porzą-
dnie sprawione z obu stron, trwała małą chwilę bitwa, wszakoż się Ruś pomieszała,
potem tyłu podali. Wszewoldus nie mogąc swych nawrócić do sprawy, sam też za nimi
uciekał. Wiele nieprzyjaciół tak w onej bitwie walnej jako i w pogoni Polacy porazili.
Mało co odpocząwszy, Bolesław do Kijowa się obrócił; Kij owianie nie mogąc dla nie-
opatrzenia długo wytrwać obegnania, łaski u niego prosili, a miasto poddali; tam wjeż-
dżając Bolesław w bronę miejską, dobywszy miecza, onego umysłu rycerstwa swego jako
byli rzekli na gardle Kijowiany karać zakazał, a wielkie upominki, które mu Kijowianie
dobrowolnie sami przynieśli, między nie rozdał. Wiele spraw potem zacnych jego czytać
będziesz whistoryi; jako biskupa potem Stanisława ś. z domu albo familii Prus, i dla
czego zabił, toć na potem szerzej się opowie. A gdy się upamiętał w tak nieprzystojnym
uczynku stanowi swemu, żałując tego serdecznie, k'temu bacząc rycerstwo przeciwko
KRÓLESTWA POLSKIEGO. 23
sobie Tjątrzone, wziąwszy z sobą syna, zjachał do Węgier, z Węgier szedł piechotą
do Włoch, przyszedł do klasztoru Osia, dostał tam służby w klasztorze, został konfratrem
zakonnikom, tam będąc służył, robił, piece palił, w kuchni posługował, a we dnie i
w nocy kiedy się ułacnił, u drzwi kościelnych Panu Bogu się modlił. Bacząc tę do niego
zakonnicy pilność w posługach, k'temu i nabożeństwo wielkie, mieli o nim dobre mnie-
manie. Był tam czas niemały, a gdy już łerminus tritae przychodził, wyznał przed spo^-
wiednikiem co zacz był, i co uczynlŁ Konfessor to usłyszawszy, szedł do opata, który
gdy do niego przyszedł, wyznał też toż przed nim, a dowodząc mu tego, że tak jest,
kazał sobie tłumok swój przynieść; ten otworzywszy, ukazał niemało klejnotów koszto-
wnych i pierścień secreł który na palcu nosił, zaczem umarł. Rozmyślali się zakonnicy
gdzie go pochować; conchsum od wszystkich, iż za cmentarzem, nie na święconej ziemi>
i tak uczynili. A mając tak wielkie klejnoty jego, starał się opat z zakonniki u papieża,
aby był absolutus, a iżby dopuścił ciało przenieść na święconą ziemię, co wszystko snadnie
otrzymali, gdy pokazali że nmarł na pokucie. Także nie ruszając go z onego sklepu, gdzie
go byli pochowali, przyczynili cmentarza, a nad ciałem jego kaplicę okrągłą zmurowali,
która aż po ten czas stoi, właśnie nad grobem ołtarz wielki, i kazali wyryć na tym ka-
mieniu konia, ten text na nim napisawszy: Hic jaceł Bołeslaus rex Poloniae, oeci$or San-
cti Stanislai episcopi cracoviensis. Kamień na siedmi stóp męskich, na który patrzały
oczy Marcina Bialobrzeskiego, biskupa kamienieckiego, opata mogilskiego, z domu
albo familii A b d a n k ; gdy tam był w tym klasztorze , to co się napisało widział i od o-
pata ostatek ex tradiłione patrum w uszy swe słyszał. * •''.'•^''
Ten król acz był barzo gniewliwy, wszakoż też był i miłosierny, a k'ten^'bar£b
hojny. Wspomina Długosz Uberalitałem jego circa anjium 1068. Gdy mu dań przyniesiono
wielką z różnych ziem, ksiądz jeden ubogi stał wzdychając a dziwując się onym skar-
bom; co gdy króla doszło, patrząc nań że był nie barzo przyodziany, rzekł mu: Nie
wzdychaj tak barzo, nabierz oto sobie co możesz zanieść pieniędzy, a poratuj chudoby
swej. Ksiądz to usłyszawszy, obwarowawszy sobie suknią dobrze około siebie, przystą-
piwszy do onej gromady pieniężnej srebra, złota, począł bez pamięci garnąć na suknią,
a nabrawszy co niemiara, czego mu król dozwolił, chciał iść do domu, wszakoż iż był
przeładował barzo, niż doszedł zdechł z przerwania srogiego. Co gdy króla doszło, kazał
ciało onego księdza i pieniądze w Wisłę wrzucić, powiedając, że niegodne do używama
ludzkiego, bo człowieka zabiły. Ksiądz też on albo ciało jego (opowiedział), niegodne
schowania w ziemi, dla łakomstwa niezmiernego. Wieleć potem historya o tym króla po-
wie, tu się krótkości folguje. ' '*'^<. .i*!'»"a^'<J s
Władysław brat Bolesława po zjechaniu Bolesławowem od wszystkich wzięt na
miejsce jego, wszakoż się nie pisał królem, dla tego, że też nie był koronowany, k'temu
że Polska od papieża dla tak szkaradnego uczjniku Bolesławowego zaklęta była, o czem
potem w historyi mieć ł)ędziesz, a drudzy też piszą, że dla tego, bojąc się brata aby nie
przyj achał, nie śmiał sobie przywłaszczać zwierzchności żadnej. O tym Władysławie u
Kromera czytaj księgi piąte, którego wystawia być panem dobrym, mądrym, cnotliwym,
tylko że był spokojny, ale do nabożeństwa barzo skłonny; zaraz na początku panowania
swego wielkie niezgody między pany i rycerstwem uspokoił. Po rozgrzeszenie albo pod-
24 O ORLE KLEJNOCIE
niesienie klątwy słał Lamperia z domu Ab danii do papieża, kędy sobie zaraz konfir-
macyą na biskupstwo krakowskie ten pomieniony poseł wyprawił. Miał za sobą Judytę,
Wratysława czeskiego książęcia córkę, od Adiejdy węgierskiego króla córki; ta gdy przez
długi czas potomstwa nie miała, za poradą Lamperta biskupa krakowskiego, z wolą męża
swego, posłała posły do narbonieńskiej prowincyi do klasztora świętego Egidziego, gdzie
ciało jego leżało, z niemałemi upominki, prosząc, żeby ją Pan Bóg za modlitwami tycłi
tam zakonników^ a za zasługą świętego Egidziego pocieszyć raczył, także i koronę pol-
ską, aby mieć mogła potomka męskiej płci. A gdy odprawieni byli posłowie, z dobrą
nadzieją od opata przyjechali do Polski, zastali panią płodem obciążoną; urodziła potem
syna, któremu dali imię Bolesław; sama miesiąca czwartego potem umarła, o czem Kro-
mera księgi 5, list 94. Ta królowa wszystek sprzęt swój albo ozdobę i skarby za żywota
ubogim rozdała, Pabijanice uprosiła kapitule krakowskiej, Łagów biskupowi włocławskie-
mu, Książnice klasztorowi tynieckiemu na wieczność. j^
Po śmierci tej królowej, pojął drugą żonę Władysław na poradę Ładyslawa króla
węgierskiego, Zofią Henryka czwartego tego imienia siostrę, a żonę Salomona króla
węgierskiego, z którą miał trzy córki.
Ten jednak acz nie był walecznym, wszakoż dla jego spraw dobrych i żywota po-
bożnego Pan Bóg mu szczęścić raczyła Prusy i Pomorzany, którzy mu się byli sprzeci-
wili, poraził, za spraną Sieciecha wojewody krakowskiego z domu Topór, który był i,
lietmanem koronnym. Miał potrzebę z nimi w dzień Wniebowzięcia naświętszej dziewice
Maryi, w który acz sobie umyślił był nie dobywać miecza na nieprzyjaciela, mając w u-
czciwości święto ono, wszakoż za potrzebą gwałtowną to uczynić musiał, jednak mu Pan
Bóg takiego szczęścia użyczyć raczył, że sromotnie nieprzyjacioły rozgromiwszy, poraził;
toż im i wtóry raz uczynił, o czem potem w historyi czytać będziesz.
Na drugi rok 1094 po tych potrzebach z Prusy i z Pomorzany, wyprawił z wojskiem
do Czecb Sieciecha wojewodę krakowskiego, któremu gdy wiele rozkazował, natenczas
przy nim był syn Bolesław, któremu już dziewięć lat było, słuchał wszystkiego z pilno-
ścią, a jako młode lwiątko, które choć młodziuchne a nie dosuże paznogietki ma, jednak
mu już serce naprzyrodzoną siłę potuchy dodawa, także ono szlachetne dziecię, acz mo-
cy albo siły nie miało, jednak w onym młodym wieku serce jego chęci mu dodawało na
sprawy rycerskie, a na sławę go nieśmiertelną poduszczało. Nie mogąc długo chęci w so-
bie zatrzymać onej, przypadłszy do ojca za kolana go obłapił, a potem mu się u szyje
uwiesił, i prosić począł łagodnie, aby go z Sieciechem na wojnę posłał. Co król, ,acz
z bojażnią, jako o młodego, k'temu jako jedyną żrzenicę oczną, wszakoż naprzód Panu
Bogu a potem go Sieciechowi zlecił. Gdy przyszedł do obozu Bolesław, wszystkiemu się
z pilnością przypatrował, między ludźmi rycerskimi chodząc, niewczasy w jedzeniu, w nie-
dospaniu podejmował, z Sieciechem hetmanem straży nocne objeżdżał, tak iż ona mło-^
dość jego okazowała w nim wielką przyszłą godność.
A tak Sieciech spustoszywszy morawską ziemię, i poraziwszy kilka zagonów nie-
przyjacielskich, gdy mu na odpór zajeżdżali, fortunnie z Bolesławem do domu się wró;^^
cił z wielką korzyścią. Wielka radość Władysławowi, gdy syna obaczył zdrowego, i tak
szczęśliwe zwrócenie wojska swego, z posługą podług myśli swej. Niedługo spoczywj^
KRÓLESTWA POLSKIEGO. 25l
Sieciech po tej potrzebie; gdy znać dano Władysławowi, że Pomorzanie zamek Między-
rzecz wzięli, zaraz mu się gotować kazał, do której potrzeby społecznie z nim Bolesław,
uprosiwszy się u ojca, jacbać naparł, i tego mu ojciec pozwolił, zleciwszy go także Sie-
* ciechowi. I tam wielkie szczęście na wszem od Pana Boga przeciwko nieprzyjacielowi
poznali; oni oblężeńcy tylko zdrowia sobie uprosiwszy, zamek poddawszy, precz wy-
jecbali, który Sieciech opatrzywszy, nazad się z korzyścią do Władysława z Bolesławem
wrócił. Był Sieciech w wielkiej łasce u Władysława, tak że o nim historye świadczą:
Ex ejns fere nutu resp. omnis et princeps ipse pendere videretur. Czego mu ich wiele
zajrzało, co potem w historyi szerzej ci się okaże.
Ten naprzód był począł monarcha Polskę dzielić; dał synowi własnemu Bolesła-
wowi cum siimmo imperio co przedniejsze państwa i dzierżawy, a Zbigniewowi od nało-
żnice mazowiecką, kujawską i łęczycką ziemię, o czcm potem szerzej mieć będziesz
w historyi. ^
Bolesław rzeczony krz3^0ii8ty syn Hermanów, po śmierci ojcowskiej na kró-
lestwo polskie, pan prawy i obrońca królestwa polskiego, rozmnożyciel sławy, od wszy-
stkich jednostajnie obran. Tego cnót, męstwa, w tak krótkim placu opisać nie mogę,
tylko to o nim wszystkie historye świadectwo dawają, że czterdzieści i siedm bitew miał
z różnymi nieprzyjacioły wygranych, jako z Niemcy, z Czechy, z Morawcy, z Prusy, z Po-
morzany, z Rusią, z Węgry, każdego nieprzyjaciela swego fortunnie gromił. Naznaczniej-
8za i wiekom wiecznie pamiętna Niemcom będzie potrzeba jego w roku 1109, która się
była zaczęła z poduszczenia Czechów a brata jego Zbigniewa z cesarzem Henrykiem,
o to, że pomagał Węgrom przeciwko Czechom. A tak na poduszczenie Zbigniewa, ze-
brał Henryk wojsko wielkie przeciwko Bolesławowi. '^
Pisał potem list od Głogowa do Bolesława, kędy z wojskiem leżał cesarz w te
słowa.
Henricus Caeear Bcleslao Duci Poloniae, gi'aciam et salułem. Tanła probitate
compeiia meorum principum consilio adguiesco, et łrecenłas marcas recipiens
hinc pacifice remenbo, lioc nisi satis sufficit ad honorem, si pacem simul habere-
miu et amorem, si autem tibi placuerit hoc approbarey in sede cracovieii8i ciło
me poteris expecłare.
Ka to mu odpisał Bolesław:
Henrico Caeaari Boleslaua Dux Polonorum , pacem gwdem^ sed non in spe de-
nariorum. Vesłrae quidćnr caesareae potestałis nutu conaistit manere vel redire,
sed apud me prae timore vel conditione nuUum połestis vilem obttlum inoenire,
molo enim oram Poloniae regni saha liberłałe perdere, quam 8emper pacifice cum
infamia retinere.
Znacznie potem mężnie, jako prawy pan królestwa swego bronił, o czem ci histo-
rya powie. Samiż Niemcy pieśni o męstwie i czułości jego składając śpiewali, także
Anonimos opowiada łacińskim wierszem pisane w te słowa.
Boledaef Boleslae Dtuc glonosissime, '
Tu defendis tuam terram quam studiosissime.
Tu non dormis, nec permiłtis nos doi'mire paididum^
Nec per diem, nec per noctem, nec per dUuculum.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 4
26 O ORLĘ KLEJNOCIE
-■' '• ' '' Et cum nos te putaremus de terra projpellere, •;?•'' ''^'''h U*^ *><J .lr:>\yi['d
Tu nos tenes ita quam conclusos in carcere.^^'*! j"" -^ifi^" i!, ri
'* - • : 'Talis princeps debet regnum atque terram regere, h;,!, a -A:: y.vHyyfciO)iau
-' . : '••: ;: ' ' Quid si forte suos omnes simul congregaverit, j,;,^ iiij:T J . >/(.'rf)Vr.»
', ,., ,,; Nunguam caesar sihi hello resistere poterit. ., .
Talem virum condeceret regnum et imperium, ■" ■> p -i
Qui cum paucis sic domabat, tot catervas kostium;
' Et qui nondum recreałus fit de Pomerania, ' ' i'.
•w/ #41 1 1.1. ^ic per eum fatigatur turme contumacia. \
Et cum Uli eum triumpho fit eundum obviam,
«fh'o»JoH -^^^ ^J^ cogitemus expurgare potentiam.
/ 1^ Ipse guidem cum paganis helia gerit lidta, w.. .t|„u
. . j. .' Sed nos contra chrisłianos gerimus illicita. ^> -k.,
•yi^będ .:.(ui JJnde Deus est cum eo, faciens victoriam, *
Nohis vero juste reddit Ulatam injuriam. .iyiu
v;^^v Poraził i pogromił potem Bolesław ono wielkie wojsko, o ozem dostatecznie w hi-
storyi będzie.
A gdy się cesarz Henryk na drugi rok gotował do Polski, chcąc się mścić porażki
onej, barzo niechętne serca znał rycerstwa swego, co on znając, tego się bał, aby Bole-
sław przez moc państwa pod nim nie wziął, wiedząc to, że miał u siebie wiele rycer-
stwa jego znacznego, które rozkosznie chować kazał. Radby był już miał pokój z Bole-
sławem, ale się sam w to wdać dobrowolnie wstydał, bo gdy go przedtem u niego żą-
dano, tedy go odmawiał, a tak to sobie rozumiał za wielką zelży wość; przeto naprawił
zobopólne przyjacioły^ aby to oni Bolesławowi rozważyli^ żeby on u cesarza przymierza
żądał, obiecując mu to^ że takowe otrzyma, jakiego potrzebować będzie.
Dał się w tem Bolesław użyć; jechał sam do cesarza w poczcie ochędoźnym do
Babenbergu. Tam kiedy przyjechała z wielką uczciwością i dosyć łaskawie był przyjęt,
z którym mając długie przyjacielskie rozmowy, odrzuciwszy dawne niechęci zobopólnie,
pokój między sobą uczynili. Dał cesarz Bolesławowi córkę swą Atlejdę do stanu mał-
żeńskiego, a synowi jego Władysławowi młodziuchnemu, drugą młodszą Krystynę,
także jeszcze maluczką; więźnie wszystkie cesarzowi dobrowolnie wypuścił Bolesław.
A odprawiwszy z wielką radością wszystkich ono wesele, podarowawszy się z obu
stron wielkiemi upominki, rozkazał cesarz wielu panom swoim, aby one młode panie do
Polski prowadzili.
Potem Bolesław miał potrzebę z Pnisy i Pomorzany, którzy w niebytności jego
wtargnęli byli do Mazowsza, acz ich był hrabia Magnus, naonczas starosta albo guber-
nator krajów onych, poraził; sześćset na placu zbitych a dwanaście set pojmanych zo-
stało; wszakoż się to jeszcze mała nagroda zdała Bolesławowi, ale się z wojskiem także
do ich ziemie wyprawił.
Zhołdowawszy Bolesław ziemię pomorską, zostawił gubernatorem Swatopełka
z domu Gryff, pana jednego z rady swej; którego historye zalecają z wielkiego męstwa
i świadomości spraw rycerskich, a sam z ludem odciągnął.
Do Czech potem, niedługo się pokojem zabawiając Bolesław, z wojskiem wyprawił,
a to było roku 1114.
KRÓLESTWA POLSKIEGO. 27
,,, , Tegoż roku znowu do Prus z wojskiem ciągnął, ogniem i mieczem ziemie pustoszył,
nie widząc przeciwko sobie broni dobytej, wiele więźniów i plonu wygnał; insze jego
sprawy potem ci liistorya opowie.
Roku potem 1118 miał potrzebę do Prus i do pomorskiej ziemie, co także szczc-
dliwie odprawił.
Roku 1122 odprawiwszy one potrzeby z Pomorzany i z Prusy, synowi Władysła-
wowi wesele sprawił wielkim kosztem^ z oną Krystynką, o której eś wyżej czytał, na
którem był Stefan król węgierski i książęta ruskie.
Tegoż roku był pojman Wołodor lisiążę przemyskie, który się dwiemadziesty ty-
sięcy grzywien srebra odkupił.
Potem r. 1124 do Danii z wojskiem się wyprawił, czego była ta przyczyna, jako
pod Łabę ciem czytać będziesz.
Natenczas gdy był z ludźmi w Danii Bolesław, Wołodor książę przemyskie, wielkie
szkody w granicach poczynił, którego przyjechawszy prędko skarał. Wiele mu ludzi po-
raził, ledwie sam Wołodor na Halicz uciekł, a potem powoli państwo mu pustoszył, a
owak i z posagiem ono wtargnienie do Polski Rusakom oddał. Potem przez kilka lat
w pokoju zasiadł, bo go już żaden sąsiad pograniczny nagarnąć nie śmiał.
Natenczas pokojem zabawiony będąc, około służby miłego Boga się bawił, kościół
na zamku w Krakowie rozprzestrzenił, murów wyżej podniósł, dwie wieży przyczyni,
wiele srebnych i złotych kielichów, krzyżów i inszych ochędóstw narobić dał, dwadzie-
ścia kanoników do starodawnych przyczynił, którym pewne wsi nadał i dziesięciny od
Rado sta biskupa z domu Róża zjednał, które wszystkie pod moc oddał biskupowi.
Potem za to, że brata Zbigniewa przyrodzonego zabić, a Skarbimierza oślepić kaziU, po-
kutował, w włosianem odzieniu chodził, popiołem się posypowsU, ubogich żebraków nogi
umywał i wiele inszych uczynków miłosiernych czynił, w post wielki przez całe 40 dni
tylko cłileb jadał a wodę pił, groby świętych nawiedzał, bosemi nogami przez drogi ka-
mieniste chodził, niwczem sobie nie folgując żałośnie występku swego żjJował, coć po-
tem historya szerzej opowie.
Roku 1132 urodził mu się syn Henryk po Mieczysławie.
Po tej pokucie prędko zebrał wojsko z Rusi i z Polski, do Węgier jechał, syny
Stefanowe na królestwo wsadził, które byli Węgrowie po śmierci ojcowskiej opuścili, a
Belę ślepego na państwo przyjęli. A gdy mu z wojski zaszedł na drogę na pola scepu-
gzeńskie Wojciech margrabia wyższej ziemie węgierskiej, który miał za sobą siostrę Beli
króla, stoczył z nimi bitwę i szczęśliwie go poraził Bolesław.
Z tejże tam potrzeby prosto do Czech zaszła go potrzeba, na którą się gotując
doszła go nowina, że się Rusacy do Polski gotowali. Rozdwojony z myślą co miał czynić,
zafrasowany, pany obesłał, opowiedział im, co go gryzło. Tam między inszymi pany
Piotr Włostowski hrabia z Książa, z domu albo familii Topór, człowiek wielkiej
myśli, dowcipu ostrego, powiedział, iż ta wojna łacno rozerwana być może, gdyby tylko
głowę ich Jaro pełka oderwano, a to się może łatwiej przemysłem sprawić aniżeli wojną,
a ztąd żadnej sromoty nie będzie, gdy się niewiara nieprzyjacielska chytrością zawścią-
28 * 'O ORLE KLEJNOCIE
gnie; na co się sam wszystko dobrowolnie obrał. To jako sprawiła o tem pod' Toporem
czytać będziesz.
Jako potem mścił się Jaropełk chytro swego despektu przez Węgrzyna jednego,
o tem ci historya powie, --y^^' ,L,;iiiuq ijiioi ^.^L. lu.h,-^ n.^Al
Potem rychło był oszukan od Rusi Bolesław i wybawion, że na wieikłś^i^bjislęi'!^!^
z małym ludem przyjechał, bo Rusacy nietylko sami, ale i wiele panów węgierskich do
tej zdrady sobie byli sposobili;, o czem w historyi czytać będziesz. Bacząc Bolesław^ że
był ogarnion od nieprzjyaciół, tak jako mógł na prędce przeciwko onym obiema woj-
skom, ruskiemu i węgierskiemu, ludzie swe sprawił, a rozkazawszy dać znak potkania,
sam się napierwej potkał z onymi, co byli na czele; szczęścić mu się poczęło na .przodku,
a gdy się pomieszały roty, naprzód wojewoda krakowski Wszebor, którego acz kro-
niki zataiły, wszakożem tego doszedł od jednego skryptora dawnego, który go liczy z fa-
milii Lawschowa, a ten zakładał wieś w krakowskiem województwie Wszeborowice
od imienia swego. Ten gdy natenczas hetmanem będąc, naprzód uciekać począł, za któ-
rym większa część, albo snąć niemała połowica wojska uszła, po którego odbieżeniu do-
syć długo Bolesław z onym ostatkiem ludzi nieprzyjacielowi odpór dawał, a potem dla
wielkich ran i spracowania ustąpić musiał.
Wróciwszy się do Polski, wojewodzie onemu^ który od niego z ludźmi uciekł, ko-
żuch zajęczy, kądziel i powróz w dary posłał, który z żalu wielkiego w rozpacz przy-
szedłszy, sam się obiesił.
Rycerza, który mu konia dodał, zdrowia jego pilnował, hojnie uszlachciwszy, pie-
niędzmi i majętnościami inszemi udarował.
Potem prędko wpadł w niemoc, sprawiwszy się chwalebnemi świątościami według
porządku chrześciańskiego, umarł z wielką żałością wszystkich panów, rycerstwa i ludu
pospolitego. Panował po śmierci ojcowskiej trzydzieści i sześć lat, miał wieku pięćdzie-
siąt i trzy, ciało jego do Płocka zawieziono i tamże podle ojca pochowane było. Był to
król wielkomyślny, sprawiedliwy, hojny, dobrotliwy, skromny, łaskawy a chciwy dobrej
sławy, wiek swój wszystek na sprawach rycerskich sprawił, umarł roku 1139.
Władysław starszy syn Bolesławów według naznaczenia ojcowskiego od wszyst-
kich na miejsce jego obran, acz zaraz nie była zgoda między bracią, o czem ci potem
historya powie, -ty ^Jit^iurt? V4
Trzymał Władysław Według ojcowskiego rozdzielenia krakowską^ sieradzką, łęczy-
cką ziemię, do tego Śląsko.
Bolesław nazwany Kryspus mazowieckie księstwo, kujawską ziemię, chełmską
i dobrzyńską; Mieczysław gnieźnieński, poznańskie kaliski powiaty i pomorską ziemię.
Henryk sędomierską i lubelską; Kazimierz maluczki był w opiece Włady-
sławowej.
Odmieniła się barzo rzplta; nie długo sąsiedzi oni zhołdowani przez Bolesława,
pod mocą onych książąt być chcieli, ani drudzy przymierza utwierdzonego trzymać.
Władysław namniej o to się nie starał, aby się despektu swego na nieprzyjacielu
pomścić miał, tylko o tem myślał, jakoby braci z części ich zepchnął ^ a wszystko za
namową żony swej złej, łakomej, która Polaków lekce sobie poważała.
KRÓLESTWA POLSKIEGO. 2^
Był potem sprońnie porażon od braci on łakomiec, czego im pomagali wszyscy pa-
nowie i rycerstwo, a uciekłszy na Śląsko, starał się u cesarza o pomoc, aby mógł przyjść
do państwa utraconego; wszakoż chociaż mu obiecowali i przegrażali Polakom Niemcy,
nie mogli nic wygrozić; aż po śmierci Konradowej, Frjderyk cesarz uprosił u nich, że
mu Śląsko puścili; umarł roku 1163. Od tegoż czasu Śląsko oddzielone od korony, a
z tych synów Władysławo wych aż po ten wiek książęta śląskie początek i rozrodzenia
swe mają z narodu królów polskich.
Bolesław Kryspus rzeczony, syn Bolesławów, po wygnaniu Władysławowem, od
wszystkich zgodnie na państwo obran; do jego części wszystkie dzierżawy Władysła-
wowe nań przypadły i k'temu opieka Kazimierza brata młodszego. Dobrze i łaskawie
kn wszystkim się na państwie zachował, (braci miał w wielkiej uczciwości) przeciwko
wszystkim panom, także i przeciwko rycerstwu, ową sobie ludzkością wszystkie zniewolił.
Uczyniwszy pokój z cesarzem, Bolesław i Mieczysław siostry rodzone Wsewoldo-
mira halickiego książęcia, Bolesław A nas ta zyą, Mieczysław Eudoxę za żony pojęli. Hen-
ryk tak mieszkał bez żony, potem jechał do Jeruzalem, poruczywszy w obronę państwo
swoje Bolesławowi. A gdy tam cały rok mieszkał, wielkie męstwo swe nad pogany okazał.
A gdy się nazad do domu wrócił, w Zagościu wsi nad Nidą rzeką finidował klasztor
r^uły Templariorum i bogacie nadał. — Z tymże Henrykiem J a x a rycerz , wielkiej a
możnej familii z domu 6 ryff jeździł, o czem pod herbem czytaj. — Pogodziwszy się
Bolesław z Niemcy i sjTiowcy, z wolą braci, panów wszystkich i rycerstwa, Prusom
wojnę przypowiedział, którzy się byli wyłomili z posłuszeństwa jego, i wiarą chrześciań-
ską wzgardzili. Bacząc, żeby byli odporu dać mu nie mogli, udali się na pokorę, pro-
sili o pokój, którego im odmówił, jeśliby wiarą chrześciańską wzgardzili. Przyzwolili,
bałwany popahli, a według obyczaju chrześciańskiego chwaląc imię Chrystusowe, dziatki
chrzcić dawali, i we wszem jako chrześcianie sprawować się poczęli, wszakoż to wszystko
nie z serca czynili; ledwie rok wyszedł, wszystko znowu połamali.
A tak w roku 1167 zebrał wojsko wielkie, w ziemie ich wszedł, ale oni po pu-
styniach się rozbiegli, potem naszych przez zdradliwych przewodników na wielkie błota
zawiedzionych porazili, gdy do Polski z ziemi ich szli z wielką zdobyczą. Tamże w tej
potrzebie Henryk wiele a mężnie z nieprzyjacielem czyniąc, zabit, o czem potem w hi-
Btoryi czytać będziesz. Po tegoż Henryka śmierci, sędomierska i lubelska ziemie Kazi-
mierzowi namłodszemu się dostały, który aż do onego czasu nie trzymał nic ojczyzny.
Potem w kilka lat Bolesław umarł, pochowan w Krakowie roku 1173, panował lat
27, żył 46. Zostawił tylko jednego syna Leszka, którego zwano białym.
Mieczysław Stary tak rzeczony, po pogrzebie Bolesławowym od wszystkich na
państwo obran, acz Mali Polacy na Kazimierza trzymali, wszakoż większa część przezwy-
ciężyła. Mieczysław odmienił obyczaje, przykro się wszystkim na państwie stawił, i
okrutnie panować począł. O co Gedeon biskup krakowski z domu Gryff z powinności
swej napominał go, aby był panem a nie okrutnikiem, a według zwyczaju przodków
swoich poddane łaskawie rządził; aby przestał na zwykłych podatkach i także na rot)o-
tach ludzkich, nowego nic nie wymyślał ani przyczyniał, ludziom godnym urzędy dobro-
wolnie aby dawał darmo, nie za pieniądze, którzyby ubogich ludzi nie trapili, a wydatku
30 O ORLE KLEJNOCIE
swego na nich nie wydzierali. Wszakoż nic u niego nie sprawił biskup, tylko co go prze-
ciwko sobie poruszył, jednak Gedeon nio., złożył starania swego namniej, aby go poha-
mować nie miał. iło+H-. . : , i ^iłił/ooo''**^ "<;■ ,^r;( -^
Poruszony do gniewu Mieczysław przeciwko biskupowi, z onego jadu okazował, że
sobie mało poważał napominanie jego, jeszcze się sroższym i cięższym pokazował na-
przeciwko wszystkim. Wtem z przygody wyjachał do Wielkiej Polski: panowie upatrzy-
wszy czas po temu, gdyż nie dbał upominania, zjechawszy się do gromady, tam woje-
woda ksakowski Stefan z domu Pobóg, Kazimierza na jego miejsce mianował, na
którego wszyscy zezwolili, o czem potem szerzej mieć będziesz w historyi.
=,, Acz się Kazimierz zbraniał, ale widząc gwałtowne wszystkich o to prośby i nale-
gania, przyjąć musiał. Takci Mieczysław prze łakomstwo swoje a okrutne panowanie
państwa zbył, na którem tylko cztery lata był, a to było roku 1177.
Kazimierz syn Bolesława Krzywoustego po wygnaniu Mieczysławowem na pań-
stwo wjechał, które acz prawie za wielkiemi namowami od wszystkich panów i rycer-
stwa przyjął, jako o tem szerzej potem czytać będziesz.
Zarazem one wszystkie podatki nieznośne, które był brat Mieczysław na ludzie
podbił, złożył, swawolne one starosty drapieżne powściągnął, rycerskich onych wielkich
przespieczności , których na swoje i na insze poddane używali, zakazał, niektóre wnę-
trzne zajątrzenia łaskawie pomierzył. — Potem w roku 1182 do Halicza z wojskiem nie-
małem ciągnął, aby Mieczysława książę, siostrzeńca swego, którego byli bracia z pań-
stwa wygnali, wprowadził na część ojczyzny jego, którą mu byli przez zdradę wydarli.
Pokój domowy naprzód uczyniwszy, potem z Węgry przymierze wziąwszy, wypra-
wił się z wielkiem wojskiem do Prus, chcąc się pomścić nad nimi śmierci Henryka brata
swojego. Którzy gdy obaczyli wielki upadek swój a moc niezmierną przeciwko sobie
Kazimierzowę, pokornie łaski prosili, dań, którą przez one czasy zatrzymali, zapłacić
obiecali. Po tej wojnie pokojem się zabawiwszy Kazimierz, zamki, miasta budował, praw
poprawował, od Lucyusza papieża kości Floryana świętego uprosił, które gdy mu wie-
ziono, siedm mil przed Kraków, z wielką uczciwością, z wielą kapłanów przeciwko nim
wyszedł, a na przedmieściu północnem, które potem na osobne miasteczko obrócono a
nazwano Kleparzem, zbudowawszy kościół wielkim kosztem hojnie nadał i tam zostawił,
i w tym tam kościele zawsze wielkiego nabożeństwa używał, jałmużny wielkie ubogim
rozdawał, co na każde święto czyniwał. Był barzo nabożnym, wiele na ozdobę kościelną
rozdał, o czem potem w historyi czytać będziesz; panując lat siedmnaście, wpadł w nie-
moc, umarł w roku 1194.
Zostawił syna Leszka białego i Konrada, córkę Adlejdę, która po ojcn
w siedmnaście lat umarła. Pochowan Kazimierz w Krakowie na zamku, żył lat pięćdzie-
siąt i sześć. Syn jego trzeci umarł był od ukąszenia jaszczurczego.
Leszek biały, syn Kazimierzów, po śmierci ojcowskiej w Krakowie od wszyst-
kich panów i rycerstwa, dla dobrych zasług ojcowskich na państwo obran, a dla mło-
dych lat jego, przydali mu opiekuny, matkę Helenę i Fulka, biskupa krakowskiego,
z bratem jego Mikołajem z domu Lis, któremu naprzód ci dwa pomienieni przysię-
gli wiernymi być, potem wszyscy inszy panowie i rycerstwo.
KKÓLESTWA POLSKIEGO. M
Jako mu potem matka utraciła państwo, i co za trudności były z Mieczysławem
stryjem o nie, w historyi się tego naczytasz: wszakoż cłioć rycliło Mieczysław umarł i
tam trudność jeszcze miał, jednak przyszedł do państwa ojczystego.
Mieczysław wyżej pomieniony zostawił był to potomstwo: Ottona i Władysława.
Otto niedługo po ojcu umarł, zostawiwszy syna młodziucbnego Władysława, którego
potem nazwano Plwacz, którym się opiekał Władysław laskonogi, o którymeś
wyżej czytał. Córek miał sześć, jedna za Sobiesławem, książęciem albo królem czeskim,
druga za książęciem saskim, trzecia za Fryderykiem lotaryńskim, czwarta za Bogusła-
wem, książęciem pomorskim, piąta za synem tegoż, szósta za książęciem halickim. Miał
żon trzy, naprzód Eudoxę, ruskiego książęcia Wsewolda córkę, Gertradę córkę Gejzy
króla węgierskiego, Atlejdę wnuczkę cesarza Fryderyka; ze wszystkiemi miał potomstwo.
Po śmierci Mieczysławo wej , wszyscy panowie i rycerstwo zjechawszy się do Kra-
kowa^ na Leszka białego zezwalali, aby on a nie inszy, jako już dawno obrany od
wszystkich panował. Ale on dla niesłusznych kondycyj przyjąć nie chciał państwa. Co
gdy posłowie przyjechali a opowiedzieli wskazanie Leszkowe, znowu o inszym panie po-
częli gadać, a to wszystko k'woli Mikołajowi wojewodzie, który był w on}Tn wieku mo-
żny i wielkiego zachowania między pany i rycerstwem województwa krakowskiego.
A tak Władysław Laskonogi Mieczysławów syn był obran na państwo w nie-
bytności jego, z czem posłowie do niego wyprawieni. Który nie śmiał królestwa prz^ąć
bez woli Leszka białego, ani mu się tak chciwym chciał pokazać, aby sobie miał
więcej ważyć państwo niżli powinność jego, i z tem do niego posłał. Leszek powiedział:
Że ja z takiemi kondycyami państwa niechcę, jakie mi panowie krakowscy podali ; owszejki
je radził Władysławowi wziąć, jeśliby go na nie wzywali.
Mając takową wiadomość od Leszka Władysław, i na żądanie posłów z wojewódz-
twa krakowskiego przyzwolił.
W tymże czasie Roman władymierskie i halickie książę, niesłychanemi mękami i
okrucieństwem wszystkę szlachtę w księstwie halickiem wykorzenił, mówiąc, że się ża-
den miodu przespieczniej nie naje, jedno gdy pszczoły do jednej wybije.
Potem z wielkiem wojskiem do Polski się obrócił, któremu Leszek z ludźmi swoimi
zaszedł na drogę u Zawichosta miasteczka na brzegu wiślnj-m ; tam go na głowę poraził
za sprawą Chrystyna z Gozdowa, wojewody płockiego, z domu albo familii Go-
zdawa tak rzeczonej. Tam sam Roman uciekając zabit, i wszystko wojsko jego pora-
żone było. Ten dzień Leszek poświęcić dał na pamiątkę świętym Gerwazemu i Prota-
zemu męczennikom, którym potem ołtarz w Krakowie postawić dał.
Tegoż czasu Litwa, lud leśny i nikczemny, w państwa ruskie wrywać się poczęli,
które Rusacy porazili, a potem sobie dań im dawać kazali, witki i winniki, których w ła-
źni używają, o czem potem w historyi szerzej będzie.
Wielką sławę po onej wojnie Leszek u wszystkich otrzymał i wielką chęć do
niego mieli.
A tak na to spoinie się zezwoliwszy, posłali posły do niego, żądając aby na pań-
stwo przyjechał. On widząc wszystkich zezwolenie, do Krakowa przyjechał i krom wsze-
lakiej przekazy państwo otrzymjU. A to było w roku 1206.
32 O OKLE KLEJNOCIE ,
Leszek onemi ruskiemi wojnami uagarniony, potem z nimi nie w dobrej przy-
jaźni żył.
W roku 1211 kometa przez ośmuaście dni w maju się okazowała, obracając się
na wschód słońca, która przyszłą klęskę opowiedała obiema częściam Sarmacyi, z któ-
rych i ona nie mniejsza była, że ruską ziemię okrutnie Tatarowie spustoszyli.
Nie miał potem Leszek z żadnym nieprzyjacielem zaszcia, w pokoju wszystek czas
żywota swego strawił, zamki, miasta budować kazał i sprawiedliwości ludzi ukrzywdzo-
nych przestrzegał. „
Swantopełka z domu Gryff na pomorskie księstwo przełożył, zleciwszy mu wszy-
stkę zwierzchność nad wojewodami, których tylko dwa było, gdański i szwecki, z czego
mu tylko tysiąc grzywien srebra dawać miał, czego i przysięgą potwierdził. Mazowsze
i krjawską ziemię bratu młodszemu puścił, z przyzwoleniem wszystkich panów i rycerstwa.
Potem się za namową wszystkich panów ożenił, pojął Grzymisławę, Jarosława ksią-
żęcia ruskiego córkę, z którą zostawił syna Bolesława, którego potem zwano Wstydli-
wym i córkę Salomee. Insze rzeczy które siedziały za panowania jego, potem ci sze-
rzej historya powie.
Tenże potem zabit był u Gąsawy od Swantopełka pomorskiego książęcia roku 1227,
o czem potem szerzej będzie.
W tymże czasie Prusacy wielkiemi wojski najeżdżali księstwo mazowieckie, mie-
czem i ogniem pustosząc. Konrad książę sejm uczyniwszy, starał sięj jakoby temu nie-
przyjacielowi odpór dać mógł. Wtem za radą biskupa Guntera z domu Prus, Krzy-
żaki przywiódł, dawszy im chełmińską ziemię i wszystek powiat między Wisłą, Mokrą
i Drweczą rzekami, tym sposobem, aby ustawicznie z Prusy walczyli, Polakom aby ni-
gdy żadnej przykrości nie uczynili, także ich nieprzyjaciół aby nie przyjmowali, owszejki
przeciwko poganom aby im pomoc dawali. Tego postanowienia ich potwierdził Grzegorz
^zjęwiąty papież tego imienia. A to się działo roku 1228.
Krzyżacy potem za pomocą Polaków dostawszy wszystkiej ziemi pruskiej, sami
wielkimi im nieprzyjacioły byli, o czem na różnych miejscach niżej, a potem w historyi
szerzej mieć będziesz.
Bolesław Wstydliwy syn Leszków po śmierci ojcowskiej wielkie trudności
miał od Konrada stryja, który królestwa przed nim chciał dostać. A tak z Grzymisławą
matką od niego był pojman, a w klasztorze sieciechowskim był chowan, w sędomierskiej
ziemi, kędy był zlecon opatowi Mikołajowi, l?.tóry potem stróże przenająwszy, drugie po-
poiwszy, w nocy uciekł na koniach rozsadzonych. Do Henryka na Śląsko zjechał i
sobie go na opiekuna wziął. Ten był wiele porządku w Polsce poprawił, niektóre zwy-
czaje złe odłożył i w niwecz obrócił, o czem potem w historyi mieć będziesz szerzej.
Opatów miasteczko w ziemi sędomierskiej z sześciądziesiąt wsi, zakonnikom reguły
którzy się zwali Templarii wziąwszy, biskupowi lubuszeńskiemu wiecznie darował, z przy-
zwoleniem Bolesławowem. ,,
Tegoż czasu Mieczysław syn Konradów, któremu był ojciec dał kujawską zie-
mię, wielki łakomiec, który ubogich sierot i wdów dobra wydzierał, gdy wesele sprawo-ą.
KRÓLESTWA POLSKIEGO. 8d
wrf i gości wiele naprosił, od wielkości szczurków był umorzon, którym i w łodzią wsiadł-
szy na wodzie uchronić się nie mógł.
Niedługo potem Henryk Brodaty umarł w trzebnickim klasztorze^ od Henryka
syna, którego zwano nabożnym, pochowan, bo Jadwiga żona jego ani w chorobie go
nawiedzała, ani potem umarłemu na drogę zachodziła; z onego klasztoru żadna jej spra-
wa świecka od służby miłego Boga nie odwiodła, insze frasujące się o śmierć jego po-
cieszała, mówiąc, że to jest rzecz nieprzystojna woli się bożej przeciwić, bo za spółe-
cznem zezwoleniem całe dwadzieścia lat rozłączeni byli.
Potem Bolesław posłał posły do Beli czwartego króla węgierskiego, starając się o
przymierze i o córkę jego Kingę do stanu małżeńskiego w roku 1239, pannę obycza-
jów i spraw świątobliwych pełną, którą mu dawszy, czterdzieści tysięcy grzywien dał
za posag. A gdy się przeciwko sobie na pierwszych onych dniach zachowali uczciwie,
potem zobopólnie to między sobą postanowili, że tak w czystości żywoty swe trawili,
zkąd Bolesławowi to nazwisko dano wstydliwy.
Tenże Pudyk Bolesław fundował i zbudował klasztor zakonnikom reguły świętego
FVanciszka w Krakowie, z Pragi ich przywabiwszy.
Tegoż roku Tatarowie spustoszywszy ruskie ziemie, w lubelską ziemię wtargnęli,
spaliwszy zamek lubelski, wszystek on kraj aż po Wisłę spustoszyli, Zawichost zamek
spalili. Potem się do Rusi wróciwszy, zostawiwszy na pewnem miejscu zdobycz wielką,
prędko się do Polski obrócili, a przeprawiwszy się przez Wisłę, lód połamawszy^ Sędo-
mierz zburzyli. Potem dalej ciągnęli, nie widząc przeciwko sobie broni dobytej, przez
Wiślicę do Skarbimierza miasteczka, tylko siedm mil od Krakowa, przyszli. Tam się
wielką korzyścią ociążywszy, wielkość wielką ludzi, tak jako bydła, w niewolą gnali. —
Był natenczas Bolesław w Krakowie, wszakoż przeciwko takiej wielkości żaden się z woj-
skiem nie śmiał ukazać.
Włodymierz wojewoda krakowski, zebrawszy wojsko jakie mógł natenczas na nie
gdy odchodzili, u Turka wsi, mila tylko od Połańcza, na nieopatrzne uderzył, i wielką
szkodę w nich, barzo je potrwożywszy, uczynił. "'"'' <^
Niedługo potem większe wojsko zebrawszy, do Polski wtargnęli. A gdy ti Sędomie-
rza dwa dni obozem leżeli, tam się ztąd na dwoje rozdzielili, do łęczyckiej ziemie jedni
z Kajdanem hetmanem szli, a z ostatkiem wojska Batty sam ich car wielki, po sędo-
mierskiej ziemi, nad rzeką Kamioną, Iłżę zamek i miasteczko biskupa krakowskiego
pustoszył.
Panowie i rycerstwo ziem krakowskiej i sędomierskiej , zebrawszy się u Chmielni-
ka wsi, niedaleko od Szydłowa miasteczka, zaszli poganom, kilka godzin mieli z nimi
bitwę dosyć srogą, aż nakoniec Tatarowie wielu mężów zacnych utraciwszy, ustępując
do kosza uszli, za którymi naszy, mniemając że już wygrali bitwę, bezpiecznie nacierali.
Tam znowu na lud świeży trafili, poganie na nasze spracowane przyszli. Naszy już w pier-
wftzem szczęściu ucieszeni, śmiele na pogany nacierali, chcąc żeby albo do końca wy-
grali, albo poczciwie ojczyzny miłej broniąc pomarli; aż potraciwszy przedniejsze męże,
widząc ie nierówno, tyłu poganom podali.
Po onej bitwie u Chmielnika, w której się poganom poszczęściło, zostawiwszy także
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 6
34 O ORLE KLEJNOCIE
na pewnem miejscu zdobycz, obrócili się do Krakowa, który gdy należli bez obrony,
zaraz spalili; wszakoż kościoła świętego Andrzeja, który natenczas był na przedmieściu,
obronili ludzie ubodzy, o czem potem szerzej mieć będziesz.
Potem się obrócili do Śląska, a gdy na rzece Odrze mosty zrzucone zastali, nago-
towawszy sobie według czasu płty, u Ratyborza się przepławili, zkąd barzo prędko do
Wrocławia przybiegli, który spalony zastali, bo mieszczanie wiedząc o nieprzyjacielu gwał-
townym, zwątpiwszy w obronie, nagotowawszy sobie żywności, a rzeczy swe co godniej -
sze pobrawszy, na zamek uciekli. Zagniewani Tatarowie zamek obiegli, wszakoż za dzi-
wnem pańskiem zatrwożeniem odstąpili.
Tam ztąd prosto obrócili się do Legnice, kędy wiedzieli o książęciu Henryku.
Z wielkiem wojskiem do nich Henryk, sprawiwszy się ze wszystkimi chwalebną święto-
ścią, ciągnął, na tem myśl swoje zasadził, że albo miał obronić poganom onego gwałto-
wnego pustoszenia, albo więc już z nieprzyjacielem o tę krzywdę czyniąc, poczciwie
umrzeć. Czego nietylko aby mu bronić miała matka Jadwiga, ale też i do tego nama-
wiała, aby to uczynił. .^ to^jsajit;! fewi
Pod Legnicą tedy na polu szerokiem, które zwano Dobre Pole, zeszły się wojska;
tam obie stronie chętliwie do siebie skoczyły i mężnie z sobą chwilę niemałą czyniły,
wszakoż poganie używając czarów na nasze, szczęścia użyli. hlwhHii r;,
A gdy Henryk Nabożny od pogan był zabit, a Bolesława Wstydliwego w Polsce
nie było, szlachta krakowska i sędomierska, obawiając się jeszcze czego gorszego, że
byli przez pana i przez panów radnych, zjechawszy się do gromady, Bolesławowi
Łysemu, Henryka Nabożnego synowi podali królestwo, który zaraz panem zostaw-
szy, rozdał dygnitarstwa i urzędy: Klemensowi zRuśca synowi Sulisławowemu, wo-
jewództwo krakowskie z domu Gryff, i inszym drugie etc. Czego gdy się dowiedział
Konrad książę mazowieckie, gniewno mu to było, że go z tem minione. A tak się zje-
chał z Swantopełkiem, postanowiwszy z nim przymierze, prosił pomocy przeciwko
Bolesławowi. Wtem się Konrad zabawił oną wyprawą, Tatarowie z Węgier przez spiską
ziemię do Polski wtargnęli, do Krakowa nad nadzieję przyszli, wybrawszy miasto i lu-
dzi wiele wybiwszy, dó Węgier się przez oświęcimski powiat obrócili, i tam całe trzy
lata mieszkali.
Konrad zebrawszy wojsko, do sędomierskiej ziemi i do krakowskiej przyciągnął,
za pomocą Żegoty z domu Topór i wszystkich powinny eh i życzliwych jego, którzy mu
się dobrowolnie poddali. Potem ostawszy panem, okrutnie wszystkim panować począł,
podatkami, robotami, nietylko mieszczany albo i wieśniaki, ale też księży i szlachtę uci-
skał. Prędko od Klemensa wojewody krakowskiego z domu Gryff był zegnan, który
dostawszy ziemie krakowskiej, po Bolesława Wstydliwego posłał. Który gdy przyjechał
do Krakowa, zaszło mu wiele ludzi obojga narodu, z wielką go radością witając, i zaraz
mu znowu wszyscy panowie przysięgali.
Dowiedziawszy się Konrad o przyjechaniu Bolesławo wem, zebrał wojsko, dostawszy
pomocy od Przemyśla poznańskiego i Mieczysława opolskiego książąt, Litwę i Jaćwin-
gi pogany zwiódł sobie na pomoc, wszedł w ziemię sędomierska pustosząc. Bolesław się
KRÓLESTWA POLSKIEGO. 95
o to starał, aby mu się obronić i państwa swego mógł, a dostawszy wszystkiego pań-
stwa swego, nazad się do Krakowa wrócił.
Roku 1243 Jadwiga księżna umarła, w Trzebnicy pochowana, przy której ciele
wielkie się cuda okazywały, które potem od Klemensa papieża w liczbę świętych poli-
czone było.
Potem Konrad książę mazowieckie, mszcząc się onej porażki swej nad Bolesławem
Wstydliwym, książęciem krakowskim, zebrawszy wojsko, w Krakowie go obiegł, a milę
tylko od Krakowa nad Wisłą nowy zamek zbudował, na tej górze, kędy klasztor tynie-
cki, drugi w Lelowie dziesięć mil od Krakowa. Ale gdy ono oblężenie jego mało mu
pożyteczne było, poruczywszy lelowski zamek Mieczysławowi zięciowi swemu, a tyniecki
ludźmi swymi dobrze opatrzywszy, do Mazowsz sam jechał; wszakoż zamki one prędko
przyszły pod moc Bolesławowi.
W krótkim czasie umarł Konrad, zostawiwszy synów trzech: Bolesława, Kazi-
mierza i Ziemowita. To było roku 1247, po którym gdy prędko syn Bolesław umarł,
Kazimierz nie przestawając na łęczyckiem i kujawskiem państwach, które mu był ojciec
za żywota puścił, Sieradz, Spicymierz i Rosprza zamki pobrał, brata Ziemowita z żoną
Giertrudą pojmał, i do więzienia wsadził.
Bolesław dowiedziawszy się o śmierci Konradowej , już pokoju pewien będąc, spu-
stoszone państwo naprą wował, zkąd wielką sławę u wszystkich, dla cnoty i dobroci swej
otrzymał. Tak onych czasów nietylko w samej Polsce ale we wszystkiej Europie nie-
pokoje były. Tegoż roku Jakób legat papieski, archidyakon leodyeński, od papieża
Innocencyusza przyjechał, dla popatrzenia porządku w Polsce. Ten za wielką prośbą
cesarza Fryderyka, zjednał mu w upadku jego ratunek u duchowieństwaj piątą część
prowentów do trzech lat, na synodzie we Wrocławiu. Tenże legat ujął postu wielkiego;
co przedtem dziewięć niedziel pościli, to natenczas tylko sześć i dni trzy.
Za tegoż Bolesława Wstydliwego w roku 1252 sól w Bochni naleziona, siedm mil
tylko od Krakowa. aai.oi5m,i tiuo«ij ismi <.
Tegoż roku ciało świętego Stanisława, za staraniem Prandoty biskupa krakow-
skiego, z domu Odrowąż, kanonizowane było, po śmierci jego we stu w siedmdziesiąt
i piąci lat, o czem potem w historyi szerzej mieć l)ędziesz. ^^'■^'
W roku po narodzeniu Zbawiciela naszego 1257, Przemysł książę mając lat trzy-
dzieści i sześć umarł, w Poznaniu pochowan; pan pokorny, roztropny, sprawiedliwy,
pijanym ani gniewając się żaden go człowiek nigdy nie widział; był barzo nabożnym,
tak iż przez wJy post wielki w włosianem odzieniu na gołem ciele chodził, pokarmów
miernie i wina z wodą mieszanego, albo piwa pośledniego używał. Natenczas gdy już
ludzie rozumieli że spał w nocy, on się modlitwą bawił. W wielki czwartek dwanaście
ubogim nogi umywał, które i przyodziewał i żywnością opatrował. Ten owieński kla-
sztor pannam nad rzeką Wartą zbudował. Wiele jego spraw świątobliwych a pamięci
godnych w historyi czytać będziesz.
Drugiego roku za tegoż Bolesława, kiedy pisano 1268, było wielkie trzęsienie zie-
mie, które i do strachu, i do wielkiego nabożeństwa ludzie przywiodło, co znaczyło wiel-
kie nieszczęścia na to państwo, które rychło przypadały, bo Tatarowie wielcy z Nogajem
36 O ORLE KLEJNOCIE .;
i Telebugiem, wodzami albo carzmi swymi, do Polski przez ruskie państwa przyszli, mie-
siąca grudnia, mając z sobą Rusaki, którzy im przewodniki byli. Rzeki, które natenczas
się lodami były pocięły, przebywszy, prędko w ziemię lubelską wtargnęli, która też nie-
dawno była od Litwy spustoszona. Przyszli potem w sędoraierską ziemię, wiele ludzi
pomordowali, klasztor zawichojski, który był niedawno Bolesław Wstydliwy zbudowała
dwadzieścia i pięć wsi do niego darował, drugi na Łysej górze wy łupili, Sędomierz
miasto spalili, zamku we dnie i w nocy dobywali, ale żadnym sposobem uczynić mu
żadnego gwałtu nie mogli, bo tam było barzo wiele ludzi, którzy go mocno bronili;
dostali go przez zdradę i ludzi na nim wiele potracili, o czem w histoiyi mieć będziesz.
Spustoszywszy sędomierską ziemię, za przywodem Rusaków do Krakowa się obró-
cili; zastali miasto krom obrony; Bolesław z żoną i z matką do Węgier uciekł. Trzeciego
miesiąca z wielką zdobyczą obrócili się do Rusi, spustoszywszy krakowskie wojewódz-
two, aż do Bytomii w opolskie księstwo chodzili. A to się działo roku 1260.
W tymże czasie Daniel, Romana książęcia ruskiego syn, zhołdowawszy pod
swą moc wszystkie książęta, wielką sobie moc, a zgoła zwierzchność, nad Rusaki na
południe przywłaszczał. Posłał do Polski do legata, obiecując ze wszystkim ludem przy-
stać do kościoła powszechnego chrześciańskiego i bronić wszystkiego chrześciaństwa od
Tatar, którzy prawie na wszystkie strony królom i książętom chrześciańskim szkody
wielkie czynili, tylko prosił, aby koronę sobie i potomstwu swemu, także i ziemi swej
imię wieczne otrzymał. Co gdy uprosił, przysięgę i obietnicę swoje złamał, ani do ko-
ścioła przystał, ani też od pogan chrześcian bronił, owszejki jeszcze z Tatary nakładał,
i tegoż prawie roku Mazowsze i kujawską ziemię spustoszył. Znowu na drugi rok Litwa
do Mazowsz wtargnęła, łowicki klucz spustoszyli.
Bolesław Wstydliwy zebrał wojsko a mścił się nad Jaćwingi onego spustoszenia
państw swoich, z którymi mężnie bitwę zwiódłszy, na głowę ich poraził, tak, aż do tego
czasu imię ich wyginęło. Dostawszy Bolesław ziemie ich, zabiwszy Kon a ta książę ich,
ostatek onych ludzi na wiarę chrześciańską poniewolił, i wiele innych chrześcian tam
między nie, aby ziemia nie spustoszała, nawiódł, a do papieża posłał Urbana czwar-
tego, aby rozkazał arcybiskupowi gnieźnieńskiemu, żeby onej krainie nowego biskupa
dał, któremu znaczne opatrzenie dał; tego dziś łuckim biskupem zową. A to się działo
roku 1264.
Tegoż roku było wielkie powietrze na bydło; w Prusiech także Krzyżacy różnego
szczęścia używali, a prawie mało nie wszyscy od pogan byli wybici, o czem potem bę-
dzie w historyi.
Drugiego roku Rusacy z książęciem Swarnonem z wielką mocą do sędomierskiej
ziemie wtargnęli, wszakoż od Sędomierzan nad nadzieję porażeni byli.
Bolesław będąc zagniewany o tak częste wrywania w państwa swoje na Rusaki,
rozkazał się wszystkiemu rycerstwu polskiemu gotować, aby im też takimże sposobem
oddał. Zjechali się wszyscy do Ropczyc miasteczka; tam zlecił hetmaństwo Piotrowi
wojewodzie krakowskiemu z domu Śrzeniawa, bo sam Bolesław nie jeździł, tylko mo-
dlitwami się bawił, społecznie z żoną swoją Kingą, wojsko swoje Panu Bogu poruczając.
Wszedłszy Piotr w ziemię nieprzyjacielską, na wszem sobie rostropnie i opatrznie
KRÓLESTWA POLSKIEGO. SI
poczynał. Niedaleko w ziemię nieprzyjacielską wszedł, wtem mu Swarno z wielkiem
wojskiem rnskiem i tatarskiem zaszedł na drogę.
Drugiego dnia, który był dziewiętnasty miesiąca czerwca, sprawił Piotr wojewoda
ladzie swe, przeciwko któremu także Swarno swoje uszykował, Polacy z kuszami, Ruś
i Tatarowie z łuki; ale iż ręczszą mieli strzelbę poganie, silni byli naszym. Oni prędko
z oszczepy a z mieczmi do nich się przymknęli, zarazem się im szczęścić poczęło. Po-
dali tyłu Rusacy, naszy na nie tern śmielej i ochotniej nacierali. Potem się znowu spra-
wiwszy, do naszych obrócili, ale widząc że się do nich chętnie mają, znowu uciekać
poczęli. Wiele ich naszy w pogoni pobili, żywo także wiele pojmali. Zatem Rusakom
serce upadło, tak że przez kilka lat do Polski natrzeć nie śmieli. Bolesław także będąc
ucieszon z onego zwycięstwa, sam też w pokoju siedział, Panu Bogu dziękując.
Tegoż czasu Salomeą księżna halicka, siostra Bolesławo wa rodzona, po śmierci
Kolomana męża w zawichojskim klasztorze mieszkała, potem w skalskim, żywot wiodąc
świątobliwy, mając już lata podeszłe, umarła. Ciało jej do Krakowa zawieziono, u świę-
tego Franciszka pochowano, z którego przez wiele dni olej woniejący płyn^, którym
gdy się który niemocny pomazał, zaraz był uzdrowień przez dziwną sprawę miłego Boga.
-yci, Roku po narodzeniu Zbawiciela naszego 1269 wielkie się dziwy działy w Polsce.
Naprzód w krakowskiem województwie jedna zacna pani Małgorzata, Wirbosława
z Nakla hrabie z domu Śrzeniawa żona, jednem porodzeniem miała trzydzieści sze-
ścioro dziatek żywych, dwudziestego dnia miesiąca stycznia, o czem Długosz świadczy.
W kaliskiem zasię województwie, w oktawę Narodzenia Bożego urodziło się cielę
ze dwiema psiemi głowami i ze psiemi zęboma, o siedmi nogach cielęcych; więtsza na
miejscu zwykłem, a mniejsza nad ogonem; gdy zdechło, psi ani ptacy ścierwu jego nie
chcieli zrzec. "rrifi- -'hog nno?/
W roku 1273 powstali wszyscy poddani przeciwko Bolesławowi, to sobie biorąc za
krzywdę do niego, że on krom wiadomości ich, nie na sejmie, Leszka Czarnego książę
sieradzkie, powinnego swojego, po sobie panem naznaczył. Były też i do tego drugie
przyczyny, dla tego iż on za niedbalstwem swem dopuścił potwarzy na sądziech, zkąd
się wiele złego mnożyło między ludźmi, o czem potem w historyi będzie,
-oh Nadto był ciężki rycerstwu dla częstego polowania, bo mu psy chować musieli,
konie i podwody mu dawali wszędy, kędy się jedno obrócił, atak się spodziewali, gdy
sobie pana odmienia, ono się też wszystko odmienić i zaniechać miało.
Zjechawszy się do gromady, do Władysława książęcia opolskiego posłali, żądając
go aby na państwo przyjechał. On zatem wskazał do nich, aby do niego do Opola przy-
jechali, a tam wszystkiego listy i przysięgą potwierdzili. — A gdy jechali do Opola, do-
wiedział się tego Bolesław, a tak chcąc to wszystko uspokoić, którzy jechali do Opola,
u wsi Bogucina, wtórego dnia miesiąca czerwca, nie mając z sohą tylko dwór swój , za-
raz z nimi bitwę stoczył; mężnie mu odpór dawali, nakoniec Bolesław wygrał bitwy.
Zatem Litwa w onym rozruchu do lubelskiej ziemie wtargnęła i wielką korzyść wynio-
sła, nie mając przeciwko sobie broni dobytej. liM (ór^^ojł i»!i!iidrJ ^
Bolesław też zagniewany na Władysława, zebrawszy wojsko, do opolskiego i raty-
borskiego powiatów wszedł, a tam barzo popustoszywszy przedmieścia, przedniej sze mia-
38 O ORLE KLEJNOCIE
sta i wsi wybrawszy^ do Polski się wrócił, wszakoż potem się pojednali przez Bolesława
kaliskie książę.
Tego roku dwa dziwy w Polsce się urodziły, w województwie krakowskiem. Na-
przód dziecię zębate, tego dnia którego się urodziło, barzo dobrze mówiło, aż gdy je
ochrzczono, zaraz i zęby straciło i mówić przestało. i
Drugie tylko we czterech niedzielach po urodzeniu w mieście Krakowie przemówiło,
a Tatary opowiedało, którzy mieli ścinać Polakom głowy, co się stało po dwanaście lat.
W roku 1276 Litwa i Prusowie popustoszywszy mazowieckie księstwo, chełmską i
kujawską ziemię, do łęczyckiej weszli a okrutnie pustoszyli, wielką zdobycz wynieśli i
czterdzieści tysięcy ludzi wzięli. '
Potem się cud wielki tegoż roku nad Krakowem ukazał, który znaczył śmierć kró-
lewską; o północy prawie niebo się jasno rozświeciło ; na końcu i tegoż roku 1269 Bo-
lesław umarł, w Krakowie u świętego Franciszka pochowan, dobry, cnotliwy i sprawie-
dliwy pan, o którym potem wiele w historyi czytać będziesz, jako sługom kościelnym
wiele dobrego uczynił, wolności im wielkie nadał, żył po śmierci ojcowskiej pięćdziesiąt
i dwie lecie; Kinga żona jego w sądeckim klasztorze Panu Boga służąc, panną umarła.
Po śmierci Bolesławo wej, Łesi^ko Czarny, książę sieradzkie, syn brata jego stry-
jecznego, jakoś wyżej czytał, na państwo obran; był pan serdeczny, z nieprzyjacioły i
z książęty krwią sobie powinnymi wojny wielkie miewał, o czem potem będzie w historyi.
Za jego panowania Lew książę ruskie, Danielów syn, w pół zimy prawie w zie-
mię lubelską wtargnął z wielkiem wojskiem Rusi, Tatarów i Litwy, którą spustoszywszy,
do sędomierskiej wszedłszy, też mieczem ł ogniem pustoszył, któremu Wars kasztelan
krakowski z domu Rawa, i Piotr wojewoda z domu Śrzeniawa, i trzeci Jan woje-
woda sędomieiski z domu Janina u wsi Goślic z niewielkiem wojskiem zaszli. Tam
onego nieprzyjaciela fotunnie gromili i odegnali; było na ten czas zbitych nieprzyjaciół
ośm tysięcy, dwa tysiąca więźniów. Nie zdało się to Leszkowi, aby na tem tylko prze-
stać miał, a nie pomścić się nad nieprzyjacioły despektu swego; zebrał wojsko, do Rusi
wtargnął, mszcząc się nad Lwem książęciem krzywdy poddanych swoich i niewinnego
krwie przelania.
Lew, który był jeszcze k'sobie nie przyszedł z onego przestrachu pierwszego, do-
wiedziawszy się, wojska nie zbierając, co naprędzej się schronił. Tam mu Leszek zie-
mię jego aż po samy Lwów ogniem i mieczem psował. -:
"Walczył potem z Henrykiem wrocławskim książęciem, dla tego, że on Henryka
legnickie książę, Bolesława łysego syna, wywabiwszy na rozmowę, nie mając z nimi
żadnej nieprzyjażni, pojmał. To było roku 1281.
Drugiego roku Litwa z ostatkiem Jaćwingów do lubelskiej ziemie wtargnęli, roz-
dzieliwszy wojsko na troje, okrutnie pustoszyli, które Leszek dogoniwszy, mężnie gro-
mił. W tej tam potrzebie czternaście tysięcy Litwy poległo, niewiele ich barzo uszło,
z naszych żaden ani był ranion. Leszek potem obrócił się z zwycięstwem do Polski;
w Lublinie kościół Michałowi świętemu ku pamięci, a ku czci Panu Bogu wszechmogą-
cemu zbudował. ^o^sifi.
KRÓLESTWA POLSKIEGO. 3ft
Roku 1283 Litwa miesiąca października w sędomierską ziemię wtargnęli przez łu-
kowski powiat, gdzie wielkie szkody poczynili, porażeni także od Leszka.
Tegoż roku w Prusiech wielkie robactwo było, które miało ogony jako n raków;
kogo ukąsił który, do trzeciego dnia nie był żyw. ,;,;i ,;.; ,,
Potem Tatarowie z Rusią w lubelską ziemię w Mazowsze i we wszystki dzierżawy
Leszkowe wtargnęli ^ tak jako szarańcza, bijąc ludzie, wsi, miasta paląc, ziemię pusto-
szyli, sam tylko Leszek do Węgier uciekł. Barzo wielką wielkość ludzi na ten czas obojga
Btana wygnali, iż gdy się u Wladymierza łupem dzielili, samych panien było dwadzie-
4cia tysięcy; insze niewiasty i mężczyzny stare, także i dzieci ścinali. Wszakoż i Rusacy
z pociechą onego towarzystwa, którego im pomagali, nie użyli, bo wychodząc z ziemie
wszystkie wody popsowali; wybrawszy serca z onych więźniów, które pościnali, a na-
kładłszy w nie jadów, w różnych wodach postawiali, zkąd się barzo wiele ludzi zarażało.
Leszek z takiego nieszczęścia zatrwożony, naśmiewiska ludzkiego się wstydając,
wpadł w niemoc, ostatniego dnia września drugiego roka, to jest 1289 umarł, w Kra-
kowie u świętej Trójce w klasztorze pochowan, dobrj- i skromny pan, nie zostawił po-
tomka żadnego.
Władysław Łoktek, syn Bolesława Kryspnsa, brat Leszka Czarnego, tylko od
inszej matki, sieradzkie państwo za dobrowolnem poddaniem opanował, wszakoż kra-
kowskie i sędomierskic województwa złożywszy sobie sejm, Bolesława książę płockie
na miejsce zmarłego Leszka mianowali, opuściwszy Konrada, którego byli dwakroć za
żywota Leszkowego obrali. A tak Bolesław z wielką pompą do Krakowa przyjechał
W roku 1291, także i na drugi rok, wielkie niepokoje w Polsce. W tychże czasach
umarła Kinga żona Bolesława Wstydliwego, która ż}"wot, jeszcze za męża panną będąc,
świątobliwy wiodła, w klasztorze sądeckim mieszkała, przy której ciele wielkie się cuda
działy, o czem potem w historyi będzie.
W roku 1293 Litwa do Krakowa w równem wojsku przypadłszy, wielkie szkody
poczyniła, że piszą, iż na każdego dostało się dwadzieścia człowieka, a nie było ich
^łko ośmnaście set.
W roku po narodzeniu Zbawiciela naszego 1295, gdy przez dwieście i piętnaście
lat króla koronowanego Polska nie miała, złożyli sejm w Gnieźnie; tam Przemy sła,
książę wszystkiej Wielkiej Polski za pana obrali, który na ten czas miał wieku lat trzy-
dzieści, pan mądry i rządny, tamże przez arcybiskupa poznańskiego był koronowan.
Ten zostawszy królem, o tem przemy ślawać począł, jakoby wszystkę Polskę uspo-
kott. Ale on wspaniały umysł jego prędka śmierć przerwała, bo ósmego miesiąca zdra-
dliwie od margrabiów brandeburskich był zabit Ciało jego do Poznania dowieziono a
na tumie z uczciwością pochowano. Ten szpital w Kaliszu na przedmieściu fundował i
klasztor pannam w Poznaniu reguły świętego Dominika. .. hse
Tego roku w dzień świętego Wojciecha, panowie i rycerstwo i z Pomorzany spo-
łecznie zjechali się, aby nowego pana obrali, do Poznania. Tam jedni chcieli Ryxc
córkę Przemysłowe, do której pana myślili szukać, dawszy mu ją w stan małżeński.
Ale drudzy byli przeciwko temu, uchodząc trudności, i k'temu mając nieprzyjacioły ze
wszech stron, zaraz o tem radzili, aby pana godnego dla obrony obrali. Między wszyst-
40 O ORLE KLEJNOCIE
kimi nie mogli nad Władysława Łokietka godniejszego natenczas obaczyó, któ-
rego zaraz zezwoliwszy się na królestwo wzięli i przysięgli mu. Wszakże był odłożył
koronacyą Władysław, a nie królem, ale się pisał dziedzicem królestwa. Zrzucon potem
dla złej sprawy, a na jego miejsce obran Wenczesław czeski król w roku 1300.
Tegoż też czasu Ottoman prostego narodu między Turki powstał, państwo otrzy-
mał za wielkiem szczęściem, którego na każde krainy gdzie się obracał, używał, imię
wielkie temu narodowi zostawił.
Wencesław obrany, z wielką pompą krom omieszkania na królestwo polskie
przyjechał, w Gnieźnie od Jako ba arcybiskupa koronowan, a za radą panów polskich
pojął Ryxę, córkę Przemyśla króla zabitego; wszakoż nie był panem pożytecznym kró-
lestwu, o czem w historyi szerzej będzie.
Władysław Łoktek mając słuszną pogodę kutemu, żeby przyszedł do państwa
utraconego, dla tego, że baczył iż się Polakom uprzykrzyła pycha i łakomstwo Czechów,
a iż król Wenczesław zabawiony był wojną z Węgry, — on tak do Polski z woj-
skiem, jakiego mógł dostać z Węgier, przyszedłszy, zamku Pełczysk u Wiślice dostał;
w Wiślicy ludzie Wenczesławowe, za życzliwością mieszczan pogromił, Lelów wziął pod
swoje moc, potem mu się wszyscy przylegli onym zamkom poddawali. Pomogło mu za-
tem szczęście onego starania jego, bo Wenczesław zachorzawszy umarł, r. 1305; wtem
przyj ęt od wszystkich i koronowan.
Krzyżacy już prawie wszystkę ziemię otrzymawszy pomorską, w myśli swej roku
1310 wielkie wojsko z Niemiec zwiedli, z margrabiami brandeburskimi przymierze wzięli,
tym sposobem, aby oni to otrzymali, cg w przeszłą wojnę wzięli, a Gdańsk, Dersawę i
Świecie im postąpili; ale łacna więc bywa hojność z cudzego, o czem w historyi będzie.
Tegoż roku urodził się Władysławowi syn, któremu dał imię Kazimierz. O zdra-
dzie Krzyżaków wielkiej, którą sobie zmyślali, gdy nie mogli dostać za kondycyami słu-
sznemi pomorskiej ziemie na wieczność od króla polskiego, od margrabiów brandebur-
skich sobie summy jednali, o tem potem w historyi czytać będziesz. Takimże sposobem
inflantscy Krzyżacy Rygi dostali od arcybiskupa ryskiego. Tegoż czasu reguła Templa-
rio}'um po wszystkiem chrześciaństwie z wolą papieską wygładzona była.
Władysławowi barzo przeszkodziły do prędkiego pomszczenia nad Krzyżaki nie-
które wnętrzne rozruchy, bo Krakowianie za poduszczeniem Wojciecha wójta, posłali po
Bolesława opolskie książę, któremu miasto poddali, a gdy zamku mężnie broniono a do-
być go nie mogli, dom wójt swój na zamek nowy obrócił, przy murze u brony święto
mikołajskiej.
Roku potem po narodzeniu Zbawiciela naszego na świat 1315, był wielki głód
w Polsce przez kilka lat, tak iż ludzie sami się jedli, o czem Długosz świadczy, że syn
nad ojcem, ojciec nad synem się srożył; po tej nędzy było wielkie powietrze.
Posłał potem Władysław do papieża, prosząc go o koronę; bo tak powiedają, że
był Przemyśl nie z wolą papieską pierwszej dostał. A gdy przyniesiono dozwolenie pa-
pieskie, sejm złożon w Krakowie, tam wespółek i z żoną był koronowan, roku 1320.
Dopiero od onego czasu przełożono króle w Krakowie koronować.
• •
KRÓLESTWA POLSKIEOO. 41
o. Niedługo potem Władysław córkę swą Helżbietę, Karłowi węgierskiemu kró-
lowi dał do stanu małżeńskiego, i do Budzynia ochędożnie odesłał w poczcie niemałym.
Tycli czasów częstemi najazdy litwa pustoszyła granice polskie; Pułtowsk miasto
biskupa płockiego wybrali, sto wsi i trzydzieści spalili przytem. Ączci tylko jako wilcy,
werwawszy się, szkody poczyniwszy, nabrawszy to co mogli, uciekali, bitwy nigdy dać
nie chcieU, przeto Władysław starał się, jakoby z nimi mógł przyjaźń jaką zwieść, na
co wszyscy panowie zezwolili. A tak posłali posły do Gedymina książęcia, starając się
o przymierze, a żądając córki jego synowi Kazimierzowi za żonę, a inszego od niego
posagu nie chcieli, bo go też zkąd wziąć nie miał, tylko aby więźnie wszystkie wrócił
narodu polskiego.
Był tego wdzięczen Gedymin, a tak postanowiwszy pokój, niedługo od włączając,
córkę z posły posłał, za którą bario wiele ludzi obojga stanu przyszło. Przywieziona
do Krakowa, tara się wiary chrześciańskiej od Nauklera biskupa krakowskiego nau-
czyła, potem ochrzczona i mianowana Anną, potem z wielką pompą Kazimierzowi, który
już miał szesnaście lat, za żonę dana. To było roku 1325: A tak dopiero Polska mało
sobie odpoczęła, ludniejszą i gospodarniej szą być poczęła, gdy one więźnie rozesłano pP:,
różnych powieciech, a wsi nimi osadzano. i
■ •H. Dostawszy przymierza z Litwą Władysław, już był lepszej nadzieje, że mógł Krzy^
żakom być potężniejszy; a tak naprzód do Mazowsz, do saskich margrabiów brandebur-
skich, któray byli hołdowniki krzyżaccy, ciągnął, Mazowsze mieczem i ogniem wszerz i
wzdłuż splądrował.
Potem na drugi rok wyprawił się sam z wojskiem do margrabstwa brandeburskiego,
mając z sobą na pomoc Rusaki i Litwę; tam aż do Frankfortu z wielkiem wojskiem przy-
szedł, barzo wiele więźniów i korzyść niemałą wyniósł. Na drugi rok Krzyżacy z Wen-
cesławem mazowieckiem książęciem do Kujaw wtargnęli. Kowale zamek wzięli i spalili.
Tego mszcząc się nad nimi Władysław, zebrał wojsko swoje, od Karła węgierskiego
króla zięcia swego, od Litwy i z Rusi mając pomoc, z temi wojski wszedł w ziemię nie-
przyjacielską, chełmską ziemię wszystkę spustoszył mieczem i ogniem aż do rzeki Ossy.
Potem Krzyżacy z Mazowszai;y pospołj im zaszli drogę do Kujaw, tam też wielkie szkody
czynili. A gdy dano zoać Władysławowi, prędko przybieżał, potkał się z nimi, Mazowsza-
nie z Wenczesławem książęciem uszli, ale Krzyżacy wszyscy mężnie się broniąc zbici,
wespółek z komendorem toruńskim, o czem potem w historyi szerzej będziesz czytał.
Drugiego roku Jan król czeski od Krzyżaków na pomoc proszony, na wiosnę skoro
z wielkiem wojskiem do Prus ciągnął, zamek dobrzyński przez poddanie dobrowolne
wziął i klucz ciechocki, który był w mocy biskupa kujawskiego. o^
Potem się obrócili zaraz z Krzyżaki do Mazowsz, do książęciu Wenczesława, aby aę
poddał Janowi, jako królowi polskiemu. A zatem Krzyżacy, aby tego o nich nie rozu-
miano, żeby niesłusznie pomorskiej ziemie trzymali, wyprawili sobie listy u tegoż Jana
czeskiego króla, którego i polskim dla nich- mianowali sami, na których im wiecznie da-
rował ziemię pomorską.
9, Potem zasię na drugi rok wielkie wojsko Niemców, Czechów, za pieniądze zebrali
Krzyżacy, z którymi do przyległych granic polskich wtargnęli, Wyszegrad kujawski i
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 6
42 O ORLE KLEJNOCIE '
Nakiel zamki pobrali i popalili^ wszakoż z wielkiem rozlaniem krwie swoich. U Raciąża
nadłnźej się zabawili zamka biskupiego dla tego , że było ludzi na nim wiele i mężnie go
bronili, wszakoż go potem dostali, gdy odjęli studnią, z której wodę mieli; tam nad lu-
dźmi wielkie męki wymyślali. A gdy się dowiedzieli, że Władysław z wojskiem ciągnął,
opuściwszy wszystkie one zamki, których dobywać mieli, co prędzej się do swych rzu-
cili, jakoby ich obronić mogli. Miał Władysław Rusaki i Litwę na pomoc. A tak się
Krzyżacy nie ukazali przeciwko wojsku Władysławo wemu , kromia wszelakiej przekazy
ziemię nieprzyjacielską pustoszył, okrucieństwa wielkiego nad ludźmi używając, aż za
rzekę Ossę. i
W roku 1331 Władysław król będąc już w leciech, k'temu wielkiemi trudnościamic
napracowany, złożył sejm u Chęcin; tam za wolą wszystkich panów i rycerstwa, Kazi-
mierza syna swojego, który już miał dwadzieścia lat i rok, na królestwo naznaczył i
Wielką Polskę mu puścił, w ten sposób, ażeby się wżdy nieprzyjaciel, którego zewsząd
Polska pełno miała^ powściągnął od czynienia szkód. A iż zwierzchność onę, którą był
zlecił synowi, odjął Wincentemu wojewodzie poznańskiemu z domu Nałęcz, barzo
go tem przeciwko sobie obruszył; mając to sobie za zelży wość, za poduszczeniem po-
chlebców złych a niecnotliwych, tajemnie do mistrza krzyżackiego do Marborgu zjechał.
Czynił wielkie szkody w Polsce, jako świadomy, wszakoż potem z królem się pojednaw-
szy, przywiódł Krzyżaki na taki hak, że ich znacznie poraził u Radziejowa, o czem
potem w histoiyi mieć będziesz. Pisze Długosz, że w tych obu bitwach poległo nieprzy-
jaciół czterdzieści tysięcy. Naszych, tak to twierdzą, żeby tylko trzydzieści pospólstwa,
a naprzedniej szych dwanaście, jako naprzód Żegota z Morawice z domu Topór cho-
rąży krakowski, Krystyn z Ostrowa, kasztelana krakowskiego Prandoty syn z domu
Rawa, chorąży sędomierski, Jakób Świnka kasztelan żarno wski i inszy. A to się
działo roku 1331 miesiąca września, w dzień przeniesienia świętego Stanisława. A iż była
bitwa z poranku aż do wieczora, przeto rycerstwo odjechali na stronę, aby sobie odpo-
częli przez noc. i
Za oną posługą tak znaczną, Wincenty zmazał onę złość swą z siebie, i znamieni-q
cie udarowan, wszakoż jednak za ono nawiedzenie na ojczyznę nieprzyjaciół, nie uszedł
pomsty, bo żal w niektórych szlachcicach przeciwko niemu długo się taił, dla utracenia
rzeczy miłych i popsoWania ojczyzny; zmówiwszy się nań, zabili go. ni
Zaraz skoro po onem zwycięstwie, umyślił Władysław wtargnąć do pomorskiej ziemi, '
ale mu Czechowie i Ślązacy umysł jego odmienili, bo skoro się dowiedzieli o porażce
przyjaciół swoich, zaraz z wojskiem obrócili się do pomorskiej ziemie, zkąd potem wtar-
gnęli do Wielkiej Polski, obiegli Poznań, dla tego, aby za sobą króla obrócili, a wtem
aby sobie Krzyżacy odpoczęli, O czem dowiedziawszy się Władysław, obrócił się do nich
pod Poznań, wszakoż oni posłyszawszy o wojsku jego, zaraz odciągnęli, w tem zima za-
chodziła. Władysław wojsko rozpuścił, tak koniom, jako i samym dla odpoczynku, je-
dnak u Poznania z Krzyżaki pióro upuścili, bo ich tam siedmset zginęło, acz inaczej dru-^
dzy, pochlebując Czechom, o tem piszą, o czem w historyi czytać będziesz.
Takiemi, jakoś oto czytał pracami utrapiony Władysław ki'ól będąc, wpadł w nie-
i iii&-Hk\}^A i>iJi^3v\«i('W ^il^ii^iciw mi^iiii^ omiii^ tiy xig«iv^'H| .uu \i,i' \ijinA
KRÓLESTWA POLSKIEGO. 43
moc, umarł roku 1333. W Krakowie pochowan na zamku; zostawił syna i córkę, która
była za Karolusem królem węgierskim, jakoś o tem wyżej czytał.
Kazimierz syn Władysławów, zgodnie od wszystkicli po ojcu na królestwo obran
i korono wan przez Jana arcybiskupa z domu Korab; przydano mu jednak dla młodo-
ści jego sprawcę albo opiekuna Jana Melsztyńskiego, kasztelana krakowskiego z do-
mu Lei i w a, męża roztropnego i wielkiego miłośnika rzeczy pospolitej.
Tego i drugiego roku nie było nic w Polsce takiego, coby godno pamięci było,
tylko co 23 dnia kwietnia śnieg barzo wielki upadł, który trwał do piąci dni nad na-
dzieję wszystkich. Wielka żyzność urodzajów onego roku była, a to było roku 1334
Na drugi rok zasię była wielkość robactwa, które zową szarańcza, tak iż gdy leciała,
słońca przed nią widać nie było, a gdy na ziemię padło, zakrywało kopyta końskie,
które barzo wielką szkodę w zbożu czyniło, nakoniec i na drzewie młode gałązki ogry-
zało, i był natenczas rok ścisły.
Tegoż roku miesiąca listopada, pokój między królem Kazimierzem a między Krzy-
żaki, za staraniem króla węgierskiego Karolusa i Jana czeskiego, postanowion w Wyszo-
grodzie w Węgrzech, wszakoż z niepożytkiem Kazimierzowym, który przyjął dla tego,
że nie był panem walecznym.
A gdy Kazimierz nie miał żadnego potomstwa z Anną córką Gedymina książęcia,
w Krakowie na sejmie poczęli o potomku traktować, wszystkich chęci zgodne były na
Karolusa króla węgierskiego, który miał za sobą siostrę Kazimierzowę rodzoną, a potem
na syny jego. A tak skoro po sejmie, jechał Kazimierz do Węgier w poczcie ochędożnym,
tam ponowili przymierza między sobą. — Na drugi rok, gdy w Rusi nie stało potom-
stwa Danielowego, Kazimierz będąc wdzięczen onej przyczynie, jechał, a księstwo ono,
które przodkowie jego niedbałością swą upuszczali, pod moc swą przyłączył. Naprzód
Lwów opanował, potem mu Rusacy oba zamki poddali, tylko go o to prosili, aby staro-
dawnej wiary im odmieniać nie kazał. Tam barzo wiele złota i srebra w onych zamkach
zastał, on wszystek starodawny książąt ruskich skarb, gdzie były naznaczniejsze dwa
krzyża złote drogiemi kamieńmi osadzone ; w jednym była część krzyża, na którym Zba-
wiciel nasz cierpieć dla zbawienia naszego raczył, który aż po ten czas w krakowskim ko-
ściele jest, wziął.
W krótkim czasie potem, Kazimierz wszystkę ruską ziemię pod swoje moc podbił,
Przemyśla, Sanoka, Halicza, Trembowli, Lubaczowa i inszych. Potem tam sejm złoży-
wszy, takiż porządek jako w Polsce uczynił, wojewody, kasztelany, starosty, sędzię i in-
sze urzędy rozdał, i jedno prawo co i Polakom ustawił, roku 1339. Przyjechawszy z ru-
skiej wojny, gdy ma żona pierwsza umarła, pojął drugą Adlejdę, Henryka Hessorum
landgravii JUiam. T^ sjswi.tw df8cnh<^q 6ioflx ^qo
Roku 1343 wielcy Tatarowie do Rusi i do Polski wtargnęli, o których dowiedziaw-
szy się Kazimierz, prędko wojsko zebrawszy, do sędomierskiej ziemie im zaszedł, ale
z nimi dla wielkości bitwy zwieść nie śmiał; tam wojewodę sędomiersluego Wojciecha
zabito, o czem w historyi i pod Abdankiem. — Potem roku 1345 Jan król czeski będąc
już w leciech podeszłym i na oczy ślepym, wojnę podniósł przeciwko Polakom, mówiąc,
że nie umrę, aż się murów krakowskich ręką swoją dotknę; wszakoż mu szczęście
44 O ORLE KLEJNOCIE
w tern nie służyło, bo sromotnie był odegnan. A to za sprawą Prandoty Gałki bi-
skupa krakowskiego z domu Odrowąż, za co hojnie od króla ten biskup dzięki od-
niósł. Tegoż roku w Wiślicy na sejmie praw poprawił i wolności rycerstwu.
Tegoż roku w Krakowie złodzieje chwalebną świątość z monstrancyą ukradli w ko-
ściele u Wszystkich Świętych. A gdy obaczyli, że nie była złota ale miedziana, do wsi
Bawołu na przedmieście, która była w mocy kapituły krakowskiej, w błoto ono wszystko
zarzucili. Na onem miejscu wielka jasność, potem i wielkie cuda się okazowaly we dnie
i w nocy. Co gdy opowiedziano biskupowi, a nie wiedziano co się działo, biskup kazaw-
szy się ludziom trzy dni i kapłanom pościć, szedł na ono miejsce z wielkiem nabożeń-
stwem, ze wszystkimi kapłany, z procesyami- Naleźli onę chwalebną świątość, a wziąwszy
z uczciwością, na to miejsce gdzie je ukradziono było, zanieśli. Na temże miejscu gdzie
je naleziono, Kazimierz drugiego roku kościół założyć i zmurowaó liazał^ a potem i mia-
sto od swojego nazwiska zmurować dał. W temże mieście klasztor zakonnikom reguły
świętego Augustyna, którzy się zową Eremitae, fundował przy tym kościele. A to się działo
roku 1347.
W roku potem 1349 tenże król Kazimierz zebrawszy wielkie wojsko, ciągnął do
Rusi; tam przez moc pobrał te zamki i miasta: Łucko, Władymierz, Brzeście, Chełm i
drugie wołyńskie, bełskie powiaty opanowawszy, tym książętom którzy mu się dobrowol-
nie poddawały, przy ich własnościach zostawił, tylko na przedniej szych zamkach staro-
sty swoje Polaki zostawił. Ludwika węgierskiego po sobie panem królestwu naznaczył,
który matkę swoje a siostrę Kazimierzowę do Polski przysłał, której Polacy przysięgli
wierność i posłuszeństwo i synowi jej. Potem usiadłszy w pokoju Kazimierz, zwykłych
rozkoszy używał, o czem w históryi szerzej mieć będziesz. — Litwa częstemi najazdy
wrywając się na granice polskie, sędomierską ziemię pustoszyli, mając z niektórych Po-
laków przewodniki, jako z Ottona Tarła z domu Topór, i Piotra Pszonki z domu
Nowina, o czem czytaj u Kromera księgi dziewiętnaste, list 316.
Tatarowie także ziemię ruską z drugiej strony, z wielkiemi wojski wtargnąwszy,
pustoszyli. Takiemi wielkiemi szkodami poruszony Kazimierz, bacząc że Pana Boga obra-
ził, począł żałować z płaczem, a żywota poprawiwszy, pokutować; posłał Albrychta albo
Wojciecha kanclerza dobrzyńskiego do papieża Klemensa szóstego o rozgrzeszenie. Ko-
ściołów wiele namurował, jako w Sędomierzu, w Wiślicy, w Szydłowie, w Stobnicy, w Za-
gościu, w Gargowie i indziej, ku czci a ku chwale miłego Boga.
Roku 1353 w marcu, w kwietniu, w maju były wielkie ciepła i pogody, ludzie się
pośpieszyli wczas, zasiali jare zboża, wtem wielkie zimno przypadło, mróz, śnieg na dwa
łokcia wzwyż ziemię przyodział i tak trwał do sześci dni; już tak ludzie rozumieli, że
one zboża podrosłe w niwecz się obrócić miały, wszakoż nad nadzieję wszystkich, wielki
a obfity urodzaj był, że zaledwie przedtem kiedy taki ludzie pamiętali.
Tegoż roku Mazowsze się do Polski przyłączyło, za temi pakty, które uczynił Se-
mowit książę z królem Kazimierzem, aby on wszystko Mazowsze trzymał, a nie dzłe-
dzicznem prawem, ale jakoby z łaski królewskiej jemu powierzonem i jemu hołdowni-
kiem się zwać miał, etc. etc. A to się działo w Kaliszu roku 1365 szóstego dnia stycznia.
KRÓLESTWA POLSKIEGO. 46
i«l i> Tegoż rokn Kazimierz Polskę barzo popustoszoną częścią od nieprzyjaciół, także
.fOBemi wielkiemi mory, Niemcy osadził, którzy częścią sami dobrowolnie szli, częścią też
za staraniem jego przywabieni byli, którym wielkie wolności dawał, coć potem bistorya
popowie. ^o^Mia!,.,-. .:--.■•-! . ^''••i. •' -.^ ,-.
Poj^ trzecią żonę Kazimierz Jadwigę Henryka głogowskiego ksiąźęcia córkę
w roku 1359. Tegoż roku niepotrzebnie do Wołoch z wojskiem wtargnął z tej przyczyny.
Po śmierci Stefana wojewody, dwa synowie jego o państwo spór wiedli Stefan i Piotr.
Piotr acz był młodszy, wszakoż dla sposobniej szych obyczajów, wszyscy mu więcej pań-
stwa życzyli. A tak on mając pomoc z Węgier, ziemię opanował.
Stdan z niektórymi Wołochy sobie życzliwymi do Polski uszedł, a gdy się obie-
cował zawsze być hołdownikiem króla, snadnie sobie pomoc uprosił; zebrsd wojsko Ka-
zimierz z Małej Polski a z Rusi, posłał z nimi Stefana do Wołoch. Piotr bacząc nierówne
wojsko swe przeciwko polskiemu, bojąc się bitwy zwieść, umyślił zdradą ich gromić,
czego dokazał, jakoć to potem bistorya opowie. — Roku tegoż Kazimierz król posłał do
Wołoch okupując więźnie, co łatwie otrzymał.
Potem było wielkie powietrze po wszystkich wsiach i miasteczkach; w samym
Krakowie umarło 20 tysięcy ludzi, wszakoż piszą, że więcej w to powietrze pomarło
ludzi zacnych niźli ubogich.
Roku drugiego, kiedy pisano 1361, Kazimierz król posłał do Urbana piątego pa-
pieża, prosząc, aby w Rusi we Lwowie cathedra metraj^olica być mogła, co łatwie otrzy-
mała A tam naprzód był Chrystyn napierwszym arcypiskupem, od gnieżniejskiego po-
iwięcony.
W roku 1362 wielki głód dla nieurodzajów Polskę utrapił, wszakoż za opatrznością
królewską nie mógł barzo łudzi potępić, o czem w historyl — Potem Karol us cesarz
Helżbietę wnuczkę Kazimierzowę, Bogusława ksiąźęcia szczecińskiego córkę pojmo-
wał. A tak onemu weselu miejsce złożyli w Krakowie na zapust, na które przyjechali
proszeni od Kazimierza królowie: Ludwik węgierski, Zygmunt gotski albo duński.
Piotr cypryjski, Dunajem do Wołoch, a tam ztąd ziemią do Rusi, aż do Krakowa. Ksią-
żęta też: Otto bawarskie, Zemowit mazowieckie, Bolesław świdnickie, brat Bernarda
zmarłego, Władysław opolskie i Bogusław z córką. Potem przyj echsd cesarz z ochędo-
żnym prawie cesarskim pocztem, któremu oni wszyscy królowie i książęta z Kazimierzem
milę przed Kraków zajechali. A gdy się już przybliżał cesarz ku Krakowu, tam mu panna
z ojcem i z wielą pań, panien zajechali; z wielką uczciwością wprowadzon do Krakowa,
a na prośbę Kazimierzowę zaraz się na zamek obrócił; wszystkie dosyć hojnie częstowano.
Odprawiwszy wesele, a wieczne przymierze między sobą oni królowie z cesarzem
uczyniwszy, dał Kazimierz za posag wnuczce swej albo siestrzenicy sto tysięcy złotych.
Tegoż czasu w Bytomii zniszczał kruszec srebrny, gdy mieszczanie zabili dwóch kapła-
nów. Piotra plebana i Mikołaja wikarego, albo kaznodzieję jego, o czem w historyi będzie.
W roku 1370 Kazimierz w sędomierskiej ziemi polując, w dzień Narodzenia Panny
Maryi goniąc jelenia, spadł z konia, barzo się zbił, jako człowiek letni i cielisty, tak, że
go zaraz febra popadła. Potem do Krakowa przywiezion, a co dalej to barziej chorował,
sprawiwszy się chwalebnemi świętościami żywota dokonsd; rozdał wiele skarbów do kO'
46 O ORLE KLEJNOCIE.
ściołów, potem w Krakowie dnia trzeciego w kościele na zamku pochowan, panował lat
trzydzieści i siedm, miał wieku 60. Szerzej potem łiistorya sprawy jego i zasługi prze-
ciwko królestwu powie.
A tu się już dokończyła genealogia królów własnego narodu polskiego, którzy od
dziewiąci set lat panowali królestwu temu, z rozmaitem, jakoś czytał, szczęściem i pożyt-
kiem rzeczy pospolitej.
Po śmierci Kazimierza króla, gdy Litwa usłyszała tę nowinę, zaraz wtargnęli do
lubelskiej i do sędomierskiej ziem, wielkie szkody poczynili, kościół ś. Trójce na Łysej
górze wyłupili. A gdy między inszemi łupy sztukę krzyża ś. w złoto oprawioną wzięli,
a chcieli z tem wyjechać za granice, bydło ani ludzie wozu on ego z miejsca ruszyć nie
mogli; ludzie umierali, bydło zdychało, kto się jeno wozu dotknął, każdy poganin zaraz
zdechł. A gdy się dowiedziała Litwa przyczyny od jednego Rusina onego tak wielkiego
cudu, zaraz on krzyż z jednym szlachcicem Chorabalem odesłali, wolnym go uczyniw-
szy, nadto darowali.
Ludwik acz zaraz wiedział o śmierci wuja swego, wszakoż się w domu zatrzy-
mał, dotąd, póki się nie dowiedział jako Polacy myśli swe postanowić mieli, którzy w krót-
kim czasie złożywszy sejm, posły obrali^ a do Wyszagrada do niego posłali. Nie barzo
potem był wdzięcznym panem Ludwik, dla tego, że się z nimi bez tłómacza zmówić nie
mogli. Nadto wiele rozdał od królestwa, coć potem historya powie.
Helżbieta matka jego potem, po odjechaniu jego z Polski, przyjechała, młodych
ludzi do rady nadała, a męże stateczne z nich zrzuciła. Były potem rozruchy w Polsce
dziwne, którym tu miejsca do wspomnienia niemasz, krótkości folgując. Tenże Ludwik
dwóch biskupów w Rusi do arcybiskupa postanowił, za dozwoleniem Grzegorza papieża
jedenastego.
W roku 1382 Ludwik król bacząc się być barzo chorym, złożył sejm Polakom we
Zwoleniu, miasteczku w spiskiej ziemi, tam im potomka naznaczył, jako o tem w histo-
ryi. Panował lat 12 z wielkim uciskiem rzpltej, a u Węgrów 41 ; żył 66. Był pan barzo
nabożny.
Złożyli w Sieradzu sejm panowie i rycerstwo do obrania pana, nie dbając na proś-
bę elekta, który je już był barzo sobie naruszył tem, że Domarata zrzucić z urzędu
nie chciał i dla inszych przyczyn. Chciał prosto do Krakowa jechać, ale go tam Dobie-
sław Korozwęcki z domu Róża kasztelan krakowski puścić nie chciał. A tak się
obrócił do Węgier, jednak mu wszędy wielki dostatek dawano, póki w Polsce był i póki
z Polski nie wyjechał. O czem w historyi szerzej mieć będziesz, ostatek przy opisaniu
księstwa litewskiego.
nV
KSIĘGI WTÓRE.
O NARODZIE SZLACHECKIM
JAKO DAWNO JEST, A ZKĄD MA POCZĄTEK,
TAKŻE O KLEJNOCIECU, KTÓRE POSPOLICIE HERBY ZOWIEMY,
ZKĄD, DLA CZEGO. I JAKO DAWNY POCZĄTEK MAJĄ. " "" '"'-^
rfnlcr M oi<k)« oJłodo
Początek szlacheckiemu stanowi Diodonu Syculus w księgach pierwszych tal^ opo-
wiada.
Po stworzeniu świata, gdy się Indzi namnożyło, były podzielone narody, miała go-
dność przodek przed prostotą; a ten porządek naprzód wynaleźli Egiptczykowie, którzy
mieli dwóch panów, Izym i Ozyrym. Tych prawie i za bogi rozumieli, mieniąc na
nie, ie oni świat obchodzili kołem, a wszystkie rzeczy co na nim są, porodzić mieli.
Potem żeby dwa synowie ich, Anubis i Macedo, byli ludźmi rycerskimi, a ci dla za-
cności przodków swych sami będąc możnymi , mężnymi a snąć i nad nie roztropniejszymi,
chcieli aby potomstwo ich znaczne wiecznie było, które tak nacechowali: Wziął Anubis
za herb psa a Macedo wilka. Przyszło to potem w zwyczaj u ludzi onych krain, że
nietylko pany swe i potomstwo ich poważali, ale i one zwierzęta mieli w wielkiej uczci-
wości, których się znakiem panowie ich cechowali, a prawie je po zeszciu skoro panów
swych za bogi mieli. O czem i Euzebius pisze in pra^aratione wangeKcOf lib. 2, cap. li
Kiedy w którym domu pies zdechł, wszyscy ludzie, którzy w nim mieszkali, golili wszy-
stko ciało swe, żałośnie płacząc, chleba ani wina i wszystkich inszych rzeczy, które
w domiech do pokarmów mieli, nie używali, ale to w niwecz obracali.
Tenże historyk pisze, źe za jego wieku, nad tymi tam bogi albo pany pierwszymi
egiptskirai, w Nysie w Arabii, były napisy na grobiech, których opisuje sens w te słowa.
Naprzód na słupie Ozyridis:
.P
4a ' o HERBIECH
Miki Pater SaturnuSj Deorum omnium ultimus, sum vero Oziris rex, qui uni-
versum peragravi orbem, usque ad desertos Indorum fines , ad eos quoque profe-
cłus sum, qui arcło suhjacent , usque ad Histri fonłes et iterum alias quoque
adiij usque ad marę Oceanum partes; sum autem Sałurni jilius grandissimus,
germen ex pulchro et generoso ortus, cui non semen genus fuit, neque ullus in
orbe est ad quem non accesserim locus, docens omnes ea, quorum inventor fui.
Na słupie albo na kamieniu Izy dis wypisuje także temi słowy:
Ego Izis sum Aegipti regina, a Mercurio erudita, quae ego legibus statui, nul-
lus solvere poterit; ego sum uxor Oziridis, ego sum prima frugum inventrix,
ego sum Ori regis mater, ego sum in astro cąnis refulgens, mihi Bubastia urbs
condita: gaude, gaude Aegypłe, quae me nutrisUjf\ ]k, ' ^ '
Od tycli tedy dwóeli panów ten liistoryk kładzie początek szlacheckiemu stanowi
i znakom rycerskim, wszakoż tylko od tego potomstwa, które było nadowcipniejsze do
spraw rycerskich i w naukach wyzwolonych nabieglejsze; bo uczone równali kapłanom
i z nimi w równej powadze je mieli. Te, którzy się sprawami rycerskiemi bawili, nie
podlej poważali, zlecali im do obrony r. p. a na to im poczty niemałe albo wojska
chowali. Trzeci stan ludzi pospolitych tym obiema był posłuszny na każde rozkazanie;
a takowy porządek naprzód od Egiptczyków początek mieć opowiada, od których potem
insze narody, króle albo książęta do swoich państw brali, jako naprzód: Petis Mnesteu-
szów ojciec, co o nim piszą, że był w Trogii mężem znacznym, był królem w Atenach.
Erichteus także z Egiptu był wzięt na królestwo do Aten, a to dla tego: Gdy była
wielka nędza na ludzie po wszystkim świecie z głodu, on zawiózł do Aten wiele zboża,
chcąc sobie u nich przyjaźń zjednać, a wtenczas u nich interregnum było, oni go za to
zaraz królem obrali, o czem chceszli szerzej wiedzieć, czytaj pomienionego historyka.
■ .^,, Równe świadectwo temu o szlachectwie kosmograf jeden Anonimos dawa, pisząc
w te słowa:
Naród szlachecki, jako dawno jest, i zkąd ma początek, rozmaicie to różni skrypto-
rowie opowiadają. Powiadają jedni, żeby się miało od synów Noego począć, za onem
przeklęctwem ojcowskiem, kiedy Cham syna swego przeklął, oto, że się śmiał z jego
nieopatrznego leżenia, jako o tem czytamy in Genesi cap. 9. Ale to być nie może, bo
tak wiele było u Chama dobrych i zacnych potomków, jako w Semowem i Jafetowem ;
pokoleniu, co i tu niżej obaczysz, a czytając biblią świętą, snadnie się wszystkiego
dowodniej doczytasz.
Drudzy tego chcą, żeby się dopiero zacząć miało po zburzeniu onej wieże Babel,
czasu Heber iPhalek, a ci panowali anno ab homine condito 1723, gdy się było wiele
ludu swowolnego namnożyło. Owa z onej wielkiej rozpusty sami się sobą brzydzili.
A tak obrali z pośrzodku siebie męża jednego mądrego, sprawiedliwego, któremu nad
sobą zwierzchność zlecali, dopuściwszy mu tego, aby podług myśli swojej nimi władał,
dobre, cnotliwe wywyższał, a złe, nieposłuszne aby karał, ubogich bronił etc. Dali mu
ku temu tę moc, żeby każdego, któryby żył podług woli- jego, uczynił znaczniejszym
nad insze, a takowy iżby zwań był nobilis, quasi pro aliis mrtute notabilis: o co potem
wiele się ich starało, za czem ona grubość ich przyszła do rządnego postanowienia; bo
on pan ich, tak się im według żądania rządnym pokazał, że oni, którzy nie mieli w sobie
. - STAKODAWNYCH. ' ' 49
żadnego dobrego rozsądku, spokojniej i uczciwiej żyć musieli. A takowa nagroda albo
i ozdoba przychodziła nietylko za stateczne życie i spokojne, ale za to nawięcej, gdy
się po którym pokazała jaka znaczna posługa; kiedy przypadła potrzeba na r. p. że
byli uciśnieni od jakiego nieprzyjaciela, dawali takie edicła między sobą: ktoby ojczy-
znę wyswobodził z niewoli, miał być wywyższon i opatrzeń, sam i potomstwo jego.
Ważyło się ich tedy wiele, żeby nietylko sami siebie, ale też i potomstwo swe,
czasy wiecznemi w jakiej zacności zostawili; pokazowali wielkie męstwa, dziwne fortele
na nieprzyjacioły wynajdowali, za co opatrzenia i znaki rycerskie l#iecznie trwałe, na
potomki swe brali.
f Przychodzifi drudzy do szlachectwa tylko dla wielkich majętności, czego i wieki na-
sze" potwierdzają; bo nie patrzając godności żadnej, cnotliwego urodzenia ani pobożnego
żywota, jako cię widzą tak cię piszą: jeśliś w adamicie, toś miłościwy, a jeśli masz pie-
niędzy wiele, to już prawie jaśnie wielmożny. A takowych się panów wieków naszych
po części wzjawiło, którzy żadnej zasługi r. p. ani królowi panu przedniej szemu, tylko
jednemu możnemu z narodu szlacheckiego, wnet go onże sam, choć na to nie będzie
miał żadnej wolności, uszlacłłci, i do herbów przodków swoich poczciwie nabytych, krwią
szlachetną i wielkiemi uciskami, nie wczasy, k'woli jemu ukupionych przyjmie, i nimi
go z potomstwem jego niegodnem udaruje, i broni go, kto go w tem nagani.
Niektórzy też przychodzili do szlachectwa przez , ty ria^two, a niektórzy za sprawą
miłego Boga, jako Dawid, Saul etc. ^\ł)T f
Hieronymus Osorius Lusitanus pisząc książki de nobilitate dviii, podobne
świadectwo pierwszym dawa, którego sens jest w te słowa: Onego wieku, kiedy jeszcze
ludzie nie mając żadnego budowania, po górach a po lesiech mieszkali, tam jeden albo
dwa obrali się między nimi, którzy on lud rozstrzelany między nimi zgromadzili, a. z onego
grubego, a prawie zwierzęcego żywota, na uczciwszy wiedli. A to pisze o Orfeuszu, który
lasy i zwierzęta pięknem swem śpiewaniem do siebie zwabiał. Także też o Amfionie
powiada; ale te tam lasy, zwierzęta i kamienie, on rozumie lud gruby, sprośny, który
oni pięknemi głosy, roztropnemi namowami^ do gromady zwiedli.
Tenże pisze o stanie szlacheckim, zalecając gi (go) być wielkiej zacności, powiada-
jąc, że ci mają wiele przed tymi, którzy świeże szlachectwa dostawają, co zdawna
«z szlachetnych rodziców są porodzeni, etc.
Wiele inszych dawnych historyków o tym stanie piszą, że jest zdawna na świecie,
a prawie zaraz prędko po stworzeniu świata, co się na przodku w przemowie do czy-
' telnika oznajmiło. ' ,, . ,.. ,. . \ ,-. ^ .^ ^ .. '
voiea 01,07' -t;i ,o;§eo^ i:§rnD irrl^ir^jf} -^ -^^ '
hi
.'jid fy^litkfhyĄyi
^'
Biblioteka Polska. Herby rjcerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego.
-» Hf
!^
t>^iU iiboi^Ba i3vV/q|^a,t*X ^SfaKtii -j/ł \plimsou i^iti[pjIoqa ^^Hfńlrndoi o^aidfob d-saiib^/.
/ "(^9 ,(po0/^;łti ot f>s,.9^; ,9aipJoqH i 9i?j;j|r axisj£))i5:ta jss.ojłr'(łohi IliisboJo-.
yi .q .-ó iii: «ijtesiłoq *BfLgąX''*ji' X^>^f^f li^ftlgocj Basouffs &:^n[ ui^s^ioą a: v iv
^■soip yćoiA :&ij(i^ 7sbi>i/n tóoJVj^» oiiiji ifi»Y/ij!> \i.i'»i>J8(xxi(pifT cgoiifil, Ix> irr^i
.(>^6t owłameiioą i iii«R.^iio.\i).£ąo f iros8i'{V?vw b'ii\ iaiut \i{(yW5ia s flsŁ-
(K) MY W T¥M WIEKU HERBY ZOWIEMY,
-ęiq SRBm il«o(^j5 //wio JAKO DAWNY POCZĄTEK MAJĄ; ^shirr gh
if0T(S8i?n Yi^oisiw wórujq ^v, irr/Mi^i,':; •. ,/;.<uii. ;>
oisbgo siu ol * auo.o:^ 1 AńoóiionłsB ahoi
'R)^^oq Yalerius Anselmus Ryd/iw całalogo ąnnorum et prin-
"cipum ab homine condito spisanym, dowodząc tego dawnymi histo-
ryki, jako Berozem i Mojżeszem, powiada, że Noe zaraz wy-
szedłszy z korabia, używał na znak zwierzchności seeptrum albo
laski królewskiej między dwiema kluczami. Ten był
eflo< N^^i^j^^ . 2Wan od wszystkich semen mundiy ipałer principum atgue deorum etc,
l^en apud Hispalos naprzód miasta budować począł, a dał im imiona córek swych
H^i^eta i No.egla, a to było po stworzeniu człowieka roku 1656. ''""
7'iOJi-l .M :■ —^ n'-:.-:{i " ^ , . ,;^ocflH§
Sem syn Noego nosił tylko jeden klucz a seeptrum, a to
dla tego, że już był mniejszej kondycyi niżli ojciec. Te klucze
znaczyły pierwszą religią, która się po potopie zaczynała od Noego,
pw
-OlOOiW
-7S0 ob m
y/otąpsfq /r ji^iio
j«p?rq erffBts! ra^^ł ^ 7/f>3[T^7ofetr(
Cham syn drugi Noego, którego Berozus mianuje Chem, w?
est infamis et impudicus, nosił Trupią głowę, na niej ptak o
czterech nogach zwierzęcych nakształt gryfa, tylko że rogi podobne
nosowi jego; tak szatana niektórzy malują. To mu dla tego na-
dano, że znowu był zarobił na śmierć i na grzech, dla przeklęctwa
ojcowskiego etc.
ogsiiooTq«* sssohułfi ,o§8blafc>ą a-włBiaoTf TfdisH .aiiloH. aiaioHd/S
* o HERBIBCH STARODAWNYCH.
m
'^•"^"^•'tóiM i OsiRiM od Chama ten historyk kładzie, a opowiada
przy Osiridzie te insignia: Jako naprzód psa i wilka, a do tego
lemiesz albo żelaza płnżne.
)v/8 di7rjan/;q v?
^^&^
iA1?lH
^y^^'
Isis zasię używała lwa i smoka, w ręku trzy kłosy, a to
dla tego tym przypisuje, że je opowiadano wynależcami sprawo-
wania ról, albo ziemie i pożytków z niej etc.
bnds
LiBius filistyńskie i kapadockie książę nosił lwią głowę,
koło w niej. Pisze o nim, że był hetmanem Oziridis, a ojciec
jego był Meseraim. Mojsesy Berosus, łesłes.
Lido kapadockie i filistyńskie książę, nosił za herb lwa
wspiętego, jakoby chcącego nieprzyjaciela jakiego gromić.
Oaslbus potem, tychże państw pomienionych pan albo książę,
nosił herb takim kształtem. -)0i«s
So^al (ia«9«A iati7!Ktiu ił^d o^sj. siwe //
Petrsus, kapadockie i filistyńskie książę, nosił także herb
albo zna)fc takim kształtem, jako ogon ptaszy.
^2
»HOY/:W o HERBIECH H4^l!
^k^'
r-^
Nepiunus, którego zwali wynależcą walk na morzu, zkąd
nazwisko mu przydali potem, deus et imperator maris, nosił korab
z żaglami; tegoż i syn jego książę włoskie, imieniem Lestrigon,
w państwie swojem żyjąc, używał.
HisPALUS Libii Herculis successor, nosił lierby takim kształ-
tem ; to o nim powiedają, żeby naprzód zamki z mocnemi wieżami
począł budować. Fuit nonus repa Hisjpaniae, regnavit decem et se-
ptem annis. Teste Beroso. i.
^^. :,^; Thubal tcgoż łicrbu używał, który in Bethica hiszpańskie
księstwo przez moc opanowawszy, miasto Thubal od imienia swego
zbudował.
Alceus Tmcorum rex, nosił Murzynowę głowę w koro-
nie, a to dla tego, że był sam ręką swą króla zabił tej tam ziemie.
Moscus, Moscorum Asiae et Europae duso, tegoż herbu uży-
ug'>iżifi(, 7abi'>/i(.y.Jiiqdm o-^ao^ijń-j \(i\ijiU}[ ^o)^
.t.t.
Comeeus Galus napierwszy król włoski, który ludowi swe-,
mu od swego imienia nazwanemu pismo i prawa wydał, nosił orła
czarnego. Tegoż był syn Ascantos, od którego ludzie w dzier-
żawie jego byli nazwani Aso ani, tegoż klejnotu używał.
4-1'
Taesus (Miciae princeps in minori Asia^ nosił pół gryfa
z wężowym ogonem, nakształt smoka.
TmAM Tiri et Traciae princips, tegoż herbu używsd,
V-
STAKODAWNYCH.
t^ yy< Samotes primus Gallorum teos^ nosił za herb trzy żaby,
tegoż i drudzy królowie po nim używali, aż do Kamilusa, który
trzy lelie i orła se dwiema głowami za ^erb nofuL /,
O tym pisze, że był diis sapientissimus. Ten roku 143 po potopie, panując Gallis
Samołeis, aż do zburzenia Troje, przez 982 lecie, królami potomstwo swe zostawił, jako
naprzód: .rai^niił pbh nohdi, ,rm
Magum, łecłorum inventorem, od którego Magium et NoYSMnaguinTniasfezBMowane.
Sakonem, który octo publica literarum gimnasia insłituit.
_ •Dbium, Drugidum sapienłum eł auguriorum doctorem.
Bardum muńcae eŁ carminum aucłorem.
L0N6UM, Bardumjoniorem, Lncum, Celtam, Galatem, Lugdum, Belgium,
Allobrogen, Rhomum, Paridem, Lemannum, Galatem juniorem, Namnem, «»
Ehemum. Apo zburzeniu Troi, roku szóstego, obran a CeUtis, to jest, od Francuzów,
Feancds Hektorów syn. ^le -^ - '' ^* ^t^j^umm
/ '/
Babilońscy cesarzowie nosili na chorągwiach gołębia,
jako naprzód Belus, także go i na menicy bić kazał; ten był
wtórym cesarzem po Nimb rocie.
Phulbelechus cesarz, ihidem, tenże znak nosił.
Ał£xand£r Wielki, ci i inszy po nim nosili gołębia. Eusebius i Apiantu tesłes,
Jon pierwszy król grecki, od którego morze i ludzie są na-
zwani, nosił za herb lwa.
Magogus Caelistriae dux, tegoż klejnotu używał.
\S'^y
Medus, Medorum rexj tylko lwią głowę nosił, tak jako Łdbins kapadockie i fili-
« styńskie książę. '^
HO ffltelECfi
i o I TuiscHOS gigas, nnno Nini: 4. który Sarmatis atque Germa-
nis prawa nadał, ten od tych narodów potem w półtora stu lat po
ńmierci, był między bogi liczon; od jegoż potomstwa królowie
w Niemczech początek mieli.
; -I Tin zbudował miasta znamienite, Tuischom i Tuischburgom. Nosił za herb trzy
lwy, jeden nad drugim.
.9n^v Brbnus francuzki tegoż herbu używał. \yo ,mm^swy,.'i n^^n-iob'^
SciTA Petscus syn starszy Araxe, od którego powieda ten
skryptor, te narody, jako naprzód: Alanie Hunni, Gotti, Bulgari,
Slavi, Turcij Tartari, Moses, Berosus testea. Nosił za herb pół
miesiąca, a w nim głowa. #^C8 wói'
# ,V/OSf
fiiodo i^n.iIi?io« aryAOSiBBdj xoc\aoiiĆRii
• Yoiflam m i o^ 9&ńBi ^siwstfl bbsiąna oi.';,;
Amasones nosiły za herb skorpiona.
Aima >
W żydowskim narodzie opowieda wiele królów, sędziów, którzy także używali zna-
ków rycerskich, jako naprzód:
-jjfi jB? oisi>fli I ósiow o§9ióJ2i 1)0 ^lAoQW ^.wioią /LOl, ;/
- -^ f,£ irao
Abbam używał baranka od onego czasu, kiedy mu go był
podał anioł na ofiarę miasto syna. O czem świadczy Josephus,
'.j ^'1 oil^l ,'vRat i«»noWj\-
flft i yłż«7'.»l^^«\<i.:^fcłjiiirJ. Oil&i ńr,\ Ahoa
STABOjaAWOTGH.
Qfg^^„P;ę^OBOĄj^ pierwszy sędzia nętą^ za herb trąbę.
, ^„ JpYiNiANUS czterdziesty i pierwszy cesarz rzymski, te^ trą-
JiVr ^S W^^ >t,^Vz.-A ^J.lHii:; . ,,«, Qi>iŁi.HJ]/- i. ^j^y /^
Abner Semei szósty ,9edzia żydowski, nosił za herb lwa.
O czem świadczy Jos&Dhuii.''''^^'^^^ , >
■.^^.■<. *.ipi>»» ;. ,--,,. .id fiHo 17/^p-Todo ^ -- '/
/ r
ffoJ
ni9^ .fifioi
M^^t^K^IMiflS^IM) ^o iiH^ma MÓsty cesarz babiloński Dosił orła eząrn^igę, ^ dwn
głowach. [u^iod
-WBfq ^jyS^fft .o;iJ6ijI {L(;jyxi9iws doysBui i ibaTn3 ,rioało^ \xni ,lIoBd^^H ^snq ,«2[8
.\>^!>i.\bif.a ■;< M.t7- 1 . / ■. f-,xfQsa lusb^ ^dOB|.::)ini ;d9łsiR0Bii ;9ś«^o &rwrsb
PoMPEJUS takie rzymski tegoż. ♦
Octaytanus Augustus tegoż. ^. '" .
Ma^imus dwudziesty piąty cesarz, tegoż.
JusTTNUS Senior Mty cesarz, ibidem, tegoż.
JusTitnAŃUs tegoż.
t'jxiii (5j|V^^Lus Magnus i wszyscy inszy, aż podzisiejszy wiek cesarzowie. Plinius pisze,
iż to dla tego oni panowie czynili , że ten ptak (yfnnxbu9 avibu8 metuens sit ąc formida-
biliSf qucmque (ut wlgo fertur) pro rege haheatur etc,
lisd ,in.t;^fli i ^srih^m ,9iwoi?fli rnwiłb iuo 94 ,18^X5^3 ^^ ^9'^i A
' " ' ■ Aii\» (i\'Siir,\ \\\A ai \s-\u\:A io i łsi ó^f>9ł JJiaoa gii^
JuDAS ]\^cpAB£US 1 mszy po iWD|j . ppsili o^łą cząrn^j^o,;
iii«ułiiłtiiib ^ioi/T^do^t sooi^j , ^ duosnifijsigo Buwiib -i' &ffit
-. -, j. r.9bici w 9ruw9q i^bsj ^Ibbdp j/sai^wasią osbai rao7rt.?vm śilisf A
^di&ie. 9SH)?rw«fl Bs [iwtswołoą 9i(\c» oą bęmną ^i i ,UfI6^QJ 6^d łin^sejsiboą «i« iośoud
-as 1
V
*H(iDrHERBIEGH «
o
r-^-*-^'
'''^^ ' iiSMXdi§^ttfeagSmól, 6bfeif 't)*J^lniesiąca gołego, tak jako
go Turcy w tym wieku na chorągwiacli używają.
MuHAMAD saraceńskie książę tegoż używał.
k><^--^.^r^
i
.fi V*
. iiewcjjj '- '■'' '/ i' ■'■■ • ^ - ■ ■
Daeius król perskie, on, który był zabit od Cyrusa, nosił na
cliorągwi orła białego, a miasto sceptrum bicz w. ręku. Tego
Greko wie Ast i agi em zową.
^"^'■' A-rtfftA'' hóŚil oi\U ^jltifief-kszaltem, i bicz, był też zwań od chrześcian biczem
bożym.
Wiele ludzi zacnych, którzy znaków rycerskich art^e /e^ww natum używali, co na
swych miejscach w tych tu księgach obaczysz, jako przy herbie Paparona alias Gą-
ska, przy Kybach, przy Kotach, Kurach i inszych zwierzętach krótko- aleć się praw-
dziwie okaże; naostatek miejsce, gdzie szerzej o tem czytać masz, najdziesz.
Longobardyjscy królowie nosili Węża, <)u, dziecię pożera. Te-
goż klejnotu była Roka królowa połska, Zygmunta pierwszego
żona, książęcia Phorcya medyolańskiego córka, matka dzisiejszej
królowej polskiej Anny, Stefana pierwszego ^żoiw, p^ któ^^
J^^^erz^ czytać ^^^^[^i"^' ^^'^^^i^ ó§oł''di) oł i^i
A iźeś tu czytał, że oni dawni mężowie, mądrzy i mężni, herby albo znaki rycer-
skie nosili, tedyć też i ci którzy tu byli zaszli, szukając tylko dobrej sławy, dla której
Sławaki nazwani, tego nie zaniechali , chcąc insze narody męstwem celować, czego i do-
kazali. Bo w tak szerokich wrociech nieprzyjacielskich mieszkając, w cale wszystkie pań-
stwa z dawna ograniczone trzymając, oprócz tych, które dzielnicami <^(J książęcych po-
tomków, prawy przyrodzonemi oderwane są i były. ^'^^
A jeśliż męstwem insze przewyższyć chcieli, tedyć pewnie w każdej sprawie i za-
cności nie podlejszymi być mydlili, i tę pamięć po sobie potomstwu za nawiętsze skarby
starodawnych/ 67
zostawili. A gdyż oni fortelom swym, wynalazkom albo i mężnym siłam podobne znaki
także herby czynili i tern się zdobili, tedyć i ci tego mężowie sławni nie omieszkali/
czego dosyć znaczne podobieństwa mamy, których się tu i w tych księgach napatrzysz
Ale żebym ci o tern dał świadectwo dowodne, umyśliłem z państw królestwa tego
familie przedniej sze, te które znać mogę, krótko każdą z osobna pod ich piątny albo
herby wspomnieć, zasługi znaczne przodków i potomstwa ich, od zaczęcia wiary chrze-
ściańskiej, aż do wieku swego okazać. Na com wiele klasztornych i inszych kościołów,
przez nie od sześci set lat fundowanych, listów przejrzał. Wielem historyj z niektórych
konwentów, od uczonych zakonników napisanych, przeczytał dla tego, abym ojczyznę miłą
z syny jej, tak w dobrych sprawach znacznie inszym narodom okazał, acz tylko języ-
kiem swym polskim ; do czego mi wFzyscy starszy albo przełożeni kościołów wszelakich
chętliwie pomagali, i to, za co im słusznie każda familia z osobna powinna być może, po-
kazali: gdyż żaden nad nie dawniejszych listów i pisma o przodkach swych mieć nie
może, co i sam czytając te księgi dostatecznie obaczysz.
vrfff i>/»«|v.vt.f «||ł
m
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. t
y ,
3^
•' v|;P KLEJNOCIE
'tifj-')) ii'Tf«^s fv.- uitiJ
Ydidif '/
piłoT yfli.yv>(o NAPRZÓD TEDY CZYTAĆ MASZ
KTÓRY DLA DAWNOŚCI, OD WSZYSTKICH HISTORYKÓW MA NAZWISKO
O TOPORZE,
"'^ '-.^ ;'frf '
STARZĄ.
To nam i prodamatiaef które dla przygód przy zakładaniu wsi albo i miasteczek
zostawiły, opowiedają. A chociaż i drugie od kilku set lat z opieki tej familii wyszły,
tedy się jednak ta pamiątka czasu gwałtów jakich okazuje, gdy się zwoływają do gro
mady: Starzą^ starzą, albo: stary koń wołają, acz to niektórzy opaci w drugich
zodmieniali, obawiając się z potomstwem trudności jakich.
Pisze Jan Długosz historyk, z domu Wieniawa, kanonik krakowski o tym her-
bie, że go przodkowie używali białego topora w polu czerwonem, a mówi, bywali
uporni, wszakoż z wymowy a z dowcipów sławni zdawna bywali.
Pisałemci w pierwszych księgach, którem nazwał Gniazdem Cnoty, fabułę mię-
dzy ludźmi pospolitą, o początku herbu tego, jakoby ztąd miał mieć nadanie: gdy będąc
mtynarzem przodek, książę albo pana swego częstował etc. Ale przypatrzywszy się wiel-
kiej możności przodków od czasów dawnych, jeszcze za pogańskich monarchów, trudno
ją mam przyjąć za prawdziwą^ co i sam czytając te księgi zrozumiesz.
Ale też chcą mieć niektórzy i dowodzą tego, że dwie familie są w tym cechu albo
herbie, jedna, która nosi topór biały w polu czerwonem, a to właśni Starzanowie,
temu żaden początku dowieść ani powiedzieć nie może prawdziwie, dla dawności jego.
Drugie zową Kołkami, a ci noszą w różnych polach topór, w żółtem i w błę-
kitnem etc. Wszakoż ja te przedniejsze familie, dowodnie z rozdziałów starodawnych
najduję własnymi Strażonami, a o tych klasztorne pisma dawne i katalogi dowodnie
powiedają, że jeszcze z Lechem w te tu kraje zaszły, do czego wielkie podobieństwo,
z wielkiej a dawnej możności przodków obaczysz. A oglądawszy własność i ozdobę herbu,
czytać będziesz o przodkach i o potomstwie ich, które ja w tak szerokiem królestwie
znać i o niem wiedzieć mogę.
TOPOR.
59
Zalecając Sieciecha historyk Anonimos z szczodro-
bliwości wielkiej, natenczas gdy klasztor sieciechowski
fundowała wspomina go być z możnej familii, od zaczęcia
królestwa tego^ a żeby prawie miał iść ex InmhU jednego
z onych dwanaście wojewód, którzy sami królestwem po
zeszciu potomstwa Lechowego rządzili, i mianuje go ma-
gmis comes.
Potem jako niżej czytać będziesz, fundus jego, po-
twierdzony od Kazimierza Wielkiego, także go pomienia,
i insze listy, na których są daniny ich, ten im tytuł
dają: magni comites.
Ten pomieniony Anonimos pisze o nim te słowa:
Magnus autem comes Sełheus, ex antiguissima familia
Strazonum, guorum primnrius fuił ejusdem nominis in
numero duodecim palałinorum, post decessum stirpis Lechi
monarchaey donavit vionasterio sieciecliovi&nsi fundum, in
quo claustrum ressidet, et alias villa8 adjacentes, ornamenta
guaedam praeciosa in auro etc. Anno 999.
Na inszych liściech jako niżej czytać będziesz, szło to imię Straż on między nim
przez czas długi w tej familii. O czem dysputuje historyk, jeśliż są Strażoni, albo
Starzoni od herbu, gdyż przedtem od herbów cognomina miewali, czego i nasz wiek
zasiągł, i niżej o tem wiele czytać będziesz. -nia oq ;j»t>i ih^iuą .|,'>i^j(.oioq^j'9ia aoi&3
Walcera hrabie z Tyńca wspominają historye: jako Ańdreas de Zamikc, wsżakoż
dowodniej Anonimos, to jest historyk, który kronikę polską, łacińskim językiem pisaną,
krom podpisu imienia swego zostawił etc., — dla tego, że był uniósł królewnę francuzką
imieniem Heligundę, tym sposobem: Służąc albo się bawiąc w postronnych krainacłi,
dla przejrzenia spraw rycerskich, będąc mężem urodziwym i roztropnym, przypatrował
się na dworze króla francuzkiego porządkowi. Tam będąc, okazował się znacznym i w każ-/^^
dej potrzebie nad inne rycerstwo fortunniejszym, tak, że go ono szczęście wielkiej sławy^''^
człowiekiem rozniosło. Na tegoż króla dworze, było książę, które on królewicem niemie-
ckim mianuje, imieniem Arinaldus który się starał o onę królewnę, ale go sama panna
wzgardzała. Walcerus przed nim miał h niej wielką łaskę, co bacząc, zabawił się słu-
żbą króla ojca jej, który mu zaraz dać kazał urząd n stołu, jeśliż podczastwo, albo misę
stawiać, tego nie mianuje. Tam mu się ona panna pilnie przypatrując, wielką chęć i
uprzejmość serdeczną k'niemu przyłożyła. Co on jawnie znając, chcąc ją jeszcze więcej
do miłości przeciwko sobie przyciągnąć, szedł w nocy pod pokoje jej, śpiewał i grał na"'
lutni jako mógł napiękniej. Co usłyszawszy Heligunda, z łóżka wstawszy, szła do okn^^'^
słuchała tak długo, póki Walcerus nie odszedł, wszakoż ktoby to był taki, nie wiedziała.*^"
A Walcerus z razu niechciał się jej w tem objawiać, owszejki jeszcze stróże przenajął, '''
aby tego nikomu nie objawiali. A gdy to drugiej i trzeciej nocy uczynił, pannę onę do '''
60 O KLEJNOCIE .* -
tego zniewolił, że go bezmiernie miłowała, posłała sobie po straż, a ktoby to u niej pod
pokojem grał, pytała. Powiedzieli: Nie wiemy, ani znamy, bo tali nieznacznie twarz na-
krywszy chodził. Ale panna chciała koniecznie wiedzieć od nich, ktoby to był taki.
W czem gdy stróże byli uporni, ona ich do więzienia wsadzić kazała i na gardle karać
chciała. Potem z bojażoi wyznali a wydali Walcera, który się o to na nie nie frasował.
Heligunda już z myślą rozdwojona była, nie wiedząc kogo miała więcej miłować, jeśli
Walcera, którego osobę znała, jeśliż onego, którego tylko głos słyszała, a coby zacz był,
nie wiedząc. A dowiedziawszy się, iż to już on był, którego w n yśłi serdecznej miała,
poczęła go dopiero zapaliczliwiej (sic) miłować, a potem do siebie na pokój wzywać. A gdy
onych rozmów przez kilka czasów z sobą używali, umyśliła z nim potajemnie zjechać.
Czego Niemiec posti'zegł, jednak miłując onę pannę bezmiernie, nie wydał jej i Walcera
w tych sprawach, a to wiedząc, że przez jego państwo jechać mieli, był tego pewien,
że Heligundy mógł łatwie dostać, a ucieszywszy się w miłości; onę niechęć jej przeci-
wko sobie oddać. A tak naprzód jachał do domu, zakazał na przewozie, aby mu prze-
woźnicy znać dawali, Idedyby kto z panną od Francy i jechał, k'temu aby go dłużej za-
bawili, rozkazał, aby od takiego nie brali mniej za przewóz, jedno grzywnę złota, rozu-
miejąc to o Walcerze, żeby się z nimi miał o tak nieprzystojny przewóz targować. Wal-
cerus upatrzywszy czas, zjechał z panną do Polski. A gdy na rzece Kenie przewozić się
miał w państwie królewica onego, z fukiem przewoźnikom rozkazał, aby go co prędzej
wozili. Którzy z przelęknienia zapomnieli rozkazania pana swojego, wszakoż tego nie
zapomnieli, co za przewóz wziąć mieli.
Walcerus dawszy im to co mu zacenili, precz jechał. Oni dopiero wspomniawszy,
znać dali o nim panu swemu. Królowie będąc żałosny dla despektu i dla miłości na
sercu nieuspokojonej, puścił się po nim prędko sam, ufając szczęściu, że go miał prze-
módz. A gdy go zdaleka zajżrzał, wołał nań: Stój zdrajco, przewozuś nie zapłacił i kró-
lewskąś córkę ukradł! — Na co mu Walcerus obróciwszy się odpowiedział: Żle mówisz^ '^
przewozem zapłacił, a królewska córka sama ze mną dobrowolnie jedzie. — Potem się
zjechawszy, rzekli sobie o pannę z sobą czynić, a któryby którego zabił, miał wszyst-
kie rzeczy przespiecznie pobrać i dobrowolnie precz j achać. W tem acz królewicowi
zbytnia miłość serca dodawała, wszakoż go Walcerus zabił. Przyjechał potem na zamek
swój Tyniec. Tam pomieszkawszy, o wielkie krzywdy skarżyli mu się poddani na Wi-
ślimiera opiekuna majętności jego. A tego Wiślimiera opowiada książęciem wiślickim,
z narodu jeszcze Popiołowego; ten był w niebytności Walcerowej wielkim zdziercą pod-
danych jego. O co z nim naprzód Walcerus łaskawie mówił, a potem gdy się im i jemu
usprawiedliwić niechciał, on go pojmawszy przywiózł na Tyniec i do wieże wsadził. Sam
potem k'woli królowi albo monarsze na służbę żołnierską jachał, zostawiwszy Heligundę
na Tyńcu, która była barzo żałosna z odjechania jego. Wszakoż gdy w wielkim dostatku
chwilę była bez Walcera, poczęła się przed panną swoją uskarżać, mówiąc: Żem ja ani
dziewka, ani wdowa etc. Panna ona żałując pani, powiedziała jej: że tu jest więzień
urodziwy, będziemyć go na noc wypuszczać do krotochwile, a na dzień go będziem do
więzienia sadzać, tak że tego żaden nie postrzeże. Owa namówiwszy się to uczyniły,
stróże co go strzegli przenająwszy. Heligunda obaczywszy Wiślimiera męża urodziwego, .
TOPOR. 61
nic chciała go więcej dać do więzienia, owszejki dowiedziawszy się co zacz był, zje-
cłiała z nim na Wiślicę. Wtem przyjechał Walcerus, pytał, czemu Heligunda przeciw jemu
nie wyszła, jako to zwykła czynić. Powiedzieli słudzy, że jej niemasz. Dowiedziawszy
się wszystkiej sprawy, j achał do Wiślice, zastał tylko same Heligundę, a Wislimir w łowy
był zajachał. Upadła mu u nóg, prosząc łaski i miłosierdzia, a prosząc aby się sclironił
do komory jego, i sługom się także schronić kazał, a ona mu go wydać obiecała, aby się
nad nim pomścił krzywdy swojej. A gdy on tak uczynił, Wiślimier przyjechał, ona wy-
bieżawszy powiedziała mu o Walcerze, kędy go skryła. On go zatem z sługami nabie-
żawBzy, pojmał i wsadził do więzienia, potem nań włożył okowy jakie rozumiał natęż-
8ze, k'temu jeszcze do muru przykować dał, a nie rozumiejąc sobie wierniejszego stróża
i przyjaciela do tego, siostrze swojej rodzonej oddał klucze od niego, coby z wiadomo-
ścią jej tylko w onej komorze tak go w pęcie na potrzebę wypuszczano. W czem ona
panna przez kilka czasów wiarę bratu swojemu strzymała statecznie. Potem ulitowawszy
się Walcera, zmowę z nim tajemnie uczyniła, jeśliby ją chciał sobie wziąć za żonę, rze-
kła go z więzienia wypuścić; a była ta panna Rynga tak żadna (brzydka), że jej żaden
człowiek równy jej w zacności nie chciał do stanu małżeńskiego. Co Walcerus uczynił,
chcąc być wolen z wiecznego a okrutnego więzienia, ł)0 siedział na żelezie nakształt woła
nczynionem , a jeszcze do tego w okowach. A gdy już tę zmowę z sobą mieli , panna
Rynga wolnym go uczyniła i miecza dodała; wszakoż on siedział na onem żelezie, czasu
czekając, jakoby niewolny. A gdy Wiślimier z Heligunda według zwyczaju szli się prze-
legać, rzekł do nich Walcerus: „Kiedybym ja też teraz nad wami pomścił się krzywdy
swojej ? " — Poczęła sobą Heligunda trwożyć, ale Wiślimier ją upominał, a rzekł do Wal-
cera: „Już ci odpuszczę, chocia mię i zabijesz'' — a to dla tego mówił, że ufał wierności
siostry swojej, '^h-jiduij^f >ilO'
Dla więtszego żalu Walcerowego, uczynił mu był z onego sklepu jego okno do
pokoju swego, że na czas każdy na nie patrzał, kiedy z sobą żartowali. A gdy po onych
rozmowach Wiślimier z Heligunda tak się zabawili przespiecznie, że Walcerus czas miał
do pomszczenia krzywdy, skoczył prędko z onego wołu, przypadłszy oboje mieczem ku
ziemi na łożu przebił, potem sam wolno z Ryngą na Tyniec wjachał, wszystkie skarby
pobrawszy, co ona panna tak spawowała, że słudzy Wiślimierowi tego nie postrzegli
iże pan ich zabit, aż na Tyniec odwieźli one wszystkie rzeczy, a Walcera chodząc wol-
nego oglądali.
Tej Heligundy ciało tam w Wiślicy schowano i twarz na kamieniu wyciosano, która
była w roku 1242 na zamku, czego potwierdza Andreas de Zamów. Ale ten pomienio-
ny historyk, Walcera dowodnie opowiada z domu Toporów, jakoż tego potwierdzają
pewne znaki, że Tyniec ze wszystką włością był tej familii Toporów. Bo tam gdy na
gwałt wołają we wsiach starodawnych Tyńcowi należących, tedy krzyczą: Starzą! sta-
rzą! albo: stary koń! stary koń! a te familie obie z wieka dawnego jednej są dzielnice,
o czem niżej czytać będziesz.
Potem jako Tyniec przyszedł w ręce monarchom, o tem niemasz nic dowodnego,
tylko przy Kazimierza tego żywocie, który go nads^ na jałmużnę, tego dokłada temi sło-
wy: Iż król Kazimierz nie rozumiał być stołowi swemu przystojnej prowizyi z tych do-
ear o KLEJNOCIE
chodów tynieckich, chociaż blisko przyległy były zamkowi krakowskiemu, a to dla tego, i
że były odjęte familii Starzanów hrabi jednemu, ale dla czego, tego nie dołożył. -^
Saula Zbyluta z Lukni hrabię wspomina przywilej klasztorny jeszcze za Mieczy-
sława, napierwszego monarchy chrześciańskiego , w roku 966, iż był praesens przy fun-
dacyi klasztora trzemeszeńskiego ; a iż Comites de Lukna byli familii Toporów, tegoż
niżej dowiodę listem klasztora wągrowieckiego^ który nadali i znamienicie ubogacili^)b
o czem będzie niżej, .«
Strazon, comes magnus de Panigrocz na przywilejach klasztornych na wielu miej^td
scach jest pomieniony, przy potwierdzeniu praw albo wolności ich, u których widziałeiiK.<:
pieczęci dawne z podpisy hrabiów. Ta familia używała konia, na nim mąż we zbroi^\B
w ręku buławę a pod nogami u konia topór, a na drugich w tyle.
Petroslaus comes magnus jilius Strazonis, który także bywał praesens przy
fundowaniu klasztorów.
Ten klasztorowi trzemeszeńskiemu nadał wieś Januszowo. A iż comites de Pani-
grodz tej familii, tegoć dowiodę przywilejem klasztora wągrowieckiego niżej.
Sieciecha wojewodę krakowskiego wspominają historye, jako Długosz, Miechowita>vf) -
Wapowski, Kromer i inszy, że w roku 999 za panowania Bolesława Chabrego, będąc
krakowskim wojewodą i hetmanem koronnym, był wielkim miłośnikiem sławy dobrej i
r. p. A iżbym ci tego dowiódł, że był tej familii, naprzód tymi historyki, a potem fun-
duszem klasztoru sieciechowskiego, który potwierdzając król Kazimierz Wielki, w roku
1352 w Krakowie; wspomina Sieciecha w te słowa, wyliczając wsi, które nadał tam temu
klasztorowi: A comite magno Sytheo, ipsius clausłri fundatore^ a quo et nomen accepit,
Sythus loci, hae villae sunt traditae: Naprzód, locus abbaciae cum foro, Podolszany, Mo-
zolice, Brzeście, Psary, Siedlce, Ostrów mały, Ostrów wielki, Rembiertow, Kobylany i
insze dwie, za które przefrymarczyli Janików. Ten klasztor był zbudowan po onem zwy-
cięstwie ruskiem, od Bolesława Chabrego, na gruncie Sieciechowym , o czem wszystkie
historye.
Comes Lacza ibidem de Sieciechów , do tegoż klasztoru nadał te wsi, jako to fun-
dus opowieda: Naprzód Laczną, Stpicę, Skulas, Gostwisz, Nadryb, Jastków, Dąbrowę,
Nasiłow, Opatkowice, drugi Jastków i trzeci Jastków, Łęczna i Złotniki pod Krakowem)'^(i
anno ut supra.
Martinus Comes synowiec Sieciechów, nadał temu klasztorowi przyległą wieś Ci-
szy ce, jako to fundus opowiada, co i Miechowita wspomina w księgach wtórych.
Petrus Petroslai Comitis jilius de Panigrod, nadał do tegoż klasztora wszystkie
majętności swe, które miał w księstwie mazowieckiem, jako naprzód: Kajec, Postonice,
Szawłowice, Garno, Czyszyce, Brzeźnice, Ślizyn, Święcice, Opatkowice, Szatków u Ra-
domia, Każony, Orzechów, Boguchwałowo, czego starodawne znaki potwierdzają, że nie
od inszych; tylko od tych Toporów ten tam klasztor jest fundo wan, od Bolesława króla
zbudowan, apparatis nadań etc. Temuż klasztorowi te wolności na tych wszystkich wsiach
wyżej pomienionych są nadane, jako opowiedają przywileje klasztorne, regalibus sigillis
munitae, których jest sens w te słowa:
'TOPÓR. ^iŚS
;. Eańmenłes ipaos ab omni sermłio, jttdido et obedisnłia, palatinónitn, tasłeUa-
norum et omnium officialium, ita^ ut nec eitentur, nec citati campareant: et si
per violentiam comparerenł , minime respondere Łeneanłur, nec se pignorare permit-
łeant nostra auctoritate, immo licitum sit eis mm vi repellere et remwere. Sen-
tentiae vero si quae latae fuerint contra eo«, cassae et irritae haheantur et ina-
neSf nec aliąuo tempore convalescant. Si quae vero exactiones vel solutiones per
nos ponenłur in territorio nostro, sicut est poradlne, vel aliae qualescimquae, do-
mino ahhati et fratribus ejus in vilłis propriis percipere concedimiis, in suhsidium
perpetuum et donamus. HabeanŁ etiam perpetuam potestatem venandi apros, ona-
gros, cervo8, et alias bestias et feras, in castellania sieciechovieni>i et viUis ipso-
rum omnibus, nec non castores. Vacca, quae ducatui singtdis annis pertinebat, in
villis praenominatis, in perpetuum relaxamu8. Cmetones vero, si vulneraverint et
occiderint, per abbaiem et judicem ipsius judicentur, et condemnentur et condemnati
recipiantur. Et si ad praesentiam nostram citabuntur, non comparebunt, nisi per
liter am nostram, nostro sigillo consignatam. ViUas et tabernas, locent ju/re ąuali-
cungue voluntf pro suae Iwito voluntatis. Si super privilegium praesente, vel ali-
quo articulo inmdus omnis moverit litem ^ privilegium non ostendatur, nisi coram
nobis in publice coUoąuio exhibei'i teneatur, ut autem nostrae deemosinae statu-
Łrnn maneat inviolatum, ipsum sigilli annexione dignum duximu8 roborandwn.
A to się działo roka pomienionego^ 999.
Stefana arcybiskupa gnieźnieńskiego wspominają historye i katalog, ie był wzięt
po Bosncie z domu Wieniawa, na którem był lat dwadzieścia i rok i dwa miesiąca,
siódmego dnia marca nmarł, w Gnieźnie pochowan, przez I^eona ósmego tego imienia
papieża był potwierdzon. O tem świadczy katalog, że był w piśmie uczonym a pilnym
w urzędzie swoim tego, jakoby był wiarę pogańską wyniszczył, której było jeszcze wiele
możnych hrabiów, panów i szlachty nie opuściło, chwaląc bałwany rozmaite. Ten jeździł
do Rzymu od króla Kazimierza w poselstwie, żądając sprawiedliwości na Jaromira
książę czeskie, o wyłupienie kościoła gnieźnieńskiego.
Tenże koronował tego króla Kazimierza Mnicha i syna jego Bolesława śmiałego,
o czem świadczą wszystkie kroniki. Umarł roku 1050 dnia siódmego marca, w Gnieźnie
pochowan, po nim obran Piotr z domu B rogów.
O tymże Stefanie pisał Janicius poeta laureattu wiersze w te słowa:
Fgiidicos Słephanus patrio Pytonas ab orbe
Depulit: antigui priscague festa Jovis. : '
Tunc peńit Phoebe, periit cum Casłore PoUuXf
Religuiae veterisy numina vana, mali.
Laicpebta wtórego tego nazwiska biskupa krakowskiego, wspomina katalog
W roku 1060. Ten będąc rozrodzenia wielkiego w Polsce, nie posłał rychło do Rzymu
po sakrę, zatem utracił pierwsze miejsce i arcybisknpstwo krakowskie, dla tegoż go
były zataiły kroniki, której był familii; wszakoż to klasztorne skrypta dowodnie opowia-
dają; był potwierdzon przez Alezandra, tego imienia papieża wtórego, za Bolesława
króla. Był to człowiek uczony, żył na biskupstwie lat dziesięć, 26 dnia Ustopada umarł,
roku 1071. Po nim obran Stanisław z domu Prus.
.ij Ten w Kazimierzu małym kościół ftmdowi^ i dziesięciny pewne wyteczne naznaczył.
64 O KLEJNOCIE
Tenże kanoniki krakowskie wszystko szlachcice osadził, i tego potwiąrdził, aby ni-
gdy plehei nie bywali, co aż i po ten czas trwa. ' i^swow
Naprzód byli zostawieni od niego ci kanonicy: Mikołaj, który się pisał de Wście-
klice z domu Jednorożec aZia« Bończa.
Stawisz i Bogusz, bracia rodzeni, pisali się de Zięblice z domu Półkoza,
alias Ośla głowa. " rrioi u"
Piotr i Jakób bracia rodzeni, pisali się de Zbylutbwice, z domu Janina
alias Tarcz w polu.
Mszczój i Jan, bracia rodzeni, pisali się de Jakuszowice, z domu Jastrzę-
biec, vel Boleszczyc.
Stanisław z domu Prus^ pisał się de Szczepanów, który po jego śmierci był
biskupem krakowskim, jako świadczy katalog.
Sieciecha Wtórego wspominają historye w roku 1094 wojewodą krakowskim i
hetmanem koronnym za Władysława Hermana; ten jako nieprzyjacioły królestwa tego
gromił, o tem szerzej w historyi czytać będziesz, jako Pomorzany w ziemi ich małym
ludem mężnie gromił, jako potem gdy go doganiali z ziemie wychodzącego, poraził. In-
szych spraw jego pamięci godnych wiele obaczysz w historyi.
Piszą wszyscy kronikarze o tym Sieciechu, że był panem barzo możnym, mężnym
i roztropnym, miał wielką miłość u wiela ludzi, k'temu spowinowacenie i krewność
z przedniej szemi stany. Wiele ich przywiódł do wielkiej zacności i sławy^ urzędy im
wielkie jednał, sam rozdawał. Przeto z takiej możności baczyć możesz, że nie był no-
wym panem w Polsce, ale zdawna z wielkich a możnych rodziców spłodzony. Co o nich
świadczy przed inszemi historyk i przywilej, kędy je mianuje magni comites. Bo ma-
jętności łakomie nie nabywali, ale je rozdawali, jedne ku czci i chwale miłego Boga,
drugie sobie zasłużonym, co wiele listów koronnych świadczy.
Na tegoż się było wiele rycerstwa zwaśniło, dla srogości jego na urzędzie hetmań-
skim, potem syny królewskie nań powiedli, jako Bolesława Krzywousta i Zbigniewa.
O czem Cro. Uh. 6. Miech. Uh. 3. Z onej wielkiej możności przyszedł był ad minorem
gradvjm.
Zbiluta wspominaj list starodawny dla tego, iż był darował wieś Wścieklice Ra-
chelina biskupa krakowskiego bratu, z której się pisali synowie jego dwa bracia rodzeni,
kanonikiem krakowskim Mikołaj, Domarat chorążym, ibidem. O czem skrypta w ko-
ścielech dowodnie świadczą, jako katalogi etc. Tenże był sędziom dworu królewskiego,
roku 1066. A ta darowizna była 1000 roku, albo co więcej.
Zbyluth, który wieś Zbylutowice darował Wierzbięcie, a suo nomine apellatam.
Którego to Wierzbięty potomstwo pisali się de Zbylutowice, jako ich wspomina kata-
log. Piotra i Jakóba kanoniki krakowskimi, roku 1065. A ci byli z domu albo fami-
hi Janina, ut in caihalogo.
Tegoż Stefana pisze wojewodą krakowskim i hrabią z Książa. O czem list w Ję-
drzejowie świadczy; o tem pod herbem Gryfem, przy Chadrze wojewodzie krakowskim.
Stefana kasztelana krakowskiego wspomina list klasztorny przy potwierdzeniu
fundacyi Jrzemeszeńskiego klasztora, w roku 1145. Którego mianuje comes de Praeginia,
TOPÓR. 65
Tej Praeginie dochodzę z listu dawuego, który służy domowi Tęczyńskich, jako ni-
żej czytać będziesz przy Nawoju wojewodzie sędomierskim.
Wojciecha biskupa włodawskiego wspomina katalog; w roku 1272 był wzięt
z dziekanii po Wołmierzu z domu Wieniawa. Umarł roku 1283. Po nim nastał
Jakób Świnka, z tejże familii Świnki.
Wojciecha Pałuke biskupa poznańskiego wspomina katalog, że był wzięt po
Janie z domu Łodzią w roku 1311, umarł roku 1328. Po nim nastał Jan z domu
Do li w a.
Wojsława, ochmistrza Bolesława Krzywoustego, wspominają historye polskie, który
po wygnaniu Magnusa starosty włocławskiego, był starostą ibidem. Tego acz dokładają,
że był powinny Sieciechów, wszakoż dowodniej Anoiimos i skr}^ta niektóre klasztorne,
że był tej familii. O tem czytaj u Miechowity księgi wtóre, u Kromera księgi piąte, i na
obu zaraz było zwaśnienie z Sieciechem od rycerstwa i od synów Władysławo wy eh.
Piotra z Włostowic hrabię na Książu^ który żył w roku 1134 wspomina Kromer
w księgach piątych, że był wielkim miłośnikiem i obrońcą r. p. z niebezpiecznością
zdrowia swego, na on czas gdy Jaropełka książę ruskie, zjachawszy do niego z zmy-
śloną postawą, wrzkomo się skarżąc na Bolesława Krzywoustego, sobie czas upatrzyw-
szy i miejsce, pojmał, a związawszy przyniósł królowi panu swemu. O czem szerzej
czytaj pomienionego historyka i u Miechowity księgi trzecie, kap. 14.
Włosto hrabia, nadał wieś klasztorowi trzemeszeńskiemu, którą także od imienia
swego Włosto wem nazwał i z wielką częścią jeziora Gopła.
Zbyluta hrabię, pisał się de Panigrodz i de Lukna, a ta majętność jest na
Pałukach w kaliskiem województwie, wspomina go fundus klasztoru wągrowieckiego,
który nadał i zbudował w majętności swej Luknie, w dyecezyi gnieźnieńskiej, siedm mil
od Poznania nad rzeką Wełmą, która dzieli Wielką Polskę z Pałuki. A to nadanie opo-
wiada fundus w roku 1152, Mescone, Boleslao, Henrico, fratribm germanis principarUi-
bu8, za Eugieniusza trzeciego, tego imienia papieża, a za panowania Konrada cesarza tego
imienia trzeciego, przy czem były te pomienione książęta i panowie ich, w miasteczku
jego ojczystem Luknie, które dał, darował, zakonnikom reguły cysterskiej, o którym
zakonie będziesz miał niżej. Naprzód krom książąt pomienionych, byli ci: Janislaus
arcybiskup gnieźnieński, z domu Gryf, Stefan biskup poznański z domu Rola i inszy
prałaci; hrabiowie i insze rycerstwo, byli ci: Radwanus hrabia, Predysław z synem
Chebdem, Predwój hrabia, Brodysław hrabia, Jerzy, Prandota, Sławenik
i Piotr bracia rodzeni małżonki Zby lutowej. Niektórzy z tych tam będących, dali po
wsi, drudzy po dwu, ku czci i chwale bożej i Piotrowi świętemu, jako to przywilej
opowiada, a przydali klątwę na te, którzy by chcieli to nadanie ich gwdcić, w te słowa:
Sujpemi Judicis senłentiam sine misericordia incidat, infemus eum vivu7n, nisi resipuerit, .
absorbedł. Czego potwierdzili oni przerzeczeni panowie i prałaci pod klątwami wiecznemi.
Tegoż klasztora list znacznie wspomina potomki tych Zbylutów, którzy się podpi-
sali na ten list, comiies de Panigrodz, comiłes de Lukna et haeredes, haeredes de Danaborz,
JUii Słarzonis , vel filii Strazonis etc.
Zbyluta wojewodę gniewkowskiego wspomina przywilej klasztorny, także i kro-
Biblioteka Polska. Herbj lycentwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 9
66 • O KLEJNOCIE , ., ^
mki o nim wzmiankę czynią; ten Gniewków jest na Kujawach, od Torunia mil czterjft'^
Mam za to, iż to naprzód była głowa onycli krajów, potem do Brześcia przeniesiono. \9^
Macieja biskupa włocławskiego wspomina katalog, że był wzięt po Gierałdzie
roku 1326. Żył lat czterdzieści i dwie, zbudował kościół nowy w mieście, a przedtem
był pod samym zamkiem. Tenże drugi kościół świętego Witalisa męczennika zbudował
tamże we Włocławiu i zamek; w Raciążu drugi zamek zmurował. Potem będąc stary zszedł
na wzroku, spuścił biskupstwo Zbylutowi synowcowi swemu, który był proboszczem wło-
cławskim, o czem i Kromer świadczy w księgach dwunastych. Umarł w Raciążu roku 1367-
Zbyluta, biskupa włocławskiego, wspomina katalog; w roku 1363 był wzięt a
umarł roku 1395 w Raciążu. Po jego śmierci była niezgoda w elekcyi drugiego. Obrano
było Trojana z domu Szeliga i Kropidła. Trwało to kilka czasów, aż potem Hen-
ryk legnickie książę był obrąn w roku 1397. Tegoż Zbyluta ciało leży we Włocławiu
na tumie ; na którego grobie jest kamień przed wielkim ołtarzem w kurze, herb Topór,
a około herbu tentext: Reverendus dominus Zhylutus episcopiis Vladislaviensis hicjacet
sepultus. Anno 1395 obiit.
Janusza wojewodę krakowskiego wspomina Kromer libro 5, że był posłem do
Węgier o przymierze i o córkę Kunegundę do Bele czwartego, Bolesławowi Pudykowi;'
o czem będziesz miał w historyi szerzej. A to było roku 1239.
Ottę i Żegotę wspominają historye. Miech, w księgach trzecich, Kromer w księ-
gach ósmych, dla tego, że byli Pawła biskupa krakowskiego pojmali, a dali do wię-
zienia Leszkowi Czarnemu. O co potem Leszek i oni od duchowieństwa mieli wielką
trudność, aż się z Polski wyprzedać musieli a wyprowadzili się do księstwa opolskiego,
których jeszcze w onym kraju jest potomstwo^ wszakoż już inszego herbu używają;
jak mniemam, że jeszcze od przodków za ten uczynek byli z niego obdarci. Bo ci
Toporowie będąc z dawna tak możnymi, byli i tacy miłownicy sławy dobrej, że sami
każdego herbownego swego, o wszelakie nieprzystojne sprawy karali, i mieli kronikę
spraw swoich od początku prawie Polski, którą biała głowa z częścią majętności wielką
wyniosła z domu ich, że o niej właśni potomkowie w tym wieku wiedzieć nie mogą.
Żegota, za tegoż Leszka był wojewodą krakowskim i hetmanem koronnym, o któ-
rego znacznem męstwie i sprawach rycerskich powiedają historye, jako Miechowita lihl>^-
3, cap. 58. Kromer lib. 8. Ten wielką pomoc dawał Konradowi książęciu mazowieckiemu
przeciwko nieprzyjaciołom jego. O czem Kromer lib. eodem. Tenże go wysławia w księ-
gach dziesiątych, iż mężnie Litwie opór dawał w roku 1281. ^
Tenże za Władysława Łokietka mężnie z Krzyżaki bojując, zabit, roku 1332 u Ptf- ^
lowc wsi, o czem ci historya szerzej powie lib. 11. ^
" NowoJA wojewodę sędomierskiego opowiada przywilej, który dał komornikowi
swemu Sądowi na wójtostwo w Tęczynie, który się tak poczyna:
. , Proinde nos Navoju8 palatinus sendomiriens. etc. nosłra bona in usus meliores
-{qDoq f^pi^Yig commutarCy ac ełiam inspectis Jtdelibus sewitiis, discreti viri Sandonis,
^s-w: nostri Jidelis camerariij quae nobis mulłipliciter exhibuit et adhuc in posterum
tenebitur ex7iibere, silvam nostram in Praeginia jurę haereditario ^ nos tangentem
,.i^j Tencino vulgari nomin^ nuncupatam, de mera ac libera voluntałe consilioque salubri
indulsimus et concessimus extirpandam, ac ibidem villam jurę teutonico, quo civi'
Mi:
TOPOR. 67
'T#30»ł /
tas utitur^ quae novum forum in Silesia nuncupatmr, collocandam etc. Si guis
hominum propłer aliguod comissum, in villam praedictam affugerit, sine cujusris
impedimenłOf duahus sepłimanis tranquiliłate pacis domini ducis Cracov. et no-
stra, perfruetur. Actum 'publice Cracov. anno 1319. In die Ascensionis Domini,
praesentibus comite Adam, judice cracov. Comite Petro vexilifero cracov.
Comite Petro judice de Polomia, Nicolao Krzywosąd, Gregorio de Pi-
sari. Datum per manus domini Navoi palatini sendomiriensis. Przy tym liście
Topór zawieszony na wosku. ■ -"■'■-■ .i. ...i » iii oj* ^
Ottjc syna Nawojowego historye wspominając, opowiadają, że się pisał de Szcze-
karzowice w sędomierskiem województwie, o którego potomstwie czytać będziesz przy
Zaklikach i Tarlech. . . ' , ' ,.
Ottę, który się pisjJ de Pilca, jako to Miechowita wspomina w księ^ch czwar-
tych w roku 1349. Którego i Ej-omer pomienia w księgach dwunastych wojewodą sędo-
mierskim teml słowy: Ottonem Pilecium gente Top o rum , palatinum et praefectum
ęendomirien. etc.
Helżbieta córka jego była za Granowskim; ta potem będąc wdową, dla pięknej
urody, acz w lecicch podeszła, szła za Jagiełłą króla polskiego , u którego synowi swemu
zjednała to, że się pisał hrabią na Pilcy, jej ojczystych dobrach, a ta wyniosła Piłce
z domu Toporów w dom Leliwów, o czem świadczą pomienieni liistorycy, Miechov.
ą libro 4. Cromer. libro 12. /
Andrzeja wojewodę krakowskiego wspomina list domu Toporów, acz w historyach
na kilku miejscach, Cromer lib. 14. Który będąc tej możności, dawał świadectwo z dru-
gimi powinnymi swymi o wolnościach familii swej, z Jaśkiem bratem swym rze-
czonym Owca i z Januszem trzecim bratem, wszyscy się pisali de Morawica; tego
przywileju pod Starym Koniem kopiją dostatecznie czytać będziesz.
Jan syn Andrzeja wojewody krakowskiego, kasztelan wojnicki , który ozdobną rzecz
czynił do rycerstwa w interregnum ono, gdy po śmierci Ludwika króla polskiego i wę-
gierskiego, o inszego się starali na sejmie w Sieradzu, to było roku 1383. Tego Kromer
wspomina libro 14 w te słowa: Sed unus homo oratione sua, mox omnium voluntates con-
vertit. Jascus hic fuit, sive Joannes Tencenius castellanus vojnicen. etc.
Nawój, syn Andrzeja wojewody krakowskiego, będąc rotmistrzem do Wołoch, po-
rażeń ze wszystką rotą, sam pojman. A gdy wyszedł z więzienia, został duchownym,
był dziekanem krakowskim. O czem Bielski libro 8.
Neorzic wojewodę sędomierskiego wspomina list tejże familii, za Kazimierza wiel-
kiego, między drugimi Topory, co niżej czytać będziesz w przywileju. To było w r. 1366.
Jana z Ostrowiec wspominają historye dla tego, że jeździł Jagiełło wi królowi
polskiemu do Węgier o Annę, Wihelma hrabie cylejskiego córę, którą do Krakowa
z inszymi posły przyprowadził, ut in historia, a to było w roku 1400.
SĘDZIWOJA starostę krakowskiego, który się pisał de Subin, był wojewodą kali-
skim, wspominają historye dla tego, iż jeździł do Węgier do' królowej Helżbiety, aby
córkę posłała do Polski, a tej aby Polacy męża obrali, a sobie pana podług woli swej.
O czem czytaj u Kromera księgi czternaste, u Miechowity czwarte. A iż był tej familii,
68 O KLEJNOCIE
to dowodnie listy koronne świadczą, i wiele Toporów de Subin opowiadają a potem
to biała głowa wniosła w dom Nałęczów, jako przywilej czamk. o tem.
, « A Setaegius judex curiae, za Władysława łęczyckiego książęcia, pisał się de Subin,
o którym listy koronne powiedają i list klasztora trzemeszeńskiego, w roku 1287.
Bestrzyka podskarbiego koronnego, ibidem de Subin wspomina także list kla-
sztora trzemeszeńskiego, w tymże roku. . .^ ^^ ^^' ) .
Wojciecha podkomorzego koronnego, ibidem de Subin tenże przywilej tegoż po-
mienionego klasztora opowieda, roku tegoż, i inszych wiele.
Andrzeja Tyczyńskiego wspomina Kromer, acz w leciech młodych, ale w cnocie
przodków jego zupełnej i statecznej miłości przeciwko rzpltej. Ten gdy baczył króla
Władysława Jagiełłą ugodę niepożyteczną koronie polskiej z bratem w Litwie, o czem
Kromer pisze libro 20, a to było circa annum 1430, — jako tego misternie obronił, że
ona ugoda ich rozerwana była, a Kamieniec przy koronie polskiej został, o tem w histo-
ryi szerzej czytać będziesz. ' ' * ' ""'
Jana Miąższego wspominają historye. Miechowita 'go zowie Nazyanem; ten po
onej fortunnej bitwie pruskiej za Jagiełłą króla, gdy się Niemcy znowu zbierali, chcąc
się poprawić a pomścić rozlania krwie, gdy ich było 90 tysięcy porażono, mieli znowu
wojska dziesięć tysięcy. Tam ten Jan mając pewną wiadomość o nich, zebrał się jako
mógł z przyległymi sąsiady, pany i rycerstwem polskiem, niechcąc onych Niemców ku
Marborku puścić do drugich Krzyżaków, potkał się z nimi mężnie u Koronowa, jako Kro-
mer pisze: Ibi Joannes Ostrovicius cognomento Nazyanus, gente Toporus, adacto
equo, vexiliferum hostilem obtruncatj v&xilumquej guo uno totus eorum exercitus (itidem
ataue noster) ułebatur, abripit. etc.
"^ "■* Zatem się wojsko nieprzyjacielskie strwożyło i osłabiło. Naszy rześko na nie natarli
i na głowę porazili, drugie w pogoni rozgromione byli, aż noc ostatkowi przeszkodziła.
O czem czytaj u Kromera księgi siedmnaste^ U Miechowity czwarte.
^*' /^- Piotra sufragana krakowskiego, mianowanego biskupa krakowskiego, opowieda
historyk, po Janie Radlicy z domu Korab, wszakoż niż mu przyniesiono sakrę, umarł.
Po nim obran Piotr Wiszych z domu Bróg, wszakoż i ten potem był zrażon od Woj-
ciecha Jastrzębca. O czem niżej będziesz czytał pod herby pomienionemi.
Stanisława z Chobrza, chorążego krakowskiego i kraj czego króla Olbrachta,
wspomina list klasztorny w roku 1469. Potem i za Zygmunta Starego, w roku 1604.
Zbigniewa podkomorzego krakowskiego, marborskiego starostę, wspominają historye
przy synie Janie, który był pojmany w Wołoszech, a potem uszedł z więzienia. O czem
Miechowity księgi czwarte czytaj. To było za Olbrachta. Tegoż Zbigniewa córka była
za Mikołajem książęciem ratyborskim. O czem czytaj ibidem et eodem.
Mikołaja wojewodę ruskiego i Gabryela brata jego wspominają historye, że byli
porażeni z rotami w Wołoszech, za króla Olbrachta. Miechovita, libro 4. Cromer libro 30.
Barbarę, kasztelankę krakowską, córkę wojewody ruskiego wspomina epitaphium
w Tarnowie pisane w te słowa:
'•*'. '^. ^yBarhara de Tencziriy Nicolai palatini Russiae flia, foemina pudicicia morihus-
que insignis, Joannes a Tamow, castdlantts cracomen. conjugi »tiavissimae maestm posuił.
Vixił annis 31. Ohiit anno scdutis nostrae 1521.
Jaka Tęczyńskiego też w bitwie wołoskiej wspomina Kromer, że był pojman
z Piotrem Prochnickim, za tegoż króla; wszakoż oba potem z więzienia uszli. O czem
w księgach 30 u Kromera czytaj.
Jakóba z Moraayice, rzeczonego Przekora, wspomina Kromer w księgach 19
mężem znacznym u Opoczki, za Witulda książęcia litewskiego w roku 1428. /
'"'^^'^'^"Jana Rapsttńskiego de Tęcztn wspomina przywilej od Kazimierza potwierdzony,
w roku 1485, w nowem mieście Korczynie, klasztorowi świętokrzyskiemu.
-\ ,. Andrzeja Rapsttńskiego de Tcczyn wspomina Miechowita w księgach czwar-
tych kap. 6. w roku 1461. Który we czwartek, dnia 16 lipca, z niejakim Klemensem
płatnerzem w Krakowie zaczął kontro wersyą, z której potem na gwałcie przyszedł o śmierć.
Acz się to Krakowianom sucho nie odarło, jako o tem w historyi czytać będziesz, wsza-
. koż za tego nie stało, kto żałośnie a nieprzystojnie na stan swój przyszedł o śmierć.
Mikołaja z Balic Tyczyńskiego wspomina przywilej kasztelanem radomskim
w roku 1447.
Ottc de Pleszów wspominają akta krakowskie, i wiele przywilejów szlacheckich,
sędzim krakowskim w roku 1429. ,-. -^y^,/
Gniewomira i Tomasza haeredes de Miedzwiecz, wspominają przywileje domu
Toporów, w roku 1366 od Kazimierza Wielkiego potwierdzone, co i fundus kościoła
onego opowieda a ukazuje je chrześciańskimi pany i miłowniki kościoła bożego, co je-
szcze wspominają herby ibidem na kościele malowane, ie to z domu Toporów do
Drużyno w wyszło.
Beata de Tenczin, która zbudowała klasztor Bernardynom w Samborze, będąc
za Janem Odrowążem wojewodą ruskim, o której opowiada epitaphium w tym tam
klasztorze pisane, w te słowa:
Dominae Beatae de Tenczin, Odrowążowa, paUUinae Rutńae etc. Ecdetiae Fra-
trum Minorum in Sambor omairicif et caeł.
,w6ioq ' Hue qmcunque venis, iumbamgue stupescis ad isłaMf '^rlt nH
{;\ir/A rr Nulla tidens faJtrri marmura caessa manu. jjojilisi 3&ióoi>
.t..; 1..:.. De mundoy nec opes, nec honor, comiłatur euntem, .....
Adsequiłur mrhis, et piełałis opus. *
Za panowania króla Ludwika węgierskiego i polskiego, w roku 1376 wspominają
historye wielką możność tych Toporów, którą okazali przy potrzebie Piotra Szafrańca
z domu Stary Koń, gdy był ranion od Węgrów; było ich na ten czas chorągwi siedm,
chcieli się zcacznie pomścić nad Węgry dworzany królewskiemi, przelania krwie brata
swego, bo to zdawna jedna familia (o czem niżej dowodnie czytać będziesz) Toporów
i Koniów Starych.
Janusza kasztelana sędomierskiego. Ot ty wojewody sędomierskiego synowca, syna
Andrzej owego, wspomina klasztoru sędomierskiego przywilej, przy bytności potwier-
70 O KLEJNOCIE
dzenia praw ich, za Kazimier^sa Wielkiego, który się pisał haeres de Jabłonna, kędy tak
o nim powieda; .»!>...'.
Praesentihus vmerahiUbus ac generosis viri8 Ottone de Pilcza, palałino sen-
domirien., Janus i o nepote illius ex fratre castellano sendomirien., haerede de Ja-
i, 1^ ,j blonnay Martin o castellano zavichosten., haerede de Jabłonna, nec non aliis fide
t dignis, anno, 1368. Datum per manus domini Joannis de Czarnków, vice can-
• cellarii r. p,, scriptum autem per Jeannem canonicum plocen. nołarium atdae
'■'• ihBv nostrae regalis.
., . . SęDYWOJA Z Jabłoni wspomina także przywilej klasztora ibidem, yt ^cd^mierzu,
przy bytności potwierdzenia praw ich tym sposobem: ; " f
&W«a li')!. Praesentibus venerabilibus ac generosis, domino Sendivojo de Subin, capi-
m^^oar • taneo cracovien., domino Sendivojo nepote ejus ex fratre haerede de Jabłonna,
-JiorjTi^ pincerna craco,, nec non aliis Jide,dignisy ąnno 1382 ; ,^ ,i^'^ff^^i^ J^y^<^Yf^2k
^spf króla węgierskiego i polskiego.,,,!,,;' ,;(.,^i,„ ^t,^ ,.r^:.^,„|p77T M -ń— ^^^
"^'Jana Tyczyńskiego ciało pochowane w Kraśniku, anno 1407 mensis Julii 16,
epiiajphium opowieda pisane w te słowa:
jfoi^tosrio^lsa W<' Mundi fortuna regni, curraegue labores,
Et mortalis honor, gloria łausque fugax,
■- ,. :.^ Solicitent alios, me me bonę, me pie Chrisie,
umob ą{śmr\JiVi ,,,...._^g ^^^ conservet gratia, me foveat.
filoioaod enbiinł i oo .•
•9\ 0'i .cjło Tamże drugie ad Beatam Marian Yirjinem.
OD wÓJ''^ Coelestis planta praeciosior omnibus una,
Quae fructum ferre digna salutis eras.
^&h9^i 9X1< Hanc animam refjice fructu semper benedicto,
^.^* ~. .k «, Ventris virąinei fausta Maria Parens.
Drugie ad suos,
.i%»mA . ^fQ jffi^ memores, mea pignora sitis amid,
Suffragium lachrimae sint pietasąue precesąue.
W roku 1527 list domu Tęczyńskich, ludzie te możne, tej familii Toporów,
dobrze rzpltej chrześciańskiej zasłużone, wspomina, co szerzej czytając list cesarza Karła
piątego zrozumiesz, a tego sens masz w te słowa, gdzie do takiej dawnej zacności ich,
więcej im ozdoby przydawa:
'{jaroluś^ Qui7itus dwina favente clementia electus Romanorum im-
perator^ semper Augiistus^ ac rex Germaniae^ Dalmatiae^ Croatiae^ Na-
vańae^ Granatae, Toleti^ Yakntiae^ Galitiae^ Majoricarum^ Hispalis^
Sardiniae^ Cordubae^ Corsicae^ Muriciae^ Giennis^ Algaromae^ Algezirae^
Gibralitaris ac insularum Baleańum^ insularum Canariae et Indiarum^
ac terrae firmae Maris Oceania Archidux Austriae^ Dux Burgundiae^
TOPÓR. 71
cSmiś' el pćilaMuś Hidńitónide , Holandiae, Scelandiae, Fetetis, Kiburgi^
Nanmrci^ RosiUonis^ Karitaniae et Zutpheniae^ landgravius Alsatiae^
marchio super Anasum^ Burgoiiae^ Oristani^ Gotsiani^ et sacri romani
imperii pńnceps^ Catalomae, Asłuriae^ Phrisiae^ Marcliiae^ Slaroniae^ Por-
tus Naonis^ Biscajae^ Molinae^ Salinarum, Tripolis et Mechliniae etc. etc.
Ad perpetuam rei memoriam, Deus Optimus Maximu8, genus humanum vario
muiłiplicique graduum et ordinum discrimine scingens^ hoc praecipue imperatori-
biis eł regibus, veluti peculiare ac proprium munus esse voluit, ut subditorum com-
modisy atgue incremento, assidua, cura perenniąue studio invigilarent, et omnes co-
natus oniTiemgue potentiam^ ad illorum dignitatem , qui rdiguis praesertim vir-
łułe ac sanguine praestanty et vere laudis sectatores, clarissimorumgue facinorum
aermdi existunt, augendam, iUustrandamąue con-oerterenty cum nihil scilicet aptius,
nihihe accomodaiius ad retinendam ampliłudinem imperiumque propagandum, con-
stitui posse videatur, quam si hi, quibus regnorum hahenae moderaminaąue com-
mittantur, in quam plurimos, eosdemgue de rebus humanis quam optime meritoSy
, liberaliłałis et munificentiae partes exerceant; nam tanto clarius libertatis fulgor
, ,, ,^ , elucesciłf ąuanto ejus insignia latius patentiu^mie extenduntur. Oua propter con-
siderantes spectabiles sincere nobis dilectos, Andream de Tenczin palcUinum
cracovien.y Joannem de Tenczin subcamerarium cracov. illius fratrem germa-
num, Joannem de Tenczin gladiferum cracov.y Joannem de Tenczin castel-
lanum lublinen.y Stanislaum de Tenczin subcamerarium sendomirien., et An-
^r»MO -^dream de Tenczin juniorem ^ omnes frat/res patrueleSy quam strenue contra
. ortodoxae fidei hostes pugnando, fortitergue militaria factay quamvis difficiliay
óbeundo, sibi mortale decus, et splendidum nomen comparasse, tum denique tanta
merita generosae eorum refferantur prosapiae in regno polonico, non belli minus
guam pacis artibus egregiae. Quod ttos jurę ea, prae caesarea nostra liberalitate
digno omamento reddamus clarioray ac ea połissimum, unde jilii et posteri suiy non
virtutis tantum specimen ad imitandum haberent, sed etiamy unde perpetuum decus
ceu ex perenni fonte haurire possint. Motu ergo proprio, animo liberato et sano,
principum, comiiumy baronumgue nostrorum, et sacri imperii Jidelium dilectorum
accedenłe consilio, ex certa nostra scientia, et caesareae plenitudine potestatis,
praesentes: Andream palatinumy Joannem subcamerarium y Joannem gladife-
rum, Joannem casteUanum luhlinen.y Stanislaum et Andream junioi'em, suos-
que haeredes et successores legiłime natos et nascituros ułriusgue seonis, nostros et
sacri imperii comites facimus, creamus, erigimus, ałtolimus et ad comitum gradum
dementer śvehimu£ et illustramus ac comitałis honoris titulo, vigore praesentium
et auctoritałe romana caesarea gratiosius insignimusy nec non aliorum sacri im-
perii comitum numero et consortio favorabiliłer aggregamus decementeSy et hoc
praesente nostro caesareo statu cum edicto firmissimo. Quod ex nunc in antea
praefatiy Andreas palatinumy Joannes suhcamerarius , Joannes gladifery Jo-
annes casteUanus lublinen., Stanislaus subcamerarium sendomir.y et Andreas
junior, et legitimi sui liberi, haeredes et successores, i perpetuum ah universis et
singuiis cujuscunque conditionis praeminentiae status et dignitatisy etiam regalis,
ducaliSy aut pontificialis existanty pro veris comitibus habeantur, teneanłur, dican-
tur, nominentur, atgue honorentur, prdut nos et eos et guemlibet eorum insolidum
pro se et haeredibus eorum ut supra comites dicimum, appeUamuSy et nominamus,
volentes et sUUuentes eadem auctoritate nostra et potesłate praefałaf quod omnibus
73v O KLEJNOCIE
\V>'\\* ^ ^^ singulis primlegiis , indultis, immunitatibus, liberłatibus, jurihm, con8vetudinibu8,
honoribus, dignitatibus, praerogativis, exemjptionibus , gratiis et favońbiis , uti, friiiy^
gaudere et potiri valeant, per totum sacrum romanum imperium^ ac alibi ubicun-
' ,v^, que locorum et terrarum, guibus caeteri nostri et sacri romani imperii comiłes, ^
• ,^ functi sunt, seu uti, frugi et gaudere poterunt, guomodolibet in futurum consve' .
tudine vel de jurę. Dum modo serenissimo principia domino Sigismundo regi^^
:'\\ Poloniae, magno dud Lituaniae, fratri et consanguineo nostro charissimo et 8uc-,\
cessoińbus ejus regibus Poloniae pro eorum debito in omnibus obedientes et jideles
sese praestent, diligenterąue ac fideliter conveniunt et officii sui sunt, prout antę
*^*^^ ea exequantur et exerceantur, quo vero hijusmodi gradus comitatis et illustratio locu-
lentius clarescat: motu, scientia, et potestate, quibus supra gentilicia arma quae ad
ipsos nuper, Andream palatinum, Joamiem subcamerarium, Joannem gladife-
rum, Joannem casteUanum lublinen., Stanislaum ssubcamerarium sendomir. et
Andream juniorem, nunc vero comites, quacumque occasione devenerunt , illustrare
! g.uoque, et melioribus exornare additamentis, dignum aestimammus, mdelicet: Scu-
tum cum campo rubeo , in quo bipennis suis apte depicta coloribus continentur.
Galeam quoque torneamentalem supereminentem , lacivisque seu induviis rubeis ac
glauciSf in sumitate bipennis reddimitam, in hunc mutanimus, melioravimus et
y ' exornammus modum etformam, videlicet: Scutum, in cujus prima quadra paterna
■ '^ ** ' avitaque manent insignia, una cum galea, sicut modo praemissum est , altera vero
quadra, campum diuisum habet, cujus medietas alia alba est, alia vero rubea,
cum aquila bicipiti media, alba, rubea, transpositis coloribus, ita ut pars aquilae
rubea sit in campo albo , et pars alba in campo rubeo; galea tomeamentalis , in
cujus sumitate aguila, media alba et media rubea, extensis alis, in quarum singulis
quinque pennae coherent, cum laciviis alis rubeis circum circa splendicantibus,
^' prout haec omnia pictoris arte et ingenio hic in medio elaborata cemuntur; quae
•'**' et auctoritate nostra caesarea, in quantum opus sit, de novo concedimus, elargimur,
et donamus, per praesentes volentes et decernentes , praesenti edicto nostro caesareo
perpetuo duraturo: quod praefati , Andreas palatinus, Joann es subcamerarius,
"'* ^ * : Jo annes gladifer, Jo annes castellanus lublinen. , Stanislaus subcam. sendom.
et Andreas junior, eorumgue haeredes et successores (ut supra) hujusmodi insi- ,
gnia sunt a nobis illustrata et adaucta, ex nunc et in antea futuris perpetuis tem-
\" poribus, in torneamentis , hastiludiis , bellis , duelis, scutis et vexilis, sepulturis quo-
' que, sigilis, signetis, anntdis et aliis clenodiis seu actibus comitum, łamjoco, quam
serio ubicunque uti, frui, et gaudere liberę possint et valeant, non obstantibus
quorumcunque consuetudinibus , et ordinationibus statutis et privilegiis praesentibus
et futuris, quae quoque modo contra hujusmodi illustrationem et evectionem facere
possint: quibus per praesentes expraesse derogamus et derogatum esse volumus,
praedicta etiam auctoritate, solennitatem juris , si qua in praemisis requireretur, et
quemlibet defectum suplentes. Nulli ergo hominum, cujuścungue fuerint gradus, con-
ditionis et status, liceat hanc nostrae creationis, evectionis, illustrationis , concessio-
nis, decreti, derogationis, voluntatis et gratiae paginam infringere , aut ei in toto
^ sive ejus aliqua parte contravenire. Si quis autem hoc atentare praesumpserit,
poenam indignationis nostrae, ac centum marcarum auri puri irremissibiliter se
noverit incursurum. Quarum medietatem fisco nostro caesareo, relinquam vero'
injuriam et damnum passi vel passprum usibus decernimus applicandam. Harum
literarum testimonio siglli nostri appensione munitarum. Datum in civitate no-
imperiali Sbera, ultima die mensis 7bris, anno 1527, regnorum nogtrorum romani
nono, aliorum omnium vero undecimo.
:-!, TOPOR, r 73
Tegoż potomek Stanjbeaw Gabktbl, o którym powieda epr^phtum w Kraśniku
pisane w te słowa:
Słanislao Ga^rielij eomiti a Tenczinj. sttbcamerano sendomirien. , capi-
taneo łrebovUen., viro clariss. qui constantia in Deum optimum maxi'mum, jide
ałque perpetua erga omnes divos piełate praediło et Hierosolima ad sepylchrum
Domini pericrdose naviganti, et mrdta alia religiosa ditorum loca strenue obeunłi,
Romae posłea a Paulo tertio pontijice maxim'o, honos aegue suis gloriae hahiłtis
ac dona solenni morę virtutis ergo tribttta, tńta innocehłissima, morihus ac lepore
festiv0f cuncfia amahilis, nemini nocenti. Joann es comes a Tenczin, palałintu
sandomirien., curiae majestatis regiae marsalcus, capitaneus lublinen., fratri bene
maerenti de «wo pomit. Mortuus anno 1560, die tredecima Ocłobris, aetałis suae
anno LXVL
Jana Tcczyńskieoo, którego wyżej ten list wspomina podkomorzym krakowskim,
lN'ata wojewody krakowskiego, hrabią na Tęczy nie, wspomina w Kraśniku epitaphium
pisane w te słowa:
Joanni Gabrieli eomiti a Tenczin pcdatino sendomirien., curiae maje-
statis regiae marsalcOy capitaneo lublinen. etlelorien., viro ob ingenii praestantis-
timi gravitate, integritate animi, domi forisque clarissi. ac caeteris senatoriis vir-
tutibus, Jide, Jwsłitia , prudentia, longe ornatics. Qui a divo Sigismundo primo
rege Poloniae in seiiatum tecttis, ac splendidis honoribus ab ejus M. delatis fun-
ctus , fidelis perpetua ac bo^ius consiliarina fuit. Ad &idimanum primo Turcarum
imperatorem f postea ad serenissimum Ferdinandum Romanorum, Hungarorum et
Bohem, regem missus , illustres legationes obivit. Cujus deinde mortem ita sere-
niss: Sigis. Auguątus Poloniae reXj Jilins ejusdem majestatis chariss. summa pie-
tate et obsewaniia coluit, ut et patrono benejicenłiis tantorum meritorum memo-
riam egregrie praestaret, et ejus M. Jide, studio, labore, consilio, opera, nuUo
loco unquam ad extremum usqve spiritum dejiiisse agnoscatur. Stanislaus Jo-
ann es frater, comes in Tenczin, palatinus craeovien., cap. lublinen., belzen., et
wzedovien., fratri opłiino ac bene maerenti posuit. Mortuu^ anno 1563. Aetatis
suae 68. Die 20 Mai.
Jan Tyczyński łirabia i miecznik krakowski, tamże na tym przywileju pomieniony.
Jan Tyczyński hrabia, kasztelan lubelski, na tymże przywileju pomieniony.
Stanisław hrabia na Tęczynie, podkomorzy sędomierski, który umarł wojewodą
krakowskim, zostawił syna Jana Baptystę, wojewodę bełskiego, wielkiego miłośnika
r. p. który był wiela ziem świadom ; w poselstwie od króla Augusta będąc we Szwecyi,
królewnę sobie do stanu małżeńskiego zjednał, po którą jadąc z bratem Janem, synem
także wojewody krakowskiego, byli w wielkiem niebezpieczeństwie; gdzie ten wojewoda
za przypadkiem nieszczęścia, albo snąć z naznaczonego od Pana kresu, żywota doko-
nał. Jego ciało wodą do Gdańska przyprowadzono. O czem niżej czytać będziesz szerzej
pod osobą Jana kasztelana wojnickiego, lubelskiego, parczowskiego starosty etc.
O tym Janie Baptyście hrabi, wojewodzie bełskim, pisał Jan Kochanowski
wiersze, którym dał tytuł: Pamiątka wszystkiemi cnotami hojnie obdarzonemu Janowi
Baptyście, hrabi na Tęczynie, bełskiemu wojewodzie i lubelskiemu staroście etc,
'f Tobie niechaj ta karta będzie poświęcona.
Zacny hrabia z Tęczyna, którego kwapiona >
Biblioteka PoUka. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 10
74
O KLEJNOCIE
^j^Hyffł^J -j^ ieiiyi\Ąx
i}9 ..*»,»•■
-> ■
Oj-
Jłt
<>'
8i.>
A niespodziewana śmieró, ludzi zasmuciła, r?! domotaa So:iio'f
A lamentem i płaczem wszystko napełniła.
Będą drudzy twym kościam grób zacny budować,
I twarz twoje w miedzi lać i w marmurze kować.
Między którymi snąć też miejsce będą miały,
Rymy moje: na łasce bogiń aby trwały.
Wiodłeś swój ród wysoki z domu Tęczyńskiego,
Zkąd ustawicznie jako z konia trojańskiego
Jeden po drugim ludzie wielcy wychodzili,
Którzy doma, i w polu, godni w Polsce byli.
Pomnią tu pruskie pola^ pomni nieszczęśliwa
Warna, gdzie nieśmiertelnej chwały cnota chciwa.
Nie tak ostrożnie, jako śmiele się potkała,
I zwycięstwo poganom z siebie sławne dała.
Tycheś ty niechciał wydać;, a na swoje lata
Dosyć młode, zwiedziłeś część niemałą świata,
Przypatrując się pilno wielkich królów sprawie.
Tak w pokoju, jako i w żołnierskiej zabawie.
A chociaś był nie prawie jeszcze dorósł wojny,
Szedłeś między lud króla francuzkiego zbrojny.
Gdy synowie ojcowskiej wiary popierali,
A dawszy sobie po łbu, potem się jednali.
Kochałeś się w naukach, i w piśmie uczonem,
Nie przestając na szczęściu z ojców zostawionem,
Ale jako cię znacznym fortuna czyniła,
Takeś i dowcipem miał przed inszymi siła.
Przeto skoroś dojechał kraju ojczystego,
Obraneś posłem zaraz do króla szwedzkiego.
Gdzieś wszystko wedle myśli pana swego sprawił,
Siebieś poprawdzie troski niemałej nabawił.
Nie dziwuję się panno, zacnego rodzaju.
Żeć się ten gość podobał dalekiego kraju.
Godzien był za urodą swoją Tytonowe,
Godzien był miejsce zasieść Endymionowe;
Morskie nimfy po piersi wydawszy się z wody.
Wzdychały patrząc na twarz i wiek jego młody.
Nieśmiertelnemi laty kupować je chciały.
Próżno, bo wieczne czasy gdzieindziej mu słały.
Tak przed laty Tezeus, chcąc srogiego pożyć
Minotaura a ciężką dań z ojczyzny złożyć.
Płynął na prędkiej nawie przez głębokie morze
I stawił się na króla gortyńskiego dworze;
Tam skoro go królewska dziewka oglądała,
Która na wonnem łożu przy matce siedziała.
Jakie mirty nad chłodnym Eurotą się rodzą,
Albo kwiatki rozlicznych farb na wiosnę wschodzą.
Nie drzewiej oka z niego chciwego spuściła.
Aż ognia nieobacznera sercem zachwyciła.
Który w niej wszystkich członków zmacał aż do kości,
I rozpalił niebogę. j?y,(toLti^j mUaŚci., ,.,...>
i
/ ; TOPOK. 76
Wenus, która bogatej Ankonie panujesz, i «łj8
A frasunkami ludzkie rozkoszy fał8zuje8Z^.>!
Jakowąś nawałnością, dziewkę' zapaloną < \iff{
Miotała, urodziwym gościm uszaloną, '^
Jakiej ona bojażni w sercu używała, c/
Jako częstokroć bledsza nad złoto bywała,
Gdy przeważny Tezeus pragnąc ręki podnieść
f.łi.Na srogi dziw, allw śmierć, albo cześć miał odnieść.
Jednak nie brzydkie Bogu jej objaty były,
.^h<»i\ • Bo jako na Krępaku wiatr ze wszystkiej siły
Burząc, dąb stary wyparł, a ten wykręcony
Padł, i do lirą część lasu starł na wszystkie strony,
Takżeć mężny Tezeus mieszańca srogiego
Obalił, rogi na wiatr próżno miecącego.
I wyszedł z wielką sławą po nici rozwitej, t
Z labiryntowych błędów i zdrady zakiytcy*
Tęczyński był twój Tezeus nowa Aryadno,- i«v*fCl
Który sercem i siłą mógł porównać snadno 1
Z bohaterskimi syny, lubo pieszo wojny, 'i^
Lubo pragnął na koniu nieprzyjaciel zbrojny.
Ten znając twarz łaskawą i chuć przeciw sobiej'^
Skłonił także cnotliwe swe serce ku tobie.
Tak iż jednaki ogień obiema panował.
Jeśli tobie był silen, jemu nie folgował.
Oczy pierwsze poselstwa cicho sprawowały, i A
A serdecznych tajemnic sobie się zwierzały.
Potem i zobopólna mowa przystąpiła, :'H
■h-i r On twoim sługą chciał być, a tyś nie gardziła.
Ale kiedy czas przyszedł, że poseł uczciwy • T
Miał żagle wiatrom podać, twój glos żałościwy
Tem go potkał: Gościu mój, a jeśli nie były
i/i Omylne twoje słowa, i mój mężu miły.
Kie rada cię ztąd puszczam, a zwłaszcza t)ez siebie,
.Y Ale iż pospolitej ustąpić potrzebie
Swoja własna rzecz musi: Jedź w dobrą godzinę,
.A':\\H A bywaj zaś póki się łzami nie rozpłynę.
Dalej żal nie dopuścił, i płacz znakomity, i A
Który jej z oczu płynął jako deszcz obfity. '
A Tęczyński łzy także właśnie ocierając, 'łT
I jako mógł serdeczną żałość okrywając:
Panno bądź dobrej myśli, bo by wszystkie siły '
Wietrzne i morskie zaraz na mię się zmówiły,
Nie zatrzymają mego żadną miarą biegu,
A ja się wrychle muszę stawić na twym brzegu.
To rzekł, a cało wa wszy rękę jej uczciwą,
Wsia(Ó prosto na okręt swój, tamże kotew krzywą
Żeglarze i pobrzeżną linę odwiązali,
-yus^i A od brzegu wysoką nawę odbijali.
Teraz się napatrz panno kogo widzieć żądasz, \łił
,^-Kto wie jeśli go potem na wieki oglądasz.
z*^
76 O KLEJNOCIE \
Siła nieszczęście może, a nasze rozmysły, ^wiwY/
Na wyroku niepewnej fortuny zawisły, t A
Póki go widzieć mog^a, oczy w nim trzymała, -■ '
Potem na same tyfito już żagle patrzała.
Nakoniec kiedy i on i żagle zniknęli, \.
Ledwie na poły żywą słudzy z brzegu wzięli.
A ty Tęczyński, nosząc swój zastrzał w skrytości,
-.pui.irin Szedłeś z łodzią po wierzchu morskiej głębokości,
I za przyjaźnią wiatrów i dobrej pogody,
Wysiadłeś na brzeg pruski krom wszelakiej szkody.
Jechałeś potem ziemią, tam gdzie Wilna cicha^
,Yf!« t: Górę z wieku sadzoną potajemnie spycha.
Czyniąc sobie gościniec cichy do siestrzyce.
Której szumny bieg słyszy przez wąskie granice.
Tameś i pana zastał, i poselstwa swego
Słuszny poczet uczynił;, a z przyjazdu twego
Dwór od małych do wielkich wszystek się radował,
Bo ktoby cię był prze twą ludzkość nie miłował.
Skoro zaś pola śniegiem, a głębokie brody
Mroźna zima przykryła cierpliwemi lody.
Nie długoś się na miejscu z towarzyszem bawił.
Bo cię do Filandyi pan znowu wyprawił,
Na drogę niebezpieczną, boś musiał iść morzem,
Nie takiem jakie krzywym okrętem więc porzem,
Ale które dziś mrozy lodem ugruntują;,
Jutro wiatry szalone zetrą i zwojują.
K'temu nieprzyjacielskie wojsko tuż leżało>
Ciebie jednak Bóg przewiódł przez złe miejsca cało.
Tak żeś przedsię oglądał naznaczone kraje,
I pana który tamtym ziemiam prawa daje.
Ten z swej dawnej nadzieje nie cierpiąc odwłoki^
Wziął cię za wodza sobie, i swój dwór wysoki
,' Pożegnawszy, szedł morzem ku polskiej granicy, '
Myśląc zacną królewnę widzieć w swej łożnicy.
A Bóg mu tego życzył, lecz o panno święta,
Nie prawieś z ojczyzny swej wczesną chwilę wzięta,
Ale zdarzy tenże Bóg, że tego stolicę
Osiędziesz, u któregoś dziś za niewolnicę.
Rychło po tem weselu, cny hrabia z Tęczyna,
Wjechałeś na starostwo swoje do Lublina,
Wszem pożądany, a tam nie wyszedł czas długiy ł
Żeś wziął i województwo za swoje posługi.
Ale pomnij coś przyrzekł pięknej Cecylii,
-Won czas, kiedyś na morze wsiadał do Szwecyi.
Trudno nie pomnieć, miłość w dyamencie ryje
^w •/><!' Swe sławne obietnice i pod serce kryje,
^koroś tedy posługi pati-yjskie złożył z siebie.
Wziąłeś przedsię swe rzeczy, z których ta u ciebie
Przodek miała, abyś był, imię pańskie święte
Wziąwszy na pomoc, konał małżeństwo zaczęte.
V
77
.JOPÓR.
mn^iA
Przeto zebrawszy poczet przyjaciół niem^>
Tam gdzie ku niebu patrzą kazimierskie skały,
Puściłeś się do Gdańska po głębokiej Wiśle,
Morze i dalszą drogę mając na umyśle.
■^^'"^\e wie człowiek, co dobre, a czasem tak zbłądzi,
... Źe swe szczęście za wielką niefortunę sądzi.
•^'^" W twego przedsięwzięcia z łaską nie przyjmował,
_ '1 przejazd był niepewny, a tyś się frasowaŁ
Przeiazd niepewny, bowiem na morzu północnem,
Temi czasy król duński pływał z wojskieili mocnem.
Czekając na sąsiada, chciałliby skosztować,
Komu każe silny Mars i szczęście panować.
Zwyciężył wieczny wyrok i nieszczęście twoje, ,(
Ześ ty, o zacny łirabia, nie pomnąc na swoje
Nieprzespieczeństwo, przedsię wsiadł w okręt wysoki,
Miłość rządziła, która nie cierpi odwłoki.
Trzykroć z portu na morze nawa wychodziła, ^^
Trzykroć zasię do brzegu nazad się wróciła
Poszła potem przez dzięki, rjjąc morskie waly^,<|
A żagle roztoczone pochop z wiatru brały. ^
" Jeszcze były wieczorne nie zagasły zorze, v?/
^"' Kiedy nieuśmierzony wicher wpadł na morzC.
Szum powstał i gwałtowna z wierzchu niepogoda,
Wały za wałmi pędzi poruszona woda.
' krzyk w okręcie, a chmury nocy przydawają,
Świata nieznać, wiatry się sobie sprzeciwiają.
Usiłuje zachodny przeciwko wschodnemu,
Usiłiye południ przeciw północnemu.
Morze huozy a nawę miecą nawałności,
Raz się zda jako w przepaść pojżrzeć z wysokości,
A kiedy się zaś wały rozstępują, ani
Miasta widać wielkiego z głębokiej otchłam.
Piasek z wodą się miesza, a w poboczne ławy, ,
Bije szturm niebezpieczny, nawa żadnej sprawy
Nie rfucha, ale w morskiem rozgniewaniu pływa
Samopas, a mokra śmierć zewsząd się dobywa.
Całą noc ta okrutna niepogoda trwała,
Nazajutrz kiedy z wody zorza powstawała,
Rozchodziły się chmury, wiatry ucicha,
A pieniste znienagla wały upadały.
Już było słońce wzeszło, już żagiel rozpięty ,
Nawy znowu prowadził, kędy dwa okręty
Z boku się ukazały. — Hąj panowie moi.
Szyper głosem zawoła, miejmy się ku zbroi,
Ludzie mamy nad sobą a nie wiedzieć kogo,
Co ieśU co Szwed umie, wątpliwa, nam błogo.
JeśUż też Duńczyk, czego barziej się obawiam, ,
Bez trudności nie będziem, w czas wam to znać dawam.
Przystaw króla szwedzkiego przedsię dobrze tuszył,
Bo (powieda) niżem ja do Gdańska się ruszył,
7Ś o KLEJNOCIE
Już były przeciw tobie wysłane okręty, ' ^ *2f ^
Nie toli są^ o hrabia, niech ja będę ścięty". . ^^ '
To jego, a to potem Tęczyńsltiego słowo: ""
Kto bądź, ten bądź, nam nie Iza, jeno być gotowo.
'Koniec u Boga w mocy, my bracia o sobie
j Czujmy przedsię, ja z wami w szczęściu i w żałobie.
Jeszcze mówił, a każdy już stał w swoim rzędzie,
Pogotowiu czekając, co nakoniec będzie.
Ą tymczasem proporzec duński podniesiono, ''^"''
* Tamże się okazało w czem długo wątpiono.
Muzo, co dalej powiesz? to co dawna woła
, Przypowieść: dwiema i sam Herkules nie zdoła.
Żagiel i ster utracon, nawa ustrzelana,
^j^, Nakoniec gdy już miała tonąć, poimana. .,^
' Jako potem dał to król w moc panu naszemu,^
Co miał z Tęczyńskim czynić, bo przeciw szwedzkiemu
Spoiną mieli, jako też pan nasz z drugiej strony
Starał się, aby hrabia był wolno puszczony,
Próżno i przypominać, bo niżli do skutku
Ta rzecz przyszła, Tęczyński od wielkiego smutku
Wpadł w niemoc, z której mu już (ach wieści płaczliwa)
Wstać nie obiecowała Kloto zazdrości wa.
Częstokroć on nieszczęsny, dla ludzkiego daną
tJlżenia, w ciężkim płaczu strawił noc niespaną;
Chciałli też na czas zasnąć, porwał się strwożony,
Sny nadzwyczaj dziwnemi ze snu przebudzony.
A febra wziąwszy raz w moc, ustawnie gorzała,
Susząc krew i wilkości (sic) stroskanego ciała.
.^ Smak sfałszowany, wszystko odpadło od chęci,
Myśli trapią, tu miłość, tu nieszczęście smęci.
Tęschność z miary wychodzi, sił znacznie ubywa,
A to jego przed śmiercią skarga obciążliwa:
Boże mój, i tem jeszcze skarzesz mnie smutnego,
Że więźniem umrzeć muszę króla okrutnego.
Czemu mię przedtem raczej srogie nie pożarły ""'■'"
Morskie wody, czemu mię ostre kry nie starły.
Kiedym szedł w obce kraje, a tuż za mną w tropy.
Łamały lód północne ogromne zatopy.
Sroga śmierć, leczbym wolnym zginął był człowiekiem,
Nie czekając tym swoim niefortunnym wiekiem
Ostatniego nieszczęścia. Boże niezmierzony.
Jakom od swej nadzieje daleko rzucony!
Nie myśl matko o szatach drogiem złotem tkanych.
Na mój i twej niewiasty przyjazd obiecanych.
Raczej mi mary gotuj, tak się podobało
Nieszczęściu, któreć syna żyWego zajżrzało.
A ty moja królewno, gdzieś teraz niestety,
AMńH^y Na której ślicznych ręku by łby eh Bogu wzięty.
Pragnąłem duszę podać, gdyby kolwiek były
Nieprzejednane siostry przędze swej do wiły.
'J^v ń 7a
jihr^teiiiid^. £« m#«P^y^??^jtak szczęśliwy, a me prośby pr6żiie,^,j,^, ^.^^ ,csiwL«l
";^^ • Rozniósł nieunoszony wiatr na morze różne. • • "-^ j?«
I muszę ja, (co jednak twa haóba, miłości), 'ow^jw ni*i«w©isPY.M
«wb ii^ałscji ,j. rr. W tym nieznajomym kraju umrzeć od żałości/ '"'ł*»Bii ^AosT
,p4(»woiO(łS ^ItnWrzuć w morze, kto przyjaciel próżne dusze koścJ^uA I Baal ,?flX*
Owa mię tam choć martwo bystre nawałności ,^ofbfsa BabiiiiujR
.;.ł ou if^m vP^°^^^^' ^^^^^ żywego szczęście mieć nie chciwo, j.^„^.j ^^^^^ '
A będzie fortunniejsza śmierć, niż żywe ciało. " \^ ' / • ■
Więcej nie mówił, ale wzdychał bez przestania, '"saiożł w ^iyi (»{
»iioi| oid»si)oq w .fi A w tej zbytniej tęschnicy przyszedł do skonania^jibttA 9$fl9T
iahoą oiifcś nir Pamięci i sił zbywszy, jako więc kwiat leże, " sa tnsriaÓBhO
b&ną iSK£ii ^{.i,... Którego przy uwroci ostry plag dosięże. ,XS»<^B-^i>icIboq
Jego śmierci północne boginie płakały, tmiin wwoi
. Płakały ciemne lasy i wyniosłe skały. -
Hlai fU 4«^:v.,. .(iijajo jednak do Polski morzem przepławiono, '-^^i^^ « s*«»^
.usńUiii (|B!h>q ' I między sławne dziady poczciwie włożono. 'ii'«> ^^t^w <^ OJ^I^J ^^
ijtdjUA ałno^ v Trzy słowa śrzodek niesie nagrobnej tablice: .aiaoś hu ?ł^ ahd^iią
9W ofb. Tu miasto obiecanej królewskiej łożnice^, ^o aoPff .t»#fltfoq9x f«ał
«aji{« a* tu Janie Tęczytski, leżą twe kości uśpione. y ■ . .
. *^. ^ / O próżne troski ludzkie, o nadzieje płonę! ?
" 1 ^'cj ^e(j2ny odpoczynek o szlachetne ciało, ^ -- - < .'^
Duszy, wiem, że prze cnotę dobrze się dostało. 'J an[oioq« bo ^s*
A jeśli w jakiej cenie będą rymy moje, i ba A innisT
Nie wynijdzie z ludzkich ust sławne imię twojCj^^jg^r/^ mnf^łi aa
<u-^^^. ii.i' lł/ofl«L iwoax,a A
KttM iBdt uisfil og»T .ms^-tf dOA^oa w x)fnrrv(o i6<|0'^^ fioł ^^4 isoT«ii «r «wi
A ztąd już zrozumiałeś zacność i dowcip wspaniały tego Tęczyńskiego^ pilno
w posługach pana swego i rzeczy pospolitej. ,
Tego ciało leży w Kraśniku, mieście ojczystem, które po jego śmierci siostra ro-
dzona Katarzyna wyniosła w dom książąt Słuckich, z wielą wsi przyległych, i insze
włości etc. ■''[' "•'■ •• .-'^^^ .V>UU. n\''. ,:A;VUĄA i
Andrzej hrabia na Tyczynie nambdszy, którego wyże^ fKrtnłenłony- Hit owaii^
Karła wspomina. Ten naprzód był wojewodą lubelskim i starostą śniatyńskim, w r. 1561.
O czem ten przywilej niżej pisany opowieda, na którym cesarz Ferdynand zasługi jego
wysławiając przeciwko rzpltej chrześciańskiej, i syna jego starszego Jana, który na dwo-
rze jego kosztem wielkim się bawił. Ten Jędrzej wojewoda, bywając w wielkich po-
trzebach z nieprzyjacioły krzyża świętego, znacznym się zawżdy pokazował, sam poj^-^
dyukiem z nimi czyniąc; wielkie poczty przeciwko wojskom ich kosztem swym wywo-
dził, z cesarzem Karłem piątym aż do Hiszpanii jeździł, przeciwko cesarzowi tureckiemu
Sulimanowi, kędy się znacznym mężem okazał, z wielką ozdobą wszystkiego narodu
polskiego. To było w roku 1532. Mis^ z sobą trzysta mężów na wybór, kosztem swym
przez czas barzo długi.
Tenże też przeciwko Turkom z cesarzem Ferdynandem jeździł, zostawił potomstwo
ze dwiema żonami: Naprzód z Anną Zakliczanką z Czyżowa, tegoż herbu Topór,
Hieronima męża wielkiego córką, będąc natenczas kasztelanem połanieckim, naprzód
80 O KLEJNOCIE
Jadwigę, która była żaSfebrżydowskim, wojewbidą orzeslara*^ potem za Stanisławem
Myszkowskim wojewodą krakowskim.
Tenże kasztelan z drugą żoną Anną Ożarowską, z domu Rawa, zostawił dwa
syny, Jana i Andrzeja, o których czytać będziesz niżej. Córki: Zofią Zborowską,
starościną szydłowską, runburską etc.
Annę Lanckoruńską, kasztelankę małogoską, która umarła w roku 1581. Ciało
jej leży w Korozwękach, w bożnicy z kościoła uczynionej. .7 •
Tenże Andrzej kasztelan krakowski, jeszcze w młodych leciech, w potrzebie pode
Gdańskiem na harcu, gdy do niego Niemiec z kuszą bieżał, on na koniu żarko podeń
podbieżawszy, wydarłszy mu kuszę, w łeb uderzył, mówiąc: Tak chłopie naszy przod-
kowie rykiem bijali. . , ' •' ' j i iń
Tenże z Prusaki w potrzebie będąc^ był postrzeleń przez piersi, wszakoż się kula
tak tylko po ciele obróciła, kości nie ruszyła. Gdy go krew uchodziła, począł słabieć,
pochylił się na koniu. Drugi Niemiec bacząc^ chciał go z drugiej strony z konia alabar-
tem zepchnąć. Wtem on z bólu i przelękoienia przyszedł k'sobie, gdy go w siodło we-
pchnął on Niemiec, uszedł obronną ręką do swych. Nie był przy nim tylko jeden sługa
Sokół, z krakowskiego województwa, który go sam w onych ranach opatrzył, odwiódł-
szy na spokojne miejsce.
Temuż Andrzejowi cesarz chrześciański Ferdynand pisał ten list albo przywilej,
na którym wysławia posługi jego przeciwko sobie i wszystkiej rzpltej chrześciańskiej.
A synowi Janowi, który natenczas kosztem wielkim się bawił na dworze jego, dał tego
lwa w koronie, który herb ich Topór ojczysty w nogach trzyma. Tego listu jest sens
pisany w te sjo.wa: . t .
Ferdkiandus , dwina fauente dernentia electus Rbmdn(k^mimTl^e^
raior^ seniper Augustus, ac Germamae, Hungariae^ Bohemicie^ Dalmatiaą^^
Croatiae^ Slavoniae etc. rex^ infans Hispaniarum., arcMdux Austria^^ dim,
Burgundia&i Brabantiae^ Stiriae^ Carmtiae^ Camiolae etc. marchio Mora-
vi6ie^et€.'dm IiMcemburgiae^ ac infeńoris^ ac supeńoris Silesiaey Yitember-^'^
^^\ Teczkae., Pńnceps Sveviae^ comes Ahspurgi^ Tirolis^ Foretis^ ■ Kihurgi
et Gćritiae^ landgravim Alsatiae^ marchio sacri romani impeńi, Burgo-
viae^ ac supeńoris ^ ac inferioris Lusatiae dominus ^ jr\ą^cfiiio .^^lav^
portus $[ą(m8 Salinarum etc. etc. ^^ s uT5i?iii/i>
•Oli!) f.' ,.7. . 7.7-7 Al . . . m '^"^n^oa s Ąhh
t Magnijico ac nooili smcere nobis dilecto, Andreae comiti m lenczm, 'pala-
Hno lublinen., et capi. sniatinen.f gratiam nostram caesaream, et omne honum.
®X^^' Oum imperatoriae majestatis dignitas atque amplitudo, a Deo optimo maxi'mo,
ad sui notissimam gloriam, deinde ad humani generis decus, omamentum et bene~
lOwtBr ficium cónstituta sit, ut cum immortalia cuncta, ejua nutu et voluntate gubernen-
ióa< ^^'' homines jvxta eorum merita , debila praemia conseguantur, et probi guidem
V ad ąuoscungue labores, ob virtutem óubeundos alacriores evadant. Improbi vero
^ jtaitssimis poenis ac sceleribus et flagitiis detereantur. Par est, qui hac imperiali
TOPÓR. 81
AWT^ V majegłaU refidget, mentis aciae imprimis circttmspidał , uł quo8 virtuŁe cdiqua
r>V'k'.j.Vj praeditos esse conspexeriły non grałiis suis solum caesareisj sed et uberioribus
KMniM'^ propońłis praemiis, ad longe praeclariara irwUet,
- 1 >■- Nos igiłur, cpws summo illo opifici placuit ad hoc sublimae romani impeńi fasłi-
gium ev^re, quo magis id ab iUius clem£ntia recognoscimus, eo propensiore sttidio
ad explendum munus nobis injunctum invigilarej ac totis viribus incumbere debemus.
Hinc est Andre a comes, quod nos considerantes egregias exceUente8que animi
tui dołes, probiłałem, summamąue virłułemy cum familiae dignitate conjuncłam,
, „, , ad haec praeclaram iuam, majorumąue tuorum, erga nos et sacrum romanum
\fVłw e imperium f incltłamąue nostram Ausłriae domum, obseroantiam et ctdtum singula-
rem praetermittere non potuerimus, ąuin in eo nomine tibi nostram benignitatem,
animiąue propensionćm, tali argumento testatam redderemus, uł eam ełiam ad li-
beros ac universam posłeriłałem tuam łransmittere posses. Nam quod attinet ad-
tetustateni et splendorem familiae łuae, accepimus Jide di gna relatione comitis
in Tenczin, ex anłiguissima et celebri Topororum familia, quae antę mille annos,
,, in regno Poloniae originem habuerił, atque hodie ełiam floret descendisse^ et Ten-
f ■^. ceni i nomen ab arce guadam, quam ełiam nunc possident, Tenczin vocata, anłe
.>i ^ ' trecenłos eł octoginła annos mutuasse familiam: sanę cum rebus domi forisgue
•/, > «»^v predare gestis, magnisgue in r. p. maeriłis admodum nobilem, łtrni praecipue
ac semper laude apud nos omałam eoctitisse, quae omni loco eł tempore privała
słudia eł commoda publica utiliłałi posposuerił, nullamque forłunarum et honorum
accessionem sibi utilem ac honestam duxeH% nisi quam fide, fortitudine, aliisgue
excellenłibus virłuiibus eł facłis peperisseł. Ob eamąue causam ipsos comiłeSy
communi pairia consensu digna praemia retulisse, adeo, uł memoriae prodiłum
sił, nuUum in Polonia Tencenium, nisi regis senatorem, auł in alio aliguo insigni
ordine regni consłiłutwn vixisse, ac peculiare ipsis ut plurijnum ftdsse, tU officium
casłellani cracociensis , queim primum a rege locum ferunł, vel palatini cracoaz-
tnsis, quem secundum esse perhibenł, regia munijicentia obłinerenł. Omimadmodum
nuper quoque unus ex eadem familia, munus palatini craconiensis obirił, eł in
eo antę paucos meiises exłincłu8 esł. Sic ełiam łu Andreas merito serenissimo
principi domino domino Sigismundo Augtisło regi Poloniae, etc filio eł con-
sanguineo nosłro charissimo, charus eł gratus exisłis. Si guidetn ab ineunłe ae-
łate, quemadmodum inłelleximu8 in Polonia, assidua contra Tarłaros dimicałione,
mUitaribus arłibus erudiłus, swnma cum laude ver8atus es, eł sedecimo aetatis
łuae anno, ferocem Tarłarorum, in conspectu ducis ac łołius exerciłus, singulari
certamine agressus, strenue prosłravi.ti ac necidedisti. Porro ad małuriorem aeła-
teni provecłus, simul in iisdem ełiam piełatis erga pałriam eł forłitudinis studiis
magis magisque progressus es, łegue acerrimum Tartaris eł Turds kosłem exhi-
buisłi, et quacumque Uli tero viam facere sunt conałi, łu manu et persona tua
absłiłisłi, adeo, quod summam laudem et grałiam apud serenissimum guondam prin-
cipeni dominum Sigismundum regem Poloniae. etc. piae memoriae fratrem et
consanguineum nostrum charissimum, ac unitersum ejus exercitum, adeptus fueris.
Caełerum uł eandam virłułem łuam, aliis quoque praecipui chrisłiani orbis prin-
cipibus, eł praeserłim divo guondam frałri nosłro, augusłae memoriae Carolo
quinło imperałori, et nobis dedarares ałque comprobares; quando guidem incliłae
domus nosłrae Ausłriae semper fuisti obserwantissimus , studiosis»imusque: non
iu dubiłasłi in Hispanias usgue penetrare, uł dilectioni eł majesłati ejus caesareae,
operam suam contra Turcas et Barbaros offerres, neque minorem profecto auł
obscuriorem significałionem dedisti łuae eximiae forłitudinis eł integritatls, anno
1532, guando praefałus guondam divtis frater noster^ et nos, celeberrimam expedi-
łionem contra Sulimanum Turcarum principem, qui tum in innumerosissimo exer-
Biblioteka Polaka. Herbj rycerstwa polskiego, BartOM P^rocki^o. 11
82
O KLEJNOCIE
v.»A'noV
Uv»rt»Mt«
. •«■;*'
$\
-MV
V.Vj\.
.w ■ ■
-ftV
ct<M^ regna et dominia nosłra agressus fuerat, suscepimus: ubi mdelicet łuis
impensis, manum trecenłorum armatorum ex Polonia adduxisłi, tuumgue in tutanda
gloria dimni nominis, ardentissimum desiderium, et optimum erga nos et sacrum
romanum imperium, inclitamąue domurn nostram Austriae, studium manifeste de-
clarasti, magnamgue a nohis gratiam et nomen inivisti. — Sunt guidem omnia
qua,e jam enarravimus ejusmodi, ut ma gnam laudem atgue favorem mereantur.
Sed accidit aliud quodque donum tibi diviniłus datum, quod a nohis merito valde
commendari, et ahs te quoque plurimi fieri debet: scilicet, in educandis liberis
singularis guaedam felicitas, ut qui praeter tres Ulias, Hedmgim, Zophiam et An-
nam, nam et animi dotihus ornatissimas , adepłus es duos Jilios acerrimos virtu-
tum tuarum imitatores. Quando qmdem major natu, Joann es dapifer noster,
quod in aula nostra caesarea versatus est, haud obscuram praeclarae indolis signi-
jicationem multis in rebus dedit, et ita se gessit, quod ipsum summa benignitate
complectamuTy et ad ipsum ornandum et amplijicandum valde propensum animum
liabeamus: idque eo magis, quod facile intelligamus praefatum quoque serenissi-
mum regem Foloniae, idem de virtutibuś ejusdem nobiscum sentire, ut qui cum
dignum judicaverit, cui capitaneatum rohatinen. committeret. Minor vero Andreas
de sua indole et ingenio, ipse quoque haud exiguam expectationśm omnibus exci-
tasse diciiur, adeo, quod non sit dubitandum, in ejuscemodi laudatissimis paternis
vestigiis utrumgue perseveraturum,, ac partam abs te gloriam honesłis studiis magis
Tnagisąue amplijicaturum. Quapropter, cum tu aliigue tui agnati et consanguinei
comites in Tenczin, antiguitus gestaveritis et habueritis a majoribus vestris
haereditaria successione accepta infra scripta luculenta, et amplissima armorum
insignia: videlicet, scutum per lokgitudinem, et latitudinem in guałuor aeąuales
areas guadripartitis divisum: ąuarum arearum dextra inferior et sinistra supe-
rior, mnt coloris rubei, et continent securim fabrilem, quae lingua polonica
Topór vocatur, manubrio aureo crocove signum antiguo Topororum nomini con-
gruum; iv ferior autem sinistra et superior deoctra, secundum longitudinem, in duas
aeguales partes distinguuntur, earum vero dextra pdrs coloris est albi, sinistra
rubei et in se bicipitem aguilam singuli continent, ewpensis alis, ita ut qui in-
campo albo conspicitur sit rubea, quae vero in campo rubeo depicta est, sit alba,
familiae łuae, ob ejus in sacrum imperium romanum merita, a divis nostris in
eodem imperio romano praedecessoribus, una cum comitatus dignitate et eminentia
donatam, et scuto impositam, galeam equ6strem, heroicis cancellis apertam, supra
cujus conum impendet acies securis, similis ei, quae jam supra descripta est, pha-
laeriś seu taeniis coloris candidi et rubei ab utraque clipei parte moliter dejluen-
tibus. Nos sanę volentes nostrae erga te et dictos jilios tuos benignae voluntatis et
obsequioimm, quae alter ex eis, nempe comes Joannes, nobis hucusque in aula
nostra caesarea, summague jide animique promptitudine praestitit, perpetuam me-
moriam extare, supra scripta tua et familiae tuae insignia, vetera notabili aligua
acc6ssione amplijlcanda et locupletanda duximus^ eisgue in ipso clipei centro par-
wim scutum coloris cerulei, quod erectum Leonem aiirmm., caput corona aurea
insignitum ostendat, ad exteram conversum, cauda bicipiti in dorsum reflexa, ea
pedum constitutione, ut ad pugnam compositus videatur, benigne ac liberaliter ad-
jecimus; galeam vero ditavimus et exornavimus, ac praesentes dita/mus et exorna-
mu8 corona aurea, et leone simili Uli, qui in parvo scuto repraesentatur, sed puhe
łenus tantum conspicuo, ac hihanti łricta lingvaque exerta, et cauda bicipiti in
dorsum reflexa, cujus caput awrco diademate decoretur, econo ipsius galeae prae-
minenłe. Is autem dextro pede securim apraehensam teneat, laciniis scaphaleris
ab utrogue clipei latere ejfusis, a dextra rubei et candidi, a sinistra vero cerulei
.\t'WAt^ .«* ł^nf"* my ,■
TOPÓR.
83
eł aurei coloris, quemadmodtm knee omnia in medio caesarei cIMJMlalis pictoris
manus ingeniosiua daborayU. Itaąue memorata caesarea auetoritat^aypraesse sta-
^ łuimus, atque deceiiiivius, quod tu Andre a comes, ac supra nominati flii Joan-
nę 8 eł Andreas, ac reUqui liberi, haeredes ac descenientes legitimi utriusque
8exu8, in omnem posłeriłałem jam descriptam, armorum insignia, sic a nohis aucta
et locuplełata, ex hoc łempore deinceps in singidis honestis eł decentihns acłihus, exe-
crariis eł expeditionibus, łam serio quam joco, in hastiludibus, ludis seu has łonim di-
micai,ionih\Ł8, pedestribus vel equeBłribus, in hellis, dtteUis, siugularibus cerłaminibus,
eł quibuscunque pugnis, emintis^ comimts, in scutis^ vexUli8, łenłoriiSf sepulchns,
sigillis f monumenłis, anmdis , aedificiis, supeUectibits , łam in rebus spiHłualibus
^^. t*?i^'^Mam temporalibus eł mixł{8, in locis omnibus, prouł vobi$ libiłum fuerił aut ne-
cessiłas ve8łra postulaverił habere, gestare eł defei're, ac simul guibuslibtt prim-
legiis, munitałQ)uSj Uberłatibus eł juribus , uH, frui, ac gaudere poasetis , guibtu
atu quoque hnjusmodi omamentis decorati, utuntiir, fruunłur eł gaudentj jurę et
consuetudine. Nulli ergo omnino hominum, cuju4cunque statua, gradus, ordinia et
conditionis, eł dignitatis eoctiterił, liceał hanc nostram, additionis, augmenłałio-
nis, ampUjicationis eł locupletationis paginam infringere aut violare. Quisqui8
vero id łemerario ausus aUercare praesumpserit, nostram eł sacri imperii redi-
gnationem gravi8»imam eł mulcłam triginta marcarum auri puri, fisco nostro cae-
aareo, parli laeaae exequo omni spe veniae sublata sohendam, ipso facto sese in-
cwrisse wwerit, Harum łesłimonio literarum, mann nostra propria svi)8criptarum
et sigilli nostri caesarei appensione muniłarunu
Dałum in civiłate nostra Yienna, die undecima m^nsis Aprilis, anno 1561,
regnorum nostrorum: romani 31, aliorum vero 35. FERDINANDUS.
Temuż właśnie i potomstwu jego wszystkiemu, na czasy wieczne ten klejnot niżej
wykonterfetowany należy, jakoś to z listu zrozumiał. Tenże to Andrzej umarł kasztela-
nem krakowskim, ciało jego leży w Końskiej Woli.
,)i^!»Vi Jan, syn starszy lirabie kasztelana krakowskiego,
hrabia na Tęczynie, natenczas kasztelan wojnicki, pod-
komorzy wielki nadworny, lubelski, parcowski, etc. etc.
starosta.
Za tego znacznemi zasługami, wspominane było
na tym wyżej pomienionym liście wszystkie cnoty przod-
ków domu tego i ojcowskie, przeciwko wszystkiej r. p.
chrześciańskiej , i zasługi, z których nietylko samemu,
ani tylko domowi jego, ale wszystkiemu narodowi pol-
skiemu ozdoba się mnożyła. Abyś tedy dostatecznie wie-
dział, którzy należą do tego klejnotu, naprzód: ^i* ''*^
Andrzej kasztelan krakowski wyżej pomiehiony.
Jan syn jego, kasztelan wojnicki etc.
Andbzej wojewoda krakowski o którym niżej czy-
tać będziesz.
Jadwiga wojewodzina krakowska.
Zofia Zborowska, starościna szydłowska, rau<«
berska etc. etc. im ^^Hi *ii*i
84 O KLEJNOCIE
«'
Anna Lanckoruńska, kasztelanka małogoska etc. \jvA^<i<,^ .>5^0' > Vs<'= *
I tych ^zystkich wyżej pomienionych potomstwu Włatstiemtt.
Tenże to Jan hrabia kasztelan wojnicki, syn Andrzeja kasztelana krakowskiego,
naprzód był pacholęciem u cesarza Ferdynanda. ^,o.,cc,co «v vć\w,
Chcąc potem hominum mores widzieć, na peregrynacyą się udał, mając listy cesar-
skie do królów i książąt ziem rozmaitych, do papieża, do króla hiszpańskiego, francuz-
kiego, królowej angielskiej, do króla portugalskiego, i do innych wiela książąt; na ka-
żdego dworze szczęście mu wielkie słu>.yło, w gonitwach, turniejach etc.
Listu do papieża na którym go zaleca i wysławia domu starożytność i zasługi, tak
przodków jako i jego samego, masz sens w te słowa pisany:
».w5$MV» . '^ Beatissime in Christo pater, et domirm domine reverendi8sime , post humilem
ia s^Y^f' commendationem filialis ohservantiae continuum incrementum.
Vh ?/sł' Cum nohilis ac magnificus, jidelis nohis dilectus, Joannę 8 comea in Tenczin,
H)5^s>^' Polonus j dapifer noster , praeclaro guodom instituto , ad pernoscendos hominum
%i\^\y^'' mores, majorumgue aetdtis u^um et experientiam conseąuendam , sibi proposuerit
-V varias christiani orbis regiones ac provincias invisere, — praetermiłtere non po-
-!>■: . tuimus , quin descendentem omni benignitate et clementia nostra complecteremur,
-i\\ a. eumąue isthac quoque transeuntem Sanctiiati vestrae de meliori nota commendatum
ittM'c»' redderemus. Est enim, cum propter plurimas excellentesque virtute8, una cum fa-
miliae retustate et splendore conjunctas, tum vero proptćr ea seroitia, quae nobis
It^l aMquandiu summa jide et observantia pruestitit, atque et ob eximium erga nos
studium patris sui, viri sanę in regno Poloniae magnae auctoritatis, et multis ex-
. ^.^ cellentibus ingenii dotibus ornatissimi, nobisgue gratissimi. In primis dignus, cu-
'^ ' ' jus causa haec et longe majora velimus, quod nos eundem comitem Sanctitati ve-
"' strae magnopere commendemus , cupimusgue, ut ita sese in illum exhibere velił,
quemadmodum et illius virtus, et praeclara erga nos merita postulant , erit nobis
sanę gratissimum. Si praeter quum, quod nobilis adolescens, suo ipsius merito,
0>i^ii' Sanctitati vestrae plurimum commendatus esse debet, nostra etiam causa quam com-
**^-fM>« mendatissimus fuit, ita piane, ut hasce literas nostras sibi apud Sanctitatem ve-
/ stram magno usui et omamento fuisse, re ipsa intelligat. Quod ipsum nos vicis-
sim erga Sanctitatem vestram, omne filialis observantiae studio promereH conni-
temur, et cum his praecamur Sanctitati vestrae a Deo optimo maximo commodam
oi'^d valetudinem ac prosperos ac diuturnos rerum successus, eisdem nos plurimum com-
bon*' mendantes. Datum in oivitate nostra Vienna, die vigisima guarta mensis Aprilis,
a ^ i anno Domini 1561, regnorum nostrorum: romani 31, aliorum vero tricesimo
Tamże sobie potem wyprawiwszy podług myśli listy u papieża do inszych paóstw
królów, albo książąt etc. odpoczynąwszy sobie, a przypatrzywszy się obyczajom, umy-
ślił dalej jechać.
W onej drodze za przypadkiem nieszczęścia, jako to więc bywa z dopuszczenia bo-
żego, przy tych fortunach przypadały też nieszczęścia na tej peregrynacyi. Był naprzód
w pojmaniu w Aledulith i w Granacie, jadąc z Francyi do Hiszpanii przez Gaskonią,
w której jest lud zły, mściwy etc. A to się działo tym sposobem.
Przyjechawszy nad morzem do jednego miasta, zachciało mu się austryg; rzekł
jadąc postulonowi, aby je niósł za nim, które wziąwszy we woreczku z miasta wyniósł.
Tam będąc od onego miejsca w mili, napominał postulona, aby rychło jachał: on go słu-
TOPOR. (• 8»
chać nie chciał. Hrabia chcisd przed nim na koniu bieieć, postarz rozgniewawszy się,
zrzuciwszy austrygi, począł hrabi łajać, potem do szpady z konia skoczywszy się rzucił,
Tęczyński także do swej, wszakoż z konia zsiadając w strzemieniu uwiązł, ciął nań
postarz natenczas, zaledwie mu ręki nie uciął; hrabia zatem wymknąwszy nogę, konia
zbywszy, prędko do niego przypadłszy, zadał mu dwie ranie, a sam potem na jego ko-
nia wsiadłszy, przy którym tłómok był niemały, przybieżał do posty. Tam acz się py-
tano o postarzu, wszakoż ich tem odprawił, że mu koó ochramiał, więc lekko jedzie.
A tak się odprawił, na insze konie wsiadłszy, całą noc w zawód bieżeli. — Potem ja-
dąc do Waledulith, pieniądze na kilku miejscach w bankach odbierał.
Ostatnią postą już przed Waledulith, trafili do rządnej austeryi jednego Hiszpana,
który znał hrabię Tęczyńskiego jeszcze na dworze cesarskim. Okazawszy mu wielką
chęć, puścić go nie chciał od siebie, był mu barzo rad, k'temu i dla tego, że miasto
ono Waledulith gorzało, a tak dla niebezpieczeństwa obiecał go sam wyprowadzić naza-
jutrz. W tem onem poznaniu długo się zabawili, owa hrabia co miał rano wstać, to spał
aż ku południowi, po rannem obiedzie wjjachał, a on go Hiszpan prowadził do miasta;
trafili, gdzie ogień wielkie szkody a nie na jednem miejscu poczynił. On Hiszpan omi-
jał z nim tumulty ludzkie, wszakoż się nie mogąc ustrzedz, trafili na ty, co je zową Agu-
zeli, takie też na gwardyą locum tenentU miasta onego, którzy mało sprawy od Tęczyń-
skiego biorąc, także i wiary nie dawając onemu postulonowi świadomemu i gospoda-
rzowi jego, w onej furyi porwali zaraz Tęczyńskiego i z sługą z koni, tłomoki im od-
pięli, szpadę, puginał i czapkę nakoniec zjąć chcieli, klucze które sługa miai na sznurku
u siebie chcieli urżnąć, czego podstrzegłszy hrabia, śmiele bronił, bo gdyby mu je było
wzięto, nie mógłby był dać sprawy o sobie dostatecznej i świadectwa; przeto kiedy się
do nich ono chłopstwo mieli, uchwycił za nie ręką, nie dbając, chociaż mu ręce odrzynać
chcieli, czego go Pan Bog obronił; bo tam wiele takim sposobem ludzi niewinnych ginie,
gdy pojmawszy rzeczy rozchwycą, listy popalą, tedy i samego zatem stracą. Owa z onego
pojmania pana hrabie, kupcy wielcy i dobrze osiedli byli w trwodze, bo się były sprawy
bardzo pomieszały, dokąd tego pewnie nie doszli, kto był przyczyną tego ognia, imali
każdego cudzoziemca, a drugie męczyli.
Tęczyńskiego kiedy prowadzili, wielki mu konknrs ludzi zachodził, ale go różno od
słag prowadzono; wszakoż z przygody trafili mu się Kontedeluna z Dundzianem Mamil-
ozą, z Bobulusem, których dobrze znał na dworze cesarskim, i mis^ z nimi dobre zacho-
wanie. Ci go poznawszy, z koni do niegor zsiedli, czapkę nań włożyli, onę gwardyą od
niego odegnali, a między się z uczciwością wzięli, i szli z nim do wicegerenta; którego
gdy z małą powagą witał, nie po hiszpańsku, a to dla żalu wielkiego onego swego de-
spektu, spytał go: Aboś Niemiec? Powiedział, żem Polak. Chciał zaraz sprawę od
niego wziąć, ale mu powiedział: że ją trudno mam dać o sobie, gdyż mi wszystko za-
brano, i listy przy tem w tlomoku. On zatem kazał jego tłomoki aby przyniesiono, dobył
listów, okazał co był zacz, bo na jego szczęście Duńczyczyn Mauryka, który z nim słu-
żył pospołu cesarzowi, pobr^ był te tłomoki jego do siebie; ale gdyby je był kto inny
wziął, a oglądał co w nich, nalazłby był u niego dwie rzeczy barzo szkodliwe jemu.
Naprzód księgi sługi jego, który miał ojca Celiusza wielkiego heretyka, który w Bazylii
gB- O KCEJNOCIE
mieszkał, a wydał je był przeciwko papieżowi; te, by było obaczono, sługa pewnieby
b3'ł spalony, i z panem wież to Pan Bóg, coby się było działo. Druga, miał przypraw-
nycti kilka kunsztów w racach z procłiem, a te gdyby byli należli, krom wszelakiego
miłosierdzia byłby był spalony, bo onem samem wdałby się był w takie mniemanie, że
on miasto zapalił; wszakoż te kunszty były uwinione w koszule w tłomoku, a prawie
pod tym czasem spalono było kilka miast, a to natenczas gorzało, a z naprawy zapa-
lone było.
fil Do tego jeszcze miał list do królowej angielskiej, który kiedy w króbce między
iuuemi listy obaczono, pytano go, którejby był wiary? Wszakoż o nim Kontedeluna
i oni drudzy, którzy go znali, dali świadectwo, że był katolik. Jednak to nie pomogło,
dał go do więzienia przedsię, aż do nauki królewskiej, któremu o nim zaraz dali znać,
a nie chcieli go na rękojemstwo dać żadnym sposobem, onych wszystkich, którzy go znali.
Pisał w tern list hrabia do księdza Piotra Wolskiego Dunina, z domu albo fa-
milii Łabędź, który natenczas był w legacyi albo sprawach u króla hiszpańskiego, od
króla polskiego Zygmunta Augusta. Którego gdy doszedł list hrabin, prędko się o to
postarał, że był wolnym.
A potem sam przyjechawszy do króla, skargę położył na one hamowniki i szarpacze
swoje, sprawiedliwość przystojną otrzymał, i łaskę królewską hojnie poznawszy, upominki
znaczne odniósł.
Tamże na dworze tegoż króla bawiąc się, dla przejrzenia spraw, miał potrzebę
z jednym Hiszpanem na imię Kornero, która mu z tej przypadła przyczyny. Przegrał
był Hiszpan do hrabie Tęczyńskiego summę niemałą, której on żałując, chciał go przy-
musić, żeby mu ją wrócił. A tak w nocy na drodze zastąpił mu z kilkiem swych , gdy
szedł do gospody, chcąc mu despekt wyrządzić, w czem go szczęście nie cieszyło: bo za
ostrożnością hrabie, sam Hiszpan na sobie zelży wość odniósł, tak aż sprośnie tyłu podać
musiał. Potem omnia ibidem, feliciter succedebant.
Tenże hrabia jadąc do Portugalii z nawiedzenia pańskiego ciężką chorobą był zło-
żeń, o którego zdrowiu mała nadzieja była; wszakoż wielkiem staraniem i pilnością kró-
lowej państwa onego, która sama natenczas królestwo sprawowała dla młodych lat kró-
lewskich, przyszedł do zdrowia pierwszego, do czego niemniej chęci i łaski znał kardy*
nała Malwecego. Ibidem, ' 'A-
.. Potem jadąc w drogę przez Granatę, kilka dni się tam zabawił; wyjechawszy nad
wieczorem, potkał się z znajomymi, którym nie chcąc się dać poznać, zakrył twarz, ar
shidze swemu, jako on przedtem jemu, shiżył, i tak czynił przez wszystkę ziemię onę,
między ludem prostym, grubym. Bo ten sługa jego wiela ziem języki umiał i spraw ich
był świadomy. A tak minąwszy one ludzie, wj achał między góry. Wtem przystąpiła
wielka woda, że przewodnik albo postarz nie śmiał się przez nię puścić na żadnym
mule jego, jednak wziąwszy podarek od hrabie, przejechał. Sam hrabia gdy chciał je-,
chać za nim przez onę rzekę, żadnym sposobem muła bijąc pod nim w wodę wegnać
nie mogli. On postarz obawiając się, aby na nie Murzynów nie przywiódł, chciał je
mieć pospołu, żeby ich o gardła nie przywiódł, wołał aby się za nim przeprawowa li
Gdy nie chciał muł pod panem hrabią, sługa jego Kiemiec, on którego miasto pana chciał
;*ii TOPOR. 0 0^ 87
mieć, chcąc spróbować przed panem, wjachal w wodę, tenże się zaraz ponnrzył, woda
Igo zraziła, aż go dojrzeć nie mogli, tylko muła wyrauciła ka górze, a ctiociaż noc była
jasna^ jednak nic więcej, tylko na mule widać było szkatułę, w której był kotek morski.
Po małej chwili przyszli chłopi z pochodniami, woda też już była opadła, szukali sługi
onego, nie należli jedno muła, którego woda pod jedno drzewo w brzeg wbiła. A gdy
przyszU do austeryi, starszy onej wsi posadził prawo o Tęczyńskim i o słudze jego, po-
brawszy od nich tłomoki, i wszystkie rzeczy, co mieli przy sobie kosztowne. A nazajutrz
barzo rano, zbiwszy wszystkie ludzie, i ony z sobą pobrawszy, szukali utonionego. A gdy
go daleko od onego miejsca należli, i tłomok ten który przy sieole był z rzeczami ko-
sztownemi, tak na samego hrabię jako i na konie, ujźi zawszy jeszcze na onym trupie
ubiór ze złotem, także na palcu kilka pierścieni, drugie w kieszeni, za powieścią onego
postarza, tak jako się sam hrabia udawał przy nim za sługę, włożywszy na nie potwarz,
że pana swego utopili, chcieli ich dać potracić, i po wyświadczenie do Granatu, chocia
tam tego obyczaj, tylko dwie mili, nie choieli posłać; posadzono ich do kłody. To się
działo we śrzodę, także i przez czwartek w więzieniu byli; gdy mówili do nich po
hiszpańsku, rozumieć ich nie chcieli. W piątek barzo rano wywiedli ich, chcąc je bez prawa
pogubić, ułakomiwszy się na one rzeczy, które przy nich były, szaty ze złotem, w któ-
rych hrabia na dworze króla hiszpańskiego chadzał, łańcuchów kilka, manueli, zapon etc.
A na ich szczęście, kiedy one rzeczy z tłomoka wykładali, listy cesarskie, króla hiszpań-
skiego, króla francuzkiego, króla portugalskiego, królowej angielskiej, i inszych niektó-
rych książąt, k'temu prosporty hiszpańskie i portugalskie dla wolnego przejazdu i dra-
gie listy, co w puszce miedzianej były, wypadły, te wszystkie gospodyni wzięła. A tak
rano w on piątek, gdy się wszystka gromada zeszła prowadzić ich na śmierć, skoro się
•ruszyli, wielka niepogoda i sroga wijadl powstała, powietrze takie, że jeden drugiego
widzieć nie mógł. Owa przed oną złą chwilą musieli do domu ustąpić. Tam gospodarz,
kędy byli oni więźniowie, był wielką chorobą złożony; ksiądz do niego przyszedł, oba-
czywszy one więźnie, począł z Tęczyńskim mówić po łacinie. O wszystkiem mu sprawę
dał hrabia, i to że miał listy, ale mu są z drugiemi rzeczami pobrane; a wtem gospo-
dyni wszystlde pokazała, tak jako je była nalazła. Którym gdy się przypatrzył i pie-
częciam ich, rozwiódł to onym chłopom, którzy się na to byli nasadzili, jakoby je po-
tracić dali. Owa zaraz dla gruntowniejszej rzeczy, pobrawszy je jachał z nimi do Gra-
natu. Tam stateczną i prawdziwą wziął wiadomość o nim od liapitana, i od inszych
przedniej szych w mieście. Posłano sprawiedliwość, kazano kilka chłopów pojmać, rzeczy
wszystkie Tęczyńskiemu wrócić, chcąc ich na gardle karać, jeśliby tylko na nie insty-
gowal. Ale on wszystkę onę sprawę i krzywdę swą włożył na posła polskiego, księdza
Piotra Dunina Wolskiego, o którjmeś wyżej czytał.
Wyjechawszy z onego miejsca, za trzecim noclegiem w tejże murzyńskiej ziemi, do
Synile jadąc, kwapiąc się, a niechcąc drodze mieszkać, trafiło się hrabi troszkę pozostać
za sługami jadąc, którzy tylko stępią szli, bo jeden lokaj wiódł muła z tłomoki i z stra-
wą. A tam mieli tak kraj nieżyzny natenczas, iż czego z sobą nie przywieźli, tedy co
jeść nie mieli. Wtem się dwie drodze trafiły, owa za niemi uchybił, także wtem zamierzchł.
Trafił do jednej chałupki, w której nie zastał nikogo tylko jedne babę, która mu
88 V ^ O KLEJNOCIE
coś poczęła powiedać i ukazować, ale jej nie rozumiał. Obaczywszy niepewną austeryą,
chciał muła wywieść, a wtem kilka zbierów przyszło, którzy go zaraz wzięli i poczęli
mu tak posługo wać, bez czegoby się był obszedł; jeden muła od niego wziął, a drudzy
go wzięli do onej chałupki, tam się nie mógł z nimi zmówić, poczęli go macać, a to
co miał przy sobie od niego odbierać, i kolet z pieniądzmi, których miał część przy so-
bie, wzięli, czapkę, szpadę, puginał, pierścionki, które miał na braterstwo od paniąt i
dworzan cesarskich, że tylko w błahym kabaciku został, a bacząc, żeby go byli jeszcze
i z tego zzuli^ bo gdy chciał do muła dojżrzeć, zawsze go dwa pilnowali. A wtem oba-
czył z onej izby komórkę, wszedł do niej, wszedł zaraz za nim jeden z onych łotrów,
on wziąwszy wiązankę słomy, która, tam leżała, onego co za nim przyszedł prosił, aby
mu wody przyniósł, który wychodząc, drzwi za sobą przywarł, których też Tęczyński
wstawszy, lepiej drewnem przywrzeć nie omieszkał, a maiąc tam okienko, acz nie pra-
wie wielkie, przytoczywszy do niego kamień, który tamże w onej komorze leżał, wyjąw-
szy rękę, potem głowę, wymknął się z komórki na dwór. Była tam rzeczka niedaleko,
szedł do niej, potem wodą w jeden dół pod skałę wlazł. Po małej chwili obaczy, a ono
z świecami oni zbierowie przechodzili, szukając go, których on poznał ku ogniowi, do-
piero się miał na baczeniu, że mu szło o gardło. «" ?«« I
A gdy już było w noc chwilę, szedł nazad, potem potkał szlachcica jednego z żoną
w kilka koni i mułów, który j achał, rano wstawszy. Ten gdy go obaczy ł a on idzie, za-
wołał na hrabię: Lokaj. etc. Ikrom zawołania szedłby był do niego. A gdy mu dał spra-
wę o wszystkiem, kazał mu na konia wsieśó, a z sobą ku onemu miejscu jechać. Tam
jadąc, do jednej wsi zstąpił, wziął z sobą ludzi co ich tam było, nie zastał w onej cha-
łupie nikogo, kromia onej baby, którą z sobą kazał wziąć, a muła i jego, z młodszym
bratem swoim, do onego noclegu, gdzie słudzy jego byli, odesłał, dawszy mu swój płaszcz
i kolet, szpadę, puginał. Gdzie też hrabia onemu bratu jego, gdy go doprowadził do sług,
okazał wdzięczność taką, jaką mógł na on czas, podług możności swej. Objechawszy
potem wiele ziem, wrócił się do domu we zdrowiu.^ "'V^ ?''*' '^^^ >
Tenże Jan hrabia potem z synowcem swym Janem Baptystą, hrabią z Tęczy-
na, wojewodą bełskim, jadąc do Szwecyi podług czasu i postanowienia na wesele albo
na ślub do Cecylii królewny szwedzkiej, wyprawił się był takim kosztem i dostatkiem
wielkim, jakoby był mógł mieć drugą siostrę jej za żonę, do czegoby był snadnie przy-
szedł, ale zazdrość ludzi obłudnych w tem obiema wiele szkodziła. Bo gdy się we Gdań-
sku wyprawowali, dał znać jeden Terygena z Litwy królowi duńskiemu o tem, który na-
tenczas wielką armatę na morzu miał, bo walczył z królem szwedzkim. A tak król duń-
ski wyprawił na nie siedm okrętów, które im poczęły zachodzić z kilku stron w piątek
o południu. A gdy nazajutrz mieli wyjechać z stanowiska, poczęto na nie strzelać, tam
z działka ustrzelono rękaw wojewodzie. A prawie uderzył w to miejsce, kędy stał Jan
hrabia, i mało co ustąpił z miejsca onego, w maszt kula uderzyła. I zatem druga strzelba
tak gęsto szła, że maszt odcięli. Jużby byli jednak uszli, ale za perswazyą tych cudzo-
ziemców, co byli przy wojewodzie bełskim, poczęli z onymi nieprzyjacioły rokować, któ-
rzy ich na wiarę wzięli do wojska króla duńskiego.
Ale gdy przyjechali, chybiła ich po onej łasce nadzieja, bo skoro wjachali do woj-
MlfOPÓR. i O f^
ska, rzucili się do nich piłno z batami, chcieli gwałtem wniść a plindrować okręty, ale
ira nie dopuścili Polacy. Wtem admirał posłał dwu kapitanów do hrabie wojewody beł-
skiego, aby mu posłał co przedniej s/e sługi swe, których mu posłał trzydzieści, a on na
to miejsce posłał mu knechtów. /p 'j,^-, ,,,, _,,
Trzeciego dnia po przyprowadzeniu do wojska z wielkim tryumfem, po różnych je
okręciech rozsadzono, toż przeszkodziło, boby byli mogli ujść, do czego mieli taki przy-
stęp, gdy raz byli wjechali pod jedne insulę Borolin, kędy ich była nawałność rozniosła
po morzu, tam do ujechania czas mieli. Ale ono stateczne serce pana cnotliwego prze-
ciwko sługam, które mu było różno rozebrano, zezwolić na to nie chciało, aby je był
w jakiem niebezpieczeństwie zostawić miał.
Chcieli ich tedy do Kopenagien do króla duńskiego odesłać, ale żadną miarą, prze
silną niepogodę i odmianę wiatrów, do tego pi"zyjść nie mogli, tak, że aż po świętym
Marcinie na morzu musieli trwać, gdzie już nie bywa żadna nawigacya, jedno komu
niewola. Ci co się na morsu postarzeli, nie pamiętali takich odmienności wiatrów, jakie
się były natenczas trafiły. A potem gdy przyjechali do Kopenagien, mieszkali kilkana-
ście niedziel.
Ale przedtem prędko po onem pojmaniu, Rudolf niejaki frajbiter morski ze Gdań-
ska, upatrzywszy pogodną noc, j)rzyjechał z swoim okrętem, chcąc wojewodę z jego
ludźmi uwieść. Wszakże on, jako pierwej niechcial od sług, tak i natenczas. Toż i drugi
raz potem we trzy niedziele uczynił. Czego gdy spostrzegli Duuczykowie, zaraz straż
pilną nad nim mieli, i nie dopuścili onemu okrętowi blisko okrętu ich stawać, albo an-
kory zapuścić, chcąc zawsze na nie strzelać, tak aż musieli odstępować.
Za onem zabawieniem w Kopenagien, Pan Bóg ony więźnie żalem serdecznym na-
wiedzić raczył, a to dla śmierci wojewody bełskiego, przy którym i sług zacnych Pola-
ków niemało pomarło, za zapowietrzeniem.
A potem gdy wojewoda umarł, Jan hrabia za pomocą i staraniem grofa z Fan-
czemburgu, który natenczas był hetmanem króla duńskiego, puszczon do Polski, który
ziemią z jednymi sługami jachał, drudzy morzem przy ciele do Gdańska płynęli. » ' >
Do tegoż Jana hrabie kasztt^laiia wojnickiego, autor tych ksiąg.
To com widział przypadków pielgrzymstwa twojego.
Któreś cierpiał mój hrabia od nieszczęścia złego.
Spisałem je w te księgi, by upominały
Te, którychby w młodości ich nie dotykały.
Niech się pomnią ludźmi być, gdyż szczęście stritere
Jednym umie ku myśli, drugim diruere.
Czegoś ty dobrze świadom na obiedwie stronie,
Bo cię też i miewało czasem na swem łonie.
Czasem się też nie k'myśli z tobą obchodziło.
Na twą zacność nie bacząc, niechętnie służyło.
Nie chciałoć życzyć równej pamięci z onymi.
Coś po króla Henryka posłem obran z nimi.
Wszakoż gdy cię wróciło z Nysy do ojczyzny,
Okazałeś trojako na wszem swój skarb żyzny.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. IS
^ o KLEJNOCIE
Witałeś tegoż króla z pocztem dość
Ouemu lidejskiemu w dostatku pi
Pomnie na interregna, tam jakoć służyło, ^ ,^
nk ,7^!^' Witałeś tegoż króla z pocztem dość ozdobnym, d^na ♦»{» ąh-
, ,'.',iV„ Ouemu lidejskiemu w dostatku podobnym. «.,«ii .«i iii.*.
Pomnie na interregna, tam jakoc służyło,
KU iM( K ,!' gjj^i jjj^ wszem śmiałość równą z Lakony czyniło. ''"^ ^
Gdyś onemu Tergienie to powiedział z fukiem, ''^' li.«?t»q i?
^it (i')Xnxoi ''" Mówiąc o wolność miłą z nim z ogromnym hukiem t'.'' «'ir.';/
/wf i;tui ; Bogdaj brachu ty i ja pierwej marnie zginął,
; -ffum^i ^^ tylko ten przypadek zły ojczyznę minął,
' / Którego jej ty życzysz dla prywaty swojej.
svhq >ł^, • . I to, mój zacny hrabia, jest w pamięci mojej,
•'ż^ ■»(.<<. «^'* ■»' Jak cię pani fortuna w rząd dziadów twych brała,
Gdyć po śmierci Fierleja województwo słała.
;>43ti ^iiiui iii: A potem i po śmierci także Mieleckiego,
iii¥latfW(^ Oli ki Wabiła cię na stolec państwa krakowskiego.
. 7^ ^ ^. [ -y^T wietszejeś wadze miał klucz podkomorski złoty,
umojl ♦iHltói. ,.t: Któryć król Henryk posłał był dla twojej cnoty,
awltt ,w<y-^niw Ten potem król gdy z Polski tajemnie ubiegał,
-fiOA^Iii i\*Axi Iż cfę ten jego fortel nikczemny dolegał,
._, Wpięć godzin wybieżawszy po nim w ślady one,
ujibO a!V ' Chociaż miał na to konie dobrze rozsadzone, ,/
' . , *, Doszedłeś go za Pszczynem, chcąc gi (go) nazad wrócić,
'^'T^'*'- '^ Onych niebacznych myśli jego zaraz skrócić.
tl«ib i Lecz swemi przysięgami i swą powolnością,
i«i>$ 5Ufł«s Wymknął się z ręku twoich z wielką układnością.
-ae^ o4i£ ^Aj Żegnając cię ló^ew swą pił, coć przez to znać dawał,
' ^ Że cię przedniejszym z krewnych swych w sercu wyznawał.
s' Tenże król Henryk ujeżdżając z Polski, żadnemu Polakowi tego się zwierzyć nie
chciał, tylko tę kartkę do tegoż Tęczy ńskiego zostawił, której jest sens w te słowa:
Hmricus Dei gratia Galliarum et Poloniae rex^ dux magnus Liłva-
niae^ Russiae^ Prussiae^ etc.
Illustris et magnifice domine, sincere nobis dilecte, non sjponte quidem, sed coacti
et cogente rerum necessitate, in Franciam nunc maadma cum celeritate projlcisci-
mur, ex liteńs enim serenissimae reginae matris nostrae, guas hodie suh tempus
coenae accipimus, inteUeximus eo statu esse res gallicas , ut nisi expediti8 eguis
illuc advolavero , omnino de illo nostro regno actum sit. Idem quoque scriptum
est ad me, ab omnibus Galliae proceribus ac primariis viri8, guamobrem cunctan-
dum minime esse miki putavi, ne miki ipsi in re tanti momenti defuisse viderer.
Discessum vero nostrum tacitum esse, operae praetium fuerit, propter incommoda
itineris; novit enim sincer. vestra ingenia Germanorum et guanto odia proseguan-
tur catholicos omnes. Quid autem nunc ex sincer. vestra expetam et expectem,
nobilis et generosus vir d. Danseus consiliarius meus exponet vobis. Cui ut ji-
dem adhibeatis, vehemenłer rogo. Hoc unum tantum addam hac posteriori epistolae
'' parte, te eum esse, guem ego summopere aniavi, guem plurimum feci, et cujus vi-
cissim amicitiam et benevolentiam erga me sempiternam esse cupio. Bene valeat
sine. vesłra. Datum Cracoviae raptim, XVIII Junii. Henricus Eex et caet.
Do tegoż list przez Krzysztofa Warszewickiego, sekretarza, pisany w te słowa:
^^ TOPOR. ^' ŚH
Henricus Dei gratia GaUiarum et Poloniae rex^ magnm dux Liłva-
j^iae etc. etc.
Ulustris et magnifice domine, nobis dilecłe: Accepimns łuas a Chrtstophoro
War8chevicio secretario nostro literas pluribus verhis scriptas, ex ąiiihus miri-
jicum animum erga nos tuum, summamque fdem ae jideliłnłem pari conjnncłam
observanłia atgue incredibili patriae chańtate , prospexinms. Et si vero non, qui
te piane nommus, nihil praeter spem opinion&mque de te ncstram intellexłmus,
tamen hoc, eaństimes vełim, iuis literis nihil unque nobis accidisse iitcundius. Jam
vero has non ideo ad te dedimus, uł qtddque abs te petimus, (qua enim obsecro
re, tandem nosłram dignitatem regnique istins nostri salutem, stimmae łibi et esse
8emperque fore curae no7i deelarastij sed tantum, ut scias, nos tuorum erga nos
officiorum^ maximorumque maeritorum esse memores: idque adeo, ut tibi, tuaeque
virtuti singulari nos valde devinctos esse cognoscamu^. Cujus rei, ut quem mere-
ris amplissimum fi-uctum, simulatque isthac percenerimus, percipias, dabimus o-
mnino operam eaque in re eam, quod per nos Jieri połerit praesfiterimus , ne qua-
que adkuc erit satisfactum animo erga te nostro ^ qui his semper in te, tuosque
erit, quem tua erga nos singularis fides postulat. Quum istuc primo quoque tem-
pore redituri simus, te nullo modo dubiiare rohtmus. Nihil enim nobis est prius,
quam ut mutuo utrique desideińo satisfaciamus , vos nostro, nosque etidm vestro,
ei rei, caertis quilmsdam maximisque de causis, tempus non est praestituium. Ve-
rendum quippe esset, ne si tempus ei rei destinatum pati faceremus, ut tu pro
tua prudenłia potes conicere, aliqua exor{antur, quae ut hodierno die stint tempora,
nostrum postea consilium impediant. Tu interim perge ut coepisti, ac Jirmo con-
stantique animo, ut antę hac magna cum tua laude feciiti, tum nostra, tum etiam
totiu^ r. p. nune adversus omnes mtdtorum conatus, tibi defendendam esse puta,
hoc speranSj te non diu in hoc certamine futui'um, quin tibi nos nostra praesen-
tia praestosimus. De puhlico rerum statu plura cognosces ex oratore nostro, quem
brevi et nobilissimum ac mrtute praediłum, singiUari isto missuri s^imus. Bene
vale. Datum Rhenis, in felici inauguratione regni nostri GaUiae XIV Februurii,
anno 1575. Henricus Rex.
List na podkomorstwo dany temu to hrabi, któregom ci kopiją dla tego włożył,
abyś wiedział, co na tym urzędzie należy, a tego jest sens w te słowa pisany :
Henńcus Dei gratia Rex Poloniae^ Magnus Dux Litvamae^ Rm-
siae, Prussiae^ Mazamae. etc. etc.
Significamus literis nostris, guorum interest univer8is et singulis: Cum in his
felicwus auspiciis regni istius polonici, divino munere et summa ipsius regni po-
ptdorum voluntate nobis oblati, nostraeque fidei concrediti, nullam majorem curam
atgue solicitudinem nobis et ofjicio nostro regio impositam esse videamus, quam ut
dignitatem et salutem ejus ipsius regni, quae una cum nostra cunjuncta est, ah
omni parte tueamur, progue summa mriUi nostra procurremu^: cum quae eju^
ipsius dignitatis, et salutis communis conservandae , non postrema, si non prima
pars sit collocata, in dispensandis muneribus publicis, juxta ac privatig, personam
""' nostram regiam guoguo modo concementibus, utpote, aqua boni simul etmalifons
et scaturigo qvaedam diminuit et in religuam omtiem muUitudinem sese diffnndat,
M
o KLEJNOCIE
-<>'vVv ^
u-
u< uermimiłwi esse appareat, quQd a aapiente quod(im dictum est: Oiiales esse
principes , tales ełiam populos atque eorum mores et instituta. IŚFos autem, cum
omnia recta atąue landabilia penes nos et omnem rerum regiminis rationem eśie
volumu£ , ut nihil ab ea nisi rectvm et honestum prodeat, et hoc ipsum cum per
se et vires nostrasąue fortiores esse non possunt, quam unius personae praestare
non possumus, libenter in ea societate laboris atąue soUcitudinis tales assumimus,
ex ąuorum consilio et intima conversatione, omnia summa et optima nobis, ac cae'
teris omnibus, praesertim nobis subjectis populis constent. Ac ideo mundantes mul-
to8 alios regni atąue etiam curiae regiae magistratus , std) interregno vacantes,
hinc praecipu^e et peculiaris cujusdam dignationis, ąui proprie ad consewandam
et łuendam vitae nostrae securitatem, cum ąua reliąua omnia summa et ima con-
juncta sunt, pertinet, nimirum camerae nostrae praefecturam, cuinam traderemus,
midtuni, diuąue apud nos deliberavimus, In ąua delibemtione , et si multi sese
offerrent nobiles, et suis virtutibus illustres homines , ut est talium ferax ea gens,
cui nos Deus praefecit, inter omnes autem, servato licet unicuiąue virŁutis et lau-
dis suae encomio et approbationis calcido, aptior et moribus nostris accommoda-
tior visus est magnificus Joannes comes in Tenczin, castellanus wojnicien.,
capitaneus lublinen. et parcevien. etc. Qui longa ducta serie inde jam a multis
saeculis, omnis decoris et amplitudinis ex majoribus suis clarissimis viris , o-
mnibus ftre senatoribus et aliis multis ac magnis magistratibus in hac republica
summa semper cum laude perfunctis, unus ipse cum fratre suo totius familiae, ac
illius maeritorum superstes factus, omnes illas laudes et decora, non solum fami'
liae privata, sed etiam totius reipuh. publica in se sustinet ac fovet, ac licet
aetate sit juvenis, monbus tamen adeo maturus et constans est, ut nihil Uli ad
virilem prudentiam et omnem gravitałem deesse videatur ; ex ąua non solum no-
bis et conservatione nostrae propriae decori, sed ełicim et r. p. consilio suo utilitati
non mediocri esse poteHt. Generosa enim arbor, non fert nisi optimos fructus,
ąuale semper haec praeclara familia Tenczynia tulit. Qu<ie ut rempublicam cum
principibus suis, praecipue inter alios semper amavit, omnia studia, labores, co-
natus, vitam ąuandoąue cum fortunis pro eorum salute impendit, ita etiam ab
hoc praeclaro jiwene, majonim suorum per omnia simili modo expectanda et ąua-
si jurę deposita reposcenda erunt haec omnia. Quod ąuidem depositum, ut tanto
diligentius et certius conservet, atąue etiam prout res et necessitas r. p. ac item
nostra postulaveHt , depromat, ascivimus et adoptammus illum ad interiorem fa-
miliaritatem et convictum nostrum corporis nostri, atąue adeo rerum omnium
nostrarum privatarum cistodiam Uli tradidimus. Dantes st conferrentes Uli prae-
fecturam primariam cuhiculi nostri, succamerariatum vulgo vocatur, ita ut jam
et nuno damus et conferimus per has literas nostras. Adjungentes śimul Uli omnia
jura, praerogativas, facidtates, reditus et attinentias omnes, tam in regimine, ąuam
utilitatibus omnibus, ąuaecunąuae antiąuitus de jurę aut consuetudine ad ofjicium
succamerarii nostri regii pertinent. Subjecentes Uli ejusąue potestati et regimini
omnes eas personas atąue res, ąuaecunąue ad hoc ejus succamerariale munus spe-
ctant. Volentes atąue mandantes, ut omnes Uli, ąuicunąue sub potestate officii istius
succamerariatus sunt, ipsi magnijico Joanni comiti in Tenczin, tanąue vero
et ligitimo nostro regio succamerario, pareant, obediant, dictoąue illius obedientea
sint. Thesaurarius vero regni modemus magnifcus Hieronymus Buzeński, et
alii pensionarii , tam puhlici, ąuam pńvati, moderni et futuri, pro tempore exi-
stentes, ut Uli de omnibus fi^ucłibus ac proventibus ad ofjicium succamerariatus
spectantes respondeant, et aliis omnibus, ąuoi^um interest, respondere faciant, pro
gratia nostra et debito suo aliter non facturi.
In cujus rei Jid&m et evidentiu3 testimoniurh ^ sigillum nosłrum jyraesentibus est
appensum. Dalum Cracoviae in contcnłu regni generali, felicis coronationis nosłrae
ąuarta die mtnsis Mai, anno domini 1614, r^gni loero nostri anno primo.
Relałio magnijici Yalentini Dembienski
de Dembiani r. p. cancellarii. etc.
A na ten urząd dwa tysiąca na każdą ćwierć lata jemu donati et concessi od tegoż
króla były etc. Czego tam dokłada temi słowy: IIoc ipsum etiani serenisńmi successores
nostri reges Połoniae praestabuni, pro guihus nos sicut et pro nobis ipsisin verbo nostro
regio cavemus atque spondemnSj fuanc donationem nosłram seu promissionem ipsi magnijico
Joann i co mit i in Tenczin conservatttros. etc. etc.
Tenże potem hrabia, gdy król Stefan na królcsti^p wj|jBŻ(^^, w poczcie trzechset
koni przeciwko niemu dosyć ozdobnie wyjechał, l',,^ "n'-''-''*
Potem w Warszawie niemały poczet temuż królowi okasał, który pode Gdańskiem
przez czas wszystek, póki potrzeba była, trzymał, koni pięćdziesiąt, przy którym było
piechoty osób czterdzieści, kędy więcej szlachciców niż prostego chłopstwa było. Z tym
pocztem w potrzebie z nieprzyjacielem szczęście mu łaskawie służyło, acz kilka sług
znacznych wychowańców jego, mężnie z nieprzyjacioły czyniąc, poległo. Nad tym pocz-
tem był starszym u niego Kasper Brzozowski, chorąży gostyński, z domu Byliny.
Pode Czczowem ten porucznik z tymi ludźmi pod sprawą Zborowskiego, natenczas
hetmana nadwornego, wiele a mężnie sobie poczytał. O czem pod herbem Jastrzębcem
czytać będziesz.
Pod Latarnią potem, w przekopie, dział niemieckich części niemałej sam Jan hrabia
Tęczyński z pocztem swym dostał, a ostatek w wodzie w przekopie Niemcy zatopili,
kędy się było zasadziło rajtarów sto, knechtów kilkaset, także i zbiorów niemało, któ-
remu król Stefan posłał na pomoc marszałka z jego pocztem, już trzy godziny na dzień,
i Chrysztofa Niszczyckiego z domu Prawdzie, starostę przasnyskiego i ciechano-
wskiego, z hajduki swymi, między którymi byli i harcerze, jako Starzyscy dwa bracia
rodzeni, bliźniacy, także z domu Topór, i inszy, wielkie męstwo swe tam ci wszyscy
pokazali, a naprzód ci Starzyscy do przekopu wskoczyli. Było z nim w tejże potrzebie
dworzan królewskich po części, jako Marek Sobieski, z domu Janina, mąż wyborny
i prawy dworzanin, Broniewski Sebestyan z domu Tarnawa, Jan Porudeński
z domu Byliny i inszych niemało. -M •'
Poczet niemały do Moskwy kosztem swym wyprawował, potem inszych wiele zna-
cznych spraw jego i zasług przeciwko rzpltej.
Tenże Tęczyński hrabia wielkim kosztem zmurował prawie znowu zamek na Tę-
czynie, mil tylko cztery od Krakowa. A z tego Tęczyna, dopiero trzysta i siedmdziesiąt
lat pisać się poczęli, przedtem pisali się de Sieciechów, de Zbylutowice, Starzo-
nami, de Morawica, de Lukna, de Książ, de Rapstyn, de Pilca, de Szubin etc.
} z inszych wiela.
Ciiu jttrviJ<% lj-M>-(r» f^ijaf<»^»(n s?»lłł»T9*'łj tpj«iłjJiTł »■. <- • ->j> . c»u f .\ .» ■ c 1 1 : y ; ■ ■■■ ; j i , ^/i,'
Uimłi
94
O KLEJNOCIE
^ %v!i$«it»«^«<^ uru^^aeft DO GÓRY TĘCZYNSKIEJ,
NA KTÓREJ ZAMEK KOSZTEM WIELKIM ZMUROWANY
?>t»l^i%0* k
OD TEGOŻ HRABIE KASZTELANA WOJNICKIEGO, PODKOMORZEGO KORONNEGO, LUBELSKIEGO,
PARCOWSKIEGO CtC. etC. STAROSTY.
.YffitrH BOK
a
tli. y . •. •• .\ i .. r i
Ciesz się tern góro, iżeś się zdobiła
Pany możnymi, których przodków siła
Na twoim grzbiecie gniazdo sobie słali,
I iraie Tęczyn na wieczny czas dali.
Ale się już ciesz więcej z Jana tego,
Który cię z mułu a z prochu dawnego
Otarwszy, z pracą zozdobił twe czoło,
Mury i wały tak otoczył w koło.
Że w krótkim czasie, pozorem, ozdobą,
Sławna Wawelna nie porówna z tobą.
DO ZAMKU TĘCZTNA,
Autor ksiąg.
ftłdfiiif orjtl r
,ńsłx
vf)».f>
Przypatrz się hrabiów swoich tej wielkiej możności.
Przypatrz i tytułom takowej zacności.
Ci jaką twoim ścianom ozdobę czynili,
Szeroko cię sprawami swojemi sławili.
Wspomniż też gdyś był wyszedł z ich tak możnej ręki.
Jakowej eś prze nierząd sprośnej zażył męki.
A tak mię w tern usłuchaj, dzierż się mych słów śmiele:
Strzeż się abyś nie przyszedł w ręce do kądziele.
Andrzej, wtói*y syn Andrzeja hrabie kasztelana krakowskiego, hrabia i natenczas
wojewoda krakowski, oświęcimski, zatorski, rubieszowski etc. etc. starosta. Dobry a prawy
senator. Nie pytałby tego Dyogenes jako jednego : Compiciens eum sese studiose ad fe-
stum diem componenłem : Quid facisf an non ąuilibet dies viro bono festus esłf Bo ten,
semper hene, honeste et pie, quasi in conspecłu numinis vivii. >
Jest wielki miłośnik rzpltej, co mu Pan Bóg znacznie a z wielką ozdobą jego na-
gradzał. Bo w interregna one od wszystkich panów i rycerstwa był żądań o to, aby
królestwo osierociałe przez pana wziął do sprawy swojej. Z czego się, jako pan mądry,
wymówił, z wielką układnością wszystkim podziękowawszy, prosił aby o inszym radzili,
powiedając do siebie tę przyczynę, żeby tak wielkiej posłudze ojczyzny swej zdołać nie
mógł, ani umiał.
^ TOPÓR. >^ O 9*
Tenże w interregna one, gdy Henryk król już francuzki i polski z korony zjachaw-
szy, na słowie, długo przyjazd swój odkładając, Polaki trzymsJ, wtem Tatarowie w zie-
mię podolską i raską wtargnęli, — on wojewodą bełskim będąc, z niemałym pocztem
panów i rycerstwa onego województwa przeciwko nim wyciągał, acz mu dla prędkości
nieprzyjaciela tego do potrzeby z nimi nie przychodziło. Wszakoż jednak oną gotowością
swą, nieprzyjacioły odwracając, ziemie pustoszyć nie dopuszczał, a to czynił z niemałym"'
kosztem swym przez kilka razów.
Tenże na wiele inszych potrzeb rzpltej z niemałym kosztem i ozdobą domu swego
pokazował się znacznym. ^^^*^ ^^^ (raijm\\nji. (.5*
Zostawił potomstwo z Zofią Dębowską, wojewody bełskiego córką, z domu
Jelita, synów dwu, z których optima fruges est speranda.
DO HRABIÓW TĘCZYŃSKIGH KRÓTKA PRZEMOWA. A ^l (^
difir^ Cl
Nietylko ztąd pochwały godniście hrabiowie,
Że nam was zostawili tak możni przodkowie,
Ale więcej z takich cnót dać wam dank musimy,
W których was nie podlej żyć w tym wieku baczymy.
Niż Kleobin i Bitus świętszymi l)ędziecie.
Gdy tylko swe do ich spraw tak przystosujecie,
Aby zacności waszej nigdy nie mieniły.
Owszem ich z poczciwych spraw wi^j przyczyniły.
Ta MMI wiele dcnów insijcłi laenych, które diielnieaMi ed teg* doma są •derwane, ikąd i
róioe naiwiska w tjii wieka mają. Jak« napriód d«n TAR£ÓW, któriy są właśni ZiKŁIKOWlE,
• ciea piluo czytając histsrjki, tam d«stateuuiej •baczysi.
Ottona wspomina Kromer w księgach dwunastych, dla czego, to tam w historyi
czytać będziesz, tylko że go mianuje temi słowy: Otto Scecarouicita de Topororum fdr
.f :>a
milia. etc.
Tamże w tych księgach in eadem pagina tego dokłada, że Tarłowie właśni są
Zaklikowie, temi słowy: Zaklicze, Tarlony, Ołtonis nepoti etc. Ut in historia.
Tych tam dawnych przodków wieku mego, byli ci ludzie znaczni i zasłużeni rzpltej
w tym domu, jako naprzód:
Jan Tarło z Szczekarzo wic, krajczy króla Zygmunta, którego wspominają historye
z wielkiej dzielności na zjeździe w Wiedniu, w roku 1514. Potem w innych potrzebach
i sprawach królów panów swych, znacznym się zawsze pokazował. Zostawił dwóch sy-
nów, Jana wojewodę lubelskiego, który też ze dwiema żonami zostawił potomstwo,
9^ O KLEJNOCIE
z Lflżeóską dwie e(^roe, a z Sząfrańcawą wojewody sędomierąkiego córką, » domu
Stary Koń, syny i córkkui/s:f4 i;ki |<S7<| cmtih ^aśwoła «fl ,7x8
Ten w poselstwie jeździł po króla Stefana do Węgier z innymi posly, i na inszych
posługach rzpltej znacznych bywał.
Mikołaj chorąży sędomierski, brat tegoż wojewody, był wieku mego znacznym na
dworze króla Augusta. Ten potomkiem jednąż córkę zostawił, Muiszkową z wielkich
Kończyc, kasztelankę radomską, która wyniosła wielką część majętności z domu Tarłów.
Gabryel Tarło wieku mego był kasztelanem radomskim i ochmistrzem u królo-
wej Katarzyny, brat rodzony tegoż kraj czego. ^ /asouai WR J«wos#^o<|
o m^, Paweł Tarło był sędziom ziemie ruskiej, o którym acta świadczą.
Stanisława Tarła historye i katalog opowiadają biskupem przemyskim. O któt,
rym też powieda epitapMum dowodnie w Tarnowie w klasztorze pisane temi słowy:
Jacet Mc reverendissimu8 in Christo pater, dominus Stanislaus Tarło, episcopus
premislien. divinarum humanarumque rerum peritia indgnisy qui ohiit anno Domini 1644,
die 14 DecAmJtris.
O tymże te wiersze tamże na tym grobie pisane.
SustuLit Stanislaum mundo inexorabile fatum,
Qui decus pontijicum honorgue patriae fuit.
His jacet in terris, virłute nulli secundus,
Victus a morte corporis, triumphat animae vita.
Łukasz Tarło feył dworzaninem znacznym na dworze króla Zygmunta i mężem
gławnym, szczedł sterilis.
Paweł Tarło, arcybiskupem lwowskim był wieku mego, przykładny i dobrego
żywota biskup. j-y
Stanisława Tarła, męża sławnego, który w Węgrzech czas długi się bawił na
dworze królowej Izabelle, ten także szczedł sterilis.
Andrzej chorąży sędomierski, wieku mego był mąż w sprawach rzpltej biegły,
temu się były dostały działem Szczekarzowice, z których się od wieka dawnego Tarło-
wie pisali, ale nie zostawił potomka męskiej płci, tylko córki, które tę majętność w domy
różne rozerwały i rozniosły, jako starsza w dom Noskowskich, Jadwiga starościna
Różańska, panną druga była tego wieku.
Jan Tarło, który działem wziął Czaple w przemyskiej ziemi, był chorążym lwow-
skim. Ten zostawił dwie córce: Annę Dangielowicową chorążynę lwowską, panią
godną pochwalenia w stanie wdowim z spraw poczciwych.
Jadwigę Sieniawską, wojewodzinę ziem ruskich, halicką, kołomejską etc. etc.
starościną. Ta w stanie panieńskim była szczęścia takowego, dla pięknych spraw i oby-
czajów, że panowie postronni z Węgier, z Wołoch starali się o nią do stanu małżeńskiego,
jakoż już była od króla Augusta obiecana Bogdanowi wojewodzie wołoskiemu, czego Pan Bóg
■\ TOPÓR. \ 97
obroniła dopuściwszy różne nieszczęścia na onego pana. O czem potem w historyi sze^ej
czytać będziesz.
^ Zostali też trag synowie bracia rodzeni tych pań, jako Stanisław i dwa młodszy
hdolescentes apprime nobiles.
Mikołaj chorąży przemyski, który zostawił potomstwo, syny i córki, a ten był
wziął działem Laski i insze imiona w przemyskiej ziemi, zwano go łlława.
Zaklikowie, z których już jedni piszą się z Czyżowa w tym wieku, drudzy
z Międzygórza, a ci wszyscy idą od jednego przodka Otty z Szczekarzowic, jako
to listy dzielnic opowiadają. 2 ^^ '^" " "^
Był Keorza syn Ottonów wojewoda sędomierski w roku 1366. A tego opowiada list
Toporów, który poniżej czytać będziesz. Ten miał* syna Jana Zaklikc, od którego
zostali dwa synowie. Temuż był król Kazimierz Wielki dał Międzygórze, jako o tem
listy i historye świadczą. Umarł wojewodą sędomierskim.
Mikołaj syn tegoż Jana był kanclerzem koronnym, którego historye i listów wiele
wspomina, Kromer i inszy. Od tegoż idą wszyscy Zaklikowie, co ich jest w sędomier-
skiej ziemi. «
Jan brat rodzony tegoż kanclerza, syn Janów wojewody sędomierskiego, potem
wojewoda sędomierski, który z Ligięzianką z Czyżowa, kaszelana krakowskiego
córką i gubernatora ziem krakowskiej, sędomierskiej, lubelskiej i ruskich, jako to
domu tego list opowiada, który pod herbem Półkoza czytać będziesz, zostawił syna
Jakóba Zaklikę.
Jakób Zaklika gyn wojewody tego, z Warszowną kasztelana krakowskiego córką,
z domu Rawa, zostawił syna Hieronima, męża sławnego, który z pogany na Podolu
częste a znaczne potrzeby miewał, o którym jeszcze w onych krainach jest pieśń między
pospólstwem, w te słowa: „Pan Zaklika z "Wojsławic, pędził Tatary aż do granic, etc.
Temuż HiEROKiMoWi król Zygmunt Stary, na pierwszem wjechaniu swem na kró-
lestwo, w roku 1507, posłał województwo sedomierskie, którego przyjąć niechciał, mó-
wiąc: Żem młodość moje strawił w pracach wielkich, służąc ojczyźnie według możności
i sił swoich , teraz już chcę starości swej odpocząć. Podziękowawszy królowi panu swemu
za nieprzepomnienie, województwa nie przyjął. Ten miał za sobą Annę Siemieńską
z domu Dębno, kasztelana kamienieckiego córkę, a siostrę rodzoną niedawno zeszłego
arcybiskupa lwowskiego, z którą zostawił syna Stanisława i dwie córce, Annę Ko-
ni ecp ols ką kasztelankę rospierską, i drugą Tęczyńską kasztelankę połaniecką. Wsza-
koż ten Tęczyński umarł kasztelanem krakowskim, ojciec dzisiejszych Tęczyńskich,
Andrzeja wojewody krakowskiego, i Jana kasztelana wojnickiego etc. A od tej zo-
stała Jadwiga wojewodzina krakowska, o którejeś wyżej czytał przy Tęczyńskich.
Stanisław syn Hieronimów Zaklika, kasztelan połaniecki, który się pisał z Czy-
żowa, tego pamięć ludzka niesie, że był senator grams, prudens et constans in negołiis
r. p. Służąc pilnie ojczyźnie, czasu potrzeby miejsce senatorskie zasiadając, prawdę rad
królowi panu swemu mawiał; miał z Dorotą z Michowa z domu Rawa synów czte-
rech: Zygmunta, Mikołaja, Stanisława, i Hieronima.
Zy&munt Zaklika z Czyżowa syn Stanisława kasztelana połanieckiego, kasztelan
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza P^rockiego. IS
89 O KLEJNOCIE
bełsid. Ten się naprzód naukami wyzwolonemi bawił, potem do Niemiec, tam ztąd do
Fi*ancyi, potem we Włoszech czas niemały mieszkał, przejeżdżając wiele krain, multo-
rum hominum mores vidit et urbes. Przyjechawszy do ojczyzny, wyprawił się z pocztem
na dwór królewica węgierskiego Jana. Tam by wszy kilka czasów, przyjechał na dwór
Augusta króla, był dworzaninem i sekretarzem. Bywał posłem ziemskim na sejmach kilka
razów. Potem sięl^żenił, pojął Annę Koniecpolską, córkę starosty wieluńskiego,
z domu Pobóg, która pierwej była za Ocieskim podkomorzym krakowskim, z domu
Jastrzębiec. Z tą miał syna Jana i córkę Annę, wszakoż oboje in minorenis deces-
serunt. Za panowania króla Henryka dano mu było kasztelanią połaniecką.
Tenże tempore interregni , wiele a pożytecznie r. p. służył, z kosztem niemałym ma-
jętności swej. «
Był posłem do książęcia brzeskiego, o pojmanie Andrzeja hrabie z Górki, ka-
sztelana międzyrzeckiego, co odprawił cum dignitate.
Na koronacyi króla Stefana, dano mu kasztelanią bełską, w roku 1576.
.,,,,(£,, Dom Płazów, którzy od onych dawnych a zasłużonych r. p. przodków, o któ-
rycheś wyżej czytał, początek wiodą, jako to znacznie listy opowiadają.
A naprzód Jana Płazę wspomina przywilej Kazimierza Wielkiego^ którego potwier-
dzał Władysław Jagiełło, w roku 1428.
Za wieku mego był Stanisław burgrabia krakowski i starosta ojcowski. Ten ma-
jętności swej ojczystej w dom obcy puścić niechciał, ale bratu darował stryjecznemu,
siestrzenice rodzone pieniądzmi odprawił.
Jan Płaza starosta lubaczowski, który na miejscu Zamojskiego kanclerza i hetmana
koronnego był surragotorera natenczas, gdy król i hetman był w Moskwi, w roku 1582.
Był posłem do Węgier do króla Stefana. Zostawił potomstwo syny i córki.
W Sieciechowicach epiłapMum wspomina Mikołaja Płazę:
Generosus ac venerabilis Nicolaus Plaża, obiit anno Domini 1535, Feria Urtia
post conducłum Paschae.
Tamże i Barbarę Grzegorzewską, która umarła w roku 1525.
, Ossolińskich dom starodawny, których historye sprawy znaczne wspominają.
Jako Mikołaja kasztelana wiślickiego, który z Władysławem Jagiełłem jeździł do litew-
skiego księstwa, aby mu pomógł głupiej Litwy na on czas do unii, i ku przyjęciu wiary
chrześciańskiej nawrócić, w roku 1386.
Mikołaja Osolińskiego w roku 1440 kasztelanem radomskim wiele listów koron-
nych wspomina.
Inszych wiele ludzi znacznych i senatorów koronnych, tego domu skrypta wspominają.
HiERONiai OsoLiŃSKi kasztclan sędomierski, wieku mego był mąż roztropny, mężny,
który ze Zborowską kasztelana krakowskiego córką, zostawił potomstwo syny i córki.
Maecin syn tegoż kasztelana, starosta krzeszowski i rotmistrz króla Stefana, który
zabit w Opatowie. Pode Gdańskiem poczet niemały jezdnych i pieszych miał k'woli
królowi Stefanowi panu swemu, pokazując onę miłość przodków swoich na wszem sta-
teczną i nieodmienną, etc.
■^1 TOPOR. 99
Dom Korycieńflkłch , których przodkowie pisali się de Jabłonna, która z da-
wnych czasów w dzielnicy Toporów była, tak jakoś czytał wyżej o tem.
Z tychże tam przodków dom Korycieńskich opowiadają niektóre skrypta własnymi
potomki, jako naprzód:
Jana Korycieńskiego z Korytna w sieradzkiem województwie u Przedboiza, który
zostawił te syny: -- ł/j.vv>
Jana rotmistrza, syna pierwszego, męża sławy wielkiej, który z nieprzyjacioły kró-
lestwa tego częste a znaczne potrzeby miewał, tak na Podolu z Tatary, jako w Litwie
z Moskwą, i z innymi tego królestwa nieprzyjacioły. Zostawił z Małecką albo Skrzy-
niecką z domu Jelita to potomstwo:
Naprzód: Wojciecha Korycieńskiego chorążego kaliskiego i starostę przede-
ckiego, człowieka godnego. Ten był w wielkiej łasce królowej Bony, co znacznie opo-
wiedają listy pisane w roku 1549.
Tenże zamek Solec wy kupo w£^ z rąk szlachetnych Mikołaja, Stanisława, Chrystofa,
Sobków w roku 1544. O czem exłani munimenta w domu Korycieńskich.
Tenże za dozwoleniem królowej Bony, skupił wszystkie sołtysy w starostwie prze-
deckiem, jako naprzód w Rybnie, w Zalesiu, w Kamieńcu, Dziwie, Zarowie, Zbonie,
Kobylijacie, Kłocinie, Głogowie, Długichkątach , w Lesku ^ Jasieńcu, Kopach, Babach,
Ostrowie i w Kol)łowie. A to się działo roku według listu 1551.
Na wielu znacznych posługach króla Zygmunta i królowej Bony bywał. Zostawił
z Komorowską starościanką łęczycką córek sześć.
Barbarę Kazanowską, która potem szła za Spytka Załuskiego, człowieka
cnotliwego i bogobojnego, który nad zwyczaj wszystkich ojczymów pasierbom swym
połowicę majętności swej zapisał, mając swe własne dzieci.
Annę wtóra córkę, też Załuską, Stanisława, brata rodzonego tegoż Spytka.
Petronellę Chocimowską, która potem była za Pieniążkiem Janem, dzier-
żawcą nowotarskim, z którym tylko jedyną córkę zostawiwszy umarła.
Katarzyna Moszyńska w wielkich Młyniech.
Zofia Chrysztofowa Rzepiszowska, potem szła za Chrysztofa Przeręb-
skiego.
Zuzanna Maciej owa Załuska. Te wszystkie wielką część majętności wynio-
sły z domu Korycieńskich.
Maciej, wtóry syn Jana rotmistrza, dworzanin króla Zygmunta; ten dwadzieścia lat
i cztery na dworze tego króla będąc, znacznie mu służby swe okazował. Wspomina go
list tegoż króla, gdy przed nim Michał Małecki wzdawał połowicę dóbr swoich w Malcu,
a ten Malec w ziemi tęczyńskiej, w powiecie brzeżnickim. To się działo roku 1539.
Zostawił był syna jednego z Spinkowną z domu Prus, młodzieńca spraw i oby-
•,zajów ozdobnych, wszakoż tylko we dwudziestu lat umarł. Znowu przyszła na Kory-
fieńskie ta majętność.
F MmoŁAj, trzeci syn Jana rotmistrza, człowiek znaczny, mężny, roztropny, i w spra-
wach rzeczypospolitej bywały. Ten z Barbarą Oleśnicką, która naprzód była za Pi le-
li m, zostawił potomstwo, o którem niżej czytać będziesz. Tegoż Mikołaja Kory cień-
100 o KLEJNOCIE
skiego ciało leży w Krakowie u świętej Trójce w klasztorze, na którego grobie to epi-
łaphium.
Nicolaus Koryczienski de Koritno et in Udorz haeres , sihi et Barbarae
de Olesniki, conjugi charissimae, hoc monumentum vive7is posuit. Calend. Mai, anno
1560. In quo cum ea in Domino moriens, placide quiescit. — Herb Topór.
Mikołaj syn starszy tegoż Mikołaja, człowiek nauki i dowcipu wielkiego. Multo-
rum hominum mores vidit, i dobrze je też umie, we włoskim, niemieckim, łacińskim, ję-
zykach doskonały, vir prohus, moderatus, constans. Owa wszystkie cnoty, z których do-
brego męża chwalą, tara zastaniesz. To nawiętsza w nim wina, że z taką godnością swą
wielką, która w nim była do służb r. p. cicho sobie w domu zasiadał, będąc na wszy-
stko dostatecznym ; tak w majętność jako i w pieniądze, więcej u szczęścia nie prosił.
O urzędy żadne, któreby go turbowaó miały, nie dbał, tylko gdy przed nim komu jaki
urząd oddano, właśnie by on Padaretus lakoński mawiał: Gratias vobis habeo dii, quod
tot homines meliores me huic regno dedistis.
Zostawił potomstwo z Barbarą Prowannowną, Trojana męża sławnego, dwo-
rzanina i sekretarza króla Augusta córką, o którym pod herbem Columna alias Roch
vel Provanna czytać będziesz. Syny i córki na ten czas minorenes. ,h
W Karśnicy dwór wielkim kosztem ochędożnie zbudował. , ^i
Tenże swym własnym nakładem, w cudzych krainach, młodzieńce godne upatrując,
na naukach chował. Wielem ludzi ratunku potrzebującym do dobrego mienia, dodawał.
In musica tak był perfectus a natura, że z dobrze uczonym porównał. Lutnia, instru-
ment, i wszelakie insze które do ręku przyszły, zabawę, a wdzięczną u niego miały,
także i bracia drudzy o których niżej czytać będziesz.
Andrzej brat jego rodzony, w dobrych sprawach, poczciwym żywocie nie podlej-
szy, właśnie by miał wyniść z szkoły Leonthychida lakońskiego, do którego na ćwi-
czenie onego kraju ludzie syny swe dawali. Multorum hominum mores vidit, i sam tak
żyje, z czego pochwaleń od mądrych być musi. Zostawił potomstwo z Duninowną
z Ujazdu domu Łabędź.
Jan^ trzeci syn tegoż Mikołaja, brat tych pomienionych rodzony, we wszystkich
dobrych sprawach braci równy, ten z Suchecką z domu Róża zostawił potomstwo.
Siostry ich rodzone: Anna Giebułtowska, pani spraw i żywota świątobliwego,
o której potomstwie pod Lisem; Zofia Ciesielska, siostra jej rodzona.
Maciej brat rodzony Mikołajów, syn rotmistrza Jana^ szczedł sterilis.
Tomasz, brat tychże piąty, który był wziął dział w Rusi na Pokuciu, zostawił dwu
synów, Mikołaja i Andrzeja.
Mikołaj był mężem znacznym, zostawił ze dwiema żonami potomstwo, z Po d fi-
lip ską syna Floryana, potem z Potocką, starosty, kamienieckiego siostrą rodzoną Ja-
kóba, męże wyborne, i córkę Bydłowską.
Jędrzej, syn Tomaszów wtóry, człowiek rycerski, który z Dobrzy niecką zosta-
wił potomstwo: Jana, Stanisława dworzanina królo: Izabelle węgierskiej, Mikołaja,
Wojciecha, Andrzeja i córek trzy.
Lenart, szósty syn Jana rotmistrza, który był wziął działem Cieraierzyn w ^" -
■^ TOPÓR. 101
kiej Polsce, ten był zostawił syna Balcera, który zNaropińską z domu Beliny, zo-
stayyij ^yna Jako ba i córek pięć.
.^TANiSŁAW KoRYdEŃSKi, siódmy syn rotmistrzów, szczedł bez potomka^ Akrsi^iiffo
Jakób, ósmy syn tegoż Jana rotmistrza, ten na rycerskich sprawach młodość swą
bawił, był w pojmaniu u Tatar, zaprzedan do Turek. Tam czas długi w niewoli będąc,
poturczył się, a tern sobie zjednawszy wolność i wiarę u pogan, uszedł z ziemie pogań-
skiej, potem w wierze chrzesciańskiej żywota dokonał.
Dom Nekandów starodawny, który Trepkami zową, tych się przodkowie pi-
sali de Grzegorzowice, a te wspominają hi story e ludźmi znacznymi, jako Gregorius
Nekanda, w onę bitwę u Radziejowa albo Polowe wsi; był u Kazimierza syna Łokie-
tkowego ochmistrzem w roku 1331.
Andrzej Nekanda rzeczony Trepka, u Mohacza, kiedy Ludwik król węgierski
zginął, był hetmanem, i tamże w tej potrzebie przy królu zabit To było roku 1526.
Stanisław Nekanda, rzeczony Trepk a, brat tegoż Andrzeja, był posłem do Gliń-
skiego od Zygmunta króla, którego dostawszy kniaź moskiewski, nalazłszy listy u niego
na pokoju przed sobą, w oleju usmażyć kazai, a to było w roku 1514 I inszych nie-
mało. , 'jitsnsM m7uo w w6iC<łS'iq dDyfJ')^;^ iloiw [;n' vnoi/' ,>i .v : ,!i.
Jan Nekanda, Tre pka, brat Irzcći, dworzanin króla Zygmunta. Ten był zostawi
potomstwo zGomoliuską, kasztelana rosperskiego córką, synów dwu.
, , STANISŁAWA, który młodość swą na sprawach rycerskich strawił na Podolu i w in-
szych krainach, tam kędy potrzebowała obrony rzecz pospolita.
Hieronima, który wieku mego był dworzaninem króla Stefana^ i przedtem w Wę-
grzech u niego, gdy był wojewodą siedmigrodzkim , służyła i w potrzebach znacznych
z nim bywał. Tenże się roku 1683 ożenił, pojął Helżbietę Prowannownę, z domu
Kolumny, Trojana Pro wanny, sekretarza króla Augusta córkę.
Stanisław Trepka, który za Olbrachta króla na Bukowinie zabit, zostawił był
dwóch synów, Szczęsnego i Jana,
SzczięsNY zostawił Piotra i Balcera, a od tych idą ci wszczyscy Trepkowie,
którzy w Kamyku dział brali, jako : Jan, Szczęsny, Piotr, Marcin, Jakób, Mikołaj.
Od Balcera, Stanisław, Walenty, Zygmunt, Piotr; ten się był w Węgrzech
schował, a tu potem czas długi żołnierską służył.
Jan syn Stanisławów, który był wziął dział w Wilkowiecku, zostawił syna Balce-
ra, a ten już nie ma potomka męskiej płci, tylko córki; tego już nie Trepka ale Wił
kowieckim zową.
Morscy z tymiż Trepkami z dawna jedne dzielnicę mieli, jako to listy rozdzielne-
opowiedają, dom wieku mego był znaczny.
Dtm Marcinowskich starodawny i znaczny w krakowskiem województwie, którzy od
domu Tęczyńskich dzielnicą oderwani, ludzie rycerscy i dobrzy stróżowie rzeczy- '
pospolitej bywali.
Dom Brzozowskich w Mazowszu starodawny i znaczny, z których wieku me-
go był: ,c, , 4;
Stanisław Brzozowski kanclerzem i administratorem biskupstwa płockiego, tern'
102 O KLEJNOCIE
porę episcopaius Piotra Wolskiego Dunina z domu Łabędź; dobrego a prawie świą-
tobliwego żywota kapłan, godny nietylko administracyi ale ipsa re tej stolice. Bo według
opisania Chryzostoma świętego, na wszem żywot jego w oczach moich podobny: Sa-
piens, perspicax, ex omni parte oculos Jiabens, non solum sibi, sed etiam poptdo vivit.
Dalejem prze dalekość drogi tak zacnego domu nie świadom, wszakoż pospolicie w do-
brym ogrodzie nie rodzi się owoc przemierzłego smaku.
Dom Jakubowskich w krakowskiem województwie starodawny i rozrodzony,
których przodkowie pisali się de OstróW;, który i teraz w tym wieku potomstwo ich
trzyma. Acz jest i było wiele godnych do posług r. p. z tego gniazda, ale osobliwie był
wieku mego Jan Walenty Jakubowski, syn Andrzeja, poborcę sędomierskiego, pisa-
rzem grodzkim krakowskim, historicus et poeta non wlgaris, secretariusąue sacrae reg.
maj. Umarł roku 1582, człowiek godny, ledwie lat trzydzieści wieku mając. Brat jego
rodzony Chrystof, który był ekonomem wszystkich imion Piotra Zborowskiego
wojewody krakowskiego etc. Inszych wiele jest w tym domu ludzi znacznych, tak do
spraw rycerskich, jako do posług r. p. godnych. ,<ii ^o.
Mora wieki eh dom starodawny, którzy prawie od domu Tyczyńskich własną dziel-
nicę brali, i z tej Morawice, z której wiele zacnych przodków w onym czasie dawnym się
pisało, oni w tym wieku od nich nazwiska sobie nie odmieniają. A z tych jeden wieku
mego Jan, syn Piotra Morawickiego, pode Gdańskiem i w Moskwi przez wszystkie
czasy, póki potrzeba była, wiele i mężnie sobie (w rocie Pieniążka kawalera) poczynał.
Danaborskich dom, na Krainie i na Pałukach starodawny, których przodki
historye wspominają kasztelany i starostami nakielskiemi, na którym zamku i miaste-
czku ze wsiami do nich przynależącemi , starodawną summę mieli, którą potem wniosła
biała głowa, spraw i żywota świętego Gierusa, córka Wacława starosty i kasztelana
nakielskiego, w dom Kościelecki, będąc za Januszem wojewodą sieradzkim, genera-
łem Wielkiej Polski etc.
Włodka z Danaborza wspomina list klasztora trzemeszeńskiego kasztelanem i
starostą naklelskim w roku 1455. Inszych niemało.
Z tej są jak mniemam dzielnice ci, którzy się pisali z Wąsosza, jako Kromer
wspomina jednego: Mathiam Wasosium gente T op o r um palatinum calisien,, et prae-
fectum naclen. O czem czytać będziesz księgi 17. pagi. 405.
"^ Dom Haslomieckich starodawny w sieradzkiem województwie.
' Dom Balickich w sędomierskiem województwie starodawny, z których historye wspo-
minają znacznym i mężnym rotmistrzem jednego, w roku 1531, w onę potrzebę u
Obertyna z Wołochy, za hetmana Jana Tarnowskiego zdomuLeliwa, o czem w hi-
storyi będzie szerzej.
Tarnowiecey w sędomierskiem województwie, w powiecie pilznieńskim, z których
jeden był za wieku mego rotmistrzem pieszym do Moskwy. ^''^'^^'* li.yi^l
Sowieniecry w sędomierskiem województwie, dom starodawny, o czem w kroni-
kach czytamy, i przywileje niektóre wspominają Mikołaja de Lowiennica starostą
sędomierskim , którego potomski^n był Maciej; wieku mego człowiek do posług r. p.
godny. ■**''^* łmf^>jH^
iI(y?OT TOPÓR "' - Id
iwtówaTamże Tiłk«wleeey w sędomierskiem województwie tego herbu używają.
iinat«wie w Rusi, dom starodawny. Był za wieku mego Marcin Kunat rotmistrz
sławny, który z Tatary, z Wołochy częste potrzeby i znaczne miewał. W Wołoszech, h^-
dąc pod sprawą Mikołaja Mieleckiego wojewody ziem podolskich, gdy na utracone pań-
stwo Bogdana hospodara wołoskiego prowadził. Ten Kunat z rotą swą dosyć się zna-
cznym i srogim nieprzyjacielowi okazował, dawając odpór najazdom ich, z wielką sławą
swą, a z hańbą pogaństwa. Ten mając dwie żenię, z żadną potomstwa nie zostawił,
z Taszycką i z Laską, wojewodzanką sieradzką!, która pierwej była za Włodkiem,
starostą kamienieckim.
Balfhacry w sieradzkiem województwie, z których jeden na imię Jakób był pod-
starościm na Żarnowcu. Ten prze godność i urodę od wielkich senatorów do posług był
bran, jako od wojewody podolskiego wyżej pomienionego, od Rozrażowskiego biskupa
kujawskiego i od inszych, zostawił potomkiem syna.
Slipscy na Pałukach, dom rozrodzony, od których łkamieósry z dzielnice jednej
idą, dom zasłużony rzeczy pospolitej.
liatcśliwscy tamże dom starodawny i rozrodzony, z domem Danaborskich jednej
dzielnice.
Obodzińsrj w Wielkiej Polsce, w poznańskiem województwie.
Priesp«levscy w kaliskiem województwie dom starodawny.
Satsiewscy u Poznania, dom starodawny, znaczny.
Crteliolscy tamże dom starodawny.
liłańscy na Krainie dom starodawny, z których jeden na Podole się wyniósł, i
tam potomstwo zostawił, synów trzech mężów wybornych, jako Marka i Walentego,
Jana, który hospodarowi Bogdanowi był a secrełis; potem się ożenił, zostawił potom-
stwo z Anną Lisowską.
lodliszewscy od Gniezna, dom starodawny był i możny, braci było dziesięć, któ-
re spłodziła Zofia Palecka z domu Jeleń, alias Brochwic, trzymali Modliszowo
wielkie, Rzegnowo, Redecz i insze wsi; prze niezgodę utracili. Był Andrzej pisarzem
u królowej węgierskiej, Gabryel komornikiem, był to mąż wielki i szermierz niepospo-
lity, tak ręki był miernej, iż ścinał chłopcu pieniądz drobny z głowy, włosa żadnego nie
ruszył, Wawrzyniec kanonikiem poznańskim etc, Stanisław, u któregom ja naprzód
młodość swą bawił, Jan, Marcin, Chrysztof, Mikołaj i inszy. Siostry; Żydowska,
Chłapowska i Mruczeńska.
Starescy w Wielkiej Polsce, od onych dawnych Starzonów potomstwo sławne
etc. Byli dwa bracia rodzeni bliźniacy, mężowie urodziwi, u króla Stefana harcerzmi; ci
w jakich potrzebach bywali, nie na jednem się miejscu wspomni i wspomniało, wszędy
z wielką sławą i z szczęściem. Drudzy bracia ich stryjeczni bywali komomiki u króla
Augusta i na znacznych posługach.
Trabcieńscy, z którego województwa, tego dostatecznie wiedzieć nie mogę, tylko
w Krakowie na zamku w kościele wspomina epiłaphium jednego w te słowa :
Thomas Trabczeński hic sub mole sepulttis, quem f era mors rapuit, regis in obse-
quM. Herb Topór.
iOi o KLEJNOCIE TOPÓR.
Siciawiiiscy^ z którego także województwa, wiedzieć nie mogę; opowieda epitapMum
jednego w kościele włocławskim na tumie pisane w te słowa:
Reverendu8 dominits Stanislaus Szczawiński, hujus ecclesiae cano. juris utrius-
que doctor j sacrae r. m. secret. sm6 hoc lapide sepultus. Anno 1550. Herb Topór.
Dom Jezierskich w Wielkiej Polsce starodawny i znaczny.
Dom Konarskich starodawny i znaczny.
Dom >Vroiiowskich w lubelskiem województwie starodawny.
Dom Solajskich w łęczyckiem starodiawny i rozrodzony,
Dom Niedroskich w płockiem województwie starodawny i rozrodzony,
Dom Kraetowskich w Mazowszu u Łomży rozrodzony.
i {.ii 1^#ora Długoborskich, tamże u Łomży rozrodzony.
ftom Boguskich tamże .w Mazowszu u Łomży rozrodzony.
Wiele inszych domów znacznych w różnych województwach o których ja w tak
szerokiem królestwie wiedzieć nie mogę.
at f tSk
STk^I/I !M V
)0S
Auiaioq8# w-oh/
o KLEJNOCIE STARY KON
KTOBY Z TOPOREM JEDNEJ DZIELNICE DŁUGOSZ OPOWIADA, A ZOWIE GO
Z A P R Z A M I E C,
DLATEGO, ŻE SIĘ BYLI DWA BRACIA TRZECIEGO ZAPRZELI,
które pomienił: Nawój, SędzlwóJ 1 Żegota, oomites de Slecieohowloe,
jakoś ciem czytał w Gnieździe cnoty. ,.,„^-,^j,,, ^\,; ^^^^y^^
Ten tedy, którego się byli dwa zaprzeli, z żalu przeciwko braci, *e go znać i przy-
jąć za brata nie chcieli, nie chciał też z nimi wiecznie przyjaźni ani herbu jednego
używać, mówiąc: Gdyżeście wy mnie bracią być nie chcieli, nie bądźcież, ani potomstwo
wasze mojemu nigdy. Zatem dawszy o sobie świadectwo, i znaki się pewnemi wywiódł-
szy, że był własny brat ich, prosił króla, albo natenczas monarchy, aby mu różny od
nich herb dał. Któremu król rzekł: Jaki sobie wymy-
ślisz, ja potwierdzę. On jako rycerz i mąż znaczny, pro-
sił okonia, którego dla tego nazwał Starym Koniem,
że też oni topór herb swój nazwali Starzą, wszakoż
dla pamięci że z tej familii wyszedł, zostawił w hełmie
topór. Prawa i wolności wszystkie od przodków otrzy-
mane, z nimi trzymał, albo ijb używał, jako to niżej
przypatrzywszy się własności herbu, z listu Kazimierza
Wielkiego zrozumiesz, a potem o przodkach i o potom-
stwie, które ja znać i wiedzieć mogę w tak szerokiem
królestwie, czytać 1)ędziesz.
Jako jest dawna zamiana tego herbu, żaden hi8to-\
ryk ani potomstwo własne o tern dostatecznie wiedzieć
nie może, gdyż już w roku 1080 Żegotc Zaprzańca
wspominają listy klasztorne.
Tamże Żegotc Zaprzańca podkomorzym krakow-
skim w roku 1100.
Piotra też Zaprzańca kasztelanem sędomierskim
w roku 1160.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego.
14
^^ o KLEJNOCIE
Jana, kasztelana sędomierskiego syna, kasztelanem sądeckim Szafrańca; wspomina
list klasztoru tegoż w roku 1220.
A iżebyś temu dostateczniej szą wiarę dał, że te dwie familie zdawna jedne dziel-
nicę mają^ czytaj sobie tego przywileju kopią Kazimierza Wielkiego potwierdzenia, także
potem sukcesora jego Władysława Jagiełłą, którego masz sens w te słowa :
Nos Casimirus Dei gratia rex Poloniae, Cracoviae, Sendomiriae , Sieradiae,
Landeiae, Cujaviae, Pomeraniae, Russiaegue dominus et haeres, notum facimus
, -. , praesentibus , ąiuim futuris praesenłium notitiam inspectuńs, Quia venien8 ad
nostram praesentiam regalem nohilis Jacohus Koznicki^ camerarins domini
Andreae Wawrowski judicis curiae nostrae, praenunciavit et manifestavit co-
ram nostra regia m. quia cmetones domini Joannis Plazae, et domini Za-
wissae, et domini Joannis Necandae de Grzegorzowicze fuerunt citati per
cives de Lelovia, pro ąuodam facinore, ad praesentiam domini Andreae Wa-
wro ski, subjudicis et judicis curiae nostrae, tunc dominus Plaża stetit, et
intercessit pro praedictis cmełonibus jurę suo , quia omnes Bipenni et Anti-
qui Equi essent et procesissent de uno avo et de una progenię, et quod ha-
berent ab antiquo unum jus omnes, itaque nemo hominum haberet judicare eo-
rum cmentones et set^itores, nec ipse dominus rex, nec judex, nec 8vhjudex, nec
nullus judicum, nec dominus palaiinus, nec aliquis dominus, nec aliquis justicia-
rius, nisi ipsi soli domini Bipenni et Antiqui Equi, et eorum legitimi succes-
sores habent judicare omniajura, et omnes ultiones, et omnia judicia cum eis fa-
cere et exercere. Et hoc legitime probavit idem dominus Plaża cum testibus Jide
dignis, videlicet, cum domino Andrea palatino cracov., domino Jascono Owcza
fratre suo uterino, haerede de Morawicza, domino Janusio ibidem de Moraw.,
-frió(/ domino Gniewomiro haerede de Miedzwiecz, domino Toma dictó Srzebiecz
bo sii ibidem de Miedzwiecz, et aliisque plurimis fide dignis. Tunc dominus Joann es
7UiTi Plaża stetit, et petimt nostram regiam m. ut dignaremur conjirmare eorum jus
' praedictum, quod ab antiquo habuissent a suis antiquis progenitoribus , et quod
' . ' nunc probamt cum testibus jide dignis. Nos igitur inspeximus jidele servitium
t'' domini Joannis Plazae, et praesentium suorum praedictorum testium dignum te-
' stimonium, et ipsius dignam petitionem, donamus et conjirmamus omnibus in genere
V, 1, Bipennis et Antiquis Equis, et eorum legitimis successoribns , praedictum jus
-yrtto ^^ omnibus bonis eorum, ubi pronunc habent et in posterum habebunt,' ita , quod
!,^.:,. nec nos rex, nec nullus hominum, nec judicum nostrorum, nec nullus palatinus,
■nec nullus dominus, nec judex, nec nullus justiciamus, non habet judicare eorum
' cmetones, nec servitores, nisi ipsi soli domini praedicti , videlicet , Bipenni et
Antiqui Equi, et eorum legitimi successores, omnia jura, nec non omnes ultiones
iiiSłiił cum ipsis facere et exercere; ista omnia singula antę dicta jura donamus, conjir-
mamus nostris sigillis regalibus, et perpetuamus perpetuis temporibus duraturum.
; f Actum et datum Cracov. feria secunda post festum S. Galii confessoris, anno 1366.
Praesentibus his testibus: domino Petro Neorza palatino sendomir., Wilczkone
'' castellano sendomir., domino Grotkone castellano lubi., domino Derslao dapi-
fero cracov., domino Msczugi o subcamerario cracov., domino Sioatopełko Go-
tardowski, domino Janusio cancellario cracov., per cujus manus datum est,
et aliisque plurimis jide dignis.
., Tegoż przywileju potwierdzenie od Władysława Jagiełłą w Solcu roku 1428.
Praesentibtis: reverendi8simo in Christo patri domino Stanislao episcopo plo-
-V ■
owJgn
STARY KON. 107
een., magnijicis et słrenuis nobilibus Sendivogio de Ostroróg palałino poźna-
nien., Joannę de Sczekoczin lublinen., Domarato de Kohylani biecen., ca-
słellanis, Powala de Toczow dapifero cracov. Nicolao de Ckrzastow gladi-
fero crac&v., et aUisąue plurihus fide dignis. Datum per manus venerabilitim,
Joannis decani cracovien., regni Poloniae cancellarii et Wladislai de Oporów
decrełorum docłoris, regni mcecaneeUarii, nobis »incere diUetU, ■.. , j
A stąd już znasz dostatecznie, iż to jedna dzielnica tych dwóch famiłij: Toporów
i Starych Koniów.
Jana Szafrańca bispnpa włocławskiego, wspomina katalog w rokn 1433. Który
był wzięt po Janie Pełce z Niewieia. Żył lat sześć, umarł .w Sieradza, pochowan
,w Krakowie. Po nim nastał Władysław Oporowski z domu Sulima.
Piotra Szafrańca wspominają historye, dla tego, że mu był dał król Ludwik
Pieskową Skałę, uśmierzając w nim żal przeciwko Węgrom dworzanom swoim, od któ-
rych był ranion w oblicze. A to było w roku 1376.
Piotra Szafrańca starostą kamienieckim wspomina Kromer w księgach 16, za
Władysława Jagiełłą w r. 1403.
Piotra Szafrańca w księgach 17, hetmanem tenże historyk wspomina koronnym prze-
ciwko Krzyżakom, gdzie się fortunnym i pożytecznym r. p. pokazał. To było w r. 1412
Tenże stanowił przymierze z Krzyżaki od Władysława Jagiełłą, jako o tem Kromer'
świadczy w księgach tychże. Wiele inszych spraw jego r. p. potrzebnych a godnych
pamięci. Umarł wojewodą krakowskim i starostą iMdevi.
Na tegoż Piotra z wielkiej niechęci, historyk Długosz zwaśniwszy się przeciwko
niemu, wiele pisał: A to się ztąd okazuje, że niewinnie, gdyż się nie zgadzają skrypta
jego z listy królów polskich, któremi cnotę, męstwo jego zalecając, wysławiają zasługi
jego przeciwko r. p. i osobie swej królewskiej, co niżej czytając sam dobrze obaczysz etc.
A to ztąd było przyszło Długoszowi : Gdy król Kazimierz Jagiełłowicz dał był biskupstwo
krakowskie Gruszczyńskiemu Janowi z domu Róża po Tomaszu Strzępiń-
skim, li&piei zasi^ Paidus secundus dał Siemieńskiemu Jakóbowi z domu Dębno.
O czem Kromer w księgach 24.
Przestawali kanonicy przy tym, któremu papież dał i konfirmował, a tego który
był od króla podany, przyjąć nie chcieli. Król onemi gniewy rozkazał Gruszczyńskiego
wprowadzić, a onę księżą jako nieposłuszne mandatom jego, rozkazał wygnać z domów
ich kanoniczych i z majętności, acz z wielką żałośdą to było wszystkich ludzi, bo ich
tak wywodzono z miasta jako zwykli do kościoła chodzić w dni uroczyste, które jako
insze złoczyńcę wyświecano, i od tegoż czasu w Krakowie ulica ta i brona jest nazwana
Świecka.
Za tąż exekucyą, którą czynili starosta krakowski, i Mikołaj Pieniążek pod-
komorzy krakowski, i inszy, znali niechętne sobie kanoniki wszystkie. A to potem znać,
gdzie Długosz o tem wzmiankę czyni, na te pomienione surowic pisze, a Stanisława
Wątróbkę z domu Oksza, wysławia, który na rozkazanie królewskie nie był poryw-
czy do tej srogiej exekucyi, ale się z tego wymawid. O czem czytaj szerzej u Kromera.
/,uu«enA tu oto masz kopią listu, v; którym wysławia król zasługi tego Piotra, temi słowy:
108 ' O KLEJNOCIE
Władysław z laski bożej król polski etc. Oznajmujem wszystkim, którym to
wiedzieć należy, niniejszych i przeszłych rzeczy wiadomość mieć. etc. Iż my
, w umyśle swym rozważając stałość wiary i prac ustawicznych, któremi się za-
cny rycerz Piotr Szafraniec z Łuczyc podstołi nasz królewski, przed maje-
^^ >'ło statem naszym zasłużyła i na potem jako to godno być rozumiemy, do naszych,
i potomków naszych posług, chętniejszym się uczynić nie będzie obawiał, — na
to tedy wzgląd mając, jemu i potonikom jego własnym, miasteczko nasze Secze-
7, o 10' ^^^) i wieś By chnów do niego należącą, dajemy, darujemy, czasy wiecznemi. etc.
Działo się to w poniedziałek, w wilią narodzenia Panny Maryi, roku 1461, przy
„ bytności zacnego rycerstwa z rady naszej, Sędziwoja kaliskiego, S pytka
fioł A krakowskiego, Jana Ligęzy łęczyckiego wojewód, Chrystyna z Ostrowa
nf.-ROi\ sędomierskiego. Piotra Kmity, kasztelanów; Boxe Sumskiego łowczego, sę-
domierskiego, i inszych wiela wiary godnych. (Tenże Piotr był potem wojewodą
iiftbu krakowskim). Dan przez ręce wielebnego Mikołaja zKu,rowa, kantora gnie-
YjJjJ j żnieńskiego, dworu naszego podkanclerzego. ;
Piotra, syna Piętrowego wojewody krakowskiego, którego wspomina Kromer lib. 22.
folio 511, zaleca go list Władysława Jagiełłowicza, tym sposobem:
esiffr ^^. Władysław z łaski bożej król polski, wielkie książę litewskie. Oznajmu-
. jem listem niniejszym, rzeczy tych wiadomość mieć chcącym, iż obaczywszy
■" ' w umyśle swym, uważywszy wierne posłngi, i prac ustawicznycli pilność, któ-
"ł- remi zacnej szlacłietności mąż Piotr Szafraniec podkomorzy nasz krakowski,
do i rycerz nasz wiernie nam miły, w różnych burdach i utarczkach wojennych,
granic naszych uciśnionych, obroną i opieką, i wszelakim najazdom, które kiedy
..^•^ nam i królestwu naszemu przychodziły, od tego czasu kiedyśmy na się koronę
^ ' ^'^ przyjęli, pilnem staraniem, stałością wierną, i śmiałą czerstwością, mile i potrze-
r,^\ri\ Y)me wszystko wykonywając, przed majestatem naszym dosyć się znacznie zasłu-
rgd«B żył, względem tedy tych jego zasług, chcąc tego Piotra Sza franca osobnej
.[>\ łaski naszej prerogatywą zozdobić, i chętniejszego do posług naszych uczynić,
jako ozdobionemu wszelakiemi cnotami, i z potomki jego własnymi, dajem, da-
rujem, potwierdzając listów przodka naszego, zamek Pieskową Skałę etc. etc.
Tegoż listu potwierdzenie Piotrowi drugiemu Szafrańcowi podkomorzemu na-
dwornemu, i staroście Nowego Miasta Korczyna, od Alexandra króla w roku 1604. Data
w Krakowie, przy bytności wielebnych w Panu Chrystusie ojcach, Andrzeju arcybi-
skupie gnieźnieńskim prymasie, Janie biskupie krakowskim, Erasmusie płockim etc.
Przy bytności urodzonych panów Spytka z Jarosławia krakowskiego kasztelana,
Piotra Kmity z Wiśnicza krakowskiego, Jana z Tarnowa sędomierskiego, Pio-
tra Myszkowskiego zMirowa łęczyckiego;, Jana z Tarnowa ruskiego generała,
Mikołaja z Korozwąk lubelskiego wojewód, Jana z Łaska, kościoła gnieźnień-
skiego i królestwa naszego kanclerza, Jakóba z Szydłowca podskarbiego, Macieja
z Drzewice proboszcza skarbimierskiego i podkanclerzego królestwa, Jakóba z Sie-
kluk wojnickiego i starosty biecki ego, Jana Jordana z Zakliczyna, bieckiego i
gnieźnieńskiego starosty, kasztelanów i inszych wiary godnych.
List na mostowe w Seceminie Piotrowi Szafrańcowi dany, który był kasztelanem wi-
ślickim, malborskim, radomskim, sochaczowskim starostą, od Alexandra króla. Dan w Kra-
kowie, roku 1505. Przy bytności wielebnego ojca w Panu Chrystusie, Macieja biskupa
STARY KOŃ. 109
przemyskiego, i królestwa podkanclerzego, Piotra z Mirowa Myszkowskiego wo-
jewody łęczyckiego i królestwa marszałka, Jakóba Sieklufc wojnickiego kasztelana,
Jana z Łaska kościoła gnieźnieńskiego i koronnege kanclerza, Jakóba z Szydło-
wca podskarbiego koronnego, Jana z Wiktorzyna z Sienna, i wiola inszych.
A tu już możesz obaczyć niezgodę historyków z listy królów polskich, na których
Daganieniu więcej należy, ale baczysz wielką i dostateczną pochwałę, czego i więcej o
nich chceszli się dowiedzieć, czytaj metryki,
Chezystofa Szafrańca wspomina historyk polski w kronice swej w te słowa:
Ze dla płochości, ut fit, w młodości swej przyszedł był o zelżywość dla tego, że we
Wrocławiu śląskim grając karty z jednjm miejskim synkiem, był od niego ranion, któ-
remu iż nie mógł oddać zaraz rany, skarżył nań przed urzędem. A gdy mu sprawiedli-
wości nie uczyniono, wyjachał, a odpowiedział miastu. Potem pilnował kupców, którzy
jechali do Polski na jarmark jarosławski, których kupcy krakowscy ubezpieczywszy,
przestawali z nimi, jechali w gromadzie ostrożnie. Natenczas Chrzysztof mył się w ła-
źni we Zborówku, a oni wszędy po nim pewne szpiegi mieli. Chcieli go zdybać, a już
K nim o pokój kontrakt uczynić, albo więc jako odpowiednika porazić. On prędko ostrze-
żony, wypadł tylem, przyszedł z sługami do koni i do zbroje, poraził ono chłopstwo,
powiązał, i wszystko co mieli pobrał, jako u nieprzyjaciół. Ci, którzy pouciekali, i dru-
dzy powinni ich, przewodzili prawo na nim, co on sobie jako młody lekce poważał.
Wtem prawem pokonan, aż przyszło do exekpcyi. Ciało jego leży w Krakowie u Bernar-
dynów na Stradomiu. A to się działo w roku 1484.
Piotra MIEŹ^^^ECKIEGO hetmanem nadwornym wspomina Kromer w księgach 17,
list 411. O czem będziesz miał w historyi. -nr Ułt
PiOTB Szafraniec, starosta marborski, radomski, sochaczewski, potem kasztelan
wiślicki, ten był tylko jednego syna zostawił, Stanisława podkomorzego krakowskiego.
Tenże na dworze królewskim czas długi będąc, z wielkim dostatkiem, na znacznych
posługach króla pana swego i r. p. bywał. Był potem starostą Nowego Miasta Korczyna,
o czem exłant monimenta.
Tenże z Sienieńską z domu Dębno, zostawił tylko jedynego syna też Stani-
sława, którego barzo młodego odumarł, zostawiwszy mu opiekuny.
Stanisław syn Stanisława staros^ nowomiejskiego, już za pamięci mojej był za
króla Augusta wojskim sędomierskim, potem kasztelanem bieckim, na dworze pańskim
zawsze znacznym bywał, i na posługach r. p. Do Poswola był rotmistrzem, kędy dosyć
ozdobną rotę i kosztem wielkim wywiódł. Dano mu, gdy się wrócił nazad, starostwo le-
lowskie.
■v'ń .jiTegoż w inłerregiia służby dosyć znaczne były przeciwko r. p. Toć potem historya
szerzej powie.
Na koronacyi króla Stefana, dano mu kasztelanią sędomierską. Potym w roku 1582
przysłano mu województwo sędomierskie po Janie Kostce z Kostkowa na Stym-
berku. Zostawił z Anną Dębieńską z domu Rawicz kasztelana krakowskiego córką,
syna Andrzeja, córek dwie, wojewodzinę lubelską, i Szczepanowską, obiedwie po-
tomstwo mają.
110 o KLEJNOCIE
,/, v;Ten we wszystkich imionach swych, dwory kosztem wielkim pobudował.
• ś Zamek na Pieskowej Skale ozdobny i kosztem niemałym zmurował, inszych wiele
spraw jego pamięci godnych, potem w historyi szerzej czytać będziesz.
Andrzej syn tego wojewody i starosta lelowski, który chęci swej z przodków
swych do posług r. p. nie odmienił. Był kosztem niemałym od ojca wyprawień do Mo-
skwy, natenczas kiedy Połock, Sokół i insze zamki pobrano. Tam serce jego pokazo-
wało miłość dobrej sławy, wszakoż w wielu rzeczach był hamowań z srogiem zakaza-
niem od hetmana wielkiego Mikołaja Mieleckiego, wojewody ziem f,odolskich etc,
któremu był od ojca jako źrzenica oczna zlecony.
aiA ^iMiał za sobą Kzeszowską z domu Wężyk, z którą natenczas jeszcze potomstwa
żadnego nie miał, w roku 1582. A na tym już to tak zacne gniazdo tych własnych S za-
ir ańc ów zostało.
Piotr Szafraniec kasztelan sądecki, starosta sędomierski, który we Włostowej
miasteczku, ojczyźnie swej, dwór wielkim kosztem ozdobny zbudował, w którym gmachów
Ji sklepów jest niemało murowanych. Zostawił syna potomkiem
Hieronima starostę chęcińskiego, i sekretarza króla Zygmunta; miał żon dwie: na-
przód Kościelecką z domu Ogoóczyk, z którą zostawił trzy córki: Zuzannę, która
panną umarła, Katarzynę Jasieńską, która potem była za Jerem ianem Chełm-
skim, zeszła bez potomka. Anna Krezina, którzy się piszą z Bobolic, a ta wniosła
onę wszystkę majętność w dom Krez ów.
Petrum Mezyecium hetmanem nadwornym opowiada Kromer w księgach 17, za
Władysława Jagiełłą, o którym w historyi potem czytać będziesz.
Dom Wielopolskich starodawny, których przodki Bochnarami przed kilkiem
8et:i później zwano, jako wspominają listy klasztorne wiele ich, przy bytności potwier-
dzania praw ich. Naprzód:
Piotra Bochnara kasztelana bieckiego, w roku 1340.
Nawoja Bochnara, podkomorzym krakowskim, którego syn Mikołaj był żupni-
kiem żup krakowskich, za Władysława Jagiełłą w roku 1405; był wzięt po Arnoldzie
Wielkierzu. Po jego śmierci potem był Piotr Pikoranus, w roku 1413. Trzymał ten
B och nar żupy ośm lat.
Jan Bochnar Wielopolski, tegoż żupnika potomek, miał dwóch synów z Secy-
gniewską z domu Jelita. Naprzód:
Mikołaja który szczedł stereliter.
Jan, wtóry syn Jana Bochnara Wielopolskiego, zostawił zDedeńską z do-
mu Gozdawa synów czterech i córek dziewięć, jako naprzód: Kilanowską matkę
dzisiejszego opata Świętokrzyskiego, Kowalewską, Boboliną, Wielogłowską, Ro-
koszową, Zaduską, Strońską, Butkową i Humnicką.
Stanisław, syn tego Jana Wielopolskiego, zostawił z Jordanówną, celnika
koronnego córką, synów dwu. Achać ego i Jana, dworzanina króla Augusta, virum ho-
nestis moribus plenum.
Córek tegoż Stanisława trzy, naprzód: Anna Strzalina, która na dworze króle-
wien polskich będąc, szła potem za Strzałę kraj czego króla Augusta, który był staro-
STARY KON. 111
stą tysowieckim, na tem oboje spoinie dożywocie mieli; a gdy umarł ten Strzała, szła
potem za Łase za podkomorzego bełskiego, syna kasztelana czerskiego i starosty chełm-
skiego.
Dorota, druga córa tegoż Stanisława Wielopolskiego, od dworu królowej Anny da-
na Potulickiemu Piotrowi, który natenczas był kasztelanem przemęckim, a potem
wojewodą płockim, aż i wojewodą brzeskim.
Trzecia siostra ich Helźbieta Guczyna, pani spraw i żywota świątobliwego, na-
tenczas potomstwa te obie nie miały.
Szczęsny, brat tegoż Stanisława Wielopolskiego rodzony, który z Jordano-
wu ą, tegoż celnika wyżej pomienionego córką, siostrą rodzoną Stanisławowej Wielopol-
skiej, zostawił to potomstwo: Stanisława, Chrysztofa, Jana i Mikołaja, dwie
córce, panny natenczas: Annę i Zofią.
Stanisław, syn Szczęsnego, który z młodości naukami si§ wyzwolonemi bawił,
potem u biskupów krakowskich na służbie, jako u Krasińskiego i u Myszkowskiego.
Tenże osadził wieś Ucisko pod Łysą Górą krzyża ś. na gruncie onegoż klasztora, ado-
lescens apprime nobilis.
Jan syn Janów, brat rodzony tych pomienionych, który dział wziął w Klęczanach,
ten z Kielanowską z domu Pobóg zostawił synów trzech: Stanisława, który muito-
rum hominum mores mdił, młodzieniec, ^x quo optima fruges speranda, który był godny
w młodości do posług r. p., Kaspra i Jana. ^
Dom Wielogłowskich starodawny, z tymiż Wielopolskimi jednej dzielnice, od Bo-
chnarów początek mają, w których domu wiele mężów godnych i zasłużonych
r. p. było.
Siemuszewscy w przemyskiej ziemi dom możny, i w sprawach rzeczypospolitej za-
służony.
Ciartorejscy w Rusi i w przemyskiej ziemi dom starodawny, z męstwa wielkiego
imię tak przodkowie jako i ci wieku mego mają, których było braci trzej rodzonych,
mężów dobrych.
Syoowcowie, które wspominają historye ludźmi znacznymi, pisali się de Z ą do wi-
ce, jako Mikołaja w roku 1434 wspomina Kromer w księgach 17, list 411.
Dom Polanowskich w krakowskiem województwie z Polanowie, które już za
pamięci ludzkiej w roku 1536 przedał Mikołaj Polanowski. Co akta ksiąg ziem
krakowskich opowiedają w te słowa:
Nobilis Nicolaus Polanowski in Polanowicze, suae totius sortis haeres,
recedens a terris et districtihus quibusvis, liberę recognovitf quia omnia sita bona
haereditaria Polanowicze, quae praecedent, inscriptione nunc donavit, cum omni
jurę et toto dominio^ atqae omnibus et universis singulisque proprietatibus , ad
praedicta bona Polanowicze, ex antiquo quomodolibet pertinentibu^, pro se ipso et
suis successoribus ibidem exclusis, nobili ac famatae.Hedvigi Pernusowa,
consorti legitimae famati Stanislai Pernus civis craco., et suis successoribus
pro summa octingentorum Jlorenorum peccuniae et monetae polonicae, per mediam se-
.,^,,f/ xagenam computans in toium, titulo perpetuae venditionis, vendidit, inscripsit, etc.
Tamże u tegoż sądu, gdy przedał tę majętność ten Mikołaj Polanowski, zapi-
112 ' O KLEJNOCIE
sał się zań za obronę tej Perausowej przerzeczony szlachetny Jan Grodowski z Pie-
Gzyłąk, czego jest sens w te słowa:
Et hic stans personaliter coram judicio terrestri craco. nóbilis Joann es Gro-
dowski de Pieczilegi haeres, recedens a terris et disłricłibus quibnsvis, prae-
sentihm se inscripsit cum suis successoHhus , eandem Haedvigi Pernusowa, ac
ejus successores, ratione bonorum Polanowicze, per nobilem Nicolaum Polano-
. wskij titulo perpetuae venditionis inscripturum , ab omnibus inpedimentis et da-
''" ** mnis quarumlibet personarum status et sexus utriusąue etc, ut in forma. Necnon
a pueris omnibus nobilis olim Stanislai Polanowski, jiliastHs suisy sub vadio
octingentorum jlorenorum etc. Qui Joann es Grodowski etiam recognomt , ac se
et suos successores inscripńt, ąuod praedictus Nicolaus Polanowski omnia mu-
nimenta literatoria super praefata bona Polanowicze, tam donata quam etiam
vendita servientia, ac etiam super cmefones, pro guibus cum generoso Joannę
Jordan jurę aegit, et ciiationes, huic adferiam secundam post fćstum sa/ncti Jacóbi
Apostoli nunc instans proxime venturuvij in manus et personam ejusdem Hedvi-
gis Pernusowa, et suorum successorum tenebitur dare, etactis quibuscunque suis
sumptibus extrahere.
Tamże zaraz stawił tenże Mikołaj Polanowski żonę swą ze dwiema powinnymi
jej, że przyzwoliła na to przedanie tej części, czego jest w tymże zapisie sens w te słowa:
Et hic idem stans personaliter coram judicio nobilis Anna consors legitima
nobilis Nicolai Polanowski, habens penes se nobilem Stanislaum Lagano-
wski, et Stanislaum Marszowski, consanguineos de linea paterna, ad haec
sibi consentiens recognovit: quia huic inscriptioni venditoriae, in omnibus punctis
'■ et articulis in eadem inscriptione approbaoit et jieti eam admisit, super reforma-
" tionem suam dotis et dotalitii, si quam super praefatis bonis Polanowicze ven-
ditis habuerit inscriptam, et super omnem jus suum. etc, mortijicat, cassał , et in
-iłs r nihilum redigit, jam se perpetue oh eisdem abrenuncians. Actum Craco., feria
secunda in crastino S. Trinitatis proxima, anno ut supra.
Tenże Mikołaj Polanowski zostawił z Otwinowska z domu Gryf synów sześć,
córek pięć, synowie czterej zeszli steriles. Został Jan, który za dowcipem swym i za
biegłością, przyszedł do majętności znacznej, i potomstwo zostawił ze dwiema żonami,
syny i córki: Jana który w Węgrzecłi w miiltańskiej ziemi czas długi na rycerskim się
chlebie bawił. Macieja, który także na chlebie rycerskim młodość swą trawił, drudzy
minarenes.
Tomasz, drugi brat tego Jana, syn Mikołajów, który się z młodości naukami
wyzwolonemi bawił, wstąpił potem do zakonu ś. Benedykta na Tyniec, tam był trzy-
dzieści lat kapłanem, potem za przejrzeniem pańskiem został opatem klasztoru S. Krzyża,
na Łysej górze, po Kuczo wskim z domu Kóża, Zostawił pamięć po sobie klasztorowi
onemu: miednicę i nalewkę srebrne, łańcuch z krzyżem, i pierścień z szafirem, ornat sre-
brnogłowy, umarł roku 1582. Dwie wsi dał na osadzenie, czem klasztorowi i stołowi
opaciemu pożytków przy mnożył, z Uciska grzywien dwadzieścia za dziesięcinę zakonni-
kom, z Woli paprockiej złotych dwadzieścia stołowi swemu, które miał na prebendę
obrócić do tegoż kościoła, wszakoż śmierć przeszkodziła. Był człowiek gniewliwy, wsza-
koż gniew jego był krótki i nikczemny, był wielki chlebodawca. Po nim został Woj-
ciech Kilanowski z domu Pobóg.
STAKY KOŃ. 113
Tegoż domu tych Polanowskich było kilka panien ksieniami staniąteckiemi, o
czem świadczy katalog tamże pisany.
Tegoż klejnotu używają Majom^ie w sędomierskiem województwie, dom staro-
dawny i znaczny. ^,
Tegoż używają Wroniccy w krakowskiem województwie w Rudnie górnem ś^
Proszowic.
Tegoż Gródeccy u Sącza dom starodawny.
Żarscy w krakowskiem województwie dom starodawny.
Wiele inszych domów znacznych w różnych województwach, o których ja w tak
szerokiem królestwie wiedzieć nie mogę.
SUMMA O TYCH DWÓCH HERBIECH,
DLA PBCDSZEGO WYEOZUMIENIA KRÓTKO WYPISANA.
Naprzód to wiedzieć masz, że przodki familii Toporów albo Star zono w, je-
szcze za pogan różne scripta znacznie okazują wielkimi a możnymi ludźmi w tem to
królestwie, co i przywileje klasztorów od zaczęcia wiary chrześciańskiej fundowane na
grunciech ich ukazują, których potwierdzając królowie, mianują je magni corniłes.
Pisałem ci też o Wal cerze hrabi, przodku herbu tego, żeby królewnę francuzką
Heligundę unieść miał, wszakom ci pokazał zkąd to wiem, kto o tem pisał, toć wolno
przyjąć jako chcesz. Jam tylko uczynił dosyć przedsięwzięciu swemu, żeć stare wszyst-
kie dzieje do gromady zebrawszy, w jednych księgach ukazuję, ale to rzecz jest praw-
dziwa, że Tyniec z domu tego, albo familii Toporów vel Starzonów wyszedł, o czem
we wsiach dawnych do tego tam klasztora należących proklamacye świadczą.
Już też to wiesz, że te dwie familie Toporów i Starych Koniów, od jednego
przodka idą, czego nietylko hełmem, którego używają nad Starym Koniem dowodzę,
ale oto i listem potwierdzenia kilku królów.
Nie tajnoć też to już, że hrabstwa dawne w Polsce, które były między familiami
pospolite, ustały i zniszczały, a to dla krzywd wielkich, które insze rycerstwo od nich,
jako od możniejszych cierpieli. Jednak za wielkiemi zasługami dziada dzisiejszych Tę-
czyńskich przeciwko wszystkiej rzpltej chrześciańskiej, cesarz Carolus tem go znowu
wiecznie ze wszystkiem potomstwem jego ozdobił, orła płatanego, którego cesarze
chrześciańscy używają, do herbu ich Topora przydał, coś już wyżej z listu wyrozumiał.
Potem lwa tego w pośrzodku i w hełmie także, za znaczne zasługi przydał cesarz Fer-
dynand, za jakie zasługi, i komu, już ci to listy dostatecznie okazały.
A iż ja w to potrafić nie mogłem, abym tak dawną familią miał ci pokazać, jako
właśnie idą jeden z drugiego aż do mego wieku, gdyżby to było o'pus infiniturriy i czy-
telnikowi do czytania nielube, tedye wżdy krótko ukażę od pradziadów dzisiejszych hra-
biów, które jeszcze przed oczyma znaczne mamy, jako idą, i jako sobie dalecy byli
z onymi możnymi a pamięci godnymi hrabiami z Tęczyna, którzy zeszli już za naszej
Bibiotleka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 15
114 O KLEJNOCIE STARY KOK
pamięci, prawdziwi miłownicy i stróżowie dobrzy rzpltej. To mam nie z experyencyi
swej, ale z skryptów a z pilnej terminaty i opowiedzenia dostatecznego jednego wiel-
kiego a możnego człowieka mego wieku, który tanguam in speeulo omnia negotia r. p.
przed oczyma miał i umiał je, o którym na swem miejscu czytać będziesz pod herbem
Kozła Rogi, albo według nowszego nazwiska tej familii Jelita. Ten nietylko z tego
powinowactwa, którego był sam z domu tej familii dosiągł, jako biegłością w spra-
wach rzpltej pokazać to umiał, że żaden przed nim lepiej, czego i sam potem doznawszy,
wprawdzie mię podeprzesz. A to ztąd zacznę:
Jan z TęczYNA (który jest zbudowany od trzech set lat i ośmdziesiąt, jakoś o
tern wyżej czytał) miał te syny i córki circa annum 400:
Andrzeja, który szczedł bez potomka.
Zbigniewa wtórego, który miał dwóch synów i córkę. Naprzód Andrzeja ka-
sztelana krakowskiego, i Jana podkomorzego krakowskiego.
Stanisława, który miał córek cztery: Barbarę, i Helżbietę, która porodziła
Mieleckie ony możne senatory, jako naprzód:
Jana wojewodę podolskiego, ojca dzisiejszego Mikołaja wojewody podolskiego
także, o których pod Gryfem czytać będziesz. Sebestyana kasztelana krakowskiego, od
którego starosta brzeski. Waleryana podkomorzego, od którego Jan Mielecki dzisiej-
szy, który Trzciana trzyma etc. i inszy. Dorotę Osolińską, której córka była za Ja-
nem Zamojskiem, kanclerzem i hetmanem koronnym, starostą generałem krakowskim
etc. etc. O którym będzie pod herbem Jelita. Beata czwarta córka tego Stanisława,
zeszła słeńlis.
Mikołaja, który miał dwóch synów, Jana i Stanisława Włoszka, byli oba
senatorami. Córek trzy, naprzód:
Barbarę Tarnowską, kasztelankę krakowską, którąm ci wyżej wspominał. Drugą,
Szydłowiecką podskarbinę koronną. Trzecią Opalińską.
Gabryela, który miał synów trzech: Jana wojewodę sędomierskiego, ojca kaszte-
lanki dzisiejszej międzyrzeckiej.
Andrzeja wojewodę lubelskiego, który potem był kasztelanem krakow., od któ-
rego idą dzisiejszy: Jan kasztelan wojnicki, Andrzej wojewoda krakowski. Siostry
ich, jako: Jadwiga Myszkowska wojewodzina krakowska. Zofia Zborowska sta-
rościna szydłowska, runborska etc. Anna Lanckoruńska kasztelanka małogoska.
Stanisława, podkomorzego sędomierskiego, który umarł wojewodą krakowskim,
którego syn był Jan Baptysta wojewoda lubelski, który jadąc po żonę sobie do Szwecyi
królewnę szwedzką, umarł, tak jakoś wyżej czytał. I córkę Katarzynę księżnę S łucką
od której dzisiejsze książęta: Jerzy, Siemion, i AIexander.
Tegoż Gabryela córki były, jedna Odrowążowa wojewodzina ruska, druga
Wapowska.
Jako tedy dom ten poczynają historye od Sieciecha wojewody krakowskiego, i
hetmana koronnego od roku 999, tak przez wszystkie czasy w tej familii aż do mego
wieku ta zacność nie ustawała, i tem ją w roku 1583 konkluduję też wojewodą krako-
wskim Andrzej em hrabią mężnym, który w interregna ony był kandydatem królestwa tego.
-. - ■■'^ ■ ■'•^■j ■ li
'/'n'0#3^^-'^
}) o
<Ąt
O KLEJNOCIE GRYF,
KTÓRY DLA HOJNOŚCI PRZODKÓW TEJ FAMILII ZOWĄ HISTORYCY
SWOBODA.
Ci tę hojność swą nie napróżność żadną, ale ku czci a chwale miłego Boga obra-
cali,— jako Długosz, i inszy. Ten historyk pisze o nim, że przyniesion z Dacyi, jakoż
tak jest,, bo czytając histor)'ki pilno, obaczysz Jaxę, którego mienią że był z narodu
monarchów polskich, syn Leszka trzeciego, od którego
był i on Popiel, co myszy syna jego zjadły, jako o tern
czytasz w kronikach. A iż inszego pisma o tym Jaxy
i dowodu pewniejszego niemasz, tylko że z Dacyi przyj-
ście jego opowiedają, tedy musim tak o nich trzymać,
że właśni są potomkowie Jaxe tego, któremu się była
działem serbska ziemia dostała. O czem świadczą wszyst-
kie historye: Miecho. w księgach 1. Kromer w kięgach 2.
Czego potwierdza przywilej klasztora zwierzynieckiego
fundacyi ich, który niżej czytać będziesz. A tak przy-
patrzywszy się własności herbu, czytać będziesz o mo-
żności i zacuości przodków i potomstwa ich, które ja
w tak szerokiem królestwie znać i wiedzieć o niem mogę.
Ma być Gryf biały w polu czerwonem, nos
i nogi przednie złote.
Jaxę przodka herbu tego. Długosz, Miechowita,
Kromer i inszy wspominają synem Leszka trzeciego,
który był wziął od ojca działem serbską ziemię. Ten
panował po narodzeniu na świat syna bożego r. 805,
Miecho. lib. 1. Kromer 2.
116 O KLEJNOCIE
Gdy wiara chrześciańska w Polsce nastała, zaraz z nią nastała sława, tak króle-
stwu jako i rycerstwu, i pamięć nieśmiertelna z poczciwych spraw ich, gdy kościoły ku
czci i chwale bożej budowali, nadawali. Tam listy albo prawa na to nadawając, imiona
swe podpisowali, zalecając się w modlitwy kapłanom, zakonnikom ect.
Wincentego Jaxyca wspomina list klasztorny, w roku 1006. A ten był comes et
haeres in Bochnia. Tę potem Bochnią potomek jego dał klasztorowi staniąteckiemu , o
czem niżej czytać będziesz.
Jaxe wspomina Kromer w księgach szóstych książęciem serbskim, który we Wro-
cławiu śląskim pojmował córkę Piotra hrabi z Skrzynna. To było w roku po naro-
dzeniu syna bożego 1140, za Władysława, Krzywoustego syna.
jAxę wspominają wszystkie historye i katalogi w roku 1131, dla tego, że fundo-
wał klasztor we wsi swojej Miechowie, zakonnikom reguły Hierosolimitarum, którzy no-
szą krzyż żółty na sukniach. A to mu ztąd było przyszło, gdy będąc w Hieruzalem u
grobu Zbawiciela naszego z Henrykiem (jako to Kromer opisuje w księgach szóstych)
książęciem albo królewiczem polskim. A gdy mu się tam na wszystkiem szczęśliwie wo-
dziło, czyniąc z nieprzyjacioły bożymi wiele, dziękując panu Bogu za to, umyślił ku
czci i ku chwale jego klasztor tejże reguły w ojczyźnie zbudować. A tak odjeżdżając
do domu, prosił o jednego zakonnika, którego przywiózłszy do Polski, dał mu Miechów
ze wsiami do niego przynależącemi, a on kapłan towarzystwa sobie do tego nabożeń-
stwa przyczynił z Polaków.
Tegoż wspominają skrypta klasztora zwierzenieckiego w te słowa;
Cum sacra ordinis praemonstraten. religio, quae anno Dni. 1120 ortum suum
habere coepit, splendorem sui fulgoris late longeque sparsisset in christiano orhe,
radios stbae ohservantiae , suiguae stemmatis mira suavitate diffunderet, satrapa
et regulus Polonorum, Jaxa de MiecJioio, miles insignis de nohili stirpe Grif-
fonum originem ducens, cum esset vir et miles, tunc inter Polonos spectatae vir-
tutis et rari in Deum amoris. raraegue devotionis, religionem praemonstraten., tam
famosam et celebrem, in Poloniae regnum, et in diocesim cracovien. inducere sat-
agens, paruTngue ducens, quod religionem fratrum sacri sepulchri dominici Hie-
rosolimitani, in fundo patrimonii sui Miechomen. plantasset, omni conatu ad fu-
turorum bonorum operam se accedens, pro sua mrili extendens, et de transactis
nullam Jiabens existimationem, in altero fundo sui patrimonii Zwierziniecz, ad ri-
pas Yistulae fluminis, juxta Cra^ovien. urbem sito, conditioni virginum et deodi-
catarum puellarum promsurus, monOsterium sanctimonialium fratrum et sororum
ordinis praemonst. anno 1181, instituit, fundavit et erexit, et villas sui patrimo-
nii, videlicet, Zwierzyniecz, Zabierzów et Bibicze cum earum pertinen., parem nu-
merum Tia&reditatum juxta atque monasterio miechovien. contulerat, etc. etc.
Janika biskupa wrocławskiego, który potem był arcybiskupem gnieźnieńskim, pi-
sał się z Brzeźnice, tego opowieda katalog, że był nabożnym, i ku rozszerzeniu chwały
miłego Boga pilnym, wzięt na arcybiskupstwo z tego tam biskupstwa roku 1148. Umarł
we Żninie, scyatykę niemoc cierpiąc^ roku 1167. W Gnieźnie pochowan, po którym na-
stał Piotr z domu Śrzeniawa.
O tym Janiku pisał Janicius poeta laureatus wiersze w te słowa:
GRYF. 117
Hic minuit cmms, ąuos nuper adauxerat Uli h?* ó^^y
Praecessor, sancta perditione tamen f^ ..*
Multa dedit łemplis, sed plus quod struaserat ipse
Coenebio, magnae religionis opus.
Ten z Klemensem bratem swym, będąc jeszcze biskupem wrocławskim, ftmdo-
wał i zbudował klasztor we wsi swojej ojczystej Brzeźnicy, zakonnikom reguły cyster-
skiej, do którego siedem wsi przyległych dali: Brzeźnicę, Rakoszną, Potok, Łysakowo,
Łączyno, Ratowo, Chorze wo i Dziesięcin; potem arcy biskupstwu należących przydał, jako
po Sudole, Przecławiu, Konarach, Michowie, po Osowej, Łaniech, Laskowej, Barowie,
Przekopie, Czołoszynie, i po dwojgu Michowicach. /
Tę Brzeźnicę Jędrzejowem opat jeden, od imienia swego miasteczko zbudowa-
wszy, nazwał, tak o tem klasztorne skrypta powiedają. Ale znać że tam dawno miaste-
czko było, gdyż ci panowie fundując tam klasztor, pamiątkę zostawując, że to z domu
ich wyszło, zostawili w tej Brzeźnicy sobie dań i potomkom swym serce bydlęce dla
ptaków, i po kilku śledzi od beczki. Co potem opatowie u potomków odkupili, jako o
tem niżej czytać będziesz.
Wspomina fundus imiona fundatorów tego klasztora w te słowa:
Ego Joannes episcupus, et frater meus uterinus dominus Jaxa, Mich ar a^
Meczislaus, Martinus, Nicolaus tribunus, comes Bogumilus, haeredes de
Brzeźnica, damns et donamus domino abbati cum fratribus ejus, totas parłeś
haereditarias in Brzeznicza, et in viUis ad eandem pertinentibus. Tu zgody nie-
masz, ale znać że zdawna miasteczko to tam było.
Tegoż Janika list drugi jest nadany na dziesięciny temu klasztorowi, to jest, po
Złotnikach, po Skotnikach, Rambieszycach, Lasochowie, Zarczycach, Zdanowicach, Czer-
nie, Brzeźnie, Brzegach, i na wszystkę część, której dostał od synowca swego rzeczo-
nego Z mil.
O początku zakonu regpily cysterskiej.
Tej reguły klasztorów wiele ci Gryf o wie w Polsce i w Prusiech, w Śląsku fundo-
wali, którą wiedzieli być z wielkiego nabożeństwa zaczętą, w roku po narodzeniu Zba-
wiciela naszego 1098, tym sposobem:
Czasu panowania Urbana wtórego papieża, Henryka czwartego cesarza, Filipa pier-
wszego króla we Francyi, a za panowania Władysława Hermana w Polsce etc, święty
Robert będąc opatem w Molizynie, w arcybiskupstwie lugduńskiem, w królestwie francuz-
kiem^ z drugimi starszymi zakonniki konwentu swego, obaczył doświadczywszy, że ża-
dnym sposobem w onym ich konwencie nie mogli tak nabożnie reguły świętego Bene-
dykta wypełnić, jako chcieli, umyślili owe miejsce opuścić, a inszego, od społeczności
ludzi świeckich wolniejszego, do nabożeństwa sobie szukać. A tak wziąwszy z sobą Ro-
bert opat dwadzieścia zakonników, między którymi byli ci starszy: Wojciech przeor,
Odon, Jan, Stefan Angielczyk, Lethard i Piotr, puścili się na wielką puszczą w burgun-
dyjskiej ziemi, w biskupstwie kabiloneńskiem, tam nabożeństwo swe krom przekazy gnie-
118 O KLEJNOCIE
wu ludu pospolitego odprawo wali, gdzie po modlitwach pracami się niezmiernemi zaba-
wiali, poczęlr pola rozkopywać^ kościół, przy którym klasztor nowy^ zbudowali, czego
im dopomógł Odo książę burgundyjskie, i Galterus biskup kabiloński. To w krótkim cza-
sie papież wtóry Urban obaczywszy, za przyczyną i staraniem wiela książąt i biskupów,
którzy często na ono miejsce dla nabożeństwa jeżdżali, k'temu posławszy rewizory swe
roztropne, mając od nich sprawę dostateczną o dobrym porządku klasztora onego, zaraz
przedsięwzięcie ich potwierdził. Nazwali miejsce ono językiem onych krain Cystę avx^
a z łacińska je zową Cystertium, a freąuentioribus in illo deserto cysłernis. A ci naprzód
wzięli od owych początek, które Benedyktynami albo Kluniacenzami zową.
Wstąpił potem do onego nowego zakonu, za trzeciego opata po Robercie, imieniem
Stefana Angielczyka, człowieka barzo nabożnego, Bernat święty, syn Tecelinusa hrabie
z Kasztellionu w Burgundyi, z piącią braci rodzonych, jako z Gwidonem, z Gierardem,'
Andrzejem, Bartłomiejem, i z Niwardem, wziąwszy z sobą trzydzieści towarzyszów mę-
żów bogobojnych, możnych domów i uczonych, między którymi był syn króla francuz-
kiego Henryk, Galdryk książę, rodzony wuj świętego Biernata, i inszy mężowie zacni.
Ten jako w świątobliwości tego zakonu niezliczonemi cudami kwitnął, łacno się
tego doczytać w piśmie wiela historyków, dla czego potem ten zakon po wszym świecie
rozmnożył, tak, że jest klasztorów w których zakonnicy mieszkają ośmnaście set, a tych
w których panny tejże reguły, czternaście set, jako to opowiedają te wiersze niżej pisane:
JSunt octingenta monachorum millegue claustra,
Atque guadringenta monacharum millegue claustra,
Quae faciunt ducenta simut tria millia claustra.
Ż tejże reguły było papieżów siedemnaście; Eugenius trzeci, Benedicłus dwunasty,
i inszy. Kardynałów i biskupów liczba niemała, w samym Rzymie klasztorów tej reguły
trzy: świętej . Anastazy i , który zową ad tres fontes; wtóry S. Crucis in Hierusalem,
trzeci świętego Sebastyana. W tych państwach które przedtem należały do królestwa
polskiego, i co w samej Polsce, są te, jak naprzód:
Jędrzejowski, alias morimundus minor, w krakowskiej dyecezyi fundowany od
familii tej Gryfów, jakoś wyżej czytał.
Sulejowski, przedtem zwano Skrzynnieński, w gnieźnieńskiej dyecezyi fundo-
wany od Kazimierza monarchy albo króla polskiego, jako świadczy Miechowita w księ-
gach trzecich w te słowa:
Anno 1176 j guarto idus Augusti, coenuhium in Sulejów ordinis cirstercien.
fundavit Casimirus dux sendomirien. supra jlumen Pilcza, in praedio Ruslai co-
mitis, qui Christum religuit haeredem, quia liheris caruit. A ten był z familii A b-
dank, o czem pod tym herbem szerzej czytać będziesz.
Łęcki alias Liwida, tejże reguły klasztor nad rzeką Wartą w gnieżniejskiej dye-
cezyi, sześć mil od Gniezna, które fundował Mieczysław trzeci.
Wągrowiecki, przedtem zwano Luku a, w gnieżniejskiej dyecezyi, mil siedem
od Poznania, w kaliskiem województwie, nad rzeką Wełną, który fundował Zbyluth
hrabia de Panigrod z domu albo familii Topór, jakoś wyżej czytał w roku 1153.
.'^iiGRYF. ^* ' 119
0 1 i w 8 k i w pomorskiej ziemi naaGfdańskiem^ w' pól mili od moraa, fundował Sam-
bor książę onej ziemie z domu Gryf, roku 1175.
Koprzy wnicki, alias Comprovniciaj w dyecezyi krakowskiej, który ftmdował Ka-
zimierz wióry, do którego Bogoryjczykowie i Habdankowie wiele wsi nadali, o czem
będzie pod herby. A to było w roku po narodzeniu Zbawiciela naszego 1185, według
Miechowity, o czem czytaj u niego w księgach trzecich.
Wąchocki albo Camina minor, nad rzeką Kamioną w dyecezyi krakowskiej, który
fundował Gedeon biskup krakowski z domu albo familii Gryf, o czem niżej roku 1179.
Mogilski, alias Clara Tumba, nad Krakowem przy Wiśle, fundował Iwo biskup
krakowski z domu Odrowąż roku 1220. '^ '^^
Oberski nad rzeką Obrą, w dyecezyi poznańskiej, roku- 1237. A to zawsze bywa-
ło w regimencie opata wągrowieckiego.
Czyrzycki, alias Sancti Joannis Mons, pięć mil za Krakowem; który fundował
Teodor wojewoda krakowski, z domu Gryf, o czem będzie niżej, w roku 1240.
Koronowski, pierwej zwano Byssowa, po łacinie, fdix valis, w dyecezyi wło-
cławskiej, trzy mile od Bydgoszczy, nad rzeką Brdą, roku 1253,^
Pepliński, alias Novum Doberan seu Pogołełan," CO się po polsku rozumie Po-
budki, w dyecezyi pomorskiej nad rzeką Wierzyczką, roku 1267.
Przemęcki przedtem zwano Wielin, nad rzeką Obrą, w dyecezyi poznańskiej,
siedem mil od Poznania, który fundował Beniamin hrabia wojewoda poznański, w roku 1278.
Bledzowski, alias Camiona, w dyecezyi poznańskiej nad rzeką Obrą, dwie mile
od Międzyrzecza.
Poradyski w dyecezyi poznańskiej, mila od Świebodzina i od Międzyrzecza, nad
granicami śląskiemi, fundował Bronisz z domu Wieniawa, pisał się comes de Gościków,
roku 1234. Pod ten klasztor bieży rzeka Pakwica i Jordan.
- Ołobocki w dyecezyi gnieżniejskiej, nad rzeką Przosną, dwie mile od Kalisza,
od Gryfów nadane, jako niżej usłyszysz.
Owieński w dyecezyi poznańskiej nad rzeką Wartą, półtorej mili od Poznania,
Przemyśl książę wielopolskie fundował w roku 1253. PaUr ejus abbas icągrowiecen.
Żarnowski w pomorskiej ziemi, którym się opieka opat oliwski.
Chełmski w Prusiech, nad Nogatem dyecezyi kulmeńskiej , mediatus visitator ejus
abbas Kurowski.
Toruński .v Pi-usiech w dyecezyi chełmskiej nad Wisłą.
Lubieski na Śląsku nad rzeką Odrą, który Bolesław wysoki fundował, książę
wrocławskie roku 1200.
Henrychowski w dyecezyi wrocławskiej na Śląsku, siedem mil od Wrocławia,
od Mikołaja Henrychowski ego fundowany roku 1220, który był możnym hrabią, potem
wstąpił do zakonu tego, a dobra swe klasztorowi nadał.
Trzebnicki, trzy mile od Wrocławia, od Henryka Brodatego fundowany k'woli
żenię swej ś. Jadwidze, w roku 1200.
Kamieński w dyecezyi wrocławskiej, &wie mili od Henrychowa, dziewięć mil od
Wrocławia nad rzeką Nyssą, filia abbaciae lubiecen.
120 O KLEJNOCIE
Gryski, dwie mili od Wrocławia, w tejże dyecez5d.
- ' Nowocelióski za Paradyżem dziewięć mil.
Ru ok i nad rzeką Odrą, cztery mile. od Ujazdu, filia andreovien.
Jemielnickiw dyecezyi wrocławskiej, nad Odrą, pięć mil od Opola, ^Zia andreovien.
Wieloracki na Morawie w dyecezyi ołomunieckiej , co przedtem do Polski było.,
Ale wszystkie mają starszego in regno Galliae, cysterciensem abbatem, patrem et vi8ita- -
torem, capitaliąue generalis ordinis sui praesidentem. Ten za wieku mego, w roku 1580,
za panowania Stefana króla pierwszego w Polsce, przysłał komisarza swego dla reformor j
wania tych klasztorów, księdza Edmonda Krucyna, doktora z Sorbony paryskiej akade-
mii, opata kasztelluńskiego, o którym pod herbem W i libalin a arcybiskupa napierwsze- c
go czytać będziesz.
• Oedeona biskupa krakowskiego wspominają historye i katalog, że był wzięt po
Mateuszu z domu Cholewa, w roku 1166. Żył lat na nim dwadzieścia. Umarł roku
1186, w Krakowie na zamku pochowan, po nim nastał Fulko z domu Lis.
Za tegoż Gedeona ciało świętego Floryana do Krakowa przywieziono, w roku
1184, od papieża Lucyusza trzeciego tego imienia, przez Egidy usa mutynień. biskupa.
Tenże Gedeon kazał zbudować kościół ciału temu w Krakowie na przedmieściu,
kędy Kleparzem teraz zową, do którego wiele dziesięcin nadał od stołu biskupiego, ja-
ko naprzód, po Skroniewie, Waślinie, i drugim Waślinie, w Niedzicy, Skowrodlnie, w Bło-
niu, i w wielu inszych wsiach.
Do Jędrzejowskiego klasztora, który bracia jego fundowali, dziesięcin także przy-
czynił.
Klasztorowi miechowskiemu dziesięcin wiele nadał, jako naprzód po Miechowie,
Zagoszycach, Komorowie, Chodcu, Skarzeszowie, Modrzelańcu, Wierzbicy, Odniechowiczu,
i Krempy.
Tenże w Kielcach kościół ku czci błogosławionej dziewicy Maryi zbudował, czte-
rech prałatów, sześć kanoników fundował przy nim, z dochodu stołu biskupiego znamie-
nicie nadał, kościół z kamienia ciosanego zmurowaó dał, o czem katalog świadczy, i
Kromer w księgach szóstych.
Tenże Stefana wojewodę krakowskiego zaklął, o to, że mając żonę, drugą pojął,
a mieszkał w cudzołoztwie. A gdy ten Stefan wojewoda wjeżdżał do Krakowa, kazał
nań dzwonić jako na jakiego złoczyńcę. Takież kiedy do rady wszedł, on przy nim być
niechciał, zawsze z rady wychodził, drugie biskupy na to przymuszał, a to czynił dotąd,
póki się nie upamiętat on wojewoda w tak nieprzystojnem życiu stanowi swemu.
Tenże klasztor w Wąchocku zbudował nad rzeką Kamioną, kędy kościół z kamie-
nia ciosanego zmurować d^d, i bogacie nadał, jako to katalog wysławia i fundus, to
było w roku 1179.
Tenże Mieczysława monarchę z państwa zrzucił, z drugimi się pany na to porozu-
miawszy, a na jego miejsce Kazimierza brata jego wsadził, o czem szerzej w historyi
czytaj.
['} GRYF. m
I*-
Wielką pomoc i ratunek wszystkim utrapionym sierotom dawał, jako prawy pan
i biskup , za co od wszystkich dla świątobliwego żywota był mian w wielkiej uczciytości,
oil Inszych wiele zacnych a pamięci godnych spraw jego w hi story i obaczysz. \
\>i IzYRONA hrabię możnego, wspominają różne skrypta, którego Miechowita pomienia
vr księgach trzecich, przy synie Samborze, który był posłań na pomorskie księstwo,
czego i Kromer potwierdza w księgach szóstych.
Sambora Jaxyca wspominają historye, że był posłań na starostwo pomorskie,
z którego tylko tysiąc grzywien srebra dawał, wszakoż się pisał książeciem, a nie sta-
rostą, o czem świadczy Miechowita.
Tenże w roku, 1178 fundował klasztor w Oliwie, milę tylko ode Gdańska, zakon-
nikom reguły cysterskiej, do którego siedem wsi nadał: Oliwę, Szałkowice, Stanowe,
Sterczów, Głąbowy, Grzanczewy, i Snicznice.
-p] Pisze Kromer, że naprzód Bogusław był posłań na to tam księstwo od Bolesława
Krzywoustego. Tegoż Sambora córka Adlejda, była za Bolesławem Łysym, książeciem
legnickim. Miech. Kromer łestes.
Tegoż Sambora, który przymierze między Krzyżaki a bratem swym Swatopełkiem
stanowił w roku 1244, Miechowita, Kromer wspominają, /d (b^Ą /\p'VH \aoii uoiq wiiaoą
Wszakoż pisze tenże historyk, że po onej fortunnej bitwie i Henrykiem cesarzem,
kiedy się sprzeciwiali Pomorzanie Bolesławowi Krzywoustemu, najechawszy ich z niemar
łem wojskiem, rozgromiwszy wojska ich, wsi, miasta, zamki popustoszywszy, do tego
przymusił, że musieli łaski u niego prosić. Nad którymi przełożył Swatopełka z domu
Gryf, o czem tenże Kromer w księgach 6, list 119 temi słowy:
-BU SI Oiiihus omnibtis Boleslaus Stoałopelkum, unum de proceribus et consiliis suis
łwoi^£ praefecit, de Griphonum swe Griphium familia, kominem non tam opibis atti
natalium splendore, ałque virtute et scientia rei militaris clarum. t,w.
9(«ol>^egoż równie temiż słowy Długosz wspomina:
•o'ł ob ihi Boleslav3 dux, Swałopelkoni haroni et consiliario suo, uni ex Poloniae pri-
imoiAh' moribus enixiu8, partes sitas adjuvante, i'?i temdam et gttbernationem nomine mo
tenendam favorabiliter concessit: praestabat enim caełeris, non tam generis nobili-
. tęte et diviłiarum opulentia, atque dexleritate et jide. Nam et generia Uli origo
ex damo Griphonum familia, veteri polonicae gentis, lingua quoque promptus et
K^^ '' manu, pluribus se probiłatis et virłutum meritis, ipsa quoque dimicandi et milita-
-T"'" ris disciplinae peritia, in frequenłibu^ certaminibus etpugnis, Boleslao Polonorum
•)! carum gratumque effecerat. etc.
MszczuJA syna Samborów ego wspomina Kromer, że tam długo był na tem sta-
rostwie, i pisał się także książeciem, a nie starostą.
Swatopełka wspomina Miechowita w księgach trzecich, za Leszka Białego, synem
Mszczujowym, który tylko tysiąc grzywien srebra z tego tam księstwa pomorskiego da-
wał królom albo monarchom polskim, czego Kromer w księgach 7 potwierdza temi słowy:
' Swatopelkum universae Pomeraniae praefecit, et amplissimam potesiatem at-
'^*" ^ que jurisdictionem etiam inpalatinos, qmturc duo eranł, nempe gedanen. et swe-
-»ixb cen. et in caet&ros magistrałus ipsi concessit, de rediłibus autem totius Pomera-
niae, mille pondo, sive marcas argenti, etc, ut in historia. i •• <; yyiw
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 16
122 O KLEJNOCIE.
^■- Tegoż siostra rodzona była za Władysławem Plwaczem, synem Mieczysława, mo-
narcliy, Ittórego zwano starem imieniem Helinga.
Za tegoż Swatopełlta pomocą, przyszedł był Władysław do części ojczystej. Bo
Swatopełek przeciwiwszy się Leszkowi Białemu o krzywdę szwagra swego, nie dał mu
zwykłej dani, a potem go i zabił u Gąsawy. O czem czytaj u Kromera księgi szóste,
u Miechowity trzecie.
' Salomeą córka tegoż Swatopełka książęcia pomorskiego, była za Zemomysła-
wem synem Kazimierzowym, książęciem sieradzkim i łęczyckim, a to mu był sam Ka-
zimierz jeszcze za żywota zjednał, i z tąż był zostawił trzech synów: Leszka^ Przemy-
śla, Kazimierza, i dwie córce.
Fenwennę^ która była dana Stefanowi królowi węgierskiemu etc.
Konstancya ksienią była trzebnickiego klasztora.
Umarł ten Swatopełk w roku 1268, jako o tem Miechowita w księgach 3, zosta-
wiwszy synów czterech: Mszczuja, Warcisława, Ratybora i Sambora, którzy go
pochowali w Oliwie klasztorze.
Mszczuja wspomina Kromer, że miał za sobą córkę Mieczysławowę, a dawał wielką
pomoc ojcu żony swej, gdy był zrzucon z państwa, o czem w historyi czytać będziesz.
Tenże, o czem świadczy Baszko roku 1209, fundował klasztor mniszkam w Żukowie.
Tej jego fandacyi potwierdzali synowie, jako Swatopełk książę pomorskie, i inszy.
Warcisława wspomina Miechów, w księgach trzecich książęciem pomorskim, przy
którym i Przepełka wojewodę poznańskiego brata ich przyrodzonego, tamże i Janika
kasztelana poznańskiego.
Jana i Wawrzyńca, syny Janowe, wspomina Kromer w księgach szóstych, iż da-
walTUnaczny ratunek Władysławowi Plwaczowi przeciwko Laskonogiemu Władysławowi
stryjowi jego, w roku 1226. O czem w historyi.
Mszczuja syna Msz czuj o we go, synowca Samborowego, wspominają historye
ztąd, że klasztor nowy rzeczony Dobrany, fundował i ubogacił, potem przeniósł do Po-
plina, ku czci błogosławionej dziewicy Maryi, a ku chwale miłego Boga, który wielkiemi
wolnościami udarował. To było w roku 1174. Miechów, w księgach 3. kap. 57.
Warcisława, Sambora i Ratybora, syny Mszczujowe, wspomina Miechowita
w księgach trzecich, że byli części swe księstwa pomorskiego przedali Krzyżakom, przy
których część brata swego Mszczuja uwiązili, który jeździł do Rzymu do Marcina czwar-
tego papieża tego imienia, skarżąc się na wielkie łakomstwo krzyżackie, gdy mu nie
chcieli części jego puścić, ani sumy tej od niego wziąść, którą byli braci jego dali.
Posłał papież do nich biskupa firmańskiego, który to wynalazł dekretem swym, że
zła ona kupnina ich była. A tak za ugodą dał Msz czuj Krzyżakom Gniew miasto, z pią-
ciąnaście wsi, które oni wrychle obmurowali, etc, ut in historia. To się działo roku 1283.
Mszczuja książę pomorskie wspominają historye i fundus, że mieszkając w zamkn
swoim Świeciu, dosyć hojnie żył, nie miał potomstwa żadnego i żony, tak tylko mie-
szkał cum concubina, którą b^ł sobie wziął z klasztora chełmińskiego, z tąż żywota do-
konał. Zbudował klasztor we Tczowie, ku chwale bożej, a ku czci błogosławionej dzie-
wicy Maryi.
^ 3V GRYI\ > 123
* ' Tenże drugi klasztor zbudował w Dersowie, do którego wiele wsi i wolności w nich
niemałe nadał, w lesiech i na wodach wszędy wolne łowiska, przewozu żadnego we
Tczowie nie płacić, o czem Miecho. w księgach trzecich.
Tenże Przemysławowi wtóremu, książęciu wielkopolskiemu, spuścił księstwo pomor-
skie, a po sobie pewnym potomkiem nacznaczył, wszystkę szlachtę na to tamże przy-
wiódł, że mu przysięgli i potomstwu jego wierność i poddaństwo, o czem Miecho. w księ-
gach 3. kap. 65. To było roku 1290.
GosLAUs, alias Getko, biskup płocki, którego wspomina katalog, że był wzięt po
Wicie z domu Janina, o którym tak pisze, że był gravibits et honestis morihus plenus,
będąc skolastykiem płockim, naprzód był canonice elecłus, potwierdzeń przez Henryka
arcybiskupa gnieźnieńskiego, żył lat siedemnaście, umarł- roku 1223. Tamże pochowan,
po nim nastał Jan z domu Gozdawa.
Giętko miles mortuus anno 1156. O tym pisze Baszko, że żył lat sto : Ten o wiel-
kich cudach które się działy przy grobie św. Stanisława powiedał, na co sam oczyma
patrzał.
Kle]men8a wojewodę krakowskiego wspomina przy synie Wierzbięcie, który
Wierzbięta z Rusca dał do Ołoboka cztery wsi swoje ojczyste, Kamowo, Grzybowo,
Myszkowo, i Druszkowo, co było w roku 1211. O czem Miechowita w księgach 3.
Tegoż wojewody syny, Jana i Andrzeja, skolastyka krakowskiego, bracią ro-
dzoną wspomina historyk, a iż potem był Andrzej biskupem płockim, Kromer w księ-
gach ósmych, ale go katalog opowieda synem Marka, a nie Klemensa wojewody
krakowskiego.
Klemens de Rusca, wojewoda krakowski, był barzo możnym i panem waleczDyno,
jako go zaleca list Bolesława Pudyka, a tego jest sens w te słowa: rf ł- f^lr7»'?^-??f of Mai
In nomine Domini amen. Quoniam ex quae genmtur in tempore, ne simul cum
cursu ac interoallo łemporis elebanłur a mememoria, a prudenłibus consueverunt
studiosa inter scripturarum ac jide dignorum łesłimonio perhennari. Noscat igitur
praesens aetas et sciał postera, quod nos Boleslaus Dei gratia dux cracovien. et
sendomirien. una cum nostra charissima matre domina Grymislawa, ducissa ter-
rarum earundem, considerans Jidelitałem ac prohitatem nostri fidelis militis comi-
' tis Clementis de Ruszczą et palatini craco.f qui sua industria nos de captivi-
4 tatę patrui nostri ducis Conrad i liheravit, per exploratores suos et nuncios fideles^
et pristinae restitivit lihertati; postea guanao idem dux coadunatis sihi aliis qua-
tuor principibtLS, in fortitudine magna, et exercitu gravi, łerram sihi nostram svh-
icere et nos perdere cupiens, intrasset, idem Clemens, additis ad se amicis suis
et militihiis nostris, sicut fdelis miles et hellałor strenuns, ipsos duces in campo
gui dicitur Suchodol invasit, et cum Dei adjułorio multos de adversariis nostris
prostravit, et alios in fugam convertit, nosgue in ducatu nosłro constituens, omnes
jines terrarum nostrarum in gladio suo et strenuitate cordis sui protexit. Cujus
nos jidelitatem de morę representantes, damus^ et perpetuo tradimus ei et omnibus
osteris ejus utriusque sexus , omnes libertates, quo8 nos in dominio nostro habe-
''' mus, ita, quod omnes haereditates supradicti comitis Clementis, patrimoniales,
: fc deserviti, et peccunia comparati, sint liberi prorsus ab omnibus exactionibus, so-
^if< lutionibus, et angariis, quocunque vocabulo censeantur. Habeat insuper idem comes
STÓiił .Clem^ns, et omnes posteri ejusdem, połestatem judicandi ad omnes sententias
124 O KLEJNOCIE
*■' 't-f '•' juxta formam curiae nostrae, videlićet ad aquam^ ad ferum candens, ad duellum
M/ baculorum et gladiorum, ad suspendium et mutilationem membrorum homines suos^
Yaleant praeterea aedificare in buis liae7'editatihus munitiones, castra y civitates,
pro libitu suae voluntatis. Liceałgue saepedicło Clementi, cum omni sua posteri-
tate, servire liberę principibus quibuscunque vicinis et remotis, nulli obstawie aucto-
ritate, absque omni impedimento suarum possessionum. Ut autem haec nostra donatio
' robur perpetuae obtineat firmitatis , praesentem paginam sigilli nostri munimine
facimus roborari. Actum publice in Cracovia anno 1152. Praesentibus his testi-
,-)^< }«^jv bus: Michaelo castellano cracov., Sandone palatino, sendomirien.y Stephano
casteUano sendomir., Adam,o castellano wislicen., Zeugno castellano lij^linen.,
Zeugno castellano sarnovien., Nicolao Pincerna cracovien., Sandone subcame-
^^"^ - rario cracovien., Falislao subcamerario sandotnirien., et aliisgue pluribus. Datum
,it$7/^0 et ordinatum per -Denerabilem Prandotam episcopum cracovien., anno ut supra.
Tenże, jako to Kromer wspomina w księgach dziewiątych, za tegoż króla, zamku
krakowskiego Tatarom obronił, o czem będzie w historyi szeroko, to było w roku 1260.
Marka wojewodę krakowskiego wspominają historye znacznym senatorem, i do-^
brze rzpltej zasłużonym, żył w roku 1225. O czem czytaj u Miechowity księgi trzecie,
u Kromera siódme, ten wyłicza wielkie zasługi jego przeciwko rzpltej.
Chadeka wojewodę krakowskiego wspomina list klasztora jędrzejowskiego, przeto,
że nadał wieś Skorustkowice, którą kupił u Wincentego syna Chinisego z Lubichy.
etc. Datum in Xiąż mila comitis Stephani, anno 1234.
Teodora nazwanego Cedro, wojewodę krakowskiego wspominają historye, dla tego,
że zbudował i fundował klasztor ku chwale bożej, i ku czci błogosławionej dziewicy
Maryi we wsi swojej Ludmirzu, zakonnikom reguły cysterskiej, wszakoż go dla zbóje
przeniósł do Czyrycza. O czem czytaj u Kromera księgi ósme, co i katalog opowiada,
także przywilej i fundus.
''kv Tenże Teodor kupił wieś Rogoźnik u synowca swego za dwa woły, za sześć łokci
sukna brunatnego, i za kilka skórek lisich, to było w roku 1237. Jako list klasztorny
opowieda.
Tenże Teodor kupił drugą wieś Czyrycz, temuż klasztorowi, w której fundował
klasztor za sto grzywien srebra, na czem teraz jest wsi sześć. A to było w roku 1237.
Tenże Teodor kupił wieś Krzyszkowice temu klasztorowi, u szlachetnych Lewosa
i^Krzyszka, za dwadzieścia grzywien srebra, i za dwie sukni, w kościele świętego
Floryana, przed książęciem Henrykiem krakowskim, w r. 1238, w oktawę trzech królów.
Klemensa z Klemuntowa, hrabię i kasztelana krakowskiego, wspomina Miecho-
wita w księgach trzecich, ztąd, że fundował klasztor w Staniątkach w dobrach swych
ojczystych, którego ciało i żony jego Racławy tamże w tym klasztorze leży. Wisogena
córka jego napierwsza ksieni była tego tam klasztora. A to było w roku 1263.
Akdrzeja, syna Marka wojewody krakowskiego, który się pisał z Brzeźnice od
Bochnie, wspomina katalog, że był biskupem płockim, był wzięt po Piętrze z domu
Pólkoza w r. 1238. Był to syn Marka wojewody krakowskiego. Pisze o nim że był
singularis devotus ; klasztorowi staniąteckiemu , który stryj jego fundował, wiele nadał:
naprzód wieś swą ojczystą Brzeźnicę z dziesięcinami do niej przynależącemi, Lepiankę
i z solą, Bochnią miasteczko, Bierków, i Niedokszyce, k'temu dwie części soli, które
dst\
.■^lO^GRYF. > 125
pospólstwo Pieczynami zowie, i korce: Dobromowicze, Wiśnicze i Kiradowicze. Zył na
biskupstwie lat jedenaście. Umarł 17 dnia stycznia, tamże w Płocku pochowan w r. 1249.
Za tegoż Andrzeja biskupa pi-zyczyną, Bolesław mazowieckie książę, sześć krów,
sześć wiader miodu ^ sześć skopów, które na każdy rok z pułtowskiego klucza dawano
książęciu mazowieckiemu, biskupowi do stołu darował.
Po tym Andrzeju został Pjotr rzeczony Br evis z domu Jastrzębiec. Bracia tego
Andrzeja którzy ciało jego chowali: Naprzód comes in Ruda castellanus, dziś to zową
kasztelanią wieluńską. Wierzbięta proboszcz staniątecki, którzy z nim dobrowolnie ze-
zwalali na tę darowiznę tych imion klasztorowi.
'■ Klemensa wojewodę głogowskiego wspomina historyk z bracią jego, jako z Ful-
^l^jął^ i Teodorem, ztąd, że byli uszli prz^z węgierską ziemię Tatarom zwiezienia, za
Bolesława Pudyka^ będąc pojmani w onę srogą Tatarszczyznę, gdy po Węgrzech, po
Czechach, MoraAvie, po wszystkiej Polsce, ogniem, mieczem burząc plondrowali.
^^ Pundus opowiada wsi, które był nadał ten Klemens temu tam klasztorowi: Naprzód
Słaniątki;, Lipową, Zagorzyce, Babice, Koszkochów, Lusowice, Długoszyn, Czeszkowice,
pół Jawoma, Smolice z wolnem łowiskiem bobrów, miasteczko Zator, Kęty drugie, trze-
cie Czeladź nad rzeką Brzeźnicą, z wolnem łowiskiem bobrów i z karczmą, Wichów
u Siewiora, z którego na ten czas wychodziło dwadzieścia pługów, Ostrów i Poreże w pa-
rafii niepołomskiej, które był wziął za odmianę Łętkowic i Wożnik, Lewtkowice nad
rzeką Rabą z młynem i z bobry. Iłem, Płoucze, Zagrodzie, Nabusze, Druszów, Premeń-
czany. Syczę, Lusonice i wieś wielką Klimuntów, od swego imienia tak nazwaną. A to
przedtem nadał, gdy jedyna córka jego Wisonega wstąpiła do zakonu tego tam kla-
sztora, potem ksienią została.
Tenże dał i wieś Niemił. A gdy mu się syn urodził po rozszafowaniu tak wielkiej
majętności, posłał po onę córkę swą księnią, żeby syna onego chrzciła. Ona mu dała
imię Dojutrek, ono dziecię nazajutrz po chrzcie umarło. To w procesyach zwykłych wpo-
mienionym klasztorze wspominają, modląc się do Pana Boga za nimi.
-O"*-' Rejestr klasztorny te wsi wspomina, które trzymał ten klasztor od tego fundatora:
Naprzód Staniątki, Łazy w parafii brzeżnickiej, a z tego Brzezia piszą się w tym wieku
Lanckoruńscy, i przedtem. Brzeźnica, w której kościół świętego Piotra drzewiany,
Gorzków w tejże parafii, Chrość w tejże, Złomiróg w tejże, Ochmanowice, Zagórze w tejże.
Bochnią, która teraz trzymają na króla; to była własna ojczyzna Wincentego,
ale odjęta klasztorowi za panowania Bolesława Pudyka, a postąpił za to na każdy ty-
dzień ćwiertnią soli do klasztora na wychowanie warzonej, i tylko ma pamiątkę i poży-
tek Bochnie klasztor staniątecki.
Karczmę Stańczowę w parafii bodzanowskiej, karczmę Bolechówkę w tejże parafii,
Lendziony u Piszczyny, kędy jest kościół ku czci Klemensa świętego, zbudowany i fun-
dowany od tegoż Klemensa.
NiegardóW;, w którym kościół świętego Jakóba, Węgierce w parafii bodzanowskiej.
Zielenice i Przemeńczany w zielenieckiej parafii, Przemeczanki tamże. Kielichów, krzy-
żów, kaszul, kap barzo wiele nadiU tenże Klemens, i inszych ocbędóstw, społecznie
iai o KLEJNOCIE
z żoną swą Racławą. O wójtostwie bocheńskiem, które jeszcze trzymał konwent czyry-j
cki, czytać będziesz pod Piławą.
Zbysława i Ratulda hrabie, syny Janowe, którego zwano Żyła, wspominają
munimenta klasztora czjnryckiego, dla tego , że się prawowali z konwentem o jus pcUro-
natus we wsi Górze ś. Jana. Czego icłi odsądzono. A to się działo, roku 1296, in castro
cracovien., in domo circa ecclesiam sancti Michaelis, 4. nonas Mai,
Wyrzeczenie wyżej pomienionych tego tam podawania tej plebanii we wsi Górze
świętego Jana, było w te słowa : i
I -,( -, Ego Zdislaus comes et Ratuldus fratres, renunciamus et caedimus jus pa-
tronałus ex nunc, si quod habuimus vel hahere nos contendimus , in ecclesia we-
^^ t*' morata, et confitemur, abhatem et monasterium publice et clare sine aliąuo errore
o<| M^ esse patronos ecdesiae jam dictae, etc. A to było przed biskupem Muszkatą.
h/.v.f.tjANA ardziekana krakowskiego wspominają historye, że Wincentego zKarnowa
Kadłubka z domu Róża, na biskupstwo krakowskie obrawszy wsadził, niechcąc pu-
szczać królom albo monarchom polskim wolnej elekcyi, ale tak jako to miała zdawna
kapituła, aby im to w cale zostało^ a za niedbalstwem ich nie ginęło. To było w roku 1207.
-m wGosLAus wtóry biskup płocki, którego katalog opowieda^ że był wzięt po Toman
szu z domu Półkoza z kanonii płockiej, w roku 1270, za panowania Zemowita, Kazi-
mierza i Bolesława synów Konradowych. Był potwierdzon od Marcina papieża. Umarł
w roku 1296. Żył lat 26. Potem cierpiąc niemoc na kamień, umarł w gorączce, tamże
w Płocku pochowan. Po nim nastał Jan Wysoki z domu Prawdzie. Ten Goslaus
wiele kościołowi płockiemu nadał kielichów, kazul^ ksiąg barzo wiele zostawił etc.
rc;.!!' U Długosza to najduję, że ci Gedkowie alias Gedeonowie, założyli byli wieś
Gedczyce, w których był jeden szlachcic polski wy wołaniec pojmał Rafała ze dwiema
synami: Marcinem i Janem, w dworze ich, a zaniósł do Morawy na zamek Seowsten,
przy których Andrzeja Nekandę rzeczonego Zbrożek, z domu Topór, także w dwo-
rze jego w Sieciechowicach , i Piotra Zborowskiego z domu Jastrzębiec, we dwo-
rze jego w Zborowie, wszakoż potem żywi wyszli z jego więzienia.
Serca bydlęce które byli zostawili fundatorowie w Jędrzejowie sobie i potomstwu
dla ptaków, te familie odkupowały, jako zrozumiesz z tych extraktów, a naprzód:
Nos Nicolaus judex , et Andreas suhjudex cracovien., etc. etc. Nohilis An-
dre as miles, haeres de Michów, mente sanus existens, maturo utens consilio,
spotanea voluntate et de consensu jiliorum suorum, religiosis viris fratribus Deo
amabilibuSy dominis abbati et conventui de Andrzejów civitatt, pro 60 mar cis et
(P novem scotis vendidit et resignavit ad usus monasterii praefati cord^ omnium
animalium. Datum in Andrzejów, anno 1366. Praesentibus Be da haerede de
Strontów, Joannę Panterowicz, Wlostkone haerede de Potok, Nicolao
advocato andrzejovien. et aliis.
Tamże kamień wielki w klasztorze, na którym Gryf wyciosany, textu nie znać wię-
oej, tylko: de Michów j wszakoż znać; że jakaś persona gravis tam leży.
3r)<GRYF. 127
ai)(' Drugi zapis na serca bydlęce tegoż tam klasztora tychże potomków de Michów,
cf*]i;o jest sens w te słowa: ; <: -i . >i-;n';
Nos Nicolaus jttdex, et Andreas subjudex łerrae cracovien. etc. Aecedens per-
sonaliter ad nosiram jpraesentiam nobiles mri Petrus, Stephanus et War ci-
si aus fratres germani, Jilii olim Andre a e, haeredes de Michów, vendiderunt
corda omnium animalium Ar nul do abhati andrzejovien. pro centum marcis gros-
sorum. Datum Craco. anno 1370. Praesentihus, Dobeslao palatino craco. de Mi-
chałow, Mstugio de Ossowa svbcamerario craco., Zbiscone de Pińczów venałore
craco. Petro lublinen., Cle men te radomien. castellanis.
Tegoż roku pod tymie sądem nobilis vir Nicolaus, flius guondam Andreae de
Michów, domino Arnoldo abbati, pro triginta marcis grossomm pragen. ven-
didit corda animalium. Datum in Zamowiecz anno 1375. Praesentibus Tomko-
ne de Toklicz, Tomkone de Banisin, Praeslao de Wechadlow, Niemkone de
ibidem haeredibus. . n ^ l \ \ -\i- - •
Potem drugiego domu potomki wspominają w tymże klasztorze listy około przeda-
wania tychże serc bydlęcycłi, czego jest sens w terowa: v.
iiiiłiHt oirt ,*;!uin; > : ii. . li itt/fiho^ rrwifiiAłJ « ffcłYOOił* ai^łiW •
Nos Pełka judex, W liczko subjudex sendomirten, etc. Nohiles viri de Os-
sowa, non compulsi nec coacti, sani mente et corpore existen. etc, corda omnium
animalium brutorum, pecorum et pecudum magnorum nec non parvorum, honora-
bili viro domino Gieraldo abbati andrzeJovien. suogue conventm, pro triginta
marcis vendiderunt. Datum Wisliciae, anno 1368.
Tamże drugi przywilej pod tymże aktem, i przy tymże sądzie, którego sens w te
8*owa: lił^Cf} 04 d^L«tf» *«boĆ fl<" .?>*i»fil' i>^:S£iU i t^^A
f''ł\. Nobiles viri Wlodko et Fulko, fratres et haeredes de Ossowa, venientes
ad nostram praesentiam, vendiderunt totam partem ipsorum, quae ipsos tangit ab
antiguo, videlicet corda omnium animalium recipere a subditis, honorabilis viri
domini Gieraldi abbati andrzejovien., pro ąuingue marcis. Datum Wisliciae
anno 1368. Praesentibus Wilczkone sendomirien., Stanislao malogosten., Cle-
mente de Ossowa radomien., castellanis. Pa co sio łribuno wislicien., Mathia
de Chroberz, Mar ci sio de Chlądzoio, et aliis fide dignis. etc. etc.
A
Wiele zacnych a możnych rycerzów, senatorów tego herbu różne skrypta wspomi-
nają, od których w tym wieku iiie podlejszych potomków niemiało obaczysz, A naprzód:
Dom Mieleckich z Mielca^ starodawny i możny. aoitm ^
Stanisława kasztelana zawichojskiego wspomina epitaphium w kościele mieleckim
w te słowa:
Stanislai de Mielec z castellani zawichosten., defuncti feria guarta antę festum
purificationis divae virginis Mariae, anno 1532. Herb Gryf. /iomjjj u,a{
Tenże zHelżbietą Tęczyńską zostawił był to potomstwo, tak jakom się spra-
wił z epitaphium jej w tymże kościele pisanem. : "!
Dominae Helizab etae de Tenczin consortis olim magnifici domini Stanislai
Mieltczki castellani zavichostensis. etc.
128 O KLEJNOCIE
?ro Naprzód Jana wojewodę podolskiego i marszałka koronnego Samborskiego^ gróde-
ckiego starostę. To był prawy miłośnik r. p. i obrońca. Ciało jego leży w Mielcu, o któ-
rym epitapMum powieda pisane w te słowa :
Joanni a Mielecz Stanislai filii egente Griffo, palatino PodoUae, summo re-
gni Poloniae marschalco, samhorien., grodecen. caj)itaneo, viro clarissimOf qui ab ineunte
aełate Tnarimis is quae continuis hellis, vel hostihus caesis, vel ipse vulneribus excepti8,
et fortissimi militis et strenui ducis landem persaepe maeruit. Summis demum non raro pe-
riculis lib&ratu8, digna ob egregiam fidem et praestantem virtutem suam , colatis maximis
honoribus praemia obtinuit; postea ad bellum livonicum summo cum imperio, magno o-
mnium consensu praefecturus feliciter, nec dum armis escpeditis , pacem a rege Livonibus
petere coacłis, incolumen exercitum snis restituit. Cujus constans in D. O. M. pietas, in
gub&rnanda r. p, spectata fides, in magisti^atu sine acerbitate benignitas, erga suos par comi-
tati benevolentia, in omnes eguitas, chara inprimźs Deo, grata hominibus, immortalem no-
mini illius laudem, apud omnes pararunt. Mortuus anno 1561, aetatis suae 60. Anna
a Delejow ex vetv^tate colórum gente marito, et Nicolaus filius unicus patri deside-
rantissimo, ad monumentum ejus posuerunt. Herby: Grryf, Topór, Abdank, Sulima.
Wiele zacnych a pamięci godnych jest spraw tego sławnego senatora; nie miała
miejsca swawola za panowania jego w Polsce, zwłaszcza na sejmiech i na inszych zje-
żdziech prawy był marszałek^ bo złe karał, dobrych szanował. W wojszcze także wielki
porządek i sprawiedliwość przystojna każdemu bywała za urzędu i panowania jego.
Tegoż Jana wojewody podolskiego syn^ był za wieku mego Mikołaj Mielecki, wo-
jewoda ziem podolskich, nowomiejski, gródecki etc. starosta, którego urodziła Anna z Da-
lej o w a, Koły wojewody podolskiego córka^ z domu Junosza. Ten jako ojczyźnie słu-
żył i służyć może, nie jedno miejsce to potem okaże. Zostawił zHelżbietą RadziWi-
lowną, wojewody wileńskiego córką, który się pisał książęciem z Nieświeża i z Hołyki,
potomstwo. Z którą brał ślub w roku 1566, dnia dwunastego miesiąca września.
Tegoż wojewody córka leży w Grodku, o której epitaphiwn powieda.
Tegoż wojewody syna w Mielcu ciało leży, o którym także epitapMum powieda.
J. t , Za tegoż wojewody podolskiego sprawą w Wołoszech, roku 1572 Turcy, Grekowie,
Wolochowie i insze narody gromione były, gdy wprowadzał na hospodarstwo Bohdana,
Alexandrowego syna; nie miał z sobą ludzi na ten czas więcej półtora tysiąca. Chcieli
go poganie wielkością wojska swego ogarnąć, ale im barzo obrzydził onę śmiałość.
O czem czytać potem w historyi będziesz, i na inszych miejscach przy rotmistrzach, któ-
rzy natenczas z nim w tej potrzebie byli.
iłiii Tenże był hetmanem do Moskwy na sejmie w Warszawie publice deklarowan. Za
jegoż hetmaństwa Połock i wszystek trakt połocki, który był Moskwicin dobrze zamki
osadził i umocnił, wzięt z ręku nieprzyjacielskich.
Sokół zamek sławny, polskiem wojskiem a pieszemi Niemcy obegnawszy, spalił, ludu
eo naprzedniejszego Moskwicinowi na nim wiele pobił, i wojska dziesięć tysięcy, które
na odsiecz temu zamkowi przyszło, poraził. Wiele inszych spraw jego pamięci godnych
na różnych miejscach czytać będziesz.
'^"GRYF. 129
Sebestyan Mielecki kasztelan krakowski, syn Stanisława Mieleckiego ka-
sztelana zawichojskiego. O tym powiada epicedium w kościele mieleckim pisane w te słowa:
Epicedium illustri et magnifici viriy pietate praesłantissimi domini Sebestiani
Mieleczki a Mielecz, casteUani craeov., capitanei cujavi., brzesłen., etc, opłimarum
partium senatoris pruden. 3ł amantissimi pcUriae, doctorum virorum et bonarum literarum
fautoris, priscae et całholicae religionis cultoris et propugnatoris.
Zostawił z Zofią Kościelecką z domu Ogończyk syna i córkę Tarnowską
na Rzemieniu.
Hieronim syn tego kasztelana, starosta brzeski, rotmistrz króla Zygmunta Augusta
i Stefana, z niemałym kosztem, naśladując przodków zacnych swoich, pode Gdańskiem
i w Moskwi, za hetmaństwa brata swego pod Polockiem i indzie znacznie sobie poczynał.
Zostawił z Jadwigą Kormanicką, kasztelana Czechowskiego córką z domu Juno-
sza, potomstwo.
Waleryan Mielecki, trzeci syn Stanisława kasztelana zawichojskiego, podkomo-
rzy sędomierski, którego tamże w Mielcu epitaphium opowieda temi słowy:
Magnificłis dominus Valerianu8 Mieleczki, succamerańus łerrae sendomirien. qui
mortuus est anno 1553.
Tegoż Waleryana syn, Jan Mielecki, który działem wziął Trzciana, i insze wsi
ku Mielcowi, był wieku mego pan spokojny, o żadne dignitałes ani urzędy nie dbały,
katolik dobry, pobożność i sprawiedliwość miłujący, docłrina et ingenio polens, multorum
hominum mores vidit. etc. Zostawił z Katarzyną Prochańską tegoż herbu Gryf, po-
tomstwo, syny: Mikołaja i Jana, które w cudzych krainach kosztem niemałym na nau-
kach chował, adolescentes apprime nobiles, et ex ąuibus optima fruges speranda. Drudzy
minor enes Marcin i Chrzysztof, i dwie córce na ten czas.
Stanisław syn Waleryanów, który będąc w Niemczech na nauce między Jezui-
tami, upodobawszy sobie regułę icb, do służby miłego Boga in sodetałem eorum inivit,
i żywota dokonał, a żadnego beneficium ku ozdobie domu swego dostatecznego przyjąć
nie chciał.
Tamże w Mielcu w kościele wspomina epitaphium Andrzeja Mieleckiego pisane
w te słowa, jak mniemam, że syn także kasztelana zawichojskiego.
Dominus Andre as Mieleczki a Mielecz, strenuus miles, mortuus anno Domini
1529, in festo Sophiae.
Dom starodawny Branickich, których znacznie ukazują, jakoś wyżej czytał,
przywileje przodków tych, co się pisali Klemensami de Rusca, i inszych możnych
senatorów, wspomina list Klemensa zRuscza, który ci Braniccy w tym wieku trzy-
mają, i z niego się piszą, aten służy Klemensowi synowi Sulisława wojewody kra-
kowskiego, którego jest ten sens:
Im nomine domini nostri Jesu Christi: Oratia principum, ąuae perpetuis sub-
ditorum usibus pro servitiis eorundem conferuntur, jurę debent in memoriam po-
słeromm perpetuae jirmitatis vigore rohorari. Notum sit ergo praesentibus et fu-
iuris quod nos Boleslaus, divina favenłe gratia dux cracovien. et sendomir. cum
dilecła matre domina Grzimislawa, nec non charissima conjuge nostra domina
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 17
130 O KLEJNOCIE *
King aj praedictainim terrarum ducissa, pro Jideli sewiłio nostri baronia comitis
Clementis JUii Sulislai palałini crącomen.y casfores inter metas patrimonio-
rum ipsius , videlicet in Brzegi et in utrague Branicze et Euscza, jam dieto
Clementif venari et omni posteritati ipsius in utrague rippa Vislae contulimus
jurę haerediłario posiden. etc. etc. Sed ut hanc nostram coldtionem, nulluts ausu
temerario infringere gueat, sigillo nostro nec non haronum nostrorum sigillis,
praeśentem litteram communimus, nomina testium suhtitulantes : Ouorum est fri-
mus comes Michael castellanus cracov. Msczuj castellanus mslicen. Pribi-
iiA^i slaus castellanus de Malogoscz, Wlodimirus castellanus de Siewior, Ni-
colaus Jllius Mstuj, pincerna cracov.y alter Nicolaus judex cracov. Florianus
£tóft d^d^f^'"'} Clemens venator, Jacobus vexilifer, Gniewomir vexilifer sendomir.,
San do subcaramerius crac. Petrus subpincerna sendomir., et aliigue plures cra-
covien. et sendomir. barones et milites nostri. Datum per manus Sobeslai no-
strae curiae subcancellarii. anno incarnationis Domini 1253 Nonas Junii. .,
)\
Przywilej drngi także znacznie opowieda haeredes de Ruscza, w roku 1360. Któ-
rego sens jest w te słowa:
Nos Casimirus Dei gratia rex Poloniae etc. nołitiae universoi'um, łampraesefi-
:!?', tium guam futororum praesmtibus declaramus, guod ob merita jideliague servitia
per comitem Wierzbietam de Branicze, militem nostrum fidelem , multlpliciter
et constanter nobis impensis, ac in posterum impendendis etc. ex nunc villa8 ipsius
infrascriptas , videlicet: Branicze, Stryjów, Wolicza, Zenmiuhrzek et Szczorow,
prope Mogilam sitas, de jurę polonico in jus teutonicm novificari, guod Srzedskie
rndgariter nominatur, transferimus temporibus perpetuis duratorum etc. Actum in
Niepolomicze in octava S. Martini episcopi, anno incarnationis Domini 1360. '''•
Tychże Branickich trzeci list ukazuje własnymi potomkami dawnych onych przod-
ków a znacznych, które nam dowodnie historye ukazują, a tego sens jest w te słowa:
Nos Yladislaus Dei gratia rex Poloniae etc. Significamus tenore praesentium
guibus expedit universis et futuris\ praesentium notitiam habituris, guomodo ad
y instantiam petitionis domini Wierzbietae de Branicze , militis nostri fiddis^
dapiferi cracov. villas ipsius: Ruscza, Miklasowicze , et Grabie, in districtu crac.
sitas , de jurę polonico in jus teutonicum in perpetuum transttdimus etc. Datum
.-• in Nova Civitate, feria tertia post dominicam invocavit, anno Domini 1405.
In libris beneficiorum , znacznie ten dom z przodków wspomina, jako naprzód
Wierzbiętę z Branic w te słowa:
Strenuus miles dominu^ Wierzbieta de Branicze, dapifer cracoviei,. et capitaneus
sanocen., dominu^ et patronus ecclesiae in Ruscza, censum annalem, videlicet duodecim
marcaSf pro vicariis in eadem Ruscta, perpetuis temporibus as8ignavit, anno Domini 1417.
Tamże epitaphium wspomina drugiego w te słowa:
Magnijieus dominus Gregorius de Branicze, dominus et patronus omnium beneji-
cionmi in Ruscza. Obiit anno 1456. Hic jacet sepultus.
Tamże w Ruścu drugi napis na grobie wspomina w te słowa Hieronima Bra-
nickiego.
Nobilis strenuusgue vir dominus Hieronimus Braniczki haeres de Ruscza, die
Jwis prinia Apriljis obiit, hic s^p m^lą,^łer^p s^^^, i^n^^ fffimini 1517.
Jit,
GRYF.
'^ - M^ołilj tikimi^ ■^ iliiScu kyn Hieronimów, którego mfe leźy tamże, ójóeć dzisiej-
szych Branickich, którzy byli tego czasu znaczni i zasłużeni r. p. jako naprzód:
^ ■ Stanisław Branicki dworzanin króla Augusta, który z Trzecieską z domu Strze-
mię, starodawnej familii, białą głową prawie spraw świętych, bogobojną panią, zostawił
synów na ten czas pięć minorenes.
r Grzegorz Branicki, łowczy krakowski, starosta niepołomski, syn tegoż ^likołaja
pomienionego, zostawił zKotwiczowną herbu Kotwicz syny, na ten czas in minorenUf
które w cudzych ziemiach na nauce chowiJ, i córki, jako Annę Lnbomierską żu-
pnikową żup krakowskich, drugie panny na ten czas były.
Dom Rożnów starodawny, tafiw orf tych prżóffiJw, ó Który wicS wyżej czyt^, na
Podgórzu znacznie rozrodzony, i r. p. zasłużony, przodek ich był Roztnus, potem cor-
rupto sermone od pospólstwa nazwań Rożen. W tym domu z dawna męstwo wielkie
panowało, tak w przodkach, jako i wieku mego w potomstwie. Nawięcej w Węgrzech
z pogany wspominają skrypta niektóre Szulisława Rożna, który był zabił wojewodę
krakowskiego i tamże zj achał. Chciał się z przodku na zameczku swym Gródku zawarł-
szy bronić, ale podeń ludzie wielkie obrócono z rozkazania królewskiego, nie mógł się
żadną miarą obronić, zj achał do Węgier. Tam będąc czas niemały, szczęśliwie mu się
z pocztem jego zdarzało. Owa potem był hetmanem nadwornym u króla węgierskiego.
Po śmierci tegoż króla królowej N. żonie jego, która koronę do Niemiec wynieść chciała,
dogoniwszy odjął, poraziwszy Bałażego Forgacza, który tego królowej pomagał, i tam
ją prowadził, wziąwszy koronę i sceptra, królowi panu swemu do Polski odniósł, zatem
sobie łaskę królewską przejednał, i za posługę wziął ie wsi od niego: naprzód Ossową,
Borową, Pałecznicę, Jastrzębią, Eąszną i majętność jego do tego mu wrócił.
Syn jego potem Piotr zbudował zamek Rożnów, tylko w pół milu od pierwszego
Gródka. Tenże był dał córkę swą za Czarnego Zawiszę, męża sławnego, o którym
pod herbem Sulimą czytać będziesz. Miłując bardzo zięcia-, dał mu dzierżyć Rożnów,
i trzy tysiące grzywien posagu na nim zapisał. A gdy on Czarny Zawisza mając tylko
jedyną córkę, dał ją w stan małżeński Amorowi Tarnowskiemu, w tejże sumie
którą sam miał, puścił mu Rożnów.
Zygmunt, syn Piotra Rożna, upominał się u szwagra i Tarnowskiego Rożnowa,
a potem go był i mocą wziął pod Tarnowskim. Ale iż onej sumy dać z niego nie
miał, przez pewną ugodę, zostawiwszy sobie na nim i potomkom wieczność, a sumę jego
uiściwszy od ojca zapisaną, puścił mu go do dzierżawy.
Ten Zygmunt miał synów trzech: Adama, Andrzeja, Jako ba, który z młodości
swej na dworze króla Matyasza zrósł, roty wodząc. Potem do lat przyszedłszy, był w oj-
czyźnie podsędkiem krakowskim, sędziem sądeckim i bieckim, umarł mając wieku lat 86.
Tenże Jakób miał synów trzech: Adama, Gabryela i Zygmunta.
Adam syn starszy jego był mąż wielkiego zachowania i w miłości ludzi rycerskich.
Służył z młodości swej królowi Januszowi węgierskiemu aż do śmierci jego, a potem do
domu przyjechawszy, wszelkie różnice między ludźmi porównywał, zostawił syna teł
Adama, o którym niżpj czytać będziesz.
132 O KLEJNOCIE
Gabryel Rożen, rotmistrz króla Augusta i starszy nad działy, <Uugo się posługami
tegoż króla bawiąc, potem i służbą r. p., w ruskich krainacłi mieszkał.
Zygmunt młodszy trzeci syn Jakóba Rożna, który prawie a cunabulis w spra-
Wach się rycerskich ćwiczył, i wiele mu w nich szczęście służyło, a to naznaczniej za
v^ieku mego.
, , Gdy despot, który się pisał Samiorum dux, za pomocą Albrycbta Łaskiego, sieradz-
kiego wojewody z domu Korab, na województwo wołoskie był prowadzona gdy im
zaszedł z ludem Alexander wojewoda wołoski, tam naprzód w obyczaju traktatów posłał
Alexander, aby posłań był hetman w pole, któryby też z jego hetmanem o pokoju tra-
ktował.
Wyjechał Racz Michał hetman wołoski, który był posłań od Janusza królewicza na
pomoc Alexandrowi wojewodzie, za którym pacholę z kopiją. Wyjechał też Zygmunt
Rożen, jako hetman starszy nad ludźmi wojewody sieradzkiego, sam tylko. A gdy się
już ku sobie przybliżali, dodał chłopiec Raczowi kopii, skoczył do Rożna, Rożen do ru-
sznice; ufając żarkości konia swego, stanął, upatrzywszy czas skoczył z koniem w stronę,
chybił go Racz; Rożen go z rusznice nie chybił, acz kulą przyprawną, jednak zbroja
nie puściła, wszakoż się przywloką na nim zapaliła, której ugasić nie mógł, począł ucie-
kać, Rożen za nim aż do wojska; przebił się przez wojsko wołoskie i węgierskie; z wielką
żałością swych, był tam o ćwierć godziny, wszakoż serca swych ucieszył, gdy go potem
zdrowego obaczyli, zdradę Raczową przeklinając.
Tenże Zygmunt, gdy Mikołaj Mielecki wojewoda podolski, tegoż herbu
Gryf, prowadził Bohdana Alexandra, wojewody wołoskiego syna na państwo utracone,
wiedząc o wielkim ludzie w Wołoszech, jednak wszedł w ziemię dwadzieścia mil i dwie,
spodziewając się jakiej chęci przeciwko Bohdanowi od Wołochów. A gdy tego nie znał,
owszejki co dalej to więcej ludu Iwoni przybywało, umyślił się nazad wrócić^ bo też
jednak przed wielkim ludem wołoskim, rzeki Pruta, która na ten czas była wezbrała,
przebyć nie mógł, o czem szerzej w historyi mieć będziesz.
W niedzielę przewodną, gdy się zjechali nad Prutem rzeką, stali naszy ludzie jako
ku potrzebie, Turcy także, ale ona rzeka przeszkodziła im z sobą bitwy stoczyć. A tak
się wybrało tysiąc derjunaków, którzy niżej się przeprawili, a chcieli z naszymi bitwę
zwieść, wszakoż tak jakoby byli nasze na sobie trzymali, pókiby się wojsko nie prze-
prawiło, którego było 26000. Tak drudzy liczą okrom Wołochów.
Obaczywszy to Mielecki wojewoda podolskie hetman prawy, mąż serdeczny, ka-
zał się z nimi potkać Jana Jordana rocie, i Herborta Mikołaja drugiej etc. Ro-
żen, który miał mężów wybranych pięćdziesiąt, przybieżawszy do pana wojewody, pro-
sił i dla Boga, aby mu się potkać kazał, a gdy mu (widząc wielkie serce je^o) pozwo-
lił, rzekł do niego, widząc między onymi Turki chorągiew wielką czerwoną : Zegnam się
z tobą miłościwy panie, a to tym sposobem: Jeślić tej chorągwie tureckiej w ręce twe
za pomocą bożą nie oddam, sam tu żyw przyjechać niechcę etc. Skoczył zatem między
Turki, przebił się do chorągwie, chorążemu rękę uciął, chorągiew pochwycił. Turcy któ-
rzy jej strzegli, trzej weń kopijami uderzyli, ale iż nie z rozpędu, przeto nie był od nich
szkodliwie ranion, uszeiU z chorągwią do swych, oddał ją wojewodzie jako obiecał. Tur-
' GRYF. ^ 181
cy zatem poczęli się mięazać. Oni którym hetman rozkazała mężnie je bili. Poległo z o-
nych mężów na wybór tureckich 400. A z osobna jeden znaczny, który był w zawoju
zielonym, wiele w tej tam potrzebie a znacznie sobie poczynał, o ozem w historyi sze-
rzej będzie.
Tenże Zygmunt Rożen natenczas gdy przyszli Tatarowie pod Manaczyn, będąc
bąrzo chor, czegom ja dobrze świadom, bom się natenczas onemi krainami bawiła pro-
sił Jerzego Jazłowieckiego wojewody ruskiego i hetmana koronnego ^ aby go też
am do tej potrzeby choć na wozie wieziono. Czego hetman będąc wdzięczen od niego,
kazał mu do swej kolebki wsieść. Miał jednak Rożen pocztu swego 35 koni.
A gdy wieść przyszła że już blisko Tatarowie, on acz schorzały, ale serce zdrowe
a chciwe na poganina, prosił pana wojewody aby mu co ludzi przydał do jego pocztu.
Co zaledwie uczynił, widząc tak schorzałego hetman, dał mu na prośbę jego koni trzy-
dzieści, mężów na wyl>ór. Z którymi on, wysiadłszy z kolebki, wsiadł na konia, szedł
pod lud, trafił na trzysta Tatarów bez wieści; Tatarowie prędko przyszli do koni i do
sprawy, skoczyli tańcem. Rożen z naprzedniejszym się z nich potkał, na swdje krzyknął,
aby im strzelczą rękę odjęli. Co gdy uczynili, bili się z nimi długo, przemogli Tatary,
zrazu ich zabili 52, pojmali 26, ostatek jako ptaki rozgromili. Nie utracił tam swych i
jednego, tylko było rannych siedem, a koni zabitych trzy, oddał więźnie hetmanowi.
Tenże potem w roku 1580, za Mikołaja Mieleckiego wojewody ziem podol-
skich, wszech ludzi rycerskich wdzięcznego i sprawnego hetmana, pod Połockiem z rotą
swą był, także i pod Sokołem ; tam jako prawy mąż wiele z nieprzyjacielem czynił. Po-
tem mu zlecił król Stefan dwa tysiąca ludu pod jego sprawę, z którymi gdy podłng my-
śli królowi służył, dał mu Derpt w Inflanciech, i tamże umarł po wjechaniu na staro-
stwo we czternaście niedziel, mając lat wieku swego 61. Tamże pochowan, mąż sławy
wiecznej i pamięci godny. Zostawił syna jednego Albrychta potomkiem z Puckowną.
Adam syn Adama Rożna, który także nie wydał w sprawach rycerskich przod-
ków swoich, zawsze z młodości swej niemi się bawiąc, żadnej potrzeby nie omieszkiwa-
<ąc, wiele i znacznie z nieprzyjacioły króla pana swego i ojczyzny swej, tak z Tatary
ako z Moskwą czynił.
Dom ŁatOBzyńskich starodawny w pilznieńskim powiecie, który jaśnie ukazują
przywilegia potomkami własnymi onych Cedrów, o który cheś wyżej czytał, z których
jeden wojewodą będąc krakowskim, fundował klasztor czyrycki, o tym list domu ich
mówi w te słowa:
In nomine Domini amen. etc. Nołum igitur sit omnibus praesentibus, praesens
scriptum inspecłuris, quod nos Lesko, Dei gratia dux cracovien. sendomirien. et
siradien. etc, ałtendes fdelia gratague sermtioj ąuae miles Ceder jUius comitis
Swanłoslai, mtdłi/ormiter nobis exTiibuił et impendił, — volenłes igitur, ut
fractus seroiłii sui aliguis appareał, haereditatem ex integro, guae nuncupałur
Latosin cum venationibus sihanis et casłorwn, omnibus utiłiłałibus provenłibttsque,
dieto militi Cedroni, suisgue suc/:essorłbus, jwre haerediłario inperpetuum liberę
conłulimus, possiden., veiiden., cummutan., donan., et in usus beneplacitos converten.
prout sibi et suis posteris meliu3 et ułiłitts mdebitur. etc. Actiim Cracoviae, prae-
sentihus his testibtis: Sulcone castdlano craco., Fetro pcUatino ibidem, Andrea
lU o KLEJNOCIE
casłellano wojnicien., Joannę sendomirien. , Nicolao subcamerario cratomeiti.
Dałum per manus domini Procopi cancellaru^ secunda Idus Mai, anno incarna-
tionis Christi 1287.
Tych Cedrów potomstwo, zaniechawszy nazwiska przodków swych, w tym wieku
piszą się Latoszyńskimi.
Wspomina list Kiliana Latoszyńskiego rycerzem bożogrobskim w roku 1534, od
Gwilhelma de Syracusis podany, tego jest sens w te słowa:
In nomine Domini amen. Nołum sit omnibus, praesentes literas inspecturis, gua-
tenus hoc anno nostrae salutis 1534, generosus domimis Kilianus de Lat osin,
civitatem sanctam Hierusalem, cum Dei adjutorio, innumeris transmissis pericu-
lis petiit, et sanctissima loca, dominicae videlicet natimtatis in Betlehem Juda, in
qua Christus Jesus de Yirgine naści dignatus est, ac etiam montis Cahariae, in-
qua pro salute nostra crucijixus est et mortuus, sancłissimi quoque sepulchri, undb,
die tertia resurreadt, montis etiam Olivaeti sanctae, unde cum triumpho coelos
ascendit, sepulturaeąue Yirginis Mariae gloriosae in vaUis Josephat, Michio nec
non Jordane, ubi dominus Jesus a Joannę baptisari voluił; locum similiter Qua-
rantanae, ubi ąuadraginta diebus, et totidem noctibus Jejunavit; maestum quoque
sólicitudinem, ubi barbatus Ule Hieronimus tantam fecit poenitentiam ; insuper et
et marę mortuum in quo Sodoma et Gomorra submersae fuerunt; montand quo-
que Judeae, ubi virgo gloriosa Maria visitavit Helizabeth; desertum etiam Joan-
nis, in quo incipit poenitentiam facere; totam insuper Galileam, aliaque loca san-
eta, in guibus dudum Salvator noster ineffabili sua clementia salutem nosłram o-
perari dignatus est; quae omnia a modernis Christi jidelibus peregrinis ordinarie
pei'agrantur , ipse quoque iłeratis vicibus, personaliter et devote visitavit pariter
et adoranit.
Ipsum quoque nihilominus dominum Kilianum generosum de Lat o sin, oh
insigne virtutis, ego frater Guilhelmus de S>/racusis , or. min. reg. orbis,
mcarius sacratissimi loci montis Syon in Hierusalem, et omnium locorum terrae
sanctae, in absentia reverendi patris gnar. praesidens et gubernator, sed indignus,
auctoritate apostolica, mihi ac in parte cum pleniłudine potestatis commissa, sin-
gidari gratia ac privilegio sancti sepulchri, jam dicti militi institui, ordinavi et
benedixi, et per me institutum, ordinatum ac benedictum denuntio: Eumgue nihi-
lominus muniendo omnibus et singulis gratiis, indultis, dignitatibus et privilegiis,
guibus inclit. milites dominici sepulchri gaudere solent et uti. In ąuorum omnium
jidem indubiam , et robur tutissimum, praesentes jussi Jieri, et sigillo sanctissimi
sepulchri saepe dicti, consueto, muniri et roborari feci. Dałum Hierosolimis in
arce Syon coenaculo magno, anno quo supra, die vero 7 Aprilis. Frater Guil-
helmus de Syr acusis vicarius, qui supra, manu propria.
Z tych przodków wieku mego byli bracia trzej rodzeni Latoszyńcy, ludzie ry-
cerscy, a dla wszelakich cnot pamięci i pochwalenia godni, jako naprzód:
Adam, który mając za sobą Jordanownę, potomstwa nie miał na ten czas.
Kilian brat jego na Podolu, który z Stużeńską rotmistrza sławnego córką zosta-
wił potomstwo.
JÓZEF trzeci brat ich na Latoszynie, ten z Łyczkowną z domu Sulima po-
tomstwo zostawił, mężowie wszystko znaczni.
Dom Prochańskich i Zaporskich, od tegoż Cedra, wspominają listy roz-
' GRYF. Uą
dzielne domy znaczne i możne, ludzie rycerscy bywali, za wieku mego byli dwa bracia
stryjeczni, ludzie cnotę 1 pobożność miłujący, jako naprzód:
Maecyan Procóański na Połomi, który z Zakliczanką z domu Topór, ka-
sztelana połanieckiego córką, potomstwa żadnego na ten czas nie zostawił. Siostra tegoż
rodzona Katarzyna Mielecka.
Jan, drugi brat jego, syn Marcinów, który trzymał zamek Próchna na Podgórzu,
człowiek rycerski, na ten czas był jeszcze celebs. Siostry jego rodzone: Zofia Trzciń-
ska, potem była za Stanisławem Ligęzą, białagłowa świętych spraw i żywota.
■ "^.^ Anna Tarnawska, z poczciwych spraw i żywota pochwalenia godna. Katarzyna
Bnrzeńska etc.
Dom Ossowskich starowny i znaczny, które wspominają akta, że są własnymi
potomki onych, biskupa krakowskiego i Klemensa wojewody, którzy klasztor jędrze-
jowski fundowali, jakoś czytał o tem wyżej. Z tych za wieku mego byli ci ludzie zna-
czni w rzpltej jako naprzód:
Paweł Ossowski, sędzia ziemie sędomierskiej, którego byli ci synowie:
Stanisław referendarz i biskup mianowany chełmski, który umarł w roku 1680,
w Sędomierzu, i tamże ciało leży, o którym epiłaphium powieda.
Jan podstarości nowomiejski, człowiek także uczony i godny do posług rzpltej,
których nie omieszkiwał, i znacznym się w nich pokazował; miał za sobą Ko nie opol-
ską starosty wieluńskiego córkę, potomstwa na ten czas nie było.
Wiele przodków domu tego prywilegia wspominają ludźmi znacznymi w sprawach
rzpltej, senatory możnymi, tak jakoś wyżej czytał i niżej na wielu miejscach jeszcze się
przypatrzysz.
Dom Siczepanowskieh w krakowskiem województwie, starodawny i możny, był za wieku
mego Matyasz, który z Szafrańcowną wojewody sędomiersk. córką potomstwo zostawił.
iom Łeśoiowikirh w Rusi, których przodki Cołąbkami zwano, ludzie znaczni, w spra-
wach rzpltej zasłużeni, był wieku mego jeden starostą rodelskim.
Boh Trojerkicli starodawny i znaczny w przemyskiej ziemi, jako był Andrzej wieka
mego mąż rzpltej zasłużony.
Wiktorowscy w sieradzkiem województwie dom starodawny, był Bieniasz wieku
mego sędziem sieradzkim, a w tym wieku syn jego Bieniasz -kastelanem konarskim.
Don Dębickich starodawny z Dębice za Tarnowem, którą wyniosły białegłowy
w domy obce, z dawna bywali ludzie panom swym i rzpltej dobrze zasłużeni.
Dom tttwiaowskich starodawny i rozrodzony, w krakowskiem, w sędomierskiem, w lu-
belskiem, województwach, dzielnice swe mają.
Dom Uadysiów, którzy się pisali de Brzeście w powiecie bieckim, które potem za-
mienił Jan Gładysz rzańca sądecki z Kazimierzem królem, czego akta grodu onego
potwierdzają, i list Kazimierza króla, którego sens w te słowa:
Nos Casimirm Dei grałia rex Foloniae etc.
Commutationem bonorum fecimua infra scriptam; viddicet, quia nos accepta
a praedicło Joannę Gladis haerediłałe Bnesczie, cum omnibus juribusy dominio
13« O KLEJNOCIE
■ m:
i!i')«'ifi qI perłinentiis f ad ipsam haerediłałem dedimus, damus, ałłribuimus , et tenore
praesentium ascrihimus, assignamus perpetuo ćidem Joanni Gladis, et succea-
■:,[ . aorihus ejus legitimis plenam, liberam, maeram, et olim commodam facidtatem in
Zupa nostra bochnen., swe in montanis, ibidem homines ąuatiior sive famulos ad
incidendum sal durum, ibidem morę antiquitus consueto, assignamus eidem Joanni
et 8uae posteritati officium in Zupa nostra bochnen. vulgariter Barkmistrostwo
nuncupatum, cum omni jurę et omnibus proventibus ad ipsum officium pertinen.,
(i videlicet, gualibet die sabbati unam mediam marcam pecuniae. etc. Item ąuolihet
anno bonum panni digerium, scilicet, in festo Paschae duodecim ulnas panni bruf-
..,,,,, f^en., et ad festum beati Martini unum stamen panni valoris quinqu6 marcamm.
' Expensas vero sibimet tertio tribusąue eguis sui pabula in Zupa nostra bochnen.
pertacta ąuotidie temporibus perpetuis dari debent et assignari. Et ut saepe no-
;.-j^Yfj, minałus Gladis, in nostris montibu^ bochnen., majores fructus et utilitates eo
melius et firmius poterit amplificare, concedimus sibi et suis posteris, damus, et
conferimus officium praefatum nostro fideli Gladisio, et suae legitimae posteri-
tati, cum omni jurę haereditario, seu cum omnibus proventibus et generaliter uti-
litatibus, liberę, perpetuo tenen., haben., posiden., venden., donan., commutan., ac
pro ąua suorumgue posterum voluntate converten. Acłum et datum in Sadecz, feria
tertia prooeima post Beminiscere, anno 1468. Praesenłibus Petro sendomir., Do-
beslao c7'aco., palatinis. Raphaele castellano vislicien., Nicolao judice cracov.,
et aliis fide dignis. Datum per manus Janus ii cancellarii regni Poloniae etc.
-{ Dobkovie dom starodawny, których przodki wspominają skrypta rozmaite ludźmi
dobrze zasłużonymi rzpltej i senatory koronnymi, jako list klasztoru Łysej Góry w roku
1427, Dobka kasztelanem wojnickim; wieku mego był N. sędziem kamienieckim ziem-
skim, człowiek znaczny i dla poczciwych spraw w onym kraju wzięty w roku 1583.
Turscy w sędomierskiem województwie ludzie rycerscy.
ijj Chameowie tamże dom możny i rozrodzony.
:l: Kijeńsi'7 dom starodawny w krakowskiem województwie.
Stanisław Chycki w sędomierskiem województwie, człowiek rycerski, jego przodka
wspomina przywilej i akta sędziem Nowego Miasta Korczyna, imieniem Sebastyana
w roku 1657.
Ciepilewsey w pilźnieńskim powiecie, dom starodawny i znaczny, z których był je-
den wieku mego plebanem w Lubczy, prawie nabożeństwa ukrainnego.
Bobowscy dom starodawny w krakowskiej ziemi.
Ostrowscy w Krzyszo wicach w lubelskiem województwie. Ostrowscy w sieradzkiem. Ostro-
wscy w Rusi, w Litwie, jednej dzielnice.
.;, Studiienscy od Gniezna, dom starodawny.
Ujejscy z poznańskiego.
Wilkowscy także dom dawny. ^
Radlińsry od Tamowa dom starodawny.
flaleszowscy, z którego są powiatu wiedzieć dostatecznie nie mogę, tylko opowieda
epiłaphium jednego w kościele u ś. Trójcy w Krakowie pisane w te słowa:
Hic jacet Stanislaus Malesowski, nobili loco natus, guem Tu/rcus, Tartarta, Va-
lachus, Prutemts, gladio vincere neguit, illum rabies pestifera Cracoviae, anno 1555, die
16 Octobris, misere rapuit, anno apatii suae 46, Herb Gryf.
/^HO GRYF. .M^ O - 137;
KrijMewscy, których przodek Stanisław Wójt z Krzyszewa był przyjęt do tego
lierbn od Jana Mieleckiego, natenczas kasztelana wiślickiego, a od Mikołaja Łow-
czowskiego, za panowania króla Zygmunta pierwszego w roku 1646. Ja^o q tern ten
list dowodnie powieda, którego masz sens w te słowa pisany ;,,«v,^\^n Aurt -w>aw«
In nomine Domini amen. Ad peiyetiiam rei memor^i7)i:pfUdem'(^'8agaa; ho-
minum natura, ut multas laude admirationeąue dignas res excogitavit^ ita et hanc
non posłremi Judicii reperił, quod tis, qul se tołos virtuti devoverunt, honoi-is
perpetui insignia łribui volmt, relułi frustra uninnqnemque res arduas et prae-
daras tentaturum et perfecłurum fore judicans, nisi cum glona, quae virtutis
solet esse comes, consegueretur. Si guidem ea re duplex henejicii fnictus solet effici,
*^- nam et mris claris summus honos persohitur, et posteritas lioc exemplo ad recte
faciendum potissimum accenditur. O^are et nos Sigismundus Dei gratia rex
Poloniae, supfemus dvx Liłnaniae, ńec non terrarum Cracomae, Sandomiriae,
'"' Siradiae, Cujaviae, Culmensis, E(bingensis, Pomeraniae, ac Iłussiae, Prussiae,
'*" ■ Masoviae etc. dominus et haeres, in łrihuendis honorihus ejusmodi, principes illos
•**^ dl gtubiis id tradiłum per mOnńs habemus, imłłandos nobis esse putavimus. Et pro-
"^^ inde universis et singuUs guoinuń interesł, aut in futurum guomodolibet interesse
'T poterit, planum testatumguae facimus hisce literis nostris, generosos Joannem de
^ ^ Mielecz casteUanum rislicien. et capitaneum chmielnicien., et Nicolaum Low-
"*^* czowski, Jideles nohis dilectos, multa nobis de singidari jide, virtute, et probitate,
egregii Stanislai, advocatiae in villa Skrziszow pogsessoris, retrdisse, atgue
haec omnia in eo adeo sibi chara probatague esse, ut enm nobis praesentihus, mul-
tisgue senatoribus id evidenłibus, in familiam suam aseiscendum refferendumgue,
atgue sua cum eo insignia cummunicandum, «ł in genłem suam adoptandum fwn
Ż* dubitaverint. Nos itague laudibus et commendationimis ipsis, tum et magnifici Jo-
annis comitis in Tarnów casteUani craco. exercituum regni nostri supremi,
ac sandómirien., strijen., lubaczoviensisque capitanei (qui eundem Stanislaum in
'^'' omnibus 6xpediłionibtis bellicis contra hosłes regni nostri snsceptis, secum adfuisse,
egregiumgue specimen cirtułis su/ie aliguoties ibidem edidisse testatus cst) locum
dantes, ipsum Stanislaum bonis aliogui et honestis parentibus prognaium, nobi-
litandum duximus, nobilitamusgue ac nobilem creamu^, et in gentilem ipsorum
Mieleczki et Loioczowski totiusguae familiae eorum habendum esse ab omni-
bus, Sta ii8laumque Skrziszowski appellandum decretimus et staiiiimus, prae-
sentibu-s literis nosiris, non secus, atque si ab avis atque atavis ex eadem stirpe
prognatus et progenitus fuisseł. Cujus guidem nobilitatis hahebit insigne stemma
ipsorum Mieleczki et Lowczowski, eorumgue familiae, quae Griphorum
vulgari nostro appellatur, cum omnibus illius omamentis. Quoquidem insigni ipse
Stanislaus ac ejus successores et posteritas legitima, tam in obsignandis literis
quam in monumentis, aedificiis et actibus quibuscunque nobili viro exercendis, omni-
busque immunitatibus, libertatibus et praerogativis, guibus nobUitas regni nostri
dołata est et ornała, gaudebit, perfrueturgue, et ad asseguendos guosms in regno
nostro honores et dignitates spirituales et seculares non secus iUi iter patebit, at-
gue his, gui ex majoribus suis nobilitatis acceperunt initium.
Qxtocirca tobis id universis et singulis nobili sanguine natis, et honorihus gui-
buscungue ornatis denunciamus, vosque pro nostra auctoritate hortamur, ut nobilem
^* hunc Stanislaum Skrziszowski, ejusque posteritatem, insigni nobilitatis a no-
bis decoratum, vobis gradu et aestimation^ aegualem haheatis, nec uUa obtrecta-
tione dam vel aperte famam ejus laedatis et proscindałis. Quod vos pro singulari
ve8tra virtute et officio facturos non dubitamus, 'gratiam vobis ea in re nostram,
Biblioteka Poiska. Herby rycersiwa polskiego, Bartosza' Ff^rockiego. 18
1^1 o KLEJNOCIE GRYF.
i^ , et favorem regium conciliaturi. Aliogui quicunque ia esset ex hominwm ditlonis
^ , , nostrae, qui ejus virtuti et aestimałioni ohtrectare, ac contra insigne hoc virtutis
et nobilitatis a nobis iUi delatum contravenire ausus fuerit^ quinquaginta marcis
argenti mulctahitur, illudque demum argentum Jisco nosłro applicubitur. Ut aułem
major huic privilegio haheatur jides, illud signo nostro obsignari jusslmus. Datum
^ Cracomae in comitiis generalibus feria sexła post festum Purijicationis beatissimae
Yirginis Mariae proxima. Anno Dominia millesimo, guingentesimo, guadragesimo
., 8exto. Regni nostri guadragesimo. Praesentibus, reverendissimo et reverendis in
^_. Christo pa'ribus: Nicolao Dzierzgowski cujavien., et electo archiepiscopo gne-
>/«\trtti ^^^""^h legato nato et primate regni Poloniae., Samuele Macziejowski plocen.,
Vok\'> ^l^<^to cracoviensi et regni Poloniae vice cancellario. Andrea Zebrzidowski
j^^,^^^ chelmensi, electo cujavien. Joannę Bileński electo plocen., Joannę Dziaduski
c. praemislien., Joannę Drokojowski camenecen., electo chelmen., Benedicto Izd-
g,, bienski camenecen. episcopis. Necnon magnificis venerabilibus et generosis, memo-
\\. '"'^^ Joannę co mi te in Tarnów castellano craco. exercituum regni nostri »u-
%oSił '■' F''^'^^) ('■^ sandomirien., strien., lubaczovijensique capitaneo, Petro Kmitha co-
f^., . 1 mite in Visnicze, cracovien. et regni nostri marschalco ac cracovien., scepusien,,
praemislien. et colen. capitaneo, Janus sio Latalski posnanien,, et capitaneo ju-
niwladislavien , Joannę de Tanczin sandomirien. curiaegue nostrae marschalko,
^, ac lublinen., leloviensique capitaneo. Stanislao a Lasko siradien., Joannę de
.,, Kosczielecz junivladislawien. et bresten., covalien., terraeque dobrzinen. capita-
^^ neo, Petro de Dambrowicza, Russiae ac radomien. et casimirien. capitaneo,
\)^, Andrea de Tanczin lublinen. et capitaneo sniatinen., Felice Srzenski de So-
^^ kołowo plocen. ac marienburgen. plocensique capitaneo, Joannę Dziergoioski
jj, Masoviae et warschovien. capitaneo, palatinis. Nicolao de Woli a sandomirien.
et serenissimae dominae conjugis nostrae curiae magistro, ac sanocen., lanczkoro-
nien., lomzen., visnensique capitaneo; Spithkone de Tarnów wojnicien. regni
j,j nostri thesaurario, ac siradien., brzeznicen., krzepicen., krzessovien. capitaneo, Mar-
^j, tino Zborowski calisien., Severino Bonar de Balicze biecen., zuppario,
^, burgrabio et magno procuratore cracovien., ac oswieczimen., zathorien., biecen.,
rapstinen. capitaneo, Stanislao Macziejowski lublinen, et capitaneo zavicho-
8ten., Erasmo de Krzetkoio brzesten., Bernardo Macziejowski radomiensi,
Joannę Bonar oswieczimen., castellanis. Thoma Soboczki cancellario regni
nostri, tribuno lancicien., et capitaneo raven., Stanislao Borek decano, An-
drea Czarnkoioski scholastico, Jacobo Uchański refferendario nostro, Stani-
^^ slao Osio utriusgue juris doctore, Joannę Przeremski, canonicis cracovien.,
^^ secretariis nostris; Joannę Oczieski succamerario cracoviensi, Martino Wol-
ski cubiculi nostri praefecto, ac zacrocimen. et blonen. capitaneo, Augustino
Kothphicz curiae vexillifero et stabuli nostri praefecto. Gregorio Peko sła-
wski coquinae nostrae magistro, et aliisque plurimis dignitariis, officialibus, et
aulicis nostris, jide dignis testibus circa praemissa. Datum per manus praefati
reverendissimi in Christo patris domini Samuelis Macziejowski episcopi plocen.,
nominati et electi craco., ac regni Poloniae vicecancellarii, sincere nobis dilecti.
siGiSMUNDUS REK. samuel
tptscopus plocen. ele. crac. et r. p. vicecan.
Tegoż syn Stanisław był wieku mego w kancelaryi królewskiej, adolescen^ aprime
nohUis, który mores hominum vidit et urbes.
Inszych wiele ludzi zacnycłi w różnycłi województwach, o których ja prze szero-
kość królestwa wiedzieć nie mogę.
-4se#a**^
»f)<>łflSI^ n
trr-*- {'-r- - --'
,1 , .. ł 1 ..1 • -u. - . i k.
-<ł
'"'>- oH .
, ' .
iW*- KW»ir«
jiflj««t9^vT ,i
łdirt o^^i 9ah<)włt
i?f;^j(»Jj'
a^Ui^
ł - t
>T ■> OjJi..
-OWf> '■:
--. \u\;ifji)i\
sa
' 0 .ńaeM
łłt
,<<?^ :/?^'
i ILilHOili ITIBOSAWNYI FOLBIli)
MS mmM'
Ten klejnot dla tego ma to nazwisko Jastrzębiec, że przodkowie jego nosili
ptaka tego za herb jeszcze in paganismo. Potem gdy potomek jego wynalazł podkowy,
a znaczną posługę uczynił za chrześeiaóskich monarchów, poraził nieprzyjaciela gwałto-
wnego, tak jako masz o tern w Gniażdzie Cnoty, podkowę i krzyż za herb otrzymał.
Wszakże tem się nazwiskiem potomstwo mianowało przez długi czas. Dopiero po Woj-
ciechu arcybiskupie gnieźnieńskim naprzód się poczęli przedniejsi pisać z Rytwiao, a
potem drudzy zkąd kto miał. Ale przedtem inszego nazwiska nie mieli, zamki i miasta
od tego nazwiska budowali, jako był wieku mego jeszcze zamek Jastrzębiec w dzierżawie
Zborowskich, który Piotr Zborowski z Rytwian wojewoda generał krakowski spu-
stoszył, a na tem miejscu wielki staw uczynić kazał. O innych miejscach niżej pod tym
herbem czytać będziesz. fr
Wielkiej wagi za onych dawnych monarchów, zwłaszcza jeszcze pogańskich był
ten ptak accipit&r, i potem u inszych. Jako o tem świadczy Hadrianus Junius medicus
ifi ^JEmblmiałibtii temi słowy:
Accipiłer autem Dei significationem habet, giLoniam ea ams caeteras caUeceUił, et
acie óbtn,tus, et volatti8 pernicitate etc.
Ten tedy starodawny klejnot, którego używ^, w hełm podnieśli, a tego przodko-
wie byli w Polsce od czasu dawnego znacznymi i możnymi ludźmi, o czem niżej czytać
będziesz. .,..,-.,.,.
i -'jLm.Mjyr. iti .^*i'_-ij-- 11 .) j ) v/ ! 'j 'f 1 • ' . ii> ' uv.'\>'Vi I .'»•
140
O KLEJNOCIE
Bo gdy Bolesław Śmiały król polski zabił Stani-
sława świętego biskupa krakowskiego z domu Prus,
natenczas byli na dworze jego niepoślednimi rycerzami,
jako o tem czytamy u wszystkich historyków; żałując
uczynku swego, zaraz i z królem rozjechali się ci dwo-
rzanie, o ozem niżej czytać będziesz. Byli niektórzy na
Śląsku, zwano ich Łazękami, zwłaszcza w Mazowszu,
drudzy tak jako jasti-zęba zową w której stronie: Kud-
brzowie, Kaniowowie etc.
Z tegoż herbu wszystkie podkowy, co ich jedno
jest, przez dwadzieścia familij początek mają, jedni za
vicia odmiany brali, drudzy za znaczne zasługi, o czem
na swych miejscach czytać będziesz. Tu tylko obaczyw-
szy własność herbu, czytać będziesz o przodkach, i o
potomstwie ich, które ja w tak szerokiem królestwie
ssnać i wiedzieć o niem mogę. , ;/
Naprzód przywilej klasztorny wspomina Mszczuja
,Śficipitrina albo Jastuziębca kasztelanem sendomierskim,
za Bolesława Pierwszego, który panował roku 999, umarł
r. 1025, — a potem potwierdzony od Bolesława Wsty-
dliwego r. 1246.
Katalog wspomina dwóch synów Mszczuj owych kanonikami krakowskimi r. 1061,
a ci się pisali z Jakuszowic, jednemu było imię Jan, a drugiemu Mszczuj, o tycheś
j^ czytał wyżej pod Toporem za Lamperta biskupa krakowskiego.
^^^'jrJRoku 1084 wspomina Długosz tych, którzy przyszli z Węgier z Mieczysławem av-
*^^^ Bolesława Śmiałego, na pisanie Władysława monarchy, stryja jego, temi słowy:
liłffl/^'" Et cum eo Borziiooj filius Mstae, Zbilnłus, Dohrogostius, Zema, Odo-
'. ^ I aj, Andre as et alii omnes milites, qui cum Boleslao rege in Ilungarian effu-
'Ł^ ^^^^derant, guibus Yladislaus duXy omnia eorum mohilia unwe.rsali decreto ducali
& ,,U&i^' eavenda, propter necem Beati Stanislai interpraetatum, et propter trai>sfugii cri-
«tą men applicata, ad plenum restituit.
5»i BORZYWOJA I Dersława Jastrzębców wspominają listy przy nadawaniu wolnośoi
rycerstwu polskiemu, które potwierdzali potem królowie i monarchowie polscy, jako Ka-
zimierza Wielkiego potwierdzania list klasztorny, w którym fraesentes opowiada, a opoi-
wiada ich de Jakuszowice, tego listu dawność opisuje, roku 1199. i!
\\d '{Dersława podczaszym u Bolesława Krzywoustego list potomków własnych tego
klejnotu opowiada, o którym czytasz w historyach, jako mężnie przy królu panu swym
z nieprzyjaciółmi ojczyzny swej czynił, jakoć to szerzej historya powie; to było w r. 1114.
^f^ ^ ŚwicTOSŁAWA biskupa poznańskiego wspomina katalog, wyliczając wielkie cnoty
jego, który był wzięt po Bernacie z domu Rola w roku 1151. Tylko rok był na
biskupstwie; po nim nastał Bernat z domu Bróg.
Wojciecha i Dersława, syny podczaszego, wspomina list Jastrzębców jako
braci rodzonych; był Wojciech chorążym sędomierskim. Co opowiada list Bolesława
JASTRZĘBIEC. ' 141
Krygpusa nadany w roku 1280^ z wielkiego męstwa i zasług dla rzeczy pospolitej, i dla
pana swego, którego jest ten sens w te słowa: - > ' »
" " Nos Boleslaus dux etc. etc. Considerantes Jid^t^afem' et proMtaihn mtMłum
**^*^^*'''- s/rorttw Alherti et Derslai Accipitrinorum, pro Jideli seft^mtio illorum, mUas
-fio ipsorum Jakusowicze et Kohelniki de jurę polonico injus teutoninm tranaferimus etc.
'^■-^ Datum Sandomiriae. Anno ut supra.
Piotra Jastrzębca, syna Wojciechowego, wspomina list chorążym sędomierskim,
tegoż czasu i roku, który potem potwierdzał Władysław Łoktek. {>w»iii b\i^\\v.)
W Jędrzejowie jest grób kamieniem nakryty, na którym tylko znacznie herb wyryty
Jastrzębiec, a textn wyczytać nie możaa, dla dawnodci i zatar^cb liter --^ osoba zna-
czna, a rok 1206. '" '^''f ■>'<"" i .Ąfaf)"iv.'uM' -^jI vla'l o^
Piotra nazwanego Breyis biskupa płockiego wspomina katalog. Był lat pięć na
biskupstwie. Umarł w roku 1254. Tamże pochowany^, po którym nastał Andrzej z domu
Ciołek a został był po Andrzeju z domu Gryf w roku 1249.
Andrzeja biskupa wileńskiego wspominają historye za Władysława Jagiełłą, który
naprzód w Litwie wiarę chrześciańską rozmnażał w roku 1390. Pisze Kromer nazywa-
jąc go mężem uczonym i bogobojnym. O czem czytaj księgi jego 15, o którym Anoni-
mos opowiada wiersze pisane w te słowa: ^^ uHA^f^^-ł
Strenwis Accipiter pennis sup&rantihus astra
Despicit, est humili, qmdquid in orhe situm. ^ ' *-*^ ^
Is quoqiie eum clara qui traxit origine gentem ^n*c»t^fe win
Discolor, haud guando stemmatis liujus erał. -^
Dum parat aeterno victurani tempore famam
.^ '.,^.., pominę perehuit, notus utrique poUo.
Tenże był k'woli Litwie nazwany Wasilo, ut in historia. ■„
Marcisza Jastrzębca wspomina list domu Jastrzębców bratem rodzonym An-
•drzeja biskupa wileńskiego. Ten w Nowem Mieście klasztor Franciszkanom nadał i
zbudował, tenże i Zborów kupił. ,.;!
Mszczuja podkomorzego krakowskiego, mianując go Jastrzębcem wspomina list
od Kazimierza Wielkiego nadany r. 1366. Tam go in praesentia drugich ludzi zacny ob
opowiada, przy potwierdzeniu tego listu klasztoru strzeleńskiego. ,n
,ti; Piotra Koszczona, który się pisał de Sędziszów wspomina Długosz w r. 1400
znacznym mężem.
-OM WoJciEK^HA Jastrzębca najprzód opowiada katalog biskupem poznańskim w r. 1393.
Tenże warszawskiemu kościołowi tum nadał. Potem był kanclerzem koronnym i bisku-
pem ki-akowskim, zrzuciwszy Piotra Wisza z domu Bróg. Miał potem wielką trudność
z królem o rzecz pospolitą i o niektóre występki królewskie, jako o pojęcie Granow-
aJfJiej,-^ Tenże potem był arcybiskupem gnieźnieńskim w roku 1423. Umarł 1436, dnia
pierwszego września. Po nim nastał Wincenty z domu Doi iwa. O tym Wojciechu
pijano wiersze w te słowa :
Arduus Accipiter terris haud mersis opacis n
Praepes in aetereis militat usque pliigis.
142 O T^J^EJŃOCIE
Afł> t ,f3til*iqmM| 'fx-}5S JSfec magis hic opihus, quam multis darus amicis,
In tarda celebris posteritałe viget. j
Ten Wojciech miał wielkie zachowanie z domy możnemi, Rytwiany kupił od po-
tomków albo synowców Mikołaja z Kurowa arcybiskupa gnieźnieńskiego i zmurował
w nich zamek. Jastrzębie u Iłże miasteczko fundował. Zamek Jastrzębiec zbudował w oj-
czyźnie od imienia swego w ziemi sędomierskiej półtorej mili od Szydłowa, wszakże go
za wieku mego Piotr wojewoda krakowski spustoszył, a na tem miejscu staw wielki
uczynić kazał. Borysławice w łęczyckiej ziemi kupił, inszych niemało majętności synow-
com naprzyczyniał.
Ciało jego leży w Bensowej, w klasztorze który on sam nadał, fundował i zmuro-
wał, jako to listy tego tam klasztoru opowiedają. Tamże jest napis na grobie jego
w te słowa: Mirn.K}
Hic jaceł Albertus Jastrzębiec, genere nobilis de Łubnice etc. Primum posnani-
enais ecclesiae episcopus, demum anno Domini 1412 ad eeclesiam cracoviensem translatiis,
exactis annis 12 ad eeclesiam metropolitanam gnesnensem de anno Domini 1423 iterum
transfetur, sedit ibi arinis 13. Mortuus in villa Mnichovicze anno 1436, die solis, 2 men-
sis Septembris. In eadem ecclesia tradiłur septdłurae. Eccledam in Bensova transtulit in
regulam ordinis Sancti Pauli primi heremitae, anno Domini 1421, ubi monasterium ex
muris construxit et dotavit. Ejus tempore Cruciferi in Prussia bello ingenti per dominum
Yladislaum Jagiellonem regem Poloniae frustrati sunt, Anno 1410. Naprzód był decreto-
rum doctor, dziekanem krakowskim, proboszczem poznańskim, dał temu klasztorowi te
wsi: Bensową, Bensówkę, Bydłową, Bystronowice.
Tamże opowiadają skrypta klasztorne brata jego Scibora wojewodę łęczyckiego,
który miał synów dwadzieścia, i wszystkich imiona i własność twarzy w tymże kościele
wykonterfetowane, przy każdym herb Jastrzębiec. Textu już nie było znać, tylko osoby
a herby. Zbito ich w Pruskiej wojnie ośmiu, a dwunastu było kasztelanami.
Wszakże nie rozumiem, dla czego epitaphium w Gnieźnie wyciosane w te słowa na
kamieniu: Sub hoc lapide ąuiescit corpus reverendissimi patris domini Alberti arcMepi-
scopi et primatis sanctae gneznensis ecclesiae. Anno Domini 1436. Jeźliż tylko znak
wieczny czyniąc potomstwo, że był prefektem katedry onej, albo też dla jakiej innej
przyczyny. Ale znaczniejsze znaki, iż w Bensowej ciało jego leży, a niźli w Gnieźnie.
*' Tegoż Wojciecha bracia i synowcy po śmierci jego poczęli się pisać z Rytwian,
czego sam czytając kronikę pomienionego autora dojdziesz.
Tegoż Wojciecha wspomina Długosz w kronice swej, że jeszcze biskupem po-
znańskim będąc, fundavit Collegium Mansionariorum pro decantandis horis Beatae Mariae
Virginis, którym nadał dziesięciny po wsiach około Kalisza i Dałanowa, to jest: po Gło-
gowej, Bandzieszynie, Krępej, Szczurej, po Gałąskach dwojgu^ po Janikowie, Naboszycu,
Lanckorzynej, Wierzbnie, Damszynie, Gutowie, Bieganinie, Baskowie, Pogrzybowie, Rpi-
szowie, Przygodzicach, Ochańszcze, Gołuchowie, Boninie, Lewkowie, Boczkowie, Gwiaz-
dowie, Górznie, Bieninie. To między nimi postanowił, aby wikaryusze mieli mansyona-
rye, aby tertia pars illorum missas et ofjkia eacpleat.
, *
JASTRZĘBIEC. 143
Marcin Jastrzębiec synowiec tego arcybiskupa, był wojewodą łęczyckim, jak to
Kromer wspomina libro 16.
Dersława Rytwiańskiego wojewodę krakowskiego i Jana także RrTwiAŃSKiEćb"
kasztelana sędomierskiego wspomina Kromer temi słowy: Derslaus Riłhwianius pa-
l<xtinu8 cracovie7isis et Joannes RiŁhwlanius casłellantu sandomiriensis et marschalcus
regnij approbantibus caeteris, graviter in regem invecti sunt, quod per ipsiue patrisgue et
fratris ejus negligenłiam et conniventiam , Polonorum regnum quod ipsi florentissimum
accipissent, non modo ab hostibus, verum ełiam ab ingratis sociis et mole foederatis Litu-*
anis, quos ipsi in potestate haberenł, miserabiliter afflictum et accissum esset. O czćm
czytaj w księgacli 28, list 631.
Dersław brat Janów, który wielkie skarby pobrał po dwóch biskupach i nag-
pierwej się pisać począł % Rytwian; ten jako był mężem przeważnym, hojnym, mę-
żnym, wiełkomyśloym, to o nim historya dostatecznie świadczy. Eufemią córkę ksią-
żęcia mazowieckiego Bolesława zapalczywie miłował, i utracił był dla niej mało nie
wszystkę majętność, wszakże jego wielkie zachowanie i przeważoość, zawsze go w wiel-
kim dostatku i zacności chowała. Był nastarszy między bracią, i tego był nawięcej
umiłował Wojciech arcybiskup stryj, inszym krewnym swym mało udzieliwszy, wszy-
stkie mu dobra swoje darował. Był to syn jedyny Marcina wojewody łęczyckiego.
Ten się długo sprzeciwiał Władysławowi synowi Jagielłowemu wraz ze Spytkiem
z Mielsztyna z domu L e 1 i w a w elekcyą. («,v
Tenże śląskie księstwo wojował, Zatoru i Oświęcimia dwóch niemałych powiatów
dostał. fP.
Tenże potem wielkim kosztem na królestwo węgierskie króla Władysława prowa-
dził, o czera historye świadczą. Był wojewodą lubelskim roku 1440. Potem wojewodą
krakowskim, starostą sędomierskim. Tam miał wielką sumę, którą rzeczy pospolitej^
w testamencie odkażał. Był marszałkiem koronnym, umarł kasztelanem krakowskim. ^^
Ten był na pruską wojnę z Odrowążem ze Sprowej chorągiew herbową
wywiódł i znacznie osadził, o czem Kromer w księgach 24.
Tenże z tym Odrowążem społecznie Podola Turkom i Kamieńca miasta głó-
wnego w onym kraju obronił, w poselstwach wielkich bywał, tak do Krzyżaków, jako
i do Czechów od Kaźmierza króla w roku 1471, jako o tem historye świadczą. ^
Ten Kaźmierza ku opanowaniu wołoskiej i multańskich ziem statecznie namawiał.,, ,
Tenże wiele na ołtarz Stanisława świętego w Krakowie na zamku nadał, także
w Sędomierzu do kościoła Panny Marj'i.
W Bensowej klasztorowi od stryja fundowanemu wiele nadał, umarł w r. 1477.
Tegoż wspomina list rękojemski dla tego, ż^ wespół z Piotrem wojewodą ru-
skim Odrowążem ręczyli zaHryćka z Pomorzan wojewodę podolskiego, Janowi
z Czyżowa kasztelanowi krakowskiemu za 40 grzywien w r. 1447.
Dersław drugi, którego też powieda synem kasztelana krakowskiego, kasztelan
rosperski, potem sieradzkim umarł wojewodą, jako go opowieda przywilej klasztoru
trzemeszeńskiego. Umaił był pierwej niżeli ojciec, zostawił córkę, która była dana
144 O KLEJNOCIE.
Korozweckiemu. Ta też potem zostawiła trzy córki, a te rozniosły Rytwiańskich
i Korozweckicli majętność w domy różne, jako Rytwiany w dom Laskicłi, Ko-/i
rozwęcki w dom Lanckoruńskicłi etc.
^ Tegoż wspomina Kromer w księgacłi 27, iż jeździł z drugimi pany ad controver-,
sias cum Hungaris disceptandas et componendas etc. Wszakże go wspomina kasztelanem .
sędomierskim.
Piotra syna Marciszowego Jastrzębca^ który się pisał z e Zborowa, listdomiL-
tego wspomina. Ten był w łasce u króla Kazimierza syna Jagiełłowego, był łowczym
sędomierskim w r. 1479.
Ten zamek Odolanów pograniczny, Koźmińskiemu odjęty, nad Wieluniem ii
Ostrzeszowa otrzymał. Zostawił z Tęczyńską dwóch synów: Mikołaja i Andrzeja
o których będziesz miał niżój.
Tegoż wspomina Długosz, że był pojman w dworze swym we Zborowie od Grota^
szlachcica polskiego i zaniesion do Morawy, kędy ten Grot miał schowanie swe nai
ten czas, jako wywołaniec, o czemeś już czytał pod Gryfem. v2'-yi>ji</cn\nii£ jii^^ś
O Janie Rytwiańskim kasztelanie sędomierskim, który potem był wojewH)dą ' kraw
kowskim i marszałkiem koronnym za króla Kazimierza, czytaj u Kromera księgi 28^7^
Ten jako się wiele o rzecz pospolitą zastawiał, toć tam szerzej historya powie. Był
możnym i roztropnym, do tego wymownym, przeciwko królowi Matyaszowi pod Wrocław^
był hetmanem. Tenże z testamentu Dersławowego Sędomierz i insze starostwa zasta^T
wionę w wielkiej sumie przodkom jego na pruską wojnę, rzeczypospolitej darował. s
Z Biedrzychowic, z Woli biedrzychowskiej, z Górki, wsi swoich ojczystych, nadał dzie-
sięciny do Stróźysk. O czćm świadczą Akta Consistorii cracoviensis. Inszych spraw
jego pamięci wiecznej godnych jest wiele.
Tegoż wspomina Kromer w księgach 25 temi słowy: Miserat etiam rex rogalu eti^
sumptu Gruscinii ad pontificem orator es , Joannem Rithwianium marschalcum regm<^
et praefectum sandomirtensem etc. Jako o tern będzie w historyi.
^^^'^'MiKOŁAJ syn Piotrów, o któryraeś wyżej czytał, którego urodziła Tęczyńską,
był człowiek możny i w sprawach rycerskich biegły. W czarnem wojsku Matyasza króla
węgierskiego po Szczęsnym Paniewskim z domu Godzą m ba był starszym nad
Polaki i Slęzaki. Tam gdy w potrzebie z Turki u Sawu przed inszymi wiele
z wielką sławą narodowi polskiemu czyniła po skończeniu bitwy był pasowan na rycer-'
itwo od tegoż tam króla Matyasza, o czem list jeszcze jest w domu Jastrzębców.
Tenże przyjechawszy z Węgier dał królowi sumę wielką we złocie na Odolanów,
na potrzebę z Krzyżaki. '
W Krakowie chorym będąc siła szpitalów nadał, zwłaszcza na Stradomiu, także
zakonnikom klasztoru świętego Franciszka wiele nadał, tamże po śmierci ciało swoje
pochować kazał. .v.,; o w ' <: .■,.j^
Andrzej brat rodzony tegoż Mikołaja od Tęczyńskiej spłodzony, dzierżawca^'
odol^owski po bracie, ten sam tylko we Zborowskićj włości dziedziczył z Helżbietą
Szydłowiecką, siostrą Krzysztofa kasztelana krakowskiego. Zostawił synów trzech,^
córkę jedne, którą potem dał za Krzepickiego Różyća; z tym nie miała tylko jednęż
JASTRZĘBIEC. 145
córkę, która była za Andrzejem hrabią z Górki, z którym porodziła dzisiejszych
hrabiów z Górki: Łukasza, Andrzeja i Stanisława, i siostry ich, o czem będzie
pod herbem Łodzią. — Potem będąc wdową, wyszła za Szafran ca na Pieskowej
Skale. Ten Andrzej umarł kasztelanem wieluńskim, był człowiekiem pokój miłującym.
Jan, syn Andrzeja od Szydłowieckiój, ten się był w Węgrach na sprawach
rycerskich schował za króla węgierskiego i czeskiego Zygmunta, zabit potem u Orszy
mężnie sobie z nieprzyjacioły poczynając. W Wilnie u Bernardynów ciało jego leży,
na którego grobie był ten napis.
Joannis de Rithtoiani Zhorovii familiae Jastreheciorum, bdlo feitcissimo
ad Orsam, dum Moschorum dux prafligałus, fortissime pugnantis, occisi atque huc hono-
rijicenłissime ddałi, corpus, cuhał in isło tumudo. ' S^'* ,-» ., ^^.•<!
Tenże jeździł w poselstwie do Tatar od Kazimierza króla, jako to Kromer opo
wiada w księgach 27 temi słowy: Ad Tarłarorum vero principem Zborovius etc.
Piotr syn Andrzejów, brat tegoż Jana rodzony, był podczaszym u króla Zy-
gmunta, potem kasztelanem małogoskim. Ten w ruszenie ono u Lwowa r. 1637, zna-
cznie się zastawiał o rzeczpospolitą. Był ochmistrzem u Augusta młodego króla, potem
umarł kasztelanem sędomierskim i starostą sanockim, nie sostawiwszy potomka żadnego
w roku 1557. Ciało jego leży we Zborowie. -^ ''^'^i«"4 i,^^oxx w^^HKyih^ .>«i 5rt»iY/ ,i«Y^,Ar
Marcin Zborowski brat rodzony Jana i Piotra, syn kasztelana" wieluńskiego,
ten się był tylko między bracią ożenił, miał żonę Annę z Góry Konarską z domu Ab-
dank, z którą żyjąc lat 40 miał z nią synów ośm, córek tak wiele. Syn jeden młodo
umarł, córek dwie, drogie rozdał w domy możne za żywota swego — Naprzód:
Zofią za Ostroroga na Lwówku kasztelana sątockiego.
Annę za Korzboka na Milczu, która potem wdową będąc, szła za Gostyń-
skiego na Gostynin. ^ '-., ' .- .--i. .;i...^ ..^ .,^,^
Katarzynę za Osolińskiego z Osolina feasztelklia sędomłekkl^ó.-^ ił!t»)oq vT5its
Barbarę za Stadnickiego ze Żmigroda na Dubiecku. ^ ieowai*!
Helżbietę za Tarnowskiego na Rzemieniu. 7"'^'" ^*". ^oi«iy^'>-q
Krystynę za Jana Chodkiewicza kasztelana wileńskiego, nawyźszego mar- '
szalka wielkiego księstwa litewskiego, żmudzkicb, inflanckich ziem vicegerenta, hra-
bię na Szkłowie i na Myssy etc. Wszystkie potomstwo mają. ^
Ten to Marcin Zborowski był za mojej pamięci barzo możny w skarby i w ma
jętności, był pan skromny, nie przesadzał się na szaty, ani na żadne niepotrzebne zbytki
Był naprzód u Zygmunta Starego podczaszym, roty przeciwko Moskiewskiemu, do Wę-
gier wodził, zwłaszcza do Orszy w onę fortunną bitwę, kędy brata zbył Jana, także
i do Opoczki na Podole za Konstantego Ostrogskiego, onego sławnego w spra-
wach rycerskich, a jako biegłego, tak i fortunnego pana. U królów był w wielkiej lasce,
przez wiarę, pilność i stateczność w posługach swych. Wielkie szczęście jego i męstwo
znaczne barzo go zalecało królom, gdy przed nimi nietylko nieprzyjacioły ich czasu
potrzeby bijał, ale też czasu krotochwile zwierz wielki, wieprze, żubry, niedźwiedzie, poje-
dynkiem łowił. Był kasztelanem kaliskim, potem wojewodą tamże, potem niedługo wojewodą
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. ^^ 19
-* ■
146 O KLEJNOCIE
poznańskim. Umarł kasztelanem krakowskim, szydłowskim, stobnickim, tłnmackim i
odolanowskim starostą. O rzeczpospolitą przez wszystek swój wiek statecznie się zasta-
wiał. U Lwowa w roku 1537. Tam z bratem Piotrem, który natenczas był kasztela^,^
nem małogoskim, na ruszeniu pospolitem, nazwanem od pospólstwa kokoszą wojna
statecznie mówił, chcąc wszystkie wolności rzeczypospolitej w cale zachować^ o czem
będzie w historyi szeroko.
Tenże Berkę, Czecha, który granicom od Odolanowa szkodził, zabił. Przysłał mu
Czech odpowiedź rano, a on go nazajutrz jeszcze rauiój zjechawszy zabił.
Dmitra Sanguszka kniaziów Romanów na Wołyniu, który był uniósł córkę
książęcia Ilego z Ostroga, przekonanego prawem, będąc jednym opiekunem tćj panny,
aż' w Czechach w Jaromierzu dogoniwszy, zabił, męża sławnego, pannę matce wrócił.
Za tym bieżąc z chęci wielkiej ochotnie, wszystek mu poczet ustał, tylko samoczwart
go dobieżał ze dwiema sługami, a z synem Marcinem kasztelanem krzywieńskim, do-
kazał myśli swojej nad nim w ziemi cudzej. Takie było serce wielkie u człowieka tego,
że się na żadną rzecz nie oglądał.
Królową Bonę, która z wielkiemi skarby ujeżdżała z Polski, w Krzepicach zaha-
mował, wiele rad zdrowych rzeczy pospolitej dawał, jako dobry senator.
Hetman na wojnę moskiewską od króla Zygmunta już był deklarowan. A gdy lu-
dzi wywiódł, zaszło przymierze. Na wypłacenie długów, królowi sumy wielkiej pieniędzy
pożyczył, za co od wszystkich stanów i od króla wielkie dzięki otrzymał; około Jastrzębca,
zamku swego ojczystego^ począł był wielkie gospodarstwo.
Cieszybiesy na Pokuciu zamek w imieniu swem zbudował, Odolanów murem i ochę-
dożnem budowaniem ozdobił, we Zborowie kosztem wielkim dwór zmurował.
Rytwiany z Domu Łaskich już był rekuperował, zkąd skupion od Tęczyńskiego,
który potem był kasztelanem krakowskim.
Prawem się z żadnym sąsiadem nie obchodził, każdą krzywdę drogo zapłacił, a też
prokuratory na rybnych stolech kijem bijała o czem mi powiedał Kumelski sławny
prokurator. Doczekawszy synów swych aż do najmłodszego dorosłych, i drugich wnu-
ków, które był sam do Włoch posłał, umarł w roku 1565, dnia 25 miesiąca lutego,
z wielką żałością wszystkich sług i poddanych. We Zborowie w kościele ciało jego leży,
nad którem ten napis i wiersze w te słowa są, albo były:
niuatris et magnifici viri, animi celsiłate, virtute atgue integritate senatoris clarUsimi^ >
Martini Zhorovii de Rithwiani e gente stematibusque Jastremheciorum, patre An- i
drea Zborovio et matre Helisabetha Sidlovecia progeniti, castellani cracovien8i8 et
praefecti stobniciesis etc. dignissimi.
Pod tym textem te wiersze:
Asserłor patriae, qui libertatis in omni
Vita cum magna virtuti8 et integritatis
Laude fuit, tumulo situs est Martinus inisto
Zhoroviu8] similes natos, in honoribua amplis,
Po8tquam vidi88et generis, natasgue pudica8
JASTRZĘBIEC. 147
Eximiis de gente ma liłavaque locasset
PałriciU, quorum esse ediguos nunc membra vidimu$
, Consilii Augusti, sic aeoo rite peracto
Mortalij atąue opibus magnis juste iUe peracHs
Extincłus placide, codigue receptus in arcem est.
Casłellanus erat tum aracovienńs , et Anna
Sancta th&ri consors hoc posłeritasgue locarunł
Sarcophago corpus, summa guod luce resurget.
Marcin Zborowski syn tegoż Marcina kasztelana krakowskiego, kasztelan kray-
wiński, rotmistrz do Inflant od króla Augusta, mąż sławny, z młodych lat w Węgrzech
na rycerskich sprawach i u kurfirszta Maurycego wychowań, w każdej potrzebie mężnie,
z wielkiem szczęściem sobie poczynjJ. Był to człowiek wielkiej myśli i serca, umarł
za panowania króla Augusta r. 1559. Zostawił zRozrażowską z domu Do li w a dwóch
synów, o których będziesz miał niżej. W Wilnie u Bernardynów cijJo jego leży, nad
którem ten text i wiersze napisane były- w te słowa:
Martini Zhorovii, Martini casteUani cracov. JUii , casłellani krzytinensis, nobilissimi
regni Poloniae patricii, animi Tieroica magnituddine et morum comiłate praesfanłi, heUo
ltvonico sub auspiciis S. S. D. R. Sigismundi Augusti extincti. Anno D. 1559.
Także i wiersze pisane w te słowa:
Martinus jacet hic, a Martę hoc nomine dignus,
Ut sua facia probant belUca, Zhorovius,
Q^em, foris insani Martis jus horrida bello
Non domuitj vis hac mortis in urhe domatj
lUa nec Alcidae timuit saevissima vires,
Nec saie judaeo de manuele tuas.
Omnia falce metit, virtutem, praeter ob illatn . y/
Hic quoque perpetua praemia laudis habet.
Sic placuił superis, ut viła functus in orbe,
Litvano ertrema conłigeretur humo,
In patria virtuti sat est obiisse, sibigue
Per simtles pałriae progenerasse suae.
Piotr Zborowski wtóry syn kasztelana krakowskiego, wojewoda krakowski, ge-
nerał, starosta tamże, stobnicki, tłumacki, kamionacki etc. Ten przyjachawszy z cu-
dzych ziem, na dworze króla Augusta dworzańsko czas długi służył. Naprzód był pod-
komorzym sędomierskim , a w ten czas był posłem do Prus do książęcia Albrychta; tam
był dał radę jego zdradliwą wyścinać. Potem był kasztelanem bieckim, w rychle potem
kasztelanem wojnickim, a na ten czas był posłem do Turek, cum absoluia potestate do
Selima cesarza, Sulimanowego syna. A gdy przyjechał z Turek, dano mu województwo
sędomierskie.
Po śmierci króla Augusta przez wszystkie inłerregna wielkie prace k'woli ojczyźnie
z wielkim koszt«m podejmował, o czem potem w historyi mieć będziesz szeroko.
W elekcyą króla Stefana przy szlachcie przestawając z drugimi pany i z bracią
swą rodzoną, dowiedli tego, na czem się zasadzili, że ten królem był, na którego oni
zezwolili.
148 O KLEJNOCIE
..V • . . .,. T
Tenże pod Gdańskim poczet niemały kosztem swym trzymał, dotąd, póki się Gdań-
szczanie królowi Stefanowi nie upokorzyli. Wiele rad zdrowych a pożytecznych rzeczy po-
spolitej jego, które z wielkim kosztem i nakładem odprawowane były. Służąc takim
kosztem ojczyźnie, odumarł długu synowi, sta i dwudziestu tysięcy, który tylko jeden został,
drugi nie cały rok przed śmiercią jego umarł Mikołaj. A te porodziła Barbara z Mi-
rowa Myszkowska, córka kasztelana wojnickiego, tegoż herbu Jastrzębca.
Był ten wojewoda wielkim miłośnikiem ludzi uczonych i kapłanów, chociaż się
z nimi w wierze nie zgadzał. Umarł r. 1581, |z wielką żałością tych, którzy tak praw-
dziwie ojczyznę, jako i on miłowali. Ciało jego wyprowadzono z Krakowa dnia 12 sty-
cznia, obyczajem sekty Kalwinowej, z wielkim kosztem, jako jest obyczaj pany wielkie
chować. Pochowan w Oleśnicy miasteczku d. 23 tegoż miesiąca, zostawił opiekunów
synowi bracią rodzoną: Opalińskiego marszałka koronnego, Stanisława Szafrańca
kasztelana sędomierskiego natenczas.
,.^ Temuż to na chorągwi to epitapMum napisano w te słowa: ^ ,
Petro Zborowski a Zborów palatino et generali, capiłaneo ci'acoviensi. etc. O. F. A.
Rlustris stemma et summo vir ingenio; Prussiam a factionibus vindicavit; turcicam lega-
łionem feliciter obivit ; binis inten^egnis patriae dignitatem co8ervavit] dantiscano bello publi-
cas utilitates consłanter defendit; importuna morte adimitur ultima Septembris, anno 1581.
Jan Zborowski kasztelan gnieźnieński, odolanowski, kieski, grudziądzki, wołpień-
ski starosta, hetman nadworny, w sprawach rycerskich mąż dobrze ćwiczony. Ten na-
przód za pamięci mojej miał rotę do Poswola, u Newlu był sprawcą ludzi rycerskich
fortunnym, gdzie wiele czyniąc z nieprzyjacielem, upracowany stanął, chcąc sobie odpo-
cząć mało. Tam z wielkiego pragnienia był medł, prosił, aby mu się dał kto napić.
Wtem drab z roty Wierzchleńskiego wziąwszy wody w szyszak, w której trupi
leżeli, podał mu. Tej się on jako nalepszej małmazyi napiwszy, znowu potem z nieprzy-
jacielem, jako drugi Hektor pod Troją czynił, a wszakoż był onego trunku srogą nie-
mocą przypłacił.
Ten po króla Henryka z innymi posły do Francyi jeździł. Potem w roku 1577
jako znaczną posługę uczynił królowi pana swemu i wszystkiej rzeczypospolitej , toć na
potem historya szeroko powie, czego i ja tu po krotce wspomnieć nie zaniecham, co się
działo tym sposobem.
^ . W dzień Wielkanocny, wedle spraw i szpiegów, o godzinie ośmej na półzegarzu,
Hans Koln, hetman gdański, tym umysłem z miasta Gdańska chciał wyniść, aby ludzie
króla polskiego nad którymi był starszym Zborowski, wzgardzając małe wojsko, nie-
tylko poraził, ale tak starł, i do więzienia pobrał, ku wiecznej hańbie narodowi polskiemu,
aby się już nigdy kusić nie śmieli o naród niemiecki, a zaraz ten lud pogromiwszy, już
umyślił ziemię plondrować, wsi i miasta królewskie pustoszyć , a nawięcej Tczów, w któ-
rym leżał ten hetman ze dwiema tysiący ludzi dwom królewskiego.
Pan Bóg wszechmogący z łaski swej naprzód począł sam łaskawie ostrzegać onego
nadętego hetmana gdańskiego, znacznie mu okazał znak gniewu swego, bo skoro się ru-
szył z ludem, powstało wielkie powietrze, łyskawica, trzaskanie gromu, i deszcz gwał-
towny. Owa gdy z brony miejskiej wychodzili, dwa mu rajtarowie w przekop z mostu
JASTRZĘBIEC. 149
wpadli; jednego ledwo ratowano, drugi utonął. Pod samym Hans Kolnem koń także
barzo szwankował, aż knechci, którzy podle niego szli, zaledwie go uchwycili; sztuka
się niemała baszty urwała i w przekop wpadła. On to bacząc, kazał się z ludem nazad
wrócić. Wszakoż tego nie przy piso wał, on nadęty Niemiec, każni ani napominaniu Pań-
skiemu, ale gusłom, albo czarom babim, i dał wsadzić dwie stare białogłowy, przyczy-
tając im to, aby one czarami swemi tego nabroić miały. Nazajutrz i przez insze wszy-
stkie dni kusił się o to, chcąc przedsięwzięcie swe wykonać^ ale gwałtowne niepogody
dżdżowe tego mu nie dopuściły. To też było prawie ku myśli Polakom, bo wtenczas
hetman ich barzo się miał żle na zdrowiu, że nietylko ojczyzny bronić, ale i zdrowia
swego nie mógłby był sam na ten czas ratować, gdy ani na koniu, ani na wozie siedzieć
nie mógł, jednak miał szpiegi we Gdańsku i straż już potężniejszą osadzał. Kozaki pod
mury gdańskie w nocy syłał, aby nasłuchiwali co się dziać miało.
Dnia szesnastego kwietnia Kozacy i szpiegowie dali znać hetmanowi, że wojsko
wielkie wyciągnęło z Gdańska, w góry ku Tczowu. Druga straż dała znać, że dwa
szyfy i dwie pincie wzgórę Wisłą idą, dobrze strzelbą naładowane i ludźmi osadzone.
Dopiero obaczył hetman polski, że mu już płaciło, a przedtem, acz miał wiadomość o
nich, ale temu wiary d:ić nie chciał, aby się oni kusić mieli, bo nieraz ze wszystkim
ludem swym, którego miał tylko dwa tysiące, pod miasto podciągał, prawie pod same
mury, oni nietylko mocą, ale i dobrego harcu dać mu nie cheieli. Wszakoż już mając
pewną sprawę o ludziach, obesłał rotmistrze, radząc się ich, coby czynić chcieli. Oni
wszyscy dali się na wolą i zdanie jego. On im tak radził, że Jepiej do nich w pole wy-
jechać, niżli im się w miasteczku bronić, gdyż też nie było takig mocy, aby się w niem
gwałtowi jakiemu odeprzeć miało, i nie ufając dla jakiej zdrady miejscu onemu.
Postanowiwszy tedy, że się co prędzej z miasta ruszyć mieli, posłał sobie po radę
miejską, powiedział im o tern, a ostrzegł ich, żeby pamiętali na przysięgę, którą raz
uczynili królowi panu swemu. Powiedzieli mieszczanie: My przysięgi panu swemu zła-
mać nie chcemy, ale się czem bronić nie mamy, bo ani dział, ani ludzi po temu mamy.
On im zaraz dał drabów sto z roty Andrzeja Firleja kasztelana na ten czas lubel-
skiego i starosty sędomierskiego z domu Lewart, przy których cztery działa zostawił,
a tak jako mógł, miasteczko opatrzyć kazał. A zatem na trwogę uderzyć w bębny roz-
kazał, nic nie wspominając, kędy się obrócić miał. Ludzie jego zaraz w tejże godzinie
byli pogotowiu. Gdy z miasta wyciągnął, wyprawił był przedtem na straż koni dwa-
dzieścia Kozaków z roty Jerzego Strusa starosty bracławskiego i Winnickiego z domu
Korczak, alias Wręby, rozkazawszy im, aby się nad ludźmi wieszali, a dawali mu
znać kędy się obrócą. Mało co po nieszporach, oni co szli wodą, tak im szczęście po-
służyło, przyszli pode Tczów, wszakoż w mili od Tczowa czekali zajutrka, albo tego,
żeby ludzie oni pierwej ziemią Polaki porazili.
Hetman polski lud swój wywiódłszy uszykow&ł, uczyniwszy rzecz piękną do nich
słowy krótkiemi, aby wiedzieli, z jakim nieprzyjacielem czynić mieli, a iżby się też już
na to nie oglądali, że są chrześcianie , gdyż sam Pan Bóg zawsze swawolne tłumić
każe, i mocy na nie dodawa. Wtem też i ludzie napomniał, aby żaden przez całą noc
z konia nie zsiadał , obawiając się tego, aby nieprzyjaciel na nie w nocy nie uderzył
160 O KLEJNOCIE .
Wtem mu znać dano, że się Hans Koln z ludźmi stanowił we wsi Langowie, półtorej
• mile od Tczowa, i tamże byli dobrej myśli, lekce sobie Polaki poważając, dla małego
! wojska ich, obiecywali sobie przy onej dobrej myśli po kilku Polaków za upominki mię-
dzy sobą rozdawać. Zborowski wiedząc wszystkę sprawę ich od szpiegów, myślił na
nie w nocy udereyó, wszakoż się też rozmyślała jeżeliby daleko odciągnął od miasteczka,
aby mu ci z szyfów nie ubiegli Tczowa, a k'temu i straż Kolnowa potężniejszą była,
aniżeli wszystka moc jego, a do miasta nie Amiał obawiając się jakiej zdrady, aby nie
zapalili, albo czego lakiego nie uczynili, za czemby się zamieszać mogło, a z trudnością
przyjść do sprawy. A tak się poruczywszy Panu Bogu, został tak w sprawie z ludem
yswym, straż osadziwszy jako mógł nalepiej, a nad onemi szyfy zostawił koni trzydzieści
(Tatarów królewskich, Andrzeja z Górki hrabie kasztelana międzyrzeckiego koni trzy-
dzieści, nad którymi zostawił Andrzeja Karchow.skiego szlachcica z Wielkiej Polski,
w rycerskich sprawach dobrze biegłego i doświadczonego męża.
f;/^^) Nazajutrz we środę skoro słońce wzeszło, ciągnęły były hufy Kolnowe gościeńcem
ku Tczowu: Zborovfski też upatrzywszy miejsce lepsze, nad błotem, stanął tam z lu-
dem swoim. Był tam barzo trudny przechód, chyba co była jedna droga wazka, na któ-
rej stanęli broniąc Niemcom przeprawy, a nie miał z sobą tylko małe dwie polne działce,
sa hakownic dwadzieścia i ośm. ; j-, bńl-
•h. Troszkę przed południem, że już nie byli dalej tylko w półmilu, poczęło się woj-
Msko Kolnowe sypać jako czarny las. A gdy obaczył Koln Polaki stojąc w sprawie, po-
czął się dziwować wielkiej śmiałości ich, przyczytając im i hardość, że z tak małym lu-
dem śmiele placu dostawali, bo tak tuszył, że mieli uciągać z wojskiem, a ledwie nie
uciekać, skoroby go zajrzeli. A tak ludzie swe w góry wytoczył i uszykował zdaleka
z drugą stronę onego błota, rajtary wysłał na liarc, aby zabawiali Polaki, żeby się do
nich z tylu przeprawie mogli, nie ruszając ludu onego wielkiego, który był na widoku
uszykował, inszy ku Libiszewu wyprawił. Prędko tedy rajtarowie oni Kozaki, którzy się
nad nimi wieszali, wspierać poczęli, którym Zborowski hetman posłał na posiłek Wę-
grów koni dwadzieścia dworu królewskiego, i Jordana Spytka rotmistrza z domu Trąby
z pięciądziesiąt koni, męża sławnego, Temruka Pietyhorca Tatarzyna, też rotmistrza,
z siedmiądziesiąt koni, aby Niemcom bronili przeprawy z drugiej strony. Niżli przyszli
oni dwa rotmistrze, przeprawiło się było Niemców o trzy tysiące, i trzy wielkie działa,
zaraz poczęli szańce kopać, bo tam była droga barzo wąska i wąwozista, a z obu stron
stawy głębokie. Tam icli Jordan począł mężnie spierać zTemrukiem, a posłali o posiłek do
hetmana, powiedając o ludziach wielkich na tej stronie. Wtenczas Zborowski przeciw
cnym drugim harcownikom, co go nimi Koln zabawiał, ludziom swoim posiłek dawał, i
sam z roty swej z to warzy szmi wyjeżdżał. Wszakoż Niemcy używali fortelu swego, nie
chcąc naszym dać statecznego potkania, tylko ich na strzelbę nawodzić chcieli, owa ich
husarze kopijami dosięgać nie mogii. A tak wyprawił między husarzmi na koniech Pola-
ków z rusznicami część, i hajduków królewskich na podjezdkach kilkadziesiąt. Tam
Henryk Benacki Czech, który samemu hetmanowi służył, zabił z rusznice naj pierw-
szego harcownika Kolnowego. Oni także strzelcy zmieszawszy się z harcowniki, postrze-
lili kilku z długich rusznic. Wnet Niemcy wspacznęli, a już na nasze nie chcieli nacierać
JASTRZĘBIEC. 151
śmiele, wszakoż odmieniając się, zabawiali ludzi harcami. Hetman też polski swe od-
mienił, rozkazawszy Żółkiewskiemu z domu Lubicz, który był starsaym w poczcie
podkanclerzego koronnego Jana Zamojskiego, z domu Jelita, aby Jordanowi dał
posiłek. A wtem Koln uszykowawszy ludzi pieszych, mieszczany te, którzy byli z miasta
wyszli patrząc na tę sprawę, oszańcował w koło dylmi mocnemi, które już był do tego
zgotowane przywiózł, zostawiwszy przy nich o dwieście koni, co nasze harcami żaba-
, wiali, a sam za góry ze wszystkim ludem pieniężnym począł zabiegać do LuMeszowa
Jeziorka. Temruk z Jordanem trzymali na sobie ludzie jako mogli, którzy aę do naszych
byli przeprawili, a tym był hetman barzo mały posiłek dał, gdy do niego wskazali.
A gdy obaezył hetman co Koln myślił, obrócił się do wszystkich rot, uczynił do nich
rzecz krótką według czasu, tylko im przypomniał powinność dobrej sławy, jako jej każdy
był winien ostrzegać, a nie umniejszać jej w onem rozmnożeniu, od dawnych przod-
ków znacznie- przez męstwo nabytej, dla której aż po ten czas wszystkim narodom
straszni byli, a samą cnotą a statecznością, którą panom swoim pokazowali, słynęli. Mó-
wiąc, iż to czas napotrzebniejszy, z tem się popisać a okazać, że w nas nic nie zginęło,
ani się uszczerbiło onych cnót ani męstwa przodków naszych, którzy tego narodu nie-
mieckiego zawsze w dziesięciornasób praed swemi wojski więtsze wojska gromili, psy
ciały ich karmili, czego sami jeszcze pamiątkę, mila od Wrocławia, wiecznie nazwaną
mają, i potem na inszych miejscach. Cóż ta, którą baczycie, tak sprawiedliwą a jawną
krzywdą pana naszego jest, Bóg sprawiedliwy sam ich znacznie i sromotnie rękoma na-
szemi pogromi. A tak mając na nie tę sprawiedliwość przed oczyma, Panu Bogu się
w obronę poruczywszy, śmiele się do nich obróćmy, a wiedzcie, iż to jest nieprzyjaciel nik-
czemny, bo tam tylko chłopstwo, szewcy, kowale, ślósarze etc; za pomocą lożą prędko
to rozgromić możem, tylko się do nich śmiele miejmy, a ja wam sam kredencować będę;
proszę, abyście mnie w sprawach moich nie wydawali. Zatem się także d) hajduków
obrócił, któiych było sześćset, acz już był ich ruszył na pomoc Jordanowi i Temrukowi.
Rozkazawszy mostek zrzucić, aby mu w tył oni ludzie piesi nie zachodzili, które był
Koln zadylował, posłał też do Tczowa jeszcze pięćdziesiąt hajduków, napominając bur-
mistrza i mieszczany, aby się wiernie zachowali królowi panu swemu, a temu ludowi,
który był wodą przyciągnął, żeby się mężnie bronili, obiecując im za kilka godzin dać
ratunek. Do Karchowskiego wskazał, aby się nad onemi szyfy z ludźmi nie bawił, ale
żeby mu na pomoc rychło przybywał.
Szyfy, iż były tak nierj^chło przyszły pod miasteczko, będąc tak blisko, była ta
przyczyna do tego, że wiatr przeciwny mieli, a w zwodę było one ciężkość prowadzić,
więc im było niesporo ciągnąć. A Koln im to był rozkazał, aby przyciągnąwszy trzy-
kroć z działa strzelili, powiadając: Gdy to usłyszę, będę wiedział, co będę miał czynić.
Ale przychodząc do rzeczy. //.u i ^i ,/y
Zborowski hetman polski naprzód się ku Kolnowi z hajduki obrócił, zastał go
w sprawie, już był i działa po górach rozsadził, i począł około nich szańce kopać. Po-
tkali się z nim hajducy w prawo, jezdne zasię wojsko w lewy bok ochotnie uderzyło.
Hetman na hajduki, serca im dodawając, tylko samopięt, z tymi co go pilnowali słudzy
jego, jako naprzód: z Maciejem Jezierskim, Marcinem Skarbieńskim, z Bapty-
152 O KLEJNOCIE,
stą Kuki Włochem, a z giermkiem, którj nosił znak hetmański, krzyknął, aby się ocho-
tnie potkali, nie licząc wielkości nieprzyjaciół. Niemcy także uderzyli w bębny, machając
proporcy, zatem strzelbę zaraz na hajduki wypuścili, którą w nich żadnej szkody nie
uczynili, bo hajducy dymy obaczywszy, przypadli na kolana, potem się porwawszy
a przybliżywszy do nich z rusznicami, w onym gęstym a wielkim ludzie szkodę znaczną
uczynili. Zatem Niemcy z dział bić poczęli, z których też żadnej szkody nie uczynili.
Kula wielka uderzyła pod koń hetmański, aż się w koło obrócił; zaraz z onego miejsca
uskoczywszy, krzyknął na roty, aby się potykały. A wtem zaraz potkały się te naprzód :
Leśniowolskiego Andrzeja, Firleja, kasztelana lubelskiego, Jordana Spytka,
Temruka Pietyhorca, męża wybornego, i Węgrowie społem, wszyscy w jednym szyka.
A wtem hajducy pod działa podskoczyli, zaraz je odbili Niemcom, pobili puszkarze ich,
z tychże dział do nich strzelali, czem je barzo szkodzili. Wołali potem, że prochu nie
mają. Krzyknął hetman na Szwaba Ezajasza sługę swego, aby im prochu dodał, który
go między nie beczkę wrzucił. Zatem się poprawili dobrze^ acz też z szkodą swą wielką,
bo Niemcy mając strzelbę na woziech, na szrubach^ którą obracali gdzie chcieli, zabili
rotmistrza hajduckiego Natiambroża, męża wielkiego, który ledwie do miasta zawiezion,
jako umarł. Racz Michał drugi na placu został; trzeci w kolano postrzeleń Istwan.
Wadacz Miehał starszy nad hajduki, ten był mieczem w kolano ranion. Widząc Niemcy,
że im hajducy barzo szkodzili, puścili się do nich ze spisami, bacząc lud mały, chcieli
go prędko zeprzeć. Wadacz Michał to bacząc, już chrom będąc, krzyknął na hajduki,
aby do szabe! skoczyli, rusznice odłożywszy, zaraz im spisy zucinali. Wtem rota hetmańska,
której było dwieście koni, z Kazanowskiego rotą na Niemce żarko uderzyli, zaraz ich
wparli w jezioro, poczęli tyłu podawać. Wtem natarciu onych rot zabit Sobocki z ru-
sznice, Branskiemu konia postrzelono tureckiego wilczatego, i sam w uth (sic) postrze-
leń. Obrócił się do hetmana, prosząc^ aby go nie opuszczał w potrzebie jego, który mu
zaraz kazał wałach swój gliniasty dać powodny, mówiąc: Mścij się krzywdy swej, mo-
żeszli; — czemu dosyć czynił, bo Niemce w pogoni mężnie gromił. Pod Leśni owolskim
na pierwszem starciu, koń srokaty zabito. Łapce, który tylko w rocie Jordanowej na dwa
konia służył, obudwu zabito, i samego raniono^ i inszych niemało. A gdy już Niemcy
poczęli uciekać, nie dopuścili im naszy do sprawy, mężnie ich doganiając gromili, ale dla
wielkości trapów przez onę groblą przebyć nie mogli, aż hetman rozkazał pieszym, aby
im drogę przeprawili. A tak hajducy w skok one trupy w stawy z groble zmiotali.
Szli potem za nimi bijąc ich całe trzy miłe, tak, aż trup podle trupa leżał. Hetman
gdański Hans Koln uciekł, pod którym koń w pogoni był postrzelon, aż Choiński Pru-
sak, który przy nim był, dodał mu konia swego mówiąc: Ujeżdżaj, o cięć gra idzie;
wszakoż sam na placu zabit. W tejże pogoni Zarzycki towarzysz z roty Kazanowskiego
we zbroi postrzelon, której wiele ufał, i dawał do niej strzelać z półhaka; ale na ten czas,
gdy Bóg przysłał cios żywotowi jego, puściła. Zborowskiego samego hetmana, na ten czas
gdy przejeżdżał upatrując kędyby pomocy potrzeba której stronie była, otoczyło ośm
rajtarów, strzelili do niego z rusznic, chcąc go albo zabić, albo wżdy dostać jakokolwiek
do ręku. Wszakoż on mając serce wielkie na nieprzyjaciela tego, z rusznice jednego za-
bił, drugie potem mężnie rozgromił. Po ońej rozprawie skoro, gdy jeszcze lud rozgro-
• t
JASTRZĘBIEC. 163
miony gonili Polacy i hajducy, wołał na nie lietman, aby wżdy więźniów co zostawili,
a nie mordowali tak wiele ludzi. Wtem mn dano znać, że szyfy stanąwszy na Wiśle,
gęstą strzelbę do miasta puszczali. Rozkazał zaraz trąbić na odwrót ludziom, nie mając
przy sobie jedno dwieście ludu jezdnego. Obrócił się spiesznie miastu na ratunek, dawszy
im znać, aby się mieszczanie nie bali, bo już do nich idę, nieprzyjaciela poraziwszy.
Lndzie się potem do niego z onych zabiegów ściągali. Tam jako one szyfy rozgromione
były, o tem pod herbem Rawiczem czytać będziesz. [.9s*tt>aA o-^/iiń
Nazajutrz i po kilka dni potem słał hetman w góry, szukając onych obłąkanych Niem-
ców, wszakoż potem mało było, sami szlachta i chłopi onego kraju bili, imali, tak, że
wszędy między górami pełno trupów leżało.
A iżbyś to pewnie wiedział, wiele ludzi było z obu stron, tak do potrzeby, jako
i^obitych w potrzebie, tu się z tego rejestru dostatecznie sprawisz:
Naprzód rota hetmana pomienionego Jana Zborowskiego kasztelana gnieźnień-
skiego koni 100.
Andrzeja Firleja z domu Lewart kasztelana lubelskiego i starosty sędomier- '''
skiego koni ^.'*. '.^ Iw.
Marcina Osolińskiego starosty krzyszowskiego, w której był porucznikiem Ma-
ciej Pilchowski z domu Jastrzębiec koni ,.,,,...,,,., . . . 100.
Kazanowskiego koni , . . . 100.
Gostomskiego Mikołaja chorążego rawskiego koni • . . 100.
Balińskiego koni 100.
Zebrzydowskiego z domu Radwan koni 100.
Gniewoszowych z domu Rawa koni 100.
Leśniowskiego z domu Roch koni 100.
Jordana Spytka z domu Trąby koni ...-.• 50.
Bot kosaoUoh.
Jerzego Strusa starosty braclawskiego i Winnickiego z domu Wręby koni . . 100.
Temruka Pietyhorca koni 70.
Tatarów królewskich z Litwy koni 30.
Między którymi jeden w szarej sukience, albo siermiędze, na wałachu pleśniwym.
Ten gdy naprzód Niemcy nasze zabawiali harcem nie podług myśli, jakoś wyżej czytał,
wybieżawszy żarko do nich, z taką ochotą, jakoby się sam miał ze wszystkimi potkać,
skoro który do niego wybieżał na harc, on obróciwszy koniem nazad, podniósł tylko
zada, a suknie odsłonił, a zwarwszy konia ostrogami, do swych uskakował. A gdy się
Niemiec nazad obracał do swych, on się za nim obróciwszy żarko, albo samego, albo wżdy
konia pod nim z łuku postrzelił, a czynił to po kilka razów. Niemcy pi wali nań, gnie-
wając się i wstydając, że go dogonić nie mogli.
M.
Biblioteka Polska. Herby rycer»twa poUkitgo, BartoBza Paprockiego. ;w<*^ii A- ^.^MalH.
154 O KLEJNOCIE
Tych panów i dworafan, .i^T HiiKJs ^ftoiffl
którzy poczty swe z chęci swojąj stawili na tę potrzebę IcróIowJ.
Naprzód Jan Zamojski, który na ten czas był podkanclerzym koronnym koni . . 40.
Gostomskiego Jarosza podkomorzego rawskiego koni , . i)iv»iwi) s/itat . . 10.
Stanisława Przyj emskiego starosty konińskiego z domu Eawa koni .... 16.
Andrzeja hrabie z Górki kasztelana międzyrzeckiego Tatarów koni ..... 30.
Karcliowskiego Andrzeja koni ^6*
Dwoiu królewskiego.
Jana hrabie na Tęczynie kasztelana wojnickiego, podkomorzego koronnego,
iakoś czytał pod Toporem, koni .... ,.. . .,- a— -'' *.v« ^ >?* • • .50!
Pieniążka kawalera z domu Odrowąż kom , . . ,. *:-^^^ , .:• • . . . . . 10.
Piotra Słostowskiego kom Wm. ......... 7.
Jakóba Pilchowskiego z domn Rogala koni , . . <i^., .^. .r- 7.
Malickiego koni o.
Bielawskiego koni 4.
Węgrów kom , . . v , . .,* , *:>• . . • . . . ^ . .. .»,., 4U.
m^iiltiii Łudn pieszego. .ftt« 0^^i:^f
Hajduków królewskich ■ ^^^.^^i>i^<ł^V^^ ^^,^M ....... 600.
Hetmańskich 30.
Andrzeja Firleja kaszstelana lubelskiego z domu Lewart 100.
H
Pobitych w tej potrzebie.
Naprzód Polaków .... V:=i i'''.>i^iJ 14.
Rannych Polaków 45.
Koni polskich pobitych mta* v'* ■'^ • "f! i.-- • 31.
Rannych .^ . •• 68.
Węgi*ów zabitych ■■ . . . .' <$oH, 4.
Rannych :«b<; <i^^iii. • • • • Krgmiltęy-i^Miiró ' i4y.in 5.
Koni zabitych węgierskich . . .•.«.• • .• I" '^ * » ?•
Rannych. •.•'.•. •łB6Jł "•
Hajduków zabitych . . ., 40.
JŁannych . -; - • 80.
Łlozba ludzi gdańskioh.
Naprzód hetmański proporzec . 600.
Kapitan Kleywer 500.
Kapitan Lemka 600.
Kapitan Esterwejcher 600.
Kapitan Rauczan 500.
Kapitan Wecztein '. V . 300.
Rajtarów służebnych 400.
Miejskich synków • 400.
JASTRZĘBIEC. 166
l^^i^ Cechów z miasta liczby dostatecznej więźniowie nie wiedzieli. Jedni powiedali ośm,
drudzy dziesięć tysięcy, bo szło co żywo, jako po pewną korzyść. Wozy, działa, wszy-
stko Polacy zabrali. Proporców knechtskich wzięli pięć, jeden jezdecki, na którym było
napisane Aurea Lihertas. Trupów które na karbiech oddali ludzie przysiężni 4416. Wię-
źniów u polskich samych żołnierzów 1000. U szlachty i u wieśniaków tyle czworo, bo
już one Niemce zbierali po górach i po dąbrowach tak jako grzyby.
lF'HjJi;. v\\
Taką oto posługę uczyniwszy królowi panu swemu i wszystkiej rzeczypospolitej
tento Zborowski, potem przez wszystek czas, póki pode Gdańskiem król Stefan był
z ludem, miał z Niemcy wszystkie utarczki fortunne. Co nietylko męstwu jego albo
sprawie, ale samego Boga wszechmogącego łasce, który królowi dobremu, sprawiedli-
wemu, a który w porządku kościoła jego żyje zawsze, zwykł szczęścić i błogosławić,
to przypisować możem. j>^t^« i-«i^Mf*.:wlp «wiuju«c A^:»t«v.;ł f«M'ł««3 Uo^
Tenże |we wszystkich pobzebach* przez te czasy, jako ż Mosiciewskim zaczęła się
nieprzyjaźń i wojna, był z rotą. O czem na drugich miejscach, a potem w historyi dosta-
tecznie czytać będziesz.
Miał trzy żony, naprzód Malicyanownę z Śląska, z którą miał syna, wszakoż
młodo zaraz z matką umarł. Potem miał księżnę Prońską, wojewodzankę kijowską,
z której także jedyna córka została Helżbieta.
Trzecią Konarską z domu Abdank, kasztelana kaliskiego córkę.
Andrzej Zborowski, brat rodzony tegoż Jana, syn kasztelana krakowskiego, mar-
szałek nadworny, tego czasu starosta radomski. Ten się z młodych lat swoich we Wło-
szech, w królestwie neapolitańskiem , między ludźmi rycerskimi schował. U Maxymiliana
cesarza w wojsku będąc, u Rabu w roku 1570, swym kosztem z kilkudziesiąt koni czas
niemały się bawił, znacznie sobie poczynając w potrzebie z nieprzyjacioły. Tamże był od
cesarza na lycerstwo pasowan. Był rotmistrzem u Radosławie przeciwko Moskiewskiemu.
W interregna wiele a pożytecznie służył rzeczy pospolitej , na elekcyi króla Stefana
z bracią swą, jako wojewodą krakowskim i z Janem hetmanem wyżej pomienionymi,
był f autor et promotor ^ i tego dowiedli, bo za ich powodem wiele się inszych panów ku
rycerstwu obracało. Ci prawie in libera dectione obudwn królów rycerstwu byli custo-
des, Annę królewnę natenczas, Zygmunta pierwszego córkę, z Warszawy do Krakowa
przyprowadziwszy na koronacyą króla, zaraz i na wesele, sam urząd marszałkowski
sprawował, bo jeszcze natenczas marszałek koronny nie uhamował się był w przedsię-
wzięciu swojem, jako się był na cesarza i z drugimi zasadził.
Tenże do Moskwy kosztem swym poczet niemały królowi Stefanowi stawiał. We
Zborowie kościół, który był ojciec jego kasztelan krakowski sprofanował, naprawić i
konsekrować dał. Plebana, wszystkie mu procenta od przodków zdawna przywróciwszy,
prezentował, etc. i z innych spraw poczciwych mąż pochwalenia godny.
Zostawił z Barbarą Jordanowu ą, kasztelana krakowskiego córką, potomstwo;
syna Marcina i córki, acz na ten czas minorenes, z których optima fruges speranda.
Mikołaj Zborowski, brat piąty wyżej pomienionych, szydłowski, rununburski i
156 O KLEJNOCIE
dzierbieński starosta. Był rotmistrzem w Węgrzech i do Inflant, był to mąż taki, który
nad wszystko orłem rei militaris caeteris virtutibus praestare dicebał. Wszakoż jego tak
wspaniały umysł, śmierć w młodym wieku odjęła, bo tylko mając lat 28 umarł na sej-
mie w Warszawie d. 28 kwietnia, zostawiwszy potomstwo z Zofią hrabianką z Tę-
czyna, kasztelana krakowskiego córką, synów dwóch:) Chrzysztofa i Piotra, córkę
jedne Elżbietę. Jego ciało leży we Zborowie w kościele, nad którem ten napis i wiersze
w te słowa:
Natalium splendore, pi^dentia, fortitudine, a multis praeclaris virtutibus ornatissimi
viriy praefecti sidlomensis, runenburgensis, et dzierzbnensiś etc. etc.
'''•''■ '■'•- ,-,7 • • 7 -AT- 7 • 7 ^ . (T. l* «i'll' . !
^, Zoorovius jaceł hac sacra JSicoLaus m ćiede, ■■, r .
Extremus donec venerit Ule dies.' " - •
Quem sublime genus, studio mrłutis et armis^^^ o^afirAi W8 ,9iwfiiq«
." Fortibus insignes si videamus avos, ' * -f
Non tantum ornavit ąuantum quo rarius aevo ;
L«i/f%iW ^^^ nihil est nostro, candor et integritas, ^}aYxa>
Ingeniumque sagax, nec segnis dextera bello,
Horrifice ad pugnam cum sonuere tubae,'
Sed rapuit fati vis hunc inopina sub aevi ^' '...ł^yu
ioiiłsaw (fifly.« i^u Florentis, nonam Varsaviae triadem. ^/.rf./, ^^{loi y;
^arw«)fi?( tłłiittesibf^ Hinc veris lachrimis uxor deplorat ademptum, ^iiimi s sbij i
Tenczenia Sophia progenerała domOj • •
Filios emxa duos , natamque doloris, _" i^ _r .
■ ' Quae magni viduae dulce levamen erił, * ' -
TUffi oy:/jrĄir ni^ńn' . j^oiiifgr haec quisquis pius dic, ossa quiescant,
-of?/' >/, '''jnrm ii Quorum sidera spiritus arce manet.
'SAlitnSL Zborowski, szósty syn kasztelana krakowskiego, rotmistrz na Podole^ u
Bałiny w wojsku cesarza Maxymiliana Wtórego i indziej, w sprawach rycerskich ćwi-
czony, vir animosus. Na koronacyi króla Henryka przez zwadę zabił Andrzeja Wa-
powskiego kasztelana przemyskiego z domu Nieczuja, o co był exilio skaran, wsza-
koż takiem, które nigdy domowi Zborowskich szkodzić nie miało. Ten jako posłu-
szny, uczynił był dosyć tej exekucyi, wyjechał do Węgier, tamże był przy siedmiogrodz-
kim wojewodzie Stefanie z domu Batorych, którzy za herb noszą trzy zęby wilcze. Tego
wojewodę gdy Polacy za króla obrali, po zjechaniu Henryka Francuza, on też przyje-
chał do Polski, któremu propter animum ejus żaden nie kontradykował. Tenże potem
był od niżowych Kozaków, którzy się zaporozkiemi mołojcy zowią, deklarowan za
hetmana, z którymi był w takićj potrzebie, która się zaczęła tym sposobem: Kozacy ni-
żowi wiedząc go być mężnym, hojnym, a dobrej sławy chciwym, ^wskazali do niego,
żądając go o to, aby był hetmanem ich. Który niedługo się na to rozmyślając, jako
człowiek magni animi, posłał im zaraz przez one posły upominki i pieniądze, chcąc
je sobie zjednać na potrzebę, ku otrzymaniu dobrej sławy ojczyźnie i domowi swemu.
Umyślił inną stroną do Moskwy z nimi wtargnąć.
Naprzód tedy do Kaniowa przyszedł z pocztem niemałym sług swoich i hajduków,
wsiadł na rzekę Dniepr, konie na brzeg puścił etc. Znowu mołojcy zaporożcy wiedząc
nim, posłali do niego posły, radując się przyjazdowi jego, a już mu zwierzchność nad
JASTRZĘBIEC. 157
sobą zlecając Za co on im podziękował i znowu upominki posłał. Oni zatem wzgar-
dziwszy obietnicami starosty pogranicznego, który je odwodząc od służb Zborow-
skiego, do siebie namawiał, wielkie łaski z siebie samego i od króla im obiecując.
Oni chcąc prędko pokój mieć, przez posły przysięgli posłuszeństwo Zborowskiemu,
a potem i sami 'UStnie to wszystko, coby czynić chcij^, pomagać mu wszystkiego obie-
cali. Jechał potem do Cyrkas, z Cyrkas do Pskły rzeki, którą chciał iść pod Putywl
zamek moskiewski, tak jako się był przedtem zmówił przez listy z starostą jednym
ukrainnym, wszakoż ten starosta w słowie mu się nie ziścił. On bacząc nieustawicznośó
w słowie starosty onego, radzili mu Kozacy, aby jechał do wojska. A tak się od onej
rzeki Pskly obrócił, do drugiej rzeki Samary. Tam znalazł 200 Kozaków rzecznych,
którzy tylko zwierz a ryby łowią drugim na żywność, a ci już tam mieli starszego co
im rozkazowa!. Jest tam rzek wiele obfitych barzo w ryby i zwierz różnego rodzaju,
który się nad nimi na pastwiskach chowa, o czem będziesz miał szerzej w historyi.
A temi tam rzekami może iść do Hordy i do Moskwy, i chodzą dla korzyści.
A tak gdy przyjechał Zborowski do miejsca onego, kędy się Kozacy chowają,
wszyscy mu czołem uderzyli, i posłuszeństwo wszelkie obiecali; bo ci tam ustawicznie
między rzekami mieszkają, mając pożytek z zwierzu, jako z rysiów i z innych, a co do
żywności należy, drugim odsyłają. \ io oj-
Od onych wodnych, prosto się puścił do progów, kędy rycerscy ludzie mieszkają.
Tam jest miejsce na Nieprze trudne do przebycia, bo te progi są z wielkich skał, przez
które woda jakoby kędy z wysokich grobli spada, i tam nie może nikt przejechać,
oprócz tych Kozaków, bo oni z tych progów w czełniech się spuszczają po linach. Tamże
u Jawołzanego uroczyska między progami, chcieli mu dać Kozacy bitwę, kiedy go oba-
czyli, a ujrzeli przy nim hajduki; rozważali to sobie: Pewnie, że ten będąc panem, nie
znając nigdy żadnej nędze, z nami tu nie będzie mógł wycierpieć niedostatków. A tak
go rozumieli być przeciwnym, a iżby ich z naprawy królewskiej chciał wygubić. Ale on
dał sprawę dostateczną o sobie, i to powiedział: żem ja tu przyjechał na żądanie po-
słów waszych, któreście do mnie słali, przeto się odemnie nie obawiajcie nic inszego,
tylko miłości towarzyskiej, i tego pewni bądźcie, że ja tu zajechawszy z tymi wszyst-
kimi, które przy mnie widzicie, chcę z wami złe i dobre cierpieć równo, i z wami
szczęście swoje dzielić. Oni mu zatem, to od niego usłyszawszy, posłali ośmdziesiąt
Kozaków, którzy go przeprowadzili przez one progi, których jest tam dwanaście: bo nie
miał ze sobą tylko wszystko ludzie nowe jako i sam. Było szlachciców samych pol-
skich siedmdziesiąt, oprócz hajduków. Wszakoż niektórzy szlachcicy ulęknąwszy się
onych strasznych przewozów, nazad się wrócili. Tam niedaleko jest zamek Chortycza,
który był Wiśniowiecki postawił; pod ten nie mogą iść galery. Tamże pod nim sam het-
man postrzegł straż tatarską, bo tam często bywają, a zawsze ich Kozacy gromią;
wszakoż na ten czas natrzeć na nich nie chcieli, chociaż ich więcej niż Kozaków było.
Za progami skoro potkali się naprzód z szarańczą, która acz ludziom nie barzo szko-
dzi, wszakoż koni dla niej odeszło przez trzysta, ladzie też niektórzy puchnęli.
Wyjechawszy z Chortycze zamku, na którym nocleg mieli, tam dopiero dojechał
Kozaków i posłów, którzy od nich do niego słani byli. Tam gdy się zjechali, uczynił
158 O KLEJNOCIE
do niego rzecz jeden starszy, radując się z przyjazdu jego, a winszując mu, aby z miej*
sea tego ojczyźnie milej był pożyteczny, a iżby fortunnie nieprzyjaciela jćj gromił, czego
mu sami do gardł swoich, w posłuszeństwie jego będąc, pomagać obiecali. Podziękował im
za chęć i za winszowanie Zborowski, a zatem jechał z nimi na miejsce to, kędy
mieszkania swe mieli. To uroczysko zowią Tomakowski Ostrów, który jest tak szeroki,
że może na nim wychować 20 tysięcy ludzi, i koni niemało. Przy tymże osti'owie jest
jezioro wielkie i barzo rybne, tam skoro wysiedli, był od wszystkich radośnie witan,
zaraz go obwołali hetmanem, z rusznic strzelali. Nazajutrz uczyniwszy koło rycerskie,
tam mu deferowali jako hetmanowi, i oddali mu buławę hetmańską, rzecz do niego uczy-
niwszy temi słowy: My, miłościwy panie, wiedząc cię być panem rycerskim i zacnie
urodzonym, co acz to u nas mało waży, tylko sprawa a serce mężne, cośmy o tobie
wiele od postronnych narodów słyszeli, także i od braci swej, jakoć zawsze Bóg prze-r
ciwko każdemu nieprzyjacielowi twemu wielkiej fortuny pożyczał. My też gdyżeśmy się
tu ciebie doczekali tak zacnego Polaka, wielkiego urodzenia pana, z szczęścia i z męstwa
sławnego, nie mogąc cię tu niczem inszem tak znacznie udarować, podawamyć tę broń
pierwszych hetmanów miejsca tego, którzy nam fortunnie z dobrą sławą rozkazowali.
A my sami siebie z wiernemi chęciami naszemi i z posłuszeństwem wszelakiem, zaraz ci
przy tej buławie oddawamy, życząc ci tego, abyś nam długo rozkazował, zkądbyś sobie,
nam i ojczyźnie miłej, i potomstwu swemu nieśmiertelną sławę otrzymał.
Wziąwszy buławę od nich, odpowiedział im w te słowa: Nie baczę ja tego w sobie,
moi mili a zacni rycerze, abym się do tego urzędu na który mię teraz przekładacie,
(a już mi go zgoła mocno w ręce za podaniem tej buławy oddawacie) zejść mógł, bom
i nie na to tu przyjechał, abym się tego podjąć miał, tak wielu mężnym, sprawnym lu-
dziom rycerskim rozkazować miał, ale tylko temu k'woli, abym wespółek z wami przy-
jąwszy towarzystwo, w obojgu szczęściu złem i dobrem równo cierpiał, potem ojczyźnie
swej miłej służył, tak jako młodszy między wami, za radą i nauką was ludzi rycer-
skich. Wszakoż znając w was tak wielką chęć i miłość przeciwko sobie, smiele od was
ten urząd przyjmuję, w którym jeśliby się przydało zbłądzić, jako mało bywałemu, mam
za to, że od was samych łaskawie ostrzeżonym będę. Potem szli pod zamek Puty wl,
który jest u Pskły rzeki, chcąc się tam starosty jednego ukrainnego doczekać, uskarżali
mu się na niełaskę wielką przeciwko sobie panów polskich i niewdzięczność za swe
posługi etc. Co potem w historyi być może.
-1" Nie ruszywszy się z miejsca onego, chcieli to po nim wiedzieć, kiedy im Pan Bóg
da we zdrowiu przyjść z Moskwy, gdzieby się też miał wolą obrócić. On ich nie chcąc
długo trzymać na słowie, pokazał im pisanie od cara tatarskiego z Przekopu, który mu
był w dom do niego jeszcze z niemałemi upominki posłał, obiecując mu chorągiew u
cesarza tureckiego na ziemię wołoską zjednać. Tam oni prosili go zaraz, aby posłał do
carza, dawając inu już o sobie znać na Nizie, aby przypomniał cesarzowi obietnicę, że-
być się w tem uiścił, który to dla niego uczyni, bo mu ludzi niemało do Persyi posłał,
gdzie mu brata Adylkirya pojmano. A chcąc być pewniejszy tamtej obietnice, darowali
mu więźnia znacznego Tatarzy na, którego zaraz hetman posiał przez posły swe ca-
JASTRZĘBIEC. 199-
rzowi, przy czem był Bielecki komornik króla Stefana, którego był carz zatrzymał,
wszakoż go za perswazyą posłów hetmana niżowego puścił.
?"* Zlecił też to był hetman posłom swoim, aby dali zrok, albo miejsce posłom cesar-
skim, gdzie się zjechać mieli, jeśliby które do niego posłał, aby się z nimi zjechali w dzie-
siąci koni tylko. Dali wzrok na uroczysko Karajteben, które jest forum, albo rynek,
gdzie Tatarowie z Kozaki wszelakie targi swe miewają. •'"'"
' Na to tedy miejsce jechał hetman; tam zastał posly cesarskie i swoje, którzy skoro
przyfćchał, przywitali go z wielką uczciwością, listy oddawszy, zdrowie od carza nawie-
dzili, potem mu oddawszy upominki, koni dwanaście rumaków pięknie ubranych, i
trzy szaty zlotogłowowe, którą gdy na hetmana włożyli w onem polu, znowu rzecz pię-
kną do niego uczynili, radując się z dobrego zdrowia jego, a iż na to miejsce przyszedł,
gdzie tak swawolne Kozaki hamować może, z tego się cieszyli. A iż carz kochając się
z tego, a wdzięczen będąc przyjazdu twego za syna cię swego przyjmuje, obiecując ci
do wszystkiego pomagać, w czemby go jedno używał, i tój obietnice około chorągwie
wołoskiej potwierdzili, tylko o to pilnie prosili, żeby spokojnie czekał na Dnieprze cho-
rągwie. On nie dbając o chorągiew, prosił, aby mu carz w towarzystwo posłał do
Moskwy hetmana swego, powiedając że Moskwicin wiele w Utewskiem księstwie czyni
w granicach szkody królowi panu naszemu.
Skoro mu to powiedzieli posłowie, zaraz rzekł, żebym tego k'woli królowi nie
uczynił nigdy, co dla niego jako dla syna swego uczynię, i dał mu znać o tćm, czem
go barzo ucieszył. A gdy się kazał z nim gotować hetmanowi, w tem carz turecki pi-
sał do niego, aby mu się w obietnicy uiścił, iżby z nim jachał do Persyi, tak jako
obiecał. Dał o tem znać Zborowskiemu na Niż przez posła swego carz przekopski.
Wtem już zwątpił, że ojczyźnie posłużyć nie mógł, zatrzymawszy posła na onem miej-
scu, jachał sam do stanowiska swego, a gdy noc zaszła, począł myśleć, co czynić miał.
Rano do onych posłów jachał, zawołać kazał onego Tatarzyna, którego już był
wolno wypuścił, żeby do niego z przedniej szym posłem przyszedł. — On strwożony szedł
do niego, obawiając się tego, aby go znowu nie kazał związać. On powiedział: Gdyż
tego carz dla mnie uczynić nie chciał, niechżeby mi wżdy był Bąkaj a z ludem posłał;
oto ja jemu k'woli to uczynię, że s nim pojadę do Persyi, tylko mi niech przysięźe, że
mam być wszędzie przespieczen zdrowia swego, abym nie był albo otrut, albo z na-
prawy jego stracon zdradliwie. Niechże do mnie przyszłe mustalika i radę swą na-
przedniejszą z murzami, którzy by mi na to przysięgli. Posłowie podziękowawszy za tę
chęć wielką, u nóg padali podług obyczaju swego hetmanowi, a z radością do carza
swego jechali; dał im zrok Zborowski za tydzień, niedaleko od tegoż miejsca, gdzie
się zjechać mieli.
Gdy posłowie z lą nowiną do carza przyjęć' ali, wdzięcznie ich przyjął i udarował.
Hetman też Zborowski jechał do wojska swego, które było na ostrowie nazwanym
Kartamłyk, powiedział rycerstwu to co z posły postanowił. Wnet się rozerwali, jedni
chcieli z nim jechać, drudzy na to nie dali słowa rzec, powiedając, że to psi zdradliwi,
słować nie zdzierżą, zginiesz i nasby przy sobie pogubił. A wtem w nocy wielki się róz-
irach 8t«^ że nie wiedział co z nimi czynić miał hetman, i nie był od nich przespieczen
160 O KLEJNOCIE
zdrowia swego. Posłał do nich porucznika, rozkazując im, aby się uciszyli, bo jeśli tego
nie uczynią, tedy im bitwę pierwej, niźli nieprzjgacielowi inszemu dam. Oni go za tem
wskazaniem karać chcieli podług zwyczaju swego: opasawszy mocno, piasku za nadrę
nasypać a w wodę wrzucić.
Szedł potem sam do nich, łagodnie ich ukrócił, wszakoż cały tydzień miał wielką
trudność z nimi. Wezwał potem starszego do siebie, przed którym powiedział, że ja ża-
dnego nie przymuszam, który chce niechaj zostanie, a który chce jedzie, tylko ci co tu
tostaną, aby hordzie dali pokój, bo ztąd takie niepożytki baczę, że króla i rzeczpospo-
litą obrażą; druga, że mnie w niebezpieczeństwo przywiodą. Zatem posłał straż, aby strze-
gli na onera miejscu, kędy mustalik przyjdzie z murzami. ,
Hetman sam, iż nie mógł na czas naznaczony przyjechać, tam gdzie był dal zrok
Tatarom, była ta przyczyna, iż jeszcze nie dobrze był świadom wszystkich miejsc i uro-
czysk na Dnieprze, którym się przypatrował, jednak posłał zaraz dowiadując się gdy
przyjadą, aby^się do niego przymknęli. Mustalik obawiając się jakiej zdrady, został sam
na miejscu naznaczonem, a posłał kilkaset murzów, prosząc hetmana, aby do niego przy-
jechał, bo go na miejscu naznaczonem z radością czeka, a przyjechał był z wielkim or-
szakiem, mając tysiąc koni z dworu carskiego barzo świetno , z dary wielkiemi , z wozy,
z wielbłądy, pieszo także miał ludu niemało.
Tam murzowie, gdy do nich hetman niżowy przyjechał, przywitali go z uczciwością,
barzo ochotnie, jako mogli nauczciwiej, podług zwyczaju swego, padając całowali nogi
etc. Zatem go prosili, aby do mustalika jechał, opowiedając mu wielką chęć i przyjaźń
carską. On im obiecał jechać do nich, tylko prosił, aby go do trzeciego dnia mustalik
na onem miejscu poczekał umówionem, aż wojsko rozprawi, bo mu szło o to, aby ci co
zostawali na Dnieprze, szkody jakiej nie czynili, a tak ich chciał przysięgą sobie zobo-
wiązać, aby hordzie pokój dali, wymawiając się, że mi się ich ladajako odjechać nie;
jgodzi, jako hetmanowi, gdyż nie wszystkich biorę z sobą do Persyi.
{| Powiedzieli mu, że tego mustalik uczynić nie może, bo carz już tylko na cię czeka,
a niedba o insze, tylko żeby ciebie samego syna swego miał przy sobie, a też już da-
wno ze stem tysięcy ludzi w polu leży, nie stawa mu żywności, ani trawy koniom. A
tak cię prosić kazał, abyś co nary chlej do niego przyjechał.
Mając chęć wielką Zborowski widzieć wojska i sprawę pogańską, prosił, aby
tylko do północy zetrwali, a on zaraz już z nimi miał wsiadać. A Kozacy dla Boga
prosili, aby nie jeździł, płacząc a opowiedając mu już zginienie. Nie mogli mu tego od-
wieść, wszakoż mając rozmaite zabawy z onymi murzami, mało nie do samego wieczora
ich znowu zabawił. Wtem folgując prośbie ich i chęci swej dosyć czyniąc, prosił, aby
mu konia dali, chcąc już wsiadać w drogę, już płaczu i prośby rycerstwa swego nie
słuchając, ani na to dbając; dali mu zaraz konia murzowie.
Tu prawie Pan Bóg, który jeszcze na świecie go zostawić chciał, a nie dać mu
w ręku pogańskich ginąć. Z onych wielkich prac, konia obaczywszy, pytał, jeśli stępią
idzie? Rzekli, że bystr. On ich prosił o inszego konia, któryby statecznie szedł, bo był
strudzony barzo. Wnet się rzucili starając się o inszego konia, a on chodził, jako na
koń wsiąść, sahajdak przypasał, szablę etc. Wtem kucharz jego Michał rzekł do nieg^
JASTRZĘBIEC. 16^
z płaczem: Panie mój, już cię podobno nie oglądam; jest szczuka dobra, proszę najedz
się na drogę. A tak on, że cały dzień nie jadł, dał się namówić, szedł jeść, konia mu
wtem przywiedziono. A gdy chciał przysięgi od murzów, oni mu rzekli: że my tobie
za to nie możem przyrzekać. Wtem to Kozacy usłyszawszy, z żałości porwali go gwał-
tem między się, zanieśli go do czołnów na sobie, wsiadłszy w czołny, poczęli strzelać,
mnrzowie się ich barzo bojąc, rozskoczyli się; potem odbiwszy od brzega, z radością
jechali do wojska swego z nim. Kozacy oni gdy do ujżrzeli, z wielkiej radości niewy-
mowne sztuki pokazowali, śpiewając pieśni, strzelając, na kobzach grając, et alia.
j Tam gdy się to działo, straż kozacka przywiodła więźniów kilkanaście, którzy
z Hordy uciekali, bo ich tego czasu we żniwa wiele uchodzi. A tak ci powiedzieli het-
manowi, na jakiej czci mi^ być u carza, która taka być miała: Sam miał być więźniem
jego, a ci wszyscy na palach, którzy by z nim przyjechali, albo przyszli przed Przekopem,
na co się prawie wszyscy zgodzili, bo to jeszcze na miejscu będąc od murzów słyszeli..
To usłyszawszy Zborowski, rozgniewawszy się serdecznie na carza, przybrawszy
czterdzieści człowieka jechał do koni, które były od stanowiska siedm mil, bo się ich
nie spodziewał więcej zastać, bo zdychtdy od chrobactwa wielkiego , a ludzie puchnęli ;
chciał tymże tropem jechać za wojskiem carskiem, chcąc go zewsząd szkodzić najeżdża-
jąc. A gdy przyjechał do koni, nie zastał i dwu zdrowych, chciał przedsię jechać. Ko-
zacy mu odradzili, powiedając mu: Niźli te konie przepławim, tedy owe zemdlone pa-
dną, a my z tobą poginiem. Jednak on chcąc się onej chytrości mścić, chciał Tatarom
zastępować na drodze tym, co się do wojska carskiego ściągali, wszakoż mu Kozacy od-
radzali mówiąc, że w tym niedostatku nic nie uczynisz.
Wtem przyszła wieść pewna od tatarskiej straży, że ony wszystkie co byli po"
hetmana pi*zyjcchali carz pokarał, iż na te kondycye, których on chciał, nie przyzwalali,
a iż go z sobą nie przywieźli. Miał natenczas u siebie posła króla perskiego, który był
do niego z tem poselstwem przyjechał, powiedając, iż cię pan mój dawno czeka z cesa-'
rzem tureckim, czemu nie wsiadasz, a co się twemu bratu dostało, to i ciebie potka. Na
które jego tak harde poselstwo, bardzie też do niego wskazał carz tatarski; chciał był
jeszcze hetmana czekać, ale iż mu przynaglał hetman perski, aby co rychlej jechać, je-
chać musiał, zostawiwszy dziesięć tysięcy ludzi dla obrony od Kozaków niżowych. Po-
słał jednak prosząc do hetmana, aby pokój z nim umówiony jako z ojcem trzymi^, a on'
mu postąpił dań na wszystkie Kozaki, i tę chorągiew którą mu obiecał na wołoską zie-
mię z Persyi zaraz przywieść obiecał, kiedy się wrócę, tylko prosił pilnie, aby ziemi jego
dał pokój. Wtem Zborowski odprawiwszy poda, myślił co czynić mi^. Droga
go już do Moskwy omyliła, także i do Persyi. A tak posłał do Piotra hospodara woło-
skiego, aby mu się w obietnicy uiścił, jako obiecał, która była takowa: Mijd dać 600
koni Zborowskiemu, jeżliby był szedł do Moskwy, a jemu żeby dał pokój, bogojui
była wieść doszła, że się przeciwko niemu gotował, jeszcze gdy był we Złoczowie imie-
nia swem. A mając w tem nadzieję, że mógł być poratowan w służbę rzeczypospolitej,
dał zroku cztery niedziele, żeby się z posły wołoskiemi widzieć mógł. Posłał z słu^
swoich szlachcica jednego, Kozacy też z mołojców swoich drugiego, dalej czasu nie mo-
gąc postąpić, bo też już drudzy starostowie ukrainni wyjeżdżać mieli. W tych czterech
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, BartoszaPaprockiego. %\
162 . O KLEJNOCIE
niedzielach czekając posłów onych^ więźniowie którzy z Tatar uciekali Nieprem, iż tam
są niedaleko stada wielkiie, wsie się też przymykały tatarskie do Dniepru: bo tam wsie
takim kształtem budowane, jako one budki albo chatki^ które owo owcarze na kółkach
za owcami włóczą, etc. A gdy o trwodze usłyszą, tedy ze wszystkiem zaraz, zaprzągłszy
onę chałupę, którą ma na kołach, uwozi co nadalej. O czem usłyszawszy Kozacy, wnet
się poczęli frasować na hetmana, powiedając, że już dalej czekać niechcą, tylko uderzyć
na hordę, bo możemy mieć korzyść wielką. Hetman ojczyźnie to chcąc pokazać, że.
mogąc sławy dostać i korzyści wielkiej, nie (ftcijd, aby miał movere turbas, a tego nie'
przyjaciela na potem poruszyć przeciwko nte), bo natenczas nie mogli jej szkodo, gdyż
wszyscy do Persyi byli wysilY, ale pamiętając na przymierze, które Turcy i Ttósurowie
z królem i z koroną mają, hamował Kozaki w przedsięwzięciu ich. Acz go w tern słu-
chać nie chcieli, aż wszystek rynsztunek swój, który tam z sobą miał natenczas, konie,,
szaty, pieniądze, między nie rozdał, tych też podlejszych potem, jaką mógł srogością od-'
gramiał. Owa ono przedsięwzięcie ich w nich uspokoił, a to wszystko czynił w ten
sposób, że się oglądał na pokój ojczyzny, w której jako rozrodzon, to nietylko swym,
ale i postronnym narodom nie tajno, mając żonę z domu także możnego Jordan a
S pytka kasztelana krakowskiego córkę, zostawił synów dwóch: Alexandra i Sa-
muela na ten czas minorenes, któremu też nie tak wiele skarbów zostawić pomyślając,
jako po sobie sławy, a pamięci dobrej życząc.
A tak uciszywszy ono dzikie wojsko swoje, czekał czasu jako był naznaczył po-
słom do czterech niedziel. Wyszedł czas, drugie i trzecie cztery niedziele, posłów ani
jego, ani wołoskich słychać było. A wtem posłał sto człowieka z czółny na morze po
sól, bo tam kiedy rok suchy, zsiada się na wyspach, biała jako lód. Owa zwątpiwszy
o onych posłach, rozumiał, że je hospodar posądzał, albo Tatarowie. Puścił się na
Dniepr, bo tam posłów czekając wielkiego głodu i niewczasów się nacierpiał, k'temu
z Kozaki wielkiej trudności, którzy niedbają na króla pana swego, ani na ojczyznę,
w której się porodzili, tylko już wszystkie nadzieje w onem miejscu pokładają, kędy
żyją, a tak jakoby rzekli oną pospolitą przypowieścią: Póki żyta, poty byta.
Nic tedy nie obeszła nędza żadna, głód, niewczasy onego nowego hetmana ich,
przy onem dzikiem wodnem rycerstwie, acz miał ryb, zwierzu wszelakiego dostatek,
wszakoż ono na każdy czas odwodzenie ich, albo hamowanie, od szkodliwych ojczyźnie
umysłów ich, tak go barzo fatygowało, że czasem po wiele razów mało o zdrowie nie
przyszedł, gdyż to lud bystry, nieuhamowany. A tak puściwszy się po Dnieprze rozu-
miał, że się miał z onej nędze ochłodzić, wszakoż w tem od szczęścia nie mógł być rato-
wan, bo daleko w więtsze nieprżespieczeństwo, niźli miał pierwej, przyszedł. Bo kiedy
mu oni znać dali, którzy jechali po sól, iż są galeiy na morzu, on zaraz im dla posiłku
płynął do nich, z któremi się potksJ, gdy nazad płynęli, żadnej na się trwogi nie ma-
jąc, nabrali soli tyle ile mogli. ^^ ■*'
Posłał potem straż ad ostium maris, to jest tam,] kędy rzeka w morze wpada, ta
straż zaraz tego postrzegła, że dwie galerze weszły na Dniepr a przy nich dziesięć ty-
sięcy Tatarów lądem, chcąc bitwę dać Kozakom na miejscu kędy ciasnem. Mając tę już
wiadomość o nich hetman nie mniej też o tem myślil, jakoby im też bitwę dać mógł,
JASTRZĘBIEC. 163
tylko na to czychał, żeby na takiem miejtcu stanął, aby oni do niego na ostrów z galer
wysiedli, żeby ich także mógł wprawić w kąt ciasny, jako tam o to łacno na Dnieprze.
Czekając ich długo, spodzie W£^ się, że już tam wszystka moc ich była w onym ludzie,
jako ich straż obaczyła, a ono to tylko była straż, którą sędziak wysłał dla języka.
Obrócił się do nich, ale oni zaraz obaczywszy Kozaki tyl podali. Żałował tego hetman
że z nimi bitwy stoczyć nie mógł, przez tak nierychłe do nich jechanie. Obrócił się na-
zad, a już sobie umyślił wtargnąć do Wołoch, dla tego zagniewany, że mu posły zatrzy-
mano.
A wtem jadąc na pierwszym noclegu w ziemię, potkali więźnie którzy z Tatar
uciekali, a gdy przyszli przed hetmana, powiedzieli, że teraz czas na Tatary, możecie
przespiecznie iść w ziemię ich, bo wielką korzyść mieć będziecie, powiedając im tam
dla nich o wielkiej trwodze, że już sama carzowa do lasów uciekała. Kozacy słysząc
te słowa ich, brać się tam poczęli chciwie. A gdy ich hetman od tego odwodził, poczęli
narzekać, że je próżno trzymtd, a nie życzył im takowej korzyści. On jako człowiek ten,
który rozumiał, co mu na tem i ojczyźnie należało, prosił, aby baczność nań w tej mie-
rze mieli, tak jako to obiecali być mu we wszem posłuszni.
A skoro ich ułagodził, posłał do earzowćj upominając ją, żeby się nie haia, może
nie uciekać, bo ja ja';o syn, chcę się o to starać, ażeby matka moja w pokoju siedziała,
pomniąc na obietnicę carza ojca swego, chyba, żeby on nie chciał trzymać słowa swego.
Wszakoż ja do pomszczenia będę miał czas inszy. A tak posły odprawiwszy, puścił się
na przedsięwziętą drogę do Wołoch. Wtem znowu wieść przyszła o Tatarzech, że byli
na zamku Hasłonhorodku. Chcąc pokazać to Zborowski, o co się też kusił przed nim
kniaź Rożeński przed kilku laty, starając się o on zamek, aby go mógł był zburzyć,
jakożby był tego już dokazał, tylko przez nieopatrzość, gdy podsadził pod zamek pro-
chy, na złem miejscu stanął, potem mizernie zginął.
A tak ich Zborowski chcąc zastać na onym zamku, nadedniem prawie do niego
przyszedł, Tatarowie skoro go postrzegli, zaraz uskoczyli. Posłał do nich tlómacza, któ-
ryby ich do niego prosił na rozmowę, a rozkazał się skraść kilku Kozakom z ruszni-
cami, dla tego, żeby go nie porwali, a wtenczas jeden Kozak strzelił do Tatarzyna. Za-
gniewany hetman porwał się do Kozaka, chcąc to pokazać, że im słowo trzyma, ale
drudzy wiedząc go być godnym, zaskoczyli, a nie dopuścili do niego. Ten Kozak umiał
każdą strzelbę zamówić, że mu szkodzić nie mogła, ani temu wojsku w którem był.
A tak powstali Kozacy o to przeciwko hetmanowi tak barzo, że ich ledwo ubłagał. Po-
tem gdy się uspokoili Kozacy, przysłali Tatarowie do niego, dziękując mu za chęć i za
pokoju trzymanie, chcąc mu dać stacyą, aby sobie odpoczął z ludem swym na onem
miejscu, prosząc go i o to, aby się z carzykami poznał, którzy do niego chcą przyje-
chać. On rozkazał: Na ten czas nic nie potrzebuję; a druga: do znajomości na tym cza-
sie przyjść z carzykami nie mógł, gdyż miał potrzebę pilną z hospodarem wołoskim na
uroczysku Probitym u Bohu. Tam ztąd idąc z Hasłonhorodka, miał nocleg u Witułto-
wej łaźnie, tam się napatrzył wielkich antiąuitates jego. Ztądże prosto puścił się ad
osłin maris, tam gdzie Dniepr w morze wpada, ztąd prosto wyprawił dziesięć człowieka
do Probitego ku Bohn, aby nie omieszka na zrok z Wołochy. Ona straż idąc trafiła na
164 ' O KLEJJifOCIE
Turki, których pojmali trzynaście. Turkom gdy przybywała wielka pomoc, oni z nimi
uciekli do rzeki Bohu, i tamże z nimi jechali aż do Probitego. Hetman też na onem
miejscu, zkąd był wysłał straż, dzień odpoczywał, o to dla tego, iż Kozacy obszywali
czółny trzciną, boby były małe na morze. Tam wyjechawszy na zwierz na wyspy mor-
skie, usłyszał że kilka razy z dział strzelono. Pytał coby to było: Jedni powiedali, że
strzelano na Przekopie, drudzy mówili, że to grom i łyskawica. Owo nic nie myśląc o
Turkach, ruszyli się z onego miejsca na morze, a oni którzy jechali do Bohu nie dali
mu znać o nich. Tam mijając Przekop spokojnie, chcąc jechać a dać pokój Tatarom,
z którymi sam, i król, i ojczyzna, mieli przymierze.
Wtem postrzegli dziewięć galer wielkich, okrom batek małych, które szły przeciwko
nim, zastanowili się, mniemając, żeby jaki zamek. A gdy się lepiej rozedniało, poznali,
że galery, które się zdaleka świeciły; nie było na nich tylko lud wybrany do boju. '»
Począł z Kozaki mówić : Mamy panowie bracia czas, że sławy dostać możem, a bę-
dzieli nam Pan Bóg szczęścił, będzie i korzyść. Rzekli Kozacy: Albo nie wiesz panie het-
manie, że to nam nie równy plac do potkania; lepiejby o tern radzić, jakobyśmy co na-
prędzej uchodzić mogli. Tego Zborowskiemu było żal, ale widząc, że mu prawdziwie
radzą, nie wiedząc co czynić, myślił o tem, jakoby się im bronić, gdyż już blisko od
niego byli, trudno już było uciekać, a do Bohu jeszcze było siedm mil. Kozacy strwo-
żeni czynili złe serce hetmanowi, chociaż tam tacy ludzie byli, co jedno szablą żyli,
wszakoż im to wszystko sprawowało złe miejsce, a k'temu czółny przeciwko galerom,
wielka różność; poczęli się mieszać a wołać na hetmana, że chcieli ujeżdżać. Który przed-
się stał jako lew, pragnąc z nieprzyjacielem chętliwie bitwę zwieść. Wtem ich dojechaw-
szy, uczynił tę rzecz do nich: Niechże was nic nie obchodzi, moi mili cnotliwi rycerze,
wielkość pogańska, ani ta ich ogromna armata, bo to my mamy naprzód przed nimi,
żeśmy są ludzie chrześciańscy, dla czego samego nie wątpimy, że Pan Bóg za nami po-
magać będzie, a sam potłumi nieprzyjaciela a bluźnierza imienia swego, k'temu i niewin-
ność nam pomoże, jedźmy sobie nie lękając się, a nie cieszmy pogan, aby na nas serca
nie brali. Owa tak ujeżdżając z nimi równo, prosił ich, aby mu tej sromoty i sobie nie
cj^nili. Wtem się jedna galera wydała, na której był hetman owych wszystkich ludzi;*
ten rozkazał pilno przykładać a gonić Kozaki, chcąc się o nie kusić, niżby im drugi®
na ratunek przyszły. f^
.it«I A tak za wielkiemi prośbami i upominaniem. Kozacy którzy byli do brzega się
przybili a uciekać chcieli, znowu w czółny siedli. Hetman im serce dobre czynił, sam
za nimi jechał albo płynął ostrożny a chciwy na stoczenie bitwy. Ta galera, ze wszech
napiękniejsza, szła za nimi jako strzała, już słyszeli trąby, bębny, okrzyk pogański,
ukazowały się chorągwie tureckie ; hetman z Kozaki śmiele stanąwszy, czekał nieprzyja^*
cielą. Tam wataman który na czółnie hetmańskiem był, jął słało sterować, począł go"
hetman gromić, a niechcąc aby drugim serca złe czynił, chciał go zabić. A gdy już co
dale) to bliżej byli, stanęli Turcy, a dziwowali się jego śmiałości, już to mając za pewną
korzyść, na to czyhali, jakoby go pojmali z Kozaki, czegoby byli dokazali za oną trwogą
Kozaków, ale że się z piasku ruszyć nie mogli. Hetman wołał na swe, aby do niego co
naprędzej nadbiegali. Ale sternik mało dbając na wołanie i upominanie jego, do brzegu
JASTRZĘBIEC. ' 166
się cb^ prędzej obfttóllł. Tttrcy obatózywszy poczęli z dział strzelać, ugodzili sternika je-
dnego tuż podle samego hetmana, który lecąc aż chłopa za sobą w morze wtrącił, wsza-
koż tego prędko ratowali, acz z trudnością. Wtem oni o których hetman najwięcej rozu-
miał, wypadłszy z czółnów, poczęli się brać do brzegu. Wołał na nie hetman, aby dru-
gim złego serca nie czynili, a nieprzyjaciela nie cieszyli. Turcy z działek ucząszczając
czółny barzo dziurawili, zatykali czółny Kozacy. Widząc że im trudno co na wodzie po-
cząć, do brzegu się przypławili, tam wypadłszy na brzeg, poczęli na się z obu stron
śmiele strzelać; już byli dostali Turcy języka, wiedzieli kędy i który hetman, a tak nań
strzelbę wszystkę obracali. Prosili go Kozacy, aby uszedł na górę, albo od siebie kazs^
drugim odstąpić; zaraz chłopca, który go pilnował, od siebie odepchnął, a ledwie rękę
od niego odwiódł, jako go zaraz kula z działa ugodziła. Wziąwszy hetman onę rusznicę,
którą on chłopiec za nim nosił, rozkazał się wszystkim rozskoczyć, a sam wziąwszy
śmigownicę począł do galery strzelać; obaczj^wszy ich bałwana srebrnego w zawoju, mnie-
mając aza sędziak, zmierzał do niego, a wtem zapalili działo w galerze, co on obaczyw-
szy, przypadł, kula tuż przed nim mało nie na piędzi upadła. Zatem się porwał, ude-
rzył też z śmigownicę w onego bałwana, aż blachy srebrne leciały, zatem Tnrcy wo-
łać poczęli głosem: Hala, hała, hala, i więcej. Więźniowie i ci co rozumieli ich język,
powiedali, że baczyli rzecz swoje przegraną; Kozacy zatem poczęli sobie dobre serca
czynić, k'temu im było łacno sobie szańce poczynić, bo tam na tem miejscu świnie dzi-
kie ryjąc, wielkie doły poczyniły. Hetman znowu z śmigownicę strzelił w gromadę ludzi
na galerze, zaraz kilka człowieka zabił na jednej ławie, na której rzędem siedzieli. A wtem
ouy galery wyprawiły dwie, aby u Bohu rzeki, dwie mile od onego miejsca, przewozili
Tatary. Poczęli się Kozacy trwożyć, a wybierając z czółnów żywność, poczęli uciekać.
Hetman ich gromił i upominał mówiąc: Że wam to ludziom takim nie przystoi czynić,
o których wszyscy narodowie rozumieją, że wam w męstwie świat równych nie ma.
Turcy obaczywszy trwogę między Kozaki, wysiadłszy w nawy, poczęli na brzeg wysia-
dać, narychtowawszy strzelbę na galerach, a też się spodziewali, że im już Tatarowie
przybyć mieli. Hetman widząc że na brzeg wychodzą, krzyknął na sługi, których miał
kilkadziesiąt, aby zaraz ochotnie do nich skoczyli, którzy to chętliwie nczynili, stoczyli
bitwę z nimi dosyć mężnie. Kozacy widząc, że sobie dobrze poczynają Polacy i szczę-*
ści się im, skoczyli do nich. Wtem dano znać hetmanowi, że Tatarowie bieżą na pomoc
Turkom, skoczył do strzelby, wtem obaczył, że jego straż; znowu się do swych obrócił,
ciesząc je świeżym ludem. Dodał tem serca Kozakom, śmiele na Turki nacierali. Oba-'
czywszy Turcy, że ich wiele pobito i hetmana albo sędziaka im zabito, przed którym
chorągiew szła, zaraz wpław do galer się puścili, tylko chłopiec sędziaków siedział pła-
cząc nad panem swoim zabitym, ale go też zaraz Kozacy rozsiekali. ^
Nie mając w czem onych strwożonych Turków gonić, szedł z onego poboiska het-
man z Kozaki, trafił na Tatary, obaczywszy je zdaieka, chciał na nie takiej sztuki użyć:
ukazał chorągiew turecką, dawając im znać, że Turcy wygrali, wtem się kazał Kozakom
skradać do nich. Obaczywszy Tatarowie chorągiew, skoczyli do niej z radością; Kom'
żacy ci co turecki język umieli, wołali na nie. A wtem drudzy, którzy na nie waśń
wielką mieli, nie mogli wytrwać, skoczyli do nich prędko. Tatarowie się obaczywszy,
166 O KLEJNOCIE
nazad obrócili. Kozacy po nieb, ale zaledwie kilku ubili. A gdy obierali trupy, Tataro-
wie icb potem nabiegali, ale od Kozaków mężnie wsparci byli. Owi też ągą^er strzelali,
owa tego było mało nie więcej, niż godzinę w noc. -j o.^tłA^.j .
Obrócił się potem hetman do czółnów z Kozaki, których nie zastał, bo było wszyst-
kie popsowano, tylko ośm całych było, w które kazał wsieść kilkiem ich, a gdy wiatr
wstał, zaniósł ich na brzeg tatarski, tamże je pojmano. Hetman szedł ziemią, włożywszy
kilka rannych na jeden czółn. A gdy go Tatarowie gonili, obaczywszy strwożone Ko-
zaki dla wielkości Tatar, zastanowił się z półtorem stem człowieka, napomniawszy ich
słowy pięknemi, i to im przekładając, z jakąby sławą było to ich zginienie, jeśliby się
Pan Bóg na nie rozgniewawszy, poganom dał górę nad nimi otrzymać, a jakoby też
nieprzyjaciela niepomału ucieszyli, gdyby mu, aby namniej placu ustąpić mieli, chociaż
im dziesięć razów nie równo było, mówiąc: Lepiej ci, moi mili bracia, poczciwie umrzeć
rycerzowi każdemu, aniżeli źle żyć. Tak ich tedy przy sobie zatrzymawszy, obiecując
im z sprawiedliwej wróżki serca swego, że mieli fortunnie pogany gromić, stanął z nimi
w sprawie; oni ranni nie mogli się przez piasek przekopać w czółnie, prosili, aby ich
hetman kazał dobić, to już było drugiego dnia na Bohu rzece. Przyszły potem galery
do nich, stanąwszy na wodzie, Tatarowie na lądzie, dziwowali się śmiałości ich, jednak
. się sami o nie kusić nie śmieli, wrócili się potem nazad z galerami, tak, aż i razu nie
strzelili. Tam Kozacy już będąc zgłodzeni, hetman także ich, bo półtora dnia nie jedli
wszyscy, szli w gromadzie pospołu, aż do Inguły, nad rzeką Bohem. Tam nadeszli Ko-
zaki, co byli od nich uciekli, dostali u nich trochę żywności, kędy siły wszyscy posilili.
Jechał potem do Inguły i tamże zastał kilkadziesiąt koni, które był na prost posłał. Bę-
dąc na onem miejscu w polach dzikich, obumierając, nie wiedział co miał czynić z ludźmi,
a żywność którą miał, Turcy mu byli strzelbą w onych czółnach, jakoś wyżej czytał,
popsowali, chyba co tak który z nich miał przy sobie jaką trochę dla posilenia się; mo-
gliby byli mieć ryb dostatek, ale im z czółny do tego wszystkie potrzeby popsowano,
zwierza też żadnego tam dostać nie mogli; zaraz one konie rozdał między Kozaki, ale
cóż to było na tak wielki lud, bo było wszystkich o półtrzecia tysiąca.
Tamże będąc na Ingule radził się Kozaków co miał czynić; przebrawszy kilkana-
ście człowieka, jechał ku Wołochom do Probitego uroczyska, pojmał kilka rybołowców
tureckich, dowiedział się u nich o straży wołoskiej na Martwej Wodzie. Szedł tam, nie
zastał jedno świeże stanowisko wołoskie, który mby był barzo rad dał bitwę dla wiel-
kiego niedostatku, by jedno był mógł dostać żywności od nich, chociaż nie miał tylko
jedenaście człowieka, a Wołochów było ośmdziesiąt; on też już kilka dni nie jadł, jedno
żołądż, i to jeśli go kędy nadszedł. Już zdychali Kozacy od głodu, namawiali go, aby
się do wojska wrócił, ale się spodziewał jeszcze w nocy Wołochów zastać, przeto jechał
do Kremenczuta, a gdy nie zastał nikogo, przyjechał do Probitego, nalazł tam pismo, co
ona jego straż napisała węglem, którą był posłał na zrok, który miał mieć z hospoda-
rem; tam to było pisano: Jeśli tu kto będzie z wojska hetmana naszego, powiedz o nas
na uroczysku Krzywem. Już się pocieszył, zastał tam straż swoje, o której rozumiał, że
ją Turcy wzięli. Nałowili mu ryb, najadł się z onymi, które miał przy sobie, i tam od-
począł. 1)^0 mu znać, że jest straży wołoskiej półtora sta, zaraz z radością począł się
JASTRZĘBIEC. 167
do nich gotować, ale Wolochowie postrzeglszy ich, tył podali. Ohaczywszy, że nie mógł
mieć bitwy statecznej, wrócił się do wojska, przyjechał znowu na wielki głód, frasowali
się na to, że hospodara nie zastali. Ruszył się potem z ludem, a co miał iść do Soroki,
to się udał do Sa warny, a to dla tego, że rozumiał, iż mógł mieć żywności dostatek
z Bracławia; tam im dopiero nędza dokuczyła, że rogi jakie należli, jelenie kopyta naj
dując, co od lat kilku leżały, jedli, także kości jakich dostać mogli, jednak go Bóg we
zdrowiu do ojczyzny wrócił. Tak ci trudno sławy dostawał ten sławny Polak, z wielką
nieprzespieczD ością zdrowia swego. Wiele potem przypadków na tej tam drodze jego
w historyi czytać będziesz. Zostawił z Zofią Jordan o wną kasztelana krakowskiego
córką synów dwóch: Alexandra i Samuela, i córkę.
Krzysztof Zborowski, siódmy syn kasztelana krakowskiego, podczaszym był ko-
ronnym, a potem u cesarza MaxymiliaDa, człowiek w sprawach rycerskich dobrze ćwi-
czony. Ten był Bohdana hospodara wołoskiego przez zelżywość i niezdzierżenie słowa
pojmał, i nie wypuścił dotąd, póki nadgrody za szkody swoje nie wzi^ W elekcyą
króla Stefana z drugimi pany, opuściwszy społeczność braci rodzonej, którzy zostali przy
rycerstwie, odjechał do cesarza pomienionego, na którego z drugimi wotował, u tegoż
do jego śmierci na dworze się bawił, potem u Rudolfa syna jego, też cesarza, był pod-
czaszym.
Marcin Zborowski syn kasztelana krzywieńskiego, sjuowiec rodzony tych pomie-
nionych, którego urodziła Rozrażowska z domu Doliwa, mając wieku lat trzydzieści
umarł młodzieńcem. Był to mąż do wszelakich spraw poczciwych chętliwy, zwłaszcza do
rycerskich, w których pradziadów, dziadów, stryjów i ojca nie wydał. Umarł roku 1575.
Jego ciało leży we Zborowie, nad którem jest ten text w te słowa pisany:
Magnifici ac generosi domini Martini Zboroviiy Martini filii, avique patemi
Martini, morte imtnatura, anno trigesimo aełatis snae defuncłi, ossa hic cnd)antf sacrofago
avito. Anno Dni 1575 morłuus, jaceł hic sepulłus.
Piotr, brat rodzony tegoż Marcina, syn kasztelana krzywieńskiego od Rozra-
żowskiej, za wieku mego temiż cnotami i sprawami przodków swoich ozdobiony, u
szczęścia więcej nie żądając, w pokoju zasiadł na majętności ojczystej, którą trzym^
w ziemi sędomierskiej, Grocholice i insze do nich przyległe wsi.
Jan Zborowski, syn Piotra wojewody krakowskiego, od Myszkowskiej, z domn
albo familii Jastrzębców, stobnicki, tłumacki, kamionecki starosta.
List cesarza Maxymiliana tym domom nadany, za zasługami znacznemi Wawrzyńca
Miedzileskiego, proboszcza wileńskiego, którym dawa taką wolność, (przydawszy hełm
inakszym sposobem, niż go przodkowie ich używali), kreować novo8 milites, jako z listu
tego zrozumiesz, którego masz sens w te słowa:
MaximiUamts dimna favmte clementia electus Romanorum imperator^
semper Augustus^ ac Germaniae, Hungariae, Dalmatiae^ Croatiae etc. etc.
rex, archidwt Austriae^ dux Burgundiae^ Lołańngiae, Brabantim^ Styrżae,
Carintiae etc. etc, , »oj^ .. -.^ .... .
168
O KLEJNOCIE
■\titt ł.
VenerahiU, devoło, nohis dilecto Laurentio Miedzileski, praeposito vilnen8if
nuntio et protonotario ac comiti palatino apostoUco et oratori serenissimi fratris et con-
sanguinei nostris charissimi regis Poloniae^ gratiam nostram caesaream et omne bonum.
Cum caesaream deceat majestatem, hos, qui virtute et insigniorihus praefulgent gestis,
suntąue bene meriti, non solum de nobis, sed etiam de republica Christiana, amplio-
ribus honoribus ornare, ałque omni gratia et benignitate prosequi: Te quoque
Laurentium praefatum, etsi virtutibiis ornatum, et in omnibus rebu^ dextre obeun-
dis idoneum, benemeritumque experti sumus, tuanique familiam, tam per regnum
Póloniae, quam Lituaniam et Masoviam diffusam, polonico idiomate nuncupatam
Jastrzebiecz, seu Bolescziczi, a Boleslao primo Polonorum rege, antiguitui
nabiłem non ignoramus, tamen pro tuis claris facinorihus , tam in obeundis rei"
publicae christianae negotiis variis, ad expeditionem contra Turcas, et alios Christi
nominis hostes infensissimos pertinentes, prudenter et studiose fieri solitis, et non
minus pro ea observantia, quam in nos geris fideliter et diligenter. Cupiens igitur
nonnihil decoris addere eidem familiae tuae Accipitrinae seu Bolescziczi,
quae pro insigni armorum nobililatis suae, in celestino ca ^po babatum album,
guatuor cum, guffis nigris, intus autem amx glauci coloris signatum, et in galeck
super uncos acciprtrem cum duabus campanellis ad pedes ejus, morę venatriceae
avis antiguitus deferre solebat. Quia tamen non omnibus de eadem familia exis-
tentibus, ejusmodi galeam wlgań idiomate hełm deferre licet, praesertim viris
ecclesiastids et spiritualibus, nonnullisgue saeculanbus laicis, cum plerique et freguen-
ter babatum purum, absgue accipitro, a quo ipsa familia accipitrina nuncu-
patur, uti accepimus deferrunt , idcirco nibilitatis tuae familiae totius arma
constituimus et ordinamus, ut omnes et singuli ecclesiastici et saeculares hi, si
quo s forte adoptare, aliguando per nos, ut fit, contigerit, sine galea defferren.,
eam purum babatum deferrant, sic quod accipiter scutum celestinum circumteneat,
capite et aliis supra eminentibus, pedibus autem guibus campanellae aligantur, in-
feriorem partem scuti atgue babati appraehendat et complectatur. Qui auteni'
hoc arma in galea, in qua accipitrem gestant deferrunt, hi morę veteri infrascripto
defero'ant, sicut in medio praesentium artificis ingenio elaborata cernuntur. Prae-
terea, ut amplioribus honoribus et favoribus eandem familiam tuam accipitrinam
adornemus et decoremus, eodem motu et auctoritate caesarea admittimus, concedi-
mus, statuimus, et omnimodam facultatem damus, ex nunc, et perpetuis futuris
temporibus duraturam, ires milites ex eadem familia vestra creandi et faciendi,
unum videlicet in Polonia, alterum in Lituania, et tertium in Maxobia sive Masovia,.
Sicgue in Polonia duae domus, utpote Miskowsczi, et Bielawsci, in Maxobia
autem tua Miedzilesczi de Ulatow, et Dzierzkowsczi de Schumsko, in
Lituania autem Niemierowiczi et Scitowie. Itaque spirituales, si tuncfuerint
ex Ula domo, cum altero fratre sdeculare seniore noto per unum militem, in qua-
cunque domo, quem magis idoneum et strenuum ad militiam obeundam cognove-
rint, eligant, perpetuis temporibus auctoritate nostra imperiali, itague unus alteri
viła functo, in unaquaque domjO ex praedictis succedat, per ejusmodi fraternam fra-:
trum seniorum et digniorum electionem. Quod si aliguis ex his eligentibus religuis sił
praestantior, ex tunc ipse per alterum electionis comitem eligatur. Quae guidem
electio taliter fieri debet: Decedente uno milite, in aliquo dominio de praedicła
familia accipitrina, debent duo frałres seniores et digniores, spiritualis et sae-
cularis, vel si spiritualis deficit, utergue saecularis, veluti nostri comiłes palatini,
quibu8 ad hoc facultatem damus, ad aliguam ecclesiam descendens et Ulic convo-
catis fratribus, unum ex his, qui magis idoneus videbiłur nominare, eligeregus
in militem, percuiiendo eum ter ense, per sacerdotem prius ter, benedicto, impo-
JASTRZĘBIEC. 169
c,ifj^n-i^,)^n6nd0f aureum annulum super indicem. ejiis et verba in hancformam dicanłe: Nos
[ N. et N. sacratissima imperiali aucłoritate, qua specificali gratiosa et privile-
' giata nóbis concessione invicłissinii Maximiliani imperatoris fungimtir in hac
parte, te N. nobilem fratrem nostrum in militem et eąuiłem aureatwn, ventm et
f. legitimum, creamus et fadmus per hujusmodi ensis benedicłi coUationem. — Et
łunc dent ensem nudnm in vian\ŁS ejus, et postea imponent aureum anniduin, di-
cendo haec verba: Et damus tibi faculłatem eadem auctoritałe imperiali, potiri,
utiy et gaudere omnibus et singulis nonoribus, dignitatibtis , insignibu^, armis, splen-
didisgue apparatibus, privHegiis, munitatibus, et praerogatims tam torneameniis ,
quam exercitibus, hastiludiis et amnibus locis, guibus caeteri milites sive eąuites
aurati nostri^ et sacri imperii, quomodolibet et rite Crucigeri, ac etiam Hiero-
solimitani utunłur, potiuntur, et gaudent. — Accipiendo tamen prius a creando
in militem debitum juramenłum, nostro, ac sacri imperii nomine, atque vice in
hune modum: Ego N. promitto et policeor, quod ex nunc in arma ero fdelis
sacrae caesareae majestati, domini Maximiliani imperatoris, a^ eju» imperio suc-
cessoribus legitime intrantibus, bonum et honorem eum procurando, damna vero
pro posse avertendo, et non participando cum conspirantibus in majettaiem eorum,
et sacrum imperium, nec non ecdesia^ Dei , justiłiamgue pupillorum et viduarum,
et ab omni oppressione pro virili mea tuebor et defendam, ac ubi opus fuerit
contra injideles et nominis Christi Sahatons nostri hostes ac blasphemos, pu-
gnando; sic me Deus adjuvet, et hoc satictum Evangdium, quod corporaliłer cre-
andus debet ad ignem, supplente auctoriłate nostra in his omnes def»ctus, si qui
' quomodolibet intervenirent, volentes et decementes omnia et singula praemissa,
robur perpetuum caesareae auctoritatis et Jirmitatis obtinere, non obstantibu^ in
contrarium quibuacunque. Nulli ergo hominum liceat hanc nostrae concessionis,
indulti, facultatis, decreti, voluntatis ac gratiam paginae infringere, aut ei quo-
vis usu łemerario contraire. Si quis autem hic atteniare praesumpserit, nostram et
sacri imperii indignationem gravem ac poenam quinquaginta marcarum auri puri,
guoties contrafecerit, se noverit irremissibiliter incursurum^ medietatem fisco nostro
caesareo, reliąuam vero injuriam passuj^um usibus applicantibus. Harum testimo-
nio literarum sigilli nostri appensione munitarum. Datum in civitate imperiali
nostra augusta die XXV mensis Februarii, anno 1518 — regnorum nosłrorum ro-
tnani 33, Hungariae vero. 28.
MAXIMILIANU8. -.
Obaczywszy tedy własność klejnotu tego^ czytać będziesz o familiach tych, którym
właśnie należy, o sprawach ich znacznych i rozrodzeniu.
A naprzód o domu starożytnym Myszkowskich z Mirowa, których przodki,
historye, przywileje, katalogi wspominają, w te słowa:
fiibiotieka Polska. Herby rycerstna polskiego. Bartosza Paprockiego. 88 ^ 'uuu
170
O KLEJNOCIE
Piotra z Mikowa wojewodę łęczyckiego, wspominają różne przywileje koronne,
który był marszałkiem koronnym, jakoś o tern czytał pod lierbem Stary Koń, ten zo"
stawił synów czterecłi:
Piotra starostę lwowskiego, którego wspomina
Kromer w księgach trzydziestych, że miał wojsko
w sprawie swój niemałe za Olbrachta roku 1500. —
Co poczyna terai słowy:
Erant in Russia nonnullae mercenańorum militum
copiae, cum Petro Myskovio prafecto leopoliensi etc. etc.
Stanisław, syn Piotra wojewody, kasztelan mię-
dzyrzecki, który się także z Mirowa pisał, ten żadnego
potomstwa nie zostawił.
Wawrzyniec, syn Piotra wojewody łęczyckiego.
Tego wspomina Bielski w księgach trzecich temi słowy :
W roku 1513 Wawrzyniec Myszkowski mając tni-
dność z Janem książęciem Zatorskim o wodę,
którą mu książę odejmował od stawów jego. Tam wy-
jechali oba na miejsce różnice onej, chcąc się sami o
to zgodzić, wtem miasto zgody, w więtszą nieprzy-
ażń zaszli. Owo książę niechciał Myszkowskiemu jego
własnego gruntu puścić. Wtem Myszkowski o taką krzy-
wdę zagniewany, dobywszy miecza prędko, zabił go, zaraz ujechał; obaczy wszy dworzanie
skoczyli po nim, wszakoż go dogonić nie mogli, obrócili się nazad do pana swego.
Tegoż wspomina tenże historyk, że w r. 1514 będąc w Moskwie, wiele a mężnie
z nieprzyjaciółmi czynił, ztąd za owo przegniewanie, do wielkiej łaski króle wskićj przy-
szedł, i potem był kasztelanem sądeckim, zostawił potomstwo, o którem będzie niżej.
Marcin, syn Piotra wojewody pomienionego, był kasztelanem wieluńskim, o któ-
rego potomstwie niżej czytać będziesz.
Mikołaj Myszkowski, syn Wawrzyńców, był kasztelanem wojnickim, oświęcim-
skim, Zatorskim i międzyrzeckim starostą. Tego wspomina Kromer in oratione sua,
jeszcze kraj czym za Zygmunta Starego, o czem czytaj list 696. Którego tylko dwie
córki potomkami zostały, a wyniosły majętność w domy różne, jako naprzód:
Barbara z Mirowa Zborowska wojewodzina i generałowa krakowska, stobnicka,
tłnmacka i kamionacka starościna. Ta po śmierci małżonka swego, dziwną a srogą nie-
moc cierpiała, i będąc wewnątrz zdrowa, tylko ręce, nogi defecerunt, iż sama niemi
sobie chleba do ust włożyć nie mogła. Umarła r. 1582.
Zofia Maciejowska kasztelanka zawichojska, starościna spiska; — te obie wielką
część majętności wyniosły w domy pomienione.
Stanisław, drugi syn Wawrzyńców, rodzony brat wyżej pomienionego Mikołaja,
pisał się także z Mirowa, a na Buchowicach; zostawił to potomstwo: Mikołaja ka-
nonika krakowskiego, Piotra, Stanisława i Krzysztofa.
JASTRZĘBIEC. - 171
Andrzej Myszkowski z Mirów a, syn Wawrzyńców, kasztelan lubelski, lubaczow-
■ki etc starosta.
Krzysztof Myszkowski z Miro w a syn czwarty Wawrzyńców, kasztelan rawski
Stanisław Myszkowski z Mirowa, syn Marcina kasztelana wieluńskiego woje-
woda i starosta krakowski generał i rohatyński. Był to za wieku mego pan możny, po-
rządny, i wielki miłośnik rzeczy pospolitej. Mając za sobą Annę, Andrzeja hrabie
z Tęczyna kasztelana krakowskiego córkę, nie zostawił z nią żadnego potomstwa.
Jan Myszkowski z Mirowa, kasztelan oświęcimski, syn Marcinów, brat rodzony
wyżej pomienionego wojewody. Ten zostawił potomkiem syna także Jana, kanonika
krakowskiego.
Jakób Myszkowski z Mirowa, brat trzeci tych pomienionych, burgrabia krakowski.
Ten też zostawił dwóch synów: Piotra proboszcza pułtowskiego, i Jana rotmistrza ,
męża wielkiego, który z nieprzyjacioły ojczyzny swej znacznym się w potrzebach poka-
zowa!, żadnej potrzeby, która była z jakimkolwiek nieprzyjacielem nie omieszkał, pode
Gdańskiem, w Moskwie, tak za króla Stefana, jako i za Augusta jeszcze. Z Emicianką,
pisarza krakowskiego córką, zostawił potomstwo.
Jeronim, czwarty syn Marcinów, Myszkowski, zostawił jednego syna Andrzeja.
Mikołaj Myszkowski z Mirowa, brat Piotra wojewody łęczyckiego, zostawił dwóch
synów: Jana kasztelana oświęcimskiego, który szzedł bez potomka; Mikołaja, ten
zostawił potomstwo te syny: Jana i Jerzego ardziekana krakowskiego, który umarł
w roku 1543^ jako to opowieda epitaphium na grobie jego na zamku krakowskim pi-
sane w te słowa:
D. M. S. Georgio Myskoioski a Przecziczoto hujua aedis archidiaconi, cwilii et
ponłii juris consultissimi , midtisąue praełerea ac preclaris animi ingenuque dołihus prae
stanłissimi, Joannea Myskowski fratri desiderantissimOj Pttrus fratri frater canonicus
cracoviensis , pałruo bene miierenti posuemnł. V{xit LXIII, diebus V. Ohiit armo 1543.
8 Idus 8extilis. Przy którym herby są wykonterfektowane Jastrzębiec, Łabędź i Kornicz.
Jan, syn Mikołajów Myszkowski z Mirowa, zostawił z Pieczychojską z domu
Grozdawa to potomstwo, jako naprzód:
Piotra, biskupa krakowskiego, książę siewierskie. Ten wieku mego między biskupy
był namożniejszym w skarby, będąc domu możnego, zawsze się zbytkiem brzydził, miarę
zachowywał, zkąd mu na wszem Pan Bóg i szczęście wiela użyczało; kupił majętności
lepiej niż za sześćkroć sto tysięcy, jako Chroberz, Książ w krakowskiej ziemi, Oryszów
w Mazowszu i Szymanów, Wieprz na Śląsku i inszych barzo wiele. Do tego we wszyst-
kich dzierżawach biskupstw tych które trzymał, zamków i dworów poprawić znacznie
dał, kościoła w Kielcach przyczynić z niemałym także kosztem kazał. Inszych na potem
spraw jego pamięci godnych, historya szerzej ci opowie, gdyż według Solona musim o
każdym tak trzymać, że antę marłem nemo beatus judicandus.
Zygmunt Myszkowski z Mirowa, brat rodzony tego biskupa, zostawił potomstwo
z Beatą Przerębską z domu Nowina, naprzód synów czterech: Jana, Piotra, Zy-
gmunta, Alexandra Myszkowskie; córki: Konstancyą Bużenską starościnę brze-
żnicką i Uobczyeką, Z o fin i Annę na ten czas jeszcze panny w roku 1^83.^^^ ^^^^j^^^^
172 O KLEJNOCIE
Alexander, brat Zygmuntów, Myszkowski z Mir owa, był dworzaninem króla
Zygmunta Augusta. Tegoż ciało leży w Krakowie u świętej Trójce, o którym powieda'
epitajpMum w te słowa:
Alexandro Myskowski a Przecziczow, optima spe, ac praedara indole juveni,
in ipso aetatis Jlore et omnium hominum gratia, dum in communi regiae familiae expś-
ditione, in barharos profectionem parat, acerba morte extincto, Petrus Myskowski ca-
nonicus cracoviensłs , frater desiderantissimus posuił, anno 1548. Vixit annos XXVII.
' Dzierzgowskich w Mazowszu dom starodawny, którzy przed stem i ośmdziesiąt
lat, jako to listy rozdzielne świadczą, pisali się Jeżewskimi, tylko po wsiach nazwi-'
ska sobie zodmieniali. Wspominają znaczne scripta niektóre Pomści bora Jeżew-
skiego de Dzierzgów kasztelanem ciechanowskim, który z Katarzyną Wilkanowską
z domu Lis zostawił dwóch synów: Jana i Mikołaja.
Mikołaj Dzierzgowski był arcybiskupem gnieźnieńskim w roku 1546. Wzięt po
Gamracie z domu Sulima^ panował lat trzynaście, po nim został Jan Przerębski
z domu Nowina; umarł w roku 1659, dnia 16 miesiąca lutego, w Gnieźnie pochowan,
o którym Janicius poeta pisał wiersze w katalogu w te słowa:
Te favor ad magnos regis provexit honores,
Et primum patriae feeerat esse caput.
Largus eras in opibus, nec certę injurius ulli,
Non est parva boni laus quoque et ista viri.
Temuż epitaphium w Gnieźnie napisane na grobie w te słowa:
Nicolaus Dzierzgowski, archiepiscopus gnesnensis et primas regni, legatus na-
iuSf in multis et variis reipublicae curis ac muneris, sui pontijicii gravissimi8 negotiis, de^
sempitema reguie solicitus vivens sibi postiit, guietem posteri non invideant, qui secus illis
mentem bonam praecamur.
Jan, brat rodzony tego arcybiskupa, wojewoda, jenerał mazowiecki, warszawski T
łowicki starosta, zostawił z Dorotą Sobocką z domu Doliwa syna tylko jednego. Był
ten Jan Dzierzgowski wojewoda wielki miłośnik rzeczy pospolitej.
Zbożny, syn Jana wojewody mazowieckiego, kasztelan sochaczewski, starosta osie-
cki, zostawił z Srzeńską wojewody płockiego córką z domu Dołęga, tylko jedyną
córkę Barbarę Maciejowską starościnę zawichojską, która już w dom ten majętność'
ojczystą wyniosła, i Srzeńskiego domu także połowicę.
Anna, córka Pomścibora Dierzgowskiego, siostra rodzona Mikołaja arcy-''
biskupa i Jana wojewody mazowieckiego, naprzód była za Pawłem Kiernoskim ka-
sztelanem gostyńskim z domu Junosza, potem za Marcinem Śleszyńskim.
Wtóra córka Pomścibora Dzierzgowskiego kasztelana ciechanowskiego była
za Janem Garwaskim cześnikiem płockim, od której idą dzisiejsi Garwascy, o któ-
rych pod herbem Grzymała czytać będziesz.
W roku 1523 wspominają scripta niektóre Stanisława Dzierzgowskiego, który
działem miał Szumsko, był sędzią ciechanowskim, od tego już idą Szumscy, dom
znaczniejszy w Mazowszu. "'*^'^' '•^' ' ^-'' -" ^^^-^ ^ yi'-y:. ,f.;ir<soUuiJ i ^ioi
JASTKZĘBIEC. 1*^'
' Dom Jeżewskich jednej dzielnice jakoś wyżej czytał z Dzierzgowskimi, ci
zawsze ludźmi rycerskimi bywali. Był za wieku mego Tomasz, który działem trzymał
u Płocka Tchórz, w sprawach rycerskich mąż biegły, ten zostawił tylko jedyną córkę,
która najprzód była zaMachceńskim w Czarnominie, a potem za Blochem, która
wyniosła tę część albo dzielnicę z domu Jeżewskiego w te domy. Było kanoników
płockich warszawskich etc. etc. dwadzieścia z tego domu.
Bartłomiej, który trzymał Jeżewo kościelne w płockiej ziemi, zostawił był synów
dwu z Przedborską Dorotą z domu Gozdawa, córek cztery. Jan szczedł bez
potomka, wiodąc żywot dziwny w rozkoszach tego świata bez żony.
Bartłomiej, ten miał dwie żenię, naprzód Chomętowską z domu Prus, potem
Zdzarską z domu Gozdawa; z żadną potomka nie zostawił. Był też to za wieku
młodego omnium horarum homo. Potem był człowiekiem spokojnym, bojącym się Pana
Boga.
Córki wyżej pomienionego Bartłomieja Jeżewskiego, jako naprzód Mąko-
maska Jadwiga, która tegoż herbu zostawiła potomstwo, syny i córki. Jako naprzód
Jana rzeczonego Guła, który z Czernicką zostawił dwie córce, Stanisława, który
z Radomińską tylko jedyną córkę zostawił, Jakóba, który z Hubiszowną z domu
Cholewa zostawił potomstwo. Macieja, który zSzwaracką Zofią z Sadłowa z do-
mu Rogala zostawił potomstwo.
Goślicka Anna, Bartłomieja Jeżewskiego córka, która zostawiła po-
tomstwo Macieja i Jakóba syny, o których pod herbem Lubicz czytać będziesz.
Paprocka Helżbieta, trzecia córka Bartłomieja Jeżewskiego, która te-
goż klejnotu zostawiła potomstwo z Andrzejem Paprockim, człowiekiem dobrego
między ludźmi wielkimi zachowania. Naprzód Bartosza autora tych ksiąg, który
miał za sobą Kosobucką, kasztelana sierprskiego córkę, wszakoż potomstwa nie zo-
stawiwszy umarła. Był dom przodków moich z dawnego czasu dobrze rzeczypospolitej
zasłużony, którzy w pruskie wojny społecznie zCząbskimi z domu Grzymała,
wielki a znaczy odpór nieprzyjacielowi dawali, i już za wieku mego dopiero gospodar-
stwem się bawić poczęli, rozkopywając lasy gwałtowne pola czynili a osadzali chłopy,
i sami się rozradzali. Jako było ojca mego braci rodzonej trzej, wszyscy potomstwo zo-
stawili, każdy po dwa syny. Jam też miał tę bracią rodzoną i siostrę:
Rosłańca proboszcza płońskiego, Wojciecha, który się ożenił w krakowskiej
ziemi i córkę jedyną Zofią Godziszewską, która herbu Ogończyk zostawiła po-
tomstwo, córki trzy, i syna Jana.
Czwarta córka Bartłomieja Jeżewskiego Dziwawowska, ta tylko jedyną
córkę zostawiła Dobrosieską.
Inszych Jeżewskich, ludzi rycerskich jest niemało, którzy dla różnych wsi ró-
żne nazwiska mają: jako Skabajewscy byli: Marcin, Mikołaj. Marcinowych sjtiów
było kilka mężów wybornych: Paweł, Piotr, Jan, mają wszyscy potomstwo. Mikoła-
jowi synowie: Stanisław kanonik, Jan, Wojciech, Bolesta, który w Moskwie
umarł, człowiek rycerski.
174 O KLEJNOCIE
Maciej Jeżewski w Zarzecza i w Gilinie, zostawił był z Rości szewską syna Ró-
sł ań ca, który w młodym wieliu umarł, zostawiwszy z Nieborslją syna tylko jednego.
Jan, który w Kucharach i indziej miał dzielnicę, zostawił z Konarską tegoż klej-
notu dwócłi synów, Jana plebana Jeżewskiego i Zygmunta etc.
Dom trzeci ]niedzy!cwskich któremu należy przywilej cesarski wyżej pisany, staro-
dawny w Mazowszu i dobrze rzeczypospolitej zasłużony, jakoś to z listu tego zrozu-
miał, który od cesarza Maxyrailiana o Wawrzyńcu proboszczu wileńskim to powieda.
Czwarty dom Bielawskich, które wspomina tenże przywilej, w którym ludzie rycer-
scy i dobrze rzeczypospolitej zasłużeni bywali, w Litwie Scytowice i Niemirowice,
znacznymi niżej ludźmi i zasłużonymi obaczysz.
A tu masz insze domy, które starodawnym zwyczajem przodków swych,
tegoż wyżej okazałego herbu używają, a naprzód:
Dom Kępskicli w płockiem województwie starodawny i możny, z których rozdzielne
listy opowiedają dwóch mężów znacznych: Stanisława wojewodą płockim, Adama
starostą tamże. Od wojewody idą Kępscy, a od starosty Kosmaczewscy, dom także w spra-
wach rycerskich znacznie zasłużony i okazały.
Dom Szuleńsklch na dobrzyńskiej ziemi, z Lukomia się piszą, ludzie rycerscy, jako
był Maciej za wieku mego, który z Czernicką tegoż klejnotu zostawił syna Pawła,
ten z Nasię gniewską tegoż klejnotu zostawił potomstwo syny i córki.
Dom Lutomlrskich , którzy z dobrzyńskiej ziemie wyszli, a pisali się z Chełmiec
Wielkiej, bywali ludźmi w sprawach rycerskich znacznymi; zkąd zalecają starodawne
scripta Ścibora męża wielkiego, który z Prusaki częste a znaczne potrzeby miewał,
gdy był starostą dobrzyńskim i dzierżawcą majgieburskim w r. 1290.
Pbzedbora z Chełmiec zalecają listy domu tego, które za nagrodę znacznych po-
sług opowiedają hojną łaskę Władysława Jagiełłą króla polskiego jemu okazaną, gdy
sam kosztem swym wielki a mężny odpór dawał Krzyżakom, a ziemię dobrzyńską,
którą natenczas ten nieprzyjaciel sobie był przywłaszczyć umyślił, z wielkiem nieprzes-
pieczeństwem zdrowia swego od najazdów ich obronił, tak się na jego wielką czułość
oglądając zwykłych utarczek zaniechywali.
Jan, syn Przedborów, któremu król Władysław darował pół Lutomierska, przeto,
że był tylko sam ziemie Dobrzyńskiej obronił Krzyżakom, a tego listu jest data w Kra-
kowie: Feria guarta jpost Dominicam R&miniscere. Anno Dom. 1406. Praesentibus Petro
arcMejpiscopo leopolien.^ Alherto episcopo posnanien., nec non aliis strenuis vin8: Jo-
annę a Tarnów cracoviensi, Petro Kmita sandomiriensi, Joannę Ligęza lenci-
cien. palatiniSj Christino de Ostraw sandomiriensi , Clemente de Moskorzew
rislicensi, militisgue aliis Jide dignis. Tego zwano Smielech.
JASTRZĘBIEC. 176
Mikołaj, syn tego Jana, który był podsędkiem ziemi dobrzyńskiej, człowiek uczony
i Pana Boga miłujący, zostawił syna Jana, który potem był sędzią sieradzkim i tamże był
wziął dział w sieradzkiem województwie i w łęczyckiem, a na dobrzyńskiej ziemi Brzo-
sną, Radowice i insze, potem już trzymają majętność Nasiegniewscy i Zołszyóscy,
tamże na dobrzyńskiej ziemi; a miał te syny: Baltazara, Michała i Piotra.
Baltazak miał potomstwo 2 Dorotą Lasocką z domu Dołęga, którzy się piszą
z Brzezia, potem był kasztelanem Czechowskim.
Michał, syn sędziego, miał też dwu synu: Jana i Michała. Jan był kasztela-
nem sieradzkim, radomskim, łęczyckim starostą, szczedł bez potomka, zabit od Mikoła-
jowskich, o co był potem jeden z nich ścięt na sejmie w Piotrkowie.
Michał, brat rodzony Jana kasztelana, podkomorzy ziemie Dobrzyńskiej, który
także szczedł bez potomka.
Piotr, syn trzeci sędziego, był podkomorzym sieradzkim, miał dwie żenię. Z Szcza-
wińską z domu Prawdzie miał syna Jerzego chorążego kamienieckiego, który potem
z Potocką z domu Piława miał dwóch synów: Mikołaja i Stanisława. Mikołaj
z Lasocką Zofią miał dwóch synów: Jerzego i Jana, córkę Zofią. Stanisław brat
Mikołajów, mając za sobą Laską z domu Korab, nie zostawił potomka żadnego. Ten
Piotr wyżej pomieniony z drugą żoną miał dwie córce: Annę Grzywiną i Zofią
Stokowską.
Paweł, syn Mikołaja podsędka ziemie dobrzyńskiej, miał sjTia Jana, któremu
się dostała działem Wielka Chełmica, zostawił syna Kaspra, który szczedł bez potomka,
a tam znowu przyszła Chełmica na bliższe potomki domu tego.
Mikołaj syn Baltazarów, już wnuk sędziego sieradzkiego, kasztelan Czechowski,
miał z Zofią Osolińską z domu Topór, te syny: Baltazara i Mikołaja, który młodo
umarł, Piotra i córkę czwartą, która była za Komorowskim na Żywcu kasztelanem
oświęcimskim, o którym pod herbem Korczak czytać będziesz.
Baltazar, syn tegoż Mikołaja kasztelana Czechowskiego, starosta sieradzki i łę-
czycki. Ten z Beatą z Tarnowa córką wojewody sendomierskiego zostawił potomstwo
w r. 1582, Mikołaja i Stanisława, i córkę Zofią.
lyśliszowsry z krakowskiego województwa, dom starodawny i znaczny.
Dom Ocieskich starodawny, z którego za mego wieku był Jan Ocieski kan-
clerz koronny, który dowcipem i godnością wielką znacznie ozdobił dom ten, jeżdżając
w poselstwach wielkich do postronnych panów, do cesarzów, królów etc. Gdzie z
wielką pochwałą wszystkie sprawy rzeczypospolitej i pana swojego odprawował. Umarł
roku 1563, dnia jedenastatego maja. Zostawił synów dwóch: Jana starostę olstyńskiego,
i Joachima; córkę, która po śmierci jego była za Tarnowskim kasztelanem ra-
domskim.
Tegoż syn jak mniemam Rafael Matyasz był, o którym powieda epiłaphium
w Krakowie, w klasztorze świętej Trójce temi słowy:
Joannę s Ocieski casłeUantt^ hieczensis, majesłałis regincdis curiae magister, capi-
Łaneus sandecemis , Bitbcamerarius et hurgrahius cracoviensi8. Raphaelo Mathiae , JUio
nto maesłus posuit. Mortum decima Aprilis, anno 1547.
%
176 O KLEJNOCIE
W tymże klasztorze wspomina epiłhapium syna tegoż kanclerza temi słowy:
Stanislao Oczieski jUiOf Joannes Oczieski rei publicae cancellariits cracoviensi8,
ostoieczimensis, zatorienais, sandeczensis, olsłinensis cap. pater posuit. Ohiit anno 1556. "
Adama Ocieskiego podkomorzego krakowskiego wspomina epitapMum w kościele
wojnickim pisane w te słowa:
Hic jaceł generosus Adam de Oczieszino sticcamerarius terrae cracomensia, vir
piuSj de omnibusque bene meriłus, qui anno aełatis suae 56 ohiit 12 Mai in Wiaczko-
ioicze anno 1566. Anna de Konieczpole maerens posuit, marito charissimo.
Tamże i te wiersze pisane w te słowa: , /^
. . . . lAsiról
Adam hic jaceo, explen8 aevi justa tempora sui,
Expectans munera certa praemia mei. ,,a ,^
' Mikołaj brat tychże był kanonikiem krakowskim.
' 'i
Dom Bełżeckich w Rusi starodawny i znaczny, w którym zawsze ludzie rycer-
scy i mężowie sławni bywali, tak jakoś o tern czytał w Gniażdzie Cnoty. Wieku
mego byli bracia trzej rodzeni, synowie Mikołaja Bełżeckiego, męża sławnego, któ-
rych zostawił z Barbarą Magierowną z domu Szeliga, naprzód:
Bartosza, który wiele a pożytecznie służył rzeczypospolitej, bywając na sejmy
posłem; w każdej potrzebie przeciwko nieprzyjaciołom królestwa tego, z niemałym ko-
sztem swym, jako w one Tatarszczyzny częste po odjechaniu Henryka Francuza, bywał.
Potem za króla Stefana do Moskwy kosztem swym jeździł, był surrogatorem bełskim
w niebytności starosty, i na tymże urzędzie umarł, roku 1583. Ciało jego leży u Bema-
dynów we Lwowie. Zostawił potomstwo z Helżbietą Waszczyńską z domu Wręby,
alias Korczak.
Andezej, syn Mikołajów drugi, który multorum hominum mores vidit, znacznym
w potrzebach się pokazując w państwach postronnych, jako w Niemcech i indziej.
Potem w ojczyźnie będąc, żadnej potrzeby nie omieszkał przeciwko nieprzyjaciołom
wszystkim królestwa tego głównym, jako przeciwko Tatarom, Wołochom, Moskwie, kędy
miał rotę znaczną pod Połock, z którą tam i pod Sokołem, i na inszych miejscach wiele
a mężnie sobie poczynał.
Jan, trzeci syn tegoż Mikołaja, dworzanin króla Stefana, mąż sławny, a pamięci
wiecznej godny, który jeszcze w Węgrzech u tegoż Stefana króla, póki jeszcze był wo-
jewodą siedmigrodzkim, znacznym był poznań od nieprzyjaciół w potrzebach, z wielką
sławą i ozdobą narodu polskiego. Potem w Moskwi będąc, jakie tam znaczne było mę-
stwo jego, toć na potem historya opowie, czegóż i ja tu krotce namienić nie zaniecham,
jako pod Sokołem, naonczas, gdy Połocka dostawszy król Stefan, sam się tam zaba-
wiwszy, hetmana natenczas wielkiego koronnego Mikołaja Mieleckiego, wojewodę
ziem podolskich, nowomiejskiego, gródeckiego starostę, posłał z ludźmi polskimi, między
którymi byli Niemcy pieszy, inszego narodu nie było, jako Węgrów, wszyscy byli pod
Połockiem przy królu zostali, a to się działo r. 1579 miesiąca września, dnia trzeciego,
dla tej przyczyny: Będąc już na to gotów król Stefan po wzięciu Połocka, abv nieprzy-
'' »wr\v:>j.i &u.tt^'u.>ij:t .^4jł«H^ *»m"}»iw owi
JASTRZĘBIEC. 177
jaciela swego do końca tarł a niszczył, chociaż ma wielkie niepogody przeskadzały, wie-
dząc o ludziach Moskiewskiego, które posiał na odsiecz Połockowi, nad którymi był
gtarszym Szeremet i Boryssein, a to nad bojarskimi syny, któiych było czternaście ty-
sięcy strzelców pieszych, dońskich ludzi było pięć tysięcy, nad którymi był starszym wo-
jewoda Jurgi Bułhaków i Misko Cyrkaszanin. Ci ludzie gdy nie mogli do Połocka prze-
być, chcieli się kusić, jakoby mogli królewskie wojsko uciskać, bitwę mu dać, gdyż to
wszystko byli ladzie kniazia wielkiego przebrani. Ale bacząc, że miejsca po temu nie
mieli, obrócili się potem do zamku Sokoła. O których wiedząc król Stefan, naprzód
posłał kasztelana trockiego, który mi£^ z sobą trzy tysiące ludzi, zastał ono wojsko
moskiewskie prawie pod Sokołem, miał utarczkę z nimi, stracił kilka mężów, zacnych
Polaków, jednak dostawszy języka, przyszedł do króla, dał sprawę o wszystkiem. Za tym
dopiero ciągnął hetman wielki koronny, wyżej pomieniony, pan serdeczny i hetman
prawy, bo idąc na onę drogę, szedł tak ostrożnie z ludźmi, jakoby z namniejszego
ezłowieka z wojska tego, nie miał nieprzyjaciel pociechy, a też większe we dwójnasób
było wojsko nieprzyjacielskie, a niźli on lud jego, z którym był posłań.
Ten tedy wojewoda, albo hetman koronny, wyprawił przed sobą Janusza Zba-
raskiego wojewodę bracławskiego, z jego rotą, do którego się przyłączyło dworzan kró-
lewskich po części, wziąwszy pozwolenie u hetmana, którzy byli ci: naprzód Marek
Sobieski chorąży nadworny z domu Janina, Jan Bełżecki wyżej pomieniony, Jan
Porudeński z domu Beliny, Arnolf Podhorecki trukczas, tejże familii Beliny, Mi-
kołaj i Stanisław Żółkiewscy bracia rodzeni, synowie wojewody bełskiego, Seba-
styan Broniewski z domu Tarnawa i inszych niemało. Ten lud przedni z tym wo-
jewodą bracławskim przyszedłszy pod samy Sokół, oni dworzanie naprzód harce mieli
z dworem kniazia wielkiego, którym tak Pan Bóg szczęścić raczył, że one harcowniki •
nieprzyjacielskie wparli w bramę zamkową. Na które acz strzelbę gwałtowną wypu-
szczono, wszakoż nieszkodliwie, bo się byli z Moskwą zmieszali, przez co folga była,
aby też i swych nie szkodzili. Gdy się naszym tak szczęściło na przodku, wtem het-
man wielki z ludem nadciągnął. Mało co nasi ustąpili troszkę nazad strzelbie, Szeremet
z ludem wyciągnął z zamku, chcąc z Polaki szczęścia spróbować, wszakoż jednak nie
6miał się daleko z ludźmi odnieść od zamku od strzelby. Go bacząc wojewoda podolski,
przyciągnąwszy w sprawie, bacząc w ludziach swoich wielką chęć iia nieprzyjaciela, po-
zwolił onymże pierwszym harcownikom o nie się uderzyć, zaraz im posiłek przed woj-
skiem nagotowawszy. Skoczyli śmiele do Moskwy, mężnie się z nimi potkali z dobrem
szczęściem swem, tak że Moskwy niemało zbitej od nich na placu zostało. Szeremet
widząc szczęście nie podług myśli, nazad ludzie swe uwiódł. Wtem piechotę polską do
obegnania zamku hetman posłał, nad którymi przełożył Marcina Dobrosołowskiego
z domu Róża, męża sławnego, który gdy pod same ściany zamkowe z ludźmi przy-
szedł, zaraz miał potrzebę z pieszymi ludźmi moskiewskimi, wszakoż ich prędko a mę-
żnie wsparł, że mu musieli placu ustąpić i niems^o ich zbitych zostało. Acz też naszych
uszkodzono strzelbą z zamku niemdo, wszakoż jednak zaraz szańce pod samą ścianą
kopał. StfU ten zamek Sokół między dwiema rzekami, na miejsca twardem i wesołem;
jednym brzegiem sze^ Dobrosołowski, drugim brzegiem piechota niemiecka, nad
Biblioteka PoUka. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. S8
178 O KLEJNOCIE
którymi był starszy Wągier, szańce uczyniwszy, kosze nasypali, działa podtoczono, za-
tem z wielką pilnością strzelano. Hetman wielki miał się na baczeniu, mając sprawę
pewną o ludziech na zamku Sebieszu, którzy mieli Sokołowi przybyć na odsiecz, osa.
dził wszystkie miejsca i przechody strażą, a potem posłał do onych ludzi na Sokół, aby
poddali zamek własny królowi.
Na co Moskwa odpowiedziała: Kiedy nas z niego za nogi zwlecze, tedy mieć go
będzie, bo tu nas nie wzdawać go, ale bronić posłano. — A wtem tego spostrzegłszy^
że icli było dwakroć więcej niż Polaków, umyślili w nocy na nieopatrzne uderzyć, wsza-
koż w tern nie mieli szczęścia i Boga po sobie. Bo za pomocą naprzód miłego Boga, a
za wielką pilnością hetmana dobrego, przez gęste z dział bicia i za przewagą pieszych
ludzi, którzy podchodzili pod ściany podpalając, jął się zamek barzo gorzeć, Moskwa
się z wielką pilnością ogniowi broniła, a wtem Szeremeta z Jurgiem Bułhakiem^ co był
starszym nad strzelcy, wyprawili z kilkimnaście set ludzi, żeby byli naszym tył zaszli,
bo miejsca mieli po temu. Czego spostrzegł hetman, wyprawił do nich wojewodę bra-
cławskiego z kilką rot. Owa przyszło onym ludziom polskim przeprawować się do nich
przez miejsca bardzo hruskie, albo Igniące, tak, że nie mogli jedno pó jednemu prze-
jeżdżać, między którymi byli oniż dworzanie królewscy, którem ci wyżej pomienił, któ-
rzy przeprawić się nie omieszkali, a przyszedłszy, jako owi jadowici lwi, drżeć poczęli
na nieprzyjacioły patrząc, którzy szli z umysłu swego na nie się nie oglądając. Tęsknili
sobie wyżej pomienieni, że prędko z nimi nie mogli się potkać, drugich czekając nad
zakazanie starszego, z którym wyjechali. Wtem Jan Bełżecki, rzekł głosem do woje-
wody bracławskiego, jakoby z żalem: Hej mościwy panie wojewodo! ci ludzie daleko
się nam odemkną, będziemyli się czekać. — Wojewoda pochwaliwszy chęć jego, prosił
go jednak, aby poczekał, żeby się też drudzy przeprawili. Wszakoż on drugi raz, skoro
ich coś więcej troszkę przybyło do nich, znowu zawołał: Już czas do nich mościwy pa-
nie! — Bacząc chęć niezmierną w ludziach wojewoda bracławski, dozwolił im według
żądania. Skoczyli z kopijami do nich, każdy swą szczęśliwie skruszył, przebili się aż
na drugą stronę, rozerwali Moskwę. Wtem się drudzy przeprawili, dali im posiłek, bili,
siekli Moskwę, zostawili na placu mało nie wszystkie zbite, Szeremeta pojmali, Jurgi Buł-
haka wojewodę, tego Jan Porudeński dworzanin królewski, mąż sławny i pamięci go-
dny, zbiwszy z konia, pojmał. " " • . . t ., ^
Gdy oni tę potrzebę mieli z tymi ludźmi, wtem drugi lud z zamku wypaść miał
na nasze, co i uczynili, ale z nimi lud pieszy polski i Niemcy z szańców naprzód się
potkali i wparli je w zamek, zamek się za nimi zawarł, bili się wręcz długo, gdzie też
naszych około trzechset poległo. ^
To obaczywszy konne roty, naprzód Spytek Jordan z domu Trąby, rotmistrz i
mąż sławny, Stanisław Stadnicki z domu Śrzeniawa bez krzyża, i z innych rot
mężów zacnych niemało, prosili hetmana, aby ich puścił do szturmu pieszych ratować,
bo był zakazał srogo, aby się żaden nie ruszał, ale aby stali, tak jako je był |do po-
trzeby naznaczył, obawiając się na nieprzyjaciela z której strony, jako miał sprawę. Je-
dnak w nich chęci nie chcąc przełomić, i k'temu bacząc potrzebę, tego im pozwolił, mię-
dzy którymi Piotr Jarzyna z domu Trzaski, vel Bialina, aliai Lubiewa, mąż acz
JASTRZĘBIEC. 179
już był w leciech podeszły, ale ono serce dawne polskie i pamięci godne, spieszywszy
się z onymi ludźmi do brony, odpychając Niemce, wołał: Wara Kostydaycz, wara! —
Wbiwszy się w bronę, dali ratunek swoim. Moskwa słabieć poczęła, piechota nasza za
onem dodaniem serca jezdnych onych, którzy im na pomoc przyszli, więtsze serca na
Moskwę brali, wiele ich zbili, Borysseina hetmana zabili. Dworzan plemienników kniazia
wielkiego znacznych kilko pojmali. Tak ci Sokół on, któremu barzo ufał Moskwicin,
opłonął, na którym mała korzyść przyszła rycerstwu, bo ogień wiele popsował, wszakoż
"jednak szkodni nie byli.
Potem podziękowawszy Panu Bogu hetman za takowe szczęście, którego mu uży-
czyć raczył na nieprzyjaciela króla pana swego, z ludźmi do niego się wrócił, więźnie
oddawszy, rycerstwa onego posługi znaczne opowiedając, zalecał.
W- tej oto potrzebie i w inszych wielu, o czem niżej usłyszysz, był ten mąż sła-
wny Jan Bełżecki, acz nie pierwszy, wszakoż też między dobrymi mężmi nie po-
ślednim, i za jego ochotą a serca dodaniem, nieprzyjaciel mężnie a prędko był po-
gromion.
Tychże pomienionych były dwie siostry rodzone; Helżbieta Zawadzka, i Anna
Herburtowa.
••n Cłtszkswskirh w czerskim powiecie starodawny, z których jeden był dworzani-
nem u królów polskich wieku mego, jako u Augusta, Henryka, Stefana.
Pom Jaąik«irskich^ z który eh. wspomina jednego epita^hium w kościele włocławskim
temi słowy: ,-łT h.('-- -j trArrX c rrnr^ f
Vener<ibtl%8 domtntis Thomas Janikowski f hujua ecdeaiae canonicua anno 1530^
obiit in mensę Martio.
Tenże drugiego wspomina także epiłhaphium temi słowy:
Anno 1546, in vigilia Anuntiationii Mariae Matris Dei, venerabilis mr dominus
Thobias Janikowski ecclesiae hujus wladislaviensis canonicus, de domo et familia Ja'
słrembeciorum, fundator missae infra matutinas hor as, decessit, morum eł virtvtum
fundamentum.
P«m Raeliańskicli w bełskiem województwie starodawny i znaczny, jako był wieku
mego jeden N. chorążym bełskim, człowiek cnoty i pobożności wielkiej, na posługach
Tzeczypospolitej bywał znacznych.
Gebart«wie na dobrzyńskiej ziemi dom starodawny i znaczny z poczciwych spraw
rycerskich i z inszych rzeczypospolitej należących.
•rUwsey tamże na dobrzyńskiej ziemi dom starodawny i znaczny ; był jeden wie-
ku mego sędzią ziemi dobrzyńskiej.
D«m Biejkowskicli starodawny i rzeczypospolitej znacznie zasłużony, tych wspomi-
nają przodka przywiTeje domu ich znacznie zasłużonego, któremu Trojdenus książę
mazowieckie i czerwieńskie', dał wieś Biejków nad rzeką Pilcą ze wszystkiemi przyle-
głościami jej, do czego wolności wielkie, czego on wiek jeszcze potrzebował. A to było
w roku 1362. Gdzie wspomina tego rycerza na tym przywileju temi słowy:
Strenuo rnUiti Stanconi, Comiłi eł Baroni nostro, damus, donamus viUam
-im au tiostram etc, etc
180 O KLEJNOCIE
'■ Od tego pomienionego Stańka było potem wiele mężów znacznych, jako wspomi-
nają przywileje Mikołaja z Biejkowa marszałkiem Semowita i Konrada książąt ma-
zowieckich, męża slawneg), którzy z Litwą wiele a mężnie czyniwał, przedtem, póki
była unia nie doszła.
Potem rozdzielne listy wspominają drugie ich potomki, jako Jana, któremu się do-
stały działem Falęczyce, miał syna jednego Mikołaja, który szczedł bez potomka mę-
skiej płci, tylko zostawił córek pięć, z których jedna była zo Nowodworskim, druga
za Czernakowskim, trzecia za Łosiem, czwarta za Podlodowskim, od której był
on starosta radomski, i drudzy bracia jego^ i Jakób podkoniuszy etc. Siostra za Odrzy-
wolskim, potem za Jędrzejem Gniewoszem.
Ten któremu się dostał Biejków i z innemi przyległemi wsiami miał syna Stani-
sława, człowieka w onych krajach rzeczypospolitej zasłużonego. Ten zostawił wieku
mego te syny: jako najprzód Jana stolnika ziemie przemyskiej, virum omnibus bonis
mrtutibus {nstrucłum, który wiele a potężnie służył rzeczypospolitej, miał za sobą Rze-
szowską z domu Doliwa, z którą potomstwa nie zostawił.
Piotr brat jego, był także wieku mego chorążym czerskim, który miał za sobą
Łaską, z którą potomstwa na ten czas żadnego nie miał.
Paweł Biejkowski brat rodzony tychże pomienionych, mąż wielki i pamięci wie-
cznej godny, który od tego czasu jako się wojna z Moskiewskim zaczęła, w onych krai-
nach żołniersko służył za Zygmunta Augusta, będąc na Niczborku zamku z drugimi poj-
man do Moskwy. A gdy był przywiedzion, chciał go kniaź oszczepem przebić, on się
umknął, wy targnąwszy mu oszczep, chciał weń prosto uderzyć. A wtem syn kniaziów
prędko z szablą dopadłszy go rozciął, co i Gwagninus wspomina in descriptione
Sarmatiae. — Tak ci on mąż serdeczny, który z wielą nieprzyjaciółmi pojedynkiem
zwykł się był rycerskim sposobem gromić, od tego tyrana w więzieniu udławion.
Noniewskich dom w Rusi znaczny i z męstwa sławny.
Maciejewscy z Maciej owa w krakowskiem województwie, z których wieku mego
była Jagni es z ka ksienią klasztoru staniąteckiego.
iom Rulów w krakowskiem województwie, z którego zawsze ludzie rycerscy zna-
czni bywali, dom rozrodzony, piszą się z dawna fiiemstami^ jako był jeden starostą wieku
mego warszawskim, i tak jakoś wyżej czytał, jeszcze za Bolesława Śmiałego to nazwi-
sko mają, według opisania Długoszowego.
Maciej Pilchowski rotmistrz króla Stefana, który pode Gdańskiem i w Moskwie
znaczne męstwo pokazywał, jakoś już o tem wyżej czytał. Naprzód pode Gdańskiem,
albo u Lubieszowa, będąc porucznikiem w rocie Marcina Osolińskiego, potem w Mo-
skwi przez wszystkie czasy póki potrzeba była.
0om Karepatwów w Rusi, tej familii wspominają przodki, ludzi z męstwa wielkiej
sławy, jako Jana starostę chełmskiego, który mężny opór dawał Rusakom od zamku
Chełma i insze, o czem w historyi czytać będziesz.
Mikołaj Kuropatwa wojski halicki wieku mego był człowiek znaczny, i syny
męże wyborne potomki zostawił.
Bisiowicj w łęczyckiem województwie, właśni są Drołdźowscy, z których jeden Mi-
JASTRZĘBIEC. 181
chał był sędzią łęczyckim, pisał się Biszowskim z Drożdżowa- Wieku mego był
jeden starszym sługą dworu Mikołaja Mieleckiego wojewody podolskich ziem, który
już z onych krajów, w kraj pruski albo podgórski się przeniósł.
Brserhwowie tegoż klejnotu używają, z których jeden za wieku mego był opatem
tynieckim z sieradzkiego województwa. Tego synowiec Jan mając do Moskwy na dwa-
naście koni arkabuzerów w rocie kawalera Pieniążka, gdy do szturmu szli, (jako o
lem pod Odrowążem |czytać będziesz) onej dobrej komitywie swej chorągiew przed
nimi niósł, z którą na mur wskoczywszy, wielkie szwanki podejmował od nieprzyjaciel-
skich pocisków, jednak z chorągwią, chociaż barzo zbity, nie ustąpił, aż potem bacząc
barzo potłuczonego, sami gwałtem Polacy towarzysze jego zwiedli go z muru na dół,
a na jego miejscu po nim kilka inszych Moskwa zbiła. I już długo w wielkiej strzelbie
chorągiew się mieszając, między drzewy wisiała, Moskwa sięgała jej osękami ze spodku,
wtem pachole królewskie Saporowski dostawszy jej, chwilę ją niemałą trzymał, aż
zatem noc zaszła. W wielu potrzebach znacznym się mężem pokazał ten Brzechwa,
tam na tej expedycyi, jakoż i w krainach postronnych w sprawach rycerskich zna-
cznym bywał.
RyrhUwsrj w sieradzkiem, albo w łęczyckiem województwie, dom starodawny, z któ-
rych jeden N. był przy Samuelu Zborowskim, mąż dobry, od którego przez godność
i poczciwe sprawy swe, w Rusi miał znaczne opatrzenie.
Domy insze w różnych województwach, które mienią żeby od onych poczęcia swoje
mieć mieli i rozmnożenia, którzy byli zabili Stanisława świętego biskupa, wszakoż to na
mię trudny wywód tak dawnej i tak szerokiej genealogii. A jeżeliby tak było, tedy by
i ci wszyscy co od Dzierzgowskich idą, i sami Dzierzgowscy także tej krwie
winni byli. Wspomina przywilej od Semowita książęcia mazowieckiego nadany mężom
sławnym i dobrze zasłużonym jemu i wszystkiej onej rzeczy pospolitej z inszymi powin-
nymi ich, których aż po ten czas jest wiele potomstwa. A tego sens w te słowa pisany,
przy którym i pieczęć jego, i podpis własnej ręki.
Nos Semoeiłus dux Mazomae etc, etc considerałis et diligenter inspectis fde-
Ubus serticiis , guibus se nobiles viń nostri Jideles, de genealogia ac clenodio Ja-
słrembiecz seu Boleszczicz mfra scripti, frałres, propingui et clenodiales, a
muUis retroactis temporibus promptos exihuerunt, et in futurum exibebunt, Deo
dante, volentesque infra scriptos nominał we nobiles et eorum successores legiti-
mos , speciali dono nosłrae ducalis magnificentiae praesegui, et favorey ut eo
naUdius et uberius ad nostra famulamina et nostrorum sv£cessorui7i possint promo-
pen, universos et singidos nobiles infra scriptos promocionis łam et clenodii
Bolesti sifoe Accipitri, ac guemlibet ipsorum et eorum successores legitimos,
conjuncłim et divisim isłos, qui huic scripłurae inseruntur, hos omnes nóhiles in
his nominatim descriptos, et guemlAet ipsorum communiłer et dimsim ac pueros
haeredes ac successores ipsorum de genealogia ac proclamałione et clenodum Bo-
lesti vel Accipitri orłos, progressos et progrediendos, ab Jiac vice eviłemis tem-
poribus liberamus , eximimus poeniłus et absobimus ab omni potesłate et Jurisdi-
182 O KLEJNOCIE
cłione, et ab omnibus vexałionibus et judiciiSy omni nosłri dueatus palałinorum,
casłellanorumf judicum, suhjudicum, et quorumvis ofjicialium et ministerialium eo-
rundem, ut peramplius coram ipsis, vel aUquo ipsorum in omnibus causis, tam
magnis, quam parms, omnibus de se ąueraJantibus, et cuiquam suorum adversario-
rum citałi non tenebuntur respondere, poena eos et ipsorum quemlibet sequente
nulla, nisi coram persona ducali vel nostrorum successorum. Tempore vero eo,
quo in ducatu vel in- terra nostra non fuerimus consłiłuti, coram judice terrestri
generali. Dum tamen per litteras nostrae majestatis et in abseniia nosłri in terra no-
stra, ut est praemissum capitanei nostri, aut sui vicesgerenłi, annulo seu sigillo]sigillata
citati fuerint seu evocałi , ipsorum nobili jurę non respondebunt, et si in aliquibus
poenis magnis, parms, in ipso judicio nostro manserint seu fuerint judicialiter con-
demnatif nulli eas de numero dominorum nostrorum honorałurum, vulgariter cze-
stnikom vel eorum zupariis sohere tenebuntur, nisi ad sokendum judici guatuor,
subjudici duos grossos, pro poena quinquagentali , temporibus perpełuis sint astricti,
poenis tamen nostris et nostrorum successorum in omnibus salvis, et ut praesentes
nostrae litterae rebus perpetuae firmitatis obłineant, easdem nostri majestatis si-
gillo immunire jussimus. Acta sunt haec et dała in Płocko ipso, die sanctae L/u-
ciae, anno 1408. Praesentibus nostris assesoribus et dominis Andre a de Gul-
czevo castellano plocensi, Paulo de Badvanovo vexilifero ihidem, et aliisgue
plurimis jide dignis. •.t...l -.•..<. -Su- .i.
Te domy w Mazowszu wspomina ten przy wilej , które są znacznie rozrodzone, jako
naprzód dom Psarskich po Kępskich ^ którem ci wyżej wspomniał, także i Jeżewskieh na-
przedniej sze.
Czes2owskie, których w onym kraju w tym wieku jest wiele.
Dom Kozłowskich, kędy wspomina te męże zasłużone: Pankraca, Wawrzętę,
Wojciecłia, Piotra i Wszebora. Od tych za wieku mego był Wawrzyniec, służąc
żołnierską na Podolu, znaczne męstwo pokazował; u Iwoni hospodara wołoskiego był
starszym nad Polaki, jako czytać o tem w historyi będziesz. Był pojmany do Turek,
przez Ormiany wykupion etc. Był to syn sędziego grodu płockiego, człowieka biegłego
w prawie.
Manikowscy tamże w tym kraju, dom rozrodzony. u. a, *:«.«. u
Grebeckie po nich wspomina, imiona ich opisując: Jaszkóna i Stibora. Tychże
Grebeckich dom jeszcze w tym wieku jest znaczny i rozrodzony.
Chelsztowscy , tamże dom rozrodzony.
Łysakowscy tamże, pisze ich z Łysakowa dom znaczny.
Zalesyckie tamże wspomina.
Będzisławskie dom rozrodzony.
Szomańskie, Sieciecha, Stanisława, Witka i Chrocława, w tym wieku jest
to dom rozrodzony.
Zdunowskie, dom rozrodzony.
Chylewskie, dom tego wieku rozrodzony.
Niedroskie^ dom rozrodzony.
Badkowskie^ dom rozrodzony.
Witosławskie, z których jeden za wieku mego był sędzią zawkrzeńskim.
Osieckie^ dom znaczny rozrodzony. ""
JASTRZĘBIEa 183
*•'*■ Beskłe dom rozrodzony.
"^^ Koziebrodzkie dom możny i rozrodzony był za wieku mego, i mężowie wyborni.
Kraszowskiego na imię Zdzieszka, od którego i w tym wiekn jeszcze Zdzierz-
kami się zową dom rozrodzony.
Bełkowskie dom rozrodzony. Dzięgielowskie dom rozrodzony.
Br«i^«wskie dom rozrodzony. Janktwskie domy rozrodzone.
Malewskie domy rozrodzone. Przedpełskie dom rozrodzony.
lojkowskie domy znaczne były. (lolockie dom rozrodzony.
Tlnbickie dom rozrodzony. Chorczewscy dom rozrodzony.
M«Barskle których w tym wieku dom jest rozrodzony. Był Mikołaj oficyałem płoc-
kim, wrocławskim etc. kanonikiem. Tychże przodki ten przywilej wspomina: Franka,
Pawła i Michała, dom znaczny.
Bobrowskie u Sierpca, dom z męstwa sławny.
Przeradzkie dom możny.
Zawidzkie z wielkiego Zawidza, dom znaczny.
Pcsikowskie dom znaczny.
Szeczemskle dom rozrodzony.
Sądz)ńskie dom rozrodzony.
Dziebakowskie. Od tych domów dzielnicami wiele się domów oderwało, zowią się
inszemi nazwiski w tym wieku. Z tych domów potomstwo w tym wieku i nazwiska
różne mają, i herbów inszych używają, wszakoż ten przywilej tym porządkiem te domy,
jakoś ie tu czytał, opowiada.
Święciccy, dom rozrodzony i możny. Mikołaj który miał synów pięć za wieku mego,
córkę jedne z Barbarą Noskowską siostrą biskupa płockiego. Naprzód:
1. Jana kanonika pułtowskiego, umarł w roku 1549. O czem świadczy napis na
grobie w Pułtowsku. ' iw . i
2. Macieja wojskiego nurskiego, umarł roku 1569.
3. Wojciecha dziekana płockiego, kanonika pułtowskiego. Tego napis wspomina na
grobie, który był sam sobie za żywota sprawił. Umarł w roku 1566, mając wieku lat 48.
4. Jakóba, który umarł roku 1572. Ifie zostawił potomstwa.
5. Franciszka podkomorzego łomzieóskiego, którego syn Wawrzyniec był wieku
mego człowiekiem uczonym, i córka Karnie w ska podsędkowa rawska,
Mikołaj syn Maciejów, kanonik pułtowski, młodo umarł w r. 1579. Ten był świa-
dom wiela ziem, człowiek uczony.
Andrzej syn także Maciejów, Marcin, i Anna Ossowińska.
Od drugiego brata Mikołaja syn, któremu było imię Jakób, z drugą siostrą
biskupa płockiego zostawił potomstwo, ten miał wieku sto lat ^^ . ,
Stanisław, syn Jakób ów, wzrostu niemałego, siły barzo wielkiej, w potrzebach
rycerskich znacznie okazały.
Michał brat jego, oba potomstwo mają. .irtiĄls •
Maciej trzeci brat Mikołaja i Jakóba, mąż wiela ziem świadomy, którego syn za-
•tał Jeronim.
184 O KLEJNOCIE
Święciccy w sędomierskiej ziemi, piszą się z Przepierowa, z tegoż domu tych wyżej
pomienionych idą. Byli wieku mego dwa bracia rodzeni Jan i Piotr ludzie rycerscy,
w potrzebach znacznych bywali. Jan vidit muUorum Jiominum mores et urJbes. Siostra
ich trzecia Zaduska i insi tamże są bracia ich stryjeczni.
Dom Karskich w płockiem województwie rozrodzony. Był jeden wieku mego kano-
nikiem włocławskim.
Dom Czernickich tamże starodawny i znaczny.
Dom Dobrskich starodawny i znaczny, mężowie wyborni.
Dom PHiewskich także starodawny.
Dom SiemiętkoMskich tamże.
Sławeccy, z których jeden był wieku mego pisarzem skarbnym wielkiego księstwa
litewskiego. «•— -•
Smolscy^ był jeden wieku mego kanonikiem płockim.
Grabowscy z Zawidzkimi jedne dzielnicę mają^ dom znaczny. Był Stanisław Gra-
bowski kanonikiem płockim. Synowiec jego też Stanisław magister artium,, philosojphiae
doctor, pleban bodzanowski.
Dom Milewskich w ciechanowskim powiecie, z których jeden wieku mego był sufra-
ganem krakowskim, kanonikiem płockim. Drugi brat jego stryjeczny Piotr przeorem
w Mogile w roku 1682. Dom rozrodzony. ^
Sokolniccy w płockiem województwie.
Domaszowscy z łukowskiego powiatu.
Wóleccy na dobrzyńskiej ziemi.
Cirazimowscy tamże, z których jeden na imię Bartosz, czas niemały bawiąc się w kan-
celaryi przy Dębińskim kanclerzu, był godnym do posług rzeczypospolitej.
Pakoszowie na Podgórzu.
Malewscy w krakowskiem województwie, był jeden proboszczem mstowskim wieka
mego.
Obłowię w Mazowszu, z kamienieckiego powiatu.
Wierożepscy i Gzeszowscy na Podlasiu.
Łazieńsey i Paczowscy z drogickiego powiatu.
Pełczyccy z łęczyckiego.
Trzepieńscy w sieradzkiem; był jeden wieku mego komornikiem u króla Stefana
Batorego.
Skrzetuscy od Poznania.
Dom Rebieskich w sieradzkiem województwie, z których jednego zwano Kruszyna;
ten się był ożenił w bełskiej ziemi, zostawił potomstwo: synowie na ojczyźnie zostali,
córki dwie, jedna była za Brzozowskim chorążym gostyńskim, druga Helibieta
w r. 1583 była jeszcze panną.
Hoperni w sandomirskiem województwie.
Stawiscy od Wiślice.
Rodeccy z chełmskiej ziemie.
Polikowsey z lubelskiego.
Uchaciewie w sędomirskiem , od Pilzna zeszli.
JASTRZĘBIEC. 186
Stiieńsey w sieradzkiem, ludzie męstwa sławni , był jeden rotmistrzem na Podolu
wieku mego.
Ciołkowscy u Kamieńca podolskiegd/""^^ ' " *
Zawadzcy w pilznieńskim powiecie, Andrzej w przemyskiej ziemi.
Bąbrowscy od Radomia. . ; '
Uębowscy od Łukowa. . ^^''''^' ^ • ' ' " ^ "» ^
Nowomiejscy od Poznania.
Rożnowscy, tamże.
Dorańscy w sieradzkiem województwie.
Colańscy tamże, dom rozrodzony. ^'-"-^ -^
Baleńscy tamże, dom znaczny, możny, był jeden wieku mego Jan podstarościm
dobczyckim.
* •'''.iHecielscy tamże dom znaczny.
. ^ .diwallbowscy w kaliskiem województwie dom zoaczny.
^lawistowscy tamże dom rozrodzony.
. ChntkowscT, dom rozrodzony.
^ * rowcłowscy W sędomirskiem. ^^^'•
Janowscy w sedomirskiem.
irabowscy od Wiślice, dom znaczny.
Łaziccy dom znaczny.
, Wąkciowscy z łęczyckiego.
^ Kriywańscy z Mazowsz, był jeden kanonikiem wileńskim wieku mego.
^ Clińscy w krakowskiem województwie, dom znaczny: i^ om10
Chmielecki na Podolu jeden w potrzebach z pogany znacznym bywał mężemr*'*^!" ^
. '^ -^ll^bowscy od Opoczna, dom znaczny
- ńanowscy w lubelskiem województwie.
. Ty«łccy tamże, dom znaczny. ^^^^'^;"'-^ ^"^;*"
Rogowscy w bełskiem. "^'
Wyżgowie, w krakowskiem, w bełskiem i na Podola.
Zadorscy w lubelskiem województwie.
Raciborowic tamże, dom dawny. *^-"
Rołembarscy na Podgórzu, dom dawny. "^
^^'^ ^Ćlbosiczewscy z Podlasza, dom rozrodzony. -^^
Tańscy w płockiem województwie dom znaczny.
Hobolewski Jerzy w bełskiem tegoż herbu używa.
Borutowie od Łukowa dom rozrodzony. •
Żegoccy z Kujaw z inowłocławskiego województwa.
Jadamciowscy z sieradzkiego województwa.
Brudniccy z płockiego województwa, dom dawny.
Bjzesimowscy w lubelskiem województwie, dom dawny.
lienyńsey od Zakroczymia, dom starodawny.
Zakncwscy z radomskiego, dom starodawny.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Faprocki^^. ' M
'"''f ■ .'^.*ri?r:!r.'.^T: AT
186 O KLEJNOCIE JASTRZĘBIEC.
Dom Baranowskich starodawny i znaczny, z których był wieku mego Wojciech
kantorem gnieźnieńskim, scholastykiem łęczyckim, sekretarzem wielkim. j »
Bromierscy z małego Bromierza, z których jeden był kanonikim włocławskim, ułri-
usgue juris doctor. Umarł w r. 1563.
Ciajkowie z rawskiego województwa. . c i r ' • '«i>
IMewieglowscy z łukowskiego. ^ .;,.„, „^« r '» «
Bninscy na dobrzyńskiej ziemi. . -
« 1^^ .-11. 1, , . . . . 1 . .nfMouiąH
.Rycntowscy w sieradzkiem, albo w lcczyckiem województwie. ^ ^ ;,/;. a
Borowscy z Dobrzynia. . mosboi^^T mob ^a^i /' "'"'u
^ Kamieńscy z sieradzkiego województwa. ^^,^^,^^^ ,v«W«s"mob hH
Wawrowscy od 6tawu. * . r
Tegoż używał Erasmus Tłokieński Czeczotka, który się pisał z DzisJoszyc,
był rajcą i mieszczaninem krakowskim, człowiek możny, tak w dobra ruchome jako
i pieniądze, rad się ludziom zachował, jednak i za wielkiemi uczynnościami swemi, nie
od wszystkich jednaką chęć odnosił. Za wielkiemi zasługami swemi, tak jako i przedtem
wiele inszych mieszczan krakowskich, był przyjęty do tego herbu od Jana Ocieskiego
kanclerza koronnego, o którymeś wyżej czytał.
Paproccy w lubelskiem województwie, z Prus wyszli, z chełmskiej ziemi albo woje-
wództwa; ci byli przedtem z przodki moimi jednej dzielnice. Griebsklmi się drudzy zowią
na dobrzyńskiej ziemi, a to wszystko był jeden dom.
Falęccy tegoż klejnotu używają, z któregoby kraju albo województwa byli nie wiem,
tylko epitaphium opowieda jednego biskupem teodozyeńskim , sufraganem gnieźnieńskim,
i opatem sulejowskim, pisane w te słowa:
Reverendissimo domino Stanislao Falencki Dei gratia episcojpo theodosiensi , suffra-
ganeo gnesnensi, ahbałi sulejoiyiensi, de hac ecclesia bene merito, venerabile capitulum eccle-
siae hujus confrałri suo posuił. Moritur die 26 Februarii, anno 1681, aetałis suae 65.
Gnywleńscy w Mazowszu, dom rozrodzony. Jana, z Starzechowice się pisał, wspomina
epiłaphium w Krakowie na Zamku; był ibidem canonicus et mcarius.
Jodłowniccy w krakowskiem województwie dom starodawny.
Jurkowscy w sędomirskiem województwie. //juwłłb jaob -s^i
Kukowscy na dobrzyńskiej ziemi.
Inszych wiele domów w różnych województwach^ których ja ani znać, ani wiedzieć
o nich mogę w tak szerokiem królestwie. Ksi/zj^r
'•^biiidia s j^ontau^l
'*011vV : .iijS k
*''' oi'M^voiqii^i m«<.4ifiti .Og».iii(.jy «Wi8l$0X' ^<fwH Mt^lfil 4iMoi(<fifl
3I00V^[3JV .)
>T inaoh s 7 ,
;^' ;K^h'J j:.\ jv rJ")
••'ca 5ia flux 'o'.i:
ifl oq .,
JWl iii! .
■; 7'/
o KLEJNOCIE STARODAWNYM
red
-lijT
? "f-"'-*;
Mf i Oł^
" LIS ALIAS BZURA.
•nBWwiij^
■/U;l:>-:ii ;/
.1 ;;«
B7/'
Niektórzy zowią Bizuiu, ale to własne j^o nazwisko Łis/ dla tego że przodkowie
tej familii przedtem nosili liszkę za herb, a gdy rzyszli za znacznemi zasługami do
'^ strzały, podnieśli w hełm lisa, jako to Dłngosz opowleda, a powieda o nich, że hj-
wBli pcwum faciindi. Nosili strzałę białą, dwoje jelca na niej, w poln czerwonem.
A tak przypatrzywszy się własności herbu tego,
czytać będziesz o przodkach i o potomkach ich, których
ja w tak szerokiem królestwie i w państwach do niego
przynależnych wiedzieć mogę.
Anonimos opowieda znacznie bzurc rycerza, który
od nazwiska swego wieś założył w krakowskiej ziemi,
ę potem do klasztora jędrzejowskiego nadał, którą ywn-
(his pomienia. Dopiero imię otrzymał Bzura, kiedy u So-
cłiaczewa nad rzeką Bzurą przodek herbu tego hetma-
niąc, szczęśliwie gromił Litwę.
Baszko historyk dawny, kustosz poznański, wspo-
mina EuLKA wojewodę krakowskiego, który prędko po
zabiciu biskupa świętego Stanisława, widział przez sen,
i to mu w onym śnie objawione było, iż każdy któryby
nawiedził grób jego, z nawiększej niemocy będzie uzdro-
wion. Wtem Poznanus syn jego barzo zachorzał; gdy
go ojciec do grobu świętego odesłał, zaraz był zdrów.
To było w roku 1082.
tła ffvn •:mtAi-..'
Ci:^^ S U
188 O KLEJNOCIE
Piotra biskupa wrocławskiego wspomina Długosz, że był wzięt za panowania Bo-
lesława wtórego z kolastyi wrocławskiej, od Piotra arcybiskupa był potwierdzon, umarł
roku 1091. Tamże pochowan, po nim pozostał Żyrosław z domu Róża.
Folka biskupa krakowskiego wspomina katalog, który był wzięt na biskupstwo
w r. 1186, po Gietku alias Gedeonie z domu Gryf, za Urbana papieża tegoż imienia;
potwierdzenie, albo sakra nie była mu dana dla śmierci jego. Potem za Lucyusza trze-
ciego dla wiela przyczyn przewłoka mu się działa przez kilka czasów.
Za jegoż biskupstwa był legatem Jan kardynał, nazwiskiem Malabranka; polem
drugi przyjechał legat, też kardynał Petrus Kapuanus, który zakazał, aby ślubów nie da-
wano w domach, tylko w kościołach, i księżom zapowiedział, aby żon nie miewali.
Ten wielkie wolności kościołowi krakowskiemu zjednał. •
Tenże fundował szpital na chore, ułomne, i kościół świętego Jana Baptysty zbudo-
wał, i pół Sławkowa miasteczka nadał, który i z szpitalem zlecił zakonnikom ś. Ducha*
którzy krzyż biały noszą na sukniach czarnych. Żył na biskupstwie lat dwadzieścia je-
den, a umarł miesiąca października r. 1207. W Krakowie pochowan. Po nim nastał Win-
centy Kadłubek z domu Róża.
Tenże był onych czasów tak możnym biskupem, że co jedno chciał, podług myśli
jego wszystko rycerstwo ziemie albo województwa krakowskiego na wszystko zezwalało,
i potem go z bratem jego uczynili opiekunem dzieci Kazimierza Sprawiedliwego, o czem
Kromer w księgach 6.
Mikołaj brat tegoż biskupa krakowskiego, tegoż czasu był wojewodą krakowskim,
i starostą generałem, którego znaczne zasługi przeciwko rzeczypospolitej historye wspo-
minają. Ten sam prawie wszystką koroną władał owego wieku, o czem w historyi czy-
tać będziesz.
^^^; Często Rusaki porażał, sadzając na pańatwa utracone książęta z rozkazania panów
"swoich monarchów polskich. Wiele innych spraw jego z wielką ozdobą tego królestwa
.. zobaczysz. U Halicza książęta ruskie poraził. Kromer w księgach 6.
: . • 'Tenże przeciwko Włodymierzowi z wojskiem jeździł, który łotrowskim sposobem
przemyską ziemię najeżdżał. Tego fortunnie poraziwszy z jego drapieżniki, nazad się do
Kazimierza pana swego wrócił. Eodem libro Cromer.
Tenże wprowadzał Włodymierza potem na Halicz.
Tenże zamku krakowskiego obronił, gdy insi przyjęli Mieczysława, a on Kazimie-
rzowi z bratem Fulkiem biskupem krakowskim statecznie wiarę trzymał. Kromer w księ-
gach 6. Wiele inszych spraw jego pamięci godnych.
' ^^ FuLKA hrabię i kasztelana krakowskiego z Kozi eg łów wsp;mina przywilej świę-
tego krzyża przy potwierdzaniu praw klasztornych, za Leszka monarchy krakowskiego,
. sędomirskiego, sieradzkiego etc. etc. w roku 1194.
_,V" FuLKA arcybiskupem gnieźnieńskim opowieda katalog w r. 1234 Od Grzegorza IX.
był potwierdzon; żył na biskupstwie lat dwadzieścia i cztery. Umarł roku 1258, piątego
dnia kwietnia, we dworze arcybiskupim w Łęczycy; w Gnieźnie pochowan. Za niego Sta-
nisława świętego ciało kanonizowane było ósmego dnia miesiąca maja. Temuż był daro-
wał Władysław książę polski z syny swemi wieś Grzegorzów ze wszystkiemi własnościami
LIS. 1«9
w roku ISfSG. Po nim nRŚtał Jan Wtóry z domu Grzymała; o tym Janicins pisał wier-
sze; acz położył drukarz przy nim lierb inszy, wszakoż dawne scripła tej go familii o-
powiedają dowodnie.
'^•'^ ' Petrosława ze Mstyczowa kasztelana krakowskiego wspomina epiłapMum
^^ J^rzejowie w klasztorze na grobie pisane w te słowa:
Hic jacet ilhistris ac magnijicus dominus, dus Petroslaus castdlanus cracomensiSy
haeres de Msticzow, qui ohiił anno 1319, die vero 17 mensis Sepłembńs. Przy którym
herb Lis alias Mzura wyryty na kamieniu.
Tamże w tym kościele jest grób znaczny, na którym ten herb wykonterfektowany,
textu nie znać; podle tego herbu Pobóg, Róża i Pobóg drugi raz. Tablic kilka, na
których osoby wykonterfektowane znaczne we zbrojach, herb Lis.
Tamże jest grób na którym ten herb i text napisany temi słowy:
Hic jacet Ja c oh u 8 haeres de Michów episcopus caphensis, Ohiił anno 1531.
Drugi kamień z tymże herbem na którym text:
j Hic jacet Paulus de Goluchoiro.
ffi .) ^jgg^^jyg wspominają w r. 1359, iż chorągiew -łych Lisów w Wołoszech była po-
rażona za Kazimierza Wielkiego, o ozem u Miechowity czytaj księgi czwarte. iv/oy.
Z tychże przodków masz dom Ftarożytny (iiebiłtowskich w krakowskim i w pilznień-
skim powiatach, którzy prawie idą ex htmbis onych wojewodów i kasztelanów krakow-
skich, którzy się pisali de Koziegłowy, czego potwierdzają przywileje ich, z których
jednego masz sens w te słowa:
In nomine Domini Amen. Ad perpełuam rei hemoi-iam etc. Proinde Nos Vladi-
BiifiU: slaus Dei gratia rex PoloniaCj nec^non terrarum etc. etc. Quomodo ad instantes
,v ; ;. petitiones magnijici Christini de Koziegłowy, castellani sandecensis, militis fi-
delis nostri, villas ipsius Toruń, Choltaicice, Mirów, Kothowice, Postawkowice , Ja-
worznik, Dupice, Zirkowice, Samoschice, GeJndtorc, Kotoalow, et aliam Kowahw
in terra cracoviensi sitas, prout in suis inełis et graniciis Umge latequ6 etc. de
jurę polonica in jus teułonicum, quod srzedskie diciłur, łransferimus perpetuo du-
- raturum etc. Acta in Radosiee. Feria 6 infra octavam Assumptionis Beatae Ma-
riae Yirginis gloriosae. Anno 1424. . * ' ' "
_Prandote zKoziegłów wspomina przywilej domu Giebułtowskich, a ten był
oał osadzać wieś Dupice, na którą wj^mierzał dziesięć łanów r. 1366.
Chrtstyna z Koziegłów wspomina Kromer w księgach 21 temi słowy: Chri-
stinus Kozieglovius ultus est Silesios, Gleredam arcem coepit, Cołficium cum sociis
suis utringue pellit. etc. O czem szerzej w historyi czytać będziesz.
Jakóba zKoziegłów Giebułtowskiego przemyskim starostą wspomina list roz-
dzielny, który opowieda dzielnicę jego zamek i miasteczko Koziegłowy i wsi do niego
przynależące, jako: Koziegłówki, Mysłów, Winowno, Cynków, Gniazdo w, Marko wice, Boi-
sławice, Siedlec, Gems, Kamienice, Kuźnice, i przedmiejską Kuźnicę. A to było w r. 1466.
Te Koziegłowy kupił Fryderykus Kardynał królowie polski u Chrystyna
Koziegłowskiego za dziesięć tysięcy złotych, ze wszystkiemi przyległemi wsiami do
niego, a przydał to do klucza Dobrowodskiego biskupstwu krakowskiemu na wieki.
190 O KLEJNOCIE
Przywilej drugi tychże Giebułtowskich dzielnice opowieda pisany w te słowa:
Generosus Joannes et Chrisłinus de Kozieglowif fratres germaniy sani
mentibus et corporibus &icistentes , non compulsi nec coactiy sed de ipsorum bona
'N* >(..'•. volunłałe recognoverunt, Joanni fratri juniori ultimi matrimoniij dedisse et conde-
scendisse has haereditates^ ratione verae et justae dwisionis, nidelicet: Casłrum Bą-
kowiec cum villis ad id spectantibus , iłem villae quae jacenł in disłricłu craco-
, , , mensi, mdelicet: Thocholow, Malostow, Giebułtów, Kovalow major et minor et cum
aliis omnibus dicti castri mllis etc.
Hi praefati fratres duo, mdelicet: Joannes Dorotheae sorori, tenebitur dare
,7as"fr< decem marcas latorum grossorum pragensium monetae polonicalis tum duodecim
R/r ,Hi ulnis panni et peliceo leporino; similiter frater Christinus singuUs annis complere
se est astrictus. Acium et datum in curia serenissimi prindpis domini, domini
Vladislai regis Poloniae Cracov. Die Sabatim post Dominicam conductus Paschae,
anno Domini 1440.
Ci Koziegłowscy byli rodzeni bracia Chrystyna kasztelana sandeckiego, jako
Jan, który zostawił te syny:
Zbigniewa, który miał za sobą Przerębską, kasztelana sieradzkiego córkę z domu
Nowina, z którą zostawił synów czterech : Jana proboszcza pileckiego, Józefa i Win-
centego; ci obadwa wiedli celibatam vitam.
Stanisław, czwarty syn Zbigniewów, człowiek był tractabilis prawie de omni sci-
biU. Miłośnik i dobry stróż rzeczypospolitej, w czem tego doznawała po nim ; in colhguiis
particularibus veritas maxime conveniebał menti, a daleko mu ją zawsze było duldus di-
cere, aniżeli jej od drugich, gdv o niej gadali, przysłuchiwać; k'temu vir animosus lat
swoich bywał, bawiąc się sprawami rycerskiemi, znacznym się nieprzyjacielowi pokazywał.
;^ , Zostawił zKorycińską Anną z domu Topór synów czterech, córek pięć: Jana
Zygmunta, Wojciecha, który był wieku mego pisarzem w kancelaryi mniejszej, ado-
lescens nobilis, który animo heroico przodków i poczciwemi sprawami nie wydaŁ Andrzej
natenczas był minorenis.
""^ Dom starodawny i znaczny Bolestraszyckich Swatopełków, o których na
wielu miejscach u historyków wiele spraw znacznych czytamy, których w tym wieku po-
tomstwo w przemyskiej ziemi, i tam w krajach ruskich majętności swe mają.
Był za wieku mego Stanisław Bolestraszycki Swatopełk rotmistrzem zna-
cznym za panowania Augusta króla polskiego, który po śmierci Piotra Boratyńskiego
kasztelana bełskiego, starosty Samborskiego, Barbarę Dzieduszycką żonę jego pojął,
z domu Sas, z którą zostawił dwóch synów i córkę; wszakoż ich oboje młodych bai-zo
odumarli, którymi się opiekowali ci opiekunowie: Stanisław Dębieóski starosta chę-
ciński, Jan Pilecki starostajodelski , Jan Płaza starosta lubaczewski, a Jan Bora-
tyński chorąży przemyski, brat przyrodni, który stał za ojca.
SwATOPEŁK Comes, wojewoda łęczycki w r. 1310 wieś Raków z wolą synów swo-
ich Klemensa i, Stefana darował klasztorowi jędrzejowskiemu, o czem świadczą przy-
wilejów ifiwi-oi^l/ż^ifr. ;
.^^■Z tymiż Swatopełkami jedne dziebiicę mieli Zawadzcy, którzy wyszli z krakow-
LIS. 191
skiego województwa do Rusi; już za wieku mego byli dwa bracia: Jan i Wacław,
mężowie dobrzy i ludzie znaczni w belskiem województwie.
Clrsdowskirh dom, z tymiż Sw at o p elkami jednej dzielnice, byli ludzie wieku mego
znaczni w tym domu.
-atŁ Iwileucy dom starodawny i jednej dzielnice z Bolestraszyckimi w bieckim
powiecie.
Postmmieńsc; w wiślickim powiecie.
InichowBcy w sędomirskiem województwie, dom starodawny i znaczni jeszcze byli
wieku mego ludzie w tym domu.
Ciarnocey w sanockiej ziemi i w krakowskiej, dom starodawny. Stanisław Czar-
nocki sędzia ziemski sanocki, który z młodości swej na dworze się króla Zygmunta
schował, potem czas niemały żołnierską służył, a gdy doma mieszkać począł, k'woli rze-
czypospolitej na sejmy posłem często bywał, jako za Zygmunta Augusta, co pamięć moja
niesie. Tymże kształtem i syny swe chować był począł, te które rozumiał być godne
ojczyźnie, jako Wiktorzyna, który był dworzaninem Anny królowej. Młodzieniec w mło-
dym wieku w sprawach poczciwych pochwalenia godny, któremu tego zajzrząc śmierć
okrutna, młodo go z świata wzięła, niechcąc mu dopuścić na tę drogę wyjechać, gdzie
go był ojciec kosztem wielkim wyprawił, aby przodków swoich i jego samego naśladu-
jąc, z nieprzyjacielem w Moskwie czynił. Wszystek poczet się nazad wrócił, a on sam
umarł w Warszawie, i tamże ciało jego leży.
Tenże sędzia experyencyą swą i dzielnością, na miejscach podkomorskich wszystkę
ziemię sanocką prawie ograniczył, k'temu i ztąd pochwałę niemałą odniósł, że one kraje,
były contenti z sądów jego, a dekreta jego psowane na trybunalech, ani od króla nie
były. Wiele spraw jego godnych wiecznej pamięci, znacznych.
Zalescy z Wielkiej Polski, z którj^ch jeden za wieku mego był kustoszem gnieźnień-
skim, Marcin brat jego, pisarzem grodzkim sieradzkim, człowiek godny.
Ridnlccy w sieradzkiem województwie i w kaliskiem mają dom starodawny, był Jan
kasztelanem rozperskim. Dwóch braci wspomina epiłaphium w Gnieźnie, którego jest
sens w te słowa:
Reverendo domino Clementi Rudnicki cusłodi gneznensi, archidiacono unioviensi,
tiro summa prohitate conspicuo, ac religione insignil. Is supremi illius diet memoTf stbi
ac fratris desideranłissimi renerendissimi oUm domini Joannis Rudnicki archidiaconi
tmiomensis canonici gneznennsis et poznaniensis cineris, quorum umam cdiunde huc in-
ferri curaviłf vivens monumentum hoc posuit, anno 1572. Aetaiis suae 75. Herb Lis, Pa-
parona, Prus, Kosy, Drye.
Dom Zadąbrowskich znaczny i rzeczypospolitej zasłużony; był Piotr wieku mego
kasztelanem konarskim, i inszych przed nim wiele ludzi znacznych przodków jego.
lisknpscy tamże w sieradzkiem województwie.
Łipiccy tamże w sieradzkiem, dom rozrodzony.
Łąecy, tamże, dom znacznie rozrodzony.
Łiitwicy tamże, dom rozrodzony.
Mikołajewscy od Lutomierska, z których jeden albo wszyscy mając ukrzywdzenie od
192 O KLEJNOCIE.
starosty sieradzkiego z domu Jastrzębiec, najechawszy w drodze zabili, o co był je-
den na gardle skaran. ,^^^^^^^ .^.^^:^;,, , ,^^^^^ mwo4?m
Dlińscy tamże w sieradzkiem województwie. .. . .... . j , > ;.
W Mazowszu domów możnych wiele tej familii jako naprzód dom Wilkanow-
skich, którzy za znaczne zasługi od królów polskich opatrzenia w onych krajach mie-
wali, o czem jeszcze w domu tym extant munimenta, Wilkanów w wysogrodzkim po-
wiecie, z którego się piszą, do którego wsi niemało należy, w Prusiech, w płockiem
województwie, w gostyńskim, w ciechanowskim powieciech, wielkie majętności mieli, je-
dne za zasługi znaczne, drugie ^wre acguesito, tam się w onych krajach rozkrzewili. //
Wspomina Kromer Mikoła Wilkanowskiego z Adamem bratem jego, męże w spra-
wach rycerskich biegłe, którzy w one wojny pruskie znaczne posługi okazowali. Naprzód
gdy król Kazimierz pod Toruń ciągnął, aby dał ratunek krajom onym, którym tego
było napilniej, jako biskupstwu halsperskiemu. Ten acz był pod sprawą Piotra Du-
nina, który natenczas był hetmanem nadwornym, w potrzebie w Pucka wiele a mężnie
z nieprzyjacielem czynił. O czem czytając żywot Kazimierza Jagiełłowicza lepiej sam
zrozumiesz, za to znacznie tamże w Toruniu ten Mikołaj był udarowan. O czem Kro-
mer w księgach 28 pisze w te słowa: Honoratus est autem a rege vicłor exerciłus. etc.
Przy którym także te, którzy sobie naznaczniej z rotami swemi poczynali, jako Pawła
Jasieńskiego, Wencesława Nieborskiego, Mikołaja Wilkanowskiego i insze,
których było w liście trzydzieści mężów znacznych. Ten Mikołaj jeśli umarła albo zabit
od nieprzyjaciół, niema nic pewnego^ tylko to napewniejsza, ze szczedł bez potomka.
^•?(,Gt Adam, brat tego Mikołaja wyżej pomieniony, służąc czas niemały żołnierską^ roty
znaczne wodził, i opatrzenie miał od króla, o czem świadczy przywilej, który mu dano
w Przedborzu, w poniedziałek dzień świętego Urbana r. 1467. JEx relatione venerahUis
Alberti de Żychlin regni Poloniae mcecancellari , którego jest ta narratio:
Casimirus Dei gratia rex Poloniae etc, Signijicamus tenore praesenttum qui-
'•''■'''■'. biis expedit universis, guomodo licet superioribus temporibus castrum nostrutn et
il«'^[ opidum Nidburg, in terris Prussiae constitutum, et per majestatem nostram ab
inchoatione guerarum manu tenutam genśroso ac strennuo militi Adae Wilkanow-
• ,. ,\) i,^^* familiari nostro^ nobis Jideli dilecto contulissemus in tenutam, sibigue in eis-
\ dem castro opido etvillis, certas summas in auro et moneta, ratione suorum jide-
lium servitiorum a^signaverimus et inscripserimu^ , ipsumąue castrum, opidum et
villas ad ipsa perłinentes, jvxta vim ut conłinen. articulorum. etc. Quin immo
■V ipsum Adam Wilkanowski de et pro eisdem summis volentes a se currare, redde-
1 '"• regue certiorem, dictas summas in ejusdem modi litteris nosłris clarissime con-
łentas et consignatas, guarum prima et capitalis de data Cracoviae feria auinta
proxima antę festum sancti Vitti, anno 1464. Ex relatione reverendi in Ćhristo
pałris domini Joannis episcopi cracoviensis et regni PolOniae cancellarii 2179 flo-
renos ungaricales puri auriy veri et justi ponderis, sibi et suae comitivae suorum
fdelium ratione servitiorum, in OUva superioribus temporibus exhibitorum, post ra-
tionem desuper factam.
Anno 1463. Ex relatione venerabilis domini Ludhonis de Brzezie, juris
Miriusgue doctoris, archidiaconi gneznensis, et regni Poloniae mcecancellariiy consi-
gnałum; tego przywileju conclusio de praedictis castro et opido Nidborg, et mllis
bo ar ad ipsa guomodolibet spectantibus , et quae aliis in litteris Jiujusmodi nostris clarine
us. igs
^3*t ?-^ fuerunt expressae et consignatae, quod et super castrum nostrum Bratian et opidum
^'•^ ' Nowe Miasto, una cum riUis, allodiis, cuńis, praediis ad ipsa castrum et opidum
^^H*i ab anłiguo guomodoUhet spectantes et concementes, quae majestatem nostram si-
militer ex vi contractus perpetuae pacis contigere debent, duximus łransferrendum
et transponcndum, transferrimus et transponimus.
O tymże Adamie pisze Kromer w księgach 26 w te słowa: Erat ąuidam in prae-
ndiis eorum opidorum et aliorum nicinarum munitionum non eanguus regiorum militum nu-
merus eum Adam o Wilkanovio etc.
Wiele listóW; na ktdiycł^ znaczne zasłngi tegoż Adama, opowiadają czasy one za
Kazimierza króla. ; dia ^aal^ii
Tenże potem Adam zostawił synów pięć i córkę Zbigniewę, która dana była do
stann niałżeńskiego Dzierzgowskiemu kasztelanowi ciechanowskiemu, z którą miał
arcybiskupa gnieźnieńskiego i Jana wojewodę mazowieckiego, warszawskiego starostę,
dziada dzisiejszej Barbary Maciejowskiej, starościny zawichojskiej.
Mikołaj starszy syn Adamów był ardziekanem dobrzyńskim, płockim, warszaw-
skim kanonikiem, sekretarzem króla Alexandra, był administratorem biskupstwa płoc-
kiego, gdy Erasmus Ciołek był posłań w legacyi od króla Alexandra do RzjTnu; był
to człowiek onego wieku wielkiego uczenia.
Adam, syn wtóry tegoż Adama, wstąpił był w zakon tegaiy świct^o Bernardyna
w Toruniu; jadąc do Gdańska na rzece Radonicy utonął. KK.ff > ^ -i-,
łj j j uMaciej, trzeci, którego Wilczkiem zwano, szczedł bez potomka.
Zbigniew, czwarty, w Prusiech na Bratyanie i na części imion ojczystych został,
mając za sobą Wiećwióską z domu Prus, kasztelana płockiego córkę; zostawił z nią
tylko jed}Tią córkę Działyńską, Jana wojewody chełmińskiego żonę dzisiejszą, po
której ona wszystka majętność wyniesiona z domu Wilk an owakich w dom Dzia-
łyóskich.
łp< Chezczon, syn piąty Adamów, Jktór)' był wziął działem imiona w Mazowszu, w płoc-
kim, w gostyńskim, wysogrodzkim , ciechanowskim powiatach. Zostawił z Dłużniew-
ską Zawiszanką, kasztelana płockiego , starosty wyszogrodzkiego córką , syna jednego
Adama i córek dwie: Annę Lachowską, wojską liwską i Dorotę Łękowską
matkę Adama, podczaszego płockiego.
Adam syn Chrzczono w, był to człowiek wielkiego rozumu, naprzód za pamięci
mojej u króla Augusta był kasztelanem wysogrodzkim, potem wojskim, umarł kaszte-
lanem płockim; temu słano w dom, tenże król, województwo płockie, którego przyjąć
niechciał, a to było po śmierci Hilowskiego wojewody płockiego, także mazowieckie-
go, po Dzierzgowskim, z czego się wymawiał.
Był ekonomem starostwa wysogrodzkiego, a gdy mu dano starostwo ciechanowskie,
puścił ekonomią. Wiele a pożytecznie służył rzeczypospolitej , bj-wając posłem ziemskim
i deputatem z ramienia króla ^vyżej pomienionego na sejmowe assesorskie ^.ądy.
„t- Kmita wojewoda krakowski i marszałek koronny, znając w nim godność do spraw
wielkich, odjeżdżając z sejmu w pilnych sprawach rzeczypospolitej, urząd mu marszał-
kowski zlecał i laskę oddawał, z wolą tegoż pomienionego króla.«
Biblioteka Polaka. Herbj lycgntwa polskiego, 6arto*sa Paprockiego. Si
194 O KLEJNOCIE
Tenże Wilkanowski Adam z rozkazania króla Augusta , Bonę królową matkę jego
gdy do Włoch jechała, odprowadzał, a w polu na Śląsku żegnał.
Miał za sobą Sobocką z domu Doliwa, Tomasza sędziego łęczyckiego córkę,
siostrę Tomasza kanclerza koronnego i Brykcego kasztelana gostyńskiego rodzoną,
ojca dzisiejszej wojewodziny poznańskiej, z tą spłodził córek sześć i dwóch synów:
Wojciecha kasztelana płockiego, który obyczajów wielu narodów świadom, trawiąc
młodość swą w postronnych krainach, za wieku mego wiele a pożytecznie rzeczypospo-
litej służył, bywając posłem od królów Zygmunta, Augusta, Henryka, Stefana pierwszego
na sejmikach powiatowych, także i od rycerstwa na sejmy walne koronne.
Sub interregno szlachta wyszogrodzka, gdy kasztelana nie mieli, obrali go sobie na
miejsce kasztelańskie.
Po elekcyi króla Stefana, gdy wszystkie kraje koronne z obrania dwóch panów
Jluctuabanł, w odjechaniu pod Jędrzejów Stanisława Kryskiego, natenczas kaszte-
lana racieskiego, on wszystkiemu województwu onemu był wodzem, które w cale oddał.
Zostawował go król Stefan przy tej kasztelanii, której on przyjąć niechciał.
Tenże z Jadwigą Maciejowską, wojewody lubelskiego córką z domu Ciołeky
zostawił synów trzech: Mikołaja, Stanisława i Piotra, z których optima fruges
esł sjperanda.
Mikołaj syn drugi Adamów, mąż siły wielkiej, k'temu i możny, zostawił z Kata-
rzyną Mdzewską chorążego płockiego córką, syna Wojciecha i córek trzy.
Tegoż Adama Wilkanowskiego kasztelana płockiego były te córki: Helżbieta
Ciemniewska, Jagnieszka Okuniowa Piekarska, Anna Kosobucka, Kata-
rzyna Dybowska, Dorota Szymakowska, Jadwiga Ciecierska rzeczonego
Eużma, męża i rotmistrza sławnego. '
Dom Olszewskich i Kanigowskich jednej dzielnice, starodawni i na posłu-
gach rzeczypospolitej znaczni bywali, co dowodnie opowiedają jeszcze listy od książąt
mazowieckich nadane domowi temu. ' ',.^'
Andrzej kanigowski starostą płockim był roku 1449, o czem świadczą akta płoc-
kie za książąt. Potem i od królów polskich, jako niedawnego wieku Piotr Olszewski,
który był zostawił synów siedmiu i córek sześć, z których jedna spłodziła dzisiejsze
Karnkowskie, Stanisława arcybiskupa gnieźnieńskiego, Jana podkomorzego do-
brzyńskiego, i Piotra starostę dobrzyńskiego. Druga była za Kosobuckim kasztela-
nem liwskim, Jaroszewską i Nieborowską etc.
Mikołaj i jan Olszewscy synowie Piotrowi, na służbie rzeczypospolitej z młodości
się schowali, u Sokala od Tatarów był pojman Mikołaj; był dwadzieścia lat w wię-
zieniu, a Jan tylko sam obronną ręką uszedł, statek tam swój wszystek utracił, potem
w każdej potrzebie znacznym się okazując, bywał u Obertyna w potrzebie, konie i sługi
mu zbito, sam ledwie miał na czem do domu ujechać.
Stanisław brat trzeci, z młodości na dworze króla Zygmunta się bawił, potem
żołnierską służył do Obertyna znowu. Gdy przyjechał do króla, kazał mu konie popisać,
i tak do ómierci dworzańsko służył. Za pomocą króla tegoż brata Mikołaja z wiezie-
LIS. 196
nia wykupił, który juś maio i po polskn umi^. Potem tamże na tegoż króla dworze
żywota dokonał.
Tegoż to Jana wyżej pomienionego został potomkiem syn Stanisław Olszew-
ski, który z młodości na dworze króla Augusta zrósł, bywał także od niego syłan
w pilnycłi sprawach z listy do panów postronnych, jako do Wołoch i indziej, i od tegoż
króla według zasług i godności miał opatrzenie.
Dom MichoroHskich starodawny i znaczny, byli ci ladzie wieku mego: naprzód
Malcher Wichorowski pisarz ciechanowski, który z Noskowską biskupa płockie-
go synowicą zostawił potomstwo córek trzy; naprzód Łękowską podstolinc ciechanow-
ską. Kryską, Małgorzata natenczas jeszcze panną była; człowiek możny w onym
kraju i zasłużony rzeczypospolitej.
Chr^czon brat jego, kanonik płocki, pułtowski, który naprzód był podskarbim u
Gamrata arcybiskupa gnieźnieńskiego i biskupa krakowskiego. Ten już w siedmdziesiąt
lat był inkulpowan o zabicie konrfatra swego kanonika pułtowskiego Stanisława
Ciecierskiego z domu Slepowron, coby miał uczynić na tumie w Pultowsku, w nie- •
dzielę po Trzech Królach, za to od biskupa był skaran według oskarżenia; wszystkie
mu henefida pobrano, k'temu interdixit S. S. sacrificia.
W Rzymie potem będąc biskup płocki, gdy mu dał o sobie sprawę ten pomienio-
ny, wszystko mu wrócić kazał.
Z młodych lat na dworze cesarskim i inszych książąt rzeszy się chował.
Jan, trzeci, był podsędkiem ciechanowskim, człowiek także zasłużony rzeczypospo-
litej, którego potomstwo zostało synowie i córki, .^^.op^y^^.f, ij^fołTr bo e.s ««
Burhcijcrj z których jeden Hieronim był kanonikiem warszawsidm.
kut}Iowsey, jako wspomina Walantego epitaphium u Bernardynów w Warszawie,
że był wojskim nurskim i starostą łowickim. ^^^^
Oharzewsfj w warszawskim powiecie, dom starodawny.
lieszkowscy z płockiego województwa, dom dawny.
Dom RadiiwMskirh z ciechanowskiego powiatu. Ten już dom szczedł; bywali mężo-
wie mocni; był zapaśnik sławny u króla Zygmunta, którego młodziuchnym jeszcze będąc,
Malużeński zabił.
Tegoż też herbu używają lalużeńscy dom znaczny.
Dom Kr*ińskirh od Poznania starodawny. , ,.. ^ęsim,jihumą e^ \i^K>mQ
Gliński Chrzysztof, który u Wichorowskich się wychował, tegoż herbu
używfd; bywał także na miejscach znacznych, rycerskim się sprawom przypatrując. Ado-
lescens nobilis.
Inszych domów wiele w różnych województwach, którycti ja w tak szerokjera kró-
lestwie znać nie mogę. i > »
tC
.■fio'\\\[
^ft^
9J"Ti •■>7:
O KLEJNOCIE
•' iu
\[Tiol4 ^hąaijTT
fiiii
/ ■ . tJ V f-
.kaejfo-b r4(Hf\t
-=:-.l
f;^*^C^
m&l t.t So^T.
' . ■>
fin hhSoiiii ?. m-k!))^ ,
U z
• SI f^fi,
't<<śU s
.iBaia
ii:
iWłUi
jm^'mjmj'Tma^:sK'jmm: ME-«»JŁ-^jBŁ.aK]m«c
"'^ Który ma być rzeka krzyżem naznaczona. Noszą drudzy bez krzyża, wszakoż to
za jeden herb liczą od wieka dawnego. Ale tego dokłada Długosz przy opisaniu śmierci
biskupa świętego Stanisława, przy której tego herbu przodkowie byli, temi słowy:
Sed negue miliłes de tribus domibus et familiis deerant, mdełicet: Jastrembci qui ba-
bałum cum cruce. Item Strepae. Item fiuvium Srzeniatoa cum cruce et qui ab ipsis scisi
mnł simpUcem Jluvium sine cruce, qui se Druzina appellant pro insigni defferrentes, quo-
rum, progenies et successio in hanc diem in Polonia perdurat etc.
A to było w R. 1060. A gdyż w pięciuset we dwudziestu i trzech leciech tak o
nich wzmiankę czynią, a przodki wszystkie wspominając, kładą de familia 8rzeniavitc^
rum nie wspominając krzyża, tedy ja tu w to potrafić nie mogę, abych te które wspo-
minają z pisania ich poznać mógł, gdyż oba te herby jedno nazwisko mają Śrzeniawa,
przeto oba pospołu sadzę, a wieku swego familie, które znać mogę w tak szerokiera
królestwie, krótkoć okażę, i przodki od historyków pomienione społecznie sadzić albo
wspominać będę, co zaraz obaczywszy ozdobę herbów czytać będziesz. Mają być rzeki
białe w polu cz er wo nem. Pisze Długosz o przodkach, że bywali gniewlili, wszakoż po-
rządni myśliwi, a tego dokładali, że bywali na golenie chorzy. Hełm taki z starodawna
nosili, nad temi herby lwa między trąbami albo rogi. W tym wieku są niektórzy, co
bez lwa samych rogów używają, zwłaszcza ci co bez krzyża noszą.
Mirosława Comitem de Nakiel, wspomina wiele dawnych przywilejów klasztor-
nych przodka herbu tego, którego potomki potem własne przywileje tychże Śrzenia-
wów domu opowiedają, i ten Nakiel dopiero wieku mego wyszedł z domu Śrze-
piawów w dom Gryfów,
SRZENIAWA.
197
i Ifib-i
-Wift ob^U ,o:3oia ob
oóU •> ■. . -ij yiioiiiijh
jO^iMo fiL^ia kflłifloąij
o^iof i.>!b A
'' Marka bisknpa płockiego katalog wspomina, o ktAiym toOndem piszą, żo prędko
będąc rycerskim człowiekiem, po zabiciu biskupa świętego Stanisława szedł do papieża,
wyznał przewinienie swe, tam był kilka czasów na pokucie, więcej do tego przyczyny
nie dał, jedno że tam był z rozkazania królewskiego, jako sługa, albo dworzanin jego.
Był potem pisarzem w konsystorzu, albo w kancellaryi papieskiej. Potem od Alexandra
wtórego na biskupstwo płockie przysłan, po śmierci Włocha Paszkala z domu Bończuk
alias Jednorożec. Tenże potem w Czerwieńsku klasztor fundował, czego pomieniony
papież potwierdził, do którego i opata posłał Fabralda, potem po nim Gwidona, oba byli
Francuzowie, czego w onym klasztorze jest pewne świadectwo w katalogu opatów. Po
tymże Marku biskupie nastał Stefan z domu Pobóg, o to było r. 1088..''•^ł^'^>'«» ' > •
Piotra arcybiskupa gnieźnieńskiego wspomina dowodnie katalog, że był wrięt po
Janku z domu Gryf w r. 1166. O tym piszą, że był vir modestus et ft-tii honoruni
amator. Ten w roku 1176, guarło idus August i, klasztorowi sulejowskiemu reguły cyster-
skiej, nad rzeką Pilcą, na prośbę Kazimierza krakowskiego i sędomierskiego książęcia,
który naprzód ten tam klasztor założył i fundowj^ na gruncie hrabie jednego z domu
Abdank, i na przyczynę Fulka biskupa krakowskiego z domu Lis dał dziesięciny
wyteczne stołowi arcybiskupiemu należące, jako po Sulejowie, Bi£^j, Łącznej, Milejowie,
Stąpinie, Styborze, Domczełaju.
Tenże kościół w Małdrzykowie z dziesięcinami temuż klasztorowi przyłączył, jako
w Standorowie, w Chennie i w Pasturowie. Żył na arcybiskupstwie lat dwadzieścia i dwie, u-
marł roku 1188. Od AIexandra trzeciego papieża tego imienia był potwierdzeń. Po nim nastał
Zdyslaus z domu Kożlarogi, vel seaindum nowm jprodwnna t^ funilii Jelita,
'^'^' Pisał Janicms poeta wiersze o nim w te słowaeiiib ?błsboifi n hr.oir , o;adrn v/
19B O KLEJNOCIE
Non alia Petrus licet esseł laude proborum
Laus magna esł, gmniam summus amator erat.
Talis et ipse fuił , guales compleoous am^re est,
Namąue sibi similem mitis et agnus amat. »
Przybysława rycerza herbu tegoż, jeśli z krzyżem albo bez krzyża, tego nie do-
kłada, tylko pisze zdomu Śrzeniawa. Długosz tak opowiada, że na tej górze pod Pro-
szowicami, kędy teraz Koniuszą zowią, miał dwór swój. Ten przedał konia do Węgier
jednemu panu albo staroście, który potem we trzy lata przyszedł do niego, stado wiel-
kie z sobą przygnał, a u drzwi albo u wrót stojąc, rżał kopając nogą, aż pan usłyszał.
Porwawszy się ze snu, słysząc ono rżanie i tąpanie końskie, przelękniony czeladź albo
sługi pobudziwszy, wyszedł, obaczywszy że tylko konie, niemasz nikogo na nich, wpu-
ścił w dwór konia onego i na stanie pojął. A gdy się żaden nie upominał stada onego,
on za ono dobrodziejstwo pańskie na owem miejscu kędy dwór miał, ku czci i ku chwale
jego świętej kościół zbudował i nadał, który aż po ten wiek trwa. A dla tego onę górę
i kościół zową Koniuszą. O tem sobie czytaj u Długosza, przy opisaniu gór w księgach
pierwszych, bo tam temi słowy wspomina fundatora tego: Miles quidam Polónm, genere
nobilis de domo et familia Srzeniavitarum Przibyslaus ncmine. Ale jeśli cum
cruce albo sine cruce, tego nie dokłada, ani czasu jako to dawno się działo nie opisał.
Za Kazimierza Wielkiego wspominają wszystkie historye chorągiew Śrzeniawów,
pod którą wiele znacznych mężów tegoż herbu poległo, przy której inszych chorągwi
jedenaście i mężów wiele znacznych zgiącło,. jako. Diugojs^ opowieda; także i Miechowita
w księgach 4. : oh joa^iy; ,9iowil{»(f an w^Rijsa li^ftW 4v(i
Mikołaja opowieda arcybiskupem gnieźnieńskim katalog w roku 1492, który był
wzięt po Dobrogoście z domu Nałęcz. Ten Mikołaj był rodem z krakowskiega
województwa ze wsi Kurowa od Bochni, syn hrabie Klemensa, matki Katarzyny.
Był wzięt z biskupstwa włocławskiego, trzymał te obie katedry, aż sobie przejednał
Kropidło u Władysława przez bracie swą powinna, Bernarda i Bolesława książęta Opol-
skie. Tak o tym Mikołaju pisze w katalogu, że był homo mundanus ad illicebras car-
nales intentus, lucra sectans, ciłaredis deditus etc. Wiele mąki, miąs wieprzowych do
Flandryi Wisłą, a potem morzem słał, za co wielkie skarby zebrał, zamków kilka dla
synowców swych był kupił. Naprzód Rytwiany, które potem Jastrzębiec Wojciecłr
arcybiskup od synowców jego kupił. Prandziców drugi, Bochotnice etc. Te wszystkie za-,
raz po śmierci potomstwo jego utraciło.
Ten w onę pruską wojnę za Jagiełłą, był wiceregentem w Polsce, i mieszkał wKra^
ko wie do tego czasu, aż król przyjechał.
,oiw{»Tenże było to oskarżon od niektórych pochlebców, że się starał o przyjaźń królo-
wej Anny, ale to niektórzy twierdzą, że sama królowa to nań powiedziała przed królem
Władysławem. A gdy się tego chciał nad nim król pomścić, był pozwan na sejm do
Glinian, do której sprawy proszon też był i Witułd. Spodziewał się tam dekretu nieła-
skawego Mikołaj arcybiskup. A gdy na tę drogę dostatkiem wielkim wyjechał, za nie-
szczęsnym przypadkiem wKrzeczowie polując z konia spadł, gdzie się barzo zbił, wpadł
W niemoc, umarł w niedzielę dnia siódmego wrieśuią roku 1411. Zawiezion do Rop-
SBZENUWA. 199
czyć żywy, sprawił się chwalebną świątością, żył na biskupstwie lat dziewięć, do Gnie-
zna zawieziono ciało i tam schowano.
Tenże był dwór nad rzeką Rudawą kopił u Demetryusza z domu Wręby, alias
Korczak, który się piss^ de Bożydar, podkanclerzego koronnego, który zaraz darował
kościołowi gnieźnieńskiemu.
Tenże w roku 1404 wieś stołu swego arcybiskupiego Pruszownice w ziemi łęczyc-
kiej, za wieś Prządzewo tamże w tem województwie z Jaśkiem Prządzowskim
przefrymarczył. .ji.iuA ,. .^ ai i i\ ...•.\^.
...V\'.A ^'/ . .y^'<\ r .i:\ wić
O tymże pisał Janicus wiersze w te słowa:
Flełe Canes, Aquilae, Curwi Busta sepuUi, ,
Flete Jody Yeneres, Tympana, Lucra, Lyrae,
Yester erat Mus, cos iUi fata dedisłis
''"'""^ Congrua, cum celeri lahitur alłus eęuo.
»Vw ' Pq tymże nastał drugi Mikołaj z domu Trąby.
»»i' Za wieku mego były te domy z tych przodków możne i znaczne, a naprzód dom
Kmitów, którzy używali tego klejnotu z krzyżem. O tych wiele z dawna u hi-
storyków wszystkich czytamy, jako o Jaśku Kbocie który był wielkim miłośnikiem
rzeczypospolitej , bo go Kromer wspomina w te słowa: Jasku s siv€ Joann es Kmi-
ta, genie Srzeniavius , praefecłus siradiensis , cum nobiliłate siradiensi ad resłiguen-
dum gliscens incendium profecłus esł; które to było incendium, toć szerzej historya po-
wie w księgach 13.
Tegoż, jak mniemam, na drągiem miejscu wspomina tenże historyk, wszakoż już
starostą krakowskim, w tychże księgach temi słowy: Mssus est a regina Ja skuś sive
Joannis Kmita praefectus cracoviensis , ad sedandum tumultum^ sagitta himgarica
in łurba in coUum ictus, ex equó defivxit et exjfiravit, ibi necessarii et famUiares ejus fu-
rentes, facto undiąue eoncursu, in Hungaros eohorii magnam caedem facere, non eorum
tantum qui se in tumultu ilło ohtulerant , sed eorum quoque qui in hospiciis ac diver8oriis
inventi sunt; centum 8exaginta Jlungari eo die trucidtjti feruntur, ałque ii modo sahi
fuerunt, qui in arcem effugere połuerunł. Triduo deinde arx clatisa, et ab armaiis oh-
sessa fuśrat etc. A to się działo w roku 1^76. Za ojca, dała synowi królowa starostwo
łęczyckie, tego Piotrem mianują. '"^^^
Tenże Piotr, jak mniemam^ był potem, albo potomek jego, marszałkiem koronnym,
bo podobny wiek, v roku 1439.
Dobiesława kmitę wspominają przywileje koronne kasztelanem wojnickim w ^ymże
wieko. -bnl aiosboi :wi> ilyd o^rf
Stanisława kmitc wojewodą bełskim w roku 1509. Inszych barzo wiele, wiel-
kitoi a możnymi ludźmi i senatorami królestwa tego, różne scripta, także historye opo-
wiedają.
Piotra kmitę wspomina epitaphium w Krakowie na zamku na tablicy pisane
w te słowa:
200 O KLEJNOCIE
•
Pełro Kmitae, Kmitarum ultimo et maxi'mo, cujiis familia ex Brzenia^ta oria
gente, continuatis honorihus , magnisgue rebus gestis in Polonia multis aetatibus claruił,
columenąue regni ac decus ob virtutem antiguitus habita fuit, quem ab occasuy negue Anna
Gorkana ua:or prima , neque Barbara Fulstinensis Herburtowna secunda, senvare
in hoc viro jpotuit , qui Stanislao Kmita pałre et Catherina Xo,rnovia ortus matre,
cum palatinatu praefectwraque o'acoviensi et marschalcatu regni, et scepusiensi, praemi-
sUensi, colensigue praefecturis in domo Visnicia jloruissety mMJorumque honores cumu-
lasset, ultimum vestigium in terris trato Polonis Deo post Kmitas omnes fecit, amplissimo
"patrimonio sororum liberis Stadniciis atque Barziis relicto, cujus mens coelo, corporis
eum patribus hic contegitur Jiummo. Vir fuit animi magni et consilii , r. p. tanguam
pater unicam filiam dilexit^ pro qua inimicicias suscipere^ periculum adire, commoda ne-
gligere, omnia humana postputare, domi forisgue, bello paceque, jus esse, fasque duocit.
In qua Ule sobrie, juste pieque vivendOf apud reges gratia, apud cives potentia, plu-
rimum potuit, justitiam in magistratu cupide exercuit, illamque non tam summo jurę,
quam equitate,multa pro tenuioribus centra potentiores temperavit. Antiqui moris ecclesia-
stici, romanique ritus homo servantissimus fuit, studia liber alia coluit, doctos atque mi-
litares viros fomt, in amicos benefcus, benignus in afflictos, eratque ut adversanłibus
asperita, si caederes idem placabilis maximas offensiones , nimia deprecatione compensans,
pudore et temperamento linguae. Durissimos etiam inimicos frangens et emoliens , et
enim liberalitate atque dementia omnique parte mtae esset laudabilis. Fide tamen conjugali
execremty pro qua iUihujus sepulchri a Barbara Fulstinensi Herbortia Dobrom,ih.
filia , uxore fidissima modestissimaque, hic habitu^ est honos ; excessit e vita JSigismundo
Augusto rege, magnumgue praebuit publicae extinctae familiae dolorem, anno aetatis 76,
pridie Calendis Novembris, anno saMis 1653. Herby Śrzeniawa, Leliwa, Oksza
Wręby.
O tymże Filip Padniewski biskup krakowski z domu Nowina pisał w księgaeb,
którym dał tytuł Elogia, te słowa:
Petrus Kmita ut opibus et dignitate nullo sui łemporis fuit inferior, ita eos ma-
gistratus, quos gessit , gramtate perpetua et aucloritate summa susiimdt. Peculiaris vero
erat in eo animi magnitudo , atque in Deum pietas, proinde et religionis christianae per
manus sibi a majoribus traditae assertor et propugnator extitit vehementissimus , cum ea
a sediciosis egentibusgue et novandarum rerum cupidis hominibus oppugnaretwr, qua
una re, vel praecipuam nominis immortalitatęm maeruit. Obiit anrns LXX exąctią^- Kwti t a-
rum quoque vetus et iUustris familia in ipso defecit. 'aui ń&l ,T)ói*J aiasT
A tu już baczysz z tycłi skryptów, żeby właśni Kmitowie ci, którzy od czasu
dawnego tu w Polsce kwitnęli, zniść ze wszystkiem potomstwem mieli. Wszakoż wieku
mego byli dwa bracia rodzeni ludźmi znacznymi, jeden pisarzem ziemskim krakowskim,
drugi burgrabią ibidem, oba potomstwa zostawili. Drudzy także Kmitowie tamże
w krakowskiem województwie, ludzie cnoty dobrej i pobożności byli, z których domu
także białogłowa część niemałą dóbr ojczystych wyniosła Anna Lasochowska. Ale
zkad to przyszło tym przedemną, że ich przepomnieli, jeśliż z niewiadomości, jeśliż
ŚRZENIAWA. ' 2Ó1
stąd^ ie to tam byli możni senatorowie^ ia ci mniejszego stanu, toby miejsca nie miało,
ani ma.
De Ndkiel Comites , różne skrypta znacznie wspominają, jako Wi erb o sławi a
hrabię, ktorego żona imieniem Małgorzata jednem porodzeniem miała trzydzieści sze-
ścioro dziatek żywycli, dnia dwudziestego, miesiąca stycznia, roku 1269. Co acz i Kro-
mer wspomina w księgach 9, wszakoż pruska kronika dowodniej i z tego Nakla opo-
wieda tego hrabię, który czasu niedawnego wyszedł z dzierżawy Srzeniawów w dom
Gryfów, jakoś wyżej czytał. ■•
A tu też masz domy możne, ktxirzy używali i używają Srzeniawy bez krzyża,
jako naprzód:
Jakóba arcybiskupa, który się takim znakiem pieczętował, wszakoż jeśli mu słu-
sznie należał ten herb, wiedzieć nie mogę, jeśliź też był przyjęty od przodków herbu
tego do niego. Cnotą był go godzien, urodzeniem inaczej go skrypta okazują, co i sam
niżej zrozumiesz dowodnie. Ten był wzięt na arcybiskupstwo w roku 1120 po Marcinie
z domu Zabawa, przez Kalixtego papieża tego imienia był pot^^ierdzon. Tak o nim
pisze, że był tir prudentiae singularis, wiele pożytków kościołowi gnieźnieńskiemu przy-
czynił. Za jego arcybiskupstwa Władysław książę krakowskie rodzoną bracią swą, ksią-
żęta, Bolesława płockiego, Henryka sędomierskiego, z państw z Wielkiej Polski wyga-
niaŁ A gdy mu ujeżdżali do Poznania, tam się zawarli, Władysław z wojskiem za nimi,
mając Rusaki na pomoc, obiegł ich w Poznaniu. Ten Jakób arcybiskup nie mogąc
na koniu, ani pieszo, jechał na wozie do obozu jego, ubrawszy się w biskupie odzie-
nie, tak jako prawy prymas rozwodził mu onę nieprzystojnie zaczętą wojnę przeciwko
braciom. A kiedy go usłuchać nie chciał, zaraz go jako nieposłusznego, a skażcę prawa
bożego zaklął, z kościoła w)'łączył, jako tego, który na krew braci swej niewinną się
zasadził. Jadąc woźnica mimo namiot, zawadził o drąg, namiot upadł; wtem zrazu
jawnie Pan Bóg onego łakom ca pokarał, ł)o bracia owi jego wyskoczywszy z Poznania
z ludźmi co przy sobie mieli, wojsko jego porazili, i sam zaledwie uciekł, etc. Żył na
arcybiskupstwie lat dwadzieścia i ośm, umarł roku 1248. W Gnieźnie pochowan, po
nim nastał Janislaus z domu Gryf; o tymłe Janicus pisał te wiersze:
-9 , Znena patreni , probitas summum łtbi tradit honorem, '^iMrrq
Ohscuro quamvis sub Lare natus eros, tił ml A
Non Jacobe ferri meitusti castra tyranni, Ub ufu
Quum praemereł frałres obsidione SU08. >i BOÓBrioa
' Wieku mego były te domy możne, znaczne, a zasłużone rzeczypospolitej. Jako
naprzód:
Dom Stadnickich; ze Żmigroda się pisali, tak ci, jako i przodkowie ich, co ró-
żne skrypta dowodnie opowiedają i przywileje, także historye, jako naprzód:
Maecina ze Żmigroda wojewodą krakowskim wspominają przywileje różne w r.
1286. O którym i u Długosza jest wzmianka.
Jakóba ze Żmigroda sumkę, kasztelana sanockiego wspomina Bielski w księgach
trzecich, dla tego że był zabit mężnie wojując z Krzyżaki u wsi Połowca, a to było w r. 1331.
Bibliot«k» Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartoiza Paprockiego. S6
202 O KLEJNOCIE
Marek Stadnicki kasztelan sądecki, był w roku 1480, którego różne skrypta
wspominają.
Wspomina też list Kazimierzów Mikołaja Stadnickiego temi słowy: Casimirus
Dei grałia etc, Quomodo orta coram nobis et consiliariis nostris, inter generosum Nicoń
laum Stadnicki de Żmigród curiensem nostrum fidelem, dilectum, et nobilem StO'
gniew de Skalnik, dij^erentia etc. Datum in conventione opatomensi, feria secwnda in
tigilia sancłi Andreae apostoli, anno 1473. Zbignieus de Oleśnica regni mcecann
ceUarius. \
Władysława króla list wspomina Jakóba Stadnickiego de Żmigród temi słowy:
Vladislaus Dei gratia rex Poloniae, electus Hungariae, Lituaniae princeps ełej
Ouomodo pensałis puraejidei et constantis fidelitatis meritis, ąuibus celsitudini nostrae stre-
nuus vir et miles nosłer Jidelis Jacobus Stadnicki de Żmigród nobis placere meruit et
poterit, aucła jide complacere etc. JEidem super opidis nostris Siechow et Bucomna in
districtu biecensi terrae cracomensis. Anno 1440. Petrus de Sczekoczin cancellarius. i
Wieku mego byli w tym domu ludzie znaczni, jako naprzód Marek Stadnicki
ze Żmigroda, który trzymał miasto Dubiecko w ziemi sanockiej, i insze wsi do niego,
przyległe, także w krakowskiem województwie niemałe i znaczne wsi i zamek Chrze-
lów, Niedźwiedź u Słomnik i insze. -s
Ten zostawił z Barbarą Zborowską kasztelana krakowskiego córką to potom-i
stwo; naprzód: t
Stanisława rotmistrza, męża wielkiej sławy; ten acz przedtem z młodości miał
między ludźmi rycerskimi imię dobre, wszakoż za panowania króla Stefana, bywając
w tych potrzebach, jako niżej usłyszysz, był liczon za drugiego Deciusa, i sam czy-
tając zrozumiawszy, to mu przysądzić musisz; naprzód: i
Pode Gdańskiem w r. 1677 z Niemcy na harcu pojedynkiem czyniąc, wiele a mę-.
żnie z dobrą fortuną, nieprzyjacielom króla pana swego był silen, tylko co mu koń podi,
nim zabito, gdy ludzie na zasadzkę przywodził. i
,, Tenże potem we wszystkich potrzebach w Moskwie, aż do wzięcia przymierza ro-^^
tę znaczną mając, wiele z nieprzyjacioły czynił. Pod Toropcem, gdy z wojewodą bra-;
oławskim Januszem Zbaraskim za rozkazaniem króla Stefana posiani byli od Łuk
przeciwko Tatarom, gdy obaczył Tatarzyna, który czyniąc z Mikołajem Jazłowiec-
kim starostą śniatyńskim, był mu silen, i broń wyciął, ochotnie skoczył, Jazłowieckie-
mu dal pomoc, Tatarzyna zabił, obróciwszy się zrazu od onego w stronę, drugiego
pohańca koncerzem przebił. To bacząc poganie, że ich rączo odprawował na pojedynku,
skoczyli do niego dwa mężowie dobrzy, poczęli go kieścieniami przykładać, aż mu broń
z ręku wypadła, wszakoż prędko odratowan od Węgrzyna jednego, acz bardzo zbity,
wszakoż przed onemi razy dał się znać poganom prawie mężnym Polakiem.
* Tenże potem pode Pskowem mając trzysta koni ludzi rycerskich pod swą sprawą,
obaczywszy, gdy insi ludzie szli do szturmu, będąc chciwy dobrej sław^, spieszył się,
konie na stronę odesławszy, szedł sam przed wszystkimi naprzód, tuż przed oczyma
hetmana wielkiego Jana Zamojskiego, z domu Jelita, albo Koźlarogi. A gdy
wielkość Moskwy mężnie odpór dawała, tam on z towarzyszami swemi serca pieszemu;
i:. !iDoiqj3l «s«oJi«U ,og9Ual«>q ć^fUnw^ ^dietl .Ai*ło'A ijaijoddifi
^'ŚRZENUWA. 2^
ludowi dodawąjąc, okrutnie był potłuczon,tak,ażby był nie poratowan od towarzyszów swych,
jako od Wojciecha Gawrońskiego, Stanisława Rajskiego i Hnlanickiego,
którzy go chwilę niemałą, acz bardzo zbitego bronili, musiałby był tam za onem wiel-
kiem sercem swem od nieprzyjaciół dokonać żywota, a zapieczętować onę chęć w sobie
dobrej sławy, w której przodków swych naśladował; jednak mu tam dwu towarzyszów
zabito, Wojciecha Dobieszowskiego z domu Szeliga i Leśnickiego z woje-
wództwa łęczyckiego; zdrowych nie uszło ledwie trzydzieści. Brat jego stryjeczny Adam,
syn" kasztelana sądeckiego, dwiema kulami postrzelon. \ »
Mało na tem mając, przez te kilka lat jako potrzeby bywały za tego króla pode
Gdańskiem i w Moskwi, przyjechawszy do domu od Pskowa, jechał do Węgier na za-
mek Agier, mając z sobą kilka a trzydzieści koni, tam z ludźmi rycerskimi miejsca
onego jechał pod zamek turecki, który zowią Beryn. Gdy ich obaczyli Turcy, wypadło
ich do nich naprzód koni pięćdziesiąt, do których Stadnicki tylko samodziewięć sko-
czył, tam mu Pan Bóg zdarzyć to raczył, że zaraz jednego kopią zabił, drugiego z ru-
sznice, Turcy się zaraz wsparli, za którymi Stadnicki z onymi tylko ośmią sług wpadł,
aż w miasto.
Tamże Lisowiecki Lewko Podlasianin, Turczyna znacznego męża z konia zbiwszy
pojmał, którego z sobą do Polski przywiózł a w Warszawie na sejmie królowi go da-
rował. Inszych wiele znacznych posług jego tak królowi jako rzeczypospolitej i wszyst-
kiemu narodowi polskiemu pamięci godnych, potem w historyi zobaczysz, i ta w tych
księgach na miejscach różnych.
Bracia drudzy rodzeni tegoż rotmistrza, Marcin, Jan^ Samuel, Andrzej, wszy-
stko mężowie dobrzy byli wieku mego.
Stanisła-w STADNICKI zc Zmigroda kasztelan sądecki, który zostawił dwóch
synów, jakoś z nich czytał o jednym Adamie, który jako przy mężnym lwie wprawu-
jąc się w łów sławy nieśmiertelnej, mężnie sobie przy bracie rotmistrzu i mężu sławnym
u Pskowa poczynał, i w inszych potrzebach w ziemi nieprzyjacielskiej.
Burgrabią krakowskim był N. Stadnicki, który się także pisał ze Zmigroda,
zostawił synów trzech.
Tarłowa chorążyna sędomierska tegoż domu była, która niemałą część majętno-
ści wyniosła z domu Stadnickich; pani bogobojna, kościół w Łękach u Pilzna zbudo-
wała i nadała.
Jest wiele inszych ludzi znacznych w tym domu i dla spraw poczciwych pamięci
godnych, których ja znać ani wiedzieć o nich mogę.
Dom Łubomirflkioh, który z ^^miż Stadnickimi zdawna był jednej dziehiice,
starodawny i możny, o których różne skrypta powiedają; bywali na urzędach znacznych
w województwie krakowskiem, kasztelany, starostami, sędziami krakowskimi, co akta
ziemskie opowiedają i przywileje różne i pamięć ludzka niesie niektóre. Był Joachim
ŁuBOMCBSKi sędziego krakowskiego syn, mego wieku, na dworze króla Augusta mężem
znacznym i dworzaninem prawym.
Sebastyan był wieku mego także żupnikiem żup krakowskich, człowiekiem zna-
204 O KLEJNOCIE.
cznym, miał żon dwie, naprzód Annę, Pieniążka sędziego krakowskiego córkę, któ^
ra zeszła sterilis, druga Brani oka starosty niepołomskiego córka, z którą zostawił
potomstwo.
Dom Lipskich tamże w krakowskiem województwie starodawny i możny bywał, jako
opowiedają epitaphia w klasztorze czyrzyckim i katalog, kędy się dla nieprzepomnienia
wpisować dali zakonnikom; tamże naprzód wspominają Piotra temi słowy:
Magnijicus Petrus dę Lipie ^pfuląłji^us. ęąndoTrjkirij^ia ^ ąjmę. 13J6,Jiic, ł?%,y^^^
choro tumulatus. . ,u^\^jcfic^q ;. ^/f: ,.i fmmwh .0^1^'Msbf^ octMoI^j^r}} 'n\<i
g^j,,^^ Tamże drugiego także opowieda regestr albo katalog w te słowa:
,'>x i '^'^*'^*iWM5 vir Petrus de Lipie ohiit anno 1520. _]
^,^^;,; Trzeciego także opowieda zakonnikiem onej reguły Jakóba, który się pisał haer,
res de Szadek.' i[yx.,|j(fo (iai v^ .ayisH jsiwos 7i<>ij[ ioii^ts
Dom Śrzeniawow; którzy tego klejnotu z krzyżem używają, był wieku mego znaczny,
tak do spraw rycerskie!),, jako i ^0 innych posług rzeczypospolitej, Jbyli ci ludzie wieku
mego godni, naprzód: ^%;,^y,^o v sn-^ns
Piotr podstoli króla Stefana, który we wszystkich potrzebach, tak pode Gdańskiem
jal^ w Moskwi, znacznym się mężem pokazował.
"r.ir, Andrzej Srzeniawa, który u Piotra Zborowskiego wojewody i generała kra-
kowskiego przedniejszym był sługą dworu jego, mąż rządny i sprawny, i drudzy bracia.
' Dom Pisarskich tamże w krakowskiem województwie, którzy także z krzyżem tego
herbu używają z dawna, różne skrypta ludźmi znacznymi opowiedają, a naj znaczniej
/ epitapliia w Rudawie na kamieniach i na chorągwiach, nad groby ich pisane temi słowy:
„Tu leży szlachetny pan Jan Pisarski rotmistrz" Herby nad nim: Srzeniawa,
Bogorya, Lis, Ogończyk. Tamże na kamieniu pod tąż chorągwią drugie w te słowa:
„Tu leży Mikołaj Pisarski z żoną swą Dorotą i synem Janem rotmistrzem
1 Stanisławem; módlcie się Panu Bogu za niemi. Umarł w roku 1570.'*
Tegoż Stanisława syn Jan^ o którym tak epitaphium powieda temi słowy:
„Pragnąc tego uprzejmie, aby z przodki swemi,
f Mógł porównać sprawami na wszem poczciwemi,
■o Wiele krain objechał, będąc w młodem lecie.
Chcąc to wiedzieć, co za smak w tym obłudnym świecie. ,
.^ Niedojrzałą jagodę sroga śmierć uszczknęła,
A on wspaniały umysł, skwapliwie odjęła.
Leży pod tym kamieniem rzewnie opłakany, -i
Od brata, sióstr rodzonych z żalem pochowany.
9; Umarł roku 1581. Mając wieku lat dwadzieścia i sześć."
A.
Tego też Stanisława d^ugi syn był wieku mego Stanisław, młodzieniec podo-
bny i do spraw przodków swych poczciwych chętliwy. Siostry jego rodzone: Dorota
Połomska, Zofia Warpęchowska, Barbara Tomaszewska, który był starostą
na Tęczynie i Morawicy, matronae honestae^
* ; SRZENIAWA. aOC
A;t oDom •racfewsklch tamże w krakowskiem województwie, wszakoż przodek ich przy-
szedł z kaliskiego województwa, ludzie znaczni. Był wieku mego Piotr Oraczewski
mąż zasłużony rzeczypospolitej. Ten w inłerregna na wszystkie zjazdy w sprawach rze-
czypospolitej od rycerstwa był syłan, na sejmy, na trybunały; był to człowiek cnoty i
pobożności dobrej. Sąsiada, przyjaciela nie oszukał, jeśli sam od niego oszukan nie był.
Zostawił potomstwo z Helźbietą Uleńską córki i syny, ex guibus optima fruges est
speranda.
Insi także bracia jego tak rodzeni jak stryjeczni bywali wieku mego ludzie znaczni
i rycerscy. ii^'^ u
i ,,.. Tęgoborscy w krakowskiem województwie, dom starodawny, i -'.nn
\^\crr-JŁrtełk«wie w sędomierskiem województwie, dom starodawny, w którym mężowie
sławni i rotmistrze fortunni bywali. ^a 'i' ,
ó, ; isDom fitfbowskifh, tamże w sędomierskim województwie starodawnyi*
Eoilątkewscy w sieradzkiem województwie, dom starodawny i mężowie sławni w tym
domu bywali.
Dom Poniatowskich w sieradzkiem województwie starodawny, z których jednego
wspomina eptłaphium w Gnieźnie pisane w te słowa:
!')0^tEic jacet venerabUis oUm Dat id Poniatowski cusłos gneznensis ac poznanien-
siś , crusficiensis , ecclesianwi mnonieiis, cir non tnediocrisy sed postremi judicii et dexte-
ritatis , qui ecclesiae hoc tempore ułUissimus fuił: obiił die SoUs, ultima Junii, anno 1550.
Herby Śrzeniawa i Korab.
Strackanowscy tamże w sieradzkiem województwie.
Beleiscy tamże z tegoż województwa, byli na dworze króla Zygmunta ludzie znaczni.
Bory sławscy tamże w sieradzkiem województwie.
0-^^ liiTłcwscy w kaliskiem województwie.
Charzewscy w lubelskiem i sędomierskiem województwach, dom znaczny, tak z mę-
stwa jako z innych spraw poczciwych.
Dom Klasiów w Rusi znaczny i możny.
Dom Skotnickich, którzy Śrzeniawy bez krzyża używają w krakowskiem wo-
jewództwie, bywał znaczny i możny zdawna. Wspominają przywileje koronne Marcina
kasztelanem zawichojskim w roku 1500, którego jak mniemam syn, był wieku mego
chorążym halickim, człowiek możuy i w sprawach rzeczypospolitej biegły.
Dom Rupniewskich w krakowskiem województwie, starodawny i znaczny, tak w spra-
wach rycerskich, jako i w innych posługach rzeczypospolitej.
Dom Wieraskich w krakowskiem województwie, tegoż klejnotu starodawny i znacz-
ny. Był Jan Wie ruski z Wier uszyć chorążym nadwornym i starostą sandeckim
wieku mego.
Sadłowie, którzy są właśni Lubomirscy, tych się pisali przodkowie de Zbłu-
dowice, jako Tomasz Sadło w roku 1504.
Istowscy w krakowskiem województwie dom starodawny.
Lasoccy w Czyrzyczu, które opowiedają epitaphia na polu przed Zerosławicami, kę-
dy heretycy kościół spustoszyli, a tak ciała chrześciańskie i groby ich zostawili, temi słowy:
S06
O KLEJNOCIE ^RZENIAWA.
Hic jacet nohilis Dorołea, uxor nohilis Andreae Rotemharskif Jllia vero no-
hilis olim Viti Lasocki. Ohiit anno 1560, die 29 mensis Julii,/'! o-ĄiiA^^miA s masB
Porębscy od Sącza dom starodawny. ( . >.
Bierowowie z krakowskiego województwa, z których był wieku mego Stanisław
komornikiem ziemskim sędziego krakowskiego, adolescens nohilis, .i;.n<li I* 'Maa^fii^f^
Łapkowie, między którymi był AIexander pisarzem Żydów krakowskicłi, umarł
r. 1682. Ciało jego leży u świętej Katarzyny w Krakowie na Kazimierzu; człowiek
był godny do posług rzeczypospolitej.
Tegoż domu byli dwa mężowie rozkoszni, którzy dobra ojczyste utracili; nie wie-
dząc potem co czynić mieli, w mór wielki , który był w Krakowie w roku 1537, chowali
ciała umarłych, wielkie przez on czas pieniądze zebrali, i tak o nich powiedają scripta
kościelne, że majętność znaczną sobie kupili potem, tinwi^d iamiWA OATjeiOJioT i iaWulB
Inszych domów wiele w różnych województwach, których ja w tak śzerokiein kró-
lestwie znać ani wiedzieć o nich mogę.
'la w
Z temi równyż początek mają, te dwie rzece,
między któremi krzyż albo raczej miecz otłu-
czony, a ten Długosz zowie KOPASZYNA. Także
w polu czerwonem go przodkowie używali, którego
własność i ozdobę zobaczywszy, czytać będziesz o
zacności przodków i potomstwa, które ja znać w tak
szerokiem królestwie i wiedzieć o niem mogę.
Nie najduję u żadnego historyka o przodkach tego
herbu nic dowodnie o sprawach ich takich, którebym
też ukazać miał na ozdobę potomstwu w tym wieku,
tylko w przywilejach dawnych czytając praesentes, ta-
mech widział circa annum 1249, Petrasium Cojpasum mi-
litem, wszakoż jeżeliby był tej familii, tego niewiem,
tylko że podobny nazwisku temu, dla tegom go tu po-
łożył pod ten herb. Na Podgórzu tego klejnotu byli wie-
ku mego ludzie znaczni, w sprawach rzeczypospolitej
biegli i uczeni mężowie Sikorscy, wszakoż który był
najuczeńszy, był mmte captus potem. Inszy byli ludzie
rycerscy; tego majętność rozniosły siostry w domy różne za żywota jego, onego żywno-
ścią w więzieniu opatrzywszy.
O inszych domiech^ coby tego herbu używać miały, wiedzieciem nie mógł,
r. rr ( o TOi
mny.
t^T/c-r irtiał ,iIiwii.i(«os doi V'
.►♦«g#'3«-
J
-tji;lr-i.\
O KLEJNOCIE STARODAWNYM POLSKIM
NAŁĘCZU,
KTÓRY DŁUGOSZ fflSTORYK OPOWIEDA, ŹE WŁAŚNIE W POLSCE
JEST NABYTY,
a nosili %o przodkowie bialry ^ polu czepwonem*
■■■;
Hełmy różne dla różnych zasług w tym wieka potomstwo nosi^ i dwojaki sobie
wynajduje: jedni mienią od Mieczysława cłmstkę to być zawiązaną Dersikrajowi de
Słopa, gdy wiarę chrześciańską przyjął, a drudzy dopiero od Bolesława Krzywoustego
w onę bitwę przegraną u Halicza^ gdy ryeerstwu głowy zawiąże wał, temu,' które sobie
przy nim mężn e poczynało, jako o tern w kronice szerzej czytać będziesz. Ale też to
u Kromera widzimy, że za tego króla oclirzczon Gniewomir Czarnkowski, o ozem
będziesz miał niżej.
Drudzy też za rzecz prawdziwą mienią, żeby książęta
de Słopa udzielne być miały, jeszcze z narodu Popielo wego po- -^j,
czątek swój mając, nosili klejnot takim sposobem ; dawności jego
żaden dostatecznie wiedzieć nie może, ani nadania. A tak przy-
patrzywszy się własności herbu , czytać będziesz o przodkach i po-
tomstwie ich w tym wieku , które ja w tak szerokiem królewstwie
soBĆ i wiedzieć o niem mogę.
Dersikraja de Słopa wspomina przywilej klasztoru trzemeszeńskiego hrabią, który
za Mieczysława monarchy najpierwszego chrześciańskiego był przy fundowaniu tego tam
klasztora: a to się działo w roku 966. Wszakoż jeśli tej familii, dostatecznie wiedzieć
nie mogę.
Dersikraja^ jeśli tego, jeśli* jego potomka, tylko wiele przywilejów późniejszych,
tak klasztornych jako rycerskieh, opowiedając go także de Słopa, wspominają na wielu
miejscach, iam, in majori cuatn in minori Polonia.
Herrarda dr Słopa, Dobromira, Gniewomira de ibidem. Acz ta Słopa z da-
wnego wieku jest w domu Gzarnkowskich aż po ten wiek, jako to przywileje ich
opowiedają, wszakoż jeśli ten herb nosili, to dubiłatur, gdyż to albo ode chrztu, albo od
sawięzowania głów od króla Bolesława Ej-zywonstego kładą.
208
O KI.EJNOCIE.
^ Dersikraj de Słopa klasztorowi trzemeszeńskie-
mu dał Gąsawę i Konratowo, ze wszystkiemi do tych
wsi Jeziory przynależącemi i własnościami, co się działo
roku 1146.
Gniewomira z Czarnkowa wspomina Kromer
w księgach piątych, że był ochrzczon na wiarę chrze-
ściańską w roku 1185. O tymże czytaj u tegoż histo-
ryka eodem libro, pagina 112.
i, i.; Wincentego arcybiskupa gnieźnieńskiego wspo-
mina katalog dowodnie, że był wzięt w roku 1220, po
Ho^ryku Kietliczu tegoż herbu Eietlicz. Żył lat
trzynaście, umarł roku 1133, w Gnieźnie pochowan, po
nim nastał F u 1 k o z domu Lis.
Tenże kanonikiem gnieźnieńskim będąc, dał kia
sztorowi trzemeszeńskiemu wieś Brzeskorystew ze wszyst-
kiemi własnościami. Fundus i katalog testes.
Tegoż arcybiskupa wspomina przywilej klasztoru
rzemeszeńskiego dwóch synów: Mirosława i Bogu-
chwała;, w roku 1251.
O tymże, arcybiskupie pisał J a n i c i u s wiersze w te słowa :
Quid dicam de te Vincenti? Nescio an illud
Quod tragis e patria nohilitate genus. ij
Nohilitas nihil est, si nuda sit, ahsgue probato o^
Pedore, ut astreo de grege natus eguus. *'
' Dersława Grochala kasztelana sątockiego wspomina Miechowita w księgach
czwartych, o czem w historyi szerzej.
Falkona Hrabię z Czarnkowa wspomina przywilej klasztoru trzemeszeńskiego
kasztelanem gnieźnieńskiem w roku 1291.
Tomasza biskupa włocławskiego opowieda katalog w roku 1267. Tegoż i Miecho-
wita wspomina w księgach 3.
Mikołaja wojewody poznańskiego i Mirosława, bracią Wincentego podkancle-
rzego koronnego, którzy się pisali z Donatowa i z Grzymisławia.
Mikołaja kasztelana kaliskiego z Kościnina i z białych Kos, i z Sokolnik, wspomi-
nają przywileje, na których tym przerzeczonym panom prawa niemieckie nadawano
w roku 1283. Też i u Długosza najduję: Gdy Przemysław wtóry książę Wielkiej Polski,
nadawając klasztor pannam Ordinis Praedicałorum wPozuaniu, dał im wsi: Piątków,
Rudnicę, Zaparcice, i jezioro Bostynino. Tamże Długosz temi słowy wspomina: Confir-
mał donałionem per Vincentium, vicecancellarium ac fratres ejus, Nicolaum palatinum
calisien.f et Miroslaum^ de mllis Donatowo et Grzimislawie etc.
Tomisława wojewodę poznańskiego wspomina historyk przy synie jego Dobrogo-
ście, którego zwano Mały, ten mężnie dawał odpór Ślązakom, o czem czytaj n Kromera
księgi jedenaste, w te słowa: «*»^ o^^pipw^sfyi ; >-3i
-'IJAŁĘCZ. , ^ 209
Dohrogostius Samotuliua cognomemto yawus, Tomislai pahłini posnamen. jam
defuncłi Jilius, gente Nalfcius cum Polonis occurit. etc.
Jana scholastyka gnieźnieńskiego wspomina historyk w roku 1283. Ten był potem
bisknpem chełmskim. ; '
Tomasza kasztelana poznańskiego wspomina Miechowita w trzecich księgach, na
czci albo na wesela u Przemyśla książęcia poznańskiego, tamże i Tomisława podcza-
szego poznańskiego, Sędywoja brata Tomisławowego , syny Tomaszowe w roku 1293,
które także Kromer wspomina w księgach 8, o czem tamże szerzej.
DoBEOGOSTA arcybiskupa gnieźnieńskiego wspomina katalog, że był wzięt po Ja-
nie Kropidle z biskupstwa poznańskiego, na którem żył lat jedenaście; był doktorem
dectretorum, syn Tomisławów ze wsi Nowodwora w Mazowszu, był konfirmowan od Bo-
nifacyusa papieża, u którego był w poselstwie od Władysława Jagiełłą o potwierdzenie
dwóch kościołów w Litwie, to jest: w Wilnie i w Miednikach. Żył na arcy biskupstwie
lat ośm, wzięt w roku 1394. Umarł w roku 1482 dnia 19 września, we wsi swojej ar-
cybiskupstwn należącej Chełmie, niedaleko Uniejowa, a w Gnieźnie pochowan, ten był
zwań Wy drży oko. O tym pisf^ Janicius poeta wiersze:
Non eupit, eligitur merito sed regis amore
Cum poananiacum regerił antę gregem,
Viła modesła viro quem non captavił honorem
Adtulit, haec tirłus praemia semper habet.
Jana biskupa płockiego opowieda katalog, który był wzięt po Janie z domu Pra-
wdzie; żył na biskupstwie lat ośm, opowieda go synem A brama hrabie, potwierdzeń
przez arcybiskupa Janisława, wzięt był w roku 1310, umarł 1318. Tamże w Płocku
pochowan, po nim nastał Floryan z domu Bróg.
DoBROGOSTA wojcwodę pozuańskiego, który był zabit pod Uszciem od Władysława
Plwacza w roku 1226, o czem Kromer w księgach siódmych temi słowy pisze: Multos
ihi nóbihs et fort es militeSj et pahtinum posnanien. Dohrogostium^ Lasconogus amisił.
etc. ut in historia.
Sendywoja syna Jana wojewody krakowskiego wspomina Miechowita w księgach
trzecich, dla czego, czytaj sobie ibidem. To było za panowania Przemyśla książęcia
roku 1283.
DoBROGOSTA Z SzAMOTUŁ wspomiua Kromer w księgach piętnastych, między in-
szymi którzy jeździli z Witułdem przeciwko Tatarom w roku 1399, o czem będzie w hi-
storyi.
Jana podkanclerzego koronnego wspomina przywilej klasztorny, od Kazimierza
Wielkiego potwierdzony w roku 1368. Datum in Cziązim, anno ut supra.
Jana Głowacza wspomina Miechowita w księgach czwartych, który jadąc za Wi-
tułdem książęciem litewskim do Tatar, tam był zabit, o czem w historyi szerzej czy-
tać będziesz.
Jana podkomorzego poznańskiego wspomina Kromer w księgach dziewiętnastych,
w roku 1430, dobrym i pilnym stróżem nspltej ; pisał się z Czarnkowa.
Wincentego hetmanem u Opoczki wspomina Kromer w księgach dziewiętnastych
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. S7
210 ^ O KLEJNOCIE
w roku 1428. Był i kasztelanem międzyrzeckim. Tenże był gubernatorem księstwa ru-
skiego^ jako to opowiedają przywileje rycerstwa onych krajów, na których się tak pod-
pisował: Nos Yincenłius de Samołuli castellanus miedzirzecen, , et capitaneus terrae
Russiae, ad noticiam omnium et singulorum volumus devenien. praesentium per tenormij
quomodo in nostra et magnijicorum dnorum. Skarbkonis de Góra Leopolien., Pe-
tro de Smolice sanocen., et aliorum terrae Russiae tutorum, etc. Ci tedy Tutor es mieli
facultatem wszyscy jednaką, dandi, donandi, wszystkich dóbr, które należały do stołu
książęcego i rzpltej ruskiego księstwa. Actum et datum Leopoli, anno 1436. Praesentibus,
Stanislao in Davidow, judici, Joanni in Zimna woda, subjudici leopoUen.
Sendywoja i DoBROGOSTA W księgach 17 Kromer wspomina temi słowy: Opór-
łunę aułem Sendivogius Osłrorogus palatinus posnanien. et Dobrogosłius Samo-
łuli u s castellanus Posnaniae cum suis cohortibus et nonnullis majoribus Polonis, cum his
sese conjunxere. etc.
Piotra kasztelana poznańskiego, który się pisał, z Szamotuł, wspomina Kromer
w księgach dwudziestych wtóry eh; był potem hetmanem do Prus za Kazimierza Jagiełło-
wicza, o czem czytaj księgi 24. To było w roku 1458, bo wspomina temi słowy: Petro
Samotulio casłellano posnanien,, penes quem summa in exercitio secimdum regem pote-
słas erat. ełc.
Wincentego z Pomorzan wspomina Miechowita wojewodą poznańskim i starostą
wielkopolskim. O które, gdy mu je było wzięto^ wielką szkodę Polsce uczynił, za Wła-
dysława Łokietka. O tem czytaj historyki. Miechowitę i Kromera.
Wincentego nazwanego Kiełbasa, biskupem chełmskim pisze go: perpetuus ad-
ministrator posnanien. O czem pisze Kromer w księgach 29.
Piotra z Szamotuł kasztelana poznańskiego Kromer w księgach 22 wspomina^
który potem był hetmanem do Prus, za Kazimierza, roku 1468. Kromer w księgach 24.
DoBROGOSTA Z SzAMOTDŁ, którcgo zowic mały, Tomisława wojewody poznań-
skiego syna, wspomina Kromer w księgach 11.
Sędywoja SwiDWĘ kasztelana nakielskiego, wspomina Kromer w księgach piątych;
inszych barzo wiele.
Z tychże przodków wieku mego był dom znaczny i możny Gzarnkowskich. Byli
ci bracia: Andrzej biskup poznański, który był wzięt po Benedykcie Izbińskim
z domu Kóża, po nim nastał Konarski z domu Abdank.
Piotr kasztelan poznański, który miał za sobą Kościelecką, wszakoż z nią po-
tomstwa nie zostawił.
Wojciech Czarnkowski był starostą i generałem poznańskim, który z Sierpską
z Gulczewa z domu Prawdzie wojewody rawskiego córką, zostawił syna jednego, który
był komendorem poznańskim.
Stanisław Czarnkowski który był wzięt za koadjutora na arcybiskupstwo gnie-
źnieńskie, wszakoż za niechęcią króla Stefana ad effectum nie przyszedł, chociaż mu już
był puścił Żnin arcybiskup pierwszy Jakób Uchański z domu Subieńcza, alias Ra-
dwan; był człowiek uczony, wymowny, wszakoż niefortunny.
Jan Czarnkowski brat tegoż Stanisława, był mąż znaczny wieku mego, w mło-
!:}<ri^ji--i mjAo^mhU .^fiiyyj u ' ' t%imsHk r
NAŁĘCZ. ' 211
dym wieku umarł, zostawiwszy syna jednego, który był starostą drahimskim po śmierci
ojcowskiej, i dwie córce: Annę Padniewską, druga na ten czas panną była.
•jp. Zygmunt Czaknkowski był także wieku mego mężem znacznym, wszakoż pokój
domowy miłował. Byli inszy, alem ja prze dalekość znajomości z nimi ani wiadomości
o nicłi mięciem nie mógł.
Dom Ostrof Ogów starodawny, w którym także barzo wielu ludzi znacznie rzpltej
zasłużonych różne scripta opowiedają, jako Scdtwoja wojewodę kaliskiego, w roku 1382.
Wszakoż ci przyszli z Niemiec, co same ich nazwisko świadczy; zwano ich z niemiecka
Scharph Erner.
S^DYWOJA Kromer wspomina w księgach 15, że był zabit od Tatar, gdy z Wituł-
dem książęciem litewskim jeździł za nimi w roku 1399.
SęDYwojA wojewodę poznańskiego syna jego, starostę i generała ibidem,
Stanisława kasztelana kaliskiego; tenże był wojewodą kaliskim; w niebytności
króla Władysława polskiego i węgierskiego był gubernatorem królestwa.
Wieku mego był Jan Ostroróg starostą stężyckiem, który jeździł do Węgier z dru-
gimi posły od króla Stefana roku 1576.
Był drugi kasztelanem międzyrzeckim, który z Tęczy oską zostawił potomstwo,
po której wziął Krełów, i inszych niemało.
Dom Szamotalskich, z którego wiele możnych senatorów rzpltej zasłużonych, tak
w historyi jako w inszych skryptach okazuje wiek dawny. Za wieku mego dom ten był
nie podlejszej ozdoby; był jeden kasztelanem biechowsldm, zostawił z Latał ską woje-
wody poznańskiego córką potomstwo.
Dom Zbąsklch starodawny, w którym zawsze Abramy wspominają różne skrypta,
jako sędziego poznańskiego Ab rama, Jana biskupa poznańskiego synem Abramowym,
jakoś wyżej czytał.
Wieku mego był Abram Zbąski człowiek znaczny i wzięty ; był kandydatem w tn-
terregna po śmierci Augusta króla, zostawił potomstwo z Opalińską z domu Łodzią.
Jana Zbąskiego opowieda epitnphium w Krakowie na zamku dziekanem krako-
wskim, proboszczem poznańskim i sekretarzem króla Zygmunta starego temi słowy:
Becerendo dno Joanni Zbąski decano cracovien., posnanien. praeposito, r. secreta-
riOf viro mulłis nałurae dotibus omato, posiłum anne 1541, Die ultima Decembris, vixit
annos 48. Herby: Nałęcz, Łodzią, Srzeniawa, Grzymała.
Stanisław Zbąski, brat Abramów rodzony, był wieku mego pan w majętność mo-
żny, wszakoż spokojny, żadnego urzędu ani dygnitarstwa nie pragn^. Ten dział wziął
w lubelskiem województwie Kurów miasto, i insze imiona przyległe.
Dom Łeieńskich a Gostomskich jednej dzielnice, możny zdawna, przodki za-
służone, tak historye jako insze skrypta dawne opowiedają wojewodami, kasztelany, dy- ,
gnitarzmi przedniej szymi w księstwie mazowieckiem, jako Jako ba wojewodą mazowie-
ckim, w roku 1390. Jana wojewodą łęczyckim, w roku 1400. Sędziwoja wojewodą
sieradzkim, w roku 1420. Jana Głowacza z Leżenie wojewodą mazowieckim, w roku
212 O KLEJNOCIE
1396, który był zabit od Tatar jeżdżąc do ziemie ich z Witnłdem wielkim książęciem
litewskim, ut in historia. Wieku mego byli ludzie w tym domu znaczni i możni.
Z tych także którzy się już Gostomskiemi zową, byli wieku mego ci ludzie mo-
żni w rawskiem województwie. Naprzód:
Anzelm, syn Dobrogosta Gostomskiego, wojewoda rawski, pan rządny i mo-
żny w majętność i w skarby, zostawił potomstwo to z Narzymską z domu Dołęga
kasztelana płockiego córką. Naprzód:
Stanisława kasztelana sochaczewskiego, człowieka rządnego i dobrego, a rzpltej
senatora pożytecznego.
Mikołaja chorążego rawskiego. Uczony i mąż sławny, rotmistrz fortunny, we wszy-
stkich potrzebach z królem Stefanem tak pode Gdańskiem jako i w Moskwie bywał, po-
trzeby żadnej nie omieszkał.
Hieronima podkomorzego rawskiego, rotmistrza rządnego, i męża sławneg®, wspra-
wach rzpltej biegłego, uczonego; zostawił z Sieniawską, z domu Leli w a. syna na
ten czas i córkę.
Jan, tegoż wojewody rawskiego syn, człowiek uczony. Surrogatorem bywał rawskim.
Anzelm piąty syn tegoż wojewody, rotmistrz sławny i fortunny, kałolicismus, choć
wielką niełaskę ojcowską odnosił, jednak więcej sobie bożą poważał, błędy się bawić
niechciał. Pod Połockiem, pod Wielkiemi Łukami w potrzebach bywał. etc.
Jakób szósty syn tegoż wojewody^ człowiek uczony, wielką niełaskę od ojca także
dla wiary odnosił, trzy lata jako w więzieniu na zamku w Rawie siedział pod strażą,
nigdzie nie wychodził, jednak Pan Bóg dał upamiętanie ojcu, że go wolnym uczynił, i
zaniechał, gdyż on wszelką cześną uczciwość jemu powinna synowską czynił; co Bogu
należało, będąc uczonym, w tem się niechciał dać nawieść, i łamał wolą jego.
Tomasz siódmy syn tegoż wojewody, równy w sprawach uczciwych przodkom swym,
tylko że się domem bawił; z Rybińską zostawił potomstwo.
DoBROGOST ósmy syn tegoż wojewody, żołnierz znaczny i mężny; dwa synowie
młodo umarli, córek dwie, Dorota która była zmówiona za Ciołka Żelechowskiego,
wszakoż niż wesele doszło panną umarła.
Anna Parysowa; te wszystkie porodziła Narzymską.
Potem pojął Zofią z wielkiego Szczawina, kasztelana sochaczewskiego córkę,
z domu Prawdzie, która naprzód była za kasztelanem rypieńskim, panią żywota świą-
tobliwego, z którą zostawił jedyną córkę Helżbietę. Tej macosze synowie nietylko żeby
żle mówić mieli, ale i źle nie pomyślali, dla wielkiej cnoty i uczciwości, i nadobnemu
świętej prawie pani przystojnemu zachowaniu przeciwko pasierbom, nie jako to insze
rady czynią.
Dom Nowodworskich starodawny i znaczny zdawna, różne skrypta opowiedają mo-
żnymi senatory w księstwie mazowieckiem.
Dom Drohicińskich w Rusi starodawny i znaczny był wieku mego.
Dom Łękińskich na Pałukach starodawny i znaczny, był wieku mego Nikodem
Łękiński kasztelanem nakielskim, który nie zostawił potomka męskiej płci, tylko có-
rek pięć.
NAŁĘCZ 213
Barbarę Kmiciną i bnrgrabinę krakowską. Dorotę Lubiatowską, Maren-
cyanę Jeżewską, który był podstarościm na Rohatynie od Opalińskiego marszałka
koronnego— Katarzyna Łącka — Anna Piecz ano wska.
Dom Tulibowskich starodawny i znaczny na Kujawach, mają i na Dobrzyńskiej ziemi.
Był Wojciech Tulibowski cześnik brzeski, który z Lubrańską siostrą rodzoną
biskupa poznańskiego zostawił syna Marcina, którego tenże biskup kosztem swym jako
siostrzeńca w cudzych ziemiach chował, potem na służbach u królów postronnych, i
w Polsce u Zygmunta. Ten Marcin z Suligowską z domu Pomian zostawił te syny:
Stanisława, który z Kościelską z domu Ogończyk zostawił Mikołaja.
Jerzy, syn też Marcinów, był stolnikiem brzeskim, służył czas niemały na dworze
króla Augusta, potem z Piwowną z domu Prawdzie zostawił Marcina.
Sebastyan Tulibowski syn Marcinów, pisarz ziemski brzeskie zostawił syna
Daniela i córek cztery.
Jakób, Marcinów syn, podstoli brzeski, który z Kaczkowską z domu Pomian
zostawił synów czterech.
Wacław Tulibowski, Wojciechów brat, miał z Lubrańską, z domu Go-
dzamba, Jana, Adryana, Marcina męża sławnego i rotmistrza, zeszli ci dwa sfm/as.
Jan zostawił dwóch synóWj Wacława i Jana. Wacław umarł bezpłodny. Jan z La-
socką zostawił potomstwo.
Dom Grodzieckich w sieradzkiem województwie starodawny i znaczny był wieku
mego.
Modlscy i Wojsławscy tamże w sieradzkiem województwie, domy starodawne i jednej
dzielnice.
Dom Wierzbickich w Wielkiej Polsce, z których jeden wieku mego był opatem pa-
radyskim Stanisław w roku 1581.
Dom Łoweckich w Wielkiej Polsce starodawny; zową się Kinieńskimi, z których -wie-
ku mego był jeden kanonikiem oficyałem krakowskim, człowiek dobrego żywota, w my-
śliwstwie się niezmiernie kochał, umarł roku 1583, miesiąca czerwca.
Dom (iosławskich starodawny, znaczny, i zasłużony rzpltej, których przodki Kiełba-
sami zwano, jakoś wyżej czytał. Wspomina w pruską wojnę Kromer Mikołaja na
ten czas, gdy król posłał Zbigniewa Oleśnickiego aby co ludzi przywiódł na pomoc: Sed
is rejedus a Ni cola o Kiełbasa genłe Nal^cioy neganłe id fieH commode posse, ne
spędem fugientium exhiberenł. etc. »
Dom Idrzycklch w bełskiem województwie starodawny i znaczny, z innych spraw
poczciwych sławny.
Dom Chełmickich na dobrzyńskiej ziemi starodawny i znaczny, rzpltej zasłużony,
był jeden wieku mego pisarzem ziemi dobrzyńskiej, którego synowie byli ludźmi znacz-
nymi na posługach rzpltej ziemie onej, jako Adryan posłem często bywał, człowiek
godny i zasłużony był wieku mego; drugi brat jego Stanisław kuchmistrzem królowój
Anny przez czas barzo dłngi na dworze z młodości się bawił, etc. i inszy.
>alcc2o^ie na dobrzyńskiej ziemi dom starodawny i znaczni byli wieku mego.
214 O KLEJNOCIE.
Dom Rusianów w chełmskiej ziemi, starodawny, znaczny i rzpltej sprawami poczci-
wemi zasłużony; mężowie wielcy z tego domu wieku mego i przedtem bywali.
iiiżyckich dom w sieradzkiem województwie starodawny; był jeden wieku mego sę-
dziom wieluńskim trzydzieści lat^ znacznie rzpltej służył, zostawił potomstwo.
Dom Kłokockicli na dobrzyńskiej ziemi starodawny.
Popiclscy, o któiycli powieda epitaphium w Warszawie na grobie W oj ciec li a ple-
bana czerskiego i sorockiego u Bernadynów.
Wolscy w bełskiej ziemi dom starodawny.
Ostrowscy w cliełmskiej ziemi dom starodawny i dobrze znaczny.
IHowieccy w chełmskiej ziemi dom starodawny.
DaroMscy w lubelskiem województwie dom dawny.
Jędrzejewscy w sędomirskiej i w chełmskiej ziemiach mają.
Lesieccy w lubelskiem województwie starodawny.
floryszewscy w lubelskiem województwie z Laekiego i Horyszewa.
Rudniccy w przemyskiej ziemi dom starodawny, z których wieku mego był Bartosz
Rudnicki człowiek uczony, był plebanem" w Husakowie miasteczku Boratyńskiego ka-
sztelana bełskiego, starosty Samborskiego, wszakoż był w rozpacz przyszedł po śmierci
tego starosty, sam się potem zabił, napisawszy to pierwej : O Petre Boratyński, si tu
viocisses, mverem et ego!
Dom Rostworowskich w Wielkiej Polsce dawny.
Dom Tupalskich w Wielkiej Polsce starodawny.
Dom Kasinowskich tamże, z których była Katarzyna Dudkowicowa, Wa-
wrzyńca Dudkowica męża wieku mego w prawie uczonego i biegłego, z którym
zostawiła syna Jana, o czem pod Habdankiem czytać będziesz.
Mieiiieckich dom od Gniezna starodawny, i znaczni ludzie w onym kraju,
Sadowscy tamże z tego kraju starodawni i znaczni.
Dom Obiczierskich tamże w Wielkiej Polsce dawny.
Popowscy a Wojnowscy jednej dzielnice. Był Mikołaj Popowski wieku mego m^-
żem znacznym i zachowałym od Rogoźna.
Kunowscy od Nakla dom starodawny.
Dom Rac2yńskich tamże w Wielkiej Polsce dawny.
Dom Radzickich skrajny rozrodzony.
Dom Cichockich na Podgórzu starodawny.
Dom Oborskich w sędomirskiem województwie.
Dom Swaryszewskich w sędomirskiem województwie.
Dom Dylągowskich w sanockiej ziemi, z których jeden rotmistrzem będąc pode Gdań-
skiem zabit, w roku 1578. Sebastyan był podstarościm stobnickim, zostawił z Cze-
latycką z domu Leliwa syna Piotra, córkę Annę.
Dom Charbickich z łęczyckiego województwa dawny.
Dom Zabickich tamże w łęczyc, wójew. starodawny.
Rogascy z łęczyckiego województwa starodawni.
jSosnowscy dom rozrodzony w chełmskiej ziemi.
NAŁĘCZ. 215
Orchowscy dom zrodzony.
Dąbrowscy z Mazowsza z liwskiego, powiatu.
Błońscy z drohickiego, dom starodawny i rozród zony.
Tańscy w ciechanowskim powiecie starodawni; był wieku mego Symon podkomo-
rzym ciechanowskim.
Parczewscy w sieradzkiem województwie dom dawny.
Suscy tamże w sieradzkiem dom starodawny.
Tyiiiccy z brzeskiego województwa z Kujaw.
Herstopscy od Międzyrzecza dom starodawny.
Wilkowscy w sieradzkiem województwie starodawny i znaczny.
Wolscy od Urzędowa dom starodawny.
Kurowscy z kaliskiego województwa.
(ligańscy z lubelskiego województwa.
Zarczyńscy w Rusi we Iwowskiem województwie, wyszli z Pałuk.
Błędowscy z których Stanisława wspomina epitajihium dziekanem pukowskim
tamże.
Podkorcy z Podlasia dom rozrodź ony.
Korzeniewscy w lubelskiem województwie dom dawny.
Przetoccy z Przetoczyna, dom starodawny w kaliskiem województwie.
Cliwalibegowscy z sieradzkiego województwa, z których Chrzysztof wieku mego
foeta non milgaris.
Inszych domów wiele w różnych województwach, których ja w tak szerokicra kró-
lestwie znać nie mogę.
o KLEJNOCIE
STARODAH^mYM POIiSKIIIl
ABDANKU
którego uiyifali przodkowie białych traktor w polu czerwonem.
Początek herbu tego opisuje Długosz, wieku nie opisując, tylko przodka pomienił
Skubów, siły wielkiej męża; o tym tak niektórzy powiedają, żeby umiał jeszcze za
Graka monarchy, który Kraków zakładał, skórę bydlęcą, trucizny w nię albo smoły i
siarki nakładłszy, tak przyprawić, jako własny żywy wół, i dla tegoż go pomienia że
był szwiec. O którego potomstwie więcej nie pisze, tylko że bywali sprzętni a mężowie
wielcy, co przypatrzywszy się herbu własności, sam zrozumiesz lepiej czytając o przod-
kach i o potomstwie ich, które ja znać mogę w tak szerokiem królestwie.
Od tego Sktjba którego to Długosz wspomina,
byli Skarbkowie, którzy się pisali de Góra, a z tych
pierwszego wspomina katalog
MicHAiA, przy synie Lamparcie biskupie krakow-
skim w roku 1083, że był wzięt po Stanisławie świę-
tym męczenniku z kanonii krakowskiej; o tym pisze,
że był vir modestus, in scripturis sacris et humanis in-
signiter eruditus. Żył na biskupstwie lat 18. Umarł ro-
ku 1101 w Krakowie, pochowan na zamku w kościele
wielkim.
Tenże Stanisława biskupa, na objawienie jednej
białej głowy, która ustawicznie grób jego nawiedzała,
ciało święte z Skałki na której lat dziesięć leżało,
z uczciwością przeniósł (i grób piękny zmurować kazał)
na zamek. Potem był obran Czesław, wszakoż był
od legata zrzucon, a Bal d win Francuz kanonik stobnicki
na tę stolicę posadzon. Tenże Lampart jeździł o pod-
ABDANK. ' 217
niesienie klątwy do papieża (o ozem czytaj u Miechowity) która była na wszystkę Polskę,
o zabicie biskupa świętego.
Skarbek jan z Góry, który od Bolesława Krzywoustego był w poselstwie słan do
Henryka cesarza, w roku 1109. O którym Kromer pisze w księgach 5ch w te słowa:
Erat legationis princeps S carhicus, comes ex ea gente, quae insigne Jiabet lineas
jmictas in modum duorum trigonorum eąualium, acutos angulos habentium, qw)rum hases
sursum versus pateanł. etc. etc. ut in historia.
•^ • Ten jako surowic z cesarzem mówił, toć historya opowieda temi słowy: Ibi caesar
ambiciose admodum et arroganter ostendens legatis thesaurum, quem ingentem habebat, hic
inguit, Polonos perdomabit. Scarbicus stultam jacluram caesar is nołans, annulo, quem di-
gito gestabat in thesaurum projecto : Aurum, inguit , addamus auro. Id scomma intellectum
caesar^ grałias agendo eliisit: Abdank etc. inde familiae nomen mansit, iż je zową
Abdanki.
Michała skarbka z Góry, opowieda fundus lubińskiego klasztora, który on zbu-
dował i nadał znamienicie, w roku 1114. O czem czytaj u Kromera księgi piąte, gdzie
zaczyna w te słowa: ARchael comes Itibenen. monasterium in majori Polonia paulo post
construxit atgue dołavit.
U Długosza takżem o nim czytał te słowa: Singularis devotionis et sdi in Deum
et religionem christianam, comes Mi chael, natione Polonus, de domo et familia Abdank,
fundato et dato de bonis propriis monasterio in Lubien, ordinis s. Benedicti, moritur,
et in eodem monasterio sepeliłur, etc.
Skarbimierza hetmana wspomina* historyk w roku 1106, który Pomorzany spusto-
szywszy, z wielką się korzyścią do Polski wrócił.
Tenże z Bolesławem Krzywoustym, gdy we stu koni trafili na trzy tysiące Pomo-
rzan, mężnie sobie poczynał, tam był srodze poranion i oka prawego pozbył, potem
znowu do pomorskiej ziemi szedł z wojskiem, o czem u Kromera i u Miechowity szerzej
i dowodniej czytaj.
<ł> Tegoż Skarbimierza Miechowita wspomina w księgach 3 kap. 10 hetmanem na
Psiem polu z Henrykiem cesarzem.
Tegoż potem do Czech słał z wojskiem, gdzie szczęśliwie wszystko odprawił, był
wojewodą krakowskim i hetmanem koronnym.
Tegoż Kromer wspomina w księgach 5, list 120.
Tenże się był sprzeciwił Bolesławowi Krzywoustemu, dał go oślepić, a przełożył
kasztelanią nad województwo od tego czasu, ale potem tego żałował, i za to pokutując
chodził na miejsca święte, o czem Miechowita w księgach tychże.
RusLAUs coMEą, na którego ojczyźnie własnej założon klasztor sulejowski nad
rzeką Pilcą, o czem Miechowita świadczy w księgach 3, do którego i wsi wszystkie przy-
należące książę Kazimierz obrócił, jako Strzelce, Kampę, Puczniów, Milanów, Dąbrowę,
Bałdrzyczów, Górę Bukową, Szczepanów, Piotrów, Chennasz, Taniów etc
Do pokrzywnickiego klasztora jan skarbek z Góry nadał kilka wsi, o czem Kromer
świadczy w księgach szóstych, a ta Pokrzywnica leży w powiecie sędomirskim, w dye-
cezyi krakowskiej nad rzeką Pokrzywnicą, w roku 1186 fundowany od Kazimierza.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa Polskiego, Bartosza Paprockiego. -St
218 O KLEJNOCIE
- WszEBORA Kromer wspomina w księgach szóstych, ztąd, że był hetmanem koron-
nym za Władysława wtórego. ■>:!?» 'i- ąisń^ió smda^ o
WŁOSTrBORA arcybiskupa gnieźnieńskiego, opowieda katalog w roku 1279, że
był obran po Marcinie z domu Strzemię, który był na tę stolicę nie dojechał z Rzy-
mu, w drodze umarł. Ten Włostybor wzięt był z dziekanii gnieźnieńskiej, tylko że za
niechęcią Przemysława książęcia poznańskiego nie bjł konfirmowan od papieża Mikołaja
trzeciego tego imienia, co on potem bacząc, puścił imo się onę swoje elekcyą; wszakoż przez
pięć lat nie było arcybiskupa, aż potem był obran Jakób Świnka zdomu Porkorya.
Petrzyka de skorzew opowieda Długosz biskupem poznańskim, w roku 1265.
Był wzięt z probostwa poznańskiego zgodnie od wszystkich obran, opowieda go synem
Drogosława hrabie, po nim nastał Psalanta z domu Prus.
i Wojciecha wojewodę sędomirskiego, wspomina Kromer w księgach 12, który mężnie
z pogany czyniąc , zabit od nich z łuku , o czem szerzej czytać będziesz w historyi.
Skorowie, de Gaj się pisali, wielkimi ludźmi bywali i senatory możnymi; był
Mikołaj kasztelanem kaliskim, którego córka Katarzyna była ksienią w Owieńskach
w roku 1488, o czem czytaj u Długosza.
Przywileje ruskie opowiedają Skarbka z Góry gubernatorem księstwa onego,
tylko jednego województwa lwowskiego, który wespół z Wincentym z Szamotuł,
z Piotrem de Smolice, z Sieńkiem z Siennowa, one kraje w niebytności króle-
wskiej sami rządzili, w roku 1436, Actum et datum Leopoli in crasłtno Beałi Winceniii.
Tak to listy ich nadania opowiedają.
Tegoż gubernatora własne potomstwo jest w Rusi, byli za wieku mego ci mężo-^
wie: Piotr mąż sławny 8zczedł5^en7i5, był celebs; Jan Skarbek na Szarańczukach, czło-
wiek do posług rzpltej godny, zostawił z Kłodnicką z domu Sas syna Piotra, ado-
lescenłem aprime nohilem, ex quo optima fruges esł speranda, i córek kilka; Maruszę
Baworowską, drugie panny.
Ten wiele i godnie ojczyźnie służył w one interregna, jako prawdziwy syn, niemałe ko-
szty podejmując w one Tatarszczyzuy, poczty niemałe wywodząc przeciwko nieprzyjacielowi.
'Rafał trzeci brat tych rodzony, który z Ostrowską z domu Leliwa zostawił
potomstwo. Ten wiele z pogany a mężnie sobie poczynał, o tem ci szerzej historya opo-
wie, tu się krótkości folgować musi. Umarł roku 1583. Mąż pamięci wiecznej godny.
Anna Strzyżowa sędzina halicka, siostra rodzona tychże Skarbków, potem była
za MarcinemWilczkiem woj skim lwowskim z domu Róża, pani żywota świątobliwego.
Z tychże też Skarbków dom Konarskich, którzy jeszcze tę Górę trzymają
W Wielkiej Polsce, możni, drudzy na Podgórzu albo na sędomierskiej ziemi.
Wspomina Kromer jednego, który z królem albo książęciem Kazimierzem sprawie-
dliwym grając na pokoju kostki^ gdy szańc wielki sadził król, a wygrał na nim wszyst-
kie pieniądze, on z żalu wielkiego i gniewu dał policzek książęciu, potem precz wyszedł
ż razu. Nieznał od Kazimierza niechęci, owszejki jeszcze, gdy drudzy z pochlebstwa
stali mu o gardło, powiedział, że mu za to dziękuję, że mię upomniał, abych się nie-
ABDANK. 219
przystojny^ rzeczą nie bawiŁ Tych słów i Długosz potwierdza w ten sens: Non
eomitum inąuam judices , uł pro maxila Ulata miki in injuria, miles cw opera in r. p. in
meam aliguando mihi erił necessaria, inłereał. *1^«'>-'
Mego wieka byli ci ladzie możni :
Naprzóod jerzy Konarski wojewoda kaliski, który zostawił dwóch synów, Adama
bisknpa poznańskiego ^ został po Czarnkowskim Andrzeja z domu Nałęcz, po
nim Łakasz Kościelecki z doma OgoAczyk. y* ■' v:
Jana kasztelana kaliskiego , który z Opalińską zdomtf''Łodzia, siostrą rodzoną
marszałka koronnego i jenerała Wielkiej Polski, zostawił potomkiem tylko jedyną córkę
Zborowską, kasztelankę gnieźnieńską, hetmanową nadworną, gradziąską, odolanowską,
wołpińską, etc. starościną.
Jan KONARSKI proboszcz świętomichalski i kanonik krakowski, który umarł roku
1580, zostawiwszy koadjutorem na probostwo Erasmusa Dębieńskiego dziekana kra-
kowskiego z domu Rawa, syna Walentego Dębieńskiego, kasztelana krakowskiego.
Tego Jana Konarskiego ciiJo leży w Krakowie na zamkn, o którym opowiada to epi-
taphiam.
Cur sic despecłus rigidague sub orbe pendeSy
Tam diram pataris cur bonę Chrisie necemf
Pro me ąuidem suffers, mea crimina porłaSj
^ ' In cmce tu moreris ne crucifigar ego.
Omne igiłur toto machina quod contegit in orbe^
Atgue animo jtmcto corpore semper nabe.
Tegoż domu Anna Zborowska kasztelanka krakowska, nad której grobem we
Zborowie w kościele, jest to epitaphium. '"■ - " '
Annae illusłris et magnifici viri Martini a Zborów casteUani cracomensis eon-
sorti charissimae, Stanislao Conario ex Zophia Lanckorunska progenitae małro-
nae, quae per omne mortales hunos aevi łempus sancłe et inculpate vivens, priscis iUis hae-
roum chri^łiani nominis matronis aegyuiri poterał, postea quam octo JiKis et tołidem foe-
melis in lucern editis, domum Zboroviam praeclara auxit sobole, et septuagesimum aetatis
annum attigit, placidegue anno salutis MLXXV. pridie Calen, Decembris extincta, ad
coeleste beatorum migramt consorłium. Filii jUiaegue superstiłes ad perpetuam posteriłatis
memoriam hoc monumenłum maerenies posuerunt.
Tamże i te wiersze nad tym grobem pisane w te słowa :
Foeminei exemplar Jacet hic praegrande pudoris,
Anna Stanislai filia C ona r ii,
Quae genitricem habuit Zophiam virfułe nitenłem,
Lanckor uneo sanguine progenitam.
(jum teneri tria lustra forenł aeci UUus uxor,
Mart ino Fauste et tradita Zborotio.
Bis quatu,or pueris siguidem totidemgue pueUis,
Nunc fecił fato prosperiore patrem.
VidU et auctum opibus magnis et honoribus amplis,
Nam castellanus iracomensis erat.
220 O KLEJNOCIE
Una vixerunł ita quinquaginła per armos, ^m\(>H\yi({
Sed rapił cuims mors prius atra mrum. u/j^^i -.
Ilia quoque undecimo post laeto extingviłur anno, ,v - r?.^-,
Andreae fesło sole cadente die.
Mille et quingentis et quinque ubi vixerat anniSj
Septenus decades mortis hic annus erit. .:,,', ;; .'iiii
Haec ita cum vixit notes in honorihus amplis, o'/-' > n
Egregios vidit gualibet arte mros.
Vidit et his similes e prole utraque nepołes
Indole, num dici jurę beata nequid.
Dom Chojeńskich tamże w Wielkiej Polsce starodawny, jako wspomina katalog
Jana Chojeńskiego biskupem krakowskim w roku 1538. O którym Kromer p\8ze w księ-
gach piątych, dosyć ozdobnie żywot jego wysławiając, przy Skarbku z Góry tejże fa-
milii, o onym który do Henryka cesarza w poselstwie jeździł od Bolesława Krzywousta.
Był i podkanclerzem koronnym, vir clarissimus admirahili ingenio, excelso animo, maximo
consilio, eruditione et juris peritia non vulgari etc. O czem w historyi dowodniej i sze-
rzej czytaj.
Tegoż Filip Padniewski biskup krakowski wspomina w księgach swoich, któ-
rym dał tytuł Elogia, temiż słowy właśnie.
Tegoż ciało leży w Krakowie na zamku, nad którem to epitaphium:
Mens ego regis eram, summi columenque senatus
Idemque ope Mercurii paladis et jidei.
Summarum celerem cursum succedit honorum,
Quem dederat urtus inmda parca mihi.
Dom Bączackich starodawny, którego własnej krwie męskiego narodu nie stało,
o tych wiele w historyach czytamy, że byli wielkimi miłośniki ojczyzny, jako wspomina
naprzód :
Gabryela, który był starostą kamienieckim w roku 1260.
Mikołaja wojewodę podolskiego wspominają historye i przywileje koronne.
Jerzego i jana, którzy byli od Wołochów zbici, wspominają historye dosyó znacznie.
Michała buczackiego kasztelana halickiego wspominają różne skrypta, tegoż jak
mniemam wspomina Kromer w księgach 29, list 452; Michała Buczackiego wspomina
tenże historyk w księgach 21 żałosnemi słowy w ten sens: Ibiplerague omnis nobilitas et jir-
mamentum Russiae cum Michaele Buczacio praefecto Podoliae concidit. I na wielu inszych
miejscach o nim czytać będziesz w historyi. O M i c h a 1 e także Buczaekim staroście śnia-
tyńskim, czytaj Kromera księgi 28, którego z męstwa a z dobrej sławy wspomina.
Teodora, który był od Władysława króla gubernatorem województwa podolskiego,
i wszystkich państw krajów onych, wspomina Kromer w księgach 22, list 512. Tegoż
wspomina w księgach 20. Tegoż w księgach tychże temi słowy tenże historyk : Quos
tamen Teodor icus Buczacius praefectus Podoliae cum expedita manu angustis et im-
pediłis in locis palatos, aliguoties adhortus non lembus incommodis affecit , multosque capti-
vus liheravit etc. I na inszych miejscach wiele o nim w historyi czytać będziesz.
ABDANK. 221
• iii-T^ijAKÓBA biskupa płockiego, i wiele inszych domu tego ludzi zacnych, i rzpltej za-
•lożonych, wspominają historye, przywileje, i insze skrypta różne, ludźmi możnymi.
Dom Jazłowieckich, którzy się piszą z Bucząca, wszakoż tylko po bidej płci
ten Bucząc był w domu ich.
Za wieku mego był jerzy wojewodą ruskim i hetmanem koronnym, lubaczowskim,
śniatyńskim, czerwonogrodzkim starostą, który znacznie ojczyźnie służył, wszakoż dopiero
po śmierci jego to ludzie do niego baczyli. Ale za jego hetmaństwa nie mógł nigdy
nieprzyjaciel gwałtownie ruskim krajom szkodzić, jako potem po śmierci jego prędko
to czynił; o tym będziesz miał niżej. Był też posłem do cesarzów tureckich od króla Augusta."
Żaden hetman nadeń ludzi więtszych przeciwko nieprzyjacielowi dalej nie wywiódł,
jako ten. A to było roku 1571. Słysząc o wielkości pogan, gdy szli z Moskwy z wielką
korzyścią, obawiając się aby też szkody jakiej ojczyźnie nie uczynili, szedł z ludźmi
przeciwko nim aż do Kijowa, ruszył się roku pomienionego miesiąca maja dnia 16. Na-
przód do Międzyborza przyciągnął 22, do Chmielnika 23. Potem nocowali pod Ulano-
wem z Chmielnika wyjechawszy 28. Tam granica polska we trzech milach się kończyła,
nie iżeby państw królestwa polskiego, ale tylko same] korony, u Dąbrowy Słobodyskiej,
a w mili od Chmielnika do Białej Cerkwi te uroczyska, jako: Kożuchową Dąbrowę, Sło-
bodyska miasteczko, Chorostenka, Wżerażne, Wiwa rzeka, Rohozno , Poddorochami gaj,
kędy zapadają Tatarowie strzegąc na solniki ze wszech stron, i naszy także, kto kogo
ubieży, Kamienica rzeka, Bastawica rzeka, kędy Struś mąż sławny zabit. Przeszli do
Białej Cerkwie dnia trzeciego czerwca, tam szli temi uroczy ski, naprzód, Perepetowi
kurhani, Mihalhowa Dąbrowa, Kolicianka, Stubna, Borszczowka, Wijeta, Horodyszcze,
Kijów, a z Chmielnika do Kijowa mil podolskich 47. To miasto Kijów ma rzeki blisko
siebie, Dniepr, Psioł, Gryniu, Trypol, Tasmin, Rossawa, Prypet, Mosna, Roś. Wyjechali
z Kijowa 18 dnia czerwca, poszli w pola na lugulec i na wielki Inguł, oczekiwając szli
temi uroczyski. Naprzód Nastaska, Stuhna, łlankowa, Olszanica, Krasnaja reczka, Ka-
tanłyk,Res8awa, uniej szlak tatarski wpada w Roś, Ostrik, Kurhan, kędy stiaż kijow-
ska strzegą, Jawłodowa dolina, Krasny Ryg, Bajeraki, Bojatyana, Miedwieże hołowy,
Prohi narosy, Horodyszcze, Korson, Olszanka, Olszanica, Szacharów, Kurhan, Hromo-
sibnoje, Perenothe Lebidyńskoje, szlak tatarski wieliki, Taśliki trzy, Lebedyn, w którym
zostawili obóz, a przebrawszy się poszli w pola, szli temi uroczyskami , na Jaśmin , Ho-
ły borek. Las nierubajek, Tasmin wierchni, Kosenki, Czarny las od Lebedowa, Ingulce,
Trzy łaźnie, Inguł wstał w Boltoskowa lasu, bez Bajaraki mil dwie. Tam się ztąd obró-
cili do Cyrkas, przeprawili się przez Tasmin, Cyhryn mil 16. Tamże zamek nowy, który
zową Kitaj Horodek, Cyrkasy zakładał niejaki Ostafiej. Zakołatawszy się tak daleko
z wielką szkodą rycerstwa, nieprzyjaciel za folgą szpiegów uszedł. Obrócili się nic nie
sprawiwszy do Kaniowa siedm mil, szli tą drogą: Można, kędy się pławili, Czartowaja
Mohiła, Skaratul, Ostafiowe Kołodeży, Radymanów, Pereasłan, Horodyszcze, Trebo-
szny. Przyszli do Kaniowa jedenastego dnia lipca, do Białej Cerkwie mil dwanaście.
Od Bezbajeraków siedm dni chodu do siedmi Bajeraków. Tam ztąd dzień chodu do
Pieszczanego Borodu, a z tamtąd niedaleko do Bukowoje Bajeraki. Oględowali ostrogi
222 O KLEJNOCIE
naprzedniejsze na rzece Nieprze, Bazawłuk, który jest mil 85 od Cyrkas, Bieło Ozerski
47 mil od Cyrkas, Chortycza mil 40. Przyszli do Pikowa miasta Filona Kmity Czamo-
bilskiego wojewody smoleńskiego etc. miesiąca lipca dnia 14. Do Chmielnika, ztamtąd
do Winnice tegoż miesiąca dnia 20. Do Baru 22. Potem każdy do swego, domu.
Tam acz nań narzekali dla wielkich szkód swoich żołnierze niektórzy, mniemając
aby za jego folgą Tatarowie ujść mieli, wszakoż ci którzy o wszystkiem dobrze
wiedzieli w tern go wyświadczali, że niewinnie niechęć od nich odnosił. Ale we-
dług pospolitej powieści, ten co ma szkodę, ma i grzechy bo z frasunku swoje winy
rozmaite ludzie kładą na winne i niewinne. Na wielu miejscach czytać o tym dobrym
hetmanie i prawdziwym miłośniku rzpltej będziesz, spraw jego wiecznej pamięci godnych.
Zostawił z Tar łowną z domu Topór to potomstwo: ^c* n^t.
Michała starostę chmielnickiego, który przodków swoich w dobrych sprawach nie
wydawał, męża acz wzrostem małego, wszakoż serca i szczęścia na nieprzyjaciela wiel-
kiego. Umarł roku 1582.
Mikołaja starostę śniatyńskiego, który w młodości swej z wielkim kosztem ku
ozdobie ojczyźnie i rzpltej służył. Ten Jankułę wojewodę z niemałym ludzi jego ry-
cerskich (pocztem) poimał, do Lwowa przywiódł, kędy z rozkazania króla. Stefana
ścięt, o czem będzie w historyi. '^6fH oh trAUńdirndO bt> HM»jir «
Andbzeja starostę czerwonogrodzkiego, który w młodych leciech umarł.
Hieronima i córek także kilka, jako naprzód, Marcina Czuryła rotmistrza sła-
wnego żonę, o którym pod Wręby czytać będziesz, Wolską na Podchajcach, i dru-
gie panny.
Dom Białobrzeskich w sędomirskiem województwie, z którego także wiele mę-
żów sławnych bywało, wieku mego byli ci ludzie znaczni, dwa bracia rodzeni, jako na-
przód Marcin Białobrzeski biskup kamieniecki, opat mogilski, prawy i przykładny bi-
skup. Ten jako dosyć urzędowi swemu czynił, toć się niżej krótko okaże; jako rzpltej
służył, i tegoć się tu krotce dołoży. Był w poselstwie słan od obojga stanu rzpltej, tak
duchownego, jako i od świeckiego, z województwa krakowskiego, na elekcyą króla
Henryka do Warszawy, dwa kroć, a przedtem do Stężyce, także był posłem na konwo-
kacyi do Proszowic, był posłem na sejmik od kapituły krakowskiej z Marcinem Izbiń-
skim z Ruśca z domu Róża skolastykiem, z strony konfederacyi nowej, którą pokazał
długą a ozdobną i wszystkim ku słuchaniu wdzięczną oracyą, być złą a barzo szkodliwą,
nietylko wierze powszechnej, ale wszystkiej rzpltej, pokazując z niej wielką swawolą,
zkąd i to ukazał pięknym a prawdziwym dowodem, że mutata religione, et monarchiae,
regnague ut mutenłur necesse est, toć się potem szerzej w historyi pokazać może. ^>^•
Był potem posłem od wszystkiej rzeczypospolitej do cesarza Maxymiliana z tem po-
selStwem, opowiadając mu o królu Stefanie już wybranym, a o to go prosząc, aby tym
którzy się odłączyli od nich, nic in favorem ich nie czynił, na królestwo, na które go
jachać poduszczali, nie jeździł etc. O czem potem w historyi szerzej mieć będziesz.
Potem jeździł do Węgier od króla Stefana, na pogrzeb Krzysztofa Batorego woje-
wody Biedmigrodzkiego, rodzonego brata królewskiego.
ABDANK.
223
Tenże słniąc kosztem niemałym rzpltej i królowi panu swemu, urząd swój kapłański
miał na baczeniu wielkiem, nie bawiąc się sprawami inszemi, jako prawy biskup i ka-
płan przykładny; pisał wiele ksiąg do poprawy żywota ludzkiego potrzebnych, jako to
okazują wiersze te niżej pisane przez Andrzeja Trzecieskiego, szlachcica starodaw-
nej familii polskiej, z domu Strzemię, sekretarza królewskiego. Co się naprzód tak
zaczyna od wychwalania familii i urodzenia szlachetnego, a potem z poczciwego wycho-
wania, za którem się i godność do posług rzeczypospolitej , w nim wyżej pominiona
rozkrzewiła, co szerzej czytając sam zrozumiesz, a to się tak zaczyna w te słowa.
REYERENDISSIMI IN CHRISTO PATRIS DOMINI
M A R T I N I B 1 A L O B R Z E S K I ^
EPISCOPl CANENECEN. ET ABBATIS CLARAE TUMBAE DIGNISSIMI,
breve elog^om per Andream Tricesium eqaiteiii polonnm, seoretarlmn reglom,
ad memoriam posteritatUi ooiuiorlptiim.
Quem Deus ad cekos uiriułe evexił honores,
llKus Jiaud połerił splendida fama moń.
Vł Bialóbresi peperił tua quam tihi virłus
Te fama aetema laude suh astra cehet.
Natus enim celehri de nobiliłate polona,
Quae fert Habdancum Scube vetu8łe łuum,
Janusso atgue Anna Janicotia, ab ordinefratum
Cisłerci in gremium riti recepłus eros.
Arłibus ingenuis teneris insłructus ab annis
Cracouiae et priscae religionis am/zns,
Lecłus ob id Mogilae abbas, post laodicensis _ ^
Praesulis egregie functus es officio.
Varsaviamqu0 sAcerdołum bis ab ordine ad urbemf
Henricus cum rex eligerełur, eras
Legatus; dein Słeziciam guogue missus, obisti
Munus id, ad Gallos ivit vt Ule suos.
Te tandem ausłriacam respublica misit ad urbem,
Scepłra negans caesar Maxmiliane ttbi.
Atgue ideo Stephanus łibi dat camenecidos orae i ,*i!«
Praemia virtułis pontificale pedum^
Plura dałurus adłtuc. negue enim clemsnłia finem
. ' i .TT ■►•tlił ili:
In oene promentos maxima regis nabeł.
Regius at postguam lełho germanus obisset,
Ad Transyhani ditia rura soli,
Rex idem Stephanus te nuper jussit ahire,
Funebri et pompae nomine adesse suo.
Inde Sigismundus te magrio affecit honore,
Ouem dominum patris gens habet Ula loco.
Hi Bialóbresi vir magne fu&re labores
~ ' Hacłenus, antę aevum grandę senile, tui
u^ota ob fvc«5l... Ingenii monnmenła etiam quem nosse jutahit^
Haec scripta haud pridem carmina pauca legat, jg© u^ ^Y^v
; »' »i •!■ Y.' o . 1
U9J dhi
11 X Ihtii
'•ItMT'
224
O KLEJNOCIE
.yJiiJ
De Operibus Ęjusdem in lucern editis.
Aspicis effigiem sacratague praesuUs ora,
Cernere at ingenii si monumenta cupis,
1. Turcarum imprimis de rdigione libelluniy
Et rebus gestis Martę potente, legas.
2. Hunc missae canonis assertio docta seguatu/r,
Aułhorwn ex sacris undigue lecta lihris.
3. Inde całhechesis relegatur, ubi explicał omnes
Christiacae fidei fusius arłiculos.
' 4. Huic niethodo egregia confessio scripta latine
Jungenda est, naria guae rałione docet,
5. Quod pater et natus cum jlamine sini Deus unus,
Humanasgue animas vivere post obitum.
6. Censura est etiam de raptu scripta puellae, ąuj.
Qwae, guod raptus hic est fabuła ficta, probał.
7. Postmodo Postillae spaciosa volumina cernens.
Non frustra, dices, vixerat iste pater.
Scilicet invenies hic grana ex omnibus illis,
Materiae hoc tractant guimodocungue genus.
Nec tamen et rythmis conscripta poemata desunł^
8 et 9. Ut Tobiae et Jobi drarfiata sacra docent.
Vive ergo aeternum Martine, laboribus ejus
Utentes tantis, ingeminare decet.
Et petere a Christo, huic similes ex ordine sacra
Pontijicum, ut semper patria nostra ferat.
*r
^i'.lii
fi 'jSOłi-fi/i
/> ■ .1*
dę 9V9%(i
Stanisław Białobrzeski opat jędrzejowski, brat rodzony tegoż pomienionego bi-
skupa, który przodków herbu nie wydał, humanitate et liberalitate przeciwko każdemu,
nietylko wielkiego ale i namniejszego stanu człowiekowi, uczciciel i chlebodawca był
wielki, urzędu swego i powołania przestrzegając na wszem.
Dom Słumowskich starodawny, z którego za wieku mego Stanisław był arcybiskupem
lwowskim, prawy biskup, pobożność, bogobojność wielka w nim była. Umarł roku 1573.
Dom Pękosławskich w sędomirskiem województwie starodawny, piszą się z Pękosła-
wic, był wieku mego Stanisław Pękosławski mąż znaczny, który przez długi czas
żołnierzem będąc przy hetmanie wielkim Jerzym Jazłowieckim, potem pode Gdań-
skiem miał rotę konną i pieszą od biskupa krakowskiego Krasińskiego z domu Śle-
po wron, którą był dobrowolnie z chęci królowi posłał, jako miłośnik ojczyzny. Z tą
rotą mężnie sobie ten Pękosławski poczynał, co do niego król Stefan obaczywszy, star-
szym go nad szańcami u latarnie uczynił, którego przemysłem i sprawą jako było la-
tarnię zbito, tak też i nieprzyjaciela wiele porażono. Potem po upokorzeniu gdańskiem,
obrócił go król z rotą przeciwko Tatarom na Podole. Tam mało sobie odpocząwszy, gdy
z Moskiewskim wojna zaszła, w takowejże posłudze jako i pode Gdańskim był; miał
rotę konną, szańce sprawował u Połocka i pod Łukami, także wszędy pod inszemi zamki,
za co opatrzenie znaczne wziął, naprzód jurgelt, potem Margeburg, Aszkand do niego
przyłączywszy, mu dano. *i f^^^
ABDANK. 225
Dom Cieklińskich na Podgórzu starodawny i znaczny, opowiada w Krośnie u mni-
chów epitaphium jednego temi słowy:
U'' Generosus dominm Stanislaus Ciekliński ticecapiłaneus sanocen. virtute, fide, sa-
pientia ac piełate praesłantissirmis, in Dno pie obdormivił, cuius anima reąuiescat in pace.
Anno 1568, die 23 Julii.
Tego brat rodzony Mikołaj był burgrabią krakowskim, człowiek żywota i spraw
poczciwycłi, który także z młodości swej wiełe a pożytecznie służył rzeczypospolitej,
będąc przy Ocieskim kanclerzu koronnym.
Andrzej synowiec tego burgrabie, który multorum hominum mores vidił et urbes,
kanonik krakowski, mr gravis, pwdens, naprzód był starszym sługą u Piotra Zborow-
skiego wojewody krakowskiego, starosty, generała. Potem po śmierci jego u Piotra
Myszkowskiego biskupa krakowskiego był marszałkiem, a to był syn wyżej pomie-
uionego Stanisława Jest dom znaczny i rozrodzony, ludzie rycerscy z niego i znaczni
bywali.
Dom Sachodolskich z sędomirskiego powiatu starodawny, z których Mikołaj wieku
mego był starostą na Kiesi, pisał się z Mamawy, rotmistrz królów polskich dawny, ten
wiele a mężnie z nieprzyjacioły królów polskich i księstwa litewskiego czynił. Naprzód
był oblężon na Kiesi, w roku 1578 przez kilka niedziel, wszakoż tak, z czego wiecznie
pochwalon być musi, ono więzienie cierpiał statecznie, odpór nieprzyjacielowi dawał,
dotąd, aż ludzie królewscy na odsiecz mu przyszli, Moskwę porazili, działa pobrali, o
czem będzie przy litewskich herbiech, więźniów wiele sam ten rotmistrz znacznych do-
stał, jako kniazia Obolińskiego, Kierzepolskiego i innych. W inszych potrzebach wier-
. nym królowi panu swemu a prawym mężem się okazował, więźnie podawając, nie do-
puszczał żywności na zamki moskiewskie, a to z niemałym kosztem swym czynił, rotę
zatrzymawając na swój własny grosz. Inszych zasług jego, które podejmował k'woli sła-
wie dobrej ten mąż sławny, potem w historyi więcej i dostateczniej obaczysz, herb
ojczysty jego Abdank i Pobóg po matce. ^*'
Dom Regowskich w sędoniirskicm województwie, w powiecie radomskim, był jeden
opatem sieciechowskim, o którym epiłaphium powieda tamże w klasztorze pisane w te
iłowa: , ,
Regof)%us Felix ahhas sub mole sepuUus '^'
Lustra jaceł viłae post duodena suae.
Quod fuit mortale polo stelante receptum ui, ;.':i
Fama etiam ierris non moritura viget. f..
Tamłe pod nim drugiego Regowskiego są te wiersze w te iłowa pltaDe: , .
Condiłur hac Regovii corpus sub mole JoanntM,
Condere virtułem nulla sepulchra ąueunt.
Ula mget semper dum tellus stabit et undOf
Et surgent niłidis sidera ceUa poUs. . . ..^juł ttą
Był to mąt sławny i żołnierz rządny. Mikołaj brat je£^o, który zostawił s Sie-
Bibliotek* FoUkft. H^rbj r7c«ntwft polskiego, BartoiM Paprockiego. 8S
226 O KLEJNOCIE
dlecką Anną potomstwo syny i córki. Stanisław brat ich trzeci, który w chełmskiej
ziemi majętność ma nabytą.
Dom Piotraszewskich w sędomirskiem województwie starodawny i znaczny. Był Jan
podstarościm oświęcimskim, człowiek do posług rzeczypospolitej godny wieku mego, pra-
wy Abdańczyk był, cordatus cl liber alis. ,_„ >, oftut^
Bęszewscy w sędomirskiem województwie. - ..oT
Borzykowscy z Borzykowej w sieradzkiem województwie, z których Fryderyk był
proboszczem stemberskim, cnotliwy i pobożny kapłan.
Przezwyccy dom starodawny i znaczny z łęczyckiego województwa; w sędomirskiej
ziemi był N. który tam majętność miał nabytą, potomstwa nie miał własnego, był czło-
wiek cnoty i pobożności wielkiej, i do posług rzpltej godny. ,/ 039 ' - .
Radzanowscy w powiecie wiślickim, w województwie sędomirskiem. ,w< //ois8<ifl
nilkowscy w sędomirskiem województwie dom dawny i znaczny. ;;rfTcjR o^aaoiu
Jugoszewscy tamże dom dawny i znaczny. ; f;v;d
Klonowscy w powiecie radomskim, w sędomirskiem województwie.
Kowalscy dom starodawny i znaczny.
Dunikowscy w przemyskiej ziemi dom starodawny i znaczny. ;v/
Bystrzejowscy z lubelskiego województwa dom znaczny. ' ■i.^^huu |^if
Dłotowie tamże dom starodawny i znaczny. ' r^d-^oą
Czarkowscy z drogickiego, dom starodawny i znaczny. - i.
Wojewodscy z Podlasza dom starodawny.
Mikołajewscy od Gniezna, Szczycieńscy, Malczewscy, tamże domy starodawne.
Roguscy od Rohatyna, w Rusi i Mazowszu mają.
Kajmirowie w łukowskim powiecie, byli to bracia wielkiej zgody i miłości, że tru-
dno o takiej drugiej usłyszeć.
Dom Choryńskich w kościeóskim powiecie starodawny, którzy Chorynią utracili tym
sposobem. Był Symon Ch o ryński, który miał ze dwiema żonami pięć synów, ci co
pierwszej żony byli, mężowie wielcy, jako Jakób, który u Ludwika króla węgierskiego
roty znaczne miewał, tamże czyniąc na harcu zabit z dział., od Turków. Wojciech
także będąc człowiekiem rycerskim, służąc Opalińskiemu Piotrowi ochmistrzowi
królowej, umarł. Jan brat ich trzeci, wszyscy na części swe w Choryni wzięli u Bro-
dnickich z domu Łodzią summę niemałą pieniędzy po śmierci ojca swojego, z której
summy częścią skupili macochę, niejaką Łucką, która także miała synów dwu z ojcem
ich Szymonem; Marcina, który zabit przed Kościanem, i Macieja, który potem po
śmierci brata swego część swą i jego przedał tymże Brodnickim. Z temi pieniądzmi
służąc Opalińskiemu ochmistrzowi, ożenił się w Poznaniu, zostawił dwu synów,
Chrzysztofa i Tomasza, natenczas minorenes.
Rogoźniscy w sieradzkiem województwie starodawni.
Kuniccy w Wielkiej Polsce.
We Śrzedzie ołtarz fundował tegoż klejnotu Rażek dziekan, o czem powieda na-
pis tamże.
85
^ ABDANK. 227
Hoc opus consłrucłum expensis venerahiUs Dni Joannis Razek decani srzeden., ac
vita deceden., anno 1543. I innych wiele ornamentów kościołowi onemu nadał; dwalier-
by Abdank i Korab.
Skorosżewscy w Wielkiej Polsce, w poznańskiem; był jeden w roku 1572 w Tur-
cech w pojmaniu, z którego jeśli wyszedł albo nie, tego wiedzieć nie mogę, tylko iżem
się tam z nim poznał, z którejby był familii, tegom się u niego dowiedzfał.
Olbrycht Oborski tego herbu, będąc rotmistrzem króla Stefana, wiele a mężnie z nie-
przyjacioły sobie poczynał, jako pod Kiesią, pod Połockiem i Sokołem zamki. Więźnie
królowi pana swemu znaczne wodził, pod Lenwartem, Jaskaratem, wiele a z pochwałą
rycerzów dobrych czynił przedtem w różnych krainach, na dworzech u cesarza i królów
chrześciańskich wielu męstwo jego znaczne i sławne było.
Białoskórsfy w płockiem województwie, z których jeden we lwowskiej ziemi, mąż
urodziwy, był i pisarzem polnym tamże, roty znaczne wodził.
Wolczkowie w chełmskiej ziemi tak nazwani, ale są właśni Rokaciowie, z których
jeden Jan był mężem i rotmistrzem sławnym wieku mego.
Borzjmińscy na dobrzyńskiej ziemi dom starodawny.
Bieleńscy z których jeden był rotmistrzem na Tykocinie.
Cxe!atyccy w przemyskiej ziemi są, co tego herbu używają.
Ważeuscy w płockiem województwie dom rozrodzony.
Dąbrowscy w sieradzkiem województwie są, którzy tego herbu używają, drudzy są
co Róży, jakoż o tem niżej czytać będziesz w księgach wtóry eh.
Koiabscy w sieradzkiem; był Bernat za wieku mego mąż wyborny, zostawił sy-
nów pięć mężów dobrych i córki z Anną Kurpiowną z domu Ślepowron. Z tymiż
jednej dzielnice lagnuscy. '^ « >• '^^^ ^ ^'^
Psarscy z któregoby województwa byli, wiedzieć nie mogę, tylko w Gnieźnie wspo-
mina epitaphium jednego temi słowy :
Hic tumulus operit reoerendum ac praestantem virum Dm Alberłum Psar 8 ki
juris idriusque doctorem, canonicum ticaritimgue m spirituałilMs , et ofjicialem gneznen. ge-
nerałem, mrum eximia eruditione, singulari prtidentia, stimma pietałe praeditum; ąueris
qua is ęolertia in consiliis dandis, qua justicia in causis deceden., qua denique benigni-
łate H UberaUtałe iu pauperes fuerit, inłerroga singulos, rem tibi ex ordine pandent. Qai
guid diem suum obiit, anno aetatis steae 90, mensis Octobris, anno vero Incamałionis Do-
mini 1567.
Leszczyńscy; był jeden pisarzem grodzkim w Płocku, drugi brat jego kanonikiem
tamże. \
Dom Iłynkowskich starodawny i rozrodzony w Wielkiej Polsce. i''
Warzyccy z łęczyckiego.
Wojenkowscy tamże.
W Krakowie na zamku jest epitaphium na grobie, na którym Abdank i ten text
napisany:
Generoso Domino Galio ratiborien., lol^idario cracovien, memoria bene merita
posuit, anno Domini 1515.
22S ,
O KLEJNOCIE.
iii. '-
!.fv~
Dom Machowskich na Podgórzu staro-
dawny, którzy za wielkie męstwo otrzymali ten
hełm tym sposobem, jakoś czytał w Gniaździe
cnoty, dom znaczny był wieku mego, a ten któ-
remu było dano ten hełm, jcdnegoż tylko syna zosta-
wił, który potem córkę jedne, a ta wyniosła część
majętności w dom obcy niemałą. r
Piotr Machowski, który z Jordanowa
żupnika krakowskich żup córką zostawił dwu sy-
nów; ci byli wieku mego ludźmi znacznymi w spra-
wach rycerskich^ na których młodość swą trawili
na Podolu. Stanisła.w starszy zostawił potom-
stwo z Żelińską z domu Ciołek. r>«,
Jan brat jego rodzony, mąż sławny, który
w Węgrzech i indziej z nieprzyjacioły kopią kru-
szyła zostawił także z Żelińską siostrą rodzoną
wyżej pomienionej potomstwo. ,\^ ^ vM^it '
^s '(.sbmfo
'.^.n
^oąs'^ S
O KLEJNOCIE SYROKOMLA, V4
KTÓRY Z TEGOŻ KLEJNOTU POCZĄTEK MA.
Pisze o nich Długosz, że przodkowie herbu tego bywali modesti, o których przy-
patrzywszy się herbu własności, krótko czytać będziesz, także o potomstwie ich, które
ja w tak szerokiem królestwie znać i wiedzieć o niem mogę.
Naznaczniej katalog wspomina jakóba biskupem
płockim , który był secretorum et palatii apostolici audi-
łor famosus. Wzięt w roku 1397 po śmierci Mamphi-
ola z domu Alabanda, to jest, końska głowa w mie-
siącu. Był to syn Floryanów z Kurdwanowa^ z zie-
mie krakowskiej. Ten naprzód będąc plebanem w Bie-
łem, jadąc do Iłkusza, prosił Pana Boga ustawicznie
aby go wspomógł, żeby się mógł uczyć. Owa jednego
czasu wszedł zwykłej godziny na modlitwę, której do-
kończywszy, obaczył na ołtarzu wór pieniędzy, w któ-
rym było sto grzywien, który on wziął, a Panu Bogu
podziękowawszy, jechał do Włoch do Bononii, tamże
ztąd do Polski nie przyjechał, aż na biskupstwo płockie
od papieża konfirmowany. Tenże ze złota dał urobić
imaginem Jesu Chrisłi Sahatoris nosłri. K'temu siedm-
dziesiąt i dwie imagines discipulorum ze srebra. Inszych
klejnotów wiele kościołowi płockiemu nadał. Żył na
biskupstwie lat 28. Umarł roku 1425 w niedzielę mio-
ABDANK. . 229
siąca maja, w Płocku tamże pochowan, po nim nastał Stanis'ła'w z domu Pierz-
c Ii a ł a. ^
Pisze o tym Jak4bie, że wiela dziesięcin, które sobie panowie i szlachta przywła-
szczali, doszedł kościołowi płockiemu.
Dom Grocholskich w sędomirskiem województwie starodawny^ który wspomina fun-
rftw w Grocholicach kościoła onego, któryjest w dzierżawie Piotra Zborowskiego. Tam
jeszcze epiłaphia z funduszem się zgadzają temi słowy:
Jacohus Grocholski canonicus cracoviensis , et Andreas fratres germani d4
Grocholicae me Jieri fecerwnł , anno 1460.
Tamże groby ich przed wielkim ołtarzem na kamieniach, herb Syrokomla był
roku 1583v
Swies2kowscj w sędomirskiem województwie, dom starodawny i znaczny był wieku
mego, jak mniemam jednej dzielnice z tymiż Grocholskimi.
Stefanowscy z sędomirskiego województwa, z których Jan wieku mego był w skar-
bie pisarzem, człowiek godny, w sprawach pilny, uczony, zkąd był w wielkiej ł§sce u
króla Stefana i na baczeniu. Tego urodziła Młodziej ewska z domu Ślepowron, sio-
stra rodzona Jacynta podskarbiego koronnego, o którymeś pod Slepowronem cśzytał.
Żołędtiowie w Kusi u Halicza mężowie wyborni i dom rozrodzony; tych przodek
kiedy byli Turcy pode Lwowem, gdy się dowiedział że mu brata zabili, skoczył między
pogany, potkał się z jednym , zbił go mężnie z konia kopią, do drugiego z mieczem skoczył,
wtem go drugi Turczyn z tyłu zajachał, gdy się z mieczem Żołądż wynosił na onego,
on gi wtem żarko najachawszy, szablą ściął; uj achał bez głowy na pół stai, trzykroć
miepzem kinął, pot^m z konia spadł. Brat trzeci, będąc w trzecim pułku, tego się do-
wiedziawszy, mając z sobą Zawiszę z domu Sas, których w pułku było sto koni, na-
jachawszy one Turki którzy się byli w Chrześciany wpaśli, na głowę poraził, i drugie
więcej gobie poczyniwszy pocztu trapił, tak, że od tego czasu z Tatary nie jeździli do
Polski więcej.
Dom Chybickich w sędomirskiem województwie starodawny i mężowie wyborni; był
Wojciech Chybicki w Litwie przy Hlebowiczu podskarbim księstwa onego sługą
starszym, który wiele a mężnie z nieprzyjacielem sobie poczynał, jako przedtem, tak i
na ten czas gdy król Stefan z wojskiem wielki em wszystkę ziemię moskiewską wojował
mieczem* i ogniem , zamków niemało pobrał, ziemie inflanckiej dostał etc. O czem potem
w liistoryi czytać będziesz.
Wiele domów inszych, którzy Habdanku używają miasto herbu tego, rozumiejąc
o nim więtszą zacność i dawność, jakoż tak jest że dawny, i żaden pewnego początku
jego wiedzieć dla tego nie może; ale ten krzyż nowo za znaczne zasługi przodkowi
tejże familii dano, jakoś o tern czytał w Gniażdzie Cnoty.
Inszych domów wiele w różnych województwach, których ja w tak szerokiem kró-
lestwie znać nie mogę.
w
S7jBl«
Bio'1
o KLEJNOCIE POBOG
STARODAimrYM POIiSKim,
I
J■,^y• iA
■r, ft-r-T {
który tak jako Długosz opowieda, ma początek od Jastrzębcami wszystkie podko- ,'
wy jako jedno je obracają, i w polu błękitnem, każda familia takich znaków używa. Pi-
sze Długosz o przodkach że bywali gniewlili; początek tego herbu tak jakom ci w pier-^^
wszych księgach opisał, a tu się tylko przypatrzywszy własności jego, czytać będziesz^
o przodkach, także i potomstwie ich, które ja w tak szerokiem królestwie znać i wie-^
dzieć o niem mogę. Ma być biała podkowa w polu błękitnem. ^
Długosz opowieda Stefana arcybiskupem gnie- '
żnieńskim w roku 1038, którego Janicius inszej fa- |
milii kładzie w katalogu swym, o czemeś już wyżej
czytał, a ten umarł w roku 1050.
Potem katalog opowieda Stefana biskupem płoc-
kim w roku 1088, który był wzięt po Marku z domu '
Śrzeniawa. Był potwierdzon od Wiktorzyna trzeciego
tego imienia papieża. Pisze o nim że był vir modestm,
utae castae et jpudicitiae amator. Do tego o nim powie-
da, że był wielki miłośnik ojczyzny i kościoła bożego.
Umarł w roku 1099. Po nim nastał Filip z domu
Doliwa.
Bolest:ę tegoż herbu wspomina Kromer w księ-
gach szóstych temi słowy: Erat autem castellanus vi-
snen. et illam oram Prussis Jiniłimam pro Boleslao Crispo
administrahał etc. O tem będziesz szerzej czytał w hi-
storyi. A to się działo w roku 1167.
o KLEJNOCIE POBOG. 231
Stefana wojewodą krakowskim wspominają listy klasztoru czyryckiego, przy któ-
rych jeszcze własne pieczęci są zawieszone. A to było w roku 1145. ^
Flortana tamże tegoż klasztora listy wspominają wojewodą sędomirskim, czego
pieczęć potwierdza i podpis ręki jego.
. Piotra biskupa płockiego wspomina katalog w roku 1260. Był wzięt po Andrze-
ju Ciołku w roku wyżej pomienionym, żył lat trzy, umarł roku 1263. Tamże w Płoc-
ku pochowan; po nim został Tomasz z domu Półko za.
Jakóba kasztelanem sieradzkim wspomina tamże w katalogu przy tym biskupie,
dla tego że to był syn jego.
Bernarda biskupa płockiego wspomina także katalog, był wzięt po Klemensie
z domu Pierzchała, wszakoź tylko był obran, nie mógł mieć koufirmacyi, i tak przez
siedem lat nie miał on kościół biskupa; jeśli umarł albo inszemu dano, tego nie wspo-
mina, tylko opowieda po nim Mikołaja z domu Prawdzie, a to było w roku 1358.
Z tychże tam przodków potem były domy możne, i rzeczyposp. zasłużone.
Naprzód dom Koniecpolskich, których tak historye jako i insze skrypta zdawna
możnymi i zasłużonymi opowiedają; naprzód:
Przedbora KONIECPOLSKIEGO, starostę wielkopolskiego, wspomina napis w kościele
w Koniecpolu, w roku 1309.
Jakóba KONiEcroLSKiEGO wojewodą sieradzkim wspomina napis na tablicy w tymże
;tam kościele roku 1309.
Jakóba Koniecpolskiego wojewodą łęczyckim tamże przy nich opowieda napis
w roku 1380.
Jana Koniecpolskiego kanclerza koronnego, i sferostę sieradzkiego, tamże opowie-
da w roku 1499. Którego i wiele listów rycerstwa polskiego, także klasztornych i in-
szych kościołów wspomina.
Przedbora syna Jakóba Koniecpolskiego kasztelanem sędomierskim wspo-
mina, przemyskim, lwowskim starostą, tegoż wieku i czasu.
Przedbora syna Jana kanclerza wyżej pomienionego, wspomina na tejże tablicy
w Koniecpolu w roku 1450.
W wielkim młynie, kędy własna była ojczyzna ich, i klasztor tam fundowali, są
epitaphia:
Sepultus est hic magnificus dominus Joann es Koniecpolski regni Poloniae can-
ceUarius, et cap.siradien. , qui ohiit anno Domini 1405^ die 26 Marcii. Et generosi Joa-
nes, filius qui ohiit anno 1471, feria 6 post festum Paschae. Pr et bor ohiit anno 1476,
feria 6 antę Pentacostes. Jacobus praepositus sancti Floriani, feria 5 antę Margarelae,
anrio 1481.
Jakóba syna Przedborowego tamże katalog opowieda na tej tablicy w Koniec-
polu kasztelanem przemyskim; umarł w roku 1456.
Mikołaja syna Jakóbowego, starosty przemyskiego, tamże opowieda napis na
tej tablicy w roku 1469. 4oći, tJr««it<>F. \oA'>y ,
Mikołaja starostę przemyskiego tamże ten katalog opowieda, który umarł w roku
233 O KLEJNOCIE
1649. Opowieda matkę jego Barbarę Tęczyńską kasztelana krakowskiego córkę. Wie-
ku mego byli ci ladzie zacni, jako naprzód:
Mikołaj kasztelan rosperski^ którego potomstwo Andrzej, który bywał rotaiistrzem
za Augusta, z Ligęzianką zostawił potomstwo. Jan człowiek uczony, w godności
z przodki swymi do posług r. p. wyrównał. Mikołaj w sprawach także rycerskich
biegły. Córki- Zofia Czerska sędzina ziemska krakowska i drugie panny.
Stanisław starosta wieluński, brat jego rodzony, który z Ligęzianką, kasztela-
na wiślickiego rodzoną siostrą zostawił to potomstwo. Naprzód Stanisława, Mikołaja
Zygmunta. Alexander dworzanin króla Stefana, mąż sławny i rotmistrz, Chrzy-
sztof. Córki, Anna Czyżowska kasztelanka bełska, Zofia Jordanowa, Hel-
żbieta Ossowska podstarościna nowomiejska, drugie panny.
Dom Filipowskich z Siekluki od Jasła starodawni, jednej dzielnice z Koniec-
polskimi, których przodkowie znacznie r. p. zasłużeni bywali.
Wieku mego był hieronim kraj czym koronnym, starostą nurskim, ostrowskim
i ostrołęckim, w potrzebach znacznych bywał. W Węgrzech będąc przy Stefanie woje-
wodzie siedmiogrodzkim, a potem do Polski przyjechawszy^ gdy na królestwo był wzięt
ten wojewoda, znaczne opatrzenie miał od niego. Potem we wszystkich potrzebach, któ-
re ten król z nieprzyjacioły królestwa tego miewał, był, jako naprzód pode Gdańskiem,
potem po wszystek czas w Moskwie, gdzie i do znacznych potrzeb z niemałymi ludźmi był
syłan, jako od wielkich Łuk pod Toropiec, coc napotem historya powie, czego i ja tu
krotce przypomnieć nie zaniecham, co się działo tym sposobem.
Będąc król Stefan pod Wielkiemi Łukami, w roku 1580, a chcąc ich mocą dostać,
jakoż i dostał. Wtenczas prawie od Moskiewskiego przyszedł hetman rzeczony Demensa
pod zamek Toropiec, który tylko szesnaście mil leży od Wielkich Łuk, na jezierze bar-
zo wielkiem. Będąc tam ten hetman, barzo wielkie szkody czynił w ludziach tych, któ-
rzy wpicowanie chodzili, i czasem się pod wojsko podmykał, czychając na to, jakoby
mógł kiedy na nieopatrzne z ludem &wym uderzyć. O czem mając sprawę król Stefan,
wyprawił Barbidziurdzia Węgrzyna z ludźmi które miał w swojej sprawie, przyczyniwszy
mu i Węgrów inszych do tego pieszych węgierskich kilkaset, potem rajtarów koni sto,
nad którymi przełożył Sobockiego dworzanina swego Polaka, dworu swego kilkadziesiąt
koni dworzan, mężów wszystko na wybór, nad którymi przełożył Hieronima Filipow-
skiego.
. ^ Ci ludzie uszedłszy kilka mil, trafili na świeży szlak wielkiego wojska moskiew-
skiego, dla czego zatrzymali się na onem miejscu, mówiąc: Że tu nietylko o
nas idzie, ale i o insze, wdać się w posługę nie podług piecu, byśmy miasto przysługi
nie zasłużyli niełaski. To słysząc z onego dworu królewskiego, odłączyli się ci mężo-
wie dobrzy, jako: Sobieski z domu Janina Marek, Jakób Potocki z domu Pi-
ława, Porudeński Jan z domu Byliny, Gołecki, Podhorecki Arnolf, Różań-
ski Mikołaj, Bułha Wołyniec pietyhorec wojewody kijowskiego, Karchowski Wę-
grzyn, Sekeł Mojżesz, Sekeł Andreasz i młody Bamfi, Węgrowie, szli onym
IBzlakiem pod ludzie, trafili na straż, do której skoczywszy mężnie, kilku z koni zbili,
języka dostali, od którego sprawy dostawszy, że był lud barzo wielki Moskwy i Tata-
rów, szli do swych nazad z więźniami. Było to z podziwieniem wszystkich, i niektórzy
że z nimi nie szli barzo żałowali. Wszakoż starszy wojska onego jako baczni, co inszego
w tem upatrywali, że nie dopuścili wielem ich pod ludzie, owszejki ku obozowi coinęli.
Filipowski nocą z onego stanowiska do obozu dawając znać królowi o wszystkiem bie-
żał, opowiedając chęć ludzi wszystkich onych które posłał (od których on odjechał) prze-
ciwko nieprzyjacielowi jego, chuć wiedzą o barzo wielkiem wojsku. Król słysząc te słowa
od niego, znowu go do onych ludzi posłał, rzekłszy: Panie Bożeż wam szczęść, gdy-
żeście tak chętliwi, idźcie w imię boże. A potem im d^ posiłek taki, o czem będzie
przy herbie Zbaraskich pod Januszem wojewodą bracławskim, który był ^e dwie-
ma tysiąc koni posłań. .^,^^^.^ . tuf^lpi^ioioL^ <:u.hh.nx mc^s-iirUi j^tói^ił^ yni
Tenże Hieronim Filipowski był posłań z ludźmi przedniej szymi od tego tam woje-
wody bracławskiego ku Toropcom znowu, jako tam o tem szerzej czytać będziesz, jako
sobie poczynali mężnie i z dobrą sławą, jako serca wszystkiemu wojsku na nieprzyja-
ciela dodali, i to tam krótko obaczysz. Wiele znacznych a pamięci godnych posług na
różnych miejscach tego męża sławnego obaczysz, a potem w historyi szerzj^.
Dom Rekszyckich starodawny, z Filipowskimi jednej dzielnice. _ inr;?a^
^;; Dom Burzeuskiih a Kielasowskicli na Podgórzu, starodawny i znaczny; vńeku mego
był Wojciech opatem świętokrzyskim.
, Dom Polanowskich w Rusi, którzy wyszli z krakowskiego województwa, dom mo-
iny w onych krajach. Był wieku mego Jan Polanowski człowiek wieku swego w spra-
wach rycerskich znaczny, którego- bjjłojlfl |»oton^two, ^W^l^ ft^l^^' mężowie dobrzy
i córka Anna. ^:-f,--...\ . .,.^1., -, ■ j;^'" .,-,,f :■ j . - ; -.'
Dom Kosobuckicli starodawny i znaczny, w płockiej ziemi na Zawkrzu, z których
wieku mego byli ci ludzie r. p. zasłużeni. Naprzód trzej bracia rodzeni , był jeden ka-
nonikiem płockim, drugi Mikołaj Kosobucki kasztelan sierpski, który był zostawił
tylko trzy córki; naprzód Wodyńską, dzisiejszego kasztelana liwskiego matkę; Annę
Gołyńską, potem była za Balcerem Węzłem z domu Rogala; Jadwiga trzecia
córka tegoż kasztelana, której się był dostał działem Krajków i pół Lipy, naprzód była za Wi-
śniewskim rzeczonym Owiesek, starostą mławskim, potem za Źyckim, a za trze-
cim skryptorem tych ksiąg. Tej ciało leży w ojczyźnie jej własnej Krajkowie, umarła
roku 1572, w sobotę kwietnia, requiescał in sancta pace.
Trzeci Jan Kosobucki kasztelan liwski, którego zostali synowie dwa: Miko*
łaj pisarz płocki, człowiek uczony, rzpltej znacznie zasłużony w owym kraju, ten
B Dział yóską wojewody chełmińskiego córką zostawił potomstwo.
Stanisław drugi s^n tegoż kąsztelan^^. pisarz zawkrzewski, zostawił ^9tO|nkif^wo ze
dwiema żonami. * \^2r^.,u .„j* l.lrf
Córka Niszczyka starościna oiecłiaiiowska, przemyska etc. pani spraw i ty wota
świątobliwego była.
Wojciecha Kosobuckiego było to potomstwo: Jakób chorąży płocki, który
I Noskowską biskupa płockiego synowicą zostawił potomstwo. -8 /ilóti u manso
Stanisław, który z Niszczycką wojewodzanką zostawił potoml^o.
BiblioUka Polska. Hsrbj rycerstwa polskiego, Bartona Paprockiego. So
234 O KLEJNOCIE
"Piotr z Wierzbowską także zostawił potomstwo. ''**"-'*^ ^'- Jl^«wŁ i:i^sń
Maciej z Wilkanowską kasztelanką płocką steriliłer decessił. ;"^^ . /'y' '^
Jan z Kępską steriliłer decessił. '■ "'^^'^- ' ^'^
Jakób który trzymał Kosobudy, zostawił syna Pawła adolescenłem ajprime nobilem
i córek pięć. ■ |^'^^'^-*-- ^' ■ -;
Brat jego feyrfeanółiikiem płockim i plebanem w Krajkowie i w Glinojecku, czło-
wiek był spokojny, tak na tem przestawał, więcej nie pragnął.
'"« Dom Sczuckicli^ dom starodawny i znaczny, którzy wyszli z]województwa lubelskie-
go do sędomirskiej ziemi, ludzie rycerscy. , ,
Benislawscy z mławskiego powiatu z Mazowsza.
Był Mikołaj pisarzem grodzkim sędomierskim, człowiek godny i Pana Boga się
bojący, nie miał potomstwa. •
' Dom Bylickich w krakowskiem województwie dawny.
*'''^'Dom Kucickich w wysogrodzkim powiecie starodawny, który z Bromierskimi
jest jednej dzielnice.
Dom Bromierskich w płockiem województwie starodawny, wieku mego byli ludzie
znaczni.
Naprzód Mikołaj był ardziekanem płockim, człowiek uczony i Pana Boga się
bojący.
Mikołaj synowiec jego rodzony, który z Magdaleną Zdzarską z domu Goz-
dawa, zostawił potomstwo: Andrzeja, Jeronima proboszcza chełmskiego, kanonika
przemyskiego, Wojciecha i Mateusza, i córek pięć.
Marcin Bromierski, brat Mikołajów rodzony, zostawił z Kliczewską po-
tomstwo.
Bartosz Bromierski trzeci brat ich rodzony, zostawił z Zawadzką potomstwo.
Strieszewscy z płockiego województwa dom starodawny, z których za wieku mego
był Jakób stolnikiem płockim, Mikołaj brat jego rodzony obożnym króla Augusta,
mąż sławny.
' Dom Zapolskich w sieradzkiem województwie starodawny i znaczny, z których za
wieku mego było pięć braci rodzonych, u ludzi wziętych, i do posług rzeczypospolitej
godnych, z których dwa w ruskich krajach zostali; Dobrogost będąc pisarzem grodź- -
kim przemyskim, tam się ożenił, i potomstwo zostawił zButkowną.
Szczuccy w sędomirskiem województwie, którzy tegoż herbu używają Jan i Ję-
drzej, tych przodek był w wielkiej łasce Jana Tarnowskiego hetmana, i ztąd przyszedł
do godności znacznej za zasługami swojemi.
Dom Łękawskich w krakowskiem województwie starodawny.
Dom Sułkowskich w Mazowszu starodawny.
^' Był Maciej wieku mego skarbnikiem nurskim. -a[if«d«8: - j^n^
Dom Czyżowskich tamże w Mazowszu starodawny.
Dmocliowscy w Mazowszu dom dawny, z których jeden na imię Marcin, był har-
ceriem u króla Stefana, we wszystkich potrzebach, począwszy ode gdańskiej aż do o-
•tatecznej moskiewskiej. o^^ajo. ^^- aun:;
v-i ■v-^iiiiiLi»ji<fn'x a»io^utQ u^!»ii«t«4 «'^i**^\i '<> •> oiMoiltfifl
POBOG. 236
Studssewsej w czerskim powiecie dom starodawny i rozrodzony, tychże własne po-
tomstwo w Rusi, w przemyskiej ziemi.
Dom Tncińskieh u Mławy rozrodzony i dawny.
Iirliowieccy w bełskiem województwie i w Mazowsza dom rozrodzony.
laliMowscy na Podlasza dom rozrodzony.
Ctetkowscj na dobrzyńskiej ziemi dom rozrodzony i starodawny.
Itwscy u Łomży dom rozrodzony i dawny.
Dadzib«g«wie z lubelskiego województwa.
Łaiieccy w Mazowszn; był jeden pisarzem w konsystorzn pnłtowskim, tamże nmarł,
ciało jego leży tamże, pochowane rokn 1576.
liedwieccy w Mazowsza a Wąsosza, dom rozrodzony.
P«p«wscy tamże dom rozrodzony.
Rtiarzewscy z ciechanowskiego, dom rozrodzony. ^
Sirhodtlsey, z których jeden Mikołaj wieka nłe^^ l^f rotmistrzem i mężem sła-
wnym w Inflanciech i w Rusi, w potrzebach znacznym bywał, na Kiesi w oboje oblę-
żenie, gdzie z wielką pochwałą od ludzi rycerskich wiele a mężnie sobie poczynić.
Inszych domów wiele w różnych województwach, których ja w tak szerokiem kró-
lestwie znać nie mogę.
ifjts .fj riiWi O .tft-jBSJ' » vn*5«roj\r>^o<n bn . Jaai^lboJTCJ
-^"N
•itBBTff ' !
ST? f^
Dńslacl iJinoi)
-6 ióJi nii'^>:
\
11 u* ^t cl i^rui^u Otta 0*1 ISir iLŚt^?
'^^/i
OCsj-H^S
.•7noxi>oixoi mob ns^wosftM w i 3!vr;sbdw9(pw ra^rilefocf w /iifłfworf^łi
.Ynosboisot moh DSs»rJbu*T ^n 7V/i>ronfUK
vnw/«boifit8 i '^nosboiso'1 cnob Liwis (sWeń^sidob f.n o^woijji,')
/{nwcb f '^tiosboisoi raob y^moJ u niifKJ •
.i?w:Ab6w9i(pw o^or^gbdol s si^fo^o^isAnfl
.BTol ifioi 9iMjworfooq ,9^mfii '^iof o^sj^ oiacp
' • •' .y;nosboTSoi fflob 'ł.^.Tiflł r-ii^f^^ij^^
.^ .s v.o KLEJNOCIE STARODAWNYM
■?Ido ^ipdo „: ,.. . ..^.._, _:. ....,;. j ,...
. ian^socM!} jwdoa ałoS-^ra r ^Wv^ rfołiaisayi isbftt bo f.fBwdooq p;ihlv.
<!)!?( cffdN^fasit 7i[£}'HrTl^^n^'Hr '■TIHC IMK T MKk. '6rr^ob iio^stsfll
fłW
Msoi^M-wm^^m^:
03, Olfl
4T
« • -«f ł p*/
O którym Długosz pisze, że jest właśnie w Polsce nabyty u zamku Liwa w Mazowszu,
i tam wielkie rozrodzenieby miało być tej familii według skryptu jego, a powieda o
przodkach, że bywali mri ad połałionem et largitionem proclwes. O których przypatrzywszy
się własności herbu, czytać będziesz, także o potom-
stwie, które ja w tak szerokiem królestwie znać i wie-
dzieć o niemmogę. Mają być trzy róże czerwone,
każda o czterech kwiatach, na białem wązkiem
polu przez błękitne pole.
Najznaczniej katalog opowieda filipa biskupem
płockim, synem Jana hrabie, który był wzięt po Ste-
fanie z domu Pobóg z dziekanii płockiej, za pano-
wania Władysława pierwszego roku 1100. Potwierdzon
od Paskalusa papieża, o którym tak pisze, że był pra-
wie świętym biskupem , był jałmużnik wielki, przestrze-
gał powinności swej pasterskiej, żył na biskupstwie lat
siedem, umarł roku 1107. Po nim został Symon z do-
mu Gozdawa.
Marcina biskupa poznańskiego wspomina katalog,
że był wzięt z dziekanii krakowskiej po Wawrzyńcu
z domu Jasieńczyk, roku 1102, żył lat 19, umarł
roku 1121. Po nim nastał Bogufał z domu Róż a.
o KLEJNOCIE DOLIWA. 237
"WkwszTŃCA biskupa wrocławskiego opowieda Długosz, że był wzięt po Cyprya-
nie biskupie tamże, z kanonii, za chęcią przeciwko niemu od Henryka brodatego,
potwierdzon od Henryka arcybiskupa, w Hołoboku poświęcon. Źył na biskupstwie lat 26,
dnia 7 czerwca umarł w Przytkowie, we Wrocławiu pochowan, roku 1232. Po którym
obran Tomasz z domu Kożlarogi, vel secundum novum proclama Jelita.
Jana biskupa poznańskiego opowieda katalog, że był wzięt po Do ma racie z do-
mu Grzymała w roku 1270. Pisze o nim, że był vir humanus, żj\ lat 30. Umarł roku
1300. Po nim nastał Jan z domu Łodzią, tamże w Poznaniu pochowan.
J4.NA biskupa poznańskiego wspomina także katalog w roku 1328. Wzięt po Woj-
ciesze rzeczonym Pałuka z domu Topór, żył lat dziesięć na biskupstwie, umarł
roku 1338. Po nim nastał Mikołaj z Kurnika z domu Łodzią.
Piotra rzeczonego Syrzyk biskupem krakowskim opowieda katalog w roku 1347.
Był wzięt po Janie Grocie z domu Rawa, pisał się ten Piotr de Fałkowo, był pod-
kanclerzem koronnym i proboszczem u świętego Floryana w Krakowie. O tym pisze, że
był vir łam nohilitate quam vlrtuosis operibus insignis. Tenże kościołowi w Swinianach
u Nowego miasta dał dziesięcinę wyteczną od stołu biskupiego w Włościnowcach, z przy-
zwoleniem kapituły. Był słan od Kazimierza króla do papieża do Awinii, z którym
jeździli ci Polacy: Bodzanta z Jankowa dziekan, Mikołaj z Młynów, Bernar-
dus z GhmielnPka kanonicy krakowscy. Był potwierdzon od Klemensa papieża szóste-
go. Mieszkał cały rok w Awinii, i tam zachorzał dnia 6 miesiąca czerwca roku 1348,
umarł, tamże pochowan, po nim został Bodzanta z Jankowa dziekan krakowski,
który z nim był tam na tej drodze, uł in cathalogo.
Matyasza knota kasztelana nakielskiego opowieda katalog przy synie Wincen-
tym arcybiskupie gnieźnieńskim w roku 1400.
Wincentego kardynała i arcybiskupa gnieźnieńskiego wspomina katalog, że był
wzięt po Wojciesze z domu Jastrzębiec, w roku 1437. Był wzięt z kustodyi gnie-
źnieńskiej i kantoryi krakowskiej, a był podkanclerzem koronnym, był potwierdzon przez
Eugieniusza czwartego papieża, w niedzielę trzeciego dnia miesiąca września, w kościele
gDieżnieńskim, przez Zbigniewa krakowskiego biskupa (przy którym byli ci biskupi: Kon-
rad wrocławski, Stanisław Ciołek poznański, Stanisław Pawłowski płocki,
biskupi) poświęcon. Pisze o nim, że był UheraUs, wszakoż tak barzo chorego żołądka,
że skoro się najadł, ani na wozie, ani na koniu jechać mógł. Dziesięciny wyteczne,
które czyniły sto grzywien , na prośbę Anny księżny, Bolesława książęcia żony, do war-
szawskiego kościoła darował. Tenże był od Felixa papieża piątego tego imienia, per
consilium basiliense electo, praeshiteratus, cardinalis creatus, ale chociaż się na liściech
kardynałem pisał, wszakoż w kapeluszu nigdy nie chodził, dla niesnasek tych, które
między papieżmi były, to jest między Felixem i Eugieniuszem. Żył na arcybiskapstwie
lat 12. Potem wpadł w niemoc roku 1448, we śrzodę 14 dnia września w Uniejowie,
sprawiwszy się swiątościami chwalebnemi umarł, w Gnieźnie pochowan 17 dnia tegoż
miesiąca, po nim nastał Władysław z domu Sulima. O tym Wincentym pis^ Jani-
cutó wiersze łacińskie w te słowa:
238 O KLEJNOCIE
Effmus donator opum sumptuque superho, ;,>i(; aot^ysuwa??^
A mensa stomacTii langvidioris erat. . . • .w
Hunc nova cardineo texit fortuna galero, ." , ' ,
Sarmałico nulli quod dedit antę mro. . lOiwłoą
.rnb
Jana sędziego kaliskiego wspomina katalog przy synie biskupie krakowskim, który
się pisał z Brzezia, tamże pomienia i matkę jego Dorotę, ale którejby była familii nie
wspomina.
Jana lutka, syna tegoż sędziego, biskupa krakowskiego, opowieda katalog po Ja-
nie Gruszczeńskira z domu Róża, za Kazimierza króla, przez Pawła wtorego pa-
pieża potwierdzon , w piątek 1 9 dnia października roku 1444. Był utriusgue juris doctor,
twarzy długiej, miernego i wstydliwego żywota, był hojny, miernego wzrostu, był wiel-
ki miłośnik rzeczypospolitej. W piątek 24 dnia maja umarł, roku 1451. Tylko lat sześć,
miesięcy sześć, dni 22 był na biskupstwie, w Krakowie pocliowan.
Ten we Pniewie na prośbę Jana Pniewskiego ardziekana krakowskiego, de-
cretorum doktora, we wsi jego ojczystej kościół fundował, i dziesięcinami stołu bisku-
piego nadał, to jest po Brzezicy, drugą w Opoce; po nim nastał Jan Rzeszowski
z domu Półko z a.
W księgach 17 Kromer wspomina Jana Szczytskiego mężem znacznym w po-
trzebie u Koronowa, gdy Conradus Nemcius Ślęzak wyjechawszy na Ifarc wywabiał któ-
rego Polaka ; tam ten Jan nie mieszkając do niego wyskoczywszy, zaraz z konia strącił
i pojmał, wszystkim dobrego serca dodał, i znak otrzymania zwycięztwa okazał, oczem
w historyi szerzej.
Jana białego wspomina Miechowita w księgach 4, roku 1463, że był hetmanem
u króla Matyasza, mając niewielkie wojsko, cztery tysiące Turków poraził, o czem
czytaj tegoż historyka lib. eodem cap. 67. Pisze go de Sr e czkow.
Piotra z Miłosławia wspomina Długosz, dla tego że z Witułdem jeździł prze-
ciwko Tatarom, kędy wiele a mężnie czyniąc z pogany zabit. To było w roku 1391.
Domu Rozrażewskich przodki różne skrypta znacznie hrabiami opowiedają; ci
idą a Bosnone comite, którego syna Swatomira wspomina list Bolesława książęcia
albo monarchy, w roku 1270. Jako tego świadectwa znaczne obaczysz.
Naprzód papieskiej konfirmacyi w roku 1655: Dilecto filio noMli mro Stanislao
Rozrazewski comiłi de Rozrazow dioecesis poznanien., Pontstorpht vratislavien., Gowor-
czow gnesnen., bonorumque eorum haeredi intemporalibus , in Domino salutem. Tam listu
tego, który niżej czytać będziesz, auctoritate apostołka konfirmował i approbował etc etc.
W tenże sens od senatorów koronnych drugi list o nich świadectwo dawa, który
potem w historyi czytać będziesz, gdyż się tu krótkości folguje, a też ten królewski
wszystkie mrtutes et honores w sobie konkluduje, czego masz ten sens:
Stefanus Dei gratia rex Poloniae, magnum dux Lithuaniae, etc. Significamus
nosłris hisce litteris, unwersis et singulis quorum interest. Quod cum familiae ac
generis illustrium Co mi tum a Rozrazow ea sit in regno nostro celebritas, ut
et vetu8tate et splendore nobilitatis, praeclorissimisque quibusque familiis non ce-
DOLIWA. 239
dat, eańsłimatimus operae jpraeclum nos esse facłuros, sique de eadem iUiug vetu-
słałe et ornamentis et monumentia litterarum tetustissimis, et constanłi omnium ho-
minum praedicatione, et deni^^ue omnium gramssimorum mrorum testimoniis acce-
pissemus, ac compertum habeamus, non solum nostris, sed externls ełiam hominibus
nota et piana faceremus. Primum igitur ex Utteris autenticis illustrissimi Boleslai
duds olim Poloniae in pelle pecorinoj anno 1270, in Dlusko scriptis, et apud nos
reproducłis, id manifeste ac clarius constat, ejus familiae ac generis antiquissimum
esse in Polonia decus titulo comiłum insigniy in Utteris enim illis Sventomirus
honorum Rozrazetoo dominuSf B os nonę comite natuSy et comes esse expHmi-
tur. Ab his nero comitibus, B os nonę videlicet et Snentomiro, continuata gene-
rationum serie ^ illustrem ac magnificum olim Stanislaum co mitem de R o-
zrazewo, castelłanum rogosien., et ex eo natos^ reverendum ac illusłres, Hiero-
nimum plocensem praeposiłum, secretarium majorem regni nostri, et Joannem
ac Christ ophorum comites, per lineam masctdinarn directe processisse ex Ut-
teris utąue signis certis rationi consentaneis cdmperimtis, neque tero tunc primum^
hoc esł Sventomiri Bosnonis temporibus, hoc ipsum comitum decus, in ea fa-
milia esse cepit, sed multo etiam antea. Verum quod cetustioribus illis in priscis
temporibus, peregrinus esset litterarum in Polonia usus. Ideo non tam esse faci-
lem ejus rei memoriam, lU qui primum hoc comitis titulo ex ea familie conde-
eoratus sit, sciri possit, omnium tamen sectdorum decursu, nomen ejus familiae in-
signe fuisse, cum honores, quibus ejus familiae viri in hoc regno maximis et quan-
dogue summis functi sunt, tum etiam omnium hominum consentiens testimonium
documento esse potest. Quare ex tam eruditissimis probationibus, signisgue et do-
cumenłis, certam jidem, evidensque testimonium, Utteris hisce nostris omnibus in
universum quorum interest vel intererit facimu^ , eos ipsos superius a nobis spe-
cificatos fratres^ esse priscae et antiguae nobUttatis, viros illustribus ac nobilis-
simis parentibus legitimo matrimonio copulatis natos, comitumgue titulo a majo-
ribus suis tradito usos, atąue communiter apud exteras quasque nationes ac po-
pulos pro neris ac indubitałis comitibus, ex antiqua comitum stirpe procendentibus
habitos, nominatos, et reputatos, juregue in posterum etiam habendos, nominandos,
et reputandos esse. In cujus rei majorem et emdentiorem fidem^ praesentes litteras
manu nostra snbscripsimus , et regni sigillo communiri mandavimus. Datum Gro-
dnae die 22 mensis Februarii, anno 1579, regni vero nostri tertio.
W tychże liściech ukazuje własne potomki wyżej pomienionych hrabiów. Naprzód:
Stanisława Rozkaże wskieg o hrabię kasztelana rogozińskiego, od którego zostali
trzej synowie: Hieronim biskup kujawski, w którym to trudno rozeznać, jeśli lepszy,
czyli cnotliwszy, prawy biskup, który jest lumen ecdesiae z przykładów dobrych, o któ-
rych ci potem historya powie. Wzięt po Stanisławie Karnkowskim z domu Juno-
sza, któiy wstąpił na arcybiskupstwo gnieźnieńskie roku 1582, za panowania króla
Stefana z probostwa płockiego, potwierdzon od Grzegorza XIII papieża tego imienia. Ten
dla godności wielkiej, i przez znaczne zasługi na tę stolicę obran, o czem potem czytać
będziesz.
Jan hrabia Rozraźewski, brat rodzony biskupa tego, który na dworzech królów
postronnych się chował, był natenczas u królowej francuskiej ochmistrzem, mr morum
gratltate, ingenio, docłrinague insignis.
Chrzysztop hrabia, trzeci brat ich, był starostą łęczyckim, rotmistrzem króla Ste-
fana, który różnych krain sprawy wiedział i języki umisu; w potrzebach znacznych we
240 O KLEJNOCIE
Francyi, w Hiszpanii, i we włoskich krainach bywał, z wielką pochwałą ludzi rycerskich,
a z wielką ozdobą narodu polskiego, z nieprzyjacioły każdej krainy onej czynił, u Za-
wołocia zamku w ziemi moskiewskiej z działa zabit, mąż sławy i pamięci godny, o któ-
rego sprawach w historyi czytać będziesz. ;' ■ - ' ; '^--y*'"-^^.-^^' ■^':^'-^y''^^^"^-^\
Bracia ich stryjeczni ludzie także znaczni, w Wielkiej Polścfe;' był jeddn' {Podkomo-
rzym poznańskim.
Od tychże też przodków masz domy w tym wieku rozrodzone, jako naprzód:
Dom Sobockich starodawny, których wiele ludzi możnych wspominają różne skrypta,
a już naznaczniej Tomasza sędziego ziemie łęczyckiej, którego byli zostali ci synowie,
jako naprzód: Tomasz kanclerz koronny, i Brykcy kasztelan gostyński, który z Bru-
dzę wską zostawił tylko jedyną córkę Jadwigę, dzisiejszą wojewodziną poznańską,
hrabiną z Górki. Siostra tych pomienionych dwóch braci była Wilkanowska kaszte-
lanka płocka, o którejeś już pod herbem Lisem czytał. Szerzej potem o tym domu
w historyi czytać będziesz.
Dom Łubieńskich starodawny i znaczny na Kujawach, o których historye i insze
skrypta wzmiankę czynią, dla zasług ich przeciwko rzpltej znacznych. Wspomina epiia-
phium albo na tablicy nad osobą jego text pisany, wojewodą brzeskim jednego w te słowa:
Hic jaceł magnificus dominus Marcus de Lubin, palatinus hrzesłen., qui obiił fena 4,
anno 1441. Przed nim namalowano| synów sześć, z których jeden młodo był umarł, a
dwie córce. Tych własny potomek był wieku mojego Hi erem i an Lubieński czło-
wiek znaczny, mąż i dworzanin prawy, zrósł na dworze z pacholąt króla Augusta, zo-
stawił potomstwo z Lubieniecką, która naprzód była za Boruckim kasztelanem ko-
narskim.
Dom Stępc2eńskich rozrodzony, od tych Lubieńskich dzielnicą oderwani, i nazwani
po wsi udzielnej Stępczeńskimi.
Dom Rzeszowskich, którzy się pisali de Stróżyska z Wielkiej Polski, a z tych je-
dnego Stanisława wspominają skrypta listowe, iż u króla Kazimierza Wielkiego otrzy-
mał był na wieczność Rzeszów, i gruntu w objazd na trzydzieści mil. Tegoż potem syn
był arcybiskupem lwowskim, jakoś czytał pod herbem Półkozicem; drugi biskupem
krakowskim. Jan synowiec tego arcybiskupa zostawił też był Jana, który po nim miał
Augustyna męża sławnego, który nie zostawił potomkiem tylko jedne córkę, którą dał
za Kmitę Sobieńskiego, po niej wziął Dynów, Rzeszów etc. Ten Kmita nie miał
też tylko jedne córkę, którą pojął Mościsz de Magna Kosmin. Ten był familii Ostoja,
i ten nie miał tylko jedne córkę, którą dał Mikołajowi, który się pisał de Dębno hae-
res in Zerkow. Był to synowiec arcybiskupa gnieźnieńskiego, Tomasza kasztelana po-
znańskiego syn, który się pisał de Dębno. Tenże Mikołaj był kasztelanem międzyrze-
ckim, zostawił z nią syna Jana, który potem miał synów trzech, z których jeden był
Mikołaj Rzeszowski mego wieku, który zostawił potomka Adama Rzeszowskiego
z Laską wojewodzanką sieradzką. Tegoż Mikołaja były siostry te, jako naprzód: Se-
pichowska Zofia starościna leżejska, od której Sepichowscy dzisiejszy, którzy
Trzciana i insze imiona działem brali. Potem szła za Biejk owakiego stolnika przemy-
9W ao\
DOLIWA. 241
skiego, o którym pod Jastrzębcem czytałeś. Katarzyna siostra jej rodzona Niewia-
rowska etc.
Adam Mikołajów syn, ten także acz visiłahał różne kraje, wszakoż przyjechawszy
do ojczyzny, w pokoju się kocliał jako i ojciec. Miał za sobą Kormanicką kasztelana
Czechowskiego córkę, z którą nie zostawiwszy potomka żadnego, człowiekiem młodym
mnarł; dobre zachowanie, którego chciał dostać przez trunek, o śmierć go przyprawiło
roku 1583.
Dom kłoczewskich starodawny w sędomirskiem województwie u Wstężyce, z których
jeden wieku mego był człowiek rzpltej i królowi panu swemu zasłużony. Był kasztela-
nem zawichojskim, starostą małogoskim, potrzeb wszystkich, jako pode Grdańsk i do
Moskwy, nie omieszkał, zabit. Co opowieda Samuel Wolff Silesius, artium magister et
poeta laureatus.
Żydowskich dom na Kujawach albo na Pałukach w Wielkiej Polsce starodawny, jako
powieda epiłaphium o Mikołaju w kościele gnieźnieńskim pisane w te słowa: Nico-
laus Żydotoski, episcopus naturien.j canonicuSy sufraganeus gnesnen., abbas mogielen.,
persuasum habens esse summam sapientiam, rwens sibi monumentnm posuił , anno 1560.
Herby cztery: Doliwa, Róża, Łodzią, Nałęcz.
Dom Sielnirkich w krakowskiem województwie starodawny i znaczny.
Dom Oojskich na Podlaszu starodawny i rozrodzony.
Robrowiiiccy w sędomirskiem województwie dom starodawny.
Dzikowie dom starodawny, jako wspominają dawne skrypta Przybysława Dzika
kasztelanem żamowskim 1436. Teraz jest dom rozrodzony w sędomirskiem województwie.
Trzeccy z Wielkiej Polski dom starodawny, z których jeden w Rusi był wieku mego
człowiekiem godnym i znacznym, tamże się ożenił i potomstwo zostawił.
Wrzębsfy w krakowskiem województwie, w bieckim powiecie.
dorzyory w Wielkiej Polsce, w kaliskiem województwie.
Skępscy tamże w kaliskiem województwie dom dawny.
Zacharzewscy tamże; był Maciej rotmistrzem na Orszy, mąż znacziiy i fortunny.
Jamiołkowscy w sieradzkiem województwie dom starodawny, wszakoż są właśni
Strońscy, tylko że był Jan Stroński z Silnice pojął Masłomiecką, z którą miał dwóch
synów, umarł jeden z nich bez płodu. Aaron będąc u Drzewieckiego arcybiskupa
podkomorzym, pojął Wiktor zynę Łyszkowską dziedziczkę w Jamiołkach, z którą miał
synów sześć i córek tak wiele. Jana który był stygarem w Wieliczce; Łukasza, był
pisarzem tamże; Piotra, Stanisława, który za mojego wieku był pisarzem w kan-
celaryi mniejszej. Marcin, ten z Łaskim będąc pod Oczakowem , znaczne męstwo swe
pokazował, i Andrzej szósty brat ich, też człowiek rycerski. Anna Lutkonis, Zofia
Bielawska, Małgorzatę Czepowską, Helżbietę Tokarską.
Zieleccy w sieradzkiem województwie dcm starodawny, jako wspomina przywilej
Spitygniewa kasztelanem rudzkim w roku 1380. Dlatego, że nadał młyn Zbignie-
wowi Bielowskiemu, przy którym na pieczęci ten herb Leliwa. Data anno ut supray
feria secunda in fesło S. Luciae. Jegoż potomek był własny Marcyan wieku mego.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 31
242 O KLEJNOCIE DOLIWA,
który Da chlebie rycerskim się bawił, pod Połockiem, w Moskwi, i indziej w potrzebach
w rocie Mężyka rotmistrza; miał brata Karła.
Błotniccy w sędomirskiem województwie.
Dzieczeńscy w kaliskiem województwie. j
Śleszyńscy w bełskiem województwie dom starodawny i znaczny w sprawach ^o-^
czciwych. '■' :h«fHU
Kadłubscy z czyrskiego powiatu w mazowieckiem województwie.
Dom Głębockich na Kujawach starodawny, z których Jerzy był wieku mego mąż
przeważny, w Turcech na galerach był czas niemały, którego wykupił Jędrzej Tar-
nawski posłem będąc od króla Augusta u Sulimana cesarza. '<
Klechowscy z kaliskiego województwa dom starodawny. '-
Drobotowie w radomskim powiecie dom dawny.
Brzezińscy na Kujawach dom starodawny. W Krakowie na zamku epitaphium u ś.
Michała wspomina temi słowy:
Ni cola o Paszek de Gosławice Jurium doctori, canonico vratislaslaviensi , viro
acriy promjptcr ac fest ino ingenio, lahorum patientissimo , negotiorum sacro sancti trihunalis
romani perito , morte acerba anno Domini 1672 die 26 No^embris erepto. Doctor Jacohus
Montanus canonicns cracovien., amico integerrimo posuit.
Borucbowskie ^ z których jednego opowieda epitaphium w Krakowie na zamku w te
słowa: Jpanni Boruchowski archidiacono cracomensi , canonico gneznen. juris pontii
scientia dar o ac morum integritate conspicuo, ingeniorum ac mrtutum fautori precipuo,
inopum et pauperum subsidio, perpetuo religionis christianae cultori summo, reigue pu-
hlicae et justitiae studiosissimo , Joannes Karnkowski et Nicolaus, oh sempitemam
amorem et pietatis memoriam hoc monumenłum p>osuere.
#
o KLEJNOCIE STARODAWNYM POLSKIM
BOGORTA.
Pisze Długosz, że ten klejnot jest w Polsce nabyty, po-
wiada o przodkach że bywali kumani et tractabUes^ nosili
dwie strzale złamane białe w polu czerwonem.
Jako go nabyli, o tem ci się w pierwszych księgach pi-
sało, tu na ten czas obaczywszy własność herbu, czytać
będziesz o przodkach i potomstwie ich, które ja w tak
szerokiem królestwie znać i wiedzieć o niem mogę.
Wspominają prioilegia różne wielkimi a możnymi
ludźmi Bogorye hrabie, po zaczęciu ^iary chrześciań-
skiej przy fundowaniu klasztorów, kościołów, nazna-
czniej Michała łirabię Bogokyą w roku 1069 na Ły-
sej Grórze, na konfirmacyi klasztora świętokrzyskiego,
drugi trzemeszeńskiego klasztora wspomina mało coś
przedtem tegoż hrabię. Ztąd się znaczy, że dawno
byli, gdyż tak dawny czas opowieda ich hrabiami, i na
różnych miejscach.
Miechowita libro tertio opowieda Mikołaja hrabię Bogoryą, który kilko wsi do
pokrzywnickiego klasztora darował za panowania Kazimierza Sprawiedliwego, w roku
1185, o czem także Kromer i inszy. W historyi szerzej czytać będziesz.
Przywilej w roku 1604 wspomina MARaNA Skotnickiego kasztelanem zawichoj-
skim i sędziem sędomirskim, społecznie z Mikołajem z Forskiem z Bylna, obudwu
pieczęci znaczne.
Mikołaja Bogoryą kasztelanem zawichojskim wspomina Kromer w księgach 14.
Jarosława arcybiskupem gnieźnieńskim opowieda katalog, że był wzięt po Janie
z domn Korab, trzynastego dnia lutego w roku 1342 z archidyakonii krakowskiej, gnie-
źnieńskiej kanonii, z ziemie sędomierskiej , potwierdzony od Benedykta dwunastego pa-
244 O KLEJNOCIE
pieża, który byl jako własny ojciec kościołowi, bo nietylko pożytki oderwane przywracał,
ale też prawie jako znowu murami ochędożył, kielicłiów, ornatów, i inszycli aparatów
przyczynił. Kościół panny Maryi w Uniejowie kanoniki osadził i nadał, nuż dworów
biskupicli namurowal, jako w Gnieźnie, w Kaliszu, w Wieluniu, Łęczycy etc. Kościoły
zasię w Kurzelowie, w Opatowie, stare drzewiane gniłe obalić kazał, a murował z nowa.
Żnin i Kamień miasteczka fundował; w Bononii jeszcze mieszkając na nauce, będąc
rektorem, Anglika jednego studenta o cudzołóstwo stracić dał, chociaż to było z dozwo-
leniem mężowem; nie spuścił rektorstwa, aż kaplicę zbudował za pokutę onego mężobój-
stwa, z rozkazania Jana dwudziestego wtórego papieża, za duszę tego Anglika. Za niego
tak był ubogi klucz łowicki, że zaledwie grzywnę mu czynił pożytku, aż za ośmdziesiąt
grzywien zboża nakupił ku dziesięcinom, naprawił folwarki, zasiał, dopiero co dalej to
lepiej. Tenże naprawiwszy w Kaliszu kościół, dwie wsi do niego darował, Tyniec, Dop-
czyce, i ogród przed wałem idąc do Wrocławia ulicą. Ten koronował Ludwika węgier-
skiego króla na polskie królestwo, w Krakowie roku 1370, w niedzielę, siedmnastego
dnia listopada. Na tego biskupa gdy przypadła ślepota, Mikołajowi z Koszutowa
proboszczowi gnieźnieńskiemu powinnemu swemu spuścił arcybiskupstwo, który ani u ka-
pituły, ani u króla otrzywawszy konsensu, do Grzegorza papieża tego imienia jedenastego
do Awiny jectiał. Wtem Janusz Paszko wic kantor gnieźnieński, obyczajniej i porzą-
dniej sobie postąpiwszy, z tego go wyżął, na co kapituła i Jarosław arcybiskup przyzwo-
lił, a spuścił temu siestrzeńcowi swemu, sobie zostawił dwa klucza do dzierżawy, potem
we dwie lecie po spuszczeniu w lędzkim klasztorze mieszkał, potem wyj achał z klasztora,
a mieszkał w Kaliszu, dnia 16 miesiąca września roku 1378 umarł, a dnia 20 tegoż
miesiąca w Gnieźnie w kaplicy swej, którą sam fundował i zbudować kazał, pochowan,
rozkazawszy wykować mur z tyłu za żywota swego, tak się do niej wnieść kazał. Żył
na arcybiskupstwie lat 34 szczęśliwie; ten w Skotnikach kościół zmurować dał. Tenże
od Tumisława z Przespolewa, za szkody które poczynił kościołowi gnieźnieńskiemu
wziął wieś Kowalewo, którą do kościoła gnieźnieńskiego obrócił. Tenże dziesięciny na
prośbę króla Kazimierza wtórego circa dedicationem ecclesiae sancti Georgii in castro cra-
corien. primae prebendae a se fundałae, od stołu swego z dozwoleniem kapituły daro-
wał, po wsiach, jako po Wiśniczu, po dwojgu Lasochowie, po Kozłowie, Mironicach,
Grnszczynie, Rabieskiej Woli, Zajączko wicach, po dwojgu Falisławicach , Snochowicach,
Dobroszycach, Sarbicach, Mirnie, Dąbie, Stąpię. Tenże na prośbę króla Kazimierza tego,
w Krzepicach kościołowi, który był ten król nowo zbudował w roku 1364, darował dwiema
dziesięcinami wytycznemi we wsiach królewskich, w Zajączko wach z przyzwoleniem ka-
pituły, a tą darowizną miasto Krzepice do swej dyecezyi przyłączył, acz to było przeciwko
Bodzędzie biskupowi krakowskiemu. Tenże z królem tymże Kazimierzem roku 1347
przefrymarczył, jako naprzód Przedec miasteczko i Żarów z jeziorem, za zamek Spicy-
mierz i za wieś Spicymierz i Wolszczyce z młynem rzeczonym Kszutysyn , przed Gnie-
znem, i za jezioro gnieźnieńskie Jeleń rzeczone, i zawieś Kotamino, roku jakoś wyżej
czytał. Tenże z tymże królem frymarczył na wsi arcybiskupie, jako na Chroszliną i na
Królowice w ziemi krakowskiej i sędomierskiej u Wiślice z dziesięcinami wytecznemi,
i za wieś Tamków u Korczyna krom dziesięcin, za wsi królewsko Cienią i Michałów u
BOGORYA. 246
Kalisza w Wielkiej Polsce w roku 1359, a z tych wsi ten król dziesięciny nadał na ołtarz
świętego Krzyża w Krakowie. Tenże do kościoła świętego Stanisława w Pabijanicach
z przyzwoleniem kapituły darował dziesięcinę po wsi Cliocieszowie u Bucka roku 1344.
Tenże darował do kościoła Stanisława świętego w Budzowicacli wsi królewskiej u Inc-
włodza w dyecezyi gnieźnieńskiej dziesięciny wytyczne we wsiach, jako naprzód w Brzo-
stowicacli, Damasznie, Oszie^Sapieny, i w Wyżówce z przyzwoleniem kapituły swej. Obran
i umarł tak jakoś wyżej czytał, po nim nastał Jan Suchy wilk z domu Grzymała.
O tym Bogoryi pisał Janicius wiersze w te słowa:
Bogoriam lapideSy muri delubra loąuunłuTf
• ' Et quas pro templis Ule reliąuit opes.
Foelix qui potuit famam meruisse perennem,
Foelix gueni popuH 8axaque multa sonant.
Toż epitaphhtm w Gnieźnie na grobie jego, które Jan Kokalewski kanclerz
gnieźnieński w roku 1562 postawił. Ten był herbu Sam son, o którym ibidem czytać
będziesz.
Wieku mego byli tego Bogorye własne potomstwo, jedni w sędomirskiem wojewódz-
twie, którzy się Skotnickimi pisali, ludzie rycerscy i dom znaczny.
Dom StaszkoMTskich w województwie krakowskiem starodawny, który różne primle-
gia i także historye znacznymi ludźmi opowiedają; w bitwie z Wołochy za Tarnowskiego
hetmana, wspomina jednego starszym nad działy, męża serca wielkiego. Bielski Uh. 4.
Jako ba Staś zk o ws kiego opowieda epiłaphium w Krakowie kanonikiem kra-
kowskim, które jest pisane w te słowa: Hic jaceł Jacohus Staszkowski canonicus
crac, qui obiit die 8 Decembris.
Wieku mego był Stanisław Staszkowski, człowiek w młodym wieku swym ry-
cerski, zostawił synów szesci z Minocką z domu Nowina, naprzód: Jeronima, mę-
ża godnego do posług rzpltej, który wuZ/on/m Tiominum mores tidit^ miał za sobą Obor-
ską z którą zostawił syna, potem miał Niewiarowską z domu Półkoza.
Stanisław także mąż godny, siły wielkiej, ten miał chorągiew hetmana wielkiego
pod Połockiem. Byli ci dwa bracia barzo wielkiej siły, tak iż z podziwieniem ludzkiem
męstwa swe okazowali.
Jan, który przez szesnaście lat w Niemczech na nauce i na rycerskich sprawach
się bawił; Jędrzej, Chrzysztof i Jakób, wszystko mężowie dobrzy a godni synowie
ojczyźnie. Córki ty były, naprzód Mazowecka, Sokołowa, Kmicina, Zofia na
ten czas panną.
Dom Gwiazdowskich w kaliskiem województwie znaczny, których przodkowie z tym
wyżej pomienionym stryjem won kraj byli zaszli, i tamże opatrzenie mieli, jako od pana
pierwszego w onym kraju. Wieku mego byli ci ludzie znaczni i rzpltej zasłużeni: Wa-
cław Gwiazdowski, który z Jadwigą Mileńską z domu Wczele alias Szacho-
wnica, zostawił to potomstwo: Piotra Gwiazdowskiego kanonika poznańskiego, Wa-
cława i Alexandra.
Z tymiż jedne dzielnicę w onym kraju brali Tarnowscy,
246 ' O KLEJNOCIE BOGORYA.
Mokrauowscy tamże w onem województwie.
Podlescy w krakowskiem województwie dom starodawny.
<iórscy w bełskiem i płockiem wojewózdtwach , ludzie rycerscy, piszą sie z Wielkiej
Góry, z których jeden wieku mego był mężem znacznym i słuźałym, zabit od swego
wykupnia Grockiego , a to, gdy mu się upominał pieniędzy, które dał poganinowi. Tegoż
brat stryjeczny był pisarzem bielskim w płockiem województwie. Stanisława Gór-
skiego kanonikiem krakowskim i płockim wspomina epitopAiww w Krakowie na zamku
pisane w te słowa :
Smcipe terra iuo corpibs de corpore sumptum,
Reddere quod valeus mmficante Deo.
Kolaitowscy, którzy z Podgórza wynieśli się do Rusi, jakoś czytał pod Prusem przy
Baworowskich, dom starodawny.
Inszy cłi wiele domów w różnych województwach.
o KLEJNOCIE
PÓŁKOZICn
STARODAl¥]%Y]fl POŁliKIlI
który Długosz "opowieda, że ma początek swój «c polonica genie, a bywali przod-
kowie tej familii vafri, in Venerem et simulałionem proclivi; w hełmie pół kozy. Ma
być głowa ośla szara w polu czerwonem. Początek tego herbu własny, tak jakom
ci w pierwszych księgach pisał, którego własność obaczywszy, czytać będziesz o przod-
kach i o potomstwie ich w tym wieku, które ja w tak szerokiem królestwie znać
i wiedzieć o niem mogę. .
Gdy wiara chrześciańska w Polsce się szerzyć po
częła, synowie koronni upatrzywszy z niej smak i ozdo
bę, poczęli się naukami wyzwolonemi bawić, na to pro-
wizye, które od monarchów i od hrabiów nabożnych
ku czci a chwale bożej do kościołów fundowane były,
niechcąc innych postronnych ludzi puszczać, sami du-
chownymi zostawali.
A tak z tej familii katalog wspomina dostatecznie
dwóch braci rodzonych Stawisza i Bogusza, pisali się
de Zięblice, a to byłowr. 1061, za Lamperta bi-
skupa krakowskiego kanonikami tamże.
Jazdena hrabię, pisał się de Przemaków, wspo-
mina list klasztoru Łysej Góry świętego krzyża, w roku
1200. A iż był z tej familii, to potwierdza katalog przy sy-
nie jego biskupie krakowskim, o czem niżej czytać będziesz
Piotra biskupa płockiego wspomina katalog w ro-
ku 1232. Był wzięt po Gunterze z domu Prus, alias
,»Jljc» ,^4łv<; ^^ Turzy ma, żył na biskupstwie lat sześć, umarł w roku
248 • O KLEJNOCIE
1238. Tamże w Płocku pochowan, pisze o nim, że był barzo nabożny, do Rzymu pie-
szo chadzał, kościołowi wielkie wolności zjednał, oprawił, nadawał. Po nim nastał
Andrzej z domu Gryf.
Pawła przemakowskiego biskupem krakowskim wspomina katalog w r. 1266. Był
obran przez wysadzone na to od kapituły wszystkiej, jako naprzód, przez mistrza Gerarda
proboszcza wiślickiego, przez mistrza Stefana i przez Wisona kanoniki krakowskie,
potwierdzon w dzień świętego Szymona tegoż roku w Uniejowie, przez Janusza arcy-
biskupa gnieźnieńskiego, za Klemensa czwartego tego imienia papieża.
Ten z Leszkiem Czarnym wiódł niemałe turnieje, potem przez dworzany jego Że-
gotę i Ottę z domu Starzą, alias Topór, był pojman, i w Sieradzu przez kilka cza-
sów trzyman, wszakoż zaraz skoro był pojman, wszystka gnieźnieńska prowincya była
zaklęta. Potem był od duchowieństwa Leszek prawem przekonań, pojednał się z bisku-
pem, i połowicę dzierżawy mu puścił, insze pewne wolności na imionach biskupich na-
dał, a one którzy go pojmali, z ziemie wywołać kazał, wszakoż im dopuścił majętności
ich poprzedać, za które pieniądze wziąwszy, wynieśli się do księstwa opolskiego. Tenże
biskup w Krakowie na zamku trzy ołtarze fundował, to jest u świętego Wojciecha, u
świętej Małgorzaty, i u świętego Lenarta, na które nadał dziesięciny pewne, to jest
w Kalinie, w Zieninie, Chodegach i Rzepkach. Żył na biskupstwie lat 28, a potem
w dworze swoim Tarsku w roku 1292, ostatniego dnia listopada umarł, w Krakowie po-
chowan. Pisze o nim, że był tak myśliwy barzo, że w kieleckiej puszczy czasu jednego
polując, gdy myśliwiec zwierz odpłoszył, on dobywszy oszczepa zaraz go przebił. Po tym
Pawle biskupie został Prokop z domu Czasza, powinny Leszków po matce.
Tomasza biskupa płockiego, który przedtem był kanclerzem u Konrada książęcia
mazowieckiego, wspomina katalog, że był wzięt w roku 1265. Żył lat ośm na biskup-
stwie, umarł roku 1271. Tamże w Płocku pochowan, po nim nastał Goslaus wtóry
z domu Gryf.
Jan rzeszowski biskup krakowski, którego wspomina katalog w roku 1472. Był
wzięt po biskupie Janie Lutku z domu Doi i w a. Był na biskupstwie lat szesnaście
i miesiące trzy. Umarł w poniedziałek 28 dnia miesiąca lutego, roku 1493. Po nim na-
stał Fryderyk królowie polski.
Jana rzeszowskiego arcybiskupa lwowskiego wspominają skrypta różne w r. 1436.
Jana rzeszowskiego starostę Nowego Miasta Korczyna wspomina Kromer roku
1467. Ten był i kanonikiem krakowskim; był pojman jadąc z Piotrkowa do domu
od zbójec, o czem czytaj księgi 27 tego histoiyka.
W roku 1358, wspominają historye, że wiele mężów zacnych tej familii poginęło
w Wołoszech za Kazimierza Wielkiego, gdy był podniósł wojnę przeciwko Bazarado-
wi wojewodzie wołoskiemu, o czem czytaj Długosza, Miechowitę, i Kromera księgi
dwunaste.
Pawła de Bogumiło wice sędzim krakowskim akta ziemskie opowiedają, co do-
statecznie listy, do których pieczęć swą przykładał, okazują.
Marcina de Wilczyce wspomina list Kazimierza Wielkiego roku 1335. Tam
zasługi jego znaczne wysławiając, prawa magdeburskie nadał, polskie wszystkie umorzył, etc.
Ijżl
POŁKOZICU. 249
Wyżgę który Czyżów zakładał wspominają listy domu tych Półkoziców, przy
synie Michale, kasztelanie i staroście sędomierskim. ^-.bnr^-
Jana, który się pisał de Czyżów, wspominają historye kasztelanem krakowskim,
który był gubernatorem województw krakowskiego, sędomirskiego, lubelskiego, i ziem
ruskich, jako to list opowieda Władysława Jagiełłą króla polskiego i węgierskiego,
którego jest sens w te słowa :
Vladislaus Dei grafia rex Poloniae, ac electus rex Hungariae, Liłuamaegue
pfinceps supraemus et haeres, Russiae, Prussiae, Mazociae. etc.
Significamus tenore prae^enlium qaihus expedU universis, quomodo )ws attenden.
quod ad promdentiae spectat officium perspicati consideratione futura prospicere,
et adccrsus ea, quae reipuh. possent injerre dispendia , saluhriter procidere. Eapro-
pter nos negotium felicis electionis nostrae in regem Hungariae proseguen. , ne re-
gnum nostrum Poloniae praetactum , et ipsius incolae ex absentia nosłra aliąua
pati rideantur dispendia. TaJes igitur faciores seti loci nostri cicarios proficere cu-
'" rammuSj suh guorum direcŁione feliciter possent suscipere incrementa. De legali-
tate igitur etjusticia, puraeąue Jidei constantia, mugnijici Joannis de Czyzow
castellani cracoviensis , sincere nobis ditecłi, confiden., optima nostra deliberatione,
baronum nostrorum maturo consiłio et toto unanimi speciałiter ad id conceden.,
ipsum Joannem loco nostri, regni Poloniae terrarum , tidelicet: cracomensis , sen-
domir., Russiae, et aliarum terrarum, ad easdem spectan., tutorem, rectorem, et gu-
bernatorem, per tempus quo nos in regno Hungariae praedicto morari et manere con-
tingat, aut alias ad placitum nostrae voluntatis prafecimus , constituimus, praefeci-
musque ac constituimus tenore praesentium median. Damus eidem Joanni per et in-
fra literas praedictas regni nostri Poloniae praefati plenissimam et omnimodam
potestafem, agen. , facien. , disponen., nobiles, terrigenas, et omnes utriusgue sexus
homines, coram se citan. , evocan. judican. punien. ac inter ipsos discucien. componen.
et difjiniendi , culłuque jii^titiae excessu8 eyntm corrigendi, omniague et singulafa-
ciendi, ac si nos ea constituii regia faceremus in persona decernen. , ea rata, grała et
firma tenere et habere, ac si per nos f acta essent et decreta, ne etiam incolae regni
nostri praedicti, occasione procuratoriorwn, ad nostri praesenłiam quoquo ecisłera-
łione e.orporis et substanłiae se lacesserent, per ciarum discrimina fatigati, eapropłer
eidem Joanni praefata procurałoria dandi et conferendi concedimus facultatem,
colen. ipsa velut a nobis de speciali mandato processissent , a quibusvis hominibus
regni nostri obsertari et tenere. Quo circa uititersis et singiUis palat. castel. di-
gmłariis, cap. bur gra. offi^ialibus, nobilibus, terrigenis, adtocatis, consulibus, ci-
vibus, communitałibus ciritatum et opidorum, vilanis, sculłetis, cmetonibus ac
omnibus utriusgue sexłis hominibus, per et infra terras nostras praedictis con-
stituiis et praesentibus reguiren. , mandamus sełńose omnimodo habere volen.
guatenus praefaio Joanni et nulli alteri de obedientia et subjectione, velut nobis
praesentibus respondere debeałis ipsum in cattsis omnibus, tam magnis, guam par-
vis pro redden. justitiae requeren. procuratoria, quae sub nomine et sigUlo suis
enormata firma et grata tenere et servare, ac in judiciis testris łeneri, servari,
et ałłendere, publica proclamałione , inforis civitatum et opidorum, praemi permit-
tatis et permitti cui opus fuerit ea recipere faciałis. Praeterea mandamus, gua-
tenus praefaius Joann es de pecuniali . exactione censu theloneo , et generaliter de
omnibus pensionibus pecunialibus , cui dehita nostra per ipsum Joannem de
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 8S
260 o KLEJNOCIE
mandało nostro conłracła persohere commissimus , cum scitu Lu t Je oni s łhesauri
nostri notarii, et post solutionem eorundem debitorum per ipsum Joannem, cum
scitu ełiam domini Lułkonis thesauris nostris confiscari respondeałis et respon-
dere faciatis, tam diu permissa exequenda, donec a nohis aliud hahueritis in
mandatis. Datum Cracov. sabbato post conductum Paschae, in cujus rei testimo-
nium sigillum nostrum praesentibus est appensum. Anno 1440. t^
biAisi^. Tenże potem za Kazimierza brata tegoż króla miał także zlecone też województwa
do takowej że sprawy, dotąd póki nie przyjechał na królestwo polskie z Litwy, na co
listy w domu Półkoziców, chceszli dostateczniej wiedzieć, oglądać możesz.
'^' V T^muż był dan drugi list ze wszelaką wolnością rozdawania wszelakich beneficyj
od Władysława króla polskiego i węgierskiego, którego data in Yaradzin feria 5 proxi-
ma antę festum sancti Bartholomei, anno 1444. Datum per manus Woda de Szczek o-
czin cancellarii regni Poloniae.
Tegoż Jana kasztelana krakowskiego została jedyna córka potomkiem, którą dałZa-
klice Janowi wojewodzie sędomierskiemu, a ta wszy stkę majętność Półkoziców woio-
sła w dom Toporów, zkąd się dziś Zaklikowie Czyżowskimi zową.
Tegoż kasztelana syn Jan był jedyny, o którym powieda epitaphium na zamku
w Krakowie pisane w te słowa: rwyi-i'^^
Hic jacet generosus dominus Joannę s de Czizow, unicus olim magnifici domini
Joannis castellani cracomen. qui obiit feria tertia post Circumcisionis Dominia anno
1415. Orełur pro eo Deus et sancta Maria mater ejus.
Indyka z Jurkowa, wspomina list rękoj emski w domu Półkoziców, którego sens
jest pisany pod pieczęcią jego w te słowa:
Ego Indicus de Jurków, fide jussi, praesentibusąue Jide jubeo pro sere-
nissimo principe domino domino Yladislao Dei gratia Hungariae, Croaciae,
Poloniae rege etc. Generoso domino Nicolao de Vitow pro centum Jlorenis
aureis puri aur i et justi ponderis, rationi equi recepti, ad festum sancti Jacobi
apostoli proadmi , solvere et expedire cum effectu , sine omni dolo et fraude , ita
tali modo, quod si fraefatus dominus rex praenominatam summam non curraret
solwere dictos centum florenos ad festum praefixum, a tunc ego Indicus sub-
mitto me eidem Nicolao increpationibus et tractationibus , liter arum applicationi-
bus,vel huic qui praesentem titteram habuerit , cum sua bon% voluntate, eandem
facultatem habebit me admonendi et amssandi modo hujusmodi etc. Si idem Ni-
colaus facieł sedem stare in loco arrestato Ulic nullibi abien. debeo, quousque
summam praefatorum forenorum expariar, et ob hoc, quodcunque damnum habu-
erit, praefatus Indicus, hoc damnum non debet reputari ipsius , sed meum fide .
jussorum. Insuper promitto ipsum dominum Indicum nullo jurę emdere, nec
'^1" mandato regio, nec lUteris quibuscunque, et si quidque dixerim contra praedictas
municiones, agerem hoc contra honorem meum. In cujus testimonium sigillum meum
appendo. Datum in Samaria feria tertia post dominicam ramis palmarum, anno
:; Domini 1441. Idem qui supra manu sigillogue suis significat. Herb Półkozic.
•intt
POŁKOZICU. 251
De Chmielów Michael był sędzim krakowskim w roku 1410. O którym czytaj
pod Les zczycem.
Od tychże przodków w tym wieku masz domów wiele rozrodzonych, jako naprzód
dom Ligęzów starodawny i możny, którzy się pisali, i w tym wieku piszą z Bobrku.
Wspomina przywilej klasztora szczyrzyckiego Dobiesława Ligczę z Bobrku ka-
sztelanem krakowskim w roku 1379. Na drugiem miejscu tegoż wspomina list za Helżbiety
królowej polskiej i węgierskiej, przy potwierdzeniu praw na Miłkowice Mistrzowice, i
Jęczennice^ w sędomierskiej ziemi.
Jana wojewodę łęczyckiego, który się też pisał z Bobrku, wspominają historye
.w roku 1379.
Stanisława Ligczic z Bobrku, przywilej klasztora Łysej góry wspomina woje-
wodą łęczyckim w roku 1390.
Dobiesława z Bobrku, i syna jego Stanisława chorążego krakowskiego, wspo-
minają listy klasztorne w roku 1399.
Wieku mego byli bracia trzej rodzeni, którzy zostawili to potomstwo, naprzód:
Piotr kasztelan Czechowski, który trzymał Chrzanów i Bobrek, szczedł bez po-
tomstwa.
SzczęsNT, który zostawił Szczęsnego kasztelana żamowskicgo, od którego Jan
LiGęzA wojski sanocki, który też zostawił z Pilecką z domu Lei iwa potomstwo, córki
Jordanowa i Broniewską koniuszy ną przemyską. Synowie na ten czas jeszcze byli
minorenes.
Anna Korytkowa kasztelanka przemyska, siostra jego rodzona.
Tegoż Szczęsnego wtóry syn Mikołaj kasztelan wiślicki, który z młodości na dwo-
rze królewskim zrósł, naprzód pacholęcą, potem dworzańską, był naprzód chorążym na-
dwornym, potem mu dano starostwo żydaczewskie. Potem pojął Bo nar ową wdowę,
córkę Jordan a kasztelana krakowskiego, po której wziął bieckie starostwo, z tą zosta-
wił dwie córce i dwu synów: Mikołaja, który dworzaninem był króla Stefana; Jan
natenczas nauką się bawił; córka starsza Anna za Sobkiem, kasztelana sędomierskiego
synem, Zofia panna.
Ten kasztelan wiele a pożytecznie w one interregna służył ojczyźnie, kosztem nie-
mi^m poczty wielkie albo wojska na granicach węgierskich chowsU, z swojej własnej
skrzynki im płacąc, więcej potem w łiistoryi o nim czytać będziesz. ^ ^-'-'^
Zygmunt starosta lwowski, brat tego kasztelana, który był i podczaszym koronnym. '
Siostry ich rodzone, liegina Curyłowa, od której Marcin Curyło, mąż i rot-
mistrz sławny, o którym pod herbem Wręby.
Anna Odnowska wojewodzina krakowska zeszła aterilis. ^i>g ,^«7rb
Helżbieta Koniecpolska starościna wieluńska, od której dzisiejszy Eoniecpiol-
Bcy, o których pod herbem Po bóg.
Trzeci był brat tych wyżej pomienionych Przecław, stryj kasztelana wiślickiego,
który miał trzech synów.
Od pierwszego ojciec dzisiejszych Ligęzów, którzy trzymają Zawadę, jako Sta-
252 O KLEJNOCIE '
ni sław człowiek znaczny i ozdoba prawie domu tego. Tenże zostawił potomstwo ze
dwiema żonami, z Prochańską Zofią z domu Swoboda syna jednego i córek sześć.
Sebastyan mąż urodziwy i możny w grosz, który także potomstwo zostawił.
AcHACY brat ich trzeci umarł młodzieńcem.
Od wtórego brata tego Przecława syna, był ojciec dzisiejszej Fierlejowej kaszte-
lanki bieckiej, i Koniecpolskiej, Andrzeja rotmistrza sławnego żony, i Szczęsne-
go, który był arcybiskupem lwowskim.
Od trzeciego Li gę zowie z Bole sławi a, naprzód:
Teodor, od którego Stanisław i Teodor dworzanin króla Stefana, który zabit
w Nowem Mieście.
^rA>,. Hermolaus drugi brat tego Teodora, od którego jest potomstwo synowie i córki.
Trzeci Stanisław, podczaszy Izabelle królowej węgierskiej, którego wspomina Jan
Gruszczyński w opisaniu dobrego towarzystwa. iii4ox
<\ Dom Wrocimowskich był z męstwa i z innych poczciwych spraw sławny, jako
wspominają historye dosyć znacznie w onę wojnę pruską jednego chorążym krakowskim,
Kromer w księgach szesnastych. Miechowita w księgach czwartych, i inszy.
r*l. . Tego to Marcina Wrocimowskiego, gdy takie nieszczęście potkało, że chorą-
giew utracił, była obietnica Panu Bogu serdeczna, jeśliby go raczył obronić tej zelży-
wości, rzekł kościół ku czci i chwale jego zmurować z dworu swego, w ojczyźnie swojej
Wrocimowicach. Prędko po tym umyśle jego chorągiew odjęta nieprzyjacielowi, acz z nie-
małem krwie rozlaniem, o czem historye świadczą.
Marcisza Wrocimowskiego wspominają listy klasztorne kasztelanem połaniec-
kim w roku 1485.
.ąwob Tego domu już nie stało, i Wrocimowice te w rękach inszej familii, o czemeś pod
herbem Srzeniawą czytah -^:s^wjiJav,
o-^^jAr' Dom Niewiarowskich starodawny, z Ligęzami jednej dzielnice.
>; Dom Wolskich którzy się piszą z Podhajce, w tym wieku byli bracia rodzeni
r^oi, za pamięci mojej ludzie możni, jako naprzód:
Mikołaj Wolski kasztelan sędomierski, ochmistrz królowej Bony, wiślicki, łom-
zieński, sanocki, lanckoruński, etc. starosta. Była persona gravis, w sprawach rzeczypo-
spolitej dobrze zasłużony.
Mikołaj Wolski biskup kujawski, który był wzięt po Uchańskim z domu Ra-
dwan, gdy ten Uchański był wzięt na biskupstwo gnieźnieńskie z biskupstwa chełm-
skiego, w roku 1562. Za panowania Augusta króla umarł w Warszawie w roku 1567.
Po nim nastał Stanisław Karnkowski. ,
A)yji$i'Ą Zygmunt Wolski kasztelan czerski, warszawski, lanckoruński etc. etc. Starostą
tegoż został potomek, syn od Hlebowicowny.
Stanisław Wolski był kasztelanem sędomiers^jp3^^,mm*ąząłkiero p^woi^uym war-
szawskim^ krzepickim starostą. • ' -at-^-^ - i, »^v*.
POŁKOZICU. S53
Mikołaj Wolski miecznik koronny, starosta krzepicki, który wieku mego był zna-
cznym na dworze królów, Zygmunta, Augusta, Henryka i Stefana, u cesarza Rudolfa
czas niemały był na dworze, i przedtem u ojca jego.
Dom Plichtów starodawny i znaczny w rawskiem województwie, z których w onym
kraju ludzie rzpltej zasłużeni zdawna bywali, i w radzie przedniej szy mi senatory książąt
mazowieckich; wspominają jednego wojewodą warszawskim historye, od którego było
potomstwo wieku mego znaczne, i ludzie rycerscy.
Domów inszych wiele zacnych, i w sprawach rzpltej zasłużonych jest w różnych
województwach, jako Błędowscy w krakowskiem i w rawskiem województwach.
linorewie w krakowskiej ziemi dom starodawny.
Łaskcwsrjr w lubelskiej ziemi.
Piekarsejr w rawskiem województwie.
Iłoieccy w sędomierskiej ziemL « {c,\in aJ- i -.jcf^jtijt- 3fir/
Strtalkowscy w ciechanowskim powiecie, w mazowieckiem województwie.
mikołajewscy w sochaczewskim powiecie*
Dąfokowscy z rawskiego województwa. •błąk«wie, Pttryktwsry, tamże z rawskiego
w sochaczewskim powiecie. łs, ,v
iłiscy od Radomia. Baniktwsry z rawskiego.
Wilscy, których jest dom rozrodzony w rawskiem województwie. Był Paweł Wilski
przy Dawidzie Zborzyóskim w Węgrzech. Ten gdy zabił sługę Stanisława Li-
gęzy podczaszego królowej, tamże stał mu o garło. Prosił go aby pomniał na prawo
polskie, że się nie godzi szlachcica za chłopa tracić. On go spytał, jeśliś też ty szlach-
cic? Rzekł, że tak jest. Spytał go, któregoś herbu? Powiedział: niewiemci jako go ma-
lują, ale gdy na wsi na gwałt wołają, tedy go pomieniają: Półkoza, Półkoza! Ligęza
będąc sam tego herbu, zaraz mu rzekł: jużeś wolen, kiedyś tego herbu.
Inszych domów wiele w różnych województwach, których ja w tak szerokiem kró-
lestwie znać nie mogę.
'■>--jr.^r;^Yr' y>m ^ wi^:;^ im , ,*.,^,„. j»^
RflS i
I-J^ŚO' ^
oA.Alni-yj'
M ■ CA^iC.
p
KLEJNOCIE STARODAWNYM POLSKIM
KOŻLAROGI,
•;i3i/;,-.Y''
>if«i;>d-
który w roku 1331, za znaczną zasługą Flory ana szarego w bitwie z Krzyżaki u-
wsi Połowę novum proclama JEIiITA otrzymał, jako o tern masz u wszystkich liistory
ków dosyć jasne Opisanie, i tu niżej dowodnie a prawdziwie o tem czytać będziesz. Pi-
sze Długosz o przodkacłi tego li erbu, że bywali viri modesti, canum ac venationum stu-
diosi. O których przypatrzywszy się własności herbu, czytać będziesz, także i o potom-
stwie, które ja w tak szerokiem królestwie znać i wiedzieć o niem mogę. Mają być
w czerwonem polu trzy spisy żółte.
Naj znaczniej nam katalog opowieda Zbysława
wj ybfr/^ a (»v przodka tej familii Kożlarogi arcybiskupem gnie-
'i5X vb: inieńskim, roku 1182, który tymże kształtem a nie
iko-\*-i inaczej tego herbu używał, jako go teraz potomstwo
;r/fj[8 o^ iiOnosi i używa, trzy spisy żółte w polu czerwonem, co
ibisb^-rt-o' dowodnie ukazują apparaty w kościelech od niego zo-
stawione, i na murzech albo na kamieniach wykonterfe-
towane; w hełmie pół kozła rogatego, a ztądże miał to
proclama Kożlarogi, acz to niektórzy wywodzą, że-
by miał mieć początek swój od Półkozica; dopiero
za Łokietka', oślą głowę wyrzuciwszy, trzy spisy przy-
dano. Ale się to z opisania historyków nie pokazuje,
aby mu tam miano dać co więcej , tylko novum pro-
clama, o czem przy Floryanie Szarym niżej pilnfe
czytając zrozumiesz.
Pisze o tym Zdysławie w katalogu te słowa : Subsłitułi
in locum vacantem, metropolis ecclesiaecapitulares gneznen.
virum idoneum, ad Zdislaum canonicum gneznen. ver-
tunt animos, erat^enim et genere nohilis, et morihus ac virtułe conspicuus etc. etc. Conjir-
mationem"'a sede apostolica <inno Domini 1183 consecutus, sedit Gneznae annis sedecim,
mortuus anno 1199. Ibidem tumulatu& a summo pontijice LmcIo tertio natione Tusco, litte-
ris et promoiionibus Mieczlavi principia et monarchae Poloniae illum adjuvantem provisus.
Auxit hic bona ecdeńae gneznen. notabiliter et plures villas in locis disertis et saltuosis
locatj animosm bonorum eccleaiae denfeasor, quam etiam in aua suppellectili in suisgue
■iJ['".U'i\'L,
ofr&ią&a
Hm 0% v:
ÓTif tmiż<yi9&
o KLEJNOCIE^ KOŹLAKOGL 265
omamenłiSf deffecłuosam refficere et instaurare usgue ad morłem non deficił. Genire uł
praedixirmis nohilis, de domo familia que Koźlarogi fuił. Tak o nim właśnie w kata-
logu napisano, w czem się Długosz namniej nie odgadza, pisze o nim te słowa: Gm-
ZTiensis metropolitanus Petrus secundus, cum annis duobus et viginti gnesnensem eccle-
siam rexis8et, moritur et in gneznen. ecclesia sepelitur. Cul Zdislaus canonicus gneznen.,
nohilis genere Polonu^^ de familia et domo Koźlarogi, per electionem canonicam succedił.
A summo ponłifice Lucio P. P. tertio, Mieczislavo Majoris Poloniae duce intercedente,
provi8us.
Za tegoż arcybiskupa Kazimierz sprawiedliwy te konńtytucye sejmu łęczyckiego
publikować dał, o czem Miecliowita pisze w księgach trzecich, list 101 w te słowa:
Factogue apud Lęciciam convenłu, in quo omnes exactiones in justa tributa per Mieś-
eonem fratrem, suum conMituta, pro sua industria et magna solerłia rescidit, calumniato-
res nonnullos proscripsit, alios igne et cauterio notatdt, depravatas consuetudines in regno
Poloniae exortas abstulit et removit, praesertim ne annonam et victualia nobiles agresti-
bus non solum caperent, verum etiam ncc fenum paleamąue violenłer afferent, ne vilano-
rum cabellos raperent, ne longa itinerum inłer capedine per se aut suos satelites ipsorum
equ4)8 fatigando enervarent, vel in loca destinatiora abducerent. JEpiscoporum quoque bona,
łam móbilia, quam immobilia ne dinperent, et ne tales consuetudines in posterum ah alt-
quo innovarentur, placuit omnes transgressoreh horrendo anathemate innodare.
Zdislaus itague gnesnen. archiepiscopus , cum caeteris Poloniae episcopis, omnibus
pontificalibus indutis, Gedeone cracovien. Ziroslao v}ratislavien. ,, Onolpho cujavien.,
Cherubin posnanien., Lupo plocen., Conrado camienien., Gaudentio lubucen., astante
Casimiro monarcha et tribus principibus, Ottone posnanien., Boleslao wratislavien.,
Lescone mazomen., et baronum mtdtitudine in hunc modum pronunciavit : Qui aggrestium
annonam auł res guascungue, vi ant guoris alio pacto tulerit aut auferri jusserit, anatha-
ma sit. Qui legationis aut necessiłałis publicae vel privatae occasione, praeterguam ad de-
nunciandum hostium in patriam imminenfem insulłum, cujuspiam guadrnipedem et jumen-
tum , in angariam, vulgo podioodaticam acceperit vel accipi jusserit , anathema sit. Qui
bona pontificum aut ecdesiasticarum personarum decendenłium rapuerit, occupaverit, di-
słraxerit, etiamsi persona sit iUustris et regali, ducali, aut guacumgue alia praefulgeat
dignitate, anathema sit. Qui episcoporum spoliatores (restitutione non habiła) acceptave-
rit, et raptorum aut distractorum rdcueationem raptoribus (sałisfactione legitima non prae-
cedente) impenderii, veluti sacrilegii particeps et consentaneus , et qui ambiłioni suae et
commodis inhiando, sacrilegio actionem praestiłerił , anathema sił. Et responsum esł a du-
cibus et universo populo: Amen. Ostatek czytaj u historyka pomienionego.
Tomasza biskupa wrocławskiego opowieda katalog, także i Długosz^ w roku 1232
temi słowy: >*^^^ '■^'
Laurentius wrałislamen. episcopus, cum annos qninque et viginti sedisset, septimo
Idus Junii in Prithkow moritur, et in ecclesia wrati8lavien. sepelitw. In cujus locum Tho-
mas Polonus, genere nobilis, per electionem canonicam substiłus esł, et per Vincenłium
archiepiscopum confrmałus, qui non solum propter nobilitatem generis, de słirpe enim Ko-
źlarogi ducebał genus, sed etiam propter scientiae et prudentiae raras, quibus daresce-
Sf66 rrO KLEJNOCIE
hat dołes, ojpinione et fama apud proprios et jinitimos celehris , in arcem pontificalem su-
hlimari promeruit. Po nim był wzięt, Tomasz siestrzeniec jego, o ozem czytaj Długosza^
według roku wyżej opisanego. iir.:ąbo aiu K*fQSfilU . * <' -■■> w ,oi«8iq«fl «^oI
Dopiero w roku 1331, za panowania Władysława Łokietka, wspominają wszystkie
historye, jako Dlugoszowa temi słowy:
Postero die, ubi primum illuocit, rex in certaminis locum, ad legenda suorum corpora,
foedamgue ełiam hostihus , kostium spectandam stragem descendit, ubi dum suorum legii
recognoscitąue caesorum cadavera, offendit Ulic unum de militihus suis, qui in pugna egre-
gie dimicans , multis confossum spiculis habebat corpus ^ inter caesos et mortuoSf supinato
corpore jacere vivum, utrague manu paiefacto ex vulnere venłre, viscera atque intestina
propria attrectantem , Florianum no minę , cognominatum Szary. Quem diligentius in-
tuitus, et pia Uli miseratione compassus, ad milites illum comitantes corwersus, guam a-
trox, inguit, est hujus nostri militis guam contemplamur poena. Tum Ule spiritu resumpto :
Atrocior est , respondit, si guis durum vicinum in una villa consistentem, gualem ego sum
expertus, tulerit. Tum rex: Animo aeguiori, inguit, esto, et si ex praesenti vulnere inco-
htmis evaseris, scito te liberalitate mea duri vicini societate cariturutn. Sublatus inde et per-
fecłam curationem adeptus, regia guogue largitione in felicior&m, gradum evectu.s, stirpi
suaCy guae tres lanceas defert pro insigniy ex ipso rei eventu proclama novum Jelita,
abrogato vetusto Kozlarogi , indidit, A tu się przypatrz, że mu nic więcej nie przy-
dano do herbu, tylko novum proclama; bo gdyćby mu było co więcej przyczyniono, nie
zaniechałoby się to było w onym wieku od historyków, a do tego wżdyby się był taki
nalazł w Polsce, któryby był tego herbu starodawnego używał, ale iż tylko proclama,
tedy jednem nazwiskiem dla dawności wszyscy ten herb zo vą Jelita; bo jako obaczysz
prędko po onym czasie gdy ten Szary żył, wiele domów tego cechu albo herbu było
i znacznych, o czem niżej czytać będziesz, a nowego herbu nadanie nie służyłoby było
wszystkim, tylko własnemu potomstwu jego; ale iż tam tylko novum proclama dano,
tedy też wszyscy jednako nosząc herh ten, jednem go nazwiskiem zową Jelita, a wła-
śnie, jako starodawnemu herbowi rzeczonemu Abdank novum proclama za Krzywousta,
tak też za ŁłOkiętka od tego okrutnego ukłócia rycerzowego, dano Jelita nazwisko.
tvł mW ■!>ivi.mi'.-nvm* ^Mv• .Soi"/
Wszyscy ci Jelito wie rozumiegą za nastarsze gniazdo swe Moj ko wice w sieradz-
kiej ziemi, w powiecie piotrkowskim, przy których jest zamek niedaleko na rzeką Pilcą
stary, murowany, rzeczony Surdega, już spustoszały, a to była własna majętność Flo-
ryana wyżej mianowanego. Tego herbu rycerstwa jest barzo wiele w królestwie pol-
akiem, wszakoż jednak na więcej w sieradzkiej ziemi, o którem niżej czytać będziesz.
Wspomina przywilej konfirmacyi króla Kazimierza Floryana, klasztora Łysej Góry
krzyża świętego, gdzie go pomienia: Ottone regni Poloniae, Floriano Szary lęcicien.
cancellarii. Datum in Opatów, anno 1364, in crastino beałi Jacobi apostoli. Tenże jako ni-
żej usłyszysz był biskupem krakowskim.
Floryana i Żegotę bracią rodzoną, haeredes de Mojkowice, którzy między sobą
taki dział czynili: wziął Flory an Wroników i Wożniki, Źegota Mojkowice i Laski,
KOŹLAROGL 257
o ezem świadczy przepis listu sądowego z aktu w Piotrkowie feria seeirnda posł Epi-
phaniae, anno 1410. . ^
Stanisława z Moj ko wic, wspomina kaptur korczyński w roku 14S9. ^
PiOTEA kasztelana sędotnirskiego, tejże familii, zapanowania Kazimierza Wielkiego
skrypta niektóre wspominają, a naznaczniej katalog przy synie biskupie krakowskim
Floryanie^ który si§ pisał z Mokrska, a o tjm tak czyni wzmiankę, opowiedając go
synem wyżej pomienionego kasztelana, a matki Chrystyny. Był wzięl z probostwa kra-
kowskiego, dwudziesty ósmy od zaczęcia wiary chrześciańskiej biskup krakowski, cano-
nicae per vlain scrutinii a capihdaribus conformiter, secunda Februarii ełecłuSy po Bo dże-
cie z domu Róża, a roku 1367, w A wini i przez Grzegorza jedenastego tego imienia pa-
pieża potwierdzeń i poświęcon, u którego sam był, Casimiń Polomae regis łangue pa-
troni adjutus intercessionihus et consensu. Ten w miasteczku Bodzęcinie zamek zmurował,
miasto także Bodzęcio, i drugie Iłżę, mnrem i wieżami ozdobił, kościół w Dobrowodzie,
a drugi w Wegleszynie ojczyźnie swojej zmurował, kielich złoty z drogiemi kamieńmi,
casulam et dalmaticas z żółto gorącego axamitu sprawił do kościoła krakowskiego, ka-
mienicę na prawej stronie w kanoniczej ulicy dobrze murem oprawił, którą kapitule da-
rował, obwarowawszy, aby ten kto w niej będzie mieszkał, dawał po dwie grzywnie na
każdy rok z niej. Ołtarz suh titulo sancii Joannis anłe partamlałinam fundoYfai, do któ-
rego dziesięcinę wyteczną w Pielgrzymowicach od stołu biskupiego dar^^wał. Tenże prc-
bendę we wsi swojej Mokrsku z dóbr swoich fundował. Tenże zamek znaczny in suae
domus gloriam miirare latere ceperat, wszakoż nie dokonawszy umarł. Tego tam dokłada
w katalogu, aby ten początek muru miano rozebrać na kominy szlachta okoliczna z wolą
jego synowców, tak barzo, m^ ruc nunc tam sumptuosi aedrficii appareanł vestigia, Sedit
annis tredecim, umarł roku 1380, dnia szóstego miesiąca lutego, w dzień świętej t)oroty,
a w kościele krakowskim W ksłplicy świętego Tomasza apostoła którą sam nadał, «uJ
tabula erea septdtus r£quiesc'.t. Fvit antmoms ecclesiae defensor. ^^
Tenże Kazimierza Wiclkieg-o króla polskiego^ ttdry ni namowę Sań dly woja 'staro-
st^' sędomirskiego z domu Topór, wsi Złotej, i drogich do niej przynależących zapo-
wiedział robotę, zaklął a nie rozgrzeszył, aż wolne wsi kościołowi puścił, chociai %i
Kazimierz księdza który go pozywał, v.e Wiśle utopić dał, co uczynił dworzanin jego
Kochan z domu Rawa. Po tyin Floryanie został Zawisza z domu Róża; to o nim
w katalogu pisze, u Kromera czytaj o nim w księgach 12. U Miechowity w księgach
czwartych capif 33. te słowa coć się na przodku pisały. U tegoż historyka w capitulvm
29 czytaj o nim te słowa : Ludovicus avtem rex Hungariae, per oratores Polonorumj Pio-
rianum episcopum, et Janusćum regni Polóniae cancełlarium ^ uł regnum Póloniae nucipe-
retf solicitatus.
Kumunt z Mokrska kasztelan radomski, przyjął do herbu z innymi Jelitczykami
w Hrodle- Gierduta, o czem przywilej unii hrodelskiej świadczy, w roku 1413.
W roku 1419 wspominają rozdzielne listy syny Floryanowe z Mokrska. Naprzó4
Piotra któremu się dostały Dziewiąte, Komorniki, Sulimierzyce, Obrazowice. ^^
Floryana, któremu Pacanów, Niegosławice, Rataje, Schuchczyn. La
Jana, któremu Brudzów, Widuchowa, Poskorowice. . „
Biblioteka Polska. Herbf rycerstwa polskiego, Bartosza Paprocki^o. tt
258 O KLEJNOCIE
'*'^ - Mikołaja, któremu Mokrsko zamek, Wola w Osowej, Mzurowa, Michów, Besoranda.
Acłum Sandófniriae feria secunda post Francisci, praesentihus , Niemierza de Lutova,
Joannę Borkone de Janussovice, Sigismundo de Minostovice, Paulo de Sandzi-
8ZÓW, Andrea de Garbice, Marcisio de Karssij Joannę] de Tworów, suh łiłtdis,
Petri de Falków, et Zavissii de Olesnicza.
Floryana z Mokrska wspomina w kapturze korczyńskim, w roku 1438.
'Jana z Mokrska tamże wspomina.
Andrzeja i Piotra tamże.
Jana Biesiad rzeczonego, który się pisał z Mokrska, chorążym krakowskim i
marszałkiem nadwornym wspomina list w skarbie, przy którym wisi pieczęć jego Jelita,
w roku 1455. *'
Pielgrzyma z Węgleszyna brata rodzonego syn, Floryana biskupa krakow-
skiego, starosta wielkopolski, o czem Kromer w księgach 14 świadczy temi słowy: Do-
maratus castellanus posnanien. , qui jam praefectus Majoris Poloniae esse desierat, succes-
sore accepto Venglesimo, Floriani episcopi cracov. fratrU filio. O tymże więcej czy-
taj eodem libro u tegoż historyka.
Tomasza z Węgleszyna, kasztelana sędomirskiego, wspomina Kromer w księ-
gach 16, list 390, temi słowy:
Thomas Vengl6sinius, castellanus sendomirien. et praefectus Majoris Polomae,
Drdhimium arcem ab iis, qui religiosam militiani divi Joannis nomine profitentur , inter-
ceptam, guatriduo expugnavit, ejectogue praesidio in potestatem suam redigit. To było za
Jagiełłą; był pierwej podczaszym u tego króla.
A tuś obaczył, że ci synowie tego Floryana z rożnych imion różne nazwiska ód
cłasu dawnego mieli, co jeszcze niżej czytając dowodniej zrozumiesz.
Był wieku mego tych tam przodków dom możny w Rusi Zamojskich, którzy
wyszli z łęczyckiego województwa, a takim sposobem inszego nazwiska po majętności
ii^iiii'
^ .'Tomasz z Laźnina w onym kraju dostał u Andrzeja Piwa Zamościa starego ji
Widrzbia, za które dał pewną summę pieniędzy, a utwierdzając kontrakt zamianą, jako
qa on czas był obyczaj, pewne części we wsi swej Wżdżarach, w ziemi łęczyckiej.
O czem świadczy Władysław książę mazowieckie i ruskie listem swym, w którym jest
wzmianka łasa' Pomyślą wielkiego przy tych Wżdżarach, i część summy na pewny czas
na dobrach swych onych dziedzicznych w ziemi łęczyckiej warował, o czem tegoż ksią-
żęcia list świadczy. Tegoż Tomasza po wsi Zamościu, Ruś Zamośckim przezwała.
Tomasza z Zamościa wspominają niektóre skrypta za panowania Kazimierza Ja-
giełłowicza, który miał więcej niż sto lat.
Macieja rotmistrza wspomina list przypowiedny króla Kazimierza, który ^niźej czytać
l)ędziesz pod Bończycem, i drugie listy tegoż króla o nim powiedają w roku 1491.
Data Lublini antę Invocavit. Był w czarnem wojsku Matyasza króla. Tenże za Olbrachta
był w potrzebie koprzywnickiej z Tatary, i w wielu inszych.
Paweł Zamoścki w Piaskach syn Maciejów.
KOŹLAKOGI. ^
Jas Zamoścki w Wierzbie syn Maciejów.
Wenczesław Zamoścki w Zukowie syn Maciejów, ten zostawił syna Piotra, któij
trzymj^ Niewierków. y^ .^_ P ^^ n
Jan, syn Pawia Z^amośckiego z Piasków, był rotmistrzem.
Mikołaj z Zamościa na Skokówkach^ syn Floryanów, od Anny z Komo-
rowa spłodzony, był skolastykiem łęczyckim, kantorem sędomirskim, kanonikiem kra-
kowskim i proboszczem tarnowskim, referendarzem i sekretarzem króla Zygmunta, i o
tern świadczy elogium krotce pisane temi słowy:
Nicolai, Floriani filii de Zamoszcie in toga reiigioaissimo ac prudentissimo
hominij in bello fortissimo viro. Formulas actionum, quae extaTU, ut erał juris consultis-
simus, eoncepit. Ex ordinum decreto, in legihus componendis et emendandis reipuhl. ope-
ram navavU. In proeliis aliguot tartaricis, manu remfortiter gessit. Singulari etiam cer-
tamine Turcum provocatorem ad Eohałinum occidit. QiJtod etsi homo sacratus esset, ta-
men sibi cum paganis proelia permissa interprełaretur. Sigismundi primi regis secretarius
et refsrendarius fuit, scholasticałum lencicien., canłoricUum sandomiririen.f canonicatum cra-
covien., et praeposituram tamomen. sacerdotia habuit. A collegio cracoirien. enciguo impo-
siło stipendio, propłer merita , pabianicien. tei'ritorium quo ad viveret possedit. Cum Tenci-
niis et Tarnoviis familiarissime cummveret, Joan. Tarnovio magno casłeUano crac-
vien. et auctor et adjtUor in primordiis, ad eam quam consecutus erat amplitudinem lau-
dis fuit. Tego ciało leży w Krakowie na zamku w wielkim kościele, świadczy epiłaphium.
Szczęsny z Zamościa na Skokówkach syn Floryanów, brat jego rodzony podko-
morzy i sędzia chełmski i wojski bełski, człowiek mądry i mężny, z Tatary pod Chmiel-
nikiem wiele a mężnie czynił. U Skokówek ojczyzny swojej zagon niemały Tatarów
poraził przez sługę swego Scibora z Sitańca, którego tam był zostawił, sam jechaw-
szy na Bełz. O jego posługach tak listy Zygmunta króla świadectwo dawają, na których
mu darował dobra Obermunta stolnika chełmskiego, zeszłego bez potomka, i summę
którą miał na Płonce wsi, w powiecie krasnostawskim. Nos vero Jutbentes raiionem fide-
lium sercitiorum praedicti Foelicis de Zamoszczie tribunif ąuihus in terris Russiae
agens, sese nobis commendatum reddidit, uipote, qui ąuołiens Tartari ad ierras nostras
Russiae intadere conati sunt, totiens Ule cum aliis subditis nosłris, pro suis facultatibus
incadere, et ar cerę solebat. Data 1528. Także wzmiankę czyni o jego zasługach w li-
ściech na summy, które miał na wsiach Labunkach i Hrusowie.
A iż to byli bracia rodzeni, tedy o nich świadczy list pod pieczęciami ich pisany
w te słowa: In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam, nos Nicolaus tar-
novien.f vojnicien. ecclesiarum praeposiłus^ cantor sandomirien. et canonicus cracovien.,
secretarius et referendarius S. R. M., et Foelix łribunus belzen., et judex chelmen., ger-
mani de Zamoszczie et in Tvoriczow Tiaeredes , significamus tenore praesentium guibus ex-
pedił universiSf guomodo attenden. fdelia sercitia nobilis Joannis Sarnickiy guae no-
bis a sua juventute et usque modo eribit, volen. itaque eundem Joannem ad futura ser-
viłia reddere promptiorem, aduocatiam in Tvoriczow damus etc. Actum et datum in Sulow,
f^iQ secunda ipso die sancłi Stef ani prołomartiris, anno 1524, Praesentibus pro tunc no-
2Ś6 o KLEJNOCIE
bilibus Nicolao Gorajski, Stanislao et Joannę MuHrowieckt, Casparo Bogus,
et aliis, quam plurimis.
Wieku mego już był Stanisław z Zamościa syn Szczęsnego na Skokówkach,
kasztelanem chełmskim, lietmanem nadwornym, bełskim i zamechskim starostą, o które-
go sprawacli i zasługach przeciwko rzeczypospolitej z tego krótkiego elogium się spra-
wisz. Stanislai, Foelici JHiis de Zamoszczie, viro integerrimo, Jiumanissimo, libera-
lissimogue ac bello et pace clarlssimo, magis łamen artem tnilitarem coluU, orsus XVII
aetatis an. XXXV anno, partim militamty partim eąuitum turmas duxit, partim imperium
militare cum titulo ducis copiarum regiae administravit , contra Valachos dum Chotinvm
ohsideretur, et iterum dum auctoritate regia Alex. illis palatinus imponeretur, despotem '
in YalacJiiam tendentem, tum cum. ex castris ad oppidum Pomeranos positis , intempesta
nocte fugere necesse hdbehat. Contra Lwones dum in "Big. Augusti regis helium oh viola-
tum legatum inferentis fidem, ad PosuoUum venire coacti sunt. Moschorum principem cum
Sigis. Augusto de Livonia ac controversis Lithuaniue Moschoviaeque finibus armis conten-
dentem. Contra Tartaros, dum eoruni excursiones ac praedationes in Russia arcere nite-
retur y r. p. studio ac opera facidtatilusgue suis juvit. Tumultilus omnibus tartaricis
sułs amicorumgue copils admirabili celeritałe , absąue ullo stipendio regio coactis , usus est,
invicti sui animi ac consilii mm in Neveliano cum Mosvhovitis proelio inprimis ostendlt.
Post nevelianum proelium, virtutis ergo, jpraefectura belzen., donatus. Zamchanam re-
versus ab expeditione radoscoviana ohtinuit. Senatorium ordinem aliquoiies oblatum repu-
diaoitj vix quinquagesimo primo aetatis anno legi passus est, iła łamen, ut neglecto
ełiam tum palatinatus gradu, in castellanatu chelmen. mallet consisłere, Vixit, die 6 Apri-
lis anno Christie M. D. LXXII, aetatis LIII. obiit.
Florian zamoścki, syn Szczęsnego, był chorążym chełmskim.
Jan z Zamościa, syn Stanisławo w,hetman i kanclerz koronny, krakowski starosta,
jenerał, który naprzód z młodych lat do Francyi był poslan, tam się dobrowolnie do
nauk wyzwolonych obrócił;
Litłeras humaniores apud Leodegarium a Quercu , Petrum Ram um, Adrianum Tur-
nebum, uczył się greckiego języka apud Renatum Guillonium. Kursu filozofii apud
* Jacohum Canpentarium słuchał. Principia artium mathemałicarum apud Joannem Penarn.
W Padwie naprzód ksiąg de anima u Picolhonina, a artem parvam u Bassiana Landa,
słuchał; potem udał się był na język łaciński, a prawo. Z Sygoniuszem nakładał, u Vidum
Pamirolam et apud Decianum prawa się uczył; z Fallop iem lubo medykiem nakładał
in funebri oratione, gdy Sygoni^^s przed żalem nie mógł, illum prosecutus est. Czem
się naprzód Włochom oznajmił. De senatu romano dla ćwiczenia swego księgi napisał,
alienus był ab omni conversatione , otium et Utteras tylko miłując, przytem pronior ad
iram. Aż gdy w Padwi były contentiae w elekcyi rektora, jako to bywa między młodzią,
gdy innych przypuszczono ad suffragia, FolaM examinowana w prawie^ a mało ich było
co i prawne księgi nakoniec czytać umieli, gdyż mało Polaków prawem cesarskiem
się bawi, zkąd niektórzy co z Polaki spór wiedli, pośmiewisko byli uczynili. Ten Jan
Zamoścki poruszony jako młody, oną quae Uli videbatur indignitaSy powiedział, że
próżno się śmieją; gdzieby się chciało Polakom rektorstwa , łatwieby tego należli, coby
KOŻLAROGI. 261
prawo lepiej nmiał niż ci, co się z innych nieumiejętności śmieją. Gdy spytano, któż?
z zapalenia rzeki: Ja nakoniec sam. Zatem go wszystka akademia porwała i przy-
musiła aby rektorem był, które ou potem nadzwyczaj młody z wielką statecznością cd-
prawował, exarainując doktory na promocyach i publice dysputując, w prawo się tern
lepiej włomił. Senatowi weneckiemn wdzięcznym dla stateczności był. Osobne one swe
obyczaje, zakonwersacyą, której na ten czas rad nie rad musiał używać, utarł. Między
senutormi weneckimi, nawięcej z Alojsiusem Moczenigem, który był polem ksiąźęeieni,
a Marińem de CaraUis , przednimi senatory praktykował. Bernardo Vanerio potestat pade-
wski był mu tak przychylnym, że do wielu rzeczy łatwie mu się dal przy wieść, etc. Po-
tem przyzwany od ojca do Polski, z wielką skromnością na dworze króla Augusta był,
sekretarzem będąc, wiele postronnych spraw odprawował i w prawnych. Także go potem
król pomieniony po śmierci Sobka podskarbiego koronnego posłał do odbierania skarbu,
z którego nie wyjechał, aż wszystkie przywileje i pisma przeczytał, i porządnie stermi-
nował i rozłożył, co od świętego Marcina do świątek czytając we dnie i w nocy korrj*-
gował. Puścił mu był ojciec jego kasztelan chełmski Zamech "f Wirzrachanie , a potem
w rychle umarł. Po którego śmierci król August dał mu starostwo bełskie. A gdy umai'ł
król August, in interregno podał formę konfederacyi de Uberłate et casfifate mffragiorum,
ti de tranąuiliiate łuenda. Którą naprzód rycerstwo województwa bełskiego, potem Wo-
łyAcy, a potem wszystkie województwa ruskie, w Glinianach i u Rakana na zjezdziech
przyjęli. Na zjeździe warszawskim poparł aequałiłałem suffragiorum szl&chtyf z pany ra-
dami kaptureci je^iińs!<.iaj.
Na elekcyi Henr}'kowej trudność o vołum książęcia pruskiego uprzątnął. Po
Henryka do Francyi z inszymi posły był posłem obran, i sposób wszelakiego po-
stępku w namawianiach z królem, i sposobu renuncyacyi króla, wziąwszy z in-
witacyi króla Władysława, gdy go Węgro^vie na swą kroronę wezwali, pokazał, i tam
wszystkiego co rzplta potrzet)owała , popierał. Obyczajem polskim listy od króla elekta
odprawował. Gdy król Henryk przyjechał, posłem z bełskiej ziemie będąc, in canłrover-
sia conjirmałionis pokazował, iż te dttbia które wnoszono o rzeczach in interregno po-
stanowionych, leria były. Potem za dalszem obostrzeniem tych spraw, gdy się do pro-
testacyi przeciwko królowi zanosiło, radził to odnieść braci, i confirmationem generałem
wziąć, dołożywszy, iż nam powinien miał być król poprawić na sejmie, czegobyśmy dalej
potrzebowali, rozumiejąc, że to czas miał zleczyć a królowi oczy otworzyć, a że ad exfrema
pericidosinn było skoro przystępować. Gdy się sejm rozerwał, jechał do domu chcąc
się gospodarstwem baynć, a do nauk swoich wrócić. Król też mijając go podkomor-
stwem dwornem, dał mu starostwo knyszyńskie. '^
Uspokoiwszy się a mieszkając w Wolicy folwarkn starostwa bełskiego, wtem Hen-
ryk uj achał, nowe mołus w koronie się poczynały, inmdia i simultates nie dopuszczały mn
długo pokoju używać. Na stęży ckim zjeździe, widząc strony rakuskiego domu sprakty-
kowane, przy tych co mu byli conłrarii został, a dostatecznie bronił.
Potem Tatarowie wtargnęli do Rusi, położyli kosz pod Tarnopolem. Mając sprawę
o nich, społecznie z Andrzejem Tęczyńskim, który na ten czas był wojewodą beł-
skim, z niemałym orszakiem rycerstwa krajów onych, poczty swe znaczne mając ciągnęli,
262 , O KLEJNOCIE.
wszakoż jakoś czytał pod Toporem, dla prędkości pohaóca tego, do potrzeby nie
przyszli.
Na elekcyi warszawskiej szerokiemi słowy zbijał racye tych, co króla chcieli mieć
z domu rakuskiego, do czego wiodła go miłość krajów ruskich, w których się urodził,
z których periculum conjundum to być widział. A gdy się rozerwanie stało, przywiódł
z tymże wojewodą- bełskim, z którj^m wielką pi-zyjaM wiódł, sześć wszystkie wojewódz-^
twa ruskie, że królewnę Annę mianowali.
Potem drudzy mianowali króla Stefana z kondycyą e małżeństwie, zwłaszcza ci,
którzy z wojewodą krakowskim, i z bracią jego Zborowskimi trzymali, o którycheś czy-
tał pod Jastrzębcem, przy których on też potem statecznie stał. Gdy mu było posły
jego odprawo", ać zlecono, dał posłowi starszemu radę, wedle której by miał król obrany
z kompetytormi postępować, obowiązawszy go, aby nie powiedał od kogoby ją miał.
Do króla dokąd do korony nie przyj achał, privatim nic pisać nie chciał, ani mu na listy
odpisować. Potem go król tenże Stefan pieczętarzem w kilkanaście dni po koronacyi
swej uczynił, sam wszystkiego przez kilka lat doglądając, kaneelaiyą w dobry porządek
wprawił.
Pod tumult gdański poczet pewny królowi kosztem swym stawił, który z Spytaj
kiem Jordanem a z Węgry w tczewską bitwę naprzód się potkał, pot hetmaństwem
Jana Zborowskiego kasztelana gnieźnieńskiego. Potem na potrzebę do Moskwy te-
goż króla Stefana ludzie jął a znaczne roty wodzić, o czem potem będziesz miał w historyi.
Wieliż zamek wziął. Mając zlecone szańce od króla Stefana pod Wielkierai Łukami,
basztę wielką, darniom na trzy sążnie okrytą, z szańców polskich zapalił, od której się
wszystek zamek zapalił i wzięt był. ^
Potem z Indżmi które miał pod swoją mocą, Zawłocia, na wielkiem jeziorze poło=
żonego, chociaż w wielkie niepogody, dobył.
Na drugi rok gdy król Stefan z wojskiem do Moskwy ciągnął, hetmanem jy^ielkira
u Woroneża był deklarowan.
W dobywanie Ostrowa królowi służył, a pilnie. •.,
Pode Pskowem na zimę aż ad sexłam Februarii, dziesięć niedziel po odjeździe
królewskim wojsko zatrzymał. 4 Januarii in generaliexcursione, pod mury pskowskiemi
Moskwę gromił. Za postanowieniem pokoju, przedsię z wojskiem leżał za granicami in-
flantskiemi, aż od Moskwy Derpt i insze zamki, i ziemię wszystkę inflantską odebrał. ,,
W wielkiej u króla Stefana, cum invidia aliorum, auctoritatis był, od którego mi-
mo kanclerstwo i hetmaństwo, był przełożeń na starostwo krakowskie, malborskie, mię-
dzyrzeckie, krzeszowskie , za służby i utraty które w Moskwie podjął. .;,
Urodził się z niedziele na poniedziałek Dominica Letare, w roku 1542 w Skoków-
kach. Tego spłodziła Anna Herburtowna z Mizińca. Miał trzy żony: naprzód Annę
Oso lińską z domu Topór. Potem Krystynę Radziwiłownę księżnę z Nieświża
i Ołyki, wojewodziankę wileńską, która także prędko umarła, zostawiwszy córkę Hel-
żbietę, która za matką rychło umarła. Trzecią potem pojął Gryzeldę, familii Ba-
torów z domu Wilcze Zęby, Chrysztofa wojewody siedmigrodzkiego córkę, syno-
wiec rodzoną króla Stefana, a siostrę natenczas będącego Zygmunta wojewody siedmi-
koŻLAROGL 26S
grodzkiego; w roku 1583, miesiąca czerwca dnia 12, w Krakowie na zamku król Ste-
an wesele sprawował z wielkim dostatkiem. Wiele albo więtsza połowica panów na
wesela była przedniej szych senatorów, tak z Polski jako i z księstwa litewskiego, a od
wszystkich prawie najprzedniejszy cli panów, chocia sami nie byli, tedy posły z upominki
słali, także od innych postronnych książąt. Całe dwie niedzieli się weselili, tydzień od
królewskiego wesela, od drugiej niedziele przenosiny sprawował tamże na zamku. Dla-
czego kosztem niemałym na Rapstynie zbudowano było salę, kędy goście i król z kró-
lową siedzieli. Panów obojga stanu było wiele, także turnieje, gonitwy osobliwe, panięta
polskie k'woli jemu wywodziły, co godno pamięci.
Naprzód gonili na ostre dosyć rządnie i mężnie dworzanie samegoż hetmana z nie-
którymi królewskimi na koniech dobrych. •" *^
Naprzód Podhorecki z domu Belina z Pawłem Kackim; skruszy! Podho-
recki prawie dobrze kopią.
Potem Grudzięcki Andrzej z Jakóbem Jankowskim, Dobrzyniakiem
z domu Junosza, któremu Jankowski rękę przeszył na obiedwie stronie.
Stefan Kazimierski z domu Biberstein z Górskim; odniósł ranę szkodliwą
Kazimierski przez ramię, i-'^"'^ ^i - t witCi.
Paweł Piaskowski z domu Junosza z Mikołajem Rogozieńskim, o któ-
rego prawie dobrze kopią skruszył.
Miłkowski sędomierzanin , z domu Abdank, z Kirmańskim^ który o kouia
Miłkows kiego kopią skruszył. «ił ,;,.t;U
Broniewski z domu Tarnawa z Dobkiem, pod którym konia zabił Broniewski
Prędko potem poczęły się ukazować rozmaite poczty tym porządkiem ;
Wolski starosta krzepicki wyjechał z kamienicy pod barany, miał osiem tręba-
ezów dosyć ochędożnie ubranych po murzyńsku, złotem umalowani, za którymi rycerz
we zbroi ozdobnie, zanim Fama na wózku o trzech kołach, która jniidą nad 9oba prfa
"białego, którą wiózł jednym koniem rj'cerz we zbroi. •^'' -"^'-'^"'•* ='"* xi^v 'Wa uflo^^ni
Potem szedł elefant właśnie uczyniony, na którynii była wieża, z której szły roz
ma1te sztuki puszkarskie, tellu m złote nieśli na trzech^ielbłądach trzej murzynowie pię-
knie ubrani. Za elefantem kawaler po murzyńsku pięknie ubrany, lokajów i giermków
kilka pięknie ubranych. Za nim wyjecłiał Miński z domu Prus z Kiziinkowej ka-
mienice, mając wóz na sferach, na którym siedziała Fortuna i Nieszczęście. Ten który
miał w ręku ogień, nieobacznie zapalił wóz, tak że zaledwie nie zgorzał wszystek. Za nim
kawaler ubrany, lokajów przy nim kilka, koni powodnych kilka z giermkami prawie
ozdobnie.
Potem była porta triumphalis, która pięknie i kosztem niemałym była nagotowana
która szła od Wajsowskiej kamienice, aż za kramy, kędy noże przedawają, a tamże
stanęła; szły potem inne poczty. Naprzód Mikołaj Zebrzydowski starosta stężycki,
muzyka pięknie ubrana, za którą szedł Tempus kosztownie w altembasie ubrany. Przed
nim bania okrągła z złotego płótna uczyniona; Tempus był siwy, brodaty, poganiał dzień
i noc, dziatki niewielkie, jedne w białym batłasie, zagarki na głowie niosły, tych było
dwanaście; czarnych także wiele też ubranych w atłas, w kitajkę, ą po nich gwiazdy
^
264 O KLEJNOCIE
malowane, łańcuszkami srebraemi uwiązane, pospołu Dzień i Noe ciągnęli Czas, za któ-
remi szło słońce łańcuszkiem uwiązane, także i łuna przywiązana, wszyscy czasowi słu-
żyli. Za tym kawaler Saturnusów, przed nim dwa patronowie i lokajów czterzej pięknie
ubrani, tak szli aż przed króla. v, ^j^^., ,; ,. , ;,x>.t^iiiho^^,ut:,: :.i-ffs^ą \ r.
Książęta Słuckie z sukiennic wyjechały razem wszyscy trzej, którzy na wozie
wszystkę wiktoryą moskiewską pokazali. ■ Jecłiali trębacze za nimi we zbrojach pozłoci-
stych, sto rycerzów na koniach, potem wozy, na jednym był Połock, potem Sokół, Wie-
łiż. Wielkie Łuki, na czterech woziech wieziono skarby, skrzynie trzy, kubki niesiono,
zaraz za skrzyniami w dziwnych ubiorach kilkanaście mężów, którzy nieśli na laskach
malowane lampy, z których się kurzyły dziwne perfumy. Za tymi Saturnus szedł, który
siedział na wysokim wozie, który sam szedł. Potem szli szwajcarowie we zbrojach po-
złocistych, których było ośaidziesiąt, za nimi szedł wóz modry, gwiazdy złote po nim,
miesiąc i słońce, na nim siedziała Spes, szło w tym wozie pięć koni białych. Za tymi
dwanaście mężów w błękitnych hatłasiech, mieli w rękach dwanaście kubków rozmai-
tych pozłocistych. Za nimi szli więźnie Moskwa pięknie ubrana, niewiasty po moskiew-
sku ubrane. Potem zasie szło kilka a trzydzieści lokajów we zbrojach przy samych
książętach, same książęta były kosztownie ubrane, i pacholąt sześcioro także kosztownie
a osobliwie ubrane, co nieśli kopie za nimi.
Żółkiewski wojewodzie bełski wywiódł Dyanę myśliwą pięknie ubraną; miał^
sześć panien i sześć myśliwców w szatach zielonych, złote włosy po sobie rozpuściły,
głowy osobliwie ubrane; myśliwcy wiedli łanie i jelenie żywe, przy tejże była patrona
w srebnogłowowej szacie, około niej dwie białegłowie, jedna w białym hatłasie, druga
w czerwonym. Zaraz Dyąnaok^^^^^ swe królowi, wsiadała na koń a jecha-
Joachim Ocieski wyjechał z Gródka na wozie kobiercy obitym, majem ochę;
dożońy, na koniach jako jeżdżają ludzie, siedział na wozie Kupido z chłopcem, któr^
pięknie śpiewał, miał muzykę osobliwą, i osób także kilkanaście pięknie u]branj.ch , do
gonienia. ;,^,j^^,^t ,, jy^^}?,;- ąi/a mvtM?i tór .^Tfl-^^p.;^'.*^ r^Mikińu jfiiit^lfi fboji^ f/l9to^ ,
Za tymi przyjechah Myszko w s^ciyJ^n i Piotr, synowcy rodzeni biskupa kra-
kowskiego, którzy i ochędóstwem i przemysłem wszytkie celowali: naprzód szła muzyka,
nad insze pięknie i kosztownie ubrana; za oną muzyką czterzej trębacze w, żółtyijia a
w białym hatłasie, za którymi wyszli wielorybowie dwa, ciągnęli niuslę marską, którym
z oczu a z gąb woda pryskała .perfumowana na ludzie, czyniąc sobie przestrono od wiel-
kości ludzi; na onej muśle albo czarze siedziała Wenus w złotogłowie prawie dołjrym
brunatnym, mając kształt z żółtego i białego złotogłowu, głowę kosztownie ubraną, a
to na ten znak tak jechała, iż piszą poetowie, że poszła z morskiej piany. Szły przy
niej cztery białegłowy osobliwie ubrane: Europa, Afryka, Azya, guarta pars mundi, każ-
da Z' nich niosła swe signa. Parys miał za sobą ręce związane, za nim jechali dwa pa-
tronowie w złotych koronach pięknie ubrani, miał jeden z nich jabłko złote z wdzięcz-
nymi perfumami, które dał Jowis Parysowi, na nim napisano: pulchriori detur. To od-
dane było panu kanclerzowi. Lokajów było dwanaście, w żółtych, w czerwonych, w bia-
łych, modrych hatłasiech, cztery konie powodne, deki na nich hatłasowe błękitne, czer-
KOŹLAROGL 265
wone, żóhe, zlotem baftowane, które wiodły białegłowy pięknie ubrane w kitajkach
wiśniowycb. Wszyscy szli mimo króla po raza, tylko te ostatnie dwa kroć, bo było co
widzieć, i ochędożnie, i k'temu z onem pryskaniem wielorybów barzo śmiesznie. Miotano
pieniądze na placu gdzie te tryumfy były, dosyć nieskąpo. Drudzy zasic woleli upatrzyć
kędy mieszek z gotowym dziesiątkiem złotych, a misternie go oderznąć, co i mnie sa-
memu uczynili. A dla tego za złe nie miej, jeśli się co dla frasunku nieporządnie napi-
sało, bom zbył w ciżbie piętnaście talerów i wacka połowicę.
Tenże hetman miał bracią rodzoną od tejże Herburtowny. Naprzód Zbożnego, któ-
ry jadąc z ojcem kasztelanem chełmskim z Moskwy od Krasnego Horodka, mając tylko
lat 19 umarł. Siostry także od tejże Herburtowny były: Naprzód Zofia, która młodo
umarła. Anna która była za Łukaszem Oleśnickim z Oleśnik na Łabuniach, zo-
stawiła córkę, która była za Janem Dulskim kasztelanem chełmskim i podskarbim
koronnym, umarła w Kiakowie na temże weselu.
Z wtóra żoną Anną z Orzechowca, Jana kasztelana chełmskiego córką, tenże
Stanisław Zamoścki kasztelan chełmski miał syny Andrzeja i Mikołaja, którzy mło-
do pomarli, i te córki: Zofią, która młodo umarła, Helżbietę Włodkową starościną
halicką i kołomejską, Zofią Dział yńską, podczaszyną -koronną, starościną kowalską,
i Brodnicką. Tenże hetman Zamoście miasto i zamek w bełskim powiecie zmurować dał.
Inszych spraw jego pamięci godnych w historyi potem obaczysz.
Jerzy Zamoścki archidyakon lubelski, kanonik krakowski, syn Chrysztofa Za-
mośckiego.
Drudzy byli Jelitczykowie którzy się pisali z Korytnice, jako niektóre skry-
pta i także historye wspominają Floryana z Korytnice kasztelanem wiślickim za
panowania króla Jagiełłą.
Mikołaja Pieniążka, z Witowie się pisjJ, który był starostą krakowskim, podko-
morzym, i wielkim rządcą na miejscu Jana Czyżowskiego kasztelana krakowskiego,
w jego starości na jego miejsce od Kazimierza trzeciego dany, roku 1458. O czem czy-
taj KjTomera księgi 24.
Stanisława Pieniążka z Witowie, starostę sanockiego, za króla Kazimierza trze-
ciego, na miejscu Szczęsnego Paniewskiego hetmanem koronnym list pod pieczęcią opo-
wieda, który propłer antiquUałem masz tu napisany w te słowa:
Casimirus Dei gratia etc. Significamus. etc. Quomodo consideran. legaliłatem
grałaque admodum et fidelia sewitia generosi Słanislai Pieniążek de Wito-
v'icze capitanei sanocen. fidelis dilecłi. Yolen. eum comólatum efficere et ad fu-
tura serviłia nostra ałque illustrissimotnim nałorum reddere prompłior&niy sibi
campiducłoratum exercituum nostrorum et regni nostri, per morłem olim generosi
Foelicis de Paniow casteUani leopolien. et campiductorałus ejusdem possessoris
idtimi vacantem, dandum et conferendum duańmus gratiosej damusgue et conferi-
mus łenore prae^entium mediante, per ipsum Stanislaum usgue ad tempora
vitae 8uae extrema possidendum. Quocirca vobi8 venerabili Gregorio de Lut-
ra nc z praeposito scarbimirien. vicecanceUario regni nostri, ac zupparum toielicim.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polakiego, Bartosza Paprockiego. 34
266 , O KLEJNOCIE
et bochnen. factori moderno, et aliis pro temperę exi8ten. zupparum factoribus
praedicłarum committimus, mandan. et omnino hahere volen., guatenus eidem Sta-
nislao de omnibus censibus ad campiductoratum hunc ex antiąuo pertinen. annu-
atim ut solitum est respondeatis , ad zupparum praedictarum nostrarum rationem.
I \ ■ Harum quibus sigillum nostrum praesentibus est subappensum iestimonio literarum.
Datum in Nova Cwitate Corczin, feria sexta post feslum sancti Michaelis, anno
: Domini 1488.
Tych Pieniążków jestli potomstwo własnej, dostatecznie wiedzieć nie mogę.
Dom Secygniewskich i Pacanowskich starodawny, których prze^naczne
sprawy wiele różne skrypta wspominają, jako naprzód: ;łfioi<^. jun; i; *^t laK
is ^n Tomasza Secygniewskiego w kapturze korczyóskim w roku 1439. i
Piotra Secygniewskiego z Pacanowa sędzią sędomirskim wspominają akta onego
kraju i przywileje skarbne, między któremi jest extrakt, u którego wisi pieczęć jego
Jelita. ^j iiitBbjsfejii ;.uifil j4o''' anA. ^
Floryana z Pacanowa w dziale I4l9, i w kapturze korczyóskim wspominają
w. roku 1439.
.:ifir,(« Jakóba SECYGNIEWSKIEGO starostę buskicgo, i sprawcą wojska wPrusiech, i mę-
żem znacznym za króla Zygmunta różne listy opowiedają, o którym Kromer in oratione
sua wzmiankę czyni, czytaj list 698 kroniki jego.
Paweł Secygniewski, który roty wodził znaczne, był mężem sławy i pamięci go-
dnym. Ten za króla Zygmunta Augusta posłany od hetmana z drugimi rotmistrzami
którzy mu byli przydani pod sprawę jego, Alexandra wojewodę wołoskiego na państwo
wsadził, królową węgierską Izabellę do siedmigrodzkiej ziemie prowadził, i tam trwał
aż do ugruntowania syna jej Janusza. Na potrzebę do Moskwy temuż królowi ludzie
wodził, etc. Wiele spraw jego pamięci godnych potem w historyi czytać będziesz. i
Dyonizyus Secygniewski biskup kamieniecki był wieku mego za panowania Zy-
gmunta Augusta mądry i serdeczny prałat.
Paweł, rodzony synowiec tego biskupa, który trzymał Nieszków w krakowskiej
ziemi, wszakoż go wieku mego przedał Piotrowi Myszkowskiemu z Mirowa bi-
skupowi krakowskiemu, za 24 tysiące. Był to mąż sławny, w potrzebach znacznych
bywaŁ '.'VGir.-ćak$..m^srJ>- , c^oie
Jakób Secygniewski starosta szydłowski , który się w sprawach rycerskich w woj-
sku Karła piątego cesarza wychował, przeciwko Moskwie do Newla, do Krasnego Gródka,
do Wielbi, i indziej godnie a znacznie za panowania króla Augusta służył. Potem w po-
koju zasiadł przez niesposobne zdrowie, mąż sławy i pamięci godny, z wiciem narodów
w potrzebie bywał, coć potem historya opowie dowodnie.
Synowie Pawła wyżej pomienionego rotmistrza byli ci wieku mego, naprzód:
Jakób, mąż sławy i pamięci godny, który wszelaką dzielnością przodków i ojca
doszedł, w potrzebach znacznych z nieprzyjacioly królestwa tego bywał.
Jan miał za sobą Fannelownę, stolnika lubelskiego siostrę rodzoną, o której
przodkach niżej czytać będziesz, z którą potomstwo zostawił.
Paweł, mąż znaczny, ci oba z Jakóbem na ten czas celib. titam agebant.
KOŹLAROGI. 267
■'^' Floetana z Gaju sędzią łęczyckim za króla Kazimierza w roku 1434 wspomina
ist w skarbie, u którego wisi pieczęć, herb Jelita, a na hełmie Pół kozy; od tegoż
hą Gajewsfty tamże w onem województwie.
Mikołaja de Radogoszcz wspominają listy w skarbie łęczyckim roku 1439; od tegoż
Radogoscy. * '<^''
Dom Dębowskich z Dębowskiej Góry, w województwie łęczyckiem, z któ-
rej Andrzej Dębowski dworzaninem będąc u Zygmunta starego króla, potem starostą
rubieszewskim , w bełskiej ziemi majętności dostawszy, wojewodą był tamże, który tylko
jedyną córkę zostawił Zofią, Andrzeja hrabie z Tęczyna wojewody krakowskiego
żonę, z którą zostawił trzech synów: Gabryela, Andrzeja i Jana, na ten czas mmo-
renes. Andrzej drugi Dębowski był naprzód kasztelanem brzezińskim, a potem sie-
radzkim, i starostą łęczyckim, za króla Augusta i Stefana.
Był trzeci sędziem łęc^ckim, który także na znacznych posługach rzeczypospolitej
Lasota Dębowski, miecznik łęczycki, mąż serdeczny, i w potrzebach znacznych
bywały.
Dom Gomolińskich starodawny w sieradzkiem województwie, który także od
tego Flory ana szarego prawie ex lumbis jego ma początek, co listy dzielnic przodków
ich jawnie opowiedają, a z tych jednego masz sens w te słowa:
Nos Petrus judex et Sueło slaus 8ubjudex hujus reiy per mortem Sobeslai
nostri antecessoris olim ^ubjitdicis siradien. etc, significamus vigore praesentium
etc. Quod irk nostro judicio constituti Florianus et Zegoła, fratres germani et
haeredes de Mojkowicze, publice recognoterunt inter se fecisse perpetuam divi-
sionem in hunc modurUj itOy quod eidem Floriano pro totali sorte sua etc. vide-
licet, Wronikow et Woźniki cesserunt, Zegotae vero Mojkowicze et Laski cum
totali districłu etc. Actum et daium in Piotrków, anno 1409.
Byli ci dwa pomienieni synowie Żegoty z Mojkowic chorążego więtszego ziemie
sieradzkiej: Flory an miał za sobą Odrowążownę, z którą miał syna Piotra. Tenże
Piotr naprzód wykopawszy część lasów wożnickich, założył wieś Gomolin, z której się
potem potomstwo jego aż po ten wiek zowie Gomolińskimi.
Tenże Piotr miał za sobą córkę Dersława zSmogorzewa starosty radomskiego
z domu Łabędź, z którą miał syna Mikołaja, który potem był pisarzem ziemie sie-
radzkiej, miał za sobą córkę Jakóba Rokszyckiego z Koniecpola z domu Pobóg,
sędziego sieradzkiego, miał z nią syny: Flory ana, który księdzem był, tak to o nim
dawaj ą znać skrypta niektóre, że był uczonym i godnym kapłanem, jedenaście lat na
nauce we Włoszech mieszkał, miał łaskę króla Zygmunta Starego, wszakoż rychło umarł.
Stanisław drugi syn Mikołajów był kasztelanem rosperskim i starostą wieluńskim,
teb był w łasce króla Zygmunta, dawr.ł mu kanclerstwo po Sobockim z domu Doli-
wa, którego on dla niesposobnego zdrowia, iż był pedogryk, przyjąć niechciał. Miał je-
268 O KLEJNOCIE
dnego syna, który był mente captus. Ten Stanisław fundował Mensonarze w Piotrkowie.
Ciało jego pocłiowane w Witowie, tam wiele przodków domu tego leży. I
Trzeci syn Mikołajów Piotr, podczaszym był sieradzkim, zostawił -dwu synów:
Jana, który był wieku mego kasztelanem spiczymirskim, i Mikołaja; pokój tpiłowali
domowy, byli możni i dostatni. ; oh.nH
Czwarty syn Mikołajów Jan, kasztelan spiczymirski, za panowania Zygmunta Au-
gusta, który miał za sobą córkę Marcina Myszkowskiego kasztelana wieluńskiego
z domu Jastrzębiec, z którą zostawił synów trzech. .^
Naprzód Stanisława skolastyka płockiego, kanonika krakowskiego, człowieka u-.,
czonego, który multorum hominum mores vidit, i dobrze je umiał, bo humiliłatem in mente,
et digniłałem in honorem sacerdocii zachować umiał.
Floryana, który Zygmuntowi Augustowi czas niemały dworzańską służył, potem
i Henrykowi. Gdy odjechał Henryk, on też chcąc mores hominum wiedzieć, do cudzej
ziemie jeździł do Włoch etc. Potem się gospodarstwem zabawił, miał za sobą córkę An-
drzej a Dębowskiego kasztelana sieradzkiego, starosty łęczyckiego, z tejże familii
Jelitów, z którą zostawił syna Hieronima na ten czas młodziuchnego, ex quo optima
fruges est speranda,
I Dom Romiszowskich starodawny tamże w sieradzkiem województwie, których
przodki zdawna ludźmi znacznymi i rzpltej zasłużonymi różne skrypta opowiedają, a na-
znaczniej list Kazimierza Wielkiego, którego jest ten sens: -
In nomine Domini amen, etc. Nos Casimirus Dei gratia rex Poloniae etc.
Nabili viro atque nostro fideli haroni domino Dinisio haeredi de Romissowicze
et de Czerzin, pincernae siradien. jus polonicum in jus tentonicum transferimus,
damusąue ei et ejus posteris pro homicidio, quod eveniret inter incolas in ejus-
dem mllis, poenam capitis recipere, et uhicunąue extra haereditatem in aliis hae-
reditatibus jurę quovis aquisitis. Insuper consideran. sermtia fidelia nostri baro-
nis supradicti, pro reparatione pontis super fiuvium Yolborza, damus etc. Datum
Posnaniae feria quinta, in qua Judica cantatur, anno 1342.
Drugi list wspomina Piotra Romiszowskiego, za tegoż Kazimierza pisany:
Casimirus Dei gratia rex etc. Constituta in nostra et consiliariorum nosłro-
rum praesentia, nobilis Catharina, filia nohilis Petri de Romissowice,
uxor nobilis Nicolai de Miłkowice etc. Publice recognomt de bonis paternis,
mdelicet: Rajsko, Zbigniewicze , Pokrziwka, et Romissowicze, in terra siradien.,
et maternis in Przecznia, Polanka et Zawada in terra cracovien. in districtu ci-
ricen sitis., ac de aliis omnibus bonis mobilibus et immobilibus, sibi per dictum pa-
trem suum satis factum fuisse, seque ab eodem certas summas peccuniarum acce-
pisse. etc.
ona o Tychże przodki list kapituły krakowskiej wspomina temi słowy:
Nos Capitulum ecclesiae cracovien. etc. Yillas Rembienie nec non Wierzanowi-
cze in terra lencicien. sitas, ad dictum nosirum Capitulum pertinen., nobilis viris
Zaslao et Nicolao filiis Jacusii de Warzelino et Romis sowicze, per
modum commutationis tradidimus et assignavimus temporibus perpetuis, a praefa-
iis nobilibus ipsorum mllas Warzelino, Pokrziwie, accepimus in terra siradien.
Ąctum in sacristia cracovien. feria secunda ipso die sancti Remigii, anno 1425. etc^
KOŻLAROGI. 269
Tychże przodków wieku mego byli ci mężowie znaczni, naprzód Hieronim, który
gospodarstwem się na ojczyźnie bawił.
Wojciech, który przy Hieronimie Bużeńskim powinnym swoim podskarbim
koronnym czas się niemały bawiąc, w krakowskiej się ziemi ożenił, i tam majętności
dostał Miroszewa.
Wacław, który także przy tym podskarbim koronnym czas długi się bawił, na
posługach od niego rzpitej należących znacznych bywał, po śmierci starost starostwa
odbierał, jako Radom, Oświęcim i insze, mąż godny.
Piotr, Jan, Stanisław, ludzie rycerscy; Mikołaj, ten już tylko z księżą do wi-
jatyka naglądał, na ten czas to wszystko bracia rodzeni byli.
Stokowscy tamże w sieradzkiem województwie właśni są Remiszewscy.
Dom Dziduskich, z których jeden był biskupem przemyskim na końcu panowa-
nia Zygmunta Starego, a na początku panowania Zygmunta Augusta, 8everus et immota
menłe senator.
Stanisław Dziduski brat tegoż biskupa, był starostą konińskim, ten był zosta-
wił tylko jedyną córkę, która była za Piotrem Barzym kasztelanem przemyskim, sta-
rostą lwowskim, a potem po jego śmierci za Rafałem Sieniawskim wojewodzicem
ruskim.
Dom Korytko w starodawny, których przodki także wspominają listy różne za-
służonymi rzpitej, jako w spisku szlachty ruskiej, w roku 1427, wisi pieczęć Jelita, a
na appensie te słowa: Stanislaus Koritko de Paczaomcz.
Mego wieku ci byli: Paweł Korytko z Pohorec, człowiek rzpitej zasłużony, na-
przód hył podkomorzym przemyskim za króla Augusta, za króla Stefana podkomorzym
lwowskim, potem za tegoż króla po śmierci Stanisława Drohojowskiego kasztela-
nem przemyskim.
Bartosz Korytko pisarz ziemski lwowski, człowiek baczny i godny w sprawach
rzeczypospolitej.
Dom Glowów starodawny tamże w przemyskiej ziemi, z którego ludzie rycerscy i
stróżowie rzpitej dobrzy bywali. Chrysztof Ołowa wieku mego był kasztelanem po-
łanieckim, za panowania króla Stefana umarł. Był to człowiek uczony, potem był od
Pana Boga tak pokaran na zdrowiu, że jednego dnia wołał, żem ja pan wielki, mam
wszystkiego dosyć: na ten czas darował sługi i przyjaciela gdy się do niego trafił. Dru-
giego dnia płakał a mówił: Otom ubogi, nie mam nic! — wszakoż przedsię był rad przy-
jacielowi.
Dom Tarnowskich, z których jeden wieku mego był kasztelanem konarskim
ziemie sieradzkiej, za króla Augusta i Stefana.
Dom Łitosławskich, którzy się piszą z Bietrzykowa, ludzie znaczni, tak w spra-
wadi rycerskich jako i inszych potocznych rzpitej należących. Był Wojciech wieku
270 O KLEJNOCIE
mego przy Jaz łowieckim Jerzym hetmanie koronnym na wielkich sprawach i posłu-
gach, tak in privatis tego hetmana, jako i rzpltej należących, potem hył miecznikiem,
przemyskim. . io ^^ i > i o 7?
'<• Marcin pisarzem był sądeckim, człowiek cnotliwy i godny. : '• "'.hi
Zalescy w sieradzkiem województwie dom starodawny. iii^aof)
'^ t RajskicŁ dom starodawny.
'^f' Skórkowscy w sieradzkiem od Opoczna dom starodawny i znaczny; był Jakób wieku
mego alter Demostenes. ... .J -
Modrzewscy, Anszcuscy^ Łąccy, Żeromscy, Mierscy. '^ '•
Czermieuscy dom starodawny, z których jeden był burgrabią krakowskim, człowiek
cnoty i pobożności dobrej. .,,.,,.,. ,;.„,-^r,;,,^..,, ,, ,.^^.
Postękalscy, Michałowscy, Zakrzewscy, Kalińscy^ Sielnlccy.
Lasochowscy w krakowskiem województwie; był Mikołą-j wieku mego adolescens
nobilis przy pisarzu ziemskim krakowskim. : ^iff Jt;^ -in
Cieszaiiowscy, Borzynscy, Wrzeszyiiscy, Dzieciątko wscy^ Małeccy, Lochyńscy, z których jeden
był kanonikiem płockim, Wilkowscy, Piwakowscy, Pieczkowscy w sieradzkiem, Szczekoccy tamże,
Sypnłowscy na Krainie, Ramoccy, Jajkowscy, Stokowscy.
fY|;)'): W Mazowszu Boglewscy dom starodawny i znaczny, Morawiccy w sędomirskiem , Za-
knewscy tamże.
W krakowskiem województwie Mokrscy, Węgleszyńscy, Łukowscy, Makowscy, Wilczkowscy,
Misiewscy, z których za Olbrachta i Alexandra królów żołnierską służąc Mikołaj Misiew-
ski, zostawił syny, Jakóba, Andrzeja i Błażeja, o czem jest akt na sejmie war-
szawskim za króla Augusta opisany.
CU Mateusz Misiewski, z Przybysławic się pisał i Najrzędzach, był wieku mego
burgrabią zamku krakowskiego, syn Jakóbów, na koronacyi od króla Henryka militari
et eguestri dignitate, gladio percussis humerisj ornatus , i sekretarzem, o czem w księgach
królewskich. Na trybunał w roku 1580, według statutu, z województwa krakowskiego
był obrąn sędzią, na którym będąc przysięgłym, sprawy sądowe w Piotrkowie i w Lu-
blinie sądził. Od Andrzeja Misiewskiego, który za Zygmunta króla na pruską wojnę
do Bydgoszczy wyprawiwszy się, do Wołoch, potem u Obertyna służył Piotrowi Kmi-
cie z Wiśnicza, wojewodzie i staroście krakowskiemu, zostali ci synowie od Jagnieszki
Rupniewskiej: Jabób, Zygmunt, Stanisław, służą żołnierską. Od Błażeja Mi-
siewskiego i od Anny Gutowskiej zostali synowie: Bartosz, Maciej, Mikołaj.
' ^ 'f Strumieński, z Misłowic się pisał, używał tego herbu, ten pisał książki około ko-
pania stawów, tylko dwie córce zostawił. ' ^
Dziiiglowscy na Kujawach, Gołoccy z płockiego. Dobrzyńscy z piotrkowskiego, Łuczelinsćy
od Koła, lyśliborscy w sędomirskiem województwie, w opoczyńskim powiecie.
mi^> ^ Prusiech Wolscy, z których Klimunt tam się był z łęczyckiego województwa wy-
prowadził, a dostawszy majętności tam się rozrodził, miał syna Michała kanonikiem
chełmskim, drugiego -Fabiana. Marcin Wolski w Węgrzech na rycerskim chlebie był
czas niemały mężem znacznym, i Jan drugi brat jego.
Fabian który był przy hetmanie koronnym, z którym był pode Pskowem i w in-
KOŻLAEOGI.
271
szych potrzebach. Był Wolski pisarzem kamienieckim na Podolu, drudzy tam są łę-
czyckiej ziemi ludzie rycerscy.
Paproccy w łęczy okiem województwie dom rozrodzony.
Mierzejscy, z których jeden był na Podolu, drugi Jan przy arcybiskupie gnieźnień-
skim Jak obie Uchańskim doktorem; astrolog i poeta.
Koźlaroscy w łęczyckiem województwie, którzy jeszcze tego nazwiska swych
przodków nie odmienili, i takimże kształtem herbu tego używają.. /" '■'■
Inszych domów wiele zacnych, o których ja wiedzieć nie mogę jprzeszierokość kró-
lestwa tego. ' ^''^■" .
Borzobohaci, ludzie majętni z Krasnegostawu, przyjęci do tego herbu za króla
Augusta, od Zaleskiego rzeczonego Miedżwiedź, który się wyniósł na Wołyń z sie-
radzkiej ziemie. . ,
n\ ',ai^' Łukasz Serny który był rotmistrzem pieszym, mąż
znaczny i dobrze w potrzebach rzpltej zasłużony, czegoć
dawa dostateczne świadectwo list króla Stefana w me-
trykę albo w księgi królewskie wpisany, z którego zna-
cznie cnoty i męstwo wielkie k'woli sławie nieśmiertelnej
zrozumiesz, które nietylko w ojczyźnie, ale i w postron-
nych królestwach, ku ozdobie wszego narodu polskiego
okazował: we Francyi za panowania króla Henryka u
miasta Puzyn w Delfinacie, potem u Liwronu w tejże
tam krainie, u szturmu, z Hugonety wiele a mężnie
z podziwieniem różnych narodów czynił, kędy był po-
strzelon kulą w ud, czego znaczny dosyć znak albo
bliznę do ojczyzny przyniósł. Za takie cnoty, które go
same znacznie zozdobiły po szerokich krainach', król
Stefan wdzięczen będąc posług jego, onego i wszystkę
familią jego obojga stanu, jako niżej z listu zrozumiesz,
z stanem rycerskim porównał, do czego kanclerz ko-
ronny przykładając chęć swoje, w cnotach i męstwie
jego się zakochawszy, do herbu go swego przyjął, którego łaskę wielce sobie poważając,
na przedniej szem miejscu go położył, a swój ojczysty w hełm podniósł. Masz tedy z listu
tego słowa co potrzebniejsze ku ozdobie tej familii Semych w ten sens pisane:
SłepTianus Dei gratia rex Poloniae etc. Quod cum et ratione ipsa edocłiy et
serem ssimorufn aniecessontm ^.ostrorum assiduis escempUs adducłif Ubentissime sem-
per faciamus , tum facimus nongiiaml^entius , quam belli temporibus , nusguam prom-
ptius quam inłer arma et exercitus nostros, nostrisgue in castris, non qiiod pacis
tempora, quod curiae, aulae,fori, loca non habeant, in quo se mrtus exercere et eri-
fere ad praemia sua possit; sed quod bello potissimum eae se virtutes exerant, a qui-
?ts omnium omamentorum, dignitatum, ałque honorum fundamenta dud solent, no-
minls iiohiliłatis scilicet et ordo eguesłris, in quem cum optimum, jidissimum acfor-
tissimum quemque referrc soleamus, et nobis non commendała tantum, veruni cognita
rę ipsa sitj egregii Lucae Serni cćnttirionis nostri virtus singuiaris , eximiaforłi-
272 O KLEJNOCIE
tudo, usus bellicae rei non vulgaris, merita deniąue et fortia helló facta, facturos
esse nos non tantum e morę, cum nostro, tum serenissimorum antecessorum nostrorum,
verum etiam e republica esse judicavimus, si in ordinem nohilitatis Lucam Ser ni
transferemus, cum illum principio ita natum accepimus, ut aliąuando majores in or-
dine nohilitatis polonicae ver8ati sint, et quamvis pro fortunde varietate, deincenps se
ex agris in civitatem nostram sandomirien. ad studia cimum ejus loci contulerint,
tamen ea in civitate semper aliqua prae caełeris ornamenta, magistratus munera,
ińtae studia, liheralihus digna, retinuerint, et ab ejus paire eliam egregio Bar-
tholomeo Serni, proconsule sendomirien. retentae sint, ita praeterea educatum
intelleximus, ut pueritiam in liiteris, adolescentiam peregre in militia consumpserit,
in Gallia militarit, ad Liberonem Del'phinatus gallici arcem, a regio tum exer-
citu oppugnatam irruptioni interfuerił , fortiłer pugnarit, vulnus cum commenda-
tione navatae miliłaris operae acceperit. Quo animo quoque studio rei militaris
cum essety a magnijico Joannę Zamojski de Zamosczie, regni nostri supraemo
cancellario cum is expediłioni proximae et gestis bello superioris anni rebus adfuit,
sic ad Yielisium signa prima intulit, et in ejus expugnatione , idemgue Yielicolu-
cana ae Zawolociana occupatione intcr summa aeris^ lacus, loci in quo sita Za-
wolocia est, ita rem gessit, ut et meritus de nobis et r. p. praeclare fuerit, et no-
bilitatis ornamenta illum magis, quam Ule ornamenta Ula quodam modo praehensa-
rint et ambierint. His enim comitiis regni maximis, cum ordinis equestris nuncii
Serni hujus centurionis nostri mrtutem, ac animi fortitudinem , bellique merita
complexi essent, primum ab iis nobis ut suum in ordinem equestrem illum refer-
remus diligentissimis verbis commendatus, tum a duce suo magnijico Joannę Zamoj-
ski cancellario regni nostri publice ita laudatus est, ut voce et testimonio summi in
r. p. mri et gramssimi senatoris, omnia Uli tribuerentur, quae praestantis animi mro,
fortissimo militi, dignissimo nobilitatis homini tribui ad commendationem laudemque
possent, quam quidem laudationem pełitionemgue , cum praedicti cancellarii nostri,
tum ordinis equestris uninersus senatus regni nostri consurectione prosecutus est, Qui-
bus omnibus gravissimis justissimisgue de causis, nos et patrem Lucae Serni Bar-
tholomeum, et hunc Lucam iilium centurionem, ejusque Bartholomei reliquos li-
heros legiłimos, natos, et nascendos , cooptandos ac refferendos , in nohilitatis et equi-
tum regni nostri ordinem nobis esse judicavimus, atque adeo auctoritate nostra regia,
et ex ordinum omnium regni nostri his comitiis congregatorum sententia , commemora-
tos Bartholomeum Serni patrem et Lucam centurionem, reUquosque patris istius
liber os posterosque unwersos sexus utriu^qe nobilitamus, et eguestri regni nostri
Poloniae ordini adscrihimus, eoque animo nohilitatis jurę ofjicimus, quo quis unque
in regno nostro Poloniae optimo maxirnoque aut majorihus, tam paternis quam
maternis, longa propagine nohilitatis ortu^, aut regum Poloniae serenissimorum
nostrorum antecessorum benęficio nohilis factus est. Conferentes illis, eorumgue
liheris, posterisque legitimis %driusque sexus praerogativas et praeeminentias, ac ma-
gistratuum, dignitatumgtie , tam saecularium quam spiritualium adipiscendorum
jus, munitates, exemptiones, ornamenta ac jura nulla cum expectatione omnia,
quibus equester ordo regni nostri, hominesgue nobiles in Polonia, pro jurę ac
consuełudine utunłur, fruuntur. Quod quldem jus nobilitatis, quod illustrius cerłis
insignibus , tanguam honis quihusdam notis reddere velemus, exposuit nobis comme-
moratus regni nostri cancellarius magnijicus Joann es Zamojski, se pro suis in
Lucam Serni centuHonem studiis, progue illius meritis, illum atque una patrem
ejusque fratres, posterosque eorum universos utriusque sexus, in gentis suae suorum-
' que insignium communionem vocare, ac guodam modo adoptare. Quam rem nos
auctoritate nostra regia conjirmantes, illis insignia vetustissimae regni nostri gentis
Sariae et tesserae Jelita adscrihimus atque assignamua, acutum scilicet triangulare
KOŻLAROGI.
273
rubei colori^f tn quo hasłae jiavae eguestres łres, binis transrersim rrmcrone sursum
i.^ ,.....■ tendenłe positis, tertio recła transtersas in decusałione stringente, ałgue ad imum
-siD-v»\ ^^ scułi perfingente extent. Cui scuto ita insignito, gałea eąuestris elatrata, corona
V, '■ aurea, quae gemmis interstincła sit redemita imineał, e qua se vexiUa militaria
k duo majora alternis ruheis ałque albis plagis transnersim distincła, prona utran-
que in partem, singula se efferant. Ne vero vetus sermonum insigne, quod a ma-
joribus suis acdpere piane obliteraretur illud vexillum scilicet sive labrum eccle-
siasłiaim fasciam Jlavam, in cujus summo attx aurea se efferat, et de qua utrinque
duae propendeanły quod ąuidem insigne culgo Radwan nominant. Galeae inter
vexila duo iUa militaria immineał , łeniis utrinque e galea secundum cUpeum albis
et rubeis sparsim -propendentibus , pro eo, ut haec omnia in literis expraes8ius pieta
suntj etc. Datum Varsaviae in comitiis regni nostri generalibus , dierigesima secunda
mensis Februarii anno Domini 1381 , regni vero nostri anno ąuinto. Dostateczniej
w metryce ostatek sobie czytać możesz.
Po tych znacznych zasługach swych, które list królewski to opowiedał, na drugich
potrzebach, jako u Ostrowa, u Pskowa w szturmie, wiele a mężnie z nieprzyjacioły króla
pana swego i wszystkiej r. p. czynił, toć napotem historya szerzej opovrie.
Tegoż Łukasza Sernego brat rodzony Stanisław Serny, będąc zabawiony posłu-
gami ojca swego, jednak usłyszawszy o takiej łasce królewskiej i szczęściu brata swego,
czasu sobie zjednawszy a uprosiwszy u ojca, słysząc o tern, że pod Pskowem król z woj-
skiem leżał, chciał też tam pokazać to, co dobremu rycerskiemu człowieku należy, wy-
prawił się według możności swej i nakładu ojcowskiego, wtem niż przyjechał, ludzie
odstąpili od szturmu za kondycyą, jednak szukał drogi takiej, aby się ludziom rycerskim
pokazał godnym do braterstwa ich. Pod Pieczarami przypadła potrzeba, w której tak
poczynał, że od wszystkiego rycerstwa pochwalę ,^ęlką^ a przy mpx sławę nieśmier-
telną odniósł. ■t:\v.'noU^i-?. ł«5łV)^i(S'«t3S. jtv *iW* oń^c
Chbtsztof Bebnat Szydłowski, pisarr skarbu
nadwornego do tego herbu przyj ęt od tegoż hetmana,
w rokn^l582. Co się zaczyna temi słowy: Oblałae sunł
ad jiidicinm praesentes liferae sacrae r. majeMatis , sub
łitido et sigillo manuque propriae subscriptione ejusdem
suae sejrenissimae majesłatis, ex pałre nobilis Chri.
Ber. Szidiowski, thesauri S. R. M. notarii etc. A
tego listą jest ten sens:
In nomine Domini amen. Perpetuae rerum
łemporumgue m£moriae, etc. Stephanus Dei gratia
rex Poloniae, magnus dux Lithuaniae, Russiae,
Prussiae, Mazoviae, etc. etc. Princeps Transsil-
raniae. Significamus universis et singulis, tam
hujus quam ad posteriłatem futuri łemporis homi'
ttthus harum litterarum nostrarum notitiam habi-
turis etc. Nobis non commendata tantum, verum
cognita re ipsa egregii Ch ri. Ber. Szidlowski
dicti, thesauri nostri notarii ińrtus singulariSf
recłe facłuros esse nos^ indicavimus, si eum in
Biblioteka PoUka. Herby ryctntwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 8S
274
O KLEJNOCIE
i\V.
i>f,.
tsiasr.
-|pw Ł
Ó»5% ■
.'i 't A*-,
19x4
«t ł(1
ordinem nohilitatis transferremus , cum illum iła nałum atąue educałum accejptmus,
ut pueriłiam in Utteris^ adolescentiam aetatemąue omnem acłam honestissimis in
studlis et nobilem dignis , demque in sermtiis nostris consumpserit , cumque prae-
terea eo illum animo studioąue rei militaris teneri perspiceremus , ut in omnibus
his expeditionihus nostris, quas contra magnum Moschoviae ducem suscepimus, in
guibus nunc versamur , semper alacrem et viri fortis animum re ipsa declaravit,
et in hac nostra plescovien. urbis oppugnatione, cum irruptio publica suscepta
esset, inter primos murum subivit, hostilem munitiónem inscenderit, ac fortiter
cum hoste vulnere etiam reportato dimicaverit. Ac quae accedit, quod nobis a
nonnullis belli nostri praefectis , ac praesertim a supremo exercituum nostro capi-
taneOf illustri ac magnijico Joannę Zamojski, regni nostri cancellarii, ac su-
premo exercituum praefecto, generali cracovien. knisinen. miedzirzecen. gawolien.
krzessowieti., zamechensigue, etc. capitaneo, diligenter commendatus sit. Quibus
omnibus gravissimis justissimisgue de causis , nos hunc Bernardum Szidlowski
thesauri nostri notarium in nobilitatem et equitum regni nostri ordinem nobis esse
Judicammus, atque adeo auctoritate nostra rtgia illum posterosgue illius uni^ersis
utriusque sexus nobilitati et equestri regni nostri Polonia^ ordini adscribimus.^
Eoque nomine nobilitatis jurę afjicimus, quo quis nunque in regno nostro optim&i
maximoque aut majoribus, tam paternis quam maternis longa propagine nobilitatis
ortus, aut regum Poloniae serenissimorum nostrorum antecessorum benejiciis nO'<.
bilis factus esset. Conferen. Uli ^ ejusgue liberis posterisque legittimis illius, utrius-
que sexus, praerogativas et praeeminentias , et magistratuum dignitatumque , tam,
saecularium quam spiritualium adipiscendorum jus immunitatis exemptiones , orna-
menta, ac jura nulla cum exceptione omnia, quibus equester ordo regni nostri ho^'A
minesgue nobiles in Polonia pro jurę ac consuetudine utuntur, fruunturque, quod')
quidem jus nobilitatis cum illustris certis insignibus , tanguam bonis guibuS';^
dam notis reddere volemus, exposuit nobis commemoraius regni nostri can ellarius.^
et exercituum nostrorum supraemus capitaneus , magnificus Joann es Zamojski^"
pro suis in Bernardum Szidlowski studiis, progue illius meritis, illum posłś^
rosque ejus unimrsos utriusgue sexus, in gentis suae suorumgue insignium commu-
7VJionem guandam vocare. Quam rem nos auioritate nostra regia conjirman. Uli
insignia vełustissimae regni nostri gentis Sariae et theserae Jelit ae adscribimus
atque assignamus, scutum scilicet triangulare rubei coloris, in quo hasfae flavae
equestres tres, binis transversis, mucrone sursum tendente, ponitis, tertia recta trans-
versas, in decussione stringen. ałque ad imum scuti pertingente extent, cui scuto
ita insignito galea eguestris, elatrata corona aurea, quae gem.mis interstincta redi-
mita immineat, e qui (ut mrtutis fortitudinisque ejus monumentum extareł) turris
semirupta murata, in cujus summo duae hastae equestres suis vexilulis ornatae u-
trinque promineant e galea secundum clipeum jlams et rubeis sparsim propenden-
tibus etc. etc. Decemimus vero, ut descriptis insignibus commemoraius nobilis
Bernardus Szidlowski, ejusgueliberi atque posteri sexus utriusque legitimi,
omni tempore et loco, publice ac privatim, bello paceque, in quibusvis praesenłibus
honesłis rebus atque actionibus, expeditionibus, equestribu8, ludis, vexillis, tentoriis,
sigillis, annulis, signis, monumentis, aedificiis, imaginibus, pro morę ac consue-
tudine quorumvi8 nobilium mrorum, utantur, fruantur, eaque insignia pro gemina
suae nobilitatis nota et documenta habeant, perpetuis temporibus.
, ,. Quae omnia per praesentes Ułeras nostras sancimus, et decemimus, ątąue adeo
ad notitiam omnium regni nostri dignitariorum, magistratuum, praefectorum , ofji-
cialium, quorumvis nobilium hominumque omnium regni nostri, cujuscungue or-
dinis, status, dignitatis atgue conditionis sint, deducimus, mandamvsque, vi prae-
.^.^suóa.ijłii iil-i'j;
:;^j!3iaiOCj 'iWJii^^y ■4(1 -fi fi-ii-.SiM a"i079U»^.'tJ
KOŹLAROGL
275
^ttnb\ i^ dictum Bernardum Szidlotoski ejusąue posłeritałem pro veri8 legiłimisąue
.%u\^ nohilibus habeanł, iUisąue omnes praerogativas, praeeminentias, immvnitałes, jura-
»Vn^ qm omnia tribuant et concedant , quae vere nohilibus regni nostri ho ninibus, e
^oJTciSyT. tje^ere majorum nobilitate descendenłibus łńbui et concedi solent, hasgue litteras
?"" 'nostraSy uł in omnibus suis articuHs, clausulis, punctis, commemorato Szidloto-
ski 8uisque posteris sahas et inłegras observenł, et obserrari pro suo guisgue of-
Jicio faciant, nec ąuispiam pro gratia nostra, et mb poenis ex legibus publicis eł
consuełudine in violatores hujusmodi litterarum nostrarum consłiłułis in quorum
omnium Jidem et ecidens testimonium praesenłes manu nostra subscripsimus, et si-
gillum regni nostri appendi mandammus. Datum ex castris nosłris ad Pleskomam
die 21 mensis Novembris, anno Domini 1581, regni vero nostri anno 6, praesen-
•■\ -'■ ^"iibus iUustribus etc. etc.
Tegoż listu kopią w grodzie radomskim dostateczną, i w metryce albo w księgach
królewskich najdziesz, tum ci tylko włożył co potrzebniejsze słowa, które opowiedają
cnotę i zasługi jego przeciwko rzpltej a k'woli sławie nieśmiertelnej, której tak z tych
spraw wyżej opisanych, jako i z innych w których lata albo wiek swój trawił, był go-
daien, oa ten czas jeszcze był bez żony.
Tegoż czasu Stanisława Pacho-
ŁOwiECKiEGO , pisarza niepospolitego,
który różnemi charakterami trzydzieści
pisem pisał, za mężuemi sprawami je-
go (do tych przyrodzonych darów) cno-
tą i dzielnością, jako to listy te niżej
opowiedają, król Stefan, i tenże hetman
w herby swe przyjęli, jego ojczysty
herb, który z przodków swoich miał, do
hełmu podniósłszy, który zową Równia.
A iżebyś dostateczniej cnoty i zasługi
tego to Stanisława Pachołowiec-
kiego obaczył, czytaj ten list królew-
ski, zktóregom ci tylko potrzebniejsze
słowa włożył. Ostatek, będzieszli chciał
szerzej wiedzieć, czytaj metrykę albo
księgi królewskie etc.
Ckim vero nuUibi virtu8 magia elucescat, quam 8ub signis inłer arma, in certa-
minibus, in conspectu multorum, et giiasi totius orbis concursu militumy ac quod
magia est, ipsiua principis, ita etiarii nuUo (dio in loco magis convenitj tales, gui
276 O KLEJNOCIE.
\V'.'A-
virłutis, forłiłudinis , et in r, p. amoris aUqua judicia seu specimina osłenderinłf
nobiUłałe et insigniorum omamenłis decorare, quam in bello sub eisdem signis.
Qtiod cum ea mrtus et strenuitas, sałis praeclare 6luxis8eł in nobili adolescente
^ X >•, . ,v\ de łractu lublinen. Stanislao Pa cholowiecio, canceUariae nostrae nołario,
non solum in hac jyraesenłi expeditione nosłra, verum etiam in omnibus aliis quas
contra hosłem nostrum MoschuMy proxime praeterito biennio, Deo conatus nostros
, , adjwoante, foeliciter susceperamus, tum et antea in multis aliis bellis contra chri-
,^, stiani nominis hostes , Turcas scilicet et Tar tar os, in Yalachia et Russia gestis,
'v6 ?*fi *w6 imperio magnifici Nicolai a Mielecz, palatini Podoliae, Novecivitatia
im)j'50 Korczyn, grodecensisgue capitanei, ac tunc tempońs exercituum campiductoris,
jt*^%ajv woaiTwe tamen enituit in hac praesenti expedition'e nostra contra hunc nostrum et
r. JO. Kostem, ad Plescomam, ubi tot viriutis, tot fortitudi is et in r. p.
amoris signa edidit, ut in primo assaltu inter praecipuos quosdam centu-
dorzi'^ ^*^^^^^^*^ >Serjiy scilicet et Wybranowski, tertius Ule primus temen omnium
, * ruinam sive murum, tormentis majoribus postrałum, non sine praesentissimo vitae
^^•* * ' discrimine audacter aspidentibus nobis ipsis ascendit, et cum hoste ad turres de-
•*'J'C^ scendens fortiter dimicamt, eumgue per portam ąuandam angustam fugere ac in
0^ i' civitate se referre coegit, et omnibus prorsus locis omnia pro dignitate nostra ac
laude sua, ut bonum mrum, fortissimum militem, ac omni laude et nobilitate di-
gnissimum adolescentem decuit, mtae discrimina detrectando, strenue periculis obviam
ivit. Itaque cum se mrum tam audacem, tamgue robustum in ipso tumultu osten-
disset (ut nobis a nonnullis militum nostrorum praefeciis relatum, et praesertim
ab illustri et magnijico Joannę Zamojski de Zamoszczie, regni nostri supraemo
cancellario, et exercituum ac crącovien. generali, miedzirzecen. kniszinen. krze-
szoviensique etc. capitaneo, egregie et diligenłissime cómmendatus est), ac cum sit
-OHO/ etiam ex parentibus honestis natus , liberalitergue non solum in aulis quorundam
.ł>^oti: praecipuorum regni nostri senatorum, verum etiam inaula divae Catherinae sere-
\otoi" nissimi olim piae recordationis D. Sigismundi Augusti antecessoris nostri conjugis,
■ ir . cic in thesauro ejusdem regis educałus, atque etiam nunc cum canceUariae nostrae
, notarius existeret, illius jidem, constantiam, et industriam, tum et ingenii in pin-
'^"^ gendis eleganter characteribus , ac etiam in delineandis arcibijbs hostilibus, eisaue
(l^if n depingendis, divina quaedam semina perspexissemus. Nos vero viros słrenuos, for-
aficaio tes, et egregio belli usu praeditos, non solum charos nobis habendos, verum etiam
V18YS' clementia nostra omandos et efjiciendos existimemus, dignissimum piane esse exi-
Ób ii stimavimus, quem titulo hoc nobilitałis et insigniorum ornamentis condecoraremus.
- . ^ Illum itague ex nunc praesenti validissimo perpetuogue diplomate nostro, in eque-
'.^' '" słrem ordinem adscribimus et admittimus, illigue omnia nobilitatis jura, praero-
i^a^uhi gativas, Ubertates, immunitates, ornamenta, łionores, facultates, attribuimus, guibus
-c» 9 i v< caeferi in regno et dominiis nosłris utuntur et fruuntur, uti, frui et gaudere, eum
-W6lo ^i omnem posteritatem ejus utriusgue sexus legiiimam permittimus. Quantum autem
g_gj,.; ad insignia attinet, davius iUi primo clipeum triangularem, in duas aeguales par-
r . r. tes transversim dimsum , cujus dextra pars contineał aquilam albam coronatam,
ore hihante Unguague exerta in campo rubeo; (hoc habebit munus munijicentiae
"ialf5 -^ nostrae pro praeclaris mrtutibus suis) sinistra vero tres hastas Jlavas, sive aurei
coloris duabus sursum mrgentibus, et tertia łransversim per medium migrante mu-
crone, ad imum scuti declinente, vetustissimae famiUae- in regno nostro Sari o-
rum. (Quandoquidem pro suo in adolescentem fawre et gratia, ejus familiae pri-
■ oits-j marius successor, et regni nostri sapientissimus senator, praedictus illusłris ac ma-
V)0M2 gnificus Joann es de Zamoszczie regni nostri supraemus cancellarius, et exer-
w^ ,%• cituum regni ac cracomen. generalia capitaneus, in familiam' gentis suae ad nume-
ramt, armisgue ejusdem familiae, wlgo Jelit ha dicłis, decoravił. Qmbu8 ita
00
KOZLAROGl. 177
iwH j erecłis in sttmiłate cltpei galea aperta sive elałrała militaris cum latriciniis seu telami-
-«i?- '^ mbu^,adexfra scilicet parte candidi et ruhri, a vero sinisłra rubei eł flatń coloris
551^ "•■5* sparsim dependentihus exteł; in superficie coronam regiam auream, gemmis prae-
ciosis adomatam gestans, ex qua ąuidem corona cauda pavonis sparsi coloris na-
turalis emanat , in qua insigne illiiis rełustttm, quod a majorihus suis per hoc idem
artificium obtinet : media scilicet hma cuspidibua acutis sursum tergenłibus , ł^es
gladios evaginato» nudos, ciim capitibus et cruce deauratis, cuapides suos in um-
bilicum lunae a summo declinantes, quasi portans collocabititur : guos giddcm gla-
dios separabunt duae stellae aureae, tertia cero in ima parte lunae posita erit.
*^' Quam guidem galeam ita adomatam, duae turres rotundae, muratae, cum similibus
**' galeis, dextra cum porta, sinistra simplex, insignum ejus tirtułis, ad Plescotiam
editae obsident, super vero dextram turrim signum sive vexiUum pedestre majus
rubei coloris cum lupinis tribus dentibus albis, ut denotet nos ex familia Batorio-
rum in hac inclita r. p. regnasse hoc tempore, et super sinisłram turrim similis
magnitudinis vexiUum, altemis albis atgue rubeis plagis transversim consułis, cum
tribus hastis in albis rubeis, in rubeis cero albis partibus, ut denotet cirum Joan-
nem de Zamosczie, hoc tempore supraemum exercituum regni capitaneum esse,
•?^ errecta extabunt, prout haec pictoris industria lucidius hic est depicłum. QMod
l\ guidem insigne sice stemma ita jam perfectum in caera rubea semper rolumus
*' exprimi. lUudgue noco nomine nominamus et apdlamus Pskowczik ubi est
illitis nobilis jucenis sanguine partum et acguisitum. JUumgue ipsum ut tanto
minus ab ejus prima appellatione honeste discreparet, Paeholowieczki ab o-
mnibus appellari columus. Quibus guidem insignibus praedictus nobilis Słantslaus
Pacholowiecki, in signum cerae nobilitałis perpetuis temporibus, Ule et poster i
ejus legitimij utriusgue sexiis , omnes et singułi sine quarumvis personartim impe-
dimento vel vifuperio, in omnibus honestis acłionibus , expediłionibus , seriis et lu-
dicris certaminibits , in proeliis , bellis, duellis, torneamentis, hastiludiis, cexillis,
y^ tentoriiSf clipeisy et guibuslibet pugnis etc. Omnibus itemgue immunitatibus ac
'■■' praerogaticis guibus dotałi et omati sunt nobiles regni nostri, potieiur et gaudebit
successoresgue et posteri illius legitimi potientur et gaudebunt perpetuis temporibus.
^ Ouapropter universis et singulis regni dominiorumgue nostrorum hominibus, prae-
*^ sertim vero eguestris ordinis ex nobili genere nałis, publicaegue administrationis
*^' seu praefectnrae et dignitałis cujuscungue munus fungentibus id denuneiamus et
*' notum esse volumus, atgue mandamus pro auctoritate nottra regia^ ut ipsum prae-
"*' . nominatum nobilem Stanislaum Pacholowiecki, cum suis haeredibus sexu8
•^^ ' utriusgue ab eo legitime descendentibus, pro cero nobili habeant, de locogue tam
^^'Mńs £^ generalibus publicis, majoribus, guam etiam particularibus, concentibus regni
*}" nostri concedant, et judicium sentenłiamgue suam publice proferre admitłant, ac
in supra dictis armis non modo eum non impediant, sed etiam honoribus, dignita-
tibus, officiis tam spiritualibus guam saecuhribus, juribus, libertatibus guibus alii
^^ regm nostri nobiles ab acis, proacis longague nobili propagine utwitur et gaudent,
^ uti similiter et gaudere permittant , atgue in eo cirtutis se esse fautores re con-
'^' probent. Id quod nos optimum quemque pro ofjicio suo et gratia nostra facturum
*^' esse piane confidimus. Si quis cero łemere obtrectare Uli et de fama, nobilitate,
insignice dato, pałam, cel occulte detrahere, contra hoc pricilegium nostrum ausus
fuerit , ei nos mille ducatorum auri puri mulcłam irrogamus, cujus parłem dimi-
' diam Ji-sco r\osłro, alteram cer^o ipsi soli cui dełractum et obtrecłatum fuerit, jurę
ort «»^łńww^^»'3 6*»y\'^ ^ \\^ ■■{''■;
;C-
•Ol
»0"
278 O KLEJNOCIE
,,,^^. irremissibiliter persohendani, ac praeterea poenas contra łales obłrectatores in sta-
^r •>•? ^w<i5 regni nostri descriptas, subeundas adjudicamus. In ąuorum omnium et sin-
,^ , gulorum jldem, praesentes manu nostra subscripsimus , et sigiUo magestatis regni
nostri communiri jussimus. Datum in castr is ad Plescoviam, die decima mensis
,^^S&ptembiiSf anno Domini 1581, regni vero nostri anno sexto. Praesentibus etc.
"' o tymże to Pachołowieckim ci rotmistrze i insi ludzie rycerscy takie świadec-
two dawali:
Propterea nos omnes milites , cohortum peditum, et turmarum eguitum nonnidli
. . /S. R. M. praefecti , ąuibus assaltus, primaegue irruptiones ad Plescoviam urbem-
''. ' celeberrimam, a S. R.M. et summo exercituum generali capitaneo commissae fue-
" ' , ,runt, unanimi voce, et quasi unica eademgue manu profitemur, testatumgue omni
. y . tempore esse volumus. Quod cum nobis inter arma sub signis serenissimi et po-
" , tentissimi principis et domini domini Stephani Poloniae regis, cum immanissimo
\ ^j'^^ majestatis totiusgue r. p. hoste, crudelissimoąue tyranno Joannę Basilide magno
Moscoviae duce, ejusgue barbara gente per triennium ver8andum, ac cum eo qui-
;„ buscunąue 8tratagematibus,fortiter armis contendendum,bellandmnque esset, omnibus
" ^^ . istis in expeditionibus, nobilem et generosum D. Stanislaum Pachoł o w teczki,
^ ' .^^^ cancellariae B. M. notarium y ac iltustris ac magnaci domini Jaanis Zamojski
^ . ,.de Zanwsczie, regni Poloniae supraemi cancellarii, et exercituum regni ac cracovien.
i^ generalis, miedzirzecen. , knischinen., krzessoviensisque capitanei seroitorem, ami-
I •, cum ac comitem nostrum charissimum, semper nobiscum adfuisse, nullogue in loco
■ . > , occasionem rerum bene et fortiter pro patria , pro dignitałe R. M. et laude
^} ' sua gerendarum praetermisisse , maxime vero in praesenti expeditione plesco-
1 V viana, cum prostrata tormentorum ictibus moenia illius a nobis super ar entur, eni-
? W "^ ^ '"^^ virtus et candor animi illius, ita ut Ule una nobiscum etiam cum sił liber vo-
xs ?^v ^wntonws, diversaeque vocationis,tamen laudis et gloriae cupidus, pro patriague,
\' X \ ^ P^^ 5'^^ mori gloriosum semper duxit, pericula summa subire , ac etiam si ita Deus
* V o '^P^' *^'^^- P^^^^i^^^i (c"^ duhiifiunt eventus belli) vitam profundere minime hor-
ruit, immo intuentibus nobis omnibns , cum duobus primis centurionibus , Serny
•^ w scilicet et Wybranowski, in primo incursu ruinam sive murum crebra tormen-
^ ^[ łorum verberatione collapsum festinanter audactergue primus ascendit, cum hoste
fortiter dimicavit, illumgue ad turrres descendens feriret , ac in civitatem usgue
^J^ fugam dare coegit. Quod cum se virum, tam audacem^ tamgue robustum ostendis-
^ set, non alienum nobis esse existimavimus , guinimo nos maxime decuit, ut illius
laudis et gloriae, pro praeclaris gestis ac virtutibus suis f autor es et adjutores,
. K , verique testes existamu3, Uli itague hasce literas nostrae testijicationis dare insti-
, ,' M tuimus, guibus illum illiusque virtutem, Jidem, strenuitatem, roborem, et in rempub.
M ' , , summum amorem, cum omnibus et singulis guibus interest vel interesset, tum prae-
, "^ sertim ipsi serenissimo et potentissimo principi domino domino Stephano Poloniae
' regi, magnogue Lithauniae dud etc, domino nostro clementissimo , ac illustri et
/ / magnifico domino summo exercituum regni campiductori , guam diligentissime com-
. ..t- mendamu^, suamgue serenitatem, ac ipsius magn.ijicentiam simul rogamus , ut illum
^ non tantum pro notario, uti est, sed etiam pro strenuo ac fortissimo milite habeant,
'.' .L atgue illum ut sacra serenissima majestas, pro ea gua m omnes hommes probos
• ^virosque militares est gratia beneficentiague sua reg 'a clementissime , ita ejus ma-
gnificentia, aliigue omnes favore gratia, patricinio, benevolentia, omnigue honore
uti dignum et justum est, amice proseguantur et amplecfantur. In cujus rei fidem
perpetuam indubiam, praesentes manibus nostris propriis subscripsimus, et sigillis
KOŹLAROGL
279
,M»jbMv fyj^f,^ olHgndmmus: Daium in castrts ac in iUis callihus ad Flescótfłam confos-
'^*^ sis die *).... Semptemhris, anno Domini milesimo gmngentesimo octuagesimo primo.
«VnrTT> M'^-
Mikołaj Uhrowiecki rotmistrz króla je-
gomości ręką swą.
Stanislaus Pękosłatoski de Pakosła-
wice, pediłum praefectus S. R. M. ma-
nu propria.
Wawrzyniec Wybranowski, rotmistrz
króla jegomości pieszy ręką swą.
Simon Charlęski S. R. M. pediłum hunga-
ricorum praefectus j manu propria.
Iłostwaj Nagi Dziurdzii^„ . „„
Stan. Stadnicki ze Zmigroda rotmistrz kr. je-
gomości konny, ręką gwą własną, etc.
Prokop Pieniążek kawaler i rotmistrz
króla jego mości jezdny, szturm też
dzierżący, ręką własną.
Lucas Semy cohortis Sacrae R. M. peditum
praefectus, manu propria.
Stanisław Mroczek rotmistrz króla je-
gomości pieszy, ręką swą.
Jannsz Draszkowicz, Dalmata S. R.
M. polon, pediłum hungaricorum prae-
fectus.
ian<o f» tn^^ ^ wr*^ '.^Jtł
W wielu inszych potrzebach przedtem z młodości prawie swojej znacznych bywjJ
w Wołoszech na on czas, gdy Bogdana Mikołaj Mielecki wojewoda podolski wpro-
wadzał pocztem niewielkim, a na wielkość Wołochów, Turków, Serbów, Greków z nimi
przyszedł. Tam się znacznym ten przerzeczony Stanisław Pachołowiecki pokazo-
wał. Wielka godność jego na każdem miejscu i w każdej potrzebie jego cnotę i dowcip
o|uiw>wała i zalecała, cze^ci j.\^ znącj^e świa^dęctwą i^tj(^ listów wyrozumiał.
Kaspar wiELKOŁuCKi harcerz na ten czas królew-
ski, był przyj ęt do tegoż herbu od tego pomienionego
hetmana, jako o tem w księgach królewskich masz do-
wodnie, które opuszczając dla przedłużenia, tu się tylko
dla pewnej wiadomości oo potrzebniejsze słowa kładą
z listu królewskiego, któremi godność jego i zasługi
zaleca, a tych jest ten sens.
Hoc ipso etiam benefdi et omamenłi genere
de quo dicłum esł pauLo superius, hoc esŁ gradu
nohilitaiis et etectione a plebejo ordine ad egue-
strem, dignum judicamus esse egregium ac opti-
mum virum Gasparum Wieloch de viUa
Miastków hereditaria, generosi Joannis Laso-
cki ex palałinału Mazot>iae, idgue ob illius sin-d
gularem animi forłidudinem. in oppugnatione arr,;^
cis muniłissimae wielicolucen. quam Deo adjuvantk
proximis hisce diebus de hoste coepimus, per
eum praestitumy et ab ilhisłri ac magnifico Jo-
annę de Zamosczie cancellario regni nosłri^ bsl'
*) W pierwotnem wjdaoia tat&j pr<$ine miejace zostawione
V
9,^ O KLEJNOCIE
zen. knisinmsique capitaneOj qu6m oppugnatione ddem praefeceramus conspectum,
de qua hculentissimum apud nos łestimonium dedit, is ipse illustris et ma-
•* " gnijicus regni cancellarius, eum nimirum posteaguam operatu voluntaria7n ad
eam oppugnationem , inferendumgue arci incendium professus esset^ ~ armis
\-u^Xi.\ sibi ab ipso cancellario porrectis contulisse sese ad album vexillum, quo
' . k; P«^* guaedam pediłum ejusdem cancellario utebatur, insignitum tribus nigri
coloris hastiSf inde quo processisse eum cum excelenti guadam animi magni-
tudine proxima oppugnationis die ad turrim usque eeu propugnaculum arcis illius,
'*^'' quod a nostris magna tormentorum vi oppugnabatur, ut incendium eo inferret,
multague ibi egisse strenue, et cum inłer creberrimas tormentorum ex arce dis-
• i n\ , plosiones, minoris tormenti glebo in utrague scapula vulnus accepisset, atque ob
eam eausam coepto tunc desistere cogerełur. Nihilo tamen posłridie diei sequenti8,
^^ ó ąuae tertia sui oppugnationis, cum ar dentissime a nostris ad turrim et propugnacu-
lum illud pugnarełur, atque cespes et vallum, quo propugnaculi parietes latissima
'i>^'^*\ munitae fuerant, suffoderetur, ut ignis parieti admoveri possit, eum non dubitasse^
vulnere colligato, quod non profundum minus esset, reddere ad oppugnationem'
eandem denuOy de eague incendio una cum aliis non desistisse illum laborare, doned/'
accepło graviori vulne7'e, quod supra pectus per brachium dextrum trajectus fuit,
•oiribus piane concidisset. — Ob tam igitur praestantissimos conatus r. p. causa
per eum magno cum vitae pericido , ac cum guodam mortis contemptu susceptos,
\Rjf\ euffi ordini eguestri regni nostri omnino adscribendum , et gradu nobilitatis ornan-
oifi^' dum et insignandum esse duximus etc. Wielko łuck i appellationem seu cogno-
' ifuin wen ab oppugnatione arcis wielkolucen. indidimus , cum omni posteritate ejus legit-
ox/i>l' ^^^^ nobilem creamus, facimus , dicimus, et pronunciamus etc. Cujus quidem watq
. ^ , bilitatis insigne seu stemma concedimus ei et conferimus illud ipsum , quod in eo^f
^^ " erał vexillo, ad quod Ule ab initio operam nobis ac r. p. navatums (cum parśt
maxima militiae eodem loco consisteret , ei inde ferre res commodissime gereretur)
sese contulerat, et quod veluti auspicium quodam Uli fuit coeptorum ejus, łrea
nimirum nigri coloris hastas transversas in albo campo, pro galea vero supra
'' hastizs turrim igni accćnśam, in testimonium nobilis conatus sui deferret etc. O czem
w Itsięgach królewskich szerzej czytaj.
-ol) Aiego' herbu ma używać, czarnych trzech drzew w polu białem, w hełmie wieżę
gorejącą, na znak wieczny tej sławnej posługi swej. Datum in casiris nostris ad arcem
w^ram iWUSciMuhiyOnna 1580, regni v&ro nostri anno guintOy praesentibus etc.
i§rjlaBs i o-^^s^ óśoribo-^ łui.omlM ,o'39i3lBW0i6fif j rs^il :
"^^ ''"'■'Walenty LAPCZTŃSiKi, który był kunsztu drukarskiego, z którego ozdobę niepodlej-
szą' stanowi swemu miał, gdyż to jest ars między inszemi, która nietylko plebejum, ale
vere ipsum nobilem nie szkaradzi, wszakoż za znacznem męstwem w potrzebach na tej
expedycyi moskiewskiej przyszedł do tej ozdoby i porównania z stany rycerskiemi, a do
herbu tego przyjęt od tegoż pomienionego kanclerza i hetmana koronnego, u którego
się na dworze bawił. Używać go ma w polu błękitnem, w hełmie ręka, szabla
w niej, o czem w przywileju dostateczniej i w metryce albo w księgach królewskich
opisanie, z którego się ta potrzebniejsze słowa, które go dla jego zasług zdobią, włożyły,
których masz ten sens: ,^^^;^, .i^^łj^sył*,.---
KOŻLAROGi.
^81
-n
fi
Cum iłaque illustris et magnificus Joann es
Zamojski de Zamosczie, cancellarius ac ge-
neralis exerciłuum regni nostri , cracoviensisque
capitaneus, non modo commendasset nons Va-
lenłinum Lapczynski typographum, scuUeło
villae Stralkowo, ad opidum Radomskie siłae na-
tum, sed etiam oh egregiam ipsius cirtutem, in
familiam illum suam merita adsciscere ac in gen-
Ulem, adoptare słatuisseł, ut pote, qui ab ali-
gttoł annis non solum ad anlam nostram praesło
semper fuerit, diligentemąue in praefata sua
arte, cum nostra et r. p. necessiłas exposcereł, ope-
ram nobis praesłiterił ^ sed et ommbut bellicis
nostris expediłionibiis , quae (dum nos hic rerum
potimur) inciderunt ad Gedanum, nempe tum et
Poloscum ac Widkołncumj ałque adeo et ad Ple-
scooiam interfuerit , avidusque rei bene gerendae,
in munitionibus aliisąue in hcis parum tutis, non
sine praesenłi vitae suae pericido, saepius ver-
scUus fueriłf ac cum miles noster irrumpere
urbem plescomen. conatus esset , Ule quoque
inter primos coniempło perictdo murum pełere non dubitaverit. Tum et paulo
post, cum haud exigua Moschorum manus urbe eadem tersus fiuvium Yielica er-
rupisset, a nostrisgue, qui ad eos procuirerant , ad inteneciomm fere ddeta fuis-
set, huic quoqve pugnae interfuerit ^ remque strenui et fortiter pluribus viris mi-
litaribus spectantibus , gessit. Nos, et testimonium, et studium praefati illustris
et magnijici Jo annis de Zamosczie, in omandis ac condecorandis egregiis
praedicti Yalentini Lapczynski virtutibus benigne complexi, dignumque illum
eańmiis laudis et gloriae pł'aemiis esse existimantes,faciendumputammus,pro nostra
regia libertałe ac munijicentia , qua in omnes virłutis studiosos propendemus, ut eum
nobilitaremus , et in numerum nobilium regni nostri adscisceremus, nobiliłałisque insi-
gnibus ornandum susciperemus , uti gtiidem jam hisce literis nosłris nobilitamus
numerogue nobilium regni nostri adscnbimus ac in verum legitimumgue nobilem
creamus, eidemgue ac suis svcces9orib^is sexus utriusgue legittimis cmferrimus
nohiUłatis insigne, quod praefatus illustris et magnificus Joannes de Zamosczie
gerit,de consensu ejus generisgue seu familiae Jelito rum vulgo Jelita appel-
latum, paululo tamen eodem immutato, ut in familia ipsius aliguod pecuiiare vir-
łułis suae esset monumentum, hastas videlicet transcersim positas, eas tamen ful-
vi coloris in caelesłino campo, supra scidiim vero in clipeis sumitate galea aperta,
in ea vero manus armata, strictum incwritm ensem seuframeam tenens, lennuscis
hinc inde candidis et rubri coloris, scuti ora ambientUnis etc. Ch*odrca vobis uni-
versis et singulis nóbili sanguine natis, et honoribus quibuscunque omatis, denun-
ciamus, nosque de nostra auctoritate horłamur, ałgue eisdem mandamus, ut nobi-
lem hunc Yalentinum Lapczinski, ejusque posteritaiem sexus ułrivsque insi-
gni nobilitatis a nobis ornatum , vobis gradu et existimałione parem et aegualem
habeatis, nec obtrectatione uUa taciłe vel aperte famam ejus laedatis et proscin-
datis: quod nos pro singulari vssłra mrtułe et officio facturos non duhitamus.
Alioguin guicungue is esset ex hominibus ditionis et potestałis nostrae, qui ejus
virtułi et existimationi obtrectari, ac insigni hujus mrtułis et nobilitatis a nobis
im delato contradicere aut detrahere praesumpserił, sciat se gravissimam indigna-
Biblioleka Polska. Hwbj rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego.
S«
282
O KLEJNOCIE
tionem nostram, simulque et poenam ducenłarum marcarum puri auri, una iUius
mediełate pro fisci nostri regii, reliąua vero parte pro partis injuriam passae
usihus applican. incursurum, etc. Datum ex castris nostris ad Ple8coviam die 20
mensis Novembris, anno Domini 1581, regni nostri anno sexło.
- • . • r* .*'<
O czem szerzej list i księgi królewskie. . ■
Do tegoż klejnotu przyjęty geometra królewski Piotr Frankus, wszakoż tylko
dwie kopii białe w polu czerwonem nosić ma^ w hełmie gryfia noga na
ko ronie, tak jako baczysz. Za jakiemi zasługami do tego przyszedł, z tego listu króle-
wskiego dostatecznie to zrozumiesz, któregom ci i metryki albo ksiąg królewskich co po-
trzebniejsze słowa tu wypisał.
^^i%
v,\'\V-»\(\
Vi4»v\w\e4'
M^\\
y^isW
Ad perpełuam rei memoriam etc. Stephanu s
JDei gratia rex Poloniae etc. Itague cum Petrus
Francus conglanen., Italus,geometer noster, non
modo ingenium indusłriamąue suam in superio-
ribus nostris contra magnum Moschoviae ducem
hellis ita nohis prohasset,ut nonparum inlocorum
illorum situ percipiendo, instiłuendis cuniculis, mu-
nitionihus dirigen., aliisąue ejus generis milita-
rihus operihus eo adjutissimus , verum virtutis
veraeque laudis amore injlamatu^s, partem peri-
culorum laborisgue hellici ipse quoque susceperit
sepissimej non sine gram periculo suo cum hoste
conflixerity omniague fere ea praestiłerit , quae
a religuis strenuis fortibusque militihus nostris
eo loco praestita sint. facile effecit, ut cum tan-
tum inter alios virtus ipsius enituisset , quo con-
spectius łestatiu^que omnibus ad imitandum exem-
plum esset , insigni aliguo honor e afjiciendum
ornandumque eum existimaremus , atque nostram
voluntatemy ełsi per se satis conjirmatam, non
parum tamen quoque magnijici sincere nobis dilecti
Joannis Zamojscii regni nostri supraemi
cancellarii , exercituumque generalis , cracoviensisquef margeburgen., knisinen., mie-
dzirzecen. f krzeszovien. nostri capitanei, autoritas ac testimonium momenti attulit,
qui cum virtułis ejus, atque singularis in superioribus bellis fortitudinis atque ala-
critatis testis ei coram nobis fuisset, ac simul quo suae erga illum benevolentiae
atqu e de virtute ejus judicii significatio aliqua extaret, suae gentis insignium par-
tem aliguam cum illo communicare, atque ad ea quae a suis Ule parentibus ha-
be et adicere se decrevisse ostendisset, petUł, ut licet alias parentibus ingenuis
ac^minime obscuris natus esset, tamen quo nostrae erga illum clementiae ałque
>\\\M\\>w \:
ae
o^ulooiq*'i MWOJiftti jgaiiłłoą awJłtso-ct \iit»ki .mitioSi ii-ft»««iiditl
KOŻLAEOGI. 283
liberalitatis justum monumentum aUąuod exłareł, et cum Ulius tamen aliorum vir-
łułem hujus exemplo magis magisąue injlamaremus , ut ad hanc wlunłantem suam,
nostram quoque aucłoritałem accomodare, nominałoque Pełro Franco jtts nohiliłatis
łribuere, ac pro gua r. p. sanguinem profundere, ac maximo cum periculo di-
mi^Mre non dubitasset , ejus hoc honoris aditu partem Uli facere vellemus. Hujus
iłiigue studio libenter trihuendum existimavimus , quod alioąuin virtuti ipsi ejus
deberi judicaoeramus , ac licet, guoniam anłea ostensum est satis honeste inter
suos loco natum intelexerimus , tamen nos quoque praesentihus kisce , verum legit-
timumąue nabiłem eum creamus, iUique atque legittimis ejus posteris omnia jura
libertaiis, primlegia, munitates<pie , quae commwni jurę atque hujus r. p. instituto
gttUmslibet aliis nobilihus, qui a majoribus suis jus nobilitatis adepti sunł , compełunt,
auctoritate połestateque nostra regia conferimus, ita, ut ad quosvis honor es , di-
gniłates, praerogatitas regni hujus, cum ipse, tum posteri ejus legitłime ab eo
procreałi aspirare conscendereque possint, ornninogue nulla in re dełeriore con-
ditione nobiles sini, quam qui a quaŁuor paternia maternisque acis nobilibus pro-
creati sanguinis jurę, nobiUłatem sibi defendunt, idquejus ut insignibus praeseferre
possint, ratione petitionis praefati magnijici sincere nobis diłecti cancelarii, et
exercituum generalis nostri hahita, ex ipsius gentis insignibus, duas hasłas trans-
versas ad ea quae a parentibus suis habuit, griphis nimirum alatam pędem , morę
majorum Uli conferńmm, ita nimirum, ut in campo rubeo duabus illis trans^ersis
hastis albis utatur, in galea autem, scuto seu campo imposita corona aurea, su-
prague eam alaia griphis pede, quo ea artijiciosius expraessiusque hoc ipso in
diplomate a pictore subjecta sunt, omnino canjidentis fore, ut ejus ipsius gentis
insignia, quae muUis saeculis miliłaris fortitudinis laude, rerumque praeclare ge-
starum gloria in regno hoc nostro Jloruit, cum pristinae suae virłuiis tuendae, tum
ad majorum gloriam laudemgue sibi pariendi, ipsum posłerosque ejus admonitura,
perpełuoque ad omne decus afque digniłatem inflamatura sint. Utetur igiłur illis,
cum ipse, tum legittima ipsius posteritas, tam in litteris publicis privatisque ob-
signandis , aedibus , possessionibus , rebusgue suis, vel notandis , vel ornandis,
omnibusque aliis publicis privatisque locis, sine ullo cujusque impedimento, cum
suo arbitratu, tum aliorum nobilium morę ac instituto. Signijicamusque praesen-
tibus hisce universis et singulis regni nostri archiepiscopis , episcopis, palatinis,
castdlanis, praefecłis, et cujusctmgue generis dignitariis, eo modo verum legiłimumgue
rn nobilem praesenłem Pet rum Frań cum a nobis creałum, uique pro vero ac genuino
nobili suaeque conditionis honore, tum illum, tumposteros ejus legittime ab eo descenden.
hebeant, eosgue ad omne decus dignitatesque, quae ex morę r. p. hujus nobilibus
patent, admittant eos hortamur, negue dubitamus, quin giiibus nihil virtułe prae-
darius atguć charius est, iltum iUosauć qui sola mrtute in ordinem eorum pervenerinł,
eum omni benevolenłia eompleri pierinł, gua rałione majoribus suis gradus sic di-
gnitatis patuerit, et cui generi hominum post hac eum velint paterę ostensuros.
Qaod si quis extiterit contra auctoriłatem hanc nostram,hujus nobilis Petri Franci
existimationem , atque dignitatem venire, eidemgue tangue minus nobili detrahere
H^ f ausus fuerit, ei nos guinguaginta marcas aiiri puri muleta irrogamus, ea legę, ut
dimidia ejus pars jisco nostro regio, reliqua parti laesae sine ulła tergiversatione
cedał. Horum, omnium quo justa esset aułoritas atgue jides, hasce manu nostra
subscripsimus, et sigillo regni nostri majori obsignari curavimus. Datum Varschoviae
in conventu regni generali, dić septima mćnsis Novembris correctionis cal&ndarii,
anno Domini 1582, regni vero nostri anno sepłimo.
,p.(n
mol
i^V1«»*\-!.
■ wiuiS
KLEJNOT STARODAWNY POLSKI
w POLU CZERWONEM,
który także w hełmie na koronie pół kozła ma,
wszakoż jako nabyty jest, o tern wiedzieć nie mogę'
tylko klejnotu tego był dom możny w Polsce przed
klikiem set lat Wilczków, o których u historyków
wszystkich, także i w przywilejach koronnych wzmiankę
i znaczną mamy w roku 1239.
Był Mikołaj wojewodą sędomirskim, jako o tem
przywilej klasztorny świadczy w roku 1364.
VARCESLAVS był sędzim sędomirskim, o ozem
i inszych wiele.
Tychże Wilczków potomstwo na Śląsku, a
jako tam zaszli dawno, dostatecznie wiedzieć nie mogę;
są ludzie w onym kraju możni, pańskiego stawu. *)
stanu.
) Tak w pierwotnem wydaniu: stawu; jsdaje się, że miaJo hji
0/
\&if/
O KLEJNOCIE
STAKODAlV]VTI1I POLSKI n
ŁESZCZTG aUas BRÓ6.
Pisze Dl ngosz , że ma swój początek ex polonica gente, a używali przodkowie żół-
tego w polu czerwonem, brożyny białe; pisze o nich, że bywali partim simplicesy
partim amri. O tych przypatrzywszy się własności herbu czytać będziesz, także o po-
tomstwie ich, które ja w ta . szerokiem królestwie znać i wiedzieć o niem mogę.
Tak to twierdzą o przodkach herbu tego, żeby
mieli iść od potomstwa onych Leszków monarchów po-
gańskich, którzy królestwu temu panowali, i przetoż ma
nazwisko Leszczyk;'a niektórzy też to twierdzą, aby
od. nich miał być nadany za znaczne zasługi rycerzowi
męi^nemu, od którego aż."po ten wiek potomstwa wiele
i znacznego mamy; wszakoż iż ja tego nie najduję u
żadnego historyka, przeto za pewną rzecz twierdzić nie
mogę.
Piotra Arcybiskupa gnieźnieńskiego opowieda
katalog w roku 1078. Był obran po śmierci Stefana
z domu Topór, dwudziestego dnia piątego marca, za
Bolesława Śmiałego panowania, był potwierdzeń od pa-
pieża wtórego Wiktorzyna, za przyczyną Bolesława króla.
Tenże był dał zakląć wszystkie kościoły, gdy Bo-
lesław zabił Stanisława biskupa świętego, i trw^a klątwa
przez trzy lata. Umarł roku 1092. Po nim nastał Mar-
cin z domu Zabawa.
286 O KLEJNOCIE
O tym pisał Janicius poeta laureałus te wiersze:
O ego si vellem rahidum monuisse tyrannum,
j Stanislae tihi praemia praeriperem.
Sed quia lentus eram mentisque ad magna pttsillae,
Barbarico timui regis ab ense mori.
Heima biskupa wrocławskiego wspomina Długosz, a dowodniej Anonimos, którego
opowieda synem I mis ława lirabie, który się pisał de mla Skarszów z województwa
kaliskiego, był wzięt po Żyrosławie z domu Róża, żył na biskupstwie lat dwadzieścia
i ośm, umarł roku 1120. Po nim został Roberłus alias Ropecins z domu Korab.
Tenże historyk opowieda Jako ba, mieniąc go nepotem ejusdem episcopi w roku
1252, który się też pisał de Skarszów, a tego dla teg© wspomina, że był canonicus cra-
comensis et decretorum doctor; ten jeździł do Rzymu od biskupa krakowskiego Prandoty,
żądając papieża o to, aby kanonizował ciało biskupa świętego Stanisława; o tymże czytaj
Miechowitę w księgach trzecich, Kromera dziewiątych.
Adaraum de Skarszów w roku 18 O wspominają różne przywileje kasztelanem ka-
liskim.
Petrum de Skarszów w roku 1300 na różnych liściech klasztornych w Wielkiej
Polsce wspomina kasztelanem gnieźnieńskim.
Stanisława Skarszewskiego już mianują przywileje kasztelanem biechowskim
w roku 1436. ^n k ■^;, >''<i tó*^o .
Od tychże przodków byli Skarszewscy wieku mego z województwa kaliskiego
czterzej bracia rodzeni, mężowie godni do posług rzeczypospolitej, jako naprzód: tftioi
Marcin kanonik krakowski , vir ingenio et doctrina polens, który według nauki Hie-
ronima świętego, et legem Domini dobrze, et ad interrogationem de legę umiał odpowiedać.
Mikołaj, starosta księstwa siewierskiego, który miał]za sobą Falczewską z domu
Trąby, starościankę kobrzyńską i pińską, która pierwej była za Janem Zarębą.
Stanisław Skarszewski kanonik krakowski i podskarbi biskupa krakowskiego
Piotra Myszkowskiego z Mirowa; ten będąc intanto officio, nie przepominał i tego,
że był ad laudem Dei electus.
Jan, starosta iłżecki , czwarty brat tychże pomieniony eh rodzony, miał za sobą Pie-
czychojską z Rusi, powinna bliską biskupa krakowskiego z domu Gozdawa.
Siotra ich rodzona Szyszkowska, której córka była za Siemieńskim z domu
Dębno. O inszem potomstwie jej pod herbem Ostoja czytać będziesz.
Andrzeja Leszczyca przywileje klasztorne opowiedają w roku 1190 kasztelanem
kaliskim. ' y^' " • < i .
Wspomina katalog przodka tychże Leszczyców, nie pomieniając go z którego
województwa, ani czyj syn, Bernarda, biskupem poznańskim w roku 1153, który był
wzięt po Swetosławie z domu Jastrzębiec. Tak o nim powieda, że niedługo ifi,
9 po nim nastał ArnoHus z domu Dołci^a,
LESZCZYC. 287
Dersława Leszczyca, za panowania Przemyśla monarchy w roku 1395 opowieda
list Leszczyców.
'"' Floryana bisknpa płockiego wspomina katalog za panowania Wencesława ksią-
żęcia mazowieckiego, od Janusza arcybiskupa potwierdzeń. Żył lat piętnaście, umarł
w Pułtowsku dwudziestego pierwszego dnia czerwca, w Płocku na zamku pocłiowan
w dzień świętego Jana Chrzciciela, roku 1333, po nim został Klemens, z domu Pierz-
chała. '7
Piotra ż Rad o lin a biskupem poznańskim opowieda katalog w roku 1414. Był
naprzód biskupem krakowskim roku 1392, z wolą Władysława Jagiełłą i Jadwigi kró-
lowej, u której był kanclerzem; był zwań Petrus Fw^cA, był doktór ułriusque juris , pisał
się de Radolina, flius comitis Macudae, et Annae matris; był largus in pauperes. W elek-
cyą kapituła nań nie zezwalała, obrali Sethega z Chnielika kantora wiślickiego i
kanonika krakowskiego z domu Róża^ a potem papież Boniiacyus dziewiąty przysłał
Mamfiola synowca swego, wszakoż żaden nie mógł przemódz woli królewskiej; ten de-
włus Teiram Sanctam cisitavit. Na dwóch koncyliach był, Nisenensi et Pysano.
Do kościoła krakowskiego sprawił kasulę i ornat, duas dalmaticas z swojemi herby,
wiaderko albo kociełek do kropienia, stypułę do chóru, miednicę i nalewkę, krzyżmał,
wszystko ze srebra.
W Bolechowicach kościół murował; za niegoż Władysław król siedmnaście psfdte-
rzystów kapłanów, którzy ustawicznie w kościele krakowskim śpiewają, fundował, spo-
łecznie z królową Jadwigą, i hojnie nadał, ąuorum dispositionem et ordinationem q\wties
locu eorum vacare contigerit , in episcopum et capitidum ecclesiaetransfudił, którym tenże
biskup dał dziesięcinę we wsi Łuczycach od stołu biskupiego, wszakoż nie wszystkę, bo
druga część do Luborzycy przynależała, z przyzwoleniem kapituły; za jegoż biskupstwa
król Jagiełło Prusy albo Krzyżaki poraził.
Tenże kościół na piasku Panny Maryi fimdował za prośbą Jadwigi królowej, do
którego przywiódł fratres mendicantes ardinis heremitamm de tnonłe Carmeli.
Za tegoż bisknpa kościół w Tarnowie Panny Maryi przez Jana Tarnowskiego
zbudowan i nadań, do którego tenże Piotr biskup przyds^ niektóre dziesięciny.
Tenże z wolą Władysława króla fratres miliłantes Deo, sub reguła beati Augustini,
Canonicos regulares ex Klocka, za Jnnocencyusza siódmego papieża przywiódł w roku
1405, a dał im kościół Bożego Ciała na Kazimierzu, eł ex parochiali conventualem fecit,
którzy potem kościół sami dostatecznie zmurować dali, do czego im Władysław pomógł,
a dał znaczne opatrzenie.
A gdy był dwadzieścia lat na biskupstwie krakowskiem, był zjęt niemocą, którą
zową morhm letargae; jest to niemoc w której człowiek wszystko śpi, a jakoby rozum
straci; był potem złożon dla tego z biskupstwa krakowskiego, na poznańskie posłań; na
jego miejsce Wojciech z domu Jastrzębiec wstąpił, o co było wielkie zamieszanie
między temi familiami. Piotr ustawicznie płakał, że z krakowskiego biskupstwa był zło-
żon, wszakoż tylko dwie lecie potem był żyw. Umarł w roku 1414, dwudziestego dnia
stycznia w Ciążyniu dworze biskupim, a pochowan w Poznaniu na tumie. A gdy w Cheł-
mie na sejmie przyjaciele jego zebrawszy się, mocą o to przeciwko Wojciechowi Ja-
288 O KLEJNOCIE
strzębcowi mówić i z królem surowie chcieli, i prosić, aby biskupa tak starego z miejsca
nie ruszał do śmierci, a to było wtenczas, gdy unia z Litwą kończyć się miała i do
herbów je przyjmowali, przyczem był i Witułd: tam gdy rzekli królowi, żeś go nie-
słusznie zrzucił, król zagniewany, zapomniawszy królewskiej powinności. Mroczkowi
niejakiemu powinnemu biskupiemu który to mówił, wyciągnąwszy rękę dał policzek i
do wieże wrzucić kazał; potem wszyscy umilkli.
Tenże był na przyczynę Klemensa z Moskorzewa podkanclerzego koronnego
na prebendę w Kamieńcu dwie dziesięciny od stołu swego biskupiego darował, z przy-
zwoleniem kapituły, po wsiach Gratkowce i Wojsakowce, w powiecie bieckim. Tenże
na prośbę Marcina z Konina, natenczas starosty lwowskiego z domu Rawa^ ecclesiam
parochialem w Woli Witowskiej, suh titulo sanctae Crucis fundami, dziesięcinami opatrzył,
jako naprzód po tejże Woli, w Posoczu, i w Rutkach, które należały do stołu bis^piego.
Tenże na prośbę Michała z Chmielowa sędziego krakowskiego z domu Pół-
ko za, dziesięcinę wyteczną we wsi Popko wicach i we Krzu do kościoła darował, fun-
dowanego od tego sędziego we wsi pomienionej.
Tenże na przyczynę królowej Jadwigi dziesięcinę wyteczną w Sienieńskiej Woli
do kościoła w Siennie darował, cum consensu capiłuU.
Tenże na prebendę Sanctae Trinitutis w zamku lubelskim, na prośbę króla Jagiełłą,
dziesięciny wyteczne we wsiach, jako w Świdniku wielkim iw małym, w Krempcu,
w Raciborowicach i w Bystrzycy, z wolą kapituły darował; i inszych wiele jego spraw
potem obaczysz w historyi.
Wieku mego te były domy możne od tych przodków, jako naprzód dom Kroto-
skich z Krotoszyna, w którym było wiele senatorów możnych i zasłużonych rzpltej,
z których jeden zapanowania króla Augusta był Jan wojewodą ino włocławskim, dobry
stróż i miłośnik rzpltej, tylko że był alienus a fide catJiolica. Miał żon trzy, z pierwszą
spłodził Chlebowicową podskarbiną wielkiego księstwa litewskiego.
Drugą Latalską z domu Prawdzie, wojewody poznańskiego córkę, z którą
zostawił syna Jana, kasztelana inowłocławskiego; był pan eathoUcissimus, i prawie ozdoba
domu Krotoskich, umarł roku 1583. Siostra jego rodzona była od tejże Latalskiej
Zofia Rostworowska, też umarła. Miał potem trzecią Ostroroga Jakóba córkę, ge-
nerała Wielkiej Polski, z którą zostawił dwu synów: Jakóba i Andrzeja; natenczas
naukami się w postronnych krajach bawili.
Tegoż wojewody rodzona siostra Niewiarowska, która zostawiła dzisiejsze Nie-
wiarowskie.
Dom Ponęto wskich starodawny i znaczny w łęczyckiem województwie, których
przodki opowiedają różne scripta, a naprzód Mikołaja w onę pruską wojnę mężem
sławnym na on czas.
Pełkę Ponęto wskieg o męża sławy wielkiej w potrzebie z Krzyżaki.
Jana sędzim łęczyckim w roku 1480, który miał te syny: Wincentego, Woj-
ciecha, Mikołaja, Jakóba. '
LESZCZYC. 289
WmCENTT z Rudnicką z domu Lis zostawił trzech synów: Jana, Wojciecha,
Stanisława, po śmierci jego szła za Danina Wolskiego, z którym miała dzisiej-
szego biskupa płockiego, o którym pod Łabędziem.
Mikołaj miął syna Marcina, który zostawił Macieja i Piotra sędziego łę-
czyckiego.
Stanisław, syn Wincentego sędzica łęczyckiego, zostawił z Borzysławską
Dorotą te syny:
Jana opata gradzickiego, który za wieku mego w Polsce mieszkając, wiele a po-
żytecznie ojczyźnie piórem służył, bawiąc się naukami wyzwolonemi, wiele rzeczy pamięci
godnych pisał, był między stany wielkiemi zachowania wielkiego i w miłości. Potem
w roku 1576 za znacznemi zasługami (Jakóba brata swego, który był cześnikiem łę-
czyckin^, od Maxymiliana cesarza przyszedł do tego tam opactwa, kędy pamięć jego
dłogo trwała będzie, bo klasztor i kościół nadobnie ochędożył i wiele przybudował Był
to wielki chlebodawca, na tem opactwie będąc, wszystkie Polaki którzy do Włoch i ze
Włoch jeżdżali podejmował, utracił, był więcej niż 40 tysięcy, przez sześć lat ludzkim
wczasom i potrzebom dogadzając, wszakoż mu Pan Bóg dopomógł i nagrodził i tako-
wego dowcipu użyczył, że szkód swych poratował, jednak w nim ona hojność i ludzkość
nie ustała; zbywszy długów, hojnie ludzie chlebem karmił.
Jakób- pomieniony brat tego opata, był mąż zasłużony rzpltej a znacznie, w po-
selstwach znacznych bywał, jako w roku 1583 do Danii od króla Stefana. Był człowiek
uczony, k'temu w wymowie alłer Cicero, wiela ziem i obyczajów był świadom.
Mactej brat ich trzeci, który był cześnikiem łęczyckim, mąż nauki i godności nie
podlejszej.
Walenty Ponętowski wieku mego był dworzaninem króla Augusta znacznym,
który wiela ziem był świadom, det-otus aepukhrum Chrisłi vmtahat. Był podkomorzym
łęczyckim, miał za sobą Firlejownę z domu Lewart.
Dom Lubstowskich na Kujawach starodawny i znaczny, w łęczyckiem i w kaliskiem
województwach mają; wspominają listy klasztorne Mikołaja kasztelanem kruszwickim
w roku 1436. Był drugi podkomorzym, trzeci chorążym tamże łęczyckim. Wiele inszych
z domu tego, którzy urzędy znaczne ziemskie w onym kraju miewali. Jan i Bartosz
dwa bracia rodzeni , za króla Stefana pode Gdańskiem znaczne poczty kosztem swym
k'woli królowi, rzpltej i sławie dobrej mieli.
Dom SzuBiicóskich na dobrzyńskiej ziemi starodawny; był wieku mego Zygmunt
pisarzem ziemie dobrzyńskiej, który wiele a pożytecznie służył rzpltej. Posłem na sejmy
bywał, z Wysocką kasztelana łęczyckiego córką zostawił syna Jana. Brat jego Wa-
lenty był mąż także do rzeczypospolitej godny, miał za sobą Zelską z domu Ogoń-
czyk, wojskiego dobrzyńskiego córkę. is-t:
Dom Pierzchleńsklch w Wielkiej Polsce starodawny; byli wieku mego ci bracia ro-
dzeni, mężowie do posług rzpltej godni.
nW oj ci ech starosta kiszporski, który z Działy ńską zostawił syna.
Łukasz, od którego zostało potomstwo.
Bblloteka Polska. Herby rycerstwa Polskiego, Bartosza Paprockiego. »7
290 O KLEJNOCIE LESZCZYC.
.« di Stefan, który przy Stanisławie hrabi z Górki czas dłngi bawił, i także celebs
decessit.
Dom Węgorzewskich starodawny, z których jeden wieku mego był opatem przemęckim,
pełny cnoty i pobożności kapłan.
Dom Falęckich w Mazowszu znaczny, z których był jeden wieku mego Marcin
czas długi dworzaninem króla Augusta; na znacznych posługach tego króla bywał, na
rewizyach starostw; był ekonomem księstwa mazowieckiego, który nie tak nauką jako
experyencyą,' biegłością, pilnością, wszystkiemu sprostał. Insze służby jego tak od króla,
jako od wszystkiej rzpltej z pochwałą bywały przyjmowane.
Włosinowscy z Wielkiej Polski dom starodawny, znaczny i możny w onym kraju/^
piszą się drudzy z Janowca miasteczka, które w tym wieku jest w ich ręku. '"
Dom Kosuckich w łęczyckiem województwie starodawny. 5
Dom Rysicńskich tamże starodawny i znaczny; był Janusz wieku mego kasztela- '
nem konarskim.
Dom Laskowskich w kaliskiem województwie znaczny, wieku mego był Jakób re-
wizorem ziemie żmudzkiej.
Dom Klonowskich na dobrzyńskiej ziemi, znaczny i rozrodzony, zową się różno,"^
Biczkowie, Kurko wie. Piesków ie, wszystko mężowie dobrzy i godni do posług r. p.
Dom Lubouskich w kaliskiem województwie starodawny, ludzie r. p. zasłużeni. Był
Jan Luboński pisarzem oświęcimskim, drugi Jan kanonikiem kaliskim. Jan trzeci
Luboński był i mężem znacznym wsprawach rycerskich, i uczony, orator et poeta non
vulgaris. o^; i U:
Dom Biegańskich w kaliskiem województwie starodawny.
Słupscy u Pyzdr dom starodawny i znaczny.
Dom Smiełowskich tamże od Pyzdr starodawny.
Dom Strzezimińskich z poznańskiego województwa.
Dom Siestrzewitowskich w lubelskiem województwie starodawny.
Dom Pszczyńskich w Wielkiej Polsce starodawny.
Dom Gutowskich w Wielkiej Polsce starodawny
Dom Bobrzyckich u Pleszowa starodawny.
Dom Swieżowskich na Kujawach starodawny, Andrzej i Paweł mężowie sławni,
którzy przy Włodku staroście kamienieckim Tatary mężnie gi-amiali. Chrzysztof był har-O
cerzem u króla Stefana, z którym w jakich potrzebach bywał, pode Gdańskim, w Mo
skwie, przez wszystkie potrzeby, to na potem w historyi obaczysz.
Dom Młeruckich od Kczynie starodawny.
Dom Skulimowskłch w sieradzkiem województwie.
Inszych domów wiele zacnych, o których ja prze szerokość królestwa tego wie-
dzieć nie mogę.
'^ci-.' .v^-»i4<»^ 4WJ«tsov ''<óiL
1BS4-.W
0S9S^
,xe.v ;is*«if7
O KLEJNOCIE
GOZDAWA,
który Długosz opowieda, że mają być lelie białe w polu czerwonem, powia-
dając o tej nacyi, że jest genus polonicum, et dominis suis jidum, o których przypatrzyw-
szy się herbu własności czytać będziesz, także o potomstwie wieku mego, które ja znać
i wiedzieć o niem mogę.
Symona biskupa płockiego Dajznaczniej przodka
tej familii opowieda katalog, w roku 1108. O którym
pisze, że był vir prudens, modesłus, był wzięt po Fili-
pie z domu Doi iwa z ardziekanii płockiej; żył lat
dwadzieścia i rok, umarł roku 1129, dnia siódmego mie-
siąca maja, tamże w Płocku pochowan.
Kromer wspomina wiele przodków tej familii zaslu-
żonemi dobrze r. p. i którzy wiele a mężoie z uieprzy-
jacioły królestwa tego czynili. A osobliwie Krystyn wo-
jewoda płocki, który od Prusaków był zwań bogiem
księstwa mazowieckiego, a ten był potem dla zazdro-
ściwych pochlebców niewinnie od Konrada książęcia
tamże o gardło przyprawion, a to było w roku 1221, o
czem Kromer w księgach 7. Tegoż wysławiając męstwo
tenże historyk w tychże księgach tak o nim wzmiankę
czyni: Praeerał aułem nostris Christinus comes genie
Gozdatiius, cujus Lilium insigne esł, ■palatinus ploce-
nien. vir acer, et rei miliłaris periius. etc.
iASX biskupa płockiego wspomina katalog w roku 1225; był wzięt z kanonii pło-.
ckiej, po Gosławic z domu Gryf; tylko dwie lecie był na biskupstwie, umarł roku 1227
Tamże w Płocku pochowan, po nim nast^ Gunterus z domu Prus aUas Turzy ma.
Filipa arcypiskupem gnieźnieńskim opowieda katalog, że był wzięt po Januszu
z domu Tarnawa, po nim nastał Marcin z domu Bodula, nie miał sakry przez sześć
lat, dła tego że papieża nie było, a kiedy posłał po konfirmacyą, niż przyjechał poseł
292 O KLEJNOCIE
od niego, umarł, albo jakkolwiek zamieszka była, owa sześć lat mu przewłoka w tem
się działa. Wzięt roku 1265. Umarł roku 1278 według Janicyusza; wszakoż katalog
inszej go familii opowieda. O tymże ten poeta pisał wiersze w te słowa:
Sex annis elecłus eras. Romanus hoTwrem
Impediit Praesul, moeste Philippe tuum.
Hei quod Gnesneae tunc sunt data damna cathedrde,
Quorum Nicoleos tertius autor erał.
Ot tych przodków wiele domów było wieku mego w różnych województwach i po-
wieciech, a naprzód dom Pampowskich w Wielkiej Polsce możny i zasłużony rze-
czypospolitej.
Wspomina epitaphium Ambrożego wojewodą sieradzkim w kościele we Srzedzie
pisane w te słowa:
Si guemąue mrtus generosaque corda mori,
Mortis ab extrema conditione ąneunt,
Debuit Ambro sius patriae laus maxima regnij '^
Has miseras fati non suhiisse vices. »3
Strenua dextra fuit, mens semper conscia ł*ecii,.'r^utu tuitia >* j^iąii^iff i
Digna simul species corporis imperio,
Quam mirata fuit Roma et gens Appulla, ąuando
■ '■ ' Militiae tulerat fortia signa suae.
Quique magistrałus et summas gessit honores
Justicia^ ingenioy religioney fde,
Sed qui stał cunctis fati mutabilis hora,
Omnia mors una sorbuit atra die.
-•••;Na tejże chorągwi cztery herby jego: Gozdawa, Kotwicz, Abdank, Trzy
klucze. Umarł roku 1510. Tenże wojewoda miał dwie żenię, jako tego na tablicy jest
wizerunek wykonterfetowany tamże we Srzedzie; z temi zostawił to potomstwo: Jana który
z Jaruntowną zostawił był synów pięć: Jana, Ambrożego, Albrychta, i Chrzy-
sztofa bliźniaki, Piotra piątego, wszyscy zeszli bezpłodnie, tylko Chrzysztof zostawił
syna jednego Ambrożego, którego też epiłaphium opowieda w te słowa pisane:
Generosus dominus Ambro sius Pampowski, ultimus hujus familiae haeres in Po-
niecz, łenutarius sreden., obiit Posnaniae, anno 1571. Aetatis suae 26, die 12 Septembris;
miał za sobą Sieniawską z domu Lei i w a, z którą potomstwa nie zostawił żadnego.
Od Olbrychta Pampowskiego został był syn Jan i córka Barbara Rostowska,
kasztelanka przemęcka, szczedł brat sterilis, a ta pani wniosła majętność w doto wyżej
pomieniony. Ten Rostowski jest własnych z Górki hrabiów dzielnice.
Z tymże domem był jednej dzielnice dom Dzierzanowskich tamże w kaliskiem
województwie, jako wspominają Andrzeja Dzeerzanowskiego skrypta niektóre, który
miał z Jadwigą Czereknicką] syna Jana, który potem z Kuklinowską zostawił
Andrzeja, Stanisława, Jakóba^ i Mikołaja. Andrzej był żywota prawie świąto-
GOZDAWA. 293
bliwego, tak jako kapłan żył, tychże modlitw używając szczedł sterilis, mając wieku lat
siedmdziesiąt i sześć.
Stanisław brat jego był mężem sławnym, na rycerskim chlebie czas się długi ba-
wił, dwa kroć był pojman do Tatar, a po oba razy za dziwną sprawą miłego Boga był
wy ba wioń. Naprzód gdy był przy Pileckim pojman, białagłowa odwiązaia mu ręce, sko-
czył do onegoż Tatarzyna u którego był więźniem, zaraz samodziewiątego jegoż szablą
gdy spali pobił, i wszystkie więźnie wybawił. Potem przyjechawszy do ojczyzny, z Anną
Ostrowską Dzierzkowną, z domu Nieczuja, miał synów pięć.
Sebestyana, który w kczyńskim powiecie miał majętność swoje.
Matyasza, który będąc u Zienowicza w Litwie męża sławnego, który na ten
czas był rotmistrzem królowej węgierskiej, gdy byli Niemcy Budzyń obiegli, w potrzebie
zabit na harcu.
Andrzeja, który wieku mego był opatem wągrowieckim reguły cysterskiej, w któ-
rym klasztorze przedtem wszystko Niemcy Koleńczykowie bywali, który barzo popusto-
szyli byli, a ledwie nie w niwecz obrócili. Tenże po nich napierwszy Polak na to miejsce
wstąpiwszy, tak naprawił ten klasztor, że długo a ledwie nie wiecznie pamiętny będzie;
kościoła oprawił, klasztoru, folwarków i wszystkich prowentów stołowi opaciemu przy-
czynił, bez szkody i płaczu ludzkiego, do tego porządek wielki w odprawowaniu chwały
miłego Boga, nowe zakonniki, wszystko Polaki za swego opactwa zostawił, które sam
wychowywał, i wiele ich ludźmi godnymi za jego pomocą zostało; hjl& piełas, była gra-
titas w nim i nauka, a czasu potrzeby porada do spraw r. p. należących} hojny chle-
bodawca i możny opat w tej regule. t>\j:>Mijłi«^i aiui,*'
Marcin Dzierżanowski, brat jego rodzony, który na dworze cesarskim znacznym 8i§
mężem pokazował, z Turki w potrzebach bywał, i tamże się na Śląsku ożenił z Koch-
czycką, po której wziął niemałą majętność; sam potem zamek Wysoką z przyległościami
do niego przykupił, tamże i potomstwo zostawił.
Stanisław brat ich piąty był mąż wielkiej siły i czerstwości; we Włoszech czas
się długi bawił, w szkole szermierskiej wielką sławę odnosił, a potem od zazdrościwych
Włochów zabit, które sobie lekce poważał, ufając zbytniemu szczęściu swemu.
Siostra ich rodzona była z fraucymeru królowej naprzód za Wilkowskim rotmi-
strzem i dworzaninem króla Augusta, a potem za Grzymułtowskim.
Jakób Dzierżanowski, syn Janów od wtorej żony, zostawił zPotworowskąz domu
Dębno, sędziego ostrzeszowskiego córką, syny Mikołaja i Stanisława męża sławnego,
który za króla Augusta roty znaczne wodząc, mężnie z niemi w potrzebach z nieprzyja-
cioły poczynała zwłaszcza w Moskwi.
Jan, czwarty syn Jakóba Dzierzanowskiego , łowczy knyszyński za Augusta króla,
był mąż znaczny.
Mikołaj, syn Janów, brat rodzony Jakóbów, który w Węgrzech za Janusza króla
znaczne męstwo okazował w bitwach walnych i pojedynkowych, gromiąc nieprzyjacioły
królestwa onego z ozdobą narodu polskiego, a jeśliż jest potomstwo jego, u tem dosta-
tecznie wiedzieć nie mogę.
294 O KLEJNOCIE
fj-i II Dom Oiżyckich w Mazowszu, którzy właśnie idą od Krystyna onego wyżej
pomienionego wojewody, wspominają historye i insze scripta przodki domu tego, a
naprzód katalog opowieda:
i-,(i ftPAWŁA, syna Wiccsława sędziego sochaczewskiego, biskupem płockim, który był
wzięt z skolasty krakowskiej , który potem ecdesiam ex parochiali collegiałam erexit et
dotavit, muro suhricamt, i wiele inszych pożytków kościołowi onemu uczynił. Po śmierci
Władysława książęęcia mazowieckiego syny się jego opiekał, dwór i kościół w Giżycach
ojczyźnie swej zbudował. Żył na biskupstwie lat 23. Umarł roku 1463. Był wzięt po
Stanisławie Pawłowskim z domfl Pierzchała. Po nim nastał Stybor z domu
Prus. Ciało jego leży w Pułtowsku, a na grobie to epitaphium:
r), Paulus Giżycki fundator hujus eccksiae hicreąuiescity anno 1440. In episcopum
plocen. eltgitur et in praesenłia Yładislai regis Poloniae consecratus, in arce pultomen.
mortuus, anno 1463.
Wincentego i Mikołaja Giżyckie, wspominają scripta różne ludźmi znacznymi,
u książąt mazoweckich marszałkami, jako u Konrada w roku 1459. Wieku mego byli
w domu tym mężowie wielcy, jako Piotr, który już za panowania króla Stefana pode
Gdańskiem zabit, mąż sławy i pamięci wiecznej godny, który za króla Augusta w Mo-
skwi w potrzebach po.d zamki, jako pod Newlem i inszemi, na harcach wiele czynił.
Inszy bracia jego mężowie wszystko byli sławni wieku mego. U Ostrzeszowa Giżyccy
tegoż herbu używają.
.^fff. Z tegoż domu tych Giżyckich byli dwa mężowie sławni, bracia rodzeni, zapano-
wania Kazimierza Wielkiego, którzy w Węgrzech z młodości się wychowali i z męstwa
wielkie imię mieli. Potem do Polski przyjechawszy mieli od tegoż króla opatrzenie tamże
na granicach węgierskich. Ci mało nie wszystek powiat sanocki osadzili, pisali się de
Humniska. Imiona ich dawne przywileje opowiedają Pio^r i Paweł, który szczedł sterilis.
Piotr zostawił syna Jerzego, który był kasztelanem sanockim, miał za sobą Dę-
bieóską de Szczekocin, z domu Odrowąż, kasztelana krakowskiego córkę, z którą
spłodził syna Jakóba. Potem gdy mu umarła, pojął drugą Jarosławską z domu Prus,
z którą miał Rafała i Jana, który był kantorem krakowskim i dziekanem poznańskim.
Rafał na Bukowinie zabit zostawiwszy syna Matyasza, który trzymając miaste-
czko Bierczą, był nazwań Biereckim; był potem sędzim sanockim, miał za sobą Her-
burto wnę zFulsztyna, z którą zostawił synów trzech, naprzód Jana, który z Myszkow-
ską zostawił syna, wszakoż młodo umarł, drugi Stanisław także szczedł sterilis.
Gabryel trzeci syn Matyaszów sędziego sanockiego, miał za sobą Chodorow-
ską z domu Czasza, z którą zostawił synów trzech i dwie córce: Zofią Sepichow-
ską i Barbara na ten czas panną była, gdym te księgi dał do druku. Siostry rodzone
tegoż Jerzego były dwie za Tyrawskimi, trzecia Czełatycka w krakowskiej ziemi.
Andrzej, syn Gabryelów starszy, który trzymał działem Bierczą, miał za sobą
Skoruciankę z domu Wręby alias Korczak, z którą zostawił potomstwo, człowiek
był cnotliwy, bogobojny, ludzi uczonych miłośnik, sam także doctrina et ingenio polebat.
Bartosz, brat jego rodzony, który miał za sobą Humnicką, tegoż herbu, z którą
i potomstwo zostawił, oba byli catholicae religionisy szczerzy, uprzejmi, prawdziwi.
GOZDAWA. 295
'i ^1 Trzeci brat ich rodzony Wacła.w umarł młodzieńcem, którego ciało leży w Bierczy.
Co zasię którzy z dawnego gniazda przodków swych pisali się de Hum niska, był
Stanisław sędzia sanocki, któiymiał trzech synów z Rzeszowską z domu Doliwa:
Jerzego, Stanisława i Jana, i córkę Annę Pakuszewską.
Jerzy, syn sędziego, z Wielopolską z Gromnika, z domn Stary koń, zostawił
syny: Stanisława, Rafała, Walentego, Andrzeja i córkę Annę, Zofią Tar-
nowską chorążyną sanocką^ Helżbietę i Szczęsną panny.
Stanisław, brat Jerzego, miał żon dwie, naprzód Herburtownę, kasztelana
bełskiego eórkę, który się pisał z Chlipel, z Mizinieckiemi jednej dzielnice, po której
nie zostało potomstwo. Miał potem za sobą drugą po jej śmierci Chodorowską, z do-
mu Czasza, z którą zostawił d7vóch synów: Matyasza i Jana, córce dwie: Helż-
bietę i Zofią.
Jan, trzeci syn sędziego, miał także za sobą Chodorowską z domu Czasza,
z którą zostawił te syny: Wojciecha, Stanisława i córkę jedne, która panną umarła.
Potem miał za sobą Sienieńską z domu Dębno, z którą zostawił synów trzech: Sy-
mona, Marcina i Jerzego, i córkę Zofią Bierecką wyżej pomienioną.
Jan, brat Jerzego, syn Stanisławów, ten nie miał żony, tylko z konkubiną zostawił
syny, męże wyborne, ci się zową Rudawskimi.
Balowie dom starodawny i możny z tychże przodków, pisali się z Nowego Tańca,
który już wieku mego . wyszedł w dom Stanów, i ci Stanowię przyjęci od nich do tego
herbu, byli ludzie i mężowie dobrze zachowali rzpltej.
Matyasz Bal był mąż sławny: także Bal Jerzy który tylko jednęż córkę miał,
która była za Odnowsklm, i ta tylko córki miała, które rozniosły majętność w różne
domy. ' ^'■'''
Dom Bodeńskich starodawny i rozrodzony tamże w sanockiej ziemi; był Piotr
Dedeński pisarzem sanockim w roku 1541. Mego wieku był Józef podsędkiem onejże
ziemie, który z Tarnawską z domu Sas zostawił potomstwo: syna tylko jednego Pa-
wła, który będąc przy staroście barskim był pojman od Tatar, zkąd niemałą summa
pieniędzy wykupi on. Adolescens nóbilis.
Strzyiowskich dom na Podgórzu starodawny, byli ci ludzie znaczni za pamięci
mojej: Jan który trzymał Cudecz miasto i zamek z innemi wsiami, zostawił dwu synów
Stanisława i Jana, był catliolidssimus, synowie sekty Kai winowej, i kościoły w mia-
steczku onem naprzód profanować poczęli.
Mikołaj Strzyżowski rzeczony Śliwa, który trzymał Glinnik, Barycz, i insze
imiona, zostawił z Zofią Cieklińską z domu Abdank synów trzech: Stanisława,
Jana i Mikołaja, którzy także potomstwo zostawili. » iituń
r ■
Dom Bączalskich tamże na Podgórzu starodawny, był jeden z celnikiem ruskim,
trzymsU pół Strzyżowa, od którego potomstwo zostało synowie.
296 O KLEJNOCIE
Jeronim Bączalski byl człowiek znaczny, prawy dworzanin, do którego ludzie
młode na ćwiczenie domów zacnycłi dawano, z którego rąk potem mężowie dobrzy, i do
wielkich posług senatorów przedniej szycłi brani bywali. „ ,,,...
Dom Przedborskich w płockiem województwie starodawny, ludzie dobrze zasłu-
żeni rzeczypospolitej bywali tego domu dygnitarzmi; kanoniki płockimi, warszawskimi
wiele mężów było. Dorota Przedborska była za Bartłomiejem Jeżewskim,
która urodziła matkę moje i insze, jakoś czytał pod Jastrzębcem, białogłowa świętych
spraw i żywota. Ciało jej leży w Jeżewie, w kościele świętego Bartłomieja, na tablicy
to epicedium:
„Tu leży pochowana Przedborska Dorota, tł^t«^łd
„Której za herb Lelią dała sama cnota.
„Dała na wszem ozdobne k'temu przy niej dary,
„Z jakiej zawsze poważał przodki jej wiek stary, ';i s
„One, którzy w pogańskiej krwi szable maczali , >S
„A niewiernych Prusaków, Połowców, skracali."
Dom Zdzarskich w płockiem województwie starodawny, z których jedem był
podsędkiem płockim ^ którego syn był kanonikiem płockim. Drugi Szczepan, który zo-
stawił z Przeciszewską potomstwo syny i córki. Trzeci Kasper, który także z Mni-
szewską zostawił potomstwo. Siostry ich rodzone: Bromierska, Zawadzka, Pil-
chowska Jadwiga, Jeżewska wuj na moja rodzona, białogłowa cnotliwa, która tylko
poczciwe sprawy a żywot pobożny potomkiem zostawiła.
W Warszawie wspomina epitaphium Erazmusa Zdzarskiego w te słowa: £-
rasmus Zdzarski de Zdzary, districtu plocen., vir nobilis, pietate et morum m<e^r^|)
łałe nemini secundus, ob idgue omnibus amabilis, exactis innocenter et sine cdiorum ąue-
rfiJa annis 62, Varsaviae extremum diem cUmsił, 9 Marcii anno 1578,
Gozdowsoy z Gozdowa w rawskiem województwie dom starodawny, zkąd
jeszcze herb początek niesie.
Gdeszeuscy w bełskiem województwie dom starodawny, z których Chrysztof
wieku mego był na dworze króla Stefana, który we wszystkich potrzebach w Moskwi
był, u szturmu pod chorągwią białą Prokopa kawalera Pieniążka szwanki szkodliwe >,
odnosząc, o czem pod Odrowążem. ,'ó
Turkowieccy tamże w tem województwie. M
Sołowscy w sędomirskiem dom starodawny.
Jarząbkowscy tamże dom starodawny. sń
lańscy w chełmskiej ziemi dom starodawny. * .t
Godlewscy na Podlaszu dom rozrodzony.
dołębiewscy z Podlodowa w bełskiem województwie.
lachowscy z rawskiego województwa, . il
GOZDAWA.
297
Ecklewscy z poznańskiego województwa.
Jackowscy z gostyńskiego powiatu, z którymi Witulscy jedne dzielnicę mają.
Boczkowscy z chęcińskiego powiatu w sędomirskiem województwie.
Jasieńskich dom w krakowskiem województwie. Wspominają Pawła hetmana na-
dwornego historye, który był starostą bełskim i chełmskim, Kromer w księgach 26. O
tymże czytaj księgi te u tegoż historyka, jako zdradą był pojman od Krzyżaków.
Tenże do Czech był hetmanem z Władysławem królewiczem nad siedmiądziesiąt
dworu jego, o czem u Kromera w księgach 27. I wiele inszych spraw pamięci godnych
w historyi czytać będziesz; to się działo w roku 1471.
Jana Grota, który się pisał z Rudy Dębowskiej, wspomina epiłaphium w Gnieźnie
pisane temi słowy: Joann es GrotJi a Ruda Dybowska ^ juris utritLsgue doctor, cano-
nicus gneznen,, vir cum summa gramtate mitis et svavis, canonum legisgue lector egregius,
verhi Dei dwini praedicator celleberrimus , fundator psalłerii in hac ecclesia primus, ac
omnibus elegans et nitidus, ut vitae privałae exempłar esseł, a carnis gleba absolułus
ąuarto nonas Julii anno 1532. Nad nim dwa herby, Gozdawa i Dębno.
Tego herbu wieku mego używał Stanisław Sokołowski doctor utriusgue juris,
proboszcz u świętego Floryana na Kleparzu, kaznodzieja króla Stefana, człowiek uczony
wszakoż zdrowie niesposobne przeszkadzało onej godności jego. Napisał księgi i wydał,
De nołis ecclesiae.
Piotrowscy na Podlaszn dom rozrodzony.
Sokołowie w sędomierskiej ziemi; był Andrzej który tego herbu używaŁ
Rossowie w sędomirskiem województwie.
Niemierzowie na Podlaszu dom rozrodzony.
Popowscy tamże dom rozrodzony.
ił-; v/ ijiiv/
Takimże kształtem herb PORONIĄ tak rzeczony malują,
tylko tę odmianę ma, co dwie róży po stronach mu przykładają;
używali go także przodkowie w polu czerwonem białego, a
ktoby go używał w tym wieku, wiedzieć nie mogę.
Cni3$'iH
Biblioteka Polska. Herby rycerttwa polikiego. Bartosia Paprockiego.
38
: Oi.)
41?. ' vt)vt v<yj«v«;
t a iiimfiiA'*^
ri*^Tf^J'M^'.
' "HJ ......
'>^^'ił/»Jf
';f«77n'?'
.., . , ,..-Ł ■
. >.:i!-ifri US^OWl)
"■■■i^ił-
-JyttJi^*:.!
O KLEJNOCIE STARODAWNYM POLSKIM -^
S A II iU fi Ul I fiji '<Vi\3^Mtoi^ oWbuc
o którym powieda Długosz, że przodkowie używali żółtego w poln czerwonem a
pisze o nich, że bywali gniewliwi i okrutni, o których przypatrzywszy się własności herbu
czytać będziesz, także o potomstwie, które ja w tak szerokiem królestwie znać i wie-
dzieć o niem mogę.
Wszyscy historycy którzy sprawy polskie opiso-
wali , znacznie wspominają przodki herbu tego za Śmia-
łego Bolesława, w roku 1071, przeto, że za ich po-
czątkiem Stanisław biskup ś. krakowski był zabit, i
pisze to o nich; iż dla tej okrutności przeciwko temu
biskupowi świętemu, nigdy potem sami ani potomstwo
ich nie bywali w radzie pańskiej.
Wszakoż Miechowita w księgach czwartych wspo-
mina Grzegorza arcybiskupem lwowskim, który się
pisał de- Sanok, o czem sobie czytaj librum ut supra^
pagina 3007.
Tenże historyk wspomina w księgach czwartych,
iż byli porażeni ludzie znaczni tej familii w Wołoszech
za Kazimierza Wielkiego, i tam utracili chorągiew.
Katalog od Długosza pisany wspomina Marcina
wtórego arcybiskupem gnieźnieńskim w roku 1278, — mie-
niąc, iż za przyczynnemi listy Bolesława ^książęcia ka-
liskiego, także od Przemyśla poznańskiego i wszystkiej
kapituły gnieźnieńskiej, do papieża Mikołaja trzeciego^ za Filipem proboszczem gnie-
źnieńskim od kilku lat od wszystkich zgodnie obranym, ale za oskarżeniem niektórychi
zakonników nie był przyj ęt przez sześć lat, i tak kościół gnieźnieński był bez pasterza
i/irK/ttła*! «wioJt*fi y^JifalcKi «w}«afl«p "^diaH .«jlafo9 «f*JO!ld(fI
STRZEMIĘ. 299
ai potem tenże papież dał penłtencyarzowi swemu przerzeczonemu Marcinowi tej familii
Strzemię, wszakoż jadąc na tę stolicę, w Bononii zachorzał i umarł, pochowan tamże
w klasztorze u zakonników reguły prae<^ica^orwm, przed zakrystyą, w roku 1279. Ten zo-
stawił po sobie pamięć summam juris canonici, którą zową Martiniana i kronikę o
wszystkich papieżach i cesarzach rzymskich ,. która jest aż po ten wiek w Bononii,
w klasztorze świętego Dominika. Po nim obran Włostybor z domu Abdank, wsza-
koż dla niełaski Przemyśla książęcia nie był przyjęt. Znowu kościół gnieźnieński nie
miał arcybiskupa pięć lat, a o czem pod Abdankiem etc.
Z tegoż domu albo familii onę Małgorzatę, hrabie Mikołaja de Zemboczyn
żonę, wspomina Długosz, że tylko sama jedna była z siostrami swemi, która ochrania-
jąc dobrej sławy swej, na wieży u kościoła w Zembocinie aż do przyjechania męża swego
mieszkała, i tamże jej czeladź własna z dwora nosząc jeść po powrozie podawali na on
gmach przez czas długi. Takaż to była matrona zacna, której oto cnoty te kraje, póki
świata stawać będzie, nie zamilczą, jakoż i wieku mego było wiele z tej familii bia
łychgłów pamięci godnych, cnotę, miłość małżeńską i posłuszeństwo na wszem zacho-
wujących wcale, o*'-^'" ''>^*'*'
Z tychże przodków było domów wiele znacznych i zasłużonych rzpltej, jako naprzód
te, które wspomina ten przywilej albo fundus kościoła Jakóba świętego na Kazimierzu,
w roku 1462, od nich fundowany i nadany, między którymi był kasztelan Czechowski.
Zkąd też poznasz, że nie wszystko sam Długosz wiedzieć mógł dowodnie, który
to pisze, żeby w tym domu od zabicia biskupa świętego Stanisława bywać nie miały
digniłates ani honor es, w czem sam sobie barzo przeciwny, na jednem miejscu tak pi-
sząc, na drugiem inaczej, a to ledwie nie jego wieku było, jako czytając kronikę
jego obaczysz dwóch arcybiskupów, i wieleby inszych było ludzi zasłużonych znacznie
królestwu temu, by potomkowie właśni na to się zezwoliwszy, dowodzić tego przywilej mi
swymi chcieli. Masz tedy tego funduszu naprzód sens pisany w te słowa:
In nomine Domini Amen. Quia gęsta hominum humana consueoit ratio łestimonio
scripłurae propterea roborare, ut ipsorum perpetua in posterum haberełur memoria, pro-
inde nos Nicolaus de K orzenna in Chodel residens casłellanus czechomen. cum fratri-
huSf Nicolaus Buczyński de Olssyny cum fratribus, Jacobus de Trzecziesz
cum fratribuSy Albert u s Jeżowski de Grabów cum fratribus, Joann es de Szalova
cum fratribus y Stanislaus de Zamboczin, Stanislaus de Kijany, Jacobus de
Sulow cujn fratribus, Andreas de Janovicze cum fratribus, Nicolaus de Laeta
cum fratribus, et Chris tinus guondam de Wroblowice, haeredes patronique et prae-
sentatores plebaniom utriusgue partis ecclesiae parochialis S. Jacobi in Casimiria extra
muros Cracomae, significamus tenore praesenłium, ąuibus expedit universis, praesentibus et
futuris, praesentium noticiam habituris. Qui licet aprimeve fundafione et dotatione ejusdem
ecclesiae Sancti Jacobi, per praedecessores et progenitores nostros armorum destrepis, factis
et habitis, plebania praefata in duas partes fuił semper divisa, et per duos rectores regi
et gubemari solita et consueta. Nos tamen divini cultus argumentum ultra consuetum mo-
dum et ordinem in dicta eccksia tantos cum Dei adjutorio, prout decet veros Catholicos
procurare cupien.j de consilio jurisperitorum , et mrorum eccUsiasticorum deliberatione so-
300 O KLEJNOCIE
lenni, et tractatihus inłer nos praehabiłis, ex aliis justis et rałionalibits causis, animos
nostros moventibus y et praeserłim differentiis, discordiis, et displicetiis obviando, ąuaejple-
rumque inter ditos rectores ex levi causa, non sine divini cultus detrimenło et scandalis
in popuUs contigebatur: vacanłe ad praesens itaąue altera parte ejusdem plebaniae etc.
ratione hujusmodi oneris et curae animarum, ac etiam regiminis, idem rector, ut promił-
titur praepositus nuncupałus quicunque fueHt pro tempore, habebit et possidebit omnes et
singulas decimas manipulares et campestres, has mdelicet: In Jankovice prope Kossyce, in
Swosovice prope Skarbimiriam , in Kijany, in Lisekanie, in Sbrorssyce, in Czerzow, in
Wroblowice f quae est V)illa monachorum sanctae Catherinae in Casimiria, item in Lusina,
Ksauica taberna, et in Laniani excrescen. et alios quoscunque proventus etc.
Item de parte praefata demortua , addimus decimam manipvlarem in Svosovice prope
Craco. censum trium sexagenarum cum uno fertone, quem inter se praefati plebani dividebant
et pratum ex integro, cujus occasione equum praepositus pro tempore existens, solus serva-
bit ad visitandum injirmos cum Sacramentis. Item deliberavimus : Qui in residuis decimis
manipularibus, praefatae partes vacantury mdelicet inLawsow, Lichnin, Wroblowice, Janowice
Olssyny, in Wroblowice, Szukman, Vola, Kurdvanoio, Strzalkomce, et Lugowice, ex crescen-
tibuSy excepta decima manipulari in Dobieslamce ponantur, quarum Mensionarii manuales
actu praesbiterii qui in praefata ecclesia sancti Jacobi, alta voce et concordiy ac vocibua
non agitando, singulis diebus et temporibus perpetuis, ultra cantum in dicta ecclesia de-
cantare solitum decantabunt, de Domina nostra juxła rubricam et ritum Mansionariorum
ecclesiae cracov. vesperas matutinam, primam, tertiam^ sexłam, nonam, et missas: salve
sancta Parens. Isti praefati Mansionarii debent esse subjecti praeposiło, et eidem in licitis
et konestis obedire, qui morę Yiccariorum manualium una cum praeposito vel suo viccario,
cantabunt omnem cantum Dominae nostrae praefatae, similiter et missam de hujusmodi
festis et feriis secundum ordinem, hebdomadałim , in quo ordine vicarius praepositi com-
putabitur, qui amissis Mansionariis cantare debebit in choro de Domina nostra. Item,
idem quatuor Mansionarii cum viccario praepositi hebdomadałim in ecclesiam cracovien.
ordinarie tisitabunt, ministrabuntque praeposito ad altare in festis solennibus, confessiones
audiant, mandata superiorum exequentur , injirmos Sacramentis procurrabunt , muUeres post
partum in ecclesiam inducent, et pueros baptisabunt, de quibus omnibus obventuro8 cum
mccario praefati praepositi recipient et tollent. Item, praefati Mansionarii debent residere
praesentes circa ecclesiam, ac nonnisi de licentia praepositi, dimisso substituto se absen-
tarę per tempus, prout necessitas ingruerit. Item, Mansio. rebelles, discordes et scandalosos,
recepto łestimonio trium de ecclesia praesbiterum , vel etiam aliarum fide dignarum personarum
soli patroni Ucentiabunt , et alios seu alium substinent, et etiam idem erit servandum decessis
vel cessus tempore. Item, idem Mansio. cantabunt singulis seriis secundis vigilias pro ani-
mabus patronorum defunctorum, in crastino vero missam pro defunctis, per scholar es pro
summa missa decantabuntur. Si festum novem lectionum aut duplex non impediat, alias
łunc ipsa missii legetur, ad partem per Mensonarium eum contingentem complebunt; etiam
idem Mansio. vacan. a can. missarum praeinsertarum , per tres missas singulis septimanis,
pńmam pro defunctis, aecundam pro peccałis, tertiam de beato Spiritu.
Item rector scholae quem praepositus instituet, per se V6l scholarem sufficiente7n, horas
STZEMiE. aor
omnes et missam Dominae nostrae cum Mansionariis decanłabił. Campanisła ełiam per
praepositum ponen. et destiłuendus infra missam cantare debebił. Iłem, idem Mansio. hą-
bebunł mgiliales cum mccario praepositi, soli tamen Mensionarii medietatem columbationis,
et reliquam medietatem praepositum pro se ferret. Item, in decima manipulari in Dobie-
slawice praefata, erit perpełuus praebendańus , per se vel per alium residens, qui habebił
domum viccarialem prout nunc distincła esł, ab ortu et ar ca plebanali, qui pra^bendariuSf
per se vel per alitim, cum Mensionariis in choro cantahit, et pro salute animarum leget
feriis secundis missam pro dafunctis, secundam missam feriis guartis pro peccatis. Qui
quidem praebendarius et Mansionarii contribuere debebunt eąualiter a tredecim mards ar-
genłi, tempare occurente jura episcopalia, et camera^ sedis Apostolicae solvenł. Item prae-
fati Mensionarii inkabitabunt domum guam nunc praefałus dominus Nicolaus plebanus
inhabiłat, pro cujus aedificatione recipient medietatem oblationum altaris, guam conserva-
bunt suh duobus clavibus , guorum unam sercabit praepositus et sui succemores. Volumus
auie n , ut praefatae praepositurae praebendae, et Meimonariorum , nullus alius sit colator,
nisi nos de armis Strepe et nostri successores per lineam masculinam descenden. Ut au-
tem praesens nostra deliheratio sorciatur suum effecłum, praefatum Dm Nicolaum bacca-
laureum in praepositum , et Stanislaum Alberti de Rzessow in praebendarium insti-
łuen. praesenłamus. Hos guogue Mansionarios: Foelicem de Crucza praesbiterum, Jo-
annem mccarium de Olschiny, Nicolaum Piórko de Kossyce, et Martinum pleha-
num de Zborowice, deputamus. Quae omnia et singula ut in futurum robor obtineant
firmitatis, sigilla nostra praesentibus sunt appensa. Datum Casimiriae feria guinta pro-
xima post festum Conceptionis Beatae Mariae Yirginis, anno 1462.
Wieku mego były te domy znaczne tej famili, Jako naprzód dom Trzeoieskich,
którzy się tak rozrodzili, jako wspominają listy rozdzielne trzech braci: Jana, Jakóba
i Stanisława, w te słowa:
Nos Joannes Bohun de Dunosi, et Joannes de Pielgrzymowice 8ubjudex
terrae cracovien. generalis. Yenienłes personaliter generosi Jacobus, Stanislaus et Jo-
annes fratres germani de Trzecziesz haeredes, talem divisionem perpełuam pro bonis
ipsorum paternis infrascriptis, etc. etc.
Jacobo fratri seniori, tota viUa Sędzissowice in districtu prosovien. sitOf eł Słrozna
in districtu biecen. jacens, et mediełas villae Janczowa^ cum omni jurę et toto dominio, etc.
Joann i vero tota mila Moykotoice in districtu prosomen. et Nyczów villa in districtu
sądecen. jacens, et tota viUa Lipnica teutonicalis , seu magna , eidem continua similiter cum
omni jurę et toto dominio. Tertio fratri juniori Stanislao, Chroscziana in districtu pro-
somen., Zimnawodka in districtu biecen. et Plauma, Trzecziesz in czckovien. et medietas villae
Janczowa jacen. , cum omni jurę et dominio similiter. Data Cracov. feria secunda post
conductum Paschae anno 1463.
Wspominają także Olechna Trzecteskiego skrypta niektóre, który mi^ za sobą
Barbarę Derśniakownę z Korytnice, którą była urodziła Odrowążowna ze Sprowy;
z tą miał syna Jana, Katarzynę Buczeńską, i Annę Żarnowiecką,
i^d iJ^AN miał synów trzecłi: Andrzeja, Alexandra człowieka znacznego i r. p. za-
302 O KLEJNOCIE
służonego^ który miał za sobą Mielecką, podkomorzego sędomierskiego córkę: był to
vif gravis et prudens, k'temu catholicissimus.
Stanisław drugi syn Janów, i te córki: Jadwiga Piotra Łyczka, z Ryglic się
pisał,Cżona; Zofia^Branicka, matronae honestae, które onej Małgorzaty, o którejeś wyżej
czytał, poczciwemi sprawami doszły, dla których wielkiej czci i pamięci wiecznej są
godne; te porodziła Wielogłowska z domu Stary koń. Tenże Jan z drugą żoną
Wierzbięjcianką miał te córki: Jagnieszkę, Barbarę, Bogumiłę, Katarzynę.
Był wieku mego Andrzej Trzecieski s. s. r. m. Człowiek nauki wielkiej, który
był prawie ornamentum królestwa tego, jako go niektórzy w skryptach swych opowie-
dali, jako Przy łuski w statucie swoim ; był poeta M^ntt5g'Mae linguae non tmlgaris j przed
którym przedniejszy nie był wieku mego. Wiele ksiąg pisał potrzebnych ku ozdobie oj-
czyzny albo królestwa tego, które uczonym nie są tajne.
Drudzy w Litwie Trzeciescy tegoż domu i klejnotu, dla poczciwych spraw swoich
opatrzenia i nabyte majętności mają. .4 fe^^o^"/ " v^ ;vMi \« ■^.t:{;.<^■\^'i^:
Jana Trzecieskiego potomstwo, które zostawił z Dorotą Derśniakowną, pisał
się z Trzeciesza, a miał działem Kożuchów na Podgórzu; Chrzysztof, Wiktorzyn,
Jan, Piotr; córki: Zofia Dedeńska, Anna Pierzchalina, R^egina Wierzbow-
ska, Katarzyna Tęczyńska.
W domu Taszyokich, którzy od tychże przodków idą, wielcy ludzie, znacznie za-
służeni r. p. bywali, pisali się de Luczławice, sędziami ich krakowskiego województwa
wiele bywało, jako to akta i przywileje albo monimenta rycerstwa krajów onych opo-
wiedają. Z tegoż domu była kasztelanka gdańska Zaleńska, której ciało leży w Tu-
choli w kaplicy Zaleńskich, którzy się tam z dawna chowali, i starostami, albo dzier-
żawcami bywali zamku i miasteczkgi onego, a ta była córką pisarza krakowskiego.
Druga siostra jej rodzona Kunatowa, rotmistrza sławnego z domu Topór żona,
której ciało w Szczerczu u Lwowa leży.
'1 Trzecia siostra ich rodzona Konecka, ochmistrzowa i starościna łomżeóska, której
ciało leży w Ostrowie w Mazowszu, jako epitaphia świadczą.
Dom Wrzoszowskich starodawny i znaczny; był wieku mego Jan Wrzoszowski,
który nie zostawił potomkiem tylko jedne córkę Annę, którą dał za Prokopa kawalera
Pieniążka z domu Odrowąż, starostę rumborskiego i dziśnieńskiego, rotmistrza i męża
sławnego, 0^ którym pod herbem Odrowążem czytać będziesz. Była to białogłowa nad
wiele inszych wielkiej pokory i dobroci, z której sławy i pamięci godna, wielką maję-
tność w dom Pieniążków wniosła.
K Dom Buczyńskich starodawny, i znacznie r. p. zasłużeni przodkowie bywali,
z których był Jer e mian wieku mego znacznym i wziętym między ludźmi wielkimi; ten
był czasów kilka u Bogdana wojewody wołoskiego; potem po jego zjechaniu z państwa,
prowadził Piotra brata jego do Konstantynopola do cesarza tureckiego; tam acz był
STRZEMIĘ. 303
oskarżon przed baszą od Iwonie i od Wołochów, wszakoż nroda, gracitas, mores, na które
wejrzawszy pohanieC; wolnym go uczynił. Nazad jadąc z posłem Andrzejem Tara-
nowskim z domu Beliny, obwarował to sobie, aby mógł przespiecznie ziemię wołoską
przejechać, w której panował Iwonia na ten czas tyran wielki. D^ basza listy czaus^owi
do niego, których nie zrazu czausz oddał. Gdyśmy przyjechali do Jass, dano sprawę
Iwoni o nim^ bo był znacznym na dworze Bohdana hospodara. Zaraz z trzaskiem rzekł
posłowi Iwonia u siebie na dworze : Co masz za nieprzyjacioły moje z sobą? PowiedzisU
poseł: Nie mam tylko Polaki z sobą sługi swe, a te którzy z rozkazania króla j. mości
pana mego prowadzili Piotra, Bogdanowego brata, cesarzowi tureckiemu. On rzekł: Ci
są moi szkodnicy, oni ztąd nie wyjadą, gardła tu zostawić muszą. Rzekł poseł: Są
słudzy króla j. mości; nie wiem z jakąbyś tego potem pociechą użył, jeślibyś to uczyniŁ
PosłiU w skok po Buczyńskiego i Stużeńskiego męże urodziwe, aby przyszli do dwora
a zapłatę wzięli. Wtem czausz list od hasze zagniewanemu Iwoni oddał. Buczyński
wszedł, zmienił postawę, twarz zbladła i włosy gładko na głowie leżeć niechciały.
Przeczytał Iwonia list, obaczył że mu surowic zakazał pod utraceniem głowy basza,
aby wolno Buczyńskiego puścił z to warzy szmi jego. Skoro go ujrzał czausz, bo z nim
barzo rad przez tłumacza żartował, i tak giestom jego zawsze się uśmiał pohaniec, że
przez całą drogę zażywaliśmy wielkiej rozkoszy, rzekł mu: Korkmay jakoby rzekł: nie bój
się; jakoż zaraz i słowa nie przemówił Iwonia przeciwko nim, skoro list przeczytał.
Nazajutrz wyjechaliśmy z Jass, ledwie pół mile ujechali, trafiło się w drodze potkać z jan-
czary hospodarskimi naszym; poczęli Wołochowie łajać (tym które znali u Bohdana na
dworze) po węgiersku. Stanisław Broniewski, dworzaninem był potem króla Stefana,
rozumiejąc barzo dobrze język węgierski, pocz^ Wołoszynowi odmawiać. Rzekł Woło-
szyn słowo nielube Broniewskiemu, który obróciwszy się odpowiedział mu z fnkiem.
Wołoszyn że to w ziemi, a k'temu był sługą hospodarskim, porwał się do szable. Bro-
niewski swą niósł pod pachą, ciął nań hajduk, on prędko tak do swej przyjść nie mógł;
ale mu się i z pochwami złożył; wtem obaczywszy hajduk chcę uskoczyć; z gniewu
Broniewski zbywszy pochew, onego chłopa chciał sztychem uderzyć, tylko go ugodził
z tyłu w ud, padł zaraz chłop, i zdechł. Chcieli naszy uchodzić ku Chocimowi, ale próżno;
naradziwszy się, społem jechali do Iwonie, dali sprawę o wszystkiem. Iwonia znowu
Buczyńskiego i onych towarzyszów chciał od posła, rad że się pomścić nalazła przyczyna,
wszakoż gdy się nie'pokazało nic na Buczyńskiego, ani na żadnego z onych towarzyszów
jego, już na Broniewskiego przyszło winę przeprawo wać, owi wolno wypuszczeni, o czem
pod Tarnawą czytać będziesz.
Baczyńscy w drogickim powiecie tegoż herbu używają.
Dom Chwalibegów starodawny i znaczny od Wojnicza, mężowie wyborni z tego do-
mu bywali.
Sałowskich dom starodawny i znaczny, byli wieku mego Piotr i Chrzysztof bra-
cia oba, zostawili potomstwo Piotra syna jednego.
Sialewscy w bieckim powiecie dom starodawny.
Strzrmieiiiowie tamże dom starodawny. ,
KoczAiiowscy z krakowskiego województwa dom dawny.
304 O KLEJNOCIE
Korieńscy W wiślickim powiecie, w sędomierskiem województwie. i^'^<i ■iu.)kirMo
Hleczeńscy w pilźnieńskim powiecie dom starodawny, znaczny, i rzedzypospolitej' 558-
służony.
Królewscy w sądeckim powiecie. *
Bojaneccy w czyryckim powiecie dom starodawny.
Rudniccy z urzędowskiego, w lubelskiem województwie, z których Stanisław Ru-
dnicki służąc Stanisławowi Dangiełowiczowi w Rusi, był posłań do starosty
kamienieckiego na zamek, a iż był sobie na zamku u starosty pierwej podpił, skoczył
na koniu, widząc jeszcze bronę otworzoną. Wtem wrotny podniósł wzwód, konia żar-
kiego Rudnicki zatrzymać nie mógł, gdy koń przyszedł nad dziurę , chciał ją przesko-
czyć, wskoczył na byle, które po skale w zamku rosło, tam został Rudnicki i siodło na
bylu, koń spadł na dół, nie została go i jedna kostka cała niż doleciał do ziemie, bo
barzo głęboki przekop. Pan Bóg kogo raczy, obroni sam.
Wroblowskich dom starodawny w krakowskiem.
Ilars2yńscy tamże dom starodawny.
Wielopolscy w lubelskiem województwie.
Zaborowscy z dobrzyńskiej ziemie wyszli, dom dawny,
Lisowieccy w brzeskiem województwie dom dawny. -'
Ciołkowscy w Mazowszu dom starodawny rozrodzony. "■
Dom Jeżowskich starodawny w krakowskiem województwie.
Wysoccy tamże dom dawny i rozrodzony. ■.u<'^<fM'
Janowscy w krakowskiem województwie. '
Klępowie w krakowskiem województwie dom dawny. ^
Dom Zbylitowskich starodawny w krakowskiem województwie.
Garliccy w krakowskiem województwie dom starodawny.
Świeborowscy, z których był Marcin mężem znacznym w potrzebach, jako pod Ocza-
kowem, pod Newlem, i za króla Stefana w Moskwi pod Połockiem, pod Łukami, pode
Pskowem i w inszych potrzebach, dom to starodawny, jako o nim czytamy u Miechowity
w księgach 10, list 316 i 317, gdzie Jana wspomina na kilku miejscach z bratem jego,
dla czego, to tam obaczysz.
Łenczowskich dom starodawny i rozrodzony w krakowskiem województwie u Skawiny,
o których listy i metryka powieda zapanowania książąt oświęcimskich, w roku 1406.
O tych list Bolków, który się pisał Diix Thesnen. dnus Oswieczimien. et Glogoviae
majoria, wzmiankę i świadectwo dawa w te słowa:
Nos Bolko Dei gratia dux Thesnen., et dominus Oswieczimen., et Glogomae
majoris. Publice recognoscimus unwersis, et in nostra omagialiumgue nostrorum
i praesentia, personaliter constitwtus famosus Jacusius de Kawki ąuandam pa-
tentem literam exibens ad manuB nostras tradens, quam coram nobis et omagia-
libus nostris legere fecimus , per quam se docuit esse nabiłem, et ab antiguis
suis parentibus bene procreatum, cum clenodii Strepe et proclamatione Lavs-
80va: Qui guidem Jacusius, fdeles nostros Hćrmanum et Dobconćm d6
LencZf cum fratribus pałemis et patruelibus ipsorum, suos asseruit esse affines
STRZEMIĘ.
305
I?
patemos et małemcdesy et de clenodio antę dieto hene procreałos et processisse^
omnibus prohałionihus et relationibus visis et auditis, similiter et aliis Utterig
aułenticis, ąuibus merita est et debet fides adhiberi, praefatos Hermanum de
Lencz, et Dobkonem cum fratribus patemis bene nałos et nobiles de clenodio
supra dieto praesentibus praescribimus et declaramuSy ipsisąue privilegium et
liberłatem, ut dlii nostri habeant omagiales et nobiles, secundum jus, statutu et
consuetudines terrarum nostrarum osmeczimen., vóbis haeredibus et successoribus
nostris ad serviendum, commemorandum et subessendum damus et conferrimus in
his scriptis harum nostrarum litłerarum, praesentibus fidelibus nęsłris: Hincone
Seliga capitaneo osfńeczimen., Yankone Schaszk, Andrea de V%lamovicef
etc. Datum ipso die sanctorum Petri et Pauli apostolorum, anno 1406, sigiUo
nostro subappenso, _. . « l* *
r-fi .
• ii't*ia o •)}i\i'yiw i
.-.'iiij ^•^•
■: onsov ,.,. ,
jf^J (viii\T^iyik j.l
-(VłV] -.i' "a
i>;.)|Psyoq /ł{fif.»fiiwoq«ji mu 07 ńiA A
klUiilk :...,-, :;Ic .
7.v>7-„...:„ i,..,\ i .,.., ;,,, ... . ..., .,
i5wJ.9tfii))oq '5!H'^)xbo :
-ww « dii* ., fiWon »if;
.niliiT ■' -' ' ■
-eą n,v
lisf
ff*,l8 ji
ńOMSiń ,o^(£iH fiijisdj aioBWon
7oq <^dDiiuioai o^oJ J[>o
-J -.1. •-■•..!.. - .i',-iut>|-^
.sł-t . o ^ s y i w B ;
Biblioteka Polflka. Herby rycerstwa polskiego, Bartowa Paprockiego. Sf
POŁ.8KI1I
d^"s\>i
NOWIM ALIAS 2L0T0G0LEKcZ¥C
który ma być ucho kotłowe białe w polu błę-
kitnem, miecz w pośrzodku otłuczony^ na ko-
ronie w hełmie noga zbrojna, już potem nadana
potomstwu za znaczne zasługi, jakoś o tern czytał w pier-
wszych księgach. Tu natenczas tylko się przypatrz wła-
sności .herbu, a potem czytać będziesz o własnem po-
tomstwie, które ja w tak szerokiera królestwie zuać
i wiedzieć o niem mogę.
Naj znaczniej w katalogu dawność herbu tego ba-
czymy, kędy wspominają Bognę albo Benignę, mat-
kę Stanisława świętego tej familii, w roku 1071.
A tak co mu opowiadają początek za Bolesława Krzy-
wousta, to już musi być niepewny, ale jeszcze kiedyś
za pogan nadany, bo i wielkie rozrodzenie potomstwa
wieku naszego to jawnie pokazuje, że nie nowa, ale z wie-
ków dawnych w Polsce tego klejnotu jest ta familia.
Historyk dawny polski Anonimos, wspomina Złotogoleóczyka rycerza, za pa-
nowania Leszka Białego, imieniem Swetosława, który natenczas do rycerstwa jeździł
od tego monarchy, powiedając im to, że się nie zbraniam przyjąć państwa, które mi
właśnie należy, ale kondycyi tej nie przyjmuję, którąście mi podali, abych miał
sługi dobrego i senatora rzpltej zasłużonego odstąpić; wolę na równiejszem państwie
przestać, aniżeli per summam injuriam to uczynić, odstąpić charum sihi jidumgue con-
siliarium.
Też słowa Kromer kładzie w księgach siódmych, acz już nie dokłada persony tej,
która w poselstwie była od Leszka. Była wielka dyssensya między familiami, jako mię--
dzy Mikołajem wojewodą krakowskim z domu Lis, który natenczas wszystką ko
roną prawie władał, był człowiek możny, rozrodzenia wielkiego, a między Goworkiem
wojewodą sędomierskim z domu Rawicz, o czem potem w historyi czytać będziesz.
Albo skępstwo, albo jaka niechęć przeciwko ludziom uczonym, także zakonnikom, któ-
■^■^ •• '^ąfll fl,v»ohca ,o8Qiii;ioq Bwjfcwo^i ^tliaH .aialoi ja^łotopldia
t .
o KLEJNOCIE NOWINA. - 3(>7
rzy pospolicie sprawy ludzkie siedząc sobie na pokoju terminują, to sprawiła, że przod-
ków tej familii nie wspomnieli, tak dawnej i rzpitej zasłużonej, z której jako to zro-
zumiesz niżej, jest wiele domów możnych. A naprzód:
iiv Dom Przerębskich starodawny^ których byli ci przodkowie:
Jan przerębski z Przeręby, kasztelan sieradzki, który miał to potomstwo: Win-
centego biskupa kujawskiego, który był wzięt po Krzesławie z Koroźwęk, żył
w roku 1513. Po nim nastał Maciej Drzewicki z domu Ciołek.
Wincentego przebebskiego wspomina katalog, także i epitaphium we Włocławiu
temi słowy:
('. ^enceslaus de Przerąh oicecancellarius regni PoU/nia^^ tandem ploeen., posłea
ehdislamm. ponłifex hic sćpuUus esł, anno 1515, die 20 Sepłembi^is. Był wzięt po Krze-
sławie z Korożwęk kanclerzu koronnym, po nim nastał Maciej Drzewiecki,
z domu Ciołek.
Jan, drugi syn tegoż kasztelana, który też był kasztelanem sieradzkim, ten zosta-
wił był dwóch synów, o których niżej czytać będziesz.
Córki wyżej pomienionego kasztelana były te, a siostry Wincentego i Jana kaszte-
lana sieradzkiego. Naprzód Duninowa, Romiszewska, Ławska, której był syn
on wojewoda mazowecki, który umarł w roku 1576. Tarnawska, D zibałtowska.
Giebułtowska i Koczymowska.
Jakób, syn kasztelana sieradzkiego, kasztelan sieradzki, i Jau arcybiskup gnieźnień-
ski, który był wzięt po Mikołaju D z ierzgowskim z domu Jastrzębiec w r. 1559.
Umarł dziewiętnastego dnia stycznia, w Łowiczu pochowan, po nim nastał Jakób
Uchański z domu Radwan. O tymże arcybiskupie pisał Janicius poeta te wiersze:
J^' nAHme geAm »eris mrłtaibtis auxił,
Insignis poUens dotibus ingenii. oawaa \ni
Mtb^A-ł Parca sed in medio ńtae htmc rapit intńda cursu.
Cum patriae posset comtnodus esse suae. ''"-' '' ■■' "'''\ '"
Tegoż epitaphium na kamieniu wyryte opowieda temi słowy r''^*''-*^'*^ aoiil^Sfcfii
Dominus Joann es Pr ze rabski, vir ingenio, eruditionef gratńtałe, mła et pietate
praestans, primo episcopus chelmen., et mox archiepiscopu^ gneznen. factus , legattis ad
sedem aposłolicam et Ferdinandum imperatorem romanum a Sigismundo Augusto, obiit
armo 1562, aełatis suae 43. ii k> ę^a^u&u, i&%m j ^fujaiui
Wincenty przerebski, brat tego arcybiskupa, był kasztelanem' rosperskim i starostą
opoczyńskim wieku mego.
Ci też byli wieku mego znaczni w tym domu, jako naprzód Mikołaj pbzeecbski
stolnik sieradzki. u .i\\i>iń a, > . / , ,
Stanisław i flortan PRZER^Bfecr;' ifÓTR proboszczem krakowskim. Siostry ich
zasię: Anna Sarnowska.
308 O KLEJNOCIE i jj o
Zofia Duninowa pisarzowa łęczycka. v\';
Helżbieta Secygniewska chorążyna i burgrabina krakowska.
Jadwiga Eostczyna, umarła kasztelanką gdańską, marborską, tczowską i pn^ ■
cką starościną.
Wincentego kasztelana rosperskiego byli dwa synowie, Mikołaj starostą opoczyń-
skim i Jan.
', Mikołaja stolnika sieradzkiego syn Jan i Jadwiga Lwowska, w Wielkiej Pol-
sce to dom możny.
Stanisław przerębski synowiec Wincentego biskupa kujawskiego, był kasztelanem
sieradzkim po ojcu ^ zostawił był te syny: Stanisława i Andrzeja kanonika krakow-
skiego, Jakóba Brykcego pisarza ziemskiego, sieradzkiego, człowieka cnotliwego
i uczenia wielkiego, Jana;, Chrzysztofa, i Sebestyana. Córki te: naprzód Suchecką
Katarzynę, Zofią Myszkowską, Biejatę Myszkowską starościną oświęcimską
i Zatorską, Joannę Tęczy ńską.
Dom Padniewskich starodawny i znaczny, jako byli ci ludzie r. p. zasłużeni:
Naprzód Wojciech padniewski, o którym pomeda. epitaphium w Skórkach wsi ich ojczy-
stej w Wielkiej Polsce, temi słowy:
Piełate et memoria Alberti Padniewski pałris, et Margaretae Padniewska
de Zerniki castellani calisien. JiUae matris, desiderałissimorum parentum suorum, Philip pus
Padniewskif gnesnen. et lancicin. praepositus , arcMdiaconus cracomen., et regni Polo-
niae major secretarius, mestissimus filius posuH, anno 1568. Herby dwa: Nowina i Mu-
ły na alias Drya.
Tegoż byli dwa synowie. Naprzód:
Filip padniewski pomieniony, który był potem biskupem krakowskim, prawy bi-
skup i senator; ten synowcom swym wielkie skarby i majętności niemało zostawił, sum-
my pewne na imionach, jako na Pilcy, na Kurowie i n* inszych.
Mikołaj był starostą dybowskim, ten z Brudzyńską z domu Prawdzie, zosta-
wił dwu synów.
Wojciecha starostę dybowskiego, który z Dębie ńską, starościanką chęcińską,
kasztelana krakowskiego wnuczką, zostawił potomstwo syna i córkę, na ten czas
minorenes.
Marcina drugiego, człowieka wszystkich cnót dobrych pełnego, który został na
dobrach ojczystych w Wielkiej Polsce, i na Szydłowcu w sędomierskiej ziemi, kędy
summę pieniężną miał zadaną od stryja Radziwiłom. Ten z Czarnkowską z domu
Nałęcz acz miał potomstwo, wszakoż młodo odchodziło. Był to prawych onych szlach-
ciców polskich potomek wieku mego szczery, uprzejmy, prawdziwy, chlebodawca hojny,
rządny na wszystko i dostateczny.
Jest innych domów wiele w onym kraju, dzielnicami oderwanych od tego domu
Padniewskich, jako Złotniccy dom starodawny, Popowscy tejt dom starodawny.
NOWINA. 30#
u iii. Dom Krystoporskioh; któjzy wyszli z krakowskiego województwa, teraz w sie-
radzkiem, dom starodawny i zasłużony r. p.; z tych jednego Mikołaja wspominają akta
krakowskie, kiedy czynił oprawę żenię swej Helżbiecie Kliszowskiej na dobracli
swycłi Krystoporzycach wsi, w roku 1434.
Jana krystoporskiego wspomina epitaphium w Ruścu na tablicy w te słowa pi-
sane: Generosus Joann es de Krysłoporzycej ohiit Sabbaio ijpso die sanctae Mar-
garełae, f autor cleri et promotor, anno 1465. Oretur pro eo.
Tegoż był syn Mikołaj, który w Wołoszech u Soczawy za Olbrachta króla zginął,
w roku 1497. Miał dwó h synów, Stanisława i Piotra.
••' Jan, syn Piotrów, kasztelan sieradzki był wieku mego, który z młodych lat na
dworze królów polskich się bawił. Naprzód u króla Zygmunta przystał w Krakowie,
roku 1543, tempore quadragesimae, na sejmie walnym koronnym , przed weselem jeszcze
pierwszej żony Augusta króla a córki Ferdynanda króla rzymskiego. Od tego tedy czasu
służąc obiema królom, ojcu i synowi dostatecznie, był słan w poselstwach do postron-
nych królów i książąt. Naprzód po śmierci Barbary królowej , księżny z Nieświża i z 0-
łyki z domu Radziwilów, odprowadziwszy ciało jej do Wilna z Krakowa, był po-
słań w sprawach pilnych r. p. do Rzymu do Juliusza papieża trzeciego tego imienia,
w roku 1651 miesiąca sierpnia. Zkąd przyjechał w roku drugim miesiąca stycznia, pro-
sto do Piotrkowa przed przyjazdem królewskim na sejm. Wyjechał do Opoczna prze-
ciwko królowi, przywitawszy króla, wszystkę sprawę poselstwa swego powiedział. Potem
nazad z królem do Piotrkowa przyjechał. Z tegoż sejmu był posłań w pilnych sprawach
królewskich tajemnych do książęcia Joachima brandeburskiego , który miał za sobą sio-
strę królewską rodzoną od Barbary pierwszej żony Zygmuntowej. U tego się odprawiw-
szy w Berlinie, przyjechał do Polski, zastał króla w Służewie u JanaSłużewskiego,
wojewody brzeskiego, z domu Sulima, niedaleko granic pruskich przed Toruniem, w tym-
że roku 1552 miesiąca czerwca, na ten czas prawie, gdy król z wielkim orszakiem panów,
rycerstwa i dworu swego do Gdańska jechał, ku uspokojeniu niektórych zamieszek w o-
nem mieście między pospólstwem a radą miejską, jednak i tam musiał poczet swój
dworski stawić.
Potem gdy się król ożenił w roku 1553 z Katarzyną trzecią żoną, siostrą pierw-
szej Helźbiety, córką cesarza Ferdynanda, był posłań do królowej węgierskiej Izabelle,
Janusza króla węgierskiego żony, na ten czas wdowy a siostry królewskiej do Krzepic,
prosząc jej na wesele, które miało być i było w Krakowie.
Potem do Pozwolą z niemałym kosztem swym się wyprawo wał, kędy Gwilhelm
Firstemberg, mistrz inflantski, przysięgał królowi. On mając przedtem towarzystwo z Ja-
kóbem Haraklitem Bazy likiem despotem, który potem był wojewodą wołoskim, na żą-
danie jego, wszakoż z wolą królewską, wjechał do Rygi, miasta na on czas znamienitego
i dostatecznego. Mi.7>!aasD yłAS ii hS
Był potem komisarzem do Prus do Wojciecha margrabię brandeburskiego, do Kró-
ewca z drugimi pany polskimi.
Na sejmie w Lublinie gdy się unija kończyła z Litwą, był obran lustratorem do
województw Małej Polski i do spiskiej ziemie, do księstw oświęcimskiego i Zatorskiego,
na ozem mało nie cały rok zmieszksU.
310 O KLEJNOCIE
Potem byl naznaczon deputatem z drugimi do Rawy na wybieranie kwarty w roku
1572, natenczas gdy król August umarł.
Potem za króla Stefana do odbierania kwarty z sejmu warszawskiego, w r. 1578 był
naznaczon. Trwał na tej pracy całe dwie lecie, z Rawy z wielką summa pieniędzy do
Litwy jeździł na rozkazanie tegoż króla, w roku 1579, do Wilna, w miesiącu styczniu.
W interregna wielkie trudności w sprawach r. p. na sobie miewał, aż do koronacyi Hen-
ryka na wszystkich zjeździech. Z łowickiego zjazdu pierwszego od stanów obojga Wiel-
kiej Polski, którzy się tam byli zjechali do arcybiskupa natenczas Jako ba Uchań-
skiego z domu Radwan, był posłań w poselstwie do Małych Polaków, którzy się na-
tenczas byli zjechali do Sędomierza. Po jego potem poselstwie mieli spoiny zjazd w Kole
nad rzeką Wartą Wielcy Polacy, a potem się zjechali wSzyscy ze wszystkich województw
do Kaszek, potem na konwokacyą do Warszawy wszyscy panowie i rycerstwo, gdzie
obrali Henryka społecznie z Litwą, nad Wisłą u Kamienia, w roku 1573.
Był czas długi kasztelanem wieluńskim, a potem w roku 1581 za króla Stefana
był kasztelanem sieradzkim, po Hieronimie Bużeńskim z domu Róża. Zostawił
z Dorotą Glińską z domu Ja'strzębiec potomstwo; Naprzód Mikołaja młodzieńca
uczonego, który pisał książki wierszem o powinności szlacheckiej. Piotra, podstolego
sieradzkiego. Jana, który po bracie był podstolim sieradzkim i dworzaninem króla
Stefana; Stanisława i Pawła,j*i*; ^n [rti^-^wjtjóiyi tu^
Dom Minockich starodawny, znaczny w krakowskiem województwie i zasłużony
rzeczypospolitej.
Dom Czernych tamże w krakowskiem województwie, zasłużony królom i rzpltej ;
ci są przychodniowie z Niemiec do Polski, wszakoż zdawna ludzie rycerscy byli, a zwano
ich z niemiecka Szworcami.
<' Wspomina Abrama Szworca żupnikiem żup krakowskich, za panowania Włady-
sława Jagiełłą, ten był wzięt po Piętrze Pikoranie, a po nim nastał Serafin de
Barwath.
Paweł Czerny z Witowie, za panowania Alexandra był żupnikiem żup krakowskich;
o czem świadczy katalog w Wieliczce, był wzięt po Mikołaju Biechowskim z domu
Ogończyk, alias Powała, w roku 1497.
Tego potomek Stanisław Czerny był starostą dobczyckim, którego tylko jedyna
córka została, która była za Tarnowskim na Rzemieniu, z którym zostawiła syna, o
którym pod Leli w ą.
Ta potem była za Bużeńskim Hieronimem, podskarbim koronnym, żupnikiem
żup krakowskich, umarł kasztelanem sieradzkim , z którym zostawiła potomstwo, o czem
pod herbem Róża.
Był ten Stanisław Czerny mężem znacznym, był starostą dobczyckim, sepulcJirum
Christi decotus visitdbat, o czem świadczy list króla Zygmunta, którego jest ten sens:
Sigismundus Dei gratia rex Poloniae. etc. Significamus tenore praesentium etc.
- - Quod cum generosus Stanislaur^ Czerny de Witowice, capitaneus dobczycen.f
^o^erJ' constituerit in animo mo in Terram Sanctam -ooti sui explendi causa proficiscij
^t::«owina. ' 311
•*tw f?f ałque a nobis mpplicacerił, uł ei hauc abeundi potesłałem facere, atgue bona n«-
słra iUius tenute, hac ipsius sub absenłia, ne aliguid dełrimenłi, tam in limitibus,
quam etiam aliis inutilibus et commodis, sustinerent et caperent, in administra-
tionem, regimen et provisionem generosiim Laurentium Myszkowskie sande-
•^"^ cen., et Stverinum Bonar bieczen. casteUanos, haud eorum alterius, ad reditum
y- ■ usgue ilUus dare et commitfere dignaremur. Nos iłaque ejus supplicałioni benigne
annuenłes , iUi et potestatem in Terram Sancłam eundi concessimus atgue fecinms,
et bona nosłra tenute ilłius, in curam, provisionem et defensionem dedimus et com-
missimus superiu^ nominatis consiliariis nostris, ple lam et omnimodam eisdem di-
cta bona nostra ad reditum usgue illiiis regendi, gubemandi, adminisłrandi,
prwidendi, jines difendendi et continuandi, aliague omnia guae ipsemet faceret aut
facere debereł, faciendi, procurrandi et exercendi, dandi et concedendi, połestatem-
gue atgue facultałem harum tesłimonio litterarum, guibu^ sygillum nosłrum est appen-
' i • /I 1 *^^' Datum Vilnae feria ierłia post Dominicam Reminiscere, anno Domini 1541,
regni nostri 35. Umarł ten Stanisław Czerny w roku 1569 jako tu epitaphium
opowiada temi słowy: - ., -//<.(».> :
Generosus dominus Słanislatis Czerny de Vitovice, miUs strenuus, capitaneas
dobczycen. et in Żabno Jiaeres, obiit 30 Mai anno ut supra. To epitaphium było w Ża-
bnie na proporcu w kościele, który sprofanował Hieronim Bużeński wyżej pomieniony.
Tegoż Stanisława Czernego syn i córka w Dobczycach leżą, o który cli powiedają
epiłaphia : ,
Stanislao eł Zophiae Czerni s jiUis svavissimi8, Uli guidem łrimulo, huic v6ro
septeniy antę annos sepłem super triginta eactinctis^ Stanislaus Czerny de Vitovice, ca-
pitaneus dobczycen. et in Żabno Jiaeres, ut posteritas intelligeret, guanti sua haec pignora
semper fccerit, post septem iransacta lustra christianae pietatis et paiemi amoris ergo,
monumentum hoc posuit. Anno 1562, Calen. Augusti.
Jerzy, syn Pawła żupnika krakowskiego, był starostą urzędowskim.
Jan brat jego kanonikiem krakowskim.
Marcin syn Jerzego był dworzaninem króla Augusta. Wieku mego byli ci ludzie
znaczni, jako naprzód Jerzy Czerny, który trzymał Brzeżek i Mokrzeskę. Był to mąż
i dworzanin prawy, wielkiej miłości ludzkiej, o którą się starać umiał znacznie i przy-
stojnie, był caihoUcissimus, zostawił syna z Chrząstowską z domu Płomień, alias
Zadora, tegoż imienia, który potem był na dworze króla Stefana- pacholęciem, adole-
scens fiobiUs.' '
^^'^Piotem z Dorotą Pień iążkowną, sędziego krtJćowskiego córką, zostawił dwie
córce. Umarł roku 1577. Jego ciało leży w Lublinie, które opowieda epitaphium pisane
w te słowa:
Generoso domino Georgio Czerny de Vitovice, generosa d&niind Dóroihea de
KruzUwa, familiae Pienią skorurń, conjux maesta posuit, annos vixił 50. Obiit 11 De-
cembris. Tamże i te wiersze pisane: liwuic ui . >...>...}
- i. . Omnes Fortunae dotes ceu summa ^an^'*"''*^ *'"''*"'^'^ o%onw..v>
.OJi o««n MMft %i\s>V Cum fragili mta praeterire simul, *>^v!Wow iwę ,oto*\»mq sv ts.wCV
nW iJii Sola manent, guae sunł bene gęsta, fidesgue %fUegrmifn^ fb/.U-o: .^ T
r&STbo^ ^(^^^ guiaingue sapis, dum datur hora, cole, .to^>l oi^/irioh
v^v tji (jzerm cemat lumina sancła Det.
312 ^ O KLEJNOCIE
Mikołaj Czerny, który z tymże Jerzym miał jedne dzielnicę w krakowskiem wo-
jewództwie około Brzeska. Był to człowiek cnoty i pobożności wielkiej, zostawił z Ja-
dwigą Pukarzewską z domu Śrzeniawa to potomstwo: Naprzód Mikołaja.
Adama który miał za sobą Minocką tegoż herbu, z którą potomstwo zostawił.
Stanisława, który z Mai echo wską kasztelana spicymierskiego córką zostawił
potomstwo.
Paweł młodszy; ten naśladując sławnych przodków swoich, na chlebie rycerskim
młodość swą bawił, we wszystkich potrzebach w Moskwi przez wszystek czas bywając,
znacznym się pokazowa!.
Córki tegoż Mikołaja: Helźbieta Zakliczyna^ Jadwiga Wilkocka, Anna
Piaskowska, Regina natenczas panną była. t«A i«^»^Vir
Piotr Czerny, który trzymał majętność w ziemi lubelskiej, był dworzaninem króla
Augusta. Ten Bonę królową odprowadzał do Włoch, roty potem znaczne wodził, zosta-
wił synów dwu:
Mikołaja, który pode Pskowem zabit u szturmu, młodzieniec serdeczny, i dobrej
sławy przodkom swym zawisny. O którym M. Samuel Wolff Silesita, recłor scholae U-
vartovien. poeta laureałtis St&ph, Poloniae regis, pisał elogiiiTr}, tdisĄsi ej^gramma in łumu-
lum w te słowa: • f^ '-:rrT ^'^-^ -
Ni co lei Czerny sita sunt hec ossa sepulchro
Nobile, cui nomen nobile stemma dedit,
Sed cadit, ut Borea, Jłos amaranthe, peris.
' .,\ . Quod si maturae complesset tempera vitae,
. uii^oi / Qu,ale decus patriae lausgue fułurus erat?
Cum molae surgent divini veris in orłUj
Et tumulo surget fiosculus iste suo, ;tjv ; u.-: nuh.
.,.,.» . j . '"'i ovu tr?id r/T. '
, . , .„■ , Ahua m feretrum eiusaem autons.
Nicoleos Czerny fereiro porłatur in isto,
. ,,. ,. ..,v j.i -^^^ patria pugnans fortiter, occubuit.
'.. ' ,• ,. : c, Corpus inane jacetj sed mens guae criminia expers,
*»JVN ,{! . j^ lepido Christi vivit ovatque sinu.
O tymże in descńptione bello moschomtico wzmiankę tenże autor nadobną czyni.
Paweł Czerny zostawił synów czterech: Jerzego, Jana, Przecława, Pawła
i córki dwie. ^,.^;.^ ,^r.^;.,,,,,,, ^.^^j^ .Ia'
Srofiyccy, z których jed^n był wieku mego wojskim kamienieckim, człowiek zna-
czny i możny, rzpltej zasłużony.
. ^^ Orlikowie , o których powieda epitaphium w kościele u świętej Trójce w Krakowie
pisane w te słowa:
Oeneroso Domino Stanislao Orlik de Jazisk, militi hierosolimiłano , zupparum
Russiae praefecto, qui mortuus est anno 1540, die 6 mensis Junii, aetatis suae anno 50.
Tenże zostawił dwu synów z Katarzyną Komorowską z Żywca z domu Wręby.
Ko2łowie tegoż herbu używają, byli wieku mego ci bracia rodzeni: Andrzej staro-
stą na Kraśniku, Piotr, Kaspar, Malcher i Baltazar, którzy u przedniej szych se-
lA NOWINA. 'l.3wD! •■ 31Ś
natorów na dworzech przednimi sługami bywali, cudzych ziem sprawy i obyczaje wie-
dzieli, mężowie godni, rostropni i sprawni.
Prządzewscy w sieradzkiem województwie dom dawny.
Hlelieńsfy w Wielkiej Polsce, piszą się z Brudzewa.
^^i Mewiesecy w sieradzkiem województwie dom dawny. /f^^ę^.
-IDO* J^arębscy w Krakowie, z których jeden był opatem sądeckim.
Ił082eirscy w krakowskiem dom starodawny, jednej dzielnice z Laganewskiiii I i Łę-
kawskimi, domy znaczne i możne.
Skeccy w Wielkiej Polsce dom starodawny. Roin*wscy od Gniezna. Sltchcińsey, Kwiat-
k*w»cy od Kalisza.
Przysięccy w Wielkiej Polsce dom starodawny, zwano jednego Ułą. Jerzy w Li-
twie był sławnym mężem między paniami, z których łaski przyszedł do znacznego opa-
trzenia, tamże ma i potomstwo.
-^,;. ''yJi^^^owle w krakowskiem województwie tegoż herbu byli wieku mego.
(ieczałewie, Wydzierzewscy od Poznania dom starodawny.
i Cbrzaii«n'sry w lubelskiem województwie dom starodawny.
i
konarzewsry w łęczyckiem województwie także dom dawny. ^ i^ '
Żarciccy w sędomierskiem województwie dom starożytny. 'yT"' !^7^
Piicliowsry tegoż herbu używają w sieradzkiem województwie. Był Adam Wieku
mego człowiek zuaczny w onym kraju, którego syn Jan mtUłorum homimtm mores vidity
bywał w Niemcech, w Turcech.
i ie BtriUwie od Pczyna, a niektórzy używają Jastrzębca.
rfoin Kr«wlccy u Opoczna dom starodawny. i — r -olvd
laszewscy w krakowskiem województwie dom starodawny. _ ,. ^.: SMUn./;'//
Przai«wscy z łęczyckiego województwa, dom starodawny.
Krasuscy z łukowskiego powiatu.
Piłatowie, Ijejscy, dom starodawny, w krakowskiem województwie, pisali się 2 Wil-
kowic. Był Jan wieku mego żołnierz znaczny, a potem tak porządny i przemyślny
w sprawowaniu ziemie gospodarz, ił mu równego trudno potrafić było. Miał za sobą
Rylską Zofią z domu Ostoja.
Piotr brat jego rodzony był u króla Stefinn trukczasem; t^n w jakich potrzebach
rycerskich przy tym królu bywał, toć już nie jest tajno, bo ode gdańskiej pnirzeby, przez
wszystkie póki wojna była, żadnej nie omieszkał.
Kwiatkowscy w kaliskiem województwie, wyszli z krak^wskiegri, zwano ich Kawal-
cami, jako był Jakób dworzaninem i trukezasem króla ZygnroDta pierwszego, mężem
znacznym.
Inszych wiele w różnych województwaih d<)niów zacnych.
Biblioteka Polską. Herby rycerstwa polskieco. Bartosz 1 P pr . ki'>f 40
3H
O KLEJNOCIE MADROSTKI.
/ 1n.9l3ixbr.10ia v/ pfifłłshł-MM
.,ii7/*ir Klejnot MADROSTKI z tegoż herbu Nowina
ma początek; ten opuszczają dla niewiadomości potom-
stwo, któremu należy, a do pierwszego się miecą, i te-
goż Nowina rzeczonego używają.. Wszakoż dom
Wilczków, który z dawnych czasów był znaczny w kra-
kowskiem województwie, tym się pieczętują i pieczęto-'
wali z dawna przodkowie ich.
' ; (i*) Był wieku mego Maurycyus Wilczek, który się
pisał z Rzeżusna, bywał rotmistrzem w inłerregna na
zamku krakowskim za Zborowskiego Piotra woje-
wody generała krakowskiego, f »«« i iJrtff.. /•
Jan, brat jego drugi, bywał także rotmistrzem; na
rozkazanie króla Zygmunta Augusta, wywiódł był rotę
do Węgier królowej Izabelli. Miał potem na Waradzyniu
od królowej opatrzenie, tamże umarł. i>rux,
Stanisław, trzeci , także rotmistrzem bywał za króla
Augusta do Moskwy, na Czaśnikach będąc z rotą umarł.
.H(f(igiii Inszycłi tego domu ludzi znacznych wiele jest i
było. — Domów inszych jest niemało którym ten herb właśnie należy, wszakoż ja o nich
wiedzieć nie mogę , prze szerokodć królestwa tego.
-147^ N* '/la ilB«iq .,'*'^'' ;>oiiiia niob ^fM^Hl ,'*'**^i**
^fllf.-^fflośią i Tul .^ ogoffl nłlaiw tial Ijjfl .oiwoi
^dó?.' jps łuik j:)i\(ii'batiiti>nni>uir.' < gaowut uui ii tłiitljpgao^ oipoais Blar.?70Wfiiqa w
•! ' .fi jot « O fl - -' ^ '- ' ,fl^
iJJSSlOW-
,Auą
'!S
—- ^
• lo] «wi8-!90'^ ydioH uiit)o4 jut^^iidiH
, , o KLEJNOCIE
STARODAWNYM POLSKIM
JAHINA
alias^ ui rulgo diciiur,
POLE W POLU,
który ma być tarcz brnnatna w polu czerwonem. Pisze Długosz o przodkach, że
bywali concordes et uniformes. Ten klejnot jest w Polsce nabyty, i tak to drudzy mienią,
żeby to właśnie miało być potomstwo onego fortelnego Leszka, który był fortelem nie-
przyjacioły królestwa tego poraził, będąc rzemiosła złotniczego, jako o tem świadczy
Kromer w księgach wtórych, który go opowieda Przemysłem, a potem gdy był na
królestwo obran, miano wan Leszkiem albo Lesikiem, o czem czytaj księgi pomie-
nionego historyka. A tak się tu przypatrzywszy własności herbu, czytać będziesz o
przodkach i o potomstwie, które ja w tak szerokiem królestwie znać i o niem wiedzieć
mogę.
i}?iMfd^!!M Naj znaczniej katalog opowieda dwóch braci rodzo-
nych, którzy się pisali deZbylutowice, byli kanonikami
krakowskimi, w roku 106L Byli to synowie Jana
hrabie, Piotr i Jakób.
"n«pwb > Wita biskupa płockiego katalog opowieda w roku
1179. Był wzięt z kanonii płockiej za Kazimierza mo-
narchy, od Piotra arcybiskupa gnieźnieńskiego z domu
Śrzeniawa potwierdzeń, pisał się z Chotla od Buska
z ziemi sędomierskiej; ten fundował z dóbr swych ojczy-
stych klasztory te, reguły Praemonstraten.: naprzód
w Busku pannam, w Witowie, w Płocku, w Lądzie,
o czem świadczą wszystkie kroniki i przywileje klasz-
torów onych. Żył na biskupstwie lat dwadzieścia i pięć.
Umarł w roku 1204. Po nim nastał Giętko z domu
Gryf.
Jaka wojewodę sędomirskiego wspominają wszy-
stkie historye, który społecznie z Warsem kasztelanem
316 , O KLEJNOCIE
krakowskim i z Piotrem wojewodą tamże, Rusaki, Tatary i Litwę poraził, za pano-
wania Leszka Czarnego, w roku 1280.
Z tych przodków były domy wieku mego znaczne i rozrodzone w Polsce, jako ich
wiele akta i przywileje różne wspominają w sędomirskiem województwie de Wł ostów a,
ludźmi możnymi onego kraju.
Stefana Wierzbiętc, który zabit od Tatar pod Legnicą, w roku 1240 za pano-
wania Bolesława Wstydliwego.
Dom Wierzbiętów, który listy opowiedają przodki wielkiej możności, jako
naprzód :'
Janosza Weerzbiętę wojewodą krakowskim, który był wieś Przeginią nadał Wa-
ch oniowi słudze swemu u Lelowa, na którą mu wymierzyć kazał łanów 66. A to było
w roku 1300.
Bernata Wierzbi^tc syna Janusza wojewody, wspominają listy domu onego
od Kazimierza Wielkiego nadane, na których nadawając mu pola szerokie u Sącza,
mianuje go: Miles nosłer, nobis ac regno hene meritus. Tego listu data roku 1341.
Jakóba z Przeszowej pamięć ludzka niesie, o którego męstwie Jan Tarnow-
ski hetman koronny świadectwo dawał, które znaczne i z wielką^ławą donau_ swego
pod Starodubem okazował. ; jismod o?ł5^t wHp^\h\A ^o\'y&\^^ią
Wieku mego byli ci: Stanisław syn Szczęsnego, pisał się' z Bielska. Drugi
Stanisław Wierzbięta który ^i§ pisał z Przęszoi,wą|, ,,: ,,^..
Dom Podlodowskich starodawny, którzy się piszą z Przytyka, wspominają różne
skrypta, jako listy koronne, także historye, mężmi królestwu temu zasłużonymi i sena-
tory możnymi,
i aiijl Jakóba z Przytyka Podło do wskiego kasztelanem radomskim w roku 1460.
Jana Podlodowskiego z Przytyka kasztelanem zarnowskim, w roku 1445. Inszych
wiele ludzi znacznych z tego domu u różnych historyków wiele obaczysz.
rT7i'f%7 ^^^^^ meg^ byli ludzie znaczni w tym domu na dworze królów polskich, i rzpltej
zasłużeni, na posługach jej bywając nie podłymi.
Dom Biedzieńskich w sędomirskiem województwie starodawny i znaczny; wieku
mego byli ci ludzie godni: Jerzy, Władysław i Chrzysztof, mężowie cnoty i po-
bożności wielkiej.
Psonkowie w lubelskiem województwie, którzy się piszą z Chrysynowa, wszakoż
ten Chrysynów Władysław Jagiełło wziął był Pio tr o wi P s zon c e przodkowi ich, dla czego,
o tern sobie czytać będziesz przy żywocie pomienionego króla. A tego Długosz wspo-
mina: Petrus Psonka de Kurów, nobilis de genere Janin a , qui ex eo, quod castrum
Lovienica iratus in illius haeredem Kolczkonem, qma Uli venationibus dante operam,
partem Cassiiim, niodicam łerrmn sive haereditatis occupantium, confregisset^ incenderał.
* ♦
JANINA. 317
proscripłus. Wieku mego był to dom znaczny w województwie lubelskiem a pisali się
de Babin. > . ''^' ' ^^'
Zaduscy w sędomirskiem województwie starodawny i znaczny dom był wieku mego.
Kołaczkowscy w wiślickim powiecie, dom starodawny, z których wieku mego był
Jan Kołaczkowski vir in negotiis reipublicae gravis.
Narajowskich dom w Rusi starodawny, z których za wieku mego jeden był sędziem
lwowskim, którego synowie byli ludzie rycerscy.
''*^ ' 'Sobieskich dom w lubelskiem województwie starodawny. Był wieku mego Marek
Sobieski chorąży nadworny, mąż sławny, który we wszystkich potrzebach, jako naprzód
pode Gdańskiem , potem w Moskwi przez wszystek czas męstwo swe znaczne okazował.
A naprzód pode Gdańskiem tym sposobem z Niemcy wiele a mężnie czyniąc rozgromił
ich; wpadł mu jeden w przekopę, którego sięgał szablą, chcąc go dokonać, ale go nie
mógł z konia dosiądź, Niemiec go wtem on szpadą ciął w nogę, tak aż do pół stopy
przez ostrogę przeciął. Drugi potem Niemiec z tyłu przypadłszy, uderzył go ruśnicą
w głowę, aż przyklęki. Wtem przypadli Polacy, Niemce odgromili, onego odratowali.
A gdy nie mógł rowu przeskoczyć, objeżdżał nad Wisłą do miejsca lepszego, wtem się
z nim brzeg urwał, począł tonąć, koń pływać nie umiał; sam tak we zbroi jako był
w potrzebie Wisłę przepłynął. A gdy pod brzeg przykry trafił, nie mógł także wynidż,
zaledwie był ratowan, gdy mu dodano drzewa albo kopii. Tenże pod Toropcem dwóch
Moskwicinów znacznych zabił, na harcu postrzeleń trzykroć, jedną strzałą przystrzelon
do siodła za żupan i za ubranie, drugą w ramie prawe, wszakoż tylko w kopieniak,
trzecią w piersi koniowi, która tak tkwiała aż do swych przyjechał.
Tenże pod Luczenem postrzeleń w rękę, gdy od króla był na rokowanie do Mo-
skwy posłań, i już się mu był w ranę piekielny ogień wrzucił, wszakoż jednak uleczon.
Pod Pskowem z działa w tył, wszakoż tylko w delią postrzeleń , i konia mu przez
kłąb tamże z ruśnice postrzelono.
''''^Żadnego haicu ani potrzeby żadnej ten zacny mąż nie omieszkał, w każdej wiele
a mężnie sobie poczynał, o czem na wielu miejscach, i tu w tych księgach czytaj pod
różnemi herby, potem w liistoryi szerzej.
Wojciech brat jego, mąż także znaczny, który pod Pskowem u szturmu pod cho-
rągwią kawalera Pieniążka białą, wiele a mężnie z nieprzyjacielem czynił. ^^
Olbieccy z lubelskiego województwa dom starodawny i rzpltej zasłużony.
Kaszewscy tamże w tym kraju, z których jeden wieku mego Piotr był sędziem
ziemie lubelskiej, człowiek cnotliwy, chociaż był alienus a fide catholica.
IJrzażowscy w sędomirskiem województwie dom dawny.
Janikowscy tamże w tem województwie dom starodawny.
Przezwoccy tamże dom dawny i rozrodzony.
Jaroszewscy tamże w sędomirskiem dom starodawny.
Ilnieszowscy w lubelskiem województwie dom dawny.
Bieleccy w lubelskiem województwie dom starodawny.
Rzeżeńscy tamże w lubelskiem dom dawny i rozrodzony, z Mazowsz wyszli od War-
318 O KLEJNOCIE JANINA.
szawy. Był Chrzysztof sędziem warszawskim. Jan brat jego skarbnikiem tamże. Łu-
kasz brat Janów sędziem grodzkim lubelskim. iirdsfl db
Łęccy dom starodawny i znaczny tamże w lubelskiem.
Suchodolscy w lubelskiem województwie, jako wspomina epiłaphium Jana Żegotę
Suchodolskiego, które mu syn jego Stanisław chorąży lubelski napisać kazał,
jako świadectwo napis tamże o tem dawa w te słowa:
Ejpiłaphium generosi olim domini Joannis Zegota Suchodolskif positum a Sta-
nislao Suchodolski vexilifero hiblinen. jilio, memoriae ełpietatis ergo, anno 1672.
Dom Stojeskich z Stojeszyna w lubelskiem województwie starodawny i znaczny; był
jeden wieku mego podscdkiem ziemie lubelskiej.
Stanisław Stojeski, który także jednego ż syna zostawił Jana i córki trzy:
Helenę Chamcową, Zofią Trojanową, Barbarę Dzikowa, i inszy ludzie zna-
czni i możni w tym domu.
Zawieprzscy z lubelskiego dom starodawny.
Gabońscy dom starodawny w krakowskiem.
Kańscy z lubelskiego województwa.
Potoccy z lubelskiego województwa, z Potoka, dom dawny i rozrodzony.
Gielczewscy tamże w lubelskiem województwie.
. j^rjti Iranwiccy tamże w lubelskiem dom starodawny.
Felkowie którzy się pisali z Gołcz wie w lubelskiem województwie, jako był Chrzy- *
sztof Pełka żołnierz dobry. Matusz, który się był w Kjakowie ożenił, fuit alter
Demostenes, zabit od Załogi mieszczanina krakowskiego, ^j^j ^j i jj^:
Zawadzcy w sądeckim powiecie, w krakowskiem województwie.
..A." Tarnawscy w kaliskiem województwie.
Woliccy tamże z tegoż województwa dom dawny.
so«ia ^"^i<'cy od Złoczewa z Rusi tegoż herbu używają.
Janowscy w sędomirskiem województwie, z których jeden był opatem czjrrzyckim
lat dwanaście, potem wzięt na jędrze' ' "wskie, na którem żył lat dziesięć. Był człowiek
cnotliwy i pobożny kapłan, miał trzecn braci: Piotra, Stanisława i Szczęsnego, j^
Piotr miał synów czterech, córek tak wiele. , (oi
Stanisław synów trzech, córek cztery.
Szczęsny miał synów trzech, córek pięć, i inszych wiele.
1)0 i?«i? /
rCis;*
o KLEJNOCIE
JUNOSZA ALus BARAN,
o którym Długosz powieda, że jest w Polsce nabyty, albo z pierwszym panem tu za-
niesion; używali przodkowie białego w polu czerwone m. Niektórzy to powiedają,
że przyniesion z Niemiec, a miał nazwisko Jnnxoph, to jest młody baran, co naszy
potem nazwali Junoszyc Wszakoż tego herbu różno używają; jest jeden bez rogów,
drugi z rogami, a na zad patrzy, trzeci we krzu różanym, czwarty, już go nie używa
rycerstwo, z chorągiewką, a w kielich krew strumieniem bieży. Piąty prosto patrzy ba-
ran rogaty, we krwi bo boki, a to jest właśnie polski i starodawny, co może być, że
równo z Lechem tu zaniesion, gdyż jako o temeś na przodku czytał, jeszcze od Abrama
początek temu herbowi liczą, którego własność obaczywszy, czytać będziesz o przodkach
i o potomstwie, które ja w tak szerokiem królestwie znać i wiedzieć o niem mogę. Ma
być baran biały w polu czerwonem, na zielonej trawie stoi we krwi po
boki.
Hrabec Baeana naj znaczniej wspomina historyk
Bas z ko, dlatego, że z nim wiódł prawo o pobranie
sieci na rzece Warcie, w roku 1253. Był ten Baszko
kustoszem poznańskim, jako o nim powieda historya
Andrzeja z Żarnowa.
Tamże na Kujawach opowiedają przywileje ko-
ronne, Koły. Jako naprzód Mikołaja Kołc wojewodą
inowłocławskim.
Piotr Koła kasztelan tamże. . ■:
?;i<ra«j MIkołaj podkomorzy inowłocławski , niedawnego
już wieku, tego ostatniego opowieda w roku 1451.
Jana Kole sędziem halickim tenże leg.
opowieda w roku 1436.
SdSIl]
łator
^m&A w ngT
320 O KLEJNOCIE
Stanisława de Chodecz, hetmana ludzi rycerskich na Podolu, także przywileje
koronne opowiadają w roku 1457.
Paweł Koła wojewoda podolski, w roku 1504. O czem u Przyhiskiego w księ-
gach I, kap. 2 i inszych wiele.
Z tychże ostatecznym potomkiem zeszła Anna córka Koły wojewody podolskiego,
Mielecka wojewodzina podolska, po której w domu Mieleckich wielka majętność od
której Mikołaj wojewoda podolski, tak jako epiłaphium jej w Mielcu o tem świadczy.
Z tychże też Kolów dzielnicę miał Saporowski u Halicza, który także szczedł bez
potomka męzkiej płci, dziewki majętności w obce domy rozniosły.
Domina z domu Baran wspomina Miechowita w księgach czwartych hetmanem
nadwornym temi słowy: Petrus Domin de domo Agnorum, regni exercitus capitaneus,
simili et majori fortuna usus, die Veneris decima septima mensis Septembris, prope opidwn
Puczka, exercitum Prutenicum conjlixit.
'^ ■;■ . .'..■.•.',»;( :-.r..^-'Vi\U '.■.■}-\Ul'A ('
^'•■^ Wieku mego były te domy możne, jako dom Kamkowskich starodawny na do-
brzyńskiej ziemi, i znacznie rzeczypospolitej zasłużony. U świętej Trójce w Krakowie
Jana Polaka opowieda epiłaphium kasztelana gnieźnieńskiego temi słowy : Joanni Polak
de Karnkow, castellano gneznen. viro strenuo, artis militaris peritissimo, nec minus ci-
mlibus actionibus claro, bellicis victoriis quam phtrimis a fortuna Dei henignitate insignito,
et corporis dotibus insigni, quinque et septuaginta annis aetatis suae expletis, non sine
publice incommodo et omni memoriae foeliciter et chrisłianissime die septima mensis Julii
defuncto, Joannes de Karnkow cracovien. canonicus, divi olim Joannis Alberti Poloniae
regis secretarius , nepos officiosissimus pałruo suo bene merenti hic sepulchrum posuit et
aaceUum hoc restaurałum exornatumgue ad laudem Dei, in ejusdem defuncti memoriam
dołavit, anno 1503.
±fr Jana biskupem włocławskim opowieda katalog, że był wzięt z biskupstwa prze-
myskiego po Macieju Drzewickim z domu Ciołek, w roku 1531. Żył lat siedm na
biskupstwie. Pisze o nim, że był ingewo acer, erudiłione praesłans. Umarł w Krakowie
paraliżem zarażony, we Włocławiu pochowan, o którym świadczy epiłaphium tamże pi-
sane temi słowy: Joannes Karnkowski episcopus wladislavien. seiens se esse moriłu-
rum, hoc suo cadamri monumentum vivens adhuc ipsejussit fieri, anno Domini 1536, ejus
vero aetatis 64. Obiił anno Domini 1538, die secunda Decembns.
Stanisław Karnkowski, arcybiskup gnieźnieński, synowiec rodzony tego biskupa,
żył w roku 1584. Ten naprzód był referendarzem za panowania króla Augusta, potem
biskupem włocławskim. Będąc na tej stolicy, koronował króla Stefana, stojąc mocno
przy rycerstwie przez oboje interregna. Jakób Uchański na ten czas arcybisbupem
będąc, już w leciech podeszły, nie tak z jakiej chęci i życzliwości przeciwko rzeczypospo-
litej, jako namówiony od swoich, przestawał z niektórymi pany, którzy trzymali na ce-
sarza, na koronacyą przyjechać niechciał. Wtem z wolą wszystkich król Stefan z Anną
Zygmunta pierwszego córą, od tego pomienionego biskupa był koronowan, o czem potem
w historyi czytać będziesz.
Ten w Kamkowie ojczyźnie swej kościół drzewiany skaziwszy, znowu inszy przez
^, JUNOSZA. 321
siedm niedziel tylko zmarować dał, sam poświęcił i naprzód celebrował, jeszcze będąc
biskupem włocławskim. Wiele ksiąg kosztem jego i pod tytułem wydrukowanych, tak
kościołowi bożemu, jako też i r. p. potrzebnych potem obaczysz. Wiele poprawił szkan-
dala w księży w dyecezyach swych, tak jako prawy prymas występne karząc. Tenże
dworu albo zamku we Włocławiu znacznie oprawił, i gmachów nowych wiele przymu-
rować dał.
W Wolborzu dwór przyozdobił, w Smarzewicach nad rzeką Pilcą dwór zbudowj^
w Grabicy także. W Niesułkowie dom na kopcu ozdobny zbudować dał^ i wiele inszych
pamięci godnych pożytków biskupstwu kujawskiemu przyczynił, o czem potem w historyi
czytać będziesz. Po nim obran Hieronim Rozrażowski z domu Doliwa, o którymeś
wyżej czytał. .»;c i,j. u,^*-
Jan, brat tego biskupa, był podkomorzym dobrzyńskim, któremu ten arcybiskup oj-
czyznę wszystkę darował, a brata młodszego Piotra summa pieniężną oddzielił, który był
starostą dobrzyńskim; obadwa potomstwo zostawili.
Dom JankoMskich, jednej że dzielnice z tymiż Karnkowskimi tamże na dobrzyń-
skiej ziemi. Był wieku mego Marcin podsędkiem ziemie dobrzyńskiej, człowiek rzeczy-
pospolitej dobrze zasłużony, który z Wierzbicką wnuczką Maciejowskiego wojewody
lubelskiego zostawił synów pięć, mężów znacznych, a naprzód;
Wacława, który w onę poswolską potrzebę, w Kownie z Niemcy knechty się zwa-
dziwszy, mając ich na się przez czterdzieści, każdego z nich, mężnie się im broniąc,
ranił. A gdy nań przyszła skarga przed króla, szło mu o gardło, iż pod ramieniem kró-
lewskiem poranił tak wiele ludzi; wszakoż iż był i domu znacznego, k'temu młody na-
tenczas, wiele się panów za nim przyczyniało. Tam Wag er gdy stanął przed królem,
obaczywszy Jankowskiego-, na którego przedtem skarż} ł o swoje knechty, rzekł: I ten
to młodzik te łotry posiekł? etc. Podobniej miłościwy królu dać te powiesić co się dali
temu młokoskowi tak sromotnie poranić, a niżby ten cnotliwy młodzieniec mis^ o nie
być karan. Zatem wolno wypuszczon.
Ten potem za sobą miał Kucicką z domu Pobóg, z którą zostawił potomstwo.
Mikołaj Jankowski, brat tegoż Wacława, który się w Węgrzech na sprawach
rycerskich schował, wiele z Turki pojedynkiem na harcach czynił, umarł sterilis.
Stanisłsw trzeci i Paweł, mężowie znaczni, pomarli.
Jakób, który na rycerskim chlebie z młodości się schował, był i mężem znacznym
w każdej potrzebie, jako pode Gdańskiem, w Moskwie, iw innych krainach, o czem na
różbych miejscach w historyi czytać będziesz.
Tenże na weselu hetmańskiem, jakoś czytał pod herbem Koźlarogi, mężnie kopią
skruszył. Temuż król Steian dał Lipno na dobrzyńskiej ziemi, z którego Działyńskim
summę spłacić miał cztery tysiące.
Dom Lochockich tamże na dobrzyńskiej ziemi starodawny i r. p. zasłużony. Był
wieku mego Er as mu 8 czas długi sędzim ziemie dobrzyńskiej. Potem był kasztelanem
słońskim, roty z lat młodych znaczne wodził, w potrzebach z niemi bywał, zostawił
z Czerską z domu Ogończyk syna Alexego, i córek kilka.
Piotr brat jego rodzony był stolnikiem ziemie dobrzyńskiej.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego, 41
322 O KLEJNOCIE
Wojciech, trzeci, miał za sobą Żelską, szczedł bezpłodny. !»-^ l'Ji^i>'^i«: wboia
Wojciech rzeczony Szala, brat stryjeczny, był cześnikiem zietniś dóbrir^fiśtó^.
Był to mąż takiej czerstwości, że we zbroi jako do potrzeby, konia przeskakował.
Dwiema chłopom kazał sobie trzymać ręcznik jako mogli najwyżej podnieść, on w ostro-
gach tak jako na koniu siedział, w pancerzu, przez którego rzadko chodził, przeskoczyć*
Przez wóz po oszczepie, kazawszy zaprządz konie, a mimo się prędko jechać, przeskoczył.
Był mąż siły i serca wielkiego, także i drugi brat jego Stanisław był mężem wielkim,
który miał za sobą Łękowską z domu Lubicz, z tą potomstwo zostawił. "
Dom Wielickich tamże na dobrzyńskiej ziemi, starodawny, jako wieku mego byli^
ludzie znaczni, naprzód: "'^
Wojciech sędzia ziemski sędomierski, który łylko dwie córce zostawił, Młodzie-
jewską, podskarbiną nadworną, druga panną na ten czas była niedorosłą.
Maciej dziekan włocławski, brat tego sędziego rodzony. '-^
Jan dziekan sędomirski. ^*''l ^"^ •*'''
Stanisław dziekan opatowski, kustosz tarnowski, wszystko ludzie uczeni inutro-
que jurę.
Wawrzyniec, który na ojczyźnie w dobrzyńskiej ziemi został i tam potomstwo
zostawił.
Dom Snchodolskich tamże na dobrzyńskiej ziemi starodawny, wszystko to jedna dziel-
nica przedtem była.
W Mazowszu domów wiele znacznych, jako naprzód dom Podoskich, z którego
wiele listy koronne opowiedają ludzi zasłużonych r. p., jako w statucie Dersława cho-
rążym zakroczymskim, w roku 1400. Tegoż imienia był drugi kasztelanem zakroczym-
skim w roku 143G, którego syn był starostą warszawskim, liwskim, łomzieńskim, ka-
mieńskim, miał wielką łaskę u książęcia, jeszcze więtszą u księżny. Był mąż hojny,
rozdał między sługi swe kilka wsi, jako Bobińskim, których w tym wieku jest dom rozro-
dzony, Chodkowskim, których też dwie wsi, Rogowskim. A ci wszyscy i w tym wieku
na rozkazanie potomstwa jego, tak jako manowie są posłuszni. Zostawił te syny: Marka
i Łukasza, kanoniki płockimi i poznańskimi byli. Mateusz trzeci był podczaszym u
króla Zygmunta pierwszego. Miał za^sobą Kościelec ką z domu Ogończyk, z którą zosta-
wił Chrzysztofa proboszcza kiecki ego, kanonika krakowskiego, Mikołaja i Stanisława.
Jan Podowski był sędziem ciechanowskim, czwarty syn starosty warszawskiego,
który zostawił z Broszkowską sześci synów, naprzód:
Łukasza proboszcza gnieźnieńskiego, kanonika krakowskiegOJ^ który w legacyach
znacznych bywał od króla Augusta; naprzód u Ferdynanda, gdy jeszcze był książęciera,
a potem gdy został cesarzem, był także u niego od tegoż króla w poselstwie. U Maxymiliana
był w legacyi lat sześć nie odjeżdżając, w Lincu u królowej na pogrzebie, od Stefana
był dwakroć w poselstwie u cesarza Rudolfa, o czem będziesz miał w historyi szerzej.
Marka kanonika gnieźnieńskiego i płockiego.
Jana, który w Litwie ma majętność nabytą, ten miał za sobą Bartnicką, która pierwej
była za Narzymskim Mikołajem, kasztelanem sierpskim; Mateuszu Stanisława
JUNOSZA. 333
^.Bartosza; córek cztery: Annę Drożyńską, Zochowską, Młodzianowską,
czwarta panną umarła.
Tenże sędzia miał potem drugą żonę Goryńską z domu Róża, wojewody mazo-
wieckiego synowicę, z którą zostawił synów czterech: Marcina, Mikołaja wojskiego
ciechanowskiego, Floryana, który się w krakowskiej ziemi ożenił, czwartego Chry-
sztofa, wszyscy żony mają. Córki tegoż sędziego : Przeczkowska, Nieborska, Sło-
stowska i Suchczycka
Dom Borukowskich a Bieleńskich starodawny i r. p. zasłużony, pisali się de Soko-
łowo, o czem powieda epitaphium w Pułtowsku pisane w te słowa:
Reverendus in Christo pater dominus Jacobus Bieleński a Sokołowo Dei gra-
tia episcopws lacedemonien., suffraganeu^ plocen. in eadem ecclesia, archidiaconus pultovien.
vir cum aliis virlutihu8y tum maxime humanitate, liberalitate in ecclesias, in suos denique
eł paupereSj morum svaviłałe et animi candore praediłus, habens annum 69, ohiit.
Wieku mego był biskupem przemyskim Jan, i podkanclerzem koronnym, dobry i
cnotliwy biskup, ten żadnego człowieka na urzędzie tym będąc nie ucisnął, nie miał
w sobie nic łakomstwa ani chytrości, tylko pokorę a prawą kapłańską, wzięt z probostwa
płockiego i łęczyckiego, a z dziekanii warszawskiej.
Dom Zaliwskich starodawny i w onym kraju znaczny, rzpltej zasłużony, w Sędomie-
rzu epiłaphium opowieda w kościele u Panny Maryi jednego temi słowy: Derslao Za-
liwski burgrabio castri cracovien.f Sigismundi Poloniae regis coguinaCy divae bonaegue
memoriae; die 22 Sepłembris anno 1524 obiit
Bywali kasztelany i dignitarzmi przedniej szymi w księstwie mazoweckiem. Michał
sędzią był liwskim, drugi był starostą warszawskim wieku mego.
Dom Orłowskich, z którego kraju wiedzieć nie mogę, tylko epitaphium opowieda
w Sędomierzu u Panny Maryi temi słowy:
Ni cola o Orłowski, viro militaria strenuo de repuhlicague bene merito, Joann es
comes in Tarnów, castellanus cracovien. ex pietate posuit, anno 1549.
Dom Radziejewskich w Mazowszu starodawny i możny był wieku mego, przedtem
także senatory możnymi w księstwie mazoweckiem bywali, urzędy na sobie znaczne od
książąt, a potem od królów miewali, jako był Andrzej kasztelanem sochaczewskim, o
czem' świadczy statut.
Dom Szarzeńskich w płockiem województwie starodawny, z których jeden pojął Zi-
mnowodzką w Rusi u Lwowa, z majętnością wielką, tego dziś potomstwo Sępami
zową. Był wieku mego Joachim Sęp podstolim lwowskim, człowiek cnotliwy i bogo-
bojny, zostawił dwóch synów, Mikołaja człowieka uczonego, i poetę po Janie Ko-
chanowskim przedniej szego w polskim wierszu. Umarł w roku 1581. Ciało jego w Prze-
myślu pochowane.
Jakób syn tegoż Joachima, mąż godny i do posług rzpltej habilis.
Dom Gulczewskich w wysogrodzkim powiecie starodawny. Był Jakób wieku mego
podsędkiem wysogrodzkim, którego syn tegoż imienia był skarbnikiem wysogrodzkim,
który z Brzeską chorążanką z domu Prawdzie zostawił potomstwo. Drudzy synowie
tego podsędka ludzie rycerscy.
324 O KLEJNOCIE
Woisławscy tamże w płockiem województwie dom starodawny, był jeden kanonikiem
płockim i warszawskim, co wspomina epitaphium w Łomzie pisane temi słowy : '
Hic jacet Joann es Woisławskiy canonicus plocensis, warschevien., msnen., lomzien.
etc. plehanus et notarius terrestris, mortuus pemdtima Decemhris, anno 1540.
Poniatowscy w zakroczymskim powiecie dom starodawny i rozrodzony, z którycłi nie-
którzy w Rusi za poczciwerai sprawami do opatrzenia przyszli i tam się zożeniali.
PijanoMScy tamże w zakroczymskiem dom rozrodzony.
Zawłoccy tamże w tym powiecie.
Kowalewscy tamże w zakroczymskiem domy rozrodzone. "*
W łęczyckiem województwie dom starodawny Piaskowskich, z którego wieku mego
byli dwa bracia rodzeni: N., który miid za sobą Czerną z domu Nowina, potomstwo
z nią zostawił. ?v,-'KV< .vf
Paweł, który żołnierską służąc, w potrzebach mężem znacznym się pokazowa!-
Tenże na weselu hetmana koronnego mężnie kopią skruszył z Mikołajem Rogoziń-
skim, o czemeś już czytał pod herbem Kożlarogi. A jeśliż przy dobrej myśli w do-
bry obyczaj nie szanował zdrowia swego, możesz rozumieć, że się ten i w potrzebie o
nieprzyjaciela ojczyzny swej mężnie uderzyć nie szanował. Był mąż urodziwy i podobny,
wszakoż oba byli alieni a jide catholica.
Osrzanowscy tamże w łęczyckiem województwie.
Przędzewscy w kaliskiem województwie, dom starodawny.
Saniawscy od Łukowa dom rozrodzony.
Segrowscy od Piotrkowa, z których Wojciech wwiezieniu był lat sześć w Moskwi,
w Tatarzech trzykroć, zkąd za szczęściem uchodził.
Piątkowscy cd Stawiszyna, dom dawny i rozrodzony.
Dom Klińskich w Prusiech starodawny, znaczny, z których byli wieku mego dwa
młodzieńcy admodum nohiles, Chrzysztof i Jan, siostrzeńcy rodzeni D niskiego pod-
skarbiego koronnego, o którymeś czytał pod Ostoją.
Dom Rościszewskich nr. dobrzyńskiej ziemi, w płockiem województwie, znaczny i roz-
rodzony, po wsiach różne nazwiska mają; po Chrapuni zową je Chrapuńskimi;
z tych był wieku mego jeden kanonikiem chełmskim Zygmunt, syn Wojciechów. Po
Strkwinie Strkwińskimi, po Borkowie Borkowskimi, po Kisielewie Kisielewski-
mi, z których był Adam Kisielewski wieku mego kasztelanem racięskim. Po Boro-
wie zową się Borowskimi, po Zamościu Zamośckimi. Po Stopinie Stopińskimi,
po Odnodze Odnodzkimi. Jest w gromadzie wszystka majętność przez kilka mil grun-
tów, sąsiada między nimi niemasz, zkąd to znać, że to możny przodek ich przedtem
bywał i w tym wieku potomstwo jego znaczne majętności mają.
Dom Bojanowskich w Wielkiej Polsce, starodawny i znaczny, z których jednego u
świętej Trójce w Krakowie wspomina epitaphium pisane w te słowa:
Stanislaus Bojanowski ex Majori Polonia, patriis honis conłentus esse nolens,
aulam eł ejus promissa secutus, anno 1665 j Octava Junii Cracoviae moritur, anie quam
vivere dedicisseł, aełatis suae 48 anno.
Tegoż syn był N. vir graviłate momm praestanSf multorum hominum mores mdit^
JUNOSZA. 325
w ojczyźnie u przedniejszych stanów na dworze miejsce pierwsze miał, jako u książąt
Słnckich, n starszego był marszałkiem, humantis, catholicissimus etc.
Dom Stępowskiek starodawny i znaczy w Mazowszu, z których jeden był kanonikiem
włocławskim Stanisław, umarł w roku 1561.
^"* Dom w Rusi K«manickich, starodawny i znaczny, był wieku mego Zbożny kaszte-
lanem Czechowskim, którego dwie córce tylko zostały, Jadwiga Mielecka starościna
brzeska, i druga Rzeszowska, które sam ojciec leżąc na śmiertelnej pościeli rozdd w te
domy i majętność między nie naznaczył. Ten trzymał działem Jamna, był to człowiek
rządny i dostateczny. Dwa synowcy jego byli od braci stryjecznych. Jan pisał się z Ru-
botycz, Jerzy zKormanic. Siostry ich były, pierwsza za Sienieńskim, potem za
Marcinem Stadnickim, wtóra za Jakackim, trzecia za Jaskmanickim.
?'*'' Clrochowskich dom tamże w Rusi, w przemyskiej ziemi, jednej dzielnice zKormani-
ckimi, znaczny, z którymi Nijowscy jedne dzielnicę mieli. Był Walenty Nijowski
wieku mego mąż zasłużony rzpltej, na sejmy posłem bywiU i w innyck sprawach rzpltej
należących na sobie wielkie prace miewał; zostawił z Frendrowną z domu Boócza
potomstwo. ' *i,^^ "i^" ;iu-.flG
Dom lalickicb starodawny i znaczny, rzpltej zasłużony, w różnych powiedech ma-
jętność mają.
* ; Dom Oparskich w przemyskiej ziemi starodawny. fftiX.^
Dom Drużbiców w warszawskim powiecie starodawny i znaczny tamże w Mazowszu.
Jest dom Juaosiów, którzy od herbu nazwisko niosą; dom starodawny.
^^ Dom Łagowskich starodawny, z których był Symon wieku mego proboszczem mie-
chowskim, w łasce wielkiej króla Augusta; ten niemało majętności przykupił, skarby
niemałe zostawił, wszystko siostrzeńcowi swemu Stanisławowi Ługowskiemu zapi-
sał za żywota, od inszych oddalając. Umarł mianowanym biskupem przemyskim, po Woj -
cieszę Starozrzebskim z domu Dolega, niżli mu sakrę przyniesiono, po nim został
Jan Borukowski tegoż herbu.
Dubkowscy w płockiem województwie; dom starodawny.
Cbądieńscj tamże w płockiem dom rozrodzony. an^^ątf -^tf
Dom Osińskich w gostyńskim powiecie starodawny.
Dom Załuskich w rawskiem województwie starodawny, zwano ich Ta bas za mi, by-
wali przodkowie ich na urzędziech ziemskich znacznymi, jako Jana Tabasza podko-
morzym rawskim, i wiele innych. Wieku mego był Spytek Stanisław, Maciej, bracia
rodzeni, którzy mieli za sobą Korycieóskie, z domu Topór, starościanki przedeckie.
* . Dom Ibniewskicb z nurskiego powiatu starodawny i rozrodzony.
^' Dom Krzykowsklcb z łęczyckiego województwa; był Ś ci bor wieku mego skolasty-
kiem łęczyckim, krakowskim, włocławskim kanonikiem. Wojciech brat jego sekreta-
rzem króla Zygmunta.
Kamieniewscy z poznańskiego województwa, u Kurnika.
Słttżkowscy u Kalisza, dom starodawny, na posługach króla Zygmunta bywali znacznych.
irfosnowscy z rawskiego województwa, dom starodawny.
Z socliaczewskiego powiatu Kurdwanowscy dom dawny.
ase o KLEJNOCIE JUNOSZA.
Cieślińscy w krakowskiem województwie, z tychże i w przemyskiej ziemi drudzy byli
na wójtostwie w Gródku, Jan i Mikołaj, jako o nich epitaphia tamże powiedają. >,
Dom Żukowskich na Podlaszu starodawny i znacznie rozrodzony, opowieda epiłaphium
we Włocławiu Marka temi słowy:
Beverendu$ dominus Marcus Żukowski hujus ecclesiae cardor, sub hoc lapidejacet
Wieku mego był Rosłaniec Żukowski, syn Stanisława Ziemaka, którego
urodziła Skulimowska, mąż sławny, który w roku 1568 będąc w Węgrzech u Sabatki,
gdy cesarz Segietu dobywał, przy hetmanie Fegedy Januszu, na Tokaju chorągiew Tur-
kom odjął, a będąc od nich ogarnion, mężnie się przez ich hufce przebił, acz barzo po-
tłuczony, wszakoż myśli swej- dosyć uczynił. W potrzebach inszych z tymże pomienionym
hetmanem bywał.
r a- Czasu jednego gdy o Turkach znać dano na Tokaj temu hetmanowi , ruszył się
z Węgry ku zamku Sobnoku, ubrał ich kilkanaście w kiwiory, chcąc Turki oszukać,
którzy mieli straż na domiech, która patrzała po wszystkich stronach. Straż gdy oba-
czyła Węgry w kiwiorach, dali znać, że idą coś za ludzie, wszakoż znać że naszy, po-
dobno z Sabatki. Turcy jednak jako ostrożni, wsiedli na konie i jechali ku Sobnoku
lekko. Tam Węgrowie skoczywszy do nich, mężnie się z nimi potkali, wiele ich pogro-
mili, niż im Niemcy na koniach ciężkich na pomoc przyszli. Sławna i znaczna to tam
porażka była, bo Turków było dwakroć więcej niżli Węgrów. Czego kiedy postrzegli, a
znowu im pomocy przybyło, mieli się do Węgrów, wszakoż i obaczywszy onę pomoc
niemiecką, tyłu podawali, a od Węgrów gromieni byli. W tej oto potrzebie, i w innych
wielu bywał ten Rosłaniec Żukowski. Był potem u kasztelana wojnickiego starostą na
Rytwianach, gdzie też jako na jakim pogranicznym zamku ostrożny być musiał zawżdy.
Dom Kuszkowskich, jako opowieda epitaphium we Włocławiu jednego pisane w te
słowa: Reverendtbs dominus Sebasłianus Ruszkowski hujus ecclesiae canonicu^ su^ hoc
lapide ąuiescit, morłuus anno 1579. r^iuob 5
Wolscy w lubelskiem województwie dom starodawny. ;iołi dii,
Horyszewscy tamże z bełskiego województwa dom dawny. i,f,;*T
Piotrowscy, Trojanowie z drogickiego powiatu, dom starodawny i rozrodzony.
Gżowscy z zakroczymskiego powiatu dom starodawny.
, Ciostkowscy od Liwa dom dawny i rozrodzony.
■ r^^^ Dom Łelowskich starodawny i znaczny w Mazowszu.
MD Dom Przerownickicli w sieradzkiem województwie starodawny i znaczny. -^
Ziclenieccy w łęczycldem województwie.
Wciśllccy, z których był jeden Marcin plebanem w Łękach, który z młodości z pa-
nięty ruskiemi w cudzych krainach na naukach bywał, jako z Kamienieckimi, od
których miał opatrzenie, kapłan uczony i przykładny. ,;i
Ciigańskicłi dom rozrodzony. ^t
Polikowskicli na Podlesiu dom rozrodzony.
Łypiccy w zakroczymskim powiecie.
Inszych domów jest wiele w różnych województwach, o których ja tak dostateczie
wiedzieć nie mogę.
'[::f>v^
-oq idaia& uihslseifd tim
freT
Upfjpn ^,^e-wxs{>ńv.'^
fnetfiUT
-0'1
o KLEJNOCIE
NIECZUJA,
JWttI t
który Długosz powieda być właśnie w Polsce nabyty, i pisze o przodkach temi słowy :
G&nus Polonicum promdum ; nosili drzewo ©sieczone w polu czerwonem, krzyż
na wierzcłiu; novum proclama naonczas otrzymali za Bolesława Krzywoustego^ kiedy
z Czechy do potrzeby nie mógł przyjść, rozgromił ich, oni z kątów strzegli, tak jakoby
Szkodę jaką w naszych chytrze uczynili. Tam przez męża tej familii sam Pan Bóg strzegł
nasze, gdy przez sen zawołał głosem wielkim, aż wszystkie ludzie potrwożył w wojszcze,
o czemeś już czytał wyżej przy pomienionym królu. A tak przypati-zywszy się herbu
własności, czytać będziesz o przodkach i o potomstwie ich wieku mego, które ja w tak
szerOkiem królestwie znać i wiedzieć o niem mogę.
Wiele w różnych skryptach, zwłaszcza w przywi-
lejach, przy konfirmacyach klasztorów, kościołów, i in-
szych, wspominają przodki tej familii Nieczigami,
z których jeden założył wieś Niecznlki w ziemi sędo-
mirskiej, tego mieni Derslaus kteczuja.
WsEBORius NiECzujA wojcwoda sędomierski, któ-
rego wspominają wszystkie historye za panowania Wła-
dysława, Bolesławo wego syna, i tenże się był zastawił o
krzywdę onych młodzieńców braci jego przeciwko niemu
z Piotrem hrabią z Skrzynna. Był hetmanem ko-
ronnym, a to było w roku 1145, i wiele inszych, których
iż historye dowodnie nie wspominają, przywileje też nie-
znacznie tylko Nieczujami, jako w roku 1200, Tro-
janum Nie czuję, comes Stanislaus Nie czuj a, comes
Zdzislaus Nie czuj a, na przywileju dawnym w r. 1261.
Wieku mego tego herbu było wiele domów zna-
cznych i zasłużonych r. p. Jako naprzód dom Starze-
chowskich, z których opowiedają Wojciecha mężem
wielkim różne skrypta, zwłaszcza Orzechowski w Dya-
logu albo w rozmowie około exekucyi, kędy syna jego Jana wspomina wojewodę po-
dolskiego.
328 O KLEJNOCIE
Tego Wojciecha braci kilka w sokalską bitwę zabito, którzy wiele a mężnie
z nieprzyjacioły królestwa tego czynili.
Ten Wojciech był w wielkiej łasce królowej Bony, ta mu była zleciła zamek po-
graniczny Bar, chcąc aby się przy nim miasteczko przespiecznie sadziło.
Tenże potem ku latom przychodząc, miał opatrzenie od króla Stefani znaczne, był
kasztelanem bełskim, a potem wojewodą onegoż województwa umarł. Miał za sobą
Turską z domu Janina, z którą zostawił synów czterech; trzej młodo pomarli, tylko
został Jan, który był wojewodą podolskim wieku mego, prawy pan i obrońca r. p. Był
wielki chlebodawca ludziom rycerskim, które i znacznie opatrował. Wielki a znaczny
ratunek przeciwko poganom z niego one kraje miały.
Miał za sobą Bydłowską z domu Top acz, którą był z fraucymeru królowej po-
jął, z tą zostawił to potomstwo, naprzód:
:v7#r Wojciecha starostę wysogrodzkiego ; o tego dobroci, hojności przeciwko ludziom
stanu każdego, by się wszystka prawda wyliczyć miała, wielkąbym ci w tem zabawę
uczynił. Pomagając chudym do dobrego mienia, ratując ich wedle możności i panosząc,
nałożył na to więcej, niż przez sto tysięcy; ojciec wszystkich chudych pachołków był
to wieku mojego, mało żadnemu dać nie umiał. Przeciwko nieprzyjaciołom rus-
kich krain wielkie poczty miewał. W interregna wiele a pożytecznie r. p. służył, po
króla Stefana do Węgier jeździł. Na zamku swym Januspolu znaczny a mężny od-
pór poganom dawał, potrzeby żadnej za tego króla nie omieszkał, jako pode Gdańsk,
do Moskwy i indziej. Zostawił z Ligęzianką syna jednego Jana. Potem z Laską,
wojewodzanką sieradzką syny i córki, na ten czas były minorenes.
al i Stanisław, wtóry syn tegoż wojewody, podkomorzy przemyski, był wieku mego
dobry, cnotliwy, a barzo pożyteczny sługa i stróż r. p. Wiele a pożytecznie jej w one
interregna służył. Był człowiek uczony, ludzie uczone miłował i przy sobie je bawił. Zo-
stawił z Tarł o w ną wojewodzanką lubelską potomstwo. Umarł w roku 1682.
Dom Wapowskich starodawny i znaczny; wspomina Kromer w księgach
trzydziestych Jana, który za króla Alexandra mężnie Tatary gromił.
Bernata wapowskiego długo będzie imię w ludzkiej pamięci, dla zacnych zasług
według stanu jego. Będąc kantorem krakowskim, sekretarzem króla Zygmunta, pisał kro-
nikę polską. Ciało leży na zamku w Krakowie, które opowieda epitaphium pisane w te słowa:
Bernardo Wapowski , juris utriusque doctor i, cantori cracomen., cubi. apo. et
regio secretario, viro erudito, carmine et prosa excellenti, patruus posuit. Scripsit hi-
atoriam Polonorum, ex qua guantum ingenio valuerit, posłeria judicam reliąuit. Obiit 2i
Novembris, arnio 1535.
Piotra wapowskiego wspomina także epitapMum tamże: Reverendo patri domino
Petro Wapowski, decano cracomen., viro magni et excelsi animi, pietate insigni, forti
rerum ecdesiasticarum honorisgue divini propugnałori , monumenłum hoc positum eat, qui
exacłis cum digniłałe vivendo 85 annos, tertia Ocłobris obiit, anno 1536.
Za wieku mego był Andrzej wapowski kasztelan przemyski, który na koronacyi
króla Henryka, w zwadzie na zamku w Krakowie, od Samuela Zborowskiego raniona od
NIECZUJA. 329
której rany potem rychło nie odjeżdżając z Krakowa umarł. Był to dobry senator, rzą-
dny i możny^ zostawił z Maciejowską z doma Ciołek, kasztelana sędomirskiego
córką, syna Jana, drugi umarł rycłiło po jego śmierci.
Dom wieku mego Baienkiw w lul)elfikiem województwie był znaczny; z którego byli
dwa bracia: " , _,i__-
Chrzysztof, Ittóry z młodości, prosto z nauki, od króla Augusta był posłań do *
Turek, aby się języka nauczył i pisma arabskiego; mieszkał w Konstantynopolu przez
sześć lat, wielkie persekucye od pogan cierpiąc. Bo gdy podrósł, obaczyli w nim dow-
cip, z wielkiemi obietnicami namawiań był, aby przyjął wiarę ich. Co skoroby jedno
był umyślił uczynić, zrazu wielkie' opatrzenia od cesarza i od baszę przedniej szego obie-
cowano, żonę Straszą zmarłego, który też był od nich w młodym wieku wzięt, jakoś
pod Odrowążem czytał, albo córkę jego, z oną wszystką majętnością dawano. Ale
anioł pański, który strzegł młodzieńca onego, i cnota przyrodzona, tego mu łakomstwa
bronili; mając bojażń bożą przód oczyma, gdy który Turczyn z nim o tem mówić po-
cz^, zgromiwszy go, plunąwszy na ich wiarę, szedł precz od niego. Co poganie bacząc,
byli mu potem infensi, i wielkie niewczasy cierpiał, tylko przy poślech chrześciańskich
królowi cesarza niejaką rekreacyą miewał, u których bywając, różnych języków przewykł,
włoskiego, francuzkiego, i niemieckiego. Radziby byli już naostatek poganie, bacząc
w nim godność, zajrząc go chrześcianom, albo go przez moc sobie przywłaszczyli, albo
też i o zdrowie przyprawili. Ale Pan Bóg zawsze swoich ma w obronie, zbył onym
poganom, przyjechał do ojczyzny zdrowo. W jakich posługach r. p. bywj^, albo być
może, toć na potem historya powie. Ojca, który przez czas długi od kościoła powsze-
chnego się był odłączył, na to nawiódł, że onemi błędy wzgardził, a Panu Bogu się
upokorzywszy, pokutując za to żałował. Co gdy uczynił, już będąc w leciech podeszły,
w kilkanaście niedziel chrześciańskie żywota dokonał.
Brat tegoż Chrzysztofa rodzony N., który multoi-um hominum mores vidit, potem do
ojczyzny przyjechawszy, na dworze Jana Zamojskiego, kanclerza i hetmana koron-
nego był kuchmistrzem, młodzieniec godny i uczony.
Dom Wilkeckich w krakowskiem województwie starodawny i znaczny. Stanisław,
Chrzysztof, Jan, który na dworze króla Augusta czas się nie mały bawił, miał potem
za sobą Czerną, z którą potomstwo zostawił.
Dom Koropatnickich starodawny w Rusi, zasłażony rzeczypospolitej, których przodki
liistorye znacznie opowiedają, wieku mego był to dom możny w onym kraju, i mężo-
wie wielcy.
Dom Łoknickich na Podlaszu starodawny. Był za wieku mego Jan wojski bielski,
który z Jasieńską miał synów dwóch, Jana i Maryana, oba byli sekretarzmi
króla Stefana, i tym obiema zlecił był żywność wodą wozić z Litwy do wojsk, z któremi
ciągnął do Moskwy.
Wierzbiccy w chełmskiem dom starodawny, bywali urzędnild ziemskimi tamże. Był
Derslaus de Wierzhicza suhjudex łerrae chelmen., anno 1525,
Wilciopscy w lubelskiem województwie dom starodawny.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 42
330 O KLEJNOCIE NIECZUJA. ' .
BysłMejowsfy w sędomierskiem, Jan, Mikołaj i Stanisław, byli wieku mego lu-
dzie godni; Zbigniew, Chrzysztof, bracia ich stryjeczni tamże. ...u.^ ,
Ostrowscy tamże w sędomierskiem województwie. '''''
Kochowscy tamże w sędomierskiem województwie, ladzie cnotliwi, uprzejmi i^ pra-
wdziwi. . .y>yn»\\\ fcwL
. Łukawsfy w sędomierskiem województwie, dom damiy. ^ "O^'^^ ^\o)\6 7:i1dD .,_
^ ;HWitosławscy tamże. • "^'^••" ^'hK'l J«^ .V" • ^I^iifT. '
v|^^ Jymitrowie w po wiecie ^wiślickim. rAdmbą fibihm .
'■■'''■ Prascy od Radomia z woj ewództwa sędomierskiego. ' .^ ; ' '' *^*^^ "^ • < ^l ^-^
' Renleńscy tamże dom starodawny. * :>i^ /~^ i.xmi ^6a-, ; /nm {ysf
Wichorscy w chełmskiej ziemi. ''^ ^'^ ' -^ fiSB^ii^ ęaoi
Stankowie w bełskiem województwie. > ..!:,, ,łfi)vx3 aio.^;
'-''• /rzcsińsry od Poznania, ludzie bywali znaczni wieku ineg'0 wtjTa ^omu. '[■
"'i Szunileńscy w Rusi. '
^^3' Sailłeńspy z brzeskiego województwa na Kujawach dom dawny, z których Jan
w Rnsi u Buska był wieku mego, i tam potomstwo zostawił.
Zgierscy z zakroczymskiego powiatu. -
3^tw uiaiiysjo^ic yf sędomierskiem, wyszedł z Prus. ' ^ **^^
Inszych domów wiele w różnych województwach, o których dostatecznie wiedzieć
nie mogę.
>+ . ff
i w
wb e.a j/r . :-{śd[o
oiai ^a I o^a '
In , • : ■ )b-'f7i) Yr -
l.o^ąe^ tupt^ti , v , ; Ioq ivw4tii*0\n Y-iioIl mŚ''.-
•ijf«ł o^om Jł^iww fX^1 ,x^(}i'K •
OTJv..
;rł.tn9Jttó«^ił^4v.#
O KLEJNOCIE
PRZOSNA,
który właśnie samo nazwisko nkaznje w Polsce na-
byty, tak jakoś czytał w Gniażdzie Cnoty, ma na-
zwisko od rzeki tak rzeczonej, która u Kalisza i u Prze-
meta miast płynie, nad którą przodek herbu tego zna-
cznie sobie i z wieczną pamięcią poczynał. Ma być lew
żółty w pola błękitnem, na grzbiecie trzy wie-
że, którego własność obaczywszy, czytać będziesz o
potomstwie, które ja znać mogę. '
Nieznaczne opisanie od historyków, tej familii
przodków nam zataiło.
Wieku mojego był dom Baleńskich na dobrzyń-
skiej ziemi i w Prusiech możny, jako opowiedają listy
domu tego Jana Balińskiego wojewodą pomorskim,
którego znaczne męstwo a wierność od króla Kazimie-
rza^hojnie nagrodzona była.
Był syn jego kaszlelanem gdańskim i podskarbim
księstwa pruskiego, który zamku malborskiego dał zna-
cznie oprawić.
Tenże zostawił te syny : Stanisława podczaszego ziemie dobrzyńskiej, którego też
byli wieku mego ci synowie:
Jebzt sędzia malborski.
Jan, który w postronnych krainach, w Niemcech czas barzo długi na służbie żoł-
nierskiej lata swe trawił.
Michał zEnchorską z domu Ogońozyk potomstwo zostawił.
Paweł i Jaeób, który przy Janie Zamojskim, kanclerzu i hetmanie koronnym
332 O KLEJNOCIE PRZOSNA.
czas długi się bawił, na wszystliich expedycyach z nim w Moskwi był, oprócz pskowskiej,
mąż ex utrague parle rzpltej godny.
Jakób Baleński, syn wyżej pomienionego kasztelana wtóry, był wieku mego takie
podczaszym dobrzyńskim po bracie.
Jan, trzeci brat ich, żołmierz dawny i mężny.
Piotr miał za sobą Kułucką z domu Pomian, z którą potomstwo zostawił. Wa-
cław czwarty umarł bez żony.
Wilżeński w Rusi, który z tymiż Balińskimi przedtem był jednej dzielnice, w wo-
jewództwie Iwowskiem ma znaczną majętność.
Inszych domów jest wiele w różnych województwach, o których ja tak dostatecznie
wiedzieć nie mogę.
.^^otn 5«ns c(,4>'!ół2ł ^oiwl8ffl(doq
.o:; y.r-
\ • Ii
' .i/SDsaifl^ dal !)?'fa:fi«i i v,^ło%ą<y<\
-diw j .oa&SD o:s&t ob 4£ C7rcs8;i p/t«wobr;
-iiiw w Q KLEJNOCIE STARODAWNYM POLSKIM
/>0!X »
DZIALOSZA,
który ma być róg jeleni szary w polu czerwo-
nem, także skrzydło sępie szare podia niego,
pisze Długosz, że jest w Polsce nabyty. O początku jego
czytałeś w Gniażdzie Cnoty; powieda na przodki
herbu tego, że bywali industriosi śed Unaces, o których
przypatrzywszy się własności herbu, czytać będziesz.
De Rogów przodki herbu tego, ludzie rzpltej
zasłużone, opowiedają różne skrypta, jako przywileje
koronne, historye także.
HmczA DE Rogów, kasztelan sieradzki, był w ro-
ku 1260. Czytaj statuty, tam w przywilejach obaczysz.
HmczA potem kasztelan sieradzki był w roku 1457.
Był naprzód kasztelanem rosperskim, tenże jeździł do
Litwy po Jagiełłą książę litewskie aby przyjechał na
królestwo, jako o tern Kromer w księgach 16, list 363,
czyni wzmiankę temi słowy: Legati ad Jagiellonem missi
sunł, iU eum ad conjugiura Hedmis et regnum Polonorum vocarenł et secum adducerent.
Tamże te posły pomienia: Włodka, Chrystyna, Piotra- Szafrańca i Hinczę Ro-
gowskiego.
Tenże był w uniją przyjął do herbu swego WołczkaKokutowicza i wszystek
dom jego.
Tenże umarł kasztelanem sieradzkim i podskarbim koronnym.
Ratiłtawie, których była Skrzydlna, tego herbu używali ; te wniosła białagłowa w dom
Pieniążków. Tych opowieda list, na którym spłacili summę wiana babistego Janowi
z Janowic 205 złotych czerwonych, w roku 1479,
334
O KLEJNOCIE DZIAŁOSZA.
Potem drugi list wspomina też Ratnłty Jerzego i Marka bracią rodzoną, którzy
odbierali zamek Szaflary z rękn pomienionego Jana z Janowic.
W Kazimierzu u świętej Katarzyny ci Hinczowie wiele byli ozdoby kościołowi
onemn przyczynili, wszakoż wszystko ogień popsował, i pamięć ich wyniszczył.
Na zamku w Krakowie kaplica ich fundowania jeszcze ai do tego czasu, i wie-
kom wiecznie trwać będzie, kędy je zawsze wspominając, do Pana Boga się za nimi
modląc.
U świętej Trójce w Krakowie zakonnikom do kościoła wiele nadali, zkąd także pa-
miątka ich nie zginie, i wiecznie wspominani w modlitwach kapłańskich będą.
W tym wieku coby tego herbu używali, własnego potomstwa tych przodków wie*
dżieć nie mogę.
Am(
K (I
-owiois wio as« iaoldi gói b\ii -sfi»
iubkmwk
.Mi/.' r-:
7/ yia %
ipiląsn oisbfll <o^9ł udttid ij{l»o^iq wd^oH bO.
-m w l\ó ,WsbBioi8 n«f9łS8B3l ^wr
.sB^i^^' ' ' fjjsią w mBl
.Tóif HJfu . jisiwnera nut
ob frabiaf okael , m'dm9ąB(yi men&igkesi W>siqBa i^fl
mim 4«9.' bT> Wwaftd :^f7/(){a łm- isw inys:-
-ofl caoałH i Ayii.'
! \
i.
isłeysfw f ssołwoljjioil cis
.myflfloioi (
al sicofiT
. ioiiawo^
odrori oh iit{X^ą H^aa w i^d- jsiaoT
Ujiui .
,łofr
, :f!iio7rj'4
irA^hr ':^ c^^bfi \ .vimi
•i7ł,vfj^^
Uli
-Jiti
iTO^ .»'J^I IJ^AT yf
rV-v^-.A-rr-
.i7f?^,"n77-fO"'/' ni^
O KliEJUroCIE STARODAiriDY m.ii
.,, .. ..... .. ..: m&Ci
-»«■
TU
->afli oi
utio !
^ittjo 4:
który to]^w Polsce początek otrzymał od dawnych mo-
narchów pogańskich, czego potwierdza Dhigosz temi
słowy: Genus polonicum, in qua viri simplices et me-
dioeriłate contenti; używali herbu tego: białej róży
wpoluczerwonem, około niej trzy kroje. Któremu
się przypatrzywszy, czytać będziesz o przodkach i o po-
tomstwie wieku mego ich, które ja w tak szerokiem kró-
lestwie znać i wiedzieć o niem mogę.
DoBROGOSTA za Kazimicrza pierwszego opowie-
dają historye hetmanem koronnym, którego był syn bi-
skupem poznańskim, był wzięt po Pijanie Włochu,
roku 1125. Żył na biskupstwie tylko lat pięć, umarł
w roku 1130. Po nim nastał Radwan tejże familii,
acz drudzy tego liadwana opowiedają z domu Srz^^
niawów. iwl^? , ityęiw nfH^iitttA
Bernata opowieda tamże katalog biskupem po
Radwanie wyżej pomienionym, wzięt z kanonii poznań*
skiej. O tym tak pisze, że był humilis. Żył na tej sto-
licy lat trzynaście. Umarł roku 1151. Po nim nasti^
Swetosław z domu Jastrzębiec.
Benedykta hrabię Rolą opowieda przywilej dawny w roku 1230. \ą
Mikołaja RoLi^ podkomorzym ino włocławskim opowieda przywilej koronny, czy-
taj statut Przyłuskiego w księgach wtórych kap. 2. w roku 1451.
Wieku mego były te domy możne i zasłużone rzpltej znacznie. Napi'zód dom Tar-
nawskioh włęczyckiem województwie. ^.
Ofsbff!
336 O KLEJNOCIE
Był PiOTB chorążym łęczyckim, którego tylko jedyny syn Jan był referendarzem
nadwornym i proboszczem włocławskim, mąż biegły w sprawach rzeczypospolitej.
Dom Wargawskich w łęczyckiem województwie starodawny, z którego za wieku
mego był Rafał administratorem żup krakowskich, w roku 1549. Potem był pisarzem
skarbnym, umarł kanonikiem krakowskim.
Z tegoż domu dom Jarochowskich tamże w łęcsyckiem województwie starodawny.
Dom Witańskich w łęczyckiem województwie starodawny.
Dom Lubienieckich na Kujawach starodawny i możny, bywali kasztelany, dygnita-
rzmi w cnych krajach, ludzie r. p. zasłużeni.
Dom Sokołowskich na dobrzyńskiej ziemi starodawny. _
Dom Swiętosławskieh tamże starodawny.
Dom Ercieszowskich na Podlaszu starodawny, z których jednego w Krakowie na
zamku ciało leży, nad którym jest ten napis:
Jacobo de Aercziessow, juris pontijicii docłori, canonico cracomen.^ morum in-
tegHtałe, viłaeque sancłimonia conspicuo, omnium inopum pio parenti. Obiit anno 1533.
Dom Łubnickich albo Bolgowskich w łęczyckiem województwie starodawny.
_^ Dom Boruckich na Kujawach starodawny. Był wieku mego Nosek tak rzeczony,
że nosa nie miał, bo mu był upadł w niemocy w izdebce, jako pospolicie mawiać zwykli,
morhum gallicum leczący. Był chorążym brzeskim, miał ze dwiema żonami to potomstwo :
Z Szubską albo Szczawińską zostawił syny i trzy córki. Potem z Anną Dąbską
z domu Godzamba zostawił syna Jana, i córkę Jadwigę; zabit potem w domu okru-
tnie od swoich sąsiad.
*, W Warszawie drugiego opowieda epitaphium temi słowy:
lieverendu8 ac nóbilis domiMts Mart i nu 8 Borucki canonicus varschevien. , S. R.
M. medicuSj hoc lapide regitur, anno 1565.
Dom Stanisławskich na Kujawach starodawny,
j Januszewscy w sochaczewskim powiecie w rawskiem województwie.
i'i>;uii Komorowscy w łęczyckiem województwie. Był Łukasz professua ordinis cystercien.
w Mogile, ciistos et sacrista wągrovecen. w roku 1580. Tamże w Mogile był drugi brat
jego zakonnikiem. Jakób brat ich trzeci żołnierz i mąż dobry, w Litwie miał majętność.
Bartochowscy w łęczyckiem województwie.
Rttsieńscy w sieradzkiem województwie, z których jeden na Podolu Walenty zosta-
wił potomstwo i majętność znaczną. Drugi tegoż synowiec był rotmistrzem pieszym do
Moskwy, i tam zabit temperę Stephani Regis.
i&iii£4iło80w8ey z wysogrodzkiego powiatu, byli dwa bracia, Stanisław i Jan, ludzie
rycerscy, w potrzebach znacznych bywali, jako Jan, ten z wielą narodów szable swej
próbował, wszędy szczęśliwie, nad każdym nieprzyjacielem szczęścia podług myśli użył,
z młodości na rycerskim chlebie zrósł. Stanisław pode Pskowem i indziej w potrze-
bach z nieprzyjacioły bywał.
.. . Białaczewscy w łęczyckiem województwie, dom starodawny. - .
ROLA.
337
Koiiehey tamie w łęczyckiem, z których Maciej był rotmistrzem na Podolu, z Turki,
2 Wołochy w potrzebie byw^.
Rceszewscy złcczykiego województwa, dom starodawny.
Witowscy tamże, w łęczyckiem dom starodawny.
fiiMtwsćy tamże w łęczyckiem dom dawny. ,
Ślibickich dom tamże w łęczyckiem starodawny.
Scieieńscy na Kujawach dom starodawny.
Dom Skotnickich tamże dawny, byli bracia dwa wieku mego mężowie dobrzy, FI o
ryan i Andrzej.
W bielskim powiecie dom Mińskiek starodawny. ^ .
Dom Owsianych starodawny i znaczny na Podlaszu. ^ "'
Dom Wyszczelskićh na Kujawach, z których opowieda we Włocławiu epitapMum te
ludzie znaczne temi słowy: In laudem Dei omnipotentis, memońamque venerabilis Pełri
Wyszczelski , canonici toladislamen., anno Domini 1576, septima Aprilis defuncti, aeta-
łis mae anno 60. Doctor Maihias Viszczelski, vladislavien. acplocm. canonicus, prae-
pońłus slusef>ien., fratri suo charissimo mestus posuit.
Kobylińscy na Kujawach od Kruszwice dom starodawny.
Sadkowscy z rawskiego województwa^ dom starodawny.
Kochańscy na Podlaszu dom starodawny i rozrodzony.
Kłoszewscy na Podlaszu dom starodawny i rozrodzony.
(iadomscy w rawskiem województwie dom rozrodzony.
Inszych wiele domów w różnych województwach zacnych i możnych. y^j^^
i-^m 9Tn
■łw^y
O klejnocie KROJE, niektóre dawne skrypta tak
powiedają, że z nich ma ten wyżej pomieniony począ-
tek, i także go w polu czerwonem używali przodkowie,
o których Długosz pisze: Genus polonicum manwełum.
Różność mała między temi dwiema herby, tylko
on pierwszego widzisUeś różą, u tego zasię niemasz
nic, tylko że się wiążą kroje końcami jeden od drugie-
go, a dla tego potomstwo, któregoby właśnie używać
mieli, nie wiedzą, i za zwyczajem do pierwszego R o li-
cz a wszyscy się miecą i tegoż używają; ten jest da-
wniejszy, tak to o nim powiedają, żeby jeszcze miał
być nadań od Piasta potomstwu jego własnemu z ojca,
a temu które z matki, lemiesze, o których niżej mieć
będziesz ; w łęczyckiej ziemi tego herbu pełno. Opowie-
dają dawne skrypta Crzesum comitem pcUatinum lenci-
den., od którego Krzeszów albo Krzeszyn założona wieś,
i tamże potomstwo jest, co od niego jeszcze nazwisko
mieć mają Krzeszowscy.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa Polskiego, Bartosza Paprockiego.
48
338
O KLEJNOCIE LARYSZA.
,i«^jto; i. Klejnotowi temu LARYSZA początek tak jakoś
wyżej czytał kładą; mają być dwa lemiesza w polu
białem, którego o baczy wszy własność, czytać będziesz
o przodkach i o potomstwie własnem, o którem ja wie-
dzieć mogę.
Łarysze wspominają dawni skryptorowie , także
i przywileje, jako Jankała Labyszę hrabią w roku
1264; równy temu list w statucie Przyłuskiego czytaj.
Żył za panowania Bolesława książęcia Wielkiej Polski,
pradziada Kazimierza Wielkiego.
Comes Choschamus Larysza podczaszy kaliski,
którego opowieda list tegoż Bolesława, anno uf mpra,
wszakoż dostateczniej je opowieda Anonimos, że za ich
przyczyną Żydowie wielkie byli otrzymali wolności u
tego książęcia.
Od tychże przodków wieku mego były te domy
znaczne, jako naprzód Domańscy w sieradzkiem wo-
jewództwie, w ostrzeszewskim powiecie dom znaczny.
Dom ladaleńskich starodawny, z których był Jan rotmistrz znaczny.
Dom Zdanowskich od Łukowa rozrodzony, i mężowie dobrzy i znaczni.
W Pilcy wspomina epitaphium tego herbu Tomasza Chochołatego, i napis na
ołtarzu, który fundował temi słowy: Deo Optimo Maximo suaeque intemeratae Oenitrici
Virgini Mariae et divo Leonardo Thomas Chocholałi aedificamt, który znacznie nadał,
umarł w roku 1645.
Inszych wiele w różnych województwach domów, o których ja wiedzieć nie mogę
w tak szerokiem królestwie.
•■.1*U ..'Ąi,x
v>\i vdi»ii j^jalo^
I Dl i)
''t"9'l 'ff ■J'!*''t'tH ''"łyj O Pm '
.ń fi (lii.- iOio&t? -
'V,'A»
"r":fD KLEJNOCIE
isiiiiii ALIAS iiiiiif, '
który od przodka zdawna tak nazwanego to nazwisko
niesie, ma być krzyż rozdarty biały w polu czer-
wone m; nosili przedtem Cietrzewia, którego w Cheł-
mie w tym wieku noszą; na każdym rogu krzyża
ma być jabłko albo pomarańcza. A tak oba-
czywszy własność herbu, czytać będziesz o przodkach i
o potomstwie, które ja w tak szerokiem królestwie
znać i wiedzieć o niem mogę. Początek jego tak jakoś
czytał w Gniazd zie Cnoty.
Naj znaczniej nam przodka herbu tego Długosz
opowieda Wojsława rycerza temi słowy:
Fortalicium alias Groblą in ripa Vislae aediJicavUf
et prehendam ibidem sancti Joannis in eodem forłalicżo
et parochialem ecclesiam fundatit et dotavił, et ibidem
guiescit. Ex hoG genere ad dictam ecclesiam habent jus
pałronatus, licet haec viUa sit Jam regia ex commuta-
tione eorundem bonorum cum Casimiro Magno , gul edi-
jicamt Niepołomice castrum, etc.
Tamże opowieda drugiego Wojsława męża tej familii możnego, który do kościoła
świętego Floryana na Kleparz wiele nadał. Tam osoba jego wymalowana była, co ogień
zepsował, a potem oprawiając kościoła proboszcz jeden, zasklepiwszy, potynkować dał.
Tam się dopiero osoba i text zamazała, bo to było przed Łokietkiem.
Gierałda w księgach ósmych opowieda Kromer proboszczem czerwieńskim, ktiłry
potem był biskupem ruskim, naonczas póki jeszcze stolica biskupia w Haliczu była, o
tern czytaj księgi 9 tegoż historyka.
340 O KLEJNOCIE OSMORÓG.
GiERAŁDA biskupem wrocławskim opowieda katalog; był wzięt po Jak obie z do-
mu Świnki. Umarł w Rzymie w roku 1323, i tamże pochowan, o ozem Kromer w księ-
gach 11, gdy był posłań w legacyi do papieża Jana dwudziestego wtórego tego imienia,
z strony dziesięcin krzyżackicłi.
W tym wieku jest dom (iiieralt«w którzy przodków swych nazwisko niosą; wspo-
minają listy ich braci trzech rodzonych, Wojsława, Ludy sława i Przecława, któ-
rzy te imiona zakładali w krakowskiem województwie od imion swych: Wojsław, Woj-
sławice, Ludy sław, Ludysławice, Przecław, Przecławice, od których było wiele wsi:
Mojkowice, z tych Gierałtów ręku wyszły w dom Trzecieskich, z domu Strzemię,
chowali się w Zakliczynie, i tam jeszcze mają kaplicę swą, wszakoż i tę utracą za
odmianą wiary, która im raczej za płoty każe się chować, niżli na miejscu świętem.
Byli wieku mego bracia trzej rodzeni Gierałtowic: Naprzód Adam sędzia grodzki
sądecki, Zygmunt pisze się z Faściszowej, trzeci Jerzy.
Na Podolu Gierałtowie tegoż herbu byli wieku mego, ludzie rycerscy z tychże
przodków.
SiemichoMscy w sędomirskiem i w krakowskiem województwie tejże dzielnice.
Wyijccy u Bochnie dom starodawny tejże dzielnice.
Wolscy w krakowskiem województwie dom starodawny.
Fakiszewscy w krakowskiem województwie dom dawny.
Wrobliscy w sędomierskiem , opowieda jednego epitaphium w kościele krakowskim
na zamku temi słowy : Septima Januarii ohiił venerabiU8 dominus Nicolaus Wrobliski
carumicus cracovien. praepositus Omnium Sancłorum, anno 1508,
Inszych domów jest wiele w różnych województwach, o których ja dostatecznie
wiedzieć nie mogę.
JJ oiuiJiiinu
: V i^:-^-^
..:;^-j amn l-fh::- •
., '/
'Ał
łiTTV)'-rt / 'Uf 1*1,
-W r;
•>■;»;?>,!?>»%*
Mp( wi^> ■
cj ^^li^hs^i-^C- 1
WjlgiA
i.-KiS ik<yv>ftŁ>s"Wr/vi^_^-.
<iv' '
'"ty:&?
■>v^vV-.>,' ...
'•r;&v'r:!"i 'Vv'*
f«'j*^^iilvJe'
•■ j;>rfi;}fv1jrg'.ft>i •
>iv?Giniii) i^a£i.'?ii
!■■ ! i f
ir-
::isfóiSJif
łW'Ji80^i -^t
O KLEJNOCIE
*i'w'o3kijf vr'^u
TRZASKA,
laJa M
który także w Polsce ma własny początek i nadanie,
ma być pół miesiąca z rogami wzgórę, żółte
w polu błękitnem, miecze otłuczone, jeden na
wierzchu, drugi od spodku, zową go niektórzy
Biała, drudzy Lubiewa. Pisze Długosz o przodkach:
Gens in Polonia antiąua, miłitaris, libera et injuriarium
vltiva, o których przypatrzywszy się własności herbu,
czytać będziesz, także ©potomstwie ich, które ja w tak
szerokiem królestwie znać i wiedzieć o niem mogę.
Iż tak to twierdzi potomstwo, że się przodkowie
pisali de Biała, tedy na wielu liściech najduję wiele
znacznych, które tak pomieniają. ^ ?iiród :^uvij^i^
MoRCHA comea de Biała w roku 1091. 'oa
MsTYGENUS comes de Biała w roku 1180.
Na drugiem miejscu, acz nie mieni aby byli tej
amilii, wszak oź iż się de Biała pisali, jam je tu
w ten obyczaj położył.
SzELiGę z Janowic podkomorzym sieradzkim opowieda list dawny,
Wieku mego były te domy tej familii możne, jako naprzód dom Glinków staroda-
wny w Mazowszu, wspominają przywileje dawne Mikoł^-ja Glinkę kasztelanem wą-
skim, w roku 1440. -^^u^^ ii
£[Ł£MENSA
w roku 1436.
342 O KLEJNOCIE
Jakóba Glinkę starostą wyskim opowieda epitaphium w Wyżnie w kościele w te
słowa pisane: Catherinae Dzialyńska matronae casłissimae , praestantissimaeąue
formae corporis, excdlentisque animi dołes, conjunxerał, ob {dque a mulłis pełita, tandem
Jacobo Glinka viro iUusłriy prafecto hujus loci nupserat. Foelix Srzeński a Soko-
łowo, palałinus plocen., ejus ex 8orore nepos, longo post tempore praefecturam loci liujus
adeptibSf aviae pietałis ergo hoc in loco pomił et illustravił, anno 1549. Obiit mensę Julio
anno 1503, guam Glinka conjtiX guadrigenio post st^secuttts est, conjunciissimamgue vi-
tam eorum, corpora imitała, ne tumulo guidem se disjungi voluerunt.
Jan i Andrzej Glinkowie bracia, pod Działdowem ze Krzyżaki wiele a mężnie
czyniąc, zbici.
Wieku mego już była Anna Glinczanka, Mikołaja kasztelana wyskiego córka,
za Wolskim kasztelanem sędomierskim.
Byli ci mężowie także z domu tego ludzie znaczni, jako Jakób Glinka, który
na Podhajcach w Rusi był czas długi starostą, jeszcze od tej ciotki swej kasztelanki
sędomierskiej zostawiony tam w tym kraju został, i potomstwo zostawił z Jadwigą
Strzyżowną, sędziego halickiego córką. Drudzy bracia jego w Mazowszu na dobrach
ojczystych zostali, mężowie rządni.
Dom Sieklicklch starodawny; opowieda epiłaphium w Krakowie na zamku Jakóba
temi słowy:
Magnijicus dominus Jacobus Sieklicki castellanus wojnicien., illustrissimae vir-
ginis Reginula e Helisabethae curiae magister jacet hic; hic suo saeculo guałuor reges
polonos singulam gratiam expertU8 est viriute paterna, sublatus est autem anno Domini
1512. Positum est ab uxore sua primaria foemina Bieata de Tenczin, anno mox
seguenti.
:ii5js;:Dom Wilezieńskich starodawny, z których jeden był opatem lubieńskim.
Dom Sokołowskich w Mazowszu, z których Ab ram w krakowskiem województwie
był mąż uczony, zostawił z Oraczewską z domu Srzeniawa potomstwo.
>!&j 'Dom Jarz)uów w Mazowszu w rawskiem województwie starodawny. Był jeden dwo-
rzaninem mego wieku u trzech królów, u Augusta, Henryka i Stefana, mąż był sławny,
zwano go Woda, dlatego, iż tylko wodę pijał.
Piotr, który na Podgórzu miał majętność wójtostwo w Brzostku, nie zostawił tylko
jedyną córkę Brzechwiną; był to mąż sławny, godny pamięci, tak jakoś o nim czytał
pod Jastrzębcem, na wszystkie expedycye kosztem sw^m do Moskwy się wyprawo wał.
Dom Wędrogowsklch starodawny w rawskiem województwie. Był wieku mego Woj ci ech
doctor phUosophiae, professor academiae cracomen., vir grania et prudens.
m :i,Adam brat jego w Litwie miał majętność, mąż w sprawach rycerskich biegły.
• ■ . W sędomierskiem województwie Wędrogowscy jednej że dzielnice.
yftriDom Chojnackich w rawskiem województwie starodawny; był Paweł opatem lubień-
skim; Teofil sędziem rawskim, i inszych wiele ludzi godnych było tego domu.
W poznańskiem województwie Chojnaccy tegoż herbu i dzielnice.
Zimoszarscy z ciechanowskiego powiatu dom rozrodzony, z których jeden był fizykiem
króla Augusta, astronomus egregius, i inszych z tego domu wiele ludzi godnych.
TRZASKA. . 343
Błaskich u Skrzynna w radomskim powiecie.
Trzenkowscy z Prus dom starodawny, wyszli z Mazowsza.
S2yg«wscy w Mazowszu, ludzie rycerscy, z których jeden był w łasce książęcia Słuc-
kiego Jnrgia.
Podbielscy z nurskiego powiatu dom dawny i rozrodzony.
Tyszkowie z łomżyńskiego powiatu dom rozrodzony.
Chrzczonowscy w rawskiem województwie dom rozrodzony, był jeden opatem lu-
bieńskim.
GołyBscy w rawskiem województwie dom rozrodzony.
kleczkowscy u Łomży; był Jakób doctor łheologiae, który w ojczyźnie swej kościół
fundow^ i zmurował.
Fiłenierowscy w rawskiem dom rozrodzony.
Zakrzewscy tamże dom rozrodzony.
Nart«wscy tamże w rawskiem dom rozrodzony.
R»tdwscy tamże dom rozrodzony.
Bielscy tamże dom rozrodzony.
SzczMccy tamże, Błażejewscy, P«dsęilkowscy, domy wszystko rozrodzono.
Michałowscy tamże w rawskiem, był Stanisław podsędkiem ziemskim rawskim.
Pielaszowie dom rozrodzony, w Litwie drudzy tegoż domu majętności i opatrzenia za
znaczne zasługi mają.
Clirząsiczewscy tamże w rawskiem dom rozrodzony.
Papleńscy dom rozrodzony tamże. iwoud^ijj: ^
Zabielscy z różańskiego powiatu dom dawny rozrodzony.
Inszych domów jest wiele w różnych województwach, o których ja dostatecznie
wiedzieć nie mogę. ^yi te»t Ipi^^
ivd ifoi owj?;
>jido.q.;i
BrOATf
<idii l%itóiii.
. ÓU
.i^ii-^Ó i^AOJt
M< ;T( ■>
<14lii
„t, n
fi^iH o ,!t?^a3£S wdiHob 3wrw ris-^aiii
rf'iWa»t'^
:\8d9i\i
O KLEJNOCIE
HUBSOBIA alias HRZYWOSAB,
.*Al}
Ma być strzała biała na czerwonem polu,
ogon orli czarny w żółtem. Pisze Długosz o przod-
kach że bywali hojni i wielkomyślni. O których, przy-
patrzywszy się własności herbu, czytać będziesz, także
o potomstwie, które ja znać i wiedzieć o niem mogę.
Miechowita w księgach wtórych wspomina hrabię
Krzywosąda dla tego, że nadał wieś klasztorowi sie-
ciechowskiemu , roku 999.
W ziemi sieradzkiej jest rzeka Nieś obi a, nad
którą ci Krzywosądowie porazili byli wielkie wojsko
nieprzyjacielskie, za co niem^e nagrody brali, i tam
aż pod ten wiek potomstwo ich było znaczne, jako ni-
żej czytać będziesz.
Czytając przywileje koronne, wiele tych Krzywo-
sądów zasłużonymi r.p.obaczysz. WT.1256,Bogumilus
de Ruda casłellanus, a pomienia go comesKrzywoaąd,
Podkomorzym krakowskim był co mes Krzywo-
sąd w roku 1334, za Kaźmierza Wielkiego, o czem
w statucieoh czytaj.
Wieku mego był dom Hijomskich starodawny w województwie sieradzkiem, od
tych Krzywosądów własne potomstwo. Był Wacław Mijomski mąż podobny, dwo-
rzanin króla Henryka i Stefana, nie mając wieku i 30 lat, mąż hojny, jakoż tę hojność
znać było, bo majętność niemałą zawiódł i siostry w wielkim długu zostawił.
Dom Kępińskich u Sącza, starodawny i znaczny, r. p. zasłużony.
Dom Dornchewskich w sieradzkiem województwie starodawny i rozrodzony.
Inszych wiele domów zacnych, o których ja wiedzieć nie mogę.
.AJO
'ć^
.\\ńoubs,*l v/jsJl6ifl«J<i {OadswiW <.-
vaw«ho^
O KLEJNOCIE
•f!"
O któregoś początku i znacznem nabycia czytał w Gniaż-
dzie Cnoty: ma być pół wieprza dzikiego, z za-
du pół niedźwiedzia czarnego. Pisze Długosz
o przokach temi słowy: Gemis polonicum, canum ac
venatioimin słudiosi, o których przypatrzywszy się herbu
własności czytać będziesz , także i o potomstwie, o któ-
rem ja wiedzieć mogę.
De Sokola wiele wspominają dawne przywileje
mężów znacznych, wszakoż jeśli tej familii niedokładnie.
Comes Pomstihorius de Sokola, był w roku 1256
za panowania Bolesława książęcia wielkopolskiego.
Mstigneus Comes de Sokola, za panowania
Czarnego Leszka, także go wspominają listy dawne:
tylko aby tej familii nie dokładają, wszakoż iż herb
Sokola zową, zda mi się też i ci comitea byli tej fa-
milii.
Wieku mego były te domy znaczne w tej familii:
naprzód dom Gałczeńskich w Wielkiej Polsce, wspomina epiłaphium w Gnieźnie na tumie
jednego temi słowy:
R&verendo domino Martino Galcenski, cnsłodi poznanien., praeposiło lomcien.,
gnesnen. lancicien. canonico, mro optimo et religionis cathoUcae tenacissimo , jurium ecde-
siae deffensori et propagatori acerrimo , viła funcło 14 Aprilis, anno 1573, aetatis vitro77.
Erasmus Milenski, gnesnen., cracovien., potnanien.y crusmden. canonicus, testamenłi
cwrałor consanguineo et confratri merens posuit.
Tegoż to proboszcza synowcy byli ci, naprzód: Jan kanonik krakowski był wieku
mego vir grams, prudens et constans, na trybunały deputatem bywał i w innych posłu-
gach i sprawach rzeczypospolitej mąż zasłużony.
Biblioteka Polska. Herby ryceritwa polskiego, Bartosza Paprockiego.
44
346
O KLEJNOCIE SOKOLA.
Marcin, który trzymał Skarszewo, Sebestyan Wierzbno, Stanisław Paduchy,
Nadarzyce matka ich natenczas trzymała.
Dom Piglowskich w Wielkiej Polsce starodawny.
Dom Góreckich w kaliskiem województwie.
Dom Drożdeuskich na Wołyniu, zową ich Ulami; dom z męstwa sławny. Był wieku
mego Michał Drożdeński Ulewicz, mąż sławny, który u Retki wiele a mężnie
z Tatary czyniąc, od wielkości przemożon, i tam zabit w r. 1676.
Inszych domów wiele w różnych województwach, o których dostatecznie wiedzieć
nie mogę.
y \y/
*-,^ w.
JUK .^ ^'1
rj^n^jf <•
A ','- ,
' i>X?^}
■.0{Vfff\l} ytł>łt
tjłi^ł
. iflifii:
tia,)^V!K>\ fA'i^u ^<r\'\ifr ', nTftjntłW^OfC
vSt> o«Jr\^i¥¥fL c)«'t«Kłh o
-> •rokłiif.)
.uziff^ioiąii^i UMotMfl . v:>ii*ilo<^ tnrtn9»V T^JwH JottloH. «iW'
t'łuflvy<)
I HM A.
o KLEJNOCIE STARODAWNYM POLSKIM
-•lii ft 1v« Vi8
.Ud «iM oaortti . «t>toś"> TAK EZECZONYM,
1\
11 .l>/.siiii'!
idoh £0
ffS fb*
który ma być trzy krzyże żółte w polu czer-
wone m; ten za co i komu nadań, dobrze wiesz z pier-
wszego opisania. Tu na ten czas obaczywszy własność
lierbu, czytać będziesz o przodkach, które Długosz opo-
wieda: genus polonicum providum in Masoma propagałum.
Widziałem listy dawne, na których opowieda co-
miłes: Wssehorius^ Suantoslaus, Christinus, hae-
redes de Brodi, f^ałres germani, którzy byli przy fun-
dacyi kościoła in mila Plonsk, w roku 1106, sami dzie-
sięciny do niego u biskupa po sobie uprosili.
O tej wsi Płońsku wiedzieć nie mogę, tylko jest
miasteczko w tym wieku w płockiej ziemi, około którego
rycerstwa tego herbu barzo wiele, jako o nich niżej
czytać będziesz, a wszystko domy rozrodzono.
Wieku mego i zdawna znaczny był dom tej fami-
lii Radzimińskich, znacznie zasłużony r. p. księstwa
onćgo jeszcze za książąt, jako był Maciej u książęcia
Zemowita czas długi na dworze mężem znacznym, po-
tem był marszałkiem w roku 1382. -tfił ^^kimi vmoii\V\
Macieja Radzimińskiego opowiedają przywileje domu tego wojewodą mazowieckim
w roku 1400.
Jana Radzimińskiego także opowiedają przywileje dawne kasztelanem warszawskim,
który był hetmanem księstwa mazowieckiego. ^''^^ ^^ '
Jan syn tegoż wojewody był rotmistrzem znacznym, mężnym i fortunnym, który
roty wywodził z Mazowsz na potrzebę królom polskim, z któremi w potrzebach wielkich
byw^, z Wołochy, z Moskwą i z Tatary.
348 O KLEJNOCIE BRODZICZ, -
Bartosza radzimińskieGv) wspominają dawne skrypta, i pamięć ludzka niesie
cześnikiem warszawskim i w sprawach rycerskich mężem znacznym, a to było w r. 1610.
Wieku mego był Stanisław Radzimiński kasztelanem zakroczymskim^ starostą liw-
skim i kamióskim; ten także z młodych lat na dworze króla Augusta się schował, po-
tem roty wodził i w potrzebach z niemi bywał. Był to człowiek siły wielkiej , w sprawach
r. p. był biegłym, dla czego szlachta onych krain łempore interregni, gdy był wojewoda
umarł Lawski z domu Rogala, obrali go sobie na miejsce jego, wszakoż gdy in libera
elecłione regis, udał się był z drugimi pany, którzy cesarską stronę trzymali, opuścił
w tem szlachtę. A gdy szlachta przewiodła, trzymał sam jeszcze w tem upór, nie przy-
jeohał na koronacyą do Krakowa. Dał to król in absentia ejtis Stanisławowi Kryr
skiemn z domu Prawdzie, i starostwo płockie, o które między drugimi kompetytorml
była niezgoda, o czem potem będzie w historyi.
Ten to Stanisław Radzimiński był takowej siły, że chłopu co duższemu, stanąw-
szy na jednej nodze, dopuszczał się o ziemię uderzyć, czego żaden nie mógł nad nim
dokazać, w czem próbował i cudzoziemców mężów pewnych. Źrebca, którego kilka chło-
pów liną utrzymać nie mogli , doskoczywszy ułapił za uszy, dotrzymał aż masztalerz nań
uzdę włożył i powróz. Szedł pokornie źrebiec gdy go puścił, bo mu była część głowy
spucł^a i uszy od ściśnienia tęgiego. Inszych wiele mężnych sztuk jego obaczysz. ^
,;.. Zu króla Stefana był szafarzem skarbu r. p. w czem dobrze i pożytecznie służył.
Potem do Moskwy rotę wywiódł, z którą w potrzebach znacznych był, o czem ci
historya potem powie.
Dom Kuneckicli w sędomierskiem województwie starodawny, z którego był Jan
Kunecki Socha w łomzieńskiem starostwie od JanaKuneckiego po winnego swego
z domu Odrowąż faktorem, był mąż porządny.
;iirvb Dom Zawackirh w wysogrockim powiecie, drudzy na Podgórzu są tegoż herbu. Tam
w Mazowszu Sebestyan wieku mego był mężem znacznym i możnym, zostawił z Zdzar.
ską z domu Gozdawa potomstwo.
o Dom Zochowskich w ciechanowskim powiecie starodawny: Był jeden za króla Augu-
sta starostą piotrkowskim^ który dwór Bugaj budował; zostawił z Po do ską sędziego
ciechanowskiego córką potomstwo z domu Junosza: Mikołaja i Przybys ława; córce
dwie, Barbarę i Annę.
rff^?/Dom Sleromskich w płockiem województwie, w płońskim powiecie rozrodzony.
^;,'^5:tlUicIewscy tamże dom rozrodzony. ^>;>----
. Bonikowscy tamże dom rozrodzony. ^''■~—
Pilitowsey tamże dom rozrodzony. Cf nim ff tne' H^ oiat
uiiAfRadomscy u Warszawy dom rozrodzony. -sMiMlSa
Kurzątkowscy w Mazowszu dom rozrodzony u Płońska,
f^ij^ Inszych wiele w różnych województwach domów, o których ja wiedzieć nie mogę
w tak szerokiem królestwie. air):>iw'
ri&Wr s ł fiwiaol^ « ,x^m}"^ s >Uw^d
.vlYX )73l8Ai.
(yd w.f
•rtó8 flx-
im^s""'
-im.i .irn-)- ,>iBi8bo<| >>łiiftl o^m 11)1917/ osfet-ł":'* :r7T£Woq o:5ołi«ifi>X'j \ m.-.
0T<5"^ ?, "nsV-\r\r '-'^''Af-y. :fi7.'i>r- '^ł 7? f^neSKr '■•A'.->'V^i') cl.er?mqA ArwPNJii
rn
O KLEJNOCIE STARODAW!VYM POLSKIM
którcgom ci w pierwszych księgacli początek opisał. iinFMsi
Pisze Długosz o przodkach, że bywali simplices,
o których przypatrzywszy się własności herbu, czytać
będziesz; ma być kłucz żółty w polu błękitnem.
Katalog naj znaczniej opowieda Michała biskupem
włocławskim, który był wzięt po bracie Włochu, roku
1216, umarł roku 1256. Tamże we Włocławiu pochowan.
Po nim nastał brat jego rodzony Wolmirus, umarł roku
1271, oba pochowani we Włocławiu.
Wawrzyńca, biskupa poznańskiego, opowieda ka-
talog w roku 1081, który był wzięt po Teodorze Wło-
chu z probostwa poznańskiego ; żył lat dwadzieścia i rok,
umarł roku 1102. Po nim nastał Marcin z domu Do-
li w a. Tegoż klejnotu był opat czerwiński w roku
1528, pisał się de Ostrów, leży w onymże klasztorze.
Wieku mego były domy znaczne w Polsce, jako
naprzód dom Karciewskich znaczny i rozrodzony.
Dom Praerackich w płockiem województwie staro-
dawny, był jeden wieku mego plebanem we Sprowej.
Dom ]llu Akowskich w płockiem województwie starodawny, z których wieku mego
Stanisław był mężem godnym, na listy polskie dobry pisarz, był naprzód u Tarnow-
skiego kasztelana wojnickiego, potem u Piotra Zborowskiego mojewody krakow-
skiego; za znacznemi posługami i zachowaniem tam w onych krajach przyszedł do-
majętności, opuściwszy ojczystą. Tego urodziła Barczykowska tegoż klejnotu. Drugą
bracią jego porodziła Nowowieską z domu Półkoza.
350 O KLEJNOCIE JASIENCZYK.
Dom Krajewskich tamże w płockiem starodawny; był Stanisław magister arłium
et philosophiae doctor, professor acadamiae cracovien. Piotr brat jego w żupie zakro-
czymskiej od trzech żupników był faktorem.
Samson k Yorain doctor utriusque juris, kanonik ołomoniecki i varmien. offida-
lis, generalis varmien., z powiatu olsztyńskiego, z tychże Krajewskich domu wysze^.
Radońscy od Błonia dom starodawny.
Bielsey od Grójca z powiatu czerskiego.
Zbroszkowie z czerskiego powiatu; był jeden wieku mego tamże podstarościm. Dru-
giego w Warszawie opowieda epitaphium pisane w te słowa: Nohilis Marłinus Zb ro-
żek hic jacei. Ohiit anno 1539, mensis Novembris 19.
Stru Piechowscy z liwskiego powiatu dom starodawny. u , „ *
Jabłońscy tamże starodawny.
Warpęszowie z warszawskiego dom starodawny i znaczny.
Buscy w rawskiem województwie dom starodawny.
Lychowscy w sieradzkiem województwie dom starodawny.
Janowski Stanisław w sędomierskiem województwie.' *'* »***^^-^
Inszych domów w różnych województwach wiele znacznych.
os ^fff;
^ł;i'(pC'
li )jł$ t;i.
■f
oił\cr ,
yikmiW' phm^. <>♦[ ,}^isv.'
!<..
o;(łtfi ,ó>eid^ ^^dflśo^flts,
MW
ul
i6
.AwaJC^H:^ :^v- ' vasa <
.afOi> i
\- V/ ł/!l
ł-.T.
•■> i-ł^l;
;ll*jiMiKWiMi'0l;ii
/f«bwB'
o l£IiEJ]110€l£ I^TARODAWIUYIII POŁI^HIJU
CHOLEWA;
YlaJd
odisb©
li^A
Yiiboiii ^^^'y ™* ^y^ dwie klamrze żelazne, między
niemi miecz otłuczony w polu czerwonem. Pi-
sze Długosz o przodkach, że bywali audaceSf et ad po-
tationem prodim, o których przypatrzywszy się własno-
ści herbu, czytać będziesz, także o po-
tomstwie, które go w tym wieku używa-
Różno ich używają w różnych krai-
nach, noszą drudzy takim kształtem.
Naj znaczniej katalog opowieda
przodka herbu tego Mateusza bisku-
pem krakowskim, w roku 1143. Wzię
był za przyczyną Władysława monarchy, także i u pa-
pieża konfirmacyą za tegoż przyczyną otrzyms^. Tak
go wspomina w katalogu temi słowy: Hic Matłheus
episcopus fuit epulis et vanae gloriae intentus. Nundos
Boleslai dticis Pohnorumy subsidium peccuniarum ab eo
peten., adjunctU suis familiaribus, ad locum st&rguUinii
remisit, mandans uł Ulic thesauros guererenty innuens^ se
singulos introi^is episcopales per gtdam et ventrem wn-
mmpsisse.
Tenże przedtem będąc skolastykiem stobnickim, Władysławowi monarsze summy nie-
małej pieniędzy pożyczył na pilną potrzebę. A tak mu to nagradzając, dopomógł do bi-
skupstwa, chociaż nie był ani kanonikiem krakowskim, ani żadnym prełatem. Ale skoro
został biskupem, nic godnego pamięci nie zostawił, był wziętpo Robercie z domu Ko-
rab. Po nim obran Giętko z domu Clryf, wszakoż żył na biskupstwie lat dwadzieścia
i trzy, umarł w roku 1166.
352
O KLEJNOCIE CHOLEWA.
Jana, Wyskiwiecz rzeczonego, wspomina katalog biskupem poznańskim. O tym
powieda, że był obran propłer singulares virłutes et pro beałam vitam. Żył lat jedena-
ście, był wzięt po Psalancie z domu Prus, po nim nastał Jan Herbort.
Z tychże tam przodków wieku mego były domy znaczne, jako naprzód w płockiej
ziemi dom IJbiszów, zdawna ludzie rzeczypospolit ej zasłużeni.
Dom Skarbków Thłuchowskich na dobrzyńskiej ziemi starodawny.
Dom ItabcckicŁ rozrodzony, i mężowie wielcy z tego domu bywali i byli wieku mego.
Dom Charszowskich na dobrzyńskiej ziemi starodawny. Jan był w ziemi sędomier-
skiej mąż godny, prawdziwy, szczery i uprzejmy, i do posług r. p. mąż godny.
Dom Peszcńskich w płockiem województwie starodawny, z których Józef był do
Rusi wyszedł, i tam potomstwo zostawił.
Dom lalonowskich na dobrzyńskiej ziemi rozrodzony. ' ^
Kamieńscy tamże na dobrzyńskiej ziemi dom starodawny.
Wieliccy z Babeckimi jednej dzielnice.
Czermieńscy na dobrzyńskiej ziemi, z których był Wrzeszcz Wawrzyniec, który
z Godziszewską z domu Ogończyk zostawił potomstwo.
Dobrosiehcy od Drobnina, właśni są Babeccy, dom starodawny i rozrodzony.
Saoiszewscy z wyszogrodzkiego dom starodawny; był Tomasz Daniszewski ple-
banem tamże,. '*'J^^^^"*^X*^ ^* ,urwjiiio«m ♦;> se«/jiuUi t)s«
Inszych domów wi6l^ w irÓZW^ch wojeWództWśifeli', o których dostatecznie wiedzieć
nie mogę.
C 'hni riV{aAói,?^ 'ii • doi .oniOH
y fibdiwo<( i^iasam'"
{
•■ --^l
'"^'*fta*„^<.<*>'''
f<[ it i ok'A<
-rrr
-f(wrxnvxM\ i
ił\ M/i
St<x^i
1 . r„
r
1
lOJJ
KSerą
■ ''.V
^•c /*jryif««tv ^^*>VywMV
>•«<> i.H')^^ «*?'.? .V^ jrsv^łł»;\ -r
-1
u
^■'
ii .
\
via dlA .ca^Jćfeną urtflbfii ioR ,tab^
(p{«m
)\iiaoafaL ia» \x^ pia iątoodo
jjnho;^ Ofi i
OŚĄI
_jr
O KLEJNOCIE STARODAWNYM POLSKIM
RADWAN,
:h?-
■tr 34*łh5
któiy ma być własna chorągiew kościelna. Tego
herbu używali przodkowie, żółtej chorągwie wpo-
lu czerwone m. Pisze o nich Długosz, że bywali
mężni, możni i panom swym wierni. O których przypa-
trzywszy się własności herbu, czytać będziesz, także
w tym wieku o potomstwie ich, które ja w tak szero-
ki em królestwie znać i wiedzieć o niem mogę.
Wspominają dawne listy klasztorne Radwana hra-
bię kanclerzem koronnym, za panowania Bolesława Chro-
brego w roku 1021.
Drugiego na tymże urzędzie listy klasztorne także
opowiedają w roku 1153. Mieczlao, Henńco, Boleslao, fia-
ti^us in Polonia pt^ncipanłihus.
Radwana biskupem poznańskim opowieda kata-
log w roku 1130, który był wzięt po Stefanie z domu
Rola, żył na biskupstwie lat ośm, umarł roku 1138,
po nim nastał Bernat także z domu Rola.
Radwanów tych wiele przywileje różne opowiedają w dawnym wieku, póki so-
bie nie poczęli odmieniać po majętnościach nazwisk, i bywali zasłużonymi r. p. Byli
wieku mego Radwanowie w krakowskiem województwie, którzy nazwiska przodków
swych od herbu używali, jako był Jan Radwan mąż w sprawach r. p. biegły.
Kromer w księgach dwudziestych czwartych wspomina Gotarda Rybińskiego
tej familii temi słowy: Per id tempus Zemovitus Masoviorum plocen., et Wladislaus raven.
ałguebelzen. duces, Wladislai jilii, continuatis poene funeribiis elaii sunł. Gołhardo Ry-
benio casłellano sochaczevien., genłe Radwanio *tve Wirbovio, cui Rybnam pagum eri-
pere voluerunt, veneno, ut wigo creditum esł, de media sublałi.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 4S
354 O KLEJNOCIE
Wieku mego od tych przodków były te domy starodawne i zashiżone r. p. Jako
naprzód domn Zebrzydowskich wspominają listy dawne Gotarda kanclerza, w roku
1228, którego syn tegoż imienia Gotard, był hetmanem u książąt mazoweckich, o
czem przywileje domu tego świadczą, który był drobnej urody, wszakoż siły wielkiej i
serca. Litwę, Jaczwingi, i insze nieprzyjacioły królestwa tego porażał, za co miał zna-
czne opatrzenie od książąt mazoweckich.
Wspomina Gotarda pierwszego Kromer w księgach 8, list 200, wszakoż niedo-
kładnie.
Tego Gotarda był syn Wilhelm, który trzymał Brody i insze imiona, miał sy-
nów trzech.
Antoniego który trzymał Nadarzyn; od tego w tym wieku potomstwo Nadariyń-
ikiMi się zowie w Mazowszu.
Fabian od którego potomstwo po wsi Zebrzydowicach w krakowskiej ziemi, Ze-
brsydowskimi się zowie.
Wincenty, który trzymał Przypkowice, od tego Przypkowscy dom rozrodzony w kra-
kowskiem województwie.
Łukasz syn Wilhelmów, który trzymał Połajewicze u Słomnik w krakowskiem
województwie, był sędziem krakowskim, zabit od Chocimowskiego.
Tegoż Wilhelma syn trzeci, który wziął działem Czykowice, od którego Ctykowsey
dom znaczny i możny. Byli ludzie wieku mego ci znaczni: Mikołaj kasztelan sądecki,
i Stanisław kasztelan biecki, w sprawach rycerskich mąż biegły, hetmanem był w Li-
twie od króla Zygmunta Augusta.
Tychże byli synowie: Stanisław podkomorzy krakowski.
Andrzej, który miał za sobą Ościkową wojewodziną mścisławską, z którą acz
miał syna, wszakoż młodo odszedł, ciało jego leży w Bochni, ten młodość swą na spra-
wach rycerskich trawił.
Chrzysztop syn kasztelana bieckiego, młodzieniec do spraw był rycerskich chę-
tny, który pode Pskowem pod chorągwią kawalera Pieniążka, dobrowolnie do szturmu
z konia zsiadłszy szedł, i mężnie z nieprzyjacielem czynił.
Mikołaj , czwarty syn Wilhelmów, który się pisał z Przechodów od Piłce, miał za
sobą Wieczborską z którą był majętność wielką wziął Waiszborg z inemi wsiami przy-
należącemi, co dziś zową Wieczborg.
Wojciech, syn Mikołajów, pisał się z Wieczborku, miał za sobą Krzycka z domu
Kotwicz, z którą miał to potomstwo: , ^'*""
Mikołaja, który z Sempelborską zostawił potomstwo; człowiek był spokojny,
o żadne urzędy ziemskie, któreby mu i z pożytkiem były, nie dbał.
Andrzeja biskupa krakowskiego, który był wzięt po Samuelu Maciejowskim
z domu Ciołek; po nim nastał Filip Padniewski z domu Nowina.
Bartosza wojewodę brzeskiego, który miał za sobą Tęczyńską Jadwigę, kaszte-
lana krakowskiego córkę, z domu Topór, z którą zostawił syna Andrzeja podczaszego
krakowskiego, który za panowania króla Stefana roty znaczne na wszystkie eipedycye
wodził do Moskwy, z któremi w potrzebie z nieprzyjacioły mężnie czynił, o czem potem
RADWAN. 355
w historyi czytać będziesz. Miał za sobą Działyńską, Pawła kasztelana dobrzyńskiego
córkę, z domu Ogończyk, która i z potomkiem umarła, ciało jej leży u świętej Trojce
w Krakowie.
KLispRA wojewodę kaliskiego, który z młodych lat swoich rotmistrzem znacznym
i mężem sławnym bywał; zostawił z Jordanowną z domu Trąby, kasztelana krakow-
skiego córką, potomstwo: naprzód Andrzeja, którego kosztem niemałym do Moskwy
wyprawował za króla Stefana. Piotra młodzieńca uczonego, Kaspra, Mikołaja i
Jana; córek cztery: Helżbietę, Annę, Zofią, Barbarę.
Floeyan Zebrzydowski był wieku mego kasztelanem lubelskim, mężem w spra-
wach rycerskich szczęśliwym, potem był hetmanem.
Ten zostawił zDzikowną, z domu D oliwa, syna Mikołaja, który od wjechania
króla Stefana na państwo, na wszystkie potrzeby, które ten król z nieprzyjacioły króle-
stwa tego miewał, roty znaczne i z niemjjym kosztem wodził, w potrzebach z niemi
wielkich bywał, o czem na miejscach swych, a potem w historyi szerzej mieć będziesz.
Miał za sobą Herbnrtownę z Miżnicza. Był na ten czas stężyckim i bolesławskim
starostą.
Tamże w tej dzielnicy wspomina Marka ZE^kzYDOwsKiEGO, który był wziął dzia-
łem Pepęrzyn, tego potomstwo Peperzfńskimi się zowie, ale są właśni Zebrzydowscy.
Był syn tego Marka Mikołaj, którego urodziła Strzelecka Katarzyna. Ten potem
zBetkowską miał te syny: Jana i Stanisława, który szczedł «^en7M. Jan z Jak-
torowską zostawił potomstwo.
Łukasza wspomina tenże list rozdzielny sędziem krakowskim, którego zostały
cztery córki: Zberkowska, Giebułtowska, Morawcowa i Kaczorowska.
Mikołaja tamże opowieda, który miał potomstwo z Palczewską z domu Sza-
szor, którego byli synowie: Joachim, Marcin, Jan, Piotr, Jakób i córka Anna.
Od Fabiana Zebrzydowskiego, który trzymał Zebrzydowice, opowieda to potom-
stwo od Pisarzowskiej, Jachnego córki:
Jana, który zostawił z Przypkowską synów trzech: Flory ana, Jana, i Zy-
gmunta, i córki te: Katarzynę, była w zakonie na Zwierzyńcu. Zofią Frydry-
chowską, Annę Owsińską, Helżbietę Iwanowską, Szczęsną Płaską.
Wojciecha Zebrzydowskiego córki wyżej pomienionych, biskupa krakowskiego
i wojewody brzeskiego i kaliskiego, siostry te były, naprzód:
Katarzyna Pałecka na Krainie albo na Pałukach, od której był Sebestyan
Pałę c ki mąż sławny.
Anna Kczyńska tamże w onym kraju.
Dorota Górska na Kujawach.
Barbara Płomykom ska, której syn był kanonikiem krakowskim.
Małgorzata Karska, Jadwiga Karnowska, która potem była za Lękińskim
kasztelanem nakielskim.
Domu Uchańskich przodki, listy książt mazoweckich, znacznie zasłużonymi
356 O KLEJNOCIE
przeciwko rzeczypospolitej opowiedają; w metryce, albo w księgach królewskich, jest ko-
pija listu, który potwierdzał Zygmunt August, zaczynając temi słowy;
In nomine Domini amen. Cum eorum honorum, qui in claris et insignihus fa-
miliis exisłunł, quam maxime perennem et perpetuam memoriam extare oporteat,
idque tum, quod ex mrtutis praemia et omamenta nulla vetustałe consumi, aut in
obUvionem venire conveniant, tum quod idem reipublicae inprimis inłersiły etenim
hujusmodi honores, virtute ac meritis in r. p. inicio parti, velut clarissima monu-
menia habentur, etc, etc. Proinde nos Sigismundus Augustus , Dei gratia rex
PoUmiae etc. notum fadmus per praesentes liłłeras etc. quod reverendus in Chri-
sta pater, domimis Jacohus Uchański, episcopus wladislamen. ac Pemeraniae,
et magnijiciis Arnolphus Uchański palatinus plocen. et capitaneus wyssegro-
dien. atque generosi: Yalentinus Nadarzyński castellanus visneH., per Jilium
suum Victorinum, Thomas Uchański senator belzen., Abraam Jakacki judex
lomzen., Albertus makovien. et rozanen. notarius, Franciscus, Tom as, Sła-
nislaus, Magnuszewsci germani, eadem. antiquitus familia isdem majoribus
domo, scilicet, de Rusiecz descenden., €xibuernnt noois litoi-as illustris olim principis,
domini Boleslai ducis Mazomae, sigillo ejusdem tnunitaSf £alvas et integras, omni
suspicione carentes, continen. Hn sese conjirmation^m donalionij, certorum bonorum
antiquiŁu^ majoribus ipsorum tributorum et conccsiorum, impnmis vero quae dar a
et indubia testimonia continebant, eosdem illoi-um niafonSf tituLo et digniłate co-
mitum usos esse, 8uplicaveruntque nobis, ut easdem liiteras approbaremus, guarum
q\iidem tenor is est:
In nomine Domini amen. Nos Conradus di(Xf notum fadmus universis, quod
quadam vice Gołardus comes filius Lucae, noster fidelis servitor , cum Prute-
nis, Lithuanis et Jaczvingis viriliłer contentionem fecit, suam vitam non curans,
tandem inexuperabilis devicit septem duces, qui dicuntur Jaczmngowie incapti-
vavit, et in captimtate cos retinens, ad nos deduxit.
Quo8 quidem de captimtate redimerunt et exemerunł, videlicet, pro quolibet
duce nobis septingentas marcas puri argenti et graves tribuerunt, pro qua tamen vi-
ctoria dicti Gothardi, sibi mllam Sluzevo, perpetuis temporibus, cum omnibus
libertałibus contulimus, ipsam mllam ab omnibus exactionibus , solutionibus, collectis,
tecturis et laboribwf, angariis, praeangariis , et vexationibvA universis juris polo-
nicalis , quocunque nomine censeanłur, liberando, et poenitius eximendo, dantesque
sibi et suis successoribus , cum homicidium in dicta viUa perpetraretur, caput per-
dpere, ex toto, et cum suus cmeto cmetonem alienum perimerit, medietatem poe-
nae capitalis obtinebit. In cujus rei testimoniumf sigiUum nostrum appensum. Actum
et datum Var8cheviae, anno Incamałionia Domini 1241.
Temuż potem poprawowano na tę wieś wolności, co opowieda list w te słowa:
Praeterea licet, ut dicta mila Sluzeno eadem gaudeat libertate ducali, qua aliae
viUae gaudent, przewód rmticanum non 'ducent, caniducłores et falconarii, mi-
nisterudes, offidales, eandem mllam non intrabunt , praeter aliis juribus teułoni-
calibus, quae pro nobis reseroamus, aliique multi liberłatis arłiculi etc. etc Actum
et datum in Jezovo etc.
Z lychże się tam praw pokaziye potomek tego pomienionego Gotarda, Aleiy,
marszałek ksiąięcia Bolesława, którego opowieda list temi słowy:
Nos dvx BoleslauSf ratione sewitiorwn praefati Alexii mar sald et succa-
RADWAN. 367
aiAkijj. fn^ffijrii varschevien. guae sibi impenditj impendereąue non desinit, offertąae sepa-
ratum et benevolum cum suis posteris in posłerum impensttrum , aucto sibi fideli-
tatis studio super bona ipsius, Rusiecz, Nadarzin, Strzeszeniowa wieś, Skoro-
sche, nec non nohili et generoso Ziemak succamerario zakroczimen. et Paulo,
fratrihus de Rusiecz, et ips&rum legittimis successoribus , super bona Rusiecz, Stara
wieś dicta, Urząd et Zabiniecz, et super alia bona per ipsos quomodolibet acgui-
renda et obtinenda jura , praerogałitas , damus, donamus, perpełue et in aevum,
etc. Prout bona Shtzeno ipsorum gaudent et fruuntur, et guemadmodum sunł libe-
rata et exempta absolutague. Caeterum praefati Alexius marschalcus et succa-
merarius varschevien. , nec non Ziemak succamerarius zakroczimen., nec non
Joannes, Nicolaus, Michael, et Franciscus de SŁuzeto haeredes et de Ru-
siecz et eorum legitłimi successores, corani nullo judice terrestri, in terminis com-
munibus , nec aliguo castellano aut dignitario pro guibuscungue causis, nisi in
praesenłia domini ducis , et dominorum, in terminis ducalibus , in perpełuum res-
fondere et asłare tenebuntur , et si citati ad łerminos communes non comparuerinł,
foena eos nuila debet immitari perpetue, ob non comparitionem et non responsio-
iiem ad insiantiam, quarwncunqus personarum fuerint evocati etc.
Tychte przodków wieku mego byli ci ludzie znaczni i senatorowie możni, jako
naprzód: Jikób Uchański wyżej pomieniony, który potem był arcybiskupem gnieźnień-
skim. Ten w elekcyą króla Stefana odłączył się był z niektórymi pany od rycerstwa,
trzymając stonę cesarską. Nie przyjecliał na koronacyą do Krakowa, na jego miejscu
koronował kióla Stanisław Karnkowski biskup włocławski z domu Junosza, który
po jego śmieici był arcybiskupem. Wiele potem w historyi o tym arcybiskupie czytać
t>§dziesz. Umjfł roku 1581, ciało jego leży w Łowiczu.
Arnolf IcHAŃSKi wojewoda płocki, starosta wyszogrodzki, którego synowie zostali
ladzie rycerscy: Jakób, który wziął działem Uchanie.
Stanisła\v który miał za sobą Szczawińską Annę, kasztelana sochaczewskiego
córkę, z którą potomstwo zostawił.
Arnolf kaionik gnieźnieński i łowicki etc.
Tomasz Uciański, którego wspomina ten list łowczym bełskim. Tegoż jak mnie-
mam był syn Stąiisław starosta drohobycki, który jeździł w poselstwie do papieża
Grzegorza trzynastko, z obedyencyą od króla Stefana, któremu przyniósł miecz i czapkę
do Wilna w roku ]^80. K'temu benedykcyą dał, że mógł przespiecznie wojnę podnieść
na nieprzyjaciela, lyana kniazia moskiewskiego, dla wielkich krzywd, które on nie ba-
cząc na Pana Boga, ^ń na powinność chrześciańską, państwam jego czynił. Za co potem
był tak sprośnie od ?ana Boga pokaran, że z wielką pokorą przymierza u tego króla
prosił, o czem będziei^ miał na miejscu swem.
Jakaccy w MaJnwszu i w Rusi dom starodawny, i możny był wieku mego.
Magnoszewscy lom starodawny i rozrodzony, jednej dzielnice z Uchańslcimi.
Budgieszowie do^ starodawny w bełskiem województwie^ mężowie sławni bywali
w tym domu. v \ ■ '^■'- .
1
358 O KLEJNOCIE
Dom Zębockich starodawny, z których jednego wspominają historye, Mikołaja
hrabię, w roku 1074. Jako Miechowita w księgach 2, Kromer w księgach 4, w te słowa :
Margareta, Nicolai Zymhocii comitis uxor, pudicitiae stiae metuens etc. etc. O czem
w historyi szerzej.
Wszakoż list Strzemieńczyków wspomina miliłes de Zymhoczin, przy fundowa-
nia kościoła świętego Jakóba; jeśliż w onym wieku byli tej familii Radwan, jeśliż też
Strzemieniowie, tego dostatecznie wiedzieć nie mogę. Byli wieku mego Zęboccy,
którzy tego herbu używali, byli ludzie znaczni, rycerscy, jako naprzód: Jan, wielkiego
między stany wielkimi zachowania, mąż był znaczny, dwudziestego piątego dnia czerwca
umarł, roku 1682. Ciało jego leży u świętej Katarzyny na Kazimierzu. Miał za sol)ą Gie-
rałtowską z domu Orla, z którą potomstwa żadnego nie zostawił, nie miał wieku tylko
lat czterdzieści.
Dom Brandysów z Grabiszyc starodawny, jako wspominają acta KI im anta
Brandysa z Grabiszyc starostą chęcińskim, ochmistrzem królowej Barbary, Zygmunta
pierwszego żony, który był zostawił synów trzech: Alexego, Mikołaja, Stanisława.
Tenże odnosił dwie królewnie polskie, Izabellę do Węgier królowi Janowi, i Barbarę
brandeborskiemu książęciu Joachimowi, córkę tej królowej u której był ochnistrzem.
Alexy, ten zostawił Piotra Brandysa rotmistrza i męża sławnego, który pod
Krasnohrodkiem z działa od Moskwy postrzelon, za panowania króla Augusa, ciało jego
w Wilnie pochowano.
Dziwisz Brandys z Grabiszyc, syn Alexego, który wieku mego m dworze króla
Augusta, Henryka, potem i Stefana, był przez lat trzydzieści dworzanirem, był potem
lożniczym krakowskim i sekretarzem. Tenże z fraucymeru królowej Amy pojął żonę
Małgorzatę Krupską w Warszawie, roku 1682, dnia 9 lipca. Tenż^ w Grabiszycach
wielkim kosztem dwór zmurował.
Stanisław Brandys, syn Klimuntów, szczedł bez potomka.
Mikołaj, syn Mikołajów, który na on czas póki śląskie prawe było w Zatorskim
i oświęcimskim powieciech, był pisarzem ziemskim tamże, aż do ink)rporacyi w prawo
polskie.
Tenże z Anną Rajską, sędziego oświęcimskiego córką, zotawił syna Piotra
Brandysa, który wieku mego był komornikiem króla Stefana, i Szczęsną, Rusie-
ckiego Bernata żonę, który się pisze z Barwildu.
Potem tenże Mikołaj miał drugą żonę Katarzynę Gierałt3wską.
kowalewscy w pilżnieńskim powiecie w temże województwie fbm starodawny.
Wieku mego był Jozef Kowalewski czas długi podstarcścim bieckim, a potem
był sędzim grockim krakowskim za Zamojskiego Jana kanclerzi i hetmana koronnego,
starosty generała krakowskiego etc. Człowiek był wsprawach r. p. ćwiczony i biegły.
Dom Oleszyńskićh z Olesznik, starodawny i znaczny, r. p. zasłużony, tak z męstwa,
jako z innycłi spraw poczciwych, w różnych powieciech albo województwach mają, w kra-
kowskiem u Proszowic. Był Mikołaj mąż serdeczny i w potzebach bywały, tam kędy
się król Stefan z wojski swemi obracał, w każdej był, i mężiie sobie poczynał.
«
RADWAN. 359
Dom Łodiińsklch w krakowskiem województwie znaczny.
Frystaćkirh dom w sędomierskiem województwie starodawny.
•świecim Plorjan w pilznieńskim powiecie.
Pełkowie w sanockiej ziemi dom starodawny. W #
Pakoszewscj, jako był Sebestian, który wieku mego zHumnicką zostawił córkę
jedyną Zofią Fredro wą, kasztelankę sanocką, która też nie zostawiła potomstwa mę-
skiej pici, tylko córki, jakoś pod Jednorożcem czytał.
Stanisław Pakoszewski z Sterawską zostawił dwóch synów: Jana i Mi-
kołaja.
Jarosz Pakoszewski z Humnicką Anną zostawił syny i córki, jako Sebe-
stiana, Jana, Andrzeja, Barbarę, Ferensową Pakoszewską, wszakoż łierbn
Trzech trąb, Minocką, drugie panny.
Dom Łesicijńskich tamże w tym kraj a starodawny i znaczny.
Dąbrowscj Zedłowie w warszawskiem.
Sławkfwscy z ciechanowskiego powiatu, w Rusi drudzy tego domu. Z tych jeden
wieku mego był podstarościm kowalskim, człowiek godny dla poczciwych spraw pamięci.
Jasklewscy, właśni Rjbińscy w zakroczymskim powiecie; był Jan podsędkiem tamże.
Słnżewscy z powiatu warszawskiego dom starodawny.
Kijowscy tamże dom starodawny, wspomina epitaphium Pawła w Pułtowsku, umarł
w roku 1658.
Łukawscy w sochaczowskim powiecie, dom starodawny.
•kec«y taraże z warszawskiego.
Jexi«rkowsey tamże z warszawskiego powiatu.
Wilamowie w krakowskiem województwie dom dawny.
Stanisławscy w warszawskim powiecie.
Branieccy z sochaczewskiego powiatu.
Hiemciewscy z płockiego od Drobnina, sieła ich.
Glińscy z zakroczymskiego powiatu.
Aioduscy z płockiego, z których jeden wieku mego Paweł był sokolnikiem króla
Stefana.
Skartewicy z kijowskiego województwa.
Tumalewscy z Wielkiej Polski, z których jeden był wieku mego Marłinus magisłet^
artium et philosophiae doctor, praepositus sandecen. Inszych wiele ludzi zacnych, których
ja w tak szerokiem królestwie znać nie mogę.
\
•u^.
. ':-^ł
o KI.EJ]VO€IE l§TARODAl¥]l[Y]fI IV POŁSCfi
GODZEMBA,
i;f.V;
.9fo __^ który opowieda Długosz, że ma być sosna o trzech
wierzchach zielona w polu czerwonem, opiąci
korzeniach, przy których są dwie gałązce
o cięte, jakom ci pisał o początku jego w pier-
wszych księgach, pewniejszego nad to wiedzieć nie mogę.
Pisze Długosz o przodkach, że bywali sensałi. W h e ł-
mie ma być mąż zbrojny, który tenże herb w rę-
ku trzyma. Którego własność obaczj^wszy, czytać bę-
dziesz tak o przodkach, jako i o potomstwie ich, które
ja w tak szerokiem królestwie znać i wiedzieć o niem
mogę.
GoDZAMBA comeSf którego wspominają przywileje
różne przy potwierdzaniu wolności klasztornych w ro-
ku 1104
Dersława hrabię Godzembę wspomina katalog
przy synie biskupie płockim temi słowy: Lupus primus
Jilius comitls Derslai, de domo Godzaniba, ex cusłode
plocen., tempore Boleslai Crispi, a Pełro archiepiscopo
confirmałus, mr fruge temperatus, in hilem et iracundiam
assumptus 1170, mortuus 1179. Ibidem in Płock sepultus.
Cały rok chorował, był wzięt po Wernerusie z domu Pierzchała, po nimnastf^ Wit
z domu Janina.
Andrzeja, rzeczonego Laskary, biskupa poznańskiego, wspomina w roku 1408.
Pisał się z Gosławic, żył na biskupstwie lat 16, był wzięt poPietrzez domu Leszczy c,
w roku 1392. Umarł w roku ut siipra, po nim nastał Mirosław z Brudzewa. Pisze o
tym Andrzeju in libro consłanłien. condlii, na którem kazał trzykroć niemieckim ję-
proclimis. Sedił annis novem.
o KLEJNOCIE GODZEMBA. 361
zykiem, a nie rozumiejąc dobrze niemieckiego, kaz^U przy sobie stać księdzu, który umiał;
czego nie rozumiał biskup, ksiądz mu powiedał.
Wincentego de Lubrancz wspominają różne przywileje wojewodą poznańskim,
w roku 1386.
Andrzeja z Lubrańca sędziom kujawskim opowieda list unii za Jagiełłą w ro-
ku 1413.
Jana Lubrańskiego biskupem poznańskim wspomina katalog w roku 1502, który
był wzięt po Uryelu z Górki z domu Łodzią. Po nim nastał Pio tr Tumicki z domu
także Łodzią. Pisze o tym Janie, że był bardzo nabożny, ubogim wielkie jałmużny da-
Yfsi, młyn kupił na szpital do świętego B^rzyża. Tenże z bratem swoim rodzonym Miko-
łajem Gaedziną wojewodą poznańskim, tak byli obligowali potomki swe w szafowaniu
dóbr swoich, i taką ordynacyą uczynili, aby Lubraniec wielki i mały, Kalny Redecz,
Kunkowa Wola, Każony, wielkiego Redecza połowica. Kro wice, Gwilino, Siemienie wo,
Jamszewo, połowica Żydowa, Wrzosowa połowica, Biernacie połowica, młyna i łasa po-
łowica w brzeskiem województwie. Bacz, Biskupice w radziejowskim powiecie, Wiewie-
cze i część w Chądowie w łęczyckiem; część w Psarach i w Grzeczynie w przedeckim po-
wiecie. Gdzieby nie stało potomstwa tego wojewody, tedy na te przypaść miało, jako
naprzód na Tomasza z Lubrańca, dzierżawcę piotrkowskiego, albo na Biernata
z Biernacie albo z Kalnego Redcza lubrańskiego, albo na Laskarego de ibidem, któ-
rzy szli ex avo ich de Lubrancz. Także na Adama Święcińskiego, który też szedł
z Lubrancza. Też na Jana Pan i ews kie go starostę zydaczewskiego , i na potomstwo
ich, etc. A jeśliby zostały córki tego wojewody jakie niewyposażone, jeśliby nie były insze
dobra kromia tych wymienionych coby na nie spaść miały, tedy każdej powinni byli dać
za posag po piąci set złotych węgierskich, każdy za pół kopy licząc, z tych dóbr ojczy-
stych wyżej pomienionych , a nic więcej. A jeśliby która z nabożeństwa wstąpić chciała
do klasztora, tedy jej nic więcej nie powinni dać byli oni Lubrańscy, tylko dwieście rfo-
tych starszemu onego klasztora do rąk. Wszakoż potem za panowania Zygmunta Augu-
sta króla polskiego, to prawo i ta ordynacyą tych przerzeczonych Lubrańskich się od-
mieniła, gdy Jakób Chlewicki pojął córkę Tomasza Lubrańskiego kasztelana
brzeskiego, z tej familii ostateczną dziedziczkę, o której pod Odrowążem czytać będziesz.
Tychże przodków własne potomstwo to znaczne było wieku mego, jako dom Wę-
gleńskich starodawny r. p. zasłużony. ^"^ ''^
Wspominają Tomasza różne skrypta kasztelanem sędomirskim i starostą wielko-
polskim w roku 1472.
Wieku mego był Stanisław Węgleński podstolim króla Henryka, który w ru-
skich krainach miał majętność, mąż r. p. zasłużony.
Dom Paniewskich starodawny i znaczny z męstwa z dawna bywał. Wspominają
historye Szczęsnego hetmanem u króla Matyasza nadwornym, tenże potem urząd miał
do Polski przyjechawszy. Tamże się w Węgrzech ożenił, pojął Korwinów nę, siostrzenicę
tegoż króla, imieniem Krystynę, z którą miał pięć synów, jako naprzód: Zbożnego^
który miał za sobę Oleską, wszakoż nie zostawił z nią potomstwa żadnego.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 46
362 O KLEJNOCIE
Jakób Paniewski, który też miał za sobą Odnowską Herbortownę, także szczedł
steriliter.
Wacław syn tegoż Szczęsnego, który miał za sobą Bi erecką, z domu Gozdowa;
ta zostawiła Malchera syna, który potem zostawił dwóch synów, był starostą żyda-
czewskim.
Kaspra, który miał za sobą AIexandra wojewody wołoskiego córkę, siostrę Bog-
dana wojewody tamże rodzoną, nie zostawiwszy z nią potomstwa żadnego, umarł.
Malchera, który też drugą siostrę tegoż pomienionego wojewody córkę pojął,
już po rozproszeniu braci z państwa wołoskiego.
Janda czwarty syn Szczęsnego, który tylko dwie córce zostawił, Krystynę Gło-
winą kasztelankę połaniecką i Annę Krasowską.
Jerzy, piąty syn tego Szczęsnego, który także tylko dwie córce zostawił. N. Sie-
ni eńską kasztelankę halicką, N. Skoruciną Ludwikową.
Dąbskioh dom na Kujawach z ty eh tam przodków znaczny był wieku mego.
Wysoccy w łęczyckiem województwie dom możny, jednej dzielnice z Dąbrowskimi, i
piszą się z Dąbia.
Kobyłeccy z tymiż domy jednej dzielnice, dom znaczny.
Radeccy na Kujawach, właśni Lubrańscy, coó list opowieda wyżej pomieniony, z któ-
rych na Podolu Jan mąż sławny był wieku mego i z pogany w potrzebach często bywał.
Woiucióskich dom starodawny i znaczny, był wieku mego jeden z nich stolnikiem
bełskim-
(lorzkowscy w bełskiem województwie dom znaczny i zasłużony r. p.
Ciyiowie w Litwie w oszmańskim powiecie.
fiłowińscy na dobrzyńskiej ziemi dom starodawny, o których w historyach znaczne
wzmianki mamy dla poczciwych spraw przodków domu tego. Epitaphium wspomina
w Krakowie jednego temi słowy: „W roku pańskim 1493, feria 4 in vigilia omnium
Sanctorum obiił venerabilis dominus Paulus de Głownia, decanus cracoviensis. Orałe
pro eo.
lalisiewscy na dobrzyńskiej ziemi, dom wieku mego był znaczny, jako był Stani-
sław Maliszewski sędzim ziemi dobrzyńskiej, wielkiej sławy i zachowania mąż;
zostawił syna Michała młodzieńca godnego, który w niemieckich, we włoskich się kra-
inach naukami wyzwolonemi bawił.
Kucharscy w zakroczymskim powiecie dom znaczny, mają i w wyszogrodzkim.
Sosnowscy w Wielkiej Polsce dom znaczny i zasłużony.
Sławoszewscy od Kleczowa dom starodawny.
Puckowie w łęczyckiem województwie dom starodawny i znaczny był wieku mego.
Rusinowskich dom na Kujawach starodawny i znaczny.
Godzembowie są jeszcze właśni, którzy przodka swego nazwiska nie tracą, wszakoż
w którym powiecie wiedzieć nie mogę; tylko w Kole u fary wspominają skrypta ple-
bana tamże temi słowy: Nicolctus Godzemba phhanus colen., kas formas com/pa-
ramt mdło adjuvanłe, anno Domini 1460. Ten herb na nich wykonterfetowany.
GODZEMBA. 363
W Krakowie Jan aberwójt, z Broniowa się pisał, tego herbu używał, na Szczepań-
skiej ulicy mieszkał, którego jeszcze wieku mego było potomstwo.
Tegoż klejnotu epiłaphium na zamku w Krakowie wspomina męża znacznego w kró-
lestwie polskiem temi słowy:
W roku pańskim 1500, reverendu8 pater dominus Gregorius Deitarus, regni
Poloniae mcecancellarius , vir prisłinorum generositate omatus, piełałis misericors in op-
pressos et pauperea, 23 Aprilis, diem vitae suae dausił extremum. Hic sepultus est. Herby
cztery: Godzamba, Ogończyk, Sulima, Nałęcz.
Inszych domów wiele w różnych województwach, o których dostatecznie wiedzieć
nie mogę.
)*|iW flłąaJ ird r,-. .ńy^-ioj wóB^i^iT
ł^-^-.. -^.rit}-. m,:nv ;>:»^ v;j-.,i',Y/ vu:..
):J'
o KLEJNOCIE STARODAWNYM
WAŻ,
który ma być w polu czerwonem, jabłko w gę-
bie za gałązkę trzyma, w koronie złotej. Pisze
Długosz o przodkach, że bywali gniewliwi. O których
przypatrzywszy się herbu własności, czytać będziesz,
także i o potomstwie ich, które ja w tak szerokiem
królestwie znać i wiedzieć o niem mogę.
W księstwie mazoweckiem wiele było ludzi zna-
cznych tej familii. Wspominają akta grodu sochaczew-
skiego Jana Węża, który się pisał de Mnich, był
podskarbim księstwa onego. O czem wzmiankę czynią
w te słowa księgi, w których jest list wwiedziony ksią-
żęcia Władysława mazowieckiego i ruskiego.
Acta in Sochaczew, fena łertia in die sancłi
Martini confessoris, anno 1466.
Vladislau8 Dei gratia dux Mazoviae Rusiae-
gue dominus etc' etc. Signifcamus tenor e praesen-
tium etc. Quomodo coram nostra constiłutus prae-
aentia nobilis Joann es Wąż de Mnich mcethe-
aaurarius curiae mosłrae, nobili honestaegue
dominae Margaretae filiae Leonia de Krisko legittimae consorti, guingentas
sexagena8 grossorum in mediis grossis in et super totali villa Trojanów nwccM-
pata, prope cimtaiem Sochaczew situm, donat, et inscribit. etc.
A ten Trojanów toż książę darował był temu Wąż owi za znaczne zasługi jego
tym sposobem: Jeśliby szczedł bez potomka, aby się Trojanów wrócił do stołu książę-
cego, a ono wiano wrócić się miało powinnym onej Małgorzaty, a to było w roku 1466,
o KLEJNOCIE WĄŻ. 366
Tegoż Wąża przodek będąc na dworze książęcia mazoweckiego Władysława, jecłiał
z nim w łowy, kędy mu wielką pilność w poslugacłi pokaże wał, bacząc pana barzo
myśliwego, opatrzył się żywnością podróżną do taistry, clilebem, serem, do tego i flaszkę
piwa na łęku zawiesił, nie jako myśliwiec, ale jako żołnierz. Trafiło mu się zbłędzić
w wielkiej puszczy, owa byli blisko wieczora, książę jużby był rad wyjechał, ale że
daleko zajechali, nie mógł temu dosyć uczynić; mając żołądek zgłodzony, począł chciwie
gadać o tem, żeby go barzo rad posilił. Rzekł mu Wąż: Jestci u mnie myśliwca spi-
żarnia, chlćb a m^drzyk w taistrze.
Książę zatem ochotnie ono sobie kazał podać, barzo mu się smaczne zdały w onej
puszczy te potrawy; nakarmił się zatem i napoił; owa sam nie jedząc, książę uczęstował.
Książę mu potem za onę cześć wielką, część onej puszczy na wieczność darował, aby
sobie wsi osadzał. A tak za on małdrzyk, którym książę częstował, z onego udarowania
hojnego, był nazwań od dworzan książęcych Małdrzykiem, i tak potem i potomstwo
jego zwano. Był wojewodą potem bełskim, o czem jaśnie w przywilejach czytamy ko-
ronnych.
Mikołaja Małdrztka, który się pisał de Starogród, kasztelanem bełskim opo-
wiedają przywileja także koronne, w roku pańskim 1436.
Ci Maldrzykowie już zeszli , białagłowa wniosła wielką część majętności w dom
Toporów, którą już wieku mego Marcinowscy obrócili w dom Jelitów, do ręku
Jana Zamojskiego kanclerza i hetmana koronnego, jako są: Przeworsko, Wieprzowe
Jezioro i insze.
Od tychże Wężów potomstwo w Mazowszu własne Dłotowskich, dom na Zawkrzu
znaczny. Urzędy ziemskie miewali, sęstwa, podsędkostwa i insze.
Dom Ciechomskieh , w gostyńskim powiecie znaczny. Był Stefan Ciechomski,
który z Elżbietą Puczkowną, z domu Godzamba, zostawił synÓW dwu: Jana i Sy-
mona. Potem z Anną Myśliborską z domu Dolega, zostawił Pawła dworzanina
króla Stefana, męża sławnego, który w jakich potrzebach bywał, toć nie tajnO; pode Gdań-
skiem i w Moskwie, we wszystkich trzech expedycyach.
Wawrzyńca, żołnierza także i kozaka dobrego.
Michała uczonego młodzieńca, który w Warszawie zabit od pacholąt królowej
Anny.
Sebestyana, który także żołnierską się bawił.
Dom Rzeszowskich w krakowskiem województwie.
CIrozowscy w sędomierskiem województwie u Opoczna, starodawny dom, z których
był wieku mego Jerzy mężem znacznym, wszystkich spraw i sekret Jerzego Jazło-
wieckiego, wojewody ruskiego i hetmana koronnego, faktorem, a nie tylko tych,
które osobie samego należaJy, ale więcej które wszystkiej rzpltej ku pożytkowi i ozdo-
bie były.
Kurowscy z kaliskiego .województwa dom starodawny.
Borkowie w krakowskiem województwie, i w sędomirskiem, na Podgórzu, i w in-
366 O KLEJNOCIE WĄŻ.
szych państwach ku Małej Polsce należące majętności swe mają. Dom starodawny i
rozrodzony.
Dom Poiloleckieh w Rusi starodawny. Byli wieku mego dwa bracia rodzeni, Sta-
nisław mąż znaczny i w potrzebach z nieprzyjacioły bywał, miał za sobą Sienieńską,
z domu ^ Dęb no, kasztelana halickiego córkę, który umarł arcybiskupem lwowskim.
Drugi Krzysztof brat jego rodzony, który w postronnych krainach, we Wło-
szech na nauce się bawił, mąż uczony i rządny, pokój miłujący.
Inszych domów wiele w różnych województwach.
'r\
o KLEJNOCIE STARODAWNYM POLSKIM
OSTOJA,
który ma być miesiąca dwa żółte w polu czer-
wone m. Pisze Długosz o przodkach, że bywali mowni
i śmieli, o których przypatrzywszy się własności herbu
czytać będziesz, także o potomstwie ich, które ja w tak
szerokiem królestwie znać i wiedzieć o niem mogę.
Stybora naj znaczniej katalog opowieda tej famili
biskupem płockim , a opowieda go z Radzimina. Ten się
był z Dobrzyniaki o dziesięcinę pojednf^. Żył na biskup-
stwie lat 19. Był wzięt po Dobiesławie z domu Praw-
dzie w roku 1371. Umarł w roku 1390. Ten we wsi
swojej Radziminie kościół zmurował, drzewiany zepso-
wawszy. Po nim wzięt Henryk książę mazoweckie. Te-
goż i Kromer w księgach 14 wspomina.
Wiele listów klasztornych wspominają Stybory,
wszakoż iż niedokładnie, jeśliby właśnie tej familii
byli, tum ich kłaść nie śmiał, bo dawność ich w roku
1099. Pisze je Comites de JabłeczTia, niektóre Comiłes
de Poniecz, wszakoż już w roku 1290 wspomina Stiborium Ostojum haeredem de Glew
mężem znacznym Kazimierza króla list dawny.
Stybora de Bielsko biskupem płockim wspomina także katalog. Był wzięt z ar-
dsiekanii płockiej po Kazimierzu książęciu mazoweckim. Temu przeszkadzał Andrzej
Oporowski, dlatego, że był pierwej ustąpił prawa swojego i elekcyi Kazimierzowi
książęciu; jeździł się za nim przyczyniać do kapituły płockiej Mikołaj Chrząstowski
S68 O KLEJNOCIE
chorąży krakowski, wszakoż nic nie sprawił, bo już byli Styborowi dali i potwierdzili
książęta, a to było w roku 1471.
Piotra biskupa płockiego opowieda także katalog, który był wzięt po tymże Sty-
borze pomienionym, pisał się de Chotkowo, był kanclerzem książąt mazoweckich, i do-
ktorem medicmae. Umarł w Wyskowie w roku 1497. W Płocku pochowan, po nim na-
stał Jan Lubrański z domu Godzamba*
Prokopa biskupem włocławskim wspomina epitaphium tamże, roku nie znać, dla
dawności.
Wojewodą poznańskim Mościsz a de magna Koźmin, przodka także klejnotu tego
opowiedają listy dawne, w roku 1260, którego syn pojął Kmity Sobieńskiego córkę,
po której był wziął Dynów, Rzeszów, i insze włości; nie miał z nią potomka męzkiej
płci, tylko córkę jedne, którą dał Mikołajowi z Żerkowa z domu Doliwa, po
którym już w tym wieku potomstwo zowie się Rzeszowskimi, jakoś pod Doliwą
czytał.
Tych Moćciszów de magna Koźmin, za naszego wieku zeszła ostatecznym po-
tomkiem Działyńska, po której Mikołaj Działyński trzyma chocióskie imienie na
Kujawach.
Stybora, męża serca wielkiego, za Ludwika króla polskiego i węgierskiego wspomina
historyk; ten miał w Węgrzech opatrzenie za znaczne posługi swe, i tam się był ożenił.
Słała go Helżbieta królowa do Kujaw przeciwko Zemowitowi książęciu mazoweckiemu,
który się wwięzował w Kujawy, gdy był miano wan na królestwo od części Kujawian
i Mazowszan, o czem czytać będziesz w historyi u Kromera księgi czternaste.
Tegoż, abo jeśliż syna jego wspomina Kromer, i insze kroniki, na ten czas, gdy król
Zygmunt był porażon z wojskiem u Nikopola, tak jako był w potrzebie, na koniu we
zbroi Dunaj przepłynął, o czem u Kromera w księgach piętnastych.
O tymże czytaj u tegoż historyka księgi szesnaste, jaka wierność jego była przeciwko
królowi Zygmuntowi węgierskiemu. Był potem wojewodą siedmigrodzkim, tam jeśli jeszcze
jest potomstwo jego, dostatecznie wiedzieć nie mogę.
Będąc na tem miejscu w Węgrzech, często potem do Polski w poselstwie jeżdżał od
królów onych, o czem czytając historye, snadniej sam wszystko dostatecznie zrozumiesz.
Tegoż ciało leży w Kazimierzu, w klasztorze u świętej Katarzyny, i tam kaplica
jego, na którą przedtem wielkie dochody szły z Węgier, czego już zaniechano, i kaplica
pustoszeje, wszakoż jeszcze herby znać.
Z tychże przodków wieku mego był dom znaczny i możny w krakowskiem wojewódz-
twie Chełmskich; tych przodkowie fundowali kościół świętego Marcina, do którego w tym
wieku potomstwo podawa proboszcza. Był Marcyan Chełmski, który zostawił z Konar-
ską synów trzech: Marcyana chorążego krakowskiego, który zPieniążkowną z Kru-
żlowej zostawił potomstwo; Mikołaja i Stanisława, bracia rodzeni tegoż chorążego.
Dom Kretów starodawny, znaczny i zasłużony r. p. z Bobolic. Wspominają listy niektóre
Mikołaja Krezę męża sławnego, który był pojman pod Sokalem od Tatar, dwie lecie był
w Tatarzech, w Turcech pięć ćwierci lata, potem go Turczyn wypuścił na słowo jego,
OSTOJA. 369
bacząc męża statecznego, który przyniósł okup za się według umowy, był poganin rad,
darowawszy koń dobry wypuścił wolno, i na granicę odprowadził.
Tenże potem służył na Podolu czas długi, roty znaczne wodząc, przyjechawszy do
domu, pojął Szafrańcownę, Jeronima chęcińskiego starosty córkę Annę, po tejże
wziął miasteczko i zamek Włoszczowo i wsi do tego przynależące, z którą zostawił sy-
nów trzech: Jana, Marcina, Jakóba, córek cztery.
Dom Karapczewskich, na Podolu i w bełskiej ziemi mają, starodawny i dla spraw
rycerskich znaczny. Był Piotr wieku mego, który z Magerowną z domu Szeliga
zostawił potomstwo, człowiek cnotliwy.
Dom Czernikowskieh w lubelskiem województwie znaczny; był wieku mego Piotr
dworzanin króla Augusta, Henryka i Stefana, podstoli ziemi lubelskiej, mąż r. p. dobrze
zasłużony i królowi panu swemu, który tę pracę na sobie w onę expedycyą moskiewską
miał, naprzód wszystkiemu wojsku miejsca do stanowienia ukazował, które szło t}'m
porządkiem.
Naprzód przy nim szło rot dworskich przebranych 200, potem Węgrów pieszych,
którzy przy królu Stefanie obecnie bywali 300. Za nimi dopiero kuchnia królewska,
namioty i ci wszyscy, którzy do gotowania stołu królewskiego należeli.
Za tymi dopiero szedł Jan Zborowski hetman nadworny, kasztelan gnieźnieński
z rotami dworskiemi, za nim wozy tychże rot, Węgrowie potem jezdni, za którymi szły
wozy ich i piechota węgierska. Potem sze(% król z dworem, a za nim wozy dworzańskie,
dopieroż inni ludzie rycerscy i wozy ich za nimi, na ostatku piechota polska. '>i>S<.'ś«Sov\.
Temuż król Stefan, gdy przyciągnął do Newla od Wielkich Łuk, chcąc sobie fcim
odpocząć dla niepogod wielkich, a oczekiwał nowiny od Jana Zamojskiego kanclerza
swego, jako mu się darzyło pod Zawołoczem, które był obegnał z ludem, który miał
pod swą mocą. Szóstego dnia przysłał Zubrzyka Węgrzyna dając znać królowi, że mu
prochu niestało i innych potrzeb do dobywania zamku. Temu Czemikowskiemu zaraz
rozkazał, aby jechał nazad do Wielkich Łuk, a prochów i kul, które tam były zostały,
aby połowicę wszystkich co naprędzej wyprawił pod Zawołocze. Odprawił Zubrzyka król,
dawając znać, że w rychle z potrzebę wszystkiego mieć będzie. Ten Czernikowski, jako
na wszystko baczny, spytał przy podskarbim litewskim, na czemby taki ciężar pod Za-
wołocze posłać miał. Litwin, jako oni są w odpowiedzi i obietnicach ochotni, powie-
dział: Jest tam kilkaset wołów z wozy, na których żywność do Łuk wożono, a tam ich
zastaniesz, nadto jeszcze cztery cugi poszósnych woźników, na których żywność z Uświata
na zamek łucki wieść miano. To wszystko zdało się wątpliwie Czemikowskiemu. Rzekł:
Proszę, bych miasto przysługi do niełaski nie przyszedł. Król dopiero to słysząc, dał
mu dostateczną naukę, jakoby mi^ postąpić, a ostatek rozumowi jego zlecił. Gdy przy-
jechał do Łuk, ani wołów, ani koni nie zastał, u żołnierzów, co tam ich było na Łukach
16 set, nie mógł się na sprzężaj żaden zdobyć, bo się sobie każdy na zimę przyczyniał
o żywność i koniom, dla której kilkanaście mil w ziemię nieprzyjacielską słali. Bacząc
Czernikowski nie podłóg myśli swej sprawę onę, wyprawił do Uświata dla jakiego sprzę-
żaju sługę co naprędzej, który w kilka mil trafił konie onegoż Litwina podskarbiego,
między któremi były i królewskie, które szły z Uświata do Newla mijając Wielkie Łuki,
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 47
370 O KLEJNOCIE
przy których był Godzebmski Litwin komornik królewski. O tych prędko dal znać on
sługa panu swemu. Czemikowski zaraz wpadłszy na konie, gwałtem one konie pod-
skarbiego do Łuk pobrał, na litórych wszystkie potrzeby do Zawołocza odesłał, dawszy
list onemu komornikowi pod pieczęcią swą, że o to żadnego kłopotu mieć nie miał, i do
tego na strawę. Wtem sam barzo zachorzał, i także posławszy sługę przy onych rzeczach,
sam po lekku do Połocka jechał do króla. Po odwiezieniu onych potrzeb dano znać od
Zamojskiego królowi, iż Moskwa, jako była wzięła serce, gdy strzelby częstej przez one
czasy nie słyszeli , tak potem , gdy poczęto przycząszczać we dnie i w nocy przez dwa
dni, na trzeci dzień zamek poddać musieli za pewnym kontraktem. O czem potem w hi-
stofyi mieć będziesz. One więźnie od których pierwej sprawę mieli, że naszy odciągnąć
mieli prze niedostatek prochów, dziwnemi mękami trapić kazali, jelita z nich wywłóczyli
a topili na łój , tak aż w ciężkich mękach umierali. W wielu znacznych posługach by-
wał króla pana swego i r. p. i w ten czas za pilnością jego wielką, te potrzeby do Za-
wołocza krom omieszkania zawiezione były. )'jiA'b^nóq
Tenże na każdem miejscu, kędy się jedno król z dworem obrócił, gospody rozda-
wał, i z taką skromnością ku każdemu^ że prawie od wszystkich był miłowan i poważan.
Dom Rokosiiw w krakowskiem województwie starodawny. Był jeden z nich bi-
skupem kamienieckim, który był Diibaaiewskie do swego herbu przyjął. Bracia tego
biskupa rotmistrzami i mężmi sławnymi bywali, czego jeszcze były pewne znaki w domu
tym wieku mego, jako listy przy po więdnie, potem w roku 1398 list na. jus teuconicum
Doheslao Eokos militi od króla Władysława nadany. Potem drugi list, który dan Janowi
Kokosowi w roku 1474, gdzie mu pisze; Strenuo militi nostro. Ten był we dwudziestu
i w sześci bitwach z nieprzyjacioły królestwa tego, w każdej wygranej. Był sędziem kra-
kowskim w roku 1400, o czem listy i akta świadczą. < 18
fjiff Wieku mego byli ci ludzie w domu tym znaczni, naprzód: ą
Ipolit RoKOS, który z Wielogiowską z domu Stary koń zostawił to potomstwo: '
Baktosza, który z Glińską zostawił potomstwo, człowiek ad negotia r. p. habilis.
:,,'}/ Stanisława Rokosa, który z Pieniążkowną z Krużlowej zostawił potomstwo:
Sebestyana, Ipolita, Chrzysztofa. ^ o
Tegoż były te córki: Barbara Sokolnicka, Dorota Parurejowa, Jagnie-rt
szka Ankwiczo^a, Anna Trzecieska, Katarzyna na ten czas była panną.
Jeeonim Rokos który z Anną Broniewską z Bieżdziedzi, koniuszego przemy-
skiego i starosty medyckiego córką, zostawił potomstwo. Umarł roku 1578, ciało jego
leży w Górze od Tamowa niedaleko. a
Dom Pękowskich w krakowskiem województwie starodawny. Był Jan wieku mego
topnikiem żup krakowskich, człowiek cnotliwy, tylko był alienus a Jide całhoUca.
Dom Chodkowskich w sieradzkiem województwie, z których jeden był wieku mego-i
podczaszym sieradzkim, miał za sobą Gołuchowską z domu Leli w a.
Dom Sachorabskich w sędomirskiem województwie starodawny i rozrodzony, z mę-
stwa i z innych spraw znaczny. Był jeden na Podolu wieku mego rotmistrzem i tamże
się ożenił, potomstwo zostawił.
Dom Kręp^kich w sędomirskiem wojewódz. dawny. (<^i>[ńy/
OSTOJA. 371
Dom Kaleczkowskich, z których o jednym Jan Gruszczyński w opisie dobrego towa-
rzystwa dworu królewica węgierskiego Jana temi słowy pisze :
Rozum jest z obyczaj mi, osoba ozdobna,
v,'7ł «,!«>! jtfl^f-^^ rozmowie i radzie dobrze jest sposobna,
. Praktykę cudną w rzeczy ma z swego ćwiczenia,
Z pięknych w służbach kondycyj tego dostał mienia.
Nie puszcza z nikim w zawód, szczęściu nie zabiega,
.©$ Od statecznych postępków nigdy nie odlega.
By się go ta pedogra złośna puścić chciała,
Więtszejby go godności na wszem okazała.
Michała tamże tenże Gruszczyński wspomina, który za wieku mego po śmierci
tegoż królewica był na dworze Stefana Batorego wojewody siedmigrodzkiego , którego
gdy na królestwo polskie obrano, przyjechał z królem do Polski, a znaczne miał opa-
trzenie od niego, był wielkim rząńcą krakowskim, człowiek cnoty dobrej, spraw poczci-
wych pełny, czasu potrzeby mąż serdeczny, i między ludźmi rycerskimi wielkiej sławy.
Dom Relsklch w rawskiem województwie starodawny i znaczny, wspomina epita-
phium Szczęsnego we Włocławiu temi słowy: Reverendus pater dominus Foelix Rei.
ski de domo et familia Ostojczycorurriy juris pontijicis doctor, ex canonico praelatuSy
cantor kujus ecclesiae vladislavien. Nona mensis Fehruarii anno 1565 ohiit.
Stanisław, który się był w krakowskiej ziemi ożenił, zostawił tamże potomstwo
syna, i córkę Zofią Piłatową Ujejską.
Blinowsfy, z którego województwa, wiedzieć nie mogę, tylko epitaphium opowieda
we Włocławiu jednego w te słowa: Andreas Blinowski, episcopus confirmatinen. mar-
gariłanen. sufraganen. et canonicus vladislamen., cantor crusjicien., r. m. secretarius, mrtu-
tum ac pauperom amator, apud homines ckarus. Domino Deo ut sił charior, orałe pro
eo. Anno 1574, octava mensis Octohris mortuus. Herb Ostoja.
Hoźniewscy z ciechanowskiego powiatu; był Mikołaj Kożniewski starostą wyszo-
grodzkim, zakroczymskim, nowomiejskim. Syn jego Walenty zostawił z Węzłowną
dwóch synów: Mikołaja i Stanisława. < iv-,vii.- ifa.iv.
Dom Dmośćickich w sędomirskiem województwie starodawny, z których Jan wiekt
mego z młodości na chlebie rycerskim i w sprawach znacznym bywał. Był Przecław
starostą spiskim, co opowieda epitaphium u świętej Katarzyny na Kaźmierzu, w r. 1474.
Dom Modrzejewskich w sędomirskiem województwie znaczny.
Dom Jerzykowskich w Wielkiej Polsce, zową się niektórzy Baranowskimi. Był Woj-
ciech wieku mego, który' zlwieńską zdomu Łodzią zostawił dwóch synów, Stani-
sława i Dobrogosta burgrabię konieńskiego. Potem z Pałecką Jana, który mul-
torum hominuiń mores mdit, z książęciem Słuckim Alexandrem do Włoch jeździł.
Tomasz i Piotr, bracia jego, ludzie rycerscy. '>T oT^oiileirj
Stanisława Jerzykowskiego, albo Baranowskiego syn Marcin był pisa-
rzem ziemskim włocławskim, brat stryjeczny tychże pomienionych.
Zagórscy w sędomirskiem województwie dom dawny. oiw i rnotbi^
Sttbieecy tamże dom starodawny. />ł«lwf^ ?ia «^»-'H mi^i .xoy*<a(7q8 ,-{wH)g0c :i(m
372 O KLEJNOCIE
p. : Zagórscy tamże w sędomierskiem dom dawny. ";'j1)ij'Wt»j?si')ł*#'"hr^rf
Domaracry tamżo dom starodawny i znaczny. ,7
Starzespy w Rusi dom z męstwa i innych spraw poczciwych znaczny.
Baliccy w przemyskiej ziemi dom starożytny. ^i'y{<^'^ x ^d^i\,>i>iiS(M
Lescy na Krainie dom starodawn}'^, z których jeden w przemyskiej ziemi potomstwo
zostawił, człowiek był godny do posług r. p. i znaczny w onym kraju
Końciyccy na dobrzyńskiej ziemi dom starodawny.
Pilawscy na Podolu dom starodawny, był jeden podczaszym kamienieckim wieku mego.
Baliccy w przemyskiej ziemi dom starodawny.
Stacherowie w sędomierskiem województwie, ludzie w sprawach rycerskich biegli, u
króla węgierskiego Janusza, i u syna jego Jana, roty znaczne miewali. Był wieku
mego Jan Stachera poborcą sędomirskim, który z Cikowską zostawił potomstwo. .^
larchoccy w sieradzkiem województwie, dom sta^o.4a>¥,i?ye ' , ^ a
Kargowscy tamże w sieradzkiem, .^jip.^'" •! -^ rC.^^p^.; ,,,:.rfr' ,. h'd '■■■ j1
Hescy w lubelskiem województwie.
S»leccy na Podgórzu dom starodawny, z których jednego Adama, i Dorotę Ma-
nasterską żonę jego, wspomina epitaphium w Górze, od syna Stanisława na grobie
wyciosane. ,v-vm>'o %i o\?rv ■ U
Dubaniewscy w przemyskiej ziemi dom starożytny, był jeden wieku mego łowczym
ziemie onej.
Kawęczyńscy z Prus, w Litwie za znacznemi zasługami od panów przedniej szych
księstwa onego i nabyte majętności mają.
Głogiascy w kaliskiem województwie dom starodawny; był wieku mego Mikołaj poc},-
czaszym kaliskim. v- ->' ..
Gajewscy w poznańskiem, był Jan wieku mego sędziem gi-odzkim i podstarościm
w Poznaniu, pisał się z Błościszewa ^
Xi: Ponieccy w Wielkiej Polsce dom starodawny i znaczny.
SzyszliowscY w sieradzkiem i w kaliskiem województwach dzielnice swe mają. Był
wieku mego Stanisław Szyszkowski kanonikiem poznańskim, dziekanem wieluńskim
proboszczem sieradzkim.
w Ii Pddwysoccy, mężowie wielcy byli tego herbu; był Farat dworzaninem króla Zygmun-
ta, mąż sławny; Wojciech brat jego przy Zborowskim Janie kasztelanie gnieźnień-
skim i hetmanie nadwornym, tłómacz od Węgrów hajduków.
Strzałkowscy w sędomierskiem województwie.
Smoszewscy w kaliskiem województwie dom starodawny.
,1 Woczyszewscy w Wielkiej Polsce dom dawny.
llowieccy tamże w Wielkiej Polsce.
Radogowscy z łomzińskiego powiatu w mazowieckiem województwie dom rozrodzony.
Chizińscy w ciechanowskim powiecie dom rozrodzony.
Wejnowscy, był wieku mego Marcin na dworze króla Augusta w łasce, potem jur-
gieltem i wrotnictwem na zamku krakowskim opatrzon, na temże żywota dokonał, czło-
wiek cnotliwy, spokojny, Pana Boga się bojący. r/Buo-Htta ałł>
OSTOJA. 373
Glewscy w krakowskiem województwie.
Łubochowscy tamże w krakowskiem województwie.
Cbrząstowscy z rawskiego województwa.
Gawłowscy w Mazowszu dom starodawny i rozrodź ony, z których Stanisław
w krakowskiem województwie był wieku mego, i potomstwo zostawił.
Telińscy, z którycłi jednego ciało leży na zamku w Krakowie, a na jego grobie
jest napis w te słowa: Yenerabilis dominus Julianus Thelinski, cananicus cracomeri'
et praepositus sancti Martini in Cracoma , vir literałus et amicis amicissimus , cum muUo-
rum merore, anno Domini 1531, mensis 24 Martii morłutis, hic sepidłus.
Inszych domów wiele w różnych województwach, o których dostatecznie wiedzieć
nie mogę. ^- :*^ . ^ . >
^
)■■'
^I.rn'."n
■iż^łsWu/-
nini5Ji'" tłiy
adiłii^w fJMW^i
'|f4liłV4il
':< •)} W RffTftf^ t?^t
OK L E J N o C I E
PRZEGONIĄ,
który z lymże Ostoją równą dawność ma, a to tym
sposobem. Był to własny Ostoj czyk i tegoż Łierbu
używał. Potem czasu jednego z wojska był wysłań na
straż, zajechał daleko, trafił lud niemały, który do Polski
szedł na zdobycz z Morawy, jeśliż też dla języka; owa
naszy gotowali się na ten czas też do ich ziemie. Szedł
naprzód ten rycerz z rotą swą, obaczywszy że zdołać
mógł ludowi onemu, obawiając się aby mu nazad nie
uchodzili, obrócił jednego o posiłek prosząc, a sam się
potkał z Morawczyki, zatrzymywał ich na sobie, byli
mu silni , przeganiali go częstokroć niż mu pomoc nad-
ciągnęła, wszakoż niedługo był ratowan od swych,
nieprzyjaciela poraził. A iż mu się to zdało nie za
cześć, że nosił miecz bez głowice, prosił aby dano
zupełny między dwiema miesiącami , i temuż przydano
smoka , któremu płomień z paszczeki wychodzi , dla
tego, że poraził nieprzyjaciela zagniewany, wszakoż omył-
ką w tym wieku potomstwo różnie tych Herbów używa,
którego tkż e ławasność obaczywszy, o przodkach i o potomstwie ich, które ja w tak
szerokiem królestwie znać i wiedzieć o niem mogę , czytać będziesz.
Na wielu przywilejach klasztornych przodki herbu tego ludźmi możnymi pomieniają,
w roku 1270, łempore Boleslai cracovien. et sendomirien. principis, jako na sędomirskiego
klasztora Miroslaus Praegonius castellanus sendomirien; — ibidem: Petrus comes
Praegonius, tegoż wieku.
Wieku mego od tych tam przodków było to potomstwo znaczne, jako naprzód.
Dom Dulskich w księstwie pruskiem r. p. zasłużony, z którego wiele mężów znacz-
nych bywało kasztelany, sędziami, wojskiemi i na inszych urzędziech.
n
o KLEJNOCIE PRZEGONIĄ. 375
W roku 1583 był Jan Dulski, kasztelan chełmiński, podskarbi koronny, starosta
brański, suraski, świecki, rogoziński, który się z młodych lat na dworze króla Augusta
schował i znacznie zasłużonym mu będąc, od niego opatrzeń. Miał za sobą Rożnownę
z domu Gryf, z którą zostawił córek kilka, potem miał Mniszkownę z Wielkich
Kończyc, wojewodziną krakowską.
Trzecią Olesińską siestrzenicę rodzoną hetmana i kanclerza koronnego Jana Za-
mojskiego, od której zosti^ syn, po którym z niemocy wyleżeć sienie mogła, umarła
w roku 1533 w Krakowie.
Żćłcickich dom w województwie sędomierskiem dawny.
Wietriyóscy Epimachowie dom starodawny.
(loiHscj w lubelskiem województwie dom starodawny i z męstwa sławny. Był W a-
wrzyniec Gołuski wieku mego mąż wielkiej sławy. Ten pod Tarnawą i pod Ułą
przez wojska się przebijając, wiele a mężnie z nieprzyjacioły czynił.
Jan, brat rodzony tego Wawrzyńca, rotmistrz i mąż w każdej potrzebie fortunny,
o którym mężowie wielcy jasne świadectwo dawali, jako Jan Zborowski kasztelan
gnieźnieński, i inszy, jako pod Ułą wiele a mężnie z nieprzyjacielem czynił, także pod
Kiesią wielkie męstwo z pochwałą wszystkich rycerzów dobrych okazował. Potem z pocz-
tem Jana Tęczyńskiego pode Gdańskiem wiele i zoacznie z nieprzyjacielem czynił.
W inszych potrzebach, w których tylko bywał, znacznym go mężem każda opowieda,
nie wydał przodka w sprawach mężnych.
Zakobielscy z zakroczymskiego powiatu w mazoweckiem województwie, mężowie
^borni,,.^ r«.)f ot &.v .\a dsft ^.K Mn,^
Niewieszeiyńscy z pomorskiego województwa od Świecia.
^, krjscjr z zakroczymskiego dom rozrodzony.
Głodowscy tamże w zakroczymskiem dom rozrodzony.
DzT^onkowscy od Nura dom starodawny i rozrodzony.
Iwiartowscy z bełskiego województwa dom dawny.
Bratkowscy z sędomierskiego, są u Strya w Rusi drudzy; wieku mego Piotr i Ja-
kób bracia byli rodzeni. n«hU
Kowalkowscy na dobrzyńskiej ziemi.
Lisowscy w Prusiech w chełmskiem województwie, wszakoż na końcu miecza gwia-
zdę noszą. ,łiim;j
Inszych domów wiele w różnych województwach, o których dostatecznie wiedzieć
nie mogę.
Jt
'. '.tl:~>.i ,)'....
•':■^7I
t^..J ;:
o KLEJNOCIE
SZELIGA
; bo ,•<»
cp
który ma być żółte pół miesiąca rogami wzgórę,
krzyi w pośrodku żółty w polu czerwonem. Po-
wiedają jednia że to ma być pół pierścienia i krzyż,
drudzy to chcą mieć, że od Ostoje jest odjęty miesiąc
jeden, a miecza tak na miejscu krzyża przodkowie uży-
wali. A o tych Długosz pisze, że to jest genus polo-
nicum in Venerem pronwm. O których przypatrzywszy
się herbu własności, i o potomstwie ich czytać będziesz,
tak jako go wiele znać, i wiedzieć o niem mogę, w tak
szerokiem królestwie.
Naj znaczniej katalog opowieda Bodzętc arcybisku-
•^ "pem gnieźnieńskim, który był wzięt albo podań od papieża
Urbana szóstego, z wolą Ludwika króla polskiego i wę-
gierskiego, tym sposobem. Po śmierci Jana rzeczonego
Suchy wilk, z domu Grzymała, szesnastego dnia
miesiąca kwietnia, w roku 1382, Dobrogost z Nowo-
dwór a z domu Nałęcz, decrełoi^um doctor, dziekan kra-
kowski, kantor gnieźnieński, był od kapituły canonice
eleełm na ten stolec. A tak zaraz po elekcyi , imieniem swem i kapituły gnieźnieńskiej
posłał Bronisława brata swego kanclerza, i Bogusława kanoniki gnieźnieńskie, a
przy nich Sędziwoja zdomu Nałęcz, pisał się z Kazimierza, Jana z Czarnkowa,
sędziego poznańskiego i kasztelana nakielskiego , Osepona z Grodziska, i insze
do Semowita książęcia mazowieckiego, który obiegł zamek Łowicz, obiecując mu, że
z niego miał zjechać dobrowolnie Dersław, powinny jego, kasztelan gnieźnieński. Za
których rozwiedzieniem Semowit zaraz odstąpił od Łowicza, wszakoż wielkie szkody po-
czynił w kluczu onym.
o KLEJNOCIE SZELIGA. 377
flr. Tamże zaraz Dobrogost posiał trzech posłów do Budzynia do króla Ludwika pol-
skiego i węgierskiego, prosząc o consens. Ale Ludwik będąc o Dobrogoście złego mnie-
mania, spodziewał się że tym sposobem był obran, aby Semowita książę mazoweckie
na królestwo polskie wsadził, zaledwie trzeciego dnia do siebie puścił posły jego, a po
tem powiedział, że nic nie uczyni. A tak i sam, i zewsząd nieprzyjaźń jednał Dobro
gostowi. Potem Urban szósty papież, na żądanie posłów Ludwiko wy eh, Bodzętę ka-
nonika krakowskiego et procuratorem generałem cracovien. na stolec arcypiskupi potwier-
dził, dziewiątego dnia czerwca anno ąuinto pontificatm sui, w Rzymie, a pisał, aby Do-
brogosta z więzienia wypuścić kazał.
Był Bodzęta rodem z ziemie sędomierskiej, syn Wisławów ze wsi Szeligi , niedaleko
Kunowa.
Tenże Władysława Jagiełłą ochrzcił i koronował, siedmnastego dnia miesiąca lutego
1389. Żył na arcybiskupstwe lat siedm, dnia dwudziestego szóstego miesiąca grudnia
umarł, a w Gnieźnie w kaplicy, którą sam zmurować dal i nadał, pochowan.
Tenże wikaryom u panny Maryi w Uniejowie dom fundował, i siedlisko przestronne
nadał, w dzień świętego Wencesława męczennika, roku 1384. Po jego śmierci był obran
Dobrogost z domu Nałęcz. >.,,.. , .. , ... ..^,,
'•yuihil (uh nm fnMr.f| .908i - ił i/d
m O tym Bodzęcie pisał Janicius te wiersze: olaiBr-it •sr->iyi\ o^ĄOti^^k .
. ' ' , . j ., Tempore Bodzenta Christi se fonte Jagiełło oj^r^u
. ^ ^ ^ Tingitf Lechiaci scripła capitgue sołi, . .
-97/ M ,łisbTB^^.vw o>i, Caetera si desinf, erit hoc memorabiłis uno, '^^ ^^"^?^- /
jlaffl^rrt fiSiJB83D 6fl Y> I' Lituanis veram, quod dedit esse fidem. •' '' i^^oato
ob Trojana biskupa włocławskiego opowieda katalog w roku 1383, którego dla do-
brego a pobożnego żywota, sama kapituła obrała; jechał był potem do Rzymu, tamże
umarł i pochowan, po którym nastał Predysław z domu Grzymała.
Klemensa szeligę, który się pisał z Janowic, wspomina przywilej koronny cho-
rążym sieradzkim, w roku 1436. ^^^w I o;8d5ojił ,^i..v>tfiM.i' !^iiVóib.>u.,- v-,ii,„...i , ,.;,
Z tychże przodków wieku megb^^lfjlf^tfe^BiJftiy^feTirfćJftie, jako naprzód:
Dom Niemojowskioh starodawny, nie futrowany, ale z dawnych przodków pocz-
ciwie i w wiellkiej majętności zostawiony, dobrzy, pilni, i wierni stróżowie r. p. Jako był
za pamięci mej Mikołaj niemo jowski, sędzia ino włocławski, o którym czyni wzmiankę
Przyłuski w statucie swym, w księgach 4, list 691, za panowania króla Zygmunta, temi
słowy: Bunt autem per nos designati jurium et statutorum praedictorum cmirectores, ex
Majori Polonia generosus Nicolaus Niemojowski, judex junivładislavien. et genero-
sus Mathias Krzyżanowski etc. Tegoż synowie byli wieku naszego ludzie znaczni, jako:
Jakób NIEMOJOWSKI, W wymowic a w obronie r. p. drugi Cycero, okazuje to jawnie
wiele pisma oczom ludzkim, i sejmy koronne głośno o nim powiedają.
Drugi brat jego był rodzony chorążym tamże, który także nie podlejszej nauki i wy-
mowy, tylko że był z nim różny w religii, ów Kalwina, a ten Aryana naśladows^.
Bibliotka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. i8
378 O KLEJNOCIE I O
Mag^erowie w bełskiem województwie wieku mego majętności swe mieli, pisali
się z Przewodowa, z których tylko za mojej pamięci były cztery siostry rodzone: Zofia
za Herbortem kasztelanem bełskim, która zeszła bez potomstwa, Anna Niszczycka
wojewodzicowa płocka, ta zostawiła córkę Helżbietę, jakoś pod Prawdzicem czytał.
Barbara Bełżecka, ta też zostawiła potomstwo, o któremeś pod Jastrzębcem czytał,
Katarzyna Karapcze'. ska też ma potomstwo, czytałeś pod Ostoją. ó
Mikołaj Magier, tylko jedne córkę zostawił, która była za Se cy gniewskim. "
•u Krystyna Magiera wspomina przywilej klasztorny podczaszym sędomirskim
w roku 1444.
lirecry właśni są Magierowie, tylko po wsi nazwisko mają. Był Symon Mire-
cki mąż sławny. /oaoM
Dom Złockich w wiślickim powiecie dawny i znacznyi'jlv^:^• i.(^iA>^im
Dom Trojanowskłrh w sędomirskiem województwie znaczny; był w ObertyAską bi-
twę Andrzej rotmistrz, który społecznie z Balickim w jednym pułku Wołochom mężny
odpór dawał. :)3i« i .kwobiff/i mofł alwofjjiflU w iti«M /anaą n tno^ifi^iw diaj^i'
Wieku mego Stanisław leśniczy bielski, syn tego rotmistrza, którego urodziła Czar-
nocka Anna z domu Lis. Za Augusta króla na dworze czas się długi chował, dla zna-
cznych zasług był w wielkiej łasce, potem mu dał leśnictwo i rotę na Tykocinie przy
skarbie swym, którego dosyć wiernie strzegł, a po śmierci tego króla nie oddał go ni-
komu, tylko własnemu potomkowi, siestrze rodzonej, gdy szła za Stefana pierwszego, acz
miał wielkie przenajdowania od panów litewskich, przy tem i hojne obietnice, że sam i
potomstwo jego miał mieć wieczną i znaczną nagrodę. On to wszystko wzgardził, a we-
dług przy stój ności wierność swą zachował, a to od tych miał, którzy na cesarza trzymali,
chcąc miejsca warowniejsze i pożyteczne otrzymać.
of, Tenże z Jeżykowi cowną', z dawnej a zacnej familii w księstwie litewskiem z do-
mu Lei iwa, jako o tem na swem miejscu najdziesz, zostawił potomstwo. :J
Kasper, brat jego, ^Kpif^^rowską zostawił potomstwo, ludzie cnotliwi, cnotę i
pobożność miłujący. «:*«,.. i ja^ ',,-.j>n,fft>l.
Dom Ratnłtów starodawny i znaczny, którego już nie stało; Pieniążki porodziła
Ratułtowna, i po niej Skrzy dlna w domu ich została zameczek, i do niego włości zna-
czne w Cyryczu.
y,. Dom Zabawskłch w krakowskiem województwie znaczny był wieku mego.
Dom Bostowskich starodawny w sędomirskiem województwie, wspomina epiłaphium u
świętego krzyża na Łysej górze jednego w te słowa:
,(^, , Generosua Paulus Bostowski de Bostova haeres, piełałBy moribus, consilioąue gra-
vi8f die 20 Ncwembńs, anno 1568, debiłum nałurae sohit. ti.
Dom Cliarzewskieh od Warszawy, był Paweł z despotem w Węgrzech, tamże pojl
man do Turek, którego brat Stanisław wykupił, już był na galerach. .•
Dom Bieleńsklch w rawskiem województwie, zową się Pstrągewie, dom rozrodzony,
jeden dom z Magierami, którzy do Rusi wyszli, i tam potomstwo zostawili, w sędomir-
skiej ziemi.
Andrzej, który zGrodowską zostawił potomstwo z domu Lubicz.
SZELIGA. 379
linejewscy w łomzieńskim powiecie dom rozrodzonj.
Strosińscy w ciechanowskim powiecie dom rozrodzony.
Córeccy w sieradzkiem województwie, Zerniccy tamże.
Stanisławscy w sieradzkiem województwie, Lasowscy w wieluńskiem, Sieligowscy w sie-
radzkiem.
Potoccy w sieradzkiej ziemi dom starodawny.
Wysekieńscy z Podlasza dom znaczny^ drudzy u Czerwieńska; PruBiieńscy tamże u
Czerska
Markowscy w Wielkiej Polsce, z któremi jednej dzielnice byli Carscy, dom znaczny
z męstwa i w posługach rzeczypospolitej.
Czamotulscy, Dąbrowscy, Uobieszewscy^ domy wieku mego były możne, i do posług
rzpltej godne. W kościele na zamku w Krakowie epitaphium opowieda męża godnego
z tym herbem temi słowy:
Hic jaceł reverendibs pater dominus Albertus de Zuchlin^ praeposiłus lenczicien.^
caUsien., cusłos sandomirien., canonicusque gnesnen. et cracomen., ac regni Poloniae vicecan-
ceUańus, defunctus anno Domini 1471.
Inszych domów wiele w różnych województwach, o których ja dostatecznie wie-
dzieć nie mogę.
itt'^{\ih\fn ' daLHjryjrew
^i.otolii
.BOI-t uiq!t.# tif- .ViVj ■aw:.-«3Va)o
JKi>\.i i.\^.
•M ''•^kn-hninl
O KLEJNOCIE STARODAWNYM FOŁBKIM
ff«V<
>P T L A WX' -"
,fł'j\y^l5^\ ** V» ?, w * •♦ri f^^ K wtwwTnb i^^^j^*^ -<t*T^- .'^'>,•t<■
-•3 i 0»
który jest właśnie nabyty takim kształtem, jakom ci pi-
sał wGnieżdzie Cnoty. Tego Długosz przodki wspo-
mina temi słowy, że jest genits polonicum ad pietatcm
pronum, o którycłi przypatrzywszy się łierbu własności,
czytać będziesz, także i o potomstwie ich, które ja znać
w tak szerokiem królestwie i wiedzieć o niem mogę ;
ma być półtrzecia krzyża w polu błękitnem.
U wszystkich historyków nie najduję nic znaczniej o
przodkach tego herbu, tylk) te, które de Moskorzew
wspominają, jako Kromer w księgach 8 wspomina Ja-
nusza wojewodą krakowskim dla tego, że wespółek
z Klemensem kasztelanem krakowskim, z domu Gryf,
jeździli do Węgier, starając się o przymierze od Bole-
sława Wstydliwego, w roku 1239. Czego i Baszko do-
kłada temi słowy :
Misił Boleslaus Janusium Mo8korzevium pa-
latinum cracomen., cum Clemente de Ruscza casłel-
lano ibidem^ qui cum Bela rege Hungarorum foedera ice-
runł, swe antigua firma^erunt, et filiam ejus Kingam pro
vxore, et guadraginta milia marcarum pro dote, et caet.
Kromer wspomina Mikołaja z Moskorzewa w księgach piętnastych temi słowy:
Yeritus est atUem Yladislaus rex, ne Viłovdm Vilna, quod caput gentis esse dixi-
mtu, Russorum impensius Uli faventium proditione, per inseidam et ignaviam Skirgellonis
połiretur, misit eo Nicolaum Moskorzevium procancellarium Poloniae, cum medio-
cri miliłum Polonorum praesidio et apparatu hellico, ut arcem utramgue tuerełur etc.
Klemensa z Moskorzewa, kasztelana wiślickiego i starostę krakowskiego tenże
historyk wspomina w księgach 16, -zaczynając temi słowy: Uhi Clemens Moscorevius
casteUarMS msliden. et praefecłus cracovim. etc. To było w roku 1408.
o KLEJNOCIE PIŁAWA. 381
V Inszych wiele potem w historyi obaczysz znacznie zadłużonych senatorów r. p.
Z tegoż Moskorzewa jest w tym wieku dom rozrodzony Moskorzewskich w sędomir-
skiem województwie.
'ffv Dom Kamienieckich, którzy są właśni Moskorzewscy z Podgórza, w Rusi w tym
wieku z Oleska a z Załoziec się piszą. Wspomina epiłaphium w Krośnie Klemensa ka-
sztelana sanockiego temi słowy: Magnificu^ dominus Clemens Moskorzewski de Ka-
mieniecz castellanus sanocen., obiit anno 1536, feria guarła post Lełare, hoc loco sepultus.
Przy którym te herby: Piława, Dębno, Jelita, Abdank. Tamże i córka jego leży
Mniszków a, i syn Jan, o którym powieda epitaphium pisane w te słowa:
. . 4_- . , Ex procei^um Satinałia KamienicJci Joann es
■Moo ry^nreiL ,v Virtutum fama clarus ubigue loei,
t)ehita nahirae persohens, astra petimt,
Annum his temuni łredeeimum ąui ferenSy
-91'^ .ffinofi Mensis secundi novoi'um nocte recessit.
Jana Kamienieckiego, kasztelanem lwowskim, starostą buskim opowieda Miecho-
wita na początku panowania Zygmunta pierwszego temi słowy:
Joannę s Camenecius tunc leopolien. castellanus et huscen., adjunctis Uli guingen-
łis eguiHbus e repuhlica condudis, in Podoliam ad tuenda confinia missus est, ąui die 23
iUius mensis Miedzibozum peroenienSf Tartaros cłam in volinien. promnciam ei-upisse compe-
ritj mx tribus horis Ulic militibus eguisgue reffectis, a Sciłis braclamen. et vinnicen. prae-
fecłis, ad hoc provlnciae nobilibus ac Podoliae populis suppeciis acceptis, itinere guod viam
nigram vocant, ad Woronov Horodisco eodem die peruenił; in eo loco Tartarorum copias,
praedam hominum pecorumgue jam abigenłes, numero supra duo milia eguiłum exisłen., ani-
mose invadit, atgue mriliter pugnando słrenue fudił, omnem recuperavit praedam, copias-
gue sahas in Miedzybozum łńumpTians reduxit. ' "
Mikołaj był hetmanem koronnym, o czem świadczy tenże historyk temi słowy:
Ni colaum Camenecium cracovien. palatinum et jpraefectum exerciłuum regni ducem
generałem,, legionibus praefecit. ' '
To było za panowania Zygmunta pierwszego. v '
Tamże wspomina tegoż Mikołaja wojewodę tenże historyk temi słowy: Nicolaua
Camenecius siisceptam provinciam excelso latogue animo perfecit, superato Tyra amne,
Daciam ingressus , consimili vicissitudine , igne, ferro, caedibusgue Yallackiam molesłavit.
Wiele miast, wsi, folwarków bogatych w popiół obrócił, a naprzedniejsze miasteczka,
Czarnowce, Dorohim, Bothosani, Szczepanowce, Chocim, i inszych wiele, o czem w hi-
storyi, a tam się pomścił jako był obiecał ludzi rycerskich, które był w Trembowli Boh-
dan hospodar wołoski pojmał, a w Podhajcach sikierą ścinać kazał, których groby gdy
ujrzał ten hetman pamięci wiecznej godny, płakał, a wzywając Pana Boga na pomoc,
pomścić się obiecał, czego i dokazał.
-lut Tegoż i Miechowita wspomina w księgach 4: Nicolao Camenecio cracovien. pa-
kttino, viro ad uitimum vitae diem armis belligue studiis dar o. A to dla tego, gdy u Ło-
puszna 25 tysięcy Tatarów z Konstantynem Ostrowskim książęciem poraził; ten^ę
382 O KLEJNOCIE
u Wiśniowca Tatary pogromił, w tej tam potrzebie zabit Henryk brat jego, o ozem czy-
taj u Miechowity księgi 4, ca-p. 78. • ^^'^ ' ' • f^rr
Od tychże tam przodków wieku mego byli trzej bracia rodzeni, wnukowie tego wa»
jewody krakowskiego i hetmana koronnego.
n^'0 Wojciech, Jan, ci się społem z młodości na naukach w cudzych ziemiach chowa-
jąc, tak miłowali, że i potem w ojczyźnie, gdy do lat przyszli, mieszkając, niczem bra-
terskiej miłości nie naruszyli, społecznie z jednej skrzynki sługi chowając im płacili, i
insze potrzeby odprawowali. Z wielkiem kosztem na sejmy, na insze zjazdy k'woli r. p.
wyjeżdali, w one tatarszczyzny, które po odjechaniu Henryka króla często bywały, z wiel-
kim kosztem niemałe poczty przy sobie zachowywając wychadzali i potrzeby z niemi mie-
wali, plony ludzi i dobytków odbijali, a wracać kazali onym więźniom łup on, od któ-
rego pogany odganiali. Wiele spraw pamięci godnych tych dwóch braci w historyi oba-
czysz. Miał potem za sobą Wojciech Chodorowską wdowę, domu Sienickich; Jan
był celehs.
Stanisław, trzeci brat ich, który miał za sobą Lahodowską wdowę, domu Sie-
maszków z Wołynia, z familii Łabędź, ten już po tych potrzebach do ojczyzny z Włoch
przyjechał, na pokój trafiwszy, w tym się kochał, wszakoż czasu potrzeby ku obronie
r. p. nie omieszkiwał.
ts \i Jan i Kasper bracia tychże pomienionych stryjeczni, mężowie wyborni, w potrze-
bach z wielą narodów znacznych bywali, i z Turki w Węgrzech, z Tatary w ojczyźnie,
z Wołochy, o czem na miejscach swych mieć będziesz.
Dom Potockich, z krakowskiego województwa wyszli, starodawny, mężowie sła-
wni z tego domu bywali. ^
., O Bernacie, który w potrzebie onej jakoś wyżej czytał, pod Janem Kamie-
nieckim kasztelanem lwowskim wiele a mężnie sobie poczynał, Kromer świadczy.
Wieku mego był N. Potocki starostą kamienieckim, którego dwa synowie zostali
mężowie znaczni. Andrzej Potocki chorążem był kamienieckim. Stanisław, który z wu-
jem swym rodzonym wojewodą ruskim, Jerzym Jazłowieckim hetmanem koronnym,
w potrzebach znacznych bywał. A ci wyszli z krakowskiego województwa z Potoka, tamże
był Andrzej, który miał za sobą Ostrowską z domu Leliwa, tych którzy się z Iszcz-
kowa piszą, i drudzy bracia jego.
Dom Tworowskich, znacznie r. p. przez sprawy rycerskie zasłużony, jako czytamy
u Miechowity o Janie Tworowskim, kędy opisuje żywot Zygmunta pierwszego, tam
go opowieda hetmanem nadwornym temi słowy:
Regius exercitu8 ad Tiram amnem reductus, jamque tranatandum esseł, et regnico-
larum ex6rcitus amnem superassćt, mercenario milite et aulicis regiis remanenłibus, ąuibus
Tworowski miles strenuits praefuił. Mox in insidiis palatini copiae apparuere. Regii im-
percuhis animis, ut negotium postulavił, aciebus instructis pugnam parant, quam nec ho.
stes detrectant, utringue igitur copiis ad certamen inductis, palatini exercitu8 qui et nu-
mero inferior erat, fugatus, atgue parłim captus est. Capti fuere in eo proelio ex magna-
Hhus palatini multi, ex guibus guinguaginła decolati fiierc.
PIŁAWA. 383
Tenże był pojął dziedziczkę Buczacką, z domu Abdank, jakoś wyżej czytał, po
której wszystkę majątność w Kusi Tworowscy trzymają, których było wieku mego dwa
bracia rodzeni, Mikołaj starosta barski , który z Anną Radziwiłłówną księźiną z Nie-
świeża i Ołyki, wojewodzanką wileńską, zostawił potomstwo syny i córki, wszakoż
na ten czas minorenes.
Jan brat jego, który muUorum hominum mores et urhes vidit, na ten czas był celehs;
tycli zasługi przeciwko r. p. abycli ci wyliczyć miał, temu dosyć uczynić nie mogę, gdyż
to wszem rzecz wiadoma, jako częstym najazdom nieprzyjacielskim na tym tam szlaku
mieszkając, na odpór zawsze gotowi być muszą, a właśnie jako pasterzom stad owiec
przeciwko chytrym a jadowitym wilkom ostrożnym być potrzeba, tak ruskich i podol-
skich krain rycerstwu wszystkiemu czujność i gotowość należy.
Dom Słostowskich starodawny w sieradzkiem województwie; był Piotr Słostowski,
który zostawił to potomstwo: Stanisława dworzanina króla Stefana, męża znacznego,
Jan, Maciej, Andrzej Słostowski.
Dom Podfilipskich starodawny i znaczny.
Tegoż herbu używają Stanisławscy. Był Kasper Stanisławski stolnikiem sędo-
mirskim, który na dworze cesarskim z młodości się schował, potem na dworze króla
Zygmunta pierwszego roty znaczne wodził, podhetmanim bywał, i w potrzebach fortunnie
z nieprzyjacioły czynił. Zostawił syna Kaspra zNieżacką, który był podczaszym
sanockim, był to człowiek znaczny i możny wieku mego; miał naprzód za sobą Kra-
sicką, oboźnego koronnego siostrę, z którą zostawił syna Balcerego, męża wybornego
i znacznie zasłużonego r. p. i królowi panu swemu. Był pisarzem polnym na onej expe-
dycyi moskiewskiej, gdzie się rządnie i podług myśli zasłużył; ten potem się ożenił,
raiai za sobą Pilecką, wdowę, starościnę hrodelską, domu Herbortów z Dziedziłowa.
-bR- Tenże podczaszy z Milanowską miał te syny: Marcina, który był w kancelaiyi
pisarzem, Michała, Kaspra, które kosztem na naukach w ziemi cudzej chował, córki
dwie: Zofią Farurejową, i Katarzynę, na ten czas była panną.
Dom ZakKczewskith starodawny, z których był Dominik sędziem makowskim, miał
synów dziewięć, mężów wybornych.
Dominik, syn tegoż Dominika, rotmistrzem był fortunnym, tak z Moskwą jako i
z Tatary w potrzebie, miał też synów pięć: Marcin był rotmistrzem, Andrzej, Walenty,
mężowie znaczni tego rotmistrza synowie. s, ,
Dom Zelisławskich w chęcińskim powiecie starodawny od Secemina. j
Janowscy w krakowskiem województwie. ff
Lichnowscy w sędomirskiem województwie.
,^. Lachowscy z chęcińskiego powiatu, w sędomirskiem województwie.
Chrzczouowscy w sędomirskiem województwie.
Cieszkowscy w sieradzkiem dom rozrodzony.
Inszych domów wiele w różnych województwach, o których dostatecznie wiedzieć
nie mogę.
,X': •^. -A'4>1«II«qG .
.AV/ ' ,
i-.il
i\' 1 1 l> )
i>q 0.1 ł.
.ni ,0 KLEJNOCIE
STARODAl¥]l[Y]?I, 1¥ POŁ§€£ ]«[ABTTY]fI,
■^ ^ ■* ■■ " I . rtaoiit (iXOftno^iv>
\a& I
jako o tem świadczą histoiye, o czemeś już czytał w pier-
wszem wydaniu ksiąg, o początku herbów. Pisze Dłu-
gosz o przodkach herbu tego, że bywali audaces, vehe-
mentes, gulosi, ad iram proni. Ma nazwisko Dębno, dla-
tego, że pannę dziedziczkę tego zamku miał za sobą
ten rycerz, rzeczony Dem rot es, był natione Sciła, a
gdy się ochrzcił, a był inkorporowan w prawa i wol-
ności rycerstwa polskiego, miał za herb krzyża pod który
na wieczną pamiątkę włożono Abdank, herb ojczysty
onej panny, którą miał za żonę. Tego obaczywszy wła-
sność i ozdobę, czytać będziesz o przodkach, które ja
w tak szerokiem królestwie znać i wiedzieć o niem mogę.
Znacznie i wiele możnych senatorów, którzy się
pisali z tego Dębna, historye, przywileje i skrypta in-
sze nam opowiedają, począwszy od roku 1244.
Jasana, Demetry owego syna opowied.i wiele listów
sędzim krakowskim.
Dobiesława wojewodą sędomirskim opowieda epitapMum albo napis na tablicy
w klasztorze świętej Trojce na Łysej Górze, który teraz zową świętego Krzyża, temi słowy:
OBXEJNOCIE DĘBNO. 385
'^'' Anno 1440 óbiit ifhhgmficus Doheilaus de Olesnióża pcUatinus sendomirien., ha-'
bens conjugem dominam Catherinam^ filiam Demełrii de Boży dar, de armis Korczak ,
alias Wręby f cum qua habuit duodecim filios , udeliceł: Joann em castellanum leopolien.,
Pet rum venałorem sendomirien., Paulum, Jacobum archiepiscopum gneznen., Davidum
archidiaconum sendomirien., Demetrium praepositum scarbimirien. , canonicos gneznen*
cracovien. etc. Andream succamerarium sendomirien. Mattkiam, Sigismundum, Vi-
cłorinum, Zbigneum et Mar łinum filios. Filios vero: Catherinam, Helis ab e-\
tham et Dorohtheam, consortem magnifici domini Joannis de Koniecpole cancel-
earii regni Poloniae. y ■
Tamże drugie epiłaphium opowieda Jana z Oleśnice temi słowy: (A vj*,?
Hicjacet strenuus miles dominus Joannes de Olesnicza, judicis cracovien.filius, cmn
ncbili Dobrochna de Roznow consorłe sua, pater reverendissimi in Chrisło patris domini
Zbignei cardinalis et episcopi cracovien., et magniiicus dominus Joannes de Olesnicza,
palatinus sendomirien, filius suus'^ orałe pro eo. [^^^^ff^,^-^''!^^'' .^.ii^/."''
Tenże albo syn jego był marszałkiem koronnym, roku 1436.
Jakóba z Oleśnice opowieda katalog arcybiskupem gnieźnieńskim; feylwzięt po
Janie Gruszczyńskim z domu Róża, syn wyżej pomienionego Dobiesława woje- -
wody sędomierskiego , matki Katarzyny, córki Demetryuszade Boży dar, podskarbiego
koronnego, który trzymał miasteczko Sienno. Pisze o nim że był vir parum justae sta-
turae, ad iram et bilem naturaliter vehemens. Ten roku czwartego po wstąpieniu na tę
stolicę, kościoła w Gnieźnie prawie rządnie oprawił, i grób kościom Wojciecha świętego
zbudował, z Budzynia przywiózłszy marmuru. Ten miasteczko Dębno we wsi Zapolu
założył, wielkie pożytki arcy biskupstwu przywiódł. Tenże kaplicę mansyonarską w Gnie-
źnie zozdobił, w której sam po śmierci pochowan. Tenże groblą wielkim kosztem i na-
kładem w Łęczycy przez błoto do kościoła panny Maryi usypać kazał. Staw barzo
wielki i rybny u Grzegorzowie miasteczka zastawić dał. Wiele inszych arcybiskupstwu
pożytków przyczynił. Wzięt był roku 1472. Umarł 1488. W Gnieźnie pochowan, na
jego grobie to epiłaphium: Beverendissimus in Chrisło pater et dominus, dominus Jaco-
bus de Sienno, sanctae gneznen. ecclessiae archiepiscopum et primas, mioens fieri feoiły
anno 1476.
. *• O tymże pisał Clemens Janicius poeta laureatum te wiersze: '^''"'' •*raiii5't
Vir pius et pałens, non longam pronus ad irqm\^"^ bI.u/^jjow yynJ,
;i8iJ4 V.' ''j!Quifortis mrium pertulit imperium. '&'Btax^-!i aei n/jl,;*! w ain^
'"' 'Strieeit Adalberto de marmore mausulaeum, - ' ^
Dignus, qui tantum conderet unus opus.
Po tymże Jakóbie został Zbigniew z Oleśnice tegoż herbu, jako o tern świadczy
katalog, był magister arłium, i potem podkanclerzym koronnym, potem biskupem wło-
cławskim, z tegoż wzięt na arcybiskupstwo za panowania Kazimierza króla. Erat wr comis,
et łamen magnanimus, r.p. favens. Żył lat trzynaście na arcybiskupstwie, umarł w roku j
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. , .y, ^K^ińioar)
386 (/O -KLEJNOCIE 1-5^ o
1493, po koronacyi rychlj^ Olbrachtctwąj* Pq <oii».&oątołi^JFry4ery.l^ k4:Ąlcwic,„pplski,
syn Kazimierzów. > .-łiiby^o*! '^^ ^■i'\^^iB*C^ m»l.v»V\ .fttotti^sANp^.^ v,r.uu<fo^^ ,<.\jt^vvłV.tw^ •,,^^Ą
Tenże Zbyszek przykupił do biskupstwa krakowskiego księstwo siewierskie, o czem
świadczy Miechowita w księgach czwartych temi słowy: Anno 1444 Zbigneus cardinalis,
et episcopus cracovien. ecciesiae cracovien. possessiones augere, et terminos regni Poloniae
dUaiare oupiens, terram szevierien. a Vence8lao duce Tessnen. pro 8ex milibua marcarum
latorum grossorum emit. O tymże czytaj u tego historyka w tychże księgach list 314.
Tenże zbudował Barnadynom klasztor ną Stradomiu, jako o tem. świadczy Miecho-j
wita eodem folio temi słowy: .^ms<oitfV iit^at Vna3
Ouilms Zbigneus cardinalis et episcopus cracovieti., monasterium pro corwentu et
ohserv>antia in Słradomia in area genriąni sui Joannis de Olesnicza, palatini sendo-
mirien. erexit, construcłaque ecclesią lignea, illąm in die Nativitatis Mariae in honorem
Sancłi Bemardini consecravit etc, u ł* ». • • ^ ■• -i • !•«»
Ten kościół w Nowym Sączu fundował, i kilka prałatów u mego znacznie opatrzył,
o czem czytaj u Miechowity księgi 4, list 327. Był wzięt na arcybiskupstwo w roku
1488; umarł roku 1493, w Gnieźnie pochowan. O czem świadczy epitaphium na grobie
jego temi słowy:. ,. , . . . .
Zoigneo de Oleszmca, arćhiepiscopi , pnmatigue gneznen., summo consuio et ęn-
łisUłi magnitudine praestąntif parenti patriae familias. Herby: Dębno, Gryf, Kotflcz.
^, Janicius in suo całhalogo tak o nim wiersze pisał: ' ' '" '^"",v^'j t.'-'j/i ;y
5?- ' Hr<^ns>n w^uo S«> mirti i
o'j5.Vi«i «uv>;y(o7/ . . j , . . , ,. T ^3iflO W «k>iońoi ,od1io18
. ,^„v^ ;„.„ ' Maanammus vtndex pałriae, pietatis asylum, , ,, '
. Vv J^^o g^^g^ gui gessit proelia justa suo.
•9iar) V ^iaisao''.Rn«gj„c similem fas est nobis sperare Poloni?
aa i raatsaoi itilJ^ehf i^unquam, Zbigneum qui superabit f <erit. v ^Jirfobs^i $ioj.
rj Ten w Pińczowie, ojczyźnie swej, zamek i kościoły pomurować dał.
O tym arcybiskupie wiele potem w historyi czytać będziesz. ^ iir/si ,(f y
Tegoż czasu był Dobiesław, który się pisał de Olesznica, wojewoda sędomierski,
którego syn Jan Głowacz był marszałkiem koronnym; Głowacz miał syna Jana, który
trzymał pół Olesznice, zwano go Bohotnickim, był wojewodą lubelskim, szczedł ste-
riliter. Miał siostry, jedne za Samotulskim, której córka była za hrabią zGórki,
i ten brał spadek, druga za Wałowskim.
Jan, wojewoda ruski, który zostawił synów trzech: Jana, Stanisława i Zbi-
gniewa; Jan ten trzymał Złoczów, do którego siedmdziesiąt wsi i pięć w Rusi; zostawił
syna Stanisława rzeczonego -<G)ę ba, który też zostawił dwu synów: Stanisława i
Sebestyana. ' r' '•
^Stanisław, syn wojewody ruskiego, ten zostawił syna Jana na Olesku i na Goło-
górach, który potem miał synów dwu: Stanisława, od którego był Fredrus, który
nie miał tylko córki; te Wniosły majętność w domy różne.
^*', Jan na Gołogórach, brat jego, miał syna Dawida, który zabit u Obertyna od Wo-
łocnów, zostawił syna Jana kasztelana zamowskiego, który wieku mego miał za sobą
Gnoińską, z którą zostawił potomstwo. --. .-.^ ,- -, ^^ .w,*iv',-i <.Txr. .»j.*j. i sssjotiaio
.07n^a :£>ĘBNO. ^^o ^at?
Jan, syn Janów, wieku mego był kasztelanem halickim czas dłagi, potem był za
króla Stefana arcybisknpem lwowskim, młodych lat swoich był mężem sławnym i obrońcą
krain ruskich. W więzieniu u Tatar bywał, wiele z nimi a mętnie czynił, umarł roku
1582. Po nim obran Demetrius Sulikowski z domu Bończa. Zostawił syna An-
drzeja, który miał za sobą Wolską z Podhajce, z domu Półkoza, z którą zostawił
potomstwo.
69U j)^a synowie już' dorośli umarli tegoż arcybiskupa, Stanisław i Mikołaj.
Zbigniew, wojewody ruskiego syn, zostawił syna Wiktorzyna, który był kaszte-
lanem małagowskim, który miał dwu synów.
Tegoż kasztelana syn też Wiktorzyn starszy, który trzymał Chrośliną,miał Sta-
nisława, Jakóba i Jana, wieku mego byli ludzie znaczni.
Zbigniew wtóry syn kasztelana malago wskiego, który trzymał Rymanów, był
kasztelanem sanockim, miał te syny:
Jana kasztelana halickiego, który od króla Stefana jeździł w poselstwie do Turek,
zostawił z Paniewską z domu Godzamba, starościanką zydaczewską, potomstwo.
Mikołaj podkomorzym był sanockim, który naprzód miał za sobą Starzechow-
ską wojewodzankę podolską, z którą zostawił syna jednego, potem zSobkowną
kasztelana sędomierskiego córką, także zostawił potomstwo; umarł od rany, którą mu
zad£^ w zwadzie sługa Wojciecha Kamienieckiego z domu Piława Okiński.
Stanisław i Zbigniew, bracia ich, także mężowie znaczni byli, pomarli wszyscy,
potomstwo zostawili.
Od tychże de Olesznica wiele ludzi znacznych było wieku mego.
Jan, syn Andrzeja wojewody sędomierskiego, był podsędkiem sędomierskim, który
zostawił to potomstwo. Naprzód:
SzczięsNEGO, który szczedł i z potomstwem.
Jana, Stanisława biskupa poznańskiego, który był wzięt po Janie z książąt li-
tewskich, po nim nastał Sebestyan Branicki z domu Korczak.
PiOTE, który umarł młodzieńcem.
Jan zostawił synów dwu: Mikołaja, któremu się dostał działem Pińczów, od któ-
rego byli ci synowie: Jan, który miał za sobą Sieniawską z domu Lei iwa.
Andrzej, który miał za sobą Jasieńską; oba zostawili potomstwo.
Jan, brat Mikołajów, któremu się dostał działem Chmielnik miasteczko w sędo-
mierskiem województwie, zostawił syna Mikołaja.
Domy insze, które z tychże przodków dzielnicę i początek mają, jako Potwo-
ro wscy w Wielkiej Polsce dom starodawny i znaczny, był wieku mego jeden sędziem
kaliskim, był człowiek uczenia wielkiego.
Z tymże domem jednej dzielnice Sollmowsry w sieradzkiem wejewództwie, dom
znaczny, piszą się z Milejewa, idą od marszałka Głowacza.
Tamże CierMińscj jednej dzielnice z temiż Sulimo wskimi, ludzie znaczni i rzpltej
zasłużeni.
388
O KLEJNOCIE DĘBNO.
es { Stojeiriey w sieradzkiem województwie dom dawny. r?l«łfw j^An^T. jtya ifAT,
f W sędomierskiem województwie Poiowskirh dom starodawny^ ladzie znaczni hjVi
wieka mego, jako .Stan isław, ktn^^ ,.na ,posłagąQ|^ jriel^pb, rs^ęczypoąpo^tej bywał,
człowiek uczony. : f^T., >,.<( .(.YrJ. •,^'■i^l..vr r. /.rrrt-^.;.;.. }.^f.f. , .-K-njo -Ł-Ti-r
.r«rp.t- Csąjkowie tamte w sędomierskiem województwie. ^o,. ^^ |j;un ^i
Natkowsry w przemyskiej ziemi, dom starodawny.
Inszych domów wiele w różnych województwach, o których dostatecznie wiedzieć
nie mogę. v r o r :i
.ffuii.^r. iiłih iąim ^"'/./. ■,iHi-i'-y/o^^t;liłl'il 019081
•' ' ■ ^1 y'.'',-(' /f('jj v>;'P'«»-ł:j n y jk '.' o * ^' '■"''' '''•'• • . .-on-f ■.,/!'
-vr od .');■) SIC 18 prf{>« ;is ifiś.
ainarm;>5( /;Jodiói.oVv
"•' - -.iii'
;< I u
■•«;fl}i
fotoq
Ti6tj{ , £cijf!3i.9imoIv3r; i
-H -
Al
i .owłfiinotoo.oi iiwfileos
. ,'.7
Ti
-ob^8 ir
• .'i ; . f j 1 1 '
'iiRi. «'((
rsjn
\pt«ró
rr,
ai^oHiy u^ o
oe£
terw l^toinT iilimĄ \^\
, V.Q '/.łtiłfiOHł-i?" v,oY^ .ftdtttk i»mv'>oVl smmoM s\\.
:^ . ./ H'v X .U3ł> .--jjAAooi ^.«9»Qi<^ młstftTt^i ^^^'i^toi) W
'..tJ^i Ł\ivi
aiv!;uuv;o ^ ^S4i
J^WiW^*"^ "*^
Pisałem ci w Goiażdzie Cnbiy opeczątkn herbu
tego, a pewniejszego nic dowiedziećem się nie mógł;
zową i inszem te a klejnot nazwiskiem STRZEGOMIA,
o czem niżej czytać będziesz, wszakoż jako to baczyć
mogę, nie w każdej krainie. Kościesza to jest jego
dawne proclamaj bo wiele jest wsi, które od imion
swoich zakładali; w Mazowsza są Kościesze, w Kuja-
wach Kościeszki i indziej.
sboisoi i \v. Nosili za herb strzałę rozdartą, jelca mie-
czowe przez nię białe, w polu czerwonem, czego
własność obaczywszy, czytpć będziesz o przodkach i o
potomstwie ich, które ja w tak szerokiem królestwie
Mać i wiedzieć o niem mogę. X^^'*'' (tAfitAfita.
Piszą wszyscy historycy o przośtraćli herbu tegoj
że bywali okrutni, a to dla tego, że zabili Magnusa bi-
skupa wrocławskiego u msze świętej, w roku 1143, i
dla tego potem drobnieć poczęli, ani do rady przyjmo-
wani byli.
ydisif-^^ roku 1190 list znacznie wspomina SdlisłaWa Kościeszę od Kazimierza, potem
potwierdzeń od Władysława w roku 1440, temi słowy poczyna: Nos Casimirus dux
cracovien. ett. SuUslao Kościesza miłiti nosłro et ejus legitimae fosteritati, damus,
donamus viUam nostram Szerzyn^ cum omnibus utilitatibus. W którym powiecie, nie wspo-
mina, tylko data in Sendomierz, a potem confirmatio od Władysława in Corczyn.
Tam kędy potwierdzali książęta, królowie, praw klasztornych, wspomina praesmłea
Kościeszę, jako na wąehockich, na trzemeszeńskich i inszych, w roku 1260: Tom-
hóne Ko8eie8za mUite nostro etc. piffoa{
101>
Jiigi.i
390 O KLEJNOCIE
DoBESLAUs Strzegomia, nazwany od bystrych oczu, tej; familii, założył wieś
Strzegomia w ziemi sędomirskiej. -ii
Semowita książęcia list zaleca wiele mężów znacznych herbu tego, temi słowy: *»
In nomine Domini Amen. Nos Semoviłus Dei gratia dux Mazoviae, princeps
et dominus terrarum plocen., sochaczevien. , raven., gostinen., plonen., etc. necnon
haeres vi8nen, etc. Consideranłes , et diligenter inspectis fidelihus et constantihus
serticiis, quibiis se nobis nobilea viri nostri Jideles, de genaelogia ac clenodio
Koscziessa infra scripti, propinąui et clenodiales, a multis retroacłis temporUms
prompłos exibuerunt et in futurum Deo dante exibebunt etc. volen. infra scriptos
fwbiles speciali dono etc. YideUcet: Ja co bum de Mnis8evo,-Pełrum de Ko-
loząb, Przypkonetn de Kolakovo, Boguchvalum de Zerziny, Wssebo-
rium de Mirossevo, Trojanum de Kobyle, Sobeslaum de Męcziny^ Zdi-
slaum de Zakrzevo etc, omnes in genere milites clenodii Koscziessa liberamus,
eximimu8 et absohimus ab omni potestate et juńsditione, ab omnibus vexationibvs etc»
Zgoła tym wszystkim dał wielkie wolności, aby przed żadnym sądem nie stawali,
tylko przed nim, listem jego pozwani. A jeśliby od wojewody, albo od którego sędziego
pozwani byli, tedy tak list omawia: Citati non tenebuntur respondere, poena eos et ipso-
rum ąuemlibet nuUa sequente, etc. Acta et data in Płocko, anno 1400. f^
Takowych listów jest barzo wiele, mało nie każdej familii w Mazowszu; jest też tam
aslAcbty barzo wiele, których uigdy król nie sądzi, tylko wojewoda, i do niego appellacya.
;7.;i'- Wieku mego te wszystkie domy, i inszych wiele, które od nich dzielnicami się
oderwały, były znaczne. A naprzód: iiibdjlBs jJniov/p i.-wtjin^
^ ;,,, Dom MniBzewskich w Mazowszu starodawny i rozrodzony, którzy się tak roz-
rodziwszy, dzielnice brali. , , ^ 9 f ^ i (i 5 r m t «> s -r q 9 w o s ^
Jakusius de Mniszewo miał dwóch synów, Aoama który był artium magister et
phUosophiae doctor, potem był u książęcia Konrada kanclerzem.
Benedykt, wtóry syn jego, miał dwóch synów, którzy brali te dzielnice: Piotr
wzi^ Kołoząb i Mniszewko, a Jan Wodynie; naonczas lepsza była dzielnica Kołoząb,
bo naprawne imiona były; ale w tym wieku, gdy lasy rozkopano, było do samych Wo-
dyń lepiej niż dwadzieścia wsi, okrom inszych folwarków, które także na tej puszczy
w tejże były dzielnicy rozkopane; a te Wodynie na Podlaszu leżą, i potomstwo już się
Wodyńskimi zowie, których przodkowie bywali ludźmi w onym kraju zawsze zna-
znacznymi, w Warszawie kaplicę swą u fary mają, w której ciała swe chowali, kędy herby
%\^ ^^^^ jeszcze świadczą. ).{ „^loi w Bł(nhxbBVff bo aosbiaiwłoą
Już za pamięci naszej był Mikołaj Wodyński człowiek dobrego i pobożnego żyt
wota, spraw i obyczajów staroświeckich, pokój miłujący; ten z Kosobucką kasztelana
gierpskiego córką zostawił syna Jana, który był kasztelanem liwskim, ojcu w sprawach
podobny, wszakoż według czasu i według zwyczaju onych ludzi, rad wszystkiego dopo-
mógł, miał 7a sobą Krasińską z domu Ślepowron, sędziego ciechanowskiego córkę,
a rodzoną synowicę biskupa krakowskiego, z którą potomstwa na ten czas nie miaK
żywego; młodzinchne odeszło.
:110C«0ŚCIESZA.
Jt^m (inywów starodawny i znaczny był wieku mego w rawskiem województwie.
HJłoszewscy tamże w ciechanowskim powiecie, byli wieku mego ludzie znaczni. Sta-
nisław, który na dworze króla Zygmunta Angusta z młodości będąc, naprzód listy ko-
morne pisał, za tem przyszedł do znacznej łaski, miał opatrzenie w Żmudzi, Jasony nie-
daleko od Kowna, potem, miał za sobą Falczewską starościa,nkę kobrzyńską i pińską
z domu Trąby, z którą zostawił potomstwo syny i córki. Był łowczym bilskim, czło-
wiek cnotliwy i rzeczypospolitej pilny stróż i sługa.
Jakób, brat jego rodzony, był u tegoż króla pomienionego szafarzem, zkąd z onych
zasług przyszedł do opatrzenia znacznego; był wojskim ciechanowskim, wszakoż w lu-
^l^k^^j cierni mieszkał, i tam majętność miał nabytą.
Tamże w Mazowszu był dom Pudłowskich, z którego wyszli dwa bracia rodzeni do
sieradzkiej ziemie, których synowie potem w ruskich krainach na chlebie rycerskim się
bawili ; jeden tam w przemyskiej ziemi dostał majętności, tam się ożeniwszy potomstwo
zostawił, pisze się z Mokrzan.
^^^,j.^^^^an, brat wyżej pomienionego, będąc tamże w Rusi za kilku hetmanów mężem
znacznym, z Janem potem Tarnowskim w wielu potrzebach bywał, do lat przycho-
dząc, do sieradzkiej się ziemie wrócił, tamże z Orsznlą Bogusławską z domu Prus
alias Wilcze kosy, zostawił trzech synowca v.Bboi6Je mob doB^H[u'A «n ninum,^
Malchera, który wieku mego był człowiekiem uczonym", w' onyra kraju rzpltej
dobrze zasłużonym; po śmierci sędziego od wszystkiego rycerstwa był na ten urząd
zgodnie obran, z czego się, za chęć podziękowawszy panom onej ziemie i rycerstwu,
wymówił; miał za sobą Balińską z domu Jastrzębiec, z którą potomstwo zostawił.
Oh. Stanisław wtóry syn tegoż Jana Pudłowskiego, który umarł sterilis.
^ ^ Jan, trzeci syn tegoż Jana Pudłowskiego, był wie-
ku mojego wojskim sochaczewskim : Miles septdchri Chri-
słi Hierosolimiłanus, ac per totam Poloniam Terrae San-
ctae sindicus seu procurałor prinilegiatus, qui cum pluri-
mis in aulis princijmm esctemorum cum laude et honor e
nationis suae versaretur, ac fere totam, vel saltem ma-
jorem parteni Europae ac Asiae , łerrą mariąue peragras-
seł, in patriam rediens, primum ab Henrico, posłea a
Słephano regibus, ob suas mrtyies in secretarium suscep-
łus. Tandem illustri viro Joann i Zamojski can^ella-
riOf ac exercUuum regni generali capiłaneo, tribus in gra-
jff^simis bellis moschomticis , operam suam diversis in
negotiis, summa cum diligentia, Jide ac dexteritate naeat.
Za któremi jego zasługami na tej wojnie i w in-
nych posługach, i na znak jego peregrynacyi, do herbu
tego, albo raczej do hełmu trzech piór strusich, dwu
białych, trzeciego czerwonego, któremi ten klejnot z sta-
rodawna jest przyozdobień, dwie palmie król Stefan na
t;t J
&hho%K
392 O KLEJNOCIE
wieczną pamięć przydał domowi tych dwn braci, Malcherowi i Janowi, i własnema
potomstwu ich, i uprzywilejował tamże in castris ipode Pskowem, w roku 1582. A tego
jest własność taka i ozdoba hełmu.
Temuż to Janowi w roku 1683 dał tenże król łrihunatum sochaczopien. Był vir
admodum humanus et tractabilis de orani scihili, czego nauką i experyencyą próbował.
,, Tych pomienionych Pudłowskich siostra była rodzona Zuzanna Rusiecka,
matrona nohilis, .; j^.nr. . .v' , • i y- i 'i j
Dom Załuskich w ciechanowskim powiecie starodawny i rozrodzony.
Gniewoszowie, o których czytamy w historyach, u Miechowity w księgach 4,' a Bjro-
mera 15. Piszą ich z Dalewic. \(aiłl >
„,Slonfiewscy na Podlaszu dom rozrodzony. Był z tego domu Lenart biskupem ka-
mienieckim w roku 1400. Wieku mego przy Janie Zamojskim hetmanie i kanclerza ko^
ronnym był Jan, adolescens nobilis.
Kościesiowie w rawskiem województwie, dom rozrodzony. Był wieku mego Andreas
Kościesza baccalareus artium, który w domu Tęczy6skich z młodości się schował,
i tamże miał opatrzenie.
Kościesrj na Kujawach dom starodawny i rozrodzony, zową się Kijami, mężowie
dobrzy z tego domu bywali. m^d^WfuU'). ivi '^^"i n>łVf^ X«*>^^ ^r.iotJ).i.M ,
Sulłszewscj w sędomierskiem województwie, dom stftfOdśitii^ny,' zktói^ybbfe^dien^^iWefelil
mego Stanisław był poborcą onego województwa.
•,, Prawcccy w łęczyckiem województwie, dom staroda^yny, właśni są Zdychowscy, z któ-
rych jeden N. wieku mego był pisarzem w kancelaryi mniejszej, dobry i cnotliwy czło-
wiek, prawdę i pobożność miłujący.
liakowscy w przemyskiej ziemi, z Mazowsz wyszli, dom starodawny.
<s<vnK tAieieńscy u Warszawy dom starodawny i znaczny, z których był Łukasz w lu-
belskiem województwie wieku mego człowiekiem znacznym i godnym sługą rzpltej.
Cbodiiccy na Polakach; był Wojciech wieku mego, który tak barzo głowę gołą
miał, że chyba na szyi włosy były, którą natęższe drzwi wybijał, chłopa we zbroi ubra-
nego bił, aż mu dosiedzieć nie mógł, wiele inszych mężnych sztuk czynił, w domu Zbo-
rowskich się schował.
niroszewscy w Mazowszu u Warszawy dom rozrodzony, któiych przodka list wyżej
pisany pomieni a. &>««»<>>• wtw ^"^^ ^^\.'.^)iS
Kołakowscy od Łomży dom rozrodzony, z który cb jeden Andrzej wieku mego był
muzykiem u królów Augusta, Henryka i Stefana; w Krako wie., sic^ potem ożeniwszy po-
tomstwo zostawił. -.Vt .ń\Js\^v.^\iV ^^^"3 »««««^'^ ,/u\o\>a« - J] ^
-ni ?' Zakrzewscy z czerskiego powiatu dom rozrodzony.
0-^- lęczyńscy na Wołyniu, którzy także z Mazowsz wyszli, dom rozrodzony.
L Cbrząslowłcy na Podgórzu dom starodawny i znaczny.
_j 19.1 naoioli' ^o^ttiioMSisd
mii ULLjiC* Loiii o.i<ałą<T ' ^ ''
KOŚCIESZA.
393
Wolscy z warszawskiego powiatu, z których był Jan przy Woj cieszę Starz e-
chowskim staroście wyszogrodzkim, który na Nizie z młodości się schował.
kobelscy w ciechanowskim powiecie dom rozrodzony.
Targoitiowie od Łomży dom starodawny i rozrodzony, z tychże też jeden w Rusi
zostawił potomstwo^ służąc u Mikołaja Baworowskiego miał opatrzenie.
Inszych domów wiele w różnych województwach.
M liUi.«Jli>U
■ (•GłS**''
.»'■
§nifii batt , (.onosown is) ijfosi ho «m oiaiwsuo xi<'i^
' ' i^lii o:§9nwoJ{BW§ o^'>t nhsil A^ho&ią
(031 '1 Ild*IWl 03lt^S^^'v w
-Ofl\J ■-- '.wiii ,łiJiigj)t/.>i i,.j'/.-.'
,0;^ a-..-.. . . ^.^ (rdcą^sTą oj(IvJ gl
ai6łi jrfe»ł aiwJf'jnołoq o i liofiibosią o SRaist^
taaJdii raniiiJoissa iii i w j.j,
'i'jT/.H dionina t^y. 1-.
oa.llSinil^w .
n irqoil)0 fioti ,^aosa:>n
•^
: ,OWOililoO ,07
- --"• '- .., iS^in "■"■ '"'"•*>9iw ogaJ wdisd
•.bÓ2nq£X
.0^901 iiioi/? ius^Bas aiwoS^ fiiaiBid <wb il/d jfi(,o}8 jj łliBfi w iiińtinmt moQ
^oioni i ^flsoBDs i^ódo^ mmb s Bigwonafol BL\vboioq eemd ,ati\. i t«tssTsi3
Bibiiot«k« Polska. Herby ryoentwa pokkiego, BartotM P«proclu«go.
io
;>
O KLEJNOCIE
H0Ł0BÓ6,
który nazwisko ma od rzeki tak rzeczonej, nad którą
przodek herbu tego gwałtownego nieprzyjaciela tego
królestwa poraził; ma być pół łososia przecięte
w polu czerwone m. O początku ńerbu tego pisałem
w pierwszych księgach, którem nazwał Gniazdo Cno-
ty, tu się tylko przypatrzywszy własności herbu tego,
czytać będziesz o przodkach i o potomstwie ich, które
ja w tak szerokiem królestwie znać mogę.
Na gruncie Ratułda rycerza, przodka herbu tego,
klasztor Hołobóg nad rzeką tak rzeczoną, pannam cy-
sterskiej reguły, dyecezyi gnieźnieńskiej, Władysław syn
Ottona książęcia kaliskiego fundował, w roku 1211. Do
którego dał te wsi: Tykadłowo, Zydowo, Pole, Wrosłe,
Rabławy, i Staw wieś tak rzeczoną, którą odkupił u
potomków albo synowców tegoż Ratułda, synów Wa-
wrzyńcowycti, Dobrogosta i Czesacha, którym dał
dobrze znaczną zamianę, za jedne wieś trzy, to jest:
Chotyniwo, Golikowo, i Pieniążkowo. Więcej przodków
herbu tego wiedzieć nie mogę, tylko wieku mego były familie znaczne herbu tego.
Naprzód:
Dom Branickich w Rusi u Stryja; byli dwa bracia mężowie znaczni wieku mego:
Krzysztof i Jan, które porodziła Polanowska z domu Pobóg; znaczny i możny
to dom w onych krajach był wieku mego.
»i ^;»i..'w.^«l .>i^'i«6 cg^iiitloą cwimoti \'ini^ .u^t.^ \
o KLEJNOCIE HOŁOBOG. 395
Dom Llpnickirh w sędomierskiem województwie był wieku mego znaczny; na dworze
króla Augusta był N. Lipnicki, który miał za sobą Tarnowską wojewodzankę sę-
domierską.
Stanisław, brat jego, który miał za sobą Ligęziankę, kasztelana wiślickiego
siostrę rodzoną, z którą zostawił potomstwo syny i córki, był człowiek w sprawach rze-
czypospolitej biegły. Podstoli sędomierski i Jakób kanonik sędomierski.
Dom Boreckich w Rusi tskże starodawny i możny, wspomina epitaphium w Gródku
Adama temi słowy: Adam Borecki de Borcej qid ohiit anno Domini 1552, anno NcUi-
viłałem Domini.
Tegoż syn był wieku mego wojskim stryjskim, człowiek cnotliwy, i na poslagach
rzeczypospolitej znacznych bywał, potomstwa własnego nie miał.
Dom Łatjczjńskich w chełmskiej ziemi znaczny był wieku mego, i zasłużony r. p.
Bieraltowie tamże w chełmskiej ziemi dom znaczny.
Ifiezwojewscy w sędomierskiem województwie dom starodawny i znaczny.
Inszych wiele domów zacnych w różnych województwach.
. ,,.. ». . -. .,, • •">■>' 1 I!' ■» «■«
^
■-'• ,.'r^r:;aoT -r^r '
S0ix IŁU « Vr,» i 30! W « 3f « « OJ c 'Y : 17 hą
■isid uioła kjFóŁ x ^^ $i'?Tot'9ic
a9iaift>dD' owt^ąr/iald ^a£ -jeT ,
^ '-•' •• ■ '^^' M ^c^i ^rwo^Ila8
q 6i'»iqaq a9D'{'*
I
fi:&S'rrn[i
>cwBiq8 v/ ^'ńf:n\\'
:;')i6;;',.r
>H 3^ ' a:L17i O
'».iv■^łsh< // .ttoijlR-ołfhob-f)' //^ dtWiinijM raoG
i>! ,idorn auł / hji BsPW^nk «l6id
iwę ^jkotf^A ^h s^f>a"łQV\ w»^,-i!v :v .7oia iiiidi amfibA.
O K LE JNO C lE "-»»«
ŚWINKI,
który ma być głowa wieprzowa, ręka w błęki-
tnym rękawie ją rozdziera, na polu czerwo-
ne m. Pisze o przodkach Długosz, że bywali loąuaces
et facundi, o których obaczywszy własność herbu czy-
tać t)ędziesz, także i o potomstwie wieku mego, które
ja w tak szerokiem królestwie znać i wiedzieć o niem
mogę, panna w chełmie rozczesana ma być.
Stańczyica z Rudy, starostę wieluńskiego, wspo-
mina Długosz za panowania Władysława książęcia wiel-
kopolskiego, dla czego, to w hisloryi czytać będziesz,
to było w roku 1185.
Naj znaczniej katalog opowieda Jakóba Świnkę
arcybiskupem gnieźnieńskim wrokul283, który w wigilią
świętego Tomasza obran, a nazajutrz w klasztorze u Bar-
nadynów w Kaliszu był poświęcon przez czterech bisku-
pów: T o m a s z a wrocławskiego, Jana poznańskiego, G o"
sława płockiego, Wolbimiera włocławskiego^ etc.
Ten klasztor u świętego Jerzego albo szpital reguły świętego Benedykta w U-
niejowie fundował, z dóbr stołu biskupiego.
Ten, aby biskupstwo chełmieńskie nie wyszło z jego prowincyi, ryskiemu arcybi-
skupowi, który je sobie przywłaszczał przez miecz, przed legaty papieskimi, od Bonifa-
cy usa papieża posłanymi, przystojnie odjął.
Tenże w roku 1290, w niedzielę dwudziestego szóstego dnia czerwca, Przemyśla
o KLEJNOCIE ŚWINKI. . 397
książę poznańskie na monarchią polską, i Ryschę żonę jego, w Gnieźnie pomazał, przy
bytności biskupów: Wisława włocławskiego, Andrzeja poznańskiego, Jana Romkę
wrocławskiego i inszych.
Tenże dwie wsi, które kupił za sto grzywien srebra, Powieź i Groczno, kapitule
^gnieźnieńskiej darował, ^^-o.-^^.r.i;
, Tenże dziesięcinę wyteczną w Janowym Młynie, wsi tak rzeczonej, kędy teraz mia-
steczko zbudowano, kościołowi onemu z przyzwoleniem kapituły darował.
Tenże za przyczyną książęcia Przemyśla przemienił dziesięciny we wsiach arcybi-
skupstwa należące, z opatem Engelbertem bischowskim, którego teraz zową korono-
wskim, za przyzwoleniem kapituły swej gnieźnieńskiej do stołu swego w Dąbrowie, Zą-
dowie, Kwietczowie, w Leśnie i Rzuchowie, i w drugich wsiach do kościoła w Dąbrowie
należących, to jest w Brzuszowie, Ostrożnie, Romoszowie, Karszowie, Zakrzewie, Boszy-
cach i Sławiczynie, a onemu klasztorowi dał wszystkie dziesięciny w kasztelanii albo
w starostwie nakielskiem, we wsiach przynależących, to jest, w Suchorabskiem, w Wie-
lewicach, Pamperynie, Zawcześnie, w Szewnie, w Szatkach, w Dębowie, w Radsłaju, w Sa-
mostrzelu, i w Orlu. A to się działo roku bożego 1288.
Za jegoż arcy biskupstwa Bernardus łowczy kaliski, w roku 1284, darował do
arcybiskupstwa wieś swoje ojczystą Chełm, ze wszystką własnością.
Tenże arcybiskup przefrymarczył Trantnowo wieś arcybiskupstwu należącą, z Pio-
trem ze Bnin a, synem Mikołaja podczaszego sieradzkiego, od którego wziął dwie
wsi, Grabkowice i Piorkowo, albo Piotrowo.
Tenże kupił wieś Kowale u Turku, od Stogniewa rycerza za czterdzieści grzywien
z pozwoleniem Przemyśla książęcia, w roku 1286.
Tenże darował wieś Prusy u Krakowa w parafii raciborowickiej, którą miał od Bo-
lesława książęcia krakowskiego, jeszcze będąc w młodych leciech za zasługi gnieźnień.
kościołowi, a to uczynił roku 1287.
Żył na arcybiskupstwie lat dwadzieścia i siedm, umarł roku 1310, dnia czwartego
miesiąca marca w Uniejewie, dowieziono ciało do Gniezna dziewiątego dnia tegoż mie-
siąca, i tamże pochowan; o tym pisał Janicius te wiersze:
Succula pascit oves, pecudes pecus, et łamen esse
Caula sub hoc et non sijth meliore volet,
Gratia magna tibi Pater, o Sanctissime, per te
Damna łulit, per te commoda Gnesna tulit.
Jakóba opowieda katalog biskupem włocławskim, w roku 1284. Był wzięt z pro-
bostwa płockiego, umarł w roku 1300. Po Wysławię z domu Zabawa był wzięt, po
nim nastał Gerardus z domu Łodzią, ciało jego leży we Włocławiu.
Adama Swink:ę wspomina Miechowita kanonikiem krakowskim i pisarzem króle-
wskim, mężem uczonym, który pisał epitaphium Czarnemu Zawiszy, które czytaj pod
herbem S uli m a, albo u tego historyka w księgach 4, kap. 62.
Wieku mego były te domy tej familii możne i rzpltej zasłużone, jako naprzód dom
Zleleóskich w województwie płockiem; Grzegorz był wojewodą tamże, starostą zakro-
czymskim, mławskim. Był to mąż biegły w sprawach r. p,, uczony, wymowny.
398 O KLEJNOCIE ŚWINKI.
Brat tegoż wojewody nmarł pisarzem zakroczymskim, trzeci był cześnikiem pło-/ł
ckim, wszystko mężowie uczeni i zasłużeni r. p. >ik' s\ la - m^m nBOtux<P
Dom Grzebskich z temiż Zieieuskimi jednej dzielnice, w onymże kraju znacztty. ff
Dom KrzyianoMskich w sieradzkiem województwie starodawny i zasłużony r. p.; wspo-
minają przywileje koronne za pano anią Zygmunta pierwszego, w roku 1520, Maci ej sg
Krzyżanowskiego, podsędkiem poznańskim, który był designatus corrector jurium eł
słałułoriim, z Mikołajem Niemojewskim sędziem inowłocławskim z domu Szeliga.
Wieku mego był Jer o nim opatem tynieckim, żywota dobrego i prawie przykła-
dny opat. Jan był wojskim poznańskim, i drudzy w krakowskiem województwie przy-in
jęci od nich do herbu, czego król Zygmunt August potwierdził. v
Tamże w sieradzkiem województwie dom nączciiskicb, z* których Jan pisał Lexicon:h
lałino - polonicum. Był człowiek uczony, potem był tak barzo w religii pobłądził, że na«rf
ostatku do Aryana przyszedłszy, nie wiedział co miał czynić, z rozpaczy się obwiesił sam. »
Dziwoszonie tamże w sieradzkiem województwie dom znaczny. w
Dom Piotrowskich tamże w sieradzkiem województwie starodawny. Był wieku mego»f
Jan Piotrowski pisarzem ziemskim poznańskim, człowiek uczony i zasłużony r. p."
Byi statury miernej, nogę jedne krótszą miał niż drugą, i toż mu samo przeszkadzało
do znaczniejszych posług r. p., bo za wielką godnością swą przyszedłby był ad majorem
digniłatem. Był catholicissimus , i wszystkim ludziom propter sinceritatem cordis amabilit.
Czaccy tamże w sieradzkiem; był jeden wieku mego kanonikiem poznańskim.
GawTońsry w sieradzkiem województwie dom dawny. w
'i3ivi[akaiiowscy tamże dom starodawny.
ZajączkoMie tamże dom starodawny.
Inszych domów zacnych w różnych województwach, o których wiedzieć nie mogę.
.ia
-ffiwfiioolW , fi
Th5r.7ob -ri
PT
-i&m ;
•ł ,'vo'j'.t.R;ś
DOLEGA,
który od Jastrzębca ma początek/jako o tein Dłn-
gosz świadczy. Z tegoż klejnotu wielu ludzi znacznych
było, o których przypatrzywszy się własności herbu czy-
tać będziesz, także i o potomstwte ich, które ja w tak
szerokiem królestwie znać i wiedzieć o niem mogę. Ma
być podkowa biała, krzyż na wierzchu, strzała
w podkowie w polu błękitnem. Początek tak, ja-
kom ci wGniazdzie Cnoty napisał, i inszegom dopy-
tać się nie mógł.
Naj znaczniej katalog opowieda przodka herbu tego
Arnolda biskupa poznańskiego, który był wzięt po
Bernardzie z domu Leszczyc alias Bróg. Był na
biskupstwie lat dziewięć. Ten darował wieś Koszecino
klasztorowi u Kazimierza. Umarł w roku 1162. Po nim
nastał Mrokota z domu Szeliga.
Alekandra biskupa płockiego wspomina katalog
że był wzięt z kanonii za panowania Bolesława, od Ja-
ko ba arcybiskupa poswięcon w roku 1130, po Sy mo-
nie z domu Gozdawa. Umarł roku 1166, tamże w Pło-
cku pochowan. Ten naprzód w Płocku kościoły murować począł, jako u Panny Maryi
zmurowawszy, nadał: po nim nastał Wernerus z domu Pierzchała,
Z tychże przodków z dawna dom Lasockich opowiedają historye i insze skrypta
różne. Naprzód:
Mikołaja Lasockiego dziekanem krakowskim, potem biskupem poznańskim op6'
wieda katalog, ale nie był potwierdzeń od papieża Eugieniusza, dla tego, że będąc po-
400 O KLEJNOCIE
słem na concilium w Bazylii, bronił tego, aby nie był papieżem. A gdy tego nie dowiódł
z drugą stroną, on mu też potem szkodził, jako mógł. To było w roku 1439. Tego za-
leca Kromer temi słowy: Vir ingenio, solertia, doctrinaąue singulari polens, cujus ełiam
consilio Joannes Huniades multum usus esse fertur, o czem czytaj szerzej tamże w księ-
gach 21.
•Mikołaja Lasockiego tenże historyk wspomina w księgach dwudziestych pier-
wszych, podskarbim nadwornym z roku 1443.
Mikołaja Lasockiego biskupem włocławskim wspomina katalog, był wzięt po
Władysławie Oporowskim z domu Sulima; w Rzymie był konfirmowan. Tenże był
k ynałem. Umarł roku 1450. Pochowan w kamieńskim kościele.
Na dobrzyńskiej ziemi są Lasotki, z których się pisali, w różnych województwach
wielkie majętności mieli.
Był Jakób Lasocki, który się pisał z Brzezin, kasztelan łęczycki, który miał te
syny zLeżeńską z domu Nałęcz: Jana męża sławnego i Jakóba proboszcza brze-
zińskiego.
Stanisław brat Jakóbów podkomorzy łęczycki, który z Zbąską z domu Nałęcz
zostawił trzech synów: Stanisława, Abrama, Jana; wszyscy potomstwo mają.
Krzysztof, trzeci brat Jakóbów, był starostą gostyńskim, zostawił z Szczawiń-
ską z domu Prawdzie potomstwo, syny i córkę Myszkowską.
Dom Kretkowskich na dobrzyńskiej ziemi starodawny. Roku 1451 Jan woje-
woda brzeski, którego wspomina Przyłuski w księgach 2.- cajp. 3. list 40. Był za pamięci
mojej Mikołaj wojewodą brzeskim, którego wspomina Przyłuski w księgach 1. cap. 2.,
którego byli ci synowie: Naprzód Erazmus -kasztelan gnieźnieński, człowiek magnae
aestimałionis u wszystkich ludzi, był posłem do Turek od Augusta króla, był dobry se-
nator i miłośnik r. p.; umarł nie mając żony. .^.Y^
Grzegorz, brat jego rodzony^, był kasztelanem brzeskim, zostawił syny męże uro-
dziwe i dobrze wychowałe do spraw r. p., w potrzebach znacznych bywali, na expedy-
cyi moskiewskiej i w inszych, o czem na różnych miejscach wzmiankę mieć będziesz.
Tegoż wojewody drudzy dwa synowie byli: Andrzej i Lasota, którzy pokój mi-
łując, o żadne urzędy ani dignitates nie dbali, któreby ich turbować miały.
': ] W płockiem województwie dom starodawny Srzeńskich, pisali się a Sokobvo
był dom znaczny i możny w onym kraju. Był Stanisław Srzeński wojewodą mazo-
weckim w roku 1436. Jako to napis we Srzeńsku na grobie jego opowieda temi słowy:
,^,.., lUustris et magnijicus Stanislaus Srzeński, palatimis Mazomae, dictus Grady
mortuus esł feria ątiarta post Resurrectionem Domini, 30 die Marłii, hora prima noctis,
vixit centum ąuadraginta annos.
Szczęsny Srzeński, syn jego, wojewodą płockim był w roku 1548. Tenże był i
starostą płockim, marborskim, wiżnieńskim, łomzieńskim, co napis opowieda na chorą-
gwi pisany w te słowa :
^Fp^ęlipc Srzeński a. SękolAyoo^ ;£cdaiinus j^lo^ vimen.y^_l^nMei^^caf;
DOLEGA. 401
piłaneits, piełałe in religionem singularis ac in r. p. administratione , prudentia, flde in-
credihili, quas oh res hoc in regno ad summum honorem fastigium evecłus populi. Quem
favorem liheralitate ac morum facilitate promeriius , omnibus charissimus , ac r. p. peme-
cessaritis, 62 aetatis suae magnum sui omnibus desiderium, feria ąuinta obiił, 19 Septem-
bris, noctis seąuentis, hora tertia, anno 1554.
Na grobie zasię te wiersze pisane: ' ■ k
Vixi patriae, volui, feci honesta, utiUa, justa^his defuncius posłero^rum exemplo hic
ąutesco.
Clarus avis factisąue meis, post funera vivam, inclita defuncio fam,a superstes erit
Nec primus, nec ultimus, omnes me antecesserunł, omnesąue seąuuntur, \y-\\h
Tegoż zostały dwie córce: naprzód Dzie rzgowska kasztelanka sochaczewska,
która była jedyną córkę zostawiła Maciejewską, starościnę zawicłiojską, która tych
obu domów majętności w dom Maciejowskich wniosła, wszakoż Srzeósk trzymają
Noszkowscy.
Wtóra córka tegoż wojewody Fierlejowa, kasztelanka lubelska, starościna sędo-
mierska, która acz miała syny, wszakoż młodo pomarli; dwie córce tylko były wieku
mego, Leszczyńska starodawnej familii Wieniawów, o których pod herbem pomie-
nionym, a Zbarawska wojewodzanka trocka.
Dom Narzymskich starodawny tamże w tym kraju na Zawkrzu, z których wieku
mego byli dwa bracia rodzeni, Mikołaj kasztelanem sierpakim, który z Gos tomską
wojewody rawskiego siostrą zostawił potomstwo, dwóch synów, Jana i Mikołaja.
Tomasz, brat jego rodzony, kasztelan płocki, który z Mdzewską tegoż klej-
notu zostawił potomstwo.
Dom Sobiejuskich starodawny z Kujaw i w płockiej ziemi, których epiłaphia opo-
wiedają w Starożrzebach ludźmi rycerskimi; naprzód Wojciecha temi słowy: *-'^
Hic juventam belUcis słudiis exercuit, ' regćm Sai^mat \rum Joannem Albertum post
dadem bucoińanam fugientem strenue httattis est, domi honestam rmticamgue viłam secu-
łuSf ab omni ambiłione alienus fuit, munera puhlica, quae uUro volente deferebantur,
contempsił , propter innocenter actam vitam, et bene merendi de omnibus słudiumy non
solum suis ciribus , sed exłemis quoque magnum sui desideińum religuit, vixit annis 70^
mensibus 3, horis 18. Ohiit anno 1528 die 5 Novembris, hora 18.
Tenże z Elżbietą Łękowską zostawił był to potomstwo: Wojciecha, który
umarł biskupem przemyskim w roku 1680. Ciało jego leży w Warszawie w kaplicy Wo-
dyńskich.
Drugi brat tego biskupa był N., którego zostały dwie córce: Krasińska i Cie-
mniewska; te rozniosły majętność w domy pomienione.
Drugie tegoż wieku opowiedają śpiłaphia:
Martin o et Mathiae Sobiejuskim a Starozrzeby, fortissimis jujoenibus, guonm
aUer in bello, quod Sigismundus rex hujus nominis primus cum Prussis gramssimum ges-
sit, dum strenue arcem Ousłat, suaefidei creditam tueretur, kostium tellis confossus occubuit
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa Polikiego, Bartosza Paprockiego. 51
402 O KLEJNOCIE
alter in Ludomci regla Hungariae exercitu , a Turcis antę annos 22 caeso. fortissime dimicatig,
una cum rege suo cecidit. Vixerunł, prior annis 21 men^ibus 3,diebus 10^ aUwąw^H^i^^ą
mensibus duohus, diehus 14. Są drudzy na Kujawach., >v A i • . '•. \^vił'i ł«<y\*y\n'\
Dobrzykowscy u Płocka dom starodawny, z których było wiele mętów r. p;
zasłużonych. Wieku mego był Stanisław, którego urodziła Wolska, płockiego biskupa
siostra rodzona, z domu Łabędź; en wiele postronnych krain zwiedził, włoskie, fran-
cuzkie, hiszpańskie królestwa objechał, wszystkich języki umiał, był starostą na Puł-
towsku, na posługach znacznych Jg-ó^. Augusta byw^j, 9.,którycjj ,potem. w Iwatorji bę-
dziesz miał. \,.\(nv. , >Mv>>,«i«^\(> ^\,: .,,\\> Ai<c v<>ii\u><f> .i'Vv4(ł'vA>V\\ w« "".i^miti"*® y^A
.!„ Dom Mazoweckich na dobrzyńskiej ziemi starodawny i znaczny, którego wielą
ludzi znacznych na posługach r. p. bywało; urzędy ziemskie albo digniłałes na sobie,
miewali. Był N. Mazowecki, który był koniuszym albo podkoniuszym u książęcin
Bolesława, w roku 1441. Owa był Magister stabuli, czego pamięć jeszcze w tym wieku
potomstwo niesie, bo ich zową Po dk on i u szami. Wieku mego był Ja kób Mazowecki
Podkonicz mężem sławnym, który z królem Olbrachtem w Wołoszech na Bukowinie
będąc, wiele a mężnie czyniąc z nieprzyjacielem , obronną ręką z bitwy od Wołochó^^j
zdradliwie wygranej uszedł, potem był u Orszy za hetmana Tarnowskiego, gdzie w po-
trzebie z nieprzyjacioły w bitwie pojedynkowej czyniąc, imię wielkie od rycerskich lu-
dzi odnosił. ;:: i^.iuJ -;! '/«
Zostawił synów dwu: Marcina, który na posługach u biskupów krakowskich się
bawiąc, w onym kraju majętność kupił, tamże się ożenił. Miał za sobą N. Staszko-
wską, w onym kraju domu zacnego białogłowę, z którą potomstwa nie miał na ten czas.
Bartosz brat jego, który obyczaje ludzkie w postronnych krainach przejrzawszy,
włoskie kraje objechawszy, na ojczyźnie został; miał za sobą Moszczy ńską, stclnika
dobrzyńskiego córkę, z którą miał potomstwo. ,,i^.,:^^3.,.j im.u>ij[.flom{f,.vi'vO'rKł;rw Ąah^iff
Wilk Mazowecki wieku mego tak nazwany, był człowiekiem znacznym w onym
krajUj ^tprego. takźę było potonastwo synowie, naężo wie dobrzy.
Dom Kamlenskicn na dobrzynsKiej ziemi starodawny, wspomina epitaphium je-
di^ego we Włocławiu, temi słowy:
Reverendus dominus Kamieńsici, canonicus vladislavien. , obiit die Maii anno 1553'
Wawrzyniec wieku mego był podstarościm płońskim, potem się w Litwie pźenił,
mąt był szczerości, cnoty a dobroci pełen.
Dom Dłnżniewskich starodawny, w płockiem województwie i w ciechanowskim powiecief,
mają. Akciip.tifyi ;9'>f.V) arwh /t«)<i©it ł>S')i6tji .*/ , o-aot 1e'\ff r
Kobiemiccy w płockiem województwie dom starodawny tejże dzielnice, z których
wieku mego Sebestian był mężem znacznie rzeczypospolitej zasłużonym.
. Dom Cateuskich na dobrzyńskiej ziemi starodawny.
-.-!';> Dom nakowecklch na dobrzyńskiej ziemi starodawny, bywali na posługach królów^
polskich i r. p. znacznymi gubematory w księstwie litewskiem wszystkich prowentów.
DOLEGA. 403
^ Dom Mostowskich w płockiem województwie starodawny, i mężowie wielcy z tego
domn bywali.
Dom Kowalewskich starodawny tamże w tym krajn.
Słircy Barnakowie w płockiem województwie.
Dom Babłckich u Warszawy starodawny z SłożowieekiMi jednej dzielnicy.
Zalescy w łęczyckiem.
Iliccy w płockiem powiecie, Jarmułtami się zową.
Łfsicy w Mazowszu dom rozrodzony.
Dąbrowscy z łęczyckiego.
Dom Mliczewskich na Zawkrzu starodawny; był Stanisław wieku mego mąż siły
wielkiej, w potrzebie ze dwiema kopijami na harc wyjeżdżał, obie o nieprzyjaciela kru-
szył szczęśliwie; do ojczyzny przyj ecłiawszy. zabit.
Otoccy z sieradzkiego.
Jastrzębscy z gostyńskiego powiatu.
Ossowscy na dobrzyńskiej ziemi dom dawny i rozrodzon.
Rozierowsey na dobrzyńskiej ziemi dom starodawny i rozrodzony, mają i w krakow-
skiem województwie majętność nabytą. ,
Dymińscy w sieradzkiem województwie.
Sierakowscy Tochuanowie w gostyńskim powiecie dom starodawny.
Crabscy dom starodawny. Rycharscy z płockiego. ;,
Sktotowscy z których jeden był rotmistrzem znacznym.
Ostrowickich dom na 4obrzyńskiej ziemi ^Ufo^yuffj i zasłużony królom i rzeczypo-
Spolitej. 'Affrn- J i).TfIS OTOt.i
Jasieńscy na dobrzyńskiej ziemi. catii *r ^-Wif '■•'
Dziublcwscy z sieradzkiego województwa, z których jeden Jan do Turek był pojechał
z niemałą summa pieniędzy, na ten czas, gdy Iwonia wyjeżdżał na hospodarstwo , po-
tem czas niemały u niego był w więzieniu. Inszych przygód na się miewał niemało tru-
dnych, wszakoż ze wszystkich zdrowo wychodził, chociaż z szkodą albo utratą niemałą.
Ząbieńscy na Kujawach dom rozrodzony. Waldowscy z Prus.
Jerzmanowscy tamże dom rozrodzony. Borsowie w łęczyckiem.
j Bychawscy w lubelskiem województwie dom starodawny.
Czyndaccy w płockiem województwie dom starodgiirny; mają i w,rawskiem.
Kosko wscy w płockiem. ^n-n S!-/
Radzimowscy w płockiem, w zawkrzeńskim powiecie.
Turscy w mławskim powiecie dom starodawny.
Bartniccy w ciechanowskiem dom starodawny. ł\ł>H »»jA\ - > ndidfi
Dzieilziccy z płockiego powiatu, dom starodawny.;^ j lOiGiJd^ «&hi>h*^ «%«ttro\.
Góreccy od Szadku z sieradzkiego dom starodawny.
Inszych wiele domów zacnych w różnych woj^ództwach, o których do8tate(^siu$r
wiedzieć nie mogę. ^,5,^ ^ €>f «'vs>^ rm^feoife 01^
i^f..tnr| hn'*n[\n-a^ -.■WtntRą Ifu f rfob - dl A
m^y
oh
•Ulż »i0l'JC\7\i
O KLEJNOCIE
ŚLEPOWRON
który początek od Po boga w Polsce niesie, a jako
tego ptaka na krzyż dostał, i to nazwisko otrzymał
niżej czytając zrozumiesz. O przodkacłi pisze Długosz,
że bywali viri bellicosi, o których przypatrzywszy się
herbu własności czytać będziesz, także o potomstwie,
które znać mogę w tak szerokiem królestwie. Ma być w po-
lu błękitnem, tak jako i Jastrzębiec albo Pobóg.
Temu herbowi taki początek opowiedają, iż ten
kruk który na wierzchu podkowy, a Cormnis Romanis
proJluxitj czego są własne testimonia na starej rzymskiej
monecie, że tego klejnotu dawno w Rzymie używały
wielkie familie. Z tego domu Valerius Messala Corvinus,
za czasów Tybeiyusza cesarza rzymskiego, Alpinos Pan-
noniosgue pomdos superavit, dalmackie góry otworzył,
sławy domu swego za Dunajem rozszerzył; Yaleria pro-
vincia, którą teraz wołoską ziemią zowiemy, a Yalerio
Corvino Romano nazwisko wzięła. In Epidauro mari-
tima Dalmałiae urbe, którą Włoszy Raguzą zową, tego
herbu in veterihu8 stałuis ac aedificiis monumenta specłantur.
Joannes Huniades hetman i gubernator korony węgierskiej, ojciec króla Matyasza,
tamże inPannoniis znacznemi przeciwko Turkom zwycięstwy, niepomału ten herb, albo
wszystkę familią Korwinów był zozdobił; po nim syn jego Ma ty as z król węgierski re-
gio diademałe et rebus praeclare ab se gestia niemniej wszystkim ozdoby przyczynił.
Ale dobrze przed temi pamięci godnemi przodki, jako przed Huniadem i Matya-
szem królem, kilkaset lat, jako się to z listów Siepowronów ukazuje, ta familia ex Pan-
o KLEJNOCIE SLEPOWRON. 406
noniis do Polski przyszedłszy, jest rozrodzona i znacznie zasłużona królom i książętom
polskim i mazoweckim; za mężne a wielkie przysługi, niemałe opatrzenia brali, z których
jeden sam w sobie klejnot kruka z pierścieniem złotym zachował, o którym niżej czytać
będziesz. ihRT'!- J:r{ri^ .
Drugi dostawszy dziedziczki z domu Pobóg z wielką majętnością, herb swój kruka
z pierścieniem a z Pobogiem, takim kształtem jako baczysz, złączył. Siiccessu tem-
poris potomstwo, zapomniawszy przodków swoich dawnego nazwiska Korwinów, herb
swój Ślep o wron em nazwali.
O dawności przodków tej familii, jaśnie list Konrada książęcia mazoweckiego opo-
wieda, na którym marszałkowi dworu swego, Vartislao de Slepowroni , etfamiliae
ejus dawa naprzód jus łeutonicum na dobrach jego, a potem alias immuniłates. List który
świadczy o tem poczyna temi słowy:
Nos Conradus dux Mazoviae, dominus et haeres ptocen. cernen., raven., dc. Con-
sideratis et inspectis pronis ac fidelibtis sewitUs, nohs per słrenuum militem nosłrum V ar-
ii slaum, ciiriae nostrae praefectum, Jideliłer exibitis et impensis, et in posterum, Christo
duce, nobis et successoribu^ nostris, una cum ipsius posteris, eo celerhis impendendis, prae-
missorum meriłorum ob respectum, villas ipsius sim haereditates , Slepororoni, Strachowa,
Drozdzino,Wola,vulgariłernuccupata8, in districłu ciechanovien. sitas , quas modo possideł)
de jurę polonico injus łeutonicum transferimus et transmułamus etc. Datum Yarschopiae''
anno Domini 1224. %v jt . . •» -
W roku 1224 Wawrzct]^ de ślepowtony za panowania tegoż Konrada opowieda
historyk Baszko, kustosz poznański, hetmanem inilla clade, kiedy był porażon od Kle-
mensa wojewody krakowskiego u^Suchodoła, temi słowy: Ibi Wawrzęta Slepowro-
nius cum nonnuUis Mazotitis , et cum ipso duce Conrado in sil vis se abscondit, posłea in
Masoviam non muUi recersi sunt. Tegoż mało niżej wspominając na drugi rok wyprawę
do Małej Polski contra Boleslaum Pudicum, temi słowy opowieda :
Clndem suam apud Suchodol accepłam Conradus Masoviae dux uUurus, Lituanos,
Prutenos, Jaczvingos, contra nepołem suum Boleslaum Pudicum cracotien. ducem, prece
et praecio subomat , quibus Wawrz ctam Slepowronium praefecit.
Od tychże p. zodków za czasów Loysa króla węgierskiego i polskiego , za panowa-
nia książąt Jana i Zemowita mazoweckich, byli dwa znaczni i możni rycerze: Sławo-
mirz, który się pisał de Krasne, a Chrystynus, który się pisał de Drozdzino. O
czem świadczy list w domu Krasińskich w roku 1377.
Tego Sławomirza z Krasnego dawne listy opowiedają prawnuka Sławka sędziom
ziemskim różańskim i makowskim w roku 1412, którego Jan starsze książę mazowe-
ckie i wszystek dom jego, od pewnych powinności, na wieczne czasy wyzwolił. O czem
list świadczy w roku 1427. Od tegoż Sławka sędziego byli trzej synowie :
Mikołaj który się pisał de Krasne, stolnik ciechanowski.
Jakób, który się pisał z Pienie stolnik zakroczymski, od którego w tym wieku
Pieniccy, Lanieccy, Rembowscy, z których dwa bracia wieku mego byli rotmi-
strzami na Podolu, i mę/:ami sławnjTni, już tara potomstwo zostawili w Rusi, i majętności
nabyte mają. . ,- r^-;. iti;. , .i^ 4.ł.i«,r ... -^ ^t- . ./>«iu
406 /.n;iW(o KLEJNOCIE
™o*V Seawomierz trzeci który się pisał z Szczuk od którego idą Szciuccy. 'o4 ob *Vj«ort
Mikołaj, wyżej pomienioDy^ de Krasne, stolnik ciechanowskie osadził ^efi/fcl^^
nazwał Wola Krasińska w roku 1460. »l
W tymże roku Zalesie majętność znaczną kupił, i folwark w Łysko wie Moszakacb/^
który fundował ecclesiae parochiali in Crame, coram Petro de Chotkovo episcopo plo-
cen. roku 1482. . . v
^'^<^ Zostawił trzech synów: .•qBs ^o ■ ■ ■ ^
Jana, który był duchowną osobą. AlBirstta nionoiTToąalS (owa
Jakóba, który Matyaszowi królowi węgierśkiemn w cżarnem wojsku śfffżył. '^
Andrzeja, któiy wWołoszech na Bukowinie zabit, będąc z ludźmi Konrada k8i%^'
żęcia mazoweckiego w roku 1497. «t f>ósiqRa S7ł»h w»\»
Ten Andrzej z Krasnego zAlexandrą Zdzie rzgowską, ciotką Mikołaja arcyfel--'
skupa gnieźnieńskiego e zostawił Mikołaja kanonika włocławskiego, i Jana, który był
stolnikiem ciechanowskim. Tenże Jan z Katarzyną zMniszewa murowanego, z domu
Lubicz, zostawił to potomstwo. Naprzód; ^
Franciszka biskupa krakowskiego, książę siewierskie, który się urodził w roku
1525. Potem przychodząc do lat, był posłań do Niemiec od ojca, naprzód się w Gierlicy
trwiales arłes nauczył, a tam ztąd do Witembergu jechał, gdzie PMlippum Melanctonem
słuchał, wszakoż za radą Mikołaja Dzierzgowskiego arcybiskupa ztamtąd był prędko
rewokowan, aby się nie zaraził wiarą nową, którą tam był natenczas Marcin Luter roz-
szerzać począł. Potem był dan do akademii krakowskiej , kędy przez kilka lat nauką się
bawił, mając dobre początki do Włoch potem jechał, tam się przez kilka lat prawa ce-
sarskiego i papieskiego uczył. Potem z Włoch był wezwań od Dzierzgowskiego arcybi-
skupa powinnego swego; u tegoż był sekretarzem, gnieźnieńską i łowicką kanonią, aż
i- ardziekanią kaliską otrzymał. Był potem posłań od wszystkiego duchowieńsstwa-
w poselstwie ad Paulum IV Carapham pontificem romanum, u którego po dwa razy po-
słem będąc, wszystko podług woli i żądania duchowieństwa sprawił. Po śmierci Dzierz-
gowskiego ^ dla godności, nie podlejszą łaskę znał Jana Przerębskiego, który po
Dzierzgowskim był arcybiskupem, i za tegoż radą udał się do dworu, a na ten czas
Zygmunt August panował, od którego zaraz był posłań do Maxymiliana cesarza rzym-
skiego w poselstwie, kędy mieszkając kilka cza&ów, to co mu zlecono, cum dignitate
ró^fis odprawował. -i ■^^-' v^'" •'*"' . * i tri
Tamże na ten czas był posłem in kodćm negotio Stefan Batory de Szomłaj , od JMft"
Zygmunta królewica węgierskiego, z którym ten Krasiński wielką przyjaźń wiódł, jako
poseł od powinnego pana jego, bo to siestrzeniec rodzony Zygmunta Augusta króla pol-
skiego był Jan Zygmunt królewic od Izabelle siostry. '
Tamże na ten czas ten Stefan Batory, krom żadnej winności , contra jus gentiurriy
z rozkazania cesarskiego był zatrzymań in cusłodia w Wiedniu, wszakoż in konesta, do
którego żadnemu chodzić nie dopuszczano, oprócz posła króla polskiego Krasińskiego
Franciszka, który wielkie staranie a pilne u króla pana swego przez listy^ jako też ustnie
u cesarza około wyswobodzenia jego czynił, co sam skutek okazał, gdy go na sejmie presz-
burskim w Węgrzech za staraniem jego wolnym uczyniono. 7-<,;./fi ^
SLEPOWRON. 407
Tenże Krasiński będąc remcatus od króla pana swego, bieżąc" z pilnemi listy cesar-
skiemi do Wilna, chcąc przysługę jaką otrzymać, gdy w karczmie proboszczowej noco-
wał, listy mu cesarskie ledwie mQ per suhordinatas personas ah aemulis , którzy mu przy-
sługi u pana zajrzeli, wespółek i z szkatułą ukradziono, czem był barzo zatrwożony,
rozumiejąc, że sobie tern laski królewskiej naruszyć miał. Wszakoż król, jako pan baczny,
nie jemu, ale raczej nieszczęściu jto przyczytał. Znowu go posłał do tegoż cesarza in
legałione, gdzie czas niemały mieszkał, niechęci niektóre i simultates, które były między
królem a cesarzem o królową Katarzynę urosły, bacznie uspokoił. Potem gdy przyjechać
mu do Polski kazano, dano mu probostwo płockie, prędko potem na sejmie pieczęć
mniejszą koronną otrzymał. i/^,- -^jUaiww^łi Rni^ęhś oijti.ii..
Tamże na tym urzędzie, na sejmie onymże lubelskim, kędy unia księstwa litew-
skiego z koroną doszła, w przywróceniu ziemie podlaskiej, wołyńskiej i kijowskiej, et in
formanda ac describenda unione, et eruendis ex veteris primlegiis unionis negołUs, magnum
industriae suae specimen pokazał. Będąc kilka lat na urzędzie tym, do wielkiej i znacz-
nej łaski pańskiej przyszedł. Potem po śmierci Filipa Padniewskiego z domu No-
wina, na biskupstwo krakowskie wstąpił, jednak będąc w łasce wielkiej króla Zygmuta
Augusta, przy nim się bawił, i kiedy łenninum vUae czynił ten król w Knyszynie, na jego
rękji umarł.
Przypadły interregna; okazywał to r. p., że jej chciał być pożytecznym senatorem;
if^elecŁione Henrici regis, 2iQzhy\ pca'Łium Austria^arum^ wszakoż propter bonum r. p. do
więtszej się gromady przychylił
Tylko w tem poganienia godzien, że na konfederacyą, którą permittebatur lihertaa^
religionisj imprudenłer 8\ą podpisał, będąc od drugich duchownych upewnień, że to j^rojp-;
ter, honum pańs uczjmó mielL ^ .}.<;!/ ■• ai;\o- ,i:.:i\iu^ ra -i ■■•i.
Post discessum Henrici in Gcdlias, w oueż interregna , gdy Tatarowie podolskie
i jiiskie kraje najeżdżając, mieczem, ogniem burzyli, użaliwszy się ludzi onych,
które w niewolą pobrano, posłał z Iłże, kędy na ten czas mieszkał, z Stanisławem
Krasickim z domu Rogala, oboźnym królewskim, sto koni na ratunek onym krajom,
za co od obywatelów onych krain wielką wdzięczność i podziękowanie odniósł, czego
był godzien. . esjąj ,n\>u\:ł<>łi:K\ oi*4i»o nit w^^i
Perswadował panów wszystkim tak koronnym jako i z księstwa litewskiego, żeby
się, nic nie mieszkając, na konwokacyą zjechali do Warszawy, zkąd naznaczono czas
Henrykowi królowi, na któryby się do Polski wrócić miał, jeśliby panem chciał być.
A gdy na czas naznaczony nie przyjechał, elekcya pod Wstężycą złożona, która się po-
tem dla fakcyj rakuskich i francuzkich rozerwać musiała. Nie opuścił w onem zamie-
szaniu tenże biskup wszystkich stanów tem sollicytowaó, aby znowu elekcyą w Warsza-
wie złożono. i7/j-ih y rtą-^i^rtil M:}r. -A ,fV?r^ ^v^u\/s-Ji;. ,ri;^ j.. -'/i
Tamże na tej dwu królów obrano, ces£ursa Masymiliana i Annę królewnę polską,
które- Stefana Batorego siedmigrodzkiego wojewodę za męża naznaczono. Na tej elekcyi
był z przodku partium caesarianarumy ale widząc wielką gromadę przeciwko temu, już
tylko ad media ludzie przywodził. A widząc barzo rozei-wane, do koła rycerskiego jechał
cum pericido utae, kędy niewdzięcznie dla onej suspicyi był przyjęt, i zaledwie onej.
4QB O KLEJNOCIE
chęci swej przeciwko r. p. exorło tumultu gardłem nie zapieczętował. Wszakoż facto si-
lenłio et mitigatis hominum animis przez Stanisława Szafrańca z Pieskowej Skały i
przez inne przyjacioły swoje, do koła rycerskiego rzecz nadobą uczynił, którą icłi do
zgody wiódł, wszakoż w onem zajątrzeniu i zamieszaniu nic nie sprawiwszy, do biskupstwa
swego przyjechał. Pisał do Stefana obranego króla, winszując mu królestwa; a gdy go
wszystkie województwa pod Jędrzejowem potwierdziły, on się też przy nich opowiedział.
Przyjechawszy do Krakowa po koronacji, powinność mu swoje senatorską oddał. Mało
co w Krakowie zmieszkawszy, do Bodzęcina jechał, gdzie go czas niemały choroba
zwykła trapiła, aż się i podnieść więcej nie dopuściła.
Szlachcie księstwa siewierskiego wielkie wolności nadał, tak, że ich żaden biskup
napotem nie może niezwykłemi podatki uciskać nad wolą ich, na co im listy cum eon-
tmsu capituli cracwien. dał.
Tenże gdy na sejm walny koronny do Torunia od króla wezwany, dla złego zdro-
wia przyjechać nie mógł, posłał cum excusatione absentiae et declarałione sćntenłiae suae
Jana Krasińskiego kantora krakowskiego, synowca swego , który poselstwo odprawiw-
szy, tamże do króla przystał, i na sekretarski urząd przysiągł.
Po sejmie toruńskim, mając wiadomość o wyprawie królewskiej przeciwko Gdańszcza-
nom, pro amore r. p. posłał na pomoc kosztem swym pięćdziesiąt husarzów, i dwieście
piechoty z strzelbą, nad którymi ludźmi był rotmistrzem Stanisław Pękosławski, którego
gdy z Bodzęcina wyprą wował, przyjaciele bacząc już biskupa śmiertelnego, radziby byli
ten poczet zatrzymali, parcendo sumptibus, wszakże on przed się, choć in evenłu mortis,
do posługi królewskiej i r. p. jechać im rozkazał, i prawie ten poczet do Włocławia do
króla z tą nowiną o śmierci jego przyszedł.
Umarł w Bodzęcinie na zamku, o czem świadczy elogium u świętego Franciszka pi-
sane w te słowa:
Francisco Krasiński de Krasne, olim regni procancellario , qui in negotiis exe-
ąuutionis legum et unionis magni ducałus Lithuaniae cum regno Poloniae, Sigismundo
Augusto regnante, ac duohus periculosis interregnis, egregiam operam r. p. navavit. Su-
hlatus tamen phtisi, Idihus Marcii, anno 1577, aeiatis 62, episcopałus 5, Bodzentini, et ibi'
dem in ecclesia parochiali, ipso ita disponente, sepultus. Curat. tesłamenti poss. '"
Był to biskup i senator dobry, in r. p. non minus politici quam ecclesiastici status
słudiosu^. Dwór niemały chował , ludzie uczone około siebie bawił. Jurgieltów przez ośm
tysięcy złotych senatorskiego i rycerskiego stanom, na których co in r. p. należeć miało
rozumiał, na każdy rok dawał, chcąc ich hoc heneficio kościołowi obligować. Ubogim do
szpitalów i do klasztorów jałmużny niemałe dawał, przez co też po nim pieniędzy nie-
wiele zostało, ani żadnej majętności przyjaciołom kupił.
W Krasnem, ojczyźnie swej, kościół, który przedtem był drewniany, kosztem wiel-
kim zmurował, aparaty i srebrem kościelnem zozdobił, i prowentami więtszemi opa-
trzył. Proboszcza, przydawszy mu kilku raensyonarzów, którzy na każdy dzień horai
Beatae Mariae śpiewali, postanowił, szpital i szkolę zmurował i nadał.
WcTciECH Krasiński, kasztelan sierpski, który się czas niemały na dworze króla
Zygmunta pierwszego schował, zostawił z Ciemniewską syna Mikołaj a|, podkomorzego
ŚLEPOWRON. 409
różańskiego, którego na dworze Maxymiliana przez kilka lat kosztem niemałym bawił.
Ten potem do ojczyzny przyjechawszy, miał za sobą Szczawińską, kasztelana łęczy-
ckiego, starosty sochaczewskiego i ochmistrza królowej Anny córkę, z którą zostawił
potomstwo.
Mikołaj, gnieźnieński i krakowski k'Bnonik, brat rodzony tych pomienionych.
Stanisław Krasiński archidyakon krakowski, trzeci syn Andrzeja Krasińskiego,
stolnika ciechanowskiego, który in legatione a dero polonico ad Plum IV pontificem ro-
manum jeździł, zlecone negotia ex animi sententia confecit, wszystkie przywileje i listy
kościoła gnieźnieńskiego pilnie przeczytawszy, sterminował, i z niemi pierwej do Piotr-
kowa, potem też do Warszawy na sejm, gdzie była revisio Uterarum był posłań, przysiągł-
szy Zygmuntowi Augustowi na sekretarski urząd, u Franciszka Krasińskiego podkancle-
rzego koronnego brata swego w kancelaryi był praesidentem , juris caesarei et pontificii
consulłissimus. Za panowania Stefana króla jeździł z Stanisławem Szafrańcem, który
na ten czas był kasztelanem sędomierskim, i z Chrzysztofem Komorowskim kaszte-
lanem oświęcimskim z domu Wręby na komissyą do Węgier, ku rozgraniczeniu i skoń-
czeniu pewnych różnic, z strony gruntu spiskiego, z poddanymi cesarza rzymskiego. Wszy-
stkę onę graniczną sprawę komisarze ci, o którą wiele lat trudności i spórki między
poddanymi obojga państwa były, non sine prudentiae laude przywiedli ad honum finem.
Ardrzej Krasiński sędzia ciechanowski, syn Jana stolnika ciechanowskiego,
mąż r. p. znacznie zasłużony, na dwudziestu sejmach posłem bywał, zostawił z Kata-
rzyną Czernicką z Czernic to potomstwo. Naprzód: '^'^ uitnA ,«w«i')fi//
Jana^ kantora krakowskiego, scholastyka kleckiego, gnieźnieńskiego, łowickiego
kanonika, sekretarza króla Stefana, który się urodził w Szczukach, roku 1650 in Augu-
sto, in mgilia Assumpłionis Beatae Mariae Yirgmis, in aurora. 7i młodych lat swoich,
w niemieckich i włoskich krainach się ucząc języków postronnych i nauk wyzwolonych
wiek swój trawił. Humaniores litteras Yiennaef in coUegio Sociełatis Jesu, apud Bartho-
hmeum Yellerium Gallum didicit. Cursum pJdlosophiae apud Franciscum Riberam Hi-
spanum Romae in collegio romano ahsohił. Będąc w Bononii in studio, post electionem
Henrid Valesii regis, hortaiu Carolis Sigonii i niektórych szlachciców bonońskich, którym
res polonicae ignotae eranł, pisał księgi, które nazwał: Polonia, gdzie gentis palonicae mo-
res, instituta, leges, administrationem r. jp., hdli gerrendi rationem et provincias regno Po-
loniae atłribułas, piane juvenis , eleganti stilo descripsit. Anno 1673, Pisał też orationem
de eledione Henrid regis facundam. Będąc na dworze króla Stefana w kancelaryi, do
postronnych krain listy odprawował. Ad Georgium Fridericum marchionem brandehurgcn.
in Prussia ducetn, do Frankonii, od Połocka do trybunału lubelskiego, od Pskowa i woj-
ska do biskupów polskich, za rozkazaniem królewskiem jeździł, etc. W historyi potem
więcej spraw jego i zasług obaczysz. '
Franciszek, brat jego rodzony, wojski różański, był w Niemczech i we Włoszech
czas niemały. Królowi Stefanowi kosztem niemałym pod Pskowem żołnierską służył i
tamże przy Janie Zamojskim hetmanie koronnym przez zimę pod murami pskowskiemi
trwał. ^^ H2lOl w ;8«tiW0f.^iX' :V/
Stanisław Krasiński chorąży płoclti we włoskich krainach przez czas niemały
Biblioteka Polska. Herby ryceratwa polskiego, Bartosza Paprockiego. ł2
410 O KLEJNOCIE
peregrynował; Maltę, Sycylią, brzegi afryckie nawiedził; potem się, przyjechawszy do
Polski, ożenił; miał Małgorzatę Sobiejuską z Starozrzeb, synowiec Wojcieclia bi-
skupa przemyskiego, o którym pod Dolega czytałeś. Córki tego sędziego ciechano-
wskiego te były: Dorota Wodyńska, kasztelan kaliwska, Anna Radzanowska, który
się pisze in Radzanów et Uwnoto haeres.
DomDroieńflkich, którzy idą od Chrystyna wyżej pomienionego; bywali także
ludzie rzpltej zasłużeni; wiele mężów sławnych z tego domu było; kanoników płockich,
warszawskich, łowickich niemało. Wieku mego był Wojciech Drożeuski lat swoich
mężem sławnym; zostawił z dwiema żonami to potomstwo; z pierwszą:
Pawła, który na Podolu ożeniwszy się szczedł bezpłodny. .',:/. i
Z Anną Pod oską sędziego ciechanowskiego córką, zostawił te syny. Naprzód:
, Mikołaja męża godnego, który był potem sługą starszym u biskupa płockiego
Wolskiego z domu Łabędź.
Jana, który młodo umarł.
Stanisława, młodzieńca uczonego, który także nie mając wieku dwadzieścia
lat, umarł.
Wita, młodo też umarł. ,ą
Jakóba, u książęcia Konstantyna w Rusi służył, męża dobrego.
Ma ty as z a, który w Rusi zabit. ,,
Wacława, króla Stefana komornika.
Jana, namłodszego, który natenczas był na nauce w akademii krakowskiej, przy
wuju swym Łukaszu Po do s kim proboszczu gnieźnieńskim.
Umarł ten Wojciech w roku 1582. Ciało jego leży w Płońsku, o którym powieda
to epicedium: v/
'w
Sławnego w mężnych sprawach, zeszłego w starości, '^^
Tu przy tym murze dała schować zmarłe kości ^v
Anna Podoska, które łzami żałosnemi '^
Ukropiwszy, przytrzęsła frasunki ciężkiemi.
Prosząc nabożnem sercem, by Pan w takiej sprawie ^^
Chował potomki jego i w takowej sławie. ^"^
A potem kiedy Parka doprzędzie swój nitki.
By tenże piasek okrył jój frasunki wszystkie.
Wriblewscj z temi domy jednój dzielnice idą.
Dom Młodziejowskich w sędomierskiem województwie starodawny, w którym
przywileje koronne opowiedają wiele mężów r. p. zasłużonych, o czem czytaj statut Przy-
łuskiego w księgach I. cap. 2. list 29., kędy wspomina Stanisława Młodzi ej owskiego
kasztelanem radomskim. Insze listy czytając klasztorne i rycerstwa polskiego, wiele
wspominają mężów de Młodziejowice; w roku 1340 wspomina Piotra wojskim sędo-
mierskim. Wiele ich na chlebie rycerskim bywało , z którego dla niepłacenia żołdu w ma-
SLEPOWRON. 411
jętnoAci niszczeli. Wszakoż wieku mego był Mikołaj Młodziej owski, który z Za
borowską ż domu Rawicz, opata pokrzywnickiego siostrą, który umarł mianowanym
biskupem przemyskim, zostawił dwóch synów i córkę Stefa nowską.
Jan Młodziejowski , syn Mikołajów starszy, był opatem pokrzywnickim. Umarł
biskupem chełmskim mianowanym, niż przyniesiono sacH; mr doctrina et morihus irm-
gnis. O którym epitaphium w Sędomierzu powieda pisane w te słowa u Panny Maryi
w kościele:
' Hac Mlodejovius situs esł mb mole^Joannes,
E sendomiri nobUitałe soli.
Genłe Słepovronius, teneris qui pecłus ab annis,
In patria ingenuis artibus excoluit.
motUro H^^^ studia italicas post Ule profectus in oras,
Perfedt duetu Zaborowiane tuo.
^^ Chelmensis lecłus praesul, qui nuper obiisti,
f«7nnf 0^ fftoh Yirtute atgue Cało nobilis ingenio.
Inde reversu8 vbi est Augusti principis abbas -;
Koprzymcensis munere facłus erat.
Prisca fides, atgue inłegritas, moresgue benigni,
Et sancti fervens religionis amor.
lUe bonos omnes jwe demnańł amore,
Sed rapit hoc tantum mors violenta decus.
Heu ciło bis guałuoi' post vitae lustra peracta^
Atgue unam annorum sat br&oium łetrade.
Secreti regum, cui consdu^s atgue notari
Thesauri frater summus in officio
UŁ decet, exolvens Jacintus rite sepulchri,
Justa Młodej ovius Jiaec monumenta łocat.
Q^^ recte vixit, gratus fuit ommbus, illum
■ Bsloi Ukiii Vera laude veheł nescia fama mori.
Umarł roku pańskiego 1676.
Jacynt Młodzebjowski, brat rodzony tego opata, naprzód był sekretarzem i pisa-
rzem skarbnym za Bużeńskiego, potem podskarbim nadwornym, celnikiem koronnym,
starostą krzeczowskim. Ten jako się królowi panu swemu i r. p. zasługo wał, bywając
na wszystkich expedycyach od wjechania króla Stefana na państwo, a odprawując wszy-
stkie r. p. sprawy z wielką pilnością, tego się potem w historyi nasłuchasz. Miał za sobą
Wielicką, sędziego sędomierskiego córkę, z domu Junosza, z którą brał ślub przyje-
chawszy z Moskwy, roku 1583.
Dom Pniewskich, jedna dzielnica z Erasnem; Targonia de Pniewnik domu Sle-
powron, spłodził Annę córkę, która była dana w małżeństwo Mikołajowi Miń-
skiemu z Mińska, ta majętność Pniewnik i Kobyłkę w domy Mieńskich wniosła.
Dom Wierzbickich w łomzieńskim powiecie znaczny. Był wieku mego Mikołaj
pisarzem łomzieńskim.
412 O KLEJNOCIE
Jan brat jego wojskim tamże, poborcą i surrogatorem , wyszli z płockiego woja-
wództwa; piszą się z Bogacić. ^.yr.n jjmob i $lB^oitiif
Romoccy w ciechanowskim powiecie dom starodawny. Był Adam podstarościra płoc-
kim, Walenty podstarościm bielskim i insi.
Siromskifh dom w płockiem województwie starodawny. t>fflnił?łr{'i m.yrrf^aid
'" Sarnowskich tamże ^ z których był Maciej magister artium promocyi krakowiskiej. i^^
Symborscy w płockiem województwie; wspomina w Warszawie u Barnadynów epita^
phitim jednego temi słowy:
Słanislaus Simborski decanus ecclesiae varschevien.y in Piaseczno et in Stanislavow
parochus. Obiit anno 1561. ■■^■>\'t< &lu•)'^•
Grochowarscy w płockiem województwie od Raciąża. ^
Ciccicrscy z Cierska dom dawny. Był Kużma wieku mojego porucznikiem w rocie
Gostomskiego, a potem bywał rotmistrzem i mężem fortunnym. ,,,\<,^'^
Clecierscy z Cieciorek dom rozrodzony w powiecie ciechanowskim; dom to bywał
za książąt możny.
Ślepowrońscy w sąchockim powiecie dom rozrodzony. ■*^'V.-M^^
Kownaccy tamże dom rozrodzony. ^ ^
Hnirhowsiy tamże dom rozrodzony, z których Frąc w kc^cicle płońskim zabit.
Dom Spqdowskićh w sąchockim powiecie rozrodzony. „^^y, i>&.
Topciewscy od Łomży dom rozrodzo .y. , r)Ku\ u^łOjMiy *u^ oSi*) iwW
Bagieńscy z wąsowskiego powiatu dom rożrodżóiiy. '^ "*' ' ' ^*
Nasiorowscy w ciechanowskim powiecie, dom z dawna rozrodzony.
Szeplewscy z bełskiego województwa dom rozrodzony.
Olszewscy tamże w boiskiem dom rozrodzony.
Charbowscy z drogickiego powiatu dom starodawny.
Milewscy, jako opowieda w Łomzie epitaphium jednego, który umarł roku 1669.
Josiewscy tamże z łomzieńskiego powiatu.
lilkowscy zPodlasza dom rozrodzony. '^^'^-^ oii^l;fpftiui nifm f^mlj
Gutowscy z wyskiego powiatu dom rozrodzony.
r.'4f<. Sarniccy w chełmskie) ziemi; Stanisław pisał kronikę polską językiem łacińskim.
,ffl'(. Trzclóscy w łukowskim powiecie dom rozrodzony. ,j
'^R i/ Piotrowscy w przemyskiej ziemi dom starodawny, z Ma;zQwaza wyizU*. ila
n*- Kurpiowie w sieradzkiem województwie dom dawny. Im dacyoYbaoys r
Jastrzębscy z łomzieńskiego powiatu, dom starodawny, z których Jan rzeczony Mro-
zi k był mężem znacznym, służąc w Podolu przeciwko Tatarom, Turkom, Wołochom, i
w więzieniu bywał u nich. fo
^|, Hlroszewsry z Kujaw dom starodawny. ^ .
Idzikowscy w ciechanowskim powiecie, o których Drogosz wzmiankę czyni, dlatego,
że jeden z domu ich był mężem sławnym, ex variis hellis felidter ex hostibus mctoriam
reportami f apid duces Burgundiae miliłans. U tych mając wielką summę zasłużoną,
wszystkę im odpuścił, tylko od nich na odprawie żądał głowy sancłi Sigismundi regis
Burgundiae f której dostawszy, do ojczyzny swej przyniósł do wsi Królowa, tamże ją
SLEPOWRON 413
w kaplicy, którą sam zbudować dał , położył. A iż schodził słerilis, będąc mężem barzo
nabożnym, w onejże ojczyźnie swej fundował ecclesiam parochialem, do którego wszystkę
majętność swą dziedziczną nadał, a familii Slepowronom jm praesenłandi ad eandem
ecclesiam zostawił.
Po jego śmierci ona głowa świętego Zygmunta, za słusznym kontraktem do pło-
ckiego kościoła przyniesiona, uhi ad Jiodiemum diem religiose coUtur. Do onegoż kościoła
w Królowie za tak znamienity upominek biskup płocki z kapitułą pewne dziesięciny
darował, temporibus perpełuis.
Inszych domów wiele zacnych w różnych województwach, o których wiedzieć
nie mogę.
n > /
u]gi«jlH«l
4) T '<•■ .
.at)ło<i tiyi •■ .if^f'
r 1 J. ■,'.-. , I
■•^vi "j
v;;v/;;),,
i^Atil <^''''
A
■.v»iiiii'>r. .
. \"ł«W
'\t t^ '> ^ , , . ,',
'■ ■• ' ^^ " ■■'\
' 1 1 1 \n% i. ■
';i«-:h
A. M^n^k
'v;i:ł5W
.{ w'
'_
.1.0
. .. ■•- ....,,1*
vm%)' JiiOrjbitiib
■■ 1 ^^^ .
O KLEJNOCIE "
DĄBROWA
STARODAWITYII,
który ma początek od Jastrzębca, tak jako insze
wszystkie podkowy ; ma być biała w polu błękitnem,
krzyże trzy złote. Jaki ma początek, nie tajno z pierw-
szego opisania. Pisze Długosz o przodkach, że bywali
simpUces sed audaces, o których wzmianki żadnej nie
czyni, ani spraw ich wspomina żadnych. Tylko je tak
wspomniawszy, ostatka zamilczał:. Przypatrzywszy się
herbu własności, czytać będziesz o ich potomstwie wieku
mego która ja w tak szerokiem królestwie znać mogę.
Najznaczniej od czasów dawnych wspominają różne
skrypta dom Rostkowskich, możny w mazoweckiem
księstwie, z którego wiele mężów zasłużonych r. p. by-
wało, i senatorów możnych, jako przywileje opowie -
dają książąt mazoweckich Prihislaum de Rosłkow,
w roku 1246, którego masz sens w te słowa:
In nomine Domini Amen. Nos Conradus Dei
gratia dtix Mazomae etc. etc. Consideran. , fidelitałem
ac probitatem nostri jidelis militis Prihislai de
Rost ko w, palatini nostri ducatus, qui sua iudustria terras nostras in absentia
nostra ab impetu kostium, qui vocantur Jaczmngi, liber amt, coadunatis sibi et ad-
ditis ad se amicis suis et militibus nostris, sicut jidelis miles et bellator strenuus
ipsos in campo circa oppidum Przasnis invasit, et cum Dei adjutorio multos pro-
stravit, alios in fugam conmrtit. Cujus nos fidelitatem de morę repensantes , da-
mus in temitam oppidum nostrum Przasnis , cum omnibus adjacen., et posteris ejus
ad annos łriginta, in guibus omnes census et contributiones quae ad mensam no-
Stram perłinebant, ipse et posteri ejus recipient, ex guibus omnibus nullam ratio-
o KLEJNOCIE DĄBROWA. 415
nem nobis facere debet, nec successores ejus debebunt, a praesenti data usgue ad
annum 1274, in cujus iestimonium evidens praesenłes manu nostra sułtscripsimus eł
sigUlum majus praesentibus est appenzum. Datum in Płocko, anno ut supra, fe-
ria 8exta post festum sancłi Michaelis Archangdi.
W roku 1247 wspomina Anonimos Bogutę de Rostkow temi słowy:
Eodeni anno dux Conradus pater Casimiri eł Semomłi obiił, Seinovito dud filio suo du-
catum relinquens etc. Casimiims aułem videns in extremis laborantem patrem suum, Lan-
óciamy SpicimtrZy Siradiam et Rosprzam, ex improt>iso occupavił, duce Bogu ta de Ro-
sik oto etc.
Za pamięci ludzkiej już tego domu był Jan Kostka z Rostkowa wojewodą cheł-
mińskim , mąż zasłużony r. p. i senator dobry, którego potem syn Jan był wojewodą sędo-
mierskim, marborskim, kościerzyńskim starostą, i podskarbim pruskim. Miał dwie żenię:
naprzód Przerębską Jadwigę z domu Nowina, z którą zostawił dwu synów. Starszy
był pojął Pilecką starosty rodelskiego córkę, wszakoż nie uznawszy pociechy małżeńskiej
umarł; był mąż uczony, w postronnych krainach naukami się bawił. Drugi syn tego
wojewody na ten czas był hez żony, który sprawami rycerskiemi doszedł przodków
swoich.
Tenże wojewoda dla wielkiej stateczności w sprawach , także i godności, w inter-
regna był kandydatem regni.
Tenże wojewoda miał potem za sobą Odrowążownę ze Sprowy, która pierwej
była za Tarnowskim Janem Chrzysztofem kasztelanem wojnickim , z którą zosta-
wił dwie córce, na które wszystko jarosławskie imienie przypadło; umarł w roku 1581.
Chrzysztof, brat tegoż wojewody, był wojewodą pomorskim, gołubskim etc. staro-
stą, którego synowie i córki zostały; ci się pisali i piszą na Stymberku z Rostkowa.
PiOTK Kostka wieku mego był także biskupem chełmińskim, mąż uczony, i prawy
a przykładny biskup.
Stanisław był podkomorzym chełmińskim, mąż rzeczypospolitej dobrze zasłużony
i w sprawach rycerskich ćwiczony.
Jan Kostka na Rostkowie był wieku mego także kasztelanem zakroczymskim^
który 2 Kryską zostawił syna, męża godnego.
Dom Łosiów starodawny i znaczny w Mazowszu i na dobrzyńskiej ziemi. Był Sta-
nisław kasztelanem rypińskim wieku mego.
Dom Zgierskich w Mazowszu starodawny i znaczny, z których idą Kiszkowie, w Li-
twie dom możny.
Dom Karniewskich starodawny, z których jeden w przemyskiej ziemi miał majętność
nabytą; w domu Tarnowskich z młodości się schował.
Januszewscy w Prasiech dom starodawny.
Seczjmińsry w Prusiech dom starodawny od Starogarda.
■•rawscy w ciechanowskim powiecie.
Badiyńscj w makowskim powiecie dom rozrodzony.
Dąbrowscy tamże dom rozrodzony.
I
416 O KLEJNOCIE DĄBROWA.
Iiłodkowscy tamże dom rozrodzony. M^m iw '.
Młodzianowscy w ciechanowskiem dom rozrodzony. \ »i.v v.
Głodowscy z dobrzyńskiej ziemie dom starodawny. ^-^ \^^
Jarzębińscy od Świecia dom starodawny.
Chociwscy z rawskiego dom rozrodzony. j ,,,^yV>t uki^/' ;I> ; u^oi W
Napierscy w Mazowszu; opowieda epiłaphium Jana w Połtowskn poddziekauim, umarł
w roku 1572.
Inszych domów wiele w różnych województwach, o których dostatecznie wiedzieć
nie mogę.
; .(T .T ■-■ '>'-J''.v ^_ Anitiui
>;.u ji^8(l§'' 'U
,(uiifK'I')
KI
o KLEJNOCIE STARODAWNYM POLSKIM
LAD A,
który ma początek od Jastrzębca, jako o tern Długosz
świadczy. Ma być w polu błękitnem. Wspomina
przodki, że bywali viri bellicosi, veraces, sed simplices.
O których przypatrzywszy się herbu własności, czytać
będziesz, także o potomstwie, które ja w tak szerokiem
królestwie znać, i wiedzieć o niem mogę. Wspomina
Anonimos w roku 1248 przodka tej familii temi słowy:
Conradi quoque milites cum Jaczvingis et Lithuanis re-
gionem sendomiriensem depraedantes et cremantes, duce
Predislao Lada magistro militiae invaserunt, magna
praeda obada, multis captivis dbductis, ad ducem suum
redierunt. etc. Jako to potem oddał Pudyk Konradowi,
to na swem miejscu obaczysz pod Wadwiczem.
Tenże na drugiem miejscu wspomina przodka tej
familii temi słowy: Post paucorum itague dierum revo-
lutionum anni praedicti , Boleslaus Dux castrum Lqd mb
Monachis Landen.Jirmaveratj et jirmatum detinuit occupan-
do etc. Reliclo ibi nobili milite J acusio Lada filio
Pełri Pilch, castellani cerven. cum nonnulUs militibus. O czem potem w historyi szerzej czy-
tać będziesz.
List Jana książęcia mazóweckiego wspomina przodki tej familii znacznie, jako
Kadro na kanclerza zakroczymskiego , proboszcza czerwieńskiego; Dominika podkan-
clerzego, bracią rodzoną de Kłodno, i Grzegorza kapelana księżny żony jego de ibi-
dem, który czytając sam dowodniej obaczysz, a tego masz ten sens:
In nomine Domini Amen: Nos Joann es Dei gratia dux Masoviae et do-
minus haeresgue cewen. , varszevien., zacrozimen. , mssegradien. , et cziecTianovien. ,
etc. Consideratis et intuitis fidelibus servitiis nobilium virorum, Helbrzikonis,
Yelislai, Thomislai, Svantosla{, Mathiae, Btanislai, Joannis, Phi-
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego.
5S
418 O KLEJNOCIE
Hppi, JoanniSf Vojnonis, Negoslai, Laurentii, Bartholomei, sic di-
cłorum heredum de Klodno, sincere nobis dilecłorum, quae nohis fideliter impenderunt et
adhuc Domino concedenłe in futurum impendent, mllas ipsorum Klodna vulgariłernuc-
cupatas, in districtu varszevien. siłas, de jurę polonica injus łeutonicum, ąuod culmense
diciturfpraesentibus transferimus, cum omnibus 8uis dispositionibus, conditionibu8,pun-
ctis et clausulis universis. Yolumus ełiam ąuod praefatiinhatbitałores villarum praedi
ctarum, ab omnibus nostris solutionibus , exactionibu8 , aSep,0bra8j Narzas, Porco,
Yacca, Arietę, Pozewune, Niestane,Podimne, Pobór, Grocz, Godne^Psarskie , Sokolowe,
Bobrowe, a Przewód, a caeterisque omnibus angariis, collectis, vexationibusque univer-
i sis, ąuibuscunąue nominibus censeantur, sint Uberi, exempti omnino et prorsus ab-
soluti, laboribus vero castrorum nostroi'um omnium exclusis et exceptis ad quos cum
aliis nostris terrigenis transituri, idem incolae quoties nccessitate sint astricti, eo
etiam praesertim exempto, quod cum nupłias nostras, aut filiorum nostrorum, auł
filiarum, divina disposiłione celebraverimus , aut quod absit, nos vel quispiam no-
stris ex filiis captivitaiem incurrere, seu terram nostram redimere , ml aliam emere
contigerit, łunc volumus, quod praefati cmetones nobis et nostris successoribus si-
milem persolvanł exactionem , quantum et qualem super ómnes villas in ducatu no-
stro consłituen., aequaU jurę culmensi locatas duxlmus , pro tunc generaliter im-
ponendam. Praełerea absohimus saepe nominatos vilanos ab omnibus nostris pa-
latini , castellanorum , judicumque nostrorum omnium., ac subjudicum judiciis , ita,
ut per eosdem decreto non judicentur, et nec citentur, et citati non comparebunt ,
poena eosdem nidla omnino sequente, nisi coram praefatis nobilibus et eorum suc-
cessoribus legittimis, vel eorum scultetis, ad hoc deputatis astabunt, unicuique jurę
suo proprio culmensi ad objecta responsuri, Damus etiam saepe tactis nobilibus, et
eorum posteritatilegittimae, ut quotiescunque, vel quandocunque incolae supra fata-
rum villarum se mutuo occiderint, caput et poenam capitalem idem nobiles pro sa
colienł et levabunł ex toto. Cum vero proprius incola ipsorum extraneum, aut
extraneus proprium incolam perimerit , ex tunc medietatem hujusmodi poenae cupi-
lalis obtinebuntur. Insuper tribuimus praemissis nobilibus et ipsorum posteris omnes
M causas magnas et parvas, infra limites et in Umitibus praescriptarum villarum
judicare, carceres et patibula erigere, oninesgue exeessus capitales et criminales
ac delicta punire, licet vindicłam sanguinis, mutilałionem membrorum, aut ultimum
suppliclum exigant, aequalitatem poenae pro aeąualitate criminis imponendo.
J6t Rihe Caeterum, piis suppllcatlonibus venerabilium virorum, dominorum Cadronis
cancellarii zakrocimen. , praepositi cirven.. Dominie i mcecancellariinostri, germa-
norum, Gregor ii nostrae conjugis dilectae capellani, capellanorum nostro-
rum specilialiter amandorum, gratiosis acUnati, haeredum ibidem de Klodno, ob
eorumgue specialiter fidelia servitia, nobis fideliter, constanter, multipliciter exhi-
bita, et in posterum per ipsos, 'Deo duce exhibenda, praescriptos nobiles superius
nominatim expressos, haeredes de Klodno, cum posteritate eorum legittima nata
et nascenda, fratres praedictorum nostrorum capellanorum et servitorum singularium,
ab omnibus universaliter poenis magnis et parvis quibuscunque nominibus latinis
vel vulgaribus nominabuntur, omnium nostrorum Jionoratorum , supperiorum, et quO'
rum libet aliorum, quorum interest aliquod jus in poenis judicialibus, habere fecimus per-
petuis temporibus exemptos, liberos, immunes et omnino absolutos, ita, ut quotiescunqu3
in judicio , vel extra judicium manserint , toties eas nulli Jionoratorum et supperiorum
quocunqne nomine appellationem dare et sohere debebunt. Poenis vero nostris du-
calibus magnis et parms quibusvi8 pro nobis reservati8. Item liberamus et absol-
viniu8 praestatos nobiles haeredea de Klodno , cum eorum successoribus legittimis,
a posessionse communi castrorum nostrorum, quod vulgariter Posada dicitur, ita,
^uod perampliu8 in ipsa sedere, ipsamque pecuniam sohere, perpełuo' non d^9*
LADA. 419
^--'^ -' huni. In ąuorum omnium praemissorum emdms łesłimonium , sigiUum nosłrum
praesenłibus est appensum. Actum et dałum Varsseviae feria secunda, ipso festo
Anunciationis Beatae Mariae Yirginis glońosissimae, sub anno Domini 1387. Prae-
sentibus his łestibus: Martino palatino terrae nostrae mazovien., Pocrasio Pil-
conis marscTialco nosłro, Bolesła capitamo nostro generali, Suascone Msura
magistro nostrae coguinae, Joannę filio Stanislai subcamerarii de Milonovo, et
aliis mtdtis nostHs fidelibus et fide dignis, per manus ejusdem Dorni nici capella-
ni et vicecanceUarii curiae nostrae, qui haec singula habuit in comissis.
Od tychże pomienionych przodków był dom Kłodzińskich, znacznie zasłużony
rzeczypospolitej , jako byli za panowania króla Zygmunta starego dwa bracia rodzeni;
naprzód: ^ J <{n
Stanisław rotmistrz, który przy Janie z Tarnowa hetmanie koronnym, w to-
warzystwie z Kozierskim, wyciągnąwszy przeciwko Wołochom pod Obertyn, z wielką
sławą domu swojego, z nieprzyjacielem mężnie czynił; z wielkich prac w drodze zanie-
mógł, umarł we Lwowie, i tam pochowan.
Ten ku wielkiemu męstwu miał tę osobliwą w sobie cnotę pochwalenia godną, że
Panu Bogu rad służył, i odjeżdżając na wojnę zlecił to bratu, jako na testamencie, aby
z części jego ojczystej , w parafii ich Żukowie, do błońskiego starostwa wsi przyległej,
ołtarz fundował i nadał tak, jakoby kapłan mógł mieć wychowanie dobre, któryby na
każdy tydzień trzy msze śpiewał pro vivis et defunctis , co wszystko brat na prośbę jego
uczynił, kupił plac z rolą, i dziesięcinę po folwarku wsi Kłodiia postąpił, kapłanowi
dom zbudował, i tak to obwarował, żeby to wiecznie trwało.
Maciej, brat pomienionego Stanisława rotmistrza, wojski liwski, i potem starosta
błoński. Miał za sobą Annę Bognecką z rawskiej ziemie, z domu Prawdzie, z którą
zostawił synów siedm i córki trzy; wszystkie dzieci młodo odumarł w roku 1552, w so-
botę w wigilią świętej Trójcy, przy bytności królowej Bony w Błoniu. Ta widząc bardzo żało-
sną żonę po mężu z onemi dziatkami, których niedorosłych odumarł, ciesząc ją w smutku
jej, dała jej dożywocie na Błoniu, za przyczyną Jana Przerębskiego pieczętarza. Król
także August pamiętając na zasługi zmarłego małżonka jej, dał wieś Chrosną, w dzier-
żawie osieckiej na wieczność, wszakoż potem exekucya odeszła, tylko syna starszego
przy dożywociu zostawiono. Ta potem wdowa, pamiętając na prośbę męża swego i na-
pominanie, aby dziateczkam dobre wychowanie dała,
Naprzód starszego Stanisława do akademii krakowskiej posłała, do mistrza Woj-
ciecha Wądrogowskiego z domu Trzaski, od którego in facultate oratoria przez
czas krótki dobry prefekt wziąwszy, ad graviora studia był oddań do Jana Przeręb-
skiego pieczętarza koronnego. Będąc lat pięć w kancelaryi, za radą tego pieczętarza
do Włoch posłań był, gdzie się uczył naprzód w Padwie, potem w Bononii literas hu-
manioros apud Franciscum Robertellum Utmensem in lałinis, in graecis vero apud Romu-
leum Amaseum. Potem się do prawa udał , którego się uczył apud Papium et Ferrantem
Vetium, tam jedenaście lat mieszka wszy w tak zacnych akademiach, doktorem zosta-
wszy juris utriusgue, do Rzymu jechał, gdzie w krótkim czasie uczynił go protonotarium
suum i dał list. W krótkim czasie przyszedł za wielką pilnością i godnością do łaski
4
420 O KLEJNOCIE
apud summum pontificem Julium quartum, aż tego po nim chciał, aby się na posłudze
jego bawił. A gdy mu się do domu potrzebą wymówił, z namowy przyjaciół, którzy
go do tego wiedli , aby rzeczypospolitej służyć znaczniej mógł, dał mu listy do legata swego
Rugerium żeby in mensę summi ponłijicis, coby się jedno apud ecclesias całhedrales otwo-
rzyły, jemu napierwej dał. A to było w roku 1565. Ale gdy się ukazał do domu, zaraz
mu żmudzki biskup Wiktorzyn Wierzbicki ardziekanią żmudzką spuścił. Tam zaraz
na sekretarski urząd przysiągł, na sejmie piotrkowskim w roku 1567, i tam dowcip
swój wielki pokazał. Dał mu potem biskup krakowski Padniewski pomieniony kan-
toryą krakowską.
Gdy dano znać o śmierci Stępowskiego, sekretarza z domu Junosza, który.i
był posłem w Neapolu dla rekuperowania dóbr po królowej Bony, to jest barskiegOii
księstwa i Rozsany, także i summy, którą była dała na pewne dobra w tamtem króle-
stwie, zaraz go król na miejsce one posłał in Majo w roku 1599. Kędy jechał pro di- ,
gniłate regia, dostatkiem niemałym, mieszkał tam czas długi. Za namową potem Vice- k
regis neapoliłuni tam się ożenił, pojął Julią córkę marchionis de Lauro, synowiec rodzoną
książęcia w neapolitańiskiem królestwie, Montis Leonis, domu Pignotellów starodawnego
i zacnego w onej krainie. Stryj był jej drugi regni Siciliae pro-rcx et thesaurarius re-. i
gni neapolitani. Wesele hy\o Montis Leonis duce, który się spowinowacił z domem Ko- s
lumnów, na którym przedniejsi panowie królestwa onego i postronni posłowie byli, v
w roku 1580 in Augusto ^ z którą miał syna Franciszka, wszakoż młodo umarli
ten syn. > >»
Kasper kłodześtski, brat Stanisławów rodzony, starosta błoński i wołkinicki. Ten'>
się także w postronnych krainach sprawom ludzkim przypatrzył. Naprzód gdy Ferdynand
cesarz córkę książęciu mantuańskiemu dawał do stanu małżeńskiego, do Włoch był je- i
chał, tam i języka, i około koni wszelakich sztuk i opatrzenia dostatecznie przewykł^ »
tak iż na dworze króla Augusta ledwie nie przedniej szym był do ćwiczenia koni. W woj- d
skach niemieckich sprawam się rycerskim przypatrując, wiele bywał, gdzie i męstwo ą
w potrzebach znaczne pokazował, zkąd łaskę cesarza Ferdynanda i Maxymiliana, takżo^/^
elektorów imperii znał, wszakoż miłość ojczyzny nie dopuściła mu tam zabawy. Przyje-
chawszy, jechał na dwór Zygmunta Augusta, w roku 1563. Naprzód był jurgieltnikiem
w Piotrkowie na sejmie, i zaraz mu była zlecona stajnia. Posłań z końmi do Nowego q
miasta Korczyna, potem do Knyszyna, a przez sześć lat był na tym urzędzie, mającą
przez trzy tysiące koni i z sługami do nich przynależącemi , pod swą mocą. Potem
w roku 1270 ożenił się; pojął kniehinią Annę, córkę sędziego ziemskiego grodzińskiego/f!)
rotmistrza i męża sławnego, który się pisał z Ma sala w smoleńskiem wojewódz-
twie. Ta naprzód była za Sebastyanem Dybowskim, starostą knyszyńskim,
z łęczyckiego województwa, herbu albo familii Nałęcz, po której niemałe majętności
trzymał w, łęczyckiej ziemi i na Wołyniu, o czem pod herby lite wskiemi; dano mu po-
tem starostwo wołkinickie.
Po śmierci króla Augusta, panowie tak koronni jako i księstwa litewskiego, obrali
go przedniejszym do strzeżenia ciała i prowadzenia do Krakowa, co wszystko porządnie
i z wielką uczciwością sprawił. W inłerregnum pierwsze w kole mazoweckiem perswadowfJ
LADA. 421
swym aby in austriaca domo, kędy lata swe był wychował, króla obrali, rozumiejąc
to być z pożytkiem ojczyźnie, ale potem, gdy wielkie kondycye były od Henryka po-
dane przez posly jego, nań przyzwolił. Gdy król Henryk przyjechał na państwo, iż
nmiał języki: łaciński, hiszpański, włoski, niemiecki, czeski, ten pomieniony Kasper
Kłodziński był żądań, aby się bawił na dworze, z czego się nie wymówił, tylko urzędu
starego albo koniustwa niechciał, który gdy oddał do ręku królowi, dano mu wieś Ho-
rostów nad Łososną rzeką w grodzieńskiem starostwie do żywota i żenię jego, i kon-
sens na wykupienie starostwa błońskiego i Radzikowa wsi , do starostwa zakroczymskiego
należącej, od potomków ojczyma swego Macieja Chądzeńskiego, starosty zakroczym-
skiego i podkomorzego drohickiego, celnika mazoweckiego, który był pojął matkę ich,
o czem pod herbem Ciołek czytać będziesz.
Tenże Kasper spuścił na onymże sejmie wojskie sochaczewskie bratu swemu Wa-
wrzyńcowi, który też był jurgieltnikiem u króla Augusta lat jedenaście. Miał zazdro-
ści we przeszkodniki ten pomieniony Kasper w takich zasługach swych, wszakoż wszyst-
kie, czując się dobrze zasłużonym, łacno pokonał.
Putem w inłerregna po odjechaniu Henrykowem, będąc na konwokacyi w Warsza-
wie, gdy cesarza Maxymiliana obrała była niemała ceęść panów i niektórzy z rycerstwa,
z nimi przestawał, potem się udał do większej gromady, widząc słuszniejszą drogę za
pojęciem pozost^ego potomka Jagiełło wej krwi, siostry króla teg>, któremu służył. Przy-
jechał z dostatkiem, porządnie i ochędożnie po koronacyi do króla Stefana, poddaność
swą opowiedzijJ; dawano mu kasztelanią warszawską, której on przyjąć nie chciał, także
i zakroczymskiej.
Pod Gdańskiem gdy król Stefan był zdworefai swym, i z kilkiem tysięcy ludzi w roku
1576, on pod Iżbork przeciwko wojsku moskiewskiemu, do Inflant z Janem Chod-
kiewiczem kasztelanem wileńskim jeździł, gdzie poczet niemały kosztem swjm stawił,
k'woli sławy nieśmiertelnej i rzeczy pospolitej księstwa onego.
Kiedy przyszła potrzeba pod Połock, pod Łuki, pod Psków, sam wszędy z pocztem
konnych i pieszych znacznym jeździł, żadnego sejmu ani zjazdu, chcąc się rzeczypos-
politej przysłużyć, nie omieszkał.
Anno 1582 in Februario do Amurata cesarza tureckiego był naznaczon w posel-
stwie; dla czego się wymówił przystojnie, toć się potem w historyi okaże. Był to
wielki miłośnik kościoła bożego, sług kościelnych i ludzi uczonych. W Kamionce imie-
niu swem, dla okolicznych ludzi, widząc je krom pasterza, kościół zbudował niemałym
nakładem w roku 1680, i pięknemi apparaty przyozdobił, plebana i szkołę fundował
i nadał, zkąd niemałe dziękowanie odniósł, bo ludzie kilka mil musieli jeździć odpra-
wować powinność chrześciańską. Jezuitom, Bamadynom, wielkie jełmużny do konwen-
tów ich dawał, w Zukowie, w parafii ojczyzny swej, do kościoła apparaty ozdobne spra-
wił ołtarzom od przodków swych fundowanym. Potomstwa żadnego nie miał, tylko pa-
sierbicy swej był jako ojcem na wszem łaskawym, którą wydał za Dymitra Kałec-
kiego, miecznika na ten czas i szafarza poborów wielkiego księstwa litewskiego, wiel-
kiego katolika.
422 O KLEJNOCIE
Mikołaj, trzeci brat tych pomienionycb, który był na dworze królowej Bony, i z tą
był zajechał do Włoch, wszakoż mu za jego wielkiemi pilnościami zajrząc przysługi 1u-'j
dz'e onej krainy, tajemnie mu truciznę zadali. Był to mąż urodziwy, tak, iż póki na'
dworze króla Augusta przedtem był komornikiem , mało sobie miał równych w urodzie.
Muzyk był do tego osobny; łaciński, włoski, hiszpański, niemiecki język dobrze umiał,
młodzieniec dobrze wszystkim zachowały, jednak z oną trucizną przyjechał do ojczyzny,
z Krasaego Stawu do domu przyjechawszy umarł, w roku pańsl^im 1559.
Jan, czwarty brat, który się w akademii krakowskiej uczył, był człowiek cichy,
wszakoż wielkiega uczenia, muzyk niepospolity; będąc przy Padniewskim, który był
podkanclerzem koronnym, z Janem Kochanowskim poetą wielką przyjaźń i towarzy-
stwo wiódł. Wielkie beneficye mu ten biskup dawał, g^yby był chciał duchownym być.
Potem przyjechawszy do domu, na ojczyźnie gospodarstwem się bawił, urzędy ziemskie
opuszczał, jako pisarstwo ciechanowskie ziemskie i podsędkowstwo zakroczymskie, J6- •
dnak się umyślił ożenić. A gdy zań zmówić miano Cieciszewską starościankę garwo-?^
lińską, umarł w Kłodnie in Martio, w roku 1568, nie mając tylko lat 28. Ciało jego po*>l
chowano w Zukowie.
Wawrzyniec, piąty, także był mężem uczonym, bawił się przy Noskowskim bi-
skupie płockim, u którego był w wielkiej łasce; a potem "go oddał na dwór króla Augu-
sta w Warszawie, in anno 1566, jurgieltniczą ; był mężem porządnym, sprawnym, i pil-
nym posług pańskich; bywał na miejscu krajczego, gdy odjeżdżał. Po śmierci królewskiej,
gdy dwór odprawiono, bacząc że mu się żle nagradzały posługi pierwszego pana, niechcąo
się dworem bawić^ w roku 1574 ożenił się, a w pokoju zasiadł. Miał za sobą Katarzynę
Kołozębską Mikołajową córkę, którą tylko jedyną był zostawił, po której wziął dwoje
Mniszewo w ciechanowskim i w zakroczymskim powieciech, z którą zostawiwszy trzy córki,
uraarl w Kłodnie 29 dnia kwietnia, w roku 1583. Człowiek siły wielkiej i urody, chle-
bodawca hojny, pochowan w Zukowie w parafii przy przodkach swoich, o czem świadczy
elogium na chorągwi nad grobem jego.
Maciej Kłodziński, sedis apostoUcae prołonołanus, praepositus vilnen., archi. Sama'
gitiae, canonicus cracovien. et secrełarius S. R. M.
Szósty brat tychże pomienionycb, któremu dano imię było na chrzcie Bartłomiej,
potem na konfirraacyi wziął imię ojcowskie Maciej. Urodził się in Augusto antę Bartho-
lomeif anno 1551, in die Assumptionis heatissimae Mariae Yirginis nade dniem. Z mło-
dych lat nauką się bawił w Warszawie, w Łowiczu, gdzie pod mistrzami dobrymi wziął
profekt in trivialihus] potem ksiądz Skarżyński, .• rdziekan dobrzyński in ecclesia plocen.
cathedrali, kanonik warszawski, kaznodzieja królowej Anny i spowiednik, u którego
w Warszawie mieszkał bawiąc się nauką, zawiózł go do Krakowa, gdzie sub Stanislao
Sokolovio in arte oratoria wiele profecit, et in graeca nienajgorzej. Potem in anno 15S1
udał się do Włoch do Bononii, tam mb Carolo Segonio in humanioribus , in jurę cimli
apud Yclium, sławnych profesorów, ex ingenio et capacitate, singulari modestia morum,
in maxima admiratione nohilitas bononien. barzo go miłowali, dla zachowania brata jego
Stanisława, także też dla jego wielkiej modestyi. A gdy nalepiej począł się uczyć, i dać
specimen ingenii sui do ludzi, gdy eloquentissimas orotiones tamże wydał z druku in
, LADA. 423
ohitum Sigismundi Augusti, et coronationem Henrici regis, revocatus in pałriam; a iż
oiechciał odjechać sine benedictione apostoUca, zmieszkawszy cztery lata w Bononii, je-
chał do Rzymu, tam dpud cardinales in maximo honore habitus, którzy go zalecili Gre-
gorio XJII summo pontificif tenże go uczynił protonotarium sedis apostoUcae^ o ozem świad-
czy list w te słowa: ą
^""^ ^ Gregońus P. P. XIII
' Dilecte fili, salutem, et aposłolicam ben. pii patris altis, qui prouł vult dispen-
satf singulis etiani plus quam merita et mta eorum requirunt , munera gratiarum,
vices, licet immeriti, gerentes in terris, interdum minores efferimus honoribus, ut
fiant in obsewantia mandatorum Domini eorum Immeri in posterum fortiores.
Hos itaque te, qui sicut accepimus, ex nobili genere procreatus , et ecclesiae me-
dnicen. archidiaconus existis, ac aliis virkdum decoraris ornatibus , specialibus
nostrae gratiae favoribus prosequi, digniorisque nominis tiłulo decorare volen.: Te
in nostrum et apostolicae sedis notarium numero'et consoriio favorabiliter aggre-
gamus, tibigue etsi habitum et rochetum non diferał, quod omnibus et singulis ho-
noribus, praeemineniiis, indultis, privilegiis, exemptionibu^ et praei-ogałivis, quibus
alii nostri et didae sedis notarii utuntur, połiuntur, et gaudent, ac uti, potiri et
gaudere poterunt, guomodolibet in futurum , absque iamen aliorum nostrorum et
' dictae sedis notariorum, de numero participantium nuncupatorum praejudicio et
citra exemptiones a concilio tridentino sublatas, ac etiam facultates legitimandi
ac ad gradus promovendi, ac notarios creandi aliaque hujmmodi privilegia; a no-
tariis sic creatis praetensa, qnibus nullibi uti valeas. Et si secus super his a te
scienter vel ignoranter contigerit attentari, irritum et inane decernimus: idi, po-
tiri et gaudere, liberę et licite possis, aucte et tenore praedictis de speciali gratia
indulgemus, non obstan., lateramen. concilii novissimi, de certo ipsorum notariorum
numero. Cul etiam, si ad illum nondum deventum sit, per hoc alias derogare non
intendimus, et aliis constitutionibus et ordinationibus aposłolicis, nec non officii
^ notariatus hmoi. et juramento conjirmałione apostollca, vel quavis jfirmitate alia ro-
boratis statutis et consuetudinibus, caeterisque conłrariis quibuscunque. Tu igitur sic
de bono in melius virtutum stvdiis intendas, ut in nosłro et apostolicae sedis eon-
spectu, ad majora te semper constituas meritorum cumulis digniorem, nosgue pro-
inde ad faciendam tibi uheriorem gratiam et honorem arctius invitemur. Yolumus
aułem, guod in manibus venerabilis fratris episcopi mednicen., seu ejus in spi-
ritualibus viccarii generalis juramentum solitum praestCire, et fidem całholicam juxta
articulos a sede apostollca editos, profi,teri omnino tenearis. Daium Romae apud
ei^ sanctum Petrum std) Annulo Piscałoris, die secumda Novembris M. D. LXXV, pon-
łificałus nostri anno quarto. Cae. Glorierius,^>'.^^
Ten acz miał wielką chęć do nauk, ale iż beneficia, które mu był spuścił brat Sta-
nisław, poseł w neapolitańskiem królestwie, nie dopuściły mu dłużej mieszkać w tych tam
krainach włoskich, a iż było singulare ingenium, voluit deesse pałriae, przodków swych
sławy poprawując; statim a coronatione w Krakowie do króla Stefana był oddań w roku
1676. Przysiągł na sekretarski urząd w Warszawie. Był w kancelaryi przy Piętrze Wol-
skim Duniaie kanclerzu koronnym, który był potem^biskupem płockim. Potem przy
Janie Zamojskim kanclerzu i hetmanie koronnym, był słan na te drogi: Naprzód do
violatione sacratissimae Eucharistiat Sacramenti pod Piotrków, z rozkazania króla Ste-
434 O KLEJNOCIE
fana, et ex senatu consulto publico, na zjeździe warszawskim do wsi Spota starosty
piotrkowskiego. Gdy wielkie księstwo litewskie przysięgę oddało i poddaństwo swe ko-
ronie pod regiment króla Stefana, co wszystko przystojnie odprawił. Był deputowan na
sejmik księstwa mazoweckiego i województwa podlaskiego posłem od króla do War-
szawy, in anno 1682, in Martio. ;3
Potem z Warszawy deputowan do płockiego województwa; w tymże roku, dano mu
za posługi probostwo wileńskie.
Wydał w roku 1583 księgi de Divina gratia, przełożone z włoskiego języka na
łaciński i polski dosyć pilnie i uczenie, które dedykował królowi Stefanowi, a polskie
Annie królowej, żenię jego.
Siostry tychże pomienionych Kłodzińskich były te: Starsza Dorota, która była wy-
chowana w fraucymerze królowej Bony, a gdy królowa odjechała, była przy królewnach.
Potem była dana za Wojnę, który potem był podskarbim wielkiego księstwa litewskiego
i starostą pińskim, o którym czytać będziesz pod herbem Trąby. Umarli jedno po dru-
giem po łuckiej wojnie prędko, zostawili potomstwo, o którem na miejscu namienionem
czytać będziesz.
Katarzyna, druga siostra podskarbiny, Zaborowska, cześnikowa zakroczymska,
zostawiła potomstwo, o którem czytać będziesz pod herbem Rogala.
Dom Pioszkowskieh starodawny, z którego za pamięci i wieku naszego był Andrzej
Noszkowski biskupem płockim, który znacznie podniósł domu swego, wielkie pienią-
dze zebrał, majętność znaczną dla synowców kupił, jako Srzeńsk miasteczko na Zawkrzu,
i inszych wiele w różnych powieciech i województwach, na starostwa wielkie summy pie-
niędzy dał króloYH Augustowi. Potem synowce w domiech możnych poożeniał, jako star-
szego w domu Tarnowskich wojewody sędomierskiego córką, z którą zostawił dwu
synów, Adryana i Pawła, młodzieńce godne i uczone. Umarł w roku 1579. Był sta-
rostą ciechanowskim.
Andrzej, starosta różański i makowski, brat tegoż starosty ciechanowskiego młod-
szy, po stryjowej śmierci pojął Tarło wnę z Szczekarzowic, chorążankę sędoraierską, po
której majętność niemałą wziął w sędomierskiej ziemi; zostawił z nią potomstwo.
Tenże biskup był wielki miłośnik ludzi uczonych, którym pomagając do nauk, opa-
trował znacznie. Ciało jego leży w Pułtowsku, o czem świadczy epitaphium.
Ten kościoły w Płocku i Pułtowsku ponaprawiał, bursę philosophonim w Krakowie
zmurował, fundował i nadał, szkołę w Pułtowsku zbudował. Jezuity fundował, i wiele in-
szych miłosiernych a pobożnych uczynków jego. Po nim był obran Piotr Myszkowski
z domu Jastrzębiec. Siostra jego była Wichorowska pisarzowa ciechanowska, i
Kosobucka chorążyna płocka.
Tegoż herbu był Rędzina skolastyk warszawski i kuchmistrz królowej Anny,
z warszawskiego powiatu.
Dom Służewieckich w tymże powiecie starodawny.
Dom Zawistowskich w powiecie zakroczymskim.
Dom Dobrzyszewskich w czerskim powiecie.
LADA. 426
Dom Radtiskich od Błonia, z których był Jan podrząńczeu (podrządcą) krakowskim,
zostawił synów trzech: Jana, Zbożnego i Matyasza.
Dom Grąckich starodawny i rozrodzony.
Zalescy w zakroczymskim powiecie.
Br«d«MSf7 w ciechanowskim powiecie.
Kowalewscy ; był jeden sędziem róiańskim.
(iHatAwsey dom starodawny.
Unitcty, pisarzem ziemskim łukowskim był jeden.
lakłf cej w zakroczymskiem, wszystko domy rozrodzone.
Inszych wiele domów w różnjch województwach.
Biblioteka Polska. Herby ryeemwa polskiago, Bartowa Potockiego.
I
.<uia£^}AK 1 V '■ juiodik jiiur^L mIodstJ wóa^a iiw«J«oł
.u»b9j, i^d oriii^ '/oiiil aiiip,ifl??iix ifj-iiubią ^x3^i9hr^\^
O KLEJNOCIE
BEŁINA|
który tu zdawna w Polsce jest nabyty, jako o tern pi-
sze Długosz, powiedając, że go przodkowie używali
białych podków w polu błękitnem, a opowieda,
że od Jastrzębca przodek, jako wszystkie insze pod-
kowy niesie, jakom ci pisał w pierwszych księgach o
początkach herbu tego, inszegom się dowiedzieć nie
mógł. Tu tylko się przypatrzywszy własności herbu,
czytać będziesz o przodkach i o potomstwie ich, które
ja w tak szerokiem królestwie znać i wiedzieć o niem
mogę. W hełmie ręka złota z mieczem wynie-
siona, nadana od Bolesława Krzywoustego jako niżej
o tem dowodnie czytać będziesz.
Zelisławy, przodki herbu tego, kładą różne skry-
pta, który chem ja barzo wiele w przywilejach różnych
rewidując baczył. A wszakoż naznaczniejszy ten z nich,
którego wszystkie historye opowiedają, za Bolesława
Krzywoustego hetmanem koronnym, jako Miechowita i
Kromer temi słowy:
Jamąue Zelislaus pervasłała tńparłito agmino Moraviaf ingenłi praeda onustum
reducebał exercitum , quum cerłior fit, Svenłopelcum , Moravorum ducerrij cum magnis ćo-
piis a łergo tenzenłem, non longius duoh. miliariis a se abesse, itague praemissis impedi-
menłis, ałgue captwis, signa converłit, et imtrucła acie manus cum hosłe conserit. Pugna-
tum aeguo Marie aliąuamdiu, plurimumąue kumani sanguinis ułrimgue fusum est, dud-
hui ubigue proelium instauran., etc. Ut in historia. In eo prodio Zelislaus, dum ducit
*■ v^»'i.doi^s M»o4a^. ,«f«(i»if>^ ,4WM^IM^ ^#wH Jiiiio? MfotoJd.d
o KLEJNOCIE BELINA. 427
pia^r 'dłguBMiUtis offlbio fungitur, dexłram amissit, cuemBoleslauspritteepirćoUaud^-
tum pro meritis et virtute, aurea manu donaoit etc.
\^- Comitem Boleslaum dictum Belina wspominają przywileje różne circa annum
i 149. Jaroslaum Bel i nam, comitem, circa annum 1199, i insze.
BoRTSfcAWA arcybiskupa opowieda katalog od Janicynsza in publicum wydany,
wszakże go wpisanym inszej familii opowieda, w roku 1307. Był obran po śmierci Ja-
kób a Świnki, był poznańskim i gnieźnieńskim kanonikiem, był zgodnie od kapituły
obran, sam jechał do papieża Benedykta jedenastego in Perusinm, kędy na ten czas mie-
szkał. A gdy tam przyjechała papież wtenczas umarł; będąc żałosny, że mu się prze-
wlokła konfirmacya, bo całe dwie lecie kardynali się zgodzić nie mogli, aby byli obrali pa-
pieża, po dwu lat aż obran Klemens piąty, i tamże otrzymał krom wszelakiego impedy-
mentu konfirmacya przez Piotra kardynała biskupa hostien. Miał sprawę o krzywdy r. p.
przeciwko mistrzowi krzyżackiemu w Prusiech, i przeciwko arcybiskupowi ryskiemu o
chełmińskiego biskupstwa wydarcie. Potem zaniemógł w roku 1311, ostatecznego dnia
czerwca w Awinii umarł, i tamże w klasztorze świętego Jana pochowan, Ot di. Praedic;
po nim nastsd Jan z domu Kotwicz w roku 1312. O tymże pisał Janieius poeta wier-
sze, w te słowa in cathalogo: .i^.i<>jj ..;u^i(<:: jd ii^ ;
Commoda dum guaerens patriae versałur in <i^o ,\^x^fęf ,«afivI*ob orwjs
Pontificis, curis óbrutus occubuit. '' , ua m^
Gallia redde virum, patria dignissimus Ule e^f *^ ^ ' \
Cur habet imm,eritum morłuus exilium, , ...... ,.0 ^osowt^
■ ■ r : - . : ',fj\ir.>!iJ ^ ^"ł^h.i/.^ią OWO ofisbodoYy/
z tychże przodków wieku mego było wiele domów znacznych r. p., zasłużonych,
jako naprzód dom Belinów w Mazowszu ^i na Podgó;^^^, ,ktor?y^Cjc^j,j^ąz^js^u gf^odków
wych aż po ten wiek trwają. „i^" .^,,.^;,,; .^ ^^.^ ,„ łp7j„^f,jŁ V^«|^ „,» .{Unh^
Dom Taranowskioh w przemyskiej ziemi starodawny, a wieku mego znacznie
r. p. zasłużony. Był Andrzej Taeanowski, który z wielkiem nieprzespieezeństwem zdrowia
swojego, do wiela postronnych królów i książąt od króla Augusta był syłan. Był to
człowiek miernego wzrostu i nauki, wszakoż przespiecznośei wielkiej i serca. Naprzód
do króla duńskiego trzy kroć w poselstwie jeżdił, jednając króla duńskiego z szwedzkim,
kędy wojska już sprawione ku potkaniu rozwodził. Do Szwecji potem jeździł, kędy był
in magno periculo, bo na morzu lodowatem rozerwj^ się z nim okręt, wiele ludzi poto-
nęło, on z shgami swemi przeszedł po ledzitó^' ui«^s inoi^ia w ^t,.ui.yy.Ur.oh .^.uo^ua
Do Olszacyi od tegoż króla w poselstwie jeździł. "Potóm fam jft^d p/zj^jecnawszy,
z Imbreimbekiem posłem tureckim, który był z narodu polskiego, familii Odrowąż,
Straż. Kędy tylko credens wziąwszy od ki-óla, wszystko podług myśli u Selima sprawił.
Jeździł potem z Mechmet czauszem pod morze Caspium przez hordy tatarskie do
Azyi, wojska tureckie wielkie odwiódł, które chciały zamek Astrachan zburzyć. Jadąc
potem z onem wojskiem nazad do Grecyi, przez wielkie pustynie, po kilka dni nie jadał
ani pił. Ono wojsko, którego było 26 tysięcy, od głodu a pragnienia wielkiego w niwecz
się obróciło, tylko dwa tysiąca ich zostało żywy cłu On jednak adrowo z 8woimi>;.do
króla przyjechał. ^ .j.iuvvv,,7, ,i>
4S8 O KLEJNOCIE
Potem gdy Bogdana wojewodę wołoskiego, w roku 1572 Iwonia z Wołochy i Tnrki
zegnał z Iiospodarstwa, on był posłań w poselstwie od tegoż króla, przyczyniając się za
Bogdanem. Wjechaliśmy w ziemię nieospokojoną, ledwie Dunaj przebył, jako Polacy
z wojskiem i z Bogdanem wtargnęli. Już jednak Taranowski był poselstwo odprawił
i wdzięcznie przyjęt, niż znać dano, że Polacy wiele Turków i Wołochów porazili na
głowę. Przysłał Machmed basza po Taranowskiego, pytając, co to za ludzie w Wołoszech
w ziemi pana mego? Tyś tu na zdradzie przyjechał, temu wierz, żeć to gardłem za*
płacić. Jako skromnie onego pohaóca ułagodził , nas wszystkie cośmy z nim byli , roz-
tropnością swą wyswobodził, że jako w Polsce takiejeśmy wolności używali, i wczas na
WBzem, hojny dostatek żywności sobie i koniom mieli. Wtem przypadło drugie nie-
szczęście, żeśmy jeszcze odprawy się nie doczekali, dano znać o śmierci królewskiej.
Jako sobie w tem zaraz dla pokoju r. p. obyczajnie postąpił, że dotąd pókiby króla
sobie Polacy nie obrali, pokój z nim postanowił. Wszystkie państwa jego w pokoju
z uczciwością przejechał, już to niespodziewany był gość u wszystkich do Polski. Ztamtąd
jadąc, zastał wojsko w Wołoszech u Iwonie, który chciał na Pokucie uderzyć; jako temu
zabieżał, że Iwonia przedsięwzięciu swemu pokój dać musiał, przymierze z nim uczynił,
także do obrania pana. %^
Przyjechawszy do ojczyzny, był posłań od wszystkich panów do Moskwy w posel-
stwie do Iwana wielkiego kniazia, i tego tak uskromił, że one gotowe wojska swe,
które był nagotował na granicę albo państwo litewskie , rozpuścił , i udarowawszy z ucz-
ciwością odprawił.
Wychodziło owo przymierze z tureckim cesarzem, które był postanowił, jakoś wyżej
czytał, gdy Henryk król Francuz zjechał, wnet panowie zjechawszy się do gromady,
wyprawili Taranowskiego do Selima cesarza, żądając dalszego przymierza. Wtem Selim
zdechł, syn jego Amurat na jego miejsce obran, u którego ono interregnum u pogan
przeczekawszy, zjednał wszystko podług potrzeby ojczyźnie. W one Tatarszczyzny
z jakiem wielkiem niebespieczeństwem, mając poczet swój sług i sąsiad przy sobie nie-
mały, w wielkiej onej gawiedzi pogańskiej przechodząc, potrzeby z nimi znaczne i fortunnie
miewał, plony odgramiał. Za króla Stefana w jakich posługach r. p. znacznych bywał,
wiele o tem w historyi czytać będziesz. Miał opatrzenie w Warszawie na sejmie za przy-
czyną wszystkich panów i posłów ziemskich, Bratkowice w sędomierskiem województwie,
z innemi wsiami do nich przyległemi , na których mu do sta lat wybierać dziesięć tysięcy
zlecono, dostateczniej w historyi zasługi jego obaczysz.
Mikołaj, brat jego rodzony, ksiądz, który wszystkie beneficia curata, które miał
dosyć znaczne, puszczał, a tylko na dochodziech z ojczyzny swej przestawając, służbą
si^ miłego Boga bawiL Był to prawy i przykładny kapłan wieku mego.
^.; Jan Tabanowski, brat stryjeczny tych pomienionych, który zWaczewską zostawił
dwu synów, był koniuszym przemyskim. Jegoż był syn Chrzysztof adolescms nohUit
^ akademii krakowskiej ojptimae indolis.
• ' Dom Nartpińtkieh starodawny, znacznie rzeczy pospolitej zasłużony, w sieradzkiem
wojewódttwie» x których jednego wspomina przywilej r. 1406 kasztelanem sieradzkim
de NaropitK
BELINA. 429
(^l W Krakowie na zamku wspomina epiłapkium Jana Naropińskiego temi słowy:
Reterendus pater dominus Joannes Naropinski, scholasticas cracovien, jacet hac
8ub mole septiUłus, anno 1543, die Marłis, 27 mensis Fthruarii, armo vero aełałis suae 76.
• Wspomina we Włocławiu na tumie epitapkium dwóch braci, Szczęsnego dziekanem,
Jana kanonikiem włocławskimi, którzy zbudowali kaplicę przy onym kościele, i tamże
ciała ich pochowano, w roku 1528.
Tamże w tej kaplicy leży Borzymowski, podczaszy brzeski, o którym powieda
epitapkium: Borzymowski pincema hrzesten.j anno 1516 morłuus in riridi jacet hic
aetałe, vir, qui cerae specimen nobilitatis erat. Herb tenże.
Wieku mego byli u króla Stefana, i przedtem w wielu potrzebach mężmi znacznymi
dwa rotmistrze pieszy, którzy w Moskwie w znacznych potrzebach bywali z rotami swemi,
wiele a mężnie z nieprzyjacielem czyniąc, o czem będziesz miał w historyi.
Dom Okaniów w rawskiem województwie, znacznie zasłużony rzeczy pospolitej
w onym kraju.
Dom Pomdeńskich w przemyskiej ziemi znaezny i zasłużony rzeczy pospolitej, jako
był dworzaninem u króla Stefana Jan Porudeński, mąż sławy i pamięci godny; ten
jakie męstwo pokazał pod Gdańskiem, pod Połockiem, pod Sokołem, Wielkiemi Łukami,
pod Toropcem i w inszych potrzebach, o tem na różnych miejscach, jako pod Jastrzęb-
cem, pod Po bogiem czytaj, a potem w historyi szerzej o nim mieć będziesz.
Dom Podlioreckich, w bełskiem i w lubelskiem województwach mają, dom znaczny.
Był Arnolf wieku mego trukczasem króla Stefana, mąż sławny, o którym na różnych
miejscach czytać będziesz, jakie męstwo w potrzebach w Moskwi z nieprzyjacielem po-
kasował.
Dom Brz«z«wskkii z gostyńskiego powiatu starodawny, także w onym kraju rzeczy
pospolitej zasłużony. Był jeden opatem czerwieńskim, wychowaniec z pacholąt króla
Zygmunta, ciało jego leży tamże w Czerwieńsku.
Marcin, rzeczony Kaptur, brat rodzony tegoż opata, jadąc z roków, trafił się z Srzeń-
skim wojewodą płockim, którego obaczywszy w sukni niepoczesnej , spytał: Co to za
chłop? On usłyszał mijając, rzekł: Powiedz jutro mościwy panie, ale go będziesz miał
skaszel. Jechawszy do przyjaciół, powiedział im swój despekt. Nazajutrz zebrali się do
gromady, zajechali na drodze wojewodzie. Posłał obaczywszy ludzie przed sobą: Kto
to? dowiedz się. Przyjechał komornik pytać. Zaraz powiedział: Żem ja on wczorajszy
chłop, dam się dziś panu poznać, żem ja jemu równy, tylko to żem nie senator. Posłał
sługi przedniej sze do niego zatem usłyszawszy to poselstwo, prosząc aby do niego przy-
jechał. Skoro to uczynił za radą przyjaciół swych, zaraz mu się to nagrodziło od pana,
przeprosił i darował, i jurgielt na każdy rok do swej śmierci naznaczył, obaczywszy
męstwo jego wielkie i siłę: bo kiedy był dobrej myśli, wziąwszy beczkę piwa na ramię,
tańcował z nią, napił się wroną, ująwszy za kraje.
Od tegoż był Jan Brzozowski, który z Witowską z domu Rola zostawił potom-
stwo, jako naprzód Kaspra chorążego gostyńskiego, tak w sprawach rycerskich, jako
i w innych potocznych dobrze biegłego męża, który na dworze Jana hrabie na Tę-
430 O KLEJNOCIE BELINA.
czynie był starszym sługą, i z pocztem tego pana w potrzebach znacznych bywał, jako
pod Gdańskiem.
Drudzy bracia tegoż Kaspra, jako Jakób, Andrzej, Jarosz, rodzeni, do spraw
rycerskich chętni i zawsze się niemi bawieli. ^^^ fintrDij^^W .
Dora Gruszczeńskich w sędomirskiem województwie, z których był Jan dworz^źimneiń
królewica węgierskiego Jana, który pisał książki o powinności dobrego towarzystwa;
tam opisał mores et gęsta wszystkich towarzyszów swych , z którymi był na dworze tego
króla- te potem brat jego Walenty wydał in lucern, kosztu na to nie litując.
Walenty Gruszczyński, pisze się się z Lipna, zostawił z Popławską domu
Drzewicza syna. <'(vi i >ł:«KtóJ8 ;ilA'ł>ł i. - wAłW
Dom Falęckich rozrodzony, z których jeden wieku mego Stanisław był opatem
czerwieńskim, prawy mnich ten wszystko za zdrowie Pana Jezusowo pijał, kiedy przyja-
ciela częstował.
Dora .Ułochowskich od Tarczyna z Mozowsza rozrodzony.
Goleniewscy w krakowskiera województwie.
!• Jaszczułtowski Piotr na Kujawach z brzeskiego województwa i powiatu.
ii^ł*Dom Skupieńskich od Warszawy rozrodzony. u-.i'/i*a£: i> bo.j UsfiAoą (yHifa^a 5iifi'i
Dom Wągrowskkli w Mazowszu rozrodzony; był Wojciech profesem reguły cysterf
skiej w Sulej o wie, w roku 1580. »»
Dom Łochowskich z Mazowszu, z rawskiego województwa, rozrodzony. ^
) ' • Dom Szczytnickich w Kujawach z brzeskiego, starodawny i znaczny, którego przodki
w historyach zasłużone rzeczypospolitej znacznie obaczysz.
Dom Wolskich w warszawskim powiecie starodawny.
v.v30^Dom Grockich w lubelskiem województwie starodawny, pisali się de Rzeczyca; Sta-
nisław w Sędomierzu.
Dom Czechowskich z sieradzkiego województwa w wieluńskim powiecie.
n9r^''Dom Zeligowski:'b w łęczyckiem województwie starodawny, z których Jakób będąc
wieku mego rotmistrzem, naprzód na Smeltynie, potem na Nowogródku, cd początku wojny
inflantskiej , w znacznych potrzebach wielkie męstwo swe okazował. Pod Lodem zamkiem,
gdy]Szwedom była armata probrana (sic), potem podRewlem, pod sprawą Talwosa, kasztelana
żmudzkiego bywał i mężnie sobie poczynał, pod Smeltynem i pod Hadzhłem zamki, także
i pod Kiesią, i w innych potrzebach w onych krajach z wielkiem niebezpieczeństwem
zdrowia swego, więźnie znaczne wodził, i wiele ręką swą nieprzyjaciół pobił, mąż pa-
mięci godny. <J' >fr?Hjtó o - <
Węgierscy w kaliskiem województwie.
Inszych wiele domów zacnych w różnych województwach, o których wiedzieć nie mogę
o Ani
śh
.i:"? 'i i'
.{q
-ufa x^'
Jfi
STARODAWmYlI POIiSKIUI,
■;?;..'-:
t^^^"^.?'^'^' ' który także od Jastrzębca ma początek, i także go
^' ' " ' w błękitnem polu, krzyżów białych i podkowy
przodkowie używali, i w tym wieku potomstwo używa,
htórego się przypatrzywszy własności, czytać będziesz
o przodkach i o potomstwie ich, które ja w tak szero-
kiem królestwie znać i wiedzieć o niem mogę.
W księstwie mazoweckiem tego klejnotu przodko-
wie wielkiej możności byli, których znacznie wspomi-
nają różne skrypta, a naj znaczniej Baszko opisując ży-
woty książąt mazoweckich i kujawskich; opisując bitwę
z Prusaki, w roku 1190 Kazimierza książęcia albo mo-
narchy tak zaczyna:
Pacatis domi relms Casimirus, Pnissis, iis, quos
Folesianos vocanł, helium inUdit, ut fratris Henrid mor-
łem ulciscerełur. Secułi sunt eum ad eam expeditimemy
Boleslaus Mieczy slai, Boleslaus Altus , et Mieczyslaus
Wladislai frałrum filii. etc. Ibi in conflictu, quum ex
insidiis hostes in nosłros irrupsissenł, miles ąuidam ex ea
fct'Mińd, quae hahatum cum cr-acB difert, cum suisy cuos in połesłałe sua gregales habuił, impe-
łum fecit, omnes sine mora łerga dederunł, et dwc Uhrum ab iUo milite captus ad Casi-
mirum adductus et iUi donatus. Oui Casimirus in recumpensam mulłas possessiones dedit.
Nołans autem illius dara obsequia, auream crucem Uli cdteram ad vetvs insigne supra
hahatum donamt.
•V;'
^' W starodawnym domu Łekowskich, kędy kościół od kilkuset lat, mało nie równy
ł^iaezęciem wiary chrześciańskiej w. Polsce fundowany, tam katalog przodki tej familii
432 O KLEJNOCIE
w księgach terminowany od plebanów, przy którym bjrwali zawsze Indzie znaczni. Jako był
wieka mego Jan Borukowski z domn Jnnosza, podkanclerzy koronny i biskup prze-
myski, i przed nim ludzie wielcy^ możni, i godnie bo jest znamienicie nadana od przod-
ków tej familii.
Tam wspomina w rokn 1081 Pawła cześnika płockiego i Swatosława knstosa
płockiego. Paweł miał syny te: Pawła i Mateusza.
Mateusz był kasztelanem wysogrodzkim, Paweł podstolim płockim, i wiele inszych.
Tamie wspomina w roku 1388 Mateusza też kasztelanem wysogrodzkim, pisze go
de Łęków, który miał te syny: Mikołaja, Andrzeja i Macieja.
Andrzej był plebanem w Lekowie, który będąc w Rzymie w pilnych potrzebach
tegoż kościoła, umarł.
Maciej w roku 1451, brat tego plebana, zostawił z Kucharską, kasztelana zakro-
czymskiego córką, Mikołaja, Stanisława, Andrzeja, Jana, Szczęsnego, który słu-
żył dworzańsko u króla Olbrachta.
Mikołaj Łękowsej był bacalaureus artiurUf potem kanonikiem płockim, plebanem
łękowskim.
Stanisław Łękowski był marsz^kiem u arcybiskupa Rożego, ten pojął Bogacką
wojewodzankę mazowecką, z którą zostawił to potomstwo: Mikołaja^ Stanisława,
Jadwigę Romocką z Wierzbice, stolnikową płocką.
Mikołaj miał Katarzynę Gołyńską, kasztelana czerskiego córkę, z którą mi^
Stanisława syna i córki dwie, Dorotę i Annę.
Stanisław wieku mojego był podstolim ciechanowskim, miał naprzód za sobą
Annę córkę Stanisława Leśniowolskiego z Obór, kasztelana czerskiego, hetmana
wojska polskiego w Litwie za Augusta, w roku 1563, z którą był zostawił Stanisława,
Wojciecha, Katarzynę, Zofią, Annę; pomarli, tylko Wojciech został. Potem gdy ta
umarła, w r. 1576 pojął drugą AnnęWichorowską, córkę pisarza ciechanowskiego z domu
Lis, rodzoną siestrzenicę Andrzeja Noszkowskiego, biskupa płockiego, z którą
spłodził Andrzeja, Mikołaja, Jakóba, Zofią, Małgorzatę, jeszcze minorenes.
Jan, syn Maciejów, z Gołyńską zostawił to potomstwo : Frąca i^ękowskiego.
Frąc Łekowski miaJ z Wilkanowską, siostrą kasztelana płockiego, Adama,
Annę, Zofią. Ta gdy mu umarła, pojął Nieborską, z którą zostawił Symona, Jana
i córkę Bogumiłę.
Adam podczaszym płockim był wieku mojego, miał za sobą Glumowską Annę,
z którą potomstwa nie zostawił.
Helżbieta, siostra Frącowa, córka Jana Gołyńskiego, była za Borukowskim,
która urodziła dzisiejszego Borukowski ego podkanclerzego i biskupa przemyskiego,
i insze, o których pod Junoszą. ^
/L
Dom Szydłowskich, tamże w płockiem województwie, jako niektóre skiypta
opowiedają Pawła Szydłowskiego mężem wielkim , i w rycerskich sprawach dobrze
biegłym. Ten u Gastułta w Litwie był w wielkiej łasce, przez dzielność w sprawach
wszelkich. Potem w domn zasiadłszy, bywał w rycerskich potrzebach z Krzyżaki za króla
LtJBIĆZ. 4^
Zygmunta, których dziwnemi fortelmi w małym poczcie często gromił. Potem był od
nicłi pojman, za litórego dał liról Zygmunt trzech znacznych szlachciców pruskich, które
mistrz sam mianował. Potem wyszedłszy z więzienia, był sędziem zawkrzeńskim, miał za
sobą Kobylnicką z domu Prawdzie, z którą miał synów czterech:
Stanisława męża uczonego, i potem w sprawach rycerskich biegłego, u Stani-
sława Odrowąża czas długi się bawił, i tak żony nie mając umarł.
Piotr, drugi syn sędziego, był chorążym wysogrodzkim, mąż w sprawach rycerskich
biegły, na tem miejscu kędy ojciec jego w Litwie lata swe bawił; ten wieku mego był
wojskim płockim.
V Andrzej, trzeci syn sędziego, był wieku mego kanclerzem płockim za Noszkow-
s ki ego, wielkiej miłości ludzkiej to był człowiek, i kościołowi onemu dobrze zasłu-
żony i pożyteczny.
Erasmy albo Niemierza, łowczym był płockim, czwarty syn tegoż sędziego,
w sprawach rycerskich biegły, na chlebie rycerskim z młodych lat się bawił przy het-
manie onym sławnym Sieniawskim, potem u Poswola z Leśniowolskim hetmanem,
u którego był porucznikiem, pod Newlem, gdy nasi mieli z Moskwą potrzebę, jako prawy
mąż między innymi znacznym się pokazował.
Piotr, syn sędziego, wyżej pomieniony wojski płocki, wieku mego z Krasińską
z domu Ślepo wron, albo jako go w onych krainach zową Roman, zostawił synów pięć.
Stanisław, syn Piotrów, wojskiego płockiego, który się z młodych lat swoich
naukami wyzwolonemi bawił. Naprzód u jezuitów w Pultowsku, potem w akademii krakow-
skiej, potem na dworzech u biskupów, u Starożrzebskiego biskupa chełmskiego, a
potem przy Frącu Krasińskim wuju swym rodzonym, biskupie krakowskim. Był
naprzód kanonikiem chełmskim i kurzelewskim, i plebanem w ojczyźnie, a potem opatem
brzeskim dyecezyi krakowskiej reguły Praemonstraten.
Jan, syn wtóry wojskiego płockiego, który na rycerskim chlebie młodość swą
bawił. Na Połocku będąc do więzienia wzięt, gdy moskiewski kniaź był wziął mocą
Połock, był aż na Strakaniu przez dziewięć lat, potem za wielkiem staraniem wuja swego
biskupa krakowskiego wyżej pomienionego, był za okup wyswobodzon.
Andrzej, trzeci syn tegoż wojskiego płockiego, który także z młodych lat zanie-
chawszy nauk wyzwolonych , na żołnierskim chlebie lata swe bawił, w Podolu przy Ja-
zlowieckim hetmanie koronnym, po jego śmierci przy Mikołaju Mieleckim woje-
wodzie ziem podolskich i sławnym a dzielnym hetmanie koronnym, przed wielą inszych
wieku mego. 7 l^cl- r rt^^i: ^i^ h -d-iij-r/fii^nA ea -^ttx't '
Paweł Szydłowski, syn trzeci wojskiego płockiego, który także żSmiśch&wszy
nauk wyzwolonych, na chleb rycerski w Podolu zajechawszy, przy Potockim staroście
kamienieckim lata swe bawił, będąc w onej potrzebie kędy Struś zabit na Rastawicy
giermkiem, miał chorągiew w poruczeniu, którą gdy Tatarowie oskoczywszy go wydrzeć
mu chcieli, bronił jej długo a mężnie, nie folgując zdrowiu, a snąć je woląc utracić, niżli to
co mu zwierzono było, wiedząc co na tym znaku należało wszystkiej rocie, sześcią strzsU
był postrzeleń, jednak chorągwie nie stracił, dopomógł mu Pan Bóg, że i z panem
zdrowo uszedł.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. iS
434 O KLEJNOCIE
- Tenże bawiąc się potem w krakowskiej ziemi przy wnja swym biskupie krakow-
skim Krasińskim, tam się ożenił zNarębską, po której majętność znaczną wziąwszy,
tam się, ojczyste kraje opuściwszy, bawił, i potomstwo zostawił.
Wojciech Szydłowski, piąty syn wojskiego płockiego, który z młodości naukami
się wyzwolonemi bawiąc, w krakowskiej akademii sławnej, potem we Włoszech, mąż
dobrze uczony i przykładny, był wieku mego kanonikiem krakowskim, proboszczem
wstężyckim.
Niemierza, syn Pawłów sędziego zawkrzewskiego, a brat wojskiego płockiego
rodzony, któiy z młodych lat swych długo się bawił sprawami rycerskiemi, jakoś wyżej
czytał, zostawił wieku mego z Mostowską z domu Dołęga, będąc łowczym płockim,
synów pięć, z których jeden był na dworze Jana Tęczyńskiego kasztełana wojnickiego
i podkomorzego koronnego, drudzy jeszcze na ten czas byli lat młodych.
Dom Żółkiewskich w województwie bełskiem, których przedtem przodkowie
wyszli z Mazowsz w one kraje. Był wieku mego Mikołaj Żółkiewski wojewodą
bełskim, ten się z młodych lat swych na chlebie rycerskim w znacznych posługach r. p.
i królów polskich panów swych bawił, roty wodził znaczne, i w potrzebach z niemi by-
wał, z Tatary, z Wołochy, i tam gdzie potrzebowała r. p. obrony, znacznym się poka-
zowa!.
Zostawił dwóch synów: Stanisława starostę medeckiego, i Mikołaja, męże sławne,
o których na różnych miejscach czytałeś w tych księgach, jako wiele a mężnie, tak pode
Gdańskiem, jako i w Moskwie z nieprzyjacielem czynili.
Dom JUakoueckich na dobrzyńskiej ziemi starodawny, z których wieku mego byli
prałaci znaczni, którzy mało nie sami księstwa litewskiego wszystkie prowenta sprawo-
wali, ludzie byli zasłużeni królom i rzeczypospolitej.
Koinińscj w płockiem województwie dom starodawny, z Łękowskimi jednej dziel-
nice byli.
Aryuko\iic dom starodawny i znaczny w Mazowszu.
■ Dom Ługowskirb starodawny i rozrodzony w łukowskim powiecie. Był wieku mego
Stanisław Ługowski, który z młodych lat swoich na Podolu na chlebie rycerskim
się bawił, w potrzebach znacznych z nieprzyjacioly bywał, i wiele a mężnie z nimi
czynił.
Tyliccy na Kujawach dom starodawny, z których jeden był wieku mego sekretarzem
naprzód u króla Augusta, potem u Stefana.
Dom Orłowskich na dobrzyńskiej ziemi starodawny i znaczny, był sędziem tamże
ziemskim jeden wieku mego.
Wołyńscy dom starodawny w Mazowszu i rozrodzony.
Reblelcńscy tamże w Mazowszu, dom rozrodzony.
Dom Mlerzbowskicli z Grochów na Podlaszu starodawny, z których wieku mego był
Andrzej kantorem uniejowskim, plebanem opatowskim.
Wierabowsry w łomzieńskim i Żebrowskim powiecie.
LUBICZ. 485
Cradowsry dom znaczny w rawskieio województwie-, jako był Wawrzyniec, który
przy Bonarze był wielkim rządzcy, który zamek krakowski z wielką pracą i pilnością
restaurował, żup doglądał, z który eb sam królowi Augustowi racbunek dawał po śmierci
Bonara pomienionego. Bacząc jego wielką pilność, królowa Bona zlecała uiu Sambor,
wszakoż bacząc tę panią być skwapliwą na oskarżenie ludzkie, wymówił się; był cze-
śnikiem sochaczewskim , jego syn nigromancyą się bawił, chciał per. incanłałionem króla
Stefana przyprawić o śmierć, o co był pojman, do więzienia dan, tamże umarł, nie-
którzy mówią że był struL
Dom Łysakowskicb, z ciechanowskiego powiatu, starodawny. Acz list Jastrzębców
wspomina Łysakowskie za książęcia Konrada, którym wielkie wolności to książę z in-
nymi herbowny mi nadawał, wymieniając ich: Słanislaum et yicolaum de LisaJcowo. Wsza-
koż jeśli tych przodki albo nie, jeśliż tam dwoje Łysakowo w onym kraju, tego niewiem,
tylko tom baczył, że ci tego Lubicza używali wieku mego, których przodek był Łysa-
kowski Jakób, który był podkomorzym łomzieńskim za książąt mazoweckich; ten
z Krzyżaki częste bitwy miewał, znacznie ich poraził na Strzełni wsi swojej oj-
czystej, która do Łysakowa należała, tegoż listy rozdzielne wspominają synów
trzech :
Pawła naprzód, który z Jeżewską z domu Jastrzębiec spłodził dwu synów:
Jakóba i Piotra. Jakób z Kucharską z domu Lubicz zostawił Stanisława
i Jana.
Stanisław zKarniewską z domu Rogala zostawił tesyny: Mikołaja, Jakóba,
Waleryana, Hieronima, Andrzeja i Wawrzyńca, które po różnych krainach ro-
zesłał dla nauk i przejrzenia spraw. Mikołaja, adolescentem nobilem do Włoch. Jakóba
morzem do Portugalii. Waleryana do Brącberku, insze na nauce w Polsce prze
młodość ich zatrzymał.
Piotr, wtóry syn Pawłów, był sędziem nurskim, miał synów czterech, z których
tylko jeden został Jakób żywy i córka.
Mikołaj, wtóry syn Jakóba, podkomorzego łomzieńskiego , zostawił był synów
czterech: Jakóba, Andrzeja, Łazarza i Jana.
Jakób, starszy syn Mikołajów, spłodził także synów czterech: Jana podkomorzego
nurskiego, ktćry z Lasocianką z domu Rawa zostawił był Fyny: Mikołaja, który
był wstąpił do zakonu albo reguły /ro^rum minorum, Jana i Stanisława.
Mikołaja, który wieku mego był kasztelanem chełmskim, ten z Cieciszewską
zostawił synów czterech.
Jakóba, dworzaninem był króla Stefana, z młodości jeszcze w Węgrzech przy
nim się bawił, i od niego miał opatrzenie, potem w jakich potrzebach z tym królem
bywał, toć już nie jest tajno.
Jarosław i Olbracht bracia tegoż rodzeni, przy książęciu Januszu Tarnow-
skim byli mężowie znaczni i urodziwi. ihif :
Stanisław namłodszy syn tegoż kasztelana, był przy hetmanie koronnym Janie
Zamojskim.
436 - O KLEJNOCIE
Tegoż kasztelana dwie córce, Helena naprzód była za Łażniewskim, potem
za Kasprem Wasziczeńskim w Rusi. "Wtóra Margorzata za kniaziem Sołomie-
reckir. ' ' " ^'
Trzeci syn Jakubów Stanisław, który będąc człowiekiem uczonym, pokojem się
bawił domowym, żadnego urzędu nie pragnął.
Czwarty syn tegoż Jakóba wyżej pomienionego Jan, pisarzem był zawkrzeńskim,
którego Piotr Mostowski z domu Dołęga, naszedłszy na gospodę armata manu,
wszakoż- w odpowiedzi, ale ubezpieczonego na ten czas, w inłerregnum po Henryku,
okrutnie zamordował' i kilka sług i przyjaciół jego, żona z żałości wielkiej praegnans
na ten czas będąc, umarła. Zostali dwa synowie jego, Adam i A bram, .córka Anna,
na ten czas minorenes.
Andrzej, syn Mikołaja Łysakowskiego, zostawił dwu synów, Stanisława i Ma,
ci ej a. ^ ' '<J
Łazarz, trzeci syn Mikołajów, zostawił dwu synów, Chrzysztofa iFrąca, wsza-
koż ci dwa z potomstwem wymarli; Jan brat ich, który był plebanem w ojczyźnie.
Dom ISieborskich starodawny i znaczny w Mazowszu.
Dom iMezabitowskich w województwie lubelskiem starodawny, z których wieku mego
był Jakób Niezabitowski, mąż wyborny, którego to potrzeby okazały sławnym.
Naprzód ona wołoska, kiedy Mikołaj Mielecki, wojewoda ziem podolskich, wprowa-
dzał na hospodarstwo Bogdana syna Alexaudrowego. Wtenczas będąc w rocie Wolskie-
go Stanisława pisarza ziemie podolskiej, tam już przywiódłszy na sobie prawie Tur-
ki pod Chocim, znaczną potrzebę z nimi mieli, w której sławę niemałą ten pomicn'ony
Jakób otrzymał. : " ' '^s
Potem roku 1674, gdy carowicz z Bakajem wtargnęli na Podole z dziesiąci tysięcy
Tatar, a położyli kosz u Gródka Herbortowego, zagony rozpuściwszy, ten Jakób Nieza-^
bitowski, będąc na on czas w onym kraju, zebrał się z towarzystwem do gromady, jako
naprzód z Ostafiem Swiszczo wskim Wołyńcem, mężem wybornym, z Błockim
Walentym, Myśliszowskim, z Andrzejem Kozłowskim z domu Jastrzębiec,
sędziego grodzkiego płockiego synem, i z drugimi dobrymi mołojcy, poszedł między za-
gony tatarskie w dzień piątkowy, stanął na miejscu tajemnem w dąbrowie, nade wsią
Treciunikami , do którego przybył Temruk pietychorec, mąż sławny i rotmistrz potem,
we dwudziestu koni, Niezabitowski też miał ze sobą trzydzieści i sześć. A gdy ich wielkie
pułki tatarskie mijały, cicho na ten czas stali na onem miejscu, nie śmieli do nich wy-
skoczyć, widząc ludzie nie po swych plecach. Tam mało czekali ku południowi, przy-
szedł pułk, w którym było koni ośmdziesiąt, do tych wyskoczyli obyczajem kozackim,
Tatarowie lak prędko do sprawy przyjść nie mogli, zaraz ich rozerwali i zbili wszystkie
na głowę, tylko ośmi pojmali, a uciekło ich pięć z onego zagonu. Gdy więźnie Ja zło-
wi ec ki emu przywiódł, który na ten czas był hetmanem, wielką łaskę i wdzięczność
posługi swej poznał.
Tenże w roku 1675 gdy Tatarowie wielcy przyszli, a położyli kosz u Tarnopola,
od Mikołaja Sieniawskiego kasztelana kamienieckiego, starosty stryjskiego i het-
mana natenczas polnego, był posłań z pięćdziesiąt koni, a wtenczas był w rocie Sta-
LUBICZ. " 4^
nisława Lanckorońskiego porncznikiem, dla języka, i chcąc mieó pewną "mado-
mość, gdzie kosz położą. Gdy przyszedł do Czerniejowa, mila od Tarnopola, wsi Da-
widowskicli z domu Prus, tam się szczedł z żołnierzmi, jako naprzód z Jakóbem
Pretficem z Gawron, starostą trębowelskim z domu Wczele, alias Szachownica,
i z Janem Radeckim z domu Doliwa; bacząc iż im Tatarowie zachodzą wprzód, ustą-
pili do Zbaraża, oczekiwając ażeby się co mogło ludzi do nich przybrać. A gdy zagony
nazad szły tatarskie w dzień wtorkowy barzo wielkie, czychałi żaby też po swych ple-
cach co mieć mogli. Trafiło się im Tatar w pułku 150. Skoczyli do nich, zaraz je roz-
gromili, więźniów 140 odjęli, plony wielkie, języków dostali kilkanaście.
We czwartek potem przyszedł na nie zagon tatarski , w którym był sto koni, wszy-
stek pogromili, więźniów niemało i plon odjęli.
W piątek, jakoby z południa godzinę, z Dewejmurzą przyszedł pnłk ludzi pod Zba-
raż, w którym było 60 człowieka, stanął sam przed miastem ćwierć milę, a sto koni
posłał pod sam zamek, którzy zapadli w dolinie między chróstem, których postrzeżono
z zamku, wszakoż kniaziowie Zbarascy, mając sprawę o ludziech onych niedaleko, nie
chcieli z zamku wyjechać, wymawiając się tem, że lud wielki, nic im nie nczynim. Tam
ten Jakób Niezabitowski już będąc dobrze świadom tego tańcu z pogany, porozumiawszy
się z swymi, i tymi którzy do tego chętliwi byli, szedł do onych co pod zamkiem za-
padlf, uderzył na nie mężnie, nie mogli mu wytrzymać Tatarowie, uskoczyli do swych,
tylko się oparł jeden Murza znaczny starszy nad swymi ludźmi, co byli pod zamkiem,
z którym się potkał szczęśliwie, zabiwszy go głowę uciął, do Zbaraża przyszedł, i dał
ją na pal wetknąć przed gospodą swoją. Był to chłop na podziw wielki, co ztąd zro-
zumieć możesz, że miał oko od oka na dwie dłoni, tak ruby, że mu był ledwie nie
do pasa leżąc na ziemi, o czem będziesz miał w historyi szerzej.
W roku potem kiedy pisano 1577, gdy car tatarski wtargnął do ziemie ze wszystką
Lorda swą w marcu na rozcieczy, położył kosz pod Dubnem zamkiem wojewody kijow-
skiego, Konstantego książęcia z Ostroga. Tenże Jakób Niezabitowski, zebrawszy się
w ośmdziesiąt koni , szedł za nimi w nocy do Ozochowiec, tam koniom wytchnął i pod-
karmił. Wtem wieść przyszła, że Tatary w pół milu postrzeżono, do których też
szedł Pretfic starosta trębowelski i Jan Oborski, mąż sławny z domu Roch alias
Pierzchała. Skoro się rozedniało, Tatarowie swym obyczajem i okrzykiem pod miasto
uderzyli, doktórach naszy wyskoczyli, wiele a mężnie z nimi czynili, od wielkości wparci
w miasto, jednak z nimi kilka potrzeb znacznych mieli i wiele ich zbili, swych dwóch
utracili Serbów, mężów wybornych, tamże i Rożniatows kiego Fedynę raniono z domu
Sas, Tatarów zostało na placu kilkadziesiąt, a pojmanych pięć.
Potem gdy carz przyszedł ze wszystką hordą swą, a położył się koszem pod Ostro-
giem, dobywając Konstantyna książęcia wojewody kijowskiego, Rafał Sieniawski, bę-
dąc na ten czas starszym nad żołnierzmi, z domu Leliwa, wyprawił roty Mikołaja
Her borta z Dziedziłowa koni pięćdziesiąt pod one ludzie, i także wiele z roty Stani-
sława Lanckoruńskiego starosty skalskiego, nad którymi był starszy Mikołaj
Lanckoruński, brat tego starosty, chcąc mieć jaką wiadomość o cieprz^-jacielu, kazał
się starać o język. Trafili na zagon tatarski, w którym nie było tylko pięćdziesiąt Tatar,
438 O KLEJNOCIE
które zaraz pogromili. Dostawizy więźniów, chciał się wrócić Lanckoruński , ale ci, któ-
rzy byli na przodku, hamować się nie dali. W tern ich na kilka Tatarów co uciekali,
przywiedli na swoje ludzie, których było tysiąc koni u wsi Skowrodek, mila od Kon-
stantynowa, potkali się jednak naszy z nimi śmiele, postrzelili Lanckoruńskiego Miko-
łaja w nogę szkodliwie, zatem i wszystkich jego pomocników sparli. Ten Niezabitowski
na ten czas był w rocie Herbortowej, świadomy dobrze będąc z tym nieprzyjacielem
tego tańcu, widząc że im silni poganie byli, krzyknął aby się spieszyli, sam z konia
zsiadł naprzód, za nim Stanisław Psarski Podołaniu, Paweł Hermauowski z do-
mu Jastrzębiec, Jeżowski, Deszkowski kozak, Matfiej Moskwicin, Ujejski,
Jan Korycki, Fedor i Andrzej Korszakowie Czaplińscy, wszystko mężowie
wielcy, a wszyscy broni nie mieli tylko trzy rusznice, prochu dwie prochownicy, łuków
sześć. Oskoczyli ich w koło Tatarowie. Ten Niezabitowski stanął nad doliną przykrą
z swoimi, Tatarowie dostawszy Jana Malińskiego porucznika z roty Herbortowej , wzięli
od niego sprawę co za ludzie byli, poczęli na nie chciwie Tatarowie nacierać, ale iż
nie mieli do nich ręki strzelczej, mało im szkodzili albo nic, a oni wielką w nich szkodę
czynili ; dwie godzinie przed wieczorem począwszy, aż godzinę w noc około nich się mor-
dowali, a za pomocą bożą nie mogli im nic szkodliwie szkodzić, acz każdy z nich miał
po kilka postrzałów, ale nie śmiertelnych; Tatarów na placu zostało 47 zabitych, okrom
rannych. Wtem ich noc rozerwała, poszli Tatarowie do kosza, Jakób Niezabitowski
z swymi do Międzyborza, Tatarów było tysiąc koni, Niezabitowski tylko z tymi pomie-
nionymi jakoś czytał wyżej , którzy z nimi się spieszyli.
Potem w roku 1580 tenże Niezabitowski pod Połockiem będąc w rocie Mikołaja
Lanckoruńskiego, z którym był i pod Wielkiemi Łukami, aż potem i pod Psków. Tam
mu Jan Zamojski kanclerz i hetman koronny zlecił straż zawodzić w jedne stronę
zamku za rzekę Wielihę, kędy chcąc swoje pilność i dzielność w sprawach rycerskich
pokazać hetmanowi, gdy obaczył że Moskwa poczęła wyciekać z zamku, uwiódł straż
ku obozowi całą. Wtem mu przybył Skarbek z rotą Jana Zborowskiego kaszte-
lana gnieźnieńskiego, także część roty Stanisława Przyjemskiego starosty konień-
skiego z domu Rawicz. Potkali się z Moskwą ochotnie, które na głowę porazili, tych
którzy im uciekali aż do samego zamku bijąc gonili. Tam w tej potrzebie dwu zabito
Polaków: Oryńskiego z rusznice, a Grudzięckiego zdziała. W tych ci to potrzebach
ten mąż sławny, jako prawy Pelak znacznym się pokazował, w innych wielu potrzebach
bywał, które jedno kiedy kraje ruskie od pogan miewały, z wielką sławą i pochwałą
wszystkiego rycerstwa krajów onych.
Chabowskich dom rozrodzony w płockiem województwie, z których był Marcin
w krakowskiem województwie; tam zajecliawszy się ożenił, zostawił syna Hieronima,
męża uczciwego, który przy Myszkowskiej wojewodzinie krakowskiej będąc, przy-
szedł za sprawami swemi do wielkiej miłości ludzkiej, o którą się i znacznie starać umiał.
Stognicwowie w Rusi dom starodawny, mężowie wyborni bywali wieku mojego.
Gruszeccy w chełmskiej ziemi dom dawny.
Sierkowie w lubelskiem województwie tegoż herbu używają.
Borzechewscy tamże w lubelskiem województwie.
LUBICZ. 4S9
Plczkowscy tamże w lubelskiem województwie.
Gorcckouscy z rawskiego województwa.
Różyccy w Mazowszu dom rozrodzony.
Borowscy w chełmskiej ziemi.
Szerokowscy na Podlaszu, zową je Wortkowskimi, dom rozrodzony.
Łubowie na Podlaszu, Raczcuscy, Obrouipalscy z drogickiego.
Horomatscy z sochaczewskiego. Murzynowie w Litwie.
Gośliccy w płockiem województwie z małych Go.ślic, z których był Frąc podstaro-
ścim barskim, mężem sławnym;, zabit od Tatar w roku 1556. Mikołaj Goślicki w kra-
kowskiej ziemi, trzymał młyny krakowskie wieku mego.
IBniszcwscy w płockiem, z murowanego Mniszewa.
Ojrzciiscy tamże w Mazowszu, z ciechanowskiego zową, je JHieczykalfiii; Jakób w Stra-
chowie u Płońska.
Punikiewscy dom w Mazowszu znaczny w sprawach rycerskich, z powiatu nurskiego.
Brzezińscy jednej dzielnice z tymi Punikiewskimi, tamże.
Prostkowie za Łomżą na granicy pruskiej, dom rozrodzony.
Swiderscy z łukowskiego, Samkowie z mielnickiego.
Lisowscy z płockiego województwa. Selscy z płockiego województwa dom starodawny.
Zaorscy z nurskiego powiatu dom rozrodzony.
Efędzewscy u Sierpca dom rozrodzony.
Rrzywonowscy od Przasnysza dom rozrodzony.
Rcdzimiiiscy z ciechanowskiego dom rozrodzony.
Kłosieiiscy na dobrzyńskiej ziemi, właśni Chojeccy.
Chojeecy w Mazowszu.
lipscy z ciechanowskiego powiatu.
Sulimicrscy w Mazowszu dom rozrodzony.
niodyuscy na Zawkrzu dom rozrodzony.
Brzozowscy dom starodawny; był jeden Jakób kanonikiem płockim, proboszczem
płońskim.
Krośniccy dom rozrodzony w ciechanowskiem.
Ciesielscy, Rakowscy, i barzo wielka liczba szlachty w onym kraju; noszą drudzy
w podkowie pół miesiąca miasto krzyża, a zową go Boża Wola, wszakoż to wszystko
jeden dom.
Strzcszewscy z płockiego dom rozrodzony.
Sniflszewscy w płockiem województwie, dom rozrodzony.
Suszpy tamże dom rozrodzony.
tiopicńscy zkądby byli nie wiem, tylko był opatem jeden mogilewskim, w roku 1550.
Był wielki miłośnik onego klasztora.
Głęboccy w Mazowszu dom starodawny i rozrodzony.
Skulimowscy od Warszawy, dom rozrodzony,
Białyusey tamże dom rozrodzony.
Inszych barzo wiele domów znacznych w różnych województwach.
•t
o KLEJNOCIE STARODAWNYM POLSKIM
ZAGROBA VEL ZAGŁOBA;
który od Jastrzębca początek swój niesie, jako to
Długosz twierdzi, że przodkowi z tej przyczyny, jakoś
czytał w pierwszych księgacli Gniazdzie cnoty, wy-
jęty krzyż, szablę włożono, z którą się dopuścił tego
niechrześciańskiego uczynku. Tego się własności przy-
patrzywszy, czytać będziesz o przodkach i o potomstwie
ich, które ja w tak szerokiem królestwie znać mogę.
Wielkiej zacności przodki herbu tego wspominają
różne skrypta, także historye jaśnie powiedają mężem
znacznym Abrama Soch:ę wojewodę płockiego; ten był
zabit od Tatar, o czem czytaj u Kromera księgi 15. To
było w roku 1399. O czem w historyi potem szerzej
mieć będziesz.
Tegoż wojewody jest wiele potomstwa, które aż
po ten wiek jego nazwiskiem się zową Socho wie, mę-
żowie wyborni z tego domu bywali.
Tychże dzielnice dom Kleniewskich, w płockiem wo-
jewództwie dom starodawny i rozrodzony.
krajkowscy tamże w tym kraju, tamże była tego wojewody własna dzierżawa Eraj-
ków, który potem trzymał Kosobucki Mikołaj kasztelan sierpski; dwór jeszcze był
za wieku mego i w dzierżawie mojej po żenię, córce tego kasztelana, który przeszedł
w ręce siestrzeńcowi jej, kasztelanowi liwskiemu, jako czytać będziesz pod herbem Pobóg.
Dom ^icczliowskich w łukowskim powiecie starodawny. ^
Kucharskich dom w łęczyckiem województwie starodawny i rozrodzony, mężowie do-
brzy i ludzie do służb r. p.- godni bywali.
Barze wiele szlachty jest herbu tego w Mazowszu, w łęczyckiem województwie, i
indziej.
.•jjt:i;ib
.1*
o KLEJNOCIE LŻAWIA T BIALINA.
Iii
iiiX o KLEJNOCIE ŁŻAWIA który od Beiiny
początek ma, jeśli przyjęt od hetmana Zelisława jako
to niektórzy twierdzą, jeśli też za przewinienie wzięto
podkowę jedne, tego dostatecznie wiedzieć żaden nie
może; ale iż jest właśnie w Polsce nabyty, i od tego ma
udzielenie albo oddzielenie, to jest prawdziwa; w temże
polubłękitnem potomstwo go nosi albo używa, w heł-
mie trzy pióra. A iż jest podobny Ostoi herbowi sta-
rodawnemu, dla tego potomstwo zaniedbawa podków, a
miesiące kładą na ich miejsce, podle miecza albo krzyża.
Przeto ja wiedzieć nie mogę ktoby tego herbu w tym
wieku używał, wszakoź to wiem pewnie, że jest wiele
rycerstwa tej famlii.
W Krakowie na zamku epiłaphium opowieda tego
herbu Jana Boturzyńskiego: Anno 1324 die Sa-
turni 13 Augusti, tenerabilis vir Joannea Bołhurzin-
ski, canonicus hujus ecdesiaey Cracoviae obiił, et hic
antę ingressum capeUae Sancti Nicolai f seu capiłularU
9ub lapidś cum circumferentiis cupreia sepuUua est, et requiescał in iancta pace.
■ h iei
■\ną 10
O KLEJNOCIE BIALINA tak jakom ci pisał
w księgach pierwszych, że ma początek od Jastrzębca,
tak i teraz inaczej go okazać nie mogę, tylko że mu tę
strzałę przydano albo bełt od kusze, który on był
misternie przystroiwszy, ogień weń wprawił, a strzelał
na obóz nieprzyjacielski, który zapalił, potem ich pora-
ził mężnie, tak jakoś czytał w Gniażdzie Cnoty o
tem szeroko. Potomstwa w Mazowszu barzo wiele tego
herbu, wszakoż prze dalekość a nieznaczność ich znaó
ich nie mogę, ani tam o nich wiedzieć.
'X
rai?
r^oą o%'
«
.. ^odol bo u/d lyęl
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego.
li
442
O KLEJNOCIE NIEZGODA I KRZYWDA.
.^Da«j^ oij4vT>* łV)
.:^f^0 KLEJNOCIE NIEZGODA starodawnym,
który od herba Dołęga oderwan, a to dlatego, że był
brata zabił, wyjęto mu krzyż, a na jego miejsce przez
podkowę miecz położono. Kładą go niektórzy w polu
czerwonem, ale ma być w polu błękitnem, jako
i wszystkie podkowy. A tego obaczywszy własność, czy-
tać będziesz o potomstwie, które znać i wiedzieć o niem
mogę.
Kłoniccy w Prusiech dom znaczny i rozrodzony.
Łętowscj tamże w Prusiech dom starodawny i roz-
rodzony. f '
Radoszcwscy, z których był Marcin wieku mego
znacznym w domu tym.
lińkowscy tamże tegoż klejnotu używają. Był Ja-
rosz Mińkowski także wieku mego w tym domu zna-
cznym.
O inszych prze dalekość wiedzieć nie mogę, któ-
rych jest wiele w różnych województwach, zwłaszcza
w Mazowszu. i^^j^jy WiV*l9vVł\iv iu»
l|t8i({ 10 m
f'^d iXO n
O KLEJNOCIE KRZYWDA, który tak da-
wne skrypta tem[ nazwiskiem opowiedają, ten ma po-
czątek od Lubicza, jeśli przyjęt, albo też za jakie
ukrzywdzenie krzyża połowicę odjęto, tego dostatecznie
wiedzieć nie mogę.
Owa iż tego krzyża różno używają, jedni w pod-
kowie, drudzy na wierzchu podkowy. Nie kładą drudzy
krzyża w podkowę, jest szlachty barzo wiele co go ta-
kim kształtem używają. O tych, obaczywszy własność
herbu, czytać będziesz; też ma być w polu błękitnem.
Łazowscy w drohickim powiecie dom rozrodzony.
Był Andrzej Łazowski podstarościm wołkowiskim.
Kicszkowscy w radomskim powiecie dom rozrodzony.
Pogorzelscy w Mazowszu dom rozrodzony.
DanowscY w powiecie wyskim, wszakoż ci w pod-
kowie pół krzyża noszą, a na wierzchu cały krzyż.
Sankowscy z łukowskiego powiatu, dom rozrodzony.
Sicnłccy od Nura, dom starodawny.
Święciccy z wieluńskiego powiatu, wszakoż krzyża nie mają w podkowie, a ci przy-
jęci byli od Pobożan. -_; -
bi
v^daox(pft tM>ft!:ii^'. u^3ii«ioq' tfwiaMo^ \-
doi >i*»3»i4iB
o KLEJNOCIE PUCHAŁA I POKORA.
443
Rozumiej gdzie ja piszę dom rozrodzony, tam jest wsi dziesięć, a wszystko pano-
wie, chłopa o zakład nie najdzie, jest dwadzieścia, i trzydzieści panów w jednej wsi i
więcej; pić, bić, pomogą radzi.
a9U££
jZX«ł
Noszą też drudzy na podkowie póltrzecia
krzyża takim sposobem, a zową ten herb PUCHAŁA,
tego także szlachty w Mazowszu barzo wiele, jako są
Ciywińsey, których jest kilka wsi, a wszystko sobie pa-
nowie.
Ijsiktwsey także dom rozrodzony w płockiem wo-
jewództwie.
Inszych barzo wiele domów rozrodzonych w ró-
żnych województwach.
Łloq 7? ui^l
ł«i:7'.^
,% łoatpl^ aaT .ti»d siu jiimu-^
bt^i oi
9fff ii
091 I
o Ali
os
Podkowa przez którą tylko klucz, nie ma
krzyża żadnego, klejnot starodawny, zową go POKORA.
Był to herb znaczny, o przodkach jego wiele w różnych
przywilejach czytałem, używali go wpolu błękitne m,
o:^9i6 jako i Jastrzębca,
{t w 8t Był rycerz Dobiesław Pokora, który poganom
w Lublinie klasztora był obronił, wszakoż którego, tego
nie dołożył; w Rusi potomstwo jego znaczne i mężne
być w tym Wieku powiedają.
■ •■ i
I UL
444
O KLEJNOCIE BOŻA WOLA I PNIEINU.
..; KLEJNOT BOŻA WOŁA tak nazwany,
który jest nadań od Jastrzębców za znaczne zasługi
przodka herbu tego, i ten miesiąc przydan od książąt
mazoweckich, gdy w nocy wojsko wyszpiegowawszy nie-
przyjacielskie, ludzie swoje przywiódł, tak, że żaden
z wojska nieprzyjacielskiego nie uszedł, wszyscy są po-
gromieni i na głowę porażeni. Używali tego klejnotu
w błękitnem polu białej podkowy i krzyża,
pół miesiąca żółtego, którego jest taka własność,
jako go tu widzisz.
Tego używa wiele domów ryceiskich w Mazowszu:
Kości miiiscy w wysogrodzkim powiecie, i wiele inszych,
liAWfi których ja wiedzieć nie mogę.
Komorowskich dom starodawny i znaczny u Ostro-
wiej i Możny.
Jcmieliccy tamże w łomzieńskiem województwie dom
r, .>^.; starodawny i rozrodzony.
i
fiffl ola ,s:3
AHoao
ót-J
O KLEJNOCIE PNIEINIA, który ma być
dwie łapie niedźwiedzie w polu czerwonem, jabł-
ko trzymają, przez nie bełt. Ten klejnot z dawna
nadany od książąt mazoweckich jednemu strzelcowi do-
bremu, który wielkiego szkodnika niedźwiedzia zabił
z kusze, wtenczas gdy go obaczył, a on jabłko jeść
jX5hciał, on go prosto ugodził w gardło, padł w znak nie-
dźwiedź, on go dobieżawszy prędko łapy odciął, przy-
niósł przed książę, który nagrodę znaczną obiecował
temu, ktoby go zabił. A tak otrzymał opatrzenie i ten
klejnot na wieczność, którego ozdobę obaczywszy, czy-
tać będziesz o potomstwie w tym wieku.
Wiele rycerstwa w rawskiem województwie tego
herbu, jako naprzód dom Karwowskich rozrodzony.
jji.Yi ^^^ Rostkowskich tamże rozrodzony.
Dom Kotarskich w temże województwie rozrodzony.
Dom Starciowskich także rozrodzony, i wiele in-
szych, o których wiedzieć nie mogę.
o KLEJNOCIE OLIWA I ZERWIKAPTLTL
445
^tsia 6':}
toiUs
mob
SM <:!b
O KLEJNOCIE OLIWA, któiy za hetmań-
stwa przodka herbu tego nadań był rycerzowi jednemu
na wojnie pruskiej u wsi Oliwa, kędy potem klasztor
założono, w roku 1175, Sambor książę pomorskie z fa-
milii Gryfów, o czem przywileje klasztorne.
Tego używali zdawna wzielonem polu białej
lilii, dwa kwiaty róży czerwonej po krajach,
hełm takim kształtem jako widzisz.
Dowodnie o potomstwie herbu tego wiedzieć nie
mogę, tylko za sprawą o Grajewskich, których jest dom
rozrodzony za Łomżą i możny, z których jeden zj achał
był przed wojną do Moskiewskiego, a stał się hosłis
patriae, nie mając do tego przyczyny żadnej.
Drugi potem brat jego będąc starostą wyskim, od
Iłłowskiego kasztelana wyskiego, z domu Prawdzie,
zabit w roku 1582, miesiąca marca, dnia 16, nieodpo-
wiednie. Ubrawszy się w maszkary, zajechali mu na
drodze gdy jechał z Wąsosza miasteczka, tam z borku
wyskoczywszy, zabili, pobrali wszystko przy nim co
miał, lawiózłszy do wsi brata swego rzeczonej Glinka, spalili. Wszakoż się ona chytra
zdrada nie zataiła, gdy był pozwan Iłłowski na sejm tegoż roku^ stanął. A gdy się
przyznał, naprzód go prywowano dygnitarstwa onego, a potem ścięto. Zostało potomstwo
synowie i córki tego starosty.
O KLEJNOCIE ZERWIKAPTUB tak rze-
czonym, który ma być trzy głowy kozie szarocie-
mne wpolu brudne m, — którym się przypatrzywszy,
czytać będziesz o przodkach i o potomstwie ich.
Długosz niechętny będąc przodkom herbu tego,
niełaskawie ich wspomina, wszakoż Anonimos opowieda
przodka herbu tego Drogosława mężem wielkimi
który zakładał, wieś Koziegłowy w roku 1106.
Potem było potomstwo jego zswpwolniało, jako lu-
dzie kozaccy ukrainni w częste inłerregna, za panowa-
nia Kazimierza monarchy syna Bolesławowego pokarani
byli, i te im Koziegłowy odjęto, które Mikołaj woje-
woda krakowski otrzymał z domu Lisów, i zamek
w nich założył; pisało się potem potomstwo jego de
Koziegłowy.
446 O KLEJNOCIE ZERWIKAPTUR.
Opisnje przyczynę historyk swowolności tych ludzi dla tego, że przez czas długi
będąc na służbie rzpltej, nie płacono im żołdu, oni potem zebrawszy do siebie towarzy-
stwa, najeżdżali domy możne, brali a przedawali w niewolą, i dla tegoż o nich pisze
furti et lałrones.
Wieku mego było wiele potomstwa przy granicach węgierskich znacznego, wszakoż
tylko najpewniej wiem o Cieszkowskich u Sącza, ludziach cnotliwych, których jest dom
rozrodzony. Inszych znać ani wiedzieć o nich mogę.
ii, L' ,0'soflo łj/rtsus^lic^^i) oiiflwt .q
\tf.
■'ff>T, ^••
^j]> 0-39 { uiaj«q ^id oiłifc
:^Chrvii.
O KSIĄŻĘTACH RUSKICH,
o któiycb u dawnych historyków czy-
tamy, że z Lechem i z Czechem od je-
dnego przodka początek mają. Od tych
mamy w tym wieku własne potomki
książęta z Ostroga. Używali za herb
męża na koniu, a on smoka bije;
a jako potem ten herb sobie wzmierził
potomek ich Konstantyn książę, o tern
niżej czytać będziesz. Ta natenczas o-
baczywszy własność herbu, czytać bę-
dziesz o przodkach, a potem o potom-
stwie własnem ich w tym wieku.
Kromer zaczyna początek książąt
niskich tym sposobem: Fer haec łem-
pora tresfratres Waraii: Ruricus, Sie-
nievus, et Trubor^ dom inari apud Russo* ,
septentrionales cepisse memorantur etc.
A to było po stworzeniu świata według
liczby ruskiej 6370, a według liczby ko-
ścioła powszechnego od zbawienia na-
szego 861. O czem czytaj pomienionego
historyka księgi wtóre.
Tenże historyk wspomina ruskie książęta, którzy na południe panowali, Kija,
Ścieka, Chorewa, i czwartą siostrę Libidę; ci wszyscy od imion swych państwa
zakładali, a potem je szeroko potomstwo ich u drugich przyległych sąsiad przez moc
wydzierając, rozprzestrzeniało.
JoR, syn Ruryków, jedynowładecz, miał syna Swatosława jedynowłajcza, książę
kijowskie waleczne, który Grekom wziął nad Dunajem zamków siedmdziesiąt, umarł
w roku 971. Zostawił synów trzech. Czytaj u Kromera w księgach 3, list 49.
t • #
448 ^ O; KSIĄŻĘTACH i-
Jarópełka tyrana, który brata Kolgc dla panowania zabił, zabit potem sam od
Wl ody mira kiążęcia nowogrodzkiego, który potem gdy zabił brata, sam był jedyno-
włajczem; ten ruską ziemię ochrzcić dał. Umarł w Kijowie, u Panny Maryi pochowan*
w roku 1006. Miał synów dwanaście. Kromer w księgach 3, list 67.
Wysosława książę nowogrodzkie, Izosława połockie, Swętopełka turowskie,
Jarosława rostowskie, potem nowogrodzkie, potem kijowskie, jedynowłajczem nmarł
w roku 1052. Miał synów pięć, o których będziesz miał niżej.
SwANTOSŁAW, syn Włady mirów, książę drewlańskie, Mścisław tymitrukańskie, ">'
Borys rostowskie, gdy Jarosław nowogrodzkim został; Hleb morońskie książę.
Stanisław, Poświsd, Sudysław, ci trzej ostatni kijowskie i brestowskie księstwa
działem brali.
Zasław, syn Jarosławów, książę kijowskie, w roku 1076 w wojsku od brata zabit,
w Kijowie u Preczystej pochowan, miał syna Swatopełka, który też w Kijowie leży. Tego
był Bolesław na państwo kijowskie wprowadził. O czem Kromer w księgach 3. Zostawił
syna Jarosława książę włodymirskie, który zabit pod Kijowem w roku 1123. O czem
Kromer w księgach 6, list 125.
■ Hreory włodymierskie książę, miał syna Dawida, o którym będzie niżej.
WszEWOLD brat Hreorów, książę pereasławskie, umarł powietrzem roku 1083,
w Kijowie pochowan u świętej Zofii,
^' Wenczesław książę smoleńskie, piąty syn Jarosławów.
^ Dawid, syn Hreorów, któremu książęta wydarły księstwo włodymierskie i wołyńskie,
a dały mu zamki, Ostróg Dubin, Drohobusz, Czartorzysk , Borzesko, i sto grzywien
srebra z Kijowa a sto z Pereasławia dawać na każdy rok postąpili na sejmie w Wieti-
cach, w roku 1099. Był to waleczny pan. O czem Kromer w księgach 6.
Mścisław, syn Dawidów, książę ostrogskie, miał syna Mścisława, który był osię-
gnął Kijów. Umarł w roku 1158,pochowan w Kijowie u świętego Fedora. Tenże zostawił
syna Mścisława, włodymirskie, wołyńskie i bełskie książę.
Roman, syn Mścisławów, włodymierskie książę, potem halickie, któiy stolec z Ki-
jowa na Halicz przeniósł, zabit u Zawichosta od Polaków, w roku 1205.
Daniło, brat jego, król ruski, od Opisona z Mezeanu, legata stolicy apostolskiej,
w Drogiczynie na królestwo ruskie pomazan i koronowan, miał dwu synów: Lwa i Ro-
mana. O czem czytaj Kromera księgi dziewiąte, list 239.
Wasiłko syn Romanów, książę ostrogskie, zostawił syna Daniła książę ostrog-
skie, który potem zostawił syna Fedora książę ostrogskie. Kromer w księgach 20 tak
o nim czyni wzmiankę: Theodóretus 8ive Fedko Osłrogius, dux rmsm, vir strenuut
et bellicosus. ' "'^^ "''
Fedor zostawił sjna Wasila, od którego był Iwan książę na Ostrogu.
Od Iwana był Konstantyn, vir omni saeculo memoria dignus^ książę waleczne,
o którym Kromer m orałione sua wzmiankę czyni w te słowa i
** Ałąue ut a Tartaricis perpełuis nosłris hosłihis incipiam, horum quidem non eon-
temnendos tres exercitus apud Sluscum tribus praeliis duce Constantino Ostrogio
princip9f omni saecv forum memoHa dignUfirho, ad inłemecionem poene cecidit.
^ , RUSKICH. . 449
^^^ Tenże na tej karcie niżej tegoż Konstantyna wspomina, kiedy u Wiśniowca cztery
i, dwadzieścia tysięcy także Tatarów na głowę porazi^ z Mikołajem Kamienieckim.
Tegoż na trzeciem miejscu opowieda w tejże oracyi temi słowy: Nonne omnibus
saecuUs memorabilis esł victoria, qua viginłi ęesc milia Tartarorum eodem iUo Constan-
łino duce paroa manu projligata surU etc. . „,^.
Był potem w więzieniu u Moskiewskiego, gdy był pojman na wiedruskiej bitwie
z wielą panów litewskiego księstwa, jako z Hlebowiczem, z Litaworem, i z inszymi.
Tam go ztąd kniaź wielki moskiewski wypuścić długo nie chciał, chcąc to na nim wy-
cisnąć, żeby ma był przysiągł posłuszeństwo wiecznie i potomkom jego, czego przewieść
nie mógł na nim. Wszakoż gdy wyszedł, oddawał to znacznie Moskiewskiemu i ludziom
jego, co wspomina Kromer in oratione sua na liście 700 temi słowy: Orsensem autem
illam celeberrimam et cum omnibus fere omniwn gentium ałgue saeculorum mctoriis compa-
randam victonam, C on słani ino Osłrogio principe et Joannę Scit'zevio ducibus etc.
Ośmdziesiąt tysięcy Moskwy ludzi rycerskich, którzy ono wojsko ich, nietylko żeby byli
mogli porazić, ale tak jako bydło biczmi zagnać by byli do swej ziemie mogli, wszakoż
za pomocą bożą, a za sprawą tego książęcia, jedni kładą że czterdzieści tysięcy na placu
ich poległo, drudzy tylko trzydzieści tysięcy i dwa; hetmani wojska onego pojmani byli
obóz obfity wybrali, Bazylego książę ono waleczne, który Tatary i insze przyległe są-
siady swe porażał, aż do Moskwy miasta jego głównego zapłoszyli; sto i dwadzieścia mil
od onego miejsca gdzie był porażon uciekał, i tam się z strachu wielkiego ledwie wy-
siedział. Tak wielką trwogę był w Moskwi onym pogromem to książę uczynił, iż Smo-
leńsk, Nowogród w siewierskiej ziemi i insze miasta, które był przedtem ten nieprzyja-
ciel prawie jako zdradą pobrał od księstwa litewskiego, częścią za tego króla Zygmunta
panowania, częścią od przodków jego, barzoby byli snadnie odebrali, by byli zraza po
onem zwycięztwie w ziemię się obrócili. Ale pobiwszy, rozgromiwszy obóz, wybrawszy
więźniów z hetmany cztery tysiące znacznych^ do Polski się obrócili. A to było roku 1502.
Tenże Konstantyn, okazując to tyranowi onemu, że ani sam, ani potomstwo jego nie
miało być nigdy życzliwe narodowi jego, onę powinność wymazał, herb, którego jeszcze
od przodków równego z nimi używał, męża na koniu, on smoka bije, starł, a inszy sobie
wynalazł, tak jakoś wyżej widział. Wszakożem ja go tu w ten sposób położył, że są wła-
snego narodu tych książąt ruskich wyżej pomienionych, i jednej quondam dzielnice z mo-
skiewskimi kniaziami. . ^. , : , -' .
Tenże Konstantyn miał za sobą księżnę Śłncką, z którą zostawił dwu synów:
Iliasza książę ostrogskie, który był tylko jedyną córkę zostawił z Biejatą Ko-
ścielecką, podskarbiego koronnego córką, Katarzynę, hrabiną z Górki, wojewodzi-
ną poznańską, o którą były wielkie trudności i zamieszania między stany wielkiemi. O
tę był zabit Dymitr Sanguszko, mąż sławny i godny pamięci, o czemeś czytał pod
Jastrzębcem. Potem była dana od matki książęciu Siemionowi Słuckiemu, będąc
zmówiona od króla za wyżej pomienionego hrabie, który najechawszy mocą wielką do
Lwowa, wziął ją przez moc, zaledwie i książę natenczas uszło, o czem potem w historyi
szerzej mieć będziesz, tu się krótkości folguje. Nie miała potomstwa, była potem menie
*^^*^ ' oflhoj) iośoi
BiblioMka Polska. Herby rjeerttwa polskiego, Bartosza Paprockiego. S7
450 O KSIĄŻĘTACH
Konstantyn, wtóry syn wytej pomienionego Konstiatityna , książę ostrogskie, wo-
jewoda kijowski, pan był ruskich krajów wieko mego wielkim obrońcą przeciwko po-
ganom, cod na potem historya szeroko powie, i tu się na krotce przypomni, jako wielkie
szkody podjął od pogan, które on przedtem często a straszliwie gromił.
W roku 1577 miesiąca lutego, dnia 20, przy czemech sam był w onych krainach,
gdy mu dano znać z Białej Cerkwie^ od Skarzewskiego podstarościego jego z domu
Radwan, o wielkości Tatar, którzy się przeprawiwszy przez Niepr, do Wołynia i na
Podole wtargnąć myślili, książę Konstantyn wyprawiwszy posła z tem do króla Stefana,
dwudziestego czwartego dnia tegoż miesiąca ruszył się sam z Dubna do Ostroga, obesław-
szy krainy przyległe, sługi i bojary swe, aby się do niego bez omieszkania ściągali.
Tam ztąd wyprawił Sołgienia piety chorca sługę swego, dnia 25 tegoż miesiąca pod
one ludzie. Który z trzaskiem onegoż dnia doszedłszy pogan, dostał języka, z którym
do książęcia przyjechał. "^'
Znowu wyprawił go książę pod ludzie, posławszy z nim sług swoich mężów na
wybór trzy sta koni. Wiedząc go oni ludzie być mężem sprawnym, chętliwie z nim je-
chali. Sołgien wiedząc też że miał męże wszystko na wybór, pokusił się z nimi na zagon
wielki Tatarów, w którym było o pięć tysięcy człowieka^ sparli z trzaskiem pogany z miej-
sca, i wiele ich porazili, ale iż była ziemia prawie pełna pogan, przyszła prędko pomoc
Tatarom. Co obaczywszy Sołgien, począł ludzie swe uwodzić obronną ręką na miejsce
przespieczniejsze na groblą, w dworcu wsi książęcia Zasławskiego. Tam długo i mężnie
dosyć Tatarom się bronili, zabili pogan o sześć set. Potem mocą wielką poganie wparli
ich w wodę, strzelba im zamokła, jednak się długo bronili i dosyć mężnie, a iż pomocy
nie mieli, wszyscy zbici od pogan, oprócz kilku co uszli obronną ręką, jako Goślicki
starosta połoński, a Kozaków kilka: Dymitr, Zamiatnia, Trojanowski Wołyniec,
Szkandała, i inszy; połońskich bojar zginęło w tej tam potrzebie o pół trzecia sta.
A z Solgieniem zasię którzy do młyna weszli, acz długo się bronili, jako Kułaha Ko-
zak, Tyra Charwat, Daszko Butowicz młody, i sam Sołgien, ci tam zgorzeli, od
pogan zapaleni. To się działo roku pomienionego, wtórego dnia miesiąca marca; bronili
się póki im prochu stawało, ali trudny odpór czterem niezliczonej liczbie poganom. ''^
Drugi zasię zagon pogański we śrzodę dnia dwudziestego siódmego miesiąca lutego
przyszli pod Konstantynów, miasto tegoż książęcia, do których wyskoczyło Kozaków
z mieszczany o dwieście koni, postrzelili kilku pogan, lud wyszedł z miasta przypatro-
wać się igrzysku ich, a gdy oni od wielkości Tatar byli wsparci, zaskoczyli Tatarowie
on lud pieszy, posiekli i powiązali, a pobrali w niewolą co godne.
Czwartego dnia marca, pod Dubnem miastem tegoż książęcia, przy którem jest i
zamek, na którym była córka jego księżna Katarzyna, panna natenczas, z wielom pań
i panien inszych, o której poganie wiedząc, myśleli jakoby jej dostać. A tak się poczęli
przeprawować przez staw na rzece Kijew. Ale książę ojciec jej mając ją na baczeniu,
onegoż dnia wyprawił był syna Janusza z niemałym pocztem sług, którzy uprzedził]
pogany do Dubna, o czem nie wiedzieli, wszakoż się im dal tara poznać, acz natenczas
miał lata młode, ale serce onych dziadów sławnych mężne i wspaniałe, wielkiej mu śmw-
łości dodało. ' '
RUSKICH. 451
^' Naprzód do nich na wycieczkę za groblą czemieeką tak rzeczoną wybieżał; poga-
nie ufając wielkości swej, mocno się oparli na końcu onej grobli od wzniesienia. Naszy
acz na nie śmiełe uderzyli, wszakoż im gwałtownie strzałami szkodzili. Gdy postrzelono
kilku sług szkodliwie książęciu Januszowi, także Siemaszków i, podkomorzemu włody-
mierskiemu dwóch, zaraz książę począł swe nazad do miasta uwodzić, za którymi wię-
cej niż dwa tysiące Tatar przyszło ku miastu, ale barzo prędko strzelbą wsparci, i tam
ich kilkadziesiąt jednym razem spadło zabitych. Drugie potem zagony barzo wielkie nad-
chodziły mimo Dubno, wszakoż widząc ludzi dostatek, nic zabawiając się, szli mimo ku
Ołyce w ziemię dalej. Oni co u Dubna byli, dnia piątego marca po wsiach się położyli
około Dubna, jako w Siedmidubiech, w Raczynie, w Pohorelcach, w Miehoroszczy, także
na drugiej stronie rzeki, w Torokanowie, na Wśniesieniu, w Iwaniu.
Tegoż dnia poczęli wielką mocą Dubna dobywać, ale im książę Janusz z wielką
pilnością z ludźmi swymi odpór dawał, i wiele ich pobił, między którymi był znaczny
zięć czarzów, którego u Krasiłowa schowali. -- . r „ .
Tegoż dnia braniec Moskwicin uciekł do Dubna od Tatar, który dawał sprawę o
ich wielkości i przespieczeństwie wielkiem, jakoż nazajutrz sami to pokazali, bo przez
połąki na stawie czynili gaci, chcąc się mocą przeprawować, ale strzelbą wielką w nich
szkodę czyniono, jednak na dalszych miejscach przeszli tylko z łuki a z szablami, konie
przy swych zostawiwszy. Od łuckiej brony kilkaset ich z łuki się zakradając, po zacha-
ciu nabiegali strzelając, a potem się za chaty albo za chałupy ustępowali, naszy zatem
z rusznicami do nich wypadli, a wygnali ich za ostatnie kobylenie. Potem drudzy Tataro-
wie do nieb przypadli, sparli nasze aż do miasta, który naszy tak ustępowali, jakoby jo
na strzelbę przywiedli; bacząc czas po temu, sami na strony jako rozumieli odskoczyli^
w tern strzelbą wiele pogan porażono. ^,,, • . , ^^
Tym fortelem chcieli Tatarowie oszukać książę Janusza, tu go zabawiając, a dmdzy
mocą wielką z drugiej strony przez lód od manastera, który zową szczęsnego Chresta,
a po naszemu świętego Krzyża, przeprawiwszy się pieszo, mosty sobie czyniąc słomiane
przez płoniny na brzozach, chcieli w miasto gwałtem wbieżeć; ale był książę dobrze
wszystkie strony strażą i strzelbą opatrzył, sparli ich barzo prędko i niemało zbili; lu-
dzie z przedmieścia z szurmic do miasta ku obronie obrócono, a przedmieście ono spalić
był rozkazał książę Janusz, dla przekazy jakiej miastu i zamku. Wielką trudność przez
kilka dni, a ustawiczną pracę książę Janusz miał, a prawie pierwszą zaprawę, jako się
miał bronić mocy wielkiej nieprzyjaciela srogiego.
Siódmego dnia książę Konstantyn, niemałych trudności używając z nieprzyjacielem
po różnych miastach i zamkach swoich, przez sługi i sam przez się posłał do Dubna
posła swojego Tatarzyna z Ostroga, dowiadując sie coby się tam działo. Wtem Tatarowie
pojmali posła onego, wszakoż go taka cnota rządziła, że serce onym poganom skaził,
powiedając im, że książę Konstantyn ma lud wielki, z którym na was chce uderzyć.
Oni dawszy mu wiarę, zaraz od Dubna odstąpili, wszakoż odchodząc wielkie szkody po-
czynili, wszystkie wsi popalili, i jednej całej chaty nie zostawili.
Idąc od Dubna, rozdzielili się na troje, pod Jampol, pod Krzemieniec, i za Wiśnio-
wiec ku Załoszczam, wielkie szkody ogniem i mieczem czyniąc, Krzemieńca, Wiśniowca,
nnr
452 O KSIĄŻĘTACH
Bazylii, mocą dobywać chcieli, ale bacząc nie po swych plecach, dobrze opatrzone, od-
stępowali. Tak tego rokn wielką był szkodę od pogan to książę popadł, że ją trudno
oszacować było, przez dwieście wsi w jego państwach popalonych było. Na drugich miej-
scach słudzy jego fortunnie pogany gromili, jako pod Krasiłowem, za sprawą Jarmo-
lińskiego Agissa starosty jego bazylijskiego, który w Czemiohowcach, mając z sobą
niemały poczet ludzi, zaskoczył zagon Tatar, którym wielką zdobycz odjął, i więcej niż
przez sto pogan na placu zostawił zbitych. Owa z onego zagona ledwie trzech ich uszło,
a dziesięć żywych pojmanych było. ' ;'
Tenże już pod samym Krasiłowem także Tatarów zaskoczył kilkadziesiąt, którzy
się im kręcili, chcieli je na ludzie nawieść, ale ich tak żarko oskoczyli, że im uchodzić
długo nie dali, wszystkie zbili, tylko dwa uciekli. Wtem lud wielki pogański do nich
nadchodził, który oni postrzegłszy, do miasta ustąpili.
Przedtem za pamięci mojej wiele ludzie tego książęcia pogan pogramiali na różnych
miejscach, jako w roku 1673, i przedtem; natenczas to rok nań był niefortunny, wielkie
szkody popadł. W historyi szerzej sprawy i zasługi jego przeciwko rzpltej czytać będziesz.
Tenże na wszystkie potrzeby do Moskwy znaczną pomoc królowi Stefanowi dawał,
o czem będzie w historyi.
Zostawił z Tarnowską, z domu Leliwa, Jana hrabie kasztelana krakowskiego i
hetmana koronnego córką, potomstwo. Naprzód:
Janusza wyżej pomienionego, książę prawe i waleczne, który jakoś wyżej czytał,
tylko ośmnaście lat mając, znaczną nadzieję ojcu spraw swoich rycerskich okazał. Potem
jako wiele w potrzebach z pogany bywał, nie jedno miejsce w historyi to ukaże.
Z młodości na dworze cesarskim z wielkim dostatkiem czas długi się bawił, gdzie
postronni narodowie w młodości jego wszelakie postępki wychwalali, i wielce go po-
ważali.
W roku 1582 ożenił się w Węgrzech familii wielkiej i możnej Szeredów, po któ-
rej wziął zamek Makowicę, i wielo wsi przyległych około Bardyowa. '
Konstantyn, wtóry syn tegoż Konstantego, od tejże Tarnowskiej, który także
przodków swoich naśladując, wielkie poczty na tegoż nieprzyjaciela, jako pan pograni-
czny chował, i z niemałym kosztem.
"^^ Alexander, trzeci, na ten czas jeszcze w młodem lecie będąc, naukami się bawił.
Córki te były tegoż książęcia: Helźbieta Kiszczyna starościna źmudzka. Ka-
tarzyna Radziwiłowa, kasztelana trockiego żona, który się pisał książęciem na Du-
binkach i na Bierzej, umarła roku 1579, zostawiwszy synaczka, po którym umarła w kilka
niedziel. Ta będąc panną, a mieszkając w Dubnie w zamku ojczystym, jakoś wyżej czy-
tał, na on czas gdy Tatarowie wielką mocą dobywali, z wielką pokorą Panu Bogu
się modliła, to mając na myśli, jeśliby był poganin miasta dostał, w przekop wskoczyć
myśliła w wodę, a nie dostawać się żywo w ręce nieprzyjacielowi, acz od pań i panien,
których przy niej było wiele, ustawicznie strzeżona była. Panną będąc i panią potem,
tak żyła w bojażni bożej, że poczciwe sprawy jej godneby opisania szerokiego, wszakoż
tu krótkości folgując, ominąć się musi na teu czas.
eair Tegoż donrn i tej dzielnice były książęta Zasławskie, którzy nie podlejszej go-
towości zawsze kn obronie rzeezypospolitej były w onych krajach, zostawili oba po-
tomstwo.
^'^^ Odtycbźe książąt rusticfi wyżej pomieniónycb ksfążęta Froóśkie dzielnicę i po-
czątek mają, o czeni znaczne świadectwa dawają listy wielkiego księstwa litewskiego
przemierne między królem Kazimierzem a książęty ruskimi, czego masz kopiją dla pe-
wniejszego dowodu w te słowa pisaną:
„Miłością Boba i hospodara Kazimiera króla polskiego, wielkiego kniazia litew-
skiego, rus. prus. żmudzkiego etc. My kniaź Dymitrej Fiederowicz, i kniaź Sie-
mion Fiederowicz nowosielski, odojewski, worotyński, z swym bratańcem kniaziem
Iwanem Mich aj łowiczem, biliśmy czołem hospodarowi królowi Kazimierzowi w. k.
1. aby nas przyjął w służbę, i hospodar król, w. k. 1. nas sług swych pożałował, przy-
jął w służbę po dziadu swym, w. k. 1. Wituldzie. A mamy jemu wierno służyty we
wszystkiem bez wszelakiej chytrosty, a jemu nas we czci, w żałowaniu do skończenia
derzety, jako dzied jeho wieliki kniaź dziada naszego derżał i ojców naszych we czci i
w żałowaniu, a politnie nam dawać po staryźnie, a byty nam po królowej woli i w. k. 1.
Z kim będzie miren, ino i my z tym mimi, z kim nie miren, ino i my z tym nie mirni
etc. A z wielkim kniaziem moskiewskim, z wielkim kniaziem prońskim, z wielkim knia-
ziem perejasławskim, kto będzie w. k. 1. derżeć, z tymi my mamy mieć sąd swój po
staremu."
A tak tu baczysz^ że to zawsze jedna dzielnica tych książąt ruskich bywała, mię-
dzy którymi jeden z książąt prońskich (gdy się był za szczęściem podniósł Iwan kniaź
wielki moskiewski, a począł drugie uciskać) nie mogąc ścierpieć wielkich krzywd, opu-
ściwszy przestrone ojczyste państwa, z wielkiemi skarby przyjechał do króla Zygmunta
pierwszego, syna Kazimierzowego, wdzięcznie przyjęt i znacznie opatrzon. Był potem wo-
jewodą kijowskim, miał za sobą Fedorę Boguszownę podskarbiankę wielkiego k. 1.,
po której wziął Beresteczko na Wołyniu, i wiele inszych majętności. Zostawił z nią syna
Alexandra, stolnika w. k. litewskiego, wielkiego miłośnika rzpltej, której k'woli a sła-
wie nieśmiertelnej służył, na wszystkie expedycye moskiewskie jeździł za panowania
króla Stefana. Był pan uczony, wiela ziem obyczajów świadomy, i języki ich umiał.
Tegoż wojewody córka Helżbieta Zborowska, kasztelanka gnieźnieńska, gm-
dziącka, odolanowska, wołpieńska starościna, umarła w roku 1677, zostawiwszy tylko je-
dne córeczkę imienia swego, ciało jej leży w Pleszewie.
A to masz własne plemię książąt ruskich wyżej pomieniónycb, które dawne histo-
rye z Lechem a z Czechem mienią od jednego przodka mieć początek, z których jedni
bez potomstwa męzkiej płci schodząc, a monarchowie, królowie i książęta polskie do
stanów małżeńskich córki ich biorąc, jakoś czytał pod Orłem, księstwo ruskie prawy
przyredzonemi, częścią też przez miecz opanowali. Ci zasię, którzy spokojnie na częściach
swych przestawając żyli, to potomstwo zostawili, od którego książęta zOstroga idą,
i książęta Zasławskie.
A iż to je '311 ród był z wieka dawnego z książęty moskiewskimi i jedna dziel-
4H O KSIĄŻĘTACH RUSKICH.
nica, tedy od tych którzy prawie na północy dział brali, jako icli list wyżej wspomina
za panowania Kazimierza króla i wielkiego książccia litewskiego, jako wielkiego knia-
zia moskiewskiego, wielkiego kniazia prońskiego, i wielkiego kniazia perejaslawskiego,
z tych właśnie krwią idzie Alexander Proński, stolnik wielkiego księstwa litewskiego,
a siostra jego rodzona kasztelanka gnieźnieńska. W historyi szerzej o zacności domu
tego czytać będziesz.
■M -'łiłjl u (lioyt. .'cb^ini Mą
^'--ł/rrrrfl ^"^ , .urn* ■■in; i3(«
, DOKOŃCZENIE KSIĄG WTÓRTCH. ł 'cr i
.A .. u,oUa^ ffl
..V J..-.'- ■ .1
dłsliłnii . j?i
V?
(:[ fiiien y;l'^d £ , oq ^^/iWBb 'im:a siafilori f? ,." . w
imim ^ni n. laiioi aifi arii 5 Joiita ci^^ x t^iii i oiri ,fl«>Ti<i. tfriiiS
'' ^«jł idi^* !i4e7?.'jiiaoffl fUDisfiir ' *
r ■ ■
uqo ^fc-^^^jwi rlai;irMiw: fi9ił<ft^h» np^jom" jw
' ■'■' ■ -' '—' .-^. '■ - -uą
-*{& e '^ ' ' " 'A
«fij»,/ • : iw
li
6f ■'■
-ieish asbo^ i MI^\ń^f^mńmtll \itjk»\%A & ogau^-^iu aidi
:]V)(m:ii^
-ńfl test ai6H dwd i Itsl l
-:ł'»<StHlW» V
O KLEJNOCIECH,
*- "^ Ż^ KTÓREMI Z ROZ]VIAITYCH KRAIN WIELE LUDZI
RYCERSKICH TU DO POLSKI PRZYJECHALI '^^>^^
:X\'łb l«Vt^M^ i»»* ,i.«k>i-cir^r >
iii.5<y ;!
.liSIĘGI TRZECIE.
L" ^1!
iLiiiOiii iSii,
■11 ■ ■ • ■ i ',
IT<łffl1I
który tu przyniesion z Czech, jako o tern masz u wszy-
stkich historyków, przez męża sławnego, rzeczonego Po-
raj, od którego klejnot ten i familia ta niesie nazwisko,
o czem czytaj u Miechowity księgi wtóre, list trzydzie-
sty pierwszy. -^ a ..y„.. „i.v , ..M«,.y<i^,
A tak przypatrzywszy się wlafińóScf herffti,' czytać
będziesz o przodkach i o potomstwie ich, które ja w tak
szerokiem królestwie znać i wiedzieć o niem mogę.
Ma być róża w czerwonem polu biała.
Dawności tego herbu trudno jest aby który histo-
ryk dostatecznie dosiądź mógł, gdyż w narodzie szla-
checkim rzymskim, gdy jeszcze poganie byli, świadczą
o nim księgi Inscripłionum sacrosancłae tełustałis, per
Rajmundwn Fugerum, Caroli V et Ferdinandi impera-
toris consiliarium, które dał wielkim kosztem wydruko-
wać, z który chem ci tu wyjął kilka napisów grobowych,
na których jest herb ten Róża wyryta o piąci kwia-
tach, tak jako jej w tem wieku rycerstwo polskie
466 O KLEJNOCIE
używa. Naprzód według wyżej pomienionego skryptora, ten text i herb Róża jest na-
pisany i wykonterfetowany :
Mediolani ad S. Dionysium in porta nova:
Rujia Saveris Crysipo conjugi fecit.
In agro Capuano, in villa Sancti Petri, ubi Capua antigua trat:
L. Alfitis maximus, vivu8 sibi et memoriae Alphiae Chrysopolis uxori$ iuae, benś d$
$e merenti fedł.
, Romtte in domo Petri Chiavelucii Notarii Transt^erini:
Dis manibus Sescti Perpennae Firmi,
Vixi ąuoadmodum tolui, quare mortmis -sum nescio. •" ' f
Bamae in ecclesia S. Quirini et Juliae juxta turim Comitum.
Deis et Oenio: Boclmis Domitiae, Aug. Ser. exacłor, Hered. Legat. Procwai. V. o.
X. m. X. xiij. . . " ~"
Rhodonius fratri ojptimo piissimo, et gemmo, ęihi fecU. j DI^HSOY^H
In Germania Augustae Yindelicorum ad S. Udalricum, sub testitudine aed. S. MiehtMi$.
Vitalius vigor sibi, et Vitallo virili Fratri vivo8 fecit.
A na wszystkich słupiech i grobiech przy tych texciech Róża.
Tegoż herbu w Czechach jest dom starodawny i możny, jeszcze onych rzymskich
szlachciców Ursj^nów, teraz w onem królestwie naprzedniejszy^ a Rozenberkami od
Róży nazwani, którą się i po dziś dzień pieczętują.
Z opisania historyków, u nas w Polsce rozrodziła się ta familia od przodka Poraja,
o którym niżej czytać będziesz. A to był brat rodzony Wojciecha świętego arcybi-
skupa gnieźnieńskiego, który tu był przyszedł tym sposobem, jako opowieda katalog
w roku 996, po Robercie z domu Ciołek, o czem pisze Miechowita w księgach 2
w te słowa; Adalbertus z rodziców szlachetnych urodzony, z ojca Sławnika, i z matki
Strzesisławy z miasteczka Lublicza, z młodości u biskupa majdeburgen, mieszkał,
któremu też imię było Adalbertus. Od tegoż biskupa był mianowan Wojciech, jakoby
exercituum consolator. Potem po śmierci Dytmara biskupa praskiego, był wzięt na biskup-
stwo praskie, w roku 981. Będąc biskupem, nauczał pilno wiary świętej chrześciańskiej,
k&ral Czechy z tego, że żon wiele mieli, a Żydom ludzie obojga stanu, mężczyznę i bia-
łegłowy w niewolą przedawali, w niedzielne dni święte z niemi na ryuek wyjeżdżając,
wiele niechrześciańskich spraw czyniąc, ceremonij pogańskich zażywali, z czego ich on
npominaiąc, jako prawy pasterz, gromił. A gdy go słuchać nie chcieli, owszejki jeszcze
grozili, on opuściwszy biskupstwo szedł do Rzymu, a w klasztorze świętego Alexego
z bratem Gaudencyusem mieszkał siedm lat, w wielkiej bogobojności i świątobliwości
żywota. Czechowie mszcząc się onej srogości jego, którą im okazował w naukach swych
ku dobremu ich dusznemu, wbieżawszy do miasteczka jego ojczystego Lubicza, pięć
braci jego zabili, Sobora, Spicymirza, Sobrosława, Zymissa i Czasława, anie
mając na tem dosyć, wszytek naród, który jedno był dosiągł krwią biskupa świętego,
wygubili^,. i iudpp >y nłi^tęj?zjfu# ^9M^^> ^^h* iJlftPW^k miasteczko spalili, tylko brat
moc ^ .ROZA. 457
jeden Poraj zost^, który królowi polskiemu Bolesławowi służył przez kilka czasów,
o czem będzie niżej.
Tenże potem biskup święty, za panowania arcybiskupa maguntyńskiego , który do
papieża pisał, aby Wojciech biskup do stada swojego przyjechał do Czech, pisząc mu o
wielkich rozterkach w biskupstwie jego. A gdy się papieżowi wymawiał, powiedając,
że Czechowie ludzie źli, nauczać się nie dadzą, — powiedział mu papież: Jeśli cię słu-
chać nie będą, otrzyj proch z nóg swoich, a idź do inszych krain, a nauczaj drogi
zbawiennej.
Gdy się wrócił biskup Wojciech święty do Pragi, nauczał, gromił lud nieposłuszny,
o Pana Boga niedbały etc. Potem czasu niektórego, bacząc iż nie szła w pożytek nauka jego,
przez sen usłyszał głos od Pana Boga w te słowa: Ty spisz albo leżysz, a mnie po-
wtóre niewiernym przedawają.
Ba. On zatem wstał, szedł na rynek, tam co jedno obaczył chrześcian, które w niewolą
Czechowie przedawali, wszystkie odkupił a wolno rozpuścił.
Szedł znowu do Bzyma, a od papieża Benedykta szóstego tego imienia wziąwszy
dozwolenie, szedł do inszych krain, kędy pogani mieszkali, a przepowiedał słowo boże.
Wszedłszy do Węgier, Giejzę książę i z synem jego Stefanem w wierze potwierdził. Potem
po wszystkiej Polsce chodząc, słowo pańskie rozsiewał między onymi nowymi chraeścianami,
w roku 996 do Krakowa przyszedł, każąc po sławieńsku ustawicznie, na tern miejscu gdzie
teraz kościół świętego Wojciecha, który po jego zabiciu zbudowano. Opuściwszy Kraków,
szedł do Gniezna , gdzie za nim król albo monarcha Mieczław z synem swem Bolesławem
jechał, na wszystkiem go rozkazując opatrować potrzebami. Tam po śmierci Roberta
arcybiskupa z domu Ciołek, za wielkiemi namowami Mieczława monarchy, przyjął po nim
miejsce, na którem mieszkał trzy lata, jako to katalog opowieda. Potem napomniany
od anioła, szedł do Prus, zostawiwszy na miejscu swem brata rodzonego Gaudencyu-
sza, a tam sam pogany wiary nauczał, kędy był zaprowadzon od Polaków. A gdy tam
chwilę niemałą chodząc po onej ziemi przepowiedał słowo pańskie, a nauczał wiary
świętej chrześciańskiej , potem idąc dalej, przewożąc się przez rzekę Ossę, nie mając
pieniędzy czemby przewóz zapłacił, pocz^ go przewoźnik szarpać, a potem z jadu wiel-
kiego uderzył go w głowę wiosłem bez obrony. On mu za to podziękowawszy precz po-
szedł, a znowu po wsiach i po miasteczkach chodząc, nauczał wiary przez tłómacza, albo
wykładacza swoich słów, powiadając im, że słońce, które oni chwalili za Boga, także
miesiąc, ogień, jeziora, lasy i insze, że to nie byli bogowie, ale stworzenia boże. Wsza-
koż oni ministrowie ich fałszywi a zdradliwi, zabiegając temu, aby nie hańbił bogów,
zmówili się nań, jakoby go zagubić mogli.
A tak w piątek 23 dnia miesiąca kwietnia, na jednjm pagórku przy brzegu mor-
skim, niedaleko miasteczka Feszhauf, naszli męża świętego gdy mszą świętą miał,
naprzód go siedra kroć przebili, a potem rozsiekali, odciąwszy głowę na drzewie zawie-
sili, której orzeł przez trzy dni strzegł, dotąd, póki gospodarz jego wszystkich członków
nie zebrał, i tam niedaleko onego miejsca gdzie go, zabili nie pocnował. O tern usłyszaw-
szy Bolesław Chabry monarcha polski, posławszy posły, starał się o ciało jego. Do któ
BtbUot«^^Po^k».^ Herbj^.r^c^twa polsldego, Bartosz Pąjprod^ i * ; - ^*
4o8 O KLEJNOCIE
rego Prusacy wskazali, żeśmy Boga twojego zabili, atak ci ciała jego nie wydamy, ai
nam tak wiele złota poślesz , jako zaważy.
Posłał Bolesław król zaraz kapłany z inszymi ludźmi rycerskimi , dawszy złoto to, co
rozumiał spotrzebę. A gdy dali ciało na wagę, ukazał Pan Bóg cud takowy, że zgoła
nic nie zaważyło, wszakoż oni według zmowy przyjąć musieli. Posłowie też ciało wziąw-
szy w nową skrzynię, i nowe prześcieradło okrywszy, do Polski przywieźli. O czem
mając wiadomość Bolesław król, gdy już byli na granicach , nabrawszy z sobą biskupów
i kapłanów inszych, także lud pospolity z nimi, zaszli na drogę; padł król obliczem na
ziemię, przyjął ciało z uczciwością i prowadził do klasztora trzemeseóskiego , który był
Mieczław ojciec jego fundował zakonnikom, które zową Regulares, świętego Augustyna
reguły, o którym zakonie niżej na swem miejscu mieć będziesz. Potem zasię w krótkim
czasie zebrawszy więcej ludzi wszelakiego stanu, przeprowadził ono ciało do Gniezna
20 dnia, miesiąca października, gdzie z wielkiej łaski miłego Boga, dla zasług biskupa
świętego, za żywota kwitnąć począł. Niemcy, Węgrowie, i z inszych krain ludzie grób
jego nawiedzali , a przez zasługi jego od Pana Boga wszechmogącego pocieszenia w żą-
dzach swoich brali. Cesarz Otto, będąc ciężką niemocą zdięty, z umysłu swego i za radą tych,
którzy mu zdrowia życzyli, aby nawiedził grób jego, zaraz z srogiej niemocy powstał,
i tenże koronę Bolesławowi królowi darował, i sam go nią w Gnieźnie koronował, o
czem szerzej w historyi czytać będziesz.
O tym arcybiskupie ś. pisał Janicius poeta te wiersze:
Oualis Adalbertm fuerił^ quid Gnesna reąuiris,
^''^ Nonne mdes sancti huśta heała viri? i
""" Quis facit haec vwus, facitque mortuus, haud guis ;fi
Nunc feret oh Dominurriy ąuae tullił Ule suumf
Gaudencyus brat jego rodzony, jako to katalog opowieda, jeszcze za żywota jego
był arcybiskupem gnieźnieńskim, na którem żył lat siedm, wiodąc także żywot świąto-
bliwy, umarł w roku 1006. W Gnieźnie pochowan. Po nim nastąpił Hippolitus Włoch
o którym na miejscu swem czytać będziesz. .h
O tym Gaudencyusie pisał Klemens Janicius te wiersze: [ą
Cesit Ad alh er łuSf frater Oaudencius orhum '^
Susc&pitf mvo fratre juhente, gregem. -^
Germano similis, similis solet esse colore,
Ex uno fuerii guae rosa nata rvho.
Poraj, brat trzeci, który służył na dworze Bolesława Chabrego, przedtem niż byli
Wojciech święty przyszedł na arcybiskupstwo, tak jako o tem pisze Miechowita w księ^'
gach wtórych. Miał opatrzenie od tegoż króla znaczne, od którego aż po ten wiek barzo
wiele potomstwa mamy w różnych województwach, niektórzy są w sieradzkiem woje-
wództwie, którzy jeszcze to nazwisko Porajowie niosą i tak się piszą.
Żyrosława wspomina Długosz biskupem wrocławskim w roku 1091. Był wzięt
po Piętrze z domu Lis, a pisze o nim, że był rodem z ziemie krakowskiej, to było
za panowania Hermana.
RoDOSTA biskupem krakowskim opowieda katalog w roku 1116. Był wzięt po
• ! RÓŻA. igff
Maurze Włochu, umarł w roku 1141. Ten wiele dziesięcin klasztorowi tynieckiemu na
wieczność darowała czego potwierdził Egidus biskup tuskulański, kardynał, od Kalixta pa-
pieża tego imienia wtórego legat po wszystkiej Polsce i po węgierskiej ziemi. Naprzód
był ardziekanem krakowskim, a od wszystkiej kapituły dnia pierwszego lipca zgodnie
obran, o którym pisze, że był vir morihus grams et małurus, i żywota świątobli-
wego, acz był w gniewie porywczy, wszakoż go łatwie uskromił; in mros probitate con-
spicuos benignus et grałiostts, wielki obrońca kościoła bożego. Żył na biskupstwie lat
dwadzieścia pięć, mając na sobie świerzbiączkę przez kilka czasów, potem we dworze
swoim Kielcach zachorzał, rozrządziwszy dobrze dom swój, sprawiwszy się chwalebną
świątością, umarł roku 1142, 19 dnia miesiąca stycznia. W kpńcieje krakowskim na
zamku pochowan, po nim nastąpił Rob er tu s z domu Korab. -. (xf'>i i.<f ^rH iomO ^.h
:• / Boguchwała biskupa poznańskiego wspomina katalog w r. 1128. Był wzięt po
Pawle z domu Grzymała. Był naprzód kanonikiem krakowskim, przez Fulka arcy-
biskupa potwierdzeń i poświęceń, a po nim nastał Piotr z domu Prawdzie, jako o tem
Długosz świadczy, nie był żyw tylko dwie lecie na biskupstwie.
Wincentego biskupa krakowskiego opowieda katalog w roku 1207. Pisał się z Kar-
nowa od Opatowa; był wzięt z probostwa sędomierskiego , przez Innocencyusza papieża
potwierdzeń, a przez Henryka arcybiskupa poświęceń; tego tylko sama kapituła obrała,
nie dawając tego w moc nikomu inszemu. Ten w Kielcach do kościoła panny Maryi
dziesięć prebend fundował i nadał.
». Był to biskup barzo nabożny, żył na biskupstwie blisko dwanaście lat, potem za
dozwoleniem papieża Honoryusza, dobrowolnie sam biskupstwo spuściwszy, wszedł do
klasztora jędrzejowskiego, przyjąwszy regułę, w roku 1218. Tam mieszkał lat pięć,
umarł ósmego dnia marca w roku 1223, i tamże pochowan.
^Za tego biskupa grom był na zakrystyą na zamku uderzył, kazuły i insze aparaty,
jktóre w skrzyni jednej leżały, popalił.
Opowieda go synem Boguchwała, a matka jego była Bogna; darował wsi
swoje ojczyste klasztorowi jędrzejowskiemu, Czerników i Sojczów, przy bytności arcybi-
skupa gnieźnieńskiego, Gedeona płockiego, Ogiera kruszwickiego, i przy Msczuju
książęciu pomorskim.
Tenże klasztorowi pokrzywnickiemu darował dwie wsi swoje ojczyste, Niekisi^ę
i Karwów, zakazawszy synowcom swoim pod klątwami wiecznemi, to jest Bogusławowi
i Sulisławowi, synom Bogusławowym, aby się ich nigdy nie upominali. Ciało jego leży
w Jędrzejowie w klasztorze, nad którego grobem jest to epitaphium:
Vincenłius Kadłubek de mUa Karków, de armis Rozarum, vir acris ingenii,
divina et hutnana literatura insignis, ex praeposifo sendomirien. assumpłits in jpraesulenij
anno ut supra, per Innocendum papam conjirmałus, et per Henricum archiepiscopum con-
secratus , praesedit annis decem. Demum obtenta licentia ab Honorio papa renun. episco-
patum, religionem cy ster cen. ordinis in monasterio andrzeomen. profitetur, atgue ibi sub
reguła in obsercantia lustro, uno anno exacto, Christo Christi miles spiritum reddiditf et
in chori media corpus ejus a fratribus terrae commendaiur, anno 1223. bais wioi oigsi
46o O KLEJNOCIE *
Tegoż biskupa kronika polska łaoi&skim językiem pisana, którą zow% Chronioa
Kadluhkonis. '^A-m ąttiim ?i;!-r^:i łisbioiwio'i ; y^ ^łfiwoifib Moasoaiw
Ten do Halicza odnosił Salomeą siostrę Leszkową, Kblumanowi synowi króla ttc-
gierskiego Andrzeja, w roka 1208. Nastał po nim Iwo de Końskie z domu Odrowąż.
Boguchwała biskupa poznańskiego opowieda katalog, że był wzięt z kantoryi
poznańskiej poMrokocie z domu Szeliga; ten kupił wieś Kozłów kościołowi pozna-
skiemu do stołu biskupiego, ksiąg barzo wiele nakupił, żył lat półjedenasta, po nim na-
stał Piotr z domu Łodzią, umarł w roku 1184.
f'"»" Boguchwała trzeciego biskupa poznańskiego tegoż klejnotu opowieda katalog po
Piętrze z domu Łodzią, żył lat dziesięć na biskupstwie, umarł roku 1175. Pisał się
de Cienelin, po nim nastsj Pietrzyk z domu Abdank.
*^'\ '5 Żyeosława wtórego biskupem wrocławskim wspomina Długosz w roku 1170. Był
wzięt po Walcerze z domu Zadora, potwierdzon od Piotra wtórego arcybiskupa
tego imienia, z przyzwoleniem Bolesława Wysokiego książęcia, umarł w roku li8^.P«
nim nastąpił Franko z domu Prawdzie. i ,vxDh£iy/A s&o;ąijKI
■ De Michałów wiele mężów sławnych, genatofówmożriyd), p/ctfegfia i insze skry-
pta opowiedają. Kromer wspomina Mikołaja w księgach dwudziestych, list 464, temi
słowy, za panowania Władysława Jagiełłą króla polskiego: Eocercitid vero univer€o, cf
mmmae rerum praefecłus esł Nicolaus Michaloviu8, gente RoseiiSf castellantis et
praefectus cracovien. Huic rex dedił in mandatis, ut hosHles regiones longe lateąue vasta-
ret. O czem szerzej czytaj na miejscu naznaczoneni. .ssn rionoH «i9iqBq >
Tych co się pisali De Korozwęki , wiele możnych senatorów opowiedają. Krs-
8ŁAWA, w roku 1174. O którym u Miechowity czytaj księgi trzecie.
Dobiesława, tak historye jako wiele listów koronnych opowiedają kasztelanem
krakowskim w roku 1380. O tym niżej czytać będziesz.
Kresława z KoRozwcK kasztelanem sędomierskim , który był od Jagiełłą zosta-
wion starostą na Łucku, o czem u Kromera czytaj księgi piętnaster:'*^^*'^^'"^^^^ ^<i^i^
W tymże czasie Kresława wspominają historye i listy rozmaite kasztelanem wiślickim.
•^ 'i (fr: Kresława opowieda katalog biskupem włocławskim, był wzięt po Piętrze Mo-
szyńskim z domn Łodzią, będąc kanclerzem koronnym, po nim nastał Wincenty
z domu Nowina, o czem Kromer w księgach trzydziestych.
Piotra z Korozw^k, wiele tistów koronnydi opowieda podskarbim koronnym,
w roku 1486. '*^ /n\<r>^ ah .^MoAtti • t .
,«>ł>«5ł' Zawiszę z Korozwęk biskupem krakowskim opowieda katalog, był wzięt po
Płoryanie z Mokrska z domu Jelita, alias Kożlarogi. Był to syn kasztelana
krakowskiego Dobiesława, był obran w niedzielę śrzodopostną, w roku 1393. Przez
Urbana szóstego tego imienia papieża w Strygonii, albo przez arcybiskupa słrygońsldego
z rozkazania jego był poświęcon. Przyjechał na biskupstwo w roku 1394. Potem wtó-
rego roku siedm Mensyonarzów przy krakowskim kościele fundował, nadawszy im dzie-
sięciny po wsiach stołu swe^o, to jest: po Grotkowicach, po Giełczynej Woli, Lantkowi-
I 'HOŻA. ó 461
cach, Krasnie, Klantkowie, Sanspowie, Porębce, Zasłoniech, Gardlicy, Tomkoniech,
Szczekarzewicach, Nakrowicach^ Zielenicach, Smarzowicach, i po jednym ogrodzie Czarnej
Wsi, dla tego, aby Officium beatae Mariae Yirginis głosem śpiewali.
Tenże był wiceregentem królestwa polskiego od Ludwika, jako o tem świadczy
katalog, i tamże o nim pisze, że był więcej mundanis a niżeli dwinis rebus intentus;
umarł w roku 1396. Po nim nastał Jan Radlica z domu Korab.
Dobiesława z Korozwęk wojewodą lubelskim opowiedają różne primlegia, tak ko-
ronne jako i klasztorne, w roku 1475.
Stanisława z Korozwęk opowiedają naprzód kanonikiem krakowskim, potem
podkanclerzem koronnym tegoż czasu i roku, o czem w kronikach polskich i liściech
rozmaitych czytałem.
Mikołaja z Korozw^k kasztelanem lubelskim w roku 1506; drugiego kasztela-
nem rosperskim w tymże czasie.
Pieruny, Wrzody, z tychże Korozwck pamięć ludzka niesie, i rozmaite skiypta wspo-
minają, te Korozwęki w domu Zadorów w tym wieku.
/? 3t 8 e wł H n 'i s -i i,' I ^A X J ;7i^j:u?.os .v>?j9i4gii'Jijj<
Wieku mego od tychże przodkówbyły domy znaczne i rzpltej zasłużone, jako na-
przód dom Bużeuskich w województwie sieradzkiem, z którego wiele ludzi z dawna
możnych a zasłużonych rzpltej różne skrypta w aktach ziemskich, grodzkich, także pri-
pilegia ich, i listy królów polskich opowiedają; naprzód:
Spytbla stolnika sieradzkiego naj znaczniej opowieda list miasta Bużenina, które
zakładał w roku 1378. Gdzie tam stoi w te słowa:
Ad petitiones domini Spitkonis dapiferi siradien., filiorumąue suorum, damus
omnibus et singulis in praefata cimtate locatis et locandis, a dała praesentium
quinque annortim, libertatem ab omnibus solucionibus regali^us, exactionibus, tri-
butis, contribuiionibus , et aliis quibuscunque censeantur liberos et solutos , super
quo praesenłes dedim,us nostro sigillo sigiUatas. Datum et actum Siradiae, in die
beatorum Petri et Pauli Apostolorum, anno ut supra.
Tegoż opowieda list Władysława Jagiełłą, albo już syna jego, także skrypta w roku
1419, który temu miastu pomienionemu prawa i wolności wyprawował, jako to opowieda
list w roku pomienionym temi słowy :
In nomine Domini amen. etc. Quomodo cupien. opido Bużenin in terra sira-
dien. sito, conditionem facere meliorem, ut nostris suffultum munijicentiis, sub no-
stro foelici regimine utilia se sentiat incrementa recepisse, — ad instanłes itaque
petitiones nohilis Spitkonis ibidem de Buzenin, fidelis nostri militis, forum an-
nuale in festo Catharinae mrginis guatuor diebus, forum vero septimanale quibus-
libet feriis quintis singulis annis statuimus et decernimu^, perpetue in eodem cele-
brandum etc. etc.
Tamże ju^ teutonicum de jurę polonico odmienił.
> - Datnm Yisliciae feria secunda post festum sancti Bartholomei , anno Domini
SOŁ s»'i 14X9. Per manus reverendi in Christo patris domini Adalbert i episcopi craco-
462 O KLEJNOCIE
^ ^^ eien., eł cancellarii regni Poloniae supremif venerahilis domini Joannis Sap li ra-
ni ec decani cracovien., regni Poloniae vicecancellarii, sincere nohis dilecłorum. , p^
Tenże Spytek, jako to okazują znacznie sprawy ziemskie, zostawił z Elżbietą de
Brolno, Piotra, Zawiszę i Jana; szczedł starszy bez potomka.
Zawisza zostawił syna z Borowińską, wszakoż zabit na Bukowinie za Olbrachta.
Jan, trzeci, zostawił z Borzykowską ż domu Abdank synów trzecli i córkę je-
dne Katarzynę, która naprzód była za Andrzejem Duninem, z którym zostawiła
Sebestyana Dunina i Margorzatę Remiszewską, babę dzisiejszych, o którycheś
pod herbem Kożlarogi czytał. h<)3;iqi;
' ^^ Potem była za Wawrzyńcem Thobaszem, którzy się w tym wieku Załuskie-
mi zową.
Spytek Bużeński, syn Janów, był kanonikiem krakowskim i gnieźnieńskim, umarł
w Turku, pochowan w Łowiczu na tumie, o którym epiłaphium powieda. ♦fl
Wojciech, syn wtóry Janów, który acz miał za sobą Dorotę Rozowską, wsza-
koż z nią potomstwa żadnego nie zostawił.
Jan, trzeci syn Jana Bużeńskiego, zostawił zKatarzyną Laską z domu Korab
naprzód te syny:
Mikołaja, który tylko w ośmi lat umarł, pochowan w kościele św. Szczepana
w Krakowie, o którym epitaphium powieda tamże. h!'j\;
Spytek, drugi syn Janów, umarł powietrzem w Krakowie, pochowan w Wieliczce.
Jan, syn trzeci Janów, uraarł powietrzem w roku 1519, w Krakowie u św. Anny
pochowan.
Olbrycht Bużeński, syn czwarty Janów, młodo umarł, w Łowiczu pochowan
W roku 1512.
Sebestyan Bużeński, syn piąty Janów, prawnuk Spytków, umarł w Rałowicach,
pochowan we wsi Radzimiu.
Piotr, szósty syn Janów, był sędzią ziemskim sieradzkim, który miał za sobą Ja-
dwigę Konopnicką, Andrzeja starosty wieluńskiego córkę z domu Jastrzębiec,
z którą zostawiwszy dwóch synów i cztery córki, umarł w Rałowicach dnia 4 kwietnia
^ roku 1579. Pochowan we wsi Zegry, żył lat 67 i miesięcy pięć. ^ ,
Tych to synów ojciec Jan przerzeczony, umarł w roku 1538 dnia 22 maja, we-
społek z żoną Katarzyną Dziadkowską. Ciało jego pochowane leży w Zadzimiu,
w grobie marmurowym pod miedzianą tablicą, o którym epitaphium tamże powieda w te
słowa:
Generoso domino Joanni de Buzenin, et in Ralavice haeredi, defuncto anno Do-
mini 1538, die 22 Mail, et ejusd&m fidae conjugi Catharinae de Działkowice, quae
ohdormimt in Domino anno Domini 1526, die decima guarta Januarii, parentibus suta
longe charissimis, Hieronymus Bużeński, zupparius cracovien. ac Sacrae Ii. M. a secretis,
suae erga illos singularis fidei et amoris perpetuum munimentum erigi curavit, anno Do-
mini 1554.
Tenże Hieronim syn tego Jana siódmy, wieku mego był podskarbim koronnym,
iupnikiefu inp krakowskich, starostą brzeżnickim, dobrzy ckim, krzeczowskim. Ten acz
BOŻA. - 463
był sekty Kalwinowej, wszakoż dla dobrych spraw jego może być równań do onych
przodków świętych, o którycheś wyżej czytał. Była w nim wielka pobożność, sprawiedli-
wość i wszystkie sprawy pochwalenia godne i pamięci wiecznej. Tak o nim mawiano
jawnie jeszcze za żywota jego: Ktoby chciał cnotę wymalować, a nie miałby do tego wi-
zerunku, może z Bużeńskiego Hieronima osoby. Był wielki miłośnik ludzi uczonych i ka-
płanów na tym urzędzie. Jurgielty albo prowizye na żupie, wszystkim, choćby w skarbie
pieniędzy nie było, swemi własnemi płacić kazał tej godziny, której przyszli. Ale jeszcze
święty wiek był za jego rozkazowania w żupie.
Ten za dobrego zdrowia swojego te wszystkie urzędy spuścił do rąk króla Stefana.
Umarł kasztelanem sieradzkim a starostą krzeczowskim , nad grobem na chorągwi jest
ten napis: .011;
lUustris et magnificus dominus , dominus Hieronymus Buzeński de Buzenin,
castellanus siradien., et cipiłaneus krzeczoviefn., etc., oh eanmias suas rirłułes , quatuor se-
renissimis, Sigismundo Primo, Augusto, Henrico et Słephano regihus Poloniae, ac omnibus
hominibus longe charissimus, thesauH generalis regni et salinarum cracovien. offido, muUos
annos foeliciłer administraio, ałgue tandem diu optanłe ąuietis amore, sua sponte deposito,
animo tranguiUo et sereno, piis openbus interUus, in Domino obdormivit Krzeczoviae, die
26 Nocembris, anno Domini 1580, aetatis sitae 66. \
Miał za sobą Reginę z Witowie Czerną z domu Nowina, Stanisława staro-
sty dobczyckiego córkę, po której wziął Żabno i insze imiona w krakowskiem i sędomier-
skiem województwach; z tą zostawił dwóch synów: naprzód Pawła, adolescentem nabi-
łem et sanctae catholicae reUgionis cuUorem; był starostą dobczyckim, urodził się w Kra-
kowie w roku 1556 dnia 20 sierpnia po Wniebowzięciu Panny Maryi, piątej godziny
w noc, ze śrzody na czwartek. Umarł w Wiedniu w roku 1676, mając wieku lat dziewię-
tnaście, o którym epitaphium tamże powieda in templo Scothorum, na marmurowym gro-
gie pisane w te słowa:
Paulus Buzeński a Buzenin Polonus, amplissimo loco natus, adolescens dohczy-
cen. praefectus, cum in acei-ba aetate ingenii fructus uben'imo8 edidistet, brem annot^m
spatio ingentem cursum gloriae emensus, ad dignam vitam summa virłiUe, eam łerris in-
videnłibus fatis advolamt, anno 1575, 16 Calendas Septembris, aetatis XIX.
-;: Hieronymus pater, in regno Poloniae summus regni aerarii praefectus, JUio amabi-
Ussimo maestus posuit.
Piotr Buzeński, syn wtóry tegoż Hieronima kasztelana sieradzkiego, starosta brze-
źnicki i dobczycki, który się był urodził w roku 1559, dwunastego dnia września, siód-
mej godziny w nocy, ze wtorku na środę po narodzeniu Panny Maryi, ożenił sif we 22
leciech, pojął Konstancyą z Mirowa Myszkowską, Zygmunta Myszkowskiego,
starosty oświęcimskiego i Zatorskiego córkę, synowi cę rodzoną biskupa krakowskiego
Piotra z domu Jastrzębiec; roku 1580, dnia 29 miesiąca czerwca, w dzień świętego
Piotra i Pawła apostołów, we dworze biskupim w Krakowie, z wielkim kosztem było
wesele; który w młodym wieku swoim, statecznością i sprawami poczciwemi ojca nie
wyd^, kutemu hjl vir literatur, co o nim jaśnie powieda ratio, którą pisał de ortu, łotiu^
404 O KLEJNOCIE
wtae curictUo et morłe brata swego Pawła wyżej pomienionego, która jest in lucern wy-
dana w roku 1676.
Zostawił dwie córce: Reginę, która się urodziła w dobczyckim zamku w staro-
stwie jego, w roku 1682 dnia trzeciego kwietnia, feria łertia post Dominicam Judicam,
die Martis, antę ipsum tactum horae nociis seąuentis y de feria tertia in feriam guartam.
Umarł roku 1683.
Jan Bijżeński, syn Piotra sędziego sieradzkiego, był starostą ostrzeszewskim, kró-
lów Henryka i Stefana sekretarz i dworzanin, był wieku mego człowiek znaczny i go-
dny, umarł w Dyneburgu w Inflanciech, w roku 1581, dnia 29 grudnia, mając wieku 30
lat, w Litwie w Wilnie pocbowan w kościele świętego Jana, o którym na chorągwi napis
tamie w te słowa pisany:
Joannes Buzetiski de Buzenin , capitaneus osłrzesocien., serenissimorum Henrici
et Stephani regum Poloniae secretarius et auUcus, cum in aulis principum suorum aingu-
larem jidem et virtutem in omni sua actione prohasset, et cum peregre legationibus ali-
quod lionestissime peractis, tum in patria sub Stephano rege fortissimo .et bellicosissimo ad
Gedanum, Polockum, Wielko- Lukum et Pleschotoiam , operam suam. navas8et, pace inter
regem tt Moschum coeunłe, una cum suo rege ex bello rediens, juvenis, pieiate, doctrinu,
humanitate et morum insigni elegantia, vultu8 etiam singidari gratia praeditus^ atgue omni-
bus amabilis, in summa spe et expectatione summorum honorum et in Jłore ipso, Dinem-
burgi, regis ipsius et totius aidae incredibili dolore, ac suorum ingenti desiderio relicto,
febri moritur, XXIX Decembris, anno 1681, aetatis vero suae anno XXX.
Hieronim Bużeński syn tegoż Piotra, który miał za sobą Trepczankę z Wiel-
kojedzka z domu Topór, zostawił z nią córkę Annę.
Siostra jego rodzona Katarzyna, była naprzód za Gasińskim, albo za Wierz-
chlińskim, potem za Bartoszem Biskupskim, który się pisał z Bobrownik, woj-
skim wieluńskim. 'i ii.^
Margorzata Bużeńska, córka Piotra tegoż sędziego, umarła panną.
Regina trzecia siostra ich, która była za Maciejem Rudnickim, podsędkiem
sieradzkim, z którym zostawiła potomstwo.
Anna siostra rodzona podskarbiego koronnego Ptaszkowska, z którym zosta-
wiła córkę Konopnicką, potem szła za Marcina Baleńskiego z domu Jastrzę-
biec, z którym zostawiła synów czterech.
Dom Dąbrowskich w sieradzkiem województwie, w radomskim powiecie staro-,
dawny, którego przodki opowiedają listy dostatecznie ludźmi wielkimi a senatorami mo-
żnymi, czego tu masz świadectwo dostateczne w tym liście:
In nomine sanctae et inditiduae Trinitatis Amen. Nos Casimirus Dei gratia
dux Cvjaviae, Lenciciae, dobrzinensisąue provinciae, etc Tam modemis quam fu-
turis, Christo corde mente puris, praesens scripłum inspecturis, salutem in predul-
cissimo Jesu Christo. A viris doctissimis artium scriptoribus , et a naturaliter sa-
/pientibus decrełum est, acta rerum temporalium ne procesja in oblivionem homi-
num tcmporis, cum tempore labantur^ litterarum testimonio perpetuari, ut ait qui-
dam poetarum: Convenił ergo próbo, qnod sic primordia sumat, incubet, et in fi-
nem tendat ad usque bonum — Qua de causa univeriorum notitiae praesentium te-
RÓŻA. ' 465
-0^ ip - «w)re dtiximus declarandum, nos donationem haerediłałum ratam habere ac incon-
cussam: comiti Spitigneo palatino Lenciciae a patre iiostro duce Conrada, oo
fidele ipsius servitium, ei suaeque posteritati jurę haerediłario perpetuo colatam,
auorum haereditałum sunt ista nomina: Dąbrowa, Rogaczewo, Makosicze, Tarlino.
Nos ełiam dicUis dux Casimirus praefato comiti Spitigneo, jideli ejus serm-
łio inspecto, nillam Screp8evo, cum omnibus utilitatibttrS, ei suaeąue postet^itafi, jurę
haerediłario contulimiis possidendam ; in cujus donałionis dc confirmaiionis perpe-
łuitatem, litteras nostras sygilli nostri munimine roboratas duximus indulgendas,
praesentibus his: Stephano castellano de Sieradz, Urban o casfellano lenciden.,
Ni cola o castellano spicimiHen.; Dobeslao judice curiae, Strzeskone pincer-
na, Joannę dapifero, Panczlawo venatore curiae, Siechone venałore lenci-
den., Joannę venatore de Sieradz, Mrockone łribuno spicimirien. , Cusma
subdapifero, Floriano thesaurario, Vitto subjudice curiae, subthesaurario Jo-
annę, Mauricio subcancellario. Acta autem sunt haec in Mirano, anno gratiae
ab Incarnałione Domini 1248.
iE3liKi Tegoż Spitygniewa z Dąbrowy wojewody łęczyckiego potomki własne opowiedają
listy domu tych Dąbrowskicli, jako Tomasza dziedzica w Dąbrowie. Potem Teodo-
ryka, Pielsa Peregrina Jana, i syna jego Stanisława ardziekana gnieźnieńskiego,
którego ciało leży w Krakowie na zamku, jako o nim powieda epitaphium pisane w te
słowa: M>i»i raaioą ,ui; •>s} i\ii Dos-u}iia ,ułLeiea^nx9ia^. uit)qoiieJOi yoi*:
Reverendi domini Stanislai Dąbfó'wsk%yar(^%diao(migne»tvbnsis','iT
:dislavien. canonico, viro pietate, doctrina, niorum gravitate insigni, aliguod archiepiscopo-
rum gneznen. canceUario, erga inopes et studiosbs pałrono , perąue liberales et propensi a-
mici posuere, anno 1575 secunda Januarii, aetatis ejus 73.
Mikołaja podsędka sieradzkiego, którego syn^wieku mojego był Olbrycht Dą-
browski, miecznik sieradzki, ostatecznym potomkiem już tego wyżej pomienionego wo-
jewody łęczyckiego. ^^ ,v*j^<r^i
■; r,
Dom Oruszczeńskich starodawny tamże w tym kraju; wspomina katalog Jana
arcybiskupem gnieźnieńskim, był wzięt po Janie ze Sprowej, z domu Odrowąż,
roku 1464 od Pawła papieża tego imienia wtórego potwierdzeń , w piątek 19 dnia pa-
ździernika, roku ut supra, z krakowskiego biskupstwa, na którem tylko rok był, cztery
miesiące i dni jedenaście. Ten się pisał z Gorniewic i z Gruszyc, jako to katalog opo-
wieda. Był to syn chorążego sieradzkiego^ Jana Gruszczeńskiego, a Margorzaty Na-
ramowskiej. Tak o nim pisze, że był in vitia petidantiae proclivus, mundanis et tem-
poralibus deditus. Wiele powinnym swoim z dóbr stołu arcybiskupiego rozdał, a osobliwie
Bartłomiejowi kasztelanowi kaliskiemu bratu swemu, a drugie imiona zafrymarczył,
wszakoż z przyzwoleniem kapituły.
Tenże klasztor w Łowiczu Frati-um Minorum zbudowj^.
Tenże kościół w Rzegowie na pamięć Stanisławowi świętemu zbudował, a ku chwale
miłego Boga, któremu nadał dziesięciny na Bawole i a. Krakowie.
Tenże dziesięcin kościołowi sędomierskiemu u Panny Maryi wiele przydał, jako
w Potnorowie, w Potworowsku, w Woli, którą zową Kozia Kaleń, w Kazowie, w Kazulce
długim^ w Dłuskiej WoU, w Gutowie, w Gutowskiej Woli, i w Czarnej et<5. czasy wie-
Biblioteka Polska. Tlctiy rycerstna polskiego, Bartosza Paprockiego. 19
466 O KLEJNOCIE
cznemi. Wszakoż był za to wziął od kapituły sędomierskiej piętnaście set złotycli. Po-
tem będąc na arcybiskupstwie lat dziewięć i dni dziewięć, umarł nagle, pochowan od
braci rodzonych, Mikołaja Kośmidra. Ten Kośmider kupił był dom w Kaliszu pzyn-
kowny, i dał go Bamadynom, bo z niego mieli impedimenła od pijanie. IBartosza
kasztelana wyżej pomienionego , w Gnieźnie. Po nim obran Jakób Sienieński z domu
Dębno w roku 1472. ,. .,
Fisai o tym Janicius te wierszei«« ^■'^^** '' **^'*»^^'
Lascwus, pełulans, moUis, propensus in omne,
Oruscinius vitium nequitiamque fugit.
Dum bibit ad sacras et cantał nocie luceimaSf
Prołinus incaułum, mors inopina rapit. " ^ *^y'
Tego domu Koźmińscy, z których jeden wieku mego był rotmistrzem na Podolu.
O Bartłomieju Koźmińskim czytaj Kromera naprzód księgi 14, list 356, potem
w księgach 16, list 367. w Boj.ń ' pm^
Rożycowie Krzepicoy, pisali się z Boryszowic. Wspomina katalog Andrzeja
arcybiskupem gnieźnieńskim, naprzód był teomuuieńskim , potem lwowskim, aż gnie-
źnieńskim. Bawił się dworem czas długi, był człowiek uczony a zawsze dobrej myśli.
Żył na arcybiskupstwie lat siedm; był wzięt po Fryderyku królewicu polskim w roku
1603. Umarł 1610. Po nim nastał Jan Laski z domu Korab; ciało jego leży w Gnie-
źnie, nad którem to ejpiłaphium:
Joann es de Lasko archiepiscopus gnesnen., adoptationis memor, antecessori suo
Andreae Rosa de Borisowcze^ anno 1510 y die 20 Aprilis mortuo, sacrofagum niarmore
decorat. Herb Róża.
O tymże pisał Janicius poeta te wiersze:
óHSs. ^..,- ^^^ ^^^ aestates vixit Rosa jlorida semper.
,ś^w©'tiłO nicK)I ^i vemans nullo tempore digna mori.
-«q fihjr)' Gf Cana quidem, sed grata fuit omnibus illis, '
■ '.■■'■ Qui choreo-, ludos, delitiasąue colunt. i
Z tychże Rożyców z Boryszowic idą Jaktorowscy dom starodawny i znaczny,
wszakoż byli alieni a jide całholica. ,
■\
^.,y Dom Izbieńskich albo Rusieckich w Wielkiej Polsce. Wspomina katalog Be-
nedykta Izbieńskiego biskupem poznańskim w roku 1545, człowieka żywota dobrego
i przykładnego biskupa, był wzięt po Pawle Wolskim z domu Łabędź, po nim zo-
stał Andrzej Gzarnkowski z domu Nałęcz.
W klasztorze u świętej Trójce w Krakowie opowieda epitaphium temi słowy:
Benedictus Izbieński episcopus poznanieTisis , fratri suo Petri Izbieński cano-
nico vladislavien., secretario regio, anno 1628 die 16 Augusti vita fundo, hic sepuUo, posuit.
-** U^uivinqł«4 «4«««1«4i .jv»"<''i"q *f'4»rtfti{t '(»lirlJ »>elw'i fciwjO.i.ii.';
If-BOŻA. (, 467
-jiś Marcin Rusiecki albo Izbieński, synowiec tego biskupa, który się z Izdebna
wieku mego pisała był scholastykiem krakowskim, gnieźnieńskim, poznańskim etc.
kanonikiem. Temu gdy posłał król biskupstwo poznańskie, a chciał od niego aby dał
dziesięć tysięcy, niechciał biskupstwa przyjąć, powiedając, że się tego kupować nie go-
dzi, ale jeśli mię król pan mój baczy godnym tego urzędu, niechaj mi da tak, jako się
to dać godzi^ tedy przyjmę.
O! świętego baczenia kapłan zaiste, a snąć naszych wieków ledwie nie jeden był
taki, który pamiętał na słowa Grzegorza świętego, który mówi o Symonitach albo Giezytach:
QuiGunqtie sacros ordines nendunt aut emunł, sacerdotes esse non possunt , unde scńptum
esł: Anathema danłi, anathema accipientij a to jest simoniaca haeresis, jakoż tedy ta-
kowi, n anathema sunł et sancłi non sunt^ sanctificare alios possunt , et cum in Ckristi
corpore non sini, ąuomodo Christi corpus tradere, vel acdpere possunt f Chybaby tym
umysłem, jako Hieronim święty mówi: Saepe sinistra principia pet^teniunł ad faelices
exitu^, ut Jacob per subplantationem peroenit ad benedicłionem. A tak się o to staraj
mój miły biskupie, jeśli który do biskupstwa przychodzisz za wielkiemi podarki, staraj się
aby ta seges, która leprosa manu feritur^ munda mełiretur] aby ex adtmerino concubitu
wychodziła pulchra soholes. Mądremu dosyć.
Dora wilczków w Rusi starodawny, z których jeden był arcybiskupem lwow-
skim w roku 1503 Był wzięt po Andrzeju Bory szewskim tegoż herbu, o czem
Kromer pisze w księgach 30.
Dersława wiele listów opowieda podkomorzym lwowskim w roku 1505.
,^ W roku 1576, byli czterzej bracia: Mar dn wojskim lwowskim, był jtp^,.q?i^wiek
możny w onym kraju, szczedł bez potomka. ,,,,,„„ . ,^ ^if^Nys^i
Mikołaj, który był mężem spokojnym, żył przez czterdzieści lat cMs , potem
j^e captus umarł. ,,,,,, ^ ^..-„.m.^j n .0,01 M^^n* ^,.o
.,^- Jan, trzeci, zostawił potomstwo z Balicką^/ ^.^^ •,,aovhof ^r.-^A r.t/:qo :t.^-ncT .ho.y.
Paweł, czwarty, człowiek stateczności i pobożności wielkiej , czasu potrzeby męstwo
znaczne z nieprzyjacielem okazował, a w sprawach i żywocie mógłby go r(^w9ąć do
onych przodków świętych, o którycheś wyżej czytaŁ , . ,..,,^{ . , ,,.
Dom Grochowickich w Wielkiej Polsce w kczyńskim' powiecie. Był Jako o, któiy
wieku mego zostawił z Orszulą Gwiazdowską, jł domu !Bogory,a,.,8ynó^^
Piotra Jana 1 Wacława. ^k vi ^cm fvd o^^-^iom ji^joit^ t^«iw"?ltRtl
Dom Niekmierowskieh starodawny w sieradzkiem województwie, przodek ich był starostą
krzepickim, a ten trzymał te miasta: Dusenin, Widawę, Lutomiersk. A gdy mu podkomorzy
granicą gruntu siła odjął, a inszemu przysądził, on go zabił ze wszystkierai assesory,
trzynaścijp ich zaraz poległo, prze co przekonany prawem, utracił był wiele majętności.
Miał synów trzech, z których od jednego idą Niekmierowscy, z których Marcin byl
wieku mego do posług r. p. mąż godny.
,,^^,,iliit^,v8zowic taaże >v sieiadzkiem dom stayodawijy, z, j|»:t(^^ch Stanisław był wieku
468 O KLEJNOCIE
mego podstolim krakowskim^ miał za sąbą Działyńską, wszakot z nią potomstwa Ż9,-
dnego nie zostawił. «^»^«*'''''^''ni ,air^«^o>łB )«hft l-^d -i!i5Ąi(j tijisiW
Dom (jórskich w pilżnieńskim powiecie starodawny. E /h^iifnifii .;
Sęcłyńsey w lubelskiem województwie dom znaczny. ■,■'«!>?, .v •»;
Wybranowscy w poznańskiem województwie dom starodawny. Wieku mego był Wa-
wrzyniec rotmistrzem i mężem sławnym, w każdej potrzebie zoacznym, miał wybrance
pod swą mocą. . ,.>. » .. - ^^..-..w ..
(i:'>r. Biernaccy od Kalisza, dom starodawny."'^'^^' .-> r//"!*^ «n łR.»c»rmfi<y ytMjI ,łjUJ
•' V^ Striałkowscy tamże u Kalisza. Był jeden z nich wieku mego Jakób archimag&nt^
wągroveeen. *'i'i' j-niM- ,<uMi«Mi, -. ^«3
Lipniccy w sieradzkiem województwie dom starodawny. '" ■ *>- ^ r^'^^?^ • '<'> W. .hrois^
niY.t Dom Dobrosołowsiiłch z Kujaw, z Czestkowa na Kujawach albo w Wielkiej Polsce,
z których wieku mego byli trzej bracia rodzeni w Rusi, ludzie rycerscy. Jako naprzód
Marcin, rzeczony Knecht, rotmistrz i mąż sławny; ten gdy Bohdana hospodara woło-
skiego Turcy z państwa zegnali, zamku Chocimia mężnie obronił. W potrzebach potem
i przedtem znacznych bywał z różnymi nieprzyjacioły^ tak królestwa polskiego jako i^
w inszych krainach. Gabryel i Stanisław bracia jego rodzeni, mężowie dobrzy.
Zakrzeńscy w sieradzkiem województwie. Wspomina epitaphiwn jednego w Gnieźnie
pisane w te słowa: Venerabilis dominus Jacohus dt ZaJcsiw canonicus gnesneń., mor-
tuus anno 1518. Orałe pro eo. Herby: Róża, Topór, Jelita, Srzeniawa. ^''
Tamże w sieradzkiem województwie Clirzanowscy, Kodrepscy, Sobiekórscy, domy starcK
dawne i rozrodzono. '^ tniMfW^łfi aivsnomfOiifao<| «bv'>i7?oqo yróiarl ojorw j«vf«fł.T9U
^ -' Kaczowscy w sieradzkiem Województwie, z których jeden był opatem świętokrzyskim,
jako o nim epitapkium w klasztorze onym powieda w te słowa :
'■' ' Sepulchrum reverendi domini Andreae Kuczowski, abhatis s. Crucis Calvi monłis,
obiit anno 1576, 16 Octohris. Po nim nastał Tomasz Polanowski, z domu Stary
Koń. Tegoż opata brat rodzony był N., który trzymał od klasztora wieś Modliborzyce;
zostawił syny męże wyborne i ludzie rycerskie.
"^ Sebtesiersiey w Wielkiej Polsce dom starodawny^ z których był Jakób znacznym
w posługach rzeczypospolitej , deputatem na trybunalech bywał, zostawił synów pięć.
Garkowscy dom starodawny i znaczny w sieradzkiem województwie.
T^f^-^Krępscy w sieradzkiem województwie dom starodawn;^/'' ^ d-»iil3^wail»4rti# rooił
Dom Latkowskich tamże z sieradzkiego województwa starodawny, z których Matus
Latkowski wieku mojego był mąż w sprawach r. p. biegłym, miał majętność nabytą'
w przemyskiej ziemi, a potem w lubelskiej, za starostwa Jana Tęczyńskiego, kasz-
telana wojnickiego, pisarzem był grodzkim. Na tymże urzędzie umarł.
Maciej Latkowski miał synów piąci, z których wieku mego także byli dwa
między nimi znaczni, i między wielkiemi stany dla poczciwych spraw zachowali : Na-
przód Symon, który w postronnych krainach na rycerskich się sprawach bawił, z czego
przyszedł był do wielkiego między narodami postronnemi mniemania. Był kawalerem
maltańskim, potem komandorem opawskim, a iż tam m ordine isto być nie może jedno
praw^ sz^.achcic urodzony poczeiwie, by nalepszym mężem był i nasprawniejszym, tedy
RÓŻA. ■ O 469
ten przerzeczony Symon Latkowski, dawając o sobie świadectwo onemu towarzystwu
tym listem króla Augusta tego próbował, którego masz sens w te słowa: a ^am
-c oi Simsmundus Augusłus Dei gratia rex Poloniae etc. etc. Significamusprae-
sentibus litteris nostris, quibiis expedit unwersis et singulis , praesenUbus et fvtwris
etc. Quod cum precibus a nobis contendissent conńliarii nostri, ttt testimonium
.,Vj\Voj.. dare dignaremur de v era gemina et legiłima nobilitate nobilis Simonis Latkow-
ski y ut eo facilius accessum Jiabere possił ad omnes eas mtae conditioneSj hono-
res et gradus, ad ąuos nobili sangulne procreatos tam jtts gentium, qaam jura
^^ guaelibet cimlia et municipalia rocanty nos non invitl eam graiiam komini nostro
faciendam esse existimavlnms ; cum enim nebilitas inter caetera virłutis esse prae-
mium soleat, eidem fńrtuti ąuin uberrimos frucłu^ operum suorum refferat, invi-
dere nefas esse pułamus. Quod eo libentius fecimus, quod nobis persuasum sit,
plerosque fore, qui intuiłu tantorum praemiorum effitso cnrsu, ad virtułem atque
adeo nobilitatem contendunt, mojoribu^s certę ilUtis, qui talia praemia a praedeces-
soribus nostris meniis eoi'um digna primi retulcrunt, grati animi nostri judicia
^■f dablmus. Testamur itaque pi'ae3entibus omnibus supra scriptis, qu^rum id interest
.^, avi interesse połerit, praedictum Symonem Latkowski, longe repetita serie
^. majorum ipsius, nobili sanguine ortum , vereque nobilem esse, ac pro nobili semper
habitum, pio imaginibus nobilitatis seu stemate Rosam albam in campo rubeo gere-
re, nihiląue tale, vel per parenteni ipsius, vel ipsummet comissum esse hactenus,
2,^,^ quod nobilitati contrarium, ipsuni ea ipsius praerogałlva indignum reddereł. Quae
y^\ omnia universis et singulis pHncipibus, tam ecclesiasticis quam secularihus dominis,
^c. archiepiscopis , episcopis , ducibus , omnium ordinum religiosorum magistris, mar-
. ,.^ chionibus, comitibus, baronibus, nobilibus , cimtałum, oppidorum, casteUorum, vil-
^^,^ łarumgne rectoribus, ac eorum locum tenentibus denuntiantes horłamur, ut eum
-iii P^^ nobili hdbere, ac de ea quae ejus fert conditio consignandum praesto esse non
dubiłent, facturae nobis s. vestrae rem gratam, subditis vero nostris ne aliter fa-
cient serio mandamus, in cujus Jidem praesentes litłeras manu nostra subscriptas,
t sygiUo nostro communiri jussimus. Dą^ri()iVa^s<;ham(ię,ą^ex^^^^
^^y mini 1564, regni nostri 34. .x,\\\i^..\ ^^,>w.\^ . V'>*^ A^^.-.^^-yu^^
:V SIGISMUND US A VG USTUS REX. ' ,
Służył potem na Podolu żołnierską, gdzie męstwa swego znaczne sztuki okazawszy,
jechał znowu do cudzej ziemie, był kapitanem ex stipendio Maximiliani imperatoris na
zamku Babie, pod hetmanem groffem de Salma, gdzie męstwo swe okazał i sprawę ry-
cerską^ z wielką sławą narodu polskiego, i nagrodę otrzymał komendarstwo poinienione,
na którem umarł, mąż sławy i pamięci godny.
•n Stanisław Latkowski, brat tegoż Symona rodzony, z młodości w ziemiach cu-
dlfych się schował, był to mąż zachowania wielkiego, dla uczynności, którą ludziom oboj-
ga stanów pokazował, tak panom, jako teź i miejsckim ludziom, wielki kredyt w każdej
ziemr miał, czego też barzo przestrzegał', nietylko sam z strony swej, ale też i z strony
tych, za których ręczył albo przyrzekał. Włoski, francuzki;, niemiecki język umiał, wszy-
stkim Polakom, którzy jedno tamte kraje nawiedzali, znacznie pomocen był, w potrzebach
ratunku dodawał, pieniądzmi zakładał, od wiela przedniej szych familij, i od wszystkiego
rycerstwa polskiego, którzy syny swe do postronnych krain syłali, miłowan i poważan był.
470 O KLEJNOCIE
i(7ft3Cen potem przyjechawszy do"ojczyzny, w krakowskiej ziemi majętność miał nabytą^t
i tam się ożenił, a będąc mężem dobrze zachowałym, niechcąc nic potomstwu zosta wiójt
zkądby je na potem nieprzyjaciel szczypać czem miał, nie tając upadku przodka swego
z strony dobrego mienia, ten list od króla Stefana wyprawił, z którego 4^ czego to u-
czynił, statecznie wyrozumiesz, a tego masz ten sens: - v .*Vt\?.>>u '.Vv>^^^v 9'vt^^n^%
'"'^^*^' Stephdnus Dei gratia rex Poloniae etc. etc. Expo8uerunt nohis certi consilia-
-.Mv»>f f,(( nostri, in comitiis nostria generalibus varschavien. celebratis, nomine nohilis
f^'^'^\ Stanislai Latkotos'ki, eum ac major es suos ex nohili genere oriundos quidem
(i-\\zos fuisse, atqve etmdem Stanislaum Latkowski et parentem suum nunąuam ab
b\y\\\ integritate boni viri, et ea jide quae aliąuo excessu violata peccantes nabili ho-
i'Ht\ norę diminuere soleł descimsse, verum eo nomine tantum parentem praefałi Sła-
_;***• '^ nislai Latkoioski majoribus suis inferiorem redditum esse , quod ex vivendi-<
■y^\iS\ tationibus morę nobilium circumscriptis tenujori fortuna deturbatus, in oppidum
■K^-y^, Pabianice sese contulerit^ ac ibidem pro conditionibus suae rationi longo tempore
ui^ms deguerił: in eo tamen suo necessario statu, łanło studio pirtutis ad recuperandam
'•"■^^ majorum suorum dignitatem cursu enixum esse, ut cum ipse sese in nobilem vi-
* '^''' vendi perfecłiorem morem asserere, refragante eadem fortuna non potuisset, libe-
\'^\ii\' f.ig gy^ig g^fji omnem honestatem conformandis, earh, operam nnvavit, ut alter eorum
'^'***^ minor natu Si/ mon Latkowski, multis a Juventute sua bellis extemis exerci-
,wm&' tatuś, rerum praeclare gestarum testimonium, hoc est cooptationem in numerum
^*':»" militum Maltensium et posłea comendoratum opavien., apud externos consecutu^
sit. Alter vero praefatus Stanislaus, in extemis regionibus pariter a pueritia
educatuSf virtute sua , fde et integritate egregium passim apud externos quosque
et suos etiam nomen sibi comparaverit. Verum hoc unum tantum eum subvereri,
ne quid praesenti vitae suae instituto, in quo se comparatis sibi terrestribus bonis
coUocamt, ipsa tantum parentis sui in oppido Pabianice inhabitatio ofjiciat, aut
^\ "^ sibi a quopiam probro objiciatur: suplicaverunt iłaque nobis certi consiliarii no-
'^^5!., , sfri^ pro praefato Stanislao Latkowski, ut eum specialibus liłteris ńostris in
oVa «• statum nobilium assereremus , ac si quid jurę dicłanłe ex avita ipsius nobilitate
per parentis sui in civitate inhabitationem , ac vitae susceptas rationes decessisse
alicui mdeaturf id aucłoritate nostra abrogamus etc. etc. 3undem Stanislaum
Latkoioski in pristinum majorum suorum integrum statum, et morem vivendi
nobilium regni nostri sese incorporantem, specialibus etiam litteris istis nostris- asse-
rendum esse duximus, uti quideni praesentibus litteris nostris non secus, ac si primis
t, etiam ordinum, judiciis nova nobilitas ipsi attrihuta esset, unanimi eorundem or-.
Yi y ,dinum voluntate asserimus. Circaque nobilitatis suae avita et paterna rosae albae^
• ^j^n campo rubeo insignia conservantes, dignitatem ipsius et nobilem honorem in
* verum nobilitatis stattim ac Uberfatem restituimus ac incorporamus , eumque et
posteros ipsius, cum ad omnia jura, lihertates, praerogałivas perfruendas, tum ad'
».'> jl ' possessiones quasvis terestres, t>eljam possessas, vel qu/)vfs tempore possidendas, ae-
[pdo que ac alios regni nostri nobiles, aptum habilemqij(e reddimus et prormntiamus, ita^
itłbi/;^ Panien, ut praefatus Stanislaus Latkoioski, morę juxta praescriptum leguWi
'/nf "- v'*?fl'^^ nostri nobilium vivat, munera bellica et alia ofjiciu, tam tempore belli quam
- ' " pacis equestri ordini incumbentia, jureque statuti expressa, astrictus sit, atque ex
'•• ' possessionibus siiis, tam fnnudm, quam alias omnes circumscripłas, et nobis coństi-
' łutionibus regni sancitas, ac nobilitate regni nostri pendi solitas contr ibutiones pen-
(. dat. In quorum omnittm et singul^rum Jidem et testimoninm, praesentes manu nostra
.J7i! uKxl?ł^*<^*P**''****? ^f sigiUum regni nostri appendi jussimus. Gatum , Yarschopiąe in
RÓŻA. 471
conventu generali omnium ordinum regni, die 12 mensis Febniartif anno 1581y
regni vero nostri anno guinto.
STEPHANUS REX.
W Prusiech dom Zaleńskich starodawny i znaczny. Wyszli z Polski Wielkiej , pisali
się przodkowie ich Częstkami de Dębnica, która teraz w domu Latalskich herbu
Prawdzie.
Wieku mego był Jan Zaleński kasztelanem gdańskim, który u króla Augusta był
w wielkiej łasce. Był starostą wolborskim, tucholskim^ jasieńskim etc. Zostawił z Taszy-
cką z domu Strzemię, sędziego krakowskiego córką, syna Jana, którego królowa Anna
prawie a cunabulis wychowała, wychowawszy w wielkim dostatku przy sobie chowała, a
nie jako pani, ale własną macierzyńską łaskę okazowfUa młodzieniaszkowi onemu, a to
dla wielkich zasług matki jego, która w fraucymerze tej królowej będąc, gdy jeszcze w pa-
nieńskim stanie była, posługami stanowi jej należącemi dobrze i pilnie się zaleciła. Po-
tem od tejże królewny albo królowej za mąż była wydana, i do żywota jej w wielkiej
łasce była, aż i po śmierci potomek jej.
Gidzielscj dom starodawny i rozrodzony. , ,
Ztobniccy dom starodawny i rozrodzony; ^ '^ ^ t ^
Zauoszcicy dom rozrodzony.
likorscy tamże.
Bebrzelewscy w powiecie piotrkowskim, dom starodawny.
Sichecfy dom starodawny i znaczny.
Królikowscy w sędomierskiem województwie.
Przeborowicy tamże dom starodawny.
Samprocliowie tamże w sędomierskiem.
Tegoż herbu używał Walenty Krzepicki pisarz z skarbu koronnego, mąż za-
służony, zostawił z Kazimierską potomstwo.
Pałascy w powiecie chęcińskim.
Radziósry w województwie krakowskiem.
Skotniccy w Mazowszu, z których Kasper przeniósł się do krakowskiej ziemi, i tam
potomstwo zostawił synów trzech: Piotra, Łukasza i Kaspra.
Tegoż herbu używał Paweł Szczerbie mieszczanin krakowski, który % młodych
lat swoich w każdej poti'zebie z Janem z Tamowa, kasztelanem krakowskim i hetmanem
koronnym b}'wał, którego jako męża postronnego ćwiczenia w sprawach rycerskich, ten
pomieniony hetman czasu potrzeby od porady sobie brał; języków kilka umiał: łaciński
włoski, niemiecki prawie dobrze; był człowiek cnotliwy, i ludzi onych dawnych bogogojnych.
Tegoż był syn także wieku mego człowiek w prawie uczony, który prawo saskie
i magdeburskie porządkiem obiecadła z łacińskich i z niemieckich skryptorów na polskie
przełożył, a kosztem swym we Lwowie, kędy natenczas pisarzem był, drukować dał.
Był potem za kanclerza Jana Zamojskiego i hetmana koronnego dekretów pisarzem i se-
kretarzem królewskim; człowiek z cnoty, z pobożności, układności i ludzkości wielkiej
pochwalenia godny. .,y,j cs^fi/mT -i^ .1 - »łD4wfl« w MU
Inszych domów wiele w różnych województwach. >,'u)k)i'i^uA ^iióh ^\bU*
V(5CI
utmiss 'i.1
.Orv
'' fiUir)«i{X 5 V"
ijciiail ria'i3itl:«n
ot'« ^uii! o KLEJNOCIE STARODAWNYM W POLSCE
./I ,Kih>6i^s ? . n r TO f K TI
•o
'1 /
b
/^ it^df
który tu przyniesion z Włoch za Mieczysława naj pier-
wszego monarchy polskiego, za którego wiara chrześci-
jańska szerzyć się u nas poczęła. A kto tu z nim przy-
jechał, obaczywszy własność herbu, niżej o tern czytać
będziesz, także o własnem potomstwie jego, aż do wieku
mego, o którem ja w tak szerokiem królestwie wiedzieć
mogę. Pisze Długosz o przodkach, że bywali robmłi,
ad pietałem et venationem proni.
Nosili wołu czerwonego w polu białem.
Dowodnie nam katalog ukazuje przodka herbu tego
Roberta arcybiskupa gnieźnieńskiego, który naprzód za
Mieczysława tu przyjechał w roku 971, po Hacie Wło-
chu, który nosił herb Kolumnę, co w tym wieku u nas
zową Rochem, o czem na swem miejscu czytać bę-
dziesz, a po nim został Wojciech święty z domu
Róża.
O tymże pisał Janicim pdeła laureatm wiersze
w te słowa: ,,
• AtisoniuLS patria, sacri pariterąue prophani
Mirandus studii Imide Roberłus erat.
Comis in aloguio, facilis venienłibtis, uno
DuruSy quod neguiit verba polona loqui. ;q
Tamże drugiego Janicius opowieda, już go mianuje Polakiem w r. 1173, który był
arcybiskupem gnieźnieńskim, był wzięt po Piętrze z domu Srzeniawa, umarł w r.
1199, w Gnieźnie pochowan, od Lucyusza trzeciego był konfirmowan. Pisze o nim, że
wiele dóbr kościołowi gnieźnieńskiemu przyczynił, wsi na pustych miejscach nasadził, i
UiA) .'
o KLEJNOCIE CIOŁEK. 473
inszych rzeczy ozdobnych, niemało potrzebnych kościołowi. Po nim nastał Henryk Kie-
^liC2 z tejże familii. **w a Um. .r; *jv ,wo^' . toi. ?/ isi../..
Wielką możność tych Ciołków wspominają w Polsce historye, jako Baszko opo-
Wieda Eeazmusa Wojewodę mazoweckiego, który z książęty swymi walczył, acz to już
było w roku 1388. ^ , - . . , '
Jana Ciołka,' także "wojewodę mazoweckiego/ który oyr struty tajemnie od adwer-
sarza swego, opowieda go tenże historyk w sprawach rycerskich mężem biegłym.
j. ,, Tegoż wojewody był brat rodzony Stanisław takiej siły, że kadź albo ową be-
czkę^ której miasto łaźni używają w miastach pospolicie, dnem wzgórę przewracał. Po-
deszwę do młyna, którą wiele chłopstwa u jednego końca podnosiło, on u drugiego sam
tylko snadnie podnosił, o czem świadczy tenże historyk.
Ten potem Stanisław Ciołek, wiele a mężnie czyniąc z pogany, zabit w potrzebie.
Tegoż byli dwa bracia rodzeni, z których od jednego idą Ciołkowie, którzy się pi-
sali z Żelechowa, z których za wieku mego tylko był jeden został Stanisław Cio-
łek, którego urodziła Jadwiga Laska, córka Hieronima wojewody sieradzkiego, z do-
mu Korab, multorum hominum mores nidit, w sprawach rycerskich przodków nie wy-
dał, w Wołoszech wiele a mężnie sobie poczynał, natenczas gdy Bohdana na hospodar-
skie województwo Mikołaj Mielecki wojewoda podolski wsadzał z rozkazania króla
Augusta, inszych wiele mężnych rycerskich spraw potem ci szerzej historya powie.
Andiłzej Ciołek biskup płocki, o którym powieda katalog w roku 1254. Pisze o
nim, że był uczony, k'temu animosus in propulsandis et defendendis ecclesiae injuriis.
ity\ na biskupstwie lat sześć, potem apoplexia tactus umarł tamże, w Płocku pochowan,
po nim nastał Piotr rzeczony Niedych, z domu albo familii Pobóg. > \ >>?vt
Andrzeja Ciołka chorążego płockiego, brata rodzonego Stanisława wyżej pomie-
nionego, także siły nie podlejszej opowieda, który zostawił synów trzech:
V • > Stanisława biskupa poznańskiego, onych czasów człowieka wielkiego uczenia i poetę,
był kanclerzem u Władysława Jagiełły, o czem Kromer pisze w księgach 21. ^ ^^.j^i.
Ten wiele z heretyki o wiarę czynił, zwłaszcza z Abrahamem Zbąskim'z dctóii
Nałęcz, który Czechy bałamutniki w domu swym przechowywał, o czem Kromer w księ-
gach tychże. Był wzięt po Mirosławie Brudzewskim, po nim zost£^ Andrzej z do-
mu Łodzią w roku 1439.
WiGAND Ciołek, syn Andrzejów cliorążego płockiego, brat tegoż biskupa rodzony,
był kasztelanem czerskim, ten był wziął działem Powsin i Ostrołękę, od tego już idą
Ciołkowie Powsińscy, Ostrołęccy, Gutowscy, Pileccy i Dobrzynieccy. ^ _
Andrzej syn Wigandów, był wojewodą mazoweckim, który trzymał Powsin, z tegoż
idą Powsińscy Ciołkowie: Zygmunt, Alexander i Chrzysztof, z Pil^
i Ostrołęki się piszą. ,.
^j^,. Jan Ciołek, który się pisał z Janowic i z Ostrołęki, zostawił był potomkiem tylko
jedne córkę Ewę, która była za Sobkiem starostą warszawskim, i ta nie zostawiła
JPiblioteka Polski. Herby rycerstwa Polskiego, Bartosza Paprockiego. 60
474 O KLEJNOCIE:! ,.
potomka męskiej płci , tylko córki ; Annę Radziwiłłowa podczaszyną litewską,
i Marynę, która się obróciła w dom Ciołków, za Stanisława Ciołka z Zelecliowa
wyżej pomienionego.
Alexandrowe potomstwo na Gutowie brali dział, był Sebestyan i Jan,
synowie Mikołajowi i córki te, jako Prażmowska, Gościszewska, Otonowa
GojsckaiGiżycka.
Jan, syn Alexandrów na Ostrołęce,, misU syna Stanisława, który, szcządł bez
potomka, i Małgorzatę Święcicką. .
Alexy, syn Chrzysztofa Ciołka w Dobrzyńcu, po zenie z majętności na Sobmacn
się pisze, zostawił syny Piotra i Hieronima. Piotr zostawił Andrzeja, Frąca,
Chrzysztofa, ci się piszą z Piłce, siostry ich: Czerniakowska, Pęcherska,
Suszczyńska. • '- ^' "'* i" •• ^^'-^-Ji^'
Hieronim, syn Alexego, Ciołek, też się pisze z Pilcó. e^c" -^^^^o^T i»iu j
-'- it' ' M ; >itfflJ8 raaJoa nai
■^ Dom BlaciejowBkich, którzy także są właśni Ciołkowie, i jedne dzielnicę mają
Wspominają niektóre scripła Bernata Ciołka z Maciejowic, kasztelana lubel-
skiego, starostę zawichojskiego. Także Kaspra stolnika sędomierskiego ; hjl miles ai^atus
Jan Ciołek z Maciejowic, który na służbie rycerskiej w Węgrzech umarł. ^^
Samuela biskupa krakowskiego, syna Bernatowego, opowieda katalog, także { ^'-
taphium na grobie jego w zamku krakowskim temi słowy:
Samuel Macziejowski episcopus cracoviensi8 , cancellarius regni Poloniae, vir
ómnium seculorum dignissimus , ąui praeter exceUentem in omni genere mrtutum praestan-
tiam, ac multis animi ingenii dołis, hac infoelicitate temporum, non modo vełerem Dei
Optimi Maximi religionem ac dignitatem ordinis ecclesiasłici , verum ełiam łołim rei
publicae trunguiliłatem , consilio , prudenłia et integritate sua susłinuił. Curatores łesta-
menii pairono bene merenti posuerunt, vixit annos 52. Mortuus 1550.
O tymże Filip Padniewski wzmiankę uczynił in Elogiis w te słowa: >rfl
«jr,i (SamweZ Macziejovius multis guidem ornatu^ erat virtutihus, nam negue ingenio,
negue doctiina et consilio superioribus illis atgue laudatis pontijicibus videtur inferior
fuisse, 8cd aetas posterior erumpentibusgue diu occultabat vitii8, omnem Uli superioris
tiłae atgue łemporis famam et grałiam inguinavił, ita, ut ea re diułius vixisse guam
necesse Uli fuił ab omnibus pułaretur; nam guam diu plocensi saedi praefuit, guod eodem
tempore a regina Bona multis injuriis et contumeliis vexaretur, mira simulałione moderałi'
onis cujusdam in ferendis iUis usus est, ut non immerito et regina multis causam ianti odii
ignorantibus invisa fuerit, guod talem mrum ac velut unicum illis temporibus pontijicum
lumen agitaret, vexarełgue indigne, et Ule rursus laudem modestiae, benevolentiamgue
apud omnes tulerit, guod paiienti animo Ula ferendo devorandogue nihilo signius, principi
et rei publicae operam suam navare putaretw, simultatum autem et inimicitiarum , guas
regina secum exercuit, ambitionem et cupiditatem, gua inter se certabanł, in causa fuisse
certum est, atgue id posłea latius omnibus patuit: antę vero paucis id śuspicantibus , ac
non de principatu in re publica et potenłia, sed de dignitate senatus libertategue communi
oertamen Uli fuisse cum regina existimaniibus , favore et cJiaritate omnium Samuel
'^' CIOŁEK 475
excipiebatur. Corwersa fortuna est, morte Siffistntmdi Senioris guhemacuUs regni ad
Sigismundum Jilium łranslałis, ita, ut et regina pertinaci odio cum flio dissidens, nihil
amplius in repttblica posseł , et Samuel rursus primum locum, gratiae et autoritatU,
quod summe amhigebat , semper apud regem obtineret, dissidiumque iUud inter matrem et
JUium, rebus suis prospidens, occulłe alleret. Sed gratia Ula atgue potentia, dum per
ambiłionem et cupididatem multa ageret, facultatesgue regias et reipublicae, ąuarum
custos esse debebat, pernidoso in posterum exemplo exhauriret atgue distraheret, in sum-
mum eum odium omnium hominum stałim adduxit, adeo ut ejus fama, et dictis, et scriptis
muUorum, veluł małe merentis de republiea proscinderetur , atąue laceraretur. Proinde
licet tanta praeditus esset autoritate, negue haereses tamen, qaae magna incrementa
praesidente eo sumpseraai compescuit aut inhibuit, negue ullas injurias ecclesiae vindicavił,
credo, ut lenitate indulgenłiague, Ula qua in tali re uti minime decuit, gratiam pristinam
apud homines ruwandarum rerum studiosos recuperaret, sed negue id conseguutus est
tamen, et a sui ordinis hominibus , quod adeo remissus et negUgens in religionis negotio
esset, magis indies accusabatur, hac aura et solicitudine anxius, in morbum incidił, vitam-
que non mulło post Jinitit. Atgue ut fortuna tamen diutius Uli vitam propagasse , guam
ejus expediret famae, nideri potuit, ita rursus Ula ex partć consuluisse, quod mortis
opportuniłatem in id tempus contulit, quo facile propłer vitia et cupididates inseguentium
pontificum, desiderium ejus apud posteros excUaretur. Nam quem incolumem plurimi
oderunt , mortuum desideraverunt statim, laudibusque tulerunt.
Stanisław brat tego Samuela, który już za wieku mego był kasztelanem sędomier-
skim, tego powiedają, że się był przed czasem urodził cztery niedziele, którego w sadle
wieprzowem, na każdy dzień z innego wieprza wybierano, a dziecię w nie uwijano.
Potem był wielkim i możnym senatorem i marszałkiem nadwornym; jegoż zostali dwa
synowie.
Stanisław, starosta zawicłiojski , który z Dzierzgowską kasztelana sochaczew-
skiego córką zostawił potomstwo.
Kaspeb, koniuszy nadworny, starosta spiski, który multorum hominum mores vidit
et urbes, za pamięci mojej wiele, pilnie i z kosztem panu swemu i rzeczypospolitej słu-
żył, żadnej potrzeby tak w interregna jako i we wszystkie expedycye, które król Stefan
król waleczny z nieprzyjacioły przyległymi królestwa tego miewał, nie omieszkał, jako
pod Gdańsk, do Moskwy etc Ad forum et adcorum, jako pospolicie mówią, w nim go-
dność i zabawę każdy nalazł. Liberalis, hu/mantt&,. całbolicus i wszystkie inne cnoty
w nim na stan pański należące były. etc. •^>'{ -^^iMf^*«oso
Katarzyna, siostra tych dwóch rodzona, Wapowska, kasztelanka przemyska,
matrona lectissima, Pana Boga się bojąca, w stanie wdowim tak żyła za mego wieku,
jako druga Judyt, z wielką pochwałą wszystkicii ludzi.
Mikołaja, syna Kaspra stolnika sędomierskiego, którego urodziła Leżeńska, wspo-
minają sprawy znacznie opisane wojewodą lubelskim i starostą spiskim, co za dobrej pa-
mięci mojej było, iż to był wielki miłośnik rzeczypospolitej, w wielu potrzebach z każ-
dym nieprzyjacielem królestwa tego bywał, a wszędy się znacznym i z dobrą sławą
przodków swoich okazował. /^ m^Htmi^ ti.i«^
476
O KLEJNOCIE
O tymże te wiersze żałosne, które wszystkie sprawy jego i żywot poczciwy opo-
wiedają, były śpiewane: .> ur ,,,*iiv , w^mł-ti włMwj^ łwiw)?,
MIKOŁAJOWI MACIEJOWSKIEMU u***««^ ^
WOJEWODZIE LUBELSKIEMU FAMlĄTKAi'A\<\,\h'y ,,
»"»X»łU
eD£ł
.Oilfiiw- ■?;■! • jf
\iV>iy {viw.'.^ i.v.b«tiv
A więc, o Boże, twój to dekret sprawił,
By w taką radość ciężki smutek zjawił,
A zmazał spóIne wesele żałobą,
Za czem, o Polsko, musisz trwożyć sobą.
Dziś czas by wszystko stanęło w swej mierze.
Lecz śmierć z pośrodku godne ludzie bierze. ^^^"'^^^
Okrutna śmierci, z przyrodzenia blada,
Wyscbła, mierziona, zimna i szkarada,
Co za prawo masz do ludzi statecznych?
Bóg, wojewodo, do swych gmachów wiecznych
Porwał cię z ziemie, snąć niegodna była,
By się twa dobroć tu na niej szerzyła.
iis^fei^ Z młoduś żywot wiódł w pracy i niewczasie,
Biorąc poczciwe wychowanie na się.
Potem na dworze Zygmunta Pierwszego
Brałeś fizerunk (sic) pola rycerskiego,
A gdy wyzuta z śmiertelnego ciała
Dusza, do gmachów wiecznych się wezbrała,
^- - Nastąpił August, a rząd obranemu
; -r -fg. Polska zleciła, Litwa dziedzicznemu.
Tam ty nie tańcem, nie próżnemi skoki,
Ani łagodnej Wenery obroki
'-'* Zabawiałeś się; szablą dobrze władać.
Koniem kierować, tarczą się zakładać,
Łuk dobrze ciągnąć, drzewo raźnie złożyć, ■'maaśi
I rohatyną umieć swego pożyć.
Praca twa była; za czem wstępek taki
Miałeś ku męstwu i dzielności znaki,
Że nad cię żaden serca rycerskiego
Więcej nie mógł być; nie radeś takiego
Widział, co chce być chwalon, że jest szatny,
A za cześć botek poczyta udatny.
iaiiIaJiir ^^^^ zalecała kogo dzielność jaka,
Wnet mu otwarta chęć twoja wszelaka.
Który o pomoc biegł do twego domu.
Nie jest ratunku by nie miał dać komu.
Dziś na dostatku wszystkę godność sadzą,
A cnotliwemu zdarte szaty wadzą.
Tobie nie szkarłat, ani złota bryła.
Lecz sama godność ludzie zaleciła.
Za czem co jedno sług było u ciebie,
DzieUiości każdy wydawał znak z siebie.
^T3
mu;
toV$.n8^
Su
.oiist')
v\oA
Situ^p
"■>*> .
CIOŁEK.
1 1
47T
T^.fff "7
stą vdT9H
-fT
«\rł%\ >
■..t v» r
r\-
Dziwiąc się Augnst ćwiczeniu takiemn, '
Podał cię wodzem ludowi spiskiemu.
Tam jakoś dzielnie stawił się w tym krajn^
I basza to wie siedząc przy Dunaju.
Zaczem, byś polskiej przestrzegł swobody,
Posadzoneś był między wojewody.
Nieubłagana śmierć tegoć zajrzała,
I prędko nam cię tu z ziemie porwała.
Każdego czeka dzień raz naznaczony, ^oU
Wszystkich pobierze czas nienaprawiony.
Kiedy Augusta Bóg wszechmocny sądził,
Jako porządnie lud zwierzony rządzi.
Wyliczał swoje kochanki i pany,
Liczył rotmistrze, liczył i hetmany, —
GWy przyszło na cię, westchnąwszy powiedział :
Stateczniejszego w swych państwach nie wiedział.
Zaczem Bóg wspomniał na swój dekret trwały:
Na świecie nie ma nikt być doskonały.
A kazał zaraz porwać cię do nieba,
Mówiąc: tak dobrych ziemi nie potrzeba:
Ale iż Henryk z narodu obcego, Jib^<]^j^>ń *.ua:> o^ąarr^'^
Miał panem zostać kraju półnoenego, ii5Diw3SflQ .m^t^/K
Kazał się trochę zatrzymać chorobie, ^^h s njiiefc.I oiifi!. oą
Na wszystkiem równe by w radę brid tołH«k^,j j,^^,, hfunu ,soiw}
Aż kiedy króla widziało twe oko, . ^ , ' • • j
Życząc by państwo rozmnożył szeroko, ' '' •''**'"5 ^*"^^ ""^^^ ^'**
Nielutościwa Parka nić zerwała, ^
Gzem niehamowny nam smutek zadała.
My życzym, ziemia abyć lekka była, \yi,
Kwiecia na grobie nastawimy siła,
A twoje dzielność krzykniemy na świecie,
Zgrzybiała starość, której nie zagniecie.
Ty siedząc w niebie, ojczyznę ubogą \
Ratuj, by ludzie chodzili twą drog^ j. ^ ^ ^^^^^., ,
Ten zostawił syna Jana, był kasztelanem natenczas zawicliojskim i starostą łęczy-
ckim; ten z Myszkowską z Mirowa, kasztelana wojnickiego córką z domu Jastrzębiec
zostawił potomstwo, tr oiaiw u'? nstej. doriC-ł^ s jrasis (pljlsrnbdr, -rr ń-iiAmH snoO
Siostry tego kasztelana a córki wojewody lubelskiego, naprzód: Jadwiga ^ilka-
nowska podkomorzyna . płocka, Sieniawska kasztelanka kamieniecka, który umarł
wojewodą ruskim, Radziejowska, i Ciołkowa Dobrzyniecka.
• - ' Tego wojewody ciało leży w Krakowie na zamku, nad którem jest ten napis:
Ulustris et magnificus dominus Nicolaus Macziejowski de Macziejovice , palałi-
nus lublinerwis, capiłaneus scepusiensis, vir pietate in Deum et amore in patriam insigniSy
qu,i totum ritae suae łempus in r. p. omando, et Jinibus Hungariae ab incursu ho-
słium łuendis exigit, belli pańsąue artihus clarus, non minus senator egregius gui impera-
tor strenwis, cum anru>s vitxk^ 9uae 52 implwisset, foekst in Domino obśormicił, anno
Domini 1674. 'OBi o^^ot B]ii^nr dom s nsbaj, i^d ,j{n?r«d ci9 d3łi«T>07"r d^ywc <:syu sii>fi ^
-9tBi»o ,OrSl nioi i
-o 3 fTfflOh X i. •
-01^ &a m'm o mM^\
vvhjm1v SI "»*S^-> ^Ć.'(^\
lB«fq m'(l O ^
478 O KLEJNOCIE
Herby przy nim: Ciołek, Nałęcz, Rawicz, Odrowąż. ■'
Dom Drzewickich z dawna znaczny, a jednej dzielnice z temi domy pomienio-
nemi, z których gniazda wiele ludzi z męstwa znacznych i z innych spraw poczciwych
bywało, senatory także w pańskiej radzie możnymi, wspominają epiłaphia w Krakowie
na zamku te ludzie zacne, jako naprzód:
Waleryana Drzewickiego sekretarza króla Zygmunta, krakowskiego, poznań-
skiego kanonika w te słowa: ;aoxoBfłs«ff .v.i'f ai/J
Yaleriani sub koc requiescunt ossa sepulchro,
Est animijhs campoa raptus ad eliseos.
Carus erat, facilis, doctusy nec noxius uUi,
Spes pałriae, domui Drevitiaeque fuit.
Prima genas juveni teneras lamigo rigebał
,yQ JDum dediłf hunc scenę febris acuta, nec
Nerno jurenłis confidat viribus, ergo
Sic recepit juvenes ut in orbe senes.
Herb Ciołek i Wieniawa; miał wieku tylko lat 24, umarł roku 1610, ostate-
cznego dnia listopada. iai x jiiyui.
Macieja Drzewickiego opowieda katalog arcybiskupem gnieźnieńskim, był wzięt
po Janie Łaskim z domu Korab, po nim został Andrzej Krzycki z domu Ko-
twicz, umarł roku 1536, w Gnieźnie pochowan, jako opowieda epitaphium o nim na gro-
bie jego tamże pisane w te słowa:
Jaceł hic Matias de Drzevicza, gratia divina in episcopałum gnesnensem anno
1531 evecłuSf qui antea trium Poloniae regum fuit mcecancellarius et cancellariuSy episco-
pusque premisliensis et wladislamensis y annis 26. Ohiił in arce Lomciensi, anno Domini
1635y die 12 Augusłi, hora 2 noctis, 29 Septembris sepuUus, visc%ł annis 69.
O tym pisał Janicius wiersze in cathologo w te słowa:
Parcus eram forsan, vel sic me Fama vocabai,
Quae solet insignes insimulare viros.
. Sive tamen veram, cur sim vitiosus in istof
•X;ti>ę\ fiVf<o^iU I j^i virtus rebus par cerę magna suis.
Dom Bzickłch w chełmskiej ziemi, z których jeden za wieku mego był kasztelanem
tamże, był senator, rycerski i hetmański urząd na sobie miewał.
Dom Żeleńskich starożytny, był jeden wieku mego starostą wstężyckim^^ ZMAnionj
rzpltej i królowi panu swemu. 'v iĄ>.^^-^\o-r^
Dom Koryckich na Podlaszu starodawny, z których jeden Jarosz był wieku mego
koniuszym nadwornym, mąż znaczny.
Dom Brzeskich w sędomierskiem województwie, z których jeden za wieku mego bę-
dąc czas długi na dworze króla Augusta, był potem starostą kamienieckim na Podolu,
człowiek spokojny.
Dom Woinlckich w płockiem województwie starodawny, z których niektórzy na spra-
wach uczciwych rycerskich się bawili. Był jeden z nich wieku mego kanonikiem płockim.
aOŁEK.
479
Chądieńicy na Podlaszn, był jeden wieku mego starostą zakroczymskim , dragi ka-
nonikiem pułtowskim, brat jego rodzony Walenty.
Goryszewscj z płockiego województwa, z którycłi jeden za wieku mego był szafarzem
n królowej Anny, Zygmunta króla córki, a Stefana Pierwszego żony, drugi w wielickiej
żupie miał urząd.
Cłiscy w bełskiem województwie.
Dom Czarnołoskich w chełmskim powiecie, w ruskiem województwie.
K«siew«c7 w drogickim powiecie na Podlaszu.
Lipowiec niejaki, który był kanonikiem płockim, tego herbu używał.
Epiłaphium o drugim powieda we Włocławiu na tumie w te słowa:
Hic jacet reverendtis dominus Słanislaut de Lipotiecz, gnesnensis, wladisla-
vieim8 canonictis, ohiit 29 Martii^ anno 1540.
Inszych domów wiele w różnych województwach, o których dostatecznie wiedzieć
nie mogę.
.2r
.,v..
{dwiJa "wA
Bibosio
bV» X'
m^ióJi '.<
i j
IfeSr fi'^il'.
- ■ 9 i j^Ji-Miłii
ymabkyraiaą^iyh hi '■
^ifdJ
r^f± -WO.
aa alB-
.- "- ' 1 : ,-
;39? BĆ
9l5t*
nmnnUią i raei
.ii
.1. r.ui 'X*
•tr !> '»TtS^il
-:'- 'iLJiLj;^-^
^ /■
ą:U'
:)
-o\«jiWW
oeiiDonr
w f^gsnl) ,xaoi <>;;':- taił ija«Vj]r^ *; ,f:łli63 «k«;{ Maiiiii^YjS ,>(aaA ipi^cl^ii o
O którym to twierdzą, że przyniesion ex Rheni parłibuSf
i przodka, który tu przyjechał, mienią być Spicymterza
nazwiskiem, i czas przyjścia jego okazują w roku 1082.
Ale Orzechowski ów sławny historyk, to o tym her-
bie powiedał, że Leli wa jest klejnot polski, co samo
- nazwisko o nim świadczy, że to słowo słowiańskie jest
Lei iwa. O czem ja tu dysputo waó nie chcę na ten czas,
ale naśladując dawnych historyków, którzy przodki her-
bu tego opowiedają, miejsca wszystkie statecznie, a po-
tem i potomstwo własne , które go w tym wieku używa,
które znać i wiedzieć o niem mogę, ukażę. Ma być zło-
ty miesiąc i gwiazda w polu błękitnem. Są nie-
które domy, co go mają używać wpolu czerw one m.
Opowieda Długosz temi słowy przodka herbu tego:
Suh łempore Wladislai Primi regis advenił, Spi-
cimirum pńmarium aucłorem Jiabuit, qui €x prisco ignile
defferebat dum ex Rheno venit. Sed processu dierum in
ea domo Polonorum, quae defecłuosam Lunam cum Stella deferrehał se conjunxit et ini-
vitf łn qua viri providij industriosi^ rei publicae studiosi.
Spictmierza opowiedają privilegia dawne, który za panowania Władysława nąj-
pierwszego króla, dał wieś arcybiskupowi gnieźnieńskiemu, Spicymierz, od imienia swego
założoną, w której wsi, jako o tern pisze Kromer w księgach piątych, pojmano było mia-
sto arcybiskupa Marcina ardziekąna gnieźnieńskiego. A ten arcybiskup żył w roku 1092,
umarł roku 1118. Ztąd się pokazuje, że dawniej Leli w o wie w Polsce niż za Hermana,
gdyż jni wsi rozdawali, a zwłaszcza od imienia swego założone, albo osadzone.
o KLEJNOCIE LEUWA. 481
aiaii Spicymeerza z Tarnowa dopiero różne scripta opowiedają za Leszka Czarnego
w roku 1287, który miał to potomstwo:
Spytka, który był działem wziął Mielstyn, wspomina mężem sławnym, a iż z Tu-
merlanem carzem tatarskim miewał bitwy znaczne, dano mu było województwo krakow-
skie; tylko ośmnaście lat miał. Tego Długosz opowieda w roku 1383. Tegoż opowieda
genealogia domu Tarnowskich, że nie zostawił potomka mczkiej płci, tylko dwie cór-
ce: Annę Odrowążową wojewodziną ruską, która po śmierci tego wojewody szła za
Jordan a kasztelana wojnickiego, a z tym miała potomstwo, i od tego czasu Mielst}n
w domu Jordanów.
Tamże w tej genealogii opowieda drugą córkę Spytka Pilecką wojewodziną sę-
domierską, która gdy umarła niepłodna, druga część Mielstyna przyszła w dom Jorda-
nów, wszakoż to musiało być później, co mi sam przyznasz, czytając niżej o przodkach
domu Tarnowskich, a^^-'^^^ - - ^ ,.^.i.i
Kromer wspomina Spytka z Mffelstyna w księgach czternastych wojewodą kra-
kowskim w ono interregnum po Ludwiku.
tinaii o tymże wzmiankę czyni ten historyk w księgach 16, roku 1385, temi słowy:
Joannę s Melstinius palałinus cracociensis , ac domimis inferioris Russiae, sive
PodoUae, quam et Wladislaus rex antę duos annos, frustra reclamanfe regina, cum pro-
ceribus donarat, etc.
Jana, syna Spicymierzowego, który był naprzód wojewodą sędomierskim, potem
kasztelanem krakowskim, któremu się był dostał działem Tarnów miasto i zamek na
górze wysokiej, od Krakowa jedenaście mil. Tego Kromer wspomina w księgach 12, że
po śmierci Władysława obran był synowi jego za gubernatora w młodości jego, co opo-
wieda temi słowy:
Datus est atUem ei juvenUium aetatum consiliorum moderator Jascus site Joan-
ne« Melstinius j castellanus cracoviensis , vir gravis, et prudens , et amans rem pitbli-
cam etc.
O tymże Długosz słowy podobnemi wzmiankę czyni: Jasco de Melstin, castel-
lanus craconiensis , tir frui industrius^ et in r. p. magni et experti żeli, in gubernatorem
iUi adjunctus, ex cujus sententia et ordinatione administratio totius regni salubriter diri-
gebatur, cujus quoque providentia magnae opes brevi congestae, et erarium łocupletatum, etc.
Tenże żył w roku 1333. Secundum Cromerum in genealogia plus minus. Tenże
Jarosław zbudował.
Jana wojewodą sędomierskim wspominają privilegia klasztora przeworskiego w r.
1394 temi słowy: Nos Joann es a Tarnaw, palatinus sendomiriensis , et capitaneus
Russiae, dominus de Jarosław etc.
Ten w Przeworsku klasztor fundował reguli sancti Augusłini dominici śepulchri
Hierosolimitarum de Miechovia, dioecesis cracoviensis , którym nadał dwa ^ogrody i z dwo-
rzyszcem dwa łany roli, i wieś rzeczoną Swantonowa Wola, i po dwie kłodzie mesznego
żyta i owsa, z miasteczka Przeworska, i we wsiach, jako w Studzianej, w Dębowej,
w Hrusce, w Amultowej Woli, co teraz Gorliczynem zową, w E[rozborzy, w Mierzaninie
etc Zostawił dwóch synów.
Biblioteka Polska. Hsrby rjccrstwa polskiego, Bartosza Paprockiej*. , CI
482 j^7^T(;>,KLEJN0Cą;,>: ,,
Fundus albo ereciio kościoła Wszystkich Świętych w Krakowie opowieda te męże
zacne tego domu w te słowa: o //lUiotoii ol futm nm J8SI iiiot w
In nomine Domini, Amen. Ad peiyełuam rei memoriam etc. Nos Joannes de Tarnów,
alias de Zachów, vexiUftr terrae craconiensis , Spytko de Melstin zavichostensif,
Spyłko palatinus sendomiriensis et capitanem leopoUensis , Baphael castellanus et
capitaneus sendomiriensis, regni Połoniae marschalcus, germani de Jarosław etc. Joannes
Rapstiński de Tenczin, mslicensis , Joannes de Ostroróg , alias de Slupów,
posnaniensis castellanm , caeterigue collątores et patroni ecdesiae parochialis in civiłął^
craeoviensi etc. Datum anno 1391. .-Nbiinn u u<j!oh- w
Jana, syna wojewody krakowsHego, który po ojcu był wojewodą krakowskim,
wspomina Kromer w księgach 19 temi słowy: Et inprirnis Joannes TarnQj}iu.Sj
palatinus cracoviensis, cujus magna tur^c ęrat autoritas. etc^^^ oWnuuia o) io^fisaw ,w6n
Tegoż tenże historyk wspomina w księgach 18: Misit rex legałoś ad Sigismwidum
Cesarem: Jo anne m Ta rnovium palatinum crac. etc.
Tegoż w księgach 19 list 444: Haec elocutum Zhigneum, excepit Joannes Tar-
novius, palatinus cracomensis, gravique oratione et ipse rem illam, et conatum Vitovdi
exageravił.
Miał synów pięć, z których dwa, Jan Amob i Jan Gratus, mężowie sławni,
czyniąc wiele z Turki , u Warny zbici.
Jan Rafał, brat ich trzeci, był kanonikiem krakowskim, proboszczem w Tarnowie,
który tamże Barnadynom klasztor zbudował i fundował, i tamże ciało jego leży.
Jan Szczęsny, syn czwarty wojewody krakowskiego, który był działem wziął
Krzyż, Wielą wieś i insze imiona, był wojewodą lubelskim; ciało jego leży w Tarnowie,
o którym powieda epitaphium pisane w te słowa:
Hic jacet sepuUus magnijicu^ dominus Joannes Foelix de Tarnów, palatinus
luJblinensis, Lijivoserłus dictus, qui ohiit anno 1488, feria quarła proxima antę Paschae.
Herb Leliwa i Grzymała nad nim.
Rafała z Tarnowa kasztelanem wiślickim wspomina ephigies w Tarnowie na
ratuszu, którego wspomina i Kromer w księgach 15 synem Jana, kasztelana sędomier-
skiego, natenczas gdy był wyjechał z Wituldem przeciwko Tatarom w roku 1399.
Jana, syna Rafałowego, wspomina przywilej klasztorny w Przeworsku w te słowa:
-r)'ji^.'; Magnificus dominus Joannes de Jarosław et de Prz ewosko, filiu*
Raphaeiis de Jarosław, castellani wojniciensis, sponte et liberę recognovit,
quia consensit venerał>ili domino Ni cola o praeposito de Przeworsko et conven-
tui ipsius monasterii eximere scultetiam in Hniezdna, de qua scułtetia ipsum
dominum praepositum et conventum ipsius, łiheros de servitio suo, in perpełuum
et in aetum dimissit. Et debet idem dominus Joannes de Jarosław praefatum
venerabiłnm dominum Nicołaum et conventum ipsius in Przeworsko tueri, de-
fendere cum fratribus a quavis persona alia, juxta juris formam perpetue et in
aevum rtałła praescriptione seu diuturnitate ipsos evincere. Actum in Przeworsko,
feria quinta proxima post Reminiscere , anno 1450.
Tenże u Nikopola wielkie a znaczne męstwo pokazował, co Kromer wspomina
temi słowy: Pełressum et Sumenum arces etc. Ubi praeclarum inprirnis eximiae virtuii9
"ir>cnt}»H aamttutS ,<y^><Ji\n<i e.*ritrt^yy ^ch»R ,nł«Ia? na
>^ŁELIWA. *^ 483
spedmm dno Poloni eąmtes: Joannes Tarnovius et Lescus Bohricius , hunga-
ricorum annalium testimonio, dum alter Smńeni portas duohus vulneńbtis acceptis refregit,
alłer Pełressi murum primus ascendit, etc.
Rafała Tarnowskiego na Jarosławiu dziedzica, opowieda efigies na ratuszu
w Tarnowie kasztelanem wojnickim, starostą ruskim, generałem. Tego i Kromer wspo-
mina w księgacli 27, list 607, dla tego, że Tatarom podolskich i ruskich ziem szkodzić
nie dopuścił, zebrawszy ludzi niemało, zaszedł im ku Trębowli z Pawłem Jasieńskim
bełskim i chełmskim starostą z domu Gozdawa. O czem mając wiadomość poganie,
obawiając się gotowości ich, wbieżeli do Wołoch, tam z Stefanem wojewodą trzykroć
bitw^ę mieli, wszakoż od Wołochów przemoźeni, i carzyka pojmali. O którego gdy ojciec
przysłał do Stefana wojewody, gro/.ąc, jeśliby mu syna nie wypuścił, Stefan zaraz kazał
mu sto z onych co w poselstwie przyjechali ściąć, i na pale powtykać, drugie żywo
zostawiwszy, nosy, uszy obrzezawszy, do niego posłał.
Eafała, jak mniemam tegoż, opowieda ejigies kasztelanem i starostą sędomierskim,
marszałkiem koronnym, pisał się de Tarnoio et in Przeworsko haeres.
Rafała z Tarnowa i na Przeworsku dziedzicem, kasztelanem przemyskim, opo-
wieda ejigies i napis w Tarnowie.
'^^ Spytka Melsztyńskiego wspomina Kromer w księgach 21, o czem będziesz czytał
tamże. Ten był Rapsztyna dostał, tak mniemam, po białej płci, ale gdy był przekonany
prawem, jako czytamy w historyi, przyszedł po śmierci jego do stołu królewskiego, a
Melstyn na proślję wszystkich senatorów żenię jego puszczono. To było roku 1439.
Hieronima z Taktowa dziedzica w Przeworsku, tamże w Tarnowie napis opo-
wieda.
Spytka z Tarnowa, kasztelana krakowskiego, tamże w Tarnowie napis wspomina.
Ten za Jagiełłą był podkomorzym wielkim koronnym, i zaraz był po koronacyi jechał
do Litwy, namawiać na wiarę ludzie ziemie onej, jako o tem w historyi czytamy. Tenże
jeździł w poselstwie do Stefana wojewody wołoskiego od Kazimierza, roku 1469.
Jana, syna Szczęsnego, o którymeś wyżej czytał, wspominają tamże wojewodą kra-
kowskim, który z Ligęzianką zostawił syna Jana Alexandra, który na Bukowinie
zabit, o czem czytaj Kromera.
Tegoż siostra była Anna Kmicina, wojewodzina krakowska.
'*; O tymże czyni Kromer wzmiankę w księgach 24^ dla tego, że był słan w posel-
stwie do Jerzego Podiebrackiego Czecha, od Kazimierza, żądając go, aby się z królem
zjechał w Głogowie, etc.
v^^ Jana Amora, syna tegoż wojewody, który umarł kasztelanem krakowskim, wspo-
minają tamże w genealogii, który z Goraj ską z domu Korczak, alias Wręby,
zostawił syna i córkę Zofią Ligęziną, matkę kasztelana wiślickiego, starosty biec-
kiego i zydaczewskiego , o którymeś czytał przy Półkozicu.
Tegoż Amora wspomina Kromer w księgach 24 jeszcze kasztelanem sądeckim
temi słowy: Excitatus ab omni exera,tu Joannes Amor, castellanus sandecensis, gram
oratio7ie apud regem atroeitałem caedis Tencenianae exageramt , excussitque regi et senatui
rBgio lachrimas , eteirwtj .b»h »wciił^v» cfTV)4w o^^J
4^4 O KLEJNOCIE .
.p,, c^y,Tegoż ciało leży w Taraowie, o którym powieda epitaphium pisane w te słowa:
Joann es Amor, comes in Tarnów, castellanus cracomensis , qui ohiit anno 1500,
rcqiiiescił hic in CJiristo.
,, Miał tenże drugą żonę Barbarę Rożnownę, wnuczkę Zawiszy Czarnego,
jako tamże epitaphium świadczy, o czem pod Sulimą będzie.
Jana Amoiia tamże epitaphium opowieda wojewodą sędomierskim temi słowy:
g. Joann 68 Amor, comes in Tarnów, palatinus sandomiriensis , ohiit anno 1514.
Requiescit in Christo.
iA.iii hrabia na Tarnowie, syn Jana Amora, kasztelana krakowskiego syn, ka-
sztelan krakowst:i, hetman koronny, o którym pisze Kromer w księgach wtórych w te
słowa: Vir non solum genere illu^tris, sed ełiam peritia rei militaris et rebus bello gestiSf
domi forisąue clarissimus, aetate, consilio, ac digniłałe, facile princeps seiiatus polonici, eto.
O tymże m oratione funebri Sigismundi Primi regis , nadobne świadectwo dawa
temi słowy: Quidv€ virum omni laude comulatissimum Joannem comitem Tarnovium,
cum aliis non ohscuris benejiciis ornatum, tum ad summum fustigium evectum, evidentibu8-
que grati animi judiciis et praeclaris elogiis, cum sive a moschovitico bello et Starodubo
ev€rsa, sive a demctis apud Obertinum Yalachis reverteretur , ab ipso rege ornatum et
honoraHo munere puhlico totiua Poloniae conserisu binis grossis ccnhonestatum , commemo-
rem. etc. I na inszych miejscach znaczne świadectwo dawa ciiót jego i zasług przeciwko
rzeczypospolitej.
Tegoż Filip Padniewski biskup krakowski wspomina w księgach, którym dał
tytuł Elegia, temi słowy: Joannes Tarnoviu8, vir non solum bellica laude, verum
etiam domesticis mrtutibus, juria prudentia, consilio et gravitate memorabilis , hic duobus
bellis felicissime gestis, Datiam, quae Yallachia nunc vocattłr, et Moschoviam pacavił, nam-
que ad Obertinum exigna militum polonorum manu , hoc est sex milihus tantum, cum
viginłi sex milihus Dacorum acie conJlixit, ąuihus fusis atque fugatis, septem signa mili-
taria et viginti tres machinas bellicas vicłor in Poloniam retulit. In Moschoma rursus,
arcem Starodubensem validissimo praesidio munitam, cunictdis subruit et expugnavił. Qua
re perfecta, in multos annos Lithuaniam a Moschis pacatam reddidit, atque hic vir tamen,
cum ex rebus bellicis, caeterisque, quas commemoramus mrtutibus summam esset laudem
apud omnes et autoritatem in senatu adeptus.
Tegoż Jovius in Elogiis dosyć ozdobnemi słowy zaleca, o czem czytaj księgi jego.
Umarł roku 1561, o czem świadczy epitaphium w Tarnowie, w którem wszystek
żywot jego i peregrynacyą opisuje temi słowy:
Illustri ac magnifico domino domino Joanni comiti in Tarnów, castellano crac,
exe7'cituum regni Poloniae supremo dud, ac sendomiriensi , striensi, lubaczoviensique capi-
taneo, viro in consultan. prudentissimo , et hellando fortissimo. Qui cum regiones longin-
quas peregrinando, sepulchrum Domini adiisset, ei regis Lusitaniae copias contra Mauros
cum maxima laude duacisseł, domique et in pace prudentia , graoitate, doctrina, integritate,
jurisperitia , justicia, liberalitate , urbanitate, facundia et summa in omnes humanitate, et
in bello praesertim moschico et vaUichico, mira facilitate, forłitudine , scientia rei miU-
taris, vigilanłia, experientia et duro labore, aU%8que amplissimis virtutibus et rebus gestia
LELIWA. 485
comulatissimus , claruisset, mtam Jianc fragilem exacłis 73 vitae suae annis , in sancta
caiholica jide, in curia sua Viewiorcensi , anno Domini 1561 , die 16 Maji, non sine
lachrimis midtorum moriem complevit. Constantinus dux Ostrogiae, palatinus
kioviensis , socero suo, ohsewantiae suae multis nominihus meritae signum, monumentum
hoc in guo siłus est erigi euramt, per illustrem olim dominum Joannem Christophę-
rum, casłellanum mjnicensem etc. etc. patri suo deparatum.
Miał dwie żenię. Naprzód Barbarę Tęczyńską z domu Topór, z którą miał
syna Jana, kanonika krakowskiego, proboszcza tarnowskiego, o którym powieda napis
na grobie w Tarnowie :
Reverendus et illustris dominus Joann es comes in Tarnów, cracoviensis cano-
nicus , et tarnomensis praepositus , mortuus feria sexta in festo sancti Viti, anno
Domini 1534.
Potem miał drugą żonę ZofiąSzydłowiecką, z którą zostawił syna Jana
Chrzysztofa, hrabię na Tarnowie, kasztelana wojnickiego, sędomierskiego , stryjskiego
etc. starostę, o którym powieda epitaphium w Tarnowie na grobie ojcowskim pisane
w te słowa:
Illustri ac magnifico domino domino Joann i Christophero, comitiin Tarnów, ca-
stellano wojniciensi , sendomiriensi , stHensigue capitaneo, qui cum splendorem et gloriam do-
mu8 paternae, plusąuam trecen. negotia r. p. senatoria digniłate graviłer sustinendo, multis
tirtutibus łidatus csset, ac pietate catholica , eleganłia vitae , probitate , modestia , comitate,
patientiaąue insignis praeditus, cum apud suos, tum apud exteros non nimium inłer eos
versałus, summum sihi conciliasset amorem, et nominis auxit existimationem , domesticos-
que industria et facultate gubernandi superaturus videretur, sorori suae germanae Zophiae,
illustris Constantini ducis Ostrogiensis etc. conjugi, haereditaria successione, sine
liberis discedens relicta, annos natus łriginta et łres mens es , phtisi consiimptus , in curia
sua gorlicensi , die 1 Aprilis anno a nato Christo 1567, summo multorum merore, vita
functus est. Idem Constantinus dux Ostrogiae, sepulchrum hoc patefnę, qy>o4 ipse
dum viveret inchoaverat, co-^junctum, pietatis ergo construere jussił. .« Uri?8ł'>VT>«^ ^'V1^t
Ten miał za sobą Zofią Odrowążownę ze Sprowej, o której pod Odrową-
żem czytać będziesz, wojewody ruskiego córkę, z którą żadnego potomstwa nie zostawił.
- Zofia, siostra rodzona tego hrabie, kasztelana wojnickiego, księżnaOstrogska,
wojewodzina kijewska, która wszystkę majątność tarnowską wniosła w dom książąt
Ostrogskich, jako Tarnów, Gorliczyn , Przeworsko, Wiewiórkę i insze imiona; tę opowieda
epitaphium w Tarnowie na grobie ojca jej, kasztelana krakowskiego, temi słowy:
Illustrissimae ac spectantissimae feminae dominae dominae Zophiae dueissae in
Ostróg, quae ex familia comitum Tarnoviorum pacis beUisque artibus clarissimorum , po-
stremo progenita, morumque et formae elegantiaj inprimis vero magnitudine animi, prudenłia,
comitate, liberalitate, pietate erga Dema et homines insigni, caeterisgue charissimis ac vere
haeroicis mrtutibus jlorentissima, postquam aetatis suae annos triginta sex in jide catholica
complevisset, Joannę Constantino, Helisabeta Caterina charissimis marito pignoribus
relietis, iv narta tertii filii Alexandri, guartae hebdomadae , anno Christi nati 1570,
die prima .Julii, morte immatura assumpta est, annorum et mensiwn trium spatio fra-
486 O KLEJNOCIE '
tris mottem conseqtmła, Constantinus dux in Ostróg, palałinits kioviensis, marsehcd-
cus voltnensis, volodimiriensisque capitaneus, conjugi suae desideratissimae monumentum:
koc merens posuit.
A ta już była ostatecznym potomkiem czwartego syna Jana wojewody krakowskiego.
Stanisław, piąty syn Jana wojewody krakowskiego, który był wziął działem Rze-
mień, Zochów, i insze majętności, zostawił to potomstwo:
•' Spytka wojewodę sieradzkiego, który z Szydłowiecką zostawił Wojciecha i
Stanisława. •Y''"'^ " ,o>^9i;iawoinuJ «vV'>\«out>nq a«aI en^a
Stanisław byl wojewodą sędoraierskim i podskarbim koronnym, który z Drż"e wl-
eką zostawił syna jednego Stanisława, i córek sześć, jako naprzód: Barbarę Wol-
ską kasztelankę sędomierską, starościną krzepicką, Katarzynę Noszkowską staro-
ściną ciechanowską, Chrystynę Lipnicką, Annę Herbortową starościną lwowską,
Beatę Lutomierską starościną sieradzką i łeżejską, Zofią Pieniążkową z Krużlowej,
Piotra który działem brał w sieradzkiej ziemi Cienietniki.
■^'' Stanisław, syn tego wojewody, kasztelan sędomierski na ten czas, który z wielkim
kosztem wieku mojego służył rzeczypospolitej , jako w inłerregna, trzymając stronę austri-
acae domus z drugimi, wielki koszt podjął, potem do króla koronowanego Stefana przy-
jechawszy, znacznym się Tarnowskim okazywał, do Moskwy, pod Psków wielkim ko-
sztem jeździł. Wiele zasług jego przeciwko królestwu temu potem w historyi obaczysz. Zosta-
wił z Ocieską kanclerza koronnego, krakowskiego starosty generała etc. córką, potomstwo.
- ' Wojciech Tarnowski, który był wziął działem Rzemień, etc. zostawił syna Stani-
sława z Czerną z domu Nowina, który miał za sobą Mielecką z domu Gryf, kaszte-
lana krakowskiego córkę, wszakoż z nią potonistwa żadnego nie zostawił na ten czas.
Jan Tar^iowski, który był działem wziął Łysaków i insze włości, zostawił z Zbo-
rowską, kasztelana krakowskiego córką, synów dwu: Marcina i Jana, i córkę.
Marcin był mężem znacznym.
Jan, ten nie wydawając sławnych przodków w sprawach rycerskich, do Moskwy
przy kasztelanie sędomierskim jeździł, pod chorągwią białą kawalera Pieniążka do
szturmu tylko ze dwiema sługami: z Piskorskim a z Raczyńskim, lekce sobie śmierć
k'woli sławie nieśmiertelnej pokładając, szkodliwe postrzały odnosząc, mężnie z nieprzy-
jacioły czynił, o czem na różnych miejscach, a potem w historyi szerzej mieć będziesz.
' Dom Granowskich w Wielkiej Polsce starodawny był i możny, z którego potom-
stwo po różnych majętnościach różne nazwiska mają, jako naprzód:
Pileccy: Wincenty Grano wski był starostą i generałem Wielkiej Polski w roku
1340. O którym Kromer czyni wzmiankę w księgach 16, list 393. Tenże, albo syn jego,
miał za sobą Helżbietę, O tty wojewody sędomierskiego córkę jedyną, o którym czytaj
u Kromera w księgach 12, list 315. Po tej wziął Pilcę, miał z nią syna jednego Jana,
któremu matka potem, gdy była za Władysławem Jagiełłem królem polskim , wyprawiła,
że się pisał hrabią na Pilcy. Od tegoż czasu ten dom Granowskich wziął od-
mianę, że się Pileckimi piszą od Piłce.
rj^iELIWA. i 487
Był potem syn tego Jana wojewodą sędomierskim w roku 1450, którego w Pilcy
opowieda epitapMum nad grobem żony jego temi słowy:
Magnifica domina Zophia, consors magnifici domini Joannis Piłeczki palatinii
sendomiriensis , ultimum clausit diem feria ąuarta antę festum Assumptionis Mariae. Ta
była z domu Toporów^^,^,,.,^,, ,,,,s,j^b-
Tamże w Pilcy wspo.iina epitapTiium Jana starostę lubelskiego i parcowskiego, który
umarł roku 1527.
Tamże tegoż roku opowieda epitaphium Stanisława Pileckiego starostę gródeckiego ;
pierwszy umarł anłe festum Purificationis , drugi zasię antę festum Anuntiationis Mariae.
Jan Pilecki, syn Rafałów z Zalesia, starosta hrodelski, był wieku mego mężem
wielkiej sławy dla spraw rycerskich. Był to rotmistrz fortunny, który tylko jedne córkę
zostawił, która była młodo dana od opiekunów za Jana Kostkę z Kostkowa na Stym-
berku wojewodzica sędomierskiego , wszakoż nie uznawszy z nią pociechy małżeńskiej
umarł , a młoda panna wdową została w roku 1582.
^'y j. ^Phrzysztof Pilecki, który trzymał działem Łaucuti insze majętności, zostawił z Cu-
re łowną z domu Wręby alias Korczak, syna, męża Pana Boga nabożności wielkiej
mającego, który będąc z młodości in religione sekty Kalwinowej wychowany, postquam
adolevił, contempsit ono bałamuctwo, a do prawdziwej w porządku rzymskiego kościoła
si§ obrócił, naśladując w tem dawno zeszłych zacnych przodków swoich. ,„ u^^-jj//
,, ,Jpom Sieniawskich ; którzy także są właśni Granowscy ze Spławia. Tych
przodek będąc mężem w sprawach rycerskich sławnym, który był zostawił synów trzech,
Mikołaja, Alexandra i Prokopa, męże wielce sławne
Był Mikołaj wojewodą bełskim, którego Kromer wspomina in funebri orałione Sigis-
mundiprimi regis Poloniae temi słowy: Nicolai Senavii virifortis et magnanimi, qui nunc
palatiniLS belsensis est duetu, et fratrum ejus Alexandri ei Procopi Tartari mcti, etc.
I na drugiem miejscu także znacznie go wspomina w tejże oracyi. Także i na trzę-
ciem miejscu, wszędy z męstwa wielkiego, jako na listach 698, 701 i 714. ,. ^^\;
Tego wspomina Orzechowski między innymi ludźmi dobrze rzeczypospolitej za-
ęłjłżonymi, temi słowy:
l„ Mikołaj wojewoda ruski, z Alexandrem i Prokopem bracią swą rodzoną, z Hie-
ronimem, Mikołajem, Rafałem i z Janem syny, które zaprawił krwią nieprzyjaciel-
ską, ku posłudze królewskiej i rzeczypospolitej, przeciwko wszystkim hordam tatarskim
dwa kroć bitwę wygrał, Alexandra na hospodarstwo wołoskie wsadził, w więzieniu bywał,
rany z harców odnosił, więźnie wołoskie i tatarskie królowi wodził i z pola odsyłał,
swym własnym kosztem strzegł krainy ruskiej, puste krainy osadzał wsiami i miasteczki.
Tego tedy wojewody synowie pomienieni byli wieku mego, naprzód:
Hieronim wojewodą ruskim, halickim, kołomejskim starostą; zostawił z Tarłowną
z domu Topór, chorążanką lwowską, syoa tylko jednego Adama, z którego fruges op-
tima speranda.
Mikołaj kasztelan kamieniecki, hetman polny, starosta stryj ski, mąż sławny, który
tylko jedyną córkę zostawił z Sapieźanką z domu Lis. Mamom^ fsiD i AoiAe
485 O BliEJNOĆIE
Rafa^; który z Dziduską z domu Jelita starościanką konińską zostawił potom-
stwo; był mężem w sprawach rycerskich sławnym.
Jana, który miał za sobą Herbortownę, kasztelana lwowskiego i starosty Sam-
borskiego córkę.
Córki dwie tegoż wojewody były: Jordanowa kasztelanka krakowska, i T wo-
rów ska druga.
Prokop, który był stolnikiem ruskim, zostawił ze Lwowską, kasztelana kowalskiego
córką, synów dwu mężów sławnach: Marcina i Prokopa^ córkę Pępowską, która
potem była za Hieronimem Gostomskim, podkomorzym rawskim, wojewody rawskie-
go synem, jakoś czytał pod Nałęczem.
Alexander Sienią wski, o którymeś także wyżej czytał, był mężem sławnym,
prawie murem i ozdobą krajów ruskich; tego córka była za Oleśnickim Janem na
Pińczowie.
Spławscy w Wielkiej Polsce dom znaczny, którzy też są właśni Granowscy.
Wspomina katalog Mikołaja de Spławie Granowskiego biskupem poznańskim po
Andrzeju ze Bnina z domu Łodzią, w roku 1480. Nie wjechał na biskupstwo, umarł. —
Po nim został Uriel z Górki z domu Łodzią. ' "'W^^H^-^*^^'
Wieku mego był N. kasztelanem krzywieńskim, którego jedna córka zostiJa, która
była za Kościeleckim stai-ostą bydgoskim.
Był Stanisław sędzim poznańskim, którego potem syn Jan był wojewodą ino-
włocławskim. "'••*u* >v^ ^.(<^^'
Mikołaj był podstarośdm poznańskim^ który trzymał Wyskocz, zwało go już po-
spólstwo Wyjskockim, zostawił także kilka synów mężów godnych, i inszy.
Dom Bobolów^ którzy się pisali zdawna de magna et parva Piasek et Zagajów
in łerra sendomiriensi. Wielcj mężowie i zdawna rzeczy pospolitej zasłużeni bywali.
Za panowania Władysława Łokietka Jakób Bobola de Piasek fundował probo-
stwo w Krakowie u Wszystkich Świętych, o czem dowodnie inskrypcye i listy dane świad-
czą. Potem gdy była przyszła trudność na ten kościół, praefedus jego uciekł się do
przedniej szych senatorów tej familii, prosząc o obronę^ którzy dawszy mu ratunek we-
dle żądania jego, konfirmowali praw onych, jakoś wyżej czytał, a przy sobie zostawili
jus patronałus na to probostwo.
Ten Jakób był kawalerem milicyi hiszpańskiej, nosił habit biały na sobie długi
z familią swą. Tak o nim czyni wzmiankę, że był vir pins et militaris.
Od tegoż Jakóba był Jan Bobola za pamięci ludzkiej mężem znacznym, który
zostawił dwóch synów: Hieronima, od którego jest potomstwo, i Chrzysztofa, który
z Wielopolską zostawił naprzód:
Andrzeja, męża znacznie zasłużonego królom i rzpltej. Ten naprzód z pacholąt
wychował się u Jana hrabi z Tarnowa kasztelana krakowskiego i hetmana koron-
nego, potem u króla Zygmunta Augusta, któremu dla wielkiej biegłości w sprawach dwor-
skich; i dla stateczności, zlecona była młódź dworska. Za panowania króla Stefana ten
.aWI LELIWA. 489
na wszystkie expedycye, tak pod Gdańsk, jako i do Moskwy znacznie jeździł, na wiel-
kich posługach u królów bywał, coć się potem w historyi pokaże dowodnie. '.n^ivr.:xyri
,«>f! Tegoż byli bracia Mikołaj i Jan mężowie znaczni. >
im- ■'^^^'■- •■" '^
Dom IBorstynów starodawny i znaczny w krakowskiem województwie, był jedeu
bachmistrzem żup wielickich.
Dom Łysakowskich w przemyskiej ziemi starodawny i znaczny, z którego była B a r-
bara Boratyńska, chorążyna przemyska, święta prawie białagłowa we wszelkich po-
stępkach, i Jan brat jej stryjeczny. \;^
Pawłowscy w ośvCiecimskim albo Zatorskim powieciech, z ktiósiych- bjrł.S tam sław
biskupem ołomonieckim ; uczony i przykładny biskup. av v -i^t'^ ;V5vV„^ .^r^.
.%i's. Dom Broniewskirh w poznańskiem województwie starodawny, z których jeden był
podkomorzym poznańskim, którego córka była za Miekickim Chrzysztofem w prze-
myskiej ziemi.
Dom Strejkowskich w Wielkiej Polsce, zdawna znaczny, kasztelany, dygnitarzmi
w onych krajach bywali, jako Piotr z S trójkowa był kasztelanem inowłocławskim
w roku 1457, który czas długi służył na dworze króla Kazimierza, i inszy przed nim i
po nim ludzie znaczni, rzpltej zasłużeni. im u»
Dom (lołuchowskich starodawny i znaczny w sędomierskiem województwie.
Dom Szczepieckich z tejże dzielnice starodawny i znaczny, z którego dwie siostrze
rodzone w fraucymerze królowej Anny były wieku mego: Barbara, która szła za Ole-
skiego, i Katarzyna. Te niemałą majętność wyniosły w insze domy, jako pół Strzy-
żowa miasteczka. Pstrągową i insze, wszakoż też to nabyta była majętność brata ich,
który zabit od swoich sług własnych.
Dom Ostrowskich w Rusi starodawny, był jeden z nich pisarzem przemyskim ziem-
skim Marcin.
Dom Jaskmaiiickich starodawny w przemyskiej ziemi.
Ścierscy, z których był Jan proboszczem hołomonieckim, mąź znaczny i uczony.
Dom Brzozdowskich w Rusi starodawny.
Dom Niiiieńskich starodawny w Wielkiej Polsce.
Dom Ciubińskich tamże starodawny.
Dom Rykowskich tamże starodawny.
Wardescy, tamże w Wielkiej Polsce.
Cielatyccy w krakowskiem województwie, z których był Piotr mężem porządnym i
sprawnym, który z Bierecką z domu Gozdawa zostawił dwu synów, Piotra i Sta-
nisława, córek pięć: Barbarę Dylągowską podstarościną stobnicką, Jewę Papro-
cką, brata mego rodzonego żonę, z wiela białychgłów przedniejszą w dobroci, Zofią
Lasocką, drugie panny.
Lisowscy z czerskiego powiatu, dom starodawny.
Sworscy w sędomierskiem województwie dom starodawny; wspominają akta tamże
Mikołaja podsędkiem w r. 1504.
Krąjowscy, opowieda jednego epitaphium w Krakowie na zamku temi słowy:
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa Polskiego, Bartosza Paprockiego. 62
490 O KLEJNOCIE LELIWA,
i~ Reverendu8 domintis Andreas Krajowski, jurU utriusgue doctor^ archidiaconus
cracoińensts f canonieua posnaniwms , serenissimi olim regis Sigismundi Augusti iecreta-
riuSy vir pietate praeclams, morihua gravi8 et constans, Ungtia disei'tus, ingenio acutus,
doctrina solidus, consilio solers, judicio maturus, disciplinae ecclesiasticae tenax etc. Obiit
18 Aprilis, Anno 1571. Z którego powiatu niewiem.
liisc); w Warszawie opowieda także epitaphium jednego temi słowy: f
' Generosus Petrus Kiski de Ravenburg S. M, R. stipendiarius, obiit anno 1571,
septima Augusłi. <s sjWBttj «jr?/>: ^hAhy, d
Mierieńscy; opowieda epitaphium jednego na polu przed Zeroslawicami w powiecie
czyrzyckim w te słowa:
Hic jacet nobilis domina Dorothea, ttxor nobilis viri Lasoczki, filia olim nobi4
lis Stanislai Mierzeński, vixit annos 58, obiit anno Domini 1559, die 30 Septembrit.
Był tam przedtem kościół, który heretycy zepsowali. - • — •• '4
Inszych domów wiele w różnych województwach. - « rii-^/at
.'oiDU&s ^tiąsn ^insoi la oq
:»S4ifli W '^i«ciiiv'« 6eofi1'j){/:n: ./iiiiiudiii -A' .l: 9
IT))'*?/*)]
^«qfi
OjJ3')(«r.iH|łr^ MAo«i*i> y^Jtiiii»H >nft^ri9t>\t \&Hf\i .nijł«»o'i amMx.,,.,„\
'"^
-Ifq s cis iBi|P#s :^ lii Ji^^^żl^i^bii. lik liii »^i)f^ KimsiKrąrn^Kj'^
O^i >-w -B-r-ł- T-łTi»T>-v^-» W»lh fili O-it^i 1
O KLEJNOCIK
t^l >'
i a .BOfcoisosbiJa
i
ŁEWiIRT
ijiir^iuiiiii . łJ^/jriOro
,fiii'(a fciftłiH sojł ftiojii j^lfi^od i^YMłb;/ ly/i Iąso^ i .r j.ixo fi.>i;-§u(! o^ rasJo-
vłi
^ii^i
-Oir
który Długosz zowie drugiem nazwiskiem WAŁNT
etc. i tak o nim pisze, żeby miał być nadany za Wła-
dysława Łokietka tu w Polsce. Tego mu pozwalam, że na
ten czas przodek tej familii do Polski z Frankonii przy-
szedł, ale nie tu nobilitacyi albo herbu dostawał, z Nie-
miec go z sobą przyniósł, zdawna od pradziadów na-
byty, czego świadkiem dostatecznym może być to, że
Tj -i -i080t'k> ta familia aż do naszej pamięci w tamtych krainach
trwała, i ledwie temu dwad wieścią lat jest, jako zeszła;
majętność ich białegłowy w insze domy rozniosły. Chy-
ba, że ci tam ten herb w polu czerwonem nosili, o czem
mi dał dostateczną sprawę ten, który o tem dowodną,
tak z relacyi obywatelów tamtej ziemie znacznych i go-
dnych wiary ludzi szlachty frankońskiej, jako też i me-
tryk tamecznych wiadomość miał.
Okazy a przyjścia przodka herbu tego do Polski
ztąd się wzięła: Gdy król Władysław Łokietek był
z Polski od Wenczesława czeskiego króla, który na jego
.^^rvłłKv4-M.-. miejsce był wybrany na polskie królestwo, wygnan w r.
1300, a ustępując tej nawalności, która się nań by la obróciła, ad solatium onej nieszczę-
snej chwile, wziął to był przed się, aby był lustrował wszystkie chrześciańskie państwa,
a zwłaszcza włoską ziemię, pókiby mu się była nadzieja nie podała zwrócenia, tak in
'pałriavi jako in principałum.
Tak tedy król jadąc przez Frankonią, zstąpił do szlachcica jednego, który mu wiel-
'^ką ochotę w domu swoim i hospiłalitatem pokazał, z domu go swego puścić rychło nie
'^ chciał, pilnie prosząc, żeby jako peregryn^upracowany^daleką drogą, przez kilka dni
&V}|V£>{U-
492 O KLEJNOCIE
w domu u niego odpoczął. On bacząc taką dobrą wolą i chęć onego ochotnego gospodarza,
łatwie prośbie, albo żądaniu jego pozwolił.
Miał ten szlachcic syna młodzieńca, urody i obyczajów osobnych, który za wolą i
rozkazaniem ojcowskiem był przy stawem u jego gościa, przestrzegając na wszem wczasa
jego, k'temu też i w samym z przyrodzenia była ludzkość wielka. A tak starał się z pil-
nością o to, jakoby był królowi jako nalepiej wysłużył w domu ojca swego, i dogodził
wszelakim wczasom jego.
A gdy posługami onemi podług myśli królowi dogodził, barzo mu się ztąd upodo-
bał; odjeżdżając z domu od onego szlachcica, chcąc mu się w tem zachować, i chęć jego
albo dobrą wolą nadgrodzić, wziął onego młodzieńca z sobą, jpro comite peregrinationis
suae; tam dopiero na drodze tak się królowi przysłużył, że sobie wielką łaskę u niego
pozyskał.
A dy przyjechał Władysław do Polski roku 1306 po śmierci Wiencławowej
przyszedł do królestwa, pamiętając na posługi tego to cudzoziemca, nagradzając mu je,
dał opatrzenie, i potem go bogacie ożenił. Pojął był wdowę bogatą, która acz miała syna,
wszakoż był duchownym, był proboszczem świętego Flory ana. Z tą zostawił syna O sta-
ży u sa, który potem był mężem znacznym i stolnikiem krakowskim. Tenże naprzód fa-
milii swej cognomen zostawił to, którem się aż po tea czas piszą, co przyszło tym spo-
sobem.
Onego wieku na dworze królewskim był pospolity język niemiecki, tak, iż co
naprzedniejsi ludzie najczęściej go używali, zwali Ostazyusa od urzędu Fi r legi er;
potem lud, który nie umiał języka niemieckiego, Firlejem go nazywać poczęli, aż
,^ po ten wiek.
^r~ Tegoż OsTAZTUSA pamiątka jest wieczna w majętności Firlejów do Markuszo-
wie w lubelskiej ziemi należącej, wieś, którą od imienia swego założył, tę aż po dzi-
siejszy czas zowią Ostaszewem.
fj Temuż Ostazyuszowi stolnikowi krakowskiemu, i pomienionemu bratu jego pro-
boszczowi ś. Floryaaa , był dany list króla Władysława , na którym ex jurę polonico in
jus tentonicum jego dziedzicznych wsi kilkadziesiąt przeniósł, których w tym wieku jest
niemała część w tym domu, to w onym wieku była wielka wysługa.
Tegoż listu takaż forma, jakoś wiele inszych czytjJ pod różnemi herby. Data
w Krakowie, anno 1317, in die beałi Andreae apostoli, suh atłestałionibus tesłium
i>uprascriptorum , mdelicet: comitis Pacoslai, castellani cracwiensis , comtis Navogii
sandomiriensis , Tomislai cracoviensis palatinorum, comitis Petri sandomiriensis , Mi-
ch aelis radomiensis castellanis, ac Ostagnei judicis sandomiriensis. Dałum per manu^
magistri Francisci cancellarii craconi&nsis.
Ołtomanus jurę consułtus in commentariis które pisał di pignoribus, wspomina
za panowania Kazimierza Wielkiego Stanisława Fierleja w roku 1337, dla tego, że
chodził z ludźmi przeciwko Tatarom, którzy byli obiegli zamek lubelski przez dwanaście
dni, gdzie był carz ich albo wódz z zamku strzałą zabit, o czem niżej czytać będziesz.
, c„ W roku 1340, za Władysława Jagiełłą, gdy s Witułdem przeciwko Tatarom za
Temerlana, który był barzo fortunnym wodzem u pogan, jako to Kromer wspomina
] LEW ART. 493
w księgach 15, z tego domu mężów kilka znacznych zginęło wespółek z drugimi,
o czem w historji czytać potem będziesz. -Bwoła -jt 'n mBRffi ,c/ j;łeiij.ij>^ .-
PiORRA Firleja wspomina historyk wyżej pomieniotiy X)ttovn:anus, i akta świadczą,
że był sędzią ziemi lubelskiej za Kazimierza trzeciego. Ten zostawił syna Mikołaja,
który za panowania Kazimierza trzeciego Jagiełłowego syna, był mężem sławnym, sa
którego sprawą a za szczęściem Olbrachta królewica, u wsi Kopystrynu, a niektórzy
piszą żeby u Zawranie rzeki, która w Niepr wpada, porażeni byli Tatarowie. Co acz
Kromer wspomina w księgach 20, ale nie dokłada inszego prefekta, tylko Olbrachta
królewica, o czem w historyi będzie. Wszakoż za tę posługę temu Firlejowi król wielką
łaskę okazował, i potem w poselstwie do cesarza Bajazeta słał, co dowodnie Kromer
wspomina w księgach tychże temi słowy;
Nempe quod Casimirus rex faedus icit cum Bajazełe Turcarum imperatore , per
oratorem suum Nicolaum Firlej um gente Leopardium, qui postea castellanus cra-
comensis et dux exercitus polonici fuit, hac legę, ne ^uid ąlt&^ alterius ditionibus et
hominihus incommodareł. '<'^'ihi->\AT)ViX am v.«ftV\
Pisze tenże Ottomanus, żeby ten Firlej TWikółay' miał być u legoż Bajazeta potem
w poselstwie od Olbrachta; wszakoż Kromer pisze, że sam Baj zet z wielkiemi upominki
przysłał był do Olbrachta, prosząc, aby przymierze z jego ojcem postanowione trzymał,
o czem czytaj księgi 30.
Za Alexandra także tego poselstwa nie znajduję u Kromera, które ten Ottomanus
wspomina, ale in oratione Aldorjiana, słowa własne Ottomanowe.
Tegoż za Zygmunta pierwszego wspomina teu Ottomanus hetmanem koronnym,
jako i Kromer, o czemeś już wyżej czytał. Za jego hetmaństwem ziemia pruska uspo-
kojona była, która za zawichrzeniem łakomych Krzyżaków, z panowania polskich mo-
narchów oderwana była. Wojciecha margrabię brandeburskiego, który był na ten czas
mistrzem krzyżackim, włożywszy nań tytuł książęcy od Zygmunta króla, fidem seąui
coegit, a potem się do Polski z ludźmi szczęśliwie wrócił, i od króla i od wszystkich
stanów z wielkim tryumfem był przyjęt. eHiadoi yisisiw ^sasew yi^f*
Ten naprzód do Polski przyniósł z milieyi czeskiej ,' na której młodfość swą trawił,
obyczaj toczenia obozu. Przy królu Olbrachcie będąc, był między inszymi posłem od
rycerstwa po króla Alexandra, gdy go na królestwo obrano. '^^''^'^I 'rn-ń)M\ '^a*-)\oir Jsb«a >
'Z królem Zygmuntem, już wojewodą sędomierskim będąc, jeździł do Preszpurku,
gdy się zjeżdżał z Maxymilianem cesarzem; hetmaóstwo i sprawy jego wspominają
historye.
^^' Tegoż wspomina Miechowita w księgach czwartych, dla tego, że od króla Zy-
gmunta był posłań z wojskiem przeciwko Glińskiemu, co zaczyna temi słowy: Sigis-
mundus his cognitis initiis ohstare decrevit Firlejum, cum exercitu miliłis mercenarii sine
cunctatione expedivit. etc. O tem czytaj szerzej u pomienionego historyka.
Temuż za znaczne posługi darował król Zygmunt miasteczko i zamek Kocko w ziemi
lubelskiej, co przy exekucyi wnękom jego rzeczpospolita za króla Augusta dla zasług
domu tego konfirmowała. Miał z Mielecką z domu Gryf dwu synów: Piotra
i Mikołaja, o których niżej czytać będziesz, vm «\
494 O KLEJNOCIE
,iflip^i«Tenże nmarł w roku 1626, o ozem świadczy epitaphium w Lublinie, w kościele
ś. Stanisława, pisane w te słowa: i ; ^v:/ i»( ,.i.ii w
lUustri et magnifico domino, domino Nicolao Firlej di Dąhrovicea,easłellano
cracoviensi, supremo exercituum regni capitaneo, Petrus de Dąbrovicza moestus filiu»
v.v •.< i. >q^lie i' wiersze pisane w te słowa: '■ fó\B >wei']k Vci
.' Mole sub hac Nicolaus ego Firlejus iniąuii^' "' ^ ^ '''^^^
BJd-iaidłO Y,ify : Ereptus fatis jaceo. Casimirus in aula ^.W- ismoiiH
filforw łoi^^-^iwo!*';;; Regali jumnem primus me eduxit ab annis. ■ )iwel|i>wl
■i9f»joi>{ 7';Th.i'j, ? Alberius mihi ferre dedit Mavortia signa. ^ a 'rAaif.i
Ad Bucovinum stełerat cum triste Yalacho, s-saia^
• bf <i- .»■. Bellum inferre truci: Friderici ad Caesaris aularń.
' ^ '^' ^^^' Inde ego legatus magno de foedere mittor,
»'« «witwVrvHT>t> V ,. Bisgue adeo Turcas, de rebus nuncius iisdem,
\^ «,ł4'trł«M\j\< sMłT^y Eege ab Alexandro visus , pacemąue reporto,
Deni me Leschiades ductorem Sarmata vidit,
fijg I Regę Sigismundo et mediis data jussa Polonus
■ . Audit in castris mox nostro Prussia duetu,
, ' ' • ^^ virtute virium, regni pons facta poloni esł.
ctBiTiYSit sifoiwo Quid memorem toties fusos Moschosque, Sdtasąue. L^
Hen nisi quod Scithica, fili Nicolae sagitta,
»ii«i(\f«..tv."v'"rf&t %-^l' Yictus obis nostro dum munere fungeris audax.
Orasti patrem, atgue arcis primus archa Socalae,
. Nec patris infoelix morientis lumina claudis.
' " , Praestitit noc Petrus frater, corpusque sepulcnro
-oq«£r «3tsirrq r,' .■ Condidit, aeteras repetivit spiritus arces.
om rf-f/f^f-H' ;:
5^. Piotra Firleja wojewodę ruskiego, syna pomienionego Mikołaja, kasztelana kra-
kowskiego i hetmana koronnego, wspominają różne skrypta, i pamięć ludzka niesie;
był to wielki miłośnik rzeczypospolitej. Ten za panowania Zygmunta Augusta, gdy się
były wszczęły wielkie rebellie w Prusiech przeciwko Koronie, on tam był posłań od
pomienionego króla, wszystko zaraz uskromił, krom szkody i nakładu rzeczypospolitej.
Był wielkim miłośnikiem chwały miłego Boga, kościołów wiele nabudował i hojnie
nadał, uczone ludzie poważał, rzemieślnik] ubogie potrzebujące wspomożenia zakładał.
I inszych wiele spraw jego, pamięci godnych, potem w historyi obaczysz. Umarł roku
4^53, o czem świadczy epitaphium pisane w Lublinie na grobie jego temi słowy:
Magnifico domino, domino Petro de Dąbrovicza, palatino terrarum Russiae
generali, radomiensi, casimiriensique etc. capitaneo, Joann es, Nicolaus et Andre as
de Dąbrovicza moesti filii posuere. Obiit anno 1553, die prima Septembris.
Tamże wiersze na tymże grobie pisane w te słowa:
Petrus ego Firlejus annis spectatus et aevo
Extinctus senio condor in hoc tumulo.
Tota palatinum captum me Russia luget
Moesta suum, lachrymis prosequiłurque suis.
Patria seu pacem tractat, seu Martia castra,
In me consilii summa caputque fuit.
LEWART. ■-■' 496
-owb iasooą ,T^&7fiiIHsvasi vacuum causis et inutile helium, " /^'jt m?>'un'h ^^\
Ułile cum sensi, primus in arma rui. .^^
Experti mea łella Scythae Mosciąue superhi, , ^ .,.
j, Orsa ubi subjecłos fiumen inundat agros. ' .^ •
^'\ Pannonium ad regem devicło nuncius hoste, ^i fi.^ i; ii
^^" CapHvo8 duxi Martia dona ducis. •'yi;''/ c.n -^i/si^
Strvxi templa Deo, słałuiąue altaria Divis,
Plurima sic supet^um sedula cura fult.
Adde duas arces , quarum haec ad jluminis Apri , , , ^
Altera ad Isłulas, ardua sur git aguiis, _ !
De Dąmbrovicza quae gesłet nomen aviłum.''''\^^^*^"/"\'' ^
Mascula progenies łrina, relicta mihi est. - '^ ' "^ "
Artibus institui, quam beUi et pacis amicae, h
Patria de unius funere, foenus habet. i^au ^\a ax.> {HhkwiA ko
Tenże zostawił z Tęczyńską synów trzech, o których niżej czytać będziesz. '^
Mikołaja Firleja, brata tego Piotra wojewody, a syna kasztelana krakowskiego,
wspominają historye, że był sławnym i zawołanym rycerzem, mężnie w sokalską bitwę
czyniąc z pogany, zabit od Tatar. Tego ciało leży w Lublinie przy ojcowskim grobil,
o ktor}'m powieda epitaphium pisane od Krzyckiego, biskupa natenczas przemyskiego,
temi słowy:
Epitaphium Nicolai Firlej , socaliensi pugna a Tarłaris inłerempti etc. per Ań-
dream Cricium episcopum praemisUensem etc. etc. ;^ dniaffib
Si quem pro patria, pro religione viator '*'^
Inąue armis pulchris fata suhire putas, - v>j^. ^i^-ojitg
En tibi magnanimum jwoenem sic fortiter actum, •/ ąfi^t;i 4'iJta.VT *5t(^
Et dignum Hectorea conditione legi. ■ iłjć o ■
Clara palatini soboles, Firleja proles, .i..
Inclita et insignis, digna propago pałris, ' -^"''i^^''- i k]u i
Communem in pugna cecidit tutando salutem^ '^ '' -^^^^n '^hęyr
Cum numero inmcti praecaluere Scythae, '■i(i{{ &a ^skv {JiS^
Fuderuntąue suo multo cum sanguine robur ;, i'.' ,>r .•..linfiu W stsjirifewas
Militiae atgue raram nohilitate decus; ,.,; ,,;j;, j {fi}i5Jv7ou>> 039fi
Felicem juvenem coelesti sede soliłum \a' UR l
Martę pio, et cujus fama perennis erit. '' '^'^
Jan syn starszy Piotra wojewody ruskiego, o którym in oratione Aldorphiana jest
wzmianka, kędy opisuje ż^wot jego ab ineunte aetate temi słowy:
<;'' Habuit educationem valde liberałem, sub praeceptore viro docto Wieliczka. Potem do
Lipska był posłany tempore Lutheri, mieszkał tam dwie lecie. Potem do Patawii jechał;
kędy także dwie lecie mieszkał.
{.- Z Stanisławem potem Tęczyńskim wujem swym, podkomorzym sędomierskim,
jeździł do ziemi świętej, część Azyi i Atryki objechawszy, do ojczyzny się wrócił, prosto
na dwór Zygmunta króla pierwszego, u którego był sekretarzem, ^t^cto morem patiae.
V. Był potem posłem do Karła piątego tego imienia cesarza, in contentum wormatien-
iem w roku 1646, z którym przymierze zwykłe potwierdził.
496 O KLEJNOCIE
Po śmierci tegoż króla do Zygmunta Augusta na dwór przyjechawszy, poczet dwo-
rzański okazawszy, popisał. Naprzód mu dano starostwo kazimierskie, niedługo potem
był posłem do Wołoch, ku słuchaniu przysięgi Bohdana wojewody wołoskiego. Potem
mu dano kasztelanią bełską. Potem do Poswola kosztem wielkim się wyprawił, zkąd gdy
przyjechał, dano mu województwo lubelskie, starostwo rohatyńskie i marszałkostwo ko-
ronne, na którem był czas niemały. Za jegoż roarszałkostwa unia dwojga księstw z ko-
roną skończoną była. Jako naprzód wielkiego księstwa litewskiego w roku 1569, i księ-
stwa oświęcimskiego. I tegoż wielką stateczność w sprawach znając in ipso officio król
Zygmunt August, prawie in mortis articulo dal mu starostwo i województwo krakowskie.
Po śmierci tegoż króla co za posługi jego były przeciwko rzpltej, toć się potem
w historyi okaże. Bo nie był zjazd żaden, na którym o dobrem rzpltej rada jaka była,
na którymby on nie miał być, nie miewając nulla privata consilia, zawsze cum bonis,
probis, patriaegue amantibus consultabat et communicabat.
Do tego, gdy jako do naprzedniejszego natenczas wojewody, od Karła francuzkiego
króla tego imienia dziewiątego, i od brata jego Henryka Andegaweńskiego, i od matki
ich Katarzyny, Polak niektóry z listami przyjechał, nie przyjął wdzięcznie listów, ani u*'^
pominków, które mu potajemnie posłał. A iż był Polak on poseł, tedy go też i słowa
niełaskawe potkały od niego, bo nietylko rzeczą samą, ale i podejrzenia złego chciał
być próżen.
Szwedzkiego króla stronę pilno trzymał, zkąd był przyszedł w wielką niechęć do
drugich, którzy już na Francuza trzymali, tak aż mu jawnie nieprzyjażń okazowali, i o
nim powiedali, aby sam pragnął królestwa. On acz miał z sobą niemało ludzi co mu
przedsięwzięcia jego pomagali, ale jako baczny a roztropny senator, ustąpił tego dla do-
bra rzpltej, którą wolał pacałam vid^re, aniżeli ją gravissimo et funestissimo bello impli-
care, bo już one idiołae chodzili, nie rozumiejąc żadnego pożytku ztąd^ rzpltej, tylko
z uporu wołali na pana Gawędskiego, i także jako go ochrzcili Gawędskim, Ga-
wędę prawego mieli. A postąpiwszy wszystkim tego, i onym co z nim trzymali to roz-
ważywszy, na pokój wszystkim zezwolić radził, a obranego króla Henryka książę ande-
gaweńskie w namieciech u Warszawy, jako marszałek mianował, i w Krakowie koronowa-
nego opowiedał. I ono przedsięwzięcie potem mu do niechęci królewskiej nie szkodziło,
miał go w Balicach u siebie na czci, mila tylko od Krakowa, kędy dwór jest wielkim
kosztem i ochędożnie budowany, potem mu syna namłodszego od trzeciej żony imieniem
swem mianował.
Był to senator dobry i miłośnik rzpltej, tylko w tem był nagorszy, że był prawie,
jako mur w rozmnażaniu sekty Kai winowej , i więcej drudzy prostacy patrząc na osobę
jego do tej sekty przystawali, aniżeli z nauki ministrów onych, którzy je na to łagodnie
zwodzili i namawiali.
Z arcybiskupem i z innem duchowieństwem na tejże elekcyi, przy Monluku fran-
cuzkim pośle wielki spór wiódł , et jurejurando de articulo confederationis inłeresset. Po-
tem w Krakowie na koronacyi tegoż króla, kiedy wszyscy panowie duchowni i świeccy
króla na to namawiali, aby tego im artykułu nie poprzysięgał, on zaraz koronę porwaw-
.T^i/ LEWART. H o 497
»zy i insze insygnia do tego potrzebne, z kościoła wyniść chciał. Tak był Pan Bóg
zatwardził w tej mierze serce jego, jako onego Faraona.
Wszakoż dla onej stałości jego i miłości statecznej przeciwko rzpltej, nie przepo-
mniał Pan potomstwa jego. Bo opuściwszy sektę Kalwinową omylną, przy powszechnej
a prawdziwej wierze zostali. Umarł ten dobry senator, obrońca i miłośnik rzpltej roku
1574, dwudziestego ósmego dnia kwietnia, w Kocku dziedzicznem miasteczku ciało jego
pochowano. Zostawił z Zofią Bonarowną kasztelana sądeckiego i wielkiego rządzce
krakowskiego córką synów czterech: Mikołaja, Andrzeja, Jana i Piotra.
Mikołaj, wtóry syn Piotra wojewody ruskiego a rodzony brat Jana wojewody kra-
kowskiego^ kasztelan rawski, uczony, w wymowie alter Cicero^ na posługach rzpltej wiel-
kich bywał w poselstwach znacznych. jjA suv
Andrzej syn trzeci Piotra wojewody ruskiego, kasztelan lubelski, starosta sędo-
mierski, który się z młodości na rycerskim chlebie schował, i w sprawach takich dobrze
umiejętny był, roty znaczne z niemałym kosztem na wszystkie potrzeby koronne wywo-
dził, w potrzebach bywał z Moskwą, z Niemcy i indziej, o czem ci potem historya powie,
i tu na różnych miejscach o tem czytać będziesz. Zostawił zSrzeńską wojewody pło-
ckiego córką z domu Dołęga, dwie córki: Andrzejową Leszczeńską i Zbaraską
wojewodziną trocką. '^: '^
Mikołaj syn starszy Jana wojewody krakowskiego, na ten czas w roku 1583 był
kasztelanem bieckim, starostą kazimierskim i referendarzem dwom królewskiego, ze wszyst-
kich spraw dobremu senatorowi należących pochwalenia godny, był catholicissimus, zkąd
możesz poznać wielkie initia sapienłiae, w rozsądku obojga prawa biegły, w poselstwach
znacznych bywał, jako do Francy i po króla Henryka. Potem do Wiednia do Maxymi-
liana cesarza od stanów koronnych. Miał za sobą Helżbietę Ligęziankę starodawnej
familii Półkoziców, po której wziął niemałą majętność, z którą potomstwo już miał
córeczki minor enes i syna Jana, który się urodził w roku 1583.
Drudzy bracia jego wyżej pomienieni, naukami i objeżdżaniem ziem postronnych
bawili się na ten czas.
Od tegoż domu dzielnicami oderwane te domy były jako naprzód:
Dom Konarskich w sędomierskiem województwie, z którego wspominają akta i listów
wiele jednego sędziem onego województwa.
Dom flarkusżewskich, którego już nie stało, ostatecznym potomkiem była Kazanow-
ska, sędzina łukowska.
Dom IBeglewsklch, z których jeden był podsędkiem lubelskim, co akta onego woje-
wództwa wspominają. Brat jego drugi był chorążym onego województwa. Trzeci kano-
nikiem lubelskim.
Dom Broniewskich w województwie sędomierskiem, w powiecie radomskim.
Dom Krwackich w tymże tam powiecie radomskim, którego też już męzkiej płci
nie stało.
Do tegoż herbu przyj ęt od tych wyżej pomienionych Firlejów Krzysztof Tre-
tius, mąż uczony, sekretarz królewski, który in secta Cahinistarum między mim«fn był
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 6S
498 .0 KLEJNOCIE LEWART.
facile princeps. Ten domowi temu znacznie się zasługował, zostawił potomstwo syna i
córki. List nobili: jego. "- "
Vełus esł et inde a majorihus nosłris in hoc Poloniae regno usitała consuetudo.
ut ii etiam quos serenissimi reges Poloniae ob aliąuam insignem virłutem a migi
grege sea'everinł, et ad ipsum nobiliłatis gradum extulerint, in majorum Poloniae
gentium familias ąuodam modo arrogentur. Non ąuod eorum honori, postquam or-
dinis eguesłris omamentum a pńncipe conseguułi sunł, quidquam addi possit , sed
cum r. p. nostra cerłum et de/initum familiarum numerum habeał, quae solida in
hoc regno nobilitatis jura possideant, consuetudo hujus modi communicandae fa-
miliae, procerum humanitate erga novos homines introducta est, qua accipere ar-
rogati majorum lumina possint, sine guibus ipsius nobilitatis a principe concessae
beneficium luculentius ad eorum posteros, quam illos ipsos qui per virtutem pepe-
rerunł, perventurum erat. Cum igitur vir praestans et nobilis Christopherus
Tretius, nostra et aliorum hujus regni procerum intercessione, propter excellen-
tern ejus virtutem, et praeclara ejus, tum in rempublicam, tum in magnos illius
viros ofjicia, in superioribus hujus regni comitiis hoc honore a sacra regia maje-
^ State affectus sit, ut in nobilium et postea secretariorum regiorum numerum asci-
tus fuerit, cumque nihil ei praeter genłem majorum desit, Nos I/irlei de Dam-
brovicza infra subscripti nominibus nostris proprUs, ea qua illum jam a multis
annis prosequimur benevolentia, tum ejus erga nos omnemgue familiam nostram
cultu et ofjiciis adducti, commemoratum nobilem Christopherum Tretium se-
cretarium regium jam antę in gradu nobilitatis serenissimi regis nostri omnium-
que regni ordinum judicio collocatum, unague ejus liberos posterosgue legitimos
libenter promptegue in gentem nostram redpiendum et arrogandum nobis esse ju-
dicaoimus, quemadmodum illum iestimonio harum literarum ex certa scientia o-
mnium nostrum, pro nobis et posteris ac successoribus noUms in familiam gen-
temgue nostram suscipimus et arrogamus, eumgue in gentilibus et propinguis no-
stris numeramus, habemus et agnoscimus , gentisgue et familiae nostrae arma et
Btemmata Lewarth dicta, et omnia nobilitatis insignia ei communicamus^ ut iUis
non aliter quam si ex gente familiague nostra legitime ortus esset, in annuKs,
vexiUis, &igillis, aedijiciis et quibuscunque allis consvetis modis utatur, ac si
agnatus noster et nostro sanguine cretus foret. Pro qua quidem conjunctione gen-
tis, nos, successoresgue nostri praedictum nobilem Christopherum Tretium
secretarium regium ejusgue liberos posterosgue legitimos omni benevolentia, prote-
ctione^ cura quae propinquis debita 6st, complectemur et prosequemur, et posteri
8UCcessoresque nostri pros equentur. In quorumjidem has sigUlis nostris munitas Uli
dedimus, manibusgue propriis subscripsimus. Datum Lublini die 20 mensis Maii,
anno Dni 1581.
Nicolaus Firlej in Dąmbroticza castellanus ravensis manu propria.
Andreas Firlej castellanus luhlinensis capita. sendom. manu propria.
Nicolaus Firlej de Dąmbrovicza castellanus biecensis S. R. M. refe-
rendarius et capitaneus casimiriensis manu propria.
Andreas Firlej de Dąmbrovicza manu propria.
Joannes Firlej de Dąmbrovicza manu propria.
Petrus Firlej de Dąmbrovicza manu propria*
IJ^UtJ
-. O KLEJNOCIE STABODAWNYM W POLSCE
oi'>;
'orsnto
^b?rfo
o* i
^■!y'łx4«ny
fi^
który przyniesień z Morawy, jako o tem Długosz świad-
czy, a powieda o przodkach, że bywali prwidi et fa-
cundi, sed in varium sermonem proclivi. Używali klej-
notu tego białego w polu czerwoncm, którego wła-
sność obaczywszy, czytać będziesz o przodkacli i potom-
stwie ich, które ja w tak szerokiem królestwie znać
i wiedzieć o niem mogę.
Z powieści starodawnych o początku herbu teg »
od potomstwa ta jest fabuła, żeby przodek mąż jeden
sławny w Morawie, w cudzej ziemi z poganinem o sztukę
strzelał z łuku, potem z nim i za pasy chodził, i dzi-
wnych sztuk rycerskich z sobą próbowali. On poganin
widząc, że nań szczęścia i mocy nie miał, przed monar-
chą krainy onej, znając łaskę pańską, dla tego że mu
się z każdym nieprzyjacielem fortunnie w potrzebach zda-
rzało, chcąc i nad ónym górę otrzymać^ o szczudłki z nim
przed cesarzem czynić chciał. On z gniewu mając to so-
bie za zelżywość, uchwycił go za gębę, którą mu z wąr
sem i z nosem oderwawszy^ na strzałę wetknął i ukazał panu, który wzgardziwszy onym
oszpeconym poganinem, dał mu za wieczny upominek onej jego zwierzchności nad nim
strzałę przez wąs przewleczoną i nazwał go O drży wąs, co aż per corruptionem sermo-
nis Odrowąż po ten wiek.
'«fl m^i(\n V'ft'>ł^ t
,iU^'J I
Tu W Polsce jako dawno ci Odrowążowie, dostatecznie o tem żadne scńpta po-
wiedzieć nie mogą, tylko klasztora Łysej Góry primlegia opowiedają Saula de Koń-
500 O KLEJNOCIE
SKiE jeszcze za panowania Bolesława Chabrego w roku 966, który był przy zakładania,
albo konfirmacyi praw klasztora onego.
Saula Hkabic Odrowąża z Końskiego wspomina list klasztora trzemeszeńskiego
dla tego, że nadał dziesięcinę po wsi swojej ojczystej Konskiem klasztorowi onemu roku
1145 lU in privilegio.
Iwa biskupa krakowskiego, wspomina katalog, że był wzięt na biskupstwo po
Wincentym z domu Róża roku 1218 z kantoryi krakowskiej. Był kanclerzem Leszka
Białego, przez Honoryusza papieża trzeciego tego imienia potwierdzony. Pisze o nim, że
był biskupem barzo nabożnym i przepowiedaczem słowa bożego dobrym.
Ten napierwej regułę Praedicatorum w Polsce rozmnożył w roku 1227. A tu w Kra-
kowie im kościół ś. Trójcy na klasztor obrócił, gdyż tam naprzód była fara, a w rynku
kościół zbudowawszy, ku chwale miłego Boga^ a ku czci błogosławionej Dziewicy Ma-
ryi, na farę obrócił, i nadał znamienicie.
Tenże kościołów nabudował, jako w Dzierżasnej, w Luborzyczy, w Golańczewie,
w Wawrzeńezycach, w Daleszycach, w Sędomierzu świętego Pawła kościół znamienicie
zbudowawszy, nadał z dóbr stołu biskupiego. A chcąc tym kościołom wolności zjednać,
czas sobie spokojny upatrzywszy, chodził pieszo do Włoch do papieża Grzegorza dzie-
wiątego, z którym w Paryżu na nauce będąc w leciech młodych, żył w wielkiej przyjaźni.
Tam od tego ojca wdzięcznie był przyjęta i na wszystko o co go żądał z wielką chęcią
liheriates otrzymał.
Tenże fundował i zbudował kościół w Konskiem ojczyźnie swej.
Tenże w Krakowie klasztor ś, Augustyna fundował, i w Kaliszu u ś. Dncha tejże
reguły.
Ten odnosił Salomeą na Halicz Kolomanowi synowi Andrzeja króla węgierskiego,
o czem Kromer w księgach szóstych, a na ten czas był kanclerzem koronnym.
Tenże dwie wsi biskupie Górno i Szawłowice z dziesięcinami klasztorowi siecie-
chowskiemu darował, jako to katalog opowieda.
Tenże w roku 1226 zakonnikom reguły Praedicatorurn kościół ś. Jakóba w Sędo-
, _ , liii »» i>'i' 'i'] h-.w^-i a. II -.u itO r uW ; j
mierzu dał. r ' • - ,. r ii
Tenże we Mstowie klasztor reguły ś. Augustyna zakonnikom fundował.
Tenże klasztor w Dłubni we wsi Imbranowicach pannam nadał i fundował.
Tenże klasztorowi w^chockiemu reguły cysterskiej darował wieś swą ojczystą
Lukawę. ^. „ *<.. ttj^Z u . . \
Umarł na peregynacyi we Włoszech, dnia 21 lipca roku 1229. Pochowan w ko-
ściele mutyneńskim, a potem w kilka lat ciało jego przenieśli zakonnicy świętej Trójcy
do Krakowa, gdzie pochowan w chórze. Żył na biskupstwie lat dwanaście, po nim nast^
Wiślimier z domu Zabawa.
Tenże Iwo fundował klasztor i znamienicie nadał w Mogile milę od Krakowa za-
konnikom reguły cysterskiej, który potem bracia i synowcy jego chcieli spustoszyć, a
one wsi klasztorne między się rozdzielić. Czego gdy dowieść nie mogli przez długi czas,
cni i potomstwo ich potem potwierdzili im prawa, którego sens jest taki; ^^^^
ODROWĄŻ 501
■sio. ..w Posłea vero JHii Comiłis Jr>ani et comitis Miloslai frałris Joanni factum
i^ji>' patrui sui Ivonis cracovien8is episcopi impedire et destruere volenłes , non vite
enim illis facta Ula fundałio videbatur etc. Posłea poenitentia ducti, ita impro-
^^^ bum factum suum confessi sunt: Sicut uno animo et uno ore omnium suadenłe
diabolo, in cessionem claustri de Mogiła cisłerdensis ordinis dwersa impedimenła
machinabamur, ita gratia SpiHtus sancti supema mente promittimus , et jureju-
rando Jirmamus, ab omni inguietatione praedicłi claustri cessare, immo etiam con-
tra omnem hominem impedientem fidele patrodnium promittimus etc.
A ten przywilej potem za Kazimierza Jagiełłowego syna był potwierdzeń w Piotr-
kowie przez własne potomki ich , którycli nomina i cognomina tam są wpisane na tymże
liście, a tego tam sens jest w te słowa:
Domini steminałis Odrowąs de Sprova non tantum confirmarunt et approbave-
runt in robur perpetuae firmitatis, sed etiam praedictum monasterium in Mogiła,
i. in suam et successorum protectionem et defensionem susceperunt, ąuorum nomina
fuerunt ista, in primis:
Joannes de Sprota archiepiscopus gnesnensis et regni Poloniae primas.
Nicolaus eadem gratia episcop,us praemisliensis.
Nicolaus abbas andrzejoviensis.
Andreas Odr o wąs palatinuś leopoliensis , et capiłaneus Russiae generalis
terrarum universis.
i Jacobus de De mb no alias de Szczekoczin, regni Poloniae thesaurarius, ca-
pitaneus sandecensis et bieczensis, et regiae majestatis pincerna supremus.
Eustachius de Sprova castellanus radomiensis et capitaneus opodensis,
et uniotiensis.
Dobeslaus de Sprova castellanus praemisliensis et capiłaneus lomcensis.
V Stanislaus de Szidloviecz castellanus zarnoviensis.
Paulus de Sprova dapifer leopoliensis.
Dobeslaus de Szczekoczin mbdapifer sendomiriensis.
Paulus de Szczekoczin capitaneus olsłinensis, zamchosłensis et lucoviensis.
Jacobus Ob ulu 8 de Gori subpincerna cracoviensis et capitaneus czorstinensis.
Petrus Godowski vexiUfer halicensis.
Henricus de Szczekoczin capitaneus hblinensis. \ł,,,,, ,, ,>j;.4fjy t-r/a '
Jacobus de Pni o w archidiaconus et administrator episcopattts cracomenńs,
^ fratres armorum et domus Odrowąsinae.
A to się działo w roku 1462. ' ' -
' 'i"T ■ h of" ')k
Prandotę zBiałaczewa biskupa krakowskiego wspomina katalog, że był wzięt
na biskupstwo w roku 1242 z archidyakonii krakowskiej i z kanonii sędomierskiej , od
Innocencyusza papieża potwierdzon, a w dzień świętego Urbana od Fulka arcybiskupa
gnieźnieńskiego poświęeon, po Wiślimierzu z domu Zabawa.
Ten ciało świętego Stanisława kanonizować dał, za Innocencyusza papieża tego
imienia czwartego.
Ten klasztorowi czyryckiemu dziesięciny po wsiach, naprzód po Poznowicach, Go-
szczachowie, Dalechowie i w Czamymlesie darował. »" aMii\3ftj&'sA
Ten z Prądnika zakonnik! do świętego Ducha przdprowadztł.
Tenże kościół świętego Marcina w Biskupicach nad Wieliczką fundował i zbudował.
502 O KLEJNOCIE
Umarł w roku 1262, w wigilią świętego Mateusza apostoła i ewangielisły, 21 Se-
ptemhris, przez czas długi chorując, jednak wysłucliawszy mszy świętej i wszystkicli
godzin i obrzędów kościelnych, z wielkiem nabożeństwem przed zachodem słońca umarł,
w kościele na zamku pochowan w pośrzodku kaplice świętego Piotra, nad którego ciałem
te wiersze napisano:
Hic jacet ecclesiae decus , hic pastor bonus , hic flos
Justitiae, cleri, Prandota praesul honor.
Hic via veri gloria cleri, Prandota tata, ,.
Lans patriae , pater inclitus est facłus atda Zophiae.
Egis praesul agaps , Prandota fota gregis, wo-m oir/nd
Hic sacer e tumulo te Stanislae levavit, 1
Te sanctum populo pater alme levando próbami,
Ut sit hic sanctum titulo sanctorum te sociavit.
Żył na biskupstwie lat dwadzieścia i pięć, po nim nastał Paweł z Przemakowa
z domu Półkoza.
Jacka, powinnego tego biskupa wyżej pomienionego Iwa, zakonnikiem reguły
ś. Dominika wspomina Kromer w księgach 7, potem w księgach 9, który naprzód był
kanonikiem krakowskim, a potem wstąpiwszy do tego zakonu, post marłem multis annis
propter sanctimoniam viłae acłae et miracula, in numerum divorum relatua est. etc,
w roku 1583 wieku mego, za panowania króla Stefana i żony jego Anny, Zygmuntowej
córy, za biskupstwa Piotra z Mirowa Myszkowskiego, za prowincyalstwa Mal-
chera de Mościska, męża uczonego, za wielkiem staraniem Seweryna kaznodziei
rzeczonego Żydek, dla tego, że się był od żydów rodziców urodził, męża uczenia
wielkiego, pamięci i wymowy osobnej, który tym kościam na pamiątkę, a ku chwale
Bogu Wszechmogącemu, tylko z jałmużny grób z alabastru kosztem wielkim zmurjwać
dał, do którego je przełożono, przy bytności Piotra pomienionego krakowskiego z domu
Jastrzębiec, Stanisława Wolskiego płockiego z domu Lubicz, Marcina
Białobrzeskiego kamienieckiego, z domu Abdank, biskupów i królowej Anny,
która wielką pomoc temu kaznodziei na to dała. A ehceszli żywot albo zasługi tego męża
świętego wiedzieć, czytaj Officium beati Jacincti confessoris, cura et impensis praedicti
Severini, sacrae Theologiae Magistri, f. ordinis Praedicatorum excussum. Tam obaczysz,
że nie dopiero, ale dawno, od roku 1267, po śmierci jego wielka praca i staranie
królów polskich i zakonników klasztoru onego o tern była, czego aż dopiero wieku
naszego ten pomieniony Seweryn dokończył, przystojną wszystkę uczciwość kościam
jego wykonał, i miejsce to kędy je położono, przyozdobił.
Prandotę Gałkjc, wspomina Kromer w księgach dwunastych za Kazimierza
o^Wielkiego fortunnym hetmanem przeciwko Czechom w r. 1345.
Ostafieja ze Sprowej, kasztelana łęczyckiego, wspomina epitaphium w Mogile
-^W te słowa: •
Hic jacet Eustachius de Sprova, casteUanits mslicensis. Obiit anno 1350.
Jakóba z Dębna i ojca jego Bartosza ephitaphia wspominają w Mogile i effigiet
ich, które na ołtarzu są wymalowane.
ODROWĄŻ. " 503
\^'%' Magnificus dominus Jacohus de Dembno, castellanus et capiłaneus cracoviensis
Jaceł hic tumulaius. — Anno Domini 1490, die 16 Januarii.
Barbarę ze Sprowej, kasztelankę krakowską, tamże epitaphium wspomina
w Mogile w r. 14^17;^^^'^^''- • "7«q<» iM"^>'i"r' :;?
Piotra wojewodę ruskiego wspomina Kromer, że był w Węgrzech w roku 1442,
w Agrze od Czechów nabieżan i tamże obóz jego rozerwan w nocy, gdy był na czci
u biskupa agringen., i sam był pojman, wszakoż od swoich odratowan. Tenże
potem był zabit od Tatar w r. 1450. O czem czytaj księgi 22. Jego ciało schowano
we Lwowie, głowę tylko do Mogiły zawieziono, nad którą to epitaphium:
Petrus palatinus et capitane.us Russiae, in terra Yalachiae bellicose pugnans de-
cesj^it, anno ut supra. Tamże i żona jego leży.
Jan Odrowąż ze Sprowej, arcybiskup lwowski, brat rodzony Piotra wojewody
ruskiego, był wzięt w roku 1442. A z żałości wielkiej dla śmierci brata swego, wpadł
w niemoc i prędko umarł. ^''^1 w
Jana Odrowąża ze Sprowej, sędziego sędomierskiego , wspomina katalog przy
synie jego Janie arcybiskupie gneznieńskim, który był wzięt po Władysławie Opo-
ro wskim z domu Sulima w r. 1453, będąc proboszczem sędomierskim i kanonikiem
gnieźnieńskim, od Mikołaja papieża potwierdzon.
Ten Helżbietę, Wojciecha króla rzymskiego i węgierskiego córkę, i książęcia ra-
kuskiego, a żonę króla Kazimierza polskiego koronował. Żył na arcybiskupstwie lat
dziesięć i dziesięć miesięcy, a potem od świerzbiączki, którą z młodych lat zawsze był
dręczon, w sobotę, czternastego dnia kwietnia umarł w Uniejowie dworze swym, w roku
1464, w Gnieźnie pochowan.
Ten wiele dał kościołowi gnieźnieńskiemu. Naprzód dwis miednice srebrne, infułę
z kosztownych pereł, i innych rzeczy poczęści. Kaplicę w Gnieźnie na stronie półno-
cnej zbudował, którą z dóbr arcybiskupich znamienicie nadał.
W Łowiczu także począł był kościół u fary murować, wszakoż nie dokończywszy,
umarł. Po nim nastał Jan Gruszczeński, z domu Róża. .^,>.„^...i Ą.o-u
O tym Janie arcybiskupie pisał Janicius poeta laureatus te wiersze: fi[<.d l>6siqHa
j^^ /)l?.f»tii)a- ,taiio
Sprovius antiąuae laus, splendor, gloria gentis, : ^i^^. ^^ifobw t^i
Ilia licet meritis splendida semper erat. ^- v!\(^,.^ :.,,
Oualis erat gueris, dicam nec multa morahor:
Aequavił morum nohilitate genus. ''
EusTAcnrosA Odrowąża kasztelanem sędomierskim wspomina katalog, bratem
rodzonym biskupa tego, ztąd, że brał spadek po bracie, i ciało jego w Gnieźnie po-
chował. ••Hsiy /; i noHr-oaa
Helżbietę wojewodziną krakowską wspomina list kościelny w Samborze', na któ-
rym potwierdzała darowizny wójta Hanusa, który nadał sadzawkę plebanowi tamże, ta
się pisała na liście: .(, 7'^i . jowoio'/^ hT
Helizabeth relicła magnijici Spitconis de Tarnów, palatini eracomensis , do-
mina ei haeres ducatus samboriensis. Czyją była córką, tego nie wspomina.
aOi o KLEJNOCIE
Andrzeja wojewodę ruskiego, starostę lwowskiego, wspominają historye dla tego,
że mu był zlecił król Kazimierz bronić Marynki, żony Heliasza wojewody wołoskiego, i
syna jej Alexandra, od Bohdana obranego wojewody tamże. To się działo r. 1451.
Mikołaja Odrowąża opatem jędrzejowskim opowieda na napis grobie tamże, żył
na opactwie lat 60. Umarł r. 1426, o ozem świadczy epitaphium:
r Nicolaus Odrovą8 ąuondam abbas andrejovien8is , vixił in abbatia annis 60,
morłuus anno 1426.
Jana wojewodę podolskiego, potem był wojewodą ruskim, dzierżawcą Samborskim,
który zbudował klasztor w Samborze Barnadynom, jako to opowieda fundus w roku 1471
w te słowa : v.'«\-.>»ijiM w-rrji i *MiłiJi>^
vt:n)vr
Locus iste per magnijicum dominum Joannem Odr o tras palałinum genera-
łem terrarum Russiae fundałur, cum conjuge magnijica domina Beata de Ten-
^' czin erecta, pariter cum sacrario anno Domini 1474 consumata, testitudina, et
consecrała anno 1488, per reverenduri dominum Joannem Targowiczki epi-
niit ' scopum praemisUensem.
-OflO
Potem gdy go Turcy i Tatarowie spustoszyli, znowu od żony jego Beaty Tc-
czyńskiej zbudowan w r. 1514.
Tego Jana wojewody córka leży w tymże tam klasztorze, na której grobie to epi-
łaphium w te słowa:
i^.^ ,:.<./»':,.. . . ii-) Hic ancilla patris reguiesco Beata supremi,
u>fiVf ff ,n . .' "V Odrowąsinae gloria magna domus,
Non decorał nostrum słructura superba sepulchrum,
j Ergo putas perient nomen honosąue meus.
* Haud quaquam: lapides novos mercata Polorum
Aeternum coeli vivo Beata domo.
Andrzej wojewoda ruski zostawił był dwóch synów. Naprzód Stanisława woje-
wodę ruskiego, który z Anną księżną mazowecką zostawił był jedyną córkę Zofią. Ta
naprzód była za Janem Chrzysztofem hrabią na Tarnowie, kasztelanem wojni-
ckim, starostą sędomierskim etc. z domu Leliwa. Po którego śmierci będąc przez kilka
lat wdową, tak świątobliwie żywot swój wiodła, że dla tego mogłaby być równana do
onych wdów, które Pismo świętemi zowie. Była to matka wszystkich sierot i inszych
ludzi, którzy ratunku potrzebowali wielka zapomożycielka, wielu ubogich panienek, tak
szlacheckiego, jako i inszego stanu, w małżeńskie stany rozdała, posagi po nich dawała,
i dóbr swoich ojczystych udzielała.
Założyła klasztor Jezuitom w mieście swojem ojczystem Jarosławiu, umarła r. 1680,
miesiąca lipca, dnia dziewiętnastego o południu, zostawiwszy dwie córce z Janem Ko-
stką z Kostkowa na Stymberku, wojewodą sędomierskim, Annę i Katarzynę; Ma-
gdalena umarła przed jej śmiercią tegoż roku wyżej mianowanego, miesiąca kwietnia.
Tej wojewodziny ciało leży w Jarosławiu z wielką uczciwością i żalem pochowane
od pomienionego wojewody, której na tablicy srebrnej ten text napisawszy na trumnę
włożono :
ODROWĄŻ. 505
lUitstris ac magnifica domina, domina Zophia de Sprowa, illustrium domini Sta-
, nislai Odrowąż, palatini Russiae, et dominae Annae ducis Masoviae conjugum
^^Ifmica filia, primum magnifici domini Joannis Christopheri comitis de Tarnów,
jK "^ castdlani vojniciensis^ deinde illustri: domini Joannis Kostka de Rostkow a Słemberg,
palatini sendomiriensis conjugae, collegii Societatis Jesu jaroslaviensis fundałrix , compi-
łerna memoria dignissima, hic sepulta, regnat cum Christo. Obiit anno Christi 1580, ae-
tatis suae 40, die 9 Julii circa meridiem, relictis ex posteriore marito tribus filiahus,
Anna, Całerina, Magdalena, paulo antę matrem defuncta, hoc est die 23 Aprilis,
annum agens unum, eodem anno ut supra.
Wiele znacznych a prawie świętych spraw jest tej to pani godnych wiecznej oa-
mięci, ktoreby wspominania godne dla inszych, aby wzór z niej biorąc, takim kształtem
żywoty swe trawiły, tak z strony służby miłego Boga, jako i w stanie małżeńskiuj źjcią
i wielkiego posłuszeństwa, o czem tu na ten czas krótkości folgować się musi. ..'^
Taż dla wielkich cnót a świątobliwych spraw i żywota, od króla Augusta była żą-
daną do stanu małżeńskiego, chcąc jej i to nadgrodzić, aby była uczestniczką dzłado-
wizny swej, albo babizny, z której była od jego przodków zgołocona. Ale ona to wszyst-
ko wzgardzając, jako pani bogobojna, dla słusznych przyczyn z tego się królowi i po-
słom jego wymówiła, jako Hieronimowi Ossolińskiemu kasztelanowi sędomierskie-
mu. Oczem mieć będziesz w historyi.
Hieronim, brat tegoż Stanisława rodzony, syn wojewody ruskiego, zostawił także
dwie córce potomkami: Beatę Oszczowską w belskiem województwie, i Annę która
w Przeworsku żywot panieński na służbie^^miiłęgpBogą^^przy klasztorze, Baripa;^
strawiła. , ^,:„,.;-,,^,. ,,;,r„;,,^t^-,l ,^;^p^;»^^f;|A ,..;>ro.,fi.,j^p;.j
Tegoż wojewody Andrzeja córka była za Stanisławem Łaskim wojewodą sie-
radzkim, od której był Mikołaj Laski kraj czy koronny, i Stanisław, którzy zeszli
steriles. Siostry ich: Włodkowa starościna kamieniecka, Kościelecka wojewodzina
poznańska. Rzeszowska od której był jeden syn, umarł, Starzechowska starościna
wyszogrodzka, ta ma potomstwo.
Tomasz Odrowąż, brat wojewody ruskiego, zostawił syna Eustachiusza staro-
i stę opoczyńskiego, który szczedł bez potomka. Siostry rozniosły majętność w te domy:
Naprzód Szafrańcowa, od której wojewoda sędomierski Stanisław. Przerębska ka-
sztelanka sieradzka, od której Wincenty kasztelan rosperski, starosta opoczyński, Sta-
nisław, Mikołaj, Floryan, Piotr proboszcz krakowski. Secygniowska Miko-
łajowa, Duninowa pisarzowa łęczycka, Kostrzyna kasztelanka gdańska, umarła,
on był potem wojewodą sędomierskim, Trzebieńska w sieradzkiej ziemi.
Trzeci Odrowąż, którego córkę pojął Piotr Derśniak z Rokietnice, z którą
miał syna jednego i dziewki trzy. Była jedna za Trzecieskim, od której Jan Trze-
cieski, od drugiej Fredrowie, od trzeciej Trzeciescy z. Kożuchowa, i brali ci
potomkowie od sióstr spadek, wszakoż z ukrzywdzeniem. ^^^'"^ ^'^
Jan Konecki, tych Odrowążów którzy się pisali de Końskie, ochmistrz kró-
lowej Anny, starosta łomzieński, za wieku mojego w r. 1580 umarł, który sprawami swe-
mi poczciwemi przodków swoich znacznie był dosiągł, był miłośnikiem rzpltej i ludzi
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Biurtosza Paprockiego. 64
n
506 O :klejnocie
uczonych. Miał żon trzy; naprzód Barbarę Taszycką z Luczławicz, córkę Jana pi-
sarza ziemskiego krakowskiego z domu Strzemię, której ciało leży w Łomzie przed wiel-
kim ołtarzem. Wtóra Annę Przerębską, Wincentego kasztelana rosperskiego córkf^
z domu Nowina, tamże w Łomzie ciało jej leży; trzecią Katarzynę Leszczeńską,
córkę Rafała starosty radziejowskiego; z żadną potomstwa nie miał, wszakoż ten dom
nie szezedł, jest wiele braci synowców jego Koneckich.
Odrowąiowie ci co brali udział w Szydłowcu, w Górze, w Chlewiskach i indziej,
wiele ich ludźmi rycerskimi, senatory możnymi, różne skrypta wspominają etc. Co niżej
czytając obaczysz. A naprzód:
Chrzysztofa wojewodę krakowskiego, który był kupił od biskupa lubuceńskiego Opa-
tów ze wszystkiemi wsiami do niego przynależącemi w i*oku 1238, za panowania Bole-
sława Pudyka, o czem czytaj u Miechowity księgi trzecie.
Stanisława kasztelana żarnowskiego wsjpominają różne p-wilegia koronne w roku
1458. Pisał się de Szydłowie<v\' ' ; ■;-^ 'l!'^'-'!^""*';^ ^ ",'" ^.^ ;j/
Stanisława Odrowąża do Szydłowiec kasztelana radomskiego wspominają
przywileje klasztorne i epiłaphium w Szydłowcu pisane w roku 1493.
Jakóba Szydło wteckiego podskarbiego koronnego wspomina wiele skryptów i
przywilejów klasztornych i koronnych roku 1506. ■ - ■ ■ ■■■',"" ^'';
Piotra Szydło wieckiego , syna kasztelana radomskiego, wspomina epiłapMum
na grobie jego w Szydłowcu podkomorzym krakowskim, starostą gostyńskim, i kraj czym
króla Olbrachta. '':Z":}i" '''":':fl^^^^ f^,
Mikołaja Sżrof o WiiiĆKl^GÓ kasztelana sętfbnaierskiego " podskarbi m koronnym,
radomskim, olsztyńskim, krzepickim, oświęcimskim, Zatorskim starostą w roku 1527. Był
to wielki miłośnik rzpltej. Ciało jego leży w Szydłowcu, o którym powieda epiłaphium
na grobie jego, że umarł r. 1531. -Herby: Odrowąż, Łabędź, Jastrzębiec, Sulima.'
Chrzysztoea Szydłowieckiego kasztelana sędomierskiego, podkanclerzego koron-
nego, sieradzkiego, gostyńskiego starostę, wspominają historye, czego potwierdza bitwa*
malowana u świętego Franciszka w Krakowie w krużganku. Ten zebrawszy wielki po-
czet sług, sąsiadów i szlachty ruskiej, poraził dwadzieścia tysięcy Tatarów w roku 1512.
Jako to opowieda text pod tąż bitwą napisany w te słowa: ''■•''
"■" 'Yicłońa e viginH millibus Tartarorum, die sancłi Vitalis, cujus imago haec est, anno
151^. Parta mandata et impensa magnifici domini domini Chrisłopheri a Sidlowiecz
easteUani sendomirimsiSy regni Poloniae vicecanceUarii, siradiensis, gosłinensis, etc. capitanei.'
'^^■'*^'0 tym pisał wiersze Andrzej Krzycki, biskupem przemyskim jeszcze będąc,
w te słowa: ' ' ; ' ■
;.i(.i;l .\ • ^> 'J ' " J J* ' '(^fo^ne »ena<óm princćp9,^eł'^<}i4a regni,
♦sstT ii«L j,9'i6J3} ly Cui natura suttm contuUt omne decus, '
J%r guem congressi mnt tres cum caesare reges, <sgto
Et bona sunt studio multa peracła tuo. ii9m|
' 'A ntainirłao C^j'^ iot resonał populorum nomen in ore,
' Dignius hic noster, quo nihil orbis habet,
■ ■' Te mea mens agitat sacris celebrare Camaenis,
.*.,. . ,y..vj-. .X' ...... iSed novu8 optatum maeror adimił oput, -- » >
»a o ^diaU .aiaiol itiatotldiO
«#
I '*
ODROWĄŻ. 607
♦fioi^ -lift '{i^ilWoą^Ałtamen egrediar, quod si quid nosłra talia esł,
^ hoti faYas'>f- Carminibus mves saecula multa meis.
-dhrimt Jnterea hos legens clementi suscipe vultu,
Ut qui connubii, tanti tantiąue decoria,
-Btt ^\li,d 9i ,ogOł' Jllius autor eras servituque mei.
' -ii--^;^*^-'^ Num rebus nostris inopino funere lapsis^ ^ - T
mmobrr sinr.)? yr Indoleas Cr i cii tum mómor esse tui. ■ „i^r^d f_.,,
-?'''^' E^óm Pieniążków starodawny, którzy od tychże przodków zSzydłowieckimi
idą, jako to dowodnie skrypta niektóre o nich i listy opowiedają.
Był Pieniążek Szydłowiecki który się w drobnych pieniążkach, utfabulatur, rad
kochał, albo raczej, że był barzo w skarby bogaty. A tego wspomina list klasztora sę
domierskiego Andrzejem kasztelanem sędomierskim, który był przy konfirmacyi praw
i wolności jego w roku 1362. Tam między wielą inszych, którzy potem byli, pomienił
go temi słowy: Praesentibus etc. Andre a Obuło de Szydlomecz haerede in Góry, ca-
słellano sendomiriensi e^^ ^''^-^''''^V^'i^ ,o^\^oohn^ V'^oim ninnosru .-ini^^^^itCj
^"" Piotra wojewodę kaliskiego,* starostę' konińskiego , "kołskiegó,' lisfy doińu l*ie-
niążków opowiedają; ten się pisał Pieniążkiem de Szydłowiec.
''''^'^' Jan Pieniążek, syn Mikołajów, starosta Samborski i łęczycki, też się pisał
de- Szydłowiec. ;:!i) .'.:.:). - ,:;.:■.;: -..v -ui^'^ ..; lv m . . ^*.:
<^' Jakóba wspomina list klasztora mó^fski^o, który 'sfępMF ^I^JIjM 'Oxm pin-
herna cracoviensis et capitaneus czorstinensis. A to było w r. 1462.
JaIna Pieniążka kasztelana sądeckiego, i Piotra, który zabit na wojnie wołoskiej,
wspominają skrypta różne i pamięć ludzka tego dochodzi.
Jana, syna Janowego, kasztelana sądeckiego, sędziom krakowskim i starostą
sądeckim, wspominają te oboje akta grodzkie i ziemskie, i wiele listów rycerskich, a
ten był zostawił synów czterech. Tego też w klasztorze czyryckiditn libris beneficiorum
tak wspominają: ! i
Magnificus dominus Joann es Pieniążek haeres de Kruzhva et in Skrzidlna,
., judex terrae cracoviensis , capitaneus sandecenfis , hujus defensor monasterii, hic
^"^"^^ '^ jacet sepultus , orate pro eo. . . ' , " ' ' . , .
•^ -Brni Bin- ogswtbfii *YrtKraotoq suKd nai, ua ^njlion
JaN syn starszy sędziego tego i starosty sądeckiego, sędzia ziemski krakowski,
który zostawił to potomstwo z Prochnicką z domu Wręby, alias Korczak.
f* f! Jana, który wziął działem Próchnik zamek i miasteczko, ze wsiami do tego przy-
należącemi w ziemi przemyskiej, prawy Pieniążek, bo przodka, który to nazwisko otrzy-
mał, we wszem dochodzi. Zostawił z Anną Frcdrowną z domu Jednorożec, ka-
sztelana sanockiego córką, syny i córki; ten w znacznych potrzebach na cesarskim
dworze służąc bywał, naśladując w tem zacnych przodków swoich. r.loTJf
Stanisław syn sędziego, który z Włoch przyjechawszy człowiekiem uczóii^m,
prędj^o i młodo umarł.
o:\n'\. Piotr, trzeci syn tegoż sędziego, który działem wziął Hawłowicze w przemyskie
ziemi i w krakowskiej Dobrą i inne wsi; był dworzaninem króla Henryka. '-^^ ^a^'-^-
)G8 O KLEJNOCIE
Tenże za króla Stefana widząc potrzebę do Moskwy rzeczypospolitej , nie biorąc
pieniędzy na to żadnych z skarbu, kosztem swym wyprawił się, i znacznym pod Wiel-
kiemi Łukami i pod Toropcem się pokazował. naśladując we wszem przodków swoich
spraw poczciwych. rMyr^T^ ".^^A v,.v
Siostry tych pomienionych rodzone, a córki sędziego krakowskiego, te były, na-
przód :
Magdalena Derśniakowa, pani dla spraw świątobliwych w stanie wdowim
pochwalenia godna i Pana Boga się bojąca, trwając w starożytnej wierze kościoła świę-
tego powszechnego.
Dorota Czerna, tychże cnót i spraw i bogpbcjności, w stanie wdowim czas swój
trawiła. ( •..;,• .i^(.'»t A .vt«»o(i vchi;>l« .Ji^r^łj^rm*! WA ak ,rftxaoi n(If« ^>ii^;y»7(
,,. Anna Lubomierska, Sebestyana żupnika krakowskiego żona, zeszła niepłodna.
Stanisław, brat tego sędziego, a syn wy;^ej,j ppmienipneg9,,,§taro8ly sądeckiego,
umarł na morzu, ciało jego leży w Cyprze. ! :,,',SA,-r ,.,\ o.^\\'!r*f>"'v<^ -^'r o-;;
Chrzysztof, trzeci syn starosty sądeckiego, który został na Krużlowej, był wielkim
rządcą sądeckim, zostawił syna jednego i córkę Beatę Jord^pow.ą^ by^ miles aurałus,
człowiek godny w posługach rzeczypospolitej. •. ! ,
fi^^- _ PjROKOP, czwarty syn sędziego krakowskiego i starosty sądeckiego, dzierżawca
nowotarski. Był to człowiek wzięty u ludzi dla spraw poczciwych, ten z Anną Puka-
rzewską z domu Srzeniawa zostawił synów sześć i córek dwie: Jadwigę Roko-
szową i Annę Chełmską, chorążyną krakowską. Umarł w roku 1567 w wielki
czwartek, jako to skrypta klasztoru czyryckiego in ULris benejiciorum opowiedają.
Ciało jego leży w Skrzydlnej, nad którem jest text napisany.
Jan, syn Prokopów starszy, dzierżawca nowotarski, który rotę wiódł za króla
Stefana do Moskwy w r. 1580. :;l)ot5 s)'!-a: ciaW,. -,f i;,; fj:
Tenże w one interregna poczet niemały na pogranicza kosztem wielkim chował,
i w inszych sprawach wiele a pilnie rzeczypospolitej służył.
Ten z Korycieńską Petronellą z domu Topór, starościanką przedecką, zostawił
córkę jedyną Helżbietę.
Mikołaj, syn Prokopów, który z Herb ortów na Zofią kasztelana bełskiego
córką, na ten czas potomstwa żadnego nie miał. ^
Piotr Pieniążek, syn Prokopów trzeci, który był wielkiej pokory i stateczności,
skromność i uczciwość wielką w sobie mający, multorum hominum mores nidit. Zostawił
z Helżbietą Tarnowską wojewody sędomierskiego córką, dwie córce: Zuzannę
i Helżbietę. Potem z Żydowską z domu Doliwa miał tylko jedne córkę Annę.
Prokop, czwarty syn Prokopów, miles hierosolimitanits, który z wielką ozdobą ojczy-
zny i domu swojego, znaczne męstwo tak w postronnych państwach, jako i z nieprzyjacioły
króla pana swego i korony polskiej pode Gdańskiem i w Moskwie roty znaczne wodząc
okazował, przez wszystek czas on, niemal całą siedm lat, koszta własnego nie szanując.
U szturmu pierwszym przed inszymi na mury wbiegając, rany szkodliwe odnosząc, a
więcej sobie dobrą sławę nad zdrowie przekładając, tego sobie nie poważał, a jako
dragi Decyusz, zdrowiem swojem wolność miłej ojczyzny kupował. -r«\>iiiii. jij.
ODROWĄŻ. 509
! A iżbym ci znaczny dowód męstwa jego pokazał, które w postronnych krainach
okazował, czytaj sobie to świadectwo Emanuela Filberta książęcia sabaudyjskiego, któ-
rego sens jest w te słowa:
Emanuel Filbertus, Dei gratia diix Sabaudiae , Chahlais, Auosłe, Genevesae,
princeps et vicarim perpełuus sacri romani imperii, marchio in Italia, princćps
Pii Montis, comes genevensis , Bangais, Romonte, Nica 6t Asti, Baron, Vand,
Gex et Faucigni , dominus Breseverceli, marcMonatus Cevensis et Crevecore, et
totius militiae hierosolimitanae , Betleem et Nasareth, praeserłim sancti Mauricii
et Lazar i, reliąuorumgue ordinum sancti Augustini conventorum hospitalium, ma-
gionum, comendarum , omnium locorum piorum ordinis śt militiae praedidae, hic
et ultra montes , et per totum orbem humilis ac generalis magnus magister.
Dimno certę et praestantissimo consilio ad sepulchrum Sahatoris nostri Jesu
Christi a d. Lazaro milites pugnandi pro incolumitate catholicorum hominum
peritissimos olim esse insiitutos , ąuibus diligentissima illius loci custodia ita est
comissa, ut eam suorum laterum objectu tuerentur defenderentgue , nec dubium
cuiguam videri debet, quin et ordine admirabiU haec sancti Lazari militia utatur,
et instituis vitae suae gaudeat excelle.ntissimis, Immo ex uberrimo fonie boniłatis
Christi profectis, tota et istis temporibus pericidosissmis maxime necessaria ratio
promanatit. Utilitati enim et maximo omnium Christianorum commodo adh\ic fuit,
hostesgue et adversarios christiani generis et sanguinis sempiternos, non eos solum,
\', qui in partibus Minoris Asiae habitant , illorum robore ac singulari foelicitate
strepitu^ deletos esse constat, sed etiam Palestinam pulsis incolis latissime occu-
patam, Saracenosąue ąfros, et Mauritaniae popuhs ferocissimos , ab illis toties
' ^[ victos , et ex laetissima tot hostium mctoria, cum incredibili omnium bonorum
exultatione non raro triumphatum ab illis sancti Lazari militibus fuerat victa,
enim vis immanissimorum hostium sustinere impetum nostrum militum non potuit.
" Itaąue tot rebus ex omni sententia gestis, soli omnem sufragiis digni sunt judicati,
guibus custodia Sepulchri Christi comittitur, et ne illorum specłata virtu8 langue-
scere nideatur, non modo magnis multisgue primlegiis et municipiis, tam a summis
pontificibus , ąuam imperatoribus , reliqmsque christiani populi ducibus, ornati
nobiliłatigue sunt, sed etiam honestis stipendiis et provisionibus, per universas chri-
stianorum provincias , summa liberalissimorum principum benejicentia aucłi, ut alii
quidem principes illis locupletes comendas fortitudinis ergo, alii magiones, alii
menodochia seu hospitalia liberatissime donari, fas esse in suis provinciis existi-
maverunt, ut tantis ornati benejiciis honoribusgue , paratiori semper essent animo
ad omnis militiae laboris, quemcumque in locum illos necessitas dimicandi cum hoste
invitaret, atque toto christiano orbi maximo sint ornamento et dignitati singulari.
Ab ipsis tandem sancti Lazari militibus permagnus et quasi quidam novus militiae
Jlos ad omamenta rei militaris virtutemque bellicam proflujxit, quem augustissimo-
rum militum hierosolimitanorum Collegium nuncupandum, cujus guidem collegii
instituta et guotidiana vivendi ratio ea est , ut ad sempiternam gloriae famam
strenue comparandam nihil sit Ula accomodatius , nihil omnino libśro et in liberłate
nało educatoque aspicius, quam hoc sanctissimo Crucis Domini Jesu Christi signaculo
(quod hic ordo amplectitur habetque) omari insignirigue , ut guemadmodum hic
excellentissimus ordo, spraetis omnibus humanis voluptatibus , omnique molli et
effeminato animo et mtae consvetudine delicata, omne suum tempus in durissimis
militiae laboribus conterał: ita istius signi Crucis sanctae, in hoc potissimum
ordine lumen verissimum apparet, multosgue opłimo ingenio et animo juvenes ad
susdpiendum durissimos in militia labores excitare solet, qui cooptari se in idem
^«i>V
610 O KLEJNOCIE
Collegium vigilantia sita, laboribus varns et conatu muUiplici in mari terraqu0
suscepto , postulant. Et qux)dquod midtorum testimoniis et plmrihus inter dimican-
dum cum hoste wlnerihus laboreąue militari diu multumąue suscepto digni fuerunt
inventi, eos generalis totius ordinis magister collegio ascrihit, et omnium privile-
giorum immuuitatumque ejusdem ordinis ita participes facił, ut majus ad omnium
virtułum hellicarum studia semper habeant calcar, ułque absque omni mętu et
^ ., łrepidafione officio suo militari cum dignitate frui possint, nullosque labores,
nulla minera, nullas difjicidtates , se et conatu suo indignos putant , sed potius
'/. .y^'-. omnes alias ab otio, a voluptatibus , ab inccrti et injucuifida vita ad eum vitae
cursum exemplo innitent , quo nihil est praestabilius, nihil naturae humanae acco -
. ! ' modatius. Quibus vestigiis instiłit magnificus et reoerendus dominus Procopius
Pieniążek Polonus, dioecesis cracoviensis in Minori Polonia civis, qui ut
rebus praeclare gesiis illustraret nomen suum et pałriae suae, non ex socordia
sed ex saientia usuque multipUci rei militarls id pararique posse existimavit.
Nam cum primum adolescenłiae suae jlorem in honestissimis artium studiis eon-
sumpsisseł , ełiam scientiam militarem , e qua summus honos summaque glona
proficiscetur , maximo animo et felicitate non degustare solum voluit, sed totum
Uli sese tradidit, atque inter probatos ordinis nostri^ miliłes , dum strenue cum
hosłibus dimicaret, ab omnibus virtutis suae commendationem est consequutus ma-
ximam, testimonioque morę totius collegii laudatissimo a quinque capitaneis et
nicegerentibus namum minorum, quam egregie suam rem gesserit, reportavit.
Primum testimonium ad montem Crucis in profundo romano, cum Turcas ar-
matos recepissent, quidam duo cum galeotis, tertius ipse in unam ascendit galio-
tam, ibique magna mrtutis et roboris sui argumenta dedił,
Secundo, in insula Algieri, cum nosłri milites aliquanto tempore castra me-
, ; ^ tati fuissent, et caesis hostium bis mile faeliciter a noatro exercitu ipse secundum
', ^^ brachium jaculo percussus, non sine tamen caede liber ex conjlicłu evasit.
V ,• V •■ \ Tertio, sub Tunedo a m^edio exercitus mauritanici socium suum jam jam pe-
' ' nditanteihy projligatis hosłibus liberavit.
Quarto, ibidem sub Tunedo mira celeritate adoentare hostes, qui nostros ob-
1'uant incautos celeriter nunciat, nostri aułem miliłes de advenłu hostium eo signi-
• A« jicante certiores facti, spectatam hosłibus eripuerunt mctoriam, ejusque diligentiam
• ^ . una voce omnes collaudant.
.^\'. ^ Quinto, cum esset iriremis Marabeki ad Clolecłum a nostris ipae secundus
.'. . _' ■' misit se in łriremem, et magni nominis Turcam gladio confodit.
. ^ His ergo totus collegii mei senatus praedictum Proccpium dum ornari lau-
* * !* dQ)us ab omnium militum ceterva audivisset, dignissum esse sociełałi nostri ordinis
. , judicavit, quamquam ad ejus militum nostrorum laudes , permagnae apud nos
■l-.y" autoriiatis fuerunt, illusłrissimi cardinalis Stanislai Ilosii varmiensis episcopi
'* . et serenissimi domini, domini Joannis de Austria, supraemi classium potentis-
simi Hispaniarum regis praefecti, aliorum aliorumque permultorum hominum, qui-
bus mgilantia, robur, studium, conatus et scientia rei militaris praedicłi Proco-
pi i Pieniążek ornatissimis verbis commendata nobis fuerat^ uł praemium suae
^ mrtutis laborumgue in militia suscepłorum, hoc sit potissimum nostro consensu eon-
sequutus, ut in numerum et Collegium nostrae religionis s. Mauricii et Lazari co-
opłari queat, quod et libenter, et justissimis de cauMS nos fecisse , propter illius
spectatam vir łutem et singularem animi, corporis robor, darique jam Uli me con-
senłiente potestatem signum sanctae Crucis duplicatum s. Mauricii et Lazari can-
1' ' dore circmndux;tum in veste portandi. Item (jladium angulum militarem, calcaria
aurea, testem longam rubeam, morę nostro ferendi. Item summam a praesenti tern-
ODROWĄŻ.
511
S95iq , jpore facultatem ei dari iisdem libertatibus utendi, fruendi, omnibusque prwilegiis
uij,- et praerogałivis universis quibus noster unwersus ordo utitur et conseroatur, et
jj , nos ea potestate, quam ab unwerso collegio nobis concreditum tuemur habemusque,
eum militem collegli nostri creamus instituimusgue , conseguentibus temporibus, o-
mnibus eum et singulis, quam maxime commendatum esse volumus, ut quorumcu'm-
que opera uti veUet, omnem henevolentiam et gratiam , nostra hac commendałione
-/, experiatitr, ułque eo honoris gradu sit et habeatur ab omnibus, quo esse debet mi-
cji Utem hierozolimitanum , valde petimus. Cui etiam nos nobiscum una secundissima
hora et vivo, et olim vita fundo accedere Christi gratia postulamus, et majorem
in modum petimus. Daium Taurini 23 Septembris, anno Domini 1575.
Va Gignoni procancel. manu propria. '
Ripa secretarius sanctae religionis manu propia. iiló7>i ; (ij:.::'!*^^
i il j^v/ff[o9sD i iajiBir' Tego herbu takim kształtem ci Pieniąż-
XI ko wie używają, między którymi zawsze mc-
s iii zowie znaczni i sławni bywali, różnych mi-
ifljioł licyj, które w Hiszpanii, w Sabaudyi i w in-
•.■iy,^"^ szych państwach ordines swe mają.
Czego masz oto znaczne świadectwo od
postronnych monarchów o tym sławnym ry-
cerzu, którego jasne sprawy i w królestwie
polskiem z nieprzyjacioły możnymi dosyć zna-
cznie zalecają. Jako naprzód u Gdańska, gdy
się to miasto królowi Stefanowi i wszystkiej
koronie sprzeciwiwszy, odpór dać chciało, tam
wielkie męstwo ten kawaler Prokop okazo-
wa!, co się tu na krotce przypomni. Gdy
u L#angowa wsi półtorej mile z tę stronę Pru-
śca, samosiedm się zasadziwszy, potkał się
ze dwudziestą i cztermi rajtarów, którzy przed
wojskiem swem harce zwodzili. Tam z nimi
oaiJł'I| a^l. "'^^iś^iP'*^ wiele a mężnie czyniąc, kilku zabił, dwu poj-
£H , ! mał, drugie odgromił. Tym rajtarom gdy dru-
z€ty'fial pomoc Niemcy przybyli, Pieniążkowi też Stanisław Kazanowski z domu
Grzymała, żołnierz dzielny na pomoc przybył w poczcie większym, znowu do Niem-
ców oba skoczyli, które dosyć mężnie gromili, aniżeli roty polskie nadeszły. Ludzi nie-
mieckich wiele przybyło, wszakoż noc przeszkodziła. Ale ten kawaler naprzód drogę
szczęściu i serca wszystkim Polakom dodał wielkiego na Niemce, o które w równym się
poczcie kusił, a znacznie je gromił. Pod Laternią i u Tczowa i w innych potrzebach
wiele a mężnie sobie poczynał.
Potem w Moskwie roku 1681 od Sokoła więźniów znacznych królowi panu swenłtt
przywodził. fg^iiew^ssu -^ -.o;Je>isfc,»i4 *u':»^io(,vV/' • v;5ydłt
Tenże z Ostrowa zamku więźnia napierwszego przywiódł. i*;flU*^J łu s? ^sij >
612 O Klejnocie
Pode Pskowem roku 1682, gdy już obaczyli dziurę w murze niemałą, którą przez
dwa dni z dział strzelając pilnie uczynili, tam wszystko rycerstwo poczęło się do szturmu
ochotnie napierać, niechcąc utraty próżnej prochów psować, którego o małe być baczyli,
a po insze do Polski daleko słać było, bo Ostrowa dobywając wiele go wypsowano.
Owa na szczęście w jedne dziurę Polacy, do drugiej się Węgrzy obrócili.
Tam ten Pieniążek kawaler, mając chorągiew białą, krzyż na niej, według zwy-
czaju rycerzów jerozolimskich, k'woli królowi panu swemu i sławie nieśmiertelnej, jako
bywalszy prostym serca dodawając, wezbrał się przed nimi na mury do onej dziury.
O czem słysząc w drugich rotach rycerstwo, chętliwie się z nim nagotowali. A tych ja
tu imiona jako je wiedzieć mogę krótko wspomnię. A naprzód ci, którzy byli własnymi
sługami króla jego mości: •'^■'^^^*^ ^--no^ui^t ał»io.\..'. «.»nwja-cr)4i» Dt5^^n
Stanisław Międzychocki, i brat jego rodzony Łukasz.
Wojciech Sobieski samotrzeć, Matyaszek i Czechowski słudzy jego.
Marka Sobieskiego słudzy dwa. Drzemlik z domu Wręby. Gdeszyński
Chrzysztof z domu Gozdawa. Pithowski z domu Nowina. Andrzej Trębacz
Lech. Jan Kopaczowski postrzelon. Kłodnicki. Chodorowski. Stryjowski,
słudzy jego dwa. Stanisław Słotwiński. Puszkarz.
Yoluntani.
Chrzysztof Cikowski, z domu Radwan. Mikołaj Sienieński. Sebestyan
Dąbrowski, słudzy jego czterzej. Korzyński. Zebłemski, słudzy jego dwa. Piotr
Chlewicki Odrowąż zabit. Malcher Słatkowski. Bogusławski Malcher pisarz
z kancelaryi.
Z roty hetmańskiej Jana Zamojskiego z domu Jelita, wiele ochotnych było^
ale zahamowani od hetmana, a do inszych posług obróceni, tylko Stanisław Orchow-
ski z domu Rawicz, o czem pod herbem.
Hetmana nadwornego Jana Zborowskiego z domu Jastrzębiec: Walenty
Tczowski, Jan Bieńkowski, Zagórski, Chilnetecki.
Z roty Andrzeja Zborowskiego marszałka nadwornego: Wojciech Straż.
Mikłusz Karwat Marcin Kaliński.
Z roty Stanisława Tarnowskiego kasztelana sędomierskiego: Jan Tarno-
wski brat jego stryjeczny z Rzemienia, z domu Leliwa. Słudzy jego Piskorski, Ra-
czyński, Stocki. Zamliński, Kluszowski, Druchowski, Komornicki, Kaliń-
ski, Andrzej Dobek, Skąpski, Jan Ankowski, Wawrzyniec Tymieński, Mar-
cin Pniński, Pislarski, Jan Rzekiecki. ■ ui^u^
Z Bonarowej roty: Stanisław Budziszewski, Jan Karpieński, Wojciech.
Mikołaja Radzi wiła, marszałka wielkiego litewskiego: Andrzej Czarny,
Wojciech Orchowski, Wojciech Zabylski, Jan Wojna, Obrembski.
Stanisława Radziwiła: Mikołaj Knaski, Wasil Taszobyński, Fiedor
Fiedorowicz i inszy.
Z roty Reczajskiego Wojciecha kasztelana warszawskiego: Adam Brzeskie
Chrzysztof Gasiński. !is?iy/.i.
0DB0WĄŻ.0 613
i. r ;rZ roty Przyjemskiega Stanisława starosty konieńskiego: Jakób Słupski,
Seweryn Gołąbkowski postrzeleń w głowę przez szyszak. . , , ^.r, .,,
, Z roty Bielawskiego: Wacław Rozniatowski, słudzy jego dwa. Wojciecłi
Tworowski, Jan Tworowski, Jan Gumowski, Stanisław Trzaska, Andrzej
Laskowski, Maciej Długołęcki i inszy. ..b-^/wHrA- iĄ.U^^^ii \o^':
Z roty Wojciecha Chocimierskiego: Stanisław Wiernek podgórzanin
z domu Janina, słudzy jego dwa. Zbylitowski porucznik, Saporowski, ten gdy
zbito Brzechwę, chorągwie dotrzymał. Belina w rękę postrzelon. Stanisław Rze-
czkowski, Wroński z sługą Pawłem Drozińskim, który mu tam zabit.
Z roty Radeckiego: Andrzej Grabowski, Jak<^b Bąbick^i z dpma Chole-
wa, Stanisław Łęcki, Jan MaIverU8. »won<\, Aw^teoit woi^n-i^ irtcftoo mmu
Z roty Potockiego: Wojciech Rokicki, Andrzej Załuśti.
Z roty Jana Radzimińskiego herbu Brodzicz, starosty liwskiego: Stanisław
Błędowski, Gabryel Jezierski, Smuklicz, Tomasz Gawarecki.
oio'6 Z roty litewskich rotmistrzów; z Piaskowskiejgo: Paweł Dewgieło, Marcin
Wisielski, Janusz Węgrzyn, Stanisław Mugulski, Wawrzyniec Myszczyński.
Z roty Ciszkowicowej: Rogoziński Jan, Podróż, Lawryn, Końezowski.
Z roty wojewody nowogrodzkiego: Balcer Wrzeszowski, Jan Biernaszewski,
Ęrasmus Materna, Wawrzyniec Tomicki, słudzy jego dwa, Mikołaj Plemicki.
Z roty Rożna Zygmunta: Zakrzowski, Matys Swieciński, Janowicz.
Z roty starosty łuckiego: Jeremian Puczejowski i z sługą. Jan Strzemeski,
Frąc Pawłowski."* ^^'"•"■■' ,-^--^;-^^'^-^'^- v ■■ -^ •••^ -^^— -^--
Z roty GotomsKie^o: Boazanowski, SwiecmsKi.
Z roty Koniecpolskiego Alexandra z domu Pobóg: Marcin Jankowski, dwa
słudzy jego. Jerzy Boczykowski, Marcin Przezdziecki p. łowczego Narnszewica.
Strussa Jerzego starosty bracławskiego i Winnickiego: Jerzy Przezdeński,
Andrzej Leszczyński, Stanisław Wielicki, Jan Promycki, sługa Zakrzewskiego,
WiitrŁosicki, sługa Kuropatwin, Jakób Soblicki.
Jacy nkta Młodziej owskiego podskarbiego nadwornego: Stanisław Trzepicki,
Pleszkowski Chrzysztof, SebestyanPodgórski, BernatSzydłowski zdomu Jelita.
Roty samego kawalera Pieniążka towarzysze: Chrzysztof Bieniecki, bywał
rotmistrzem pieszym przedtem. Brat jego młodszy tamże zabit. Jan Albin Czech. Ka-
sper Rajter w twarz postrzelon. Stanisław Kampanowski zbity. Stanisław Tę-
czyński, Chrośnia Mazur zbity umarł potem, Strowski od Melsztyna, Łęczycki,
Jeziorkowski. .„-«[, k/' .^só^ JoYseni w i -.hidym, or ie
, _ Słudzy tegoż kawalera Pieniążka właśni: Jan Olszowski, Jakób Dębieński,
Jetzy Berkan Prusak herbu Cieczew, Stanisław Szalewski od Chęcin, Wołfangus
Farkasz Węgrzyn Peter, Gorlicki, Gołyński,,riQf^an Koznicki z domu Nowina,
Jaii Frant Krakowczyk umarł tamże. Ostrowski uinarł tamże, Piortowski umarł
tamże, Wołczyński zabit, Seczemski pacholę, Wawrzyniec Krawiec. Muzyka jego:
Duda grał na dudach u chorągwie, Matyasz na serbskich skrzy picach, tręł)acz trzeci, a
Jan Brzechwa chorągiew trzymał, o którym pod herbem Jas trzeb iec^jgo^^g ] Acrys,
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa Polskiego, Bartosza Paprockiego. 65
614 O KLEJNOCIE
'^ 'iw dziurze drugiej* ód rzeki Wielkiej było WęgrW pOOO.' l^iemey^ ktc^rzy mieli być
w polskiej dziurze, obaczywszy że tam żle, do węgierskiej 8i§ puścili, o cziem niżej.
Wiele inszych spraw tego kawalera Pieniążka ną miejscach znacznych, z wielka
pochwałą okazałych, obaczysz. "^ .'-^^-"^"^^ • w :'"". ' f "i " M! ^^y m''^"' Vi
Tegoż kawalera zasług będąc wdzicczen król ^telfan, nagrodę taką dal, jaŁÓ to
list opowieda temi słowy :
' Słephanus Dei gratia rex Polonia$, magnus dux Litvani(ie etc. pr\iiicepB.Tr((np-
'^^ silvan%ae. Significamus praesentibus literis nostris giuorum interesł unwersis eł sin-
' gylis etc. Cum generosus Procopius Pieniążek, miles hierośolimitanus , ab ipsó
*^ lod' ' tempore, quo regni hujus suscepimus guhernacula, continuis suis militarihus sei^itiis
omni conatu gratiam nostrani promereri studuerit, ac primum in bello cum G&dor
nen»ihus insigne virtułis suae miliłaris specimen praebuerit, similem in conjiniia
terrarum Podoliae contra Tartaros, ac deinceps tot bellicarum expeditionum cum
fiHi»U' jfifigjio Moschoviae duce łempore, pro patria sua republica, non vitae suae, nec
sangvini, sed ne sumptui ąuidem parcendo, wimusgue magisterii eąuestria satis
•łio-fłjl' dextre, grauiter et strenuo adimplendo dtque maxima incommoda in kostico solo
fil 8 ń / superando , subgue masoima coeli et aeris inclementia , inienłissimisąue brumae et
. » frigoris asperitatibus , in pbsidione Plescomenai per8everando : et quod sum nae vir-
tutis est ultra equestris militis officium^ sponte, alacri fortigue animo in assalto
jiaHY/'? Flescoińeńsi , per medias (elorum liostilium ad instar imbris emissorum procellas^
iłloi' rem cu7n hoste fortiter viriliterque gerendo, sese nobis charissimum reddiderit,
'.s: cum summa testificatione amoris pietatisgue in patriam, studiique et observan-
l^ocffi tiae in nos suae singularisy igltur in remunerationem eorum servitiorum suorum,
nobis atąue reipublicae per eundem praestitorum , virtutis suae praemium nos con-
suLere cupien,, una eademgue opera commodo majori, capitaneattis nostri venden.
in Livonia, adjunximus eidem arćem et praefecturam Rumberg cum praedio Dzie-
B7/L J/i ihin, omnibusgue et singulis euis pertinentibus , eundemgue ipsum capitaneatum
.0oiv7f tenden. tali modo per nos auctum, praefato gćneroso Procopio Pieniążek rot'
ijp^^i magistro nostro in possesionem, et administrationem tradendam, concedendam eł
' • j . conferendam esse duximus, guemadmodwn quidem tradimus, concedimus et confe-
y^^" rimus, hisce praesentibus per ęum cum omnibus et singidis suis pertinentiis et atti-
nentiis, fructihusque , reditibus atque proventibu8, tenendum, habendum, possiden-
j-A:>iu dum et administrandum etc. etc.
«^-''*Óhrzysztof Pieniążek syn piąty Prokopa Pieniążka, dworzanin króla Stefana miał
rofę w roku 1581, kiedy Wielkiełuki, Wielisz, Uświat, Newel, Jezierzyszcza , Zawłocie
i insze pobrano, który także nie z podlejszą sławą nad przodki się swe ekazował, miał
potem rotę na Podolu tenże Chrzysztof w roku 1683. Potem dworzańsko służył.
' ' Nikodem szósty syn Prokopa Pieniążka, który multorum hominum mores vidit, w wło-
skim, niemieckim językach i w inszych bene expertus. Na dworze cesarza Maxymiliana
czas się niemały bawił, a potem do ojczy^żtiy przyj echa \^szy, w potrzebach znacznych
pod Wielkiemi Łukami i u inszych zamków w Moskwie bywał, potem i na drugi rok
pod Pskowem i indziej, w młodych lecieeh serca i siły niepodłej, do tego wielkiej czer-
stwości, konia równemi nogami, dobrze jako do potrzeby ubrany, przeskakował, i insze
sztuki podziwiwowania godne czynił.
MmoŁAJ Pieniążek syn Jana starosty Samborskiego i łęczyckiego^ był podkomo-
rzym i starostą generałem krakowskith w r. 14^1/ Tetf'i'Pi'o tręflś' 'Kur ów^s Kim z'do^
Srze^iawa kasztelanem labelskim, z Dobiesławem Kmitą] kasztelanem wojnickim,
z Mikołajem. Skórą, który się pisał z Gaju, ci od króla Kazimierza byli posłani, aby
dobyli Jakóba Sienieńskiego na Pińczowie, który nad wolą królewską napierał &ią
biskupstwa krakowskiego; ten spostrzegłszy tego, zjechał na Melsztyn do Spytka Tar-
nowskiego, o czem Kromer świadczy i Miechowita w księgach czwartych.
Tenże odjął był z rozkazania tegoż króla wszystkie wsi kanonikom krakowskim,
jako naprzód Demetryuszowi Sienieńskiemu proboszczowi skarbimierskiemu, dwiema
Długoszom braci rodzonej z domu Wieniawa, Dersławowi i Mikołajowi Krzy-
żanowskim, Pawłowi Głowieńskiemu dziekanowi z domu Godzamba, którego ełal
w poselstwie Jakób biskup mianowany do papieża, o czem Kromer w księgach 24. '
ho .! Tenże Boży woja z Skrzynna na Żyweu i na Turzej G^rze dobyw^ z rozkaza-
nia królewskiego. A z nim wespół do tej potrzeby był posłań {*iotr Komorowski
z dworem królewskim i szlachta czyrycka, o czem Kromer pisze w tychże księgach.
(. . ' Tegoż starosty generała krakowskiego byli dwa synowie; naprzód Mkołaj, który
w Prusiech z Krzyżaki mężnie czyniąc zabit, ciało jego leży w Malborku na wyższym
zamku w kościele, o czem epitdphium tamże świadczy.
•»^^^'ji' SiANisŁAW; wtóry syn tegoż starosty krakowskiego był wojskim krakowskim i
dzierżawcą grybowskim, vir in oheundis rebus reijpublicae gravis, ktory wiela ziem i
spraw ludzkich był świadom, zostawił z Gierałtowską z domu Saszor syna Prze-
cława, a ten już z Myszkowską kasztelana lubelskiego córką wieku mego zostawił
potomstwo. ,mirvifm:\łi4 )iij Oiiib
UH v£)()nj Dębieńskich w krakowskiem województwie, których przodkowie pisali się
de Szczekocin; te historye wspominają ludźmi możnymi, królom panom swym i rze-
czypospolitej dobrze zasłużonymi.
^"" Jana z Szczekocina wspomina Kromer kasztelanem lubelskim w Unią rtku 1413,
którego i prwilegia różne pomięniają. , ..... . ■ n lu-ia . ; uioi/ iiij]oą
;"^' JfANA z SzczEKOcTNA tcużc historyl?^^^oiiiin4 W ksi^sch 19 mężetb! tóścinym
"li^Ópoczki, w roku 14^8, który tam będąc z Witułdem wielkim książęciem litewskim
'rytego zamku, wiele a mężnie sobie poczynał. Tenże potem był starostą lubelskim, o czem
" fomer w księgach 22.
Piotra z Szczekocina podkanclerzego koronnego wspomina przywilej potwierdzony
od Władysława węgierskiego i polskiego króla w rokń 1442, na którym go pomienia:
^io^rWoda de Szczekocin. 'y . '^ ^n .j--^-. i^^
*''f". Jana podstolego sędomierskiego wgpbm&a 'pr:$^ffej Wasztbrny w roku 1468^^''"'
^'''^'"' Jakóba de Szczekocin ato de Dębno prd«karbim koronnnym, starostą sądeckim
i l)ieckim, i dworu królewskiego naprzedniejszym podczaszym. To było w roku 1462.'^
'' ' Dobiesława de Szczekocin tenże przywilej tegoż klasztoru mogilskiego wspomina
podstolim sędomierskim , anno uł supra. ' '
Pawła de Szczekocin starostą olsztyńskim , zawichojskim i łukowskim tenże przy-
V^ej klasztoru mogilskiego wspomina roku 1462.
^ ' Heneyka de Szczekocin starostę lubelskiego wspomina tenże przywił^ w roka
ut supra.
5i6 O 'IfLEyNÓCiE
•*^'^^^ Bartosza de Szczekocin e< de Dębno wspomina ejtgies na ołtarzu w Mogile, i tamże
Jakóba syna jego kasztelanem krakowskim roku 1490. Czego epitapMum potwierdza,
jakoś wyżej czytał.
liii i. rt\/vi' :. ' 'i;,iydi.v ,0^;:;'^; j\>.i-'^').\i'f^.i\ąh wń lo^^ ii-i^HoAc^A *i<7]>,qn>iHi(1
Dom Stra8z<Ś>w starodawny i znacznym, piszą się de Białaczew w, tym 'wiek^>
przedtem de Kościelniki, o ozem świadczy Miechowita w księgach 4, kap. 63.
£fli;>;\',-W^ Turcech Ibreimbek Strasz wieku naszego był znacznym i wziętym u pogan,
przez którego poselstwa wszystkie do Polski odprawowali; był wzięt w młodych leciech
i poturczon, zostawił tam tylko jedne córkę, był dom znaczny wieku mego w krakow-
skiem i sędomierskiem województwie.
Dom €hlewiekich, którzy jednej dzielnice z Szydłowie ckimi byli, jako to list od
Kazimierza Wielkiego opowieda temi słowy:
. Nos Casimirus Dei gratia dux Poloniae nec non terrarum Cracomae^ Sen-
V ^ '^ domiriae, Siradiae, Lenciciae, Ctijaviae, Pomeraniaeque dominus et haeres.
m\&ssi Notum facimu^ U7iiversis, tam p aesentibus quam fułuris, praesentea litteras in-
specturiSj quod constderan. midtipUcibus ohseguiis et sewitiis per fideles nostros
i laular Jacobum, Nicolaum ac Petrum de Chlevisca, nobis hactenus in praesen.
i mais ^' *** posterum impenden., cupien. quoque utilitatis regni nostri in fructihus et re-
ditibus ampUiicare et miliorare, villas ipsorum, mdelicet Chlemska, SzidloniecZy
'^^^ Smagoio, Sclohi, Topola, Radzimikow, Most, Dombrova, Dziuraw, Colissoni vulga-
'^' ńter dictas, sitas in terra sendomiriensi, de jurę polonica in jus teutonicum, quod
mdgariter srzedskie dicitur, inferrimus perpetuo duraturum, secundum quod eodem
haereditałes , in suis circumferentiis snnt distinctae et limitatae, removen. ibidem
016 ilfifc' omnia jura polonicalia, modos ac consuetudines , aiigarias, et praeangarias uni-
_^^ I mrsasy omnium palatinorum, castellanorum, judicum, subjudicum, minister ialium-
que ipsorum etc. etc.
gl» j Ci tedy Ch lew i ccy. zostawszy na tych pomienionych wsiach, nie odmieniali ani
potem wiele odmieniają soł)ie nazwiska. ..,, ; ,, ,,,^,i
Był Dobiesław Chlewicki za pamięci ludzkiej kasztelanem Czechowskim, któ-
rego jsyn Piotr był podstolim krakowskim i miał te syny z Spinkowną z domu Prus:
jakóba, człowieka dobrego żywota i spraw poczciwych, tylko że był alienus ab
ecciesia, zostawił z Lubrańską Zofią córką Tomasza kasztelana brzeskiego synów
siedm, córek sześć, jako Zamiechowską, Kaimierową, Podlodowską, Suchecką,
dwie panny były jeszcze roku 1582.
Tegoż syn Mikołaj u szturmu pode Pskowem mężnie z nieprzyjacioły czyniąc na
pierwszym wstępie postrzelon, krzyknął na rotmistrza Pieniążka kawalera, pod którego
chorągwią białą tam był wszedł, aby go ratować kazał, który go zaraz pod mur zwieść
rozkazał, znowu postrzelon i tamże został. , ( -m^i '
Dom Kietlińskich albo Płoszowskich w sieradzkiem^ ;^^e>7ó4zt wie starodawny, z któ-
rych jeden wieku mego był opatem witowskim.
Dom Paczanowskich starodawny, znaczny i rozrodzony, był jeden wieku mego M i-
chał proboszczem kurzelowskim, łęczyckim, uniejowskim, kruszwickim, kieleckim, skar-
bimierskim kanonikiem, umarł d. 28 stycznia r. 1668. Ciało jego leży u świętej Trójce
w Krakowie.
ODROWĄŻ. 517
Dom Kuriańskich w ruskiem województwie u Lwowa starodawny, w którym za wieku
mego potomstwo skłonne było ku służbie miłego Boga, byli dwa bracia Bamadyny,
trzeci Jezuita, a w ten stan prawie gwałtem od Pana Boga był jeden przy ciągniony, na
imię Barnardinus tym sposobem: Matka jadąc do Lwowa, upuściła dziecię z rydwana,
które u piersi trzymała, które przejechało koło. Matka zaraz z woza wyskoczywszy. Pana
Boga prosiła, aby jej grzechu obronił, a jeśliby się jej on syn wychował, obiecała go
na służbę jego do zakonu Barnadynów. Zatem ono dziecię zaraz się piersi chwyciło, a
gdy do lat przychodziło, z nauki przyjechawszy, na służbę żołnierską jechał. Potem był
upcminan przez sen, aby czynił obietnicy matczynej dos^ć. On to sobie miał za sen, a
na ten czas słażył na sześć koni w rocie Jana Sieniawskiego.
Potem na Rastawicy będąc w potrzebie z pogany, kędy Struś a zabito, wiele a
mężnie z nieprzyjacioły czynił; gdy przy nim słngę zabito, on sam zaledwie obronną ręką
uszedł, i tam mu to na pamięć przychodziło, aby czynił dosyć obietnicy matczynej, na
co z bojażni przyzwalał, wszakoż potem ślubu nie chciało mu się wypełnić.
Potem i drugi raz w tejże sprawie przez sen był ostrzeżon, a gdy to sobie lekce
poważał, będąc mężem znacznym, na krwi nieprzyjacielskiej dobrze zajuszonym, wpadł
zatem w srogą niemoc, w której mu przez sen jakoby opowiedziano: Jeżeli dosyć uczy-
nisz obietnicy matczynej, przyjdziesz do zdrowia pierwszego. On już bacząc, że to była
wola boża, a iż tego uniknąć nie mógł, wyjechał z roty do domu, rozdał konie i wszys-
tek rynsztunek swój, jechał do Krakowa, a przyjął regułę, wszakoż dłużej niż przez cały
Tok, gdy usłyszał konia rżąc, albo trąbę wojenną, żal go trapił serdeczny w onych cie-
niach klasztornych. > ^'''h^^i jju'ioi1 i- .. r:,i'-w i;,.\fcv. >:*>*,.
Tychże Kurzaństócih 'bitrt todwonjr W BtSiiie tnałżeńskim żyjąc, na ojczyźnie żywot
prawie świątobliwy wiódł, i potomstwo zostawił.
-fliłi- Dom Bębnowskich starodawny, którzy z Honeckiiii jedne dzielnicę brali. Był za wieku
ttj^o Kasper Bębnowski zakonnikiem reguły cysterskiej w Wąchocku w roku 1582.
karśniccy w sędomierskiem województwie, z ciechanowakiego powiatu.
łfiJł^i HnUwscy w sieradzkiem województwie. TOiH i^et , » 0^ >^ ^łi))/;-.
Mieszkowscy z kaliskiego województwa. ' -
dórscy, z którego powiatu wiedzieć nie mogę, tylko jednego wspomina epitaphium
w kościele krakowskim na zamku pisane w te słowa:
Stanislaus Górski mcecapitaneus cracoviensis, obiit anno Domini 1534, mensis
'a^f*i7t8 16, circa horam octavam nocłis.
" Gostwiccy w sądeckim powiecie tegoż klejnotu używają.
Kryszktwscy w sędomierskiem województwiei^n (<Jf^ o
Duraczewie w sędomierskiem województwie. ' '
Inszych domów jest wiele w różnych województwach, o któiyeh. Ja dostateiamie
wiedzieć nie mogę. .»3łdiOi&o3[ ań rTt-SI njioi w o^oi^aosirf
'/')(,0V? j'- i) A\ASC)7llU
^93^? *ih. , łlo(lgcu«wb rio«^i8il w lanioiił «iiiim)C|«<w ooajiiaauaipao^ ahosioloW
V I i\
.i/7;r .^lO
U'A'i\v/ t:\ iiiyi«Vf,| vr ,vnw«fto*u
.Yir(ltł,-.rffi(| Ki)!;-!*! £wh i'
.•H n^v'>H:" ■ "<I>:d{« ui o|v(| 'MiiioWa owJ8iiioło<i iv^m
•;nji4 l>u Mł9)[/rw;ą 9{WKiq ii:t a'}\ ff /> ,«tifK\ol bani
i: ,ołb^w(łó 'mi>U\ qvr m.i.-s 'M')9hl. UiS. .wó«'(bom6M i)U(r'Ay.\ f^h 0'%oi ',■ .;
ł^(if motoH .łcrf,-)).{ n.f-.iMJnfoi ;jJSnł8 tm ,'^s8WBt{'j&i,^siq liuan x /.iisboria-^sią t.ii! -
ii .1108 ijs l/iiin 'i(;u,< ot nO .i»{p.oh (;>fr^sofcui •^■wrrbtdo Iftf^sa /(fu ,fToi» s-^sicf r
ii oi i7 0 KLEJNOCIE STAIE&ODAWNYM ^
Ud ,(;onv\ . ,. ..it')i(io ')vv,,f, f:, ,v., .i.. ^ ii.i- r..., .,,, i^fa,£q g^f „i jjin rf" ■ ^' ■• ■■(
n»łjqv/ ,in^riox?.ri[Bs sańdoh isii?!-! >. ^-;\ /ju. iy/ih p.u ^uiY.nwefls rnoŃMf: ot-
'{SOU •)^8iih 'fit- >■ • >r:f;jsholv^oq.. yJoiri m: :;-r:': rr ^ iri=:t;' -r .noi ;fi K
aO .o^^sRy/ioiiiDługosz pisze, że ma początek od Odrowąża, w Mo-
ifltob ol rawie nabyty, takim kształtem, jakom ci pisał w Gnia-
żdzie Cnoty. Tak powieda o przodkacli, że bywali
officiosi et ad potationem et Yenerem procUoi. O którycłi
obaczywszy własność herbu tego, czytać będziesz, także
o potomstwie ich, które ja w tak szerokiem królestwie
znać mogę; ma być biała strzała i pół pierście-
nia w polu czerwonem, z hełmu ręce panień-
skie, pamięć wieczna, że na prośbę od niego nieprzy-
jacielowi obroniona była.
Piotr z Radzikdwa, który był napierwej dostał
herbu tego, miał dwu synów : Piotba Ogona i Andrze-
ja Powałę. Ogonowe potomstwo w Wielkiej Polsce zo-
stało, i tam się długi czas zwali Ogonami /< w
Od Powały w Małej Polsce potomstwo się' długi
czas Powałami zowąc, znacznie się rozrodziło, co ni-
żej usłyszysz. .'j{„// m^i^JBioimobęa v/ lu-ffśiu^tM, _ , ;..
Piotr Ogon, który naprzód kupił Kościelec na Kujawach i insze majętaodci> wsza-
koż z Kościelca się pisali od czasu dawnego, jako opowiedają lisły Janusza wojewodę
brzeskiego w roku 1247: de Kościelec.
Mikołaja de Kościelec wojewodą kaliskim roku 1258.
Janusza wojewodą inowłocławskim r. 1269.
Jana Kościeleckiego starostą chełmieńskim w r. 1269.
Wojciecha Kościeleckiego wspomina Kromer w księgach dwanastych, dla tego,
-67S8W i ('
■oh) il-)(f[o
JOV/'^i 3 i (Ki
lljijttf MX 1.
.S8ÓI »łJo
«M«»^^'
v.|«H»il<
ii<|/nł
ihlsb ^fli
o KLEJNOCIE OGOŃCZYK. 519
że zamku Pakości mężnie obronił Krzyżakom; był wojewodą brzeskim, wielką szkodę
w nich uczynił. To było w roku 1305, o czem będzie w historyi. • M.ltiłj ,i^vv.
Jana Kościeleckiego opowieda Kromer w księgach dwudziestych cswatty^ wo-
jewodą inowłocławskim. ■•'^' '
Pawła biskupem chełmskim opowieda przywilej w roku 1466 na funduszu ko-
ścioła w Kole łempore Pauli papae.
Paulus Ogon de Spicymierz wojewoda łęczycki, którego opowieda Miechowita
w roku 1329, dla czego, czytaj sub eod&n anno. >i ^lumi^i^łsa^ii nbji^i^d i/^oyln-iH
Mikołaj Kościelecki biskup chełmieński był WToku 1509.^v/ńXB>(soi .uipMhI oI-
'M.> Mekołaj wojewoda brzeski w roku 1459. ''^ f^'f '' ■ ■■^' -"
-9bi Andrzej Kościelecki kasztelan wojnicki, podskarbi koronny, który miał za sobą
Czeszkę z fraucymeru królowej, z którą jedne tylko miał córkę Beatę księżnę Ostrog-
ską, był spiskim, oświęcimskim, Zatorskim, sądeckim, bydgoskim starostą, wielkim rządzcą
krakowskim, spuścił potem żupy Bonstfowi w r. 1508. Umarł dnia 6 miesiąca września
w roku 1515. .^80if>ta .oi9 aii/JjjfflidoinLi .imAmrAm ,m[>i8o^
N. brat drugi jego był wojewodą brzeskim, miał z Bochotnicką z doińd Dębno,
wojewody lubelskiego siostrą, córek trzy. ^^
Jedna była za Mikołajem Walewskim z domu Pierzchała, która zostawiła
dwie córce i syna Adama, dzisiejszego kasztelana olbieskiego, o którym' pod Pierz-
chała.
Druga była za Jakóbem Walewskim bratem rodzonym Mikołajowym, zeszła
Trzecią za Szempelborskiego wydali bracia stryjeczni. j . . .- j ^;; on
inr: Jan, trzeci brat tych pomienionych był wojewodą poznańskim i starostą człucho-
wskim, tucholskim, bydgoskim, miał jednego syna i córkę Srzeńską wojewodziną pło-
cką, od której Firlejowa kasztelanka lubelska i starościna sędomierska, Dzierzgow-
ska kasztelanka sochaczewska, od której Maciejowska starościna zawichojska.
Syn tego Jana N. był naprzód kasztelanem łęczyckim, potem wojewodą tamże, tu-
cholskim, człuchowskim, bydgoskim etc. starostą. Miał za sobą Pępowską, z którą zo-
. stawił trzech synów:
Stanisława, który miał za sobą Kościelecką, po której wziął Wysoką, umarł
słerilis, ona potem szła za Czarkowskiego Piotra kasztelana poznańskiego. a-^-^*"
Andrzeja, który miał za sobą Laską wojewodzankę sieradzką, umarł słerilis.
Wojewodą był poznańskim, pyzdrskim etc. starostą.
X.''*'' Janusza, który miał za sobą Danaborską Geruszę z domu Topór, kasztelana
nakielskiego córkę, po której wziął wielką majętność: Danoborz, Krainkę, Nieżuchow,
i insze dobra, i summę wielką na Nakle, z którą zostawił to potomstwo. Naprzód:
Ra Sl^ANiSŁAWA starostę nakielskiego, którego zabił Działyński Mikołaj.' ^^^ ^
Jana starostę bydgoskiego, męża rzeczypospolitej zasłużonego, który na potrzebę
do Gdańska rotę był znaczną wywiódł, i z nią naprzód w ziemię szedł przed wojskiem,
jako świadomy; miał za sobą Spławską kasztelana krzywieńskiego córkę z domu
Leliwa.
620 .A'V- O KLEJNOCHCjJ/ O
c;no ' Andbzeja opata bledzewskiego, i CHRZYSziorA, który miał za sobą Potnlicką^
córki, naprzód: ,y
, Katarzynę Opalińską marszałkowa koronną i generałową Wielkiej Polski. Re-
ginę Rokoszewską podskarbiną, celnikową koronną, żupnikową żup krakowskich^
starościną ostrzeszowską etc. łlelżbietę i Zofią. v
Był to senator dobry, wielki miłośnik rzeczypospolitej ; była tam w sprawach sta-
teczność poważna i doskonała; od Augusta króla był deklarowau hetmanem przeciwko
Herykowi ksiątęciu brąszwickiemu, który ,przez pruską ziemię chciał z ludem' przejść
do Inflant, rozkazawszy mu ruszyć szlachtę poznańskiego i kaliskiego województwa,
wszakoż acz był ludzie wywiódł niemałe, nie przyszło mu do potrzeby, bo był Heryk
zgromion od książąt, od Joachima kurfirszta brandeburskiego, Hanusa margrabię brande-
burskiego. Henry cha książęcia brąświckiego, Jana Albrychta książęcia mechelburskiegOj
tak, aż ledwie sam uciekł. To się działo w roku 1663. Wiele potem spraw jego pamięci
godnych w historyi obaczysz; był wojewodą sieradzkim, generałem Wielkiej Polski., bydt
goskim, nakielskim, drachimskim etc. starostą. u".! ii-l-.i v/
Tychże to wojewodów pomienionych bracia rodzeni. by lL..t>d>^^gifi;i>madd Wczyń-
skiej, naprzód: ^-^ .ni'^'v^ i^:;: • lt»{M.((ji y;h<>w!)(07/
lii; Stanisław kasztelan bydgoski, który przodków swoich, jako je Długosz zaleca,
sprawami doszedł, zostawił potomstwo.
Łukasz biskup poznański, który z młodości w postronnych krainach naukami sif
bawił, był wzięt po Konarskim z domu Abdank,.W madóJlal. «s &lx^ fi^ma
Anna Kamieniecka, od której Wojciech, Jan Kamienieccy, Stanfślaw
na Załosczach.
„j.rrHelżbieta Potocka, potem była za Sebestyanem Źorawińskim, dzisiejszym
kasztelanem halickim, z którym zostawiła dwie córce: Herbortową na Dziedziłowie i
LanckoroijB^. Umarła w Olesku, w Krośnie pochowana, O' której tamże epitaphium
pOWieda. ;>;<,fiotWi >'"":•;:. , ! ;,v' . ^
-u) .'jkmiA i*b0W9ij-v' niol<.". :;; .n8.'!>i )>ós"i<]ij> ;::!;;U (>^'jt n^c".
^ Od tegoż przodka dom Działyńskich starodawny, z Koś Cieleckimi jednaj dzielr
nice, z których wspominają dawne skrypta Mikołaja wojewodą inowłoclawskim, który
apanaborską z domu Topór miał syna Mikołaja, wojewodę pomorskiego, brodni-
ckiego, bratyańskiego starostę i dzierżawcę lipieńskiego, od którego zostali ci synowie.
Jan wojewoda chełmie^j^i^ , <^;^e;:żawca bratyańskt, J^ói;y,j508tawił zWilkanowską
z domu L i 8 potomstwo. " „\. ,'.„;4H-,lxv/f| pi
Michała podkomorzego chełmieńskiego, starostę dobrzyńskiego, męża wielkiej sławy
1 pamięci godnego, który morzem i ziemią świata wiele objechał; tegoż był tylko jeden
syn został, który chcąc ojca w tem doścignąć, aby też mógł świata tak wiele zwiedzi<J
jako on, będąc młodzieńcem uczonym, wyjachawszy na peregrynacyą, w Turcech na
diodze umarł; siostry w różne domy majętność rozniosły.
Rafał, był kasztelanem brzeskim^ brodnickim, kowalskim starostą, ten miał syna
l^n^go ^ukasza z Katarzyną hrabianką z Górki z domu Łodzią, ten we wszystkich
i
OGONCZYK. 521
expedycyach^ które przeciwko Moskiewskiemu miał król Stefan, znaczne poczty miewał,
mając za sobą Zofią Zamojską, kasztelana chełmskiego córkę, łietmana koronnego i
kanclerza siostrę rodzoną, z którą nie zostawiwszy potomka żadnego nmarł w roku ICS!^,
będąc podczaszym koronnym.
Paweł brat rodzony tych pomienionych, starosta dobrzyński, zostawił zKostczanką
wojewodzanką chełmieńską potomstwo: Michała i Pawła syny, młodzieńce godne i uczone,
i córki; Mniszkową starościną łukowską i Zebrzydowską podczaszyną krakowską.
Od piątego brata był Mikołaj który trzymał Chociń na Kujawach, zostawił z Za-
krzewską tegoż herbu, kasztelana kruszwickiego córką, syna.
Siostry wyżej pomienionych: Zofia Garnyszowa podstolina krakowska, Jelow-
ska kasztelanka wyska.
Z tymże domem dom Zelskich na dobrzyńskiej ziemi był jednej dzielnice.
Był wieku mego N. kasztelanem dobrzyńskim', który zostawił dwóch synów: Szczę-
snego kasztelana dobrzyńskiego, który znacznie rzeczypospolitej służył, zostawił syna
Wincentego kasztelana dobrzyńskiego, który był dworzaninem króla Stefana, tego wiek
młody okazał sprawy rycerskie pochwalenia godne , pode Gdańskiem, pod Połockiem, mę-
żnie z nieprzyjacioły czynił.
Drugi syn wyżej pomienionego kasztelana Piotr, od którego także zostało potom-
stwo, synowie i córki. ' '.'.' *' ^\""
Z dziw oj wojskim był poznańskim, drugi brat wyżej pomienionego kasztelana
dobrzyńskiego, od którego Bartosz Zelski rotmistrz i mąż sławny, i drudzy bracia jego.
Dom Kucieńskich starodawny na Kujawach, którzy z Kościeleckimi byli jednej
dzielnice, wojewodami, kasztelany bywali.
Dom Czerskich na dobrzyńskiej ziemi starodawny i znaczny, z których wieku mo-
jego Walenty wiele a pożytecznie służył rzeczypospolitej, na sejmy z onego powiatu
w poselstwie jeżdżał, i o wolność rzeczypospolitej wiele się zastawiał, jako prawdziwy
miłośnik ojczyzny.
Dom lurzynowskich tamże na dobrzyńskiej ziemi starodawny, z Działyńskimi
jednej dzielnice.
Dom kuciborskich tamże starodawny i zasłużony rzeczypospolitej, bywali sędziami,
podsędkami, i insze ziemskie urzędy miewali na sobie z tego domu.
Dom lysłakowskich na dobrzyńskiej ziemi, z tejże dzielnice starodawny, zowąjeod
Swiętosława przodka Swięskami, z których Walenty w krakowskiej ziemi za dowci-
pem i za biegłością swoją miał majętność nabytą, miał za sobą Zaborowską z domu
Rawicz, Rafała opata wąchockiego etc. synowicę, wszakoż z nią potomstwa żadnego
nie zostawił.
G^rzechewscy na dobrzyńskiej ziemi, dom rozrodzony.
Żołt«wscy w płockiem województwie, dom starodawny.
Dom Codziszewskich na dobrzyńskiej ziemi starodawny, zwano je CioleBianii. Byli
trzej bracia wieku mojego, dwa zeszli steriles. Jakób mąż sławny, Andrzej acz miał
syna, wszakoż mu w Rypinie będąc na nauce, młody kąpiąc się w stawie, utonął. Dwie
Biblioteka Polska. Herby rycentwa polskiego. Bartosza Paprockiego. 66
522 O KLEJNOCIE
córce zostały: Anna była za Czermieńskim Wawrzyńcem rzeczonym Wrzecz;
Jadwiga za Borzymieóskim Idzikiem, z którym też tylko córki dwie zostawiła.
Te była porodziła Dorota Paprocka, ciotka moja rodzooa.
Piotr Godziszewski, który był zostawił z siostrą moją rodzoną trzy córki:
Małgorzatę, Fruzynę i Zofi^, i syna Jana, ex quo optima fruges est seperanda.
Na Kujawach wiele domów zacnych, którzy od Kościeleckich dzielnicami oder-
wani, jako dom Kokielskicli.
Dom Sierakowskich, starodawny i zasłużony rzeczy pospolitej. Był wieku mego Jan,
który się pisał z Bogusławie, wojewodą łęczyckim; syn jego Jan, kasztelanem
kaliskim, uferque ludzie wielce uczeni i godni senatorowie. Tegoż wojewody córka była
za Janem Pieniążkiem z Krużlowej, dzierżawcą nowotarskim. '•'."' «' ' ^^'^
Dom Zakriewskich, tamże na Kujawach, zową je 7iboiami| był Zbożny Zakrzewski,
który z Radziejowską z domu Junosza miał te syny:
Grzegorza kasztelana kruszwickiego, który z Anną Sławoszewską z domu
Godzemba zostawił to potomstwo: Marcina stolnika brzeskiego, Filipa, Wojciecha,
Łukasza i córkę Katarzynę Grabską kasztelankę kruszwicką, Annę Działyńską,
Zofią Gosławską.
Piotr, syn wtóry Zbożnego, z Anną Kruszewską zostawił: Marcina,
Zbożnego, Grzegorza, Jakóba, córki dwie: Piotruszę i Katarzynę.
Mikołaj, trzeci syn Zbożnego, na Bukowinie zabit, zostawił Annę córkę
Broniszową Ostrołęcką w konińskim powiecie.
Dom fialeuskich, które zową Bułatami, tamże na Kujawach, starodawny i rzeczy-
pospolitej zasłużony.
Dom Tr2ebuchowskich , starodawny i zasłużony rzeczypospolitej. Był wieku mego
Jan mężem uczonym, u Zygmunta Augusta w łasce wielkiej ; był podkomorzym wielkim,
szczedł sterilis.
Roszkowskich dom tantóe, starodawny i rzeczypospolitej zasłużony, jednej dzielnice
z Trzebuchowskimi; był jeden wieku mego rotmistrzem sławnym, fortunnym w Wo-
łoszech n Bohdana hospodara, a potem u Stefana króla polskiego.
Dom Czarnotulskich , tamże na Kujawach starodawny. ■
Dom Broniewskich, starodawny, tamże.
Dom Wysockich, tamże w kaliskiem województwie.
Wydzierzewscy, dom starodawny.
Brwalewscy, tamże nu Kujawach, dom starodawny.
Skrzypłeńscy, w kaliskiem województwie.
Kotlińscy, tamże, domy starodawne.
Rożnowscy, w poznańskiem.
Zarpalscy, tamże.
Grodziccy, z poznańskiego.
Jankowscy, w łęczyckiem, z których Piotr był łożniczym krakowskim.
Wieiiołowscy, tamże w łęczyckiem.
•MY/ii ,if. ''<«J8 w ęt?. 'jfiuifiA ^i^kn ^sonwjf na 9ftb^ ma
OGONCZYK. 623
Bobiećcy, w sieradzkiem. I wiele tam domów inszych od przodka pomienionego
Ogona.
^ Domy możne od drugiego brata Piotrowego, Andrzeja Powały, którego przodków
wiele zasłużonych, różne scripta opowiedają, którzy się pisali de Tuczów, i z innych,
w Małej Polsce wojewodami, kasztelany bywali.
jyn. Mikołaja Powałę, który się pisał de Tuczów, wspominają privilegia różne
w roku 1449. Był podkomorzym sędomierskim i sędzią ziemskim tamże.
Mikołaja Powałę wspomina Miechowita w księgach 4, dla tego, że będąc we
Woloszech z Piotrem wojewodą ruskim z domu Odrowąż, mężnie a wiele z nieprzy-
jacioły czynił, i tamże zabit.
Od tychże Wedrwiccy w sędomierskiem województwie, dom starodawny i możny •
Był wieku mego Andrzej Niedrwicki kasztelanem połanieckim; był to mąż uczony
i godny senator, pod Połock do Moskwy kosztem niemałym jeździł za hetmaństwa
Mikołaja Mieleckiego, któremu ten pomieniony hetman wielkie rzeczy zlecał do
sprawy w wojsku; zostawił potomstwo z Wdowską.
Wojsjykowie w sędomierskiem województwie, dom starodawny, jako je wspominają
historye i przywilegia.
Naprzód Kresława Woj szyk a z Wojciej, wspominają przywileje różne kaszte-
anem krakowskim w r. 1390.
KresławaWojszyka podkomorzym krakowskim opowiedają przywilegia koronne
w r. 1458, o czem czytaj statuta.
W tymże wieku Jana Wojszyka opowieda kustoszem krakowskim.
Kresława Wojszyka wspominają także przywilegia trukczaszym nadwornym za
panowania Władysława w r. 1444.
Wieku mego Wojszykowie pisali się z Gnój na, zameczka w sędomierskiej
ziemi.
Dora Biechowskich w krakowskiem województwie starodawny; był Mikołaj Bie-
chowski za Olbrachta żupnikiem żup krakowskich w roku 1496 po Macieju Gło-
wackim, a po nim został Paweł Czerny z domu Nowina.
Dom Górnickich w krakowskiem województwie, z których za wieku mego był
Łukasz starostą tykocińskim, człowiek uczony, który czas dłngi dworzańsko znacznie
służył na dworze króla Augusta. Napisał językiem polskim księgi, którym dał tytuł:
„Dworzanin," z których człowiek młody może pochop i ćwiczenie wziąć do życia
poczciwego. Zostawił z Broniewską, koniuszego przemyskiego i starosty medeckiego
córką, potomstwo.
Paweł, brat tego starosty, który był przy Janie Zamojskim hetmanie i kan-
clerzu koronnym a secretis, młodzieniec godny i uczony.
Morawcowie, pisali się z Owczar, o których epiłaphmm w klasztorze buskim w sę-
domierskiej ziemi powieda.
Siecikiwscy, w sędomierskim i wiślickim powieciech mają, dom starodawny.
But«wieccy, tamże w radomskim powiecie, dom dawny.
524 O KLEJNOCIE OGOŃCZYK.
Łętowscy, w lubelskiem województwie, dom starodawny. ^i ^';>)'>i
Starosielscy na Podlaszu, dom starodawny.
Skarbieuscy w Rusi, z których jeden przy Janie Zborowskim hetmanie nad-
wornym był mężem znacznym. -niti^un ^aioO^ v
Dąbrowscy, z któregoby powiatu byli, wiedzieć nie mogę. Ejpitaphium opowieda
w Gnieźnie Andrzeja de Dąbrówka temi słowy:
Andreas de Dc^mh rowka, decanus gnesnensis, óbiit anno 1493, decima ocłava
Aprilis. Herb Ogończyk i Róża. t*'! nijloi w
Wiele inszych w różnych województwach, o których wiedzieć nie mogę. "'
f -ha^au vloiD«(
r,ti w AilAmfU moli
j i u 01 a s iiw/t*
i ^^^ii^01&i8 039J ii:
iij ,ijii!:;i.' ' ; uiŁa8muD£'( w Q^mU ^%ujutiuiuii
od!')
o KLEJNOCIE STARODAWNYM
PRUS,
yi!
tak rzeczonym, który ma być półtora krzyża białe
w poln czerwonem, jako Długosz o tem świadczy
temi słowy: Prutenorum antiąuorum genus, ex tribus
principibus , qui in Poloniam ex Prussia facinore co-
misso fugienłes 'propagaverunł ; viri in iram proni. A
tak obaczywszy własność herbu, czytać będziesz i o
potomstwie, które ja w tak szerokiem królestwie znać
i wiedzieć o niem mogę.
Znacznie katalog opowieda przodka herbu tego
roku 1061 Stanisława z Szczepanowa z wojewódz-
twa krakowskiego kanonikiem krakowskim. Był to syn
Welisławów, a matka jego była Bogna.
Tenże potem po śmierci Lamparta z domu Topór
był obran na biskupstwo krakowskie, w r. 1071. Tego
żywot świątobliwy dosyć szeroko historye opowiedają.
Zabit od Bolesława Śmiałego w r. 1079, jedenastego
dnia kwietnia, na Skałce u ś. Michała pochowan był.
Dla jego śmierci, Grzegorz dziewiąty papież zaklął był wszystko królestwo polskie,
kościół krakowski przez dwa lata nie miał biskupa, bo tak długo klątwa trwała. Po
tym biskupie był obran Lampert z domu Abdank, w r. 1083.
Guntera biskupa płockiego, opowieda katalog w r. 1227, za panowania Konrada
książęcia mazoweckiego. Za tego Krzyżacy do Prus dla obrony przyprowadzeni; żył
na biskupstwie półszosta lata; w Wiedniu jadąc do Kzymu umarł i tamże pochowan.
A to było w r. 1232. ^^' ' '^"
526 O KLEJNOCIE
A iż te Prusy różne noszą, jako niżej obaczysz, tedy tego biskupa opowieda herbu
Turzyma alias Prus.
PsALANTę biskupa poznańskiego, opowieda katalog w roku 1280. Był wzięt po
Bogufale z domu Róża, umarł w rokn 1290. Po nim nastał Jan Wyskiwiecz
z domu Cholewa.
Jakóba z Płooian starostą bobrownickim opowieda w r. 1385.
Tomasza Strzepieńskiego z Kościona opowieda katalog biskupem krakowskim
w r. 1455. Był sacrae theologiae et juris canonici doctor, et regni Poloniae vicecancella-
rius. W dzień prawie elekcyi jego, dzwon się wielki urwał, a drugiego dnia na kilku
ulicach i na kanoniczej ogień wielką szkodę uczynił, a ztąd kolligowali, że miał przyjść
jaki zły przypadek na kościół za biskupstwa jego. Był potwierdzeń przez Kalixta pa-
pieża wtórego tego imienia. Wychwala go z wielkich cnót, z nauki, i z obrony a z roz-
mnażania dóbr kościoła bożego. Był to syn Prandoty Strzepieńskiego, od matki
Doroty z familii Brogów. Żył na biskupstwie lat pięć, potem je spuścił Jakóbowi
Sienieńskiemu z domu Dębno, dla tego, że był chor. Umarł w Iłży roku 1440.
Zostawił po sobie pamięć kościołowi krakowskiemu, kielich złoty, w którym sześć grzy-
wien; dwie miednice srebrne, dwa kielichy pozłociste, kazulę czerwoną aksamitną ze
złotem, i humerał perłami haftowany, infułę z pereł, która sto złotych kosztowała, i czte-
rysta grzywien pro unwersario.
Tenże kościołowi na tumie w Łęczycy w gnieźnieńskiej dyecezyi darował piętnaście
set złotych, księgi in theologia rozdał do kościołów: krakowskiego, gnieźnieńskiego,
poznańskiego, uniejowskiego, łowickiego, insze zasię Unwersitati cracovien. distribuit.
Ołtarz w kościele krakowskim fundował, do którego dwaj kapłani są, i szpital dla
chorych kapłanów na Stradomiu fundować odkażał, na co pieniądze odłożone były.
Ten wikaryom w Sączu, we wsiach Zawadzie, Nawojówce i Kamionce dziesięciny
darował.
Do ołtarza ś. Antoniego w kościele krakowskim dał dwie dziesięciny wyteczne
we wsiach: Kamionej, Rdzawię i w Pławie po folwarku, i — ^
Jus patronałus s. Gerwazego i Protazego w Krakowie na zamku, nadawszy temu
ołtarzowi dziesięcinę w Stróży wyteczną, Długoszom kanonikom krakowskim i braci
ich albo potomstwu familii Wieniawów wiecznie darował, za co od nich wziął ka-
mienicę nad Rudawą, wtóra od rogu z zamku idąc na lewej stronie, którą zaraz pro
domo judicii et tribunali ofjiciatus cracovien. consignavit. Pochowan w Krakowie na
zamku, jako powieda epiłaphium, idąc do zakrystyi na murze u drzwi temi słowy:
Anno 1440 die Luna 22 Septembris ohiit reverendus pater dominus Thomas epis-
copus cracovien. Herb Prus i Bróg.
Stybora biskupa płockiego opowieda katalog w r. 1464. Był wzięt po Pawle
Giżyckim z domu Gozdawa, żył na biskupstwie lat siedm i miesięcy siedm; umarł
w Pułtusku, w Płocku pochowan r. 1481. Po nim obran Kazimierz pierwszy z książąt
mazoweckich.
Mego wieku były te domy z tej familii znaczne, jako dom Szamowskich w łęczyckiem
województwie, z których był jeden kasztelanem brzezińskim; zostawił potomstwo.
. , "^PRUS. 527
Bartosz z Szczawińską kasztelana sochaczewskiego córką zostawił potomstwo.
Dom Spinków, którzy się piszą z Bętkowa, wiele ich różne skrypta zasłużonymi
wspominają.
Dom Jeżewskich starodawny, z których jeden był kasztelanem warszawskim, mąż r. p.
zasłużony, był posłań od Zygmunta w poselstwie do Moskwy, tam w oleju mu nogi sma-
żył tyran, chcąc wiedzieć przyczynę dostatecznie przyjazdu jego^ albo się dowie-
dzieć o liściech tajemnych które miał do Glińskiego; jednak był tak stałym, że się nie
przyznał. Pisarzmi, sędziami w onym kraju byli. Rotmistrzem jeden będąc, zabit pod
Kiesią z rusznice od Moskwy, wiele a mężnie z nieprzyjacielem czynił.
Dom Borowskich starodawny; był Jan koniuszym króla Zygmunta, który miał za
sobą Kormanicką.
Jakób był dworzaninem tegoż króla i królowej Bony, trzymał wójtostwo Żebrow-
skie, zostawił zSienicką potomstwo.
Piotr wieku mego był opatem czyryckim, uczciciel i chlebodawca hojny, uczonych
ludzi miłośnik wielki; był to syn Jerzego Borowskiego, którego urodziła Warzeńska.
Dom Biestrzjkowskich w sieradzkiem województwie.
Dom Cygańskich w łęczyckiem województwie starodawny.
Dom Kaczkowskich w sieradzkiem województwie starodawny.
Dom Stradomskich w krakowskiem województwie rozrodzony.
.lichalczewscy tamże.
(irzymysławskich dom starodawny w poznańskiem województwie i znaczny.''*
Dom Łososińskich w krakowskiem województwie starodawny.
Dom Dymitrowskich tamże starodawny.
Dom Wiśniewskich z łukowskiego powiatu, w lubelskiem województwie.
Dom Płońskich w przemyskiej ziemi.
Obrzyccy, z Mazowsza wyszli na Podole, mężowie sławni.
Studzieńscy, którzy się Swarockimi zową, w rawskiem województwie z powiatu gostyń-
skiego. Był Wojciech Swarocki z Slubicz, który się z młodych lat na służbie schował
żołnierskiej za Augusta, potem u Stefana króla był arcerzem, pod Gdańskiem, pod Tczo-
wem, pod Połockiem, Wieliżem, Wielkiemi Łukami, Zawołociem, Ostrowem i Pskowem
z rotą swoją wybrańców z województwa poznańskiego i kaliskiego, miał ludzi pienię-
żnych część, z którym byli dziesiątoicy, mężowie dobrzy: Matusz i Piotr Dębscy,
Frąc Zawisza, Wojciech Komorowski, Stanisław Dąbrowski, który zabit,
Tomasz Wierusz, Jan Szylink zabit, Maciej Kalmowski mężnie we wszystkich
potrzebach poczynając, a gdy od Pskowa odciągnął, przy wszystkiej armacie został na
Nowogródku w Inflanciech i z rotą za rozkazaniem hetmańskiem, mąż sławy i pamięci
godny.
Drugi brat tego Wojciecha w Litwie, mąż także sławny, który miał za sobą Psar-
ską Annę z domu Jastrzębiec, z województwa sędomierskiego a z chęcińskiego pp^,
wiatu.
9^ Głowaccy tegoż herbu używają, z których był Marcin pisarzem na komorze cła kra-
kowskiego, mąż uczony i zasłużony godnie rzeczypospolitej. ' "
628 O KLEJNOCIE
Sliibicey tamże w rawskiem województwie. '-.i,, «;!?,/? i v/,;»8b8!>«.' ■;pf.
Kokotowscy tamże dom rozrodzony.
Orłowie w krakowskiem województwie.
Bogusławscy od Piotrkowa dom rozrodzony. /MiJif.jt j»Miwi)f)f.ffii« łi-łlisw^-^
c Płoiisry w przemyskiej ziemi dom starodawny. "^
Goworowscy z ciechanowskiego powiatu dom rozrodzony, z którego Wojciech był
w Wiślicy rajcą.
(., €ygańsry z łęczyckiego województwa.
Długojewscy od Radomia dom dawny.
Kliczkowscy z Mazowsz od Łomży dom starodawny.
Koryccy w Mazowszu dom rozrodzony; był jeden w Pułtusku mensyonarzem.
^ Chwalkowscy z krakowskiego dom dawny.
Garliccy z krakowskiego województwa, dom starodawny.
Wolscy od Dobczyc dom starodawny w krakowskiem.
Tobaszowscy od Sącza dom starodawny.
flichalczewscy z cchowskiego powiatu.
Julewscy od Wąsosza dom rozrodzony.
Rliccy z Małych Klicz z ciechanowskiego powiatu. )jadi» v/ »!;>
Chomętowscy w płockiem województwie, w Prusiech i na dobrzyńskiej ziemi mają.
Wiśniowscy z ciechanowskiego powiatu.
Wolscy w łęczyckiem województwie, z których jeden był podżupkiem wielickim za
Lubomirskiego z domu Srzeniawa bez krzyża.
Gniewiewscy z ciechanowskiego powiatu.
Pruszkowscy od Cchowa dom starodawny.
Bystramowie na Podlaszu dom starodawny.
Zająckowscy w Prusiech, właśni są Bystrzamowie.
Podlewscy z czerskiego powiatu dom starodawny.
1^ Inszych domów zacnych barzo wiele tego herbu używa.
O KLEJNOCIE PRUS WILCZE K0S7; który z tegoż ma początek, tylko
sobie zodmieniali za przyczynkami różne nazwiska, jakoś o tem w Gniażdzie Cnoty
czytał. Tu tylko obaczywszy własność herbu, czytać będziesz o potomstwie, które go w tym
wieku używa. Mają być wczerwonem polu białe kosy.
Na on czas, gdy Kazimierz z Maslausem miał potrzebę, mąż z domu Prusów był
hetmanem, który, gdy po dwa kroć wojsko jego szczęśliwie poraził, córkę Maslausowę,
która tylko była jedyna została, z majętnością jej własną uprosił sobie za żonę u króla,
czego mu jako mężowi godnemu nie odmówił, owszem jeszcze do tego wiele przyczy-
nił w onych krainach, aby bronił granic od postronnych nieprzyjaciół.
A ii Maslaus nosił za herb dwie kosy, on potem rycerz jego zostawując pamiątkę
swoje, półtora krzyża da nich przyczynił, zostawił wiele potomstwa w tym wieku po sobie.
im :łPRtTs. .[>{ o
529
'Oą ni9n'
■nTdisil
-iflojoą :vió
.0J9 ^-^bo^fi
jj Doiod Dom Ifakwaskick w płockiem województwie staro-
>9iv,'oiołqv dawny, z którego było wiele mężów zasłużonycli r. p.,
dvioł6iil oj[.\ w księstwie mazoweckiem kasztelany i dygnitarzmi zRi;-
rw sin oifisooł/ cznymi bywali. Był wieku mego Stanisław podkomo-
rj^ix^Uso\i rzjm wysogrodzkim. Szczęsny był plebanem sierpskim
loynsoi i kiernowskim, był człowiek uczony.
Bawsrowscy w Rusi dom sławny i możny, z których
i. xfrffBboi. był Mikołaj rotmistrz, którego urodziła księżna Zba-
loao'^ raska; on potem z Skarbkowną zostawił potom-
JJ
iBiM
stwo z domu Abdank, w potrzebach z nieprzyjacioły
znacznych bywał, i wielkim kosztem w onych krainach
niemałe poczty przeciwko nieprzyjaciołom wywodził. Zam
ków swych Baworowa i Ostrowa mężnie poganom nie
raz obronił; wiele spraw jego godnych pamięci w hi-
storyi obaczysz. j J
Dom Jeziertkich z czerskiego rozrodzóny.'
Dom Ijsłeckich, w Mazowszu iw Prusiech mają, dom
jj rozrodzóny. hw i»d-. ^^/^
Radowscj u Nowogródka w Litwie.
^ Dom Precikowskich na dobrzyńskiej ziemi starodawny i znaczny^ llłjgj^ip& sławni
2 tego domu bywali. oołą rasisbąa n^ .« .-t H^^rTA^tyiap^
ilu (i Radomińsc; tamże na dobrzyńskiej ziemi starodawny dom. Właśni są Zgliniccj, wy-
szli z płockiego województwa. Był Bartosz wieku mego Radomiński pisarzem bobro-
"^wnickim; mąż rzeczypospolitej zasłużony w onym krają.
Ciłarhowscy w Prusiech w chełmińskiem województwievj:(t)9yi rf9vnołufejis t doyff7f«{i
Wołowscy w wysogrockim powiecie dom rozrodzóny. . " . . .
lisiewscy w płockiem województwie dom rozrodzóny, mają i na Eajawach.
Inszych domów wiele zacnych w różnych województwach, i slBii da^ao w
w
>^^o^
.(T .1
wói
u si.' ■ ufevTol '■10'! A s . . /yo ł fł-łłłR
TRZECI PftUS, który już potem miał dziedziczkę z majętnością wielką z domu
Pobóg, dla tegoż na pamięć pół podkowy a jedne kosę, na wierzchu Prus pra-
dziadów swoich zostawiwszy, w jednym herbie trzy familie złączył, a to wszystko ksią-
żęta nadawały mazoweckie, i męże wielkie do siebie przynęcając opatrzenia dawali, bo
im tego potrzeba była, gdyż wielkim nieprzyjaciołom na on czas na oczach siedzieli.
I tak to twierdzą, żeby miał mieć te pola ten herb: kosa i krzyże w polu czerwo-
nem, pół podkowy w błękitnem. Noga zbrojna w hełmie na koronie, gdy
była ucięte w potrzebie mężowi tej familii, rzeczonemu Sobór na onem Psiem polu za
Bolesława Krzywoustego, złotą mu na to miejsce posłał, a na wieczną pamięć u herbu
w hełmie nosić kazał. Tego własność obaczywszy, czytać będziesz o potomstwie, które
znać mogę, także o niem wiedzieć w tak szerokiem królestwie.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa Polskiego, Bartosza Paprockiego.
«7
530
O KLEJNOCIE PRUS.
f'>f» w
n\cyiy\r>
>.d)c)W»|j)V/ "iflaHteółcf w rt łfliif o przodkach herbu tego wiedzieć nie mogę, gdyż
s wt^Scra • !' . , wszystkie trzy herby ekryptorowie nazwiski^n jednem po-
mieniają Prus, acz Baszko historyk zowie jeden herb Tu-
1 "^?łivzyma, wszakoż dostatecznie nie wiem który; potom-
. ?i'5*^«two też swoje zową Wilczekosy, Prus, Nagody, etc.
>;) >loi,//.>f,\ Domów wiele znacznych tego herbu wieku mego
.il« niob iifbyło, jak naprzód:
i^Piotif ^siiriui Dom mińskich starodawny i znaczny, których się
A(i\By'' jfrzodkowie pisali de Gościeczyce, jako wyżej po-
mieniony Sty bor biskup płocki, który nie był na bi-
skupstwie tylko lat siedm i tak wiele miesięcy, jakoś
wyżej czytał; ten był kupił Mińsk w roku 1468. Tegoż
potomstwo synowcy pisali się z Mińska, jako Miko-
łaj Miński, od którego wieku mego był Kasper Miń-
ski wojskim warszawskim, ten zostawił syna Stani-
sława, (zGoryńską wojewody mazoweckiego córką
z domu Róża), męża uczonego, który mores hominum et
urbes widział i wiedział. Miał za sobą Dębieńską Ur-
szulę, kasztelana krakowskiego córkę.
"*'''''-' Dom Dtnfniewskirh w płockiem województwie, starodawny, z których wiele mężów
zasłużonych r. p. bywało. Był wieku mego jeden sędziem płockim. ifcaoh:()rą,9i s
i Dom Etrniskich tamże starodawny i możny, z którego także wiele ludzi zasłużonych
f:^'^r\fywało.
Dom Wlitwlńskich starodawny i znaczny w Mazowszu i na Wołyniu; wiele mężów
sławnych i zasłużonych rzeczypospolitej w tym domu było. i w ^sewoii^nM
Dom Rudtieńskich starodawny i znaczny. " - > j'
Dom Jaruntowskfch w łomzieńskim powiecie starodawny, rozrodzony i zasłużony
T. p. w onych krajach. 3fi7/3sbow8(pw rio^uśói w ua^aaBs oioiw wóinob do^sanl
Dom lorewlckich z Podlasza starodawny i znaczny; był Jan syn Andrzejów
u książęcia słuckiego Jurgi a w roku 1577 znacznym sługą na dworze.
llłąccy z czyrskiego powiatu, z których wieku mego W al ery an był w Litwie u
Radziwiłów znacznie zasłużonym. -'i. C- ^JJuŁł:
■ Roi»chaec7 z wyskiego powiatu dom starodawna i -rdzrodzony. < '* filb ,,.. .; o a
**^ tsowińicy od Liwa dom znaczny. r/fiii?.o\ (tjlo7fa v/ób«ixf)
oć
Dom Bełdyeklck tamże na Podlaszu znaczny.
' aii
Dom Piniktwiklch od Różana rozrodzony.
**^^^'Dom Hrtcktwsklch tamże rozrodzony.
^ Dom Dobrz^ieckicli tamże rozrodzony.
Dom Nsplorkowiklch tamże rozrodzony.
Dom Kewalewiklch w sieradzkiem województwie; był Seb«8tyaa mąż w j^it^is
biegły, który zabit ód Bikowskich. '{''"^^'3^"** •<'• Mf«/ilv/ o^dT .In^yml -ńaon f<f >i
Inszych domów wiele znacznych w różnych województwach. ^ oińHi ,98om obui
.ni oni i i^łd w •( w o^ boq i^ q. ^mLBJl
— 'roor v.fton .aiafo^ fiisiofWJfT
.n8WOfio-jq arrrSoiaO ?v ,^C01 liiim
' --^ •«-, .
.«403iV ^Tn5\ »Uf03 9»iuns^r>j>\ Ja "AO^ob łiO
O KLEJNOCIE STABODAWIfYM "^^
który przyniesion do Polski z Morawy, jako o tern Dłu
o4 .ós-gosz świadczy, i W, że wieku mego w onem państwie
były familie możne, od dawnego czasu królestwu onemu
zasłużone, jako dom panów z Perstyna i insze; ma
h\^ hobyć głowa czarna żubrza z rogi, i w nozdrzach
wić skręcona, w której mąż ten, któremu naprzód
j.\ , ten herb dano, ułapiwszy żubra żywego w puizczy, przy-
iiYT f>((i wiódł przed książę, o czemeś czytał w Gniażdzie
flitff o^Cnoty; ma być w polu żółtem. A tak się przypa-
trzywszy własności herba, czytać będziesz o przodkach
i o potomstwie ich, które ja w tak szerekiem królestwie
znać mogę albo o niem wiedzieć. ńi» i^łf^e tu o tU
Znacznie katalog opowieda Bózurę' arcybiskupem
gnieźnieńskim, który był wzięt polpolicie Włochu, o
którym będziesz czytał na miejscu swem. O tym Bozu-
u (Kicie pisze w katalogu temi słowy: t^i .. M..;-:ił6
Bo suta primus natione jiohilit de domo Wivhveh^
-aasess H .^'^^^^'^^ '^'hot?'? sirtoa, sed actionibus et moribus nobilior, a Benedicło ocłavo
sjgmno pontifiee provisus, munijicus et jprofusus eleemosinarwn largitor, in quo*libet orpha-
nos et inopes viscera gestans charitatis et compassiouis , in clericos sttae diocesis rigidus
ammadversorf quorum vitam et corweraationem curiosa msitatione lusłrabat annis singuUs,
8<»eńs esc vita elericorum salutem vel młeritum pendere laicorum. Ex qw effectuan est, ut
morłuus magno studio a singuUs desideraretuTy in rem quoque puhUcam regni Paloniae fer-
iridus zelałor. Ruina ejus ąuae Casimiro filio regio cum Bis cha genitrice sua in Alma-
niam pulso, per inłesłinas et civiles clades, et spolio, quod Bratislaus dux Bokemiae Gum
Genero episcopo pragen. opporturdtate łemporis ei ahatntia regis PóLoidae captaia, in gn^ '
532 O KLEJNOCIE
znensi ecclesia, spoliando illam quinque Marłirum et nobUissimis clenodiis affecerał offen-
sus, die ac nocte luciu, jletu, et lamenłis assiduis exinanitib8 et tabefactus, spiritu anxio
et afflicło corpus deser ente diem ohiit. Na którego miejsce obran Stefan z domu To-
pór. Wzięt w roku 1027, umarł 1038, w Gnieźnie pochowan.
O tym pisał Janicus te wiersze:
Munificus largitor orphanos miserosąue juvare,
Impiger et cleri poena sed aegua fuit. ^j^
Compałiens pairiae, ąualem decet esse Polonum,
Oui dolor et lachrimae causa fuere necis.
RuDYGERA Czecłia opowieda katalog w roku 1170 temi słowy: >ir 0 * iakoe
Post mortem Honoldi Rudgierus natione Bohemus successit, fuit annis decem, as-
sumptus anno 1160. Mortuus anno 1170. Vlałislaviae sepultus , fuit genere nobilis de fa'
milia, quae caput bisontis cum circulo defert, in cv jus locum Vernerus successit. >'^
Ten Wernerus był brat jego rodzony, o czem świadczy katalog temi słowy:
Yernerus Germanus m episcopatu fratrem secutus, hic fertur simplicitate colum-
bina. Obiit anno 1178. Vlatislaviae sepultus. Po nim nastał Unlicelphus capituli favor6
clecłus. Wszakoż nie pisze, której był familii, tylko pisze, że Kazimierz monarcha eon-
cessiłf Alexander papa conJirmavit. Obiit anno 1190, Vlatislaviae reąuiescit.
Filipa biskupem poznańskim opowieda katalog, że był wzięt po Mr o kocie w r.
1172. z kanonii poznańskiej. Pisze o nim że był Polak, od Zdysława gnieźnieńskiego
biskupa potwierdzon, z wolą Mieczysława książęcia wielkopolskiego. Po nim nastał B o-
gusław z domu Róża, o czem czytaj Długosza pod tymże rokiem.
FnLPA wtórego wspomina Długosz i katalog, źe był wzięt na biskupstwo poznań-
skie po Her borcie w roku 1222. Umarł w roku 1232. Po nim nastał Andrzej z domn
Zaręba.
Bbonissa hrabię wspomina Kromer w księgach ósmych temi słowy:
Bronisius etiam comes genie Vieniavius, cujus insigne esł capui bisontis, in
pago suo Goscicovo in poznaniensi diocesi Cistersiensibus mona^terium condidit, quod Pa-
radisi nomiiie iunc dici coeptum, etiam nunc eam apellationem retinet etc.
; Długosz zasię wsi nadania jego do tego tam klasztora te opowieda, naprzód Go-
ścikową. Liną, Kłodawę, Cortykę i Palenc, o czem czytaj u Miechowity księgi trzecie,
list 128.
Jana z Obichowa kasztelanem srzemskim wspomina Kromer w księgach szesna-
stych, dla tego, że był słan od Władysława Jagiełłą w poselstwie do Węgier, po Annę,
Czyliskiego hrabie córkę, do stanu małżeńskiego pomienionemu królowi.
Dobiesława Puchałę wspomina Kromer w księgach siedmnastych za Władysława het-
manem, na ten czas, gdy Herman mistrz pruski albo inflancki wielkie wojsko wiódł z Nie-
miec i z Czech do Prus, które zostawiwszy u Gołubia, sam w niewielkim poczcie do Malborku
jechał, aby się rozmówił z Krzyżaki pruskimi, wtem nasi jako Kromer wspomina temi
słowy : Id cum cumperissent nostri, qui Repini et Bobrownicis inpraesidis eranł ausi facinv4
ąudax, duciore Boleslao Puchała, gente Vieniavio, ad hostem viri* armisgue longe
WIENIAWA. 533
superiorem conłendere, insidiisgue apto loco dispositis, pauci per agros salantes et
praedas agenłes 5wZ) Goluhia sese ostendere. Quos hostes correptis armis amdius persecułif
locum insidiarum incaute prełewecti sunt. Ibi consurgens Puchała cum toto agmine o,
tergo eos adortus etc.
,f; Ci wyżej pomienieni przodkowie wyszli byli z Morawy tym sposobem, biorąc dziel-
nicę z tymi, którzy się teraz de Perstyn piszą, jedni w Czechach, dradzy w Morawie,
drudzy w wyższym i niższym Szląsku. Ten , który w schowskiej ziemi wziął dzielnicę,
został w Polsce i z Polaki się spowinowacił, zbudowawszy zamek Gołuchów, z niego się
pisać począł.
Wspominają historye Predysława z Gołuchowa generałem Wielkiej Polski za
Kazimierza wielkiego, które mu potem Helżbieta królowa węgierska odjęła, co wspomina
Kromer w księgach trzynastych temi słowy :
Interim Helizabetha mater Ludotici, in Polonia muU^ri usa consilio^ JTwenes et impe-
ritos homines in senatum allegit, compluresąue bonos et graves viro8 magistrat ibus viovitf
et nihili homines atąue assentatores eis suffecit, ac inter alias. In primis Praedislaus
Goluchooius palatiiius calisien., vir magnanimris et moderatus, praefectura majoris Po-
loniae motus etc. Eique Otto Pilecius successor datus esse memoratur. Quam rem aegre tu-
lere Major es Poloni, et parere Ottoni, guamcis et genere, et virtute praestanti detracłabanif
propterea quod nuUas is habebat possessiones in Majore Polonia, atgue ita contra leges
praefecturam obtinebat.
To było w roku 1373. Czytaj Kromera w księgach 13, list 333. ^r^^H^
Był ten Predysław syn Rafałów zostawił synów trzech, z których jeden Fryderyk
był biskupem kujawskim, dwa rozdzielili między się dobra ojczyste, wziął jeden maję-
tności wszystkie do Leszczyna należące i te miasta: Radomicko, Śmigiel i Kiepłów.
IM Drugi Rafał w województwie kaliskiem wziął Gołuchów, Goliszów, Przygodzice, etc.
i summy na dobrach królewskich, jako o tern listy rozdzielne świadczą.
_, Rafała Leszczyńskiego został syn Rafał, który czas długi na dworze cesarza
Fryderyka tego imienia trzeciego służąc, w poselstwach znacznych jeżdżał, jako do Ma-
tyasza króla węgierskiego, do Kazimierza króla polskiego, o czem świadczy Kromer
w księgach 27, temi słowy:
Venił eodemlegatus imperatoris Friderici, Rafael Lescinius eq7ies polonus, verum
complu. annos in ministerio imperatons versatuSy eigue inter paucos charus, homo navus śŁ
magni animi, qui parvi fecerat difficulłatem itineris, pericula et insidias , a Matia rege
comparatas, guarum ergo Theutoni legałionem illam defugerant. etc. etc.
f , Za tę posługę, którą tak bezpiecznie a ku myśli cesarskiej odprawił, hojnie był
udarowan od cesarza pieniądzmi i klejnoty kosztownemi, które i do tego czasu w tym domu
chowają. Temuż do herbu przydano supra aureum veluSf które było na głowie bawolej,
koronę złotą, na niej lew w koronie siedząc trzyma w jednej nodze miecz goły, jakoś
wyżej widział, a ten hełm tylko temu domowi należy. Do tego tegoż Rafała tenże cesarz
honoravit łitulo comitałus de Leschno, o czem diploma świadczą. To było w roku 1473.
Od tego cznsn z tego domu pisze się potomstwo Comites de Leschno. Ten potem Rafał
J5 znaczną wy siugą od cesarza przyjechawszy, wiele majętności w Polsce nakupił, był ka-
^ o Klejnocie
sztelanem gnieźnieńskim i generałem kujawskim, do którego mu przydano te starostwa:
sieradzkie, łęczyckie, kościńskie, konińskie i inszych niemało ; trzymał trzynaście starostw,
był marszałkiem nadwornym, skoro mu dano kasztelanią poznańską umarł tego roku;
ciało jego leży w Brześciu kujawskim. v^o\.\> Jioa o^t«.i
Zostawił synów trzech: Rafała, Kaspra i Pawła. Rafał trzymał leszczyńskie
imienie, który potem był podkomorzym kaliskim i starostą wielkopolskim. Kasper z Pa-
włem mieszkali mdimsim. Był Kasper starostą radziejowskim, potem Paweł umarł
sterilis, a Kasper spłodził Jana Leszczyńskiego, i Rafała, który był biskupem
płockim, jako o tem powieda katalog; był wzięt po Erasmusie Ciołku w roku 1522.
Ten kamienicę w zamku pułtowskim zmurował, żył na biskupstwie cztery lata, umarł
W roku 1528. W Pułtusku pochowan w podle zakrystyi. Po nim był wzięt Andrzej
Krzycki z domu Kotfiez.
Jan brat tego biskupa był kasztelanem brzeskim, starostą radziejowskim i słuchow-
skim, miał za sobą Francuzkę Marynę de Makrelangch, z którą zostawił Rafała
Leszczyńskiego, dzisiejszego kasztelana srzemskiego, o którym niżej czytać będziesz.
Drugi syn Przeclawów, który był wziął działem Gołuchów, miał dwu synów: podko-
morzego kaliskiego i drugiego, który był kanonikiem gnieźnieńskim i kn kowskim, który
po śmierci brata swego trzymał wszystkę majętność gołucbowską, a po jego śmierci
przypadła na brata stryjecznego Jana, wyżej pomienionego kasztelana brzeskiego. Siostra
jego była Siewierska kasztelanka kruszwicka.
Rafał syn kasztelana brzeskiego od Francuzki, który sańi wszystkę majętność
wyżej pomienioną otrzymał.^ Był naprzód starostą radziejowskim, potem mu dano woje-
wództwo brzeskie, ale iż to było contra leges, dla starostwa radziejowskiego spuścił wo-
jewództwo, czyniąc z siebie porządek tempore exquutionis. Był potem kasztelanem srzem-
skim, miał dwie żenię: Naprzód Barbarę z Podhajce Wolską kasztelana sędomier-
skiego córkę z domu Pólkoza, z którą zostawił synów dwu:
Jana starostę radziejowskiego, który miał za sol>ą Opaleńską z domu Łodzią,
marszałka koronnego i generała Wielkiej Polski córkę ; nie miał z nią potomstwa na ten
czas, był całhoKcissimus.
Andrzeja drugiego, który miał za sobą Firlej o wnę, kasztelana lubelskiego i sta-
rosty sędomierskiego córkę. Od tego już był na ten czas Rafał i córeczka Barbara mino-
renes. Ten znacznie r. p. służył; do Moskwy kosztem niemałytn się wyprą wował. 0\ii^"
szych zasługach jego szerzej w historyi mieć będziesz.
Katarzyna siostra tych pomienionycb, a córka kasztelana srzemskiego. Naprzód
była za Wacławem Ostrorogiem, potem za Koneckim Janem ochmistrzem królowej
Anny i starostą łomzieńskim.
Druga żona była tegoż kasztelana srzemskiego Henrici baronia in Trasemburg W
Mielicz filia, który był prezydentem wrocławskim, z którą było to potomstwo: Naprzód
Rafał dzierżawca lubodzieski, który młodzieńcem umarł. Drugi Wacław adolescens no-
bilis. Górek trsy: Anna, Maryanna i Barbara^ Drodzy synowie i córeczki młodo
pomarli. '-^'''^I ^' '* ' •' ' noh'<(\ rłiłs os^,!^ uinoh (r^-A
WIENIAWA. 635
Itiyktwie w krakowskiem województwie, dom starodawny, których przodki Słaboszaai
zwano. Wspominają przywileje koronne Jana Mężyka, pisał się z Dąbrowy, wojewodą
ruskim w roku 1436. Czytaj Przyłuskiego statut, księgi piąte, kap. trzecie. Wszakoż jeśli
tej familii, tego tam nie dokłada.
Jana Mężyka wspomina Miechowita w onę pruską wojnę za Jagiełłą, tlómaczył
od Niemców.
Wieku mego był Stanisław Mężyk starostą sądeckim. Ten z młodych lat swoich
na dworze króla Zygmunta był dworzminem znacznym, potem rotmistrzem fortunnym i
mężem sławnym, w wielu potrzebach bywał; za króla także Stefana roty do Moskwy wo-
dził. Był to mąż zasłużony r. p ; nie zostawił potomka męzkiej płci, tylko córkę jedne
Dębieńską starościną czorstyńską, zBuczacką z domu Piława. Bracia drudzy tegoż
starosty Mężykowie byli tamże w krakowskiem województwie ludźmi znacznymi ir. p.
zasłużonymi.
Ciermieńscy w kaliskiem województwie dom starodawny, z którego był Walenty
wieku mego mężem znacznym, na Kijowie żołnierską służył lat czternaście, wiele z nie-
przyjacioły w potrzebach bywał. Syny także zostawił męże wyborne.
Długoszowie, którzy się pisali z Niedzielska, bywali ludźmi rycerskimi, jako czytamy o
Janie mężu sławnym, który w oną pruską wojnę za Jagiełłą wiele z Niemcy czyniąc,
|)ojmał kilku mę^ów sławnych, między którymi był przedniejszym : Markuath de Galcz-
bach commendor hrandehurgen^ o którym niżej czytać będziesz. Tenże był zostawił dwóch
jĘ^^ąów H^^żów godnych, j^o Jana, który pisał kronikę polską językiem łacińskim,
był preceptorem Kazimierzowych synów, umarł arcybiskupem lwowskim mianowanym,
pochowan pa Skałce, o czem czytaj u Miechowity księgi czwarte, list 343. Ten był
we wszystkich beneficyach swych dobrze kościołów poprawił, w WiśUcy kamienicę kanoni-
Jtpm zmurował- Brat jego drugi był także kanonikiem krakowskim. W tym wieku o tego
yijp^] pomieiłionego Jana potomstwie własnem nie wiem.
, '^^ , Sleńsey, z których jednego Marcina opowieda epiłaphium w Warszawie u Panny
Maryi na grobie. Dom starodawny, mężowie tam bywali okrutni.
. Ciśwircj dom starodawny i znaczny w Wielkiej Polsce.
^.. ■ B,ę41eiiscy; opowieda w Krakowie na zamku Mikołaja epitaphium temi słowy:
,^ Reverend'U$ pater dominus Nicolaus Bedleński, scholasłicus ełvicariu8 in spiri-
jtualihu^ cręcoinen. generalis , scholae in arce cracotien. et duarum canonicalium de codo
lapide ex fundamenłis erector, vir pins, munificus , et eleemosinarius magnus, naturae de-
biłum solvit anno 1540, 16 merisU Aprilią, Inszych domów zacnych barze wiele tego
herbu nżywa. a»-VK«»Kw*in\ iimoq«7,
' ' ' ■ ■ {,0-iB A:ioa "''"*=^'"
- - i.- ... ■ ..-L,., ,. srmoTKM
: «Wol« 9ł w 9S8i9rw. feałą iiJjoą nał skm-r) O .i;:fiiiw8 nrnob s dóifiL jfsissn mia oSI
ofcDcj^ »T>c^I>^ te ,x» ł>!i'v.OL
ć.Ec
.mA^YWR^
'>'// ^'.'/ouipU sciłi "; -M ,i,:l-^;fc5l/ ; • l.priflOTOil 9(,»Iiv/7siq |5(^finiaioq87/ ,o£M^«
. ^v'r,.ia':)!i (i.Hiii;^l» ;^\ ^Ur'' ^>''^'^ yuu w j^jry^jJgaiM J5iiiffioq<v/ i;;lx,i9M bii/;L ,
-ov. .^ ,.»Jii] 4;ióiił ł;v\ ;u;w^^(J[, tiafiijoiiiłoą ulsiw w ,n!Y,n'"
Cdb^łi. 'iy(7^'0 ' ; i^.-4\.onn RjłinnJoą {{//"j^i^os ^in,. j ^ .i y^aoiol^iis \^u''
.tu-i^:}i v.vf,j; i! '.,1. X li A .^'kjuć!. .v ^jjiljju (I.-.iua-j ^niu«u .
•rnoIr/.Y i,
.li;;t) L'i./K\i.M'7/i>j_o:yy inab'
oni s oBi^ ,oi^>óftL(»jyo tj^i Wśnia PftiWM 11 fM
,ini;[i";ni )b{
i/d fl^l'
-iaofl83( y'i
OiSST/.W) iii-
IW w ,{j
iaiin?*'
który od Wieniawy ma początek własny, jako o teiii
Długosz pisze terai słowy:
j'Aiao- Q^^ pj,Q insigni defert caput zt^ronis nigrum in
'•- "^^^ł" ^^€«mpo ciruleo, gladio vibrato nudo transuerherat in si-
gnum genologiae confusionis, circulo in narihus deperi-
dente sibi obiato. Erat enim clenodium unum cum cleno-
dio principali Żubrza głowa sew Yieniawa, guod ex
baronibus signiferum Moraviae ortum ducens, in fami-
liam numerosam crevit, sed cum Lasłhek Chebda de
Grdbie, germanum fratrem Jarandum decanum gne-
znen., in mila Lubania, zelo invidiae et ambitionis tyra-
nice occidisset, per judicium Yladislai regis Secundi, in
guerela deduxit , divorcium inter illos factum est, et una
parte, qua se Wieniawa seu Perstenem vocant, ifi
8U0 originałi clipeo remanente, alteri et circulus ademp-
tuA, et gladius in signum tyrannidis datus est. etc.
Wspomina potem Janicius in cathalogo Włosty-
BORA arcybiskupem gnieźnieńskim, który był wzięt po
Marcinie z domu Bodula wr. 1279. Umarł w r. 1283
Po nim nastał Jakób z domn Świnka. O tymże ten poeta pisał wiersze w te słowa:
Wlostihori guid agis7 cur sic iibi vita modesła estf
Dignus es, et sacras pascere spernis ove87
Nicoletu causa est, fueratgue causa Philippo,
Oaudeo facia animi ąuod rata vota tui..
o KLEJNOCIE POMIAN. 6^-
jt ■;* « ^Jaruntowie , którzy się pisali z Brudzewa, byli ludzie możni i senatorowie r. p.
zasłużeni, jako Jarand]a z Brudzewa pńmlegia koronne opowiedają wojewodą ino-
włocławskim r. 1436.
Piotra z Brudzewa w r. 1451 wspomina podkomorzym kaliskim.
i Jana Jaranda w roku 1505 kasztelanem kaliskim i wiele inszych. Wieku mego
byłJarund wojewodą łęczyckim, który z Helżbietą z Gulczewa z domu Prawdzie,
zostawił dwie córce: Sobocką kasztelankę gostyńską, od której tylko jedna córka
Jadwiga hrabina z Górki wojewodzina poznańska.
Druga córka tegoż wojewody hrabina z Łabiszyna Januszowa Latalska, która
także tylko dwie córce zostawiła.
Tegoż tam przodka, który się pisał de Grabie, wieku mego był dom znaczny
rozrodzony Grabskich, był kasztelan kruszwicki, który miał te syny: -»-:^'
Marcina; ten miał synów trzech, mężów wybornych , Jana, Sebestyana
i Stanisława.
Jan, pode Pskowem będąc w rocie Jana Zborowskiego, kasztelana gnieźnień-
skiego i nadwornego hetmana, w pierwszej potrzebie mężnie z nieprzyjacielem czynił,
aż pod nim konia zabito, jednak on więźnia znacznego Pawlina Ogalina dostawszy,
hetmanowi darował. Ta potrzeba ztąd była przypadła na straż polską, która w koóciolku
przespiecznie siedząc w kostki grali; Moskwa je nabiegła, tam sługę Skarbkowego który
prędko nie mógł konia dosieść, rozsiekała, wszakoż gdy rota onym przybiegła na ratunek,
wparli Moskwę w bronę i znacznego Moskwicina zabili. Potem we czwartek przed Trzema
iKrólmi, gdy siedmset Moskwy pogromili, wiele a mężnie z nieprzyjacielem czynił, i w in-
szych wielu znacznych potrzebach bywał.
Piotr syn kasztelana kruszwickiego, który się gotując do stanu duchownego, za
przypadkiem nieszczęścia zabił chłopa, szedł był do Rzymu po rozgrzeszenie; w drodze
drugiego zabił, wróciwszy się musiał się ożenić; zostawił potomstwo.
Łukasz trzeci syn, był kasztelanem kruszwickim, który z Zakrzewską zostawił
potomstwo.
Dom Sokotewskich , na Kujawach i w łęczyckiem województwie mają, starodawny
i możny. Był Wojciech kasztelanem dobrzyńskim, który z Łewinowną zostawił syna
Mikołaja; ten był potem wojewodą łęczyckim, mając za sobą Straszkowską, zo-
stawił z nią te syny:
Jana, który umarł nie zostawiwszy potomka żadnego.
Jarosława, który był starostą kolskim, ten zostawił syny te:
Chrzysztofa starostę rogozińskiego w Wielkiej Polsce, który tylko potomkiem
zostawił wiele pieniędzy.
Jan wtóry syn Jarosławów, zostawił z Trzebuchowską: Michała, Jarosława,
Chrzysztofa.
Stanisław, trzeci syn Jarosławów, był starostą rogozińskim w Prusiech.
Wojciech stolnik brzeski, Mikołaj wojski kruszwicki, który zostawił z Ja-
dwigą Trzebuchowską te syny: Stanisława, Wojciecha, Jana, Jarosza,
Mikołaja, Chrzysztofa, Gabryela, i córki: Ruszkowską sędziną brzeską,
Biblioteka PoUka. Herbj rycerstwa poUkiego, Bartosza Paprockieii^. 68
638 O KLEJNOCIE ?OSfiAN.
Zofią Kielczewską, Pstrokońską kasztelankę konarską, Świętosławską
Mikołajową, Barbarę i Jadwigę panny, a trzy umarły pannami.
Stanisław syn Mikołaja, zostawił z Brodowską z domu Grzymała dwu synów:
Jana, Cłirzysztofa minorenes , a ci się wszyscy piszą i przodkowie icli de Wrząca.
Dom kotuekich na Kujawacłi, starodawny i rozrodzony, zasłużony. Bywali na wiel-
kich posługach rzeczypospolitej. — ■--.-
Dom Lawskich w Mazowszu, był Stanisław wojewodą mazoweckim, ^^^ liwaiaos
D»m Górskich w kaliskiem województwie, był jeden sędziem tamże. Z temiż jedne
dzielnicę mają Puklateccy, z których Maciej czas długi na rycerskim chlebie się bawiąc,
pod Ułą za hetmaństwa Chodkiewiczowego żmudzkiego starosty, wiele a mężnie czynił,
yrtjc'. Dom Suskich w Mazowszu, starodawny, których przodek Chebda de drabi e,
łiędąc marszałkiem u książęcia, zostawił syna Adama i inszych; majętność tamże miał
nabytą. Od Adama był Tomasz Suski ekonomem starostwa łomzieńskiego i dzierżawcą
Zebrowskim. Od tego Tomasza został Kasper Suski, który przy hetmanie koronnym
Janie Zamojskim na wszystkie expedycye do Moskwy znacznie jeździł, i w potrzebach
mężem się znacznym okazował. Tego urodziła Chlebowska z domu Róża.
Glińscy w płockiem województwie, dom rozrodzony.
Malawsc}- tamże, dom starodawny i rozrodzony, r-^ BUujnJOc| kI' .iv. i
klobskich, dom na Kujawach starodawny i znaczni mężowie ~w łym domu a sławni
bywali, jako Bartosz, który na Podolu długo służył; mąż sławny i pamięci godny,
wiele w potrzebach z pogany bywając, mężnie czynił. *"'
Dom Rielczewskich starodawny, w kaliskiem województwie, między którymi był
Jerzy mąż w sprawach r. p. należących nie podlejsze zasłużony.
Ztrosławsey w sieradzkiem województwie, dom starodawny i mężowie sławni. Jakób
pod Sokalem pojman, zaprzedan do Turek, tamże się poturczył i zdechł tamże. 1
Jan, syn tego Jakóba, zostawił z Korabczewską z domu Ostoja synów siedm,
mężów dobrych: Marcina, Jakóba, Mikołaja, Jana, Chrzysztofa, Jarosza, Rafała,
wszystko chłopi służali, mężni i sprawni.
Jakób, syn tegoż pomienionego Turczyna Zerosławskiego, służąc u króla Ludwika
w Węgrzech czas długi, tam umarł. Był to mąż sławny, wiele a często nieprzyjacioły
onej krainy gromił. s«{<,j
Ciasnowscy u Środy, dom starodawny. Rafał skarbnik tamże.
Brzączewscy z kaliskiego, dom starodawny.
Wilkostowscy na Kujawach, dom starodawny i znaczny w inowłocławskim powiecie.
Ostromęecy w chełmskiem województwie, w Prusiech, dom starodawny i znaczny.
Zdanowscy w sędomierskiem województwie, dom starodawny. '
,..,, W Gnieźnie epitaphiwm opowieda temi słowy męża znacznego:
Recerendus dominus Joann es Chebdi de Niewiesz, sedis apostolicae et sancłae
romanae ecelesiae archidiaconus, vladislav{en. decanus, gneznensis et cracomensis canonicus,
obiił anno 1400.
Inszych domów zacnych w różnych województwach jest wiele, o których wiedzieć
nie mogę. ft^}.; ^;gH.y,(jis^irH '.\jkm :v ,Vłvv ls«v»i«łC> ^ik\,mi^>AiU
o<j (»^ii(><n<t»9 v«|W*^tM8 .o^-Atl^ A^MWO^i x<*"»*^ mMoI MiMMtftfl
Si:3QillMii O
^smd i^rmh^ di(8 j^Umf^H>ą ^(fi*i i}:ifiiĘf<'my u^bi^ois-w t bitami <T(ai
O KLEJNOCIE
RAWICZ,
v*ri^iiiCłi
Ji c u
który przyniesion z Czech do Polski, o czem świadczą
wszystkie historye, za panowania Bolesława Chabrego.
O przodkach tej familii pisze Długosz, że bywali audaces
et crudeles, nonnuUi ełiam conłempiores rellgionis. Ma
być panna rozczesana W koronie, ręce rozsze-
rzone mając, na niedźwiedziu czarnym siedzi,
w polu żółte m. Którego herbu własność obaczywszy,
czytać będziesz o przodkach i potomstwie ich, które ja
w tak szerokiem królestwie wiedzieć mogę.
Kochana książę w Czechach, który tu potem do
Polski z potomstwem przyszedł za panowania Bolesława
Chabrego roku 1003, wspomina Kromer w księgach
trzecich, dla tego, że zawsze był życzliwym ze wszystką
familią swą Polakom, co zaczyna temi słowy:
Ibi rex laesam iterum pałienłiam »uam indignatus,
et gravibus suorum injuHis et ąuaerelis irriiatus, tumul-
taria manu Bohemum perse-iuitur; quem cum intra Jines
regni sui non esset assecutus, aucłis copiis Bohemiam łonge Iałeque popuhłus est, oppida
^ arces parłem vi nxpugnavit, partim in deditionem accepit. Pragam metropoUm, et
Vy8segradum arcem, quo se dux Boleslaus cum Jaromiro fiUo receperat, hiennio obsessum
famę ad deditionem compuUt, fauioribus et adjuionoas ad omnia usus Cochano et caeteris
Ravitis sive Ur»ovitis, prindpe łimc inłer Bohemos familia, cujus słemma gentilium
est puella urso insidieiis. etc.
Tenże historyk w księgach piątych potwierdza tej życzliwości familii herbn tego
przeciwko narodowi polskiemu, i wiele ich znowu do Polski przyszło w roku 1106.
Chceszli szerzej wiedzieć, czytaj pomienionego historyka księgi naznaczone.
Ta familia naprzód osady i opatrzenia brała w rawskiem województwie, i wiele
540 O KLEJNOCIE
tam miast i wsi osadzili, na których w tym wieku wiele potomstwa. Byli czterzej bracia,
od każdego z nich z osobna o potomstwie czytać będziesz, tycb imiona były te: Pran-
dota, Goworek, Grot, Wars.
Prandota, którego się potomstwo w tym wieku na onych osadach przodków swych
szeroko rozrodziło.
Naprzód Trzclńscy; tam wiele mężów zasłużonych w tym domu było wojewodami,
kasztelany, hetmany u książąt mazoweckicb, a zawsze Prandotami się chrzcili aż po
ten wiek. Tychże dzielnice w Rusi około Sokala byli Zygmunt i Wawrzyniec, i tam
potomstwo zostawili.
Z temiż jednej dzielnice byli Nowomiejscj z Nowego Miasta w rawskiem wojewódz-
twie, wielcy a możni ludzie, obrońcy rzeczypospolitej dobrzy bywali.
Dom Lenków, którzy są właśni Rokiccy w rawskiem województwie. Wspominają
<lawne skrypta Jana Pakosza z Rokitnice starostą rawskim, który z Jedleńską
zostawił to potomstwo:
Jana, którego mamka nazwała Lenkiem i także gdy podrósł od wszystkich był
zwań Lenkiem, aż to nazwisko z onego żartu wiecznie na potomki przeszło. Był
potem po ojcu starostą rawskim, o czem świadczą munimenta; był łowczym wiślickim
i niepołomskim, zostawił z Maciejowską z domu Ciołek, siostrą rodzoną Bernata
i Kaspra Maciejowskich, o którycheś pod Ciołkiem czytał, siostrą rodzoną,
syna Tomasza Lenka Rokickiego, o którym będzie niżej.
Brat tego Lenka rodzony Maeiej, był kanonikiem krakowskim i łęczyckim, ple-
banem rawskim, mężem uczonym i godnym w posługach rzeczypospolitej.
Tomasz wyżej pomieniony, synowiec tego kanonika, syn starosty rawskiego, łow-
czego wiślickiego i niepołomskiego , zostawił z Goiszewską syna i córkę, którą dał
za Ruckiego.
Maciej syn jego, zostawił z Wąsowicowną z Smogorzewa z domu Łabędź,
synów siedm, córek tak wiele. Umarł stolnikiem sochaczewskim. Naprzód Mikołaja,
który trzymał Wolbórz, Piorków od Stanisława Karnkowskiego, kiedy był bisku-
pem włocławskim. Drudzy bracia jego na chlebie się rycerskim bawili, mężowie dobrzy.
Rokiccy, którzy nie stracili nazwiska przodków swych, dom znaczny tamże w raw-
skiem województwie; bywali na dworze królów polskich znacznymi i zasłużonymi.
Dom Łlpickich tamże w rawskiem województwie, starodawny.
Dom Otrębuszów tamże, starodawny i znaczny.
Dom Boguckich tamże z rawskiego województwa, starodawny. Był jeden sędziem raw-
skim, drugi sędziem przemyskim, którego tamże potomstwo zostało. Był trzeci podskarbim
księstwa mazoweckiego.
• Dom Ozgów w warszawskim powiecie, starodawny i rozrodzony, z których Balcer
wieku mego był podstarościm lwowskim, w sprawach rycerskich i w innych rzeczy-
pospolitej należących mąż ćwiczony i godny.
Dom Ifołnckicli zdawna r. p. zasłużony, tak z spraw rycerskich, jako z innych rze-
czypospolitej należących; jako Ab rama wspominają listy dawne mężem zasłużonym
królowi Kazimierzowi Wielkiemu w r. 1340, ""'^ ^"*'i^^^ i.aiiUH 0-
RAWICZ. O 541
^i9<f ; Jakóba Wołnckiego, który w praską wojnę zabit za Jagiełłą. ^ ^oiioT
Michał, który był proboszczem opoczyńskim wieku mego, kapłan uczony i przy-
kfatdny.
Szczęsny, który był czas niemały przy Karnkowskim biskupie kujawskim;
miał za sobą Rncką.
Jan brat rodzony Michałów i Szczęsnego; zostawił z Ołtarzewską z domu Lis
synów sześci i córkę jedne. Z tych synów jego byli dwa młodzieńcy uczeni wieku megj
jako Andrzej poeta laureałus a rege Słephano, tylko w ośmnaście lat. Był to młodzie-,
nieć wielkiego dowcipu i nauki; umarł jadąc z Turek z Tomaszem Janem Droho-
j e w 8 k i m.
-tłł'' Brat tegoż Andrzeja rodzony, młodzieniec był wieku mego uczony, którego Stani-
sław Miński za zasługi jego kosztem swym do Włoch wyprawił i chował przez kilka
czasów.
Wtóry był brat Prandocin Goworek, od którego było wiele potomstwa znacznego,
r. p. i panom swym zasłużeni, jako czytamy o Gowokku wojewodzie sędomierskim,
wielkim miłośniku Leszka Białego, u Miechowity w księgach trzecich, u Kromera w siód-
mych. Ten mając wielkie zawainienie z Mikołajem wojewodą krakowskim z domu
Lis, którj' na ten czas był wielkiej możności, i na samym prawie należała a na bracie
jego Fulku biskupie krakowskim wszystka r. p. w interregnum po śmierci Mieczy sławowej,
gdy był obran od wszystkich Leszek Biały na państwo, ale k'woli Mikołajowi wojewo-
dzie z tą kondycyą, aby Goworka wojewody odstąpił. Tam wielką miłość okazał Leszek,
nie mając na Goworka takiej przyczyny szkodliwej r. p., tylko k'woli nieprzyjacielowi
jego, zawzdy go znając sobie wiernym i radę jego zdrową na wszystkiem, nie chciał
przyjąć państwa z taką kondycyą, chocia go o to z płaczem Goworek prosił, wyliczając
mu już zeszłe lata swe i wiek krótki. Wszakoż on pan cnotliwy, a wszystkim potenta-
tom do przykładu na pamięć godny, pomnąc z młodych lat cnotę jego i wierność prze-
ciwko przodkom, także przeciwko sobie, nie brzydził się nim w starości.
Od tego potem wojewody było wiele potomstwa sławnego, jako ich listy potom-
stwa ich opowiedają. Goworka, który był kasztelanem zawichojskim, za panowania
Władysława Łokietka, którego był syn Lasota mężem znacznym i zasłużonym r. p.
Był kasztelanem sędomierskim, dla tegoż Goworkowie, zwłaszcza własne potomstwo
tego kasztelana mieli to w zwyczaju, kiedy się syn któremu urodził, dawali mu imió
dziada albo pradziada jego Lasota, aż jeszcze i po ten wiek za onem wtarciem
Lasotami zową.
Lasotę wspominają privilegia dawne kasztelanem lubelskim.
Tomasz Lasota już za Jagiełłą był chorążym lubelskim, który chcąc odnowić imię
przodka swego, dał synowi swemu Goworek, od którego został syn Andrzej, o któ-
rym epiłaphium w Lublinie powieda w klasztorze :
De łerra procedimus et in terram convertimus, credamur ergo f atu. Generosus Sła-
nislaus Lasota^ secretarius R. M., mccamerarius terrae lublinen., posuit in m&moriam
patris sm, aatio 1560. ^ .,«^^/i . <,44>k« io:;£iX
542
O KLEJNOCIE
Tegoż to Andrzeja zostali byli ci synowie mężowie godni i biegli^w sprawach rze-
CZypospolitej : ■. M^fi ;iir;-, ,
Stanisław, który był sekretarzem króla
r "^*-^^ ^.L£^\(MtK^Wh-b^ Augusta, który często był syłan w poselstwach
^ do postronnych królów: jako do aDgielskiego,
••?1.T r' JSsi^M^PtN ««i^ }-'^m^fi^ portugalskiego, hiszpańskiego, francuzkiego,
do cesarza, o czera listy są w domu Laso-
tów, które o tern dostateczne świadectwo
dają. Był to mąż wielkiej nauki, tych wszyst-
kich królestw albo ziem*; języki umiał.
** ' SSf^ ^H/^ f9l^ Tegoż był król portugalski in confrater-
A> ?3fe^ ^-^^w^iL^ v^iy^ nitatem przyjął, i dał mu herb królestwa por-
tugalskiego do jego herbu, łańcuch, taldm
kształtem jako baczysz, który tylko domowi
'^' ^^^^^ W ffM^^^lU (^^^^ tych Lasotów należy.
'^' **^^*^ VV\^^^y7 J^!^^^ Teg.>ż ciało leży w Lublinie, przy ojco-
'h ^CibS^ ^^ .^ ^J^^m!^ wym grobie, na którym to epitaphium:
Omnibus decrełum est mori, Mors nulłi
parcit Jionort. Honor dał cunctis aequam le-
gem, Rapit cum paupere regem: Omnes tran-
sihunt, ibimus, ihiłe, ibunł; Ego eros, tu post
cras, nec nos juvabit Hipocras.
Jan Lasota brat tego Stanisława, który był wziął działem na Pokuciu Sarnki i
Lipice, szczedł bez potomka.
Mikołaj Lasota trzeci brat był kanonikiem poznańskim, człowiekiem uczonym.
Piotr Lasota czwarty był miles nuratus.
Dawid piąty dworzaninem byl króla Augusta, mąż godny.
Chrzysztof Lasota szósty syn Andrzejów, był wieku mego podczaszym lubel-
skim, mąż wielkiej nauki, i różnych ziem, języków i spraw śvviadomy i umiejętny, na
cesarskim dworze czas niemały z wielkim dostatkiem służył, do postronnych królów
w poselstwach jeździł od niego. Potem do ojczyzny przyjechawszy, na dworze króla Au-
gusta czas długi się bawił, w poselstwach także do postronnych królów i książąt jeździł.
Kiedy miał być napożyteczniejszym ( jczyzuie, złe zdrowie przeszkodziło, gabając a usta-
wicznie morbo pedogrico ti*apiąc, zostawił potomstwo syny i córki.
Andrzej Lasota siódmy brat tych pomienionych, łowczym lubelskim był wieku
mego, mężem znacznie zasłużonym r. p. na której posługach z wielkim kosztem w po-
selstwach na sejmy i na insze zjazdy bywał; u króla Augusta w wielkiej łasce przez
godność i stateczność był. Inszych potem zasług domu tego wiele w historyi czytać będziesz.
Siostry rodzone były tych pomienionych Lasotów wieku mego, naprzód: Barbara
Malicka, Beata Rachańska chorążyna bełska, Helena Łysakowska a podko-
morzyna nurska, Dorota Buchowska.
Trzeci brat tych pomienionych Wars, kasztelan krakowski, którego potomstwo hi-
RAWICZ. > 643
Btorye opowiedają w rokn 1279. Kromer w księgach dziesiątych wspomina go dla tego,
gdy Lew książę ruskie po śmierci Bolesława Wstydliwego za panowania Leszka Czar-
«ego najechał z wielkiem wojskiem ziemię lubelską , mając z sobą Tatary i Litwę, którą
spustoszywszy mieczem i ogniem do sędomierskiego się województwa obrócił, którą także
pustoszyć poczynał: Sed eum Yarsius cracomen. castellanus et palałini duo represerunt,
tum ei se apnd Goslice pagtim altero a Sendomiria miliario, cum parva mami łemere qui-
dem, sed łamen ecenłu prospero opposrdssent etc. Tegoż wspomina w tychże księgach,
łist 260. Od tegoż Warsa kasztelana krakowskiego wszystkie domy w krakowskiem wo-
jewództwie, i w lubelskim niektóre prawie początek mają. A naprzód: • ^^"•
Dom Dębieńskich z Dębian starodawny i rozrodzony, z którego wiele mężów
znacziye zasłużonych r. p. bywało, jako od Bernata Dębieńskiego chorążego kra-
kowskiego w roku 1300, był Jakób mężem sławnym i rotmistrzem szczęśliwym, który
zostawił syna Andrzeja w roku 1400, mężem w sprawach rycerskich biegłym, który
iostawił syna Jako ba, od którego już wieku mego byli ci synowie; -^^ '^^t^'^** ftfsiimii
Naprzód Piotr Djębleński sędzia ziemski krakowski, mąż rzpltej zasłużony.
Walenty Dębieński brat sędziego, był kasztelanem krakowskim w roku 1583.
iiąfiBT. p. dobrze z młodych lat i królom polskim zasłużony, senator pożyteczny i rostro-
pny. Ten jakowym był obrońcą r. p. w wolnościach jej, toć potem historya opowie; był
czas długi kanclerzem koronnym; zostawił to potomstwo. Naprzód:
Jakób A starostę czorstyńskiego , którego syn po śmierci ojcowskiej był także sta-
rostą tamże. tBJ»l«i '^^ml .»-> iJrłlJ>r.
Stanisława starostę chęcińskiego, który z Ciołkowną z Żelechowa ioStiiWił
potomstwo syny i córki: Padniewską starościną dybowską, Sapieżyną wojewodzi-
cową nowogrodzką, Modliszewską starościną łomzieńską i drugie panny na ten czas.
Tegoż kasztelana krakowskiego dwaj synowie jeden po drugim byli starostami lu-
bomskimi: Andrzej i Jan.
Erasmus, piąty syn tego kasztelana, był na ten czas dziekanem krakowskim, który
za panowania króla w poselstwie do Szwecyi jeździł.
Kasper, który się w Litwie ożenił, był podkomorzym mielnickim. • . ,-j
Walenty młodzieniec godny, już dorosły, młodo umarł. ^^J tsterff ^ 'boq
«« Miał potem tenże kasztelan z Barbarą Gosławską z domu Oksza syna Hie-
ronima, na ten czas był na nauce i córkę Urszulę Mińską.
Siostry wĄ'żej pomienionych kasztelana krakowskiego synów rodzone: Anna Sza-
frańcowa wojewodzina sędomierska, Chrystyna Gołuchowska, Zofia Lancko-
ruńska, Barbara Bużińska, Helżbieta Sielnicka, Katarzyna Rejowa.
Jakób Debieński był podsędkiem krakowskim, od którego zost^i dwa synowie i
córki: Czarnocka i Strzalina. » nńł.»^v.i (ni^ifw o r ^^ą^ Sf ł*^''"
Mikołaj Debieński i Sebestyan bracia rodzeni. •'
Dębieńscy w Wielkiej Polsce na Krainie, którzy tegoż herbu używają, z których
był Maciej wieku mego rotmistrzem sławnym za panowania króla Zygmunta Augusta
544 O KLEJNOCIE.
od roku 1566. Na wielu miejscach z nieprzyjacioly księstwa onego, z wielką pochwałą
ludzi rycerskich mężnie sobie poczynał. Przez te wszystkie czasy będąc rotmistrzem je-
zdnym na Rumborkn. Pod Hadzlem Moskwę znacznie a z długą pamięcią ich gromił.
Ten Rakobor miasteczko i Afelin drugie, dobrze oparkanione, które były u Moskiew-
skiego w dzierżawie, spalił.
Tenże w roku 1577, po zburzeniu od Moskiewskiego Inflant, kiedy już był sam
kniaź wielki ze stem tysięcy ludzi na zburzenie, albo na schołdowanie ich sobie wie-
cznie wyciągnął, był posłań z małem wojskiem na ratunek Inflantom od vicegerenta, za-
raz zamek Sancel zburzony od Moskwy, który znowu opanowawszy naprawić chcieli,
on Moskwę odgromiwszy, zrazu go swem kosztem naprawił, i aż do tego czasu w po-
koju trzymał; więźniów wiele tam dostawszy do króla posłał.
Tenże potem zamek Orlę pod Moskwą ubieżał, wiele mężów znacznych onego na-
rodu pobił, drugie z wojewodami powiązawszy, królowi panu swemu odesłał.
V Tenże w roku 1578, zamek Bebel, od Moskwy zepsowany, który restaurować na
kniazia swego chcieli, mając o tem pewną sprawę, nabieżał, Moskwę pogromił, zamek
opanowawszy kosztem swym zbudował i opatrzył dobrze.
Tenże roku tegoż poście, gdy wojska moskiewskiego było dwadzieścia i cztery ty-
siące z kniaziem Mścisławskim przyciągnęło z wielką armatą pod Wenden, Kies zamek
i miasto obiegli i dobywali, gdzie już byli wielką dziurę w murze uczynili. On wielką
żałością zjęty, pamiętając na utraty dla tej tam ziemie króla pana swego wielkie, nie
chcąc tak nadętemu nieprzyjacielowi dać pociechy, do swej roty zebrawszy ludzi rycer-
skich co mógł, bieżał na odsiecz onemu zamkowi. Tam przyciągnąwszy, przebił się zaraz
przez wojsko ich, a potem mężnie obronił zamku i miasta onego, wybiegając z miasta
do szańców Moskwę rozgramiał. Tamże Jeżowskiego z domu Prus, z rusznice Moskwa
zabiła, aż na miejscu został, rotmistrz i mąż sławny. A gdy mu przybył na pomoc Ale-
xander Chodkiewicz grodziński starosta z większym ludem z Litwy, Moskwa dowie-
dziawszy się o nim, zrazu nazad poszli. <,. <
Tegoż roku 1678 już w jesieni, gdy się Moskwa znowu zabrała do Inflant, prze-
ciwko którym Andrzej Sapiha wojewodzie nowogrodzki na miejscu hetmańskiem
będąc, z ludźmi litewskimi ciągnął barzo z podłem przeciwko ich wojsku, jako o tem
pod herbem Li s w księgach czwartych czytać będziesz.
Tam Ohołocin, gdy przyszedł pod Kies z ludźmi i armatą wielką, Kies obiegł, za-
raz do miasta i do zamku strzelali, dziurę wielką uczynili. Tam w tem wojsku Sapi-
hynem będąc Dębieński, wiele a mężnie z nieprzyjacioly czynił, mężnie ich rozgramiał,
i przez ich wojsko się przebijał, Moskwę do uciekania przymusieły, strzelbę ich wszystkę
i z więźniami znacznymi do Wilna królowi odesłali.
Roku 1579, temuż Dębieńskiemu król Stefan, pan waleczny, mając pewną wiado-
mość o męstwie jego i o wielkiej biegłości w sprawach rycerskich, zlecił mu miejsce
hetmana wielkiego litewskich wojsk, który zaraz z ludźmi co ich mógł dosiądź na prędce,
mając sprawę o nieprzyjacielskiem wojsku, którego było dwanaście tysięcy, co prowa-
dzili żywność do Kokouauzu ludziom swoim. Do tych Dębieński, acz z małym ludem,
*i RAWICZ. 645
Mrszakoi z sercem męinem i szczęśliwie wyciągnął, pod Bierzonami ich poraził, odjął
wszystkę żywność, więźnie królowi odesłał.
Potem tamże prędko Tatarów dziesięć tysięcy onymże ludziom z żywnością do
Kokonanzn ciągnęło, on mając pewną wiadomość o nich, także w małym poczcie prze-
ciwko nim wyszedł, przyszedł na kosz ich, dał im bitwę dosyć męinie i wiele ich zbił,
wszakoż iż ten nieprzyjaciel prędko po rozgromię do sprawy przychodzi, gdy ol>ae8yłi
że naszych niewiele, wsparli Dębieóskiego, musiał im ustąpić. = ' "<i '}
W roku 1580 zebrawszy się na więcej ludzi , szedł w ziemię nieprzyjacielską, tam
pod Nowogródkiem około Derptu aż ku Pskowu ogniem i mieczem plondrował, wielkie
szkody poczyniwszy, z wielką korzyścią się nazad, nie widząc przeciwko sobie broni
dobytej, wrócił. 4«>« ww*^ i»'^v»U«ioS•*>i iffi ^ ^si-f^m^^^^ o&^ią. tnia o Ml. ,
Tenże potem w rokn 1581 zebraWfezy do siebie rotooistrze' i starosty, którzy byli
w Inflanciech , mając strzelby po części, do której za swe własne pieniądze wszystkich
potrzeb nakupił, szedł a obiegł zamek Lenwart nad rzeką Dżwiną, siedm mil tylko od
Rygi, prędko przymusił ludzie na nim, że mu się poddać musieli.
Za tąż drogą dostawszy tego zamku, szedł pod drugi zamek murowany Aszkaradj
a wybiwszy dziurę niemałą, Moskwę do poddania przymusił i zamek opanował. Wiele
inszych spraw pamięci wiecznej godnych było tego męża sławnego, o których w historyi
czytać będziesz.
Wojciech, brat jego rodzony, rotmistrz i mąż sławny, który przy tymże bracie swym
w ?nelu potrzebach bywał, mężnie na każdera miejscu nieprzyjacioły gromił, miał opa-
trzenie od króla Stefana, w roku 1583 tamże w Inflanciech. ^
Dom PriYJemskirh w kaliskiem województwie starodawny i znaczny, których się przod-
kowie z Goliny pisali. Był to w onym kraju zdawna dom możny; urzędy przedniejsźe
miewali: województwa, generalstwa etc. Wieku mego był Wojciech pisarzem ka-
liskim, potem umarł kasztelanem łęczyckim, mąż uczenia wielkiego, od którego zostało
potomstwo. >'. ..1*
Rafał brat jego był potem tymże kasztelanem i t^b potomstwo zostało. '^
Stanisław brat ich trzeci, rotmistrzem sławnym i fortunnym bywał za króla An^^
gusta, potem za Stefana do Moskwy, był starostą kamieńskim. Vir ffratńs et prudens.
CiołyńscY w kaliskiem województwie dom starodawny. j-.^coł
W krakowskiem województwie Niesułkowski Andrzej.
Resscieńscy dom starodawny, i Zawada tegoi herbu używał. "
Geot, czwarty brat tych pomienionych , którego się potomstwo pisało z Słttpc*V
Jan Grot z Słupce wojewoda rawski. '^^*^
Jana Grota z Słupce wspomina Miechowita w księgach czwartych dla tego, że
był zabit z synem Janem na Bukowinie.
Jana Grota z Nowego Miasta wspomina Kst klasztorny wojewodą rawskinr
w roku 1479. rmą^ia .MiihawiO ax ^ ątt kvd >itii** iAi^i
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego. Bartosza Paprockiego. 69
546 O KLEJNOCIE
,1, Gbota z Słupce wgpomina Kromer w księgach szesnastychi list 38G, który ńtracił
zamek Konary w sędomierskiej ziemi, dla czego, tam czytając obaczysz.
Jana z Słupcje Grota biskupem krakowskim opowieda katalog w roku 1328.
oiną Ten zamek w Iłży zmurował, kościół w Dobrowodzie także i nadał, kościołowi kra-
kowskiemu wielkie wolności zjednał. Był wzięt po Nauki erze z domu Oksza, przez
Jana dwudziestego papieża potwierdzon w Awinii. A gdy król Władysław owej elekcyi
kapitulnej potwierdzić nie chciał, ale posłał do papieża o koufirmacyą Ottonowi prOr
boszczowi gnieźnieńskiemu, a kanclerzowi koronnemu, papież posłał legata, przyczyniając
się za Grotem, dawając świadectwo o godności, bo się z nim pospołu w Bononii uczył;
Ottonowi konfirmacyi dać nie chciał. . .\ ,v/;^
Tak o nim pisze w katalogu, że był łam jjatriae quam ecclesiae defensor, amałor-
que mirificm. Będąc w Awinii u papieża Benedykta dwunastego w poselstwie, skarżąc się
na mistrza pruskiego i na Krzyżaki, a broniąc pilnie spraw r. p., wielkie tam wolności
kościołowi krakowskiemu zjednał.
Tenże kościół w Radżowie ku chwale bożej a ku czci Janowi świętemu Chrzcicie-
lowi znowu cegłą zmurować dał, Biskupicam wsi u Wolbrama dał nazwisko od imienia
swego Jangrot.
Tenże ołtarz w Krakowie suh titulo sanctonim Costuae et Damiani fundował, na-
dawszy im dziesięciny w Mińskowej Woli, i insze od stołu biskupiego około Dobronowic,
za poradą Marcina mistrza kantora krakowskiego.
u(^, Drugi ołtarz w Krakowie suh titulo sancti Yicentii fundował i nadał dziesięciny
w Strój sanej , w Kwapinej Woli i w Trandecinej Woli. Był na biskupstwie lat dziewię-
tnaście, umarł w Wawrzyńcach piątego dnia sierpnia roku 1347. W krakowskim kościele
pochowan w kaplicy świętego Jana Ewangielisty; po^nim nastał Piotr Szerzyk z domu
Doliwa.
Tegoż biskupa synowcy od brata Marcina trzymają Białą w lelowskim powiecie;
piszą się Goworkami z Białej i z Przyłęka. Zabit był Jakób r. 1676. Zostali synoi-
wie jego: Chrzysztof, Jan, Jerzy, Paweł, Wawrzyniec, Stanisław, Prokop.
Drudzy Grotowie piszą się de Konari; Jan Grot z Słupce de Konari kasztelan
sądecki w roku 1603.
Chorągiew znaczna Rawiców z wielą mężów sławnych tego herbu zginęła w Wot
łoszech w roku 1B69. O czem Miechowita w księgach czwartych.
Cheiystyna Grota kasztelana krakowskiego wspominają różne skrypta, o którym
na ołtarzu w Krakowie napis wzmiankę czyni temi słowy: . ^i
Hoc altare funOatum et erecłum esi anno Domini 1412^ impensis słrenui militis do-
mini Oroihy filii magnijici Christini de Ostrów casłellani cracoińen., gui ohiit in vi'
gilia Ascensionis Domini eodttii anno. Herb Rawicz i Niesobia.
;/..< Kii* ({.',./!»«// so j!')fi^(^/i v/ >ijl7/u
Z tychże Grotów wiele domów zacnych tiyło wieku mego, jako dom Samborec-
kich starodawny w lubelskiej ziemi i sędomierskiej , z których Jakób GrotSambo-
recki zabit był na Bukowinie za Olbrachta, wiele a mężnie z nieprzyjacielem czyniąc.
3 RAWICJZ. > 547
Mego wieku byli ti"zej bracia rodzeni tnn catholkissimi, kościół od przodków swych spro-
fanowany, wygnawszy ministry, restanrowaU. i- ^ , i u i ^if i £ i a i? > vi
Dom Ożarowskich w sędomierskiem województwie znaczny. Wspominają listy
domn tego dwóch mężów: Segniewa i Prandotc, którzy się pisali de Ożarów; od
Prandoty byli ci synowie:
łr7" ' Jan proboszcz trocki, kanonik sędoniierski , kazimierski, garbowski etc. pleban,
trzymał ku tym benetieyam połowicę ojczyzny ożarowskiej, i Gorzyce nad rzeką Wie-
przem u Kocka.
Rafał brat jego miał syna Benedykta, który był zabit w Jawidzn nad Wieprzem;
potem rozniesiona majętność w różne domy po siostrach, jako w dom Grodzkich,
Skromowskich, Krasowskich, Osieborowskich i Jastkowskich.
Bartosz, trzeci potomek Prandoty z Ożarowa, którego majętność w dom Firlejów
się została, połowica Rudna, Gołębia, i część miasteczka Rawy; nmarł sterilts, ciało jego
leży w Zawichoście; tam będąc podstarościm nmarł. . i.żio;- jir. ? :»
Mikołaj, czwarty, który był zostawił syna Janasza^ tóft byłłożnicem króla Zy-
gmnnta, bez potomka męzkiej płci ; dwie córce szły za mąż do Litwy.
Lasota, piąty, który był za Zygmunta króla podkomorzym nadwornym ; zostawił
dwóch synów: Mikołaja i Jana, który był starostą zawichojskim , umarł celebs.
Mikołaj zostawił trzy córki i syna Mikołaja. Annę, która była za Andrzejem Tę-
czyńakim, który umarł kasztelanem ki-akowskim, od której dzisiejsi Tęczyńscy, Jan
kasztelan wojnicki i Andrzej wojewoda krakowski, jakoś pod Toporem czytał.
MrKOŁAJ syn Mikołajów zostawił z Niewiarowską z domu Półkoza, podkomo-
rzego krakowskiego córką, synów trzech, córki dwie, ten brał udział w krakowskiem
województwie.
Jakób Ożarowski, któremu się dostał dział nad Szczmielowem Wojnowice, które
w domn Szydłowieckim były; teraz w inszych ręku. Ten zostawił te syny z Bystramowną:
Jan* i Chrzysztofa i dwie córce: Annę i Orszulę. Potem z Podlodowską z do-
mu Janina: Dawida i Stanisława, który trzyma Grzegorzowice u Opatowa, który
zostawił potomstwo syny i córki, a ci wszyscy idą od Prandoty.
Segniew miał syna Mikołaja rzeczonego Kruczek, który był zabit na Bukowinie;
zostawił syna swego imienia, od którego dzisiejsi Ożarowscy: Stanisław, Józef i
Mikołaj, wszyscy potomstwo mają.
Rafał syn Segniewów, który miał Snopków i insze majętności, od tegoż Sn«pk«w-
8«y dom znaczny w chełmskiej ziemi. Był Jakób Snopkowski wojskim chełmskim,
który z Herbortowną kasztelana bełskiego córkł^ zostawił potomstwo syny i córki
Stanisław rotmistrz, który trzymid Ożarów. ;</ tmriffl^iai n i->iAnmvS rnoU
Felicyan, który trzymał Siwoklęski. >'^>-''-
Andrzej, którego syn był podkomorzym króla Zygmunta Augusta. Dom to był
wieku mego znacznie rozrodzony i majętny.
S'i Dom Gniewoszów starodawny, z rycerskich spraw znaczny, jako był Stanisław
548 O KLEJNOCIE
Gniswosz, którj z Magierowną z domu Szeliga zostawił sjnów trzech: Rnbinjk^
Daniela i Gabryela. *...,, f^nwrm-^ i
Rubin zabit na Bukowinie, zeszło i potomstwo jego. - .. <..i. > »\
..j Daniei^, ten miał syna Stanisława, chorego na oczy; miał żon trzy, z każdą zo-
stawił potomstwo, był barzo lihiclinosus , miał jUios et filias naturales in numero 50. ByłA
córka jego własna za Ciołkiem, Dorota.
;(Tiy^«i^^BAVEL z Tarłowną córką Stanisława ochmistrza królowej Helżbiety zostawił
synów czterech: Andrzeja, Jana, Mikołaja i Chrzysztofa, wszystko męże
sławne.
.-..«« Andrzkj był wieku mego mąż w sprawach rycerskich dobrze ćwiczonj', z Janem
Tarnowskim hetmanem koronnym we wszystkich sprawach bywał, jeszcze u Obertyn«(
w rocie Jana Mieleckiego, który był potem wojewodą podolskim, służył na sześć koni ;
tam wielkie męstwo pokazowa! , bo też b}ł mąż po temu; była do urody silą wielka, a
jako w sprawach rycerskich, tak też i w innych r. p. w pokoju należących, był biegły;
mijj dwóch synów z F aleucką; oba młodo pomarli.
Stanisław w Niemczech przy królowej Katarzynie wMymzie, i tamże ciało jego leży.
Adryan, ten w domu przy ojcu umarł, ciało jego leży w Sieciechowie w klasztorze,
w grobie, który sobie ojciec za żywota postawić dał.
Córki zostały: BąiU^rą j^Q/ę,h^Aowska i 4iAQa Lasocka, mają obie po*,
tomstwo. ♦f' r- ' -"^ .ł«<<łłt . / <>f"P
p Mikołaj Gniewosz brat Andrzeja rodzony, mężem także sławnym bywał swego
wieku, zostawił z Żeleńską z domu Ciołek syny: Baltazara, który na Wołyniu
pojął kniahinią Swiniowską, dworzanin i sekretarz króla Stefana, mąż sławy i pa-
mięci godny, na potrzeby do Moskwy miał czterdzieści koni osadzonych kosztem swym.
Jana, drugiego, rotmistrza króla Stefana i starostę latowickiego, męża także godnego,
piamięci, który tylko dwie córce potomkami zostawił: Ciołkową i Podlodowską.
=. Jan, syn Gabryelów trzeci, był mężem także sławnym, zostawił z Czerną dwóch
synów: Pawła i Jana, którzy do Moskwy na potrzebę króla Stefana znacznie służyli.
Chbzysztof, czwarty Gabryela Gniewosza syn, zostawił synów dwu, mężów wielkich :
Bartosza i Mikołaja, którzy się chlebem rycerskim bawili wieku mego i sławni
w potrzebach bywali.
i i 9 T'
Dom Siedleikkh na Podlaszu, którzy są właśni Gniewoszowie, w którym także
wiele mężów sławnych byw^o.
Dom Rusieekłch w sędomierskiem województwie staiodawny, mają i w lubelskiem;
z tego domu także mężów wiele sławnych i rotmistrzów fortunnych bywało.
Dom 'iCiemackich w lubelskiem województwie znaczny. Był jeden wieku mego pod-
starościm lubelskim.
Dom Jarockich w sędomierskiem województwie starodiawny r. p. zasłużony, wspomina
epitaphium jednego w klasztorze u świętego Franciszka w Krakowie^
Lii«wscj w sędomierskiem województwie, dom dawny.
łi^.Dom Cienkich w lubelskiem województwie, starodawny od Łukowa, z których był
s w; i^RAmcz. ojyi u 549
wieku mego Szczęsny sędziem ziemskim krakowskim; zostawił z Koniecpolską
kasztelana rosperskiego córką potomstwo. 'ił <<■ v. t: -rn;* /i^
Gstrtwscj w lubelskiem województwie Kotowie. ' •vT"^CR
Dom lelgiewskich w lubelskiem województwie, z których Chrzysztof był kano-
nikiem lubelskim. - .WiŁiiu^.. ,,.>,, J0> . ...^; .; 4 UV^^
Ifczjiscy, dom starodawny. .vr>- I.'! .?» i. • ' ' '*'' ""
"i Dom JezUrkowskich, tamże w tem województwie, starodawny; są drudzy w woje-
wództwie poznańskiem tegoż herbu. «^«i wiiu? ujuw. ,i>tt%vi<^ mhj** ««»« «>!««•) ^:^^1Tł/^>i*■v^
Dom Mikułowskich, tamże. . jowiib ''f«t* mofe , s»ofiirrefuiof»^ 77 r>/f«i#
,ns> Dom Saliszewskick, tamże. "^ T*'>^ <v?*łflłv»« *♦*#»•» '-. v*Mtiłił»r»i*t« rtj"»b ?/i»-ww«}ł/-
Dom Prusióskich w łukowskiem województwie znaczny. Był Frąc wieku mego,
który z Branicką zostawił synów jedenaście i wszystkim miejsca ku wychowaniu dobre
zjednał, na służbie żołnierskiej i w Niemczech; drudzy na naukach wyzwolonych. Chrzysztof
Prnsiuski brat Frąców, mąż w sprawach rycerskich w ziemiach postronnych ćwiczony.
Jan, małej urody, ale serca wielkiego i dworzanin prawy. Tych był przodek Bernat
w łukowskim powieeie n Badorysza z SiedleeiLim ti^ie iJunilii ued^ set Tatar
pogromili. }r> ^Ałny*? 1(t/wkos ;«<L2Jfjifj6<»€io ««iby/^ Lioiwui) .v in^m^la fhAi
kureszowie, mężowie sławni; był Jan wieku mego dworzaninem króla Stefana
i pod Połockiem zabit.
-?■ Zaborowscy, w sędomierskiem województwie, z których jeden był Rafał opatem
wąchockim, Jan sekretarzem i regentem kancelaryi wielkiej, umarł mianowanym bisku-
pem chełmskim. Tychże siostra Młodziej owska, której byli synowie: Jan opat
pokrzywnicki i Jacynt podskarbi nadworny, o którycheś czytał pod Ślepowronem.
Ol Dom kłoczewskich w sędomierskiem województwie starodawny. Anzelm Ełoczewski
stolnik ibidem, mąż znaczny, który u Tczowa z ludźmi Jana Kostki wojewody sędo-
mierskiego mężnie sobie poczynał, o czem w historyi czytać będziesz.
t- Kosińscj w drogickim powiecie, był jeden kasztelanem podlaskim, syn jego Jan
pisarzem tamże. ^iiJ .v
Bielsc? z Biele w sieradzkiem, z których był jeden opatem wielogradzkiną. -<I
Karwowscy z łukowskiego powiatu, dom rozrodzony. .-jj^ai aiii
Rodzińscy, tamże, dom rozrodzony.
Kamieńscy w nurskim powiecie, dom rozrodzony.
Kaczkowscy w łęczyckiem województwie, dom rozrodzony.
Dąbrowscy w grodzieckim powiecie na Podlaszu.
tiórscy z lubelskiego województwa. Był Erazmus w prawie uczonym, zostawił
z Jarocką tegoż herbu potomstwo.
Nożowscy od Różana, dom rozrodzony.
Żołędkowscy z powiatu ciechanowskiego, dom rozrodzony.
Ckobrzeńscy z województwa lubelskiego, z powiatu urzędowskiego.
Szydłowscy, tegoż herbu używają.
Żelaznu.' > niektórzy w rawskiem województwie, drudzy herbu Je z i er za,
JasieDsc^v w łukowskim powiecie, dom rozrodzony.
5fiQ O KLEJNOCIE RAWICZ.
I*il- Borzyszewscy, tamże w tern województwie lubelskiem, ja h^-. ^(igj^ayR o^ora nifiw
Na zamku w Krakowie w kościele, opowiada epitapkiitm ryceiisa Pi o trat temi'
głowy :
iHih 'Nohilis dominus Petrus Sil. obiit anno 1487, qiu vendidit omnia bona sua et
dedit pmipenbus, postea mortum.
We Włoclawiu na tumie opo"łvieda epitaphinm męża uczonego pod tym herbem:
Daniel Żabiński, canonicus et phisicus, integerrimo et erudito viro magistra Paulo
Dełkonio amico sito charo posuit , obiit anno 1541..iKn»ń iety^m uwł^łec '.rtishów
Okolscy w sędomierskiem , dom starodawny. - ' '- ' • "
Skowicscy dom starodawny; ciało jednego leży w Lublinie w klasztorze u Panien,
kędy córka jego ksienią była w r. 1682. iłfjwj»ym fi»M»woiUłl jf i»li«iił«atH «n
mc Z»lM8kle w Gnieźnie opowieda epitaphium sv te słoWa: ' "
lo! Alberlus Załuski, canonicus gnesnensis , vir pietat et religione erga Deum
et pauperes clartis, in amicos munificm. Obiit anno Domini 1647. Fideles comissarii
singnlari amico suo posuerunt.
Gawrońsry, w sędomierskiem województwie, dom starodawny. Był Paulus Rewka,
który się pisał z Gawron, sędzią opoczyńskim; zostawił synów czterech. Jana kano-
nika gnieźnieńskiego i łowickiego, Wawrzyńca, Stanisława i Chrzysztofa;
Stanisław pisze się de Strawczyn, syn tego sędziego, zostawił te syny: Chrzy-
sztofa, Jana, Jakóba, Dawida, Andrzeja, który był ochmistrzem przy Tarnow-
skiego kasztelana sędomierskiego synie; młodzieniec godny, i Stanisława.
(lutowie w sędomierskiem województwie, z którjch Mikołaj Gut ode dwudziestu
lat w Inflanciech służąc, żadnej potrzeby nie omieszkał przeciwko Moskwie i Szwedom,
mężnie z nimi czyniąc, rany acz sam odnosił szkodliwe, wszakoż też on znacznie to
nieprzyjaciołom oddawał. Pod Lenwartem i Jaszkaratem zanikami był, i prawym się
mężem pokazał.
fl/, Rar«nowsry w krakowskiem województwie, tego herbu używają, którzy się piszą
z Rzeplina: Stanisław i Andrzej. Ci obadwa tamże na ojczyźnie zostali.
Inszych domów zacnych w różnych województwach jest wiele, o których wiedzieć
nie mogę.
vnusho7S«^ OMtb if: aidiMM
iłomil
>i.-:>^-
mifomid
^T
n o
saft
lo&i
t--
«r«JłłlV. ^•J
•ó%s,»r#^ wiSi^w. sw rwr»*
'ki o*? .itówod^oq
: ąis^i4
' ■ "■* "^" ' ■ • ; ■- ,.,^.^, - i.\>., ...V, łt\%łVł'^i . IM^i
>t ;;4 i tTłff >l «* b '/ ^ .so^fr.TT rTuiofe s
O KLEJ NO CI £"'«'•■'>•'>•« "I '?«' Ha
który ta do Polski przyniesion z Czech. Piszą o przod-
kach tego herbu, że bywali in amhitionem proni, et re-
rum pńvatarum studiosi. Używali łodzi żółtej w polu
czerwonem. Której własność obaczywszy, czytać bę-
dziesz o przodkach i o potomstwie ich własnem, o któ-
rem ja w tak szerokiem królestwie wiedzieć mogę. .:\
HI*.'
5Y1
-9? a;
'^'»ta ^.'
Ze Bnina przodki herbu tego zdawna skryptą
opoPiiedają ludźmi rzeczypospolitej zasłużonymi.
Jakóba wojewodą poznańskim w r. 1120. ; ^f.^;^
Piotra- biskupem poznańskim opowieda katalog
w roku 1184. Był wzięt z dziekanii tamże po Bogu-
chwale z domu Róża; nie był na biskupstwie tylko
rok i umarł roku 1185. Po nim nastał Boguslaus
trzeci z domu Róża. Tego Piotra epitaphiwn wspo-
mina w te słowa: 'J*
PonHficum spectmen, priscae virirUis imago,
Ecdesiae lumen, religionis honos, <>^
Petrus hoc tumulo siłttt est, cui stemma genu* ..-«}■* is
Bnin dedił, ingenium docła Minerva etc. etc. ^^^ ,,
•^>v:>t 'ANDRZEJA z Bnina kasztelanem poznańskim różo& skrypta^ opowiedaj%) ^ywiiegiA
koronne w r. 1306. A-o{m'^ ,ibI> hal'? <*ii«,» 'i Y^r;" niania i
Gerarda biskupa włocławskiego wspomina katalog, że był obran po Jak obie
I
552 O KLEJNOCIE
z domn Świnki w r. 1322. Żył na biskupstwie lat dwanaście, nmari w Rzymie i tam
pochowan. Po nim nastał Maciej z Golańczewa z domu Topór.
SwANTOSŁAW, brat tego biskupa, który był pojman na Raciążu od Krzyżaków, co
i Kromer wspomina w księgach jedenastych, którego okupując czterema sty grzywien
biskup : pepigił cum Cruciferis , ut senos grossos annuos iti jugera decimae nomine , tam
ipse, quam sacerdotes ejus , omnes de pomeranien. agris acceperunt, etc.
Piotra ze Bnina różne przywilegie opowiedają starostą wielkopolskim.
Mikołaja biskupa poznańskiego wspomina katalog w r. 1338. Żył na biskupstwie
lat ośm, był wzięt po Janie z domu D oliwa, umarł r. 1346. Po nim został Dobrogost
z domu Nałęcz, pisał się de Kurnik ten Mikołaj.
Andrzeja ze Bnina biskupem także poznańskim wspomina katalog w roku 1439.
Był wzięt po Mirosławie t Brudzewa, po nim nastał Uriel z Górki z domu
Łodzią, o którym niżej czytać będziesz. Ten Andrzej zamek w Krobi zbudował i do
kościoła wiele ochędożnych rzeczy ku służbie miłego Boga potrzebnych, darował. Był
to biskup przykładny, Pauu Bogu rad służył. Tenże mszą o świętej Trójcy w Poznaniu
ustawił, aby śpiewana często bywała. Żył lat czterdzieści i rok na biskupstwie, umarł
roku 1480.
Jana ze Bnina wojewodą poznańskim różne przywileje, historye także wspominają
znacznie rzeczypospolitej zasłużonego senatora w r. 1440.
*" Piotra biskupem włocławskim opowieda katalog, że był wzięt po Andrzeju
Oporowskim w r. 1490. Umarł w Wolborzu, we Włocławiu pochowan, po nim nastał
Kresław z Korozwęk z domu Róża. O tym powieda epitaphium tamże:
Petro de Bnin o vladislavien. pontifici reUgioso et sapienti positum, anno
Domini 1493. '^^^^ iłiw*4tł.U>iji uisii^nitdAia ilj»f n
Macieja ze Bnina wojewodą poznańskim wspominają historye w r. 1476; mieni
drugiego wojewodą poznańskim w tymże czasie, albo tegoż na różnych przywilejach.
Andrzeja ze Bnina kasztelana kamieńskiego w tymże roku różne skrypta opo-
wiedają.
Wieku mego był jeden sędzim poznańskim, od którego był syn Jan, który. mul-
torum hominum mores widriał. Mąż był uczony.
^ .( ^ ' % tymiż ze Bnina Opaleńscy jedne dzielnicę mają, jako to opowiedają historye
i przywileja koronne, wspominając Piotra ze Bnina Opaleńskiego kasztelanem gnie-
źnieńskim, wspomina Kromer drugiego, albo tegoż za panowania Zygmunta na znacznych
posługach rzeczypospolitej. O czem czytaj list 696 i na drugiej karcie dalej.
Wieku mego był Andrzej Opaleński marszałkiem koronnym, generałem Wielkiej
Polski, starosta albo dzierżawca srzemski, który z Katarzyną Koscielecką wojewody
sieradzkiego córką, który też był generałem Wielkiej Polski, zostawił potomstwo. Inszych
w tym domu wiele mężów znacznych, zasłużonych rzeczypospolitej.
R Dom hrabiów z Oórki wieku mego był znacznie zasłużony r. p. co historye
i skrypta insze dowodnie opowiedają, których przodkowie później przyjechali do Polski,
wszakoż zawsze senatory w onych krajach przedniej szy mi i możnymi bywali. . >
• ŁODZIĄ. 5oS
.<H<f Łukasza z Góbki różne skrypta opowiedają w roku 1340 wojewodą pozDańskim^
zwłaszcza ziemskie akta i grodzkie poznańskie. < jia.jt.. i&j^ hji: ..
Łukasza z Górki wojewodą poznańskim w roku 1466.
Tegoż syn Uriel z G<)rki był biskupem poznańskim , którego opowieda katalog,
że był wzięt po Andrzeju ze Bnina w roku 1479. Umarł roku 1499. Był to wielki
obrońca kościoła bożego, po nim nastał Jan z Lubrańcza z domu Godzemba.
Tegoż wspomina Kromer w księgach 29 na liście 644.
Uriel Gorcanus, Lucae palatinl poznanien. JUius, gneznen. et poznanien. praepo-
$ihu et cancellarius regni^ cwt coUegium poznanien. adminisłrałionem episcopi vacan. com-
miseriił.
Łukasza HRABuę z Górki wojewodę poznańskiego wspomina katalog, że był wzięt
na'T)iskup8two poznańskie po Janie Karnkowskim z domu Junosza w roku 1537.
Umarł roku 1642, we Włocławiu pochowan. Po nim nastał Mikołaj D z ie rzgowski
X domu Jastrzębiec. Zostawił z Samotulską syna Łukasza. Ten z Szafrańco-
"wną z domu Stary koń zostawił potomstwo. Był kasztelanem poznańskim, panem mo-
żnym i rzpltęj pożytecznym senatorem.
^ Mojego wieku byli trzej bracia hrabiowie z Górki: Łukasz wojewodą poznańskim
pmarł; był pan hojny aż do skończenia żywota, i wielki miłośnik r. p. Miał za sobą
księżnę z Ostroga, z którą potomstwa żadnego nie zostawił.
Andrzej wtóry Hrabia z Górki był na ten czas kasztelanem międzyrzeckim, w r.
1583. Był pan spokojny, wszakoż tam, gdzie potrzebowała r. p. znacznym się pokazował
do pożytku jej z wielką ozdobą. Ten sam tylko między bracią wielkie skarby był ze-
brał; miał za sobą Herbortownę, która pierwej byłą za .Kmitą wojewodą krakowskim,
z którą potomstwa żadnego nie zostawił. AiW^'^? 'i'^ ^u^V,^'^r>ł'« - >Vu^\v)i«n»
Stanisław trzeci brat ich Hrabia z Górki wojewoda poznański, senator dobry,
a prawdziwy miłośnik r. p. był tegoż wieku. Ten wielkim kosztem zawsze służył r. p.
W młodych leciech roty ozdobne z wielkim dostatkiem, nie jako rotmistrz, ale jaJ^o het-
man wywodził, ^^oua^ i ■iu.yii:h<yiHi» oot>i(jH h'yl\'^ifi -r ':xn</i ti)«^^.wol»' «!-.< -f ,'•■ •
W interregna kosit wielki k*woli r. p. podejmował, l)ędąd od n^zys^ch stanów
hetmanem obrany ; mieszkał z wielkim pocztem sług swoich żołnierzów i pieszych ośmna-
ście niedziel, wychodziło na tydzień na kuchnią po czternaście set talerów; jnżto na-
mniej, gdy tylko tysiącem odprawili który tydzień; a co extra ordinaria wychodziło,
tmdnoby to do wiadomości mojej przyjść miało, co tam za nakład wielki podejmował. Przed-
tem wiele inszych znacznych posług r. p. też z kosztem niemałym odprawował. Do Po-
swola ci bracia trzej barzo wielkie i dosyć ozdobne poczty królowi Zygmuntowi Augu-
gowi stawili.
Owa na każdą potrzebę, która królowi Augustowi przypadała, albo rzpltej, wielką
ozdobę i pożytek z nich znała. Miał za sobą Sobocką z domu Doliwa, kasztelana go-
styńskiego córkę, z którą na ten czas potomstwa nie miaL
Tenże wojewoda zamek Kurnik u Poznania ochędożnie naprawić i ozdobić dał, i
w tc;j,tam włości najradniej rezydował. Więcej potem whistoryi spraw jego czytać i za-
sług przeciwko r. p. będziesz. .i^riw^śf*. --• i^ vi^ >^^^<
Biblioteka Polsku. Herby rjrcentwa poUkiego. B&rto«s« Paprockiego 70
564 O KLEJKOCIE
nrrpBiostra ich rodzonft Katarzyna Dzia lińska kasztelanka brzeska, kowalsA^fet, bro-
dnicka starościna, o której powieda epicedium w Brodnicy pisane w te 8łowft>: - > -
- AHUii
^ ^^ Hic ego sarmałica Kathaerina ex gente qme8co, .^\j ^/g io^^T
) //,»<,M Qoj.canae insigms vera propago domus. *. «„ ♦«:«« i^w ««
>' 03 i-:a \a^e genuU comiium magna de gmłe polona, '■ ^ ' '' '' ^^ ^"^ *^'7 ^^' !*
liduisy ^aec siirp* sarmnłieo quae bene nota solo^W:'^'^^^^ fiłoioftoi aoóoido
Tradita praestanti post mum virłute marito, I iinłaioąa^ So^feT
"ui's-u\ .it-i5u. Dzialiński Raphael foedere juncta thori. v.>5kvj'jtoV> 5»H^3
'O s\i>v' ,' ^"^^^ progenies ex me relictus alumnus, ,,.-, ...r. .^Uc^^unn Jo ^tńtt
In guo Dzialiniae est spes generosa domus. etc. iń^tim
Umarła roku 1569.
Barbara Czarnkowska kasztelanka rogozińska, rodzona siostra tychże parnie
clonych hrabiów. Od tej zostali czterzej synowie: Piotr, Andrzej, Stanisław, Jaq.
Tegoż domu własną dzielnicę miał Jan Roszkowski kasztelan przemęcki, który
się od imienia Roszkowskim zwał: zostawił zPampowską z domu Gozdawa po-
tomstwo.
-i!ir'<'>Dom Tnnickich starodawny, z Iwieńskimi jednej dzielnice. Opowieda katalog Piotra
Tumickiego biskupem poznańskim w roku 1535. Był wzięt po Janie z Lubrańcza
z domu Godzamba, a po nim został Jan Latalski z domu Prawdzie. "Wieku megó
był N. kasztelanem gnieźnieńskim, od którego zostali czterzej synowie.
fflwosW Iwnie w kościele wspomina epitaphium Jana z Tumie Juińskiego podko-
morzym kaliskim w roku 1549. Tamże syna jego Jana opowieda drugie pisane w te słowa:
Joannes de Turnice Jujeński generosi Joannis de Turnice Juiński mb-
eamerarii calisien. Jllius, vir doctrina et pietate verae religionis, studio et consłantia , can-
doTBf humanitałe, liberalitate aliisąue mrtutibus praestans, pie obiit anno 1580 j die 15
FebruMrU armo aetatis suae 42. Herby cztery na chorągwi: Łodzią, Grzymała, Praw-
dzie, Leszczyc; ten zostawił z Dzialińską podkomorzyną chełmińską potomstwo.
Dom Podwodowskich tamże w Wielkiej Polsce starodawny i znaczny; byli dwa bra-
cia wieku mego kanoniki poznańskimi: Jan i Hieronim ludzie uczeni. '"' "
Dom ILti^skirh tamże w Wielkiej Polsce starodawny i znaczny. ' manaraJed
Li Dom SMiglehkich tamże starodawny i znaczny, "sbc^ fi" '>*fsfc V>ffl dibi
,oii..jDom Żjtowieckifh starodawny i znaczny. • '''"snąbu meoaffc ^d^ ,L«iflfli
bf 'Dom »ach«wskich starodawny. : bk{:{ru{{p{im: Mour oj ^^doabinJ
c Dom Starkowlecklch tamże starodawny. ( ^ ^»i8oq .< u dbiw mdi
-L-:. Dom Btraaowsklch starodawny i znaczny. '^ ' oiifaiw osiiid i>mj umid fo alowe
Dom Komornickich tamże starodawny. , .Hiw£ł> '"""■<'
^ Dom Sotdrskich tamże starodawny w kościeńskim jDowieeie. ^ *° •"'
O; Dom «ónkich starodawny. ^^'^ ss iaiH .aiaai doia s ń^moą i ^doiwo
Dom Brodnickich starodawny. '! ^«s^ "^J aa ęnóii s ^c;łi6j> o^eiia^
I Dom Żabińskich starodawny i znaczny. ' ''''^'^^ '^^^^^ RH-rr^fow ?ł*iRłT
'ii lanieecy, z których Stanisław był proboszczem bożocielskim i officyałem krakow-
skim, tego herbu używali. V^ .4 ,i o«7/iimiq ^^ '
ŁODZIĄ.
656
Dom Etkoriyńskleh starodawny w Wielkiej Polsce.
Dom Tłockich tamże starodawny.
Dom Kinowskich tamże starodawny.
Dom Radzewskich starodawny.
Dom Ponieńskich starodawny i znaczny.
^»^, Dom Iłłowieckieh starodawny.
Dom Krieszyńskich tamże starodawny.
Dom Brockich tamże starodawny.
Dom Bylióskich tamże w Wielkiej Polsce starodawny.
Dom Kobylińskich tamże starodawny.
Dom Taczalskick tamże starodawny.
Dom Szkałowskich tamże starodawny.
Dom Wjganowskick od Gniezna starodawny i wiele tam inszych domó\iv, którzy od
wyżej pomienionycb przodków ze Bnin a dzielnicę brali.
Domy insze w różnych województwach starodawne, jako naprzód Borzykowsej w s§-
domierskiem województwie, którzy z Słuiowskimi jednej dzielnice byli.
Moszyński Hieronim w Wielkim Młynie, który zKorycińską z domu Topór
starościanką przedecką potomstwo zostawił w województwie sieradzkiem, mąż cnotliwy,
szczery, uprzejmy był wieka mego.
Smogorzewscy w sędomierskiem województwie. Hieronim był wieku mego zacnym
mężem. /ioł4 • >^
Słabkowscy w sędomierskiem województwie.^ ,,» Jxh
, SalkoMscy na Podgórzu dom starodawny. ^ r >. jf> ,'
Iwanowscy z łukowskiego powiatu, z któi^ch Olekszy ożenił się w krakowskiem
województwie, zostawił dwu synów: jeden z nich Aleiander miał za sobą Kołocką
w Wielkiej Polsce z domu Pomian.
j Inszych domów zacnych w różnych województwach jest wiele, o których wiedzieć
nie mogę.
irifrr V
1 .1 ll'. ./■:
(^
-odooą 9h'">^
>bio4«:4 aa 4t61^
i sutą , miodta ^MmoaknalŁ. bwWU .
' iŁiiteabo fjloimuąił imsiiioiw s ai ,'^q65io <ao'7
Am hf.mu ;}«! &2 ■/•:■'■• =- • - 'ci^^hsig
«^'V*.
' 'ij raoQ
ho '(^iluj;! ,?/Mia«.'b di)YSi^ui uud yl;»iy/ irvnv/!
O KLEJNOCIE STARODAWNYM
.ytnj&boiBli so^'!
.i(v(T
ZABAWA,
giaiilewoyi
^9i5l)«»fY? (iOT
który ta przeuiesion z Czech, jako to potomstwo twief-i
dzi, acz Długosz pisze że jest genus polonicum, wsza-
koż na Szląsku i w Czechach wiele rycerstwa tego herbu
ażywa. Pisze Długosz o przodkach, że bywali sensati.
O których przypatrzywszy się herbu własności czytać
będziesz, także o potomstwie, które znać mogę. Ma być
pół szachownice czerwone abiałe pola, a pół
pola błękitnego. . * u oia
Wspomina naznaczniej katalog Wisława, przy sy-
uie jego Marcinie arcybiskupie gnieźnieńskim w roku
1092. Był wzięt ten Marcin po Piętrze z domu Bróg,
vir et rełigione et pietate insignis. Ten kiedy w Spicy-
mierzu miasteczku kościół poświąc^, Pomorzanie go na-
jechali, wtem się zataił na kościele^ oni ardziekana
gnieźnieńskiego, który ochędożnie chodził, mniemając
by arcybiskup, pojmawszy precz jechali, wszakoź ▼.a mo-
dlitwą Marcinową nabożną, pan Bóg tak pokarał srodze
Pomorzany, źe^z wielkiemi upominki odesłali do arcybiskupa ardziekana onego.
Siedział na tej stolicy 26 lat; umarł roku 1118. W gnieźnieńskim kościele pocho-
wan; od Urbana wtórego tego imienia papieża był potwierdzon za panowania Władysława
Hermana; po nim nast£^ Jakób ex opido Zneina, ex parentibus consularibus oriundus.
Pisał Janicius o tym Marcinie wiersze w te słowa :
o KLEJNOCIE ZABAWA. 567
oil"^ :; Pom&ranomm nisi se subduceret irae, s^tf-i aa -.p^nib boq Rabf)\
MJ isjti>->- , . 3ic caderet 8aeva capttu ab hosłe manu. -- -;^ p ,-'.dmi
9 i ni i W uirn oT P^^^^ molos divina viros tamen inde secuła est, FfrJfis ho
M.^:«^.«4 ^k ^„A ł,.« Fortia pro jusłis nam gerit arma Deus. / ! , '
Tegoż H^&rćhia 'arcybiskupa ojciec, jako opowieda Długosz, dał klasztorowi świę-
tego Krzyża kilka wsi, co wspoiuiDa pomieniony łiistoryk temi słowy: V i siana miles
de nobilitate et armis Zabawa, confert in nwnasteriwn sanctae Ontcis, etc. •.: ;•
WiSLiMiRA biskupa krakowskiego opowieda katalog w roku 1231. Był wzięt z dzie-
kanii krakowskiej; pisał się z Kościelca z krakowskiego województwa za Proszowicami.
Potwierdzon przez Grzegorza dziewiątego tego imienia papieża. Acz był canonice eleciua,
wszakoż misU impedimmta od mistrza Andrzeja kanonika i od Rudolfa kantora, kra-
kowskich, dla czego nie mógł mieć koafirmacyi przez dwie lecie. Ale za pilnem staraniem
Henryka krakowskiego i wrocławskiego książccia przyszedł do tego, że musieli odstąpić
Andrzej i Rudolf uporu swojego.
Teuże Wislimier, kontrowersyc, które były za trzech biskupów między dziedzicami
wsi Bukowna a między Kunowem w sędomierskiej ziemi, uspokoił, kupiwszy za sześć-
dziesiąt grzywien srebra i za sześć wołów Bukowno.
Ten biskupstwu krakowskiemu wiele pożytków przyczynił. Trzy wieże u świętego
Wenczesława zbudows^ i blachami ołowianemi pokryć dal ; sto grzywien kapitule darował.
We wsi swojej ojczystej Kościelcu kościół z kamienia zmurował ciosanego, który za mego
wieka Bogusz z domu Półkoza wiary aryaóskiej sprofanował Ten był in landem Dei
et honorem sancti Adalberti poświęcon.
Tenże braci swojej rodzonej na lesiech radłowskich Zabawę i Drochczany osadzić
dał, których potem potomstwo wszystkie sobie puszcze klucza onego przywłaszczało, ai
Zbigniew biskup krakowski ich upór prawie odciął, a granicę wieczną uczynił.
Za jego biskupstwa kościół był krakowski zgorzał; żył na biskupstwie lat dwana-
ście, umarł roku 1242. W kościele krakowskim pochowan. Po nim został Prandota
z Białaczowa z domu Odrowąż.
Wisława biskupa włocławskiego opowieda katalog w roko 1282, że był wzięt z ka-
nonii włocławskiej i z probostwa płockiego 14 Calen. Aprilis po Wojciesze z domu
Topór, od Jakóba z domu Świnka arcybiskupa gnieźnieńskiego poświęcon. Po nim
nsLStał Jakób Świnka synowiec tego arcybiskupa.
Wieku mego od tych przodków były te domy znaczne:
Dom Wł«dk«w w krakowskiem województwie starodawny, których przodkowie w tym
pomienionem kościele świętego Wojciecha w Kościelcu się chowali, póki wiara święta
między nimi miejsce mi^a.
Dom Wechadłcwskick w sędomierskiem województwie starodawny i znaczny.
Dąbrowscy w łęczyckiem województwie dom dawny.
Kocsjwscy w Wielkiej Polsce dom starodawny.
Dom Piaseckich na Podolu u Kamieńca starodawny, z których jeden był od Woło-
chów zdradli\yie przy Wiśniewieckim pojman, i odesłań do Turek; tam srogą śmier-
cią nmorzou w Carygrodzie nad odnogą morską ku Galacie idącą: Bjly dwie szubienice
Sm o KLEJNOCIE ZABAWA.
jedna pod drngą; na niższej były dwa haki dłagie^ rozłożyste, a na onej wysokiej tylko
iraba, u której był powróz. Tam go wciągnąwszy puszczono prędko; lecąc u wiązł za
nd; zalała go krew, bo się był na dół głową obrócił, amarł prędko. Po nim Wiśnie-
wiec ki, który za żebro był u wiązł, obrócił się oczyma ku górze; był żyw do trzeciego
dnia, aż go z łuku poganin postrzelił, gdy przeklinał Machometa i wiarę icłi. \(/^^'i\
Floryan brat tego zostawił potomstwo w onym kraju. :.t'(si3[ o^si
Inszych domów jest wiele, wszakoż ja o nich wiedzieć nie mogłem, ir, <)^t>)tV46on »b
-;.w, w. .^ioAo^.v '/la {unią -.hiA^yioiBtń iiiuti
,fił\.ńł , Himw ^'łfirwsisb łi\toi^9;aO ;»yxiq aosbisiwlo*!
-filii .B*! ih '.,:• faiai ho u\i\ii.\mij\3^\\\ {Mm ioi&£8W
Ul •: ' 'A UJ I y mm Ul i iaiiti l^óiu - alh ,iJoiji8Woi
' §dfow*ł rt%qfl 'łlrt()'»# i fdsibaA
■ htąinl ,iioa!(tqen im^is [9^iAm^ifą^>hęHfri nrrłfoaul/i ^sb^łm n nfinoHaH f«w
o§'j)oiy/*j 0 i)iiiv /siT .łiflYS') txiq v -»>woiu-iil ij./l8qiJjlftid floT
.{h-rroffih olaiiąnh iioifrm^ i' ' ^ i^.',, , j^.n..__-_(.^^iUfiiiaBl(f i iuT^obnds BWBfaasDflsW
o^^m BS vt'.>>J ,u^^ju«»rii*j h. iioiaimls: ifyh^' -^A ^obioHoH (9J8'^s-jio (9(07^8 \ni7 gW
is^A »uV' jf noT .I-;AM»(iiitniqa jpiijjójł^ft ■• oilóS narobi* jifltji )iw
.11
'jhhiirA, yir^i-nhsnil i cwiłdiłii djiAt, . Stidiml f-.. ,_ .
ifi , o{ł:sos8cl'i7 {XT.j[ o^9flio fisofiW 9soa;0nq dłdoa slitai^sBl? owiarac ijl isb
.lluYSTU |efls)«iw ^infii?i r. J; /foi«i;i
■«nBv?b itl ')iwł^qfi3ł?{łd aa 1^* t'«sio^,.. ......... .^^ ....,...,»il &/fidq;..' . ^^c,-., ..*:»
«)obniii*ł Ut«<*.\ raiia o*I .ucwodouą ifli}l«'^o>}aT?( aWiokuA Yf A'1»SI fłiłoi hajuti ,db«
v^W(>il)0 uuiob £ aW9I9«{Atfl X
_j ^ iyw rni ".'i j:.^;»i u..'! W 'jjuffiljs:^ JtJ^9iv idawfiiooiw fiqjj; '-' ■ ' '"
9X8010 [oT? oq ąsV\'\c^k .nai»0 ^\. • i łt^tMorioiij « r iio«
taia oH .aoo^^{wioq '»ią9r;ł?.a9rai9(a^ aquieidX9i£ «t^aiw8 uoiol) s'«t(6:iitV bo^TóqoT-
n)j'.l «wiv/oa^ Bil'.' : : " "
•9xiio«fl« ,J vr«Viłijonq dio^i bo .,„.... . —
myt w 6XwoJttK)siq di>\wiA (iwffBhou (pv/ mobławoiaii w w«ilL«łW aioCl
'ri£f77 ' |jK>q , ilawodo ^ib oo' - mb-j :•)(<! 7/ o^i^ćwil 9fóio4oi msaoiadictiog
.fiififffl 908(^1(0 :miii -^(ibfłoi
.-rni^/fin .\t>, 9iy/lv ' m^Hm^imobęs w i>U<w»ib«d[)'ilf moCI
.^ii.v&b iBob 9iwjx[»/iW9(pw maiio^so^f w ^9tw«i4pi
/^owaboiu^* (ffob 'doalol (didblW // (Mw^imM
oioW bó (>(^d adbcM dd^ii^^d s {iWf/Bb<nj0t ^imuj-\lĄ n alobo^ £u *iłjl5»»e'*^ 'rf.O
idimi f;so7B orni ;i9iiiT ob ii^iaebo i ^ouaioą loi^odiwoiaiiW \sią o . wM9
99ra9id0W ' '>fbi 9iM>i£f> ui^BKoM {(;^oabo b^n aisboi^^u^D w uujnuoui ^
=?0 2100'^ 3 J3 O
•398
0991B ui9(w xJfl9'!>«iiW WJ9. .7.u/.Bb •!> - uiob ♦.^oiwoą mbi | w nossioil
tTWWiO^of^ os
•uhod ogei iloiieiao^T wómob sljiw us^iA-sisM 7^
,WolfłMq ,D«a£l8 (oiuiow ^BW&SiłM ,ilBiei7/' fuia es yb^
O KLEJNOCIE
OSORTJA,
który tn przyniesion z Czech, tak jakom ci pisał o po-
czątku jego w pierwszych księgach; ma być koło żółte
bez dzwona, piasta i spice, krzyż na wierzchu
albo miecz otłaczony. Pisze Długosz o przodkach,
że bywali viri citńles et humani.
Tego herbu przedtem niż był Wojciech wójt
naruszył sobie łaski króla Władysława Łokietka, wiele
możnych familij używało, i zwali go Starzą, przeciwia-
jąc się Toporom. Ale ta przyczyna, jako czytasz u Kro-
mera, list 285 w księgach 2, barzo go wielom ich na-
mierziła, rzucili się do Leli wy. Tak o tem niektóre
skrypta powiedają. Zaczyna Kromer o tym wójcie to
przewinienie jego temi słowy: Alberłus advocatus cra-
covien. cum tota civitate, Boleslao opolien. dud sese sub-
jecerunł, acciłumgue in urbem receperunt etc.
Tegoż był brat rodzony proł>oszczem miechowskim,
d^ był temu Wojciechowi wieś Łętkowice trzymać,
w którą król konfiskując dobra wójtowskie wjachać ka-
zał, i od tego czasu odjęta klasztorowi, a do stołu królewskiego przyłączona. To się
działo w roku 1313 według historyków Miechowity i Kromera.
W sanockiej ziemi jest dom możny i rozrodzony Terawskich, wszakoż tam mężowie
szczerzy i uprzejmi. Był Stanisław Terawski, który potomstwo zostawił z Tarnow-
ską z domu Sas.
Jakób, który zostawił potomstwo z Solom ońską z domu Wręby, alias Korczak.
Malcher; ten zostawił wszystko córki.
B^klowsfY w sieradzkiem województwie, dom dawny.
fieo
o KLEJNOCIE OSORYJA.
Łuowiej tamie dom starodawny.
KoBraccy w piotrkowskim powiecie dom starodawny. Był Wincenty wieku mego
professus mlejovien., ordinis cisłerien., subprior ibidem, anno Domini 1683.
Basiktwicy w sędomierskiem województwie dom starodawny.
W Mazowszu wiele domów rycerskich tego herbu używa, zową go P0SWI8T,
mieniąc to, łe przodek herbu tego wiele był chłopstwa, jadąc w nocy z miasta puanji
gdy za nim świstali, kazawszy woźnicy stanąć, posiekł.
Inszych domów wiele w różnych województwach.
3130/llHJil O
\kllROZO
%iL.^jl!
-oq o l&Bią h uioJfij, AiA \ńoosO s noieoin^s-! j nJ ^iMjI
0)1 Ot ś oJojrf i/d łjtti :do&-%ghń do{SP.wiviq v/ ogoć uAip^i
oJosisi/? Ba i^siJ 3Diq« i aJorJą ,bh owsb .V9d
^doiii)bo:^^q u i^c^ulG 3X6i'i ■ • uui^oullo x'joitu o dle
•3 910 i,o W f/d iia msłhasią mhaJ o^sT
V. i.. ,B2lioii(»J ii-^łBh\h&Vn Blbii iiefił oidoK l^spfn^fi
-aiwioaną ^jj s i « 1 8 o^ ilfiwi i ^ofiS7/^r4n fjfraiat do/^nxuni
-oiil n ssn)\ii') o^BJ, ^a^so^sią ci sFA .aioToąoT ^ia '"iii
-ao doi Diobiw o;g ostad ,S d'MV^hi w <'18S )Rfl ^atoui
aióiJdin raał o >'fiT .^wibJ ob ę\g \l\^mx^ BłisłyiKt
o) aiojow m\i o i!)inoi3 Bn-^soBS .BiBbsiwoq Blą/iJg ,
m^ ^ił^TjoofjW) »«\'t*i»i\k :j7ri>h\>< '/ni9}«iw.9Siq
.uii^awodooira rn9s>sj<odonq X"^^^"'' ^''"'^ H*^ i*<^oT
-fii biidoB\^ oiii«wol[ów cidob 'ifstii- 1)121 (iiulA w
jig oT .anosoąlx"q rt^oIslRwsIóii nfołg oh « ^rwmotsaafi Bię\^ 08aso 039) bo i ,1*4
./iTjrnoiH •'- loolM 7//.irioł8ld snfb'łw GtP.lDioiw ofaiib
diwot?ui iiiaJ So^asRw ^iUduftafiJ i i 7(iv<.i« mob ł«9[ iraors [sijIooaBS W
-w o a IB T X llwBl8os ow)8(notoq \v ^btjT T/AfflłoAtg f'^fT .(m(9nqii i x;sTOSOSt»
.8b8 ifinob s fiit
.i *» a -I ii-* -fi u)j\f> ,-^dciW wiTiob s^isAooioloB s o^łfisiaoioą Wifai&os ^6)i',d6ial
.iiióo oiiljR^sew liwfiiBos aał jisdoIaM
./ov/«b rtfob ,'»r<'łxhow9Jpw mor^l.łębn^łH // / •>- i»«lil«il
ay^j
:-dć
VKiq»iu
Mj(i;;;'
li^oi*. o KLEJNOCIE
iLł/
i
tni)t
I •» o ó U oSV-Ł*«\Vj u<-«^
nnj «%**)« o który tu przyniesion do Polski z Czech, o czem Dłagosz
świadczy. Tego herbu Dubranius historyk czeski
w księgach czternastych opowieda początek w r. 1160
w te słowa: Ratiborius Werszowiec, który nosił
złotą wierszą za herb, w Polsce mieszkając, wielką nie-
I . chęć narodu czeskiego przeciwko familii swojej znając,
'Mff dla niejakich przewinienia, umyślił ono wszystko zna-
czną posługą jaką zamazać, a sobie i potomstwu swemu
imię dobre i sławę zostawić A tak zebrał ludzi poczet
ins" niemały w Polsce, albo równe wojsko, jedne za pienią-
dze, drugie za powinnością, drugie też w nadziei korzy-
ści jakiej, jako to więc bywa między ludźmi rycerskimi.
Mając na to czas i pogodę, gdy Fryderyk i Przemysł
przeciwko Konradowi walczyli, wjachał do ziemi moraw-
skiej, na ten czas, gdy Przemysł z Konradem już tylko we
trzech mil od siebie będąc, bitwę zwieść myślili. Wtem
diUa znać straż Przemysłowi o wojsku polskiem; za-
.b= .łi-i. ^^^ , ai9Jixiai!Jl trwożył się barzo Przemysł mniemając, żeby ci ludzie
izli Konradowi na pomoc, wszakoż go prędko Ratybor z onej trwogi wyswobodził, po-
głid do niego, chęć mu swoje opowiedając, i to, że gardło swe niósł na posługę jego,
nie żądając go ni ocz więcej, tylko aby samego i potomstwo jego. z narodem cze-
skim pojednał; u Fryderyka także aby mu łaskę zjednał, którą nie swą winą, ani
też swą niechęcią utracił, tylko przodków swoich przewinieniem. Był wdzięczen onej
chęci jego Przemysł, którą mu na on czas, a nie ladajaką, pokazał. Rzekł mu się
we wszystkiem życzliwym pokazać, co opowieda historyk w te słowa: Jusstis bonum
habere animumj cuncła e vicłoria seamda sperarey si Ula e^enłum secundwn habuerit.
Biblioteka Polaka. Herby rjcentwa Polskiego, Bartosza Paprockiego. 71
562 O KLEJNOCIE
Złączył się zatem z ludźmi jego Ratybor, rozmówiwszy się z sobą, jako bitwę z nieprzy-
jacielem stoczyć mieli, szli do wsi Ludraira u której Konrad obozem leżał, sprawiwszy
się rządnie, bitwę stoczyli z obu stron dosyć mężnie; trwała czas niemały, żadnej stro-
nie szczęścia nie ukazując.
Ratybor zatem ludzie swe na stronę odłączywszy, obrócił się do wojska poprze-
cznego w którem był Wencesław, z wielkim okrzykiem na nie uderzył, z razu ich rozer-
wsi i na placu wielu pobił, w pogoni ostatek gromił, inszy zatem uciekać poczęli. Prze-
mysł mając wygraną bitwę, zakazał , aby ludzi uciekających nie goniono, oprócz co Ra-
tybor z Polaki, którzy je mężnie zraziwszy, za nimi biegli. Pisze o tej wojnie, że była
tak ogromna, iż więcej niż w mili in arce Caunicensi słyszeć było huk trąb, krzyk mężów,
rżenie końskie i chrzęst zbroje. Tamże po tej bitwie opowieda nagrodę i herbu nadanie
temi słowy:
Unus autem Ratihorius, gratiam bene gestae rei a toto Bojemorum exerciłu ttUit,
pałam item ferente Premislao, ejus opera strenua facłtim aditum ad victoriam fuisae. Quae
quoniam Friderico vulde placnit, eo proclivitis auctorem illius Ratihorium infdem suam
et familiaritatem recepił, inducta deletague omnium injuriarum praeteriłaimm memorla, in-
signibusgue mutałis, ne quid odiosum restaret, ąuippe pro nassa aurea, secures decusatim
§ibi coherentes Jtissiis eat ipse et posteritas ipsius gestare, donatus et arce Bavariam spe-
cłante, quam Pryndain vocant, ut Jines Bojemiae adversus Oermanos transgressores limitum
łutaretur.
A tu masz własny początek herbu Okszy z kroniki czeskiej wypisany w r. 1160.
Którego się własności przypatrzywszy, czytać będziesz o przodkach i o potomstwie ich,
które ju znać i wiedzieć o niem w tak szerokiem królestwie mogę, mą być biały hala-
bard w czerwonem polu. ccfis ^isi. ^u(eoq ^; sj \^M
'Dawna a można familia tych Werszowców w Czechach była, którą takim oto
sposobem zamieniono. A przyszła była waśń nie od książąt, tym sposobem, naprzód (o
czem świadczą czeskie kroniki).
Za panowania książęcia rzeczonego Muata, który był barzo myśliwy, takiż, iż ża-
dną rzeczą tylko myślistwem bawić się nie chciał. A tak jednemu Wer szewcowi zle-
cił gubernaeyą, który potem ludzi sobie sposobiwszy, wielkie łaski i wolności obiecując,
na to ich namawiał, aby nie gubernatorem, ale go za książę przyznali, na co wiele ich
sobie mając, sejm złożył. Wtem się też życzliwy nalazł książęciu, który go ostrzegł.
On zatem wbieżał na zamek nieznacznie między onym tumultem, któiy się zjachał na
owo rozkazanie Werszowcowo; wtem kazał przed się stanąć Mnata Werszowcowi; tam
mu począł mówić: Izaliżem ja ciebie na miejscu swem gubernatorem nie zostawił, a ty
się tem brzydząc, tytuł mój sobie właśnie przywłaszczać chcesz; a tak za twą niewiarę
z tych dwóch rzeczy sobie jedne obierz: albo się sam swym mieczem zabij, albo tak
jawnie jako insi zdrajcę cierpieć będziesz. On widząc że nie mógł ujść śmierci, obawia-
jąc się srogiej męki jakiej, dobywszy miecza sam się zabił. Od tegoż przodka winy
takiej, znało niechęć potomstwo i wszystka ta familia Werszowców. Oni też jako mo-
,ii-M>i,> .,/.i;js>„ uiiłUtJjUj Uli AŁ ,a-Ui-ut^<. !j^ł.*,;>3Ł ;i*'iotoiy a iji:uvW:j ^Ui^^Auiij 9tao*jf
OKSZA n 663
gK do inszych państw wyjeżdżając, niechęć ich niechęcią oddawali, o czem tu nakrótce
czytić będziesz, ostatek w histoiyi będzie szerzej.
Tegoż to potomstwo było wygnano po rozmaitych krainach , wszakoż w Polsce ich
barzo wiele było, a od królów znaczne opatrzenie mieli. A naznaczniej nam opowiedają
historye nasze polskie Jana Werszowca, którego czeskie kroniki zową Gesko Jilim Ti-
gtae w roku 1103, który był zabił Swatopełka książę czeskie, za co, gdy przyjechał do
Bolesława Krzywoustego, hojnie był udarowan, o czem wszystkie historye świadczą, i
li«ty dawne u potomstwa opowiedają własną majętność, którą on trzymał, jako naprzód :
Siemikowice, Radoszewice, Lipnik, Broszecin, Bogumiłowice, Stróżą, Zielecin, Dylów,
Wrocice i wiele inszych, które w tym wieku potomstwo jego własne trzyma, a po wsiach
sobie nazwiska zodmieniali. ,] ^^rf
Był potem Imbram, który się pisał de Siemikowice, który, jako to rozdzielne
listy powiedają, miał dwóch synów: Stogniewa i Bogusława, którzy tak dzielnice
wyżej pomienionych wsi brali: Sto gnie w Siemikowice ze wsiami przyległemi i lasy.
Bogusław także; a wszakoż to już niedawne czasy opowiedają tego Imbraraa syny
w roku 14il.
MiKUŁASZ BoBŁSZA syu Bogusławów a wnuk Imbrama, który w Węgrzech czas długi
na sprawach rycerskich się bawił. Terminaty przodków domu tego tam opowiedają, że
bywał z pogany we dwudziestu potrzebach, które z Węgry mieli, i tam kilka zamków
trzymał cd króla Ludwika, jako : Kamieniec, Terebesz. Potem do Polski przyjechał opu-
ściwszy ono opatrzenie od obcych królów na ojczyznę. ..'aft^i >^u ,^^
Tegoż byli synowie: Marcin, Jerzy i Andrzej już za pamięci naszej. On umarł
mając wieku 95, w roku 1574. A dopiero wyjachsd z Węgier po śmierci Ludwika króla
onego, który był w potrzebie z Turki zabit. Potomstwo jego zowie się Radoszewskimi.
B>ł Jerzy Radoszewski Boksza podkomorzym wieluńskim, który z Mogilnicką
z domu Korczak zostawił potomstwo. Mąż rzeczypospolitej godnie zasłużony.
Naukierusza opowieda katalog biskupem krakowskim w roku 1320, na którem żył
półsiodma lata; wzięt po Muskacie Ślęzaku z dziekanii krakowskiej. Był rodem z pro-
wincyi opolskiej, potwierdzon przez Jana XXn papieża tego imienia, a przez Janisława
gnieźnieńskiego arcybiskupa poświęceń w Łęczycy. O tym tak powieda, że był vir ma-
gnae probiłatis, qui muUas consłiMiones ecdesiasticas sahiberrimas et tUUes, juxta quas
derus diocesis cracomen. in hanc diem reguLatur et legitur, edidit.
Ten ołtarz świętej Małgorzaty w zakrystyi fundował, na który hojne opatrzenie na-
znaczył: wieś Pieczennigi z dziesięciną, także dziesięciny w Biskupicach , Szawczycach
i Cianowicach. Kościół krakowski szerzej rozprzestrzenił, a już by I od Bolesława Krzy-
woustego przedtem zbudowan. Potem był z krakowskiego biskupstwa przesadzon na
włocławskie w roku 1326. Żył tam lat piętnaście, . a na krakowskiem półsiodma. Po nim
nastał Grot z domu Rawa. , ^^^ .. „ ^,,^j^ Vfo.^Tba.
Stanisława Wątróbki^ wspomina Kromer w księgach 24, dla czego, e^taj w księ-
gach pomienionych list 555. A to tam zaczyna temi słowy:
jęlfjj Qtea in -parte singtdaris Stanisłai Wątrobcae genłe Oxicii piełas et magni-
tudo animi sileniio praetereunda non est: qui jussus a rege in bona sacerdotum cupidi-
r>«4 O KLEJNOCIE
łałi iptius adversnnHum irwadere, regem quam Deum offendere maluit. etc. To było
w roku 1461. 'v^
Tenże albo syn jego był potem w roku 1473, kasztelanem sądeckim. Był to onego
wieku mąż znaczny i zasłużony rzeczy pospolitej, co znać z opisania historyka, który tak
wspomina: \r.i.^ /^ / ,< t . i-k.aJ' c^^ri .i u^iuJani
Casimirus e Lithuania reverłen8, eomitia Petrieótiam^a^ primam Mem Maii ediafCf,
terum de Minorihus Polonis nemo ferre procerum affuit : offensi enim erant, disłributione
konorum mperioriłnts comiłiis iniqmus ąuemadmodum ipsis videbatur facła, in qua Joan*
nes Tarnovius casłełlamis vojnicien, Dobesłaus Kmita lublinen. et Słanislaus Wą-
trobka sandecen. immerito praełeriti esse existimab<mtur. etc. etc.
Tenże potem był wojewodą bełskim", o czem świadczy Kromer w księgach 28, list
632, w rokn 1475. i ^ «>;. iuicjk^ -tU u.-.:>^ l>u /i.j^ ,:.'./wiai.'.ł łiioiuq i{jil
, Od tychże przodków dom Gosławflkich w krakowskiem województwie staroda-
wny, w którym wiele mężów zasłużonych rzeczypospolitej b>wało, jako Adam rotmi-
strzem na Podolu, sławnym mężem i fortunnym, zostawił 8yna Stanisława także rotmi-
strzem i męża sławnego,.,^,., ,^p,rt;,«| ^If.ff^ « -wA^r/rWoH nv« ,v>^..H :^r
. Tegoż bracia rodzeni byli w krakowskiem województwie.
Barbara Dębińska siostra ich^ kasztelanka krakowska, foemina prudens et gravts,
która w fraucymerze królewien wychowana, i tam ztąd dana temu Dębińskiemu. Naten-
czas był kanclerzem koronnym. Zostawiła potomstwo^ jakoś czytał pod Rawiczem.
• Rejowie, którzy się piszą z Nagło wic, dom starodawny, rzeczypospolitej zasłużony,
których przodki znacznie historye opowiedają, jako Miechowita w księgach czwartych
Sto gniewa Reja starostą na Rowie, co dziś Barem zową, wspomina temi słowy:
Anno 1452 dr ca fesłum Joannis Baptistae\ Tarłari Podoliam ingressi, multa damnd
intulerunt, urendo et occidendo, castelhmąue Roto conąuisierunt , et in eo Słogneum Rej
de domo Oxa cum uxore ipsius captivaverunt. etc. etc,
Jana Reja opowiedają listy w klasztorze jędrzejowskim sędzim sędomierskim, od
tam temi słowy napisano: Nos Joann es Rej de Schurmko , judex, et Philippus de
Chroberz 8vhjudex etc. To było w roku 1434.
Wieku naszego był Mikołaj Rej, który się pisał z Nagłowic. Ten szeroko i nad
insze przodki swe znacznie okazał familią swą, z przyrodzonego dowcipu więcej niż
z nauki. Pisał wiele ksiąg, jako: Zwierciadło, w którem każdy powinność swą obaczy;
Postylla, ta przeciwko kościołowi powszechnemu, nie mego rozsądku jeśli zła albo dobra ;
Wizerunk, Zwierzyniec krotofilny, i wiele inszych ksiąg polskim językiem wydanych.
Zostawił synów trzech, Mikołaja, który z Chleb owić zowną wojewodzanką wi-
leńską zostawił potomstwo: Chrzysztofa.
Andrzeja, który nad inną bracią otrzjrmał ingenium ojcowskie, do którego przy-
stąpiła nauka; zostawił zDębińską kasztelana krakowskiego córką potomstwo.
>wv. Dom trtechowsklch starodawny w przemyskiej ziemi, z których Stanisława pamięć
dłago nie zaginie, który był c^o wiekiem uczonym, wielkim (po uznaniu błędów berety-
OKSZA. 566
ckich, w które był zaszedł) miłośnikiem kościoła powszechnego; ksiąg wiele pisał tak
kościołowi jako też i rzeczypospolitej pożytecznych, był kapłanem, potem się był ożenił.
Byli dwaj bracia jego, jeden sędzim, drugi pisarzem przemyskim, ludzie znaczni
i zasłużeni rzeczypospolitej, od których zostało potomstwo.
Dom kłomiiickich w sieradzkiem województwie starodawny i znaczny. Był Piotr
Kłoninicki, z Jedleńską z domu Nabram zostawił synów trzech:
Flory an a, który był plebanem w ojczyźnie.
Jana*, który z Dorotą Sobiekurską zostawił syna Stanisława.
Piotra wójta barskiego, męża sławnego, który zTraczowską zostawił potomstwo
tamże na Podola.
Jakób brat Piotra wyżej pomienionego , od którego Jan i Chrzysztof podsędek
wieluński. Ci na dworze króla Augusta czas długi znacznie służyli; mężowie godni.
Dom Rxucho\«skicIi tamże w sieradzkiem województwie dawny.
Dom kłobuk«Ttskich titmże starodawny.
Dum Cherimeuskirh w gędomierskiem województwie.
Dom Granackirh tamże w sędomierskiera województwie.
Dom l'«riirkich w sędomierskiem , w powiecie pilźnieńskira.
Zdrowsry w Wielkiej Polsce dom starodawny.
Bnmaratonie w sędomierskiem województwie u Opatowa.
rhcBK^towsr; ode Lwowa dom starodawny.
liedzwieccy w sędomierskiem, z których Chrzysztof był profes klasztoru siecie-
chowskiego. " ' <= '/' ^ "' ^ * ' " '
Ctecho^scj w sędomierskiem, zową je 7ęk«ide.
Inszych domów zacnych jest wiele w różnych województwach, o których wiedzieć
nie mogę.
r^^jtb^ \pr(fidaai&b«
'id [ano o^bfti ni ■:•'.
, /: . ,!{)
jint h
7}r.!H hH .7n
A .Qi^
;«oiJi (floO - '
O KLEJNOCIE
ŁABĘDŹ,
en-^r- ht
';'ł'xhff'.' fi
który tn do Polski przyniesion z duńskiego królestwa,
o ozem świadczą wszystkie historye, jako Miechowita
w księgach 3, Kromer w księgach 5 i inszy, przez Pio tra
syna Gwilemowego, znacznego męża, który przedtem
czas długi się bawił na dworze króla polskiego Bolesława,
był wielkiej familii królestwa onego, jako o tem czytamy
u Kromera. Ten wspominając wyprawę Bolesławową do
Danii, tak pisze: Causa vero expeditionis danicae Bo-
leslao fuit Petrus clara et illustri apud Danos familia
etc, który młodziuchnym będąc jeszcze, k'woli sławie
dobrej , dla ćwiczenia w sprawach rycerskich do Polski
był zajechał. Magna ingenii dexteritate, industria, vir-
tutę, officio et suamtate monim, ad haec commendattone
regis Danorum, cito se in gratiam et amicitiam Boleslai
insnmamt, tak iż go potem wielkiemi włościami i hrab-
stwem skrzyńskiem udarował. Potem mu powinna swoje
księżnę ruską dał do stanu małżeńskiego, która była
bliską siostrą Zbi sławie pierwszej żenię jego. Będąc
młody, prędko się języka polskiego nauczył, a tak się sposabiał do obyczajów polskich,
że mu żaden onej łaski królewskiej nie zajrzał.
A gdy zabił Abel Henryka króla brata swego, ojciec Piotrów Gwilelm, który był
przedniejszym w radzie króla Henryka, mając barzo wielki skarb u siebie w mocy,
pisał do syna, aby zebrał wojsko jakie za pomocą królewską, a po on skarb przyj echtJ,
pierwej, aniżby do niego przyszedł Abel on mężobójca. O czem powiedział Piotr Bole-
o KLEJNOCIE ŁABĘDŹ. 567
sławowi. Bolesław we wszystkiem ma się łaskawie ofiarował, i sam z nim do Danii
jecliać obiecał, co i ziścił. Wdzięcznie od Duńczyków był przyjęt. Potem opatrzywszy
rzeczpospolitą, wziąwszy Piotra z jego powinny mi i z ojcem, one skarby także wielkie,
do Polski przyjechał. O czem czytaj Kromera list 126.
< Ci tedy używali za herb Łabędzia białego w polu czerwonem, nos i nogi
czarne. Którego własność obaczywszy, czytać będziesz o potomstwie ich tn w Polsce,
które historye opowiedają i insze skrypta, także i o tem wieku mego, które ja w tak
iszerokiem królestwie znać i wiedzieć o niem mogę.
Świadczą historye o tym Piętrze, że na one skarby, które z sobą przyniósł do
Polski, znacznie to królestwo zapomogi, siedmdzicsiąt i siedm kościołów zmurował, które
aż i po ten wiek jeszcze trwają. Tenże dwa klasztory fundował reguły Premonstratów,
jeden na Kujawach w dyecezyi włocławskiej we wsi Chalinie, który potem do Strzelna
przeniósł pannam; drugi we Wrocławiu na przedmieściu, zakonnikom na pamiątkę
świętego Wincentego, który nie barzo dawnego czasu Wrocławianie spustoszyli, wrzkomo
się Turków obawiając. ' "'^
Dał był tenże Bolesław temu Piotrowi trzymać dwa powiaty, kaliski i kruszwicki,
o czem Długosz i Kromer świadczą. Piszą o tym Piętrze, źe był wielkim miłośnikiem
r. p., przyniesion tu do Polski w r. 1124, takim sposobem, jakoś wyżej czytał.
Tenże potem po śmierci Bolesławo wej za panowania syna jego starszego Włady-
sława, przez naprawę żony jego Krystyny, był pojman, oczy mu wy łupić i język urżnąć
dał Władysław, dla tego, że czasu jednego będąc w łowach z nim obłąkany na puszczy,
żartując, gdy według dostatku oba podło leżeli, rzekł Władysław: Lepiej teraz Piętrze
łona twoja z opatem skrzynieckim się wylęga, aniżeli ty. On odpowiedział: Takżeć też
podobno i twoja z Dobieszem. Żartem zacierał Władysław słowa jego, wszakoż barzo
mu to na myśl wpadło, tak , że potem nigdy przez czas długi z żoną łaskawie nie mówił,
która dowiedziawszy się przyczyny i żartów onych (choć były prawdziwe) Piotrowych,
męża ubłagawszy, o tem myśliła, jakoby się nad Piotrem pomścić mogła, czego dokazała,
na to Dobiesza dworzanina mężowego poduszczywszy, o czem ci potem historya szeroko
powie, albo czytaj Kromera księgi szóste, list 143.
Ten tedy Do bies z, na ten czas kiedy wydawał Piotr córkę swą we Wrocławiu
za Jaxę z domu Gryf, książę szerpskie, pojmał go; tak oszpacon od Władysława, za
namową Krystyny żony jego, jakoś wyżej czytał; wszakoż za dziwną sprawą miłego
Boga, jako o tem świadczą liistorye, widział i mówił przez pięć lat. Potem umarł we
Wrocławiu w klasztorze ś. Wincentego, który sam był fundował i zbudował, od żony
swej Maryki pocliowan i od synów Egidyusa i Konstantego wpół kościoła prawie,
na którego grobie te wiersze napisane, jako Długosz świadczy:
Hic siłus est Petrus, Mario, conjuge fretus, ,f
Marmore splendenłe, parte Wilhelmo peragente. ' .
Tamże w tym klasztorze Długosz opowieda pochowane syny jego wj^żej pumienione i żonę.
jPTo się wszystko działo w r. 1146, i dla tego iż z Danii wyszedł, potomstwo jego aż
p0^ ten wiek Dunmami zową. '
668 O KLEJNOCIE ,
Wspomina potem przywilej klasztorny w roku 1270 Dunina Piotra hrabię kaszte-
lanem sędomierskim , za panowania Bolesława Wstydliwego.
Jan, podsędek sędomierski, pisał się de Konin, w r. 1429. A ii był tej familii,
u listu pieczęć jego i podpis ręki świadczy., jnr.y I ii:tvV> iijow LCsin i^!*Io*I ob
Listy insze wspominają wiele Duninów, którzy się pisali z różnych imion, jako
w r. 1449 Piotr Koniński de Zając^kowic^^Oecb jego a lista Łabędź.. Był
sędzim sędomierskim. ; o^ ''-r ,»;)«!••'>'« ?y>ni i f;i Fioum-mo 07;ioihiJ aibiii
Piotba Dunina wspomina Kromer hetmanem nad ludźmi do Węgier, które był
posłał Kazimierz z synem swoim na królestwo na żądanie posłów węgierskich, co zaczyna
historyk w te słowa:
^. ,^ Nec 8previt eorum postulała Casimirus, Casimirumgue (sic) filium, cum non conłen>
nendo exercitu, Pełro Dunin o duce, in Ungariam misit. O czem czytaj list 613. Ten
był marszałkiem nadwornym.
' . ■ . Piotra kasztelanem sieradzkim wspominają przywileje koronne. Andrzeja Dunina
podkomorzym brzeskim. Stanisława inowłocławskim. .; ,^i<t
' Duniny de Prawkowicze wspominają historye i insze skrypta, jako epitaphium
w Krakowie na zamku Andrzeja starostę brzeźnickiego i bolesławskiego temi słowy :
Andreae Dunin de Prawkowicze, capitaneo brzezinen. et hohskwien., exactori
regio, Joann es Dunin fratri bene merenti posuit, obiił penultima Ocłobris, anno 1522.
J. ^Piotra Dunina wojewodą brzeskim niesie pamięć ludzka, który był starostą łę^
ćżyckim, malborskim, rawskim, brzeżnickim; trzymał Lubochen, Ryczywół, Rzeczyce^
Budziszewice. Ujazd był kupił miasteczko i zamek u Strejkowskiego. Miał za sobą
Leżeńską z domu Nałęcz, z którą zostawił te syny, naprzód:
Jakóba, który miał za sobą Przerębską z domu Nowina, kasztelana sieradz^
kiego córkę, z którą zostawił dwu synów, naprzód:
Wincentego stolnika łęczyckiego, który z Walewską z domu Pierzchała
zostawił tylko jedyną córkę Annę, kasztelankę łęczycką, starościną sochaczewską, wa-
recką, po której Ujazd i insze majętności w domu Szczawińskich.
Stanisław syn Jakóbów, był kasztelanem inowłocławskim; miał za sobą Gar wąską
z domu Grzymała, z którą zostawił Mikołaja syna i dwie córce: Pierzchaliną
i Śleszyńską.
Andrzej Dunin, brat Jakóba wyżej pomienionego, syn wojewody brzeskiego; miał
za sobą Mniszewską, z którą zostawił syna jednego Piotra, który z Drzewicką
zostawił córek siedm i syna.
Tenże Andrzej potem miał z Bużeńską z domu Róża syna Sebestyana
i Margorzatę Romiszewską.
Pawła Wolskiego pamięć moja niesie, siestrzeńca rodzonego Chrzysztofa
Szydłowieckiego, kasztelana sędomierskiego, podkanclerzego koronnego, sieradzkiego,
gostyńskiego starosty, który był naprzód kanclerzem koronnym, starostą gostyńskim
po śmierci wuja swego, miał za sobą Wiewiecką z domu Jastrzębiec, z którą
zostawił synów pięć, córek sześć. Po śmierci żony swej był biskupem poznańskim,
J
I
ŁABĘDŹ. 669
wadęty po Sebestyanie Branickim z domn Korczak, po nim zasię został Izbiński
Benedykt z domu Róża.
Syn starszy tego pomienionego biskupa był kasztelanem sochaczewskim i starostą
gostyńskim; miał za sobą Jadwigę Luceńską, z którą nie zostawił potomstwa żadnego,
ta potem majętność swą ojczystą darowsUa w dom Tumiekich, o czem potem będziesz
miał na swem miejscu.
Jan drugi syn miał za sobą Annę Sierpską z domu Prawdzie, z którą zostawił
syna i dwie córce.
.\^\i_ Kasper Wolski zChrczonowską zostawił potomstwo.
Krzysztof czwarty brat icłi miał za sobą Nakwarską, z którą zostawił synów
trzech i córki, z których Stanisław był kanonikiem krakowskim.
-o(f" Jeronim brat jego mi^ za sobą Niszczycką Jadwigę, starosty ciechanowskiego
i przasnickiego córkę, trzeci na ten czas był młodzieńcem.
Piotr syn piąty Pawłów, biskup {^ocki, wzięt po Piętrze Myszkowskim, który
na krakowskie wstąpił po śmierci Franciszka Krasińskiego w roku 1577.
Ten na wielkich posługach królów polskich i rzeczy pospolitej bywał, od Augusta
króla w poselstwie był u króla hiszpańskiego w roku 1560. Potem od Stefana w Rzymie
u papieża w roku 1580; nie przyjechał aż w roku 1683. O czem potem w historyi mieć
będziesz dowodnie. Był to prawy i przykładny biskupi, łiiooc i iw/ ii'^ '^isal /uio'*
Córki tegoż Pawła wyżej pomienionego, naprzód Anna Szczawińska kasztelanka
sochaczewska, od której potomstwo pod Prawdzicem herbem. Zofia Piekarska zo-
rała steriMs, Dobrzykowska Jadwiga, o której potomstwie pod herbem Dolega.
Wiktorowska kasztelanka konarska. Katarzyna Dzikowa. Dorota Czerniewska
i Brzezińska.
Zygmunt brat Pawłów kanclerza a potem biskupa poznańskiego, od którego córki :
Młodziejowska podskarbina nadworna, etc
Dom Karwickich starodawny, którzy także są właśni Duninowie. Był Kry-
styn Dunin, który był kupił Karwice w roku 1340, jako to listy domu tego opowie-
dają, którego potem był syn Jerzy Dunin; pisał się z Karwie. Zostawił syna Ja-
ko ba, który miał synów siedm i córek tak wiele. Umarł mając wieku lat 80.
Jan starszy syn Jakóbów był obożnym króla Augusta.
Krzysztof brat tegoż rodzony był dworzaninem wieku mego tegoż króla.
Stanisław trzeci był po śmierci brata swego obożnym u króla Augusta i staro-
stą latowickim.
Andrzej czwarty był przez czas długi na dworze króla Augusta znacznym dwo-
rzaninem, potem i na chlebie rycerskim czas się niemały bawił. Potem ku latom przy-
chodząc, a pokoju po pracach pragnąc, opatrzeń od tegoż króla opactwem wąchockiem,
które tak naprawił, że nie opata, ale ojca po onych nierządnych opaciech prawie on kla-
sztor dostał, wsi wszystkie zawiedzione od przodków wyswobodził, kościoły we wszyst-
kich wsiach, folwarki, dwory ponaprawiał i do wielkich pożytków przywiódł, krom szkody
i ucisku ludzkiego, między opa^ reguły cysterskiej wieku mego był namoż^iiejszy.
Biblioteka Pulska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 72
670 O KLEJNOCIE ŁABĘDŹ.
^^'^ Marcin Karwi cki brat jego rodzony był podstolim sędomierskim, który na dwo-
rze tegoż króla Augusta czas długi służył dworzańsko i znacznie.
Chrczon Karwicki, który w Litwie czas długi służąc żołnierską, tam miał opa-
trzenie znaczne, tamże się był ożenił i umarł.
.^- Jakób namłodszy, był wieku mego na dworze króla Stefana; brat ich siódmy.
'^ Dom llodiiszeMskich a Krajewskich starodawny i znaczny, o których epitaphia świad-
czą w łomzieńskim kościele, kędy starostami bywali, i tam ciała swe chowali :
Specłabilis ac magnificas dominus Hi er o nim u s Modliszetoski a Krajów castel-
lanus malogosten. y lomzm., kolensisgue capitaneus , anno aełałis suae 53, 12 Februarii,
anno 1567 vita functus, summo cum omnium merore.
oiaai>ł Tegoż był syn w roku 1583 Andrzej starostą tamże łomzieńskim", któiy z mło-
dości w ziemiach włoskich na nauce się bawił; miał za sobą Dębińską starościankę
chęcińską z domu Rawa, która była w fraucymerze królewnej Anny.
W Półtusku wspomina epitaphimn Jeronima Krajewskiego temi słowy: Hit-
ronimus Krajewski , ex vetusto familiae Cignorum praepositus pultovien., vir cum
generis nohilitate clarus, tum morum prohitałe guodam ingenio gratus omnibus, etc.
DoDiy insze od wyżej pomienionych przodków rozrodzone, jako Zborzyusry w sędo-
mierskiem województwie, ludzie z dawna rycerscy bywali.
Priystatowscj- tamże w sędomierskiem województwie dom starodawny.
Owadowsry dom starodawny i znaczny; był Andrzej wieku mego kuchmistrzem
królowej polskiej.
Suligostowscy w sędomierskiem województwie.
: Rzuchowscy tamże.
Radostowsry tamże.
Kanienomojsry w sieradzkiem województwie.
" "Na Podolu Talafusowie, z których był Jan wjeku mego mężem znacznym.
Kostrzfjewscy tamże na Podolu.
Inszych domów jest wiele w różnych województwach.
'l&kibuk
.nr
OTi0ii9m(^ tmtitut& t«^iii'
.1 01.
-Mą iog^^J
""O KLEJNOCIE
lii yn-fTi-- ■
»[ V w
f\'ifr,c»., r« ^^ lfł\a««'\ r
PAPAR0I!¥4 alias 6A!§HA,
vrt9 At^oUł tłVv3 ^4
iti^j?.jtł
?40^
zową go drudzy starodawnem nazwiskiem BUDZISZ,
dla tego, że była gęś obudziła Kamillusa rzymskiego
pana czasu potrzeby, gdy Francuzowie Rzym nabieżaw-
8zy, cicho ubieżeć chcieli. Wtem Kamillus ocucił, ludzie
swe okrzyknął śpiące, z którymi odegnał nieprzyjacioły
od murów, o czem pisze Lwius i do tego wspomina iż
populum romanum non ptiduit prosegui perpeiuo grati-
tudinis honore anseres, dla tego, że oni do)'mientihus vi-
gilibus, cum Galii in summum Capitolium perepsissenł,
clamore milites Romanos excitarunt. Dla tego potem
w Rzymie na onem miejscu wiele gęsi chowano nakła-
dem wszystkiej rzeczypospolitej , a tego dnia, w który
gęsi obudziły Kamillusa, przez długi czas na każdy
rok kilku psów wieszano, dla tego^ że co im było czuć
przystało i dla straży je chowano, zaspali. Od tego
tedy czasu ma początek ten herb , który tu potem przez
rycerza jednego chciwego dobrej sławy, za onych wale-
cznych królów przyniesień, którzy godne męże hojuie opatrowali. A tak przypatrzywszy
się własności herbu, czytać będziesz o przodkach i o potomstwie, które ja w tak szero-
kiem królestwie znać i wiedzieć o niem mogę.
MAMPHIOLUS Włoch, Petri de Luna consanguineus , tu naprzód ten herb zaniósł,
jako to chcą niektórzy skryptorowie mieć w terminatach swoich, ale iż ja tego Mamfiola
i biskupa dochodzę w katalogu dopiero w roku 1386, tedy mi się to jakoś nie zda, bo
n rycerstwa polskiego tej familii dawniejsze listy są, które zasługi ich opowiedają znaczne.
572 O KLEJNOCIE PAPARONA.
Mamphiolus biskup płocki, był w roku 1387 od papieża przysłany po Henryku
z książąt mazoweckich, ale nie był przyjęt od książąt kraju onego, umarł w Rzymie r.
1387. A zatem na biskupstwo posłań Jakób Polak z domu Syrokomla od tegoż pa-
pieża, któremu ani kapituła, ani książęta, nie mogli contradicere.
Wieku mego tego klejnotu były domy możne w sieradzkiem województwie, dom
Pstrokońskicli, dom znaczny, urzędy i dygnitarstwa w onym kraju miewali, z których rze-
czypospolitej pożyteczni bywali, etc.
Dom Parzniewskich tamże starodawny i znaczny.
Dom Wojuckich starodawny tamże^ z którego Mikołaj był wieku mego mężem ser-
decznym, wszakoż młodo się ożeniwszy, w domu godność swoje zabawił.
Dom Kamionomojskich tamże starodawny.
Dom Chodowskirh starodawny tamże w sieradzkiem.
Tegoż klejnotu używał Paulus de Szidloviec, o którym epiłaphiumw Krakowie
na zamku powieda pisane temi słowy:
Paulo de Szidloviec, praeposiło posnanien., cusiodi cracouien.y secretario regio
VŁrłute, doctrina, ingenio generisąue nohilitate insigni, Chrisłopherus et Nicolaus fra-
tri charissimo ac bene merenti pomerunł. Ohiit annum agens 26, magno hominum post
se desiderioj-elicto, anno 1506. Die 2oJunu.
4if<\i^ ^_r
-. Xsióiil jiioi&9iaYsi
[X.' lli-l.
o KLEJNOCIE
TARNAWA,
który tu do Polski przyniesion z Rodis, a potem to
w Polsce nazwisko Tarnawa otrzymał, od góry, przy
której za sprawą przodka tej familii nieprzyjacioły gwał-
towne porazili Polacy; ma być krzyż biały wczer-
wonem polu, do którego przydał Bolesław wtóry pół
miesiąca żółtego, którego pomieniają Boguchwa-
łem skrypta niektóre, albo tak ex traditione od dawnego
czasu jest między potomstwem, in łerminałis. Przypa-
trzywszy się tedy herbu własności, czytać będziesz o
przodkach także i o potomstwie, które ja w tak szero-
kiem królestwie znać, albo też o niem wiedzieć mogę.
Naznaczniej przodka herbu tego opowieda katalog
arcybiskupem gnieźnieńskim Jana, wtórego tego imie-
nia, który dwudziestego dnia miesiąca maja był zgodnie
od kapituły obran, o którym tak pisze, że był virtułe
atque docirina omatus. Ten gdy był posłał do Rzymu
'■"^naprzód Henryka dziekana poznańskiego, Egidziego
ardziekana łęczyckiego, i Przybysława kanoniki po-
mienionego kościoła, wszakoż gdy się dowiedział o no-
wem postanowieniu w Rzymie, acz szkodliwem barzo kościołom i przy krem, które było
takowe: iż któryby elekt nie przyjechał sam personaliter po konfirmacyą, tedy jej przez
posły otrzymać nie mógł, — jechał tedy do Alexandra trzeciego, a snadnie sam wszys-
tko otrzymał u niego, jako godny kapłan miejsca tego. A tak feria sexła antę Domini-
cam invocavit w roku 1260 był w Rzymie potwierdzon, a jadąc już z onego aktu w dro-
dze dwa kanonicy, które był posłał naprzód po konfirmacyą: Henryk i Przybysław,
w Lombardyi powietrzem umarli, sam zdrowo przyjechał na miejsce swe. Żył lat dwa-
674 O KLEJNOCIE
naście na arcybiskupstwie, potem w roku 1272 umarł dwudziestego dnia miesiąca wrze-
śnia, w Gnieźnie pochowan. Ten przefrymarczył wieś stołu swojego biskupiego rzeczoną
Sądową nad rzeką Nyz, z przyzwoleniem Leszka książccia sieradzkiego.
Tenże miasto Żnin założył nad wielkiem jeziorem, przedtem tam wieś była. Był
wzięt po Fulku z domu Lis; po nim nastał Filip z domu Gozdawa. A to według
opisania katalogu, który wydał in lucern Janicius poeta laureałm wierszem pilnie opisaw-
szy, jako wszędy pod każdym arcybiskupem czytasz. Ale pisany katalog w tem się
z nim nie zgadza, bo te arcybiskupy pomienione kładzie jednego z domu Grzymała,
drugiego z domu Gozdawa. O tym tedy pisał wiersze w te słowa:
Doctrina, virtute połens Janus ius hic est
Unanimi ad tantum lectus ovile sono
Esse putas, ąualem cui cunctis passe placere
Contigitf et testes tot statuisse suif
Nie najduję dakj w dawnych skryptach o przodkach tej familii, tylko Targowic-
kich dom, który znaczny był z dawna w Lubelskiej ziemi. Potem z dzielnice jedni na-
zwani Broniewskimi od Broniewic wsi, która leży niedaleko Waśniewa miasteczka
opata wąchockiego, około którego wieku mego była szlachta zła, chocia niepotężna. Tamże
jeszcze i tych Broniewskich własne potomstwo jest, ludzie znaczni i możniejsi nad in-
szych wiele. Z tych domu bywało wiele duchownych ludzi i znacznych, jako przemyskimi
i chełmieńskimi biskupy, o czem czytaj Kromera.
Marcina wspominają dawne skrypta, który miał te syny: Mikołaja, Dzietry-
cha przemyskiego kanonika, Stanisława, Michała, Jana i Marcina.
Mikołaj zostawił syna Niemierzę. Stanisław brat jego na Bukowinie pojman,
i tamże umarł wwiezieniu u Tatarów w Azyi. Zostawił syny: Jana i Marcina.
Michałów syn Kleofas, który u króla Matyasza szczęśliwie przeciwko Turkom
hetmanił. A gdy przyjechał tam ztąd do Polski na potrzebę z Krzyżaki, był wdzięcznym
u króla Kazimierza Jagiełłowica, i opatrzenie znaczne wziął, pyzdrskie, konieńskie i koł-
skie starostwa od niego trzymał, do tego od Rożego arcybiskupa wuja swojego trzymał
Łowicz. Potem na wojnie w Prusiech żywota dokonał, nie zostawił potomka żadnego.
Jan Broniewski zabity od Gramackich, których jest dom rozrodzony w sędo-
mierskiej ziemi pod Waśniewem.
Marcin, Janów brat, u króla Kazimierza i u Helżbiety siostry jego na dworzech się
bawił, potem u Olbrachta i u Alexandra, aż i u Zygmunta Starego królów polskich, a
braci rodzonej, był znacznym na dworze, potem ochmistrzem u królowej Helżbiety, po-
tem na peregrynacyą się udał, z której się wróciwszy, będąc w wielkich a znacznych
bitwach, od króla był opatrzeń starostwem lubaczewskiem , był i burgrabią krakowskim.
Zygmunt Targowicki, Jana zabitego syn, był proboszczem krakowskim i sekre-
tarzem Zygmunta króla, miał brata jednego Marcelina, którego Żółkiewski zabił, i
córkę Annę, która z fraucymeru królowej, była za Chrzysztofem Szydłowieckim
kasztelanem krakowskim.
Marcin, syn burgrabie krakowskiego, pisarzem był lwowskim, tegoż też był brat
Wincenty mężem sławnym.
\iUo ^ixitiiuii UiiiiiuiiiHiri^ i i^iJta\kiihf\l W
TARNAWA. • 575
-^'"? Jan synowiec ich własny był starostą medyckim, kt^ry długo na dworze króla
Augusta służyŁ
Stanisław Niemierza burgrabie krakowskiego synowiec, który na dworzech Ol-
brachta, Alexandra i Zygmunta królów polskich był znacznym; tego syn Stanisław
był zabitym od Zamiechowskich.
Mikołaj brat jego, który u panów postronnych chrześciańskich, jako u Karla pią-
tego i u Ferdynanda cesarzów i inszych królów był mężem wziętym i sławnym.
Marcin Broniewski albo Targowicki, syn Stanisławów, umarł w Turcech
w więzieniu.
Stanisław Broniewski, już wmik Zygmunta, o którymeś wyżej czytał, był pi-
sarzem polnym na Podolu; ten przeciwko Turkom, Tatarom, Wołochom szczęśliwie za-
wsze w potrzebach bojując sobie poczynał.
Marcin Broniewski już prawnuk Stanisławów wieku mego był mężem znacznym.
•'.'Stanisław, Marcina pisarza lwowskiego syn, pod Pskowem za króla Stefana po-
czciwie umarł.
Stanisław burgrabie krakowskiego Marcina syn, króla Zygmunta i potem Augu-
sta syna jego dworzanin, chorąży i koniuszy przemyski, starosta medycki, mąż sławny
i w sprawach rycerskich i w innych potocznych dobrze biegły, który wiela ziem spraw
był świadom, języki ich umiał, umarł roku 1582. Ciało jego leży w Krakowie u świę-
tego Franciszka, nad którem na chorągwi było to epiłaphium pisane w te słowa :
Generoms Stanislaus Broniewski de Biezdziedza, vixilifer premyslien., me-
dicen. in Ru^sia capitaneus , domin. Sigismundi et AugusH^ s. regum atdicus, claris ma-
joribus ortus, fama militiae nlrtuiumąiie caihoUco dignarum nohilissimiis , legałionibus ex-
temis negołiisque r. p. ob magnum rerum usum, ingeniigue boniłałem foeliciscimuSj ideogue
regibus sms eharus, hic inłer amicorum luctum porrecło in Deum animo moriłur anno
aetatis suae 75, anno Domini 1582, die 8 Novembris.
Tenże tu za dobrego zdrowia syny podzieliwszy majętnością, sam się służbą miłego
Boga bawił, kościołj' nadawał, jako w Bieczu w konwen(Je u panien na ambonę złotych
sześć. W Próchniku szpital, ambona złotych sześć. Na Łysej górze w kościele u ś. Krzyża
w szpitalu i ambona złotych sześć. W Tarnowie mniszkam ogród kupił na wieczność,
za który dał złolych sto. W Biezdziedzy wsi swojej ojczystej, ołtarz, ambona złotych
trzydzieści. W Piotrkowicach ołtarz, .ambona złotych dwadzieścia i ośm, i wiele inszych
pobożnych uczynków jego.
Ten zostawił te syny, naprzód: Jana starostę medyckiego, człowieka w sprawach
rzeczypospolitej i w rycerskich niepodłego, ten umarł młodzieńcem; po tymże wyszło
starostwo medyckie z rąk jego, bo je był za żywota synowi spuścił, spodziewając się
sam prędzej śmierci.
Stanisław, drugi syn tegoż wyżej pomienionego Stanisława, dworzanin króla
Stefana był wieku mego, który wiela ziem, obyczajów i praw świadom, jako węgierskiej,
niemieckiej i tureckiej, w potrzebach z temiż narody bywał.
Sebestian, trzeci syn tegoż chorążego i starosty medyckiego, po ojcu koniuszy
medycki; mąż sławny na dworze trzech królów był wieku mego, jako naprzód u Augusta,
576 O KLEJNOCIE TARNAWA.
Henryka Francuza, potem u Stefana; w potrzebach z nieprzyjacioly bywał, języków: nie-
mieckiego, węgierskiego, łacińskiego był świadom i dobrze umiał; miał za sobą Ligę-
ziankę wojskiego sanockiego córkę.
Piotr, syn czwarty tegoż Stanisława Broniewskiego, który we wszystkich sprawach
poczciwych przodków nie wydał, owszejki doctrina et ingenio insze przeszedł, multorwn
hominum mores vidił. Tych potrzeb, które były w ojczyźnie przeciwko Moskiewskiemu
za króla Stefana nie omieszkał, mając jeszcze przed sobą zabawę około nauk wyzwolo-
nych; jednak tam, kędy bracia poprą wować sławy przodków swych się brali, nawiedził,
potem do Włoch i do inszych ziem jeździł. Adolescens aprime nohilis , i do służb wsze-
lakich rzeczypospolitej godny.
Drudzy Broniewscy bracia ich stryjeczni, ludzie rycerscy. i/t./iloą inasiBa
Marcin; ten w poselstwach znacznych bywał do Turek, do Tatar w r. 1583 i przed
tem; był mąż godny i uczony.
Z tejże dzielnice były te domy, które się po majętnościach różno zową, naprzód:
Tudorowieccy w sędomierskiej ziemi, dom dawny.
Tarczowscy w sędomierskiem województwie.
Stankowie, tamże, dom starodawny, z których Zofia była ksieni buskiego klasztora
w r. 1579, jako o niej powieda epiłaphium w tymże klasztorze albo kościele.
Petrykowie, dom starodawny, tamże w sędomierskiem.
Bosy ery w sędomierskiem, dom starodawny.
(lorzkowscy w chełmskiej ziemi, dom znaczny; był jeden sędziem ziemskim w onym
kraju. Drugi Andrzej brat jego w Litwie człowiekiem znaczoym.
Siniccy w lubelskiem województwie.
Strjjeńscy w lubelskiej ziemi, dom znaczny, zową się Bystramy.
Gałęzewscy Kainiowie, które dla tego tak zową, iż brata rodzonego zabiwszy, wrzucili
na kolasę, w pole wywiózłszy, zakopali; to było dwudziestego piątego dnia września,
roku 1579.
Kleczkowsey w Mazowszu, dom rozrodzony.
Inszych domów jest wiele w różnych województwach, o których prze szerokość,
wiedzieć nie mogłem.
■Ui
:TiooT5»trr
•i'.Mif^V'
jB .q«i ,ć lioji^i^Ui V? ogsiieuf /siH u [^Irf caimoqi?v'
.^,!?:v/A/iii-i«nrr'^ai9fi£f9łs8łji f'^(f aj9ioq SOK ,8S:t'I t v/
iB^i^i o ^miiib^idie insu/ibtsgBi /ii?Joq ivd as) ,o^eiiluot»e BCiJsis^ti
M ,«d?i«S d-i9d J89t r ^ 17 T 17 T 1VT rk r" T ■P'""'^ "■•'■(•'-^ '
.»»«i..U VL JL J2j J 1\ u Li i ri i '7^"^^^ •« «'^'^'
moiiailBi w ii^d yolsiw ah/oijm i //niosn : ^1 mob o -ora uiai^f
7ARFRA -ji/^łsbóT/^-oA
.§G£J ;J.vt o:?ilv3
rj/s
UiitciliiiJi' 1'
który tn przyniesion z Niemiec; ma być czarny lew
na polubrunatnem wspięty, jakoby z białego
muru, na którym trzy kamienie żółte. O przod-
kach pisze Długosz temi słowy: genus almanicum caUi-
dum etc, o których przypatrzywszy się własności herbu
czytać będziesz, także o potomstwie ich w tym wieku,
które znać mogę:'"' •'- * -' ^ *^ ^'"'^^ ^ (.-^-^'6
Długosz nai^ścznf ej opoWieda ' przo&a ' tej ' familii
w r. 1141 temi słowy:
-^ 9Siowb > Episcopatum vratialavi&n. nacłus magnus gnemen.
*^^"'^'eustos, et cracovien. canonicus, ducalis canceUariiis genere
^''^f^''- Polonus de domo Zaręba, post Ruperłum de domo
Korab etc.
Za panowania Przemyśla wtórego była ta familia
można, o czem czytaj historyki. Miechowita w księgach
czwartych etc.
uni&mt»ii. i- Tejże familii mienią być Magnusa starostę wro-
cławskiego, którego Kromer wspomina w księgach 5,
list 98. Tenże mając wielką nieprzyjażó z Sieciechem wojewodą i hetmanem koron-
nym, gdy był zrzucon z starostwa wrocławskiego, na Podlaszu i w Mazowszu na pokoju
zasiadł i tam aż po ten wiek jest wiele potomstwa jego, o którem niżej czytać będziesz.
Katalog opowieda Andrzeja biskupa poznańskiego, który był wzięt po Janię
Herbercie w r. 1240. Umarł r. 1242, po nim został Domarat z domu Grzymała.
Biblioteka Polska. Herby ryoci-stwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 73
,o^ia u
id
578 O KLEJNOCIE
Marcina Zarcbc, który się pisał z Kalinowej, wojewodą sieradzkim wiele wspo-
minają różne skrypta, wspomina go przywilej u Przyłnskiego w księgach 5, kap. 3,
wszakoż już wojewodą sieradzkim.
Wawrzyńca kasztelanem sieradzkim, który się także pisi^ de Kalinowa; tego
wspomina Kromer w księgach 19. Tegoż Przyłuski w księgach piątych, kap. 3.
Jana kasztelana sieradzkiego w r. 1428, acz potem był kasztelanem, miał nazwisko
Łopata, a pisał się de Kalinowa; mąż sławny i pamięci wiecznej godny, o którym
czytaj u Kromera w księgach 19.
Jana Zarębę kasztelana sątockiego, ten był potem kasztelanem sieradzkim, o którym
czytaj u Kromera księgi 24 w te słowa:
Joannę 8 Zaręba, castellanus siradien. et praefecłus melunen., naclen., teńłoritan,
propłerea quod irihutum hostibus penderat, acerbe vastavit. 'W*^ \ prauetj
Jana biskupem wrocławskim wspomina moneta, na której jest herb Zaręba, na
dragiej głowa ś. Jana, i ten text: Bapłisła Succure Sancłe Joannes.
Wieku mego dom tych Zarębów był możny, i mężowie wielcy byli w kaliskiem
województwie.
W Gnieźnie dwa kamienie, herby na nich, jeden podia drugiego. Textu nie znać,
tylko rok 1392.
Domy insze tamże w Wielkiej Polsce, którzy już od majętności w których mie-
szkają nazwiska niosą, jako dom Suchoriewskich starodawny, właśni są Zarębowie.
„Dom Zajączkowskich starodawny, których się przodkowie pisali de Wąsosze, acz
już jest w ręku inszej familii Prawdziców. Wszakoż Długosz wiele mężów znacznych
i senatorów możnych tejże familii Zarębo w liczy z tego Wąsosza.
" "Wieku mego byli czterej bracia rodzeni synowie Janowi od Jagnieszki Czer-
nickiej z domu Dria alias Mutyna.
Wojciech, który był surrogatorem i podstarościm poznańskim; mąż godny w po-
słngach r. p. i uczony; był potem opatem wągrowieckim.
Stanisław brat jego, który czas długi na dworze Mikołaja Mieleckiego
wojewody podolskiego się bawił, mąż serdeczny, w potrzebach wielkich z nim bywjd,
jakoś czytał na różnych miejscach; Jan i Jąkób bracia ich rodzeni, ladzie także
rycerscy. • - • ^ ^^^ „n',<^•A 1
Dom Cieleckich tamże w kaliskiem województwie dawny.
"Dom Jaraczewskich dawny i znaczny był wieku mego. ^ .. ^,
Dom Czerekwickich, tamże, starodawny i znaczny. "^ ^ .-^
(loriewscy, tamże, dom znaczny; był jeden sędziem ziemskim poznańskim wieku mego,
od którego zostali dwaj synowie.
Dom >o8zkow8kich starodawny, z których jeden bawiąc się sprawami rycerskiemi
na Podolu, w Rusi się ożenił w halickim powiecie i tam potomstwo zostawił. myt,
Dom Jabłouowskich tamże w Wielkiej Polsce dawny.
Dom Rudzieóitkirb tamże w tym kraju starodawny, ,s(, ^^^ychSta,u i |ił a ly wyniósł
się do Litwy, i tam ma znaczną majętność nabytą, ^k-^l .i li^mll .O^Sl .i w ;
r,- inwip \i-nU .niiU^ aisloiWiH
ZARĘBA. 579
Dom Jastrtębskich tamże w poznańskiem województwie.
firtb«w8cy tamże w Wielkiej Polsce; wspomina Kromer Pawła w księgach 29
biskupem chełmieóskim w r. 1479.
Bielawscy tamże w Wielkiej Polsce. Był jeden wieku mego harcerzem u króla
Stefana, mężem urodziwym i godnym; na wszystkich expedycyach z nim bywał.
Belak«w8C7 tamże w Polsce, dom starodawny.
Brsewouewscy w łęczyckiem województwie, dom starodawny.
ii: i.:'!J
ihmia urs^iT v» gw^fa^Iofl bó ^rforao r
>D.-jQ^ . 'j iir:rii;j'_[ r^U iOSU i~ ,lilliaiq.. jUńCii^iJ i/v
^a3>ux
r-p .?
-...,i^J
pilbiji
)J. ivh .008
ba
-JW9U«W9nf
O KLEJNOCIE
SULIMA,
który tu przyniesion z Niemiec, którego przodki Długosz
wspomina, że używali czarnego orła w polu żół-
tem, pod nim trzy kamienie w czerwonem
polu; bywali animosi et honoris cupidi. A tak się przy-
patrzywszy własności herbu, czytać będziesz o przodkach
i o potomstwie ich, które ja znać i wiedzieć o niem
mogę.
Długosz naznaczniej wspomina przodka herbu tego
Jana rzeczonego Romka biskupem wrocławskim, który
był wzięt po Tomaszu wtórym w r. 1293. Po nim
obran Henryk z Wierzbnej Polak, z domu Dzia-
łoś za, któregom ci pod herbem pomienionym nie wspo-
mniał. Był to mąż godny; tak o nim pisze Długosz, iż
ob indiLsłriam probitatemque ingenii, post moriem Boleslai
svidnicen. ducis, filiorum Henrici ąuinti wałislamen. eł
legnicen. ducis, qui nondnm maturitatis annos implem-
runt, od wszystkich panów i rycerstwa obran był za
opiekuna i gubernatora. Ale iż był barzo hojny skarbu
dzieci onych, od Bolesława w Legnicy zachowałego, utracił był sześćdziesiąt tysięcy
grzywien, o co miał wielką trudność potem od książąt i od panów przedniej szych
księstwa onego w r. 1302. etc. etc.
Zawiszę Czarnego wspomina Kromer w księgach ośmnastych temi słowy:
Inde Zavisius Niger de amplissimi consilii sentenłia ad Sigis. cesarem missus etc,
fi\l starostą spiskim, a tam był pojman od CzechóWt
o KLEJNOCIE SULIMA. 581
^^ Tego wspomina w księgach 19, w rokn 1428, tenże historyk, dla tego, iż niechcial
z Zygmuntem cesarzem uciekać przed Turki, z którymi był podniósł wojnę, a gdy przy-
szło do spotkania, nie śmiejąc bitwy zwieść, z częścią ludzi przez Dunaj uciekał, jako
o tem pisze Kromer temi słowy:
Sed priusąuam ad cangressum cum hostihus venireł, retro se łransmisso raptim Da-
nttbio cum magna parte exercitus ad tułoria hca in Transihaniam recepit, proditis hosti
religuis, guos naves capere non potu^re, in guibus fuit Zaeisius Niger praefecłus sce-
pusien., de Bohemorum capłivitate dimissus, qui submissnm a Sigismundo Lembum ascen-
dere noluit, malens fortiter occumbere, guam turpiter sociis proditis fugere; gwire adacło
ealcaribus eguo, in conferłissim/)s hostes irruit, et multis praedaribus operibus editis, ad
exłremtim conghibałis contra eum Turcis, mtms atpłtis, et cum pro magno munere ad ty-
rannum, mr robore corporis, oris digniłate et auratis armis insignis duceretur, controver-
sia inłer duos barbaros orta, ab utrogue captus esset, ab imbecUiori defecło capite inter-
fćcłitó esł. V%r in omni nita belli pacisgue artibus clarissimus, et sempiterna memoria di-
'grius. O czem czytaj u Miechowity księgi 4, kap. 52.
Tegoż opowieda pamiątka w kościele u świętego Franciszka, pisane wiersze od
Jadama Świnki kanonika krakowskiego w te słowa: (^'' ; ■^- } *
Arma tua ftdgenł, sed non hic ossa guieecuntf
Divae memoriae miles o Zavisza Niger.
Tychże Zawiszów własne potomstwo Fararejowie na Podgórza, w bieckim powie-
cie i w inszych mają, o czem czytamy wszystkich historyków, jako u Kromera w księ-
gach 16, list 396, gdzie ich wspomina temi słowy:
" Erant in aula Sigismundi plures Poloni eguestris ordinis, et in his nobiles, inprimis
■jEavisius Niger et Joannes Farnrejus, Garboviij fratres germani genłe Sulimei.
Ci dowiedziawszy się o potrzebie króla Władysława z Krzyżaki, a bacząc cesarza
Zygmunta niechętnym jemu, wzgardziwszy wielkiemi majętnościami, które w onej ziemi
od cesarza mieli, i obietnicami także, z ziemi jego z drugimi Polaki wyjechali, wdzię-
cznie od króla przyjęci byli i hojnie udarowani, o czem będzie w historyi.
Włodka Bartosza wspomina Kromer w księgach 18 temi słowy: Bartholo-
meum Wlodicum gente Siilimeumy gul Petri episcopi cracovien. fratris filiam pro
uxore habuit.
Pisali się też de Charbinowice, o czem świadczy Kromer w księgach 17, gdzie
wspomina: Stanislaus Charbinoviu8 Sulimeus etc. W tychże księgach ten historyk
wspomina drugiego: Petrus Charbinouius Sulimeus praefecłus Podoliae. O czem
czytaj list 416.
Tychże potomstwo na Podolu Snlimowie mężowie wielcy. ■ 3
c%iV« W Tarnowie na grobie wspomina epitaphium Barbarę z Rożnowa temi słowy:
^^*i Barbara de Roznow nepta ex filio Zavi8ii Nigri militis t» orbe christiano
yiominałissivn\ ronjux Joo.nnis a Tarnotc, vixit annos 70. Umarła roku 1517, Od tejże
582 O KLEJONCIE
był Jan hrabia na Tarnowie, kasztelan krakowski, hetman koronny, o którymeś pod
Lei iwą czytał. luui...
f r
Dom Oporowskich tejże był familii starodawny, możny i zasłużony rzpltej, jako
wspominają historye Mikołaja wojewodę łęczyckiego w roku 1430, którego potem był
syn Władysław arcybiskupem gnieźnieńskim; za przyczyną Kazimierza króla od pa-
pieża był potwierdzon w roku 1449, szesnastego dnia miesiąca czerwca, z biskupstwa
włocławskiego był wzięt, na ktorem żył lat szesnaście, był decretorum doctor, syn Mi-
kołaja wojewody łęczyckiego; ten był wielkie skarby zebrał, które bratu swemu cho-
rążemu łęczyckiemu zlecił, mając inszych przyjaciół i bracią; pisze o nim, że z kapitułą
wiódł nieprzyjażni, dla tego, że im wiele dał Wincenty przodek jego trzymać od stołu
arcybiskupiego. A gdy mieszkał na tej stolicy trzy lata i ośm miesięcy w Oporowie na
zamku, który był sam zmurować dał, paraliżem był zarażon. Potem się sprawił chwale-
bną świątością, umarł, pochowany w Oporowie w klasztorze Eremitów, który był sam ex
parochiali ecclesia fundował; umarł jedenastego dnia marca, roku 1463. Był wzięt po
Wincentym z domu Doliwa; po nim nastał Jan z domu Odrowąż ze Sprowej.
O tym pisał Janicius poeta laureatus wiersze: ,^^i
Patre palatino natus est OporoviuSf awro
Pinguis, ac in fade praemacelentus erat,
Nec mi?'um, nam memhra cibo refovere solebat
Exiguo, medius Tantalus inłer aquasJ''-^'^^^ '^^^
Jan Oporowski był wojewodą brzeskim w roku 1476.
Erazm ego z Oporowa kasztelanem kruszwickim wspomina podpis ręki jego,
kędy dawając jałmużnę zakonnikom w Mogilnie, do modlitew się im zalecał; tenże miai
syna Stanisława, którego urodziła Kamieniecka z domu Piława.
M- W Kruszwicy domu tego przodki w kościele na grobach epitaphia opowiedają, kędy
bywali starostami.
Już wieku mego miał jeden za sobą Herbortownę kasztelana bełskiego córkę.
Był starostą kruszwickim, zostawił potomstwo na ten czas minorenes.
W Kole u fary epitaphium na kamieniu z tym herbem opowieda temi słowy :
Generosus Joann es de Garb owo cesus apud Chojnicze hic sepultus, anno Do-
mini 1460.
i li «.#t oAO a*r« \ <i \ '.'. A^ S
Dom Służewskich na Kujawach starodawny, jako je opowiedają różne prywi-
legia koronne: Jana kasztelanem brzeskim w roku 1476.
Waśka z Służewa chorążym brzeskim wspomina przywilej, u Przyłuskiego w księ-
gach 6, kap. 3.
Jan wojewodą brzeskim był wieku mego i starostą Konińskim, szczedł sterilis,
był a natura muzyk wielki, tak się był urodził z krzywemi nogami, wszakoż był pan
pracowity w sprawach rzeczypospolitej. Ciało jego leży w Służewie, miasteczku oj czyś tern.
Z tymże domem jednej dzielnicy byli Szrobscy i Chodowscy, w tych domach ludzi«
SULIMA. 683
ryeency bywali; Sirtbicy bywali dwa bracia wieku mego: Piotr wojskim dobrzyńskim.
Mikołaj sędzim bobrownickim.
Gamratowie dom starodawDy, z których wspominają prywilegia koronne mężów
wiele zasłużonymi r. p., jako w rokn 1413 Stanisława Gamrata kasztelanem poła-
nieckim. W roku 1540 Piotra Gamrata opowieda katalog i pamięć Indzka niesie
arcybiskupem gnieźnieńskim i biskupem krakowskim; pisze o nim, że był liberalis, umarł
mając wieku 68 w Krakowie, roku 1546, dnia 27 sierpnia. Był wzięt po Latalskim
z domu Prawdzie, po nim został Mikołaj Dzierzgowski z domu Jastrzębiec.
O tym pisiU Janicius te wiersze:
Forłunae exemplum memorabUe gessit utrungue,
Gnesnae et Cracomae pontificale pedum.
Vir gratńs, ac constans, et regi gratusy et aulae,
Anthrace Gamratus post sua fata subit.
Od tychże Gamratów Priyłuscy w bieckim powiecie, dom znaczny.
Dom €h«dtwskich na dobrzyńskiej ziemi dawny i możny.
Dom Jacymierskich w Rusi starodawny i znaczny.
Dom Łyuków na Podgórzu starodawny i znaczny.
Zabokrzeccy w łęczyckiem województwie, dom starodawny.
Ssalcwscy w sędomierskiem województwie dom starodawny.
Borkowscy tamże w tem województwie.
•lięblowscj tamże, domy rozrodzono.
1'laiiowscy w Wielkiej Polsce dom starodawny, z których Jana wspomina Przyłuski
w księgach 5, kap. 3, kasztelanem rogozińskim w r. 1413.
Snłkowscy w łęczyckiem województwie, dom starodawny.
Przyboro wscy od Gniezna dom starodawny, Dobiesław pisarz grodzki poznański,
Marcin kanonik tamże.
Kilewscy; opowieda epitaphium w Gnieźnie na tumie jednego temi słowy:
YenerabUi domino Stanislao Kilewski, gneznen. canonico, pultovien. decano, viro
perguam humanissimo et integerrimo, eoceguutores posuerunt, mortuus anno 1550, die Solis,
19 Janwirii. Inszych domów jest wiele herbu tego w różnych województwach, o których
prze dalekość wiedzieć nie mogłem.
r
iiio j
iiU^lii.\ 1.-.
-ii'
? noiob X
ibr
iHHf' la iiibr^f i)hmó affb ilnwyd fi«rf»itó jiUw^d ^iiyj'^
(.1
^'fTf^iM
~4 ,••: -j V I i- U [, .'. I o i . ii'i Łsisc-r jlići
O KLEJNOCIE
oi^
dhMOiAllItAO
A
"I uioi »T
.1
11
LU
7
.■JU
ii
0
KaRAB,
liiiiji^ii^i
om i i(aw«l> icneia ^'arjltfji-^s-Kfob ba d')łjfe ;oQ
który fn przyniesion do Polski z' Anglii; wspomina Dłu-
gosz przodki herbu tego, że bywali recH et mediocńtałe
contenti. Dawny początek ten klejnot ma, jakoś czytał
na przodku, któremu prędko po stworzeniu świata od
Neptuna originem liczą. L estry gon książę włoskie uży-
wał go za herb; ma być żółty w polu czerwonem,
maszt i żagel szary nosili przodkowie, wszakoż w tym
wieku taka własność jego jako baczysz, której się przy-
patrzywszy będziesz czytał o przodkach i o potomstwie
ich, które ja znać w tak szerokiem królestwie mogę.
Pisze Długosz^ że przodka który ten herb zaniósł do
Polski, zwano Mijors.
RoPECYDSA naznaczniej opowieda katalog, także
i Długosz biskupem wrocławskim, który był wzięt z ku-
stodyi od onegoż kościoła, co Długosz opowieda temi
słowy :
RopeciuSf alias Robertus, cusłos vrałislavien. per
elecłionem capitularem via scrułinii celebratam succedit^
a Ja c ob o orchiepiscopo, Boleslao monarcha eledionem Gnesnae cosenłien.^ confirmatuSj et
m GaUis consecratus, Polonus genere de familia Corabitarum.
Ten był wzięt w roku 1120 po Hejmie Leszczycu, potem po śmierci Radosta
z domu Róża biskupa krakowskiego był wzięt na krakowskie w roku 1141, jako o tem
katalog świadczy, od Inocencyusa wtórego był potwierdzona a na jego miejsce wstąpił
Magnus z domu Zaręba Polak.
o KLEJNOCIE KORAB. 5g5
TlBn kościół krakowski barzo mały rozprzestrzenił, zbudowawszy poświęcił; tylko dwie
lecie będąc na biskupstwie umarł w roku 1143, dwanastego dnia kwietnia, i tamże po-
chowan w tym kościele w Krakowie na zamku, który sam zmurować dał, a pisze o nim
w katalogu temi słowy: ^Wi^
Vi7' singularis probiłatis, quem fecit celebrem honitas faniata per whem, cvjus opłimaruni
mrtułum fragrantia effecit, v.t eeclesia cracovien. hunc potius pro suo regimine postulatum
depcscerit, guam aliguem de mis eligereł, genus dueens nobile ex domo et familia milUwm
Połoniae, qui galeam seu navem marinom deferunł pro insigni. Był to jałmużnik wielki,
po nim obran Mateusz z domu Cholewa. A tak ztąd rozumieć możesz, że ten dawno
do Polski zaniesion. ^ M^tsol^^ i\\ .-(mSk ui-j
Jana Radlice opowieda katalog biskupem krakowskim temi słowy: "^f "i"
^ Mortuo Zawisza episcopo , Lvdovictis Hungariae et Połoniae rex , a capitulo cra-
coffien. elecłionem celebranłe de futuro episcopo, maximis precibus et insłantiis eadgiii;, ut
Joannem medicinae docłorem., canonicmn cracovien., regni Połoniae cancellarium in epis-
copatum ekgerenł. Hic siguidem Joannes ortum habens ex Majori Polonia parenłibus
nobilibus, patre Michaele, matre Ckristina de mila Radlice, prope Kalis ^ studiis li-
beraUbus in pueritia, in mrili tero rołmr eioadens medidnis operam dedit, et pro conse-
gnenda medicinae arłis peritia Galliam adiens, in Monte Pesulamo pluribus annis immo-
ratus. '^
A gdy król węgierski i polski dziwne niemocy cierpiał, od króla francuzkiego, .
którego był wnukiem, za wiełkiemi prośbami był mu posłań za doktora. A gdy mu!
pomógł do zdrowia dobrego, on go też za to znacznie opatrzył, naprzód mu dał kan-
(^rstwo, a potem pomógł do biskupstwa krakowskiego; przez Jana arcybiskupa gnie-
źnieńskiego potwierdzon i poświęcon za rozkazaniem Urbana szóstego tego imienia pa-
pieża w roku 1382. a
Ten do biskupstwa krakowskiego te wsi, naprzód Suchą u Jangrota, Chrabkowice,
Porębkę, Abrachę u Bądzynia i Szyńszową pokupiwszy przyłączył. Ecclesiam parochialem'
w Bodzęcinie miasteczku świętego Krzyża fundował.
Książę ratyborskie Janusza, gdy mu Lipowiec i Sławków spustoszył gwałtownie,
tak prawem skurczył, że mu nagrodzić statecznie to musisz i trzy wsie w księstwie raty-'
łx)r8kiem dać musiał kościołowi krakowskiemu, jako Chełm, Koszutów i Giemielenie; wi-
karyom krakowskim, aby tern pilniejsi byli hor as divinas noctumas et diurnas, wszystkie
offertoria et oblationes ad capuł sancti Stanislai, które przedtem kapituła brała, darował,
do tego dziesięcinę od stołu swego w Nowej Górze i dziesięć grzywien w żupach solny ch^>
które do stołu jego na każdy rok dawano na wieczność darował.
Za jego biskupstwa reguła Fratrum Heremitarum się zjawiła w Polsce w dyecezyi
krakowskiej, od Ludwika króla polskiego i węgierskiego fundowana, któremu gdy We-
netowie po wzięciu przymierza darowali ciało Pawła świętego pierwszego pustelnika, temu
on na Jasnej Górze zbudował i fundował klasztor, na przyczynę książęcia opolskiego
Ładysława, który był prawie ich głową. Do tegoż klasztora król pomieniony te wsi na.
dał: Częstochówkę , Grabówkę, Koleją, Bartkówkę i Krowodrzą.
Biblioteka Polska. Serby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 74 ; -^tiutK
68^ * ,a4'^'*LEJN0CIE f*o
Władysław książę polskie, obraz Panny Maryi, który w Rusi z przygody trafił
skryty albo schowany, do ouegoż kościoła zawiózłszy zostawił, który aż po ten czas
jest, a z wielką uczciwością od ludzi nabożnych bywa wielbion. Żył na biskupstwie lat
dziesięć, był otruty z wielą kanoników będąc na obiedzie u Kule proboszcza u świętego
Flory ana i kanonika krakowskiego. Wszyscy co zakusili onego jadu pomarli; tylko bi-
skup jako uczony doktór, kazał się za nogi uwiązać, w górę podnieść, głową na dół,
a tak długo w brzuch się bić, aż zrzucił wszystkie potrawy, co na onym obiedzie jadł^al
tem sobie żywota do trzech lat przewlókł. Umarł roku 1396 , dwunastego dnia stycznia";
w Krakowie pochowan w kaplicy mensyonarskiej w kącie u wielkiego ołtarza. Pisze o
nim że był vir mansuetus, virtuosus et modestus , in admrsis patiem. Tak barzo był
w lekarstwie biegłym, że na chorego wejrzawszy, poznał jeśli żyw będzie, albo umrze.
Tam pisze o nim, że fratrihus et nepotibus suis magna egestate gravatis, aliquod
villaSf paucas tamen, egestatem eorum et inopiam relenaturus , quas in hanc diem retineni,
coemit. Po nim nastał Piotr z domu Bróg rzeczony Wy szych. Ciało jego leży w ka-
plicy, jakoś wyżej czytał mensyonarskiej ; nad którym to epitaphium na grobie pisane
w te słowa:
siiv Joann es de Lasko archiepiscopus gueznen. Joann i Ba dli ca doctori de Radlice^
episcopo cracovien., proavo suo mortuo anno 1396 y s^idchrum koc restaurayit anno
Domini 1518.
u^r Piotra Radlicę kasztelanem wspomina list starodawny w roku 1400. A tak ztąd
po tem epitaphium rozumiem , że dom Łaskicłi z tych przodków ma początek. Długosz
opowieda temi słowy Wojciecha kasztelanem łęczyckim: ^
Anno 1417 mortuus est Alhertus castellanus ląden. in Las co vel in Crovic»^
sepultus, mortuus in Smarszewo mila sufit in słuba alba fortalicii, et seąuenti feHa sexta
per jilium suum Stanislaum haeredem in Las co, vexiliferum siradien. sepultus. n<j
Tamże tenże historyk wspomina tego Stanisława, iż pochowan w Kaliszu u Bar-
nadynów in choro ad hostium sachristiae in sepulchro murato. ;o*I
Jana arcybiskupem gnieźnieńskim opowieda katalog, że był wzięt po Jędrzeju
Rożym w roku 1510, za Juliusza wtórego papieża, od którego był titulo legati nati in
concilio lateranen. adornatus, mr gravis varii magnigue ingenii. Zył na arcybiskupstwie lat
dwadzieścia i rok. Umarł będąc starym w roku 1531. Po nim nastał Maciej Drzewicki
z domu Ciołek, epitaphium w Gnieźnie na grobie jego tak go wspomina:
Joann es de Lasko ex cancellario regni archiepiscopus gneznen. legationis natae
auctor, ierram figuli ex urbe et ab Hierozolimis inducił, qua cimintorium hoc consp&rgit
et umam glebae suae hoc loco ponit. :, oióJil
, . O. iy UJ pisał Janicius poeta laureatus te wiersze: S
■A I! ipa Ul Religionis amor, patriae pater, auctor honoris '/oaBiil
Gnesna tui, castus cum pietałe pudor, ^'^^
Lascius, o sanctae mors sancta simillima vitae , lo
Sic, o si fas est, sunt mea vota mori. ,J
Tegoż Filip Padniewski wspomina w księgach, którym dał tytuł Elógid, temi
słowy: -' ^'«>'i<|4t'i. MOKMiiU^ .'^^JkAóioą a^uiw:i\i \ói.jU. .JU«iv.^ a^jtoddiU
KORAB. ^ 687
toiłm Joann es Laski, archiepiscopus gnesnen., rudiore adhicc iUo m Polonia saeeulo,
guo tempore videlicet publicum canceUariatus munus gerebat , magnus consilio et autoriłate
inprimis est habitus, cłaritate tamen postea insequenłium mrorum, atque idem munus,
quod antę adeptum archiepiscopatum gerebat, ipse summa, cum dignitate r.p. sustinentium,
fułgor ejus omnis est extinctus, notabatur in eo nimius ałque immoderatus erga propinguos
amor, quibus profundentihus atque absumentihus amcta, cum sumptus tandem mggerere
non posset, opignoratis ad exti'emum nonnuUis bonis, 'cictusgue et status sui ratione tata in
arctum atgue angustum redacta, sustinebał eorum prodigalitatem ut połuit, fuit animo
inguieto.
Tamie w tych księgach wspomina Hieronima Łaskiego temi słowy:
Vir ingeniis animi et in armis aeer, odia exarcendo erga aemuLos, qai car sum
honorum ejus impediebanł in patria, in Hungariam se ad Joannem regem contuUt, gui
hmc de Hungariae regno cum Ferdinando Bohemiae rege beUo desidebat, hujus adventu
tantum animi Joanni regi accessit, ut ejus nirtute atque opera, regnum se, quod fere jam
amiserał , recuperałurum non dubitaret, nec fefeUił regem opinio. Quem cum Lascus
domesticis riribu^ imparem esse Ferdinando videret, Turcarum imperatorem cum validissimo
exercitu in Hungariam adduxit, quo bello et Ferdinandus fractus, et Joanna erectus,
dtque in regnum restitułus est: sed et arces ibidem complures atque oppida, quae Ferdi-
nandi tenebantur praesidio, Lascus singulari tlrtute pohnorum miliłum expugnavit,
regique Joanni tradidit. Hoc merito Lascus summam gratiam et autoritatem apud
regem Hungariae adeptus, moderari animo et ingenio suo, rebus prospere fiuentibus ne-
scimł, ciło deinde in su^spicionem affeetati regni adductus, in Cfustodiam a Joannę traditus
erat, vixque inde, deprecantibus pro eo nonnulis ex Polonia summis viris dimissus, qua
ignonimia offensus vir generosi spiritus, ad Ferdinandum Joannis hostem se transtulit.
Summa vero alacritate animi excepit eum rex Ferdinandus, non łam ut ipse opera ejus
in Joannem armis proseguendo uieretur, namque Germanorum consiliis, et eorum maxime,
qta Las ci virtutem emulabanłur, deditus erat, quam quod inteUigehat, ejus discessu
inferiorem jam hostem suum et armis et consilio fore, quod quidem ita evenit, nam omnia
et domi et foris segnius jam a Joannę rege administrahantur , ubi Lascus iUum deseru-
isset; multis deinde perfunctus laboribus variisque jactałus pericudis , venenum ad extre-
Iwam in Twcia, cum ibi legationem nomine Ferdinandi obiret, coacłus est bibere. Id an
mętu ingenii, atque animi ejus, a Turcis, an vero opera Joannis regis, qui de tollendo eo
eogitabat, factum sit, ambigitur; vis guidem Ula veneni qunm hausit lenta fuit, ita ut
guinto demum mensę viłam Uli auferreł, itaque in pałriam ex Turcia reversus obiit, atqu£
humatus est Cracoviae.
Plura de hoc viro memorato digna scribenda essent, si vitam ejus texeremus , a^c
non summa tantum rerum ab eo gestarum attingeremus , hoc wmm sałis, quQd et tabor e
in negotiis, et fortitudine in periculis, tum industria in agendo, et cderitate in conjiciendo,
omnes sui temporis homines superavit.
A pu^ritia vero ita ingenuis artibus institutus fuit, ut et lałine optime sciret, et
italice gaUicegue et germanice commode loguerełur, nulla vero ars summi ducis Uli deesset.
Liheralitate fuit, vel potius profusione pecuniarum tanta, uł largiendo aliis, saepius ipse
588 O KLEJNOCIE
egereł. Tanta vero, vel personae dignitas atgue grałia, vel opinio mrłułis ejus fuit apud
^omnes, ut quacunque incederet, adminisłrationem (sic) sui omnibus excitaret.
Tegoż syn był wieku mego Olbrycht wojewodą sieradzkim, także był mąż ingentis
animi, była w nim liojność bezmierna, tak, iż to oszacować trudno, jako wiele prze
dobroć swą utracił, zostawszy przy wielkiej majętności po śmierci ojcowskiej, po dwu
żonach barzo wielkie skarby pobrał, które częścią na posługach r. p., częścią na przy-
jacielskich, częścią też między ludzie godne, tak rycerskie jako i uczone rozdał. Z wiel-
kiem wojskiem kosztem swoim despota na państwo wołoskie wprowadził i na państwie
osadził. Pod Oezaków za Tatary, którzy szkody krajom podolskim poczynili, przybieżał,
wielkie szkody im poczyniwszy, z wielką korzyścią się nazad zdrowo wrócił, tak iż
na ten czas była bierka po groszu, wół po złotemu między rycerstwem jego, którego
na ten czas nie miał więcej z sobą od tysiąca koni męży wszystko znacznych, o czem
potem w historyi mieć będziesz. W poselstwie do Francyi z drugimi posly po Henryka
jeździł.
Po wyjechaniu z Polski tego króla, gdy się było rozerwało rycerstwo w elekcyi,
jedni trzymali na wojewodę siedmigrodzkiego, drudzy na cesarza, jakoś o tem na
różnych miejscach czytał, on przy cesaryanach został, w poselstwie od wszystkich poń
był obran i posłań. A gdy się cesarz prędko wybrać nie mógł, mając prośby przez posłów
od rycerstwa i napominania, aby się na to nie skwapiał, a na to królestwo nie jeździł,
na które nie od wszystkich, tylko od ms^ej części panów przedniej szych obran. Gdy
zatem przyjechał Stefan od rycerstwa obrany, ten pomieniony wojewoda czas długi na
dworze cesarskim się bawił, ziem postronnych wiele objechał, gdzie od wszystkich mo-
narchów królów i książąt wdzięcznie był przyjmowań; w historyi potem wiele spraw
jego i zasług przeciwko rzeczypospolitej czytać będziesz; zostawił potomstwo.
>Ai Siostry jego były dwie: Ciołkowa, od której Ciołek z Zielechowa i te dziewki
o którycheś czytał wyżej: Dębińska starościna chęcińska, Pretficowa starościna
trębowelska. Hor no staj owa wojewodzina brzeska w Litwie, która zostawiła syna
jednego.
Stanisław, brat Hieronimów, którego urodziła taż Lanckoruńska, był woje-
wodą sieradzkim.
Ten zostawił Mikołaja kraj czego koronnego, starostę krasnostawskiego, szczedł
słerilis, i Stanisława, który także szczedł sterilis i te córki:
Jadwiga Rzeszowska, miała syna, wszakoż szczedł słerilis; potem była za
Biejkowskim stolnikiem przemyskim.
Włodkowa starościna kamieniecka sterilis; potem była za Kunatem rotmistrzem
i mężem sławnym.
Anna Kościelecka, wojewodzina poznańska, słerilis zeszła; była naprzód za
Odrowążem starostą opoczyńskim.
Zofia Starzechowska starościna wyszogrodzka, zostawiła potomstwo:
Jana, proboszczem był łęczyckim, potem się ożenił i potomstwo zostawił.
Samuela, rotmistrza i męża sławnego.
Morsztynów ą, bachmistrzową żup krakowskich. ^
^ A ^ KORAB. q T5r o 689
pJ. Tychże siostry były: naprzód Wolska kaszteUlikd sę4Qmięrska;,.:0d, k1ii(k!^ był bi-
skup, kasztelan sędomierski i kasztelan czerski • ,8T6I odoi :Aw'i> BJnę.^j^M ij^ o-^^-m
Myszkowska kasztelanka wieluńska, od której był Stanisław wojewoda kra-
kowski i starosta generał, i Jakób, od którego został Jani trzy córki-., ... .
Tęczyńska na Chrobrzu, która tylko dwie córce zostawiła, /fi.^nf-r- .^oio^oś
Ostrorogowa kasztelanka międzyrzecka, od której są dwa synowie.
Barzina wojewodzina krakowska, od której syn jeden Stanisław Barzy.
Domów inszych wiele, jako Rajscy w sieradzkiem województwie, dom starodawny.
Dom HoHalskieh tamże starodawny, z których byli dwaj do Rusi zajechali wieku
mego: Wiktorzyn mąż w prawie biegły, był naprzód pisarzem grodzkim, potem pod-
Btarościm tamże, tam się ożenił i majętności znacznei dostał, drugi był podstarościm na
Barze, obaj potomstwo w onych krajach zostawili.
Dom Łopateckich tamże w sieradzkiem województwie 'starodawny. ' ^tsH
Dom PieczanoMskich tamże starodawny, rzpltej zasłużony w onych krajach. • '^
Dom (iorzjckirh starodawny tamże w tem województwie.
Dom Gothiątkowskich tamże z Piątkowskimi jedna dzielnica.
Dom Łuteóskirh starodawny i rozrodzony w sieradzkiem ; w Masowszn u Warszawy
mają majętności nabyte.
Dom Czartkowskich tamże w tem województwie starodawny.
©strowscy tamże w sieradzkiem dom starodawny.
Dom Rosorliicli tamże starodawny.
Dom Śłiwnickicli tamże starodawny.
Dom Karskich tamże starodawny.
Dom Kotowieckicłi tamże starodawny.
€afę8cy dom starodawny tamże.
Radliccy tamże dom starodawny.
Dąbrowscy tamże w tem województwie dom starodawny.
Nadslawscy tamże dom starodawny.
Wojsławscy tamże dom starodawny.
Skalscy tamże dom rozrodzony.
Kucharscy tamże dom dawny i rozrodzony.
liłaciewscy dom starodawny i rozrodzony.
Bobkowscy tamże w sieradzkiem. Wszystkie te domy od Radliców dzielnicami
oderwani.
Csacharowscy u Kalisza.
Piernccy tamże. Sokołowskimi się przedtem zwali.
Łobescy w poznańskiem województwie, dom starodawny.
Soboccy od Soboty dom starodawny.
Gądiowscy w poznańskiem województwie starodawny i znaczny; byli trzej braciu wieku
mego ludzie godni i zasłużeni rzpltej: Piotr, Balcer i Wojciech.
Broaowsrr w krakowskiem województwie dom starodawny.
690 O KLEJNOCIE KORAB.
Brzozowscy na Podlaszu dom starodawny, z których był Andrzej pisarzem wieka
mego u książęcia Juria w roku 1578. C hrzys z to f podkomorzym podlaskim.
^ Laskowscy z warszawskiego powiatu dom starodawny.
Chojeccy tamże dom starodawny; był Maciej podskarbim liwskim, mąż sławny i
żołnierz zasłużony rzeczy pospolitej.
Zdzciiiccy z warszawskiego województwa dom starodawny.
Chyżaiiowscy od Błonia dom starodawny i rozrodzony.
■X Jankowscy z Mazowsz dom starodawny.
nj' Czepiele opowieda ejpitaphium na zamku w Krakowie temi słowy:
-boq oiaiot] ,anixi>oi;3 ^ , , .
Ba miDńoiilBboa łfd lO^^^^us hic una jaceo pnvałusin ora,
' ^ ^ Nec altud mea me quam oenejacte juvat.
Herb Korab, a podpis Nicolam Czepel.
W Gnieźnie epitaphium opowieda Śliwnickie temi słowy :
Reverendus Martinus Śliwnicki praeposittis poznanien., archidiaconus gneznen.,
juris ułriusque doctor, morłuus anno 1551, die octava Augusłi.
/wjs?; 'Inszych domów jest wiele w różnych województwach.
^TWr.LoTfii
tmAoiaidisi
•i-^ i»M^wf'
nieiw ęhBić rant
^
•
:{vyrm7^ u o
sea
., , . ■ , \i)V'\.. .$ur-.wV\M'^9« i^^v,H-? (aiiifts|io'jo .^\'ł;^^aJ\^ «t3fc«»9 k).MCjn ^oiów
.Oi:()i iiiiyi hsajw ^aioHBaineo JjiJ {'(i ^BaBbic^L JoieWń oą ffidas^sM l/.d ui. rróli
" ^""'Ibb*! {ftJ«/jfi luiu oq ;niif«oq I/d je^gląeą jsin&tflii o-gol ogoca^diź. itld^J^snąa
.ar^» KLEJNOCIE STABOD A WNYM 3, ,0^5)
który ta przyniesion z Włoc^, jalćootem katalog dostatecznie ^wia^czy/tlżywaH^^^
czerwonem kamiennego słupa, na wierzchu korona złota. Potem tu odmie-
nion takim kształtem: miasto korony baszta, mieniąc to być nie KOLUMNĘ ale
ROCH, którego na grze u szachów używają, i opowiedają być właśnie w Polsce na-
dane. Pisze Długosz o przodkach, że bywali loąuaces, o których przypatrzywszy się wła-'
sności herbu czytać będziesz.
:;i ^ISOfiłH bo
l^fl .jefehaJwoąo ^ii
-O Vi oq
flBidO
£qn:'
-b4 fliłW.
,077t8qrrji
^ofnot}:
^boO liinób s iAUi\\\
łłoq8v/
■ i.-iiuiAłiii. cin'.
'łjfł^id iso t^Ś
joojj » ajjJi
iit.fii
sqiłJ«(
,oa Bib
> Vf RU
Hatta vel Hanna, tak opowieda katalog: Rebus humanis Vilihalino archiepis-^^
copo gnesnen. absumpto, Hatto genere Italus substitus est apostolica provisione anno Do-^^
rumi 970. Vir grandevu8, senio et labore confectiiSj sed essemplaris, sedit in seUa mttropolica^
m iio\ ^ c|ijiiooiq
^9łw o ,0^91^8'^ JRflJSl
rmoh X ^[fibsiwoą h
i .>s ^ 83 XI ijioi l^isw
oq ^;g,dIo(I Jjniob s
liafd AisiaMtŁiS
>^6ifl nmob s aluij^^i
^9i;t8(ioinś9ia^ Bqifiaid
a mig oq; j 8<1ŚX łrioi
dn*I .62*^1 iridi w
• '!.nf óóio[p
<^sorduJ
'.M bo aosbi9rwioq
^fai oi Jx;9 .'aot)ciw8oq
•'b ^iniiawoiw
:> rnotn*T
1^
#
592 • O KLEJNOCIE
annis duobus, et anno Domini 971, guarta Decemhris apud Gnesnam ohdormiens in Do-
mino, apud eandem gnemen. ecclesiam recepił sepulturam. Erat genere nohilis de familia
Columnarum, vermstatem in morihus et actibus suis ostentanSy summopere curans, ut ri-
łfis idolałricos Poloni prorsus , guibus a juventute in8veti eranł, a se abdicarent; in ejus
locum Robertus Italus de familia Yitulorum succedit.
W roku 1002 Tymoteusza Włocha także opowieda katalog biskupem poznańskim,
który tu był przyjechał po śmierci Jordan a, żył lat ośmnaście, umarł roku 1020. Od
Benedykta siódmego tego imienia papieża był posłań; po nim nastał Paulinus Włoch.
Joannes Brigier w swojej kronice wspomina Rościsława hrabię, w roku 1238 dla
tego, że był posłań od Konrada przeciwko Litwie i Jadżwingom, którzy czerwiński po-
wiat mieczem i ogniem pustoszyli. Ten Rościsław nie oczekiwając drugich ludzi, z któ-
rymi się na pewnem miejscu zejść miał, mając spmwę o równem wojsku pogan, uderzył
na nie, którzy wzbraniając mu się dać bitwy, ustępować poczęli, za którymi on ochotnie
nachodził, aż go przywiedli na lud niemały, który on obaczywszy, począł nazad prędko
ustępować. A gdy nie spodziewając się pomocy, z onymi ludźmi swymi uciekając, prawie,
na ludzie przywiódł pogany, sprawiwszy się społecznie z nimi, porazili wszystkie na
głowę. Potem w żarcie od towarzystwa nazwań był Pierzchała, od onego uciekania,^
a tego pomienia, że hyl praefecłus plocen. , de ea familia, quae defert Columnam seu
Rochum scacalem pro insigni, et edf inde nomen familiae suae indidit^ alii vocantpp
Pierzchały alii Rochowie^ a primo parente Roch nominato. ,,
Katalog wspomina Wernerusza biskupem płockim, który był wzięt z scholastyi
płockiej, potwierdzeń od Jarosława arcybiskupa, tenże był zabit od Bolesty kaszte-
lana wyskiego, o wieś Karsko, o czem u Kromera tak i u Miechowity czytamy, acz go
ci powiedają z domu Róża, ale go w katalogu tej familii właśnie opowiedają. Był
wzięt roku 1166, zabit w roku 1170, dnia 4 miesiąca lutego; był wzięt po Alexandrze
z domu Dolega, po nim nastał Lupus z domu Godzamba.
Klemensa biskupa płockiego wspomina katalog w roku 1333. Był wzięt po Flo-
ry anie z domu Bróg, za panowania Kazimierza Wielkiego, przez Jan is ława arcy-
biskupa gnieźnieńskiego poświęcon. Żył na biskupstwie lat dwadzieścia i cztery, umarł
roku 1358; po nim nastał Bernardus z domu Pobóg.
Stanisława biskupa płockiego opowieda katalog, który się pisał de Gnatów i-
cze; był wzięt z ardziekanii płockiej, będąc podkanclerzym książęcia Semowita. Obran
w roku 1425. Przeszkadzali mu synowie książęcy, Semowit, Władysław i Kazimierz, ale
ojciec inaczej nie chciał mieć. Oni trzymali na Chrystyna Niebo rski ego z domu
Lubicz, któremu on potem za ugodą postąpił wieś, a on odstąpił głosów swoich. Był
potwierdzeń od Marcina piątego tego imienia papieża, a od Wojciecha arcybiskupa
poświęcon. Był to syn Mroczka podsędka sochaczewskiego z Gnatowicz, był zwań Pa-
włowskim, dla tego, że trzymał plebanią w Pawłowie.
Potem gdy umarł Semowit stare książę, wjechali mu młode książęta w biskupstwo,
a dali na miejsce jego mistrza z Skarbimierza, akademii krakowskiej doktora, i kano-
nika krakowskiego. Wszakoż on doszedł potem swego miejsca. Żył na biskupstwie lat >
czternaście, umarł w roku 1449, dwudziestego dziewiątego dnia kwietnia, pozywając się
KOLUMNA. ififó
wiele srebra był poutracał, którego był przodek jego Jako b z domu Serokomla nie-
mało w kościele płockim zostawił; po tym Stanisławie został Paweł Giżycki z domu
Gozdawa.
^< Wieku mego były te domy w tej familii albo herbie możne i zasłużone rzeczypo-
spolitej: Naprzód dom ŁeśniowoUkich a Obarskich, jako był tempore Augusti Stanisław
Leśniowolski z Obór kasztelanem warszawskim i hetmanem wojska polskiego w Li-
twie fortunny i mężny, o którego znacznych posługach w historyi potem czytać będziesz.
Syn potem jego bywał rotmistrzem za panowania Augusta i Stefana królów. Siostra ro-
dzona jego a córka tego hetmana była za Stanisławem Lękowskim podatolim cie-
chanowskim, od której został syn jeden. i. ■
Mikołaj Leśniowolski był kasztelanem podlaskim, starostą losickim w r. 1583.
Oborscy dom tamże w tym kraju możny i zasłużony rzeczypospolitej, mężowie wielcy
z tego domu bywali. Był Jan na Podolu Oborski mężem wielkiej sławy, który z po-
gany częste a fortunne bitwy miewał, trzymając Zynków, często tak on od nich, jako
oni od niego w torkmyszowych bindach do stołu siadali, o czem potem w historyi mieć
ł^c4^esz szerzej.
Dom Ciecisiewskich starodawny i znaczny; był wieku mego starostą grabo wieckim,
mąż zasłużony rzeczypospolitej.
Dom Pruszkowskich starodawny w warszawskim powiecie i zasłużony książętom, co
ypowiedają listy od nich nadane, zwłaszcza list książęcia Jana, którego masz ten sens:
O^uf ii-i Jn nomine Domini, Amen. Ad rei memoriam sempiternam etc. Nos Joann es,
jffitftA s Dei grada senior dux Masoviae et Russiae łerrarum dominus et haeres etc.
Ą-^-^^f.-tSign^camus omnibus et singulis, quod consideratis et inspectis pronis ac fdelibus
servitiis nobis per nobilem Svantoslaum haeredem de Pruskowo Jideliter
exhibitis et impensis, et in posterum Christo duce nobis et successoribus nostris,
'^' '^ ' una cum ipsius posteris eo celerius impendendis, promissorum meritorum ob res'
pectum, villas ipsius sive haeredi*ates Pruskowo et VoUcza, Peczicka vulgaritef
asbsi nucupatas, in districtu varszavien. siłas, de jurę polonico in jus teutonicum guod
srzedskie dicitur transfeńmus etc. Verum, quia pro ipsius modi donatione, incolae
ipsius sive inhabitatores mUarum ipsius Pruskovo et Yolicza Peczicka praedictarum,
singuZis annis, perpetuisgue temporibus de guołibet mansoculto etpossesso, ad quod-
^•"" libet festum beati Martini confessoris et episcopi venerandi, per sex grossos pragen.
nobis et successoribus nostris ratione annualis pensionis dare et sohere tenebuntur,
(asewiMitiw cujus recumpensam volumv*, qui incolae mllarum prodictarum, ab omnibus nostris
»olutionibv^, exaction%bus, conłributionibus, censibus, et specialiter ab his quae sequun-
j,.,, tur: Sep, Obraz, Naraz, Porco, Yacca, Arietę, Pozewne, Niestane, Psarskie, Soko-
' love, Bobrone, Przewód, Stróża, Podymne, et caeteris collectis gravaminibus et
juris polonicalis vexationibu^ , etc.
.10 0 '
' Tamże mu wiele i wolności nadał, data listu tego r. 1456. i') moU
!?«! Od tegoż przodka wieku mego byli ludzie znaczni w tym domu, jako Wojciech
ęuxkidiaconus zamckosten. in ecdesia cracovien., praepositus ecclesiae collegiatae Omnium
Sancłorum etc. A Stanisław brat tegoż proboszcza, mąż godny, który na dworze Jana
Zamojskiego kanclerza i hetmana koronnego się bawił. « p^woHaor) .
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa Polskiego, Bartosza Paprockiego. —^-^y '^'^•^ W '
594 O KLEJNOCIE
.1 .Od nichże dzielnicami oderwane domy, jako: Kłębowsey^ Pogroszćwscy, Pęciyccy,
z których był Erazmns Pęczycfci generalis ordinis Minorum de ohsewantia, SiCt to
był dom jeden i dzielnice jednej, tego potwierdza list rozdzielny potomków albo synów
wyżej pomienionego Swantosława, od książąt mazoweckich, pod pieczęcią Konrada,
Kazimierza, Bolesława i Jana, przed którymi nobilis Petrus, Nicolaus , Joannes,
Sasynus et Andreas, germani de Pruskowo, brali te działy: Pruskowo et Krze-
vianczyno in districtu warsavien. siłae, Petro et Ni cola o cesserunt in perpetuum, viUde
vero et haereditates Wolicza, Klamhom, Jasi&nicza i inssie, Janowi, Sasinowi i An-
drzejowi. Data w Warszawie 14 Nommhńs. *' O* a.u.u/ttni y,^., i>^ ;
Dom Brulcuskich, opowieda epiłaphium na tlitóiie"# f^tfltbWskti "pisane temi słowy:
Nicolai Bruleński, episcopi lacedemonien,, suffragani plocen. etc, archidiaconi et
ofjiciali puUomen. hoc 8axo corpus tectum ąuiescit, anno 1646. *'*"^«* "^"'^ rmiow
■ ■<-i lyszczeuskie także opowieda epitaphium na grobie we WłocłaWiu temi słowy pisane:
' Alexander de My szczln, artium liheralium , sacrae paginae et juris canonici
professor, episcopus margariten., vivens sibi fecit. Quid magistra prosunt artes? ąuid
theologia? quid peritia juris? ąuid jurę praefuissef ąuidve canonicari infuła pontijici?
quid sanguis nohiłis ulW^ omnia haec pereunt praeter amare Deum.
Dom Walewskich starodawny, byli dwa bracia rodzeni, którzy mieli za sobą Ko-
ścieleckie wojewodzanki brzeskie, które była porodziła Bochotnicka, wojewody
lubelskiego córka z domu Dębno. Tym Walewskim były imiona: Mikołaj i Jakdb
zszedł niepłodnie, Mikołaj zostawił dwie córce i syna Adama, który był wieku mego
kasztelanem olbieskim; miał za sobą Firlej ownę. wojewody ruskiego córkę, z którą
zostawił synów pięć i dwie córce. Anna, siostra rodzona tego kasztelana olbieskiego,
była za Wincentym Duninem z Ujazdu, stolnikiem łęczyckim, od której Anna
Szczawińska, kasztelanka łęczycka, ochmistrzowa królowej Anny^ socłiaczewska,
wareska etc. starościna. ivvy»'»oscv
Helżbieta siostra jej, była za Janem Bełdowskim, od której syn jeden
zoatał Jan.
,i\vijviDom iąckieh w Wielkiej Polsce starodawny; był wieku mego Mikołaj kasztelanem
kamieńskim; o jegoż syna który jeździł w poselstwie, naprzód się wojna z Inflanty
wszczęła, jako o tern na swem miejscu mieć będziesz.
Balcer drugi syn jego, był mężem uczonym, i drudzy bracia jego od pierwszej
żony zeszli, -aia 'k. ■-:•■; s^i>4-.>iy;i^.Vo ^łówuuTj ^Wjvył*vosł:)\s.v,h ,-ńMv
Mikołaj tegoż kasztelana syn od Sępelbó/śkifeJ^^^któi^ibył mężem godnym,
zostawił potomstwo.
Dom Korzucho>yskich z warszawskiego powiatu, zową je Zaboklickinii, piszą się z Obór.
Dom Chraiilewskich w poznańskiem województwie, dawny.
Dom ISadolskich w rawskiem województwie starodawny, z których Stanisław
Wł krakowskiej ziemi zostawił zKulanką z domu Jastrzębiec potomstwo, syna
Pawła. .; ^U , t-JI/l ./UUliU ikpUl ^i..\•JACUtiłJJli AO^tlł ijSJ!
Ciosnowscj w Mazowszu, dom rozro<feoiiy etc. ^
W roku 1518, kiedy Bona córka książęcia Jana z Forcya (sic) medyolańskiego była
KOLUMNA.
595
przyniesiona do stena msdżeńskiego Zygmuntowi pierwszemu do Krakowa, przyjechał
był z nią tej familii Kolumnów Prosper Kolumna, który był przedniejszym w tej
legacyi, mąż znaczny, rostropny, wszakoż po koronacyi nazad jechał, znacznie od króla
i hojnie ndarowany.
Tegoż klejnotu używają Prowannowie, dawna a można familia in Taurino sive
Pedemontano , wszakoż do niego przyjęci z tej przyczyny albo zasługi, o ozem świadczy
Jaeobus Philippm Bergomensis. •)'>5- > V' -"-'^ ';>^ y^t^i^u^ -*'\h- , v
Marcin piąty papież tego imienia , jadąc' <?e cowciKocotwtonifte^. do Taurynu albo
Pedemontanu, zstąpił w dom jednego familii Prowannów, którzy nosili za herb macicę
winną, takim sposobem, jako niżej obaczysz, przy której grono wina zielonego na polu
białem. Ten papież znając wielką chęć onego gospodarza, chcąc mu to także chęcią
remunerare, na wieczną pamięć uczyniwszy przemowę ozdobną, wysławiwszy starożytność
domu albo familii jego, także i znak rycerski, albo herb którego z dawna używali, powie-
dając, że Vit!s jest od samego Boga herb robiony, który ad Uzełitiam hominis sprawić raczył,
o którym Augustyn święty powieda, że jest mater omniwn nascenłium, et remedium tristitiae.
Wszakoż iż potrzebuje pilności ludzkiej i pomocy, aby tem bujniej rosło, dawając
mu podporę, a tah na znak wiecznej tej chęci, którąm poznał w domu twoim^ ja wieczną
przyjaźń chcę zostawić, aby Vitis miała podporę swą. Kolumnę do niej przydawam, i za
konfratra cię swego i familii swej i potomstwo twoje wiecznie przyjmuję. Czego wdzięczen
l)ędąc Pro wanna, on starodawny szlachcic in Taurino vel Pedemontano, na przedniej szem
miejscu postawił kolumnę przy swym herbie, którego aż po ten wiek takim kształtem
używa potomstwo jego: kolumny w pola czerwonem, a winnej macicy zie-
lonej w polu białem. ■'^■^ ^snw^.ty- \-^^V'^ m-^^.c .m.. v
Tegoż herbti alł)o familii, za panowania króla Zy-
gmunta Augusta i matki jego Bony, przyjechali do Polski
dwa mężowie bracia rodzeni, synowie Wilhelma Pro-
wanny, Trojan i Prosper, jeden po drugim prędko,
którzy sobie te kraje upodobawszy, dobro swe ojczyste
poprzedawszy w onem państwie, pieniądze niemałe z sobą
przywieźli i majętności znaczne pokupili, o czem niżej
czytać będziesz, w domiech zacnych się pożeniawszy, po-
tomstwo zostawili.
Tychże król August wyżej pomieniony w r. 1567
inkorporował do korony, i równą im wolność we wszyst-
kiem z rycerstwem polskiem nadał; nadto do herbu ich
starodawnego przydał orła białego w polu czer-
wonem, tak właśnie jako go królowie i królestwo
używa, który herby ich starodawne kolumnę i macicę
winną w piersiach okrywać ma, co sam ten Ust czyta-
>d*jVj-'-.^i ^^^^^ jąc, dostatecznie zrozumiesz, którego jest ten sens:
*WM«t
696 O KLEJNOCIE
ii.j!>o: " 'In nomine Domini, Amen. 8empiłema et perpełua esło hujus quod infrd^
I .ł y scriptum est memoria etc. Nos Sigismundus, Dei grałia rex Poloniaś,'^
, ';, j magnus dux Lithuaniae, nec non terrarum Cracoviae, Sandomiriae, Siradiaey^
Lenciciae etc. etc. Etsi mrtus se ipsa contenta est, et qui illa praediti sunt, nihil i
sibi ad bene heateąue vivendum deesse arbitrantur, neąue haud idlam mercedem
a ąuoąuam exposcunt, ut virtutem amplecti pergant, aut si vel maxime contemnan-
tur, vel indignius tractentur, ab instituta vitae ratione amplectendaąue honestate
7. . desistunt. Fit tamen in omni bene constituta r.p., ut in ąuibus prae ceteris virtu8^
elucere, atąue insignis visa est, ii (sive quod bene de r. p. et humana societatś.,
,, merentibus graiia refferenda est, sive quod multitudinem praemiis quasi quibusdam
illecebris ad virtutis coUendae studium innitari accendigue oporteat) et alia quidemn
f^')vyi,: nonnula praemia ferant. Et in primis honorificis de se principum testimoniis, non
nl«x| solum apud eos guibus noti sunt, sed magis etiam apud posteritatem valituriś^
/^f..)<i|f decorentur, idgue benejicii non ab uno in nonnullos , sed a pluribus principibuś,'^
•^^ uti cujusgue virtus pluribus cognita et perspecta est, conferi consuevit. Hinc ortax
sunt insignia, hinc manarunt imagines , ut videlicet cujus singulari virtuti testi-^
nionium ejus modi a principe datum esset. His praecipuis guibusdam imaginibus ^
et insignibus adeptis , illis publice defferendis, ab ignava et inerti multitudine
segregatus , alioque antea loco haberi, et nobilis hoc est virtute sicut praedituś'
esset, ita clarus esse inciperet: cujus modi hominum exemplo cum caeteri ad vir-
łutem eniterentur atque contenderent , certum ordinum discrimen invenłum est, ut
alii hujus, alii illius ordinis esse censerentur, hoc major es nostros, divos Poloniami
' reges factitasse accepimus, hoc et ipsi cum alias non inviti imitati sumus, tum verOi
nunc perque libenter facimus. f ^ .' " ,
\<■.J^.'^ Quoniam enim generosi: Trój anus, 'qfW 'in itWtciS episłolis a secretis utimur,
,-j>+jg2 ^^ Prosper Provannes, fratres germani, adolescentes , apud Taurinos sive Pe-'
i^., .^ demontanos ex nabili, dara, et inprimis vetusta, benegue semper et de r. p. et dei
principibus suis mereri solita, equestris ordinis familia nati, magna aetatis sua&[
parte in nostra et serenissimae Dominae Matris nostrae aula atque famulatu ho-
nesłe laudateque consumpta avitaque, et veteri virtute sua nobis comulate probata,
/S 's:\ in regnum nostrum reliquae mtae hic transiendae animo comigrarunt, visum est
nobis esse faciendum (non quod illis quidque ad mterem et satis per se claram
generis nobilitałem addendum putaremus, sed ut in gratia illos apud nos esse te-
^' staremur, utque ne deteriore quam caeteri in regno nostro nohiles conditione es-
" ' . sent) ut et ad veteres familiae illarum imagines aliguas adderemus, et immunita-
ilł^YS') tes iUic ae praerogativas, quas ordo eque8tris apud nos habet, donaremus. At quod
ad imagines attinet, suas Uli veteres tales habent: campi spatium lineis duabus
rectis, sese per medium secantibus, angulosgue pares et quatuor quasi areas mino-
res efjicientibus, atque coloribus albo et rubeo distinctum, in quibus quidem areia
duae sunt columnae sive statuae coronatae, colore quasi glaciali per transversum
sibi e regione respondentes , atgue eae ąuidem rubentes campi parłeś occuparunt;
reliquae duae ar eae quae albae sunt, propagines habent surculis inde enascenłibus^
et pampinis qui vivam vestiunt jucunde luocurantibus, haec omnia galea ferea a-
j,- . perta, galeam aut ipsam corona cum statua coronata, sed longe quam aliae mi-
nor et tanguam cristae loco eminens, surculis et pampinis, ab immo ad summum
' aliquoties quasi praecincta occupavit. u
Nos autem eis , quas supra commemorammus c(m»is adducti, aguilam illis
albam in rubentit campi spatio, cum rostro et pedihus auratis consistentem^
iij/s ąuae regni nostri insigne, ita addimus, ut duas illas statuas coronatas, duas-
que propagines f quales ab antigua usgue majorum suorum -^gine, familiac
KOLUMt^A.
59T
.ii'
.:>Vi
X;noin9!
suae insigne et montnunłum illos haherśśóHpsimus,
aguila nosłra in pectore et quasi corporis sni torace
contineat Supra aąuilam vero galea Ula aperta coro-
nata sit, illamque columnam coronatam cristae quasi
loco eminenłem retineał, quomodo scilicet solerti atque
industria pict&ris manu vides esse depictum , ac ima-
gines quidem illorum et łotius iUorum familiae et po-
steritatis deinceps tales esse wlumus, in quihus uten-
dis eam libertatem habebunt, qtiam in suis antiquis
tiłendis adhuc habuerunt , quamque nobiles regni no-
stri in suis habent. Immunitates etiam et praeroga-
łivas, libertatem, caeteraque omnia quae in nostris
eguestris homines, nel a divis majoribus nostris, vel
a nobis ipsis, virtute et meritis adepti sunt, iłemque
Jura, leges, ahague ejusmodi omnia, supra niemo-
ratis Trojono et Prospero Provannis, totique
ilhruni familiae et posteritntiy cum nobiliiate re-
gni nostri commtmia et paria esse volumus, ita, ut
jam deinceps łametsi advenae sint, non pro
extemis łamen hominibus, sed pro domesłicis, et
quod ad leges ac libertates attinet, pro Polonis
censeantur. Qttod universis et singidis regni nostri prof)inciarumque nostranim ko-
minibus, praecipue vero ex nobili sanguine procreatis, tam privatis quam cum po-
testate existentUnis, publicoque administrationis seu praefecturae et dignitatis atque
honoris cujuscungue munere fungentibis denuntiamus, notumgue et testaium esse volu-
mus atque mandamus et edidmus, ut exemplo nostro adolescentibus modo memora-
tis, faventes se et benignos prebeant, hasqve litteras nostras, jirmas, ratas et
inviolatas, pro se quisque consertent, conseri}arique curent: Quod ut iUis firmius ac
certius esset, utgue tanta horum omnium, (quemadmodum esse oppjrtet) sempiłemis
temporibus esset autoritas, litteras hasce nostras ipsis ^ubscripsimus, et sygillo no-
stro obsignari curavimus. Datum Varssoviae in comiłiis regni Calendis Januarii,
anno post Chrisłum natum 1557, regni vero nostri 27. Praesentibus : reverendis-
simo et reverendis in Christo patribus dominis: Nicolao Dzierzgowski, archie-
piscopo gneznen., legato nało et regni nostri primate, Andrea Zebrzydowski
cracomen., Jo anne Droj eroski cujamen., Andrea Cz a r nko wski poznanien.,
Andrea Noszkowski plocen., Stanislao Hosio varmien., Joannę Dzia-
duski praemisUen.y Jacobo Uchański chelmen. episcopis. Necnon magnificis,
generosis et reneralibus: Joannę c orni te in Tarnów casłeUano cracovien. et
escerciłuum regni nostri supraemo, ac strien., luba£Z0V2ensique capitaneo, Stani-
slao comite in Tenczin cracovien., et lublinen., belzen, urzędovi»nsique capi-
taneo, Janusio Latalski comite in Labisin posnanien. et sluchomen. capi-
taneo, Spitkone Jordan de Melstin palatino sendomirien. ac praemisUen,
camionecensique capitaneo, Mart ino Zborowski calisien. et odolanovien. , szi-
dlocien., stobnicensigue capitaneo, Janusio de Kosczielec siradien, et Major is
Poloniae generali, naklensigue capitaneo, Luca comite in Górka brzesten. et
buscen., gneznen., colensigue capitaneo, Nicolao de Sieniawa Russiae et exer-
cituum regni nostri campesłre, ac halicien. colomiensigue capitaneo, Joannę de
Mielec z Podoliae supraemo marsalco , ac groden., chmielnicensique capitaneo,
Joannę de D(^browiczabelzen., et capitaneo casimirien,, Stanislao Lawski
6^ O KLEJNOCIE
Mazoniae^ Andrea Sierpski de Gulczevo raven., et capitameo plocen., Jo-
y.„j,,,^, anne a Dzialin et in Brantian culuen., et capitaneo lipnicen., palatinis.
(•>i.uV\ Stanislao Macziejowski sendomirien. , curiae nosłrae marssalco , ac lubUnen.,
,,.,,. V, zavichosłensique capitaneo^ Eraamo de Kretkow gneznen.y et capitaneo pisdren.,
,,.\.ssui^K Jo an -e de Sluzevo hrzesten., Stanislao Herhort de Fulstin leopoUen.,
,„u^jj \ ^^oriano Zebrzydowski lublinen.f Joannę Lutomierski, raven.f curiae no-
.>Ms ;> strae thesaurario, burgrabio cracovien., et radomien. lenciciensiąue capitaneo. Ya-
ua Vł leniino Dębieński sandecen., et capitaneo chęczinen., Sebestiano de Mie-
-sc^i« '.'. lecz mslicen., Stanislao de Tarnów zamckosten., regni nostri thesaurario, ac
y^^yW^i, siradien., ostrzessoviensique capitaneo, Joannę Sir akowski ląden., et capitaneo
.^^^ 'n^-^ypraedecen., Andrea Bzicki chelmensi., Martino Zborowski krzivinen., Sta-
^^\Myv^\^islao Wolski de Podhajcze brzezinen., Nicolao Łącki camenen., Stani-
i\•\\^(^s\ slao Dunin de Ujazd inovlodensi, Nicolao Radziej oioski gostinen., Ge-
Ns« ^*'y orgio Jeżowski v>arssevien., Valentino Nadarzy ński viznen., Stanislao
<\\i^px-)\\de Wola racziąznen., Paulo Garwaski sieprcen., Joannę Varssevicki vis-
■fs^\^{\ segradien., Arnolpho Uchański zakroczimen. et capitaneo vissegradien., Joan-
^Wj\o\ ne Kostka de Stimberk gedanen., terrarum Prussiae thesaurario, ac pucen.
^\ :,N dersoviensique capitaneo, castellanis. Joannę Ocieski regni nostri cancellario,
\^^. ac cracovien., sądecen., olstinensigue capitaneo, Joannę Przerębski regni nostri
WK<\ s. vicecancellario , decano cracomen., gneznen, wilnen, et sancti Floriani in Clepars
ił .?.\-,,prcieposito, et omnium terrarum nuntiis, Nicolao Trzebuchowski cubiculi no-
».wf\o^\ stri praefecto, burgrabio cracovien., ac brzesten, lelomensique capitaneo. Sigis-
«%(\ ■.■~\\\ mundo Ligęza, pocilatore regni nostri, et leopoUen., crepicen., ti8S0viecensigue
•(>« iu\ capitaneo, Stanislao Myszkowski de Mirów incisore regni nostri et marge-
%)iy\ki y. burgen. capitaneo, Alberta Kriski, succamerario plocen. et dobczinen. capitaneo,
-i\\<y\ !»v ^^ sęcretariis nostris, et aliisgue plurimis jide dignis circa praemissa existentibus.
\Y<,yis\i<' DcLtum per manus magnifici Joan ni s Oczieski, regni nostri cancellarti, etc.
V. Rn\^^ sincere nobi: dilecti, „ . -r,
. . . , SiGISMUNDUS AUGUSTUS BeX.
'^''''^' tychże' jedn^ratfTr^waM starszemu Trojanowi teri**ki'61 wyżej pomieniony
w roku 1558 dał wieś Łętkowice w krakowskiem województwie^ i summc na niej dwa
tjsiąca złotych feudalis donationis titulo, perpetue et in (nepum. O ozem list ten dawa
dostateczne świadectwo temi słowy: V.) iVv aiiuu/-
^.JW'ił^•,v^^^lH\7» nomine Domini Amen, etc. Nos Sigismuyidus Dei gratia rex Poloniae, ma-
V)isO, gnus dux Lithuaniae, necnon terrarum Cracoviae, Sendomiriae, Siradiae, Lenci-
,'f.'i')i\w\ tiae etc. Signijicamus etc. etc. Quod cum generosus Trojanus Provanna, se-
\•^ Ax'^\ cretarius noster, hanc animi sui promptitudinem erga nos ostenderit, ut relicta
K^K\^\f patria ac nobilissimis parentibus suis, hic in regnum nostrum cum fratre suo Pro-
u^ao spero et facultatibus suis se contulerit, municepsque regni nostri factus, jus ejus
s*\\>> . et universae nobilitatis consecutus sit, servitutemque primum serenissimae parenti
,5tMkiv- nostrae, deinde nobis jidelissimam jam per annos decem novem in secretarii ofji-
. W. ,.>\ cio praebuerii, ac in omnibus, ut nobilem ac honestum virum decet se gesserit, ipsi,
v.nł»\v>\i et legittimis ejus sexus masculini successoribus, viUam nostram Łętkowice , liberam,
S's .iK^\f nulli obligatam nec ńnpignoratam, in terra cracovien. et districtu prosovien. sitam,
'\»xs i qvum is juro vitalicio a nobis datam hucu8que obtinuit, damus, donamus hisce
>V) 9«uiłW«ris nostris perpetttae et irrewcabilis feudalis tamen donationis titulo, cum omni-
.o'^nr,V; bus juribus et jurisdicionibus, etc. etc. Et cum omni jurę, dominio et proprietate :
^■'S^^.\^^- nec non jurę patronatu^ seu praesentandi nostro poasidendam, quin et dandam,
M •
donandam, reruienddtn, pennutandam, alienandam, et in eo3 quo6 'oóluerit, vel le-
gittimi ejus sexus masddini successorss roluerint usm contertendam, modo tamen
serenisńmorum succe8Sorumqu6 nostrorum consenm antę omnia impłorato. etc. etc.
Data lista, w roku 1558.. -..i . ^u\~.,i. >.xkm. .■> . .>.^..,.,, ^.^^v^.,.^,..^>^>,.
Awk'!', .n,»M«ix-.> ł(imot>*vvoi\ «tiiłVUKt «vłno.vł.V^ «u«i"\i>W
Tenże Trojan Prowanna miał za sobą Mogilnicką z domti Wręby, z którą zo-
stawił syna Abrahama Pro wannę adolescentem nohilem, i dwie córce: Barbarę Ko-
ry ci ńską, białogłowę wszystkich cnót dobrych pehią; była to taka białogłowa szlache-
tua, że jej właśnie mógł rzec: dobra żona. Gdy jej synaczka maluczkiego mamka nie-
obyczajnie udusiła w roku 1583, a postrzegłszy tego uszła w nocy albo rano wstawszy,
ona posiała za nią sługę pewnego, ostrzegając ją, aby się zagniewanego małżonka jej a
pana swego strzegła, rzeczy jej własne wysłała. Ztąd tu możesz wielką dobroć, wielkie
baczenie obaczyć; żałosną barzo będąc, samego Boga to tylko kaźni przypisowała , nie
ospałości ani niedbalstwa niewiasty onej; ochraniała małżonka swego, aby za żąłem nie
jprzyszedł do wielkiego grzechu, ujrzawszy onę niewiastę, aby jej stracić nie był kazał.
•yiv/ Druga córka tegoż Trojana Prowanny Nekandzina albo Trepczyua, eno£| 'i
dobrocią siestrze równa. - - '■'■^'
Pii08P£R P«o WANNA, starosta l)ędziński, brat rodzony młodszy Trojanów/' tnr de
r. p. bene meritus, który skarbu rzeczypospolitej w żupach wielickich i Iwcheóskich wiele
przyczynił, o czem świadczy list króla Stefana temi słowy:
STEPHANUS Dei grałia rex Poloniae^ etc. Significamus nosłris Jiisce Utłeris
universis et singulis guorum inłerest: Quod guemadmodum antea in conferenda
generoso Prospero Provannae, capitaneo nostro hędzinensi, salinarum craco-
vien. administratione , qua łunc magnificus Hieronimus de Buzenin, tłtesau-
rarius regni nosłri, ultro coratn nobis cesserat, non aliud guidpiam fueramus se-
guuti atU spectavimus, guam Jidem ipsius erga noSy praestansgue ac singrdare
ingenium, ita cum hoc tempore rationem de pecuniae nobis conłracius ejusdem
nomine debitae apud nos faceret^ piane nobis constitit, cum opinione atgue spei
nostrae non modo cumulatae respondisse, sed superasse ttiam, ełenim guod ad
Jidem attinet, ita etiam nobis comprobavit, ut non solum satisfecerit contractui
nobiscum inito, verum etiam productis apud nos administrationis suae regestris,
vere ac sincere, lucii guantitatem et rationes omnes salinarum earundem nobis
commonstratit , lucrum etiam ipsum arbitrio nostro subjecerit. Porro ingenii ac so-
lercii vim, vel ex eo perspicere nobis licuit, guod et multa ad augendu salinarum
commoda summa cuui ratione investigas8et ac instituisset , et reditus earum fere
duplicasseł. Ad extremum vero talem se erga nos exhibuit, ut commonstrata nobis
non exigua lucri unius tantum anni summa, et quid praeterea conseguentibu^ de-
inceps annis sperandum sibi foret, tamen et conłractum triennalem nobis nulla
compendii sui ratione habita ultra jam ex nunc remiserit et svaserit, praeterea,
ui, omissa locatione ita administrationem earundem salinarum institueremus , ut
omnis ipsarum ratio in nostra esset dispositione , qua propter nos hoc tam prom-
ptum iUius studium benigne complexi, acceptague ab eo cessione de contr actu no-
nobiscum inito cum demum sedulo apud nos cogitaremus , cui potissimum summa
administrationis in salinario isto negotio committeremus , et guemi nam prasfectum
earum constitueremus, nullatenus ab eodem ipso Prospero Prowanna disceden-
dum esse nobis putavimus, qui ad eam rem sit ipso vel aptior vel magis idoneus:
600 O KLEJNOCIE KOLUMNA.
.,j \^c^^ iłaque conłracłu, quem anłea cmi eo faceremuSf ćibrogało, ipsi denuo salinarum
ł\MH\ni praedicłarum administrałionem seu praefecturam ad maniis (ut diet soleł) fideles
^>^^ ^ii concessimtia et conŁulimus , commendamtisąue et conferimus litteria hisce nosłris,
hac nimirum ratione , ut ultra dieria et avenam quae zuppario dari tolent, etiam
, solarium duorum millium florenorum annu/itim habeat constitutum. Et prae-
terea quoniam anno praeterito ultra impensas domesticas ac monłanas collecta sił
^ ab eo octuaginta millium Jlorenorum summa, futurum aułem existimał, ut adhibita
"*^ ? diligentia ac sedulitate, rationibusąue salinariis constiłutis, annis seąuentibus major
$doi)L\ et amplior summa colligi possił: ideo uł magis etiam ipse eidem negotio invigilet,
'Mli 'uy ąuidąuid uUra praedictam octuuginta millium florenorum summam deductis et exce-
,YS8v/i;: płis, impensis domesłicis ac montanis (quibu8 etiam salarium ac dieria Zupparii
rAr indudi debeł) collectum ab eo fuerit, ejus pars dimidia anno proxime sequenłi,
\j'. . hoc est primo post susceptam adminisłrałionem, aliis vero deinceps annis pars de-
eimsiy ^iffKi {pgi cedere debebat etc. etc.
•Mn . f :
alf Tenże to Prosper Pro wanna z Jerzykowicowną starosty mielnickiego i łosi-
ckiego córką z domu Leliwa zostawił synów dwu^ natenczas minorenes, Oktawiana
i Samuela, które na naukach wyzwolonych chował w obcych krainach. Córki dwie:
Barbarę i Bonę. !< i-
Więcej potomstwa w Polsce wieku mego tego klejnotu nie było, który właśnie tym
samym Prowannom należy.
oonto '
7
(Vt\ t
-»)id«
' ' '^ ■ ' -nn rł/if^ifiil jisfir -
_ __ - .ii!
ąji ,ó^sK/»« ({"/fjłifi^wU (Y/fniiP. ^"i^li ;'^aos'>iv/;j
,,XZO KLEJJ.O.C.IE:..
i7/ł»l
i'jjri II
11
r; '' r~'nf i>oi^
-91ll!£il ;:'
90ACZA aUas JEDNOROZIEC;
7«j;i«
■13 !1
l-n-S
4 L:
..;b
/;.L
,' A
**>
adr«V/
irui'
{i7//if80S
?iy/ który tu przyniesień z Włoeh do Polski, na ten czas
gdy wiara chrześciańska naprzód kwitnąć poczęła, mai,
^flosoft być biały w polu błękitnem, którego własność oba-
.iq.>!tKo«2ywgzy, czytać będziesz o przodkach, także o potom-
stwie, które znać mogę w tak szerokiem królestwie. >[
W roku po narodzeniu na świat Syna bożego 994^
Klemensa Włocha biskupem kruszwickim opowieda ka-<
talog, od Benedykta papieża siódmego potwierdzon,
. .w Smogorzowie pochowan. Długosz pisze, żeby in viUa >
^» » i ti Xyczów, ten był wzięt po Lucydyusie, który nosiła
głowę końską w miesiącu białą na czamem polu. Po
nim nastał Laureucins tamże rodem z Włoch, o któ> <
rym pisze, że był de humili stirpe.
Długosz też opisuje przodka herbu tego nazwi-
skiem MiERZB, któryby miał tu zajechać był naprzód* f
z biskupem Prokulfem na biskupstwo krakowskie, i
tenże bratu swemu Klemensowi do tego miejsca pomógł
za przyczyną pana swego, który był przyjechał w r. 988. 3
Tenże Mierzb miał znaczne opatrzenie od Mieczysława naprzedniejszego chrzęści- >.
ańskiego monarchy, potem gdy brat jego został biskupem Klemens, przy kluczu kozłów- j*^
skim miał znaczne majętności blisko Czerwieńska, jeśliż od biskupa, jeśliż od książę^ii
cia, non constał, jednak te wsi^ które tam zakładał, od herbu Bończa aż po ten czas
to nazwisko mają, i szlachta Bciiecey^ których jest dom rozrodzony, tego herbu używają.
Tego* to Mierzba dwaj synowie byli kanonikami krakowskimi, którzy się pisali v
de Wścieklice, któryełi katalog dowodnie inioB« opowieda, Mikołaj i Bogassij
wroknioei. -^ , .t. •?../ hwii
sn raa
Biblioteka Polska. Herby rycerdtwa polskiego, Bartosz* Paprockiego.
76
602 O KLEJNOCIE
Listy dawne klasztorne opowiedają Boguslaum comitem de Wscieklicze, w r. 1100.
Od tychże przodków dom znaczny i możny w Rusi Fredrów r. p. zasłużony,
których rozmaite skrypta znacznie opowiedają, pisali się z Niznowa, którym oni kró-
lowie waleczni, gdy posiadali księstwo ruskie, dawali zamki przedniejsze, i gubernatory
ich onych krain czynili.
Był u Kazimierza Wielkiego marszałkiem Dobiesław, mąż tej familii w sprawach
rycerskich dobrze ćwiczony, który sprawy dworskie sądząc, uprzykrzył się jednemu
Niemcowi, który też był mężem znacznym i w łasce Kazimierzowej , a ufając łasce kró-
lewskiej, lekce sobie poważał łaskę Dobiesławę, aż się nań i do broni porwał. Dobie-
sław prędko broń jego podbicżawszy, złamał albo oń stłukł, tamże on Niemiec wołał:
Fryd Her, Fryd Her, Fryd Her. Z tegoż był nazwań Dobiesław od wszystkich Fry-
der, aż Fredrowie potem potomkowie jego.
Jan Fredro pisał się z Niznowa, był wojewodą ruskim, w roku 1496.
Andrzej w tymże wieku Fredro był wojewodą podolskim i starostą kamie-
nieckim.
Franciszek Fredro, który zamku Lubaczowa Tatarom obronił, był mężem wieku
naszego sławnym, zostawił z Derszniakowną z domu Wręby, alias Korczak, to
potomstwo: ,1 bósiq- x{t8iw yBy
Stanisława wojskiego Samborskiego, który ż Dóbraczeńską zostawił Walen-
tego Fredra, podczaszego przemyskiego, dobrego i rostropnego męża i sługę rzeczy-
pospolitej, który z Jagnieszką Skorucianką, Symona Skoruty córką z domu
Wręby zostawił potomstwo; jako znacznie służył rzeczypospolitej , toć się potem w hi-
storyi pokaże.
Andrzej syn tegoż Stanisława, mąż dobrze rzeczypospolitej zasłużony, zostawił
cztery córki: Annę Jaskmanicką pisarzowa ziemską przemyską, Zofią Krasicką,
wojską przemyską, Katarzynę Woj akowską i Helżbietę Pełczyna.
Jan, syn Franciszków wtóry, był wieku naszego kasztelanem sanockim, był mąż
stateczny, w sprawach poważny i zasłużony rzeczypospolitej, zostawił z Pakoszewską
dwie córce: Annę Pieniążkową z Krużlowej się piszą na Próchniku i Dorotę.
Jerzy, syn trzeci Franciszków, wojski Samborski, był takj^e "^S^g^ rzqgzypQspo-
litej zasłużonym, zostawił potomtwo z Stadnicką, (ł- ^ i'' ^•"Sk,, |^ j
i .•j\Ak'/fn*A. i^ iuy'l (ff^l oi4 nv^^\\r^i'^^
Dom Snlikowskich starodawny,' 2 którego D eto et rius wieku mego był mężem rze-
czypospolitej zosłużonym, czas długi u królów Zygmunta, Augusta, Henryka i Stefana
sekretarzem będąc, w poselstwach był słan do różnych krain, królów i ksiąi^. Był
potem arcybiskupem lwowskim po śmierci Jana Sienieńskiego, uczony i przykładiiy
biskup.
r : Striesikowscy w lubelskiem województwie, o których powieda epiłaphium pisane w kmh
ściele u Barnadynów, temi słowy: „Tu leży pochowany w tym grobie podia tego filaru
z dziadem i ojcem swym, szlachetnie urodzony Stanisław Strzeszkowski, z Zo-
chowa, w Koszycach i Strzeszkowicaeh dziedzic, chorąży lubelskiej ziemi. Mając wiek«i
trzydzieści lat i trzy, umarł dziesiątego dnia miesiąca września, roku bożego 1577." iw.
ou^iĄmytH^^^i tmuMi-nA a^;>ii««'4 AWii(ito\(ł i[«iii»Jri .<»«»1»S( faJd:>>;i<}iti
.ASaŻ BONCZA. J>l O 603
doyh' J>om Sienickich w diełmskiej zaemi starodawny i rzeczypospolitej zasłużony.
,.:, i Dom •sM«l8kic^ w labelskiej ziemi starodawny i znaczny, był wieka mego Jan,
który to sobie wziąwszy za krzywdę, że mu k'woii króla nie obrano, wyjechał z Polski,
wiele pieniędzy wywiósł 2s sobą do Niemiec, więcej aniż przez ośmdziesiąt tysięcy two-
rów gotowych, i tamże zostały. .imd \iTi:r.\'i thin
Dom Żołkiewskick , które także KulwaMaMi zową w chełmskiej sńemi znaczny, i dla
spraw rycerskich sławny.
.! Dom Stnekieekirk w bełskiem województwie, w krasnostawskim powiecie starodawny.
o^jffi Dom TtMasi^wBkłck w lubelskiem województwie starodawny, w sprawach rycerskich
mętowie bywali znaczni, jako opowieda Kazimierza Jagiełłowicza króla list ^ypowiedny
Jakóba Tomaszewskiego rotmistrza temi słowy: ')(/>// [HfilM-^ilul n > »fvl
Casimirus Dei gratia rex Pohniae, magnus dux Liłkuaniae, Russiae, Prussiae,
•V^^"^^\^ŚJ^(iominus et Tiaeres. Significamus tenore praesenłium , guihus expedit unwersis,
quia generosos, nobiles ac famosos Jacobum Tomassewski, Mathiam Z a-
mojftki, et Nicolaum Strejkowski rotmaisłros, cum ipsortrm comitiva ac so-
* detale, ad guaiłałe anni in stipendarios ac sewitorea nosłros suscepimus per prae-
senłes, ut super hujusmodi quarłale anni, ipsis et eorum cuilihet super ąuemlihet
eąuum per decem Jlorenos Jmngaricales dabimus in effectum, stamusąue illis pro
captifitate et damnis , quae in ipsis sewitiis nosłris jusłe et legitiiine secundum
modum sertilium perciperinł , et haec ipsis et eorum comitivae in verbo nosłro
regio sohere permittimus et earplere^ in casu vero, quo promissa non eaepleremus,
Wd 0Vk'^t^ iW^ habebwU plenariam et omnimodam faeidtałaiem nos admonendi, nec non
X f**72i4^fłł ^^^'nodi in nobis morę sermtium repetendi, harum quibus sygiUum no-
^ *^ 5frnm esł subimpraessum łestimonio liłłerarum. Datuni Craconiae, feria iertia,
in crasłino beałae Magdalenae, anno 1471. Ad mandatum domini regi4. 'y " '' -
Od tegoż przodka wieku mego był Jakób Tomaszewski starostą na Tęczynie
i .||lorawicy, mąż godny, tak w prawie rzeczypospolitej biegły, jako i w innych poto-
cznych, tego pilnością i dozorem zamek Tęczyn ozdobnie zmurowan i naprawion, dochody
włości zamku onego znacznie przymnożone, zostawił ę Pisarską z domu Srzeniawa
potomstwo.
Dom Charleskick w lubelskiem województwie, którzy z temi Tomaszewskimi jednej
dziehiice byli, i właśni są Tomaszewscy. Tych wieku mego było braci pięciu, jako Jan,
który u Bony królowej był kuchmistrzem, był mężem znacznym.
Mikołaj brat jego, który się na J^f^^giia .fitoU z Lubicką, zostawił synów
czterech, córek trzy. . jo« rfo^aioi w •
Jana, który mulłorum hominum mores vidił, w domu rakuskim czas długi służył,
naprzód królowej Katarzynie, potem synom cesarskim, w językach: łacińskim, włoskim,
hiszpańskim, niemieckim, bene peritus.
Symon brat jego, który czas niemały królowi francuzkiemu służył, także w róż-
nych językach był biegłym, w łacińskim, włoskim i francuzkim. Ten przyjechawszy do
ojczyzny, obrócił się do dworu, był przy Janie Zamojskim hetmanie i kanclerzu koron-
nym, roty znacznie wodził piesze, w potrzebach z niemi byw^, począwszy ode gdań-
ski^, aż przez wszystkie moskiewskie. O czem potem w historyi mieć będziesz.
cmi o KLEJNOCIE fiOŃCZA.
N. Charlewski stryj tych pomienionych , był chorążym kijowskim, ten z ftiłodych
lat swoich zawsze się na dworzech królów polskich bawił , a potem żofaiierską «łużąc,
w tychże się tam krajach ożenił, i potomstwo zostawił. lA ns x\^v/pj[5v? oidoa oi ,X^ółi
Sebestyan Char lesk i był u królowej Katarzyny podczaszym, tych pomieim-
nych czwarty brat.
ińh I Jerzy Charleski, piąty brat tychże pomienionych, którego syn Andrzej został
i córka Zofia potomki. A&\r'\i //*,-tq«
/u7 . Dom Chmielecklch w przemyskiej ziemi starodaA\ny i zasłużony rzeczypOsp^^lej.
iWiy Dom Braciejewskich starodawny w przemyskiej ziemi, byli Irzej bracia wieku mego
mężowie rządni. nUriA ii,\oiwołbf^«t £&'. ; » o4fi(. jiasacns ilfiw^d dNdJicai
Iżyccy w lubelskiem województwie dom starodawny. :;!fc7/3SKjjm<>T &ć6ń&\.
Skokowscy tamże dom starodawny. '
'^ ;. Chrościejewscy w sędomierskiem województwie, w radomskim powiecie dom starodawny.
Klonowscy tamże od Rawy dom starodawny. .J^J,'^^^^ łisUńow .aoto-^^ts^. ^^iwę
Piorowie z bełskiego województwa. -^ ^'^ łujj^So^iYi. \9 iiit^ >'-'
-'Mnv Kargowscy z Mazowsz w mławskim powiecie. '»j* 4»iAł^«c V>.».
^^"" Szerzeńscy od Biecza w krakowskiem województwie. "'"W *'^'\>-*''
*" \ Waśniewscy w Mazowszu z mławskiego powiatu dom rbzfoazony.
Q.,j^^, Socho wie w sędomierskiem województwie.
^iiiw Rutkowscy w Mazowszu dom rozrodzony. • awwU^iitn^
Skoozewsey w Mazowszu w ciechanowskim powiecie/ z k1;órych wieku mego był
Szczęsny kanonikiem wars^wskim, kaznodzieją i spowiednikiem królowej Anny, Zy-
gmunta pierwszego córki. 'y[^!, vj^'*
Łukasz brat jego kanonikiem poznańskim. ,
'>rfly. Jadam brat ich rodzony zostawił synów trzech: Szczęsnego, Jędrzeja i Jakóba.
atoi; Wojciech czwarty brat ich rodzony, rzeczony Rosa, wszystko mężowie cnotliwi
i żywotów pobożnych byli wieku mego. :^ iHiin>\'nt i ^t^- i^ij
Hifs, Pokrzywniccy tamże dom rozrodzony w ciechanowskim ^lioWiińiciie/ ''¥
Romanowscy tamże dom rozrodzony, ->(I
(affb Postruscy w ciechanowskiem dom rozrodzony. "^ aioi^iBiacini w Mile^hąi^ moCI
,afiT Wielgowie dom rozrodzony. s-^flinoT ^8 'ifih.h/^ i " ' ■,x\)
j Bartoszewscy z Prus z chełmskiego województwa. ''^ ""' ^'^rf r'^ 7» ■'^a? ;f
7^6n Bukowscy z mławskiego powiatu, dom rozrodzony.
Inszych domów jest wiele w różnych województwach. ->
miAfM^f uuT^i^fYirKi^-r. in^toci
oIflJBff!.
- ivioiai4
aoaji
jaAlu
O KLEJNOCIE
r»*in o>lii( ,d'łyqleloA<ł}ł il)yii^/r.h yv»'in/T>łv'
J»K( nt .">'•;•*-;,( r
-il\ V ^
diad f')Aiłnp kt<^ry z Włoch albo Francyi przyniesień, zwano i zową
przodki herbu tego Kmczynami w onych krainach.
Napierwszy przodek tej familii tn zajechał w r. 966,
■sol«ia^ M. VUHbalirtu8 Gallus, o ozem świadczy katalog.
;, ©j j# '^rdia ^ *y°^ P*^*^ Janicius wiersze w te słowa :
Pritnua Gnezna łuum conversa vocavił ovUe,
Gralkbs mmnoeuum Yillihalinus iłer.
Nobilitałe pałrum darus, mrttUe sed ipsa
Clarior, et sancH dotibus ingenii.
Był wzięt roku 966, umarł 970, w Gnieźnie pochowan;
po nim nasts^ Hatto seu Hanno z domu Kolumna.
Tegoż klejnotu wieku mego przyjechał tu był opat
kaszteliński, cistercien. ardinis, który z wolą papieża
Grzegorza trzynastego, za panowania Stefana króla, dla
reformowania klasztoru tej reguły, nomine Edmnndus
Crucinus, doktór z Sorbonii, paryskiej akademii, ma-
jąc przy sobie pięć zakonników, professów klarewal-
skich, dwakroć klasztory objeździ, i kapitułę prowincyalną, a ze wszystkimi opaty
swego zakonu w Wągrowcu roku 1580, ad 19 Jtmii celebrował, każdy musi zeznać,
kto go widział a kto go słyszał mówiąc, że była w nim summa prudentia et sagaciłas,
invictus contra adversantes animus, inexauśta doctrina^ comiłas autem mirę placidissima
ełe. Yillihalinus nie używał tylko krzyża, ale potem przodkom tego Edmunda opata
przydano gwiazdę, jako sam o tem sprawę daw^, gdym się z nim widział w Wągrowcu,
za opata Dzierzanowskiego z domu Gozdawa.
f4
O KLEJNOCIE STARODAWNYM W POLSCE
HiTRĄBY.i,
który tu przyniesion z Włoch, acz dla dawności jege
w Polsce, Długosz pisze o przodkach aby mieli być
genus polonicum, wszakoż się tu pokazuje z niektórych
skryptów dawnych kościelnych, jako niżej obaczysz, że
jest aduewa; używali trąb czarnych oprawnych we
cztery sztrefy, każda złota w polu bialem. A tak
'^"^-'-'^ przypatrzywszy się własności herbu, czytać będziesz o
^"'^^^"^tprzodkach i o potomstwie ich, które ja znać mogę, albo
u|i«l [;4 Q jjjgjjj wiedzieć w tak szerokiem królestwie.
^"''^'' Znacznie opowieda katalog Jordana biskupem po-
'"znańskim, pisząc o nim w te słowa: Jo rd!a w ws nohilis
Romanus electuSj anno 971, fuit annis 31, mortuus anno
1002. Długosz pisze, że mortuus in Brandeburg, ibidem
sepultus, in cujus locum Timotheus successit de fami-
lia Columnarum.
Wspominają także dawne listy klasztorne Jorda-
num Henricum notarium regis Boleslai, w roku 1039,
wszakoż jeśli właśnie tej familii Trąb, tego nie dokłada.
Mikołaja Trąbę arcybiskupem gnieźnieńskim opowieda katalog, że był wzięt po
Mikołaju z domu Śrzeniawa w roku 1411.
Był to syn Wilhelma Trąby, matki Helźbiety, o którym tak pisze, że był pius
in omnes, liberalis et munificus in egenos, natura mansueta et benigna. Był wzięt po Mi-
kołaju Kurowskim z domu Śrzeniawa, z arcy biskupstwa lwowskiego i z podkancler-
stwa koronnego, ten kolegium Mensyonarzów w Gnieźnie naprzód fundował.
Ten in constantinen. concilio regnum Poloniae et fama nimia, sua liber alitate et vir-
tutibus, ąuibus plurimos anłeibał, decoramt , a tak był barzo wsłynął między wszystkimi
na tem koncylium, iż wiele głosów miał, którzy nań wotowali aby był papieżem. Z te-
goż koncylium zjednał ten tytuł arcybiskupom gnieźnieńskim, że się każdy z nich pisze
Primas Regni i sam się napierwej tak pisać począł.
Ten kościół Panny Maryi z Rudy do Wielunia przeniósł, rządnie pobudowawszy
opatrzył. .
.nam 11
o KLEJNOCIE TRĄBY. 607
« 1 ^^ 4^ir '=tto*ciół w Móskoreowie na prty<izynę Klemensa z Moskorzewa kanclerza
koronnego dziesięcinami udarował, po Cykarzewie, Milanowie, Kakawie, Grabowie, i po
inszych. Zawsze był chor na tej stolicy, a gdy jechał starać się o pokój z Węgry, we
wsi Lubicz w dyecezyi stigonien., sprawiwszy się chwalebnemi świg tościami , czwar-
tego dnia grudnia umarł, w poniedziałek, roku 1422. Był dwanaście lat na arcybiskup-
stwie miesięcy siedm. Ciało jego słudzy przywieźli do Gniezna, a w wielkim kościele
przed grobem świętego Wojciecha pochowano, dosyć uczciwie i dostatecznie. Po nim zo-'
stał Wojciech Jastrzębiec tejle famitii. Q^mże Mikołaju arcybiskupie piss^ J(mi>^^
Cliii It i wiersze: BffBiąn pw? b(H\ uuin oioJ/l vtS'r.'< ol". iH)i;-;q'iii ,nr^[iiuy\(>A
Munificiy placiai, mota favore viri. . . .
Mełropoles uno Ule duas accipit in anno, .9iwoq a-^iojeni
awin^m s \',?i- v Dignus fortunae prosperitałe suae.^^^ tolsa^^siil') io^^T
Jana Jobdana wspomina epUaphium u świętej Katarzyny kasztelanem bieckim,
spiskim, oświęcińskim starostą, i wielkim rząńcą krakowskim; umarł roku 1507. Pisał
się de Zakliczyn. Ten żupy w zastawie trzymał, które król Zygmunt od niego, za sprawą
Bona r a mieszczapioą krakowskiego^ cztemaścią tysięcy czerwonych złotych wykupił,
w roku 150A<,\)v>«ł jłwł iM .iływoiłdtfuą oW «łVHi«ł»'\,.yi>*7^ą $mN włVnwxa is mnu?. . eiii^-^iiyiA^
Mikołaja Jokdana kasztelana wojnickiego, starostę spiskiego, wielkiego rzaócę
krakowskiego, tamże epitaphium opowieda, w roku 1521., ByM kamienieckim st^ostą,
pisał się de Zakliczyn. ,vtu\Uiw oył^-ł .os ^iwHia ^\i^^i^^in4 '^ M-nnacj i>\jii«.MVv,
JoHDANA wspominają niektóre skrypta domu Tarnowskich, który pojąwszy do stanu
małżeńskiego córkę Spytka Tarnowskiego wojewody krakowskiego, wziął po niej
Mielsztyn i inne imiona, i mieni go kasztelanem wojnickim, wszakoż jako dawno, w tym
skrypcie nie omieniat^^feo-^uA iłtauMi^Xv\ £iLJfiv/ciiŁ.4 r.s. niouorA sn y.ioiii ,/>A<iiiOt. ^.t-u
Tamże w tym łcośdele ti świętej Eatarzyiiy bpbwieda epUcephiam WaWbztt^ca '
Spytka Jordana z Zakliczyna na Mielsztynie, kasztelana krakowskiego, starostę prze-
myskiego, kamienieckiego i Czechowskiego, który mając wieku pięćdziesiąt lat, umarł
w Mogilaniech jedenastego dnia marca, roku 1568.
Ten miał za sobą Sieniawską wojewody ruskiego córkę, Mikołaja, z domu
Leliwa, z którą zostawił te córki: Naprzód Helżbietę Bonarową, która potem była
za Ligenzą kasztelanem wiślickim; od niej byli dwa synowie i dwie córce, jakoś czy—
tał pod Półkozicem. *
Anna Zebrzydowska wojewodzina kaliska. Od tej zostali synowie i córki,
jakoś czyt£^ pod Radwanem. j'"^ >>'3r.'h-uu'i ^-.'AA i
Magdalena, która była naprzód za Wapowskim, potemza B«b^i«itf /^Sa^
leÓJOwa, kasztelanem sędomierskim, z tym tylko córkę jedne zostawiła. ^t^nit
i-tsii^arbara, która naprzód była za Piotrem książęciem Zbarawskim, wojewody
trockiego synem, nie miała z nim potomstwa. Po śmierci jego szła za Zborowskiego
Andrzeja marszałka nadwornego i starostę radomskiego, z którym potomstwo zostawiła^
syuy i córki.
608 O KLEJNOCmo O
Zofia Samnelowa Zborowska, która zostawiła potomstwo Alexabdra
i. Samuela syny, i córki. i
Z tegoż domu wieku mojego byli trzej rotmistrze Jordanowie, bracia stryjecznie)
wszyscy mężowie sławni i fortunni, jako naprzód: .^t&iiw^iW* iys9?)eyb w soldu.L ia?/
Spytek, którego sprawą, szczęściem i męstwem, mogę równać do drugiego ScypionaJ
rzymskiego; czytałeś pod Jastrzębcem o wielkiem męstwie jego pod Tczowem, albo>^
u Lubiszewa z Gdańszczany, także pod herbem Koźlarogi albo Jelita, iż z Jana]
Zamojskiego pocztem, mając go pod swą sprawą, który natenczas był podkanclerzem
koronnym, naprzód się z nim a z Węgry które miał pod swą sprawą o nieprzyjaciela
uderzył gwf^itownego, potem przez wszystek on czas, póki się one tumulty nie uspokoiły,
w każdej potrzebie z nieprzyjacioły onymi, jako sobie mężnie poczynał, toć napotem
historya powie.
Tegoż Chrzysztof Warszawicki in oratione ad Słephanum regem z męstwa
wielkiego i znacznych posług opowieda temi słowy:
Nam et tum cum in casłris manebas fere singuli dies hosłibus aut captis aut inter-
fectis novi8 gratulałionibus celebr ahantur, et post discessum tuum Joannes Zamojscius regni
canceUarius et exercituum tuorum imperator, vir perpetuae laudi, et maximis mimeribus
obeundis in r. p. natus, toł hostibus captis, tot interfectis, tot continuis mgiliis famci6^
fatigatis, suam et exercitus tui perseverantiam ita probaverał , ut non modo legatie mos-'^
choviticis ad conjiciendam pacem stimulo fuisse, verum etiam universae Mo8choviae terro-
rem injecisse, did et videri gueat: praesertim cum Spitkone Jar dano praefecto,
vetusłate generis et spectała virtute commendato, certo militum numero, in poeniciora Mos'-^i
choviae immisso, agrisgue vasłati8 et kostium occisis plurimis, armorum suorum vim et
terrorem in ipsam Novogardiam intulit etc. Wiele na różnych miejscach, a potem"
w historyi szerzej o nim czytać będziesz. •
Jan Jordan, który na Podolu za panowania Zygmunta Augusta rotmistrzem będąc, '
kiedy z Bohdanem Mikołaj Mielecki z ludźmi służebnymi, którzy na ten czas na
Podolu byli, na państwo utraconego prowadząc jechał, a trafił wielkie wojsko Wołochów,
Turków, Greków, Serbów etc, bacząc lud wielki, a ku temu niechętne Wołochy Boh-'
danowi, obrócił się nazad do ziemi swej wojewoda podolski. Co bacząc nieprzyjaciel, ''^
rozumiał aby lud miał być strwożony dla wielkości ich, poczęli nacierać na Polaki, którzy
w sprawie uchodzili. Naprzód się z nimi przyszło potkać Jordanowi, który w rocie swej
miał towarzysze powinno swoje, ludzie młode. Tam nad nadzieję wszystkich, jako mę-
żnie rozniósł rotą swoją onę gromadę wielką pogan, toć napotem historya powie, i wiele
inszych znacznych spraw tam jego obaczysz. Miał za sobą Podfilipską z domu Piława,
z którą potomstwo zostawił.
Jakób, trzeci rotmistrz wieku mego na Podolu, był mężem sławnym i fortunnym
tamże w tej ziemi, z temiż wyżej pomienionymi nieprzyjacioły wiele a mężnie czynił.
Ten z rotą pieszą wielką pracę z niebezpieczeństwem zdrowia, k'woli sławie nieśmier-
telnej używał, o czem ci potem historya powie dowodnie. Miał za^ sobą Herbortawn^^
kasztelana bełskiego córkę, z którą potomstwo zo8tawił.'^'>n'fowb/ur />łffj\>^if;{n łjr'jv\i ba A
■Bią< Dom 8t«Jewsidfh w krakowskiem województwie starodawny, którzy też byli właśni
Jordanowie, i tamże się u świętej Katarzyny ehowają. "Wspomioa epiłaphium Jana
Stojewskiego, który umarł r. 1613.
Wawrzyńca, tamże opowieda epiłaphium temi słowy: •M''*^^''^ iu!ov/l /\iq il^jssoi
"fjibu iSfen&bsus Lawentius Stojewski, priscae rełigionts mr, hic cadaver suum posuit,
qui anno aetatis suae 42 mtam com.mułavił , die 15 Martii, anno 1567.
Swierciewscy w lubelskiem województwie j opowieda ejTttopAtum w Lublinief Jana
u ś. Stanisława pisane temi słoWy: ' "'* ^ ^aiwisbówajow mbiAMi^A w tren-M^^w
Joann es Swierczowski, casłellanus tisUcen . capitanetis hihHnensis / ftóć ńón
$upraemus capiłaneus inagni ducahts Liłhuaniae, obiił anno 1528. ' '
Tego Kromer wspomina m orałione ftmebri Sigismundi Primi regis w onej orszań-
skiej bitwie fortunnej, temi słowy: .'. uii-cu; s i
Consłantinó Osłrogio ^nhc^e,^Jo'dii)nk'ń^iiifcż'6vio"d'a^ hdoginta
Mosch»rutn bellałorum, qm omnem nostrum exerciłum, non modo proterrere posse videbantur,
terum ełiam Botysłenem tranare passi pećudum in modum flagris abigere in Moschoviam
desłineranł, ingenłi słrage inłerfecła esse: ita vi desideratorum numems ad guadraginta
fere mUUa pervenisse , vel certę duo et łriginta millia tuperasse dicałur etc. etc.
WtTłjrccy dom na Podgórzu starodawny i znaczny.
Briesiasry tegoż herbu na Podgórzu; Marcin był kanonikiem krakowskim.
Dom Wiiarskicli tamże na Podgórzu. Z tego domu dwaj bracia pozywając się
jeden z drugim, rzekł temu, którego zwano Aniołem: Poczekaj panie Aniele, ujrzysz że
cię djabeł z Gorzejowej wyżenie; a gdy na nim prawo przewiódł, to imię od wszystkich
otrzymał.
Dom Kowinickich w przemyskiej ziemi, dawny i znaczny.
Dom liekickich w przemyskiej ziemi, starodawny i znaczny. Był Zygmunt Miekicki,
który miał synów trzech, naprzód:
Andrzeja wojskiego lubaczowskiego , który z Podhorecką z domu Byliny
zostawił syna Chrzysztofa i córki trzy. Naprzód Annę i Magdalenę, które były
za Porndeńskimi. Zofią Bąkową chorążyną kamieniecką.
Chrzysztof pomieniony był wieku mego mężem znacznie rzeczypospolitej zasłu-
żonym, w czem to jaśnie po nim znała w one interregna i tatarszczyzny. Zostawił
I Anną Konieóską Misopadowną, łowczego sędomierskiego córką z domu Łabędź,
te syny:
Hieronima młodzieńca godnego, który w cudzych krainach na nauce od niego
był chowan.
Andrzeja i Jana; córki: Zofią, Helżbietę i Annę. Po tejże Misopadownie
wzi^ w sędomierskiej ziemi majętność niemałą: Włochy i insze wsi przyległe. Potem
miał drugą żonę, po tej Anny śmierci, Broniewską Annę, podkomorzego poznań-
skiego córkę, z którą zostawił Chrzysztofa, Stanisława i córkę Barbarę.
Stanisław Miekicki, który w postronnych ziemiach lata swe trawił i męstwo
w potrzebach znacznych pokazowjd, zostawił z Kołucką z domu Po mian syna Jana
1 dwie córce.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 77
610
O KLEJNOCIE TRĄBY,
Stanisław Miekicki j^ą,^|»c^(>lj|J.,^^j4iJlwig^ffiW6te9M m^ J\fiXX^i^^^^n spra-
wach r. p. godny i zasłużony. ,,,,..,;,, ii.> v„v.Y«,t«>[ i^ĄWrf- <\ ęr^ ej^rupt I .Mwoa^jhiol
Walenty Miekicki między Kozaki Nizowemi czas długi mieszkał; zpibit w Wo-
łoszech przy Iwonii hospodara wołoskim, od Turków w r. 1574. , , ., ,, ^ .,
Pakosaewscy w sanockiej ziemi, jaljLO Ferenc, Filip, Jurek, P^i^l^jy^^rudzy
używają Kadwana. c,j^,^,, .'nVHi\fL 61 aib ^i'jw»a»tii««tQi?) itM»ii« ^k d^WA ŁJi»iao o««i5 iwy
j j, j^|Kołkowie w bieckim powiecie. ladn! yr ;
1'alczewscy w kaliskiem województwie, dom starcc^^ijjfK^^jb^j^jjl^^. wieku na^P
starostą kobrz j ńskim i pińskim. ^^•,v^:, f, v,»Tn!>*.Vi^f^r> , j '-\ -f. ^m r r^ :> •« ^> s >? H •>
Dom Sośnickich tamże w kaliskiem województwie, starodawny. >vi\v5vvy\i in
Kolniccy tamże z kaliskiego, dom starodą^^y^^yfS^1^9^ ^'iM^M^j^^l^Ą^^Y nńędzy
trąbami. . j,,, -^^ . . . „
Czaszyńskiego opowjeda epitaphmm w Warszawie u Panny Maryi di^j emanem
łowiokim, kanonikiem krakowskim, który umarł w r. 1538.
Inszych domów VFiele jest jy różnycji.^wo^ dalę^o|§
wiedzieć nie mogłem. .^^^^^jj,^^j^jj.^^5^;,^j^^^ y^^-j ;m9 »b.->\;is>\aV a^iwu t\m\^v u
' .V{is9Riis'f ^nwjsŁloiBt? nśió^bo*! " ' i .,---«
, ii.ViatJl i'- H.UUl,
jłUie^jK J9{^a"^iŁioi;i({ w
.•)i^«wov^oiidtfl o^ł^ulpw &la s t.bfl*A.
■i r /i'iołs8x;j:'ul') ■ : ". ,a
>t(iH ^ftoX .iaiiii \
fi$iv/ f'^d x<^o^<ldiwo% toist
min gq 9iif^«( «i i09st> y/ ,iu/ai>i
u^śln bo 9')n«fl «fl 'Ho;
^ogonbog Bonswbotoi «afifloidfJbl
.iiiiwodo ty^d
"rtriy 'tf (JBttoM :i;Jróo fjsnul i K(,esibBA
i a ^ikiiiii^\^ta l^ois li^iitaidiinob^a v/ {^(\vw
;ioTjrćoś yauA rpi aq .ca* ' ;/
.. ^,..; \:a-{.v'idO iiw«i8os pióJ:^ s ,^. — . ^^.J.<.
O' tt DW8 fctel w -^"tóti \iiyijjloiM WtólarflfijS
fcaBl łłfl^a uisimo*! rjiflob s |j}iy«io/i s iiwjjieos kwos£ioq do'^flsy«as rfofidas-rtog w
V .90100 9iwb i
„'■<„r'\ .!-.-.I.V|..W <.I.V4.ij-.
. J,i<.M ua-l. H<(/'
TT>>7/0:«aHaUŚ H}0YX3Ali O
S'? .
.łlftw^in Ddisd 4og3l ^^aj) Rhciai? firnh l in??;ii^ ^fv?o*^rr> / •'.«. i„liF rrfoF^ ^
^fiiatS li^lH ł"^fl .ałflidjnn ai'«fcfn w fjryrfxh67/o[ow msii-łolą w dnłiltr.ulriH
Wrrtlęo^ sitfob ei^m '{a^*i i • "
', .. . p;k:lej]vocię / , r'"-
.(\rn -lin '.I
który ma być trąba jedna czarna, oprawna
w polu czerwonem z krzyżem. Tu jest w Polsce
herb nabyty, tak niektórzy powiedają i tak twierdzą,
żeby mąż tej familii Trzech trąb przeciwko Prusa-
kom będąc hetmanem od książęcia mazoweckiego, po-
gromiwszy pogany, męża jednego, który w tej tam po-
trzebie wiele z nieprzyjacioły czynił, do herbu swego
przyjąć miał, wszakoż mu nie dał tylko jedne trąbę
a krzyż, i w onymże kraju zjednał znaczne opatrzenie,
jakoż w Mazowszu około Ciechanowa wiele szlachty
tego herbu używa; drudzy też mienią, aby także z Nie-
miec miał być przyniesion. A iż niemasz nic pewnego
o tem u żadnego historyka, tylko je Długosz wspomina,
przypatrzywszy się własności herbu, czytać będziesz o
tych, którzy go wieku mego używali, które znać i wie-
dzieć o nich mogę.
W powiecie ciechanowskim wieś Suchekownaty,
w której wiele szlachty herbu tego używają. Z tamtejże
się przodkowie pisali, acz i w tym wieku jeszcze potomstwo ich Kownackimi się zowie.
Dom już ten barzo w onym kraju zdrobniał w dobrem mieniu, wszakoż mężowie między
nimi wielcy i sławni bywali, gdy się który na sprawy rycerskie ukazał, czego wielkie
podobieństwa masz na tych, którzy w różnych województwach majętności mają, jako
byli wieku mego lilanowscy w krakowskiem województwie. Był Jan Milanowski
mężem sławnym i rotmistrzem fortunnym do Moskwy za panowania króla Stefana. Umarł
nie mając potomstwa. Siostry majętność w domy różne rozniosły.
612
O KLEJNOCIE SUCHEKOWNATY.
Na Podoln milanowscy mężowie sławni i dom starodawny, tegoi herbn ożywali.
Takto o jednym powiadali za rzecz prawdziwą, że był a natura eunochus i potomstwa
nie zostawił.
Dom llhronieckich, z którego mego wiekn byli mężowie znaczni, jako Mikołaj,
który był rotmistrzem do Moskwy, pode Pskowem z rotą swą u szturmu znacznie się
okazał, i w wielu inszych potrzebach. Był potem podstarościm krakowskim.
Brat jego był mąż także znaczny, w poselstwach na sejmy od rzeczypospolitej by-
wał i wiele zasług jego potem na swem miejscu obaczysz.
Dom Drąbińskich w płockiem województwie w małym Drabinie. Był Piotr Kania
mąż dobry i syny męże dobre zostawił.
Kaznowscy w powiecie lubelskim, zową je Sopotami, piszą się z Stępkowa, dom roz-
rodzony.
Słowikowscy z makowskiego powiatu. Był w Litwie Jakób w powiecie łuckim i tam
zostawił potomstwo.
Inszych domów jest wiele w różnych województwach, o których prze dalekość wie-
dzieć nie mogłem.
&aw£iqo \aa^^&o »ab6l «dpil b^ó urn \ibiń
90810*1 w ieaia^ .taok^^ii s monowTOso nIoq w
^^^hid'i'fri diii i ^t^baiwoą i^aibiMa ńrA ,Yix6Ba •'■
.>q ^ó-^^irAooffosnai. i:>\oęiB\t:A bo raaffimiori opbęd raoii
-oq ausi |6i w ^ibiA ^o-goabo{ ai^^at .la^-^oą ysawhnois
o-§9W8 ndiad ob ,iłHvs!> ^^6ia'^ •"""'" '^ '"' '' «r/r,.. a
^d^-il ^abo(. oil^* kij oiff nu
-Oj/-
imiayjs.tą 6xd Uum ooiiii
o'§9flwaq;»m :
,firii(noqav/ 58o;giit(i di, oii ■;
o sasisbjd aet^so ,n&tod :,....... .... .^^ ,^.,.„ i^rt;;
sN i ^Bns 9iMi Jlcwv*fr o'!V'?ai n-ioiY^ o;a'^jnółi <il')(,t
.r)^ooi rioiff o 6ohb
.orw A^ ^rg UaihaawA doi owiaoioj i Bri&iv ca^ w i SOH ,ik8iq ołwoj^bosiq cia
7tJ ; ;.•■-•' ' ' .--/ .,;;!orrr{ ' ' J>s nij5T[:rf m^nb w osiiirf no) 4n(. raoG
o;;ii:;ir ^uir-.si^i ;»i8 xb-% ,ilfiw^d iflWfite i ^alaiw imia
oisi. il3BWisb67 c ^ "ist^H jdo^ł «n saam fiwł8ń9i(Joboq
łiawon^iJM' naL i^ft .9hirJsh6v'/:3[uw luoci^wo^uii ' w prfreiutllR o-%^iauńęiyff il^d
hfiialj ififliftaJS Bfóii iirftewocijq £': —'^■''■'^ f^ '"" ""hol masiiairaJoi i mx°^«^« moięm
.■^hn';t:-:oi e iir viiaoi8 .«wiRrrio)oq o^iBOi wn
A\ H>y\s j -^ '■»
HF.
'j(«ńfta\ <'»j m9({D2i
».nl
A.i7ż/.S
s aiaj ji f. M <»'!
vJ tCsiJ ^
. A 1jsv.-...
. oq ,irii7/
i-ii^aóftii'.
:f Ajr, ^a .
;a l«I lx^ AK i IM
-fi w i 1 a^ iTcabi) a .
::U-.' <■■ 1
h3i"A0\|0 ir!i;?>?^s{ooivr casąDit ..>
.x.i'i
-łłrf 5 tfkfsw Ivd ;S80;8ijRT i ;
-ml ■ jfe^aŁp^wyrr-^te BI -n ^ C'^ ,!i^vnnoVoil DlbS-ial-jni;:?! i . - •
rAaaimi o%o. IsBMł 1 iW Ji; ■'^■ijL-> ,o74:)aoxboi o^py/s jsi.H-f/ ^ri;
,7flniwoq £ffin-(Diea ^inloniiwt; '»x;ifiT .u^^łi^łglcą dóii KilmboJ ^u^sa
'^s^aor — - '- - •-= '-■ - .-■ . ■--
który przyniesień z Niemiec do Polski. Używali przod-
kowie wież czerwonych w polu żółtem; niektórzy
noszą męża zbrojnego w bronie z mieczem do-
bytym, drudzy ani brony, tylko samych wież uży-
'd'>fis ^(!^'*j^' l^Jigosz pisze o przodkach że bywali viri probi
>!ł?a tv.'' *'^' ^ Niemcech tego herbu barzo wiele domów zna-
cznych używa, we Włoszech, Hiszpanii etc. etc. Wywo-
dzi też to potomstwo tej familii, ie przodkowie ich, je-
śliż są przychodnio wie do Polski, tedy jeszcze z onymi
napierwszymi pany, jako z Lechem, gdyż jego proklama
Grzymała samo to ukazuje, że to nie jest niemieckie
ale słowieńskie vocabiilum. Tem też tego próbują, iż
w tych krainach, zkąd Słowacy wyszli, jest familij barzo
wiele, co tego herbu używają, wszakoż tego żaden do-
wodnie powiedzieć nie może, jako dawno do Polski za-
szli przodkowie, tylko tej familii wielkie rozrodzenie i
ll}i-\iMf
domy możne były ^ieku^me^o. iąkp^to sajpa niżej cssy-^
tając obaczysŁ ' ' '"
Niektórzy powiedają, że przodek ten który tu był zaszedł, miał nazwisko Ży Ib ers-
wech; ten prze dzielne męstwo nabywszy wielkiego opatrzenia od królów walecznych,
tu został, i potomstwo zostawił. ' on^"-^ i
Wspomina katalog Swedrygiera. biskupem kruszwickim, wszakoż go kładzie na-
rodu niemieckiego, w roku 1129. Był wzięt po Bałduinie Francuzie z domu Pięć róż,
żył na biskupstwie lat dwadzieścia pięć. Umarł roku 1166, w Kruszwicy pochowan. Po
nim nastj^ Tenaldus Włoch, który był przeniósł stolicę biskupią z Kruszwice do Wło-
cławia.
■.^yj ,ii.ji
;ii,..ivv
JJ.iloI a i ^l:lL■bJlJiiil■-:.
:i.,.U;:!OJS'
614 O KLEJNOCIE
Pawła biskupem poznańskim opowieda katalog w roku 1122. Żył lat trzydzieści
i trzy, był wzięt po Marcinie z domu Doi iwa, umarł roku 1155, w Poznaniu poeho-
wan, po nim obran Boguchwał z domu Róża.
DoMARATA biskupem poznańskim opowieda także katalog. Był wzięt po Andrzeju
z domu Zaręba w roku 1242. Żył lat na biskupstwie trzydzieści. Umarł w roku 1272.
Po nim nastał Jan z domu D oliwa.
Przecława biskupem wrocławskim opowieda katalog i Długosz; był wzięt z ka-
nonii tamże, wspomina to Długosz że był Polak, pisał się z Pogorzelca, był barzo bo-
gobojny i cnotliwy biskup. Na ten czas, gdy był wBononii na nauce, sama go kapituła
dobrowolnie na tę stolicę obrała, dnia piątego maja roku 1244.
Jana arcybiskupem gnieźnieńskim opowieda katalog; mianuje go Suchy wilk.
To było w roku 1372. Ten będąc decretorum doctor, decanus cracomen., canonicus gne-
znen. i kanclerzem koronnym, był wzięt za koadjutora od Jarosława Bogorye arcy-
biskupa, wuja swego rodzonego, od Grzegorza jedenaistego tego imienia papieża, za przy-
czyną Ludwika króla polskiego, także Gwilhelma kardynała powinnego tego papieża,
dwudziestego czwartego dnia maja miał wszystkie swe rzeczy postanowione w nowej
wsi u Awinium, a konkludowane były w Awininm.
Jarosław tylko był sobie zostawił do żywota dwa klucza, kaliski i kamieński; wje-
chał na arcybiskupstwo we wtorek, dnia pierwszego czerwca, roku 1373. Był to syn
Przecława wojewody kaliskiego, żył na arcybiskupstwie łat dziewięć, piątego dnia mie-
siąca kwietnia wpadł w niemoc, w sobotę wielkanocną po zachodzie słońca, roku 1382,
we Żninie, i tamże umarł, w Gnieźnie pochowan, po nim nastał Bodzęta z domu
Szeligayi^ .'>i^ łir(i;<isBiił ^ibftsaoiW ayr ^Bf^ika lio^nso i
; 0 tym pisał Jcmmus poeta ieiHersiet' ^^ ^^* ^^
r, . " Q,uid clerum SuchivilGze pró,em%s furiosus in iraf
i5inftł2l<nq .<i^o(_ S (Jognatos tantum natus amare tuos?
oiMoitamn y^^t^ Annę tihi mores concessit avunculus istos, // ' '^
^i ^f.;i.r,..,v . ...> Concessit tanłi cum tihi jura loci.
Wielką możność przodków herbu tego historye opowiedąją, o czem czytaj u Kro-
mera księgi czternaste, u Miechowity trzecie. Wspominają Grzymałę Olesznickiego,
kasztelana kostrzeńskiego , Domarata generała Wielkiej Polski, i wiele przy nibh mę-
żów sławnych tej familii, którzy przeciwko Nałęczom wojska wielkie zbierali, i znaczny
odpór im dawali. O czem czytaj u Kromera list 350.
Tak te dwie familie z sobą zawaśnione były barzo, aż sam król Władysław Ja-
giełło zjeżdżał do Wielkiej Polski, a one wielkie zajątrzenia między niemi porównywał.
De Strzelce od Pacanowa wspominają różne listy wiele ludzi możnych tego herbu,
jako DoBROGosTA kasztelana wiślickiego, w roku 1302.
Bronisława de Strzelce kasztelana żarno wskiego, i inszych niemało. • rrho-f
0*1 Domarata sędziego poznańskiego wspomina Kromer w księgach ósmych, w roku
1242, dlatego, że społecznie z Bogumiłem wojewodą poznańskim, z Cekundem ka-
sztelanem gnieżnieu8'um, i z Tomaszem poznańskim kasztelanem, conspiravit na Bole-
GRZYMAŁA. 615
sława Łysego syna Henryka nabożnego. O wielu inszych ludziach możnych tej familii
czytać będziesz w historyi. , , , ,, .. i .
Wjeku mego od tych pomienif uych przodków były te domy możne: jako naprzód
w Wielkiej Polsce dom Potulickicli. Wspominają Piotra skrypta niektóre wojewodą
kaliskim, od którego był został tylko jeden syn, który potem zosta^;^ J^ztela^^ k*DW^;
skie^o i kasztelana rogozińskiego, zostało potomstwo ich. vtT;v.vi> -f. i!;:'
Piotr wojewoda brzeski wieku mego był, który zostawił z Orszulą Lwowską,
kasztelana kowalskiego córką, syny. Po tejże Lwowskiej wziął Sierpc i Samów na do-
brzyńskiej ziemi, był naprzód kasztelanem przemęckim, potem wojewodą płockim, a po
śmierci Jana z Służewa wojewody brzeskiego wuja swego rodzonego, nietylko woje-
wództwo, ale i wszystkie dobra ojczyste jego nań przypadły.
Piszą się de Złotów, de Chodziesz, a to s^ imąsjtęczl^^^nie|K»die na,^Krainie,
i zamki przy nich obronne. .j^^'^^^^^^ '^^^h-^ w'v-,.\iV'%lZB4
Dom Grudzińskich tamże w Wielkiej Polsce, dom starodawny i możny, był wieku
ntego Andrzej Grudziński, który zostawił syna Stefana, chorążego kaUskiego, męża
w służbach rzeczypospolitej godnie zasłużonego, który zostawił te syny: Zygmunta,
Janusza kasztelana krzywińskiego, Stefana kasztelana nakielskiego^ i Andr£eja« Q
inszych tam prze da^kość wiedzieć nie mogę. ,:&'m-'Ą\n\
li-y-j.wjyY/ •/•• ')RhiH: .9x.>l);t "fifłruk ipia ,iiooi(i«shj$/ł w( miA^antiUnu ^jćH.vtułi« (/U h^mO
Dom GarwasUch, na Kujawach i w płockiem województwie dztelnice swe mt^ą,
4om znaczny. Był wieku mego Jeronim kąn^ęrzeni^ gnieźnieńskim, krakowskim ^ pło-
cic kanonikiem, umarł roku 1583. ob a^di^^woa^i-łoisClJK), 4*3^©m ui'i'rff Hii
■n
Dom Kazanowskich w lubelskiem województwie w łukowskim powiecie staroda-
wny, wspominają niektóre historye Dominika Kazanowskiego, dla tego, że był
uwiódł króla Kazimierza z przegranej bitwy u Chojnic, a do Bydgoszczy doprowadził,
za co był znacznie od tego króla uczcion i udarowan. Jego ciido leży u Barnadynów,
nad którym były wiersze pisane w te słowa: . ,,:
Si latu est socium a belU seroare periclis, j 'j t *\
leli BuimoąHfr „.' J)efenso major gloria rege venit "' o»«»3"»0» '^'^^^ ^
uui^n Namgue ubi Oa^imirum beUo ticere Pnitemi '>xkoi Ł;tv'.v^f8Jl .etiwocga-'
^t , Ac densa regem circuire manUf !f \ .';s'^'t i^inł) feiL ;fJ:§pao4oi«ii* oafitj
Defendi łrepidum incolumemgue ex TiosU re^kuc^ .o^>'wf< attsą l>o aida i'id
Chojnicii campis Bidgostiam ttdi. „j, p wsf ^sitiiYSi t)
Me tamen huc tumulo sorpsił mersiłgue pro fundą , . , '• i\jif
&n isbni Mors inimica malis, mors iminica bonis. ii !»'''"> (.« o ii*:
vr63hftitvsT5l * Sed mrtus tnget, erudmłgue mea acta Polonos, ^^^^^ Bia«wtwi«q BjiJfiSDfMj
Quo regi haud d^ent corde placere Deo. .łissioą
Był podkomorzym króla pomienionego, radomskim, niepołomskim starostą, umarł
roku 1485. Miał synów czterech. ^^iiui.iiuga?/
6l% O KLEJNOCIE
'■''"' Stanisława podkomorzego lubelskiego i sędziego sędomierskiego, który % ŚłS
nieńską z domu Dębno zostawił syna Marcina, rotmistrza i męża sławnego. ^ ^*^
Mikołaj drugi syn wyżej pomienionego podkomorzego umarł sterilis.
Henryk trzeci, który był w Turcech w pojmaniu lat dwadzieścia, od Turczyna
onego, który go był pojmał przywiezion do ojczyzny, i tak z sobą pospołu aż do śmierci
mieszkali jako bracia w miłości, y^'"^ '"^^' -^^^^i. --.^C^ ^^;^^-^ H- <>:.— | hu uim^ih^A
Bartosz czwarty, sędzia łukowski^" ł)y1: dworzaniiieim S:r^la Żygmuntó,'^^'len' z']ńfar^
kuszewską zostawił synów czterech.
:P^ Jana, który był podsędkiem łukowskim, ten trzymając plebanią w Kozim Rynku,
na syna kościół sprofanował, i sam wiarę albo sektę Kai winowe rozszerzał.
Mikołaja, który zKorycińską z domu Topór starosty przedeckiego córką io-
stawił synów trzech. • vk
'^'' Andrzeja, z Krzeczowską z domu Wręby zostawił syna i córki trzy. '
Pawła, który w cudzych ziemiach czas długi będąc, do ojczyzny przyjechawszy,
znacznym był dworzaninem króla Augusta. ^ - r v. .
Hji.'/ mi ,4aio(a I ((i7/i;bo.ifijH uiob ,aa«łłu^ i^' a^i ń.jiAaaŁ&hi*xiti* t^ioU
Dom OrzymołtowśkiiDli ria Pałukach starodawny, ż W i la m o w s k' imi je3nej
dzielnice; był Janusz Grzy muł to wski mąż sławny, siły wielkiej, ten króla Zygmunta
prowadząc na Łysą górę do świętego Krzyża, chcąc się królowi przysłużyć, sobie nie
folgując, barzo sobie przez prawie uczynił, potem się zaniemógł i umarł.
Drugi był starostą drahimskim w Kaszubiech, mąż sławny także, będąc w Węgrzech
z Jeronimem Łaskim, wiele z nieprzyjacioły królestwa onego czynił.
•, Janusz, Mikołaj Grzymułtowski, już prawie ostateczny potomek domu tego,
był wieku mego, od Dzierżanowskiej z domu Gozdawa, rodzonej siostry opata wą-
growieckiego, o którymeś czytał pod herbem pomienionym, adolescens nohilis.
-ftbi#l);
Dom Smerzeńskich na Kujawach starodawny i znaczny, był wieku męgp^.Pi^^
wojewodą inowłocławskim, umarł roku 1682, zostawił potomstwo syny. .-^^ \\)hVHu
.woi; j)qj^ Kobylniokich w krakowskiem województwie, czytaj o Jakóbie
mera księgi 16 -'^^^^^ '' ' ^^^"^^^^ ^'^'"^^ i*€^^
Dom Goślickich w płockiem województwie znaczny i dawny, jako wspomina list
Sem owita książęcia mazowieckiego w roku 1392 Henryka Goślickiego męża onemu
panu zasłużonego ; list drugi tegoż Henryka zaleca znacznie w sprawach rycerskich , gdy
był słan od pana swego z niemałem wojskiem do Prus.
Grzymisława de Goślice u tegoż książęcia opowieda list kanclerzem.
Mikołaj Goślicki na miejscu Sieprskiego mając niemały poczet ludzi na
początku panowania króla Zygmunta, u Proboszczowie w ziemi płockiej wiele Krzyżaków
poraził.
W regestrze wojska porażonego pod Sokalem, dwu Goślickich zabitych w księ-
gach kancelaryi napisano. Często z domu tego na Podolu męże znaczne ludzie rycerscy
wspominają.
ORZYMAŁA. 617
Tegoż domu Frąc Goślicki z równym pocztem ludzi o nierówne się tatarskie
wojsko pokusił, wtem był rozgromiou od wielkości i pojman, za panowania Zygmunt !i
Augusta, dawał za się wielki okup, tając nazwiska swego, ale był zacz i kto był od
Żyda był wydań. Zatem z faryą pogańską i wyrzucaniem na oczy niezliczone bitwy,
któremi je za Pretwica, za Herborta starostów barskich porażał, zatem go w sztuki
rozsiekali na górze w polach podolskich, którą górę od tego czasu Mogiłą Goślickiego
zową. Tam pohańcy krwią jego szable sobie mazali i szaty na sobie, ciałem się jego
dzielili^ po małej sztuczce rozbierając, bo to ich jest obyczaj, gdy męża jakiego sławnego
zabiją, albo jako dostaną po myśli, prosząc sobie szczęścia od Boga takiego jako on miał,
w mieszkach ciało albo krew jego przy sobie noszą.
y ,, Za pamięci niszej, także i przed oczyma naszemi byli ci mężowie znaczni, jako
Marcin Goślicki, archidyakon płocki, był przykładny kapłan i dla godności wielkiej
królom panom swym znajomy^ w łasce u królowej Bony, której się dobrze zasługował.
Było przed nim inszych trzej kapłanów, prałatów godnych.
Wawrzyniec Goślicki, dziekan płocki na dworze królewskim, więcej meritis
niźli piórem mojem może być zalecony; bj^wał w poselstwie w Węgrzech, w Niemcech,
^ Szwecyi, w Prusiech, wszędy cum (Ugniłałe panów swycłi odfH-ąwował i z pożytkiem
r. p. Więcej potem zasług jego whistoryi czytać będziesz. {7O "^fTew/d iu/«/na>
Paweł Goślicki brat jego rodzony, kanonik krakowski, godny także prałat; brat
ich trzeci, podsędek ziemie płockiej, zostawił z Eoziebrocką potomstwo.
Jan Goślicki podczaszy brzeski, na Kujawach mąż znaczny, etc.
ijiiabf>.
Yr«szcieńskich dom w Mazowszu. Był jeden starostą łomzieńskim, zostawił synów
dwa, Piotra i Mikołaja, męże godne i krain postronnych świadome.
, . Dom Zamojskich. Był Tomasz sędzia Zebrowski i ostrołęcki, którego potem syn
na tymże urzędzie ziemskim w onym kraju. Jan brat jego sekretarzem królewskim, mąż
godny i zasłużony. Stanisław chorążym łomzieńskim.
Dom Sieuiaiiew&kich, w gostyńskim powiecie starodawny. Był jeden pisarzem ziem-
skim tamże, potem syn Tyburcy na jego miejscu, które mu ojciec spuścił dla skażenia
oczu, które acz miał przeźroczyste, wszakoż na nie nie widział; był cześuikiem tamże.
Symon był chorążym rawskim. Szczęsny podstolim był gostyńskim. Augustyn, ten
sobie w pokoju zasiadłszy, o żadne urzędy ziemskie nie dbał, tylko jako drugi Midas
złoto rodząc wioski skupował.
Dom (irab«wieckicli starodawny w Wielkiej Polsce, u których był Gabryel starostą
mławskim i ochmistrzem królowej. Od brata jego Stanisława był syn Sebestyan,
który na dworze króla Augusta z młodości dostatecznie służył, był mąż godny, w spra-
wach rzcczypospolitej biegły, w cudzych ziemiach na naukach bywał, miał za sobą Czer.
mieńską z domu Jelita alias Koźlarogi, która się z młodości wychowała w frau-
cymerze królewny Anny, tej która potem była królową.
Dom •leskieli starodawny w Wielkiej Polsce. Był wieku mego Jan Oleski podsto-
lim królowej Anny, z fraucymeru tejże królowej pojął Barbarę Szczepiecką z domu
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego. Bartosia Paprockiego 78
618 O KLEJNOCIE
Dom Iniszenskich Ksztanów w płowieckiem województwie starodawny. -^''
Dom Bieganowskich w Wielkiej Polsce w poznańskiem v»ojewództwie starodawny.
Był wieka mego Wojciech kanonikiem poznańskim. Stanisław brat jego dworzan^
nem i trukczaszym króla Stefana. Mikołaj w Węgrzech zabit, mąż sławny i żołnierz
prawy.
Dom Rybskirh w gostyńskim powiecie starodawny; był jeden podstolim tamże
wieku mego.
Dom Czapskich na dobrzyńskiej ziemi starodawny. Był Andrzej wieku mego pod-
sędkiem ziemi onej , mąż zasłużony rzeczypospolitej , na sejmiech posłem bywał i na in-
szych zjeżdziech. Zostawił z Skarpkowną z domu Cholewa potomstwo. 'uu w
Andrzej synowiec jego był harcerzem króla Stefana, mąż sławy i pamięci godny;
był potem rotnistrzem do Moskwy, miał wybrance, umarł roku 1682.
Domarat Czapski był mężem w prawie uczonym i godnym w posługach rzeczy-
pospolitej i inszych wiele. Dom to rozrodzony; tych przodkowie z Czerwonką rotmi-
strzem krzyżackim wielkie burdy wiedli, mężny mu odpór dawali, potem go pojmawszy
obiesili, wiele znacznych zasług ich godnych pamięci potem ci historya powie.""*'' *•''"'
Dom Baranowskich starodawny w sędomierskiem województwie, ludzie rycerscy,
mężni, sprawni bywali. Był wieku mego Stanisław Baranowski, który w onym
kraju z wielkiej miłości od wszystkich sąsiad niemałe niesnaski między nimi porówny-
wał, i insze przyjacielskie sprawy stanowił z wielką pochwałą, zostawił potomstwo syny
i córki.
Dom Siedieekieh na Krainie starodawny i znaczny, bywali w onym kraju urzędniki
ziemskimi. ^'''^'•^' -'.'Hili^MyuiiKił plfKnhta n»ł^j^ ti^« ,/r>vR"wOji:^J4:W ołoU d '>«;•>.«•»«'»
Dom Sojeckich w rawskiem województwie starodawny.
Dom Chwalikowskich z Wielkiej Polski starodawny, z których był wieku mego pod-
rząńczym krakowskim. '
(iłogowscy w płockiem województwie. Był jeden wieku mego dziekanem płockim,
kanonikiem pułtowskim, człowiek uczony; grecki, żydowski język tak jako łaciński do-
skonale umiał i rozumiał, był kapłan przykładny. '
Zasaćcy na dobrzyńskiej ziemi dom starodawny. .nx«x7<i %mm ^y& »t
Grzymałowie w Mazowszu dom rozrodzony, z którego był jeden podstarościm prze-
myskim za Jordana Spytka kasztelana krakowskiego i starosty tamże, tegoż był syn
Jakób rotmistrz i mąż sławny, który w wielu potrzebach z nieprzyjacioły różnymi bywał,
mężnie z nimi czynił. O czem ci potem historya powie." '"''' '
Dom Tiirzeńskich na Kujawach starodawny i znacznj^.' Birj^k^acz na Kujawach wziąf
dJał, Stanisław na Ukrainie; był Mikołaj Turzeński kanonikiem poznańskim.
Prądzcuskich dom w Wielkiej Polsce starodawny, z których był Maty as z kasztela-
nem przemęckim, zostawił syna Andrzeja od którego został J ero nim, który zostawił
synów dwu: Jeronima i Alexandra, z Anną Gwiazdowską z domu Bogorya.
Dom LHdzickirb starodawny i znaczny w Rusi, jeden z Skopycińską zostawił
potomstwo, dragi się ożenił na Wołyniu, ludzie cnotliwi, tam majętności nabyte mieli.-
Burkowscy w sieradzkiem województwie, Jerzy i Domarat w sędomierskiemt
GRZYMAŁA. 619
Swisttwscy w wiślickim powiecie dom starodawny.
Iałafh«wscy w płockiem województwie dom starodawny i rozrodzony. Łukasz
w Litwie od książęcia Prońskiego miał opatrzenie.
Kaliborscy w Prusiecłi w powiecie olsztyńskim, z którycli był Maciej mężem go-
dnym w sprawactł rycerskich, także i uczonym, był pisarzem u Pieniążka kawalera.
D«bieccj w sieradzkiem województwie, piszą się z Za borowa.
Zalescy w zakroczymskim powiecie, dom starodawny.
Jiiegalewsfy w Wielkiej Polsce, dom starodawny.
Radziszewscy tamże dom starodawny.
(Sąsińscy na Wołyniu dom znaczny, z Mazowsz wyszli.
Lagiiiowie w różańskim powiecie dom rozrodzony.
Brodowscy w kaliskiem województwie dom starodawny.
Odarhowscy w radomskim powiecie, wyszli z łęczyckiego, był Andrzej zakonnikiem
reguły cysterskiej, et canceUarius wągrovecen. w roku 1582.
Radowircy w chełmieńskim powiecie dom starodawny.
Ostrowscy w czerskim powiecie, drudzy w sędomierskim od Stężyce.
Zbykalscy z lubelskiego województwa dom starodawny.
,,,, Inszych domów wiele jest w różnych województwach, o których prze dalekość wie-
dzieć nie mogłem.
'lod i i) V
ai
,m
hrf"n'
,'M: 'i
:l
r.
iś'}of(i: '
,v. «
i. a
mu
■ii'.!!'!'') f'".'j''."\lU«J^ |.K> ' ' //
O KLEJNOCIE— -
1/ ł^d
•■■C'
PRAWDZIC,
MiU0i>Jf!^
iK^f/tyft
który przyniesion do Polski z Niemiec, ex Rheni partibus,
a przyjąwszy w stan małżeński pannę familii możnej
tego nazwiska i familii ostatecznego potomka, którzy
nosili koło za łierb, na którem misę na stół stawiają,
po tej to nazwisko otrzymał i łierb ten lew na hełmie
trzyma, majętność wielką wziął, potem się znacznie roz-
rodził, o którego potomstwie aż do wieku mego czytać
będziesz; używali lwa w polu białem z czerwo-
nego muru. Pisze Długosz o nich, że bywali in aro-
gantlam proclivi.
W roku 1181 wspomina Długosz Franka bisku-
pem wrocławskim, który był wzięt po Żyrosławie
z domu Róża, za życzliwością Bolesława Wysokiego
książęcia, od Piotra arcybiskupa poświęcon, po nim
został Jarosław tegoż książęcia Bolesława syn, o czem
czytaj u Długosza według roku pomienionego.
Jana rzeczonego Alłus, opowieda katalog bisku-
pem płockim; ten był wzięt po Gosławic z domu Gryf, będąc skolastykiem płockim,
od Jako ba Świnki arcybiskupa gnieźnieósskiego poświęcon. Żył na biskupstwie lat
czternaście, wzięt w roku 1296, umarł roku 1310. Po nim został Jan z domu Nałęcz.
Mikołaja tamże opowieda katalog biskupem. Pisał się z Gulczewa, to było za
panowania książąt Semowita i Janusza mazoweckich, od Urbana piątego papieża po-
twierdzon, nie był tylko lat dwie na biskupstwie, cierpiał podagrę czas długi. Umarł
roku 1367. Był wzięt z kantoryi płockiej po Bernacie z domu Po bóg, po nim został
brat jego rodjsony Stanisław.
o KLEJNOCIE PRAWDZIC. 621
*' Stanisława z Gulczewa opowieda katalog w r. 1367, zaraz po bracie wyżej
pomienionym obran, za przyzwoleniem Semowita i Janusza książąt, od Urbana piątego
tego imienia papieża potwierdzeń, wspomina go być v{rum integrum pudicicia corpońs
et pietałe, in egenos et orphanos liberałem, etc. Żył tylko nie całe dwie lecie na biskup-
stwie, umarł r. 1368, tamże w Płocku pochowan; po nim został Dobiesław brat jegoż
rodzony.
Dobiesława rzeczonego Sówka, wspomina katalog za panowania tychże pomie-
monych książąt; o tym pisze, że naprawił kościół płocki, i wszystkich dochodów które
byli sobie poczęli przywłaszczać szlachta ooych krajów, przez prawo od nich dostał.
Dobrzyńską ziemię o niepłacenie dziesięcin był zaklął, tylko trzy lata żył na biskupstwie,
w Górznie jadąc z Pultowska, u stołu siedząc powietrze go ruszyło, trzydziestego dnia
września r. 1371, zaraz nagle umarł, tamże pochowan, po nim nastał Sty bor z domu
Ostoja.
Tegoż czasu Pawła wojewodę płockiego opowiedają dawne skrypta, był i starostą
tamże. Ten był tak myśliwym, że tylko za parę ogar darował dwie wsi książętom,
Kopystki i Mątwice u Łomży, których by w tym wieku nie zapłacił trzydzieścią tysięcy,
a to był własny przodek dzisiejszych Niszczy ckich , których jest dom w płockiem
województwie znaczny i dawny a sławny.
Tegoż domu był Andrzej wojewodą płockim, którego także dowodnie listy wspo-
minają w r. 1460. Zostawił syna tegoż imienia, który był po ojcu wojewodą tamże,
potem był t)ełskim, zostawił z Oporowską z domu Sulima synów pięć.
Mikołaja wąjewodę bełskiego i starostę tamże, który nie zostawił potomka męskiej płci,
tylko córki, które wyniosły wielką część majętności z domu Niszczyckich , jako naprzód:
Grabowiecką, starościną mławską, Sempelborską, podczaszyną łęczycką, trzecią
Sienieńską, czwartą Kosobucką.
Bartosz, syn tegoż wojewody wyżej pomienionego, był kanclerzem płockim.
Jan, trzeci brat ich rodzony, który z Margorzatą Sierpską dwie córce zostawił,
które niemałą majętność wyniosły z domu Niszczyckich, jako Kloczewska, kasztelanka
zawichojska, starościna małagoska, która potem szła za Gostoraskiego wojewodzica
rawskiego, i Piekarska.
Piotr, czwarty syn tegoż wojewody, który z Magierowną z domu Szeliga jedne
tylko córkę zostawił Helżbietę Łaszczowa. Ten wiele a znacznie rzeczypospolitej służył
przez wszystek czas żywota swego, w poselstwach znacznych od króla Augusta jeżdżał,
jako do Baru królowej Bony z Wysockim opatem łęczyckim, etc, i wiele inszych posług
odprawowd.
-jAJi (5jjg2YSZTOP, piąty syn tegoż wojewody, starosta ciechanowski i przasnyski, mąż
stewy i pamięci godny, który za króla Stefana roty znaczne wodził, jako pode Grdańsk
i do Moskwy, a jako sobie znacznie poczynał, toć napotem historya szerzej powie.
Zostawił z Kosobucką kasztelana liwskiego córką potomstwo syny i córki.
"*^^*'i Zygmunta Niszczyckiego pamięć ludzka niesie, który pod Sokalem w przegranej
jbiitwie wiele a mężnie z podziwieniem ludzi rycerskich z nieprzyjacioły czynił, bo gdy
622 O KLEJNOCIE
był barzo ustrzelan od pogan, potem się do niego spieszyli chcąc go pojmać, czynił
z nimi wiele wręcz. A gdy mu ręce ocieli, on stojąc nad bratem zabitym, onemi rękoma
co tylko na żyłach wisiały, gdy z niego strzały wybierali, bił tak długo, aż go dobić
musieli.
Z dawna to dom z męstwa sławny był i z innych spraw poczciwych, j^^^juj .^jj^iii
Dom Sierpskich, którzy się piszą z Gułczewa, starodawny, i tak to rozumiem,
że jednej dzielnice z domem Niszczyckich bywał; ten dom już za wieku mego szczedł
w narodzie męskiej płci, a byli ci ludzie znaczni, naprzód:
Andrzej wojewodą rawskim, starostą płockim, którego zostały te córki, które ma-
jętność w różne domy rozniosły:
Margorzata Niszczycka, o którejeś wyżej czytał. jf,,^,
Jadwiga Czarnkowska, generałowa Wielkiej Polski, starościna pyzdrska.
Anna, która naprzód była za Kuczyńskim, potem za Zarębą a potem za Złot-
ko w s ki m. ,• ' ." : i .. .„. r- f, u VI / t .*/ #. q rw' v'^ ,Uy-
Szczęsny, brat tego wojewody, był kasztelanem rypińskim; ten acz był zostawił
dwóch synów, naprzód Piotra kasztelana rypińskiego, umarł słerilis.
Andrzej, który po bracie był kasztelanem rypińskim, zostawił był syna Adama
z Zofią Szczawińską, kasztelana sochaczewskiego córką, tegoż herbu; młodo umarł
i insze przed nim bracia i siostry.
Anna, siostra pomienionych kasztelanów, córka Szczęsnego, Wolska, potem była
za Piwem tegoż herbu, z obiema zostawiła potomstwo. Na tę połowica Sierpca i Okalew
z przyległemi wsiami, majętność znaczna przypadła, też i Kiernozia, miasteczko w raw-
skiem województwie.
.. <',\ Tychże wyżej dwóch pomienionych senatorów był trzeci brat, od którego zostały
dwie córce ; ten z Szczęsnym brał działem na poły Sierpc i Bieżuń , Sarnów etc. Wzięła
działem Hełżbieta Jaruntowa, wojewodzina łęczycka, Bieżuń i Strzegi, insze wsi do
nich. Nie zostawiła także tylko córki: Sobocką kasztelankę gostyńską, od której tylko
jedna córka, a od niej hrabina z Górki wojewodzina poznańska, o którejeś czytał pod
Doliwą, a Latalska Januszowa, od tejże wojewodziny.
Druga, która wzięła działem pół Sieprca i Sarnów i insze wsi, była za Lwowskim
kasztelanem kowalskim, miała syna męża sławnego i dworzanina króla Augusta znacznego,
umarł caelebs. Zostały dwie siostrze: Sieniawska stolnikowa lwowska, i Urszula Po-
tulicka, Piotra wojewody brzeskiego żona. ^,.,^ ;.
Dom Latalskich starodawny, którzy się piszą hrabiami z Łabiszyna, ludzie
znacznie zasłużeni r. p., jako za pamięci ludzkiej był i katalog wspomina Jana Latal-
SKiEGO arcybiskupem gnieźnieńskim, który był wzięt w r. 1537, po Andrzeju Krzyckim.
Umarł r. 1540, dnia dwudziestego dziewiątego miesiąca sierpnia, o dwódziestej wtórej
godzinie, w Gnieźnie pochowa n.
Ten będąc kanclerzem królowej Helżbiety, trzymał gnieźnieńskie, krakowskie, po-
znańskie i łęczyckie probostwa. Potem wzięt na biskupstwo poznańskie, na którem żył
PRAWDZIC. 623
lat dziesięć. Zatem za łaską Zygmunta pierwszego króla na arcybiskupstwo obran.
Vir singularis vlrtuti8 et humanitatis , omnibus heneoolens , affabilis , in suhditos omnes
excellentis piełałis, rei pubUcae amator studiosus, aedificiorum archiepiscopałus , partim
incendlo , partim vełiisłałe collapsorum hilaris restaurator, kidropisi in Skwierniewicze
ohiił die decolationis sancti Joannis Baptistae, aetatis suae anno 77. Po nim obran Piotr
Gamrat z domu Sulima.
Janusza Latalskiego hrabię na Łabiszynie, poznańskiego wojewodę i starostę
człuchowskiego, wiele listów i pamięć ludzka niesie, senatora z.acznego i wielkiego mi-
łośnika rzeczypospolitej. Tego zostali trzej synowie: Stanisław starosta ino włocławski
i człuchowsk', który miał zu sobą księżnę pomorską, z którą zostawił tylko jedne córkę.
Był to mąż zasłużony r. p. Ten był wziął działem Łabiszyn miasto. ■
Janusza sławnego rotmistrza, który służąc rzeczypospolitej, wielką majętność oj-
czystą utracił. Miał za sobą Jarultownę wojewodzankę łęczycką, z którą zostawił dwie
córce. Ten był wziął działem Łopienno miasteczko i insze.
Jerzy, trzeci brat ich, który działem brał Dębnicę u Gaiezna i insze przyległe.
Zostawił potomstwo syny i córki.
Był brat tego wojewody stryjeczny kasztelanem łęczyckim, którego też zostali
synowie, mężowie godni i w sprawach r. p. biegli, ci się pisali z Ła talie.
•' "'Włodkowie, dom znaczny w Rusi i możny. Był Maciej Włodek starosta
kamieniecki; ten u Gojsca miasteczka, mając tylko sto koni roty swej, gdy Wołochów
przyciągnęło wojsko, w którem było więcej niż tysiąc koni, poczęli do miasteczka wielką
mocą szturmować, do których on mając wielkie serce na tego nieprzyjaciela, chcąc im dać
odpór, rocie się swej onej kazał gotować; poczęli mu się wymawiać towarzysze, mówiąc,
żeć nierówno, pogubisz nas; on tylko z pocztem sług swoich skoczył w ono wojsko
wołoskie, począł ich mężnie rozgramiać, widząc towarzysze tak wielkie szczęście i serce
mężne, nie żałując przy nim pomrzeć, wyskoczyli do niego ochotnie okrzyk uczy-
niwszy, na głowę porazili Wołochy. Potem wiele posług i znacznego męstwa jego
historyać powie.
Tegoż był syn Stanisław starosta halicki i kolomejski, który także z młodych lat
roty znacznie wodził, w potrzebach z niemi w wielkich bywał. Znacznie to mąż zasłużony
był wieku mego r. p. Miał za sobę Zamojską kasztelana chełmskiego córkę.
Dom Kryskich starodawny w płockiem województwie i na Zawkrzu etc. etc,
których przodki opowiedają różne skrypta rzeczypospolitej zasłużonymi. Naprzód Łwa
dziedzica w Krysku, którego syn Nin o gnie w był wojewodą płockim w roku 1430.
Miał z Boglewską to potomstwo: naprzód Katarzynę Narzymską, która miała
Mikołaja kasztelana sieprskiego i Tomasza kasztelana płockiego Narzymskie.
Potem tenże wojewoda miał syna Jana który był kasztelanem zakroczymskim, zo-
stawił z Lasocką z domu Dolega synów dziesięć: ośm ich umarło niepłodnych, tylko
dwa zostawili potomstwo. Miał tenże kasztelan córek sześć. 7 ,7ir/:qxf.ili
Stanisław syn tego kasztelana zakroczymskiego, zostawił ź Wituską dwie córce:
624 O KLEJNOCIE
Helżbietę Wolską i Annę, syna jednego Jana, który z Wichorowską, pisarza cie-
chanowskiego córką z domu Lis, zostawił potomstwo.
Jakób, wtóry syn tegoż kasztelana, zostawił z Jagnieszką Czosnowską z domu
Pierzchała syna Floryana Kryskiego, który z Anną Wichorowską podsędka
ciechanowskiego córką zostawił tylko jedyną córkę Zofią. Tegoż były siostry rodzone:
Nietyksina i Jagnieszką druga.
Tenże pomieniony Ninogniew zostawił z Bartnicką z domu Dolega, wtóra
żoną, to potomstwo: Annę Mińską, Małgorzatę Radziejewską, Dorotę Zie-
leń ską i te syny: ,i
Jakóba kanonika płockiego etc, Mikołaja, Bartosza, Stanisława, Piotra,
który był starostą płockim 5 wszyscy zeszli steriles. Tego starostę był doktór lekarstwy prze-
sadził. Był to człowiek serca wielkiego, w potrzebach znacznych bywał. Paweł brat ro-
dzony tegoż starosty zostawił z Anną Srzeńską z domu Dolega to potomstwo: Annę
Brzoszczyną, Barbarę Osuchowską, Małgorzatę z Kostkowa Kostczyną
kasztelankę zakroczymską, Katarzynę, Jagnieszkę Uchańską wojewodzicową pło-
cką, i te syny, naprzód: >
Wojciecha podkomorzego płockiego, męża sławnego między ludźmi uczonymi i
dobrze r. p. i królowi zasłużonego. Ten jeździł w poselstwie od Augusta króla ad Pium
terłium papam i do książąt rześkich, jako do margrabię brandeburskiego, do króla Filipa
hiszpańskiego, gdy pojmował królową angielską. Potem do tegoż króla Filipa około po-
stanowienia Baru po śmierci królowej Bony ; tam iż mu nie podług myśli szło poselstwo,
przyjechawszy do ojczyzny umarł w Pułtowsku, a w Drobninie miasteczku ojczystem po-
chowan, jako o tem świadczy to krótkie elogium terai słowy:
Alberłus Kriski Sigismundi Secundi regis Poloniae succamerariuSf dobrzinen. et
mlaven. capitaneiis^ patricms polonus, juvenis decorus ac pulcer, generis nohilitate ac ma-
jorum suorum clariłudine et virtutihus suis illustris^ philosophia ac juris scientia lingua-
rumque multarum peritia clarus, in disputationibus doctorum liominum acutus ac disertits,
natura et arte eloguens, pauperum et opressorum adjutor, justitiae et puhlici boni amator,
qui legationibus ad papam, ad caesarem ac ad romanum, Hispaniae Angliaegue reges, ex
dignitate perfunctus cum esset, segue ad r. p. recte administrandam par ar et, ampKssimos-
que magistratu^ sibi promissos a rege expectaret, maturo fato cum ingenti hominum do-
lore ex hummiis sublatus est die 24 Novembris, hora 12 noctis seąuentis in medio chorolo-
gio, anno 1566, aetatis suae 33, Pultoviae.
O tym te wiersze polskie pisał Jan Kochanowski:-' ■>'""
^ Płaczą cię starzy, płaczą cię i młodzi,
{ OT , . Dwór wszystek w czerni prze cię Kryski chodzi.
Albowiem dworstwo i ludzkość przy tobie,
Wjednymże zaraz pochowano grobie. , ^
Tenże temuż epitaphium:
Hiszpany, Włochy i Niemce zwiedziwszy.
Królowi swemu cnotliwie służywszy,
PRAWDZIC. 626
(jbowf»f«rv» Umarłeś Kryski, i leżysz w tym grobie,
Nameś tu smutek zostawił po sobie.
A iż płacz próżny i żałość w tej mierze,
Tern więtszą i płacz i żałość moc bierze.
Szczęsny, brat rodzony tego Wojciecha, był wojskim płockim, był mąż w spra-
wach r. p. biegły, ale zbytnia pinguedo a natura do wiela mu przeszkadzała; umarł
caelebs.
Stanisław, trzeci brat ich, był wojewodą mazoweckiem, zostawił z Małgorzatą
Uchańską wojewody płockiego córką synów czterech: Wojciecha, Szczęsnego
młodzieńce uczone, które kosztem niemałym w cudzych ziemiach na naukach chował;
Pawła i Piotra, córki: Helżbietę i Barbarę. s
Bywał na znacznych posługach rzeczypospolitej. Ten wojewoda do Francy i po króla
Henryka z drugimi posły był wyprawion. Zatrzymań od króla duńskiego, bo się był pu-
ścił morzem ze Gdańska, z Lancakiem, i ztamtąd się wrócić musiał.
Potem od Stefana króla był posłem do Moskwy cum absoluła potestate do Iwana
kniazia wielkiego, o czem potem w historyi mieć będziesz.
Tegoż wyżej pomienionego Ni noga były te siostry: Naprzód Szumska, która
spłodziła Pomścibora kasztelana ciechanowskiego, i drugiego, który był sędzim tamże,
i córki: Magdalenę Krasińską, matkę biskupa krakowskiego, kasztelana sieprskiego
i sędziego ciechanowskiego, i inszych, jakoś czytał pod Ślepowronem. Małgorzatę
Łosiową, która porodziła Łosie, o których pod Dąbrową, i te córki: Annę Za-
bicką, Katarzynę Strzałkowską, Helżbietę Lawską, która była urodziła ojca
wojewody mazowieckiego etc.
ii
Dom Lasiewskifh z Kryskimi jednej dzielnice.
Dom Radianowskich tamże starodawny i możny, jako wspominają różne skrypta i
listy Pawła wojewodą '_^bełskim , w roku 1436, czytaj statuta koronne, i inszych wiele
mężów znacznych i senatorów możnych bywało. Pawła Radzanowskiego chorążym
płockim wspominają przywilegia dawne.
Dom Szciawińskich w rawskiem województwie w powiecie gostyńskim starodawny i
rzeczypospolitej zasłużony. Wspominają listy dawne Piotra Szczawińskiego cześni-
kiem łęczyckim, ten miał za sobą Grodzanowską, z którą zostawił tylko jednego
syna Piotra, który był kasztelanem sochaczewskim. Ten misi. za sobą Annę Wolską
z domu Łabędź, Pawła kanclerza koronnego i starosty gostyńskiego córkę, z którą
zostawił syna Pawła, kasztelana łęczyckiego, sochaczewskiego , wareckiego, etc. etc.
starostę, ochmistrza królowej Amiy, Zygmunta pierwszego córy, a Stefanowej żony,
który z Anną Duninowną z Ujazdu z domu Łabędź, stolnika łęczyckieg) córką,
zostawił synów na ten czas czterech: Samuela, Andrzeja, Pawła, i Jana; córek
pięć: Katarzynę Krasińską podkomorzyną płocką, Annę Herbortownę na Bro-
chnalu zFulsztyna, Zofią, Barbarę, i Helenę.
Tegoż kasztelana łęczyckiego były te siostry. Naprzód Zofia, która była za
Piblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 79
626 O KLEJNOCIE
Sieprskim kasztelanem lypióskim, tegoż herbu, a potem za Gostomskim wojewodą
rawskim, z którym tylko jedne córkę zostawiła Helżbietę.
Jadwiga Samowska, Anna Uchańska wojewodzicowa płocka.
Córki onegoż cześnika łęczyckiego były: naprzód Bielawska, ChotOmska,
Rybska, Wierzbowska, piąta była w zakonie w Płocku. ^^a:t>s<<-'.
Dom Rrocłiorkich z tymiż Szczawińskimi jednej dzielnice. 'i •<! ***
Dom Trąbskifh tamże z tymiż jednej dzielnice, starodawny.
Szczawińscy, którzy się piszą z małego Szczawina tegoż herbu używają. Był
wieku mego jeden kasztelanem inowłocławskim, który miał żon trzy. Naprzód Puckownę,
z którą acz miał potomstwo, wszakoż pomarło, tylko od Boruckiej został syn i córka.
Potem miał za sobą Uchańską wojewpdzankę płocką, od której było potomstwo zostałO;
synowie i córki. ialHoaeo^^ftsoafSf daita^ife^ di!)/ax;Wns Bii'i*sv
Dom Łaszczów starodawny w województwie bełskiem, z dawna zasłużony r. p.,
o których historye powiedają, jako Miechowita w księgach czwartych wspomina Jana
Łaszczą w r. 1453 temi słowy: f i^nmin // iwńoą ma^-) o ,(>-}^rA\t)\ i
Joann es vero Lasscz administrator in Zuktwiecz, cum ałiis ndministratorihus,
videns se hostibus imparem in campo Krasniew ^ nocie omne illud rohur Tartarorum pro-
stravit, deinde interdiu reUquos exercitus Tartarorum (qui haud longe abierant) aggressus,
ducem Tartarorum Deo fav&nte occidit, et religuum, agmen Tartarorum in fugam connertit,
praeda de manihus ipsorum erepta, anno praefato. O czera czytaj list 329. O tymże
czytaj u Kromera księgi dwudzieste wtóre, list 520. Acz go kładzie inszej familii. J^Td
Tegoż Jana Łaszczą męża sławnego był syn Łazarz Łaszcz z Tu czap,
łowczy bełski, starosta tyszowicki, mąż sławny i pamięci godny, był wielki miłośnik
ludzi rycerskich. Ten gdy Tatarowie ziemię bełską mocą wielką nabieżeli, na zamku się
swym zawarł i mężnie go obronił, z sługami tylko swymi a z trochą ludzi rycerskich,
jednak żonę z dziećmi wysłał do Grabowca główniejszego zamku, sługam tym, które
z nią posłał, kazał wziąć kopije z proporcy, którzy nazad szli, pani wprzód wyjechała.
Tatarowie puścili się gościńcem za nią ku Grabowcu, a gdy obaczyli one sługi, które
się na pagórkach ukazywały, mniemając że zasadka, wrócili się nazad, wtem pani
na zamek ubieżała. Zostawił był kilka synów, którzy się bawiąc sprawami rycerskiemi
bez żon pomarli, zostali dwa, i córki: Jagnieszka Dybowska, wojewodzina bełska,
starościna rubieszowska, od której tylko jedna córka została Tęczyńska wojewodzina
krakowska, starościna rubieszowska, etc. etc. Jakoś czytał pod Toporem.
Aj.exander Łaszcz syn tego Łazarza, brat wojewodzinej bełskiej rodzony, ka-
sztelan cerski, naprzód był podkomorzym bełskim, czas długi królowej Bonie służył, od
której TsńsA. starostwo kowelskie. Gdy Bona odjechała, puścił Kowel a dano mu starostwo
chełmskie, potem kasztelanią czerską.
Ten wiele rzeczypospolitej służył, posłem na sejmy bywał często. Ten miasteczko
i zamek założył, który nazwał Łaszczowem, w miejscu obronnem, z którego się już
potomstwo jego pisze a nie z Tnczap. Ten zostawił synów trzech. S tan isłan? czwarty
młodo umarł. ,,„, ^^,,1, ^,,,,i,„;g
PRAWDZIC. 627
Marcin był mężem uczonym, doctor utriusque jtiris, był archidyakonem gnieźnień-
skim, krakowskim, łowickim kanonikiem, sekretarzem króla Stefana, człowiek był skromny,
bogobojny, ten ustawicznie pisząc sprawy dworskie, suchotami umarł, pogrzebion w Ła-
szczowie z wielką żałością ojca i inszych ludzi. o i : »
Alexander syn wtóry tegoż Alexandra, mąż znaczny, ten pod Tczowem z klikiem
rajtarów mężnie czyniąc, kilka na placu zostawił zabitych, pod nim tylko konia zabito,
i samego postrzelono przez zbroję, wszakoż nieszkodliwie, dodał mu sługa konia, zjechał
z placu zdrowo, z pochwałą ludzi rycerskich.
Jan Łaszcz, trzeci syn tegoż Alexandra kasztelana czerskiego, podkomorzy bełski,
starosta chełmski i tyszowiecki. Ten się naprzód naukami wyzwolonemi bawił, potem na
dworze cesarza Ferdynanda był pacholęciem* Przyjechawszy z Niemiec, przy Jak obie
Uchańskim arcybiskupie gnieźnieńskim się bawił wielkim dostatkiem, tam naprzód
był krajczym, a potem i podkomorzym. Gdy mu dano urząd podkomorski, przyjechał
do ojczyzny, gospodarstwem się zabawił, r. p. znacznie służył, posłem na sejmy bywał.
Ożenił się potera w roku 1573. Pojął Annę Wielopolską ze Gdowa starościną
tyszowiecką, która pierwej była za Strzałą. W interregna wiele r. p. służył, żadnej
potrzeby albo zjazdu nie omieszkał niemałym kosztem, aż do elekcyi Henryka króla.
A gdy Henryk ujechał z Polski, znowu interregnum, złożono elekcyą pod Warszawą, na
której gdy mianowano królewnę Annę, a do niej Stefana wojewodę siedmigrodzkiego,
posłało go wszystko rycerstwo z pośrodku siebie do królewny Anny, jeśliby na to przy-
zwoliła. Ta iż była zatrwożona, widząc rozerwanie między ludźmi, jednak za perswazyą
tak jego jako i drugich, które był sobie sposobił, zezwoliła na tę nominacyą. Gdy to
odniósł rycerstwu i panom onym co z nimi trzymali^ potwierdzili to jednostajnemi głosy.
Zatem szli do kościoła, już się prawie zmierzchało, dziękując Panu Bogu za dokonanie
elekcyi. A iż niemała część rycerstwa i panów, którzy się byli udali za domem rakuskim,
niezgodnie odjechali, oni złożyli sobie zjazd pod Jędrzejowem, stojąc mocno przy kró-
lewnie i wojewodzie siedmigrodzkim. Pod Jędrzejowem będąc, tam za wolą wszystkiego
rycerstwa stanąwszy w kole, powiedział: Kto by inszego pana wspomniał anie tego, któ-
regośmy pod Warszawą obrali i mianowali, jąwszy się za broń rzekł: tem będzie karan.
Rzekł mu jeden z panów: Sam to od siebie tylko mówisz. Zatem krzyknęli drudzy:
Wszyscy, wszyscy! I zatem ucichło, w zgodzie do Krakowa przyjechali.
Gdy naprzód królewna przyjechała, potem król, po koronacyi obojga, zalecając
dobrze zasłużone, tiim też i tego Łaszczą zalecili; za przyczyną Jana Zamojskiego
podkanclerzego natenczas, dał mu król dożywocie na Tyszowcach, które był po żenię
wziął. Był potem przy królowej krajczym, za przyczyną jej i już za zeszłemi laty ojca
jego, dał mu król starostwo chełmskie. Zostawił z tą Wielopolską pomienioną syna
Jana na ten czas tylko w piąci lat, drudzy młodo pomarli.
Drudzy Łaszczowie byli wieku mego, jako Tuczapscy, Marcin, który miał
za sobą Niszczycką, Piotra wojewodzica bełskiego córkę, Paweł brat jego, mę-
żowie sławni. ,^ i,^^ ^5^^ ,i^«fiOł •Ąnt^»wmdiutxr>
.i>i- łij i'.A-jifi iiłuim ')iijt^(i ^ułjuitiwu ju J/j ,,.,[(. M 1 łijlio') i ^\]kxiii\i.\ ■j^<.-»-
028 O KLEJNOCIE
Stanisław Łaszcz Nieledewski, wojski brodelski, zostawił syny: Jerzego,
który byl podczaszym u arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakóba Uchańskiego; Sta-
nisława, Floryana, Mikołaja, męże wyborne. ■
Andrzej Łaszcz z Obr owca, wojski lubaczewski, mąż r. p. godnie zasłużony,
zostawił z Rudgieszowną syna Pawła, adołescentem nohilem, którego w postronnych
krainach na naukach z dostatkiem niemałym chował.
Bartosz Łaszcz Kobelski, brat rodzony Andrzejów, od którego też zostało po-'
tomstwo, na ten czas minorenes. ^jla/.il.-. »M»\\,iti9j{tcjvJ
Stanisław Łaszcz Strzemilecki, rotmistrz i mąż sławny za panowania Augusta
króla i Stefana. Ten z drugimi posły jeździł do Węgier po króla Stefana.
Stanisław brat jego stryjeczny, też rotmistrz fortunny i mąż sławny na Podolu',
inszy bracia ich mężowie wielcy, i zawsze na sprawach rycerskich z młodości się chowalii
Dom Parysów w Mazowszu starodawny, znacznie zasłużony rzeczypospolitej , byli
dygnitarzmi, starostami w onym kraju wieku mego, był jeden starostą czyrskim. *
Dom Wierzbowskich na Podlaszu, którzy się piszą- z Kuchmist rzewa, z których
jeden był pisarzem wyskim i podlaskim, mąż rzeczypospolitej godnie zasłużony, wiele
ludzi młodych przy sobie domów znacznych bawił, którym wychowanie dobre dawał,
zostawił syna jednego Stanisława, córek trzy, z których jedna za Rytlem, druga
za Kościszewskim Wojciechem w Chrapuni, trzecia za grabią Słuckim.
Bietkowscy tamże w Mazowszu, z których Stanisław był pisarzem ziemskim wy-
szogrodzkim, dwa królowej Annie służyli, jeden dworzańską, drugi był karłem.
Cybulskich dom starodawny i znaczny w Mazowszu, w powiecie wysogrodzkim, jako był
Alexy Cybulski in officio terrestń in eodem districłu lat trzydzieści podsędkiem, sędzią
dwadzieścia, zostawił te syny; Jana wojskiego wysogrodzkiego, Macieja kasztelana
wysogrodzkiego , A n d r z e j a cześnika wysogrodzkiego, Adama kanonika płockiego.
Szczęsnego, który się w krakowskiej ziemi ożenił, i Chrzysztofa, z Anną Wróblew-
ską, i te córki; Helżbietę, panną umarła, Zofią Nieborską podsędkową wysogrodzką,
i Katarzynę, która drugiemu Nieborskiemu także do stanu małżeńskiego dana.
Adam brat wyżej pomienionego sędziego zostawił dwu synów, Jakóba i Judę,
którzy mają potomstwo.
Dom Brudzuiskieh z domy wyżej pomienionemi w Wielkiej Polsce jednej dzielnice,
jako zLatalskimi, z Rynaczewskimi i Witosławskimi, każdy od dzielnice swej
insze nazwisko niesie.
Stefan Brudziński, za panowania Kazimierza Jagiełłowicza , w r. 1440, w pru-
skiej wojnie u Chojnic od Krzyżaków zabit, mężnie z nieprzyjacioły bojując.
Baltazera książę zegańskie, czyniąc z nim pojedynkiem ranił śmiertelnie, potem
od sług jego zabit, blisko potem siebie między trupy nalezieni.
Jakób Brudziński, łowczym będąc kaliskim, umarł w r. 1490, o którym czyni
wzmiankę list domu tego, dla tego, że był kupił wieś Zakonowo za rzeką Wełnią, od
Sędziwoja Czarnkowskiego kasztelana sątockiego w r. 1485. Od tego Jakóba był
Wojciech Brudziński, i córka Popowska, która niepłodną będąc miała wieku lat stg.
PRAWDZIC. 629
Wojciech poraieniony, będąc na dworze króla Alexandra, potem u brata jego Zy-
gmaota pierwszego znacznym na dworze, zabiwszy u panny szlachcica jednego lite-
wskiego, zjechał do Polski. Potem miał za sobą Lubrańską, biskupa poznańskiego sy-
nowiec, po której wziął Wąsosze i inszą majętność. Był to mąż znaczny, zachowania mię-
dzy ludźmi wielkiego. Był za pomocą Łukasza z Górki kasztelana poznańskiego, admi-.
ministratorem opactwa trzemeszeńskiego za ostatecznego opata niemieckiego narodu, gdzie
ai do tego czasu były opera jego pozostałe w porządku. Był mocy tak wielkiej , jaką
podobna rzecz mieć człowieku: sześci chłopów zbrojnych unosił, konia gdy nogami ści-
snął a wrót się ujął, od ziemie podnosił. Od tegoż było to potomstwo: Jan Brudziński,
Andrzej i Jagnieszka Padniewska, która urodziła dzisiejsze Padniewskie: sta-
rostę dybowskiego, i Marcina, synowce biskupa krakowskiego, Jakóba, Mikołaja,
Zofią, Macieja, Annę, Wojciecha, Marcina, Kaspra, Malchera i Reginę.
Pomarli młodo synowie niektórzy i córki, tylko się ich siedmioro uchowało.
Maciej mając wieku lat czterdzieści pięć umarł, był to mąż znaczny, w myśliw-
stwio się kochał, zostawił syna Jana, ten potem w cudzej ziemi naukami wyzwolonemi
się bawił, przyjechawszy do ojczyzny, prędko ożeniwszy się umarł.
Wojciech w Niemcech na nauce będąc, potem na dworze cesarzów Karła piątego
\iVL Ferdynanda, z Filipem Padniewskim czas długi mieszkał kosztem niemałym.
Potem z tymże Padniewskim za panowania Zygmunta Augusta, o swym koszcie,
z bracią Marcinem i Kasprem, pod Onixtami i Poswolem do Inilant i do Moskwy
znacznie b} ł, tego czasu jest knstosem krakowskim, kanonikiem gnieźnieńskim i sędomier-
akim jeździł potem do Włoch, zkąd przyjechawszy ojczyźnie znacznie służył, in inierregnis
diffiadtatihus , na konwokacyach, na sejmiech bywając, etc. O czem potem w historyi.
-*' Marcin brat jego był burgrabią krzczyńskim, umarł mając wieku lat 40. Był to
wielki miłośnik r. p. i znacznie jej według stanu swego służył, i toż go o prędką śmierć
przyprawiło. Bo gdy o wolność pospolitej rzeczy wiele się zastawiał nie cierpiąc żadnemu
stanowi, był strut, prędko potem umarł, zostawiwszy zPopowską z domu Nowina to
potomstwo: Wojciecha,' Macieja, Annę, Mikołaja, Jagnieszkę, Stanisława,
Stefana.
Maciej młody wiek swój na nance w Niemcech strawiwszy, Węgry nawiedziwszy,
potem do oj czyny przyjechawszy, na dworze hetmana i kanclerza koronnego Jana Za-
mojskiego się bawił. Mikołaj i Stefan naukami się wyzwolonemi bawili, drudzy młodo
pomarli.
Kasper Brudziński brat wyżej pomienionych, zabit w tumulcie przy powinnych,
mąż serca i siły wielkiej.
Dom Nieborskirh, z których jeden był podsędkiem wyszogrodzkim, zostawił z Cy-
bulską Zofią sędziego wyszogrodzkiego córką potomstwo: Adama stolnika wyszo-
grodzkiego, który dworzańską czas długi służył królowi Augustowi, potem u królowej
Anny siostry jego.
-i Hajjłcikowscy w krakowskiem województwie dom starodawny. Był Paweł wieku mego
juris utr%usqvr ffoctor, decanus clecen. scholasticus krtiszmcen., Sac. Re. M. S. znacznie
zasłużony pralut.
630 O KLEJNOCIE
Dom Smarze wsklch na dobrzyńskiej ziemi starodawny i znaczny; wyszli z ciecha-
nowskiego powiatu. Był wieku mego Stanisław człowiek rycerski, zostawił dwu synów,',
Mikołaja i Stanisława, męże godne do posług rzeczypospolitej.
Dom Bielskich Woiskirh w sieradzkiem województwie. Był Marcin, który pisał kro-;^
nikę polską językiem polskim i inszych ksiąg niemało; zostawił syna Joachima, męża'
godnego, uczonego. Wiersz łaciński dobrze pisał; k'temu w sprawach rycerskich biegły,
oba byli alieni a Jide całhoUca.
Dom Dębskich w płockiem województwie starodawny, był jeden kanonikiem kra-j
kowskim. i^f mi ■ ■ > " . , i oi/yj x<<>^Hi(ł .4fR0(Ttó«W| oiwois i"> ,łf»y; ;,'- ■'• ''" a ^^fi»
Dom fiołyuskich, tamże w Mazowszu i na ZaWkrzu m'ają, których przodki historyk
znacznie opowiedają senatory możnymi i zasłużonymi rzeczypospolitej. Wieku mego wiel-
kie nieszczęścia na ten dom przypadały, o czem potem w historyi mieć będziesz.
Dom Brzeskich starodawny, jednej dzielnice z Nieborowskimi i z Kobylnickimi, domy
możne i rozrodzono w Mazowszu, w ciechanowskim, w płockim powiecie mają. Był Kwa-
czała Brzeski, którego byli Tatarowie z ludem książęcia mazowieckiego Konrada po-
razili. Zostawił syna Jana, który był starostą płockim; ten potem miał synów trzech:
Szczęsnego, Pawła, Wacława.
Szczęsny był wojewodą mazowieckim, generałem, miał synów czterech: Łuka-
sza, Stanisława, Jana, 01exego. mą r-s mritsYf'3itiiym,*iKp^
Łukasz był kanonikiem płockim.
Stanisław żołnierską służył; miał wielką ranę na twarzy od siekiery, zwano go
Siekiera, tak do śmierci żołnierski żywot wiódł nie służąc, majętność utraciwszy, na
księżych wioskach stacye wybierał, szczedł bez potomka.
Jan z Lubiecką miał dwu synów: Stanisława i Jana. Stanisław był cho-
rążym wyszogrodzkimi mężem godnym w posługach rzeczy pospolitej, zostawił synów
sześć, -s Ohupgj") f)ifi U{WJłJ»«x gty
Jan trat jego wBaboszet^e, zostawił z Stempowską synów trzech.
01exy syn Szczęsnego wojewody, zostawił synów czterech: Jakóba, Stani-
sława, Jana, Szczęsnego.
,;;. .'Paweł syn Janów był starostą łomzieńskim, szczedł sterilis.
' Wacław trzeci syn starosty płockiego, miał z Bogacką synów pięć: Andrzeja^
Szczęsnego, Jana, Jakóba, Pawła. urAtAP, i hi;ło>!il
Andrzej z młodości żołnierską się bawił, potem księdzem został, w ojczyźnie swej
Baboszewie tylko był plebanem.
Szczęsny z Zaleską zostawił synów trzech, Pawła, Andrzeja i Zawiszę. •
-V ' :Jan z Popielską zostawił synów dwu, Wojciecha i Maxymiłiana, drudzy
młodo pomarli.
Dom B«gaekich w Mazowszu starodawny i znaczny, był Stanisław kasztelanem
ciechanowskim.
Dom Nasielskich z zakroczymskiego powiatu starodawny, bywali kasztelany ciecha-
nowskimi, i insze urzędy ziemskie znaczne na sobie miewali, byli z Radzanowskimi je-
PRAWDZIC. 631
dnej dzielnice, tylko co Jakóbowi de Radzanów dano było Nosielsk, w roku 1386,
o czem list domu tego świadczy. ^
Zeleńsry w rawskiem województwie dom rozrodzony.
Dom Rokitnirkich na dobrzyńskiej ziemi starodawny i znaczny, byli wieku mego
dwa bracia bliźniacy, mężowie sławni i rotmistrze fortunni: Jerzy i Waleryan, zosta-
wili potomstwo, jeden w Litwie, drugi na dobrzjnaskiej ziemi; Marcina męża sławnego,
który zSwaracką z domu Rogala zostawił potomstwo. ,i<=i[)») ;
Szymakowscy w ciechanowskim powiecie dom starodawny i rozrodzony.
Poczeriiiccy tamże dom starodawny i rozrodzony. ,. . . . <
(liedzińscy z Zawkrza dom starodawny. v-.!.>^* jf.Ąi-J.^pT •; .m*,,.
Dom Iłłowsklch starodawny, z których Alexander za panowania Zygmunta pier-
wszego będąc mężem sławnym, potem roty wodził, był od króla opatrzon znacznie i wo-
jewództwem płockiem uczcion, zostawił synów kilka, z których jeden był kasztelanem
wyskim, w roku 1682 na sejmie w Warszawie nagle umrzeć musiał, z której przyczyny,
w historyi czytać o tem będziesz.
Dom Pałarkick starodawny u Przasnysza, był Gotard Pałucki wieku mego ku-
stoszem kurzelowskim, kanonikiem łęczyckim, plebanem łowickim.
Synowcy jego byli mężowie porządni i w sprawach rycerskich ćwiczeni.
Dom tiradowskicb starodawny u Przasnysza i znaczny, z którego mężowie sławni
bywali. i;9iv?5in
- ( Dom Mukieńgkick w płockiem województwie starodawny, był jeden wieku mego ka-
rmnikiem płockim, drugi doktorem.
f>' Dom tiostomskich w ciechanowskim powiecie, którzy prze znaczne zasługi w różnych
państwach, opatrzenia i majętności nabyte mieli w Litwie i indziej.
Dom kicharskick w ciechanowskim powiecie starodawny, tegoż domu drudzy w Rusi
ludzie znaczni.
-{^ioiOtjDom Kabkkich w Mazowszu starodawny i zasłużony r. p. księstwa onego.
,0. Dom Kikalskich z liwskiego powiatu rozrodzony,
aij. . Dom Striżewskich z wyszogrockiego rozrodzony.
-nim < Iłołtbiowscy od Nowego Miasta. // .-ufK^yidt' •
Dom Posieftickich z nurskiego powiatu rozrodzony.
Dom Laściewsklcb w sochaczewskiem rozrodzony.
Hisiewscy tamże dom rozrodzony.
Dom Polickich w Wielkiej Polsce starodawny i znaczny, był Wojciech wieku mego
mężem znacznym, w postronnych krainach się w sprawach rycerskich ćwiczył.
W województwie bełskiem domów wiele znacznych, jako dom Łaźniewskich starodawny.
. Dom lakosiejów starodawny i znaczny.
Dom Smitkowskich starodawny.
Dom Strzałkowskich.
Dom Sokołowskich.
Dom Wołfzków, w chełmskiej ziemi, domy starodawne, z Mazowsz wyszły w te
tam kraje.
632
O KLEJNOCIE PRAWDZIC.
Sękowskich dom w płockiem województwie rozrodzony. iinl9i\b. jdab
Kruszeńscy w chełmińskiem województwie, piszą się z Bo lem Ina. aiJ3»a9v -o
Gałęscy z kaliskiego województwa dom rozrodzony.
Gorazdowscy z Wielkiej Polski dom starodawny.
Witosławscy na Krainie dom starodawny i znaczny, których przodek z Niemiec był
przyszedł w pruskie wojny, dano mu było Kiecko, potem sam kupił Siedlec u Żnina,
było ich braci czterej, jedenże żyw został Piotr.
Pakesławscy z ostrzeszowskiego pawiatu dom starodawny. ^' •'.'»« ««>il««».i<d
Dzwonowscy od Poznania dom rozrodzony. y.ii^«i»oiJiJes uv /Wminta^
Czeczotkowie w rawskiem województwie, doin Starcidawny. ^ ■- rniaiiU-)'-'*
Inszych wiele w różnych województwach domów i możnych. ihiA»H^ll /a •
0^'iHJ ..
Temuż równie podobnego herbu używają Sędzińscy,
chyba w tem odmianę mają, że miasto muru, z którego
lew wychodzi, jest pole błękitne, na którem leży
lew, pole czerwone. Domów więcej coby go używali
niewiem.
W Prusiech także wieprza z muru, który trzy-
ma w gębie dwa kłosy pszenice, używają Lukoccy,
ludzie rycerscy, wszakoż za co nadań i komu, albo zkąd
przyniesion, tegom się dowiedzieć nie mógł dostatecznie,
tylko to tak twierdzą, żeby do miasta Gniewa przodek
herbu tego miał przez mur podać wieprza przyjacielowi
swemu na żywność, któremu tajemne listy podał pomię-
dzy onemi kłosami zawiązane, na których był namówion,
aby ostrzegł wojska polskie, jeśliby było z pożytkiem
ich oblężenie. W czem gdy ostrzegł i nauczył jako mia-
sta dostać mieli, znacznie był za to udarowan.
ibvuuoi.
>/s«r»iit&«ii ifit>b ^ĄĄin-
i^iUitKi^iiAiiiie, oioG
^1 vv
JMfK-rrA :ii jozujJH u
J f>r>
. ''.i:\ .Ali V iflob -iiisiifi i^rihiii
.iiiaai^fw w- |-^tl ^llj
j >fc
'jbiw jfo7S8uf i '»;
•.t Hiyi(.jjj W ,nseBlboS. La jiDiiJ»i<'>wuir> - ^
O KLEJNOCI E '"''T '^'"'■^"^ ■
'>7S0§ł 'fT T>»fri>U-nnu
.... iSiiiiobga v/^ 3i>r«>iqu\
ukoi 7 fb^^sfeDi sloiw I
rif,,f>f,cr
KUSZABA
--. .Jl o;4iii^ . ,.^, „„.,..,
który tu przyniesion z Czech, tak jakoś o tern czytał
wGniaździeCnoty. O przodkach herbu tego w historyi
nic znacznie nie czytamy, a jeśli i na nie patrzymy, dla
nieznakomitego opisania historyków znać ich ani wie-
dzieć o nich nie możemy, jednak znać że z dawna byli
możnymi.
Wieku naszego był dom Warszewickich zna-
czny. Był Stanisław wojewodą mazoweckim, którego
syn Jan był potem kasztelanem Warszewskim, od tego
zostali dwa synowie, mężowie uczeni, jako:
Stanisław; ten wzgardziwszy doczesne dobre mie-
nia, na służbę się miłego Boga udał, wstąpił do zakonu
Jezuitów.
Chrzysztof brat jego, który z młodości w cudzych
ziemiach naukami wyzwolonemi się bawił, łaciński, wło-
ski, francuzki, niemiecki dobrze umiał, był sekretarzem
na ten czas króla Stefana, mąż znacznie zasłużony i godny, wiele ksiąg pisd pamięci
godnych, ku pożytkowi wielkiemu rzeczypospolitej.
Dąbrowskich dom w powiecie czerskim znaczy, był Marcin sędziem ziemskim tamże.
Dom Labowieskich na dobrzyńskiej ziemi starodawny, we Włocławiu epiłapMum je-
dnego opowieda temi słowy:
Hic situs est Mathias Luboveski, clarus fortuna sed varia, obiił anno 1552,
28 AugusH. Bywali ludźmi rycerskimi z tego domu, i na posługach rzpltej znacznymL
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa Polskiego, Bartosza Paprockiego. 80
Hf^*
♦
634
O KLEJNOCIE KUSZABA.
Tegoż domu w krakowskiej ziemi drudzy majętność nabytą mają, dom znaczny,
jako był Bartosz, który z Borzykowską zostawił synów pięć: Adryana, Bartosza,
Szczęsnego, Stanisława, Jana, młodzieńce szlachetne, i córki dwie, Katarzynę
Maciejowską i Helźbietę Puckową.
Dom Siekluckich na Podlaszu, z którego mężowie znaczni i rotmistrze mężni bywali.
Dom Strusieńskich na Podlaszu, w którym także wiele mężów znacznych bywało.
Dom Łochowskich w Mazowszu starodawny i znaczy.
Dom Jnickich w łęczyckiem województwie starodawny, mężowie sławni w tym domu
bywali, jako był Mikołaj Juicki, który na Podolu żołnierską służąc, wiele a mężnie
z nieprzyjacioły czyniąc, od wielkości przemożony pojman, czas długi był wwiezieniu.
Grochowscy w łęczyckiem województwie dom starodawny.
Zupkowie w sędomierskiem województwie u Wiślice.
Nieprzeccy w Wielkiej Polsce dom znaczny.
I wiele inszych domów w różnych województwach.
W Czechach wiele domów herbu tego możnych, jako Zberkmulowic i inszych wiele
domów zacnych.
-9IW iur. / i'croi«iii
'))«
)i}h^
moh (vrf
-9101 Dl
mifnńu
:>'%iii im-
iia^aoIowsY
■'mimais
:X^ok ira.^i ' > o^nb
A^iiiiiiiims t9ifqxf rfoftsflfaa^ mi jimob o^ s ifni^«oói^ imibul itew^H :^'^^u^k ^<s<:
i •>•»/< taj X o
itkMVłJtjJł«^ c-.M:.-..U •J>^1_V^J•^ĄV>;', ■,„<-^,^^ . ^, .,.;
vmrto*oV«%ó wi*i m fił)D[woV^I'"^ Afr -"^ '^ ^ ^ ^ " J^
r/jfł c.,[,
•lHJ'vłi/^)»? {^sf.
I /?
który przyniesień z Niemiec do Polski, jako o tem Dłu-
gosz pisze , a powieda o przodkach że bywali in furo-
rem proclim, genus gallicum ex Britania Galliae ducens
ortum. Drudzy ex Rheno przyjście ich opowiedają, o
których, przypatrzywszy się herbu własności, czytać bę-
dziesz. Ma być głowa lwia szara na błękitnem
polu, pięć płomieni zpaszczeki wypuszcza.
Naznaczniej katalog, także Długosz i inszy, od
,v niego biorąc, wspominają Waltera biskupem wrocław-
skim, w roku 1148. O czem pomieniony historyk tak
pisze:
Post Janicium episcopum watislaoien. ^ qui in ar-
chiepiscopałum gneznensem electus^ successił cafedra vrałi-
slamen. Wcilłerus scholasticus cracovien. et canonicus
vrałislavien. , juxta election&m canonicam confirmatus et
consecratus, nobilis de domo Zadora. . ..,
U \iiije^ i. Tenże tam naprzód kościół drzewniany zepsowaw-
8sy, zmurować dał, żył na biskupstwie lat dwadzieścia
AS tA\ń [pyRisią snhKi ^^77 a i«os i ^i dwie, umarł roku 1170. Po nim nastał Żyro sław
>1','M;!.>)T z domu Róża.
łfflors '" Pbzedbora i Pakosława syny Zbigniewowe wspominają wszystkie historye, że
rAĄm Kazimierz Wielki darował miasteczko Włodzisław z kilkiem wsi, z którego się dziś
piszą Włodmaławskimi, jako niżej usłyszysf j ^ ^ i « f^^t \ ^'„ ^^ A : biX Z^ :
Fotem z Brzezia Łanckomńskimi wiele ich historye opowiedają. Mikołaja de
Bbzezie Lanckokuńskiego w roku 1382 opowiedają historye marszałkiem koronnym.
ft wa i II s id;
%
636 O KLEJNOCIE
Zbigniewa Lanckoruńskiego także marszałkiem koronnym w roku 1413.
Przecława Lanckoruńskiego mężem sławnym.
Tycti potomstwo wspominają listy rozdzielne, że tak działy brali:
Jeronim Lanck oroński wziął Brzezie i insze własności do niego. Tego wiele po-
tomstwa wspominają epitaphia u świętej Katarzyny w Kazimierzu, jako naprzód: Nico-
lau8 de Brzezie obiił anno 1520, Kresława de Brzezie Lanckoruńskiego sta-
rostę chmielnickiego, który umarł w roku 1531, die decima Junii.
Stanisława Lackoruńskiego in libris heneficiorum, tamże w tym kościele jest pa-
miątka pisana w te słowa: Stanislaus Lanckoruński, haeres de Brzezie^ palatinus
sendomirien., capitaneus camenecen., anno Domini 1535.
Hieronima Lanckoruńskiego tamże w tym kościele opowieda in libris benefidorum
temi słowy: Obiił generosus dominus Hieronimus Lanckoruński de Brzezie, ca-,
piłaneus scaleń,, vir piibs, całholicae priscaeąue religionis amantissimus , die 6 Januarii,
anno 1569.
Tego jak mniemam byli dwa synowie wieku mego :
-mU 'Stanisław starosta skalski, który miał za sobą Herbortownę starościankę bar-
■' ską, z którą zostawił potomstwo, mąż rzeczypospolitej zasłużony, kosztem wielkim roty
' i poczty niemałe chował, z któremi nieprzyjacioły gramiał.
^ ;^ Mikołaj brat jego rodzony, rotmistrz na Podolu i do Moskwy, przez wszystkie po-
* trzeby za panowania króla Stefana etc.
r',
•^ Z temiż de Brzezie jednej dzielnice Roszoccy de Roszoczyce, w krakow-
'skiietn województwie, jako tego poświadcza epitaphium tamże Stanisława Roszo-
' ckiego, który się pisał de Brzezie in Roszoczyce haeres, umarł w roku 1578.
^' Drudzy brali działem Włodzisław, tak się pisali: Adam Lanckoruński de Brze-
zie et in Włodysław. Zostawił syna Jana który był łowczym sędomierskim , jako opo-
wieda epitaphium na grobie jego temi słowy:
Generosus Joannes Lanckoruński de Brzezie et in Włodisław haeres^ venator
lerrae sendomirien., in r. p. et re militari nemini secundus. obiił anno 1564^ secunda No
^'vembri8:''^^ ^ui>04,i^..i.iK)ju.,i^...o^o i . H^t.myvi ^if^ '^^'^^
Tenże zostawił dwu ' synów : K r zy s z t óTa kasztelana małogoskiegb ,' który z T ę-
' czyńską kasztelana krakowskiego córką, zostawił syny Przecława i Zbigniewa,
\ córki dwie, Jadwigę i Annę. M ^^owta^ ,x^
^ Potem miał drugą żonę Wzdowską z domu Srzeniawa, która pierwej była za
' Karwickim starostą latowickim, ten trzymał działem Korozwęki.
Hieronim Lanckoruński, brat rodzony tegoż kasztelana, który był łowczym ziemi
^ sędomierskiej, miał za sobą Dębińską, kasztelana krakowskiego córkę, z którą zosta-
wił trzy córki: Annę, Jadwigę i Krystynę, miał potem za sobą Drochiczyńską
, , z. domu Nałęcz, kasztelana sochaczewskiego córkę. Ten trzymał dziadem Włodzisław.
.Ul/r,!' » f-p.ri -i-^^., •., ,...,,.,■,■' ł ...... f
Dom Zycińskich jednej dzielnice z Lanckorunskimi.
Dom Bąków, którzy się także piszą z Brzezia, i z tymiż dzielnice brali, Bąkową
ZADORA. 637
(rórę i Grotkowice n Brzezia, acz się ci jni rozrodzili, niektórych części rozniosły bia-
łegłowy w różne domy, jako Janowa córka w dom K|or'ytków. Był Walenty Bąk
chorążym kamienieckim w rokn 1578.
Dom Chnąstowskich starodawny i znaczny w krakowskiej ziemi, od tychże Lancko-
mńskich dzielnicą odszedł. Był Mikołaj Ghrząstowski chorążym krakowskim w roku
1477. Inszych wiele domu tego przodków było rzeczypospolitej zasłużonych.
Krietowscy w opoczyńskim powiecie i w Litwie mają nabytą majętność.
Ciesielscy w piotrkowskim powiecie dom starodawny.
Inszych domów wiele w różnych województwach znacznych.
lAIL
i h>\;/ \^:iAn v>
-M. %i^*CA Ó^ '^%J3i
.^^ni BidJa o j'.
o;'
-00 S\
i
)
p-;- -rt'^
-flOil < ^^'
• 1- I iirw.\
"^YnrrrrT
'iii -'^^ rmta ,5(,Kis
.nil
.AHOllA\'
l<.a ,„„I...W i,a ..w(,rf,^,„a moi. w «i,6» «woart 0^4 ,y„,„|, „„^ W ^w«^
O KLEJNOCIE
DRYA alias MUTINA,
m
który tu przyniesion z Burgundy i, mają być trzy ka-
mienie żółte w czerwonem polu, którego własność
obaczy wszy, czytać będziesz o przodkach, także o potom-
stwie, które ja w tak w szerokiem królestwie znać i wie-
dzieć o niem mogę.
Naznaczniej tej familii łiistorye czeskie opowiedają
dwócli braci rodzonych, hrabię Wilhelma i Hermana,
którzy natenczas gdy wiara chrześciańska nastawała
w Czechach albo i Morawie, klasztor fundowali, a dali
mu nazwisko od imienia brata starszego, wszakoż jako
dawno, czasu nie opisał.
Tamże wspomina roku 1264 apud Ricardum co-
mitem Cornubiae, fratrem regis Angliae, praefectum cu-
riae Adrianum ex hac familia. O tym pisze, że w elek-
cyą, kiedy go obierano na cesarstwo, był mu wiele po-
mocen, bo był mąż wielkiego zachowania i godności.
Natenczas było obrano dwóch: Alfonsum regem Castellae
et Legionis a wyżej pomienionego, umarł prędko Kon-
adus.
Piszą niektórzy, żeby Bernat święty miał być tej familii, ale
ja pewnem świadectwem zakonników reguły cysterskiej ztąd je
zbiję, którzy to dostatecznie wiedzą, że inakszy kształt i nazwi-
sko herbu jego było, maprodama albo nazwisko GAUDIUM albo
WESELE, własność jego taka jak baczysz: dwa rzędy szacho-
wnice białe a czerwone na czarnera polu.
Ó tóLEJNditó: DRYA. 639
Ta w koronie pohkiej wspomina Anonymos w rohi 1^^^ SvaUflaum'cÓmiłh^ttM
słowy: Eodemgue arnio, ducis cracovien. Pndici exercitus, terram Russiae suhintrantes,
ipso die Gervasi et Protasii sanctorurh, cum exercitu Svamonis ducis Russiae congresswn
facien., viriliter pugnaverunt, sed Poloni mcłores effecti , multis millihus ex Ruthenis oćći^
siSf et Ruthmorumprąeda sufficienter dotati, ad propria redierunt, ihi Svatislaus coiń^''
ex ca familia, quae łres lapides pro insigni defert, praefecłus exercitus curiae a rege
honoratus et muneratus. , . " , , , " , "^^ V • ■ i^^j- -.-v.> ii;. /;;,i.-.i>(t'.
Wieku mego tu w koronie ' pofskiej W''rói9yć1&'^^w^jewództwM ojM^tó 'i)otótó8two.
Naprzód w Wielkiej Polsce dom Zernickich starodawny, którego przodki wspominają listy
domu tego znacznymi. Naprzód Jana chorążym poznańskim w roku 1467, dla tego, że
nadawał wolności miasteczku swemu Zernikam, które już weszły w ręce inszej familii
w dom Nowinów, kupione pr2;ez Marcina, padniewskiego, synowca biskupa kra-
kowskieffO- •i';''?]..!^)^ ,(pv/ mj^ićiWĄ w \ii^4 h\p:n^\n iiriiiKw^Łiiołl aiolł
Anno ut supra datum in Zerniki ijpao die sancH Laurentii martiris gloriosi. Prae-
śentibus: Martina Nowomiejski, Słanislao Svamkowskif Laurenłio Siedlecki,
Svant08lao Pkiol Dzdziczieński nohilihus, domino Stanislao pltbano ibidem in
Zerniki, Paulo proconaule, una cum consulibus, aliisgue fide dignis. '■^--- ^cł-'- •- -'"^M
Piotra Zernickiego kasztelana kaliskiego wspominaj ą epitap1ii\i/ Jj ^koś 'xytj^
pod Nowiną, tak i insze skrypta, ten miał dwóch synów, Jana i Marcina i córkę
Małgorzatę Padniewską, która była urodziła Filipa biskupa krakowskiego i brata
jego, od którego dzisiejsi Padniewscy. ~ " ' .' '."" '
Marcina wsponjina list króla .Zygmunta \M Aiiiifł^ moi> ^żrtiBł mi«-»,,i,TT
Sigismundus Dei j^afto rei; Pćtoniak etc, 'Q;ma'hos consid&ran. fidelia ser-
vitia generosi Martini Zernicki, volenłesque ut oppidum ejus haereditarium
Zerniki in Maj ari Polonia situmy majus capiat indies incretnentum, ad meliorem-
que stałum et condiiionem deducatur etc, duo fora annalia, uniim pro fesło Yisi-
tationis, alterum pro fesło Nativitałis ghriosissimae Mariae, Dominae nostrae,
guolibet anno celebranda, etc. Datum Cracoviae, anno 1631, regni nostri 25. Prae-
sentOms: Petro cracovien. et regni vicecanceUario , Petro de Gamratis chelmen,
episcopis; magnificis, venerabilibus et generosis, Christophero de Szydłowiecz
castellano et capitaneo cracomen. generali et regni nostri cancellario, Andre a
de Tenczyn cracovien., Joannę de Tarnów Russiae et exercituum regni no-
stri generali, ac sendomirien. capitaneo, palatinis Petro. Kmita wojnicien. et
regni marszałco, Nicolao de Szydłowiecz regni thesaurario, radomien., olszty-
nen. zatorien, et grodecen. capitaneo, Joannę de Tenczyn luhlinen. marszałco cu-
riae, Nicolao Czykowski sądecen., Martino Myszkowski wielunen. castellanis.
Joannę Chomski, praeposito poznanien. archidiacono etc. Foelice Zamoj-
ski praeposito tarnovien., canonico cracomen.. Bernardo Wapowśki canłore,
Stanislao Tarło canonico cracovien. secretariis nos*ris, Silvestro Ożarowski
succamerario nosłro, Symone Chlewiczki coguinae nostrae magistro, Joannę
Tarło, incisore mensae nostrae, et aliis fde dignis. Datum per manus reveren-
dissimi Petri de Tumicze. Jest i w tym wieku potomstwo tego Zernickiego.
W Gnieźnie epitaphia opowiedają dwóch temi słowy Zernickich:
Hic jaceł venerabilis dominus Joannes Zernicki de Zerniki, gneznen., lancicien.
•»r
640 O KLEJNOCIE DRYA.
canonicus, qui in Domino ohdormivit 24 die Martii, Anno 1553. Petrus Zernicki cano-
nicm gneznen. pałrtio et benefactori suo posuił anno Domini 1554. *'^ yuiojo;! w uj
Dom Orzelskich tamże w tym krają starodawny i znaczny; byli wieku meg:b ci lu-'''
dzie: Swantosław, sędzia ziemski kaliski, viV doctrina, ingeniOy eloguentia insigni^,"^
Miał za sobą Dąbrowską z domu Drogosław, z którą zostawił potomstwo. V
Mikołaj podczaszy kaliski, Maciej sędzia nakielski, Jan rotmistrz i Andrzej;
Siostry ich dwie: Anna Werzyska, Małgorzata Palecka. \
Dom Wysockich z Budzisławia starodawny. Był kasztelanem łęczyckim w roku 1575;'
Opowieda go epitapMum w Kole: V ' .''.'^'r;'^ "*^?'';" ;'^"'
Magnificus dominus Stanislaus Wysocki de Budzistaw, casteUanus ląden,
obdormimł in Chrisło anno 157 5y aetatis suae 57. **
Dom Chłapowskich starodawny w poznańskiem województwie, '^y^f^^^^^"^^ iB^&b&a
Dom Bożejewskich starodawny w kaliskiem województwie. v)i(iwo mo) w
Dom Radeckich z kaliskiego województwa, starodawny, z których jeden hft^ĘtUM
w poselstwie będąc u Iwonie, bo zagniewany, nie mogąc z wielkim ludem języka dostać,
gdy wojewoda podolski wprowadzał Bohdana na państwo, z którego Iwonia go był ze-
gnał, on tego kazał pojmać a posłać cesarzowi tureckiemu, wszakże za pikiem stara-
niem Andrzeja Taranowskiego był potem wypuszczon.
flodliszewscy tamże w onym kraju, z małego Modliszewa, dom starodawny.'
^. Lisieccy w kaliskiem województwie dom starodawny. j
Osieccy tamże dom starodawny.
Trapcieńscy tamże dom starodawny.
Czyżowscy od Konina dom dawny. Bartosz był pisarzem nadwornym. ^"'^^ "" .
Góreccy, piszą się z Targowej Górki od Poznania.
Dziechtarscy na Krainie.
T^Inszych domów znacznych jest wiele w różnych województwach.
V*vO 4R>':
\ o^di owJaflioJoq;.ii;
łtj>oVv
.-iiaozT^.]
sj»miHfi iiisi>9fla&s t{«^sedfio ^'yludiaiiii ;iiiix.',sj[.> v/ ,iujtji-/sn(} rnooi;!«tf^ i ):\ms'ji '-[F; ihyiofs
WGZfiLJS alias ŚZAGH0WJIIIi;4
c.i/: ob
-n«i w .^iiw^o y4yfł 'fij4uido<I D^i^il^ttik jakom ci pisał w pierwszem wydaniu o początku
'-'^^•^hfirbów. Inszego nic pewniejszego nad ten wiedzieciem
' • nie mógł, tylko żem ci tam pisał Ślęzaka prirmtm pa-
renłem klejnotu tego, a potomstwo wywodzi że Sławak,
a iaw oq ^ip^igzak żeśmy podia siebie blisko, bo to wszystko był je-
u\jiQia .;^en naród, o czem świadczą historye. Zową ten herb po
sławiatńsku ŁĘBNO od łba przebitego, a wypolero-
waną moitą naeżą W czele, od przetrąconego czołaL
Muteynka ma być naga w koronie, czoło białą
bindą zawiiązane, trzymając w ręku szacho-
wnicę z żółtemi a białemi polmi. Tego przodka,
który tego herbu dostał, zwano HoŁtJB, eo i Długosz
wspońMna.
Wspominają historye: jako Kromer Mikołaja Tu-
MiGRAŁjc, męża znacznego, dla czego, czytaj pomienio-
nego historyka w księgach^ 20^ list 469, zowie go Tu-
MIGRAŁA SlEKOWlUS. 'Tftta "^^i'!^} <hi... .iur' irtoO
Wieku mego hethn tego były te domy znaczne i
możne w Polsce, jako naprzód dom Miel6ńskioh w Wielkiej Poteee, z którego byli ci
ladzie znaczni i zasłużeni rzeczypospolitej :
Alexander, który z młodych lat naukami wyzwolonemi w cudzych ziemiach się
bawił; przyjechawszy do ojczyzny na dworze króla Augusta czas długi kosztem niema-
łym służył, w legacyach wielkich bywał do postronnych królów i książąt czeskich, jako
o ono zajątrzenie, z którego była wyprawą do Inflant królowi Augustowi z wielkiemi
wojskami przypadła, o czem będziesz czytał w historyi. Kędy on posłem będąc, rostro-
Biblioteka Polska. Herby lyceiiitwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 81
642
O KLEJNOCIE
pnie ku pokojowi przywodził. Ten od pomienionego króla miał opactwo trzemeszeńskie,
na którem będąc wielki pożytek klasztorowi onemu czynił, naprzód mury rządnie opra-
wił i gmachów przyczynił, organy tamże w tym klasztorze sprawił, ksiąg za pięćset
złotych dla uczenia kapłanom przykupił, w ojczyźnie kamienicę nakształt zameczku zmuro-
wał w roku 1582. Król Stefan dał mu biskupstwo wendeńskie w Inflanciech, dostawszy
ich za uciśnienie Moskiewskiego przez ugodę; co tam potem za koszt podjął, co za pracę,
toć się potem w historyi okaże.
Mikołaj Mieleński brat jego, który był wojskim kaliskim, człowiek godnie
r. p. zasłużony. Ten zostawił syna swego imienia młodzieńca uczonego, którego w Mo-
guncyi na naukach chował.
Krzysztof brat ich trzeci, wojski kaliski, mąż z wielką rozrywką, tak do spraw
rycerskich, jakoteż do inszych r. p. należących. Zostawił z Kotwiczown|ą tegoż herbu
potomstwo: Wojciecha żołnierza i męża znacznego, którego na wszystkie expedycye
do Moskwy kosztem niemałym wyprawował. Stanisława i Alexandra na nauce
w Moguncyi chował.
Dom Gniazdowskich starodawny tamże w Wielkiej Polsce, z których Jan był opatem
mogileńskim, mężem uczonym i zasłużonym r. p., na wielkich posługach jej bywał, w kan-
celaryi z nauki przyjechawszy z cudzej ziemi czas się długi bawił.
Michał brat jego, l^j^ryijną-icłilebię/jr^cgc^lfeiBfta lata swe bawił, był młodzieniec
wieku mego godny. ,: ; ■ ;, - i,^ ,* mN.hI';!;! . .•m<':n
; j Droszewscy jednej dzielnice z Gniazdowskimi, tylko po wsi nazwisko odmienili.
Dom Jabłkewskich tamże w Wielkiej Polsce znaczny, mężowie uczeni w tym domu
wieku mego byli i godni do posług r. p., jako Wojciech i Wacław. Drudzy bracia
ich stryjeczni; Klemens, Jan, Jerzy, Swiętosław.
» i u; Dom Kaczanowskich starodawny i znaczny, tamże w Wielkiej Polsce.
' Dom liidzisławskieh tamże 8tarodawa3J.,/;:x ^.!»um
Dom Łuteńskich tamże starodawny, tł ;i s a;) i u 7/
Dom Włościejcwskich starodawny tamże, o^gj riitiA
Dom Karmieiiskicb, starodawny i znaczny tamtei,]^
Dom Runiiejowskich tamże starodawny...
Dom jllyśleckich tamże starodawny^ i:xy:u lAHiiiw
.fj Dom Dzberkowskich tamże starodawny>i noiejid ogsu
Dom Nalcskich tamże starodawny. p asahow.
i yi; Dom Dzieleczyńskich starodawny tamże. >hr7/
io'i Dom Pogorzelskich tamże starodawny i znaczny, fcob bósiąafl oiet ,oo«Io*l w sakom
Dom Rzegiiowskich starodawny i znaczny. ; {p,:,>jq:oq/soasi iasiula^s i insóans disbul
^ia 1 Dom Chwałkowskich tamże starodawny, u iitr isl ilo^bolm s -^lóii ^lobiiH^olA
.CU, Dom (lałęskich tamże rozrodzony^iłlóii asiowb nu ^ns^soto ob ^S8wiid33|,x5iq jiiwad
o>Ji; Dom Wsołowskich tamże rozrodzony u KalisJSfty/Y/f d;}ińlo'vff d^B^^fi-^ol v/ ,l^tiul« m^t
i(rii>iJt>OW Jrzeekicli.^rodaway. n.,.„r,x *»;, «v.«itivv/ ui^d o^aiółi^s ,9ła3siłp(as buc o
-ciłi-oi ,'ł^i)^<f fiitłić;oq no {ly^'A .iYioiaiif w tai^^io ^asisb^d maso o ^aibaą^^sią iuusiajpw
or^oi^iootąfi,^ ftsso^isJI .o^diiiiJo^ i)wiii'i9ap J/MBL .Ai«lo1 HdaioiUU'
\^o,.
•>T
UlL'
WCZELE. 643
Te wszystkie domy w kaliskiem a poznańskiem województwach, i wiele tam in-
szych, o których ja wiedzieć nie mogę.
Na Śląsku domów znacznych tego herbu niemało, jako naprzód dom Pretwiców,
którzy się piszą z Gawron, z których był Bernat już wieku naszego mężem sławy
i pamięci wiecznej godnym, o którym ci historye wiele powiedać będą; to był mur kra-
jów podolskich wieku swego, często hordy tatarskie nawiedzał z wielkim ich upadkiem.
Tego wspomina Kromer in oratione funehri Sigismundi Primi regis Poloniae folio 798
z męstwa wielkiego. Tegoż Bielski wspomina w księgach trzecich temi słowy ; „W roku
1540, nic się u nas znacznego natenczas nie działo, tak że i drugiego roku, tylko co Ta-
tarowie wtargnęli do Kusi miesiąca marca, wielkie szkody około Winnice poczynili.
Bernat Pretwic starosta barski, pamięci od nas wszech Polaków godny, puścił się po
nich z trochą Kozaków a CzeremiszóW, przyszedł aż pod Oczaków, obaczył, ono ludzie one
w okręty przedawaó w niewolą posłano do Kafy, płakał patrząc na nie, mówiąc: Bych
mógł, chętniebych was ratował, wszakoż się tego znacznie pomścił, gdy tatarskie żony
i dzieci posiekł, potopił, tak iż jako szczenięta na wodę uciekając tonęły, drugie Czere-
miszowie strzelali na wodzie jako kaczki, plon ludzi i dobytki swoje nazad pobrał, i
wiele dzieci i żon tatarskich; toż i na drugi rok uczynił.
-(,' Tak to Kozacy o nim powiedają, że jako jeno zajechał na Podole, miał z pogany
^ez siedmdziesiąt bitew zawsze wygranych, umarł starostą trębowelskim, zostawił
z Zawadzką syna jednego, i córkę Chodorowską.
-Bid Jakób, syn jego już szczęścia daleko był podlejszego w sprawach rycerskich, acz
nlcTięci, na pilności nic mu nie zchodziło; zostawił z Ciołkowną potomstwo, był na-
tenczas starostą trębowelskim.
V Inszych domów wiele w różnych województwach. *^>
i3nioi>r i oO .ld5I .T w olAniilł x^iq 'isJ^T 4>o i\(U:<
-«fW ftrn£woa£q bs ftjjaa if fllJ^I uioi w maJo*!
HToil ndtori o-^et ob ^t^sią l^d v<^łio!^el niralp^b
-£f8'jti8inq piio w jflwraob rariJK'{Xii7; '..s "iłi.iir/a^.oM
,ni9diod if ' ■ ioiId ul/d ^slbi^fil i-.s. gnl^f^ f.r
BoI^iM i; ^ .(ołjł ,sadisb^d a«^'^S'> [?'da oJbj^
-BwoM «wW 9Xsao(Io8 BWJaiobaonioal lofcnjirio.^I ,xpliY/, .,
,Uw^in udisrf o^si ^doJi o-%osa nioi w soaloH 11 .gt/sI
-wałrl smisęisi iflaiibiw w ,ł§6ra sin ó^isbsiw ladiunoą
s«9łsbcf( moso o jOstfKt ndiad rfo-^ooas wóraob obi?«' ladiń^.
a niawH aa Wiiu
MM^*m
f>-d iiJ(B,ijcf Ol ;^ij^ 6j8bor,7c>(| oldłw ©^'K^iwri W m-^iiti o ^m^nbo-% ieasf>B'nr i^^mń^ i
-fiT " t ,i;;io, osoi,^jj'ih i 9ii(r4 tOte/sb «ns 8£fl u cła 3iff\0Ml
■^'5 ■ 'Miriy/ oknaló v.ho;lsp fll>lbi'^' r, ;.[ ob ilętrgiBi// '■-•"-'
*"' "'ó"iT E JN O c I r""" "'""''
iii Oiio .{^sajMfo
-91
WADWICZ,
iUi&Uii iĄi,u»Vei pU^^oL*
wóilusoil fdomi s dołn
Jjfsłgoą f^aish i
iAłii tnabou *in iUIdS."
roMoi
który samo nazwisko okazuje nie własnym polskim klej-
notem, przyniesień z Niemiec. Pisze Długosz o przodkach
że bywali viri recti et moderati, używali dwócłi ryb
białych na czerwonem polu, czerwonych na bia-
łe m, o których przypatrzywszy się własności herbu,
czytać będziesz, także o potomstwie.
Długosz wspomina wiele ludzi możnych, którzy
się pisali de Dąbrowa, tej familii, jako Hanusa, który
zabit od Tatar przy Witułcie w r. 1351. Co i Kromer
w księgach 15; wszakoż się w roku nie zgadzają, dalej
kładzie Kromer.
Potem w roku 1415 w uniją za panowania Wła-
dysława Jagiełły był przyjęty do tego herbu Piotr
MoNDYGERT zc wszystkim domem; w oną pruską sła-
wną wojnę za Jagiełłą, była chorągiew z takim herbem,
jako niżej czytać będziesz, którą sprawował Nikł os
Wilcz, komendor komendorstwa Schonsze alias Kowa-
lewa. W Polsce wieku mego ktoby tego herbu używał,
pewniem wiedzieć nie mógł, w wielkiem księstwie litew-
skiem wiele domów zacnych herbu tego, o czem będziesz
miał na swem miejscu.
^
^
qi )!'
.-1
ai.;
.imłrtłtO V»?ŁM\^ i(^vjSł;'tt>«-\D: -
v.\
>c.v>^ .'..^.^
^■.^^VM•^
^>.t^^■
>^V.;« :,-,
'<i'rrc j:-.5NłJ',n*
. :><>'
-otV MJ'co»fv ju«)fro!$\Vu h\ , ,- '
..i<,<,.>\
: \v '.
^iVs\t5rw<\^ ft«*j5f^ł'VK>-. ■^.^■<. •■
.)'> <
■.-,..
mw'^ 3©»rp v>*i-\*>;vjni^jii .
" ■ \ t
^.» ,\i\^^ . *n\:-śr>\v,
ęisfiiw oabsl ofUih sin f
ra9Joq ,aro9is?lw ob (cmu^-Mj |^ tt -p T \t /^ /^ t t^
NilPIWON,
który ma być głowa jelenia z rogami, a między
niemi wilk szary na polu żółtem. Tego klejnotu
niewiem aby już w Polsce potomstwo było, ale własność
herbu obaczywszy^ o przodkach czytać będziesz.
Długosz wspomina przodka tej familii w r. 1358,
temi słowy:
Erat ea łempestate ąuidam baro in Poloniae regno,
et generis nohilitate, et opibus insignis ex domo quae ca-
put cervinum, comibus in altum porrectis, et infra cor-
nua lupum, pro insigni deferre consuemt, et vulgare pro-
clama habet Napiwonie, Maihias nomine , qui apud Po-
lonos vulgari apellatione Mączko Borkowicz dicebatur^
hunc Casimirus rex etiam magistratu publico, palałinatu
videlicet poznanien. extulerat, existiman8 illum plurimum
profuturum r. p., is autem furum et praedonum in villis
illis in quos animadvertere debuerat, cepit esse pńmum
clandestinus receptator , et post vero ipsorum furtorum et
spoliorum praecip^ius auctor, etc. Quem rex Casimirus
correctione bmigna objurgans, deinde poenarum denunciatione deterrens, non poterat a pro-
posito recocare, nec consuetudinem radicatam aliena rapiendi in viro propriis abundanti
evelere, quamvis mim per litteras patenłio sigillo sw) munitis etc. etc. Rex Casimirus mo-
łtis guerelUs subditorum, Matiam Borkowicz paUtinum poznanien. praedictum ad se
in Calisz vmientem captivat, et pro suis notoriis facinoribus decreto regio in mortem eon-
demnatj et catenatum in castrum Olsztin transmissit, et in fundum horridi carceris deponił,
646 O KLEJNOCIE NAPIWON.
nec simplici morłe nmlctare illum conłenłus, famę et inedia excruciatuin jussit consumi.
Denunciatus fuit Joannę 8 Germanus sutis haeres in Czarzyn, in ulłionem morłis fra-
temae moliłionem contra regem suscitałurus, sed et hunc Casimirus rex corripiens perremit,
castra quoque eorum et fortalicia, videlicet Cozmin et Czarzyn, et unwersa quae juris
illorum erant, abstulit.
On Matyasz Borkowicz w wieży będąc, do której mu nie dano jedno wiązkę
siana a wody, przez czterdzieści dni umrzeć nie mógł, aż się wyspowiadał, ctiwalebną
świątością sprawił, zkąd wszyscy rozumieli to o nim, że był niesłusznie na garło ska-
zan, twierdzą też to, że de stupro reginae od tego króla był insimulatus.
Syn jego do saskiej ziemie do margrabstwa brandeburskiego był zjechał, bojąc się
Kazimierza króla, potem najeżdżał Polskę, szlachtę, kupce imał do więzienia, potem
w Rozrażewie od chłopstwa zabit. i*'^3 v.s jłi ^ \ "
O potomstwie w tym wieku coby tego herbu używać miało niewiem.
jrw m-mrr w^ mrr^wM.^ m.w^nK^t
'■ ~. , ..Aa imn
,f>u^'>-« ?łUMto\',v\ m Vf»łi wfiV/!rw\^ dii>H*>tiltt«*' »^ ■'MS'''®."
-too \y^'\s\\ ^i> ,AtbsTTO«c s^.mMxs m ii»ii'nm^ \snmt'vywy Swą ,-- ^ -v
Un»WwńV) 6Vi'U\0^'A '^'■«^ Svl VS>st-., .,;,.,, ....../ . ,, ,w M . . .-■. ,...,.■-.
:)e V)» iwyrtojfeaiwwf .K"j"ic^i(>n«oł:^ iń»«>\Tv^i!><|^ URsf^Mo^^^oH. wnł\fo\ll ,«tjrtoVłfeił« tHS-^twę wi^
.^'$v•.«^>v^V> ^^'^^'yłri-) W^ryso/. 3m*\.»^\i'^ ./c ^i, n uv)n)?.YK> m iu.^t<-.
..■' t »
^^
•^lU o^t)( u^s .Cból ij;loi w i Ą^AAniaL.nu siuioł."
.^.:
Jl.i
O'
O KLEJNOCIE
_^WWiwi;j8os ^riiia/zdloiii' Di(ifix;{>.I.VM ■■ <■"•-■ "
;.ii Litr
"j i 00 i li
.<!• j;isBifi>{
iUi ' ! .r.« ' ^ X n i v/ o i .[ I.) o tl O
;- f isfi^r -fiu i 'i flol
i o i. 'a dTfWf'
który tu przyniesień do Polski z Niemiec, ma być róg
czerwony jeleni w polu żółtem według Długosza,
którego się własności przypatrzywszy, czytać będziesz
o przodkach i o potomstwie ich, które jak w tak szero-
kiem królestwie znać i wiedzieć o niem mogę. Pisze
\k-{^m i;j»ó<o przodkach Długosz źe bywali loąuaces et arrogantes.
lijiff jji' Tu do Polski jako dawno zaniesion klejnot ten, u
H s il.f historyków naleść tego nie mogę, tylko wspomina Kromer
Jana hrabdc Bibersztajna, dla tego, że był posłem dó
Polski z wojskiem od Henryka książęcia głogowskiego,
Konradowego syna, którego była urodziła siostra Prze-
mysławowa, dla tego aby pokarał swawolne Polaki Wiel-
kie, którzy mu nie chcieli być posłuszni. O czem histo-
rya dostatecznie w księgach Kromerowych 11 powieda
temi słowy: Qiu)d cum accepisset Henricus etc, Joan-
nem Bihersztejnum comitem cum exercitu ad revo-
candos ad officium Polonos miait, etc. Tego jednak hra-
bię Dobrogost Samotulski rzeczony Pawus , To-
m i sław a wojewody poznańskiego syn poraził, a ten był z domu Nałęcz, tak jako
o tem tenże historyk pisze, etc.
Potomstwo w tym wieku twierdzą, że z Helwecyi przodkowie ich wyszli, wszakoż to
znać źe wielkiej możności byli zdawna w onych krainach, bo uam to znacznie myniee
onych krajów ukazują, z napisem na groszach szląskich temi słowy: Uhricus comes in
Regensłat. A na drugiej stronie: Mana Mater Sahatoris: Casper C7ZrtCM« także rok 1609.
Na drugich: Emesłm de Regenstat comes, i inszych wiele przodków i potomstwa tej fa-
milii różne napisy opowiedają: l^iA^^*
-;6'i. lx
i o.:;j9i;l;)aIo
i ay/oiuiIT
•ąiia au 11/
Ol- oif
,«ib^ui
rno''
'I j iiJi ii*itj
. Ui^ii
■i.V V'Vt
648 O KLEJNOCIE
Z tychże przodków wieku mego były w Polsce te domy znaczne i r. p. zasłużone,
jako naprzód dom Kazimierskich w krakowskiem województwie^ i w inszycłi dziel-
nice i majętności nabyte mieli, byli ci bracia rodzeni:
Piotr, mąż sławy i pamięci godny, który na posługach r. p. w sprawach rycerskich
wieku mego młodość swą strawił, w onej potrzebie po Ułą, kędy Piotr Szujski, hetman
kniazia moskiewskiego, z wielkiem wojskiem wojsku polskiemu dał bitwę, kędy był het-
manem Ra dziw ił z domu Trąby, wojewoda wileński, a polnym hetmanem Hrehory
Chodkiewicz, etc. Tam wojsko porażone i tego hetmana pomienionego zabito, za
którego sprawą Moskiewski dostał był ziemie inflantskiej, i w roku 1582, syn jego mę-
żnie Pskowa bronił wojsku króla polskiego, o czem będzie w historyi. Tam w tej bitwie
ten Piotr Kazimierski wiele a mężnie z pochwałą ludzi rycerskich z nieprzyjacioły
czyniła w młodym wieku na ten czas.
Potem w roku 1664, gdy Jan Chodkiewicz brał zamki od książęcia kurlańskiego,
zwłaszcza Kokonaus, zaprowadziwszy ludzie do ziemi inflantskiej, rozłożywszy na pe-
wnych miejscach leże żołnierzom, sam odjechał na rozkazanie królewskie, zostawiwszy
na miejscu swem Mikołaja Talwosz a, kasztelana na ten czas mińskiego, wicegerentem.
Przyszła wtem wieść że się Szwedowie gotowali do ziemie albo do dzierżaw kró-
lewskich, rozkazał pomieniony Talwosz aby się ludzie gotowali za obwieszczeniem jego
iść kędy rozkaże. Ruszył się zatem z klikiem rot do Lemzela z rotą Soleckiego i
Swiderskiego, jego była trzecia. Tam też na Lemzelu były dwie roty Thurowa i
Owsieńskiego. Tymże dwiema rotom, iż niewielkie były, rozkazano na straż, gdyby
drugi raz zatrąbiono ; sam wicegerent był na zamku dobrej myśli, roty w miasteczku się
składły, wszakoż koni nie rozsiodływając. A iż było z mrozu wielkiego naszym, wszyscy
smaczno zasnęli, a wtem Szwedowie, którzy się byli zebrali z Karkusy, uderzyli na mia-
steczko, cicho przypadłszy bronę wysiekli, parkan ubiegli im strzelcy, na którym stanęli
z rusznicami. A gdy w miasteczko wbiegli, nasi ich dopiero co na straż im kazano po-
strzegli. Owa ledwo oni ludzie Talwoszowi się zumykali Szwedom, i to ze szkodą swą
niemałą. A gdy miasto zapalili, nasi się umknęli, chcieli się potem w polu poprawić,
wszakoż się im nie zdarzyło, dla tego, że Szwedom pod wiatr, a na naszych dym z mia-
steczka przykry wiał, tak iż nie mogli drzew składać. K'temu gołoledź była barzo wielka,
a koni mało kowanych mieli, musieli tył podać i z wicegerentem swoim, aż do zamku
Trydeea; ale iż niebarzo daleko, dlatego nie wiele ludzi z onych rot zginęłof, tylko 40
człowieka; wrócili się Szwedowie nazad do Karkusy. Dopiero po szkodzie Polak mądr.
Obesłał wszystkie roty Talwosz, ściągnęły się pod Wolmierem, leżeli tam trzy niedziele,
potem szli ku Rewio wi, było już wszystkich dwa tysiąca Polaków, Niemców króla duń-
skiego dwieście, królewskich sto, z Pernawy i z Inflant. Przeciwko tym ludziom wyszedł
hetman króla szwedzkiego z Rewia Kurszeł, z bratem swym Hendrych Klons ; ci odszedł-
szy od zamku pięć mil, blisko wojska naszego się położywszy, potem nazad ustępować
poczęli ku Rewlowi. Posłał Talwosz trzecią część wojska jeznego z Soleckim i z Iwao
nem Połubińskim, i z Bielewiczem starosty żmudzkiego synem, kędy też był i tefiR
Piotr Kazimierski. Dogonili Szwedów u wsi Marierhahu, które Szwedowie oba«zyw-^
Bzy że ich niewiele, dali im chętliwie bitwę, wszakoż z szczęściem naszych wszystka
BIBERSZTAJN. 64Ó
jezda szwedzka pogromiona od naszych, piechota we wsi się zawarła; wtem wicegerent
Talwosz z ludźmi drngimi i z piechotą nadciągnął, tam ich dzialmi dobyli, pobrali
więźniów tysiąc czterysta i pięćdziesiąt, którzy w Tykocinie robili czas niemały, aż gdy
umarł Heryk król szwedzki, a Jan brat jego został królem, który miał za sobą siostrę
królewską, wypuszczeni byli. Był na ten czas więźniem u brata swego ten pomieniony
król Jan, o czem na swem miejscu czytać będziesz. ' "'
Po tej potrzebie w rok, dwiema możnym panom litewskim król Zygmunt Augu^
zlecił ludzie rycerskie^ z któremi szli Uły dobywać, zamku możnego, jako Janowi Chod-
kiewiczowi i kniaziowi Romanowi Sanguszkowi. Ci że z sobą szli fortelami ru-
skiemi, jeden drugiemu zajżrząc sławy, nie sprawiwszy nic, odciągnęli z niemałym żalem
ludzi rycerskich i z szkodą, w której wyprawie był też ten pomieniony Piotr Kazi-
mierski. ' '''^'"^'■' "'^ .ftPiT/oł^ł O ii.^ nT01')TXił v^ ^i i;')^n^;3X'><'v ^. ,
Potem w roku po tej potrzebie na ten czas gdy unia była w Lublinie, szli żołnie-
rze do Inflant, których niewielki poczet był, jednak szli czas upatrzywszy do Moskwy
do Pieczar manasteru (którego w ro^u 1582 dobywali ludzie króla polskiego Stefana, a
dobyć go nie mogli); tam też mało sprawili albo nic, powrócili się dalej, wzięli zamek
Zborsk, przez prędkie ubieżenie. Tam był i ten pomieniony Piotr Kazimierski; zo-
stali za namową i obietnicami hojnemi Połnibieóskiego na onym zamku, a miał ich rato-
wać pod przysięgą najdalej we trzech niedziel, oni się tam bronili cztery dosyć mężnie.
A gdy im nie stało potrzeb do bronienia, już też z trwogi niektórzy dali się uznawać nie-
życzliwymi towarzystwu, było zdrady pełno, zatem ich Moskwa pobrała, na Psków za-
wieźli, potem do Nowogroda wielkiego je posłali, aż potem do miasta Moskwy przywie-
ziono ich w niedzielę mięsopustną. Gdy ich przywiedziono przed wielkiego kniazia, pytano
co zacz byli, mniemając by byli dworzany królewskimi. Było szlachciców sto samych i
trzej, chłopiąt z pacholiki sześćdziesirt, potem ich wszystkich do jednej turmy wsadzono,
tamże na zamku Moskwie po kilku niedziel przysłał do nich kniaź wielki, aby jednego
z pośrzodku siebie obrali, a któregokolwiek stanu, a on go z gońcem do Polski posłać
chciał do króla, mówiąc: Tylko takowego obierajcie, któryby wam wiarę strzymał, aby
się sam nazad wrócił z tym gońcem, a gdzieby nie przyjechał, tedy wszyscy mieli gar-
dła dać. A gdy się tego dowiadywali po coby ten jechać miał, którego obiorą, powie-
dziano im, że od wielkiego koiaaia prosić będzie aby was król wasz wyswobodził z tej
turmy, a tę Moskwę którąście wy na Zborsku pobrali, król powracał ze wszystkiemi rze-
czami ich , coby było przy nich , a nasz też carz was wypuści królowi , z waszemi ży-
wotami.
Było między nimi w obieraniu mieszaniny wiólfe, szukając takowego coby im wiarę
strzymał, wtem o co im szło, domagał się u nich Piotr Miedzycho wski, acz osoba
urodziwa, ale mu nie ufali towarzysze, i nie dali mu na to słowa rzec, aby od nich miał być
posłań. Po długich traktaciech, obrali Piotra Kazimierskiego, czego się im on długo
zbraniał prawdziwie, (o co go aż klękając przed nim prosili, aby się im z tej poshigi
nie wymawiał), mając te racye na myśli, jechawszy do ojczyzny ujźrzeć się z powin-
nymi, nie leda żal w sobie wzbudzić, wracając się do ziemie nieprzyjacielskiej, do turmy
W okowy wieść u tyrana. Wszakoż zjęty prośbami ich, uczynić to musiał. Przyszło po-
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa Polskiego, Bartosza Paprockiego. 82
650 O KLEJONCIE
tern od przedniej szych , bojar kniazia Bielskiego i Mści sławski ego po więźnie wszystkie,
pytano ich aby ukazali tego który pojedzie do Polski z gońcem cara wielkiego. Wszyscy
ukazali na Kazimierskiego , poczęli się dziwować że młodzika przed wszystkimi obrali , za-
raz zań wszystkim przysięgać kazano. Przysięgło zaraz zań wszystkich sto i dwa, tak iż
gdzieby się był nie wrócił z tym gońcem, tedy to oni wszyscy garły swerai płacić
mieli. Także i za to przysięgali, aby żaden despekt z przyczyny jego gońca nie potkał.
A gdy przysięgli, rzekł Bielski: Wy go też sobie krzepcie jako nalepiej możecie. Rze-
kli: Wiemy kogo ślemy i komu ufamy poczciwości i garł swoich. Oni rzekli: Tak jest,
nam nic do tego. Oddawając go gońcowi onemu, te słowa do niego mówili oni bojare:
Piotr, ty pójdziesz do króla pana twego z tym posłańcem cara prześwietnego, który cię
szanować powinien będzie we wszy stkiem, i z jednej bludy z nim jeść będziesz^ a gdzieby
cię zbezcześcił kiedy dziełem albo słowem, przyjechawszy skażesz, a on karania nie ujdzie;
a ty się też staraj aby z przyczyny twej w ziemi pana twego on ni w czem zelżon nie był.
Mieszkał potem w Moskwi mieście w domu gońca onego, chodził wszędy gdzie
mu była potrzeba wolno, czcił i ważył go sobie goniec on. ;,
Potem jechali w drogę do Litwy, król był w Polsce w Lublinie na sejmie walnym,
na którym unia skończona była. Tam gdy przyjechali, dano przy stawem gońcowi onemu
Stanisława Broniewskiego, koniuszego przemyskiego i starostę medyckiego, o któ-
rym pod herbem Tarnawa czytaj. , .'ji<'/yu\ i'ó(( 'jirtż
Ten goniec gdy króla witał, poselstwo odprawił. Kazimierskiego królowi oddał,
który króla prosił pokornie o swą i towarzyszów swych swobodę. Zaraz mu się król
wtem łaskawym pokazał, obiecując swobodę i nagrodę, a kazał mu przy sobie zostać.
Często potem powtarzał prośby swej, © to też prosił króla aby jechał z gońcem, jako
był powinien. Goniec go sam rekognicyą swą wolnym czynił od jechania z nim pospołu..
On się domagał u króla, aby nie mienił słowa swego towarzystwu, by im jaka niebez-
pieczność ztąd nie urosła, wedle przysięgi. Czego posłowie ziemscy pomagali, kilka kroć
za nim króla prosząc pilnie. Powiedział król: Opatrzyliśmy to dobrze, że to jemu złego,
mniemania nie poniesie, tu i u nieprzyjaciela, ponieważ on wiarę narodu naszego na so-,
bie nosi, mamy to na takiem baczeniu z radami swemi, jako należy. Wtem mu król
rozkazał z posły wielkiemi do Moskwy jechać, a przysięgę towarzyszów swych i estyma-?.
cyą swą oswobodzić, k'temu to opatrzył listy swemi, że to onym więźniom a towarzy-t^
szom Kazimierskiego szkodzić nie miało, ani żadnego niebezpieczeństwa przynieść. Dalj
mu przytem wszystkie więźnie, którzy przez nie byli pobrani na Zborsku, wojewodę,
z żoną, z dziećmi i inszych synów bojarskich szesnaście, których wziął w Kobryniu Ka-
zimierski, a wiózł do Smoleńska z listy królewskiemi. Tam mu dał Filon Kmita sta-
rosta orszański pomoc na granicach, oddano mu towarzyszów jego dwadzieścia sześć,,
i pacholików dwadzieścia i czterech, między którymi był przedniejszym i na Zborsku
jeszcze mąż sprawny, Fedor Puciata, który potem wziął Moskiewskiemu Kies i Ni-
tawę, i tam miał dwa zamki od króla Stefana w Inflanciech.
Jechał potem z posły wielkimi Kazimierski do Moskwy, jako z Janem Kroto-
s ki m wojewodą inowłpcławskim , z Mikołajem, Tąj[;Woszem wyżej pomieniony ra , i
j(^ijiliji vłj ..,./.' >4'i'" '- ■
•Jiof-fi-H^ B.ti»i^iBa cigoiii-tloT ftwlrfMyi r,<ii(»U p.i'>tl"1 jufsioifdffl
-*
^'''' 'BIBERSZTAJN. '"^^ 651
z Leszczyńskim starostą radzie) ewskim, i Andrzejem Charytanowiczem Litwi-
nem sekretarzem królewskim.
Tam kiedy witali posłowie kniazia wielkiego, skoro dworzanie odwitali, zlecili A n-
drzejowi Trzecieskiemu z domu Strzemię, jako dworzaninowi, wziąwszy dozwo-
lenie n kniazia aby mówił rzecz i poselstwo od króla do niego. Kniaź nie obaczywszy
się pozwolił, a potem gdy mówić począł rzekł kniaź wielki do niego: Nigdy to nie by-
wało, aby dworzanin miał co zemną stanowić^ musiał mówić przestać Trzecieski. Wtem
jednak panowie prosili tego pana Andrzeja Trzecieskiego , aby opowiedzieć Kazimier-
skiego Piotra, iż przyjechał według postanowienia swego i przysięgi towarzystwa
swego, bo się obawiali tego, aby g > do turmy wziąść nie kazał. Wziąwszy tedy dozwo-
lenie Trzecieski u kniazia wielkiego opowiedział go temi słowy:
Najaśniejszy caru! Piotr Kazimierski, szlachcic polski, który niekiedy za grzechem
swym był do ciebie w plon wziętym, teraz tu przyjechał z posły wielkimi, bijąc tobie
czołem za tę lubo w, którąś mu pokazał, i bijeć czołem koniem arabskim i piszczała
długą żebyś to od niego przyjął za luboW.''^ ''' ^'^''''^'^^ '^'"^''^''" '■^''''"- '^'''^"'''-'
On sobie wspomniawszy go jąknął i rzekł: Samli to on, czyli sługa jego? Rzekli:
Że sam. Zatem rzekł kniaź wielki w te słowa: Ino jemu spałaty, szto on upramo zdołał,
i rzekł znowu: Ino jemu gruki; on zatem wystąpił i szedł do ręki jego, którą mu wy-
ciągnął z daleka, a ująwszy go za rękę, zatrzymał go, a trząsając ręką rzekł śmiejąc
się: Piotr Kazimierowski, w drugoje w ruskie horody nie wjeżdżaj. On ukłoniwszy się
chciał odejść na stronę, i on rzekł: Konia i rusznicę od ciebie za lubow przyjmuję, i
ty byś u mnie chlebował. Zatem nań krzyknęli bojare jego radni ze wszech stron:
Piotr Kazimierski, bij czołem curu preświetnemu. On obróciwszy się, ukłonił się swym
obyczajem, to czynili po trzykroć, a on się także obracając kłaniał.
Odprawili potem poselstwo, przyszli rychło znowu do obiadu, tam też Kazimierski
siedział u stołu jego, którego kniaź wielki częstował potrawami z stołu swego, także i
picia swego z czaszą według zwyczaju swego, co gęsto czynił przez on obiad, a potem
na wyjezdnem darował go trzema soroki soboli.
Tenże tam miał na się waśń od jednego Ślęzaka, którego zwano Zygmunt Her-
cyk, który chiał tego dokazać, żeby był z nimi w turmie siedział, co zrozumiawszy z niego
drudzy towarzysze, udawili go między sobą, urosła potem na wszystkich wielka trwoga,
on sam ich wielki kniaź zabijał, i wtenczas zabił trzech znacznych ręką swą własną.
Bezę Ślęzaka, Boguckiego Sieradzanina, i Biejkowskiego Pawła młodego pa-
chołka, wszakoż męża wybornego, którego gdy rohatyną w piersi uderzył, popadł go za
rohatynę, wyrwał ją z ręku jego Biejkowski, począł się z nią wynosić chcąc kniazia
nią przebić, ale go nie mógł dosiądź, bo mu ją syn carski podrzucił; wołał nań kniaź:
Sposobi, sposobi Iwan! to jest: Ratuj, ratuj Iwanie!
W wielu potrzebach znacznych ten sławny mąż Piotr Kazimierski bywał, i we
wszystkich z królem Stefanem w Moskwi był, kędy z pochwałą ludzi rycerskich znacznym
się pokazował.
Mikołaj brat tego Piotra, mąż w sprawach rzeczypospolitej biegły i znacznie za-
służony.
652 O KLEJNOCIE BIBERSZTAJN.
Stanisław trzeci brat ich, mąż także godny. ,,/9i„,^.,„.^ i.i^.. .ni >ff!rt7xox8Qvl s
Krzysztof kanonik tarnowski etc. mąż uczony i przykładny. Te porodziła Gołui,
chowska z domu Leliwa.
Stefan który czas długi na rycerskim chlebie lata swe trawił, ten kopiją krusząc
na weselu hetmańskiem w Krakowie, jako o tem niżej czytać będziesz, szkodliwie byłi
ranion przez rękę i przez łopatkę. W potrzebach z różnymi nieprzyjacioły bywał, z ka-
żdej szczęśliwie i z dobrą sławą wychodził.
Wawrzyniec brat jego rodzony i Krzepicka pisarzowa skarbna. Q\^Qny i
Dom Jaźwierkich w bieckim powiecie znaczny. ^ ;;,,.!> ..:.
Dom Błońskich tamże znaczny, z których jeden był wieku mego sędzim grodzkim,,
sądeckim, człowiek w sprawach r. p. biegły. ' uj»<} Ys^ijma*
Dom Białkowskich tamże w bieckim powiecie rozrodzony. ■ ' ,
Dom Sebieńsklch, tamże w bieckim powiecie rozrodzony.
Inszych domów zacnych jest wiele w różnych województwach. j^lj" r ^^ a^,
,'. ••' '• :..... ' -a( on! .-/łwol^ órJ- 7^ i^llatw.' A.. .. .... -^K
i łi.jR*c!V7f •ff!f)tftx lio ;{4frp^5 ;/ac3(^'orVl :; i
'JIB YNeiY/iaotei oO .JKiljśoi.A^ ^itl Yfun ;., - ■ ' -V- .- '^- ^ ;
i ,-;!!/jrfrf -.TT''' v'.';f;tf r'\ '('łf-r';} bo gołassiri .' , )
jnr?/d yj>j kii\jiAH Ąhi v\*v^ii)m({o>itO jji'^ . ' -f
«i9toq a-,l>iBi\f '■ ■■ ,•'-■ :i'.i"' 'l
jebokn u^tpiiewó >ftvjiK * M
^, .: 4 o^9[ n^ '3
:śaird óftu iałow •^łi9jjarti)a<f>'fei«i«0f,flv .vb/ii8&f a
'f ■ ' ijl«a||biisii3 tio.
laisjPisłHii jrfBwrioi • i m;JfloM w flii>fl£lat8 ai9l6i>'
4d)«u
W
im ! .1
'.oi oki'
■ :n' jfłaohnl?
O KLEJNOCIE
ij.i
...1 0>l/:f C^ilń^..
(dr48'Ciimiq|| 7ii>i.-! ^'-'""^ł| Aft iii A
in
'01
J[(f ,łft«}?f| frn^fT •«>ł7ł
pTTfrtrł^-r.ł .,^
O którym też to piszą, że z Niemiec tu w te kraje przy-
niesień, wszakoż to niektórzy twierdzą, że tu przydan
róg żubrzy przodkowi Bibersztajnów, który ma być
w pola czerwonem, a róg jeleni w polu białem,
i tak go Długosz opisuje. Są też drudzy, którzy go
w polach inszej barwy używają, o czcm przypatrzywszy
się własności herbu niżej czytać będziesz, tak o przod-
kach jako o potomstwie ich, które ja w tak szerokiem
królestwie znać i wiedzieć o niem mogę.
Wielcy a możni ludzie tego klejnotu w Polsce
przedtem bywali, za onych dawnych królów albo mo-
narchów, a nawięcej w Wielkiej Polsce a w Mazowszu,
jako niżej obaczysz, czytając o potomstwie ich.
PoMŚciBORA Rogale opowieda list starodawny
dziedzicem z Mnachnacin, kasztelanem, starostą ciecha-
nowskim i przasniskim; data in Raciąż roku 1240.
Daszka Rogalię wojewodą mazowieckim wspo-
mina list w klasztorze, który należy domowi Lewic-
kich w Mazowszu, o których niżej czytać będziesz, także go potem wspomina przy
konfirmacyi roku 1250, za panowania Bolesława Pudyka.
Piotra Rogale starostą bobrownickim wspomina przywilej starodawny klasztora
strzeleńskiego przy kofirmacyi praw albo wolności ich w Poznania, w roku 1340, za
panowania Władysława króla.
ynlii Wspomina znacznie Kromer Jana Rogale kasztelanem włocławskim, dla czegO;, toć
szerzej potem historya pokaże, albo pomienionego historyka czytaj księgi 16, boć go
^IBŚ'1^.^
AłKOS f .'f
654 O KLEJNOCIE
kładzie tenii słowy: Joannę s Rogala quod etiam eguestris familiae nomen est, castel-
lanus wladislvien. etc. To było w roku 1402.
Jana Rogale wojewodą warszawskim wspomina Kromer w księgacli 26, r. 1466,
dlaczego, czytaj księgi jego tamże.
W Niemcech tego łierbu bardzo wiele ich używa ludzi znacznych, w Węgrzech także
był dom możny, pisali się de Stu dziana Woda, ale ci w hełmie między rogami no-
sili gawrona^ z tegoż domu jeden Działyński przyniósł był sobie żonę.
Wieku mego od tych przodków były domy możne w Polsce, z których było wiele
mężów zasłużonych r. p. a naprzód:
Dom Rogalińskich na Kujawach starodawny, którzy mało odmienili nazwiska przod-
ków swoich.
Dom Siccińskich na dobrzyńskiej ziemi starodawny i rozrodzony, jako naprzód wieku
mego był Jakób Sieciński syn Jakóba Trąby rzeczonego^ który w przemyskiej ziemi
się czas długi rycerskim chlebem bawiąc, potomstwo zostawił z Orzechowską z domu
Oksza.
Alekszego, który się już Krasickim w przemyskiej ziemi pisał, był wojskim
onej ziemi, człowiek w sprawach rzeczypospolitej był biegły, i czas długi na; dworze
króla Augusta znacznie się bawił; zostawił potomstwo ze dwiema żonami, naprzód z No-
womiejską z domu Wilcze kosy, syna Jana, którego kosztem niemałym wyprawił
do cudzej ziemi na naukę, i córkę Barbarę Zarszyńską; potem zFredrowną także
zostawił potomstwo syny i córki, umarł roku 1680.
Stanisława oboźnego, starostę lubomskiego, który zŻórawińską z domu Kor-
czak zostawił synów dwu, Jerzego i Marcina, potem miał drugą Jakubowską
z domu Topór storoscinę lubomską.^<fl<>ł^'^: ' f>^«l. d?>K>l
Ten z młodych lat swoich na dworze pańskim się bawił, i na znacznych posłu-
gach królów trzech bywał, wszakoż już za Stefana pierwszego koszt i pracę większą
podejmował, bywając we wszystkich potrzebach, które ten król zaraz wjechawszy na
królestwo miał z nieprzyjacioły przyległymi. Naprzód z Gdańszczany, potem z Moskie-
wskim, jako o tem w historyi czytać będziesz. Był to człowiek w prawach rycerskich
biegły, wielkiej miłości u wszystkich ludzi dla ludzkości wielkiej, a k'temu szczery, do
tego katolik i wielki miłośnik łudzi uczonych. >i':i>^łsh \^ ;
Marcin Krasicki brat trzeci tych pomiemoriyćh rodzony, mąż znaczny, który
z nieprzyjacioły królestwa tego potrzeby częste miewał, i znacznym się mężem pokazo-
wał, miał za sobą Manasterską z Mielnowa z domu Piława.
Andrzej Sieciński, który na ojczystych dobrach w ziemi dobrzyńskiej został
przyjechawszy z Rusi, kędy się czas długi na rycerskim chlebie chował, zostawił syny
z Gorzechowską z domu Ogończyk.
r.> Wojciecha, który tamże na dobrzyńskiej ziemi zostah^nnnnojt vsiq '
Mateusza dworzanina króla Stefana, który w Rusi przy braci stryjecznej osiadł. '
5 Stanisława plebana lubaczowskiego, acz w młodym wieku, wszakoż przykładny
i uczony, był na ten czas we Włoszech na nauce w roku 1684 1 ń^iaiwń moioą \i
ROGALA. 655
eo 9^I*awel brat ich młodszy, żołnierz u książąt Słucliich i ioszy stryjeczni. /j.
Wawrzyniec trzeci brat Jakóbów, który także na dobrzyńskiej ziemi został, zł-
stawił potomstwo z Szczawińską z domu Prawdzie, starosty gostyńskiego siostrą,
syna Wojciecha i córkę Stawo wska.
Dom Chjnowskich w Mazowszu starodawny, zowią się Łoskimi, w onym kraju rze-
czypospolitej znacznie zasłużony, mężowie sławni z tego domu bywali. A byli znaczni
wieku mego ci ludzie: Stanisław wojewodą mazowieckim, drugi Adryan rotmistrzem
sławnym i fortunnym, z temi dzielnice mają Odrzywolscy.
Reczajscy, z których jeden wieku mego Wojciech był kasztelanem warszawskim i
rotmistrzem sławnym za króla Stefana do Moskwy.
Skulsry w Mazowszu dom znaczny i rozrodzony, z którymi dzielnice mają Trzylat-
ktwsey, dom w onym kraju znaczny. iMleleńscy z tejże dzielnice dom znaczny i rozro-
dzony. Wą^ccy także dom znaczny i rozrodzony, a ci wszyscy od Loskich dzielnicą
oderwani. ,. c-.*;;-! >jo\-in ,ii'i/ir.fio}.
Dom Pilch»irskie1i starodawny i rzeciypospolitej zasłużony, w którym wiele bywało
mężów znacznych, senatorów także dobrych a pożytecznych królestwu temu ; wieku mego
by|,Adam biskupem chełmskim, drugi kasztelanem zakroczymskim, i drudzy ludzie ry-
cerscy, jako: Jan, którego zwano jedynakiem, ten zZdzarską z domu Gozdawa
zostawił synów trzech, dwa umarli młodo. Wojciech był mężem znacznym z młodych lat
na służbie żołnierskiej i u dworu, miał potem za sobą Kosińską, z którą potomstwo
zostawił. '^*' , , : ,
Dom Kosińskirh w płockiem województwie starodawny, mają i na Zawkrźu, mężowie
zdawna sławni w tym domu bywali, a męstwa nie w domiech, ale tam kędy ludziom
rycerskim wieczne imię z dobrą sławą się mnoży, pokazowali. Był wieku mego Jan
żołnierz Kosiński, którego ztąd zwano żołnierzem, że z młodości na tym się chle-
bie schował, i w potrzebach znacznym się mężem pokazował, zostawił te syny: Alexandra
męża sławnego, który prosto z akademii krakowskiej z Janem Chodkiewiczem sta-
rostą żmodzkim w roku 1558, od tegoż czasu nie zjeżdżając na tym się chlebie bawił,
aż do tego czasu kiedy król Stefan Inflantów pod Moskiewskim dostał.
Wiele a mężnie w każdej potrzebie z nieprzyjacioły czynił, jako pod Ułą Alexan-
dra Gwagnina Włocha, rotmistrza od Moskwy pojmanego w szańcach sam odbił.
Wiódł rotę do blokauzu, kędy zamek założono było pierwszy od Rygi półtory mili nad
m«rzem, który potem Ryżanie zburzyli in inłerregno, potem gdy leżał na Nowym Młynie
z rotą, oł)lężon od Ryżan ośm niedziel, z którymi na ucieczkę częste a znaczne potrzeby
miewał z dobrą fortuną. Za panowania Zygmunta Augusta żadna potrzeba nie była w któ-
ręjby znacznym się mężem pokazać nie miał.
Andrzej brat jego był mąż także godnie zasłużony r. p., był poborcą wojewódz-
twa płockiego.
Dom Węslów w Mazowszu rozrodzony i znaczny; byli wieku mego ci mężowie go-
dni potomkowie Mikołaja Węsła, który na dworze króla Zygmunta był dworzaninem
znacznym i mężem w sprawach rycerskich bywałym w różnych krainach, na co od kró-
lów i książąt państw różnych miał listów 70. Na Podolu z Tatjry mężnie sobie poczynał.
• 1
666 O KLEJNOCIE
Był potem w więzieniu u nich, Niemca Wyspeka zapaśnika sławnego na dworze ce-
sarskim stłukł, etc. • '*-* . ,1 : :^ !i 1 ' ■ •
Jakób stolnikiem był nurskim, mąż znaczny i zasłużony Heózy pospolitej, 'Wstawft
potomstwo syny, męże wielkie.
Piotr Węseł, który w Eusi od Mikołaja Tarła trzymał w przemyskiej ziemi
majętność^ był mężem znacznym, zostawił potomstwo syny, męże godne, j^ o-aom uilsrw
Jan także i Wawrzyniec mężowie znaczni, od wszystkich potomstwo zostało.
Dom Zawackicli starodawny i znacznie r. p. zasłużony, w płockiem, w zawkrzew-
skiem i w ciechanowskiem województwach mają. Był Alekszy Zawadzki z Żarnowa,
który zostawił te syny: Macieja który trzymał działem Unieski, zostawił z Zdzar-
ską podsędka płockiego córką synów trzech: Marcina i Jana, który z nich starszy
trudno zgadnąć, gdy się oba jednej godziny rodzili, w kancelaryi potem wielkiej czas
długi byli, Jan był sekretarzem króla i p. makowskim, uczony i prawy kapłan.
Andrzej brat ich trzeci, który u Jana hrabie Tęcz yńs ki ego kasztelana wojni-
ckiego czas się długi bawił, był mąż godny i różnych krain obyczajów świadomy.
Wojciech brat Maciejów, od którego zostali ci synowie: Bartosz kanonik kra-
kowski, płocki etc, dobrze zasłużony, godny prałat.
Jan brat jego mąż także znaczny, a ci się pisali z Grodowska.
Tegoż domu był wieku mego Stanisław Zawacki, rzeczony z nauki Pikus,
był doktorem lekarskich i wyzwolonych nauk, syn Mikołaja Zawackiego z Zawad,
męża w sprawach rycerskich biegłego, który z Jakóbem Secygniewskim w roku
1527^ gdy Ferdynand król czeski Jana wojewodę siedmigrodzkiego obranego na węgier-
skie królestwo poraził, nad ludźmi pieszymi porucznikiem był. Potem do Polski przyje-
chawszy, ojczyznę opuściwszy albo ją powinnym zleciwszy, sam się w Małej Polsce za-
bawił na majętności nabytej przy mieście głównem Krakowie, zostawiwszy dwu synów
i córkę; gdy usłyszał o potrzebie przeciwko Turkom w Niemcech, w roku 1533, do
Wiednia jechał, umarł mu syn Walenty i córka Zofia panna dorosła w mór wielki
w Krakowie, sam też potem przyjechawszy z onej potrzeby żywota dokonał.
Stanisław syn jego młodszy wyżej pomieniony doktór, będąc mężem uczenia wiel-'
kiego, wymowy ozdobnej i przespiecznej, zkąd^uietylko u swych między ludźmi uczonymi,
ale też i między postronnemi narody za niepodłego był poczytan, w akademii krakow-
skiej pod kanclerzem i rektorem bywał.
A gdy potem na sejmie ostatecznym walnym warszawskim, częścią dla słusznych
przyczyn urodzenie swe szlacheckie przed królem Augustem wywodził, król i wszystek
senat bacząc w nim wielką godność z cnót wyżej opisanych, do ony eh herbów jego ojczy-
stych jego, które okazał, przydał mu z łaski swej królewskiej za przyzwoleniem wszy-'
stkich stanów rad obojga stanu, ku ozdobie samego jako i potomstwa jego, clipeum Her-
culeum, przyczyny dając, które z listu lepiej zrozumiesz, którym ci dla dostateezniejszego
świadectwa tu de verho ad verhum włożył, który pod temi wierszami czytać będziesz:
/USOT W1PHI«(1 Jp.VBł*;ił t V7Ói
nOGALA. 6St
DE INSIGNIBUS
NOBILISSIMI EXCELLENT1SSIMIQUE YIRI
D. Stanisłai Zawacki cognomento Pioi,
Phisici, Medici, Doctoris celeberrimi.
Haec Słanislaus gestał Zavacius arma,
Artis ApoUineae lumen et eloquiiy
Stemmate laudari qu% non contentus avorumf
Elegit propria nohilitate coK.
Namąue stant gemino majorum insignia comu,
Haec mrtute sua nunc eadem aucta gerit
Addit imaginihus domitum, rex, Hercule monstrum^
Atque ait: haec pulchri signa laboris habe.
Indefessus amor guando mrtutis honore
Te tenet, et publicae sedula cura rei:
Veru8 is Alcidae lahor est, prostemitur Uli
BeUtta, tu morbos barbariemgue fugas.
De eisdem insignibus decastiohon.
Clara Zavaciadae cemis dum stemmała Pici,
Nosse mri proprium vis quoque arnice, decus,
Si Mirandulei comitis tibi cognita fama est,
lUius hic mores sua/oegue pectus habet.
Utąue patrum tiiulos animi auxił dotlbus ilUf
Ingenio exomat sic genus iste suum.
Q,wintos hic patriae dum vult prodesse labores
Consilio, studiis, et medica arłe tulit.
Indicat Alcide cum magna lucta leone,
Q^a6 meritis reges arma dedere suis.
De 80 ipso ezastichon.
Hoc virłtugue mihi solersgue indu^tria stemma
Alciden peperit, caetera nata domi.
Amphitroniades fertur straoisse leonem,
Saepe animi mołus vici ego, multa tuli,
Quo me virtutis ducit via, quo pius ardor,
Hue seguar^ hae felix, hac duce tuius ero.
In nomine Domini Amen. Ad perpeiuam rei memoriam confirmandam, aequwn
profecto et magestate nostra regia consentaneum liberalitatis et munifcentia mu-
nus et dignum opus esse judicamus, quo non tantum hos , qui rem pro patriae in
beUo egregie ac strenue gesserunt, meritis honoribus cohonestemus, pro eorumgue
mrtute justum praemium honoris persolvamus. Sed iUos quoque, qui tempore pad*
rempubUoam laboribus publicis cum honestis, tum regno nostro utilibus juverint,
ingenio, docłrina, honestate vitae et singuJaribus mrtutibus exceUuerint, nobili-
łate condecoraiu, et si Uli nobiles sunt geniłi, in altiorem statum, guantum fert
humanae vitae conditio, nostro judicio et aułoritate regia ecehendosy exłollen. jwe
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 8S
m
o KLEJNOCIE
optimo judicamuSf cum magis lahorio-
sum multo eiiam praestantius ingenio,
consilio, optimarum arłium peritia excel-
lere ąuam artnis (quae sine consilio in-
foeliciter gerunłur) cognoscimus , regue
ipsa experimur. Cum aułem a nobis mul-
łis pro repuhlica susceptis in gymnasio
nosłro Idborihu^, pro suo virtutis jurę
testimonium et auctoramentum antiguae
nobilitatis suae, ex certis causis nobilis
et excellens vir Stanislaus Zawa-
cki, cognomento Picus, physicus, me-
dicus, doctor^ procancellarius universita
tis nostrae cracoviensis posłulareł, justa
petenti ut denegare noluimus, ita juste
non połuimus, cum eum certo sciebamus,
prout scimus nobilibus parentibus, no-
bili Nicolao Zawacki patre, ex di-
strictu plocen. terrae Mazoviae villa Za-
wadi ortum ducente, Całherina Dra-
bów na ex Szczirzice nobili foeminaj
honeste natum esse^ quod ex testimoniis
consanguineorum ejus, nobilium sex, ex
avorum patema et materna progenię
ortum, apud magestatem nostram regiam
pro legę et consuetudine juris juramento, ob cerłas tum causas depositis et addu-
ctis manifestissime constitit. Tum propter docłrinam excellentem et virtutem, illum
vere nobilem esse et haberi ab omnibus, hisgue ornamentis, in guibus verae nobili-
tatis dignitas posita est, mrtute, doctrina, consilio, in agendis et tractandis rebus
dexteritate, ita clarescere, ut Uli ad dignitatem ejus et nobilitatem illustrandam,
mx aliguid omamenti addi possit nostris publicis liłłeris. Attamen illo extare cu-
pien. apud posteros, nostrum amplissimum regium de sua tum virtute, tum doctrina
ac in juvanda republica studio, testimonium, eumąue consiliariis nostris de meliori
nota diligen. comm&ndantibus, et optima ąuogue de ejus dignitate testijicantibus, nos
ergo, ejus ingenii ac virtutis singulares dotes guibus ornałus est munijicentiae no-
strae munere et testimonio jusło proseąui volen., ut Ule testimonium suarum vir-
tutum et laborum pro republica susceptoi-um praemium justum et dignum reporta-
reł: maońme ejusmodi testimonium dignitatis nobilitatisgue ejus auctoramentum
dandum esse putamus, ąuod in honestarum arłium słudiis, quae regno nostro ma-
ximo sunt omamenło diu cum laude versetur, et annis viginti docendi munus
publicum laboriosum in academia nostra cracovien. celeberrima, neglecta cura rei
familiaris, vąletudinis maximo dispendio , maximo cum frucłu regni nosłri subdi-
torum obiverit eł in omnibus gradibus absoherit, ut ex consiliariorum nostrorum,
łam spiritualium , quam saecularium, łesłimoniis amplissimis didicimus. Quamo-
brem Nos Sigismundus Augustus Dei grałia rex Poloniae, magnus duac Li-
ihuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, Pomeraniae, Samogitiae, Livoniaeque, nec-
non terrarum cracovien., sandomirien., Syradiae, Cujaviae, culmen., elbingensisgue
etc. dominus eł haeres, divos imperałores chrisłianos, Consłantinum, Honorium,
Justinianum, eł caeteros imiłans, qui lectores publicos in palacio gimnasiorum pu-
blice doceń. , ui in eorum legibus sanctissimis legimus , »i vitam Umdabile probis
ROGALA. . 669
*• mortbus demonsłraverint; si docendi peritia, copia docendi, facundia, svbłilitałe
interpraełandi excelluertnł, amplissimoąue caetu docłorum quovis honore digni fue-
rint judicati; annos quoque tńgirtti jugi et saedulo labore docu&rint, non eguestri
solum honore, sed his etiam dignitatibus gtiae ex vicaria dignitate a jurisperiłis
dicunłur, dignos esse censerunt, hgibusgue opłimis perpetuo tenendum sanciverunt.
Quum vero omnibus virtutihus Stanislaus Zawacki ornatus sit, easgue omnes
leges, guae ab imperatońbus in optimarum artium proffessoribus reguirebantur,
omnibus numeris ahsolverit, ut in eo nihil desiderari potuerit , quod vel ad mores
honestissimos, vel ad doctrinam pertineretj et quovis honore digntis propłer inde-
fessos publicos reipuh. causa susceptos labores caetu doctorum sit judicatus , id-
circo clarissimae virtutis ejus et publici laboris viginti annis suscepti pro repub.
rałionem habentes, illiusgue operam maximo cum fructu nostrorum subditorum 5t*s-
ceptam, nobis grałam esse dedaranteSj utque illius mrtutis apud potteros perpetuo.
exłaret memoria, nos sponte motuque proprio ex certa scienłia nostra, animo de-
liberało ac lubenti, approbante principuin, baronum., comitum, aliorumque procerum
et senałorum omnium spiritualium et saendarium regni nostri, hanc nostram in
ejusdem Stanislai Zawacki amła nobiliłate augendum et amplificandum volun-
łatem et de eodem nostrum judicium magestatis regiae autoritate, ac consensu
omnium consiliariorum, ejusdem Stanislai Zawacki nóbilitatem ex antiqua fa-
milia procedere łestamur, ac decemimus, ipsumgue quod nóbilitatem parenłum suo-
rum illustriorem reddiderit, vere generosum judicamus, ejusgue pasł eros utriusque
sexus ex eo legitłime natos et nascituros, omnes et singulos praesentes, futuros et
descn., ex guibus nobilibus antiguitus ortum ducen. (quod tesłimoniis coram nobis
amplissimis est demonstratum) dedaramus et harum nostrarum publicarum testi-
monio litterarum denuniiamus et tesłijicamur. Nobilitatis nomine et fastibus, eque-
stris ordinis gradu, ordine, titulis, liberłate perpetua juxta leges regni nostri uti,
frui, et illis gaudere debere, una cum omnibus posteris suis perpetuo pro suo an-
tiguo nobilitatis jurę, volumus et statuimus, ipsum et omnes ejus haeredes, nostri
regni veros esse nobUes, ex antigua origine constituimus, et łales qui ex quatuor
pałernis avis et maternis nobilibus progeniti sunt, eumgue et omnes suos haeredes
a singulis et unitersis , cujuscungue status, eminentiae, gradus, dignitatis, ordinis
hominibus nobiles esse reputari et perpetuo haberi rolumus, prout nos eum, cum
suis omnibus habemus et scimus. Non eguidem nóbilitatem de novo eidem Słani-
8 la o Zawacki ac suis posteris hoc diplomate nosłro publico tribuen., quam hanc
a parentibus nobilibus acceptam ab iisdem non neglectam vel relictam, sed urbis
nostrae cracovien. regiae commoratione veluti adumbratam, per illum vero virłułi-
bus propriis augustiorem reddiłam (cum primi ordinis comitivam et vicariam di-
gnitatem inłer optimos et doctos viros laboribus publicis diutumis meruerił, et no-
biliłałem parentum suorum virtute et doctrina auxerit) amplijican. et illustriorem
redden., magisgue claram, hoc diplomate nostro publico, assensu consiliariorum
omnium regni, efficiendo. Ideo decemimus perpełuis temporibus observandum, et
Jirmiłer tenendum słatuimus, hoc decreto nostro, ex certa volunłate nostra et ini-
perio, assensu omnium senatorum r>gai nostri conscripto, in posterum perpełuis
temporibus ut ex parentibus suis vere nobilibus est orłus, sic quoque pro eodem
■•" *' ' nobili habeatur, cum suis omnibus posteris, ubicungue locorum et łerrarum, sive
in regno nostro, sive in guibuslibet imperiis et regnis, tam in judiciis quam extra
judicia, in rebus spiritualibus, ecclesiasticis, temporalibus, prophanis, privałis, pu-
blicis. Deindegue quibuscunque rebus quarum mentio diserte in praesentibus liłteris
'*" nostris Jieri deberet. Nec non in omnibus et singulis honestis actionibus, grałiis,
honoribus, dignitatibus, offidis, juribus, libertatibus, privilegiis, immunitatibus, in-
660 O KLEJNOCIE
signibu8, indultis, guihus regni nostri nobiles, a ąuałuor aois pałemis et matemis
progeniti fnmntur et gandenł, ac ąuocunąue modo utuntur. Ad eague omnia vel
ex consuetudine vel ex jurę admittuntur, recipiimiurve pro sna jurę antiguae no-
bilitatis fruałur et utatur cum suis omnibus et singulis haeredibus , perpetuo vo-
lumus et decernimus. Neque autem istis tantum regni nostri nobilium libertattbus
uti frui hunc Stanislaum Zawacki cum ejus posteris omnibus, in stałutis et
privilegiis regni praescripłis et sancitis , volumus , sed etiam illis omnibus guae
legihus christianorum imperatorum de doctoribuś publico munere docendi cum digni-
łate functis, et primi ordlnia comitiva consecutis, guakm Stanislaum Zawacki
esse agnovimus et certo Scimus, eorum conjugibus, liberis, re tota domestica, quo-
cungue in loco habitant, praescripte et sancte instituta sunt, uti. frui omni modo,
ut permittimus ita mlumus perpetuo ieneri et obseroari. Hisgue omnibus liberia-
tibus, exemptionibus, indultis, in hoc regno nostro Poloniae, ubilibet commorando,
nostra regia potestate et autoritate damus Uli et ejus posteris omnibus, praesenłi-
bus et futuris, utriusgue sexus in posterum fruendi, utendl, inviolabilem perpetuis
temporibus poiestatem deniąne dantes eidem Stanislao Zawacki et ejus po-
steris omnibus et singulis utendi. fruendi, his unioersis nobilium liberiatibus, im-
muniiatibus, a guibusUbet personie, exemptionibus, exactionibus guibuscungue, nullis
poenitus exceptis vel excipien.. etiam in urbibus nostris dari solitis, et muneribus
regni nostri omnimodam facnltate i et perpetuam Ubertatem, sive in civitate qua-
cungue, vel quovis in loco eundem Stanislaum. Za w w: ki cum conjuge, omnes
etiam seu singulos ejus posteros, praesentes et futur os habitare contigerit. Porro
ut hic nobilitatis status, quem a majoribus suis acceptum idem Stanislaus Za-
wacki non solum retinuit, sed virtute propria magis adauxit claresceret, nostri
quoque judicii de illius virtiUe et doctrina integerrimi , apud posteros póren-
nis extare memoria. justum esse judicamus , propter ejus publica , merita , ac vere
Herculeos ingenii susceptns labores (quibus excellere ut optimum, ita dlfjicil-
limum est) ut ad insignia majorum illius, novo auctoramento nobilitatem ejus
avitam, novis armis, propria virtute ejus partis , illustraremus , addimus atque
concessimus, prout damus, concedimus, ex maera nostra regia liber alitaie et gra-
tia, qua omnes viros bonos proseguimur, ad arma majorum illius, ex antiquo jurę
Uli spectantibus et consvełis nostro idiomate dieto Rogale, Goidzie, Sulima,
Buńcza, eidem Stanislao Zawacki, liberisgue ejtbs praesentibus, futuris ascen-
dentibus et descendentibus utriusgue sexus, nova arma virtute ejus propria parta,
non ad obscurandam parentum ejus nobilita'em, sed cum his suam conjungendam,
ut sic et parentum armis et suis quoque illustris jieret, propriam et majorum su-
orum nobilitatem indissoluhiU vinculo conjungen., ut hinc etiam appareat, non
majorum suorum nobilitate eguestris ordinis óignitatem, sed propria virtute (guae
illius maxima laus est) esse consecutum, vix sua esse putans quae non fecerit ipse.
Quia vero in via virtutis currendo nullis laboribus parcen. auctoramentum nobili-
tatis suae est consecutus: ideo Uli et suis omnibus, et singulis haeredibus utrius-
gue sexu8 ex eo legittime natis et nascituris concessimus, guemadmodum damus et
concedimus ad uiendum et fruendum perpetuo, nova arma Herculea dicta, mdeli-
cet clipeum rubeum in quo sit depictus Hercules fauces leonis disrumpens, coro-
nalum habens caput, galeam vero habebit supra scutum cancellato ore tormentalem
dictum, guae insigne est nobilitatis egregiae, iu cujus sumitate et vertice sit corona
aurea, ex qua Hercules medius promineat, dextra manu exerta coronam gestans,
sinistra vero olivam obvolutam scheda, his ve/'bis inscriptam: Yirtuie honos; per
hujnerum albam et coelestini coloris fasciam gestans, ex lałeribus galeae comua
promineant aurea (guae sunt propria arma parentis illius j Rogale ex antiguo
ROGALA. 661
dicła) alterum bubalinum, alterum cewinum. Tegumenta et fasciae ruhei et caertdei
coloris esse debent, guibtis scutum et galeam redimiła esse volumus, ąuemadmodum
haec omnia picłoris ingenio et docta manu in medio harum- litłerarum depicta
cemuntur. Qiiae arma et insignia ds novo ad arma pareHura ejus adjunximu8,
iłlis et posteris ejus omnibus concessimm , ex nosłra liberalitaie regia sponte lar-
gimur, vł et avitam nohilitatem majorum ilHus, et propria mrtułe auctam simul
jungeremus, quae indissolubili mnculo secum conjuncta esse debtienint. Proinde ha6c
ac alia arma omnia ex antiguo jurę ad eum periinentia, ad utendum et fruendum
his nostris litłeris eidem Stanislao Zawacki et ejus posteris omnibus, perpe-
łuis temporibus concedimus. Haec aut arma et insignia conveniunt homini non
ingnavo, sed ad gloriam nominis propagan. nało, cui est admittendum, ut in via
rirtutis currendo, ut olim Hercules, multos post se relingidt ąuantum Hercules for-
titudine, in praeferendis duris laboribus constantia, duros virtutis labores praefe-
rendo anteibat et exceUebat. Itague nos autoritate nostra regia, senatorum omnium
regni nostri consensu, hisce publicis nostris liłteris isiud ipsum insigne ipsius
virłute partum, Uli et haeredibus ejus omnibus et singulis praesentibus et fułuris
utriusgue sexus legittimis, ad priora arma majorum. Ulius adjungimus, annectimus,
trndimuSf incorporamus in perpetuum, ne via virtutis laborum ejus pro reipu-
blicae commodo susceptorum et singularis etiam ejtts nobUitatis monumenłum, ut
ejus exemplo caeteri et sui posteri magis ac magis ad suam et majorum suorum vir-
tutem excitentur, illustrandam, decernen. et hoc nostro statuentes regio decreto con-
siliariorumąue nostrorum omnium et senatorum regni consensu facto. Quod iisdem
armis omnibus et singulis in signum nobilitatis verae, perpetuis temporibus idem
Stanislaus Zawacki, et posteri omnes et singuli sine quarumvis personarum
impedimento vel vituperio in omnibus honestis actionibus, expeditionibus ^ seriis,
vel ludicris, cerłaminibus, in praeliis, duellis, hastiludiis, vexillis, tentoriis et qui-
buslibeł pugnis. Item annulis, sygillis, scutis, saepulchris, monumentis, aedificiisy
praediis, domibus, tabidis, ac unimrsa supellectili , pro suo arbitrio et voluntate,
ejusgue omnes posteri ferre, gesłare, poterint et debebunt, sine omni vituperio qua-
rumcungue personarum, non obstantibus guibuscungue constutionibus, statutis regni,
privilegiis, praesentibus vel futuris, successorum nostrorum, qi'ae quo quomodo
contra nobilium creałionem, amplificationem nobilitatis, auctionem vel renovationem,
vel hoc privilegium nostrum, aviłae veterisque nobilitatis nocere possunt, vel pos-
sent in posterum. Quibus omnibus et singulis diserte et expresso modo his nostris
litteris derogamus, et perpetuo derogałum esse volumus. Non minus etiam hoc no-
stro diplomate publico statuimus jirmiter łenendum, decernen. perpetuo inviolabiter
obseroari debere, nullis obstantibus legibus, ut idem Stanislaus Zawacki cum
omnibus suis haeredibus praesentibus et futuris aptus sit, prout nos eum omnesgue
et singulos ejus posteros aptissimos judicamus, ad ineundas omnes exemptiones,
recipiendas libertates, privilegia, feuda, vocationes, a muneribus quibusvis, oneri-
bus curialibus, personalibus et officiis, juribus et consuetudinibus, statutis, quibus
regni nostri nobiles, vel per nos, vel per decessores nostros armis nobilitatis insigniti,
vel antiguo jwe nobilitatis (guorum ex ordine hunc esse nabiłem ut scimus, ita propter
meriłos labores, eum dignum esse nobilitate judicamus, decreto hoc nostro etprivilegio
nobilitatem ejus avitam novis armis illustriórem reddimus ac auximus) gaudent velfru-
untur vel de jurę, vel de consuetudine regni nostri, absgue omni impedimento et contra-
dictione f matur, utatur cum suis omnibus et singulis haeredibus in perpetuum. Nulli
ergo hominum et statuum liceat hoc privilegium nostrum et decretum, auctoramen-
tum anłiguae nobilitatis, nunc denuo auctae concessionis, praerogativae, privilegii,
voluntałis tt gratiae nostrae regiae, infringere, vel violare^ aut iUi guocungue ausu
662 O KLEJNOCIE
temerario contravenire et vitvperare. Si quis auł id atłentaverit, illum judicamus
et decernimus, noitram et sacri regni nostri gramssimam indignałionem ipso facto
ineruisse. In quem etiam mulctam decrevimns ducenlarum marcarum ponderis auri
puri obrisi: partem dimidiam aerario nostro regio, altcram injuria affectis usihuSy
induhitant&r adjudicandam ac irremissihiliter persolvendam , totiens, guotiens Uli
ąuispiam contravemre aut nostrae voluntati repugnare , aut per nos conjirmatae
et aucłae supra memoratorutm nohilitati antiąuan detrahsre velit, noverit se incur-
»łw»W,' risse. Hancgue poenam ejus criminis apud nos, sive per parłem laesam, sive per
officium nostrum, vel instigałorem nostrae c rtae accusatis, absque omni cunctati-
one promittimus irrogan. Quod hisce puhlicis Utłeris nostris łestatum esse perpe-
tuo vólumus. Quarum puhlicarum liłterarum autoritas eł fides ut esset inłegra per-
petuo, eas sigillo regni nosłri mandavimus expressione et appensione communiri,
Datum et actum Warsoviae in conventu regni generali, feria guinta post festum
sancłi Adalberti, anno Domini millesimo guingentesimo , septuagesimo secundo,
regni vero nosłri anno ąuadragesimo tertio. Fraesentibus reverendissimis, reveren-
dis, magnificis, generosis, Jacobo Uchański archiepiscopo gnesnen., legato nato et
regni nosłri primałe, Stanislao Karnkowski wladislavien. et Pomeraniae, Adamo
Konarski de Kohylno posnanien., Petro Miskowski plocen., Yictorino Wirz-
bicki luceorien., Alberto Stdrozrzebski chelmen. episcopis Nicolao Radziwil
vilnen., Petro Zborowski sandomirien., Caspro Zebrzidowski calisien., Joannę
Syrakotoski lanciłien., Andrea Sluzewski de Sluzow, brzesten., Joannę
Krotkowski juniwladislavien. , Joannę Fierlej de Dąbrowicza lublinen.,
supremo regni nosłri marschalco, Stanislao Lawski de Słrzegoczino Ma-
soviae et vicesgerenti nostro, Nicolao Kiska de Cziechanowiecz, Fabiano
Czerna marieburgen. palatinis; Hieronymo Ossoliński sandomirien., Eusta-
chio Wolowicz trocen. eł vicecancellario Lithuaniae, Joannę Chotkiewicz capi-
taneo Samogitiae, guhernatori Livoniae et supremo magni ducatus Lithuaniae mar-
schalco, Joannę Konarski calisien., Joannę de Tenczin wojnicien., Paulo
Sapią kijovien.f Andrea Wiszniowiecki Woliniae, Stanislao Słupecki
lublinen., Andrea de Tenczin belzen., Joannę Hajko brzesten., Joannę Tarło
radomien , Joannę Herborłh de Fulstin capitaneo premislien., sanocen., Stani-
slao Wysocki de Budzislaw bicesomen., Simone Słupski inowladislamen.,
casłelanis ; Francisco Krasiński praeposiło plocen., archidiacono cracov., vice-
cancellario regni, Hieronymo Buziński zupario nostro cracovien., et regni nostri
łhesaurario, Nicolao Chrystophero Radziwil, duce in Olyka et Ni eświei
curiae nostrae magni ducatus Lituaniae marschalco, nec non Stanislao Sandi-
vogio a Czarnków, Stanislao Osowski cantore gneznen., curiae nostrae re-
ferendariis, Joannę Zaborowski praeposito sandomirien., Stanislao Kra-
siński scholastico gnesnen., Ldurentio G ośliczki canonico plocen., Joannę
Zamojski capitaneo zamechen., Joannę Demetrio Sulikowski, Jacobo
Udryczki, Paulo Nossakowski secretariis nostris, aliisgue quam plurimis
dulicis et famulis nostris, datum per manus magnifici domini Yalenłini Dem-
biński de Dąmbiani, cancellarii regni nosłri, sincere nobis dilecti.
SIGISMUNDUS AUGUSTUS BEK.
Hoc idem privilegium et testimonium auctoramentumgue anłiquaś nobilitatis
superius descriptum , per serenissimum et połentissimum Słephanum Dei gratia
regem Poloniae, etc, per formam vidimus, uti vulgo dicitur, in comitiis regni ge-
neralihus var8choviensibu8 die tertia mensis Martiij anno Domini millesimo quin-
ROGALA. 663
\iit^\\<i gentesirno aepłuagesimo ocław, regrU ipsius anno gecundo confirmaban, et sigillo
majori novo regni, subscriptione manus illustńs, et Tnagnifici jiomini d. Joannit
■ Zamojski de Zamoscze regni Poloniae cancellańi communitum et roboratum
est, ita, ut transsumpto jides et autoritas maneat eadem^ sicuti originalium in
pargameno descriptarum aprobatur.
M> Tenie Stanisław Zawacki zostawił potomstwo z Dorotą Czarną, syny: Stanisława,
Jana Baptystę, Teodora, Ludwika i córkę Zofią, Zygmunt syn i dwie córce
Anna i Dorota discesserunt.
Tenże sobie, małżonce swej i potomstwu grób u świętej Trójce na prawej stronie
do kościoła wcłiodząc postawić kazał, o czem świadczy epitaphium tamże.
Dom Trosińskich tamże w onym kraju dawny i znaczny.
Dom Zarnswskich starodawny i znaczny tamże.
Dom Jezierskick w Prusiech starodawny i znaczny, z którego był wieku mego Bal-
cer marszałkiem u książęcia Radziwiła, mąż znaczny.
Dom Węgrzynowskich w Mazowszu starodawny.
•Mp RidgerMwie w bełskiem województwie dom dawny.
Dom Jutpowsklch w Wielkiej Polsce starodawny i znaczny. Jan był w Rusi mąż
urodziwy, i siły także i serca wielkiego, Tatarom znaczny odpór w one Tatarszczyzny
dawał, gdy go zaskoczyli z przyjacioły we dworze jego, obronną ręką im uszedł. Woj-
ciech brat jego na ojczyźnie został w kaliskiem województwie.
Skromowscy w lubelskiem województwie dom dawny.
Dom Karniewskirh w płockim albo w zawkrzeńskim powiecie starodawny i znaczny,
był Mikołaj wieku mego, który z Czernicką zostawił to potomstwo: Michała oficy-
iJa i kanonika pułtowskiego. Szczęsnego, Stanisława; córek pięć: Olszewską, Nie-
borską, Łysakowską, Strzeszewską stolnikową płocką i Kuklińską.
Targtwscy dom starodawny i laehiaccy tamże dom starodawny.
Dom Orzechowskich w lubelskiem województwie dawny.
Dom Lipskich w czerskim powiecie, był jeden rotmistrzem na Podolu, mąż znaczny.
larszewscy w kaliskiem województwie dom staroda^my i znaczny.
Parnszewsey tamże dom starodawny i znaczny.
kolidiewscy z płockiego województwa dom starodawny.
Swaraecy na dobrzyńskiej ziemi, od Sochaczewa wyszli, dom starodawny. Był Bie-
niasz wieku mego, który zostawił dwu synów S.tanisława i Mikołaja, oba po-
tomstwo zostawili, mężowie godni do posług r. p. Córki dwie: Lubowicka Barbara
i Zofia Mąkomaska.
Maciej brat rodzony Bieniaszów zostawił te syny: Andrzeja, męża godnego,
Krzysztofa także, który miał za sobą Ugoską, nie miał z nią potomstwa.
RogaUwie w bełskiem województwie dom starodawny.
Rokiccy na dobrzyńskiej ziemi dom starodawny.
Iiirsey od Łukowa dom starodawny i rozrodzony, z którego Symon Turski u ś.
Jadwigi był proboszczem i kustoszem skarbnym, ten w Łukowie będąc plebanem men-
664 O KLEJNOCIE ROGALA.
syonaryą fundował, nadawszy summę pieniędzy pewną z wysługi swej, potem spuścił
plebanią inszemu kapłanowi.
Dom Lewickich starodawny, z którego był jeden opatem czerwieńskim.
Zaborowscy w Mazowszu dom starodawny i znaczny.
Grzebscy na dobrzyńskiej ziemi dom dawny i rozrodzony.
Łapanowscy w przemyskiej ziemi, z płockiego województwa przodek ich wyszedł,
zwano je tam IBirosławskinii.
Sobieszczańsry w lubelskiem województwie.
Kielpieńscy z zakroczymskiego powiatu, był jeden kanonikiem włocławskim, prawy
prdat i rządny, Jakób poborcą brat jego.
Kobrzyńscy na dobrzyńskiej ziemi dom starodawny, z Mazowsz wyszli, są i w Pru-
siech, jedenże dom.
Rozwadowscy z Podlasza dom starodawny, był wieku mego Stanisław sędzim grodz-
kim chełmskim.
Tomasz, który się był wyniósł do krakowskiej ziemi, miał urząd przy żupie, który
zową warcabny, zostawił dwóch synów i córkę jedne.
Rębiewscy z płockiego województwa dom starodawny. Mikołaj, Stanisław, żołnierze
sławni i mężowie wielcy.
Puuikiewscy od Różana dom starodawny, był Andrzej podstarościm w Różanie.
Krasowscy na Podlaszu dom starodawny.
Tegoż klejnotu używał Maciej Bech, proboszcz i kanonik sędomierski, kazimierski,
solecki etc. etc. , secrełarius S. B. M., pisarz grodzki krakowski, mąż godny i zasłużony
rzeczypospolitej.
Inszych domów wiele w różnych województwach.
:iioozuŁiyi o
393
8f,
.t)^i.ui.od jlai^ai /Joafo?^ s taiii-mlO d okAai i30aflxH z/Hay^afe;
.iasofiiTs i.-cbgl io il^^d o^aiii uA^ifr ihjsmcr niuofe ofa
b5»iuiBq i ij,iu' s^iu .{hWin jiił;i>f n^yńo-^f^f^ Hhr/f [\AviBf! j;i«oiii»8 TiioałiaH kaI
•fiiiióo o^aiilawfdooł^/unl vho7/yipw ^iaoJ
^- -'f-^^^-l, ,(i«:??i(f ł;x Tv<ł i.l o-i' jfniihYia-jiią msąn^grd l^d Tiir-aaalT TT/riŁii-.W
*^' ^ ^'^3 ^«' oiisLłi>yw iaurI{orj(>}I oJta-^s^y/ oP^d 03 -(bo-A ^jiAoaoh^i nmll^yuojf '^s-j
.ifl3{«q'toiitiq i -^i DO ^oAh&%^ ^wuąiiiigid srDeanBwf) o^ałir ob -^sewiib-^sią ,%oVł's%mj3J:)^'> ?.w^Mi»
flinóli o ^'lA^ilBO!ną eł«oif>ła <iiooflfiH np.bis?.ii;l ,xffOsboT aąnisid o^ał JRid z/.l.
.iD-^x8WilJono odlfi i\ó ilcn^sariason or/rl uijasosof (-iibmł -jJ ,ffTYS3 gtyfriijitnsw Haiiońo^s-iO
o^ol, W8iqa alołw do^saiil |6|Bt ?|y'^y^^'>'#^"\^^/1f^^jhf^^ iiffloi;J mu^shw^c^moo naT
telBos 039! bo {iuiń§uib MiiofgB^ jŁt JCl/JiiTy i.iJ^iij 1 iL./fl ..b cdr^nbos io?lraBq
'■ ' ' M!, ,.£so Udl fin ^09*f^^isbo{l^ a^«
/^ioi4 ogaióJi bo ^iieiodiiu. HERHORT'^^'"^ thmhhhH 7/AjaraAT8
ibi ii'(x^i. ,fiidD9[do aseai i (Ufj. 'I ^noxon aoiuaisbofai liodisH
.isinin
d?T'i^Mlk ifisoioJI :*y *" przyniesień do Polski z Czech albo z Morawy^
mają być trzy miecze w jabłku zielonem na czer-.
q w 6lqild'J?®'^®" polu, którego się własności przypatrzywszy,
iisonas doju!^^^^ będziesz o przodkacłi i o potomstwie ich w tym;
, wieku.
10100 Lsęm ^' .„r , 1 '
' iłwfitBos D .' *^^<>^* 1382 Władysław książę opolskie, siestrz^^
//Bd cia ^Ai?^^^ rodzony króla Kazimierza Wielkiego, o czem świad-
:[ 8BS0 -łls!^.,^^^ historye, był w wielkiej łasce u króla Ludwika wę-,
iłoq T/ tnollf.'^^^^^^^^ ^ polskiego, któremu był zlecił gubemacyą
,\vi:;t^'^°^ ruskich, i naostatek mu zlecił był wszystko kró-
, lestwo polskie, pisał się książęciem wileńskim i dohrzyi.-,
SKim, tego wspomina Kromer w księgach 13, Miechom
wita w księgach trzecich. Pisze, że trzech braci rpdzp-,
nych Herbertów przywiódł do Busi, którym Łwów^^
j , Sanok, Przemyśl i insze miasta główne dał do dzierża-
'jiii Wih^?^ /^^^ wężów y^lasne imiona wspomina, FaY-^
ęh ''JtW(^"f^ł.Mi^W^^'^ ^ M1KDLA6ZA, jMsali się de Fulrj
^'ńBldaJo y/ ,ąj^;r^ A gdy sobie upodob^U one kraje, założyli tam,
; I- • .• • ■ miasteczko, któremu dali nazwisko Fulsztyn, od swego,j
ojczystego, z którego się pisali i przodkowie ich od dawnego czasu, i w tym wielku po:^ .
tómstwo ich Herbertowie na Morawie ten Fulsztyn trzymają. Znacznie się potem ;b^^/
sługiwali rzplt^ krajów onych, i królom polskim panom swoim, co wspomina Orzechow-
ski w Quincunxie, rozmowie szósta. Począwszy od przyjścia ich nie było króla żadnego ,
potem, dla któregoby Herbort który gardła nie dał, jako na sokalskiej Fbyderyk Hes-
BOBT zabit, czyniąc wiele a mężnie z nieprzyjaciółmi.
Biblioteka Pobka. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 84
aioioq ^d^
oi iifflsis \t)l
IłWfił-iOS Ju'J
-«iq ,o^9uhp
.0
ob X^8W£d9S
oM s fia|pvf
&ay
,ł' *
cuds
,ii«Iob
oi ^insB
-uiio i ps^oq
666 O KLEJNOCIE
Seweryn Herbort także u Obertyna z Wołochy mężnie bojując.
Andrzej Herbort u Staroduba zmordowany wielkiemi pracami, przyjechawszy
do domu umarł; wieku mego byli ci ludzi znaczni.
Jan Herbort starosta barski, wielki obrońca krain ruskich, mąż sławy i pamięci
dla znacznych zasług godny, nie zostawił potomka męskiej płci, tylko córki dwie z Kro-
toską wojewody ino włocławskiego córką.
Walenty Herbort był biskupem przemyskim; co to był za biskup, jakiej nauki, świad-
czy koncylium trydenckie, kędy go było wszystko koncylium wysadziło ad coUigendos omnes
dbusus ecclesiasticos, przydawszy do niego dwanaście biskupów, wszakoż on był pryncypałem.
Jan brat tego biskupa rodzony, kasztelan sanocki, starosta przemyski, o którym
Orzechowski wzmiankę czyni, że trudno rozeznać było uczeńszymli był albo cnotliwszym.
Ten compendium kroniki polskiej napisał, statut koronny, także inszych wiele spraw jego
pamięci godnych, do Francyi po króla Henryka był posłem z drugimi; od tego został
syn młodzieniec, na ten czas się nauką bawił.
Stanisław Herrort kasztelan lwowski, starosta Samborski, od którego Piotr
Herbort młodzieniec uczony: włoskie, francuzkie krainy i insze objechał, języki ich
umiał.
Mikołaj Herbort starosta lwowski, który także z młodych lat wiele a znacznie
służył rzeczypospolitej, zostawił z Barzianką z domu Korczak alias Wręby potom-
stwo; a to byli bracia rodzeni. ' ' ' | ' ^-^ ' ' ' '•'
<X'^*'^^RBORT kasztelan bełski, który trzymał działem Chlipie w przemyskiej ziemi; to"
ł)ył^*m^ż znacznie zasłużony rzeczypospolitej, w poselstwach znacznych bywał, zostawił
synów dwu: Wojciecha, który się pisze z Z boisk męża uczonego i rządnego, pra-
wego Herborta. Ten zBełżecką z domu Jastrzębiec zostawił potomstwo.
^' Jana, który także włoskie kraje zwiedziwszy, nauką się bawił; przyjechawszy do
ojtfZyzny miał za sobą Gostyńską, potem przez wszystek czas jako się wojna z Mo-
skiewskim zaczęła, kosztem swym jeździł, z nieprzyjacielem w potrzebach bywał.
'^'^"^ ^4irófi Herbort z Mizieńca, brat rodzony tego kasztelana bełskiego, był także
m^źnii^fcizy pospolitej znacznie zasłużony, zostawił zWapowską z domu Nieczuja syna
Abraama, młodzieńca podobnego, który się na ten czas naukami wyzwolonemi bawił,
i dwie córce, z którjch jedna była za Zebrzydowskim starostą stęży ckim i bolesław-
skim, druga na ten czas panna.
Mikołaj synowiec Jana starosty barskiego, mąż sławy i pamięci godny, rotmistrzem
znacznym i fortunnym bywał na on czas, gdy Mikołaj Mielecki wojewoda podolski,
Bogdana na wołoskie państwo utracone prowadził, jakiej się sławy mężem pokazał, to
na potem w historyi obaczysz, gdzie jako drugi Kurcyus w otchłań prawie pogan i okru-
tnych Wołochów wskoczywszy, mężnie się potem wybijając z wojska ich uszedł, i zdrowo
si^' ido' swoich, (acz z wielką niepr^^espiecznością zdrowia swego), ale wieczną sławą*
wrSciłl' ' "'■;■■ . - ■y^-<'i
Jako potem z Tatary i przedtem wiele a mężnie czynił, 'l^go^sif' w 'feisfóiyinaSM-
chasz; zostawił z Lanckoruńską z domu Zadora syna Jana, potem miał za soba^
Żotawińską kasztelana kaliskiego córkę, z którą zostawił potomstwo. '"''' «"' " '^
^A> ^Jiii^s raou
^g .o;gaii30iij«^£ naoi-isB. t0^9iiiiloą ttwtrtDo^i X(ft«H Midol Ju(9}oUcfi6
HERBORTH.
667
Jan Herbobt, zBrochnala się pisał, wieku mego był mąż także znaczny w po-
sługach rzeczypospolitej , czego doznała w interregna one, miał za sobą Annę Szcza-
wińską z Wielkiego Szczawina, kasztelana łęczyckiego córkę, ochmistrza królowej Anny,
starosty sochaczewskiego i wareckiego etc. etc.
Mienewsej w kaliskiem województwie, którzy się mienią być własnymi Her borty,
dom znaczny w onym kraju.
Inszych domów niemasz którymby ten herb należeć miał.
:ii:)0!^iai>! O
M- .V -Ts m ■ a:: '^n'MA
-diii s ^[sh^iwoą inbal, jib958^si»| i;jl8lo*I ob ut ^db^^s
rfliiin w ało^ ssoałm \ii\\ iiaoPl .7oigc>V^ w vsb>n)» ^ooim
ikO o^ioi(f ^iiifd) ' '/jT/yłu o§ ysiołioln ,rJOfifi'.
^sbcira '^bs«rv > ił[fise^fm e ,w6łiodT9łI
-leSo Dloq w ffl99f.i89ifn boq prossii ^ioisaaini
-^ao ,' '^ ^x?.^/7XTlBqxsiq cin ^IbJ A .mono w
moin o ^^.. . . -jfias oiojji ,9rw]araoloq o sasisbcJ 6&i
.?^ora
(dooididd o jinBimsw m^^o sgo-anlG ybcjl maT
raaiółii w .Ńoifisaw ,£n^asa
j>ai nt*fe>t!il m 01 o Aa
.r,\to{Mq 910 ó^9ł ,wóri')osaB*I n9) 9ivrtsb6w9|pw
03 ^[gTT/śir p/ _ ,i , io moi^i. ,.\ ». ..
odidfl io;g9J diai^ nsw^linieif''^ .srwoHodioH o^£(, jIb^
(^W£Tqa mam oi£i^ i£} ^psBsIbo? «a x>Mi«»lf<ł'><(H
-fii 8 lvd 0^901 Djłaiy/ £5 kv\ &.'!iiyii\^ s .udidd o:s9ł ilrd
Bfiwwoa£q fiS ,|9sgi^iw ł^tfilddiifi^ w ffl9&i^-8i<i w fila i a
.BOfiblS filóii
,«foioT?a wóibonq ^Wfila fgóiflboą i ifwonbo ,^fośoQbo^ i maąiowob mbilsiw es 09T
d99no7/b A{i rioiow8^i«l dD^boim s ^ia ffiWodO .%ittno i» omo^^ aiaioq s^itHi'* b6siq£a
-jpX iBaiq ,li80flbo ^f£wrfooq hs.^^ ,{£?rorf''f ' v7 ,8raoio>i w doYseiyiabejrią
CT!
.PtTaoaH^FT
,.uaA iywolAiJ BSTłaiindiK) ^^jh'*^ og-ji^D^^o^łJ Kaj3(*txftBi ^Baiw«w\'KV? o-garilbiW s ^dańiw
.Ol'! .oJd o)|S^ioQ7BW I u8^i?law9SD4J{foo8 '^łaoiBia
.jir/łii rn^no w ^asoijfis mob
O KLEJNOCIE
RÓWNIA,
Różna powieść od potomstwa o przodku herbu tego
zkądby tu do Polski przyszedł; jedni powiedają z Nie-
miec, drudzy z Węgier. Nosił trzy miecze gołe w mie-
siącu, niektórzy go używają w jabłku, biorąc od
Herbortów, a mieszają dwie gwiazdy między
mieczmi, trzecią pod miesiącem w polu czer-
wone m. A tak się przypatrzywszy własności jego, czy-
tać będziesz o potomstwie, które znać i wiedzieć o niem
mogę.
Tam kędy Długosz czyni wzmiankę o herbiech,
pod tym klejnotem wspomina Stanislaum de Paazo-
chow in Russia mężem znacznym, wszakoż w którem
województwie ten Paszochów, tego nie położył.
Ptaczkowie w przemyskiej ziemi tego herbu uży-
wają, acz, jakom ci wyżej pisał, za omyłką używają go
tak jako Herbortowie. Suskrajewscy tamże tegoż herbu
używają.
Pachołowleccy na Podlaszu, tak jako mam sprawę,
byli tego herbu, z których już za wieku mego był Sta-
nisław pisarzem w kancelaryi większej, za panowania
króla Stefana.
Ten za wielkim dowcipem i godnością, odnowił i podniósł sławę przodków swoich,
naprzód mrtute potem calamo et armis. Chował się z młodych lat swoich na dworzech
przedniej szych w Koronie, wszędy się tak zachował, zkąd pochwała odnosił, pisał trzy-
o KLEJNOCIE RÓWNIA. 669
dzieści pisem, jedno od drugiego różne, potem w potrzebach z różnemi narody wiele a
mężnie czyniwał, z Tarki z Tatary, także z Moskwą w one potrzeby, gdy król Stefan
przez kilka lat do Moskwy z wojski jeżdżał, w każdej znacznym się pokazał, naostatek
pode Pskowem, na mury sam między ludźmi pieszymi dobrowolnie najpierwiej wbieżał.
Dla takich tedy zasług dał mu król Stefan pół orła w hełmie, wieża, z niej proporzec,
na którym trzy zęby wilcze, domowi Batorych należące. Hetman koronny na ten czas
Jan Zamojski, trzy drzewa, w hełmie wieża, z niej proporzec, na nim takiż herb w po-
środku, między temi herby jego herb ojczysty na koronie w pawim ogonie, który ma
nazwisko Pskowczyk, kędy dostateczniej o tym mężu zasłużonym czytać możesz.
U świętej Trójce w klasztorze epitaphium opowieda Annę Turową temi słowy:
Hic sepulta jacet generosa Anna, generosi Martini Tur, haeredis de Baranki,
secretańi regii et tribuni brzesłen. eoniuruc, mortwi anno Domini 1551, mensę Januarii,
die 30.
U Barnadynów na Stradomiu w klasztorze jest kamień wielki, na którym ten herb
^i^^Yf textu nie znać dla dawności.
-i*I .iP"™ LoŚHiewskicli w Rusi u Trembowle, Indzie rycerscy.
' doT!^>^"'*"'^*'y w Rusi, dom także wsprawach rycerskich" znaczny.
' Inszych w różnych wojęwó^ztwa^^h :^ele domów zacnych.
ASOtJTaiil /./' .^ A;nffnoq«iv/ ł-*'!:! .
0fflob s o 'r w R f 8 X b S oq ^ mijlBaarflisłirąi meąa^ »ii\ itna -
«idiq»q iisau^otwooanl S9siq J5oiBiSo>{ m«^» ałiłdL-
'i^ »i iniri o ossH .aoshT9rwtoq BrooimI o;:^9l OT^oiodKiJ
• :'fyiA& łmoJ o^oo^iiiiail nboi s
-03 W'-.' — " wc\nttn^ »5>WmoVf>. ^^v>*.in»ł\^ aivifWło*\ ?4n ,.
,m9do8oq? r«i;l \\ (< ,
B' • •ino>l bo o\cra:! .ii^artń jJyiobo^T /"^
oałwosam sło^ijsnui mbtnao^A ^?' ' i^^ vV
^luJj ,0^^300 ,0;§9lBid «3fx89J (018) *ll^8 ^^y^y.Ab^ftiitpji i
:do9i9tsD wón^R bim ęnfiiż s ^jłwcupO b«Kf Jidjjs i^ó
f^d ^(>]A ,9)ibii\, loo-ito dinh i ni^iadh ,K3lxiobooT ^abBiaojl ,£notłO
♦TOds^ bioJs«£!j1 ^iaoFai ^^łwbfil"!- •,1f»'^ "•^^^^ ^ 9ijl8iOttioq ^i^isi (.nsas^M lpipq
-to IW ixi?l>09T toonł ,oim9iff Ba hrnb jndoIW ea lfiWofl«q olłO u^b x&&isir'^
0ID9) ,Bispioflfii'i o^oi?i'/(a uaoi&s ou iv(J łiURJ"/" xao^°3f«i<>^ jl^ioaH x^fiws'3
-oi7/ aw af)T .u\c3oio-> o-\W\ ł\vołtoi?ii>wr3vcwb -r-^ .ł<.fi^:Mjó&V)^inv\ wjJDOihwm ^» oW^Aśd-k^
lUfldimi ogaJ HksiąBą BaioiRU saną b ^Lsjlsayim cdó^sL os3i?iw8 o ssiolsaulil w oiwBlo
-oJ Bfl^a «bBTno)I ,doiialoq J [ bs .o^ao^^śsiBi nboiua ^^obso iiib o^mwso
.Ioqoihi?r l^pipi «froiłO i '*>^. .....,, *-" ^'i^'>i t-^fnfl'' X"8«^'' o;^»L łc^i oJ od o^amrAn',
*.'■♦♦)
FA/^nm AV)OA{,'A.lA (>
i. -jiyi,'/ v!)'>u,i< imy(i\ói ji ii k.m \it.M| t/ i{iMJ<»<j ,'»£ii(Vi o-^oi^uii) i)o »nib&|. ,m!iniq ioAsłsb
.iHi'>i(lw J9ivnfiiq[fin oinlo'ffoł«ii l- i;ir/s8i5i({ Imibal ^^sb^iui Mił;a \MHfi mi ,m6fToM^l 9hoq
^ j'jxio<r<nvj [oid s ,fi4oi// ^oiniMl 7/ cho Ióq iicbift luli! nca ieb -piaibus y^hał rfoijUJ «IQ
8JiS0 nyi Kfi ^^ttnoioM nura))}! .jojiioi/ia (ly^ioJBfl iwoinob ^osoliw v(fy.v x;s'il raY;i6J2ł ^n
o<] w <iii)d v^iifci min lui ^ )')\i(kjui<j [orn x\Ei9iw airatod w ^sTroMb \sii ,t;l8JpfnBX n«l
'»^^0' KteJSotóifi WAy^ómw^YMw póiińós
. '^woła i (II
v»i\f)^ isoo\; j>i\u«i(3» o»VV
Hiiłii ay] ffr(iól>[ jia .iibiy/ no i in^^' /r jiioiobmiH i?a w<')n'^b«a7B8 U
który przyniesień z Niemiec, mają być trzy dzWóna
łańcucha pancerzowego w polu czerwonem. Pi-
szą o przodliach że bywali ad piełatem proni, o których
obaczywszy własność herbu czytać będziesz'."!.'^ *'^^
W r. 1200 wspomina katalog Henryka Kietlicza
arcybiskupem gnieźnieńskim, po Z dy sławie z domu
Jelita alias Kożlarogi, przez Innocencyusza papieża
trzeciego tego imienia potwierdzon. Pisze o nim że był
z rodu książęcego temi słowy:
Hic ex genere ducali originem ducens, beatae Hed-
mis Poloniae ducissae, Moramae principis propingui co-
gnatione, guam cognałionem tertio gradu contingebat, ta-
kim sposobem.
Teodoryk brenen. książę od Konrada książęcia
i margrabię brenen., pradziada świętej Jadwigi, pojął
był Eudoxę, córkę Konrada książęcia mazowieckiego
i kujawskiego, syna (sic) Leszka białego, onego, który
był zabit pod Gąsawą, z którą miał synów czterech;
Ottona, Konrada, Teodoryka, Henryka i dwie córce: Judytę, którą był
pojął Msz czuj książę pomorskie z domu Gryf, i Jadwigę ksienią klasztora geber-
sztyńskiego.
Starszy syn Otto panował na Wichni, drugi na Bremie, trzeci Teodoryk m or-
dinem militiae transiit.
Czwarty Henryk pomieniony wstąpił był do zakonu świętego Franciszka, temu
praebenda et canonicatus maydeburgen. per dispensałionem fuere colocata. Ten we Wro-
cławiu w klasztorze u świętego Jakóba mieszkał, a przez Marcina papieża tego imienia
czwartego dla ozdoby narodu książęcego, za prośbą książąt polskich, Konrada syna Le-
szkowego bo to był jego własny wnuk, także Władysława i Ottona książąt wielkopol-
C^ ĘJ-EJNOCIE KIJETUCZ. 871
skich, na arcybiskupstwo gnieźnieńskie potwierdzeń, czego acz niechciał przyjąć przez
czas dłngi, wszakoż musiał na rozkazanie papieskie, dl^ociaż do Rzymu sam jeździł, pro-
sząc papieża aby był od tego wolenl" ' ^^"^ .' "' '"
Ten pannam w Oloboku nadał dziesięciny z przyzwoleniem kapituły gnieźnieńskiej,
§6 wszystkich wsiach między rzekami Ołobokiem i Barycą, wszakoż ich w tym wieku
nie trzymają, łk) je zaraz Wincenty namiastek jego odjął, który był barzo chciwy na
pieniądze, a jałmużny tak znacznej nie rad dawał, jakoż po nim taldch wiele było i na-
szego wieku, o których czytać będziesz na miejscach swych.
'^' Tenże to był zjednał duchownym wszystkim, aby nie byli pozywani do sądu świe-
cki^o, tylko do duchownego ,' O- co starając z wielką pilnością, sam do Rzymu jeździł,
a gdy się do Polski wrócił, z wielką radością od wszystkich był przyjęt.
Tenże jako o tem katalog świadczy: Sinodo congregała clericos in sacris ordinibus
cońsłitnfós, uxoribu8 pftvavit, et qua8lihel concubinas fecit abjurare, et ab eis se continere,
puTiienSj et incorregibiles ab eorum ecclesiis et beneficiis peUens.
Tenże do arcybiskupstwa przykupił dwie wsi, Lawan i Włoknowi. Kasztelanią słup-
ską do arey biskupstwa od ksiąiąt polskich uprosiwszy, zwłaszcza u Władysława, który
ją był przez niedbałość swą utracił, przyłączył do arcybiskupstwa. Tę był opanowsJ:
Cum rex Daciae Gaudarus ąfferens se (sicut verum fuit) per Annam suam de stirpe
principum Poloniae processisse , perperam et injuste illam occupasset , et pluribus annis
tenuisset occupatam, usurpans sibi et ecclesiastica et temporalia, Henricus archiepisco-
pu8, dum castellania praefata slupen., moleste et graviter atgue iniąue ferentibus baronibus
et proceHbus casteUaniae praefatae, si genti et nationi extraneae propriis et natur alibus
principibus neglectis et desertis forent subjecti, ad naturalem principem Swatopelcum, rege
Daciae Guardo deserło, suapłe redeuntibus , et in ditionem concedenłibus rediisset, juris-
ditionem suam archiepiscopalem, et jura archiepiscopalia omnia, quae ab antiguo in dicta
castellania obtinebat, tertio anno pontificatus sui recuperavit, et in suam traxit ditionem,
ducens per grandevo8 tesłes spirituales et seculares omni exceptione majores, et signanter
per Ludolphum rectorem ecclesiae parochialia in Slup, et barones proceresgue slupen.,
anno Domini 1203 , in die s. Joannis Baptistae in Slup, coram Swentopelcone praefato
prindpe et domino terrae et casteUaniae slupen., ad archiepiscopatum pertinuisse. Tak o
tem pisze w katalogu. Był wzięt po Zelisławie z domu Kożlarogi, w roku 1200.
Umarł roku 1219, dwudziestego wtórego dnia marea^ w Gnieźnie pochowan, po nim na-
stał Wincenty z domu Nałęcz.
O tym pisał Janicius poeta te wiersze:
Stirpe ducum Henricus, Frandsci ex ordine, tantae
Compulsus łenuit, qui sacra vela ratis.
Libertas per eum dero datur, uxor adempta esł,
Jusgue novi factum spirituale foń.
Tego Henryka wspomina Kromer w księgach 6, liście 194.
Na Śląsku tego herbu jest domów niemało znacznych.
Dom Rajskich starodawny i znaczny.
Dom Skidziaskich starodawny i znaczny.
672
O KLEJNOCIE KIETLiĆŹ.
0'\ą
'lii UH tu
i)VNH uh;
■dj^Ajłii
. \ M-l
Na dworze króla Zygmunta Augusta był Lenart
KiETLicz czas niemały dworzaninem znacznym, potem
w Inflanciecli był rotmistrzem, w wielu potrzebach z nie-
przyjacioly bywając, wielkim się mężem pokazował, jako
pod Lenwartem, Jaszkaratem i na inszych wielu miej-
scach, pisał się liber haro de Malneicz, był starostą w In-
flanciech kremonen., używał bawoła czarnego wżół-
tem polu, który się z sześciu pól do połowy
ukazał, z czerwonych trzech, a z czarnych
trzech, na hełmie korona, na której na rogach
róża czerwona na jednym, na drugim biała,
iHtó pierze kapłunie czarne. Pola w tyle u bą-
,^ wołu czarne i żółte, na przodku czerwone'1
^białe. O tym Kietliczu pisano te wiersze.
^N^sr; Bawół w gorąca rad się chłodzi w wodzie.
Ah\&i'iii'. 't, Ale nasz Lenart gdy w jakiej przygodzie i^d pj
,.. ,. Swe nieśmiertelną sławą serce chłodzi,
nyii* ^> ^%^$;^^^^ '^^ V^»*>Y/'^* Za tem z dawnego czasu w Polsce chodzi
^.«^<j»k iłM^<vt^»^%i^ %aiw«wA \^
iłai^^ łivaio!ba*v lUji^*
JO i W {A;^e
/I O
,00*j:I uioi w ^i^oitlio>l umob .v-siw*łi<ilQS 04 i^isir,!
-HU tflłu oq ^oa^łTońooą makoiar) "łf .t. U L^aioiw ^oigdiaaisijuwi)
•SD? U'/
doYHSoBfrt otemairi v/(>raob )89|, ffdT^ri o^oi uilBpifel bII
■«■■" ■ .> •" •.
./tisoiius ł ,^iiWitiboi&tg dJiMeńUliiijil iii<U
.X0i8 j/.J.» 2]')ij/mA'A U
. i>*ri\h •.■.\iłVvVłi'\V
'-^'^ ^^^^ , > - ■ .J.. ...-^ •■..- ^ v^.v}ij
^ Aj^.oa
o.jLL.ic.iivociE::;;:^'''-
."dd^i uti
V)l »i\)
.liOYCl-
który ta przyniesion z Niemiec, ma być ryba na-
^kształt karasia w polu błękitnem żółta, której
f ^^ ^Vłasności obaczywszy czytać będziesz o przodkach i o
"i ^ ^^potomstwie ich, które znać i wiedzieć o niem mogę
• L9'^^ó'>^t^ szerokiem królestwie. "^'^'^^ *'^
Początek herbu tego gdzieby miał być wy wodzon,
tóttóielibyśmy o przodkach jeszcze mówić i poczynać
przed narodzeniem paóskiem.
W Niemcech wiele domów tej familii znacznych;
tu jako dawno zaniesion ten herb i ta familia, niemasz
nic pewnego. Wspomina czeska kronika Teodora rze-
czonego Glaubs, wszakoż jeśli był tej familii, tego nie
kładzie, tylko wspomina go temi słowy: «
Teodorus autem Glaubs cum non contemnenda
manu Polonorum, venit in jines Moraviae, anno 1361,
17 Martii vel 18 Septembris, uł alit dicunt, sed pulsus
et fugatus a Yenceslao,
Wieku mego były domy znaczne tej familii w Pol-
sce, jako naprzód dom Rekosi«wskich, z którego Jakób
Rokoszowski był podskarbim koronnym i celnikiem, żupnikiem żup krakowskich, ostrze-
szowskim starostą, umarł w roku 1580, od którego tylko jeden syn został.
Dom Prsedawskick starodawny i znaczny, z których Andrzej był dziekanem po-
znańskim, scholastykiem krakowskim i kustoszem płockim, na jego herb pis^ Jakób
Górski te wiersze:
Hoc insigne łtuwi eelebrał, darissime praesul.
Horrisono, Uhutrem, Martę, fdegue domum.
Biblioteka Polaka. Herby rycomtwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 8S
674
O KLEJNOCIE GLAUBICZ.
Ipse sed escomes guantis virtutihus illam,
Hoc tihi sacratum tesiificatur opus.
Cujus enim pulcher se condit Apollo sub alaSf
Ulitts placidanif sentit adesse, manum.
Tegoż herbn używają Sabinkowie, ladzie zasłużeni rzeczypospolitej, wspomina epita-
phium w kościele na zamku Bartosza doktora temi słowy:
Haec sunt eximn doctoris huśta Sab i ni i,
Regiopontana provenienłis humo.
Que medicum atgue sophum, et clarum mrtutihus, amplis
Dotibus omarunt^ rexque sacergue chorus.
Archidiaconus hic Lublini Lanciciaeąue,
Praepositus Yilnae Florianiąue saeris.
Canonichs Yilnae et Sandomiriae atgue parochus
Piotrkovien. iłem stesiden. erat.
Aegidii custos sancti et colega minorwm,
Maańmus Augusti certa medela malis.
Huic igitur fratres germani hoc triste sepulchrum,
To mas et Simon deposuere sui.
Consumptus est phtisi aełatis suae auno 60, obiit die 10 Augusti, armo Domini 1556,
Był w wielkiej łasce u króla pomienionego dla zasług i godności.
Wieku mego był Stanisław Sabinka medicinae et phisicae doctor, advocatu8 et
phisicus vilnen., króla Stefana sekretarz i mynicy wileńskiej superintendent^ mąż zasłu-
żony i godny, który tamże potomstwo zostawił^^
j^^, Inszych domów wiele w różnych województwach zacnych.
...:jiilcii*/'.j Iii. .: ij-ji]'-\.^
; ib/nsoBiis iiiifn.Hi (pi //omoh aidiw tl-. R
SKfiiaaifi ^«łiiin«i iii i disif nat aoiedincs oav7£5 oiat "*
y$i AiiodOitT niiaoii «iaosD iiuiuioąBY/ .<>;g9nw'jłi oiii
9ia o^gł cillimj/t jpt {vff Hńoj, iojłisseiw .^a ia.iO og^nosp
^,:7V/ol8 iiDOl 03 Buiujoq6v/ oil^ł ,oia;bi5W
-■■' ■■ iV4 4di\\ vis Vuv>:(y , imi'«)Ko!io'^V c.vi\i.,M«.
- i: .,! * 'U
1a.j^ a: a^^a nobt>i.
'{ 'JcL \imi\ (hsd u-\m'i aa vrt!i;iooUf m
/imoioi inidittiaboą \\A tiiwosaoiofl
,08<ir tiloi w Vitnau ^itisoniiB oiiiawosa
s i c^Jwabotala ibijbw«lrHn^ iuoQ
r ini/(^y/<)^£ii «idi/t^ja&k)iit>a ^miiiHtiAUS
:t»5ai9iw 9i iiaidd
i>%b'iArM-xi(^'-i mnofitalSl ,Qyu(eloq dWJntiap x<^i*H .aitlo^ iufotoildifl'
. AWO v>^;i 3317/ -! I )07 l.l 1 A
.fnołffn5i'j:I ■\^'^\^i:,,■
-oą-^łoan y;no«:0J[8B\- ©ia«'jłiax r 7uv/ł!boi/;; ; o-jłiJo'! i^or^łbiY/ 7/
.07/)8rnoioq o(£;t8os o^aiój;} ^o
. .^(iMR(i\ inoh 3i7?jsbuwj|k>v/ maii«ileżl v
f:«?V;
/Ufli.,ł
o KLEJNOCIE
WIERUSZOWA,
który ma być pół kozła szacliowanego aż do sa-
mycli kopyt, druga połowica przednia wszys-
tka ma być czarna z głową i z nogami w polu
białem, szacliownica czerwona i biała. Długosz
pisze o przodkach że z Niemiec z Mysny do Polski przy-
szli. Pisze o nich że bywali vm pacijicij piszą niektó-
rzy że nazwisko to otrzymali dla zachowania prawdy
panu swemu, kędy je wspominają temi słowy :
Qut in rebus arduis r. p. fide et constanłia com-
probati ftterunt, mri in ea domo prudentes, sagaces, stre-
nui, fortesąue^ et in rei militaris peritia exceUen. semper
fuere. O których przypatrzywszy się własności herbu
czytać będziesz, także o potomstwie, które ja w tak sze-
rokiem królestwie znać mogę.
W roku 1442 Kromer w księgach 27 wspomina
Wierusza temi słowy: Vexatum est tamen postea nihilo-
r^i'mus łeriłorhnn velunense a wratislanien. duce Hasene-
mero, »ive Zajezo Austrio, Wieruszovumque oppidum cum
castello incessum, ac dominus ejus Virus captus etc.
Póki Polsce Śląsko należało, i insze przyległe niemieckie księstwa, za onych kró-
lów mężnych, wiele było zaszło rycerstwa tej familii w Zatorskim i oświęcimskim powie-
ciech, około Wrocławia, w saskiej ziemi, i w mysznieńskiej barzo ich wiele, zową w onych
krainach Bok ii, z niemieckiego £inbocz'k (sic).
676
O KLEJNOCIE WIERUSZOWA.
W poznańskiem województwie były te domy z dawna możne, jako Wieruszo-
wie, fundowali klasztor Heremitom.
Dom Góreckich tamże w Wielkiej Polsce starodawny i znacznie zasłużony rzeczypo-
spolitej, z którego wieku mego był Maty as z Górecki chorążym poznańskim i pisa-
rzem polnym, był człowiek znacznie zasłużony, tak m re militari, jako i w inszych po-
stronnych sprawach, od którego zostało potomstwo.
Michałowscy w kaliskiem województwie dom znaczny.
Inszych domów wiele w różnych województwach.
a I 3 ()>^i I i AA O
,Awoa:2iiiiaiw
fig i' \ii u;yya«WofiDBsa łslsojl ióq ii^d jiin \ibih
ri.\j.y.iT ciflbesią&oiwoioa ji:;ąji-xix--^ ij-ujł -ti^k-^n
nIo(( y< imj.iion s i fwof^ x iimiixo j\d ąm tiM
sao^u)Q .eii-id i «iiowidso fiaiawo"doBS8 ^molBid
-7.nq JigloH (;!) ^.n^^M x 'joirasiK s o4 rfocjiboni} o sssmj
óJifoiu ^i;giq , ni^oiji^ 'nV'j ila^ryd ei doin o 9S8{*I .ils«
(I>wKi([ fiitf«woiff)fis filb iI«ffl^snło oł oiarwsaa t>S x*^
: ^T/o{8 irasł ^[fini£Hoqaw aj, ^bcji ,tjai9w« na^ą
asa ;lj^ w fi(, 8i6ij[ (3i'AA}aaioloq o aiiet ^sawsbyd bnUj&ii
.^■Sora ijsns aiwłe^Ióid ifrjiioi
8nifiioqgw T§ ifDsis^ia:^ w ipraoiJl Sł^tl nioi V^
oiiłVsłv \vj\m)«\ iwmni ^?,» mM^^>tcrT :^o{8 iołUl fiSBinsiW
Oli do^ao ijs t«włeciai aijfosiradłn dł?5»hcsiq eSHoł i .okSafjsn orfa/ilfel 90fllo4 ii64 >
.ńffoą raiicmb^iwśo i raiiaioias w ińmA (a* «wj8io;>(;t oisMs ol^d slałw jrioyai^in w6I
dy^ao w pwos isbiyr doi on«d (9ii8fl9iflaa^in w i .im^is (płal&Ba w ,fiiwijfooiW oioio ^doob
. . . ._ ., . •C^''*) isoodaiL^ o:§oiiopiin9iii s jił:rfot{ ddsańnM
.ć:*. .
•JW 1 0>9i2J8łoq fil* -'
-ołiivx')V"nq -J/r 7I
oJwsim X
Umb ^n^^}^-r^h
-dłns^tn
J?>in
.B ehh/'
-Kn f"
'YOOST .'
[91 n.i
0
KŁISJ
ki
•Oli .
U!")J.\\i
-91 «)[!
>i bo ]..
-0Jl»5ł :
.
/I łłsfiim !
^i'^
o KŁISJNOCIE STARODAWNYM
KORCZAK.
Pisze Długosz temi słowy; Genus ruthenicum, qui prisco łempore ciphum et in eo
cSmem sedenłem dcferehał, id Ludov'icus Poloniae et Hungariae rex ahhominałtts immuta-
vi\^eł Demełrio de Bozidar, regni Poloniae cicełhesauraHo, arma regni Hungariae
deferenda łradidit, in galea łamen defertur ciphiis et canis.
\^"{
ńhp{
h'"
inio cacTLi
•^bg A .liyn.ii;
f^iocoYW }ptiIoqsoq
^^'- 'Z dawnych książąt sławiaóskich ma swój początek ten klejnot, którego tu w Pol-
sce przodki od czasu barzo dawnego różne skrypta opowiedają, o których, obaczywszy
własność herbu, czytać będziesz, także o znacznem rozrodzeniu potomstwa ich; ma być
W f)olu czerwonem rzeki białe.
^*"'' Dwie familie w Polsce, które tego herbu takim kształtem używają, jedni noszą
czaszę, w niej psia głowa, w hełmie trzy rzeki, drudzy trzy rzeki na herb,
W hełmie w czaszj psia głowa, tak jako obaczysz, a wszystko f jeden. O na-
678 O KLEJNOCIE
daniu tych rzek dó czasze, acz Długosz pisze, żeby za Ludwika króla polskiego i wę-
gierskiego, Demetryuszowi który się pisał dje Bożydar napierwej miały być przyczynio-
ne do czasze, ale to inaczej potomstwo i barzo godno i podobno do prawdy twierdzi, i
dowód ukazuje tym sposobem.
Trzy rzeki są w królestwie węgierskiem sławne, Dunaje Sawa, Cisa, drudzy miasto
Cisy kładą Drawę; nad temi rzekami przodkowie herbu Czasza, wiele a mężnie znie-
przyjacioły królestwa ónego czynili, i szeroko około nich państwa rzeczypospolitej roz-
szerzali, bo to była familia barzo można, i prawie przedniejsza. Wspomina przodka tej
familii historyk węgierski Anonimos imieniem Zoarda, który na ten czas gdy Atylia
cum Detrycho de Verona zjechał się był ad Zewen, na rozkazanie Atylle wyjeżdżał
przeciwko Detrychowi, i wdzięcznie go przyjmował, miał przed pocztem chorągiew kró-
lewską, na której była similitudo amturis cum corona. Tenże Zoard od tegoż Atylle je-
ździł z wojskiem do Apulii i Kalabryi, które popustoszył aż do miast Regiona i Kato-
na, które był zbudował on uczony Kato, etc. i|«[ bs9lV\
Z tegoż Zoarda potomstwa miewało królestwo węgierskie wiele mężów biegłych
w sprawach rycerskich, którzy się potem rozjechali po różnych królestwach, pełno ich
we włoskiej ziemi w Wenecyi, w królestwie neapolitańskiem etc. A ci byli tak przyszli
do tej psiej głowy w czaszy: Po zejściu książęcia węgierskiego jeszcze za pogan, przy-
szło drugiego obieraó wyżej ; pomienionego Zoarda przodek był u wszystkich ludzi
wonej ziemi wziętym barzo, tak dla znacznych spraw rycerskich, jako i dla możności
i dostatku wielkiego i dawności w królestwie panońskiem. A tak zgodnie od wszystkich
był na państwo obran. Ale on będąc mężem rostropnym, bacząc w ludziech onych
nieustawicznośó, wymówił się im z tego, a iżby był tem wolniejszym, ukazał im familii
Kani nów pana także możnego, opowiedając go przed swoją familią dawniejszym; na
to gdy przyzwolili, przyszła była ztąd ta fabuła, że Węgrowie psa za pana obrali.
A gdy on Kaninus obran od Zoarda, za przyzwoleniem wszystkich, począł Wę-
grom okrutnie panować, poczęli Korczaka winować, powiedając, żeś ty jest przyczyną
niewoli naszej. On chcąc ich do pierwszej wolności przywrócić, przeciwił się książęciu
onemu zaraz, potem go z państwa zrzuciwszy dostał i zabił, a głowę jego wszystkim
ukazować kazał.
Oni za to dobrodziejstwo powtóre go chcieli mieć za pana, z czego się także wy-
mówił. A gdy inszego im pana ukazał, za posługę swą u niego i u wszystkiej rzeczy-
pospolitej wymógł sobie na wieczną pamięć trzy rzeki, nad któremi nieprzyjacioły kró-
lestwa onego porażał, a iż pana zabił okrutnego, nie człowieczą, ale psią głowę od na-
zwiska jego przydali mu w on Korczak, który z dawna za znak rycerski nosił.
Ale iż tego wiek ten dostatecznie powiedzieć nie może, jako jest nabyty, tylko
to wiemy, że jest barzo dawny, i rozrodzono potomstwo tej familii w różnych państwacji^
i rzeczypospolitej zasłużone. tb^rIt/
Czytałeś na początku ksiąg wtórych, że zawsze podobne zasługom swoim sobie zna-
ki rycerskie brali albo jednali, i tu niemasz nic zdrożnego, owszeki do prawdy barzo
podobne, gdyż wiesz że psa za herb używali dawniej ludzie możni, o czem czytaj Dio-
dorum Siculum. m^j&^if a ,S8^5'
KORCZAK. , ^ą79
'.L' Mam tę sprawę od pewnych ludzi, którzy świadomi wiela narodów i w różnych
krainach familij przedniej szych, że herbu tego w Wenecyi są trzy familie, które zową
Donatorum, acz mają różność między sobą, jedna nosi nad rzekami różą, druga dwie^
trzecia trzy, a na hełmie Korczak złoty, a psia głowa w nim, albo pies siedzący.
<sł' Niedawno za pamięci ludzkiej był książęciem weneckim Franciscus Donatus, które
^Tseczpospolitą w wielkim porządku i pokoju sprawował.
Tegoż klejnotu w królestwie neapolitańskiem jest wiele, a ludzi możnych, które
po włosku zową Karafami, co się na nasz język wykłada Korczakowie.
Z tejże familii był jeden papieżem, panem mężnym, naśladując przodków swych,
mężnie bronił imienia Zbawiciela naszego i wiary świętej chrześciańskiej.
Tu nnas w królestwie polskiem naznaczniej opowieda katalog PROKorA biskupem krako-
wskim; był wziętpo Pawle z Przemakowa zdomu Półkoza, wroku 1288. Żył na biskup-
stwie dwie lecie i trzy miesiące, umarł roku 1291. Był to powinny Leszka monarchy pol-
skiego, po matce Gryfinie Rusce, i Rusakiem go też Długaez opowieda, o czem czytaj
Kromera księgi dziesiąte. Był wzięt z probostwa sędomierskiego i z kanonii krakow-
skiej, k'temu był podkanclerzem Leszka czarnego. Umarł roku 1291. Po nim obran Jan
Muszka ta Ślęzak.
Dom Chodorowskich a Zorawióskich w Rusi, używają herbu tego staroda-
wnym zwyczajem przodków swoich; z tego domu wielcy a znaczni ludzie w ruskich kra-
icach bywali, jako Demetrius de chodorow, w roku 1436 łowczym lwowskim. Wieku
mego byli trzej bracia Chodorowscy.
Szczęsny, od którego zostali synowie 4w*: Symon, który iccistawil potomstną^o
z Bodzanowską syny i córki. -:. -• „ -,. [>
Jan, który także zPretwicowną zostawił potomstwo. /I ,/abos isaso
Zorawińflcyjednej dzielnice z Chodorowskimi, z których Sebestyan był wieku
mego kasztelanem halickim, zostawił z Kościelecką dwie córce, Herbortową na
Dziedziłowie, i Lanckoruńską.
Od tych którzy używają trzech rzek w hełmie Korczaka, naznaczniej Długosz
wzmiankę czyni, gdzie wspomina Demetryusza de bożydar podskarbim koronnym za
Ludwika węgierskiego i polskiego króla, w roku 1370.
Demetryusza z goraja wspomina list wroku 1399 temi słowy: Nos Demetrius
de Goraj et in Szczebrzeszyn haeres, etc. supremus marszałcus regni etc. etc. Tamże za-
leciwszy zasługi, wylicza wsi, które dał nohili Cedzik Prochański, Gruszkę i Zapo-
rze, etc, ratione seruitii in łerra chelmen. Z tego Zaporza, już się potomstwo Zapo^r-
skimi zowie, a są to właśni Prochańscy, o który cheś czytał pod Gryfem. ,1
Albertum de Goraj hominemlocupletem, opowiedają dawne listy w roku 1382.
Od tych przodków były domy możne wieku mego, o których listy rozdzielne po-
triedają, że się tak dom ten rozrodził: Iwonia z Goraja syn Dymitrów, miał synów
czterech: Prokopa, Alezandra, Andrzeja i Mikołaja. bo I lujiskOA mii
Dymitr wyżej pomieniony marszałek wielki koronny, brat Iwoniów, niemi^ tylko
eiSO > o KLEJNOCIE
córki trzy: Katarzynę, Helżbietę i Annę. Starsza była za Tarnowskim 2 domu
'^Leliwa, Helżbieta za Krzepickim z domu Róża, Anna za Tęczyńskim, a te
wyniosły w te domy : Goraj, Szczebrzeszyn, Turobin , Kraśnik , miasta znaczne, i Boturz.
Ci zasię, którzy idą od Iwonie, jeden był wziął działem te imiona: Białą z Wolą,
Bieliny, Stojany, na Podgórzu zasię Januszowice^ Kleczyce, Blaszkową, Smarzową, którą
już wieku mego kupili Łyczkowie z domu Sulima, u Jana Lipskiego, który jest
własny Goraj s ki, od syna Iwonie z Goraja, wyżej pomienionego.
Z tych tedy synów Iwoniowych czterech, naprzód dom dzisiejszych Gorajskich
idzie z męstwa sławny. Byli dwa rotmistrze, Jan i Jerzy, mężowie wielcy, w jakich
posługach rzeczypospolitej bywali, jako wielkie wojska, poczty albo rotami swemi gro-
mili, w bitwach pojedynkowych Turkom, Tatarom, Wołochom, Moskwie, źródła krwawe
szablami swemi na łbie otwarzali, szerzej w historyi o sprawach ich pamięci godnych
czytać będziesz; zostawili potomstwo.
Adam Gokajski, brat wyżej pomienionych rotmistrzów, człowiek cnoty i poboż-
ności wielkiej, w posługach r. p. pilny i znaczny; zjazdy żadne, sejmy koronne krom
posług jego za mego wieku nie minęły; Tatarszczyzny, interregna, znaczną przysługę
i pomoc jego znały. Zostawił potomstwo.
Siostry jego, naprzód Prochańska^ od której syn Mareyan i Mielecka, Ja-
rzynina Piotrowa, od której Brzechwina, trzecia Ostrowska. //
■ ¥ .!
Dom Czuryłów od wtórego syna Iwonie z Goraja, w którym acz było mężów
znacznie rzeczypospol. zasłużonych wiele, o których różne skrypta powiedają, pisali się
de Stojany, wszakoż był wieku mego Marcin Czuryło mąż sławy i pamięci wie-
cznej godny, który w potrzebach znacznych królestwa tego bywał, zwłaszcza z Tatary,
2 Wołochy na on czas gdy wojewodę wołoskiego Bogdana na państwo utracone prowadzili,
wr. 1572. Tam z rotą swą ten Czuryło jako sobie mężnie poczynał, jako Turki rozgraraiał,
gdy wielkim pędem na wojsko polskie nacierali, chcąc je gwałtem a mocą ogarnąć,
w bok rocie jego nabieżawszy, acz mu przyszło potkanie nierażne, wszakoż dobra sprawa
a mężne serce jego, łacno wszystko naprawiło, tak, że Turki pomieszawszy roty swej
stem koni, któiych było w hufcu szesci set albo więcej, rozniósł, chwilę niemałą z nimi
czyniąc. Zatem hetman ludzi polskich Mikołaj Mielecki z domu Gryf, widząc że
mu barzo nierówno było, ucieszywszy się z niężuej siły i dobrego szczęścia jego, na
które wszyscy patrzali, kazał go rocie Osowskiego rotmistrza ratować, który też jeśli
nie mniejszą, tedy nie więtszą na ten czas miał, bo tam wszystko ludzie przebrani byli.
Wiele Turków na placu zbitych zostało, z Czuryło wej roty tylko sześciu pachołków za-
bito w pierwszem potkaniu. Sprośnie im tyłu poganie podać musieli, z szkodą swą nie-
małą. Wiele inszych spraw jego pamięci godnych w historyi czytać będziesz. Był to mąż
nietylko w sprawach rycerskich, ale i w innych potocznych należących r. p. biegły, był
świadom spraw i obyczajów wiela ziem włoskich i niemieckich, zamek Twierdzą wiel-
kim kosztem i ochędożnie zbudował. Miał za sobą Jazłowiecką wojewody ruskiego
i hetmana koronnego córkę, z którą potomstwo zostawił syny i córki.
:ii«OBG?;AK. 681
Od trzeciego brata^ Iwoniowego ^syna z Goraja, dom Lipskich, którzy od Lipska
nazwisko mają, właśni są Gorajscy, było ich wieku mego dwa bracia, Jan mąż godnie
zasłużony r. p., w każdą potrzebę gdy nieprzyjaciel ruskie kraje najeżdżał znaczne poczty
wywodził, zostawił z Słupecką potomstwo. ^ ^.jyi.JUaiJ : , ,w]i jp ,70-tl)-vr^
Mikołaj brat jego wziął dział ,ji^ WQłyBiii,.|Ł^ Sokalem, byi także mężem rządnym.
Dom Barzych z dawna znaczny, pisali się z Błożwie, ci z Derśniaki jednej
byli dzielnice, już wieku naszego poczęli się pisać z Wiśnicza, który przyszedł na nie
po Kmitach z domu Śrzeniawa, jakoś czytał pod herbei».,^l?r jfcyip, dp^l^ Barzych
wieku mego byli ci mężowie znaczni. Naprzód f^^y^^ią ^^j vńMv7 tftirf łfi^^^"'
Stanisław wojewoda krakowski, umarł roku 1571. O czem świadczy epitapUum
na grobie jego na zamku krakowskim pisane temi słowy:
Illustris et magnificus dominus dominus Słanislaus Barzy de Blozjew etin Wi-
śnicze haeres, palaiinm ac generalis cracovien. sniatinensisąue capitan&as, vir pius et he-
nignus, prudens, nec indisertus senator , mtae caihoUcaeque religionis cultor, et pro siki
dignitaie gratiague principis florens, obdomnwił atguehic situs est, anno Domim 1571,
nona Novembn8, aetatis suae 41. Mmh i flUftł y.M'\^t, ifei>Jct)X8 .yjl^uts, ^nat i?d
Herby cztery: Wręby, Śrzeniawa, Bończa i czwarty
|(^im sposobem.
i^ Zostawił syna jednego z Tęczyńaką, wojewody sędomier-
skiego, bełskiego, chełmskiego, krasnostawskiego, rubieszowskiego,
spiskiego, ratnieńskiego, sokalskiego, tyazowieckiego starosty córką,
Jana. Po tejże wielka majętności część Toporów wyszła w dom
Barzych, jako Książ, który potem usyna jego pomienionego Jana ^ wfii8iajti8
Barzego kupił M^ys-z^owski P|ptr .biskup krakowski, z domu
Ji^strzębiec. ,;. .
1^,, Tę wojewodziną opowieda epiUiphium w Księżu pisane temi słowyi.jKi^ ^n frisso o
Całherinae Joannis comilis in Tenczin et Catherinae a Lasko fUiae
conjugi suae, ob 8ervałam erga se Jidem et benevolenłiam chąrissimae, multisgue praeclaris
virłu'AbuSf sed potissinium pura in, Deum religione omatissimae , mariius Stanislaus
Barzif siło ac Joannis Jilioli ex ea suscepti rwmine, koc perpetui amoris jiidicium, mae-
rens mortuae erescit, cujus corpus sith hoc cum parentibus communi sepulchro futurą^ fP'
staurationem exspectat. Vixit annos 28. Obiit anno 1666, die 26 Junii. ;;,,^r|vr,,.f,«.
Andrzej Barzy miał za sobą Padniewską starościankę dybowską, biskupa
krakowskiego synowicę rodzoną, wszakoż umarł sterilis.
E raźmy Barzy miał za sobą Drzewicką kasztelana mo włocławskiego córkę,
także z nią potomstwa nie zostawiwszy umarł. ioosil dsi Jfiid "toisSysi^ aal
Piotr Barzy, kasztelan przemyski i starosta lwowski, ten na wielkich posiłkach
rzeczypospolitej bywał, umarł w Hiszpanii, gdzie był posłań od króla Augusta w pilnych
sprawach, zostawił zDzieduską starościanką konińską z domu Jelita vel Koźlarogi
potomstwo.
in li jBibliotęka Pfcl^Jca. Herby rycRTStwa i Polskiego. Bartosza Paprockiego. 86 ^'
682 O KLEJNOCIE
Dom DerszniakóW; którzy się piszą zKokitnice, z tymi jednej dzielnice,
wspominają dawne listy rozdzielne trzech braci, z których jeden Piotr mająe za sobą
Odro wąż ownę, nie zostawił z nią tylko trzy córki, Barbarę Trzeci es ką, Annę
Fredro wą, której córka Helżbieta była za Krzysztofem Drojewskim, od którego
Jan Tomasz starosta przemyski, Katarzyna Herbortowa kasztelanka sanocka, Re-
gina Krzeczowska, Anna Wąsowicowa etc. Dorota trzecia córka tego Piotra
Derszniaka, Trzecieska w Kożuchowie, od której Piotr Trzecieski i insi bracia
jego. Mikołajowa Dedeńska, Pierzchalina Anna, Regina Wierzbowska,
Katarzyna Trzcińska.
Mikołaj brat wtóry tego Piotra Derszniaka był sędzim przemyskim, od któ-
rego był Stanisław Derszniak, nie miał potomka.
Jan podkomorzy przemyski umarł sterilis. ■» ^if,
Walenty, który zostawił syna jednego Stanisława z Pieniążkowną z Kru-
żlowej, sędziego przemyskiego córką, który tylko sam domu tego zacnego potomkiem
został, młodzieniec do spraw rycerskich chętny i podobny.
Od trzeciego brata Piotrowego był Piotr Derszniak, który trzymał Trześnio wą,
był mąż znaczny, szczedł sterilis, także i siostra jego rodzona Rzeszowska.
Dom Drojewskich w przemyskiej ziemi starodawny i znaczny, w którym wiele
przedtem ludzi znacznych bywało, i zasłużonych rzeczypospolitej ; wieku mego też byli ci
mężowie sławni. Naprzód Jan biskup kujawski, który był wzięt po Andrzeju Ze-
brzydowskim z domu Radwan, w roku 1545. Żył na biskupstwie lat dwanaście,
umarł w Wolborzu roku 1557, po nim został Jakób Uchański z domu Radwan.
Stanisław Drojewski kasztelan przemyski, był to senator godnie zasłużony
rzeczypospolitej, tylko że był alienus a fide całTioUca ; zostawił syna Jana męża godnego,
który będąc sekretarzem króla Stefana, w znacznych posługach bywał rzeczypospolitej,
o czem na miejscach swych a potem w historyi szerzej czytać będziesz. Krzysztof
drugi syn tegoż kasztelana.
* Jan Tomasz Drojewski, starosta przemyski, ten na wielkich posługach rzpltej
bywał, w poselstwach znacznych, jako do Francyi do króla Henryka, za króla Stefana
we wszystkich potrzebach, począwszy ode gdańskiej, przez połocką, przez wiekołucką,
etc. Od tegoż króla do cesarza tureckiego Amurata jeździł, i przedtem i potem na wielu
znacznych posługach rzpltej bywał; był to mąż porządny, uczony, wiela ziem obyczajów
świadomy, języki włoski, francuzki, łaciński umiał.
Kilian Drojewski brat tego starosty, miał za sobą Sobkownę z Sulej owa,
z którą potomstwo zostawił.
Jan Krzysztof brat ich trzeci, był sekretarzem królewskim, mąż godny, umarł
młodo.
'* Siostry ich: Katarzyna Herbortowa kasztelanka sanocka, starościna przemy-
ska, Regina Krzeczowska, Anna Wąsowicowa.
Dom Boratyńskich starodawny, od cnego Demetryusza z Bożego daru,
KORCZAK. 683
wspominają listy dawne Dymitra de Boratyn kanclerzem ziemi ruskiej, w roku 1374,
który miał synów siedm, od których potomstwa w przemyskiej ziemi niemało, a każde
rożnem się nazwiskiem zowie. Naprzód: Jurgi wziął był działem Małcice, tego już po-
tomstwa nie stało męskiej płci, ostatecznym potomkiem zeszła Tarłowa chorążyna
lwowską, która wniosła Małcice w dom Tarłów. Była to biała głowa wieku mojego spraw
uczciwych i żywota dobrego, katoliczka wielka, do wychowania i wyćwiczenia białych
głów nie leda praeceptor, co pokazała na własnych córkach swoich, których tylko dwie
miała: Katarzynę Dangiełowicową chorążyną lwowską, i Jadwigę Sieniaw-
ską, wojewodziną ruską. Te nietylko dla urody pięknej którą miały, albo też jako to
więc bywa dla posagów, jako dla nadobnych obyczajów, od wielkich a możnych ludzi
do stanu małżeńskiego żądane byłj', o czem potem w historyi czytać będziesz.
Sieńko tegoż pomienionego Dymitra syn wtóry, który był wziął działem Dąbko-
wicO; od tego potomstwo Bąbkewskimi się zowie.
,,^,,rFedas trzeci wziął był działem Tamanowice. mmhriii\9mfimfi:iia^&\(>-^UB
.Qj ..Iwaszko czwarty brał działem Chankowice.
g^ Dem ko piąty wziął Michalewice, od tego Bichalewscy; byli wieku mego Stanisław
i.^ersy bracia rodzeni, mężowie sławy i pamięci godni, którzy w sprawach rycerskich
wzrośli, i w potrzebach z nieprzyjacioły bywali, nie zostawili potomstwa, siostry ich dwie
rodzone były, Anna Pukinicka bialagłowa dla spraw poczciwych i wielkiego porządku
pamięci godna, zeszła fterilis. Hinkowa siostra ich rodzona zostawiła syna J a n a, męża
i.j^worzanina wybornego.
Stanisław Michałowski Czech, od tego zostali synowie, Jerzy młodzieniec był
wieku mego uczony, wiela ziem i obyczajów ich był świadom, języki, włoski, niemiecki
dobrze umiał. My^in.żiuf mr o< iiiasi '^iiiołfe j.etAO na isufid^ił fm
Sołoinuńscy z tymiż Michalewskimi byli jednej dzielnice, dom znaczny.
Dymitr szósty syn Dymitrów, z W as iłem bratem najmłodszym wzięli Boratyn,
ij,iym ^ię dzielili na poły. Wasil nie zostawił potomka męskiej płci, tylko dwie córce,
Asię kniehinią Przedzielnicką, a potem gdy jej mąż umarł, szła za Matusza Kra-
snopolskiego z domu Topór, którego potomstwo po Boratyniu zwali się Boratyń-
ą^imi.
j^,,. Maruchnę tejże Asi siostrę rodzoną wziął był Kreza starosta przemyski chcąc
się nią opiekować, wszakoż mu ją z mocy wydarł Iwaszko Boratyński stryj jej, on
który był działem wziął Hanko wice. Posłał potem do patryarchy konstantynopolskiego
swego popa, aby mu ją za żonę pojąć dozwolił. A gdy mu rozgrzeszenie posłał, brał
z nią ślub, i zostawił dwu synów: SteczkaiAndrejka. Ci kiedy się na lacką wiarę
ochrzcili. Steczko mianowan Janem, on ]:( staremu Andrzejem. Byli to mężowie
;fi|^ .^oskich krainach sławni. Unsarnsso"^ iyśn sS h
.,, Gdy potrzeba była z Wołochy za Alexandra króla, na pierwszem potkaniu byli po-
mieszani Polacy od Wołochów, i hetman od wielkości był ogarnion, z którymi wiele a
mężnie czynił. Ci dwa bracia Boratyńscy to obaczywszy skoczyli jako lwi ogromni, Wo-
łochy przełomili, hetmana Lanckoruńskiego z domu Płomień odratowali. Znowu
potem przyszedłszy Polac}' do sprawy, na poły przegraną bitwę wygrali. Lanckoruński
684 ' O ELEJŃOÓIE
potem przyjechawszy, zalecając rycerstwo onych dwóch mężów, wielkie męstwo opo^cłUJ?^
dział, za co udarowani byli hojnie. Mieli potem żony: Jeden Fredrownę zdomuBoft^
cza. Drugi Nowomiejską z domu Wilcze kosy. "^
^"'•Za panowania Zygmunta pierwszego, przyszła potrzeba do i'oskwy, posłał im listy
przypowiedne , dając każdemu z osobna na rotę. U Opoczki u szturmu Andrzejowi spu-
szczono kamień żarnowy na ramię, aż rękę odtrącono; zaraz go drabi porwali, odnieśli
do obozu, potem do Wilna odwiezion; król pilnie prosił, rozkazał barwierzom aby go
pilno leczyli, nagrodę każdemu dobrą obiecując. Gdy przychodził ku zdrowiu, potrzeba
tego była aby był przepurgował renes, bo był począł dla tego puchnąć; barwierze, do-
ktorowie go namawiali, księdza przywiedli, który mu dawał rozgrzeszenie, on powiedział :
Ja wolę umrzeć aniżeli złamać przysięgę żenię swej miłej, bobym o tem karania od Pana
Boga nie uszedł. A tak się o nic więcej nie starajcie, niech się dzieje ze mną wola
boża. Wtem umarł po kilku dniach nie usłuchawszy doktorów, ani księdza, i królew-
skiego rozkazania nie przyjmując. Brat jego starszy potem Jan odwiózł ciało do Prze-
myśla z Wilna, i tamże je u świętego Jana pochować kazał, a sam znowu do Litwy je-
chał, wiedząc iż prędko potrzeba miała być z Moskwą; obrócił się prosto do wojska ku
Połocku, dostawszy pewnej sprawy, iż na drugiej stronie Dżwiny leżało siedm tysięcy łu-
dzi moskiewskich; acz już było nad wieczorem, rzeka była nieprzebyta. Ale on zjętj^
chęcią dobrej sławy, zastanowiwszy ludzie swe, których miał tylko czterysta koni, odje-
chawszy na stronę, zsiadł z konia, prosił Pana Boga nabożnie, aby sam raczył być WO'
dżem jego a przeprowadzić go przez onę wodę do nieprzyjaciela. Chwilę pokornem ser-^
cem modlił się Panu Bogu, wtem mu się ukazał mąż w białych szatach na białym koniu,
który przed nim jechał przez onę rzekę, za którym on śmiele z rotą swą jechał, zosta-
wił trębacze na onej stronie rzeki, to im rozkazawszy: gdy usłyszycie moją trąbę abyście
wy też trąbili, przy których byli ludzie do boju niesposobni pacholęta. Ci się tak poka-
zali strasznymi nieprzyjacielowi, jakoby jakie wojsko niemałe ku pomocy drugim przybyć
miało, co wszystko nie umiejętność ich, ale sprawa samego Boga okazała. On przepra-
wiwszy się rychło, uległ z ludźmi swymi, gdy rozumiał czas po temu, poraniwszy się
uderzył był na one ludzie; których było w gromadzie siedm tysięcy. Jednak oną wiel-
kość swą śmiałością a ogromnym okrzykiem potrwożywszy, rozgromił. A gdy się po-
prawić chcieli, obaczywszy mały lud, usłyszeli trąby one za rzeką; mniemając że więcej
ludzi pr/ybywa, każdy jako mógł zaniechawszy ciężarów, uchodził, które Boratyński mę-
żnie gromił; wszakoź ich daleko gonić nie śmiał, wiedząc że było blisko większe wojsko,
4le i to nie śmiało ratunku swoim dać, obawiając się jakiego fortelu.
'ęmii Boratyński mając wielką korzyść i więźniów niemało, nie mógł onego brodu trafić,
znowu się począł na stronę odjechawszy modlić, prosząc Pana Boga aby mu onego zwy-
cięztwa dał z pociechą użyć. W czem uznał tęż pomoc co i pierwej ; mąż na koniu takźfe
przyjechał do niego w jasnem odzieniU; przeprowadził go z ludźmi przez wodę. Gdy przy-
jechał do obozu, z wielką radością i tryumfem był od wszystkich ludzi witan rycerskich.
Zatem od króla posłano upominki jemu i towarzyszom jego. Gdy przyjechał do domu,
posłał mu król starostwo rohatyóskie i cUorąstwo przemyskie.'
Tego wspomina Kromer in oratione funehri temi słowy: Apud Pohscum, olim gui-
dom, sepłem millia hosłium a Joannę Boratinio mro acri et animoso inferfecła.
^"'*"'Temnż Boratyńskiemu Jan król węgierski gdy potrzebę w Węgrzech miał z cesa-
reem Ferdynandem, posłał pieniądze, prosząc aby przywiódł co ludzi do ziemi jego z Pol-
ski. Oq czterysta koni tylko zebrawszy jechał do niego, wdzięcznie był przyjęt, i więcej
łodzi; pod jego sprawę przydano.
umsb^^ 2 nieprzyjacielem mieli bitwę stoczyć, obaczył niedobre znaki, gdy ludzi szy-
kowano; prosił króla aby onej potrzeby zaniechała jeśliby być mogło, ale hetman wielki
zajzrząc mu przysłagi, rozwieść tego nie dopuścił.
Po małej chwili wojska się potkały; przegrali Węgrowie także i Polacy, którzy
byli pod chorągwią Boratyńskiego: król Jan do Koszyc nbieżał, potem z Koszyc do Tar-
nowa. Jan Boratyński na pobojowisku barzo rannjr został, którego knechci olwawszy,
za umarłego odeszli.
Drogiego dnia przechadzając się hajducy między trupy z strony węgierskiej, gadali
smile o Boratyńskim, iż tn kędyś leży ten cny rycerz, byśmy go mogli naleść, a ciało
jtgo pochować. A on leżał przy ścierwie końskiem, gdy usłyszał że o nim gadają, ozwał
się im, ońf go zaraz wzięli z onego miejsca. Trafiwszy pana jednego węgierskiego, który
jechał na wozie, prosili aby go wziął na kotczy a zawiózł do Koszyc. Co on jako czło-
wiek rycerski chętnie uczynił, kożuch dał, koszulę i pieniędzy, barwierzowi opatrzeć dał
zaraz, i nie wypuścił aż zdrowego. Przyjechał potem do domu, został zięcie, a oni się
plodzieliłł majętnością jego, bo je był sprawił masztalerz, który od niego z koniem pod-
wodhym uciekł, że go zapewne zabito.
Jechał potem do Tarnowa, do króla Jana^ który go z wielką radością, przjwitaw-
ity, ndarował według możności natenczas, obiecując nagrodę na potem'. ^'^ ^**" *^
-*>i ' Zostawił był to potomstwo. Naprzód córki : Katarzyna Orzechowska, od której
l^ł^^ędzia przemyski, mąż uczony; Zofia Z^miechowska i Barbara druga Orze-
chowska, która bezpłodnie umarła. '^-^^^^'-^ •^'^"-^*^ *ttwmwb ««v.i>h ^t» i.xaW.v ^J^-^o^
v» «.\: Piotr syn namłodszy tegoż Jana, który natenczas był w cudze] ziemi, o którym
też rozumieli szwagrowie, że zginął. Ten wieku mego kasztelanem i starostą Samborskim,
był to mąż sławny i miłośnik rzeczypospolitej , którego król Zygmunt August do wiel-
kich posług używał. Temuż był rozkazał matkę swą Bonę królową odprowadzić za
granicę, którą gdy żegnał od króla syna jej, i od córek królewien rzeczą barzo żałosną,
tam nietylko królową, ale wszystek on poczet jej, który ją odprowadzał, do wielkiego
płaczu przywiódł, a nie mogąc królowa przemówić od płaczu, kazała jechać w drogę
przedsięwziętą.
Tenże jeździF^a Wołoskie granice czynić spra\^edliwość od 'Augusta króla- Petry-
łbwi wojewodzie wołoskiemu. ' -^ ^^^\ "^ -^'^^^ r^?'°^^^ *'^'?^ '' '"i'^ vk>,0B(;^s.q
Królową węgierską Izabelę, siostrę i^dzon^ króla Augusta, do Węgier prowadzi
z rozkazania królewskiego, pokój jej uczynił taki, że strona przeciwna kontenta z niego
była. Przyjechawszy z Węgier z wielkich prac i niewczasów, w Krakowie na lekarstwie
nmJ»Tł, roku 1557 we środę przed oktawą Bożego Ciała, pochowan na zamku w wielkim
kościele; nad grobem jego to epUaphium:' ^ ^ i\nni>\
^ o KLEJNOCIE
c. Petro Boratyński casłellano belzen. et capitaneo samborien., nohili ac heUica laude
insignt, familia imprimis pałre clarissimo procreało, prudentia, eloąuentia, animi magni'
tudine, ac caełeris omnibus animi ingeniigue viriutibus, domi et militiae, publicis et priva-
łią^ifebf^.^iic obeundis ad exłeras nationes legationibw praesłanii, Barbara Dziedo-
sycka mdńto bene maerenti maerens posuii. Vixit annos 49. Obiił anno 1558. ;,() j^g
Jan syn jego od Dziedoszyckiej z domu Sas, był wieku mego chorążym pW6-f
rayskiuł; był mąż uroilziwy, z młodości naukami się wyzwolonemi bawił, w akademii
krakowskiej potem w Niemczech. Na dworze króla Augusta czas długi wielkim dosta-
tkiem się bawił. Miał za sobą Barbarę Łysakowską z domu Leliwa, po której
wziął majętność niemałą, nie miał natenczas żadnego potomstwa, a na tym już ten
wszystek dom zawisnął.. f,>^irf.^, ,,
Są drudzy, którzy się zowią Boratyńskimi po Boratynie, ale to są właśni Krasnopol-
scy, i nie Wrębów, ale Topora używają.
^^j., Dom Komorowskich z Komorowa rozrodzony, w którym wiele mężów zacnych
bywało, jako mamy Strusy na Podolu, Decyuszom rzymskim w sprawach rycerskich
i męstwie równe. Ci wyszli z bełskiego województwa; wiele ich z tego domu broniąc
granic królestwa tego od nieprzyjaciół, zbitych było, jako czytamy u wszystkich histo-
ryków; u Miechowity w księgach czwartych, u Kromera we trzydziestych, o Szczęsnym
i o Jerzym braciach rodzonych, którzy zbici od Wołochów, ci odłączywszy się od woj-
ska polskiego, szli w piącidziesiąt koni tylko dla języka, trafili na wielki zagon Woło-
chów, mogąc ujechać, potkali się z nimi, od wielkości przemożeni i porażeni. Tych
z^eca Kromer temi słowy:
Ubi duo Strussi fratres, adolescentes nobiles et bellicosi, decus russicae nobilitałis,
cum ala quinquaginta eąuitum longius provecłi, cum in longe plures YalacJios forte incidis-
sent, audacius quam pars erał cum eis congressi, a muUitudine kostium oppressi sunt, ac
Foelix guidem in praelio dimicans cecidit, Georgius vero dum fratri laboranti per me-
dios hostes animose invectu8 fert opem, svffusso equo ad terram defluxit, ibiąue captus et
ad palałinum deductus, cum octo aliis tyranno inspectante capite plexus esł. ;;i;;;^(,i i.^;
,. Wszakoż się znacznie pomścili śmierci ich żołnierze, bo nazajutrz gdy się cieszyli
Z- cnego zwycięstwa Wołochowie, nasi ich doszli, i na głowę porazili wielkie wojsko.
Zabit Borkułab chocimski albo starosta. Kopacz hetman onego wojska wołoskiego zale-
dwie uciekł. Sławna to bitwa była, i prędko potem Bogdan wojewoda przysłał trzech
posłów swoich do króla Alexandra, przymierza żądając, i w inszych przytem sprawach,
o czem będziesz miał dostatecznie.
Stanisława Strusa, pamięć nasza znacznie niesie, który na Rastawicy z nie-
przyjacioły długo a mę?.nie czyniąc, zabit. Co ten wiersz Mikołaja Sępa z domu Ju-
nosza, młodzieńca uczonego, opowieda temi słowy:
f Ale wódz tebański iż umarł zgromiwszy
^^^' Waleczne Spartany, zda się być szczęśliwszy
"' Niż on Emillus co przy wojsku zbitem , - . -
U Kan żywot zawarł z szczęściem znamienilem. jdcfoig b»a ^ateiośoi
• KORCZAK. Wl
Bądź tamten szczęśliwszy, poważniejsza żywię '^ i<5(Ba>i!io((8v7. o;§tł'
Sława tego, który z samem nielękliwie '>s'UBąo Uy^i^^T/ w
»; Potkał się nieszczęściem, i stałą krwawemu h'KQs.aioą osaiiaioą
^, Pokazał zwycięzcy twarz, kiedy rączemu ,.^,. ^^j ^^^^^, ^ ^^ ^^j
Baclimatowi drudzy me zbroi ufali , vi / • *
A prze bojażń próżną sławy odbiegali, "^^^^^^ '"^"^ '^'
Pewnie Rastawica, pot.-k nieszczęśliwy, . if<^ •iurUJi'^ \\^f,
■«t*uy[giUitkl Pierwej wód pozbędzie, niżli twe poczciwy iL^t^-ao^^sosi
I nietrwożny Strusie, żywota skończenie, ;. mi5-4^y ,m>N
jj. U rycerskich ludzi przyjdzie w zapomnienie. .śo*mT
ł 1- Wolał od strzał zginąć pohańca zdradnego, . ..,./.». i' ui„^;,«;„,^
*.oi»«w.v4..o.vr.. ... j^ij tyj g^^j pokazać sprośnie oczom jego. '^^ ^^^ ^^smio>^^^o
A gdy mu ktoś radził głupie sprzyjażliwy, vwJ8iof.4os' ł.A'si80s .u-i
Aby jako drudzy zbiegł chwili złośliwej, ' ' '^^ »'j3i i^iS
Rzekł: Ty folguj czasom chceszli, a ja mojej :'^9nhfix bwjp.
Jest śmierć Da łożu, i tak pierzchliwego ' .. ..,,jii «
Śmierci grzbiet odkryty, jak piersi śmiałego.
Nie wydam swych przodków, za rzeczpospolitą
(sną iilKix-q ii- Upadnę ofiarą da Bóg znamienitą. łiot2ioii3uioo79l usokI . i>
Tylkoż rzekł, wnet jako pierzchać nieuczony ?^ oiirroioi
Lew od mnogiej łai będąc oskoczony, iBioJs^Bi
1 od tysiąc łowców z gotowemi łuki, ^^-^ iaiikrui
Bliższe zagubiwszy, drugie gromi huki. . ,
Wszyscy, wszyscy serca natrzeć nań nie mają.
Tylko mu zdaleka strzały podawają. -
Oa zemdlon ostatniej już pomsty pogląda, laai
I w kimby ząb martwy zostawić pożąda. .iusofins
Tak się Struś sprawował w ostatniej potrzebie,
I sławie i cnocie czyniąc dosyć z siebie. ^ _
Padł krwawy gęstemi przywaleń strzałami, "^wosoaaiii ma' >
Godny syn ojczyzny, z mężnemi sprawami, roł^roą jsłsis p(.Rl>9iw
Tenże z Wilczkowną z domu Róża zostawił dwóch synów mężów sławnych:
Jakóba starostę chmielnickiego, rotmistrza fortunnego, który z wielą nieprzyjaciół kró-
lestwa tego potrzeby znaczne miewał, zostawił z Potocką z domu Piława potomstwo.
Jerzy Struś brat jego rodzony, serca i sprawy Hektorowej, mąż wiecznej sławy
i pamięci godny; ten jako wiele a mężnie z nieprzyjacioły krzyża świętego czynił na
różnych miejscach, o tem czytać będziesz. Ten będąc starostą bracławskim i winickim,
był prawie wieku mego szczytem krajów polskich. Wszystka Afryka i Europa nadeń męża
godniej szego nigdy nie miała, przy męstwie wielkiem w sprawach rycerskich biegłość,
skłonność, hojność, ludzkość taka była, że trudno było poznać niewiadomemu między gro-
madą mężów dla uniżenia jego; taka zacność jego, i zacne urodzenie. Zostawił z Marusza
Łuszczewską z domu Nałęcz potomstwo. Tych Łuszczewskich dom męskiej płci
szczedł, tylko córki zostały: za Trzcińskim Katarzyna siostra Strusowej, które
rozniosły majętność w te domy pomienione.
jComorowsoy w krakowskiej ziemi dom także zasłużony rzeczypospolitej, z któ-
688 O KLEJNOCIE
rego wspominają Piotra męża wielkiej sławy historye, który za wielką godnością swą
w Węgrzech opatrzenia dostawszy, wielką chęć czasu przygody i potrzeby synowi króla
polskiego pokazowa!. O ozem czytaj Kromera księgi 27. To było w roku 1472. Za
tęż chęć potem był zgołocon z onej majętności, co wspomina Kromer w księgach 28
temi słowy: Hungarus vero rex niliilo magis guiescehat cum iis copiis, quas habebał,
sed Petrum Comoroviumf locwpletem imprimis hominem, qui Casimirum filium regis
recepłaverat, ulcisci instiłuit, millogue negotio septem arces ejus, in Hungaria guidem si-
tas, verum Poloniae et Silesiae finitimas, ex inopinato adortus, in potestatem suam redigit.
Tegoż potomstwo było własne wieku mego: Krzysztof Komorowski kasztelan
oświęcimski, który porządkiem i gotowością jako ukrain^ senator doszedł przodków swo-
ich, zostawił potomstwo synów dwóch. p'^^j^ ^aj yh;^ A
Brat jego N. był podczaszym krakowskim, był człowiek spokojny, nie miał potom-
stwa żadnego.
Siostra ich rodzona była za Orlikiem żupnikiem żup ruskich, od których dzisiejsi
Orlikowie. nP
Dom Prochnickich starodawny w przemyskiej ziemi, których przodki przywileja
koronne znacznie zasłużonymi rzeczypospolitej opowiedają, jako Mikołaja de Próchnik
kasztelanem przemyskim, w roku 1451. A ten Próchnik zamek i miasteczko jest w prze-
myskiej ziemi, którego połowicę wyniosła białagłowa w dom Pieniążków, drugą po-
łowicę brata drugiego potomstwo przedalo. Wieku mego byli z tego domu ci mężowie
znaczni, jako:" Andrzej Prochnicki który multorum hominum mores widział, był mę-
żem godnym i porządnym, w sprawach rycerskich biegłym, bracia także jego mężowie
znaczni.
Dom Krzeczowskich starodawny, którzy są właśni Sienno wscy, jako opo-
wiedają akta przemyskie jednego temi słowy: Sieńko de Siennow castellanus leopo-
Hen. et succamerarius premisUen. benivole recognovit, quia villam Bobrka in łerra premi-
slien. sitam, quae sibi cessil jurę propinguitatis post mortem nobilis Yaskonis, quam idem
magnificus Sieńko nobili Ni co la o Tło czy most, pro ipsius fideli servitio tołam obligdi
et inscribit, cum omni jurę, dominio et proprietaie^ etc. Daium Premisliae feria łertiń
proxima post festum Omnium Sanctorum, anno Domini 1438. . ^ i j U
W roku 1541, potomek tego Tłoczy raosta pozywał o obronę Andrzeja KtżbM62^fi%^
skiego podsędka przemyskiego. Ten podsędek zostawił synów trzech; jeden z nich
był starostą szereszowskim i połońskira, mężowie znaczni i godnie zasłużeni rzeczypo^-
spolitej. ^^"^
Dom Wereszczyńskich w chełmskiej ziemi starodawny, w którym był mężeiri
znacznym Fiedor Wereszczyński, jako się sprawił z wizerunku nakształt kazanr^
uczynionego o wzgardzie śmierci, który napisał Józef Wereszczyński, wnuk jegO'
opat sieciechowski, o którym niżej czytać będziesz. Ten Fiedor miał za sobą Sosnow-
ską z Sosnowice herbu Nałęcz, która miała dwóch braci: Iwana władykę chełmskiego
KORCZAK. 689
co to po naszemu biskupem eową. Drugiego Hrehora, który się wyrzekł był nad wolą
rodziców swych greckiej wiary, a obrócił się do powszecbHego kościoła cbrześciaóskiego,
dano mu imię miasto Herhora Grzegorz, będąc podrosłym, uczył się wiary i pisma
łacińskiego, jako oni zową. Zatem przyszedł do takiej peifekcyi, że został kapłanem.
Ksiądz B uczacki biskup chełmski, bacząc w nim godność, dał mu kanonią chełmską, po-
tem prałaturę officyalską, do tego miał plebanią olexow8ką w radomskim powiecie,
w majętności Gniewoszów z domu Rawicz. m.-iws :Ml' i -ii • • >• .ni
Ten oficyał mając za pomienionym Fiedorem Wereszczyńskim siostrę, gdy się do-
wiedział że była praegnans, starał się o to, gdyby tylko był Pan Bóg od niej ukazał
na świat potomka, aby był ochrzczon w kościele rzymskim. Władyka zasię dowiedziaw-
szy się tego, w tem mu przeszkadzał. Ale iż Bogu obiecanego nigdy szatan nie wyłu-
dai, tedy i na ten czajs k'temu władyka nie przyszedł, aby był myśli swej dokazał, bo
oficyał przyjechawszy w ten sposób aby tylko siostrę chorą nawiedził, czas upatrzywszy,
dzieciątko tajemnie z kolebki wziął, na to się nagotowawszy ochrzcił, i dał imię An-
drzej, potem precz pojechał uchodząc frasunku z rodzicami i z bratem władyką, który
też przyjechfd na to, aby ono dziecię na wiarę grecką ochrzcił. Ale gdy się dowiedział
o dzieciątku ochrzczonem, barzo się frasował, i także właśni rodzice onego dziecięcia, a
wszakoż bacząc że się to już rozstać się mogło, zaniechali tego, jednak one dziecię było
u nich w mniejszej miłości, niż się godziło, zwłaszcza k'woli władyce, który ich na to
namawiał aby nie mieli o niem pieczy. Oficyała przez listy gromił, lamentując że dziecię
biesowym Lachem uczynił. Jednak trudno ochydzić matce dziecię; Panu Bogu to poru-
czywszy, przypisowala woli to jego. A gdy mu było ośm lat, dała go uczyć hramoty rus-
kiej. On władyka wziął go do siebie, był tam u niego dwie lecie. Oficyał bał się o to,
by go władyka w bałamutnie ruską nie wewlókł, począł to u siebie rozbierać, żeby mu
i ebrzest on mało pomógł, gdzieby w wierze szwankował. A tak o tem myślał, jakoby
dziecięcia od władyki dostać mógł, czego dokazał: Bo gdy przyjechał do władyki, ono
dziecię tak sobie ugłaskał, że nazajutrz za nim piechotą z kursorem z Chełma do Kra-
snego Stawu przybieżało. On tegoż czasu i u ojca, i u władyki z łaski wypadł. Ksiądz
oficyał miał o nim tylko pilną pieczą i staranie jakoby mu dał dobre wychowanie, któ-
reby mu byłą nagrodą sowitą onych szkód odniesionych od rodziców jego, dał mu pre-
ceptora dobrego, acz miał tępe ingenium, ale to nagradzał pilnością wielką, aż wypolero-
wał dowcip swój, i za tem wuja ku wielkiej miłości przeciw sobie wzbudził. Obaczywszy
niemały profekt w naukach jego, pragnął tego po nim, aby został kapłanem. A gdy mu
było lat dziewiętnaście, wziął pierwsze święcenie, wtem umarł oficyał, a onemu się do-
staia plebania olexowska po nim, którą trzymał cały rok, potem puściwszy chleb ducho-
wny, starał się o ożenienie, pojął potem Jaroską, córkę Mikołaja Jaroskiego
z domu Rawicz z radomskiego powiatu, którą urodziła Anna Koraczowna z domu
Wężyków, była to synowica Branickiego biskupa poznańskiego, który radził i roz-
kazał ją dać do tego stanu małżeńskiego temu Andrzejowi Wereszczyńskiemu. Ale iż
nie miała na ten czas tylko trzynaście lat, dał ją do chowania ciotce jej, ksieni Mała-
czyńskiej, u której mieszkała pięć lat; skoro mu ją oddano, przypadła potrzeba do
Obertyna w ćwierć roku; tam się wyprawiwszy jechał według potrzeby z pocztem na
Biblioteka Polska. Ilerby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 87
690 O KLEJNOCIE
koszt swój ze trzynaścią koni. Na onej potrzebie na wszem mu się szczęśliwie darzyło,
przyjechał zdrowo i z dobrą korzyścią do żony, potem z nią jechał z dostatkiem i rzą-
dnie dosyć, według stanu swego do ojca, który go nad nadzieję jego wdzięcznie przy-
jął, radując się za onemi dobremi sprawami jego z niemałej godności, która się już
znacznie na nim ukazowała, mając też trudności wielkie w majętności swej, rozumiał
temu, że go on miał ze wszystkich wydżwignąć, czego dokazał, bo skoro mu ojciec do-
bra swe dał do opieki, zaraz we wszystkiem nietylko pokój , ale poważanie znaczne znał
od wszystkich sąsiad. Potem za żądaniem Szczęsnego Snopkowskiego sędziego
i Piotra Gorzkowskiego, na ten czas podsędka, chełmskich, został komornikiem
ziemskim; po śmierci pomienionego sędziego, Gorzkowski sędziem został, a on na pod-
sędkostwo obran. : o^^i^iapioo w^^ort si saa niaJ w ,iygf^ ^h ysa
Tegoż to był ten syn pomieniony Józef Werę szczyńs ki opateiń^sieciśchówskifli,
dobrym a przykładnym kapłanem, nietylko urzędowi swemu dosyć czynił, każąc, nau-
czając. Panu Bogu pilnie służąc, ale też i wiele ksiąg napisał, jako Wizerunek pomie-
niony o wzgardzie śmierci. Kazanie na dzień zaduszny, w którem dowodzi, iż czyściec
jest prawdziwie. Instrukcyą o spowiedzi, jakim ją sposobem powinien każdy chrześciaó-
ski człowiek czynić. Gościniec pewny obmierzłym pijanicom do prawdziwego obaczenia
a zbytków pohamowania. Kazanie przy przyjmowaniu świątości małżeństwa.
Ten wiele pożytku klasztorowi onemu przyczynił, zawiedzione wsi od antecesso-
rów swoich wyswobodził, klasztora rządnie oprawił, i zozdobił malowaniem, porządek
wielki w kościele uczynił, w którym już był barzo wyniszczał dla niedbałych opatów
przodków jego. Uczonych ludzi zapomagał dosyć znacznie, był trzeżwiem, więcej wody
aniżeli piwa, a wino barzo rzadko pijał, przyjaciela hojnie częstował, był -to wszystkich
chudych pachołków ojciec prawy i hojny chlebodawca. umalsić 'tt iiilyb^l// o;:* yd
C"^'" Tegoż herbu używał Kasper Sadłocha scholastyk warszawski, kanclerz i sekre-
talfż królowej Anny, godnie zasłużony kapłan.
si>|u«/Dom ^asicińskich starodawny i znaczny; byli trzej mężowie wieku mego w tym
domu bracia rodzeni, jako Kasper, który z Łysakowską kasztelana chełmskiego córką
zostawił potomstwo. Dwa byli młodzieńcy na ten czas od inszej matki. Helżbieta
Bełżecka siostra Kasprowa rodzona, białagłowa z poczciwych spraw pamięci i pochwa-
lenia godna.
Dom Łahodowskieh w Rusi starodawny i znaczny, zwano ich Wańkami, Rusacy i gre-
ckiej wiary byli. '•
'^*'*>" Śmietankowie tamże w Rusi dom starodawny i mężowie sławni w tym domu byli
wieku mego.
Skorotowie w przemyskiej ziemi dom starodawny, byli trzej bracia wieku mego lu^'
dzie rycerscy czasu potrzeby, czasu pokoju wielcy miłownicy rzpłtej i godnie, jako był
Jerzy, Ludwik, wszyscy zostawili potomstwo.
Jarmolińskich dom starodawny i znaczny, był Agis Jarmoliński wieku mego mę-
żem sławnym, który często pogany gramiał, a znacznie, jakoś czytał wyżej przy ksią-'
żętach ruskich, potem w historyi szerzej czytać będziesz. *
. ^ KORCZAK. Ii.: ■ 69ib
Dom Krupskich był wieku mego znaczny w chełmskiem.
Drzenilikowie dom starodawny i znaczny tamże,
ddfid Saporowscy tamże dom starodawny,
-id rri«gil«iccy dom starodawny i znaczny.
- - Dom •strowskich w Rusi starodawny i zasłużony w sprawacłi rycerskicli, z którego
był Jan mężem sławnym, służył naprzód liarcerską, potem do Moskwy roty wodził,
był starostą dymeńskim, za tegoż Stefana króla zaraz skoro na państwo wjechał, w ka-
żdej potrzebie był, jako pode Gdańskiem się poczęła, pod Połockiem, w Inflanciech, pod
Lenwartem, Aszkaradem, i wiele razów z Moskwą w polach mężnie czynił, więźnie wo-
dził znacznC; mąż godny sławy i pamięci , w Podolu przedtem z Tatary wiele w potrze-
bach bywał.
Szczęsny brat jego rodzony także z młodości w ojczyźnie w podolskich krainach
na rycerskim chlebie z pogany się mężnie uganiając schował, do Moskwy miał rotę,
w Inflanciech i pod Kiesią wiele a mężnie czynił, z przednimi ludźmi zawsze chodził,
wszędy z dobrą sławą narodu polskiego mężnie z nieprzyjacielem poczynał, gromiąc,
więźnie wodząc.
Horbutowie dom starodawny.
Hańscy tam w chełmskiej ziemi dom starodawny.
lorodoscy tamże dom starodawny.
Ziółkowscy dom starodawny, z których Zbigniew był kanonikiem krakowskim,
umarł roku 1583. Ciało jego pochowano w wielkim kościele na zamku.
Dom Branickich starodawny^ z których był Sebestyan biskupem poznańskim, w r.
1543. Był wzięt po Stanisławie Olesznickim z domu Dębno, po nim został Pa-
weł Wolski z domu Nałęcz.
Dom Zoratyńskich starodawny w Rusi. Rynkowie na Podolu dom starodawny.
Balabaiiowie dom starodawny i znaczny, jako czytamy w kronikach onych, iż przy
Szkanderbegu wiele a mężnie z Tnrki czynili, tychże tu potomstwo z Albanii do Rusi
przyszło, i po ten wiek aż greckiej wiary używają, był Hedyon Balaban władyką ru-
skim, Wasil brat jego mężem sławnym. Iwan mąż wielki przy wojewodzie podolskim
Mikołaju Mieleckim, nie słyszał ani mówił, ale czasu potrzeby nieprzyjacioly gromił.
Jerzy Balaban w Litwie się ożenił; okrom Iwana, wszyscy potomstwo mają.
Zorawińskich dom na Wołyniu także greckiej religii starodawny i znaczny. Był Je-
wlasko, który na białej Rusi miał wielkie dzierżawy, był mężem sławnym, miał syna
Wasila męża sławnego, od którego był Marek mąż niepodlejszy.
Dragi Hrehor, który zabit od Tatar pod Sokalem mężnie z pogany czyniąc.
Michał Zorawiński był pisarzem księstwa litewskiego, potem był władyką łu-
ckim, zostawił syna:
Alexandra, który był wieku mego starostą łuckim, zostawił dwu synów, Marka
i Wasila z Borzobohacianką herbu Jelita, alias Koźlarogi.
Michał Zorawiński brat starosty łuckiego, podkomorzy łucki, który zostawił
potomstwo z Żółkiewską z domu albo familii Lubicz.
Dom korumińskich tamże w Rusi w bełskiem województwie.
692
O KLEJNOCIE KORCZAK.
Dom Oszczysławskich w przemyskiej ziemi starodawny. iitiAn^uiŚ (rioO
Biernawscy tamże dom starodawny.
Ostrowski Jasiek, mąż sławny i rotmistrz fortunny, ten w jakich potrzebach
z nieprzyjacioły królestwa tego i wielkiego księstwa litewskiego bywał, toć n« potem hi-
storya powie ; był naprzód harcerzem króla Stefana, potem do wielkich a znacznych po-
sług był używan w sprawach rycerskich. ,
Serebczyscy w chełmskiej ziemi dom starodawny. ? f?>; rn'>t%i'ł94wx;) ę^i-- i
Zarankowie z brzeskiego województwa dom starodawny. i. ,17/1 9«}e.\
Stawscy w chełmskiej ziemi dom starodawny. \Anixh/
Inszych domów zacnych jest wiele w różnych województwach. ;> ';i3n
.iaw^d doBd
■■ ■■■ liuńi ''łi'"
lui- . idycatil i^<i '/foiii:^;t^JS iby;!^!?!'! ,^riwflbo'iB^
.iijimfiK &n el{.i»feoi{ rm^lobr^/ »OBi5waibOir o^t; oł
'/(] iJiyqifi(4iid ajiy.i8&(laf:: hd fi')YTÓtt7i s' ,v:a7?j.'.li
.iJra^'fe>»E;;ł^ ,i!r«wY4B -cmiw |jiio9Tą Sft jfafw
-Jii lf»r;l>i3iy/ r(;d fll5>ł0q ,0^91^8 Wtt
ii /. f>rĄi>^ , 'tlóijił , ł?hut X*^OfflOy' ' - '
l^s!^.
I Ans ł««r(io /.i
) " ifiiui renfl 'r'
(■-</ fiTifł-iołi bo
JidBS x,-i
.iii/:. ii>diq l^d ii
>:>{nj8rofirio4o5:
Ortlft Ul, ■
r ( J ••)
.Uk?xHł'A ;nno/t.;ij:i o
Ui(i
./f!S'">J, ' '-•■■• i i\ 'U'
_^ -■ — -"^ .vn\>i{fix inni) ^i?^Jslłnv7^^p7/ m »i »^
.7ii7/j;ho'rf;ł?. /iioii jn»łi^»ni;ii.\()q v; "y
O KLEJNOCIE
NURAm aUas WALDORF,
który ma być trzy pola czarne a trzy białe.
Tak to twierdzą, żeby ten klejnot od Wrębów,
alias Korczak miał mieć początek tym sposobem.
W Prusiech mając rycerz łierbu Korczak dla wielkiej
godności opatrzenie, nmarł zostawiwszy dwóch synów,
z który cli jeden nie miał potomka męskiej płci tylko
córkę ; tej gdy się napierano u niego, nie tak wiele dla
onycłi bogactw które jej po ojcu właśnie należały, jako
dla pięknej urody, którą gdy ojciec odmawiał, brat jego
a stryj onej panny dostawszy jej, dałjązamąż. Ojciec
przyjechawszy, mając sprawę o wszystkiem dostateczną,
nabieżawszy brata zabił, mówiąc : Że tobie nie przystało
się nią opiekować pókim ja żyw. Wtem matka onej
panny z żałością i dla frasunku o taki despekt prędko
umarła. On się ożenił, a potem pojednawszy się z sy-
nowcy o głowę, to miał za wieczny znak, że mu ten
herb obrócono, a czarnych pól używać kazano, potom-
stwo potem jego w różnych krainach za znacznemi za-
sługami opatrzenie miało. Jako był wieku mego dom Rosperskich w Prusiech, staroda-
wny i znaczny.
Chtteccy w lubelskiem województwie dom starodawny.
Wulwanowscy we Iwowskiem województwie dom dawny.
Brodelscy w przemyskiej ziemi dom starodawny.
694
O KLEJNOCIE NABRAM.
Porębskich dom w krakowskiem województwie, w oświęcimskim i Zatorskim powie-
ciech mają, dom znaczny.
Rogowscy Pielszowie w krakowskiem województwie, jedaej dzielnice z Porębskimi.
Jedliiiscy w sieradzkiem województwie od radomskiego dom znaczny.
Wołyccy w poznańskiem województwie dom znaczny.
Sieroszewscy tamże w poznańskiem dom starodawny.
Inszych domów jest wiele w różnych województwach, o których prze szerokość wie-
dzieć nie mogłem.
ji
.?>oifa iuiiii 5Ibno'Io2 «w'sVt>
A. j piod sT00T(t ojsysm riooiam^ W
.'//itaos hjBoiu t8iji6silfiqo łośonl>o'§
;nołoq imia ma m\i&\ da^ół-jt s
oir,[ /^k.\:9lBn siaafifW JiDip oq (^(^ srółi wtoB'god doTOo
ogor^tr.rd .ffiWBmBo *ob|p y^S ^^i^f ,v:hotif («nilcfq &[h
0910(0 .445tn fix st Jah ^(p(, ^s«wn1<<(>f) ^ «> j.Yiia «
^finsooJułBoh fn»ijft8/?:8vr o 97//aqa o^jj :)fo'>{vs7q
ofii]gvsiq oia ordoł Okv ropłTfóin ,łidBS wniDnUa
OJlI)?iq l:il£>q«9f) \ia^ o uinrieRit " ..;
-y^? i: oia ^(.\"«JW£uI>9|pq iaaJoq fi ,i . ;n
oe) jjtti 9Ś ,5fjBnx '^Hsosiw fis \mm ot ,CWóf^ o '('>'''ofl
-fflotoą ^on£S«3i her^^tii I6q dovmB«o & ^onoooido diod
-«s imoflsjfifis fis docnimi rio^oiói w '^•'>'^' < t\'toq owlg
-fibomta ^fioaJRrn*! w diijin^^goH mof' w/ fytf cMbL .ofeim 9ła9siJBqo im^^B
•nsoBos i XTft
•vhÓW9if)v; ::: . ' ^ ^ •' n;:f/onfi,-b'W
IŁJ
r\QH
^UawowJ '. A^ ^< , ! ■ \ a i w o I o .
wda'<;8 1 b (j o i' nf^-^-^
i>J;«II7>łi
i(>qi
b litaoh ar(i v/ oTioni ndoL.
KLEJNOCIE ■ .i..mn. M.t„.:
Iii S9Si(f IfiOincfo ot Ba [."'fil V :;IaaT?(r MAM risvso[o v/ OBfsni^^ii
który tli przyniesion z Węgier, ma być pół miesiącia
żółte, dwie gwiazdy na rogach, w pośrodku
strzała w polu błękitnem. Pisze Długosz o przod-
kach, że bywali viri simpUces, verace8, virłuosi, audaces,
robusłi, nuUum officium pełenłes, sed effusores sanguinis,
którego obaczywszy włosność, czytać będziesz o przod-
kach, także i o potomstwie, które ja znać mogę w tak
szerokiem królestwie.
W roku 1236 wspomina Alberłus Strepa w kronice
swej, comitem Huyd, który za panowania książęcia Dan-
giela przyszedł do Rusi z niemalem wojskiem Węgrów,
i tam potem od pomienionego książęcia zabawion, wiel-
kie mu opatrzenie dał, o tym pisze temi słowy: Eo au-
tem łempore comes Huyd cum non contemnendo exerciłu
venit ad ducem Leonem, Mazomam omnem, duce orbam
cum Eus»ts et Liłuanis popidabundi peragraoerunt. etc. etc.
O czem potem w historyi mieć będziesz. Tamże tego
fj-aon <)»; ^^^v:^^^*^ -Mf,^ opowieda temi słowy: Is autem fuił mr Tnagnanimus,
cujus bandeńum insignitum erat luna defecłuosa, et duobus słellis, in medio aagitta ac-
ctUa etc. łfOi\) v/<;|:ji;W i/o :mun vr vnA''j4>ri.\' i /n.-
To też sstąd baczę, iż to fknrilra byfa można "w królestwie węgierskiem, co sama ta
antiguitas jaśnie okazuje, czerwone złote, na których ten herb właśnie jest wybity, które
albo sami, albo więc superintendenty będąc w mynicach bić kazali. Wieku mego wiele było
potomstwa z tej tamilii w ruskich krainach znacznego. Jako dom BaBgielowiczów, którzy
pd przodka Dangiela to nazwisko mają. A tego książę Dangiel mężowi pomienionemu
696 ' O KLEJNOCIE
dawszy mu do stanu msJżeńskiego synowiec swą z niemałą częścią dóbr ojczystych, syna
pierwszego chrzcząc swem nazwiskiem mianował. Z dawna to dom rzeczypospolitej za-
służony bywał, za pamięci naszej był Stanisław Dangielowicz chorąży lwowski,
rotmistrz sławny, który wiele a znacznie służył rzeczypospolitej, kosztem niemałym wszyst-
kie posługi odprawując w one Tatarszczyzny, społecznie z Andrzejem Taranowskim
z domu Bylina, we włości rohatyńskiej mężnie Tatary gromili, przedtem i potem na
wielu miejscach znacznie broniąc ojczyzny nieprzyjacielowi odpór dawał, umarł r. 1677,
zostawił zKatarzyną Tarłowną chorążego lwowskiego córką z domu Topór synów
dwu, Jana i Mikołaja, które po śmierci matka w postronnych krainach na naukach
dostatecznie chowała, z których optima fruges speranda.
Dom Tarnawskich w sanockiej ziemi starodawny, byli wieku mego w tym domu ci
Indzie znaczni.
Stanisław kanonik przemyski, człowiek uczony, ten był zostawił wiele ksiąg;
trzymając w ojczyźnie swej plebanią, wszystkie prowenta z niej na to obracał przez kil-
kanaście lat, wielką bibliotekę zgromadził, którą na kilka tysięcy szacowano.
Mikołaj brat jego, od którego został Stanisław syn, chorąży sanocki, ten z Ka-
tarzyną Stadnicką z domu Srzeniawa zostawił syna Stanisława, potem z Hu-
mnicką Zofią z domu Gozdawa, Józefa, Zygmunta i córkę Zofią.
Andrzej trzeci, którego byli dwa synowie, Mikołaj człowiek taki, który w uprzej-
mości a szczerości przeciwko przyjacielowi równia nie miał, był chlebodawca hojny, ka-
tolik dobry, ludzi rycerskich i uczonych miłował, umarł roku 1681. Ciało jego leży w Dę-
bicy, miał za sobą Annę Prochańską z domu Gryf, od której było dwoje dziatek,
syn Mikołaj, i córka, młodo pomarli, tamże w Dębicy w jednym grobie z ojcem leżą.
Krzysztof rotmistrz fortunny i mąż sławy i pamięci godny, ten jakim dostatkiem
rzeczypospolitej na chlebie rycerskim służył na różnych miejscach, o tem w historyi czy-
tać będziesz, przez dwadzieścia lat i więcej roty wodził, pod Oczakowem z Olbrych-
tem będąe Łaskim, wojewodą sieradzkim, wiele a mężnie z Tatary jako drugi Hektor
pod Troją czynił. hiMT-jta \ \huH <vh ii)!js><Y\5n
Potem za panowania króla Stefana pod Połockiem w Moskwi , pod Sokołem, wiele
z nieśmiertelną sławą domu i imienia swego czynił, pod Wielkiemi Łukami, i pod inszemi
zamki znacznym się mężem pokazał, godnym pamięci wiecznej, był człowiek pokorny,
o żadne urzędy nie dbały, jałmużnik wielki, katolik dobry, przyjaciela miłował, hojnie
chlebem częstow;ał,^k żył, bea^oay,wiflle, spraw jego pamięci godnychm historyi czy-
tać będziesz. ,.v», Mv[)łłif Molc<i moisłfff W o^f^on taw;* ' --^ ^
iiiz^i Tarnawski, który wzgardziwszy świat, na służbę udał się miłego Boga,
majętność ojczystą znaczną opuściwszy, do klasztora (dobrowolnie w nędzę) wstąpił.
Dom Dziedoszyckich starodawny i znaczny w Kusi; był Wacław człowiekiem zna-
cznym, którego córka była za Konstantynem Greczynem celnikiem ruskim, człowie-
kiem barzo bogatym tak w skarby jako i w majętność. Siostra tego Wacława była Bar-
bara Boratyńska, kasztelanka bełska, starościna Samborska.
Dom Buehowskich tamże w Rusi, w przemyskiej ziemi znaczny, piszą się z Rubotycz.
Uli! I. Dom Zawiszów starodawny w Rusi i rozrodzony, mężowie sławni w tym domu bywali.
SAS. 697
Dom Hrnslelnickicli tamże w tym kraju rozrodzony i znaczny, mężowie sławni.
Snlatyccy tamże w Rusi, także z męstwa dom sławny.
Błaiewscy dom rozrodzony i mężowie wyborni.
Dom Wolosieckichj starodawny, znaczny, i rozrodzony.
Dom Uubrawskich znaczny i zasłużony rzeczy pospolitej, był jeden wieku mego pod-
sędkiem halickim.
Dom Htibernickich starodawny tamże w Rusi.
Dom Świstelnicklch tamże starodawny i mężowie dobrzy.
Dom Nąwosiciskich starodawny i mężny.
Mścisiewscy w ICaszubach dom znaczny, noszą bez strzały pół miesiąca, trzy
gwiazdy nad nim.
I wiele inszych domów jest zaenych w Rusi, i w innych województwach, co tego
klejnotu używają.
^WJLIAS
'B^q R^^«,'JT i ćni:*! jsanłsc^frfD h i.
,ic /soiido i«} A .{łjaoioą 01:418^x87. Jia75,-j itwis.ii
i i)<iAHi , rfrmi{f>oxiq o s^-^isb^d 'jki\y> ,udi9ii y^.oueiiiw
,c^oca inaifl o ^bbsiw i''')Bns H\^'iv>\A .cioi ?>iy:-^^ttiu)t.>.; >
-jJd uloq &a sloif w ałols 9Śvxi^ -^sii jyd K|/)ai
-«q 6X [swe ooraoii w -^^j^lnCL *»«ttfto\. ixatifiąq<' ' - ^ (1^rj?^Jir ^ ^ ^
:£Woi8 dl w bfłs >;-^^n ■ 'jsa^JDfis ,iifm'AV5^\ N.i ^ r
ńyń iflob flsJ {7d'o89*i> ...... ^. .-.^ •• » Mi*^^ ammoąii^i i\ i ii A
DiDob ł/ia! {'f^l flobH oil*^! 4ót Soiiisiw -{a^o^ai srwisbówdjpw msiif^wowl 3W woJ^I
.{«flw6t ?ife iai9w« iiborui s doijifei90"(i daawaiąa w ,wijlaiii*5)8 o^al
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa Polskiego, Bartosz* Paproctóego. 8»
usnaiH 9b/uS0ii
'COSlity
-boq o;|&
.'miń
SAŁAWA,
iii
który tak z ruskiego narodu ma początek, jakom ci
pisał w księgach pierwszych o początku herbów, gdy
z niedowiernymi sam w Chrystusa Pana i Boga pra-
wdziwego uwierzywszy, w imię jego w szrankach ze
trzemi czynił, wszystkie pokonał. A tak obaczywszy
własność herbu, czytać będziesz o przodkach, także i
o potomstwie ich, które ja znać i wiedzieć o niem mogę,
mają być trzy krzyże złote w kole na polu błę-
kitnem.
Wspomina Joannes Briger w kronice swej za pa-
nowania Wencesława Czecha, Pełrasium Hal kam
Russum, zaczynając rzecz ztąd w te słowa:
Fuerunt autem eo regnanłe quiełae res in Polonia,
praeter quod Minores Poloni, cum vełusta Lublini errep
tionCf tum nova in sendomiriensem oram excursione irati,
adversus Ru^sos expeditionem susceperunt, cujus non
ignari Russi, magnum et ipsi coegerunł exercitum, etc,
Ibi Petrasius Halka cum non contemnendo exercitu
Ruthenorum, apud Lublinum nostris imprimis occurit, deinde caeteri cum Tataris et Li-
łhuanis freti mulłitudine sua, pugnandi copiam fecere, nec nosłri quamvis longe pauciores
pugnam detractaverunł , etc. Szerzej potem w historyi wzmiankę o tern mieć będziesz.
A iż ten historyk wspomina Hałkę w roku 1306. Wieku mego był ten dom tych
laików we Iwowskiem województwie znaczny, wszakoż już tylko jeden był mąż domu
tego Stanisław, w sprawach rycerskich z przodki swemi się równał.
o KLEJNOCIE SAŁAWA.
699
Dom Striyiew tamie starodawny i znaczny, z którego wieka mego był Jan Strzyż
sędziem halickim, człowiek cnotliwy i dobry sędzia. Przespiecznie o nim te wiersze może
pisać, które Eobanus Hesus napisał de bono viro:
_^___ ^-- O foelix nimirum foelix, qui facta malorum
Impia conspiciens, nulluił ulla seąui.
Cui via displicuit pro veris falsa seguerUum,
Perditus incaułum, ne graderetur iter.
Qui negue conscendit damnosae fulcra całhedrae,
Quam derisorum turha maligna tenet.
Hujus erił Domini lex infinita vol'biptas,
O^am labi ex animo łempora nulla sineł. etc. etc.
Była w tym sędziem taka bojażib miłego Boga, i miłość dobrej sławy, że nmiał
beałe viverej veritałem inłeUigere, et de Ula consuUare] co przystało dobremu człowieka
mieć, wszystko w nim było. Czasu potrzeby męstwo i znaczne, umarł roku 1575, zosta-
wił z Anną Skarbkowną z domu Abdank syna Jeronima, adolescenłem nobilem^
który męstwem, obyczaj mi i nauką ojca doszedł, i przodków swoich.
Tegoż sędziego trzy córki zostały od tejże Skarbkowny, Zofia Ciesz anowska,
iOfelżbieta Glinczyna, trzecia panna na ten czas była.
Nikodem Strzyż brat jego był rodzony, od którego zostało potomstwo, wszakże
był alienus a jide całholica.
^'J Dom Swierskich tamże w tym kraju starodawny i znaczny, i insze domy, o którycli
3i^t'ze dalekość wiedzieć nie mogę.
^t\^ łM^ ,lf(»
-V »
f
/fiut fiu
ii^fłf Oli-'
\r\ ,fbł '>;3tbonq o^Mtbst bo "^^^cs^w io .^aSocfi i vawsboi/W8 mob rfiijf^oB
:«l!tŁ]{:LEJNooiL.i
fin'łłoAćie.iR pnnA s łtw
dsfioi
tamże w Eusi nabytym, co wspomina Długosz teiif^
słowy: Hoc insigne et talia arma, Ludovicks tunc Polo-
niae et Hungariae rex ohsedens castrum Bels, illis con-
f ^(isof-ris^f^^^f genus i-uthenicum, mri hcllicosi in ,(^a jHomo ; mają
być trzy lelie w pól pola błękitnego, drugie
pół pola czerwonego.
Jest dom możny w Rusi, który od herbu tego ma
nazwisko Kicrdejowie^ wiele ich przywileja różne możnymi
senatory opowiedają, także historye, jako Kromer w księ-
gach dwudziestych temi słowy: In Russia vero Risco
8ive Gregorius Kierdejus, Nossum ducem russurn^
Svidrigelonis parłruum, qui Ittscum non ita pridem in-
terciperat, profligamt atque cepit, etc. etc.
Hrycka Kierdeja kasztelanem lwowskim wspo-
minają przywileje koronne, w roku 1436. Czytaj Przy-
łuskiego statut księgi 5, kap. 3.
Tenże potem był wojewodą podolskim, o czem
świadczą przywileja różne.
W tym wieku jest dom rozrodzony tych Kierdejów, mężowie sławni bywali za
wieku mego.
Dom Czapliców starodawny, majętny i zasłużony był wieku mego r. p. ; na dworze
królów polskich znacznymi bywali.
Boskich dom starodawny i możny, ci wszyscy od jednego przodka idą, tylko po
wsiach różne nazwiska mają. O czem szerzej w historyi czytać będziesz, gdzie się po-
sługi ich wspominać będą. ,
a«l Kd ,»^9cn n;lef7/ ,/t,Kh^.woqo H^ifwy.tą ^niói HoynsMm Isbn! dem o:^r,ótd ,v
0*1, ł--MraxKTa- .yfm«boTw« piwjsuówotow tn^irA^-Ho-AaiA w il-.iie^fwwłl laon
n-.40fn u:hhf ilyd
.rio^nsołsra rfDłtwtsboy^sjpw rir/uśói w wówoh sbrw d^yssof
O KLEJNOCIE
KORNICZ,
któremu także od niskich książąt początek i nadanie
liczą, tak jakoś czytał w Gniażdzie Cnoty; pisze Dłu-
gosz o przodkach : Genus ttUhenicum, dominis snis fidum.
O których , obacz> wszy własność herbu czytać będziesz,
także o potmstwie ich, które ja znać i wiedzieć o niem
mogę.
Naprzód wspomina Alberłus Strepa w kronice swej
Georgium Kornicz w roku 1343, temi słowy:
Eł ąuoniam dvx de Zegan ąuodam terriłorium re-
gni Pohniae cum civiłałe dicta Wschowa, a temporibus
mtdłi^ ocupałum tenebat, etc. Quare Casimirus rex anno
Domini uł supra armatorum mtdtitudine congregata, prae-
dictam civiłałem valavit, et ipsam aquisivit, multos cap-
łivos ibidem cepił, castrum Cieniatoa ejusdem principis
moris diruptis aquisimł, ibique Georgium Kornicz
miUłem nobilem praefecit, tandem ejusdem principis pla-
catus praecibus ac promissis, per literas praedicłi principis firmatis , ąuod nunąuam pre-
dicłum terriłorium vellet pro se ampliu-s usurpare, de łerra ipsius Georgium Kor-
nicz revocavit.
Tf^goi to Komicza wieku mego było potomstwa znacznego niemało, w powieciech
sator&kiffl i oświęcimskim. Jako Inwaldskich dom znaczny i zasłużony rzeczypospolitej,
702 O KLEJNOCIE KORNICZ.
z którego wiele ludzi możnych różne przywileja opowiedają, wieku mego był Jan
wojskim tamże.
Dom Porębskich starodawny i znaczny, mężowie godni i uczeni w tym domu byli
wieku mego, był Jan wojskim oświęcimskim.
Dom Jaroszewskich w krakowskiem województwie starodawny, Erazmns i Jan
byli wieku mego.
Dom Siczepanowskich, którzy się piszą z Szczek o czyn.
Inszych wiele domów w różnych województwach znacznych.
{9W8
! : • .
itkniaiy'^''
.fW»foi\^ iTHV
nwł\y»n
.SJ^9(sb^)[f fi
. . 1
Iftnrfr.o ^.,-
:if
py\
'. I.'
:^l ii O i "W i ii A
H UIUOli
,-Jii. ■■'■/.
o KLEJNOCIE
KOTWICZ,
<W l^ •■iXKvrRXi: /Uu /iwi-
;.;f ;jiil'*-ix «»|-
IIU'il
OtÓiJi
który tu przyniesion z Niemiec. Tak to z dawnych przod-
ków swoich potomstwo twierdzi za rzecz prawdziwą,
ie w roku 1281 Henry eh książę wrocławskie z polskie-
mi ksiąięty walcząc, miał przy sobie dwóch braci ro-
dzonych z domu Rakoskiego^ których zwano PtchneranL
Z tych jednemu było imię Jan, drugiemu Henrych.
Ci dwa bracia wynieśli się z ojczys^ch krain. Henrych
młodszy ożenił się w luszeńskiej ziemi, kędy znaczną ma-
jętność wziął po żenię, tamże potem miasto założył, a na-
%wai Kotwicz. Walcząc potem z pajiy swemi książęty
margrabskiemi, utracił onę majętność, wyniósł się w in-
szy kraj na Śląsko; jest wiele potomstwa jego, które
się Kotwicami zowie, a ci noszą w hełmie na ko-
ronie pół kamienia młyńskiego, a wpośrodka
strusie pierze czarne, bo tego był ten Henrych ztąd
dostał, że w tumieru połowicę kamienia młyńskiego zna-
szał na hełmie. .Tttiw di
Ci zasię co od Jana brata starszego idą, noszą
w hełmie na koronie ręk^ zbrejną> a w niej ttieez, co takie dla znacznych za-
sług Janowi temu nadano było. • mv» «.. ^4.i*..vr >
Ma różność ten klejnot w barwach. Dom Raknskfćli iiżywa pola białego w czer-
wonem, a ci zasię co od tych Pcckaertw idą, używają czerwonego pola w białem,
ą^iową go Kotwicz, .„f,;.! .. -^-^ ■p.\..^..f^,r. k
Od Jana Kotwica, tak jako mam sprawę od potomstwa, domy się w Pc^ce
roaurodziły, ten się był oiemł w ziemi schowskiej, z majętnością także jako i brat znaczną.
704 O KLEJNOCIE
W roku 1457, wspomina Kromer za panowania Kazimierza Jagiełowego syna, Jana
Kotwica rzeczonego Krom no, dla czego, czytaj księgi 24, list 542.
Henrycha Kotwica syna wyżej pomienionego Jana, kładą potomkowie przodkiem
domu Krzyckich, i mężem znacznym, od którego był Jani sław biskupem poznań-'
skim w roku 1312, o którym powieda katalog temi słowy: Morte Borislai archiepis-
copi gneznen. Avinione secuta, Clemens papa guintus capitulari elecłione non expectatay
cum provisio ecclesiae vacantis ad ipsum recidisset, Joanni, alias Janislao archidiacono
gneznen., Polono nałione et genere nohili de domo Kotwicz, proba*ae industriae viro, tunc
in Aoinione praesenti, et quem Bory slaus archiepiscopus gneznen., pro hene gerendis et
expediendis rebus suae promotionis, in suis tenebat obseąuiis, etc.
Tamże był zaraz poświęceń od Piotra kai-dynała biskupa hostyańskiego w Awinie,
potem do Polski się obrócił, wdzięcznie od wszystkich był witan, i spokojnie na tej sto-
licy pięć lat i trzydzieści mieszkając, laty i pracami natargniony, wpadł w niemoc, spra-
wiwszy się cłiwalebnemi świątościami, we dworze arcybiskupim w Łęczycy, plenus bono-
1'um operum, et magnus reipublicae et ecclesiae amator et defensor, obiit an/no Domini
1341, w Gnieźnie pochowan.
Ten wiele srebra kościelnego zawieść kazał na Chęciny, usłyszawszy o wojnie Wła-
dysława Łokietka z Krzyżaki, a gdy się potem uciszyła ona nieprzyjażń, mało mu go
wrócono, wszakoż pewną suramę na każdy rok w żupie naznaczono i zapisano mu od
króla, aby inszego dał tak wiele narobić, jako mu go wiele niedostawało, a summy było
naznaczonej sto grzywien płaskich groszy. Ten w Krakowie Władysława Łokietka
kujawskie książę i z żoną jego Jadwigą na królestwo pomazał, i oboje koronował w r.
1320, w niedzielę dwudziestego dnia stycznia, przy Janie Muszkacie krakowskim, i
Domaracie poznańskim biskupiech.
Tenże potem w roku 1334, dzień świętego Marka Ewanielisty, koronował syna jego
Kazimierza z żoną jego Anną, przy bytności biskupów, Jana krakowskiego, Macieja
włocławskiego, Jana poznańskiego, i Stefana lubuceńskiego.
Tenże przefrymarczył dwie wsi Leszczno i Nagorzyce. Za Leszczno wziął w ziemi
łęczyckiej od Fłoryana, który się pisał de Krasnowo, wieś Grocholice, w ziemi łę-
czyckiej, a w sieradzkiem Korytkowe cum concensu Wladislai regis.
Tenże fundował i zmurował klasztor zakonnikom reguły świętego Dominika, które
zową Praedicałorum, we Żninie, który ku^ czci Jana świętego Chrzciciela poświęcił, który
hojnie nadał. Po nim nastał Jarosław z domu Bogorya. O tym pisał Janicius poeta
te wiersze: y -5..^^^ ^^^
-BS doxflso«a.v Borislaus obit, Clemćns -cape, (Mxity ovile ^taotoń Ra aimieti w
Janislae tui cum titulis Domini. , onafcea 0010} iwoobL lUfki
, Excepit reducem patriae famr, ob auod et Ulani ., * xi aa u
, , ** Ule inr mnumens eoduht otficiis. „ , . . •
,m9\n.\4 w £ioq o^9aov \i\ir/^u ^nm Mciiodi^S iio^^ bo 00 ^ibm io « ^laaaow
Andrzeja Krzyckiego opowieda katalog i pamięć ludzka niesie arcybiskupem
gnieźnieńskim. Ten naprzód był kanclerzem królowej Barbary, i sekretarzem króla Zy-
gmunta. Potem był biskupem przemyskim, potem biskupem płockim; ten kościół spalony'
KOTWICZ. 705
od gromu zmurował tamże w Płocku, aż potem był wzięt na arcybiskupstwo. Ten wielce
był pożyteczny r. p, i kościołowi bożemu, quam contra Lułheranos haereses et alias pe-
stes cum ope^ tum opera, tum invicto calamo egregie tutatus est. Nie był na arcybiskap-
stwie dwu lat spełna, umarł w Krakowie 10 dnia raaja w dzień bożego Wstąpienia o 10
godzinie, mając wieku pięćdziesiąt lat i cztery. Był wzięt po Macieju Drzewickim
w roku 1535. Umarł w roku 1537, po nim został Jan Latalski z domu Prawdzie.
O tymże pisał Janicius poeta te wiersze:
Omnia solm erat Critius, quem gorsgue, Deusgue
CerłcAant summis vincere muneribus.
Sors tandeni indoluit, quod erat contempła sub illo,
Maturamque tńrum sustulił antę dietn.
Był to miłośnik wielki ludzi uczonycb, i temu Janicyuszowi nakładał do Włoch na
naukę, prze co ten wiersz napisał:
HeUf quae restitiient misero miki aaecula talem.
' GisJo jego leży w Gnieźnie, o którym powieda epitaphium:
Reverendo in Christo patri domino Andre ae Critio, archiepiscopi gneznensi ^ et
ineomparabili mro, de religione atque r. p. bene merito^ multisque nałura6 et ingenii doti-
bu8 insigniter praediło, postremum hoc pietatis munus ab amicis, charissimam illius me-
moriam retinen. positum. Mortuus anno ut supra.
Ten był pojednał cesarza Ferdynanda, czeskiego króla, z Janem królem węgierskim.
Wiele ksiąg pamięci wiecznej godnych napisał, i pożytecznych rzeczypospolitej i kościo-
łowi bożemu, ten w Pułtowsku biskupem płockim będąc dwór naprawił.
Piotr, brat Henryka wyżej pomienionego, był starostą pyzdrskim i konińskim, od
którego idą Dhisfy, z których wieku mego b>ł znacznym i uczonym mężem Mikołaj
Dłuski syn Andrzejów, po śmierci Piotra Zborowskiego wojewody i starosty kra-
kowskiego był surrogatorem, etc. O rozrodzeniu przodków jego, czytałeś szerzej w Gnia-
żdzie Cnoty.
kotwic«wie w Wielkiej Polsce i w krakowskiem województwie, byli wieku mego lu-
dzie znaczni; był jeden koniuszym króla Zygmunta, którego córka była za Branickim,
starostą niepołomskim, o którymeś czytał pod Gryfem.
O Janie Kromno Kotwicu u Kromera czytaj list 542 w księgach dwudzie-
stych czwartych. .,-f>.;i,'ij? •?■ h.Noiif&Jf. ot. fi
W Wielkiej Polsce wiele domów znacznych tego klejnotu używa, jako:
Zgórscy, Bemlńdowsc), Wilkowscy, Wryszkolscy, Grodlióscy, «ołycey u Międzyrzecza, Wę-
iyk«irsey, z których wieku mego był Łukasz w grodzie krakowskim adolescens nobilis, etc.
W Pułtowsku epitaphium na grobie wspomina Macieja K ale ckiego temi słowy :
Reverendus dominus Kaleczki, cantor plocen., praeposiius pulłovien, canonicus wil-
nen., parochus macovim., secretarius regius, vir singulari eruditione, humanitate, munifi-
centia in mos et egenos, vixit annis 78, mensibus ocło, diebus łołidem, obiit penultima
Decembris anno 1576. . „ ^yi"^'
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 89
,tii5oi5^f -n
O KLEJNOCIE
SAMSON,
'nhnl rAhMff irn^oia/c ot i'^
którego w Wielkiej Polsce wiele rycerstwa używa, wsza-
koż zkąd przyniesień albo za co nadań, wiedzieć o tern
nie mogę; używają go:
Dom Kokalewskich w Wielkiej Polsce starodawny V
zasłużony rzeczypospolitej ; w Gnieźnie wspomina epiła-
phium Jana temi słowy: Joann es Kokalewski, gne-
znen., poznanien., pultomen. canonicus, vivens suo cada-
veri posuit, anno 1554. "
Tamże i te wiersze: '
Arma virum quamvi8 monstrant Mc esse sepultum, A
Crudele non est stemma parentis Jioc esł, [
Saedulus, clemens, magnanimus pietate, benignus, r
Yirtułe insignis, progeniegue fuit.
Ac ohdormimt in Domino, magno sui desiderio apud
suos relictus, anno Domini 1565, die octo Martii aeta-
tis mae 75. ■"
Tegoż potem synowiec był kanonikiem tamże w r!^
1584. :;jr//ry^ 4^^.;.
Dom Masłowskich w sieradzkiem województwie starodawny i znaczny; był jeden'
podstarościm wieluńskim wieku mego, drogi był poborcą.
^ -■ Dom Rosickich w Wielkiej Polsce starodawny, •t-""'*"'' ,'.'»«w#l»"»*i-»« .f?*if^^\
Dom Jaromiersklch tamże starodawny. ' • '-'' ■'^.*^^ "'^.^^^ '' '"' ' " " ".^
Dom Zakrzewskich tamże starodawny. ' •^""'"'^"r '
Tegoż herbu używał Wawrzyniec Łojecki, kantor przemyski, mąż uczony, był
artium et philosophiae magister promocyi krakowskiej , w łasce Anny królowej, któremu '
wychowańca swego Jana Zalińskiego, syna kasztelana gdańskiego, jakeś pod Różą.'
czytał, do nauki zleciła. ^
Inszych wiele domów w różnych województwach.
OKLEJNOCIE
JEZIERZA.
h>
loia oq x
9U 9X8 rT
do/ II
-XI ;
K) i
Ten mieni z dawnego czasu być z familii Kmcy-
gerów, o którycheś wyżej czytał, którzy tu z Włoch
albo z Francyi przyszli z Wikbalinem napierwszym
arcybiskupem goieżnieńskim, potem jaico i Pobożanle
złączywszy się z domem Korwinów, do tego ptaka
przyszli, którego na krzyżu używają w polu czerwo-
nem czarnego.
Tego klejnotu wiele domów znacznych w Mazow-
szu, jako: dom Siynanowskich starodawny.
Dom Dr«zd«wskich tamże rozrodzony.
Dom Siciycińskich tamże starodawny i rozrodzony.
Czarny Niemierza był hetmanem nad ludźmi
rycerskimi w Rusi tego herbu.
Żelasowie w rawskiem województwie dom rozro-
dzony.
Inszych domów wiele znacznych w różnych woje-
wództwach, o których prze szerokość królestwa wiedzieć
iHoc me mogę.
o KLEJMOCIE )
KORWIN,
i;:.
W ciechanowskim Bieńkowscy domy starodawne.
Inszych wiele domów w różnych województwach.
który zkąd a jako dawno do Polski przyniesień, o temeś
już czytał pod Ślepowronem, co za przodkowie tej
familii, jakiej zacności bywali.
Tu w Polsce jakiej zacności, jakiego zawołania,
jakiej ozdoby dom Kochanowskich, samego Jana imię
daleko o tern znać dawa; z greckimi, z łacińskimi poety,
które on wiek stary za naprzedniejsze liczył, porównał,
w naszym polskim języku przed nim nigdy, a po nim
trudno takiego, coby z nim porównać miał. Pisze się
z Czarnego Łasa, w sędomierskiem województwie.
Jest inszych braci jego stryjecznych ludzi godnych
kilka, urzędy ziemskie na sobie mieli, w sprawach ry-
cerskich biegłymi bywali, tak przodkowie ich, jako i ci
wieku naszego.
Dom lałaczyśskich tamże w sędomierskiem woje-
wództwie.
Pawłowscy w lubelskiem województwie.
Młodniccy w rawskim powiecie.
709
Tego klejnotu wiele w oświęcimskim powiecie i
na Śląsku rycerstwa używa, a osobliwie pamięci i sławy
godny mąż Andre as patricius Ni decki, praepositus
warschamen. , archidiaconus wUnen., custos clecen., cra-
comen., sendomirien. , pultotien canonicm, S. S. R. M.,
vir doctrina insignis , orator clarissimus, jako to wiele
znacznych skryptów jego pożytecznych tak kościołowi
bożemu jako i rzeczypospolitej opowieda; tego urodziła
Pawłowska z domu Leliwa, biskupa ołomunieckiego
siostra.
Bernat brat jego parochus in Nidek, mąż także
uczony i przykładny kapłan.
Wiepriewscy tegoż herbu używali z dawna jako to
list opowieda Wacława książęcia opawi^iego i ratybor-
skiego, w r. 1467 pisany; ten Wieprz wieku naszego
kupił Piotr Myszkowski, biskup krakowski, synow-
com swoim.
Inszych domów wiele, których ja znać i wiedzieć
nie mogę.
-jMis w64f^)fti
; ^ffliigyj.
' ' "'^d y>. - o^o; • •
X dop«jJjl»ia br
-jinomoi iiawo^oH wełginuJcl o^ii'
■WiisĄ II me^^Oili?.^ 6boq .
siuSyiT? ;iBiixs3oq sido?! oiaS-jai & diałw
X
^i^Bw^d iw;łeoK
, rffiBjInd ii
i-toi
,>9tvyoq iniłlł-ajio^iwBO /? •'! nr.
l}htli\iii~A' 0*i9T
; , . ,....■.< t . ,"■ _
•KC •! ujIh^IH «fl
u k ś^tK Xfib<»g
^^ar)sV^ /">AA\i> .H"uV,'\j ł-,\v»\.i''\
\V.łtVvvvi , .MMj'Uvł\'v«'«)yi
.•i\ .■•^^. ■ ' ^[
. Vi;>vvvuiv>bjv>'* , .łmtvo;\
A^-
łt:)|/,' 1)1 ;.■:.
"'■'•f ')«';/} /iii i
V." ■■•,-. i.V.
„, a,KLEJNO
(^ ■ .. ,i.yl?id ^r-H iii
^ASZOR,
>)'fiiju^. który tu przyniesion z Niemiec, drudzy mienią z Wę-
gier, wszakoż zkądkolwiek jest, tu w Polsce wiele a
znacznych ludzi tego herbu było i zasłużonych rzeczy-
pospolitej. Tak to mienią, aby jeden z książęcego na-
rodu mając krzywdę od brata^ zdrowie mu za to odjął,
za co potem był tak pokaran, że mu odmieniono herb.
Nosił orła czerwonego w polu białem bez głowy,
potem jego potomstwo już się obróciło w stan drobniej-
szy, znacznie się zasługiwali cesarzowi, na miejsce gło-
wy dano mu gwiazdę. A tak obaczywszy własność
herbu, czytać będziesz o przodkach, także o potomstwie,
które ja znać i wiedzieć o niem mogę.
W rawskiem województwie było wiele mężów zna-
cznych tejże familii, którzy się pisali de Bogów, jako
za panowania Jagiełłą króla Olbiega wspomina mężem
znacznym, który miejsce hetmańskie u Witolda sprawo-
wał; ten potem miał syna N. kasztelanem rawskim, pisał
się de Rogów, trzymał ku temu Rogowu Kalinie, Olszę,
Ra wice, Brono wice, Rapoty, Wągry, Mrogę. Potem potomstwo jego schodząc bez narodu
męskiej płci, córki rozniosły wiele tych wsi w różne domy, od niektórych zostali Ro-
gowscy. Tych jest dom rozrodzony: był wieku mego Stanisław Rogowski komorni-
kiem u króla Stefana, niewielkiej urody, ale serca mężnego, na wszystkich expedycyach
przy królu w Moskwi bywając, pilnym i znacznym się pokazał, pode Pskowem u sztur-
mu, pod Wielkiemi Łukami, pod Pieczarami, wiele a mężnie sobie poczynał; więźnie
wodził.
o KLEJNOCIE SASZOR. 711
Tenże z Koryckim towarzyszem swym Turowlą przez moc w niewielkim pocz-
cie wzięli.
Kiedy Chwosta i Mięssojeda Hołowy pod Pskowem rota Bielawskiego gromiła
i pieszy lud Wybranowskiego, w tej potrzebie mężnie sobie poczynał, dwócłi więźniów
znacznych przywiódł, w wielu inszych potrzebach, o czem potem na swem miejscu czy-
tać będziesz, bywał.
Dom Saszowskich w Zatorskim i oświęcimskim powieciech starodawny, między któ-
rymi wiele mężów zasłużonych r. p. bywało.
Dom Palciewskich jednejże z nimi dzielnice, starodawny; był Stanisław Palczew-
ski czas długi pjdstarościm krakowskim i burgrabią; ten z młodych lat swoich w cu-
dzych ziemiach sprawami się rycerskiemi bawił; zostawił potomstwo.
Dom Gierałtowskich, jedna dzielnica z temi pomienionemi domy, znaczny i z dawna
zasłużony rzeczy pospolitej.
Dom Barskich w Wielkiej Polsce starodawny i znaczny.
Dom Chebieoirkich starodawny i znaczny był, wszakoż już potomstwa męskiej płci
nie stało; jeden to dom był z Barskimi; było do tych Chobienic dwadzieścia wsi, któ-
rych część wyniosła białagłowa w dom Broniewskich, z których jeden był podkomo-
rzym poznańskim; jego córka była za Krzysztofem Miekickim.
Był Dobrogost Chobienicki kanonikiem poznańskim, którego ciało leży w Pie-
nianach.
Jarogaiewscy tamże w tym kraju z nimi jednej dzielnice u Kościana,
to ł MeAowscy tamże dom starodawny i znaczny.
f."» ^ LigMcy, dom starodawny.
-ttł .1 inszych domów wiele w różnych województwach; jedni go używają takim kształ-
tem, drudzy bez gwiazdy.
... — . ^ . - , ,
1 • - .. ,\ ..... "". ..,•.,,. v.vłVłt>oo «"ta»b %\\v.y\ ^1 '■, ^^n.\r>
» ,--«•>*
ofłffT 5-'ir,
ri'"'J d'j ffiifi^i ni.ir.'.' ł
{v>Yd .<T t ii
O KLEJNOCIE
I (T :
STERNBERG,
.'lęts7/ sio
i ^' ylydiU
bnl vx»aiq i
'i -ofet? 910
który tu przyniesion z Czech, jako to wspomina Dłu-r
gosz temi słowy:
Słemberk cujus inńgne Stella aurea de octo cor-
nihus in campo celestino in Bohemia mansionem et ex
inde ortum hahens, et in Austria, a qmbus etiam ea ar-
ma deferen. orti sunt^ etc. soicf ystbulb ,0101
A o tego początku w czeskiej kronice pisze temi
słowy :
In Morama ingressu Tartarorum , cum rex BoJie-
miae Yenceslaus se in castris et tutis locis continehat,
Tartari per omnem Moraviam liberę grassałi uno et am-
plim mensę, tam incendiis quam cedibus et variis cru-
ciatibus nemine restitente, statua juxta Holomuniecz haben.,
dux unu^ Tartarorum apud suos tam genere, quam ar-
mis vir magni praetii, cum paucis suis ad menia in-
cautius progressus, a militibus Moraviae captus, suis eum
deser&ntibus , captivatori ejus ob virtutis insigne Stella
pro armis et castrum Stemberg vel Sternberg a Yenceslao
rege donata. Cujus captimtas dum in castris divulgata, magnus rumor et ejulatus de
capłivitate tanti ducis coortu^ , quod ab , Olomuciis exaudiebatur, cujus captivitatem dum
nec terroribus et aliorum captivorum relatione efjicere valuissent, deserłoribus ejus et sui
corporis custodibus olomucen. traditis, ab Olomuniecz discedunt , et septimis castris in Hun-
gariam peroeniunt; illam jlammis et incendiis pessundant. etc.
o KLEJNOCIE STERNBERG. 713
W Polsce tego klejnotu niewiele rycerstwa, tylko są Stenberkeirie w sędomierskiem
województwie.
Epitaphium na zamkn • w Krakowie opowiada : Umbra et genere et virtułe nohilu
domini magistri olsnen. de Słemberg sacrarum litterarum docłoris, huj^is ecclesiae cano-
nicif vitam functi anno Domini 1527, prima Septembris.
fićrscy w Mazowszu u Warszawy, dom rozrodzony.
W«l8cy tamże u Warszawy, dom starodawny.
Inszych domów jest wiele w różnych województwach.
-^oji A
BibUoteka PoUka. Herby rycerrtw* poUki«go, Bitftoi^ PaprockUg*.
90
,.»'.lo4 V^
o KLEJNOCIE
KOTWICO WTÓRYM,
który także przyniesień z Szląska, używa pola czer-
wonego w białem.
Dowodnie to listy domu tego opowiedają, iż ta
przyszli w te kraje za panowania Władysława Jagiełłą
polskiego króla, a naprzód sobie kupili majętność w So-
snowicach, którą i w tym wieku trzymają; wyszli z księ-
stwa raciborskiego gdzie jeszcze i w tym wieku familia
jest, trzymają miasteczko Łażnice i wieś rzeczoną
Wierzch, zową się także jako i w tym kraju tem na-
zwiskiem Strzałami. Drugie tamże zowąl Chmieli-
kami, a to było nazwisko ztąd przyszło przodkowi
ich, że miał głowę kędzierzawą^ ale tegoż klejnotu uży-
wają, i właśni są Strzało wie.
Trzeci w bytomskiem księstwie, gdzie niedawnych
czasów był jeden sędziem w onem księstwie, potem i
syn jego, a zowią je Silhanami, dla krzywego pa-
trzania, a zawsze się tam takiego wzroku rodzą.
Ten, który tu był zajechał do królestwa polskiego, okazują to listy, że był mężem
godnym i w sprawach rycerskich biegłym, dla czego król z ziemie go puścić nie kazał,
co akta i list ten opowiedają temi słowy:
Nos Joannes de 8prova judex et Zav{siu8 de Olesznicza, suhjiidex
łerrae sendomirien. generales, unwersis cupimus fore notum ąuihus expedit, prae-
senłium per tenorem, quia serenissimus princeps et dominus Vladislaus rex Polo-
niae, noster dominus grałiosus, nolens nobilem Petrum Strzała in Sosnowicze
'A'-(i
nr
o KLEJNOCIE KOTWICU WTÓRYM. 715
haeredem de regno suo dimittere, sed iUum volens pro suo łerrigena habere, eom-
mutacionem praedicto Nicolao dieto Strzyż de Radoce, de ducału oswieczimen.
pro viUa sua dicta Sosnowicza, quam per modum commutationis praedicto Nico-
lao, pro viUa dicta Radoce dare debebat coram nobis et coram judicio suae ma-
gesłatis, cum aliis dominis praesidebamus in Nova Cimtate, prohibidt, inłerdixit,
quod ntdło modo transiret ad effecłum, inhibendo etiam nobis ne fidei usores, qui
pro hujm modi commutałione quoque cavebant Nicolao memorato pro jam dieto
Petro indican., nec quisque judicium ipsius auderit judicare. Quia et nos fedmus
juxła praeceptum suae magestatis strictissimum, harum quibus in testimonium no-
,^.,. strd^praesentibus sigiUa sunt appen-sa. Actum et daium*inNova Civitate Korczyn,
domino nostro rćge pro tunc ibidem exisłen, fena secunda proxima in octaoa
Assumptionis Mariae Yirginis anno Domini 1419.
Ten Piotr Strzała, mając jakąś niechęć do książęcia swego Konrada, to mu oddawał
snrowie, tak aż się starał książę naostatek z nim o przyjaźń, bo mu był silen z przy-
jacioły swemi, których miał wiele w Polsce ludzi możnych, o których ci ten list powie,
którego masz ten sens:
^ Nos Sendivogius de Ostroróg poznanien., et Nicolaus de Michałow sen-
#"** ^ domirien., Nicolaus de Oporów laneicien., palatini, Schich Strachvicz,
IK>|| : Hanus Lodlav, Scholtes HugvicZy arbiłri arbitratores et amicabiles composi-
tores inter partes infra scriptas, cidelicet iUustrem principem dominum Conra-
dum Album de Kozie ex una et magnificum dominum Zbigneum de Brzezie
marschalcum regni Poloniae, qui nomine fratrum suorum nobilium Strzały dic-
łorum, prefati ducis Conradi terrigenanim egit, fecit et composuit parte ex altera
9'^ etc. etc. Yidelicet guod praefatus dominus dux debet et tenebitur praefałis nobili-
I' bus Strzały^ possessionem restituere bonorum et posessionum ipsorum sub ipso duce
contentorum, realiter et cum effectu et jurę renuntiare. etc. etc. Tunc autem dicłus
-VII f dominus dux praefałis nobilibus de bonis, possessionibus jam dictis tenetur restitu-
ere omnia percepta et levata. Capłivi tero per dictos nobiles Strzały detenti
debenł liberi esse et dimitłi, et sine aliquo pacto relaxari, spoliis et aliis re-
bus a praefałis eaptims per ipsos nobiles Strzały recepłis, duntcucat pro se
reservałis, et etiam praefałos nobiles pro poena et solułione interfectorum debet
solutos dimittere, nec ad aliguam poenam astringere, nec non ad alia quae ibi per-
petrarunł, praefaio domino dud et suis erunt debiti et astrincti. Nos itagne prae-
fati arbiłri arbitratores et amicabiles compositores nobilibus Strzały de amplius
faden. sive ałemptan., guerelis, gueris et litibus, vel aliguo alio modo occasione
dicłorum bonorum et possessionum contra dictum dominum ducem et suos perpe-
tuum imponimus silentium, praedicium dominum ducem minima debenł impediri,
pro guibus omnibus nobilibus Strzały, ad quos praefała bona et possessiones de
jurę specłare mdenłur, extat fidejusor praedictus dominus Zbigneus de Brze-
zie marschalcus regni, haec rata, grałn łoneri, sub fide et honor e. Datum in Nie-
połomice ipso die beatae Helizabethae viduae, anno Domini 1421.
Tego pomienionego Konrada książę, tak byli przymusili ci Strzałowie do jednania,
że ich szukać musiał sam z tern, zastąpili mu w miejscu tajemnem, kiedy jechał do fol-
warku, których gdy straż książęcia albo szpiegowie spostrzegli, książęciu znać dali; on
prędko na koń wpadłszy ujechał od sług i od woza. Strzała woźnicy biczysko złamaw-
szy, kazał go połowicę wetchnąć mu w piotrową, i tak na konia wsadzić, a jechać
716 O KLEJNOCIE KOTWICU WTORYM.
za panem kazał, i to mu powiedzieć, że go wiychle tak na konia wsadzę, jako i ciebie.
On zatem gdy go to doszło, i on przestrach , czynił staranie pilne , aby był przespieczen
od tak czułego nieprzyjaciela. A gdy się z nim pojednał, starał się on, aby przyjechał
do majętności swej , którą mu odejmował pierwej ; to mu potem i przydawał, ale jakoś
wyżej czytał, król Jagiełło puścić go też z ziemi swej niechciał.
W roku 1478 Mikołaja Strzałę wspomina list Clarae Tumbae, że był dał sto
czerwonych złotych do konwentu^ chcąc mieć bractwo z zakonniki, i tam potem na służ-
bie miłego Boga żywota dokonał.
Jerzego Strzałę wspominają księgi ziemskie krakowskie, kiedy czynił oprawę
żenię swej na Sosnowicach, wianował dwieście grzywien, i tak wiele przywianku, a tę
mianuje Barbarą córką Mikołaja Słupskiego. To było w roku 1464.
Jana Strzałę wspomina list ugodny, którym się jednał z Januszem książęciem
opawskim za sługi swoje w roku 1482.
Jarosza Strzałę wspominają listy po czesku pisane, gdy trzymał ugodę z Ślę-
zaki w roku 1543. i-łUM/*
Jan Strzała za pamięci ludzkiej był podstarościm krakowskim, za Kmity, którego
był syn Michał Strzała starostą tyszowieckim i krajczym króla Augusta; miał za sobą
Wielopolską z domu Stary koń z fraucymeru, która potem była zaŁaszczem pod-
komorzym bełskim, i starostą chełmskim.
Piotr Strzała syn Janów wtóry, był wieku mego burgrabią krakowskim i poborcą;
mąż r. p. zasłużony; zostawił z Dębińską z domu Rawa potomstwo.
Jeronim brat tegoż Piotra, który trzymał działem Benczyn, zostawił z Taszycką
syna Jarosza, który w cudzych krajach na sprawach rycerskich z miłości się bawił.
Miał potem za sobą Dębińską podsędka krakowskiego córkę.
Tegoż herbu oprócz Strzałów w Polsce nie wiem, aby inszy jaki dom który uży-
wać miał.
Inszych domów wiele zacnych w różnych woje^jrództwach.
•aio
-»art yo<
-lyi^Ci
if I^l .r t:
i^isn^ <"^ •_ >
i^ń thil ri}|'..v. TA -.
O KLEJNOCIK
WimNIA.
I9tnf
MS {U
Tak Długosz pisze, że był nadań forti et heroico
mro Rak rzeczonemu, tak to cłicą, że w Węgrzech
miałby być nadań, wszakoż jako dawno, uiemasz o tern
nic pewnego, tylko proclama novum otrzymał, gdy u
Wami fortis heroici mri operam publice okazował w r.
1444.
Od tego męża idą Gnoińscy, dom znaczny, który
z męstwa i z innych poczciwych spraw wielkie imię
w Polsce i między inszemi narody niesie, zwano przodki
ich Nosalami.
Pamięć niesie ludzka Jana męża sławnego, który
był zostawił tylko jednego syna Przeć ława, który był
starostą nowego Miasta Korczyna, ten zostawił synów
ośmi.
Mikołaja, który był hetmanem nadwornym; poj-
man był u Bukowiny, zostawił synów pięciu, trzej młodo
umarli, tylko dwa żywi zostali: Stanisław i Jakób,
którzy mieli Piaski u Nowego Miasta i insze wsi przy-
ległe. Stanisław zostawił syna Jana i córkę Barbarę Straszową; był to mąż go-
dny i dobrze zasłużony rzeczypospolitej ; był czas długi podstarościm nowomiejskim.
Jakób brat jego był także mężem znacznym, zostawił z Secy gniewską syna
Jana, męża znacznego, w sprawach rzeczypospolitej biegłego, od którego także zostało
potomstwo.
Lempart syn wtóry starosty nowomiejskiego był obożnym koronnym, mąż sławny,
miał synów dwu: Lenarta i Andrzeja, który zostawił zBobolauką potomstwo.
718 O KLEJNOCIE WARNIA.
Lenart, trzeci, rotmistrz sławny i mąż wielki, w Węgrzech zginął, mężnie z nie-
przyjacioły czyniąc.
Przecław syn czwarty starosty nowomiejskiego, mąż był znaczny i zasłużony rze-
czy pospolitej, miał synów ośm: Jana, szczedł słerilis.
Stanisława męża znacznego. Zostawił dwu synów: Adama, miał za sobą Ora-
czewską, szczedł sterilis, i Krzysztofa.
Krzysztof, trzeci syn Przecławów, mąż sławny, w Węgrzecli na sprawacłi rycer-
skicłi się bawiąc, szczęścia wielkiego używał, nieprzyjacioły mężnie gromił, nie mając
tylko sześć a trzydzieści koni, czterysta łiajduków pojmał i wiele znacznych zasług jego
pamięci godnych. Zostawił był synów czterech, wszakoż wszyscy zeszli steriles, żon nie
mieli, drudzy jako Chrzysztof mąż znaczny, którego był najechał Ferens Umieó-
ski i do więzienia wziął. Dwie córce zostały, które w domy obce majętność wniosły
niemałą: Jadwiga Sienieńska kasztelanka zarnowska i Barbara Chycka.
Andrzej syn Przecławów czwarty, starosta nowomiejski i burgrabia krakowski,
szczedł słerilis.
Przecław, syn piąty wyżej pomienionego Przecława, starosta wysocki; ten był
zostawił synów pięć; dwa zmarli młodo.
Piotr podkomorzym mielnickim w Litwie, nie zostawił potomstwa.
Krzysztof był trukczaszym króla Augusta.
Przecław dworzaninem tegoż pomienionego króla, mężowie znaczni.
Mikołaj, szósty syn Przecława, szęzedl Ąłerilis. Piotr i Zygmunt.
Dom Lekszyckich z tymi Gnoińskimi jednej dzielnice, znaczni z męstwa w równej
sławie.
Zarzerkicli dom także starodawny i znaczny, jednejże dzielnice z wyżej pomienionymi.
O inszych domiech wiedzieć nie mogę.
f.TirJ ' riidiAtt fa«^ ifwfitaos 3V8{8ia«
'. n ,0»3IIX?WMK
-bbsią ik>
: ffldlf
ilKiil
O KLEJNOCIE
GRABIĄ,
którego używali przodkowie białychmiędzytrzema
górami na żółtem polu, z którym przodek przyszedł
z Czech, jako Długosz opowieda temi słowy: Gemas de
baronibus ex Bohemia ortum ducens, uli modemis tem-
poribus Rosconum praeclara familia mget et habetur, ex
qua hic in Poloniam nonnulli devenien. in terra siradien.
prope oppidum Piotrków in jwe Vola, o qua familia,
guae iUud hodiemo łempore vocatur Grabina Yola, et de-
mum in Masoma familiam suam numerosam propagave-
runł.
W katalogu wspomina Bronisława arcliidyakona
gnieźnieńskiego, i faktora wszystkiego arcybiskupstwa,
za Jana Kropidła arcybiskupa, potem i za Henryka
z książąt legnickich w roku 1300 i 4.
Wieku mego było domów wiele możnych tej fa-
milii, jako naprzód Cirabiowie w sieradzkiem i w lubel-
skiem województwach.
Psiccy, z Psucina wyszli, w chełmskiej ziemi w Rusi
i w płockiem województwie.
Lipscy w bełskiem województwie, z których Swiętosław był mężem w sprawach
rzeczypospolitej biegłym, był podstarościm bełskim; są Lipscy w kaliskiem województwie,
dom znaczny.
Sktsitwscy, dom starodawny, znacznie zasłużony, w Zmodzi mają majętność nabytą
i opatrzenie od króla Zygmunta Augusta.
fiościiiińscy w ciechanowskim powiecie dom starodawny.
720
O KLEJNOCIE GRABIĄ.
Dom Arciechowskich starodawny i znaczny na Podlaszu, mają i w Warszewskim, dom
rozrodzony.
Świerkowscy w zakroczymskim powiecie, dom starodawny i rozrodzony, z którego
był jeden wieku mego kanonikiem płockim.
Wiszeńscy Jalbrzykowie na Podlaszu, dom w droliickim powiecie znaczny, był An-
drzej pisarzem grodzkim brańskim. Fabian brat jego przy Uchańskim arcybiskupie
służył dworzańską.
Dobrogowscy z tymiż jedne dzielnicę mają, w bełskiem województwie.
Ciarnowsry od Warszawy dom starodawny i rozrodzony.
Jalbrzykowscy w Zebrowskim powiecie, dom rozrodzony.
Dom Kroczewskich w zakroczymskim powiecie starodawny, i znacznie bywali przod-
kowie r. p. zasłużeni; kanonikiem był jeden przemyskim, drugi był kuchmistrzem u króla
Zygmunta Augusta, na chlebie rycerskim wiele znacznych odeszło mężów pod Sokołem;
jeden wieku mego zabity w Moskwie.
Szczypierskich dom tamże w zakroczymskim powiecie starodawny.
Świeżewskicb dom w Mazowszu rozrodzony, i wiele inszych.
Noszą drudzy troje grabi takim kształtem, jako w Rusi dom
Chocimierskich znaczny. Był Wojciech Chocimierski wieku
mego mężem sławnym, roty wodził, w potrzebach z niemi bywał
za panowania króla Stefana w Moskwi; mają u Rohatyna maję-
tność, drudzy na Podplu a Kamieńca.
,;i.vf ri^M^-ł-^n ^^r-
.'/ i', i » r fi
{«^ W
r'
._:^^:
.V
,.,.:,ifr
'UTMfoimdb^t/
,sor//:
iI0O'^l3J3 o
99V
i^ć OJUt , tj3rJiloq&o(|^s->9n /aoiolefis ł ^asofio^': d-iii^ełuS niob t*o?loS[ Isiilei^ W
Jfcuaiyjfim iiofiilDlijH fiu i;»fiimi ;e')Vj-vdJt fb'isoiv YToJi ,qflfi
■-- " .{£YAodo> '^1*! i".volfułm s dDfiffifjJs-
.otdiiii^^baH boq ł^j^jto «oiłis[ ii^8'A' ob7;.ftis.\ iili^hoiij ocyiólii , uiivigotJ.o8
,^y>ai ^ki oiawsq ^disbaiw ^ioiolsb -jsią uJBiii iii(_no v/ lu; l 'iooiaiob Lf'j7.xeni O
O KLEJNOCIE
BROCHWICZ,
który przyniesień z Niemiec; tego używają w białem
polu czerwonego.
Sobkowie familia dawna i znaczna w Polsce, uży-
wają jelenia z koroną, naszy tak, jako województwo
lubelskie, insi używają bez korony.
Dom to był wieku mego tych Sobków znaczny, pi-
sali się de Sulejów. Wspomina list króla Zygmunta
w roku 1644 w domu Korycieńskich, kiedy Woj-
ciech Korycieński starosta przedecki skupował Mi-
kołaja, Stanisława, Chrzysztofa Sobki zzamku
Solca, który przedtem przodkowie ich w summie trzy-
mali za znaczne zasługi od dziada Zygmunta króla.
Wieku mojego byli dwa bracia: jeden starostą war-
szawskim, od którego tylko dwie córce zostały; Radzi-
wiłowa podczaszyna litewska iigCiołkowa na Że-
lechowie, które wielką majętność w te domy pomie-
nione wniosły. Drugi był kasztelanem sędomierskim i
podskarbim koronnym, którego zostali trzej synowie i
córki: Sienieńska i Drojewska podkomorzyna przemyska.
Ci zasię co używają jelenia bez korony, jest ich wiele domów znacznych, jako na
Podgórzu Wiktorowie dom znaczny.
Wojakowsey tamże w krakowskiem województwie i w przemyskiej ziemi mają.
Kąccy z krakowskiego województwa od Czchowa, z których Ostafi był mężem zna-
cznym, czopowe, pobory w Prusiech i w Rusi trzymał.
Połomscy tamże dom znaczny. Grabanowie. Szalowscy. Dobreciescy. Brusltkowscy tamże,
i inszych wiele w onym kraju.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego.
91
722 O KLEJNOCIE BROCHWICZ.
W Wielkiej Polsce dom Pałećldch znaczny i zasłużony rzeczypospolitej , jako był
Filip; który szczecU słerilis] trzymał na Pałukach majętność.
Seweryn, który na Kujawach wziął dział, był mąż znaczny i uczony, w cudzych
ziemiach z młodości się schował.
Sebestyan, któreg;© urodziła Zebrzydowska, jakoś czytał pod Radwanem,
który trzymał majętność na Krainie, zostawił zOrzelską z domu Drya alias Mntina
potomstwo, mąż znacznie r. p. zasłużony.
O inszych domiech tam w onym kraju prze dalekość wiedzieć pewnie nie mogę,
których jest wiele; także w inszych województwach.
AA A O
i>taum^7^S «UVijI J»ii i^almoąsW .wo|ol!/8 ob j^ia Uiie
Xrtf oiramna w ilłh orwoiboriri? m9ibd*-«t 'Ct^^,?'«9loćl (( J
iłiv/,^ł^oi£Ja 0^'! ■ • •■'•^ '^it fiv?ij^- / -. m; •-■ --^ I '■ ' •'
3 X «ra B ir o ii o i|ji| KjI^.v.'oiil i>a vr o i i w \i y>^ W )
i^£j8t>s ogDióii ,«r^n«o' ujL^buą
.ii^ifei f laasT* : .'Ot} Kdr. //j^^oiU i ó :iiioo
tóC olaj. ^rfoyas^fius wdfl?f>^ '•[...<■ d { kod aiaoiel fi{Ł'*tx ^ iJ
. ^j;£o«as oiob »lw»ioiiiW 05ió;gboH
^{.Uii: }łf.xm9i;iq w i ';iwiA iiijui8W0j(aii w siraiłJ fnnoA»i«M
V (a^&^ffl i Vi ij:i»jO lin^ioJi s .awaii' swisb^Wd^ow o^iiiBWOJił ■ ^ • "-sil
Ar.rrr " i doaieui^I w /iiHloq ^ ,fa/ajK>-
.Dj/ni ra^tao ii< - io^sani i
OKLEJNOCIE
KpRZBOK,
i ^ę'[pbU
■fftn <
WO,
który przyniesion z Śląska, nosili trzy karpie złote
w polu białem, bywali Indzie zawsze możni i zasłu-
żeni r. p. jako dom Rybleńskłch, którzy są właśni Kon-
bokowie. Wspomina w Krakowie epitaphium na zamka
w kościele wielkim Jana Korzboka temi słowy:
>'' Reverendu8 dominus Joann es Korzhok de Vi'
łkovo, decanus gneznen., seholasłicus plocen., canonicus
cracwien., singularis studiosorum patronus, obdormitńt in
Domino anno 1673, die secunda Augusti, aełatis suae 80.
Ten do akademii krakowskiej fandował tysiąc złotych.
We Włoclawiu wspomina epitaphium Piotra temi
słowy:
Sf^yj.f^M Bic jacet eenerabUis dominus Petrus de Korz-
hok canonicus vladiglavien.f obiił anno 1500.
Ząjglicowie tegoż herbu używają, którzy przyszli
s Śląska do Polski, jako Jan w Rusi był mężem uczo-
nym, we Lwowie mieszksdf, syn jego Dangiel w Kra-
kowie pojął Alancownę, dawnej familii i zpacziicg
w mieście onem. !, ,, >* ; •■
Piotr drugi Zajglics w Lublinie miał majętność i tam potomstwo zostawił, wsza-
koi ci wszyscy miejskich praw używali, handlami i szynki się niektórzy bawili, co con-
tra jus nobilitatis polonicae.
O inszych domiech prze szerokość królestwa wiedzieć nie mogłem.
o KLEJNOCIE
BODUŁA,
któiy ma być trzy lelie białe w polu błękitnem; zkąd
przyniesień, albo za co i komu nadan^ pewnego nic nie najdnję, i
jeśliby potomstwo w tym wieku przodków ony eh, którzy go uży-
wali jeszcze było.
Katalog opowieda według Janiciusa, Marcina arcybiskupem
gnieźnieńskim, ale Długosz pisze, iż go nie doszło; na miejsce jego
dano Marcinowi z domu Strzemię, wszakoż i ten umarł w Bo-
nonii nie dojechawszy na tę stolicę. To było w roku 1279. Byli
wzięci po Filipie z domu Gozdawa w r. 1278. Po nich obran Włostjbor z domu
Gozdawa. Ale o tym pisał Janicius poeta te wiersze:
Munere pontificis monacho data Gnezna, sed iUi
Dum reddit infoeUx Felsina huśta dedit. "\l-. ^%wt
•s-łf)'^ "^S^ V"' Tam cito cur moreris legum jurisąue perite7 | ^,,j(|*:
Non potes an Stigias vincere jurę deasf Jj^jf^:' i
Na różnych liściech nazwisk od tego herbu wielem mężów znacznych widział, gdzie
praeseniiam ich opowieda, jako naprzód w roku 1283 za panowania Leszka Czarnego,
Pomścibora Bodulę cum fratre dieto Nadbor. Dadziboga Bodulę Leszek także
opowieda na liście klasztoru sędomierskiego w roku 1289.
W tym wieku o potomstwie wiedzieć nie mogę. ', . „ . >, .«
%
JWC'
Ił<ł0 00 jlf77«d ^ST
.moi-ąma ora deisboiw nft^f.nlfi-ril h^uimoi* 9S%ą ri*. iJfni^h a
!?
fror.ni'.
O KLEJNOCIE
MORA,
który przyniesień z Niemiec, ma być głowamurzyń-
ska związana czarną chnstą po same ramie, na
polu czerwonem c z a-m a, której własność obaczyw-
szy, czytać będziesz o przodkach i o potomstwie ich
wieka mego, które znać i wiedzieć o niem mogę w tak
szerokiem królestwie.
W roku 1034 wspomina katalog biskupem wło-
cławskim jednego temi słowy:
Venantiu8 homo extemu8 in hcum Andreae svc-
cessił. Vixił annis 21, ohiit anno 1055 in Parcaniae, et
ibidem tumulatus, moribus et genere nobilis, de familia^
quae caput hominis nigrum defert, in cujus locum An-
dreas secundm succesńt.
Tak to niektórzy twierdzą, żeby Polak jeden spra-
wami rycerskiemi się bawiąc w ziemi albo królestwie
portugalskiem, gdy z przyległemi sąsiady na jednej in-
sule wojna się zaczęła, a wojska się ściągnęły, panowie
oni nie chcąc wielkiego krwie rozlania widzieć między
8ol)ą, postanowili to, aby on dał jednego z wojska swego, on także drugiego, któryby
z onych dwu wygrsJ, ci ludzie mieli być pod mocą tego króla. Wysłał król portugalski
Polaka, on drugi Murzyna. Gdy do siebie jechali w czółniech, odepchnął Polak swój na
stronę. Pytał Murzyn, czemuś to czynU? Powiedział: Cóż mi po dwu, dosyć będzie mi^
na jednem ten co wygra.
Wtem do siebie skoczyli, przemógł prędko Polak Murzyna, uciąwszy mu głowę^
726
O KLEJNOCIE MORA.
przyniósł do króla swego. Zatem się wojska rozjechały, rycerz od króla ndarowan, i ten
herb na czasy wieczne do tego mu przydan.
Wiele potomstwa jego w Polsce w tym wieku^ jako Nletyksiewle w Mazowszu dom
starodawny i znaczny.
lieszkowscy tamże w Mazowszu dom starodawny.
Sławscy u Łomży dom starodawny.
S«rcowie tamże.
Grzymałowie tamże.
Kosttbowie w warszawskim powiecie; domy wszystkie rozrodzone. W drogickim po-
wiecie barzo wiele rycerstwa tego herbu, i w inszych krainach także.
ikii oi
'^iii. ?f i'i': T^ jn"ii
-rtjOk i\•'^y
fifl |/>W8 jUjIo'1 If
iijM t^gmb ffo ^JuUioH
^wui^tł ojo xstmfhu ^aa^siuM ^1
soo^K »id9f8 ob taoiVi
o KLEJNOCIE
POGONIĄ,
10 S9 i:
byiiq uIoi{ i
-Aa >n
który ma być ręka z obłoku zbrojna^ miecz goły
.^j i»qoiq trzyma na żółtem polu. Długosz ttfk pisze o nada-
.yu[&n l< Hjpi- nitt jego temi słowy:
;^ Auuulno'T sn i Clenodium autem hujusmodi datwn fuit primario
Ciem en ł i de Clajoto, et Joanni diacono canonico cra-
covien., Nicolao Bielunka Hungaris, et aliis militihus
za panowania króla Ludwika.
Od tych pomienionych przodków wieku mojego
było niemało potomstwa w krakowskiem województwie,
jako Sttdowie; z tego domu wiele zasłużonych mężów
różne przywileje opowiedają na liściech andrzejowskiego
klasztora. Wspomina Są da wojewodą sędomierskim w r.
1361, i wiele inszych mężów znacznych. Wieku mego
w temże województwie było potomstwo tych Sądów.
WandioDowie w krakowskiem województwie.
Ujejscy tamże w krakowskiem dom rozrodzony.
Replińscy w wołkowiskim połriecie w księstwie litew-
skiem.
lanorowscy w Wielkiej Polsce, których potomstwo wieku mego we Srzedzie mia-
steczku królewskiem w poznańskiem województwie majętność mieli, zwano ich Kamie-
liciBymi że w Kamienicy mieszkali • .,,^^ ,;>>«i>l««,a uuaI
Stanisław Hunorowski własny przodek ich będąc człowiekiem możnym i nau-
czonym, był baccalareus arłium, fundował tamże we Srzedzie dwie kanonijC;^ któ^m
i w tym wieku potomstwo jego podawa kapłany.^^f-..,^,. ,.„^^^ bniroł) {17 -ni • >
O inszych domiech wiedzieć nie mogę, acz ich jest w różnych województwach niemało.
, liLflOH.
1 o KLEJNOCIE
PRZYROWA,
łiiifcii
wjii
,h
• V* r)
^ .ifloc który' ma być kopia z proporcem żółtym na czer-
wonem polu. Ten klejnot nabyty w Niemcech, albo
• >\:'»*\ na Śląsku, w onę bitwę fortunną z Niemcy na polu przed
.'^' ^^ r Wrocławiem, które w tym wieku Psiem Polem zową.
•^ A \\ K\ \ Był przodek herbu tego Mir os laus miles gregarius. Tak
.n:4iffhv. q nim świadczy Alhertus Strepa, gdy go naprzód w szyku
viq noi^ttoi pQgta^i} Bolesław między Ślęzaki, które klinem uszyko-
.X Y/ ^" wał, nie mogąc przerwać piechoty niemieckiej, ten na-
pierwszym będąc, złożywszy kopią, naprzód się przebił
w pośrodek, za którym on wszystek hufiec uszykowany
wbieżał, mężnie z Niemcy czyniąc/ mieszając ich. Gdy
się drugie wojska do nich przebijały, Niemce potrwo-
żyli, tyłu podać musieli. Za to hojnie na wieczną pa-
mięć udarowan tąż bronią, którą wrota do nieprzyjaciela
otworzył. Od tegoż lycerstwa potomstwa wieku mego
miMMi \yy\Q wiele znacznego; jako naprzód:
Dom Zawiszów starodawny i znaczny, z których
jeden był wieku mego starostą liwskim za panowania króla Augusta mąż dobrze rze-
czypospolitej i królowi zasłużony. ' . .. -- - .—
Dom Drwalewskich w Mazowszu starodawny i znaczny^.'"' <'f««'ff'«>f " ^ I«#«wl«
•''■'^ Dom Goślińskich w mazowieckiem województwie starodawny i rozrodzony. Był N.
' wieku mego kanonikiem lwowskim i plebanem rypieńskim.
O inszych domiech prze szerokość królestwa wiedzieć nie mógłdm.
1 -riY']': :]V-(^V):i.
.^^oifi moi ii o .'y^i^hjia^ * '.•.'
9afidF>oniX;\' Wni/loJKili ■)>•'!•;;;' hoill j.^Hl ' ^
fnob f'^(f •>^4om 07!')iv/ in/I/:.\- ,Y .,i7,f >,i;.
-odO dy{i ifiJ i ,'łf»t«foixb ^8 'j\\;
którego używali przodkowie sępiego skrzydła czar-
nego i nogi żółtej na czerwonem polu. Pisze
Dłagosz o przodkach temi słowy:
Genus hungaricum , guod Casimirus Magnus ex Hun-
; \'\bH ^l^garia attraxerat propter eorum militiam et virtutes, eranł
)a^u\ą viri robusti, ad helia valentes, a Slavis ortum ducentes.
'jRł/SD ,^*8w/sm; 'Wicku mcgo było wiele domów znacznych tej fa-
,\hof T milii, jako naprzód dom Kopycieuskich w Rusi starodawny
' i znaczny, mężowie sławni w tym domu bywali. Byli
dwa bracia rodzeni: Stanisław i Ostafiej, zosta-
wili potomstwo. iłj-'ii)tó.\ M./i^^i ^ --^
(,!!^ Dom Błudilickich tatialie Starodawny 1 znaczny.
1 1 o i ' Dom Występów tamże starodawny i znaczny ; byli
wieku mego Jakób i Stanisław mężowie wyborni,
z Turki, i z Tatary^ i z Wołochy w potrzebach zna-
cznych bywali, z wielką sławą domu swojego, byli wiary
i njlot .greckiej. ''^'>''>'i yj'^ ,«t?-iiS"^ £infim^yX ąiot^
Dom Bydłowskich starodawny i znaczny w onymże krajk'" ^''>"' i""'' <i ',^'^'''
Dom Kurżewskich w rawskiem województwie starodawny, bywali mężmi znacznymi
w sprawach rycerskich.
Hiedżwieccy w Wielkiej Polsce, dom starodawny.
Borzynowsey w sędomierskiem województwie, dom starodawny i znaczny.
Sroczkowscy tamże w sędomierskiem, dom starodawny.
Rrypscy wRusi. Wspomina epitaphium Piotra Krypskiego uBarnadynów w Samborze.
Inszych wiele domów w różnych województwach, o których ja wiedzieć nie mogę.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego.
9S
730
O KLEJNOCIE BEŁTY I BERSTEN.
O KLEJNOCIE BEŁTY, który tu przyniesień z Morawy
do Polski, mają być białe w polu czerwonem, którego wła-
sność obaczywszy, czytać będziesz o przodkach i o potomstwie ich,
które ja w tak szerokiem królestwie znać i wiedzieć o niem mogę.
Acz u nas tu w Polsce dawno potomstwo herbu tego jest
znaczne i zasłużone r. p., ale prze niedbałóśó historyków zaniedbane
i niewspominane aż po ten czas było. Wszakoż wieku mego był dom
rhochorowskich na Podgórzu u Sącza, z którego dwaj adolescenłes
eximiae virtutis na imię Wojciech i Jan, którzy się naukami
wyzwolonemi bawiąc pomarli w Krakowie, ciała ich u świętego Franciszka w kościele
leżą, nad któremi chorągiew i text jest napisany.
Snicchowscy, którzy z tymiż Chochorowskimi jednej że są dzielnice, i tak tych Cho-
chorowskich przedtem zwano, dom starodawny.
O inszych domiech prze dalekość wiedzieć nie mogłem.
A'! ,<5 »V>\ '
i; \ O i; i I> V j: -I jI ?< o ^o i (j ? a 9iwo2iL ■■i-u\ ij;.v/v\ri j-^^sum A
oxhi4 .jjloq msao7/i05!) &a [oiibt ł^oti i o^.on
:'^woi8 iifl9t ihiJ?lbos-iq o SHosLi'n
,V\v O KLEJNOCIE BERSTEN, który tu przyniesień z Niemiec
do Polski; mają być trzy kółka płużne żółte w polu czer-
wonem, którego własność obaczywszy, czytać będziesz o przod-
kach i o potomstwie ich, o którem ja wiedzieć mogę wieku swego.
Od czasu dawnego jest tu w Polsce ten klejnot, którego przod-
kowie byli znacznie zasłużeni r. p., wszakoż prze niedbałóśó histo-
ryków zaniechany. (?■
'uwłii Był dom Karniowskich znaczny w sieradzkiem województwie,
w powiecie radomskim. Był Piotr Karniowski podsędkiem
onej ziemie, człowiek uczony i zasłużony r. p. i bacznie pilny
urzędu swojego.
Wi(3'zchliuscy na Śląsku, z których jeden był rotmistrzem na Połocku za panowania
króla Zygmunta Augusta, gdy Połock wzięt od Moskwy w roku 1563.
O inszych domiech wiedzieć nie mogłem. s \ ra\. ai.Q
.hv'.nd^l'rr
iilli^łii- ii*>ł<^(ui ,^iifVi»bl>]iW
>w la^rMayyfii w
O'; nłTinooxt /(hoii .Ai«Io4 iiis^>ildła
o KLEJNOCIE KIZYNEK I RAMUŁT.
731
•OSW
o KLEJNOCIE KIZYNEK, który ta przy
niesion z Śląska, ma bjć trąba czarna, na niej trzy
lelie złote w polu czerwonem. Bywali to ludzie
znacznie zasłużeni w ziemi onej, książętom i cesarzowi
Karłowi piątemu; potem się przeniósł jeden z nich do
Polski; był już za pamięci mojej Jan Kizynek mąż
znaczny z biegłości w sprawach i w zabiegłości porządku
i dobrego mienia, od tego był syn tegoż imienia Jan,
który tylko jedyną córkę zostawił Annę, mąż dobrze
zachowały.
O inszych domiech, któreby go używać miały,
nie wiem.
Toyr,:
\S'^ff\r\l'n rxM
Cl^C ...
-^^ cfjło/;iiii
017
.OS"
iUv, ,
flioifil'
hb^^' I O KLEJNOCIE RAMUŁT, któiy tu przynie-
;[ sion z Francyi do Polski, ma być pięć róż białych
. :- !r,f w polu czerwonem. Tego przypatrzywszy się wła-
sności, czytać będziesz o przodkach i o potomstwie ich,
. , które ja w tym wieku znać i wiedzieć o niem w tak
,o,7iaii. Bzerokiem królestwie mogę.
5 ni 7.v
Baldaina Francuza herbu tego opowieda katalog
biskupem kruszwickim, który był wzięt po Paulinie
Włochu z domu Ciołek w roku 1128. Nie był tylko
rok i niecały, umarł, w Kruszwicy pochowan, po nim
nastał Swidrigierus z domu Grzymała.
Znacznie potem nie wspominają przodków herbu
tego skrypta żadne, tylko wieku mego były te familie
znaczne, jako naprzód: ?moI)/n w oimnl fi».noaL
Ramahowle na Podgórzu ludzie cnotliwi, był N. Ra-
mułt baccaLicJS artiurrij który wiele pisał gratulacyj
na zjazdy, na sejmy; umarł roku 1680. Był drugi ple-
banem w Cndzcu wieku mego.
T^ wDom Ciendeńskich starodawny na Podolu i w krakowskiem województwie, ludzie
rycerscy.
Inszych domów jest wiele w różnych województwach. ,q ńf^^irnuh Jo^^sffu O
iivn>'>«r
732
O KLEJNOCIE WŁOSZEK I TACZAŁA.
■7^Vi
(i^P.
t^f»U.
o KLEJNOCIE STARODAWNYM WŁO-
SZEK, który ma być dwa miecza w polu czerwonem,
cztery róże między niemi białe, którego własność oba-
czywszy, czytać będziesz ó przodkach i o potomstwie ich,
które ja w tak szerokiem królestwie znać i wiedzieć mogę.
Marcelina Włocha katalog opowieda biskupem kru-
szwickim w roku 1016, który żył na biskupstwie lat ośmna-
ście, umarł roku 1033, w Dzierznie pochowan. Po nim nastał
Yenantius też cudzoziemiec z domu Głowa Murzynowa.
ryłf « Tego klejnotu na Podlaszu, dom Mieszków używał wieku
megO; był znaczny i możny. Był jeden podskarbim nadwor-
nym wielkiego księstwa litewskiego.
O inszych domiech wiedzieć nie mogłem.
L
j)
.-ii.,
TACZAŁA KLEJNOT tak rzeczony, który tu przy-
niesień z Czech, ma być żóraw szary w polu żółtem,
około szyi dwie gwiazdy w polach czarnych. Tego
kLjnotu drudzy używają przez gwiazd, o czem przypatrzywszy
się własności herbu czytać będziesz.
Wzmianki o przodkach herbu tego znacznej w żadnym
skrypcie historyków dawnych naleść nie mogę, a chociażbyśmy
też i o nich czytali, gdyż niedokładnie o nich wzmiankę czy-
nią, trudno za pewne twierdzić.
Wieku mego było potomstwo, którzy herbu tego uży-
V' wają, naprzód Gierkowie, którzy tu z Czech przyszli, jako był
Henry eh na dworze hrabiów z Górki mężem w sprawach domu tak możnego znacznym
na którego głowie wszystkie sekreta i insze sprawy wszystkie przełożone były, które
wiernie, życzliwie i z pochwałą panów onych odprawował, zkąd nietylko od samych
panów, ale od obywatelów krain onych był poważan.
' Bartkowscy w radomskim powiecie w sieradzkiem województwie, dom starodawny
! rozrodzony był wieku mego.
Rożnowscj tamże w radomskim powiecie, dom starożytny i rozrodzpny był wieku mego.
-«H .'/i iy;d ,iwUloao aisboi iJsn>-5bo4 aa «hr«J)»' '^k ^^ ; ' ^
(('^•^''Czapier na suchej gałęzi używają na Śląsku Kochczyecy; z tego domu^ bywali
ittętowie dobrzy, jako był Jan Kochczycki mężem znacznym, który od cesarza Ma-
xymiliana był posłem do Polaków in interregno. Tego matkę miał za sobą Marcin
Dzierżanowski z domu^ Gozdawa, w hełmie także czapla i serce w pierzu
orłem. ^
O inszych domiech prze dalekość wiedzieć nie mógłetń/ ^^^l wómob rfo ;,
733
bA BOHIth
-l^lj 0i<>
ai9iq
.'{piiifu.iifi (
ju(»iw o Au
mijfanirnhf
KLEJNOT STARODAWNY DĄBROW-
SKICH, w Prasiech, jakieby nazwisko miał, dostate-
cznie wiedzieć nie mogę, tylko jest panna rozcze-
sana w szacie białej, koronę na głowie mając,
we dwie trąbie zaraz trąbi w polu czerwonem,
bełm taki właśnie jako oto widzisz 5 przjTiiesion z Prus
z Inderlandu, albo z dolnych Niemiec.
Był klejnotu tego Hektor Dąbrowski, którego
wspominają przywileje i metryka. Ten służąc królowi
Kazimierzowi, za znaczne posługi otrzymał starostwo ra-
dzińskie , które aż do tego czasu trwa w domu Dąbrow-
skich, jest ta Dąbrówka wieś u Radzina, z której się piszą.
Ten to Hektor miał dwóch synów: Mikołaja,
szczedł sterilitery Jana, ten był szkaradzie od nieprzy-
^ ' jaciół usieczon u Chojnicz, uległ między trupy, potem
■^ ^^^l ..->fe:^j^^^srr AuJ iWr, \^y\ o(j gwych nalezion i opatrzon, tak że potem był do -
^ni «óJi ilśoj^ o^/; j^oni !>ia •• brze zdrów i potomstwo zostawił: Naprzód Bartosza,
.9iw)«ń&({ foał iwń w cwYJtrj !.;. który w Węgrzech na rycerskich sprawach będąc czas
niemały, wiele a mężnie z każdym nieprzyjacielem w potrzebach czyniąc, umarł tamże.
Mikołaj syn Janów w Moskwi zginął.
Jan syn Janów był wojewodą chełmińskim i radzióskim starostą, w wielkich spra-
wach króla pana swego i r. p. często się bawił, zostawił synów dwu.
Hejk albo Hugo Dąbrowski, syn tegoż Jana, starosta radziński, z Katarzyną
Działyńską wojewody chełmińskiego córką zostawił synów sześć: Jana, Mikołaja,
Michała, Stanisława, Andrzeja i Szczęsnego. Córek cztery: Helżbietę Lich-
tyanową, Zofią, Katarzynę i Magdalenę.
Jan brat tegoż starosty radzińskiego , zostawił zDziałyńską córkę Helżbietę
Konopacką. Potem z Głuchowską synów pięć, z których jeden młodo umarł, i córkę
Magdalenę.
O inszych domiech prze dalekość wiedzieć nie móglem.
734
'! KLEJNOT ten w Prusiech nosili z dawna Łu-
ziaósry, który ma byó zęby rybie białe w polu czer-
wonem, w hełmie także na skrzydle sępiem
albo orłem. Ten klejnot wyniesion z ziemi mysnarskiej.
Zdawna wielcy ludzie byli tej familii, jako wieku
nie barzo dawnego był jeden wojewodą chełmińskim
Jan, którego często przywileje wspominają.
Tegoż wojewody córka porodziła dzisiejszych Dą-
browskich, Hejka starostę radzińskiego i Jana
brata jego.
Fabian Luziański, jako to wspominają skrypta
niektóre i katalog, był biskupem alsperskim; bywali to
zawsze ludzie tacy, którzy wszelakę cnotę a prawdę nad
wszystkie skarby sobie przekładali.
W tym wieku od tych Luziańskich, jeśli jest po-
tomstwo własne, wiedzieć nie mogę albo jeżli która in-
sza familia klejnotu tego używa w tem tam państwie.
X yiłix
^tKIlIJlII
jfwb wói!
ifofJ 'i łf» j .'{ V F-iT;
ofdjpO 0"^
< a -) [i\l -"i i; R [ ''■ f! / s -f j^ » ił >;
.ni'>l;|6m
. ^ ^: M! o ii i) u iiJ a IMOiCi ^
... ■ ■ -i*---
•10 »
osa 7?«yi Ba ii- !')s-f(;H'
-afws h&siiii ■ ijifi. , ..I
.r - i
■•""■'°"'''Ó"K L ETlłOCIE
D4B,
•T
.JO
ililJ.
który tu z Czech zaniesion; ma być drzewo żółte
w polu czarnem, dwa listy wzgórę, trzy żołę-
dzie takim kształtem, jako widzisz tu wykon-
terfetowane.
Tego klejnotu mężowie w sprawach rycerskich bie-
gli bywali, o czem świadczą napisy na grobiech w Pra-
dze, a pisali się de Prężycie.
Jako Prokop Żołądż de Prężycie był het-
manem wojska praskiego, o którym w Pradze na gro-
bie powieda epitaphium pisane w te słowa:
Anno partus virginei 1518, luce Saturnie antę dwi
Nicolai fesłum , insignis ac strenuus miles dominus Pro-
co pus Zołądź de Prozy czie, dux exercitus pragen.
ete., lełaliłer perempłus, hic humo iumulatus esł.
Ten u królów węgierskich na służbach rycerskich
się wychował, jako u Matyasza króla, u Władysława,
u Ludwika, potem u króla polskiego Zygmunta pier-
wszego. Ten był pojął córkę Francbanka rajcy kra-
kowskiego, z którą jechawszy do Czech, zostawiwszy
potomstwo umarł.
Zygmunt Żołądż syn Prokopa pomienionego, który się w Niemczech chował, i
tamie się ożenił, miał za sobą Hailerownę, z którą zostawił syny.
Joachima, który w wojsku węgierskiem na Tokaju służył, był porucznikiem het-
mańskim rajtarskich koni, jako oni zową, przedtem na morzu służył żołnierską królowi
łiiszpańskiemu , był chorążym na Hormadzie, jeździł potem w poselstwie od cesarza do
mo8kiewskieg;o kniazia.
736
O KLEJNOCIE DĄB.
Tenże jadąc w łowy z królem duńskim, skoczyli za wieprzem, przyszli na rów sze-
roki i głęboki, zwierz przeskoczył rów^ Żołądż za nim na koniu, obrócił nazad zwie-
rza i ubił. Prosił go potem król o on koń^ aby mu go za pieniądze nażyczył^ za coby
go tylko śmiał zacenić. Który bacząc chęć królewską do niego, zsiadł, a darował mu
go zaraz; którego król obdarować kazał, do tego łańcucłi z siebie zdjąwszy, i szpadę
od boku swego odpasawszy, darował.
Drugi syn Zygmuntów, brat rodzony tego Joachima Prokop, tamże przy bracie żoł-
nierską się bawił na Tokaju, mąż także sławy wielkiej między ludźmi rycerskimi.
Tegoż Zygmunta dwie córce, jedna za Januszem a Funstein doktorem i ra-
dnym panem księstwa olsztyńskiego, druga panną na ten czas.
Siostra rodzona tego pomienionego Zygmunta była za Mikołajem Orzechow-
skim, który się pisał z Sierści, był podżupkiem wielickim.^* > ^
Achlerowie w Krakowie mieszczanie tego herbu używają.
Więcej potomstwa tego herbu nie znam.
-oioi -^sit ,ą'fi>^ixw yja.I r.w[) .tuenuiH') u locf v/
ni>Ax-^i tj t s«t:d>iv/ oi«(. ,fff'>Mi;f»H ji trjiiJał .3is|)
-"ui fi')i>J •.■;/(( ' ' '■ • '' '■<' '"^ uioif('jb( 0'^oIl
-t.i-] ■' iky^HU: H avMO o .ihiW^d ii?
.')iyy;śoTH ab 5»iH ńnuą 6. ,^sb
i.i! L((1 ;, •,'.vo'rI ob śbstuiS qo3loi4 «ii«l
..,?: BU '...\bf.^.4 M mnólil o ,o%'jiAf'.F,ią Mjf^j.ow maoćia
C^'
^•v»uK
( ;?'j£ł.\') <)i) vx8WJvdł3(, ^i^i 5 ,t)^yiiićs-woii •
.fmmu ow!Hflioloq
i ,{/iV7(Hl . it > .A)nf .i>l w ^'ih noiA ^o-^aoiaoruwi ;5qoł(oi*l a'^« 4bploX iuDina^^
.•{^a^a li//cł(śo\ ^iMi » ,^nvf oi')IiB H |{<fo8 «s Ifiini ,łLn9vVi> ^ia dicn&i
tid .in9ł?!itf.\'H" <f {/(i ,{^io{K ni.tivr(.>T jsff ttidWRi' • ; ;> v,' ij/ł%(pw w y;i61i( ,fifnir{9£ol
. v\,v,^ . ,v (yiuia iisiora l : ul^Jbai^f| ,jj?7(»s ioo oilB[. ,iaoi doiiliniiiifiT miiadstn
' j..v«r.B3a 1' jy/if-l^łKiKi w luoioą irsliot tO''^^^*^^"'*^*^ «° aiyifłfoil') l^d ,mij'*'i '■■■•■••> td
<»i
3 1 O O /[I a j )i o
o iPt¥ifB!?iE
-«q £1 fbdie^an*! .^bsaiw^ inai^boąp bpą^Bś^'^"'^ *■ :
-oq o a^bdtw łOil9bT"^1ct6!7aW'j€^ w Polsce "nabyły, wszakże mężowi postronnego
o^>^ .iaełYrrX .? 7^ narodu, który u wsi tak rzeczonej z nieprzyjacioły wiele czynił,
gdy byl wysłań od wojska książęcia sieradzkiego naprzód wie-
dząc o ludziach, na straż, a iż wojsko litewskie czyniąc wiel-
kie szkody ogniem i mieczem barzo ubezpieczniało, ten pomie-
niony rycerz imieniem Ar eh ad us, lud on sprawiwszy, który
miał w poruczeniu swem, poraził na głowę on zagon pogański,
gdzie się zajuszyli dobrze na onej ociążonej łupem Litwie, daw-
szy znać wojsku polskiemu, aby mu na pomoc przyciągali.
śioisb ^iele potem Litwy porazili, za co udarowan był znakiem tym
iia wieczne czasy.
itwiiir^yify tj^ele rycerstwa wieku mego, co tMfo herbu używali, jako '/iąjącktwscy od Kotr-
kbwa, dom starodawny i znaczny. '-^^'^ (iii^y^" ii-'>ijil3ł'/
W krakowskiem województwie dom Popławskich^ z którego wieku mego był N. Po-
{Hlawski mężem uczonym na dworze cesarskim, nauk wyzwolonych w postronnych krai-
nach dokonawszy, czas długi się potem bawił u arcyksiążęcia ; był mąż godny i w rze-
czach biegły które należały r. p. ■* "^ .<: -'Jj u.ic, buq "ot;; o.wiyJ
-•' 'sJanowa Gruszczyńska tego hetbtt i 'dótóii' by!yf.' "' ■ " '^'^"^ ^rt^soU
fl^łl90 iTUBzyah domiech prze szerokość królestwa wiedzieć nie mogłem. '^^^''^ X**<^'i^'''
•^flsoaiąsddsiu £ o^iiib ,xs^>''i> '^oDuiiui uuyiłiu mrNn (lie^seoyj h ^ięiuri {halr^yf ^^:^8oM bo
i&i%'ijivff s&sią \d9Siii(H\ [pab&i ,£swora[9boq ainorsciw i vnx?'i ^tiaoid o^owa jsio^^ fjijiń
.iBiaob 9in tft«ftffT i''»'f?^ n«t9i8 biiMob ^op(,Bwiils«9imo oin rbso
diai^ffl sidoa ^b^ssw ^l^tr%iBivf^ — — — — s fliiłołB I6i>l ^b-g ^ai9ło*T
.sgsisb^d 6ałin ł^oiałd w laoij o ^n-,(\e.\ii v/ i nislioolo*! boq ^k£i7;s3oq płoi s
.maligdffl sin y^isboiw ołwiBofóii moi w dooiffiob do^ssui O
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. §S
...pii^^
o KLEJNOCIE
a FI^PlWa o
aci« tdl*
,... '5 ra-
ałw faóMq
-»itxioq nsł
który tu przyniesień z karwackiej ziemi, używali go
przodkowie w polu czerwonera miesiąca żółtego
i krzyża^ pod spodkiem gwiazdy. Przyszedł za pa-
nowania Jagiełłowicza Jerzy Murdelio, wiedząc o po-
trzebie, którą miał król pomieniony z Krzyżaki. Będąc
wdzięczny przyjazdu jego, dał mu opatrzenie na śląskiej
raiil oigiow i ^^^^i^J we wsi Mlodaszynie wójtowstwo, zkąd g^ po-
iassdn osi..-^^^ ^ potomstwo jego niodaskimi nazwano.
JO bi/1 aubfidui^®^ potem Jerzy Murdelio za panowania króla
Olbrachta na onej wojnie w Wołoszech na Bukowinie/ zabit,
zostawił synów pięć niężów wybornych, od ijjtórych
jeden był wieku mego Kasper Młodaws^ rotmi-
strzem i starostą smeltyńskim, dzierżawcą powentskim.
Ten od początku prawie wojny z Inflanty tam się usta-
wicznie bawił, roty znaczne wodził, wpoti-zebach a. niemi
wielkich bywał, mężnie nieprzyjacioły onych krain gro^i
.^910. °ii^c, pod Apselem, Newlem, gdy im pod Liodenem ar-
>/flolo7/sv i^^tC wzięto, rotmistrza Joan Benedykta szwedzki^i^
&v! w r yabo^ 1^01 hd :f;i»9Ai królowi Augustowi przywiódł.,;,/ « aso ,xs8w«iio3iob dosa
Tenże w roku 1Ś6S pod Smeltynem nie mając tylko ośmdziesiąt koni, sześ^oH^
Moskwy ludu jezdnego a czterysta pieszych na głowę poraził i żywych sześćdziesiąt do
starosty żmudzkiego Jana Chodkiewicza na ten czas hetmana przywiódł, zamek Sjceltyn
od Moskwy wydarty wziął, a kosztem swym mocno zabudowawszy, długo z niebezpieczno-
ścią życia swego bronił, rany i więzienie podejmował, żadnej potrzeby przez wszystek
czas nie omieszkiwając, dokąd Stefan król Inflant nie dostał.
Potem, gdy król Stefan z wojskiem do Moskwy wtargnął, wszędy sobie mężnie
z rotą poczynał, pod Połockiem i w inszych, o czem w historyi mieć będziesz.
O inszych domiech w tem królestwie wiedzieć nie mogłem.
«»
o^tiAonąsH snoii«fl .o-gsiMeloą «wMt8»T-i ydidH .ai»lo*I Mi»ioUótQ
o KI^JNOCIE CIELĄTKOWA I DROGOMIER.
^§
Xd« ,#in9iai ^lóii ,J13S0F^^ CIELĄTKOWA berb dawny w Polsce, ale jako jest
nIoąT' 9lwo^lłf.\iq o-^ Id nadań, albo zkąd przyniesion, dostateczniem się wywiedzieć
nie mógł; używali półtora miesiąca ze trzema gwia-
zdami, wszystko żółte na polu błękitnem. Byli Cie-
lątkowie ludzie rycerscy, którzy tego herbu używali; w tym
wi^n jeśli potomstwo ich jest własne, albo w którym kraju,
dowiedzieciem się pewnie nie mógł; jedni powiedali w sę-
domierskim województwie o niem, drudzy w ruskich krainach,
(ii II: ta*zeci w ziemi siw^dzkiej. • oj
.lUwi\fn]H ^x■t'w9lhnM ,r>tfi9\iH :hónq«fl oiR[ fiittmaia
do«wJsbów9(pw do^nSói w ^Ijm'" Ko /ssał
-ifliino
■dheiao
,Toa[ zr
msHói v;
^oiadinYsna
,oil^i
"' O KLEJNOCIE DROGOMIER, który ma być
trzy nogi zbrojne z ostrogami w polu czerwo-
ne m. Ted klejnot nadał Bolesław Krzywousty mężowi
jednemu rzeczonemu Drogom i er. Któremu gdy pięci
MTinr"*^^*^^ w bitwie z Niemcy zabito, trzech ochronionych
ilr.wYśfi przywiózł przed króla żałosny z płaczem mówiąc: żeó
!!oq oidaoł^^C ^ *^* ludzie zagubili, syny moje, z którymira ci słu-
vmrtTN«t Mt\^ ^h pobili, trzechem ci jeszcze żywych przywiózł, z ka-
inot-^ifcdego wieczny żebrak, jeźli tego sam, jako pam baczny
x.)i^;,^ie opatrzysz. Pocieszywszy go król on waleczny, jemu
10 caof synom dał znaczne opatrzenie, i ten znak na czasy
" -wieczne z potomki ich, od któr5'ch wieku paego były
domy rozrodzon© w Mazowszu, naprzód:
P«tryk«w8cy mężowie wielcy.
Romatowscy tamże dom rozrodzony, z których je-
den w krakowskiem województwie potomstwo zostawił
syny i córkę Lutosławską pisarzowa grodzką sądecką.
Sadtwscy w krakowskiem województwie.
Kikił»wie w Prusiech w Kozłowie.
Inszych wiele domów w różnych województwach, o których prze dalekość wie-
dzieć nie mogłem.
74Q
:.!i,(0 KLEJNOCI*} SWIERCZEK 1 KOT.'^' ^^
O KLEJNOCIE ŚWIERCZEK, który mienią, aby
j^zyniesion być miał z Grecyi, nosili go przodkowie w polu
błękitnem. Wieku mojego było wiele domów, co tego herbu
używali, wszakoż o przodkach, któreby wspominać miał hi-
storyk który dla jakich zasług, tego nie najduję, tylko Dłu-
gosz pisze o nich, że bywali pacifici.
,,„j r U świętej Trójce w klasztorze w Krakowie u Domini-
kanów jest kilka grobów, na których ten herb wykonterfe-
towano, u Bernądynów na Stradomiu także na grobiech.
W poznańskiem województwie domów jest znacznych
niemało, jako naprzód: RIjewscy, Radzews;;y, KrajkowsCy.
Inszych mele w różnych województwach.
\l)ri'ih
£»
yr^l iu
lii xnót:d ,H^JMO0OSŁ€l
,/-;::!i za p.
i'--
4
-owrsso" ffIoq w ime^o-Uao x oni.oi.is i-^-ia -^s-i)
do^rroJDOTdoo rfoi^.^Tt ,otiai?s v;r q KLEJNOCIE DAWNYM W POLSCE KOT,
Mś^-.oł!: którego z dawna przodkowie używali szarego w żółtem
ł^'« i^ jes^^\^f^^^^==::&^ przepasaniu na czerwonem polu siedzącego. Pisze
-iii S'v; X il^, {{ o nim Długosz, że ma być całits marinus, zkądby przyniesień,
{.(isObo j^ #'^^ I ^^^^ ^^ ^^ nadań, nie mogłem nic pewnego wiedzieć, tylko,
rirfła[ ,-{L. jfcj^^^ / ' *© w Polsce bywali ludzie znaczni herbu tego.
^SBSo-ftA /h ^S^ J 'i'\-\(iiy W uniją, tak jako o tem przywileje świadczą, ten klej -
yWd 0^ V \^^^y^ °®* przyj-* na się i na dom swój Wojsnar Wilkolewicz.
\^^^^x^i \; W tym czasie, jeśli potomstwo jego jest, i o tem wiedzieć
.X')bi.nie mogę.
-^l dD^^^ółi X ,i;nosboisoi inob dtictBi ^a«frol«inoli
IłwjslBos oT7l«i«oJoq 9iw;łsbówe)fpw i ' ' ' ' tt mb
'iwłsbóws^ow mdliawoia-d w pewobii^>
.oiwokóX w ddwam^ w 9łw«łiijłłil
" lyff floyflSM w wócoob sbiw rfoysaal"
.flidi^óm orn 6dub
-siw 6^(.'/it
JijiłJ :ix'in
k U
W//:>'
■'tTt^rl
intt)twʻfffymmn<iffim^
:>cciii«»¥.
o KL^9g^Ę,^BA LUNA, HEŁM I MIESZANIEC.
Ut
.8TIVUJ a«Vł\v> AWTST'
ALBA ŁUNA klejnot starodawny w Polsce, który
ma być miesiąc biały, na nim czarna głowa końska
na pola czar nem. Ten mienią, aby przyniesion być miał
z Włoch, na ten czas, gdy wiara chrześciaóska w Polsce roz-
szerzać się poczęła; z tym klejnotem biskup napierwszy do
Kruszwicy przyjechał imieniem Luci dns w roku 993. Umarł
w Dzierznie, pochowan w kościele, który sam był fundował;
po nim nastał Laurentius, o którym pisze, że był też cu-
dzoziemiec, ale był de humili stirpe. W tym wieku niemasz
nic i przedtem wzmianki o potomstwie tej familii.
ioiMil^ ,|l[/iwx*D f,'wM ini8is [o\Aziix^-ićoh r.7 "]■
.iiAiiJ (,'jul' 1 1. (Uli 1 1 j
.(Odi^ni ©ifl óiifibeiw doaiafob rio-^ssni O -l^^ '^ """N^ ))
O KLEJNOCIE HEŁM dawnym w Polsce. /U ża-
dnego historyka nie najduję wzmianki o przodkach, ani wieku
swego wiedzieciem nie mógł o potomstwie, tylko Długosz
wspomina herb ten między drugiemi temi słowy:
Heim. Domus seu arma, ąuae vocałur Heim, galeam
habens hastiludialem pro insigni , ex qua prodeunt duo comua
pecorina, ex quibm prodił ełiam una cauda pecorina.
Wszakoż nie widziałem go nigdzie tak, chyba dwa li-
_ Sty zielone d,. ,
Aa qnła ,man)ia^fd trloqV (,rl'j' 'IoyI/jhI <^[r/o>i
a 01 o>i
we, a na polu czerwonem.
O KLEJNOCIE BHĘSZANIEC, który ma być
pół orła białego i dwie róże białe w polu czerwo-
nem. Ten klejnot nadał był Kazimierz Wielki Niemierze i
Pełce synom swym, które był spłodził z Żydówką rzeczoną
H ester, wszakoż ci co im herby nadano, nie zostawiwszy po-
tomstwa, poginęli. W tym wieku niema»z,^ ktobjf ffQ używał.
.-^nsofius i
Wr^KP \^//
7^
^0 Klejnocik gryzyna i Wierzbna:
OZ^SiJli o
B'Af^ftoA ti
oh •(\H7/i'łi
-Bi
O KLEJNOCIE GRYZYNA alias ŁUPUS,
T r.s o m III Tętóry ma być trzy liszki białe na czerwonem
/*f"' polu, przyniesion z Śląska albo z Niemiec; w onym
Rj.vido f/t/ii kraju domy wielki-3 i znaczne tego herbu używają.
W onę wojnę u Grttnwaldu w wojsku niemieckiem były
chorągwie z takim znakiem, o czem niżej czytać bc-
,o(o(') (Jziesz.
(lo)il U ,8jj ^ Wielkiej Polsce domy są znaczne, które tego
herbu używają, jako dom Gostyńskich z dawna rzeczy-
pospolitej zasłużony i królom panom swym ; bywali se-
natory i urzędniki ziemskiemi.
Na dobrzyńskiej ziemi Dulscy używają, wszakot
tylko jednej liszki.
O inszych domiech wiedzieć nie mogłem.
IH 3lOOVn3JiX o
fcuiuioq o l^6ni sia rtió^ioaisbsrw o^owa
:^woi2 imat roiarj^mfa '^sb^ira no* dień ijaimoąaw
nv»s\n^ ^m^^jW ^»^ł^')oy ajnjc ,j>wn) «.*» ^Msw^Ci .i«i»U
.T>l\V '^
-II Bwh /^'^Wj^^ JJsb-giii 0^ uTf)łRf,':['
nloo / przyniesion do Wielkiej Polski, używali go przod-
kowie białych lelij w polu błękitnem, słup na
koronie, strzała przezeń. Wspomina Albertus Stre-
pa temi słowy jednego: Modico igitur post hoc inłer-
vaUo temporis, dominus Sendivogiu8 de Subino,
associatis sibi ąuorundam procerum JHiis , mdelicet: Mi-
chaelis comitis de Wierzbna, J o annem fratrem
Jaskonis patruelem de Melsłin etc. etc, inwit Hunga-
riam ad suplicandum reginae, ut Hedvigim jiliam suam
versu8 Poloniam in reginam Poloniae mitteret coronan-
dam, offerens inobsides juvenes praedictos etc.
Wieku mego był dom Rydzeńskich w Wielkiej Pol-
sce znaczny, którzy od tego przodka początek swój
wiedli/^ .iI^ui:^oq .Bwjaraoi \^^ i|j4
Tamże w tym kraju dom Patfowskfcl starodawny
i znaczny.
O inszych przez dalekość wiedzieć nie mogłem.
Q KLEJNOCIE WIERZBNA, który z Slą-
o KUWNOCIE PRZYJACIEL I GROTY.
543
diad «£ fD
^dMibosiq
ii I oq w
O KLEJNOCIE STARODAWNYM PBZT
JAClEIa, o którym dostatecznie wiedzieć nie mogłem
zkąd przjniesion, tylko pisze AUbertus Słrepa, wspomi-
nając śmierć Henryka ksia żęcia sędomierskiego w Pru-
siecli roku 1164. Tam opowieda przodka herbu tego temi
słowy: Ibi Miroslaus unus de famuUs Henrici ducis,
videns dominum suum pene cecidissse in loco illo lutoso,
de eguo desiliens corpus domini sui mriUter defendenSf
łeUis obrułus cecidit; fuit autem is de ea familia, qui
se Amicos vocanł, cujus stemma cor hominis in pałina
sagitta łransfixum.
Wieku mego w płockiem województwie w racią-
skim powiecie był dom rozrodzony Drąkieńskicli, w któ-
rym wiele mężów znacznych i zasłużonych r. p. by-
wało. Inszych domów prze dalekość tej familii znać nie
mogę. IPi&ywają drudzy serca, na którem szacho-
wnica na czerwonem polu, wszakoż ani o przod-
kach, ani o potomstwie w tym wieku wiedzieć nie mogę.
{fiłotlo bui ,.iLłi..ia<iiiiii) ,;;b'-.i/' 4" '.,'"' |,
:YWoł8 imeł eidcn^ &a siąBO YSDfa«iwfe oial \
••iw sii^oi. . 01 3 n o V, 10 X
•bioioi ^""^^^ ^j-^^ , Hłw 7s
910 ieiomoąiw o^ uix.d«
Tid( 0ioi w i-uftcno .«^m
oi
-fliSJl
GROTY trzy szare w polu żółtem, herb w Pol-
sce starodawny. Acz jest wiele potomstwa herbu tego w Pol-
sce, wszakoż ani wiadomości o nich, ani znajomości z nimi
mięciem nie mógł, tylko w Krakowie na ulicy stolarskiej na
kamienicy Założynej ten klejnot znacznie był wykonter-
fetowany. -"-^ •''^^^^-' "^'^T
..h '.X(!ir} new*!?©
\^'dtH> «Wł8
'/
744
^TOftJ KLEJNOCIE SROKI I KUrJ^ ^
' 9'fl'^^ SROKI na suchej gałęzi w polu czerwonem za herb
tie niektórych powieciech używają, wszakoż ja ani o przodkach,
ani o potomstwie wieka swega wiedzieciem nie mógł.
-ótii w ,H3i*i<M-)iiJi-!ifl ^{.aosbotso-i luob f^^^ 9io9r//<'q iiiiie
■yd .(j .r iJo/fiośuia/łi; i doviisD/jfis w6i^fxi ^łoi/r ra^ci
KUlBtA BIAŁ£G0 w p o 1 u czerwonem, acz iiie wła-
śnie w Polsce dom wmieszkały używał, wszakoż iż w mieście
przedniejszem Krakowie na zamku pod nim epiłaphium męża go-
dnego opowiada, opuściciem nie chciał, abym go wspomnieć nie
miał. Był rodem z Dalmacyi cognomme Gallus, umarł w roku 1517.
Jako świadczy napis na grobie temi słowy:
Die ąuinta Junii ohiit venerabiK8 vir dominus Bernardi-
nu8 Gallus Dalmata, anno ut supra.
-fo*I w o^sj irJiO'! ł;//tf«nołoq alwłr ie^l sok .^n^fiilnnais 90%
Herbu takim kształtem podobnego Wr^ęb
wiele
domów w księstwie pruskiem, jako kosowie, w którym byU wieku
mojego mężowie znaczni i uczeni, ,voj'ł'ł v A y^v^
Osiowscy tamże dom znaczny i zasłużony rzeczypospoTitej księ-
stwa onego.
O inszych wiedzieciem nie mógł.
o KLEJNOCIE RADZTCZ I IBRYDA.
746
Miu^o 1'js'no O ,.^;i
RADZICZ klejnot dawny w Polsce, który z Nie-
miec przyniesień, używali kotwy morskiej, nad ro
gami dwie gwiazdy na czerwonem polu. Jeśli
potomstwo w tym wieku jest w Polsce, wiedzieciem nie
mógł.
Drudzy zasic używali takowej że kotwy morskiąj
bez gwiazd, a zwali tę familią Stinberk»wie od klejnotu
Sturaberk, który nosili na czerwonem polu.
O inszych domieeh w tern królestwie wiedzieć nie
mogłem.
ob ilo-^s^
a a 7 5 •) ') 1
ri o ^ .\ t s łi niob w ipl^-
-uia^iiiioq (pł^fw be jfioald Htk
K}'^orAc'fłoi£ii'A fcUfibJsHji £iłv(jd ??»>'
L fi<f08
aa«idlx
.^wiłńvm c
O KLEJNOCIE IBRTDA re/ BONABOWA,
który tu przyniesion z Inderlandu, co wspomina Miecho-
wita temi słowy: mr^^^r
Evocału9 est item a Wissenburffen in hoe regnum
t}iri insignis Joann es Boneru$ Landanus etc. Et apttd
div<i6 memoriae Cazimintm Joannem, Alberłum et Ale-
xandntm Poloniae regós, in precio Jiahitus est. etc
Postąuam vero invictissimus Sigismundiu princepa
{'/fl .ot^ ic res łułandas suscepił, tanio studio r. p. saepius sttstinuit^
lU haud infimum meriłi gratiaegue locum apud regem
asseguerełur.
Tenże Jacobum et Fredericum Andream-
qu e fratres Poloniae induxit.
O tymże na drugiem miejscu tenże historyk czyni
wzmiankę temi słowy:
Rex itague Joannis Bo ner i Oermani v%ń opH-
mi et Sigismundi rebus a duodecim tunc fermę annis
summa dexteritate ac studio praefecti, famltatibus atgue
eonsilio usus ex monetaria (uł vocant) of/icina, guam Bonerus argento providebat simul
et aliunde pecuniis collectis in credibili bremtate rempub. propemodum lapsam restituit.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego. Bartosza raprockiego. 9*
746 AO O KLEJNOCIE tBRYDA. ^ V) ^
Primis initiis bona muUa pignore ohstricta soluło aere redemił. etc, o czem będziesz czy-
tać przy opisaniu żywota pomienionego króla.
Tychże Bonarów potomka wspomina tenże historyk Seweryna Bon ar a, który
był pojął Betmanownę Zofią, córkę Seweryna męża barzo bogatego, który z wiel-
kiej żałości, gdy mu syn jedyny tego imienia umarł, acz był w leciech zeszły, żywota
dokończył, mając wieku 95 lat. Syn mu umarł nona Ocłohris , on dziewkę dał za Bonara
23 tegoż miesiąca, a sam potem umarł 28. Pisze o nim Miechowita temi słowy, że był
inłer cives łota Sarmałia insignior. b\/:iwu s.'M^
Tenże Seweryn miał z tą pomienioną Betmanowną synów czterech, i córkę jedne
Zofią, która była za Janem Fi er lejem wojewodą i starostą krakowskim generałem,
od której dzisiejszy kasztelan biecki i drudzy bracia jego, jakoś czytał pod Lewartem
umarł kasztelanem sądeckim. Franciszek Bonar był sekretarzem króla Augusta, był
mąż godny i znacznie zasłużony r. p. Zostawił syna A n d r z e j a i drugich synów trzech
a dwie córce.
Jakób Bonar, ten się wyniósł z Polski na Śląsko. n^^
Jan Bonar, syn wyżej pomienionego Seweryna, był kasztelanem bieckim i wiel-
kim rządzcą krakowskim; ten miał za sobą Tęczyńską, która potem była za Barzym
wojewodą krakowskim, po której wszedł Książ w dom Barzych, a od Barzych do
Tęczyńskich nazad, potem do Myszkowskich.
Stanisław Bonar tegoż Jana brat rodzony, starosta biecki, od wyżej pomienio-
nej Betmanownej, który miał za sobą Jordanownę, Spytka kasztelana krakowskiego
córkę; ci wszyscy zeszli steriles.
Tenże kasztelan sądecki wyżej pomieniony miał za sobą Kościelecką, od któ-
rej zostali dwa synowie:
Seweryn starosta rapsztyński, który miał za sobą Wołowiczownę, kasztelana
wileńskiego, i kanclerza wielkiego księstwa litewskiego córkę, który się wiele i znacznie
zasługo wał rzeczy pospolitej , do Moskwy kosztem niemałym jechał pod Psków, był sta-
rostą rabsztyńskim i dobrzyckim.
Tegoż brat rodzony Fryderyk Bonar, od tejże Kościeleckiej; był mąż spokojny,
o żadne digniłates abo urzędy nie dbał, żył celehs nemini molesłus, chyba jego psi sar-
.nom albo zającom, i inszemu zwierzowi, sokoli kaczkam etc. Był mąż barzo myśliwy.
Na tychże dwu ten dom zasłużony Bonarów ustawa w Polsce.
O inszych domiech nie wiem w Polsce, któreby go używać miały.
u i i
n*
O KLEJNOCIE
który zową
Z WIELKICH KOŃiSNC,
przyniesion z Czech, albo z Morawy przez Mikołaja
Mniszka za panowania Zygmunta pierwszego; pisał
się z Wielkicli Kończyc i z Ossownice. Te wiel-
kie Kończyce leżą od Frysztaku półtory mili, w których
jest zamek murowany.
Ten przedał pomieniony Mikołaj Mniszek dla nie-
chęci cesarza Ferdynanda przeciwko sobie. A gdy potem
za przyczyną króla Zygmunta przyszedł do łaski cesar-
skiej, on wspomniawszy na zasługi przodków jego, także
i samego, listy za nim do króla pisał, zalecając a przy-
czyniając się za nim, gdy już był umysł swój spuścił
i osiadłodci dostał, chcąc się w Polsce bawić. Za onem
zaleceniem i k'temu za godnością jego, wziął go król
do komory swej za naprzedniejszego podkomorzego, na
temże miejscu był u króla Zygmunta wtórego, z wiel-
kiemi domy się spowinowacił, o czem niżej czytać bę-
dziesz. Umai I luku 1653. Ciało jego leży w Krakowie
na zamku, o czem świadczy epitaphium pisane w te słowa:
Hic sepuUus jacet strenuus ac generosus dominus Nicolaus Mnissek de Magna
Kończyce et Ossownicza haeres, serenissimi domini, domini Sigismundi Augusłi regis Poloniae
succamerarius , burgrabius cracofńen., lubkovien., socaliensisgue capitaneus. Diem ultimam
dausit Craco. in arce, agens annum 6^, die 22 Junii, anno Domini 1553. Herby nad
nim: Siedm piór, Korona, Rawicz i Odrowąż.
748
O KLEJNOCIE Z WIELKICH KOŃCZYC.
Tenże zostawił z Kamieniecką, córką wojewody ruskiego i hetmana koronnego,
trzech synów i dzie córce: Helżbietę Stadnicką, Barbarę Fierlejową wojewo-
dziną krakowską.
Jana Mniszka, starostę krasnostawskiego, miał za sobą Fierłejownę z doma
Lewart wojewody krakowskiego córkę, z którą zostawił syna Mikołaja.
Jerzego, który był za panowania Zygmnnta Augusta kraj czym koronnym i sta-
rostą sanockim, zapanowania króla Stefana kasztelanem radomskim; miał za sobą Tar-
łownę chorążankę sędomierską, z którą zostawił potomstwo syny i córki.
Mikołaj, trzeci syn wyżej pomienionego Mikołaja, starosta łukowski, który był
w wielkiej łasce króla Zygmunta Augusta; zostawił z Działyńską potomstwo.
Inszych domów niemasz,* któreby tego herbu używać miały.
IllIlAilillll A
,-91
I0€*
-y:
\tia tar
>BW^>ałv.'
?i
oM^tfeki*
m4««i«i^* (MiaoA »ao«r*
jimt^
.'/ M;;i; ,: »., Al'., ^y .
■i: ; . - j>h'ł'j .1') A',
""^'^.^::'': , o KLEJNOCIE
>>3 l-ł iłt ci\łss'^jV
AŁAmENL
'itni
Ten klejnot przyniesień do Polski ex ducału flo-
rentino za panowania Zygmunta Augusta, przez Domi-
'<łiika Alamaeniego, dawnej a znacznej familii księstwa
onego, o której wzmiankę w skryptach swych czynią
Gwiczardina i Macziaweli, historycy florentyni.
Był Aluisius Alamaeni historicus et praefedus Ca-
therinae de Medicis reginae GaUiae etc. którego syn był
tempore Henr id regis Poloniae, major domtis aulae etc.
Brat jego biskup madzonen. in Gallia, vir litterałus et
i.tieemplaris. etc. etc.
Wyżej pomieniony Dominik Alameni, który
za panowania króla Zygmunta był inkorporowan do ko-
rony, o ozem list świadczy temi słowy:
Sigismundtis Augustus Dei gratia rex Poloniae
etc. etc. Cum nobis non dubie constat nóbilem Do-
mini cum Alamaeni, haeredem in Gawronów, ab
60 tempore, quo ex repub. ducatugue Jlorentino , ubi
patriam domiciliumąue habet discessit, hic in re-
gno nostro ita esse versatum, itague se gessisse, et multorum eorumgue praecipu-
orum in regno nostro hominum, gratiam benevolentiamque demereretur cumgu^ et
illud nos non praetereat ipsum progressum esse ex nobili clarague Alemannorum
familia, mijus splendor et bene merita in r. p. ita sunt in illo ducatu conspicua,
ut multis attestałionibus ea in re non sit opus; nam et domi apud suos et foris
apud reges chrisłianos, semper fuit esłgue adhuc familia haec honoratissima et in
consilio publice, sententiis dicen., deliberationibusgue rerum gramssimorum expe-
dien.facUe primum obtinuit obtinetgue locum, ąuod rebus gestis Ulius r. p. historiisgue
tam veteri$us, guam recentioris memoriae facile comprobari potest. Praeterea cum
760 O KLEJNOCIE ALAM^NI. -
sił tantus ejus in r. p, regni nostri amor ac studium, uł omnem fere subsłantiam
haerediłałemąue patemam, ex Ula ipsa sua patria huc transtulerit, uhi et honesłe
jam possesionatus eaństit nactus haereditatem terestrem. Cujus nomine ipso jw6
nostro in omnes totius nohilitatis regni lihertates et praerogałivas se incorporavitf
et tixórem ex ordine eąuestri in matrimonium induxit, ex qua susceptis jam lihe-
ris, una cum ipsa reliąuum vitae tempus hic transigere słatuit. Dignum judicamus
ut in eum id quod ipse et pro eo senatores nostri de conferendo ei, videlicet, indi-
genatum regni hujus a nobis diligenter petierunt, benigne liberaliterąue conferre-
mus. Ouamobrem nos cum consiliaris nostris in hoc conventu nobiscum congre-
gatis propter rationes enumerałas, et quod aliogui aliisgue huc sese conferentibus,
qui indigne ac terigene regni hujus effecto in eodem domicillium Jixerunt, poste-
rosque reliquerunt , cum gratiam saepius fecimus, eundem nobilem Do mini cum
Alamaenni, ipsiusque legitimam posteritatem utriusque sexus propter Jidem,
virttetem, dexteritatem, generisgue splendorem, ex nunc in numerum subditorum
nostrorum ascitum, non pro extraneo seu adoena, sed pro indigena, ut id commu-
niter loquimur, legittimo terrigena regni hujus habemus, et dedaramus ac decemi-
mus , volentes ac praesentibus litteris nostris jubentes, vel ad quos jus honoris et
dignitatis tiim spiritualis, quam secularis, ad quos solis in regno nostro nobilibus
patet aditus, ipsisque tanque veris legittimisque nobilibus ex parentibus nobilibut
natis liber sit accessus. Quod universis et singulis cujuscunque status, ordinis, di-
gnitatis, of/iciisgue hominibus subditisgue nostris, tam spiritualibus , quam secula-
ribus ubilibet locorum in regno nostro existen.f ad nołitiam deducimus ac deductum
esse volumus. In cujus rei jidem manu nostra subscripsimus et sigillum nostrum
appendi jussimus. Datum in conventione generali regni nostri lublinen. die decima
nona Mai, anno 1666, regni vero nostri 37.
SiGISMUNDUS AuGUSTUS EeX. ■
Był stolnikiem lubelskim za panowania króla wyżej pomienionego; pisał się haeres
in Gawronów; w roku 1583 kupił Piotrowice od Stadnickiego Jana z domu Sr że-
ni a wa w krakowskiem województwie i insze wsi; miał starostwo nowomiejskie w Ma-
zowszu od króla Stefana po Noskowskim z domu Lada.
;,, Miał za sobą Fanuelownę siostrę rodzoną stolnika lubelskiego', którj' był zna-
cznym na dworze króla Stefana, z którą zostawił potomstwo. Był to mąż znacznie za-
służony królom i rzeczypospolitej.
Mmi
i
X
Us ,. .., ._
O KLEJNOCIE
AJCHIGIER,
który tu przyniesień z Niemiec, używali wiewiórki
czerwonej z białem pod czerwiem na zlotem
polu wspiętej, którą też w hełmie między dwie-
ma rogami na koronie także nosili. Z tym był
przyj achał herbem AjchigierZibuld za panowania
Zygmunta pierwszego króla, który w Rusi miał maję-
tność i tamże się ożenił. Miał za sobą Maleczkow-
skiego Michała siostrę, który potem był rząńcą wiel-
kim krakowskim, z tą zostawił synów dwu: Z y bul ta
Ajchigiera, który tamże w Rusi miał majętność, zo-
stawił z Zarszyńską z domu Nałęcz potomstwo syny
i córki. Był mąż biegły w sprawach różnych, u Bohdana
hospodara wołoskiego był w wielkiej łasce.
Jerzy Ajchigier brat rodzony Zybultów, mąż
godny, wielkiego zachowania i miłości ludzkiej, o którą
się przystojnie starać umiał, służąc komorniczą królowi
Stefanowi, na znacznych posługach bywał, do postron-
nych królów i książąt w sprawach pilnych rzeczyposp.
należących, był syłan.
Miał za sobą Kispeterownę Węgierkę, którą urodziła Gajewska z domu Rola,
a ta z fraucymeru królowej Izabelle była wydana w Węgrzech za pomienionego Kispetra,
męża znacznego i dworzanina królowej.
Tym Ąjchig^erom pomienionym, gdy poganie, którzy często one kraje najeżdżają,
z inszą majętnością znaczną listy pobrali albo popsowali, które z dawnych czasów za-
sługi przodków ich opowiedtUy u cesarzów rzymskich, Augustyn brat ich stryjeczny
*oir«,
-m \
762 O KLEJNOCIE
będąc potem u Rudolfa cesarza przy rozmowie, jako mąż zasłużony, gdy uskarżając się
to opowiedział, wziąwszy dobrą otuchę, taką nagrodę od pomienionego cesarza otrzymał,
co ten list dowodnie opowieda temi słowy:
Rudolphus secundus dwina favente clementia electus, Romanorum impera-
tor semper Augustus, ac Germaniae, Hungariae, Bohemiae, Oroatiae, Slavoniae etc.
rex, archidux Austriae, dwK Burgundiae, Brabantiae, Stiriae, Carinthiae, Carni-
olae, etc. Marchio Moraviae etc. Dux Lucemhurgiae ac superioris et inferioris
Silesiae, Yitemhergae et Teckae, princeps Swemae, comes Hahbpurgi, Tirolis, Fe-
retiSf Kiburgi et Goritiae, landgraviiis Alsatiae, marchio sacri romani imperii,
Burgoviae, ac superioris et inferioris Lusałiae, dominus Marchiae, Sclavoniae,
portus Naonis et Salinarum etc. etc.
Fideli nostro dilecto Augustino Ajchingier, gratiam nostram caesaream et
et omne bonum. Imperatoriae sublimitati nostrae om/nino convenire arhitrarum, ut
eos , qui nobis et sacro romano imperio, inclitaeą. nostrae domui Austriae , sincera
y Jide atgue observantia dediti et addicti sunt, favore nostro benigne proseguamurj
debitisgue honorum praemiis, quibus posteris etiam adsectanda virtutis, atgue ho-
nestatis studia calcar addaiur, clemenłer augeamus. Edocti igitur te supra dictum
Augustinum Ajchingier^ praeter eximiam vitae ac morum honestatem, erga
nos et sacrum imperium, serenissimamgue nostram Austriae domum ita affecłum esse,
ut non modo comprobandae sincerae Jidei atgue devotioni nullo ungue loco aut tem-
pore defuti^rus videaris, sed posteros etiam łuos ad eandem bene merendi curam
•mj i >j i :excitaturus sis. His eguidem rationibus ducti, praetermittere non potuimus, guin
, ,, j, caesaream benignitatem nostram insigni aliguo benejicientiae argumento^ guod ad
posteros etiam tuos transiret, cognitam et testatam redderemus. Motu itague pro-
prio, ex certa nostra scientia, animo bene deliberato , ac de caesareae potestatis
nostrae plenitudine, te praefatum Augustinum, omnesgue singulos frałres ger-
' :• ' '^'manos et patrueles, posteros et desoendentes vestros legitmos utHusgue sexus, natos
• ■ * c< perpetuis deinceps temporibus nascituros, non guod vobis guidguam ad ^eterem
generis nobilitatem addendum putaremus, sed ut in gratia propter merita tua vo8
j :,^ apud nos esse testaremur, tegue et omnes fratres tuos patrueles, mdelicet: Zybuld
, . ' et Georgium Ajchingier os fratres germanos in Polonia tunc moram gerentes,
ad caetum, statum ordinem et gradwn nostrorum , et sacri romani imperii nobilium
■ • .' "' assumpsimus et aggregavimus : sicuti vigore praesentium litterarum, assumimus et
iU,lr,UHaggregamus, vosgue omnes jitxta gualitatem humanae conditionis vere nobiles tan-
guam de genere, domo, atgue agnatione nobilium prognatos dicimus et testamur,
atgue ab universis et singulis dici, nominari, haberi et reputari volumus, praesen-
tigue edicto nostro caesareo serio decernimus, guod vos supra dicti Ajchingieri
cum universa prole et posteritate vestra legitima utriusgue 8exus, ubigue locorum
et terrarum , tam in judiciis, guam extra, in rebus spiritualibus et temporalibus,
ecclesiasticis et prophanis guibuscungue , etiam si tdles forent de guibus in prae-
,,,..# sentibus specialis et expraessa mentio fieri deberet, nec non in omnibus et singulis
aliis actibus et exercitiis universis, et singulis honoribus^ dignitatibus, officiis, ju-
ribus, libertatibus, insignibus, privilegiis, praeeminentiis, gratiis, benejiciis et in'
'**^ dulłis, uti, frui, potiri, et gaudere possitis et valeatis, guibus caeteri nostri et sa-
.r.kH\ri cri romani imperii veri nobiles utuntw, fruuntur, potiuntur, et gaudent, guomodo-
libet, consuetudine vel de jurę.
:.u:s';>ki> ^^ autem nostrum hoc benejicium sit solidum et absolutum ad veteres familiae
\[, eestrae imagines aliguas adderemus, et immunitates illis ac praerogativa8, guas
ordo eguestris apud nos habet donaremus. Idcirco vobis praedictis Ajchingieris
'-''' liberisgue haeredibus, posteris et descendentibus legitimis, masculis et foeminis, natit,
AJCHINGTER.
753
S^.r.
j»i> iay aełernague deinceps serie nascituHs, antiąua et gentilia armorum insignia, non solum
•r," confirmanda et approbanda, sed hmigm etiam augenda et ampUficanda duximu^, si-
cuh praesentium vigore confirmamm, approbamus, auge,„m et ampUJicamus , ac qua-
-\\- tenus opus est, eo quo seąmtur modo denuo gesłanda et conferenda, clementer concedt-
-'* mu^ atque ekirgimur, scuttim ridelicet secundum latitudi-
nem in duas aeąuales partes dwisum, ąuarum łnfeńor
nosłro beneficio recens adjecta Jiabeat guałuor lineas, a
sinistra dextrorsum obligue ascendentes ea colorum rarie-
tate distinctas, ut quae ea;łremam desctri laturis partem
occupat nigri, secunda eidem coherens, crocei sive aurei
tertia rubel, qiiarta vero quae extremwn sinistrae partis
locum sibi vendicat, candidi sive argenłei coloris existat.
Superior autem scułi arca perpendiculariier iterum in duas
parłeś aequales dividatur, quarum sinistra crocei sive a%i-
rei coloris referat gentilia familiae nestrae insignia, col-
liculum scilicet tricijńłemy virescentem circa basim sur-
geritem. Unde prodire mdeałur vulpes genuini coloris, ad
dextram conversa, cauda a tergo rejlexa y pedibus anłerio-
ribus sursum porrecłis, ad saltum quasi coinposita. Dextra
vero areae illius pars rubea, quae similiłer nostra bene-
Jicenłia recens accessit, coniineat łurrim cnndidam, porta
inferius nigra, super ius binis fenestris similiłer nigris,
circa fastigium operę pinnato insignem, scuto loco clausae,
qua anłehac majores tuos usos esse accepimus, imposita sil
galea aperta seu clatrata, torneariam gnam mtlgo dictitant,
ornata corona aurea,falerisqueseu laciniisy a sinistra rubeis
-eł candidis sive argenteis, a dextra vero nigris et croceis sive aureis moliter circum-
\ f"^^ ^^ dejluentibus. E cujus rerłice promineant binae alae, pinnis inmcem aver-
** '***' sis conspicuae , ąuarum sinistra inferitis crocei sive aurei, superius nigri, dexłra
vero inferiore loco nd)ei, stiperiore candidi sive argenti coloris existat. Quae suo
compleani excipiunł imaginem viri cataphracii, manum sinistram coxendici appli-
cantiSj dextra autem sursum poi^ecta, gladium słrictum manubrio et porno inau-
rato insignem sustineutis. Quemadmodum haec omnia in medio praesentis nostri
diplomatis ob ocuhs posita, et suis coloribus rectius elaborała conspiciuntur. Vo-
lentes ac serio decernenłes, quod tu supradicte Augustine Ajchingier cum
frairibu* ttds supradiełis et nominatis, liberi haeredes posłeri et descendentes ve-
stri legitimo federe conjugii orti, ac in injinitum orituri masculi tt foeminae Tiu-
jusmodi armorum et nobiliłałis insignia, eo, quo in superioribus habentur modo,
perpetnis deinceps temporibus, in omnibus et singulis actibus , exercitiis et expeditio-
nibus, tam serio, quam joco ; in torneamentis, hasłiludiis, seu hastałorum domicationi-
bus eąuestribus vel pedesłribus , in bellis, duellis , singularibus cerłaminibus et guibus-
cungue pugnis, eminus, cominus, in scutis, banderiis, vexiliis, tentoriis, coenotaphis,
sepulchris, parietibus, annulis, signałoriis, fenestris, lacunaribus, tapetibus, ostiis,
sigiUis, edificiis, supellectibus, łam in rebus spiritualibus , quam łemporalibus et mix-
łis, in locis omnibus, pro rei necessitate et voluntałis arbiłrio, aliorum nobilium armi-
gerorum morę, liberę , et absgue ullo impedimento hahere, gesłare et deferre, ac is-
dem, quocunque modo uti possiłis et valeałis. Aptique sitis et idonei ad ineundas
ac recipiendas omnes praei'ogałivas, gratias, liberłates, exempłiones, feuda, jura,
vacationes a muneribus et oneribus quibuscunque , realibus eł personalibus , sive
mixtis, ad ułendum guogue singulis privilegiis, guibus caeteri a nobis eł sacro ro-
mano imperio hujusmodi omamenłis insigniłi et feudorum capaces ałque paiii-
Biblioteka Polskw. Herby rycerstwa Polskiego, Bartosza Paprockiego. 95
BlX Yf
754 /O KLEJNOCIE AJCHINGER.
djpes utuntur, fruunłur, połiunłur et gaudent, ąuomodolihet consuetudine vel de
jurę, omni contradictione ac impedimento cessantibus. Mandantes proinde unwer-
sis et singulis ecclesiasticis et secularibus principihus ^ electorihus , archiepiscopiSy
episcopis, ducibus, marchionibus, comitibus, baronibus , militibus, nobilibus clienti-
bus, capitaneis, mcedominis, advocatis, praefectis, proeuratoribus, officialibus, quae-
storibus, cwium magistris, judicibus, consulibus, regum heroaldis et caduceatoribus,
ac deniąue omnibus nostris et sacri romani imperii subditis, et fidelibus dilectis,
cujuscwigue status, gradus, ordinis conditionis et dignitatis extiterint, ut te saepe
nominatum Augustinum Aj chin gier, fratresque tuos praedictos : Zybultum et
Georg ium, liberosque , posłeros , haeredes et descendentes vestros, legitimo ihoro
ortos, ac in injinitum orituros, omnibus et singulis privilegiis, gratiis, libertattbus,
concessionibus et juribus, praesenti nostro diplomate clementer concessis, eo, quo
in superioribus habełur modo, pacifice, guiełe et sine omni prorsus impedimento,
uti, frui, potiri, et gaudere sinant, atque id ipsum ab aliis fieri curent; si quis
autem praesens edictum nostrum ausu aUquo temerario transgredi et violare eona-
tus fuerit, praeter gramssimam nostram et sacri imperii indignationem , quinqua-
ginta marcarum aur i puri mulctam, jisco seu aerario nostro imperiali, et parti
laesae ex aequo , omni spe veniae suhlata, sohendam se noverit ipso facto incur-
surum. Harum testimonium litterarum manu propria subscriptarum, et caesarei si-
gilli nostri appensione munitarum. Datum in arce nostra regia Pragae, die se-
cunda mensis Aprilis, anno Domini 1577; regnorum nostrorum romani secundo,
hungari quinto, et Bohemiae itidem secundo.
BuDOLPHus S. Imperator etc.
Umarł ten pomieniony Ajchingier Augustyn w roku 1682, jako to epitaphium w Kra-
kowie u świętej Trójce w kościele opowieda, pisane w te słowa na cliorągwi:
Augustino Ajchingier o equiti Franciae orientalis et, Facha, viro multis prae-
claris mrtutibus ornatissimo, et qui varias regiones et hominum mores perlustrando, at-
que s&pulchrum Christi Domini Dei nostri Hierozolimis visitando, praeter turcicae, grae-
cae, latinae, polonicae et valachicae linguae cognitionem, insignem rerum experientiam
assegutus est, eamque ob causam in heroum et posłea in summorum principum aulis con-
versus, magna semper in honore habitus est, ac tandem Deo sic volente anno aetatis 48,
hic Oracoviae mtam cum morte commutamt, anno salutis 1582, die 15 Sepłembris, hora
noctis łertia. Cui frater patruelis Georgius, ut apud posłeris diutuma vigereł ejus me-
moria, cum merore et lachrymis hoc monumentum posuit.
Tamże i wiersze na grobie napisane w te słowa:
Hac Aichingierus jacet Augustinus in aede
A Facha, e veteri sanguine francuz eques,
Qui varias gentes juvenis peragravit et urbes,
Yiserat et Christi Sancta Sepulchra Dei.
Turcarum hinc linguae valachaeque idiomate norat,
Quaque latina loqui, et natio graeca soleł.
Et qwi Lachiade utuntur, prudentia rerum
,_, Uli multo usu parła, proinde fuit.
Mors rapił hunc, tandem monimenta Georgius
Frater, cum multis erigit haec lachrymis. etc.
m 1
-fWIA
■aiw o;^;
.r
O KLEJNOCIE
który tylko Kromerom należy,
ale coby za proclama jego było, o tem wiedzieć nie mogę.
Ten był nadań Maecenowi Keomerowi mężowi
wielkiej nauki i wszystkiej familii jego, od Zygmunta
Augusta: pół orła z rozprzestrzenionemi skrzy-
dły, z wyciągniętą szyją, u którego wieniec
zielony na szyi na czerwonem pół pola. Cesarz
także Ferdynand przydał mu herb ten na dole, który
z wieku dawnego należy domowi rakuskiemu, a w heł-
mie z korony dwie głowie orle, o czem sam świad-
czy tenże Marcin w opisaniu spraw polskich temi słowy :
Duorum (nimirum gentiliorum signorum) nomina
non łenemus, ea sunt dlhae aąuilae, anterior pars dimi-
dia a capiłe cauda łentis erecła, cum duabus stellis a tergo
et guingue rosae albae in guincuncem collocatae, unde
simul et ex gente Jastrz^hecia ergo maternum genus
duco. Pater vero meus e Pierzchalia et Osmorogia.
Nihil autem cdat his nostrum guogue adjungere, quo me
una cum fratrihus meis, et omni posteritate nostra opti-
mum rex Sigismundus Augustus omavit, dimidiam aqui-
lam pectore łenus naturali colore, extensis alis, laurea corona circa coUum redimiłam in
nibro scuto in parłibus. Cui Ferdinandus Romanorum imperator electus, immortali memo-
ria dignissimuSf cum legatione apud eum ejusdem regis nomine, in septimum annum fun-
gerer, gentilicium au^triacae familiae suae stemma, rubrum in albo scuto teniam per tram-
76G O KLEJNOCIE KROMERÓW.
versum ductam subdidit, et duo nigrae imperialis aguilae capUa galeae eoronatae superjpo-
suit. Cur autem minus liceat cuipiam a se parło, quam ab aliis relicto decore gaudere. etc.
Był to mąż wielkiej nauki, a po Ozy uszu Stanisławie, który był kardynałem
i biskupem warmieńskim, w nauce naprzedniejszy, za którego żywota był koadjutorem
na to biskupstwo warmieńskie, potem po jego śmierci biskupem był tamże. Ten opisał
polskie sprawy nad inne historyki dostatecznie. Na posługach znacznych r. p. bywał, od
króla Zygmunta Augusta w poselstwie jeźdżał, w roku 1547 z Mikołajem Radziwi-
łem marszałkiem litewskim jeździł w poselstwie do Karła piątego cesarza i do brata jego
Ferdynanda króla rzymskiego do Auszpurku na wielki sejm rześki, po onej walnej woj-
nie, na której Karzeł cesarz pojmał kurfiersta saskiego 1 landgrafa haskiego, i tamże na
ten czas książęcy tytuł dał ten cesarz pomienionemu Radziwiłowi i potomstwu jego wie-
cznie.
Tenże Marcin Kromer w r. 1648 po śmierci Zygmunta pierwszego jeździł w posel-
stwie do Pawła trzeciego papieża tego imienia, z obediencyą od Zygmunta Augusta króla.
Potem od tegoż króla często jeździł w poselstwie do cesarza Ferdynanda, i przez
siedm lat mieszkał przy nim nie odjeżdżając.
Tenże jeździł z Janem Kostką kasztelanem gdańskim, który umarł wojewodą
sędomierskim, do Rostoku i do Lubczanow w poselstwie od pomienionego króla.
Jeździł też na koncylium trydenckie, i wiele inszych posług jego pamięci godnych
potem obaczysz.
Bartosz Kromer brat jego rodzony mąż godny, który zostawił syna Sebe-
styana i trzy córki.
ł
o KLEJNOCIE
DROGOSŁAW,
któr)' tu przyniesion z Śląska, używają go potomstwo
w błękitnem polu białego, jeśli pół koła, je-
śli pół miesiąca, strzała na wierzchu; jest wiele
domów znacznych w Wielkiej Polsce, jako naprzód:
Bukewierkich dom w poznańskiem województwie sta-
rodawny. !».-
Herstopscy tamże dom starodawny i znaczny.
Dąbrowskich dom tamże starodawny i znaczny.
Mieczkowscy tamże dom starodawny.
^ Gorzycki Koszla. ;!
Szrzemscy tamże dom starodawny. S.
Truszkowie w Prusiech i na Śląsku. )j
Inszych domów znacznych wiele, o których ja prze
dalekość wiedzieć nie mogę. - ■-'
jiifiJ osiw
Ok
-9lv\iq Joia oi> io^ofw ssgni i ^\i\:
laish i STieimJOT isi^indi^ ngl ^.i., ...
.V (loJ;!
: wóis /jiniols s i
Y/OłliJjBfl łwojfir-M
— ii n/il ł^ó>q jrto.tjf .:Ai&\f.
. - " o^9[ owl8motoq ;v'ót^ ^'łf^
■ o-AiY^ R ^^[^Bftes8 ii?.i£i''«(>n ;?:>7?Bi
rrthsd o;^t co ,"'f.fnob os^.nl
o KLEJNOCIE
RATUŁT,
którego używali przodkowie w polu ezerwonem zło-
tego pół pierścienia, krzyż w pośrodku. Dłu-
gosz go zowie SZELIGA, a opisuje go, że ma być
pół miesiąca i krzyż, jakoś wyżej czytał, wiele do-
mów na Podgórzu tego klejnotu używało.
Był dom Ratułtów znaczny, z którego się pisali
przodkowie de Skrzydlna comites, a te wspomina list
klasztora czyryckiego, dla tego, że wiedli z opatem prawo,
domagając się podawania plebana we wsi świętego Jana
Górze; to się działo roku 1296. Czego się wyrzekali
potem temi słowy: Ego Zdislaus comes et Ratuldua
frutres, renuncimmis et caedimus jus patronatus ex nunc,
si quod habmmus vel habere nos contendimus in ecclesia
meniorała. etc. etc.
To było przed biskupem Muszkatą, o czem pod
Gryfem. Mieli trudność o Szaflary, już za panowania
Kazimierza trzeciego króla tego imienia w roku 1477,
jako wspomina Bielski temi słowy: „Mikołaj Komo-
rowski niektóre zamki na Śląsku pobrał, a swym ludem osadził, przeciwko któremu
król Jakóba Dębieńskiego wojewodę sędomierskiego, starostę krakowskiego posłał,
który za siedm niedziel onych wszystkich zamków dostał, to jest Barwalda, który stłukł
i z ziemią zrównał z rozkazania królewskiego ; Żywiec także w popiół obrócił, a Szaflary
Markowi Ratułtowi wrócono, który nań prawa ukazał królowi." O temże czytaj u
Miechowity księgi czwarte dowodnie. Szczedł dom tych Ratułtów, tylko została córka tego
Marka, którą pojął Jan Pieniążek, sędzia krakowski, st;irosta sądecki i nowotarski
dzierżawca, po której wziął Skrzydlna, Szaflary, zamki, i insze włości do nich przyle-
głe, które potomstwo jego w tym wieku trzyma, jako Jan Pieniążek rotmistrz i dzier-
żawca nowotarski Szaflary, a Nikodem brat jego Skrzydlna.
Insze domy, co tego herbu^używają, pod herbem Szeliga obaczysz.
o KLEJNOCIE DĘBORÓG.
769
O KLEJNOCIE DĘBORÓG; który król August
nadał myśliwcowi swemu, który nalazł rogi jelenie wrosłe
w drzewo dębowe, ale jeśli jest potomstwo jego, o tem wie-
dzieć nie mogę.
Tego klejnotu używał Piotr Postolski, który
rozmaitych krain sprawy i języki umiał; był mąż bie-
gły w sprawach tak rycerskich, jako i w innych poto-
cznych, służąc królowi Stefanowi do opatrzenia przy-
szedł, w Litwie się ożenił. Jeśli potomstwo ma, albo
nie, o tem nie wiem. Tu w te kraje z Śląska przyszedł.
KONIEC HERBÓW RYCERSTWA POLSKIEGO
O KTÓRYCHEM WIEDZIEĆ MÓGŁ.
'i::
llł. .iu ..>>.w.
■i 'i),, ;•' \(->,-,i.i fjh;i;i'>(>f fv.../('_
--■ zz:.^'-^\/r.y-^
O Jana
/ 9'
-/*%
""^^e^"'
o HERBIECH
KSIAŻATIRYCERSTWA
c c
WIELKIEGO KSIĘSTWA LITEWSKIEGO.
KSIĘGI CZWARTE.
Do Ufjiota Pogoflia, który tylko ksiąiccin wielkiei
a księstwu oaemn naleiy.
Śmielej niż przedtem mój lycerau miły,
Bodż tego konia a dobywaj siły.
Prędko na pomoc z swojej mężnej gęby,
Położyć srogi wilk ogromne zęby,
A z temi w którą stronę się obrócisz,
Łacno każdego przeciwnika skrócisz.
Wszak się on łacno dal przywieść na zgodę,
Co chciał granicę mieć po Białą Wodę.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa Polskiego, Bartosza P^rockiefO.
.jJHfMK:\ i:)'f'^''
■:^;^
-^ >
.v^ .
i ^1
i ( 4>
M
.74
^91 r
^?t'
b j8 fiffioil o^^if iboS
i (W f^O'! I
/•' no ęis :flj8saV/
■ 'ytji(\M'' tffaołnan ,07jsfi«/(.S irwłirłi«^ t<*^*H .aiłfc^ «foto!fd!n
: ń o
O POCZĄTKU KLEJNOTU
POGONIĄ,
.>f O POTOMSTWIE, KTÓRE MU WŁAŚNIE NALEŻY, TAKŻE O PRZODKACH,
KTÓRZY GO ZDAWNA UŻYWAH-
Ma być mąż na konin białym we zbroi, miecz w ręka goły trzyma na
polu czerwonem.
Jako dawno ożywają go książęta, albo to księstwo, toć już nie jest tajno, iż N^a-
ryma^d brat Trojdeniów, schodząc bez potomka upominał poddane swe, aby nigdy
na państwo nie obierali, chyba męża doskoni^ego, któryby ich rostropnie rządził, i mę»
tnie bronił etc. Czego potwierdzając, dał im na pamięć wieczną, aby takowy znak ry*
cerski na chorągwi nosili, i za herb wiecznemi czasy książętom swoim używać' dawali.
Tak o tem ruskie hramoty świadczą. ' ""''^/^ '" ■'^"''*^'^^^
Wspominają wszystkie historye, zwłaszcza Miechowita, Długoisi, ''^riotBcir^ililsi,
wiele książąt litewskich, pany nikczemne, grube, roku 1206. O czem czytaj u Kromera
list 188, kędy zaczyna wyświadczając się Długoszem temi słowy': Per hoc tempus Li»
tJiuani, gens fera, sihesłris et ohscura, Eussorum agros praedis agendis infesłare coeperem
^ ąuibus cruento praeUo vicłif subera , resłes et fasces frondeos, guibus ea gens in babuds
OJ
tudorem prowcare sold, łributi nomine deinceps pendere u*i sunł. ett? i* ^*^ au<;oa(ai:u
Ruskie kroniki wspominają Litaona, po nimMendolfa, którzy ^Iko jako wfley
leśni łapem żyli.
Po tych dwóch był Trojdenus już panem znaczniejszym w roku 1290, którego
córkę miał za sobą Bolesław mazowieckie książę, o czem czytaj u Kromera list 269i
Ten był zabit od Dowmonta brata rodzonego, który acz mi^ syna Ry munda, wszap
koż niechciał państwa wziąść po ojcu, tylko pomściwszy się śmierci jego nad stryjem,
jechjU do Rusi, tam kędy go ojciec był dał na naukę języka greckiego, zostjU czerń-
cem, jednak w tem ojczyźnie posłużył. Bacząc się sam być nie po temu, óbrak z rycei*
stwem na państwo męża godnego, który był u ojca jego koniuszym, imieniem Wite ni a.
iw ,*i..v\.'<: , i; O i vv ^ .) ifli ,jnri;Uflj! ,E-ii ui ILUI łl ^iiljlliihl ^,1^ /x ,Jiiii* I^ liii ii d
764
O KLEJNOCIE
Był to mążj znaczny i sprawny, wszystko rycer-
stwo byli z niego kontenci, używał za znak rycerski,
jako o tern ruskie kroniki powiedają, trzecłi słupów,
takim kształtem jak oto |baczysz, na polu czerwo-
nem białych.
Ten ^naprzód] wojnę z Rusaki podniósł, o czem
świadczy Miechowita w księgach czwartych, list 271.
O tymże Kromer w księgach dziesiątych, list 267 czyni
wzmiankę w te słowa: Nec ita multo antę Lithuani duce
Yithene, per silvas Masoviae conJuvente Boleslao duce
profecti in Cujaviam impetum fecerant etc. A to było
w roku 1291.
Tegoż potem wspomina tenże historyk w tychże
księgach na liście 269, O czem w historyi czytać będziesz.
Tegoż Witenia syn Gedymin książę waleczne, jako o nim historye świadczą
Z tymże brał Władysław Łokietek przymierze, dla tego, że często z wielkiemi wojsk
na Polskę najeżdżał. A tak wziął córkę jego do stanu małżeńskiego synowi swemu Ka
zimierzowi, której na chrzcie dano imię Anna, po której miasto posagu więźniów ludzi
obojga stanu barzo wiele Gedymin do Polski posłał, o czem czytaj u Kromera księgi
jedenaste, list 292. A to się działo około roku 1325.
Tenże Troki miasto założył, zamek między wielkiemi Jeziory zbudował, miał sy-
tów siedm, które za żywota swego podzielił nabytemi paóstwy, które był Rusi wydarł.
Naprzód: „ . . r . " - . , ' ,u..^ _a
Monwidowi Kiernów i Słomin. Narymundowi Pińsk. Koryatowi Nówogf-Sd.
Lubardowi Łuck. Jawnocie Wilno, wszakże mu je wydarł po śmierci ojcowskiej
brat Olgierd. Kiestucz był książęciem trockim. Ten Ki es tucz brat rodzony Olgier-
dów miał synów sześć. Witułda, książę waleczne, był wielkim książęciem litewskim);
o tym na różnych miejscach czytać będziesz. Był to brat stryjeczny rodzony Jagieł-
łów, Włody mierz ów, Lubardów i inszych; od których jeszcze potomstwo mamy.
O tym Wit ułdzie czytaj u Kromera list 361, 362, 374, 394, 395, 425, na wielu
miejscach tak sprawy pamięci godne, jako też grube a nikczemne. Nie zostawił tylko
jedne córkę, która była za wielkim książęciem moskiewskim, z t^m nie zostawiła tylko
jedne córkę, która była za Olelkiem książęciem Słuckim. ^" ' ^' '", .
(y. Patrykiej, syn Kiestuciów szczedł bez potomka. Zygmunt, był książęciem
litewskim, wszakoż był zabit od Czartoryskiego dla okrutnego panowania i przeto,
że myślił wszystek naród rycerski w księstwie onem wygubić, jako o tern ruskie anna-
les. Totuił, Wolzym, Wodad, o tych niemasz nic pewnego, jeśli zostawili potom-
^jitwo, albo nie.
.^ Olgierd syn Gedyminów był po ojcu wielkim książęciem litewskim. Ten z Ma-
ryką Ruską, twereńskiego książęcia córką, miał synów dwanaście. Naprzód: Jagiełłą,
Skiergiełła, Narymnnda, Włodymira, Lubarta, Langwina, Borysa, Ka-
.1'
w. KS. LITEWSKIEGO. 766
rygiela, Swidrygała, Wigunta, Andryja, Butawa, wszakoż ze wszystkich na-
barziej miłował Jagiełłą, o czem świadczy Kromer w księgaełi 14, na liście 361.
Po tegoż Jagiełłą po śmierci króla Ludwika, wszyscy panowie i rycerstwo pol-
skie, posły obrawszy, posłali, aby do nich na królestwo przyjechał, a córkę króla Ln-
dwika węgierskiego i polskiego za żonę wzi^. Wjechali na zamek dwunastego dnia
miesiąca lutego, roku 1386.
Niżli brał ślubu z królewną Jadwigą, wespółek z bracią i z przedniej szymi pany
swymi księstwa litewskiego był ochrzczon czternastego dnia lutego od Bod żęty arcybiskupa,
wziął imię na chrzcie Władysław, potem wziąwszy ślub z królewną, wszystko litewskie
księstwo i żmudzkie, wieczuemi czasy z Polską zjednoczył, czego przysięgą potwierdził.
Drugiego dnia Władysław król nowy do miasta jechał, z wielką uczciwością na
majestat od panów wprowadzeń, kędy mu Krakowianie i inne miasteczka według oby-
czaju przysięgali.
W tym czasie mistrz z Krzyżaki Konrad Czelner, wzgardziwszy oną prośbą, jako
był od króla i od królowej na wesele proszon przez Demetryusza z Goraja z domu
Wręby, zebrawszy wielkie wojsko do Litwy na ten czas wtargnął, gdy książąt w ziemi
nie było, wszerz i wzdłuż ziemię popustoszył.
O tem gdy się dowiedział Władysław krół, zaraz Jagiełłą i Witułda z Li-
twą i z Polaki, którzy sami dobrowolnie k'woIi królowi nowemu jechali, dragie też za
pieniądze do Litwy posłał, sam Jagiełło do Wielkiej Polski jechał, tam wielkie zają-
trzenia między Nałęcz mi i Grzymałami porównał. Bartłomieja Kożmień-
skiego z domu Róża wywołać kazał z ziemie, a dobra jego do stołu swego obrócił i
zamek Odolanów. ^"^'
Na zimę drugiego roku, Władysław ż wielą panów i rycerstwa polskiego społe-
cznie z królową do Litwy jechał, arcybiskupa gnieźnieńskiego i wiele kapłanów i ludzi
nabożnych z sobą nabrał, tam sejm uczyniwszy na wielki post, wiarę clirześciańską roz-
mnażał, wykorzeniając one bałwochwalstwa, nietylko napominał, albo prosił i upominki
dawał, ale też i sam nauczał, gdyż nasi kapłani języka nie umieli, a sam ruski język
umiejąc, rozumiał dobrze Polaków.
Potem w Wilnie kościół fundował, do którego wielkie dochody kapłanom nad^, a
na pamiątkę Stanisławowi świętemu, a ku czci Bogu Wszechmogącemu, od Bodzęty
arcybiskupa był poświęcon, -siedm plebanii od króla nadane były, do których królowa
wiele ochędóstwa sprawiła. '.'-',*;" ; ' ;' 'j>-.-^." w ^.,ua
Cały on rok w Litwie król starając się pilno o rozmnożenie wiary clirżeśóiańskiej
strawił, Dobrogosta poznańskiego biskupa z domu Nałęcz do Urbana papieża wy-
prawił, opowiedając mu się tak, jako przodkowie jego królowie polscy, posłusznym.
Potem Skiergieła trockie książę brata swego nad Litwą przełożył, zakazawszy,
aby Rusakom z katolikami ślubu nie dawano, ażby pierwej Rusin albo Ruska do ko-
ścioła rzymskiego przystali; tam . kościebie wsi od wszelakich podatków i ucisków ksią-
żęcych wyswobodził.
Potem jadąc z Litwy do Polski, przez ruską ziemię się obrócił. Piotra wołoskiego
wojewodę pod obronę swą przyjął, który był w ono interregnum od Węgrów odstąpił.
766 O KLEJNOCIE
' (,'
Niedługo po odjechaniu królewskiem w Litwie był pokój, dla zawaśnienia między
Skiergiełłem a Witułdem. Potem też plotki wielkie między królem i królową od
niektórych zauszników niewstydliwych po>vstały były, coć potem historya szerzej powie-
albo czytaj Kromera księgi piętnaste, list 369.
Roku 1390, znowu się król Władysław do Litwy obrócił, Grodno, które był Wi-
tnłd opanował, wziął. Piszą niektórzy, że też na ten czas królowa Jadwiga wojsko ze-
brawszy z Polaków, Jarosław, Przemyśl, Grodek, Halicz i insze niektóre zamki w Rusi
pobrała, wyrzuciwszy Ślęzaki i Węgry, którym one zamki zlecone były od jej ojca.
Witułda potem Henryk, Zemowita mazowieckiego książęcia syn, biskup naten-
czas płocki, z królem pojednał, któremu król zlecił ruskie i litewskie księstwo.
Potem król z królową pokojem zabawieni, zamku krakowskiego murów oprawić i
wyżej podnieść rządnie kazali, burgrabię na nim do straży naznaczywszy, opatrzenie im
naznaczywszy, strzelce dobre chować im kazali, klasztor Panny Maryi na Piasku zakon-
nikom reguły Karmelitów fundowali, psalterysty tenże król z królową fundował, z żupy
im na opatrzenie naznaczywszy.
Potem z książęciem opolskim wojnę zaczął, dla tego, że mu łotrowskim obyczajem
granice najeżdżał, on też zebrawszy wojsko, w ziemię jego wtargnąwszy, i miasta po-
palił.
W roku 1396 Witułd do Tatar się z wojskiem wezbrał, hordę tatarską z żonami
i dziećmi zagarnął, część królowi i panom przedniej szym Polski posłał w dary, a drugie
nad r?eką Waką w pośrodku Litwy u Wilna osadził, którzy aż po ten wiek tam mie-
szkają.
Potem w roku 1399 znowu się do Tatar wezbrał Witułd, namniej nie słuchając
króla ani królowej, którzy mu to odradzali. Na którą wyprawę z nim wiele paniąt pol-
skich i niemieckich wyjechało, porażeni tam z naszych, Andrzej i Demetryusz Ko-
ry but bracia królewscy, i inszych dziewięć książąt ruskich i litewskich, Witułd z Świ-
drygiełem zaledwie uciekli, Melsztyński zabit, i insi, o czem w historyi będzie.
Tegoż czasu Jadwiga królowa córkę Helżbietę urodziła, która trzeciego dnia
umarła, po której matka niedługo żywa była. Była to królowa spraw prawie świętych,
wszystek skarb swój, częścią między ubogie rozdała, drugi na zbudowanie akademii
w Krakowie, którą był Kazimierz Wielki zaczął, oddała. Była pani barzo nabożna; kiedy
już do zlężenia się gotowała, wszystkę była powagę królewską opuściła i ozdobę, ja-
koby to wiedząc, że za onem porodzeniem dokonać żywota miała.
ivi;j Pojął potem Jagiełło drugą żonę Annę, Wilhelma cylijskiego hrabie córkę,
której też siostrę miał Zygmunt król węgierski, a ta była wnuczka Kazimierzowa, po
którą jeździli ci posłowie: Jan z Obichowa kasztelan srzemski, Hincza z Rogowa
z domu Działosza, i Jan z Ostrowiec z domu Topór. Wszystko ku myśli królowi
sprawili, pannę na szesnasty dzień lipca r. 1400 przynieśli. A gdy nie umiała inszego
jeżyka tylko niemiecki, przez ośm miesięcy się polskiego nauczyła, pierwej niż było we-
sele, o czem będziesz miał potem szerzej w historyi.
W tychże czasiech w roku 1401, akademia krakowska, z testamentu Jadwigi kró-
iij^wej i nakładu, także i tego króla pamięci godnego zbudowana była, dwa domy albo
w. KS. LITEWSKIEGO. ?8?
eoll&gia philosophorum et łheologorum na ulic> która na on czas była żydowską, którą
teraz ŚMrictej Anny ulicą zową, dragi jurisłarum et dodorum ńa grodzkiej ulicy, do
których po mistrze i doktory do Pragi słano, którym opatrzenie z żupy i ze cła nazna-
czono, przyczyniwszy kapłańskie docłiody od świętego Floryana z Kleparza. j v
Z tej akademii co za pożytek to królestwo miało, 8zeroko<? to potem łiistorya ukaże,
wiele uczonych synów przedniej szych familij wychodziło, którzy potem jako rostropnie
rzeczpospolitą opatrowali, w jakiej ją wolności zostawili, to już tajne nie jest.
Wspomina katalog wiele ludzi znacznych, jako naprzód:
^'' Jana Tęczyńskiego, który był tej promocyi mistrzem w roku 1456, potem był
kasztelanem krakowskim.
Mikołaja Tęczyńskiego, był bakałarzem, potem był wojewodą ruskim w r. 1453.
Gabryel Tęczyński, był także bakałarzem, który potem w Wołoszech pojman
był za Olbrachta.
Mikołaj Tęczyński, hj\ imstrLem philosophiae, potem był wojewodą krakowskim.
Andrzej Róża był mistrzem roku 1458. Był potem arcybiskupem gnieźnieńskim.
Stanisław zKurozwęk z domu Róża, tegoż czasu był bakałajzem, był potem
kanclerzem koronnym i biskupem krakowskim. y.io&h/w o'a!)n?/:iT; o-ol E.iig q ism
Zbigniew, był bakałarzem roku 1459. Był potem ■aroybiskupem gnieźnieńskim'!
kardynałem.
Jakób Ligęza z domu Półkoza, pisał się z Bobrku, w roku 1491 był mistrzem
phUosophiae, potem był kasztelanem wojnickim.
Andrzej Oporowski z domu Sulima był mistrzem roku 1460. Był potem bi-
skupem poznańskim, z domu Godżamba.
^ Piotr Tumicki z domu Łodzią, był mistrzem, potem był podkanclerzym i bi-
'fEtipem poznańskim.
^^^ Bartłomiej Sainotulski z domu Nałęcz był bakałarzem roku 1493, potem był
*^^bdnym synem ojczyzniie.
Jerzy Myszkowski z domu Jastrzębiec, był mistrzem, potem godnym synem
ojczyźnie.
"'Benedykt Myszkowski, był także mistrzem, potem godnym synem ojczyźnie.
Jan Ocieski z domu Jastrzębiec, był bakałarzem, a jako był godnym synem
ojczyźnie, toć nie jest tajno, był kanclerzem koronnym, starostą generałem krakowskim.
Achacy Jordan z Zakliczyna z doińu Trąby, był bakałarzem roku 1506, po-
tem był ojczyźnie synem godnym.
Inszych barzo wiele możnych a pitóedńiejszych domów synowie, którzy z tej aka-
demii wyszedłszy, byli barzo pożytecznymi seńatory królestwu temu. *«dn>
Stanisław O zśyus kardynał i biskup Warmiński, który był bakałarzem roku 1521.
Umarł w tej zacności jakoś wyżej czytał za pamięci naszej.
"^^ Marcin Kromer biskup warmiński, który też był bakałarieb roku 1630, potem
jaki pożytek, co za ozdol)ę z niego królestwo to miało i ma, wiele narodów zeznawa.
Wtyrn "czasie* z jakich' ludzr ina ezdobę, co za professory ma, krótceć tego przy-
pomnieć nie zaniecham.
768 O KLEJNOCIE 'v
Martinus Pilnensis theologiae doctor, canonicus cracoviensi8, rector tunc temporis
unwersiłatis , który nauką, przykładem, i wielem pisma wydawania pożytecznego, w ko-
ściele bożym długo będzie pamiętny, przez długi czas kazywał. ^ j oi;tJKit
Jacobus Górski doctor utriiisgue juris, archidiaconus gneznensis , cracomensis , plo-
censisgue canonicuSy archipraesbiter cracoviensis , plebanus torunensis , procancellarms uni-
versitatis S. R. M. S. Był to mąż wielkiego uczenia a prawy kapłan, którego wiele ksiąg
czytamy pożytecznych kościołowi bożemu, jako: de Mediatore, de Pastore, de Baptismo
recens natorum, de usu legitimo sacro sancłi Eacharistiae Sacramenti sub altera specie.
etc. De justificatione. Wiele ksiąg przedtem potrzebnych żakom : de yeriodis, dyalektykę
etc. etc. Nadto będąc sam tak pilny i tak uczony, uczone ludzie sobie poważał, nietylko
te na które oczyma patrzał, ale też i te którzy przedtem w ojczyźnie zacznymi bywali,
imię ich wskrzeszał, już prochem przypadłe pismo Stanisława Orzechowskiego
Rusaka z domu Oksza de Institutione regia ad Sigismundum Augusłum, dostawszy ich,
ozdobną oracyą do nich uczyniwszy, królowi Stefanowi dedykował. Także TranguilU
Andronici Dalmałae ad optimates polonos admonitio, jego kosztem wydane, które dedy-
kował Stanisławowi hrabi z Górki wojewodzie poznańskiemu, i wiele innszych po-
tem pisma jego własnego wydania ksiąg obaczysz, i z tego samego pamięć długą ponieść
ma to musi, że archipraesbiteratum plebanii krakowskiej restaurował.
Używał herbu Szeliga, dom to na Podlaszu starodawny i znaczny.
Brat jego rodzony Frąc, mąż także godny, zostawił potomstwo.
Stanislaus Zawadzki cognomento Picus , phisicus, medicus, doctor, consul et pro-
fessor acad&miae cracovien8is, eloguentia vir insignis.
Stanislaus Sokołowski theologiae doctor, praepositus sancti Fhriani in Kleparz,
canonicus cracomensis, warsomensis, concionator S. R. M. , vir doctissimtts, eloąttentissimus-
gue. De armis Gozdawa, który wydał księgi dwoje kościołowi barzo potrzebne, którym
dał tytuł: Censura orientalis ecclesiae etc. Drugie: De verae et falsae ecclesiae discrimine,
i inszych przedtem i potem niemało. Ten używa herbu Gozdawa, o czemeś czytał
pod herbem.
Albertus Wędrogoviu8 philosophus et orator insignis, de armis Trzaski,
.Hiu Josephus Urzędomus in naturali, sermontionali philosophia facile princeps.
' Stanislaus KurzeloviuSy medicinae doctor, professor academiae.
Petrus Slovatius medicinae doctor.
Martinus Foxiu8 phisicus, medicus, doctor, professor academiae cracomensis.
Joann es Latosinius medicinae doctor.
Yalentinus Fontanus artium magister- tum in religua philosophia, tum in om-
nibus mathematicis scientiis optime versatus.
Stanislaus Mieszkowski artium magister, eloąuenłiae professor.
Galus Chraplewski, artium et philosophiae magister.
m'ł+' Martinus Ujazdovius sacrae theologiae doctor, poenitendonarius et concionator
ecclesiae całhedralis cracooiensis, j drfobso iss o*.
Magister Joann es Srzemensis sanctae theologiae professor, poenitendonarius eccle-
siae całhedralis cracomensis.
w. KS. LITEWSKIEGO. 769
fjicA(^''^<^cobus Karviniu8 juris doctor, canonicm gnezn&nsis.
Magister Basilius Fahricius Golinensis, graecarum litterarum ac pdeticis
perkus.
Magister Mat hi as Wissemirski, eleganłioris philosophiae et morum gramtatemr
omałissimus. —
M. Nicolaus Koczotoski, pietate et studiis theologiae insignis.
M. Cflsparus Cylindrinus mathemałicae et historiae cognitione darus.
«»i>, M. Martinus Slachczinski phUosophus et poeta egregius.
Gregorius Skropkowicz juris pontifidi baccalaureus.
I inszy ladzie uczeni, których jest wiele.
'j^j Tomasz zPłazy pleban świętego Szczepana w Krakowie, kanonik wiślicki, który
się na posłudze Kromera biskupa warmeńskiego schował, wiele krain z nim objechał,
za którego przyczyną przyszedł do opatrzenia od króla Zygmunta Augusta. Ten prawie
Jezuity przywiódł do Krakowa, którym potem dał król Stefan kościół świętej Barbary,
w którym zawsze niemieckie kazania bywały. Acz tego broniło pospólstwo, ale woli kró-
lewskiej trudno się było przeciwić, o co z pilnością starali się Jezuitowie. Z tymiż Jezu-
itami równego herbu używał, i równy żywot we wszelakich sprawach z nimi wiódł ten
pomieniony Płaza.
A tu masz pamiątkę nieladajaką tego króla świętego, zkąd jaki pożytek, jaka
ozdoba królestwa się mnoży, mnożyć póki świat stać (ku chwale Bogu w Trójcy jedy-
nemu jednostajnie kwitnąć i szerzyć się) będzie. Amen.
Za panowania tegoż króla Władysława Jagiełłą roku 1399, u Poznania ciało
święte w osobie chleba od jednej niewiasty wzięte, naprzód było Żydom sprzedane, po-
tem na polu na przedmieściu porzucone, tam jaśnieć wielkiemi cudami poczęło, potem
nalezione. Na onemże miejscu zbudował kościół, który poświęcić ku czci Ciału Zba-
Triciela naszego kazał.
r,. W roku 1403, wołoski wojewoda Alexander, potem niedługo Roman syn Piotrów,
z wolą panów swoich pod moc się królowi poddali, czego przysięgami potwierdzali.
Tegoż czasu i roku na królestwo węgierskie Alexander był przez posły żądań,
czego przyjąć nie chciał, bo Zygmunta króla swego w więzieniu mieli, który był potem
za pomocą Ścibora Polaka z domu Ostoja zwiezienia wyszedł.
Litwa w tychże czasiech od Krzyżaków pruskich i inflanckich barzo popusto-
szoną była.
Rł Potem uczyniwszy sejm król Władysław na Kujawach, w Raciążu miasteczku bi-
skupa kujawskiego na Świątki, w roku drugim, przymierze albo pokój z Krzyżaki
aczynił.
Do Wrocławia potem tam ztąd więcej niż w piąci tysięcy pocztu ludzi rycerskich
ochędożnie na koniach jechał, na żądanie Wencesława króla czeskiego. Tam naprzód
przed królem Zbigniew z Brzezia z domu Zadora w sześci set koni przyjechał; Cze-
chowie rozumieli w tym poczcie być i króla; wyjechał z miasta przeciwko królowi Wen-
cesław, tam ośm dni około przymierza z sobą traktowali, i do tego już byli przyszli,
lQ mieli wszystko Śląsko wrócić królowi polskiemu, a król polski miał mu ze czterema
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 97
770 ■ O KLEJNOCIE'
set jezdnych, tyle ileby potfżeba było słać na potiłió^ń, ftles!^ tO fttidrib %dat^ Polakom
Czechom się poddać w posługę.
Znowu potem Swidrygiełło zjechał do Krzyżaków w nadzieję obietnice krzyżackiej,
którzy mu obiecali wszystkiej Litwy dostać, a podolską ziemię ludźmi swytói osadził;
wszakoż tam król jechawszy, ws/ystko pod moc swoje wziął^ a tam starostwo dał Pio-
trowi Szafrańcowi z domu Stary koń, kędy mu zaraz przysięgał Alexander wołoski
WOieWOda. ^^"liJniaMłiiłłr (<j>| IV i » ij »\ ł.) .^.^ .1 A » ^ łj .1/ •« łj v)
Wtem Witułd dostawszy z Krzyżaki ptżyteieti^a W róiu t-ŚOG"; pi^źe^tk^iW^szy się
przez rzekę Ugrę, do Moskwy z wojskiem pierwszy raz wtargnął, a gdy mu bit^y nie
dali , spustoszywszy ziemie ich wszerz i wzdłuż, z wielką korzyścią do Litwy się wrócił.
Na drugi rok z większem wojskiem do Moskwy się wyprawił, mając na pomoc
ludzie z Polski, nad którymi był starszym Zbigniew z Brzezia z domu Zadora marSzśS-
łek koronny; a tak aż do rzeki Okki wielkiej pustosząc przyszedł. Co bacząc Bazyli
kniaź wielki, prosił pokoju u Witułda, który za słusznemi kondycyami otrzymał, o czeia
potem w historyi będziesz miał dowodniej.
Potem król Władysław wielkiemi krzywdami od mistrza krzyżackiego Ulryka Ju-
ninga pobudzony, sejm złożył na szesnasty dzień lipca, tam ztąd wyprawił do niego
posły, naprzód Mikołaja Kurowskiego, arcybiskupa gnieźnieńskiego z domu Srzeniawa,
Mikołaja z Michałowa sędomierskiego kasztelana z domu Róża, Janusza z Tuliskowa
kasztelana kaliskiego, którzy o to żądali mistrza, aby sejm złożywszy, z królem state-
cznie pokój postanowił, i o krzywdy się z nim pogodził, który to sobie lekce poważając,
owszejki się w pychę z tego podniósłszy, powiedział, że zaraz z wojskiem do Litwy
ciągnąć miał.
mioj. o rjij^jjj arcybiskup nie mogąc scierpieć onej pychy mistrzowej, rzekł: Zaniechaj nas
#()jną, bo jeśli do Litwy pojedziesz, zaraz tu nas u siebie mieć będziesz.
Wtem przyjechali posłowie Wencesława króla czeskiego, wzięli stanie za przy-
zwoleniem obudwu stron do dwudziestego czwartego dnia czerwca w roku przyszłym,
a wtem miał we wszystkich różnicach strony pogodzić, o czem ci potem historya sze-
rzej powie.
Miklas i Frydros z Fulsztyna Herbortowie, wywiedli za staraniem marszałka
koronnego i hetmana Zbigniewa z Brzezia ludzie. uoą ax
Byli na dworze króla węgierskiego mężowie znaczni Polacy, jako naprzód' Zawi-
sza Czarny i Jan Farurej z Garbowa bracia rodzeni z domu Sulima, Tomasz
Kalski z domu Róża, Wojciech Malski z domu Nałęcz, Dobiesław Puchała
z domu Wieniawa, Jan Brogłowski z domu Grzymała, i Skarbek z Góry
z domu Abdank. Ci wszyscy dla znacznych zasług swoich wielkie opatrzenia w Wę-
grzech mieli od króla Zygmunta. Ci kiedy usłyszeli, że się Władysław na wojnę z Krzyżaki
gotował, a o tem poczuwali, że Zygmunt król chciał z nim przymierze rozerwać, opu-
ściwszy one dzierżawy wielkie w Węgrzech, i obietnicami hojnemi króla węgierskiego
wzgardziwszy, do Polski wyjechali. Król Władysław hojnie im potem nagrodził onę utratę,
■^ł chęć przeciwko sobiei-^ ^ ^uawojaaii naim^^sią oioHo lau m frai»eo
*'"^" Wyjeżdżając na wojnę do Pni8,~król Władysław zlecił wszyis^ę koronę polską \lo
w. KS. LITEWSKIEGO. 771
sprawy Mikołajowi Kurowskiemu arcybiskupowi gnieźnieńskiemu. A gdy do Słupi
miasteczka przyjechał, szedł na górę Łysą do klasztora świętśj Trójce pieszo, skoro mały
dzień wstawszy, przed krzyżem , w którym jest aż po ten czas część z drzewa krzyża
świętego, modlitwą się bawił do samego wieczora, a to przez dwa dni czynił.
Przyj ecłiawszy na miejsce ze wszystkim ludem, radził się, komuby zlecić miał sprawę
wojenną. Między wszystkimi na jednego głos zgodnie podań, na Zyndrana Mas ko w-
skiego z domu Jastrzębiec miecznika krakowskiego. Ten był małego wzrostu, ale
.serca i myśli wielkiej, do którego przydano Witułda książę litewskie, Krystyna
z Ostrowiec kasztelana krakowskiego z domu Topór, Jana Tarnowskiego krakow-
skiego z domu Leliwa, Sendywoja Ostroroga poznańskiego, Mikołaja z Micha-
łowa sędomierskiego wojewody, Mikołaja Trąbę proboszcza świętego Floryana, Zbi-
gniewa z Brzezia marszałka i Piotra Szafrańca podkomorzego krakowskiego. To
.postanowiwszy, do Luterbergu miasta nieprzyjacielskiego, które już byli nasi spalili, z obo-
zem się przymknął. ' [' ^_,^J.J, ,
Dwa posłowie od mistrza do króla prżybieżali, którzy upominali króla imieniem
mistrzowem, aby się wojsku prędko potykać kazał. Dwa miecza oddali, jemu jeden, drugi
Witułdowi. Król wziąwszy miecze skromnie odpowiedział. Potem swe według czasu
mało napomniawszy, kazał dać znak potkania. Trwała bitwa z obu stron wątpliwa zgo-
dnie. Rusacy a Smoleńszczanie pod trzema chorągwiami , mężnie stanęli. A gdy stracili
hufiec jeden, do Polaków się przyłączyli. Jan Zarnowski Czech, który miał Czechy pod
swą mocą, uciekł. Marcin Wrocimowski z domu Półkoza chorągiew stracił, do któ-
rej się rzucili smiele Polacy i tak się o nią mężnie bili, że ją nieprzyjaciel puścić z swoją
^szkodą musiał.
Dokazował męstwa natenczas grof z Luzacyi niejaki Dipoldus Kiekierzyc, sła-
wny mąż między Niemcy, który będąc w zupełnej zbroi, przebił się przez wojsko pol-
skie aż do króla. A gdy na się drzewa złożyli. Oleśnicki króla uprzedził, zbił onego
Niemca z konia, którego potem drabanci królewscy odarli. Był potem ten biskupem kia-
kowskim, jakoś czytał pod herbem Dębno.
Potem hufów niemieckich szesnaście do naszych się obróciły, ale prędko moc im
^upadła, wszyscy niedługo uciekać poczęli, i tam wiele ludzi pobili, wiele skarbów, ryn-
sztunku, naczynia wojennego dostali Polacy. Wina, których było dostatkiem w obozie,
kazał król popsować, dla tego, aby jadu jakiego w nie nie namięszano. Rozmaitych tam
przypraw na męczenie Polaków wiele należli, jako płótna olejem, woskiem, żywicą na-
7 puszczane i insze. To się działo w roku 1410, w dzień świętych Rozesłańców, o czem
^; -będzie w historyi szerzej.
i Długosz opisuje poczet wojska onego na sto i czterdzieści tysięcy, chorągwi wła-
o sność i sprawców ich imiona tym porządkiem, jako niżej czytać będziesz tak kładzie.
Naprzód :
sra |iW8 $031^010 mh ,o^ moiio tui?}! .t
772
O KLEJNOCIE "^
I-.,, ^^
Była chorągiew mistrza samego biała, na niej
krzyż złoty, w którym był orzeł czarny, którą sam
mistrz sprawował; był w ubierze białym harasowym
i w tymże zabit, z którego sprawiono ubiór do kościoła,
który aż po ten czas jak mniemań jest na zamku kra-
kowskim w skarbie kościelnym. Była ta chorągiew sze-
roka na dwa łokcia i na ćwierć, długa na trzy łokcie.
Wtóra chorągiew była tymże kształtem, pod którą
byli żołnierze pieniężni i Krzyżacy znaczni różnych
państw niemieckich, tamże był i dwór przebrany mi-
strzów. Była to jakby gończa chorągiew na dłuż łokieć
i ćwierć, a na szerz łokieć.
rn.
m'
Trzecia chorągiew biała, krzyż na niej czarny tylko
sam. Była długa łokci trzy "i ćwierć, na szerz trzy bez
ćwierci, którą prowadził Walknod marszałek pruski
Francuz, który za herb nosił rzekę z krzyżem, w heł-
mie kura, ten zabit w tej potrzebie, ciało jego do
Malborku zawieziono, miał pod swoją sprawą Francuzy,
przy nim byli Piotr Ofman i Krzysztof biskup
lubuceński.
m
J6i-
Czwarta chorągiew była żółta, na niej orzeł czarny,
a poprzecz przez pierś i przez skrzydła miał pręgę białą,
paznokcie czerwone, długa na dwa łokcia i na ćwierć, na
szerz dwa bez ćwierci. Tę sprawował Konrad książę
oleśnickie z Śląska, pod nią byli jegoż ludzie właśni.
Ten był poraźon i pojman, wszystek rynsztunek wo-
jenny utracił, ale sam był od króla wypuszczeń. Żaden
z książąt szląskich, okrom tego, na ojczyznę swą nie
walczył, i ten znacznie od Pana Boga skaran był.
w. KS. LITEWSKIEGO.
773
Piąta chorągiew czerwona, koniec miała barze
długi. Krzyż na niej biały, litóry zwali Sancti Georgii.
Tę sprawował Georgius Kieczdorff. Był to mąż sprawny
i mężny, trwał póki go nie pojmano, nie uciekał. Miał
pod nią ludzie z różnych państw niemieckich, wszyscy
zbici, mało żywych zostało. Była długa na trzy łokcie
i na dłoń, szeroka na trzy bez ćwierci, na końcu wąska.
Szósta chorągiew była czerwona, miasta Chełmu,
którą nosił chorąży ziemski ; ten uciekł, wszakoż go po-
tem dał ściąć drugi mistrz Henryk de Plawen, przyczy-
tając mu niewiarę; miał do pomocy Mikołaja Orzechow-
skiego i Konrada de Kupków. Była nakształt rzek
takim sposobem, jakim baczysz, czarna strefa i krzyż
przy niej. Długa na trzy łokcie i na dłoń, szeroka na
trzy łokcie, ogon długi.
Siódma chorągiew na czerwonem polu klucz biały,
którą sprawował Tomasz Morheim podskarbi krzyżacki,
który był zabit na tej wojnie ze wszystkimi ludźmi
swymi, które miał pod swą sprawą i usługami własnemi.
Ten nosił znak urzędu swojego, takim kształtem, jako
baczysz na chorągwi, klucz ze trzema krzyżykami czar-
,r,l,|iemi, nie była barzo wielka chorągiew.
lii
Ósma chorągiew czerwona, na niej orzeł, jako
świętego Jana Ewangielistę malują, w nogach trzymał
napis Sandus Joannes. Biały, dwie kurwaturze żółte,
była biskupa pomezańskiego, którą sprawował Marg-
wardus de Kessemburg. Pod nią byli ludzie z tegoż tam
biskupstwa i żołnierze pieniężni z różnych krain. Była
na dłuż łokci półtrzecia, na szerz dwa i ćwierć. Tę wy-
darł Mikołaj Morawiec, który się pisał z Kuna-
szówki z domu Powała, i z tąż go potem król posłał-
do Krakowa do królowej, i do tych którym był zlecił
miasto i zamek, jakoś już o tern czytał, okazując znak
pewny zwycięstwa, aby za to cześć i chwałę Panu Bogu
wszechmogącemu dawali.
774
O KLEJNOCIE
/ )■ Dziewiąta chorągiew biała, komendorstwa i mia-
sta Grudziądza, którą sprawował Gwillielm Elphestein,
komendator onegoż kraju, pod którą była szlachta
onego powiatu i insza zbierana drużyna, mieszczanie
grudziądzcy, było tych wiele którzy nosili żubrzą głowę,
przetoż ten znak na niej był, a ci byli z chełmskiej
ziemie. Zabit ten komendator, i rycerstwo jego zbite,
mało żywego zostało.
Dziesiąta chorągiew biała, na niej liszka czerwona,
język wywieszała czarny, komendorstwa i miasta Balga,
którą sprawował komendor onejże ziemie. Pod nią
byli Krzyżacy i żołnierze pieniężni, była szeroka na trzy
łokcie, długa na trzy i ćwierć.
-— .■ ■ stf
15
/,".)v^ęnoi{o «fnbóf8
Jedenasta chorągiew była miasta i komendorstwa
Szonsze, alias Kowalewa, na niej dwie rybie czerwone
stulone głowami i pluski, którą sprawował Nyklosz Wilcz,
komendor onejże krainy. Pod tą byli Krzyżacy i żoł-
nierze pieniężni, była na szerz półtora łokcia, długa trzy
bez ćwierci.
Dwunasta chorągiew miasta Kinszberga, którą
sprawował vicecommendor kinschbergensis , pod tą byli
Krzyżacy i żołnierze pieniężni, była czerwona, na niej
lew biały w koronie złotej, krzyż czarny długi w gło-
wach u lwa. Ten znak był dał Jan król czeski rycer-
stwu, którzy na pogany walczyli. Była długa łokci trzy,
iuf kf9^ ^^'^^'^ półtrzecią, ogon na łokieć.
.'j oi łis \asi ^aitn^m^ffs ynN^ą
w. KS. LITEWSKIEGO.
775
i i
,iM\b
Trzynasta chorągiew komendorstwa de Antiąuo
Castro, którą prowadził Wilhelm Nippem kbmendor
tamże; pod tą było mało Krzyżaków i własnych żoł-
nierzy pruskich, tylko co jedno z innych krain, w sza-
chownicę robiona na czworo pola, białe, czarne. Szeroka
na, trzy łokcie bez ćwierci, długa na całe trzy.
-wojteaiu
-łoi i w^rgr. 1/ >f';'.
Czternasta chorągiew biskupa szambieńskiego, którą
sprawował Comes Henrich de Kamiencz z Mysny, pod
którą byli milites omagiales i niektórzy Krzyżacy z bi-
skupstwa i żołnierze za pieniądze onegoż kraju, była
chorągiew biała, na niej takie krzywe kołpaki, szeroka
na dwa łokcia i ćwierć, długa na półtrzecia.
;!(»}
iM^i
\u «]ioitiSK ldl(d :v/»i
Piętnasta chorągiew miasta i komendorstwa tuchol-
skiego, którą sprawował Henryk komendor tamże, pod
którą byli Krzyżacy i szlachta tucholska. Był to barzo
nadęty faktor tej chorąwie, bo był Niemiec urodzony,
dwa miecza gołe przed swoim pocztem, jakoby jaki
zwycięzca nosić kazał, i jakoby ona wojna na nim sa-
mym tylko zależeć miała. Acz to było mistrzowi i ko-
mendorom inszym nań niemiło, ale on pychy swej nie
chciał złożyć na ich upominanie. A potem tak sprośnie
uciekał po przegranej bitwie, że żaden sprośniej, jednak
^pdman, a ocięt ręce i nogi dla onej hardości, jako pień. A to powiedał, :^e tych mieczów
nie schowam, aż oba we krwi polskiej pomażę. Były pola cztery, czerwone a białe.
Długa na trzy łokcie, szeroka jako płótna tkackiego stawało. \.
hr
-'.:
"^
776
.1)0 KLEJNOCIE .W
i
W
> Hitu łrjir.
ii;j(
Szesnasta chorągiew wielkiego komendorstwa, którą
sprawował Krzyżak jeden Kunrad Lichtenstern magnus
commendator. Pod tą byli ludzie z Eakuz pieniężni i
Krzyżaków nieco. Była szeroka na trzy łokcie, długa
na półcżwarta. Trzy pola czerwone i białe. Ten zabit
i ludzi jego wiele zbitych, półtrzecia łokcia na dłuż,
szeroka na dwa i ćwierć.
feiedmnasta chorągiew komendorstwa nieszow-
skiego, którą sprawował Gotyphrydus Hoczphelth ko-
mendor onegoż zamku, pod którą byli Krzyżacy i żoł-
nierze pieniężni, których barzo wiele pobito, sam uciekł.
Pola trzy, czarne i białe, długa na dwa łokcia i ćwierć,
szeroka na dwa całe łokcia.
^k
U/l
nfn
Ośmnasta chorągiew biała, na niej dwie strzale
pomarańczowej barwy, była żołnierzy pieniężnych z West-
falii, którą prowadził Westfalczyk jeden za swe pienią-
dze własne na słowo mistrzowskie. Przetoż mieli pod
swym znakiem chorągiew ; była szeroka na dwa łokcia,
długa na półtrzecia i ćwierć.
Dziewiętnasta chorągiew biała, na niej pole czer-
wone, trzy róże w niem białe, wójtostwa i miasta Ro-
goźna, którą prowadził wójt Fryderyk de Wed. Pod tą
byli żołnierze z powiatu rogozieńskiego. Była chorągiew
mała, na półtora łokcia długa, szeroka łokieć i ćwierć.
Jol i^ikli LJ JiJjiJiU
w. KS. LITEWSKIEGO.
777
Dwudziesta chorągiew komendorstwa i miasta El-
biąga, którą sprawował komendor onegoż miasta Wer-
nerus Tetyngier. Pod tą byli żołnierze z elbieskiego po-
wiatu i mieszczanie, Krzyżaków niewiele i ludu pienię'
żnego. Były na niej dwa krzyża, czerwony w białem polu,
biały w czerwonem, na szerz półtora łokcia, na dłuż dwa
i mniej niż ćwierć.
Dwudziesta pierwsza chorągiew komendorstwa i
i miasta Engelzberg, którą sprawował Zburgardus Wo-
bek komendor tamże. To po naszemu zową Koprzy-
wno. Miał pod swą sprawą Krzyżaki i żołnierze pienię-
żne. Był na niej anioł biały w polu czerwonem. Zabit
i ludzi jego niemało. Szeroka na dwa łokcia, długa na
dwa i ćwierć.
Dwudziesta wtóra chorągiew biała, na niej jeleń
czerwony, komendorstwa i miasta Brodnice, którą spra-
wował z Baldenoi Stholl komendor brodnicki, alias
Strosbork, miał pod swą sprawą Krzyżaki, rycerstwo
onego powiatu, jedne z powinności , drugie za pieniądze.
Była długa na dwa łokcia bez ćwierci, szeroka półtora;
pod tą było wiele zbitych ludzi.
Dwudziesta trzecia chorągiew biała, na niej miecz
czerwony, i kurwatura czerwona na krzyż, biskupa i
biskupstwa chełmieńskiego, którą sprawow^ sługa bi-
skupi, Theodorikus de Sowimburg, pod którą byli słu-
dzy biskupi eł omagiales terrigenae. Szeroka na dwa
łokcia bez ćwierci, długa na dwa i ćwierć.
BibUoteka PoUka. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego.
•S
778
>j> O KLEJNOCIE: W
'.sL
Dwudziesta czwarta chorągiew biała, na niej trzy
rogi jelenie szare, wójtostwa 1 zamku Bratyana i No-
wego Miasta, pod którą byli Krzyżacy i mieszczanie i
żołnierze pieniężni, szeroka na dwa łokcia, długa na
półtrzecia, wiele zbitych, pojmanych więcej.
M if!OV/TOSa łł \}tiHl
.•jctiw) im ipiaiu i
-.^--'^hi^rU
\
1
Dwudziesta piąta chorągiew, na niej krzyże dwa,
czerwony w polu białem , biały w czarnem, na dłuż dwa
łokcia, na szerz łokieć i ćwierć; pod nią "byli ludzie pie-
niężni, zbici wszyscy.
. // o
nut
^
Dwudziesta szósta chorągiew, na której był bełt i
strzała czerwone, pod nią byli Niemcy, którzy swoim
kosztem Krzyżakom k'woli przyjechali, i własnej familii
swej bełt mieli; była szeroka na łokcia dwa, także i
długa.
dn/lfds i^itmf oi^d m hw]
^:
yu
Dwudziesta siódma chorągiew czerwona, na niej
liszka biała z rozdziawioną gębą, pod którą byli Szwaj-
carowie, którzy za pieniądze mistrzowskie byli wywie-
dzeni, i swegoż narodu herb mieli. Była szeroka na ło-
kciu i na pół ćwierci, długa na łokciu i półtory ćwierci.
JiPlL ^'~'}q^fi; '■'-■'•' >/J;^'
\/-
tfwJ»tMVt 'idttnU joltlóHuf^toMM
w. KS. LITEWSKIEGO.
779
*_
r t
-©«»'■
{6q
•ł ii?»>i(
Dwudziesta ósma chorągiew miasta i komendor-
stwa elbieskiego, pod którą byli Krzyżacy i szlachta o-
nego kraju i żołnierze pieniężni. Krzyże dwa, czerwony
w białem, biały w czerwonem polu, na dłuż trzy łokcie
bez ćwierci, na szerz dwa i ćwierć.
Dwudziesta dziewiąta chorągiew wójtowska i mia-
sta Leskiej, którą sprawował wójt Kuszecke de Leskiej,
co po naszemu zową Żuławą; pod tą byli Krzyżacy
z zamku Marburgu i drudzy sołtysi albo wójtowie onego
kraju ze wsi; na niej trzy pola białe między czamemi,
szeroka na dwa łokcia i pół ćwierci, długa na trzy bez
ćwierci, wiele zbitych.
|»U
■^u
n
u
Trzydziesta chorągiew elbieska, którą sprawował
mistrz elbieski, pod tą tylko sami mieszczanie byli, a
żołnierze pieniężni, ichże kosztem. Była szeroka na pół-
tora łokcia, długa na trzy. Krzyże dwa na niej, biały
w czerwonem polu, czerwony w białem, wiele zbitych.
/
Trzydziesta pierwsza chorągiew komendorstwa i
miasta Słuchowa, którą sprawował Arnoldus de Baden
komendor słuuliowski ; pod tą byli Krzyżacy i szlachta
onego powiatu, na niej był baran biały na pół pola
większe czerwonego, ostatek biaie. Była w szerz na dwa
iih^nli łokcia bez ćwierci, na dłuż dwa i ćwierć, wypuszczony
.u^iifai^j^i ^'/iiUOik^A in ogon od czerwonego pola. Ten był komendor zabit
z wielą żołnierzy, nalezion między trupy^ do Marborku
zawiezion, tam pochowan.
780
O KLEJNOCIE //
Trzydziesta wtóra chorągiew czarna^ na niej biała
siekiera, miasta Barsthen^ którą wiódł wójt de ibidem
tejże familii; pod tą byli Krzyżacy i szlachta onego
kraju, wszyscy tego herbu używali. Była wzdłuż na pół-
trzecia łokcia, na szerz dwa i ćwierć. Ogon na dwa i
ćwierć, szeroki na dłoń, co dalej to węższy.
Trzydziesta trzecia chorągiew komendorstwa i
miasta Osteroden. Chorąży tej chorągwie był pielgrzym
rzeczony Fogiel; pod tą byli Krzyżacy terrigenae oma-
giales, sprawował ją komendor tamże. Pojmanych siła
i ten chorąży. Była długa na trzy łokcie, na szerz pół-
trzecia i pół ćwierci, cztery kwatery w niej czerwone
a białe.
Trzydziesta czwarta chorągiew miasta Szczytna,
którą sprawował Wojciech Erezbor komendor Wortelz-
burg, pod którą byli Krzyżacy, eł terriginae omagiales
do tego komendorstwa należący, szeroka na dwa łokcia
i ćwierć, dhiga na trzy bez ćwierci, linia przez nic, dwie
pola, czerwone i hiaie.
Trzydziesta piąta chorągiew miasta i komendor-
stwa Rangneta, którą sprawował komendor onegoż
kraju Comes Frid&ricus de Czolrn pod którą byli Krzy-
żacy et terrigenae omagiales, biała, na niej kołpaki trzy
czerwone, długa na półtrzecia łokcia, szeroka na dwa
i ćwierć, wiele zbitych, sam komendor pojman.
w. KS. LITEWSKIEGO.
781
iar
i
Trzydziesta szósta chorągiew miasta Królewca,
którą prowadził mistrz de ibidem ^ tylko własną szlachtę
cnego krajn^ iołnierzów pieniężnych mało było. Na niej
była korona czerwona w białem pola, krzyż biały w czer-
wonem, dłnga na dwa łokcia i na dłoń, szeroka na dwa
bez ćwierci. Zbitych i pojmanych barzo wiele.
Trzydziesta siódma chorągiew, pola żółte, białe a
czerwone. Pod tą byli Niemcy, którzy przyszli ex Rheni
partibus, mieli żołnierzów z włóczniami niemało mężów
dobrych. Ci dobrowolnie przyszli na pomoc Krzyżakom,
szeroka była na półtrzecia łokcia, dłnga na trzy bez
ćwierci, zbici wszyscy, mało pojmanych.
Trzydziesta ósma chorągiew z wójtowstwa Tczowa,
którą prowadził Matyasz Beberach wójt tczowski, pod
którą byli Krzyżacy, szlachta onego kraj a i mieszcza-
nie i żołnierze pieniężni. Były na niej cztery pola czarne
a białe. Dłaga półtrzecia łokcia, szeroka na dwa i na
dłoń.
Trzydziesta dziewiąta chorągiew miasta Holszthen
większego, tę sprawował wójt de ibidem. Pod tą byli
Krzyżacy onego konwentu, szlachta onego kraju i żołnie-
rze pieniężni. Trzy pola mi^da, czarne, białe i czerwone,
długa na trzy i pół ćwierci, szeroka na dwa łokcia.
782
O KLEJNOCIE W
i^
■.II
>\j\'if
Czterdziesta chorągiew rycerstwa myśnieńskiego,
pod którą było między innymi mężów na wybór ośm-
dziesiąt z włóczniami, którzy za swe pieniądze do Krzy-
żaków się wyprawili na pomoc Niecłicieli być pod ża-
dnym znakiem krzyżackim, ci wszyscy zbici w potrzebie.
^J^J pola cztery, błękitne a czerwone^ na szerz dwa
łokcia i pół ćwierci, na dłuż półtrzecia łokcia.
Czterdziesta pierwsza chorągiew biała, na niej orzeł
czerwony, przez skrzydła miał żółte strefy, nosi nogi
żółte, miasta Brandeburgu, którą sprawował Margward
de Galczbach komendor ibidem, pod którą byli Krzy-
żacy, mieszczanie, żołnierze pieniężni. Ta chorągiew była
darowana miastu temu przez margrabię brandeburskiego,
gdy walczył z pogany; był pojman ten Margward przez
Jana Długosza z domu Wieniawa, ojca tego, który był
te chorągwie popisał i wymalować dał, które aż po ten
czas w skarbie kościelnym w Krakowie są; pojmał był
ten Długosz kilka innych jeszcze znacznych Krzyżaków.
Tego Margwarda, gdy ujrzał Wituld, był mu rad, bo mu był matce nałajał na jednym
sejmie^ ujrzawszy rzekł mu: Bysz duhi Margward, — który uporny i pychy nie odmie-
niwszy, rzekł: Otom jest zbity z konia za przypadkiem nieszczęścia, toż i ciebie może
potkać. Witułd widząc onę hardą myśl jego, kazał go Litwie ściąć, wszakoż król miał
mu za złe, gdy się tego dowiedział, mówiąc: Godziło się mieć nad nim miłosierdzie, po
tern nieszczęsnem pokaraniu od Pana Boga. Była szeroka na dwa łokcia i także długa.
Czterdziesta wtóra chorągiew biała, na niej gryf
czerwony, Kazimierza książęcia szczecińskiego, którą był
wywiódł z swej ziemie z wielką niesławą swoją i pań-
stwa swego. Była długa na dwa łokcia bez ćwierci,
także szeroka, ogon długi na łokieć; a wszakoż, iż na
własną ojczyznę miecza dobył, zkąd on i przodkowie
. jego wyszli i dzielnice brali, porażon i wszyscy ludzie
jego, a sam pojman, wszakoż potem od króla wypu-
^ ,ł')it'' szczon. > yjstt «fi K''ii(tt)
w. KS. LITEWSKIEGO.
/
783
Czterdziesta trzecia chorągiew ziemie chełmskiej,
którą prowadził comes et haeres de Szeiriy komendor
toruński, pod którą byli Krzyżacy i mieszczanie toruń-
scy i chełmscy, żołnierze pieniężni od Torunian najęci.
Była szeroka na półtrzecia łokcia bez ćwierci, dłaga na
dwa i na półtorej ćwierci, ogon długi na dwa łokcia, co da-
lej, to węższy, krzyż na niej czarny, kraje czarne u
chorągwi i u ogona, rzeki czerwone i białe.
Czterdziesta czwarta chorągiew, czerwona, na któ-
rej były dwa krzyża białe, komendorstwa i miasta
Gdańska, którą kosztem swym wywiódł mistrz gdański
z miasta za pieniądze, tę zwano Schewkindri, była sze-
roka na dwa łokcia bez ćwierci, długa na dwa i na
półtorej ćwierci, był pod nią lud okrutny i bojowny,
wszakoż umiejętniejszy na wodzie niż na ziemi, było
ich sto z oszczepy. Te krzyże Kaźmierz trzeci Gdań-
szczanom był zozdobił koroną, których ai pó ten wiek
za hęr^.,,^ż^w£y^ Gdańszczanie.
f\rAi\ i-i»'vi
'vyw
łlOt.
**£ił
Czterdziesta piąta chorągiew tegoż komendorstwa,
biała i czarna strefa przez nią, którą sprawował Hans
Schonwenscbelt komendor gdański, pod którą byli
Krzyżacy, ladzie kraju onego i żołnierze pieniężni, sze-
roka na dwa łokcia bez ćwierci, długa na dwa i pół
ćwierci, ogon u niej na dwa, szerz jego na ćwierć. Zbi-
tych było barzo wiele. \ ^ i
oi*l ^isbAt {/»jioq «a 8S&WCA V * \ j
*; ■ ' /ss.ni : Ceterdziesta szósta chorągiew biskupstwa alsper-
skiego i miasta Alsperku, którą sprawował dworzanin
\ ijfi ' » «' tegoż biskupa, byli pod nią ludzie z onegoż biskupstwa
4\ f-Aiiri fiłii i mieszczanie, było więcej niżli sto między nimi z oszcze-
.^ A . 'OfiA py^ baranek na chorągwi biały z chorągiewką w polu
czerwonem , długa na trzy łokcie przez półtorej ćwierci,
szeroka na dwa bez ćwierci, ogon na półtora łokcia,
j{«»<i zbici i pojmani. ^
784
O KLEJNOCIE ''
Czterdziesta siódma chorągiew miasta Torunia,
którą sprawował vicecommendor gdański, pod którą mię-
dzy innymi było siedmdziesiąt mężów z oszczepy^ byli
Krzyżacy i żołnierze pieniężni. Długa na półtrzecia łok-
cia, szeroka na dwa bez ćwierci, ogon na dwa bez ćwierci,
pole białe, wieże na niem czerwone, brona czarna, krata
biała^i^żółte drzwi.
\
T-
Czterdziesta ósma chorągiew zamku gdańskiego,
którą sprawował mistrz toruński, pod którą byli mężo-
wie z oszczepy. Krzyżacy i żołnierze pieniężni, długa na
dwa łokcia bez ćwierci, szeroka na półtora i ćwierć,
była biała, przez nią czarna strefa, ogon u niej na dwa
łokcia, szerz jego ćwierć.
Czterdziesta dziewiąta chorągiew komendorstwa
zamku Gniewu, którą sprawował Jan hrabia de Yeinde
komendor gniewski, człowiek to był szlachetny i po-
korny* który zawsze na pokój radził, jakoś o nim wy-
żej czytał. Pod tą byli Krzyżacy i wiele żołnierzy de
Frankwia, i niemało inszych żołnierzów niemieckich.
Mieli między sobą ośmdziesiąt mężów z oszczepy, ten
był porażon, ale nie umarł; był ranny i tak zawiezion
do Marborku z rozkazania królewskiego, tamże umarł,
pochowan w kościele ś. Anny. A on co nań fukał, że na
pokój radził, uciekł, nie obejrzał się aż w Elblągu, także
i komendor tucholski, który nań się miotał, mówiąc, że się boisz, wszakoż ten zabit
w pogoni. Na niej był bełt biały z strzałą w czerwonem polu.
w. KS. LITEWSKIEGO.
785
V
-oq
■-diii
■fn.'
Pięćdziesiąta chorągiew czarna, na niej siekiera
biała, pod tą byli Krzyżacy, którą prowadził wójt Swata
Sekierka rzeczony, miał żołnierze pieniężne. Była długa
na dwa łokcia, i także szeroka.
Br 77/ urx'^a^liu\ .to/i-' ■
Pięćdziesiąta pierwsza chorągiew błękitna, na niej
lew czerwony w białe strefy, język biały wywiesił, ko-
rona złota na głowie, paznokcie i zęby żółte, ogon pstiy ;
ta była miasta Brąszwika, którą książę brąszwickie gdy
był ludzie wywiódł przeciwko poganom, darował mia-
sta onemu. Tę sprawował komendor brąszwicki, pod
nią byli Krzyżacy, szlachta onego kraju, z mieszczany,
długa na dwa łokcia i ćwierć, szeroka na dwa i na
półćwierci.
Potem jako czytamy u wszystkich historyków znowu
fcJiiifń ./moŁ»«iw« ojIb( po tej znamienitej porażce. Krzyżacy chcąc się pomścić
nad Polaki rozlania tó^e braci swej, poczęli ludzie zbierać, i już mieli znowu dziesięć
tysięcy ludzi do boju za pieniądze, które był wywiózł gdański pleban z Marborgu tym
sposobem : Gdy byli obiegli Polacy zamek Marborg, on nie mogąc wrzkomo oblężenia wy-
cierpieć, wyjechał nakład zy ksiąg na wóz, między które trzydzieści tysięcy duplonów
we złocie złożył. Polacy zdrady się żadnej nie spodziewając, wolno go wypuścili, wsza-
koż jednak nagrodził Pan Bóg Polakom, bo lud ten, który za te pieniądze zebrali Krzy-
łacy, znowu porazili z Michałem Kochmeistrem nowego margrabstwa wójtem, o czem
świadczy Miechowita w księgach 4, list 281, kap. 44 temi słowy: Die iłague Yeneris san-
cti Gereonis acies regis Yladislai etc.
W tejże bitwie Jana Nazyana, o którymeś pod Toporem czjtał, wspomina.
Tę Długosz chorągiew opowieda, że była długa
na półtrzecia łokcia i na pół ćwierci, na szerz dwie i
ćwierć; pół pola czerwonego na ukoś, pół białego. Pod
nią byli Krzyżacy, u Koronowa w piątek ósmego dnia
października roku 1410 od naszych porażeni, kędy Jan
Ostrowiec rzeczony Nazyan z domu Topór, chorą-
żemu Frankowi chorągiew odjął, pod którą był i sam
mistrz Henryk, i wiele znacznych Kiiyżaków, i dwór
wszystek Zygmunta cesarza i węgierskiego króla, i ry-
cerstwa wiele, którzy byli pouciekali w dzień śś. Roze-
flI9.t'
t«MU«V
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprcckieg.i.
786
»; o KLEJNOCM! W
słańców z bitwy. Ci wszyscy mając niemałe wojsko, naszych bacząc niewiele tv licz-
bie, bo tam tylko niektórzy dworzanie królewscy byli, i Sędziwój zOstroroga poznań-
ski wojewoda z chorągwią herbowną Nałęczów. Przeto je tak już rozumieli Niemcy
mieć za pewne więźnie swoje — wszakoż jeśli oni wielkości ufając, tedy też naszy sile
i szczęściu, a sprawiedliwości swej, trzy kroć sobie dawaj ąc znak, z obu stron odpoczy-
wali, i więźnie albo i konie sobie wracając z obu stron pobrane. Potem się Polakom po-
szczęściło, mistrz Henryk de Plawen z trochą swoich zaledwie uciekł, drudzy pojmani,
a królowi przywiedzeni, który krzyżem leżąc prosił Pana Boga o zwycięstwo nHd nie-
przyjacielem ludowi swemu. Wielką zdobycz natenczas wywieźli Polacy.
Drugie chorągwie pobrane wspomina Długosz od Polaków Krzyżakom w rolM 1431,
u wsi rzeczonej Dąpki nad rzeką Wierzchą u Nakła.
:'•' ' :., ,. wołg «a Jiłofs BflO*!
Naprzód chorągiew mistrza inflanckiego biała, na
której Panna Marya w szacie błękitnej dziecię w ręku
trzyma. Głowy złote, krzyż czarny na zielonem polu,
którą sprawDwał Teodoryk Kroe marszałek inflancki,
któremu był przewodnikiem Jodocus de Hogiekkierche
commendor tucholski, jako świadomy. Miała ta chorą-
giew dwa znaki, na jednej Panna Marya, na drugiej ś,
Maurycy,, była dłpga i^ą d>fą łokcia bez ćwierci, i tak
szerokaK(K|/ Tf^^nuBs \ófilo^tl\-:(^ol(fQ il;<d \bt) :m
ir.ifjMl- \'";v>vf t I r ':;t)'^jnl 6tbiń 7 litf §pi«3l ^ błJJiijlBfl Ifiibs^^w ^^ditpaio
(fwso o ,i(vi iKtJii-i^ił^' "ifl iń^HmiudOityi oi^kibiM s łlis£ioq owoas ,Ya«4
_u iiiiji
Wtóra chorągiew z tą pospołu wzięta, na której był
mąż czarny we zbroi w płaszczu błękitnym, oszczep
z proporcem w ręku trzymając. Nakolanki żółte, krzyż
w garści trzymał, sprawca tej chorągwie był pojman,
był w Krakowie na zamku w więzieniu, długo potem
wypuszczou. — A to się wszystko działo roku 1410.
:fl r
■JlNl
il t;
Tenże historyk Długosz opowieda chorągwie pobrane feria ąuinta anie festum
exalłałionis Sancłae Crucis anno 1431. '/_. j
*»ł
i otąbl M»oivt8 ,o%<it]l!'loą HWitntsręi ^*li»H .sioIoSl tiatoiUiiH
w. KS. LITEWSKIEGO.
787
Naprzód czarna, oa niej dwie gwiazdzie białe, ta
. . była ludzi inflantskich, którą sprawowali Jan Jarogniew-
iK- ski i Hieronim Wiszemburg i Dobrogost Koliński, do
'^■\ /j-MtOich dwa laflanci Schyvor commendor de Oscherod et
ołdue Valterus Deio commendor de Dinburg, wszyscy w tej po-
trzebie zbici, dwieście rajtarów na koniach oprócz ludzi
pieszych, wszyscy zbici od chłopstwa po rozgromię.
Była długa na dwa łokcia i półtorej ćwierci, na szerz
dwa i ćwierć, z ogonem. Było pod nią dwieście mężów
z oszczepy, wszyscy zbici w pogoni,
iosi-jii.) ff^AkijK] tiiii^msą ,j>\Binf ęuHii-j o
V'n «
^
.^-■ff:f>0
?noi-
!!i|iilllij!;!;tip:v!i|l
!ii!liaj!il!|i^-'ii;iillfcii:
J
»fiiui>^k siir^ oólii
Czwarta chorj»giew. Trzy pola czarne a białe, było
pod nią sto rajtarów konnych, wszyscy zbici od chłop-
stwa po rozgromię z ludem pieszym. Szeroka na dwa
KK)!jJł^ łokcia i na dłoń, miała trzy ogony, każdy na łokciu.
Było pod nią sto mężów z oszczepy, wszystkie żywo
przywiedziono do Krakowa, w wieże wmiatano, insze
ludzie chłopstwo pogromiło.
Bw«i«(iM«3</# iiio-ni 0ft iunLy&,
I iifiipi",':'" " — -Wy ifńM -
iJjhdJHs vjrK[ 0^1 :.A'iiTjt /. 1.
Piąta chorągiew Bartosza de Yiszemburg, tamże
,^^ ....y,; tej potrzebie, którą sprawował G^eor^iiw Zw^zZeSe wójt
r>b itnih ^ Kokenhauzu, pod którą było między inszymi sto mę-
żów z oszczepy, między nimi piechoty barzo wiele,
z pomorskiej, chełmskiej, pruskiej, inflanckiej ziem. Była
szeroka na łokciu i na ćwierć i także długa. Trzy ogony
u niej, każdy na łokciu.
Tak gwałtownego nieprzyjaciela poraziwszy, Panu
Bogu cześć i chwałę dawali, a wtem ciała umarłych
chowano, na które król patrzając z płaczem się oświad-
czał Panu Bogu, że się w ich śmierci nie kochał, owszeki
zawsze zgody pragnął a pokoju.
doi Naprzód cifJo mistrzowe między trupy znaleźli, do Marborgu z uczciwością prowa-
dzono, i tamże u świętej Anny pochowan, potem insze według stanów ich chowano.
Z wojska polskiego, acz też niemało poległo, wsząkpż dwa nąznaczniejsi: Jaku-
bowski z domu Topór, a Cielicki. ifTMrWfT orfn^.yw ilyos^ nsitłh **(» ■■i::iUHfAei&
la Mistrz on nadęty, co był królowi dwa miecza posłał, od chudego draba zabit, a
przy nim czterysta kuntorów i rycerstwa znacznego, których liczbę kładą 50,000, książę
owtóioa^''- fiy'OWii ,//(xti3ii 1.
788 '^0 KLEJNOCIE V/
szczecińskie pojman przez SkarbkazGóryz domu Habdank, Konrad książę oleśnickie
przez Czecha z Salce. Pojman też Gerczyk Kerczdorff grof ze czterdzieścią paniąt cze-
skich. Owo wszystkich było 40,000 pojmanych, ostatek pouciekało, bo kładą pruskie
kroniki wojska krzyżackiego na ten czas 140,000. Niektórzy wypuszczeni z łupem po-
wiązani, drogie do Polski wieziono, gnano, dwu kuntoru sobie wziął Wituld: Samborga
i Margwarda, które dał pościnać. ''■'-'^ ^'■'
Na on czas gdy król na poboisku Panu Bogu się modlił, dziękując mu za zwy-
cięstwo, Henryk z Pławna, który był kuntorem na Świeciu^ lud co naprędzej zebrawszy,
Marborg okadził, też dopiero król tam przyszedł, zamek ze trzech stron obegnał. Polacy
od Nogatu, Litwa od Wisły, a Rusacy z innymi Kozaki z południa^ bez przestania strzelbą
mury tłukli, a gdy ono oblężenie chwilę trwało, szlachta pruska, chełmieńska, pomorska
ze czterema biskupy: z chełmińskim, warraieńskim, pomezańskim i sambiejskim dobrowol-
nie się poddali królowi, zamki, miasta król wziął pod swą obronę, Gdańsk, Królewiec,
Elbląg, Toruń, Chełmno, Świecie, Gniewo, Tczów, Nowe, Brodnice, Brandeburg, i inszych
wiele, gdzie nawiętsza chęć Elbieżan przeciwko Polakom się pokazała, którzy Wernera
Tetyngiera komeudora swego z zamku wyrzucili, o czem ci potem historya szerzej powie.
•'»' Przyszedł pieszo król Władysław do Krakowa z wielkiem nabożeństwem, chorągwi
pięćdziesiąt krzyżackich na wieczną pamiątkę zawiesić na zamku przed grobem świętego
Stanisława kazał, które aż i po ten czas widzimy od roku 1410, jakoś o nich wyżej
czytał. .ciłfiio%oq o«J«qoyt3>,»ŁSł)yl ^
W roku potem 1412 przyjechali do króla Władysława posłowie weneccy postępu-
jąc pięćset ludu królowi z oszczepy, gdyby tylko z Zygmuntem królem węgierskim wojnę
podniósł, który już był obran na cesarstwo. O czem dowiedziawszy się Zygmunt, po-
słał też posły swe do króla Władysława potwierdzając przymierza, albo zgoła żądając
go do Łubowie na rozmowę przyjacielską.
Tam królowie oni oba potem między sobą i między królestwy swemi przymierza
potwierdzili. Na prośbę Zygmuntową jechał z nim Władysław do Budzynia, i tamże do
niego posłowie tatarscy przyjechali z wielkiemi upominki, obiecując mu wielką pomoc
na każdego nieprzyjaciela, kędy by jedno potrzebę miał. Z czego był barzo król ucieszon.
Potem od Zygmunta króla wielkiemi upominki udarowan. Obrócił się do Polski przez
morawską ziemię.
Z Węgier przyjechawszy Władysław, objeżdżał swoje wszystkie państwa, a u Gro-
dła nad Bugiem Polakom i Litwie sejm złożył, i tam między temi obiema narody przy-
mierza potwierdził. Tam prawo i wolność rycerską nadał Litwie, wszakoż tym tylko,
którzy się pochrzcili na wiarę rzymskiego kościoła, i do tych herbów, których rycerstwo
polskie używało przyłączył, o czem będziesz miał niżej.
'ii< w roku potem 1414 dla wielkich krzywd, które miał od Krzyżaków w granicach
państw swoich, rozkazał się wszemu rycerstwu z Polski, z Litwy i Rusi ruszyć; miał do
tego wiele ludzi za pieniądze, z Czech, z Śląska, i k'temu śląskie książąta. A tak nie
zabawiając się długo szedł w ziemię nieprzyjacielską, wiele zamków jedne popustoszył,
drugie pod sw^ raoc wxial, aż potem przyjechał le^at papieża Jana XXni, Jan lausaacńąki
w. KS. LITEWSKIEGO. 789
biskup, który przymierze do dwóch lat wziął między Krzyżaki a między królem, żą-
dając aby wszystkę kontrowersyą na konstancyeńskie koncylium ka rozeznaniu dali.
«i ji A tak tak rozpuściwszy wojsko, posly na koncylium wyprawił, między którymi na-
przedniejszy był Adrzej Laskary z domu Godzamba biskup poznański, o którym
będzie niżej.
W tymże czasie Władysław król przyjacielską chęć okazał Zygmuntowi cesarzowi
w Węgrzech, bo w niebytności jego Turki, którzy ziemię węgierską pustoszyli, i z zie-
mie bośnieóskiej , którą był z ręku ich Zygmunt dostał, gdy ją znowu pod swą moc
brali ^ odegnał, (posławszy do nich posly z barzo srogiem poselstwem) więźniów wiele
przednich panów odgromił, do sześciu łat przymierze między owemi ludami postanowił.
Potem wszystkę polską i ruską ziemię barzo prędko objechał, a gdy był w Śnia-
tynie przed Świątkami w r. 1415, przyjechał do niego wojewoda wołoski ze wszystkimi
pany swymi, tam się królowi pokłoniwszy, chorągiew przed jego nogi porzucił, a potem
przysiągł zawsze pod mocą i rozkazaniem królów polskich z ludami swemi być.
Tegoż czasu od cesarza konstantynopolitańskiego i od patryarchy przyjechali po-
słowie, prosząc aby ich król żywnością i zbożem opatrzył, bo barzo byli udręczeni od Tur-
ków. A tak król Władysław uczynił dobrze prośbie ich, o czem ci potem historya powie.
W roku 1416 umarła Anna królewna, niedługo potem Tatarowie wypadli, do Rusi
wpadli z cesarzem Edygą, kijowski wszystek powiat spustoszyli ogniem i mieczem i mia-
sto Kijów spalili, i od tego czasu do pierwszej ozdoby przyjść nie może.
Król co miał się mścić nad pogany, to na ten czas weselem się zabawiał w Sa-
noku, kędy pojmował Helżbietę Pilecką, wojewody sędomierskiego Ottona córkę
xt domu Topór, tak jakoś o tern pod Toporem czytał. Po tem weselu gdy król z Po-
znania do Szrzody jechsU, zaburzyło się niebo, potem grom tak srogi uderzył, w wozie
cztery konie, dwóch dworzan i inszych koni wiele pobił, król chwilę leżał jakoby umarły,
przyszedł potem k'sobie i był zdrów, tylko co kilka dni nie słyszał, i tak to mówili ludzie,
że go Pan Bóg dla nieprzystojnego małżeństwa pokarać raczył, bo ta Helźbieta była
chrzesną matką jego.
Złożył potem król sejm w Łęczycy, na którym mało nie przyszedł do czego dzi-
wnego. Helźbieta królowa gniewała się na Wojciecha Jastrzębca biskupa krakow-
skiego, dla tego, że ten był napierwej przeciwko temu, że ją król pojął za żonę. Druga,
iż Janowi synowi jej, którego miała z Wincentym Granowskim z domu Leliwa,
dał listy na grabstwo nad prawo pospolite. On tych listów pieczętować nie chciał, a tak
królowa nań podwędziła, aby mu na sejmie wziął pieczęć, ale umarła przed sejmem,
czemu wszyscy byli radzi, oprócz króla, który jej żałował. Wszakoż jednak z biskupem był
sąd, o co powstali bracia i przyjaciele biskupi, których barzo wiele z nim przyjechało na
on sejm. Było wielkie zamieszanie, aż król na pokoju się zamknął, zatem i bronę zam-
kową zamkniono, most podniesiono. Potem ona waśń między pany ucichła, a król wszyst-
kiego biskupowi przebaczył. Fotem radził o dobrem rzeczypospolitej , a nawięcej o Cze-
chach, którzy pilno a pilno prosili, aby ich król w obronę swą przyjął, wszakoż na
kilku sejmiech pilnie o tem rozmawiając na tem stanęło, aby im król dał pokój, dla różnych
wiar, których się już było między nimi uasiało, o czem w historyi szerzej czytać będziesz,
790 < • O KLEJNOCI©^ W
Potem król spowinowacił się z Fryderykiem margrabią brandeburskim, dawszy sy-
nowi jego starszemu Fryderykowi jedyną córkę swoje Jadwigę w stan małżeński, który
gdy na ten czas jeszcze był młodziuchny, na dworze królewskim wielkim dostatkiem
był chowan.
Potem król kromia woli wszystkich panów czwartą żonę pojął, Andrzeja ksiątęcia
kijowskiego córkę od siostry Witułdowej, po której żadnego posagu nie wziął.
Potem miał z Krzyżaki wojnę, którą Zygmunt wzburzył między nimi przez listy,"
które żebracy w sukniach zaszyte wynosili, aż w Koninie u jednego listy, gdy z przygody
na drodze umarł, naleziono. A tak król kazawszy się ruszyć wszystkiej Polsce, Rusi i^
Litwie w ziemię nieprzyjacielską, wszędy pustoszył wszerz i wzdłuż, wsi, miasta palił,
i kilka zamków wziął. Krzyżacy widząc upadek swój, płaczem szlachty i mieszczan po-
ruszeni, pokój za słusznemi kondycyami uprosili. Zygmunt potem cesarz za wielkiemi'
prośbami panów węgierskich pojednań z Władysławem królem. .■]
W roku 1424 królowa Zofia koronowana dwunastego dnia miesiąca lutego; urodził
potem Władysławowi syn, piątego miesiąca ocbrzczon, dano mu imię ojcowskie Władysław.
-? Tegoż roku od papieża przyniesiono królowi gwóżdż jeden, którym był Zbawiciel
nasz Pan Jezus Chrystus do krzyża przybit.
Tegoż roku i drugiego było wielkie powietrze w Polsce i w Litwie, tak, iż król
z królową i Witułd w lesiech mieszkać musieli. A gdy się myślistwem bawił, padł koń
pod nim, złamał goleń, aż kilka miesięcy w Krasnym Stawie na lekarstwie mieszkał.
W roku 1426 na Świątki sejm złożył w Łęczycy, na którym o wielką rzecz traktat
był, wszakoż niedokończony dla tego, że był król na przeszłym sejmie w Brześciu nie
spełnił co był rzekł potwierdzić i przyczynić rycerstwu wolności. Król żądał, aby syna
jego, który się był roku przeszłego urodził, po nim za króla naznaczyli. A gdy się wy-
mówił, iż wyżej pomienionych koudycyj uczynić nie mógł, ani ich chciał potwierdzić,
powstawszy wszyscy panowie, on list który byli dali królowi na się, w żądaniu jego o
syna, wziąwszy od Zbigniewa biskupa, któremu go byli zwierzyli, z gniewem pized oczyma
królewskiemi zdrapali. A tak nic nie sprawiwszy, z onego sejmu pojechali, ostatek
w historyi czytać będziesz.
Drugiego roku się nic takiego godnego pamięci nie działo, tylko co królowa była'
za oskarżeniem Witułdowem w podejrzeniu, który dla tego, iż już trzeciem dziecięciem
chodziła, powiedając to już być niepodobną rzecz, dla lat podeszłych królewskich, o co
była w wielkim frasunku, jakoć to potem historya powie, aż panowie sami o jej krzy-
wdę wszczęli, a nawięeej Jan Tarnowski kasztelan krakowski, mówiąc królowi: Cóż
ty nam królem po sobie chcesz syna zostawić, a ty o matce jego nic dobrego nie trzy-
masz. Za nim potem wszystek senat w te słowa się oparli, aż się musiała królowa od-
wodzić siedmią pań statecznych, z któremi przysięgać musiała, i tak była wolną.
Zygmunt potem cesarz trudności królowi zadawał z Wituldem, któremu koronę na
księstwo litewskie dać obiecował, coć potem historya powie.
W roku 1430 w radomskim powiecie w Jedlnej złożył król sejm, na którym ohcąc
do dziatek swoich chęć nakłonić wszystkich stanów, praw i wolności weeBug żądania ich
potwierdził, i podatków wiele opuścił mieszczanom i wieśniakom etc.
w. KS. LITEWSKIEGO. 791
Witnłd rotmaitemi przemysły starając się o królestwo, nie mogąc do tego przyjść,
wpadł w niemoc, umarł w Trokacłi, mając więcej niż ośmdziesiąt lat wieku. Po jego
śmierci była trudność z Swidrygielłem, który prawie mocą wielką domagał się księstwa
litewskiego, o czem ci potem historya powie.
Tegoż czasu było powietrze wielkie po wszystkiej Polsce. Polacy złożyli sejm szó-
stego dnia grudnia w Warcie, zkąd potem kazali się wszystkim do Litwy ruszyć, a na
dzień pewny miesiąca stycznia u Kijan wsi w lubelskim powiecie nad rzeką Wieprzem
Bjecliać się mieli, wszakoż naprzód posły do Swidrygiełła posłali: Zbigniewa biskupa
krakowskiego, Jana biskupa włocławskiego, Jana z Li chin brzeskiego wojewodę,
i j^ędziwoja poznańskiego, aby króla wolnego do Polski wypuścił. Wszakoż ów niżli
posłowie przyjechali, wiedząc o wszystkiem, króla wolnego do Polski odprowadził.
Na tymże sejmie w Warcie, dziatki królewskie zlecone do wychowania w dobrych
naukach Wincentemu rzeczonemu Kot, Dębieńskiemu z domu Odrowąż, mi-
strzowi i kustoszowi gnieźnieńskiemu, i Piotrowi Ryterskiemu szlachcicom.
Na początku roku drugiego złożył król sejm w Sędomierzu z Litwy przyjechaw-
szy, tam mu znać dano, że Swidrygiełło niektóre zamki na Podolu opanował. Do którego
wyprawił posły: Stanisława biskupa poznańskiego i Jana chelmieńskiego, Sędzi-
woja poznaasiiiego i Jana z Lichiiy brzeskiego wojewody, aby zamki puścił, a z Po-
dola wyjechał, z Łucka, z Wołynia, aby zjechał, a do króla na pewny dzień przyjechał,
a od niego z rąk aby księstwa dostał, na które nieprzystojnie wjechał; ostatek w histo-
ryi czytać będziesz. Z którym potem gdy niedbał na upominanie, wojnę podniósł, i pogro-
mił, aż zjechać musiał, wszakoż mu wiele ludzi w pogoni Polacy pobili. Ratno król
wziął zamek który Rnsacy poddali. Spalił był na ten czas Swidrygiełło chełmsisą zie-
mię, ale wojsko jego Ciołek podstarości chełmski tylko we trzydzieści koni najechaw-
szy poraził, trzysta ich zabił, czterdzieści żywych pojmał Na ten czas k'woli Swidry-
gieHowi Wołochowie podolską i ruską ziemię pustoszyli^ które- gdy z wielką korzyścią
nazad szli, Buczacki poraził, i onę zdobycz odjął. ^ ,. ,nos' sbR^/^nor^
Ruszył się potem król do Lwowa, tam z Kijan z dobrzyńskiej ziemi szlachty wiele
«U> niego przyjechało, prosząc łaski wspomożenia, źe byli znędzeni od Krzyżaków, przeciwko
którym król wielką łaskę okazał, rozdawszy między nie skarb wielki.
f„, Złożył potem król Władysław sejm na dwudziesty trzeci dzień kwietnia, na którym
Władysław syn jego starszy na ojcowskie miejsce po śmierci jego był naznaczon
i potwierdzon zgodnie od wszystkich. A gdy przyjechał do Małej Polski król, przyjechali
do niego posłowie od Czechów, obiecując pomoc przeciwko Krzyżakom, a starając się
o miłość Kory butowi przyjacielską u króla, byli wdzięcznymi u króla i u panów z takiem
poselstwem, na wszem ich hojnie podejmowano, wszakoż Zbigniew biskup krakowski
)g^y do Krakowa przyjechali, nad wolą królewską we wszystkich kości elech sacra inter-
dixit, o co sobie pany i króla barzo obraził, że mu ręki dać nie chcijd, gdy do niego
do Wiślice przyjechał, wszakoż on tego namniej się me,ulgknąwszy, śmiele na wszystko
odpowiedział, coć potem historya szerzej powie. Trho-4 il^ j*' n/a - \-ta vi(ji;l
.,^j Tegoż roku przyjechali posłowie Jana cypryjskiego, hierozolimskiego i ormiańskiej
Wola, dawszy upominki królowi i królowej, żądali o córkę królewską Jadwigę synowi
792 O KLEJNOCIE
^f''
królewskiemu, a pożyczając dwustu tysięcy czerwonych złotych, w których mu zastawiali
dwie albo trzy części królestwa cypryjskiego, wszakoż nic nie otrzymali, bo już była
Jadwiga umarła, a król się też wymówił, że pieniędzy nie miał, dla częstych wojen z nie-
przyjacioły.
Tegoż czasu z wolą królewską Zygmunt brat Witułdów, starodubskie książę. Świ-
dry gełła wygnawszy, sam księstwo litewskie opanował, a potem przysłał o potwierdzenie
do króla, i król posłał siedmi panów do Litwy, aby przy nich przysiągł zawsze
być w posłuszeństwie królów polskich, i przeciwko każdemu nieprzyjacielowi społecznie
być gotowym, i insze kondycye, które się w historyi ukażą dowodnie. A te z synem
Michałem poprzysiągł, tamże mu Zbigniew biskup przedniej szy onego poselstwa, miecz
imieniem królewskiem oddał. On potem dostawszy księstwa w Ośmianach, Swidrygiełłowe
wojsko, które był z Rusi a od Tatarów zebrał, poraził, między którymi byli i Krzyżacy
inflantscy, w którem dziesięć tysięcy ludzi pobił, a cztery pojmał. Potem Zygmunt książę
na znak zwycięstwa swego, kościół w Ośmianach zbudował, przy którym kanoniki fundował.
Od Polaków tegoż czasu był porażon Fetko książę Ostrowski, który stronę Swi-
drygiełłową trzymał, jako o tem w historyi mieć będziesz. Tam dwanaście chorągwi nasi
ruskich wzięli, czternaście mil ode Lwowa tę potrzebę mieli, dnia ostatniego października.
Złożył potem król sejm na dzień ś. Jana Chrzciciela, z którego o pomoc Czechów
przeciwko Krzyżakom żądano, acz byli wszyscy biskupi przeciwko temu, k'temu i to po-
stanowiono, aby król w Polsce został, a nad wojskiem przełożył Mikołaja Michałow-
skiego z domu Róża, kasztelana krakowskiego, któremu król rozkazał ziemię pusto-
szyć^ zamków ani miast nie dobywać. Wszakoż niedługo był posłuszen królewskiego
rozkazania, za poradą Ostroroga obiegł Chojnice, które było dobrze opatrzono. Potem
poleżawszy tam dwa miesiąca ciągnął pustosząc ziemię pomorską, białym głowam i pa-
nienkam wielką uczciwość czynić kazał, na co straż znaczną wybrał, aby żadnego dcspektu
nie popadły, albo żeby która tajemnie od kogo zachowaną nie była, wszystkie do Wisły
zaprowadzone i przewiezione, a wolno puszczone, za co im i sami nieprzyjaciele barzo
mieli za dobre, wszyscy im za to dobrego szczęścia od Pana Boga żądali, a swoim któ-
rzy się inaczej zachowali w pustoszeniu ziem, przeklinali. Zatem się z pilnością Krzyżacy
o pokój starać poczęli, bo tylko czternaście wsi całych, które między bioty od naszych
niepustoszone zostały. Skoro przymierza dokonali, wszystek iud wziąwszy dozwolenie od
hetmana, rozjechali się do domów, a Czechowie co przedniejszy do króla z Pyzdr się
obrócili, gdzie byli wdzięcznie przyjęci i udarowani hojnie. Wsznkoż się naszy natenczas
od nich w wierze nie naruszyli, owszeki się jeszcze brzydzili błędy ich.
Rozpuściwszy król Czechy, jechał do sędomierskiej ziemie, chroniąc się powietrza,
które po wszystkiej Polsce panowało, którem Jan Szafraniec biskup włocławski umarł,
po którym został Władysław Oporowski z domu Sulima, jakoś o tem czytał pod
herby. Kometa się potem okazowała jasna, która znaczyła śmierć królewską.
W Niepołomicach potem król będąc, złożył sejm na dzień świętego Marcina, na
który przyjechał Heliasz syn wojewody wołoskiego zmarłego, który był zrzucon od młodsze-
go brata z państwa, prosząc o pomoc, a pod moc się jego i królów polskich poddając,
czego przysięgą potwierdził. Poseł Stefanów przyjechał, prosząc, aby król więcej nań
w. KS. LITEWSKIEGO. 793
mirf baczenie niż na brata wszystkim omierzłego. Ten króla nie dogonił aż w Łęczycy,
także się obiecował pod mocą zawsze być królów polskich, jako i on, o czem w hi-
storyi będzie.
Roku 1434 w Nowem Mieście Korczynie król Władysław sejm złożył prawie na
post, zkąd posły na koncylinm bazylieńskie wyprawił, opowiedając Zygmunta cesarza,
takie i krzyżacką nieustawiczność, a do przelania kr wie chrześcian przez chytrość ich
porywcze. Byli tedy ci posłowie: naprzód Zbigniew biskup krakowski, Stanisław
poznański z domu Ciołek, Jan Koniecpolski z domu Pobóg kanclerz koronny
i Mikołaj Lasocki z domu Dolega dziekan krakowski. Wszakoż Zbigniew niż wy-
jechał, widząc już króla w leciech podeszłego, nie spodziewając się go z tej dalekiej drogi
zastać, naprzód począł w nim wychwalać wielką godność prawie królewskiemu stanowi
należącą, a to co też baczył szkodliwego, jawnie ganił, tak aż król słuchając go porwał
się zagniewany, wyszedł z rady grożąc biskupowi, który tego namniej się nie lękał.
Król też potem obaczywszy się podziękow£^ za upomnienie, i tego z czego go upominał
zrazn się wystrzegać począł.
Po takich pracach bacząc król Władysław bliski koniec żywota swego, kazał się
sprawić chwalebną świątością, wszystkim winy którzy go gniewali odpuścił, sam tegoż
od drogich żądał odpuszczenia. Zbigniewowi biskupowi pierścień ślubny od królowej Ja-
dwigi, nad który nie miał w skarbie swym nic milszego za upominek posłał, prosząc
odpuszczenia za przewinienia dawne przeciwko niemn, zalecając duszę swą modlitwie
jego, i dziatki mu do opieki zlecając. Potem nmarł dwunastego dnia czerwca, panował
lat pięćdziesiąt i dwie i trzy miesiące.
Był to król barzo hojny, wiele o sprawach jego dobrych, rzeczypospolitej pożyte-
cznych, czytać będziesz w historyi.
O WŁADYSŁAWIE TRZECIM
SYNU WŁADYSŁAWA JAGIEŁŁĄ STARSZYM.
Już byli oni posłowie, które na koncylinm wyprawiono było, w Poznaniu, gdy im
znać dano o śmierci królewskiej. A tak się zbieżeli wszyscy panowie do Poznania
i szlachta krajów onych, a tam według dawnego postanowienia starszego syna Jagielło-
wego imieniem Władysława na królestwo przełożyli, a do Zygmunta posłali książęcia
litewskiego, aby na koronacyą króla nowego na czas pewny przyjechał. Barzo to obra-
ziło Małe Polaki, że to kromia woli ich uczyniono, wszakoż iż tam był Zbigniew biskup,
k'temu iż to sprawa rzeczypospolitej barzo potrzebna była, łacno się uśmierzyli i na to
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 100
794 O KLEJNOCIE /
przywolili. Byli między rycerstwem dwaj panowie barzo skrzętni, i na niepokój wielki
załawiali, jako Spytek Melsztyński z domm Leliwa, a Dersław Rytwiański
z domu Jastrzębiec, oba byli możni, o których ci wiele historya powie. Ci byli prze-
ciwko temu barzo, aby Władysław tak młody, nie był koronowan, wszakoż im to zbili
słusznemi racyami panowie, że tak musiało być, jako w Brześciu i na sejmie za dobrego
zdrowia królewskiego postanowiono było, bo gdy w gromadzie będąc, wołali; Nie przyr
zwalamy! Jan Oleśnicki rzeczony Głowacz z domu Dębno, marszałek koronny,
kazał tym, którzy przyzwalali na koronacyą Władysławowa', aby na prawą stronę prze-
stępowali, a ci na lewą co przeciwko niemu byli. Zatem wszyscy na jedno się zgodzili.
Nazajutrz król jechał do miasta na majestat, który było uczyniono w rynku dla przysięgi
od miasta, wszakoż nie doszła dla tego, że się biskup z książętami mazoweckiemi po-
mówili o miejsce, kto bliższy króla miał siadać.
Potem drugich dni radzili o dobrem rzeczypospolitej. I zdało się im, aby w każ-
dym powiecie zostawili inszego sprawcę, w Krakowie dla dojrzenia mennice naprze-
dniejszych dwu, a wszakoż, aby nic nowego sami, tylko z wolą wszystkiej rzeczypospo-
litej stanowili. lao^ iyłf.hi wfJf^^t ^ f>ps3i5d do«oyw% f(-v
Tegoż czasu ruską szlachtę wszelakiemi prawy i wolnościami nowy król porównał
z rycerstwem polskiem. Nadchodziły potem wielkie trudności z Krzyżaki, z Zygmun-
tem cesarzem, z Świdry giełłem , także i w domu niespokojna szlachta przeciwko księży
była powstała, dla tego, że im nie dopuszczali onych pierzchliwych rad ich, wszakoż
potem ucichnęli, gdy kilku przedni ej szych hersztów prawie za dopuszczeniem pańskiem
umarło. A to się działo roku 1435.
Tegoż czasu Heliasz Wołoszyn, o którymeś wyżej czytał, uciekł z więzienia, a umy-
ślił ziemię wołoską pustoszyć.
Tegoż roku w jesieni Swidrygiełłowe wojsko społecznie z Krzyżaki infiantskimi
pogromione na głowę od Polaków było, za sprawą Jakóba Kobylańskiego, który
był posłań z ludźmi na pomoc Zygmuntowi księciu litewskiemu, u Wołkomirzy. Wiele
tam było zbitych także i pojmanych. Mistrz sam i marszałek jego zabit, potem łacno
było o przymierze wieczne z Krzyżaki. Od tegoż czasu Smoleńsk, Orsza, Połock, Witepsk
i wszystka ruska ziemia, została przy litewskiem księstwie.
Drugiego roku 1436 na Świątki panowie polscy i węgierscy do Kieszmarku się zje-
chali, a odłożywszy niechęci, pokój między sobą i pany swymi postanowili. Potem po-
słał Władysław król posły do cesarza Zygmunta, starając się o wnuczki jego, sobie
o jedne, drugą bratu swemu do stanu małżeńskiego, których nie odmówił, wszakoż na
inszy czas, gdyby był wolniejszy od spraw wojennych odłożył, a wtem umarł.
Tegoż roku król Władysław przez posły swoje pogodził bracią Wołochy, rozdzie-
liwszy ziemię między nie tym sposobem: Bassarabią z Białogrodem z zamkiem i z Kilią
Stefanowi, a niższą ziemię z Soczawą co od Rusie, Heliaszowi. Heliasz zaraz nie mie-
szkając do Lwowa przyjechał z pany swymi, przysiągł posłuszeństwo królom polskim^
którego król potem, gdy podniesień od przysięgi pocałował, a wszystkim panom jego
dał rękę. Postąpił dań królowi na każdy rok sto koni, czterdzieści postawów szarłatu,
czterdzieści wołów i dwieście wozów wyziny.
w. KS. LITEWSKIEGO. 795
Potem czwartego albo piątego roku oba z Stefanem bratem przyjechawszy ze wszy-
stkimi pany swymi, temuż królowi znowu przysięgali.
Już na końcu tego roku przymierze z Krzyżaki pruskimi i inflantskimi postanowione
było, o czem przywileje koronne świadczą.
Potem roku 1438 niemałe były rozruchy w Polsce, bo Spytko Melsztyński
w dobra Zbigniewa biskapa krakowskiego w uszewskie, które przyległy zamkowi mel-
sztyńskiemu, wjechał i wybrał, częścią z dawnej niechęci przeciwko biskupowi, częścią
też już napsowani od Czechów wiarą Husową. Potem pozwany od króla jako pokoju
pospolitego wzruszyciel, pojednał się z biskupem. Ledwie się to dokonało, drugie znowu
zaczął Dersław Rytwiański, który po stryju swoim Wojciesze arcybiskupie gnie-
źnieńskim wielkie skarby pobrawszy, zebrał niemały poczet ludzi jezdnych i pieszych.
A gdy był przy zwań do króla, powiedział, że nic przeciwko rzeczypospolitej czynić nie
chce. Potem odjechawszy z onymi ludźmi do Zatora w nocy przyjechał, przystawiwszy
drabinki na mury do miasta z ludem wszedł^ nad nadzieję wszystkich miasto wziął, po-
tem i Oświęcim także, o czem będzie w historyi. Dał królowi Zator, którego nie chciał
wrócić książęciu Wenceslawowi Kazimierzowemu synowi, aż przysiągł zawsze być pod
mocą i posłuszeństwem królów polskich, o czem w historyi będzie, albo czytaj u Kro-
mera księgi 21.
Tegoż roku Tatarowie wtargnęli do Rusi i na Podole, wielką korzyść wziąwszy na-
zad się obrócili, za którymi Podołanie zebrawszy się do gromady ciągnęli, tam na miej-
scach Igniących potrzebę z nimi mając, porażeni. Jan Włodek z domu Sulima w tej
potrzebie barzo ranny, gdy poganin z niego obierał szaty, duszę w sobie zataił, gdy
z niego ubranie zejmował i palec z pierścieniem ucinał, i tam się namniej nie mszył,
tak jako martwy leżał.
W tychże czasiech na sejmie piotrowskim miesiąca grudnia, sam Władysław król
królestwem rządzić począł, opiekunowie żadnej władze nie mieli.
Tamże do niego przysłał papież Eugieniusz posły o pokój starając się między nim
a Wojciechem cesarzem, aby tem snadniejszy ratunek mogli dać Węgrom i Grekom
przeciwko Amuratowi cesarzowi tureckiemu, który tym obiema narodom był ciężek, i wo-
łoską ziemię już był sobie zhołdował, około Białogroda. Na co zezwolili oba panowie
pomienicni. Ale gdy nie mogło przyjść natenczas do pokoju, do czterech miesięcy tylko
wziął między nimi przymierze, przez on czas chcąc co stateczniejszego postanowić.
A to się działo w roku 1439. ./
-y Tegoż roku był sejm w Korczynie złożon, na którym Spytek zMeisztynaz domu
L e 1 i w a z niemałym ludem do miasta barzo rano wbieżał, gospodę biskupa włocławskiego;
Władysława z domu Sulima i Mikołaja Lasockiego dziekana krakowski^o b^-i'
brał, toż klasztorowi uczynił, gdy tam nie zastał Jana Koniecpolskiego lEanctóraiBi ii Jana
Oleśnickiego marszałka, którzy się przed nim byli schronili. To zbroiwszy, • na strome aa
miastem obozem stanął, wszakoź, niż obozn dobrze postanowił, oiki wszyscy ieo przy/króltt
byli, zebrawszy się pod sprawą Hincze z Rogowa z domHr-fiujałJosaa dil>ćll)ifj»ł«wai
z Szczekocina z domu Odrowąż, chociaż niezbrojni, nai<|bHJjile się rcndifi. A>^di^iiapnióa^.
796 O KLEJNOCIE
S pytka zabili, łacno potem ony ladzie jego rozgromili, o czem będzie w historyi, albo
czytaj u Kromera księgi 21 list 483.
W Wielkiej Polsce także rozruchy wielkie były za "pobudką Abrama Zbąskicgo
z domu Nałęcz, który za heretyki pomagał, a Czechy ministry fałszywe przechowywał
w swym domu. Poznańskiemu biskupowi Ciołkowi był wielkim nieprzyjacielem, tak, iż
dla niego nie mieszkał w biskupstwie swojem, ale zjechał do Krakowa przed nim. A gdy
umarł Ciołek, a po nim nastał Andrzej zeBninaz domu Łodzią, więtsze jeszcze zawa-
śnienia między nimi były, którego zaklął biskup. A gdy Zbąski na to nie dbał, on ze-
brawszy przez dziewięć set ludzi mężnie powinuych swoich, do Zbąszyna z nimi jechał,
zamek obiegł, a tam nie odstąpiła aż mu musiał wydać piąciu onych zwodników Abram,
z którymi przyjechawszy do Poznania, prawo o nich osądziwszy, popalić dał w środku
rynku.
Tegoż roku umarł cesarz Wojciech, dla wielkiej biegunki, która mu przypadła ze
zbytniego jedzenia malonów. Co bacząc Węgrowie, będąc w wielkim ucisku od Turków,
zmówiwszy się z Helżbietą cesarzową, Władysława żądali, aby panem ich został, a córkę
cesarską Helżbietę do stanu małżeńskiego mu dawali, acz była natenczas brzemienną
Helżbietą cesarzowa. A tak przyjechali posłowie w ozdobnym poczcie do Krakowa, opo-
wiedzieli chęć i żądanie wszystkich panów i rycerstwa ziemie węgierskiej. A gdy i)rzy-
szło do rady, było wiele panów polskich temu na odpór, rozważając, że to była wielka
rzecz, dwoje królestwo tak sławne wziąć na jedne głowę, k'temu i ta wojna z Turki
w smak im nie była. Drudzy zasię na to radzili, aby się ninacz nie oglądając, króle-
stwo przyjął, widząc to być z wielką sławą narodowi swemu, a k'temu nie chcąc wydać
poganom tak sławnego królestwa na wieczne opanowanie, którem jako murem króle-
stwo polskie było od nich zagrodzone. Władysław też już niechętny był do tego dla wy-
żej pomienionych przyczyn, częścią obawiając się z bialągłową w Icciech podeszłą mał-
żeństwa, wszakoż potem na tem stanęły vota wielu panów, aby przyjął królestwo, do
tego za wielką prośbą posłów węgierskich to uczynił.
Byli też posłowie Amurata cesarza tureckiego u Władysława, jeszcze za życia ce-
sarza Wojciecha, żądając naprzód przymierza, a pieniędzy dawając na potrzebę, i sto
tysięcy ludzi na pomoc przeciw cesarzowi.
To gdy z Węgry postanowił król, przyjechał wtem komornik z Węgier z listy do
posłów, opowiedając, że królowa syna urodziła, aby nazad przyjechali nic nie postana-
wiając z królem polskim.
(. Bj-óI zaraz porzucił onę chęć do królestwa węgierskiego, wszakoż prośbami zwy-
ciężony posłów, którzy powiedali mieć takie rozkazanie od rzeczypospolitej , iż chociaby
cesarzowa urodziła syna, aby przedsię Władysławowi królestwo z wolą wszystkich oddali.
Jechali zatem posłowie do Węgier, które królowa posądzać ze wszystkiemi sługami
do więzienia kazała. A tak się Węgrowie na dwie części rozdzielili, jedni chcieli Wła-
dysława, drudzy przy Helżbiecie stali. Co nic nie poruszyło Władysława, aby miał myśl
odmienić. Tylko mu to przeszkadzjdo i zafrasowało, gdy mu dano znać z Litwy, iż Zy-
gmunt książę, który okrutnie panował Litwie, był zabit od Iwana Czartoryskiego, za
ssezwoleniem niektórych panów ruskich i litewskich, o czem czytaj Kromera list 486.
w. KS. LITEWSKIEGO. 797
Wszakoź i dla tego nie odmienił umysłu swojego Władysław, aby o nim nie rozu-
miano, żeby to dla jakiej bojaźni uczynić miał. Poruczył bratu Kazimierzowi księstwo
litewskie uspokoić, a ono imieniem swem sprawować. A sam się już na drogę umyśloną
gotując, w Małej Polsce, Rusi Jana Czyżowskiego kasztelana krakowskiego z domu
Półkoza uczynił gubernatorem, a w Wielkiej Wojciecha Malskiego wojewodę łę-
czyckiego na swem miejscu zostawił, starosty poznańskiego i kamienieckiego odmienił,
wszakoż dla której przyczyny, tego nie dokładają. Spiską ziemię Zbigniewowi zlecił
biskupowi krakowskiemu.
Co odprawiwszy rządaie, z niemałym a ochędożnym pocztem nakształt wojska je-
cłiał, i posławszy przed sobą Symona biskupa agrjnieńskiego, Wincentego z Sza-
motuł kasztelana międrzyrzeckiego, Jana Sienieńskiego, Andrzeja Tęczyń-
skiego, do Budzynia, którego zaraz dostał.
Królowa dowiedziawszy się o tem, syna swego Władysława, który jeszcze nie miał
czterech miesięcy, wziąwszy, w Białogrodzie koroną świętego Szczepana koronować kazała.
A gdy prz}'jcchał do Bnd/.ynia król Władysław, wielkie grumady ludzi do niego się zje-
cliaiy^ do których przez tłómacza ozdobną rzecz uczynił, a powiedział iż daleko różDą
sprawę w nich, niż się spodziewał zastał, widząc między nimi rozdwojenie, on rzeczy
swe pilne w domu dla żądania ich opuścił, więcej folgując pospolitemu dobru ich, niżli
czemu innemu.
Naostatek im powiedział: Że nie chciał być przyczyną wewnętrznej wojny ich,
o co się jawnie świadczył, aby się nie oglądali na rzecz żadną, ani na jego pożytek,
ale na pokój rzeczy swej pospolitej, gdyż on był kontent na ojczystem królestwie.
Skoro król Władysław tego domówił, Węgrowie schylili się do rady, i dziwując się
skromności królewskiej , i tak wysokiej myśli. Zatem Laurentius z Hederwarn wojewoda
węgierski od wszystkich dziękował królowi, iż on naśladując zacnych spraw ojca swego,
naprzód wiary chrześciańskiej bronić chciał, a więcej poważał sprawy rzeczypospolitej
chrześciańskiej, aniżeli swe własne. A tak go prosił, aby królestwa które przyjął w obronę
swą nie opuszczał, wielką chęć mu i wdzięczność wszystkich z przyjechania jego oznaj-
mnjąc, a iż tych niewiele było, którzy namową białogłowską zwiedzeni, albo też chęcią
rządzenia czyjcm imieniem państwa, do królowej się przyłączyli, opowiedział. A niechcąc
go długo mieć wątpliwym, zaraz mu wszyscy przysięgali, pobudzeni albo na to poduszczeni
od Dyonizego Zecha kardynała i arcybiskupa strygonieńskiego , który tego żałował
barzo, że Władysława dziecię kiólowej przy niektórych paniech koronował.
Potem wszyscy według obyczaju króla obwołali, o czem będzie szerzej potem, albo
czytaj u Kromera księgi 21.
Tegoż czasu Zbigniew biskup krakowski kardynałem został.
81 Mając dwakroć sejm w Korczynie Mali Polacy, pozwolili królowi do Węgier posiać
pięć tysięcy ludu rycerskiego na pomoc, dla tego, że Węgrowie jawnie się dzielić po-
częli, jedni do króla, drudzy do Helżbiety królowej. Przeciwko tej stronie przeciwnej
zebrał Władysław wielkie wojsko, z którem posłał Mikołaja Frystackiego i Jana
Huniadn z dworem swoim, którzy fortunnie pogromili one buntowniki, sam zaledwie
Ładysław Crara podskarbi uciekł. Wszystkie król więźnie udarowawszy wypuścić rożka-
798 O KLEJNOCIE '
zał, czem sobie wielką chęć i miJość Węgrów zjednał. Sławieńską, kroacką ziemię, po-
sławszy Mikołaja Lasockiego dziekana krakowskiego okrom wojska, przez podda-
nie dobrowolnie wziął pod swą moc. i^ ((("tia^uhi liłs-ji-r i
Gdy się tam Władysław do Węgier wyprawował, Kazimierz brat jego z przedniej -
szymi pany Małej Polski, i z książęty mazowieckiemi z Kazimierzem i Bolesławem w nie-
małym poczcie dosyć ochędożnym, wziąwszy z skarbu królewskiego pieniędzy^ za gu-
bernatora do Litwy jechał. Tam od L'twy był obwołan książęciem litewskim; acz prze-
ciwko temu Polacy nie mówili^ tylko aby nad wolą nic królewską i nad postanowienie nie
było, to wymawiali. Słał potem Kazimierz do brata Władysława króla, prosząc, aby
potwierdził onej chęci litewskich panów. Wszakoż nietylko aby mu pozwolić miał, ale
go sobie tem barzo obraził, o czem czytaj Kromera w tychże księgach.
Drugiego roku 1442 mając król z Polski wielką pomoc do boju, jedny za pienią-
dze, drugie z chęci do niego jechali, miał potrzebę z onymi adwersarzmi swymi z ro-
żnem szczęściem. Było tegoż roku wielkie powietrze w Węgrzech.
Tegoż czasu kniaź moskiewski dostawszy pomocy od Tatarów kazańskich, wtargnął
do Litwy w ośmieński powiat, ogniem i mieczem pustoszył, do którego Litwa prędko się
zebrawszy z ludźmi przyszli, a stoczywszy z nim bitwę porazili, a potem ziemię jego pu^i
stoszyli, onę zdobycz ich pobrali, a z ziemie ich znaczną dosyć wywieźli. *
Tegoż roku na początku legat papieski przyjechał, starając się o przymierze mię-
dzy królem a królową, a przeciwko Turkom ich pobudzając, acz się już byli cicho za
kondycyami pojednali ^ kiedy do niej król do Jaurynu przyjeżdżał na prośbę legato wę,
który jej go dobrze zalecił, ale wtem królowa umarła prędko.
Amurat widząc ono zamieszanie w Węgrzech, Eascyą i siedmigrodzką ziemię pu-
stoszył, Białogród obegnawszy wielką mocą dobywał, król Władysław posłał do niego^
posly: Dobrogosta Ostroroga i Łukasza z Górki, prosząc, aby odstą[)ił od Bia-
łogrodu, a on pokój o który sam prosił dobrowolnie zachował zupełny. Ale on okrutny
Amurat odesławszy posły do Śmiderowa, aż do siódmego miesiąca z pilnością Białogrodu
dobywać kazał, od którego z wielką szkodą swą nic nie sprawiwszy odstąpić musiał,
posły odprawił z niesłusznemi kondycyami.
Julianus poseł obiecywał królowi i Węgrom od papieża i od niektórych panów
chrześciańskich wielką pomoc. ' '»" ?>*^
Złożył potem król na Węgry sejm w Budzyniu roku 1443, z którego posłał posły
do Fryderyka cesarza i do inszych panów chrześciańskich, do Krzyżaków pruskich i in-
flantskich, prosząc o pomoc przeciw tak gwałtownemu nieprzyjacielowi wszystkich chrze-
ścian, wszakoż nic nie sprawili, tylko co papież po wszystkich ziemiach chrześciańskich
kazał wołać piam Crucis miliłiam adversus barbaros. Zkąd niejaki poczet zebrał się mę-
żów z dobrej woli rządny, którzy mieli krzyż na chorągwi, które prowadził Julianus
kardynał biskup salinieński, kardynał, wyżej pomieniony legat, a Polacy też niemałe
wojsko królowi swemu posłali.
Tegoż czasu było wielkie trzęsienie ziemi w Węgrzech, w Polsce i w Czechach,
siódmego dnia czerwca.^"'' ^"'> Whnm; Hm yrm
'fc^i' A tak dwudziestego dnia miesiąca lipca, ruszył z obozem król z Budzynia przepra-
w. KS. LITEWSKIEGO. 799
wiwszy się u Słonego Kamienia przez Dnnaj, wszedł w ziemię nieprzyjacielską. A gdy
do rzeki Morawy przyszedł, wziął sprawę pewną od szpiegów, że nieprzyjaciel w bli-
skiem miejsca leży. Do Jana Huniada wyprawił zaraz z dziesiącią tysięcy ludzi, między
którymi byli Polacy. Który gdy w nocy na nieopatrzne bez wieści przyszedł, barzo ich
wiele poraził. Piszą niektórzy, że trzydzieści tysięcy Turków w tej tam bitwie zbito, a
cztery pojmano, wszystkę ziemię bułgarską pod moc królewską zaraz wzięli.
A gdy przyszli do granic macedońskich, Karambej powinny Amurata cesarza ture-
ckiego góry mocno osadził, broniąc naszym dalszego prześeia. A gdy naszy przyszli
pod góry, wyrwał się z wojskiem swojem na nie, wszakoż od królewskiego wojska roz-
gromion ; potem w historyi szerzej o tem mieć będziesz.
A gdy się tu sławna porażka po wszystkim świecie rozgłosiła, od wiela królów,
książąt, i z różnych krain posłowie się zjeżdżali, radując się z tak sławnego zwycięstwa,
a ku dokonaniu zaczętej wojny pomoc obiecowali, a nawięcej Eugienius papież z Wene-
ty, z Genueńczykami i z Filipem książęciem burgundyjskim, obiecowali wojsko do bro-
nienia Turkom przeprawy z Azyi.
Polacy także posławszy posły, radowali się z szczęśliwego powodzenia króla swego,
a przytem mu opowiedając w królestwie wielkie niepokoje i utrapienia. Bo naprzód:
Tatarowie częstem nabieganiem podolską i ruską ziemię pustoszyli, Litwa też z książę-
ciem swoim Kazimierzem przeciwko Bolesławowi książęciu mazoweckiemu , który po
zabiciu Zygmunta książęcia, drohiczyński powiat, który mu był król jadąc do Węgier
przysądził, opanował, wojnę gotowali, także i z Śląska jakieś zajątrzenia od książąt po-
czuwać było.
A tak się król z myślą dwoił: owdzie chęć sławy^ która mu już smakowała z onego
winszowania wszystkich chrześciańskich panów, owo tu zasię te przypadki w królestwie
ojczystem, i prośba przeraźliwa od wiernych poddanych; przedsię przemogła potrzeba
wszystkiej rzeczy pospolitej chrześciańskiej.
A wszakoż, aby to pokazał Polakom , że ich też w potrzebie nie opuszcza, obiecał
się im przed Świątkami do Polski, Węgrom zasię w Budzyniu sejm naznaczył, na który
przyjechał Iskra Czech, onej strony przeciwnej hetman, wziąwszy glejt u króla, bo wszyscy
Węgrowie skoro po śmierci Elżbiety królowej zaraz się pokłonili Władysławowi, tam
się z Iskrą pogodziwszy, wojnę przeciwko Turkom z wolą wszystkich stanów uradzili,
ustawiwszy dań na mieszczany i na wieśniaki. Sejm odprawiwszy, gotował się król Wła-
dysław do Polski, ale od Jana waradyńskiego i od Symona agryeńskiego biskupów,
wielkiemi prośbami był zatrzymań.
Gdy się król wielką mocą na wojnę gotował, Turcy o pokój z pilnością starać się
poczęli, bo już wiedział Amurat ono zmówienie wszystkich panów chrześciańskich prze-
ciwko sobie, k'temu że mu się już dał był poznać sam Władysław roku przeszłego.
Nadto jeszcze druga wojna ciężka barzo go trapiła w Azyi od książęcia karamańskiego,
przeciwko któremu wielką się mocą gotował, jeśliby był z Władysławem pokój posta-
nowił. Władysław król i Węgrowie nie byli przeciwko temu, gdyż to było z wielką sławą
ich, że oń pilnie Turek prosił.
A tak król jechał do Szegedynu, słuchał Turków poselstwa, którzy mu wielkie upo-
800 O' KLEJNOCIE -
minki przynieśli, z którymi na prośbę do dziesięciu lat przymierze postanowił, z temi
kondycyami, żeby mu pewne zamki, wszystkę Kascyą, i tę część wrócił Albanii, która
w Rascyi w dzierżawie despotowej była; dwóch synów despotowych pojmanych aby wró-
cił, a to barzo na krótki czas spełnić rau postanowił.
Wtem listy przyniesiono od Franciszka kardynała Weneta, hetmana wojska
papieskiego, i od inszych, którzy z nim w towarzystwie byli, także od Jana Paleo-
loga cesarza konstantynopolitańskiego, aby się król spieszył z wyprawą, a czasu pogo-
dnego nie omieszkiwał wybawić Grecyą z rąk pogańskich, to mu obiecująo, iż się nie
mieli dopuścić nazad wozić wojskom Amuratowym z Azyi do Europy, bo tam był wszyst-
kie wojska swe na karamańską wojnę obrócił. Paleolog grecki albo konstantypolitański
cesarz ziemią wojsko na pomoc obiecował.
Takowa wojna nie podobała się Polakom, i barzo się tem poruszyli przeciwko tym,
którzy króla na to namawiali, będąc pierwej upewnieni stateczuem przymierzem.
A tak złożyli sejm w Piotrkowie na dwudziesty piąty dzień lipca, posły do króla
obrali, wszakoż ich on uprzedził, posławszy do nich Jana G'ru8zczyńskiego kusto-
sza krakowskiego, który to opowiedział, że król inaczej uczynić niechce, jedno zaczętą
wojnę konać, a tak o pomoc pilno żąda.
W pół miesiąca października ruszył się król z obozem z Szegiedyna niechętliwy,
bo już byli Turcy odesłali syny despotowe, i zamki przedtem pobrane wrócili, jednak
tego postrzegli, że daleko mniejsze wojsko, niż przedtem miał, zwiódł przeciwko nim,
bo ich wiele z Węgier i z innych chrześciańskich krain nie przyjechało w nadziei posta-
nowionego pokoju, k'temu też i Polacy ci którzy przy królu byli, odjechali do domów
swoich, wziąwszy u hetmana dozwolenie.
Gdy przyszli na granicę do Tracyi, srodze król zakazał rycerstwu, aby kościołów
chrześciańskich nie szkodzili, i to, aby Turcy ci, którzy dobrowolnie które miasto albo
zamek poddadzą dobrowolnie, z rzeczami swemi wychodzili, i z tem wiele więźniów tu-
reckich rozpuścił.
Zatem się kilka miast i zamków poddało; Petresz i Somen, dwa zamki albo mia-
sta, gdy się zaraz nie poddały, jednego dnia przez moc były wzięte i zburzone. Tam
wspominają historyó wielkie męstwo a pamięci godne dwóch Polaków szlacheckiego
stanu, Jana Tarnowskiego i Lenarta Bobrzyckiego, z których jeden wysięki brony
do Sumenu, drugi na mur u Petresu przed wszystkimi prędko wbieżał.
Wtem Amurat cesarz turecki z wielką siłą, a raczej z wielkiem wojskiem z Azyi
przyjechał, o którego wielkości różnie piszą; jedni kładą czterdzieści, Wapowski sto,
Paulus Junius ośmdziesiąt tysięcy, z którem się u Kallopolim w małych nawach przepra-
wił; piszą, żeby za przyzwoleniem Wenetów i Genueńczyków, którzy byli przenajęci.
Dnia listopada gdy naszy u Warny miasta, które starzy skryptorowie Dionisipolem
zwali, obóz swój mieli, dano znać od szpiegów o nieprzyjacielskiem wojsku, król na
ten czas z opuchnienia nóg chorował. A tak na miejscu jego Huniades wojsko sprawił,
z którem od miejsca na dwa tysiąca kroków postąpił, co liczą na dwie mile włoskie,
wszakoż przez niepogodę trzy godziny oczekiwali nieprzyjaciela w gotowości etc. etc.
Król Władysław z trzaskiem rozgromiwszy one ogromne wszystko wojsko tureckie
w. KS. LITEWSKIEGO. 801
jezdne, obrócił się do pieszych janczarów, między którymi był Amurat, do których był
i basza azyjski z ucieczki się wrócił. Czego król nie mając na baczeniu, ani oczekiwa-
jąc ludzi swych, którzy się za pogany rozbieżeli, z trochą tylko Polaków na nie uderzył.
Tam sam między rycerstwem polskiem wiele a mężnie z pogany czyniąc, zabiwszy ba-
szę azyjskiego, potem od janczarów ku wieczorowi, naprzód koń pod nim zabit, sam
potem w tumulcie zginął.
Ztej nieszczęsnej potrzeby z Polaków tylko dwa wyszli: Jan Rzeszowski z domu
Półkoza, który był potem biskupem krakowskim, a Grzegorz Sanocki z domu Strze-
mię, który potem był arcybiskupem lwowskim. Zbici zasię przedniej si ci byli : Tarnow-
scy dwa bracia Jan Major i Jan Gratus, Marcin i Stanisław Zawiszowie
Czarni, o czem potem szerzej w historyi będzie.
Polaków pojmanych w Turcech była ta liczba: Paweł Grabowski który potem
był chełmskim biskupem, Wojciech Zychliński z domu Prus, który był podkaucle-
rzym koronnym, Jan Wątróbka z Strzelec który był kanonikiem krakowskim i probo-
szczem n świętego MichaFa, Andrzej Sienieóski, Jan Borowióski, Marcin Cho-
rąży c i Piotr Latoszyński z domu Gryf, ci potem za dziwną sprawą miłego Boga
chytrze uszli poganom. A to się wszystko działo w roku 1444, panowania Władysławo-
wego w Polsce jedenastego, a w Węgrzech roku piątego.
Był Władysław wysokiego wzrostu, oblicza ciemnego albo śniadego, wszakoż wdzię-
cznego i poważnego, czarnych włosów, na pracę barzo cierpliwy, trzeźwy, bogobojny i
sprawiedliwy, k'temu zbytnie hojny, ale tak wielkomyślny, iż nakoniec to rozumiał, że
mu wszystko po jego myśli dziać się miało, jako o nim historye powiedają: Denique
summa in eo fuerunł omnia, quae maximos et optimos principes decent. Aczci królestwa
polskiego (będąc wszystką myślą zabawiony na tę wojnę z pogany) prawie był zaha-
czył, i wszystek skarb na tę tam potrzebę był wyniszczył, i zbytnią hojnością docho-
dów był wiele umniejszył, wszakoż to jedna|^ ^oł^r^ sław^ szeroko im nagradzał.
\ijttui&sxi .<iiy>v>jij}
KAZIMIERZ
«i>i .!> SYN WTÓRT WŁADYSŁAWA JA6IEŁŁY
A BRAT RODZONY WYŻEJ POMIENIONEGO KRÓLA.
Gdy się rozsławiła ta nieszczęsna śmierć i upadek królewski, wielka żałość między
ludźmi zaczęła się. O królu jeśli żyw, albo zabit, wiedzieć nie mogli, bo jedni powiedali
że uszedł z bitwy, jako o tem w historyi szerzej będzie. Posłali jednak Polacy do Tra-
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa Polskiego, Bartosza Paprockiego. 101
802 O KLEJNOCIE
cyi, Grecyii do bułgarskiej ziemie Jana Rzeszowskiego i Idzika Suchodolskiego,
aby się o królu pewnie dowiedzieli, jeśli żyw albo zabit.
A gdy się dowiedzieli, że sobie Węgrowie inszego pana obrali, oni też złożyli
sejm w Piotrkowie dla obrania króla. Tam za zdaniem Zbigniewa kardynała i arcybi-
skupa gnieźnieńskiego, wszyscy zezwolili na Kazimierza brata Władysławowego.
Posłali zaraz posły do Litwy do niego, aby do Piotrkowa na sejm przyjechał, a
wespołek z niemi radził o obraniu króla osieroconej rzeczypospolitej, który krom pewnej
odpowiedzi posły polskie odprawił, a swoje na sejm do Piotrkowa posłał, wymawiając
się niedobrem zdrowiem, dla żalu tak nieszczęsnego przypadku brackiego, i do obrania
króla tak prędko przypominał im nieprzystojną rzecz, gdyż jeszcze rzeczy niepewne, je-,
śli żyw, albo zabit. A tak radził, aby ci jeszcze, które był na swem miejscu Włady-
sław zostawił, na miejscach swoich byli. Wszakoż Polacy na onej jego radzie nie prze-
stawając, zdało się wszystkim, aby ośm przedniejszych z rady do niego posłali, któ-
rzyby mu to rozwiedli, żeby na królestwo przyjechał. Jeśliby się zaś wzbraniał, albo
odkład^, tedy sobie inszego króla obrać mieli.
A gdy się zjechali panowie i rycerstwo na sejm do Piotrkowa na dzień dwudzie-
sty ósmy miesiąca marca, wszyscy z wielkiem nabożeństwem, sprawiwszy się chwalebną
świątością, zeszli się potem do grumady, aby króla obrali.
Już byli wszyscy biskupi chęci swe obrócili na Fryderyka margrabię brandebur-
skiego, oprócz Pawła Giżyckiego z domu Gozdawa biskupa płockiego, który na je-
dnego z książąt mazoweckich trzymał, z którym Tęczyński Jan wojewoda i Jan
Czyżowski z domu Półkoza kasztelan krakowski, Łukasz z Górki wojewoda po-
znański trzymali, i wiele jeszcze innego rycerstwa, wszyscy na Bolesława trzymali.
A tak za zezwoleniem wszystkich panów od Wincentego arcybiskupa z domu
Doli w a był mianowan pomieniony Bolesław książę mazoweckie, i naznaczyli do niego
piąci z rady, jeśliby Kazimierz na przyszłe Świątki odmieniwszy onę niepotrzebną myśl
nadętą, nie przyjechał, aby on bez omieszkania bywał.
A gdy się to w Piotrkowie toczyło, Kazimierz o wszystkiem dostateczną miał sprawę,
począł barzo żałować złej rady swojej, posłał potajemnie do matki, jeśliby onego jego
zabłądzenia poratować nie mogła. Która zaraz pany i rycerstwo, których dosiądź mogła
ubłagawszy, wymogła to, że go Mali Polacy królem mianowali. Posłała też do Wielkiej
Polski posły, aby także nie odkładali chęci swych od Kazimierza syna jej.
W roku 1447 przyjechał na królestwo z wielą panów litewskich i ruskich do Kra-
kowa, dwudziestego piątego dnia miesiąca czerwca i tam był koronowan.
Tegoż dnia kiedy Kazimierz na polskie granice wjechał, klasztor mogilski zgorzał.
Odprawiwszy król one wszystkie ceremonie, gdy się rozjechali oni, którzy go na
państwo przyprowadzili z Litwy i z Rusi, jechał wespołek z matką do Wielkiej Polski.
Gdy przyjechał do Poznania wszystko miasto zgorzało za nieszczęsnym wypadkiem.
Tegoż roku Żnin, Sieradz, Bochnia, Książ, miasteczka pogorzały.
Złożył potem sejm na dzień świętego Bartłomieja w Piotrkowie, na którym nie-
które nowe rzeczy postanowił, i z Krzyżaki przymierza potwierdził. Zatem do Litwy
w. KS. LITEWSKIEGO. 803
jechał, a gdy się tam myśliwstwem bawił, w Polsce wiele łotrowstwa się zjawiło, a wiel-
kie szkod};^ tak w domiech szlacheckich, jako też we wsiach i miasteczkach czynili, bra-
cąc się z Ślęzaki a z Węgry, do nich ujeżdżali, czytaj Kromera księgi 22.
Słał do papieża Mikołaja piątego tego imienia Wyszotę z Górki proboszcza po-
znańskiego, i Piotra Saraotulskiego kasztelana kaliskiego, z obedyencyą, którzy mu
uprosili na pomoc przeciwko Tatarom dziesięć tysięcy, które duchowieństwu w Polsce
złożyć kazał. etc. W historyi będzie szerzej, albo czytaj Kromera księgi 22.
W roku 1448 miał sejm w Lublinie z Polaki i Litwą, o tem co stanowił, czytaj
tegoż historyka tamże.
Tegoż roku po sejmie do Rusi jechał, chcąc uspokoić tumulty wołoskie, po śmierci
Stefana i Heliasza braci rodzonej, o czem czytaj Kromera w tychże księgach.
Tamże ztąd posłał posły do Piotra wojewody wołoskiego. Piotra Odrowąża
wojewodę ruskiego, i Przedbora Koniecpolskiego kasztelana sędomierskiego , sta-
rostę przemyskiego, z tem poselstwem, aby do niego przyjechjJ, a tak jako przodkowie
jego aby mu też przysiągł, a Michała Zygmunta książęcia syna, który do niego był zje-
chał, żeby z sobą przywiózł, który się naprzód po rozmaitych krainach tułając, do niego
l>ył potem zbieżał.
Zaledwie król wjechał do Litwy, jako mu znać dano, że Tatarowie w podolskie
kraje wtargnęli, ogniem i mieczem pustosząc. Przeciwko którym Teodor Buczacki
starosta kamieniecki z ludem onych krain wyciągnął, wielkiemi najazdy ich trapiąc, wię-
źniów niemało wyswobodził.
Miesiąca grudnia potem król na sejm do Piotrkowa przyjechsd w roku 1449, na
którym co postanowił, czytaj statuta, i u Kromera księgi 22.
W roku 1450 złożył król sejm w Krakowie z Małymi Polaki, na którym Jan
Tęczyński wojewoda krakowski niechciał nic stanowić, bacząc iż to było naprzeciwko
rzeczypospolitej. Bo się tak byli zmówili na pierwszym sejmie, żeby nie mieli Kazimie-
rza za doskonałego króla, aźby był pierwej dosyć uczynił przysiędze swojej.
Tegoż czasu niejaki Bohdan, który się mienił być synem Alexandrowym , acz nie
od własnej żony, w państwo wołoskie wjechał. O czem czytaj Kromera księgi pomienione.
,^ Znowu jednak Odrowąż z Koniecpolskim Alexandra do Wołoch wprowadzili
ż podolską i ruaką szlachtą, którzy porażeni zdradnie. Wielu sławnych mężów tam po-
ginęło, naprzedniejszy zaś Piotr Odrowąż i Michał Buczacki z domu Abdank;
trwała ta bitwa z poranku do wieczora.
'150 n Tatarowie usłyszawszy o tem nieszczęściu ruskiego i podolskiego rycerstwa, do zie-
mie, ich wtargnęli, a szkody barzo wielkie tam poczynili, aż do miasta Gródka, wielką
korzyść otrzymawszy, w pokoju się do ziemie swej wrócili.
-^ Przyjechał potem król do Krakowa, tam Zbigniew biskup z domu Dębno, wielce
go z tego zgromił, mówiąc mu, iż on był tego wszystkiego przyczyną, co się kolwiek
ludziom jego i krainom przydało. Wszakoż to króla nic nie ruszyło, znowu do Litwy
w łowy jechj^^^i^ j, \...^i..> .,.
W roku 1452 Świdrygiełło książę umierając, zamek i miasto Łuck Litwie od-
804 O KLEJNOCIEl^ '"^
dać kazał, zapomniawszy złości icłi przeciwl^o sobie^ a dobrodziejstwa polskiego, o czem
czytaj u Kromera libro eodem. . .,,..,;. ^ ; ' * ," '> -''i- '.'-<''i»'< 'i
Tegoż czasu Tatarowie drugi raz ao FoMa ' w^^rgiięli/ potem tak^stępb&aizali, jal-
koby z ziemie tej wychodzić mieli. — A gdy się ludzie ubodzy z tajemnych miejsc wy-
szedłszy, do żniwa obrócili, oni natenczas odwrót uczyniwszy, barzo ich wiele w niewolą
pobrali. A król jednak w Litwie łowy się zabawiał, i doszli tego potem, że te Tatary
Litwa na ruskie kraje poduszczała, bo byli Radź i wiła Ościka do nich z wielkiemi
upominki wypra\\ili.
.^ W roku potem 1453 Tatarowie w łucki i oleski powiaty, na początku tego roku
wtargnęli, dziewięć tysięcy dusz i wielkie stada bydła wygnali.
Potem o Wielkiej Nocy około Trębowli wielkie szkody poczynili, do których się
ukrainni starostowie wyprawiwszy, na głowę je porazili, i wszystkę im zdobycz odjęli,
onych Tatarów ostatek, ktbrzy byli pouciekali, Bracławianie do jednego zbili, zimali,
tak, że żaden nie uszedł.
Tegoż roku Alexander wojewodzie wołoski wyżej pomieniony, dorósłszy łut, do
państwa ojczystego przyszedł za pomocą Polaków, zaraz przysiągł, i listy się zobowią-
zał, zawsze być w posłuszeństwie królów polskich i pomódz przeciwko Tatarom, i prze-
ciwko każdym inszym nieprzyjaciołom.
■^ Tegoż roku miesiąca lipca król złożył sejm w Parcewie na Litwę i na Polaki. Li-
twa nie przyjechała, tylko posły przysłali, dla czego, historyaó powie.
Tam potem słuchał posłów książąt mazoweckicb, którzy się skarżyli na Litwę imie-
niem panów swych, o wzięcie Tykocina i Goniądza miast, na które się król słowy nieu-
czciwemi targnął, wszakoż o to był upomnian od panów, etc.
Złożył potem drugi sejm do Piotrkowa, na dzień świętego Jana Chrzciciela, tam
na tym sejmie naznaczono zawsze czterech panów polskich radnych przy sobie mu mie-
wać, przez który chby nigdy żadnej rady z pany litewskimi nie miewał, a jeśliby co
kromia nich z Litwą tylko uradził i postanowił, aby to wszystko żadnej wagi nie miało ;
a jeśliby tego nie spełnił, dłużej mu cierpieć nie chcieli, aby o sobie i dobrem rzeczy-
pospolitej radzić nie mieli, w czem się przysięgami obowiązali. '^^
Kazimierz ulękłszy się onych pogróżek, przysiągł im Wszystko czego żądali wy-
pełnić. Trwał on sejm dziesięć dni.
W roku 1454 król Kazimierz wyjechawszy z Piotrkowa, w Krakowie krótko pomie-
szkawszy, do Litwy jechał. , ;^i^ ^ *
Tegoż roku gdy król Kazimierz hy\ ^w S^domiórztf i Lit^jr 'jadąc, posłowie od rycer-
stwa i mieszczan księstwa pruskiego przyjechali do króla, poddawając wszystkie zamki
i miasta, których było pięćdziesiąt i sześć. ''^
Dziewiątego dnia lutego młoda oblubienica do Krakowa w ochędożnym dosyć poczcie
przyjechała, przeciwko której król z Zofią matką wyjechał, a ta była Elżbieta cesarza
Wojciecha córka.
Posłani byli posłowie do Prus, Andrzej biskup poznański z domu Godzamba,
Jan Koniecpolski kanclerz koronny, do przyjęcia przysięgi od wszystkiego rycerstwa
w. KS. LITEWSKIEGO. 805
i od miast pruskich, za którymi zaraz król z wielkiem wojskiem jachfd, ostatek w histo-
ryi czytać będziesz.
Sejm u Grudziądza złożył, na którym z pany pruskimi pobór uradzili na zapłatę żoł-
nierzom czeskim, a miasto żolnierzów czeskich, król posłał dwór swój do oblężenia Mar-
borku, przełożywszy nad nimi Jana z Szczekocina starostę lubelskiego z domu
Odrowąż.
W tychże czasiech według Kromera sprawcy albo hetmani wojska polskiego w Pru-
siech, na miejscach błotnych i niesposobnych wojsko sprawili do boju, potkali się z Krzy-
żaki u Chojnic nieszczęśliwie, o czem potem w historyi szerzej mieć będziesz.
Znaczniejsze panięta tam w tej potrzebie zbici: Piotr Szczekocki podkanclerzy,
Mikołaj Morski chorąży sędomierski, Jan, Zawiszy Czarnego syn, starosta kol-
ski, i Jan Rydziński. Pojmanych było trzysta i trzydzieści, między którymi byli ci
przedniejsi: Łukasz hrabia z Górki, Mikołaj zSarleja, Jan Szczęsny Tarnow-
ski, Jan i Mikołaj Rytwiańscy, Idzik Suchodolski, Jan Melsztyński, Sę-
dziwój Leżeński, Piotr Strykowski, Bartłomiej z Ogrodzińca. Ostatek ci
historya powie.
Król zleciwszy starostom wojsko, jako Andrzejowi Tęczyńskiemu chełmień-
skiemu. Piotrowi Samotulskiemu poznańskiemu, pomorskiemu etc. sam do Polski
jechał, do Piotrkowa na sejm, tam postąpili pobór Polacy po 12 groszy z łanu albo
jŁ"Włóki. : '^^'^'
W roku 1456 Alexander wojewoda wołoski od swoich struty, a Piotra na jego miej
'^ćći'' obrali, który przysiągł posłuszeństwo królowi przed Andrzejem Odrowążem wo-
jewodą ruskim, tenże słał do cesarza tureckiego Machometa o przymierze, postępując
mu dwa tysiąca czerwonych złotych hołdu. etc. ^ -^^^ Ah<)\-^iw^ rtyy.ł-.a n^ ;i'k\
Tegoż roku po sejmie piotrkowskim urodził się Kazimierzowi syn imieniem Wła-
dysław.
U dal ryk Czerwonka Czech, hetman marborski, do króla polskiego przystał, a
posłał do Wielkich Polaków napominając, aby rzeczpospolitą pruską nawątloną mieli
w nalepszej pieczy; czytaj Kromera księgi 23.
W roku 1457 zaraz na wiosnę król Kazimierz na sejm do Piotrkowa przyjechał,
potem ztamtąd do Koła na drugi sejm do Wielkich Polaków, tam u szlachty uprosił,
gdyż pieniędzy nie było na służebne, aby sami wzięli do obrony zamki Świecie, Człu-
chów i Tucholą.
Jan Krom no z domu Kotwicz u Gniewa przenajęty, namówił wszystkie żołnie-
rze, aby odstąpili od oblężonego zamku, któryby byli musieli puścić oblężeńcy dla nie-
dostatku, wszakoź był potem od króla na gardło skazan. Oromer libro 24 fol 542.
*»■ W roku 1458 na Podolu Tatarowie wielkie szkody poczynili, do których Bartosz
Buczacki i Jan Łaszcz z ludźmi wyszli, i bitwę stoczyli, wszakoż niefortunną.
Tegoż roku na sejmie w Piotrkowie pospolite ruszenie uradzone było do Prus,
wszystkie się wojska do Gniewkowa ściągały, przeprawiwszy się przez Wisłę u Papawy
obozem stanęły, ten zamek przez zdradę opanowali byU Krzyżacy, który nasi mocą
wzięli, i za rozkazaniem królewskiem rozrzucili. Szli potem do Marborku, tam stanęli
806 O KLEJNOCIE
obozem, i czasu nieco strawili, zabawieni od Krzyżaków chęcią przymierza^ potem się do
domu rozjechali. Żołnierze potem wielką a znaczną posługę w Prusiech uczynili, wiele
Krzyżaków porazili, iż zaledwie sam wielki mistrz uciekł.
W roku 1459 miesiąca września Krzyżacy znacznie porażeni u Paseneima miaste-
czka w niższych Prusiech.
Na schodzie tegoż roku urodził się Kazimierzowi trzeci syn imieniem Olbracht.
W roku 1460 Marborku miasta nasi dostali, które Janowi Kośeieleckiemu
staroście marborskiemu poddane było.
Owizyn i Warmia miasta w nocy od Polaków pobrane były, gdzie się byli tak za-
pomogli, iż się jednemu żołnierzowi dostało na każdego osobę po dwieście złotych.
; Potem w roku 1461 Helżbieta królowa czwartego syna urodziła imieniem Ale-
xandra.
W roku 1462 król Kazimierz do Głogowa jechał, przeciwko któremu król czeski
Jerzy z wrocławskim i ołomunieckira biskupy, i ze czworgiem książąt śląskich wyje-
chał na milę przed miasto. Tak się na koniech pozdrowiwszy, król Kazimierz na zamek
prowadzeń, a król Jerzy w mieście we dworze został. Tam dziewięć dni z sobą rozmowy
mieli, przymierza do śmierci z obu stron potwierdzili.
Tegoż roku za sprawą Piotra Dunina i Wojciecha Górskiego hetmanów,
Krzyżacy porażeni byli, zbitych zostało na miejscu dwa tysiąca, sześćset pojmanych, z na-
szych Hektor Chodorowski tylko ranny, a inszego rycerstwa pospolitego sto zbito
w tej potrzebie. i'v,nr«
Tam wielkie męstwo Pawła Jasieńskiego dworzanina królewskiego historye
wspominają, który z boku między dwie wojszcze wbieżawszy, kopije nieprzyjacielskie zło-
żone ku naszym odwiódł. Nasi wtem na one strwożone nieprzyjacioły mocą wielką
przypadli a mężnie rozgromili, obóz wziąwszy rozerwali, w którym piętnaście dział wiel-
kich wzięli, wozów dwieście, zbroje i żywności barzo wiele. A to się działo u Pucka,
miesiąca września dnia ośmnastego.
I na inszych miejscach, we troje tamże w Prusiech naszym się szczęściło, o czem
w histor}'i czytać będziesz.
Tegoż roku był sejm w Piotrkowie na którym książęta Konrad mazoweckie i Kon-
rad Czarny oleśnickie, płockiego i bełskiego powiatów odsądzeni.
Na drugi rok potem, drugi sejm złożył król Kazimierz w Piotrkowie, na którym
przez gwałt kapitule odjął liberam electionem episcoporum. Na tymże sejmie pospolite
ruszenie do Prus uradził, z tamtąd prosto posłał Jana Tęczyńskiego kasztelana
krakowskiego, Dersława Rytwiańskiego sędomierskiego, i Andrzeja Odrowąża
ruskiego, wojewody, aby Kamieniec zamek od potomków Teodora Buczackiego wy-
kupili, a dobrze opatrzyli ludźmi i wszelką obroną, na co Rusaey widząc niedostatek
skarbu, z łanu po wole postąpili.
Król po tym sejmie jechał do Litwy. Litwa żadną miarą na pruską wojnę namó-
wić się nie dała, owszeki jeszcze o tern myśleli, jakoby podolskiej ziemie dostać mogli,
ale za przyjechaniem królewskiem myśli się ich rozerwały.
w. KS. LITEWSKIEGO. 807
Przyjechawszy z Litwy król do Krakowa, wziął winy z Krakowian trzy tysiące
złotych o krzywdę żydowską, etc.
Potem miał sejm w Korczynie z Małymi Polaki, którzy mu postąpili po dwanaście
groszy poboru z łanu na żołnierze, toż i Wielcy Polacy w Kole uczynili, widząc, iż się
żołnierzom w Prusiech szczęściło.
W roku 1465, Nowe Miasto w Prusiech długo w oblężeniu od Polaków będąc, pod-
dać się musiało, nie mogąc mieć pomocy.
Tegoż roku sami Rusacy, złożywszy dwadzieścia tysięcy, w których Odrowąż o-
wie w ruskich krainach trzymali starostwa, z jurysdykcyi ich wybili. :
Tegoż roku król z Rusi prosto na rozsadzonych koniach do Nowego Miasta, Kor-
czyna na sejm złożony przyjechał. Piętnaście dni z panami na rozmowach w radzie bę-
dąc postanowili, aby się Wielcy Polacy głowami swemi do Prus ruszyli, a po sześci
groszy tylko poboru dali, a iżby zaraz Chojnice obiegli, dotąd pókiby żołnierze się do
nich nie ściągnęli, a Mali Polacy po dwanaście groszy z łanu na pobór postąpili, co wszy-
stko na połowicę miesiąca czerwca zdać obiecali. ;Vf'i v/
Paweł biskup warmieński obaczywszy nieszczęście krzyżackie, a wielki upór ich,
że na pokój nie zezwalali, odstąpił ich, a do króla przystał.
W roku 1468 Helżbieta królowa szóstego syna urodziła imieniem Fryderyka,
drugie podrosło król zlecił Długoszowi Janowi do nauki.
Tatarowie wielcy zawołscy z Maniakiem cesarzem swoim , przeprawiwszy się przez
Niepr, rozdzieliwszy się na trzy wojska, do Litwy, do Podola i do Wołoch wtargnęli, także
i na Wołyń, wielką korzyść wynieśli, przez dziesięć tysięcy ludzi pospolitych w niewolą
wzięli. A gdy im zaszli do Trębowle z ludźmi Rafał Jarosławski lwowski i Paweł
Jasieński bełski i chełmski starostowie, do Wołoch wpadli, tam trzykroć gromieni
od Stefana wojewody byli. >ftax(\ 9śdo<:r
W roku 1470, gdy umarł Jerzy król czeski, Czechowie złożyli sejm w Pradze chcąc
inszego pana obrać, do których król Kazimierz wyprawił Pawła z Balic, Marcina
Wrozimowskiego, Dobiesława Korozwęckiego, przypominając im obietnice ich,
i bliskość albo prawo swe na to królestwo. Oni potem po długich między sobą namo-
wach obrali królem Władysława syna Kazimierzowego, choć byli niektórzy panowie prze-
ciwko temu, którzy trzymali na Jana Matyasza Uniada, króla węgierskiego syna.
Posłań bez omieszkania do Czech Władysław, mając od ojca siedm tysięcy ludzi
rycerskich jezdnych i dwa tysiąca pieszych, a nad wszystkimi był przełożon Paweł
Jasieński; wyjechał z Krakowa dwudziestego piątego dnia miesiąca lipca, ojciec go
dwie mili wyprowadzał. no§^1
W roku 1473 była wielka suchość w Polsce, Wisłę u Toronia przebrodzono i na
woziech przejeżdżano, bydła dla wypalenia traw zdychały, wiele wsi i miast pogorzało.
Wieliczka, Konin, Bełz, Chełm, Lubomia i kościół łęczycki ze wszystkiemi domami
kanoniczemi i arcybiskupim, klasztor mogileński, i wiele inszych miast pogorzało.
Drugiego roku na pół miesiąca czerwca w Piotrkowie król sejm złożył, tam do
niego przyjechali posłowie od Władysława syna króla czeskiego, prosząc o ratunek prze-
ciwko Matyaszowi królowi, który morawską ziemię, Śląsko pustoszył, któremu król po-
808 O KLEJNOCIE -„
słał dwadzieścia cztery tysiące czerwonych złotych na pomoc, a przeciwko tym Ślęza-
kom, którzy k'woIi Matyaszowi najeżdżali polskie granice, kazano się ruszyć wszystkim
Polakom.
W Rusi tegoż roku Tatarowie z carzem swym Aidorem Eigierowym synem wielkiją,
szkody poczynili, tylko Dunajewa miasteczka Grzegorz arcybiskup mężnie obronił. .
Tegoż czasu król Kazimierz w Wiślicy sejm mając, radząc o tem, jakiby Węgrom
odpór dać mógł, uprosił sobie u rycerstwa pobór po sześci groszy z łanu, do tego z do-
brej Woli barzo wiele rycerstwa z nim się wyprawiło, którym się do Opatowca zjechać
rozkazano. Wtem panowie węgierscy i polscy rozesławszy między siebie z obu stron
posły, pokój między sobą postanowili z temi kondycyami, aby zamki pobrane i więźnie
z obu stron były przywracane, a szkód żadnych, z obu stron między sobą aby nie W^pQr>
minali. etc. v'>f>r f .,^{j
Dwudziestego szóstego dnia miesiąca września ruszył się król z wojskiem, mając
na pomoc Litwę i Tatary, tak, iż na sześćdziesiąt tysięcy wojska jego było. Przejechawszy
w bród rzekę Odrę do Wrocławia się obrócił, przybył mu potem we dwudziestu tysięcy
wojska Władysław, dwudziestego czwartego dnia miesiąca października. Potem się przy-
witawszy do Wrocławia jechali, a przed miastem obóz zatoczyć kazali. Matyasz przypa-
trując się wojsku ich wzdychał, tak sobie pomyślając: Bych takie wojsko miał, snadnie-
bych soać wszystek świat podbić pod swoje moc mógł. Pustoszyli potem wsi okoliczne
żołnierze polscy i Czechowie.
Żądał potem Matyasz król córki Kazimierzowej do stanu małżeńskiego, której mu
acz sam nie odmawiał, ałe to do królowej odłożył, która na to przyzwolić niechciała,
dla tego, iż zawsze stryjowi i bratu jej był nieprzyjacielem. A potem przysłał książę
bawarskie posły do króla, żądając synowi swemu o tę pannę, której nie odmówił zaraz.
Tychże czasów z wielkich deszczów barzo wielkie powodzie były, tak, iż Kazimierz
i Stradom miasteczka u Krakowa Wisła była zalała, w kościelech aż równo z ołtarzmi
była woda, co było za wielki dziw, iż przedtem przez trzy lata tak wielka suchość była,
że u. Płocka i u Torunia Wisłę przebradzano.
<v«: Tegoż czasu była wielka szarańcza w łęczyckiej ziemi w Mazowszu, tak że nie-
tylko zboża albo łąki, ale i gałęzi na drzewach objadały. ^
Potem król Kazimierz Jadwigę córkę starszą, którą Jerzemu bawarskiemu książę^
ciu , Ludwikowemu synowi do stanu małżeńskiego dał, do Poznania odwiózł, z którą po-
słał kaliskiego i łęczyckiego wojewody, z wielą inszych zacnych mężów, której na posag
dał trzydzieści tysięcy czerwonych złotych. j^
Tegoż czasu Stefan wojewoda posły jednego za drugim słał do króla Kazimierza/^
prosząc o pomoc przeciwko cesarzowi tureckiemu, wszakoż nic nie otrzymał.
Potem Turcy skrążywszy wszystkę wołoską ziemię do Podola wtargnęli, i kilka
wsi nieznacznych popalili. O czem mając sprawę Kazimierz, rozkazał się wszystkim
krainom onym ruszyć, nad którymi przełożył Pawła Jasieńskiego podskarbiego, któ-
rzy przyszedłszy do Kamieńca obozem się położyli, nie ch,cieli bez króla w ziemię
nieprzyjacielską, a do domów się też rozjechać bez dozwolenia jego nie śmieli, a
w. KS. LTTEWSKTEHO. 809
tak barziej niż nieprzyjaciel one kraje wypustoszywszy, potem się rozjechali, żadnej po-
sługi nie uczyniwszy.
W roku 1482 wielkie powietrze po wszystkiej Polsce panowsdo. Tegoż roku król
Kazimierz do Rusi jechał, a tam mu Stefan wojewoda przysięgał, o czem będziesz sze-
rzej czytał w bistoryi.
Kazimierz mieszkał potem w Krakowie w pokoju przez kilka czasów, tamże synowi
młodemu Fryderykowi biskupstwo krakowskie po śmierci Jana Rzeszowskiego dał,
który potem był kardynałem, wiele dobrego kościołowi bożemu uczynił, ten puzdro gło-
wie świętego Stanisława ze złota urobić dsi, które kosztowało siedra tysięcy.
Tenże Koziegłowy zamek i miasteczko miesiąca maja roku 1519 kupił ze wszystką
włością u Krystyna Koziegłowskiego i potomków jego za dziesięć tysięcy złotych,
które kościołowi krakowskiemu darował, i do klucza dobro wodzkiego przyłączył, przydał
wieś Łganów, kupił i wieś Żydów, którą do Wawrzeńczyc przyłączył, wiele stawów u
Lipowca dał przyczynić. fjif Ti \ ' -
Iłżą zamek znowu pobudował, potem gdy byF zgolkał, etc. Po nim obran Jan
Konarski z domu Abdank.
W roku 1489, Tatarowie z wielkiemi wojski na Podole wtargnąwszy, szkody
niemałe czynili, przeciwko którym król Kazimierz z niemałem wojskiem syna Olbrachta
wyprawił, do którego się wszystka szlachta onyeh krain przyłączyła. — A gdy się po-
ganie ze dwiema wojski z wielką korzyścią nazad wracali, Olbracht król mając sprawę
o nich pewną, na pierwsze wojsko doszedłszy pogan uderzył, które szczęśliwie na głowę
poraził, więźnie i onę zdobycz ich wielką odjął. Potem się do drugiego wojska obrócił,
które także przespieczne zastawszy poraził, w obudwu wojskach było dwadzieścia pięć
tysięcy pogan, obu carzów zabił, szczęśliwie do ojca z wielką sławą wrócił. "3^*''
Potem prędko Kazimierz król z Bajazytem cesarzem tureckim postanowił przymie^
ne przez Mikołaja Firleja z domu Lewart, kasztelana i hetmana koronnego.
W roku 1490 Matyasz król węgierski umarł, Węgrowie się rozerwali, jedni trzy-
mali na Olbrachta syna Kazimierza króla polskiego, drudzy na Władysława króla cze-
skiego brata jego rodzonego, za życzliwością królowej po Matyaszu wdowy, która się
spodziewała, aby z Władysława króla czeskiego mogła mieć męża, prędko do Budzynia
był przywabień. ''" ^- ''"-• '"
Jednak już się o tem dowiedział Olbracht, mając od ojca wojsko" niem:^ ńa Wę-
gier jechał. Mieli potem potrzebę z sobą, przemogli Węgrowie wielkością Polaki.
10 fPojednali się potem bracia, postąpił mu Władysław na Śląsku kilka miast i zam-
ków pewnych i potomstwu jego, dotąd pókiby królem nie został. A jeśliby też Władj^sław
swjzedł bez potomka, tedy on po nim w Węgrzech królować miał, czego listami po
twierdzili, zatem Olbracht do Polski wyjechał.
i W tymże czasie jeden Wołoszyn prostego narodu rzeczony Mucha, zebrawszy z Rusi
i z Wołoch łotrowstwa dziesięć tysięcy, ruskie kraje najeżdżając pustoszył, do którego
Mikołaj zChodżca z domu Baran vel Junosza rzeczony Zemełka, z ludźmi ryi
cerskimi wyszedłszy, rozgromił i poraził. Mucha potem był pojman, do króla przywie-
zion, a w wieży zgnojon. ,
biblioteka Polaka. Herby iyoorstwa polskiego, Bartosza Potockiego 102
810 r ' O KLEJNOCIE ^ ¥ ^
(I,; iKról potem Kazimierz do Litwy do Wilna wyjachał, rychło po weselu, na któremt
córkę swą Annę książęciu pomorskiemu Bogusławowi dawał do stanu małżeńskiego. h
A gdy przyjechał do Trok, zaniemógł, obaczywszy prędką śmierć swoje uczynił
testament, na którym Władysława syna swego wydziedziczył, a potem sprawiwszy sięl
chwalebną świątością umarł miesiąca czerwca w roku 1492, Ciało jego do Krakowa przy-t
wieziono, z wielką uczciwością na zamku w kościele wielkim pochowano.
Tegoż czasu wielkie powietrza na wszystkie bydła były. rf
ł. Panował król Kazimierz czterdzieści lat i pięć, miał wieku sześćdziesiąt i cztery latali
W tymże czasie Turcy wtargnąwszy do Węgier, a Sabatkę zamek, który im hyh
94J^^ krół Matyasz obiegli, od króla nowego Władysława mężnie odgromieni byli.
dv/łois ^;»oi<».7l y^ia^ijjb as oi^t^^^^octpioti ff
n WÓWłrfR vblW ^{'{;S5l|y|!^J.I'^ i/s. ,mv« -7/ .:> .o.r;1 ,V
' ■-""■- ' I'
,i«j, Mwo m»i.0 f*i t) OLBRACHCIE
, , _ TRZfiCini SYNU KAZnmERZOWYni
r:».[.i5id)0 Hu^^ uif^m: A BRACIE WŁADYSŁAWA '^
■'<ą ^H ihli ^ '-■• ■'' ■ '
./'MĄ« aiij.*^!, lóiilKiEdLA WĘGIERSKIEGO I CZESKIEGO.
Po śmierci Kazimierza króla- odprawiwszy pogrzeb, w Piotrkowie na sejm dwudzie-i
stego siódmego dnia miesiąca sierpnia Olbracht syn Kazimierza na królestwo w nieby-*
tności obran, a potem w Krakowie od Zbigniewa arcybiskupa koronowan.
Mało w Krakowie pomieszkawszy do Wielkiej Polski jechał, przyjechali do niego
posłowie weneccy, i od Bajazeta cesarza tureckiego, wszyscy mu winszowali fortunnego
panowania, a żądając od Bajazeta przymierza, które do trzech lat uczynił.
■>i Zjechawszy się potem z bratem Władysławem, przymierze z królestwy węgierskiem
i' Cześkiem postanowił.
Na ostatku miesiąca września Tatarowie na Podole wtargnęli, wielkie szkody i nai
Wołj^niu poczynili. Pizeciwko którym król dwór swój wyprawił, wszakoż znacznej ża-
dnej posługi nie uczynili, Tatarowie z wielką korzyścią wj^szli z ziemie.
Drugiego roku 1496 umarł Janusz książę płockie, po którym powiat płocki Ol-
bracht do królestwa przyłączył. ( b^loił
Olbracht król będpc chciwy dobrej sławy, myślił o tem jakoby z Turki głównymi
nieprzyjacioły wszystkich chrześcian wojnę zwiódł, jeśliż się chcąc pomścić nad nimi
śmierci brata swego, jeśliż też aby tylko wołoską ziemię pod swą moc podbił, na którą
wojnę jechał z nim brat Ałexander wielkie książę litewskie, i Jan Tyfon mistrz krzy-
żacki; do Stefana wojewody wołoskiego posłał, prosząc go też do tego towarzystwa, aby
Kilii i Białogroda dostać mogli. Upominali go biskupi Kresław Kurozwęcki kan-
clerz koronny i biskup włocławski imieniem swem i brata jego kardynała, aby tej wojny
'^H >^i'Aa>\nYk'\ aiuu>«M|0 ,i]f^\At\'<ą ttwtayosi.^t ^(Mo. .HAiAtt-i «ifMoiip#t4
w. KS. LITEWSKIEGO. 8|a
zaniechał, którego król zgromiwszy nie ushichał, powiedając ma: Nie twoja rzecz o świe-
ckich rzeczach, (tylko o kościele) wiedzieć.
Węgrowie bojąc się, aby król ziemie wołoskiej nie opanował, przez listy Stefana
wojewodę ostrzegli. Tam w jaką 8z!:odę król popadł, i wiele ludzi rycerskich wygubił,
toć na potem historya powie.
W roku potem 1498, Stefan wojewoda wołoski z Turki i Tatary się złączyw-
szy i roską i podolskie ziemie pustoszył, wiele ludzi w niewolą nabrawszy i korzyść
wielką wyniósłszy, nie widząc przeciwko sobie broni dobytej z ziemie wyszedł.
Tatarowie potem drugi raz wielkie szkody uczynili , przeciwko którym król kazai
się ruszyć wszystkiemu rycerstwu, naznaczywszy im miejsce u Sędomierza do ściągnie-
nia, którzy tak wielką szkodę onym krajom, jako i inni nieprzyjaciele poczynili.
Niedługo potem na końcu listopada siedmdziesiąt tysięcy Turków przez wołoską
ziemię do ruskich ziem wtargnęło, wszystkie kraje co nad Niestrem, Halicz, Zydaczów,
Drohołłycz i Sambor ogniem i mieczem popustosz^li.
Pan Bóg jednakże sam one pogany pokarać raczył, prędkie zimno powstało, mróz
a śnieg tak wielki spadł, tak iż Turcy ujechać, ani dojechać dalej nie mogli, niektórzy
konie zabijali, a wypruwszy z niego wnętrze sami włazili dla zagrzania tylko, owa od
zimna srogiego a od głodu czterdzieści ich tysięcy pozdychało, drudzy gdy się jakokol-
wiek przegrzebli, do Wołoch weszli, od Stefana porażeni, który się tem wymawiał, iż
mniemał by Polacy; zaledwie z onego wojska uszło Turków dziesięć tysięcy do ziemie
swej, a to się działo roku 1499.
^i. Zygmuntowi bratu Władysław król czeski głogowskie i opawskie księstwa postąpił
na Śląsku, wszakoź z temi kondycyami jako i bratu Olbrachtowi przedtem, i nad oboj-
l^em Śląskiem go przełożył.
.j Stefan wojewoda wołoski i syn jego Bohdan z królem pokój postanowili. >^^
u Niedługo potem Bajazet cesarz turecki posły przysłał do króla, starając się o przy-
'mierze, wszakoż cały rok czekali posłowie odprawy.
Tatarowie tegoż czasu we żniwa z wielkiemi wojski wtargnąwszy, szkody wiel-
kie poczynili na Wołyniu, w Rusi około Bełza, Krasnego Stawu, Turobina, Kraśnika, Lu-
blina, aż do Wisły. Król Olbracht acz był do nich wyszedł z ludźmi, wszakoż obaczyw-
szy że się wrócili, on się też wrócił. . i
Tatarowie potem odwiózłszy onę zdobycz, miesiąca września odwrót uczynili, w Rusi
na południe i w Litwie wielkie szkody poczynili, nie widząc przeciwko sobie broni do-
bytej z wielką korzyścią odciągnęli. Przed pierwszem Tatarów wtargnieniem , ośm dni
kometa się ukazowała.
W Litwie także wielkie niepokoje były, bo Iwan wielki kniaź moskiewski, chociaż
był dał Helenę córkę swą Alexandrowi wielkiemu książęciu litewskiemu, jednak prawy
jakiemiś odejmował mu aż po rzekę Berezynę, a więcej przez poddanie dobrowohie, ni-
żli przez moc, smoleński powiat i insze państwa mu odjął. ,r,
W roku 1501 złożył król sejm w Piotrkowie, do piąci lat z cesarzem tureckim przy-
jaai&cze potwierdził i posły hojnie udarowawszy odprawił.
812 'J. O KLEJNOCIE <
Tamże posłowie Stefana wojewody przyjechali żądając, aby mu król Piotra zbie-
głego syna Heliaszowego wydał, dla tego, iż poczuwał, że pod nim chcijał państwa do-
stać; dano go potem ściąć przy posłacli, a wydać nie chciano. ,^^ <yis\rM h>.
Jechał potem król Olbracht do Torunia, tara od mistrza krzyżackiego Fryderyka
przysięgi słuchał.
Tegoż roku Olbracht król powietrzem zarażony umarł, ciało jego do Krakowa przy-
wieziono, i pochowano z wielką pompą na zamku. . , ,• ■ , i i , . a ^ -.
Był to król wzrostu wysokiego, k'terau w historyi czytaniu był biegłym, był ta król
wielkom^ślny, dwór ustawicznie wielki i dostatecznie chował. Panował tylko lat dziewięć.
•»W;g^^ -łl* ;^xm ... '^ :..,.. . ••
.•..•.b,x ...-e .«.n...o ALEiAMDRZE
H^ 4. CZWARTYM SYNU KRÓLA KAZIMIERZA
''.'■^'^ A BRACIE RZECZONEGO KRÓLA OLBRACHTA.
Uri ii"ttKt .jfiifj j>.-,i^ ■ .^ .i ■ X
-Io4o^j '>!« v{vn Y<"^ f'Tf* ' ~ — ■
^. ^ ^'Po Śmierci Olbrachta króla złożyli Polacy sejm w Piotrkowie, do obrania nowego pana.
^'"' "'^Wtem przyjechali panowie litewskiego księstwa przedniejsi: Jan Tabor biskup
wileński, Jan Zabrzeziński marszałek, i Mikołaj Radziwił podczaszy wielkiego
księstwa litewskiego, do obierania (według praw swoich) króla, i przysięgać mu zaraz,
a dawnego przymierza potwierdzić.
Po długich rozmowach obrany został królem Alexander książę litewskie, po którego
posły wyprawili, Andrzeja Rożego arcybiskupa lwowskiego, Jana Lubrańskiego
z domu Godzamba biskupa poznańskiego, Andrzeja Szamotulskiego poznań-
skiego, Jana Tarnowskiego nazwiskiem Szrama lubelskiego, wojewody, aby przed
nimi prawa i wolności wszystkie poprzysiągł, który prędko w dosyć ozdobnym poczcie
do Krakowa przyjechał.
' Do którego przyjechał Zygmunt głogowskie i opawskie książę, brat jego rodzony,
i Jan Badnaryus poseł wenecki, winszując mu fortunnego panowania.
'" Na początku drugiego roku 1602 przyjechała Helena żona Alexandrowa z Litwy,
wszakoż jej koronować nie chciano, dla tego, że była greckiej wiary. >>i'
•" A tak król z nią rychło do Litwy jechał, zleciwszy zwierzchność Fryderykowi bratu
kardynałowi, arcybiskupowi gnieźnieńskiemu i biskupowi krakowskiemu, bo mu dano
sprawę, iż się Moskwa do Litwy mocą gotowała.
Tegoż czasu Tatarowie podolską i ruską ziemię aż i sędomierską wielkiemi woj-
ski najechawszy pustoszyli; Jarosław, Rzeszów, Radymno, Bełz, a przeprawiwszy się
przez Wisłę, Opatów, Łagów, Kunów, aż po Pacanów miasteczka wybrawszy, popalili.
U Pacanowa Jan Wapowski z domu Nieezuja, zebrawszy co mógł naprędce strzel-
ców, przystąpić poganom nie dopuścił, obrócili się nazad mając barzo wielką zdobycz.
w. KS. LITEWSKIEGO. 813
Tegoż roku ten król przymierza z Bajazetem cesarzem tureckim potwierdził, przez
Mikołaja Firleja starostę Inbelskiego.
W roku 1503 Fryderyk kardynał wyżej pomieniony umarł, po którym na arcybi-
skupstwo wstąpił Andrzej Boryszewski z domu Róża, o który mes czytał pod łier-
bem, a po nim Wilczek na arcy biskupstwo lwowskie.
Tegoż roku umarł Konrad mazowieckie książę, który zostawił dwu synów: Jana
i Stanisława młodziuchne, którzy nie trzymali po ojcu nic więcej tylko czerski powiat,
z którymi król AIexander na sejmie piotrkowskim przyjacielskie się pogodził, dopuścił
im łych wszystkich powiatów używać, które ojciec ich trzymał, i potomkom ich własnym
męskiego narodu, ale gdyby go nie stało, na króla wszystka ziemia mazowiecka przy-
paść miała, tylko córkom jeśliby które zostały, dać posag według stanu ich.
Tegoż lata Tatarowie na Podole i do Rusi wtargnęli, wielkie szkody poczynili, i
Stefan wojewoda wołoski, posławszy wojsko na Pokucie, wszystko pod swoje moc
podbił, powiedając, że to jego własność była, którą mu PoFacy, albo przodkom jego
odjęli.
Król Alexander dowiedziawszy się o tych wszystkich nieszczęsnych przypadkach,
złożył sejm w Lublinie, tam się wszystkim zdało, aby ludźmi rycerskimi to odebrał, co
Wołoszyn w niebytności jego wziął, na co postąpiono poboru po dwanaście groszy z łanu.
Roku 1504 wyprawił król Alexander żołnierze na Podole, którzy wielkie szkody
Wołochom czynili, tak, iż Stefan musiał puścić zamki i miasta, które niedawno na Po-
kuciu pobrał.
Roku 1505, król Alexander w Brześciu litewskiem sejm złożył; tam eona nim po-
stanowił, historyać powie, albo czytaj u Kromera księgi trzydzieste.
Miał drugi sejm tegoż roku w Radomia, na który przyjechali panowie litewscy,
chcąc za staraniem panów polskich z królem się pojednać.
rj, Odprawiwszy Litwę, około obrony dla tak częstych nieprzyjacielskich najazdów
czas strawili. z jjĄif.^ \ ^ ;
Niedługo potem król Alexander będąc rażony powietrzem z Radomia do Krakowa
jachał, tam do niego przyjechali posłowie wojewody wołoskiego Bogdana, żądając do
stanu małżeńskiego siostry jego Helźbiety, wszakoż królowa matka i panna zezwolić nie-
chciały. Niedługo potem Helżbieta królowa umarła, pani spraw i żywota świętego, iitórej
dla szczodrobliwości, długo kościół boży nie przepomni, do którego wiele dochodów i ochę-
dóstwa nadała, o czem ci potem szerzej historya powie. '-k*
W roku 1506 przyszedłszy król ku lepszemu zdrowiu, za pomocą doktorów, do
Lublina jechał, miał sejm z Polaki; tam biskupi z pan} świeckimi mieli spór, którzy
z nich mieli prawą stronę osieść przy królu , i o inszych sprawach rzeczypospolitej na-
leżących.
Tegoż roku z Wołocby Polacy mieli potrzebę szczęśliwą, jako o tem w historyi
czytać będziesz.
Powtórnie Bogdan wojewoda wołoski żądał do stanu małżeńskiego córki królew-
skiej, wsz:^koż, iż mu trudne koudycye podano, do tego nie przyszło, o czem w historyi
czytać bodziesz.
814 O KLEJNOCIE /;
*e .\( Tegoż roku miesiąca maja Tatarowie wtargnąwszy na Podole, ruską i litewską zie-
mie popustoszyli. Król AIexander acz był barzo chory, jednak chciał to pokazać, że do
samej nawet śmierci rzeczypospolitej i poddanym swoim chciał być obrońcą.
■\ Wtem Michał Gliński zebrawszy ludzi siedm tysięcy a dworu królewskiego Po-
laków trzysta, {)rzecivvko Tatarom się ruszył, z którymi bitwę stoczywszy, na głowę ich
poraził. W tej tam bitwie dwadzieścia, tysięcy pogan poległo, także wiele koni wziął, i
więźnie wszystkie odjął. etc. te? €>tt ikut^i. dia. ycs'ióiji . .ni jiWK
Alexander na ten czas bacząc się śmiertelnym testament uczynił, i sprawiwszy
się chwalebnemi świątościami, już konał, gdy mu znać dano o szczęśliwem zwycięstwie
nad pogany, już mówić nie mogąc, tylko ręce ku niebu podnosił, łzy mu z oczu ciekły,
jednak to znać dawał, że Panu Bogu. sercem prawem za tę pociechę dziękował, potem
prędko umarł dnia dziewiętnastego sierpnia.
Był Alexander król miernego wzrostu, długiej twarzy, włosów czarnawych, siły mę-
żnej, tylko był tępego dowcipu, i dla tego był milczący, braci swoich wszystkich hojno-
ścią był przeszedł.
Zygmunt brat książę głogowskie i opawskie, dowiedziawszy się przez pewnego posła
o śmierci brackiej do Litwy przyjechał, przeciwko któremu Gliński w siedmset koni wy-
jechał, radując się z szczęśliwego przyjazdu jego. Kazał potem Zygmunt ciało brata
swego do Krakowa zawieść, w kościele na zamku z wielką uczciwością pochować.
<ni aha sia>i^,mtii ,r^\-ói.\
PLUTYM SYNU KRÓLA KAZLMIERZA A BRACIE DWÓCH POPRZEDNICH KRÓLÓW
OLBRACHTA I ALEXANDRA.
#>■ >b iijfflo;
ol ■ —
i'ł Pochowawszy króla Alexandra panowie i rycerstwo, zjechali się do Piotrkowa
ósmego dnia grudnia, a wysłuchawszy mszy świętej, zgodnie potem Zygmunta królem
obrali wielkie książę litewskie, głogowskie i opawskie i wszystkiego Śląska starostę.
Obwoławszy królem Zygmunta, posłali posly do Litwy: Wincentego Przerem-
skiego włocławskiego, Jana Lubrańskiego poznańskiego i Macieja Drzewickiego
przemyskiego, podkanclerzego koronnego, biskupy; Andrzeja z Szamotuł poznańskiego,
Jana z Tarnowa bełskiego, wojewody, Jana Łaskiego kanclerza koronnego, którzy
dojechawszy Zygmunta w Mielniku miasteczku na królestwo żądali, którego ludzie obojga
stanu z wielką radością oczekiwali.
Zygmunt zatem król mianowany, nie mieszkając do Polski jechał, przyjechał do
Krakowa dwudziestego dnia miesiąca stycznia w roku 1507, dosyć ochędożnie, z wielką
radością od ludzi obojga stanu przyjęt, wjachał w miasto o dwudziestej drugiej godzinie
w. KS. LITEWSKIEGO. 815
a na zamek wprowadzon, potem w kościele świętego Wacława na zamka nabożeństwo
odprawiwszy, był koronowan przez Andrzeja Boryszewskiego z domu Róża, are^*
biskupa gnieźnieńskiego. ■■*
Był poseł od Władysława króla węgierskiego i czeskiego Stefan Tałecki, książąt,
panów z Litwy wiele, wszakoż ze wszystkich naznaczniejszym był Michał Gliński. ,yi
Ta koronacya była w roku wyżej pomienionym, dwudziestego czwartego dnia sty-
cznia. Nazajutrz w koronie do miasta z zamku zjechał, tam według zwyczaju na maje-
stacie usiadłszy, przysięgę od mieszczan przyjmował, kędy nietylko przedniej si miasta, ale
też i lud pospolity podnosząc. palce w górę, davał.zDać|.>i^.sńeriiość, kióloAi awema. trzjr
mać przysięgali. lih /^!i*r/> \,ni ■ri/r.-ntn •<• ) mf.'- rkuJsi^i^/T tiirf \n^
Po koronacyi zaraz król Zygmunt złożył sejm w Krakowie, na którym pilno około
obrony rzeczypospołitej z pany się swymi namawiał. Na tenże czas onej nadzieje, którą
o nim mieli wielkie znaki pokazał wszystkim, i pewne prawa postanowił. Widząc wszyscy
skarb barzo wyniszczony, pobór postąpili zwyczajny po dwanaście groszy z łanu, ducho-
wni także zwykłym obyczajem ósmą część dziesięcin. .'jAn^^^u .iłii^;!.. jt; ia a
Bicie monety ustawiczne na tymże sejmie ustanowione było. ^i-i^iiiu . )j
Paweł Tałecki z tegoż sejmu poseł Władysława króla węgierskiego i czeskiego
z wolą króla Zygmunta i panów radnych do Wołoch był posłań, aby imieniem obu kró-
lów przysięgi od Bogdana słuchał, do Węgier też posłowie o potwierdzenie przymierza
wyprawieni byli, biskup poznański pomieniony, marszałek koronny i kanclerz z nimi
Krzysztof Szydłowiecki. Co się tego roku więcej działo^ historya ci dostateczniej opowie.
W roku 1508 nowego króla zewsząd nowe trudności nachodziły, skarb barzo był
wyniszczony, królewskie dobra były od przodków pozastawiane, żołnierze z Czech i Niemiec,
którzy jeszcze u Olbrachta i Alexandra królów służyli, pilnie o zapłatę nalegali. Król
chcąc fiJem et honorem regiam zachować, acz pieniędzy nie miał, za poradą Jana Bo-
nara męża rządnego i sprawnego Niemca, tak rady jako i pomocy w tem użył, który
z mennice, którą sam miał w mocy, także i zkądinąd pieniądze zebrawszy, w krótkim
czasie rzeczpospolitą upadłą naprawił, dobra królewskie zwykupował, o czem w historyi
będzie.
Żołnierzom pomienionym przeszłych królów, więcej niż przez dwa kroć sto tysięcy
czerwonych złotych żołdu zapłacił. wiu.'^*
Zamek krakowski ochędożnie naprawił, przez tegoż Bonara sprawę i dozór. Potem
też o wojnie litewskiej radzić począł, której Bazyli wielki kniaź moskiewski był przyczyną.
Tegoż roku dnia piątego kwietnia Żyda spalono, który przeciwko chwalebnej świą-
tości Ciała pańskiego wiele mówił, a gdy w Krakowie w kościele Panny Maryi był prze-
gadau od doktorów w piśmie świętem biegłych, zwłaszcza od Mikołaja doktora reguty
świętego Dominika, Żyd acz się też bronił dosyć śmiele, wszakoż, gdy mu prawdy nie
stało, na tę śmierć skazan. i;
Tegoż roku miesiąca lipca w niebytnosci królewskiej Tatarowie na Podole wtar-
gnąć umyślili, w czem gdy straż wczas o nich znać dała, panowie społecznie się zezwo-
liwszy, wyprawili Jana Kamienieckiego natenczas kasztelana lwowskiego i starostę
buskiego przeciwko nim, przydawszy mu pięć set koni żołnierzów na pomoc ku szlachcie
t
816 < OTCtKMTCTłi:
onych krain, którzy dwudziestego trzeciego dnia miesiąca lipca przyszedłszy do Międzyborza,
sprawę o pohańcach dostateczną mając, którzy rychło na Wołyń wbieżeli, zaledwie tam
trzy godziny koniom odpocząwszy, z Kozaki onycli krain zaszedł im na Czarny Szlak.
Do Wronowa tegoż dnia przyszedł, tam zastał dwa tysiąca pogan, którzy barzo wielką
korzyść wieźli, ludzi w niewolą, tak jako bydło gnali. Do których z ludźmi swymi KaH
mieniecki przyszedłszy, bitwę fortunnie stoczył, wszystek łup odjął, a na Międzybórz z lą-
dem swym przyjechał. •ui^o
'Lk ,iW Litwie co za rozruchy były, a kto ich był przyczyną, historya ci powie. Wszakoź
cnej' chytrości ludzi onych zabiegając król Zygmunt, Mikołaja Firleja z wojskiem po-
słał ludzi rycerskich, sam też sprawy polskie opatrzywszy do Litwy ujechał w dzień
świętego Floryana dnia czwartego maja, ale Gliński zamków królewskich przez zdradę
dostawszy, mocno opatrował, a drugich z wojskiem kniazia moskiewskiego dostawać
umyślił.
Wszakoż z ludem wielkim przyszedłszy hetmani moskiewscy, dowiedziawszy się
o królewskiem wojsku, sromotnie uciekli, za którymi i Gliński nie mając potężności, bie-
żeć musiał.
Król przyszedłszy do Smoleńska, na przedmieściu obozem się położył, mając z sobą
w wojsku Macieja Drzewickiego biskupa przemyskiego i podkanclerzego koronnego,
Jana Łaskiego kanclerza koronnego, Chrzysztofa Szydłowieckiego podstolegu kra-
kowskiego i podskarbiego nadwornego i inszych wiele panów. Tam się rozmówiwszy
z pany i hetraany wojska swego, przełożył nad wojskiem Mikołaja Firleja i Kon-
stantego książę k Ostroga.
W roku 1509 postanowiwszy przymierze z wielkim kniaziem moskiewskim, przy-'
padła mu potrzeba do Wołoch, wszakoż pierwej król sejm odprawił w Piotrkowie, z któ-
rego prosto dnia dziewiętnastego miesiąca kwietnia do Krakowa przyjechał. Tamże na
tym sejmie wszyscy panowie na to króla namawiali, aby się ożenił. -
Bogdan wojewoda wołoski z wielkiemi wojski zapomniawszy bojaźni bożej'"
i przysięgi, złamawszy przymierze, do ruskich i podolskich krain wtargnął, czyniąc wiel-'
kie szkody ogniem i mieczem. O czem gdy się król przez pewne posly dowiedział,
wyprawił prędko żołnierze, na które Jan Bonar od niektórych mieszczan krakowskich
i od niektórych przyjaciół swych pieniędzy dostał, zabiegając, aby w czem rzeczpospo-
lita szkody jakiej nie podjęła.
Król Zygmunt nazajutrz po świętym Jakóbie dnia dwudziestego szóstego lipca"
z Krakowa jechał, przez Bochnię prosto do Lwowa. Tam do niego przysłał Władysław
król węgierski, upominając go, aby przedsięwziętej drogi zaniechał, pokazując przyczyny,
jakie w historyi czytać będziesz.
Dowiedziawszy się Bogdan wojewoda wołoski o wojsku królewskiem , nazad się
do ziemi swej, szkody niemałe poczyniwszy, wrócił.
Król na radę bracką to uczynił, sam się wrócił, jednak nad wojskiem przełożywszy
Mikołaja Kamienieckiego z domu Piława krakowskiego wojewodę i hetmana ko-
ronnego, w ziemię nieprzyjacielską wtargnąć mu kazał, który przeprawiwszy się przez
w. KS. LITEWSKIEGO. 817
rzekę Tyrę, wszedł do Wołoch, wielkiemi szkodami ziemię trapił, Czarnowce, Dorohen,
BoŁoszany, Szczepanowce, Cłiocim miasta wybrawszy popalił.
-o Przyszedłszy do Soczawy miasta głównego, nie bawiąc się tam długo oblężeniem,
i^Lzad się z wojskiem obróciła gdyż wojewoda ze wszystkim lądem swoim po lasach a po
miejscach tajemnych się krył, tylko niewiasty, dzieci i lud inszy, który przy domach
zostawali, Niemcy a Czechowie, którzy byli w wojsku polskiem, okrutnie mordowali.
Bogdan za tem ziemie swej spustoszeniem, z trzaskiem u króla przymierza żądał,
przez posły króla węgierskiego Oswalda, Karlasa i Barlama Bomoisę, o czera w histo-
ryi będzie.
Tegoż roku Bazylins kniaź moskiewski posły do Litwy we trzech set koni przy-
słał, którzy do Wilna przyjechali ośmnastego dnia stycznia, pokój dożywotnie postanowili
i więźniowie z obu stron wypuszczeni.
(y^/ Tegoż roku Pskowa przez poddanie dobrowolne dostał kniaź moskiewski, naprzód
sobie przedniejsze ludzie i popy ułagodził, a potem pospólstwo przyzwolić musiało.
W roku potem 1510 od wiela panów chrześciańskich posłowie do króla przyjeż-
dżali, jako od papieża, od cesarza, od duńskiego króla, od Bajazeta cesarza tureckiego,
od Wołoszyna Cyoba przymierza potwierdzając, upominki niemałe oddali.
Tegoż roku w wielickiej żupie w górze ogień wielki się był zawziął, za nieopa-
trznem odejściem chłopa robotnego, czem wielka trwoga między urzędniki powstała. An-
drzej Kościelecki z domu Ogończyk żupnik, nic się nie oglądając na żadne nie-
bezpieczeństwo zdrowia swojego, w górę się wpuścił, za nim Seweryn Betman rajca
krakowski, który miał wieku 90 lat, za których dowcipem i pilnością ogień zagaszon był.
Na rok pański gdy pisano 1511 prawie na początku złożył król sejm w Piotrkowie,
na którym pobór od obojga stanu królowi był postąpion.
Na tenże sejm Anna księżna mazowecka ze dwiema syny przyjachała Stanisła-
won i Janem, przyszedłszy do króla do senatu, prosiła, aby mogła wykupić wiżnieński
powiat, dwanaście tysięcy złotych, z rąk Jana Łaskiego arcybiskupa, który był opie-
kunem powinnego swego Jako ba Glinki z domu Trzaska. O inszych sprawach
które się tam toczyły w historyi czytać będziesz.
Odprawiwszy król w Piotrkowie sejm, do Krakowa przyjechał, zkąd wtórego dnia
maja wyjachawszy, do Brześcia się litewskiego obrócił, tam rzeczy podług myśli odpra-
wiwszy, do Krakowa nazad trzydziestego dnia października wjachał. Tam z posłem
króla Władysława i Jadwigi Stefana siedmiogrodzkiego wojewody zmarłego żony bratem
Kazimierzem książęciem cieszyńskim czynił zmowę o Barbarę córkę jej do stauu mał-
żeńskiego, etc.
D Tegoż roku posłowie przekopskiego carza przyjechali żądając z królem wiecznego
braterstwa, a pomoc przeciwko każdemu nieprzyjacielowi, obiecał i syna przysłać w za-
kładzie, król mu też na każdy rok postąpił dawać piętnaście tysięcy czerwonych zło-
tych: ze skarbu księstwa litewskiego połowicę, ostatek z polskiego. Syna nie przysłał,
a przymierze trzymał póki mu pieniędzy nie dano, skoro wziął pieniądze, wołoską zie-
mię z wojskami najechawszy pustoszył; potem do Moskwy wtargnął, gdzie barzo wiel-
kie szkody poczynił.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. lOS
818 O KLEJNOCIE //
Roku potem 1512 złożył król sejmik w Krakowie, na którym do Barbary zmówio-
nej panny do stanu małżeńskiego byli obrani posłowie, naprzód: Jan Lubrański biskuiłi
poznański, Krzysztof Szydłowiecki kasztelan sędomierski, Łukasz z Górki kaszte-
lan poznański i generał Wielkiej Polski, którzy w barzo ozdobnych poczciecb wyjechali
przez Śląsko i przez Morawę do Tarczyna, wziąwszy pannę do Polski przyjechali, którą
matka Jadwiga i wuj książę cieszyńskie 'aż do Krakowa odwieźli w ośmi set koni,
ostatek ci historya szerzej powie.
Koronowana była przez Jana Łaskiego arcybiskupa , ósmego dnia mi^siącai
lutego. .'ji\U;J iii
Tegoż roku Tatarowie do ruskich i podolskich ziem wtargnęli, wielkie szkody mie-
czem i ogniem czynili. Zaraz król Zygmunt bez omieszkania wyprawił dwór swój do żołnie-
rzów podolskich, którym wiele panów i rycerstwa na pomoc się zjechało. Tam naprzódi
rota Lanckoruńskiego starosty kamienieckiego zagon tatarski poraziła dwudziestego
trzeciego dnia kwietnia u Biełki, z których i jednego żywego co im do rąk przyszli nie
chowali. Pocieszeni Polacy nadzieją dobrą z fortunnego zwycięstwa nad pogany, ściągnęli
się wespołek z Litwą do jednej grumady, gdy im znać dano o bliskim nieprzyjacielu,
wziął z Litwą Kostantyn prawą stronę, Polacy lewą z Mikołajem Kamienieckim
hetmanem koronnym i krakowskim wojewodą. Mocą i wielkością byli silni Litwie Ta-
tarowie, tak, aż ich spierać poczęli. Konstantyn strwożony posłał do hetmana polskiego
o pomoc, którą mu posłał zaraz, (fi ,^iiuq«i jly.tOifO^O rimob s 'iśosip \9S%b
Wtem się ruszyła lewa strona pł^eci w onej wielkości pogańskiej. Tatarowie widząc'
wielką ciężkość na się, zewsząd strwożeni i napracowani uciekać poczęli. Nasi je go-
niąc bili, wielką korzyść odjęli, pogan dwadzieścia i cztery tysiące na głowę porazili.
Więźniów, które Tatarom odjęli, było szesnaście tysięcy; koni tatarskich dziesięć
tysięcy na stronę hetmańską.
W tej potrzebie byli przedniejszy panowie: Mikołaj Kamieniecki wyżej pomie-
niony hetman i wojewoda krakowski, Jan Odrowąż ze Sprowej, Otto ze Schodzca
wojewoda podolski, Stanisław z Chód ca marszałek koronny starosta lwowski, Marcin
Kamieniecki brat hetmański. Piotr i Stanisław Kmitowie z domu Srzeniawa,
Stanisław Lanckoruński z domu Zadora, Jan Świerczowski z domu Trzy
Trąby, Jan i Mkołaj Pileccy z domu Lełiwa, Jan Szram z Tarnowa tejże fati
milii, i wiele rycerstwa polskiego. //
Z Litwy: Konstantyn książę z Ostroga, Zbaraski Andrzej, Michał Wi-»ł
śniewiecki z syny, i szlachta tych pomienionych panów. Szerzej o tej bitwie w hi*4
storyi czytać będziesz.
. Przyjechał potem w tymże roku poseł tatarski potwierdzając przymierza w roku
przeszłym postanowionego, •irt*'* ,iy. • uinobśKji oiwbos-uf ;)Ofaoq *;. ,itwłai9teid
Król Zygmunt w Krakowie zmieszkawszy aż do ostatecznego dnia października/ nW
dzień świętego Marcina na sejm do Piotrkowa jechał, który odprawiwszy wespołek z kró«-i
Iową do Poznania jechał, zamki w Krakowie, w Piotrkowie naprawić kazał, piotrków^'
skiego nie dokonano aż w roku 1519. U świętego Stanisława na Skałce grób bratu Fry*»
derykowi miedziany postawić kazał. Insze potem sprawy historya ci powie. '
w. KS. LITEWSKIEGO. 8^19
-Bl«ox W roku 1513 królowa Barbara dwudziestego piątego dnia marca w piątek przed
wybijaną, Jadwigę pierwszą córkę w Poznaniu urodziła.
Tegoż roku Helena^ Alexandra króla żona, dwudziestego dziewiątego dnia miesiąca
stycznia umarła. _,. —
o Tegoż roku zamek wileński ochędożnie z drzewa pobudowany zgorzał dwudziestego
pierwszego dnia miesiąca lutego.
Tego się też roku Bazylius kniaź moskiewski, przez posły u cesarza Maxymiliana
o koronę starał, przeciwko Polakom jakoby był mógł nawiętsze wojsko zebrać i ze
wzystkimi ich sąsiady pomierzić chciał, do Niemiec dla ludn posłał, ale się w Pol-
sce tacy należli, co pomagać naprzeciwko swym chcieli, z których Łatę mieszczanina
krakowskiego Czecha pojmano, do Krakowa posłano i tamże ścięto.
oi; W roku 1514 kniaź moskiewski wielką mocą Smoleńsk obiegł, potem gdy przez
(Oloc dostać go nie mógł, przez zdradę tego dokazał.
!n Gliński potajemnie od Władysława króla węgierskiego i czeskiego z Zygmuntem
królem polskim pojednań , o czem gdy się dowiedział Moskwicin, Glińskiego dał do wię-
zienia.
Potem wielkie wojsko król wywiódł przeciwko Moskiewskiemu^ Litwa była pod
sprawą Konstantego książęcia z Ostroga, których było w liczbie szesnaście tysięcy.
Polacy pod sprawą Swierczowskiego z domu Trąby, tak żołnierze, jako i ci,
którzy z chęci swej na potrzebę królewską,, wyjechali, JA^Q .Tęczyńscy^ Kmito wie,
Pileccy i inszych wiele. mh^wt-. >- ,fłv»«M!7v!.M;v »,
^p Położyli się u Horyszowa nad rzeką Berezyną, stoczyli potem bitwę fortunnie z nie-
pffzyjacielem, rozgromili i porazili, pojmali hetmanów dziesięć, siedemnaście wojewód,
pospolitego ludu czterdzieści tysięcy; z wojska królewskiego czterech znaczniejszych za-
bito, inszego rycerstwa coś więcej niż czterdzieści, wszakoż rannych barzo wiele. To się
działo w roku pomienionym w dzień Narodzenia Panny Maryi. Posłań tegoż roku do
Papieża Mikołaj Wolski z domu Półkoza w poselstwie.
-tmn iRoku 1515 król Zygmunt z Barbarą królową z Litwy do Krakowa przyjechał, a
tam się ztąd gotował do Przeszporku, kędy z cesarzem Maxymilianem i bratem Włady-
sławem królem węgierskim i czeskim zjechać się mi^. Wyjechali z Krakowa piątego dnia
marca, potem z sobą ci panowie wieczne postanowili przymierze, a co za pożytki dru-
gie tego zjechania ich były dla rzeczypospolitej, toć potem się szerzej w historyi pokaże.
Tegoż roku urodziła drugą córkę królowa Barbara imieniem Annę, wtórego dnia
miesiąca lipca.
^0- Tegoż roku wielka powódź była* tJ^sU «'w«taifl6i<'. i .Wjiuu.
Przyjechał król Zygmunt do Krakowa z tój pomienionej drogi dziewiętnastego dnia
miesiąca sierpnia, zastał wszakoż królową w niedobrem zdrowiu.
Tegoż roku Jan Turzo poseł od Fryderyka książęcia legnickiego przyjechał, żą-
dając Helżbiety siostry Zygmuntowej do stanu małżeńskiego, której mu król nie od-
mówił.
,fliM'p jTego roku królowa Barbara, pani żywota świętego umarła, dnia wtórego października.
Tegoż roku Jarocki ochmistrz królowej Barbary umarł. nAsouihii^j .yimnts ^Aai ■ <
820 O KLEJNOCIE V
Roku 1516 Władysław król węgierski i czeski mając wieku lat 60 umarł, zosta-
wiwszy syna Lodwiga, na oboje królestwo, które sam trzymał, koronowanego.
Tegoż czasu Tatarowie przekopscy, gdy król był w Wilnie, gotowali się ze cztermi
wojskami, do Moskwy głos puścili, a wtem do Rusi wtargnęli nad nadzieję naszych,
bo przymierze z nimi było, położyli kosz u Buska; wtem Marcin Kamieniecki wo-
jewoda podolski, Stanisław Lanckoruński i Tworowski, zebrali się z ludźmi
onych krain, do których żołnierze się przyłączyli, którzy byli na Międzyborzu, patrzali
czasu, gdzie mogli któremu zagonowi zdołać.
Krzysztof też Szydłowiecki wojewoda krakowski obsyłał rycerstwo polskie,
ludzi także co mógł za pieniądze zebrał, ciągnął do Podola, tamże z nimi u Trembowle
bitwę stoczył i poraził, potem ich u Podhajce drugi zagon 500 koni nabieźawszy pogro-
mił. Trzeci zagon w którym było 200 Tatar u Wiśniowca porazili naszy; gdy się spo-
łem złączyli wszyscy, Szydłowiecki z Mikołajem Firlejem, nie było ich tylko
dwa tysiąca, nie mogli onej wielkości rady dać, opuścili ich z wielką korzyścią. Potem
też nasi zebrawszy się w Kozactwo, ciągnęli pod Białogród, wiele owiec i bydła zajęli.
Turcy obaczywszy wyszli za nimi, bacząc że ich niewiele chcieli swoje stada odbić,
wszakoż nietylko dobytku odzyskać nie mogli , ale i sami gardła swe zutracali , nasi zaś
z korzyścią i zdrowo do domów się wrócili.
Na ostatku miesiąca listopada tegoż roku, Tatarowie z tak wielkiemi wojski
jako i pierwej do Rusi wtargnęli, jedno ich wojsko obróciło się do Kamieńca, drugie
do Lato wiszą, trzacie do Międzyborza, a czwarte do Zynkowa. Na ten czas Stani-
sław Lanckoruński starosta kamieniecki u Międzyborza i Lato wiszą dwakroć pogany
porażał, i zdobycz im odejmował; w tej tam bitwie Roman wnęk Konstantego od Ta-
tar zabit, mąż pamięci i sławy godny.
Dnia siódmego miesiąca grudnia, tamże pod Międzybórz czterysta Tatar przyszło, które
Paweł Farurej z domu Sulima z ludźmi które miał pod swą mocą na głowę poraził.
Tegoż roku Piotrków wszystek zgorzał.
W roku 1517 Wasil kniaź moskiewski w Litwie szkody niemałe czynił, szedł prze-
ciwko niemu król ludzie zebrawszy, jedne za pieniądze, drugie też z powinności, wsza-
koż się dowiedziawszy o nich Moskiewski, ustąpił, nasi szli za nimi i kilka bitew po-
stronnych z nimi mieli, wszędy szczęśliwie, potem ziemię siewierską przeszli od końca
do końca.
Roku 1618 za namową cesarza Maxymiliana, Zygmunt król wyprawił posły do
Apulii, Jana Konarskiego ardziekana krakowskiego, męża uczonego i wymownego,
który różne języki umiał, i Stanisława Ostroroga kasztelana kaliskiego, wespółek
z posły cesarza pomienionego, po córkę Jana z Forcya książęcia medyolańskiego, imieniem
Bonę, którą do Krakowa przywieźli z radością wielką wszystkich, i tamże po ślubie ko-
ronowana.
Tegoż roku ścinano mieszczany kazimierskie o Słabo sza z domu Wieniawa
w Krakowie.
Roku 1519 Tatarowie z wielkiem wojskiem do Rusi wtargnęli miesiąca sierpnia,
^ełsk^ ziemię^ chełmską^ aż i lubelską ogniem i mieczem pustoszyli.
w. KS. LITEWSKIEGO. 821
-V Przeciwko którym Mikołaj Firlej hetmani z synem, Marcin Kamieniecki wo-
jewoda podolski, Fredrus, Andrzej Boratyński z innymi pany i rycerstwem z Rosi i
z Podola ciągnęli, książę Konstantyn z niemałym pocztem przyłączył się do nich. Ci
wszyscy społem się złączywszy, natenczas gdy Tatarowie szli nazad z plonem, potkali
się z nimi nieszczęśliwie n Sokala.
W roku 1520 Bona królowa urodziła syna dnia pierwszego miesiąca sierpnia, w nie-
bytności królewskiej w Krakowie^ któremu dano imię Zygmunt Wtóry, Augustus
przydano od miesiąca w którym się urodził.
Tegoż roku była wielka powódź z ustawicznych deszczów.
Roku 1521 pruski mistrz u króla Zygmunta przymierza przez posły żądał do czte-
rech lat
Tegoż roku Turcy wzięli Białogród, za panowania Ludwika króla, synowca Zy-
gmuntowego.
Tegoż roku zima była barzo ciepła, nie inaczej jedno jako jesień.
-t' Rok pański 1522 z wielkiego pokoju w Polsce był znaczny.
'^'^ i Na drugi rok kiedy pisano 1523, od Moskiewskiego posłowie przyjechali, do piąci
lat przymierza prosząc.
tilt^i Tegoż roku Maciej doktór Miechowita mąż uczony umarł.
Tegoż roku kollegiaci mur łamiąc, skarb znaleźli w konwi miedzianej.
"j Tegoż roku Stanisław książę mazoweckie umarł.
^' Roku 1524 był wielki ucisk w ruskich krainach przed pogany; Turcy pierwej, po-
tem Tatarowie szkody wielkie czynili.
Tegoż roku była wielka drogość w Polsce dla nieurodzajów.
Drugiego roku miesiąca marca dnia dziesiątego, Wojciech pruski mistrz przysięgał
śród rynku krakowskiego, zrzuciwszy płaszcz z krzyżykiem, na księstwo był od króla
przełoźon.
Tegoż roku ognie i powietrza wielkie panowały, wiele miast pogorzało, jako Ło-
wicz, Sędomierz, Warta, Sądecz, uniejowski zamek, Żarnowiec, Turek, i insze nieznaczne,
rti Roku 1526 miesiąca kwietnia, król Zygmunt do Gdańska jechał, kazał swawolne
mieszczany pościnać.
Tegoż roku Janusz książę mazoweckie umarł, miała trudność panna Radziejow-
ska z domu Junosza, na którą niemieli (sic), aby go otruła. Po jego śmierci księstwo
mazoweckie do korony przyłączono.
Roku 1527 Kostantyn książę z Ostroga z drugimi porazili Tatary, jedne u Ki-
jowa, drugie u Kaniowa, trzecie u Cyrkas, długo i. nimi a mężnie czyniąc.
Tegoż roku porażon król węgierski Jan od Ferdynanda cesarza.
Tegoż roku urodził się dziw od niewiasty, we wsi Brankowie u Radomia, mając
głowę lwią, piersi kosmate, zgrzytając zębami głosem straszliwym, był żyw ośm godzin.
Boku 1528 był sejm w Piotrkowie, z którego prosto król do Litwy jechał.
Roku 1629 Sieniawski był na czci u cesarza tatarskiego Ostaną, jako u pobra-
tyma królewskiego, a potem się okupować musiał.
822 O KLEJNOCIE
' ' Drugiego roku kiedy pisano 1530, Zygmunt Wtóry Augustus za żywota ojcow-
skiego na królestwo polskie był pomazan i koronowan, miesiąca lutego, dnia 21. 'Wdi
Tegoż roku król Zygmunt pierwszy, między królem Janem węgierskim i Ferdy-
nandem cesarzem przez posły swe, Krzysztofa Szydłowieckiego kasztelana, An-
drzeja Tęczyóskiego wojewodę krakowskiego, wziął na ugodę. ;wjrn i
Roku 1531 Petreło wołoski wojewoda Pokucie wybrał, przeciwko którym król Zy-
gmunt pierwszy wyprawił Jana z Tarnowa z domu Leliwa;, Jana Kołę halickiego
kasztelana, porazili go potem na głowę, wzięli dział pięćdziesiąt, więźniów znacznych
tysiąc. !i'iiw M{<i n;*oT *«-
W roku 1532 trzy słońca nad Ołomuńcem widziane były.
Tegoż roku Piotr Opaleński w poselstwie do Turek jeździła przymierze do ży-
wota obu królów przyniósł, od Tatar, Turków i Wołochów. (;yia'l mUfń ;tji)-v -
Roku 1533 Turcy do Wiednia mocą wielką ciągnęli.
Roku 1534 Tatarowie kierkielscy o świętym Szymonie Judy wtargnęli na Wołyń,
położywszy się u Pankowiec, szkodę wielką około Krzemieńca poczynili, od Koły het-
mana polnego gromieni w pogoni byli, potem od Wężyka rotmistrza tejże familii u Za-
sławia wielka im korzyść odjęta.
Tegoż roku Łaski Hieronim wojewoda sieradzki był w więzieniu u Jana króla
węgierskiego, którego Jan Tarnowski potem z wielką trudnością wyprawił.
Roku 1535 Owczyna Moskwicin wielkie szkody poczynił w Litwie, za którym Jan
z Tarnowa i Andrzej z Górki z ludem polskim wyjechali, przyszedłszy pod Staro-
dub zamek, na którym się zawarł był, mocą go wielką dobyli, prochy podsadziwszy, Mo-
skwę pobili, i wielką korzyść wzięli.
Tegoż roku Jadwiga królewna od Barbary dana w stan małżeński książęciu berliń-
skiemu.
W roku 1537 Piotr wołoski wojewoda nie pomniąc na przymierze i przysięgę swą,
szkody czynił w Rusi i na Pokuciu, przeciw któremu ruszono wszystkę szlachtę, wsza-
koż nic nie sprawiwszy, precz się rozjechali; a to zowie pospólstwo Kokoszą wojną,
o której w historyi wiele czytać będziesz. Aż potem żołnierze, których było trocha, mścili
się szkód onych nad nimi.
W roku 1538 gdy Wołoszyn z wielkiem wojskiem na Podole wtargnął, spalił Czer-
wonów, Jagielnice dobywał i Czarnokoziniec, żołnierze którzy po leżach byli rozsadzeni,
zebrali się do nich bez wieści, jako rota Andrzeja Tęczyńskiego starosty rohatyń-
skiego, Mikołaja Sieni a ws ki ego hetmana polnego, wszakoż bitwę stoczywszy, ba-
cząc gwałt na się, ustąpić musieli, jednak tak wiele jako i naszych Wołochów poginęło.
Tam zabitych w tej potrzebie: Węgliński z domu Godzamba, i Pilecki z domu Le-
liwa, inszych towarzyszów niemało.
Tegoż roku poprawił się król na tegoż nieprzyjaciela, posławszy Jana Tarnow-
skiego z domu Leliwa z niemałem wojskiem ludu służebnego. -^'f H
sKi ofiRoku 1539 Izabella córka króla Zygmunta, Janowi królowi węgierskiemu do stanu
małżeńskiego dana. /- , -lO 'jii mi^joą n ^o-^ińcjfoi
w. KS. LITEWSKIEGO. 823
,ii Tegoż roku Malcherowa rajczyna krakowska spalona propter judaismum.
*;• Dnigi rok był spokojny. 7 u.r -^l o;, i.i;^ / . .;>!<?
W roku 1541 Tatarowie do ruskich ziem wtargnąwszy dni marcowych, szkody nie-
małe około Winnice poczynili. Bernard Pretficz starosta barski pościł się po nich
z trochą ludzi aż pod Oczaków, ale mu już byli na wodę z onymi ludźmi ubieżeli, które
w okrętach na targ do Kaffy wieźli. On nie mogąc swych odjąć, mścił się nad pogań-
skiemi żonami i dziećmi.
Roku 1542 Łaski wojewoda sieradzki umarł.
i>; .'.Drugiego roku 1543 Helźbieta córka króla rzymskiego Ferdynanda przyniesiona
w stan małżeński królowi młodemu Zygmuntowi Augustowi.
Roku 1544 czworo zaćmienie było, dwoje słońca, miesiąca dwoje. Tegoż roku skoro
po sejmie Piotrków zgorzał.
W roku 1545 królowa Helźbieta córka Ferdynanda cesarza, węgierskiego i czeskiego
króla, a żona Zygmunta Augusta króla polskiego umarła dnia piętnastego czerwca,
z wielką żałością ładzi wszystkich,
i W roku 1546 cesarz chraesciański walczył z książęty uiemieckiemi.
W roku 1547 sejm walny w Piotrkowie złożon, tamże król Zygmunt pierwszy za-
niemógł, przywiezion do Krakowa umarł w roku 1548, dnia pierwszego kwietnia, godziny
dwunastej w dzień wielkanocny.
Panował lat czterdzieści z wielką sławą królestv?a tego, któremu nie panem, alć był
prawie ojcem, o czem w historyi czytać będziesz.
Zostało potomstwo jego naprzód od Barbary wojewody siedmigrodzkiego córki,
wyżej pomienionej, potomstwo wspomniane dwie córce. A od Bony Jana książęcia z For-
cya medyolańskiego córki, syn Zygmunt August król polski, Izabella królowa wę-
gierska, Zofia księżna brąszwicka, Katarzyna królowa szwedzka, od której jest syn
i córka, oboje polskiego języka dobrze nauczeni, Anna królowa polska, Stefana pierw-
szego żona, o której na swem miejscu czytać będziesz.
Sprawy znaczne a pamięci wiecznej godne tego króla świętego historya dostate-
cznie ci pokaże. Miał wieku ośmdziesiąt i jeden rok , miesięcy dwa, dni siedm. Ciało
jego pochowano w Krakowie na zamku w kaplicy, którą sam za żywota swego zmuro-
wać kazał. Co się działo roku 1548, we czwartek po świętym Jakóbie, dwudziestego
szóstego dnia miesiąca lipca. ińah ^^^ .'
Po śmierci króla Zygmunta, ZYGMUNT AUGUST wziąwszy królestwo w opiekę
swą, dosyć fortunnie i rostropnie sprawował. A naprzód za dobrego zdrowia ojcowskiego
na wielkie księstwo litewskie podniesion w roku 1529, dnia piętnastego miesiąca paździer-
nika. Potem w roku 1530, dwudziestego pierwszego dnia miesiąca latego koronowan, po
koronacyi oddań mu za marszdka Piotr Opaleński z Bnina z domu Łodzią, mąż
cnotliwy, który wiele języków był dobrze umiejętny.
Co się inszych lat dzido aż do śmierci ojca jego, toć się krótko wspomniało wy-
żej, potem w liistoryi szerzej czytać będziesz.
824 O KLEJNOCIE /
W roku 1643, za rozkazaniem ojcowskiem a za radą wszystkich panów koronnych,
także i wielkiego księstwa litewskiego, pojął w stan małżeński Helżbietę córkę Ferdynanda
cesarza węgierskiego i czeskiego, z którą dwie lecie tylko mieszkał. Umarła w roku 1545^
dnia piętnastego miesiąca czerwca z wielką żałością wszystkich ludzi , choć drugim nie
była znajoma, jednak słysząc o jej świętych sprawach, barzo jej żałowali.
Potem w roku 1648 pojął dragą żonę Barbarę, Jerzego Radziwiła kasztelana
wileńskiego córkę, starodawnej familii w księstwie litewskiem, jednak było to mało nie
przeciwko wszystkim panom, uszedł wszystkie król mądrością swą, że konfirmowali mał-
żeństwo jego. Potem po onem weselu, które było roku wyżej mianowanego, dnia sied-
mnastego miesiąca kwietnia w roku 1550, dnia siódmego grudnia koronowana była./
Umarła po koronacyi rychło w roku 1551 miesiąca maja dnia ósmego.
Pojął potem trzecią za dozwoleniem papieskiem, Katarzynę córkę Ferdynanda cesa-'
rza, pierwszej żony swojej Helżbiety siostrę rodzoną, wszakoż to ztąd się znaczyło, że nie
było woli miłego Boga w tej sprawie, gdyż miłość powinna między niemi nie była. Ko-
ronowana była ta święta pani w Krakowie miesiąca lipca dnia trzydziestego pierwszego,
roku 1553. Odesłana do Rakuz roku 1666. Umarła w Lincu roku 1572 dnia 29 miesiąca
lutego w piątek przed suchą niedzielą, pani cnotliwa, pokorna, miłosierna przeciwko
ubogim, przeciwko każdemu stanowi ukłonna. Była naprzód za książęciem mantuań-
skim. Takiego nieszczęścia którego cierpiała ta pani, barzo żałowały wszystkie stany
koronne i królowi tego nie chwaliły, co potem z historyi wyrozumiesz.
W roku 1552 Alexander na województwo wołoskie wsadzon od Sienią wski ego
Mikołaja z domu Leliwa, wojewody ruskiego i hetmana koronnego.
•j.r>l W" roku 1556, Wilhelm Firstenberger inflancki mistrz z wojskiem niemałem. Wił*
helma arcybiskupa ryskiego na zamku Kokonhausen dobył i pojmał.
Roku 1557 na końcu miesiąca lipca, przeciwko temu mistrzowi król Zygmunt Au-
gust z Wilna z wojskiem ozdobnem a z ludem prawie na wybór wyciągnął, panów, pa-i
niąt, i wiele znacznych szlachciców polskich na tę potrzebę z nim się było wyprawiło,
o czem potem w historyi szerzej mieć będziesz. Z Wilna do Inflant wyciągnął król ze
wszystkimi, którego ulęknąwszy się Firstenberger i sam hołd dawać musiał, i arcybiskupa
pod Poswole do obozu królowi odesłał. Początek, koniec i wszystkę sprawę tej wojny
w historyi czytać będziesz.
W roku 1558, dnia 18 miesiąca lipca, Terpt w Inflanciech przez poddanie Moskwi-"'
cin opanował, w którym Herman biskup pojman i do więzienia wsadzon.
Roku 1559 Inflanci przez poddanie Kietlera, Bowska, Felburku i inszych zamków
królowi polskiemu postąpili.
Tego roku na pokoju podkanclerzemu Filipowi Padniewskiemu z domu No-
wina ukradziono pieczęć królewską.
Roku 1560 Firstenberger mistrz inflancki na Felinie od Moskwy wzięt, przez zdradę
od żołnierzów swych wydany.
Roku 1661, Ryżanie z niektóremi innemi miasty i zamki królowi się polskiemu pod-
dali, i tamże król naprzód od tego roku gubernatora postawił.
w. KS. LITEWSKIEGO. 825
Tego roku w poniedziałek po świętym Marcinie Jakób despot od Olbrychta
Łaskiego na hospodarstwo wołoskie wsadzon.
W roku 1562 Gotard Ketler książęciem kurlandskim i semigalskim od króla Au-
gusta uczyniony.
W tymże roku €xequutia się zaczęła dnia 22 miesiąca listopada, a roku 1563, dnia
dwudziestego marca skończona w Piotrkowie na sejmie walnym, przywilejem potwierdzona.
Tam też kwartę, to jest czwartą część swych dochodów król darował rzeczypospolitej.
Tego roku pod Newlem, Stanisław Leśniowolski z domu Roch alias Kolu-
mna, Jan Zborowski, który teraz jest kasztelanem gnieźnieńskim, jakoś czytał pod
Jastrzębcem, za hetmana Floryana Zebrzydowskiego z domu Radwan, nie ma-
jąc z sobą tylko piętnaście set ludzi rycerskich, ze czterdzieścią tysięcy Moskwy mężnie
czynili, i wiele ich na placu zostawili, a nie mogąc pokonać onej wielkości, z sławą
obronnie od nich odjechali, o czem w historyi czytać będziesz. hi fi' i
W tymże roku Połock zamek i miasto ze wszystką włością od Moskiewskiego wzięt,
na którym niemało ludzi rycerskich do więzienia tyran pobrał.
Tego roku na Ułę Mikołaj Radziwił wojewoda wileński, i hetman wielkiego
księstwa litewskiego Jan Chodkiewicz starosta żmudzki, dwadzieścia i pięć tysięcy
Moskwy porazili, hetmana Piotra Iwanowica Szujskiego zabito tam w tej potrzebie; do-
stateczniej w historyi o tem czytać będziesz.
W roku 1564 w Krakowie powietrze się było między ludzi zawarło, wszakoż nie tak
szkodliwie z łaski bożej, jako przedtem bywało.
W roku 1566 śnieg wielki w Lublinie spadł dwunastego dnia miesiąca kwietnia.
W roku 1567 Eryk czternasty tego imienia król szwedzki za sprawą Mikołaja
Talwosza kasztelana żmudzkiego, u wsi Kirempe niedaleko Rewia, z ludu swego z sze-
dcią tysięcy Szwedów porażon, z czego żałosnym będąc barzo przyszedł w furyą, tyrsoiem
8ię stał, jakoby rozum straciwszy, dla czego potem i królestwo utracił, -oiaio';! > .bęńo
W roku 1568 książę Roman Sanguszko Ułę zamek obronny z małym ludem,
jako niżej czytać będziesz, ubieżj^ i spalił dnia dwudziestego ósmego miesiąca września.
Tegoż roku Olbrycht Łaski wojewoda sieradzki, mąż u wszech narodów dla
spraw rycerskich zawołany, pod Oczakowem Tatary gromił.
W roku 1569 w dzień świętego Witalisza w majowe dni śnieg wielki spadł, trwał
przez trzy dni, począwszy łerłia Mai usque ad quinłam.
Tegoż roku unia z Litwą dokończoną była z wielkiem barzo staraniem królewskiem.
Roku 1569 cesarza chrześciańskiego Maxymiliana pojednaj z Janem królewicem wę-
gierskim siostrzeńcem swoim rodzonym, o którym cesarz prze Szwedego hetmana swego
wiódł przez długi czas wojnę w Węgrzech, a do takiej miłości przywiódł ich był, że mu
już był zjednał do stanu małżeńskiego wnuczkę cesarską księżnę kliweńską, co w hi-
stoiyi potem szerzej się opowie.
/.>,..( Tegoż roku cesarz turecki Selim przysłał do króla Ibraim a Straszą Polaka stur-
ezonego, żądając go o to, ponieważ mu był nieprzyjacielem Iwan kniaź moskiewski, aby
przepuścił trzydzieści tysięcy wojska jego przez grunt korony polskiej do Moskwy, czego mu
król pozwolić nie chciał, owszejki mocą mu tego bronić wielką obiecował. Z czem po-
Biblioteka Polska, Uerby rycerstwa Polskiego, Bartosza Paprockiego. 104
826 /^ O KLEJNOCIE ''
słał do niego dworzanina swego Andrzeja Taranowskiego z domu Belina^ męża
acz wzrostem małego^ ale serca wielkiego i wymowy przespiecznej, aby tego się nie wa-
żył. Cesarz obawiając się gotowości za przestrogą królewskiej, przez pustynie azyjskie
do Astrachania wojsko swoje wiódł, na które wielkie powietrze z głodu, z nędzy, wrzody
przypadły i tak wymorzyły, że barzo mało się gnycli ludzi do Carygroda wróciło, o cze-
meś czytał pod herbem Bel i na. )tmI*)K r.n ^ty/ojliJoi*! w i5nox);Vo:ł^ łirifim o-aalgJKshirwfc
,o!;i. Ten rok barzo był nieurodzajny i wiele ludzi powietrzem wymarło w Polsce. ' '''
'W roku 1570, czternastego dnia miesiąca marca , Jan królewic węgierski umarł,
Mikołaj Mielecki wojewoda podolski w poselstwie do Węgier na pogrzeb był posłań
w niemałym poczcie, wszystko cum dignitate regia odprawił; w historyi o tem dowodnie
czytać będziesz. '- '- 'J i i.
Tego roku w Krakowie grom wieżę, w której były prochy, zapalił'.' i
Tegoż roku miesiąca grudnia, król Zygmunt August prze posły swe. Piotra Klo-
czewskiego starostę małagowskiego i Demetryusza Suliko wskiego sekretarza
swego, który był arcybiskupem lwowskim potem za panowania króla Stefana, ten był
z domu albo familii Jednorożec, pokój uczynił między Janem królem szwedzkim,
szwagrem swoim, a między Fryderykiem królem duńskim, między którymi wielkie nie-
przyjaźnie i długie wojny były. Nie był to rok żyzny, i ludziom barzo szkodliwy, wiele
ich powietrzem pomarło.
.].;i oiW tymże roku posłał posły swe król August do kniazia moskiewskiego Iwana, który
nie ludzkie ale bestyi podobne obyczaje w sobie miał, naprzód: Jana Krotowskiego
z domu Leszczyc wojewodę inowłocławskiego, i Jana Talwosza kasztelana żmudz-
kiego, przy nich insze dworzany i sekretarze, które on nad prawo pospolite między na-
rody wszystkiemi nieprzystojnie traktował, konie, które mu w dary przywiedli, przed ich
oczyma rozsiekać kazał, to co mu się u drugich podobało , gwałtem pobrał. Temci mu onę
chęć, o której es wyżej czytał, nagrodził, czego acz się nad nim pomścić był chciwy, ale
śmierć prędka przeszkodziła. Wszakoż się tego znacznie król Stefan nad nim, który siostrę
jego rodzoną miał za sobą, pomścił, czego się w historyi, jeśliś nie świadom, naczytasz.
W roku 1671, dnia 20 miesiąca kwietnia w Warszawie .posły tego ponjienionego
tyrana król Zygmunt August uczciwie odprawiłi)iBJ:f50 boq ,xaR'{o7fks'i{''i;hiO'rn wkkjh
h'- Tegoż roku dwudziestego dziewiątego dnia stycznia grzmiało nad Krakowem i ły-
skanie było wielkie. Był to rok barzo nieurodzajny, na ludzie wielki ucisk, aż umierali
od głodu, także i w księstwie litewskiem.
V W roku 1572, król Zygmunt August Bogdana hospodara wołoskiego, syna Alexan-
drowego chcąc ratować u cesarza Selima, który był na miejsce jego posłał Iwonie za
oskarżeniem Wołochów, posłał Andrzeja Taranowskiego dworzanina swego w po-
selstwie, prosząc, aby go w łaskę przyjął, a przewinienie niebaczne w młodych leciech
jego przebaczywszy, państwo ojczyste wrócić mu kazał. Wtem skoro Taranowski przez
wołoską ziemię jadąc u Iwonii się odprawił, a do Konstantynopola przyjechał, od baszy
iiiod cesarza wdzięcznie przyjęt, w gospodzie uczciwej i na dobrem powietrzu postawion,
stacyą hojną naznaczono. Wtem wieść przyszła do cesarza, że Bogdan z Polaki w ziemię
wołoską wjechał, wielką szkodę uczynił, jakoż była prawdziwa, bo ludzie rycerscy prze-
r
w. KS. LITEWSKIEGO. 827
brani z wojewodą podolskim Mikołajem Mieleckim z domu Gryf, mężem dla spraw
rycerskich pamięci godnym, w ziemię wołoską weszli, między którymi byli przyjaciele Bog-
danowi z Polski; było wszystkich blisko albo całe piętnaście set koni, jako chcą niektórzy,
drndzy mniej poczta ich kładą, jednak ona wielkość nieprzyjacielska namniej im sroga
nie była, z którymi już był zaszedł do rzeki Pruta. Ale iż Wołochowie barzo zajątrzeni
przeciwko Bogdanowi przyjąć go niechcieli, wrócić się z ludem wojewoda musiał. Co
bacząc nieprzyjaciel, chcieli prawie mocą Polaki ogarnąć, jednoż za każdem pokusze-
niem śmiele dosyć i mężnie gromieni byli; wyszedł z ludźmi obronną ręką z wielką sławą
swą wojewoda, bo tak był potrwożył pogany, że inaczej nie powiadali, ino że Polaków
dziesięć tysięcy było; przed baszą i przed cesarzem, jeśliż dla wstydu, jeśliż dla bojaźni,
powiadali o wojsku polskiem, że go było 40,000. Ale jeśli nie mniej, więcej ich nie było.
O tem tam szczęśliwem powodzeniu ich w tej sprawie, historya dostatecznie ci potem i
szerzej powie.
-07 W tymże roku król August pamiętając się być śmiertelnym, dnia szóstego maja
w Warszawie uczynił testament, w roku czterdziestym wtórym panowania swego. Potem
wyjechał do Litwy, tamże umarł miesiąca lipca dnia siódmego. W historyi dostateczniej
o sprawach różnych za panowania jego, z których niektóre pochwały, drugie też jako
w człowiecze poganienia godne.
Było tego roku wielkie powietrze w Polsce po wszystkich powiatach rozstrzelane ;
zima była barzo dłnga, począwszy dnia trzeciego listopada, aż się w kwietniu skończyła.
1>4.> Anna wyżej pomieniona córka Zygmunta pierwszego, siostra rodzona Zygmunta
Angusta, ostateczny potomek w Polsce krwi Jagiełłowej, króla Stefana pierwszego żona,
która nad wszystkie przodki swe, jeśli nie więtsze, tedy nie podlejsze dobrodziejstwo
królestwu temu okazała, barzo zatrudnioną i zamieszaną r. p. uspokoiła, coć się w hi-
storyi dowodnie opowie. A jeśliby takiego dobrodziejstwa jej wysławić język ludzki
albo pióro nie umiały, tedy sam Pan Bóg wszechmogący hojnie tego nagrodzić nie za-
niecha, jako królowej chrzęści ańskiej , która (ustawiczną modlitwą, hojnem nadawaniem
ozdoby kościołowi, jałmużn slugam kościelnym, szpitalom, panienkam, wdowani ubogim
i ludziom stanów różnych wspomożenia potrzebującym) według woli i rozkazania jego
świętego to mu zasługuje. A my przytem aby długo panowała w tak świętym żywocie,
inszym na przykład, a nam poddanym ku pociesze. Pana Boga Wszechmogącego o to pro-
sić nie przestawajmy. ,j j .. ^:.a-ii" :v
^^ , WŁODTMliTSTN OLGIERDÓW, .^, ,,
:«iio« nfii .% BRAT RODZONY JAGIEŁŁÓW, pW V^^^^
'•'' był książęciem litewskim, kopylskim i wszystkich państw nad Słuczą, pan wale-
czny, zostawił syna jednego imieniem O lelka, który gdy przyjął wiarę chrześciańską,
mianowan Alexandrem, zostawił synów dwu z moskiewskiego kniazia córką: Sie-
miona i Michajła. .j jij ittił;i)ji. ?u ^ - '. >
828 O KLEJNOCIE
Michał wziął był działem Kijów; nie zostawiwszy potomka męskiej płci, umarł.
Córki dwie jego wzięto do królestwa, a dano im na wycłiowanie z matką Pińsk
i Kobrzyń; jeśli pomarły pannami, albo za mąż rozdane, tego nie najduję.
Siemion, który był wziął dział nad rzeką Słuczą, był pan waleczny. Ten nie mab
jąc tylko ośmnaście lat, poraził dwanaście tysięcy Turków i Tatar. Drugi raz takież mu
szczęście służyło, nie mając tylko własnycli swych ludzi. Bacząc Litwa tak wielkie szczę-
ście jego, obrali go byli sobie za pana, co ruskie annales opowiedają. Ale król Kazi-
mierz tego spostrzegłszy, zabieżał temu, że tego dowieść nie mogli. Tegoż został był syn
jeden Jerzy, mąż waleczny i córka, która była za Konstantym książęciem na
Ostrogu, o który meś wyżej czytał. Ten Jerzy był panem walecznym, na on czas, gdy
Konstanty szwagier jego Tatary gromił, z wielkiem mu był wojskiem ludzi swych wła-
snych przyszedł na pomoc ; cztery i dwadzieścia tysięcy pogan porazili na Olszanicy. Miał
za sobą Radziwiło wnę, z którą zostawił synów dwu: Siemiona i Jerzego.
Siemion młodszy umarł młodzieńcem, acz miał żonę, ale mu była wzięta we Lwo-
wie od Łukasza hrabie z Górki mocą wielką, Katarzyna córka książęcia Illego
z Ostroga jedyna, gdyż pierwej zań była zmówiona od opiekunów i od króla Augusta o-
biecana, ale matka Bieata Kościelecka, białagłowa uporna, która potem sama mi-
zernie żywota dokończyła, tej zamieszki między niemi była nabroiła, o czem potem
w historyi mieć będziesz. • '•^■»j
Jerzy, brat rodzony tego Siemiona, książę słuckie, który miał za sobą hrabiankę
Tęczyńską wojewodzankę krakowską, starodawnej familii polskiej, której przodki od
siedmi set lat historya i 'listy klasztorów tych które fundowali, jako sieciechowski i wą-
growiecki, opowiedają tym tytułem: Magni Comites. Wojewodami i kasztelany krakow-
skimi i przedniej szy mi senatory bywali, jakoś czytał pod herbem Topór. Z tą zostawił
synów trzech: Jerzego, Siemiona i Alexandra, którzy po jego śmierci włoskie
kraje objeżdżali. *
Ten książę Jerzy z młodych lat był panem hojnym, wielkim kosztem r. p. służył,'
wielkie wojska i poczty ochędożne na potrzeby króla Augusta wywodził, jako: do In-
flant z bratem Siemionem cztery tysiące ludzi rycerskich jezdnych i pieszych. Do Mo-
skwy potem temuż królowi dwanaście set husarzów, kozaków kilka set, knechtów dzie-
więć set, sto strzelców. Taka zawsze miłość bywała w tym domu ku królom panom swym,
do czego powinność bliska, a chęć dobrej słowy popierała. Potem był zasiadł w pokoju,
wielkie skarby zebrał. Umarł w roku 1579, w Słucku pochowan.
Od tegoż Gedymina jest wiele potomstwa własnego, jako naprzód Czartoryjscy,
którzy idą od Lu bar da, co im przyznawa list królów polskich, którego masz ten sens:
In nomine Domini Amen. Ad perpetuam rei memoriam nos Vladislaus Dei gra-
tia rex Hungariaej Poloniae, Dalmałiae, CroaHae^ Rasłiae, Sergiae, Schlavomae,
nec non terrarum cracovien. etc. etc.
Significamiis tenore praesentium , ąuihus expedit universi8, praesentibus et fu-
turis notitiam habituris, guomodo cupien. fratrum nosłrorum illustrium, divorum,
Iv o ni s Ąlexandri et Michaelis ducum de Czartorejsko honori inten-
w. KS. LITEWSKIEGO. 82»
•n iJ derę, qui singuLari affectione et jidditate erga nostram magestateni et inclitam co-
h* ' ronam regni nostri Poloniae se adhibent et exercent, pro eorum ducali statu et
promotione et praehabita matura deliberałione et consiiio praelałorum et baronum
nostrorum, tam Polonorum, quam Hungariae regnorum, praefatos duces, consan-
guineos nostros communiier et dwisim, sigillo eorum ducali frui, quo ex avo et
patre ipsorum ułi ćonsueverunt , scilicet equo, cui subsidet vir armatus, gladium
eoaginatum in manu tenens. Yolumus, decernimus, approbamus et concedimus per-
petue ac in evum. In ejus rei testimonium, sigillum nostrum praesentibus esł ap-
pensum. Actum Budae feria guinta proxima antę festum sancti Viti, anno Do-
mini 1442. Praesentibus ibidem reverendissimis in Christo patribus, dominia: Si-
mone agringen., Petro celadien., episcopis; magnijicisąue , Laurentio de He-
deruara rcgni Hungariae, Luca de Górka poznanien., Petro Odrowąż de
Sprova leopolien., 'nnlatini^- Laurentio de Calinova siradien., Gregorio
de Branice radomien., casteUanis, ac aliis pluribus Jide dignis. Datum per ma-
nus magnificorum , Joannis de Koniecpole cancellarii, et Pełri Woda de
Szczekoczin vicecancellarii.
Konfirmował Zygmunt August ten list w roku 1569, na sejmie walnym lubelskim,
miesiąca maja, dnia dwudziestego piątego.
Oli Wieku już mego był Alexander książę Czartoryjskie, który był wojewodą wo-
łyńskim w roku 1560. Zostawił syna Michała, który z Chodkiewiczowną hrabianką
na Skłowie i na Myssy, kasztelana wileńskiego i starosty żmudzkiego siostrą, potomstwo
zostawił.
,0;^ Tychże przodek Iwan Czartoryjski zabił był książę Zygmunta, dla tego, że on
nie pomnąc na przysięgę swą, prawa wszystkie i wolności rycerstwu księstwa onego
psował, o ozem czytaj Miechowitę w ks. 4, list 309, w roku 1440.
z tymiż jedne dzielnicę mają Sanguszkowie, z których Fedor był starostą wło-
dymirskim i marszałkiem ziemi wołyńskiej.
Dymitra Sanguszka w Jaromierzu wspomina epitapkium, który zabit od Mar-
cina Zborowskiego, kasztelana krakowskiego, o księżnę Katarzynę z Ostroga.
Koman Sanguszko brat rodzony tegoż Dymitra, mąż sławy i pamięci wiecznej
godny, był to mur prawie krajów onych. Tych obu urodziła Anna despotowna. Był
wojewodą bracławskim, hetmanem nadwornym wielkiego księstwa litewskiego, żytomier-
skim, bracławskim, Winnickim starostą. Umarł roku 1571. Ten bywając w wielu potrze-
bach znacznych z nieprzyjacioły, sam potem ojczyźnie i królowi panu tak służył w roku
1567. Mając sprawę pewną o wojsku Moskiewskiego, ruszył się z ludem, którego miał
pod swą sprawą taką liczbę albo poczet: Rotę hetmana wielkiego z porucznikiem Dy-
mitrem Różańskim i Frącem Zukiem 200 koni, jego rota 200 koni, Konstan-
tego Wiśniewieckiego 200, Jana Jurgia Zenowicza 200, nad którym był po-
mcznikiem Szczygieł. Janusza Zbaraskiego 200 koni, który potem był woje-
wodą bracławskim, Sokolińskiego kniazia 200 koni, nad którymi był porucznikiem
Fedor Ostrowski, Juriego Tyszkowica 150 koni.
ptibsRoty piesze: Dymitr.owskiego rota 200, Rusieckiego 200. Kozacy piesi, Bog-
dan Telica a Hreori Oskierka 150. Z tymi ludźmi ruszył się dnia wyżej pomie-
830 O KLEJNOCIE 1 .//
nionego z Czaśnik, sprawiwszy ludzi na uroczysku rzeczonem Iwanisko, ze czwartku na
piątek w nocy, a wiedząc o kobylinach, puścił ua przodku lud pieszy, a za nimi Kozaki
jezdne, którzy cicho straż uszli, a z trzaskiem przełamali kobylenia, straż oskoczywszy
której było sto koni, wszystkich zbili, zimali. Przypadli bez wieści na wojsko nade dniem,
kędy trafili ludzi do potkania gotowych tysiąc, te żarkością samą tylko rozgromili. A gdy
potem na drugie niesprawne przypadli, gromili uciekających. Hetman Srzebny Piotr ranny
uciekł, kniaź Pałecki Waseli pojman, wszakoż od ran umarł. Amurat, który był starszym
nad hetmańskiem wojskiem zabita więźniów było wiele. Dziewięć tysięcy Moskwy naten-
czas pogromił, jego zabitych było 12, rannych 30. Miał potem drugą potrzebę z woj-
skiem moskiewskiem, nad którem był hetmanem Josif Szczerbaty Michałowicz i kniaź
Jurgi Boratyńsld Fiedorowicz, Mieusiuk kochanek kniazia wielkiego, Lwowicz Regestrów.
Mieli ludzi swych sześć tysięcy. Tatarów w trzy tysiące, nad którymi był Segit Murza;
szli z Uły do Suszy sprawiwszy się rządnie. Książę Roman wiedząc o nich, ruszył się
od uroczyska Jeziora Poło. Naprzód puścił Tatary litewskie, Sachmańcera, Zachdo-
wletla, Alikierza, a tych było 200 koni, byli miasto straży; posłał za nimi rotmi-
strzów pieszych: Telicę, Bogdana, Hreora, Oski erkę, przy nich się uprosił Wło-
dymir samotrzeć Moskwicin, który potem był kijmi zbit od Radziwiła kasztelana tro-
ckiego. Ci naprzód idąc przed wojskiem, spotkali się z Moskwą, która szła w sprawie,
wszakoż od wielkości wsparci. Ale iż im prędki posiłek dał kniaź Roman, niedługo
się cieszyła Moskwa, bo prędko lud kozacki lekki przypadł, jako naprzód z roty het-
mana Hrehora Chodkiewicza, z którymi był Frąc Zuk porucznik, miał koni 40,
z roty swej koni 60, z roty kniazia Janusza Zbaraskiego z Piotrem Pośni-
kiem koni 60, z roty kniazia Wiś ni ewieckiego z Jerzym Hohołyńskim i z Mar-
cinem Sumkiem koni 60, z roty Burkułabowej z porucznikiem Wasilem Bukra-
bą koni 49. Potem drugi posiłek książę Janusz Zbaraski, książę Konstanty
Wiśniewie cki z ostatkiem rot swoich mieli jeszcze koni 280. Burkułab koni 160.
Jurgi Tyszkiewicz 150. RotyFilona Kmity z porucznikiem Matuj em Wołkiem
140. Roty Marcina Jaczynicza z porucznikiem Nowohrojczym koni 70. Temruk
pietychorec z bratem miał koni 200. Walny huf, w którym szedł sam Roman, naprzód
pocztu jego koni 140, Jana Hlebowicza koni 200, hetmańskiego pocztu 140, Mar-
cina Kurczą koni 150. Rota Włody mierzowa z porucznikiem Iwanem Protasze-
wiczem koni 200. Ostatni huf Onikia Korszaka koni sto, Ostafieja Soluchy
z porucznikiem Andrzejem Kułem koni sto, księcia Sokolnickiego koni sto. Po-
tem gdy Kozacy ratowali straż, prędko im posiłek przypadł od tych ludzi sprawionych,
sparli Moskwę zajuszoną na straży, poczęła sprośnie tyłu podawać, pojmali Szczerbatego
i Boratyńskiego, Mieńszuka zabili, więźniów dworzan i bojar znacznych więcej niż przez
ośmdziesiąt, krom inszych, których też barzo wiele zbili i zimali. Z wojska jego było
zbitych: naprzód porucznik Konstantego Wiśniewieckiego, z Podola szlachcic jeden rzeczony
Ad z a sza, i jeden Tatarzyn zabit, rannych było człowieka 30. oć ,iniń>iffHhm(i |jb<>y/
Potem w roku tenże Roman 1568, mając pewną wiadomo^ ód' SBpiegót^ swyeli;
co się której godziny działo na Ule zamku, który był Moskiewski mocno ludźmi i strzelbą
osadził, posłał jeszcze pewniejs/.ego dosyć nieznacznie, który mu dał sprawę taką, że
w. KS. LITEWSKIEGO. 831
Indzi na zamkn nie było, bo im był dał Moskiewski wolność, aby jechali do domów
swych. Ale się tego on szpieg nie dowiedział, że lud świeży na ich ndejsce szedł, upe-
wnił kniazia Romana, że łacno teraz wziąść zamek. On na jego upewnienie puścił się
z równym pocztem ludzi pod zamek barzo mocny, pod którym też pierwej hetman litew-
ski był z ludem niemałym^ a nie mógł mu nic uczynić. Poruczywszy on szczęście swe
Panu Bogu, szedł takim sposobem: naprzód posłał Kozaki wodą w czelniech, a sam z lu-
dem szedł od zamku Połocka i od Turowie, aby ludzie usłyszawszy strzelbę, na odsiecz
nie przybyli do Uły. A tak naprzód posłał Tarnowskiego rotmistrza i Raczkow-
skiego z rotami, rozkazawszy im, co który miał czynić, a zamek im ów narysowawszy,
jako stał, gdzie który przystąpić miał, Minkowi kazał z tyłu zamek zapalić, Birula
częstokół i koby lenia połamawszy, drogę jezdnym przeprawowa!, a potem do brony przy-
padłszy, gdy Minko zapalił, wrota wyrębował, Mikita zasię i Oskierka Kozacy, z lu-
dźmi swymi do forty skoczyli, a tam u dziur wycieczki bronili, o których dobrze w onym
zamku wiedzieli. Tarnowski z Raczkowskim prosto przyszedłszy z ludźmi, po drabinkach
na blanki do zamku leźli, a drudzy tego pilnowali z rusznicami, jako się kto ukazał,
aby im szkodzić nie mógł. Oni ludzie na zamku zjechawszy' się, byli sobie społecznie
radzi, częstowali goście co nowo przyjechali, owi ich też zasię co ich odjeżdżali, owa
byli barzo pijani. Kniaź Roman obaczywszy ogień, zaraz Mikołaja Sołouba rotmistrza
i męża sławnego z domu Prawdzie posłał na posiłek z rotą, który z ochotą nic się
nie rozmyślając skoczył, a przebieżawszy nad rzekę Ułę, pytał: Dzieci, świadom tu kto
brodu? Sługa jego desperat: U djabla tu bród; wskoczył zatem w rzekę, przepłynął na
drugą stronę, i rzekł: Dobrze prawie, chwała Bogu. Rotmistrz zaraz ze wszystką rotą
za nim przeprawili się w skok, a oni się już w bronie z Moskwą sieką, wysiekli Mo-
skwę, Rościna zaraz kozacki rotmistrz w skok ziemną strzelbę ubieżał, juź mają na
poły wygraną, chce Moskwa do strzelby, a naszy jej mężnie bronią. Kniaź Roman prędko
za Sołoubem posłał rotę swoje, i rotmistrza Tyszkiewica, Wojnę i Łukomskiego
kniazia z domu Jastrzębiec z rotą, którzy prędko przypadli, serca swym dodali, nie-
przyjacielskie skazili. Tam za pomocą bożą przełomili on lud wielki, zbili, zimali, dwóch
wojewód Wełaminów pojmali, wszystkich więźniów było trzysta znacznych, ale inszej
korzyści dla wielkiego ognia z onego zamku wynieść nie mogli. Było dział 27, hako-
wnic trzysta, strzelców było z rusznicami ośm set, i inszego ludu rycerskiego było nie-
mfiJo, którzy zaprowadzali one strzelce, etc.
wj; Wiele inszych posług było tego sławnego a pamięci godnego męża i hetmana for-
tunnego. Umarł roku jakoś wyżej czytał, dnia 20 maja o południu w gorącej febrze w Ró-
żanie, mając wieku lat 34. Zostawił potomkiem syna Romana z Chodkiewiczowną,
kasztelana wileńskiego i nawyższego hetmana wielkiego księstwa litewskiego córką, ad/)-
lescenłem nobUem, i córek, Maryanę, Alexandrę i Fedorę. Z tymiż liczą początek
swój książęta Kosirskie, którzy niepodlejszą sławę dJa męstwa mają, z Moskwą,
a, Tatary wiele a mężnie czyniąc. f^iłi w timioą b^i^A ^ttini ogof ^wBjąft
, ■ .iv tay;i ołi^isb .$f«
mf)'" .„, rAt&l ^Odo^l " .Ś6rlj4i'(s3 ,; >
832 ' ' 10 KLEJNOCIE
KORYBUT, jakoś czytał, syn był Olgierdów, od którego w tym wieku te
domy jako niżej usłyszysz początek swój liczą, i tak wiodą przodki swe.
Fedor syn Korybutów, książę nieświeskie, który Winnicę zakładał i Zbaraża miał
syna Daszka, który potem miał syna Was i la, a od tego się potem rozrodzili ci knia-
ziowie, jako Zbarascy i Wiśniewieccy, Poryccy i Woronieccy. Najduję u Mie-
chowity Zygmunta Korybutowicza, który był posłań na królestwo czeskie od Wi-
tułda, ten jako z Niemcy walczył, toć napotem historya ukaże To było w roku 1422.
A to zaczyna ten historyk temi słowy: Sigismundum Koribut Lithuaniae ducem, ne-
połem regium germanum, rege Wladislao consentiente et approbante , ad acceptandum re-
gnum Bohemiae nomine Wituldi cum freguenłi et vaUdo exerciłu impensis Wituldi expe-
ditum, misit. Lib. 4 Cap. 46.
Tamże niżej o tymże pisze temi słowy: Ele vero Sigismundus dux Koributh per
Moraviam transiens , oppidum munitum Vinczow, quia ipsum non susdpiebatf expugnavit
et militibus in praedam dedit. O czem potem będziesz miał w historyi.
Wasil Korybutowicz wziął działem Wiśnio wiec, zkąd jego potomstwo Wi-
śnie wieckimi się zowie. Byli wieku mego mężowie sławni w tym domu, jako naprzód :
Dymitr, który wiele a mężnie z nieprzyjacioły królestwa tego i wielkiego księ-
stwa litewskiego czynił, często a mężnie ich porażał, rozgramiał, nakoniec zdradą od
nich oszukan, przez Wołochy do Turek zasłan, i tamże okrutnie umorzon, sterilis decessit,
Konstantyn Wiśniewiecki brat jego rodzony, był także męstwa i sławy nie-
podłej, zostawił potomstwo z Swierczowną, która potem była za O strorogiem starostą
wstężyckim. ,»
Michał Wiśniewiecki trzeci także brat ich starostą był cyrkaskim. s
Alexander czwarty mężem sławnym i srogim poganom.
Andrzej piąty wojewodą wołyńskim, ci potomstwo zostawili. >(
Zbarascy, ci byli wieku mego znacznymi, jako Stefan był wojewodą trockim,
był pan możny w skarby, miał za sobą Jawnuciankę, która z tejże linii tych książąt
początek swój wiodła, po której miał wielką majętność, potem miał za sobą Firlej o-
wnę z domu Lewart, kasztelana lubelskiego i starosty sędomierskiego córkę.
Mikołaj, drugi brat tegoż wojewody, starosta krzemieniecki, który zostawił syna
Janusza wojewodę bracławskiego , starostę krzemienieckiego, męża sławy i szczęścia
wielkiego, to prawie salus et ornamentum domu Zbaraskich, z młodych lat swych z nie-
przyjacioły w każdej potrzebie wiele a mężnie poczynał.
W Moskwi potem za króla Stefana pod Wielkiemi Łukami i indziej, jako znacznie
prawie urząd hetmański i fortunnie na sobie wiódł, toć potem historya opowie. Czytałeś
pod Jastrzębcem krotce co za posługę królowi panu swemu pod Sokołem czynił, sobie
i familii sławę i pamięć nieśmiertelną. Pod Toropcem równa albo snąć i znaczniejsza za
sprawą jego była, którąć potem w historyi szeroko okażę, tu na krotce przypomnię co
się działo tym sposobem.
Czytałeś pod herbem Po bóg, jako ludzie przednie król Stefan będąc pod Wielkiemi
Łukami wyprawo wał, co za posługę uczynili dostawszy języka, o wielkim ludzie sprawę
w. KS. LITEWSKIEGO. 833
dali, wszakoż chętliwymi będąc, prosili o ratunek znaczny. Do których król zaraz wy-
prawi! tego wojewodę ze dwiema tysiąc Indzi, między którymi były te roty, które po-
mnieć natenczas mogę. Naprzód Zborowscy dwa bracia rodzeni, Andrzej marszałek
koronny nadworny i Samuel. Wojciecli Starzechowski starosta wysogrodzki. Ze-
brzydowscy dwa z domu Radwan, podczaszy Andrzej, i starosta wstężycki Miko-
łaj. Stanisław Mężyk starosta sądecki z domu Pomian. Stanisław Stadni-
cki z domu Srzeniawa. Mikołaj Jazłowiecki z domu Abdank starosta śniatyński,
i inszy. Przyszedłszy do onycb ludzi, którzy go z rozkazania królewskiego oczekiwali,
zaraz im wojewoda opowiedział wolą i list królewski aby byli wszyscy pod sprawą jego,
do których był o to osobny list także królewski. Wszyscy gdy przyzwolili, sprawił
ludzie raądnie wszystkie, a szedł ku Toropcowi, posławszy przed wojskiem ludzie
awykłym obyczajem przednie, nad którymi przełożył Hieronima Filipowskiego kraj-
ezego koronnego, do którego się przyłączywszy oni pomienieni dworzanie o którycheś
czytał pod Po bogiem, a przybył do nich Samuel Zborowski i Mikołaj Jazłowiecki sta-
rosta śniatyński, od onegoż pułku. Samuel Zborowski szedł z kikiemdziesiąt koni naprzód,
ten niedaleko odszedłszy, trafił na straż moskiewską i na zasadkę ich ruszniczną w nocy,
kutemu w lesie, z którymi miał potrzebę; acz mu barzo szkodzili konie z rusznic, ale
on niedługo dał się im cieszyć, prędko ich rozgromił jak wróble po konopiach; wszakoż
jednak rozpłoszywszy one strażniki, dał znać Filipowskiemu, Filipowski wojewodzie bra-
cławskiemu, który zaraz wojsko zastanowił i tak czekał przez noc na koniach, na to się
oglądając, aby gdzie na chytrzej szą zasadkę nie przyszli, bo Moskwa po temu miejsca
miała, wszakoź wojewoda one wszystkie miejsca i przechody przejrzeć i uznać kazał.
Obaczyli że nieprzyjaciel ustąpił. Wtem z innej strony szpieg dał znać królowi, że Mikita
Romanowicz przyszedł ze czterdzieścią tysięcy ludzi onym drugim na pomoc pod Toropiec.
Z tym król zaraz posłał do Zbaraskiego z listem, który przeczytawszy, wezwał rotmistrzów
i Węgrów starszych, a ukazawszy im list królewski, pytał coby czynić chcieli. A tego był
król dołożyć kazał w liście onym: Acz tu jest wieść u nas pewna, wszakoż cię uczyć nie
chcę, jeśli rozumiesz, idź do nich w imię boże. Poznawszy na wszem folgę i łaskę kró-
lewską, włożył też to na drugie swe rotmistrze; zaraz Węgrowie chcieli się wrócić, i toż
radzili wojewodzie bracławskiemu. A Polacy zasię rzekli, żeśmy do tego chętni abyśmy
oglądali nieprzyjaciela pana swego ; maszli chęć panie wojewodo, my z tobą barzo radzi
pójdziemy, Węgrowie przed się in suo proposito trwali. Wojewoda któremu nie nowina
mniej szem wojskiem niż na ten czas miał więtszego nieprzyjaciela gromić, bacząc barzo
chętUwe Polaki, i ten umysł ich, rzekł: Więc iść w imię boże. Węgrom powiedział: Że
to na woli waszej zostać, ja z ludźmi polskimi idę, a jeśli nie nieprzyjaciela, tedy wżdy
zamek jego oglądam na ten czas. Wtem się wojsku kazał ruszyć swym porządkiem pol-
skiemu. To Węgrowie obaczywszy że Polacy idą, nie chcąc po sobie bojażni jakiej po-
kazać, zeszli się w kupę, naradziwszy się, wyprawili Barbidziurdzia do wojewody, pro-
sząc aby się zatrzymał, a oni mu obiecali towarzystwa pomódz. Rzekł wojewoda: Lekko
idę, dojechać mię snadnie możecie. A tak niż go dogonili, ludzie polskie na swem miejscu
' postawił. A gdy obaczyli przyszedłszy ku Toropcowi, że ono ich rozmyślanie uczyniło im
niemałe omieszkanie, pokazano się im moskiewskie wojsko, od którego kilkaset Tatarów
Piblioteka Polska. Herbj rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 105
834 O KLEJNOCIE 7/
harc uczynili. Sprawiono tak wojewodę, że w bok wojsku jego, było drugie wojsko mo-
skiewskie niemałe ; a tak barzo ostrożnie ku tym którzy od Toropca się ukazali przychodził,
mając się na pieczy, wszakoż ona Moskwa która w boku była^ stroną do nich się znowu
przyłączyła, chcąc pospołu w grumadzie z naszymi bitwę zwieść. Obaczywszy harcowniki
wojewoda bracławski, dopuścił harcu z Tatary swoim. Był nad Tatary starszym Naszczekin
Moskwicin, który był w poselstwie w Wilnie u króla przed wyciągnięciem do Łuk. Naprzód
Samuel Zborowski do nich wyjechał, do którego się przyłączyli dworzanie, Bełżecki
Jan, Sobieski Marek, Brudzeński Jan, Podlodowski, Podhorecki, Jazło-
wiecki Mikołaj, Sebestyan Broniewski, skoczyli ochotnie przy Zborowskim,
uczynili szczęśliwy harc z Tatary, kilku na placu zostawili, musiał im pohaniec tyłu po-
dać, ustąpili między młyn za rzekę a miasto toropieckie, do wojska wielkiego moskiew-
skiego. Ci harcownicy widząc że już Moskwa na harc nie naciera, posłali do wojewody
prosząc go aby im odpuścił do hufu ich wielkiego, a iżby się wojsku kazał nastąpić dla
posiłku. Chciał wojewoda na to miejsce insze ludzie wystawić, ochraniając ludu onego
czelnego aby w nich jakiej szkody nie popadł, wszakoż Zborowski z onymi dworzany
nie chciał miejsca ustąpić onemu ludowi.
Kazał tedy wojewoda Zborowskiemu Andrzejowi marszałkowi nadwornemu
koronnemu, i inszym którzy byli w jednym pułku pod sprawą Filipowskiego po prawej
stronie, arkabuzerom zFarcubekiem, do których się przyłączył Stanisław Żółkiew-
ski wojewodzie bełski, i S o hocki z swymi rajtary. Ci gdy szli do potkania, drugie
hufy za nimi następowały, skoczył Zborowski Samuel z wyżej pomienionymi dworzany
i z rotą swoją przez rzekę na wszystko wojsko moskiewskie ze dwiema sty koni, do
których z młyna Moskwa strzelbę zasadzoną wypuściła.
Oni przebieżawszy onę rzekę, a prawie jako ptacy przeleciawszy, kopijami w nie
uderzyli, żadnej szkody nie popadłszy, tylko Jazłowieckiego Mikołaja, i to nieszkodliwie
postrzelono, Porudeńskiemu konia ranili, Podlodowskiego także trochę obrazili, Sobieskiego
Marka strzałą do siodła przybili, wszakoż ciała nie ruszyli, pod Bełżeckim Janem konia
ranili, pod Samuelem Zborowskim też konia raniono. Moskwa widząc że drugie hufy nad-
chodziły, bacząc co ona dwieście koni broiła, a jaką w nich szkodę czyniła, tyłu zaraz
podali. Dopiero szkodę znaczną w nich uczynili, bo ich cztery godziny w noc gonili,
bijąc, wiążąc, nazad się potem do swych wrócili, pojmali hetmana Demensę i Naszcze-
kina i inszych moskiewskich rotmistrzów barzo wiele. Na tejże potrzebie w tym rozgro-
mię trafiło się Jazłowieckiemu staroście śniatyńskiemu , gdy dojeżdżał Tatarzyna męża
wielkiego, obrócił się pohaniec, ściął się z nim, uderzył go w rękę szablą, ręka mu
ścierpła aż szablę upuścił, wszakoż zrazu dobył multana, natarł nań koniem, uderzył tak,
że się koń z nim przewrócił. Pozbywszy konia pohaniec, znowu się do Jazłowieckiego
rzucił, który mu w łeb dał pałaszem, on też na nim pancerz przeciął. Co bacząc Sta-
dnicki Stanisław rotmistrz z domu Śrzeniawa bez krzyża, dokonał onego Ta-
tarzyna.
Takci wojewoda bracławski rozgromiwszy wojsko ono wielkie moskiewskie, miasto
toropieckie spaliwszy, chorągiew z hetmany, z rotmistrzami, królowi panu swemu dowiózł,
posługi swe i męstwo dworzan królewskich zaleciwszy, pod Łuki przyszedł, tam króla
u; .(>j(.-)l.X9!>14«i i «AiS<»il»4i .ygM«<^i»n «WJ*44»»^i -^*ii*d .jU^-^'i ii^^'
w. KS. LITEWSKIEGO. 835
zast^, który też zamek spalony naprawował. Wiele potem posług znacznych tego sła-
wnego wojewody w historyi szerzej czytać będziesz. Tu się krótkości folguje. Zostawił
potomstwo z księżną Czetwertyńską syny i córki.
Władysław Zbaraski, który także w poczciwych sprawach przodków swych
naśladując, wiele a pożytecznie r. p. służył, przeciwko pohańcom poczty niemałe sług
swych i bojar wywodził.
Jerzy Zbaraski brat jego rodzony, z nim także równo we wszystkiem r. p. służył
wieka mego, oba potomstwo zostawili.
Helżbieta Baworowska siostra ich rodzona, o tejeś czytał pod herbem Prus,
te wszystkie porodziła Herbortowna. i
Poryccy z tymiż równy początek mają, z których był Alexander wieku mego,
który acz był od Pana Boga tem pokaran że niedobrze mówił i nie dosłyszał, wszakoź
serce dotarci we czasa potrzeby na nieprzyjaciela miewał, zostawił potomstwo z Bawo-
rowska z domu Prus Kosy, syny i córki.
U.
Woronieccy z tegoż domu albo linii początek swój liczą od tegoż Korybnta,
między którymi byli wieku mego mężowie dobrzy, a osobliwie Andrzej Wo ronie cki,
któremu miasto magierki plesz nieszczęście na głowę włożyło. Był człowiek acułi ingenii,
i eokolwiek rzekł, godno terminowania, wszakoż księży do przykłada nicpotem, ze-
szłoby się mało nie wszystko dobrym towarzyszom cechu frantowskiego.
fi, y »rs*«!jr
KORY AT syn Gedyminów, od którego dom Rożyńskich swój początek liczy,
wszakoż już herbu inszym sposobem niż Zbarascy używają, a niżeli inszy o który cheś
wyżej czytał; mężowie w tym domu sławni bywali i byli wieku mego. Był kniaź Mi-
ch aj ł o od którego byli ci synowie:
Kierk który często z pogany w potrzebie bywał, wiele a mężnie z nimi czyni wał,
coć potem w historyi ukaże się znacznie.
^j: Bogdan który był hetmanem niżowych Kozaków, brat jego, mąż serca wielkiego,
o którymeś czytał pod Jastrzębcem przy Samuelu Zborowskim.
Mikołaj, trzeci, mąż także sławny, o którym na różnych miejscach, i tu, i napo-
tem w liistoryi czytać będziesz.
«v. .^tJAWNUCIA syn Gedyminów, książę zasławskie, stryj rodzony Jagiełłą króla,
od którego niestało potomka męskiej płci, tylko żeńska, który się był tak rozpłodził.
Naprzód miał syna Jerzego, który sam tylko dziedziczył na Zasławiu; ten potem
miał syna Iwana, jktóry zostawił synów trzech: Michajla, Bogdana, Fedora, i
córkę jedne, so «łU ^ .^ -iiiji
Michał syn jego miał córki cztery: Nastazyą Zbaraską wojewodziną trocką,
pierwej była za Wier szałem, nie zostawiła potomstwa żadnego.
836
O KLEJNOCIE' '>
Ościkowa, ta miała te syny: Jerzego wojewodę mścisławskiego, i Hreora, kt6vy
ścięt w Wilnie dla zdrady którą czynił pod królem k'woli Moskiewskiemu.
Zabrzezińska, potem byłazaNykodymowicem, z którym zostawiła syna i córkę^
Czwarta była za kniaziem Koszerskim, zostawiła córkę Annę, która była potem
za Sapiłią wojewodą mińskim.
Bogdan drugi syn Iwanów miał córek trzy: Hornostajową, Hondynezowi-
czową kni»łiinią liorską, która zostawiła potomstwo eynów czterecłi: Piotra, Fedora,
Jana, Stefana. Córki te: Bogdanę Zycieńską, Reginę Wołodkiewiczów^,
Owdocię Steczkowiczową, Helenę Tyszkiewicową.
Fedor syn trzeci Iwanów miał córek dwie, jedna młodo umarła, druga Anna
była za Hlebowicem wojewodą wileńskim, od której potomstwo. Naprzód Jan Hle-
bowicz podskarbi wielkiego księstwa litewskiego, o którym pod herbem Lełiwą czy-
tać będziesz. Ten także idzie ex Iwnhis Gedymina wielkiego książęcia litewskiego. Sio-
stry jego: Barbara Wolska, Anna Wołowiczowa, Rejowa, etc. . 9wmfijoi)
Siostra rodzona tych pomienionych, córka Jerzego, była za kniaziem Połubień-
skim, której synowie byli: Lew Połubieński, i córka która była za Kopciem, od
której Marusza Dębieńska podkomorzyna raielnicka. śo'^ s ^Ot^iaoiC^W
Tamże w tern księstwie litewskiem są drugie książęta, wszakoż już nie są z ro-
dzaju książęty, ale za sprawy znaczne są tym tytułem oszlachceni, tak od króla pol<*
skiego Zygmunta Augusta, jako i od cesarza chrześciańskiego Karła, noszą orła czar-
nego za herb, a u niego w piersiach
trzy trąby, do których byli przyjęci ich
przodkowie, na ten czas, gdy Władysław
Jagiełło królem polskim zostawszy, wielkie
księstwo do korony przyłączył. Tam na ten
czas Jordan kasztelan wojnicki przyjął
Hreora Ostyka Radywiła, o czem przy-
patrzywszy się własności herbu, krótko czy-
tać będziesz i o potomstwie jego, które ja
znać mogę i o niem wiedzieć.
Naznaczniej historye wspominają Ra-
dziwiła Hostykowicza, wr. 1462. O czem
u Miechowity mamy w księgach A, list 313,
w te słowa: Quidam harones Lithuaniae^ de
ąuihus dicuntur fuisse Gaustoudus et Monimd,
nuncium Badivilonem Ostikowicz ad impera
torem Tatiurorum Sadachmat, cum variis mu-
nerihus miserunt. etc. Dla czego był posłań^
to sobie czytaj na miejscu naznaczonem.
ib^x ^--Hifun Mikołaja Radziwiła wspomina Mie-
w. KS. LITEWSKIEGO. 837
chowita za panowania Alexandra króla, mianuje go podczaszym wielkiego księstwa li-
tewskiego, który był w poselstwie od niego do Piotrkowa posłań z Wojciechem Ta-
bor biskupem wileńskim, i Janem Za brzezińskim marszałkiem wielkim księstwa cne-
go, w roku 1602.
Kromer wspomina Mikołaja Radziwiła in oratione sua ad Sigis. Aug., z któ-
rym sam był w poselstwie do cesarza Ferdynanda, tenże się pisał książęciem na Nie-
świeżu i Olyce. Był to wielki obrońca i stróż rzeczypospolitej , tylko że był sekty Kal-
winowej, wszakoż Pan Bóg uprzejmości jego nie przepomniał, synowie jego wszyscy, o
których niżej czytać będziesz, wzgardziwszy błąd Kalwinów, do powszechnego się ko-
ścioła obrócili, i córki niektóre, a ci byli, naprzód: Mikołaj marszałek nawyższy wiel-
kiego księstwa litewskiego syn starszy tego książęcia, który był wielki propugnator ko-
ścioła i wiary powszechnej , i wiele ozdoby kościołom, także opatrzenia kapłanom przy-
czynił, zamki w mieściech swych kosztem wielkim murował, demtus sepulchrum Christi
msitahat, zkąd aby się fortunnie wrócił, o to wszyscy ludzie, jak za chrześciańskiego
męża w powszechnym kościele Pana Boga proeili.
Jerzy Radziwił kardynałem był i biskupem wileńskim, syn tegoż pomienionego
Mikołaja, był gubernatorem księstwa alł)o ziemie inflantskiej od króla Stefana. i
Stanisław marszałek nadworny wielkiego księstwa litewskiego, catolicissimus,
który także wiela ziem obyczajów hjl świadpm, we Włoszech, w Hiszpanii, ^i w inszych
krajach bywał. etc. 'lwi « ,^}f^łix^1iiih \ ^leiw mgafew ró iJoiiT/g jJaiBa iT^oIói^t o/j{jJs«y{<'((
«' ! Olbracht Radziwił czwarty brat łych pomienionych ; ci wszyscy za młodości
na czas się oglądając, który jako woda zwykł ochodzió, dla godniejszych na potem przy-
sług r. p. postronne krainy przeglądali, jednak tego nie omieszkiwali, co baczyli z dłuż-
szą pamięcią i sławą swą nieśmiertelną; gdy Stefan król księstwa onego granice roz-
przestrzeniał, sami nadbiegali, i poczty swe znaczne i kosztem niemałym wyprawowali.
Córki zasię, naprzód Czemina wojewodzina pomorska,
^■ł^si.iitfielżbieta Mielecka wojewodzina ziem podolskich, nowomiejska gródecka sta-
rościna, ta za wielkiem staraniem przerzeczonegó małżonka, który i sam, i kaznodzieje
uczone przywodził, aby ją wywiedli z dziwnych a obłędliwych wiar, była potem tak pa-
nią bogobojną i tak chętliwą do służby miłego Boga, że między one święte panie liczo-
ną być może. .^j/.j
Anna Buczacka starościna barska, czwarta, ta się z bracią i z pomienioną sio-
strą w wierze nie zgadzała.
-dif fOhrystyna Zamojska kanclerzowa koronna, która umaiia roku 1680. W War-
siSawfe u Barnadynów ciało jej pochowano, nad którą to epitapMum ^eat pisane na grobie:
Christina Radivila, Nicolai Radivili duds de Olyka et Nieszwiez palatini
mlnm., magni dacałus Lithuaniae marschalci te condliarii, ex conjuge Helizah eta filia
Chrisłopheri Szidloviecki caetelani et capitanei cracovien., regni Poloniae cancellarii
Joannie de Zamoszczie r. p. cancellarii conjux, summa pietate in Deum, in maritum in-
eomparalili cultu et olsewantia matrona, c\m vixi88et amhoa 18, mmees sex, dies 9, in
concordiss7mo matńmonio fuisset annos duos, mmses duos, dies dms, enixa marito fiUo-
838 O KLEJNOCIE a/
lam Helizabetam sibi supersłUem, moritur 'Varsaviae die exłrema Februarii, anno uł
supra.
Tegoż książęcia z Ołyki siostra Barbara była za królem Zygmuntem Augustem,
która pierwej była za Gaustułtem panem możnej familii w Litwie. O tej jużeś wy-
żej czytał.
Mikołaj Radziwił wieku mego był wojewodą wileńskim i hetmanem księstwa
wielkiego; ten jako się zasłużył r. p. księstwa onego, szerokoć o tem pisał Matyasz Strej-
kowita Preconides, który potem był kanonikiem żmudzkim.
Tenże wojewoda miał dwóch synów, w rycerskich sprawach męże biegłe i sprawnej
z których starszy był wojewodą nowogrodzkim Mikołaj, dobrze zasłużony r. p. senator.
"^ ^Chrzysztof kasztelanem trockim, podkanclerzem wielkiego księstwa litewskiego
i hetmanem polnym. Ten jako znacznie służył r. p. w Moskwi, jakim kosztem, jaką pil-
nością, w historyi tego się naczytasz.
ou'^'rAi^aHhkjs!ń-) S3 M«f .'yisbuf vo!!«ys;»vsr o1'ń .lh(n# -dlflflirJitft^^fS-^rfa i)
Z tymiż Ra dziwiły jednegoż herbu i dzielnice bywali Rostykowie, jakoś wy-
żej czytał. Był jeden wieku mego Jerzy wojewodą mścisławskim, szczedł słeriliter.
Hreory brat jego bywał rotmistrzem, wszakoż się był odrodził szczerością ku oj-
czyźnie od przodków swoich, o co był skaran, tak jakoć to potem historya powie.
Został syn tegoż Hreora mąż znaczny, który wiele z Moskwą w potrzebach czynił,
pokazując królowi panu swemu na wszem wiarę i stateczność, a zdrowia swego na po-
słudze jego k'woli dobrej sławie utracić nie żałując. Wszakoż już Ościkowie tylko
samych Trąb używają, do orła nie mają nic, tylko samym Radziwiłom należy.
^"f 'Wołkowie tamże w tem księstwie litewskiem , którzy także Trąb używają, z któr}ch
jeden był starostą pińskim, ten na Olszanicy z nieprzyjacielem wiele a mężnie czynił;
tegoż starosty byli dwa synowie Fedor i Mikołaj mężowie dobrzy.
Dom Kumajewskich tamże był znaczny wieku mego, w którym i mężowie dobrzy,
i stróżowie r. p. nie podli byli. jtB*?* th
Dawidowicowie z wilkomierejskiego powiatu dom starodawny, którzy prawie od unii
od jednego przodka początek swój mają. Inszych domów tara wiele tego herbu, wsza-
koż prze dalekość ja o nich dostatecznie wiedzieć nie mogę.
-irW Inszy panowie i rycerstwo wielkiego księstwa litewskiego przyjąwszy wiarę chrze-
dciańską, przyjęli zaraz ozdobę, jako prawi rycerscy ludzie na się i na potomstwo swoje,
etc. Przypatrzywszy się u Polaków porządkowi i ozdobie, król w tej mierze Władysław
starał się aby także w wielkiem księstwie litewskiem ojczyźnie jego własnej, takiż mieć
mógł, spowinowacił w wieczne braterstwo polskie pany z swymi i z bojary także, to o-
powiedają przywileje koronne, o czem jaśnie w statuciech od Jana Herborta, Jakóba
Przyłuskiego i inszych in lucern wydanych; czytamy libro 6 u Przyłuskiego capite et
artictdo primo, tak się poczyna w te słowa:
In nomine Domini Amen. etc. etc. Proinde nos Yladislaus Dei grałia rex Polo-
w. KS. LITEWSKIEGO. 839
niae, nec non łerrarum Oracoviae, Sandomiriae , Siradiae, Lanciciae, Cvjaviae, Lithua-
niae princeps supremm. etc., dominus et heres, et Alexander, alias Vituldus magnus
duoe Lithuaniae. etc. 'i//i.ii, i\i\,, m, mi,! w i ^ t lian, -i,, ^^ j,;^i
Tam napierwej od Pana Boga zaczęli złączywszy to dwoje państwo: Omnes eccle-
siat łerrarum Lithuaniae, tam cathedrales quam collegiatas, parochiales et convenłuales
in eis ereetas et erigendas, fundatas et fundandas, in omnibus lihertatihus , munitatihus,
privilegiiSf zachowali mocno, a potem dopiero to przykładają: Barones etiam, bofari ter-
rarum nosłrarum Lithuaniae praedicłarum, donationibus^ privilegiis, et concessionibus ipsis
per nos datis impartitis et collatis, duntaacat catholici et romanae ecdesiae subjecti, et qui-
bus denodia sunt concessa, gaudeanł, parłicipent et fruantur, prouł barones et nobiles re-
gni Poloniae suis potiunłur et fruuntur. etc. O czem na miejscu u tego aatora naznaczo-
nem szerzej czytaj. Tamże tego dokłada: Post mortem pałrum, liberi non debent bonis
haereditariis privari, sed ea cum suis successoribus possidere, prout barones et nobiles
regni Poloniae. Córki za mą* wolno im także dopuszczano dawać, wszakoż tego dołożyli,
aby tylko za katołiki. Tamże im na ten czas dignitates, sedes et ofjicia jako i w króle-
stwie polskiem naznaczone były. Ale tam tego dołożono, aby nie byli obierani tylko ka-
tolicy, co tam idzie temi słowy : Et hujusmodi dignitarii non elegantur nisi sint Jidei ca-
tholicae cultores, et subjecti sanctae romanae ecclesiae, nec etiam aliqua ofjicia terrestria
perpeiua, ut sunt dignitates, castellanatus , nisi christianae jidei culłoribus conferantur et
ad consilia nostra admittanłur, et in eis intersint. etc. To już wszystko co ku pożytkowi du-
sznemu i doczesnemu należało postanowiwszy, to zasię coby ku sławie i ozdobie było
rycerstwu onemu mocno utwierdzili. A tam to zaczyna w tychże przywilejach w Hrodle
pisanych, roku 1413, temi słowy: Nos Alexander, alias Vituldus , de consensu sere-
nissimi principis domini Yladislai regis Poloniae, terrarum nostrarum Lithuaniae no-
biles infra scriptos, ąuos ipsi regni Poloniae nobiles simul cum omnibus qui ex eorum
stirpe originem suam ducunłj ad fratemitatis et consanguineiłatis consorcia reciperunt, et
primo nobiles Leliva Monyvidum palatinum vilnen.f etc. etc. Jako w przywilejach.
Actum in oppido Hrodlo drea flumen Bug, in parlamento seu congregatione generali, die
secunda mensis Octobris, anno 1413. Datum per manus reverendissimi in Christo patris
domini episcopi cracovien., supremi cancellarii regni Poloniae, scriptum vero per manus
Onioikonis canonici sandomirien., secreti nostri notariu^r. uu.muh t».i. /_< i u^u- a iu-mu
• ' /i:.\ ;4Rrfh')r fsrrrrrr^fo^ .p.si">:4 oh '^^w
Abych ci tedy pokazał tych pomienionych przodków księstwa tego r. p. zasługi
rozrodzenia ich, gdyż już wiesz o własności herbów, tu czytać będziesz według porządku
opisanego, jako munimenta, statuta, priwilegia opowiedają. Naprzód o klejnocie Lei i w a,
który był wziął Mon wid wojewoda wileński na się i na dom swój. {fiicri smxb
Mon wid syn Gedyminów był pan spokojny, brat jego Olgierd skrzętny i chciwy
dobrej sławy, chociaż był starszy Mon wid on mu odjął księstwo przedniej sze, a wziąw-
szy Wilno, dał mu Kiernów i Słomin, jako to skrypta opowiedają niektórych ruskich
dziejopiscówl isb^nao nu ny^iioii iij/,i.uił>w>! q c^t'' tłuuu^
Miał te syny: Monwida i Montwida. Monwid był wojewodą wileńskim raltmi
Howania Jagiełłą i Witułda. Ci już nie chcąc z drugich powinnych braci swych mieć
840 O KLEJNOCIE //
ksiąiąt, obrócili |e na insze dygnitarstwa: bo jakoś czytał; wiele było rodzonych braci
Jagiełło wych , jedno że już nie byli tak dowcipni jako Witułd stryjeczny, przeto przed
nimi na on czas przodek miał. I bacząc to w nim on król prawie święty, uchodził złego
jako mógł, o czem pełno u historyków a dostatecznie czytamy.
Miał tedy dwóch synów ten wojewoda wileński: Olechna i Juśka.
s"' Ole eh no miał te syny: Piotra, który był kuchmistrzem wielkiego księstwa litew-r
skiego, Mikołaja, Andrzeja, i Stanisława. ; a ^ou \^
Mikołaj był miecznikiem wielkiego księstwa litewskiego, i potomstwo zostawił:
Stanisław l>ez potomka umarł.
-* Mikołaj kuchmistrzowie, miecznik wyżej pomieniony wielkiego księstwa litew^
skiego, miał syna Mikołaja, który był wieku mego wojewodą połockim, ten wiele a
znacznie r. p. służył, wielkie koszty k'woli jej podejmował w one interregna i Tutar-
szczyzny około Drohostaj miasteczka ojczystego, mężnie z pogany czyniąc, znaczną szkodę
w nich tylko dworem swoim czynił, którego na ten czas nie miał więcej przy sobie mę-t
żów przebranych do czynienia z nieprzyjacielem tylko ośmdziesiąt koni. Poganie byli się
różno a gęstemi zagony rozbieżeli. Bo doia wtórego marca przeprawiwszy się przez rzekę
Horynią u dworcu w Ułowcach, i przez dwie gaci, zagon wielki, a iż barzo złą przet
prawą, nie mogli jednego dnia. Nazajutrz straż ich ukazała się, a mając już wiadomość
o wojewodzie, szli ostrożnie, w Surażu, w Turowie, w Onoskowcach, w Kordyszowie,
w Ołybiesiech, w Borku, i w innych miasteczkach i wsiach okolicznych ci wszyscy po-:
ganię nocowali, Sznmsko spalili tegoż dnia, Mizurnice i Ułowce. Czwartego dnia marca
przeprawili się przez lód na rzece Ikiew między Dubnem i Thorokanowem, kosz poło-
żyli w Pohorelcach. Nazajutrz rozpuścili zagony wierzch Ikwie, przyszedłszy do Wierzby
obrócih się mimo Kasin nad Połczą i Wilkowią, drugi zagon niżej Ikwie, na Koblin,
Młynów, Morawice, do Bratynia, ku Targowicy, i tegoż dnia Iwan, Młynów, Morawicę,
i inszych wsi wiele popalili. Trzeci zagon szedł wierzch Stukła na Mirohostrzą, Warko-
wice, kędy idąc te wsi pomienione i innych wiele popalili i należących ku Ołyce. Tenże
się zagon nazad wrócił pod samą Ołyką do kosza, nad którym był starszym Karwul, któ-
rego półtora sta przyszło do Drohostaj wsi bogatej wojewody połockiego, i tam nocowali.
Mając o nich sprawę wojewoda od szpiegów swych, dnia 6 marca we środę nad świtai
niem z onymi tylko ludźmi swymi uderzył na nie na końcu wsi, ale już wychodzili ze
wsi do kosza, fortunną jednak z nimi miał bitwę, wiele im plonu odjął, i znacznych
kilka ziemian ołyckicb, pogan było kilka, ale barzo rannych. ; /!,<!,'
n^lł^jTam się zaprawiwszy na onym zagonie, z dworu swego, gdy baczył zagon po swych
pleca43h, wybiegając, gromił a często przez dzień. To się działo roku 1577. O czem bę-r
dziesz miał w historyi szerzej. W Moskwi pod Połockiem, pod Łukami, pode Pskowem,
i indziej, przez wszystkie czasy niemały poczet kosztem swym trzymał, zostawił syna
Alexandra z Rajską, młodzieńca szlachetnego. i^' j/ji .
MijJ: bracią drugą, Jana, Stanisława, Piotra, wszystko męże wyborne, sławy
godne i pamięci, którzy tych wyżej pomienionych potrzeb nie omieszkali przeciwko
każdemu nieprzyjacielowi w. ks. 1. i fibiwnoh ł laiM
i iUii Mikołaj syn Olechnów wojewodzica wileńskiego, miał 'synów czterech. Naprzód
w. KS. LITEWSKIEGO. 841
Jerzy ka, którego potomstwo i w tym wieku JenykowieaHi zową, z których był Kasper
Jerzy ko wic podkomorzym mielnickim, w którym znaczna była krew książąt onych
litewskich przodków jego. Było tam dworstwo, była i parada, była wielka godność do
służb r. p., na których zawsze wszystek czas trawił, zostawił potomstwo syny i córki.
Jan i Malcher bracia rodzeni tego Kaspra, ludzie znaczni rycerscy, którzy potrzeb
ojczyzny swojej czasu pokoju i wojny nie omieszkiwali.
Był drugi starostą mielnickim i łosickim, którego córka Helżbieta był za Pro-
wanną starostą będzińskiuL -si^iu Lo
Żuk, Andrzej, Szczęsny, od tych wszystkich jest potomstwo, JenykmrlcaBi śię
wszyscy zową, dom w onych krainach możny i rozrodzony.
Juchno syn Monwida wojewody wileńskiego miał syna jednego Jana, który się
Zabrzerińskim zwał, tego był Gliński on, o którym w kronikach czytamy wiele, ściął,
wszakoż i sam pociechy za to nie odniósł. Ten Jan miał także syna Jana, który nie
zostawił potomka męskiej płci, tylko córkę, która wniosła wszystkę majętność w dom
Zbaraskich, była za wojewodą trockim.
Drugiego syna tenże Jan wyżej pomieniony miał Jerzego, też Zabrzezińskim
się pisi^, ten miał syna Mikołaja, którego córka tylko jedna była Anna Kiszczyna,
a tak już tego domu nie stało. o ^iMivi(i>vi.v 4 ^i>v>w
Mont wid syn Gedyminów, brat rodzony wojewody wileńskiego, miał dwu synów,
a był po bracie także wojewodą wileńskim- Starszy syn jego Wiąż zostawił potomstwo,
które aż po ten c<.as jest wielkiej możności w księstwie litewskiem, ludzie rycerscy i
w innych sprawach r. p. biegli. v^{.
Hleb był wojewodą smoleńskim i drohobuskim, miał synów trzech, Jurgia], Sta-
nisława, Kucia.
Jurgi został po ojcu wojewodą smoleńskim, zostawił syna Jana, który na dworze
króla Alexandra się bawił, potem u Zygmunta starego brata Alexandrowego.
01 Mikołaj Hlebowicz, syn Jurgiów drogi, ustawicznie się na chlebie rycerskim
bawił; gdy z moskiewskim kniaziem Iwanem wojny były, był pojman na wiedruskiej bi-
twie pospołu z Konstantynem książęciem z Ostroga, zLitaworem, i z innymi. Po tej
porażce wiele kniaziów ruskich odstąpiło od wielkiego księstwa litewskiego. A tak oni
pomienieni byłi siedm lat w więzieniu. A gdy umarł kniaź moskiewski, rozkazał aby po
jego śmierci wszystkie więźnie wyposzczono, oprócz książęcia Ostrogskiego, którego
dziwnemi obligacyami przynie walał sobie służyć i potomstwu swemu. '.wam
W tydzień po przyjechaniu Hlebowica i Litawora do Litwy, moskiewski kniaź Snioi
leńsk obiegł. Gdzie widząc Mikołaj Hlebowicz ojca w leciech zeszłego, prosił go aby mu
zlecił sprawę i rząd nad ludźmi rycerskimi którzy byli na Smoleńsku. Czego długo oj-
ciec wzbraniał, wszakoż na zezwolenie wszystkich i on zezwolił, który ojcu rozkazawszy
ujść do warownego sklepu, skarby wszystkie jego rozdał między rycerstwo, prosząc aby
mu wiernie pomagali bronić się nieprzyjacielowi, i nadto zadłużył się na cztery i 20
tysięcy kóp litewskich. Widząc wielką chęć w starszym swoim ku bronieniu zamku,
pomagało mu wiernie ono rycerstwo, obronili zamku i miasta, acz byli w wielkiem nie-
Biblioteka PoUka. Herby rycerstwa polskiego, Bartosia Paprockiego. 106
m .Of)5irO KLEJNOCIE ^
bezpieczeństwie, bo na sześć sążeni już była dziura wygorzała w zamku; a gdy bacz;^ł
że trudno będzie się miał obronić, począł traktować z nieprzyjacioły do dnia trzeciego
takim sposobem: Jeśliby mu nie przyszła pomoc do tego czasu, miał im zamek puścić,
przyrzekłszy im, że żadną siekierą nie miał rąbać ani zaprą wować onej dziury. Uprze-
spieczony nieprzyjaciel zezwolił na przymierze, on piłami dwa dni dwie nocy zbudo-
wawszy tarasy, na trzeci dzień onę dziurę zastawił w nocy. Co obaczywszy Moskwa,
zwątpili aby mieli zamku dostać, odciągnęli od Smoleńska. Po odejściu nieprzyjaciela
od zamku rychło umarł Mikołaj Hlebowic, mąż sławy i pamięci godny, z którego śmierci
ojciec będąc barzo żałosny, i dla starości swej nie chciał się Smoleńskiem dłużej bawić,
puścił go królowi AlexandrOjWi, za co mu dano Wołkowisk i insze włości do, żywota
jego. MfwA. a-A^i\]^a{ RU i •,-fi ybow^fow ^biwnoM a^h onńou\,
,ł^iyji Jan drugi syn tegoż wojewody smoleńskiego, który się na dworze królewskim ba-
wił, był starostą mścisławskim, a potem wojewodą witepskim, aż i połockim potem. Gdy
się wojna z Moskiewskim zaczęła, a leżał pod Połockiem z ludem, mężnie nieprzyjacie-
lowi odpierał, aż obronił Połocka.
Tenże w roku 1534 dnia piątego lipca, szedł dostawać Szebieża z żołnierzmi pol-
skimi, nad którymi był starszym Wojciech Starzechowski, który był potem woje-
wodą podolskim, z domu Nie czuj a, wszakoż nie sprawiwszy nic odeszli. Potem w roku
1536 miesiąca grudnia, tenże wojewoda jeździł w poselstwie do Moskiewskiego, przyje-
chał dwudziestego czwartego dnia stycznia, odprawiwszy poselstwo. ., -:..-.
Tenże w roku 1541 jeździł na komisy ą do króla Zygmunta. ■ f>ia«Trf oq i
i /j)8 Potem znowu w roku 1542. Znowu w poselstwie do Moskwy jeździł, a gdy przy-
jechał, dano mu województwo wileńskie, i kanclerstwo w. ks. lit. w roku 1546. Umarł
w roku 1649 dnia dwudziestego trzeciego kwietnia, zostawiwszy syna Jana tylko w piąci
lat i córki, z Anną ks. Zasławską Jawnucianką, naprzód Barbarę Wolską
kasztelankę czerską, od której Mikołaj Wolski syn jeden został.
Helżbieta Odinczowicowa starościna orszańska, która zostawiła syna Odiii-
c zowie a Andrzeja. Potem była za Mich aj lem Wołowiczem starostą smoleńskim,
z którym także ma potomstwo. '
Dorota Hlebowiczowna od tejże Jawnucianki Rejowa, która także zosta^
wiła potomstwo.
oą ydZ pierwszą żoną Bartoszewicowną także miał córek tenże wojewoda pięć. Nar
przód Jadwigę Sapiżyną, której córka jedna została, ta była za Mikołajem Sie-
niawa kim kasztelanem kamienieckim i hetmanem polnym, od której tylko jedna córkft
także. Hf. r,! \y. M off /jskByt w
u, Zofia Zenowiczowa kasztelanka płocka, od której Chrzysztof Zenowicz,
iikniehini Michajłowa Wiśniewiecka.
Krystyna Kumaj ewska, która także zostawiła Kumajewskie syny, męże
wyborne.
Anna Sołomierecka kasztelanka i starościna mścisławska.
Helżbieta Siemietowa, która zostawiła syny w tym domu męże znaczne i córkę
Bielewiczową starościną żmudzką, druga zeszła bez płodu.
3U[ .osafal9<nq«1 wNohAS ^9fi8loq mrtitaa^ ^ó-ioB. .tMLoH. kśHoWói^
w. KS. LITEWSKIEGO. 843
Jan Hlebo\^icz pomieniony brat tych, pan w młodym wiekn, zostawszy po
q)cu tylko w piąci lat, gdy podrósł bawił się naukami wyzwolonemi. Potem go matka
posłała na dwór cesarski w roku 1660. Tam tylko półtora lata był, potem przyjechawszy
zaraz na dwór króla Augusta już wieku mego, na ten czas gdy było wesele królowej
szwedzkiej, kopiją mężnie kruszył z Mikołajem Wolskim, gdzie za przypadkiem
nieszczęścia konie pod sobą pozabijali. Potem we trzy lata, w roku 1563 jachał na Połock
a wtenczas Moskiewski z wielką mocą przyciągnąwszy obiegł Połock, na którym iż lu-
dzi niewiele było, nie mogli wielkości nieprzyjacielskiej odeprzeć. Było zamków trzy,
to jest: Zapołocie, Wielki Posad i Dziedziniec; chcieli żołnierze Zapołocie spalić, a bronić
się wszyscy na Wielkim Posadzie, bo już byli potruchleli gdy zabito Hołubieckiego
i Korsaka, męże Wielkie, a to było roku pomienionego dnia pierwszego lutego. Ten
Jan Hlebowicz prosił aby zamku nie palili^ chcąc tam sam z swoim pocztem zostać
a bronić Zapołocia, do którego potem wiele ich przybywało, a szedłszy rozdzielili się na
trzy części. Wierzchleński Ślęzak wziął na się Wielką Posadę. Jan Hlebowicz
z szlachtą Zapołocie, z którym wyszli: Hrehory Korsak z bracią swoją. Piotr kuch-
mistrzewic Drohostajski, o którycheś wyżej czytał, Zaleski, Kiewlicz, Jaszma-
nowie, Lencki rotmistrz, i szlachty inszej niemało, a zostali w Dziedzińcu Dowojna
wojewoda połocki, władyka połocki, Soła eh a, i sług wiele wojewody połockiego. Wtem
się trochę uciszyło z strony Zapołocia. Czwartego dnia lutego wyjechał Hlebowicz, wziąw-
szy z sobą Piotra Drohostajskiego, Zaleskiego, i poczet sług swoich. Tam
między rowami za Połotą trafili na straż moskiewską, która miała niedaleko posiłek,
krzyknęli na nie chcąc je odstraszyć. Piotr Drohostajski jednego z konia oszczepem
strącił i zabił, Hlebowic drugiego kopiją zbił, Zaleski także swego obalił, a iż miał koń
twardousty, obrócił nazad. Tamże Hlebowic mając pod sobą koń dzianet biały, skoczył
do drugiej Moskwy, wtem Tatarzyn chcąc go przywieść na ludzie, wolno mu począł
ujeżdżać, i postrzelił go w nogę prawą. A on też nie bywając w żadnej przedtem po-
trzebie, nie wiedział że żle Kozakowi na strzelczą rękę przyjeżdżać, jednak z onemi
razy pohańca doganiał i z rusznice postrzelił, że zaraz z konia spadł. Moskwa wziąwszy
od straży onę wiadomość, wypadło ich kilka set, przygnali ich zaraz nazad do zamku,
wszakoż dwadzieścia czterej słudzy Hlebowicowych zastanowiwszy się, cofnęli onę
chdwą Moskwę; koń i pan ranny, wszakoż nieszkodliwie.
Dnia ósmego lutego Moskiewski na Wielki Posad pościć kazał strzelbę gwałtowną,
którego Wierzchleński dosyć mężnie bronił, ale za nieszczęściem ognista kula na wierzch
baszty padła, on przygrodek zapaliła, wszakoż Wierzchleński pilnie broniąc ratował, ma-
jąc ratunek od onych drugich z Dziedzińca i z Zapołocia, a zwłaszcza od szlachty, ale
się chłopstwo kryło. Trwało to przez całą noc aż do samego dnia, rano posłali do Mo-
skiewskiego prosząc do dwu dniu na rozmowę, czego im pozwolił. Trwało to statecznie,
aż dnia jedenastego lutego zapaliła Moskwa zamek, a widząc naszy że się trudno obro-
nić mieli, poczęli z nimi traktować, boby byli musieli pogorzeć. A tak poddali zamek
i miasto, wszakoż on niebaczny a niesłowny tyran wszystkie do więzienia pobrał, na-
przód władyka Haraburdę, Wojnę wojewodę połockiego o nieszpomej godzinie, Jana
Hiebowica^ j^iemjerowicę z docm Jastrzębiec, i inszych harzo wiele; Hlebowica,
SMr .(). O KLEJNOCIE /i .7/
tego nad insze więźnie kazał mieć w napilniejszej straży, a naprzód był odwieziony
do Moskwy, i tam będąc w więzieniu służył jako mógł ojczyźnie, o czem niżej usłyszysz.
A gdy Szujskiego poraził Radziwił na Ule, rozgniewany Moskwicin, one więźnie kazał
posądzać do turmy ; straży do drzwi Itazał więcej przysądzić, na Hlebowica więtsze oko-
wy i łańcuch włożyć, do okien kraty mocne przystawić, mniej mu sług dano, ledwie
z jednym go zostawiono. A gdy w więzieniu będąc, dowiedział się iż wielkie wojsko
Moskiewski zebrał w roku 1565, dostawszy jednego bojarskiego syna, wyprawił go.
z listy do Litwy, ale iż sobie głupie poczynał on poseł, pojman, przywiedziono go z listy;*
kazano Hlebo wicowi czytać, spytawszy go jeśliby to jego listy były. Do których się Hio-
bowie przyznał, mówiąc: Któżby taki był, coby nie chciał być wolnym, a ojczyźnie swej
w której się urodził aby dobrze życzyć nie miał? Powiedzieli wszystko kniaziowi, on je^
pofukał, mówiąc: Źli ludzie, ażebyście byli tak dobrzy jak on; tu mieszkając mnie zdra-
dzacie, a on więźniem będąc, wżdy ojczyźnie swej dobrze myśli. Potem pytali jakoby
g<> kazał o to karać. On rzekł: Karać niemasz o co, owszejki go pożałować godzi,'
a pilniej strzedz, jakoby tego i drugi raz nie uczynił; — tego posła jego stracić kazał.
Ale iż w onym liście wiele było słów z pisma świętego, miał z nim rozmowę około
wiary. A gdy się przyznał że był sekty Kalwinowęj, po długich rozmowach odchodząc
rzekł: Oduczęć ja ciebie jerezy. Kozkazał się potem z nim zbracić jednemu panu swemu*
Wasilowi z Czulkanów, a jako więźnia kazał go potrawami obsyłać, w których mu tru-'
cizny zadać kdzA. M;skwicin który mu przyniósł tę skażoną potrawę, ostrzegł go, ale
nie wczas, już się jej był najadł, potem dostał lekarstw takich że mu ta trucizna ni©
szkodziła.
Potem za szczęściem Iwan Kozłów przyjechał z rozmaitemi nowinami do kniazia,
których był wdzięczen barzo Moskiewski, a to w ten sposób, iż miał tę sprawę z Polski,
jeśliby król polski bez potomka umarł, tedy Moskiewskiego za pana obrać chcieli albo
syna jego. A tak mu Kozłów do tego radził, aby więźnie wypuścił na odmianę swych,
powiadając mu, iż sobie tem miłość dwoję zjednasz: Naprzód żeś jest tem osławion, że
poddanych nic miłujesz, a tak gdy się o nie będziesz starał, insze o tobie mniemanie
będzie. Druga, gdy tych na odmianę wypuścisz, tedy oni ciebie sławić będą jakobyś u
nich panem był albo potomstwo twoje. Podobała się ta rada kniaziowi wielkiemu, a
wtem przyjechał goniec starać się o przymierze, to wszystko w jednym tygodniu było,
rad Moskiewski szuka jakoby do tego mógł przyjść, a przez kogo. Kozłów porozumiał
się z Hlebowiczem, dozwolono mu tego, aby we dnie i w nocy do Hlebowicza chodził,
wdawszy się w rzecz o tem z Hlebowiczem, szacował zań Pleszczejowa i Ohlebina. A tak
1A obligacyą wszystkich więźniów Hlebowicz na zamianę wypuszczeń i posłem do Litwy
obran, aby się o wszystkie więźnie starał, a zasię aby tych dwu posiał. Wyjechał ośmna-
Stego daia września z Moskwy roku 1565, poganiał prawie rączo, za dziesięć dni sto
i, dwadzieścia mil ujechał. Tegoż miesiąca dnia 28 w zamku swym Dubrowie stanąły
był wdzięcznie od swych wszystkich przyjęt; tejże nocy za nim pogonią przyszła,
aby się z nim nazad wrócono, okowawszy prawie dobrze, a on już doma. Jechał zaraz
do króla, powiedział z czem przyjechał, ono tajemne poselstwo jawnie powiedał. Król
August wdzięcznie go przyj ą wszy, dać zań odmianę kazał, która na dzień naznaczony
w. KS. LITEWSKIEGO.
845
na granicy stanęła, dnia dwudziestego ósmego grudnia. Bywał potem na wielkicti posłu-
gacłi r. p., był czas niemały iLasztelanem mińskim, wielkim kosztem poczty niemałe prze-
ciwko Moskiewskiemu miewał, zwłaszcza już za króla Stefana pod Połock, Wielkie Łuki,
Psków, i przez wszystek czas. Był na ten czas podskarbim nawyższym wielkiego księ-
stwa litewskiego, miał za sobą Kr ot oską wojewody ino włocławskiego córkę, z którą
zostawił synów dwu, Jana i Mikołaja, na ten czas jeszcze minorenes.
Stanisław Hlebowicz wieku mego był wojewodą połockim, którego syn także
l^^anisław był wojewodą podlaskim. j^]i ,, ,;.;;;•; i
y, Mikołaj drugi barzo hojny, i dali mu nazwisko Durny. - " ; " :• ' ,., ,: n-
48Yx^iotr syn Stanisława wojewody podlaskiego, tego zwano Połońskim, jego sio-
stra rodzona była za Radzi wiłem, łowczym wielkiego księstwa litewskiego.
Dwa także Hlebowicowię.byJinaKoalsszu wieka mego, synowie Mikołaja Hle-
bowica, ludzie znaczni i możni, ii j)ńi)»«vci,\v. I n^ożl? lafe ?ł\!ij śi:
i> Od inązycli grofów i rycerstwa tegoż księstwa, którzy idą od inszych przodków
co herby w unią przyjmowali, jest wiele potomstwa, lecz ja prze dalekość a szerokość
nie wszystkich znać mogę, wszakoż te które znam, krótko przodki i potomstwo ich
wspomionę.
latih si^\sa mrr)y. wprzód familia starodawna Chodkiewiczów,
którzy klejnotu KOŚCIESZA alias STRZEGOMIA
używają. Był zdawna dom w onym kraju możny, i za-
I służony rzeczypospolitej , o których przypatrzywszy się
własności herbu, krótko czytać będziesz ; w jakiem polu
ten herb, już o tern wiesz z wyższego opisania.
Przodki domu tego trudno potrafić może tego skry-
ptor każdy aby prawdziwie wspomnieć miał, gdyż nie
dowodząc tego ani munimenty żadnemi, ani historyki,
ukazują je Borejkami, potem Chodkami, aż od
Cbodka Chodkiewicami. A tak jakoż ich kolwiek
zwano, dom to był z dawna możny w księstwie litew-
skiem i r. p. zasłużony.
Za Kazimierza króla, Jana Chodkiewica woje-
wodą witepskim wspominają dziej opisce litewscy.
Hieronim Chodkiewicz za Zygmunta pisał
się hrabią na Sk łowię i na Myssy, był kasztelanem
wileńskim, którego syn Hieronim także hrabia tamże,
był wieku mego kasztelanem wileńskim, starostą żmudzkim, i nawyższym marszałkiem
wielkiego księstwa litewskiego, administrator i hetman ziemie inflantskiej. Umarł r. 1579.
To był prawie mur i fundament wielkiego księstwa litewskiego, zostawił potomstwo
zKryslyną Zborowską kasztelana krakowskiego córką z domu Jastrzębiec, syny
i córki.
846 'O KLEJNOCIE ' "
ifl'^u Jerzy Chodkiewicz który trzymał Rosyą, był brat rodzony tegoż Jana, który
tstkże miał potomstwo. Siostry ich były: kniehini Jarosławowa, księżna C żarto rej-
ska, Leśniowolska podczaszy na i starościna rodelska^ Paco w a wojewodzina witepska.
^łL^-jlHreory Chodkiewicz kasztelan wileński, był i hetmanem nawyższym wielkiegii^
księstwa litewskiego, który zostawił dwu synów: Alexandra starostę gródeckiego,
sterilis decessit.
i>i."=(BiAndrzeja, był podstolim wielkiego księstwa litewskiego, sterilis decessit.
I córka, ks. Romana Sanguszka żona, która zostawiła potomstwo, na które i^
majętność przypadła. Ci mają inszy herb na grabstwo Gryfa, u którego w hełmie
gryf z mieczem dobytym na koronie, acz tego dostatecznie nie wiem, jeśli wszyst-
kim należy.wj^si/i^y/olii ^wj^i^m ^Ąi^tMbifi m>(«owui ,Hii»H:»yi.vi)*4H iłji ui^^i iinosiłoi aiia
Są tain^Jfe w tem księstwie 'domy driigie , które tego lierbii Kości esże rzeczonego
używają, wszakoż ja o nich prze dalekość i szerokość księstwa tego wiedzieć nie mogę,
tylko Narwitowie z powiatu grodzińskiego, z których jeden N. był przy Janie Zborow-
skim kasztelanie gnieźnieńskim, etc. Mąż we wszelakich posługach pana swego godny,
który i Tf potczebach lycer^kich, i.w-ipBycłi^ potocznych był u tego kasztelana niepo-
Śledninh^c-.- /: ^-.: A'AiA> ysj*] /;[ sot 1 R-nUn-aAwc ■>
doi owłaraoJoą i iAinysią oii<)iil ..\vh ^f^m m^> j
r
worrHERBU DĄBROWA w litewskiem księstwie używa dom możny Kisików,
którzy idą z narodu polskiego, tylko za dzielnością przodka przyszli do wielkiej maję-
tności w onym kraju, byli to właśni Zgierscy, z których jeden pojął z wielką maję-
tnością córkę Piotra Białego hetmana księstwa onego. Obaczywszy własność herbu,
czytać będziesz o przodkach i o potomstwie, które ja znać mogę, także i o niem wiedzieć.
Wspomina Miechowita hetmanem za Alexandra Kiszkę Stanisława, który idąc
przeciwko poganom w drodze zachorzał, miejsce swe zlecił Michałowi Glińskiemu,
który fortunnie pogany poraził, których było piętnaście tysięcy, wszyscy zbici, tylko
dwa kniakowie (sic) na błota uszli, a potem w nocy uciekli, dwanaście tysięcy z tej tam
bitwy samych koni przygnali naszy, trupi zbici na kilka mil jeden podle drugiego leżeli.
O tymże czyni wzmiankę tenże historyk za Zygmunta króla temi słowy: Missus
eęt^ iiem a rege Kiszka cum lithuanicis ac polonids copiis verstis Wosniam Moschorum
arcem, hic celeriter quae circa eam arcem essent, ferro jlammaque dbsumpsit. O tem gdy
znać dano wielkiemu kniaziowi, wielkie wojsko przeciwko Kiszce wyprawił. Król także
Zygmunt nie mieszkając, obawiając się jakiej klęski na ludzie swe, skoro mu Kiszka
oznajmił że lud wielki moskiewski do niego ciągnie, wyprawił Mikołaja Firleja het-
mana polskiego z więtszym ludem do niego. Czego Moskwa od szpiegów się dowiedziaw-
szy^ nazad ustąpiła. O tem będziesz miał w historyi szerzej. To było w roku 1508.
nwtjłljTegoż albo syna jego ciało leży w Wilnie na zamku w kościele, był wojewodą wir!
tepskim i starostą bracławskim, umarł roku 1551 dnia pierwszego listopada.
Mego wieku byli ci ludzie w tym wieku możni. Naprzód: Mikołaj był wojewodę
podlaskip), i^tyrpstą bielskim, drohiczyuskim. etc.
w. KS. LITEWSKIEGO. 847
- f^- 'Jftib Kiszka starostą żmudzkim generałem, który miał za sobą księżną z Os tri^-
«(*,Gfeikt6cą. potomstwo. zostawił , ^, ,..„..,. .<. - ^i
-w(sa&(fO AiwiMi'\}}Ł aiifdtiiBs f>r>if ai^^ ti. .ao|^v ,:.:.rif iittt^nA X ibóTł? it9isI}ow9(ow xó'tą
•'^' KŁBflf Onr li»A aioitt ■« dał^iii-^m-ó^ny SSJiiŁdw wtitwie używa, TOryTTył
wziął Sunigal kasztelan trocki na się i na wszystek dom swój, o którego potomstwie
przypatrzywszy się własności herbn czytać ł)ędziesz. sb^d^sią '[^o^iir oiłnj^ tsbiil asossej.
Jan Sapiha był potomek tego Sunigala wojewodą 'witepskim, i starosta brac!i#-
,ą^im, który naprzód był pisarzem koronnym roku 1508. Miecbo. folio 67. ''•^
-b<^ Potem Bogdana wspominają skrypta niektóre dzierżawcą mińskiiiii'^*"' o o|J58oiq
Paweł wieku mego Sapiha był wojewodą nowogrodzkim, dobrym senatorem i
pożjrteeznym r. p. księstwa wielkiego litewskiego. Ten zostawił to potomstwo, naprzód:
Mikołaja, który był wojewodą mińskim, ten był słan w poselstwie od króla Stefana
do Iwana wielkiego kniazia moskiewskiego, które odprawił cum dignitałe ojczyzny i
pana swego. um,, ;7-. ^t:.; ^. .i«..i.av.v .•
Brat tego wojewody Bogdan był kasztelanem brzeskim.^' •', '^ ^fo^wołs rn^wiosooą
,y\'j(> Andrzej syn trzeci tego wojewody, mr omni secudo memoria dignus, który tylko
ludzi mając trzy tysiące pod swą sprawą, poraził Moskwy dwadzieścia i dwa tysiąca,
o ciem ci potem historya szeroko powie, czego i ja tu krotce przypomnieć nie zanie-
cham, tak jako mam pewną sprawę od ludzi rycerskich tych, którzy z nim w tej potrze-
bie byli, roku 1578 miesiąca października dnia 21, w dzień jedenaście tysiąc dziewic, ma-
jąc sprawę ten rotmistrz albo porucznik hetmański w Inflanciech o ludziach moskiewskich,
gdy leżał z rotą swą w Nowym Młynie zameczku od Rygi dwie mili, będąc na miejscu
hetmańskiem nad ludem służebnym w Inflanciech, którego na ten czas nie było tylko ty-
siąc koni. Tam mu dał znać Suchodolski starosta kieski, że Moskwy przyciągnęło
pod Kies wielkie wojsko, którego było dwadzieścia i dwa tysiąca. On zaraz jechał do
roty swej do Stropu zameczku, trzy mile od Kiesi, bo w onym Nowym Młynie tylko na
jego samego osobę leżą było dano, w Stropie rota jego, i Ząbki drugiego rotmistrza li-
tewskiego leżały. Skoro tam przyjechał, prędko zatem przyszło tysiąc koni Tatarów mo-
skiewskich dla języka. Przyszli na ludzie przespieczne, wszakoż już za oną wieścią go-
towali się ku nieprzyjacielowi, acz nie wszyscy pogotowiu byli, jednak ci co konie po-
siodłane mieli, wypadło ich tylko szesnaście koni, zaraz Tatary wsparli i kilku ubili.
Tatarowie nie dostawszy języka dobrego tyłu podali, tylko wożniczkę towarzyskiego po-
chwycili, który im sprawy dać nie umiał, powiedział że ludzi wiele, bo się chłopu trzysta
wielki lud zdał. Owa za onym odgromem wzięli serce na nieprzyjaciela. Nieprzyjaciel
sif trwożył, zaraz do Sapihe uciekło dobrowolnie dwanaście Tatarów, którzy mu o wszyst-
kicm dali sprawę dostateczną. Z onegoż miejsca prędko Sapiha rozesłał listy do rotmi-
strzów wszystkich, jako do Macieja Dębieńskiego z domu Rawa, do Rohoży, do
Kie tli ca, i do inszych, aby się coprędzej do niego ściągali, bo owi co w oblężeniu byli
na zaniku, pilnie prosili o ratunk, dawając znać, że długo wytrzymać nie mogą gwał-
townemu nieprzyjacielowi. Zjechali sią rotmistrze do hetmana onego, radzą co mają czy-
nić, a zkądby pomocy dostać aby oblężenie ratowali. A tak się namówiwszy, posłali do
848 Oi O KLE.TNOCIE 'i
Jnrgibaja Szweda, który miał pod swą mocą ludzi dwa tysiąca, prosząc go pilnie aby
im dał ratunek, tego aż we dwudziestu mii dogoniono. Który się zaraz na pisanie Sa-
pihy wojewodzica wrócił z onymi ludźmi. Zjechali się pod zamkiem Mijanem. Obaczyw-
szy Szwed ludzie polskie, rzekł: Jest o piętnaście set człowieka wojska waszego? Któ-
rego na ten czas nie było tylko ośm set, bo był jeszcze Dębieński nie przyciągnął, wsza-
koż mu tego pozwolił wojewodzie iż tak było, a jeszcze mu serca dodając rzekł: Że mi
jeszcze ludzi jutro więcej przybędzie, spodziewam się rotmistrza króla jego mści z sze-
ścią set koni albo więcej. Był zaraz ucieszon Szwed, rzekł: Że ich dali Bóg będziem
bić. Dali sobie zatem zrok gdzie się zjechać mieli. Oblężeńcy mając gwałt od Moskwy,
prosząc o ratunek i dla Boga, czas naznaczyli, jeśliby im ratunku nie dali, to się pod-
dać mieli, bo nie było na zamku jedno dwieście człowieka. Moskwa tak mocne szańce
poczyniła, że mało snąć były nie mocniejsze jak on zamek. Posłał wojewodzie trzech
szpiegów z listy do Suchodolskiego, pewny mu ratunek obiecując, a znać dawając że już
jest pogotowiu, ludzi spotrzebę na tego nieprzyjaciela mając, których em (tak powiedająe)
oczekiwał. A tak we mnie nie wątpcie, jutro wam przybędę na ratunek, obiecując się im
poczciwem słowem; a już cdiy tydzień Moskwa leżała pod Kiesią, barzo obleżeńce te-
szno było. A tak gdy się naszy ruszyli z tropu, uderzyła wielka niepogoda prosto im w oczy,
co sobie poczytali za niedobry znak. Obrócili się ku Szwedom do Mijanu trzy mile od
Stropu, a do Kiesi nie mieli jedno trzy mile, wszakoż musieli dla Szwedów nałożyć, zkąd
też także trzy mile do Kiesi było. Tam gdy wprzód Szwedowie przyszli, Polaków nie
zastali, strwożyli sobą barzo. Wtem w godzinie wszyscy się zjechali, ciągnęli ku Kiesi
w sprawie całą noc, idąc trafili na zagony moskiewskie, które fortunnie gromili, owa
serca brali na nieprzyjaciela. Barzo rano przyszli do Kiesi, szukali brodu przez rzekę Ga-
wiją, którego wódz ten uchybił co ich prowadził, trafili tam zaraz gdzie wojsko moskiew-
kie leżało ; postrzegłszy ich Moskwa, wyprawili do nich ludzi przednich więcej niż tysiąc
koni ochędożnie, chcąc im przeprawy bronić, strzelali z łuków. Bacząc wojewodzie że ko-
nie psuje Moskwa, kazał cztery działka zasadzić, z których zrazu Moskwę odstrzelał.
Zatem się ludzie polscy wpław przeprawili, wziąwszy każdy zasię na koń knechta. Na-
przód rota Awreła pietyorca Tatarzyna, potem Zbyszewskiego, Żabcayna, Roho-
zina, potem Szwedowie za nimi, rota hetmańska albo wojewodzicowa, który na ten czas
hetmanił, Dębieńskiego i Kietlicowa, szlachty inflantskiej trocha, którzy sami do-
browolnie przyjechali byli na pomoc naszym. Gdy się one przednie roty przeprawiły,
obróciła się Moskwa do nich , wszakoż ich z trzaskiem odstrzelali, musieli im pola nad
oną rzeką ustąpić, bo przeprawiwszy się, i działka przeciągnąwszy, prędko je puszka-
rze narychtowali ; szli w sprawie za oną Moskwą na górę, która była przeciwko nim wy-
biegła z obozu. Było tam miejsce błotne, niegodne do potkania. Moskwa miała pięć huf-
ców sprawionych pogotowiu, którzy obaczywszy małe naszych wojsko, rzekli: Nie
skwapiajmy się, pubami to do preswietneho cara zajmiemy, i zamek weźmiemy, dwie po-
słudze znaczne w ręku mamy; i tak uczynili; stali chwilę w sprawie nie ruszając się,
ale się dziwując śmiałości naszych. Obrócili się jedni do szturmu, drudzy do nich, a na-
szy tak się byli uszykowali: Polacy po prawej a Szwedowie po lewej stronie, knechci
W około po obu stronach, w walnym hufie na czele była rota hetmańska i Dębieńskiego.
w. KS. LITEWSKIEGO. 849
Zsiedli Szwedowie z koni, klęknąwszy pornczyli się Pana Bogu. Pola(y którym Moskwa
z tyła zachodziła, zsiadać z koni nie śmieli^ aby się potera nie pomieszali, gdyby na
nie przypadł nieprzyjaciel, tak się na koniech siedząc Panu Bogu modlili. Sapiha woje-
wodzie, na ten czas hetman, już rzecz do nich czynił serca im dodawając, dawszy znak
potkania ochotnie skoczyli do nieprzyjaciela, prędkością a śmiałością niedługo Moskwę
wsparli. Wpadła w obóz Moskwa, oni za nimi bijąc, siekąc, kłuli, bo się Moskwa zapo-
mniawszy, kryła się nie myśląc o obronie. Dostawszy obozu moskiewskiego, już mieli
na poły wygraną, wszakoż jeszcze było w szańcach wiele ludzi, i oni znowu co byli
pouciekali akazowali się z lasów, chcąc znown bitwę dać naszym, rozumiejąc że się roz-
biegli albo na łupie zabawili, ale się mieli czem dzielić po woli, nie barzo się na łap
skwapiali. Kazał hetman ludzie na odwrót strębić, zjechawszy się radzili co czynić mieli,
widząc jeszcze w szańcach było ludu żywego przez cztery tysiące, którzy już tak byli
umyślili gardła tam dać w onych szańcach, bo za jedno sobie liczyli, tak tam pom-
rzeć jako i w Moskwi. Wyprawił do nich hetman cztery sta ludzi pieszo, do których
knechtów przyczynił, a sam tak st^ z drugimi ludźmi w sprawie, przeciwko którym i
oni z szańców wysłali dwanaście set tak jeno z szablami, bo prochów do rasznic nie
mieli, w obozie im był za nieopatrznem strzelaniem pogorzał, wielką szkodę w Moskwi,
ba i w naszych uczynił, i samego hetmana gdy obóz objeżdżał, dym był szkaradzie obie-
żał, wszakoż nieszkodliwie, a to było wszystko dnia tego, kiedy bitwę stoczyli. Onę tedy
dwanaście set oni ludzie tak jako bydło pokłuli, że trup na trapie leżał, ostatek w onym
szańcu się ich zawarło. Nazajutrz barzo rano jeszcze hetman leżał, przyszedł do niego
jeden Moskwicin od wszystkich łaski prosząc, aby je przy zdrowia zachował, a oni się
chcąc poddać, tylko miłosierdzia proszą.
Rozkazał zaraz jednej rocie po więźnie, a potem i drudzy za nimi bieżeli i za-
brali Moskwę i działa, których było sztuk 23, między któremi Wołk działo, co w niem
kula na piędzi była szeroka. Było w tem wojszcze hetmanów ośm, z których trzech za-
bili naszy, dwóch pojmali, trzech ich uciekło.
Taką oto i wiele inszych posług znacznych czynił ten mąż sławy i pamięci go-
dny, o czem potem w historyi mieć będziesz szerzej.
Miał za sobą Dębieńską starosty chęcińskiego córkę, a wnuczkę rodzoną kaszte-
lana krakowskiego, z którą potomstwo zostawił, na ten czas były córki trzy: Anna,
Alexandra i Maryna, czwarta umarła, wszakoż wszystko było dziatki młode, starsza
lat sześć miała na ten czas. Tenże kościół w Wiśniczu przede dworem zbudow^, wiele
krain i obyczajów ludzkich był świadom, etc.
Był drugi Sapiha pisarzem wielkiego księstwa litewskiego.
Drugi brat jego poborcą orszańskim.
Jan Sapiha był wojewodą podlaskim, senatorem dobrze zasłużonym r. p,, którego
syn był Mikołaj mężem uczonym. iiiM ossai
R«8cisxowie z Podlasza dom starodawny i znacznie zashiżony w województwie brze-
skiem.
Zdaa lieli«ł«wlcx tegoż herbu używj^ z smoleńskiego województwa.
Biblioteka Polskn. Herby rycerstwa Polskiego, Bartosza Paprockiego. . 107
850 O KLEJNOCIE '
lichat Konstantynowie z mińskiego województwa. • '^}^fih<łwv>< iłMłąN'
Inszych domów wiele w księstwie onem możnych, o których ja wiedzieć nie mogłem.
HERBU BOGORYA, który był wziął Wysigen na się i na dom swój, uży-
wają w tym wieku Wołowiozowie, dom starodawny i możny z dawna, mężowie wielcy
i zasłużeni r, p. bywali. Wieku mego był Ostafij Wołowicz kasztelanem wileńskim,
kanclerzem wielkiego księstwa litewskiego. i,
Michał Wołowicz starosta słomiński, mąż wieku swego bywał znaczny w spra-
wach rycerskich.
Tego wileńskiego kasztelana tylko jedyna córka została, która była za Bonarem sta-
rostą rabsztyńskim w Polsce. O zasługach domu jego czytaj kronikę Matyasza Strejkowity.
Haciejowiczowie w ośmiańskim powiecie tegoż herbu używają. ■.
HERBU RAWICZ, który był przyjął na się i na dom swój Mini gal kaszte-
lan wileński, używają w tym wieku kniaziowie Sołomiereccy dom znacznie zasłużony
i mężowie wielcy. Byli wieku mego ci: Bohdan starostą rochaczewskim. Iwan staro-'
stą mścisławskim.
Hornostaj o wie dom za wieku mego był znaczny, których przodek Iwan Hor-,
nostaj wyszedł był z kijowskiej włości, będąc mężem znacznym na dworze króla Zy-,
gmunta, za dobremi zasługami był w wielkiej łasce pańskiej , był podskarbim w. ks. 1.
a potem wojewodą nowogrodzkim, pojął wdowę z majętnością wielką, która była
za Korewą, umarła potem zapisawszy mu wszystkę majętność, nie zostawiła po-;
tomka. Potem drugą pojął Sołomierecką, z którą miał dwóch synów. Iwana i A-
wreła. Iwan umarł steńlis, a Awrcło był wojewodą bereszczajskim, miał za sobą Ła-
ską wojewody sieradzkiego córkę, z którą zostawił syna Hieronima. Tenże wyżej
pomieniony Iwan Hornostaj wojewoda nowogrodzki miał syna z trzecią żoną Osta-j
fi a i Własnego, męże znaczne i godnie zasłużone r. p.
HERBU ŁABĘDZIA^ który był nadań w unią Goliguntowi ze wszystką
jego familią, a przyjęt był od Szpota z Woli, których jest w tym wieku dom rozro-*
dzony i znaczny, są właśni Duninowie, których się pod herbem między przodki omyłką
nie dołożyło.
W tym wieku używają w księstwie litewskiem Talwoszowie herbu tego, dom
z dawna zasłużony r. p., jako Strejkowius w kronice swej szeroko o nich pisał. Był wieku
mego Mikołaj Talwosz kasztelanem żmudzkim, który Szwedy mężnie poraził w roku
1567, o czemeś już wyżej czytał. Bywał na wielkich posługach r. p. księstwa litewskiego,
senator zasłużony, zostawił potomstwo syny i córki.
Wołodkiewicowie których przodki Kormułtami zwano, tegoż herbu w tym
wieku używają.
w. KS. LITEWSKIEGO. 861
Był Eormnłt który miał za sobą siostrę Witułdową Kaczę, mężem wielkim wie-
ku onego, z którą zostawił syna jednego Niemiejkszę. Od tego zostali dwa synowie,
Włodko i Alexander. Włodko miał te syny: Wołodka, od którego się już potom-
stwo W«łodkami zowie. Miał synów trzech, Jerzego Włodka który miał synów dwu:
Matyasza i Mikołaja. Stanisław szczedł sterilis. Mikołaj syn Stanisławów miał
synów dwu, z który cłi Maleli er ożenił się w ziemi krakowskiej.
Juodziłowie dom starodawny w Litwie, był jeden podkomorzym wołkowiskim,
mężem znacznym.
Jerzy był starostą skłowskim i rotmistrzem sławnym i fortunnym.
Andrzej Jundził cywonem plotelskim.
Dom Siemiotów tamże w Litwie starodawny. Stanisław Siemiot był kuchmi-
strzem k. w. i cywonem pojurskim.
Wacław Siemiot był dzierżawcą rosińskim, skierstowskim i moudzkim.
Wojciech Siemiot wojskim żmudzkim, cywonem berżańskim, mężowie wielcy i
zasłużeni księstwa wielkiego r. p.
Malcher Zawisza dworzaninem był króla Zygmunta Augusta.
Dow^erdowie dom starodawny tamże w Litwie, był jeden wieku mego pisarzem
trockim.
Maty szewico wie, Jerzy, Balcer, Erazmus, chorążycowie żmudzcy, tegoż
lierbu używają.
Stanisław Kozica mąż sławny między Litwą tegoż herbu używał, ci wszyscy
idą od jednego przodka.
Siemaszko wie dom starodawny i znaczny na Wołyniu, mężowie wielcy, tegoż
herbu używają. Byli bracia trzej rodzeni synowie Boguszowi: Bogdan starszy zosta-
wił syna Alexandra podkomorzego łuckiego, i córkę Wahanowską w województwie
brzeskiem.
Piotr miał z Bohowitynowną synów trzech: Jarosza, Wasila i Piotra;
dziewki trzy: Nastazya była za Wasilem Pawłowicem, Anna za Fedorom Za-
chorowskim, i Alexandra.
Wasili Siemaszko, który tylko jedne córkę zostawił Bohdanę, była za Cze-
twertyóskim Januszem, potem za Wanikiem Lahodowskim Zacharyaszem,
aż za trzecim Kamienieckim Stanisławem na Załoszczach.
KLEJNOTU KORCZAK, który był wziął na się i na dom swój Czupa w u-
nią, używają w tym wieku Wojnowie, dom w księstwie znaczny, którzy przedtem
mieli w smoleńskiej włości dzierżawy swe. Ale kiedy za króla Kazimierza Smoleńsk Mo-
skwa wzięła, oni miłując pana swego, opuścili ojczyste dobra, przyszedłszy do króla na
równem opatrzeniu od niego przestali. Te tedy Wojny zwano Hrycynami na on
czas. Matwiej H rycyna miał dwu synów, którzy roty znaczne wodzili, i w potrzebach
z niemi fortunnie się im zdarzało.
852
O KLEJNOCIE
j Naprzód Kierdej, który przy Radzi wile hetmanie w. ks. na Bolince, na Wyświa-
ciu, na Jezieryszczu, na Bojsagole, wiele z nieprzyjacioły czynił.
Wojna, brat Kierdej ów, podkomorzy piński, starosta oski, przy tymże Jerzym Ra-
dziwile hetmanie księstwa onego bywał także mężem znacznym i rotmistrzem fortunnym,
zostawił te syny: Wawrzyńca Wojnę, który był podskarbim w. k. litewskiego, miał
za sobą Kłodzińską, z którą zostawił potomstwo. Brat jego drugi starszy starostą po-
łońszowskim, drugi był rotmistrzem sławnym, trzeci proboszczem trockim.
Tegoż klejnotu używa takim sposobem starodawny
i zasłużony dom Kmitów Czamobilskich , którzy
wyszli z podolskiej ziemie tym sposobem, gdy często
nieprzyjaciel psował bramę onę, HreorWoronowicz
mając syna jednegO;, który był mężem dzielnym, obrócił
się do Litwy na służbę króla Władysława Jagiełłą, tam
się potem znacznego opatrzenia dostawszy żenił. Miał
syna Alexandra, który był u Swidrygieła hetmanem.
Tenże na Podolu mieszkając zbudował i osadził Winnicę,
i tamże był starostą, miał synów siedm.
so. m ^n .Ę 'I diti II r* Matwiej Kmita, który po ojcu był starostą tamże
Winnickim, i województwo mu było kijowskie od króla
'{j {f II "V) Kazimierza naznaczono, wtem Kazimierz umarł. Ten
Matwiej Kmita, kiedy Mingierej carz przekopski, który
był pierwej Kijów spustoszył, znowu się na też tam
kraje mocą ruszył, obrócił się ku Cyrkasom. Kmita z lu-
dem co mógł mieć, ubieżał zamek cyrkaski, tam nieprzy-
jaciela mężnie odgromił. Za tę posługę dał mu król Alexander starostwo czernichowskie
i lubieckie.
Wtenczas kiedy Moskiewski w przymierzu wpadł w ziemię siewierską, a pobrsd
zamki Nowogród, Starodub, Reżan, Brańsk, Putywł, i insze, na ten czas tego Matwieja
Kmitę pojmał, mocą go na Lubiecku dobywszy, Czerniechów także zamek dzierżawy jego
mocą wziął; tamże u tego tyrana, częścią z żalu, częścią z bólu, w okowach w turmie umarł.
Chrzysztof syn tegoż Matwieja był starostą owruckim.
Siemion Kmita syn Matwiejów, który był hetmanem nad ludźmi w Kijewie i na
Cerkasiech, znaczne posługi czynił, a często gromiąc Tatary jako drugi Hannibal karta-
giński.
Filon Kmita Czarnobilski, woj ewoda smoleński, starosta orszański, mąż sławy
i pamięci wiecznej godny, który się Czarnobilskim zowie od zamku Czarnobila,
który wziął zamianą od króla Augusta za ojczyste dobra na Podolu. Ten wojewoda jako
służył królom panom swoim, toć napotem historya powie, czego i tu krótko wzmiankę
mieć będziesz. Skoro się zaczęła nieprzyjażń z Moskiewskim a królem polskim Augu-
stem, gdy był starostą na Ostrzu, miłując sławę dobrą i ojczyznę swą, chował przy so-
bie ludu rycerskiego niemało, na które żołdu nie biorąc, wielkie a znaczne posługi
w. KS. LITEWSKIEGO. 853
czynił r. p. Naprzód roku 1652 w dzień wielkonocny, gdy Moskiewski najeżdżał i nasy-
łał zamki pograniczne, on tylko z onymi ludźmi których nie miał więcej trzech set, tra-
fił na Moskwę której było dwa tysiąca, ci szli do Ostrza zamku jego. O tych on ma-
jąc pewną wieść zaraz skoro z Czemiechowa wyszli, opatrzywszy zamek swój dobrze,
wyjechał do nich, dał im bitwę fortunnie, zbił, zimał, mało co ich uszło z onej gromady,
więźniów znacznych niemało królowi przysłał, tam tylko dwóch sług swych utracił
szlachciców mężów dobrych, Hreora Wasilewica z połockiej włości, i Fiedora
Wosna. Mszcząc się nad Moskwą onej krzywdy i zabicia sług swych, obesłał Kozaki
gdzie widział lud pograniczny. W tymże tegodniu wyjechał pod Czemiechów, przyjął
wojska nieprzyjacielskiego poczet niemały, którzy chcieli iść pod Kijów, miejsce sobie
upatrzywszy dał im bitwę, i tam mu tak Pan Bóg dopomógł, że wszystki pogromił, je-
dnego nie upuścił. Nie wracając się nazad do domu, szedł prosto pod Czerniechów, ma-
jąc z sobą 14 set człowieka, które już był dobrze zaprawił w nieprzyjaciela ; tam miasta
Czemiechowa dobył, spalił, skaził, do gruntu wybrawszy, gdzie wziąwszy wielką korzyść
jechał na Lubieck zamek królewski. Tam się potkał z dworem Konstantego wojewody
kijewskiego, który mu był posłał dwieście Kozaków na pomoc. Radując się dobremu to-
warzystwu, a chcąc ich też zaprawić, przebrawszy lud swój napracowany, szedł znowu
pod czemiechowski' zamek, trafił na lud niemały, którzy szli za oną pierwszą trwogą
zamkowi na odsiecz, nad tym ludem był starszy Mieścieski kniaź. Zdało się Moskwie
że im mieli zdołać, widząc ich daleko mniejszy poczet niżli sami mieli, dali im bitwę.
Uczynili wielki okrzyk, jednak ich tem nie porazili, prędko ich wsparli i wrzask im od-
jęli, poraziwszy ich na głowę, barzo ich mało na zamek uciekło; było Moskwy 2000,
naszych nie było tylko 640. Uciekł kniaź Mieścieski ranny, a Kmita z korzyścią do
zamku swego Ostrza i z dobrą sławą. Tam mało co odpocząwszy koniom, posłał Ko-
zaki w ziemię nieprzyjacielską, którym szczęście także nie podlej służyło, poczynili wiel-
kie szkody w ziemi siewierskiej.
A gdy posłał wojewodzie kijowskiemu Konstantemu książęciu na Ostrogu więźniów
niemało z onymi Kozaki, będąc tego wdzięczen, przysiad mu potem na pomoc sześć set
Tatar biełogrodzkich, prosząc aby z nimi szedł w ziemię nieprzyjacielską, a oddawał
szkody które nieprzyjaciel czynił w ziemi królewskiej. Byli nad tymi Tatary starszy: Je-
zechoza, drogi Abakaj czy k. Nie zabawiając onych ludzi długo, szedł z nimi pod zamek
nieprzyjacielski Starodub, mając z sobą ku onym Tatarom zbieranej drożyny cztery sta
niespełna. Był z nim w tej potrzebie Kaliński starosta omielski. Skoro się ukazali pod
miasto, dała im Moskwa bitwę, poznał szczęście łaskawe od Pana Boga, poraził Moskwy
pięć set, nad którymi był starszym wojewoda onego miasta, dostał znacznych więźniów
niemało, i Kozłowa. Położyli się koszem pod miastem, a posłał kilka set Tatar, którzy
wsi w onej włości wyplondrowali, wziąwszy wielką zdobycz ciągnęli nazad. Moskwa z zamku
Poczopowa i z innych zgromadziwszy się , szli za nimi w pogonią, nad którymi był star-
szym Ciemkiń, Wasil Iwanowicz, a Wasil Wołk; ci mieli z sobą trzy tysiące jezdnych,
czterysta pieszych. Dogonili ich sześć mil od Staroduba na rzece Snowie. Obrócił Filon
do nich Indzie swe, sprawiwszy je rządnie, dali im bitwę, za pomocą bożą rozgromili
Moskwę, porazili ich na głowę, kniazia Wołka zabili, Ciemkinia żywego pojmali, wię-
864 O KLEJNOCIE
żniów dwieście, i ośmnaście dworzan znacznych samego kniazia. Tego Ciemkinia posłał
był Filon królowi Augustowi, który przez ręce Kaspra Jerzykowica podkomorzego
mielnickiego był odwiezion na odmianę Do wojny wojewody płockiego, drugie więźnie
potem na odmianę dano; w tej także bitwie nie utracił Filon tylko jednego Tatarzyna*
Będąc pod Czerniechowem ten Filon Kmita, wiele a mężnie z nieprzyjacioły czynił,
wszystkiemu rycerstwu serca dodi-wając, jednak tam był postrzelon w ramie u prawej
ręki, tak aż kula na wylot wypadła.
Koku 1664 kiedy Mikołaj Radziwił wojewoda wileński, hetman w. k. 1. wespó-
łek z Janem Chodkiewiczem kasztelanem wileńskim^ porazili Moskwy 26 tysięcy
nad rzeką Ułą na polu iwanowskiem^ tylko czterema tysięcy ludzi litewskich.
•'! Tego Filona Kmitę wespół z Jerzym Ościkiem wojewodą mścisławskim,
z kniaziem Kapustą kasztelanem bracławskim i kalenickim marszałkiem, poruczywszy
mu inszy lud królewski do sprawy, posłali przeciwko drugiemu wojsku Moskiewskiego,
którego było sześćdziesiąt tysięcy, które szło ku Orszy, nad tymi byli wojewodowie star-
szy: Srzebruy, carewicz kazański, Kajpula, i położyli się już byli na Kropiwnie we dwóch
milach do Orszy. Tara gdy hetmani oni dwa porazili Sujskiego, dali znać Kmicie o szczę-
ściu swem z jego towarzyszmi, zaraz przy tych liściech posłali regestr pobitych i poj-
manych. Filon bacząc iż nie miał mocy na ono wielkie wojsko które niedaleko leżało,
chcąc mu jako serce skazić, a wtem się o nie pokusić prawie z garścią ludzi, użył tego
fortelu: Trzy osoby ludzi Dąbrowińskich , którzy przy nim byli dawno, na imię Zdana
z jego towarzyszrai, dawszy im owe listy i regestra hetmańskie, rozkazał aby do Dubrowna
z niemi jechali, a opowiedzieli tę wdzięczną nowinę, ukazawszy im jeszcze pewne miej-
sce, gdzieby byli od straży moskiewskiej pojmani, co się im stało skoro wyjechali. Przy-
pisał to do starszego, który był na Dubrownie, że prędko mieli dać bitwę onemu wojsku
Moskiewskiego, tylko oczekiwają ludu z którym się panowie hetmani obiecali, a iż było
przy nich ludzi dwadzieścia tysięcy.
Moskwa przeczytawszy listy i regestra pobitych i pojmanych, polękawszy się, nie
patrzając sprawy żadnej, jako kto mógł naprędzej, nie widząc nikogo, uciekali. Filon
mając pewną straż nad nimi a sprawę o wszystkiem, ruszył się za nimi, uczyniwszy okrzyk
na on wielki gmin, wozy im wszystkie odjął. Mało na tem mając, szedł jeszcze dalej
za onymi ludźmi, wiele ich zbił, i sto więźniów znacznych dostał, nie mając i dwu tysięcy
ludzi do boju. Przyjechał do onych hetmanów z ludźmi w cale, których mu byli zwierzyli,
z wielką sławą i korzyścią, którzy mu odjeżdżając sami do króla, on wszystek lud który
mieli pod swą sprawą zlecili.
/. Zmówiwszy się Filon Kmita z hetmanem ludu polskiego, zLeśniowolskim z domu
Roch alias Kolumna, chocia już służba ludziom litewskim wychodziła, umyślili wtar-
gnąć w ziemię nieprzyjacielską.
Leśniowolski to z nim postanowiwszy, użył go aby z częścią ludzi onych sam
wtargnął tam, kędyby rozumiał z dobrą sławą i korzyścią, posłał z nim Marcina Dobro-
sołowskiego rotmistrza ze czterma sty ludzi rycerskich, on też miał na swój koszt
dwanaście set, z którymi ciągnął pod Poczopów zamek nieprzyjacielski, zaraz miasto
wziął, zkąd wielkie skarby wynieśli, zburzył włość wszystkę i miasto spalił, karawany
w. KS. LITEWSKIEGO. $66
tureckie wybrał, położył się między Starodubem i Poczopowem, cały tydzień ziemię nie-
przyjacielską pustoszył, barzo z wielką zdobyczą nazad się do swych wrócił.
Wtenczas kiedy Jan Chodkiewicz starosta zmudzki dobywał Uły, Hreory Chod-
kiewicz hetman k. 1. wyprawił tego Filona Kmitę, a przy nim Lackiego, Pału-
skiego, Nasiełowskiego i Jwana Przeskorę, pod Smoleńsk z dziewięcią set koni,
k'tema też obwieścił starosty panów tych, jako na Skłowie Chodkiewicowego, z Dubro-
wna Hlebowicowego , zebrał wszystkich o cztery tysiące, tam także w ziemi nieprzyja-
cielskiej około Smoleńska szkody czynił, aż i za Smoleńskiem przez kilkanaście mil,
przed miastem na harcu ludzi niemało pobili, i więźniów znacznych dostali, jako Chi-
mochwieja, Nielejowa, Boskałowa, i wiele inszych, które przyjechawszy oddał hetmanowi,
nie utracił tam tylko jednego szlachcica Głowieni ckiego, który się był w zagonie od
swych odłączył. Górskiego też rotmistrza było z konia zbito, wszakoż odratowan. Ta
tylko posługa jego była za królewskie pieniądze, insze kosztem swym odprawował zaw-
sze znaczne.
Potem za króla Stefana, który ziemię inflantską z mocy nieprzyjacielskiej wydarł,
wiele a znacznie królowi panu swemu i wszystkiej r. p. służył. Miasto Starzycę spalił
wybrawszy, acz to inszym w oczy przypisowali jedni, ale języki tych co tam byli i
na to patrzali, sprawie i męstwu tego Filona Kmity wojewody smoleńskiego przypisują.
Rnssę także okwite miasto spalił posławszy Kozaki swe.
Pod Smoleńskiem i tamby mógł dobrze a znacznie posłużyć, ale skwapliwi na łup
Kozacy albo ludzie jego w tem mu przeszkodzili, o czem w historyi szerzej mieć będziesz.
Dom kniaziów Boratjn^s^ich starodawny, którzy tego herbu używają z dawna,
mężowie wielcy w tym domu bywali ; był Janusz wieku mego mąż godny i zasłużony
r. p. księstwa onego, także bracia i synowcy jego.
Turowie tamże w Litwie dom starodawny ; był jeden podhetmanim u Orszy, mąż
sprawny i zasłużony. ^aan:
Jasmanowie, z których Paweł założył Dolinę, i tamże umarł powietrzem w oblę-
żeniu. Brat jego albo syn Dawid Jasman był mężem sprawnym.
Sułtanowie tamże w Litwie, Uinicowie tamże, Mieleszkowie, a ci wszyscy
idą od Czupy przodka wyżej pomienionego.
Horaimowie na Wołyniu ludzie rycerscy. Marcin Horaim, który u wsi Retki
z Tatary się mężnie bijąc postrzelon w lewy bok, jednak rannym będąc wiele pogan
ręką swą pobił, i często z nimi tego tańcu używał, będąc przy Januszu książęciu
z Ostroga.
Miazkowie na Wołyniu dom starodawny, Dymitr, Bogdan, Fedor, wieku mego
byli mężowie sławni. •• -r -,? 'r
Miszka był kasztelanem owruckim, omelskim starostą, który zBabieńskim przy
Konstantynie z Ostroga książęciu, ojcu wojewody kijewskiego, przedniej szy mi sprawcami
wwojsce bywali, w one bitwy kiedy Tatary wielkie w ziemi swej porażał.
856 O KLEJNOCIE
Bohowitynowie z tymi Miszkami z dawna jedne dzielnicę mieli, także Indzie
znaczni i mężowie wielcy w tym domu bywali.
Tego klejnotu używają Laccy dom starodawny i zasłużony
w onych krainach. Był Iwan Lacki leśniczy podlaski, który
z Bogdana Połubieńską z domu Jastrzębiec i z domu
Sanguszków, zostawił dwu synów, Teodora i Hreora, męże
sławne, o których niżej czytać będziesz. Ten Iwan Lacki w spra-
wach rycerskich był mężem biegłym, zFilonem Kmitą starostą or-
szaóskim, natenczas gdy król August był pod Radoszkowicami,
mężnie Moskwę gromił i ziemię pustoszyli wzdłuż 24 mil, wszerz na cztery mile. Był to
syn Iwana Lackiego, który był z Moskwy wyjechał społecznie z Bielskim na słowo
królewskie. Syn jego Teodor, który multorum hominum mores widział, mąż między wielą
narodów prze wielką dzielność znajomy, w ciągnienia łuka strudna aby mógł sobie po-
dobnego naleść, szermierz sławny, czerstwości wielkiej, zapaśnik fortelny i dosuży, z Sze-
mionem książęciem słuckim do Włoch jadąc, w roku 1580, był przedniej szym na dworze.
Mąż sławy i pamięci godny to był w Litwie wieku mego.
KLEJNOTU JASTRZĘBCA, który byli przyjęli na dom swój w unią Na-
gorowie i Niemierowie, używają go w tym wieku wiele domów znacznych, jako
kniaziowie Połubieńscy, dom znacznie zasłużony r. p. w księstwie litewskiem.
Był Alexander Połubieński starostą wołmirskim i trykackim, od początku wojny
w Inflanciech z Moskwą i z Szwedy wiele a mężnie i porządnym przywodem ludzi,
które miał pod swą mocą, i ręką swą czynił. W roku 1557, gdy wojska moskiewskiego
30000 przyszło pod Wołmierz, z trochą ludzi swych do nich wyjeżdżał. Potem gdy ten
lud wielki odciągnął, mieszczanie wołmierscy zdradą, ludzi arcyks. Magnusowych napu-
ścili, służebnych jego, także i Modlawskiego, których tam był na ratunk posłał, pobili,
i samego. Wołmierz zamek zapaliwszy, do więzienia wzięli, do Kiesi do Magnusa, potem
do Moskiewskiego posłali.
Iwan Połubieński brat jego, starosta trykacki, w wielu potrzebach z Moskwą
bywał, z Szwedami w bitwie pod Newlem przy kasztelanie mińskim wiele a mężnie so-
bie poczynał.
Niemierowicowie i Scytowie, domy starodawne, tego herbu używają, i tę wol-
ność w nim co i Myszkowscy ad creandos novos miliłes mają, o czem wyżej przywilej
dostatecznie opowieda. Te domy w nowogrodzkiem województwie. «^»*tM
Wnuciko^rie w mińskim powiecie dom starodawny, był jeden kasztelanem ciechanow-
skim, którego córka za Sołohubem Mikołajem, rotmistrzem i mężem sławnym była.
Tegoż herbu był Jona Protasewic mitropolitem wszystkiej Rusi, mąż w hra-
mocie tej tam biegły.
Zdanowie w pińskim powiecie.
w. KS. LITEWSKIEOO. 86T
KLEJNOTU PRAWD2UEC tam w onym krają używają domy znaczne^ jako
Sołohubowie ludzie rycerscy i znacznie zasłużeni. Był Mikołaj Sołoliub rotmistrz-
fortunny i mąż sławny, który pod Ułą jako wiele a mężnie z nieprzyjacielem czynił, toć
napotem historya szerzej powie. Ten naprzód wojsku przez rzekę bród ukazał, tak jakoś
o tem oczytał przy Romanie Sanguszku, z którym w tej potrzebie był. Także w drugiej
r. 1567 niemniejsze męstwo pokazowa!, którą toż książę Roman z Srebrnym i z Szczer-
batym miał, a fortunnie rozgromił. Wiele posług inszycli jego pamięci godnych potem
w liistoryi czytać będziesz. , .
HERBU PORAJ albo RÓŻY, który był wziął w unią Mikołaj Belimin,
tego używają Gedmciowie; dom dawny i znaczny w litewskiem księstwie, jako byli
wieku mego ci mężowie sławni: Ostafi i Dacłino. ..otiii-u*!
Keszowscy tamże w tem księstwie majętność nabytą mają, wyszli z Prus; Andrzej
i Jan mężowie dobrzy. ,, ,
i;
KLEJNOTU PÓŁKOZA, który był wziął Wo łezek Kuk w a na się i na
dom swój, używa go w tym wieku domów wie'e, jako Piotr Gród o ws ki w kowień-
skim powiecie, był starostą na Dyamencie.
Dom Nasiłowskich w województwie witepskiem; był tam wojewodą, który już szczedł
w potomku męskiej płci, tylko białegłowy rozniosły majętność w domy różne. Naprzód
Zbaraska wojewodzina trocka, od której był Piotr wojewodzie, miał za sobą Jorda- ^
nownę, kasztelana krakowskiego córkę, nie zostawiwszy z nią potomstwa umarł, która,
potem szła za Zborowskiego marszałka koronnego nadwornego. r
OścikowaHrehorowa, od której Jan Oś cik mąż sławny, o którym pod Trąbami.
Mikołajowa Wołczkowa, który był dworzaninem króla Augusta, od tej zostali
trzej synowie: Hieronim, Jerzy i Mikołaj, mężowie dobrzy.
Bogdan Leśniewicz, który był podstarościm na Lanckoronie za Bekesza, tegoż
łierbu używał.
HERBU ŚRZENIAWA, który był wziął na się i na dom swój La dal da
w unią. Używają go w tym wieku Horainawie mężowie wielcy i znacznie zasłużeni r. p.'
księstwa onego. .ynsofias śfłra ^ijioiaojiiow >v_ir' ') U ii;^iU'^i ».vv. o m.i.
RotMz«wic tamże dom starodiw^y i zaslużJony. Był jeden ktmdetzein^ftflllego' księ-
stwa litewskiego.
Wasil Rohoza chorąży nadworny wielkiego księstwa litewskiego. Drugi był sę-
dziem mińskim, którego syn Dymitr był mężem znacznym. -v ».,>.» \ a..n.3.a
> ,., Skiiderowie w łuckim powiecie dom starodawny. kt' -^ri ,v-f^r.ł[rH
",u Airfwtwie w mińskim powiecie albo województwie, był Micłiał Anfor mężem
znacznynurr JdarroiO aoi .iniao " " ^^'
u AT
Biblioteka Polska. Herbj rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 108
853 ^ -^^^ O KLEJNOCIE
▼
KLEJNOTU* POBÓG/ który był wziął iia się'' na aom swój Latón. Oa tego
potomstwo w tym wieku w księstwie litewskiera, jako Daszewscy w nowogrodzkim po-
wiecie. Maciej Duszewski pod Czaśnikami w inflantskich bitwach z księciem Roma-
nem bywał, był to mąż wielkiej sławy między ludźmi rycerskimi.
Jamoiitowicowie, z którj^ch był Walenty mężem znacznym.
Jaiiiiszowscy, w trockim powiecie, był Jerzy mężem znacznym.
Kutlewscy tamże w Litwie.
Rymińscy na Podlaszu dom starodawny.
HERBU SYROKOMLA, który był wziął na się i na dom swój Mini gal,
używają go w tym wieku Wziewoczkowie, w grodzińskim powiecie, mężowie znaczni.
1'uciatowie dom starodawny, z którego był wieku mego Frydrych Puciata sta-
rosta nitański ; ten na chlebie rycerskim z młodości się wychował, wiele a męźuie z nie-
przyjacioły czynił, jako roku 1577 z Janem Birynkiem Wenden miasto i zamek pod
Moskwą z małym ludem, który pod swą mOcą mieli, wzięli, i od tego czasu Moskwa
pokrzepić się nie mogła.
Borys Ząbka rotmistrz, ten nie wiem co za herbu używał, wszakoż sprawy jego
poczciwe dobrze mi^^są zalecone; jako naprzód przed temi potrzebami, które były za króla
Stefana, wiele o nim ludzie r3'^cerscy męstwo jego wysławiając powiedali, jako na ten
czas gdy z Platerem naprzód Dyneburg pod Moskwą ubieżał, potem z Kozaki wielkie
szkody nieprzyjacielowi czynił, mąż pamięci i sławy godny. ,y
Hreory Hołub Kniażycki, któregoby także herbu był, nie wiem, wszakoż to
wiem^ jako pod Hadzlem, pod Rujnem, i w oblężeniu będąc w Kiesi, z strzelcy kaszte-
lana wileńskiego mężnie czynił, i na odsiecz potem przyjść nie omieszkał, pod Połockiem,
pod Łukami, i pode Pskowem mężnie czynił, z Drobysem mężem znacznym więźnie
hetmanowi wodził. Szerzej o nich potem w historyi mieć będziesz.
Konratowscy tego herbu używają, z których Sebestyan z Mikołajem Sołohu-
bem rotmistrzem fortunnym mężnie z nieprzyjacioły i wiele czynił. . . ,
HERBU SULIMA, który był wziął na się i na dom swój Budywił, używają
w tym wieku te domy:
Jan Sawicz Ryczgorski, chorąży c wołkonicki, mąż znaczny. 'f»^
Gotuntowie: Jan Bartosz, Marcin, które porodziła Strawińska z domu Doliwa.
— — — — ^__— ____ "^ i.'''y.j«
HERBU GODZAMBA, który był wziął na się i na dom swój Stanisław
Butowicz, używają w tym wieku domy znaczne tamże w Litwie, jako Olbrycht
Oborski, którego ojciec dopiero z Polski był wyszedł w te kraje z kaliskiego powiatu,
i tam się ożeniwszy majętności nabył, był cywonem trockim. Ten Olbrycht w cudzych
ziemiach z młodości się schował, u cesarza i inszych królów chrześciańskich w wojsku
w. KS. LITEWSKIEGO.
859
ty wał, potem do ojczyzny przyjechawszy pod Kiesią z Moskwą, pod Połockiem, pod So-
kołem wiele czynił, więźnie wodził, pod Lenwartem, Jaskaratem i w inszycli potrzebacłi.
Z Szwedy do kieskiej bitwy przebiwszy się przez zagony moskiewskie przyszedł, między
Lenwartem, Jaskaratem, wiele z nieprzyjacioły czynił. Będąc na miejscu hetmańskiem
z Szeremetem potrzebę miał fortunną, Moskwy pogromił 800 koni, strzelców 500. W wielu
potrzebach mężnie sobie poczyDsd, o czem ci potem historya powie.
KLEJNOTU GOZDAWA używają w Litwie domy możne, a naprzód dom
Paców, w którym senatorowie znacznie r. p. zasłużeni bywali, a wieku mego byli ci:
Mikołaj Pac biskup kijewski, pisał wiele ksiąg, wszzkoż był sekty Kalwinowej,
był więcej humanis niżli divinis rebus dediłus, w muzyce się kochał, był cłilebodawca
Stanisław Pa-c był wojewodą witepskim, był senator zasłużony r. p. księstwa
pnego. Był drugi brat jego kasztelanem witepskim, od którego był Mikołaj adolescens
non milgaris ingenii, także i bracia jego.
S«k«Iow8cy tamże w Litwie dom starodawny: Był Michał sędziom i chorążym sło-
mieńskim, który z młodości na sprawach rycerskich się wychował, potem w domu za-
eiadłszy, na posługach r. p. znacznych bywał, na sejmy walne w poselstwie, z Moskwą,
z Szwedy w Inflanciech, z Tatary na Kasta wicy przy Rafale Sienią w skim, i indziej
w potrzebach, we krwi nieprzyjacielskiej mężnie szablę swą okrywał. Miał syna Wa la-
ry an a, męża talLŻe znacznego, który miał za sot)ą Hornostajownę, z którą po-
tomstwo zostawił.
-id l>ry«now1e tamże w Litwie dom starodawny.
Pyslowie tamże w Litwie dom starożytny w trockim powiecie, i inszych wiele.
caob 91
?if.f s*^
-91>'
Klejnot w księstwie litewskiem i dom starodawny
Zeno wiców, który zowią dawne przywileje DESZ-
POTH,onych sławnych Despotów w Serbii książąt mę-
żnych, których potomek za wieku naszego, za pomocą
Olbrychta Łaskiego ziemię wołoską był opanował.
Tejże familii był rycerz Zena Bartoszewic,
mąż dobrej sławy chciwy; wiedząc tam w tych krai-
nach litewski '•b o częstych potrzebach z nieprzyjacioły,
zajechał, a znacznie się zasłużywszy, do wielkiego opa-
trzenia przyszedł, używał herbu tego takim kształtem
w polu czerwonem. t-^ -
Temu był dał Witułd gruntu w objazd pięćdzie-
siąt mil wzdłuż, od Myssy i Smorgony aż za Ostrzą,
Miał syna Zieniewa męża wielkiej sławy, od którego
już nazwisko mają aż po ten wiek •^-— "-*-"«'*'«"'»
Zieniewicowie.
860 O KLEJNOCIE
* Był Jnrgi Zieniewicz wojewodą smoleńskim, syn jego, mąż znacznie r. p. za-
sfużony i senator dobry. . " ; - . y
Tegoż Jerzego syn Jerzy Zieniewic'ź był wieku mego kasztelanem połockim,
starostą dziseńskim, który z młodości swej w Węgrzecłi się na chlebie rycerskim chował
u króla Jana, w każdej potrzebie z nieprzyjacioły jego bywał. Gdy potem wojska cesa-
rza chrześciańskiego i tureckiego pod Budzyniem leżały, tam był z królową i królewicem
w oblężeniu; potem od króla Zygmunta miał opatrzenie starostwo ukrainne, na którem
znaczne posługi swe okazował, gromiąc nieprzyjacioły państwa onego, często więźnie
posyłając. "^ ; '- ^'^^ ^f " ^- \
Syna zostawił Chrzysztofa starostę Ciecierskiego), który także z młodych lat w cu-
dzych się ziemiach chował. Potem gdy przyjechał na dwór Zygmunta Augusta, dworzań-
ską się bawił. Ten król naprzód mu kazał roty wodzić. Gdy był z rotą na zamku Leplu,
trzy mile od Suszy zamku nieprzyjacielskiego, częste a fortunne bitwy miewał z nie-
przyjacioły, z więźniami często do króla przysyłał, dano mu potem dwoje starostwo.
Za panowania króla Stefana w Moskwi wiele z nieprzyjacioły czynił, mąż sławy i
pamięci goduy, od tego też zostało potomstwo. ' ^ ' ' '.' ' ' 'x^'
■ ~" v«" i' • "
-.i jjfliob 7/ m:yj\s\ .Uwori- y.V/ J>uiai i
KLEJNOTU RADWAN tamże w księstwie używają wiele domów, jako Fieo-
fan Rpiński Bogdan, archiepiskop władyka połocki, witepski, mścisławski. Ten zo-
stawił Gabryela syua Rpiński ego, męża znacznie zasłużonego w księstwie onem.
Siemion Iwanowicz Rpiński, który z Romanem książęoiem w potrzebach
bywał, mąż znaczny.
Dom Wierzbickich, z którego jeden był biskupem łuckim, przykładny i uczony bi-
skup, a zasłużony rzeczypospolitej księstwa onego.
Czapla Maxymilian tego herbu używał.
WołodkiewlcoMle w nowogrodzki em, z smoleńskiej włości wyszli.
.^.-,,..;Wołkuiio\łscy z nowogrodzkiego dom dawny.
Petruszewscy z mielnickiego dom dawny.
^^ Suchożebrscy, Głuchowscy, z drohickiego.
^ >vroii^
KLEJNOTU WIENIAWA używają w księstwie litewskiem Białozorowie dom
starodawny.
„{, ;, Jundziłowie dom starodawny i znaczny, mężowie wielcy.
Nftrkiewicowie tamże w Litwie dom starodawny. Augustyn Jurgiewicz Narkie-
j^ica, który się pisze zWondzagoła, był znacznym mężem wieku mego.
Rylowie tamże w Litwie, i wiele inszych.
KLEJNOTU OSTOJA używają także wiele domów w księstwie litewskiem,
jako Czechowlcowie dom starodawny w Żmudzi, był jeden sędziem grodzkim, żmndzkim, i
cywonem widuklewskim.
w. KS. LITEWSKIEGO. 861
KLEJNOTU OOOŃCZYKA używa tamże w tern księstwie wiele domów zna-
cznych, jako Hajk«wie, z których jeden był kasztelanem bereszczajskim, zostało potom-
stwo od niego, był to senator dobrze zasłużony rzeczypospolitej księstwa onego.
KLEJNOTU PELIKANA używa Mikołaj Kocieł, sta-
rosta zygwoltski z powiatu ośmiańskiego , ten w wielu potrzebach
w Inflanciech będąc, z nieprzyjacioły znacznie sobie poczynał, na
ten czas kiedy Moskiewski wielką mocą do Inflant przyciągnął, na
one pratyki Magnistów, którym nawięcej szło o Zygwolt, miał
na sobie wielkie persekucye, że go i zdradą w zamku Zygwolcie
zabić miano, o czem on ostrzeżeń będąc, miał się na baczeniu.
Potem gdy wielką mocą zamku dostać chciano, a do szturmu po
drabinach leźli, mężny odpór dał nieprzyjacielowi tylko z szlachtą Zygwoltską, niechcąc
się dać ani uprosić, ani odgrozić, wiernie zamek na pana swego z niebezpiecznością zdro-
wia swego trzymał.
Wtenczas gdy wojsko moskiewskie Kies obiegło, powtóre on z ludźmi swymi pod
wojsko podbiegał, więźniów dostawał, od których wziąwszy wiadomość co się w woj-
sku nieprzyjacielskiem działo, swoim oznajmił. Dali trzeciego dnia odsiecz, i wojsko po-
razili ludzie królewscy, działa pobrano za sprawą Andrzeja Sapihie. Tamże i w tej po-
trzebie ten Kocieł był, i mężnie z nieprzyjacielem czynił. W oboje oblężenie Kiesi wielką
pilność pokazowa!, szpiegi, które kosztem niemałym na to chował, do wojska nieprzy-
jacielskiego słał, z Kiesi i do Kiesi od niego chodzili, a wszystkę sprawę hetmanom da-
wali. W pi er wszem oblężeniu tego zamku rota i słudzy jego dziur do zamku wybitych
mężnie i bronić i zabudować pomagali.
Pod Kierepecią z kasztelanem trockim będąc, sam z rotą swą basztę na drugiej
stronie zapalił, od której się zamek zapalił, potem wzięt.
j).vt.-?pQd Lenwartem, Jaskaratem przy dobywaniu ich, pod sprawą Macieja Dębień-
8 ki ego będąc, mężnym się z rotą swą pokazał, pola i szańców, nie mając pieszych ludzi,
strzegł, pod oba zamki się podkopywał, mąż znaczny i dla poczciwych spraw pamięci
godny.
KUEUNOTU ABDANK, także wiele domów używa, który był wziął na dom
swój Gastułd, jako naprzód Haraburdowle ludzie znaczni na Wołyniu, llraHtwie i inszy.
' . «___— _— ^— — — — . * — "^ -j^"
^'>'*,' KLEJNOTU JEŻA w ziemi pomorskiej używa dom zna-
ti g^ ' 1 czny Lisowskich, między którymi byli wieku mego mężowie godni,
z tych jeden był na dworze króla Stefana, drugi przy Bad z i wił e
Mikołaju na Ołyce, marszałku księstwa wielkiego litewskiego
nawyższym, i tam opatrzenie miał albo nabytą majętność.
m
in o KLEJNOCIE ,/
»;'iS 7.''>rn'
tJ . , 1 .,
K^f. . O f
,no' KLEJNOTYINSZE^W KSIĘSTWIE LITEWSKIEM STARODAWNE^'nnii,
KTÓRYCH SOBIE ZNACZNYMI POSŁUGAMI RYCERSTWO KRAJÓW ONYCH ZDOBYŁO.
NAPRZÓD NA WOŁYNIU:
. -'iJM-t U'' ■i.A
Dom Sieniutów używa herbu takim kształtem. Był Fedor
Sieni uta wojskim krzemienieckim wieku mego, mąż znacznie
zasłużony rzeczypospolitej, zostawił potomstwo.
(Mn;; ; iss mufa .piUiiifł /u^^ fndJoS
. ' Klejnotu takim kształtem używał Koileńskich dom, z kt^
regb był Zdań Koileński mąż wielkiej sławy, który zabit oa
Tatar w roku 1577. Ten wielkości pogańskiej znaczny odpór da-
wał, gdj mu strzelby nie stało, przemożon i zabita nie zostawił tylko
jedne córkę, która była za Matwiejem Maleńskim.
■:\A:^\si''',m a ,iłJ.\bodo ogdia bo is^iA fiix-k i'
.i:. oL jnisb o^aj •'(sbj- " ' • . . .
KLEJNOTU PIET7R0G używają na Wołyniu domy zna-
czne, jako dom Malińskich, z Wierzbo ej się piszą, u Krze-
mieńca, z których był Matwiej mężem znacznym i zachowałym.
Bokoińskicli dom tamże starodawny i znaczny. [^ jjoq ,łg95Ti8
Aii^h Ra fHfsw fv_d i\6h\
Klejnotu takim kształtem używają na Wołyniu Kurczowie,
Kniaź Buła Dymitr Kurczewic był wieku mego mężem zna-
cznym, który z pogany wiele a mężnie w potrzebach czynił i zna-
cznie je pogramiał. ' iiohf/i doYl
Alexander Kurczewicz, także brat jego, siły i męstwa
wielkiego, mąż w potrzebach z pogany bywały.
w. KS. LITEWSKIEGO.
Kłodyeńscy tamże ua Wołyniu dom starodawny, takim
się herbem pieczętują, zdawna od książąt ruskich przodkom ich
jest nadany. , ' i i » // - • .-
Piciatowie w Litwie dom dawny.
.i ;/ i u'J
I /
Klejnotu takim kształtem na Wołyniu używają dom O-
szewskich starodawny, mężowie wielcy w ^m domu bywali.
Klejnotu takim kształtem tamże na Wołyniu używają
domy znaczne, jako dom Jałowickich starodawny, na po-
sługi państw onych z tego domu mężowie znaczni bywali.
Dom Chawejłowiczow tegoż klejnotu używa, z których był
wieku mego Alexander znacznym mężem.
W--
Dom Kozińskich takim kształtem herbów używają,
jako byli wieku mego ci mężowie:
Hreor Koziński chorąży wołyński znacznie zasłużony.
Iwan brat jego Koziński mąż znaczny.
Tychno Koziński i Michał mężowie znaczni.
Hawreło Koziński zabit pod Sokalem od Tatar.
Dom Chrynickich herbu takim kształtem używają,
na Wołyniu dom dawny i znaczny; jako go nabyli, o temeś
już czytał w pierwszem ksiąg o herbiech wydaniu.
864
O KLEJNOCIE
Dom Jasienieckich takim kształtem herbu używają,
mężowie dobrzy, na Podlaszu majętności swe mają.
'4 ha
t ri\ j.
Uyjf ;^.v
,(->« <uiAh1 irtimfj'
^^^YT/
KLEJNOTU BOJCZA używał on sławny mąż Ba-
biński, który przy Konstantynie z Ostroga w potrzebach
wszystkich przedniej szym wodzem bywał, mąż sławy i pa-
mięci godny, za tego sprawą wszystkie bitwy z pogany szczę-
śliwe bywały.
\ i '> ha uroi A o:£j^w u^*
Herbu takim kształtem używał na Wołyniu dom staro-
dawny Kałuszowskich, z których Janusz albo Iwan był
mężem znacznym w powiecie włodymierskim.
u '>^n{_
■..■.'i.óV- 'i'i.'>ir» i,'i>':Hat"' i' -'ii
. .i(i\OB£is ji^łiok^m ifid'jrM i ' ' '^
" .(HlłiT b() uf£)lii>l»i.8 boq łidfi.N: i^i .5 u i soil vjri>. .'j-H
yC- i (^
Herbu takim kształtem tamże na Wołyniu używał dom
starodawny Łosiatyńskich, mężowie znaczni w tym domu,
i zasłużeni rzeczypospolitej bywali.
fubfsJ ŚdidH d.' '•'- !
lei ;^£Csop..'; ..Ii.yioY/ aa
jjiiji. 'X'' •>'»ididd.o ^J*-'' 'i»vA-'v^-»t^"i " i ivso SfM
w. KS. UTEWSKIEGO.
866
Dom Ułanickich starodawny tym się klejnotem pie-
czętuje, mężowie znacznie zasłużeni rzeczypospolitej z tego
domu bywali. :x/^js<.
Sułtanowie na Wołyniu tego herbu używają w wo-
jewództwie kijewskiem, mężowie wielcy i sławni w tym domu
■^)\iA ,2. -dawna, bywali. M ••;l..i. .on...,):
./nnoj
oUd
Broniccy u Hołyki takim kształtem herbu ożywali:
mają być dwoje jelca czeskie; dom starodawm^ i znaczny
. w onym kraju. . , , f' ^Ir ^
n9be|,{{d ,708i*9VTłirbfff ,\ -'T f
on
Hołowińscy na Wołyniu takim kształtem hwbu uży-
' ^/ fWają; mężowie wielcy w tym domu bywali, jako był Hoło-
jj^j^^^wiński Hawreło, który przy kniaziu Czartoryjskim będąc,
o-^om"^^ znacznych posługach i^J^^ R9,^J;?ebach ^ pogany bywał.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego.
109
866
o: O KLEJNOCIE
•^-..jTsa.
KLEJNOTU TOPORA używają domy starodawne
na Wołyniu takim kształtem, jako dom Bokjgów, z którycłi
jeden był sędziem krzemienieckim. Tego syna w one Tatar
szczyzny było od pogan pojmano, wszakoż był odbit od Pod-
kowy; mąż sławny w sprawach rycerskich, drudzy bracia
jego stryjeczni ludzie także rycerscy.
!-.t7/ -. Herbu takim kształtem tamże na Wołyniu używają domy
dawne, jako Makarowicowie w kijewskiem województwie,
z którycłi jeden był starostą na Kijewie, mąż sławny i for-
tunny. ._. ^.-
£
:?.A Hfl
^oiaotS.
Herbu takim kształtem używają tamże na Wołyniu No-
wosieleccy, ludzie rycerscy, był jeden wójtem w Krzemieńcu.
Tamże na Wołyniu Świszczewskich dom takim uży-
wają kształtem herbu, dom starodawny rycerski.
Wiele rycerstwa znacznie zasłużonego, którego ja prze
szerokość państw onych znać nie mogę^ różnych herbów dom
każdy używa.
r-^'
O^CJiioCH'
8S<B^" "*'{ Bwim9Di(i ydisU .Hislu^i aiWoi/rJiJł
w. KS. UTĘWSKIEGO.
867
j.Łjf>.łł«j W Litwie także różnych herbów rycerstwo używa, jako
dom Bielewiczów używają mogiły ze trzema krzyż mi;
^-r- dom starodawny i zashiżony, z których Bielewicz Stan-
kiewicz był podkomorzym żmudzkim, zostawił syny m§że
, godne i uczone. ujiući
S«tiichowie tamże.
Biclitwscy w trockiem.
o:a
.lj..x
Dom Korszaków tamże starodawny i znaczny w Żmu-
dzi tego herbu używają , mężowie w tym domu wielcy i zna-
czni bywali.
./-
! UTt Dom Łopotów w Litwie starodawny herbu tego uży-
wa, mężowie sławni w tym domu bywali.
Bekowscy na Wołyniu, z których był Iwan wieku
mego mąż znaczny, ten i w Litwie majętność miał znaczną,
zostawił potomstwo. : ,
-oq ■!!
Dom kniaziów Uasalskich starodawny, takim kszti^-
tem herbu używają; ci wyszli z smoleńskiej włości. Był Bo-
husz Masalski syn kniazia Alexandra, któremu król Zy-
gmunt dał był znaczne opatrzenie do odiszczenia ojczyzny.
Piotr syn Bohuszów był mężem znacznym, od któ-
rego był Janusz mąż wielkiej sławy.
\
U
o; o KLEJNOCIE * f^
.v6rtmd Dom w Litwie dawny Siekierzów tego herbu używają.
''Byli wieku m«go: ai< »> [ j^
'.'■••• W as ii Siekier z Zieńkowicz w mińskfm pló wiecie.
M.^i^^ł^^ Bohdan Chwietkowicz Siekierz tamże.
BohdanSiemionowicz; mężowie wszystko znaczni.
SestrjBeńcowicy tamże w księstwie litewskiem tego
herbu używają, dom starodawny, zowią się Boguszami.
lii
'^ -Bt« 9l WRĘBÓW KLEJNOTU takim kształtem używają
1 domy znaczne, jako Alampi Andryewicz Alabis w po-
'■■ wiecie mińskim, i inszych wiele.
•owlamoioą liwałaus
-off \\^ .iośoi?/ (9i2l8£oloffl8 X ilsi?-^w io rffftw^Su odiod raaJ
>crt-- I , i_i N>^ iomstwo mają. takim kształtem herb noszą.
i -^r
Duuczowie w mmskim powiecie. I hasz z bracią pO'
w. KS. LITEWSKIEGO.
869
-O
U ■
Siemionowicowie w ośmiańskim powiecie tego herbu
używają, domy starodawne.
-Cff '
Tego używają Sleporodowie tamże w Litwie, z któ-
rych był Matusz pisarzem witepskim.
. i^ti-' "-«--_
: Tamże w Litwie tego klejnotu używają Pielejszowie,
Stanisław z bracią. v'i^ »« '^
V
y
.9awi.
^/ si.afct Tamże w tym kraju Matusz Rad^niski, starosta
Bylipowski tego herbu używa, mąż znacznie zasłużony.
870
O KLEJNOCIE
Tamże w tern księstwie używają herbu tego Odyńco-
wio, jako był Jan Odyniec koniuszera województwa ki-
jewskiego, który często z pogany w potrzebie bywał, mąż
znaczny.
Maciej Brozowiecki, który przy książęciu Romanie
z pacholąt zrósł, w każdej potrzebie z nim bywał.
Tego klejnotu używają Juńczykowie w Żmudzi dom
starodawny. Był Stefan Juńczyk dworzaninem króla Zy-
gmunta. Z smoleńskiego województwa ich przodkowie wyszli.
Jurgi Juńczyk Stefanowicz był wieku mego mężem
znacznym.
\
Piotrowicowie w Żmudzi dom starodawny, tego
herbu używają, z których był Stanisław wieku mojego mę-
żem znacznym,, także i bracia jego.
i;t>0
Klejnotu tego używają tamże w Litwie domy dawne.
Jan Kuniglis starosta sowiecki.
w. KS. LITEWSKIEGO.
^Tl
Tego klejnotu używają Ilgowscy dom starodawny
w powiecie kowińskini.
Andrzej Ilgowski był wieku mego mężem znacznym.
Iwan także brat jego, mężowie zasłużeni.
Kamiccy w Żmudzi tego herbu używają, dom dawny,
t^tTp' Tego klejnotu używają domy dawne w Litwie, jako
ChaTjTtanowicowie , z których jeden był chorążym nowo-
grodzkim, który służąc na dworze króla Augusta, znaczne
służby swe okazował; gdy potem na żołnierski chleb odje-
chał, więźnie królowi wodził, mąż to był sławny, zostawił
syna Siemiona męża znacznego. . j
\
C^risb^ Ui9) ?o i
Dom dawny Waśkiewiczów w Litwie tego herbu
używają, w mińskim powiecie, mężowie znaczni i wielcy by-
wali w tym domu.
KUC &}80^a-f> *i--ia
ŁfJSd-ilT
H
Tego herbu używają Kmpscy, których przodek An-
drzej wyszedł z Moskwy; będąc hetmanem u Iwana Wasi-
lewicza znaczne mu posługi czynił, Tatary porażał. Potem dla
okrutności kniazia swego do Augusta króla ujechał; mając
bliskie powinowactwo z tyranem, jednak mu nie ufał, tu przy-
przyjechawszy nauczył się łacińskiego języka, mąż był do-
wcipny.
872
K O KLEJNOCIBT W
Klcijnotu Hipocentaura mało nie wszystkie domy co
przedniejsze używają, wszakoż ja wiedzieciem nie mógł jako
jest nabyty i komuby właśnie należał.
'■^' Tego klejnotu używają Piskarzewscy, którzy wyszli
% Prus, z województwa pomorskiego.
Inszego rycerstwa tam w tych krainach litewskich wiele,
którzy herbów rozmaicie używają, polskim herbom niepo-
dobnych.
>i ii 1K Uit) i 8 isłi-^a
Odi-^il
INTERREGINIUM.
iłojób nf/j'w (Ibw
O śmierci króla Augusta albo Zygmunta wtórego skoro się dowiedzieli panowie
i rycerstwo, zjechało się ich wiele do Łowicza do arcybiskupa gnieźnieńskiego Jako ba
Uchańskiego z domu Radwan, tam co uradzili, w historyi o tem będziesz czytał.
W krakowskiem też województwie, na dzień 17 miesiąca lipca, do wojewody i sta-
rosty krakowskiego Jana Fierleja zjechali się panowie i rycerstwo, kędy wiete rzeczy
I^ptrzebnych postanowili, o czem będzie w historyi.
Zjechali się potem do onych panów, którzy w Knyszynie przy ciele królewskiem
byli, na dziesiąty dzień miesiąca sierpnia. Rozesłał uniwersały do starostów i dzierżawo
królewskich dóbr Jan Fierlej wojewoda krakowski, ostrzegając i upominając, aby byli
opatrzni i gotowi na zamkach królewskich, przeciw każdemu nieprzyjacielowi, zbroją
wszelaką i żywnością zamki opatrowali, obiecując im, iż wszystko na liczbie potem przy-
jąć miano, i o inszych rzeczach i postanowieniu^ które na onym zjeździe uradzili, wia-
domość im dawąjąc.
w. KS. LITEWSKIEGO. 873
W sędomierskim województwie Piotr Zborowski, natenczas wojewoda tamże^
takte uczynił, o czem świadczą acta de dała w Stobnicy jedenastego dnia lipca, r. 1572.
Konfederacye albo kaptury we wszystkich ziemiach królestwa polskiego były posta-
nowione, o czem i statuta świadczą. Pisali też do opatów starostowie listy, a zwłaszcza
krakowski, aby zamek co naprędzej żywnością opatrzyli, tak z folwarków swych, jako
i poddanych^ za co im pieniądze wielki rządca krakowski dawać miał.
Czwartego dnia października, panowie i rycerstwo Małej Polski mieli zjazd w mia-
steczku Osieku, z którego posłali dwóch z pośrodku siebie, kasztelana lubelskiego, i Jana
Sieni ńs kiego kasztelana żarnowskiego do cesarza, z jakiem poselstwem, o tem w hi-
Btoryi czytać będziesz.
Z tego tam zjazdu posłali listy do Wielkich Polaków z odpisem, jako oni do nich
słali, oznajmując iż złożony był sejm do obrania króla od arcybiskupa 27 dnia paździer-
nika, pod Łomżą albo pod Warszawą, na dziewiąty dzień tegoż miesiąca, a przyzwalając
na ten pod Warszawę z nimi się zjechać.
Przyjechali potem między Wolą wielką a Warszawę, jako Uchański arcybiskup
gnieźnieński, Stanisław Karnkowski biskup kujawski. Piotr Myszkowski biskup
płocki. Wolski kasztelan czerski, Czarnkowski Stanisław referendarz, i wiele ry-
cerstwa: drugich panów nie mogli się doczekać, bo był wojewoda mazowiecki z kaszte-
lany onych krain złożył drugą konwokacyą pod Łomżą, a Mali Polacy mieli zjazd
w Osieku, i temże ona nie doszła. »i ysuar; [ cJ nv.
Przyjechali posłowie na on sejm od posłów cesarskich do arcybiskupa, prosząc
aby im oznajmił, gdzie panowie ich zjechać się do nich na elekcyą mieli, opowiadając
to, że poselstwo ustne mieli do wszystkich panów koronnych takie, z jakiego wszyscy kon-
tenci być mieli. Wszakoż im na to powiedziano, że tego panowie sami pewnie nie wie-
dzieli, gdzie ten zjazd być miał, dla wielkiego zapowietrzenia w ziemi.
Były wielkie fakcye między pany we wszystkich powieciech, a wszakoż jednak Pan
Bóg sam wszystko do dobrego końca i do zgody przywieść raczył, dla stateczności ry-
cerstwa.
Zjechali się panowie i rycerstwo krakowskiej i sędomierskiej ziem w Wiślicy na
dzień świętej Łucyi, na którym tam kaptur postanowiony w Krakowie albo konfederacyą
potwierdzieli, i deputaty nań obrali, o których w historyi dostatecznie wiedzieć będziesz.
Wszystkiej Ukrainie obronę obmyślili porządną.
Na konwokacyą, która złożona była na Trzy Króle w Warszawie, zjechali się po-
słowie ze wszystkich województw, w roku 1573.
Zamek tykociński, w którym skarb był królewski rządnie obwarowań przez Pio-
tra Zborowskiego wojewodę sędomierskiego, Jana Chodkiewicza starostę żmudz-
kiego, Jana Tumickiego kasztelana gnieźnieńskiego, Lawryna Wojnę podskarbiego
wielkiego księstwa litewskiego , który zlecili Stanisławowi Broniewskiemu koniusze-
mu przemyskiemu, Zygmuntowi Zebrzydowskiemu, wojskiemu krakowskiemu, sta-
roście górskiemu, Łukaszowi Łęckiemu staroście wołpieńskiemu, Maciejowi Zaleń-
skiemn staroście tucholskiemu, przedborskiemu i mścibowskiemu, Andrzejowi Owa-
dowskiemu drzworzaninowi królewskiemu, imieniem wszystkiej r.p. tak polskiego króle-
giblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 110
874 O KLEJNOCIE >7
stwa^ jako w. ks. 1. aby go ze wszystkim depozytem nikomu inszemu liie óddia wali jedno
temu, komu to zlecoup. bidzie, za doatatecznem namówienifiju ijycb ob(^ga państw panów
i rycerstwa. liJ^duj «wt«<i!Ai/l ii o ui a w ii; df.f:(}J?tvx«"W aw viBi<}i:iI otllfi &v'>£i&łjblflovl
W roku 1573 na elekcyą się zjechali panowie i rycerstwo miesiąca maja. Tam
mało nie od wszystkich panów chrześciańskich, cesarza, i od królów posłowie przyjechali,
z rozmaitemi poselstwy, o czem wszystkiem w historyi będzie. Pokój jednak od wszyst-
kich przyległych sąsiad, i nakoniec od pogan głównych nieprzyjaciół na ten czas, korona
i księstwo litewskie miały. A teżby był żaden nieprzyjaciel pociechy odnieść nie mógł,
gdyż wszyscy byli pogotowiu, ną k^żdą stronę, gdzieby był jedno kto się dał znać albo
pokazał nieprzyjacielem. SHoisbstf 6ńixs3 i>(iol8
Obran potem i mianowan od biskupa, a pnblikowan od marszałka Henryk książę
andegaweńskie, po którego posły obrawszy posłali, jakoś już pod herby czytał. Przyje-
chał w roku 1574, koronowan 20 dnia miesiąca lutego, przez Jakóba Uchańskiego
arcybiskupa gnieźnieńskiego, z wielką pompą i nieoszacowanym dostatkiem. Był przyj ęt
od wszystkich stanów we wszystkich województwach; na gościńcach kędy jechał do Kra-
kowa zajeżdżali drudzy w poczciech niemałych i dosyć ozdobnych, o czem potem w hi-
storyi czytać będziesz.,-! wfii*^ )X0 afiIol5B£:d ł^sIoW ,IJooIq
Niedługo ona radość i wielki koszt w niwecz się Polakom obrócił, bo jako prędko
dano znać Henrykowi królowi o śmierci brata jego króla francuzkiego, nie zwierzając
się tego nikomu, konie na to przez Francuzy rozsadziwszy, z zamku krakowskiego fortą
wyszedłszy, ujechał w roku tymże miesiąca czerwca dnia 18. ')iwf'i?oq il£{;'j9(;/i^4
Wielka była trwoga między ludźmi, skoro się dowiedzieli o ujechamitj<gó. Ja ti
hrabia Tę czy ńs ki kasztelan wojnicki, który na ten czas był podkomorzym, obaczywszy
iż króla niemasz, wpadł prędko na konie z kilkiemdziesiąt sług, dogoniwszy go za Pczy-
nem, skoczywszy z konia, padł krzyżem przed nim prosząc, aby mu tego nie czynił. Ale
król obawiając się już wiela rzeczy, wrócić się nie chciał. Szło mu też o to, aby ojczy-
zny, królestwa wielkiego i bogatego, nie utracił. Tak się Tęczyńskiemu wymówił i wypro-
sił, że mu pozwolić drogi przedsięwziętej musiał. Żegnając się z nim z płaczem, oba swą
krew, rzężąc palce, pili. Trzymał Polaki mało nie całe dwie lecie w obietnicy iż przyje-
chać miał na królestwo. Ale iż trudności wielkie mu przeszkadzały w ojczyźnie, wyje-
chać nie mógł. Polacy też mając wielką potrzebę tego, aby pana zawsze w swej ziemi
mieli, napomniawszy go przez posły swe, aby do królestwa na które obran, koronowan,
i przysiągł mu, przyjechał, czas mu naznaczywszy na który przyjechać miał. A zaraz
jeśliby tego nie uczynił, elekcyą na inszego złożyli; w historyi ostatek mieć będziesi^/ota
W onych czasiech jeszcze za króla Henryka, w Wołoszech wielkie niepokoje były,
bo Iwonia hospodar, który był zegnał z państwa Bohdana, miał niepokój od Piotra mul-,
tańskiego wojewodzica, któiy go z Turki, z Węgry, z Greki, z Serby i z Multany najetA
dżał, którym aczby się był nie dał pożyć, ale od zdradliwych Wołochów omylon i zdra-
dzon, o czem będziesz miał w historyi. j
Tegoż roku grady panowały wielkie, tak że. Lptastwa pobiły wiele; był rok dla
tego drogi na zboża. lodhosi^ .nraoi^lelodoirt słofemjjle uinaiie
W roku 1575 miesiąca września wielcy Tatarowie do Podola się gotowali. O czeni
V/. KS. LITEWSKIEGO. 876
straż dała znać Mikołajowi Sieniawskiemu hetmanowi polnemu z domn Leliwa,
zaraz szlachtę obwieścił. Ściągnęli się do gmmady, obrawszy sobie za hetmana Miko
łaja Mieleckiego podolskiego wojewodę z domu Gryf, szedł z nimi ku Sieniawie.
Poganie fortelu użyli, posłali przed sobą piętnaście tysięcy Tatar, którzy prawie na ten
czas przychodzili pod Sieniawę, w miasto się wbili, zamek już byli ubieżeli albo spalili,
bo były Tatarki branki zaczarowały wszystkę strzelbę, że z żadnego działa strzelić nie
możono. Wtem ludzie z lasów z wojski wychodzić poczęli, przed którymi Struś o wie dwa
bracia Jakób i Jerzy wbieżeli ochotnie acz z małym pocztem w miasteczko, gromili
się z onymi pogany, którzy już pilno domy plundrowali, ognie zakładali, chcąc w popiół
wszystko obrócić. A wtem obaczywszy lud wielki, uskoczyli do onego kosza swego, a
potem z koszem aż do wojska wielkiego w pola dzikie, za którymi posłali hetmani, jako
polny Kozaki swe, ale już tak rozumieli, że poganie nie ostali się z przestrachu aż w hor-
dzie. Namawiali rycerstwo, jako wojewoda podolski, aby się zatrzymali czas jakikolwiek,
obawiając się odwrotu. Oni to rozumieli za rzecz niepotrzebną, rozjechali się do domów.
Ledwie z koni zsiedli, wieść przyszła o wielkości pogan; nie wierzył żaden aż ich na
oko obaczyli. Wielkie szkody na ten czas poganin w ruskich krainach poczynił, o czem
w historyi dostatecznie mieć będziesz.
Moskiewski przedtem niż był ujechał król Henryk, przez posły swe przymierze
z nim wziąwszy, Pernawę, i inszych kilka zamków w Inflanciech, złamawszy przysięgę
i wiarę swą, zdradliwie wziął.
Inszych wiele za ten krótki czas przypadków jako panował, historyać powie do-
statecznie, j::: 1 ^*
Tego roku BdSza wielka panowała, Wisłę na niektórych miejscach przejeżdżano.
Tego roku w dobrzyńskiej ziemi około Rypina wilk szalony łudzi dwojenaście pokąsał,
od czego aż trzeciego miesiąca srogą śmiercią niektórzy umierali. Tegoż roku barzo się
łyskało in Januario.
Tegoż roku w Mazowszu szlachcica w kościele płońskim zabito z mśnice w ponie-
działek wielkonocny imieniem Frąca Mnichowskiego z domu Slepowron, i wiele
inszych swowolnych spraw w różnych powieciech i województwach było, o czem ci hi-
storya potem powie.
aiir Po odjechaniu Henrykowem, widząc panowie i rycerstwo rzeczpospolitą bez pana
barzo nieprzespieczną , upomniawszy go przez posły, i czas naznaczywszy dokąd go
czekać mieli, na który jeśliby nie przyjechał, inszego na jego miejsce obrać umyślili, i
także uczynili, o czem w historyi dostatecznie czytać będziesz. Oibp!pdiq fts osion
: W roku 1576 STEFAN BATORY wojewoda siedmigrodzki, w niemałym pocz-
cie ludzi rycerskich, obrany na królestwo do Krakowa przyjechał; zaraz z Anną córą
króla Zygmunta, a siostrą rodzoną Augusta króla zmarłego, ślub wziąwszy, korono-
wau od Stanisława Karnkowskiego, który na ten czas był biskupem kujawskim,
a potem arcybiskupem gnieźnieńskim, w niebytności arcybiskupa gnieźnieńskiego Ja-
kóba Uchańskiego z domu Radwan, który się był odłączył z inszymi pany trzyma-
jąc na cesarza. Ale skoro się dowiedział i wszyscy oui panowie o przyjechaniu króla
876 O KLEJNOCIE v
Stefana, k'temu już o koroBowanym, nemo illorum contr adicebat , zatem król jechał do
Warszawy. Tam do niego wiele się z onej przeciwnej strony zjeżdżało, poddanność i
wiarę stateczną jako panu opowiedając, czego i przysięgami potwierdzali, etc. Tegoż roku
po koronacyi 25 dnia maja w Krakowie grom uderzył na pasyą świętego Franciszka.
Z czego acz się cieszyli nieprzyjaciele kościoła bożego, ale im Pan Bóg według pra-
ktyki serc icłi darzyć nie raczył, bo to wszystko na dobre kościołowi swemu i rozmno-
żenie chwały swojej obrócił, o czem ci się szeroko w historyi powie,
iiinjc W Warszawie będąc król z onymi pany którzy przy nim byli, i z tjmi co się do
niego zjeżdżali, radząc o statecznem uspokojeniu wszystkich buntowników, złożył sejm
w Toruniu, na który jadąc, Alb. Friderikus margrabia brandeburski, ks. pruskie, etc.
przysłał do niego posły swe do Brześcia kujawskiego z listy, opowiedając wiarę swą, i
tę powinność, którą on sam i przodkowie jego królom polskim powinni. j^}. .oyi
Gdy przyjechał król do Torunia, wszyscy panowie pruscy przeciwko niemtt wyje-
chali, także i rycerstwa wiele, a według zwyczaju odprawiwszy przysięgę, o potwier
dzenie praw i wolności swych prosili, co otrzymali. Sami tylko Gdańszczanie się od nich
odłączyli, do których król, mało ludzi do dworu swojego przyczyniwszy, wojsko obrócił,
nad którymi przełożył JanaZborowskiego kasztelana gnieźnieńskiego, męża w sprawach
rycerskich biegłego, i senatora r. p. dobrego, i wiernego miłośnika. Jako długo się około tego
miasta bawił, i jako do pokory Grdańszczany przymusił, w historyi się tego nasłuchasz.
Na drugi rok po tej potrzebie, złożon sejm w Warszawie, na którym Gdańszczanie
uczyniwszy pokorę, króla przeprosili. ■; »r?<r'
Po sejmie rychło wyjechał król z Warszawy do Rusi na Sędomierz, we Lwowie
niedługo zmieszkawszy, do Krakowa się obrócił na konwokacyą. Tam do niego przy-
jechali posłowie moskiewscy, a wziąwszy to sobie za despekt że król przeciwko nim nie
powstał, ani czapki zdjął, oni też swoich zdejmować nie chcieli, ani poselstwa sprawo-
wać, i tak odjechali. Za którymi zaraz król z wojskiem się obrócił, w roku 1579. Przy-
szedłszy pod Połock w wielkie niepogody, wziął miasto i zamek.
Pod Sokół zamek tak rzeczony, na którym wiele ludzi przebranych było do boju,
hetmana wielkiego koronnego Mikołaja Mieleckiego wojewodę ziem podolskich,
z Polaki tylko a z piechotą niemiecką posłał, który prędko wielką mocą wziął, ludzie
wszystkie na nim poraził, także i hetmany, o czem będzie w historyi. Insze zamki w tymże
powiecie przez różne rotmistrze pobrawszy, do Litwy się obrócił. oia osiąfi
Drugiego roku do Moskwy się gotował król, przyczyniwszy ludzi z Węgier i z Nie-
miec za pieniądze, przyszedłszy pod Wielkie Łuki, miasto i zamek mocny przez moc
wziął, inszych potem zamków kilka, jako Wieliż, Zawołocie. etc.
Tego roku w Krakowie miesiąca maja, Żydówka Markowa żona, Flejdlowa córka,
imieniem Hindla, urodziła uno partu naprzód dziecinkę jako męski palec, szczurka gołego
z długim ogonem i pięcioro ptasząt, wszystko osobno, umarła we dwie niedzieli potem.
,tnii Tegoż roku na sejmie w Warszawie Gołyńskiego czci odsądzono.
-£l Moszczyński eg o także o zabicie brata, i inszych kilka.
f Tegoż roku w Pułtowsku Ciecierskiego kanonika tamże, zabito w domu W i cho-
ro wskie^o z domu Lis tamże kanonika, i
w. KS. LITEWSKIEGO. 877
\[£r.5i'J£egoŁ roku in Januario było wielkie łyskanie.
Na trzeci rok więtsze wojsko król Stefan zebrawszy z Węgier i z Niemiec za pie-
niądze, szedł do Moskwy prosto pod Psków, miasto i zamek ze wszech stron obiegł.
Tam ulęknąwszy się nadęty tyran, dumę swą upuścił. Inflant odstąpił, na przymierze
podług myśli królewskiej pozwolił, z jakiemi kondycyami, toć napotem historya powie.
Król odjechał od Pskowa do Rygi, zleciwszy wszystkę sprawę z posły moskiew-
skimi hetmanowi wielkiemu koronnemu Janowi Zamojskiemu z domu Kożlarogi
alias Jelita, który wszystko porządnie postanowiwszy, po odjechaniu królewskiem na
onem miejscu wojsko dziesięć niedziel zatrzymawszy, potem je rozpuścił, król do Polski
się obrócił na sejm do Warszawy.
Roku 1582 kalendarz odmieniono 4 OdobriSj dziesięć dni wyrzucili.
Na tymże sejmie Iłłowskiego z domu Prawdzie, syna Alexandra wojewody
mazoweckiego, który był kasztelanem wyskim , o zabicie Grajewskiego starosty wy-
skiego na dobrowolnej drodze, ścięto.
W roku tymże miesiąca grudnia, król Stefan do Krakowa przyjechał. Tegoż czasu
Jan Zamojski hetman i kanclerz koronny na starostwo krakowskie wjechał.
Tegoż roku król darował Jezuitom kościół świętej Barbary, w którym kazanie nie-
mieckie bywało, za pilną prośbą i usiłowaniem IcIl sbi-srm ^.'U.ul.
W Połocku i w Rydze tenże król te kollegia założył i nadał, a przedtem w sied-
migrodzkiej ziemi w Kołoswarze bogacie nadał, w roku 1579.
W roku 1583 miesiąca czerwca, Anna królowa do Krakowa przyjechała dosyć o-
ehędożnie, proszona na wesele hetmańskie. Tamże mieszkała przez ten wszystek rok,
grób sobie w kaplicy ojcowskiej gotować kazała, do której kapłanom Rurantom przyczy-
niła prowentów. Wyjechała z Krakowa z płaczem wszystkie żegnając, dnia wtórego mie-
siąca maja w roku drugim, do Skały na noc ku Częstochowej , tam ztąd do Warszawy
na mieszkanie.
Wtymże roku król tylko łowy, po pracach sobie odpoczywając, w krakowskiem wo-
jewództwie w Niepołomicach myślistwem się bawił, ainiay/
Tegoż roku miesiąca czerwca, dnia dwunastego, syUbwicy swej Gryzeldzie, Chrzy-
sztofa wojewody siedmigrodzkiego córce, wesele sprawował, którą wydał za Jana Za-
mojskiego, hetmana i kanclerza koronnego, krakowskiego starostę generała, etc Wiele
gości z obu stron na to wesele naproszonych było, na które się zjeżdżać poczęli dnia
pierwszego czerwca, królowa naprzód dnia czwartego tegoż miesiąca, potem wiele panów.
Dnia piątego tegoż miesiąca panna do Niepołomic przyjechała, trzy mil od Krakowa.
£1. Wyjechało potem przeciwko niej wiele pań zacnych z Krakowa : naprzód dwie hra-
Maace Tęczyńskie, Jadwiga Myszkowska wdowa, wojewodzina krakowska, i
Katarzyna Radziwiłowa księżna, kasztelanka trocka, etc. Zofia Oleśnicka sio-
strzenica rodzona hetmańska^ Dulska kasztelanka chełmieńska, podskarbina koronna, która
po tem weselu skoro umarła, i wiele inszych pań z niemi. Potem sam hetman dosyć w o-
zdobnym poczcie wyjechał, przy którym wiele panów i paniąt ochędożnie w poczciech
niemałyeb wyjechało.
878 . O KLEJNOCIE
A przedtem marszałek koronny Andrzej Opaleński Wielkiej Polski generał,
z domu Łodzią, z kasztelanem sędomierskim, i z Pawłem Korytkiem kasztelanem
przemyskim z domu Kożlarogi, z Janem Fredrem kasztelanem sanockim z domu
Hońeza, z Janem Tomaszem Drojewskim kasztelanem przemyskim, aż na granice
węgierskie wyjechali w poczciech niemałych z żonami, a osobliwie marszałek, który miał
ozdobny poczet knechtów w żółtej a błękitno szachowanej barwie^ okrom inszych szlach-
ciców znacznych niemało. Z panną też byli o dwieście Węgrów, wszyscy lamparty prze-
pasani wedłtig zwyczaju swej ziemie. Zsiadła panna jadąc do Krakowa z onymi panami
do gościńca, który już było pięknie ochędożono. A tam do niej przyjechał hetman z o-
nymi wszystkimi pany. Wyszło przeciwko niemu wiele panów i pań, zwłaszcza oni któ-
rzy byli wysłani przeciwko pannie; panna z wielą pań drugich, zwłaszcza węgierskich^
została w domu. Tam gdy wchodził hetman, wyprowadzona panna od marszałka koron-
uego przeciwko niemu na pół izby, przywitał ją, a mówił do niej po łacinie, bo ten ję-
zyk dobrze rozumiała. Potem od Piotra Myszko w ski eg o biskupa krakowskiego imie-
niem królewskiem przywitana i pozdrowiona była. Wsiedli potem na konie, i na wozy
panie, a porządnie pannę do Krakowa na zamek prowadzili przez Kazimierz.
Naprzód marszałków poczet, potem Węgrowie za nimi, i ony panięta którzy z het-
manem przeciwko pannie wyjeżdżali, a naostatku sam hetman z przedni ej szy mi pany,
za którymi jechała panna. Przyjechawszy na zamek, do pokoju nagotowanego zsiadła,
I)otem do królowej od marszałka przyprowadzona, którą przywitawszy, z paniami węgier-
skiemi nazad odprowadzona.
Potem dnia 12 czerwca, gdy czas był naznaczon ślubowi i weselu, wiele panów i
posłów od drugich, jedni do króla, drudzy do hetmana jako do młodego pana się scho^
dzili, weszli potem do kościoła, mszy i kazania wysłuchali. Skoro po mszy weszli do kró-'
lowej, kędy też panna od marszałka koronnego wprowadzona z paniami i z pannami
węgierskiemi była. Tam im Marcin Biało brzeski biskup kamieniecki ślub dawał. Wy-
szli potem na salę, kędy stoły były nagotowane do jedzenia: Naprzód siadł król na ma-
jestacie kosztownie przygotowanym, królowa po lewej stronie, potem panna, podia niej
hetman albo już pan młody, podia niego Baltazar i Andrzej synowcy królewscy, sy-
nowie Andrzeja Batorego, potem posłowie od niektórych książąt, panowie radni i
panie, wszyscy według zwyczaju miejsca zasiadali, panowie po prawym boku królewskim,
panie po lewym wedle królowej. A byli ci posłowie: legat papieski, poseł Jerzego Frysi,
deryka brandeburskiego margrabię, książęcia pruskiego, poseł od wojewody siedmigrodz-
kiego synowca królewskiego, poseł od książęcia kurlandzkiego. etc. Potem panowie wę-
gierscy przedniejszy, Jan Mn, Krzysztof Banfi, Gabryel Ciaki. Panie zasię; Chrystyna
z Souliok, Jerzyna Bocikajowa wdowa, Zofia Patocza, Jerzyna Bebekowa, i Anna Peme^
zyna, która pierwej była za Jerzym Banfim. t
Potem panowie polscy: naprzód Piotr Myszkowski z Mirowa, krakowski bi-«
skup, książę siewierski, Piotr Dunin Wolski płocki, Jan Borukowski z Bylina
przemyski i podkanclerzy koronny, Marcin Białobrzeski kamieniecki i opat mogilski,
biskupi. Po tych skoro Walenty Dębieński kasztelan krakowski, Andrzej hrabia
z Tęczyua wojewoda krakowski, Stanisław Szafrauiec z Pieskowej Skały woje-
w. KS. LITEWSKIEGO. 879
woda sędomierski, Chrzysz to f Ra dziwił na Babinkach i na Bierzy ks., kasztelan tro-
cki, w. ks. 1. podkanclerzy i hetman pohiy, Piotr Po tu lic ki wojewoda brzeski, Kon
stantyn książę Ostrogskie wojewoda kijowski, marszałek ziemie wołyńskiej, Jan
Tarło z Szczekarzewie wojewoda lubelski, Stanisław Żółkiewski wojewoda beł-
ski, Stanisław Kryski z Drobnina wojewoda mazowecki, Janusz książę Zba-
raskie wojewoda bracławski, kasztelan sędomierski, Jan hrabia zTęczyna kasztelan
wojnicki, podkomorzy koronny, Jan Zborowski kasztelan gnieźnieński, Paweł Szcza-
wiński kasztelan łęczycki, ochmistrz królowej, Marcin Lesniowolski z Obór ka-
sztelan podlaski, Stanisław Stadnicki kasztelan sądecki, Mikołaj Fierlej z Dą-
browice kasztelan biecki, referendarz^ Mikołaj Ligęza zBobrku kasztelan wiślicki,
Jerzy Mniszek z Wielkich Kończyc kasztelan radomski, Jan Sienieński kaszte-
lan żarnowski, Paweł Korytko kasztelan przemyski, Jan Fredro z Pleszowic ka-
sztelan sanocki, Stefan Grudzieński kasztelan nakielski, Stanisław Radzimiń-
ski kasztelan zakroczymski, starosta liwski, Jan Dulski kasztelan eh ebniński, podskarbi
koronny, Andrzej Opaliński marszałek koronny, generał Wielkiej Polski, Andrzej
Zborowski marszałek nadworny, starosta radomski, książęta Słuckie trzej, książęta
z Ostroga trzej, książę Roman Sanguszko. Ci zasię panowie posły swe przysłali:
Stanisław Karnkowski arcybiskup gnieźnieński, Hieronim Rozrażewski biskup
knjawski, Jerzy Radziwił biskup wileński, Adam Pilch owski biskup chełmski,
Stanisław hrabia z Górki wojewoda poznański, Mikołaj Radziwił wileński wo-
jewoda, hetman nawyźszy w. ks. 1., Mikołaj Mielecki wojewoda podolski, Ostafij
Wołowicz kansztelan wileński, kanclerz w. ks. 1., Jan Sierakowski wojewoda łę-
czycki, Jan Kiszka starosta żmudzki, podczaszy w. ks. 1., Andrzej Wiśniewiecki
wojewoda wołyński, Grzegorz Zieleński wojewoda płocki, Anzelm Gostomski
wojewoda rawski, Fabian Gema wojewoda marborski, Jan Talwosz kasztelan żmudzki,
Jan Hlebowicz podskarbi w. ks. 1., Stanisław hrabia z Łabiszyna Latalski
starosta człuchowski etc. etc. Od miast posłowie: gdańscy, toruńscy, elbiescy. Było sto-
łów dwadzieścia. Skoro po obiedzie naprzód król ze wszystkimi pany wyszedł, potem
królowa z panną młodą i z paniami wszystkiemi , tam aż do wieczora tańcowali. Potem
pannę do łożnice odprowadzono, którą imieniem królewskiem oddawał marszałek koronny,
od pana młodego dziękował biskup krakowski. Nazajutrz trzynastego dnia tego miesiąca
przed obiadem upominki pannie młodej od hetmana oddane były przez kasztelana sędo
mierskiego, manuele z kamieńmi drogiemi, łańcuchy, kubki rozmaite, altembasy, złoto
głowy, srzebnogłowy na szaty. Potem od króla i od królowej , zatem książąt wyżej po-
mienionych posłowie, od panów którzy sami byli, jako też i posłowie od drugich po-
mienionych, i od miast różnych, pannie młodej winszując szczęścia, według zwyczaju
wszyscy upominki dawali. Tym wszystkim dziękował Chrzysztof Radziwił książę
na Dubinkach i na Bierzy, kasztelan trocki. Potem siadali do stołu, skoro po obiedzie
tańce były rozmaite, także dnia trzeciego. Potem król odjechał do Niepołomic, tam się
myślistwem zabawiał, hetman też roki, jako starosta miejsca onego, odsądził. Dnia potem
trzeciego, gdy król z Niepołomic przyjechał, wszyscy panowie się do niego zjechali %
rQ?jpaowęp_. sprawach r. p. mieli. : ul
880 O KLEJNOCIE '
Naprzód im hetman albo kanclerz wyliczał rzeczą piękną dosyć potrzeby wszystkie
i przypadki r. p., potem każdy według miejsca swojego co rozumiał wetowali, także aż
do niedziele na poranki zjeżdżając się do króla, namowy zobopólne miewali. W niedzielę
potem król z królową i panowie wszyscy wyżej pomienieni, posłowie także, do sale na to
kosztem zbudowanej w zamku na Rabsztynie od hetmana proszeni, przyszli na obiad. Była
ona sala ozdobnie przystrojona, tak malowaniem misternem jako i obiciem kosztownem.
Na wchodzeniu przed salą były dwie osobie ryte między słupami. Mars na prawej, na
lewej białagłowa trzymająca signa mdoriae, a wewnątrz wszystka historya o wzięciu
Prozerpiny misternie wymalowana, naprzeciwko drzwiam majestat królewski złotogło-
wem obity, nad stołem herby królewskie, niedaleko drzwi służba aż pod samy wierzch
pełno kubków kosztownych, którą mógł szacować na sto tysięcy złotych i lepiej.
Tym też porządkiem jako w przeszłą niedzielę, oni wszyscy goście u stołów sie-
dzieli ; po obiedzie od hetmana albo pana młodego podarki oddawane były. Naprzód kró-
łowi dał koń stada swego, który urodą i cnotą podobien był dzianetowi. Królowej kubek
osobny, z którego pode Pskowem, gdy tam był z wojskiem od króla jako hetman zesta-
wień, za zdrowie królewskie i onej samej pijał. etc. Inszym potem gościom swym, panom
i paniom i posłom pomienionyra^ portugały złote, na których była twarz królewska z je-
dne stronę, z drugą żałosna figura o wzięciu Połocka i ziemie inflantskiej, jako niżej oba-
czysz. Po obiedzie skoro były tańce rozmaite aż ku wieczorowi; wieczór kunszty rozmaite
ogniste. Przyszły potem dwie rocie piesze po staroświecku, w zupełnych lśniących kiry-
siech ubrane, którzy z sobą pieszo drzewka kruszyli, niektórzy też z sobą broniami wrącz
czynili, na co król, królowa i wszyscy goście chętliwie patrzali długo w noc.
Drugiego dnia także król i panowie wszyscy z rady wyszedłszy, zeszli się wszyscy
na obiad tamże do tego gmachu. Po obiedzie król i wszyscy mało się przechodziwszy,
znowu się na wieczerzą zeszli. Po wieczerzy gdy nalepszej myśli być poczęli, wystąpiło
jakoby z nieba kilka bogów i bogiń ubranych kosztownie. Naprzód z sobą sami rozmaite
tańce mieli, potem imię królewskie i Zamojskiego pana młodego, któremu to k'woli
czynili, pannie młodej także, wysłowiwszy i pozdrowiwszy, z panami i z paniami tańco-
wali. Także i trzeciego dnia do onegoź gmachu, wyszedłszy z rady król z onymi pany
wszystkimi, na obiad się zeszli. Po obiedzie na rynku były rozmaite igrzyska i gonitwy,
wszystkie kamienice około kościoła panny Maryi w rynku dla panów i pań zapowie-
dziane były, a osobliwie jedna u Jana Szpiglera mieszczanina i rajce, w której król
z królową siedział. Ten ciesząc się z tego, że król dom jego nawiedził, upominek daro-
wał, który król wziąć rozkazawszy, hojnie łaską nagrodził. Na rynku była wielka ciżba
i po gmachach naostatek, tak aż się z ludźmi łamały. Było dwoje spektakula na rynku;
na jednem było wiele pań i panien, na drugiem sędziowie i sam hetman. Tam naprzód
siedm par z kopijami wyjechawszy za tarczami na ostre gonili rządnie i mężnie dosyć,
hetmańscy z niektórymi dworzany królewskimi, jako naprzód Podhorecki Wacław,
Paweł Racko, Andrzej Grudzieński, Jakób Jankowski, Stefan Kazimier-
ski, Stanisław Górski, Paweł Piaskowski, Mikołaj Rogoziński, Bronisław
Orchowski, Marcin Kiermański, Jakób Miłkowski, Chrzysztof Broniewskir
Jan Dobek, Stanisław Cimiński. Ci wszyscy przedtem żołnierską służąc do Mo-
w. KS. LITEWSKIEGO. 881
skwy wiele a mężnie z nieprzyjacioły czynili, a potem do hetmana przystali. Mieli cho-
rągwie pod herbem hetmańskim trzemi drzewy, na których był ten text napisany: Cernit
et Audeł. 1 ten: Ułrague civis. Wsiadając na konie wszyscy, jeden drugiego przepra-
szali, i to, jeśliby który za przypadkiem nieszczęścia był obrażon i zabit nakouiec
od drugiego, sobie odpuszczali. Było rannych kilka w tem tam igrzysku, jako Grodziecki,
któremu kopija przez rękę przebiegła, Kazimierski także przez ramię szkodliwie był ra-
nion, pod Miłkowskim koń ranion, pod Dobkiem koń zabit, któremu zaraz hetman
swego dobrze ubranego, na którym sam siedział, oddać kazał.
Zatem skoro się ta gonitwa dokończyła, przyjechał mąż na koniu na onże plac
w murzyńskim habicie, prosząc sędziów, którzy siedzieli in seorńm specłaculo, żeby panu
jego na on plac przyjechać dozwolili. Zatem gdy mu dozwolono, Mikołaj Wolski
miecznik korouny, starosta krzepicki, po murzyńsku ze wszystkim pocztem kosztownie
ubrany, wyjechał oa wozie pozłocistym, panna która była podparta herbem Zamojskich
domu, a z tyłu biały orzeł w koronie , na tej imię królewskie napisane było po grecku :
StefanoSj z gęby wychodził głos: Regni ac triumf, nomen et omen, a na kopijach text
napisany: Rectis hełli pacisąue comiliis. Za panną szli mężowie po murzyńsku ubrani
w pancerzach z płótna na to uczynionych a w wieńcach za którymi szedł elefant, u któ-
rego na grzbiecie była wieża, z której rozmaite kunszty puszkarskie wychodziły ogniste.
Yellum złote nieśli na trzech wielbłądach Murzynowie, trębaczów było ośm także po mu-
rzyńsku ubranych. ;i^oi.v-
Potem Mikołaj Zebrzydowski starosta wstężycki w osobie Saturnusowej , jako
rycerz złotego wieku na on plac przyjechał, wóz ciągnęły dzień i noc, dwanaście dziatek
białych, także wiele czarnych, nadobnie ubranych w hatłasowe szaty, gwiazdy po nich:
białe trzymały prawą stronę, czarne lewą, łańcuszkami powiązane, a wszystki zegarki
niosły na głowie; siedział na wozie Saturnus z brodą siwą, kosę w ręce zbrojnej trzy-
mał, TempiLs wszystkich poganiał trzymając na głowie zegarek, w pół woza siedział
ScipiOf złotą banię wielką w ręku trzymał, która znaczyła wiek złoty za panowania
króla Stefana.
Zatem Stanisław Miński wyjechał na onże plac, Jowisza i Minerwy osoby na
wozie mająC; wóz był na sferach obłokiem nakryty, co było z bawełny misternie przy-
prawiono, który ciągnęli trzej orłowie ; na prawej stronie siedział Jupiter, przed nim ły-
skania straszne były ogniste, który gdy doszły onego obłoku, zrazu się gwałtem żarzyć
poczęły, aż bóg z bogiuą zaledwie z onego wozu uciekli, jednak ugaszono. Trzymali Jo-
wisz z Minerwą gniazdo, na którem siedział orzeł biały, co znaczyło, iż za ich pomocą
albo obroną (jako ludzie pogańscy rozumieli), państwa w pokoju sprawowane były, a iż
tym bogom przedtem orła ofiarowano, którego królestwo polskie za herb używa, oka-
zując też to, że oni sami królowi temu z rąk to swoich oddali, i to znać jakoby da-
wając, że dla nich takie szczęście, królestwo i sława, za fortunnem zwycięstwem na
wszystkie nieprzyjacioły się rozciągała, a oni się z tego ciesząc, z nieba na ziemię zstą-
pili, obiecując i napotem szczęśliwe powodzenia. Był wóz osobnie urobiony, miasto kół
na czterech się sferach toczył, na którym niebo albo one gmachy bożków onych na
cztery części się dzieliły ; na każdej sferze były trzy znaki niebieskie z gwiazdami, które
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa Polskiego, Bartosza Paprockiego. Hi
882 or o KLEJNOCIE
zowią signa zodiaci; oprócz samego Jowisza, który na wozie siedział. Prowadzili go
satyrowie czterej, przy nich rycerz w osobie Argantowej, co był królem w Beocyi, trzy-
mając w lewej ręce tarcz, na której były dwie pola, białe a złote, w prawej ręce dwie
jabłce, ciskał a chwytał drugie, trzecie nogą od siebie odbijał, a miał ten text napisany :
Acąuirit, Habet, Spernit.
Stanisław Żółkiewski wojewodzie bełski w osobie Dyany myśliwej wyjechał,
na znak tego, iż król po wojnie w pokoju zabawiony, naraczej się myślistwem zabawiał;
miał na sobie ubiór zielony, mając podia się czternaście nimf, które wiodły charty i ogary
i dwóch jeleni, wszystkie były ochędożnie i kosztownie ubrane. Okazawszy rozkoszy swe
królowi, Dyana na koniu na stronę odjechała, za nią skoro tryumf moskiewski, który
tak był przygotowany : Wieża którą toczono od Wajsowej kamienice ku onemu placowi na
widok przed króla, który siedział w Szpiglerowej kamienicy ; nad bramą było napisano ten
text: Stef ano regi Polo. mag. dud Lit. moschovitico vicłoń, triumf atori , Polotia Livonia-
que receptis, et Lituaniae finihus prolatis. S. P. Q. P. Na prawej brony stronie ten napis:
Magnanimitate, clementia. Na lewej : Nil procrastinando. Po stronach zasię ten był text,
na prawej: Nec urbis portis. Na lewej: Nec orbis jinibus. A gdy ją przytoczono nieznacznie
bliżej ku placowi, naprzód wyszło ludzi ochędożnie ubranych kilkadziesiąt, jako jacy żoł-
nierze, za nimi trębacze, po nich skoro proporce albo znaki wojenne, za nimi jezda, przed
którą rotmistrze, a przed wszystkiemi giermek kosztownie ubrany, piechota wszystka
z pozłocistemi szefeliny po staroświecku. Za nimi skoro na trzech woziech wieziono po-
dobieństwa onych wszystkich spraw wojennych, które przez trzy lata w moskiewskiej
ziemi podejmowane były, miast, zamków pobranych, rzek, lasów, przez które się prze-
prawowały wojska, oblężenia zamków i dobywania ich; na drugich woziech pancerze,
zbroje, tarcze, oszczepy, drzewa i insze rozmaite broni moskiewskie wieziono, za nimi
ludzie obojga stanu, jakoby więźnie, i wielka zdobycz albo łupy; inflantska ziemia na-
kształt białejgłowy przyprawiona była ochędożnie, w wieńcu zielonym na szerokim placu,
kędy onej wszystkiej krainy własność wykonterfetowana była, a Moskwicin u niej pod nogami
przydeptany. Za temi wszystkiemi szli mężowie, którzy bronili tego, aby się ludzie nie
naciskali, za nimi wóz kosztowny ku tryumfowi należący, ze wszystkich wozów nawyższy,
we cztery konie białe, na przodku wozu orzeł biały wyciągnął szyję, mąż na koniu
z łukiem, w tyle u niego panna, która w prawej ręce trzymała wieniec, w lewej kłos,
w tyle wozu trzy kopije, od których na łańcuszkach trzech jeden wielki łańcuch wisiał,
którym był Moskwicin przywiązany, a za wozem więźniów po moskiewsku ubranych nie-
mała grumada, hetmanów, wojewód, w Inflanciech, pod Połockiem, pod Sokołem, pod
Łukami Wielkiemi , pod Zawołociem, i indziej pobranych ; za nimi insze pospólstwo, a za
temi wszytkiemi błazen , który się pośmiewał z onych pierwszych hardych fuków i śmia-
łości nieprzystojnej ich, i z wielkiego kniazia moskiewskiego. Podia wozów między onymi
więźniami szły białegłowy z lampami, z których osobne perfumy wychodziły, na ostatku
muzyka, wszystki w wieńcach. A ten tryumf wywiodły książęta S łuckie, bracia rodzeni,
o którycheś czytał pod herbem księstwa litewskiego.
Za nimi zaraz wyjechał Ocieski Joachim z domu Jastrzębiec, na wozie
w. KS. LlTEWSKIEaO.
883
w sześć koni z przjrprawionemi skrzydły, siedział na wozie Oupido nagi z kędzierzawą
głową, mając zawiązane oczy, sajdak na ramieniu, podia którego siedziały cłiłopięta barzo
pięknie śpiewając , a z oba stron około woza świece lane i kunszty pnszkarskie mi-
sternie wymiotano. .::(1,-''"A utnob s iń&v>iA\yfi[ti\ jt- j .j... (ijMi mj
Zatem skoro Wenus na dwóch wielorybach na muszli morskiej siedząc wyjechała,
trzymając Parysa związanego łańcnchem, co wywiedli Jan i Piotr Myszkowscy, sy-
nowcy Piotra biskupa krakowskiego; ci przemysłem i ochędostwem wiele innych celo-
wali. Szła naprzód muzyka pięknie i kosztownie ubrana, za muzyką czterej trębacze
w żółtym i białym hatłasie , wielorybom z oczu i z gąb po wszystkich stronach pryskała
woda perfumowana na ludzie którzy się naciskali, czem wielki przestwór sobie czynili.
K.nM5 kosztownie ubrana była w brunatnym złotogłowie, kształt z białego a z żółtego
altembasu, za nią jechali dwa patronowie, jabłko złote sędziom oddali, na którem był text
pisany: PuLcheriori detur, co potem do ręku panny młodej od hetmana podane było. Mieli
lokajów dwanaście, w czerwonych, w białych, w modrych hatłasiech, cztery konie po-
wodne, deki na nich hatłasowe, z błękitnego, z czerwonego a z żółtego, haftowane zło-
tem, które wiodły biidegłowy w kitajkowych szatach wiśniowych, głowy pięknie ubrane.
Miotano na placu talery srebrne, na których była
z jednej strony twarz królewska, z drugiej strony ten
koDterfet.
Chceszli szerzej o tem wiedzieć, czytaj epistolam
R. H. S. R. ad Georgium Fridericum marchionem bran-
deburgen. in Prussia ducem.
Po przenosinach w kilka dni rozjechali się oni pa-
nowie, król także w Niepołomicach kilka się czasów
zabawiwszy, wyjechał do Litwy 15 Septembris roku 1583.
Tegoż roku szóstego dnia lipca lwica na zamku
krakowskim chowana miała czworo lwiąt; chowały się
mało nie do półrocza dobrze, potem pozdychały. « i » |
W roku 1584 Tatarowie około Winnice i Cbmietnika
szlacheckich domów przez dwadzieścia znacznych wył^raU, o
lepszą sprawę w historyi. / j ,^^ii i>/v
Tegoż roku umarł Alexander Mieleński biskup w Inflanciech wendeńskich, był
i opatem mogileńskim, cnotliwy i dobrze zasłużony rzeczypospolitej biskup, na jego
miejscu został synowiec jego własny z domu W czele.
Tego roku umarł Jan Borukowski biskup przemyski, podkanclerzy koronny.
Tegoż roku Katarzyna królowa szwedzka umarła, której w Krakowie Anna kró-
lowa polska dostateczny obchód pogrzebu sprawowała.
Tegoż roku umarł hrabia Andrzej z Górki kasztelan międzyrzecki, po którym
wielkie skarby i majętność na brata Stanisława wojewodę poznańskiego przyszły.
Tegoż roku umarł Kasper Zebrzydowski wojewoda kaliski w niedzielę wiel-
kanocną, w Krakowie na zamku pochowan, dnia czternastego miesiąca maja.
! t
Wielkie szkody poczynili,
czem potem będziesz miał
884
^y O KLEJNOCIE^:'! . /.
Tegoż rok a umarł Łukasz Pod oski proboszcz gnieźnieński, prałat zasłużony/
królom i r. p. we środę przed świąteczną niedzielą dnia szesnastego maja. 'u
Tegoż roku umarł Andrzej Dzierżanowski opat wągrowiecki z domu Gczd&wc^'!
po nim wzięt Wojciech Zajączkowski z domu Zaręba. łmyw aioidis
.iihiiiTegoż roku ze czwartku na piątek 18 Maii Olkusz zgorzał.
/rffik^ imwV.
aitt.d
o i n^nW r. 1576 z tym klejnotem równo z królem przy-n
jechał mąż z Węgier imieniem Ferens de Weseliny,'/
dobrze zasłużony z młodości panu swojemu, za co potem 7
do znacznego opatrzenia przyszedł od króla Stefana; po 7
śmierci Kaspra Bekiesza starosty lanckoruńskiego, to I
starostwo i żona jego do stanu małżeńskiego mu dana .
z wolą królewską, z którą ma potomstwo. Tenże Dę- j
bno zameczek za Brzeskiem kupił od Dębieńskichl
z domu Odrowąż, i ze wsiami do niego prz} lcglemi..»y
Inszych acz niemało Węgrów przyjechało przy tymże
królu, wszakoż ten był naznaczniejszy w łasce królew-
skiej, i tu w Polsce się sposobił na się i na potom-
stwo w majętność ziemską, a znacznie. ^-x
HERBY NOWE,
KTÓRE KRÓL STEFAN NA TEJ TAM EXPEDYCYI MOSKIEWSKIEJ RYCERSTWU
ZASŁUŻONEMU NADAŁ,
którzy iż nie byli przyjęci od żadnej familii, ale podobne zasługom ich (jako to
listy każdego opowiedają) im nadawano, dla tegom je tu na ostatku położył.
A tak naprzód czytaj :
O KLEJNOCIE POŁOTA, nabytym pod Połockiem w roku 1679.
In nomine Domini Amen. Ad perpetuam rei memoriam etc. etc.
Nos Stephanus Dei gratia rex Poloniae, magnus dux Liihuaniae, etc. etc.
princeps Transihanie. etc.
Notum testałumgue facimtis praesentibus litteris nostińsy universis et singulis prae-
ęentibus etfuturis earum noticiam habituńs^ quod cum ęuscepto gravihu8 de causis hello
w. KS. LITEWSKIEGO.
885
adversu8 Joannem Basiliadem Moschorum principem haere-
ditarium, regni nostri hosiem, arcem Polocensem celebrem,
łocius sepłentrionis propugnaculum , non multis antę an-
nis praedecessoribus nostris a magno Liihuaniae ducatu
ademptam, łanguam belli precipuum opus, dicionibus no-
stris confiniorem, inprimis recuperandam summisgue viri-
bus nobis oppugnandam sumpsissemus, preclaram nobis in ea
oppugnatione navasse operam strenuum Yalentinum Wą-
sowicz, famatiJacobi Wąs civis et ahenarii leopoUensis
fitium; cum enim arcem praedictam loco et arte egregie mu-
nitam, validisque praesidiis firmatam, ac ingenti belli ap-
parału rebusąue omnibus arcendae oppugnaHoni necessariis
instrucłam et adornatam., igne ad extremum in ipso aestatis
exitu, ac łempore a bello gerendo prorsus alieno expu-
gnare aggrederemur, memoratus Yalentinus Wąsowicz
accepłis piceis ,hedis sulphore et intro ad corripiendam
repentem jlammam^ obnttis ac aheno ardentibus carbo-
nibu^ referło, potentissimo mortis ptiriculo, hora diei 22
«tłZ> ipsas arcis municiones successit, adversus tot korrenda
tormentorum fulmina, et sagittarain atgue glandium gran-
dinis instar emissarum ictus, ac pene innumerabilem
omnis generis tellorum superne accidentium multitudinem,
jtm V nihilgue permotus gravis8imo tmlnere, secundum titerum accepto et cisceribus ipsis
Vł-*si5\ modern schpei icłu detecłis, łurim quam castra appellabant, primus omnium injla-
ir\*^%ik nMtit. Qxio deinde latiu^ serpenłe incendio celere ąuogue munitiones cojlagrarunt
ii%i\t ^ o*^ *P*<* ^ ^® parte deffensoribus est nudaia, hostisgue superbus nulla suorum
paulo anłe słrage iemporis brevitati confidens construatus, tot tormentorum pilis
horrendum in modum per arcis munitiones in ipsam arcem coniursis edita tandem,
ad deponendam arcis spem suscipiendae, quae faciendae dedicionis consilia descen-
dere est coactus, in eodem exequxindo operę praenominato Yałentino Wąsowicz
manus quoqu,e dextra bis est trajecta, inprimis quidem^ sub ipso pugno blumbea
glande, deinde vero sagiłta secundum policem imissa, ac tum demum cum iis virtutis
[lii .1 *t*ae monumenłit obstrucłis uicungue bombasio vulneribus , viscenbusque ipsis coo-
orfIvi rP^^'**> praedictus Yalentinus Wąsovicz ad suos se recepit. C^ąuidem sua
łam forti et strenua in expugnatione arcis predictae Polocensis opera, uł nobis
non postremo fuit adsumento, sic eaderis gentibus nostris sub signis militantibus
armorum et gloriae amdis abunde declaramt, minime in Polonis jam tandem ad
antiguas et veteres suas artis reduci incipienłibus esse esctincłam pristinam illam
vim et virtutem mUitarem, qua olim diversis subactis nationibus tam longe atgue
late imperii sui Jines protulerunt , et qua cinci turpe semper ac jlagitiosum esse
duxerunł. Yolenłes igitur tam excellenti memorałi Yalentini Wąsowicz virtuti
parę gratiam referre, ac caeteros deinde ad talia inposłerum audenda, et inprimis
dum ceptum cum hoste praedicło proseguimur bellum, consumatamaue ejus divino freti
auadlio et nostra subnix% eguitate, petimus gloriam alacriores facere, eundem cum
omni ipsius Ugittima posteritate nobilitandum ac in ordinem nobilitatis regni nostri
adhibentis et admiłendum esse duańmus , utiguidem ipsum cum omni posteritate
ipsius nohilitamus, in ordinemgue nobilitatis regni nostri adhibemus ed admittimus,
per praesentis accedente ad id omnium regni nostri et magni ducatu^ Liihuaniae
ordiunm consensu, ad haec generalia regni nostri comiłia congregatorum, ipsique
pro stemmałe manum sagitta transfixam, ardentem facem eompraehendetem in campo
itł .*»
886 O KLEJNOCIE ' /^
rvbeo, ac super eam deinde turim biculmineam, instar turris ab eo injlamatae de-
,, ). pictam, tanque veram ipsius virtutis imaginem, non haerediłałe aliąua relictamy
>M. \\y sed nunc primum nostro in regno ipsius mrtute et sanguine parłam et ąuaesitam,
•')'. damus et concedimu^, ąuemadmodum guidem hic in hisce litteris cerniłur expressa,
cognomengue deinceps eidem novum, mdelicet Polotinski imponimus, ab arce
praedicta Polocia, a nobis expugnata atgue capta, et fiumine Polota eandem allu-
ente, quo transito ipsam arcem injlamavit, originem ducens, hoc igitur cognomen
v'H w videlicet Polotinski, cum omnibus suis posteris guantisper guidguam stirpis ejus
/i supererit, aeterna per secula habebit et obtinebit, ac supra expresso sfemmate tam
in obsignandis litteris, guam in monimentis, aedificiis, et actibus qułbusvis nobili
viro exercendi8 , omnibusgue imunitatibus, privilegiis, praerogatims unitersis, mtUlis
poenitus exceptis, guibus omnis in unitersum nobilitas regni nosiri gaudet, non
secus utetur, non minusgue ad guosms in regno et dominiis nostris honores et di-
gniłates, tam spirituales guam seculares, cum legittima posteriłate sua erit aptus,
■.•-\. guam ii, gui ex majoribus suis, avis, proavis, adavis, nobilitatis initium ceperunt.
Quod vobis universis et singulis gui ex egue.stri ordine et nobili sanguine orti et
ad quosvis honores atgue dignitates nati estis denunciamus, łestatumgue facimus,
ac pro auctoritate nostra regia, progue jide vestra vos hortamur, ut praenomina-
tum nobilem Valentinum Polotinski, ob ćgregiam ejus virtutem insigni nobi-
,\\). \\, liłałis a nobis decoratum, gradu et existimatione aegualem pobis habeatis, nec
haud dam, aut pałam, honori et famae ejus ullo modo detractum esse veliłi8,
quod nos omnino pro ofjłcio et mrtute vestra facturos non duhitamus, guod si vero
.,.M« aliguis ex hominibus et połestałis nostrae, litteris praesenłibus et exisłimationi insi-
•,..u. gnigue nobilitałionis ipsius nobilis Yalentini Polotinski obtrectare voluerit,
'.« 1 u poenae in statutis ratione praemissorum praescriptae, totiens quotiens id admiserit
succumbit. Harum guas manu nostra subscripsimus , sigillumgue nostrum ipsis
apprimi jussimus, testimonio litterarum. Datum Varsoviae in conventione regni ge-
nerali, die prima mensis Januarii, anno 1580, regni vero nostri 4. Per manus
illustriss. et magnijici Joannis Zamojski de Zamosczie regni Poloniae can-
cellarii, belzen., knyszyn&n., zamechensisgue capitanei, praesentibus reverendiss. in
, Christo patribus. etc. etc. etc. \. ., >
Na tymże sejmie miał znaczne opatrzenie od tegoż króla w "przemyskiej ziemi. Był
potem rotmistrzem na drngi rok pod Wielkie Łuki, mia.ł na ten czas ąyna^ któremu tylko
rok był, Stefana, z Reginą Absolomowną. [^C/: ^^''(^'''^'•■^ ^'ź^'^
WmyAtth »/iV^«ł«^4» 'A-.'. o mrę* , > i ■\ł>VjVim i\ts>^M\irT S*) •.■'.\-i
orotAn łnj>Vco\v vf.Słl^ »n\*0« ^^ł 0>VitCMV
-?... -.Mó.^iA włiDur^ • ■ ■'■■■■■ Vi, •v V'> &i«ab6o->tt
w. KS. LITEWSKIEGO.
887
O KLEJNOCIE POGONJA nowo nabytym
w roku 1687 przez Krysztofa Stefanowica pisarza
z skarbu królewskiego^ znacznem męstwem i zasługami
inszemi, które list króla Stefana w metrykę wpisany opo-
wieda, opuszczając przodek, który wyżej pisanemu li-
stowi jest podobny, tylko co potrzebniejsze rzeczy tu
się przełożą dla wiadomości inszym.
Słefanus Dei gratia rex Poloniae. etc. etc.
Visum esł nobis, uł inłer eos gui cum aliis in bd-
lis, tum in hac expediłione praesenti Plescomensi
strenue sese gesserunt, egregium Chris topherum
Stephanovicz seroiłorem nostrum jam longo
łemporis spacio in tesaurario modo notarii offi-
cio, non minori fide guam industria cum laude o-
mnium diłigentiague fungentem. etc. etc. Propter
tUius strenue gęsta, guae nobis per iUusłrem et
magnificum Joann em Zamojski supremum
exercituum regni campiductorem et canceUarium
generałem, cracovien., bdten., knyszynen., mif-
dzyrzecen., crizomen., etc. etc. capiłaneum, com-
mendata sunt cum praeteritis nostris contra Moschum esepeditionibus et arcium,
ut pote PołockOj Wielkie Łuki, propugnatiombuSf tamen praeserłim in prae-
senti hujus anni circa Plescoviam oppugnatione, t6i periculosa et diJiciUima guaegue
tentando, fortis et słrenui miliłis in eruptione documenta edidiłj in aeguestrem or-
dinem adscriberemus et nobiliłałis regni nostri praerogativis, honoribus et eminen-
łiis, ipsum et successores illius legittime descendentes omaremus, prouł praesentibus
iis adscribimus , illigue a loco, ubi in nostro et reipub. servitio summa cum admi-
ratione periculose versabatur, et ab armis guibus tempore irruptionis ««« est, et
posłeris illius nomen et stemma in perpełuum retinen., nobilitatis suae argumenłum,
quo caeteri ad similem virtutum imitałionem et studia militaria, hac benignitate
nostra prooocarenłur, damus et concedimus, ipsumgue Christopherum Słepha-
novicz, nołarium tesauri nostri, ejusąue posłeros legittime descendentes, in jura
regni et ordinis aeguestrisy successoresque illius cooptamus, cognomengue ei et suc-
cessoribus illius Pleskowski, et arma guibus in posterum utetur, videliceł manum
dextram loricatam, simiteram evaginatam portantem, in campo rubeo, nec non in
vertice hujus modi stemmatis, galeam militarem apertam, cum aurea desuper corona,
ex qua miles armatus cum simitera in manu dextra portans eminentem, gratiose
largimur et conferrimus, cognomengue hujus stemmatis Pogonią assignamus. etc.
etc. Dałum ex easłris nostris ad Plescoviam civitatem die 21 mensis Novembris,
anno 1581, regni nostri 6.
y.2 ^H
TH O
j .'w! J/dul W
iii;u:fciq i. •) i w o a r. 1 r - 1 -I a', u i ^ i. f, >..'. i
iinr.x;iiMii^ i fa'jvM0^na fn9iK0i;ji> ^o-jfji/łay/it -t' "^■•
■ * '.■;\< '-^i. .Si* .Pk^* -.»«altl>V ^n .; y.
^i{«łhn«jtHv
...i(5iV>\ t*»i>ną jMO'foj .ł.m«^nv4i-\o ■
,1,
\
*UV. ,','.A'V\.-
eifliiL oq, ,YUOsi>oi u:§e'(
■4}b s vU»wt>do"{'-" •
;;,*fir,i; ' <> M T • ' \ ' 1 ,'! / iv(i /;b(W)(f>W
■c fo ryla we
O KLEJNOCIEGH
wszystę,iqU^MAŃ.&tW- albo województw,
vl,(
KRÓLESTWU POLSKIEMU IWIELKIEMU KSIĘSTWU LITEWSKIEMU (4
ibK
' rio J«bo*I
KSIĘGI PIATE# "fi» W8an>is siueW
Naprzód województwo krakowskie uży-
wa orła białego na chorągwiach; w one
czasy gdy były pospolite raszenia częste,
jako też i od urzędników ziemskich, od sę-
dziów, gdy rycerstwo na roki przednie się
pozywa, pod tytułem królewskim a takowym
herbem wydawane bywają pozwy od jednych
na drugie.
Ma to województwo w sobie naprze-
dniejsze senatory: biskupa który był tego cza-
su Piotr Myszkowski z domu Jastrzę-
biec, wzięt po Franciszku Krasińskim
z domu Slepowron.
Kasztelan krakowski który przed woje-
wodą miejsce pierwsze ma w radzie, co był
przemienił Bolesław Krzywousty, dla czego,
czytaj Kromera Ub. 6. .,.„+>
Był tego czasu kasztelan Walenty
Dębieński z Dębian z domu Rawicz,
wzięt był po Mieleckim z domu Gryf.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego.
112
890
O KLEJNOCIE
Wojewodą był Andrzej Tęczyński hrabia z domu Topór, wzięt po Piotrze
Zborowskim z doma Jastrzębiec.
Kasztelanem wojnickim Jan Tęczyński hrabia, brat jego rodzony, po Janie
hrabi z Tarnowa.
Kasztelanem sędeckim Stanisław Stadnicki.
Kasztelanem bieckim Mikołaj Firlej z domu Lewart, po Szafrańcu z doma
Stary koń, który na sędomierskie był wstąpił.
Kasztelan oświęcimski Krysztof Komorowski z Żywca na Gołuchowca, z do-
mu Korczak alias Wręby.
Starostą generałem Jan Zamojski z domu Kożlarogi.
Starostą bieekim Mikołaj Ligęza z Bobrku z domu Półkoza,
Starostą sędeckim Stanisław Mężyk z domu Wieniawa. / v ^ if r
Starostą oświęcimskim N. Piotr Myszkowski z domu Jast/zęł)fe<J. ^^*^
Wojskim Andrzej Szafraniec syn wojewody sędomierskiego. ,
Podkomorzym Stanisław Cikowski z domu RadwaiiP"* JfłicdAOHA
Sędzia ziemski Szczęsny Czerski na Sielcu z domu Kawa.
Chorążym Maryan Chełmski z domu Ostoja.
Podstolim Stanisław Garnysz z domu Róża.
Podsędek Stanisław Młoszewski z domu Nowina.
Pisarz ziemski Jan Kmita z Woli z domu Srzeniawa.
Łowczym Grzegorz Branicki z domu Gryf.
Wojski oświęcimski Stanisław Inwaldski.
^ _ 1.1 ,1 . , , .V, n < f. . ^
'"" ojcowskim Jan Płaza z domu Topó.y.
'^ "^•'Starosta lanckoruński Ferens Ungarus.
owni:
*?
hc
Starostą lelowskim Andrzej Szafraniec wyżej pomieniony.
'^'^ Starostą olsztyńskim Jan Ocieski z domu Jastrzębiec.
f^Cjgtarostą spiskim Kasper Maciejowski z domu Ciołek.
' '^'"Starostą rapsztyńskim Seweryn Bonąr, i starostą dopczyckim.
Starostą czorstyńskim N. Dębieński z domu Rawa.
"^^'*'Wielkim rząńcą był Michał Maleczkowski z domu Ostoja.
Kxo 'podstarościm Józef Kowalewski z domu Radwan.
^;^ Sędzia Mateusz Misiewski z domu Jelita.
"" Pisarz Maciej Bech z domu Rogala,. jly
»(/>'' Burgrabió W dwanaście, jako: Jan Płaza.
^ 'Stanisław Płaza z domu Topór.
t039^|>jl(jtj. Strzała z domu Kotficz.:^,".^,^'^
Stanisław Olszewski z domu Lisów.
'^ .Mateusz Misiewski z domu Kożlarogi.
'^^'Charsznicki, był i sędzim sieradzkim.
'^
VII
(.yjiiDoiqiiS B58ofii»a ,o^id«ioq awlOTasifi ^^""H nitloH. l^i9ioildiQ
w. KS. LITEWSKIEGO.
891
»<wiuoAiidrzej Czermiński z domn Kożlarogi. ^ .:•»■«'> '. -jh \s r>?^V>n3 4u ^Mmi>jv\
ano Zygmunt Palczewski z domu Saszor. >vv> ,'. u^st suuuM^f^
-itr Mikołaj Huhrowiecki z domu Suchekowaś4y.^' ic^ m'\>^M)vM
Jan Strasz z domu Odrowąż. x',\^ /.uAu ,v>u' ii\^ ,?.u.uViui'>i\op n\\sS<:\
raf u (Walenty Kmita, od króla Augusta to margrabstwo nadane, nie jest primlegia-
tAtn, ten był z domu Śrzeniawa.
Wrotnicy dwa ku tym margrabiom, którzy też szlachcicy zawsze być mają, ludzie
wiary godni byli ua ten czas, Gosławski z domu Oksza, i Jędrzejewski. -^
Tych bnrgrabiów urzędy nastały za panowania Władysława Jagiełłą w roku 1394.
^'>!< Zamek krakowski naprzód założył Grakkus monarcha, zaraz i miasto od imienia
swef^O, o czem u wszystkich historyków czytamy. Był oblężon od Tatar za Pudyka,
którego zaledwie obronił Klemens z Ruś ca wojewoda krak. z domu Gryf. Zmurowan
od Kazimierza Wielkiego, potem Jagiełło^ wyżej murdw podnieść kazał, strażą opatrzył,
czytaj u Kromera lib. 15. ;::i.. j/mh/ m •.;,!> .^ ,i
Za Zygmunta pierwszego przez Jana Bo nar a zmurowan, tak ozdobnie jako te-
raa widzimy.
Kościoły na nim cztery, przedniejszy założon i fundpwan od Mieczysława napierw-
szego monarchy chrześciańskiego, w roku 966. Do którego przyprowadził bi^upa z Włoch
imieniem Pro hory na. Po nim nastał Pwculphus tamże z Rzyma, w roku 986; żył na
stolicy lat jedenaście, umarł 995. Po nim nastał Lampertus primus, który żył lat 18. Po
nim nastał Pompo Włoch także, który tylko lat sześć panował. Po nim nastał Sompo
Włoch, żył lat dziesięć. Po nim nasttd Rachelinus także Włoch, żył lat 16. Po nim
nastał Aaron Francuz, który był wzięt z opactwa tynieckiego. Po nim już Polacy by-
wali, jakoś czytał pod , herby. . . -
4\ioioVV fcMv\\DVA Miagto Kraków używa za herb trzech wież o
jednej bronie, i orła takim sposobem jako baczysz.
'^ To miasto założył Grak wyżej pomieniony, jest
stolicą . królów polskich, leży nad rzeką Wisłą, miasto
na wszelaką żywność okwite. Wiarę chrześciańską
w niem naprzód rozmnażać począł Mieczysław circa an-
num 966, przez wyżej pomienione biskupy, a historycy
mienią, że byli arcybiskupi na przodku zaraz, ale Baśko
kustosz poznański , także i katalog inaczej o tem piszą,
mieniąc że biskupa przy krakowskim, arcybiskupa przy
Ź^-łobtftc^UT) gnieźnieńskim postanowił, cum consensu Słephani septimi,
sedis apostoUcae łwic praesidenłis. Dopiero za panowania Kazimierza Mnicha w roku 1046
wyżej pomieniony Aaron, gdy konfirmacyą i sakrę sobie zjednał u Benedykta IX pa-
pieża tego imienia, tedy i tę ozdoł)ę kościołowi krakowskiemu i potem namiastkom swoim
zjednał, czego dowodzi kopią listu papieskiego pisaną w te słowa: Pro reverenłia heati
Petri principis Apostolorum, svh cnjus telamenło testatorum consłituisti, et pro amore re-
gis Caroli, alias Cazimiri domini vesłri, ejmque conjuge Mariae, eorumque filii Boleslai,
et pro honore tocius regni vestri, statuimm , stahilimus, dicamus^ et benedicamus in per-
892
O KLEJNOCIEł . //
petuum, in ćcdesia et civiłałe crac. esae archiepiacopum, et mełropoUm, ctd subicimuś omnes
omnium episcoporum parochias , qui in toto regno sunt polonico, ut archiepiscopaU morę
unwersis praesideat, tihi quoque et successoribus łuis palium de corpore beati Petri sum-
ptum concedimus, diebus solennibus a jurę instituendU deferrendum. etc, etc.'^* u&L ^
Żył na tej stolicy Aaron lat dwanaście, umarł dnia 15 maja, roka 1065. Po nim
nastał Lampertus Polak, jakoś pod herbem czytał, który będąc familii możnej, nie
pod:ał zaraz po sakrę, zatem utracił tę ozdobę kościołowi krakowskiemu. i;: lY/
Za inszy cłi królów co dalej to więcej to miasto wolności i ozdoby miało, o czem
niżej, a potem szerzej w łiistoryi mieć będziesz.
Nad wszystkie króle i monarchy Leszek Czarny to miasto był zozdobił, wszystkie
co ich w murze mieszczany nobilitował, o czem czytaj u Kromera księgi dziesiąte, i pry<»
wilegia ich potwierdzają. Ten Leszek tak sobie mieszczany krakowskie dla wiary i sta-
łości poważał, wolności wielkie równe ze wszystkiem rycerstwem nadał, sam z nimi
równo w jednakich szatach chadzał, okazując to wszystkim- że ich nie leda jako sobie
poważał, a to się działo circa annum 1285, o czem w historyi szerzej będzie.
Jako mogę baczyć na ten czas wiele Niemców, a mało nie wszyscy co przedniej*
szy w radzie w tern mieście byli, jako od roku 1363 za panowania Kazimierza Wiel-
kiego ci byli: ; lixł)B770iq<.x.{f o^uióU oU .bm nio żiarrBioaasirio '(fi-^ifiaom o^ssb
Joannes Dąb. vi\u\4;M Stephanm Oław. i^^^lodo^4 nidiaaimi
h'Affi&
y Sand Boczk.
, , ; Pacusius de Eperius,
,;, Nicolaus Wtcziegk,iui »* ojiiai i^iJi^
/ Pesko de Saler. .(>^*)ij[o9ija ■
Nicolatis Edling.
Bartolomeus Tartary.
Joannes Patermanus,
Tyczo Opuler.
,,. Conradus Wertir.
Wlusitis Casmir.
lu Anno 1379.
7 Pesko Womer.
Goczo Czem. iil^o^ią «u ląf$±Mx^
.j. AUberłus Foschagiel.
( Clemens de alba Ecdesia.
Hermanus Huter.
(^i-o I Nicolaus Pechler. wj/i -
ł;q 7 Anno 1380,
aiiy.n^Btrus Neltz.
■jjoió Nicolaus Czampraw.
;!t^\.. Joannes Cielach, ..At a^^M^^KOt) ftw^^b
Winko Dąncz, . ;»u«.V»!>
.{( Joannen Spitzner, 'i')^n::'^l"f tci y.oiloJe
<j|/ilY) v;ió}il Anno 1383, Interregnunu '^&a oiifl
Joannes Crac. aoiiu J^l i-^^k ^il^oiW
Nicolaus Bochnari i a^i'^ uoieA I»la*fl
Sandło Gostycz. >n ł«t/x?> -ńoiai ^iUw
Nicolaus Boloth.
Anno 1384.
Jacobus de curia; hi omnes lecti sub in-
\r)-mioą wófcijJ.^- terregno.
i7J\& jy &[9X«v. •'^^^J^o 1387 f tempore Jagiellonis.
im bditlf£ii ai Jpannes Gozelt.
ra S3S1 f '(S'v Petrus Fockszagdt.
fJiroii Anno 1389. r^
Hanko Hulczner.
Hanko Bartffal.
Petrus Girkardorff.
Anno i550f vo*$\oUo(^» aibs*
Nicolaus Lange, ,. f.ioiugiiuoą [d4vw
Joawfieą de Pław,,* .Bładimi o-%5i fiisią
ifi^ o:|sftiaoiqł;f; mail -^^^o 139h ois^sd ,t«ab9ts
vj\jvN%s^ oV«i^tł«Sd-ł Joanna Cranf^^^. ,i^j^j^ ^icji-jwr^ jtia^
sGiejsterus, ; ,^h»0 %m\t> ^^otsO is^
Joannes Stepkugiel, ,o^ d%o«oA o-k^ J»
'Aiiimo
w. KS. LITEWSKIEGO.
893
Q^c^^jPetru8 Menigarih
-iK^r^Ti
Armo 1394.
.cno
olj, Jacohus Cordbier.
Y^ Joannes Piezny.
ni(^ Kasper Krugiil.
Joannes Posuange.
Stano Nohaw.
Anno 1395.
Joannes Ederer.
Petiits Giejtan.
Anno 1396.
NicolatLS Bochnar, był żupnikiem kra-
kowskiej żupy.
Anno 1397.
Nicolaus Giemlich.
Nicolaus Stratlicz.
Joannes Czopchin.
Anno 1398.
Andreas Czamisza.
Anno 1999.
Georgius Arnzberg.
Michad de Cziczla. tiJoss9Xi4
Anno 1401. ^siq oiAi&xxi7i
Pdrus Menitandi. !/!.: - i '.pj.\
•sn Nicolaus Frejberg.
.£[-,. Anno 1403,
a E ' Lucas Bochnar.
dli;; Joannes Borek.
Ba\B, iii Anno 1404.
d3 ; Kasper Kragiel.
iBOfi Anno 1406.
piB^ Matias Cnisberg. rri isi^o
.^fir, Joannes Folkinberg.
Bii^J{ifiQlau9 Platner.
TBWaiinoaiijl / Anno i40S. (30x11 wóffY)-
-6)>' Joannes Fentlandl ą iki<tos
lo,, NifioiasisBotner. -•-,,.... ,,,. .
.Boyji^ff^ i '^^ Anno 1411. ds^i
Martinus Wejgiel. -.ynicoiTS.
Anno 1412.
Claus Kizingier. A BSoiaj'S
Paulus Oman. ^«»rtA y.«łit«óo\.
tOgafii
Anno 1413.
Petrus Brigier.
Anno 1414.
Petrus Feter.
Mistko Dębieć.
Anno 1415.
P&migus Fredenreich.
Nicolaus Lepnikier,
Anno 1421.
Georgius Szwarez, ten byl osobliwie no-
bilitowan od króla Władysława polskiego i
węgierskiego, w roku 1442. Nosił herb ta-
kim kształtem, używał go w polu błękitnem.
nofw^ia wAsrff
-n
Potomstwa męzkiej płci jego niemasz, tylko
po córkach Pernusowie, dom w tem mieście
znaczny i wielkiego zachowania; był Mel-
chior Pernus philosophiae et medidnae do-
ctor, phisicus thorunen. i tam miał majętność
w tem mieście i potomstwo. W Krakowie
zasię przy dawnem gniażdzie ojczystem bra-
cia albo synowcy jego, ludzie r. p. miasta
onego zasłużeni, z których był pisarzem miej-
skim, vir doctrina et virtute insignis. Drugi
kanonikiem ołomunieckim , i inszy bywali
przed nim rajcami, jako niżej według po-
rządku usłyszysz.
Po tym Szwarczu drugi w radzie był,
Erasmus Gersmenler,
YtUielmus Viland. '^^ ^5IVru^^nftft.
i i./i fi w B » 3 f aB ' Anno 1422, ' y-^^f^Tmoy.
894
'• O KLEJNOCIE
Georgius Morstin, tego dziś potomstwa
wiele. u\\^"\
Nicolaus Zippar. '>><^
Nicolaus Bastgier. • "^ ^ ^ , ' . \
Gotardus Strolt, seu Srał. - ^'^•''■'■^■'
Nicolaus Prostkienchein.
Anno 1423.
Nicolaus Wierzynk. ^' i',iV>>'jłVl.
Potomek onego, który za panowania
Kazimierza Wielkiego, był barzo chojnym
szafarzem, jako czytasz u Kromera księgi 12.
Ten za herb nosi znak taki.
^
/r
o?'
'(''
-I.'
ii,
O potomstwie jego w tym wieku niewiem.
Nicolaus Glerzer.
Marcus Noldensels. som nwJamolo'!
Anno i424.n9*łifofi>fió.oo.'
Nicolaus Teschner. ^foiw r /nso/jn
Petrus Grasser. \ ftUfng'! loirf'
,n ęfoannes Veidelich. i\^ v,łnłv,\V^ ,*\oi^
Anno 14^6. 3v:Ao\ai moi w
Martinus Brzeski. • iri^rfwjib t^xi(| .^ieas
Joannes Swaidocher. >wou(a odU ««>
.4nno 1426,.iii^^aiȣs o:?
/S^ano Swejcher. i-^\'.>i> Yri cŁ .
Ditrich Yeimrich, ajjuioio tfialiTaoafiii
ufiwno i427myi^f;t min j;
Georgius Ojrent. . .a(sa(;i8jj D^i
Nicolaus Zaifreih. ihwsS rftv) oH
Bemardus de Br ega. ' ^ ■ !
Joannes Ozius, ojciec Stanisława kar-
dynała i biskupa warmieńskiego, z którego
jaka ozdoba nietyłko temu miastu, ałe wszyst-
kiej koronie połskiej była, jest i będzie dłu-
go, język mój wypowiedzieć i pióro tego wy-
pisać nie może ; dobrze świadomy żywot pra-
wie święty jego Włochom, Hiszpanom, Fran-
cuzom, i wielu inszym narodom, którym
pochwałę wszystkę z cnót jego, godność i za-
cność zlecam. Używał herbu takim kształtem.
A ff(3l
iiv} 6M»i'\iiłtK
«łtłt>tĄ<>V^
Przeszedł był szlachetnością mało nie
wszystkie przedniej sze familie, bo wszyscy
zgoła monarchowie na świecie poważali go
sobie, jego nauce i rozumowi wielkie rze-
czy do rozsądku zlecali, o czem masz świa-
dectwa dosyć u różnych skryptorów. Jan
brat tego kardynała był starostą gudstatskim
w biskupstwie warmieńskiem , zostawił syna
Stanisława kanonika warmieńskiego, i se-
kretarza królewskiego, i Ul ryk a młodzieńca
godnego, córek trzy: Annę, była za starostą
brunszberskim, Orszulę i Barbarę panny.
Ul ryk wtóry brat tego kardynała, zosta-
wił synów trzech, Stanisława kanonika war-
mieńskiego, został Kapucyanem, U Iryka któ-
ry był pisarzem w skarbie litewskim, i Woj-
ciecha; córki dwie, Jadwiga i Krystyna.
Nicolam Alberti kolega Ozyusów.
Anno 1429.
Kuńcza Krosner. -^ .--
Joannes Krancz. .wriwO wfWłi'^
w. KS. LITEWSKIEGO.
896
Anno 1433.
Martinus Chmiel. \iii)Vil
Anno 1434.
Joannes Wnęk. .hj-it:-".-. .wuK
Anno 1436.
>.,., \Nicolcms Seraphin, był żupnikiem żup
krakowskich, za niego był tumult pospól-
stwa na rajce. i^
Anno 14^,y^. iWnWiii^
^ji,^ Staczko aurifaber. [, , ^ - niif/l iml
Anno 1439. nisb ors'
Petrus Kajner. ^ . .uJ.^
Joannes Techner., r, , ,' v , ; i^, f ) lo* rgii /I
-4nno 1441.
Petrus Sartor. ,^,..;,i,,j/; «B{c.inii)8
Joannes Pitctyn. . • foH iDfirtji/I
Ansio 1442,. '
.^.Joannes Sindra^^^^^ ^.,0 ^loiioff u£l.
•^ffiłfł^, Stolczer, V . ^i^(,tf.l8 ,ii • ;
^jg Hermanus Krancz. . i <> j ^ {boiMT(siq o x b
9W;> u4nno 1444, ■,
Nicolaus Scholwicz.
Michasi Ederer.\ i^^^^^i^
Interregnum anno 144^^\c^^\'/^
Pauius Feter. .:,,vui^<iAaoh;A
Petrus Pochler. , \ , '.i^K
Anno 1447. ,^ sa&aio'l\
Waltek Kizingier. •' /j
Anno 1450.
Joannes Szwaidulcz^, ^ j
iaaiN'§^»*«^**« podrząńcy. ■,^.J^ {,^^^<{
cif , , , ^««o 1451. .{j„ej«ox iIocV'".
Kuncza Lancz, decolatus. .yłfiiei>i;
Anno 1452. X ■^'it^y.yh
.Joannes Gersłendorff. <•
Thomas Garrechter.
Stano Morsztyn, Ą^ c ,>!
fr^
owt-
Joannes Kindt. ninoiii*
Joannes Behem. ^ ui«.svk
os witił tjN Anno 1464,1 ^^,,Vj<»ho»A
OT: Jarosz Mankowićz szterki decolatus.
Hartlab Barkwicz. V7
Anno 1456.
Martinus Beka. Ten był w Rabsztynie
w więzieniu o zabicie Tyczyńskiego, w
Stanislam Koczwara. /I
Anno 1458. \
Nicolaus Szaltcz.
Anno 1469, i^\S^ auiA<'.
Nicolaus Ditrich.. : fr-v •.,*,Av«"r/
Joannes Yirsing. Decolatus per consu-
les, de quo fuit acłio apud regem Casimirum.
Nicolaus Kląder.
Aswio 1460.
Dipoldus Zhilhergier. "\ >i-m,ti„A.
Anno 1461.
Stanislaus Lejniter, decolatus, \
Słanislaus Gotler,
Hoc anno decolati sunt consules pro-
płer occisionem Tencinii.
Anno 1462. .$«> VłV)s\f
Thomas Steltzer,\ > ,, ;.
y; Martinus Haffer,,, . ^sT v/M,i»n,,v.
,p(Biwiiiqbo '^ Anno 1463. nu Sisioł {^oij
Paulus Noremherg. ..\iM\ '-i«n»^n'v5
Anno 1464.
Stano Lang. S'.vA>')-AV..n
Joannes Karnowski." '^^^
Anno 1465.
^Inolf iiitsT.
stIoxH ns\.
Joannes Mosiądz.
Joarmes Tepner. ''^'"^^^ ^w^^iw^
Anno 1466,^''^ "^'^'^'^
Jacohus Szwejdutzber.
Joannes Gierstman.
Jacohus Wilczkowski
Anno 1467,
Joannes Garłner.
Anno 1468.
Petrus Gąsowiec, medicinae doctor et
lector. ^y^v v'vu;,
Anno 1469, , w/iiaioAić^.
. Ajf •voi'>a\
896
tt
O KLEJNOCIE '
Małias Paczko ^ jest potomstwo jego
w tym wieku. '
Nicolaus Giebill '"^^
. : ! i < ! % ai f;)i Anno 1470.
Marcus Teordermder.
Nicolaus Wal bram Salamon.
Peter Lang.
Anno 1471. ""'•.y A
Słano Kuncza.
Nicolaus Zarogowski. -^^ ^m^^^^-^W.
^' Słanislaus Frzedhorek.
»v Anno 1473. '^'^\ j^ ''^ •
Sigismundus Stano. "^' '\r5V'or/.
Anno 1474.
Joannes Kleiner. ' -^ M?^>i<K^są
Anno 1475.
Paulus Bechr. Rtfj>^wnv)^<.
Joannes Thegiel. \40v^ y.M^Af/usT'*' .
Anno 1476\
Joannes Gauro, syn jego, był magister
praełorii.
Anno 1477. -''■'■■ •■j^^
Joannes turzo, w którego dóifttf 'here-
tycy teraz nabożeństwa swe odprawiają,
Ungarus fuit. .i^w^i-^^^A 'iw^uDH
Anno 1478.
Zaifredus Bełman. ,„.._ .,»,*-.<,.
Anno 1479. ,iA •4«*<m\uo»\
Jan Borek. ;^v oiv«k
Piotr Salomon. ._ -^^i^^M . .«uv.ov ,
Georgius Morsztyn. ..(<^5,'\: g^„tu>fv\,
Ulrych Getzenbergier. ,
Anno 14SL ,-> t ^
Jan Szoltz. ,n i
Anno 1482..., „ ^ ..
Joannes de Regulis medicmae doctor^
leetor publicus, Maznr.
Anno 1483.
0V) «^4<-\^
Stanislaus Szwarcz."*'^
Jan Baczk. ' ")8?0 %»niaS.
Anno 1484. "^^^^^^^
Stanisław Zagorowski.
.u..:Vr
Anno 148Śi
Jan Wiewiórka pelto.
Anno 1488.
Adam Szwarcz.
Anno 1489.
Leonardus Augustyn, pannicida, •unicum
jilium reliąuit panniddam.
Anno 1490. ■•-'^i.^.Km.^'^^^
Frydrych Schiling.
Jan Kiżling, od którego został jeden syn,
ojciec dzisiejszego.^^ mv«k
Anno 1492. ' '
Kasper Genczkner.
Anno 1496.
Stanisław Morsztyn.
Kasper Belgier.
Anno 1498.
Jan Boner, był żupnikiem żup krakow-
skich, starostą oświecim. vir ditissimus.
Francisem Bank, ten był do takiej nę-
dze przyszedł, że mu z skarbu miesckiego
po piętnaście groszy na tydzień na strawę
dawano.
Anno 1499.
Nicolaus Karcz.
Antoni Beindler.
Anno 1601.
Tomasz Konser.
Piotr Morsztyn.
Mikoiaj Ramułt nobilis rutenus.
Anno 1603.
Paweł Kawman, który acz wiele dzieci
swych zostawił, dobra jego w obce ręce się
dostały.
Georgius Turzo.
Matias Szczęsny, którego córka za Sta-
nisławem Czeczotką.
Anno 1504.
Nicolaus Gliński, teraz jego potomstwo
na ziemskiem imieniu.
Anno 1506.
Leonardus Fogielweder. Vir dives zo-
w. KS. LITEWSKIEGO.
897
stawił był córkę jedne, gtwie ex cancro tmi-
versi corporis morłua. " ""
Anno 1508.
Jan Krupek od którego Krupkowie.
Jan Haler calcographus dives.
Anno 1509.
Mikołaj Szyling.
Nicolaus de Comprovmcia doctor juris,
post canonicus crac.
Martinus anrifaher.
Anno 1510.
Georgius Thurszo, syn wyżej pomienio-
nego.
Oeorgitu Szebart
■ f , Anno 1511.
Erasmus Krupek,
Michał Szpiesz, był skazan na śmierć
z rozkazania królewskiego.
Anno 1512.
Melchior Wejgiel, którego żonę było
spalono propłer judaismum za biskupa Gam-
rata.
Anno 1514.
Nicolaus Stano.
Anno 1516,
Jan Morsztyn.
** Jodoeus Glac.
Paneracitis Guteter, od którćgó jegt po-
tomstwo w tym wieku.
Jan Cymerman, którego . syn był wieku
mego medicinae doctor.
Anno 1518.
"^ Piotr Dangiel.
Anno 1519.
Severinus Boner.
Stanislaus Wacław, m summa egestałe
moriuus relicto consulatu^
Anno 1520.
Łukasz Noszkowiki medicinae doctor
et lecłor.
Anno 1521.
Frąc Rothk, t>ir dives, wnicamJUiam re-
linąuit, uxor Joannis Krupek. "« *^'^''
Biblioteka Polska. Hwbj rycerstwa polskiego,
>OuU>'l
Anno 1522.
Stanislaus Cispar, mercałor dives, 12 re-
linguit JilioSf unicam fliam.
Anno 1524.
Carolus Kutzer, vir dives, duos relin-
quit filios, natu minor capiłe plexus , alter
in egestate moriuus.
Anno 1526 sub palatinatu Cmitae. "'
Petrus de Oborniki medicinae docłbr
et lector.
Anno 1528.
Justus Ludovicus Decius, secretarius re-
giusj vir doctus et dives, był brat jego wiel-
kim rząńcą krakowskim, miał za sobą Ro-
żnownę, jest potomstwo córki.
Albertus Kraina, medicinae doctor, moi'-
tuu^ anno 1559.
Anno 1529.
Stanislaus Salomon.
Hieronimus Rejmar.
Anno 1531.
Michael Pelio Bogacz.
In egestate mortuus anno 1537.
Anno 1532.
Wacławek Chodorowski, ten wieUue pra-
wo wiódł z drugimi rajcami, umarł w Piotr-
kowie na sejmie.
Georgius Spiczyński.
Jan Konopnicki, ten się sam z rozpaczy
obwiesił w wielki czwartek u Bamadynów
w klasztorze.
^'> »^*^ Anno 1534.
Jan Schiling. - ,.
Anno 1536. '''''' "^"^^'^^
Jan Ej kler, starszy krawieckiego cechu.
Stanisław Ziemianin, umarł w ubóstwie^
radziectwo puścił.
Hieronymus Krugiel, obiit anno 1559.
Anno 1538.
Bartosz Kromer, umarł 1653, 24 Aprilis.
Anno 1539.
Erasmus Schiling obiit 1662.
Bartosza Ff^rockiego. 113
8^
o; O KLEJNOCIE,? w
Andreas Fogielweder; przodek jego był
wyżej pomieniony Lenard; ten Andrzej zo-
stawił synów trzech, Stanisława, Andrzeja,
Piotra^ był Stanisław sekretarzem króla Au-
gusta, w poselstwie do Hiszpanii jeździł, mąż
godnie zasłużony. Andrzej był rajcą jako
niżej usłyszysz; ci mają herby swe nadane
od Maxymiliana cesarza^ o czem list świad-
czy z dawna szlacheicy z Niemiec. Czytaj
Gniazdo.
Anno 1540.
Just Schiling. , ^.,,>,^i\.
Anno 1541.
Erasmus Banczk, potomstwo jego zni-
szczało. ,^^ H/ziJunolnii \m\ ..9nv.
Kasper Gucy Italus, homo dives, teraz
potomstwo jego jest. ,, _ , ,,
Jan Lemboch, .
Anno 1542.
Bartosz Remar, kupił wieś Wilkowice,
jego synowie zową się Wilkowskimi.
Erasmus Vondzam, doctor juris, ohiit
1554. -..,.
Armo 1^4§.t
Stanisław Stru8.-^^,^f,^,jr> ;rf^^^>[^^Vi
^ Andreas de Opoczno doctor medicinae.
Anno 1544.
Nicolaus Baranowski, hoc nomen ex rurę
monalium ascwit, cum Staroszek vocabatur
nmzovius ex orla Bora Ravtnsi.
Bartholomeus Abicht, ohiit anno 1572.
Jan Kleczowski konwisarz, obiit 1551 ^
jest potomstwo jego. .gaiiidoB fliil
Gregier awifaber. k^
Paulus KurnicTci sartor regius.
Anno 1546.
Laurentius Rybiecki de Radomskie urbe
Anno 154Z^^acn}i jgoiifiil
Erasmus Czeczotka.
Oregorius Szczerbka pisior. 5, ^„^ywi-t?
.u i
vila.
^
•ui (N-.^u' •> t^^ Arno t547. ąi'\i)') UA {fwfiia
Nicolaus Koszla, vir dive8, są synowi^;
jego.
'■.rfrn-^.ąt-ty. Anno 1551. :'',('/n>l n«L
Georgius Schiling, 1568 obiit. fi«l
Georgius Guteter^ 1565 obiit.
Stanislaus Cirus pelio 1569 obiit,' jest
potomstwo. <> v\?j!'.Vło-t\;^mo'J 9b ?/.njW»VL
Jan Krukier cerdo, obiit 1569. Hoc^
Anno 1552 sub palatinatu Odnowski. ,.
Sy mon Kromphelt, apoplexia mortuus 1572.
Anno 1555 suh palatinatu do. Stanislai
Tyczyński.
Jan Ułl, którego żona była wieku mego
białagłowa cnotliwa, i stała za doktora, zwła-
szcza białym głowam w tych chorobach
wielce była pomocna; zostało ich potomstwo.
Umarł ten UH roku 1563. apoplexia. "^^ *
Alhertus Bassa medicinae doctor, apo-
plexia mortuus.
Alhertus RycJiter, subito mortuus.
Anno 1557. -^^^^
Bartholomeus Szembek, 1569 umarł.
Józef Lelen aurifaber,
Anno 1558,..,H^^^^y[ f^^i
Waleryan Pernus magister artium, ohiit
die 11 Septembris.
Andreas Masztylla, ohiit anno 1568 j _4l?o]
Junii. jy^ ^,^^ o^9i6ł^ .fiBmiooiYO nul
Anno 1659. ' ,3^^,
Joachim Krzyżanowski de Kutno, pan-
norum incisor, mortuus ultima Januarii anno
1583 ex ąuartana.
Anno 1560.
Ętephanus Haler pelio, consulatum n^isit,
vei sponte, vel jussu regio. ,, .,^,;^,^ »m»J^oivr
Bartel Puszcz, ex urbe excessit.
Jordani
«n
Petrus Polak.
Anno 1563 sub palatinatu
Spytek.
Jan Morsztyn, mortuus die.lń Ęouem-
briSf hora noctisS, amo 1582.\^ noxii .SinęcttS
^Sfttiv>t<ł»'i 8sM>^tij(fi ,o^9iJ'Auą awjrieia^"' l^^^^H .ajialol «i»JołWł8
w. KS. LITEWSKIEGO.
-<'■" Hieronymus Gelom: 'i-jiijK^: i.\-[)iii .a£.-;
•^ Jan Ber. a^I^m ymt^m /.^tj n^ijłbgjn
Anno 1565. -S^^^fsl
' ' Dangid au/rifaber, i ' ^ ' /, >^ '^ I :l > ń
Yalentinus Krukier cerdo, mortuus anno
1580 dissenteria 12 Julii, oijioh <;>♦ /u j i .
Jan Dąbrowski, propłer ahsentiam Puszcz
erat clectus, sed quia adhuc superstes eratj
ideo a consuUbus non admtwtw. iii)x; oJfną?
Ann^ 1565 suh palatinatu Myszkowski.
■ (. Hieronymus Zalasowski.
Bariholomeus Puszcz, in suum locum re-
stitułusii^J: JsL. ,1 1;.I> i.
Anno 1569. • '"^
^h^rjPeŁrus Guteter, doctor juris plus valuił
quam potuit, nam rires et corporis et ingenii
defuerant, ohiit anno 1572, 21 Apr. tfji '
Sehestyanua Cyglar. WiA ir .
Paulus Kisiel' .•7f{}AB6uii oisbow^ną ss
Barthohmeus Paczbska^ morktus anno
ma^Fębguarii 11.
.obis7/ nai;ł<> s Anno 1570.r'AWih .iloi/n 9v.
Stanislaus Eozanka^ medicinae doctor,
który odumarł majętności albo pieniędzy 15
tysięcy córkam. .'(i.vfn'\i
Zygmunt Guteter.
^ . . Joannes Szpigler jilius Hieronymi.
.0 Ghristopherus Rymer, pelifer ęt panni-
cidek- >oiq s iwi:ąo iJT3xs'^w ,Błsj!io^s >;jt!Brni
Staniilaus Szadowski SHesiiis. i o
(lif Anno 1571 sub palatinatu Barzy. .:•]■>.
Lucas Murca medicinae doctor.
V, Nicolaus Alancy pharmacopola^ którego
jest potomstwo synowie i córki, umarł r. 1580^
dom zrodzony. W Płocku drugi wzi^ dział
Paweł brat Mikołajów, i tam ma potomstwo.
Anno 1573 sub palatinatu Firlej.
Stanislaus Zawacki picus, medicinae do-
ctor, lecłor publicus academiae crac. czy-
taj pod herbem Rogala.
, . . Andreas Fugelweder, renunciavi{ ^^n-
Aa oxw
sulatui, dom to możny, używają herbu jakoś
czytał w Gniażdzie cnoty.
Joannes Mączeński medicinae doctor,
ohiit subito 1580.
Martinus Urbankowicz de Clepardia,
którego córka za Mikołajem Chełmskim;
miał potem za sobą Urszulę Kleczowszczan-
kę, też rajczankę, vir ad omnia paratus.
Gabryel Słoński używał herbu Ostoja,
ma potomstwo córki.
Christoferus Biały peżJio, eodem anno in
Septembre. id sd-jI;! :i.''i,'.
Anno 1574.
Piotr Fugielweder, nu^rtmu 1676 prima
Febr, -Ai^Cl j;ifir,'.'/(>rr?;i;
Joannes Groth Gostinius Omiecina. ; "
i Anno 1579 sub palat. Petri Zborowski.
Ah.i ■ Joannes Rap non suscepit consulatum.
v.\:. Stanislaus Conrad. (i
' ' Joannes Cirus pelio.m ;;;xi::HA i>0
Tomas Sławek. ;' .: yrr^rrr . nX
Georgius Maszowski in locum Joannis
Rhab, in Majo elecłus. i. i. iujiJi
Anno 1580. ''-^ ' ' !''iil-
Urbarms Fryzer, ncluit consulatum. *R
Jan Baptista.
Anno 1582 sub palałina. Andr. Ty-
czyński.
o;. Paulus Zuter crac.
ii[>i:'. Gasparus Guteter. c j;-jolv<<;.Li . '"^-inci
^ ■ Yalentinus Bimar. ^?^) T r: ?oi W
Matheus Siebenejcher calcographus vir
dives, zostawił potomstwo, obiit anno 1582
Decembris 9.
Suh ejusdem palatinatu anno 1582 Do-
iniiuca Ocidi Quadragesimae. ^jT .uuji^al
Joannes Pipan pharmacopola crab.
Joannes Yaocman Norembergen., olim do-
mini Hectoris seroitor. AfiOiiRą r.S.
Wolphklein crac. merc.
Georgius Schiltkra Germanus, Josti De'
cii notariuSf vir dites. etc. etc. tn oJJłf^^^YBW
900 „ O KLEJNOCIE /
Inszych ta na ten czas nie kładę mieszczan, ludzi zacnych i możnych kupców, któ-
rych było wieku mojego niemało, wszakoż niedługo przy inszej materyi, pożyczyli P.
Bóg zdrowia, szerzej o wszystkich czytać będziesz.
To miasto dla zabicia Andrzeja Tęczyńskiego, gwałtu zawołanie utraciło było, o
czem w historyach czytamy.
Prawem magdeburskiem za Władysława Pudyka dopiero się sądzić poczęli Krako-
wianie, o czem Kromer w księgach 10, list 252.
Niechęć Władysława Łokietka przeciw sobie znali, dla czego, czytaj księgi pomienione.
Za tegoż króla wójtowstwo krakowskie spustoszone, dla czego, ibidem eodem libro
czytaj.
Muszkata biskup, u tego króla był w podejżrzeniu, dla tego że był Ślęzak, biskup-
stwu klucz biecki utracił, o czem czytaj ibidem.
Proboszcz miechowski był brat wójta tego, a dał mu był do dzierżenia Łętkowice,
utracił je klasztorowi temu, o czem czytaj ibidem lib. eodem.
Za panowania Bolesława wszystko było zgorzało to miasta Kraków, i wielkie najazdy
na się miewało od różnych nieprzyjaciół, jako od Tatar w roku 1240 spalone było, tylko
u kościoła Jędrzeja świętego, który na ten czas był na przedmieściu, dwie wieży zostały,
na których się trocha ludzi ubogich obroniła, w historyi o tem szerzej czytać będziesz.
W roku 1260 spalone także od Tatar za przywodem Rusaków, etc.
Od książąt niazoweckich często najeżdżane i w obegnaniu bywało, etc.
Za panowania Władysława Jagiełłą, roku 1408 od żydowskich domów, którzy na
ten czas na świętej Anny ulicy mieszkania swe mieli, wielką szkodę prz^z ogień wzięło.
Potem w roku 1439 wielka część miasta zgorzała za panowania Władysława pol-
skiego i węgierskiego króla, wielkie zaburzenie pospólstwa było przeciwko radzie, które
aż sam Zbigniew uspokoił; co winniejsze rajce, lud zagniewany ciesząc, posądzać dał
do wieże.
W roku 1455 więcej niżli sto domów zgorzało na grodzkiej a na kanonicznej ulicy,
za panowania Kazimierza króla, gdy była elekcya biskupa Tomasza Strzepieóskiego.
W roku 1462, więtsza połowica tego miasta zgorzała, wyszedł ogień z pieca zie-
mnego z klasztora świętej Trójce, na południe i na zachód obie stronie zgorzały.
W roku 1465, za tegoż króla, od świętego Franciszka aż i wszystek Stradom
(krom kościoła Barnadynów) zgorzało.
W roku 1474, począwszy od świętego Mikołaja brony aż do nowej, sto domów
zgorzało.
W roku 1492 tegoż miasta zgorzała wszystka część na zachód słońca, i wielkie kol-
legium. Tegoż roku na bydła wielkie powietrza były, i tegoż roku Kazimierz król umarł.
Tegoż roku trzy słońca na południe w pół miesiąca grudnia widziane były, i ko-
meta wielka przez dwa miesiąca.
Za panowania Olbrachta, w roku 1493, od nowej brony wielka część miasta na za-
chód i na północy, z wieżami, z mury, z kościoły zgorzała. Tegoż się roku Żydowie wy-
nieśli z Krakowa nad Wisłę, kędy teraz mieszkają, a to dla niepokojów, które prawie
wszystko miasto to cierpiało dla żołnierzów prze nie.
w. KS. LITEWSKIEGO.
901
^.,, Tegoż roku franca poczęła się jawić w Polsce, według Bielskiego.
W roku 1498, za tegoż króla, z północnej strony naprzód Kraków wały i mury ota-
czać poczęto^ rzekę Rudawe do niego przywiedziono; od tegoż czasu dopiero co dalej
to lepiej się naprawia, tak miasto jako i przedmieścia.
Za panowania Zygmunta Pierwszego króla, roku 1528 miesiąca maja o świętym
Stanisławie, część Krakowa zgorzała i Kleparz, tegoż roku zgorzał Kazimierz i kościół
na Zwierzyńcu.
Roku 1543 był wielki morw temże mieście; trzej szlachcicy Łapkowie z wojewódz-
twa krakowskiego chowali ludzie zmarłe, zebrawszy wielkie pieniądze; tak o nich piszą
że majętność kupili pochowawszy dwadzieścia tysięcy ludzi; ci byli z domu Drużyna.
Roku 1544 było czworo zaćmienie, słońca dwoje, miesiąca także dwoje. Ostatek
przypadków aż do tego czasu które na to miasto przypadały, przy żywocie królów nowo
zmarłych czytaj, a potem wszystko w historyi mieć będziesz.
Wychwalać mi ozdoby miasta tego nie trzeba, gdyż każdemu Polakowi, dla któ-
rychem tylko zebrał te anłiquiłates , nie jest tajno, a cudzoziemiec który nieświadom ję-
zyka polskiego, niech łacińskie historyki czyta. .
nvQ)
Ć.0'
-!lM
W Wielkiej Polsce naprzedniejsze wo-
jewództwo poznańskie, nosi za herb orła
biał ego bez korony wpoluezerwonem.
Wielkie, częste prace przeciwko r. p. podej-
mowali panowie i rycerstwo onych krain,
póki pomorska ziemia, także i wszystkie Prusy
przeciwko królestwu nieprzyjacielskie się za-
chowały, potem z Krzyżaki częste najazdy
miewając, sami im też to znacznie oddawali.
Co gdyby się tu wszystkie expedycye ich
wyliczyć miały, długąbych ci zabawę uczynił,
w historyi ostatek czytać będziesz. Tego tam
kraju naprzedniejszy panowie: arcybiskup gnie-
źnieński, biskup poznański, wojewoda, ka-
sztelan, etc. etc i drudzy, generał starosta
wielkopolski. Tym pomienionym panom du-
chownym obiema, król Władysław te wolno-
ści darował: w puszczach ich własnych wszelki
zwierz łowić, monetę bić etc. Czytaj Kromera
księgi ósme. , -
Naprzedniejsze miasto Poznań w onem województwie, za królów chrześciańskich
ma przodek, a przedtem Gniezno było głową onych krain, od pogańskich monarchów
założone albo fundowane, z którego, jako Baszko historyk pisze, wychodziło ludzi rycer-
skich do boju za panowania Bolesława Pierwszego, w pancerzach trzynaście set, a cztery
.(^''i. I
UJłOl W V.
902
O" O KLEJNOCIE ^
AHiil
iń Ol
A ««
tysiące z tarczami. Zamek w niem prawie znowu zmurował upadły Kazimierz Wielki na
górze podniosłej.
Miasto Poznań leży nad rzeką Wartą ^ ma w so-
bie ludzi rozmaitego narodu, wiele mieszczan i kupców
bogatych, k'temu rządnych, używa za herb trzech
wlfi.ż, w bramie dwa klucza.
W roku 1038 od Czechów w inłerregnum wylupio-
ne było.
Od Władysława w oblężeniu było w roku 1146.
Czytaj Kromera księgi szóste.
■iloU,VrX)d Władysława Plwacza też oblężone było, czy-
taj Kromera księgi siódme.
Od Władysława Łokietka dla czego niechęć znali
i czem je skarał i potomstwo ich, czytaj tegoż historyka księgi 11, to było w r. 1284.
Zgorzało za panowania Kazimierza króla Trzeciego 1447. Więcej szczęścia ich, o wolno-
ściach szerzej ci historya powie. . ''^
niinsoci owtsft^T
Województwo sedomierskie nosi
za herb trzy pola czerwone a trzy białe,
po trzy gwiazdy we trzech rzędziech
wpolu błękitne m, przedniej sze ma dygni-
tarze: wojewodę, kasztelana, i po nich insze,
według rozdzielenia powiatów; rycerstwo wo-
jewództwa tego także i panowie, wielkie utra-
pienia od nieprzyjaciół podejmowali, porażali
też nieprzyjacioły swe znacznie, jako o tern
historye świadczą.
Romana książę ruskie porazili w r. 1205.
Cromer libr. 7. Za zdradliwą namową od Ru-
saków do poddania Tatarom, okrutnie pomor-
dowani na zamku sędomierskim , w ten czas
był starostą Petrus de Crempa w roku 1260.
Czytaj Kfomera księgi 9.
Potem w roku 1285 porażeni od Tatar.
Cromer libr. 10.
Porażeni od Rusaków w roku 1300. Cro-
mer lib. 11; oddali potem.
Od Litwy w roku 1351. Cromer lib. 12.
'' Za przywodem Ottona, Tarła i Piotra Psonki, czytaj Cromer lib. 10.
Wiele inszych przypadków na to województwo w historyi obaczysz.
Miasto SęDOMiERz głowa tego województwa, nad rzeką Wisłą, za monarchów po-
gańskich jeszcze fundowane, dla życzliwości królom panom swym wielkie wolności mają
w. KS. LITEWSKIEGO.
903
i herbów równo z nimi jednakich
używali, jako to baczysz króla
na majestacie i orła. Leszek
Biały naprzód je był znacznie bu-
dować począł, wolności niemało
nadał w roku 1236. Zburzone było
od Tatar w roku 1240. Cromer
Uh. 8. Zgorzało za Bolesława Wsty-
dliwego w roku 1258 i wiele ludzi
pobraU Tatarowie. Cromer Ub. 9.
Od Kazimierza Wielkiego obmuro-
wane, czytaj Kromera księgi 12.
jako nieszczęśliwych obączysz.
Wiele potem przypadków w historyi tak szczęśliwych
i/v>
.olii! Województwo kaliskie nosi głowę bawolą
na szachownicy w koronie złotej, pola czer-
wone i białe, pierścień przez nozdrza. Wiele pod
tym znakiem rycerstwo krain onych z nieprzyjacioły zna-
cznych posług i pamięci godnych czyniło, acz też sro-
gie utrapienia na się miewali, jednak męstwo ich a sta-
łość przodek otrzymawała. Co z Krzyżaki za potrzeby
miewali, czytaj Kromera księgi 11, i na wielu miejscach
w historyi mieć będzesz.
Naprzedniejszy senator wojewoda, po nim kaszte-
lan, i inszy według rozdzielania urzędów z dawna w po-
wieciech. > .\->\. v\ > i. < n .^... , ,.;>... n-. -.i-.-,,
.lt>S1'ł /\m1v/ [o i n i) 9 ST 8^ fiu ^i\i^(i^\K\
-oflfiq KS o;ii:( .iźIfaficp^MiT 3i>ltoi7/ oia fin ofjJwaiM
)
'1:1 iijlo-i
i i/iojfe
Miasto BLalisz używa herbu takim kształtem: "Brół-ł/A
na w murze czarna, dwie wieży, między któr©-)X
mi chłop wtrąbę trąbi; jest miasto w miejscu oso-
bnem i obronnem, nad rzeką Przosną na wielkiej ró^.; >
wninie. Tego miasta dostał był Henryk książę wrocław-'-" i
skie, wszakoż przez zdradę ; kto był poddaniu przyczyną
czytaj u Kromera księgi 10, i więcej się tam dowiesz;
obmurowane rząduie od Kazimierza Wielkiego, czytaj
Kromera księgi 12.
Od Mazowszan i książęcia ich Semowita oblężone
było, czytaj u Kromera księgi 14, list 355. Często Krzy-
żakom z tego miasta odpór możny dawano, o czem ci potem historya powie, albo u Kro-
mera czytaj księgi 11. Insze przypadki szczęścia rozmaitego, pod herby tak rycerskiemi
jako królewskiemi obączysz.
904
.v<;/0 KLEJNOCIE
i;.
(Ł i
Województwo sieradzkie nosi herbV
w polu czerwonem pół orła czarnego,
anażółtempółlwaczerwonegowko-
ronie złotej. Rycerstwo onego wojewódz-
twa każdy czerwonym woskiem pieczętować
się może; za co im to nadano, w historyi o
tem czytać będziesz.
Ma senatory naprzedniejsze wojewodę
i kasztelana, i insze według rozdzielenia po-
wiatów. iiijfbO
Co za niepokoje miewało od różnycli
nieprzyjaciół, czytaj Kromera księgi 5.
Potem w roku 1246, co za niepokój od
swych miało, czytaj tamże księgi 8.
Potem w roku 1258 czytaj księgi 9. Od
Krzyżaków jako spustoszona ta ziemia, czy-
taj księgi 11. Z Mazowszany co za utarczki
miewali, czytaj księgi 10, circa annum 1289,
Wieluńska ziemia od Ślęzaków spustoszona w roku, czytaj u Kromera księgi 21,
w roku 1442, co jako im znacznie oddawali, w historyi mieć będziesz. Od Jana Giełsza
zbójcę Ślęzaka spustoszony był ten powiat. Cromer Kb. 22. Wiele inszych przypadków
historyać powie.
ił.)<,"'
ifo niKiJł owi8i9'
oq Y/ r,
Miasto Sieradz używa trzech wież z jedną
broną, na śrzedniej wieży orzeł.
Miewało na się wielkie przypadki, jako za pano-
wania Władysława Hermana, czytaj Kromera księgi 6.
Zgorzało w roku 1447, o czem Crom. Uh. 22.
Od Czechów najechane z Wencesławem książęciem
roku 1291. Sejmy w nim częste bywały, o czem w hi-
storyi i pod herby czytać będziesz.
:s;8»iw<>
M bO
w. KS. LtTEWSKlEGO.
905
uA H^o(^V> u Województwo łęczyckie używa
herba pół Iwa czerwonego nabiałem po-
la, na czerwonem pół orłi białego; p>
8ze Baszko, że za Bolesława Cbabrego pod lą
v:v .;vyj.\chorągwią wychodziło ludzi rycerskich dwa
\\wi*r»Jty8iąca w pancerzach, a cztery tysiące
z tarczami.
'!i;i w;>ixb .; Wielkich tnidności przedtem to wojewódz-
'»>:>}f.t itwo z nieprzyjacioły używało, zwłaszcea /. I -iłwą.
W roku 1293 Witenen książę litewskie,
a ,7ijJ:j prędko przez Mazowsze wpadłszy, acz z ma-
iem wojskiem, ale wielkie szkody poczynił,
o czem czytaj Kromera księgi 10.
. >y,ńn -Ą. Za panowania Bolesława Wstydliwego,
mii.,5fiy.-v^irit>ą od Prusaków co za szkody podjęło, czytaj
Krobera fesięgi dziewiąte, potem V hisfbryi więcej czytać będziesz.
Miasto naprzedniejsze Łęczyca używa za herb
trzech wież ojednej bronie. >v3K5łVitvvv^3 ró^sbftti
W księgach dziewiątych czytaj u Kromera," co' za
ucisk od swych miało w roku 1258.
Od Litwy spalone i wybrane było roku 1293. i>»»i>'"j
Przez Piotrasza Małochę kasztelana brzeskiego
i starostę tamże, poddane było książęciu mazoweckie-
mu Zemowitowi, w roku 1383.
Synod biskupi albo zjazd w niem mieli, czytaj
Kromera list 439.
Kościół na tumie łęczycki zgorzał, domy kanoni-
»k«łn*\ i«iK> V!T.>
RJ.tJ'^ f|-.-/K>(ił
czne z arcybiskupim dworem w roku 1473.
u.k^juX^^'<l i>ś
;'■>
Zgorzało w r. 1583. W historyi szerzej czy^ś^ć* o przypadkach różnych jego będziesz.
I MTdii
^Województwo kujawskie brzeskie
liżywa za herb orła czarnego połowicę,
a lw:i czarnego, grzbiety do siebie,
o jednej koronie na żółtem polu. Tego
herbu zawsze używała kujawska ziemia, co
dziś na dwoje województwo rozdzielono; zową
wojewody braeskim jednego, drugiego ino-
włocławskim, a przedtem bywał jeden tylko
gniewkowski, o czem w historyi czytamy
u Kromera księgi 6.
Wspominając książę ruskie S war na,
pisze temi słowy Kromer: Hac elati ffictoria
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego.
lU
906
,( O KLEJNOCIE n
barbaria Cujaviae quoque magnam parłem depopulałi, incensis multis pagis et opidis in-
gentem praedem abegere. Takie gdzie wspomina dział braci dwóch Leszka z Konradem,
w księgach siódmych tak pisze: Masomam vero et Cujaviam Lescus, de consilii con-
venłusque sententia, Conrado fratri minoH in sortem patrimonii concessit. Także za Mie-
czysława Starego, nie wspominając województwa żadnego, tylko tak pisze: Ac primum
guidem cvjavlensem oram, guae in połesłałe Casimiri liberorum eral etc. etc. Czytaj księgi
7, list 179.
Wspomina też na liście 236, w księg. dziewiątych : Cujavlam vastabundus ingreditur.
Za Popiela wspominając Kruszwicę tam także pisze: In ea ora guae Cujavia dicitur
Czytaj księgi 2, list 36.
Libro 12, folio 307, gdzie wspomina legaty papieskie temi słowy : Qui polono regi
Cujamam ac Dobrinum reddi, et decem milia Jlorenorum adjudicata numerari a Cruci-
feris curarent. etc. etc.
Także folio 104: Cvjavia Zbigneo concessa.
i Libro 8, wspominając Swatopełka książę pomorskie, tak pisze: Ipse vero cum Prussis
in Cujamam excursionem facit, eamgue longe lategue ferro et incendiis depopulatur. I na
inszych wielu miejscach ziemie nie rozdzielając. Libro 17, nierozdzielnie rycerstwo wspo-
mina tej ziemie, tylko in genere kładzie : Cujaviensem vero atgue dohrinensem nobilitatem,
rex Brodniciae, Bresłae, Rypini et Nacli, in praesidiis esse jussit. etc. Czytaj list 411.
W księgach także 19 na liście 447 tak pisze: Cujavii ąuogue ac dobrinien. post
decem annos deinceps, ut ab a.venae pensione immunes sint. etc. etc.
W roku 1374 Zeraomysł Łokietków brat umierając, trzech synów zostawił, którzy
się tak dzielili temi powiaty tej tam ziemie: Przemysłowi bydgoski, Leszkowi inowło-
cławski, Kazimierzowi gniewkowski, czytaj księgi 13, list 336. etc. Ostatek w historyi.
iR.tvs3 . tlfliiB mfńu w fa.^
Miasto Brzeście, także Inowłocław, te od których
się województwa dzielą, noszą za herb trzy wieże,
orzeł tak jako Krakowa miasta.
Co za przypadki bywały na ^te miasta nieszczę-
śliwe, na ten czas kiedy i na powiaty, wiele się o tem
w historyi naczytasz.
Brzeście oblężone było od Krzyżaków roku 1331,
Potem dobyte po trzech miesięcy. Czytaj Kromera
księgi 11.
Oblężone było roku 1384. Od kogo a dla której przyczyny, czytaj Kromera księgi
14. Więcej a dostatecznie w historyi o tem będziesz miał.
.6 ■ ' ■ - • ''v'i
*fj
.o?ii9iu(r>ołq«H tjs»o*w8 ,o^jii8Ji'ł4 f;*i8i(jo'(i x<*™B .«J«to*ł fli»toildi8
w. KS. LITEWSKIEGO.
907
Województwo ruskie nosi Iwana
bronie złotej na polu błękitnem. To
województwo dopiero za Kazimierza Wielkie-
go, i wszystko księstwo ruskie do Polski
przybyło, o ozem przywileje i Kromer w księ-
gach 12, list 309 świadczy temi słowy: Hi»
ita gestis rex concenłu Russorum habito , in
formam provinciae Russiam a se suhactam
redegił, casteUanos, praejectos, judices, et alios
magistratus Polonorum morę insłiłuił, Russos-
que eodem cum Polonis jurę esse jussit. etc.
A to się działo roku 1342.
Ma to województwo naprzedniejsze se-
natory: arcybiskupa lwowskiego, po nim wo-
jewoda ruski, kasztelan lwowski, etc. Według
/< ( * 'rozdzielenia powiatów drudzy, o czem potem
w historyi szerzej mieć będziesz.
Męstwa, prace, zasług przeciwko r. p. rycerstwa krajów onych, od początku aż do
dzisiejszego wieku wiele się w historyi naczytasz.
Miasto naprzedniejsze województwa ruskiego Lwów
używa herbu trzech wież, w bronie lwa wspię-
tego z rozdziewioną paszczęką. Założone i fun.
dowane od Lwa książęcia ruskiego Daogiełowego syna.
Nie wielkieć wprawdzie samo w sobie, ale przedmieścia
ma barzo przestronne, na wiele miast innych w Polsce
rządniejsze, a to dla mądrych możnych radziec i mie-
szczan w nim. Jako się tam osadzają, i co za ludzie do
rady biorą, toć się potem szerzej opowie. Biorą ludzie
uczone, promotas personas do szkoły z akademii krakow-
skiej, obaczywszy godność a do jakiego się stanu bierze,
zaraz opatrzą z miasta nie wypuszczając, między się do rady, albo na urząd pierwej mniej-
szy wezmą; jeśli duchownym być chce, i tego, jeśli baczą godnego, opatrzą, tak że nie-
tylko ławice swe radą mądrą, ale też kościoły, szkoły, zawsze ludźmi godnymi opatrują.
W szkole zasię swej gdy obaczą młodzieńce jakie albo i dziatki podlejszych mieszczan
chciwe do nauki, kosztem swym do inszych szkół albo akademij wysyłają, a z skarbu
swego pospolitego płacą, i wieleć potem porządnych a pochwalenia i pamięci godnych
spraw ich historya opowie.
i9J[< Przypatrz się przy jednej materyi in iranslatione juris soMonici Pawła Szczer-
bica syndyka ejusd&m ciniłatis, jakoć je tam własne ich podpisy ukazują. Nicolaum
Gelasinum juris utriusąue doctorem, consulem ibidem.
Simonem Alexand. artium liberalium magist., scabinum ibidem.
Alb er tum Pedianum Leop. artium UberaUum magi., civem ibidem.
908
O KLEJNOCIE
t^ i, t,Alherłum Osłrosium Chodelien. artium Uberalium haccala,, scabinum ibidem.
o"t .^tanislaum Anserinum Leo. artium Uberalium baccal., notarium ejusdem civitatis.
t>(*;!! Gdzieby przyszło do przedniej szych radzi ec miasta tego, abych ci je tu wspomnieć
miał, pewnie spartanieó. lacodemonień. atenień, i one insze dawne civitates et regna
nad nie godniejszymi chlubić się nie mogą.
Nie godzi mi się jednak zaniechać, taij dla wiel-
kiej samego godności i nauki, Symona de Brzeziny,
artium et philosophiae magisłrum, gnać przed niej szcgo
doctrina, ingenio et opibus olrum insignem w tern że
mieście, którego syn tego imienia, acz na ten czas był
lat młodych, ale nauki i dowcipu doskonałego, postronne
krainy widział, obyczaje i języki ich umiał, w greckim,
łacińskim wierszu, et in soluta oratione, z wicią uczo-
nych mężów zrównał, i i;(.j,t.:lł./d , nł>
,:, Używał herbu takim kształtem.
, Wieleć potem ludzi godnych z tego miasta przy
szerszeni opisaniu spraw r. p. pokażę, tu się krótkości
folgować musi.i jj,, ^dy^^u ^ib\iisA , k,6.v ^^^-ig
■ ,7r. < Województwo podolskie używa za
herb słońca złotego na białem polu,
ji ł 3ti' jest barzo szeroka i obfita kraina, ale od złych
•fY,fi ogOy sąsiad często a szkodliwie pustoszona bywa,
'Mu\^h'-. jako od Tatar, Turków, Wołochów, czegoć
w tak w krótkim placu wspominać nie chcę,
> gdyż o częstych najazdach tych nieprzyjaciół
wieleć historye powiedają. Ma przedniejsze
senatory: biskupa, wojewodę, kasztelany, we-
'• dług starodawnego porządku.
'^ Miasto naprzedniejsze Kamieniec, które
używa herbu świętego Jerzego na koniu
a on smoka bije, od książąt ruskich na-
dany; jest miasto w miejscu obronnem na gó-
rze skalistej, pod które rzeka wpada, którą
gdy potrzeba, obrócić i zahamować może,
tak, źe nabierze pełnei przekopy wody, które są około miasta barzo głębokie. Zamek przy
temże mieście jest obronny na skale i uiedobyty, dwie mili tylko od Niestru, który dzieli
wołoską granicę, nad którym z drugą stronę jest zamek wołoski, Chocim. Ma w sobie
to miasto ludzie rycerskie, tak szlachtę okoliczną, jako też mieszczany, Polaki, Ruś, Or-
miany, i insze narody, miasto na wszystko żyzne. ""• -m^oh'- '.>m>^ w ., ><, .. >
-sin o.\ "Al
w. KS. LITEWSKIEGO.
909
Województwo lubelskie nosi za
herb j elenia rogatego, na szyi korona
w polu czerwonem. To województwo Ka-
zimierz syn Jagiełłów dopiero w rokn 1473
od województwa sędomierskiego, prze szero-
kość oddzieliwszy, postanowił, o ozem Kro-
mer w księgacli 28 pisze temi słowy :
Instituta etiam ttmc est nova satrapia
swe palatinatus in łracłu lublinen., cujus ju-
Hsdicłio amplior esse visa est, quam ut eju$
moles commode ab uno palatino sustineri pos-
seł. etc.
Jako często od różnych nieprzyjaciół
pustoszone było, toć się na potem w historyi
pokaże, tu na ten czas krótkości folgować się musi. Naprzedniejszy senatorowie: woje-
woda, kasztelan, i drudzy według porządku i rozdzielenia dawnego.
Miasto Lublin nosi za herb kozła; w wielkich niebezpiecznościach bywało od ró-
żny oh nieprzyjaciół, od Julina łisiążęcia założone.
Od Romana oblężone książęcia ruskiego, wszakoż porażon na głowę i z ludem, i
sam zabit, czytaj u Kromera księgi siódme.
Od Rusi przez moc wzięte, czytaj tego historyka księgi dziewiąte.
Zbudowane od Kazimierza Wielkiego, o czem czytaj Kromera księgi 12.
Zamek w tem mieście ochędożnie zmurowany, jest w nim kościół.
Spałon od Tatar w roku 1240. Czytaj Kromera księgi ósme.
bt' Sp^on od Litwy w roku 1252.
Odjęt Rusi od Polaków, czytaj Kromera księgi 11. Wiele inszych przypadków ró-
żnego szczęścia w historyi szerzej czytać będziesz.
-^\
Województwo bełskie nosi gryfa
białego na czerwonem polu w koro-
nie złotej.
To województwo dopiero za Kazimierza
Wielkiego do Polski przyłączone w r. 1349.
O czem czytaj Kromera księgi 12.
O temże województwie czytaj Kromera
księgi dwudzieste czwarte.
Tego województwa gdy się domagał
prawem przyrodzonem Conradus Niger ole-
snicen. dvx, jako, i dla czego, a od kogo od
niego odsadzon, czytaj Kromera księgi 25.
Naprzedniejsze senatory ma: wojewodę,
910
O KLEJNOCIE
kasztelana, i insze urzędniki ziemskie i kasztelany według rozdzielenia ziemie. Ma po-
wiatów siedm: buski, brodelski, grabowiecki, sokalski, tysouiecki, lubaczewski , jawo-
rowski.
Miasto naprzedniejsze Bełz nosi trzywieżeo
jednej bronie. To miasto założył Ładysław książę
wieluńskie i opolskie, przez Helbiega wójta, w kraju
żyznym. Opanowała to miasto Litwa za poddaniem Ru-
saków w roku 1350, czytaj Kromera księgi 12.
Przez poddanie dostali Rusacy miasta i zamku,
c/.ytaj Kromera księgi piąte. To było roku 1122.
Czytaj także o poddaniu tego miasta i zaniku za
Ludwika od Rusaków, w r. 1376. U Kromera w księ-
gach 13.
Zgorzało miasto Bełz roku 1473, za panowania
Kazimierza Jagiełłowica, czytaj Kromera księgi 28. Wię-
cej potem w hłstoryi różnych przypadków czytać będziesz. "^
!-'J OJr!i;iM
•K.-'/k iti!*łif| fln/n*.'
Województwo płockie nosi orła
czarnego na polu czerwonem, Pzłote
w piersiach.
To województwo z dawna do korony
należało. Naprzód było Zbigniewowi oddzie-
lone od Władysława Hermana, a potem od
Bolesława Krzywoustego Bolesławowi Kry-
spusowi, którego potomstwo potem aż do pa-
nowania Zygmunta pierwszego w onych krai-
nach panowało, a po śmierci Bolesława ksią-
żęcia syna Wacławowego przyszło do korony,
wszakoż tylko feudali jurę. O czem czytaj
księgi u Kromera 12.
W roku 1495 po śmierci Janusza ksią-
żęcia mazoweckiego, za panowania króla Ol-
brachta, do korouy przyłączone, czytaj Kro-
mera księgi trzydzieste.
Ma penatory te; biskupa, wojewodę, kasztelana, i insze według dawnego rozdzie-
lenia, ma powiatów pięć: płocki, bielski, płoński, sierpski, raciąski ; dla rzek które sze-
roko wylewają, jako Wkra, oddzielone są drugie powiaty, jako mławski, srzeński. etc.
w. KS. LITEWSKIEGO.
911
Miasto przedniejsze Płock nad Wisłą rzeką na
górze, jeszcze za pogańskich monarchów założone, nosi
za herb trzy wieże o jednej bronie.
Witlebym ci przypadków nieszczęsnych od różnych
nieprzyjaciół wspominać miał, jako od Litwy, od Krzy-
żaków, od Prusaków, i od przyległych ziem które kró-
lestwa należą, jako często najeżdżane i pustoszone było,
wszakoż o tem w historyi dowodnie czytać będziesz, tu
się krótkości folgować musi.
Województwo mazoweckie nosi
orła białego na czerwonem polu, które
dopiero za Zygmunta pierwszego, po onem
rozdzielenia między Krzywoustego syny, po
czterech set lat do korony przyłączone, o
czem Kromer in funebrl oratione czyni
wzmiankę. Wiele w historyi czytać będziesz
o nieszczęsnych przypadkach państwa tego,
także i o męstwie rycerstwa krajów onych,
którego z różnemi nieprzyjacioły używali.
^" *'^Uak iF^i^^^^ j!5J^~^ Miasto naprzedniejsze przedtem bywało
Cybsk w tem tam państwie, wszakoż wieku
naszego Warszawka przodek mu odjęła, mia-
sto nad Wisłą w żywność wszelaką obfite,
w którem kupców i mieszczan bogatych jest wiele, do tego tak porządnych i bogoboj-
nych, że żadnego heretyka między sobą cierpieć niechcą, zborów im swych mieć nie
dopuszczają, sąsiad tych którzyby byli alieni a fide catholica, między sobą nie cierpią,
dla ezego od Pana Boga na wszem uciechy znają, i potomstwo ich znać będzie. Uży-
wają za herb Sjreiiy. *'*t ?tyai #t^i^' '•
•3woi:% fi&^'^^
hę^\ iłi<''}.-' ,. ■ -11 -iii u'i'.
iimiA tli- 'i!> t>iH'i- .: ___
-^ i >«^
912
O KLEJNOCIE '*f
iiisn 4'.lv Województwo rawskie nosi orła
czarnego na czerwonem polu, Rzło-
ta litera w piersiach. To województwo
od różnych nieprzyjaciół utrapienia miewając,
pod tym znakiem znacznie im odpór dawali,
o czem szeroko w historyi czytać będziesz.
Ma przedniej 8ze senatory: wojewodę, kaszte-
lana, i insze według rozdzielenia powiatów.
Miasto przedniejsze w tern wojewódz-
twie Rawa^ w którem jest zamek murowany,
który Kazimierz Wielki naprawić dał, o czem
Kromer w księgach 12. Ostatek w historyi na
różnych miejscach czytać będziesz.
I '- ■ . ■ 1 C: !
"tfo/^-jńi^r
.-5 1 J £ i 1 0
^
ZIEMIE PRZYNALEŻĄCE DO TYCH WOJEWÓDZTW
\a\sf)
TYCH ZNAKÓW ALBO HERBÓW UŻYWAJĄ,
KTÓRE PORZĄDKIEM JEDEN PO DRUGIM OSACZYSZ.
A naprzód ziemia dobrzyńska, która
acz insze miejsce ma przed drugiemi, wsza-
koż ją tu dla tych przyczyn na przodek kładę.
Pierwsza, iż mi jest matką, w którejem się
urodził z rodziców szlachetnych i wychował
poczciwie, jakoś o tem czytał pod Jastrzęb*
cem herbem, którego z dziadów i pradzia-
dów przodkowie moi używali, co też na mię
i na bracią moje prawem przyrodzonem przy-
szło. Druga przyczyna że tę ziemię naprzód
kładę, iź nad wszystkie insze ma herb albo
znak najwspanialszy, człowieczą głowę
między dwiema koronami, która ztąd
tę ozdobę wzięła, iż rycerstwo onych krain
w samej nieprzyjacielskiej prawie garści bę-
* w. KS. LITEWSKIEGO. 918
•
dąc, zawsze panom swoim wiarę statecznie trzymali. Wielka i Mała Polska, które zawsze
pod regimentem przedniej szego monarchy bywały, nigdy, choć w dzierżawie inszych pa-
nów ta ziemica bywała, żadnej doległości od niej nie miewały, zawsze to w sobie ry-
cerstwo onycli krain zachowywało, że broni swycli tylko na pogany a nieprzyjacioły
panów swych główne dobywali. A gdy książętom mazoweckim przypadały potem po-
trzeby z drugiemi, jako w historyach czytamy, książęty i bracią swą, oni się zawsze
wymawiali z takowych expedycyj, dla Rusaków bliskich nieprzyjaciół swyeh. I dla tego
też ta ziemia dobrzyńską nazwana, i dwiema koronami człowieka głowa zozdobiona za
herb im wieczny nadana, o czem potem szerzej czytać będziesz.
I- _ Naprzód była oddzielona Bolesławowi rzeczonemu Kryspus, synowi Bolesława Krzy-
woustego, o czem wszystkie historye świadczą. To było roku 1 140. Kromer w księgach 6.
Potem w roku 1222 ta ziemia dana była wezwanym na pomoc Krzyżakom przeciwko
Prasom od książęcia Konrada ; tam co za posługi , co za prace to rycerstwo czyniło i po-
dejmowało, szeroko w historyi o tem czytać bębziesz, albo czytaj n Kromera księgi siódme.
Darowana potem była Krzyżakom od tegoż Konrada, w roku 1227, z przyzwoleniem
żony jego Agaty Ruski, także i synów jego.
Za panowania Wenczesława króla od Litwy także mieczem i ogniem spustoszona,
w roku 1300.
Potem za panowania Władysława Łokietka, w roku 1320, czytaj u Kromera księgi
jedenaste.
Potem w roku 1328, jako zdradliwie kupiona od Krzyżaków u króla czeskiego
Jana, czytaj u Kromera księgi 11, list 293.
Zastawiona w piącidziesiąt tysięcy, od kogo i komu, czylaj Kromera księgi 15.
Zafrymarczoua potem była ta ziemia od Lodwika z Władysławem książęciem opol-
skim za ruską, jakim sposobem albo dla czego, czytaj Kromera księgi 13.
Jakie utrapienia^ szkody od nieprzyjaciół różnych ta ziemia miewała, toć napotem
historya powie.
Naprzedniejszego senatora ma kasztelana dobrzyńskiego, dmgiego rypieńskiego,
trzeciego słońskiego, potem insze urzędniki ziemskie według inszych ziem porządku.
Wolna ta ziemia od dziesięcin, za które biskupowi włocławskiemu, aby się ich nie upo-
minał, Ciechocin darowan, o czemeś już wyżej czytał. Ma powiatów trzy: dobrzyński,
rypieński, a lipieński. Gród w Bobrownikach nad Wisłą.
Miasto przedniej sze Dobrzyń, używa trzech wież; co za utrapienia od nieprzy-
jaciół miewało, w historyi o tem czytać będziesz, i na wielu miejscach.
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego. 115
914
)= O KLEJNOCIE
; f-.. .
(.^'' I
'' Ziemia sanocka należy województwu ruskiemu.
ousi/f^
Ziemia przemyska która należy do
województwa ruskiego^ używa orła o dwóch;
głowach w koronie. Ta jako dawno przy-
łączona do królestwa, już ci tajno nie jest.
Ma przedniejsze senatory: biskupa, ka-
sztelana, i insze, według inszych ziem po^
rządku. O zasługach rycerstwa i o przypad-
kach różnego szczęścia ich w historyi czytać
będziesz. ■'^'^^
!;>flo\")j:. . f< Miasto naprzedniejsze Przemysł, nad
J t''^ r rz6fcą Sanem, w kraju żyznym, zamek na gó-
dH^iKołt^ze od dawnych książąt ruskich zbudowany,
j ^i^iniCo za przypadki na to miasto bywały, w hi-
i: ..NaoiiJ gtoryi się o tem naczytasz; nosi ze herb nie-'
.i::)n-vAv'>{ ^^o^cdżwiedzia czarnego.
.(i;4')i, v/onY^. i 'jkAni .'lAhiijfi ^ia-^k o;§9[. yaok
sofiyW cmuffonaą bS
,<X>ot nioi w
■ iiBtj ijx raoio*!
t^ifioisbiopifj w ntuńwfiiimSi
Ziemia halicka używa za herb kaw-
ki czarnej w koronie złotej na bia-
rriM i'łem polu. Tam co za niewczasy te kraje
od różnych nieprzyjaciół miewały, w historyi
się o tem naczytasz.
W tym wieku naprzedniejszego senatora
f^wotjjjjjja kasztelana, należy województwu ruskiemu.
Miasto Halicz naprzedniejsze, przy któ-
rem jest zamek od dawnych książąt ruskich
zbudowany, w histoiyi szerzej o nim czytać
będziesz.
m
.oyo-iiaotgiil AsioiTĄŚ! ,6'goi-id\',-i Bit>tń&r)xi'xdiSQ. :.ŁŚtU
w. KS. LITEWSKIEGO.
916
-OW oh VS'3
2iieinia chełmska, która także na-
leży do województwa ruskiego, nosi za herb
niedźwiedzia białego między trzema
drzewy zielonemi na polu zielonem.
Ma przedniej 8ze senatory: biskupa, kaszte-
lana, potem drugie według inszycłi ziem po-
rządku.
Miasto naprzedniejsze Chełm używa za
herb trzech wież. /
i 7 f
-xi)
y
')\',i. ob x^"^'**^'
vif; ,o3oi;l
-01 oi f^n
'iJ
ota
wbśof
I w ^ra v-j.'i
Ziemia wieluńska, która należy do
województwa sieradzkiego, nosi Baranka
boż'ego, tak jako baczysz, na białem po-
1 u. Przedniej szy senator kasztelan, i inszy. etc.
Miasto przedniej sze Wielcń, w którym
jest zamek murowany, nosi za herb trzy
wieże. Co za przypadki, tak na miasto,
jako na szlachtę ziemie onej przychodziły,
w historyi o tem czytać będziesz.
916
O KLEJNOCIE v/
fiX BWV
Ziemia sądecka, która należy do wo-
jewództwa krakowskiego, używa takim kształ-
tem herbu jako i sędomierska. Naprzedniej-
i> ('^y szy senator kasztelan. Zamek murowany
^ ' przyległy granicom węgierskim.
Miasto Sądecz przedniejsze używa za
«! nii herb trzech wież, zbudowane od Wencze-
ą ,fta;, sława króla, jako o tem świadczy Kromer
.ri:dbfix. w księgach 11, temi słowy: Condidit autem
iiiM Venceslaus rex Sandeciam Novam oppidum
tJ dio ad conjluentem Dunaj ecii et Biallae jluminum
suh Carpato monte, quem Crempacum opinor
nostri vocant. To było roku 1304. W histo-
ryi o przypadkach tego kraju czytać bę-
dziesz.
Liwska ziemia, która należy do księ-
stwa albo województwa mazoweckiego, uży-
wazaherb pół niedźwiedzia czarnego,
a pół orła czerwonego o jednej koro-
nie. Ma naprzedniejszego senatora kaszte-
lana. Co za nieszczęścia, także i pociech ten
tam kraj używał, póki Litwa z Polską się
nie zjednoczyła, toć napotem historya powie.
Naprzedniejsze miast Liw, jeszcze za po-
gańskich monarchów fundowane, używa za
herb trzech wież; jest w niem gród sądo-
wny. Jako często nieprzyjaciel na to miasto
najeżdżał, i co za przypadki na nie bywały,
tego się w historyi naczytasz.
w. KS. LITEWSKIEGO.
Ó17
■ 0'fr :^
O3lS09ł^«ili!
.mar
Księstwo Zatorskie i oświęcim-
skie, które do krakowskiego województwa
przyłączono, i na jednę ziemię złączono, oboje
używały: Zatorskie orła białego, w pier-
siach Z złote. Oświęcimskie czarnego,
w piersiach O także złote. To księstwo
dopiero w roku 1454 przypadło do korony
połskiej, za sprawą Jan a Tęczy ńskiego;
czytaj Kromera księgi 22, list 533.
;/
hoq n^oiii W WiELKIEM KSI|STWIE LITEWSKIEM TE WOJEWOWZTWA,
^J^^^' TAKŻE I NA WOŁYNIU, TYCH KLEJNOTÓW UŻYWAJĄ,
JAKO NAPRZÓD:
Wileńskie używa męża na koniu
białym w czerwonem polu, niedźwie-
dzia czarnego w polu zielonem, iko-
lumny na czerwonem. Co za przypadki
na to województwo przypadały od Krzyża-
ków, szeroko o tem w historyi czytać bę-
dziesz. Senatory ma przedniejsze: biskupa,
wojewodę, kasztelana, i insze urzędniki, we-
dług starodawnego rozdzielenia, według pol-
skiego porządku.
.9
o^otjiwp
O .3[id jjii
918
'j O KLEJNOCIE
Przedniejsze miasto Wilno używa także herbu Po-
goni, jest miasto wielkie i bogate, ludzi ma w sobie
obywatele różnych narodów, kupce, rzemieślniki etc.
Są wniem dwa zamki murowane, jeden na górze, drugi
na dole, gdzie książęta albo królowie mieszki wają.
;^sn oi;: . ii nu Ir'.
yaoioa ob olbBq{xiq !<;ti Jijiot 7/ oi9fq(>!>
;o^95 :;>; ff Y^xo^T /; rn; L unnią^i /};s ,\p\}hh^r.
Województwo trockie używa także konia; ma naprzedniejsze senatory: wo-
jewodę, kasztelana, i insze.
Miasto Troki między Jeziory wielkiemi także używa za herb Pogoni; miasteczko
jest niebudowne, przy którem zamek między Jeziory na miejscu barzo obronnem.
Województwo wołyńskie używa
za herb krzyża białego na czerwonem
polu. Ma senatory: biskupa łuckiego, woje-
wodę wołyńskiego, kasztelana, etc. cześnika,
podczaszego, wojskich trzech, chorążego, pod-
komorzego, sędziego, podsędka, pisarza, etc.
Powiatów ma trzy : łucki, wlodymirski i krze-
mieniecki.
Miasto przedniejsze Łuck, szeroka osa-
da, przy którem jest zamek drzewiany. Tego
powiatu i miasta rozmaite przypadki w hi-
nino;f B.a f'ii^^X^ ^^^^ ®*^^^^ obaczysz.
3 i Y/ i b o
-o jI i , niedolo I
ulbBq/>'fq #?^ o'
,«qn}ł«i<
-9W ^i;l
-loq ^:;
Województwo kijowskie u^ywa za
herb anioła białego na czerwonem po-
lu; jest barzo szerokie, wszakoż nie tak osia-
dłe jak w Litwie albo w Polsce- Ma senatory :
biskupa, wojewodę, kasztelana, i insze.
Miasto przedniejsze Kijów używa za
herb dawnych książąt ruskich świętego
Jerzego nakoniu,aon smoka bije. O
wielkości i mocy tego miasta historyać po-
tem powie.
w. KS. LITEWSKIEGO.
919
fiioST I
ai .ohcn
tłJN-ifii
Ziemia żmudzka używa czarnego
niedźwiedzia w białej obroży na czer-
wonem polu. Tam naprzedoiejszy senator
biskup, po nim starosta, wicegerent, potem
kasztelan i inszy. Szerokie, obfite i osiadłe
państwo.
Miasto naprzedniejsze Kowno w onej
ziemi i bogate.
Województwo smoleńskie używa
chorągwie czerwonej, laska złotawpo-
lu- szare m^ wszakoż województwo odeszło
za panowania Zygmunta pierwszego przez
zdradę do Moskiewskiego, które aż po ten
wiek trzyma, tylko tytuł został wojewodzin a
kasztelanów przy księstwie litewskiem.
Miasto Smoleńsk naprzedniejsze uży-
wało herbu Pogoni.
Województwo nowogrodzkie uży-
wa za herb anioła czarnego w polu czer-
wonem. Masenatory: wojewodę, kasztelana
i insze.
Miasto Nowogród używa za herb Po-
goni, przy którem jest zamek.
920
O KLEJNOCIE
Województwo witepskie nosi za
herb męża na koniu białym, rząd zło-
ty, w polu czerwonem. Masenatory: wo-
jewodę, liasztelana i insze.
Miasto przedniej sze Witepsk, używa też
herbu męża na IjLoniu.
Województwo podlaskie nosi Pogonią także w polu białe m. Ma senatory:
wojewodę, kasztelana, i insze.
Naprzedniejsze miasto Drohiczyn.
Województwo bereszczajskie używa także Pogoni, tylko ubiór błękitny
na koniu i na rycerzu, w polu czerwonem. • ^^
Senatory ma: wojewodę, kasztelana, i insze.
Miasto Brzeście używa łuku napiętego znałożąjią strzałą. Leży nad rzeką
Bohem, w kraju żyznym.
^-^""^^j:^
^&^
Województwo mścisławskie używa Pogoni; ma senatory: wojewodę, ka-
sztelana, i insze.
Miasto MściSŁAw także Pogoni używa.
Województwo mińskie używa także Pogoni, ma senatory: wojewodę kaszte-
lana, i insze.
Miasto Mińsk herbu tegoż Pogoni używa, jako insze miasta.
w. KS. LITEWSKIEGO.
921
[p.H
Województwo bracławskie aży-
wa krzyża białego w polu czerwonem;
ma senatory: wojewodę, kasztelana, i insze.
Jest województwo barzo szerokie, wszakoż
nie tak osiadłe jako insze, dla częstego pa-
^stoszenia tatarskiego. Ma dwa powiaty: Bra-
cław i Winnicę. Przypadków nieszczęsnycli
na to województwo wieleć łiistorya powie.
Miasto Bracław ożywa za herb świę-
tego Piotra zklaczem.
//;oofn os9f. O .Błois fiaoio^ uif jMSfw ii0 ^T^oi^sif^
Księstwo pruskie używa orla czar-
nego, podle którego szyje ręka z mie-
czem wyciągniona. Za Krzyżaków uży-
wali krzyża,|a w nim orzeł czarny na
złotem polu. Ma województwa chełmskie
i pomorskie, w nich przedniej szy mi senatory:
'". ^biskupi warmieński i chełmieński, i inszy
.' .urzędnicy.
•siyL ńimA d&Wf.ui ho £a
/(lii,
rft)ixi ^
•n olshYS'!-'!
1 o q £ rj p f >-
fis '\pia w 9r\bnł
fsbssną ,iai6£ws!j
Ct
)
.saX50«d() t^iAóTiii?. i^tolaid w k>\
7J^
Biblioteka Polska. Herby rycerstwa polskiego, Bartosza Paprockiego.
11«
928
.00:10 KLEJNOCEEH -W
ir
fn-,
_rN-
' Pomorskie województwo używa
Gryfa czerwonego na polu białem .
W historyi wiele o tych państwach czyta 6
będziesz, jako długi czas z Polaki, niż go
ia')Xfcul;'^Qgtali^ wiele krwie tak chrześciańskiej jak
i pogańskiej się wylało.
>1 .'■;.(
"i O
'»t
Naprzedniejsze miasto, które pod rozkazowaniem
jest królów polskich, Gdańsk, używa herbu dwóch
krzyżów, na wierzchu korona złota. O jego mocy,
o wolnościach, historyać dostatecznie powie.
oim s jj i j r o i/( s -i <> ■% ^i 61 21 f> i 1> >«] ,o ■% d a
'\iitj wóźIje.^Ysi)! fiS ,r>aoifl gs Jo V w raosa
f.n vinfiso i&sio min w fi;i,i;i^sii iliiv
Województwo wołoskie, które przed-
tem hołdowało królom polskim, używa herbu
takim sposobem: głowy czarnej żubrzej,
gwiazda między rogami. Potem gdy
przyszło pod moc poganom, przydano mie-
siąca połowicę na białem polu; jest
ziemia obfita na wszystko, w bydła, urodzaje,
ludzie w niej źli, zdradliwi, panom swym
niewierni, przedzielona od ruskich krain Nie-
strem rzeką bystrą. Jakowych trudności przez
zdradę ruskie kraje od nich podejmowi^,
to w historyi szeroko obaczysz.
311
'j-§f»i:finą£l ii-TnoMafl /j^sid^foo avr*n90ip rrfTsH .«3laIo*J idoioU''-^"
w. KS. LITEWSKIEGK). 923
Na ten czas przyjmijj za wdzięczne Czytelniku miły; pożyczyli Pan Bóg zdrowia
dłniej, to czegoś jeszcze u żadnego historyka nie czytał, okazać ci obiecuję, ale na ten
czas i głowie mojej, i mieszkowi, barzo ciężko rozciągać się było; a tego kto nie do-
brze naspiżuje, mędrować|^nie może, jako to on zacny filozof Plato sam opowiedał: /n-
digerUi difficile philosophari. Z tem cię Panu Bogu poruczam. Yale,
AD ZOILU M.
Wejrzawszy tu w te księgi , możesz bracie wierzyć,
Ze ten musiał nie jeden powiat w Polsce zmierzyć.
Trudności i frasunki, więc przy mówki były.
Jednak mu się dla twojej sławy nie przykrzyły.
Będzieszli mu niechęcią płacił te kłopoty.
Nie wierzę by za szeląg było w tobie cnoty.
Acz bez bramo w nie ujdzie, ja tak temu tuszę.
Wszakże chęć ku ojczyźnie w nim pochwalić muszę.
Bosła. Pap. proboszcz płońskL
»V.i ■ 'i \.'i<Vii' ;.;' ■ Li: i
'i/.\: '.',. <{ ; 'i./.', ;!;(ifi:rtlY.>^ 'Mistjisby/ £\ i(ini(,YX-fq s;;xo not fiH
■' . .-iy(82l lii 7/ lii '^s?i7/ft.ri(;*W
f)'/m ^i^ttusm] i iońoabinT
'Ipwi ii\h ęif. uiH Aaahfil
Ci ifet fi[ ,oi.^hirj ulu //uiiis-id X9d x')A
fjA^^uui ,ą iiiifl w efnxYX')ii* ai '»?tlo 9Śjl*x?!V/
.l3r.Bia.0iQ Jt;)s:<-OC;>
łi*oi^ ,inTS;;»uq fiO'ii
fUyA 7/ r
WARYANTY
HERBÓW RYCERSTWA POLSKIEGO,
CZYLI MIEJSCA WYJĘTE Z KAKT PÓŹNIEJ PONO PRZEZ 8AMEGOŻ '
B. PAPROCKIEGO
przedrukowanych ,
różniące się od textu pierwotnego, —i'
li w
I odesłaniem do kartj i wiersza wydań pierwotnego i niniejsiego.
hiu. ,nowh
% . Wydania pierwotnego str. 47 w. 1 od góry.— Wydania niniejszego str. 99 wiersz
7 od gdry, po wyrazach : „zostawił te syny :"
TOMAŚŻii, MACIEJA/ JAKÓBA^ JANA, LENARTA, MIKOŁAJA, O ktÓrych potOtoStWie tilŻfe^
będzie. Tomasz syn starszy Jana Korycieńskiego, którego Jabłońskim ode wsi Ja-
błonnej przedtem, a potem Korycieńskim ode wsi Korytna nazwano, zostawił Miko-^
łaja, Andrzeja i Stanisława. Z których Mikołaj był mąż godny i w sprawach
rycerskich bywały, bo wiek swój na Poknciu trawiąc, w majętności swej, jako tam nie
nowina nieprzyjaciołom pogranicznym. Tatarom, Wołochom, ony kraje nawiedzać, potrze-
by żadnej nie omieszkał, mężnie z nimi o pokój pospolity i swój zawżdy czyniąc. Miał
dwie żenię: Podfilipską i Potocką, starosty kamienieckiego siostrę rodzoną. Zpierw-
8zą zostawił syna Flory a na, z wtóra Jako ba młodzieńca skromnego, który w Moskw i
(po ten wszystek czas jako król Stefan przeciwko temu nieprzyjacielowi wojnę podniósł)
głnżył żołnierską. Zostawił i córkę tenże Mikołaj, która była za Bydło wsk im. Andrzej
pięć synów po sobie zostawił i córek trzy: Jana tamże na Pokuciu, człowieka rycer-
Biblioteka poUka. Waryant/ HerWw rycerstwa polskiego, B. Paprockiego. 117
926 WARYANTY HERBÓW
skiego, Stanisława dworzanina królowej Izabelle, Mikołaja, Wojcieclia, który
w domu swym własnym od Wołoch najecliany, w nocy zamordowany, i dom jego wy-
plundrowany w roku 1583; Andrzeja i córek trzy.
STANISŁAW brat rodzony Mikołajów i Andrzejów trzeci, ten wiecznej pamięci godzien,
z małym ludem w tatarskie pola zajeżdżając, z wielką sławą domu swego nieprzyjaciela
gromił, korzyść odnosił, lecz exitum tristem miał, bo od tychże Tatarów porażon, głowa
jego ucięta, i jako powiedają, zaniesiona do ziemie ich, na pamiątkę otrzymania zwy- ^
eięstwa z tak zacnego męża.
MACIEJ KORYCiEŃSKi, wtóry syu Jana Korycieńskiego z Jabłonnej, w Korytnic dzielni-
cę mając słeriliter umarł.
JAKÓB, trzeci syn Jana Korycieńskiego z Jabłonnej, ten był do Turek pojmany, a
mieszkając tam czas niemały, poturczony dobrowolnie, id fugiendi majorem occasionem
habeał; w Polsce zaś będąc, in Christianismo zabit.
JAN rotmistrz, czwarty syn Jana Korycieńskiego z Jabłonnej; mąż sławy niepośle-
dniej, z nieprzyjacioły królestwa tego częste a znaczne potrzeby miewał, wywodząc na
każdą rzeczypospolitej potrzebę rotę, do Podola, do Litwy, do Prus. Zostawił z Małe-
cką zdomu Jelita, która zfamilii Szarego Floryana wyszła^ synów trzech: Woj-
ciecha chorążego kaliskiego i starostę przedeckiego, Macieja dworzanina króla Zy-
gmunta, Mikołaja, i córkę Lesiowską, która zostawiła syny i dziewki, między któ-
remi Jakób był za mego czasu mąż godny i w sprawach kancelaryi królewskiej biegły. '
Także i Franciszek brat jego doktór był człowiek uczony^ używali herbu Ogończyk
w krakowskiej ziemi drudzy bracia ich.
WOJCIECH KORYCIEŃSKI chorąży kaliski, starosta prze(leckij"!)y} człowiek godny, który
lat niemało przepędziwszy przy dworze królewskim, z opatrzeniem odjechawszy od ,
dworu, ostatek wieku w pokoju, służąc r. p. strawił. Zamek sądowy Przedecz mało nie
z gruntu osobliwie zbudowawszy, tamże umarł i pochowan, zostawiwszy córek sześć
z Petronelą Komorowską starościanką łęczycką. Barbarę Kazano wską, która
potem szła za S pytka Załuskiego, człowieka godnego a ojczyma dobrego, bo nad zwy-
czaj pospolity ojczymów, nie iżby majętności ich uszczerbiać miał, ale mając swoje wła-
sne potomstwo, przyczynił, i pewną im sumę darował. Annę Załuską, Stanisława
brata stryjecznego rodzonego tegoż Spytka, człowieka bogobojnego i takiego w którego
osobie obraz cnoty wykonterfetowany być może. Petronelę Choć im o wską która r
potem była za Janem Pieniążkiem dzierżawcą nowotarskim, z tym córkę jedne zo-^
stawiwszy umarła. Katarzynę Moszyńską, niewiastę w rozumie i dobrym rozsądku
baczną. Zofią Rzepiszowską, która potem za Ohrzysztofa Przerębskie|;o szła.
Zuzannę Mateuszową Załuską, Spytka Załuskiego rodzonego brata, .^^j^ ^aiwoa
MACIEJ, wtóry syn Jana rotmistrza dworzanina króla Zygmunta, ten dwadzieścia i j
cztery lat na dworze będąc, w Malcu majętności swej ojczystej żywota dokończył, i tam
pochowan, zostawił był syna z Spinkowną, zdomu Prus, młodzieńca spraw i oby-
czajów ozdobnych, który tylko we dwudziestu lat umarł. !')i-.'v8v )
MIKOŁAJ, trzeci syn Jana rotmistrza, człowiek znaczny i spokojny. Ten z Barbarą
Oleśnicką z Oleśnik (która pierwej za Pileckim była, i z którym zostawiła S t a n i-
RYCERSTWA POLSKIEGO. 927
sława syna), synów sześć zostawił po sobie: Mikołaja, Andrzeja i Jana; wKra-
kowie umarł i tam pocliowan w kościele świętej Trójce jrairum ordinis Fraedicałorum,
na którego grobie to epitaphium: Ni co I a us Koryczienski de Korytno eł in Udorz
haereSf sibi et Barharae de Olesniki conjugi charissimae, hoc monumentum mven$
posuit. Calend. Maii, anno 1560.
Starszy syn jego mikołaj, człowiek cnotliwy i statecznego słowa, a będąc sam lit-
terałus, litteratos miłnje i podpomaga, multorum hominum mores vidit, więc je też nmie,
moderałus, constans, et judicio non mdgari. U tego wszystkie cnoty, z których dobrego
człowieka cłiwalą, zastaniesz. Zostawił potomstwo z córką Trojana Pro wanny se-
kretarza i dworzanina króla Augusta, syny córki.
ANDRZEJ, brat jego rodzony, w dobrych sprawach, w ludzkości i życiu poczciwem
niepośledniej szy, by miał wyniść z szkoły Leontychida onego lakońskiego, do którego na
ćwiczenie onego kraju ludzie syny swe dawali, bo tak wiek swój mierzy, że nemini mo-
lesłus, z czego od mądrych pochwałon być musi; zostawił potomstwo z Duninowną
z Ujazdu z domu Łabędź.
JAN, Mikołajów i Andrzejów brat rodzony, w cnotach i postępkach uczciwych bra-
ci równy, we włoskiej ziemi chował się, zaczem i z przyrodzenia, i z wychowania,
eł ex litteris doszedł tego, że mtom suam sapienłer prowadzi, o co jako na świecie tru-
dno, experienłia uczy: Durum mim opus sapientia cum humaniłate mixta. Ten ma żonę
Suchecką z domu Róża. Ai.>u..i .
Siostry ich rodzone: Anna .Giebułtowska, białagłowa spraw i żywota świąto*
bliwego, o której potomstwie masz pod Lisem; Zofia Ciesielska siostra jej rodzona.
LENART syn piąty Jana Kory cieńskiego z Jabłonnej, zostawił syna jednego Balcera,
w Ziemiecinie, człowieka cnoty starożytnej, który z Naropińską z domu Belina zo-
stawił syna Jana młodzieńca uczciwego i dziewek pięć: Marynę Pękosławską, Ka-
tarzynę Sulisławską, Halszkę Milaczowską, Zofią Korzennicką, Jadwigę
jeszcze pannę. ibsioio v>^
MIKOŁAJ szósty syn Jana Korycieński ego z Jabłonnej, steriliter umarŁ '- *■
Tych wszystkich wyżej mianowanych , inszych nie Jabłońskimi aleKorycień-
skimi od wsi Korytna od półtora stu lat i dalej zową. iiriui
Dom to rozrodzony, którego w ziemi krakowskiej, sędomierskiej, sieradzkiej, łę-
czyckiej, w Rusi, na Podolu, na Pokuciu, na Wołyniu niemało znajdziesz.
Dom Nekandów starodawny, który Trepkami zową. itd. oima/rt ,y:.
. 3i3lll«wl onews t^^:S^mii ,n7(^«J J** ^ '^'*'^^° pierwotuenu ^,^^ ^,j^^^ ,^^^^ ^,^^^
?;...:i^!' U.
Wyd, pierw. str. 61, w. S od gdry — wyd. lun. str. 114, w. 9 od góry.
JAN Z TYCZYNA, kasztclau kiakowski, miał te syny w r. 1400:
ANDRZEJA, który szczedł steriliter. Zbigniewa, który miał dwóch synów i córkę
Kost omową. Szczedł ten dom.
928 WARYANTY HEROBW
f AiiJrzej syn Zbigniewów był kasztelanem krak. Jan podkomorzym tamie. '>
,i' STANISŁAW syn Janów 3ci. Miał córki cztery: Barbara, Helźbieta Mielecka ka-
sztelanka zawichojska, od której Mieleccy: Jan wojewoda podolski, Sebastyan ka-
sztelan krakowski, Wal ery an podkomorzy sędomirski etc. — Dorota Osolińska^ której
wnuczka od syna była za Janem Zamojskim kanclerzem i hetmanem koronnym, sta-
rostą generałem krakowskim. Bieata czwarta.
MIKOŁAJ, czwarty syn Jana kasztelana krakow., był wojewodą bełskim, miał dwóch
synów: Jana wojewodę sędomirskiego, starostę bełskiego i chełmskiego, i Stanisława
Włoszka, kasztelana sędomirskiego. Tenże Mikołaj miał trzy córki: Barbarę Tar-
nowską kasztelankę krakowską. Drugą Szydłowiecką podskarbinę koronną. Trzecią
Opaleńską, którzy się piszą ze Bnin a.
GABRYEL, piąty syn Jana kasztelana krakow., miał trzech synów: Jana wojewodę
sędomirskiego, marszałka nadwornego, lubelskiego, lelowskiego starostę.
Andrzeja, kasztelana krak., rohatyóskiego, śniatyńskiego starostę; Stanisława
podkomorzego sędomirskiego^ trębowelskiego starostę, i te córki: Firlej ową wojewo-
dziną ruską.
Myszkowską, której byli synowie: Mikołaj kasztelan wojnicki, i Andrzej
kasztelan lubelski. Czytaj pod Jastrzębcem o nich.
f}n Wapowską, której byli synowie : Stanisław Wapowski i Andrzej kasztelan
przemyskie który ranion w koronacyą Henryka Francuza na zamku krakowskim od Sa-
muela Zborowskiego, umarł od rany we dwie niedzieli.
Jan syn Gabryelów miał syna Stanisława, bełskiego, lubelskiego, i urzędowskie-
go starostę.
Andrzej syn Gabryelów, kasztelan krakowski, miał dwie żenię: Czyżowską od
której Jadwiga Myszkowska wojewodzina krakowska; potem z Ożarowską Jana,
kasztelana wojnickiego dzisiejszego i podkomorzego koronnego, lubelskiego, parczewskie-
go starostę.
Andrzeja wojewodę krakowskiego, Zatorskiego, rubieszowskiego etc. starostę.
Córki: Łanckornńska kasztelanka małogoska, Zborowska starościna szydłowska i
mmborska.
Stanisław syn Gabryelów wojewoda bełski, miał syna wojewodę bełskiego, lu-
belskiego starostę; Katarzynę księżnę Słucką, od której książęta dzisiejsze: Je-
rzy, Siemion i Alexander; potem szła za Radzi wiła książę na Dubinkach i na Bie-
rzy, kasztelana trockiego.
Jana, tegoż córka była Odrowążowa, od tej był syn, którego zwano Iwankiem.
Dalej O klejnocie Gry^" wedle wyd. pierwotnego.
ł-ff Mi-
.iiłui' u.M u>rjAv'L\C' .j;v/gii
* RYCERSTWA POLSKIEGO. C29
ra.
Wyd. pierw. str. 87 — Wyd. niniej. str. 139,
O KLEJNOCIE STARODAWNYM POLSKIM JASTRZĘBIEC,
alias BOLESZCZYC.
Ten klejnot dla tego ma to nazwisko Jastrzębiec, że przodkowie jego nosili
Jastrzęba za herb jeszcze in paganismo. Potem gdy potomek jego wynalazł podkowy,
a znaczną posługę uczynił za chrześciańskich monarchów, poraził nieprzyjaciela gwałto-
wnego, podkowę i krzyż za herb otrzymał, a podniósłszy dawnego w hełm, tego za
herb używał, jednak pamięci tej nie stracił potomstwu, i nazwisko herbowi albo pro-
dama zostawił.
Temże się nazwiskiem potomstwo mianowało przez długi czas, jako czytać będziesz
o wojciESZE arcybiskupie gnieźnieńskim, którego synowcy naprzód się poczęli pisać z Ry-
twian, a drudzy zkąd kto miał. Zamki i miasta od tego nazwiska budowali, był jeszcze
zamek Jastrzębiec wdzierżawie Zborowskich, który Piotr Zborowski z Rytwian
wojewoda generał krakowski spustoszył w roku 1579, a na tern miejscu staw uczynić
kazał.
Wielkiej wagi za onych dawnych monarchów, zwłaszcza jeszcze pogańskich, był
ten ptak Accipiter i potem u inszych. Jako o tern świadczy Hadrianus Junius medicus
in eniblematibus temi słowy: Accipiter autem Dei significationera habet, quoniam ea avis
caełeras antecellit, et acie ohtutus et volałus pernicitate etc.
Z tego herbu wszystkie podkowy co ich jedno je-t przez dwadzieścia familij po-
czątek mają; jedni za vicia odmiany bra'i, drudzy za znaczne zasługi, o czem na
swych miejscach czytać będziesz.
Naznaczniej katalog opowieda, u Długosza w kronice swej, Jana biskupa wro-
cławskiego temi słowy: Joann es canonicus wratislamensis , qui cum esseł a majori parte
capiiuU wratislamensis electus, Boleslao Polo. rege electionem suam accepłante aproban-
teque, ab Alexandro Secundo paparomano electio sua fuit confirmała, et ipse anno inse-
fffiei^i in episcopatum wratislaviensem ordinatus, a Petro primario gnesnen. archiepi-
scopo, in gnesnen. ecclesia, Boleslao rege praesenłe consecratus, genere hic Polonus, nobilis
de Dorno Accipitrum, et qui primus ex Polonis, abrogatis Italis, pontificale petalum in
toratislaviensi ecclesia gessit, anno 1062 a calculo correptus, mortuus^ ibidem seputtus.
Po nim nastał Piotr z domu Lis, szkolastyk wrocławski, w roku 1072.
Za Bolesława Śmiałego wszystkie historye przodki herbu tego wspominają znacznie,
b czem czytaj u Miechowity księgi wtóre, u Kromera czwarte.
Katalog wspomina dwóch synów Mszczuj owych i t. d.
Palej jak w wydaniu pierwotnem str. 88. wiersr 1 od góry— w wydaniu niniejszem str. 140 w. 22 od góry.
930 WARYANTY HERBÓW
nr.
Wyd. pierw. str. 129, w. 1 od góry— Wyd. niniej. str. 184, w. 20 od gdry.
,( .;,:■/
Sokolniccy w płockiem województwie.
Domaszowscy z łukowskiego. .^H O
Dom Baranowskich w Wielkiej Polsce starodawry i znaczny, z których Wojciech
był kantorem gnieźnieńskim/ szkolastykiem łęczyckim, sekretarzem wielkim, .ąnacznie za-
służony prałat r. p. ' " .^ "\ "!" ' #'i -^^^-"i-^ '
Dom Hiiczkowskirh w krakowskiem województwie starodawny i znaczny, z którego
hyla. femina prudens za Dębieńskim kasztelanem krakowskim, od której syn dziekan
krakow.ski i wojewodzina sędomierska Szafrańcowa, i insze potomstwo.
Dom Strzeszkowskich tamże starodawny. ' * ^ * )".
Wóleccy na dobrzyńskiej ziemi. Orazimowscy tamże.
Pakoszowie na Podgórzu. Malewscy w krakowskiem województwijB, był jeden jprobosz-
czem mstowskim wieku mego. ''7? ' ': ;'- "-"--'^a --j^^-^""^ -"^f^i^-"^ *'
Obłowię w Mazowszu z kamienieckiego powiatu.
Wlroźepscy i Czeszowscy na Podlaszu. Łazieńscy i Paczoscy z drogickiego powiatu. Peł-
czyccy z łęczyckiego. Trzepieńscy w sieradzkiem, był jeden wieku mego komornikiem u króla
Stefana, dom znacznie zasłużony r. p. , , • ■ ^ :i'^>v. ,i ,. ..i^?'''^''
Sułaczewscy z województwa kaliskiego, Skrzetiiscy od Poznania. '
Nłeśinierscy w łęczyckiem, Jan w , przemyskiej ziemi był przodek ich kasztelanem
kaliskim, wielkiej siły. Góreccy. .? . - .i. .->. a- - • <....-.. --^^ ^"^ i"
Dom Robieskich w sieradzkiem województwie, z którycti jednego zwano Kruszyną,
ten się był ożenił w bełskiej ziemi, zostawił potomstwo, synowie na ojczyźnie zostali,
córki dwie, jedna była za Brzozowskim chorążym gostyńskim, druga Helźbieta
w roku 1583 była jeszcze panną. ^,^,^^,^^^ ^, ,.j,^ ;;;;^7 .;'.'_
Koperni w sędomierskiem województwie. Stawiscy od Wiślice. Rodeccy z chełmskiej
ziemie. Pollkowscy z lubelskiego. Psarscy w krakowskiem województwie dom starodawny
i znaczny. Ichaczowle w sędomierskiem, od Pilzna zeszli. Mączyńscy w Zakrzeńskim powie-
cie, z których w Krakowie są mieszczanie znaczni.
Staieńscy w sieradzkiem, ludzie z męstwa sławni, był jeden rotmistrzem na Podolu
wieku mego. Clolkowsey u Kamieńca podolskiego.
Zawadzcy w pilżnieńskim powiecie, Andrzej w przemyskiej ziemi.
Dąbrowscy od Radomia. Kłębowscy od Łukowa. Nowomiejscy od Poznania. Rożnowsey
tamże.
Dorańscy w sieradzkiem województwie. Golańscy tamże dom rozrodzony. Wiktorowscy
tamże dom rozrodzony. Baleńscy tamże dom znaczny, możny, był jeden wieku mego Jan
podstarościm dobczyckim. Miecielscy tamże dom znaczny. Chwalibowscy w kaliskiem woje-
wództwie dom znaczny. Zawistowscy tamże dom rozrodzony. Chutkowscy dom rozrodzony.
Powczowscy w sędomirskiem. Grabowscy od Wiślice dom znaczny. Janowscy w sędomirskiem.
lasiccy dom znaczny. Wąkcłowscy z łęczyckiego.
0 RYCERSTWA POLSKIEGO. 931
^*' Kriywańsey z Mazowsz, był jeden kanonikiem wileńskim wieku mego. -^
Glińscy w krakowskiem województwie, w sieradzkiem drudzy, z których Jan był
pisarzem grodzkim krakowskim po śmierci Jakubowskiego z domu Topór, wsza-
koż ten był herbu Nowina, jakoś ezyts^ pod herbem Kożlarogi przy Lochińskich.
Żakowscy z Podlasza, Porębowie tamże.
Raczyńscy z sieradzkiego, w wieluńskim powiecie.
Cudzinowscy w krakowskiem województwie, zową się teraz po wsi Borowskimi.
Cknielecki na Podola i t d.
Dalej jak w wyd. pierw. str. 129. w. 16 od dołu. — wwyd. niniej. str. 185, w. 19 od dołu.
i:iaas[,0£fO raoG
r:rf8ó9(,od3 t^ntl
Wyd. pierw, str, 130, w, 15 od góry — Wyd. nin. str. 186 w. 12 od gdry,;-^ ,\'\ In tył fnb
Tegoż używał Erasmus Tłokieński Czeczotka, który się pisał z Działoszyc,
rajca krakowskie którego przodek wyszedł z Wielkiej Polski do Krakowa. O którjrm
czyni wzmiankę list króla Augusta na sejmie walnym koronnym pisany, że był ex nobi-
lihus et honestis parentibus natus. •) msió
Paweł Gostyński tegoż herbu używał, miał za sobą Mof^wiecką z domu
Topór, z którą zostawił potomstwo w krakowskiej ziemi.
fli! Paproccy w lubelskiem województwie, z Prus wyszli, z chełmińskiej ziemie albo
województwa. Grzebskini się drudzy zową na dobrzyńskiej ziemi, a to wszystko jeden
dom.
Valcccy tegoż klejnotu używają; z któregoby kraju albo województwa byli, nie wiem,
tylko epitaphium opowieda jednego biskupem teodozyeńskim, sufraganem gnieźnieńskim
i opatem sulejowskim, pisane w te słowa:
Reverendissimo Domino Stanisiao Fal^cki, Dei gratia episcopo teodosien., suf-
fraganeo gneznen., abbati 8ulejovien,, de hac ecclesia bene merito, venerabile Capiłulum
ecdesiae hujus confratri suo posuił. Moritur die 26 Februarii, anno 1581, attatis suae 65.
Grzywieńscy w Mazowszu dom rozrodzony; Jana, z Starzechowice się pisał, wspo-
mina epitaphium w Krakowie na zamku, był ibidem canonicus et vicarius.
Jodłowniccy w krakowskiem województwie dom starodawny. ; :^0^
Jurkowscy w sędomierskiem województwie.
.p Kokowscy na dobrzyńskiej ziemi. : /wr. ^ uioQ
I) Dom Srzeiickich w lubelskiej ziemi. ^
Neciowie tegoż herbu używają w województwie krakowskiem, mężowie dobrze za*o
chowali, Symon i Wojciech. '^
932 WARYANTY HERBÓW ;
Inszych wiele domów, w różnych województwach, których ja ani znać, ani wiedzieć
o nich mogę w tak szerokiem królestwie. imm^
Dalej wedle wydania pierwotnego. / M,f-i^,f jyj ^.^j ^q^
,ułfl fHv? on A . . , „, .
171 .Li J i.filoWl &n .iil'Jt»bluid3
Wyd. pierw. str. 162, w. 1 od gdry — Wyd. nin. str. 220, w. U od g<5ry.
Dom Chojeńflkich tamże w Wielkiej Polsce starodawny, jako wspomina katalog
Jana Chojeńskiego biskupem krakowskim w roku 1538, o którym Kromer pisze
w księgach piątych dosyć ozdobnie żywot jego wysławiając, który był i podkanclerzem
koronnym, vir clarissimus, admirdbili ingenio, excelso animo, maximo consilio, eruditione
et juris peritia non vulgari etc. etc. O czem w historyi dowodniej i szerzej czytać będziesz.
Tegoż Filip Padniewski biskup krakowski wspomina w księgach swoich, którym
dał tytuł Elogia, temiź słowy właśnie.
A tego ciało leży w Krakowie na zamku, nad którem to epitapMum :
f;fn"'i' . Mens ego regis eram summi columengue senatus^ :A .liawoici^f coici
,.', Idem ope Mercurii, Palladis et Fidei, otil. tóil .^it
Summorum celerem cursum succidit honorum, \sUtii-^»ci^ -cW-
.ifrif)!) s pic;-. Qwewi dederat mrtm, imida Par ca mihi. ..-. -r ^ ...-. n
y u/ i i 4 fit, ^1 '/.! ftw;
Tegoż biskupa synowcy byli w roku 1584 ludzie znaczni, naprzód Hieronim
kanonik krakowski, poznański etc. i Piotr który na dworze cesarza Rudolfa, i w spra-
wach rycerskich był mężem znacznym, etc. etc.
. , Dom Buczackich starodawny, którego własnej kr wie męskiego narodu nie stało, i t.d.
Dalej jak w pierw, wydań. str. 162, w. 16 od gdry — a w wyd. nin. str. 220, w. 18 od dołu.
VIL
Wyd. pierw. str. 162, w. 2 od dołu — Wyd. niniej, str. 221, w. 3 od g<5ry.
Dom Jazłowieckich, którzy się w tym wieku piszą de Buczacz. Był Jerzy Jazło-
w iecki w roku 1577 wojewodą ruskim i hetmanem koronnym, lubaczowskim, śniatyóskim,
czerwonogrodzkim starostą, który znacznie służył rzeczypospolitej, wszakoż dopiero po
śmierci jego to ludzie do niego baczyli. uib
RYCERSTWA POLSKIEGO. 933
Za hetmaństwa jego nie mógł nigdy nieprzyjaciel gwałtownie krajom ruskim szko-
dzić, co potem po śmierci jego prędko czynił.
.i:[ Żaden przedtem łietman okrom Witulda książęcia litewskiego dalej ludzi przeciwko
poganom nie wywiódł nadeń, co mu było przyszło z tej potrzeby albo przyczyny.
W roku 1571 słysząc o wielkości pogan, gdy szli z Moskwy z wielką korzyścią,
obawiając się aby szkody jakiej ruskim krajom nie uczynili, szedł z ludem służebnym
przeciwko nim aż do Kijowa. Wyszedłszy miesiąca maja dnia 16 ku Międzyborzu, po-
tem na Chmielnik ku Ułanowu uroczysku, potem i szlaki, któremi Kozacy do Tatar
a Tatarowie do ruskich ziem chadzają, aż za Czarny las, kędy i on sam, i wszyscy
żołnierze wielkie szkody popadli, koni im wiele pozdychało. Już potem bacząc że nie-
przyjaciel był ostrzeżeń, a bardzo od wojska jego wyboczył, wrócił się nazad, żadnej
posługi nie uczyniwszy, żałosny, o czera potem w historyi czytać będziesz. Przedtem
i potem wiele znacznych potrzeb z pcgany miewał, fortunnie je gramiał, o czem na
różnych miejscach czytać będziesz, a potem w historyi szerzej. Miał za sobą Tarłownę
z domu Topór, z którą zostawił potomstwo syny, męże sławne, jako naprzód:
Michała starostę chmielnickiego, męża godnego pamięci, który umarł roku 1582.
^ ^ Mikołaja starostę śniatjńskiego; ten we włoskich krainach z młodych się lat
wychowawszy, do ojczyzny potem przyjechawszy, królowi i rzeczypospolitej dobrze słu-
żył, Jankułę wojewodę wołoskiego, nieprzyjaciela ruskich krain, który z ziemie swojej
dla niełaski cesarza tureckiego, pod cesarza chrześciańskiego ze wszystką familią swą
ujeżdżał, pojmał, do Lwowa przywiódł, kędy z rozkazania królewskiego ścięt, o czem
w historyi czytać będziesz.
W moskiewską wojnę przez wszystek czas wiele a znacznie służył, i mężnie w po-
rzebach z nieprzyjacioły czynił.
Andrzeja starostę czerwonogi-odzkiego, który w młodych leciech umarł we Włoszech.
Hieronima i córek także kilka, jako naprzód Marcina Czuryła rotmistrza sła-
wnego żonę, o którym pod Wręby czytać będziesz; Wolską na Podhajcach, i drugie panny.
fias »j)niej jji- yf yfji^^ pierw. str. 164, w. 16 od górj. — W wyd. nin. str. 222, w. 19 od doJa:
-Dom Bildobrzesidoh i t. d " ^ '
'^'('■'' __L-L
mn.
Wyd. pierw. str. 164, w. 10 — Wyd. ain. str. 223, w. 1 od gdry.
Tenże w Mogile dworu, kościoła, klasztoru, ochędożnie i dostatecznie poprawił,
w folwarcech także porządnie, tak w opactwie jako i w biskupstwie.
A służąc kosztem niemałym r. p. i królowi panu swemu, urząd swój kapłański miał
na baczeniu wielkiem, nie bawiąc się sprawami inszemi, jako prawy biskup i kapłan
przykładny, pisał wiele ksiąg do poprawy żywota ludzkiego potrzebnych, jako to oka-
BibL polB. Waryanty herbów rycerstwa polskiego. B. Paprockiego. H^
934 WARYANTY HERBÓW '
żują wiersze te niżej pisane przez Andrzeja Trzecieskiego, szlachcica starodawnej
familii polskiej z domu Strzemię, sekretarza królewskiego. Gosię naprzód tak zaczyna
od wychwalania familii i urodzenia szlachetnego, a potem z poczciwego wychowania,
za którem się i godność do posług rzeczypospolitej w nim wyżej pomieniona rozkrzewiła,
co szerzej niżej czytając sam zrozumiesz, a to się tak zaczyna. w te słowa:
Reverendissimi in Christo patris etc. urijlfifn (;M>If-!. v!)ó>łSr; 7/b: ^h op|Biw«do
! "7 .ftv/<i(j>l ufi ijp ffiT oj^winw'.:
• ! . Dalej jak w wydaniu pierw9jBeinf,^;on/ii- i iiń ilul ifriilO fin m-j]
no \ 'ho! .' ' .i^iKsbfiflo mors rlofilgoi oh 3łwoi«J«T &
'! t)\ :: : j :'; !. iiloA , ill)fiqo<[ '{ftoasa 9\jilo'r/f Miotałoi
■' ' I... . ! .., - -«>i£fj f^ ,fioi9Xl)80 i((l l.o': • - - -
, .; Wyd. pierw. str. 167, w. 13. od gdry. — ^ ,Wy4. łłin< ątr. J?g5* w. 7. od gdry.
Tegoż syn Andrzej, viła, ingenio, doctrma, grażóitaUąue morum clarus, kanonik
krakowski, wiela ziem, obyczajów i języków był świadomy, u przedniejszych senatorów
w Polsce, jako naprzód u Piotra Zborowskiego wojewody krakowskiego, potem u Piotra
Myszkowskiego biskupa, marszałkiem bywał. •'' '','',■ * ' ' . '
M i k o ł a j Ciekliński, brat Stanisławów, burgrźibia ' krakowski , terf 'tV tołódycli
leciech będąc przy Ocieskim kanclerzu koronnym, wiele a pożytecznie służył r. p. Dom
to znacznie rozrodzony na Podgórzu, w Rusi, i na Podola majętności mają.
Dom Suchodolskich z sędomirskiego powiatu starodawny, z których Mikołaj wieku
mego był starostą na Kicsi, potem na Marnawie, rotmistrz dawny, ten wiele a mężnie
z nieprzyjacioły korony polskiej i księstwa litewskiego czynił. Naprzód gdy był oblężon
na Kiesi w roku 1578 przez kilka niedziel, tam sobie poczynał tak, z czego wiecznie
pochwalon być musi: ono więzienie cierpiał statecznie, odpór nieprzyjacielowi dawał
dotąd, aż ludzie królewscy na odsiecz mu przyszli, Moskwę porazili, działa pobrali,
o czem będzie przy litewskich herbiech. Więźniów wiele sam ten rotmistrz zna-
cznych dostał, jako kniazia Obolińskiego, kniazia Kropodkinia i innych. W inszych
potrzebach wiernym królowi panu swemu, a prawym mężem się okazował, więźnie po-
dawając, nie dopuszczał żywności na zamki moskiewskie, a to z niemałym kosztem
swym czynił, rotę zatrzymawając na swój własny grosz. Inszych zasług jego które po-
dejmował gwoli sławie dobrej ten mąż sławny, potem w historyi więcej i dostateczniej
obaczysz, herb ojczysty jego Abdank i Pobóg po matce.
Dom Reguwskich w sędomirskiem województwie, w powiecie radomskim, był jeden
opatem sieciechowskim, o którym epitaphium powieda tamże w klasztorze pisane w te
słowa :
: '/ ! . ' ( ; (
Regovius Felix abbas Jiac mole sepulłus
Lustra jacet mtae post duodena suae,
Quod fuit immortale polo słellante receptum est, aa
— Fama etiam terris non moritura viget.. ^^f''^^ .n;if< uir-ni . ijmnin-tAia
wir
* RYCERSTWA POLSKIEGO. 936
Jan Regowski umarł będąc mężem znacznym.
Mikołaj brat Janów zostawił z Siedlecką Anną potomstwo.
Stanisław brat ich trzeci, który w chełmskiej ziemi majętność ma nabytą.
Borzykowscy w sieradzkiem województwie, Fryderyk Borzykowski był pro-
boszczem steinberskim w Morawie, godny i przykładny kapłan.
Dom Piotrasiewskich w sędomirskiem województwie starodawny i znaczny, był Jan
podstarościm oświęcimskim, mąż w sprawach biegły rzeczy pospolitej.
Wtriyccy, dom starodawny w łęczyckiem województwie i znaczny, zabit Tan Wa-
rzycki pod Newlem, mąż sławny, syn Jakubów. Maciej z Romiszowską z doma
Jelita zostawił synj męże znaczne i uczone.
Anqaiczewicowie, dom starodawny w krakowskiem województwie.
Bęszewscy w sędomirskiem w województwie.
^' Borzykowscy, z Borzykowej, w sieradzkiem województwie, z których Fryderyk
był proboszczem stemberskim, cnotliwy i pobożny kapłan.
Przeiwyccy, dom starodawny i znaczny z łęczyckiego województwa, sędomirskiej
ziemi; był Stanisław, który tam majętność miał nabytą, potomstwa nie miał własnego;
był Człowiek cnoty i pobożności wielkiej, i do posług rzeczy pospolitej godny.
Radzanowscy w powiecie wiślickim, w województwie sędomirskiem.
liłkowscy w sędomirskiem województwie dom dawny i znaczny. Był Jakób mężem
znacznym przy Zamojskim hetmanie koronnym.
Dalej jak w wydania pierw. str. 168, w. 18 od góry —w wyd. nin. otr. 226, w. 14 od gdry, — Tylko zamiast
r. 1672 będącego na str. 169, w. 5 od góry wyd. pier'"'., a str. 227, w. 4 od góry wydania nin., w waryancie
jest r. 1571.
Wyd. pierw. str. 1 70^ w, 4 od góry, — Wyd. niniej. str. 228, w. 1 od góry :
(n Dom lachowskich starodawny na Podgórzu, z którego Mikołaj służąc na dwo-
rze cesarskim, ten hełm otrzymał, tak jakoś czytał w pierwszem wydaniu ksiąg o po-
czątku herbów. Miał za sobą Dąbrowską, z którą zostawił syna Balcera.
Balcer miał za sobą Jeżowską, z którą zostawił trzech synów: Jana, Piotra
i Marcina, Katarzynę Frystacką.
Było tych Machowskich braci czterej: Stanisław opat mogileński, Mikołaj
mąż znaczny, Achacy młodzieńcem umarł.
Piotr z Jordanowną żupnika krakowskiego córką zostawił synów dwu: Stani-
sława i Jana, męże godne i siły wielkiej' z młodości naprzód naukami wyzwolonemi,
a potem na rycerskim chlebie się bawili, mieli oba siostry rodzone Zełińskie z do-
ma Ciołek, z któremi zostawili potomstwo. v.' msboHf
Palej „O Klejnocie Syrokomla" jak w wyd. pierw. ojHbsi!*"
936 WARYANTY HERBÓW
■'--^ '-na iiR-r " '--'
w -^16;};^ :^j:tl> dat UnO w *
Wyd. pierw. str. 189, w. 7 od gdry, a wwyd. nin. str. 251, w. 15 od doln, po wyrazach : „Mikołaja,
kt ry był dworzaninem króla Stefana" — waryant dodaje: „miał za sobą, Kor m a n i c k %, kasztelana czechow
Bkiego cdrkę." ,_>g v?'d!)W8«»18filJflł*l mdi-
Wyd. pierw. str. 189, w. 25 od gdry, a w wyd. nin. str. 252, w. 2 od gdry — po wyrazach: „syna
iednego i córek sześć" — waryant, dodaje: „potem z Zabaw ską syna.* , , ' ', ' .
Dalej idzie text zupełnie jednobrzmiący z pierwotnym, aż po koniec domu Ligęzów, poczem idą Nie-
wiarowscy przed Wrocimowskimi, ze zmianami, jak następuje:
;jy., Dom Niewiarowskich, którzy są właśni Ligęzo wie, w krakowskiem województwie
zniaczny i możny.
Dom Wrocimowsiiich był z męstwa i z innycłi poczciwych spraw sławny, jako
wspominają łiistorye dosyć znacznie wonę wojnę pruską jednego chorążym krakowskim,
Kromer w księgach szesnastych, Miechowita w księgach czwartych i inszy.
Marcisza Wrocimowskiego wspominają listy klasztorne kasztelanem połaniec-
kim, w roku 1485.
Tego domu już nie stało, i Wrocimowice w rękach inszej familii, o czemes pod her-
bem Śrzeniawa czytał.
BogHszowie, dom starodawny w krakowskiem województwie, Jan kasztelanem Cze-
chowskim, zostawił z Maciejowską kasztelana sędomirskiego córką potomstwo.
Dom .Wolskich tak jak w pierwotnem wydaniu, po którym idzie text ze zmianami aż po koniec
herbu Fółkozica, jak następuje:
Wielowiejsiiich dom w krakowskiem województwie starodawny, pisali się przodkowie
ich de Trzeblin zamku; wspominają przywileje różne Jana kasztelanem krakowskim.
Felixa męża znacznego od którego było potomstwo wieku mego znaczne.
Dom Plichtów starodawny i znaczny w rawskiem województwie, z których w onym
kraju ludzie r. p. zasłużeni zdawna bywali, i w radzie przedniejszymi senatory książąt
mazoweckich; wspominają jednego wojewodą warszawskim historye, od którego było
potomstwo wieku mego znaczne, i ludzie rycerscy.
Domów wiele inszych zacnych i w sprawach r. p. zasłużonych jest w różnych woje-
wództwach, jako Błędowscy w krakowskiem i w rawskiem województwach, Nowowiejscy
w płockiem. Błażewscy, Pachowscy, Daniliowscy, Włodkowie^ z rawskiego wszyscy.
Minorowie w krakowskiej ziemi dom starodawny.
Laskowscy w lubelskiej ziemi.
Piekarscy w rawskiem województwie.
Iłodeccy w sędomirskiej ziemi, w radomskiem. .
Strzałkowscy w ciechanowskim powiecie, w mazowieckiem województwie,
.Mikołajewscy w sochaczewskim powiecie,
, RYCERSTWA POLSKIEGO. 937
«' .^ Dąbkowscy z rawskiego województwa, Obłąkowie, Potrykowscy tamże z rawskiego, w so-
chaczewskim powiecie.
Dłuscy od Radomia.
i>\. Wilscy których jest dom rozrodzony w rawskiem województwie. Był Paweł Wil-
8 ki przy Dawidzie Zborzyńskim w Węgrzech. Ten gdy zabił sługę Stanisława Li-
gęzy podczaszego królowej, tamże stał mu o gardło. Prosił go aby pomiął na prawo
polskie, że się nie godzi szlachcica za chłopa tracić. On go spytał: jeśliś też ty szlachcic?
Rzekł, że tak jest. Spytał go: któregoś herbu? Powiedział: nie wiemci jaku go malują,
ale gdy na wsi na gwałt wołają, tedy go pomieniają: Półkoza, Półkoza. Ligęza będąc
sam tego herbu, zaraz mu rzekł: jużeś wolen, kiedyś tego herbu.
Inszych domów wiele w różnych województwach, których ja w tak szerokiem kró-
lestwie znać nie mogę.
w opisie klc>jaota Kożlarog^l, wyd. pierw. str. 191, w. 9 od góry, a w wyJ. nin. str. 254, w. 9 od
góry, zamiast: „Mają być w czerwonem polu trzy spisy żółte" — w waryancie położono: „Mają być wczer-
wonem polu trzy żdłte drzewa." — Podobnież na tychże stronnicach, w pier.v. wyd. w. 16 od góry, a wwyd.
n. w. 14 od góry, zamiast : „trzy spisy żółte w polu czerwonem" — położono: „trzy drzewa żółte w polu
czerwonem." — Po którem to wyrażeniu reszta tego ustępu opuszczona w waryancie, aż po nowy ustęp, za-
czynający się od wyrazów: „Pisze o tym Zdysławie itd." — poczem dalej zupełnie jak w pierwotnym teście.
Dalej w tymże herbie, ustęp zaczynający się yr wyd. pierw, na str. 193, w. 25 od góry, a w wyd. nin.
na str. 256, w. 6 od dołu, w waryancie poprawny jest jak następuje:
'Wspomina przywilej konfirmacyi króla Kazimierza w klasztorze Łysej Góry świę-
tego Krzyża, Flory an a, gdzie go pomienia: Praesentihus, Ołłone regni Poloniae, Floriano
lęcicien. cancellarii. Datum in Opatów, anno 1354. in crastino beati Jacohi Apostoli. Ten-
że, jako niżej usłyszysz, był biskupem krakowskim.
' Dalej jak text pierwotny.
Wyd. pierw. str. 195, w. 5 od g^ry. — Wyd. nin. str. 258, w. 17 od dołu.
'^^ Dom Zamojskich naprzód, którzy się Łaźnińskimi przedtem zwali, tak się
rozrodził :
Tomasz z Łażnina w ruskim kraju dostał u Andrzeja Piwa z Zamościa starego
i Wierzbia, za które dał pewną sumę pieniędzy, a utwierdzając kontrakt zamianą, jako
na on czas był obyczaj, pewne części we wsi swej Wżdzarach w ziemi łęczyckiej.
Q czem świadczy Władysław książę mazoweckie i ruskie listem swym, w którym jest
938 WARYANTY HERBÓW
wzmianka łasa Pomyślą wielkiego przy tych Wżdzarach , i część sumy na pewny czas
na dobrach swych onych dziedzicznych w ziemi łęczyckiej warował. O czem tego ksi%-
żęcia list świadczy.
Floryana z Zamościa wspominają niektóre scripta za panowania Kazimierza
Jagiełłowicza.
Macieja Zamojskiego rotmistrza wspomina list przypowiedny króla Kazi-
mierza i t. d. d\6 rsho^i y I) j
Dalej jak w wydaniu pie^wptnem.
XIV.
Wjd, pierw. str. 199, w. 4 od gdry — Wyd. nin. str. 262, w. 3 od dołu.
Trzecią potem pojął Gryzeldę familii Batorów, Chrzysztofa wojewody sied-
migrodzkiego córkę, synowicę rodzoną króla Stefana, a siostrę na ten czas będącego
Zygmunta wojewody siedmigrodzkiego, w roku 1583 miesiąca czerwca, dnia 12, w Kra-
kowie na zamku król Stefan wesele sprawował, jako o tem niżej czytać będziesz.
Brat rodzony tego hetmana Zbożny jadąc z ojcem kasztelanem chełmskim z Mo-
skwy od Krasnego Horodka, mając tylko wieku lat 19 umarł. Siostry jego od tejże Herbur-
towny były: Naprzód Zofia, która młodo umarła. Anna, która była za Łukaszem
Oleśnickim z Oleśnik, na Łabuniach, od której córka była za Janem Dul-
ski m kasztelanem chełmskim i podskarbim koronnym, umarła w Krakowie na temże
weselu.
Następnie w waryancie opuszczony jest cały opis uroczystości podczas wesela Jana Zamojskiego z Gry-
zeldą, i od razu następuje ustęp poczynający się od wyrazów: „Z wtóra żoną Anną z Orzechowca etc." patrz
w pierw, wydaniu str. 201, w, 16 od gdry — w wyd. nin. str. 265, w. 14 od gdry.
Dalej, po ustępie idącym o kilka wierszy poniżej, a zaczynającym się od wyrazów: „Drudzy byli Jelitozy-
kowie" etc. nie idą zaraz Pieniążkowi e, ale Secygniewscy i Pacanowscy, a Fieniążkowie do-
piero po nich, bez żadnej zresztą odmiany.
Przy końcu domu Pieniążków, zamiast wyrazdw: „Tych Pieniążkdw jestli potomstwo własne, dostateczni*
wiedzieć nie mogę" — w waryancie stoi:
Tych Pieniążków potomstwo w sędomirskiem województwie na Podgórzu.
Jan Chrystof, piszą się w tym wieku z Pogwizdowa, niektórzy stryjeczni
ich bracia, Jakób, Chrysztof, Jan, synowie Jerzego i inszy. nsboisoi
Dalej: Dom Dębowskloh z Dębowskiej Gdry etc.
ętęjni wfiir^aiW
RYCERSTWA POLSKIEGO. ^Ś'
XV.
Przy końcu domu Gomolińskloh, po Flory a nie, o którym ustęp kończy się na wyrazach: „ex quo optima
fruges est speranda." — Wyd. pierw. str. 204, w. 3 od góry— wyd. nin. str. 268, w. 17 od gdry:
Andrzeja, który całą dziewięć lat w cudzych ziemiach naukami się bawiąc, nietylko
żydowskiego, greckiego, łacińskiego, włoskiego i niemieckiego języków się nauczył, ale
i curricula łheologiae et philosophiae foeliciter emensus, a do Polski przyjechawszy, kró-
lowi sekretarską służył w roku 1584.
Dom Romiszowskich starodawny, któiycb przodki ludźmi znaczny tńi i zasłużo-
nymi różne scripta opowiedają, naznaczniej list Kazimierza Wielkiego wspomina Dypisa
podczaszym ziemie sieradzkiej, któremu te wolności na wsiach jego darował.
In nomine Domini Amen: Nos Casimirus Dei gratiaetc. etc. Nobili viro atque no-
stro fideli baroni domino Dinisio dieto, de Czerzyn haeredi et in Romissowice
pincemae siradien. omnia jura polo?iicalia, consuetudines , angarias et praeangarias
universas quocumque censeantur nomine, quae jus teutonicum impedire et pertur-
hare consueverunt, praeterea jus teutonicum. damus ibidem absohentes incolas ip-
sius villae ab omnibus solucionibus nostris, citacionibus ofjicialium, a judicio pa-
latinorum , judicum, castellanorum, a naras, a naca^ a bove, a porco, a sep, et a
bonum coledu, quae super nos jiant etc. etc. Insuper damus supradicto Dinisio
posterisque ejus pro homicidio quod evenerit inter incolas hujusdem villae poenam
capitis recipere, et ubicumgue alias extra haereditatem in aliis haereditatibus.
Kmeto autem liomo hujus villae si occideretur, haeres de Romissowice pro homicidio
poenam recipiet capitalem. Insuper considerantes jidelia servitia nostri baronis
supra dicti pro recuperatione pontis quae est supra Wolborza et super paludes
per quatuor aleros recipiet ab hominibus, qui ibi transitum facient. Item, incolae
non alias respondebunt, nisi coram haerede vel scuUeto hujus mlae, et haeres nostro
annulo citatus coram nobis respondebit, nam et jus quod srzedense tocatur
teutonicum ibidem ei damus. In cujus rei testimonium et audentiam majorem,
I '•<•.' praesentes litteras sibi subscribi fecimus, nostri sigilli et munimine raborari. Da-
tum et actum Posnaniae, feria quinta in qua Judica cantatur, praesen-
tibus his łestibu^s: Jar osi do palatino posnanien., Andre a castellano posna
nien., Jvone praeposito gnesnen., Jar and castellano rosperięn,, Floriano can-
cellario lencicien., Słanislao subpincerna cracovien., et aliis quam plurimis jide
; dignis et honesUs, anno Domini 1342. Datumper manus notarii curiae nosłrae.
Drugi list wspomina Piotra R o mi Bzowskiego za Kazimierza Jagiełło wego syna,
jako to z listu zrozumiesz, którego masz ten sens : Casimirus Dei grałia rex Poloniae,
magnus dux Lithuaniae, Russiae, Prusiaeque dominus et haeres etc. Signijicamus
łenore praesentium ąuibus expedit universis etc. Quomodo in nosłra et consiliario-
rum nostrorum constituta praesentia, nobilis Katherina filia nobilis Petri de Ro-
missowice, et uxornobilis Nicolai de Miłkowice, non conpulsa, non coacta, ne-
mie aliquo errore devio seducta, sed ex certa sua scientia et libera voluntate reco-
gnovit, et fassa est pałam, publice et per expressum de bonis patemis, videlicet:
Eajsko, Zbigniewice, Pokrzywka, et Romissowice, in terra siradien. et maternis:
Nieprzecznia, Polanka et Zawada in terra cracovien. et districtu ciricen. siłis, ac
940 WARYANTY HERBÓW t
de aliis omnibus honis mohilibus et immobilibus, sibi per praedicłum Pet rum pa-
trem suum satisfactam fuisse, seque ab eodem certas summas peccuniarum pro
sortibus suis, qua ipsam ex eisdem bonis contingćre debeał recepisse, ac sufficien-
ter fuisse emancipatam etc. etc. Datum et actum im conventione generali piotrco-
vien. Feria sexta antę festum sancti Egidii proximaf anno 1476. Praesentibus :
reverendissimo reverendisque in Christa patribus dominis: Jacobo sanctae eccle-
siae gnesnen. archiepiscopo et primate, Zbigneo wladislavien. et regni Poloniae
vicecancellariOf et Andrea posnanien, eadem gratia ejpiscopis, nec non magnijicis
et generosis: Derslao de Rithviany cracovien. et capitaneo sendomirien., Sta-'
, , nislao de Ostroróg poznanien., Jakobo de Dfbno sendomirien. et capitaneo
cracov.f Dobeslao Kmita de Wissnicze htblinen., Nicolao de Brudzewo
siradien.et capitaneo bresten., Mathia de Bnin calisien., capitaneo Majoris Po-
' ' ^- loniae, Nicolao de Kutno lencicien., et Andreade Kretkow juniwladislamen.
palatinis; Joannę de Ostroróg posnanien.f Joannę de Rithviany sendomirien.,
et regni Poloniae marssalco, Bart holom eo de Ivanovice calisien., Dobeslao de
Korozwfki rosperien., et Andrea de Szamotuły medzirzecen., castellanis, et
aliisgue pluribus.
Dalej Ust kapituły krakowskiej jak w wyd. pierw., po ktdrym następuje;
Jarosława Romiszowskiego i Piotra, który miał za sobą Krzepiszewską,
z którą zostawił to potomstwo:
Mikołaja chorążego łęczyckiego, który miał za sobą Przerębską z domu No-
wina, z którą zostawił synów siedm, umarło ich pięć młodo. Adam a Jakób potom-
stwo zostawili.
Adam na Łowiczu był starostą za Dzierzgowskiego arcybiskupa gnieźnieńskiego
i za Przerębskiego. Miał za sobą Duninownę pisarza łęczyckiego siostrę rodzoną,
z którą zostawił synów siedm^ wieku mego mężów godnych i urodziwych, naprzód :
Hieronima, który miał za sobą Strzeboszownę, zostawił z nią syny; Adama
i^ Woj ci ech a, córkę Katarzynę, minorenes.
Wojciecha kozubowskiego starostę i siedleckiego, który w krakowskiej ziemi
miał majętność nabytą, Mirosław, miał za sobą Ujejską, był to mąż porządny, który
przy Burzeńskim podskarbim koronnym powinnym swoim czas się długi bawił, i na
wielkich posługach bywał r. p.
Wacław, który także czas niemały u tegoż podskarbiego będąc, sprawy r. p. zna-
czne na sobie miewał, starostwa po śmierci starost odbierał, jako Radom, Oświęcim,
i insze. Był potem u Myszkowskiego Piotra biskupa krakowskiego marszałkiem, mąż
godny i rządny.
^ Piotr czwarty, który w rocie Alexandra Koniecpolskiego był porucznikiem.
Jan był starostą na Zynkowie.
Stanisław był podskarbim u Stanisława Karnkowskiego arcybiskupa gnieźnień-
skiego. ,
Mikołaj, siódmy, przy Bużyńskim staroście dobczyckim był na ten czas, siostra
ich była za Marcinem Wilkuckim. .,, .;, ^ /
^ RYCERSTWA POLSKIEGO. 941
Jakób brat Adamów, który się pisał de Romiszowice et in Zamoszde haeres, zo-
stawił z Zernicką te syny: Jana, który młoda usaarły Wacława, i córkę Jliikoła-
jewską, druga panną była Jagni es zka. .ł. >. m . . jf?/-:;'
&>> Jarosław brat Piotrów, którego opowieda także list dawny cborąiym łęczyckim,
w roku 1468, przy oprawie którą czynił żenię swej Dorocie Łąckiej, ten już od ma-
jętności którą trzymał nazwał się Stokowskim, miał syna Jako ba, który zostawił
to potomstwo: naprzód Jadwigę Oleśnicką na Pińczowie; Jagnieszkę Sładkow-
ską kasztelankę konarską; Heiźbietę Gniewoszowa i syna.
Jana kasztelana konarskiego ziemie łęczyckiej.
Tegoż Jana syn Jakób był łowczym łęczyckim, miał za sobą Puckownę, z któ-
rą zostawił Jana, Marcina, Wojciecha i Jakóba, na ten czas byli minorenes,
i dwie córce: Jadwigę Szydłowską i Zofią.
Stanisław Stokowski z Romiszowic, syn Janów, zostawił syna Walente
go, który miał za sobą Gniewiecką z Bużenina, z którą tylko córki zostawił:
Katarzynę Skotnicką, Annę Waliszowską, Jadwigę i Małgorzatę panny
na ten czas.
Tenże potem miał drugą żouę Lutomierską z domu Jastrzębiec, z którą
zostawił syna Jana. A ci wszyscy pomienieni Stokowscy, są właśni Romiszowscy.
Dalej idą domy: Dzldutkloll, KorytkÓW i OłOWÓW jak w yrjd.. pierw., a po tych ostatnich idzie:
Dom Czermieńskich starodawny w krakowskiem województwie; był. A«dr*ej burgra-
bią krakowskim, mąż znacznie zasłużony rzeczy pospolitej. * . .> a f
^; j. Tegoż herbu używj^ Piotr Gawłowski, proboszcz wolborski, etc kanonik
łęczycki, łowicki etc. Secretarius r., tir de r. p. bene met^itus który w interregna r. p.
;inacznie służył, coć się potem w historyi okaże.
Dom Tari»w8klch, z których jeden był kasztelanem konarskim ziemie sieradzkiej,
za króla Augusta i Stefana., ,j^ij.,si,q oębod lu-ribin £i.
Dom Lit»8ław8kicli, którzy się piszą 'z Lu to sławie, ludzie znaczni, tak w sprawach
rycerskich jako i inszych potocznych rzeczypospolitej należących. Był Jan przy Jazło-
wieckim Jerzym hetmanie koronnym na wielkich sprawach i posługach , tak in primtis
tego hetmana, jako i rzeczypospolitej należących. Wojciech bjłi. miecznikiem i. ^-
starościm tamże, i drudzy bracia. IeI . -iqu>l.
■<■■: Marcin pisarzem był sądeckim, człowiek cnotliwy i godny.y ^^ j^g f ^ j g £^
Zftlescy w sieradzkiem województwie, dom starodawny. ^\^im ^f^ai^aM ,s«;o_t
u,ti Rajskich dom starodawny. . rr .^.,.,iuW
fcj^ SkórkewscY w sieradzkiem od Opoczna, dom starodawny i znaczny. [
^x ItdKewscy, Asieńscy, Łąc«y, Żeromscj, lierscj, P*dstękalscy, Michałowscy, lakriewscy, Ka-
Uucy, Sielniccy.
ŁasMhowscy; w krakowskiem województwie; był Mikołaj wieku mego adokscms
nobUis przy pisarzu ziemskim krakowskim.
,»,, Ciesianowscy, Bariyńscy, WrzesiyBsey, Biietlątkowicy, Wilk«Włcj, Piw»I|#w»cj, F^oktwicy
.fPI fieradzkiem, Siciiktccy tamże. .J^- ^ : wi-^
Biblioteka pols. Waryanty herbdw rycentwa polsk. B. Paprockśego. 11*
942 ■' WARYANTY HERBÓW
Łochińscy z^łócTiińska w ziemi sieradzkiej, w powiecie piotrkowskim, z któ-
rych dwa bliznkowie bjli, jeden Jan kanonikiem płockim, drugi Piotr podstarościm
wieluńskim, tak bardzo sobie podobni, że nietylko od inszych ludzi obcych nie mogli
być rozeznani, ale i od swych krewnych albo własnych rodziców to ich potykało, i wła-
śnie im on wiersz u Wirgiliusza 10 Aeneidos przysłużał: » ■ '•••"*-_; ,. -j , • > » >"*• . ^
^o^^e'c; 9 ii j< B 9 1 a ^iFo« ełiam gemini Rutilis cecidistis in arois, >jlqiia : '
Daucia, Laride^ Tymberque simiUima proles ^ • - « ^
Indiscreta suiSf gratusque parentipu^ error.
Siostry ich rodzone były: Anna za Maciejem,' druga za Mikołajem Glińskie-
mi, która spłodziła Jana Glińskiego męża godnego i biegłego w prawie, był pisa-
rzem grodzkim krakowskim po śmierci Jakubowskiego. Trzecia była zaŚwierczyńskim
w powiecie piotrkowskim. jtai) ^io« us i«iui ^cióiź ^o^
Sypniowscy na Krainie, Kamocćy, Jąjkowscy, Stok»wsey. ■■ * - ^- ^ - - - - . - - > ^ v
W Mazowszu Boglewscy dom starodawny i znaczny, bywali senatory. wielkimi,
w onem województwie wojewodami, etc. ioJuwl §tJoi gr^th \Bim moU*ą 9Stn9T
Slorawiecfy w sędomirskiem , Zakrzewscy tamie. '
W krakowskiem województwie Mokrscy, Węglesieńscy, Łukowscy, Wilczkowscy, Misiew-
scy, z których za Olbrachta i Alexandra królów żołnierską służąc Mikołaj Misiew-
ski, zostawił syny: Jakóba, Andrzeja i Błażeja, o czem jest akt na sejmie war-
szawskim za króla Augusta opisany.
^'^ Mateusz Misiewski, z Przyby sławie pisze się i Najrzedzach, był wieku
mego burgrabią zamku krakowskiego', syn Jakóbów, na koronacyi od króla Henryka
militari et eąuestri dignitate gladio percussis humeris omatus i sekretarzem, o czem
w księgach królewskich. Na trybunał w roku 1580 według statutu z województwa kra-
kowskiego był obran sędzią, na którym będąc przysięgłym, sprawy sądowe w Piotr-
kowie i w Lublinie sądził.
Od Andrzeja Misie wskiego, który za Zygmunta króla na pruską wojnę dó
Bydgoszczy wyprawiwszy się, do Wołoch, potem u Obertyna służył Piotrowi Kmicie
z Wiśnicza wojewodzie i staroście krakowskiemu, zostali ci synowie od Jagnieszki
Rupniewskiej : Jakób, Zygmunt, Stanisław, służą żołnierską.
Od Błażeja Misiewskie^o i od Anny Gutowskiej zostali synowie: Bar-
to',sz, Maciej, Mikołaj. •t"^«i>u-»«łJ« ił«>I»>?jjwJiiJowa|.ow ai3i^iJ>«i»i» w
Makowscy, z Witowie się piszą, które przedał Jan Makowski Czarnemu
Pawłowi, miał synów czterech: Jana, Kasper w orszańską bitwę zabit, Mikołaja
zabił Zebrzydowski, którego też Szczęsny Makowski o brata zabiła sam potem za-
bit w sokalską bitwę od Tatarów. ''>•
Marcin, który także w bitwach znacznych bywał, w obertyńskiej z Zamojskim
Stanisławem, kasztelanem chełmskim, ojcem hetmana koronnego etc.
' '' "'^*Itleccy z Malca, który był w domu Korycińskich jakoś czytał pod Topo-
reni; a ten białagłowa była wyniosła z domu Koźlarogów. Ci właśnie idą od Flo-
• RYCERSTWA POLSKIEGO ^'
ryana Szarego, czego potwierdza list kościoła fandacyi jego, iż to własne dziedzic-
two jege było, i tegoż ś. imienia kościół dedykowany od niego.
Stnudeśski, z Mysłowic się pisał. itd.
•ofwoBatiB • .j;^ bo ISjJłtnoiłf o-ł > ire nio bpr 7- « - ,p<)5 h . ? usno^f o^i S^i .Jta vi9ią Jb^W
. j-ił^l(«ji I.UIK* ^■>nfiv-i.w Dalej ir«dle texta pierwotnego*. '^o»rł.T7<l, rf-^jłwnw oq
(cioiłM .I^Cdl .łłmot::^ /i/Jl f loleiri ^i/:"<«JoqH7? 'xyś3[W
Wyd. piem. str. 277. w 7 od góry. — Wyd. mn.rtr. 357, V 12 od doł r?*'^^^! ^0
Tomasz Uchański, którego wspomina ten list łowczym bełskim. Tegoż syn Pa we}
starosta drohobycki, który jeździł w poselstwie do papieża Grzegorza trzynastego, z obe-
dyencyą od króla Stefana, któremu przyniósł miecz i czapkę do Wilna w roku 1580,
k'temu benedykcyą, że mógł przespiecznie wojnę podnieść na nieprzyjaciela Iwana kniazia
moskiewskiego, dla wielkich krzywd, które on nie bacząc na Pana Boga, ani na po-
winność chrześciańską, państwom jego czynił. Był to mąż generosi animiy miał za so-
bbą Herbnrtownę, kasztelana lwowskiego i stąroiĄty. Samborskiego córkę, z kt^ ji^Q:}
stawił potomstwo.
•łr^fTBytk-c tr
Dalej jak w wyd. pierwotBon, s ją tylko rdżnicą, że dom HaKAOMCeWlkl^ p^oźoi^T wprsód,
Na następnej zaraz stronnicy, to jest w wyd. pierw na str. 278, w. 10 od gdry — a w wyd. nin.
na str. 358, w 8 od dołu, jest mała zmiana w domu KowalOWSkloll : . ^—
, ., Kowalewscy w pilżnieńskim powiecie, w temże województwie, dom starodawny. Był
Józef Kowalewski czas długi podstarościm bieckim, a potem był sędzim grodzkim
krakowskim, aż i podstarościm roku 1584, za Zamojskiego Jana kanclerza i hetmana
koronnego, starosty i generała tamże etc. Człowiek był w sprawach r. p. yerituą. -^
ii- • • H o q i fl *o30i ^-^t^. ?^<>" OlewyńBUch" jak w ^J. pierw. ^ ^^ . ^^^ ^^^ ^^^ ^^^^
g -' '^ A p 5^ T » " f fl ■«; *! T — — — — — - — — — — . R^f'.^'^\ '>'Ar> ^ '^''fiHTćH ■ ^??fj
Dalej w wyd. pierw, na tej samej str. 278, a wyd. nin. na str. 359, między domem ŁeszozyAwMch
a DąbrOWRidini dodani są:
■r.-.!
Prcktwsey w przemyskiej ziemi dom starodawny, z których Ludwik był mężem
godnym i postronnych ziem obyczajów świadomy, i języki umiał. ' '■-^' ' ^"
,,, iDYhsra ^Moi***! i
atqi4ą^4 ;«^?i^«ioe| « ,ciii©i.4 ał* ifłddisni') 7/ m^Pi^niMi
ijo^o bo vd.Y.T
d4i WARYANTY HERBÓW
Wyd. pierw. str. 283 po wierszu 2 od gdry, — a w wyd. nin. str. 365, po wiersza 21 od g<5ry, a mianowicie
po wyrazach: „Przeworsko, Wieprzowe jezioro i insze". •—. w waryancie dodany ustęp:
WęŻTKA wspominają historye, który u Zasławia Tatary gromił, 1534. Mikołaj
Wężyk na Podola z Chrząstowic w księstwie Zatorskiem, sekretarz króla Zygmunta,
którego syn Stanisław miał za sobą Gosławską, bratankę rodzoną Dębieńskiej
kasztelanki krakowskiej, z którą zostawił syna Teodora, i kilka córek.
Od tychże Wężów potomstwo w Mazowszu itd.
iOWi/Irr^. .aim^ć Dalej jak w wydaniu pierwotnem. ,^g^,^^^^y
Wyd. pier««r. str. 286, w. 25 od g<5ry. — Wyd. nin. str. 870, w. 14 od g^ry, po wyrazach: „do Zawołocza
krom omieszkania zf\w'ez!onc były".— zamiast ustępu zaczynającego się od wyrazów: „Tenie na kaidem miej-
scu itd," — w waryancie stoi co następuje :
Wiele potem posług jego znacznych w historyi czytać będziesz.
Dom Elzanowsklch w Prusiech starodawny i znaczny.
Na tychże samych stronnicach, w wyd. pierw, w. 13 od dołu — a wyd. nin. w. 18 od dołu: od wyrazów:
„Wieku mego byli ci ludzie znaczni" itd. rodowdd RokOSZÓW zmieniony w waiyancie jak następuje:
*^* Franciszek Rokosz miał trzech synów: Hipolita, Wacława i Konstantego.
Hipolit miał za sobą Wielogłowską z domu Starykoń, z którą zostawił synów
sześć: Bartosza, który był trukczasem u królewicza węgierskiego Jana, potem do
ojczyzny przyjechawszy żołnierską służył, miał za sobą Glińską, z którą zostawił po-
tomstwo. Stanisław brat jego miał za sobą Pieniążkównę z Krużlowej. Jan który,
miał za sobą Glińską, Sebestyan, Hipolit, Chrystof; tegoż Hipolita córek
pięć: Barbara Sokoleńska, Dorota Farurejowa, Jagnieszka Ankwiczowa
Anna Trzecieska. ..:
Wacław brat Hipolitów, ten żołnierską z młodości służył w Węgrzech służąc dwo-
rzańską królowej, był Borkułabem waradzińskim za Warkocza kapitana i tamże nmarł.
Konstantyn młodo umarł, t-^ r - • rr^o\x f" ;-
Jeronim Rokosz z Anną Broniewską z Biezdziecy koniuszego przemyskiego
i starosty medyckiego córką, zostawił potomstwo.
Rokoszowie w Prusiech, ale ci tam używają pół konia^ a połowica karpia
ryby od 0^0 na,
• RYCERSTWA POLSKIEGO. 946
-01U Dom PfkMławskifb w krakowskiem województwie znaczny. Jakób sekretarz byl
wiary powszechnej. •■■:•, jiic.^;.- «*./«
Dalej ^m Fękowsklołl jak w wyd. pierw.
I) y» ^l ,i> MiS i.v« -n - \ii,-^ .. '"*' jJLiiL'"' "• •ś'."|^W.<4-';^3ifli;o;Ji: [li-ii •- 50_ Jttji^^ .-^'^
"^'.■■■- 'n A "I ^ :■'..-■[ ^ ■. ■' ' ' ;
jierw.. str, 4897». w.,^,0d gdr^— ^wyd- nin. atr. 383, w. 17 od d<^a,^i wjraaach: »Fil(9c|^ft. vdow«
starościnę hrodelsKą, domu Herbertów z Dziedzicowa"-? w waryancie dodailo: " ,*".
* *
lioi^l^W roku 1544 pisarzem polnym, podkomorzym sanockim.'' flwb Uiiu y/J.
-SOT nÓ}^ ,f;H-toj r^:;;_- ,.j:q rj;;ie;iii: 'śi.: ■ , ; j;^ . :M.i!::iili:2lhoM ,9')i8oliiX ,r.yisi^..t«;
Dalrj na tychżt samych itronnicach, nieco poniżej, przed domein^^^^TilitWldlldli.^tioi^?: v^^^^
fi'w\ n\\K« ,f!-' ; ;(;!:. '-' .LUT ^ ' ..T^
OD '"^|ieik«w8cy w Mazowszu, Piotr w krakowskiem województwie był w prawie pb"-
s[)d!łtem mężem biegłym. -•--•' - ...... ... -*' - „.....^ul
Jvd YTi. S fl7W 7t(>S0£W0i0 ,T^łXHfr>^A
Na (ej samej stronnicy wjd. pierw, wierss 17 od doI'n, — a w wyd. nin. str. 384, w. 14 od dołoi w epióe
herba DębnO po wyraaach : „byJ nałione Scita^, w waryancie dodano : i u j *•• i » -
a potomstwo twierdzi, ie był pojmaniec ad Sciłas^Ki) n^storiiW JjjisW .yoByiMBo*! i!łq
' ■ a^s-io-iiiiW
Następnie o kilka wierszy nitej, po wyrazach: „\itóT% miał za ionę* — reszta t^o nstępa, ai po wyrazy:
„znać i wiedzieć o nicm mogę." w waryancie opuszesona.
Uwaga* Podobne opaszrzenia mniej ważnych nstępdw trafiają się nieraz w w&ryan'acb, a to dla zyskania
miejsca na poccynione w nich dodatki, w ten Rposdb, aby zawsze liczba stronnic waryanta zbiegała
się z liczbą stronnic pierwotnego textn, i po wprawieniu w swoje miejsce, nie psuła wrieh porsądka.
■' Co jednak nie wszędzie dokonać się dało. "«« lu ikWiU^^itlnu^ f-r; .AdOAiK
■ . - . ,.: nh fefgg ,0'goiao 3.'łl.»iłO iiif bo iidtó
Wyd. pierw. str. 298, w. 17 od gdry— wyd. nin. str 385, w. 16 od gdry, zamiast: „jAKbsA zoŁEŚmOB"— w wa-
ryancie stoi:
JAKÓBA SIENIEŃSKIEGPb*' « ÓfLEŚNICE. '' ^*^ /^>H'<i'J«iv\
Na tychte stronicach co wyżej, w wyd. pierw. w. 13 od dołn — w wyd. nin. w. 3 od doło, zamias^: ,4>otem
biskupem włocławskim, z tegoś wzięt na arcy biskupstwo" — itd. w waryancie stoi: -^.i ,'j'i-Ki<"*
' wov
^otem biskupem włocławskim^ aż krakowskim, z tegoż wzięt na arcybiskupstwo. itó.
W wyd. pierw. S99, po wierszu 5 od g<5ry, • w wyd. nin. str. 386, po wiersza 18 od gdry, kończącym się na
ipCUc f.S wyrazach: „in honorem sancti Bernardini oonsecrmnt. etc.", dodany w warynncie cęt^: '- ,"
946 WARYANTY HERBÓW
Kościoła świętego Franciszka zakoonikom i koUegiatom wielkiego kollegium mnro-
wać dobrze dopomógł.
Dalej jak wyd. pierw.: „Ten ko4ci(5ł w Nowym Sąc«u fundował" — itd.
Na tychie co wyżej stronnicach, w wyd, pierw. w. 20 od gdry — w wyd. nin. w. 15 od d<rfu:
Tegoż czasu był Dobiesław, który się pisał de Olesznie a, wojewoda sędomir-
ski, którego syn jan głowacz był marszałkiem koronnym, potem wojewodą ruskim,
miał te syny: Andrzeja i Jana. • •" •
Jan miał dwu synów: Piotra i Stanisława, którzy się tak dzielili: Wziął Piotr
Oleszko, Załoszce, Podkamienie; nie miał potomka męskiej płci, tylko córki, które roz-
niosły majętność w obce domy.
Stanisławowi dostał się Złoczew, Łopacin, Stołpin odpadł do króla, nuUo jure^
jako to twierdzi potomstwo, i do inszych drugie majętności zaprzedane w Rusi, jako do
hrabiów z Górki etc. Tylko Sienno zostało od tegoż Sienieńscy dzisiejszy w Siennie.
Andrzej, Głowaczów syn wtóry, brat Janów, który był wziął działem Rymanów,
Chrośliną, miał za sobą Kulikowską, gołogórską dziedziczkę, z którą miał dwa synów:
Wiktorzyna i Jana.
WiKTORZYN miał za sobą Buczacką dziedziczkę. Ci dwa bracia spoiną ręką ku-
pili Pomorzany. Wziął Wiktorzyn dział w Polsce na Podgórzu, zostawił dwóch synów:
Wiktorzyna i Zbigniewa.
Jan w Rusi miał dzielnicę, był kasztelanem małogoskim.
.T> Zbigniew syn Wiktorzynów był kasztelanem sanockim, miał synów czterech. ?,/(
Jana kasztelana halickiego, który był posłem znacznym do Turek^ potem się wy"
prawił do Moskwy kosztem swym, umarł na drodze, zostawił syny młodziuchne z Pa-
nie w ską starościanką żydaczewską z domu Godzamba.
Mikołaj był podkomorzym sanockim, był człowiek spokojny, wymowca osobny,
zabit od Kamienieckiego, miał dwie żenię: zStarzechowską wojewodziankę po-
dolską, od której został syn, potem z Sobkowną kasztelana sędomirskiego córką zo-
stało potomstwo.
Stanisław którego został syn Stanisław, młodych na ten czas lat.
Zbigniew, od którego tylko jedyna córka została.
Jan brat Wiktorzynów miał dwu synów, Dawida a Jana.
Dawid był mąż wielkiej sławy, o którym ci historya powie, jako wiele z każdym
nieprzyjacielem w potrzebach bywał, żołdu nie biorąc, wiele r. p. służył, w bitwie u
Obertyna zabit kopią, która mu przez usta z proporcem na obie stronie przeszła. Zo-
stawił syna Jana z Heleną Krupską wojewody bełskiego córką, kasztelana lwow-
skiego, który z młodu na dworzech królów chrześciańskich się chował exłra regnum'^
potem u króla Augusta, aż i na posługach r. p. znacznych bywał, posługę w Wołoszech
znaczną jego pacła wołoskie opowiedają; sub interregno znacznie r. p. służył, za co mn
było naznaczono opatrzenie, o czem w konstytucyi Jędrzejowskiej czytaj. Miał za sobą
RYCERSTWA POLSKIEGO. Ś4t
G n o i ń 8 k ą dziedziczkę, którą była spłodziła Eorozwęcka, z którą zostawił synów trzech:
Jana, Jakóba, Cłirystofa. Ten kasztelan w młodych leciech swych wziąwszy od
opiekunów na część swą omnia bona Ułigiosa, wszystkie prawa uspokoił, syny swe za
żywota królowi Stefanowi dał do opieki, obracając je na znaczne posługi r. p, w mło-
dych leciech, zwłaszcza do Moskwy. Potem król czasu pokoju do Węgier do synowca
Bwego na ćwiczenie, tak w naukach wyzwolonych, jako w sprawach rycerskich posłał.
Córki tegoż kasztelana: Jadwiga Osolińska, Katarzyna na ten czas panną niedo-
rosłą była.
'O^ąJ&n, syn Andrzeja wojewody sędomirskiego. itd. xfH ^ ^* .*'f' ^^^ "'i H^ i'l*<^i
-jht £j Dalej jak w wyd. pierw. str. 300, w. 12 od góry — w wyd. nin. atr. 387 w. 18 od dołu. . '<
iwóny?! ń-ihTih riwB-Jsos .hninii e^siismł^jdo awił«ijB^fe
' oiofi w r^i«iK vnii£*I a ftwoit ai 1[\. f:I)oiwo«] usisimobyH w mMi5ł\i>ił^*i myi
Wyd. pierw. atr. 307 — Wyd. nin. str. 298 — po domn Grzebskłoh, zajmającym w wyd. pierw. 7 i 8my
wiersi od góry, a w wyd, nin. w. 3ci od g<Sry, w waryancie następoje:
Dora Piotr«wskicli w sieradzkiem województwie starodawny. Byli dwa mężowie
znaczni w kancelaryi wielkiej- roku 1584. Jan kanonik krakowski i poznański, s. r.,
mąż godny w posługach r. p. — Stanisław brat jego rodzony, postronnych krain obycza-
jów i języków świadomy. Jan Piotrowski pisarzem był ziemskim poznańskim, czło-
wiek uczony i zasłużony r. p. Wszystkim ludziom propłer sinceritatem cordis amahilis.
Dom Krzyianowskich w sieradzkiem województwie starodawny i zasłużony r. p.
Wspominają przywileje koronne za panowania Zygmunta pierwszego, w roku 1520, Ma-
cieja Krzyżanowskiego podsędkiem poznańskim, który był designatus correcłor ju-
rium et słałułorum z Mikołajem Niemojewskim sędziem inowłocławskim z domu
Szeliga.
Tegoż byli synowie Hieronim proboszczem, a potem opatem tynieckiem. Marcin
dworzanin króla Augusta. Jan wojski poznański, a ci Jana Polaka męża zasłużo-
nego królowej Bonie, i synowi jej królowi Augustowi, przyjęli do familii swej i herbu
na sejmie walnym w Piotrkowie, w roku 1563. Czego król potwierdził z wolą wszyst-
kiego senatu, jako to list omawia, o czem potem czytać będziesz. §»«ał*>afi4iłoq
Tegoż Piotra już Krzyżanowskiego był syn Jan Krzyżanowski jurgieltni-
kiem królewskim, w znacznych posługach r. p. dobrze zasłużony. Dwie córce: Zuzan-
na i Katarzyna. ^*^' ;''; "'" '^^^ ' "^" ';;;' J ff"" ^ -^^'^ ^^^
Tamże w sieradzkiem województwie dom lącieńsldch itd.
Dalej jak w wyd. pierw. -^ .»-i „
948 .^ WARYANTY HERBÓW, h
.do9xiJ 7fói:va łiwfiiEos ęnitiAs ,Bio? w.sot <•" 'V>^h,A.iii tii^^i fnt^i^ęAsoishpish ^^adioaO
x^x 97'> 'lii C ,\u>j...{'i! i-.ffmą rti'/^'- v>"nvsvK.> pw^ -j^^so ua w6auidiqo
TfróUewscy ż temi domy z jednej dzielnice idą. Był jeden kanoninikiem płockim
^ j^^^^ł^^^^* fe..iO na4 i:u /::;;i :,;].. /! ,jui>ii. :l:>au łi;;;i/* i;i;L .iiiii^wliti^iii j;; ;:,:>] lilioJ
Dalej wyd. pier . 8tr. Sl8, 15 od góry — w wyd. nin, Btr, 411, w. 1 od góry, po wyracaeh.* „41» niepłace*
nia iołdn w majętności niszczeli." — zamiast: „Wszakoż wieku mego był Mikołaj itd " w waryancie stoi:
Stanisław Młodziejow»ki z Zaborowską z domu Rawicz, Rafała opata wą-
cliockiego siostrą i Jana sekretarza i regenta kaneelaryi wielkiej, który nominatem bi-
skupstwa chełmskiego umarł, zostawił dwóch synów:
JANA, który był opatem pokrzywnickim, vir docłrina et moribus insignis. O któ-
rym epitaphium w Sędomierzu powieda pisane w te słowa u Panny Maryi w kościele :
Hac Mhdejomus situs est suh mole Joannes, itd.
■ya?? • .'wnaKT .uyw ■*' w^^w.-jijij;:*'-. .n _ ,. . , , . . " ii« win .f'Yfv ~ .■
* , " ' c ' Dalej jak w texcie pierw. ,'
wyd, pierw, str, Sl8, po wiersza ostatnim — a wyd, nin. str. 411 po wiersza 6 oa aofu — a mianowicie po
wyrazacli: „z którą slab brał przyjechawszy z Moskwy r. 1583" w waryancie dodano: ''^
Siostry ich, Stefanowska, od której Jan Stefanowski pisarz skarbny. Mło-
decka, od której też jest potomstwo. Łącka, od której Franciszek Łącki, juveni8
non vulganbus naturae dotihus praeditus, uczony, na ten czas w Rzymie przy ks. Bato-
rym proboszczu miechowskim, używał herba Br odzież.
niL ,Vici 'iUoi w , ' ''
Wyd. pierw. str. 335','%i*4l od ^dJry — iiryd. nin. str. 432, ■■fr.^^''iji 'Q6ło, po' wyrassach: „podkanclerzegc^ U
(Jdlbiskopa przemyskiego'^ — zamiast wyrazów: „i insze,. O którycli pcd SnnoMzą'',Hv>.(Ń waryancie stoi: i
podkanclerzego i biskupa przemyskiego,,! brata jego opata płockiego.
Wyd. pierw. str. 336, w. 8 od dołu — wyd. nin. str. 434, w. 19 od góry, zamiast: „Zostawił dwóch, synów:
Stanisława starostę medeckiego, i. Mikołaja, męże sławne" — w waryancie stoi: ,
Zostawił dwóch synów: Mikołaja starostę medyckiego i Stanisława, męże uczone.
Dalej na tycłiite samych stronnicach, o kilka wierszy niiiej, przed domem Makoweokloh, dodane następne
domy;
RYCERSTWA POLSKIEGO. 949
l«newscj na dobrzyńskiej ziemia był Maty as z Borzewski opatem lęckim, go-
dny i przykładny prałat, wiele r. p. znacznie służył.
Sawiccy na Podlaszu, był Maciej kasztelanem podlaskim, Albrycht starostą miel-
nickim, który miał za sobą Dłaską z domu Kotwicz, syn tegoż kasztelana.
lIszjBsey na Podlaszu dom rozrodzony, nźywają niektórzy Po boga, jako Paweł,
który był pisarzem na cle krakowskiem.
Wyd- pierłr. str. 365, w. 23 od góry— wyd. min. str. 466, w. ostatni — w łacińskim nagrobka Benedykta
Isbieńskiego, zamiast r. 1528, w waryancie stoi rok 1518.
Wyd. pierw. itr. 365, w. 23 od dołu — wyd. nin. str. 467, w. 7 od gdry, nstęp zaczynający się od wynadw:
■ ^ ^ ''\ „01 świętego baczenia kapłan" itd. w waryancie tak zmieniony:
O! świętego baczenia kapłan zaiste, który pamiętał na słowa Grzegorza świętego,
który mówi o Symonitacłi albo Giezytach: Quicunque sacros ordines vendunt aut emunt,
sacerdotes esse non possunt, unie scriptum est: Anathema danti, anathema accipienłi etc
Ten w Izdebnie ojczyźnie swej kościół zmurował, w Strzałkowie na prebendzie
w województwie sieradzkiem kościół także zbudował, inszych potem spraw jego pamięci
godnych więcej ci historya powie.
Garnyszowie, dom starodawny i rozrodzony w sieradzkiem województwie. Stanisław
podstoli krakowski, mąż znaczny, zachowsdy, miał za sobą Działyóską, z którą potom-
stwa nie zostawiŁ
Dalej dom Wilczkó'Vtr jak w texcie pierwotnym.
Uwag^ Ci Garnyszowie w pierw. texcie umieszczeni są poniżej, na następnej dopiero stronnicy, gdzie
snów w waryancie wypuszczeni
Wyd. pierw. str. 366, po w. 4 od góry — a w wyd. nin. str. 467, po w. 11 od dołu, przed domem Oro-
Ohowlokich, w waryancie dodane są następne: „
Wllciyńskich dom na Kujawach starodawny, znaczni mężowie w nim wieku mego
byli, nczeni, jako Bartosz, który był prawie omamenłum patriae.
JaHitłewscy od Gniezna dom starodawny. . ,
Triebieńscy w Mazowszu dom starodawny. -^ ^^^ ,,;''*
Wyd. pierw. str. 366, w. 22 od góry — a wyd. nin. str. 468, w. 7 od gdry, po wyraiach: ,miał wybrance
pod swą mocą" — w waryancie dodano:
Z którymi wiele, a z pochwią ludzi rycerskich, z nieprzyjacioły czynił.
Biblioteka polska. Waryanty Herbów rycerstwa polskiego, B. Paprockiego. 1*0
WARYANTY HERBÓW
XXIV.
Wyduu pierw. str. 480, — Wydań. nin. str. 606, rzecz o klejnocie Trąby zmienioDa i rozszerzona laaesnie
w sposób następujący:
O KLEJNOCIE STARODAWNYM W POLSCE TRĄBT
albo Trąbki jako je też niektórzy zową, który tu jest
przyniesień z Włoch, aczci dla dawności jego w Polsce
Długosz pisze o przodkach którzy tych Trąb używają^
aby mieli być antiquum genus polonicum. Wszakoi się
też pokazuje z dawnych skryptów, jako niżej obaczysz,
że są advenae.
Trąby są trzy czarne jedna po drugiej
idące, od siebie oddzielone, w polu białem,
oprawne złotem we trzy strefy, i nawiązane^
hełm odkryty z obojczykiem, na obojczyku
noszenie złote, z klejnotem oprawnym we
złoto, nad hełmem korona złota, nad koroną
dwie trąbie krzywe, jedna złota, druga czar-
na, nakształt miedzianych trąb, jakich używano
w starym zakonie, których trąb i klejnotu tego używa
dom starożytny i znaczny Jordanów.
O tym herbie w księgach skarbowych, gdzie przed-
niejsze stare herby opisuje, te słowa pisze: Tres
■'''■•' Tubas nigras transversaliłer junctas in campo albo pro
insigni porłat, genus polomcum^ simulałione carens.
Naprzód przezwisko Jordan i familią ztąd wiemy być w Polsce, gdyż znacznie
katalog opowieda (kiedy Polska wiarę chrześciańską przyjmowała, Joannes XIII summus
ponłifex przysłał tu był dla instytucyi i plantacyi Jidei christianae ośm ludzi zacnych,
uczonych, między którymi był jeden Jordanus, który potem był biskupem najpier-
wszym poznańskim) w te słowa: Jordanus nobilis romanus eUctus etc. Anno 971. Fuit^
annis 31. Morłuus anno 1002. Za którym więcej jego familii tu do Polski przyjść się
pokazuje.
Którego też Matyasz Miechowita w kronice swej opisuje, na co się z nim zgadza-
jąc Kromer, tymże go być biskupem sub Miecislao principe dokłada. Także i Orzechow-
ski w swej Chimerze o tymże wzmiankę czyni. Długosz pisze że umarł w Brandeburku,
i tamże pochowan, in cujtis locum Thimotheus successił de familia Columnarum,
Poświadczają także dawne listy klasztorne Jordanum Henricum protonotańwn^
9ive canceUarium regis Boleslai, w roku 1039.
*.' : '..ąT3i>ot<t«M a ,o^9ij|8io<( awtrtft-jyT wotihsH \iita^tmV'i
RYCERSTWA POLSKIEGO. 051
Jest też jeszcze i do tego czasu w Rzymie Paulus Jordanus człowiek starożytnego
i przedniego domn znaczny i wielce zawołany.
•"^i- Są też w Niemczech nad Renem znaczni i zawołani ludzie Jordanowie, którzy
tegoż klejnotu Trąb używają. Także i w Szląsku w księstwie opolskiem są znaczni lu-
dzie Jordanowie, i tego klejnotu Trzech Trąb używają, tem się tylko rozróżniwszy,
że w czerwonem polu, a z korony zbrojną rękę z gołym mieczem miedzy wyższemi
trąbami mają.
Buccessu temporis ukazuje się też z przywileju pewnego Kazimierza Wielkiego mh
data 1349 Jurę domu tego być kasztelanem krakowskim. Za tegoż Kazimierza przywilej
myślimicki opisuje też być na ten czas optimum et strenuum mUitem Jo a n nem Jor-
danum de Zakliczyn. Temuż dał był ten król Kazimierz dziedzicznem prawem wój-
tostwo myślimickie, które potem jeden z domu tego Mikołaj kasztelan wojnicki,
o którym niżej będzie, kosztem niemałym ozdobnie wystawił i zmurował.
Z tejże familii był Mikołaj Trąba, co od herbu Trzech Trąb na on czas tak
nazwany, wedle katalogu na arcybiskupstWo gnieźnieńskie anno 1411 po Mikołaju
Kurowskim herbu albo klejnotu Śrzeniawa, który per mo» gradus za zasługami
swemi wielkiemi i zacnemi tak na dygnitarstwo wstępował, jako też in annalibus kla-
sztoru szczyryckiego o nim pisano w te słowa: Celebrałuri capitulares gnezntsn. legiłłimam
et canonicam de futuro pontifice elecłionem XX die Ocłobińs constituunł. Q^i et ipsa ob
fettum translationis s. Adalberłi in gnesnens ecclesia celebris dies , capitulum insuper ge-
nerale in Ula eo ipso die guotannis agi consuevit. Quo adveniente Alb er tum Ja-
strzębiec episcopum posnanien. fere universi^ paucis discrepantibus postulant et eligunt
benignitate viri permoti. Displicuit haec ipsa poatv2atio Yladislao regi Poloniae, multisgue
comminationihu^ per freąuentes nuncios et litteras factis. Et Alberto Jastrzębiec epr-
scopo posnaniensi et capitularibus gnesnensibus, ne iUam persequerentur, interdixit, atgue
in locum posłtdałi ad ecclesiam praefatam gnesnensem Nicolaum Trąba archiepiseopum
halicien.y regni Poloniae vicecancellarium et sibi imprimis charum, captivitałem guadrien-
nem in Austria causam matrimonialem contra ViVielmum Austriae ducem Rom,am proce-
dendo defensurus pertulerat, nominamt. Qut vix annum unum apud haliciensem ecclesiam
sedirał. Et quamvis Alb er tu s Jastrzębiec episcopus posnanien. personaliter Vladislaum
regem Poloniae de dando consensu suae electioni, sive posttdationi , apud Leopolim per
preces et munera soUcitasseł, nullatenus tamen iUum poterat obłinere. Oui liłigatione sibi
cum rege tanto pestifero praesertim scismate ecclesiae romanae vigente durum, ut erat
existimans, prosegui tunc canonicam suam postuLationem omisit. Joannes itague pontifex
romanus XXIII per oratorem regium Sliedz, decretorum doctorem, magistrum capellae regiae
et litteris suis solieitatus et petitus, cum conpetitor appareret nemo, praefatum Nicolaum
Trąba de halicen. secundo nonis Augusti, pontijicatus suianno tertio, vel secundum aliorum
assertionem II Calendas Maii agens, in gnesnensem, transfert metropolim. Qui litteris pro-
visionis celeriłer aUatis, omnem castrorum et bonorum ecclesiae gne&nen. fadlem nadus est
possessionem, miro favore fortunae insignis, guiferre sub unius anni recolutione geminato ihrono
mełropolieo poliłus est. Hic natione Polonus de generoso damo Tub ar urn, tres łubas nigras
in campo albo deferen. ex patre Wilelmo et ex matre Elizabeth, pius in omnesj libe-
952 WARYANTY HERBÓW
raliSf muntjicus in egenos, natura mansueta et benigna eo ełiam abunde foeUx. Qui Colle-
gium Mansionarum apud gnesnensem ecdesiam supplendo tanti łemporis neglectum primus
instituit. Qui constaniien. concilio regni Pohniae, et famam nimia sua liberalitatis, et vir-
łułibus, quibu8 pluńmos anteibat, decoramt. Adeo insuper in constałien. concilio virłus
iua percrebueratf ut concilio praefało, ad elecłionem summi pontijicis Joannę XXIII deposito
procedenłe, multas voces, ąuibus ad summum pontificatum deposcebatur, liabuerit. Hic eccle-
siae suae gne^nen. a concilio praefato constaniien. primlegium primiciatus in polonica
ecclesia obtinuit, primusąue se inter gnesnenses archiepiscopos primatem titulare cepit. Hic
ecdesiam Rudensem in Wieluń transtulit melius, et Ulic habitaculum constituens , guam
atructum erat in deserłis arenis et aridis. Hic ecdesiam in Moskorzow parochialem diocesis
cracovien. ad petitionem Clementis de Moskorzow regni Poloniae viceca.ncellarii nobilis de
domo Pilava, decimis manipularibus suae mensae, in Czyrarzow , Milanów, Ląkawa,
Gralów et aliis extulit. Vir plurimarum virtutum genere perfectus, pałriae vero amator
fewentissimus, Qui assidua aegritudine perculsus indicta cum Ungaris pro pace regno-
rum pro die s. Andreae ad guantum licet, Ulic diem se obiturum denunciavit, proficisci non
r(icusavit in villa Lubiesz strigonien. diocesis, sacramentum omnibus religiose procuratus,
die Jovis 4 Dccembris, anno Domini 1422 defunctus est, cum annos 12, menses septem
in pontificatu gnesnen. exegisset, corpus ejus ex Lubiesz per familiares suos qui Tharmo
itlum tenerabiliłer affecfu, Gneznam deductus est, et in majori gnesnen. ecclesia, antę
sepulchrum beati Adalberti justo honore mandatum sepulturae.
O tymże arcybiskupie pisał Janicius te wiersze:
Hunc fieri papam voluit Constantia, rari,
Munijici, placidi, mota favore viri.
„^^ Metropoles uno Ule duas accipit in anno,
j^,^^ , Dignus fortunae prosperitate suae.
Długosz i Kromer w swych kronikach pisząc, na wielu miejscach tego arcybiskupa
wspomina, jako zwłaszcza w onej pruskiej wielkiej a godnej pamięci fortunnej bitwie^
którą król Władysław Jagiełło i jego brat Witold miał u Grywałdu i Tanebryku z mi-
strzem pruskim i komandory jego.
Tenże Mikołaj Trąba, posługę wielką (będąc na ten czas jeszcze podkancle-
rzem) uczynił, i był też przyczyną niemałą wygrania tej bitwy, o którym pisze Kromer
w te słowa : Nonnihil fortasse momenti ad victoriam nostris, et Bohemi Moramąue mer-
cenarii, sed imprudentes, attulere. Nam ii cum uno vexillo, cujus signifer fuit Joannes Zar-^.
novius Boemus, sive mętu, sive auro Crucigerorum corrupti, sub initium pugnae secesse-
rant, conspicatus autem eos in silva Nicolaus Trąba procancellarius, cum ea acie jussu
regis in castra cum caetera imbecilU turba reverteretur, accurrit ad eos et gramter ob-
jurgatos in aciem redire compullił, in ductorem suum Zarnovium culpam omnem referenłes.
Qui quidem ita deinceps infamis fuit ac despicatus ob id factum, ut ne uxor guidem
conjugali thoro eum dignaretur. Hi ergo reoertentes in aciem, spędem nom exercitu9 ho-
ętibus ^rebmre, terrorem^ue addidere etc, i-^\9,\V^ rtWK^ «» 4«-n^b o«Śi© oqjnoa w»
RYCERSTWA POLSKIEGO. 953
Tenże Kromer pisze też zarazem na ten czas: skoro po tej znamienitej bitwie,
obiegł był król Malborg, od którego oblężenia odwodził go Witold brat jego, i insze
rady które na ten czas przy boku królewskim bylj, a ten podkanclerzy tak był animosus,
ie constanter, i jako piszą, i z płaczem króla prosił, aby od tego oblężenia z wojskiem
nie od8tcp()wał, ale aby go do końca dobywał.
8(7iJ^ Tenże arcybiskup, primatum wszystkim arcybiskupom sukcesorom swym zjednał
o czem u tegoż Kromera czytaj.
Od tegoż Mikołaja arcybiskupa, wszystkie domy albo familie, które w Litwie
Trzech Trąb używają,^ wzięli ten klejnot na znak wiecznej swej i domów swych
przyjaźni i powinności na pierwszej unii Polski z Litwą w Rodle (sic) za króla Włady-
sława Jagiełłą, o czem szerzej w przywileju koronnym stoi, sub anno 1413. Z tegoż
donm znaczny mąż leży u ś. Katarzyny w kaplicy fundacyi tego domu, na którego gro-
bie na mosiądzu nic więcej dla pokory nie napisano, tylko: Nobilis Jordan haeres de
Zakliczyn. Miasto tytułu wierszyki dwa w te słowa: Facilis jactura sepulchri est. Memo-
ria justi manet cum laudihus. Anno 1471. Die 26 Mart ii.
Mikołaj Jokdan z Zakliczyna peregrinus milesąue hierosolimitanus Ten miał
żouc z domu Lanckornńskich, Mikołaja marszałka koronnego córkę, z którą miał
dwa syny: Jana i Mikołaja; córce dwie, które dał jednę w dom Zarębów, dragą
w dom Pukarzowskich, z której się rodził on zacny mąż Pukarzowski, o którego
męstwie i sile, dziwnej czerstwości, wiele słychamy od tych, którzy go pamiętali, a był
dworzaninem zacnym u króla Zygmunta pierwszego; był herbu Śrzeniawa
Tegoż Mikołaja syn starszy Jan wiele peregrynował po cudzych ziemiach; potem
gdy się do Polski wrócił za panowania Alexandra króla, król się go dziwnie z jego
obyczajów i dzielności rozmiłował, tak że przed wielą inszych miał w łasce wielki przo-
dek u niego.
A gdy się trafiło że król był w wielickiej żupie, ten Jan Jordan dnfając swej
czerstwości, ubrawszy się w zupełny kirys, jako się na on czas do potrzeby ubierano,
przypasawszy miecz i ostrogi na nogach mając, skoczył przez szyb za zdrowie królew-
skie, którędy sól wyciągają, z podziwieniem królewskiem i wszystkich patrzących, a za-
razem król będąc tego wdzięczen od niego, uczynił go tamże żupnikiem żap obudwu:
wielickiej i bocheńskiej, ztamtąd nie wyjeżdżając, i jurgelt znaczny z tychże żup mu dał.
r Potem został kasztelanem bieckim, starostą spiskim, na którym Spissu miał sum-
my 12 tysięcy czerwonych złotych ; był też i starostą oświęcimskim i wielkim rządzcą kra-
kowskim, którego na wielu miejscach wspominają przywileje w statucie, a osobliwie
przy koronacyi i konfirmacyi praw i przywilejów koronnych za pierwszego Zygmunta
króla, który gdy umarł, pochowan u ś. Katarzyny w Kazimierzu w kaplicy swych przod-
ków w grobie marmurowym, na którego grobie tak napisano :
Magnificus D. Joann es Jordan de Zakliczyn castelanus becensis, capitaneus
septiLien., osuńecimensis, nec non zupariua et procurałor generalia cracovien. Obiił 19 men-
sis Mail, in die S. Potentianae. Armo Dni 1507.
Żonę miał z domu Orlia z Kępna, z którą zostawił te syny: Zygmunta, A«ba-
cynsa, Ghrzystofa i Hermolausa, «v<'> ut
964 WARYANTY HERBÓW
Zygmunt syn starszy tegoż Jana był znacznym mężem i dworzaninem n króla Zy-
gmunta pierwszego, który pojął Komorowską z Żywca, z którą miał dwu synów, Sta-
nisława i Adama.
Stanisław syn tegoż Zygmunta pojął Milanowską, z którą zostawił potomstwo,
między któremi bracią Krzystof syn jego pokazował się zawżdy dobrym żołnierzem
i człowiekiem wielkim rycerskim, a zwłaszcza pod Chocimiem, służąc w rocie stryja
swego Jana Jordan a, potem i przez moskiewskie potrzeby z drugim stryjem Spy-
tkiem Jordanem.
Adam miał żonę Myszkowską, siostrę rodzoną Piotra biskupa krakowskiego i
Zygmunta starosty oświęcimskiego; zostawił z nią potomstwo: Jako ba męża sławnego,
który za pamięci mojej a panowania króla Zygmunta Augusta na Podolu był sławnym
i fortunnym tamże w tej ziemi rotmistrzem, piesze mając w rocie swej na urząd ludzie
wybrane a strzelce znamienite Polaki i cudzoziemce, z którymi w tej potrzebie pod sprawą
Mikołaja Mieleckiego mężnie sobie u Chocimia z Turki poczynał, strzelbą je często
spierając, a iż janczarowie tył podali, i niemało ich na placu legło, choć nierówna rota
jego przeciwko ich wielkości była, i strzelba jego przeciwko janczarskiej, ale dobrem
sercem i sprawą był janczarom silen, o czem szerzej w historyi, i przy Janie Jordanie
niżej usłyszysz.
Pojął żonę tamże w Rusi Herburtownę kasztelana bełskiego dziewkę, z którą
potomstwo zostawił.
AcHACYUS, ten był kasztelanem bieckim, starostą sandeckim i celnikiem koronnym,
poj^ żonę Wielogłowską z domu Starykoń^ miał z nią synów dwu: Stanisława i
Mikołaja. Leży w Bobowej miasteczku swem dziedzicznem.
• > Stanisław, mąż zachowania wielkiego w męstwie znaczny, i znacznie się pokazo-
wał przy Hieronimie Łaskim wojewodzie sieradzkim na wielu miejscach służący mu,
miał za sobą Eoszmerzowską, z którą czterech synów zostawił: Adama, Zbożne-
go, Piotra i Kaspra.
Adam miał za sobą Koniecpolską, z którą potomstwo zostawił.
Zbożny, który będąc u stryja swego Jana Jordana, w rocie z nim służąc na
Podolu, w potrzebie z Turki pod Chocimiem sławnie i mężnie sobie poczynał, pojął żo-
nę z domu Pieniążków, zostawił z nią potomstwo. >fiJoi^w ^l^^}i^uiii\r^oii i i
Piotr mąż sławny i serdeczny, na Nizie bywał w młodych leciech swych chcąc
tam te kraje zwiedzić, i życia, męstwa i spraw Kozaków niżowych doświadczyć. Poj^
żonę z domu Gierałtowskich. ńomb\mm Jti^
Kasp£B, młodzieniec wielkiego zachowania, mąż śmiały, także też Niżu z bratem
Piotrem próbował.
Mikołaj, drugi syn Achacyuszów, człowiek wieku swego wielkiego zawołania i
chlebodawca wielki, którego nie jedno wszystka krakowska ziemia, gdzie obecnie mie-
szkał, ale } wszystek dwór króla Zygmunta Augusta wieku jego, także kto go jedno
znał, przez jego ludzkość dziwnie był od wszystkich poważany i miłowany, a tak był
conłenłus na swym szlacheckim tytule, rmllius appełens, nemini noscius, simulationis igna-
ruSf amhiłionis exper8, że choć mu w dom posyłano nieraz dygnitarstwa znaczne i ka-
RYCERSTWA POLSKIEGO. 965
sztelanie, nie chcii^ ich przyjmować, i nawet cła mając koronne po ojca, dobrowolnie
je puścił, prosząc i sam króla aby je od niego wziął. Jednak z koła rycerskiego od
braci swej bywał posłem znacznym, a na tem poselstwie bywając, wielką pochwałę
w cnotliwych swych postępkach zawźdy odnosił, także też wszystkie interregna i welek-
cyach, wielką stałość w rozmnożenia pożytka rzeczypospolitej pokazował, A tak mn to
ladzie przyznawali, że był stncerus et venis amator pałriae. Miał za sobą żonę z domu
Gierałtowskicb, z którą zostawił pięć synów: Achacyusa, Jana, Mikołaja, Ga-
bryela, Samuela. Pochowan w Bobowej miasteczku swem dziedzicznem.
AcHACYUS syn starszy tegoż Mikołaja, mąż serca dobrego i w obyczajach i nankach
dosyć biegły, zachowania dobrego, z młodych lat służbą żołnierską w rocie stryja swe-
go Jana Jordana zawżdy się bawił, i w potrzebach wszędy sobie dobize poczynał,
także też i w chocimskiej potrzebie znacznym był mężem, miał za sobą Ligęziankę,
z którą zostawił potomstwo.
Jan syn tegoż Mikołaja, także też jako i ojciec zachowania wielkiego, mąż serca
dobrego, co zawżdy we wszystkich sprawach swych zacnych znacznie pokazował. Służąc
też na Podolu w rocie stryja swego Jana Jordana, w chocimskiej bitwie dobrze so-
bie i mężnie poczynał. Tenże będąc dworzaninem i trukczasem króla Stefana, na dwo-
rze dosyć ozdobnie, mając miłość wielką towarzyską przeciwko sobie, stał. Począwszy
od Gdańska żadnej potrzeby nie omieszkał z królem w każdej bywając, także z kan-
clerzem koronnym i hetmanem niniejszym upraszał się do potrzeb, który zamków swem
osobnem wojskiem dobywał, chcąc tem większej sławy dostawać. Do Zawołocza mo-
skiewskiego zamku do szturmu, gdyby się była Moskwa nie poddała, z chęci swojej
chciał przodkiem przede wszystkimi iść, a gdy odniósł przymówkę od Włodzimierza Mo-
skwicina, czując się być generosi anirni szlachcicem, nie mógł mu tego ścierpieć, i wy-
bił go kijem w Grodnie, dla czego obawiając się niełaski i trudności od króla, do domu.
z dworu przyjechał, i miał za sobą Niewiarowską z domu Półkoza. v.'6Ji>i/<txri
Mikołaj syn trzeci Mikołajów, jeszcze bardzo w młodym wieka, także też jako i
bracia stryjeczni Niżu próbował, i na morzu z Turki potrzebę miewał. Jednego czasu
z swym towarzystwem dostawając na morzu galery tureckiej, na której było strzelby i
ludzi niemało, wypadł był w morze z czółnu swego, aż go z drugiego czółnu ratowano.
Wszakże przedsię nad Turki na ten czas na ziemi, gdyż Turcy z galery byli do nich
wysiedli, i dali sobie zobopólną bitwę, otrzymali byli naszy zwycięstwo, i sędziaka, któ-
ry był starszy nad galerą, zabili. Potem słażył żołnierską do Moskwy w Zebrzydowskie-
go podczaszego dwornego rocie, także potem z stryjem swym Spytkiem Jordanem
był pod wielkim Nowogrodem, ziemię nieprzyjacielską pustosząc, dobrze sobie zawżdy
mężnie poczynał, pojął żonę na Podolu Podwerbecką dziedziczkę w majętności jej.
Gabbteł syn czwarty Mikołajów, młodzieniec modestus , który w młodości swej
żołnierskim chlebem się bawił, ćwicząc się przy stryja Spytkn Jordanie.
Samuel, pacholę lat niedorosłych. ''^'^
Kkzysztop, syn trzeci Jana kasztelana bieckiego^ miał żonę Stojowską, z którą
miał syna Piotra męża w prawie biegłego, zszedł bez potomstwa. W Zakliczynie oba-
dwa pochowani.
956 WARYANTY HERBÓW ' ,
Hebmolaus, syn czwarty Jana kasztelana bieckiego, mąż zacny i godny wieka
swego, tak w męstwie, jako też w wielkiem zachowania, jako o nim powiedają ci co goi.
znali, że był dziwnie wdzięczny każdemu eł Uberalis w domu swym, słażąc dworzańską
królowi Zygmuntowi staremu, był starostą Samborskim, miał żonę z domu Staryko&
Wielogłowską, z którą miał sześć synów: Jakóba, Jerzego, Jana, Krzysztofa,
Stanisława, Spytka. w£iu^.\ I
Jakób syn pierwszy Herraolaasów, był na dworze króla Zygmunta Augusta pacho-*
lęciem, a iż go myśl ciągnęła zawsze do rzeczy rycerskiej, uprosił się, żeby mógł być
przy Bernacie Pretwiczu owym zacnym a godnym pamięci mężu, przy którym będąc
czas niemały, zawżdy sobie we wszystkich potrzebach w których z nim bywał znacznie
poczynał. Pojął żonę z domu Gryfów Marcinkowską, zostawił z nią syna jednego
Hermolausa młodzieńca w obyczajach szlacheckich dobrze wypolerowanego i w cu-*
dzych ziemiach bywałego. imaoioii ttw
Jerzy, syn wtóry Hermolausów, mąż opłimi ingenii i w prawie pospolitem biegły,
«m6 interregno wieku swego ojczyźnie nie lenił się służyć, zawżdy z pochwałą wszyst-
kich obywatelów koronnych, ulłimae instanłiae był deputatem na sądziech ziemie kra-
kowskiej, miał za sobą żonę Sadowską z którą zostawił czterech synów małych dzieci:
Samuela, Jerzego, Władysława, Marcina; zawżdy w wieku swym był cho-
rego zdrowia, pochowan w Tągoborzy dziedzicznej wsi.
Jan, syn trzeci Hermolausów, mąż sławny i serdeczny, który zawżdy z młodych lat
swych służbą się żołnierską bawił, sługując do Litwy za panowania króla Zygmunta*
Augusta w rocie Jana Pileckiego, także Jakóba Secygniewskiego, i na swą szkodę po--
czet miewał, a czyniąc jezdę z Węgry z roty Zarębinej pod Smoleńsko, mężnie sobie
z Moskwą poczynał.
Potem z województwa krakowskiego, kiedy naj pierwej za nchwaleniem kwarty
z powiatów roty wyprawowano, został rotmistrzem za hetmaństwa Mikołaja Sieniawskie-
go wojewody ruskiego. A gdy Olbrycht Łaski i Paweł Secygniowski za Tatary pod
Oczaków chodzili, jako jest o tem szerzej historya, tam w tej potrzebie mężnie sobie
poczynał, zkąd wielką pochwałę od wszystkiego wojska prze swe męstwo odniósł, i na-
zad już ciągnąc, kiedy wojsko nasze Tatarowie pogonili, chcąc plany, które im naszy
byli wzięli, odjąć, po inszych bitwach, które na ten czas na wielu miejscach naszy z nimi
mieli, kusili się o nasze kilka kroć, a zwłaszcza widząc wojsko nasze na koniach bar-
dzo zeszłe, i same przez wody i prze niewyspanie bardzo ntrapione. Tam tenże Jan.
Jordan trzy kroć raz po raz potykał się mężnie z Tatary, sam jakmiarz nieprzyjaciele
z swoją rotą na sobie trzymając, obracając się częstokroć do nich, aż mu insze roty po-
siłek dały. Także też kiedy z Bohdanem Mikołaj Mielecki wojewoda podolski ^ ludźmi
służebnymi, którzy na ten czas na Podolu byli, na państwo utracone go prowadząc, je-
chał, a nadciągnął wielkie wojsko Wołochów, Turków, Greków, Serbów, bacząc lud
wielki, a k'temu niechętnie Wołochy Bohdanowi, obrócił wojsko nazad do ziemie swo-
jej. Co bacząc nieprzyjaciel, rozumiał aby lud miał być strwożony dla wielkości ich;
poczęli nacierać na nasze, którzy w sprawie uchodzili. ,f***^{
RYCERSTWA POLSKIEGO. 967
Naprzód się przyszło z nimi potykać Jordanowi, który w rocie swojej miał towa-
rzysze swe powinne, ladzie młode. Tam nad nadzieję wszystkich, jako mężnie rozniósł
rotą swoją onę gromadę wielką poganów, toć na potem liistorya powie, i wiele inszych
spraw jego tam obaczysz. Miał za sobą Podfilipską z domu Piława, tamże z Po-
dola, z którą potomstwo zostawił.
< V- cjChrysztop, syn czwarty Hermolausów, człowiek dobry, acz się z młodu schował
na uczciwych miejscach, wszakże doma na gospodarstwie żywot swój pobożnie i uczci-
wie wiódł. Miał za sobą z domu Sułowskich żonę, z którą zostawił trzech synów:
o Stanisława, Jana, który się schował na dworze Earolusa arcłiiksiążęcia Raku-
skiego, i Adama jeszcze niedorosłego. ^^
Stanisław, syn piąty Hermolausów, mąż serca dobrego i zachowania wielkiego,
sługo wał też żołnierską, i przy Olbrachcie Łaskim lata swoje młode trawił.
Spytek, syn szósty Hermolausów, którego sprawą, szczęściem i męstwem, mogę ró-
wnać do drugiego Scypiona rzymskiego, albowiem zaraz jeszcze z dzieciństwa pokazo
wał wielką chęć po sobie zawżdy do rzeczy rycerskich, i do służby rzeczypospolitej;
szesnaście albo siedemnaście lat, nie więcej mając, miał już rotę na Podolu za Mikołaja
Sieniawskiego wojewody ruskiego, hetmana wielkiego, na ten czas, kiedy wy prawo wano
służebne z powiatów za uchwałą kwarty. W interregna takież dla miłości przeciwko
ojczyźnie poczty swoje i rotę miewał, znacznym będąc ua elekcyach królów, także na
koronacyi dzisiejszego króla Stefana w gonitwach znaczną sławę odnosił. Za tegoż
króla Stefana żadnej a żadnej potrzeby wojennej nie omieszkał, a każdą potrzebę z wiel-
ką swą sławą i wdzięcznem przyjmowaniem od króla pana swego odprawo wał, miewa-
jąc też i poczty niemałe, tak konne jako i piesze na swą szkodę cudzoziemce, z któ-
rymi dla miłości przeciwko ojczyźnie i przysługi więtszej króla pana swego, i sam
z koni do szturmu zsiadał, kiedy tego bywała potrzeba, jaką sprawę mam od żołnierzów.
W rocie swojej zawżdy rozmaite cudzoziemce jako i swojego narodu ludzie męże
dobre miewał, ludzie znaczne rycerskie, którzy sławę jego po rozmaitych ziemiach wiel-
ce roznieśli, wychwalając jego postępki w rzeczach rycerskich. A hetmani główni na-
8zy widząc rostropność i sprawę jego, niemałe hufce wojska mu na czas do potrzeby
poniczali. Czytałeś też pod Jastrzębcem o wielkiem męstwie jego pod Czczowem u
Lubieszowa z niemieckiem wojskiem gdańskiem. Także pod herbem Kożlarogi albo
Jelita, iż z Jana Zamojskiego pocztem, gdyż mu go było do jego roty przyłączono,
który na ten czas był podkanclerzem koronnym, naprzód się z Węgry, które miał z so-
bą na ten czas w towarzystwie o nieprzyjaciela uderzył gwałtownego, na działa się po-
tkawszy, którego za pomocą bożą nad nadzieję wszystkich i nad mniemanie, choć wiel-
ka nierówność była, za sprawą jego przełomili. Potem przez wszystek on czas póki się
one tumulty nie uspokoiły, nietylko w każdej więtszej potrzebie, ale i na każdym har-
cu z nieprzyjacioły onymi, jako sobie ipężnie poczynał, toć na potem historya powie.
Tegoż Chrysztof Warszawicki in oratione ad Stephanum regem z męstwa wielkiego i
zacnych posług opisuje temi słowy: Nam et tum cum in castńs manebas, fere singuli dies
hostibtts aut eapłis, aut interfectis, novi8 grałulationibus cdebrabantur, et post discessum tu-
wn Joannes Zamoscius, regni cancellarius et exercituum tuorum imperator, mr perpetuae
Bibl. pola. Warranty herbów rycerstwa polskiego. B. Paprockiego. 181
958 ^'WARYANTY HERBÓW
laudi, e{ mammis muherihus obeundis in r. p. natus, tot hostihus captiSf tot interfectis,
łot continuis mgiliis famę fatigatis^ suam et exercitus tui perseverantiam ita prohamrant,
ut non modo legatis moschoviticis ad conficiendam pacem słimulo fuisse, verum etiam uni-
versae MoscTiomae terrorem injedsse dici et videri gueat, praesertim cum Spiłhkone
Jo r dano praefecto, vetustate generis et spectata virtute comendato certo militum numero
in poenniciora Moschoviae immisso, agrisgue vastatiSf et kostium occisis plurimis, armo-
rum suorum mm et terrorem in ipsam Novogardiam intulit. etc. *"'»^/i/^' aa
A gdy królowi Stefanowi po wielkich pracach i posługach godnych nieśmiertelnej
sławy które czynił, rozszerzając państwa koronne, i przyczyniając a przywracając pro-
wincye dawno utracone, a zwłaszcza przez wielkiego kniazia moskiewskiego odjęte,
wszystka rzeczpospolita na sejmie warszawskim po wiktoryi moskiewskiej wysławiając
go dziękowała, także i hetmanom główniej szym jego.
Tamże też zarazem temuż Spytkowi Jordanowi przez Stanisława Taszyckiego
posła ziemie krakowskiej in facie totius r. p. dziękowali za jego ustawiczne a godne
posługi, a prosili wszyscy senatorowie powstawszy z miejsc swych, i posłowie ziemscy
króla, przyczyniając się za nim, aby był znacznie z łaski królewskiej opatrzon. Co król
przez kanclerza i hetmana swego wielkiego koronnego Jana Zamojskiego także wysło-
wiwszy jego wielkie posługi, dziękując mu też za nie, obiecał ex liheratitate regia jego
znacznie opatrzyć. Miał za sobą żonę z domu Pakoszów herbu Poboże, zostawił z nią
potomstwo, syna imieniem jako i sam S pytka. "^'łt^ioJ^^ iiiti-ii rA
Mikołaj Jordan de Zakliczyn haeres in Melsztyn^ syn Mikołajów, był kasztela-
nem wojnickim, a po bracie zmarłym Janie Jordanie kasztelanie bieckim, został też sta-
rostą spiskim, oświęcimskim, Zatorskim, i wielkim rządzcą krakowskim, a żupy z Koście-
leckim na spół trzymał, leży u ś. Katarzyny w kaplicy fundacyi domu swego. Miał żonę
pierwszą Pielgrzymowską, z którą miał syna Jana Jordana, który był mąż go-
dny, w prawie bardzo biegły. Posłem ziemskim bywał. Wiele o rozumie jego powiedają
ci co go pamiętają. Miał za sobą żonę Iskrzycką, z którą nie zostawił potomstwa,
leży w Myślenicach.
Tenże kasztelan wojnicki miał drugą żonę Jarosławską z domu Leliwa, dziew-
kę Spytka kasztelana krakowskiego, która pierwej za Odrowążem wojewodą ruskim
była, z którą miał syna jednego Spytka.
Ten Spytek był kasztelanem krakowskim za Zygmunta Augusta króla, senator
mej pamięci bardzo mądry i zawołany, miłośnik wielki ojczyzny i stróż wolności, co
znacznie wieku swego na wielu miejscach pokazował. Leży u ś. Katarzyny na Kazimierzu
z ojcem i stryjem, który tę kaplicę dał sam wystawić i ochędożyć, i nadał temu kościo-i
łowi dochody niemsde, na którego grobie tak napisano: ^i
Laurenłius Spitek Jordan de Zakliczyn et in Melstin haeres^ ca^tellanus
cracovien.f capitaneus praemisliensis, camienecensis , et cichomensis. Vir pius, benignus,
opłimarum partium senator, prudens, disertus et amans patriae, dodorum mrorum et bo-
narum liłerarum fautor, priscae et catholicae religionis emitor et propugnator eximivM'
Yiańt anms L fetCf obiit in Mogilany 11 die Martii. Anno 1568, - ww
RYCERSTWA POLSKIEGO. 959
^■"■'f' Miał za sobą Sieniaws^ą, Mikołaja wojewody ruskiego córkę z domu Leliwa,
z którą potomstwa mężczyzny nie zostawił, tylko córek pięć:
Helżbietę, która pierwej była za Bunarem, potem za Ligęzą kasztelanem wi-
dlickim, potomstwo zostawiła, jakoś czytał pod Półkozicem.
Anna za Zebrzydowskim wojewodą kaliskim, zostawiła potomstwo, jakoś
czytał pod Radwanem. .(ulub fiłg{iof. ,ii8wo^«-iii -AinoaBń f/.l ^,vftg
Magdalena, która naprzód była za Wapowsfcim, potem za Sobkiem z Su-
lej owa kasztelanem sędomirskim, z tym tylko córkę jedne zostawiła.
Barbara, która naprzód była za Piotrem książęciem Zbarawskim, wojewody
trockiego synem, nie miała z nim potomstwa. Po śmierci jego szła za Zborowskiego
Andrzeja marszałka nadwornego, starostę radomskiego » z. x którym potomstwo zo-
stawiła, r \
f*' Zofia za Samuelem Zborowskim, zostawiła potomstwo, m n^ai/, l/d v;i ri
Ten dom Jordanów jest bardzo rodowity, który w wielu domach zacnych po sio-
strach swych dosiągł spowinowacenia, których dla przediażenia nie wspominam wszystkich.
A ich przodkowie także wedle listów o tem świadectwo dających, i herbiech w do-
miech ich wyrażonych, miewali spowinowacenia z przedniemi domy; jakoż po jednej
Męlaz ty ń sklej dostało się było w dom ich część Melsztyna, ostatek kupnem otrzymali.
OT:os'rSiriercx«wscy w lubelskiem województwie. Opowieda epitaphium w Lublinie u ś. Sta-
nisława, męża zacnego Jana Świerczewskiego temi słowy: Joannes Stoierczaw-
ski casłełlarms vnslicien.f capitaneus lublinen. nec non supraemus capiłaneus magni ducatus
Liłhuaniae, obit anno 1520.
Tego Kromer wspomina in oratione funebri Sigismundi Primi regis, w onej orszyń-
skiej fortunnej bitwie, temi słowy: Consłantino Ostrogio principe, et Joannę Swier-
czovio dudhm, 80 milia Moschorum bellatorum, quo omnemnostrum exercituin non modo
prołerrere passe mdebarUur, verum ełiam Boristenem tranare passi pecudum in modum
flagris dbigere in Moschoviam destinerant ingenłi strage inłerfeda esse, ita ut desiderałorum
numerus ad guadraginta fere miUia percenisse^ vel certę duo et łrigi^tą miĘia ^sttperaste
dieałur etc. etc. ^j'v pa vf.*-^!.sii.
Dom Sttjowskich znaczny, w krakowskiem województwie starodawny, które Jor-
danówna też porodziła, córka Jana kasztelana bieckiego tegoż herbu, których kilka
braci na dworze króla Zygmunta pierwszego i Augusta syna jego znacznie służyli, i tam
się też u ś. Katarzyny chowają. Wspomina epitaphium Jana Stój o ws ki eg o, który
umarł w roku 1513. Wawrzyńca tamże opowieda epitaphium temi słowy: Generosus
Laurentius Stojowski priscae religionis vir, hic cadaoer suum posmtj qui anno
aetatis suae 42 tńłam commvtavit, die 15 Martii. Anno 1567.
Miał za sobą Chrząstowską z którą zostawił potomstwo, między któremi Chrzy-
sztof pacliolęciem na dworze króla dzisiejszego Stefana, prze jego pilność w łasce,
młodzieniec obyczajów dobrych, zkąd ma na dworze u wszystkich wielkie zachowanie.
i^; Warxyccy na Podgórzu, dom poczciwy i dostatni. Tych przodka Jurka Warzyc-
kiego, który wielkim kochankiem był Piotra Kmity wojewody krakowskiego, Jordano-
wie przyjęli dla jego uczciwego zachowania w herb swój Trzech Trąb.
960 WAKYANTY HERBÓW '
' ' Dom Winarskich tamże na Podgórzu znaczny, i dobrzy mężowie z nich bywają.
Z tego domu dwa bracia pozywając się jeden z drugim, rzekł temu którego zwano
Aniołem: Poczekaj panie Aniele, ujrzysz że cię djabeł z Gorzejowej wyżenie. A gdy na
nim prawo przewiódł, to przezwisko Djabeł od wszystkich otrzymał.
Brzezińscy tamże na Podgórzu tegoż herbu ludzie poczciwi, z których jeden Sebe-
styan był kanonik krakowski, jurysta dobry. .ra^ciJfwb^tJi j[>óq i^M)
Dom Kownickich w przemyskiej ziemi starodawny i znaczny. '
Dom mieklckich w przemyskiej ziemi starodawny i znaczny. Był Zygmnat Mie-
kicki, który miał synów trzech, naprzód:
Andrzeja wojskiego lubaczewskiego, który z Podhorecką z domu Byliny
zostawił syna Chrzysztofa i córki trzy. Naprzód Annę, Magdalenę, które były
za Porudeóskimi. Zofią Bąkową chorążyną kamieniecką. Chrzysztof pomie-
niony był wieku mojego mężem znacznie rzeczypospolitej zasłużonym, w czem to jaśnie
po nim znała w one interregna i Tatarszczyzny. Zostawił z Anną Konieńską Miso-
p a downa, łowczego sędomirskiego córką z domu Łabędź te syny:
Hieronima młodzieńca godnego, który w cudzych krainach na nauce od niego
był chowan. Andrzeja i Jana. Córki: Zofią, Helżbietę i Acnę. Po tejże Miso-
padownie wziął w sędomirskiej ziemi majętność niemałą, Włochy i insze wsi przyle-
gle. Potem miał drugą żonę po tej Anny śmierci, Broniewską Annę, podkomorzego
poznańskiego córkę, z którą zostawił Chrysztofa, Stanisława, i córkę Barbarę.
Stanisław Miekicki, który w postronnych ziemiach lata swoje trawił i t. d.
Pfttrz w wyd. pierw, str. 483. w. 18 od góry — wwyd. niniej. str 609, w. 3 od dołu. — Odtąd aż do końca
herbdw ,, Trąby" — jak w tcxcie pierwotnym.
XXV.
Wyd. pierw. str. 489, w. 11 od g<5ry — Wyd. niniej. str. 617, w. 4 od dołu, po wyrazach: „w jrnucymerze
królewny Anny, tej ktdra potem była królową" — w waryancie dodano: .,Był S. S. R. M."
Wyd. pierw. str. 489, w. 8 od dołu — Wyd. niniej, str. 618, w. 19 od dołu — Dom Sojeokiob w wary-
ancie tak rozszerzony:
Dom Sojeckirh w rawskiem województwie starodawny, był jeden dworzaninem
królowej Anny, drugi proboszczem w Krakowie u świętego Szymona na Kleparzu.
fj\i' li'-
Wydania pierwotnego sti\ 490, w. 6 od góry. — Wydania niniejszego str. 618, wiersz 8 od dołu, w domu
»Turzeńskloh następna zmiana:
Dom Torzeńskłcb na Kujawach starodawny i znaczny. Bryk acz na Kujawach wziął
4zi^, Stanisław na Ukrainie, którego syn Piotr był kanonikiem poznańskim.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
Fo Tnrzeńskloh idą: .; -.-^
JNft
-dH X ^n7/o.ivA7M » jibii Fo Tnrzeńskloh idą: .; - - .,,. j„;. ■' aitsl
LftgieiTBifcy z Wielkiej Polski, z których Andrzej był 8§dziem żydowskim, za
Piotra Zborowskiego wojewody, starosty generała krakowskiego; potem za Jana Zamoj-
skiego kanclerza hetmana koronnego, starosty generała ticegerentem, zostawił potomstwo
tamże w krakowskiej ziemi.
Tegoż brat rodzony Marcin tamże w. krakowskiem , mąż godny, zostawił z FltL-
zianką potomstwo. ^
- -i fili
OJ JRWobw (n^^('t ^"^'i '^2^c «Frądzeńtkloh dom"— jak w texcie pierwotnym.
Wydąn. pierw, "strl 490, w. 4 od doła — wyd. nin. str. 619, w. 4 od doln; ntcca o „OstrOWSkloh*
aKi8j\ S8VSai]J (OioJ^i L następnie rozszerzona*" i^ ^ o ;i o ii^ń vi otliii ui i >i « ?f » i -; i i h
Cstrowsry w czerskim powiecie, drudzy w sędomirskim od Stężyce, drodzy w sie-
źadzldm, które zowią liilnktm\, używają herbu Nieczuja. as. Brwji icginti
''■'"■ - > !:-'; ' ' ■ ■■-■■(■.. o ■ I ,^: - .-i" r<. >.\ ł- .jj^PÓłOllO ii{?'^ld.,
-it\i bo ,i ; -sN^inoiKi v ffldibbi'3 i!t /li^J iiqmH a^smewiy «Tiaol8 fiioonT -
Na karcie cmaezoncj liczbą stronnic 564 i 565, nie zgadzających się zupełnie ze stronnicami pierwotnego
extn, tak dalece, iż str. 564 i 565 w pierw, teście, od dwóch kart osobnych należą, i zawierają koniec
herba Brochwicz" i opis herbów: ,Korzbok" — .Bodula" i „Mora", — wwaryantach pdz'niejszych znajduje sif
opii dwdch następnych herbów, o których w pierwotnym tcxcie nawet wsmianki nie mt. "'"
'tifttK] ® KLEJNOCIE KRUPEK, który tu przynie
.^ ^,^ vWOD z Niemiec, ex Franconia, przez Piotra Kruczberka.
tfiąroi Vm^ To mu potem naszy per corruptionem sermonis odmie-
K ^,łv3>'' nili, a nazwali Krupkiem, aż się i .pe^ ten wiek po-
Ci_.«tvr tomstwo jego Krupkami zowie, mł^nn^-c^r
oj«»%s>^vyti)i;i.^ . Q^ jgg^ Piotra tak się potomstwo rozrodziło, na-
przód:
Jerzy Krupka miał syna Pawła, który u Zy-
gmunta pierwszego, także i u Augusta królów był dwo-
rzaninem, zostawił dwie córce: Anna, która była za
Mikołajem Cikowskim kasztelanem zawichojskim,
od tej byli oni dwa senatorowie: kasztelan sądecki
i kasztelan biecki. Córki: Gierałtowska i Poręb-
ska w Kosowej w Zatorskim powiecie, trzecia za
Glińskim z Czuszowa, od której CllińscT.
Piotr Krupka z małego Książa; nie miał po-
tomka męskiej płci^ tylko zostawił córkę z Barbara
K o 1 k o w n ^.
or^ip o .rw-
962 WARYANTY HERBÓW
Jana brata ich trzeciego, był Malcher Krupka, który z Mężykowną z Pu-
czniewicz zostawił syny: Stanisława i Mikołaja; dwie córce: Annę, Stani-
sława Morskiego żonę, i Konstancyą, panna na ten czas.
Tegoż Malchera Kropki synowiec rodzony Jan Krupka syn Janów.
Erasmus Krupka, czwarty potomek Piotrów, który miał majętność w sędomir-
skiej ziemi, zostawił z Brzeską z domu Ciołek syna Chrysztofa Krupkę dwo-
rzanina króla Stefana, godnego, i z wielkiej uczciwości jego i układności dobrze zacho-
wałego męża.
Siostry Erasmego Krupki: pierwsza była za Szydłowieckim, potem wdową zo-
stawszy szła za Korozwęckiego, z którym miała dwie córce. Starsza była za Wło-
dzisławskim albo Lanckoruńskim z Brzezia, od której Chrzysztof kasztelan
małogoski i Hieronim brat jego łowczy sędomirski; te po Włodzisławiu Ifłodilsławskiml
a nie Łanckoruńskimi zową.
Draga była za Gnoióskira Chrzysztofem mężem sławnym, od której był 01-
brycht Gnoiński, szczedł sterilis, i Jadwiga Sienieńska kasztelanka żarnowska
druga Chicka.
Trzecia siostra Erasmego Krupki była za Fredrem w przemyskiej ziemi, od któ-
rej córka była za Marchockim z Januszowie, jest od niej potomstwo.
Piąty potomek Piotra Krupki, od którego Konrad Krupka z Przecławic w kra-
kowskiem województwie. Ten zostawił to potomstwo:
_^j^'.^, Konrad a Krupkę z Przecławic, sekretarza królewskiego, virum de r, p. hene
meritum. Ten naprzód z Piotrem Zborowskim, który umarł wojewodą krakowskim,
w pruskiem i w tureckiem poselstwach znacznie się zasłużył królowi Augustowi, co
opowiedają listy z pieczęciami i podpisem ręki jego, na których mu dawał słationes
w klasztorzech, w wągrowieekim, w trzemeszeńskira, tamże zasługi jego wymienia temi
słowy : HahenUis quoque rałionem sewiciorum illitis, ąuibus se nobis in duahus legałioni-
bus , altera ąuidem, in terris Prussiae, et altera ad imperatorem Turcarum circa
-oq >' magnificum Petrum a Zborów palatinum sendomirien. , stobnicen. , camienencen.,
capitaneum nostrum existeiis , reddidit commendatum. Datum Varsaviae, die 15
.gn r,l\^V^^nsis Martii, anno 1671, regni vero nostri ąuadragesimo secundo.
Henrykowi królowi, także potem królowi Stefanowi, o czem list świadczy podpisany
w roku 1577 ręką królewską, na którym mu po śmierci Marka Stadnickiego ze Zmi-
groda dał w województwie ruskiem te dzierżawy: Radzinice, Jaczwięgi i Kornice, wsi,
z ich własnościami. Drugie po tymże Stadnickim w ziemi krakowskiej, jako Miturzą,
Siechową, Bukowiną, Brzozową, Skalnik, Desznicę, Jawor, i wójtostwa w tychże wsiach
z ich własnościami^ j ^ ^ ^ 'j, - ; --^ -^ V -^ f/
Tegoż króla list drugi temuż Konradowi Krupce opowieda nadanie wsi na Kuja-
wach po śmierci Mikołaja Latalskiego w województwie brzeskiem, Swiętosławice, Siar
nowo, i Skąsino. Data na sejmie walnym w Warszawie, roku 1578, 28 dnia miesiąca-
stycznia. Ten Konrad miał za sobą Filipowską z Sieklukl, Hieronima męża
gławnego córkę, z ktorą zostcłwił potomstwo, .o i i o ii
RYCERSTWA POLSKIEGO.
96S>
Hieronim Krupka z Przecławic , brat Konrada tego, miał za sobą Niewia-
r.awską z domu Półkoza, z którą tylko jedne córkę zostawił., . ,, ,, .„ , , .,j,. « i -
lO^olLudwik trzeci brat ich młodzieńcem umarł. -fro-i7yvf*^'r-'TT<^ w*:??' o
Siostry ich: Jadwiga Szczepano wska, Anna Czuryłowa, potem była za
Bernatem Czepielo wskim. Katarzyna za Wojciechem Kowalewskim. Zu-
zanna za Stanisławem Drocheckim. Halszka za Janem Glińskim, ete. jjUU
•lid łJałMłpS', ontijtbai^og t-u.ngn«*r w — ".Ł .i
O KLEJNOCIE HEŁTH, który tu przyniesion
z Niemiec z Norembergu, ten ma być biała strefa
na czarnem polu, na której czerwona strzała,
w hełmie czarna głowa ogarowa.
Zeifred i Melchisedech llelt«wie byli to lu-
dzie możni, którzy z sobą wielkie skarby byli do Pol-
ski przywieźli; bywali na dworzech królów, cesarzów
rzymskich na posługach. Jest ich potomstwo w Polsce.
Tychże leltów potomek żeńskiej płci była biała-
głowa znaczna, która porodziła dzisiejsze Koniecpol-
ski e, kasztelana rosperskiego, i starostę wieluńskiego,
o który cheś pod Po bogiem czytał.
XXVII.
w wydania pierwotnem str. 653, wierst 8 od góry— w wydaniu niniejsiem 8tr. 836, w. 18 od g<5ry,— ustęp
BMzynsjy:y się od wyrasów: , Tam że w tern księstwie litewskiem i t. d. — w waryancie smieniony jak
następuje :
Książęta Radziwiłłowie, jedni się piszą na Nieświeżu i Olice, drudzy na Dubinkach
i na Bierzy. Ci są tym tytułem ozdobieni, tak od królów polskich, jako i od cesarza
chrześciańskiego, noszą orła czarnego za herb, a u niego w piersiach Trij Trąbj, do
których byli przyjęci ich przodkowie na ten czas, gdy Władysław Jagiełło królem pol-
964
WARYANTY HERBOWYH
skim zostawszy, wielkie księstwo do korony przyłączył. Tam na ten czas Jordan ka-
sztelan wojnicki brat arcybisknpa Mikołaja rodzony przyjął Hreora Ostyka Radziwiłła;!
o czem przypatrzywszy się własności herbn, krótko czytać będziesz i o potomstwie jego,
które ja znać mogę, i o niem wiedzieć,«^HWArii«44»\d««i «giv/;i«l rnoi x^inoir'i
Dalej idzie ustęp zaczynający się od wyrazów : „Najznaczniej historye wspominają BadziwiUa- Hostyko-:
wicza, i t. d." — zupełnie już sgodny z textem pierwotnym, z t^ tylko małą rdżnicą, że zamiast: „Najzna-
csniej historye wspominają i t. d."— w waryancie powiedziano* „Znacznie historye wspominają i t. d."
aoi8dłiii^^^q i:i \t^i .HTJHH SriOOtlUl.lH O
ni '» 1 1 a k l» t'd b^ó «jm ' t oemmYi s
ca^f.^o
I
<iv
;i-d y;-ii;yin(;,T»Ki
\./n^i..^\- II itir 1 ii4»t " i» łJ> .nłłAJ UJ- ł>i: "tuii;
i^/.^^\' II
A, ■"'It,^
" ' ''■'i'LV''":
■M.W/1
%
-
W<>{f';'|n
(K^
vrifW<!
;ió>i-
>• ■/■7/<- *««łłii«ix J... ■
siiffsjj. iff
^iftinics
sosim
■ '
• t
J«nfait !;
iioa
' .J
')i>VH'0
../(fo
fcit*i/'»;-u &o^
.■.q..
.ńbw
•'•1"'}
.aiq
1. -t'K--^ ""
i-,
v«'iji:>a»iił<Hj
••
.."•■^{joq
' cwłabÓY- •..,_.,
. - . '
ytT>0ioiJ)uii
,
.;= v,\y., X
iiaoidu ' ^
.(r)3ii
tOiO iBJsiKMi
-'^:^yi
.\D/sdos
Jos
il<Tlai(0<j
;inoi ^
•'■■'"I
-»iew AO Qq&iqUi'>q[«w
'{SBl .'./.ii
»
" oiiWYSI^
. V-\ iiq
•iio-f}8 sdiołi (9nsx
ysłJi y*-.'
C¥/ i^l
^ /-
\TT71
rff"wr# "^ '
.■'
:^S\a
•{ś/11 'jh,
SkOl
^r
)\l/
n/
.l.Jl
0§5j:' 1. ..■'.'•. 7fiJ7/CC; 025?""-..
lOfii
DO HERBÓWo |?YCERSTWA POLSKIEGO
Bartosza Paprockiego,
!oJ«
Wydania Biblioteki Polskiej.
A.
V
Arcybisk. zamiast arcybiBkap^'^ KIJ 31 A
WAŻNIEJSZE SKĘOCENIA. ;^ ^ ^m^^ ,m^,h
.i:tii^p.bC-samia8t kanclen ^Z )f'>:id ^i^AaaA
chor.
tlufńao
im-
cseś.
dr. „
dworz. y,
grodł. A- o U
1- i ' • chorąży
' nseśnik
doktór
dworzanin
. grodzki
h. '^ ''f g(!: herbu
hetm. „ hetman
hr. ;, hrabia
)can.: „ kanonik
Bibl. poit. Skorowidz do herbów rycerstwa polskiego. B. Paprockiego
kom. -^ _v komornik *' Vt " ' '
.afiiiriBj.N. ład TuaiaA
kor , ^ronoy.
• ul t
kr.
kr<51
kso. - .,._-.„, .,^ ,
ht. , .i^cilptewski , ^^y^
oJ ?0F- W^(Siqi».- łowczy -jtiit ,ij^8 —
Bf. , miasto T?*
'ws'^^' ./y ^ • 'i'^ imionach własnych mta-
steczko, po liczbach miZe,
marac. „ marszałek.
SKOROWIDZ DO HERBÓW
miecz,
nom.
obw.
op.
,P«P-
pil.
podcz.
podkaac.
podkom.
podstar.
podstol.
pow.
przyw.
r.
rot
zamiast miecznik
„ nominat
„ obwód
„ opat
„ papież
„ pisarz
„ podczaszy
„ podkanclerzy
„ podkomorzy
„ podstarości
„ podstoli
„ powiat
„ przywileju
rok =- ^ok:
rotmistrz
rzeka
Oa@l>ł840*^AWT8fl3
Bter.
•(oL
starosta
st«Iayc
śwd. zamiast świadek
t. „ tamże
t. j. „ to jest
t. n. „ tegoż nazwiska
W. „ Waryanty
w. „ wieś
wda. „ wojewoda
wiel. „ wielki
wojew. „ województwo
ziem. „ ziemski
zob. „ zobacz
ż. „ żona
d. r. .t9 dwa razy wspomniano na wska-
zanej liczbą stron-
nicy.
zamiast częstego powtarzania głównego
-^y-. «Bi, wyrazu rt>zpoczynającego ustęp.
V."' Liczby bez bliższego oznaczenia są liczbami
stronnic wydania B. P.
il*>0Tl|fi|*9 li&
.tS dwa razy
^|: trzy razy
■g^ wiele razy
.1 oT I H g J O
i>i Aay W
Aaron, Francuz, op. tyniec. póżnićj arej^b.
krak. 891 d. r. 892.
Abdank herb 216. 217. 229. 256. 384.
Aberwójt Jan z Broniowa h. Godzemba
363.
Abicht Bartłomiej radzca krak. w 1544 r.
t 1572 r. 898.
Abracha w. u Bądzynia (w wojew. krak.)
586.
Abram hr. b. Nałęcz sędz. pozn. ojciec Jana
III bisk. płoc. 209.
AcHLEROWiE h. Dąb 736. '
Adam kaszt, wiślic. 124. " ■^''
= sęd. krak. śwd. na przyw. z r. 1319.
67.
Adłbida cór. Henryka laudgr. heskiego a
»v»m ii *• Kazimierza Wielkiego króla pol-
skiego 43.
— cór. Sambora ks. pomorskiego a ż.
iNni./' Bolesława Łysego ks. lignickiego
121.
Afeun m. 644. - . - .*
Agata ks. ruska ż. Konrada ks. mazowiec.
913.
Ager (Agriai, Abieta, po niemiecku Eger)
zamek i M. w Wyższych Węgrzech
203.
Ajchingier herb 761. ; ;;
Ajchingierowie h. Ajchingier 761 — 754.
Akta ziemskie i grodzkie — wyciągi
z tychże uczynione przez Paproc-
kiego:
1438. Sieńko de Siennów kaszt,
lwów. zapisuje w. Bobrka w ziemi
przemys. szlachetnemu Mikołajowi
Tłoczymost — z aktów przemys-
kich 688.
1466. Wąż Jan de Mnich, podskarbi
RYCERSTWA POLSKIEGO.
m
iivn(ii'> ^^ mazowiee. zapisnje na w. Tro-
janowo 600 kóp groszy ż. swojej
{^ Małgorzacie cór. Leona z Kryska —
^^(,^ ^ z ksiąg grodu Sochaczew. 363.
1536. Mikdaj Polanowski sprzedaje
(.fSfGf ^' swoją dziedziczną Polanowice
'v w ziemi krakow. leżącą Jadwidze
Pernusowej ż. Stan. Pemusa obyw.
ntwcm: krakow. za 800 zł. monety polskiej
.187 ttrt z aktów ziemskicłi krak. IIL
Alabanda herb. zob. Alba Lunay.yj
Ałamem herb 749. iwuinlofi -
ĄiĄiifENi h. t. n. 749—750.,,// .,v ,i' /;,•,. *I
:=: Altrisius historicua et pi-aefeciua Ca-
łharinae de Medicis reginae Galliae
749 N. (Karol) s. Alrisiąsa,; major
domtis aulae Henrici regis Poloniae
tN.brat Karola bisk. madzon. t—
Dominik stoi. lubeL star. nowomiej.
749-750.
Alampi Alabis Andryewicz h. Korczak z od-
mianą 868. !A'-'.'-i./j;U
Ałantsse (Alancy) 723. 899r ,(y,:,)m.»/h
j^^^ N. ż. Daniela Zajglica 723— Miko-
lj -^^ łaj aptekarz, radzca krak. w 1571
t 1580 r. 899 — Paweł brat Mi-
poo koła ja t.
Alba Ecclesia (de) Klemens radzca krak.
1379 r. 892. .<_. •.(,„.,;!
Alba Luna (Alabanda) herb 741. - ,,{>
Albert (Wojciech) II ces. (od 1438 f 1439)
795. 796.
= margr. brandeb. wielki mistrz krzy-
g^^,.^ żacki 821 d. r.
= Fryderyk margr. brandeb. ks. prus.
876.
Albxander kr. poL wiel. ks. lit. s. Kazimie-
. rza Jagieł, i Elżbiety cór. ĄJberta
' n ces. (od 1501 1 1506^.),806. 810.
811.812-814. :.,{ ..„-„oo:wa
— h. Dołęga bisk. płocki 399. 592.
=: I 8. Piotra wda wołosi.i 769. 770.
789. 792.
= II 8. EUasza wdą wołoslyi^ 893. 804.
— rv wda wołoski 824.
Amp^at n ces. turecki (od 1421,1 1451 r^
.,cij;:. 795. 796. 798-*8pl,i ^ ^
;;^.. :.vc .3IC .718
Andreas mileA haeres de Michów 1366 r.
126.
Androjjicus Tranguillus Dalmata, autor książ-
ki pod tytułem rAd optimałes polo-
nos admoniłio.'* 768. ; -
Ąnpujj (Anrzej) ,^ 8] ; 01g^ąĘii»»;więl. ks. lit
oi^bn. 765. ^j;.^..,Ti,r! ^,...,j^._. .
Andrzej bisk. kruszwicki, później wrocław.
lub kujawski zwany 725.
"awśjoJ/.ł Brzeźnice h., Gryf bisk. płocki
}.o . ,123. 124. 125. 141. 248.,
{^■. H h. Ciołek bisk. płocki 141. 231.
473.
=< I hr Zarfba biskup poznań. 532. 577.
=: II Laskary z Gosławic h...Godzem-
ba, biskup pozn. 360 — 361. 789.
= (Wasilo) bisk. wileń. ^^Uny^^^i^fit.,
— , h. Ciołek chor. płoc. 473.„)^( -
,^.•zz , kan. krak. 1231 r. 557. i ,, „./mA.
=: h. Leszczyc kaszt, kalis. 1190 r.
.7,'.w3. 286.
— kaszt pozn. śwd. na przy w. 1342 r.
."■; W. 939. . .,ii,.< ,,/,
= kasztelan wojnicki 1287 r. 133 i
134.
— podsędek krak. 1366 i. 1370 Ł, ,126.
127. .^.t-- a/,';ł\^/.
, ^, ^^ , z Morawicy , , wda- krj^, /i369 iT.^ 67?
j.., j,,, 106. \\,,\ '-,' -I- rnf>- ''■'
=: h. Ciołek wda mazcw. 473.
,= rycerz spólnik Bolesł. ŚmiaŁ w mor-
derstwie Św. Stanisławą 140.
AMFORO WIE h. Srzeniawa 857. ,, ,/'
Ankwiczowicowie h. Abdank. W. 935.
Anna cór. Gedymina jcs. lit ż. Kazimierza
Wiel. kr. pol. (zaślub. 1325 f 1339 r.)
41. 43. 764.
— cór. Wilhelma hr. eylijskiego 2a ż.
^ Władysława Jagiełły króla polskie-
^^v{ .1 go (zaślubioi^,.ł4p0 f 1416r.)„7ę6w
= cór. Kazim. Jagiellon, zaślub. Bogu-
sławowi ks. pomór. (14911 1503 r.)
= cór. Zygmimti L idr. polsk. i Bar-
^oh'*^' ^^^1 Zapolskiej (urodzona 1515 r^)
' 819.
;=g^^ c^r, . Zygwun^ L i Bony urodzow
w
SkOROWIDZ DO HERBÓW
f t>D8l 1523, zaślnb. 1676 Stefanowi Bato-
remu kr. pols. t 1596 r. 602. 823.
-i^^ifej '827. 876. 877.
Al^At. Konrada III ks. mazowiec. (t 1621 r.)
817. ''-^ ".0!\iito.-^i'Vji> ?,o?v
— cór. Konrada,^ !H ks. tBiftfeo^^iećJ. ż.
Stanisława Odrowąża wdy ruskie-
go 604. 605.
^ONiMOS (bezimienny) kronikarz polski. Wy-
i?ooiq ciągi ^ j^g^y kroniki przytoczone
od Paprockiego: 14. 19. d. r. 25
.leJ .li __ 26. 69 — 61. 416. 417 d. r.
639.
Anserinus (Gąsiorowski) Stanisław, nauk
wy z w. bakałarz, pisarz lwowski
•'"■>-• -^08. : - '■ -
Anszeńscy li. Kożlarogi 270.^'*^ ^^
Arciechowscy h. Grabią 720.
Arcybiskupstwo gnieżnieó. 5r6. 606.
=: lwowskie, przedtem halickie 45.
Arnold h. Dołęga biskup poznański 286.
=: (Arnoldus, Arnnldus) op. Jędrzejów.
.1 ?M\ ^ 1370 r. 127 d. r.
Arnzberg Jerzy radzca krakow. w 1399 r.
893.
Arynkowie h. Lubicz 434.
AszEŃscY h. Kożlarogi W. 941.
AszKAND 224. -'-^
AszKARAD (Ascherade, po letyeku Aiskran-
kle) zamek w Inflantach nad rz.
Dżwiną 546.
AuGlJsf YANiE (Eremitae S. AuguMini) AA. 600
d. r.
Augustyn Leonard, postrzygacz i radzca
krak. w 1489 r. 896.
Babeccy h. Cholewa 352 t. r.
Babiccy h. Dołęga 403.
Babice w. nad rz. Sołą w wojew. krak. 126
Babin w. w wojew. lubel. '/« m. od Bełżyc
U^OJi 317, HUKU fi .K
Śabiński N. h. Bojcza 864. ' * '
Baboszewo w. z koś. parafialnym w wojew.
płoc. 630 d r.
Baby w. należąca do starostwa przedec.
, w wojew. brzesko kujaw. 99.
Paćzk Jan radź. krakow, w 1483 r, 896.
Baden (de) Arnold komftif cżłucliowski
w 1410 r. 779.
Badnaryus Jan poseł od rzeczypospolitej
weneckiej do Alexandra kr. pol, 812.
Bagieńscy h. Ślepowron 412.
Bajazet II ces. turecki (od 1481 do 1612 r.)
809. 810. 811. 813. 817.- "
Baldwin, Francuz, bisk. krak. 216.
. =: Francuz h. Ramułt bisk. kruszwic.
-•^f' '(później kujaw, zwany) 613. 731.
Baleńscy (lepiej Balińscy) h. Jastrzębiec
185. W. 930. '[
— Bułatowie h. Ogończyk 522.
Balga M. w Natangii nad morzem błotnem
-i,j i^« (Frischhaff) 774.
Baliccy h. Ostoja 372 d. r.
= b. Topór 102.
Paweł 807.
Balice w. pod Krakowem 69. 496.
Balińscy h. Przosna 331—332.
Balowie h. Gozdawa 295. ^
Baltazar ks. żegański 628. *^^
Bałabanowie h. Korczak 691.
Bałchaccy h. Topór. 103. ' 3/«twajA
Bałdrzyczów (Bałdrzychów lub Małdrzyków)
w. nad rz. Nerem w wojew. Sie-
radz. 197. 217.
Banczk Erazm radź. krak. w 1641 r. 898.
Bandzieszyn w. w wojew. kalis. 142.
Banisin 127.
de = zob. Tomko. ' ' ^«'^
Bank Franciszek radzca krakow. w 1498 r.
896.
Baptista Jan radź. krak. w 1580 r. 899.
Bar M. na Podolu przedtem Rów zwane
328. 564.
Baran hr. w 1263 r. 319.
— herb zob. Junosza. '^^
Baranki w. 2 m. od Brześcia kujaw, w tem-
że wojew. 669.
Baranowscy h. Grzymała 618.
=' h. Jastrzębiec 186. W. 930.
■^^'^ 'h. Łodzią 654.
±= h. Ostoja 371.
'— h. Rawicz 650.
Baranowski Mikołaj radź. krak. w 1544 r.
898.
Barbara cór. Stefana Zapoli ż. Isza Zygmun-
ta I kr. pol. (zaśl. 1612 f 1516 r.)
317. 818. 819. 823.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
Barkwicż Hartlab radzca krakow. w 1454 r.
895.
Barowo w. 117.' -''^-^ /i/uabfinn -a rz
Barscy h. Saszór 711 d. r. ■^'''■"^
Barsten 780. ■' ^8*-:L^' .*«Hfi?( •.,,.! — ^
Barta Włoch, biskT kujaw. 349.
Bartffal Hanko radzca krakow. w 1389 r.
892. •^'*--' '•'-'>' '-^■i>'«i:ló'
Bartkówka w. 585. '^'^ '^" ?iofnł;x vr-r«3iH
Bartkowscy h. Taczała 732. '£^- '^ o^.:;.'
Bartłomiej z Iwanowic kaszt. kalis.Wl476'ri
W. 940. ■
Bartniccy h. Dołęga 403.
Bartochowscy łi. Rola 336.
Bartoszewscy h. Bońeza 604.
Barwald zamek wwojew. kraków. na Pod
górzu 3iO. 758; '•''wo'^ .\
de = (Barwatb) Serafin iupnikkrak.
310.
Baryca (Bartsch) rz. mająca źródło z je-
zior między Ołobokiem a Mixtadem
w ziemi wielaó. a ujście do Odry
pod Schwusen 671.
Barycz w. wwojew. sandom. pow. pilźnień.
295. ■ :'^-iti/ ■'-i^-i^-
Barzowie h. Korczak 200. 681. f^^« ~
-^ ^' Andrzej 681 — Erazm t. — Jan s. Sta-
nisława wojewody krak. t. — Piotr
kaszt, przemys. t. — Stanisław wda
krakow. t i 899.
Bassa Wojciecb dr. medyc. radzca krak.
w 1565 r. 898.
Bastgier Mikołaj radzca krakow. w 1422
"I" • "roku, 894.--'!;;': y^ .ił v/.;^ -
Batory Andrzej s. Aiidrżeja''jt synowiec
kr. Stefana 878.
= Baltazar s. Andrzeja a synowiec kr.
Stefana 878.
= Stefan kr. pol. wiel. ks. lit. i siecl-
miogrodz. (od 1576 f 1586 r.)
Autor przypisuje mu swoje dzieło
3 — wynosi jego mądrość rządów
i stawia w równi z największymi
królami pols. 5. W. 958 — wspo-
mina zamki wzięte w trzechletniej
.u-'- ff!' jgg^ wyprawie na Moskwę 5 —
Zamek Sakmar na Węgrzech obro-
niony przeciw oblegającym go Tur-
kom w wielkiej sile t. — wyprawa
jego dla uskromienia zbuntowanych
' Gdańszczan 93. 148— - 156 — rodzi-
' ' ' • na Zborowskich wiele przyczynia się
do obrania go na tron polski 147.
155. 156 — wyprawa na Połock i
Sokół zamek 176—179 —od kogo
koronowany? 320 — otrzymuje bło-
gosławieństwo, miecz i czapkę od
•*' '' Grzegorza XIII pap. wybierając się
- * ■ na wojnę moskiewską 357. W. 943 —
porządek w ciągnieniu wojska na tę
wyprawę 369 — zatrzymany w Wie-
' -iSniu będąc posłem od Jana Zygmun-
ta królewicza węgier. 406 — obra-
ny na króla pols. 627 — krótki
rys dziejów pod jego panowaniem
do r. 1584, 875 - 884.
Batorówna Gryzelda cór. Chrysztofa wdy
siedmiogrodz. synowica kr. Stefana
a 3cia ż. Jana Zamojskiego kanc. i
hetm. kor. — opis tego wesela w Kra-
kowie odprawionego 262 — 265.
877 - 883.
Bawół w. na posadzie której dzisiaj Kazi-
' '' ! mierz przedmieście Krakowa 44. 465.
Baworów zamek nad rz. Gniezna wwojew.
ruskiem 629.
Baworowscy h. Prus 2ry 529.
Bazyli CWasil) wiel. kniaź moskiew. (od
1605 t 1533 r.) 101. 527. 815.817.
819. 820. 821.
Bazylia m. nad rz. Sluczą wwojew. wołyń.
452.
Bacz w. w wojew. brzesko - kujaw. pow.
radziejow. 361. u i^f^i
Bączalscy h. Gozdawa 295—296.' • ' '^
Bąkowa Góra w. w wojew. sieradz. nieda-
leko rz. Pilicy 636 — 637.
Bąko^yie h. Zadora 636— 637. zob. i Lano-
korońscy.
Bąkowiec zamek 190. ^^ ^^
Bebel zamek 544. : łi.i er o:^s^3T-^•,l?^fI
Beberach Maciej wójt tczewski W 1410 r.
781.
Bech Maciej h. Rogala^ proboszcz i kan.
Sandora, kazimier. solecki, sekr. król.
pis. grodź, krakow. 664. 890.
Bechr (raczej Behr) Paweł radzca krakow.
w 1475 r. 896.
Beda haeres de Słronuko w 1366 r. 126.
Bedleńsct h. Wieniawa 535.
VI
SKOROWIDZ DO HERBÓW '
Behem Jan radzca krak. w 1453 r. 895.
Beindler Antoni radzca krakow. w 1499 r.
896.
Bekiesz Kasper star. laneko^oń. 884.
Bekowscy b. Łopotów 867.
Belakowscy h. Zaręba 679-, (i,:
Beleńscy h. Śrzeniawa 205.». ■' -^
Belgier Kasper radzca krak. w 1496 r. 896.
Eelimin Mikołaj przyjmuje w unią 1413 r.
na siebie i dom swój herb Róża 857.
Belina herb 426. 441.
— Bolesław hr. około 1149 r. 427.
■=. Jarosław hr. około 1199 r. 427.
Belinowie h. Belina 427.
Bełdyccy h. Prus 3ci 630. ^\. /
Bełkowscy h. Jastrzębiec . 183* (A)
Bełty herb 730. , i>;il)x rff) At^y/ónoTAff
Bełz M. stołeczne wojew. t n. nad rz. Za-
' łoką 807. 811". 812. 910. herb mia-
sta 910.
Bbłzeie województwo 909 — 910., ,
herb województwa 909. .y
Bełżeccy h. Jastrzębiec 176—179.
Andrzej s. Mikołaja 176 — Bartosz
.w»ńm surrogator bełski t. — Jan dworz.
' kr. 176 — 179. 834 — Mikołaj 176.
Bełzowie 896. yrr^Ą .iI ^'^ v<s:rf)v
Marcin radzca krak. w 1466 r. 896.
Benczyn w. w wojew. krakow. lYj m. od
Izdebnika 716.
Benedyktyni (Benedictini) 21. 32. 62.117.
118. 217.
Benedyktynki 124.
Beniamin wda poznań, w 1278 r. 119.
Benisławscy h. Pobóg 234. ,., ,,x
Bensowa w. w wojew. sandom.: O/l/m^ od
Pacanowa 142. d. r. 143.
Bensówka w. w wojew. sandom. o 1 m. od
Pacanowa 142.
Ber Jan radzca krakow. w 1563 r. 899.
Beresteczko M. nad rz. Styrem w wojew.
wołyń. 453.
Bereszczajskie (brześciańskie lub brzesko-
(tti litewskie) województwo 920.
'■ herł) województwa tegoż t.
Bernard (S.j jakiego herbu używał 638.
y„= h. Pobóg nom. bisk. płoc. 231. 592.
620.
fH.= (Bernat) h. Rola bisk. pozn. 140.
335. 353r
u Ti ,!! (. y-w., I
I CI
Bernard (raczej Gerard) b. Leszczyc bisk.-
pozn. 140. 286. 399.
= z Chmielnika kan. krakow. w 1S4^.^
237. . ,;An
= łow. kalis. w 1284 r. 397. ,rHnt.n
Bernardyni (Fratres minores dej P^jlff}!^f9^
tia) 69. 386. 482. 604. ,.,,,[ri«AM
Bersten herb 730.
Beryn zamek w Węgrzech 203. > <v.yfT
Bescy h. Jastrzębiec 183, ą -r)^//?
Besoranda 268.
Bestrzyk de Subin podskarbi kor. 68.
Betmanowie 746. 817. 896.
Seweryn 746. 817 — Seweryn s. po-
przedzającego 746 — Zaifred radz-
t)„'ł r ca krakow. w 1478 r. 896 — Zofift
ż. Seweryna Bonara 746.
Bezkrólewie zob. Interregnum. ,|,
Bębnowscy h. Odrowąż 617.
Będzisławscy h. Jastrzębiec 182. /.ryrHAB
Bęszewscy h. Abdank 226 W. 936.
B:ętków w. w wojew. sieradz. lVa ni. od
Pajęczna 527. .^^ n
BiALiNA herb. 441. , ^^.^.fj^^g
Biała (Białynia) herb, zob. Trzaska.
= 341.
de=Morcha hr. w 1091 r. t.r?-de =
,r: Mstygenus hr. w 1180 r. t.
t.r>g^-v w. w wojew. krakow. pow. lelowskim
546.
~ w. w wojew. sieradz. na lewym brze-
gu Pilicy 197.
Białaczewscy h. Rola 336.
Białaczów M. w wojew. sandom. pow.opo-
czyń. 35. 501. 516. .nt^Aa.
z = a, zob. Prandota.
Biała Woda 761.
Białe Kosy 208.
Białkowscy h. Bibersztajn 652.
Białobrzescy h. Abdank 222 — 224.
Marcin bisk. kamieniec, op. mogił -
v,ól.,v ski 222-224. 878 d. r. W. 933 —
• r . * 934— Stanisław op. jędrzejowski 224.
Białogród (po łac. Alba Tulia, Monca-
strum, po turec. Akierman)M. wBes-
sarabii blisko ujścia rz. Dniestru
795. 798. 820. 821.
.BiAŁosKÓRSCY h. Abdank 227.
BiAŁOŚLiwscY h. Topór 103.
BiAŁOzoRowiE h. Wieniawa 860.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
vn
Biały Chrzysztof kuśnierz radzca krakow.
w 1673 r. 899.
BiAŁYŃscY h. Lubicz 439.
BiBERSZTAjN herb 647.
— Jan hr. 647t>>'*='.t-=ii^' ,itól':v;ilr-,
BiBicE (Babice) w. o 1 tti. od Krak. 116.
BicHowscY h. Mogiła 867.
BiECHOwscY h. Ogończyk 523.
Mikołaj żnpnik krakow. w 1496 r.
^''<- 310. 523.
Biecz (Becid) M. powiatowe nad rz. Ropą
bo ic „W wojew. krak. 675. 900.
Biedrzychowice (Biedrzychów) w. w wojew.
"' sandom. % od Nowego Miasta Kor-
czyna 144. .iiio
Biedzieńsćy h. Janina 316. ■-' ^ . v.Vv ..>•
Bieganin w. w wojew. kalis. o 3 m. na za-
chód Kalisza 142. 'iv; .'jkuk'
BiEGANOWSCY h. Grzymała 618.' ^^"J^^' - r-
BiEGAŃscY h. Leszczyc 290.
BiEJKÓw w. nad rz. Pilicą 179. 180.
BiEJKOWscY h. Jastrzębiec 179—180.
Jan 180 — Jan stoi. przemy s. t. —
|diu\ Mikołaj mar. u ks ks. mazowiec.
t. — Mikołaj 8. Jana^t. — Paweł
.Mi i '8. Stanisława t. i 651 — Piotr chor.
czerski 180 — Stanisław t. — Stań-
ko przodek rodziny 179. 180.
Bielawscy h. Jastrzębiec 168. 174.
== h. Zaręba 579. v * >i
Biele w. w wojew. sieradz. 649. ?f:)i:if ih"*^!
Bieleccy h. Janina 317. ^ih .ii^i
BiELEŃscY h. Abdank 227. .l.d:;\K \,^oo;i
= h. Junosza 323.
=1 Pstrągowie h. Szeliga 378. -•>' i..n
BiELEWiczowiE h. Mogiła 867. 1) t.f.iK-'
Bieliny 680. ^
Bielscy h. Jasieńczyk 350. 'a„ —
:=. Wolscy h. Prawdzie 630. i;7H\Ji><^'
rz h. Rawicz 549. /v^i:w, i
M^ir:. h. Trzaska 343.
Bielsko 316.
=: 367.
de — zob. Stybor.
Bielunka Mikołaj h. Pogonią 727.
BiEŁKA 818.
Bienin w. 142.
Bieńkowscy h. Korwin 708.
BiERCZA m. w wojew. rnsk. 3 m. od Sano-,
ka 294 d. t. 295.
BiERKów W. W wojew. krak. 124.
Biernaccy h. Róża 468.
BiERNACicE w. w wojcw. brzcsko - kujaw.
361. , :. .
Bierna wscY h. Korczak 692. Mh
BiEROwowiE h. Śrzeniawa 206^' f .w zz:
BlERDŁTOWIE h. HołobÓg 395. ' ■^■* r '-/'>.|H
Bierza (Birże) M. w wojew. trockiem po w.
upitskim. W. 963.
Bierzony 545.^ :<
BiESTRZYKOwscY h. Prus Iszy 527. łKio.ły
BiETKOWscY h. Prawdzie 628. tji/^u jja
BlETRZYKÓW 269.
BiEZDziEDZA W. W wojcw , saudom. pow.
pilżnień. 575 d. r.
Bieżuń M. nad rz. Wkrą w wojew. płoc.
622 d. r.
BiNDY torkmyszowe 593.
Biskupice w. w wojew. brzesko-kujaw. pow.
radzie jo w. 361.
rr w. nad rz. Dłnbnią w wojew. krak.
563.
==. W. w wojew. krak. 1 m. od Wielicz-
,qu>l!9lki 501.
=: w. w wojew. krak. i% m. od Wol-
broma, nazwana później Jangrot 546.
Biskupscy h. Lis 191.
Biskupstwo chełmińskie 39&. 427.
= krakowskie 891—892.
. 'nr kruszwickie przeniesione do Włocław-
Jf^fcl ka 613.
=: lubuskie 32.
:=. łuckie 36.
— płockie. 125.
=2 Smogorzewskie przeniesione da-Wi**-
cławia 21. ; s i»»H 'tl
=: wileńskie 209. 765. 'usoaoa
. = żmudzkie 209. f<n>nuii
Biszowscy h. Jastrzębiec 180 — 181.
Blaszkowa w. w wojew. krak. pow, bift-
cklm 3 m. od Jasła 680. . "■! <fi««.H
Bledzewo (Camicma, po niem. Blesen^ opa^
ctwo Cystersów w wojew. i dyece-
zyi poznań. 119. 620. i
Blinowscy h. Ostoja 371.
Blozew (Błozew) w. w wojew. rusk. ziemi
przem. 1% m. od Sambora 681 d. r.
Błażejowscy h. Trzaska 343. ,ao'l
Błażewscy h. Półkozic. W. 936.
= h. Sas 697. ' :;-^L 1 LtowJaw
SKOROWroZ DO HERBÓW
Błędowscy h. Nałęcz 216. ,/ //owh hM
=: h. Półkozic 253. W. 936. -f^f^miU
Błędzewscy h. Lubicz 439. ,,
Błonie M. powiatowe w wojew. mazowiec
419. 421w;' jIjbsoio^I .ri 7D--wyyn;na
= w. 120. ■ ■ — - .tl ;.ii//07n>:i;iłfi
Błońscy h. Bibersztajn 652. d :fiv/.vKiijir,f<Jl
:= h. Nałęcz 215.
Błościszewo (Błociszewo) w. w wojew. pozn.
1 m. od Srzemu 372/ iti Y/wsaaifi
Błotniccy łi. Doliwa 242. »'ifoA'i\iiYf.mH
Błudniccy h. Topacz 729. d YD^wujiTaifi
Bnin M. w wojew. poznań. 2 m. na połud.
od Poznania 397. 488. 651. 552 w. r.
W. 940.
.001 j ^ = a Andrzej h. Łodzią bisk. pozn.
473. 488. 562. 553. 796. W. 940—
Andrzej kaszt, kamień, w 1475 r.
wo<^ .w.:552 — Andrzej kaszt. pozn. w 1306 r.
551 — Gerard bisk. włocław. zob.
.lieni . Gerard — Jakób wda pozn. w 1120 r.
t. - Jan wda poznański 1440 r.
-««HiałW652 — Jan s. N. sędziego poznań.
t — Maciej wda kalis. star. wielkopol.
-Io7/ Ij-1476 r. W. 940 — Maciej wda
ćłłr.lyi poznań, w 1475 r. 552 — Mikołaj
podcz. Sieradz. 397 — Piotr bisk.
poznań, zob. Piotr — Piotr bisk.
włocław. 552 — Piotr star. wielko-
wfiloui pol. t. — Piotr s. Mikołaja podcz.
Sieradz. 397 — Swantosław brat
Gerarda bisk. 552 — N. sędzia po-
znań, t. — zob i Opaleńscy. _
Bnińscy h. Jastrzębiec 186. jol.f r
Bobrowscy h. Korab 589.
Bobolice 110. 368.
BoBOLOWiE h. Leliwa 488—489.
Bobowa m. nad rz. Białą, w wąjew. krak.
W. 954. '[(i \vr}«fil .f{ Y:)^woS'f<l
Bobowscy h. Gryf 136. ; iM
Bobrek w. 251. 767.
Bobrka w. w wojew. rusk. ziemi przeniyg.
688.
Bobrowniccy h. Doliwa 241. i *n
Bobrowniki M. grodowe nad WilBłąi-w aiemi
dobrzyń. 913. » .* , vi^. iH
Bobrowscy h. Jastrzębiec 183.
Bobry — Bobrownie 63. 125 t. r. 130. 133;
Bobrzycki Lenart w 1444 r. 800. / f,^
Bochnar Łukasz radź. krakow. w 14()or.
893. :'
= Mikołaj radź. krak. w 1383 f. 892.
r: Mikołaja ten sam co poprzedzający
, ) lub inny, radzca krak. w 1396 r. i
żupnik krakowskiej żupy 893.
Bochnarowie zob. Wielopolscy h. Starykoń.
Bochnia M. w wojew. krak. 5 m. od Kra-
kowa 35. 116. 124. 125; 126. 354.
::-^' 802. ^ i
BocHOTNiCA w. W wojcw. lubcl. 1% m. od
Markuszowa 198.
BoczK Sand. radź. krakow. w 1363 roku
892. ^!,x-.
Boczków w. w wojew. kalis. 142*^ <.i 1^.1.1,^1
BoczKOwscY h. Rawicz 297. .v? ^tKAnaift
Boduła Dadzibóg w 1289 r. 124iio
— herb t. noAinaiH
— Nadbor w 1283 r. t. /aomiS
=: Pomścibor w 1283 r. t. - . . ■ nj|
Bodzanów M. w wojew. mazowiec. 2 m. od
Wyszogrodu 184.
Bodzanta z Jankowa dziek. krak. później
takiż bisk. 237. 257.
BoDZĘCiN (Bożęcin) M. w wojew. sandom.
pow. opoczyń. 257. 408 d. r. 585.
BoDZĘTA h. Szeliga arcybisk. gnieżn. 376 —
377. 614. 765 d. r. ^m^H
Bogaccy h. Prawdzie 630.
BoGĄCicE w. w wojew. mazow. pow. łom*
żyń. 412. i.łiH
Bogacz Michała kuśnierz, radzca krakoil*.
1631 t 1637 r. 897.
BoGLEWscY h. Koźlarogi 270. W. 942.
Bogna (Benigna) matka ś. Stanisława bi'-
skupa krak. 306. 625. > uH
— matka Wincentego .bii^. krak. 469, '
BoGORYA herb 248. ,'1 il y
Boguccy h. Rawicz 540.
Boguchwał h. Nałęcz su Wincentego pó-
źniej arcybiskupa gnieżnień. żyjący
w 1261 r. 208.
— I h. Róża bisk. poznań. 236. 459.
614.
— II h. Róża bisk. pozn. 460. 632. 551;
= III h. Róża bisk. poznań. 460. 526.
551 *).
*) Chronologia początkowych bisknpiSw poznańskich jest dotąd błędną, myli się szczególnie) Paprocki
w niej przy biskupach poznań, tego imienia. v ■ .- .ir r-.. .-.^
RYCERSTWA POLSKIEGO.
IX
Boguchwał h. Róża ojciec Wincentego bisk.
krak. 459.
BOGUCHWAŁOWO 62.
BoGuciN w. 37.
BOGUMILUS comes haeres de Brzeźnicza 117.
Bogumił wda poznań, w 1242 r. 614.
BoGUMiŁOwiCE w. nad rz. Dunajcem w wo-
je w. krakow. 248.
de = zob. Paweł.
zz w. w woje w. Sieradz. 563.
BoGuscY h. Topór 104.
Bogusław hr. z Wścieklic w 1100 r. 602.
= kan. gnieżnień. w 1382 r. 376.
■=2 brat Wincentego biskupa krak. 459.
= syn poprzedzającego t.
BoGusŁAwiCE w. W wojcw. łęczjc. 522.
Bogusławscy h. Prus ly 528.
Bogusz z Wścieklic kan. krakow. 601.
= z Zięblic kan. krakow. 64. 247.
BoGUSzowiE h. Półkozic W. 936.
Bohdan III wda wołoski s. Stefana 811.
813 d. r. 815. 816. d. r. 817.
zr IV. wda wołoski s. Alexandra 128.
132. 428. 468. 826 — 827. 874.
Bohowitynowie h. Korczak 856.
BOHUN Jan de Dunosi jak się zdaje sęd.
krakow. w 1463 r. 301.
Bohuszowie Siestrzeńcowiccy h. swego wła-
snego 868.
BojANECCY h. Strzemię 304.
BojANOwscY h. Junosza 324 — 325.
BojczA herb 864.
BOJSAGOŁA 852.
BoiSŁAWiCE w. w woje w. krakow. pod Sie-
wierzem.
BoKiJowiE h. Topór z odmianą 866.
BoKLOwscY h. Osorya 559.
BoKOiŃscY h. Pietyrog 862.
Bolechowice w. parafialna wwojew. kra-
kow. 287.
BoŁECHÓwKA, karczma w parafii bodzano-
wskiej wojew. krakow. 125.
BoLEMiN w wojew. chełmiń. 632.
Bolesław I. Chrobry kr. pol. (od 992
t 1025 r.) 17 — 19. 457 — 458.
= n. Śmiały kr. pol. (od 1058 do 1080 r.)
21 — 23. 63. 448. 525.
= m. Krzywousty ks. pol. (od 1102
1 1139 r.) ^4. 25—28. 121. 217. 563.
Bolesław IV. Kryspus (Kędzierzawy) ks. pol.
(od 1148 t 1173) 28. 29. 910. 913.
= V. Wstydliwy ks. pol. (od 1228
1 1279 r.) 32-38. 405. 900.
IZ ks. mazowiec. (f 1455 r.) 798. 799.
802.
= ks. opolski (t 1313 r.) 40.
= ks. płocki (t 1313 r.) 39.
= ks. płocki (t 1351 r.) 910.
= Łysy ks. lignicki (f 1278 r.) 34. 121.
= Wysoki ks. wrocław. (f 1201 r.) 119.
=: W. na prawym brzegu Wisły w wo-
jew. sandom. 252.
Bolesta kaszt, wiski w 1167 r. 230. 592.
=■ star. księstwa mazowiec w 1387 r.
419.
BoLESTRAszYCCY Swatopcłkowic h. Lis 190.
Boleszczyc herb zob. Jastrzębiec.
BoLGOwscY h. Rola 336.
BOLINKA 852.
Boloth Mikołaj radzca krakow. w 1383 r.
892.
Bona Sforcya cór. Jana ks. medyolań. (ur.
1494 r.) zaślubiona (1518 r.) Zy-
gmuntowi I kr. pol. (t 1557 r.) 146.
194. 311. 474—475. 594-595. 624-
685. 820. 823.— jakiego herbu uży.
wała 56.
Bonarowa herb zob. Ibryda. od
Bonarowie h. Ibryda czyli Bonarowa 74^-
746.
Andrzej brat Jana żupnika 745 —
Andrzej s. Franciszka 746 — Fran-
ciszek sekr. król t. — Fryderyk brat
,y Jana żupnika 745 — Fryderyk s. Se-
weryna kasztelana sądeckiego 746 —
Jakób brat Jana żupnika 745 —
Jakób ten czy inszy 746 — Jan
kaszt biecki wielkorządca krakow.
t. — Jan żupnik żup krakow. i radz-
ca krakow. w 1498 r. 745 — 746.
815. 816. 891. 896— Seweryn radz-
ca krakow. w 1519 r. dalej wielko-
rządca krakow., nakoniec kaszt są-
decki 435. 607. 746. 897 — Sewe-
ryn st r. rapsztyń. i dobczyc. 746.
890 — Stanisław star. biecki 746.
Bończa (Jednoroziec) herb 601.
= w. w wojew. mazowiec. 601.
Bonieccy h. Bończa 601.
Bibl. poU. Skorowids do herbów rycerstwa polskiego. B. Paprockiego
SKOROWIDZ DO HERBÓW
BoNiKOWSCY h. Brodzie 348.
Bonin w. w wojew. kalis. 142.
BoRATYŃ w. w wojew. ruak. ziemi przem.
3 m. od Jarosławia 683 w. r.
de ■=. h. Korczak Dem ko s. Dymitra
kanclerza 683 — Dymitr kauc. zie-
mi ruskiej w 1374 r. t. — Dymitr
s. jego t. — Fedas s. Dymitra kan-
clerza t. — Jurgi s. Dymitra kan-
clerza t. — Iwaszko 8. Dymitra kan-
clerza t. — Sieńko s. Dymitra kan-
' ^ clerza ruskiego t. — Wasil s. tegoż
kanclerza t. — zob. i Boratyńscy h.
^'' ^ Korczak.
Boratyńscy h. Korczak 682 — 686.
Andrzej 683—684 — Jan chor. prze-
mys. 686 — Piotr kaszt, bełzki 214.
685—686 — Steczko (Janj star. ro-
hatyn, chor. przemys. 683 — 685 —
zob. i Boratyń.
= kniaziowie h. Korczak 855.
= h. Topór 683. 686.
BoRCE (Borki) w. w wojew. ruskiem 395.
Boreccy h. Hołobóg 395.
Borek Jan radzca krakow. w 1403 r. 893.
= Jan radzca krakow. w 1479 r. 896.
Borków w. w wojew. płoc. ziemi dobrzy ń.
324.
Borkowie h. Wąż 365-366. '^^^9^{
Borkowscy h. Grzymała 618.
= h. Junosza 324.
= h. Sulima 683.
Borów w. w wojew. płoc. ziemi dobrzyń-
324.
Borowa w. w wojew. krakow. po w. cze-
chow. 131.
BoROWiŃSKi Jan 801.
Borowscy h. Jastrzębiec 186. W. 931.
=: h. Junosza 324. ^s««^
= h. Lubicz 439. -^ - -^
= h. Prus ly. 527. -i^i «d
BoRSOWiE h. Dołęga 403.
Boruccy h. Rola 336.
BORUCHOwscY h. Doliwa 242. -}
BoRUKOwscY b. Junosza 323.
Jan bisk. przemys. podkanc. kor.
- 323. 325. 432 d. r. 878. 883. W.
948. — N. brat Jana op. płocki W.
948.
BoRUTOWTE h. Jastrzębiec 185. 313. "^
= h. Ncwina 313.
Borys ks. rostowski 448.
=: s. Olgierda wiel. ks. litewskiego 764.
BoRYSŁAW h. Belina arcybisk. gnieżn. 427.
704.
BoRYSŁAwiCE W. W wojcw. łęczyc. 142.
BoRYSŁAWSCY h. Śrzcuiawa 205.
BoRYSzów M. nad rz. Berezyną w wojew.
mińskiem 819.
BORYSZOWICE 466.
z =: Andrzej h. Róża arcybisk. lwo-
wski, potem goieznień. 108. 466.
467. 586. 767, 812. 813. 815.
BoRZECHOwscY h. Lubicz 438.
BORZESKO 448. '^^
BoRZEWSCY h. Lubicz W. 949.
BoRZOBOHACi h. Kożlarogi 271.
BORZYKOWA w. w wojcw. sicradz 226 W.
935.
Borzykowscy h. Abdank 226. W. 935 d. r.
=: h. Łodzią 555.
BoRZYMiŃscY h. Abdank 227.
BoRZYMOwsKi h. Belina podcz. brzeski f
1516 r. 429.
BoRZYNowscY h. Topacz 729.
BoRZYŃscY h. Kożlarogi 270. W. 941.
BORZYSZEWSCY h. Rawicz 550.
BoRZYWÓJ filius Mstae (Mszczuja) rycerz
biorący udział w morderstwie Św.
Stanisława 140.
:=. z Jakuszowic w 1199 r. 140.
Boscy h. Jasieńczyk 350.
BosTOWA (Bostów) w. w wojew. i pow.
sandom. 378.
BosTOwscY h. Szeliga 378.
BosTYNiNo jezioro 208.
BosuTA h. Wieniawa arcybisk. gnieźnieó.
63. 531—532. >ći
BoszYCE 397.
BoTHOSANi (Batuschany — Botuschanij^
m. w Wyższej Mołdawii nad rz.
Sikna i Starostina pobocznemi Pru-
tu 381. 817. ^
BoTNER Mikołaj radzca krakow. w 1408 r.
893.
BoTURZ (Botorsz) w. w wojew. lubel. 3 m.
od Kraśnika 680.
BoTURZYŃSKi Jan h. Lzawia kan. krakow.
441.
ii:>ciq«^ .H .03&li»lo<;
w^d:oj^ oh Rth
RYCERSTWA POLSKIEGO.
n
BowsK (Banske) zamek w Enriandyi 6 m.
od Mitawy 824.
BoxTCCY h Tarnawa 576.
Boża wola herb 439. 444.
BoŻEJEWSCY h. Drya 640.
BożTDAB W. w wojew. sandom. 1. m. od
Sandomierza 677. 678. 679. 682.
de — Dymitr h. Korczak podskar-
bi kor. t. patrz i z Goraja.
Braciejewscy h. Bończa 604.
Bracław (Braclavia) M. nad Bohem sto-
łeczne wojew. t. n. 921 — herb mia-
sta t.
Bbacławskie wojew. 921 — herb wojewódz-
twa Ł
Brandeburg (Pokarwin) M. w Natangii
nad Morzem błotnem (Frischhaff)
782. 788.
Brandysowie h. Radwan 358.
Braniccy h. Gryf 129 — 131.
Grzegorz łow. krak. 131. 890 — Hie-
ronim t 1517 r. 130 — Mikołaj s.
Stanisław
Branic.
dwo-
poznan.
387.
669.
Hieronima 131
rzanin t. zob. i
= h. Hołobóg 394.
= h. Korczak 691.
Sebastyan bisk.
691.
Branice w. 2. m. na wschód od Krakowa
130. w. r. 829.
z=: h. Gryf Grzeg. kaszt, radom. 1442 r.
829 — Grzegorz f 1456 r. 130 —
Wierzbięta w 1360 r. t. — Wierz-
bięta stoi. krakw. w 1417 r. 130 d.
r. — zob. i Braniccy h. Gryf.
Branieocy h. Radwan 359.
Branko w w. w wojew. sandom. po w. ra-
dom. 821.
Brańsk M. nad rz. Deszną w póżniejszem
wojew. czerniechow. 852.
Branwiccy (lepiej Braniccy) h. Janina
318.
Bratkowice w. w wojew. sandom. 428.
Bratkowscy h. Przegonią 375.
Bratyan zamek w Prusiech w wojew.
chełmiń. nad rz. Drwęcą 193. d. r.
778.
Breoa (de) Bernard radzca krakow. m'd
1428 r. 894. suH
Brigier Piotr radzca krakow. w. 1413 r.
893.
Broccy h. Łodzią 555.
Brochnal (Bmchnal) w. w wojew. raskiem
ziemi przemys. 667.
Brochoccy h. Prawdzie 626.
Brochwicz herb 721.
Brodelscy h. Nabram 693.
Brodi (Brody) w. w wojew. mazowiec.
,; I pow. wyszogrodz. 347. 354.
de = Christinus — Svanło8laus — Wsse-
borius comiłes frałres germani 1 1 06 r.
347.
Brodnica (Strassbnrg) M. nad rz. Drwęcą
w wojew. chełmiń. 554. 777. 788.
906.
Brodniccy h. Łodzią 226. 554.
Brodowscy h. Grzymała 619.
= h. Łada 425.
Brodysław hr. w 1152 r. 65.
Brodzicz herb 347.
Bróg herb zob. Leszczy c.
Brogłowski Jan h. Grzymała 770.
Bromierscy h. Jastrzębiec 186.
rr h. Pobóg 234.
Bromierz Mały 186.
Broniccy h. swego własnego 865.
Broniewice w. niedaleko miasteczka Wa-
1 V; śniewa w wojew. i pow. sandomier.
' 574.
Broniewscy h. Leliwa 489.
=: h. Lewart 497. ;
zz h. Ogończyk 522. f?- -
— h. Tarnawa 574—576.
Dzietrych kan. przemys. 674 — Jan
star. medycki 575 — Jan star. me-
dycki t. — Jan s. Marcina 574 —
Jan s. Stanisława t. — Kleofas
star. pyzdr. konin, i kolski t —
Marcin t — Marcin s. poprzedza-
jącego t. — Marcin pisarz lwów.
t — Marcin star. labaczow. bnrgr.
krak. t. — Marcin 575 — Marcin
8. Stanisława t — Marcin t. —
Michał brat Dzietrycha 574 — Mi-
kołaj brat poprzedzającego t — Mi-
.!'T' koła) s. Stanisława Niemierzy 575 —
-'):if<: Niemierza 8. Mikołaja 574 — Piotr
£jsfii. 8. Stanisława chor. przemys. 575 —
I Sebastyan koniuszy i star. medycki
UT'
SKOROWIDZ DO HERBÓW
1-93. 676 — 676. 834 — Stanisław
chor. i koniuszy przemyski 576.
873 — Stanisław dworz. król. 303.
i0'v 575 — Stanisław pis. polny 676 —
Stanisław Niemierza t — Stanisław
brat Dzietrycha 674 — Stanisław s.
Marcina pisarza lwów. 676 — Sta-
nisław s. Stanisława Niemierzy t. —
Wincenty brat Marcina pis. lwów.
674 — zob. i Targowiccy h. Tar-
'' nawa.
Broniów jest tego nazwiska w. w wojew.
sandom. pow. radom. 1 m. od Szy-
K.o^wTdłowca 363.
Bronisław archidyakon gnieżnieó. w 1300
i 1304 r. 719.
= kan. gnieżnień. w 1382 r. 376.
Bronisz comes de Gościków w 1234 r.
119. 632.
Bronowice w. w wojew. rawskiem 710.
Bronowscy h. Korab 689.
Broszecin (Broszęcin) w. w wojew. sieradz.
2'/, m. od Pajęczna 663.
Brudniccy h. Jastrzębiec 185.
Brudzewo M. w wojew. kalis. 1% m. od
Koła 637. W. 940.
z=:a h. Pomian Jan Jarand kaszt, kalis.
-I. ; w 1606 r. 637 — Jarand wda. ino-
.łoi ino Wrocław, w 1436 r. t. — Jarnnd
wda. łęczyc, t. — Mikołaj wda.
Sieradz, w 1476 r. W. 940 — Piotr
podkom. kalis. 637.
=: 313. 360. 662.
z = a zob. Mirosław.
Brudzińscy b. Prawdzie 628 — 629.
Brudzów w. w wojew. eandom. pow. chę-
cin. 267.
Bruleńscy h. Kolumna 694.
Bruszkowscy h. Brochwicz 721.
Brząozewscy h. Pomian 638.
Brzechwowie h. Jastrzębiec 181.
Brzegi w. na prawym brzegu Wisły w wo-
jew. krak. 130.
■=z w. nad rz. Nidą w wojew. krakow.
117.
Brzesko - kujawskie województwo — zob.
kujawskie brzeskie województwo.
Brześć M. stołeczne województwa brzesko-
kujaw. 634. 876. 906 herb miasta
t> 906.
Brześć M. przy ujściu Mucha wicy do Bugu,
stolica województwa brzesko - litew-
skiego 44. ól3. 920, herb miasta
920.
Brzeście w. 62.
=: w. w wojew. krakow. pow. bieckim
136—136.
Brzescy h. Ciołek 478.
=: h. Prawdzie 630.
Brzeski Marcin radzca krakow. w 1426 r.
894.
Brzesko opactwo Norbertanów nad Wisłą
w wojew. krak. 433.
Brzeskorystew w. z kościołem 1 m. od
Żnina w wojew. kalis. 208.
Brzeżek 311.
Brzezica 238.
Brzeziccy h. Jastrzębiec W. 931.
Brzezie w. w wojew. kalis. 192. 238.
z zz a zob. Jan Ludko.
= w. w wojew. krak. Ya ^' od Sta-
.« i/v niątek 125. 635. 636 w. r. 637.
/ 'z = a h. Zadora Pakosław 636 —
Przedbor t.— Zbigniew ojciec poprze-
dzających t. — zob. i Lanokoruńscy
h. Zadora.
Brzezińscy h. Doliwa 242.
— h. Lubicz 439.
= h. Trąby 609 W. 960.
Brzeziny M. powiatowe w wojew. łęczyc.
400.
— (mylnie, winno być Brzeżany) M.
nad Złotą Lipą w wojew. ruskiem
ziemi lwów. 908.
de zz Szymon nauk wyzw. i fil. ma-
gister 908 — Szymon s. jego Szy-
monem Szymonowiczem zwany, po-
eta znakomity t.
Brzeźnica w. pod Bochnią w wojew. kra-
kow. 124. 126.
z zz e, zob. Andrzej.
zz w. na posadzie której wystawione
m. nazwano później Jędrzejowem
116. 117. zob. Jędrzejów,
de zz haeres zob. Bogumilus , Jaxa,
MartinuSy MeczislauSj Michora^ Ni-
colaus.
Brzeźnice 62.
Brzeźno w. w wojew. krak. 117.
Brzosna w, w dobrzyńskiej aiewi 170.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
iitt'
Brzostek m. nad Wisłoka w wojew. san-
dom. pow. pilżnieó. 342.
Brzostowice w. w wojew. sandom. pow.
opoczyń. pod Drzewicą 245.
Brzozdowscy h. Leliwa 489.
Brzozowa w. w wojew. krakowskiem W.
962.
Brzozowscy h. Belina 429—430.
Andrzej s. Jana 430 — Jakób s. Ja-
na t. — Jan 8. Marcina 429 —
Jarosz 8. Jana 430 — Kasper chor.
gostyń. 93. 429 — 430 — Marcin
rzeczony Kaptur 429 — N. op
czerwień, t.
=: h. Korab 590
= b. Lubicz 439.
=: b. Topór 101—102.
Brzuszow 397.
BucHczYCCY h. Lis 195.
Bdobowice jest tego nazwiska w. w wo-
jew. rusk. ziemi przemys. 170.
BucHOwscY b. Sas 696.
Bucząc M. nad Strypą w wojew. podolsk.
221. W. 932.
Buczaccy h. Abdank 220—221.
Bartosz w 1458 r. 805 — Gabryel
star. kamieniec. 220 — Jakób bisk.
■'^>i'- płocki 221 — Jan 220— Jerzy t.
— Micbał kaszt, balic. t. — Michał
star. podoi. t. i 803 — Micbał star.
śinatyń, 220 — Mikołaj wda po-
dols. t. — Teodor gubernator podoi,
t i 791. 803. 806.
Buczyńscy b. Strzemię 302—303.
Jeremian 302 — 303 — Mikołaj
w 1462 r. 299.
Budkowscy b. Jastrzębiec 182.
BuDYwiŁ przyjmuje w unią 1413 r. na się
i dom swój b. Sulima 858.
BUDZISŁAW 640.
Budzisz herb zob. Paparona.
Budziszewice w. 3 m. od Rawy 568.
BuDZiszEwscY h. Grzymała 619.
BuDzowiCE (Brudziewice) w. w Inowło-
dza w dyecezyi gnieźnień. w wo-
jew. sandom. pow. opoczyń. 245.
Budzyń (Buda, Budin po niem. Ofen) sto-
lica Węgier 788. 797 d. r. 798 d.
r. 799. 809. 860.
Budzyńscy h. Dąbrowa 415,
Bugaj dwór pod M. Piotrkowem w wojew.
Sieradz. 348.
Bukowieccy b. Drogosław 757.
Bukowina M. w wojew. krak. pow. biec-
kim, dziś w. 5 m. od Nowegotargu
202. W. 962.
Bukowno w. w wojew. sandom. 657.
Bukowscy h. Bończa 604.
Burzeńscy b. Pobóg 233.
Busk M. przy ujściu Pełtwi do Bugu w wo-
jew. bełskiem 820.
Busko (Busk) M. w wojew. sandom. pow.
Wiślic. 315. 523. 576.
BuszKOw^sCY h. Osorya 560.
BuTAW (ua chrzcie Konstanty) s. Olgierda
wiel. ks. litewskiego 765.
BuTOWicz Stanisław bierze w unią 1413 r.
na się i dom swój h. Godziemba 858.
Bltowieccy b. Ogończyk 523.
Bużenin M. na lewym brzegu Warty w wo-
jew. Sieradz. 4ul d. r.
z - a b. Róża Jan 462 — Piotr t.
— Spytek stoi. sieradz. w 1378 r.
461 — Spytek ten sam lub inny
w 1419 r. 461 — 462 — Zawisza
462 — zob. Buźeńscy h. Róża.
Bużeńscy h. Róża 461 — 464.
Hieronim podskar. kor. żupnik krak.
potem kaszt, sieradz. 310 d. r. 311.
462 — 463. 599 — Hieronim 464
— Jan t 1519 r. 462— Jan star.
Ostrzeszów, śekr. król. 464 — Jan
8. Jana 462 — Mikołaj t. — Olbrycbt
t 1512 r. t. — Paweł star. dobczyc.
463 — Piotr sęd. ziem. sieradz. 462
— Piotr stan brzeźnic. i dobczyc.
463 — 464 — Sebestyan 462 —
Spytek kan. gnieźn. i krakow. t. —
Spytek s. Jana t. — Wojciech s.
Jana t. zob. i z Bużenina.
Bychaavscy h. Dołęga 403.
Bychnów w. w wojew. sandom. pod Sece-
minem 108.
Bydgoszczą (po niem. Bromberg) M. po-
wiatowe w wojew. Inowrocław, nad
rz. Brdą 615.
Bydłowa w. nad rz. Schodnią w wojew.
sandom. 1 m. od Pacanowa 142. *
Bydłowscy b. Topacz 729. ....aii^
Byliccy h. Pobóg 234. =
nr
SKOROWIDZ DO HERBÓW
Btlińsct h. Łodzią 555.
Bylno 243.
z — a zob. Mikołaj.
Bystramowie h. Prus Iszy 628 d. r.
= h. Tarnawa 576.
Bystronowice w. 142.
Bystrzejowscy h. Abdank 226.
= h. Nieczuja 330.
Bystrzyca w. nad rz. t. n. w woje w. lubel.
288.
Bytom (Beuthen) M. przy granicy polskiej
w księstwie opolskiem 45.
BziccY h. Ciołek 478.
Bzura herb zob. Lis.
= rycerz 187.
= (dziś Mzurowa) w. nad rz. Nidą
.j w woje w. krakow. 1 m. od Mało-
goszczą 187.
ASMiR Wlusius radzca krak. w 1S63 r.
892.
Cecylia królewna szwedz. narzeczona Tę-
. czyóskiego Jana Bap. wdy bełsk.
.. 76. 88.
Ceder (Cedro) s. hr. Swantosława w 1287 r.
133.
Cekundus kaszt, gnieźn. w 1242 r. 614.
Cema Fabian wda malbor. 879.
Chabowscy h. Lubicz 438.
Chader h. Gryf wda. krak. w 1234 r. 124.
(Paprocki myli się względem tego
.o wdy. bo on jest ten sam co Teodor
Cedro inaczej Chaderem zwany).
Chalino w. w wojew. brzesko-kujaw. 172
m. od Izbice 667.
Chamcowie h. Gryf 136.
Charbiccy h. Nałęcz 214.
Charbinowice w. w wojew. sandom. 1%
m. od Korczyna 681. rr^-ffk\
Charbinowscy h. Sulima 581.
Charbowscy łi. Ślepowron 412.
Charlescy b. Bończa 603. 604.
Charsznicki burg. krak. sęd. sieradz. wl584r.
890.
Charszowscy h. Cholewa 352.
Charytanowicowie h. swego własnego 871.
Charzewscy h. Śrzeniawa 206.
= h. Szeliga 378.
Chawejłowiczowie h. Jełowickich 863.
Chądów w. w łęczyc. 361.
Chądzeńscy h. Ciołek 479,
— b. Janosza 326.
Chebda s. Predysława w 1152 r. 65.
Chelsztowscy h. Jastrzębiec 182.
Chełm (po łać. Chełma) M. w wojew* ru-
skiem stołeczne ziemi 44. 180. 807.
915. herb miasta 915.
= (Chełmno) w. niedaleko Uniejowa
w wojew. łęczyc. 209. 397.
n w. w kse. raciborskiem 585.
Chełmica Wielka w. w dobrzyń. ziemi ly,
m. od Włocławka 174. 176.
Przedbór de = a zob. Lubomirscy h.
Jastrzębiec.
Chełmiccy h. Nałęcz 213.
Chełmińskie wojew. 921. '
ChiSłmno (po łać. Oulma po niem. Culmy
M. na prawym brzegu Wisły, stolica
wojew. t. n. 119. 773. 788.
Chełmscy h. Ostoja 368.
Marcyan 368 — Marcyan chor. krak.
t. i 890 — Mikołaj 368 — Stani-
sław t. \
Chełmska ziemia 915.
herb ziemi t.
Chenna (Ckennasz) w. którćj nazwa znikła
197. 217.
Cherubin bisk. poznań. 255.
Chęciny M. pow. w wojew. sandomier. 42.
704.
Chinisa z Lubichy przed 1234 r. 124.
Chizińscy h. Ostoja 372.
Chlądzów 127.
de =: zob. Mancisius.
Chlewiccy h. Odrowąż 616.
Dobiesław kaszt, czechow. 516
Jakób 361. 516. — Mikołaj 516—
Piotr 512 — Piotr podstoli krakow.
516— zob. i de Chlewiska.
Chlewiska w. w wojew. sandom. 1 m. od
Szydłowca 506. 516. d. r.
dez=Jakób 516 —Mikołaj t.— Piotr t.
Chliple w. w wojew. rusk. przemy s. ziemi
666.
Chłapowscy h. Drya 640.
Chmiel Marcin radzca krak. w 1433 r. 895.
Chmieleccy h. Bończa 604.
= h. Jastrzębiec 185 W. 931.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
fXT
Ohuiełikowie h. Kotwic 2ry 714.
Chmielnik m. w sandom. wojew. pow. Wi-
ślic. 33. 237. 287. 387.
z rz a Bernard kan. krak. w 1348 r.
237 — Sethegus kantor wiślic. kan. i
nom. bisk. krak. 1392 r. 287.
— M. w wojew podols. nad rz. Bohem
3. m. od Konstantynowa 883.
Chmielów 251. 288.
de =: zob. Michał.
Chobieniccy h. Saszor 711.
Chobienice w. w wojew. poznań. 711.
Chobrzeńscy h. Rawicz 549.
Chochołaty Tomasz h. Larysza 338.
Chochorowscy h. Belty 730. d. r.
Chocieszów w. w wojew. sieradz. 245.
Chocim M. na prawym brzegu Dniestru
w Multanach 381. 436. 468. 817.
908. W. 954. d. r. 955. d. r.
Chocimierscy h. Grabią z odmianą 720.
CfloaMOWscY h. Oksza 565.
Chocin na Kujawach 368. 521.
Chociwscy h. Dąbrowa 416.
Chodecz 320. 809. 818.
de = Stanisław hetm. na Podola
1457 r. 320.
z = ca Mikołaj rzeczony Zemełka
809 — Otto wda. podoi. 818 —
Stanisław marsz. kor. star. lwow.819.
Chodegi w. 248.
Chodel m. w wojew. lubel. lYa m. od U-
rzędowa 299.
Chodkiewiczowie h. Kościesza 845 — 846.
Alexander s. Hrehora star. gróde-
cki 846 — Andrzej s. Hrehora pod-
stoli lit. t. — Hieronim kaszt, wileó.
^" 845 — Hrehory kasztelan wileń.
hetm. pol. lit. potem wiel. 648. 846.
855 — Jan s. Hieroni. kaszt. wil.
star. żmudź. 845. marsz. wiel. lit
648. 649. 825. 845. 854. »55. 873 —
Jan wda witepski 845 — Jerzy
brat Jana 846.
Chodkowscy h. Ostoja 370.
Chodorów m. w wojew. i ziemi lwów. 679.
de =: Demetrius łow. lwów. 1436 r.
.iV 679. zob. Chodorowscy h. Korczak.
Chodorowscy h. Korczak 679. d. r. zob. i
;i t de Chodorów. w .-■..
Chodorowski Wacławek radź. krak. w 1632 r.
897.
Chodowscy h. Paparona 672. ,,,.. ,
- h. Sulima 582. 583.
Chodziccy b. Kościesza 392.
Chodziecz (Chodowiec, Chodów) w. Ya ro«.
od Miechowa w wojew. krak. 120.
Chodziesz m. na Krainie w wojew. kalisk.
615.
Chojeccy h. Korab. 590.
n h. Lubicz 439 d. r.
CHOJEŃscYh.Abdank 220 W. 932.
Jan bisk. krak. podkanc. kor. t. —
Hieronim kano. krak. i poznań. W.
932— Piotr W. t.
Chojnaccy h. Trzaska 342.
Chojnice (Conitz) M. w wojew. pomór. 2
m. od Tucholi 615. 628. 733. 792.
,7- 805. 807. :>
Cholewa herb 351.
Chołtowice w. w krak. wojew. 189.
Chomętowscy h. Oksza 565.
= h. Prus Iszy 528.
Chorągwi zabranych Krzyżakom pod Tan-
uenbergiem w liczbie 51, podobnież
lej pod Koronowem a 5ciu u wsi
Dąbki nad rz. Wierzchną u Kakła
w r. 1431 opis 772 — 787.
Chorążyc Marcin 1444 r. 801. j
Chorczewscy h. Jastrzębiec 183.
Chore w ks. ruski 447. /shhO
Chorobal szlachcic pols. 46.
Chortycza (Chorczyca) wyspa na Dnieprze
na Ukrainie Zaporowskiej Yi ™'
poniżej porohu Wolny zwanego 167.
Chotyniwo w. 394.
Chorynia (Choryń) w. w wojew. poznań,
pow. kościańskim 226.
Choryńscy h. Abdank. 226.
Chorzewo (Chorzew) w. 1 m. od Jędrzejo-
wa w wojew. krak. 117. wamm J
Choszczewscy h. Jastrzębiec 185.
Choteccy h. Nabram 693.
Chotel (zielony) w. w wojew. sandom. pow.
wiślic. 315.
Chotkowo 368.
Chrabkowice (teraz Chrabków) w. w wojew.
sandom. pow. wiślic. 2 m. od Piń-
czowa 585.
Chraplewscy h. Kolumna 694. wnj.iAWH')
ITI
SKOROWIDZ DO HERBÓW
Chraplewsei Gaweł magister nank wyzw.
i filoz. 768.
Chrapunia w. wwojew. płoc. 2 m. od Sierp-
ca 324.
Chrapuńscy h. Janosza 324. Wojciech t.
Zygmunt kan. chełm. t.
Chroberz w. paraf, nad rz. Nidą w wojew.
sandom. 68. 127. 171. 564.
z=:a Filip podsęd. sandom. w 1434 r
664 — Maciej w 1368 r. 127 — •
Stanisław chor. krak. i krajczy król-
w 1469 i 1504 r. 68.
Chrość w. w parafii brzeżnickiej pod Sta-
niątkami w wojew. krak. 125.
Chrościejewscy h. Bończa 604.
Chroślina w. w wojew. label. ly, m. od
Józefowa 387. W. 946.
Obrosną w. w wojew. mazowiec, 419.
Chroszcziana (Cłiroszczyna Mała) w. wwojew.
krak. w pow. proszow. 301.
Chroszlina w. w krak. wojew. 244.
Chryniccy h. swego własnego 863.
Chrystyn pierwszy arcybisk. halicki 45.
•=: z Gozdowa wda. ploc. 1221 r. 31.
291. 294.
Chrysynów w. w lubel. 316.
Chrzanów m. wwojew. krak. 6 m. od Krak.
251.
Chrzanowscy h. Nowina 313.
— h. Róża 468.
Chrząstów w. w wojew. sandom. 3. m. od
Małogoszczą 107.
de — zob. Mikołaj.
Chrząstowice w. w wojew. krak. kse za-
torskiem W. 944.
Chrząstowscy h. Kościesza 392.
= h. Ostoja 373.
= h. Zadora 637.
Mikołaj chor. krak. 367. 368. 637.
Chrząszczewscy h. Trzaska 343.
Chrzczonowscy h. Piława 383.
=: h. Trzaska 343.
Chrzelów zamek 202.
Chutkowscy h. Jastrzębiec 185. W. 930.
Chwalibogowie h. Strzemię 303.
Chwalibogowscy h. Nałęcz 215.
Chwalibowscy h. Jastrzębiec 185. W. 930.
Chwalikowscy h. Grzymała 618.
Chwalkowscy h. Prus Iszy 528.
Chwałkowscy h. Wczele 642.
Chybiccy h, Syrokomla 229. '"•>
Chyccy h. Gryf 136.
Chylewscy h. Jastrzębiec 182.
Chynowscy Loscy h. Rogala 655.
Chyżanowscy h. Korab 590.
CiANOwiCE w. wwojew. krak. 1 m. od Ska-
ły 563.
CiASNOWscY h. Pomian 538.
CiĄŻYŃ 287.
Cichoccy h. Nałęcz 214.
Ciechocin (Ciechocinek) w. w wojew. Ino-
wrocław. 913.
Ciechomscy h. Wąż 365.
Ciecierscy h. Slepowron 412 d. r.
Stanisław kan. pultów. 195. 876 —
Kużma rotmistrz 194. 412. d. r.
Cieciorki w. w wojew. mazowiec. pow. Cie-
chanów. 412.
Cieciszewscy h. Kolumna 593.
Cieklińscy h. Abdank 225. W. 934.
CiELACH Jan radzca krak. 1381 r. 892.
Cielątkowa herb 739.
Cielątko wie h. Cielątkowa t.
Cieleccy h. Zaręba 578.
Cielicki (Biels. kro. pol. wyda. 3, tom 14.
str. 19 pisze go Czulicki Imbrano
h. Czerwnia) 787.
CiEMiERZYN W Wiclko-Polsce 100—101.
CiEMiETNiKi W. W sicradz. wojew. 486.
ClENELIN 460.
Cienia w. w wojew. kalis. 244
CiENiAWA zamek 701.
CiERSK 412. -nO
Ciesielscy h. Lubicz 439.
— h. Zadora 637.
Cieślińscy h. Junosza 326.
CiESZANOWscY h. Kożlarogi 270. W. 941.
Cieszkowscy h. Piława 383.
=r h Zerwikaptur 446.
Cieszybiesy zamek na Pokuciu 146.
Cikowski Stan. h. Radwan podkom. krak.
1584. r. 890.
Ciołek herb. 13. 472.
=: podstar. chełmski 1431 r. 791.
Ciołkowscy h. Jastrzębiec 185. W. 930.
CiosNowscY h. Kolumna 594.
CipsAR Stan. kupiec radzca krak. w 1522 r.
897.
CiRus Jan kuśnierz radzca krak. w 1579 r.
899.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
5:vif
Ćmuś Stanisław rad. krak. w 1651 f 1569 r.
898.
CiświccT h. Wieniawa 535.
CiszYCE w. w wojew. sandom. po w. ra-
dom. 62.
CoMPROYiNCiA zob. Pokrzywnica.
Conrad Stan. radzca krakow. w 1579 r.
899.
CoBDBiER Jakób radzca krakow. w 1394 r.
893.
CORTTKA W. 632.
CzANCz Jan radzca krakow. w 1391 r.
892.
Crucinus Edmnnd komisarz do reformowa-
nia klasztorów zakonu Cystersów
w Polsce 120. 605.
Crusberg Maciej radzca krak. w 1405 r.
893.
CuDECz (Czucz) M. nad rz. Wisłoka w wo-
jew. sandom. pow. pilżnień. ^95.
731.
CuDZiNOwscY (później Borowskimi zwani)
h. Jastrzębiec W. 931.
Curia (de) Jakób radzca krakow. 1384 r.
892. - -A''- A-ZAi-HSi^b^O
Cybulscy b. Prawdzie 628.'^ '
Cygańscy h. Pras Iszy 627. 528.
Cyglar Sebastyan radź. krakow. 1569 r.
899. •
Cykarzew (a w drugiem miejsca Czyra-
rzów) 607. W. 952.
Cylindrynus Kasper matematyk i historyk
769.
Cymerman Jan radź. krakow. w 1516 r.
897.
zz N. s. Jana medicinae doctor 897.
Cynków w. w wojew. krak. na granicy
szląskiej 189.
Cypryan bisk. wrocław. 237.
Cystersi (Cistercienses) 65. 117. 120. 121.
122. 124. 217. 500. 605.
Cysterski 35. 118. 119. 122. oj....^.,
CzACCY h. Świnki 398. )OTs^s'ł
CzACHAROWSCY h. Korab 589.
CzAJKOWiE h. Dębno 388.
= h. Jastrzębiec 185. x.t??.x|
CzAMPRAw Mikołaj radzca krakow. 1380 i*.
892.
Czapla Maxymilian h. Radwan 860.
Czaple w. w wojew. mskiem t m. od Sam-
bora w przemysk. ziemi 86.
CzAPLicowiE h. Kierdeja 700. -^ */
Czapscy h. Grzymała 618.
Czarkowscy h. Abdank 226.
Czarna w. w wojew. sandom. pow. radom.
465.
Czarna Wieś w. pod Krakowem 461.
CzARNiszA Andrzej radzca krak. w 1398 r.
893.
Czarnków (Tchamikan) M. na lewym brze-
ga Noteci od Poznania 11 m.
w wojew. poznań. 70. 208. 209.
376.
z := a h. Nałęcz Falkon kaszt, gnież-
nieó. 208 — Gniewomir 207. 208.
— Jan kaszt, nakiel. sędzia pozn.
376 — Jan podkanc. kor. 70. 209.
— Jan podkom. pozn. 209 zob. i
Czamkowscy. '-'-^
Czarnkowscy h. Nałęcz z odmianą 207.
210—211.
= SKi Andrzej bisk. pozn. 210.219. 466—
Jan 210 — 211 — N. komendor pozn.
.^i;nii 210— N. star. drahimski 211- Piotr
kaszt poznań. 210 — Stanisław ko-
adjator arcybis. gniezn. 210. 873 — ■
Wojciech star. i generał pozn. 210 —
''^'•- Zygmant 211 — zob. i z Czarn-
kowa.
Czarnobil M. w wojew. kijów. pow. owra-'
ckim, przy ajścia Prypeci do Dnie-
pru 852. '
Czarnoccy h. Lis 191.**-^' ■»* /o>iv//iaa:ixO
CZARNOKOZTENICE M. W WOJCW. podols^.'
nad rz. Zbraczem 822.
CZARNOŁOSCY h. Ciołck 479. >i./iiaiJ
CzARNOTULSCY h. Ogończyk 622. J —
- h. Szeliga 379. ^^i«a c-jsiDnA
CZARNOMIN 173.
CzARNOWCE (Czemiowce po n. Tschemowitz)
m. nad rz. Prntem na Bako winie
381. 817.
Czarnowscy h. Grabią 720.
CZARNYLAS 601.
= w. w wojew.sandom. pow. radom.
708.
CzARNr NiEMTERZA h. Jczicrza 707.
CzARTKOWSCY h. Korab 589. -^*-
CzARTOREJSCY h. Starykoń 1117^''^'
Bibl, polf. Skorowidi do herbów lycenrtwa polskiego. B. Paprockiego.
XVIII
SKOROWIDZ po PĘRBÓW
CzARTOKYSCY kslążeta h. Pogonią litew.
828—829.
Alexander 828 — Alexander wda.
wołyń. 829 — Iwan 796. 828.
829 — Michał 828 — Michał .>(J4
,: • Alexandra wdy 829.
CzARTORZYSK (Czartorysk) M. na Wołyniu
nad rz. Styrem 448.. ,.jiv/ ^'Aiu^\;:)
CzARZYN 646. ';.;\ /x^T/rrr'A\r)
in =: haeres Jan, brat rodzony Maćka
Borkowicza wdy pozn. t.
GzAŚNiKi M. nad rz. Ułą w wojew. połoc.
.: 830. 858.
CzASZYŃSKi h. Trąby dziekan łowić. kan.
krak. 610.
CzĄBSCY h. Grzymała 173. ,•;,
CzECHOwicowiE h. Ostoja 160.. _
Czechowscy h. Belina 430. ■ -'_
zn Jękowie h. Oksza 565.
Czeczotka Erazm radź. krak. w 1547 r.
898
=: Stanisław 896.
Czeczotkowie h. Prawdzie 632.
Czeladź m. nad rz. Brzeźnicą (Brinicą) na
■1,0. granicy szląskiej w wojew. krak.
125. _,,_
CzELATYCCY h. Abdank 22l.y^\tĄ\^f^
— h. Leliwa 489. ^"'
CzELNER Konrad wiel. mistrz krzyżacki
765.
CzEM Goczo radź. krak. 1379_ r. 892.
CzEPiELE h. Korab 590. ,j ^caiio
CzEPiLEWSCY h. Gryf 136. '- ...,.
CzEREK^viccY h. Zaręba 578. -hjiakD
Czerkasy M. w wojew. kijów, nad rz.
Dnieprem 221. 821. 852.
CzERMiEŃscY h. Cholcwa 352. ^o\oy.sh '
— h. Kożłarogi 270. W. 941. ,-... ;„ , :
Andrzej burgr. krak. 270. 891. W. 941.
— h. Ramułt 731.
(v?t: h, Wieniawa 535.
Czermińscy h. Dębno 387. ,r,
Czerni h. Nowina 310—311.
Czerny (Szworc) Abram żupnik żup
krak. 310 — Adam s. Mikołaja
312 — Jan kan. krak. 311 — Jan s.
Pawła 312— Jerzy dworz. król. 311
— Jerzy dworz. s. poprzedzającego
311 — Jerzy s. Pawła 312 —
Jerzy star. urzędów. BI^.-^tt Marcin
tOf'
.idWA dworzanin królew. 311 — Mikołaj*
312 -^ Mikołaj s. poprzedzają-
cego, t — Mikołaj 8. Piotra t. — Pa-.
weł t — Paweł s. poprzedzającego
t. — Paweł żupnik krak. 310. 523.
W. 942 — Piotr dworz. kr. 312 —
•i Oir Przecław s. Pawła t. — Stanisław,
8. Mikołaja t. — Stan. star. dob-
. , ins, '. czyc. 310. 311 — Stanisł. s. poprze-
dzającego 311.
Czerniccy h. Jastrzębiec 184. ■■■'■'^
Czerniechów M. nad rz. Deszną stolica
późniejszego wojew. t n. 862. 853.
. -,e770f. • w. r, 854. ,• , ■ ;;r )
Czerników 459.
CzERNiKOwscY h. 09toją.,369 — 370. W.
.■{ .!ii. 844. ,.vi KOS])i't ;
Czerno (Cierno) w. paraf. 2 m. od Jędrze-
jowa w wojew. krak. 117. >
Czerscy h. Ogoóczyk 521.
— h. Rawicz 548 — 649.
(\;i Szczęsny sęd. ziem. krak. 549. 890.
Czersk (Cyrna) M. stołeczne ziemi t. n.
nad Wisłą, 5 m. od Warszawy 911^
Czerwińsk M. nad Wisłą w wojew. mazo-
wiec. w ziemi wyszogrodz. 197. 339*
349. 418. 429. 430. 664.
Czerwonka Udalryk 618. 805.
Czerwonów (Czerwonogród — Casłrum Ru-
brum) M. niedaleko Dniestru w wo-
jew. podols. 822.
Czerzin w. w wojew. sieradz. 268. W.
939.
CzERZÓw 300. /tak^^mtO
Czesach 8. Wawrzyńca h. Hołobóg 394.
Czesław nom. bisk. krak. 216.
CzESTKÓw w. w Kujawach 468. /•)
Czeszkowice (Cięszkowice) w. w wojew.
krak. % m. od Jaworznia 125. ^[1
CzESzbwscY h. Jastrzębiec 182. 184. W.
930.
CzETKOwscY h. Pobóg 235.
Częstochowa (Jasna Góra) M. nad Wartą
w wojew. krak. po w. lelows. 585.
586.
CZESTOCHÓWKA W. 685.
CziczLA (de) Michał radź. krak. w 1399. r.
893.
Człopa (Słopaj M. w wojew. poznańskiem
207.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
iłx
de = zob. Dersikraj — Dobromir,
Gniewomir, Herkard.
ĆzŁtJCHOwo (po niem. Schlochau) M. w wo-
je w. pomór. 779. 805.
CzoLRN (de) Fryderyk komtnr Ragnety
1410 r. 780.
CzoŁOSZTN (Chołoszyn) w wojew. krakow.
pod Jędrzejowem, na posadzie któ-
' ^ ' rej stoi podobno dziś w. Wolica
117.
CzopcHm (Czepchen) Jan rad. krak. w 1397 r.
893. it<2yja
CzuBiŃsCT b. Leliwa 489.
CzuPA Litwin przyjmuje w czasie unii
1413 na siebie herb Korczak 861.
855.
CzuRYŁOwiE h. Korczak 680. '^^ ^ -f^^^^
CzTKOwiCE (Cikowice) w. naćt^ rz. Rabą
w województwie krak. 354.
CzYKOwscr (Cikowscy) h. Radwan 354.
Andrzej t. — Chrzysztof t — Miko-
^^ łaj kaszt, sądecki t. — i W. 961 —
Mikołaj kaszt, zawichojski W. 961.
— Stanis. kaszt, biecki 354. W.
**' ' 961 — Stanis. podkom. krakow.
•w 354,' '
GzTNDACCT h. Dołęga 403.
CzTBZYC, Szczerzycz (Sancti Joarmis Mons)
M. powiatowe w wojew. krak. 6
-. m. od Krak. 119. 124. 126. 204.
~ . ^ 318. 501. 507. 027.
CmŻYCE 62. Kr ' '
CzYWTŃscY h. Puchała 443.^*^ '"^.T
Czyżów 97. 249. 250.
z =: a h. Pólkozic Jan kaszŁ krak.
i*' gubernator Małej Polski i Rusi 249
^f —250. 797. 802— Michał kaszt i
~~ star. sandom. 249. Wyżga.
CzYżowiE h. Godzemba 362.
Czyżowscy h. Drya 640.
0^^ h. Pobóg 234.
ioi £Lei9Al< ilESii SltBIlIIiOl
id
Dachowscy h. Łodzią 554.
Dadzibogowie h. Pobóg 235.
Dalechów w. 501.
Daleszyce M. w wojew. sandom. pow. chę
ci6. 600. -^^^ ""'
'.ma
I/-'
Dalewice (Dało wice) w. 1 m. od Proszo-
wic w wojew. krakow. 392.
Damaraccy b. Równia 669.
Damaszno (DomasznoJ w. w wojew* sandom.
pow. radom. 246. ■ ' '
Damszyn w. 142. ' '
Danaborscy h. Topór 102. 103.
Danaborz 65. 102. 519.
z = a zob. Włodek.
Dancz Winko radź. krak. 1381 r. 892.
Dangiel Piotr radź krakow. w 1518 r.
897.
:=. złotnik radź. krakow. w 1666 r.
899.
Daniel (Daniło) kr. ruski (f 1266 r.) 36.
448.
Daniełowiczowie (Dangielowiczowie) h. Sas
695—696.
Dangiel przodek tej rodziny 695 — 696 —
Daniełowiczowa Anna chorążyna
lwów. 96. 696 — Jan, Mikołaj, syno-
wie Stan. 696 — Stanisław chor.
lwów. t.
Danikowscy h. Półkozic 253. W. 936.
Damszewscy h. Cholewa 352.
Danowscy h. Krzywda z odmianą 442.
Darowscy h. Nałęcz 214.
Dawid ks. włodzimier. i wołyński 448.
Dawidów w. w wojew. rusk. ziemi lwów.
210.
in z=z zob. Stanislaug.'^''^^ -^ ^
Dawidowiczowie h. Trąby 83^^"^' * " ,,
Dąb herb 735. ui^woHa^a.
= Jan radź. krak. 1363 r. 892.
Dąbie w. 244. .ri
=z w. w wojew. łęczyc 362. ""^'■f,
Dąbki w. nad rz. Wierzchną u Nakła # wo-
jew. kalis. — porażka Krzyżaków
w r. 1431. 786. '
r-.irr
Dąbrowice 683. ' * ^
Dąbrowscy h. Korczak 683.
= h. Półkozic 263. W. 937,.,
D4BR0WA herb 414. , '*'
r: w 62 •Ji^'^'""' a^i/ • .^ ""''I
(i, _ 455 ^ ^Aisd — ar^eaioO^
z == y Jan 465 — Peregryn — Piela
' * — Spitygniew wda. łęczyc. — Teo-
doryk — Tomasz, t
- 644. __
de =: Hanus h. Wadwicz t —
XX
SKOROWIDZ DO HERBÓW
Dąbrowa w. nad Wartą w wojew. kalis. 397.
— w. w wojew. ruskiem ziemi przem.
535.
/, = w. w wojew. sandom. pow. opoczyń.
217.
= w. w wojew. sandom. 2. m. od Bo-
dzęcina 616.
Dąbrowica w. 1 m. od Lublina 494. d. r.
495. 498.
de zz zob. Firlej o wie b. Lewart
Dąbrówka ź. Mieczysłai^a I (za^, 966
t976r.) 17. rf:H'
i ^, .524.
de = Andrzej dziekan gnieżn. b.
ar. Ogoóezyk 624. ,j,j ^
= w. w wojew. cbełmiń. 733.
Dąbrowscy h. Abdank 227. dir/^i^G
=: h. Dąbrowa 415. >. ^ 5
= h. Dołęga 403. ^i:^.3-g„g(j
- h. Drogosław 757. ,,{^1^^
zz h. Godzemba 362. . . , •
,,,= h. Jastrzębiec 186. W. 930.
■ n h. Korab 589.
= h. Kuszaba 633. ' JTi^nomAiM
- h. Nałęcz 215. :>2W3Se;iK«a
=z h. Ogończyk 624. | ,,3^^o«A(i
zz Zedłowic h. Radwan «>59, ,^,,g.^,,j|^Q
= h. Rawicz 549. j,V .,iw*Vr
.,- h. Róża 227. 464-46\ ''^ '"'
= h. Szeliga 379.
— h. Zabawa 667. , .
zz h. swego własnego 7Ś3.
Dąbrowski Jan obrany radź. krak. w 1565 r.
lecz do rady nie przypuszczony
899. ^ .„ ^.,^_
Dąbscy h. Godzemba 362. !t *". "^"_" '
Decius Jnst Ludwik sekr. król. radź. krak.
, w 1528 r. 897.
= N. brat Justa wielkorządzca krakow-
ski t. ^^
Dedeńscy h. Gozdawa 295/ a "',
Delo yalterus commendor de Dinburg
1431 r. 787.
Demrotes przodek rodzin h. Dębno 384.
Dersawa (Dersavia — Dersau — Dirschau)
,f.,a zob. Tczewo.
Dersikraj de Słopa (Człopa) 966 r. 207
d. r.
== . „ . 1145 r. 208.
Dersław Grochala kaszt, santocki 208.
= h. Leszczyc 1395 r. 287.
=: hr. h. Godzamba ojciec Lupusa bisk.
płoc. 360.
= z Jakuszowic 1199 r. 140.
= kaszt, gnieżnieó. 1382 r. 376.
zz podczaszy u Bolesława Krzywoust.
1114 r. 140.
= s. (!) poprzedzającego 1280 r. 140 —
141. ^n
= stoi. krak. 1366 r. 106. c -^
Derszniakowie h. Korczak 681. 682.
Desznica w. w wojew. krak. W. 962.
Deszpoth herb 869.
Detkonius Paulus magister f 1641 r. 650.
Dębiany 543.
Dębica M. nad Wisłoka w wojew. sandom.
pow. pilżnień. 136. 696. .^j
Dębiccy h. Gryf 135.
Dębieć Mistko radź. krakow. w 1414 r.
893.
Dębieńscy b. Odrowąż 515 — 516, zob. i de
, j „ > Szczekociny.
Y^zi: h. Rawicz 543 — 545.
.irvśi Andrzej 1400 r. 543 — Andrzej star.
lubomski t. — Bernat chor. krakow.
1300. t. — Erazm dziek. krak. 219.
• . 543. W. 930 — Hieronim 643 —
Jakób podsęd. krak. t. — Jakób
rotmistrz t. — Jakób s. Andrzeja
t. — Jakób star. czorsztyó. t. —
Jakób wda. sandom. star. krakow.
w r. 1477. 758 — Jan star. lubom-
ski 543 — Kasper podkom. miel-
j^ nicki t. — Maciej rotmistrz 643 —
1^.?. 645. 847— 848. 861 — Mikołaj
643 — N. s. Jakóba star. Czor-
sztyn, takiż sam star. 543. 890 —
Piotr sędz. ziem. krakow. 643 —
Sebastyan t. — Stanisław star. chę-
cin, t. — Walenty t. — Walenty
kaszt. krak. kanol. kor. 543. 878 —
Wojciech rotmistrz brat Macieja rot-
mistrza 545.
Dębnica w. u Gniezna w wojew. kalis. 471.
623.
Dębno herb 384. W. 945.
= 384.
z == a Jasan sęd. krak. 384.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
XXI
Dębno m. założone na posadzie w. Zapole
385.
= w. w woje w. krak. 2 m. od Wojni-
cza 501. 502. 503. 515. 516. 884.
pjj,(. de =: Bartosz przed 1490 r. 502.
516 — Jakób h. Odrowąż podskar.
kor. 1462 r. potem kane. następnie
wda. sandom. nakoniec kaszt, kra-
kow. 501. 502. 503. 515. 516. W.
940.
Dęboróg herb 759.
Dębów w. w parafii przeworskiej w wojew.
rusk. ziemi przemy s. 481.
DęBOWo w. w kasztelanii nakiel. wojew.
kalis. 397.
Dębowscy h. Jastrzębiec 185.
=: h. Kożlarogi 267.
Dębowska góra w. w wojew. łęczyc. 267.
Dębscy h. Prawdzie 630.
DiTRiCH Mikołaj radź. krakow. w 1459 r.
598.
Dłótowie b. Abdank 226.4 feo^^.ra
Dłótowscy h. Wąż 365. fvT ',uk<.
Dłcbma w. w wojew. krak. 14. ,.„,''
Długie kąty w. w wojew. brzesko -kujaw.
do star. przedec. należąca 99.
Długoborscy h. Topór 104.
Długojewscy h. Prus Iszy 528.
Długosza herbarz, miejsca przytoczone z nie-
go przez Paprockiego: 58. 187. 196.
216. 228. 230. 236. 243. 247. 254.
285. 291. 298. 315. 327. 333. 335.
337. 341. 344. 345. 347. 349. 351.
353. 360. 364. 367. 376. 380. 384.
396. 404. 414. 417. 472. 480. 499.
518. 525. 539. 551. 656. 559. 577.
580. 584. 591. 613. 620. 635. 644.
647. 670. 675. 677. 695. 700. 701.
712. 717. 719. 727. 729. 740 d. r.
741. W. 950.
Długoszowie h. Wieniawa 535.
Jan 535. 782. Jan starszy s. Jana poprze-
dniego kan. krak. nom. arcy bis. lwów.
3—4. 107. 299. 615. 526. 536. 782.
807— Jan młodszy brat kan. 515.
626. 535.
Długoszyn w. w wojew. krak. na granicy
:* szląskiej 125.
Dłuscy h. Kotwicz 705.
- h. Półkozic 253. W. 937.
Dłuscy h. Trzaska 343.
Dłusko w. w parafii ciążyń. wojew. kalis.
239.
Dłużniewscy h. Dołęga 402.
= h. Prus 3ci 630.
Dmochowscy h. Pobóg 234.
Dmościccy b. Ostoja 371.
Dnieprowe porohy 158. 222.
Dobczyce m. nad Rabą w wojew. krakow.
311.
Dobieccy h. Grzymała 619.
= h. Ogończyk 523.
Dobiesław rzeczony Sówka z Golczewa
h. Prawdzie bisk. płoc. 367. 621.
d. r.
=: sęd. nadw. Kazim. ks. kujaw, i łęczyc.
1248 r. 465.
= z Michałowa wda. krak. w 1370 r.
127.
=z wda. krak. w r. 1468. 136.
Dobiesławice w. w wojew. krak. 1 m. od
K«8zyc 300. 301.
Dobieszewscy h. Szeliga 379.
DoBKOWiE h. Gryf 136.
Dobra w. pod Tymbarkiem w wojew. krak.
507.
Dobrany (Dobro wany) 122.
DoBROCiESCY h. Brochwicz 721.
Dobrogost z Nowodwora h. Nałęcz zwany
Wydrzysko bisk. pozn. potem arcy-
bisk. gnieżn. 198. 209. 376 — 377.
662. 765.
= h. Rola hetm. nadw. za Kazim I. kr.
336.
= rycerz mający udział w morderstwie
Św. Stanisł. 140.
r= s. Wawrzyńca h. Hołobóg 394.
=: wda poznań. 1226. r. 209.
DoBROGOwscY h. Grabią 720.
Dobromir de Słopa (Człopa) 207.
DoBROMOWicE (Dobranowice) w. w wojew.
krak. Y^ ™- ^^ Gdowa 125.
DoBROSiELSCY h. Cholcwa 352.
DoBROsoŁowscY h. Róża 468.
Gabryel t— Marcin rzeczony Knecht
rotmistrz 468. 854 — Stanisław 468.
Dobroszyce w. 244.
DoBROwoDA w. paraf. 2 m. od Korczyna
w wojew. sandom. 257. 646,
DoBRSCY h. Jastrzębiec 184.
1X11
SKOROWIDZ DO HERBÓW
DOBRZELEWSCY h. RÓŻa 471. l':id(l
DoBRZYCCY h. Les7,czyc 290.; '' •" '>"'M^i
DoBRZYKOWscY h. Dołęga 402.
Dobrzyń M. nad Wisła stołeczne ziemi t. n.
41. 906. 913— herb miasta 913.
Dobrzyńska ziemia 912—913.
herb ziemi t; '^l'''^^' " • '
DOBRZYNIEC 474. "^ "
DoBRZYNiECCY łi. Ciołek 473. 474.
— h. Prus. 3ci 630.
Dobrzyńscy h. Koźlarogi 270. ' ' >'''»«"^'
DoBRZYSZEWscY h. Łada 424.
DojDTREK synaczek Klemensa z Klimuntowa
kaszt. krak. 125.
DouNA 855. . r •'
DoLiWA herb. 236. "'^^^ -^^k" ' v>m -
Dołęga herb 399. 442. '^ -.f ^^:--
Domańscy h. Larysza 338'.' ^^•'^^J!'^^ -^
DoMARACCY h. Ostoja 372. ^-^-^^
DoMARAT h. Grzymała bisk. poznań. 237.
577. 614.
=: h. Grzymała generał Wielkopol. 614.
— de Kobylani kaszt, blecki 1428. r. 107.
= z Wścieklic chor. krak. 64. '-""^
DoMARATowiE h. Oksza 565.
DoMASzowscY (właściwie Domaszewscy) h.
Jastrzębiec 148. W. 930. ■ ---oU
DoMCZEŁAJ w. 197. :r -I -o^^:
Domin Piotr h. Baran hetm. nadwor. 320.
Dominikanie (Praedicałores) 500. d. r. 704.
DOMINIKANKI 39. 208.
Donato wo w. 2^^ m. od Kościana w woje w.
poznań. 208.
Z =: a zob. Mikołaj.
Dobczyce w. 244.
DoRAŃscY h. Jastrzębiec 185. W. 930.
Dorohim (Dorohen, Dorohoe) m. nad jeż.
t. n. w Wyższej Mołdawii 381. 817,
DoROHOSTAJSCY h. Lcliwa 839 — 841. "Jrj
Ałexander s. Mik. wdy 840.— An:-
.wdtow ^f^ej g Mikołaja miecz. 841 —
Andrzej s. Olechna 840 — Jan s.
Piotra kuehm. lit. t. — Jan wnnk
Monwida wdy., od niego Zabrzeziń-
scy, zob. tę nazwę 841 — Jerzyk
.^<H Wijg^ Mikołaja miecz., od nich Jerzy-
kowiczowie zob. tę nazwę t. — Ju-
'-" '.^^t' śko (Jachno) s. Monwida 840 841—
Mikołaj, miecz. lit. 840 — Mikołaj
wda. połocki t. — Monwid wda.
wileń. 839. d. r. 840 — Olechno s.
Monwida 840 — Piotr kuchmistrz
lit. 840. 843 — Piotr s. poprzedza-
jącego 840 — Szczęsny s. Mik.
miecz. 841 — Stanisław s. Olechna
840 — Stanisław s. Piotra kuchm.
lit. t. — Zuk 8. Mik. miecz. 841.
Dorpat (Derpl, Tarbat, Torpatnm, Derptam)
M. w Estonii nad rz. Embach 262.
824.
DoRUCHOWscY h. Niesobia~344. "' '>««<*«»^
Dowgierdowie h. Łabędź 851. v/6h^U
Dowmont ks. lit. 763. ^
DowojNA wda. połocki 843. 854. >^'m^
Drahim (Draheim) M. staros. w wojew. po-
znań, przy granicy Pomeranii, dzid
w. t. n. 258.
Drabin Mały w. w wojew. płock. 612.
Drąbińscy h. Suchekownaty 612. '^ ''^a;iłJJ
Drąkieńsgy h. Przyjaciel 743. "' '
Drobnin (Drobin) m. w wojew. płoc. 1Vb
m. od Raciąża 624.
Drobotowie h. Doliwa 242.
Drochczany w. w wojew. sandom. pow. pil-
żnień. 557.
Drochowscy h: Jastrzębiec 183.
Drogomier herb 739.
Drogosław herb 757.
=: h. Zerwikaptur 1106 r. 445.
zr :hr. h. Abdank ojciec Pietrzyka de
.U))! ,! skorzew bisk. poznań. 218.
Drohicińscy h. Nałęcz 212.
Drohiczyn M. na lew. brzegu Bugu w ziem.
•*-^<'' ■ chełms. 448.
j^§i: • (Drogiczynum) M. stołeczne nad Bu-
•')'■ giem w wojew. podlaskiem 920.
t>R0H0Busz dawniej przemożny gród, obe-
cnie w. nad Horyniem w wojew.
wołyń. 448.
Drohobycz nad Tyśmienicą w wojew. rusk.
ekonomii sambor. 811.
Drohostaje 840 d. r.
DROjfiwscY (właściwie Drohojewscy) h. Kor-
czak 682.
Jan bisk. kujaw. 682 — Jan Krzy-
sztof sekr. kr. t. — Jan s. Stan.
sekr. kr. t. — Jan Tomasz star.
przemys. t. i 878 — Kilian 682 —
Krzysztof s. Stan. t. — Stanisław
kaszt, przemys. t.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
iim
Droszewscy h. Wczele 642.
Drożdeńscy Ulowie h. Sokola 346.
Drozdowscy h. Jezierza 707.
Drozdzino w. w wojew. mazow. w. pow^
Ciechanów. 4f)5. .7.,/-"!"
de = Chrystynus 405. 410.
Drożdżów w. w wojew. łęczyc. 181.
Drozdżowscy h. Jastrzębiec 180 — 181.
Drożeńscy h. Slepowron 410.
Druszkowo w. 123. i.. ;[,).!
Drcszkowscy h. Pras Iszy 528.
Drdszów (Druszków) w. w wojew. krakow.
6. m. na połnd. Bochni 125.
Drlżbicowie h. Janosza 325. )/.ijij1
Drożyna herb 196. /r v/
Drwalewscy h. Ogończyk 522. .1 .h
— h. Przyrowa 728. tsgfiii^Il -.'AIk^
Drya (Matina) herb 638.
Dryznowie h. Gozdawa 859.
Drzemlikowie h. Korczak 691.
Drzewica herb. 737.
,o-0,i. M. nad rzecz. Ł n. w wojew. sandona.
pow. opoczyń. 108. 478.
Drzewieccy h. Ciołek 478.
Maciej prób. skarbimier. i podkane.
.tial.-^or., następnie bJsk. przemyśl., dalej
( 1 0^ kanc. i bisk. knjaw., nakoniec ar-
V cybisk. gnieźnieó. 108. 307. 320.
^ 478. 586. 705. 814. 816 — Wale-
r: ~ ryan sekr. Zygm. I kan. krakow.
n pozn. 478.
Drzewoszewscy h. Zaręba 579.
DuB.^ffiwscY h. Ostoja 370. 372.
Dubiecko M. nad Sanem w wojew. msk.
ziemi przemys. 202.
DoBiNKi M. w wojew. wileń. W. 963.
DuBKOWscY h. Janosza 325.
DuBNO M. nad rz. Ikwą w wojew. wołyń.
437. 448. 450—451. 452.
DuBRAWSCY h. Sas. 697.
DuBROWA 844.
DoBROWNA ^Dąbrówna) M. w wojew. witebsk.
naa Dnieprem 854. . i
Dudko WIC Jan s. Wawrzyńca 214.
= Wawrzyniec biegły prawnik ojciec
:i«T/i poprzedzającego t. kma^ili
Ddliczowie h. swego własnego 868.
DcLSCY h. Gryzyna z odmianą 742.
f:;:^ ^Ijk-Przegonia 374 — 375.
Jan kaszt chełmiń. podskar. kor.
375. 879.
\ Dunaje w (Dunajów) m. w wojew. rusk. zie-
j mi lwów. 808.
! Dunikowscy h. Abdank. 226. - ;-j
Duninowie h. Łabędź 566— 568. 850. :
Andrzej podkom. brzesk. 568 -t-|
Andrzej star. brzeżnie. i bolesław.
t. — Andrzej s. Piotra wdy. brzes.
t — Egidyusz s. Piotra 567 — Ja-
kób 568 — Jan, Andrzeja star.
brzeżnie. brat. t. — Jan podsęd.
sandom. 1429 r. t. — Konstanty brat
Egidyusza 567 — Mikołaj s. Stanis.
.;.-, kaszL 568 — Piotr. zob. Piotr
.,^lfr zSkrzynna — Piotr kaszt, sandom.
prrpT. 1270 r. 568 — Piotr kaszt sieradz.
t — Piotr marszał. nadwor. t. —
Piotr Koniński sęd. sandom. 1449 r.
t — Piotr s. Andrzeja t. — Piotr
wda brzesk, t — Sebastyan s. An
^,>.j drzeja, a wnak Piotra wdy brzesk.
;, t.,^. Stanisław kaszt inowłocław.
_ t,;'.*f*- Stanisław podkom. inowło-
cław. t — Wincenty stoL łęczyc, t
DuNOSi (Donosi) w. w wojew. krąk. 2 m.
od Korczyna 301. ; > rz-łiiiHafsG
de zz. zob. Bohan Jsai. ^p-j^g
DupiCK w. w wojew. krak. 189. ^^f.ifrs.rmG
DuRACZOWiE h. Odrowąż 517.
Dusenin (? czy nie Bażenin) M. w wojew.
Sieradz. 467. . ^^ 7;)«wooxłiJi!\(J
Duszewscy h. Pobóg 858. ^ .. ^
Dyament (Dunamant, Diinamiinde) zamek
przy njścia Dżwiny.2. m. od Rygi
857. :^;-.iro.v i
Dylągowscy h. Nałęcz 214
Dylów w. w wojew. sieradz. 563.
Dymińscy h. Dołęga 403. MffoA\nm\(l
Dymitrowie h. Nieczaja 330. • disr^O
; Dymitrowscy h. Prus Iszy 527. </\fiH!ui
Dyneburg zamek obronny w Inflantach nad-
rz. Dżwiną 858.
Dynów M. nad Sanem w wojew. rusk. ziem.
przemys. 240. 368.
Dyslowie h. Gozdawa 859. j viJw3jnjiva
Dzberkowscy 1l Wczele 642. • 'i
Dzdziczieński Phiol Swantosław śwd. na-
przyw. 1467 r. 639.
Działoszyn herb. 333.
Xliv
SKOROWIDZ DO HERBÓW
(w.
»X1({
Działoszyce m. w wojew. krak. 186. W. 931.
DziAŁYŃscY h. Ogończyk 520—521.
DziATKOWICE 462.
DziDDscY (właściwie Dziadnscy ) h. Kożlaro-
gi 269.
DziEBAKOwscY h. Jastrzębiec 183.
DziECHTARSCY h. Drya 640.
DziECiĄTKOwscY h. Kożlarogi 270. W. 941.
DziECZEŃscY h. Doliwa 242. -*
DziEDOszYCCY h. Sas. 696. - -^
DzffiDziccY h. Dołęga 403.
Dziedziniec 843.
DziELEczYŃscY h. Wczcle 642. ■^^'■^
DziERżANowscY h. Gozdawa 292—293.
Andrzej 292 — Andrzej s. Jana
292—293— Andrzej op. Wągrowiec.
293. 605. 884 — Jakób s. Jana
"•\ 292. 293 — Jan s. pierwszego An-
^ ^:^- drzeja 292 — Jan łow. knyszyń.
y^ 293 — Marcin s. Stanisława 293 —
■ - Matyasz s. Stan. t. — Mikołaj s.
• ' Jakóba t. — Mikołaj s. Jana 292.
293 — Sebastyan s. Stanisł. 293—
' • Stanisław s. Jana 292. 293 — Sta-
^ ''^^ nisław s. Jakóba 293 — Stanisław
s. Stanisł. t.
DziERŻASNA (Dzierążnia) w. paraf, w wojew.
krak. pod Działoszycami 500.
Dzierzgowo w Mazowszu 3 m. na wsch. od
Mławy 172.
de — zob. Jeżewski Pomścibór.
Dzierzgowscy h. Jastrzębiec 172. 181.
Jan wda mazowiec 193 — Mikołaj
; ". arcybisk. gnieżn. J72. 193. 307.
J« '« ^ przedtem bisk. kujaw. 553. 583 —
Pomścibór kaszt, ciechan. 172. 193 —
Stanisław sęd. ciechan. 172 — Zbo-
żny kaszt. Sochaczew, t. ^•"'^ woi/Cl
DziERZKOwiE h. Nieczuja 329. ' ' ^ -fd
Dzierzkowscy h. Jastrzębiec 168. ^^
DziERZNA (Dzwierzno) 732. 741.
Dziewiąte 257.
DziEWoczKowiE h. Syrokomla 858.
DziĘGiELOwscY h. Jastrzębicc 183.
Dzikowie h. Doliwa 241.
DziUBLĘWSCY h. Dołęga 403.
DziuGŁOWscY h. Kożlarogi 270.
DziuRów w. w wojew. sandom. pow. radom.
516.
Dziwie w. do star. przedeckiego należąca
w wojew, brzesko-kujaw. 99.
DziwoszowiE h. Świnki 398.
DzwoNKOwscY h. Przegonią 375; <'>'»5^«sontl
DzwoNowscY h. Prawdzie 632. "
Ederer Jan radź. krak. w 1395 r. 893.
=: Michał ladz. krak. w 1444 r. 895.
Edling Mikołaj radź. krak. 1363. r. 892.
Egidzi ardziekan (archidiakon) łęczyc. 1 260 r.
573.
Ejkłer Jan starszy krawieckiego cechn,
radź. krak. w 1536 r. 897.
Elbląg (Elbinga— Ełbing; M. nad rz. t. n.
w wojew. malborgskiem 777.- 779*^
d. r. 788. iJdfrHJAWHÓ
Eliasz (Heliasz) I wda wołoski g. Alexan-
dra 792. 794 d. r. 795. 803.
Elphenstein Gwilhelm komtur grudziądz-
ki w 1410 r. 774.
Elżanowscy h. Ostoja W. £44.
Elżbieta cór. Bolesława ks. szczecińskiego,
a wnuczka Kazimierza Wiel. kr. pols.
zaślub. 1363 r. Karolowi IV ces.
niem. f 1393 r. 45.
= cór. Wład. Łokietka a ż. Karola kr.
węgier. (zaślub. 1320 r. f 1380 r.)
-- 41. 44. 46. ^
'5kV?'cór. Władysł. Jagiełły kr. pol. uro-
.■łjr,,h. dzona z Jadwigi (1399 f t. r.) 766.
r: cór. Alberta kr. rzymskie, i węgier.
ż. Kazimierza Jagiellończyka (zaśl.
1454 t 1505 r.) 503. 804. 813.
= cór. Kazim. Jagiellon, kr. pol. i Elż-
biety cór. Alberta ces. niem. zaślub.
Fryderykowi ks. lignic. (urodź.
1472, zaśl. 1492r.)813 d. r. 819.
•'=: cór. Ferdynanda I ces. Isza ź. Zygm.
Augusta kr. pol. (zaślub. 1543tl545r.)
823. d. r. 824.
Engelbert op. biszowski (koronowski)
1288 r. 397.
Engelzberg zob. Pokrzywno.
EoBANus Hessus poeta łaciński; wiersz jfe^^
„de bono viro^ 699.
Eperies (Preszów) (de) Pacusius radź. krak.
1363. r. 892.
Erazm bisk. płocki 108. 193. 634. ;J^
— h. Ciołek wda mazowiec. 1388 r. 473.
Ercieszowsct h. Rola 336.
.<A'&
RYCERSTWA POLSKIEGO.
xxt
Erozbor Wojciech komt wortelzbnrg, 1410 r.
780.
Ebtk xiv kr. szwedz. (od 1560 dol568 r.)
825.
EuDOXYA cór. Konrada ks. mazowiec. ż.
Teodora ks. bremen. a matka Hen-
ryka Kietlicza arcybisk. gnieżn. 670.
Fabrald op. czermeński 197.
Falczewscy h. Trąby 610.
Falęcct h. Belina 430.
= h. Jastrzębiec 186. W. 931.
= h. Leszczyc 290.
Falcczyce w. w wojew. mazov7. ziem.
czersk. 180.
Falisław podkom. sandom. 1252 r. 124.
Falisławice (Fanisławice) w. w wojew. san-
dom. 1 m. od Małogoszczą 244.
Falków w. w wojew. sandom. pow. opo-
czyń. 237. 258.
de =: zob. Piotr.
Faburejowie h. Sulima 581.
Jan 581. 770 — Paweł 820.
Faściszewscy h. Osmoróg 340.
FaśCiszowa w. w wojew. krak. pod Za-
kluczynem 340.
Felburg zamek w Inflanciech 824.
Felin (Felinum) zamek w Estonii nad rz.
Felin 824.
Feles^ de Crucza mansyonarz. koś. ś. Ja-
kóba za murami M. Krak. w 1462 r.
301.
Fentlandl Jan radź. krak. w 1408 r. 893.
Fenwenna cór. Zemomysła ks. sieradz. i
Salomei ks. pomór, a ż. Stefana kr.
Węgier. 122.
Ferdynand I ces. (f 1564 r.) 821. 822.
Ferens, Węgier, star. lanckoroński 1584 r.
890.
Feszhauf (Fischhausen) M. w Prusacli ksią-
żęcych nad Frischhaff 457.
Feter Paweł radź. krak. 1446 r. 895.
= Piotr radź. krak. w 1414 r. 893.
Filip h. Gozdawa arcybisk. gnieżnień. 291 —
292. 298. 574. 724.
= h. DÓliwabisk*. płoć. 230. 236. 291.
r= L h. Wieniawa bisk. poznań. 532.
— n. h. Wieniawa bisk. poznań. 532.
Filipowscy h. Pobóg 232—233.
Hieronim Kraj czy kor. 232. 233
833 — 834.
Firlejowie b. Lewart 491 — 497.
Andrzej kaszt łubel. 494. 497.498 —
Andrzej s. Jana wdy. krakow. 497.
498 — Henryk s. Jana wdy. lubel.
i marsz. wiel. kor. 496 — Jan kaszt,
bełs. dalej wda. lubel. marsz. wiel.
kor. nakoniec wda. krak. 494. 495 —
497. 872. d. r. 874. 899 — Jan s.
Jana wdy. krakow. 497. 498 —
Jan s. Mikołaja kaszt, bieckiego
497 — Mikołaj wda. sandom. dalej
kaszt. krak. hetm. wiel. kor. 493 —
494. 809. 813. 816. d. r. 820. 821.
846 — Mikołaj s. Mik. kaszt. krak.
493. 494. 495 — Mikołaj kaszt,
biecki 497 d. r. 498. 879. 890 ^
Mikołaj kaszt, rawski 494. 497.
498 — Ostazyus stoi. krak. w 1137 r.
492 — Piotr sęd. ziem. lubel. 493 —
Piotr wda. rusk. 493. 494—495. —
Piotr s. Jana wdy. krak. 497. 498 —
Stanisław w 1337 r. 492 — N. prób
koś. ś. Floryana w Krakowie 1317 r.
492.
Floryan h. Koźlarogi bisk. krak. zob.
z Mokrska Floryan.
— h. Leszczyc bisk. płoc. 209. 287.
592.
= haeres de Mojkowice 1410 r. 256.
267.
== z Korytnicy kaszt, wiślic. 265.
■zz z Kurdwanowa ojciec Jako ba h. Sy-
rokomla bisk. płoc. 228.
= miecznik krak. w 1253 r. 130.
= wda. sandomier. 231.
= podskar. Kazim. ks. kujaw, i łęczyc.
1248 r. 465.
FocHSZAGELT Piotr radź. krak. w 1387 r.
892.
FoGiEL pielgrzym, chorąży 33ciej chorągwi
w wojsku krzyżac. w bitwie pod
Tannenbergiem w 1410 r. 780.
FoGiELWEDER Audrzcj radź. krak. w 1539 r.
898.
== Andrzej s. Andrzeja radź. krakow
w 1673 r. 898. 899.
= Leonard radź. krak. w 1506 r. 896 —
897. 898.
Bibl. pols. Skorowidz do herbów rycerstwa polskiego. B. Paprockiego
XXVI
SKOROWIDZ DO HERBÓW
FoGiELWEDER Piotr 8. Andrzeja radź. krak.
w 1574 t 1676 r. 898. 899.
= Stanisław sekr. król. 898.
FoLKiNBEBG Jan radź. krak. w 1405. r. 893.
FoNTANi {Fontanm) Walenty magister nauk
wyzw. 768.
FoscHAGiEL Wojciech radź. krak. w 1379 r.
892.
Fox {Foxius) Marcin medyc. dr. prof. akad.
krak. 768.
Franca (morbus gallicus) 901.
Francbank radź. krak. 735.
Franciszek mistrz {magister) kanc. krak.
w 1317 r. 492.
Franciszkanie {Fratres minores) 33. 141.
465.
Francus Piotr h. Koźlarogi z odmianą,
geometra Steiana Batorego kr. 282 —
283.
Franko h. Prawdzie bisk. wrocław. 460.
620.
Fredenreich Pemigus radź. krak. w 1415 r.
893.
Fredrowie h. Bończa 602.
Andrzej wda. podoi. 602 — Andrzej
s. Stan. t. — Dobiesław marsz. kor.
t. — Franciszek t. — Jan kaszt.
sanoc. 602. 878. 879 — Jan wda
nisk. 1496 r. 602 — Jerzy wojski
Sambor, t. — Stanisław wojski sam-
bor. t. — Walenty podczasz. prze-
mys. t.
Frejberg Mikołaj radź. krak. w 1401 r.
893.
Fryderyk HI ces. (f 1493 r.) 798.
= Jagiellończyk kard. arcybisk. gnieźn.
i bisk. krak. (f 1503 r.) 189. 248.
466. 807. 809. 812. 813. 818.
= ks. saski wiel. mistrz, krzyźac. (od
1498 t 1510 r.) 812.
Frykaczowie h. Nowina 313.
Frystaccy h. Radwan 359.
Mikołaj 797.
Fryzer Urban nieprzyjął radziectwa krak.
• w 1580 r. 899.
FuLKO h. Gryf, brat Klemensa z Klimunto-
wa wdy głogów. 125.
— h. Lis arcybisk. gnieźn. 188 — 189.
208. 574.
FuLKO (Pełka) h. Lis bisk. krak. 120. 188.
197. 541.
= z Koziegłów h. Lis kaszt. krak. 1194T.
188.
z= h. Lis wda krak. 1082 r. 187. i?i
rr haeres de Ossowa 1368 r. 127.
FuLSZTYN (Felsztyn) m. nad rz. Strwiąż
w woje w. rnsk. ziemi przemys. 666.
= (Ftilstein) w. w Morawie w ob. pre-
rau. 3 m. od Jagendorf 665.
FuRSTENBERG Wilhelm mistrz kawalerów
mieczowych 824. t r.
Oabońscy h. Janina 318.
Gadomscy h. Rola 337.
Gaj w. w wojew. łęczyc. 218. 267 516.
de = zob. Gajewscy, Skoro wie.
Gajewscy h. Koźlarogi 267.
— h. Ostoja 372.
Galczbach (de) Margward komt. brande-
burg. 1410 r. 782.
Gallus Bernardinus Dalmata f 1517 roku
744.
Gałąski w. w wojew. kalis. 142.
Gałczeńscy h. Sokola 346 — 346.
Gałemscy h. Dołęga 402.
Gałcscy h. Korab 589.
= h. Prawdzie 632.
=: h. Wczele 642.
Gał:ęzowscy Kaimowie h. Tarnawa 576.
Gałka Prandota h. Odrowąż hetm. prze-
ciwko Czechom 1345. r. 502.
Gamratowie h. Sulima 583.
Piotr arcybisk. gnieźnień. i bisk.
krak. 172. 683. 623 — Stanisław
kaszt połaniec. 1413 r. 683.
Gara Władysław podskar. królest. węgier.
797.
Garbice (Garbowice) w. w wojew. i pow.
sandom. 268.
de =: zob. Jędrzej.
Garbowo 582. 770.
de = Jan h. Sulima zabity pod
Chojnicami 1460 r. t.
Garbowscy h. Srzeniawa 205.
Gardlica (Duchowna) w. 1 % m. od Krak.
461.
Gaegów (Kargów) w. nad rz. Schodnią
w wojew. sandom. pow. wiślic. 44.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
XXVII
GamćÓwscy h. Róża 468.
Garliccy h. Prns Iszy 528.
=: h. Strzemię 304.
Garno 62.
Garntszowie h. Róża 467 — 468. W. 949.
Stanisław podstoł. krak. t. i 890.
Garrechter Tomasz radź. krak. w 1452 r.
895.
Gartner Jan radź. krakow. w 1467 r.
895.
Garwascy h. Grzymała 615.
GASTt^T bierze w unią 1413 r. na dom
swój herb Abdank 861.
Gaudencyusz brat św. Wojciecha arcybisk.
gnieźn. 456. 457. 458.
Gaudenty bisk. lubus. 255.
Gaudium (Wesele) herb św. Bernarda
638.
Gauro Jan radź. krakow. w 1476 r.
896.
= N. syn jego magister praełorii t
Ga WŁOSCY h. Ostoja 373.
Gawłoski Piotr h. Eożlarogi proboszcz
wolbor. kan. łęczyc, łowicki sekr.
kr. W. 941.
Gawronów 749. 760.
Gawrońscy h. Rawicz 550.
= h. Świnki 398.
Gawrony w. w wojew. sandom. pow. opo-
czyń. 550.
=: 643.
Gąsawa w. nad rz. i jezio. Gąsawką 1 m.
od Zninn w wojew. kalis. 128.
208.
Gąsińscy h. Grzymała 619.
Gąska herb, zob. Paparona.
Gąsowiec Piotr medicinae doctor et lecłor,
radź. krak. w 1468 r. 895.
Gątkowscy h. Korab. 589.
Gdańsk (Danłiscum, Gedanumj Dantzig)
na lewym brzegu Wisły 1. m. od
jej ujścia do morza Bałtyckiego, M.
słółeczne w wojew. pomór. 40. 309.
317. 783 d. r. 784. 788. 821. 922.
herb M. 922.
Wyprawa Stef. kr. w r. 1577 dla przy-
wiedzenia do posłuszeństwa zbun-
towanego tego M. 93. 98. 876. —
Porażeni Gdańszczanie pod dowódz-
twem Jana z Kolna u wsi Lubisze-
wa przez Jana Zborowskiego kaszt.
i hetm. nadw. 148 — 155 — Za-
bici i ranni z Polaków 152 — Siły
wojsk z obu stron 153 — 154 —
Imiona panów którzy swe poczty
na potrzebę tę stawili 154 — Licz-
ba pobitych z obu stron Ł — Łupy
i liczba więźniów zabranych 155 —
Szczegóły inne 202.
Gdeszbńscy h. Gozdawa 296.
Gebartowie h. Jastrząbiec 179.
Gedczyce w. 126.
Gedeon (Gedko) h. Gryf bisk. krak. 29 —
30. 120—121. 188. 255. 351.
= = h. Gryf, bisk. płoc. zob.
Gosław.
Gedruciowie (Gedroicowie książęta) h.
Róża 857.
Gedymin ks. lit (od 1315, zabity 1340 r.)
764.
Gelasinus Mikołaj O. P. D. radź. Iwow.
907.
Gelorn Hieronim radź. krak. w 1563 r.
899.
Gems w. w wojew. krak. 189.
Genczkner Kasper radź. krak. w 1492 r.
. 896.
Gerard h. Łodzią bisk. kujaw. 397. 551 —
552.
zz. proboszcz wiślicki 1266 r. 248.
Gensmenler Erazm radź. krak. w 1421 r.
893.
Gerstendorff Jan radź. krak. w 1452 r.
895.
Getzenbergier Ulrych radź. krak. w 1479 r.
896.
Gidzielscy h. Róża 471.
GiEBiLL Mikołaj radź. krakow. w 1468 r.
896.
Giebułtów w. w wojew. krak. 189. 190.
Giebułtowscy h. Lis 189 — 190.
Andrzej s. Stanisława 190 — Chry-
styn z Koziegłów kaszt sandecki
189. 809 — Chrystyn z Koziegłów
189 — Chrystyn brat Jana w 1440 r.
190— Jakób z Koziegłów star. prze-
my8.w 1466 r. 189 — Jan w 1440 r.
190 — Jan brat Jana w 1440 r.
190 — Jan proboszcz pilecki 190 —
Jan 8. Stanisława t. — Józef 8. Zbi-
xivin
SKOROWIDZ DO HERBÓW
gniewa t — Prandota z Koziegłów
w 1366 r. 189 — Stanisław s. Zbi-
gniewa 190 — Wincenty s. Zbigniewa
t. — Wojciech pis. w kancelaryi mniej-
szej 190 — Zbigniew s. Jana 190 —
Zygmunt s. Stanisława t. —
GiEDZEŃscY h. Prawdzie 631.
GiEJSTERUs radź. itrakow. w 1391 r.
892.
GiEJTAN Piotr radź. krakow. w 1395 r.
893.
GiEŁCZEWscT (lepiej Kiełczewscy) h. Jani-
na 318.
GiEECZ Jan, Ślęzak 904.
GiEMiELENiE W. W ksicstwie raciborskiem
685.
GiEMLiCH Mikołaj radź. krak. w 1397 r.
893.
GiERALD (Grieraldus) op. Jędrzejów. 1368 r.
1-27 d. r.
GiEBAŁD h. Osmoróg bisk. kojaw. 66.
340.
= prób. czerwień, potem bisk. ruski h.
Osmoróg 339.
GiERAŁT herb, zob. Osmoróg.
GiERATŁOwiE h. Osmoróg (Gieralt) 340.
GlERAŁTOWSCY h. Saszói* 711.
GiERKOwiE h. Taczała 732.
GiERSTMAN Jan radź. krak. w 1466 r.
895.
Giętko miles daje świadectwo o cudach
przy grobie św. Stanisława 123.
GiGAŃscY h. Junosza -326.
— h. Nałęcz 215.
GiLiN 174.
GiRKARDORFF Piotr radz. krak. w 1389 r.
892.
Giżyccy h. Gozdawa 294 — 295.
Andrzej s. Gabryela 294 — Andrzej
s. Jerzego 295 — Bartosz s. Ga-
bryela ii 94 — Gabryel s. Matya-
sza t. — Jakób s. Jerzego kasztlna
t — Jan kantor krak. dziek. po-
znań, t. — Jan s. Matyasza t. —
Jan 8. Stan. sędziego 295 — Jan
8. Stanis. t. — Jerzy kaszt, sanoc.
294 — Jerzy s. Stanis. sędz. 295 —
Jerzy 8. Jana t. — Marcin s. Jana
^ — Matyasz sędz. sanoc. 294 —
Matyasz s. Stanis. 295 — Mikołaj
marsz. ks. mazowiec. 294 — Pa-
weł bisk. płoc. 294. 526. 693. 802 —
Paweł de Humniska 294 — Piotr
t. — Piotr de Humniska t. — Rafał
s. Jerzego kasztel, t. — Rafał s.
Jerzego 295. — Stanisław sędz. sa-
noc. t. — Stanisław s. Jana t. —
Stanisław s. Jerzego t. — Stanisław
s. Matyasza 294 — Stanisław s.
Stanisł. sędz. 295 — Symon s. Ja-
na t. — Wacław 8. Gabryela t. —
Walenty s. Jerzego t. — Więcsław
sędz. Sochaczew. 294. — Wincenty
marsz. ks. mazowiec. t. — Wojciech
8. Jana 295. \0
Giżyccy h. Nałęcz 214.
Giżyce w. paraf, w woje w. rawskiem
294. .i>
Glac Jodok radz. krakow. w 1516 r.
897.
Glaubicź herb 673. "^
Glaubs Teodor 1361 r. 673.
Glerzer (Glezer) Mikołaj radz. krakow.
w 1423 r. 894.
Glew w. w wojew. krakow. w parafii igo-
łoms. 367.
= de... zob. Słiborius.
Glewscy h. Ostoja 373.
Glinka w. w wojew. mazow. ziemi wiskiej
445.
Glinko WIE h. Trzaska 341 — 342.
Andrzej brat Jana 342 — Jakób
star. na Podhajcach 342 — Jakób
star. wyski f 1503 r. 342. 817 —
Jan 342 — Mikołaj kaszt, wyski
w 1440 r. 341 — Mikołaj kaszt,
wyski 342.
Glinnik w. w wojew. sandom. pow. pil-
żnień. 295.
Glinojecko (Glinowieck) w. paraf, w wo-
jewódz. mazowiec. nad rz. Wkrą
234.
Glińscy h. Jastrzębiec 185. W. 931.
=: h. Pomian 538.
= h. Radwan 369.
Gliński Chrzysztof h. Lis 195.
zz kniaź Michał 814. 815. 816. 819.
841. 846,
RYCERSTWA POLSKIEGO.
XIII
Gliński Jan h. Nowina pis. grodź. krak.
W. 931. 942.
- Maciej W. 942.
1= Mikołaj ojciec Jana W. 942.
■=. Mikołaj radź. krakow. w 1504 r.
896.
Gładyszowie h. Gryf 135—136.
— h. Nieczuja 330.
Głąbowy w. do opactwa ©liwskiego nale-
żąca w wojew. pomór. 121.
Głęboccy h. Doliwa 242.
■=z h. Lubicz 439.
Głód w Polsce 40. 45.
Głodkowscy h. Dąbrowa 416.
Głodowscy h. Dąbrowa 416.
=: b. Przegonią 375.
Głogińscy h. Ostoja 372.
Głogów (Glogov{a, Glogau) M. nad Odrą,
stolica ksa. t. n. w Szląsku 99.
806.
Głogowa w. 142.
Głogowscy h. Grzymała 618.
Głosowscy h. Rola 336.
Głoszkowscy h. Jastrzębiec 179.
Głowaccy h. Prus Iszy 527.
= KI Maciej żupnik krak. 623.
Głowińscy h. Godzemba 362.
IZ KI Paweł dziek. krak. 515.
Głownia (Głowina) w. w ziem. dobrzyń.
362.
de = Paweł dziekan krakowski
t 14^3 r. t
Głowo WIE h. Kożlarogi 269.
Głuchowscy h. Prus 2gi 629.
= h. Radwan 860.
Głuscy h. Ciołek 479.
Gnatowicze 592.
de = Mroczek podsęd. Sochaczew,
ojciec bisk. 592 — Stauisł. (Pawłow-
ski) bisk. płoc. zob. Pawłowski Sta-
nisław h. Kolumna.
Gnatowscy h. Łada 425.
Gniazdo w w. w wojew. krak. 189.
Gniazdowscy h. Wczele 642 d. r.
Gniew (Metva,Meve, Meau) M. przy ujściu
Ferzy do Wisły w wojew. pomór.
122. 632. 784. 788. 805.
Gniewiewscy h. Prus Iszy 528.
Gniewków (Gniewkowo) M. w wojew. Ino-
wrocław. C>Q.
Gniewkowskie wojew. 905.
Gniewomir chorąży sandom. w r. 1263.
130.
= haeres de Miedztoiecz 1366 r. 69.
106.
= de Słopa (Człopa) 207.
Gniewoszowie h. Kościesza 392.
= h. Rawicz 547 — 548.
Gniezno M. powiatowe w wojew. kalis. 13.
15. 16. 19. 39. 40. 172. 188. 191.
201. 205. 208. 209. 227. 237. 241.
244. w. r. 245. 254 — 255. 297.
345. 377. 385. w. r. 386. 397. d. r.
457. 458. 466. d. r. 468. 472. 478.
503. d. r. 524. 526. 531. 532. d.r.
538. 650. 574. 578. 583. 586. 690.
592. 605. 606. 607. 614. 622. 639.
671. 704. 705.
Gnojno zameczek w wojew. sandom. pow.
wiśIic. 1. m. od Chmielnika 523.
Gnoińscy (przodki ich zwano Nosalami)
h. Warnia 717—718.
GoczAŁOWiE h. Nowina 313.
Godlewscy h. Gozdawa 296.
GoDOwsKi Piotr h. Odrowąż, chor. halicki
1462 r. 501.
GoDZAMBA comes w 1104 r. 360.
Godzemba herb 360.
GoDZEMBOwiE h. Godzcmba 362.
Godziatkowscy h. Korab 589.
GoDziszEWSCY Goleniowie h. Ogoóczyk
621—522.
GoJŚciEC (Gożdziec - Gwpździec) m. na Po-
kuciu 4 m. od Sniatynia nad rz.
Czarniawą 623.
GoJSCY h. Doliwa 241.
GOLAŃCZEW 500.
GOLANCZEWO 552.
z = a Maciej h. Topór bisk. włocław.
66. 652.
GoLAŃscY h. Jastrzębiec 185. W. 930.
GoLENiEWSCY h. Bcliua 430
GoLiGUNT przyjmuje w unią 1413 r. na dom
swój h. Łabędź 850.
GoLiKOWo w. 394.
Golina 545.
GoLiNENsis Bazyli Fabrycy biegły w ję-
zyku greckim i znakomity poeta
xxx
SKOROWIDZ DO HERBÓW
GoLiszów (Goliszew) w. w wojew. kalis. 2
m. od Kalisza 633.
GoŁCZEw w lubel. 318.
Gołąb w. w wojew. lubel. 1 m. od m. Rawy
547.
Gołębiewscy h. Gozdawa 296.
Goł:cbiowscy b. Prawdzie 631.
GoŁKOwscY h. Strzemię 304.
GoŁOCCY h. Jastrzębiec 183.
= h. Kożlarogi 270.
GoŁOGÓRY m. w wojew. rusk. ziem lwów.
2 m. od Glinian 386 d. r.
GpŁUB (Gollup) zamek w Prusach w wo-
.x»*- .. jg^ chełmińsk. nad Drwencą 532.
•■- ■ ■ 633.
Gołuchów zamek 2 m. od Kalisza blisko
' Prosny w wojew. kalis. 142. 633.
d. r. 534.
z = a h. Wieniawa Fryderyk bisk.
kujaw. 633 — Predysław wda ka-
*''"*** lis. generał wielkopols. 633 — Ra-
fał ojciec jego t. — Rafał t. — N.
kan. gnieżn. i krak. 534 — N. pod-
kom. kalis. 534.
GoŁUCHOwiEC w. w wojcw. krak. Ya ™« o<^
Izdebnika 890.
GoŁucHOWA (Gołuchów) w. w wojew. sand.
3 m. od Małogoszczą 189.
de := Paweł tamże.
GoŁUCHOwscY h. Leliwa 489.
GoŁuscY h. Przegonią 375.
GoŁYCCY h. Kotwicz 705.
GoŁYŃscY h. Prawdzie 630.
= h. Rawicz. 546.
n: h. Trzaska 343.
GoMOLiN W. W wojew. Sieradz. 267.
GoMOLiŃscY h. Kożlarogi 267 — 268. W.
939.
GoMPO zob. Sompo.
Goniądz M. nad Bobra w wojew. podlas.
804.
GÓRA 210. 216. 218. 770.
zrry zob. Skarbkowie h. Abdank.
= Bukowa (Buczina, BusinaJ w. do
parafii bałdrzychow. należąca w wo-
jew. Sieradz. 217.
'«*:=: Św. Jana w. paraf, w wojew. krak.
•=^'*"'i pow. szczerzec. 126. 758.
zz (Ropczycka) w. pod Tarnowem w wo-
jew. sandom. pow. pilźnień. 370.
372.
Goraj M. w wojew. lubelsk. 679 t. r.
680.
z = a h. Korczak Alexander s. Iwoni
679 — Andrzej brat Alexan. t. —
Dymitr marsz. kor. w 1399 r. 679
— 680 — Iwonia s. Dymitra 679.
680 d. r. 681 - Mikołaj syn Iwo-
ni 679 — Prokop brat Mikołaja
t. — Wojciech w 1382 r. t. zob.
Goraj scy h. Korczak.
GoRAJSCY h. Korczak 680. 681.
GoRAzDOwscY h. Prawdzic 632.
GÓRECCY h. Dołęga 403.
= h. Drya 640.
— h. Jastrzębiec W. 930.
= h. Sokola 346.
= h. Szeliga 379.
zz h. Wieruszowa 676.
GoRECZKOwscY h. Lubicz 439.
GÓRKA 803.
z rz i Wyszota proboszcz poznana.
803.
— (Miejska) po niem. Goerchen M. nad,
Dombrożną w wojew. poznań, nie-
daleko granicy szląskiej 562. 553.
w. r.
GÓRKI w. w wojew. sand. pow. wiślic. 1 m.
od Nowego Miasta 144.
GÓRKOwiE h. Łodzią 562 — 654.
Andrzej kaszt, kalis. potem pozo.
S22 — Andrzej kaszt międzyrzec.
553. 883 — Łukasz kaszt. pozn.
653. 818 — Łukasz wda poznańs.
1340 r. 553 — Łukasz wda pozn.
1466 r. 653. 798. 802. 806. 829 —
Łukasz wda poznańs. później bisk.
kujaws. 653 — Łukasz wda pozn.
663 — Stanisław wojew. pozn. 663.
879. 883.
Gorliccy h. Oksza 666.
GoRLiczYN, przedtem zwana Wola Arnulto-
wa w. w wojew. rusk. ziem prze-
mys. % m. od Przeworska 481.
485 d. r.
GÓRNICCY h. Ogończyk 623.
GoRNiEWiCE w. w wojew. Sieradz. 466.
GÓRNO w. w wojew. sand. pow. chęcin. 2
m. od Kielc 600.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
IXXI
GÓEScr h.Bogorya 246.
= h. Łodzią 554.
= h. Odrowąż 617.
= h. Pomian 538.
=3 h. Rawicz 549.
— h. Róża 468. ^
= h. Sternberg 713.
=: (Gurscy) h. Szeliga 379.
Frs^c brat Jakóba kan. krak. 768 —
.wdtow Jakób O. P. Dr. archid. gnieznień.
krak. płoc. kan. archipresbiter krak.
pleb. tomń. podkanc. akad. krak.
673. 768. — 6cio wiersz łaciński
przez niego napisany na herb Glau-
bicz Andrzeja Przecławskiego, dziek.
pozn. scholas. krak. kastosza płoc.
673—674.
GÓRY W. W wojew. sandom. (jest ich jednak
kilka t. n.) 501. -506. 507.
GORYSZEWSCT h. Ciołck 479.
GoRZECHOwscY h. Ogończyk 521.
GoRZEJOWA w. nad Kamienną w wcjew.
krakow. pow. bieckim 609. W.
960.
GoRZEWSCY h. Zaręba 578.
Gorzków w. w parafii brzeżnickiej w wo-
jew. krakow. % m. od Bochni
125.
Gorzko WSC3Y b. Godzemba 362.
= h. Tarnawa 576.
Górzno w. paraf, w wojew. kalis. 2Va m.
na zachód od Kalisza 142.
= (Gurzno) M. w ziemi do,brj5yń. 6. m.
od Dobrzynia 621. , YOe/.i
GoRZYCCY h. Doliwa 241.
= h. Korab 589.
Gorzyce (Girzyce) w. nad rz. Wieprzem
Vt na. od Kocka w wojew lubel.
647.
GoRZYCKi KOSZLA h. Drogosław 757.
GościECZYCE (Goszczyce) w. w wojew.
płock. 530.
GościKOwo (Gostkowo) w. która później po
założeniu ta opactwa Cystersów Pa-
radyżem nazwaną została — zob. Pa-
radyż — 119. 532 d. r.
de = zob. Bronisz.
GośoiMiŃscY h. Grabią 719.
GoŚLiccY h. Grzymała 616—617.
=; h. Lubicz 439.
GoŚLicaE w. w wojew. i pow. sandom Y^
m. od Klimuntowa, 2 m. od Sando-
mierza 38. 543.
= w. 1 m. od Płocka w temże wojew.
616.
z r: Grzymisław h. Grzymała kanc.
Ziemowita ks. mazowiec. 616.
= MAŁE w. w wojew. płock. 439.
GoŚLiŃscY h. Przyrowa 728.
GosŁAW lub Gedeon (Gedko) L h. Gryf,
bisk. płocki. 123. 291. 315.
= lub Gedeon ("Gedko) H. h. Gryf,
bisk. płoc. 126. 248. 396. 620.
Gosławice w. w wojew kalis. 1 m. od
Konina 360.
z = zob. Andrzej Laskary.
GosŁAwscY Kiełbasowie h. Nałęcz 213.
- h. Oksza 564.
Adam rotmistrz 564 — N. wrotny
zamku krakow. 1584 r. 891 — Sta-
nisław 8. Adama rotmistrz 564.
GosTKOwscY h. Junosza 326,
GosTOMSCY h. Nałęcz 212.
Anzelm rotmistrz 212 — Anzelm wda
rawski 212. 879 — Dobrogost oj-
ciec poprzedniego 212 — Dobro-
gost s. Anzelma wdy t — Hiero-
nim podkom. rawski t. — Jakób
s. Anzelma wdy t. — Jan suroga-
tor rawski t. — Mikołaj chor. raw-
ski t — Stanisław kaszt Socha-
czew, t. — Tomasz s. Anzelma
wdy t.
— h. Prawdzie 631. j
GosTwiccY h. Odrowąż 517.
GosTwisz w. 62.
GosTYCz Sandło radź. krakowski 1383 r.
892.
Gostyńscy h. Gryzyna 742.
Gostyński Paweł h. Jastrzębiec W. 931.
Goszcz ACHÓW w. 501.
GoTAKD hr. 8. Łukasza znaczne zwycię-
stwo odnosi nad Jadżwingami 1241 r.
356.
GoTARDOwsKi Swatopcłk 1366 r. 106.
Gotler Stanisław radź. krak. w 1461 r.
895.
Gotuntowie h. Sulima 858. ^
GowoRCzów w dyecezyi gnieżn. 238,, ^^^
XXXII
SKOROWIDZ DO HERBÓW
GowoREK przodek niektórych rodzin uży-
wających, h. Rawicz 540. 541.
= s. Lasoty Tomasza chor. label.
541.
= kaszt, zawichoj. 541.
= wda sandom. 306. 541.
GowoROWscY h. Prus Iszy 528.
Gozdawa herb 291. 296.
GozDÓw w. W rawskiem 31. 296.
GozDOWSCY h. Gozdawa 296.
GozELT Jan radź. krakow. w 1387 r.
892.
Grabanowie h. Brochwicz 721/^" *^
Grabią (Grabie) herb 719.
Grabica 321.
Grabie w. w krakowskiem nad Wisłą 1 m.
od Niepołomic 130.
- 538. ' *, "
de zz Chebda marsz, u ks. mazowiec.
558.
= 536. 537.
de = Lasthek Chebda 536.
Grabiowie h. Grabią 719.
Grabiszyce (Graboszyce) w. w woje w. krak.
nad Skawą 358. d. r.
Grabkowice w. 397.
Grabkowscy h. Jastrzębiec 185.
Grabów 299.
= 607. W. 952.
Grabowiec zamek nad Kalinówką 3. m. od
Zamościa w wojew. bełskiem 626.
Grabo wiECCT h. Grzymała 617. W. 960.
Grabówka w. 585.
Grabowscy h. Jastrzębiec 184. 185. W.
930.
= h. Zaręba 579.
Grabscy h. Dołęga 403.
= h. Pomian 537. -''''' i
Gracus (Krakus) 14. 216. 891.'d.'f. ""
Gradowscy h. Lubicz 435.
= h. Prawdzie 631. ,
Grady 874. " ' '"
Grajewscy h. Oliwa 445.
N. star. wyski 445. 877.
Gramaccy h. Oksza 565. 574.
Granowscy h. Leliwa 486. 487. 488. zob.
Pileccy t. h.
Grasser Piotr radź. krak. w 1424 r. 894.
Gratko WKA w. w wojew. krak. po w. biec.
288.
Grazimowscy h. Jastrzębiec 184. W. 930.*
Grąccy h. Łada 425. ^^^ -^ ~
Grebeccy h. Jastrzębiec 182. -■'^^ •' ~
Gregier złotnik radź. krak. w 1544 roku
898.
Grissau opact. Cyster. 2 m. od Wrocławia
na Szląsku 120.
Grobla fortalicium in ripa Vislae dziś w.
i n. na prawym brzegu Wisły 2 m.
od Niepołomic w da w. wojew.
krak. 339. 4 .o. ki
Groccy h. Belina 430.
Grocholice w. w wojew. łęczyc. 704.
= (kościelne) w. w wojew. i pow. san-
dom. 167. 229.
Grocholscy h. Syrokomla 229. d. r.
= h. Topór 103,
Grochowarscy h. Ślepo wron 412;^ ysoO
Grochowiccy h. Róża 467.
Grochowscy h. Junosza 325. > ''^^
— h. Kuszaba 634. ^fuawo
Grochy na Podlasiu 434. "
Groczno w. 397.
Gródeccy h. Łada 425.
= h. Starykoń 113.
Gródek M. nad Wereszczycą w wojew.
rusk. ziem. lwów. 326. 395. 766.
803.
= zameczek w wojew. krak. pow. cze-
chow. 131.
= Herbortowy M. nad Smotryczem
w wojew. podoi. 10 m. od Kamień-
ca 436.
Grodlińscy h. Kotwicz 705.
Grodno M. powiat, w wojew. trockiem nad
Niemnem 766.
Grodowscy h. Lis. 191.
Grodowski Jan w 1536 r. 112.
= Piotr h. Półkozic star. na Dyamencie
857.
Grodowsko 656.
Grodziccy h. Ogończyk 522.
Grodzieccy h. Nałęcz 213.
Grodzisko 376.
z = a zob. Osepon.
Grosze szląskie -napisy na tychże 647.
Grot Jan h. Gozdawa J. U. D. kan. gnieżn.
t 1532 r. 297.
Grotowie h. Rawicz 545 — 546.
Grot Chrystyn kaszt. krak. 1412.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
xxxni
.łoła .K646ći^ Chrzysztof 8. Jakóba 546 ^
-6i}I 1 "Grot przodek niektórych rodzin h.
Rawicz 540. 545 — Jakób zabity
.^8S (I 1576 r. 646 — Jan bisk. krakow.
231. 546, 563 — Jan kaszt, san-
■^' decki 1606 r. 546 — Jan s. Jako-
ść* ba t — Jan wda rawski 645 —
Jan wda rawski w 1479 r. t. —
aa Ha< Jan zabity na Bnkowinie t. — Jan
•18 — g. jego zabity na Bukowinie t. —
Jerzy s. Jakóba 646 — Marcin brat
.i».io/bisk. t. — Paweł s. Jakóba t. —
.SS£ (.T Prokop, s. Jakóba t. — Stanisław s.
't V Jakóba t. — Wawrzyniec s. Jakóba
t — N. t. — N. s. Chrystyna kaszt
krak. t. —
Groth Gostinios Omiecina Jan radź. krak.
.otóqui w 1674 r. 899.
Grotko (Grot) kaszt, lubel. 1366 r. 106.
Grotkowice w. w wojew. krak. 2 m. od
Niepołomic 460. 637. ;
Groty herb 743. I- ' t '
Grozowscy h. Wąż 365.
Grudziądz ((rmden^Mm, Grandenz) M. nad
-Łió .» Wisłą blisko njścia Ossy, w wojew.
chełmiń. 774. 805.
Grudzińscy h. Grzymała 615.
Andrzej ojciec Stef. chorążego kalis.
(.1 Stt ;615 — Andrzej s. Stef. chor. kalis.
t. — Janusz kaszt, krzywiń. t. —
• B^^i V, Stefan chor. kalis. t. — Stefan kaszt.
nakiel. t. i 879 — Zygmunt s. Ste-
fana chor. kalis. 615
Grunwald zob. Tannenberg.
Gruszczyn w. 244. v ~
Gruszczeńscy h. Belina 430.
Gruszczyński Jan dworz. Jana królewicza
r- węgier. autor książki pod tyt. „Opi-
XDdi & sanie dobrego towarzystwa" 430 —
(.V Wspominka lub wyjątki z tejże 252.
;;i 371 — Walenty brat jego 430.
Gruszczyńscy h. Róża 465 — 466.
Bartłomiej kaszt, kalis. 465. 466 —
Jan bisk. krak. później arcybisk.
gnieźn. 107. 144. 238. 385. 465 —
466. 603. 80O — Jan chor. sieradz.
ojciec biska. — Mikołaj Kosmider
466.
Gruszeccy h. Lubicz 438. aisidA
Gruszka w. w ziem. chełmskiej 3 m. od
Zamościa 679.
Gruszyce w. paraf, w wojew. sieradz. 3. m.
od Sieradza 466.
Gryf (Swoboda) herb 115.
Gryzyna (Lupus) herb. 742. r<i r'''
Grzanczewy w. 121.
Grzebscy h Jastrzębiec 186. W. 931. i j
= h. Rogala 66*4.
=: h. Świnki 398.
Grzeczyna w. w wojew. brzesko- kujaw,
w pow. przedeckim 361.
Grzegorz Deitarus podkanc. kor. 363.
= z Pisar śwd. na przy w. z 1319 r. 67.
=: z Sanoka h. Strzemię arcybisk. lwów.
298. 801. 808. « w .;> v. .:aAA./.0
Grzegorzów w. 188. '^ M T-^?">f!"" •^>
Gbzegorzoayice (Grzegorzów) m. w wojew.
łęczyc. 1 m. od Koła 385.
=: w. w wojew. i pow. sandom. pod
Słupią 547.
= 101. 106.
Grzybowo w. 123.
Grzymała herb 613.
Grzymałowie h. Grzymała 618. » .j
= h. Mora 726.
Grzymisława ż. Leszka Białego, a matka
Bolesława Wstydliwego 123. 129.
Grzymisław w. 203.
Grzymisławscy h. Prus Iszy 627.
Grzyimułtowscy h. Grzymała 616. ■
Grzywieńscy h. Jastrzębiec 186. W. 931.
Grzywo WIE h. Kościesza 391.
GucY Kasper, Włoch radź. krak. w 1541 r.
898.
GuLCZEWO w. w wojew. płoc. 1 m. od Plq-
cka 182. 620. 621. 622. ,;,v:aH
z = a. h. Prawdzie Andrzej kaszt,
płoc. 1408. r. 182 — Dobiesław
bisk. płoc. zob. Dobiesław. — Miko-
łaj bisk. płoc. zob. Mikołaj. — Sta-
, ;: nisław bisk. płoc. zob. Stanisław.
GuŁCZEwscY h. Junosza 32^. . > ;
Gumowscy h. Rola 337. 7g(> ,,.
Gunter h. Prus Iszy bisk. płoc. 32. 24Ii
291. 525 — 526. y y
GuRSCY h. Szeliga zob. Górscy.
GuTETER Jerzy radź. krak. w 1551 f 1666 r.
898. waiów /ii
— Kasper ^ „ 1682 r. 899,
Bibl. poU' Skorowids do herbów rycerstwa poUkiego. B. Paprockiego.
XXIV
SKOROWIDZ DO HERBÓW
GuTETER Pankracy radź. krak. w 1616 r.
897.
— Piotr dr. pr. radź. krak. w 1669
t 1572 r. 899.
— Zygmunt radź. krak. w 1670 r. 899.
GuTSTADT {Gutstadia) M. nad rz. Alla
w Warmii 4 m. od Heilsberga 401.
Gutów w. w wojew. kalis. 142.
= w. w wojew. sand. pow. radom. 465.
= 474.
GuTOWiE h. Rawicz 660.
Gutowscy h. Ciołek 473. 474. , //
=: h. Leszczyc 290. \,ii ,)nv
— h. Ślepowron 412.
GwAGNiN Alexander Włoch rotmistrz 655.
GwiAZDÓw w. w wojew kalis. 142.
Gwiazdowscy h. Bogorya 245. ..:.;.;
GwiDO op. czerwieński 197. . ,v<!!\
GwiLiNO w. w wojew. brze«ko-kujaw. 361.
GżowscY h. Junosza 326.
Hadzeł (Adzel) zamek w pow. rygskim
w Inflan. 858.
Haffer Marcin radź. krak. w 1462 r. 896.
Hajkowie h. Ogończyk 861.
Hałer Jan calcographus (drukarz) radź.
krak. w 1508 r. 897.
— Stefan kuśnierz radź. krak. wl560r.
898.
Halicka ziemia 914.
herb ziemi t.
Halicz {Halida) M. stołeczne ziem. t. n.
'i -^w wojew. rus. 43. 188 d. r. 207.
339. 460. 766. 811. 914.
Halkowie h. Saława 698.
Hanko WICE (Chankowice) w. w wojew. rus.
ziem. przemys. 683. d. r.
Hańscy h. Gozdawa 296.
= h. Korczak 691.
Haraburdowie h. Abdank 861.
N. (Anicetus) władyka połoc. 843. d.r.
Hasło w zwoływaniu na gwałt 68. 61. 263.
W. 937. ^ •"•"" '^^
Hasłonhorodek zamek 163. '^ n:rrv'!ft
Hatto lub Hanno Włoch h. Kolumna ar-
cybisk. gnieżnień. 472. 591 — 592.
• '•*'-* 605. '3fc-(rTi
Hawłowicze w. w wojew. rusk. 'S m. od
Jarosławia w ziemi przemys. 507.
Heilsberg (Alersberg, Heilsberga) M. stół.
Warmii nad rz. Allą 12 m. od Kró-
lewca 783.
Heimo h. Leszczyc, bisk. wrocław. 286. 584.
Helbieg wójt Ma Bełza 910.
Helena cór. Iwana wiel. kscia moskiew.
ż. Alexandra kr. pols. (zaślu. 1493
t 1513 r.) 811. 812. 819.
Heligunda królew. francuz, uwięziona na
Tyniec od Walcera hrfltó 59 — 61.
113. ('i-(i j^dóiiiT. .« /x'(9l
Helinga cór. Swatopełka ks. pomór. ż.
Władysława Plwacza(t 1254 r.) 122.
Helth herb W. 963. ~- .t stioiak, < at^
Heltowie h. Helth t. t w __ t
Hełm herb 741. Aa-rA
Hemińdowscy h. Kotwicz 705. n
Henrichaw M. 7. m. od Wrocławia z opac.
Cystersów 119.
Henryk kr. pol. później fraucuzki (koron.
" 20 lutego 1674, ujechał 18 czerwca,
t. r.) 496. 874—876.
— ks. iignicki bisk. włocławski (ku-.
jaw.) 66.
— ks. mazowiec. bisk. płoc. 367. 572.
766.
= ks. sandomier. (zabity 1167 r.) 27.
p.Hk;i 29. 431. 743.
= I Brodaty ks. wrocław. (f 1238 r.)
32. 33. 119.
= U Nabożny (Pitis) ks. wrocław. (za-
bity 1241 r.) 33. 34.
= Kietlicz h. Kietlicz arcybisk. gnieźn.
208. 473. 670—671.
— z Wierzbny h. Działosza bisk. wrocław.
680.
=: dziekan pozn. 1260 r. 673. d. r.
= komt. tucholski 1410 r. 775. 784.
== (Paprocki imienia nie wymienia lecz
zob. Nakiel. Miech. p. 236. et sq.)
h. Osorya proboszcz miechowski,
brat Wojciecha wójtakrakow. 564.
900. ! (jIiuu
Herb książąt ruskich i rodzin od nich po-
chodzących 447.
Herbort herb 665. 668.
rz Jan bisk. poznań. 632. 577.
Herbortowie h. Herbort 666—667.
Abram syn Jakóba 666 — An-
drzej t. — Fryderyk. 665. —
:f/«(>l.ociq£l 8 .o^dtiiloq ttł'yfi.9?>iT w(Xfi9il oL «i>tw(noi8 .iIoai MtSl
RYCERSTWA POLSKIEGO.
xxxv
A&t^^ Fryderyk 666. 770 — Jakób
[dRs) ijrat kaszt, bełskiego 666 — Jan
dSr - kaszt, sandecki star. przemys. t —
Jan star. barski, t. — Jan s. Mik.
.idy^an rotmistrza t.— Jan s. Wojciecha Ł —
Jan 667 — Mikulasz 665. 770 —
Mikołaj rotmistrz 666 — Mikołaj
star. lwów. 666 — Piotr. s. Stani-
••' sława t — Seweryn, t — Stani-
■*^ sław kaszt. lwów. t. — Wacław
665 — Walenty bisk. przem. 666 —
Wojciech s. kaszt bełskiego t. —
N. kaszt, bełski t
Herby zkąd, dla czego, i jako dawny po-
' "^ czątek mają? 47 i następne.
sr własne polskie— księgi wtóre— 58 —
-off w'»,44g^
= z któremi z rozmaitych krain wiele
ludzi rycerskich ta do Polski przy-
. . .jechali — księgi trzecie — 455 — 759.
^''tfir' książąt i rycerstwa wiel. ks. lit —
księgi czwarte — 761 — 861.
••'^^ir: insze w kse. lit starodawne, których
sobie znacznemi przysługami rycer-
.81 ii .1^ stwo krajów onych zdobyło — też
księgi — 862—872.
•'Q=r^ które kr. Stef. na expedycyi mo-
skiewskiej rycerstwu zasłużonemu
.G^.: nadał, którzy nie byli przyjęci od
żadnej familii — w tychże księgach —
mM^^ 884—887.
= wszystkich państw albo województw
królestwu polskiemu i wiel. ksn.
lit. należące — księgi piąte — 889 —
922.
Herkard de Słopa (Człopa) 207.
Herstopsct h. Drogosław 757.
— h. Nałęcz 215.
Hester (Estera) żydówka nałożnica Kazi-
mierza Wiel. kr. pol. 741.
HiPOCENTAURUS herb 872.
HiPPOLiT Włoch arcybisk. gnieżn. 468. 631.
Hłeb ks. moroński 448.
Hlebowiczowie h. Leliwa 841. 846.
Hleb wda. smoleń. 841 — Jan wda.
T"^ witepski, potem połoc. następ. wda.
wileń. i kanc. wiel. lit 842 — Jan
8. jego kaszt miński podskar. wiel.
-^io^fiic lit 842. 843 — 845. 879 — Jan s.
Jana kaszt 846 — Jan s- Jurga
841 — Jurgi wda. smoleń. 141. 842 —
Kuć s. Hleba 841 — Mikołaj s. Jur-
gi 841 — 842 — Mikołaj s. Jana
kaszt 845 — Mikołaj Dumy s. Stan.
wdy. połoc. 845 — Piotr połoński
s. Stan. wdy. podlas. 846 — Sta-
nisław s. Hleba 841 — Stanisław
wda podlas. 845 — Stanisław wda.
połoc. t— Wiąz 841.
Hniezdna (Wiezna albo Wola Zawacka)
w. do klaszt przeworskiego nale-
żąca wwojew. rusk. ziem. przemys.
482.
HoBOLEWSKi Jerzy h. Jastrzębiec 185.
HoczPHELTH Godfryd komt. nieszawski
1410 r. 776.
HoGiEKKiERCHE (dc) Jodocus komt tuchol-
ski 1431 r. 786.
HoŁOBÓG herb 394.
HoŁOwiŃsCY h. swego własnego 865.
Hołub przodek rodzin h. Wczele 641.
HoNOLD (Onolphus) bisk. włocław. 255. 632.
HoRAmowiE h. Korczak 865.
= h. Śrzeniawa 857.
HoRNOSTAJOwiE h. Rawicz 850.
Horodło (Go-odło) M. nad Bugiem w wo-
jew. bełskiem 788. 839.
HoRODOSCY h. Korczak 691.
HoROMATSCY h. Lubicz 439.
HoROSTÓw w. nad rz. Łososną w wojew.
trockiem, w grodzień. star. 421.
HoRYSZEw w. w ziem. chełm. 2 m. od Za-
mościa 214.
HoRYSZEwscY h. Juuosza 326.
= h. Nałęcz 214. -^^ '
HosCY h. Kierdeja 700.
HosjuszowiE h. swego własnego 894.
Jan radź. krak. w 1428 r. 894 —
Jan brat kardynała star. gudstatski
"^^ 894 — Stanisław bisk. warmiń.
kardynał 610. 756. 767. 894— Sta-
nisław s. starosty, kan. warmiń. sekr.
kr. 894 — Stanisław s. Ulryka kan.
warmiń. później Kapucyn 894 — Ul-
' ryk brat kardynała t — Uliyk brat
Stan. kanon. t. — Ulryk pis. w skar-
bie lit drugi 8. Ulryka t — Woj-
ciech 3ci 8. Ulryka t
HosTYKOwiE zob. Ościkowie i Radziwiło-
wie.
XXXVI
SKOROWIDZ DO HERÓW
Hrabstwa w Polsce 113.
HuEORY ks. włodzimier. 448.
Hruska (Grzęskaj w. w wojew. rusk. ziem.
przemys. 481.
Hrusów w. w ziemi chełm. 2 m. od Kra-
snego stawu 259.
Hhycko z Pomorzan wda. podols. 1447 r.
143.
HuHERNiccY h. Sas 697.
HuLCZNER Hanko radź. krak. w 1389 r.
892.
HuMNiSKA W. par. yr wojew. rusk. ziem.
sanoe. 294. 295.
HoNiAD Jan hetm. i guber. kor. węgier.
404. 797. 799. 800.
= Maciej I kr. węgier. (f 1490 r ) 404.
807—808. 809. 810. .,! .■,.i.,oii
HuNOROwscY h. Pogonią 727. He
HusAKÓw m. w wojew. rusk. ziem. prze-
mys. 214.
HuTER Herman radź. krak. 1379 r. 892.
ABŁECZNA 367.
Jabłkowscy h. Wczele 642.
Jabłonna (jest tego nazwiska 3 wsie w wo-
jew. sandom., niewiadomo jednak o
której tu mowa) 70. 99. W. 925.
de =z zob. Janusz Marcin — Sę-
dziwój.
Jabłonowscy h. Zaręba 578. (rm !
Jabłońscy h. Jasieńczyk 350.
Jacek (sw.) kanon, krakow. potem Domini-
kan 502. ,,^;{^, .,: ^.)^,/H
Jackowscy h. Gozdawa 297.' r7;.vv it JT
Jacusius de Kawki h. Strzemię 1406 r.
304.
Jaćwingowie 36. 38. 356. 414. 417. 592.
Jacymierscy h. Sulima 683.
Jaczwięgi (Jadwięgi) w. w wojew. rnskiem
ziemi przemys. W. 962.
Jadamczowscy h. Jastrzębiec 185.
Jadwiga (św.) żona Henryka Brodatego ks.
•i^^, Wrocław, fzaśl. 1186 f 1243 r.) 33.
io7' 34. 35. 119.
— córka Henryka ks. głogów, a żona
.iĄ..,, Kazimierza Wiel. kr. pols. (zaślub,
około 1365 r.) 46.
— i)
Jadwiga cór. Ludwika króla pols. i węgier.
a żona Władysława Jagiełły (zaśl.
1386 t 1399 r.) 765 — 766.
793.
.=: cór. Władysława Jagiełły i Anny hr.
cylijskiej a żona Fryderyka mar-
grabi brandeburg. (zaśl. 1421 f
1431 r.) 790. 791—792.
ir cór. Kazimierza Jagiellończyka kr.
polskiego a żona Jerzego ks. ba-
warsk. (zaślub. 1457 f 1502 r.)
808.
— cór. Zygmunta I. i Barbary Zapol-
skiej a żona Joachima ks. brande-
burg. (urodź. 1513 zaśl. 1538 f 1573 r.)
358. 819. 822.
Jagielnica M. nad Czerkaską w wojew. po-
dols. 822.
Jajko wscY h. Kożlarogi 270. W. 942.
Jakaccy h. Radwan 357.
Abram sęd. łomżyń. 356 — Wojciech
pis. maków, i rożań. t.
Jakób i ze Żnina h. Drużyna arcybis. gnież.
,,y^, 201.556.
^ cz n h. świnka arcybisk. gaieźn. 218.
396 397^ 427. 536.
„^ h. Świnka bisk. kujaw. 65.340.397.
UrTf^fl' yOl' — 00^. 00*.
'^ h. Syrokomla bisk. płocki 228—229.
572. 593.
= Jiaeres de Michów episcopus caphen-
sis t 1531 r. 189.
zr chor. krak. w 1253 r. 130.
== kaszt. Sieradz. 231.
= legat papieski w 1247 r. 355.
=. Heraklides Basiliscus Samiorum dux^
despota wyspy Samu, hospodar wor
łoski (od 1561 do 1663 r.) 132.
309. 825. 859.
zz z Morawicy rzeczony Przekora
w 1428 r. 69.
— z Zbylutowic kan. krak. w 1061. i«^
64 d. r. 315. .„ g^" ^sljE
Jaktorowscy h. Róża 466. -y/oasjH
Jakubowscy h. Topór 102.
Andrzej poborca sandom. 102 — Chry-
stof ekonom u Piotra Zborowskiego
wdy krak. t — Jan Walenty pis.
gro^. tok. historyk i poeta nie-
B71 i 'I
afil — ćJ^8 .ixmń
RYCERSTWA POLSKIEGO.
xxxvu
^J^ioń pospolity t. i W. 931. 942 — N.
ginie pod Tannenbergiem 787.
Jakuszowice w. nad Nidzicą w woje w. san-
dom. 64. 140. 141.
.1 t'd^ = zob. Borzywtij — Dersław
Jan — Mszczój.
Jalbrzykowscy h. Grabią 720.
Jałowiccy (Jełowiccy) h. swego własnego
863.
Jamiołki 241.
Jamiołkowscy h. Doliwa 241.
Jamiołowscy h. Róża W. 949.
Jamna w. w wojew. raskiem ziemi przemys.
325.
Jamontowicowie h. Pobóg. 858.
Jamszewo w. w wojew. brzesko - kojawsk.
Jan ALBERT kr. polski zob. Olbracht
K .ri: kr. czeski (zabiły 1346 r.) 41.
43—44.
zz. (Zapolia) kr. węgierski (od 1526
t 1540 r.) 587. 821. 822 d. r.
860.
= Zygmunt s. Jana Zapolii kr. węgier.
i Izabeli cór. Zygmunta I. kr. pols.
(orodz. 1540 f 1571 r.) 825.
826.
syn Konrada IIL ks. mazowieck.
(t 1526 r.) 813. 817. 821.
ks. Zatorski zabity od Wawrzyńca
Myszkowskiego 170.
— I. h. Gryf bisk. wrocław. potem ar-
cybisk. gnieżnień. zob. Janik.
— II. h. Tarnawa arcybisk. gnieżn. 291.
573—574.
z= in. h. Kotwicz arcybisk. gnieżnień.
243. 427. 704.
— IV. Suchywilk h. Grzymała arcybis.
WYsia,g?ieżn. 189. 245. 376. 614 .,^,j,^,
±: bisk. cbełmm. w 1431 r. 791.
= Kropidło bisk. kojawsk. 66. 198.
209.
Lntko z Brzezia podkanc. kor. i bis.
kujaw, później krakow. 192. 238.
248.
Pełka z Niewieża bisk. kujawsk.
107.
L h. Gozdawa bisk. płocki 291.
=,,;,n. Wysoki (Altus) h. Prawdzie bisk.
' płocki 126. 209. 620.
.ffi
bv'r-
T«
Jan ni. h. Nałęcz bisk. płocki 209.
620.
= I. Wyskiwiecz h. Cholewa bisk. po-
znań. 352. 526.
= U. Herbert bisk. poznań, zob. Her-
bort
= III. h, Doliwa bisk. poznański 237.
614.
— IV. h. Łodzią bisk. poznań. 65. 237.
396.
=: V. h. Doliwa bisk. poznań. 65. 237.
552.
■zz syn Zygmunta I. kr. pols z niepra-
wego łoża, bisk. poznań. 387.
zz h. Nałęcz scholastyk gnieżn. w 1283 r.
a później bisk. chełmski (lecz myl-
nie, bo o te czasy nie było jeszcze
tego biskupstwa) 209.
= b. Jastrzębiec bisk. wrocław. W.
929.
=: Romka h. Sulima bisk. wrocław. 397.
580.
zz h. Gryf ardziekan (archidyakon) krak.
w 1207 r. 126.
=: dziekan krakow. kanc. kor. w 1428 r.
107.
= dyakon kan. krak. 727.
= kan. płocki, pisarz nadw. Kazimierza
Wiel. w 1368 r. 70.
= wikary z Olszyn mansyonarz koś.
Św. Jakóba za murami M. Krakowa
w 1462 r. 301.
— kaszt wojnicki w 1383 r. 67.
= łow. Sieradz, w 1248 r. 465.
— podkom. sandomiers. w 1287 r.
134. i^
= podskarbi Kazimierza ks. kujaw, i
łęczyc, w 1248 r. 465.
= sęd. kaliski 238.
3= stoi. Kazimierza ks. kujaw, i łęczyc.
w 1248 r. 465.
zz wojewoda krakow. (raczej poznań.)
209.
zz h. Ciołek wda mazowiec. 473.
— h. Janina wda sandomier. w 1280 r.
38. 315-316.
=1 Biały de Sreczków hetm. u Macieja
kr. węgier. w 1463 r. 238.
= Borkon de Jan uszo wice w 1419 r,
258,
Mfy\,
xxxvin
SKOROWroZ DO HERBÓW
Jan Głowacz h. Nałęcz w 1399 r, 209. ^
Zn z Jaljuszowic kan. krakow. w 1061 r.
64. 140.
- z Janowic i Ostrołęki h. Ciołek
' 473.
. — Miąższy a według Miechowity Nazy-
aD, w 1410 r. 68. 785 d.r.
^,=: z Ostrowiec w 1400 r. 67. 766.
'n z Pielgrzymowic podsęd. krakow.
w 1463 r. 301.
•''•=: de Szczekocin kaszt, lubel. w 1428 r.
. 107.
^*'!i^'"de Szalowa w 1462 r. 299.
,.^ de Tworów w 1419 r. 258.
•]'z=-{n Zimna Woda podsęd. lwowski
H"' -^ ' w 1436 r. 210. ■'■^^>«1 '-
9«-^ Żyła li. Gryf 126. ' '-
.,,= hr. h. Doliwa ojciec Filipa bisk.
' płock. 236.
. =: syn Jana h. Gryf w 1226 r. 122.
'tz syn Klemensa z Ruszczy wdy kra-
kow. 123.
.łli;j_. Krakowianin radzca krak. w 1383 r.
892.
* zob. i Janik — Janusz — Jaśko —
Iwan — Iwo.
Janczowa w. w wojew. krakow. pow. są-
■ ^'^"" deckim 301 d. r. ' '" ' 'ł ^^
Jangrot w. w wojew. krakow. l*/j ml od
Wolbroma, przedtem Biskupice zwa-
na 546.
Janik (Jan — Janisław) h. Gryf bisk. Wro-
cław, później arcybisk. gnieżnień.
65. 116—117. 197. 201.,, 635.
= kaszt, poznań. 122. '" '
Janików w. w wojew. sandom. pow. radom.
1 m. od Kozienic 62.
- w. 142.
Janikowscy h. Janina 317. »
- h. Jastrzębiec 179. ^Vl Mola -
Janina (Pole w polu) herb 5l6.' ."^
Janków 237. ""'' -
z .— a zob. Bodzanta.
Jankowice w. pod Koszycami w wojew.
krakow. 300.
Jankowscy h. Jastrzębiec 183.
= h. Junosza 321. '«'" -
= h. Korab 590.
~ h. Ogończyk 522.
Jankuła hospodar wołoski (od 1578 r. ścięty
1582 r.) 222. W. 933.
Janowice w. w wojew. krak. 1 m. od Za-
kluczyna 299. 300.
de =: Andrzej h. Strzemię w 1462 r.
299. .\!'iij^KlK UK<
r= w. w wojew. sieradzkiem 341.
377.
z = zob. Szeliga Klemens.
= 473.
Janowiec m. w wojew. kalis. V* m. od Zer-
nik 290. . ..., L
Janowscy h. Janina 318. ' awwiaI
= h. Jastrzębiec 185. W. 930.
= h. Piława 383.
= h. Strzemię 304. i«a^
Janowski Stanisław h. Jasieńczyk 350. >
Janowy młyn w. potem m. 397. ^^^^
Januspol M. w wojew. kijów. 7 m. od
Konstantynowa 328.
Janusz ks. płocki (f 1495 r.) 810. 910.
=: kanc. kor. w 1468 r. 136.
= kanc. krakow. w 1366 r. 106.
=: wda krakow. w 1239 r. 66.
:=: haeres de Jabłonna kaszt, sandom.
w 1368 r. 69—70.
rz z Morawicy w 1366 r. 67. 106.
Januszewscy h. Dąbrowa 415.
=: h. Rola 336.
Januszowice w. w wojew. sandom. pod
Chmielnikiem 268.
de = zob. Jan Borkon.
=z (Januszkowice) w. w wojew. san-
dom. pow. pilżnień. 680.
Januszowo w. 62.
Januszowscy h. Pobóg 858.
Jaraczewscy h. Zaręba 578.
dziek. gnieżn. 536.
Jarano kaszt, rosperski śwd. na przyw.
z 1342 r. W. 939.
Jarmolińscy h. Korczak 690.
Jaroccy h. Rawicz 548.
•J:^^^. N. ochmistrz królowej Barbary żony
■''' Zygmunta I. kr. pols. 819.
Jarochowscy h. Rola 336.
Jarogniewscy h. Saszor 711.
Jan 787.
Jaromierscy h. Samson 706.
Jaromierz (Jaromir? — Jaromina. Jaromi-
RYCESTWA POLSKIEGO.
XXXIX
.f>8 .iflt nam) M. obwodowe w królestwie
Cześkiem nad rz. Elbą 146. 829.
Jaropełk ks. ruski 448.
Jarosław h. Bogcrya arcybisk. gnieżoień.
243—245. 614. 704.
-hrsiv:.ks. rostowski, potem nowogrodzki,
<^:yi^i('1 nakoniec kijowski i jedynowładzca
448.
rr ks. włodiimier. 448.
= 8. Bolesława Wysokiego ks. wrocław.
-{t>\ i Ki bisk. wrocław. 620.
zz iwojew. poznań, śwd. na przy w.
1342 r. W. 939.
Jarosław m. nad Sanem w wojew. rusk.
-owaJB zienii przemys. 14 m. od Lwowa
108. 415. 481. 482. d. r. 483. w. r.
-)tsDod;604. 605. 766. 812.
s = a h. Lełiwa Jan 1450 r. 4S2 —
' STt^.n 483 — Rafał kaszt, sandom. marsz,
kor. 1391 r. 482. 483 — Rafał
kaszt, wojnie. 482. 807 — Spytek
-iflaiH kaszt krak. 1504 r. 108 — Spytek
wda sandom. 1391 r. 482 — zobacz
AfM z Tamowa i Tarnowscy h. Leliwa.
Jaroszewscy h. Janina 317. .^^i ^ i^.-^i , >łul
= h. Komicz 702. f ...fw >/.T;iaT.
Jaruntowscy h. Prus 3ci 530.
Jarząhkowscy h. Gozdawa 296. i, //.i, i
Jarzębińscy h. Dąbrowa 416. łK).'i
Jarzynowie h. Trzaska 342.
Piotr 178 — 179. 342 — N. dworz.
król.
Jasieńczyk herb 349.
Jasienicza 594.
Jasieniec w. do staros. przedec. należąca
w wojew. brzesko -kujaw. 99.
Jasienieccy h. swego własnego 864.
Jasieńscy b. Dołęga 403.
-ifH h. Gozdawa 297.
Paweł star. bełs. i chełmski, hetman
# nadw. 297. 806. 807. d. r. 808.
Jaskarad 227. 672. 859. 861— zob. Aszka-
ru rad.
Jassłewscy h. Radwan 359.
Jasemaniccy h. Leliwa 489.
Jasko Owca z Morawicy 1366 r. 67.
106.
Jasmanowib h. Korczak 855. ^Mói
Jasna €óra zob. Częstochowa; Ma
Jasony w. ua Żmudzi niedaleko Kowna
391.
Jastków w. w wojew. lubel. V/^ m. od
Lublina 62.
Jastrzębie (Jastrząb) m. o 3 m. od Iłży
w wojew. sandom. po w. radom.
142.
Jastrzębia w. w wojew. krak. pcw. czchow-
skim 131.
Jastrzębiec (Boleszczycj herb 139 — 140.
168. 181. 230. 399. 414. 417. 426.
431. 440. 441. 443. 444. W. 929.^
— zamek w wojew. sandom. po w. wi-
ślic. 1% m. od Szydłowa 139. 142.
146. W. 929. „ ow.4N.iL
Jastrzębscy h. Dołęga 403. ai L'
zz h. Ślepowron 412. i. J ymh:ą\ą\.
= h. Zaręba 579.
Jaszczułtowski Piotr h Belina 430. ■,\/
Jawidz w. przy ujściu Bystrzycy do Wieprza
w wojew. lubel. 547.
Jawnuta 8. Gedymina ks. na Wilnie 764;
od niego idą książęta Zasławscy
h. Pogonią litew. zob. toż nazwi-
sko.
Jawołzane uroczysko na Ukrainie 157.
Jawor w. w wojew. krak. W. 962.
Jaworno (Jaworzno) w. w wojew. krakow.
ly, m. od Chrzanowa 125.
Jaworznik w. w krak. wojew. 2 m. od Ko-
zichgłów 189.
Jaxa ks. serbski przodek rodziny Gryfów
115.
rr h. Gryf 1181. r. 29. 116. 567. ,x«u:;il
Jaxa haeres de Brzeźnica 117.
Jaziska (właściwie Łaziska) w. w wojew.
uo ,(ii krak. nad Dunajcem 3 m. od Są-
^ r cza 312.
Jazłowieccy h. Abdank 221 - 222. W. 932
—933. ^ ._ ,..,
Jażwieccy h. Bibersteiu 052. j-^i)
Ibramowice zob. Imbranowice. : t^iujiim^I.
Ibryda (Bonarowa) herb 745. r m * V^f
Idzikowscy h. Ślepowron 412—413. .vy(>.>j[
Jedlińscy h. Nabram 694. , ,.1
Jedlna (lepiej Jedlińsko) M. nad Radomką
w wojew. sandom. pow. rs^domsk.
790. . . jji
Jednoroziec herb zob. Bończą, yj.tjłwoji
Ml^'
SKOROWIDZ DO HERBÓW
Jeleń jezioro pod Gnieznem w wojew ka-
lis. 244.
Jelita herb zob. Kożlarogi. '^ '' f^nAj^^i
Jemielno opac. Cyster. 6 m. od Opola na
Sziąsku 120.
Jerzmanowscy b. Dołęga 403.
Jerzykowiczowie h. Leliwa 841.
Jerzykowscy h. Ostoja 371. :;\»łi<>!.
Jeż herb 861. '--<
Jeżewscy h. Prus Iszy 627. ; !i.i.,^\tnv/l
Jezierscy h. Pras 2gi 529. ••
=: h. Topór 104. :••■
Jezierza herb 707. -^^ " ^mr.s '
Jeziorkowscy b. Radwan 359.
Jeżewo kościelne w. w płockiem wojew.
2 m. od Bielska 173. 296. 366.
Jeżewscy h. Jastrzębiec 172. 173 — 174.
182. y^'u:ii .d ..-•
Jezierscy h. Rogala 663.
Jezieryszcza (Jezierzyszcze) M. w wojew.
witebs. 3 m. od Newla 6. 514
'^''^ 852.
Jeziorkowscy h. Rawicz 649.
Jeżowscy h. Strzemię 304. -
Wojciech 1462 r. 299. -oia
Jezuici [Jemitae) 504. 505. 769. 877
d. r.
Jęczennice (czy nie Janczyce) w. w wo-
jew. i powiecie sandom. 251 — poró-
o/f L wnaj Miłkowice (Małkowice) i My-
strzowice (Mistrzejowice).
Jędrzej de Garbice 1419 r. 258. ^ r/tl
Jędrzejewscy h. Nałęcz 214.
Jędrzejewski wrotny zamku krak. 1584 r.
891.
Jędrzejów (Morimundus minor) M. w wo-
jew. i dyecezyi krakow. 2 m. od
Wodzisławia 117. 118. 120. 124.
126 — 127. 141. 187. 189 t. r.
190. 224. 318. 459. d. r. 501. 504.
627. .'M,.M .
Jęmieliccy h. Boża Wola 444. i >iwou/
Ikwa rz. poboczna Styru 840 'Hj >.<iv
Ilgowscy h. swego własnego 87l/r'^v/OiJi\u;
Ilinicowie h. Korczak 866. «i^ -rf Trjfe/i.iaal
Iłłowieccy h. Łodzią 555. |yufsl).Ai^j<iaL
= h. Nałęcz 214 9l<»w w
Iłłowscy h. Prawdzie 631. Oft iI"
Iłowieccy h. Ostoja 372. >'• '>?Hx<>flo>^oHl
Iłża m. w wojew. sandom. pow. radom. 33.
257. 526. 646. 809.
Imhranowice (Ibramowice) w. w wojew.
krak. 1 m. od Proszowic 500^ ohaI
Indyk z Jurkowa !1441 r. 260.
Inowłocław (Vladislavia Junior — Junivla-
dislama) M. stół. wojew. t. n. blisko
rz. Noteci 906 — herb M. t.
Inowłocławskie (inowrocławskie) wojew.
905.
Interregnum (Bezkrólewie) pierwsze po zej-
ściu potomstwa Lechowego 14.
=: wtóre, po zejściu potomstwa Grako-
wego 15. '■
= trzecie, po śmierci Przemysławo-
wej t.
= czwarte, po zejściu Popiela Choczy-
sko 15—16.
= po śmierci Zygmunta Augusta (1672
—1674 r.) 872—874.
Inwaldscy h. Kornicz 701 — 702,
Jan wojski oświecim. 702 — Stani-
'^ (' sław wojski oświecim. 890.
Jodłowniccy h. Jastrzębiec 186. Wi 931.
JoR (Igor) ks. ruski 447. ,: ';.7,v>.,.q.|.
Jordan, Włoch h. Trąby bisk. poznań. 592.
W. 950. ;.
Jordan Henryk pis. kr. Bolesława 1039 r.
606. W. 960.
Jordanowie h. Trąby 607 — 608. 609. W.
.i: i,.,,, 960—969.
Achaey bąkał, filoz. 1506 r. 767 ■— '
Acbacy kaszt, biecki W. 953. 954
— Achacyusz s. Mikołaja W. 955
— Adam W. 954 — Adam W.
957 — Adam s. Stanisł. W. 954—
Chrzysztof W. 953. 955 — Gabry-
el 8. Mikoł. W. 955 — Hermolaus
star. Sambor. W. 953. 956 — Her-
molaus s. Jakóba W. 966 — Ja-
kób rotmistrz 608 W. 954 — Ja-
kób W. 966 — Jan kaszt, biecki
star. spiski, oświecim. 108. 607
W. 963 — Jan rotmistrz 112. 608
W. 966 — 957 — Jan trukczaszy
kr. W. 966 — Jan s. Mikoł. kaszt.
.'• ó wojnie. W. 968 — Jan W. 951 —
Jan W. 957 — Jerzy W. 966 —
Jerzy s. Jerz. L — Kasper 8. Sta-^.
nisł. W. 964 — Krzysztof s. Sta-
RYCERSTWA POLSKIEGO.
UJ
.10^ .u nisława W. 954 — Krzysztof W.
. T i Ir -t 966. 957 — Marcin s. Jerzego
-yjT W. 956 — Mikołaj arcybisk. gnie-
żnień. zob. Mikołaj h. Trąby —
Mikołaj kaszt, wojnie, żupnik wie
lic 607. W. 951. 958. 964 — Mi-
kołaj miles hierosolimitanus W.
953 — Mikołaj s. Achacego W. 954
—955 — Mikołaj s. Mik. W. 953—
Mikołaj 8. Mikoł. W. 955 — Piotr
t 8- Krzyszt Ł — Piotr s. Stanis. W.
954 — Samuel s. Jerz. W. 956 —
bo Samuel s. Mik. W. 955 — Spytek
rotmistrz 608 W. 956. 957—958 —
Spytek s. Spytka poprzedzającego
W. 958 — Stanisław s. Achacego
W. 954 — Stanisław t. — Stani-
nisław W. 956. 957 — Stanisław
W. 957 — Wawrzyniec Spytek
wda, potem kaszt. kmk. 607 — 608.
898. W. 958—959 — Władysław s.
Jerzego W. 956 — Zbożny s. Sta-
nisława W. 954 — Zygmunt dworz.
kr. W. 953. 954— N. 1 1471. r. W. 953.
JosiEwscY h. Siepowron 412.
Irządze w. w wojew. krak. ly^ m. od Lelo-
wa 270 W. 942.
ISBJLi Czech stronnik Władysł. Pogrobow.
.ict kr. Węgier. 799.
IsżczKów 382.
Judyta ż. Władysława Hermana (zaślub.
1083 t 1086 r.) 24.
Judyta c. Teodoryka ks. bremeń. i Eudo-
(m xyi ks. mazowiec. a ż. Mszcznja
kś. pomorsk. 670.
JuGOSZEWSCY h. Abdank 226.
JciccY h. Kuszaba 634. ^u^j A
Jdlewscy h. Prus Iszy 528.
JcLiAN kardyn. bisk. salinieA. legat pap.
798 d. r.
# Jdńczykowie h. swego własnego 870.
JuNDZiŁOWiE h. Łabędź 851. ,ljj...,a
•=. h. Wieniawa 860.
JuNGiNGEN Ulryk wielki mistrz krzyżacki
770. 787.
Junosza (Baran) herb 319. osa a /i
JuNOszowiE h. Junosza 325. ^ —
Jurków j. parę wsi t n., niewiadomo o
której tu mowa 250. y^j
z =a zob. Indyk.
Jurkowscy h. Jastrzębiec 186 W. 931. ..a
JuTROWscY b. Rogala 663.
Iwan I Wasilewicz wiel. kniaź moskiew.
(t 1505 r.) 811.
— II Wasilewicz car moskiew. (f 1684 r.)
180. 651. 825. 826. 841. 885 W.
943.
= hr. h. Odrowąż 501. ..ż*
= w. w wojew. wolyósk. 840.
Iwanowscy h. Łodzią 555.
IwiEŃscY h. Łodzią 554.
IwNA w. w wojew. poznań, y^ m. od Ko-
strzynia 554.
Iwo proboszcz gnieżnień. śwd. na przyw.
1342 r. W. 939.
— (Jan) bisk. krakow. h. Odrowąż 119.
460. 500.
IwoNiA hospodar wołoski (od 1572 f 1574r.)
428. 826. 874.
Izabella cór. Zygm. I kr. pol. i Bony, za-
ślub. 1539 Janowi kr węgierskiemu
(t 1559 r.) 266. 358. 685. 822.
823. ..
IzBiEŃscY h. Róża 466—467. "tiaX
Benedykt bisk. poznań. 210. 466. 569
— Marcin scholas. krak. kan. gnież.
poznań. 222. 467. W. 949 — Piotr
kan. włocław. sekr. królew. 466 W.
949.
IŻBORK 421.
IzDĘBNo W. W wojew. poznańsk. 467 W.
949.
IzosŁAW ks. połocki 448.
Iżyccy h. Bończa 604. AOif.srtf.h^
IzYRON hr. h. Gryf 121. >'«I
•0,W ifr
1 Ąio .nj
Kaczanowscy h. Wczele 642.
BIaczkowsct h. Prus Iszy 527.
Kadłubek Wincenty z Karwowa h. Róża
bisk. krak. histor. pols. 3. 126. 188.
459—460. 500.
Kadłubscy h. Doliwa 242. zUjCaJS
Kajec 62.
BLajmibowie h. Abdank 226.
Kajner Piotr radź. krak. w 1439 r. 895.
Kakanowscy h. Świnki 398.
BibL pol*. Skorowidz do herbów rycerstwa pol»kiego. B. Paprockiego
liii
SKOROWIDZ DO HERBÓW
ELakawa (a w drngiem miejsca Ląkawa^
w. wwcjew. krak. pow. lelow. 607.
^ W. 952.
Rakowscy h. Eościesza 392.
Eałeczki Maciej h. Kotwicz kantor płoc.
prób. pultów, kan. wileń. pleb. ma
kow. sekr. kr. 705.
Kalendarz poprawiony przez Grzegorza
Xlii pap. 877. ' .V* -
Kaliborscy h. Grzymała 619. .: -^yowAwl
Kalin w. 248. awaiwi
Kalinie w. w rawskiem woje w. 710. ' '
Kalinowo w. w wojew. sieradz. 1 7, m. od
■ ui.xMi M. Warty 578. t. r. 829.
z z= y zob. Zarębowie.
Kalińscy h. Kożlarogi 270. W. 941.
Kaliskie wojew. 903.
herb wojew. t. aii«o#I
Kalisz M. nad Przosną stół. wojew. t. n.
39. 244. d. r. 396. 466. 600. 686.
ifi!.:, 903. 'ii'-'
herb M. 903.
Kalski Tomasz h. Róża 770.
Kałdszowscy h. swego własnego 864.
Kamentz M. na Szląsku 9 m. od Wrocła-
wia 110.
Kaaeień m. nad Wartą 5 m. od Gniezna
.11 h<y. w wojew. kalis. 244.
=: nad Wisłą pod Warszawą w wojew.
mazowiec. 310.
Kamiencz (de) Henrieh hr. dowódzca 14ej
chorągwi w wojsku krzyżac. pod
Tannenbergiem 775.
Kamienice w. w wojew. krak. po w. lelow*
189.
Kamieniec dziś Odrzykoń zwany zamek 1
m. od Krosna nad Wisłokiem w wo-
jew. rusk. ziem. sanoc. 381.
= podolski {Camenecia) M. stół. wojew.
podols. nad rz. Sraotryczem 143.
288. 806. 808. 820. 908.
pvH- herb M. 908.
r= w. w staros. przedeckiem wojew.
brzesko-kujaw. 99.
Kamienieccy h. Piława 381—382.
Henryk brat Mik. hetm. kor. 382 —
Kasper 382 — Jan 381 — Jan
xm kaszt. lwów. 381. 815—816— Jan
wnuk Mik. hetm. kor. 382 — Jan
382 — Marcin wda. podoi, brat
Mik. 818. 820— Mikołaj hetm. kor.
o ' ^' 1 wda. krak. 381—382. 449. 816—817.
-e"-- 818. d. r. — Stanisław 882 — Woj-
ciech 382.
Kamieniewscy h. Junosza 326,
Kamieńscy h. Cholewa 352.
~ h. Dołęga 402.
= h. Jastrzębiec 186.
= h. Rawicz 549.
■"■'' = h. Topór 103.
Kamiona w. w wojew. krak. 4 m. od Bo-
chni 526.
Kamionka w. w wojew. krak. 1% m. od
- ' N. Sącza 526.
'^'iir w wojew. mazowiec. 421.
Kamionomojscy h. Paparona 572.
Kamoccy h. Kożlarogi 270. W. 942.
Kamyk w. w wojew. krak. 2*2 m. od Bo-
chni 101.
Kampa w., której posada dziś niewiadoma
.-. ^ft:.'. 217.
Kanienomojscy h. Łabędź 570.
Kanigowscy h. Lis 194.
Kaniów M. niedaleko Dniepru w wojew.
kijów. 821.
Kanonicy Grobu Chrystusowego — Bożo-
grobscy — Miechowici (Canonici re-
gulares Custodes SSmi Śepulchri Do-
minici Hierosolymitani) 116. 481.
n: regułami de Saxia (Frałres hospiła-
larii S. Spiritus in Saxia de urbe)
188. 601.
= regularni lateraneóscy {Canonici re-
mUarSs Lateranenses S. Augustini)
62. 197. 207. 287. 458. 500.
Kańscy h. Janina 318.
Kapuanus Piotr kardynał legat. pap. w Pol-
sce 188.
Kapusta kniaź N. (Jędrzej) kaszt bracław.
marsz, kalenicki 854.
Karajteben uroczysko 159.
BLarapczewscy (właściwie Karaczewscy) h.
Ostoja 369.
Karcz Mikołaj radź. krak. w 1499 r. 896.
Karczewscy h. Jasieńczyk 349.
Kargowscy h. Boócza 604.
= h. Ostoja 372.
Karkus zamek w Inflantach Sy^ m. na po-
łud. od Felina 648.
a .os9iiaIoq awiai9vxt wcKiisii ob kf>iwoioiei .tloą .idiS
RYCERSTWA POLSKIEGO.
xŁni
Kabmelici (Fratres mendicantes ordims hae-
remitarum de monte Carmdi) 287.
Karmieńscy h. Wczele 642.
Kaeniocy h. Ilgowskich 871.
Karniewscy h. Dąbrowa 416.
= h. Rogala 663.
Kaeniowscy h. Bersten 730.
Karniscy h. Prus 3ci 530.
Karnkowo w. w ziemi dobrzyń. 320. d. r.
Karnkowscy h. Janosza 320 — 321.
.r Jan 242 — Jan bisk. kujaw, a
— ć przedtem przemys. 320. 553 — Jan
— Polak kaszt, gnieżnieó. 320 — Jan
podkom. dobrzyń. 321 — Mikołaj
fitiu 242 — Piotr star. dobrzyó. 321 — j
"-■ Stanisław bisk. kujaw, potem arcy-
bisk. gnieżoień. 239. 252. 320 —
321. 357. 873. 875. 879.
Kabnowo w. 123.
Karnowski Jan radź. krak. w 1464 r. 896.
Karscy h. Jastrzębiec 184
= łi. Korab. 589ao7.^i>{ ;d ^moH^^Ysi/ł
Karsko w. 592. -' ^ • - -
Karśnica w. w wojew, sandom. 1 m. od
Małogoszczą 100. ..«* .
Karśniccy h. Odrowąż 617.' — -^
Karssi (Karsy) w. w wojew. sand. 1 m.
od Małogoszczą 268. . = . ,.
.668 .1 de = zob. Marcisiug. njljM Hj/Ti.iJT
Karszów (Karszewo) w. w wojew. łęczyc
Ya m. od Dąbia 397.
Kartamłyk ostrów na Dnieprze 159.
Karyinius Jakób dr. pr. kan. gnieżn. 769.
Karwiccy h. Łabędź 669—570. v i /!
Kabwice w. w wojew. sandom. pow. apo-
. r. > ezyńskim 669. d. r.
Kabwów w. pod Opatowem w wojew. i
pow. sand. 459. d. r.
Karwowscy h. Pnieinia 444.
■zz. h. Rawicz 649.
• Kasino wscY h. Nałęcz 214.
Kaszewscy h. Janina 317.
Kaszki (Kaski) w. nad Pisią w wojew. ma.
zowiec. 1Vq do. od Błonia 310.
Katab9syna cór. Zygm. I kr. poL z Bony,
.1OT8I nrodz. 1626 r. zaśL 1662 r. Janowi
ks. finlandz. który później panował
.1 SfiS 'w Szwecyi pod imieniem Jana III
t 1583 r' 823. 883.
Katarzyna cór. Ferdynanda I ces. 3 ż. Zyg-
manta Augusta zaś). 1553. f 1572 r.
824.
Kaavcczyńscy h. Ostoja 372.
Kawki w. w wojew. krak. 1 7, m. od Grdo-
wa 304.
de == zob. Jacusius.
Kawman Paweł radź. krak. w 1503 r. 896.
Kazanowscy h. Grzymała 615—616.
Kazimierscy h. Biberstein 648—652.
Kazimierz I król pols. (od 1040 f 1058 r.)
2Q 21 63 891
— II (Sprawiedliwy) (f 1194 r.) 28. 29.
30. 118. 119. 120. 217. d. r. 2i8—
219.
= m Wiel. kr. pol. (od 1333 f 1370 r.)
40 — 46. 197. 244. 257. 704. 764.
891. 902. 903. d. r. 909. d. r. 912.
•=. IV Jagiellończyk kr. pols. i wiel.
.- .u . ks. lit. (od 1447 f 1492 r.) 797.
798. 799. 801—810. 900. 909.
— kp. mazowiec bisk. płoc. 367. 526. /^^
= ks. mazowiec (f 1446 r.) 798.
— ks. szczeciński 1410 r. 728. 787 —
788.
= Mały w. nad Nidzicą w wojew. sand.
63.
Kaznowscy Sopotowieh.Suchekomnafy 612.
Każony 62. '^
Każony w. w wojew. brzesko kuj a w. 361/^
Kazów 465. 'ii
Kazulec Długi 465.
Kąccy h. Brochwicz 721.
Kąszna w. w wojew. krak. pow. czechow.
131.
Kełbowscy h. Saszor 711. 1 .rf yoswais .
Kessemburg Margward 773. 788." *^QMń. e
Keszowscy b. Róża 857.
Ketłer Gotard ks. korlandz. i semigal.
826.
KęPDŚrscY h. Niesobia 344. 07/ anisgwoLi}!
KjępsCY h. Jastrzębiec 174. 182.
Kęty m. w wojew. krak. 2 m. od Oświę-
cima 125.
Kieczdorff Jerzy 773. 788. >^
KiEJSTUcz (Kiejstut) s. Gedymina ks. troc-
ki (t 1382 r.) 764.
KiEKiERZYC Dipoldas godzi na życie Wła-
dysł. Jagiełły w bitwie pod Tan-
nenbergiem 771.
XLIV
SKOROWIDZ DO HERBÓW
KiELANOwscY h. Pobóg 233.
Wojciech op. świętokrzyski 110. 112.
233.
Kielce M. w wojew. sandom. pow. chęcińs.
120. 171. 459. d. r.
KiELPiEŃscY h. Rogala 664.
KiEŁBASOwiE zob. Gosławscy h. Nałęcz.
KiEŁCZEWSCY h. Pomian 638.
KiEPŁÓw (raczej Kębłów — Kiebel) M. nad
Kopanicą w wojew. poznań. 533.
KiERDEJA herb 700.
KiERDEJOwiE h. Kierdeja 700.
KlEREPEĆ 861.
KiERNÓw M. nad Wilią w wojew. wileń.
764. 839.
KiERNOSiA m. w rawskiem 2 m. od Łowi-
cza 622.
KiEŚ (Vinda, Wenden) M. w Inflantach 20
m. od Rygi 225. 227. 235. 375. 514.
527. 544. 650. 848-849. 858. d. r.
859. 861. W. 934.
KiESZKOwscY h. Krzywda 442.
Ktetłer zamek w Inflanciech 824.
KiETLicz herb 670.
= (2ry) herb 672.
KiETLicz Lenart h. Kietlicz (2ry) liber haro
de Malneicz star. kremoueń. 672 —
Wiersze o nim t. ::Wfriy/3Lkn
KiETLiŃscY h. Odrowąż 516. -
Kij ks. ruski 447.
KiJANY w. nad rz. Nidzicą w wojew. krak.
299. 300.
"=. w. przy ujściu Bystrzycy do Wieprza
w wojew. lubel. 791.
KiJEŃscY h. Gryf 136. fP.r
KiJEWscY h. Świerczek 740.
Kijów {Kijoma) M. stoi. wojew. t n. nad
Dnieprem 22. 221. 448. w. r. 789.
W.-;.n' 821. 828. 852. 918.
herb M. 918.
Kijowskie wojewódz. 918. /g. a r
herb województwa t^^r.1 .ii
KiKUŁOwiE h. Drogomir 739. h .m ytsl/I
KiLEWSCY h. Sulima 583. '>
KiNDT Jan radź. krak. w 1453 r. 895.
Kinga albo Kunegunda Ś. cór. Beli IV.
kr. Węgier, a ź. Bolesława Wsty-
.;>>/ dliwego Czaśl. 1239 f 1292 r.) 33.
: r 36. 38. 39. 130, ,
KiRADOWiCE w. w wojew. krak. w okolicach
Staniątek, której nazwa dziś znikła
125.
KiREMPE W. niedaleko Rewia w Estonii,
miejsce porażki Szwedów 825.
KiscY h. Leliwa 490. _
Kisiel Paweł radź. krak. w 1569 r. 899.
KisiELEW w. w wojew. płockiem 324.
Kisielewscy h. Junosza 324.
Kiszkowie h. Dąbrowa 415. 846—847.
Jan star. zmudz. podcza. lit. 847.
879 —Mikołaj wda. podlas. 846—
Stanisław hetm. nadw. lit. 846 —
Stanisław wda. witep. 846.
KiszPORK (Christburg) M. nad Serguną
w wojew. malborg. 2 '/a m. od Sztu-
mu 774.
KiTAj Horodek zamek na Ukrainie 221.
KiziNGiER Claus radź. krak. w 1412 r. 893.
KizLiNG Jan radź. krak. w 1490 r. 896.
KiZYNEK herb 731. .ri YuaaAyi
KizYNKOWiE h. Kizynek 731. '^ f^ -^
KiziNGiER Waltek radź. krak. w 1447 r.
895.
Kłajów 727.
de — Klemens h. Pogonią 727.
Klambowo w. 594.
Klantków 461.
Kląder Mikołaj radź. krak. w 1469 r. 895.
Klechowscy h. Doliwa 242. '
Kłecko M. w wojew. kalis. 2 m. od Gnie-
zna 632.
Kleczeńscy h. Strzemię 304.
Kleczkowscy h. Tarnawa 576.
= h. Trzaska 343.
Kleczowski Jan konwisarz radź. krakow.
1544 t 1557 r. 898.
Kleczyce 680. 1
Klejnoty zob. herby. m ww > y\
Klemens Włoch h. Bończa bisk. kruszwic.
(mylnie, powinno być Smogorzewski,'
których później wrocław. zwano) 601.
= h. Kolumna bisk. płoc. 231. 287. 592.
=: z Klemuntowa wda. głogowski potem
kaszt. krak. 124. 125-126. 380.
=: de Ossowa kaszt, radom. 1368— 1370r.
' W.r.. 127. d. r.
— z Ruśca h. Gryf wda. krak. 1252 r.
34. 123—124. 129. 406. 891.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
XLV
Klemens h. Gryf brat Janika arcybisk.
gnieżnień. w Xn. wieku 117.
— łowczy {venator) sandom. w 1253 r.
1.30.
zz 8. Swatopełka wdy. łęczyc. 1310 r.
190.
Klemuntów (KUmuntów) w. w wojew. krak.
Ya n>. od Proszowic 124. 125.
z = a zob. Klemens.
Klenie wscY b. Zagroba 440.
Kletner Jan radź. krak. w 1474 r. 896.
Klęczany 111.
Kl^powie h. Straemie 304.
Kliccy b. Pras Iszy 528.
Kj>icze Małe w. w wojew. mazow. ziem.
ciecbanow. 628.
Kliczewsct h. Brodzicz 348.
— h. Dołęga 403.
Kliczkowscy h. Piława W. 945.
= b. Pros Iszy 528.
Klińscy h. Junosza 324.
Klonowscy h. Abdank 226.
— h. Bończa 604.
~ti: h. Leszczyc 290.
Kluszo^yie h. Srzeniawa 205.
KłJgBOWSCY b. Jastrzębiec 185. W. 930.
=: b. Kolumna 594.
Keobscy h. Pomian 638.
Kłobukowscy b. Oksza 665.
KfcOCiN w. w wojew. brzesko-kujaw. star.
przedeckiem 99.
Kłoczewscy h. Doliwa 241.
Piotr kaszt zawichoj. star. mało-
goscki 241. 826. -^ Y?ł ^ .Hov,ł>i
zr b. Rawicz 549.
Kłodawa w. w wojew. poznań. 632.
Kłodno w. w wojew. mazowiec. w pow.
warszaw. 417. 418. 419. 422.
de =: h. Łada Bartłomiej 418 —
Dominik podkanc. 417. 418. 419 —
• Filip 417— 418 — Grzegorz kape-
— ' - lan żony Jana ks. mazow. 417. 418 —
-J^ o^ Helbrzykon 417 — Jan t. — Jan
.801 . 418 — Kadron kanc. Zakroczym,
— 6; prób. czerwień. 417. 418 — Maciej
.ie:ii 417 — Negosław 418 — Stanisław
^el 417 — Swantosław t. — Tomisław
t — Wawrzyniec 418 — Weli-
sław 417.
Kłodyeńscy h. swego własnego 863.
Kłodzińscy h. Łada 419—424.
Kłokoccy b. Nałęcz 214.
Kłomniccy b. Oksza 565.
Kłoniccy b. Niezgoda 442.
Kłońscy h. Topór 103.
Kłosieńscy h. Lubicz 439.
Kłoszowscy h. Rola 337.
Kmitowie Czamobilscy b. swego własnego
852—855.
=: b. Srzeniawa 199—201. 819.
Dobiesław kaszt, wojnie. 199. 515 —
Dobiesław wda. lubel. 1476 r. W.
940 — Jan pis. ziem. krak. 200.
890 — Jaśko (Jan) star. sieradz.
później krak. 199 — Piotr kaszt.
(label.) w 1401 r. nie zaś 1461 jak
Papr. przez omyłkę napisał 108 —
Piotr marsz. kor. 199 — Piotr wda
krak. 1504 r. 108 — Piotr wda.
krak. marsz. wiel. kor. 199 — 200.
810 — Piotr wda. sandom. 1406 r.
174 — Stanisław wda. bełski 199.
818 — Walenty burg. krak. 200.
891.
Kniażycki Hołub Hrehory 858.
Knyszyn M. w wojew. podlas. 2 m. od
Tykocina 407. 872.
K0BELNIKI (Kobylniki) w. nad Nidą w wo-
jew. sandom. 141.
KoBELSCY b. Kościesza 393.
KoBiEBNiccY b. Dołęga 402.
KoBŁowo w. w wojew. brzes-kujaw. ly^
m. od Przedecza 99.
KoBRZYN (Kobryn) M. nad Mucbawcem
w wojew. brzes-lit. 828.
Kobrzyńscy b. Rogala 664.
KoBYLANY w. W wojcw. krak. pow. biec-
kim 107.
de = zob. Domarat.
= w. nad Wisłą w wojew. sand. pow.
radom. 62. -"^- fwinaijfifu 7/
Kobyle 390. ' ' ' '' ' •
de = Trojan 390.
Kobyłeccy b. Godzemba 362.
Kobylijat w. w wojew. brzesk-kujaw. */«
m. od Przedecza 99.
Kobylińscy b. Łodzią.
=: b. Rola 337.
KoBYLNiccY b. Grzymała 616.
Jakób 616. 794.
XLVI
SKOROWIDZ DO HERBÓW
KoBYLNiccY h.* Prawdzie 630
Kobyłka 411.
Kochan ks. czeski przodek rodzin używa-
jących h. Rawicz 639.
n h. Rawa dworz. Kazim. Wiel. topi
Baryczkę wikarego koś. kat. krak.
w Wiśle 257.
Kochanowscy h. Korwin 708.
Jan poeta 323. 422. 708 — wiersz
jego pod napisem: „Pamiątka wszy-
stkiemi cnotami hojnie obdarzone-
mu Janowi Baptyście hr. na Tęczy-
nie bełskiemu wdzie i lubels. sta-
roście" 73 — 79 — czterowiersz na po-
chwalę Wojciecha Kryskiego pod-
kom. kr. 624 — sześciowierszowy
nagrobek temuż napisany 624 —
625.
Kochańscy h. Rola 337.
KocHczYCCY h. swego 732.
KocHMEiSTER Michał wójt Nowego margrab-
stwa 785.
KocHowscY h. Nieczuja 330.
KociEŁ Mikołaj h. Pelikan star. zygwoitski
861.
Kocko (Kock) m. z zamkiem nad Wieprzem
w wojew. lubel. 493. 497.
KoczANowscY h. Strzemię 303.
KoczowsKi Mikołaj prof. w akad. krakow.
769.
KoczwARA Stanisław radź. krak. w 1456 r.
895.
KoczYWscY h. Zabawa 557.
KoDREPscY h. Róża 468.
KoiLEŃscY h. swego własnego 862.
KoKALEWscY h. Samson 706.
Jan gnieżn. pozn. pultów, kan. 245.
706 — N. synowiec Jana kan. puł-
tow. 706.
KoKENHAUz (Kokenhausen) M. nad Dźwiną
w Inflantach 544-545. 648. 824.
KoKORzoŃscY h. Łodzią 555.
KoKoszA wojna 146 822. -- <jfj
KOLAKOWO 390. ri
de — Przypko 390.
K OLANO wscY h. Bogorya 246.
Kolej w. 585.
KoLGA (Oleg) ks. rus. 448. ^^
KoLiczEWscY h. Rogala 663. . :,
Koliński Dobrogost 1431 r. 787.
KoLisoNY (Colissont) w. w wojew. sandom.
. pow. opoczyń. 516.
Koln Hans hetm. gdań. 148 — 152.
KoLNiccY b. Trąby z odmianą 610.
KoLOMAN kr. halicki s. Andrzeja kr. węgier.
(t 1242 r.) 460. 500.
Kolumna (Roch, Pierzchała) herb 591. 592.
Kolumna Prosper poseł do Zygm. I kr. pol.
595.
Kolumny herb pierwotny książąt litew. 764.
Kołaczkowscy h. Janina 317.
Kołakowscy h. Kościesza 392.
KoŁKOWiE h. Trąby 610.
Koło M. nad Wartą w wojew. kalis. 310.
362. 519. 582. 640. 805. 807.
KoŁOZĄB W. blisko rz. Wkry w wojew. płoc.
390. d. r.
de — Piotr 390.
KoŁuccY h. Pomian 538.
Koły h. Junosza 319—320.
Jan kaszt, halicki 822 — Jan sęd.
halicki 319 — Mikołaj podkom.
inowroc. t. — Mikołaj wda. inowroc.
t. — Paweł wda. podoi. 320 —
Piotr kaszt, inowroc. 319. ;f
Kometa 32. 792. 811. 900.
Komorniccy h. Łodzią 554.
Komorniki w. w wojew. sand. pow. chęcin.
257.
Komorów w. w wojew. krak. % m. od
Miechowa 120.
= w. w wojew. bełs. 2^/^ m. od Za-
mościa 686.
Komorowscy h. Boża Wola 444.
— h. Korczak 686. 687—688.
Chrzysztof. kaszt oświecim. 409. 688.
890 — Mikołaj w 1477 r. 758 —
Piotr 615. 688 — N. brat Krzyszto-
fa podcza. krak. 688.
= h. Rola 336.
Konarscy h. Abdank 218—220.
Adam bisk. pozn. 210. 219. 620 —
Jan archidyakon krak. poseł po kr.
Bonę 820 — Jan bisk. krak. 108.
809 — Jan kaszt, kalis. 219 —
Jan prób. świętomichal. kan. krak.
t. — N. (Jan) 218—219 — Jerzy
wda. kalis. 219.
— h. Jastrzębiec 183.
— h. Lewart 497. caodSi
RYCERSTWA POLSKIEGO.
XLvn
Konarscy h. Topór 104.
Konary w. w wojew. gand. 1 na. od Wo-
dzisławia 117.
=: zamek w ziemi sandom. 546 d. r.
Konarzewscy h. Nowina 313.
= h. Pobóg 235.
Kończ yccy h. Ostoja 372.
Koneccy h. Odrowąż 505—506. 517.
Koniecpole M. nad Pilicą i Białą w wo-
jew. Sieradz. 231 w. r.
KoNiECPOLscY h. Pobóg 231—232.
Alexander dworz. kr. 232 — Andrzej
rotmistiz 232 — Chrzysztof t. —
Jakób kaszt, przemys. f 1456 r.
231 — Jakób prób. św. Floryana
t 1481 r. t. — Jakób wda łęczyc.
-'^*' w 1380 r. t — Jakób wda Sie-
radz, w 1309 r. t — Jan kanc.
koron, f 1455 r. t. i 793. 795.
804. 829 — Jan s. Jana kanclerz.
w 1471 r. 231 — Jan 232 — Mi-
kołaj kaszt rosper. t i W. 963 —
■• Mikołaj w 1459 r. 231 — Mikołaj
star. przemys. f 1549 r. 231 - 232
— Mikołaj 232 — Mikołaj s. Sta-
nisława star. Wieluń t. — Przed-
bór s. Jana kanc. w 1450 r. 231 —
Przedbór kaszt, sandom. 231. 803
d. r. — Przedbór star. wielkopols.
w 1Ś09 r. 231 — Przedbór f 1476 r.
231 — Stanisław star. wieluń. 232.
W. 963 — Stanisław s. Stan. star.
wieluń. 232 — Zygmunt brat po-
przedzającego t.
KoNiEŃscY h. Nieczuja 330.
Konin 288. ^ <'"-"'^
z = a zob. Marcin.
= 568. *- •
=r M. nad Wartą w wojew. kalisk.
807.
• Koniusza, góra pod Proszowicami w wo-
jew. krak. 198.
Konopnicki Jan radź. krakow. w 1532 r.
■'■■ iii- 897.
Koi^iiACCY h. Osorya 560.
Konrad bisk. kamiński 255.
« -*: ks. mażowiec. (f 1247 r.) 30. 32.34.
loV/ 35. 405. 415. 913.
•i«gi im ks. mażowiec. (f 1503 r.) 806.
- - 313.
Konrad III Biały ks. oleśnicki (f 1452 r.)
715—716. 772. 788.
= Vn Czarny ks. oleśnicki (f 1471 r.)
806. 909.
KoNRATOWo W. w wojcw. kalis. 1 m. od
Żnina 208.
KoNRATOWscY b. Syrokomla 858.
KoNSER Tomasz radź. krakow. w 1501 r.
896.
Końska Wola M. w wojew. Inbel. % m. od
Puław 83.
Końskie w. dziś M. w wojew. sandom.
pow. opoczyń. 499. 500. d. r.
505.
de = h. Odrowąż Saul 966 r. 499—
500 — Saul hr. 1145. r. 500 —
zob. Odrowążowie.
Konstantynów (Stary) M. nad Słuczą w wo-
jew. wołyń. 450.
Kopaszyna herb 206
KoPERNi h. Jastrzębiec 184 W. 930.
Koprzywnica (Compromncia) zob. Pokrzy-
wnica.
Kopy w. w wojew. brzesko - kujaw. star.
przedec. 99. ■ .iw.M<.u>,.<ły..
KopYCiEŃscY łi. Topacz 729. ■ -'
Kopystki (Kupiszki) w. ^4 ™' ^^ Łomży
Tatarów
Ziemi prze-
w wojew. mazow. 621.
Kopystryń w. miejsce porażki
493.
Korab herb 584.
Korbutowie h. Korczak 691.
Korczak herb 677-679. 693.
KoRCZMiŃscY h. Korczak 691.
Korczyn zob. Nowe M.
KoREWiccY h. Prus 3ci 530.
KoRMANiccY h. Junosza 325.
KoRMANicE m. w wojew. rusk
mys. 325.
Kornice w. w wojew. rusk. ziemi przemys.
W. 962.
KoRNicz herb 701.
KoRNicz Jerzy 1343 r. 701. ^'^•<^
Koronowo (przedtem Byssowapo \sLC.Felix
Yalis) opac. Cyster. w dyecezyi ku-
jaw, wojew. Inowrocław. 3 m. od
Bydgoszczy 68. 119. 238. 785 — .
'-'• •' 786. :':ti 11 )<:o/l
Korszakowie (Korsakowie) h. swego własn.
867.
1LVIII
SKOROWIDZ DO HERBÓW
Hrehory 843. « f Ąif\H, ]\, ^if0^^,''A
Korwin herb 707. 708. zob. i Slepo-
wron.
KoRYAT 8. Gedymina ks. na Nowogródku
764, od którego idą książęta Ro-
żyóscy zob. Rożyńscy ksks.
KoRYBUT s. Olgierda, przodek książąt Wi-
śniowieckich, Zbaraskich, Poryckich,
Woronieckich, 832 — zob. te nazwy.
Koryccy h. Ciołek 478.
= h. Prus Iszy 528.
KoRYCiEŃscY h. Topór 99—101 W. 925—
927.
KoRYTKOWiE h. Kożlarogi 269.
Paweł kaszt, przemys. 269. 878. 879
— Stanisław 269.
Korytko wo w. w wojew. Sieradz. 704.
Korytnica w. w wojew. sand. po w. wiśiic.
265.
z rr y zob. Floryan.
KoRYTNO w wojew. Sieradz, u Przedborza
99. 100. W. 926. 926. 927. d. r.
KoRZBOK herb 723.
de — Piotr kan. włocław. t.
KoRZBOKOWiE h. Korzbok 723.
Jan dziek. gnieźn. scholas. płoc. kan.
krak. t.
Korzeniewscy h. Nałęcz 215.
Korzenna w. w wojew. krak. 2 m. od Są-
cza 299.
z — y zob. Mikołaj.
Korzeńscy h. Strzemię 304.
KoRZUCHOwscY h. Kolumna 594.
Kos herb 744.
Kościelec w. w wojew. inowrocław. blisko
Noteci 518.
z = a h. Ogończyk Jan wda ino-
^ST Wrocław. 519 — Jan star. chełmiń.
1259 r. 518 — Janusz wda brze-
ski 1247 r. t. — Janusz wojewoda
inowrocław. 1259 r. t. — Mikołaj
wda kalis. 1258 r. t. — Paweł
bisk. chełmski 1466 r. 519 — Woj-
ciech wda brzeski 1305 r, 518 —
619 — zob. Kościeleccy.
; ,,r: w. w wojew. krak. 1 m. od Proszo-
wic 567 t. r.
Kościeleccy h. Ogończyk 618 — 520. 521.
522.
Andrzej kaszt, wojnie, podskar. kor.
żupnik wielic. 519. 817 W. 958 —
oV/ ił< Andrzej op. bledzewski 520 — An-
' drzej wda poznań. 619 — Beata
zaśl. Ulem u ks. Ostrogskiemu 519.
828 — Chrzysztof s. Janusza wdy
Sieradz. 520 — N. (Jan) s. Jana
,wdy poznań, kaszt, łęczyc, potem
takiż wda 519 — Jan star. bydgo-
ski t. — Jan wda poznań, t. —
Janusz wda sieradz. generał wielko-
polski 619. 520 — Łukasz 219 —
Łukasz bisk. pozn. 620 — Mikołaj
bisk. chełmiń. 519 — Mikołaj wda.
brzeski 1459 r. t. — N. (Mikołaj)
brat Andrzeja wda brzeski t. —
Stanisław kaszt, bydgoski 520 —
Stanisław star. nakiel. 519 — Sta-
nisław s. Jana wdy łęczyc. 519 —
zob. z Kościelca.
Kościelniki 516.
KościELSCY h. Ogończyk 522.
KoścłEscY Kijowie h. Kościesza 392.
KościESKi w. blisko jezio. Gopla w wojew.
inowrocław. 389.
KościESZA (Strzegomia) herb 389.
KościESZA Sulisław rycerz 1190 r. 389.
= Tomko rycerz 1260 r. t.
KościESzowiE h. Kościesza 392.
KościEszE w. w Mazowszu 389.
KościMiŃscY h. Boża Wola 444.
KościNiN 208.
KościON 526.
KosiccY h. Samson 706.
Kosińscy h. Rawicz 549.
zz: h. Rogala 665.
KosiRSCY (Koszyrscy) książęta h. Pogonią
litew. 831.
KosKOWscY h. Dołęga 403.
KosMACZEWscY h. Jastrzębicc 174.
KosoBUCCY h. Pobóg 233—234.
Jadwiga ż. Bartosza Paprockiego au-
tora Herbarza 233 — Jakób chor.
płoc. t. — Jakób s. Wojciecha 234 rjt
Jan kaszt, liwski 233 — Jan s.
Wojciecha 234 — Maciej s. Woj-
ciecha t. — Mikołaj kaszt, sierpski
233. 440 — Mikołaj pis. płoc. 233
-- Paweł s. Jakóba, a wnuk Woj-
ciecha 234 — Piotr s. Wojciecha
t. — Stanisław pis. zakrzew. 233,
RYCERSTWA POLSKIEGO.
XLII
.P2^ .61^— Stanisław s. Wojciecha t — N.
.^Ti' .(><kaiL płoc. t — N. kan. płoc. brat
.osa JJ Pawła 234— Wojciech 233.
Ko^oiuDY w. w woje w. płoci % m. od
Raciąża 234. ,c.fK.
Kosowie h. Kos 744.- '-■i .'-H .^lU
Kostkowie b. DąbroW»"415i7 .CiT
KosTRZEJEWSCY h. Łabędź 5701^7 -
KosuBOWiE b. Mora 726. .c>jm .818
KoscccY h. Leszczyc 29(XJ .180 .W
. KoszECiNO W. 399. sA (a?, {^:o>iA
Koszewscy h. Ciołek 479ii-«-u/ M-fjA
KoszKOCHów (Roskochów) w. nad Wisłą
W wojew. krak. 125. ,
KoszŁA.*. Mikołaj radzca krak. w 1547 r.
— ó*« . (Winno być jednak 1648. 1549 Inb
1550) 898.
Kos20Tów 244 iiii .) 'i
z = a Mikołaj prdb.^gnieźn. 244.
'..rcnb w. w kae raciborskiem 585
Koszyce (Kossyce) w. w wojew. krakow.
% m. od Witowa 300. 301.
de .zz zob. Piórko Mikołaj.
r ' m 602. :^- LA^tj.:is.^.i - J-'
Kot herb 740. )^ ,^l M je
KoTAMiNo w. 244;' "^'"^ 'rj .k.,.
Kotarscy b. Poieinia 444. !, '\^^
Kotlińscy b. Ogończyk 522. "iTi
KoTowicB w. w krakowskiem. 1^. „
KoTOwiECCY b. Korab 589.'v.ć: .iOJi
Kotwicz herb 703. '^L o^A
/ = 2gi herb 714. '■, ir^r. ,,
KoTWicowiE b. Kotwicz z odlilialii^ 703 —
704. 705.
•OOCi .Jan przodek rodziny 703 — Jan zwa-
W ^ -ny Kromno 1457 r. 704. 705. 805
— N. koninsay.i kr.. r 'Zygmunta
705.
Kowale (Kowal) M. w wojew. brzesko-ku-
jaw. 41.
♦ BI53Z w. u Turku 397.
Kowalewo (SchSnsee) M. powiaL w wojew.
chełmiń. 644. TyL
- w. 244. óSr, J:
Kowalewscy h. Dołęga '403
= h. Junosza 324.
.V/= h. Ijada 425. i^^*^ o,.-
= h. Prus 3ci 630.
'= h. Radwan 358. W 943.
.<J^:
Józef podstar. biecki potem sędii
grodź, krakow. nakoniec sędzi^ł
grodzki krakow. 368. 890. W. 943.
Kowalkowscy h. Przegonią 375. 'Ą
Kowalów mały w. w wojew i po w. krak.
189. 190. .dt4-
-hz WIELKI W. „ v>'.D\,„ł/! )l/Ł)il
Kowalscy b. Abdank 226. A?.'>io,ł'jk
— b. Korab 589.
Kowel M. z star. w wojew. wołyń.i4(iBL
od Włodzimierza 626. /i/\u/j
KowiNiccY (Kowniccy) h. Trąby £09^iSR
i u '960. < • ' ./? «róH;>jio2
Kownaccy b. Ślepowron 412. .ódiui
= h. Suchekownaty 611;!j \\ r,itif,vo^
Kowno (Cauim) M. w wojew. troć. przy
ujściu Wilii do Niemna 321. 9 19.
Kozacy zaporożcy — sprawy ich za het-
maństwa Samuela Zborowskiego
156—167. - ' ' ,tiAłi>l
Kozica Stanisław h. Łabędź 851. .ii , =r
KoziEBROCCY h. Jastrzębiec 183. ^^ tfMiCA
KoziEGŁÓWKi w. w wojew. krak. */« ™' od
Koziegłów M. 189. A
Koziegłowy M. w wojew. krak. 2 m. na
północ od Siewierza 188. ISduWiiL
190. 445. 809. . .^w.,u '^^
% zz zob. Fulko — Giebułtowscy, i^
Kozielscy h. Rola 337.
Kozieł herb 284. i .woj,
KoziEROwscY h. Dołęga 403. f- ^^
Kozińscy h. swego własnego 863.
Kozt- RYNEK w. w wojew. TubcL pod M. Ra-
X.iSX- 7 dzynem 616.
KoŻLAROGi (Jelita) herb 254. 256 W. 937.
Kożlaroscy h. Kożlarogi 271.
KoŻLĄTKOWSCY h. Srzeniawa 205.
KozŁów w. w wojew. poznań. 460.
Kozłów w. nad Bzurą w wojew. rawskiem
.-; .1) o 601. .::
;>:= w Prusiech 739. 7*
=: W wojew. sand. pow. chęć. 244
Kozłowie h. Nowina 312—313.
Kozłowscy h. Jastrzębiec 182.
Andrzej 436 — Pankracy 182 —
■: i:v Piotr t — Wawrzyniec s. N. sęd.
171 .o! grodz. płoc. t — Wawrzęta t —
.VS:Si .0 Wojciech t — Wszebor Ł — N.
>^S .a; sęd. grodz. płoc L
!.-''• J t ......
nbL pola. Skorowłfb do hwMw ryccntwa polskiego. B. Paprockiego
Km
SKOROWIDZ DO HERBÓW
Koźmin wielki M. w wojew. kalis. 240. 368.
oi^O r=2:>tf= ego Mościsz. 240. i;
Koźmińscy h. Róża 466. ■ d <• >i'.//0)łjA.wo/I
a* Bartłomiej 466. 765 -- N. rotmistrz
466.
KoŹNiCKi Jacobus camerarius Andreae Wa-
wrotoski judicis curiaa regalis. 1366. o.
106. ;8g 'kio^ -d ±f
KoźMEWscY h. Ostoja 371.'^ s .M Jawa2
KoźNiŃscY h. Lubicz 434. iW hn
Kozubscy h. Abdank 227.
Kożuchów w. w wojew. sand. po w. pil-
żnień. 302.
KożYCCY h. Lubicz 439. »i _.
Krajewscy h. Jasieńczyk 350. vTv oi^woH
— h. Łabędź 570.
Krajków w. w wojew. płoc. 1 m. od Ra-
j-a^u- ciąża 233 d. r. 234. 440.
Krajkowscy h. Swierczek 740.
= h. Zagroba 440.
Kraina Wojciech medicinae doctor radzca
krak. 1528 r. f ló59 r. 897.
Krainka (Krajanka) m. w wojew. kalis. 1 m.
od Złotowa 519.
Krajów 570. ijo no. I
Krajowscy h. Leliwa 489 — 490.
Kraków (Carrodunum — Cracoma) M. sto-
łeczne królestwa polskiego i wo-
jew. t. n. nad rz. Wisłą 14. 15.
34. d. r. 35. 36. 39. 40. d. r. 45.
46. d. r. 69. 107. 124. 144. 188.
206. 216. d. r. 263 — 265. 328 —
329. 363 424. 435. 439. 457. 463.
T8e y'i 496 — 497. 526. w, r. 535. 546.
559. 587. 656. 743. 765. w. r. 766.
767. 791. 794. 796. 802. 807. d. r.
808. 809. 810. 812. 813. 814—815.
fli3iU«7r- 815. t. r. 818. 819. 820. d. r. 821. d. r.
823 d. r. 824. d. r. 825. 826 d. r.
873. 874. 875. 876 d. r. 877—883.
U 889-901. W. 938.
Akademia 526. 656. 723. 766 — 769.
900. 907. W. 946. — .4so^
— e8: Herb Miasta 891.
.bcf Kościół katedralny św. Wacława 27.
29. 30. 31. 43 d. r. 103. 143. 171.
186. 188. 200. 211. 219. 220. 227.
238. 242. 244. 245 d. r. 246. 248.
250. 257. 259. 287. 328 d. r. 334.
.ii — 336. 340. 362. 363. 373. 379. 429.
J«fd . 441. 459 d. r. 460—461. 465. 474.
477. 478. 489—490. 502. 617. 526.
bo .lx; w. r. 635. 546 w. r. 550. 657 d. r.
563. 568. 572. 585 d. r. 586. 590.
674. 681. 685-686. 691. 704 d. r.
713. 723. 744. 747. 765. 766. 772
-788. 790 d. r. 809. 810. 812.
818. 823. 877. 878. 883. 891-892.
W. 931. 932. ;>o/i
Kościół Śej Anny 462. -o>l
g Śgo Augustyna na Zwierzeńca pp^
&hi'" Norbertanek 901.
„ Śej Barbary 769. 877.
• i • ^ Sgo Bernarda ks. Bernardynów
dni H\ 109. 386. 669. 740. 900. W. 946-
946.
„ Bożego Ciała Kanoników laterar
neóskich 44. 287. 554.
„ Śgo Ducha kanoników, da Saaeia
501. A) .KiYSfeO/l
„ Śgo Floryana 30. 120. 231. 237.
339. 492. d. r. 586. 767. 768.
„ Śgo Franciszka ks. Franciszkanów
33. 37. 38. 144. 408. 606. 648. 676.
581. 730. 876. 900.
„ Śej Jadwigi kanoników Bożego
Grobn 663.
„ Sgo Jakóba na Kazimierza 299 —
301. 358.
„ Śgo Jerzego na Zamka 244. :ovi
„ Sgo Jędrzeja pp. Franciszkanek
34. 900.
- „ Śej Katarzyny ks. Angustyanów
.i'Av - 44. 206 334. 358. 368. 371. 500.
607. t. r. 609. d. r. 636. w. r. W.
953. d. r. 958. d. r. 959.
„ Śgo Marcina 368. 373.
„ Nśw. Maryi Panny Nawiedzenia nk
Piasku ks. Karmelitów 287. 766.
„ Nśw. Maryi Fanny Wniebowzięcia
w Rynku 600. 768. 816.
„ Sgo Michała na Skałce ks. Pauli-
nów 525. 535.
„ Śgo Michała na zamku 24 i. oJL
„ Śgo Szczepana 462. 769.
„ Śgo Szymona na Kleparzu W.
960.
„ Śej Trójcy ks. Dominikanów 39.
lOÓ. 136. 172. 176. 176. 312. 320,
cf^UawyA Ą .oyiidieA Mmua»v^ wMnd ob ajMwttmCB M^ą, J^
RYCERSTWA POLSKIEGO.
Xl
8£d 5^324. 334. 356. 466. 600 d. r. 502.
516. 663. 669. 740. 754. 900. W.
927., A//'> -Tn^
Kościół Śgo Wojciecha 467. • "
^ WW. ŚS. 44. 482. 488. 593.
Radzcy krakowscy od r. 1363 do
1682 r. 892-899.
Krakowskie województwo 889 — 890.
herb tego województwa 889.
Krakus zob. Gracns.
Krancz Herman radź. krakow. w. 1443 r.
896.
= Jan radź. krak. w 1429 r. 894.
Krasiccy h. Rogala 654.
Alexy wojski przemy s. 654 — Jan
— 8. Alexego t — Jerzy s. Staniał.
— t ^=^ Marcin s. Alexego t — Mar-
l$* cin 8. Stanisł. t — Stanisław obo-
-- żny star Inbomski 407. 654.
Krasiłów M. nad Słuczą w wojew. wołyń.
451. 452.
Krasińscy h. Ślepo wron 406—410.
Andrzej sędz. ciecłianow. 409 — Fran-
— .6\ii Ciszek bisk. krakow. przedtem prób.
płocki i podkanc. kor. 224. 406 —
408. 569. 889 — Franciszek woj-
ńoH ł ski różański 409 — Jan kantor
krakow. scbolas. kiecki^ gnieżnień.
~ .i iv; łowić. kan. sekr. kr. 408. 409 —
Mikołaj kan. gnieżn. i krak. 409 —
Mikołaj podkom. różan. 408 — 409
— Stanisław archidyak. krakow.
409 — Stanisław chor. płocki 409
— 410 — zob. i de Krasne.
Krasnb w wojew. mazowiec lYs m> od
Makowa 405. 406 w. r. 408.
de — h. Ślepowron Andrzej s. Miko-
łaja stoi. Ciechanów., zabity na Bu-
kowinie w 1497 r. 406 — Jakób
brat Andrzeja t — Jan stoi. cie-
.i ' chanów, t — Jan s. Mikołaja stoi.
' Ciechanów, t. — Mikołaj kan. wło-
cław. t. — Mikołaj stoi. ciechanow.
405. 406 — Sławko sędz. ziem.
różan, i maków, w 1412 r. 405 —
Sławomirz,w 1377 r. Ł— zob. Kra-
sińscy b. Ślepowron.
= w. 461.
Kraśniew miejsce poraiki Tatarów 626.
Kraśmk M, w wojew. label. 1% m. od
Urzędowa 70. 73 d; t.'" 79. 680.
811. i^ -
Krasnopolscy h. Topór 683. 686.
Kbasnowo 704. .■■.< : -.d?ico«3
de = Floryan «^G8 i ST cl f .,
Krasnystaw M. nad Wieprzem w ziemi
chełmskiej 271. 790. 811.
Krasowscy h. Rogala 664. i^iin
Krasuscy h. Nowina 313. ' f ^v ; 'i"
Kraszowscy Zdzierzkowie h. Jastrzębiec
183- . ...^^ . . -
Krełów 211.<^So BSRoacT, M TnK/.'ovr«of^ )ł
Krempiec w. w wojew. lnł)eL l\'z m. od
Lublina 288.
Kretków (Kretkowo) w. blisko Prosny
w wojew. kalis. 1'/, m od Pyzdr
W. 940.
z = a Andrzej wda inowrocław.
w 1476 r. t
Kretkowscy h. Dołęga 400. •i//tja/i
Krezowie h. Ostoja 368 — 369. - ''
Krępa w. w wojew. kalis. 142.
= w. w wojew. sandom. pow. radom.
= (Crempa) 902
z =: y (de Crempa) zob. Piotr. '
Krępscy h. Ostoja 370. "
= h. Róża 468. v-t-^~
Krobia (Kroben) M. w wojew. poznańsk.
552. _>:7 jj.i.i
Kroczewscy h. Grabią 720. ( Jii^m^A
Kroe Teodoryk marsz, inflancki w 1431 r.
786. ., L
Kroje herb 337. , a .b MS
Kroińscy h. Lis 195. ' " -'^ .,-,. ,.,-.t
Królewiec (Regiu^ Mons, Regiomontum —
Konigsberg) M. stół. Prns książę-
cych nad Preglem 781. 788.
Królewo w. nad Wkrą w wojew. mazo-
wiec. y, m. od Nowegomiasta 412
413. ji d r .
Królewscy h. Strzemię 304. ' .--
Królikowscy h. Róża 471.
Królowice (Królewiec) w. w wojew. san-
dom. pow. wiślic. 244. A
Kromerowie h. swego własnego 756 r^
756.
Bartosz brat Marcina bisk. 766 ^
Bartosz ten sam Inb inny radzca
krakow. w 1538 t 1553 r. 897 -^
LII
SKOROWIDZ DO HERBÓW
<"'- ♦ O Marcin bisk. warmiń. historyk pol-
ski 4. 6. 755 — 756. 767 - Sebe-
styan s. Bartosza 756.
Keomphelt Szymon radź. krak. w 1662
t 1572 r. 898. . : _ ..,
Kronika rodziny Toporów 66. j-Y.'-!A>r^
K ROSNER KUŃCZA radz. krakow. W 1429 r.
894. -../i
Krośniccy b. Lubicz 439 ;//
Krosno M. nad Wisłokiem w wojewi msfei
ziemi sanoc. 225. 381. 520.
Krosnowscy h. Junosza 325..' !_ //odajw-
Krotoscy h. Leszczyc 288. .-^ oyfv\\r^^^7
Andrzej s. Jana wdy inowrocł. 288 —
\a%.. Jakób brat Andrzeja t. — Jan kaszt.
^Y^VTH ^inowrocł. t. — Jan wda inowrocł.
t. i 650. 826.
Krotoszyn M. w wojew. kalis. 288.
K ko WICA (Crovicza) zob. Lisko. w
Krowiccy b. Nowina 313. V''.>iTrin>I
Krowice w. w w-jew. brzesko - kujai^y
361. ..,aiiJi
Krowodrza w. 585. 7 /r .tt '^'
Krozborz (mylaie, winno być Rozborz) w.
do parafii przeworskiej należąca
w wojew. ruskiem ziemi przemys.
481. . .. . .. V
Krucza (Crmza) 301. pAOK .d ~
de rr zob. Felix. * "' :a«
Kruczyna herb 605. 707.
Krugiel Hieronim radzca krakow. w 1536
: t 1059 r. 897.
= Kasper radz. krak. w 1394 i 1404 r.
893. d. r.
Krukier Jan garbarz, radz. krak. w 1651
-.mv.it 1669 r. 898.
s3n>;( Walenty garbarz, radz. krak. w 1565
t 1580 r. 899. \ ń-^io
Kbupek Erazm radzca krakow. w 1511 r.
= herb W. 961.
= Jan radzca krakowsk. w 1508 r.
897.
= Jan ten sam lab inny t.
Krupkowie h. Krupek W. 961—963.
Krupscy h. Korczak 691. .■■'■aa
= h. swego własnego 871.
Krusielniccy h. Sas 697.
Kruszeńscy h. Prawdzie 632.
Kruszwica M. nad jez. Gopłem w wojew.
.ijdci .1 brzesko - kujaw. 16. 16. 682. 613.
'^'' r 731. 741.
Kruzlowa w. w wojew krakow. 2 m. od
Sącza 507. 508. »;>{
Krw^accy h. Lewart 497. , ., .. ^
Krypscy h. Topacz 729. A YnsbaH
Kryscy h Prawdzie 623—625;'^
Bartosz s. Ninogniewa 624 — Flory-
an s. Jakóba t. — Jakób kau. płoc.
t. — Jakób s. Jana kaszt. t. ■—
Jan kaszt. Zakroczym. 623 —.Jan
s. Stanisla. 624 — Mikołaj s. Ni-
,V nogniewa t. — Niuogniew wda płoc.
w 1430. r. 623 — Paweł s. Nino-
nfil - gniewa 624 — Paweł s. Stanisława
.łeif.^i)'' wdy 625 — Pi«tr star. płocki 624
, 7bM — Piotr 8. Stanisł. wdy 625 —
-odo w Stanisław s. Jana kaszt. 623 — 624
I .: — StHnislaw ». Ninogniewa 624 —
I .óyjow Stanisław wda mazowiec. 625. 879
' ' — Szczęsny s. Slanisł. wdy 625 —
i Szczęsny wojski płoc. t — Woj-
j -nB-ri ciech podkom. płoc. 624 — 625 —
' .doi:q I Wojciech, s. Stanisł. wdy 625 zob. —
- ;X>h i dc Krysko.
Kryscy h. Przegonią 375.
Kbysk w. w wojew płoc.;.lJ4i m. od Płoó-
t M ska 364. 623. .; nur'
I — .de = o b. Prawdzie Eeon (Lew) t. —
— ^'N*]^ zob. Kryscy h. Prawdzie.
Krystoporscy h. Nowina 309—310
Krysioporzyce (Krzysztoforzyce) w. w wo-
Wt f;d jew. krakow. % m. od Ruszczy
309.
Krystyn z Ostrowa h. Rawicz chor. san-
dom. w 1331 r. 42.
== z Ostrowa kaszt, sandom. w 1401 r.
— późnity kaszt, krakow. 108. 174.
546. 771 — zob. Grot Chrystyn.
Krystyna (inni jej dają imię Agneszka) c.
Leopolda margrabi austryack. a ż.
Władysława U ks. pols. (zasl. około
1110 t 1153 r.) 567.
Kryszkowscy h.. Odrowąż 51 7.
Krze w. 288. w .wuiwu i 4i£.ki>^
Krzeczów 198. "^ '
— ("Krzeszów) M. w wojew. lubel. V/^
m. od Ulanowa 463. i ,?/ —
Ebzeczowsct h..iore^ak, 688. *ji^>/uTr
bo .ffl ^\'| .Iddol .YADJ/)W
T^YCERSTWA POLSKIEGO.
MV,
KBZEmENiEC M. nad I|^^>^ w^j^ojew. wo- 1
\yń. 451. 822, !:>^ .oa|. .\,.: i
Krzepiccy h. Róża 460.^$,, a ,d — t
Krzepice M. nad Li sz wartą \r wojew. kra- i
kow. na pograniczu s^ląskiem 146.
244. (ini i\irn "rtrA^Ać
Kbzepicki WaleDiyBijlbx-ł9<^^ pti< skarbu
i , kor. 47L i w^^.łaonH -
Krzesimowscy h. J^trzębiec 185.
Krzesińscy b. Nieczuja .330.
Krzesz hr. wda łęczyc. 337.
KiZESZÓw albo Krzeszyn w,..W;j|iemi łę-
.i . czye. 337. .. * [nUrAlU
Krzeszowscy b. Kroje 337,^;^ —
Krzeszynsoy b. Łodzią 55fif._ 801
Kbzetowscy h. Topór 10k<— OOł-
= h. Zadora 637. n .loi
KttZEwiANczYNO W. W wojcw,!/ tiwazowiec.
pow. warszaw. 594. .,.-».
Krzyccy h. Kotwiez 704 — 705. 4iwon»;T>l
Andrzej areybisk. gnieżn. a przedt^ni
bisk. przemys. później płoc. 478.
534. m2. 704 — 705 —■ Nagrobek
przez niego napisany wierszein ła-
cińskim Mikołajowi Firlejowi 495—
.lofa 16*' wiersz łaciński przez tegoż i^i
ł, pochwałę Cbrzysztofa Szydłowiec-
bo .03 kiego kaszt, sandomir. podkanc.
kor. zwycięzcy Tatarów pod Wi-
śniowcem 506 — 607 — ^ Henryk
przodek rodziny 704 — Piotr brat
Henryka star. pyzdrski i konin.
705. .V -Ah^sA
Kbzykowscy h. Janosza 325. -ł.n-Tji
Krzysoiewscy b. Qryf zotk Skrzyszowsey
tegoż herbu.
Krzyszkowice w. w wojem krak. 1 m. od
Myślenic 124.
Krzyszowice w. w wcgiew. label. 136. ą
KRfct^sżTOF biskup lubuceński w 1410 ri
772.
E&JTt^-AŃscY h. Jastrzębiec 185. W. 9$h.A
Krzywda herb 442. ....
Blrzywb uroczysko 166.} (i>suuO) AiiX'j^
Krzywonowscy h. Lubicfe 439. ' '
Krzywosad herb zbb. Niesobia. >m^^>l
= hr.'w 999 r. 344.
= Bogtnńikts eomes castellannt ide Buda
-&ti v^wiełoń.) Yr 1256' r.-t,-. .'Ta/^^-i
.dS&Tcoww podkoiD, krak^ w'. ł384 r. t
Krzywosąd Mikołaj śwd.na przyw. z 1319 ri
,..,.. ,.67. : -.,i.,;. ■ , ■
Ębzvż m.rfr: i^ojęw, sandom. pow. pilżnień.
pod Tarnowem 482.
Krzyżacy 32. 36. 40. 41. 142. 525. 769
— 789. 790. 791. 792. 793. 794.
.d ftiv.Jj9^,^. 7«^.v8i)^,.i394,.- 807. 906.
913. /!>! ■''łi(l-.V-ł;- ;[,
Krzyżanowscy h. Świnki 398. W. 947.
Krzyżanqwski . Dersław kanon, krakow.
515. ,
=: Joachim de Kutno ppstrzygacz, ra^t
ca krakowsk. w 1559 f 1683-751
898. ■ ■ )• },-.: :, ui-Jl!;ifl
.^ rpTł Mikołaj kan. ki»k. 516./ r> /,vv/ '>!
KsANKA tdberna (karczma) w wojew. kra-
kow. gdzieś w okolicach Skawiny
300. .;»'_•- ±^v^n\f. ..' .'joM-j>l
Książ MAiiYnJiKiT^. wojew^ krakow4 hmi
od Książa Wielkiego W. 961.
.•.voq i ws^ (Magna Xiąz) M. powiatów*
w wojew. krakow. 2 m. od Miecho-
wa 65. 9i424.x!l74. 081 d. r.>746i
802. .Mv; ::-yy,t/. ; ^
Książnice 24^ o XT b^^tnoS ''^h) w,.>)q,v{
Księga skarbd^a; g4zi© piJsednigsze stare
herby opisują — wyciąg z tejże o
herbie Trąby Wi.l9d0.il YiAJd >i:i^I
KsięscY h. Łodzią 554 i u-, rwosoaj^ł
Kucharscy b. Godzemba 362.
So=. h. Korab 589. -./.y/aai}^.
— h. Prawdzie 631. ^iW
=: h. Zagroba 440.
KucHARY w. w wojew. płoc. 1 m. od Ra-
.iiA'^ ciąża 174.
Kucbtmistrzewo w wojew. podlas. 628.
KuciccY h. Pobóg 234.
Kdcieńscy, h. Ogończyk 521.
KuczBORSCY h. Ogończyk 521.
Kuczkowscy h. Jastrzębiec W. 930. . yA
Kuczo wscY h- Róża 468. j>J
Andrzej op. świętokrzys. 112. 468 *^
-o'! T»'! N; brat jego 4H8. ; '
Kujawskie - BRZESKIE województwo 905 —
herb województwa t.
Kujawy (Cujavia) część Wielkopolski, zaf
wierająca województwa brzeskie i
lorfol .inowrocławskie 906 w. r. iH
KuKALSCY h. Prawdzie 631.
KuB^EŃBĆf^ b. Prawdzie 631. ,ią...vv,/i jH
Lir
SKOROWIDZ DO HERBÓW
KuKowscY h. Jastrzębiec 186. W. 931. '^
KuKWA Wojciech na siebie i dom swój
przyjmuje w unią 1413 r. herb
Półkozic 857. '^] ^^-
Kula proboszcz koś. św. iFloryana w Kra-
kowie 686.
KuLowiE z przydomkiem Niemstowie b.
Jastrzębiec 180.
KUMAJEWSCY h. Trąby 838. ^<w>^k^TSii^
KuMELSKi, sławny prokurator WflpMcźiesnj''
Paprockiemu 146.
KUNASZÓWKA 773. '>■' 'iihhi.y>l -z:::
KuNATOwiE b. Topór 103P'' 't^' -^^ »
Marcin rotmistrz 103. 588.
KuNCZA STANO radzca krakow. w 1471 r.
' 896.
KtTNECCY h. Brodzie 348.
Kuniccy b. Abdaok 226.
KuNiGLis Jan h. swego własnego star. so-
wiecki 870.
Kunów M. nad Kamienną w wojew. i pow.
sandom. 567. 812. <<
KuNOwscY h. Łodzią 665. "^ ''■"
= h. Nałęcz 214.
KuPKÓw (de) Konrad rycerz w wojska
oTpj krzyżackiem pod Tannenbergiem
■ ' 773. cuCii
Kur BIAŁY herb 744. :'*^r^ń
KuRCzowiE kniaziowie h. swego własnego
862.
Kurdwanów w. w ziemi krakow. 2 m. od
Wieliczki 228. 300.
z 3= a zob. Floryan.
Kurdwanowscy h. Junosza 325.
KuRNiCKi Paweł krawiec kr. radzca krak.
- w 1546 r. 898.
Kurnik M. nad jez. t. n. w wojew. pozn.
2 m. od Poznania 237. 563.
zna zob. Mikołaj.
Kuropatniccy h. Nieczuja 329.
Kuropatwowie h. Jastrzębiec 180.
KuROSzowiE h. Rawicz 649.
Kurów M. w wojew. lubel. 2 m. od Pu-
ław 108. 211. 308. 316.
z z:: a zob. Mikołaj.
Kurowscy h. Nałęcz 215. - fWAV!
i rz h. Wąż 365.
Kurowski Piotr h. Śrzeniawa kaszt, lubel.
614. 515.
Ki^ozw:cKX M. w wojew, sandom. pow.
7?. /». ^iftiic. 3/^ m. od Staszowa 80. 144
307. 460. 461. 636. *• n(.i
2 = b. Róża Dobiesław 'k^szt. kfilrJ
-Hii .w ^ 1380 r. 460 — Dobiesław kaszt
•f;^^f, "^^ rosper. w 1476 r. W. 940 - Do-
*' bieslaw wda lubel. w 1475 r. 461.
rrdTBia 807 -- Krzesław w 1174 r. 460
' -- Krzesław biskup kujawski i ^
kanc. kor. 307. 460. 652. 810 —
Krzesław kaszt, sandom. 460 —
Krzesław kaszt, wiślic. t. — Miko-
-i>l iu! }aj kaszt. Inbel. w 1506 r. 461 —
Mikołaj kaszt, rosper. w 1506 r. t
— Mikołaj wda lubel. w 1604 Y.
108 — Piotr podskar. kor. w 1486 r.
460 — Stanisław kan. krak. podkanc.
kor. a potem kanc. 461. 767 —
o^?:.vos Zawisza bisk. krakow. 460 — 461.
585.
KuRPiowiE h. Ślepo wron 412.
KuRYGiEŁŁO (Korygiełło, a na chrzcie wziął
. ; ! i imię Kazimierz) s. Olgierda wielk.
>?'łffoT« ks. litew. 764 — 765.
KuRZAŃscY h. Odrowąż 517.
KuRZĄTKOwscY h. Brodzic 348.
KuRZELOYius Stanisław dr. medyc. prof.
w akad. krakow. 768.
KuRZELÓw M. w wojew. sieradz. 8 m. od
Piotrkowa 244.
KuRZEWSCY h. Śrzeniawa 205.
= h. Topacz 729.
KuszABA herb 633.
Ruszkowscy h. Junosza 326.
KuTLEwscY h. Pobóg 868. /'
Kutno M. w wojew. łęczyc. 4 '/a ™« ^
Kłodawy 898. W. 940.
z = a Mikołaj wda łęczyc, w 1476 r.
W. 940.
Kutyło wscY h Lis 195. Ji
KuTZER Karol radź. krakow. w 1624 fl
897.
KuTZLEBE Jerzy wójt z Kokenhanzu w 141ftfi
787. >txvt3
KuŹMA {Cusmdj podstoli Kazimierza ks.
kujaw. 1 łęczyc, w 1248 r. 466.
Kuźnica w. w wojew. krakow. pow. lelow.
189.
= Przedmiejska jak powyżej.
Kwarta — czwarta część dochodów kró-
lewskich^ darowana rzeczyposp. 825.
HYCERSTWA POLSKIEGO.
fy
I^WUTKOWSCT Kawalcowie b. Nowina 313
d. r.
KwiETCzowo (winno być Kwiatkowo) w,
w wojewódz. kaliska |)C^w^ii|»Diń. 397.
KwiLEŃscT h. Lis 191. v.^, \ ,.'^
Kyczów w. COl, .,^»,^ ,T j :^:p.\i
•HIT BiaiBlf .ri {'JOYX<ji:-iJ
Ł. ■ V. .AriA .sb£i .^linłols 'h.oT, r^MjaJ
ABI8ZYN M. W woje W. inoWTOckw. nad
Notecią 622. 623.
Łabunki (Łabunie) w. w wojew. bełs. 1 m.
od Zamościa 259.
Laccy h. awego własnego 856.
Lachodowscy Wańkowie h. Korczi^l^!^
Lachowscy h. Piława 383. i.i.kimJ
Lackie 214. j^.^ .
Lacza come$ de Sieciechów 62. ^o^^^iJ
liACZNA w. nad Wieprzem (dziś Łęczna M.)
w wojew. lubel. 62.
Ładalda na siebie i dom swój przyjmuje
w nnią l^lSi i. herb SraeDiawa 857.
LaETA 299. "■■. '-'■<:•■ ' -,i.Vj,:k]
de rr zwb. Mikołaj. iKOiKazaJ
Lagunowie h. Grzymała 619. ^^i «<)>!' t
Lakon przyjmuje na siebie i dom swój
w unią 1413 r. herb Pobóg 858.
Lampekt i bisk. krak. 891.
w,=: II h. Topór bisk. krak. 63-64 625.
T 892
do£= ni h! Abdank bisk. krak. 24. 216.
525.
Łanckobuńscy h. Zadora 635—636. 637.
Adam 636 — Hieronim łowczy san-
dom. 636. W. 962 — Hieronim star.
skals. 636 — Jan łow. sandom. t.—
Jeronim t. — Kresław star. chmiel-
.^odli; nic t 1^31 r. 636. — Krzysztof
kaszt, małogos. Ł i W. 962— Mi-
.iM.: kołaj marsz. kor. 1382 r. 635 —
Mikołaj rot Mikołaj f 1520 r. L —
.ilHttbi' 636 — Przecław t. — Przecław
8. Krzysztofa L — Stanisław star.
skals. t — Stanisław wda. sandom.
t. i 818. 820. d. r. — Zbigniew
.Gss .c marsz. kor. w 1413 r. 636. 715.
769. 770. d. r. 771 — Zbigniew s.
Krzysztofa 636 — zob. i de Brzezie.
Lanckoezyna w. 142.
Lancz Kuncza radź. krak. w 1451 r. 895.
= Piotr radź. krak. w 1470 r. 896.
Lang Stano radi. krak. w 1464 r. 895.
Lange Mikołaj radź. krak. w 1390 r. 892.
Langów w. iV, m. od Tczowa, miejsce
zebrania wojska zbuntowanych Gdań-
szczan pod dowództwem Jana z Kol-
^,,oi. , na r. 1577. w wojew. pomór. 150.
::,Ł. 511. 627.
Langwin (Symon) s. Olgierda wiel. ks. liL
764.
Laniani w. w wojew. krak. około Wielicz-
ki, której jednak nazwa dziś zni-
kła 300. ^j
Lanieccy h. Śiepowron 405. '^^i^^ -j ]'.—
Lantkowice w. 460. 461. -lohrA^^.jd
Lapanowscy h. Rogala 664. ,> ^ , ^-^^i
Lapczyński Walenty h. Kościesza z odmia-
ną, drukarz 280-282.
Larysza Choschamus comes podcza. kalis.
1264 r. 338.
= herb 338. ^i '~t
= Jankuł hr. 1264 r. 338. y^^'
Łaście wscY h. Prawdzie 631. ..,„*
Laski 256 267.
= w. w wojew. rn8k.ziem. przemys. ^T{.
Laskowa (lepiej Lasków) w. w wojew.
krak. y, m. na pplno^ od J^jcg-
jowa 117. ^ rn-hripi ^
Laskowscy h. Korab 590.
— h. Leszczyc 290. —ot/ T
= h. Półkozic 253. W. 936.
Lasoccy h. Dołęga 399-400.
Abram s. Stanisł. 400 — Jakób
^,_^, kaszt łęczyc, t — Jakób prób. brze-
,^^,\, zió. t. — Jan s. Jakóba kaszt. t. —
Jan s. Stan. t. — Krzysztof star.
gostyń. t. — Mikołaj bisk. poznań.
399— 400 — Mikołaj bisk. kujaw.
i kardynał, a przedtem dziek. krak.
h\nkih< ^^ "^93- '^^^' '^^^— Mikołaj pod-
skar. nadwor. 400 — Stanisław pod-
kom. łęczyc, t. , j
— h. Śrzeniawa 205 — 206.
Lasochów w. w wojew. sandom. V« nu' od
Małogoszczą 244.
Lasochowo (właściwie Łysaków) w. w wo-
jew. krak. 1 m. na połud od Ję-
drzejowa 117.
Lasochowscy h. Kożlarogi 270. W. 941.
Lasota h. Rawicz kaszt, lubel. 541.
■=. kaszt sandom. 54^^ -;-^|A.ndrzej
fOI;'i.'
Ltl
SKOROWIDZ DO HERBÓW
^.•^^^ ojciec Stan. t. ł'642'i^ '^ndH^J
;«?•'' '^ow. Inbel. s. Atidrzeja 542— Chrzy-
'"(^/''' OTtof podcza. label. s. Andrzeja t. —
■"^,^**"''Dawid dTTófz. kr. s. AndriLcja t. —
ixA \ *.:jan 8. Andrzejri' a brat Stan. t. —
"<•' ■•* Mikołaj kan. ^ozri.'brat Stań. i Jana
t. — Piotr miles auratus s. Andrze-
.IjI .>.t ^^^ :_^ Stanisław podkom. Inbef
•.:[.;77
sekr. kr. 1560 r. 541. 542
To:
masz cłior. lubel. 541. ,"\J''" '"''^'^
Laśotki w. w ziemi dobrzyfiJ-^^GK
Lasowscy łi. Osorya 560. V^ *'^
zz h. Szeliga 379. '^^'8 .a yo-jmimaJ
Laszewscy h. Prawdzie '«25: M^Jiv/oiłTHAJ
Latalice 623. •' ' '-»//. >via'i a J
Latalscy h. Prawdzie 622— 623. 628?'*'^
I Jan bisk. pozn. później krak. nako-
' nieć arcybisk. gnieżn. 583. 622-^
623. 705 — Janusz rot. 623 —
Janusz wda. poznai&, t. — Jerzy s.
Janusza wdy. t. — Stanisław star.
inowłocław. i człncho^W. t.'1 '^879-4
N. kaszt, łęczyc. 623. ' '"- ^^1'^'
Latkowscy h. Róża 468—471. •" '—
Latosz (Latosinkis) Jan riiedyc. dj^f*^?^*^
Latoszyn w. blisko Wisłoku w wojew.
sandom. pow. pilźnień. '1 m. od
Dębicy 133. 134. )8woii8Aj
Latoszyńscy h. Gryf 133—134.; '°. -
Adam 134 — Józef t. — ^Kftian-ry-
, ,^ cerz boźogrobski t. — Kilian ''tf"^
■'•'• '•^ Piotr 801.
Latowisz (raczej Latyczów) M:^ow. przy
- .1 >'v*'"Uj§ciu Wołka' do Bohu "W wojew.
•''«**' «'Vdol. 820. ■■■'■■■■ ;-
Latyczyńscy h. Hołobóg 396i'','^]:;-
Latjkencius bisk. kruszwic, (zwany później
kujaw, lub wlocław.) 741. ■
'"tf= Włoch, bisk. smogorzew. (później
'" Wrocław, zwany) 601.
Lawan w. 671. ' " •"^,^*^J
Lawscy h. Pobóg 235.' ''^^'^^^ " =
- h. Pomian 5S^J^'" ''' -^ /on^os; .
Lawsów 300. '--'Hi^ołfiM
Łazowscy h. Krzywda 442." > <»"oeao8AwI
Ląd (Lenda, Liwida) zamek i opactwo Cy-
ster. nad Wartą 3*/, m. od Konina
W wojew. kalis. 118 417. W. 949.
Lech Isży 13. a4,...i
= ngi 14. -^'"^^
LEJNiTfen Stanisław radź. krak. w 14GF?.
895.
Lekarze 242. 336. 342. 368. 550. 585 -^^
■^''••"''^686. 631. 656-663. 674. d. r. 768.
w. r. 821. 893. 896. 896. 897. w.
' r. 898. t. r. 899. w. r.
Lekszyccy h. Warnia 718.
Lelen Józef złotnik, radź. krak. w 1567 r, •
baa .w;893. 'i[<yn w .M JiYiiaiaAiI
Leliwa herb 4S0. ' '" ' ' ' "
Lelów M. powiat w wojew. krak, 3 m..od
Pilicy 35. 40. 106. U>
Lelowscy h. Junosza 326. d ydoaJ
•litóMBOCH Jan radź. krak. w 1641 r. 898.
Lemzel (Lemsal) m. w Inflan. 6 m. na za-
chód od Wolmaru 648.
Lencz (Lencze Górne i Dolne) ww. w wo-
{M £fl^jew. krak. 1% m. od Lanckorony
304. 305.
8Wl«ttM. Strzemię Dobefc 1406r. 304. 306^
•ToB cv<iHermrfn 1406 r. iii ^i«.
Lenczowscy h. Strzemię 304— 305.Araiul
Lendziony w. u Piszfczyny 126. ;
Lenko wie h. Rawicz 540. d arwowuoAJ
teiWwAtit' ('Lennewarden) 2»fttek'^'W^Ifliiaii
.808 "nad rz. Dźwiną 7 m. od Rygi 227.
545. 672: 859. 861.
•Li^EŁ zamek nad jez. t. n. 3 m. ód Suszy
w wojew. połoc. 860. *•'
•^ii^iAkkA w. w wojew. krak. 4^Jilolioach
Bochni 124. .6Sg
f.feT^Nn^En Mikołaj radź I i kfdlftfiJ||o»*lfii4;.
893. ^ bf^O raabA
Lescy b. Ostoja 372, ' Mb .inob
LeSieccy h. Nałęcz 214. OJ-ć) .3lf.:^R
Lesiowscy h. Ogończyk. W. 926.
Leskiej (Lesken) m. w wojew. malborg.
1% m. od Malborga 779.
Lesko w. w wojew. brzesk, kujaw. star.
przedeckiem 99.
l:*vŚNiEwicz Bogdan b. Półkozic ■ podstar.
lanckoroń. 857.
Leśniowolscy h. Kolumna 593.
w»i£j'^i.\Marcin kaszt, podlas. 593. 879 —
■<^^'* 'Stanisław kaszt, warszaw. 593. 825.
854 — N. 8. Stan. rot. 593.
Leśniowscy Gołąbkowie h. Gryf. 135.
Leszcy h. Dołęga 403. ajkaJ
Leszcznow. w wojew. łęczyc. 704.^ohaJ
Leszczyc (Bróg) herb. 286, ^ i -
RYCERSTWA POLSKIEGO.
LVI!
Leszczyńscy h. Abdank 227.
= h. Radwan 359.
— h. Wieniawa 533—534.
Leszek IL 15.
= m. 15. -
^= IV. 16.
= V. Biały (zabity 1227 r.) 30 — 32.
122. 641. 903.
= VL Czarny (f 1289 według kroni-
karzy, według innych źródeł 1288 t.)
.w 37. 38— 39. 248. 892.
Leszno (Lissa) M. w wojew. pozn. 1. m.
od Rydzyny 533 d. r. 534.
=r w. w parafii grabo wiec. wojew. łę-
czyc. 397.
Lew ks. ruski s. Daniela kr. rusk. (f 1301 r.)
38. 448. 543.
Lewart (Walny) herb 491.
Lewiccy h. Rogala 653—664.
Lewkowo w. w wojew. kalis. 1 m. od
Ostrowa 142.
Lewtkowice w. nad rz. Rabą w wojew.
M^isii.i krak. 125.
Ł^ENICE 211.
Leżeńscy h. Nałęcz 211—212.
Jakób wda. mazow. 211 — Jan wda.
łęczyc, t — Jan Głowacz wda. ma-
?V/ ;. zow. 211 — 212 — Sędziwój wda.
Sieradz. 211 — Sędziwój wzięty
w niewolę pod Chojnicami 805.
L^BNO herb zob. Wczeie.
Lebeb benejiciorum klasz. ś. Eatarz. w Krak.
w; wyciągi z onegoż 636 d. r.
"itzz morłuarius (ohiiuarius) klasz. ssczerze-
bo ckiego — wyciągi z tegoż 204. 507.
LiCHiN 791. d. r.
z=:a Jan wda. brzesk- koj aw. 791. d. r.
Lichnowscy h. Piława 383.
Lichtenstern Konrad wiel. komt krzyżac.
^ 1410 r. 776.
LiCHWiN W. W wojew. krakow. w okolicach
Wieliczki i Zaklnczyna, której na-
zwa dziś znikła 300.
LiGęzowiE h. Półkozic 251 — 252.
Achacy 252 — Dobiesław kaszt
krak. 1379 r. 251 — Dobiesław
251 — Hermolaus 252 — Jakób
mistrz fil. 1491 r. potem kaszt wojn.
767 — Jan wda. łęczyc. 108. 174.
.•30§ .< 261 — Jan wojski sanoc 251 —
Jan s. Mikołaja kasz. wiślic. t —
Mikołaj dworz. t i W. 936 — Mi-
kołaj kaszt wińlic. star. biecki 251.
879. 890 — Piotr kaszt, czechow.
- 251 — Przecław 251 — Sebastyan
252 — Stanisław chor. krak. 251 —
Stanisław wda. łęczyc, t — Stani-
sław 251 — 252. W. 936— Stani-
sław s. Teodora 252 — Stanisław
podcza. Izabelli król. węgier. t. —
Szczęsny kasztel, żarnów. 251 —
Szczęsny t — Teodor 262 — Teo-
dor dworz. t — Zygmunt podcza.
kor. 251.
LiGNiCA (Lignicium — Ligniłz) M. stół. księ-
stwa t. n. w Szląsku 8 m. od Wro-
cławia 34.
Ligoccy h. Saszor 711.
Lina w. 532.
LiNOwscY h. Rawicz 548.
Lipa 233.
Lepiccy h. Lis 191.
IZ h. Rawicz 540.
LiPiCE (Dolne i Górne) nad Rajówką wsie
w wojew. rusk. ziem. lwów. 542.
Lipie w. w krak. wojew. 1 m. od Szcze-
rzyca 204.
de = zob. Lipscy h. Śrzeniawa.
Lipnica Niemiecka albo Wielka w. paraf.
w wojew. krak. 1 m. od Bobowej 301.
Lipniccy h. Hołobóg 395.
=: h. Róża 468.
Lipnik w. w wojew. sieradz. 1^4 no. od
Działoszyna 663.
Lipno M. po w. w ziem. dobrzyń. Sy^ m.
I od Dobrzynia 321.
j = w. w wojew. sand. po w. radom. 430.
Lipowa w. nad Wisłą w wojew. kraL %
m. od Zatora 125.
Lipowiec N. h. Ciołek kan. płoc. 479.
= w. z zamkiem w wojew. krakow. 5
m. od Krak. 686. 809.
= 479.
de = Stanisław gniein. włocław.
kan. 479.
Lipscy h. Grabią 719.
= h. Korczak 681.
Jan 680. 681 — Mikołaj brat jego 681.
= h. Lubicz 439.
= h. Rogala 663.
BłbL poli. Skorowidł do herbów rycerrtwa poUkiego. B. Paprockiego.
LVIII
SKOROWIDZ DO HERBOWY'
Lipscy h. Śrzeniawa 204.
Lipsk w. w ziemi chełm. ly^ m. od Zamo-
ścia 681.
Lis (Bzura, Mzura) herb. 187.
LisowiECCY h. Strzemię 304.
LisEKANiE (Lysokanie) w. w wojew. krak.
1% m. od Gdowa 300.
Lisieccy h. Drya 640.
Lisowscy h. Jeż 861.
= h. Leliwa 489.
= h. Lis 191.
= h. Lubicz 439.
= h. Przegonią z odmianą 376.
List Ferdynanda L ces. do Piusa IV. pap.
w r. 1561 pisany, zalecający Jana
Tęczyńskiego, przedsiębiorącego po-
dróż po Europie 84.
zz Henryka kr. pols. i fran. do Jana
Tyczyńskiego kaszt, wojnie, pisany
d. 18 czerw. 1574 r., w dniu uje-
chania swego z zamku krak. 90.
■=. tegoż pisany przez Warszewickiego
Krzysztofa sekr. król. w Reims d.
14 lutego 1575 r. do wspomnione-
Mhi- go Jana hr. Tęczyńskiego kaszt.
i iTp wojnie. 91.
Litaon ks. litew. 763.
Litewscy książęta aż do Władysława Ja-
giełły 763—765.
LrrosŁAWiCE (Lutosławice).
LiTOSŁAWSCY h. Koźlarogi 269-270 W. 941.
Litwa | 31. 36. 37. 38. d. r. 39. d. r. 41.
i I 44. 417. 763-764. 765. w. r. 769.
Litwini | 788. 798. 825. 838 — 839. 902.
I 905. 909. 910. 913.
herby wojew. litewskich 917 — 921.
Liw M. stół. ziemi t. n. nad rz. Liwcem
w wojew. mazowiec. 1. m. od Wę-
growa 916. bo .flj '
herb M. 916. tl J/L yaiwo'ua
Liwska ziemia 916. "^^ v .» t^
herb ziemi tamże.
LocHiŃSK w wojew. Sieradz, po w. piotrków.
W. 942.
LiCHOCCY h. Junosza 321—322.
LiCHOWscY h. Belina 430.
Łochowscy h. Kuszaba 634.
LocHYŃscY h. Koźlarogi 270. W. 942.
Loda (Lode) zamek w Estonii 47^ m. od
Hapsalu 430. 738. .>^
LoŚNiEwscY h. Równia 669. — . v >t y
Lubaczów M. pow. w wojew. bełs. 9Va m.
od Bełza 43. 602.
Lubania w. w wojew. brzesko-kujaw. \y^[
m. na połud. od Nieszawy 536.
LuBARD s. Gedymina ks. na Łucku 764.
828. — Od niego idą książęta Czar-
toryscy, Sanguszkowie, Kosirscy —
T zob. pod temiż.
= s. Olgierda wiel. ks. lit. 764.
LuBCZA w. paraf, w wojew. sandom. pow.
pilżnień. na granicy wojew. krak.
136.
Lubelskie województwo 909.
herb województwa t.
Luben (Ltiben) M. w ks. lignic. na Szląsku
zopac. Cyster. 3m. od Ligincy 119.
LUBICHA 124.
Lubicz herb 431. 442.
Lubieck (Lubiecz) M. nad rz. Dnieprem
w wojew. mścisław. 852. 853.
Lubień (Lubin. Lubien) w. paraf, z opactwa
Benedyk, w wojew. poznań, blisko
Obry 3 m. od Kościana 217. 342.
d. r. 343.
Lubienieccy h. Rola 336.
Lubieńscy h. Doliwa 240. d. r.
LuBiESz w. w strygońskiej dyecezyi na Wę-
grzech W. 952.
Lubiewa herb zob. Trzaska.
Lubin 240. j.]
de = Marek wda. brzeski 240. t.
Lubiszewo (Liebschau) w. pod M. Tczów
w wojew. pomór. — miejsce poraż-
ki zbuntowanych Gdańszczan, pod
dowództwem Jana z Kolna, przez
Jana Zborowskiego kaszt, gnieźn.
hetm. nad. w r. 1577 zadanej. 160—
155. 608.
Lublin (Lublinum) M. stół. wojew. t. n. nad
fi Bystrzycą 33. 38. 288. 311. 318.
443. 492. 494. d. r. 495. 541. 542.
550. 602. 609. 698. 803. 811. 813.
d. r. 825. d. r. 909. W. 959. £>tJ
herb M. 909.
LuBNiccY h. Rola 336.
Lubochen (Lubochnia) w. w wojew. łęczyc.
1 m. od Ujazdu 568.
Lubochowscy h. Ostoja 373.
LuBOMiRSCY h. Śrzeniawa 203 -r- 204. 205,
RYCERSTWA POLSKIEGO.
LIX
LuBOMLA M. W ziemi chelms. 674 na. od
Chełmu 807.
LuBOŃscY h. Leszczyc 290.
LuBORZYCA w. w krakow. wojew. 2 m. od
Krak. 287. 500.
Łubowie h. Lubicz 439.
LuBOwiESCY h. Kuszaba 633—634.
LuBOWLA M. nad Popradem w star. spi-
skiem 788.
Lubraniec (Lubrancz) M. nad Zgłowiączką
w wojew. brzesko-kujaw. 1V4 m.
od Brześcia 265. 361.
,eór. z = a h. Godzemba Andrzej sęd.
kujaw. 1413 r. 361. — Grzegorz prób.
szkalmier. podkanc. kor. 265. —
Wincenty wda poznań. 1386 r.
361. zob. Lubrańscy.
LuBRAŃscY h. Godzemba 361. 362.
Biernat 361 — Jan bisk. pozn. przed-
tem płoc. 361. 368. 563. 554. 812.
814. 815. 818 — Laskary 361 —
Mikołaj Gardzina wda. pozn. t. —
Tomasz dzierżaw, piotrów, t. — To-
masz kasztel, brzes. t. — zob. z Ln-
' braóca.
ŁuftsTOwscY h. Leszczyc 289.
LucYDUS h. Alba luna (Alabanda) bisk. smo-
• •' "' gorzew. (których później wrocław.
zwano) 601. 741.
LuczELiŃscY h. Kożlarogi 270.
LuczŁAwiCE (Lucławice, Lusławice) w. nad
Dunajcem
m. od Zakluczyna
w wojew. krak. 302.
LuDMiRZ w. nad Dunajcem w wojew. krak.
pod Nowymtargiem 124.
LuDOLF rektor kość. paraf, w Słupi (Stol-
pen) 1203 r. 671.
Ludwik kr. pol. i węgier. (od 1370 f 1382 r.)
44. 45. 46. 244. 765.
= s. Wład. Jagieł, kr. czes. i węgier.
tychże krajów monarcha — (zginął
pod Mohaczem 1526 r.) 820. 821.
LuDYSŁAwiCE W. W wojcw. krak. 340.
LuDziccY h. Grzymała 618.
LuDziSŁAwscY h. Wczelc 642.
LuGOWiCE w. w okolicach Wieliczki w wo-
jew. krak.; której nazwa dziś zni-
kła 300.
Lubawa w. paraf, w wojew. sandom. 1^/4
m. od Sandom, 500.
LuKNA m. 62. 66. 93. 118. później Wągrow-
cem zwane — zob. Wągrowiec,
de ■= zob. Saul-Zbilut.
LuKOCCY h. Prawdzie z odmianą 632.
Lukom w. w dobrzyń. ziemi 174.
Lupus herb. zob. Gryzyna.
z=: h. Godzemba bisk. płoc. 255. 360.
592.
LusiNA W. W wojew. krak. 1 m. od Skawi-
ny 300.
LusoNiCE w. w krak. wojew. 125.
LusowiCE w. w krak. wojew. 2 m. od Ol-
kusza 125.
LuTEŃscY h. Korab 589.
= h. Wczele 642.
LuTERBERG (Lautcuburg, Lidzbarg) M. w wo-
jew. chelmió. ziemi michałow. 771 .
LuTKO pis. skarbowy 1440 r. 250.
Lutomiersk M. w wojew. sieradz. nad Ne-
rem 174. 467.
LuTOMiRSCY h. Jastrzębiec 174—175.
Lutowa 258.
de = zob. Niemierza.
LuziAŃscY h. swego własnego 734.
Lwów {Leopolis) M. stół. wojew. rusk. nad
strum. Pełtew 38. 43. 176. 222. 503.
665. 794. 907—908.
herb M. 907.
Lychowscy h. Jasieńczyk 350.
LżAwiA herb 441.
Łabicdź herb 566. 667.
Łada herb 417.
= Jakusz t.
= Predysław w 1248 r. t
Łaganowsoy h. Nowina 313.
Stanisław 112.
Łagiewniccy h. Grzymała W. 961.
Łagoda herb. zob. Wierzynkowa.
Łagów m. nad Złotą w wojew. sandom.
pow. chęcin. 24. 812.
Łańcut M. blisko Wisłoki w wojew. rusk.
ziemi przem. 487.
Łanie (pewnie Lony) w. pod Wodzisławiem
w wojew. krak. 117.
Łanieccy h. Ppbóg 236. '^
Łapko wie h. Śrzeniawa 206. 901.
Łascy h. Korab 586—689.
- - Albrycht wda. sieradz. 132. 688,
ŁX
SKOROWIDZ DO HERBÓW
825. d. r. — Hieronim wda. sieradz.
587 — 588. 822. 823 — Mikołaj
Kraj czy kor. 505. 588 — Stanisław
wda Sieradz. 505. 588 — Stanisław
8. Stan. wdy t. — zob. z Łaska.
Łasko (Łask albo Cromcza) M. nad rz.
Grabówką w wojew. sieradz. 108.
586.
zna h. Korab Jan arćybisk. gnieżn.
kanc. kor. 108. 109. 466. 478.
586 — 587. 814. 815. 816. 817.
818 — Stanisław chor. sieradz. 586 —
Wojciech kaszt, lendzki 1417 r. t. —
zob. Łascy.
Łaszczów m. nad Huczwą w wojew. beł-
skiem 3 m. od Tomaszowa 626. 627.
Łaszczowie h. Prawdzie 626 — 628. zob.
Tuczapscy h. Prawdzie.
Łata Czech mieszczanin krak. ścięty 819.
Łaziccy h. Jastrzębiec 185. W. 930
Łazieńscy h. Jastrzębiec 184. W. 930.
Łaźnice m. w ks. rucibor. na Szląsku 714.
Łaźniewscy h. Prawdzie 631.
Łaźnin 258. W. 937.
Ł.\ZY w. w paraf, brzeźnickiej 1 m. od
Bochni w wojew. krak. 125.
Łąccy h. Kolumna 594.
- h. Koźlarogi 270. W. 941. ,'i
- h. Lis 191.
Ł4CKI Franciszek h. Brodzie W. 948.
Łączna (Łęczno) w. w wojew. sieradz. pod
Sulejowem 197.
Łączyno (Łączyn) w. o Ya m. od Jędrze-
jowa w wojew. krak. 117.
Łęccy h. Janina 318.
Łęczyca (Lancicia) M. nad Bzurą stołeczne
wojew. t. n. 188. 244. 255. 385.
415. 526. 704. 789. 790. 793. 807.
905. herb M. 905. f,,,,,^,,:,..
Łęczyckie wojew. 905. if^^^ /«o;:
herb wojew. t. ^u ^,j ^f^y,.
Łękawscy h. Nowina 313.
= h. Pobóg 234.
Łęki (Dolne i Górne) pod Pilznem wsie
parafialne w wojew. sand. 203. 326.
Łęiońscy h. Nałęcz 212 — 213. ^
Łęków 431. 432. w. r. ,. ,
de =: h. Lubicz Andrzej pleban w Le-
kowie 432 — Andrzej s. Macieja ży-
jącego w 1451 r. 432 — Jan s.
Macieja L — Maciej 1451 r. t- •:*
Mateusz kaszt, wyszogrodz. t. —
Mateusz kaszt, wyszogrodz. w 1388 r.
t. — Mikołaj s. poprzedzającego t. —
Mikołaj s. Macieja t. — Paweł cześ.
płoc. w 1081 r. t. — Paweł s. Pa-
wła podstol. płoc. t. — Stanisław s.
Macieja t. — Swatosław kustosz,
płoc. t. — Szczęsny dworz. kr. t. —
zob. Łękowscy h. Lubicz.
Łękowscy h. Lubicz 431—432. 434,
Łętkowice w. 125.
— w. w wojew. krak. pow. proszow. 569.
598. 900.
Łętowscy h. Niezgoda 442.
zz h. Ogończyk 524.
Łganów w. 809.
Łobescy h. Korab 589.
Łodzią herb 551.
ŁoDziŃscY h. Radwan 3 '9.
ŁojECKi Wawrzyniec h. Samson kantor
przemys. artium et philosophiae ma-
gister 706.
ŁoKNiccY h. Nieczuja 329.
Łomża M. stół. ziemi t. n. w wojew. ma-
zow. nad Narwią 324. 412. 506. d.r.
570. 873.
ŁoPACiN W. W wojew. rusk. ziemi lwów.
W. 946.
Łopateccy h. Korab 589.
ŁoPiENNO m. w wojew. kalis. 3 m. na pół-
noc od Gniezna 623.
ŁopiEŃscY h. Lubicz 439.
ŁoPOTOwiE h. swego własnego 867.
Łopuszna w. 2 m. od Wiśuiowca w wojew.
wołyń. 381.
ŁoscY h. Rogala 655. d. r.
ŁosiATYŃscY h. swego własnego 864.
ŁosiowiE h. Dąbrowa 415.
ŁososiŃscY h. Prus Iszy 527.
ŁowECCY h. Nałęcz 213.
Łowicz M. nad Bzurą w wojew. raw. pow.
Sochaczew. 36. 244. 307. 310. 357.
376. 462. d. r. 465. 478. 503. 526.
574. 821. 872.
ŁowiENiCA zamek 316.
ŁowiENiECCY h. Topór 102.
ŁowiENNicA w. w wojew. i pow. sandom. 102
de ;= Mikołaj star. sandom, 10^,
RYCERSTWA POLSKIEGO.
m
Łubnice iLuhniee villa), w. w wojew. sand.
pow. wiślic. ly^ m. od Pacanowa
piTsH 142.
Łuck (Luceoria) M. stoi. wojew. wołjń. przy
ujściu rz, Gteszec do Styrn 44. 700.
764 791. 803. 918.
ŁuczYCE W. W wojew. krak, ] '/« m. od
Iwanowic 108. 287. {.:*?^t^:, ,
Ługowscy h. Janosza 3iJ5.
— h. Lubicz 434. . -
Łukawscy h. Nieczuja 330^.,, v/ ,j;,* ~
=: h. Radwan 359. ■: . • •
Łuków (Lucovia) M. stół. ziemi t. n. w wo-
jew. label. nad Wielką Krzną 7 ua.
od Lublina 663—664.
Łukowscy h. Kożlarogi 270. W. 942. -
Łuszczewscy h. Nałęcz C87. t ;.:,.]/
Łyczkowie h. Sulima 683. 680. . :,
Łypiccy (raczej Lipiccy) h. Junosza 326.
Łysa Góea (Świętokrzyska góra, Calvus
Mons) góra w wojew. sand. pow.
Ars chęcin. 1 m. od Bożęcina 36. 46.
69. 112. 188. 233. 243. 278. 384.
385. 468. 499—600. 667. 675. 616.
Łysaków w. w wojew. krak. 1 ra. od Ję-
drzejowa 117.
rr w. w wójew. sand. pow. pilżnień. 486.
Łysakowo w. w wojew. mazowiec. pow. Cie-
chanów. 182. 436.
de := h. Lubicz Mikołaj 435 — Sta-
nisł. t. — zob. Łysakowscy h. Lubicz.
Łysakowscy h. Jastrzębiec 182.
- h. Lełiwa 489.
=: h. Lubicz 435—436.
Łyskóay w. w wojew. mazowiec. ziemi cie-
o^anaf chow. 406.
BI.4CHNACGY h. Rogala 663.
Machowscy h. Abdank z odmianą 228.
W. 936.
Maciej Knot kaszt, nakielski w 1400 r.
237. ,;,v,.
Maciejewscy h. Jastrzębiec 180.
Maciejów w wojew. krak. t.
Maciejowice w. w wojew. sand. pow. wi-
.156 • ślic. 474.
% ^ h. Ciołek Bernat kaszt, label. t.
— Jan t. — Kasper stoi. sand. mi-
les auratiis t. — zob. Maciejowscy h.
Ciołek.
Maciejowiczowie h. Bogorya 850.
Maciejowscy h. Ciołek 474 — 478.
Jan kaszt, zawichoj. 477 — Kasper
koniuszy kor. star. spis. 476. 890
— Katarzyna Wapowska 475 —
Mikołaj stoi. sandom. potem wda
lubel. 475 — 478 — Samuel bisk.
płoc. i podkanc. kor. potem kanc.
kor i bisk. krak. 354. 474 — 475
— Stanisław kaszt sandom. marsz,
nad. kor. 476 — Stanisław star.
zawichoj ski t. — zob. z Macie-
jowic.
Maćko Borkowicz h. Napiwoń wda poznań.
646—646.
Macuda comes h. Leszczyc, ojciec Piotra
bisk. krak. 287.
Madalenscy h. Larysza 338.
Madrostki herb 314.
Magierowie h. Szeliga 378 d. r.
Magnus h. Zaręba bisk. wrocław. 389. 677.
,■ . ,,.. 684.
rr h. Zaręba star. wrocław. 677.
Magnuscy h. Abdank 227.
Magnuszewscy h. Radwan 367.
Franciszek 366 — Stanisław t. —
Tomasz t.
Majowie h. Starykoń 113.
Makarowicowie h. swego własnego 866.
Makosice 465.
Makosiejowie h. Prawdzie 631.
Makoweccy h. Dołęga 402.
=r h. Lubicz 434.
Makowica zamek pod Bardyowem 462.
Makowscy h. Kożlarogi 270. W. 942.
Malabranka Jan, kardynał legat pap. w Pol-
sce 188.
Malawscy h. Pomian 638.
M\LB0RG (Mańaeburgum , Marienburg) M.
stół. wojew. t n, nad Nogatem 6 m.
od Gdańska 331. 516. 772. 779. d. r.
784. 786. 787. 788. 805. d. r. 806.
W. 953.
Malczewscy h. Abdank 226.
Malec w. w ziemi łęczyc w pow. brzeinic.
99. W. 926. 942,
Łlll
SKOROWIDZ DO HERBÓW
Małeccy h. Kożlarogi 270. W. 942 -
943.
Maleczkowscy h. Ostoja 371.
Michał wielkorząd. krak. 371. 890.—
N. 371.
Maleszowscy h. Gryf 136.
Malewscy h. Jastrzębiec 183. 184. W. 930.
Maliccy h. Junosza 326.
Malinowscy h. Pobóg 235.
Malińscy h. Pietyróg 862.
Matwiej 862 d. r.
Maliszewscy h. Godzemba 362.
Malonowscy b. Cholewa 352.
Malostów w. w wojew. i pcw. krakow.
190.
Malski Wojciech wda łęczyc, h. Nałęcz
770. 797.
Malużeńscy h. Lis 195.
Małachowscy h. Grzymała 619.
Małaczyńscy h. Korwin 708.
Małcice (Malczyce) w. w wojew. rusk. zie-
mi Iwow. 683.
Małdrzyków zob. Bałdrzyczów.
Małdrzykowie h. Wąż 365.
Małgorzata ż. hr. Mikołaja de Zembocin
299. 358.
Małocha Pietrasz kaszt, brzesko - kujaw.
star. łęczyc, w 1333 r. 905.
Mamphiolcs łi. Alabanda bisk. płoc. 228 i
na str. 571 — 572 pod herbem Pą-
parona. ?i rf«^7rt .n ^?i>m)uM
Manfeccy h. Łodzią 554. '''<'"'- •
Manikowscy h. Jastrzębiec 182.
Mankowicz Jarosz radź. krakow. w 1454 r.
895.
Marcelin Włoch h. Włoszek bisk. kruszwic.
• (kujaw, lub włocław. później zwa-
,, •' ny) 732.
Marchoccy h. Ostoja 372.
Marcin h. Zabawa arcyb. gnieźn. 201. 285.
280. 556—557.
^^— . h. Boduła arcybisk. gnieżn. 291. 536.
.m G (H 724
•T rt h. Strzemię arcybisk. gnieżn. 218.
:o\. 298—299. 724.
= h. Doliwa bisk. poznań. 236. 349.
614.
'"' ' ^"^^ haeres de Brzeźnica 117.
— haeres de Jabłonna kaszt, zawichost.
1368 r. 70,
Marcin łr. synowiec Sieciecha wdy krak.
-'■■^■'- 62.
=: z Konina star. lwowski h. Rawa
■p-:!' 288.
' ±: mistrz, kant. krak. 546.
zr pleban z Zborowic, mansyonarz ko-
ścioła Św. Jakóba za morami
miasta Krakowa 1462 r. 301.
rz wda łęczyc. 143.
— wda mazowiec. 1387 r. 419.
= de Wilczyce 1335 r. 248. ^
rz złotnik radzca krakow. w 1509 r.
897.
Marcinowscy h. Topór 101.
Marcisius de Chlądzów w 1368 r 127.
= de Karasi 1419 r. 258. . f-J^
Marcisz Jastrzębiec 141.
Marek łi. Śrzeniawa biskup płocki 197.
230. •' ^
~ h. Gryf wda krakow. w 1226 r.
124.
Margeburg (Marienburg) m. w Inflantacli
13 m. od Wolmaru na wschód
224.
Marierhahn w. w Estonii — miejsce po-
tyczki ze Szwedami 648 — 649.
Marko wice w. w wojew. krak. do m. Ko-
ziegłowy należąca 189.
Markowscy h. Szeliga 379.
Markuszewice (Markuszów) m. w wojew.
lubels. 3% m. od Lublina 492.
Markuszewscy h. Lewart 497.
Marna WA 225. W. 934. oaAaTj
Marszewscy h. Rogala 663.
Marszowski Stanisław w 1536 r. 112.
Marszyńscy h. Strzemię 304. ' '
Masalscy kniaziowie h. swego własnego
867.
Maskowski Zyndran h. Jastrzębiec miecznik
krak. 1410 r. 771.
Maslaus (Masław) 20. 528.
Masłomieccy h. Topór 102.
Masłowscy h. Samson 706.
Maszewscy h. Nowina 313.
Maszowski Jerzy radź. krakow. w 1679 r.
899.
Masztylla Andrzej radzca krakow. w 1568j
t 1668 r. 898.
Mateusz h. Cholewa bisk. krak. 120. 361,
686,
RYCERSTWA POLSKIEGO.
Łxin
Matyszewicowie h. Łabędź 851.
Maurcs, Włoch, bisk. krak. 459.
Maurycy podkanc. Eazim. ks. kujaw, i łę-
czyc. 1248 r. 465.
Maxymilian i ces. (od 1493 f 1519 r.) 819
d. r. 820.
= II ces. (od 1564 f 1576 r.) 825.
Mazoweccy h. Dołęga 402.
Mazowieckie wojew. 911^, _^^
łierb wojew. t viKn"ij'H..vio .i^M.^^ł/
Mazowsze 44. , ' ._,
MĘCZEŃSCY b. Świnki 398.
Mączeński Jan med. dr. radzca krakow.
w 1573 t 1580 r. 899. .,
M4CZYŃSCY b. Jastrzębiec W. 930. ,,- ' _!
M.^komascy h. Jastrzębiec 173.
Mąt WICE (Montwica) w. n Łomży w wojew.
mazow. 621.
Meczislaus haeres de Brzeźnica 117.
Medal bity na pamiątkę obchoda wesela
Jana Zamojskiego kancł. i hetm.
,. wiel. kor. z Gryzeldą Batorówną
880. 8s3.
Medyka w. nad Sanem w wojew. rusk.
ziemi przemys. 575.^ :jxji6Dy\.ł3)K
Meglewscy h. Lewait 497. . „. r-
Melgiewscy h. Rawicz 549.
Mbłsztyn zamek nad Dunajcem w wojew.
mu)"),' krakow. Va ™- od Źakluczyna 481
■ ' w. r. 482. 483. 515. 607. W. 958
d. r. 959.
z = a b. Leliwa Jan wda sandom.
.jinw. potem kaszt krak. 1333 r. 43. 481
— Jan wzięty w niewolę pod Cboj-
f^ nicami 805 — Spytek wda krak.
,„ 1383 r. 481. 766 — Spytek zawi-
Y- chos. 1391 r. 482 — Spytek zabity
1439 r. 483. 794. 795 d. r. 796—
zob. z Jarosławia — z Tamowa i
Tarnowscy h. Leliwa. ,
• Mendolf ks. litew. 763. J
Menigarth Piotr radź. krakow. w 1391 r.
893.
Menitandi Piotr radź. krakow. w 1401 r.
893. u
Męciny 390. 4 -
de =: Sobiesław 390.
Męczyńscy h. Eościesza 392.
^.n h. Rawicz 549.
fj'/;=: (właściwie Męcińsej) b-. Rotą 468.
Mężykowie b. Wieniawa 535.
Jan z Dąbrowy wda ruski 1436 r.
535 — Jan 535 — Stanisław star.
sądecki 535. 833. 890.
Miastków w. w wojew. lubel. 2 m. od Stocz-
ka 279.
Michalczewscy b. Prus Iszy 527. 528-
MicHALEWicE w wojcw. TUsk. zicmi przemys.
683.
Michale wscY b. Korczak 683 d. r.
Michał s. Zygmunta wiel. ks. litew. a wnnk
Kiejstuta 792. h03.
=: b. Jasieńczyk bisk. kujaw. 349.
= hr. b. Bogorya 1069 r. 243.
= kaszt, krakow. 1252 r. i 1253 r. 124.
130. ^
- kaszt, radom. 1317 r. 492. . v,,,j,p
nr de Chmielów sędz. krakow. l4i().ii>
251. 288.
Michałów 127. 460.
de = h. Róża Mikołaj kaszt i star.
krak. przedtem kaszt, później wda
sandom. 460. 715. 770. 771. 792—
zob. i Dobiesław.
Michałów w. w wojew. kalis. 2 m. od Kali-
sza 244.
Michałowscy b. Kożlarogi 270. W. 941. '
= h. Trzaska 343. ^
= h. Wieruszowa 676. , ,
Michora haeres de Brzeźnicza 117.
Michów (Mnicbów) w. w wojew. krak. 1%
m. od Jędrzejowa 117. 126. 127 d. r.
189. 258.
de m zob. Andreas — Jacobus — Ni-
colatis — Petrus — Stephanus —
Wardslaus.
MiCHOWiCE dwojakie, jak się zdaje dzisiej-
szy Michów (Mnichów) czyli Wiel-
ki Mnichów zob. Michów (Mni-
chów), i Mały Mnichów, dzisiejszy
Mniszek w. w paraf. Złotniki nad rz.
Nidą 1 V4 m. na północ od Jędrze-
jowa 117.
Miechów M. w wojew. krak. 4 m. od Kra-
kowa 116. 120. 325. 559.
Miechowici zob. kanonicy Grobu Chrystuso-
wego.
Miechowita Maciej historyk pols. 4. 821.
M1ECIELSCY (właściwie Mietelscy) h. Jastrzę-
biec 185. W. 930.
itw
SKOROWIDZ DO HERBÓW
Mieczkowscy h. Zagroba 440. naiAiSAi'-
Mieczowi kawalerowie 40. 781. 786. 794.
795. 798.
Mieczysław I kg. pols. (od 962 f 992 r.)
16—17. 468. 891.
z=z II kr. pols. (t 1034 r.) 19-20.
= III Stary 27. 28. 29 — 30. 31. 118.
120.
= ks. kujaw, syn Konrada ks. mazo-
wiec. od szczurów zjedzony (1237 r.)
^^'"' 32—33.
MiEDNiKi (Wornie) M. nad rz. Warwicz
w ks. żmudź. 209.
MiEDWiECCY h. Pobóg 235.
Miedzwieccy h. Oksza 565.
= h. Topacz 729.
MiEDzwiECz zob. Niedźwiedź..' , • "^ ~^
MiEDZYCHOWSKi Piotr 649. '""''-'» ,«f^ -
MiEDZYLEWSCY h. Jastrzębicc 168. 174.
Wawrzyniec prób. wileń. poseł do Ma-
xymiliana I ces. 167. 168. 174.
MiEKiccY h. Trąby 609—610. W. 960.
Mielec M. nad Wisłokiem w woje w. sand.
,, pow. pilźnień. 127. 128. 129. t. r.
- 320.
Mieleccy h. Gryf 127— 129. 'r^- .'-^»
Andrzej f 1529 r. 129 — Chrz^śztof
s. Jana podkom. sand. t. — Hieronim
star. brzes. t — Jan wda podols.
i marsz. wiel. kor. 114. 128 — Jan
s. Jana podkom. sand. 129 — Jan
: 8. Waleryana 114. 129— Marcin s.
Jana podkom. sand. t. — Mikołaj
wda podoi. 114. 128. 132. 133. 176
— 179. 826. 827. 875. 876. 879.
, .^ , W. 956 — Mikołaj s. Jana pod-
' '' ^ kom. sand. 129 — Sebastyan kaszt
krak. 114. 129. 889 — Stanisław
jezuita 129 — Stanisław kaszt, za-
wichoj. 127 — Waleryan podkom.
sand. 114. 129.
MiELEŃscY b. Wczele 641 — 642.
Alexander op. trzemeszeó. bisk. in-
' ' flancki 641 — 642. 883 — Alexan-
der 8. Krzysztofa 642 — Krzysztof
''■^^^' wojski kalis. t. — Mikołaj wojski ka-
lis. t. — Mikołaj s. jego t. — Stani-
sław 8. Krzysztofa t, — Wojciech
brat Stanisł. t.
MiELESZKOWiE b. Korczak 855.
Mielnik M. stół. ziemi t. n. w wojew. pod-
las. nad Bugiem 814.
MiELŻEŃscY h. Nowina 313. ^'-
MiEMCZEWscY h. Radwan 359.
MiERSCY h. Koźlarogi 270. W. 941.
MiERUCCY h. Leszczyc 290.
MiERZANiN (winno być Miracin) w. w pa-
rafii przeworsk, w wojew. rusk. zie-
mi przemys. 481.
MiERZB przodek rodzin h. Bończa 601.
MiERZEŃscY h. Leliwa 490. isaM
MiERZEWscY h. Herbort 667.
Mierzyńscy h. Jastrzębiec 185.
MiESZKOWscY b. Lis. 196. ^ ,
= h. Mora 726. .-//vS/M
=. h. Odrowąż 517.
MiEszKowsKi Stanisław magister nauk wyzw.
prof. wymowy w Akademii krakow.
768.
MiEzwiECKi Piotr, zob. Szafraniec Piotr (Me-
źwecki).
Międzyboż M. nad Bohem w wojew. po-
dols. pow. latyczowskim 381. 816.
820 d. r.
Międzygórze w. nad Opatówką w wojew. i
pow. sandom. 97. d. r.
Mieszaniec herb 741.
Mijakowscy h. Jasieńczyk 349.
Mijan (Mojahn) zamek 3 m. od Stropu
(RoOp) w Inflan. 848.
MiJOMSCY h. Niesobia 344.
MiJORS przodek rodzin b. Korab 584.
Miklasowicze w. nad Rabą w wojew. krak.
2 m. od Bochni 130.
Mikołaj h. Trąby prób. Św. Floryana i pod-
kanc. kor. następnie arcybisk. lwów.
nakoniec gnieżn. 199. 606 — 607
-;•'" 771. W. 951—953.
rr h. Prawdzie bisk. płoc. 231.
= h. Odrowąż bisk. przemys. 601.
z=: filius Mstuj, cześnik krak. w 1252 i
1253 r. i24. 130.
— Dr. Ś. T. z zakonu kaznodziejsk.
1608 r. 815.
— hr. h. Bogorya w 1185 r. 243.
— kaszt, kalis. w 1283 r. 208.
=: kaszt, spicimier. w 1248 r. 465.
= h. Bogorya kaszt, zawichoj. 243.
■=. ks. raciborski ż. jego N. (według
Niesiec. IV. 340 Anna) córka Zbi-
RYCERSTWA POLSKIEGO.
LXV
Ui-^ gniewa 2 Tęczy na podkom. kra-
kow. 68.
Mikołaj h. Odrowąż op. Jędrzejów, w 1462 r.
501.
= op. sieciechowski 32.
=: podkom. krak. w 1287 r. 134.
m proboszcz kanoników Grobu Chry-
tusowego w Przeworsku w 1450 r.
482.
=: bakałarz^ proboszcz, kość. św. Jakó-
ba na Kazimierzu pod Krakowem
.a^iii 1462 r. 301.
=: sędz. krak. w r. 1253. 130.
= sędz. krak. w r. 1366 i 1370. 126.
127. K .-■'■., V.', — :;
= sędz. krak. w r. 1468. 136.
=: wikary koś. w Bytomiu 45.
= h. Lis wda krak. 188. 303. 445. 54 L
= wójt (adwoca^us) jędrzejowski w 1366 Ł
126. r (liiynmoiirK
zz z Bylna 1504 r. 243. ' '
— de Chrząstów, miecznik krak. w 1 428 r.
V. 107.
zz z Donatowa wda pozn. w 1283 r.
-dia 208. 5 -//'Jr.
zz z Korzenny, b. Strzemię kaszt, cze-
.mv. chow. w 1462 r. 299.
zz z Kurnika h. Łodzią bisk. poznań.
237.552.*'
' •:=: Z Kurowa kant gnieżnień, i podkanc.
<</ kor. później bisk. poznań, następnie
kujaw, nakoniec arcybisk. goieźn.
108. 198—199. 606. 770. 771. W.
961.
=r de Laeta h. Strzemię w 1462 r. 299.
= I Młynów, kan. krak. 237.
n z Witowa /</« Vitawj 1441 r. 250.
,— : z Wścieklic, kan. krak. w 1061 r. 64.
d. r. 60L . V^;
= dc 2iembociu, h. Htizemie w 1074 r.
299. 358.
MiKoŁAJTBWScr h. Abdank. 226.
— h. Lis 191—192.
= Półkozic 253. W. 936.
MiKOBSCT h. Róża 471.
Mikułowscy h. Rawicz 649.
Milanów (właściwie Mianów) w. do paraf.
Zgierz należąca w wojew. łęczyc.
217. '"•!.
Milanów w. wojew. krak. 2^^ m- od Kło-
bucka 607. W. 952.
Milanowscy h. Jastrzębiec 185.
= h. Suchekownaty 611—612.
Milejów w. w wojew. sieradz. 1 m. od
Piotrkowa 197.
=. w.iw wojew. Sieradz. 387.
Milewscy, h. Jastrzębiec 184.
zzz h. Slepowron 412.
Miłkowice w. nad Wartą w wojew. sieradz.
26a W. 939.
de = Mikołaj 1476 r. 268. W. 939.
Milonowo 419.
de = Jan t. — Stanisław podkom .
1387 r. t.
MiŁACZEWSCY h. Korab 589.
Miłkowice (Małkowice) w. w wojew. saud.
2 m. od Rakowa 251.
MiŁKowscY h. Abdank 226. W. 935.
zz h. Slepowron 412.
Miłosław 238. .^
z = ia zob. Piotr. t'
Miłosław hr. h. Odrowąż 501.
Miłosze wscY h. Kościesza 391.
M1NI6AL w unią 1413 r. bierze na się i na
dom swój herb Syrokomla 858.
MiNiGAŁ kaszt, wileń. przyjmuje na siebie
i dom swój w unią 1413 r. h. Ra-
wicz 850.
Mlńkowscy h. Niezgoda 442»i .U^ię,
MiNoccY h. Nowina 310. '"'•'^
MiNOKOwiE h. Półkozic 253. W. 936. .h
Mtnostowice w. w wojew. sand. pow.
- ; ^flic 268.
dc =: zob. Zygmunt.
Mińscy b. Pni^ 3ci 530.
:= h. Rola 337.
Mińsk M. stół. wojew. t u
530. 920-
. herb M. 920.
Mińskie województwo t.
herb wojew. t.
MiODUóCY h. Radwan 359.
MmANO 466.
MmECCY h. Szeliga 378. • •'''
MmNO w. w wojew. sand. pow. chęcin. 244.
MmoHOSTRZA w. w wojew. wołyń. 840.
MmoNicE w. w wojew. sand. pow. chęcin.
244. 'oipisb^
wi-
jjsilfi
uad Swisłoetą
JT
AA
.lUL
BibL
poił. Skorowidz do herbów rjcwatwa polski^o. B. Paprockiego
LXVI
SICOROWroZ DO HERBÓW
Mirosław z Brudzewa bisk, pozn» 360. 473.
562. "''■' i'''-->rc.
— z Grzymisławia 208jI v )1'.//uvia.h!/
— comes de Nakiel 196. -^ '? ~"
^= dworz. Henryka ks. sandom.w ■ 1 164 r.
743. • M K/Yo.!i:oi'>
= 8. Wincentego h, Nałęcz późnig ar-
cybiskupa gnieźnieńskiego 208; '
MmosŁAWscY h. Rogala 664. ''< ii , --:
MiROSZEW W. w wojew. krakowiMl/ita.iAd
Szkalmierza 269. a W W; pisze Mi -
'^ '^' rosław 940. 'j'i ^ s^.. ... .
MmoszEWo 390. Gl*- OHonojiK
de =: Wszebor i ' ob
MiROSZEWSCY h. Kościesza 3928^'!
= h. Ślepowron 412. 'i 70j^,v/:i.\ w.uM
Mirów W. w wojew. krak.»^pod K&iążetii
Wielkim 108. 109. 169. 170 w. r.
= w. w wojew. krak. 1'/^ ną. od Żarek
189. '■■■:';r^(V^\>
Mirzejewscy h. Szeliga 379. '
MisiEwscY h. Kożlarogi 270. :W.~942.
— h. Prawdzie 631.>" .d^łji //AłjjoJiW
— h. Prus 2ry 529. ;( x:^»^.yf.'ts\a9.uK
MiSŁOWiCE 270. W. 943. Hłor* w" .iAnTvriV:
MiSTRZowiCE (MistrzejowiceJ w. w wojew.
sand. Va ^' od Rakowa 251.
MiezKOWTE (Myszkowie) h. Korczak 855. 856.
Mitawa {Nitawa, Mitoviay Mitoa,Mitau) M.
stół. nad rz. Aa w księs. Semigalii
650.
MiTURZA W. W wojew. krak. pow. bieckim
W. 962. '' w .7/ :i >i/MVł ...I ., t/
MiziNiEC (lepiej Niżyniec) wi'^ wojew. rnsk.
2 m. od Przemyśla 666.
MiZURNICE 840.
Mliccy Jarmułtowie h. Dolęgai 403.
MłąccY h. Prus 3ei 530. '
Młochowscy h. Belina 430.
Młodaszyn w. na szląskiej * granicy 738.
Młodawski Kasper h. Murdelio stan smel-
tyń. 738.
Młodeccy h. Półkozic 253. W. 936. -ii.
Młodniccy h. Korwin 708. ■ ,i '
Młodyńscy h. Lubicz 439.
Młodzianowscy h. Dąbrowa 416.
Młodziejowice w. 410.
.iiij^^de ■=. Piotr wojski sand. i — zob. Mło
dziej owscy. a^
Młodziejowscy h. Ślepowron 410 — 411.
W. 948.
Jacynt podskar. nadw. 410. 549. W.
948 — Jan op. pokrzywnic, dalej
nom. bisk. chełui. 411. 549. W.
948 — Mikołaj (Stanisław) 411.
C j ' Wi 948 — Stanisław kaszt, radom.
.1 i)C 410 — zob. de Młodziejowice.
Młoszewscy b. Nowina 313. i
Stanisław podsęd. krak.i.8fi!0L;.!
Młynkowski b. Abdank 227.f;n &ć
Młynów m. nad Ikwą iw* wo)ći#i] wołyń.
840. .'(-'^f .-I •// rAwiA .\bi^H
Młyny 237. >l'.rA .sb^g z:
z =: ów zob. Mikołaj. .V!il
MnachnaCińy 653. .» ff .inii .sibęg
Mnich 364. ■ ■'/' v,' ••'••■' "•- '■'-
; de =: zob. Wąż Jan.
Mnichowicze w. 142.
Mnichowscy b. Lis 191.
m h. Ślepowron 412.
MNi owscy h. Odrowi\ż 617.
Mniszech herb - zob. z Wielkich Kończyc.
Mnisze WKO 390.
Mniszewo w. w wojew. mazow pow. cie-
V chanów. 422. i
— w wojew. mazow.. pow. Zakroczym.
. • 422. _ . ^
— w. w wojew. płockiem 390.
de — h. Koście-sza Jakób 390 — Ja-
kusius t. — zob. Mniszewscy h. Ko-
ściesza.
'Vr=: Murowane w. w wojew. płock.
439.
Mniszewscy Ksztanowie h. Grzymała 618.
rz h. Kościesza 390.
.t= h. Lubicz 439.
Mniszkowie h z Wielkich Kończyc (Mni-
szech) 747-748. •
Jan star. krasnostaw. s. Mikoł. 748 —
Jerzy s. Mikołaja podkomorzego,
kraj czy kor. star. sanoc potem
kaszt, radom. 748. 879 — Mikołaj
podkom. nadw. bnrg. krak. łuków,
sokal. staros. 747 -r^ 748. Mikołaj
s. poprzedniego star. łuków. 748—
"tfM Mikołaj s. Jana t.
Modliborzyce w. w wojew. i pow. san-
dom. 468.
osiiiooiąBt S .u||0iialoq Awinsc^^ w^dioti oi) ^'motoili .«ioq MA
RYCERSTWA POLSKIfiCt).
LXVII,
MoDŁiszEw Mały (Modłisaewko) w. w wo^
jew. kalia. 1% m. od Gniezna 640.
MoDLiszEwscr h. Drya 640fctvł<i.-,3.<w
n h. Łabędź 670. " •,. f
= h. Topór 103.
MoDLiszowo Wielkie w. w wojew. kalis
pow. gnieźn 103, ■
MoDLscr h. Nałęcz 213. yi-AnA / j^lAI
Modrzejewscy h. Ostoja 371^ : ;.' ;
MoDBZELANiEC (dziś Modrzejowicc) w.
. w wejew sand, . 2 na. od Kunowa
120. -S/i ń--ł/K\}<n'i'
Modrzewscy b. KoiJarogi 270. W. 941.
Mogilany w. w wojew. krak. 2 m. od Krak.
607. W. 958. ^.n^a. atah-/j[/
MoGiLNiccY h. Korczak 691. i^u,
Mogilno M. w wojew. kalis. 4 '/a m. od
Gniezna : 341, : 4^9t.j5.82^,^4^.,^7K.
W. 935. s^u ,|.Kv.>7/ .li y-:Ajk^K
MiOGiŁA herb 867, .-rM
— (Clara Turnba} opac. Cyster. 1 ro.
od Krak. 119. 222. 223. 336. 500
— 601. 50a;id„ J.,i603,A. T.. Wr
802. W. 933i^n;r0fvi(>5 r'i<-rłoj{p.A' {'J.
= Goślickiego, góra w polach podoł-'
skich 017 — dla czego tak nazwa-
na t. ; . t{'
MojKOwiCE. w. w wojew. ily-ąi,. ppw- pro-
820W. 301. 340. .v/f,j.y/ -f, ,ir. SC./M
rr: w. w ziemi sieradz. w pow, pif^jt^c^^^
256. d. r. ; • *'%: >\. tif
de = h. Kożlarogi, zobacz Floryaay
Stanisław, Zegota. .i/
MojKOWSCY h. Jastrzębiec 183..^j7t
MoKRANOwscY h. fiogorja 246.- ^ / rjt
MokrscyJi. Koźlarogi 270. W. 9^2 — zob.
z Mokrska.
Mokrsko w w wojew. Jirak, .l'/,, m. od
.ni:. Jędrzejowa 257 d. r. 258.
rr. Z = a h. Kożlarogi Andrzej, w 1438 r.
258 — Floryan kanc. łęczyc, później
bisk. krak. 256. 257. 460. W. 938. 939
— Floryan 267— Floryan s. Flor.
; L — Floryan 1438 r. 268 — Jan
,j, 8. Flor. 257 — Jan w 1438 r. 268
0V| — Jan Biesiad chor. krak. marsz.
(.fiioiilOiadw. w 1465 r, t. — Klimunt
-(ow .liasB^ '.radom. 257 r-. Jiikołaj s.
Xbrr fcFi^^ ;2^ r:rr,,JRc>ta- kaszt, sandom.
3,07,267 ^ Piotr s. Flor*; t. ^^, Fiolpr
70r' W 1438 r. 258. i ' 'r.,v{£,-f,!
Mokrzany w. w wojew. msk. ziemi prze-
' mys. 391.
MoKRZESKA (Mokrzyska) w. w wojew. krak.
2Va m. od Bochni 311.
MoNDYGERT PiotT h. Wadwicz 644.
MoNTANDS Jakób dr. med. kan. krakow.
-. i' 1672 r. 242.
MoNWiD 8. Gedymina ks. kiyrnow. i sło-
nim. 7^4. 839. 841 — od niego idą
Dorohostajscy i Hlebowiczowie —
zob. t.; n^yxi;ia..,:^(.;v. ,/ .»/ ./!/\.,,:.^
Mora herb 726. ,; >► r.-rio-A
MoRAwcowiB hi Ogończyk 623.
Morawica w. w wojew. i pow. krak. 42.
67. 69. 93. 102. 106. ;, ., ^.^^oi.-^
isrca0^aS= zob. Andrzej, Jakób, . Jąąww,-
Jaśko, Żegota.
Morawica (Murawica) m. nad Ikwą w wo-
jew. wołyń. Im. od Targowicy
840. ,• .r>oaM
BJo^AwiccY b. Kożlarogi 270. W, 94^oh1^
= h. Topór 102.
Morawiec Mikołaj h. Powała w.. 1410)4?/
773. . .,i :-
Morawscy h. Dąbrowa 416.
MciBEDEJM Tomasz podstar, krzy^ac. w 1410. r.
'^73. < 'i ,hr\cfT ..
Morscy b. Topór 101. "' , • '^
Mikołaj chor. sand. zabity u Chojnic
806. : ,d .
Morsztynowie h. Leliwa 489. t^ń,*/
Jan radź. krak. w 1516 r. 897 —
.-tttJgflKradz. krak. w 1563 f 1582 r.
bo .m 8^ TT? Jerzy radź. krak. w 1422 rj
( ip.^9^ — Jerzy radź. krak. w 1479 r.
'' 896 — Piotr radź. krak. w 1501 jv
-ol bo t,—. Stanisław radź. krak. w 1496 r.
L — Stano radź. krak. w 1452 r.
895 — N. bachmistrz żup wielic-
„ kicli 489. :
Mościska M. w wojew. rask. ziemi przemys.
moSV'502.
z = Malcher, prowincyał zakonu św.
, <-yi Donainika 502.
Mościsz de Magna Koźmin h. Ostoja wda
pozi. 1260 r. 368. ^r .i^id -
Mosiądz Jan radzi krakow. w 1465 r.
896.
LXVIII
SKOROWIDZ DO HERBÓW
Moskorzew w. przy źródle Nidy w wojew.
krakow. 174. 288. 380. 381. 607.
&SK1 W. 952.
z n: a b. Piława Janusz wda krak.
'' ' , 380 — Klemens kaszt, wiślic. 1406 r.
174. 380 — Klemens podkanc. kor.
288. W. 952 — Mikołaj podkanc.
kor. 380 — zob. Moskorzewscy.
MosKORZEWSCY b. Piława 381 — zob. z Mo-
skorzewa.
Most w. w ziemi sandom. 516. ■
Mostowscy h. Dołęga 403.
MoszAKi w. wwojew.mazow. V/^ m. od Ma-
kowa 406. '-■'' '■
Moszyński Hieronim b. Łodzią 556. ^^>^<>^^i
= Piotr h. Łodzią bisk. wlocław. 460.
MozoLiCE 62.
Mrockon wojski (tribunus) spioimier.
w 1248 r. 465.
Mroczkowie h. Śrzeniawa 205. fr^ńóU
Mroczkowscy h. Prus 3ci 630. -^-^i.
Mroga w. w wojew, rawsk. 710*'^
Mrokota b. Szeliga bisk. pozn. 399. 460.
532. .- - —
MścisłAw ks. kijów. 44a.fi*'' -''-^^ ooty^ahoM
= ks. ostrogski t. .. S^). ■ , i^m
^ ks. tymitrukański i'^^^ - J0^v,'/.'Vól'
'i±i^ s. Mścisława ks. kijów., ks. wło-
dzim., Wołyń, i bełs. t.
MŚCISŁAW (Mscislavia) M. stół. wojew. t.
^* n. 920. -^ ^^^^
berb M. t.
M ŚCISŁA WSKIE województwo 920.
herb województwa t. •
MściszEwscY h. Sas z odmianą 697.
Mstów M. w wojew. krakow. 172 ™- ^^
Częstochowy 184. 500. W. 930.
Mstowscy b. Śrzeniawa 205.
Mstyczów w. w wojew. krak. 3 m. od Ję-
Vr:j_
drzejowa 189.
^ de =: zob. Petrosław.
MsuRA Swaskoa kuchmistrz Jana ks. ma-
zowiec. w 1387 r. 419. <>i^^
MszczuJ (Mestwin) I ks. pomór, (f 1220 r.)
■'^ "■ 121. 122.
= - n ks. pomór, (f 1295 r.)
£b^ ^ 122—123. '''i
=: kaszt. Wiślic, w 1263 r. 130.
zz kaszt, sandom. 140,
Mszczuj z Jakuszowic kan. krak. w lOStOAC
64. 140.
r: (Mszczugius) de Ośsowa podkom.
krak. w 1366 i 1370 r. 106. 127.
141.
Mucha Wołoszyn 809.
MucHOwiECCY b. Pobóg 235.
Murca Łukasz med. dr. radź. krakow.''
1571 r. 899.
MuRDELio herb 738.
=: Jerzj' b. Murdelio 738 — zob. i
Mlodawski Kasper
Murzynowie b. Lubicz 489. ' ii;flnoł/l
MuRZYNOwscY b. Ogoóczyk 521. M
. Muskata Jan, Szlazak, bisk. krak. 663. 679.
900.
MuTYNA herb zob. Drya.
Muzycy 100. 392. 422. d. r. 582. 869.
Myśleccy h. Wczele 642.
Myślenice M. nad Rabą w wojew. krak
pow. szczerzec. W. 961. 968.
Myśliborscy b. Kożlarogi 270.
Myśliszowscy b. Jastrzębiec 175.
Mysłakowscy Święscy h. Ogończyk 621.
Mysłeccy b. Prus 2ry 529.
Mysłkowscy b. Puchała 443.
Mysłów (Myszków) w. w wojew. krakow.
1% m. od M. Koziegłowy 189. ^oM
Mysz M. w wojew. nowogrodz. 845.
Myszczeńscy h. Kolumna 594.
Myszczin 594.
Myszków w. 123.
Myszkowscy h. Jastrzębiec 168. 169 —
172.
Alexander dworz. 172 — Alexander
8. Zygmunta 171 — Andrzej kaszt,
lubel. t. — Andrzej s. Jeronima t.
— Benedykt mistrz filozofii 767 —
Jakób burgr. krak. 171 — Jan kan.
krak. t. — Jan kaszt, oświecim.
t. — Jan kaszt, oświęcimski t. —
Jan rotm. t. ■ — Jan s. Mikoł. t. —
Jan 8. Zygmunta t. — Jeronim s.
Marcina t, — Jerzy archidyak. krak.
t. i 767 — Krzysztof kaszt, rawski
171 — Krzysztof s. Stanisł. 170 —
Marcin kaszt, wieluń. t. — Mikołaj
kan. krak. t. — Mikołaj kaszt, woj-
nie, t. — Mikołaj brat Piotra wdy
łęczyc. 171 — Mikołaj s. Mikoł. t«
%■-
ii/;l.
.SH-xy
:.:i^
RYCERSTWA POLSKIEGO.
ŁXIX
.1 '- .•
.1 ! '
.X' -
.8T
— Piotr bisk. krak. przedtem płoc-
ki t. i 424. 569. 873. 878 d. r.
889 — Piotr prób. puhow. 171 —
Piotr star. lwów. 170 — Piotr star.
Oświęcim. 890 — Piotr wda łęczyc,
marsz. wiel. kor. 108. 109. 170 —
Piotr 8. Stanisł. 170 — Piotr s. Zy-
gmnn. 171 — Stanisław kaszt, mię-
dzyrzec. 170 — Stanisław wda
krak. 171. 899 — Stanisław s. Sta-
nisł. 170 — Stanisław s. Wawrzyn,
kasztlna sądec. t. — Wawrzyniec
.aaoq i kaszt, sądecki t. — Zygmunt s.
^■ff ^ ^ Jana 171 . — Zygmant s. Zygmun-
ta t i v/ ir>j
MzuRA herb zob. Lis herb.
MzuROWA w. blisko Nidy w wojew. krak.
174 m. od Jędrzejowa 258.
Km h. Ciołek arcybisk. gnieżnień. 472 —
473.
Naboszyc w. w wojew. kalis. 142.
Nabram (Waldorf) herb 693. ;
Nabusze w. 125. V i ?1f
Nadarzyce w. w wojew. kalis. '^Y^ m. od
Wrześni 346.
Nadarzyn w. dziś m. w wojew. mazowiec.
3 m. od Warszawy 354. 357.
Nadarzyńscy h. Radwan 354.
•w- Walenty kaszt wiski 356 — Wikto-
ryn 356.
Nadolscy h. Kolumna 594.
Nadryb w. w ziemi chełms. pod m. Pacha-
czowem 62.
Nadsławscy h. Korab. 5*9.
Nagłowice w. blisko Nidy w wojew. krak.
2 m. od Jędrzejowa 564.
Nagody herb, zob. Prus trzeci.
* Nagobowie h. Jastrzębiec 856.
Nagorzyce w. 704.
Nagrobki:
Aj chi ogiera Augustyna f 1582 r.
.1 Tiól u Dominikanów w Krak.
M\ .ifc 754.
.o^soci Barzego Stanisława wdy krak.
^rsioifrl} w .1 ł?pI67tr. na Zamku w Krak.
Barzynej z Tęczyńskich Katarzyny
ż. Stanis. Barzego później
.fjl w V wdy krak. f 1566 r. w Ksią-
żu 681.
obe^oBl Bedleńskiego Mikołaja scholas. kra-
■'"j .luiiii,, kow. f 1540 r. na Zamku
i^-^ ^ .• w Krak. 535.
Białaczowa (z) B. Prandoty bisk.
•■- fiu. ^ - krak. (f 1262 r.) w kate-
J\')l- .1 (drze krak. 502.
Bieleńskiego Jakóba bisk. lacede-
moń. sufr. płoc. archid. pul-
tów, w Pułtusku 323.
Blinowskiego Andrzeja bisk. mar-
:;*^7/o.\>«.v!t garytań. sufr. kan. włocław.
i 77 eiaiiW f 1574 r. w Włocławku
-^;371.
.loTol Bnina (z) Piotra bisk. włocław.
'^3^.0 tl493r. w Włocławku 552.
Bojanowskiego Stanisława f 1565 r.
u Dominikanów w Krak.
324.
Bolesława SmiiJego kr. pols. w Osie-
boq.x ku 23.
iifl .1 Boratyńskiego Piotra ksztlna beł-
.02S f skiego star. Samborskiego
f 1558 r. na Zamku w Krak.
Boreckiego Adama f 1552 r. w Gród-
ku 395.
i:i>l V Bornchowskiego Jana archid. krak.
kan. gnieżnień. na Zamku
-jiJ w < TTr.r w Krak. 242.
Boruckiego Marcina kan. warsz.
'fa^ l)<ri lekarza królew. f 1565 r.
.& w Warsz. 336.
. r^sufi Boryszewic (z) Andrzeja arcybisk.
-liB gnieżn. f 1510 r. w Gnie-
Kł8 bsi.ńi lii-inie 466.
-Aimą Biitfiyniowskiego podczasz. brzes.
>^X{>doG ' f 1516 r. w Włocławku 429.
Bostowskiego Pawła f 1568 r.
aajfi V w koś. na Łysej Górze 378.
.Anii . Beturzyńskiego Jana kan. krak.
JsiA U----- 11324 r. w Krak. na Zamka
441.
Branic (z) Grzegorza f 1456 r.
w Ruszczy 130.
•--i"S Brani ckiego Hieronima f 1517 r.
^-<^' ei w Ruszczy t.
LXX
SKOROWIDZ DO HERBÓW
TH^rii Broniewskiego Stan; chor. przero.
(sinióą .§a.r;: star. medyckiego f 1582 r.
«fA"?[ ?7 .f np- ' u Franciszkanów w Krak.
575.
»;u' piiBrtileńskiego Mikołaja bisk. lacede-
h^cob;^ iu moń. sufr. i archid. płoc.
. offic. pułtow. t 1546 r.
•daid Ytobn.';i' w Pułtowsku 594.
-5ifii Bnżeńskiego Hieronima ksztlna sie-
.. radź. t 1580 r. 463.
^b9D«! .imi' Jalaa f 1538 r. i małżonki
lfjq .biddijs .o (jego Katarzyny z Dziatko-
.^^t I J/Ir wic t 1526 r. w Zadzimia
lain .^leid «[ 462.
.TfMooiTf ,taA Jana star. ostrzeszowskiego
uATfaholif V. tl581r. w Wilnie w koś.
Św. Jana 464.
.wMiniw cz Pawła star. dobozyc. t 1575 r.
.£< w Wiedniu in łemplo Sco-
,.t ' , thorurą 463. ;-.;^ ^
.4^ W .vTuo(I n
i: / .^sp.
-9nii0 w .8[oq ,i:i o^of«im8 «wBł«a{^B
Chojeńskiego Jana bisk. krak. pod-
-Wd j; . . kanc. kor. f 1538 r. na
ogaiiBiodinBB Zamku w Krakowie 220.
.Ui^^ ""-'W. 932.
Cieklińskiego Stanisława podstar.
-bdiiDw.i" sanoc. f 1568. r. w Kro-
śnie 225.
J Czepiela Mikołaja na Zamku w Kra-
c.:^. ;„ ko wie 590.
Czernego Jerzego f 1577 r. w Lu-
V ■ blinie 311.
; — wMikołaja zabitego pod Psko-
.0 wem 1581 r. 312.
J.?iffv)i8 qąj.\ Stanisław star. dobczyc.
Y .1 fii.f 1569 r. w Żabnie 311.
Czemycłi Stan. i Zofii dzieci Sta-
.aasid ..\v( nisł. star. dobczyc. posta-
.OSi^ ffiwfiloor/ wiony 1562 r. w Dobczy-
.ir 8^^' ' ; cach 311. ,/,. :^ ri
.8TG o Czyżowa (z) Jana, jedynego syna
. ińii Mt. r. ,. Jana z Czy żowa kaszt. krak.
D^iaiłJJ na :}{c;.t 1415 r. na Zamku krak.
260. >
.1 drj
olaniH
.1 . . , Dąbrówki (z) Andrzeja dziek. gnież.
t 1493 r, w Gnieźnie 524
Dąbrowskiego Stan. archid. gnieżn.
krakow. wlocł. kan. 1575 r.
w Krak. na Zamku 465.
Dembna (z) Jakóba kasztlna. i star.
krak. f 1490 r. w Mogile 603.
Detkoniusza Pawła mistrza f 1641 r.
wWłocławiu na tumie 650.
Drożeńskiego Wojciecha f 1582 r.,
17/ WE i po polsku wierszem, wCłoń-
- ' sku 410.
Drzewickiego Macieja arcyb. gnież.
p<ii^\ t 1535 r. w Gnieźnie 478.
> U.. z=z Waleryana kan. krak. i pozu.
ifffn^-^S .a- h sekr. Zygm. I f 1510 r. na
Zamku w Krak. t.
Dunina Andrzeja star. brzeźnic; tI'^
riźi .7/' bolesław. f 1522 r. wKrakip^
.8 na Zamku 568.
Działyńskiej z Górków Katarzyny
kasztel, brzeskiej f 1569 r.
w Brodnicy 554.
' Dzierzgowskiego Mik. arcyb. gnieźdS
t 1559 r. w Gnieźnie 172.
Ercieszowskiego Jakóba kan. krak.'
t 1533 r. na Zamku w Krak.:
336. Mi:: in;;^xfV
Falęckiego Stanis. bisk. teodozyeń.
sufr. gnieżn. op. sulejow.
t 1581 r. 186. W. 931.
Firleja Mikołaja kaszt. krak. het'
^(\'}KK*'\ M- wiel. kor. f 1526 r. w Lu'
blinie 494.
== Mikołaja, syna kaszt, krak/
AmA . w^ I zabitego pod Sokalem, w Lu-
« blinie 495.
z:.i Piotra wdy rusk. f 1653 r/
,ó<>w Lublinie 494 — 495,;- . , /,
:i5r«OHC>AZ
.łlf>TV Galla Bernarda Dalmaty f 1517 r.
na Zamku w Krak. 744.
GałczeńskiegoMarcina kustosza pozn.
Jfiii '(p prób. łowić, gnieżn. łęczyc.
.^fii^I 7f Wiłiij* kan. t 1573 r. w Gnieźnie
' 5trc. na tumie 345.
I: RYCERSTWA POLSKIEGO.
lxxi
.S61113 .Ui;.Oarbowo (de) Jana^ zabitego pod
-olW łf Chojnicami 1450 r. w Kole
t u fary 682.
o^dłiesA iGiżjckiego Pawła bisk. płoc. f 1463 r.
w Pułtowsku 294.
.1 ' • ' GliukiJakóbastar.wyskiegoflóOTr.
i Katarzyny z Działyńskich
jego żony f 1603 r. w Wy-
żnie 342.
,;. Głowni (z) Pawła dziek. krakow.
M. t 1493 r. w Krakowie (pe-
wnie na Zamku) 362.
Gołuehowa (z) Pawła w Jędrzejo-
wie 189.
-ul ^bw Górskiego Stanisława kan. krak. i
1 ^Tol y ., .. płoc. na Zamku w Krako-
- \n Jfif/I .'.' wie 246.
= Stanisława podstar. krakow.
Twi.oowi .3ff«i/! t 1634 r. na Zamku wKra-
iiBi3wuif kowie 517.
Grocholskiego Jakóba kan. krak. i
.1 , Andrzeja braci rodzonych
z r. 1460 w Grocholi cach 229.
Grota Jana z Rudy Dembowskiej
.itid h. Gozdawa O. P. D. kan.
-opr! gnieźn. f 1532 r. w Gnie-
źnie 297.
..; i-.GcRegprjsa Deitarus podkanc. kor.
y .r !;«.<; i t. 1^00 r. w Krakowie na
Zamka. 3^3.
Janikowskiego Tobiasza kan. włoc
,., .;..,. -j t 1546 r. w Włocławku 179.
,v 4; I p:;. ; Tomasza kan. włocławskiego
t 1530 r. w Włocławku t.
.juobi Jordana,z Zakliczyna f 1471 r. u
M^l u-' S. Katarzyny w Krak. W.
,s.....j 953.
— Jana kaszt, bieckiego f 1507 r.
w tymże koś. t
^z Wawrzyńca Spytka kasztlna
krak. f 1568 r. w tymże
koś. W. 958.
Iwińskiego z Tomic Jana f 1580 r.
+v,; w Iwnie 554.
i^j Izbieńskiego Piotra kan. włocław.
^ifeflioJt w i .c>cPekr. kr. f 1528 lub 1618 r.
a.azi ./ (V<ux(uojk!W Krakowie u Domiuika-
\\Lyi.lł .001 7/.:: nów 466i W. 949.
/b»[w .n«i fcTtoiS .(ab) :dodjno'd
..'i'/fi:bofW •'/ • '»'''<■ ■ '■ .77uh
iido» .a.\Radłubka Winbentbgo zKarwowa
1 J.TgI "^ bisk. krak. f 1223 r. wJę-
.JtST . drzejowie 459.
fii<>baiia Kaleczkiego Macieja kani płoc. prób.
'h'. fliwefRoifil pułtow. kan. wileń. plebana
\'.;t] .(Joiq Bfr- ■ maków. sekr. kr. f 1576 r.
.01 o liii: w Pułtowsku 705.
(J M .'Kamienieckiego Jana syna Klemen-
T2lo .:ix. sa kaszt, sanoc. w Krośnie.
fiińS. aa .i i^f-l i; 381.
. JHh 98^3: n !^emensa kaszt, sanoc. f 1536
A&iA .ieki y. r. w Krośnie. Ł
Kamieńskiego N. kan. włocław.
1 1553 r. w Włocławku 402.
Karnkowa (z) Jana, Polakiem zwa-
nego, kaszt, gnieźn.f 1503 r.
*i:b oimpdoiU /.u Dominikanów w Kra-
(-.ał^l •;- "•■' T kowie 320.
Karnkowskiego Jana bisk. kujaw.
i:x9fu§ t 1538 r. w Włocławku t.
.cOr oi.Kazanowskiego Dominika podkom.
oi^iwii .ąo ł>i król. t 1485 r. u Bemardy-
0 ipg^.T 'I' nów w Bydgoszczy 615.
Kilewskiego Stanisława kan. gnież.
-órff.aBŻłiaE dziek. półtow. f 1650 r.
^ .1 '»{7/ '..' w Gnieźnie na tumie 583.
Kiskiego Piotra zRawenbnrga tl671r.
w Warszawie 490.
Kmity Piotra wdy krak. marsz. wiel.
koron, f 1553 r. na Zamku
diobauif .«uł 7MKI.W. Krak. .200. , .i
tJXM/>t«^okalewskiego Jana kan. gnieźn.
pozn. pułtow. t 15S5 r.
iłjłsfuiiij w Gnieźnie 706.
u o-iJt4«J^oD.ar8kiego Jana prób. świctomich.
' * ~ ;i ^Jtan. krak. f 1580 r. na Zam-
bii jjłś i: . ' kn w Krak. 219.
{Koniecpola (z) Jakóba prób. koś.
..^:..a . ś.Floryana(wKrak)tl481r.
...tłSbśAT*: w Wielkim Młynie 231 —
^ * Jana kanc. kor. f 1465 r.
uA w ' W"^ *f t— Jana jego syna f 1471 r.
t.:- Przedbora f 1476 r. t
Isduf tJi^oryeiAskiego Mikołaja i z Oleśnik
-i-ć yiaii.. .1^'.
LXXII
SKOROWIDZ DO HERBÓW
■ *j<'Uiiiu:w*J.
Barbary małżonków, W Krak.
•M*" u Dominikanów 100. W. 927.
Korzbok (de) Piotra kan. włady-
sław. 1 1500 r. w Włocławku
723.
i/A<iv/i;, Korzboka Jana dziek. gnieżn. scho-
l v/ . las. płoc. kan. krak. f 1573 r.
w katedrze krak. 723.
,doiq .0 Kostczynej Zofii wdziny sandom.
j.aiufolł- t 1580 r. w Jarosławiu 505.
r .'iTril Krajewskiego Hieronima prób. puł-
tow. w Pułtowsku 570.
a9I^^L Krajewskiego Andrzeja O. P. D.
.9iańoivi archid. krak. kan. pozn. sekr.
Zyg. Aug. f 1571 r. naZam.
'{'dl t . ku w Krakowie 489—490.
Krasińskiego Franciszka bisk. krak.
.'ł/uh(>if/ .a^yi t 1577 r. u Franciszkanów
.mh [ijfv / of7/ w Krak. na portrecie 408.
Kws Iii Kryskiego Wojciecha podkom. kr.
-ir.Oót : V ;.. dobrzyń. i mław. starosty,
Ki>ł' y/ ^firni. t 1566 r. w Drobninie 624.
Krysztoporzyc (z) Jana f 1465 r.
.?'f; w Ruszczy 309.
.i L/iw. Krzyckiego Andrzeja arcyb. gnieżn.
foifbo f 1537 r. w Gnieźnie 705.
■^binan' Kuczowskiego Andrzeja op. święto-
.013 \..;; krzys. f 1576 r. na Łysej Gó-
.tim% .f^pA rze 468.
t uóól Ruszkowskiego Sebastyana kan. wło-
'XM t' .. . cław. tl579.r. w Włocław-
.TrT(irtfi^^Tfl<Jfl3v ku 326. ' '>^5}5ffti7{
.Oili^ 9i 'W . .-.
i}AuiuE. na .T oói' i
Łan^orońftkiego^ Jana łow. saudóm.
.nkoin-g .nrA /' f 1564 r. u Śtej. Katarzyny
1 i\mi t 'Y' w ^rak. 6.36.
•^'7 Kresława star. chmielnie.
.ilofuioi^iwś .ćov f 15HJ r. u ś. Katarzyny
ra^'S fifi .tOHcA w Krakowie t.
■^m^ Mikołaja f 1.520 r. u śtej Ka
.^oi .(ło-" . . tarzyny w Krak. t.
1 f8i«l f Lasockiej z Mierzeńskich Doroty
- iSt aia(.i!^ f 1559 r. na polu przed Zero-
.1 c0.^r > .it>7« sławicami 490.
« iTł-l Lasoty Andrzeja z r. 1560 w Lu-
t.łb;. . , . blinie 541.
iiuddAir i ±ł'' Stanisława podkom. lubels.
sekr. król. w Lublinie 542.
Ig")! tt
:ilH.;l
Lipowiecz (de) Stanisława^an. gniei.
włocław. t 1540 r. w Wło-
cławku 479.
Lubin (de) Marka wdy brzeskiego
t 1441 r. 240.
Lubowieskiego Macieja f 1552 r.
w Włocławku 633.
^Ww .i.fiOsći Y (uoś
r.-
:łj(rAi:,'\. Łaskiego Jana arcybisk. gnieżnień.
-ją) 0!W(.i/}!/i f. 1531 r. w Gnieźnie 586.
7M.
i ^^^n Maciejowskiego Mikołaja wdy lu-
'>'■- " -^ '■ bel. star. spiskiego 1 1574 r.
na Zamku w Krak. 477 —
478.
Samuela bisk. krak. kanc.kor.
t 1550 r. na Zamku w Krak.
474.
litAp.;'.- Maleszowskiego Stanisława f 1555 r.
J.^iii (f:ju;;ao;:j . u Dominikanów w Krako-
\:}bh^o(\im(l wie 136.
.nnA .' Michowa (z) Jakóba dziedzica, bisk.
•Jc^ ■ • Kafy tl531r. w Jędrzejo-
wie 189.
.■w A .bofMielca (z) Stanisława kasztlna za-
m oiw ' wichojs. t 1532 r. w Mielcu
127.
Mielecki ego Andrzeja f 1529 r. w Miel-,
CU 129.
Sebastyana ksztlna krakow.
t 1575 r. w Mielcu t
Stanisława wdy podoi, marsz,
wiel. kor. f 1561 r. w Miel-
ca 128.
-inyiw ujaits^
.•>0fW .UrA iić^-ii-
D .1 ITJr^l ^=*'' Walery aił a podkoni. sandom.
.W M-CA %v V f 16.53 r. w Mielcu 129.
Młodziejowskiego Jana op. koprzy-
•'H^ ' - wnic. nom. bisk. chełms.
1 1576 r.w Sandomierzu 411.
Mniszka Mikołaja podkom. nadw.
burg. krak. łuków, sokal.
star. t 1553 r. na Zamku
•lOP^I i *? w Krakowie 747.
Modliszewskiego Hieronima kaszt.
•wei < małogos. star. łomżyń. kol-
.i8ier iiul skiego f 1567 r. w Łomży
570.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
Łxxni
4
O'
-aiłkic*
Mstyczowa X^e) Petrosława kaszt
krak. f 1319 r. w Jędrzejo-
wie 189.
Jfyszczin (de), AIexandra sztuk
a wyzw. Ś. Teo. i prawa kan.
włocław. bisk. margarytań.
w łlTłoclawku 594.
Myszkowskiego Alexandra f 1648 r.
a Dominikanów w Erako.
172.
= Jerzego archidyak. krakow.
1 1543 w katedrze krak. 171.
Maropińskiego Jana scholas. krak.
1 1543 r. na Zamka w Krak.
429.
Niewiesza (z) Jana Chebdy archid.
koś. rzym. włocław. dziek.
.ia ;. . gnieżn. krak. kan. f 1400r.
>8iilw li w Gnieźnie 638.
.1 raar ♦ r^-^
sigUdn J -^
Ocieskiego Adama podkom. krak.
t 1566 r. w Wojniczu 176.
Rafała Macieja 1 1547 r.u Do-
minikanów w Krak. 175.
Stanisława f 1556 r. u Domi-
nikanów w Krak. 176.
Odrowążownej Beaty cór. Jana wdy
.^«id85T rusk. i Beaty z Tęczyna
w Samborze u Bernardynów
U] ,Yi' 504.
s-iiiu Oleśnicy (z) Dobiesława wdy san-
.Bioću' dom. 1 1440 r. na Łysej Gó-
rze 385.
■=1 Jana i jego syna t im. wdy
sandom. na Łysej Górze t.
= Zbigniewa arcybisk. gnieźn.
t 1493 r. w Gnieźnie 386.
Orlika Stanisława rycerza Jerozolim,
żupnika ruskiego 1 1540 r. u
M)L i 'Jominikanów w Krak. 312.
jisoą .Orłowskiego Mikołaja położony mu
[iiii .i;: przez Jana Tarnowskiego
w ) ksztina krak. 1649 r. w koś.
N. M. P. w Sandom. 323.
Ostrogskiej Zofii ż. Konstantego ks.
Ostrogskiego wdy kijów.
'u\y
.'.I!) fłlii
oaid .iq
■ikli w^.i '. 1 1570 r. W Tarnowie 485 —
486.
ufiii i .6&'j fcfiv ;>(p"// og^fiUiBaS
Padnie wskicb Wojciecha i Małgo-
rzaty z Zemik rodziców Fi-
vi;;i^ KSt* lipa Padniewskiego bisk.
Aai/l w :,,.... krak. z r. 1558, we wsi
Skórkach w Wielkiej Pol-
."-'-;v ' sce 308.
'<3 Pampowskiego Ambrożego wdy sie-
. /uh^iooi^ . radź. f 1510 r. we Srzedzie
!r".W.f.'-^ 292.
=: Ambrożego, ostatniego z tej
rodziny f 1571 r. we Srze-
v,Tri.:oofw , d^ie 292.
Paszka Mikołaja z Gosławic pr. dr.
kan. Wrocław, f 1572 r. u ś.
' w^ iwą UJ Michała na Zamku w Krak.
^^'' 242.
■''■• Piotrah.Ładzia bisk. pozn.(t 1185 r.)
^ s r 551.
^'^' =: h. Odrowąż wdy. i star. ru-
skiego, poległego w bitwie
z Tatarami 1450 r. w Mogile
- .J 4 o 503.
rr hr. Skrzynna z w. XII, w Wro-
cławiu w klasztorze ś. Win-
centego 567.
ij Pisarskiego Jana rot. po polsku
.ovso§{ .fff^; w Rudawie 204.
-&\ą .fflofaus Jana f 1581 r. wierszem po
-siłlo-j-iicla r polsku t. t
ailai*^ .^ — Mikołaja t 1570 r. żony jego
Doroty i synów Jana rot. i
iłiaifiS Stanisława, po polsku t. t.
Płazy Mikołaja f 1535 r. w Siecie-
chowicach 98.
, tj., i Poniatowskiego Dawida h. Srzenia-
'siX w ' wa, kustosza gnieżn. poznań,
kruszwic, kan. 1 1550wGnie-
, c-j ,.; żnie 205.
ia«J //f Przedborskiej Doroty w Jeżewie, po
polsku wierszem 296.
.i:// .WiBrzerębskiego Jana bisk. chełms.
potem arcybisk. gnieźnień.
t 1562 r. w Łowiczu 307.
;.s8ij8Wv/ — Wincentego podkanc. kor. po-
tem bisk. płoc. nakoniee
BibL pols. Skorowidz do herbów rycerstwa polskie'go B. Paprockiego.
10
i.XXI?
SfCOROWIDZ DO HERBÓW
-, cb^ 6fwoi<w knjaw, f 1615 r. w Włoc-
ławku t.
Psarskiego Wojciecha ofic. i kan.
gnieżn. f 1567 r. w Gnieźnie
227.
ilgfci Raciborza (z) Gawła włodarza krak.
iiv ^^n 1 1515 r. na Zamku w Krak.
ioH (-)(>' 227.
Radlicy (z) Jana bisk. krak. f 1396 r.
fiU -^ na Zamku w Krak, 586.
yisbiż Regowskiego Felixa op. Sieciechów.
w Sieciechowie 225. W. 934.
[bi s '\"= Jana t. 225.
.9.\"[(< llelskiego Szczęsnego dr. pr. kano-
niczego , kant. włocławsk.
il. .VI .r/'>ł 1 1565 r. w Włocławku 371.
.f n .1 \:lto?embarskiej z Lasockich Doroty
Jfti>l -^r f t 1560 r. Ela polu pod Zero-
sławicami 205—206.
( I Oł'. i Rudnickiego Jana archid. uniejow.
gnieżn. i poznań, kan. z r.
-Ul .18^ i . t 1572 w Gnieźnie 191.
aiwlrd w TT^giKlemensa kustosza gnieżn.
y[i;s^oM w.i'i(X; archidyak. uniejow. brata
poprzedzającego t. t.
-on W w ,IIX .w s Ąaa^^i^^* •'
-uiW .» osioisf ' " '
isislo* Sabinka Bartłomieja dr. med. ar-
chid. lubel. prób. łęczyc.
o«| mosp/mw ikan. wileń. i sandom. ple-
bana piotrków, i stężyckie-
o^^t y^os.TÓ, go f 1566 r. na Zamku
i Am • ' w Krak. 674.
ł ^ i Sib. Piotra f 1487 r. na Zamku
9iodir w Krak. 550.
JSieklickiego Jakóba^ kaszt, wojnie.
^Birt^«^ł-; .fi -.1 marsz, królew. Elżbiety,
.óp>£fso<j .o.\')ir5 1 1512 r. na Zamku w Krak.
-9iflT)w0r.rJ i 342.
Sienna (z) Jakóba arcybisk. gnieżn.
oq ,917.' postawiony 1476 r. w Gnie-
M\: mn źnie 385.
p '* '' Siflifeskiego Stanisława dziek. war-
•^ szaw. proboszcza w Piase-
"' cznie i Stanisławowie f 1561
^ - n u Bernardynów w Warsz.
•miuoŹBa .aoiq4lfj!K! 191 — - -*
iv8£>i Słiwnickiego Marcina j^rób. pozn.
o\:fXil^{. .: .. archid. gnieżn. O. P. D.
t 1551 r. w Gnieźnie 590.
?iuf.v^ SobieJHskich Macieja i Marcina, po-
Amń svfłiv ległych pierwszego na zam-
.rxi!ł\tiB§'( ku Gutstatskim, drugiego
.' pod Mohaczem 401—402.
I > 4" ! ^obiejuskiego Wojciecha f 1528 r.
• . 'i/i V w Starorzębach 401.
Sprowej (ze) Eustachiego ksztlna
.?/oiliJii wiśhcf 1350 r. w Mogile 502.
. f r r Jlafirzeńskiego Stanisława wdy ma-
zowiec. t 1436 r. w Srzeń-
sku 400.
=. Szczęsnego wdy płoc. f 1554 r.
.>(,,,; .HiA 400—401. ,./
Aiy:A '^tas.?kQwskiego Jakóba kan. krak.
t 8 grudnia r w Kra
' : * ir .'^~* ' ko wie pewnie w koś. kate-
dralnym.
,M ,; Stemberg (de) kan. iirak. S. T. D.
. t 1527 r. na Zamku w Kra-
kowie 713.
Stojewskiego Wawrzyńca f 1567 r.
.:-i:irf ,m«».^f)<. U ś. Katarzyny yf Krak.
oVl ^ 609. W. 959.
-ofj ( Strzeszkowskiego Stanisława chor.
.r.Vl .gu lubel. t 1577 r. w Lublinie
iinoCfn.To U Bernardynów, po polsku,
.07/ .dfit 602.
Strzępińskiego Tomasza bi^. krak.
t 1460 r. w Katedrze krak.
7/(t'i/!afMv 526. .
Suchodolskiego Jana Źegoty, po-
am \hff B^ł/ stawiony mu 1572 r. przez-
-6© (,*łe^wJfia .8.; Stanisława chor. lubels.
w Lublinie 318.
^hw .; Swierczowskiego Jana kaszt wiślic.
..ł ario') . star. lubel. f 1528 r. w koś.
.aij>fn^>.v ś. Stan. w Lublinie 609.
.i>wi: '.tin\ W. 959.
.ffcjl.^u Szczawińskiego Stan. kan.włocław.
f) .lOtdlto^^ O.P. D. t 1550 r. na tu-
.^^i^ if.i/f 77 mie we Włocławku 104.
tfcc .^; ii; Szydłowca (z) Pawła prób. pozn.
o^^oiiftwoi. kustosza krak. sekr. król.
.m'A 7/ .1 (; ' t 1506 r. na Zamku w Krak.
.a^rr. mubuiia 572ił M :Ł
. '.A c^9jn£i8ao /) ,\ łhoS (pi^ssoiłKO
.wojii ^bw ogsiie^oiJaO
Oi
'^8fioo'TqjiH .H o)'8łi«Ioq itwltiso^i w&disd ob tbiwoTO^H, .tlo(i JtfiS
7v' RYCERSTWA POLSKIEGO.
r lxxv
9ii8flb£< Tarła Stanisława bisk. , przemys.
.iB~' ■■--' t 1644 r. w Tarnowie 96.
11 Tarnowa (z) Jana Amora kasztlńa;
wóaiiiJoidioaAi ' ^ak. 1 1600 r. w Tarnowie'
.(^"484,.: :
.S88 dr>6^h:z' Jana Amora wdy sandom.
.k)G 1 1614 r. w Tarnowie t. i
.iitS w wias Jana Szczęsnego wdy label.!
-p\/ibff&i%b t 1488 r. w Tarnowie 482.
boq '.rnp>i /Tarnowskiego Jana kasztlńa krak.
hetm. wiel. kor. f 1561 r.
|ii^.„ -. w Tarnowie 484 — 485.
= Jana Chrzysztofa kaszt, woj-
.8€6 usiB)iv> ?' anie. fi 1667« E,fWi Tarnowie
Tarnowskiej z Rożnowa Barbary,
wnuczki Zawiszy Czarnego,
t 1617 r. w Tarnowie 681.
Tęczyna (z) Barbary ż. Jana Tar-
.<^bAT»i8 :'!xiii*A ".iiowskiego ksztlna krak.
.^•wMąoT^'' ^< t 1621 r. w Tarnowie 69.
t±l Beaty ż. Jana Odrowąża wdy
.' 'ruskiego w Samborze t.
= ' Elżbiety ż. Stan. Mieleckiego
kasitlna zawichojs. wMid-
.kdX rrrf V'^ CU 127. ^
•ł^Tęczyńskiego Jana f 1407 r. w Kra-
śniku 70.
.0! == Jana Gabryela wdy sandoda.
marsz. nadw. kor. f 1563 r.
. w Kraśniku 73.
tzi. ;■ Stanisława Gabryela podkom,
sandom. f 1650 r.t. t.
Telińskieg^o Juliana kan. kraL pvdb.<
koś. ś. Marcina t 1631 rJ
.,.-. rłA 1 7 rr.{ na Zamku w Krak. 373. •
Trabczeńskiego Tomasza w Krako.
bo ni i na Zamku 103. -m/.
Turowej Anny ż. Marcina Tura sekr.
.{^y ■V*'kr. wojskiego brzeskiego
•MN^j- 1561 r. u Dominikanów
.1 w Krak. 669. <n >
.T^ ;i d9'
)bai»i £bw
.loJa^O .oi!Vandy pod wsią Dłubnią 14!. «'
al^^cNriftH Wapowskiego Bernarda O. P. D.
kant. krak. kronikarza pols.
-d<^ .Wdlow w f 1635 r. na Zamkii w Krak.
328.
^,r t .osfWapowskiego Piotra dziekana krak.
,, 1 1536 r. na Zamku w Krak. Ł
. woMfif^ł -^ojciecha Jastrzębca ar^ybisk. gnie-
.r4-r żnień. f 1436 r. w Benso-
1'moiT; wej 142.
ołorf^ ^ == Jastrzębca arcybisk. gnieżn.
t 1436 r. w Gnieźnie t.
-ifiW'w .iWoisławskiego Jana kan ploc. war-
.. ), szaw. i. t. d. t 1540 roku
isVr¥7.i^Trl'tr.iiW Łomży 324.
- • Wróbliskiego Mikołaja kan. krak.
.u:tiu.v9in- prob. koś. W W. SŚ. f 1508 r.
srnO w . na Zamku w Krak. 340.
Wysockiego Stanisława kasztlńa
ł^tf os9t,."v' - r* ' lądzkiego f 1675 r. w Ko-
• /^9i>i«g«7V le 640.
-i .vb:<Wy8zczel8kiego Piotra kan. włocł.
t 1676 r. w Włocławka 337.
.Hfejf .i(t«>I)riK»UA«o^i?u;ł .>ib /[
hoii i sfi-T'
f! 1 fTMZaksin (de) Jakóba kanon, gnieżn.
'.< t 1618 r. w Gnieźnie 468.
.17.' ii Zaliwskiego Dersława burgr. krak.
.łiS8 uil*/?«{>oj /kuchmistrza Zygmunta Igo
noiirftśio.i^Miitiiiiri- 1524 r. w koś. N. M. P.
ora.qo .nsTfi.i-Hff!? w Sandomierzu 323.
rniialflt) (Załuskiego Wojciecha kan. gnieżn.
• ■ ■ t 1547 r. w Gnieźnie 560.
«>w w proZamojskiej z Radziwiłłów Krystyny
1*'^ fibsą/iat; i,., . kanclerzynej kor. f 1580 r.
" ''^^ . ^ Bernardynów w Warsza.
^iwob.l bo ' 837—838.
'' '' Zbąskiego Jana dziek. krak. prob.
odsiaiW ^-r- 'Wi* poznań sekr. król. f 1541 r.
na Zamku w Krak. 211.
:ri i^iólaZbilata bisk. włocław. (kujawsk.)
.Xo\ V 1 1395 r. w Włocławku 66.
Zborowskiego Jana, zabitego w bi-
twie pod Orszą, w Wilnie
u Bernardynów 145.
= Marcina kaszt. krak. f 1565 r.
,1^ m*iSiH\ 'w Zborowie 146—147.
— Marcina kszt. krzywińskiego
t 1669 r. w Wilnie u Ber-
' nardynów 147.
= Marcina, syna Marcina kaszt
. ;iWoijai>l ?<' !>■ krzywińskiego, f 1675 r.
^bio^oi w oj^fas w Zborowie 167.
•u^ Mikołaja star. szydłow. ru-
ŁflYI
< SKOROWIDZ DO HERBÓW
•Aaii aaaisfsh nenburg. i dzierzbieó. f 16 . .
i.iUiawroi.;;.' w Zborowie 156.
9iflS.3l«łdKborow8kiego Piotra wdy krakow.
ogaoH •" f 1681 r. w Oleśnicy 148.
Zborowskiej Anny kasztelanowej
.fliaiiTS Mió-ic, fcrak. f 1575 r. w Zboro-
.J »ini3t,T^ wie 219—220.
iJBW .ooi^rożka Marcina f 1539 r. w War-
0ioi O^t szawie 350.
Zdżarskiego Erazma f 1578 r. w War-
.^łai^ szawie 296.
180^.1 Zerniekiego Jana kan. gnieżnień.
łęczyc, t 1553 r. w Gnie-
źnie 639-640.
o3I .1 ^ołądż Prokopa de Prożycze het-
mana wojska pragskiego
.foolw .a«>' t 1518 r. w P.adze cze-
.?8Siriwiii skiej 736.
Żnchlina (z) Wojciecha prób. łęczyc.
k^ilis. kustosza sandom. kan.
gnieźn. i krak. oraz i pod-
.fliaifl^ .nor kanclerz, kor. f 1471 r. na
.89:^ di- Zan) ku w Krakowie 379.
,imA .i Żakowskiego Marka kantora wło-
i>Sl aiflDi;^^ yX . cław. w Włocławka 326.
.4. .14 ^' Żydowskiego Mikołaj a bisk.naturien.
,: kan. sufr. gnieżnień. op. mo-
.ad:d/0^ gilnic. z 1560 r. w Gnieźnie
m^ -■ 241.
Y^^ĄKŁO (Nackel) M pow. nad Notecią w wo-
.1 ( jew. kalis. 11 m. od Gniezna 42.
.«s. 102. 519. 906.
== w. w wojew. krak. 1 m. od Lelowa
.doiq . 1.96. .201.
.liłżl t j4ei;=:i zob. Mirosław — Wierzbo-
.f '" sław.
I JSakrowice w. w wojew. krak. której na-
.fjr) zwa dziś ustąpiła innej 461.
-iH AK WĄSCY b. Prus 2ry 529.
Nalescy h. Wczele 642.
Nałęcz herb 207-208.
Nałęczowie b. Nałęcz 213.
Nankier h. Oksza bisk krak. potem Wro-
cław. 546. 563.
Napierscy h. Dąbrowa 416.
Napiórkowscy h. Prus 3ci 530.
Napisie:
.1 gvg1 |1412 r. na ołtarzu w Krakowie,
['%■ jak się zdaje w kościele
-n .woib^M .1 katedralnym 546. j
(około 1428 r.) wiersze łacińskie
Adama Świnki kan. krak.
£0l1s8! na pochwałę Zawiszy Czar-
nego u Franciszkanów
w Krak. 581.
Auoba 1460 r. w Kole na ławkach 362.
t 1488 r. w Samborze 504.
1512 r. a Franciszkanów w Krak.
-^ł- na obrazie przedstawiają-
•2Jiii>l cym bitwę z Tatarami pod
Wiśniowcem 506.
1543 r. w Srzedzie na ołtarza
rp// ' 227.
'" 1645 r. w Pilicy na ołtarza 338.
Napiwoń (Napi wonie) herb 645.
Narajowscy h. Janina 317.
Narębscy h. Nowina 313.
Narkiewicowie h. Wieniawa 860.
Naropin w Sieradz. 428.
de =: b. Belina N. kaszt sieradz.
1406 r 428 — zob. Naropińscy.
Naropińscy b. Belina 428—429.
Nartowscy h. Trzaska 343.
Nar WITO WIE h. Kościesza 846.
Narymund ks. lit. 763,
— 8. Gedymina ks. na Pińsku 764.
ir 8. Olgierda wiel. kg. lit. 764.
Narzymscy h. Dołęga 401.
Nasiłów w. nad Wisłą w wojew. sandom.
pow. radom. 62.
Nasiłowscy h. Półkozic 857.
Nasiorowscy h. Slepowron 412.
Natkowscy h. Dębno 388.
Nawój comes de Sieciechowice 105.
zz dziekan krak. 67.
- wda sandom. w 1317 r. 66. 67.
492.
Nawojówka w. w wojew. krak. 1 m od
Nowego Sącza 526.
Neczowie h. Jastrzębiec W. 931.
Nekandowie zob. Trepkowie.
Neltz Piotr radze, krakow. w 1380 r.
892.
Neorza Piotr wda sandom. w 1366 r. 67.
97. 106.
Neuen Cella (Nova Cella) opac. Cyster.
(I ; w Lu żacy i 9 m. od Paradyża
120.
Newel M. nad £mienką w wojew. witeb-
RYCERSTWA POLSKIEGO.
Łxivn
.01 ar frskiem 148. 294. 369. 614. 825. 856.
W. 935.
.'NfC0ŁAU8 Alberti radź. krakow. w 1428 r.
.h^ 894.
•ZZ JUius Andreae de Michko 1376 a,
127.
■=. łribunuSy haeres de Brzeźnica 117.
•^NiDBURG (Neidenburg) zamek w Hocker-
laodyi, dzid w Prusach wschodnich
^ nad Neidą 192. siJ .if ~
\^TNiDBCCY h. Wieże 709.
Andrzej Patrycyus prób. warszaw,
archid. wileń kustosz kiecki, krak.
sandom pnłtow. kan. sekr. kr. 709.
883 — Bernat brat jego parochus
.? m Nidek 709.
/NlDEK 709.
NiEBORSCT h. Lubicz 436.
Chrystyn współubiegający się z Pa-
-*Ji i)o Jrłowskim Stanisławem o bisk. płoc.
'692.
n h. Prawdzie 629. 630. tiiwlT /wo>1 i
j^NiECzcjA herb 327.
=: Derslaus 327 — Stanislaus comes t
— Trojanus 1200 r. t — Wsebo-
wna .:^r. «'«« wda sandom. 1145 r. Ł —
Zdzulaus comes 1261 r. t
NmczuŁKi w. w sandom. 327.
NiEDOKSZTCE W. 124.
^lEDROSCY h. Jastrzębiec 182.
zz h. Topór 104.
NiEDRWiccY h. Ogończyk 623. yf^^wH^ i
Niedzica w. 120. _ '
NreDziELSKO (Niedzieliska) w. w wojew.
krakow. 2 m. od m. Ujście Solne
'r' >p636.
Niedźwiedź w. nad rz. Srzeniawą pod Słom-
nikami w wojew. krak. 69. 106.
7Ji£V/ , 202. ^ . ,, 1/ , ., ,ohU i
de =: zob. Gniewomir — Tomasz.
ŃiEGALEWscY h. Grzymała 619.
.„J^GARDów w. nad Srzeniawą w wojew.
' krak. 1 m. od Słomnik 125.
Niegosławice w. w wojew. sandom. pow.
wiślic. 1 m. na południe cd Paca-
maisrn' ."O^a 257. .
[^lEKisiAŁKA W. W wojew. 1 pow. pandom.
/ 1 m. od Opatowa 459.
rfiEKMiERowscY h. Róża 467.
<i\HM\\J \
I
NiEMiERA s. Kazimierza Wiel. kr. pol spło-
dzony z Esterki -741.
Niemierowiczowie h. Jastrzębiec 168. 174
856.
Niemierowib h. Jastrzębiec 856.
Nie-wierowscy h. Trzaska 343.
NiEMiERZA de Lutova 1419 r. 258.
Niemierzowie h. Gozdawa 297.
Nie.mil w. 125.
NiE-MKO de Wechallow 1375 r. 127.
NiiiMOJOwscY h. Szeliga 377.
Jakób sławny mówca i pis. 377 —
-'i:.^ .1 Mikołaj sędz. inowłocław. t. i W.
947 — N. brat Jakóba 377.
Niepołomice M. blisko Wisły 3 m. od Krak.
, .., w temże wojew. 339. 792. 877. d.r.
' 879. 883.
NiEPRZECCY h. Knszaba 634. i // :i s ^ , , , _
Nieśmierscy h. Jastrzębiec W. 930.>-itt '/
NiESOBiA (Krzywosąd) herb 344.
zz rz. w ziemi sieradzkiej t.
NiESUŁKÓW 321.
NiEscŁKOWSKi Andrzej h. Rawicz 545.
Nieśwież M. w wojew. nowogrodz. od Ko-
pyla 6 m. 837 d. r. W. 963.
Nieszawa M. w wojew. inowrocł. nad Wisłą
4 m. od Torunia 776. f^gwoaao*^
NiEszKów w wojew. krak. 266.- ■-'
NiETYKSzowiE h. Mora 726.
.Nieurodzajne Lata 821. 826. t. r.
NiEWURowscY h. Półkozic 252. W. 936.
NiEwiEGŁOwscY (właściwic Niewęgłowscy)
h. Jastrzębiec 186.
NiEwiERKów w. w wojew. bełskiem 2y^ m.
od Zamościa 259.
NiEwiESCY h. Nowina 313.
NiEWiESz w. w wojew. sieradz. 538.
de =: b. Pomian Jan s. Chebda ar-
Is'j^'s\ł> ^hid, koś. rzym. włocław. dziek.
gnieżn. i krak. kan. t
NiEWiESzczYŃscY h. Przcgooia 375.
NiEWlEŻ 107.
Niezabitowscy h. Lubicz 436 — 438.
Niezgoda herb 442.
NiEżcceów w. w wojew. kalis. 4*/, m. od
Nakła 519.
NiEzwojEwscY h. Hołobóg 395.
NiJOWSCY h. Junosza 325.
NiNiEŃscY h. Leliwa 489.
- h. Nałęcz 213.
ŁMYtll
<'>^KOROWroZ DO HERBÓW
ŃiPPBM Wilhelm komt. stargardzki 776^*''
NiszczYCCY b. Prawd/ic 621 — 622.
^Vl ^Andrzej wda płoc. 1460 r. 621 — An-
drzej wda płoc. potem bełski s.
Andrzeja t — Bartosz kanc. płoc.
t. — Jan g. Andrzeja wdy bełs. t.
— Krzysztof star. prasnyż. i Ciecha-
nów. 93. 621 — Mikołaj wda bełs.
621 — Piotr 8. Andrzeja wdy bełs.
■>f— Zygmunt 621-^622.
NiżNów m. nad Dniestrem w wojew. rnsk.
ziemi balic. 602.
idoHAW Stano radź. krakow. w r. 1394.
893.
NoLDENSEŁS (mylnie, winno być Noldenfes-
■^■'■> ' ' ser) Marek radź. krak. w 1423 r.
894.
NoNiEWSCY h. Jastrzębiec 180. i:yyAS)iHv/.
1^0 RBERTANIE (Praemonstratenses) 1 tft.^ 8 1'5. ,
Norbertanki 116. 315. 600. 667. U'?HiA
NoREMBERG Pawcł radz. krak. w 1463 r.
895. -M ,,., :
NosiELscY h. Prawdzie 630—631. - -
NosiELSK (Nosielsko; dziś Nasielsk) nad
Nosielną M. w wojew. mazow. 4m.
ff-'V . od Płońska 631.
NosKOWscY h. Łada 424.
Adryan s. N. starosty ciechanow. t. —
Andrzej bisk. płoc. t. — Andrzej
star. różan, i maków. t. — Łukasz
• •' medicinae dr. et lecłor, a radz.kra-
(^MWoi> kow. w 1520 r. 897 — Paweł brat
Adryana 424 -^^- N* ^^Bt^r. ciecha-
ca eV^' now. t. ' '' •'"^ ..•>/<;(:ii.v;ii'/ •
NoszKOWscY h. Zaręba 578. ^' i>*^ .- . i
Nowa Góra m. w wojew. krak. Ą%iwf4d
Olkusza 585. •' ^ 'rwMiK
Nowe (Neuenburg) M. nad Wisłą w wojew.
'i'- pomór. 3 m. od Gniewa (Meve)
788; ■ • - ■'-■■ -A
Nowe Miaso^o albo Korczyn fCóró«w«wj M.
nad Wisłą w wojew. saiidom. po^r.
Wiślic. 14łi^ i?93v" 7^." ^mt '^ 807.
d. r. -'» ' <i*' ii /ao.i\.M''
b9 — nad Pilicą w wojew. raws. 640. 645.
zr {Novum Forum — Neumarck) nad
Drwęcą w woje. chełmió. 193.778.807.
Nowina herb 306. 314. — ■
NowoDWORSY h. Nałęcz 212 j '^ 'f'-'-
Nowogród (zwany siewierskim) M. nad
Deszną w kse siewierskiem 13 m.
od Czerniechowa 862.
Nowogród (Nowogródek Neogardia) M. stół.
wojew. tn. 14 m. od Grodna 764.
-' • 919. vi' ^\^ .. '. ... '^
herb M 919.
Nowogrodzkie województwo 919.
rrAnM herb województwa t-^) .>«:ia(n>l,*.
'NowoMiEJSCY h. Jastrzębiec 186. W. 930.
— h. Rawicz 640.
NowoMiEJSKi Marcin 6wd. na przy w. 1467 r.
639.
ŃowosiELEccY b. swcgo własuego 866.
Nowosielscy h. Sas 697.
Nowowiejscy h. Półkozic W. 936.
NowYDWóR w. dziś M. -W wojew. mazowiec.
przy ujściu Bugu do Wisły 209.
376. • "-' MVi
' 2 — a zob Dobrogosti
Nowy Młyn (Neumiihlen) zameczek od Ry-
gi 2 m. w Inflan. 655. 847.
Nowy Taniec (Nowotaniec) m. nad Pielnicą
w wojew. rusk. ziemi sanockiej
295.
NożowscY h. Rawicz. 549.
Nyczów (Niecę w) w. w wojew. krak. po w.
ńądec. 1 m. od Bobowej 301.
Obertyn M. nad Czerniawą w wojew. rnsk.
ziemi halic. 484 d. r. 548. 666. .
Obichów 632. ' . ./
. z = a Jan., kaszt. ;- srżemski 632.
Wą>(OW *IQ^'- ^v;!^;ff•-W^U'^i/^i < . - .^M,
^"Ófi&zfeRsiiYh. Nałęcz 214.'' -'}':
Objłąkowie h. Półkozic 263. W, 937.
Orłowie b. Jastrzębiec 184. ly: "^30. "'^''^
ÓioDziŃscY h. Topór 103. |'
Obornikiem, przy ujściu Wełny do Warty
'w wojew. poznań. 3 m. od ' Pozna-
nia 897. ' ' ""'J
■' radź. krak. w 152(J r.'i\'
OtiORscY h. Kolumna 693. ' ""^'•''"•♦•'^'^
'■■'tz h. Nałęcz 214 ',';''
Oborski Olbrycht h. Abdśnk, a na drugiem
"" * miejscu h. Godzemba (w obu je-
dnak mylnie, gdyż był h. Kolumną)
rot 227. 858—869.
Obory 693. 594.
RYCERSTWA POl,SKIEGO.
Lun
Obózo boczenia zwyczaj kto pierwsiy przy-
niósł do Polski 493.
Obra w. z opac. Cyster. nad rz. t. n. w wo^
iM "i jew. i dyecez. pozn. blisko granicy
szląskiej 119.
Obrazowice w. w wojew. krak. IV, na. od
Słomnik ^57^^"wt Mt&i ioffsH '.^ał.0
Obrompalscy h. Lubicz 439. ' '■ :"-*'
Obro WIEC wi ' ' nad Hoczwą rz. w wojew.
bełs. '/a m. od Rubieszowa 628.
Obrzyccy h. Fras Iszy 527.
OcHAŃszczA w. w wojcw. kalis. 142.
OcBMANOwićfi (Ochmanów) w. w wojew.
krak. 1 m. od Wieliczki 125.
OciESCY h. Jastrzębiec 175—176. f j-ji/ i
' Adam podkom. krak. 176r^/^--mJaii'
.) U> .Jcanc. kor. 175. 767 — Jan star.
.woq I ^Igtyński 175. 890 ^ Joachim ^
Jana kanc. 175 — Mikołaj kan.
.woiasJu-ak. 176 — Rafał Maciej s. Jana'
.^t £ kaszt, bieckiego 175 — Stanisław
s. Jana kanc. 176.
OcziEsziwo 176. \oo*iO
Odachowscy h. Grzymała 619.
O&UfiBCHOWicz (właściwie Odachów) w. pa-
raf, w wojew. sandom. pcw. radom.
2 '/a m. od Radomia 120ri.i: Aiiriu
Odnomcy h- Jnnosza 324. ' ^ yfoaoiO
Odnoga w. w wojew. płoc. 324. ^
OMfLkt ifycerz biorący ndział w morder-
^^^ stwie Św. Stanisława 140.
OtobtANów (Adelnau) zamek nad bagnami
rz. Baryczy u Ostrzeszowa (Schild-
berg) w wojew. kalis. 144 d. r 146.
765.
Odrowąż (Odrzywąs) herb 499. 518.
Odrowążowie h. Odrowąż 499—506.
Andrzej wda i star. ruski ^1462 r.
501. 504. 805. 806 — Eastachiusz
star. opoczyń. 605 — Hieronim i^.'
Andrzeja wdy rusk. t. — Jan wda
podoi, potem rusk. 504. 818 — Mi-
.^«ć .oltołaf op. Jędrzejów. 604 — Piotr
wda roski 603. ^3 t. r. 829 —
:i89b: I Stanisław wda inski 504 — To*r)
masz 505 — Zofia zaślubiona i"
voto Janowi Chrzysztc fowi Tarnow«->
skiemu kasztelanowi wojnie. 2^ rolA)
Janowi Kostce wdzie sandom. 504.)
505 — zob. de Dębno, — Końskie,
ąl£roq -^ Sprowa, ^ SacBekooiny, ■^- Szy-
{ K^jinia dlowiec. 3./ f!.^
Odrzywolscy h. Rogala 655. -;C
Odyńcowie h. swego własnego 870.1
Ofman Piotr 772. ' i*^ .7/
Ogon Paweł de Spicynuerż .nndBil^zjc.
.Tav .?>^329 r. 519. ■ . -i^ Mi>jf:
±z Piotr h. Ogoóczyk 518 d. r. 623.
Ogończyk herb 518. r*>' :•'
OiRENT Jerzy radzea krakow. w 1427 r.
894.
Ojrzanowscy h. Jnnosza 324. /-.-jioi
Ojrzenscy Mieczy kaj łowię b. Lilbicz 439* lO
Okalew (Okalewo) w. paraf, w ziemi do-
brzy ń. 2% m. od Rypina 622.
Okęccy h. Radwan 359.
Okólsct h. Rawicz 660.
Okśza herb 561.
Okcniowie h. Belina 429.
Olbiecct h. Janina 317. ' ' '
Olbracht Jan s. Kazim. IV kr. pol. i Elż-
I .1-Iii i:?Jbietv c. Alberta ces. kr polski (od
' IrnofT '1492 f 1501 r.) 806. 809 d. r. 810.
'—^812.' .M u u .ul '::
Olescy h. Grzymała 617. ;' f»
Olesko m: przy źródłach Styru w wojew.
rusk. ziemi Iwow^iSSl^j 386. 520.
W. 946. f f th-: omO
Oleśnica m. w wojew. sandom. pow. wi-
... ślic. 1 m. od Pacanowa 148. 202.
.??9f07/385. 386. W. 945. 946. -.riO
V = y h. Dębno Andrzej podkom.
sandom. 385 — Andrzej s. Jana
Głowacza W. 946 — Dawid archid.
sandom. 385 — Dobiesław wda
sandom. 334. 385. 386. W. 946 —
Jan Bohotnicki wda lubel. 386. W.
— 946 — Jan Głowacz marsz. kor.
potem wda ruski 386. 794. 796.
W. 946— Jan kaszt lwów. 386—
_\'iJan wda sandom. t. — Jan s. s^
'dziego krak. t. — Maciej s. Do-
( or^Jgfcbiesława wdy sandom. t. — Marcin
a, Dobiesława wdy sandom. t. —
inii .vPaweł s. Dobiesł; wdy sandom. t. —
.[(^i'ó .<>Piotr łow. sandom. t. — Piotr s.
:^iS .-iJiana W. 946 — Stanisław s. Jana
^[Bbfirjt — Wiktoryn s.- Dobiesława wdy)
sandom. 385 — ^ . Zawisza podsęd.
bo .m sandom. 258. 714 -— Zbigniew kar-
-aiics
.m
Łirs
SKOROWIDZ DO HERBÓW
-' dynał i bisk. krak. (autor pomie-
szał go z Zbigniewem arcybis. gnież.)
386. 771. 790. 791. d. r. 792. 793.
t. r. 795. 797. d. r. 802. 803. 900.
W. 945 — 946 — Zbigniew bisk.
ij^s knjaw. i podkane. kor. potem ar-
cybisk. gnieźo. 202. 385-386. 767.
.; 810. W. 940 — Zbigniew s. Do-
biesława wdy sandom. 385 — Zy-
,1 V gmunt 8. Dobiesława wdy sandom.
t — N. sęd. krak. t. — zob. Ole-
śniccy — Sienieńscy. '.o^.kiin
Oleśniccy h. Dębno 387.
Andrzej wda sandom. 387 — Andrzej
8. Mikołaja t. — Jan podsęd. san-
dom. t - Jan s. Jana poprzedza-
jącego t. — Jan brat Mikołaja t. —
Jan s. Mik. t. — Jan t. — Mikołaj
8. Jana t. — Piotr t. — Stanisław
bisk. pozn. t. i 691 — Szczęsny s.
^\y( Jana podsędka sandom. 387.
Olesznicki Grzymała kaszt, kostrzeński 614.
Oleszneki w. błiskd rz. Wieprza w ziemi
chełms. 2 m. od M. Piaski 358.
Oleszyńscy h. Radwan 358.
Olgierd s. Gedymina wiel. ks. lit. (f 1381 r.)
-O^.O 764. d. r. 839. imais .^Jem
Oliwa herb 445. "' ' '^
= opactwo Cyster. o milę od Gdańska
wwojew. pomór. 119. 121. 122.445.
Olkusz M. nad strumykiem Baba wwojew.
krak. 2 ra. od Sławkowa 884.
Olsza w. w woje w. rawski em 710.
Olszanica 828. 838.
Olszewscy h. Lis 194 — 195.
Jana s. Piotra 194 — Mikołaj s. Pio-
..V tra 194—195— Piotr 194— Sta-
10.7? nisław s. Piotra 194 — 195 — Sta-
nisław burg. krak. 195. 890.
zz h. Ślepowron 412.
Olsztyn zamek w wojew. krak. 1% m.
od Częstochowy 645-646.
Olsztynek (Holsztyn, po niem. Allenstein)
m. nad Allą w Warmii 781.
Olszyny w. nad Dunajcem wwojew. krak.
% m. od Zakluczyna 299. SOO. 301.
Oław Stephanm radź. krak. 1381 r. 892.
Ołobok (Hołobóg) rz. do Prosny wpadają-
ca 394. 671.
~ w. z opactwem Cysters. 2. m, od
Kalisza nad rzecz. t. n. w wojeWO
kalis. 119. 123. 394. 671. *.
Ołtarzewscy h. Lis 195. O
Ołyka M. przy ujściu Miłowiczki do Pu-
tyłówki w wojew. wołyó. 7. m. od
Dubna 837. d. r. 840. W. 963. o
Oman Paweł radź. krak. w 1412 r. 893.
Onixt 629. (>^
Onolf (Onolphus) zob. Honold. O
Opaleńscy h. Łodzią 552.
Andrzej marsz. wiel. kor. generi^ wiel*)
kopols. 552. 878.879 — Piotr kaszto
gnieźnień. 552. 822. 823 — zob.
z Bnina.
Oparscy h. Junosza 326. j
Opatkowice w. w wojew. sandom. pow.
radom, y^ m. od Granicy 62. d. r.
Opatów M. nad Opatówką w wojew. i pow.
sandom. 32. 244. 506. 812.
Opoczka M. w wielkorządztwie piesków,
na wyspie oblanej rz. Welika 145.
209. 515. 684.
Opoczno M. powiatowe w wojew. sandom. *
nad rz. Drzewicą i Węglanką 893o
de — Andrzej doctor medidnae rad^^)
krak. w 1543 r. t.
Opoka 238.
Oporów w. w wojew. łęczyc. 1 m. o^
Żychlina 107. 582. w. r. ń
z = a h. Sulima Erazm kaszt, krusz-
wicki 582 — Jan wda brzeski
w 1475 r. t. — Mikołaj wda łę-»
czyc. t. i 715 — Stanisław s. Era-
zma 58iJ — Władysław dekretów dr.
podkane. kor. potem bisk. kujaw,
nakoniec arcy bisk. gnieźnień. 107. d..
r. 237. 400. 503. 582. 792. 795 — ►
N. chor. łęczyc, brat Władysł. 682.
zob. Oporowscy.
Oporowscy h. Sulima 582.
Andrzej współu biegający się o bisk.
płoc. 367 — Andrzej bisk. włocław.
562. 767 — N. star. kruszwic. 582.
zob. z Oporowa.
Opuler (Oppler) Tyczo radź. krak. 1363 r.
892.
Oraczewscy h. Srzeniawa 206.
Orcbowscy h. Nałęcz 215.
Orla Bora 898.
■V^3. -W-A
'Ot.'. '.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
LIXXI.
■\ t
• \^0
O
; t/s
Yorr*
nr-
Obłe w. w wojew. kalis. w ksztlnii nakie^,
397.
Orlikowie h. Nowina 312.
Or£a zamek 544.
Obłowię h. Prus Iszy 628.
ORŁOWSCY h. Jastrzębiec 17 i'.
=: h. Janosza 323.
:=. h. Lubicz 434.
Obsza M. powiatowe w wojew, witebs. nad i
_ftf^. Dnieprem 145. d. r. 449. 495. 609. j
.icw:'« 794. 819. 854. W. 959. i
Obyszów (właściwie Boryszów) w. nad Pi- j
VćJ M**^^ ^ wojew. rawsk.^ po4. So^a-
czewem 171. -yo -o • |
Orzechów 62.
Orzechowscy h. Oksza 564—565.
Stanisław autor wielu dzieł 564 — 565.
768 — N. brat Stan. pis. przemys.
565 — N. brat Stan. sęd. przemys.!,
= li. Rogala 663.
Orzechowski Mikołaj podźupek wielic. 736.
„ służący w wojsku krzy-
żac. pod Tannenbergiem 773.
Orzelsct h. Drya 640. ,(>
Orzeł herb królestwa polskiego 13.
= płatany, herb cesarstwa niemieckiego
113.
OściKOwiE (Hostykowie) h. Trąby 838.
Hreor brat Jerzego ścięty w Wilnie
836. 838. Jerzy wda. mścisław, tj,i^
,^, 854 — N. 8. Hreora 838. ^^^^^(j
OsEPON Z Grodziska w 1382jr. 3|p.
Osieccy h. Drya 640.
= h. Jastrzębiec 182.
Osiek. m. nad Wisłą w wojew. i pow. san-^
dom. 873. d. r. aiv/n:-^0
Osińscy h. Janosza 325. 'KHisO
OSŁOWSCY h. Kos 744.
OsMOLSCY h. Boócza 603.
OsMORÓG (Gieralt) herb 339.
OsoRYA (Poświst) herb 559. 560,
OsowiŃscY h. Prus 3ci 530.
OssA w. w wojew. sandom. pow. opoczyA.
1% m. od Drzewicy 245.
Ossolińscy h. Topór 98.
OssowA w. w wojew. krak. lVa m. od Ję-
drzejowa 117. 127. w. r.
1 de = zob. Falko, — Klemens, —
Mszcznj, — Włodko.
=: (lepiej Olszowa) w. w wojew. krak.
-J.YglSjł
1
pow. czechow, ly^ m. od Zakla-
czyna 131.
OssowNiCA 747. d. r.
Ossowscy h. Dołęga 403.
= h. Gryf 135.
OsTAGNEUS judex sandomirien. 1317 a. 492.
i OsTASzów w. w lubel. do Markuszewic na-
leżąca 492.
OsTERODA (Osterode) M. pruskie w Po-
meranii nad Drwencą i jeziorem,
16 m. od Królewca 780.
Ostoja herb 367. 374. 376. 441 ,
Ostróg M. przy ujściu Wilii do Horynia
w wojew. wołyń. 437. 448.
OsTROGSCY książęta h. swego własnego
447 452.
Alexander s. Kod stan. wdv. kijów.
452.485— Daniel s. Wasiłka448 —
Fedor s. Daniela t. i 7i^2 — Janusz
s. Konstan. wdy. kijów. 450—452.
485 — Iliasz s. Konstan. (hetmana
lit.) 449— Iwan s. Wasila 448 —
Katarzyna c. Iliasza, zaślubiona
Górce wdzie poznaó. 146. 449 823.
829 — Konstanty (hetm. lit) s. Iwa-
na 145. 381. 447. 448—449. 816.
818. d. r. 819. 821. d. r. 841. W.
959 — Konstanty s. Konstantego
.wda. kijów. 450 — 452. 485. 486.
879 — Konstanty s. Konstantego
wdy. kijów. 452. 485 — Roman
wnuk Konstan. (hetmana lit) 820 —
i Wasil 8. Fedora 448— Wasiłko 8.
Romana t j *.ńZ
Ostrołęccy h. Ciołek 4/3. 474. ~~
OSTROŁICKA 473. t. r.
Ostromęccy h. Pomitm 538.
Ostroróg (Scharfenort) M. nad jez. Wiel-
kie, w wojew. pozn. od Poznania.
5 m. 107. 482. %
z zz. 2k zob. Nałęcz 211.
Dobrogost w 1442 r. 798 — Jan kaszL
poznań, w 1391 r. 482 — Jan kaszt
poznań, w 1476 r. W. 940 — Jan
star. Stężyc. 211 — Sędziwój wda-
kalis. t. — Sędziwój (Sendivogiu$)
wda. poznań, generał, wielkopol.
107. 210. 211. 715. 771. 786. 791.
d. r. — Sędziwój zabity 1399 r.
211 —Stanisław kaszt później, wda
ii'
BibL poli. Skorowidi do herWw rycerstwa poUkiego. B. Paprockiego
11
LXXXII '
SKOROWIDZ DO HERBÓW
kalis. 211. 820 — Stanisław wda
poznań, w 1476 r. W. 940. — N.
kaszt, międzyrzec. 211.
OsTROsros Wojciech nauk wyzw. bakałarz,
ławnik lwów. 908.
OsTROTicius Joannes cognomento Nazyanus
zob. Jan Miąższy.
Ostrów m. w wojew. mazowiec. ziemi nur-
skiej 302.
'"i^' M. na wyspie rzeki Wielka, w wiel-
korządztwie pleskowskiem, 5 m. od
Pskowa 262. 273. 511. 512. 527.
**^^ w. w parafii niepołomskiej w wojew.
krak. lVa ^- od Bochni 125.
''Iśł'' zamek nad Seretem w wojew. rusk.
ziemi halic. 1 m. od Tarnopola 529.
'j=: 42. 108. 174. 546.
zna zob. Krystyn.
;= 349.
z =: a N. op. czerwieński w 1528 r. t.
'= 102.
* = Mały w. 62.
" = Wielki w. 62.
Ostrowce w. w wojew. sandom. pow. Wi-
ślic. l*a m. od Nowego Miasta 67.
766.
_ ,^ z zz zob. Jan.
Osi^ÓwiccY h. Dołęga 403.
Ostrowo w. do starostwa przedec. nale-
żąca w wojew. brzesko-kujaw. 99.
Ostrowscy h. Gryf 136.
= h. Grzymała 619. W. 961.
'•= h. Korab 589.
= h. Korczak 691. ^,
= h. Leliwa 489. -^om^f}
zz h. Nałęcz 214. "^"^'^
jzz Zdzieskowie h. Nieczuja 330. W. 961.
rr Kotowie h. Rawicz 549.
Ostrowski Jasiek h. Korczak rot. 692.
Ostrożno (właściwie Ostrowo) w. w wojew.
kalis. 1% m. od M. Koła 397.
Ostrze M. nad Deszną w wojew. kijów.
12 m. od Czernichowa 852. 853.
OsucHOwscY h. Gozdawa 296.
Oświęcim Floryan h. Radwan 359.
=: {Oswcimia, Auschw.tz) M. stół. t. n.
'\, niedaleko ujścia Soły do Wisły
_ ,„j w wojew. krak. 3 m. od Wadowic
.C'>
Oświęcimskie księstwo 1^3 ^^'1 Ti ;^ auwO
herb księstwa 917. '" '^
OszczYSŁAwscY h. Korczak 692. ^
OszEwscY h. swego własnego 863. ^
OszMiANA M. powiatowe nad Oszmianą •
w wojew. wileń. 7 m. od Wilna 792.
Otoccy h. Dołęga 403.
Otrębuszowie h. Rawicz 540i-""^ -^^ "^ /v<#
Otta h. Topór m. 248. '"^ '' ^^'^^
= de Pilca wda i star. sandom. 1368 r.
67. 70.
= de Fleszów sęd. krak. 1429 r. 69.'^ '
=t de Szczekarzewice 135J r. 44. 67.
95. 97. 902.
Otto kanc. pols. 1354 r. 256. W. 937. \
Otton prób. gnieżn. kanc. kor. współubie-
gający się z Janem Grotem o bisk.
krakow. 546.
Otwinowscy h. Gryf 135.
Owadowscy h. Łabędź 570.
Andrzej kuchmistrz królowej 570. 873.
Owczary w. w wojew. sandom. pow. wi-
ślic. Ya m. od Buska 523.
OwiŃSKA w. nad Wartą w wojew. poznań.
1 m. od Poznania 35. 119. 218.
OwiZYN (raczej Kwidzyn, po niemiec. Ma-
rienwerder) M. w Pomeranii między
rzekami Mątwą i Liwną 3Va m. od
Grudziądza 806.
OwsiANOWiE h. Rola 337.
Ożarów M. w wojew. i pow. sandom. 3 m.
od Sandomierza 547. d. r.
de =: h. Rawicz Prandota — Segniew
547 d. r. zob. Ożarowscy.
OŻAROWSCY h. Rawicz 547 zob. i de Ożarów.
OżGowiE h. Rawicz 540.
OziEMBŁowscY h. Sulima 683. /
Pabijanice (Fabianice) M. nad Dobrynką
wpadającą do Neru w wojew. Sie-
radz. 6% m. od Sieradza 24. 245.
259. 470.
Pacanów M. w wojew. sandom. pow. wi- '
ślic. 1 m. od Stopnicy 257. 266. 812.
Pacanowscy h. Koźlarogi 266.
Pachołowieccy h. Równia 668—669.
Stanisław h. Pskowczyk pis. kancel.
kr. 275—279. 668—669.
PaChowscy h. Półkozic W. 936. ~
jO-i^aH .8 .c>-g'^\J.*l
i<a
RYCERSTWA POLSKIEGO.
ŁXX^III
• ' /x:ł t.i
•. -T-:-\ r .
Pacosius tnbunus (wojski) msliciensis 1368 a.
127.
Pacowie h. Gozdawa 859.
Paczanowscy h. Odrowąż 516.
Paczaoyicz 269.
de ■=. zob. Korytko Staniśł.
Paczko Maciej radź. krak. w 1469 r. 896.
Paczoska Bartłomiej radź. krak. w 1569
t 1583 r. 899.
Paczowscy (Paczoscy) h. Jastrzębiec 184.
W. 930.
Padniewscy h. Nowina 308.
Filip bisk. krak. podkanc. kor. 308.
354. 407. 824 — Marcin s. Miko-
łaja star. dybów. 308 — Mikołaj star.
dybów. t. — Wojcieeli ojciec Filipa
bisk. krak. Ł — Wojech star. dy-
bów, t.
Pa DUCHY 346.
Pakość M. nad Notecią w wojew. inowrocł.
1^4 m- od loowrocławia 519.
Pakosław kaszt krak. 1317 r. 492.
Pakosławscy h. Prawdzie 632.
Pakoszewscy h. Radwan 359. 610.
= h. Trąby 610.
Pakoszowie h. Jastrzębiec 184. W. 930.
^Palczewscy h. Saszór 711.
Stanisław podstar. i burg. krak. 711 —
Zygmunt burg. krak. 1584 r. 891.
Palenc w. 532.
Pałeccy h. Brochwicz 722.
.Pałecznica (Paleśnica) w. w wojew. krak.
pow. czechow, lya m. od Żakluczy-
••''"'^^ na 131.
Pałuccy h. Prawdzie 631.
Pałuscy h. Róża 471.
Pamperyn (Pęperzyn po niem. Pempersin)
w. w ksztlnii nakiel. wojew. kalis.
3 m. na północ od Nakla 397.
Pampowscy h. Gozdawa 292.
Panczław łow. nadw. Eazim. ks. kujaw, i
łęczyc. 1248 r. 465.
Paniewscy h. Godzemba 361 — 362.
Jakób s. Szczęsnego 362 — Jan star.
żydaczew. 361 — Janda brat Jakó-
ba i Jerzego 362 — Jerzy brat po-
przedzającego t — Kasper s. Mal-
chera t — Malcher star. żydaczew.
Qtl ojciec Kaspra t — Malcher s. po-
"• DODrze(kającego t — Szczęsn;^ heL
nadw. kaszt lwów. 144. 265. 361—
Wacław 8. poprzedzającego 362 —
Zbożny brat Wacława 361.
Panigbocz (Panigrod, Panigrodz) w. w wo-
jew. kalis. 1 m. od M. Kcyni (Exin)
62. 65.
de = zob. Piotr, — Strazon,— Zbilut
Pankowcb 822.
Panterowicz Joanrićs śwd. na przyw.
w 1366 r. 126.
Papabona TGąska, Budzisz) herb 571.
Papleńscy n. Trzaska 343. •
Papów (Papowo) zamek w ziemi chełmió.
ly^ m. od Torunia 805.
Paproccy h. Jastrzębiec 173. 186. W. 931.
Andrzej, jego ż. Helżbieta Jeżewska
c. Bartłomieja — rodzice Bartosza
autora tychże ksiąg 173.
Bartosz (Bartłomiej), ziemia dobrzyń-
ska jest jego i przodków jego ko-
,., ^ , . lebką 912 — Dorota Przeborska
■ * '^"babka jego po kądzieli 296 —
v„^P Jeżewska wujna t — Jadwiga Ko-
,\~ •^•'sobucka kasztelanka sierpska, żona
jego 173. 233. u Stanisława Modli-
szewskiego młodość swą przepędza
103. Do napisania herbarza jakie
ma źródła 4. 10. 57. — Dzieło swo-
je dzieli na 5 ksiąg — co każda
księga zawiera 10 — 11 — 408to
wiersz po polsku przez niego napi-
sany do Jana hr. Tęczyńskiego
ksztlna wojnie. 89 — 90— lOcio wiersz
po polsku do Góry tęczyńskiej 94 —
8mio wiersz polski do Zamku Tę-
czynat — 8mio wiersz po polsku pod
napisem: „Do hrabiów Tęczyóskich
krótka przemowa" — 95.
Dorota ciotka Bartosza 522.
Rozesłaniec prób. płoński brat Barto-
sza 173 — 8mio wiersz polski przez
niego napisany „ad Zoilum" 923.
Wejciech brat Bartosza 173. 522.
Zofia, siostra Bartosza, zaślubiona Pio-
trowi Godziszewskiemu 173. 522.
= h. Kożlarogi 271.
Paradyż opac. Cyster. w dyecez. i wojew.
pozn. 1 m. od Międzyrzecza 119.
213. 532.
Parczew (Parczów) M. nad rz. Konotop
LtXXIV
71'ricr'^
DZ DO HERBÓW
^)): w wojew. lubeL 9 m. od Lablina
" - 804. ,^,
Parczewscy h. Nałęcz 216. ■",*■, .,^„ ,
Parkanie w. w wojew. Inowrocław. T m.
od Inowrocławia 725.
Parna WA (^Parnavia, Pemau) M. nad rz. t.
D. W Estonii 22 m. od R^gi 875.
Pardszewscy h. Rogala 663.
Parysowie h. Prawdzie 628.
Parzniewscy h. Paparona 572.
Paskal h. Bończa bisk. płoc. 197.
Passenheim m. wśród jezior w Galindyi 2
m. od Ortelsburga 806.
Pasturów w. której nazwa dziś znikła
leżała jednak wwojew. sandom. 197.
Paszek Mikołaj de Gosławice dr. pr. kan.
Wrocław, f 1572 r. 242.
Paszkowic kantor gnieżn. 244;' !..
Paszochów 668. ' ' ' ' '
de ::: Stanisław 668.
Patermanus Jan radź. krak. w 1363 r. 892.
Patrykiej 8. Kiejstuta 764.
Paulin Włoch h. Ciołek bisk. kruszwic.
*!„ (wlocław. lub kujaw, później zwa-
*^ ;=:' Włoch bisk. pozn. 592.
^Paulini (Fratres S. Pauli pnmi Eremiłae)
142. 582. 585.
'i*AWEŁ de Bogumiłowice sęd. krak. 248.
•ń: h. Grzymała bisk. pozn. 459 614.
"' — (Legendorf) bisk. warmiń. 807.
1^- rz h. Prawdzie wda płoc. 621.
=: z Przemiankowa bisk. krak. 66. 248.
502. 679.
"^^n z Radwanowa chor. płoc. w 1408 r.
^A% 182.
""^'^r: de Sandziszów w 1419 r. i58.
zr burmistrz w Zernikach śwd. na przyw.
1467 r. 639.
"Pawłów 592.
'Pawłowscy h. Kolumna 592 — 593.
Stanisław bisk. płoc. podkanc. mazo-
wiec. 294. 692—593. zob. de Gna-
towi cze.
- h. Korwin 708.
= h. Leliwa 489.
V zz h. Wierzbna 742.
Pechler Mikołaj radź. krak. w 1379 r.
A'
tJO'(
89^.
ff:'i\jHt^
H
Pedianus Wojciech nauk wyzw. magister
ławnik lwów. 907. ^
Pelikan herb. 861. ^"!^^^*2^
Pełczyccy h. Jastrzębiec 184. W. §S5?'^
Pełczyska zamek 1 m. od Wiślicy w wd«
jew. sandom. pow. wiślic. 40,,, ^^
Pełka s. Kazimierza Wiel. kr. pol. spło-
dzony z Esterki 741.
zz sęd. sandom. 1368 r. 127. ,
Pełkowie h. Janina 318.
- h. Radwan 359.
Pepęrzyn 355.
Pepęrzyńscy h Radwan 355.
Peplin (Pobudki, po łaci. Novum Doberan
seu Pogotetan v. PoepUnia) opac.
Cyster. w ziemi pomór, nad rz. Fer-
są (Peplą) 5 n^. od Gdańska 119.
122.
Pereasław M. nad rz. Trubicą w wojew.
kijów. 15 m. od Kijowa 448.
Pernus Melchior fil. i med. dr. 893. ^
m N. kan. olomuniec. t. '^ ^q
=: N. pis. miejski krak. t. h
z=. Stanisław oby w. krak. 111.
zz Walery an magister artium radź. krak.
w 1558 r. 898.
zz owa Jadwiga Ż.Stanisława 111. 112.
Peszeńscy h. Cholewa 352.
Peszkowscy h. Jastrzębiec 1S3.
Petrasius Copasus miles circa an. 1249. 206.
Petresz zamek w Trący i 800.
Petroslaus comes magnusfilius Strazonis 62.
Petrosław ze Mstyczowa kaszt, krakow.
t 1319 r. 189.
Petrus haeres de Michów filius Andrae
1370 a. 127.
Petruszewscy h. Radwan 860.
Petrykowie h. Tarnawa 576.
Petryłło (Piotrj wda wołoski (od 16Ę1
do 1538 r.) 822. d. r. ,{:
PęczYCCY h. Kolumna 594.
Pakosławice w. w wojew. i pow. sandom.
ly^ m. od Kunowa 224.
PjgKOSŁAWSCY b. Abdank 224.
= h. Ostoja W. 954.
PęKOwscY h. Ostoja 370.
Piaseccy h. Zabawa 557 — 568.
Pmseczno M. nad Jeziorną w wojew. ma-
zowiec. 2 '/a m. od Warszawy 412.
Piasek Mały w. w wojew. sandom. pow.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
LXXXV
.dMq \5rWi61ic.lV» m. od Nowego Miasta 488.
717.
Piasek Wielki w. w wojew. sandom. pow,
Wiślic. 1 m. od Nowego Miasta 488.
717.'^ -II-' er .>!H'd >;..: !
Piaski (Ruskie) w. w ziemi chelmiń. 1 m.
'''^'' od Starego Zamościa 258. 259.
Piaskowscy h. Junosza 324. ^--^^
Piast 16. ' ■' ■■■^ ~
Piątków w. w wojew. pozn. 208.
Piątkowscy h. Junosza 324i.: - 'h =.
= h. Korab 589. 'i' -^^
Peeczanowscy h. Korab 589.
Pieczary monaster 8 m. od Pskowa w kse
t. D. w Moskwie 649.
PiECZENNiGi (Picczonogi) w. w wojew. krak.
1 m. od Proszowic 563. .
Pieczko wscY h. Kożlarogi 270. W. 941.
= h. Lubicz 439.
PlECZYŁĄKI 112.
Piekarscy h. Półkotic 253. W. $36.
PiELASZOWiE h. Trzaska 34^. r^ rf -~
PiELEJSzowiE li. swego własDego 869.
Pielgrzymowice w. w wojew. krak. 1'/^
TO. od Krakowa 257. 301» >i :=
z = zob. Jan. « ^I ~
PlENIANY 711. '>i07/ <iJW <JS-;Kii:i .v.
Pieniądze bite przez Jana ^ia^bę bisk.
Wrocław. 678.
Pientażkowie h. Kożlarogi 265 — 266. W.
' 938.
= h. Odrowąż 507—516.
Andrzej kaszt, sandom. 1362 r. 507 —
Chrzysztof wielkorządzca sądecki
•'Y 608 — Chrzysztof dworz. kr. Ste-
•"* "^ fana 514 — Jakób podcz. krak.
1462 r. 601. 507 — Jan dzierżaw-
ca nowotargski 99. 508. 758 — Jan
kaszt sądecki 507 — Jan sęd. krak.
star. sądecki t i 758 — Jan sęd.
• ziem. krak. 507 — Jan star. sam-
bor. i łęczyc, t. — Jan na Pruch-
niku t. — Mikołaj ojciec Jana star.
Sambor. 507 — Mikołaj podkom.
i star. krak. 107. 514-515 — Mi-
kołaj 8. poprzedzającego 615 — Mi-
kołaj 8. Prokopa dzierżaw, nowo-
•^ ■ '^ targ. 508 — Nikodem brat poprze-
dzającego 514. 758 — Piotr dworz.
kr. Henryka 507 — 608 — Piotr s.
i:ci t Prokopa dzierżaw, nowotarg. 508-5-
Piotr wda kaliski 507 — Piotr za-
bity na Woloszczyznie t — Prokop
dzierżaw, nowotarg. 508 — Prokop
STTob^ miles hierosolimitanus 508 — 514.
516 — Stanisław s. Jana sęd. ziem.
' krak. 50 Y — Stanisław s. Jana star.
.r.ti • sądeckiego 508 — Stanisław woj-
.f>HI* .tr: ski krak. 515 — zob. Szydło wieccy
— m h. Odrowąż.
PieńIążkowo, w. 394.
PiENiccY h. Ślepowron 405. zob. z Pienie.
Pienice 405.
z := h. Ślepowron Jakób stoi. Zakro-
czym, t.
PiERUCCY przedtem Sokołowskimi zwani
h. Korab 589.
Pierzchała herb zob. Kolumna. i'l
Pierzchleńscy h. Leszczyc 289 — 290.- -/T
Pieskowa Skała w. w wojew. krak. 2'/,
m. od Olkusza 107. 108. 110.
Pieśń o Bolesławie Chrobrym, z Anonima
po łacinie 19.
= o Bolesławie Krzywoustym, z tegoż
.vii< Anonima po łacinie 25—26.
= o Maciejowskim Mikołaju, wdzie lu-
bsa .n bel. star. spiskim, po polsku 476^
'^- 477.
— o Zaklice Hieronimie z Woisławic,
początek, po polsku 476—477. ^
I Pietrzyk de Skorzew h. Abdank bisk. po-
I znaó. 218. 460. M
PiETYRÓG herb 862. t.v>> , .T<r
PtEZNY (właściwie Pitczin — Piczczen) Jan
radź. krak. w 1394 r. 893. i -i *
PiGŁOwscY h. Sokola 346. .htoi*1
Pijano, Włoch rodem, bisk. pozn. 336.
PiJANOwscY h. Junosza 324.
PiKORANUS Piotr żupnik krak. 110. 310.
Pików M. nad Sniwodą w wojew. bracław.
pow. Winnickim 222.
PiLCA (Pilica) M. nad źródłem rz. t. n.
w wojew. krak. 4 m od Olkusza
67. d. r. 93. 308. 338. 486. 487.
w. r.
de — zob. Otta. —
PiLCA 473. 474. -
Pilch. Piotr kaszt, czerwiń. 417,
PiLCHOWSCY h. Nowina 313, —
= h. Rogala 655.
LXXXVI
SKOROWIDZ DO HERBÓW
PiLCHOwsKi Maciej b. Jastrzębiec rot. 153.
180. -. ,..
Pileccy h. Ciołek 473. na yjid
q = b. Leliwa 486-487. 819.
■'■ Chrzysztof 487 — Elżbieta wdowa
po Granowskini 3cia ż. Władysła-
wa Jagiełły kr. pols. (zaślubiona
1417 t 1420 r.) 67. 486. 789. d.r. -
(' - • Jan ojciec Jana wdy sandom. 486.
789 — Jan star. hrodelski 487 —
Jan star. lubel. i parczow. f 1527r.
•^fflsi' 487 — Jan wda sandom. t. — Jan
818 — Mikołaj t. — Rafał ojciec
'-•tŚRs Jana starosty brodel. 487 — Stanisł.
star. grodec. f 1527 r. t — N. gi-
;d«ws' nie w potyczce z Wołochami 1538 r.
822. — N. 8. Cbrzysztofa 487.
PiLiTOwscY b. Brodzie 348. , »
PiLŹNiANiN Marcin teol. dr. kan. krakow.
rektor akad. krak. 768.
Piłatowie zob. Ujejscy h. Nowina.
Piława herb 380. yi^.prl
Pilawscy b. Ostoja 372.
Pińczów M. nad Nidą w woje w. sandom.
pow. Wiślic. 127. 386. 387. 515.
de — zob. Zbisco.
Pińsk (Pimcum) M. stół. pow. t. n. nad
Piną w wojew. brzesko-litew. ,764.
:T..r> 828.
Piórko Mikołaj z Koszyc, mansyonarz koś.
>'<; .V. ś. Jakóba za murami Ma. Krak.
1462 r. 301.
PiÓRKÓW 540.
PiÓRKOwo albo Piotrowo w. 397.
PiÓROWiE h. Bończa 604.
Piotr I h. Leszczyc arcybisk. gnieźn. 63.
285-286. 556.
— II b. Śrzeniawa arcybisk. gnieźn. 116.
.0!" 197—198. 255. 472.
.w = arcybisk. lwów. 1406 r. 174.
=: Syrzyk z Fałkowa h. Doliwa bisk.
.a .i . krak. podkan. kor. 237. 546.
i{x-=f Wisz z Radolina h. Leszczyc bisk/
.Y- krak. później poznań, i kanc. koh
68. 141. 287—288. 360. 586.
=: h. Topór sufragan i nom. bisk. krak. 68.
= I b. Półkozic bisk. płoc. 124. 247—
248.
= n nazwany Brems h. Jastrzębiec bisk.
płoc. 125. 141. o ^is^on .ii -
Piotr III Niedych h. Pobóg bisk. płoc.
231 473.
• == IV de Chotkowo h. Ostoja bisk. płoc.
^> i , kanc. mazowicc. 368.
= b. Łodzią bisk. pozn. 460. d. r. 551.
. f 3: b* Prawdzie bisk. pozn. 459. ,';
=: b. Lis bisk.. wrocłąw... 138.. 458. W.
929. ''<.". fjyhoijni, .d Y0r.ł7(y}\ > ■•"■
•=. br. chor krak. śwd. na pnyw. z f.
1319. 67. r
= Jastrzębiec chor. sandom. w 1280 r.
(?) 141.
= hr. judex de Polonia śwd. na przyw.
z r. 1319. 67.
= kaszt, lubel. 1370 r. 127.
= „ sandom. 1317 r. 492.
= pleban koś. w Bytomiu 45.
= podcza. sandom. w r. 1253. 130.
= krawiec (sarłor) radź. krak. w 1441 r.
895. .7X' :M*i
= sęd. Sieradz. 1409 r. 267.
= h. Śrzeniawa wda krak. 1287 r. 36 —
37. 38. 133.
= wda sandom. w r. 1468. 136.
= II , wołoski (t 1390 r.) 765.
= IV„ „ 803. 805.
= s. Eliasza wdy wołos. ścięty (1510 r.)
812. ,'r 1
= de Fałkowo 1419 r. 258.
= z Krępy (de Czempa) star. sandom.
1260 r. 902.
= z Miłosławia 1399 r. 238.
= Pełroslai comitis filius de Panigród 62.
= Koszczon de Sędziszów 1400 r. 141.
= z Skrzynna hr. 116. 327. 566—567.
= de Smolice guber. ziemi sanoc. 1436 r.
210. 218.
=: z Włostowic hr. na Książa 1134 r.
65.
.h^S=i' z Zby lutowie kan. krak 1065 r. 64.
d. r. 315.
PiOTRASZEWSGY h. Abdauk 226. W. 935.
Piotrków (Pełricovia,Pełncau) M. nad Stra-
wa strumieniem w wojew. sieradz.
9% od Sieradza 268. 795. 800.
802. d. r. 803. 804. 805. d. r. 806.
d. r. 807. 810. 811. 812. 814. 816.
817. 818. 820. 821. 823. d. r.
825.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
LTIITn
iHoTiTkówiCi ' w. w wójew. sandoca. pow.
pilżnień. 2 m. od Tarnowa 575.
Piotrów w. 217. ■
Piotrowice w. nad Wisłą w krak. wojew.
Mói- .13/^ ^Ą Koszyc 750.
Piotrowic© WIE h. sweg^o własnego 870.
RoTROwscY li. Grozdawa 297.
f^%r h. Junosza 326. -ii>s- ..q
— li. Ślepowron 412. ""?' --5
=: li. Świnki 398. W. 947. '■ '^ |
PiPAN Jan, aptekarz radź. krak. w 1582 r.
899.,
Pisarscy h. Srzeniawa 204.
PiSARY w. nad Rudawą w wojew. krakow.
1 m. od Krzeszowic 67.
de = zob. Grzegorz.
PiSEARZEWscY h. swcgo własncgo 872.'A.io'i
PiTCTYN Jan radź. krak. w 1441 r. 895.
PiWAROWSCY h. Kożlarogi 270. W. 941.
Piwo Andrzej 258. W. 937.
Platnkr Mikołaj radź. krak. w 1405 r.
893.
Płaceń (de) Henryk komt na Świecia po-
tem wiel. mistrz krzyżac. 773. 785.
788.
Pław (de) Jan radź. krakow. w 1390 r.
892.
Pławna w. nad Białą w wojew. krakow.
pow. biec 2*72 m. od Zaklnezyna
301. u - -.....-^.>i
Płeszkowski zob. StefanowicB.^ -t d -
Pleszów M. w wojew. kalis. na granicy
wojew. poznań. 4 m. od Kalisza
453. ' f^os - -D
= w. w wojew. krak. 1% Kn; 6d Krak.
69.
de = zob. Otta. -^ ■ i
Płichtowie h. Półkozic253. W. 936. '^ ' '^
Pław w. 526.
Płazowie h. Topór 98.
Jan w 1366 r. 98. 106 — Jan star.
Inbaczow. 98 — Jan star. ojców,
burg. krakow. 890 d. r. Mikołaj
tl535 r. 98— Stanisław burg. kra-
kow. star. ojców. 98. 890 — To-
masz pleb. koś. Św. Szczepana
w krak. kan. wiślic. 769.
Płock (Ploscum, Plocia) nad Wisłą M. stół.
wojew. i biskupstwa t n. 28. 125.
126. 209. 228. 229. 231. 248. d. r.
287, 291. d. r. 316. 360. 368. 399.
413. 424. 526. 621. d. r. 705. 911.
herb M. 911. i
Płockie województwo 910. ^
herb województwa Ł
Płończe w. 125.
Płosuny 526.
w z = Jakób h. Prus Iszy star. bobro-
wnicki 1385 r. 526.
Płonka w. w ziemi chełm. pow. krasno-
staw. 259.
Płońscy b. Prus Iszy 527. 628. a
Płońsk M. powiat w wojew. ploc. nad
Płonka 7 m. od Płocka 347. 410.
412. 875*. . n^uń .
= w. 347. -ł
Płoszowscy h. Odrowąż 616.
Pnieinia herb 4^
Pniewnik 411.
de — Targonia 411.
Pniewscy h. Jastrzębiec 184.
=r h. Ślepowron 411.
Pniów i38. 501.
• de = Jan h. Odrowąż archid. i ad-
^'s i I < ininistrator bisk. krak. w r. 1462.
^-^^ *^ 238. 501.
PoBÓG herb 230 404. 405. 529. 707.
Pochler Piotr radź. krakow. w 1446 r.
896. )i..)V/<jo4
PocRASius Pilconis marsehalcus Jocmnis dm-
cis Masoviae 1387 a 419. '< I
PoczERMCCY h. Prawdzie 631.
Poczopów (Poczop) M. w księst siewier.
w Moskwie 853. 854.
Podbielscy h. Trzaska 343.
PoDFiLipscY h. Piława 383.
Podhajce M. nad rz. Koropiec w wojew.
rusk. ziemi halic. 252. 381. 820.
PoDHORECCY h. Bcliua 429.
PoDKAMiENiE (Podkamicń) M. w wojew. wo-
łyA. pow. krzemieniec. W. 946.
PoDKOccY h. N^ęcz 215.
Podlaskie województwo 920.
herb wojew. t.
Podlescy h. Bogorya 246.
zz h. Prus Iszy 628.
PoDLODów (Podledów) w. w bełskiem wo-
jew. 1 m. od Łaszczowa 296.
PoDLODOWScY h. Janina 316.
Podoleccy h. Wąż 366.
Lxxxvni
SKOąpWIDZ DO HERBÓW
Podolskie województwo 908.^ ,r8S
herb województwa t Mjił- .P.lh .
PODOLSZANY 62. ^ disd
PoDoscY h. Junosza 322—323. ;•: t' >^^,^H..ł'^
Bartosz s. Jana sędz. ciecbanow. 323
— Cbrzysztof prób. kielce, kanj
krak. 322 — Cbrzysztof s. Jana
-oidO' sędz. ciechanowskiego t — Der-
sław chor. Zakroczym, w 1400 r. t. —
-Ofltó . Dersław kaszf. Zakroczym, w 1436 r.
t. — Flory an s. Jana sędz. ciecha-
nowskiego 323 — Jan sędz. cie-
biu\ . chanów. 322. 323 — Jan s. Jana
.01^ sędz. ciechanowskiego 322 — Łu-
kasz kan. płoc. i pozn. t. — Łu-
kasz prób. gnieżn. kan. krak. 322.
884 — Marek kan. gnieżn. i płoc:
322 — Marek kan. ploc. i pozn. t.
— Marcin s. Jana sędz. ciechanow-
skiego 323 — Mateusz podcz. Zy-
gmunta I. 322 — Mateusz s. Jana
sęd. ciechanowskiego t — Mikołaj
8. Mateusza podcz. i — Mikołaj
wojski Ciechanów. 323 — Stani-
.Uai l ■ sław s. Jana sędz. ciechanowskiego
322 — Stanisław s. Mateusza pod-
czasz. Ł — N. star. warszaw, i
PoMędkowscy h. Trzaska 343.
PoDwoDOWscY (właściwie Powodowscy) h.
Łodzią 554. ,,!,-)-.
PoDWYSoccY h. Ostoja 372.
Pogonią herb 727.
=: „ Plaszkowskich rodziny 88,7„\
— litewska herb 761. 763. M .v
Pogorzelec 614.
z = a zob. Przecław.
Pogorzelscy h. Krzywda 442.
— h. Wczele 642.
Pogroszewscy h. Kolumna 594. {
Pogrzybów w. w woje w kalis. lVa ™« ^^
Ostrowa 142.
Pogwizdów w. w wojew. sandora. W. 938.
PoHORCE w. w wojew. rusk. ziemi lwów. y^
m. od Wiszni Sądowej 269.
Pokój Raciążki (1404 r.) 769.
•=: Wyszogrodzki (1335 r.) 43.
Pokora Dobiesław rycerz 443
= herb 443.
Pokrzywie w. w wojew. sieradz. 268.
Pokrzywka w* w ^([^w. si^ra^sc, ^8u 5S^
939. r;!' \u AU ^ •■ i >Siła
Pokrzywnica (Koprzywnica, Comprovincia)
M: nad rz. t. n. w wojew. i po w.
sandom. 119. 217. 243. 411. 459.
.<., 897. W. 948. ^ '
z = y (de Comprovincia) Mikołaj dr,
pr. radź. krak. w 1509 r. potem
takiż kan. 897.
Pokrzywniccy h. Boócza 604.
Pokrzywno (Koprzywno, Engelsburg) w*
w wojew. chełmiń. 1 m. od Gru-
dziądza 777.
Polak Jan ,przyjęty od Krzyżanowskich do
h. Świnki 1563 r. W. 947.
zz Piotr radź. krak. w 1560 r. 898.
Polanka w. w wojew. krak. 74 m. od My4
ślenłc 268. W. 939.
Polano wice w. w wojew. krak. 1 m. od
Słomnik 111—112. owiH
Polanowscy h. Pobóg 233. . ,- i^
= h. Starykoó 111-113.
Jan 112 — Jan s. jego t— Maciej brat
poprzedzającego t. — Mikołaj 111.
112 — Stanisław 112 — Tomasz
.- ('';"■? op. świętokrzyski 112. 468.
Pole 394.
. — w polu herb zob. Janina. , rr^n i
Policcy h. Prawdzie 631. r
PoLiKOWSCY h. Jastrzębiec 184. W. 930.
— h. Junosza 326. v-:u4
PoLOMiA (Połomia) w. w wojew. sandonti
pow. pilznitń. 67.
de Z2 zob. Piotr.
Połajewicze w. w wojew. krak. u Słom-
nik 354.
PóŁKozic herb 247. 254.
PoŁOCK (Poloccia) M. stół. wojew. t n. nad
Dżwiną 5. ] 10. 1^8. 133. 176. 177.
224. 227. 245. 523. 527. 684-686.
730. 794 825. 840. 842. 843. 845.
858. 859. 876. 877. 882. 885—886.
887.
PoŁOMiA (właściwie Połom) jest t. n. dwie
wsie w wojew krak. na Podgórzu,
jedna Y, ra. od Wiśnicza, — dru-
ga 1'/, m. od Czchowa 135.
Połomscy h. Brochwicz 721.
PoŁOTA herb 884—886.
PoŁOTYŃscY h. Połota 884—886, .
RYCERSTWA POLSKIEGO, ,
tnxix<
Połówce (Płowce) w. w woje w brzesko - ;
kujaw. 1 m. od Radziejowa, sławna
•Miq i bitwą z Ersy żakami 1331 f. 201.
264. 256.
PoŁUBiEŃscT kniaziowie b. Jastrzębiec 856.
PoMiAN herb 536.
PoMÓB na bydło 36. 810. 900. Po^orąe;
ks.ks. 121 — 123., H \u 'iohohM
POHOKSKiE wojew. 921. 922.; .jl^jj
herb województwa 922»<,uO ,;i r
Pomorzany M. nad Złotą Lipą w wojew.
rnsk. ziemi Iwow. W. 946.
— 210. ;8 .ii .8a«a. YuaicoaH
POMOBZE 121 — 123. --IM. . •ii>,x^*^.'i'!
Pompo (Poppo) Włoch bisk. krak. 891.
PoNĘTOWscY h. Leszczyc 288 — ^289»>iTfeo;i
Poniatowscy h. Junosza 324. ';. -:^^Tf.H4
zz. h. Śrzeniawa 205.
Poniec (Poniecz — Panitz) M. im«1 Kopa*
nicą w wojew. pozn. Ł^ m. od
Krobi 292. 367.
PoNiECCY h. Ostoja 372.
PoNiEŃscY h. Łodzią 655.
PosTSTORPHT (PonsdoriOf — Dębniki) w dye-
cezyi wroclaw. 238. słiijHfic
Popiel L 16- r,:..-tT
:=z IL Chosztek all)o Choszysko t.
PopiELSCT h. Nałęcz 214. . . jjj. >/m;
Popko WICE w. 288. * r-.v;'.-it( Trr.iy^TK i
Popławscy h. Drzewica 737.
PopowscY h. Gozdawa 297.
.Ute h. Nałęcz 214. oJw
zz h. Nowina 308. i^Tii :c-
— h. Pobóg 235. YOfyjuJuH
Poraj herb zob. Róża.
rr przodek rodzin używających h. Róża
455. 456. 457. 458. >ii« laS
Porajowie h. Róża 458.
PoREżE (winno być Podłęże) w. w parafii
niepołom. w wojew.^krak. 1 m. od
Niepołomic 125.
PoRĘBKA w. w wojew. krak. 174 m- od Jan-
grota 461. 585.
PoRĘBOwiE h. Jastrzębiec W. 9Sl-.o2ieiJ«*^i
f^AĘBSCY h. Eomicz 702. -■ ■ 'iS
.i-zz h. Nabram 694 d. r.
zz: h. Śrzeniawa 206.
Poronią herb 297. /r7f«'i:^^i
PoRCDEŃscY h. Belina 429.
Jan dworz. kr. Stef. 93. 429.
PoaYcCT ks.k8. b. Pogonią lit 83^^
PosiENiccY b. Prawdzie 631.
PosKORowicE (pewnie Postowice) w. w wo-
jew. sandom. pow. chęeiń. % nu
ifW in od Chęcin 257. ,1
Posocz w. 288. ,7#Bae
Post Wiel. umniejszony 35. ,' / .. : «<,<j
PosTAWKOWiCE W. W wojcw. kfak. 189. ^Ą
PosTĘKALSCY h. Koźlarogi 270. W. 941.
PosTOŁSKi Piotr h. swego własnego 759.
POSTONICE 62. , .i,^,, ..)^^;
POSTRUMIEŃSCY h. Lis l9jk. v,iy -^yy^
PosTRUscY h Bończa 604. - .% (Jt
PosuANGE Jan radź. krakow. n. IZ9A f^
893.
PoświsD s. Włodzimierza ks. rusk. 448*^^4
Poświst herb — zob. Ossorya.
PoswoŁ M. w wojew. trock. pow. upits.
109. 148. 309. 496. 553. 629. 824.
PoTNORów (Podworów) w. w wojew. san-
dom. pow. radona, 46(&. .; /j^w(ix«)i
Potoccy h. Janina 318. , .yij" ^^^ ^j, ,>a^„q
zz h. Piława 382. v -
.,..=:■ h. Szeliga 379. .ióq?:/g1
Potok w wojew. lubel. 4 m. od Racnowa
318.
zr w. w wojew. krak. V/ą sn. od Ję-
drzejowa 117. 126. 382.. u /jżAii^
de = zob. Włostko. 1 jisuwah*!
PoTRYKOWscY h. Drogomicr 739, Ys,3W/fl*l
= h. Półkozic 253. W. 937, „«,\^*Aa<I
PoTULiccY h. Grzymała 615. ./m^h^^I
Piotr wda brzeski a przedtem kaszt
przemęc. i wda płoc. 615. 879 —
Piotr wda kalis 615 — N. kaszt
kamień, t — N. kaszt, rogoziń. t
— N. s. Piotra wdy kalis. t
PoTWOROWscY h. Dębno 387.
Potworo wsKo w. w wojew. sandomir. pow.
radom. 465.
Powala de Toczów stoi. krakow. 1428 r.
107.
Powała Andrzej h. Ogoóczyk 518. 523.
= Mikołaj de Tuczów podkom. sandom.
sędz. ziem. 1449 r. 518. 523. ,
,, =- Mikołaj ginie na Bukowinie 623. ^4
PowcEOWscY h. Jastrzębiec 186. W. 930.
Powicz w. 397.
Powietrze Morowe 40. 46. 790. 79L 792.
Bibl. pola. Skorowids do herbdw rycentwa polskiego. B. Paprockiego.
It
Lxii±'
SKOROWIDZ DO HERBÓW
798. 809. 821. 826. d. r. 827. 873.
901.
PowoDowscY zob. Podwodowscy.
Powodzie 808. 819. 821.
Powsin w. w wojew. mazowiec. ziemi war-
szaw. 473 d. r. -^^'-K •'■'- :• '•''';
PowsiŃscY h. Ciołek 473 d. r:
Poznań nad Wartą M. stoi. Wielkopolski i
•^ wojew. t n. 18. 20. 39. d. r. 42.
'^' 142. 201. 208. 237. 287. 361. 460.
526. 662. 614. 769. 793. 796. 802.
808. 818. 901—902.
herb M. 902.
Poznańskie wojew. 901.
herb wojew. t.
PozłiANUs 8. Falka wdy krakow. 1082 r.
187.
PozNowicE (pewnie Poznachowice Dolne i
■^'^'' • Górne) w. w wojew. krak. 2 i lVa
•flfia .V m^ od Dobczyc 601.
PozowscY h. Dębno 388.
Praesłaus de Wechadlow śwd. na przyw.
w 1376 r. 127.
Prandota z Białaczowa h. Odrowąż bisk.
krak. 36. 124. 501—602. 567.
■zz przodek Rawitów w Polsce 540.
Prandziców 198.
Prascy h. Nieczuja 330.
Prawdzic herb 620.
Praweccy h. Kościesza 392. n^KiH
Prawkowicze w. w wojew. sieradz. 668.
Prądnik (Biały albo Duchacki) w. V» ™'
- od Krakowa 601.
PRĄDZEŃSCY b. Grzymała 618.
Preczkowscy h. Prus 2gi 629.
Predwój br. w 1162 r. 65.
Predysław w 1162 r. 66.
— h. Grzymała bisk. włocław. 377.
Pretwicowie h. Wczele 643.
Bernat star. barski potem trębowel.
643. 823. W. 966 — Jakób star.
trębowel. 643.
Pribislaus casteUanus de Małogoszcz 1253 a.
130.
Probite uroczysko u Bohu rz. 163. 166.
Proboszczowice w. w wojew. płoc. 1 '/, m.
od Płocka, miejsce porażki Krzyża-
ków 616.
Prochańscy h. Gryf 134—135. 679.
Próchna zamek na Podgórzu 136.
j'f
Próchniccy h. Korczak 688 — zob. i de
Próchnik.
Próchnik m. w wojew. rusk. ziemi prze-
mys. 607. 676. 688.
de = Mikołaj kaszt, przemys. 1451 r.
688.
Prochoryn bisk. krak. 891.
Prokop h. Korczak kanc. krak. później
bisk. krak. 1287 r. 134. 248. 679.
zz h. Ostoja bisk. włocław. 368.
Prokowscy h. Radwan W. 943.
Prokulf, Włoch, bisk. krak. 601. 891.
Prońscy ksks. h. swego własnego 463—464
Prostkienchein Mikołaj radź. krakow
w 1422 r. 894.
Prostkowie h. Lubicz 439.
Protasewic Jan h. Jastrzębiec metropolita
ruski 866.
Prowannowie h. Kolumna z odmianą 596 —
600.
Abraham s. Trojana 699 — Oktawian
s. Prospera 600 — Prosper brat
Trojana star. będzińskie żupnik wie-
licki 696. 596. 597. 598. 600 —
Samuel brat Oktawiana 600 —
Trojan sekr. kr. 100. 101. 696. 596.
597. 593. 699.
Prożyczie 736.
Prumieńscy h.- Szeliga 379.
Prus pierwszy (Turzyma) herb 525. 626.
530.
= wtóry (Wilcze Kosy) herb 528. 530.
= trzeci (Nagody) herb 629. 630.
Prusińscy h. Rawicz 649.
Pruskie kso 921.
herb ksa t.
Pruskowo w. w wojew. mazowiec. po w.
warszaw. 693. 694.
de = h. Kolumna Jan 594 — Jędrzej
t. — Mikołaj t. — Piotr t. — Sa-
sin t. — bracia rodzeni — Swan-
tosław w 1466 r. 593. 694 — zob.
Pruszkowscy h. Kolumna.
Pruskowscy h. Prus 3ci 530.
Prusy poddają się koronie pols. 804—805.
zzL W. 2 m. od Krak. w wojew. krak.
w paraf, raciborowskiej 397.
Pruszkowscy h. Kolumna 593. zob. de
Praszkowo.
Pruszownice w. w wojew. łęczyc. 199.
zi
.OaSUlOolsj^ii :'Ą. ,i>-%Si'dktiO% fV......,>ti Wvdi«r«4 \4^ *fai*<\n«ićS .Uw^i jMi^
BYCEKSTWA POLSKIEGO.
ŁXXXXI
Przanowsct h. Nowina 313.
Przasnysz (Prasnysz) M. nad Węgierką
w wojew. mazow. ziemi ciechanow.
414.
Pbządzewo w. w wojew. łęczyc. 1 m. od
Łęczycy 199.
Pbządzewscy b. Nowina 313.
Przeborowsct h. Róża 471.
Przechody (Przychody) w. % m. od Pilicy
w wojew. krak. 354.
Przecław z Pogorzelca h. Grzymała bisk.
Wrocław. 614.
= h. Grzymała wda kalis. ojciec Jana
zwanego Sucby wilk arcybisk. gnie-
żnieó. 614.
= w. w wojew. krak. % m. od Jędrzejo-
wa 117.
Przecławice w. nad rz. Śrzeniawą w wo-
jew. krak. 1 m. od Proszowic 340.
W. 962. 963.
Przecławscy h. Glanbicz 673 — 674.
Przecziczów (Przeciszów) w. w wojew.
krak. 3 m. od Wadowic 171. 172.
Przecznia w. w wojew. krak. pow. czy-
rzyckim 268. a w W. 939 pisze
ją Nieprzecznia.
Przedborek Stanisław radź. krak. w 1471 r.
896.
Przedborscy h. Gozdawa 296.
Przedbórz M. nad Pilicą w wojew. san-
dom. pow. ohęcińs. 192.
Przbdecz m. powiat, w wojew. brzesko-kn-
jaw. 11/4 m. od Kłodawy 99. 244.
W. 923.
Przedpełscy h. Jastrzębiec 183.
Przeginia w. w wojew. i pow. krak. pó-
źniej Tęczynem (Tęczynkiem) zwa-
na zob. Tęczyn 64. 66. 66.
z := zob. Stefan.
= w. n Lelowa w wojew. krak. 316.
Przegonią herb 374.
= Mierosław kaszt, sandom. 1270 r. 374.
= Piotr hr. 1270 r. t.
Przekop w. w wojew. krak. której nazwa
dziś znikła 117.
Przemaków — Przemanków (Przemyków)
w. blisko Wisły w wojew. krak. y^ m.
od Koszyc 247. 602.
s — a h. Półkozic Jazden hr. ojciec
^■
Pawła biskupa 24T t- Paweł bisk.
krak. zob. PawdL^-.o '
Przemenczanki w. w wojew. krak. w zie-
lenieckiej parafii 1 % m. od Proszo-
wic 125.
Przemenczany w. w wojew. krak. w zie-
lenieckiej parafii lVi m. od Proszo-
wic 125 d. r.
Przemct (przedtem Wielin po niem. Pri-
^, ment) opac. Cyster. 7 m. od Po-
znania, w wojew. poznań, pow. ko-
ściańskim 119. 290. r\^^r)yrj\afl
Przemyska ziemia 914. ^,-^,^
herb ziemi t. . ' 00 k
Przemyśl (Praemislia) M. stół. ziemi t. n
w wojew. rnsk. nad rz. Sanem 22
(!l 8 tfi
43. 323. 665. 684. 766. 914 r
herb M. 914.
Przemysł, Przemysław albo Leszek I ks.
pols. 15.
Przemysław I ks. wielkopols. (nrodz. 1221
t 1267 r.) 35.
IZ n (Pogrobowiec) ks. wielkopol. (urodź.
1257 r.) od r. 1295. kr. pols. (za-
"bity 1296 r.) 39. 123. 208. _.
Przepełko wda poznań. 122. ryc^c^
Przepierów (Przepiorów) w. w wojiew. 1
pow. sandom. V/^ m. odlwanisk 184.
Przeraccy h. Jasieńczyk 349.
Przeradzcy h. Jastrzębiec 183. ^
Przerąb 307. d. r.
Przerębscy h. Nowina 307 — 308.
Andrzej kan. krak. 308 — Chrzysztof
s. Stanisł. ksztlna sieradz. t. — Flo-
ryan 307 — Jakób kaszt sieradz.
^ t — Jakób Brykcy pis. ziem. sier.
308 — Jan arcybisk. gnieźnień.
przedtem bisk. chełm. 172. 307 —
Jan kaszt sieradz. 307 — Jan kaszt,
sieradz. t. — Jan s. Mikoł. stolnika
sieradz. 308 — Jan brat Chrzyszto-
fa t. — Jan s. Wincen. ksztlna ro-
sper. t — Mikołaj star. opoczyń. t —
Mikołaj stoi. sieradz. 307. 308 —
_- Piotr prób. krak. 307 — Sebastyan
8. Stani. ksztlna Sieradz. 308— Sta-
nisław kaszt sieradz. 307. 308 —
Stanisław brat Sebastyana 308 —
Wincenty bisk. knjaw. przedtem
podkanc. kor. i bisk. płoc. 307.
■Jni
■cid*> 9
lxxxiii
SKOROWIDZ DO HERB6w
" " 460. 514 — Wincenty kaszt rosper.
307. 308. ,
l^RZEROWNicCY h. Jnnosza S26i /.-""' ''^"'
Przespolewo 244. '!''*
z = a Tnmisław t. z':*^' /!|^.
Pbzespolewscy h. Topdr^ iW:f^J^^''^
Przeszowa 316.
wa9l
PRZETOCcr h. Nałęcz 216. "^^^■^'"^'
Przetoczyn 215. '^^''^'' •
iMś\:nH
Przewodów w. w wojew. belskiem 8 m.
od Tomaszowa 378.
Przeworsk M. nad rz. Mleczką w wojew.
rusk. ziemi przemyśl. 365. 481. 482.
483. w. r. 4S5. - «
pRZEZwoccY h. Janina 317.1' ^'^'-^^^' '
Przezwyccy h. Abdank 2261 W. 936.
pRZCDZEwscY b. Junosza 324.
Przosna herb 331.
rr (Prosną) rz. wypływająca z Szląsfea
c.p z ksa opolskiego, wpadająca do
-'*' •^' Warty poniżej M. Pyzdr pod w.
. . Tarnowo 331.
Frżtborowscy b. Siiliina 583.
Przybysław kan. gnieźn. 573 d. i.
= rycerz h. Śrzeaiawa 198. J'
PRZYBY8ŁAAVICE, jCSt t. U. 4 WT^T^^ W '^^O^
' T*^'' jew. krak. podobno tu mowa o tej,
.^i2l; która jest pod Książem Wiel. 27.0.
W. 942. '-''' ■'■'':.
Przydomki (cognomina) często lirano od
herbów 59.
Przygodzice w. nad Baryczką w wojew.
'. kalis. 1 V, ro. od Odolanowa 142. 533.
I^ZYJACIEL herb 743.
pRZYJEMSCY h. Rawicz 545.
Przyłck w. nad Pilicą w wojew. krak.
•■' ly^ m. od Lelowa 546.
pRZYŁUSCY b. Solima 583.
pRZYPKOwiCE (Przytkowice) ' w. w wojew.
krak. Im. od Izdebnika 354.
PRZYPKOWSCY h. Radwan 354.
Przyrowa herb 728. .-i i--
Przysicccy b. Nowina 313.'^ "^^^f*
Przystałowscy b. Łabędź 670. ';
Przytyk m. nad Radomką w wojew. san-
dom. pow. radom. 316.
Przywileje i inne dokuraenta przez Pa-
prockiego całkowicie lub w wyją-
fnylotj. tkach przytoczone, w spisie chro-
,»u>;
oologiczoym :
999.
'DiiBDO-^i:
<''''^\'\l53-
jf«td fc^.
aini§ ./'(ftid
1190
1224,
.^'Tl' .ITI
'"' 1241,
■'' ' 1248
Bolesław I. kr. pol. uwalniając
poddanych z dóbr klasztoru sie-
ciechowskiego od sądów woje-
wodów, kasztelanów i wszelkicb
urzędników, jak również od ja-
kichbądż ciężarów, pozwala po-
lowania w kasztelanii sieciecho?
wskiej — w .ucinku — 63.
-1 154.) Janik (Jan) bisk. wrocłaiw;
później arcybisk. gnieźnień. fun-
duje klasztor Cystersów we wsi
swojej dziedziczrej Brzeźnicy,
Jędrzejowem potem zwanej —
w ucinku — 117.
, Kazimierz ks. krakow. daruje
wieś Szerzyn Sulisławowi Ko-
ścieszy rycerzowi — przywilej
ten potwierdza Władysław kf.
pol. w 1440 r.— w ucinku— 389.
, Konrad ks. mazowiec. wsie Ś!e-
powrony, Strachowa, Drozdzino,
Wola, Warcisława marszałka swe-
go dziedziczne, obdarza prawem
niemieckiem — w ucinku— 405.
, Konrad ks. mazowiec. Gotardo-
wi hr. dla zasług położonych
w utarczkach z Prusakami, Li-
twinami i Jaćwingami, a szcze-
gólniej dla znakomitego zwycię-
stwa odniesionego nad ostatnimi,
daruje wieś Służewo uwalniając
ją od wszelkich ciężarów, z pra-
wa polskiego pochodzących. Zy-
gmunt August kr. pol. przywilej
ten potwierdza — w całości —
356.
. W piątek po ś. Michale archa-
niele. Konrad ks. mazowiecki
Przybysławowi z Rostkowa wo-
jewodzie mazowieckiemu w na-
grodę otrzymanego zwycięstwa
nad Jaćwingami pod miastem
Przasnisz, miasto to z przyległo-
ściami oddaje w posiadanie na
lat 30 — w całości — 414 —
415.
, Kazimierz ks. kujaw, i łęczyc,
potwierdza darowiznę przez Kon-
rada ojca swego uczynioną Spi-
tyguiewowi wojewodzie łęczyc.
RYCERSTWA POLSKEEGO.
Łxxxxm
sbrr-'- '^-Wm Dąbrowa, Rogacze wo, Ma-
» ' kosice, Tarlino^ przydając do te-
wójU6i)v go wieś Serep8evo — w całości —
464 - 465.
-Mb 1252. Bołesław (Wstydliwy) ks. kra-
vn^' ... ... kow. i Sitndom. wyliczając za-
ślngi Klemensa z Ruszczy wo-
.oołwoicn jewody krakow. wszystkie jego
»is9nro<; dobra nwalnia od ciężarów, po-
(«oa9siq zwala mu sądy w nich odby-
wiowin -wać, poddauych skazywać na
I«WD ,sai .-próby wody i rozpalonego żela-
błilw h za, na pojedynki, pozbawienie
,w6T«łcr członków: nadto daje ma moc
"'•jj^ '. w tycbże dobrach zamki, wa-
/ ii ' równie i miasta budować i t. d.
•60 w * '**- w całości — 123- 124.
1253. 5 czerwca: Bolesław ks. kra-
,<f.?, ,.W7, kow. i sandom. pozw;Ua hr. Kle-
28^ -u i' mensowi, synowi Solisława wo-
jewody krakow. polowania bo-
ahłly brów w dobrach jego dziedzi-
.rń i; cznych Brzegach, w obu Brani-
tehf i am cach i Ruszczy — w całości —
r-- - 129-130.
12cO (?) Bolesław Kędzierzawy (!)
ks. . . . Jaknszowice i Kobelniki,
wsie Wojciecha i Dersława Ja-
strzębców, obdarza prawem nie-
mieekiem — w ucinku — 141.
h 1287. 14 maja. Leszek (Czarny) ks.
I iiCidii krakow. sandom. i sieradz. Ce-
jsiilwMTł drowi, synowi hr. Swantosława,
Mowi V' daruje Latoszyn z wolnością po-
lowania leśnego i bobrów —
oq Bwob w całości — 133—134
disboid^96. 4 maja. Zdysław br. i Ratuld,
-łwoi&b . synowie Jana zwanego Żyła,
-oiaB w i zrzekają się prawa nadawnictwa
fiSJiHaU (juris paironałtis) do kościoła
ś. Michała we wsi rzeczonej
Grórą ś. Jana, na rzecz konwen-
tu szczerzeckiego — w ucinku
L — 126. 758.
•i 1317. 30 listopada. Władysław Ło-
miA kietek kr. pol. wsie dziedziczne
-■r,\§ Ostazyusza stolnika krakow. i
brata jego proboszcza koś. ś.
• Floryana w Krakowie przenosi
i{ief)^si(j;
(łJfiqo h
«S 0^9i>f
iiiai'
«
-'jiłb
*• ,\..uij.* prawa polskiego ua niemieckie
i kiiR-ą ci-^ W ucinku — 492.
isl' ■ 1319 W dzień Wniebowstąpienia Pań-
\U.i^ij skiego. Nawój wojewoda san-
domier. nadaje Sądowi wójto-
',V'ł4ioą . ! stwa w Tęczynie — > w wyjątku
lisa iwoinr- 66 — 67.
,,i^,; (i333 — 1339.) Kazimierz Wiel. kr.
pol. wsie dziedziczne Jakóba,
Mikołaja i Piotra z Chlewisk,
w ziemi sandomierskiej położo-
ne, jako to: wspomniane Chle-
wjska, Szydłowiec, Smagów,
Sklobi, Topola, Radzimików,
Most, Dąbrowa, Dziurów, Koli-
i/f oJtao ;^,.3i^^J) przenosi z prawa polskie-
ć isx eD'.'JSP ^^ niemieckie, srzedskiem
.TS[ - * pospolicie zwane rn w ucinku —
-oą i9ł§42. We czwartek po niedzieli 5tej
&x .lóq . postu. Kazimierz Wiel. kr. pols.
-osid stodi?^ dobra Romiszowice i Czerzin,
3rxb ££87 b JPzi^i^za cześnika sieradzkiego,
oq «>^3i r w tejże ziemi leżące, obdarza
oi V7 7bodPr*wcm niemieckiem — w cało-
.■,i]B'r/jr wSci— 268 i W. 939.
1360. 18 listopada. Kazimierz Wiel.
md WBi. i J^'« P*^^' wsie Branice, Stryjów,
-^bx9fn isyWoUcc, Zenminbrzek i Szczórów,
,;;VodsiK ^dziedziczne Wierzbięty z Branic,
• ►C)I ES 3'sc,rprzeno8i z prawa polskiego na
an I r^w' niemieckie, srzedskiem zwane —
Dłiyi' w ucinku — 130.
; ■),,<( 1962. (?) Trojden ks. mazowiec. i
czerwiu, daruje wieś Biejków nad
uA o-%f' Jfseką Pilicą hr. Stankowi ryce-
kei otal rzowi swemu — w ucinku —
otsąo 0' 1^^- „. ,
9',77.l^6. Andrzej rycerz z Michowa opa-
iiflioL' towi i konwentowi jędrzejowskie-
skiemu za 60 grzywien i 9 skoj-
.ców sprzedaje i zrzeka się na
użytek klasztoru serc zabitych
bydląt, które pobierał od pod-
danych z pewnych wsi, od przod-
ków jego temu klasztorowi na-
danych — w ucinku — 126.
1366. 19 pażdzier. Kazimierz Wielki
kr. pol. zaświadczając, iż rodzi-
ny Toporów i Starychkoniów
'. .1 J .
/siq I ł
nit
LXXXXIV
SKOROWIDZ DO HERBÓW
pochodzą z jednej dzielnicy, po-
^ twierdza im wszystkie prawa i
swobody, któremi ich dziedzi-
ctwa niegdyś obdarzone zostały —
w całości — 106.
1368. Kazimierz Wiel. kr. pol. potwier-
, ^ dza swobody klasztorowi san-
' '\ 'i%: domierskiemu służące — w ucin-
^^ój|r'l ^^ _ 70
,-Akn i3gg. Dziedzice z Ossowy sprzedają
serca bydlęce Gierałdowi opato-
wi klasztoru jędrzejowskiego za
30 grzywien — w ucinku —
127.
1368. Włodko i Fnlko bracia, dzie-
dzice z Ossowy, temuż opatowi
sprzedają serca bydlęce za 5
grzywien — w ucinku — 127.
1368. (u Paprockiego mylnie 1468)
we wtorek po niedzieli 2iej po-
stu. Kazimierz Wiel. kr. pol. za
dobra Brzeście, w powiecie biec-
kim leżące, Jana Gładysza dzie-
dziczne, daje jemu i jego po-
tomkom pewne dochody w żu-
pie bocheńskiej — w wyjątku
— 136—136.
1370. Piotr, Stefan i Warcisław bra
ai.vT'^/
jli:'^
,'n^ii
c
cia rodzeni, a synowie niegdyś
Andrzeja dziedzica z Michowa,
sprzedają serca bydlęce za 100
grzywien groszy Arnoldowi opa-
towi Jędrzejów. — w ucinku —
127. — zobacz przywilej pod r.
1366.
1375. Mikołaj syn pomienionego An-
drzeja z Michowa sprzedaje też
serca bydlęce rzeczonemu opato-
wi Arnoldowi za 30 grzywien
groszy pragskich — w ucinku
— 127.
(1378. zob. Kodex dyplom, polski
przez L. Rzyszczewskiego i Ant.
Muczkowskiego wydany, t. I. s.
60. i t. II. s. 26.) Potwierdzenie
przywileju pod r. 1241 przy-
wiedzionego — w ucinku —
356.
1378. 29 czerwca. Ludwik król pols.
i węgier. miasto Bużenin, zało-
żone od Spytka stolnika sieradz-
kiego, uwalnia na lat 6 od
fjhoijs wszelkich ciężarów i podatków
— w ucinku — 461.
1382. Ludwika kr. pol. i węgier. da-
ny klasztorowi w Sandomierzu
— w ucinku — 70.
1387. 26 marca. Jan ks. mazowiec.
wsie Kłodna zwane, w powiecie
warszawskim położone, przenosi
">' z prawa polskiego na niemiec-
>hi o> kie, chełmińskiem zwane, uwal-
niając mieszkańców od wszel-
kich opłat, powinności, ciężarów,
nadte wyjmuje ich z pod sądo-
wnictwa urzędników tak ziem-
i*S s gkich, jak i grodzkich — w ca-
łości — 417—419.
1391. Erekcya kościoła W W. SS.
w Krakowie — w ucinku — 482
zob. i 488.
(1392 — 1394 u Paprockiego mylnie
1461.) Władysław Jagiełło kr.
pols. miasteczko Seczemin i wieś
Bychnów daruje Piotrowi Sza-
frańcowi z Łuczyc podstolemu
Aialoćo/ swemu i jego potomkom na
(. fiWBi wieczne czasy — w tłómaczeniu
m im-^ polskiem — 108.
1400. Ziemowit ks. mazowiec. uwal-
nia rycerzy, (których imiona
w przywileju wyrażone) herbu i
rodziny Kosciesza, od wszelkiej
jurysdykcyi urzędników swoich
— w ucinku — 390.
(14..) Elżbieta pozostała wdowa po
Spytku z Tarnowa, wojewodzie
krakowskim, potwierdza darowi-
ni^iawft: znę sadzawki plebanowi w Sam-
■ohmA borze, uczynioną przez Hanusa
.a..v.,r,^T wójta — w ucinku — 603.
1406. 3 marca. Władysław Jagiełło
kr. pols. na prośbę Wierzbięty
z Branic stolnika krakow. wsie
' " '^^ 3^S^ Ruszczą, Miklasowicze i
Grabie, w powiecie krakowskim
leżące, obdarza prawem nieniiec>
kiem — w ucinku — 130.
1406. 11 marca. Władysław Jagiełło
wynagradzając zasługi Jana sy-
RYCERSTWA POLSKIEGO.
nxxxv
^^}^9^, na Przedbora z Chełmicy, jakie
<yg»t: położył w obronie ziemi dobrzyń-
^asv skiej podczas najazdu na nią
ś(n «j ł Krzyżaków, daje pół Lutomier-
orś Tl . ska — w uoinku — 174.
j; 1406. 29 czerwca. Bolko ks. cieszyń.
— ! tii< Oświęcim, i Głogowa Wielkiego
uznając i potwierdzając na mo-
cy dawniejsECgo przywileju po-
chodzenie szlacheckie Jaknsza
de Kawki i braci jego Hermana
i Dobkona de Lencz, przypu-
szcza ich do wszelkich praw temu
stanowi służących w księstwie
oświecimskiem — w całości —
304—305.
13 grudnia. Ziemowit ks. ma-
zowiec. uwalnia od sądu wojewo-
dów, kasztelanów, sędziów, nie-
które osoby z rodziny Jastrzęb-
ców — w ucinkn — 181 — 182.
Dział dóbr między Floryanem
i Żegotą braćmi rodzonymi, dzie-
dzicami z Moj ko wic — w ucin-
kn — 267.
2 paździer. Akt unii Litwy
z Polską, — w acinkn, ze statutu
Przyłuskiego — 838 — 839.
22 sierpnia. Jan z Sprowy sę-
dzia i Zawisza z Oleśnicy pod-
sędek sandomierscy, oznajmują,
iż król Władysław niechcąc pu-
ścić z państwa swego Piotra
Strzały, postanowił, aby ugoda
zawarta między pomienionym
Piotrem a Mikołajem Strzyżem
w celu zamiany wsi Sosnowica
tegoż Piotra za wieś Radoce
własną Mikołaja, uważaną była
za nieważną — w całości — 714
—715.
1419. 29 sierpnia. Władysław Jagiełło
kr. pol. miasto Bużenin obdarza
prawem niemieckiem, stanowiąc
jarmark na ś. Katarzynę, a targi
co czwartek — w ucinku —
461.
1419. 11 paździer. Dział dóbr między
Piotrem, Floryanem, Janem i
Mikołajem , synami Floryana
Mmh
1408
-giłti ("f
! 1409
.. 1413.
d»^*n
-fsró.1.
fi
1425.
/OUJiSK/
JU
z Mokrska — w ucinku — 257.
258.
1421. 19 listopada. Sąd polubowny
dla umorzenia niesnask między
;j . . rodziną Strzałów a Konradem
/ii-a^^ Białym ks. oleśnickim zachodzą-
cych — w całości — 715.
1424. 18 sierpnia. Władysław Jagieł-
ło kr. pol. wsie Toruń, Cholto-
wice. Mirów, Koto wice i t. d.
w ziemi krakowskiej leżące,
« Chrystyna z Koziegłów kaszt.
sandeckiego własne, obdarza pra-
wem srzedskiem — w ucinku —
189.
1 paździer. Kapituła krakow.
wsie Rembienie i Wierzanowice
w ziemi łęczyckiej leżące, za-
mienia na wsie Warzelino i Po-
krzywie w sieradzkiem, z Za-
sławem i Mikołajem synami Ja-
kusza de Warzelino i Romiszo-
wice — w ucinku — 268.
1428. Władysław Jagiełło kr. pol. za-
twierdza przywilej Kazimierza
Wiel. rodzinom Toporów i Sta-
rychkoniów dany, wyżej pod r.
1366 przy wiedziony— w ucinku —
106—107.
(1434 — 1440.) Władysław Jagiełłowicz
kr. pol. wiel. ks. lit. potwierdza
darowiznę zamku Pieskowa Ska-
ła, niegdyś przodkom Piotra Sza-
frańca podkomorzego krakow.
przez Ludwika kr. uczynioną —
w wyjątku, w tłómaczeniu pol-
skiem - 108.
1436. Wincentego z Szamotuł, kaszte-
lana międzyrzec, gubernatora ru-
skiego — w ucinku — 210.
218.
1440. Władysław kr. pols. i węgier.
Jakóbowi Stadnickiemu czyni,
jak się zdaje, pewny zapis na
miastach Siecbowo i Bukowina,
w powiecie bieckim leżących —
w ucinku — 202.
1440. 9 kwietnia. Potwierdzenie dzia-
•iłiflraoti' ^^ ^^^^ uczynionego między Ja-
ioisos^' »,m l^*^^**^^®"" ^ Koziecłów
<voi(fidy
«iW£ł8<
"Oi&O f*
LTtrtn
MSSowfDZ DO ^HffifOW
'^^'"^ braćmi rodzonymi z jednej, a
, , bratem ich Janem z innej matki
^owooDi' j siostrą tychże Dorotą z drugiej
yshy.n strony — w ucinku — 190.
"^'•'y^fjm. 9 kwietnia. Władysław kr. pol.
<j.\i)oai;fc.v UJ ^jjjj.^jjy kr. węgier. postanawia
. I ' na czas nieobecności swojej
K!^ w Małejpolsce i Rusi Jana
-onoflj , 2 Czyżowa, kasztelana krakow.
' '\ \ gubernatora tychże krajów —
^^^<'^*^ w całości - 249-250.
^-'^>'^X441. 11 kwietnia. Indyk z Jurkowa
daje rękojmią za Władysława
-uMUi ^j. p^j j węgier. w wypłacie
100 dukatów Mikołajowi z Wi-
-'^•*^^^^ towa — w całości — 250.
ooiwo|^2. 21 czerwca. Władysław kr. pol.
«s ,c»'f I węgier. Iwanowi, Alexandrowi
.«bi'
i Michałowi Czartoryskim przy-
znając tytuł książęcy, pozwala
używać w herbie Pogoni litew-
skiej — w ucinku — 828 —
829. ';.'■'
-«s ^»f444. 21 sierpnia. WładysldV^^ir. pol.
osiami r j węgier. pozwala Janowi z Czy-
-ałd i y^ iowa, kasztelanowi krakowskie-
.1 B0<| p jjj^^ gubernatorowi Małej polski i
nmtoti gjjgj^ rozdawania wszelkich be-
. .. neficyj — w ucinku — 250.
^^^^''nUl -U92.) Kniaź Dymitr Fiedero-
s;?bi9iV/ ^j^^^ j^jjI^j^ Siemion Fiedero-
-Bjlfi Bv* ^.p^ nowosielski, odojewski,
worotyński, z swym bratankiem
kniaziem Iwanem Michajłowi-
." ^ czem, przyrzekają posłuszeństwo
-loq a; ; j poddaństwo Kazimierzowi kr.
, pols wiel. ks. lit. — w wyjątku,
-ej£8fij| ,} tjónaaczenie polskie, pewnie z ru-
■"]f ^^*^ skiego - 453.
1450. 5 marca. Jan z Jarosławia i
Przeworska, syn Rafała kasztela-
•id^^9^ na wojnie, pozwala proboszczowi
kanoników Grobu Chrystusowe-
go w Przeworsku odkupić soł-
tystwo in Hniezdna — w całości
~~ ■ — 482.
1456. Jan starszy ks. mazowiec. wsie
'^^^ dziedziczne Swantosława z Pru-
^h ., skowa, jako to: wspomniane
^'^•*«^'*^^ J*ru8kowo i Wolicę Peczicką,
sm
9UH Ci w powiecie warszawskim polo-
iiYsicfob źoue, przenosi z prawa polskiego
ma &a na niemieckie, srzedskiem zwane,
laiiuoitA. 2 obowiązkiem płacenia co rok
^* do skarbu książęcego po 6 gro-
szy pragskich od każdego łanu
r- '* ziemi uprawnej, ~- w ucinku —
OHi «a 593.
'■'■"'. ^14(62. Odrowążowie potwierdzają fun-
.^ ;i;.Uii dacyą klasztoru Cystersów w Mo-
i^antmai g\\Q^ przez Iwona bisk. krakow.
<?q'{siq icii przodka uczynioną, a król
umol wfiKj |[azimierz akt ten roboruje —
w ucinku — 501.
1462. 9 grudnia. Erekeya kościoła i.
Jakóba na Kazimierzu pod Kra-
rm p:' kowem — w całości — 299 —
301.
=^*'^ 1463. 18 kwietnia. Dział dóbr mię-
*^?^''''^' dzy Jakóbem, .Janem i Stanisła-
.S8i — ■*;' '^wem, dziedzicami z Trzeciesza
rapaBtiof "I h. Strzemię — w całości —
"«*^r« f464. 14 czerwca. Kazimierz Jagiel-
lończyk kr. pols. sumę 2179 du-
■(W3;-i katów, zabezpieczoną na mie-
opi- ^^^® Ńidburg w Prusach, należącą
Mb< gjc Adamowi Wilkanowskiemu,
ę>. x;?( przenosi i zabezpiecza na zara-
-Doq t* ku Bratian i Nowem Mieście
tamże leżących — w ucinku —
192 — 193.
1467. 10 sierpnia. Zernicki Jan chor.
poznań, nadaje wolności mia-
steczku Zernikom — w ucin-
ku — 639.
1471. 23 lipca. Kazimierz Jagielloń-
czyk kr. pol. Jakóba Tomaszew-
skiego, Macieja Zamojskiego i
' ' Mikołaja Strejkowskiego rotmi-
strzów z ich towarzyszami przyj-
mując na kwartał do służby woj-
skowej, przyrzeka dać na każ-
dego towarzysza po 10 złotych
węgier. — w całości — 603.
"'i473. 29 listopada. Kazimierz Jagiel-
lończyk kr. pols. czyni , ugodę
.v; ;:iui ^ sporze zachodzącym między
^'^^°;:. Mikołajem Stadnickim a Sto-
anja^oll i
hli
i:iM.f s
RYCERSTWA POLSKIEGO.
>XGVW
.Ti .311/
Hfao
-owato?. gniewem ze Skalnika — w n-
•«^» cinku •— 202.
««•* 1476. 30 sierp. Kazimierz Jagiellończyk
— niMij) kr. pol. daje świadectwo, iż Ka-
tarzynie córce Piotra z Romiszo-
'Włc, a łonie zaś Mikołaja z Mił-
kowic, w podziale dóbr ojczy-
stych i macierzystych, jak ró-
wnież z odebrania pewnych snm
; od tegoż Piotra zRomiszowic jej
'OW«s w (io^ijca, zadosyó się stało — w ca-
••^•'^^''^■'łości — 268 i W. 939—940.
(około 1480.) Bolesław ks. mazowiec. wsie :
{yifY^ -sn Rnsiecz, Nadarzyn, Strzeszenio-
aa .ło(| .» i^a wieś, Skorosche, Urząd i Za-
^ biniecz, dziedziczne Alexego mar-
•• szałka i jego krewnych, obdarza
temi samemi swobodami, jakie-
mi cieszy się i nżywa wieś ich
*' Służewo — w ncinku — 356 —
357.
1488. 3 pażdzier. Kazimierz Jagiel-
lończyk kr. pol. mianaje Stani:
sława Pieniążka z Witowie sta-
rostę sanockiego, hetmanem swym
nadwornym po zgonie Szczęsne-
go z Paniowa, kasztelana lwów. —
w całości — 265—266.
ł.3jn^ilfi04. Darowiznę zamku Pieskowa
ł&*!ol«j v< Skała uczynioną przez Ludwika
króla Piotrowi Szafrańcowi, a
JlMą 111/ przez Władysława III kr. pol.
potwierdzoną, Alexander kr. Pio-
trowi Szafrańcowi, podkomorze-
(»iiiioJ»oqKinu nadwor. i staroście korczyń-
skiemn, anów potwierdza — w u-
'Bi^k sot) cinku, w tłómaczenin polskiem —
-oą' 108.
•912^' 1605. Alexandra kr. na mostowe w Se-
tiió v^ ceminie, Piotrowi Szafrańcowi,
-el ł mi., kasztelanowi wiślic. dany — w wy-
-«99jiiw ,tnajątku, wtłómaczenin polskiem —
,«»>'■ 108—109.
9ar 1518. 25 lutego. Masymilian I ces.
ni; dla zasług Wawrzyńca Miedzi-
-^i leskiego, proboszcza wileń. ro-
-Aioil^w .!( dżinom Myszkowskich, Bielaw-
ij^oiwwoiS skich, Miedzileskich , Dzierz-
-ifliffl&£ w kowskich, Niemierowiczów i Sci-
-41101 4i' ' tów hełm w herbie ich Jastrzę-
•boq
-oi£
rs»c
ił 00 I
;.^tbo ^y biec zmieniając na inny, pozwa-
^^■i>2v\ ^ la jednego z pomienionych ro-
iff ^ne' dżin kreowania i pasowania na
u;.'?iiH • rycerza — w całości — 167 — 169.
^•'1524. 26 grudnia. Mikołaj proboszcz
tamow. i wojnie, kantor sandom.
■■■^<nt>ihu,.i kan. krak., i Szczęsny wojski
'i/\^fi-łsf<,<. bełski, bracia rodzeni z Zamo-
ścia^ darują Janowi Sarnickiemn
wójtostwo w Tworiczowie — w u-
chiku — 259—260.
i • 1527. 30 września. Karol V ces. na-
i > .\6Liq daje rodzinie Tęczyńskich tytuł
-9iiii.c cjj -hrabiów imperii -i--w całości —
net w i"/lÓ—12. ^•'»^
1528. Zygmunt I kr. pol. dobra po
zmarłym bezpotomnie Obermun-
cie stolniku [chełmskim i sumę,
■il¥.Qi i którą miał zapisaną na wsi ^\on-
n ii// 0*1* ce w powiecie krasnostawskim,
o(.£b ,ł daruje Szczęsnemu z Zamościa
wy (O/f wojskiemu bełskiemu — w u-
oś)ioq cinku — 259. ■o;iKi^)
'>!i>iaf^531. Zygmunt I kr. pol. ustanawia
o\viViJ ? dwa jarmarki rokrocznie w świę-
to Nawiedzenia i Narodzenia N.
M. P. w mieście Zerniki, dzie-
.ra-j .1 I>(!K:dzicznem Marcina Zemickiego,
i ,rl9irf-i odbywać się mające — w wy-
jtofiłot.y jątkn — 639.
oit.Jn(l534. 7 kwiet. Wilhelm de Syracusis
sjMq wikary gener. zakonu Franciszka-
- (\tq V <]•>,. nów w Ziemi Świętej, Kiliana
.£8—08 z Latoszyna mianuje rycerzem
.foq .iA .yuhożogrobskim i do wszystkich
-JbJ iwonoj odpustów przypuszcza — w ca-
uboi i ^ia łości — 134. - ;'
.t^■U-4641. 15 marca. Zygmunt L dając po-
.l.)q .TA Zwolenie Stanisławowi Czernemu
-ooisbij. udania się do Ziemi Świętej, po-
i»'j^xbo: rucza dobra przez niego w te-
5£iw J nucie trzymane, w zarząd na czas
-ai fibiA M.jego nieobecności Wawrzyńcowi
(ilcV — i Myszkowskiemu, kasztelanowi są-
deckiemu, i Sewerynowi Bona-
iA .%isK ? rowi, kasztelanowi bieckiemu —
(;gii[8fiy w całości — 310 — 311.
i^v/8 £1546. 3 lutego. Zygmunt I kr. pol.
-mą df>ewl> potwierdza przyjęcie do herbu
( Gryf Stanisława wójta ze wsi
IHbl. poli. Skorowidz do herbdw rycerstwa polskiego. B. Paprockiego.
It
ICYIII
SKOROWIDZ DO HERBÓW
cwsoq {
-01 dOYUi
aa «in.»?W(
.luobf:
ijai?>i2{
1557.
— isdolaa
oq Bfdob
•nVl658.
,0^:1561.
1564
-O'
oiii . . 1566.
-oq ,i.9j
-ot w
nn;i571.
aO({ .li i
ud^nf ob
id w dS Ali
Skrziszowa, mającego się odtąd
nasuwać Skrziszowskim, przez
Jana Mieleckiego, kasztelana wi-
ślic. i Mikołaja Lowczowskiego
uczynione — w całości — 137 —
138.
Stolica apostolska potwierdza
tytuł hrabiów rodzinie Rozrażew-
skich h. Doliwa — w ncinku -
238.
I stycznia. Zygmunt Aug. kr.
pol. Trojana i Prospera Prowan-
nów szlachtę włoską przypuszcza
w Polsce do indygenatu, zmie-
niając ich herb rodzinny w ten
sposób, iż go umieszcza na pier-
siach orła jednogłownego — w ca-
łości — 596—598.
Zygmunt Aug. kr. pol. dla 19sto
letnich zasług Trojana Prowan-
ny na urzędzie sekretarza, daje
mu wieś Łętkowice, w woje w.
krakow. pow. proszow. położo-
ną, i sumę na niej dwa tysiące
złotych feudaUs donationis titulo
perpełue et in aevum — wucin-
ku — 598—599.
II kwietnia. Ferdynand I. ces.
dla zasług domu Tęczyńskich, a
szczególniej Andrzeja kasztelana
krakow., jemu i jego potomkom
do herl)U nadanego im przez
Karola V ces., nowe ozdoby przy-
daje — w całości — 80 — 83.
6 lutego. Zygmunt Ang. kr. pol.
daje świadectwo Szymonowi Lat-
kowskiemu pochodzenia i rodu
szlacheckiego — w całości — 469.
19 maja. Zygmunt Aug. kr. pol.
Dominikowi Alameni, dziedzico-
wi na Gawronowie pochodzące-
mu ze szlachty florenckiej, wraz
z jego potomstwem udziela in-
dygenatu — w całości — 749 -
750.
15 marca. Zygmunt Aug. kr.
pol. wyliczając znaczne zasługi
Konrada Krupki sekretarza swe-
go, położone w poselstwach pru-
skiem i tureckiem, które spra-
6^ ?f»f
■«fTI 0§9Z
wował Piotr Zborowski wojewo-
da krakowski, pozwala mu sta-
cyi w klasztorach wągro wieki m
i trzemeszeńskim — w ucinku-->
W. 962.
1572. 24 kwietnia. Zygmunt Aug. kr.
pol. dając świadectwo pochodze-
nia z przodków szlacheckiego
rodu Stanisławowi Zawackiemn
Picus zwanemu, dla jego wiel-
kich zasług położonych w zawo-
dzie naukowym, zmienia herb jego
rodzinny Rogale w herb Tarczą
Herkulesa zwany. _ Przywilej
ten Stefan Batory kr. pol. na
sejmie warszawskim d. 3 marca
1578 r. potwierdza — w całości —
657—663.
1574. 4 maja. Henryka kr. pol. dany
Janowi hr. z Tęczyna na pod-
komorstwo wiel. kor. — w cało-
ści — 91—93.
1575. 23 września. Emanuel Filibert
ks. sabaudzki, mistrz zakonu ś.
Maurycego i Łazarza, dla mę-
stwa i zasług położonych w bi-
twach z niewiernymi Prokopa
Pieniążka, przyjmuje go i poli-
cja do członków wspomnianego
zakonu rycerskiego — w całości
509 — 611.
1575. 2 listop. Grzegorz XIII pap.
mianuje Macieja Kłodzińskiego
archidyakona żmndzkiego, pro-
tonotaryuszem stolicy apostolskiej
— w całości — 423.
1577. 2 kwiet. Rudolf II ces. Augu-
styna Ajchingiera dla zasług po-
łożonych ku domowi cesarskie-
mu i państwu, wraz z jego bra-
ćmi stryjecznymi Zybuldem i Je-
rzym i ich potomstwem, włącza-
jąc w liczbę szlachty imperium^
na znak swej łaski robi pewne
przydatki do ich herbu rodzin-
nego — w całości — 752 — 754.
(1578). Stefan Bat. kr. pol. wylicza-
jąc zasługi Prospera Prowanny
.i starosty będzińskiego w admini-
^-t^^/>>L ńr> strowania żup krakowskich, mift-
ftjlfwhlfj
o^^iiaoią^^ d .ujoiifialoą «iprt«i93'^ wodiod ob abmątośH .tioą 44tt
RYCERSTWA POLSKIEGO.
xcix
ta^e go inpmkiem wspomnia-
nych żap, zabezpieczając ma pe-
wne dochody z tychże — w u-
-of > '^^ einkn - 699—600.
•"W 1679. 22 lutego. Stefan Bat. kr. pol.
•^'w na mocy przywileju Bolesława
<^' ks. pol. datowanym w Dłusku
1270 r., Stanisławowi Rozraże-
wskiemu kasztelanowi rogozió-
skiemn ijego rodzinie, przyznaje
tytuł hrabiów na Rozrażewie i
w tym nadal utrzymuje — w ca-
łości — 238—239.
1680. 1 stycz. Stefan Batory kr. pol.
.ifc- Walentego Wąsowicza dla nie-
ustraszonego męstwa, jakie oka-
zał w podpaleniu zamku poło-
ckiego, przez co zmusił nieprzy-
jaciół do poddania się, wlicza-
jąc do szlachty polskiej obdarza
herbem Połota, a nazwisko jego
rodzinne zmienia na Połotyński —
w wyjątku — 884—886.
.re>J680. Stefan Bat. kr. pol. Kaspra Wie-
hAO .M loch swego harcerza, dla męstwa
n?ł rj. okazanego w szturmie pod Wiel-
kiemi Łukami nobilitując, zmienia
jego nazwisko rodzinne na Wiel-
kołncki i potwierdza przyjęcie
go do herbu Jelita przez Jana
Zamojskiego kanc. i hetm. kor. —
w wyjątku — 279-280.
1581. 12 lutego. Stefan Bat. kr. pol.
przywraca Stanisława Latkow-
skiego do wszystkich preroga-
tyw stanu szlacheckiego, z któ-
1^) rych się ojciec jego wyzuł do-
birowolnie przez zamieszkanie
w mieście Pabianice — w całości
470—471.
1681. 22 lutego. Stefan Bat. kr. pol.
nadaje indygenat Łukaszowi Ser-
nemu rotmistrzowi i jego po-
tomstwu, potwierdzając przypu-
. -«ir. .^ : szczenię go do herbu Jelita przez
-«W i)o ,ir Jana Zamojskiego kanc. i hetm.
wiel. kor. w wyjątku— 271— 273.
1681. 20 maja. Firlej o wie do herbu
fiwego rodzinnego Lewart, przyj-
mują KJ7>jsziQfąTriciasza sekre-
A-H
-W
yj&Ui^ 4Uj tarza królew. i jego potomstwo —
■i-^fihlH^/tf! w całości — 498.
LtlT ;i 1681. We wrześniu. Stanisławowi Pa-
chołowieckiemu towarzysze broni
dają świadectwo jego męstwa
w szturmie pod Pskowem oka-
.tT^. ?"■ zanego, zalecając go królowi i
Janowi Zamojskiemu hetm. wieL
kor. — w całości — 278—279.
1681. 10 września. Stefan Bat kr. pol.
Stanisławowi Pachołowieckiemu
pisarzowi kancelaryi król., dla
wielkiego męstwa okazanego
w szturmie pod Pskowem, nadaje
herb zwany Pskowczyk — w wy-
jątku — 275—278.
1581. 20 listopada. Stefan Batory kr.
i ł.i.,. pol. Walentego Lapczyńskieg^
drukarza, dla męstwa okazanego
pod Gdańskiem i w wojnie mo-
,:: .liiiuii M skiewskiej, wraz z jego potom-
.^OS .SOS stwem podnosi do zaszczytu szla-
.TIS .2^^ chectwa, potwierdzając przyjęcie
'tto i go do herbu Jelita przez Jana
Zamojskiego kanc. i hetm. wiel.
kor. — w wyjątku — 281—282.
1581. 21 listopada. Stefan Bat. kr. pol.
potwierdza przypuszczenie do
herbu Jelita przez Jana Zamoj-
skiego kanc. i hetm. wiel. kor,
• Kj .(Bpi Chrzysztofa Bernarda Szydłow-
skiego, pisarza skarbu nadwor
nego — w wyjątku — 273—275.
1581. 21 listopada. Stefan Bat. kr.
pol. Krzysztofa Stefanowicza pi-
sarka skarbowego, dla męstwa
okazywanego w expedycyi mo-
skiewskiej szczególniej podPsko-
E^ic. ~ wem, policzając do szlachty pol-
skiej, obdarza nazwiskiem Ple-
szkowski i herbem Pogonią zwać
się mającym— w ucinku — 887.
(158.) Stefan Bat. kr. pol. wynagra-
dzając zasługi wojenne Prokopa
Pieniążka, kawalera jerozolim-
.iJ^K X' skiego i rotmistrza jazdy, kon-
feruje mu starostwo kieskie (wen-
deńskie) z zamkiem Rumberg i
bitełi\ folwarkiem Dzieżbin — w uciq-
ku — 514.
fffOZ
SKOROWIDZ DO HERBÓW
— o h iś682. Stefan Bat. kr. pol. dla znacz-
nych zasług Jana Pudłowskiego
-B*I łwo/^Błsekretarza swego, do jego herbu
iaoi ' rodzinnego Kościeszy robi nowe
6'sf^ przydatki — w ncinku — 391 —
-Ł-Au IV 392.
f r7/oil582. 7 listopada. Stefan Bat. kr. pol.
.biw .<nł9iJ Piotrowi Frank swemu geome-
.GTS — 8^^ trze nadaje indygenat, potwier-
,ifnj 1^ dzając przypuszczenie go do her-
bu Jelita przez Jana Zamojskie-
go kanc. i hetm. wiel. kor. —
o?i<)nr.«fii(o w wyjątku — 282 — 283.
'PsAŁANTA h Prus bisk. poznań. 218. 362.
626.
PsAESCY h. Abdank 227.
-= h. Jastrzębiec 182. W. 930.
Psary w. w wojew. brzesko-kujaw. po w.
-. ■ przedeckim 361.
-oots^ w. 62.
Psków (Piesków — Plescomd) M. stołecz.
ksa t. n. w Moskwie 6. 202. 262.
9fO' 272. 274. 276. 278. 281. 312. 317.
r>ai.u . d. r. 354. 438. 512—514. 514. 616.
.Idłw M 527. 537. 612. 648. 669. 711. 817.
'■"" ' 840. 846. 858. 877. 887.
PsKOWCZYK herb 275. 276—277. 669.
PeoNKOwiE (Pszonkowie) h. Janina 316 —
317.
.loi .1 Piotr 44. 316. 902.
Pffłfe^tłowA W. W wojew. sandom. pow.
pilżnień. 489.
PsTROKOŃscY h. Paparona 572.
PsuccY h. Grabią 719.
P;SUCiN w. w wojew. mazowiec. 17* m- od
Nasielska 719.
Pszczyńscy h. Leszczyc 290.
Ptaczkowie h. Równia z odmianą 668.
Puchała Dobiesław h. Wieniawa 532—633.
770.
= herb. 443.
PuciATOwiE h. Kłodyeńskich 863.
nT^sn h. Syrokomla 858.
frrn^m Fedor (Frydrych) 650. 868.
Pucko (Pw«fcMm — Putzig) M. nad odnogą
pucką w wojew. pomór. 192. 320.
a9w)&. 806.
PirckoWiE b. Godzemba 362.
PuczNiów (?) w. do klasztoru sulejowskie-
go należąca 217.
Pudłowscy h. Eo&ciesza 391—392.
PuKARzowscY h. Śrzeuiawa W. 963.
PuKLATECCY h. Pomlan 638.
Pułtusk (Pulłopia) M. nad Narwią w wo-
jew. mazowiec. 2^^ m. od Makowa
41. 183. 216. 235. 287. 294. 323.
359. 416. 424 t. r. 626. 634. 570.
'..<;(.>. 594. 621. 624. 706. d. r. 876.
PuNiKiEwscY h. Lubicz 439.
= h. Rogala 664.
Puszcz Bartel (Bartłomiej) radź. krak.
w 1660 i 1566 r. 898. 899. d. r.
PuTYWL (Putywel) zamek nad rz. Pskłą
lu.j w księstwie siewier. 18 m. od No-
-si« H wogrodusiewierskiego 157,168. 862.
Rab ŁAWY w. 394.
Rabsztyn (Rabsztyn) zamek pod Olkuszem
w wojew. krakow. 93. 263. 483.
880. 895.
Rachańscy h. Jastrzębiec 179.
Rachelinus, Włoch, bisk. krakow. 891.
Raciąż (Raciążek albo Raciążko) M. nad
Wisłą w wojew. Inowrocław. 42. 66.
562. 769.
Raciborowice w. w wojew. łubel. 288.
Raciborowie h. Jastrzębiec 185.
Racława ż. Klemensa z Klimuntowa ka-
sztelana krakow. 124. 126.
Raczeńscy h. Lubicz 439.
Raczyńscy h. Jastrzębiec W. 931.
= h. Nałęcz 214.
Radeccy h. Drya 640.
= h. Godzemba 362.
Radliccy h. Korab 689. d. r. zob. de Ra-
dlice.
Radlice w. pod Kaliszem 586. 686.
de = h. Korab Jan bisk. krakow.
kanc. kor. 68. 461. 686—586 —
Michał ojciec Jana biskupa krakow.
686— Piotr kaszt 1400 r. 586.
Radlińscy h. Gryf 136.
Radoce (Radocza) w. blisko rz. Skawy
w wojew. krakow. '/* °*' od Wa-
dowic 715.
Radogoscy h. Kożlarogi 267.
Rado GOSZCZ w. w wojew. łęczyc, V4 ™'
^•i^u od M. Łodzi 267.
W^CERSTWA POLSKIEGO.
r&
<o<|Oo (f <de rr gob. Radogoscję; ^^
lADdoowscT h. Ostoja 372. >. '
Radolin M. blisko rz. Noteci w woje w.
.d D' poznań. 287. ,. .,) .d aj-Ji/H
T^f?' z ii: a zob. Piotr Wif^; ,a
Radom M. powiatowe w wojew. sandom.
nad rz. Radomką 813 d. r.
Radomicko w. w wojew. poznań. 1 m. o4
Szmigla 533. i\iji/il
Radomińscy h. Prus 2ry 529. ;f -—
Radomscy h. Brodzie 348.
Radomsko M. powiatowe w wojew. sieradz.
5 m. od Piotrkowa 898. ^ la ta:^
Radoniski Matusz h. swego własnego star.
fili powski 869, _ .\uj^:i
Radońscy h. Jasieńczyk 350. ,j^j;t>
zz h. Łada 425. ',t .« rr-
Radorysz w. w wojew. lubel. łukowskim
pow. 3 m. cd Łąkowa, :-r loiftlsce
porażki Tatarów 549. ,.9 i-fińiff/yi
Radost h. Róża bisk. krakow. 4^— <4o9.
JV1 684. :r , ;.c]
Radostowscy h. Łabędź 570.
Radoszewice w. w wojew. sieradz. 2^/4 m.
od Pajęczna 563. 'ŁiaiaaH
Radoszewscy h. Niezgoda 442.
. = Bokszowie b. Oksza 563.
Radoszkowice M. w wojew. mińskiem 9
.d m. od Mińska 856.
Radowiccy h. Grzymała 619.
Radowice w. w dobrzyńskiej ziemi % m.
- i.^*) .7od Lipna 175. ;
Radsłaj (dziś Radzicz) w. nad rz. Rndna
^•^%u, w wojew. kalis. kasztelanii nakieL
"• 397. ',inJriń»Trt
Radwan herb 353.
.^ = b. Rola, a na drugiem miej sen h.
Radwan (wedłag innych h. Srzenia-
wa) bisk. poznań. 335. d. r. 353.
= hr. kanc. kor. w 1021 r. 3.53.
• = kanc. 1152 i 1153 r. 65. 353.
Badwanowie h. Bończa 603. ■ hlsH
1. = h. Radwan 353.
Radwanowo (zdaje się iż winno być Ra-
dzanów) 182. zob. Radzanów i Ra-
oH r ^'idiaJkB^BCj h. Prawdzie.
z =: & sob. Paweł.
RADTifNO M. przy ujścia Rady do Sann
w wojew. rnskiem ziemi przemys.
812.
U>it<
Radzanów M. przy ujścin Mławki do Wkry
.»i;aX':'rF wojew. płockiem pow. raciążkim
iafo^ił/; 631.
,_ 7f;p «łe =: h. Prawdzie Jakób 1386 r.
^-fo t. zob. Radzanowscy h. Prawdzie.
Radzanowscy h Abdank 226. W. 935.
, ,,;;;, .h. Prawdzie 625. 630-631.
.ćk< >:^:Paweł chor. płoc. 625. zob. i Pa-
weł z Radwanowa — Paweł wda
bełski 1436 r. t. zob. i de Radzanów.
j^ADZEW (winno być Radłów) w. w wojew.
sandom. pow. pilźuień. 546.
Radzewscy h. Łodzią 555. ..,f,gjj
— h. Świerczek 740. •; vi7xaAH
Radziccy h. Nałęcz 214. ?\t,'taS
Radzicz h rb 745. :
Radzie JEWSCY (lepiej Radziejowscy) h. Ju-
nosza 323.
Radziejów (Radziejowo) M powiatowe w wo-
jew. brzesko-kujaw. 42. 101.
Radzików (Radziki Małe i Wielkie) w. w wo-
jew. płoc. ziemi dobrzy ń. 1 m. od
i}\. bo .p.M. Kikół 518. ;,^^ą
' z = a Piotr, przodek rodzin itóy-
wających h. Ogończyk t ,^
Radzekowo w. do staros. Zakroczym, nale-
„, żąca w wojew. mazowiec. 421. r
Radzmików w. w ziemi sandomier. 516.
Radzimin w. w wojew. płockiem 367. d. r.
z n zob. Stybor.
Radzimińscy h. Brodzie 347 — 348.
.Aii-\-A Bartosz czes. warszaw. 348 — Jan
kaszt, warszaw. 347 — Jan rotmistrz
t. — Maciej marsz, u ksks. mazo-
£09rW a^y^^^^' *• — Maciej wda mazowiec.
.0H7 .*• — Stanisław kaszt. _ Zakroczym.
t ÓTc.r r348. 879. r^^ ^bI haH
2= h. Lis 195. f
Radzimowscy h. Dołęga 403. Yi.^^łiLH
Radzinice (Radenica) w. w wojew. ruskiem
ziemi przemys. W. 962.
Radzińscy h. Róża 471.
RADznvLŁŁOwiE ksks. h. Trąby 836 — 838.
W. 963—964. t,jT
Barbara cór. Jerzego kaszt, wileń. zaś).
Imo voło Stanisł. Gastoldowi wdzie
troć. 2o voto Zygmuntowi Augusto-
•ofifHu'' wi kr. pol. 1547, koronowana 1550
tl551r. 309. 824. 838 — Chrzysztof
kaszt trocki podkanc i hetm. pol.
en
o
SKOROWIDZ DO BflRBÓW
lit. 838. 879. d. r. — Hreor Ostjrk
'. 836. W. 964. — Jerzy kardynał,
bisk. wileń. 837. 879 — Mikołaj
podczaszy wiel. ks. lit. 812. 837 —
Mikołaj wda nowogrodz. 838 —
Mikołaj (Czarny) wda wileń. marsz.
., wiel. lit. 756. 837 — Mikołaj (Rudy)
.■''''■ wda wileó. hełm. wiel lit. 648. 825.
838. 854. 879 — Mikołaj (Sierotka)
marsz. wiel. lit. 837 — Olbracht s.
Mikołaja Czarnego t. — Ostykowicz
804. 836. W. 964— Stanisław marsz,
nadwor. lit. 837.
Radzyń (Rbeden) M. w wojew. chełmiń. 733.
Rafał kaszt wiślic. 1468 r. 136.
Rajscy h. Kietlicz 671. *• •' *' ^n\a/^.'
- h. Korab 589. "'' ^t-^' tt .tv.i; ;
— h. Kożlarogi 270. W. 941.
Rajsko w. w wojew. sieradz. 268. W. 939.
Rakobor (?) m. w Inflantach 544.
Rakoszna (Rakoszyn) w. w wojew. krakow.
3 m. od Jędrzejowa 117.
Raków w. w wojew. krakow. "/^ m. od Ję-
drzejowa 190. - •
Rakowscy h. Lubicz 439.'^'^.3«tKW
=: h. Radwan 359.
Rałowice (Ralewice) w. w wojew. sieradz.
462 d. r. ''^>'-\^ w WuJiif >:. ' ;
Rambieszyce (RemWeszyce') W. iit"if6jev^,
sandom. pow. chęcin. 117.
Ramdłt herb 731.
=: Mikołaj, nobilis Rutenus, radź. krak.
* w 1501 r. 896.
Ramułtowie h. Ramułt 731.
Rangneta (Ragnet— Ragnit) M. nad Niem
nem w Prusiech książęcych 780.
Rap Jan obrany radzcą krakow. w 1579 r.
lecz radziectwa nie przyjmuje 889.
Rapoty w. w wojew. rawskiem 710.
Rapsztyński h. Topór Andrzej i Jan zob.
de Tęczyn.
Rastawica rzeka 433. 517. 686. 687. 859.
Raszków w. obecnie m. w wojew. kalis. 142.
Rataje w. w wojew. sandom. pow. wiślic.
VI ^ m. od Pacanowa 257.
Ratiboriensis GalluSf vladarms cracovien.
227.
Ratuo M. nad Prypecią w ziemi chełmskiej
791.
Ratowo w. w okolicach Jędrzejowa, któ-
rej jednak nazwa znikła, lub eopo-
dobnic^sza będzie to w. Raków 117.
zob. Raków.
Ratuld h. Gryf, a na drugiem miejscu h.
Ratułt, co tak być winno, w 1296 r.
li^6. 758. i M KCtokSi
= h. Hołobóg 394. ^ '
Ratułt herb 758. zob. i Szeliga herbi^fAH
Ratułtowie h. Działosza 333 — 334.
=: h Szeliga, a na drągiem miejsca le-
piej h. Ratułt 378. 758. 'tfAft
Ratybor ks. pomór. 122 "^
Rauden opactwo Cystersów wkse racibor.
na Szląsku 4 m. od Ujazdu 120.
Rawa M. stołeczne województwa t n. 212.
912. ^r.^j.<.r^',l
= m. w wojew. lubelskiem 64t. -
Rawice w. w wojew. rawskiem 710.
Rawicz herb 539.
Rawskie województwo 912.
herb województwa t.
Rażek Jan h. Abdank dziekan srzenski 227.
Rdzawa w. w wojew. krakow. 2 m. od W^
śnicza 526. ^
Rebieleńscy h. Lubicz 434.
Reczajscy h. Rogala 655.
Redesz Wielki w. w wojew. brzesko-kujaw.
• " ly^m. od Brześcia 36L
-= w. w wojew. kalis. pow. gnieżnień.
103. ' ■ ■■■'.■: ^ ■■ ■
Redzimińscy h. Lubicz 439.
i Regowscy h. Abdank 225-226. W. 934—
I 935. '^
; Regulis (dej Jan, Mazur, medidnae doctor^
' lector publicus, radź. krak. w 1482 r.
896.
i Rejmar Hieronim rądz. krakow. w 1629 r.
! 897.
I Rejo WIE h. Oksza 564.
i Rekx.ewscy h. Gozdawa 297.
i Relscy h. Ostoja 371.
: Remar Bartosz radź. krakow. w 1542 r. 898.
Rembienie w. w wojew. łęczyc. 1 ^/^ m, od
! Łodzi 268.
i Rembiertów w. 62.
Rembiescy (u Paprockiego Rebiescy i Ro-
biescy, lecz mylnie) 184. W. 930.
Rembowscy h. Ślepo wron 405. :■'-!(■ i <ia^
Replińscy h. Pogonią 727. '
Reszczyńscy h. Rawicz 646.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
cm
Retka w. 855.
R£Wix {Rev€łia) M. stołeczne w Estonii 648,
Reżan M. nad Oką w kse t n. 8 m. od
P^easławia 852. ,.; i,- ,
RęBiEWscY h. Rogala 6&iir.ir^^^^]f
Rędzina N. h. Łada scholas. warszaw, knch-
mistrz królowej Anny 424.
Rimab Walenty radź. krak. w 1582 r. 899.
Robactwo w Prusiech 39.
RoB£BT h. Ciołek arcybisk. gnieźnień. 456.
457. 472. 592.
=? alias Ropeeiua b. Korab bisk. VfTąi
cław. później krakow. 286. 351. 469.
... 677. 584—585.
Roch herb zob. Kolumna.
Roczniki (Annales) klasztoru szczerzyckie-
11 go — wyjątek z tychże W. 951 —
952.
RODECCY h. Jastrzębiec 184. W. 9^. ,
ROGACZEWO W. 466. .,^7; ,; ! jt iii
Rogala Daszko wda mazq|fic|c. l^SOf,,^^
=: herb t. ^ ,^ y, .. i*^!
= Jan kaszt, włocław. (inowrocław.)
1402 r. 653—654.
— Jan wda warszaw, (mazowiec.) 1466 r.
654.
— Piotr star. bobrownicki 1340 r. 653.
=: Pomścibor kaszt. star. ciechanow. i
prasznie. w 1240 r. t
Rogalińscy h. Rogala 654.
RoGALOwiE h. Rogala 663.
RoGASCY h. Nałęcz 214.
feoGÓw w. w wojew. rawskiem 710,
de = h. Saszór Olbieg t — N. (Olbieg)
syn poprzedzającego kaszt rawski
t — zob. Rogowscy h. Saszór.
= w. 333. 766. ;.;^-i
de = h. Działosza Hincza kaszta siB'
radź. 1260 r. (tak) 333 — Hincza
kaszt. Sieradz, i podskar. kor. 1467 r.
19X5 -^* przedtem kaszt rosper. 333. 795.
Rogowscy h. Jastrzębiec 185.
= Pielszowie h. Nabram 694.
= h. Saszór 710—711. zob. i de Rogów.
Rogoźnik w. nad Dunajcem w wojew. krak.
po w. szczerzyć. 124.
RoGOŹNiscY h. Abdank 226.
Rogoźno (Roggenhausen) M. obecnie w.
w wojew. chełmiń. 1*/^ m. od Gru-
Oziądu 776. ,,, ^j,,^, ., ,^,^,„: „,
RoGuscY h. Abdank 226. ,;
RoHozowiB h. Śrzeniawa 857,,. ^,łj •
Rokiccy h. Rawicz 540. d. r. i _ ^i
=z h. Rogala 663.
RoKiTNiCA W. W wojew. rawskiem 2%m. od
Rawy 540.
= w. w wojew. roskiem ,-zi^BQii pne-
mys. 682. Ji^n}]
Rokitniccy h. Prawdzie 631. -
RoKOSOwiE h. Ostoja 370. W. 944. .\,,,jj
RoKOszowiE h. swego własnego W. 944., ^
RoKoszowscY h. Glaubicz 673. ^
RoKOTOwscY h. Prus Iszy 528.
RoKszYCCY h. Pobóg 233.
Rolą Benedykt hr. h. Rola w 1230 r. 335.
= herb t
=. Mikołaj h. Kola podkom. inowrocław.
w 1451 r. t
Roman ks. włodzimier. potem halicki (zgi-
n^ pod Zawichostem w 1205 r.) 31.
448. 902. 909.
■=. s. Daniela kr. ruskiego 448. .....^i
= wda wołoski oddaje hołd Władysłąt
wowi Jagielle kr. pol. 769. j
Romanowscy h. Bończa 604.
RoMATOwscY h. Drogomier 739.
RoMiszowiCE w. w wojew. Sieradz. 268 d.
r. W. 939 d. r. 941.
z = h. Koźlarogi Dyonizy cześ. sie-
.jlKii .T. wdz. w 1342 r. 268. W. 939 —
I^(-Jaku8z 268 — Mikołaj s. Jakusza
w 1425 r. t — Piotr t i W. 939.
940 — Z a sław s. Jakusza w 1425 r.
268. zob. Romiszowscy h. Koźlarogi.
RoMiszowscY h. Koźlarogi 268 - 269. W.
939—941. zob. z Romiszowic
RoMOCCY h. Ślepo wron 412. ^ v/:iiAasofl * *
RoMOSzów w. 397. ... .f
Ropczyce m. w wojew. sandom. po w. pil-
źnieó. 36. 198—199.
RościSŁAW hr. star, płocki w 1238 r. 592.
R0ŚCISZEW8CY h. Junosza 324 jj^^
RościszowiE h. Lis 849.
RosocHACCY h. Prus 3ci 530. ,j')
RosPERSCY h. Nabram 693.
RosPRZA M. nad Luciążną w wojew. sieradz.
35. 415. .,i^ ^
RossowiE h. Gozdawa 297. , j.
RosTKÓw (Rostkowo) w. w wojew. mazo*
af'VM^'\V4l A .ui<a
■ 'fH. .M«l
(itv
'Mófiótrtt)z f)Ó iiEBBdw
wiec. ziemi ciechanow. y^ m: od
Prasnysza 414. 415 w. r. '
de =: h. Dąbrowa Bogata w 1247 ti
415 — Przybysław wda mazowiec.
bo .ni ^ 1246 r. 414. — zob. Kostkowie
i Rostkowscy h. Dąbrowa.
RosTKOwscY h. Dąbrowa 414 — 415. zob.
Kostkowie i de Rostków.
=: h. Pnieinia 444.
RosTWOROwsCY b. Nałęcz 214.
Roszkowscy h. Ogończyk 522.
Roszkowski Jan h. Łodii^ia^ kaszt przemę-
cki 654. ''■' ;!' ^'^'^■•^'>'iv'.
RoszoccY h. Zadora 636. '
RoszoczYCE (Rasocice) w. nad Wisłą w wo-
jew. i pow. krakow. 636.
RoTHK (tak) Frąc radź. krakow. w 1521 r.
897.
RoTOWscY h. Trzaska 343.
Rów m. na Podolu później Bar zwane 564.
zob. Bar.
RÓWNIA herb 668.
RÓŻA (Poraj) herb 455.
RożAN (Rożyn) nad rz. Ciecierów w wojew*
kijów. 831.
Różanka Stanisław dr. medyc. radź. krak
w 1570 r. 899.
RoŻEMBARSCY h. Jastrzębicc 185.
RozENRERKOwiE h. Róża 456.
Rożnów w. nad Dunajcem w wojew. krak.
17-2 m. od Czechowa 131. 581.
Rożnowscy h. Gryf 131—133.
•■> — h. Jastrzębiec 185. W. 930.
•Vp: h. Nowina 313.
^^* h. Ogończyk 522.
— h. Taczała 732.
RozRAŻEW W. W wojew. kalis. V/^ m. od
Krotoszyna 238. 239. 646.
'"1 •% = a h. Doliwa Bosnon comes 238.
239 — Swentomir, s. Bosnowa,
w 1270 r. t. — zob. Rozrażewscy.
RozRAŻEWscY hrabiowie h. Doliwa 238 —
240.
Chrzysztof star. łęczyc. 239—240 — ^
Hieronim prób. płoc. później bisk.
kujaw. 239 d. r. 321. 879 — Jan
8. Stanisława a brat Hieronima 239.
d. r. — Stanisław kaszt, rogoziń.
"0«*«^ 238. 239. d. r. — N. podkom. po-
znań. 240. — zob. z Rozrażewa.
Rozwadowscy h. Rogala 664. 'i
RożYŃscY ksks. h. swego własnego 836. '
Bogdan hetm. niżowych Kozaków 1631
835 — Kierk s. Michajła 835 —
Michajło t. — Mikołaj s. Michajła ti
RpiŃscY h. Radwan 860. / Ai\a,^a
Rpiszów (podobno Orpiszewo) w. w wojew.
kalis. 1 m. od Raszkowa 142. '^
RuBOTYCZE (Rybotycze) m. nad rz. Wiar
w wojew. ruskiem ziemi przemys.
325. 696.
Ruda w. stolica niegdyś ziemi rudzkiej,
wieluńską później zwanej Vs dQ* o^
Wielunia 125. 344. 396. 606. W. 962.
=: Dębowska 297. -
Rudawa w. nad rz. t. n. 199.- f i^i/.\oi>il
=: w. w wojew. krakow. ł ttl^ od Pł-
sar 204. ''^^'^'
RuDGERzowiE h. Rogala 663. ' " ' H
RuDGiER h. Wieniawa bisk. włocław. 53^.
RuDGiESzowiE h. Radwan 357.
Rudnica w. w wojew. poznań. 208.
Rudniccy h. Lis 191.
= h. Nałęcz 214. .......
— h. Strzemię 304?»«^ ^^''^ a*^ ~
Rudno w. w wojew. lubelskiem 547.
Rudolf kantor krakow. w 1231 r. 557.
RuDOWscY h. Prus 2ry 629.
RuDziEŃscY h. Prus 3ci 630. i
= h. Zaręba 678. viuao<jH
Rudzińscy h. Rawicz 649. '^
RujNO (Rujeo) zamek w Inflantach b m.tĄ
północ od Wolmaru 868. '""
RuMBERG (Rumbork) zamek w Inflantach
514. 544.
RuMiEJOwscY h.,Wczele 642.
RuPNiEwscY h. Śrzeniawa 205.
RuRYK ks. ruski 447. 'i .« ^ »ł*
Ruscy książęta 447—448.'-;^ -^bfit
RusiANowiE h. Nałęcz 21'fei* -^**'*^
Rusiec w. w wojew. mazowiećyźiemi czer-
skiej 356. 357. d. r. '
de ■=. h. Radwan Alexy marsz. Bole-
sława ks. mazowiec. 356 — Pawdt
brat Alexego i Ziemaka 357 -^
Ziemak podkom. Zakroczym t —
zob. Uchańscy.
Rusieccy h. Rawicz 648. m^:)w'o4
rr h. Róża 466. '^
RusiEŃscY h. Rola 336:^ '> ««ł»<s«li
RYCERSTWA POLSKIEGO.
cv
RusmowscY h. Godzemba 362.
Ruskie województwo 907.
herb województwa t.
Ruslaus comes h. Abdank 217.
RusoccY h. Korab 589.
Russa M. 855.
Ruszczą w. w wojew. krak. 2 m. od Kra-
kowa 34. 123. 129. 130. w. r. l3l.
309.
zny b. Gryf zob. Klemens — Wierzbicta.
Rutki w. 288.
Rutkowscy h. Bończa 604.
Rybiecki W^awrzyniec de Radomskie, radź.
krakow. w 1546 r. 898.
Rybieńscy h. Korzbok 723.
Rybińscy h. Radwan 359.
Gotard kaszt. Sochaczew. 353.
Rybna w. do staros. przedeckiego należąca
w wojew. brzesko-kujaw 99.
"zz w. 353. >'»'Ar'.
Rybscy h. Grzymała 618.
Rycharscy h. Dołęga 403.
Rychłowscy h. Jastrzębiec 181. 186.
Rychtee Wojciech radź. krakow. w 1555 r.
.,'' .iii 898.
Ryczgórski Sawicz Jan h. Sulima chor.
wołkowyski 858.
Ryczywół 568. sibuA
Rydzeńscy h. Wierzbna 742. '/
Rydzyński Jan ginie pod Chojnicami 805.
Ryga M. stołeczne Inflant nad rz. Dżwiną
40. 655. 824. 877. d. r.
Ryglice w. w wojew. sandom. pow. pil-
źnień. 302.
Rykowscy h. Leliwa 489.
Ryscha (Ryksa) ż. Miecz. II kr. pols. (za-
ślubiona 1013 t 1063 r.) 19. 20.
Ryksa cór. Przemysława kr. pols. (zaślu-
biona lo voło Wacławowi IV kr.
czeskiemu w 1300 r. 2o voło Ru-
dolfov>i marg. austryac.) 39. 40.
= i. Przemysława kr. pols. (zaślubiona
1285 r.) 397.
Rylowie h. Wieniawa 860.
Rymanów M. w wojew. rusk. ziemi sanoc.
387. W. 946.
Rymer Chrzysztof kuśnierz i postrzygacz
radź. krak. w 1670 r. 899.
Rymińscy h. Pobóg 858.
Rymund ks. lit potem czerniec 763.
Rynaczewscy h. Prawdzie 628.
Rynko WIE h. Korczak 691.
Rypin (Ripinum) M. nad Rypinicą w ziemi
dobrzyń. 906.
Rysieńscy h. Leszczyc 290.
Ryterski Piotr ochmistrz dzieci Władysła-
wa Jagiełły kr. pols. 791.
Rytwiańscy h. Jastrzębiec zob. Zborowscy.
Rytwiany w. nad rz. Czarna w wojew.
sandom. y, m. od Staszowa 139.
142. d. r. 144. 146. 198. W. h29.
Rzeczyca m. w wojew. łęczyc. 568.
= w. w wojew. lubel. 430.
RzEGNOwo w. w wojew. kalis. pow. gnie-
źnień. 103.
RzEGNOwscY h. Wczele 642.
RzEGÓw (Rzgów) M. nad Nerem w wojew.
Sieradz. 465.
Rzemień w. w wojew. sandom. pow. pil-
źnieó. 129. 486.
Rzepki w. 248.
RzEPLiN w. w wojew. krak. 1 m. od Ska-
ły 550.
RzESZEWSCY h. Rola 337.
Rzeszów (Bessovia) M. nad Wisłokiem w wo-
jew. rusk. ziemi przemys. 240. d.r.
301. 368. 812.
Rzeszowscy h. Doliwa 240 — 241.
— , h. Półkozic 248.
Jan arcybisk. lwów. 240. 248 — Jan
bisk. krak. 238. 240. 248. 801. 802.
a i/ i- 809 — Jan kan. krak. przedtem
star. korczyń. w 1467 r. 248.
= h. Wąż 365.
Rzeżeńscy h. Janina 317 — 318.
= h. Kościesza 392.
Rzeżusno 314
RzucHÓw w. w wojew. łęczyc, nad Wartą
397.
RzucHOwscY h. Łabędź 670.
:p h. Oksza 565.
i\Hi: .♦ ■
Sabatka (Sabacz) zamek na wyspie rs.
Sawy w Serwii 326. 810.
Sabinkowie h. Glaubicz 674.
Sadkowscy h. Rola 337.
Sadleńscy h. Kiecznja 330.
Sadłocha Kasper h. Korczak, schol. war-
szaw, kanc. i sekr. kr. Anny 690.
BibL pols. Skorowid* do herWw rycergtw* polskiego B. Paprockiego.
14
CVI
SKOROWIDZ DO HERBÓW
Sadłowie h. Śrzeniawa 205. -'" ' ^ > a ^ y ' ?
Sadowscy h. Drogomier 739.
== h. Nałęcz 214.
Sakmar (iSrtwiana— Szathmar Nemethi albo
Sathmar — Szathmarium — Nemethi)
^'ł' twierdza na wyspie rzeki Samofe'z
w Węgrzech 6. 250.
Salamon Mikołaj Wałbram radź. krakow.
w 1470 r. 896.
>^ Piotr radź. krak. w 1479 r. 896.
>i*^= Stanisław radź. krak. w 1529 r. 897.
Saler (de) Pesko radź. krak. w 1363 r.
892.
Salomeą (S) cór. Leszka Białego i Grzy-
misławy ks. ruskiej, zaśłubiona Ko-
lomanowi królewiczowi węgiersk.
t 1269 r. 32. 37. 460. 500.
— cór. Swatopełka ks. pomór, a ź. Ze-
'i«j .f momysła ks. sieradz. i łęczyc. 122.
Saława herb 698.
Samara rz. wpadająca do Dniepru naprze
ciwko Końskiego Ostroga 157.
Sambor Jaxyc ks. pomór, (od 1177 — 1207 r.)
119. 121. 445. ixr..MxH
• "=: s. Mszczuja ks. pomór. 122. --'^^T
Sambor (Samborz — Samboria) M. stołeczne
ekonomii t. n. nad Dniestrem w wo-
jew. rusk. 69. 435. 503. 604. t. r.
729. 811.
Samboreccy h. Rawicz 546 — 547.
Samkowie h. Lubicz 439.
Samostrzele w. w kasztelanii nakiel. wo-
jew. kalis. 1% m. od Nakła 397.
Samoszyce w. w wojew. krak. 189. —
Samprochowie h. Róża 471. K i ;!!
Samson herb 706.
Sancel (Suncel) zamek w Inflantach 7. m.
■»<':»(>/ ' od Rygi 554.
Sandecka ziemia 916.
herb ziemi t
Sandecz (Sądecz Nowy, Sandecia) M. pow.
w wojew. krak. 313. 316. 359. 386.
526. 821. 916.
herb M. 916.
zz Stary M. przy ujściu Popradu do Du-
najca w wojew. krak. ly, m. od
Nowego Sącza* odległe 38. 39.
Sando podkom. krakow. śwd. na przyw.
£e;, ; w 1252 i 1253 r. 124. 130.,^;^^^
Sando wda sandom. śwd. ta przyw. w 1-052 r.
124. 1
Sandomierskie wojew. 902.
herb województwa 902. i< jH
SANDoanERZ (Sandomiria) M. nad Wisłą
stołeczne wojewa. t. n. 33. d. r. 36.
44. 143. d. r. 144. 310. 323. d. r.
411. 465. 500. d. r. 791. 804. 821.
902—903.
herb M. 903.
Sanguszkowie ksks. h. Pogonią lit. 829—
831.
Dymitr 146. 449. 829 — Fedor star.
wlodymir. marsz, wołyń. 829 — Ro-
man wda bracław. hetm. nadw. lit.
649. 825. 829 — 831 — Roman s.
Romana wdy 831. 879.
Saniawscy h. Junosza 324. '"/'I
Sankowscy h. Krzywda 442.
Sanocka ziemia 914.
Sanok (Sanocum) M. nad Sanem stołeczne
ziemi t. n. w wojew. rusk. 43. 294.
298. 665. 789.
z r:^ a zob. Grzegorz. u ii nń
Sanspów (Sąspów) w. w wojew. krak. %
m. od Skały 461. iÓJ>xo/ii
Sapiehowie h. Lis 847—849.
Andrzej s. Pawła 847-849. 861 —
N. (Andrzej) brat Lwa, poborca or-
szań. 849 — Bogdan dzierżawca
miński 847 - Bogdan kaszt, brze-
sko-lit. t. — Jan wda podlas. 849 —
Jan wda witep. 847 — N. (Lew)
pis. lit. 849 — Mikołaj wda miński
847 — Mikołaj s. Jana wdy podlas.
849 — Paweł wda nowogrodz. 847 —
Sunigal kaszt. troo. * nrzodek domu
847. M>.viT
Sapieny w. w wojew. sandom. pow. opo-
czyń. 245.
Saporowscy h. Korczak 691.
Saporowski h. Junosza 320.
rr N. pacholę Stefana Batorego 181.
Sarbice w. w wojew. sandom. pow. chę-
cin. 244.
Sarniccy h. Ślepowron 412
Sarnicki Jan w 1524 r. 259.
Sarnki w. na Pokuciu 542.
Sarnów w. w ziemi dobrzyń. 615. 622. 'liA*.
Sarnowscy h. Ślepowron 412. ' ^^^
>jłM)ł3oiq«^. fl o^dufolo^ Affteiwcł w6dt9if ob )ibiw<noi8 .łlo^i Jrf^^i
RYCERSTWA POLSKIEGO.
CVII
Sas herb 695. ,. (,^, :i^>>Avi'^ -
Saszor herb 710. '.»: /ów M\lf
Saszowscy h. Saszor ^11,
« Sadl Zbylut z Lukni hr. h. Topór śwd. na
przyw. 966 r. 62.^ ,. ..,../...k,ik:
Sawiccy h= Lubicz W. 949. -m»
I^ĄDO wda sandomier. w 1361 r. (? pewnie
1351 r.) 727. zob. Sando.
S4D0 wójt w Tęczynie w 1319 r. 66 — 67.
Sądowa w. nad rzeką Nyz 574.
Sądzyńscy h. Jastrzębiec 183.
Śbrorssyce (Zborczyee) w. w wojew. krak.
2 m. od Gdowa 300.
ScHASZK Yańko śwd. na przyw. w 1406 r.
305.
ScHiLiNG Erazm radź. krak. w 1539 r. 897.
. = Fryderyk „ „ „ 1490 „ 896.
= Jan „ „ „ 1534 „ 897.
I — Jerzy „ „ „ 1551 „
t 1568 r. 898.
=: Just radź. krak. w 1540 r. t.
- . - Mikołaj „ „ „ 1509 „ 897.
ScHiLTKRA Jerzy pis. Justa Deciusa radź.
krak. w 1582 r. 899.
ScHOLWicz Mikołaj radź. krak. w 1444 r. 895.
ScHONWENSCHELT Hans komtur gdański 1410r.
783.
ScHUCHCZYN (Szczucin) w. nad rz. Wisłą
tihl w wojew. sandoni. pow. pilznień.
,:n- -nr ';i257.
ScHYYOR komtur z Osterody 1431 r. 787.
SciBOR h. Jastrzębiec wda łęczyc, i jego
liczne potomstwo 149.
■=. z Sitańca pogromca Tatarów u Sko-
kówek 259. zob. Stihorius - Stybor.
SciciEŃscY h. Rola 337.
SciEK ks. ruski 447.
Ścierscy h. Leliwa 489.
ScREPSEYO viUa 465.
Scytowie h. Jastrzębiec 168. 174. 856.
Sebieńscy h. Biberstein 652.
Secygniewscy h. Kożlarogi l66.
Seczemin m. w wojew. sandom. pow. chęcin.
108. d. r.
Seczymińscy h. Dąbrowa 415.
Segrowscy h. Junosza 324.
Seuga Hinkon star. oświecim. 1406 r. 305.
Selim II ces. turecki (od 1566 do 1674r.)
428. 825—826. d. r.
Selscy h. Lubicz 439. ,^^3,^ j
Sepichowscy 240. , . . > .,
Seraphin Mikołaj radź. krak. w 1436 r.'J;
żupnik żup. krak. 895,,,^ * '^
Serebczyscy h. Korczak 692,, 'v'/ • " ■-^i"
Sernow^e h. Kożlarogi z odmianą 27*1 — 273.
Setaegius de Suhin h. Topór sęd. nadw.
Wład. ks. ,łęcxyc. w 1287 r. 68.
Seweryn zwany Zydek kaznodzieja z za-
konu ś. Dominika 502.
Sędy wój h. Nałęcz s. Jana wdy kraki yv 1283 r.
209. ./ ':
rr h. Nałęcz s. Tomasza ksżilna poznań.
w 1293 r. 209.
zob. Sędziwój. ., !'^!
Sędzińscy h. Prawdzie z odmianą 632."^"^
Sędziszów m. w wojew. sandomier. pow.
pilznień. 141. 258.
de — zob. Paweł — Piotr .Koszczon.
Sędziszowice w. w wojew. krak. pow. pro-
szow. 301.
Sędziwój Jiaeres de Jabłonna h. Topór pin-
c&rna (cześnik) crac. 1382. a. 70.
= comes de Sieciecbowice h. Topór 105.
— de Subin h. Topór wda kalis. star.
krak. 67-68. 70. 108.
zob. Sędy wój. m^^t^mH^
Sękowscy h. Prawdzie 632. ^ ' .
SiARNOwo w. w wojew. brzesko-kujaw. W.
962.
SiB Piotr h. Rawicz 550. f>j.}
Siebenejcher drukarz radź. krak. f 1582 r.
899. ,: ^'
SiECHON łowczy łęczyc, św^. na przy w.
w 1248 r. 465. "
SiECHowo M. w wojew. krak. pow. bieckim
202. W. 962.
Sieciech h. Topór wda krak. w 999 r. 59.
62. 114.
rr h. Topór wda krak. w 1094 r. 24.
25. 64. 577.
Sieciechów m. nad Wisłą w wojew. sandom.
pow. radom. 32. 59. 62. 63. 93. 225.
344. 500. 648. 688. 690. 828. W.
'934.
de 1= zob. Lacza. ^||^
S1ECIECHOWICE 98. 105. 126. *-
de r: comes zob. Nawój — Sędziwój —
Żegota.
SiECiŃscY h. Rogala 654—655. zob. i Kra-
ąoim^ siccy h. Rogala, j^^ -^
<h-\ ;;rii'
CVIII
SKOROWIDZ DO HERBÓW
Sieczkowscy h. Ogończyk 623. ,, ;' • ' ^^
Siedlce w. 62. '^ '""^'«^^"
Siedlec (Sielec) w. w woje w. kalis V/^ m.
, od Żnina 632.
= w. w wojew. krak. Va Da* od Ko-
ziehgłówl89. V /';.,,'"
Siedleccy h. Grzymała 618.* '*'' ''
=r h. Rawicz 648.
N. pogromca Tatarów u Radorysza
649.
Siedlecki Wawrzyniec śwd. na przyw.
w 1467 r. 639.
SiEKiERzowiE h. swego własnego 868.
SiEKLiccY li. Trzaska 342. zob. z Siekluki.
SiEKLUCCY łi. Kuszaba 634.
SiEKLUKA (Sieklówka) W. W wojew. sandom,
pow. pilżnieó. 1 m. od Jasła 108.
232.
z = i Jakób h. Trzaska kaszt, woj-
nie, i star. biecki w 1504 i 1505 r.
"' t 1512 r. 108. 109. 342. zob. Sie-
kliccy h. Trzaska.
Sielec 890.
SiELNiccY h. Doliwa 241.
- h. Kożlarogi 270. W. 941.
SiEMASZKOWiE łi. Łabędź 851. _
Siemianowscy h. Grzymała 617. '-^^aW*
SiEMiECHOWscY łi. Osmoróg 340.
SiEMiENiowo w. w wojew. brzesko -kuj a w.
361.
SiEMiKOwicE W. W wojew. Sieradz. 1 74 m.
od Pajęczna 563. d. r.
S1EMIĘTKOW8CY h. Jastrzębiec 184.
SiEMioNowicowiE h. swcgo własncgo 869.
SiEMioTowiE h. Łabędź 851. '*"*.Mk
SiEMUSzEWSCY h. Stary koń 111.
Sieniawa M. nad Ikawą w wojew. podols.
876.
SiENuwscY li. Leliwa 487 — 488.
/^^yk^ojD. 8. Hieronima wdy rusk. 487 —
Alexander brat Mik. wdy msk. 478.
488 — Hieronim wda rusk. 487 —
Jadwiga z Tarłów wojewodzina rusk.
ż. Hieronima 96—97. 487 — Jan s.
Mik. wdy rusk. 487. 488 — Marcin
* s. Prokopa stolnika rusk. 488 —
Mikołaj kaszt, kamieniec, hetm. pol.
kor. 488. 822. 824. 875— Mikołaj
wda bełski dalej ruski 487 — Pro-
kop, stoi. rusk. 487. 488 — Prokop
i!
s. Prokopa stoi. rusk. 488 — Rafa!
8. Mik. wdy rusk. 487. 488. 869. ''
SiENiccY h. Bończa 603,' ^-'-^ •« y:j«wos8a8
= h. Krzywda 442. '^ ^ "•'"'^ '"«
SiENiEŃscY h. Dębno 386—387. W. 946 -
947.
Andrzej wzięty w niewolą pod Warnąi
1444 r. 801 — Andrzej W. 946 —
Andrzej s. Jana ksztlna balic. 387— ^
Chrystof s. Jana ksztlna żarnowi-
W. '947 — Dawid s. Jana 386. W.
946 — Demetrynsz (Dymitr) prób.
szkalmier. kan. gnieżn. i krak. 386.
615 — Fredrus s. Stanisł. 386 —
Jakób bisk. włocław. następnie krak.
nakoniec arcybisk. gnieżn. 107. 385.
515. 526. W. 940. 945 — Jakób s.
Jana ksztlna żarnów. W. 947 —
Jakób 8. Wiktorzyna 387 — Jan
kaszt, balic, potem arcybisk. lwów.
387. 602 — Jan kaszt, halic. 387.
W. 946 — Jan kaszt, małogos. W.
946 — Jan kaszt, żarnów. 386. 387.
873. 879. W. 946-947— Jan wda
ruski (mylnie, raczej kaszt, lwów.)
• ■ 386 — Jan na Gołogórach 386 —
. , Jan 8. Andrzeja W. 946 — Jan s.
Jana ksztlna żarnów. W. 947 —
Jan s. Jana wdy rusk. 386 — Jan
s. Stan. 386 — Jan s. Wiktorzyna
387 -- Mikołaj podkom. sanoc. 387.
W. 946 — Mikołaj s. Jana ksztlna
halic. 387 — Sebastyan s. Stanisł.
Gęby 386 — Stanisław 387. W.
946 — Stanisław Gęba 386 — Sta-
nisław s. Jana ksztlna halic. 387 —
Stanisław s. Jana 386 — Stanisław
s. Jana wdy rusk, t. — Stanisław
s. Stanisława Gęby t. — Stanisław
s. Wiktorzyna 387 — Wiktorzyn
kaszt, małogos. t. — Wiktorzyn s.
Andrzeja W. 946 — Wiktorzyn s.
Wiktorzyna t. — Wiktorzyn s. Wi-
ktorzyna ksztlna 387 — Zbigniew
t. i W. 946 — Zbigniew kaszt, sa-
noc. t. — Zbigniew s. Jana wdy
rusk. 886 — 387 — zob. Oleśniccy
b. Dębno.
SiENiEw ks. ruski 447.
SiENiuTOwiE h. swego własnego 862.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
cix
Sienno m. w woje w. sandom. po w. radom.
109. 238. 385. W. 946.
z = a zob. Sienieńscy.
SiENNów w. w wojew. nisk. ziemi przemycr,
218. 688. i^r-
de n Sleoko kaszt. lwów. w 1436 ł
1438 r. 21. S. 688. zob. Sienno wscy.
SiENNOwscY h. Korczak 688. zob. de Sienr-
nów. <
Sieradz (Siradia) M. stół. wojewa. t. n. 35.
248. 416. 802. 904.
** herb M. 904. ^i:*"* ** >'*' r/:i»HWo'i-ł.ir;
Sieradzkie wojew. 904 *' wotułł'*
•** herb województwa t. -i^ ^ ^b
Sierakowscy Tocbmanowie b. Dołęga 403.
= h Ogończyk 522.
Jan kaszt, kalis. 522 — Jan wda łę-
czyc. 522. 879. .
Sierkowie h. Lnbicz 438. "»*» \aji'<-
SiERMOscY h. Brodzie 348. "vii,*I.
Sieroszewscy h. Nabram 694^ '' łj^Ał/
Sierpc (Siepercia) M. pow. w wojew. płoc.
nad rz. Sierpienicą 615. 622. w. r.
Sierpscy h. Prawdzie 622.
Sierść (podobno Siercza) w. w wojew. krak.
% m. od Wieliczki 736.
Siestrzewitowscy h. Leszezyc 290.
Siewierskie kso do biskupów krak. nale-
^«4 .w* 4ące, w wojew. krak. na granicy
Szląska 386. 408.
Sikorscy h. Kopaszyna 206. rt aiwAii/.^.ł^".
Silhanowie h. Kotwic 2ry 714. " ■';':»3«'A'ł^
SiLNICA w. 241. 1 AAMtAt.
Siłą wielką ciała mężowie obdarzeni 183.
194. 245. 293. 322. 348. 354. 392.
"'«'' 403. 422. 429. 473. d. r. 514. 548.
616. 629. d. r. 663. 862. W. 930.
935. 953.
SiNDRA Jan radź. krak. w 1442 r. 895.
SiMCCY h. Tarnawa 576.
SiROMSCY h. Slepowron 412. "Ht-.jr,
Siwoklęski w. 547. - ' ■ ■
Skabajewscy h. Jastrzębiec 173.
Skalnik w. w wojew. krak. pow. bieckim.
202. W. 962.
de =: zob. Stogniew.
JSkała m. w wojew. krak. 3 m. od Krak. 37.
Skarbieńscy h. Ogończyk 524.
Skarbimierz h. Abdank wda krak. w 1106 r.
217.
Skarbimierz (Szkalmierz — Scarbimiria) m.
w wojew. krak. 3 m. od Krakowa 33.
592.
z = a N. (Stanisław) mistrz i profes.
itajtłi; w akad. krak. kan. krak. bisk.
' ''^ ' ' płoc. 592.
Skarbkowie h. Abdank 216—218.
Jan poseł do Henryka V. ces. 217.
220 — Jan w 1186 r. 217 — Jan
na Szarańczukach 518 — Michał
uAoiiU ojciec Lamperta bis. krak. 216 —
Michał w 1114 r. 217— Piotr 218—
Piotr s. Jana na Szarańcznkach
218 — Rafał f 1583 r. 218 — N.
fififn -f gubernat. ziemi lwów. w 1436 r.
. .' 210. 218 — N. pojmał Kazim. ks.
siczecińskiego w bitwie pod Tan-
nenbergiem 788.
Sk.\rszewo 346. '''
Skarszewscy h. Leszczyc 286. zob. z Skar-
szowa.
Skarszów (Skarszewo) w. w wojew. kalis.
286.
■tl n.% — a h. Leszczyc Adam kaszt, kalis.
(Aiiaa 1380 r. 286 — Jakób kan. krak.
decretorum doctor 1252 r. 286 —
Imisławhr. 286— Piotr kaszt, gnieźn.
1400 r. 286. — zob. Skarszewscy.
Skarzeszów (Skarzyszów) m. w wojew.
sandom. pow. radom. 120.
Skarzewscy h. Radwan 359.
Skarżyński archid. dobrzy u. kan. warszaw,
kaznodzieja i spowiednik kr. Anny
422. ' •* "<•! 'Oiii-..
Skaszowscy h. Grabią 719. > f.»'- -f-joffs^
Skąsino w. w wojew. brzesko-knjaw. W. 962.
Skępscy h. Doliwa 241.
Skidzińscy h. Kietlicz 671. ' ta I
Skiergiełło s. Olgierda ks. trocki, potem
w. ks. lit. 764. 765. 766.
Skinderowie h. Srzeniawa 857-
Sklobi (Sdobi) w. w wojew. sandom. pow.
radom. 616. ' ."^h-^^i
Skłotowscy h. Dołęga 403.
Skoccy h. Nowina 313.
Skoczewscy h. Bończa 604.
Skokówki w. w ziemi chełra. na posadzie
.(.•ii.#'- której wzniósł Jan Zamojski kanc.
i hetm. wiel. kor. M. Nowym Za-
mościem zwane 259. d. r. 260. 262.
CI
SKOROWroZ DO HERBÓW
?T.' y
Skokowscy h. Bończa 604. f. i w
Skórki w. w wojew. kalis. % m. od Zer-
nik 308.
Skórko wscY h. Kożlarogi 270. W. 941.
Skorosche w. w wojew. mazowiec. ziemi
czerskiej, której jednak nazwa zni-
kła 357. .„
Skoroszewscy h. Abdank 227. < (i^t
N. 227. W. 935. u>iŁ:
Skorowie h. Abdank 218. ^:i^. rh
Mikołaj kaszt, kalis. 218 — Mikołaj
515.
Skorustkowige w. 124. Ttoi^i
Skorutowie łi. Korczak 690. ' •
Skorzew (S korze wo) w. w wojew poznań.
.«.; 1% m. od Poznania W. 218.
oj; de rz zob. Pietrzyk.
Skotniccy łi. Bogorya 245.
Marcin kaszt, zawicliojski w 1504 r.
.; 243.
= h. Rola 337. ^^
— h. Róża 471.
= łi. Śrzeniawa 205.
Skotniki w. w wojew. krak. w okolicacłi Ję-
drzejowa której nazwa dziś znikła
117.
=z w. w wojew. sandom 244.':!
Skowiescy h. Rawicz 550.
Skowrodki w. 1 m. od Konstantynowa na
Podolu — miejsce porażki Tata-
rów 438.
Skowrodlno w. 120.
Skromowscy łi. Rogala C63.
Skroniów w. 120.
Skropkowicz Grzegorz bakałarz pr. kan. 769.
Skrzetuscy h. Jastrzębiec 184. W. 930.
Skrzydlna w. z zameczkiem w wojew. krak.
1 m. od Szczerzyca 333. 378. 507.
508. 758 d. r.
Skrzynno m. w wojew. sandom. por. radom.
116. 327. 515. 566.
z = a h. Łabędź Bożyw<y 515 —
Piotr hr. zob. Piotr.
Skrzypieńscy h. Ogończyk 522.
Skrzyszów w. 137.
Skrzyszowsgy (Krzyszewscy) h. Gryf i37 —
138.
Skuba szewc, przodek rodziny Abdanków216.
Skulas w. 62.
Skulimowscy h. Leszczyc 290.
Skulimowscy h. Lubicz 439.
Skulscy h. Korab 589.
=: h Rogala 655.
^KUPiEŃscY h. Belina 430.
Slachcińscy h. Nowina 313.
9LACHCZ1ŃSKI Marcin filozof i poeta 769.
Ślankowie h. Nieczuja 330.
Śleńscy h. Wieniawa 535.
Śleporodowie h. swego własnego 869
Ślepowron (Korwin) herb 404. 405.
Ślepowrońscy b. Ślepowron 412.
Ślepowrony w. w wojew. mazow. pp^^. Cie-
chanów. 405. i \ « ( / łi 1 1 '<
de = h. Ślepowron Wartysław marsz.
Konrada ks. mazowiec. w 1224 r.
405 — Wiawrzęta hetm. wojska Kon-
rada ks. mazowiec. 405 d. r.
Śleszyńscy h. Doliwa 242.
Śledź dr. dekretów, kapelan Władysława
Jagiełły kr. W. 951.
Śliwniccy h. Korab 689. 590.
Ślizyn w. 62.
Ślubiccy h. Prus Iszy 528.
= h. Rola 337.
Słubice w. w wojew. raw. I74 m. od 0-
smolina 527.
Słabkowscy h. Łodzią 555.
Słaboszowie h. Wieniawa 635.
N. o którego mieszczany krakow. ści-
nano 820.
Słankowie h. Tarnawa 576.
Sławeccy h. Jastrzębiec 184.
Sławek Tomasz radź. krak. w 1579 r. 899.
Sławiczyn (Sławęcin) w. w wojew. łęczyc.
397.
Sławków m. w wojew. krak. kse siewier-
skiem 188. 685.
Sławkowscy h. Radwan 359.
Sławnik ojciec ś. Wojciecha arcybisk. gnieżn.
456.
Sławoszewscy h. Godzemba 362.
Sławscy h. Mora 726.
Słończewscy h. Kościesza 392.
Słonim (Sloninum) M. nad Szczarą w wo-
jew. nowogrodz. 764. 839.
Słoński Gabryel h. Ostoja radź. krakow.
w 1573 r. 899.
Słopa zob. Człopa.
Słostowscy h. Piława 383.
Słowacki (Slovałius) Piotr medyo. dr. 768.
RYCERSTWA POLSKIBOO.
c^t
Słowikowscy h. Suchekownaty 612.
Słuccy Burnakowie h. Dołęga 403.
Słdccy ksks. h. Pogonią lit idący od Wło-
dzimierza Ołgierdowego syna 827—
828.
Alexander*8. Jeraego 114. 828 — Je-
.fiS8 .i'-' j-j^y g. Siemidna 828 — Jerzy s.
Jerzego 114. 828— Michaił s. G
oijbwjf lelka 827—828— Olelko (Alexan-
der) 764. 827 — Siemion s. Oleika
827 — 828 — Siemion s. Siemiona
.0^^ ro}€28— Siemion 8. Jerzego 114. 828.
Słuck M. w wojew. nowogrodz. 448. 828.
Słumowscy (właściwie Słomowscy) h. Ab-
dank 224.
SŁt^A w. 546. 646. w. r.
Słupcz (Słupsk-Stolpe) M. nad rz. Stolpe
w Pomeranii 14 m od Grdańsba 671.
^Słupia m. pod Ły8ą górą w wojew. i po w.
sandom. 77 1,' -■ p.ff^^^n^^
•feupów 482. .w'v.: w ff .rr jor/zow*-* >H
Słupscy h. Leszc»vc 290."^'^^>l3rffe'^l'
- h. Topc^r 103. ' ' ri^t/oy^i,^
Służewo m. w wojew. inowrocław. 309.
' "'I ^"682. d. r.
uiiodojf r= a h. Snliraa Jan kaszt, brzeski
w 1475 r. 582 — Waśko chor.
7f "^ Tio: brzeski 582— zob. Służę wscy h. Su-
lima.
z: w. w wojew. mazowiec. 1 m. od War-
szawy 356. 357.
de — h. Radwan Franciszek 357 —
i£W hi Jan t — Mikołaj t— Michał t. — zob.
' Słnżewscy h. Radwan. >.'
'jfeuŻEfWSCY h. Radwan 359. zo4u z Słuie
wa w. ^q ~
= h. Sulima 582.
'• Jan wda brzeski star. konin. 309. 582.
>' '-' i zob. z Słnżewa m.
Służkowscy b. Janosza 325.
SłIjŻowieccy h. Dołęga 403. rTiiH
= h. Łada 424.
SŁtJżowscY h. Łodzią 555.
Smagów "W. w wojew. Sandora, pow. radom.
516.
Smarzewice nad rz. Pilicą 321.
Smarzewo w. 586.
Smarzewscy h. Prawdzie 630.
Smarzowa w. w wojew. sandom. pow. pil-
zuień. 680.
Smarzowice (Smarrdzowice) w. w woj«w.
kalia. 1 m. od Skały 461.
Smeltyn (Smilten) zamek w Inflantach 4
m. od Wolmarn 738.
Smerzeńscy h. Grzymała 616.
Smielowscy h. Leszczyc. 290.
Śmietanko WIE h. Korczak 690.
Śmigiel M. w wojew. poznań. 1 m. od Ko-
ściana 533.
Śmigielscy h. Łodzią 554. - iu-^m^r:
Smitkowscy b. Prawdzie 631. "
Smogorzewscy h. 'Łodzią 555. '^<
Smogorzów (Smogra) w. pierwotna stolica
biskupów Smogorzewskich (wrocła-
wskich) V, m. od Namiesławu 601.
Smoleńsk M. stół. wojew. t. n. nad Dnie-
->^ prem 794. 811. 816. 819. 841—842.
856. 919. ..>..... . .,. w r-.
herb M. 9iafH4- sdoi^jijS d
Smoleńskie wojewo. 919. •ł''^» aw/.\;<>(-'.
herb wojewa t. '^^< ^"^
Smolice w. nad ujściem Skawy do- Wisły
w wojew. krak. 126* ...
ii':cstći210. 218. ' .v>iio'>ob) jaxo8
'^ de = zob. Piotr, rtoww
Smolscy h. Jastrzębiec 184' -'-'"•
Smorgonie M. w wojew. wilefi. pów. -082-
miań. 859.
Smoszewscy h. Lubicz 439.
=: h. Ostoja 372.-- .....o..;
— h. Topór 103. ^ «sv.w5 -'.wn
Śniattń M. nad Prutem wwojew.rusk. 789.
Śnicznice w. w wojew. pomór. 121.
Śnieghowscy h. Bełty 730. ^i \um_un
Śnieg o nieawykłej porze 825 cP.'^r.
Snochowice w. w wojew. sandom. pow.
cbęeiA. 244.
Snopków w. w wojew. lubel. % m. od Lu-
blina 547. -I'-''-
Snopkowscy h. Rawicz 547. ^-^nP,
SoBiEJUSCY (Słarozrzebscy) h. Dołęga 401 —
402.
Maciej poległ pod Mohaczem 401 —
402 — Marcin zginął pod Gutsta-
dem 401—402— Wojciech f 1528 r.
ojciec biskupa 401 — Wojciech bisk.
przemys. 326. 401 — N. s. Wojcie-
cha 401.
Sobiekórscy h. Róża 468. . ^ _
;ioil .ri :r
CXII
SKOROWIDZ DO HERBÓW
SoBiESCY h. Janina 317.
Marek. chor. nadw. 93. 317. 834 —
Wojciech brat Marka 317,
SoBiESiERSCY h, Roża 468.
Sobiesław podkanc. krak. w 1253 r. 130.
— podsęd. Sieradz, przed r. 1409. 267.
SoBiESzczAŃscY h. Rogala 664. /,.>., ,.».'
SoBiNY 474. tt junnuf'.
Sobkowie h. Brochwicz 721.
SoBNOK zamek na Węgrzech, pod którym
pogromieni Turcy 326. ^^.-NowiTKr.
SoBOCCY h. Doliwa 240., . -fA^noiiouP,
=. h. Korab 589. 40(n8)-W(>xiioo()Mr'.
Socha Abram h. Zagroba wda płbć.'w 1399 r.
440.
SocHACzów M. stół. ziemi t. n. nad rz.
Bzurą w wojew. raw. .187. 364.
Socho WIE b. Bończa 604. O /AŚ
zz h. Zagroba 440. " ' '
SoczAWA (Suczawa) M. stół. Mołdawii nad
rz. Suczawą 817*-łiow ui^u
Sojczów 459. ' :f v/ A >\ I' 1/'^
SojECCY h. Grzymała 618. W. 960.
Sokal (Socalia, Socalum) M. nad Bugiem
w wojew. bełs. 328. 494. 495. 621— ;
622. 665. 821. 863.,.l A ijr.iuwci I
gk>KOLA herb 345. V. iizr.o ^o^^5? '
- 345.
de = h. Sokola Msłigneus comes za
Leszka Czarnego 345 — Pomstibo-
rius comes w 1256 r. 345.
SoKOLNiccY h, Jastrzębiec 184. W. 930.
Sokolniki 208.
Sokół M. w wojew. połoc. 5. 110. 128.
133. 176—179. 227. 511. 832. 859.
.fn 876. 882.
=: wierny sługa Tęczy ńskiego Andrzeja
80. jMowfe
Sokołowie h. Gozdawa 297.
Sokołowo w. w wojew. mazow. blisko rz.
- 1 Narew. 2 m. od Pułtuska 323.
n w. w wojew. płockiem 400.
Sokołowscy h. Gozdawa 859.
Stanisław S. T. i O. P. Dr. prób. ś.
•t^ Floryana na Kleparzu, kaznodzieja
>!»! , kr. Stefana 297. 422. 768.
M ^i3f' potem Pieruccy zwani h. Korab 589.
- h. Pomian 537—538.
— h. Prawdzie 631.
= h. Rola 336.
Sokołowscy h. Trzaska 342. -^woaiwoiS
SoLAJSCY h. Topór 104.
Solec M. nad Wisłą w wojew. sandom.
pow. radom. 99. 721.
Soleccy h. Ostoja 372.
Solikowscy h. Bończa 602.
Dymitr arcybisk. lwów. 387. 602. 826.
SoŁDRSCY h. Łodzią 554.
SoŁOHUBOwiE (Sołłohubowie) h. Prawdzie
857.
Mikołaj rotm. 831. 857.
SoŁOMiERECCY kniaziowic h. Rawicz 850.
SoŁOMiTŃscY h. Korczak 683.
SoŁOwscY h. Gozdawa 296.
SoŁucHOwiE h. Mogiła 867.
SoMPO (Gompo) Włoch bisk. krak. 891.
SoRCOWiE h. Mora 726.
SoŚNiccY h. Trąby 610.
Sosnowica m. w ziemi chełm. 2Va m. od
Parczowa 688.
Sosnowice w. w wojew. krak. 3 m. od
Lanckorony 714 d. r. 715^ ll&3..^
Sosnowscy h. Godzemba 362. >T *d —
.:iM«=. h. Nałęcz. 214. ' "
Hrehor (Grzegorz) kan. chełms. pleb.
iiaon olexowski 689. Iwan Władyka chełm-
:-.ff'! ski 688—689.
SowiMBURG (de) Teodoryk dowódzca 23ej
chorągwi bis. i biskupa chełmiń.
irW \ w bitwie pod Tannenbergiem 1410 r.
777.
Spądowscy h. Ślepowron 412.
Spicymierz m. a raczej w. paraf, nad War-
tą w wojew. Sieradz, y^ m. od U-
niejo#a 35. 244. 415. 480. 519. 566.
= przodek rodzin używających h. Le-
liwa 480.
Spiczyński Jerzy radź. krak. w 1532 r. 897.
Spiesz Michał „ „ „ 151 1 r. 897.
Spinko wie h. Prus Iszy 527. tH
Spitygniew h. Róża wda łęczyc, w 1248 r.
465.
Spitzner Jan radź. krak. w 1381 r. 892.
Spizka ziemia (Terra Scepusiensis) na po-
graniczu Polski i Węgier w górach
Krępackich 409.
Spławie w. w wojew. pomór, w pow. świe-
ckim 487. 488.
de = h. Leliwa Mikołaj nom. bisk.
pozn. 488. zob Spławscy.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
CXIII
Spławscy h. Leliwa 488— zob. de Spławie.
Sprowa w. w woje w. krak. 3'/4 m. od
Wodzisławia 349. 465. 601. w. r.
o:^9i. 502. 603.
( de = h. Odrowąż Barbara ksztlka
krak. 1477. r. 503 — Dobiesław
kaszt przemys. 1462 r. 601 — Eu-
stachy kaszt, radom. 1462 r. potem
sandoD). 501. 603 — Eustachy (0-
stafiej) kaszt, wiślic. 1350 r. 602 —
Jan arcybisk. gnieżn. 465. 501. 603.
/i 582 — Jan arcybisk. lwów. 503 —
Jan sęd. sandom. 503. 714 — Pa-
weł stoi. lwów. 1462 r. 501 — zob.
de Dębno — Końskie Odro wazowie —r.
de Szczekociny— Szydłowiec. i..ii>.
Spytek h. Leliwa wda krak. śwd na przyw.
między 1392 a 1394 r. danym (myl-
nie Paprocki położył 1461) 108.
ł.<?t zob. z Melsztyna Spytek. ,,.,,.
Srkczków 238. .\ -_:
de = zob Jan Biały.
Sboczkowscy h. Topacz 729.
Sboka herb 744.
Srzeda (Środa, Szroda) M. w wojew. pozn.
226. 292. 727. d. r.
Srzemensis Jan prof. teol. w Akad. krak.
. spowied. w kat. krak. 768.
^RZENiAWA herb 196. ...w^i iir:
Srzeniawowie h. Srzeniawa 204.-r/,:;,.-:r,v-
Srzeńscy h. Dołęga 400—401.
Srzeńsk m. nad Mławką w wojew.., płoc.
400-401. 424. jukia&itf.
Stacheroavie h. Ostoja 372. ■'
Staczko złotnik radź. krak. w 1437 r. 895.
Stadniccy h. Srzeniawa 200. 201—203.
Adam s. Stanisł. kasztlna sądec. 203.
d. r. — Andrzej s. Marka t. — Ja-
kób ze Żmigrodu Sumka kaszt sa-
noc. w 1331 r. 201 — Jakób żyją-
cy w 1440 r. 202 — Jan s. Marka
*ix ip iW)3 — Marcin ze Żmigrodu wda
krak. 1286 (?) r. 201 — Marcin s.
Marka 203 — Marek kaszt sądecki
uH bo w 1480 r. 202 — Marek 202. W.
962 — Mikołaj żyjący w 1473 r.
202 — Samuel s. Marka 203 —
Stanisław kaszt sądecki 203. 879.
np 7/890 — Stanisław rot 202 — 203.
833-834 — N. burg. krak. 203.
Stańczowa karczma w parafii bodzanow-
skiej wojew. krak. lYj m. od Wie-
liczki 126.
Stańczyk z Rudy h. Świnki star. wieluń.
w 1186 r. 396.
StANDORÓW w. 197. ':>.!,,<
Staniątki ra. w wojew. krak. 1 m. od Nie-
połomic 113. 124—126.
Stanislaus in Davidov judex leopolien.
1436. a. 210. ,^ ..
Stanisław h. Ciołek 473. .,, f^,^ .. ,:>
— n n ^^^^' pozn. kanc. kor.
znakomity poeta 473. 791. 793. 796.
839.
r= 8. Konrada ks. mazowiec. (f 1523 r.)
81.3. 817. 821.
= (ks. smoleń.) 448.
= kaszt raałogoszcz. w 1368 r. 127.
— pleban w Zemikach śwd. na przyw.
1467 r. 639.
= podcz. krak. śwd. na przyw. 1342 r.
W. 939.
= podrząncy i radź. krak. w 1450 r. 896.
=r z Gulczewa h. Prawdzie bisk. płoc.
620. 621.
= de Kijany w 1462 r. 299. >:.,M^xi<r'.
= z Mojkowic 1439 r. 267. . , >
zn (z Pawłowa h. Pierzchała) bisk. płoc.
,w.;i.;. 106. 229. 294. 692—693.
Gi§ey.\Wojciechowicz z Rzeszowa preben-
; f. ^ „^.dkrz koś. Ś. Jakóba za murami M.
Krak. 1462 r. 301.
= (ś.) z Szczepanowa h. Prns Iszy bisk.
, krak. 22. 36. 63. 64. 140. 187. 188.
5l«iji ^-196. 197. 216-217. 286. 286. 298.
299. 501. 625.
— z Zembocina 1462 r. 299. ., , . i>
Stanisławów M. w wojew. mazow. ziemi
warszaw. 412.
Stanisławscy h. Piława 383. W. 945.
— h. Radwan 359.
— h. Rola 336
— h. Szeliga 379.
Staniszewscy h. Pobóg 235.
Stano Mikołaj radź. krak. w 1514 r. 897.
rr Zygmunt „ „ „ 1473 r. 896.
Stanowe w. w wojew. pomór. 121.
Stanowię h. Gozdawa 295.
Stara WIEŚ w. w wojew. mazow. ziemi czer-
skiej 357. ^a,;. .ji^^^ _
Bibl. pola. Skorowide do herbdw rycerstwa polskiego. B. Paprockiego.
15
CX1V
SKOROWIDZ DO HERBÓW
Starczowscy h. Pnieinia 444. ' -'
Starescy h. Topór 103.
Starkowieccy h. Łodzią .564.
Starodub M. powiat, w wojew. smoleń.
484 d. r. 666. 822. 862. 863.
Starogród w. nad Bugiem w wojew. bełs.
366.
Starobielscy h. Ogończyk 624.
Starozrzebscy h. Dołęga — zob. Sobiejuscy
t. h.
Starozrzeby w. w wojew. płcc. 2% m.
od Raciąża 401.
Starygród {Antiquum Casłrum —Stargard)
M. nad rz. Fersą w wojew. pomór.
776.
Starykoń (Zaprzaniec) herb 106. H3.
Starzą herb zob. Topór
Starzechowice 186. W. 931.
Starzechowscy h. Niecznja 327—328.
Jan wda podoi. 327. 328 — Jan s.
Wojciecha star. wyszogrodz. 328 —
Stanisław podl^om. przemys. 328 —
Wojciech star. wyszogrodz. 328.
833 — Wojciech wda bełs. a przed-
tem takiż kaszt. 327. 328. 842.
Starzescy h. Ostoja 372.
Starzyca M. nad Wołgą w Moskwie w kse
twerskiem 866.
Starzyscy h. Topór dwaj bracia rodzeni
bliźniacy, mężnie sobie poczynają
pod Gdańskiem za kr. Stefana 93.
Staszkowscy h. Bogorya 246.
Staw w. 394.
Stawiscy h. Jastrzębiec 184. W. 930.
Stawisz z Zięblic h. Półkozic kan. krak.
w 1061 r. 64. 247.
Stawscy b. Korczak 692.
Stąp w. w wojew. sandom. gdzieś około
Małogoszczą 244.
Stąpin w. 197.
Stefan I kr. pols. w. ks. lit. i siedmio-
grodz. zob. Batory Stefan.
:= h. Topór arcybisk. gnieźn. 63. 230.
286. 632.
' = h. Pobóg bisk. płoc. 197. 230. 236.
= h. Rola bisk. pozn. 66. 335. 353.
= kan. krak. w r. 1266. 248.
=: z Przegini h. Topór kaszt, krakow.
w 1146 r. 64.
= kaszt sandom. w 1252 r. 124.
■lyiu
Stefan kaszt, sieradz. w 1248 i". 465. 'a8
= h. Pobóg wda krak. w 1146 r. 3(8
120. 231.
= (V) s. Alexandra wdy wołoskiego
sam takiż wda (f przed 1448 r.)
792—793. 794. 796. 803.
= (VI. Wiel.) wda wołos. (f 1604 r.)
807. 808. 809. 810. 811. w. r. 812.
813. d. r.
rr s. Swatopelka h. Lis wdy łęczyc.
190. zob. Słephanus.
Stefanowicz Pleszkowski Krzysztof h. Po-
gonią z odmianą pis. skarba kró-
lew. 887.
Stefanowscy h. Syrokomla 229.
Steltzer Tomasz radź. krak. w 1462 r.
896.
Stemberkowie h. Sternberg 713. zob. de
Sternberg.
Stephanus comes in villa Xiąż 1234 a. 124.
r: haeres de Michów flius Andreae
1370 a. 127.
Stepkugiel Jan radź krak. w 1391 r. 892.
Sterczów w. w wojew. pomór. 121.
Sternberg herb 712. ixa«s
z: (Stemberg) zamek w Morawie pod
Ołomuńcem 712. 713.
de — N. Dr. Teol. kan. krak. 713.
Stępczyńscy h. Doliwa 240.
Stjcpków w. w wojew. lubel. 3 m. od Ra-*
dzyna 612. -^
St:cpkowscy h. Junosza 325. '^*
Stanisław kan. kujaw. 325. 420.
Stiborius Ostojus haeres de (r/eto w 1290 r.
367 — zob. Stybor. ;-
Stobieccy h. Ostoja 371. -
Stobnica m. w wojew. sandom. po w. wi-
ślic. 44. 873.
Stogniew de Skalnik w 1473 r. 202.
= rycerz w 1286 r. 397.
Stogniewowie h. Lubicz 438.
Stojany (Stojance) w. w wojew. rusk. zie-
mi przemys. 680. d. r.
Stojescy h. Janina 318.
Stojeszyn w. w wojew. lubel. 4 m. od Ra-
chowa 318.
Stojewscy h. Dębno 388.
= h. Trąby 609. W. 959.
Stokowscy h. Kożlarogi 269. 270. W. 941.
942.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
cxy
aK
Stolczee Jan radź. krak. w 1442 r. 895.
Stołpin w. nad Sterem na granicy wojew.
rusk. a bełs. W. 946.
Stopin w. w wojew. płoc. 324.
Stopińsct h. Janosza 'ó2Ł ^ ^ ^ ,, , ,
Stpica. w. 62.
Strach ANO wscY h. Śrzeniawa 205.
Strachów w. w wojew. płoc. u Płońska
439. ;.,.;■■
Strachowa w. w wojew. niazow. po w. Cie-
chanów. 405.
Stradomscy h. Prus Iszy 527.
Straszowie h. Odrowąż 516.
Jan burg. krak. 891 — Ibreimbek
516. 825.
Stratlicz (Strzelicz) Mikołaj radź. krak.
w 1397 r. 893.
Strawczyn w. w wqjew. sandom. pow.
chęcin. 550. h,,,,, aj
Strazon comes niagnus de Panigrocz 62.
Strejkow (Stryjków, Stryków) M. nad rz.
Mośeienicą w wojew. łęczyc. 489.
^i^.,z = a b. Leliwa Piotr kaszt inowło-
J>o o cław. w 1457 r. 489. zob. Strejkow-
scy.
Strejkowscy h. Leliwa 489. v«.>v! . ».
Matyasz Preconides kan. żmadz. kro-
nikarz 838. — zob. z Strejkowa.
Strejkowski Mikołaj rot, w 1471 r. 603.
Strkwin (Skrwilna) w. w wojew. płoc. 2*/,
m. na północ Sierpca 324.
Strkwińscy h. Junosza 324.
Strojsana w. 546.
STROLT^eu Srał Gotard radź. krak. w 1422 r,
894.
Stronić w 126.
de r= haeres — zoh. Beda.
Strońscy h. Doliwa 241.
Strop (raczej Roop) zameczek 3 m. od
Kiesi w Inflantach 847.
Strosbork Stholl z Baldenoi komtur bro-
dnicki w 1410 r. 777.
Stróża w. w wojew. sieradz. 563.
= w. 526.
Strożewscy h. Prawdzie 631.
Stróżna w. w wojew. krak. pow. bieckim
301.
Stróżyska w. w wojew. sandom. pod No-
wem Miastem Korczynem 144.
z= 240,
Strumieński h. Kożlarogi autor książki o
kopaniu stawów 270. W. 943.
Strupiechowscy h. Jasieńczyk 350.
Struś Stanisław radź. krak. w J543,ł ,898.
Strusieńscy h. Kuszaba 634. .^r-^tsiusi-
Strusińscy h. Szeliga 379.
Strusiowie h. Korczak 686—687.
Jakób star. chmielnie. 687. 875 — Je-
rzy brat Szczęsnego 686 — Jerzy
star. bracław. i wionicki 687. 875—
Stanisław zabity nad rz. Rastawicą
221. 433. 517. 686—687 — Szczę-
sny brat Jerzego 686. ,.,,. ,^, J^;;,; j^,
Stryjeńscy h. Tarnawa 576. '. T:
Stryjów w. w wojew. krak. 2 m. od Kra-
kowa 130.
Strzałko w w. w wojew. sieradz. pod M.
Radomskiem 281. W. 949.
Strzałko wice w, w wojew. krak. 1 m. od
Wieliczki 300. ,, i. ^i _
Strzałkowscy h. Ostoja 372. -./lia^-ifr',
— h. Półkozic 253. W. 936. '/'oŚTsiłT«
= h. Prawdzie 631.
- h. Róża 468.
Strzało wie h. Kotwic 2ry 714—716.
Jan w 1482 r. 716 — Jan podstar.
krak. t — Jarosz w 1543 r. t —
Jarosz s. Jeronima t. — Jeronim
brat Piotra burgrabiego t. — Jerzy
w 1464 r. t. — Michał star. tyszo-
wiec i kraj czy Zygm. Augu. t. —
Mikołaj w 1478 r. t. — Piotr żyją-
cy w 1419 i 1421 r. 714—716 —
Piotr burg. krak. 716. 890.
Strzebieccy h. Bończa 603.
Strzegi w. w wojew. płoc. 622.
Strzegomia Dobiesław 390.
•=. herb zob. Kościesza.
rz w. w wojew. sandom. 390.
Strzelce w. w wojew. sandom. */« na* od
Sulej owa 217.
■=. w. nad Schodnią w wojew. sandom,
2. m. od Pacanowa 614.
de ~ h. Grzymała Bronisław kaszt
żarnów. 614 — Dobrogost kaszt, wi-
ślic. w 1302 r. t — Domarat sęd.
poznań, w 1242. r. t
Strzelnia w. w wojew. mazowiec pow.
Ciechanów. 435.
ex VI
SKOROWIDZ 00 HERBÓW
»l.
Strzelno M. w wojew. brzeskó-kujaw. V/^
m. od Kruszwicy 667. 663.
Strzemię herb 298.
Strzemieniowie h. Strzemię 303. "* ' ^-^ '
Stzrepieńscy h. Prus Iszj 626. ' " '■"
Dorota matka biska. 626. Prandota
ojciec biska. t. — Tomasz bisk. krak.
podkanc. kor. 526—900.
Strzesisława matka ś. Wojciecha arcybisk.
gnieżn. 466.
Strzesko cze^. (pincerna) Kazim. ks. kujaw.
i łęczyc, w 1248 r. 466.
Strzeszeniowa-Wieś (Siestrzyn) w. w wo-
jew. mazow. ziemi czerskiej 367.
Strzeszewscy h. Lubicz 439.
= h. Pobóg 234.
Strzeszkowice w. w wojew. lubel. 1% m.
od Lublina 602.
Strzeszkowscy h. Bończa 602. ' •
= h. Jastrzębiec W. 930. ''^''''
Strzezimińscy h. Leszczyc 290.
Strzyżów m. w wojew. sandom. pow. pil-
żnicó. 295. 489.
Strzyżowie h. Salawa C99.
Jan sęd. halic. 699 — Jeronim s. Ja-
.liLf.ij na t. — Mikołaj w 1419 r. 715 —
* * Nikodem brat Jana 6i»9.
Strzyżowscy h. Gozdawa 295.
Studziana w. w wojew. rusk. y^ ™' od
Przeworska 481.
=: Woda 654.
Studzieńscy h. Gryf 136.
= h. Prus Iszy 627.
Stumberk herb 746.
Stumberkowie h. Stumberk 746. 'i"*'^*'! '
Stużeńscy h. Jastrzębiec 186. W. 930.
Stybor de Bielsko h. Ostoja bisk. płoc.
367-368.
= de Gościeczyce h. Prus Iszy bisk.
J><r ■'-' płoc. 294. 626. 530.
=' z Radzimina h. Ostoja bisk. płoc.
^.'"-1 367. 621.
= h. Ostoja wda siedmiogrodz. 368. 769.
= „ » za Ludwika kr. pols. i wę-
gier. 368. zob. Stiborius.
Styborz w. 197.
Stymberk (Stangenberg) w. w Pomeranii
'<i w Prusiech 1 m. od Dzierzgonia
(Christburga) 415.
Subin (Szubin) M. w wojew. kalis. 2V, m.
na północ Żnina 67. 68. 93.
de ■=:. zob. Bestrzyk — Sełaegius — Sędzi-
wój — Wojciech.
Sucha w. w woiew. krak. 2 m. od Skały
685. -" '^ /rmrr.
Sucheccy h. Róża 47L - -■ - m«
SucHEKOWNATY herb 611. ■^'
=: w. w wojew. mazowiec. pow. Cie-
chanów. 611.
Suchodolscy h. Abdank 225. W. 934.
Mikołaj rot. i star. wendeń. 226. 847^
848. W. 934. '<
— h. Janina 318.
Jan Żegota 318 — Idzik 802. 805 —
Stanisław chor. lubel. 318*" t^AJłi'8
z= h. Junosza 322. ^ w
=: h. Pobóg 235. '/ KTSDWAata
SucHODÓŁ (dziś podobno Sudoł) w. w wo-
jew. krak. '/, ra- od Działoszyc 123.
405. " - ć5
SucHORABSCY h. Ostoja 370.
SucHORABSKiE (Suchorcczck) w. w kaszte-
lanii nakiel. 2% m. na północ od
Nakła 397.
SuCHORZEWSCY h. Zaręba 678.
SucHOŻEBRSCY h. Radwan 860.
Suchy Rok 807.
Sudoł w. w wojew. krak. % m. od Ję-
drzejowa 117.
SuDowiB h. Pogonią 727.
SuDYSŁAW (ks. pskowski) 448. h^t^
SuLATYCCY h. Sas 697. 8
Sulejów M. nad Pilicą w wojew. sieradjf;
118. 186 197. 217. 560. W. 931.
=: W. nad Wisłą w wojew. i pow. san-
dom. 721.
SuLiGOSTOWscY h. Łabędż 670. '|^
Sulima herb 580. ^
Sulimierscy h. Lubicz 439. i^^iA
SULIMIERZYCE W. 257. ' '"
SuLiMOWiE h. Sulima 581.
Sulimo W8CY h. Dębno 387.
SuLiSŁAW h. Gryf wda krak. 129. 130.
=: 8. Bogusława a synowiec Wincente-
go bisk. krak. 459.
SuLiszEWSCY h. Kościesza 392.
n h. Rawicz 549.
SuLKO kaszt. krak. w 1287 r. 133.
SuLÓw w. w ziemi chełm. 269, '^^ —
V' RYCERSTWA POLSKIEGO.
cxvn
Sułów 299.
de = h. Strzemię Jakób w 1462 r.
299 — zob. Sałowscy.
SUŁACZEWSCY b. Jastrzębicc W. 930.
Sułkowscy b. Łodzią 5ii5.
= h. Sulima 583.
SUŁOWSCY h. Strzemię 303. zob. de Sułów.
Sułtanowie b. Korczak 855. ł^-i
= b. swego własnego 865. jn
SuMEN CSumi) zamek w Tracyi 800. '^•
SuMSKi Boxa łow. sandom. śwd. na przy w.
V danym między r. 1392 a 1394. (u
Paprockiego mylnie 1461.) 108.
SuRDEGA zamek nad rz. Pilicą w wojew.
Sieradz, pow. piotrków. 256.
Suscy h. Nałęcz 215.
=: h. Pomian 558.
SusKRAJEwscY h. Równla 663. '* •
Susza M. w wojew. połoc. 830i''-
SuszcY h. Lubicz 439. u / ^<v/(>k/. i-
SuTKOwscY h. Pobóg 234
77 /.yT/A:i/N
Syatislaus comes b. Drya w 1266 r. 639.
SwAiDOCHER Jan radź. krak. w 1425 r. 894.
SwAMKowsKi Stanisław śwd. na przyw.
z 1467 r. 639.
SwANTOSLAus comes h. Gryf 133. isk^<
SwANTOSŁAw ks. drewlaA. 448. -^Z
SwARACCY h. Rogala 663. ^>>vi/ /'^
S WARNO ks. ruskie 36—37. 639. 905—906.
SwAROCCY h. Prus Iszy 527.
SwARYSZEWSCY b. Nałccz 214. '<"f
SwATOPEŁK ks. kijów. 448.
SwATOPEŁK (Świętopełk) h. Gryf star. po-
mór, (t 1266 lub 1268 r.) 26. 32.
— '"" 34. 121—122.
= h. Lis wda łęczyc, w 1310 r. 190.
SwATOSŁAw ks. ruski 447.
SwEJCHER Stano radź. krak. w 1^6 r. 894.
SwETOSŁAw h. Nowina rycerz za Leszka
Białego 306.
SwigTOPEŁK ks. turowski 448. «ąv/ASJ'.
Świderscy h. Lubicz 439.
Świdnik Mały w. w wojew. lubel. 1 m. od
Lublina 288.
= Wielki w. w wojew. lubel. lVa ™-
od Lublina 288.
SwiDRYGAŁO (Swidrygajłło, na chrzcie wziął
imię Bolesław) s. Olgierda Wgo
^ii^i ks. lit. (t 1452 r.) 765. 770. 791.
'— i t, r. 792. 794. d. r. 803—804.
SwiDRYGiER h. Grzymała bisk. kruszwic.
(później kujaw, zwany) 613. 731.
ŚwiEBOROwscY h. Strzemic 304.
Świecie (Świec, Suecia, Schwetz) M. przy
ujściu Czarny do Wisły w wojew.
pomór. 40. 122. 788. 805.
ŚwiERCZEK herb 740. iforr^'
ŚwiERCzowscY b. Trąby 609. W. 959.
Jan kaszt, wiślic. 609. 818. 819. W,
959_ 1 f.M/ ł*ołi tt\r',
ŚwiERKOwscY h. Grabią 720." f *^<i*<^-
ŚwiERSCY h. Saława 699. - «J("^''
ŚwiESZKOWSCY b. Syrokomla 2^' '*"
ŚwiEŻEWSCY h. Grabią 720.
ŚwiEŻowscY b. Leszczy c 290. ^'*»t\^>
Święciccy h. Jastrzębiec 183—184.
u - =: h. Krzywda z odmianą 442. '*'<*^'^
ŚwicciCE w. 62. ^
CwiĘCiŃSKi h. Godzemba Adam 361.'^'*^'^ '
SwiETA Siekierka (Heiligenbeil) m. nad
Morzem błotnem (Friscbbaflf) w Na-
tangii w Prusiech książęcych 785.
ŚwiicTOKRZYSKA GÓRA zob. Łysa Góra.
ŚwiBTOSŁAW h. Jastrzębiec bisk. pozn. 140.
' 286. 335.
r = (Suełoslaiu) podsęd. sieradz. w 1409 r.
267.
Świetosławice w. w wojew. brzesko-ku-
jaw. W. 962.
ŚwiETOSŁAWSCY b. Rola 336.
ŚwmiANY (Swiniaiy) w. paraf 1'/, m. od
Nowego Miasta w wojew. sandom.
pow. wiślic. 237.
Świnka Adam b. Świnki kan. krak. pis.
: król. 397. 581.
.-ułte Wiersz jego łaciński na pochwałę Za-
wiszy Czarnego w ucinku 581.
rr Jakób kaszt, żarnów, ginie pod Płow-
cami 1331 r. 42.
Świnki herb 396.
ŚwiSTELNiccY h. Sas 697.
ŚwiszczEWSCY h. swego własnego 866. '".
ŚwiszowscY h. Grzymała 619. /o (a\c.
Swoboda herb zob. Gryf. '2''
SwoRSCY b. Leliwa 489. - ^^
Swoszowice w. na Podgórzu w wojew. krak.
1>', m. od Krak. 300.
— w. w wojew. sandom. 1*/, m. od
Szkalmierza 300.
Syczb w. w wojew. krak. 125. ^^Witas^.
GIYHI
SKOROWIDZ DO HERBÓW
Symborscy b. Ślepo wron 412.
Synod łęczycki ,(w »,J188 r. odbyty) 255.
905. .....sHi-
y^;=: przez Henryka Kietlicza arcybisk.
^rf gnieźn. zwołany — uslawy na nim
co do księży 671. i* nioq
Synowcowie b. Starykoń 111.' -*
Sypniowscy h. Kożiarogi 270. W. 942.
Syrokomla herb 228. „,.1
Szachownica herb zob. Wczele. •;
Szadek w. w wojew. krak. 1 m. od Szcze-
rzyca 204.
de zz haeredes zob. Lipscy h. Śrze-
niawa.
SzADOwsKi Stanisław Ślęzak radź. krakow-
w 1570 r. 899.
Szaflary zamek 1 m. od Nowegotarga
w wojew. krak. 334. 758 w. r.
SzAFRAŃcowiE h. Starykoń 106—110.
Andrzej star. lelow. wojski krak. 109
u>{ ^ — 110. 890. d. r. — Chrzysztof
.d8V ; w 1484 r. 109 — Hieronim star.
.l5^o chęcin, sekr. król. 110 — Jan dziek.
^4^t .ti krak. i podkanc. kor. potem kanc.
bisk. włocław. 107. 462. 791. 792—
Tłji^l Jan kaszt, sądecki 106 — Piotr
w 1376 r. 107— Piotr (Mieżwiecki)
piioii Łetm. nad. 109. 110 — Piotr kaszt.
sądecki star. sandom. 110 — Piotr
kaszt. Wiślic. 108. 109 — Piotr pod-
}>,, .f„ kom. krak. 108. 771 — Piotr pod-
.mobni kom.nadw. i star.nowomiejski 108 —
Piotr star. kamieniec. 107. 770 —
.8iq .2' Jt*iotr wda i star. krak. a przdtem
podstol. król. 107 — 108— Stani-
bS fit s^aw podkom. krak. później star.
jk Nowego Miasta Korczyna 109 —
-woł4 ; Stanisław wojski sand. potem kaszt.
biecki i star. lelow. dalej kaszt.
sandom. nakoniec takiż wda 109.
408. 409. 878—879. 890.
SzALEwscY h. Strzemię 303.
SzALOYA (Szalowa) w. w wojew. krak. pow.
bieckim 299.
de =. zob. Jan.
Szalo wscr h. Brochwicz 721.
SzALTCz Mikołaj radź. krak. w 1458 r. 895.
Szalko WICE w. w wojew. pomór. 121,
SzAŁOwscY h. Sulima 583.
Szamotulscy h. Nałęcz 211, ., y^^yg
Andrzej wda pozn. 812. 814 — Bar-
tłomiej bakałarz fil. w 1493 r. 767 —
Dobrogost kaszt. pozn. 210 — Do-
brogost z przydomkiem Mały 208.
209. 210. 647 — Piotr kaszt. pozn.
805 — Wincenty z Pomorzan wda
' •;•! • poan. star. wielkopols. 210 — N.
kaszt, biechow. 211 — zob. z Sza-
motał.
Szamotuły (Samter) M. w wojew. poznań.
4 m. od Poznania 209.
z = h. Nałęcz Andrzej kaszt, między-
rzec, w 1476 r. W. 940 — Dobro-
gost w 1399 r. 209 — Piotr kaszt,
pozn. a przedtem kalis. 210 d. r.
803 — Sędywój Swidwa kaszt, na-
kiel. 210 — Wincenty kaszt mię-
dzyrzec, gubernator rus. w 1436 r.
210. 218. 797 — zob. Szamotulscy.
SzAMOwscY h. Prus Iszy 526—527.
Szarańcza w Polsce 43. 808.
SzARAŃczuKi w. W wojcw. TUsk. zicmi lwów.
218.
SzARLEJ Mikołaj wzięty w niewolę pod
Chojnicami 805.
Szary Floryan w 1354 r. 254. 256. 258.
W. 937.
SzARZEŃscY Sępowie h. Junosza 323.
Jakób s. Joachima 323 — Joachim
podstol. lwów. t. Mikołaj s. Joachi-
ma poeta znakomity f 1581 r. t. —
Wiersz polski przez niego napisany
-oą M o Stanisławie Strusiu zabitym nad
■• rz. Rastawicą 686—687.
Szatki w. w kasztelanii nakiel. wojew.
kalis. VU ro- od Nakla 397.
Szatko YY w. w wojew. sandom. pow. ra-
dom. 62.
SzAwczYCE w. w wojew. krak. w okolicach
Skały 563.
SZAWŁOWICE W. 62.
= w. 500.
Szczawin Mały (Nowy) w. w wojew. raw.
ziemi gostyńskiej 626.
Szczawińscy h. Prawdzie 625 — 626.
Andrzej s. Pawła 625 — Jan s. Pa-
wła t. — Paweł kaszt, łęczyc, och-
mistrz kr. Anny 625. 879 — Paweł
s. Pawła 625 — Piotr cze4. łęczyc,
t — Piotr kaszt, Sochaczew, t. —
RYCERSTWA POLSKIEGO.
cxix
Samuel s. Pawła t. — N. (Szymon)
kaszt, inowłocław. 626.
Szczawińscy h. Topór 104.
Szczebrzeszyn (Scebrestnum) M. nad Wie-
przem w ziemi chełm. 679. 680.
SZCZEKARZEWICE W. 461,
SzczEKARzowicE W. wwojcw. sandoM. 67.
95. 96. 424.
de n: zob. Otta.
SzczEKOCCY h. Kożlarogi 270. W. 941.
Szczekociny M. nad Pilicą w wojew. krak.
107. 202. 601 w. i-. 615 w. r. 616.
de = h. Odrowąż Bartosz 516 — Do-
biesław podstol. sandom. w 1462 r.
601. 615. 795— Henryk star. lubel.
w 1462 r. 501. 516 — Jakób pod-
skar. kor. w 1462 r. 1. 1 — Jan kaszt,
lubel. w 1413 r. i w 1428 r. 107.
615 — zob. Jan de Szczekoczin —
Jan podst. sandom. w 1468 r. 616—
Jan star. lubel. 616. 806 — Paweł
star. Olsztyn, zawich. iłnkow. w 1462 r.
601. 515 — Piotr Woda podkanc.
kor. w 1440 r. i latach następnych
202. 260. 615. 806. 829. zob. Dc-
bieńscy h. Odrowąż.
SZCZEKOCZYNY 702.
Szczepanów w. w krak. wojew. 2'/, m.
od Bochni 64. 526.
K = a zob. Stanisław (ś.)
-= (Szczepanowo) w. w wojew. łęczyc. 217.
Szczepanowce (Stefanowce) M. nad Pru-
tem w Mołdawii 381. 817.
Szczep ANO wscY h. Gryf 136. <*
= h. Kornicz 702.
SzczEPiECCY h. Leliwa 489.
Szczerba Grzegorz piekarz radź. krakow.
w 1647 r. 898.
Szczerbicowie h. Róża 471.
Paweł mieszczanin krak. 471 — N.
(Paweł) pis. lwów. tłómacz praw.
magdebur. sekr. król. 471. 907.
Szczerzec M. nad Szczerką 6 m. od Lwo-
wa w wojew. rusk. ziemi lwów. 302.
Szczęsny Maciej radź. krak. w 1503 r. 896.
SzczoRÓw (Szczurów) w. nad Wisłą w wo-
jew. krak. 1% m. od Wieliczki 130.
Szczuccy h. Pobóg 234. d. r.
= h. Ślepowron 406.
= h. Trzaska 343.
Szczuki 406. 409.
Szczura (Szczury) w. w wojew. kalis. 2'/^
m. od Kalisza 142.
SzczYCiEŃscY h. Abdank 226.
SzczYCiŃscY h. Jezierza 707.
SzczYPiERSCY h. Grabią 720.
SzczYTNiccY h. Belina 430.
Szczytno (Ortelsburg) M. w Galindyi w Pru-
siech książęcych 780.
SzczYTSKi Jan h. Doliwa 238.
SzEBART Jerzy radź. krak. w 1510 r. 897.
SZEBIEŹ 842.
SzECZEMSCY h. Jastrzębiec 183.
SzEiN (de) comes et haeres, komtnr toruński
w 1410 r. 783. ..«a,v.^
Szeliga herb 376. 768. ^*
Szeliga Klemens z Janowic podkom. Sie-
radz, w 1436 r. .841.377.
Szeligi w. w wojew. i po w. sandom. 1 m.
od Kunowa 377. "^
SzELiGOwscY h. Szeliga 379.
Szembek Bartłomiej radź. krak. w 1557
1 1669 r. 898.
SzEPLEWscY h. Ślepowron 412. iyn^:
Szermierze niepospolici 103. 195. 856.
Szerokowscy Wortkowscy h. Lubicz 439.
Szerzeńscy h. Bończa 604.
Szerzyn w. 389. " *
SzEWNO (podobno Sitno) w. w kasztelanii
nakiel. 1% m. od Nakła 397.
SzKAŁOwscY h. Łodzią 566.
SzKŁÓw M. nad Dnieprem w wojew. wi-
tebs. pow. orszań. 845.
Szlachectwa (do) majątek i protekcya
możnego panka już za czasów Pa-
prockiego otwiera drogę ludziom
bez żadnych zasług ku rzeczypospo-
litej polskiej 49.
Szlachta jako dawno jest, a zkąd ma pO'
czątek? 47—49.
Szoltz Jan radź. krak. w 1481 r. 896.
SzoMAŃscY h. Jastrzębiec 182.
SzpiGLER Jan s. Hieronyma radź. krakow.
w 1670 r. 880. 882. 899.
SzPOTOWiE h. Łabędź 850. '^ałaYsg
SzROBSCY h. Sulima 582 — 583.
SzRZEMSCY h. Drogosław 767.
Szujski Piotr Iwanowicz hetm. kniazia mo-
skiewskiego 648. 826.
=z N. syn jego 648. '^^^
0?^ł
SKOROWIDZ DO HERBÓW
JKłl IY.V>Xr,
SzuKMAN W. W wojew. krak. w okolicach
Wieliczki, a może Sukmanie w. nad
Dunajcem 1 m. od Zakluczyna 300.
zob. Olszyny. ^ i ,, v ,.r.
SzuLEŃscY h. Jastrzębiec 174. >:'/ri >y\ ;,\r!
SzuMiEŃscY h. Leszczyc 289.
SzuMLEŃscY b. Nieczaja 330.
Szumscy h. Jastrzębiec 172.
SzuMSK m. w wojew. wołyń. 6.,ia.,od Krze-
mień. 840. {y.l lA^
SzuMSKO w. w wojew. i po w. sandom. 1 Yi
m. od Rakowa 664.
= 168. 172.
SzwAiDULCz Jan radź. krak. w 1450 r. 895.
SzwARCOwiE (Szworcowie)
Adam radź. krak. w 1488 r. 896 —
. .)i>. Jerzy radź. krak. w 1421 r. 893 —
Stanisław radź. krak. w. r. 1483 —
... 1 , 896 — zob. Czerni.
SzwEJDUTZHER Jakób radź. krak. w 1466 r.
895.
Szydłów M. w wojew. sandom. po w. Wi-
ślic. 44. .r.<J^ .T*;iK.i t
Szydłowiec 672. ,i.ui-^'r: ■' i >^ i,.i.hiA\'A
de r: h. Paparona Chrzysztof t. —
.(^^;<u V Mikołaj t. — Paweł prób. pozn.
kustosz krak. sekr. kr. t. — wszy-
♦ scy bracia rodzeni.
włiSt w. później m. w wojew. sandom.
\>pow. radom. 108. 109. 308. 501.
w. r. 506. w. r. 507. 516.
,/, de = h. Odrowąż Chrzysztof wda
krak. w 1238 r. (lecz inyluie, gdyż
U(^; jest z żyjącym w XVI wieku jedną
h^ -wf osobą) 506 — Stanisław kaszt, ra-
raoisbo^o™' w 1493 r. t. — Stanisław kaszt.
oqao(i żarnów, w 1458 i 1462 r. 501. 506.
zob. Szydłowieccy.
Szydło wiECCY h. Odrowąż 506—507. 516.
Chrzysztof kaszt, sandom. a przedtem
.. , podstol. krak. i podskar. nadw. da-
lej wda krak. nakoniec kaszt. krak.
■^f^śrn i podkanc. kor. 815. 816. 817. 820.
822. zob. de Szydłowiec.
Szydłowscy h. Lubicz 432— 434.
=: h Rawicz 549.
Szydłowski Chrzysztof Bernat, h. Kożlaro-
viu fj gi z odmianą pis. skar.;#»4w. 273—
275. AaH^liif
SZTGOWSCY h. Trzaska 343^ oya .^
SzYMAKOWscY h. Prawdzic 631.
Szymanów w. nad Pisią w wojew. raw.
na granicy wojew. mazowiec. 171.
Szymanowscy h. Jezlerza 707.
Szymon h. Gozdawa bisk. płoc. 236. 291.
399.
Szymon s. Alexandra nauk wyzw. magis.
obywatel lwów. 907.
SzYMONOwicz Szymon zob. il&.Baeziny
(Brzeżany). A Y>ooyiax>x8
SZYŃSZOWA w. 685.
Szyszko wscY h. Ostoja 372.
oCi — (>łos«onfiH ś^woibO .d ~
f c-rii. r ^ miihfjRi*. .l(iJ«bot( wafasUi
-, laao]\ — Ó9T .ótc .lO
Tabor Wojciech bisk. \vilefi. '812. 837.
Taczalscy h. Łodzią 555.
Taczała herb 732.
Talafusowie h. Łabędź 570.
Talwoszowie h. Łabędź 850.
rj A',' Mikołaj kaszt, miński potem źmudzki
.j9M 648—649. 650. 825. 826.850. 879.
Tałecki Stefan poseł Władysława kr. czes.
i węgier. do Zygm. I, 815. d. r.
Tam ANO wice (Tomano wice) w. w wojew.
rusk. ziemi przemys. 683.
Taniość ziemi w średnich wiekach 124. 557.
Taniów w. 217.
Tannenberg (Ruda) w. w Hockerlandyi 2
m. od M. Dąbrówno (Gilgenberg).
,. ...i w Prusach książęcych — miejsce
■tnH 1 walnej bitwy z Krzyżakami i naj-
znakomitszego zwycięstwa, jakie
kiedy Polacy nad swymi nieprzyja-
ciółmi odnieśli^ dnia 15 lipca 1410r.
771—788. W. 952.
Tańscy h. Jastrzębiec 185.
= h. Nałęcz 215.
Taranowscy h. Belina 427—428. -h-stsosR
Andrzej poseł do wiciu monarchów
427—428. 826. d. r. Chrzysztof s.
Jana 428 — Jan Koniuszy prze-
mys. 428 — Mikołaj ksiądz brat
Andrzeja t.
Tarczowscy h. Tarnawa 576.
Targoniowie h. Kościesza 393.
Targowa Górka w. w wojew. poznań. 1%
m. od Wrześni 640. . ,,,^ ,Ar.
Targowiccy h. Tarnawa 574. 575.1 =
Jan bisk. przemys. w 1488 r. 504 — "
RYCERSTWA POLSKIRGO.
CXXI
Jan 674 — Marcelin s. Jana t. —
Marcin 575 — Zygmunt prób. krak.
sekr kr. t — zob. Broniewscy h.
Tarnawa.
Targowscy h. Rogala 663.
Tarłino^w. 465.
Tarłowie h. Topór 96—97.
Andrzej chor. sandom. 96 ~ Gabryel
radom, kaszt t — Jan chor. Iwow.
ii' t. — Jan kraj czy kor. 95 — Jan
wda lubel. 95—96. 879 — Łukasz
dworz. król. 96 — Mikołaj zwany
Hława chor. przemys. 97 — Miko-
. ' łaj chor. sandom. 96 — Paweł ar-
cybisk. Iwow. t. — Paweł sęd. zie-
mi rusk. t. — Stanisław t — Sta-
'"' nisław bisk. przemys. t. — Stani-
sław 8. Jana chorążego lwowskiego
97.
Tarnawa herb 573. /«wio.ii
Tarnawscy h. Janina 318.
-= (lepiej Tarnowscy) h. Rola 335 — 336.
= h. Sas 696.
Tarnków w. w woje w. sandom. u Korczy-
na 244.
Tarnów (Tamoma) M. w wojew. sandom.
pow. pilźnień. 68—69. 96. 259. 287.
481. 482. w. r. 483. w r. 484. w.
r. 485. w. r. 575. 581.
z := a h. Leliwa Hieronim 483 —
^<l^f' Jan Alexander zabity na Bukowinie
483 — Jan Amor kaszt, sądecki pó-
.^ żniej krak. f 1590 r. 483—484 —
.T8S Jan Amor wda sandom. f 1514 r.
484 — Jan Amor zginął pod War-
.80S na 482. 801 — Jan chor. krakow.
w* 1391 r. 482 — Jan Gratus zgi-
WS nął pod Warną 482. 801 — Jan
kaszt, sandom. 482 — Jan Rafał
- - kan. krak. t — Jan Szczęsny wda
.901 lubel. t. i 805 — Jan Szram wda
bełs. następnie lubels. dalej sandom.
aż krak. 812. 814 — Jan wda krak.
w 1406 r. 174. 482. 771. 790 —
Jan wda krak. 483 — Jan wda
rusk. 1504 r. 108 — Jan wda san-
dom. star. rusk. w 1394 r. 481 —
Jan wda sandom. 1504 r. 108 —
Rafał kaszt, przemys. 483 — Rafał
kaszt. Wiślic, w 1399 t. 482 — Spi-
cymierz w 1287 r. (?) 481 — Spy
tek kaszt krak. 483— zob. Tarnów
scy h. Leliwa. !r" <
Tarnowieccy h. Topór 102.
Tarnowscy h. Bogorya 245.
= h. Koźlarogi 269. W. 941.
= h. Leliwa 484-486. , r
Jan Chrzysztof kaszt wojnie. 485.
890 — Jan kan. krak. prób. tar-
now. 485 — Jan kaszt. krak. hetm.
w. kor. 484—485. 582. 822.tr.—
Jan na Łysakowie 486 — Jan s.
Jana na Łysakowie t — Marcin
brat poprzedzającego t — Spytek s.
' Stanisława wda sieradz. t — Stani-
sław kaszt sandom. 486. 879 —
Stanisław s. Jana wdy krak. 486 —
Stanisław s. Wojciecha t — Stani-
, .i«?^ sław wda sandom. podskar. kor. t —
' i'-. Wojciech s. Spy tka t. — Zofia za
i ... Konstantynem ks. Ostrogskim wdą
.1 ćJci kijów. 485 — 486 — zob. z Jarosławia,
Melsztyna, Przeworska^ Tarnowa.
=: h. Rola zob. Tarnawscy.
Tarsko (Tarczek) w. paraf. •/„ m. od Bo-
dzęcina w wojew. sandom. pow.
chęcin. 248.
Tartary Bartłomiej radź. krak. w 1363 r.
>.rTT 892.
Taszyccy h. Strzemię 302.
Tatarzy 33. 34. 35—36. 39. 43.. 44. 125.
133. 221—222. 381. 382.407. 450—
452. 493. 506. 617. 626. d. r. 643.
766. d. r. 788. d." r. 795. 799. 803.
t r. 804. t. r. 805. 807. 808. 809.
810. 811. w. r. 812. 813. 814. 815—
816. 817. 818 820. t r. 821. t r.
822. d. r. 823. 825. 874-875. 883.
900. d. r. 902. d. r. 903. 909. ,^ii
TcHÓBz W. pod Płockiem 173.
TczEWO (Tczów, Z>fer«avia, Dersau, Dirschau)
M. nad Wisłą w wojew. pomór. 40.
93. 122. 123. 148—153. 511. 781.
; 788.
! Techner Jan radź. krak. w 1439 r. 895.
i Telińscy h. Ostoja 373.
Templaryusze 29. 32. 40.
! Tenald Włoch Iszy bisk. kujaw. 613.
Teodor rodem Wioch, bisk. pozn. 349.
= Cedro h. Gryf wda krak. 119. 124.
BiW. pols. Skorowid* do herbów rycerstwa polskiego. B. Paprockiego.
If
CXX1I
SKOROWIDZ DO' HliRBÓW
Teodor h. Gryf brat Klemensa z Klimun-
towa wdy głogowskiego 125.
Teordermder Marek radź. krak. w 1470 r.
896.
Tepner Jan radź. krak. w 1465 r. 895.
Terawscy h. Osorya 559.
Teschner Mikołaj radź. krak. w 1424 r. 894.
Tetyngier Werner komtur elblagski w 1410 r.
777. 788.
Tęczyn (Tencmum) zamek w wojew. krak.
•' 3V2 m. od Krakowa m. 81. 93.
' 94. 114. 603. W. 927.
t =: a h Topór Andrzej Rapstyński
zabity w Krak. 1461 r. 69 895.
900 — Barbara cór. Mikołaja wdy
rusk. a ż. Jana Tarnowskiego kaszt,
krak. f 1521 r. 68— 69— Beata ż.
Jana Odrowąża wdy rusk. 69 —
Gabryel (chor lubel.) s. Jana kaszt,
krak. 68. 114. 767. W. 928 - Jan
podkom. krak 68. 69. 114 W.
928 — Jan Rapstyński w 1485 r.
69 — Jan Rapstyński kaszt, wiślic.
w 1391 r. 482 — Jan mistrz filo-
zofii kaszt, wojnie, następnie wda
krak. aż i takiż kaszt. 114. 767.
802. 803. 806. 917. W. 927— Jan
wda sandom. s. Mikołaja wdy rusk.
114. W. 928— Mikołaj wda rusk.
a przedtem bełs. 68. 114. 767. W.
928 — Mikołaj mistrz filozofii po-
tem wda krak. (?) 767 — Stani-
sław (podkom. sandom.) s. Jana
ksztlna krak. 114. W. 928 — Sta-
nisław Włoszek kaszt, sandom. s.
Mikołaja wdy bełs. t. — Zbigniew
podkom. krak. 68. 114. W. 927 —
^ zob. Tęczyóscy.
Tęczyńscy h. Topór 68—95. 114. 828. W.
927 - 928.
,'• Andrzej w 1430 r. 68. 114. W.927 —
•^' Andrzej wda krak. później takiż
kaszt, (t 1536 r.) 71. 114. 822. W.
928 — Andrzej kaszt, połaniec. da-
lej wda lubel. aż i kaszt. krak. 71.
79. 80. 81. 83. 114. W. 928 — An-
drzej wda bełs. później krak. 82.
83. 94—95. 114. 878. 890. 899.
W. 928 — Jan (f 1407 r.) 70 —
Jan Baptysta wda bełs. 73 — 79.
88-89. 114. W. 928 - Jan Ga-
bryel podkom. krak. później wda
sandom. i marsz. nadw. kor. 71. 73.
114. W. 928— Jan kaszt lubel. 71.
73. 114 — Jan kaszt, wojnie, i
podkom. wiel. kor. 73. 82. 83— 93j'
94. 114. 874. 879 890. W. 928—''
Jan miecz. krak. 71. 73 — Miko-
łaj z Balic kaszt, radom, w 1447 r.
69 — Stanisław Gabryel podkom.
sandom. f 1550 r. 73 — Stanisław
podkom. sandom. później wda krak.
71. 73. 81. 114. 898. "W. 928 —
Stanisław star. bełs. lubel urzędów.
W. 928 — zob. z Tęczyna.
Tęgoborscy h. Śrzeniawa 205.
Thegiel Jan radź. krak. w 1475 r. 896.
Tłoccy h. Łodzią 555.
Tłoczymost Mikołaj w 1438 r. 688.
Tłokieński Czeczotka Erazm h. Jastrzębiec'
rajca krak. 186. W. 931— zob. i*
Czeczotka Erazm.
Tłubiccy h. Jastrzębiec 183.
Tłuchowscy Skarbkowie h. Cholewa 352. :
ToBASzowscY h. Prus Iszy 528.
TocHOLów w. w wojew. krak. 190.
Toczów (Tuczów) 107. 623.
de = zob. Powala-Powała Maciej.
ToKLicz 127.
de =r zob. Tomko.
ToMAKOwsKi Ostrów (Tomakówka) wyspa
na Dnieprze poniżej porohów 158.
Tomasz h. Półkozic bisk. płoc. 126. 231. 248.
= h. Koźlarogi bisk. wrocław. 237.
265-256.
= II b. Koźlarogi bisk. wrocław. 208.
256. 396. 680.
— h. Nałęcz kaszt. pozn. w 1242 r. 209.
014.
r= haeres de Miedzwiecz dictus Srze-
biecz b. Topór w 1366 r. 69. 106.
Tomaszewscy h. Bończa 603.
Tomiccy h. Łodzią 554.
Jan kaszt, gnieżn. 554. 873 — Piotr
podkanc. kor. bisk. pozn. potem
krak. 361. 554. 767.
Tomice w. w wojew, poznań. ^4 ™- od Bu-
ku 554.
ToMiSŁAW h. Nałęcz wda pozn 208. 209.
— h. Nałęcz podcz. pozn. 209.
30 n wo<t .
fo%oi& .ul
RYCERSTWA POLSKIEGO.
ciini
ToMiSŁAW wda krak. śwd. na przy w. w 1317r.
492.
Tomko de Banisin śwd. na przyw. 1375 r.
127.
or. zi de Toklicz śwd. na przyw. 1375 r.t.
ToMKONiE (czy nie Tonie) w. 1 na. od Krak.
461. ;>«! n.'
Top ACZ herb 729.
Topczewscy h. Ślepowron 412.
Topola w. w wojew. sandom. pow. radom.
516.
Topór (Starzą) łierb 68—69. 113.
ToROPiEC zamek nad jeziorem 16 m. od
Wiel. Łnk 202. 232— 233. 317.
608. 832. 833—834.
Toruń {Thorunia, Thorunum, Thom) M.
nad Wisłą w wojew. chełmiń 119.
783. 784. 788. 812. 876.
= w. w wojew. krak. pow. lelow. 189.
;ToTUiŁ (Totywił czyli DoJgota) s. Kiejstuta
ks. trock. 764.
Trabczeńscy h. Topór 103. .«i»h» » .
Tramnowo w. 397.
Trapczeńscy h. Drya 640. ci».ojai
Trąbscy b. Prawdzie 626.
Trąby (Trąbki) herb 606. W. 950.
Trecinniki w. na Podolu miejsce porażki
Tatarów 436.
Trembowla (Trębowla) M. powiat nad Gnie-
zna w wojew. rusk. ziemi balic. 43.
38 i. 483. 804. 807. 820.
Trepkowie Nekaudami zwani h. Topór 101.
Andrzej hetm. u Ludw. kr. węgier.
ginie pod Mochaczem 1626 r. 101 —
Andrzej Nekanda rzeczony Z brożek
126 — Balcer s. Jana 101 — Bal
cer t. — Gregórz Nekanda ochmistrz
u Kazim. Wiel. kr. t — Hieronim
dworz. król. t. — Jakób t. — Jan
t. — Jan dworz. król. brat Andrze-
ja t. — Jan 8. Stanisł. t. — Jan s.
Stanisł. t. — Jan Nekanda de Grze-
gorzowicze w 1366 r. 106 — Mar-
cin 101 — Mikołaj t. — Piotr t. —
Piotr t. — Piotr s. Szczęsnego t —
Stanisław t. — Stanisław brat An-
drzeja t. — Stanisław s. Jana dworz.
t. — Stanisław zabity na Bukowi-
nie t. — Szczęsny t — Szczęsny s.
Stanisława i-Ji-^^atóatj^ t — Zy-
gmunt t. i,nt\. ,- -■ (
Tretils Krzysztof h. Lewart sekr. król.
497-498.
Trockie województwo 918.
herb województwa t
Trojan h. Szeliga bisk. kujaw. 66. 377.
Trownowie h. Junosza 326.
Tro janowo w. w wojew. raw. p^ M. So-_
chaczewem 364. •Sk-iiiłfiyir
Trojanowscy h. Szeliga 378. ^il
Trojden ks. lit (w 1282 r.) 763.*i:
Trojeccy h. Gryf 135.
Troki M. stół. wojew. t. n. 764. 791. 810.
918. ł
herb M. 918. 1
Troslnscy h. Rogala 663. • i^
Troszczeńscy h. Grzymała 617. '^
Trlbor ks. ruski 447.
Trlszkowie h. Drogosław 757.
Tryden (Treiden) zamek nad rz. Aa w In-
flanciech 6 m. na połud. od Lem-
zel 648.
Trzaska (Biała, Białynia, Lubiewa) herb 341.
Trzciana w. w wojew. sandom. pow. pil-
źnień. nad rzecz. Brenką 114. 129.
:= w. w wojew. sandom. pow. pilżnień.
1 m. od Sędziszowa 240.
Trzcińscy h. Pobóg 235.
h. Rawicz 540 d. r.
zz h. Ślepowron 412. ''^
Trzebieńscy h. Róża W. 949. ir"T
Trzebłin zamek W. 936. ^4 h iT
Trzebnica M. na Szląskn 3 m. od Wrocła-
wia 119.
Trzebuchowscy h. Ogończyk 522 d. r. 'i
Trzeccy h. Doliwa 241.
= h. Wczele 642.
Trzeciescy h. Strzemię 301—302. 340.
AIexander s. Jana 301 — 302 — An-
drzej sekr.król. 302. 651. W. 934—
, ^, . Pochwała życia i zasług Białobrze-
.So -^^ skiego Marcina bisk. kamieniec, opa-
ta mogils. przez tegoż Andrzeja na-
'!.; pisana w 32 wierszach łacin. 223 —
O dziełach 9ciu przez tegoż biskupa
napisanych 24® wier^sz łacin, tegoż
Andrzeja 224 r— Andrzej s. Jana
301 — Chrzysztof 302 — Jan s.
Olechna 301— Jan 302- Jan t—
CXXIV
SKOROWIDZ DO HERBÓW
Olechno 301 — Piotr 302 — Sta-
nisław 8. Jana t. — Wiktorzyn t —
zob. de Trzeciesz.
Trzeciesz w. w wojew. krak. po w. czechow.
299. 301. 302.
de = h. Strzemię Jakób w 1462 i
, . 1463 r. 299. 301 — Jan w 1463 r.
t — Stanisław w 1463 r. t. — zob.
Trzeciescy.
Trzemeszno (Trzemeszyn) M. w wojew. ka-
lis. ly^ m. od Gniezna 62. 64. 66.
207. 208. d. r. 458. 600. 629. 642.
Trzepieńscy b. Jact.zębiec 184. W. 930.
Trześniowa 6S2.
Trzęsienie liemi 36. 798.
Trzonkowscy h. Trzaska 343.
Trzylatkowscy h. Rogala 655.
Tuchola (Tauehel) M. nad Brdą w wojew.
pomór. 302. 775. 805.
Tuczapscy h. Prawdzie 627.
Tdczapy w. nad Kalinówką w ziemi chełm-
r- skiej 626 d. r.
TuDOROwiECCY h. Tamawa 676.
TuLiBowscY h. Nałęcz 213.
Tuliszków (Tuliszkowo) M. w wojew. kalis.
. 2 m. od Konina 770.
nniTt* z = a Janusz kaszt, kalis. 770.
TuŁKOWiECCY h. Topór 103.
Tumalewscy h. Radwan 369.
TuMiccY zob. Tomiccy.
TuMiGRAŁA Mikołaj h. Wczele 641.
TuPALSCY h. Nałęcz 214.
Tur Marcin h. Równia haeres de Baranki,
sekr. kr. wojski brzeski 669.
= OWA Anna ż. jego f 1661 r. t.
Turcy 40. 789. 808. 809. 810. 811. d. r. 821.
d. r. 822.
== jakiego herbu używają 56.
Turek M. w wojew. kalis. 3 m. na połud.
od Koła 462. 821.
-- ;;= (raczej Tursko Małe i Wielkie) ww.
-9sicf* w wojew. i pow. sandom. VI ^ i
1 y, m. od Połańca blisko Wisły 33.
Turkowieccy h. Gozdawa 296.
Turobin (Turobinum) M. w ziemi chełm. 6
m. od Zamościa 680. 811.
Turowie h. Korczak 855.
TuROWLA M. w wojew. połoc. 6 m. od Po-
łocka 5. 711.
Turscy b. Dołęga 403.
Turscy h. Gryf 136. > A chw wk^funoT
— h. Rogala 663-664. .'5U' ,. V
Turza Góra 616. " umnrAl ))> ommoT
Turzeńscy h. Grzymała 618. W. 960.
Turzo Jan poseł od Fryder. ks. lignic. do
Zygmunta I kr. pol. 819.
= Jan radź. krak. w 1477 r. 896.
= Jerzy „ „ „ 1603 r. 896. ■ .(
z=. Jerzy s. Jerzego radź. krak. w lÓlCr.
897.
TuRZYMA herb zob. Prus pierwszy.
Twierdza w. w wojew. rusk. ziemi przemys.
680.
TwoRiczów (Tworyczów) w. w ziemi chełm,
pow. krasnystaw. 269.
Tworów 258. ui
de = zob. Jan.
TwoROWSGY h. Piława 382—383.
Jan hetm. nadw. 382—383. 820 —
Jan brat Mikołnja 383 — Mikołaj
star. barski t.
Tyfon (Tieffen) Jan wiel. mistrz krzyżacki
(od 1489 t 1497 r.) 810
Tykadłowo 394,
Tykocin {Tycocinum) M. nad Narwią w wo-
jew. podlas. ziemi bielskiej — ■ 578.
804. 873. vi):r/r
Tyliccy h. Lubicz 434.
Tymigcy h. Jastrzębiec 185.
Tymoteusz Włoch h. Kolumna bisk. pozn.
592. 606. W. 950.
Tyniccy h. Nałęcz 216.
Tyniec (Tinecium) w. nad Wisłą z opac.
Benedyktynów w wojew. krak. P/j
m. od Krak. 21. 36. 59—62. 113.
181. 398. 459. 891. W. 947.
= w. 244.
Tyszkowie h. Trzaska 343.
Tyszowce (Tissovecia) M. nad Huczwą w wo-
jew. bełs. 627.
Ubiszowie h. Cholewa 352.
Ubniewscy h. Junosza 325.
UcHACzowiE h. Jastrzębiec 184. W. 930.
Uchanie M. w ziemi chełm. 2y2 m. od
Zamościa 367.
Uchańscy h. Radwan 355—357.
Arnolf wda płoc. 356. 357 — Arnolf
kan. gnieŻD. i łowić. 357 — Jakól)
RYCERSTWA POLSKIEGO.
cxxv
^*^^ ' bislj. chełniś. następnie kujaw, na-
koniec arcybisk. gnieżn. 252. 307.
.ftsasfM 320. 356. 357. 682. 872. 873. t r.
874. 375 — Jakób s. Arnolfa wdy
•<^*' 357 — Paweł star. drohobyc. 357.
W. 943 - Stanisław 8. Arnolfa wdy
357 — Tomasz łow. bełs. 356. 357.
■'^'■' W 943. zob. de Rusiec.
UciSKO (Hucisko) w. w wojew. i pow. san-
dom. 111. 112.
Udokz w. w wojew. krak. pod M. Wolbro-
mem lOÓ. W. 927.
Ddrzycct h. Nałęcz 213.
Uhbowieccy h. Suchekownaty 612.
Jan w 1524 r. 260 — Mikołaj burg.
.SI hr" iirak. 891 — Mikołaj podstar. krak.
612 — Stanisław w 1524 r. 260 —
N. brat Mikołaja podstar. krak. 612.
Ujazd m. w wojew. łęczyc. 274 m- od Ino
włodza 568 d. r.
Ujazdoyius Marcin S. T. D. spowiednik i
^bw j kaznodzieja w koś. kat. krak. 768.
Ujejscy h. Gryf 136.
b ir Piłatowie h. Nowina 313. ^io^^lf
= h. Pogonią 727. •' ju^r .j; , .
Ulano wscY h. Salima 683j '^"^"i •»v>o?»f^^
Ulatowo w. w wojew. mazowiec. ziemi
Ciechanów. 2Va m. na północ Pra-
snysza 168. 10=^
Ulescy h. Ostoja 372. * '
UuŃscY h. Lis 192.
Ull Jan radź. krak. w 1555 t 1563 r. 898.
■=. N. ż. jego biegła lekarka t.
Uła M. przy ujściu IJły do Dźwiny w wo-
jew. połoc. 5 m. od Czaśników 375.
648. 649. 825. d. r. 830- 831. 854.
857.
Ułaniccy h. swego własnego 865
Ułowce 840.
Uniejów M. nad Wartą w wojew. sieradz.
fi 237. 244. 377. 396. 397. 503. 526.
821.
Unieski (Zawadzkie) w. w wojew. płoc.
% ni. na północ Mławy 656.
Unieszowscy h. Janina 317.
Unlicelphus bisk. włocław. 532.
Urban kaszt łęczyc, w 1248 r. 465.
Ukbankuwicz Marcin de Clepardia radź.
krak. w 1573 r. 899*. '<* -a^ ^
U.BppzAJNE lata 43. 44. I*" -m
Urzażowscy h. Janina 317.
Ueząd (Urzut) w. w wojew. mazowiec. 1 '/j
m. od Grodzisk. 357.
Ubzędoyius Józef prof. filozofii w akademii
krak. 768. wUu^^[
UświAT M. w wojew. witeps. 4 m. od Wie-
liża 514. 852.
UszciE (właściwie Ujście) M. w wojew. po-
znań, nad rz. Notecią 209.
Uszyńscy h. Lubicz W. 949.
= h. Pobóg W. 949.
U^VIELEŃscY h. Rogala 655.
V EiDELiCH Jan radź. krak. w 1424 r. 894.
Yeimrich (Yeinrich) Ditrich radź. krakow.
w 1426 r. 894.
Yeinde (de) Jan hr. komtur gniewski w 1410 r.
784.
YiEsiTius Franciszek Polaka poeta — jego
12sto wierszowy epigramat łaciński
do czytelnika herbarza Paprockie-
go 8 — drugi 4ro wierszowy w tym-
że języku do potomności 9.
YiLAND (Wilant) Wilhelm radź. krak. w 1421r.
893.
YoNDZAM Erazm dr. pr. radź. krak. w 1542
i'- i t 1554 r. 898.
yoTRArN (a) Samson h. Jasieńczyk Dr. O. P.
kan. ołomun. ofic. warmiń. 350.
Wacław (Wencesław) (IV) kr. pols. i czes.
(t 1305 r.) 40. 916.
— (V) kr. czes. później ces. niem.
(t 1418 r.) 769—770.
zn 8. Kazim. ks. zator, i oświecim. 796.
= Stanisław radź. krak. w 1519 r. 897.
Wadwicz herb 644. '?»i#!/V/
Walcer hr. z Tyńca 59— 6L 113. .A^>'r
= (Walter) h. Zadora bisk. wrocław.
460. 635.
Wałd ORF herb zob. Nabram. //'
Waldowscy h. Dołęga 403.
Walewscy h. Kolumna 594. kwaW
Walknod marsz, pruski 1410 r. 7 72* ,'W
W.4LNY herb zob. Lewart.
Wanda 14.
CXXVI
SKOROWIDZ DO HERBÓW
Wandzonowie h. Pogonią 727.
Wapowscy b. Nieczuja 328 - 329.
Andrzej kaszt, przerays. 156. 328 —
329. W. 928 - Bernat O. P. D.
kantor krak. sekr. kr. kronikarz pols.
328 — Jan 328. 812 Jan s. An-
drzeja 329 — Piotr dziek. krakow.
328 — Stanisław brat Andrzeja
W. 928.
Warcislaus haeres de Michów jUius Andreae
w 1370 r. 127.
Warcisław (s. Bogusława) ks. pomór. 122.
= s. Mszczuja ks. pomór. 122.
Wardescy h. Leliwa 489.
Wargawscy h. Rola 336.
Warko WICE w. w wojew. wołyń. A^^ m. od
Ołyki 840.
Warmia (Frauenburg, Frauenburga) M. nad
morzem błotnem (FrischhafF) w wo-
jew. malborg. 806.
Warna M. nad morzem ozarnem w Bulgaryi
800-801.
Warnia herb 717.
Warpęszowie h. Jasieńczyk 350.
Wars h. Rawicz kaszt. krak. 38. 315 —
316. 540. 542—543.
Warszawa (yarsovia, Varsc}iovia) M. stołe-
czne Mazowsza i wojew. mazowiec.
na lewym brzegu Wisły 141. 191
195. 214. 237. 296. 310. 336. 350.
356. 390. 401. 405. 412. 419. 490.
535. 610. 826. 827. 837. 873. 876.
w. r. 877. d. r. 911.
herb Miasta 911.
Warszewiccy h. Kuszaba 633.
Warszyccy h. Abdank 227. W. 935.
Warta M. nad rz. t. n. w wojew. sieradz.
5 m. od Kalisza 791. 821.
Warzelino w. w wojew. sieradz. 268.
Warzyccy h. Trąby 609. W. 959.
Wasicińscy h. Korczak 690.
Waśkiewiczowie h. swego własnego 871.
Waślin w. 120.
Waśniewscy h. Bończa 604.
Waśniów m. w wojew. i pow. sandom. 1 m.
od Kunowa 574.
Wawrowscy h. Jastrzębiec 186.
Wawroski Andrzej sęd. nadw. Kazimierza
Wiel. kr. pols. w 1366 r. 106.
Wawrzeńczyce m. nad Wisłą w wojew. krak
2 m. od Proszowic 500. 546.
Wawrzyniec h. Jasieńczyk bisk. poznaA.
236. 349.
zz h. Doliwa bisk. wrocław. 237. 255.
= h. Hołobóg 394.
= s. Jana h. Gryf w 1226 r. 122.
Waxman Jan, Norymberczyk, radź. krak,
w 1582 r. 899.
Waźeńscy h. Abdank 227.
Wąchock (Camina minor) opac. Cyster^
w dyec. krak. w wojew. i pow. san'
dom. 2% m. od Iłży 119. 120. 500-
649. 569. 574.
Wągroccy h. Rogala 655.
Wągrowiec (przedtem Lukna) M. nad rz.
Wełną w wojew. kalis. 4V4 m. od
Obornik 65. 118. 293. 578. 605. 828.
Wągrowscy h. Belina 430.
Wągry w. w wojew. raws. 710.
Wąkczowscy h. Jastrzębiec 185. W. 930.
Wąsosius (z Wąszosza) Maciej h. Topór wda
kalis. star. nakiel. 102.
Wąsosz w. w wojew. kalis. 1 ra. na połnd.
Szubina 102.
Wąsosze 578. 629.
Wątrorkowie h. Oksza 563—664.
Jan kan. krak. prób. a ś. Michała
801 — Stanisław żyjący w 1461 r.
107. 563—564 — Stanisław tenże
lub s. jego kaszt, sądecki potem
wda bełski 564.
Wąż herb 364.
zz: Jan de Mnich podskarbi ks. mazo-
wiec. w 1466 r. 364.
WciŚLiccY h. Junosza 326.
Wczele (Szachownica lub Lębno) herb 641.
Wechaplów 127.
de :=. zob Niemko — Praesłaus.
Wechadłowscy b. Zabawa 557.
Wed (de) Fryderyk wójt miasta Rogoźna
w 1410 r. 776.
Wejgiel Marcin radź. krak. w 1411 r. 893.
=: Melchior radź. krak. w 1512 r. 897.
-s~ N. ż. jego spalona propter judaismum
w 1539. r. 823. 897.
Welisław ojciec ś. Stanisława bisk. krak.
625.
Wellehrad opac. Cystersów w Morawie 1
m. od Miasta Hradisch 120. 549.
RYCERSTWA POLSKIEGK).
CXXVII
Wbłma (Wełna albo Mała Warta) rz. ma-
jąca źródła blisko M. Kcyni w wo-
.1 jew. kaiis. wpada do Warty pod
M. Oborniki w wojew. poznań. 65.
628. '
Wenancyusz {yenantiMi) h. Mora bisk. kru-
szwic (później włocław. lub knjaw.
zwany) 732.
W«NC2ESŁAW ks. smolcń. 448.
Wereszczyńscy h. Korczak 688 — 690.
Werner h. Kolumna bisk. płoc. 360. 399.
592.
= h. Wieniawa bisk. włocław. 532.
Werszowicowie h. Oksza 561 — 563. zob.
Radoszewscy h. Oksza.
Wertir Konrad radź. krak. w 1363 r. 892.
Weseliny (de) Ferens h. swego własnego
star. łanckoroń. 884.
Wędrogowscy h. Trzaska 342.
tr. Adam brat Wojciecha 342 — Woj-
ciech prof. w akad. krak. dr. fil.
342. 419. 768.
Węgierce (dziś Węgrzec Mały i Wielki)
ww. w parafii bodzanowskiej wo-
jew. krak. '/, i 1 m. od Wieliczki
125.
Węgierscy li. Belina 430.
Węgleńscy h. Godzemba 361.
fc. Stanisław podstoli kor. 361 — To-
.1 masz kaszt, sandom. star. wielko-
! pols. w 1472 r. t (raczej z Wę-
gleszyna Tomasz zob. t.) — N. gi-
nie w potrzebie z Wołochami 1538 r.
822.
Węgleszyn w. paraf, w wojew. sandom. lVj
m. od Małogoszczą 257. 258.
z IZ a h Koźlarogi pielgrzym (Pere-
gryn) star. wielkopol. 258 — To-
masz kaszt, sandom. star. wielko-
pol. (1409.) 258— zob. Węgleński
Tomasz i Węgleszyńscy.
Węgleszyńscy h. Koźlarogi 270. W. 942.
zob. z Węgleszyna.
Węgorzewscy h. Leszczyc 290.
Węgrzynowscy h., Rogala 663.
Węsłowie h. Rogala 655 — 656.
Wężykowie h. Wąż W. 944.
WężYKOWSCY h. Kotwicz 705.
WlACZKOWICZE 176.
WiCHOROWscY h- Lis 195.
WicHORscY b. Nieczuja 330.
WicHów w. u Siewiora (Siewierza) w wo-
jew. krak. 125.
Widawa M. nad Widawką w wojew. sieradz.
3'/4 m. od Sieradza 467.
Widuchowa w. w wojew. sand. po w. wislic.
257.
WiECZHORG ( Waiszborg, Więcborg) M. w wo-
jew. kalis. 272 ™- od Nakła 354.
WiEczKowscY h. Drogosław 757.
WiEDRDSZA (Wiedrosza) rz. nad którą sto-
czono nieszczęśliwie bitwę z Mo-
skalami w 1499 r. 449. 841.
WiELA Wieś (Wielka wieś) w. w wojew.
krak. -'(^ m. od Wojnicza 482.
WiELEWicE (po niem. Wdllwitz)w. w kasztela-
nii nakiel. 1 V« m. od Sępolna 397.
WiELGOwiE h. Bończa 604.
Wieliccy h. Cholewa 352.
"=: b. Janosza 322.
Wieliczka (Jan) nauczyciel Jana Firleja, pó-
źniej wdy lubel. i marsz. wiel. kor.
a nakoniec i wdy krak. 495.
Wieliczka (&al magnum, Yelisca) M. w wo-
i>ie<iii'> jew. krak. 1 m. od Krakowa 110.
-fcX &/310. 336. 370. 462. 5i9. 623. 528.
??.9 ; > 599—600. 607. 673. 736. 807. 817.
893. 895. 896. W. 953. 968.
Wieliż M. nad Dźwiną w wojew. witep.
5. 262. 272. 614. 527. 876.
Wielka Góra w. 246.
Wielkie Kończyce (Gross Kuntschitz) w.
w Morawie blisko granicy szląskiej
ly^ m. od M. Friedeck 747. d r.
Wielkich (z) Kończyc (Mniszech) herb 747.
WiELKiEŁUKi M. nad rz. Łowatą w kse re-
wy 16 m. od Witepska 6. 202. 224.
232. 262. 272. 279—280. 369. 508.
514. d. r. 527. 832. 834-835. 840.
846. 858. 876. 882. 886. 887.
WiELKiERZ Arnold żupnik krak. 110.
Wielki Młyn w. w wojew. sieradz. 3 m.
od Radomska 231. 655.
Wielki Posad zamek 843.
Wielkołucki Kasper h. Koźlarogi z odmia-
ną, harcerz król. 279-280.
Wielogłowscy h. Stary koń 111.
Wielopolscy Bochnarowie h. Starykoń 110 —
111.
= h. Strzemię 304.
cxxvni
SKOROWIDZ DO HERBÓW
WiELOWiEJSCY h. Półkozic w. 936. hm:.*/
Wieluń (Yelunia) M. stołeczne ziemi 'tn'.
przedtem rudzką zwanej, w wojew.
^u ' Sieradz. 10 m. od Kalisza 125. 244.
606. 915. w. 952.
herb Miasta 916. ' .?v n/ a .o/ W
Wieluńska ziemia 904. 915. ^<-^
herb ziemi 915. Jin^^TyW
Wieniawa herb 531. 536.
WiENiECCY h. Nałęcz 214. "iN:>'!rW
Wieprz w. nad Wieprzówką % od Andry-
chowa w wojew. krak. 171. 709.
WiEPRZEWSCY h. Wieże 709.
Wieprzowe Jezioro w. w wojew. rusk. zie-
mi lwów. 1 m. od Tomaszowa 365.
WiEROżEPSCY (Wirożepscy) h. Jastrzębiec
184. W. 930.
Wiersze : Anonina ośmio wiersz do orła her-
bu król. pol. 13.
= sześciowiersz łaciński o An-
drzej u Wasilo bisk. wi-
leńskim 141.
Ś.Ui __ Q zakonie Cystersów po-
•07/ V7 .M, - łac. U 8.
Ot r airipUAz:^ dwunastowiersz łaciński
j' ' '^"S^' '-'^ na herb Stanisława Za-
W^ .T0<^ J'r. wackiego dr. med. 657.
■^'^■''' = decastichon (dziesięcio-
..j'3Jłw .Y?^i^ wiersz) o tymże t.
.9V8 ^ exasłichon (sześciowiersz)
sam o sobie t.
.ff (vł"i'j* ::^ o Kietliczu Lenarcie, staro-
I ■ ście kremoneń8kim672.
= ośmiowiersz polski do her-
.r#-P &f6(\ i (f.TOAafii bu Pogonią litewska 761.
-Ol tt»-J /H Górskiego Jakóba— ośmiowiersz
•^^'^ ^-^" łaciński na herb Glaubicz
.b^h\ .^^iiC/ Przecławskiego Andrze-
N^'^ • ■•^^■-\ ja, dziek. pozn. scholas.
' • ^"^^ •<^<^' krak. kustosza płoc. 673
■'»l ! do 674.
iu < -si'' Gruszczyńskiego Jana — Opisdo-
•w.w . ; brego towarzystwa dwo-
•* ru królewicza węgierskie-
yAtnbu sH^nbim: g^ Jana— wyciąg z tegoż
wierszem polskim 371.
Hessa Eobana — Wiersz łaciński
-~ ' ^ ' ^^"/' de bono viro 699.
Janickiego Klemensa — Cztero
wiersze łacińskie o arcy-
Kin .Xl (AllsY/ .bisk. gnieźn. 63. 11 7«'
-■' -^ mY!ł^ .T^ , 141—142.172.198. 199.
■ 'linH ofa i. 201. 208. 209. 238. 245.
.;) iuins#J .wot 286. 292. 307. 377. 385.
* 3.S6. 397. 427. 458. d. r.
orA .:!Hrcf;*BioIf 466 d. r. 472. 478. 503..
.^,;:r,; .',.!.. ..ł. 532. 536.557.574.582.
583. 586.605.607.614.
.i 671. 704. 705. 724. W.
."^ł;- -^?; 952.
Kochanowskiego Jana — Wiersz
polski pod tyt. Pamią-
.iioS .^Bbofw tka wszystkiemi cnota-
mi hojnie obdarzonemu/
Janowi Baptyście hrabi
na Tęczynie, bełskiemu
wojewodzie i lubelskie-
mu star. 73—79.
= czterowiersz na pochwałę'
Wojciecha Kryskiego
podkom. kor. 624.
= sześciowierszowy nagro-
•ibt// i bek temuż 624—625. /
'ff 'l&'dr Krzyckiego Andrzeja — Szesna-
l.\of(oiV/ stowiersz łaciński na po-
chwałę Chrzysztofa Szy-
dłowieckiego kasztelana
sandom. podkom. kor.
^ zwycięzcy Tatarów pod
ilam :: Wiśniowcem 506-507.
Paprockiego Bartosza wiersz pol-
ski do Jana hr. Tęczyń-
skiego, kasztelana woj-
nickiego 89.
.' I .iUQbji£^ == do Góry Tęczyńskiej, na
•^«§ ' której zamek kosztem
taCir^i wielkim zmurowany od
^■*- ^ tegoż hrabie kasztelana
/ '.i(;ł8 wojnickiego 94.
-?W .(£= do Zamku Tęczy na t.
.vjrśr :do hrabiów Tęczyńskich
.8M^ ff uTli h krótka przemowa 95.
Paprockiego Rosłańca proboszcza
płońskiego (brata Barto-
szowego)— Ośmiowiersz
po polsku adZoilum 923.
Sępa Mikołaja-- Wiersz polski
o Stanisławie Strusiu za-
bitym nad rz. Rastawicą
686—687.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
CMIX
■XOMi
.088 ^C§_:S£^
'.S8c
U.Y,
fiii^i Tręęcięskiego Andrzeja- Krótka
VłO pochwała Marcina Bia-
b&a .im[ivf ...'>{ow łobrzeskiego biskupa ka-
i.cp ^-.f. --,.,'- mieniec opata mogil-
skiego—wiersz, lae. 223.
Wiersz łacin, o dziewiccin
dziełach przez tegoż bi-
"rM ;• skopa wydanych 224.
YiesitiusaFrańciszka — D vvuna8to-
.uił'. ./. wiersz łaciński do Czy-
9.8*)^ itain^^ . ',' ' telnika dzieła Paproć. 8.
zz Cztero wiersz łaciński do
.„,, potomności 9.
i ; Wierzejskiego Jana, medycyny
.^iit . . - J)r&— Hexastichon (sze-
ściowiersz) o dziele Pa-
prockiego 7.
>^ „Y^^olffią Samuela — Ośmiowiersz ła-
-og HWinąuMć fiński o dziele Paproc-
Olt ' kiego 7 — 8.
(ji,ij\.) nz Nagrobek Mikołaj Ił wi Czer-
nemu zabitemu pod Psko-
-ii ir w .iuqoif!jI. wem— po łacinie— 312.
zob. Nagrobki — Napisy- .Pieśni.
WiERUscY h. Srzeniawa 205.
Wierusz h. Wieruszowa żyjący w 1442 r.
675.
l|'^iERUSzów m. nad Prosną w wojew. Sie-
radz, ziemi wiełnó. 1% m. od Kem-
p.,, pna 675.
Wieruszowa herb 675.^ .v.Mf.j.v ,y
Wieruszowie h. Wieruszowa Bj^6, t\; '''/
WiERUSZYCE w. w wojcw. krat. 1.7]» m. od
Gfłowa 205.
\^iERZANowiCE W. W wojew. łęczyc. 268, //
Wierzbica w. w ziemi chełms. pow. krasny-
■ .,_ staw. 329.
.Tdr; 'd® — ^- Nieczuja Dersław podsęd. zie-
mi chełmskiej w 1525 r.-y^zojjji Wierz-
J^p/ulr hiccy h. Ńieczuja. - ;> ^. ^;,; //
Wierzbica w. obecnie m. w wojew. sandom.
pow. radom. ^ m. od Szydłowca 120.
Wierzbiccy h. Nałęcz 213.
=: h. Nieczuja 329 —zob. de Wierzbica.
— h. Radwan 860. ,^,,, ,
jzz h. Ślepowron 411—412.
Wierzbice w. w wojew. bełs. na granicy
g-_., ziemi chełmskiej 174 ^' ^^ Zamo-
Wierzbięta b. Gryf. prób. staniątecki w 1249 r.
125.
= z Rusca (Ruszczy) h. Gryf s. Kle-
mensa wdy krak. w 1211 r. 123. •/
WiERZBiĘTowiE h. Janina 316. ou'aiU
Wierzbna herb 742. , / - .,. u
= 580.742. T,.,uf
Z = y Henryk bisk. wrocław. zob*
Henryk— Michał hr. h. Wierzbna 742.
rz w. w wojew. wołyń. 862,. .^
Wierzbno 346. •' „
rz w. w wojew. kalia, ly, m. od Ostrp*
wa 142.
Wierzbosław h. Srzeniawa cojnes de Nakiel
1269 a. 201. ^^-^ ^
Wierzbowscy h. Lubicz 434 d. Ł «
= h. Prawdzie 628.
Wierzch w. w kse racibor. na Szląsku 714.
WiERzcHLiŃscY h. Berstcu 730.
N. rot. 730. 843. w. r. _.^^
WiERZEJSCY h. Koźlarogi 271. , .TŹrnHi mjW
Jan Dr astrolog, poeta 271 — Jego
sześciowierszowy łaciński epigra-
mat na pochwałę dzieła Paprockie-
. ,.^ go 7 — N. na Podolu 271.
WiERZYNEK (Wyrzyng, Wirsing) Jan h. Wie-
rzynkowa (Łagoda) radzr krakow.
w 1459 r. 895. j , '^żr..\\'N
=z (mylnie w pierwotnem wydaniu
Wtcziegk) Mikołaj (Starszy) radź.
krak. w 1363 r. 892. r.ryM\.i.nH^
— Mikołaj (Młodszy lub Junior) radź,
krak. w 1423 r. 894.
\^iERZYNK0WA (Łagoda) herb . 894, kolu-
mna Isza.
Wiesiołowscy h. Ogoń.zyk 522.
WiETRZYŃscY Epimachowie h. Przegonią^j?^
WiETWiNscY h. Prus 3ci 530. Miutód.uH
WiEwiECZE w. w wojew. łęczyc. 361.
Wiewiórka Jan, kuśnierz, radź. krakow.
w 1485 r. 896.
=r w. w wojew, sandom. pow. pilźoieńy
1% m. od Dębicy 485 d. t. \^
Wieże herb 709. , ...... .^ff
WiGAND h. Ciołek kaszt, czerski 473. , ,, //
WiGUNT (a na chrzcie odebrał imię Alexan-'
der) 8. Olgierda w. ks. lit 765.
Wiktorowie h. Brochwicz 721. jj i, -_
Wiktorowscy h. Gryf 135. 'A a -—
— h. Jastrzębiec W. 930.
Błbl. pol*. Skorowidz do herbdw rycerstwa polskiego B. Paprockiego.
17
CXIX
SKOROWIDZ DO HERBÓW
Wilamowice w. w wojew. krak. kse Oświę-
cim. 1 m. od Kęt 305.
de= Andrzej śwd. na przy w. w 1406 r.
305. *-'«••
Wilanowie h. Radwan 359. ''^" •
WiLAMowscY h. Grzymała 616.
WiLCz Nikios komendor kowalewski w 1410 r.
644. 774.
Wilcze Kosy herb, zob. Prus wtóry.
WiLCZKO kaszt, sandom. śwd. na przyw.
z 1366 i 1368 r. 106. 127.
= podsęd. sandom. w 1368 r. 127.
Wilczkowie h. Kozieł 284.
zr łi. Madrostki 314.
= h. Róża 467. ?. .rM?r,.
N. (Bernard) arcybisk. Iwow. 467. 813.
Dersław podkom. Iwow. w 1505 r.
467 — Jan brat Marcina t. — Mar-
• • > ŁI- cin wojski Iwow. w 1576 r. t. —
Mikołaj brat Marcina t. — Paweł
brat Marcina t.
Wilczkowscy h. Kożlarogi 270. W. 942.
Wilczkowski Jakób radź. krak. w 1466 r.
895.
WiLczopoLSGY h. Nieczuja 329.
Wilczyce w. w wojew. i po w. sandom. 2
m. od Sandomierza 248.
de = zob. Marcin.
Wilczyńscy h. Róża W. 949.
"Wileńskie województwo 917.
herb województwa t.
Wilezieńscy h. Trzaska 342.
Wilhelm ojciec Mikołaja Trąby arcybisk.
gnieżn. 606. W. 961.
WiLKANów W. W wojew. mazowiec. pow.
wyszogrodz. 192.
Wilkanowscy h. Lis 192 — 194.
WiLKOccY h. Nieczuja 329.
WiLKOMiRZ (Vilcomina) M. stół. powiatu t.
n. w wojew. wileń. nad rz. Święta
794.
WiLKOSTowscY h. Pomiau 538.
Wilkowice w. w wojew. krak. 1 m. od
Białej 313. 898.
WiLKOWiECKi Balcer h. Topór 101.
WiLKOWlECKO 101.
WiLKOWscY h. Gryf 136.
z= h. Kotwicz 705.
= b. Kożlarogi 270. W. 941. ,,,
= h. Nałęcz 215. " •" '*»y'i>««f>*» *^
■ uitfeiiL .li z::
WiLKOWSCY 898.
WiLLiBALD {Yillibalinus) h. Kruczyna arcy-
bisk. gnieżn. 591. 605.
Wilno M. stół. Litwy i wojew. wileń. nad
rz. Wilią 145. 147. 357. 358. 380.
464. 764. 765. 814. 817. 819. 839.
846. 918. W. 943.
herb Miasta 918.
WiLscY h. Półkozic 253. W. 937.
Wilżeńscy h. Przosna 332.
WiNARSCY h. Trąby 609. W. 960.
Wincenty (I) h. Nałęcz arcybisk. gnież. 208.
671. d r.
— (II) h. Doliwa kustosz gnieżn. pod-
kanc. kor. dalej kardynał i arcy-
bisk. gnieżn. 141. 237 238. 582.
791. 802.
=: Kiełbasa h. Nałęcz bisk. chełmiń.
• "^' (w texcie mylnie chełmski) dożywo-
-3oiq*i tni administrator biskupstwa po-
' ^ znań. (raczej pomezańskiego) 210.
'^'■Jaxyc comes et haeres in Bochnia
-^f-;; w 1006 r. 116.
•'^^' h.Nałęcz podkanc. wielkopol. w 1283 r.
'^'->»' • 208.
— h. Nałęcz wda poznań, w 1331 r. 42.
=: 8. Chinisego z Lubichy 124.
Winnica M. stół. pow. t. n. w wojew. bra-
'• •" cła w. przy ujściu Winniczki do Bo-
^'^^3^ hu 643. 823. 832, 852. 883. 921.
WiNOWNO W. do m. Koziegłowy należąca
w wojew. krak. 189.
WiRZRAHCANiE (Wrachaulc?) w. na granicy
wojew. bełs. i ziemi chełms. pod M.
Rachanie 261.
W^iŚLiCA (YisUcia) M. stół. powiatu w wo-
jew. sandom nad Nidą 33. 40. 44.
d. r. 60—61. 535. 791. 808. 873.
WiŚLiMiER h. Zabawa bisk.krak.500. 501. 557.
— ks. wiślicki 60 — 61.
Wisław h. Szeliga ojciec Bodzęty arcybisk.
gnieżn. 377.
— h. Zabawa bisk. kujaw. 397. d. r. 557.
~ „ „ ojciec Marcina arby bisk.
gnieżn. 556. 557.
WiSMiRUs (Wizimier) ks. pols. 13 — 14.
Wiśnicz M. w wojew. krakow. % m. od
Bochni 108. 200. 681.
= (czy nie Wiśnice) m. w wojew. brze-
sko-litew. 4Va na. od Kodnia 849.
^-łf-ilC' >-i'jii4 R cp9hf»Ioq fi-ł^.ifto-i wM-iod ob sbiwo-io^B .tIoq Jdl^
RYCERSTWA POLSKIEGO.
i:/ ■■T
CXXXI
Wiśnicz w. w woje w. sandom. po w. chęció. 1
m. od Małogoszczą 244.
Wiśnicze (pewnie Wiśnicz Mały lub Stary
wsie % i 1 m. od Bochnij w wo-
..«. .:_-J€W. krak. 125.
Wiśniewscy h. Prus Iszy 527.
WiŚNiowiEC M. nad Horyniem w wojew.
wołyń. pow. krzemieniec. 382. 449.
451. 506. 818. 820. 832.
WiŚNiowiECCY ksks. h. swego własnego 832.
Alexander brat Dymitra 832 — An-
d zej ginie w potyczce z Tatarami
1399 r. 766. — Andrzej wda wo-
łyń. 832. 879 — Daszko s. Fedora
832 — Demetryusz ginie w potycz-
ce z Tatarami 1399 r. 766 — Dy-
mitr powieszony w Carogrodzie
557—558. 832 — Fedor s. Korybu-
ta 832 — Konstanty brat Dymitra
t — Michał 818 — Michał star.
czerkaski 832 — Wasil s. Daszka
t.— Zygmunt król czeski 791. 832.
Wiśniowscy h. Pras Iszy 528.
WisoGENA (Wisonega — Wyższa noga) cór.
.1 ^, Klemensa z Klimuntowa kaszt. krak.
pierwsza ksieni w Staniątkach w kla-
sztorze PP. Benedyktynek 124. 125.
WisoN kan. krak. w 1266 r. 248.
WissEMiRSKi Maciej prof. w akad. krak. 769.
WiszEMBiRG Bartosz w 1431 r. 787.
= Hieronim w 1431 r. t.
WiszEŃscY Jalbrzykowie h. Grabią 720.
Wit L Janina bisk. płoc. 315. 360.
= podsęd. nad w. kazim. ks. kujaw, i
łęczyc, w 1248 r. 465.
WiTEŃ (Witenes) ks. Ut (f 1315 r.) 763—
764. 905.
WiTEPSK M. stół. wojew. t n. przy ujściu
Witepki do Dżwiny 794. 920.
herb Miasta 920.
WiTEPSKiE województwo 920. t
herb województwa t
Witkowo 723.
WiTOSŁAWSCY h. Jastrzębiec 182.
= h. Nieczuja 330.
= h. Prawdzie 628. 632.
Witów opactwo Norbertanów w wojew. sierad.
y, m. od Piotrkowa 268. 315. 516.
r= w. nad Śrzeniawą w wojew. krak.
y4 m. od Koszyc 250.
z = a zob. Mikołaj.
WiTOWicE (Dolne i Górne) ww. w wojew.
krak. 1 m. od Czechowa 265. 310.
311. W. 942. .V
Witowscy h. Rola 337.
WiTULscY h. Gozdawa 297.
WiTUŁT (Witold, Alexander) s. Kiejstuta
wiel. ks. lit (urodź. 1350 f 1430r.)
764. 765. 766. L r. 769. 770. 771.
d. r. 782. 788. 790. d. r. 791.
WiTDŁTOWA łaźnia 163.
WiTLŃscY h. Rola 336.
Wlodimirus casteUanus de Sietcior (siewier-
ski) w 1253 r. 130.
Wlodko haeres de Ossowa h. Gryf w 1368r.
127.
Wlostko haeres de Potok śwd. na przyw,
2 1366 r. 126.
Władysław I (Herman) ks. pols. (nr. 1043,
panuje od 1081 f 1102 r.) 23—25.
— II ks. pol. (ur. 1104, panuje 1139,
wygnany 1148 f 1159r.) 26. 28 —
29. 201. 567. 902.
=: III Laskonogi ks. pol. (ur. 1168 pa-
nuje od 1203, złożony 1207 f 1231 r.)
31.
=. I Łoktek (Łokietek) kr. pol. (koro-
nowany 1319 1 1333 r.) 39. 40—43.
491—492. 704. 900. 902.
rz II Jagiełło kr. pol. i wiel. ks lit
(ochrzczony i koron. 1386 f 1434r.)
377. 764—793. 891.
n III 8. Władysława Jagiełły i Zofii ks.
kijów. kr. pols. i węgier. (kr. pols.
od 1434 kr. węgier. od 1440, ginie
pod Warną 1444 r.) 790 d. r. 791.
793—801.
— ^adysław) ks. wieluński i opolski
(t 1394 r.) 910.
— Plwacz ks. wielkopols. (f 1239 r.)
122. 394. 902.
= Pogrobowiec kr. węgier. s. Alberta
n ces. niem. i Elżbiety cór. Zy-
gmunta ces. kr. czeski i węgier.
(t 1457 r.) 796. 797. 799.
zz 8. Kazimierza IV kr. pol. i Elżbiety
cór. Alberta ces. król czes. i wę-
gier. (ur. 1456 t 1516 r.) 805. 807.
d. r. 808. 809. 810. d. r. 811. 816,
816. 819. 820.
ex XXII
SKOROWIDZ DO HERBÓW
Włochy w. w wojew. i pow. sandom. ly^
m. od Kunowa 609. W. 960.
WtpCŁAyfEK (Wrocławek — Vladislavia) M.
•'^f^ przy ujściu Zgłowiączki do Wisły
w wojew. brzesko kujaw. 66. d. r.
' 104. 179. d. r. 807. 320. 321. 326.
d. r. 337. 349. d. r. 368. 371. d. r.
BJiiiel?.' 397. 402. 429. d. r. 479. 632. d. r.
[M^i 550. 662. 653. 694. 613. 633. 723.
\Vłodek Bartosz b. Sulima 681.
— 2 Danaborza h. Topór kaszt, i star.
nakiel. w 1466 r. 102.
= Jan b. Sulima w, 1438 r. 795
Włodkowie h. Półkozic W. 1'36. V/
— b. Prawdzie 623.
rr b. Zabawa 667. 'f'
Włodymir ks. ruski 448.
' tz (Włodzimierz) s. Olgierda wieł. ks.
lit. 764. 827. od niego idą książęta
''"' Słuccy — zob ISłuccy.
Włodzimierz (Yladimiria, Ylodimiera) M.
Jitiil i stół powiatu nad rz. Ług w wojew.
— 8i' -'wolyń. 44.
AYłodzisław (yy^odzisław) in. w wojew. krak.
-«q '^ aV4 nu od Książa Wiel. 635. 636.
(;.il8Slw. r. W. 962. * ^ I >•)'-•
Włodzisławscy h. Zadora 635. W. 962 —
-oit tob. i Lanckoruńscy.
WioKNOwi w. 671.
Włościejewscy h Wczele 642.
\^'Ł0ŚCIN0WCE (Włosnowice) w. w wojew.
i.t1> sandom. pow. wiśłic. V/^ m. od Pa-
canowa 237.
Włosinowscy h. Leszczyc 290,
VVłosto br. b. Topór 65.
^'V'Ł0ST0WA (Włostów) w. W wojcw. i pow.
'' ' sandom. I m. od Opatowa 316.
Wło&towice w. w wojew. krak. '/^ m. od
iMot]' Koszyc 65.
de — zob. Piotr.
(t^TŁostowo w. blisko jeziora Gopła w wo-
jew. Inowrocław, ly^ m. od Strze-
aH lina 65.
\\Ło8TYBOR h. Abdank arcybisk. gnieżn.
.^^' 218. 299. 536 i 724. gdzie mu przy-
pisuje h. Pomian.
\V'ło8ZCzowa m. w wojew. sandom. pow.
9' chęcin. 2 m. od Małogoszczą 110.
369.
Włoszek łierb 731.
Włoszkowie h. Włoszek 732.
Wnęk Jan radź. krak. w 1434 r. 895. ^W
Wnuczkowie h. Jastrzębiec 856.
WoBĘK Zburgardus komtur M. Pokrzywna
w 1410 r. 777.
Wodad (Wojdat) s. Kiejstuta ks. trockiego
764. 17/
Wodynie w. na Podlasiu 390. ' ^^
WoDYŃscY b. Kościesza 390.
Wojakowscy h. Brochwicz 721.
WojciA (Woj cza) w. w wojew. sandom. pow.
wiślic. 1 m. od Pacanowa 623.
Wojciech {Adalhertus) (ś.) bisk. pragski po-
<^"' tem arcybisk. guieżnieó. 466 — 468.
i i^;o:. 472.
-T.52. 'b, Jastrzębiec bisk. pozn. dalej kanc.
kor. i bisk. krak. nakouiec arcybisk.
gnieżn. 68. 141-142. 174. 237.
287-288 461--462. 607. 789. 839.
W. 9J1.
— Palnka h. Topór bisk. pozn. 66. 237.
=: h. Topór bisk. włocław. (kujaw.) 65.
657.
— chor. random, wr. 1280. (?) 140—141.
= kanc. dobrzyń. za Kazim. Wiel. 44.
— b. Abdank wda sandom, w 1343 r.
/.- V. 43. 218
^^ de Subin h. Topór podkora. kor.
w 1287 r. 68.
=2 b. Osorya wójt krak. 40. 669. 900.
WojENKOwscY b. Abdank 227. '''^^
WojEWODScY h. Abdank 226.
Wojnicz (yoinicia) M. blisko Dunajca w wo-
jew. krak. pow. czechow. 176. ' V/
W^OJNowiCE (Wielkie) w. w wojew. i pow.
sandom. i m. od Czmielowa 647.
WojNOWiE h. Korczak 851—852. '■ '
Kierdej s. Matwieja 862 — Matwiej
Hrycyna 851 — Wawrzyniec pod-
F^kar. lit. 852. 873 — \\'ojua pod-
kom. piński 852 — N. rot. t. ~ K.
prób. trocki t. — N. star. połoń8Zov^i
ski t.
WojNOwscY b. Nałęcz 214.
= h. Ostoja 372.
Wojsakówka (Wojakówka) w. blisko rz.
Wisłoku, według Paprockiego w wo-
jew. krak. pow. bieckim 288. n W
Wojsław ochmistrz Bolesł. Krzywous. star.
Wrocław. 65.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
CXXXIII
Wojsław h. Osmoróg 339.
zi rycerz h. Osmoróg 339.
Wojsławice m, w ziemi ehełms. 1 m. od
1 - ^ Uchania 97.
= w. w wojew. krak. 1 m. od Koszyc
dl ^•:r(^^40.
WojSŁAWscT h. Jonesza 324.
• ~ h. Korab 589.
bQ= h. Nałęcz 213.
WojSNAR Wilkolewicz h. Kot 740.
WoJSZYKOWiE h. Ogończyk 523. v ' ;t '
WojLCCY h. Paparona 572. ''>'«K
Wola w. S50
z= (podobno obecnie Wolica) w. w wo-
jew. krak. ^/„ m. od AVieliczki 300.
i = w. w wojew. mazowieć. pow. cie-
.ół:r)chanow. 405.''^•i^^ > '
=r Arnult(fwa (dziś Gorliczyr) w. wwo-
liofn .v?)ew. rnsk. ziemi przeR?ys. '/^ ni. od
Przeworska 481.
=: Biała (czy Bialawola) w. 680.
=. Biedrzychowska w. w wojew. sandom.
pow. wiślic. 1 m. od Kowego Mia-
sta 144.
.fl5& ^Dłuska (Dncka?) w. w wojew. san-
•i^'' dom. pow. radom. 2^4 na. od Je-
dlińska 465.
^c= 6etezvna w. w wojew. krak. w oko-
licach M. Skały 460. //<- '(v .i '/
" =r Grabina w. w wojew. sieradzJ l'^
v;)ia«T na. od Piotrkowa 719.
= Gutowska w. w wojew. sandom. pow.
radom, pod Jedlińskiem 465.
ot Kozia Kaleń (WoIaKoziaj w. w wo-
jew. sandom. pow radom, pod Przy-
tykiem 465.
"t= Krasińska w. w wojew. mazow. 406.
= Kunkowa w. w wojew. brzesko-ku-
jaw. 361.
=rUKwapina w. 546.
= Mińskowa w. 546-
z=. Osowa w. w wojew. sandom. pow.
wiślic. 1 m. od Staszowa 258.
= Paprocka (Paprocice)w. wwojewódz.
i pow. sandom. '^ m. od Łagowa 112.
=. Rabieska w. w wojew. sandom. pow.
chęcin. 244.
= Sienińska w. w wojew. sandom. pow.
nidom. % m. od Sienna 288.
bo .ftJ , ' t ,fU' 'M .w^^
,88Jr tiiiUi ji>^ji
Wola Swantonowa (Świctoniowa) w. w wo-
jew. rusk. ziemi przemys. 481.
=: Trandecina w, 546.
iz: Wielka w. w wojew. mazowieć. '/i
m. na zachód od Warszawy, sławna
elekcyami królów polskich 873.
— Witowska w. --88.
Wolborz M. nad rz. Wolborką w wojew.
Sieradz. 2 m. od Piotrkowa 321.
540. 552. 682. W. 941.
Wolborza (Wolborką) rz. wpadająca do
Pilicy 268. W. 939.
Wóleccy h. Jastrzębiec 184. W. 930.
Wolff Samuel, Slezak, poeta nwifńczf)ny
241.
Jogo ośmiowierszowy epigramat ła-
ciński na pochwałę dzieła Paproć
kiego 7—8.
Nagrobek wierszem łacin napisany
C/erueniu Mikołajowi poleglernn pod
Pskowem 312.
WoLiCA W. W wojew. krak. 2 m. na wschód
od Krakowa 130.
z=z Peczicka w. w wojew. mazowieć.
pow. warszaw. V/.2 ro- od Piaseczna
593. 594.
WoLiccY h. Janina 318.
WoLMAR M. nad rz. Aa w Inflan. 3. m. od
Kiesi (Wenden) 648. 856.
WoLPHKLEiN kupiec, radź. krak. w 1582 r.
899.
Wolscy h. Belina 430. '
z=. h. Junosza 326.
z=. h. Kościesza 393.
= h. Koźlarogi 2 0—271.
= h. Łabędź 668—569.
Jan s. Pawła 569 — Jeronim s. Krzy-
sztofa t. — Kasper s. Pawła t. —
Krzysztof s. Pawła t. — Paweł kanc.
^ « ' '' kor. star. gostyń. potem ł)isk. pozn.
466. 568—569. 691 -- Piotr bisk.
płoc. 86. 87. 102. 569. 878— Sta-
nisław kan krak. 669— Zygmunt
brat Pawła t. — N. s. Pawła kaszt
Sochaczew, t.
=: li. Nałęcz 214. 215.
=: h. Osmoróg 340.
- h. Półkozic 252—253.
Mikołaj bisk. kujaw. 252 — Mikołaj
kaszt, sandom. t i 819 — Mikołaj
CXXXIV
SKOROWIDZ DO HERBÓW
miecz. kor. 263 — Stanisław kaszt,
sandom. marsz. nadw. kor 252 —
Zygmunt kaszt, czerski t. i 873.
Wolscy b. Prus Iszy 528. d. r.
- h Sternberg 713.
WOLSZCZYCE W. 244.
WoLZYM (Wojszwiłł) s. Kiejstuta ks. troc-
kiego 764.
WoŁCZKOwiE Rokuciowie h. Abdank. 227.
:= b. Prawdzie 631.
Wołkowie h. Trąby 838.
WoŁKOWYSK M. powiat nad Wołkowyją
w woje w. nowogrodz. 10 m. od
Grodna 842.
WoŁKUNOwscY h. Radwan 860.
WoŁMiERz (Wolimir) h. Jasieńczyk bisk.
kujaw. 65. 349. 396.
WoŁODKiEwicowiE h. Łabędż 850 — 851.
= h. Radwan 860.
WoŁOSiECCY h. Sas 697.
Wołoskie województwo 922.
herb województwa t.
WoŁOszA 765. 769. 794. 795.
WoŁOwiczowiE h. Bogorya 850.
Michał star. słonim. 850 — Ostafij
kaszt, wileń. kanc. wiel. lit. t. i 879.
Wołowscy h. Prus 2ry 529.
WoŁuccY h. Rawicz 540—541.
Wołyccy h. Nabram 694.
Wołyńscy b. Lubicz 434.
Wołyńskie województwo 918.
herb województwa t.
WoMER Pesko radź. krak. w 1379 r. 892.
WoNDZAGOŁA (Wędziagoła) w. paraf, w wo-
jew. troć. pow. kowień. 860.
WoRONiECCY ksks. b. Pogonią lit. 835.
WoRONÓw Horodysko 381.
WoRTKowscY h. Lubicz 439.
WoŚNiA (Wiazma być winno) zamek nad
rz. t. n. w kse. smoleń, w Moskwie
846.
WoŹNicoY h. Ciołek 478.
Woźniki w. nad Skawą w woje w. krak. 1
m. od Wadowic 125.
= w. w wojew. Sieradz, pow. piotrków.
256. 267.
WożuciŃscY h. Godzemba 362.
Wręby herb zob. ^Korczak.
Wróblewscy h. Ślepowron 410. W. 948.
Wbóbliscy h. Osmoróg; 340.
Wróblowice w. w wojew. krak. 2. ro. od
Wieliczki 299. 3C0. d. r.
de zz h. Strzemię Chrystyn w 1462 r.
299. zob Wróblowscy.
Wróblo wscY h. Strzemię 304. zobacz de
Wróblowice. '/
Wrocice w. w wojew. sieradz. 663.
Wrocimowice w. paraf, w wojew. 1. m. od
Proszowic 252. W. 936. ,i
Wrocimowscy h. Półkozic 252. W. 936. '
Marcin chor. krak. 252. 771. W. 936—
Marcin (podstol. krak.) 807 — Mar-
cisz kaszt, połaniec. 1485 r. 252.
W. 936.
Wrocław (Yrałislama - Breslau) nad Odrą
M. stół. Szląska 567. d. r. 635.
Wroniccy h. Stary koń 113.
Wroników w. w wojew. sieradz. pow. piotr.
256. 267.
Wronów (Woromów) 816.
Wronowscy h. Topór 104.
W rosłe w. 394.
Wryszkolscy h. Kotwicz 705.
Wrząca w. w wojew. brzesko-kujaw. 538.
Wrzeszyńscy h. Kożlarogi 270. W. 941.
Wrzębscy h. Doliwa 241.
Wrzosów w. w wojew. brzesko-kujaw. 361.
Wrzoszowscy h. Strzemię 302.
Wschowa (Fraustadt) M. stół. ziemi t. n.
w wojew. poznań, blisko granicy
szląskiej 2 ra. od Leszna 701.
WściEKLiCE 64. d. r. 601. 602.
de -=2 zob. Bogusław — Bogusz — Do-
rn arat — Mikołaj.
WsoŁowscY h. Wczele 642.
WszEBOR h. Abdank hetm. nadw. za Wł.
IL ks. pol. 218.
= h. Lawschowa wda krak. 28.
WszEBOROwiCE W. W wojew. krak. 28.
WszEWOLD ks. pereasławski 448.
WuLWANOwscY h. Nabram 693.
Wybranowscy h. Róża 468. W. 949.
Wydzierzewscy h. Nowina 313.
= h. Ogończyk 523.
Wyganowscy h. Łodzią 555.
Wysigen Litwin przyjmuje w unią 1413 r.
herb Bogoryą 850.
Wyskoccy h. Leli wa 488.
Wyskocz w. w wojew. pozn, I74 n», od
Kościana 488,
RYCERSTWA POLSKIEGO.
CXXXVI
Wyskowo 368.
Wysoccy h. Drya 640.
= h. Godzemba 362.
= h. Ogończyk 622.
r= h. Strzemię 304.
Wysoka zamek na Szlasku 293.
= 519.
Wysokieńscy h. Szeliga 379.
Wysosław ks. nowogrodz. 448.
Wystcpowie h. Topacz 729.
Wyszczelscy h. Rola 337.
Wyszegbad kujawski (Wyszegród — Ca-
słrum Wissegrod) zamek, który w XIV
wieku już znikł z nazwy i posady
swojej — leżał z wszelką pewnością
-« pray ujściu Brdy do Wisły 1^/^ m
od Bydgoszczy w wojew. Inowro-
cław. 41.
Wyszogród (Yisogrodia) M. nad Wisłą na-
przeciwko ujścia do niej Bzury
w wojew. mazowiec. ziemi wyszo-
grodz. 352.
Wyżgowie h. Jastrzębiec 185.
Wyzna (Wizna) M. nad Narwią, stołeczne
ziemi t. n. w wojew. mazowiec. 342.
Wyżówka w. 245.
Wyżyccy h. Osmoróg 340.
Wżdzary w. w wojew. łęczyc 258. W.
937-938.
.łi.
SKabawa herb 556.
■"— w. blisko Dunajca w wojew. krak.
3 m. od Wojnicza 557.
Zabawscy h. Szeliga 378.
Żabiccy h. Nałęcz 214.
— h. Prawdzie 631.
Zabielscy h. Trzaska 343.
Zabierzów w. w wojew. krak. lVj m. od
Krakowa 116.
Żabiniecz w. w wojew. mazowiec. ly^ m.
od Grodzisk 357.
Żabińscy h. Łodzią 554.
Żabiński Daniel h. Rawicz kan. włocław.
phisicus t 1541 r. 550.
Żabka Borys rot. 858.
Zabłoccy h. Łada 425.
Żabno w. nad Dunajcem w wojew. sandom.
pow. piliaiien. 311. 463.
Zabokliccy h. Kolumna 594.
Zabokrzeccy h. Sulima 583.
Zaborów w. w wojew. sieradz. 619.
Zaborowscy b. Rawicz 649.
= h. Rogala 664.
zz h. Strzemię 304.
Zabrzezińscy h. Leliwa 841.
Jan marsz lit. 812. 837. 841 — Jan
8. Jana marsz. 841. — Jerzy s. Jana
t — Mikołaj 8. Jerzego t.
Zacharzewscy h. Doliwa 241.
Zaćmienie księżyca 823. 901.
= słońca 823. 901.
Zaczkowscy b. Rawicz 549.
Zadąbrowscy h. Lis 191.
Zadora, herb 635.
Zaborscy h. Jastrzębiec 185.
Zaduscy h. Janina 317.
Zadzim w. w wojew. sieradz. 1% m. od
Szadka 462. d. r.
Zagajów w. w wojew. sandom. pow. wi-
ślic. 1 m. od Nowego Miasta 488.
Zagłoba herb, zob. Zagroba.
Zagórowski Stanisław radź. krak. w 1484 r.
896.
Zagórscy h. Ostoja 371.
Zagórze w. w wojew. krak. parafii brzeź-
nickiej 1 m. od Niepołomic 125.
Zagórzyce (pewnie Zagórze) w. w wojew.
krak. % m. od Chrzanowa 125.
Zagość w. nad. rz. Nidą w wojew. sandom.
pow. wiślic. 29. 44.
Zagoszyce (winno być Zagórzyce) w. w wo-
jew. krak. y^ m. od Miechowa 120.
Zagroba (Zagłoba) herb 440.
Zagrodzie w. 125.
Zajączki w. nad Lisz wartą w wojew. krak.
'/j m. od Krzepic 244.
Zajączkowice (Zajączków) w. w wojew.
sandom. pow. chęcin. 1 m. od Ma-
łogoszczą 244.
r= w. w wojew. i pow. sandom. 1 m.
od Kunowa 568.
Zajączkowie h. Świnki 398.
Zajączkowscy h. Drzewica 737.
= h. Prawdzie 629.
= h. Prus Iszy 528.
= h. Zaręba 578.
Jakób s. Jana a brat Wojciecha 578 —
Jan t — Jan brat Wojciecha t. —
CXXXVI
SKOROWIDZ DO flERBOW
Stanisław brat Wojciecha t — Woj-
ciech surrogator i podstar. pozn.
potem op. Wągrowiec, t i 884.
Zaifreth Mikołaj radź. krak. w'1427r. 894.
Zajglicowie h. Korzbok 723.
Zakliczewscy h. Piława 383.
Zakliczyn (Zakluczyn, ZacUcinum) M. nad
Dunajcem w wojew. krak. po w. cze-
chow. 108. 340. 607. w. r. W. 951.
953. w. r. 955. 958. d. r.
Zaklikowie h. Topór 97—98. 250.;„,^:,y^x
Zakobielscy h. Przegonią 375.
Zakonowo w. nad rz. Wełmą 628.
Zakrzeńscy h. Róża 463. zob. de Zaksin.
Zakrzew (lepiej Krzewo) w wojew. łęczyc.
V^ m. od M. Dąbie 397. r.mMiHijt,X
Zakrzewo 390. I . ,. ,,i/.Y
;. de=ih. Eościesza Zdysław 390 — zob.
i Zakrzewscy h. Kościesza,
Zakrzewscy h. Jastrzębiec 185. ,. ,t.aoaX
zr h. Kościesza 392. zob. de Zakrzewo.
zz h. Koźlarogi 270. W. 941. 942.
— Zbożowie h. Ogończyk 522. , ,i,oo/.\
= h. Samson 706. oiv. '
= h. Trzaska 343. ,. , ,, ff YO«fH«.i)AX
Zaksin w. w wojew. kalia ł,7* i*"** **^ ^^'
lisza 468. (>;/ -
^ de z=z b. Róża Jakób kan. goieźnień.
t 1518 r. 468. zob. Zakrzeńscy h. Róża.
Zalasowski Hieronim radź. krak. w 15G5 r.
899. .,, ,,,^^
Zalenscy h. Róża 471. :.v^ :>roT\" ooi.X
Jan kaszt. gdań. 471 — Jan s. jego
t. — Maciej star. tucholskij^, przed-,
borski i mścibow. 873.^ a^sd<>HOA^■
Zalescy h. Dołęga 403,, ;,,^ .w iiisa^uX
= h. Grzymała 619..! }» > tn '
.= h. Koźlarogi 270. W. 94CrHs:,^,^,X
N. zwany Miedźwiedź 271..- «
z=i h. Lis 191.
— h. Łada 425.
Zalesie w. w wojew. brzesko -kujaw, do
staros. przedeckiego należąca. 99r
— w. w wojew. mazowiec. 406.,, ,
— (Tyczyńskie) w. w wojew. rusk. ziem.
przemy 8. 1 m. od Rzeszpjva 487.
Zalesyccy h. Jastrzębiec 182. ,.j;j {( —
Zauwscy h. Junosza 323. .(,
Załoga N. mieszczanin krak. 743.
Załozce M. nad Seretem w wojew. wołyAk
pow. krzemieniec. 381. W. 946^-
Załuscy Tabaszowie h. Junosza 325. ~-
Jan podkom. rawski 325 — Maciej
brat Spytka 99. 325. i W. 926.
gdzie mu daje imię Mateusz Spy-
tek 99. 325. W. 926 — Stanisław
brat stryjeczny Spytka 99. 325. Wt
926 — Wawrzyniec 462. r
zz h. Kościesza 392. ;
, =r h. Rawicz 550. /
Zamech w. w wojew. rusk. ziemi lwów.
2% m. od Tarnogrodu 261.
Zamojscy h. Grzymała 617.
— h. KożIarogi 258—265. zob. z Za-
mościa Starego.
Zamość (Nowy) M. w ziemi chełms. pow.
krasnostaw. 265. j imio&t/^
., ^^l■ Stary w. w ziemi chełm. 274 m. na
o.yj-Y północ od Nowego Zamościa 258.
^ W. 937.
z rr a h. KożIarogi — Andrzej s. Sta-
>iixi>&; nisława 265 — Chrysztof ojciec Ję-
!»'^S rzego t. — Flory an 259 — Floryan
8. Szczęsnego chor. chełm. 260 -7/
Jan s. Macieja 259 — Jan rot. s*
Pawła t. — Jan s. Stanisława kanc.
i hetm. kor. 4. 114. 260—265. 608.
877—883. 890. W. 938. 957-958 —
Jerzy archidyakon lubel. kan. krak.
265 — Maciej rot. w 1471 r. 258.
603. W. 938 — Mikołaj schol. ł*i
czyc. kantor sandum. kan. krak. 'ś.
Flory ana 259 — Mikołaj s. Stani-
sława 265— Paweł s. Macieja 258--
Piotr s. Wenczesława 259 — Sta-
nisław kaszt, chełms. hetm. nadw.
8. Szczęsnego 260—261. 265. W.,
938 — Szczęsny podkom. i sęd^;
chełm. wojski bełs.s.Floryana 269— '
Tomasz 258. W. 937 — Tomas?
żyjący za Kazimierza IV. kr. pols.
258. i W. 938. gdzie mu daje imię,
Floryan — Wenczesław s. Macieja
259 — Zbożny s. Stanisława 265.
W. 938. ,
Zamość (Zamoście) w. w wojew. płoć. 1^"
m. od Bieżunia 324. "i,
Zamoścy h. Junosza 324. ''^;'^ o.48a^
Zamoszczcy h. Róża 471. ""''^^
RYCERSTWA POLSKIEGO.
cxxxyn
Zaorscy h. Lubici 439.
Zaparcice w. 208.
Zapole w. na której gruncie założone ro.
Dębno 385.
Zapolsct b. Pobóg 234.
Zaporsćt h. Gryf 134. 679.
Zaporze w. w ziemi chełms. pod Szcze-
brzeszynem 679.
Zaprzaniec herb zob. Starykoń.
rr Piotr kaszt, sandom. w 1160 r. 105.
= Żegota h. Starykoń w 1080 r. 105.
rr „ podkom. krak. w 1100 r.
105.
zob. i Szafraniec.
Zarankowie h. Korczak 692.
Źarciccy h. Nowina 313.
Żarczyce w. w wojew. sandom. pow. chę-
cin. Ya no- od Małogoszczą 117.
Żarczyńscy h. Nałęcz 215.
Zaręba herb 577.
Zarcbowie h. Zaręba 578.
Jan bisk. wrocław. 578 — Jan kaszt.
santocki potem sieradz. t. — Jan
•^. * Łopata kaszt, sieradz. 1428 r. L —
Marcin wda sieradz. t. — Wawrzy-
-^ nieć kaszt, sieradz. t. i 829.
Żarnów m. w wojew sandom. pow. opo-
czyń 2y^ m. od Końskich 59. 61.
wfe 319.
de =. Andreas, kronikarz pols. które-
go dzieło dziś nieznane, przytoczo-
ne od Paprockiego t.
— w. 656.
Żarnowiec M. nad Pilicą w wojew. krak.
2% m. od Miechowa 127. 821.
— (po niem. Zernowit?) w. w wojew.
pomór, blisko morza Bałtyckiego 3
m. od Pucka 119.
Żarnowscy h. Rogala 663.
Żarnowski Jan, Czech, hetm. wojsk cze-
skich w bitwie pod Tannenbergiem
771. W. 952.
Zarogowski Mikołaj radź. krak. w 1471 r.
896.
Żarów w. do starostwa przedeckiego na-
leżąca w wojew. brzesko-kujaw. 99.
244.
^ARPALSCY h. Ogończyk 522.
Żarscy h. Starykoń 113.
Zarzeccy h. Wamia 718. "
ksa t. n. w wo-
Skawą 125. 795.
Zarzecze w. w wojew. płoc. 174.
Zasaccy h. Grzymała 618.
Zaszaw (Izasław) ks. kijów. 448.
Zasław M. nad Horyniem w wojew. wo-
łyń. pow. krzemieniec. 822. 835.
Zasławscy ksks. idący z linii ksks. rusk.
h. swego własnego 453.
=: ksks. idący od Jawnuty Gedy mino-
wego synah. Pogonią lit. 835—836.
Zasłony (?) w. w wojew. krak. 461.
Zator (Zatoria) M. stół.
jew. krak. nad rz.
Zatorskie księstwo 143. 917.
herb księstwa 917.
Zawaccy h. Brodzie 348.
== h. Rogala z odmianą 656—663.
Alexy 656 — Andrzej s. Macieja t —
Bartosz kan. krak. płoc t. — Jan
Baptysta s. Stanisława zwanego Pi-
CU8 663 — Jan sekr. król. kasztel.
Diaków. 656 — Jan s. Wojciecha
t. — Ludwik brat Jana Baptysty
663 — Maciej s. Alexego 656. —
Marcin s. Macieja t. — Mikołaj po-
rucznik t. i 658 — Stanisław zwa-
ny Picus dr. medyc. i wyzw. nauk,
prof. w akad. krakow. radź. krak.
w 1573 r. 656-663. 768. 899 —
Stanisław brat Ludwika 663 — Teo-
dor brat poprzedzającego Ł — Wa-
lenty s. Mikołaja, brat Stanisława
Picus zwanego 656 — Wojciech s.
Alexego t. — Zygmunt brat Teodo-
ra 663.
Zawada N. h. Rawicz 545.
z= w. w wojew. krak. pow. szczerzyć.
268. W. 939.
— w. w wojew. krak. 3^/4 m. od No-
wego Sącza 526.
r= w. w wojew. sandom. pow. pilżnień.
1 m. od Dębicy 261.
Zawady w. w wojew. płoc. 2y, m. od Mła-
wy 656. 658.
Zawadzcy h. Janina 318.
— h. Jastrzębiec 185. W. 930.
— h. Lis 190—191.
Zawczesno (Samsieczno) w. w kasztelanii
nakiel. wojew. kalig. 274 m. od Na-
kla 397.
Zawichost M. nad Wisłą w wojew. i pow
Bibl. pols. Skorowidz do herbdw ryceritwa polskiego. B. Paprockiego.
18
CXł^VIII
SKOROWIDZ DO HERBÓW
sandom. 31. 33. 36. 37. 448. 647.
Zawidz Wielki w. w wojew. płoc. 2 m.
na połud. od Bieżunia 183.
Zawidzcy b. Jastrzębiec 183. 184.
Za>vieprzsct b. Janina 318.
Zawistowscy h. Jastrzębiec 185. W. 930.
= h. Łada 424.
Zawisza h. Róża bisk. krak. 257. 460—
461. 585. zob. i z Kurozwęk Za-
wisza.
zz Czarny h. Sulima star. spiski 131.
397. 580—581. 770.
rz Czarny Marcin zginął pod Warną 801.
—; Czarny Stanisław zginął pod Warną t.
=: Jan star. kolski zginął pod Chojni-
cami 805.
Zawiszanka Barbara, wnuczka starosty spi-
skiego a ż. Jana Tarnowskiego 581.
Zawlsza wspomniany na przyw. Eazim.
Wiel. w 1366 r. 106.
Zawiszo WIE h. Przyrowa 728.
= b. Sas 696.
ZawkrZe — ziemia zawkrzeńska — część
województwa płoc. leżąca za rz.
Wkrą 233. 365. 401. 656.
Zawłoccy b. Junosza 324. »
Zawołocie (Zapołocie) zamek w wojew.
połoc. 15 m. na północ od Połocka
5. 262. 272. 369 — 370. 514. 527.
843. 876. 882. W. 955.
Zawranie rz. wpadająca w Dniepr, nad
którą porażeni Tatarowie 493.
Ząbieńscy b. Dołęga 403.
Ządów (winno być Sadów) w. w wojew.
kalis. Va m. od Turka 397.
Żydowice 111.
dezrb. Starykoń — Mikołaj w 1434 r. t.
Zbaraż M. nad Gniezna w wojew. wołyń.
pow. krzemieniec. 437. 832.
Zbarascy ksks. b. Pogonią lit. 832 — 836.
Andrzej 818 — Janusz wda bracław.
jai 177 — 179. 233. 832—836. 879 —
Jerzy 835 — Mikołaj star. krzemie-
niec. 832— Stefan wda troć. t. —
Władysław brat Jerzego SS").
Zbąscy h. Nałęcz 211.
i .j Abram br. ojciec Jana bisk. 209. 211
.^y — Abram kandydat do korony pols.
po śmierci Zygmunta Augusta 211
'»U4 i .— i Abram sędz. pozn. 211, 473.
796 — Jan bisk. płoc. 209. 211.
620 - zob. i Jan III bisk. płoc. —
Jan dziekan krakow. prób. pozn.
sekr. król. 211 — Stanisław brat
Abram a t.
Zbąszyń (po niem. Bentscben) M. nad Obrą
w wojew poznań. 2% m. od Ko-
panicy 796.
Zberkmulowie h. Kuszaba w Czechach
634.
Zbigniew s. Władysława Hermana z nie-
prawego łoża (t 1116 r.) 25. 906.
910.
= h. Topór podkom. krak. star. mal-
borg. żyjący za króla Olbrachta
68.
Zbigniewice w. w wojew. sieradz. 268.
W. 939.
Zbilbergier Dypold radź. krak. w 1460 r.
895.
Zbilut h. Topór bisk. włocław. (kujaw.)
66. d. r.
= -b. Topór 64.
= br. de Panigrodz. i de Lukna h.
Topór w 1162 r. 65. 118.
= h. Topór sęd. dworu królewsk. w.
1066 r. 64.
=r h. Topór wda gniewków. 65 — 66.
~ rycerz należący do morderstwa św.
Stanisława 140.
Zbisco de Pińczów, łow. krak. śwd. na
przyw. z 1370 r. 127.
Zbłudowice w. w wojew. sandom. 2 m. od
Wiślicy 205.
de z=: zob. Sadlowie h. Srzeniawa.
Zboisko w. w wojew. rusk. ziemi prze-
mysk. 666.
Zbon w. do starostwa przedeckiego oale
żąca w wojew. brzesko - kujaw. 99.
Zborów w. w wojew. sandom. pow. wiślic.
1% m. od Nowego Miasta 126. 141.
144 145. 146. d. r 155. 156. 167.
219.
Zborówek 109.
Zborowice 301.
Zborowscy h. Jastrzębiec 143 — 167.
A]exander s. Samuela hetmana Koza-
ków zaporow. 162. 167 — Andrząj
kaszt, wieluń. 144 — 145 — Andrzej
marsz, nad w. kor. 156. 833—834.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
(:xxxix
879 — Dersław kaszt rosper. po-
tem wda Sieradz. 143 — 144 — Der-
sław wda Inbel. (raczej sieradz.)
dalej sandom., następnie krakow. i
marsz, kor., nakoniec kaszt. krak.
143. d. r. 794 796. W. 940 — Jan
kasztel, gnieżnieńsk. hetm. nadwor.
148—155. 825. 876 879— Jan kaszt
sandom. marsz. kor. później wda
krak. 143. 144. W. 940 — Jan star.
^c stobnic. tłomacki, s. Piotra wdy
krak. 167 — Jan zabity pod Orszą
145 — Krzysztof pod cza. kor. 167 —
Krzysztof s. Mikołaja starosty szy-
>»s'> dłowskiego 156 — Marcin kasztel,
krzywień. 147 — Marcin podcza.kor
dalej kaszt kalis. potem takiż wda, na-
stęp wda pozn. nakoniec kaszt krak.
145 — 147. 219 — Marcin s. Marcina
kasztelana krzywiń. 167 — Mikołaj
star. szydłowski 155 — 156 — Miko-
ł łaj 8. Piotra łowczego sandomiersk.
144 — Mikołaj s. Piotra wdy krak.
148 — Piotr podcza. koron, potem
kaszt małogoski, dalej sandomier.
145 — Piotr łow. sandom. w 1479 r.
126. 144 — Piotr podkom. sandom.
kaszt, biecki. kasztel, wojnie, wda
sandom. wda krak. J 47— 148. 873.
d. r. 890. 899. W. 962 — Piotr s.
Marcina kasztelana krzywico. 167 —
Piotr s. Mikołaja starost szydłow.
156 — Samuel hetm. Kozaków za-
poro w. 156—167. 328. 833-834—
Samuel s. poprzedzającego a brat
Alexandra 162. 167.
Zborsk (Izborsk) M. w kse piesków, w Mo-
skwie 421. 649. 650 — zob. Iżborsk.
Zbobzyńscy h. Łabędź 570.
Zbrożkowie h. Jasieńczyk 350.
Zbykalscy h. Grzymała 619.
Zrylitowscy h. Strzemię 304.
Zbyldtowice w. w wojew. sandom. nad
Nidzicą 64. d. r. 93. 315.
de = zob. Jakób — Piotr.
Zdań Michałowicz h. Lis 849.
JANOWICE w. w wojew, krak. I74 m. od
Jędrzejowa 117.
Zdanowie h. Jastrzębiec 856.
Zdanowscy h. Pomian 538.
Zdrowscy h. Oksza 565. ' ^ > "^
Zdunowscy h. Jastrzębiec 182.
Zdychowscy h. Kościesza 392.
Zdysław h. Kożlarogi arcybisk. gnieźn.
197. 254-255. 670. 671.
- hr. w 1296 r. h. Gryf 126 - właści-
wiej h. Ratułt, jak się na str. 758
w tem poprawił.
Zdzarscy h. Gozdawa 296.
Zdzary w. w wojew. i pow. płoc. 2Va na-
od Raciąża 296.
Zdzeniccy h. Korab 590.
Zebrzydowice w. w wojew. krak. y^ m*
od Lanckorony 354. 355.
Zebrzydowscy h. Radwan 354 — 355.
Andrzej bisk. krak. przedtem kujaw.
354. 682 — Andrzej podcza. kra-
kow. 354 — 355 — Andrzej s. Kaspra
355 — Antoni s. Wilhelma 354 —
Bartosz wda brzeski t. — Fabian
t. i 355 — Floryan kaszt Inbel.
hetm. nadw. 355. 825 — Floryan
s. Jana a wnuk Fabiana 335 —
Gotard hetm. u ksks mazowiec.
354 — Gotard kanc. w 1228 r. Ł—
Jakób 8. Mikołaja 355 — Jan t —
Jan s. Fabiana t — Jan s. Jana
a wnuk Fabiana t — Jan s. Ka-
spra t — Jan 8. Mikołaja t —
Joachim s. Mikołaja t. — Kasper
wda kalis. t i 883 — Kasper s.
Kaspra 355 — Łukasz sęd. krak.
354. 355 — Marcin 8. Mikołaja
355 — Marek z Pepęrzyna t —
Mikołaj t. — Mikołaj s. Floryana
hetmana nadw. t — Mikołaj s. Ka-
spra t — Mikołaj 8. Marka Ł —
Mikołaj s. Wilhelma 354 — Miko-
łaj 8. Wojciecha t — Piotr s. Kaspra
355— Piotr s. Mikołaja t — Stanisław
t — Wilhelm s. Gotarda hetmana
354 — Wincenty t — Wojciech
8. Mikołaja a wnuk Wilhelma t —
Zygmunt wojski krak. 355. 873.
Żegoccy h. Jastrzębiec 185.
Żegota h. Topór wda krak. (później ta-
kiż kaszt.) 66. 248.
= haeres de Moj ko wice h. Kożlarogi
w 1409 i 1410 r. 256 — 267.
267. -..,-.
CXŁ
SKOROWIDZ DO HERBÓW
Żegota z Morawicy h. Topór chor. krak.
ginie pod Płowcami w 1331 r. 42.
= comes de Sieciechowice 105.
Żegry w. paraf, nad Pisią w wojew. Sie-
radz. 462.
Żelazowie h. Jezierza 649. 707.
~ h. Rawicz 649.
Żelechów M. w wojew. lubel. 5 m. od
Kocka 473. 474.
z = a h. Ciołek Stanisław 473. 474.
Żeleńscy h. Ciołek 478.
= łi. Prawdzie 631.
Żeligowscy h. Belina 430.
Żeusław ti. Belina hetra. za Bolesława
Krzywoustego 426—427. 44J.
Żelisławscy h. Piława 383.
Źelscy h. Ogończyk 521.,
Zema, rycerz Bolesława Śmiałego, spólnik
w morderstwie świętego Stanisława
140.
Zebibocin (Ziębocia) w. w wojew. krak.
1 m. na poludoie od Proszowic 299.
d. r. 358.
de — zob. Mikołaj, Stanisław.
Zemomysł (Ziemomysł) ks. pols. (od 921
do 962 r.) 16.
Zenmiubrzek w. na prawym brzegu Wisły
w wojew. krak % m. od Niepoło-
mic 130.
Zenowicowie h. Deszpot 859—860.
Żerków (Zerkowo) M. w wojew. kalis.
1% m. od Pyzdr 240. 368.
Żerniccy h. Drya 639-640.
= h. Szeliga 379.
Żerniki m. w wojew. kalis. 1% m. od
Żnina 308. 639 w. r.
Żeromscy h. Kożlarogi 270. W. 941.
Żerosławice w. w wojew. krak. po w.
czyrzyc. 1 y^ m. od Gdowa 205. 490.
Żerosławscy h. Pomian 538.
Zerwikaptur herb 445.
Zerziny 390.
de — Boguchwał 390.
Zeugno kasztelan lubel. śwd. na przyw.
z 1252 r. 124.
= kaszt, żarnów, śwd. na tymże przy-
wil. t.
ZęBOCCY h. Radwan. 358.
Zgierscy h. Dąbrowa 416. 846,
:^ h. Nieczuja 330.
Zgliniccy h. Prus 2ry 529.
Zgórscy h. Kotwicz 705.
Zjazd w Głogowie (w 1462 r.) 806.
— w Keszmarku (w 1436 r.) 794.
= w Lubowli (w 1412 r) 788.
rr w Preszburgu (w 1515 r.) 819.
zz w Wrocławiu (w 1405 i 1474 r.)
769. 808.
Zieleccy h. Doliwa 241—242.
ZiELECiN w. w wojew. Sieradz. 563.
Zielenice w. w wojew. krak. 2 m. od Pro-
szowic 125. 461.
ZiELENiECCY b. Junosza 326.
ZiELEŃsoY h. świnki 397—398.
Grzegorz wda płoc. 397. 79 — N. cześ.
płoc. 398 — N. pis. Zakroczym.
398.
Ziemaccy h. Rawicz 548.
Ziemianin Stanisław radź. krak. w 1536 r.
897.
ZlEMIECIN W. 927.
ZiEMOMYSŁ ks. kujaw, brat Władysława
Łokietka (f wl287, nie zaś jak Pa-
procki napisał w 1374 r.) 906.
Ziemowit ks. pols. 16.
— Młodszy ks. na Płocku (f 1426 r.)
903. 905.
ZlENIN W. 248.
ZijgBLiCE W. W wojew. sandom. pow. Wi-
ślic. 3 m. od Nowego Miasta 64.
247.
z r= zob. Bogusz — Stawisz.
Zima długa 827.
=: łagodna 821.
Zimna woda w. w wojew rusk. ziemi lwów.
1% m. od Lwowa 210.
in zz zob. Jan.
ZiMNAwÓDKA w. W wojcw. krak. pow. bie-
ckim nad rz. Białą 301.
ZiMOSZARSCY h. Trzaska 342.
Ziółkowscy h. Korczak 691.
ZipPAR Mikołaj radź. krak. w 1422 r. 894.
ZiRKOWiCE w. w wojew. krak. pow. lelow.
189.
Złobniccy h. Róża 471.
Złoccy h. Szeliga 378.
Złoczów M. w wojew. rusk. ziemi Iwo^.
386. W. 946.
Złoczyszewscy h. Ostoja 372.
RYCERSTWA POLSKIEGO.
GXŁI
Złomieóg w. w wojew. krak. parafii brze-
źnickiej 1 m. od Niepołomic 12\
Złota w. w wojew. sandom. pow. wiślic.
iy2 m. od Wiślicy 267.
2iŁ0TNiccr b. Nowina 308.
Złotniki w w wojew. krak. y^ m. od Wa-
wrzeńczyc 62.
= w. w wojew. sandom. pow. chęcin.
% m. od Małogoszczą 117.
Złotogoleńcztk herb zob. Nowina.
Złotów (po niem. Fiatów) m. w wojew.
kalis. 4 m. od M. Piły 615.
Żmigród (Nowy i Stary) m. nad Wisłoka
i w. do niego należąca w wojew.
krak. pow. bieckim 201. 202.
ze r= a zob. Stadniccy.
Zmil synowiec Janika arcybisk. gnieżn. 117.
Żmudzka ziemia 919.
herb ziemi t.
Żnin (Znena) M. w wojew. kalis. V/^ m.
na północ Gąsawy 210. 244. 556.
574. 614. 704. 802.
ZoCHÓw (Rzochów) m. nad Wisłoka w wo-
jew. sandom. pow. pilżnień. 482.
486.
■=. (Żuków) w. w wojew. lubel. ly^ m.
od Lublina 602.
ŻocHOwscY h. Brodzie 348.
Zofia cór. Andrzeja ks. kijów. 4ta ż. Wła-
dysława Jagiełły kr. połs. (zaślub.
1422 t 1461 r.) 790 t. i-. 802 804.
z= cór. Zygmunta I kr. pols. i Bony ks.
medyolaó. a ż. Henryka ks. brun-
szwickiego (ur. 15221 1575 r.) 823.
ŻoŁĄDŹ b. Dąb Joachim, porucznik, s. Zyg-
munta 735 — 736.
= „ „ Prokop de Prożyczie hetm.
wojska pragskiego tl518r.
735.
=: „ „ Prokop s. Zygmunta 736.
=: , „ Zygmunt s. Prokopa 735.
ŻÓŁCiccY h. Przegonią 375.
ŻoŁĘDKOwscY h. Rawicz 549.
ŻoŁCDziowiE h. Syrokomla 229.
ŻÓŁKIEWSCY h. Bończa 603.
■=. h. Lubicz 434.
Mikołaj star. medecki 434. W. 948—
Mikołaj wda bełski 434 — Stani-
sław wda bełski 434. 834. 879. W.
948.
ŻÓŁTOWSCY h. Ogończyk 621.
Zoratyńscy h. Korczak 691.
ŻÓRAwiŃscY h. Korczak 679! 691.
Żuków w. w wojew. bełskiem 2 m. od
Zamościa 259.
^s w. do błońskiego starostwa należąca
w wojew. mazowiec. % m. od M.
Błonie 419. 421. 422. d. r.
= (Zakau) w. nad Radunią w wojew.
pomór, z klasztorem pp. Norberta-
nek 2V4 m. od Gdańska 122.
ŻuKOwiEC 626.
Żukowscy h. Jastrzębiec W. 931.
= h. Junosza 326,
ŻuLiccY h. Janina 318.
ŻuPKOwiE h. Kuszaba 634.
ZuTER Paweł radź. krak. w 1582 r. 899.
Z^nARTOwscY h. Przegonią 375.
ZwiERZENiEC w. W wojcw. krak. 74 ra. od
Krakowa 116.
Żychlin w. w wojew. kalis. y, m. od Ke-
nina 192. 379.
z n a h. Szeliga Wojciech prób. łę-
czyc, kalis. kustosz sandom. kan.
gnieżn. i krak. oraz i podkanc. kor.
t 1471 r. 192. 379. 801.
Życińscy h. Zadora 636.
Żydaczów (Żydaczew) M. pow. w wojew.
rusk. nad Stryjem 811.
Żydów w. w wojew. krak. y^ m. od Wa-
wrzeńczyc 809.
Żydowo w. w wojew. brzesko- kuj a w. 361.
= 394.
Żydowscy h. Doliwa 241
Zygmunt I kr. pols. wiel. ks. lit. a przed-
tem ks. głogów, i opawski s. Ka-
zimierza Jagiellon, kr. pols. i Elż-
biety cór. Alberta ces. niem. (uro-
dzony 1466 r. koronowany 1506
t 1648 r.) 811. 812. 814—823.
=: II August kr. pols. wiel. ks. lit s.
Zygmunta I kr. pol. i Bony księż.
medyolańskiej (urodzony 1520, ko-
ronowany za życia ojca 1530, wstę-
puje na tron 1548 f 1572 r.) 407.
420. 821. 822. 823-827. 872.
— kr. węgier. ces. niem. (f 1437 r.)
769. 770. 789. 790 d.r. 793. 794 d.r.
= 8. Kiejstuta ks. lit (od 1432 f 1440 r.)
764. 792. -.793. 794. 796. 829.
CXL1I
SKOROWIDZ DO HERBÓW RYCERSTWA POLSKIEGO.
Zygmunt de Minostowice w 1419 r. 268.
Zygwolt (Segewold) zamek nad rz. Aa
w loflanciech 4 m. od Kiesi (Wen-
den) 861.
Zynków (Zinków) m. wwojew. podoi, po w.
latyczow. nad rz. Uszycą 693. 820.
W. 940.
Żyrosław i h. Róża bisk. wrocław. 188.
286. 458.
=r II h. Róża bisk. wrocław. 265. 460.
620. 636.
Żytowieccy b. Łodzią 654.
Żywiec (po niem. Seypusch) M. nad Sołą
w wojew. krak. 5 m. od Wadowic
515. 758. 890.
i.X
iiamś
Oddając Skorowidz do Herbarza Paprockiego pod sąd światłej Publiczności, wypada mi jeszcze choć
w krótkich słowach stawić obronę przeciwko krytyce mogącej nań kiedyś nastąpić Międr.y wieloma zaletami
Herbaiza Paprockiego jest i ta nie miła, iż znajdujemy w nim bogaty maieryał do jeografii dawnej Polski,
tak mało u nas znanej i badanej : z tego więc powodu, chcąc przyjść z niejaką pomocą ciytającym, oznaczyłem
wiele miejsc odnośnie do podziału kraju, jaki istaiał za cza- ów Paprockiego. Używałem do tego dzieł znaczniejszych
historycznych, jeograficznych, kodexów dyplomatycznych, własnych notatek swoich i wypisów z różnych dzieł
do jeografii polskiej odnoszących się, opieraj;(C się zawsze na 1 pszych mappach naszego kraju. Prostując w za-
łączonej erracie toxt dwóch aktów bardzo błędnie u Paprockiego w pierwotnem wydaniu na str. 70 — 71 i 81
(w niniejszem na str. 123 — 124 i 134) znajdujących się, poszedłem w tem za dziełem Nakielskiego Mibchotia,
który na str. 33 — 34 i 42 — 43 daleko je poprawniej zamieścił. Nazwiska radzców krakowskich sprostowałem
na mocy różnych dokumentów oryginalnych, w czem archiwum kościoła archipresbyteralnego N. M. P. w Krakowie
było mi wielce pomocne. Praca moja nie jest jednak bez bfętów i usterk, sam to spostrzegam; obszerność i
nużąca jednostajnośó przedmiotu, pośpiech z jakim musiała być dokonaną, są tego powodem. Zresztą jestem
przygotowany na wszelką rzuconą wątpliwość dać bliższe wyjaśnienie.
Pisałem w Krakowie, d. 21 stycznia 1860 r.
WlLHEI.M GąSIOROWSKI.
'•1
i-ei .Gt
:v^^^
!5iTAaoa 1 ]X77AaqoT
ilfiOl^jMt oi ino y ('^
l'T8r
.!»vntnAT. >.iMt'fwoCL ^-^i^Wwifek
llwn^siio oi ino
0^9i;f8W«f30f7/
u łoi „
POPRAWKI 1 DODATKI-
niob
-b
DO
Hit ■''A'' h
*^2
TI
SI
01
CI
T
rn:-i8
HERBÓW RYCERSTWA POLSKIEGO.
ffff^loą
„ y.
Sii^^iL*
/UZD
ftaoij3
;m
o«
07
IT
"&
r:oi
roi
OL
ir
II
02 r
ei
Omyłki zaszłe w opasie druku w tezoie niniejszego wydania.
przysyłać '^
Strona wiersz
4 19 od góry
9 od dołu
4 „ góry
14 „ „
25 i 26 od gó.
n
5
15
n
17
18
20
26
37
38
39
9ilO „ ^V^ ^>
18 od góry
^ n »
17 „ „
8 „ n
^ iftuttiist
przysłać
też przed
świetne
postrzegał
rycerstwa zgodnie
szczęśliwie
czartwy
a katalog »*f *^
belli
dać nie chcieli, którą
« T SI
•a bo Olifil
.b bo o
■ h- -8 ^
3
8iil
9S.r
10
7
22
11
też tu przed '^'
święte
przestrzegał
rycerstwa wszystkiego zgodnie t ó<.L
szczęśliwie a długo -'-^ TSI
czwarty
i katalog ■«^«tD'ł'v .. ft{ ^hl
heUis
dać nie chcieli, k'temn państwa albo
dzierżawy jego najeżdżali, Morawę
opanowali, którą - -^j
cum - „ I „
chcąc to wszystko uspokoić, pośpieszył '
się z Opawy, trafił one wszystkie,
którzy • i
Bolesława łysego syna i Henryka gło'^;
gowskie Konradowego syna wywa-
biwszy
w Polsce były. W tychże
arcybiskupa gnieźnieńskiego iiJ t. „
Bibl. pol«. Poprawki i dodatki do herbów rycerstwa polskiego. B. Paprockiego. I
doła
chcąc to wszystko uspo-
koić, którzy
g/i^^os „fi '/BiapsBolesława łysego syna wy
wabiwszy
góry
doła
w Polsce. W tychże
arcybiskupa poznańskiego
ciLiy
I>OPliAWKI I DODATKI
Strona
40 22
41 17
63 12
65 10
70 13
71 4
» 6
72 13
80 3
99 7
103 4
107 28
109 4
111 6
114 10
116 24
117 8
120 6
121 21
« 14
123 25
« 26
124
125
135
n
172
181
wiersz
„ dołu
5
8
9
7
128 12
128 16 i
129 5
130 22
133 8
6
1
137 23
dołu
g-
d.
n
n
s-
I
S'
n
n
n
d.
n
n
d.
S-
r>
?)
16 odg.
od d.
od g.
od d.
n n
od g.
142 16
146 7
147 17
155 16
156 16
iSl 7
162 17
170 9
171 16
18
od d.
od g.
od d.
7
3
n 13
182 16
n
»
n
»
n
D
n
n
n
»
od d.
od g.
od g.
od dołu
od
góry
ipso
zamiast
oni to otrzymali
wojsko swoje
8% vulneraverint
włocławskiego
1382
Asturtae, Phrisiae,
i
asuhcamerarium
conseguantur
tęczyóskiej
Trabczeóscy
Siemieńskiemn
Jana z Wiktorzyna
perłinenłibus pro se
400
suiąuae
Dziesięcin; potem
Ale
consiliis
opulentia atąue
ex
mememoria
osteris A
1162. -^
Michaelo
Naprzód comes in Ruda
benignitas
desideranłissimo
łeutonicm noviJicari
attendes <■
fracłus ,vici
haereditate
senatoribus id
transfetur
stobniciesis
magnituddine
Radosławie
nigdy domowL
nim i^<'<
do
córkę zostawił
prafedo ■■.•':A
córką, zostawił ■
desideran tissim o
desiderantissimns
w kraj pruski
fidelibn^ seroiciis
rebus
czytaj
aby oni to trzymali
wojsko wielkie
si se vulneraverint
wrocławskiego
1372
Asłuriae, Dominus Phrisiae^
in
subcamerarium
conseguuntur
łęczyckiej
Trąbczeńscy
Sienieńskiemu
Jana i Wiktorzyna
pertinentibus nihil poeniłus pro se ipso
14.00 T^ 'w^^^t-Zlf r.*rfi ■
suiąue
dziesięcin potem
A te
consiliariis
opulentia guam'
ea
memoria
posteris
1252.
Michaele -^ ^i^
Naprzód Janko comes in Ruda '■^^^^
graviłas
desideratissimo
In f,
teutonicum nomfori
attendentes
fructus
haereditałem
senatoribus nostris atąue nuntiis łerres-
tribus id
transfertur y
stobnicensia , ^^^^^
magnitudin6r ' "f
Badoszkowic
nigdy zacności domowi
o nim ^v
go
8"
córkę, z którą potomstwo zostawił
praefecto
' córką, z domu Śrzeniawa zostawił
desideratissimo
desideratissimus
W ruski kraj ,
o-goińBi J''delibu8 ac consłanłibus serviciis
fobur
Of:
DO HERBÓW RYCERSTWA POLSKIEGO.
CUY
Strona wiem
182 17 od góry
n 1^ » ij
3 od d.
187
239
»
242
243
246
n
249
250
257
262
263
268
12
-2^ » »»
191 11 „ „
192 20 od g.
„ 1 od d.
193 10 „ „
195 14 od g.
201 14 „ ,
208 12 „ „
2C9
18 „
14 ,
n
210
17 „
n
214
22 „
n
219
2 „
I)
220
221
'1'
^ n
»
223
26 ,
»
224
2 „
6 od
i
228 17
22^ 9
231
236 3
9 r, f.
7 „ d.
•t^^^j
1 n d.
2 „ g.
9 i 10 od g.
2 od d.
2
248 21
S'
zamiast
Płocko ipso, die
Radyanowo
po wyrazach: Budkowskie
dom rozrodzouy
rzyśłi
§
enlka
desiderantisńmi
w liście
clarins
wojskim
konrfatra
1248
1133
rzemeszeńskiego
1482 dnia 19 września
exercitio
Kasinowskich
miles cui
adkorłus
mil dwie. Tam
frałum ru^KW'
vionnmenta
odpocząwszy, gdy
secretorum
GrochoUcae
Pentacostes
przed rodziną Muchowiec-
kich
pra ecloriss imisątte
et monumentis c i,
Tarnawski st')^^
Korab
w krakowskiem
gdy myśliwiec zwierz
19
22
15
11
18
12
17
d. 1265
g. prafecimus
d. raiioni
g. tanque
n MtłKtoCl pot
jf\ ' Podhorecki z domu
„ po wyrazie aperanda
czytaj
Płocko^ ipso die
Radzanowo
dodać: Dziwanowskie dom rozrodzony
przyśli
tę .. .
Folka
desidercUissimi
w liczbie
clarius ,
wyskim
konfratra
1148
1233
trzemeszeńskiego
1402 dnia 14 września " ^
exerciłu ..
Kąsinowskich .^ r\ ,^ .
miles hic cui - r
adortus ~ ■■
mil dwie, Boczki od niego mil dwie,
wierzch Ingułu mil dwie. Tam
frałrum ii -
monumenta
odpocząwszy, gdy przyszło do potrzeby,
między inszymi znacznym się pokaz^.
Bylj wielkie zimna tego czasu, gdy
z moskiewskim i\[ o28
decrełorum .£ ' '■' ''^:''
Grocholice
Penłecostes
dodaj: Dom Kierzniewskich na Podla-
siu rozrodzony i dawny. ^ ,j
praeclarisaimisgue
ex monumentis^^ij
ałque ^jia .u
Taranowsldip>v}??
Kotwicz .1
w kaliskiem
gdy myśliwiec przed sieciami jakoś nic-
oby czaj nie zwierz
1263
praefecirmu
ratione rl;
tanąuam :^ ^, ^
pod •% be ^^
Podhorecki Wacław z domu
dodać: Andrzej brat tychże rodzony,
który całą dziewięć lat we Włoszech
nauką się bawił, kędy nad innycli
7f
TF,?.
8
01-8
T
Ił^
ć
1
I4i;
i"
i-.kS
3e«
CXLVI
.60aLM POPRAWKI I DODATKlf'^''?'-' Oil
Strona wiersz
270 6 od góry
271
272
11 „ d.
g-
IR
n ^" n n
274 11 „ „
„ 24 „ d.
276 12 „ g.
14
2 i 1 od d.
77
zamiast
RajskicŁ «'''«''/'
są łę- '^^''.^■il
deincenps '■" '
1381
cancellarii
can ellarms
fortitudi is '''■''^
temen ^--'^^-C^
ad numerami '^'^^
278 18
282 3 i 2 od d.
77
turrres
'\
1
283
286 15
77
287
11 „ d.
«<r
hdbe et adicere '
acrminime
voluntantem '^ '■
iltum ^ ^ '-•'
„ g. 13 O *'i«''^'»«?3
17 „ „ 1300 ''^ •*^'^'^^«
7 „ d, Łetargae "'■•^^V)ft
292 7 „yg''V^*y '^^Rostowska ^"i
300 2 „ g. '^ ■ ' displicetiis
„ 19 „ d. omnem canłum Dominae
„ 14 „ „ cxequmtvr' ^'-^^^'''
.^i^^";*in i'> -^^^ 'J^-^<i seriis -^o*,ąbo
w9 -■ 6 i 4 od d.- ^i^'- /Kró ewca-^>f <;^
3ll -I „ g. ' '^awc ''-'T
320 20 „ „ Jm?u
327 8 „ d. Słamslau8'^>''''"^'
328 8 ., ., judicam "^'><>Vt>
Stankowie
regiłur -osi*/!
GłosowBcy
Kobylińscy i
od «•»
amilii
Stefana, nie mając
„ 4 „ „ mojewody
361 16 „ „ Wzię -i -
362 7 „ g. ^^ J'^'7BabeckicŁi« ''f»S si**
^^^ ^ łł n cMOćZ ecc mrłutis
364 7 „ „ mostrae
372 1 „ „ Zagórscy "^i^
374 9 „ d. tkże ławasnośó' ^
385 8 „ „ ^a^ews
895 8 i 9 od g. anno Nativitałem Domini
400 3 od d. polms
330 12 - g.
336 16 :4i-;
3§7 17 : t
340 8 : :
341 7 „ d.
344
n
M»
i 10
» n
An^ ^ " " ^ ynałem
i^F- 21 • H ;^ Slepowtony
łUij
*)*.
czytaj
wiele nauczył się beate et honeste
vivere
Rajskich
Jakób^t>' "'
.b t)o 8
są włę- i^-^^^i
« . s
T81
deinceps 9
' '^ « P
it
1581 «>l}m» '
n « t ,.
r
cancellario- ''■ *^^
« n if
lei
cancellarius '
.?, bo OS
sei
fortitudinia -'-^
.b bo 1
ff
tamen is^ow
« ^ 01
ser
adnumeravif^**"^^
•S bo *>t
e^i
turres '"-^
, •• ^^
lOg
haheret adicere
ac minime - - '
K f' •
'holunłatem^ ^^^^
« . *l
eJni
illum -^f-J-^^^ft
- . 7i
OIS.
1380-'^*''^^****^'
« « S2
MS
1400 v>ra m\'in<
« « S
eis
letargiae •'' i'^"^)*"*
'r» P ^ \
oss
Roskowska o
« « e
ISS
displicenłiis
omnem canłum praeter
cantum Dominat
exequantur'-^^'^"^'''''
*•&
feńis ^••)onbo
.b bo 5
Królewca
hanc
Junii
Stoislaus
"' '^
judicandam
Słankowie
•i> « ^
łegiłur
-i \ ^■
^ ■ V- _
Gosłowscy Joi^
Kobylniccy'o^«'«<i
■ i>
eto -rt^fn lf» - '
'■ -'9
familii
« ót
(^
Stefana, umarł aie mając 01 i G
C'^^'
wojewody •'♦;ioif
bo S
Wzięt 'ii?! w
•ii «*s
bi^ii
Babeckich ^ '(bs
. « rs
8^2
g^Mod ea mrłutis "'
nostrae '--1
•i> . ^.
n
Nagórscy
•3 « ss
e^g
także własność
.b -,.■ -ar
Oóe
pafiens
. .1
■ ';*
aw^e Nativitatem Domini
. ' ' -
potens
kardynałemw o<|
« r ^^
8d^
ten
Ślepowrony
DO HERBÓW RYCERSTWA POLSKIEGO.
CXLVH
Strona wiersz
zamiast
407
13 od d.
ex vełeris
»
12 „ .
panów
409
6 „ g.
Andrzeja
410
4 „ „
kasztelan kaliwska
411
16 „ d.
omvibus
414
8 » «
iudustria
»
1 " "
praestatos
.»«
^.^ ",
posessionse '
419
1 1 2 od g.
sigiUum nostrum prae-
sentibus
420
9 od d.
1270
423
14 „ g.
sedis notarium numero
426
"' agmino
n
18 „ d.
wych
449
4 „ g.
milia
451
9 „ d.
Siódmego dnia książę
453
18 . «
państwa z wielkiemi
454
2 n n
siostra jego rodzona
458
1 « »
Rodosta
459
14 . „
przy bytności arcybiskupa
460
13 „ g.
arcybiskupa tego
»
1 n d.
Giełczynej
469
14 „ g.
mojoribus
472
4 „ d.
1173
482
12 „ „
Przewosko
485
8 n n
spectantlssimae
490
5 „ g.
1571
492
10 „ d.
comłis
498
16 ;: „
allis
603
7
biskupa
605
9 ^ :>^C;^ m..
- Kostrzyna '-"'-^ ^
606
7 ^ g.
brali udział ;\=?^J
610
23 „ d.
a medio '''^■"
»
14 „ »
ceterva
1)
» » M
dignisstan
511
5 „ g.
eum et singulis
522
5 „ „
seperanda
525
9 „ „
0 potomstwie
526
4 „ d.
1481
528
20 , g.
z ciechanowskiego powiatu
535
4 „ d.
et duarum canonicalium
539
12 i 11 od d.
łumuUaria
f)
5 od d.
insidiens
542
2i „ g.
ihimus, ibitej '
562
15 „ d.
waśń nie
572
1 » g-
1387
n
1 „ d.
Die 20
bib
19 » •
fodiciscimm
•.^;>
csytaj
ex vełeribu8
panom
Jana
kasztelanka liwska
omnibus
industria
praenołałos
possessione
sigillum noiłrum majus praesentibus
1670
sedis notarium aucłoriłate aposłolica
łenore praesenłium recipimus, et alio-
rum nostrorum Notariorum numero
agmine
swych
millia
Siódmego dnia marca książę
państwa swe z wielkiemi
siostra jego rodzona Zborowska
Radosta
przy bytności Henryka arcybiskupa
arcybiskupa gnieźnieńskiego tego
Gietczynej
mojoribus *
1183
Przeworsko •'"
specłatissimae *p
1573 ..ot i' ,
comitis
allis
arcybiskupa
Kostczyna v
brali dział ^
e medio '»^>^^^'i
całerva " '"
dignissimum
cum et singulis
speranda -^
o przodkach i o potomstwie
1471
z łukowskiego powiatu
et duarum domorum canonicalitśm
łumultuaria
insidens
ibimus, ibitis,
waśń na nie W
1386 - «-^
foelicissimus
0..T
u
n
^
IgT
:t
SÓV
'jr
ta?
c^-
v;'T
8aT
9>'
CIŁYUI
.0 POPRAWKI I DODATKI
Strona wiersz
575 14 i 13 od d.
n
582
581 10 od g.
21 „ „
6 „ ,
584 6
585 20
13
15
3
n
596
636
638
639
642
661
665
670
678
686
n
rt
701
n
705
709
715
n
745
747
743
749
760
7Bl
d.
g-
d.
8i7odd.
12 „ d.
1
21
13
2
3
17
16
8
n n
g.
d.
fit
^ « g-
4 „ d.
3 „ g.
1 i 2 od g.
. 6
724 10
7
1
3
2
7
9
U
4
752 12
763 10
767 23
^\ 23
768 1
788 18
789 3
4
« g-
« d.
T) n
n n
n n
;, g-
n n
n »
„ d.
» g-
n n
n »
n »
zamiast
U panien Da ambonę złotych
sześć. — W Próchniku
praecloribua
czytamy wszystkich
od papieża był
orchiejpiscopo
król węgierski
mansocuUo
immunitates ilUc
sochaczewskiego
Kon adus
po wyrazie palatinis dać punkt (.)
a po wyrazie Petro punkt skasować
czytaj
U panien na ambonę złotych sześć. —
W Tuchowie szpital, ambona złotych
sześć. — W Próchniku
praeclaris
czytamy u wszystkich
od papieża Mikołaja był
arcMepiscopo
król Ludwik węgierski
manso culto
immunitates illis
lubaczewskiego
Konradus
\
8
(< K
\IU
.h bo «
rostropnie ku pokojowi
constutionihus
wileńskim
dla ozdoby :^>
hrali ,
pars
dimicans
o czem będziesz miał do
statecznie
potmstwie
ocupatum
dominus Kaleczki
patricius
commutacionem praedicło
Nicolao
fidei usorea ^^ila
Gozdawa
a na polu czerwonem
in credihili
lijbkomen. \
dzie
Jlorenłyni
consiliaris
qui indigne
pod czerwiem
wyraz: et przekreślić
usi
poznańskim
rostropnie wszystko ku pokojo,wi
constitutionibus [> '
wieluńskim
dla świątobliwości żywota jego,
dla ozdoby
braH ,' ^ .
^ H V!. '
par
fortiter dimicans "
o czem będziesz w historyi miał
do-
)łoix)
.t)
.b
statecznie
potomstwie
occupatum
Mathias Kąlącaki
Patricius C,., jT " ^ y-
commutationem quam idem Petrus fece-
rat cum nohili Nicolao
jidejussores '^ ^t j,,
Pomian " '' -,
a na polu czerwonem go używali
incredibili
i
lukovien.
dwie
Florentini
consiliariis
gui indigenae
pod czerewiem
itH iiji
r
•8
.fa
JUSSl .r. i
kujawskim
wyrazy: z domu Godzamba, wykreślić, a dodać: Jan Lubrański był
mistrzem 1478 r , był potem bisku-
pem poznańskim, z domu Godzamba
pilsnensis
w kościele na zamku «
A tak król rozpuściwszy ^5 " 1
Andrzej 'I ei SYfi
na zamku
A tak tak rozpuściwszy
Adrzej
^n^%i■o■
DO HERBÓW RYCERSTWA POLSKIEGO.
CILCK
Strons
i wiersz
mniast
caytaj
790
10 od
giry
wssędy pustoszył
wszedłszy pustoszył
794
11
n
ł_
że się bisknp
ie się biskupi
n
18
JJ
__ intiantskimi
inflantskimi
795
17
JJ
J»
Piotrowskim
piotrkowskim
804
11
JJ
JJ
sejm dziesięć dni
sejm dziewięć dni
806
11
JJ
JJ
Czarny oleśnickie
Czarny książę oleśnickie
817
8
JJ
g-
Barlama Bomoisę
Barlama Bomomisę
818
12
JJ
d.*
Mkołaj
Mikołaj K
820
22
JJ
»
trzacie
trzecie
n
6
JJ
JJ
imieniem Bonę
imieniem Bonę do stanu małżeńskiego
821
2
JJ
n
Ostaną
Osłana
825
8
JJ
n
0 którym cesarz
z którym cesarz
828
1
JJ
r>
po wyrazie Ivonis dać przecinek (,)
833
14
JJ
n
królewską, włożył
królewską wojewoda, włotył
841
3
JJ
S'
była i parada
była i porada i h u > '• _
!//
852
11
JJ
»
bramę onę
krainj^one i - ^^-'
•1X7
854
3
JJ
JJ
płockiego
połockiego \ ^ , (.»v
r/r
856
17
JJ
d.
1657
1577
858
6
JJ
JJ
po wyrazie: Jan dać przecinek (,)
860
2
JJ
■n
po wyrazie: grodzkim, przekreślić przecinek
,.
875
5
JJ
S'
przychodzili pod Sieniawę
, gdyśmy przychodzili pod Sieniawę
876
4
JJ
1)
na pasyą świętego Fran-
na pasyą w kościele świętego Fran-
ciszka
ciszka
878
4
JJ
JJ
kasztelanem przemyskim
starostą przemyskim i
/Af.lL
879
6
n
»
po wyrazacli: wojewoda
bracławski,
dodaj: Stanisław Tarnowski
885
18
n
w
rśfertOf połentissimo
referto, conłempto połentissimo
■ 1
jj
26
JJ
d.
icłu dełecłis
ictu dełecłis
jj
24
fl
JJ
consłruatus
constematus
r;
n
20
JJ
JJ
blumbea
plumbea
f)
5
JJ
j)
adhibentis
adhibendum
891
7
JJ
g-
tym margrabiom
tym burgrabiom ..:
,!/y:/..l
896
13
JJ
d. 2
kol. Mikoiaj
Mikołaj o II
}1IZ//J
897
2
J7
g. 2
kol. Cispar
Cipsar 'Kj
Xl rf.j \
898
1
JJ
d. 1
kol. Szczerbka
Szczerba ->< r
, , ' / . 1
899
11
j)
g. 2 kol. pdio, eodem anno
pelto, mortuus eodem anno
'1
900
6
JJ
d.
Władysława
Bolesława
_ 0.
ciTP Stronnice mylne: 8 1 .'g ho i-
iX/r>
str. 58 mylnie oznaczona 86'^ " ^^
T»xz:)
», 126
621 1 ^ •"
JJ -'*'vr ^
n 307 „
n 304 ^
JJ T rt
CL
t;
POPRAWKI IDODATKllu
.h
lun
B.
Omyłki zaszłe w czasie druku w Skorowidzi^,
067
81 „
Tl 067
łl ^08
n 908
8 7i8
2t 818
SS 0S^8
r^y-Btr,. iX
. wiersz kolumna zamiast 41;
czytaj ,;iu ■
: ; ' lis
m
6 odg.
2
Anrzej '^^
Andrzej ^0
ff
18 od d.
jj
Wrocław.
włocław. -
. . ^ SS8
lY
1
Aiskrankle
^^, '^
Aiskraukle
.1 8S8
XVII
12 od g.
«
Czancz
' " ^V
Crancz
- H 888
XXI
21 od d.
2
Wydrzysko
Wydrzyoko
•S «^ ^^
xxn
24 „
1
148 «
184.
'.. ., U 2^8
xxv
20 «
2
1137 r.
1317 r. '
XXVII
n n
»
Gensmenler
Gersmenler.
,i.
M
13 „
»
w 1468 r.
•ojno bi-
w 1469 r.
XXXII
20 od g.
1
568
538.
^n .-
xxxv
7 od d.
j)
841.845.
841—845
^. .-?.
XXXVI
15 od g.
2
1538
1535.
r»
„ od d.
jj
355
35.
XXXIX
14 od g.
1
m.
ta
'dBXm>
M. 3JI ,
878
XLIII
9 od d.
»
Kasinowscy
0m
Kasinowscy.
-^TB
LIV
n n
2
1413
1431
LV <
.>'-lA'''>>*^>*-^\
1
po wyrazie:
rot.
OUyJff
dodaj 636, a po wiersza 10 przekreśl
tę liczbę.
»
i "
»
:zz
Lang.
LXX
12 „
;j
Stanisław
Stanisława
K (; ' '"
LXXI
9il0od g.
2
Pomeranii
Pomezanii
., . ^' a
LXXXII
27 „
n
»
" 'V ,.'
LXXXIII
11 od d.
j)
Eozesłaniec
Rosłaniec. '■'?
LXXXVI
20 ,
2
(de Czempa)
(de Crempa)
LXXXIX
7 od g.
1
wyraz: Pomorscy przenieśd
; na początek następującego wiersza.
LXXXXIII
5i6 „
2
wójtostwa
wójtostwo.
cn
24 od d.
)}
Redesz
Redecz
CIY
22 „ .
1
Rozenrerkowie
Rozenberkowie
CIX
20 od g.
8 .
3 od d.
M
Siermoscy
526—900
Pomeranii
Sieromscy
526.900.
Pomezanii
ŁatI
)7
CXXI
18 ,
n
t 1590
t 1500 ^
cxxv
4 od g.
1
874.375 ©^■^'ła
874.875
CXXVII
17 „
))
Ferens ^^^^^Z.-.
9ii
Ferens
y>
14 od d.
«
pielgrzym '
>MHIV
Pielgrzym
CXXVIII
18 od g.
ji
Anonina
Anonima
cxxx
18 od d.
2
Wirzrałicanie
Wirzrachanie
CXXXII
21 od g.
1
yiodimiera
Vlodimeria
n
8i9odd.
J7
Strzelina
Strzelna
CXXXIII
28 od g.
»
Gretczyna
Gietczyna
ii*
DO HERBÓW RYCERSTWA POLSKIEGO.
Str. wiersz- kolomna
cxxxiv 7 od d. 2
cxxxvi 6 od g. „
cxxxYii 13 od d^ „
cxxxix 9 ^ 1
23 od g. 2
CXL 21 „ 1
GXŁi 25 od d.
iJj9:80ff[ Ił-'
zamiast
czytaj
623.
522.
Mateusz Spy-
Mateusz —
2%
! , ...' 13^
3%
'/4
2V4
1V4.-" •'^>^'*
Zry litewscy
Zbylitewscy
335
00 ,-1-355.
Ziębocia
' ^' Zięboein
1%
2%
. %oi 2i«ftfjis.>q
Spy-
.l» tło :!
i>r i;HI
I ru:
G.
75:>-(--'/:W
'Jłi
Poprawki błędów, które w pierwotne Jui wcisnęły się wydanie.
Strona wierss zamiast * ^'^iijfe}'"^ "'^^
1259 1279
38 12 od góry
41 13 „ „
Nanklera
•c,
Nankiera
^•:Mr
^ ist-
' u Dłagosza w księdze IX, n Kromera księ. XI, w Kalendarza ks. WikarTuszdw
ko4. katedr, krakows., w lY tomie kataloga przez ks. Ziętowskiego wydanego, na
stronie 50 — 51 i 69 tzjtamy go Nankenu. Tenże biskup zatwierdzając nadanie
40 dni odpustu przez .Sstn biskupów udzielone osobom, w pewnych dniach roku
kościół N. M. P. w rynku krakows. nawiedzającym lub przyczyniającym się do je-
go fabryki, tak się wyraża: „Nos vero xVanlt, (jb przekreślone, a zatem Nanker lub
Nankenis) Dei gracia episcopus cracotiensis, etc." Akt ten datowany w Awenionie
dnia 1 paidsier. 1321 r., znajduje się w archiwum miejskiem krakows. *).
44 16 „ dołu Nowina Janina
jv3»8STS ;mi'łioQ. y!<h$4 r -. t.u: śi ,i.msijLVi ogał:4o._.-^j«'J .'^ « du^iiM .\
' *13iini PapnśśS ftffi 316 i KtOinir «b. 3>6 wyd. baiylejs Wr. 1558, It^rego
na świadectwo przywodaL
126 15
g-
Koszkochów '
Roszkochów
•S
fł-S
i)bt
138 13
z wymienionych innych wsi dowodnie wnosić mo^a, iż tu mowa o wsi
Roszkochdw, blisko Wisły w okręgu krakows. w parafii Babice leżącej, gdyi w tej
okolicy l^adnej w8i'Koszkoch<Jw nie znajdujemy. ^^ •"*
S'
Drokojowski
Drohojowski
■■'i
^'^^"^ ^esiecki L I. Korona str. 32, 65, 72—73. i t. U. gtr. 8?l.r^^ "".i<fća ,t,yjT
... '■ \?ru r; r,o.'i'j .si.i
*) Przodkowie nasi starali 8'ę miękczyć cudzoziemskie nazwiska. Widzii^em w Dobromiln oryginalni
dokomenta, na których tenże sam Herbort podpisuje się Herbort, to znowu Herbolt. P. W.
Bibl. pol*. Poprawki i dodatki do Herbów rycerstwa polskiego. B. Paprockiego. 8
Strona wiersz
138 18 od d.
00:41 POPRAWKI I DODATKI H^H OG
zamiast j czytaj • .mcafloi-seiaiw,
KrzetkóWr. Kretków 't ■: h bo "
Sam Paprocki st. 400 i Kiesiec. 1. 1. Korona st. 213, 220. t.II.^t.7q4 i n»8t.
' ^^. „ .{) bo 81 mxjttj
185 19 „ d. Grabowscy Grabkowscy , « 8 » ,.
Niesiecki t. II. 299 i 417, co większa, sąm Paprocki na str. 184 położył jui
rodzinę Grahowskick^ dty.^ raz więc o niej pod tymże samym herbem m6v\^ .,.,»
nie może. (,^ ^\^ 50
211 17 „ d.
poznańskiego
płockiego
Sam Paprocki str. 209. Nakielski m Miechwia p. 237 et 242. Niesiecki
t. I. Korona str. 41. i t, IV. str. 709.
IJ*D
227 6 „ d.
Warzyccy
Warszyccy
Znakomita, w przeszłym wieku wygasła rodzina Warszychich herbu Ahdank,
I Ł pisfiJ* się z Warszyc, wsi w ziemi łęczyckiej leżącej (tak też mówi Paprocki, iż
•9IXUIII^ Mniemana rodzina Warzyckich z łęczyckiego pochodziła). Prawdziwości poprawki
i t. IV. str. 464 i nast. Warzyckich zaś her-
231 9
dowodzi Niesiecki t. I. HCrby str. 3
bu Abdank u niego nie znajdujemy.
, d. 1406. ^siia&V^
1455.
^ib-^ fao SI
88
241
Idzie tu o rok śmierci Jana z Koniecpola, kanclerza koronnego; leoz zkąd
inąd dobrze wiemy, iż Zbigniew Oleśnicki, kardynał i biskup krakowski, celebrując
na pogrzebie tego kanclerza w Sandomierzu, z przeziębienia wpadł w chorobę, i
w parę dni, t. j. dnia 1 kwietnia 1455 r. rozstał się z tym światem; obaj więc
w jednym roku pomarli. Możnaby tu i inne dowody przytoczyć, dosyć będzie
jednak na Niesieckim t. I. Korona str. 256 i t. II. str. 580, gdzie i on błąd ten
Paprockiego prostuje. y ■>v. .vi3 . /.! ^k
.if»i\"fcsflq r »inh
, d. Leliwa Doliwa
Z samych słdw Paprockiego widzimy, iż mówi o herbie Doliwa; zresztą
wiemy i to, iż obdarzający swój herb na pieczęci aktu darowizny wyciskał, nie
zaś obdarzony: a zatem Spitygniew kasztelan rudzki, nie zaś Zbigniew Bielowski.
260 6
g-
Słanislaiy Foelici piis Stanislao, Foelicis filio
Poprawkę tę samo bliższe zastanowienie się usprawiedliwia.
287 12 „ ''''£ '^' z Chnielika
z Chmieloika
Pisano go z Chmielnika lob z Chmielika, nigdy zaś z Chnielika. 1 tak
w pierwszej formie: Setegius de Chmielnik wymieniony na pewnym akcie Zawiszy
bisk. krakows. z 1381 r. wNakiehkiego Miechovia p. 319. Bielski w kronice pola
(wyd. Bibl. Polsk. str. 490) zowie go Chmielnickim. W drugiej zaś for-
mie, chociaż wsi Chmielika w Polsce niema, znachodzimy go u Kromera (p. 377),
który mówi: Secechus Chmieliciua; podobnie w Katalogu ks. bis. Łętowskiego t. II.
str. 3, co wziął ze Starowolskiego; w kalendarzu ks. Wikaryuszów koś. kat. krak.
n tegoż, t. IV. str. 49, znachodzimy go w słowach: Sethegius de Chmyelik, co prawdy
jeszcze nie rozstrzyga, a może było źrzódłem błędu przez wielu powtarzanego.
i.asmaiob
u Frfte
DO HERBÓW RYCERSTWA POLSKIEGO. cloi
Strona wiersa zamiast caytaj ^^rai-- t.ao-i*S
324 19 „ g. Osrzanowscy Ojrzauowscy % I". >^ f:9^
so-
(,
Sama natura naszego języka nie pozwala na Osrzanowtkich, a źe winno
hyó-Ojrtattowacjf, dowodem Niesiecki t. II. 450 i t. III. 535.
325 3 „ g. ' Stępowskich . .„ . Stępkowskich o, :- < .m
•■'■i ;; • ■ ;•:• I. .-rf-. .
Pisano ich Stępowecy i Stępkowscy, w drngiej jednak formie c«ęściej napo-
tykani. Potwierdaa to i Niesiecki t. II. 450 i t. IV. 203.
„ 10 « d. Spytek StanisłaW Spytek, StanisłiW -'^ r^ "'- f'^'-
Zobacz na str. 99 i 926 w samym Herbarzu Paprockiego. ■ ' ■■'•'^
» 2 „ d, Krzosnowscy Krosnowscy " ' '^ ^ ^' ^'■•
że pisali się Krosnowskimi nie za^ Krzosnowsktmi, świadek Niesiecki t. IŁ
str. 450 i 710.
329 1 „ d. Wilczopscy Wilczopolscy
' ' ' ■ ' l■f\^'J
"^ ^Dowodem Niesiecki t. IH. 352 i t. IV. 534. ^^, '?'", ":'
' • ■'-■ .11 ? iAotm
349 8 « g. bracie ^ Barcie ., .,.,,
Nosił imię Bartha, a latem po Barcie, nie po bracie. Niesiecki t. I. Koro-' '
na str. 32. Bzepnicki Vitae Praesulum t. II. p. 21.
360 14 „ g. Buscy , Bo»Ąr, >y>i ;,,uoi vi r
Patrz Niesieckiego t. I. Herby str. 157 i t. II. str. 407. r[ .{> ] ^'g<i
358 16 „ g. Barbara, .RV,si ''AA -^imi nm ą»b Jadwigę . ;j.xnq«u muH
że jej imię było Jadwiga nie Barbara^ świadczą obok innych akta Tomickie-
go t. II. str. 141 wyd, Działyńskiego.
ńS^jort'"''^ .łi „ d 6P.Ć
469 16 „ g. z Karno wa z Karwowa
jj 7 „ d. Karków .1 eta x ;'.i:<«b Kąrwów. .\ TmoiH
Znane jest powszechnie miejsce iu'odzehfa Eadłńbkal
t^ł^ s'{łWT\ (wbowA-^-lT
I r./^.r.
485 3 „ d. Joannę Constantino, Heli- Joannę, ConsłantinOy HeUsabetha, Ca-
, sdbełha Colona „ .Ae/dną , .... , „,. . ,
..j"Ps. =«i*^ł ł };f<);,i,.«. ', i)<- 'tar -M^ TT ,1 i <:•!: .-^w. *.r,vi.iX .1 .! ii.-MUfWZ n!»{K)w
Objaśnia to dokładnie Niesiecki, mówiąc o potomstwie Konstantego Basylego
ks. Ostrogskiego, wojewody kijowskiego, z tej Zofii hr. Tarnowskiej t. HI. 516.
Ks. Balicki w dziele pod tytułem: „Miasto Tarnów" na str. 186 również zgodnie ,r pa^
z powyższą poprawką nagrobek ten zamieścił.
CŁiv .?0:i? -POPRAWKI I DODATKI TH 0(!
Strona wiersa
zamiast
czytaj
sai9rvr 6Xi<wi8
493 8 od g.
W księgach 20.
W księgach 29.
.■% « ei ^S6
602 6 „ d.
łęczyckiego
wiślickiego
m.
«
o dwa wiersze niżej czytamy go kasztelanem wiślickim w nagrobka, ktdry
Paprocki z Mogiły przepisał. Także i Niesiecki, chociaż idąc za Paprockim w 1. 1.
Korona str. 217, nnrieócił go w szeregu kasztelanów łęczyckich, przecież w t. III.
str. 407 pop-awia się, mówiąc iż to omyłka. O te czasy dzierżył kasztelanią łę-
czycką Jan hrabia (od Niesieckiego opuszczony); jawi się bowiem na przywilejach
z r. 1349, 1351, 1355. Codex diplomaticus Poloniae p. Bzyszczewski et Muezkowski
t n. pp. 286, 715, et 301.
613 20 „ d. Octomskiego ^, , ,Gfos^C(in8kiegQ^^, b ^ 0^
Patra samegoź Paprockiego na str. 212. j^g , ^,^, ,^,, ^^ |j^g<joS
619 11 „ d. Czarkowskiego Czarnkowskiego v
TT . gam Paprocki str. 210..^^^jjj,.,-^ ^, , .^i,. .^,-,.1,^.^^.'^. .,;^ ,j^,^,. ,,i;
522 2 s d. krakowskim królewskim
>8lo»(f/«L' ;)gquxi>]. c. t ,6Sfi
Urząd łożniczego w późniejszych czasach był nadwornym nie zaś ziemskim;
ten więc Piotr Jankowski herbu Ogończi/kf był łożn czym królewskim, jak ma Nie-
siecki t II. str. 398.
bZb 15 „ g. j44^ j4gQ
M ^ n ^*
|» .r TJ .r «ł'«^i?»Ar
Z samego zestawienia dat wstąpienia i pobytu na stolicy biskupiej, okazuje
się jawnie pomyłka; zresztą patrz: Kalendarz ks. Wikaryuszów koś. kat. krakows.
w IV tumie Katalogu ks. Łętowdkiego str. 97. "^ '
632 1 « d. Boleslao '1 • ' " ' - Dobeslao ^^-^i?! s-. b<j
\ r Or.r
Sam Paprocki trochę wyżej daje mu imię Dobiesława, a w słowach zacyto- ''-ł OGij
wanych z Kromera błędnie mianuje go Bolesławem, bo ten historyk na str. 415
w wierszu 1 9 od dołu pisze: „Dobeslao Puchała gente Vieniavia'^ etc.
639 6 9 d. Ursonitis Versovitis ^*^ ^'
Kromer na str. 54 edycyi bazylejskiej z 1558 r. mówi: y,Adomnia usus (Bole-
flaus Chrobry) Cackano et caeteris Ravitt8 seu Versovicijs (Werszowców, nie zaś
Ursowców) principe tunc inter Boemos familia etc"
663 12 „ g. poznańskie ^ kujawskie
Ze ten Lakasz z Górki był biskupem kujawskim, nie zaś poznańskim, do-
wodem Niesiecki t. I. Korona str. 32 i t. II. str. 260— 262. Rzepnicki YitaePrae-
auUm t n. p. 55 et Bq. i wielu innych. :[
- ;. -^ -ojf
669 12 „ ^i*' '*'"% księgach 2 w księgach 11. ''
BI ee^
DO HERBÓW RYCERSTWA POLSKIEGO.
Strona wiersz zamiast czytaj
663 6 od .,d. ,ji ułtwłocławskie wrocławskie
Biskupi włocławscy zwani inaczej kujawskimi, rezydowali w Włocławku
___ (yladislavia) nad Wisłą, wrocławscy zaś w Wrocławiu ( Yratielauid) na Szląsku.
Ze Nankier z biskupstwa krakowskiego prsenidsł się na wrocławskie, dowodem
' wszyscy kronikarze polscy i szl%8cy.
' '■' -' ' • .') ,.
693 11 „ , g. , , jŁf^ołąj ,^^ ^ ^ ^ ,,.^^ ^ Marcin _,^
> ^-iJKi. :i''a.'J-«łi. : . f'!."' UJ. L ':f,4- .7.ic { .; t. ,A\ h%^:-
Sam Paprocki na str. 879 daje mu imię Marcin; tak go też chrzci Piasecki
w kronice str. 73 i 107 edycyi krakows. z 1648 r. a najmocniej potwierdza to na-
grobek położony mu w kościele archipres, N. M. P. w kaplicy ś. Walentego, i sa-
mo arcWwnm tego kościoła.
626 11 „ d. Dybowska Dębowska
.UJ łX
n ^ n
5 „■■€''-'''''■ 'Yirus^''^^'' ^-^^ś'^^'^ Tterw
CLV
(Kr
\ K'?
Patrz na innych miejscach w samym Herbarzu Paprockiego; a nawet na - j. .„„
tem samem miejscu niektóre exemplarze mają: Dębowska, znać już wśród odbijania ^ ^ * *^ ^
poprawione.
628 8 „ -4^^ ""l440V.jL ..e. ...o . uwiJ 1454.
Wiadomo, iż w r. 1440 Kazimierz Jagiellończyk w Polsce nie panował; co
zaś do daty bitwy pod Chojnicami, dosyć jest wziąść pierwszego lepszego kronika- ; ' • . -
rza, np. Bielskiego, a na str. 736 (wydanie sanockie) dowiemy sif, iż ta nieszczę-
śliwa dla nas bitwa stoczona została dnia 18 września 1454 r.
640 8 „ ^gi łęczycki - lędzki , . -,, „.
.iv. era fiiaf'
Był kasztelanem lędzkim nie łęczyckim, bo tak w nagrobku trochę niżej
przywiediionym stoi; potwierdza to i Niesiecki t. IV. str. 616. O te czasy zasia- 5
dał na kasztelanii łęczyckiej Jakób Lasocki, o którym sam Paprocki str. 400, a do-
kładniej Niesiecki t. L Korona str. 218 i t. Ul, str. 43.
■c'- ..; ■('"'• , . ''
662 24 „ g. Nicolao Eiska do Ciechanowiecz, dodaj: Podlachiae
Wyraz palatinis w następnym wierszu stojący naprowadza nas na domysł, iż 61 ^ft
był wojewodą, a Niesiecki t. I. Korona str. 179 i t, II. str. 523, jak również i ^[ gj^
zrzódła od niego przytoczone rozstrzygają, iż wyraz Podlachiae w przepisywania
tego przywileju opuszczono.
675 9 j^^i'^ *''''''^ księgach 27' ;;^^;*f/,<^^-^# księgach 21 ^ . ?^
Tak stoi w Kromerae, z którego słowa te wyjęte ~ patrz księgę 21 (nie ^^ "Sb
27) p. 491.
.g^d .'i\?. i>'vo-Tq«'{ tata asbo#oi> .: ?; . { ■'jliM -y-im hc o{7<f bbb sŚ
685 14 „ "d. po wyrazie kasztelanem, dodaj:' bełskini''^ '«*^^^ ~-^ •^""''
Ten Piotr Boratyński był kasztelanem bełskim, jak mówi Niesiecki t I. Ko- ^-'
rona str. 283 i Herby str. 147; co jeszcze lepiej nagrobek, trochę niżej od Pa-
prockiego wypisany, a do dziśdnią w katedrze krakowskiej istniejący, potwierdza.
avi ^^■'' POPRAWKI I DODATKI f^ * '^'
Strona wiersz zamiast czytaj 73 ft'
686 5 „ g. tak popraw: marito benemerito moerens posuit 1558, vixit annos 49.
Na nagrobku tjrm, dotąd istniejącym w katedrze krakowskiej, czytamy: „J/a-
rito benemer. moerera pos. MDL VIII. vix. an. 2CLIX,"
700 14 „ d. luscum Lusa
9cum
[ eec*.
Luscum znaczy tutaj Łuck, co widać i z przytoczonego miejsca, i z treści
wypadków w Kromerze na marginesie str. 455 następnie zanotowanej: „Luscum op-
pidum incensum." ' . - . • .-., 'ulh du- •!.'■' •;.' .ir. --i: < ^.n- <•,''■■ nij>'-.
I i^iuj iii; 11(1 :: .••»j-:<f s .A^o^HiA l^oifi* \{H f fS .ilti aoiooii w
704 4i6 „ g. biskupem pozńaiiskim Krcyliis^upem gnieżnień^^
że ten Janisław był arcybiskupem gnieźnieńskim, nie zaś biskupem poznań- : 1 -^o:)
skim, z dalszych słdw samego Paprockiego jasno się pokazuje. . < w.
1' . ■.', ■
767 17 „ g. biskupem ^^,^ _^—^.^ kanonikiem^ L*« m^
Ze był tylko kanonikiem, nie zaś biskupem krakowskim, dowodzą: Stałuta nec
non Liber promołionum philosophorum ordinis in Dhirersitate Jagtellonica, edita per
Jos. Muczkowski p. 53, Niesiecki t. 1. Korona str. 261, Łętowski Katalog t. HI. > ^<^Ć^
Btr. 226 i nast. [
790 9 „ d. kasztelan "^ ;^'''»'' ^ «i ^'^-^oJ wojewoda . o^ oi» ^^^^
Na kasztelanii krakowśŁićj Biedżiiif'"^ocl owe czasy (od 14Ó7 do'li3l' r.)
Krystyn z Ostrowa; ten zaś Jan z Tarnowa był w tej epoce wojewodą krakows.
jak jest u Niesieckiego t. 1. Korona str. 105, 110 i wielu innych o tem dowo- OI>f)
dnie mdwi.
812 22 „ d. Jan Tabor vr - HofaoiJi Wojciech Tabor
Ze mu było imię Wojciech nie zaś Jan,~ sam tego świadek Paprocki Btr. 837,
Niesiecki t. I. Korona str. 39 i t. IV str. 300, Kodex dyplomatyczny polski t. I
str. 352 i 367^ Acta Tomiciana t. I. p. 16 również tego dowodzą. .g I <' f'?^?*
814 19 „ g. Krakowa ^:.,.ij.u u:.. Wibaa iv*iŁH i^ii-^Y/ " ^'''
818 16 « d. ze Schodzca ^'' •''^'^ z Chodca '^ a -fo^^ow It-^
Stanisław z Chodca i Otto «e Schodzca, jak go jpiśze Paprocki, byli braćmi
rodzonymi; oba więc statecznie z Chodca pisaćby należało; tak też Ottona pisze
Niesiecki t. I. Korona str. 111, 121, 152, 157 i Herby str. 269, Bielski kronika .\'^'ą
wyd. sanockie str. 965, w Aktach Tomickiego t. II str 228 czytamy go: Ołte de Chodecz.
i; ' ■ (i
826 22 „ g Jana „ ^,^,„ ^^ ^„^^ ^,. Mikołaja ,. .^^, ,,^
że mu było na imię Mikołaj nie zaś Jan, dowodem sam Paprocki str. 648,
650, 825, 850, i Niesiecki t. L Koroną str 219 a jeszcze doUadniej t. lY str 302. t -^r.
845 6 „ d. Hieronim .j ^j^,^^rf ^,^^,,. Jan ,,„,,^^q ^^yc^ „^
I. ^ ■ ■ . ■ • ■
..V Sam Paprocki na str. 145 daje mu imię Jan, potwierdza to Niesiecki i. I
Korona str. 123 i Herby str. 273 w tymże tomie.
%
DO HERDÓW EYCERSTWA POLSKIEGO.
jStrona wiersz
879 14 od g.
90^ 4
917 9
921 4
zamiast
chebniński
czytaj
chełmiński
.gfma Paprocki str. 375 wiersj pierwszy od góry.
d. lib. 10 lib. 12
Ust 533 list 623.
g.
d.
chełmskie
chehnińskie
CŁYn
Wiadomo, iż Prusy królewskie złożone były z województwa chełmińskiego,
pomorskiego i malborskiego; ziemia zal chełmska liczoną była do województwa ru-
skiego, jak to jest u samego Paprockiego str. 915.
936 8
e-
Warzyccy
Warszyccy
' . Vr ; - t. . » • ^ . -♦■' 'tS :".>"! "ł"' r>f>1''; d>f\!'M ('Orf fjOtaU
U tych była już mowa wyżej; tutaj dodać jeszcze należy, że I^esiecki t. 1V
str. 464, Jana, (wymienionego nie«o poniżej w Paprockim) który zginął pod Newlem • -łi
(Niesiecki pisze iż pod Rewlem), a był synem Jakóba, umieścił pod Warszyckimi.
270
942
19
21
d.
Najrzędzach
na Irzędzach
^•iłiiu'/-
■1% ho <.'
Paprocki mówi: „Mateusz Misiewski, z Przybysławic sff pisał i Najrzędzach." *
Wieś Przybysławice pod Książem Wielkim i niezbyt odległa od niej wieś Irządze ^
naprowadzają na domysł, iż o nich to właśnie mówi Paprocki, i że miejsce \a, ^
wedle powyższej poprawki sprostować należy. *)
"O
mi
Tiil
4j-it>ł03
ff
.,
,.,.\aa\=t\>'vq
,. 01
\\\^M\y%
f ' ■
m
wiib bo U!
Lf-r
.. i- 1
i^ei
•
riu^ bo *-■
fM»S
P«prawki w teicie dweeh akt«w lamieszczoiiych w PaprscluH, p«czju«ie wcidle te^te tjekie^
aktów w Ii echo Tli Nakielsklegi.'
H'
Str.
wiersz
123
27 od
góry
ł)
5 od
dołn
»
3 ,
'. .; ^
»
» j
' V^X%
n
» '
1)
124
5 od
8 ,
góry
W Paprockim
inter
quos
deserviti
comparati
liberi
nulli
fadmus
.>N,A
90»»'.
W Nakielskim
mente
'U
quas
deserviłae
cotuparatae
liberae
jecimv8
3 if
t!^'
itif^ bo ć
cr.g
824^
•) Spostrzeżenia szanownego p. Gąsiorowskiego poczynione podczas układania Skorowidza, mogą posłtt*'
żyć za skdzówkę, jak bardzo potrzeba porównywania różnych miejsc autora tego samego i różnych autorów
jednego z drugim, dla oczyszczenia źródeł historycznych. P. W.
CLYin
^^Ti POPRAWKI I DODATKI. ^'^ ^'^*i
Str.
134
wiersz .; • .";j
14 od góiyfi^ni vj;
17 od dołu
16 .
w Paprockim . '^''''"'
sanctae f^go-a*;
valli8
maestum '"'" "
harbatus
ac
dicti militi
w Nakielskirt^ ' *°o^5
5anc^- '- ^« ^^^
valle
maestóm
heatus
hac ^ ^^
dictum miUtemy TI.6
'i.>vr9fC
pcp
Opróći powyłsiyeh, iwraca się jesicce uwagę Ciytelnika na następne miejsca^ które, jakkolwiek
je wjianie nasie , wiernie ca pierwotnem nowtórzyło, zdają się być Jedąak błędne:
Stron.
wiersz
jest ,
WIS*
winnoby być
(
. Hi OTS
25
16 od dołu t
mihi
•ri, t
, rs <?m
73
9 od góry
amahiUs
amahili
120
7 „ .;«/. i łij
capitaligue :.,w-ni,u-yi &=
camłuliauiB''^''^^''^
127
15 od doło^ ■ '
abhati '^^'^ J^^^matia ' '^'»'^*f ^^'^
691 w
128
4 od góry
egenie ^.. ,^,,(^3 '.fi-f^o'"" -^ genie ^ r^sgś^woą oibow
n
o "
15 giiae '
iisgue
n
8 „
coZa^i5
collalis
»
10 „
prae/ec^Mrw*
praefectus
129
3 «
illustri
illustris
191
10 od doła
cineris
cineribus
192
12 „
a se currare
assecurare
200
9 od góry
corpons
corpus
«
18 „
asperita
asper ita
219
2 n
comitum
committam
»
14 od dołu
MLXXV ;in'-«^'^
MDLXXV ^' '^""» '^
iilwn^e^
224
19 od góry
ąuimodocunąue ^ 0 d 3 -^ 5 .
quomodocimque
225
8 od dołu
morłale
immortale
238
9 „
Intemporalibus
In temporalibus
Ita
255
11 od góry
in justa ^^^
injusta
.•.■; t
256
4 od dołu
canceHarii
canceUariis
257
8 i 9 od góry
canomcae ,\
canonice
311
3 ,
inutilihus
in utilibus
i?
364
4 od dołu
archepiscopt .^^^ ^ <
Łałeramen. • ■. ;
sita
(■
386
18 od góry
archiepiscopo
423
448
21 od dołu
1 „
lateranen. >
omnium
tt
484
505
2 „
5 od góry
facilitate
felicitate
conjuge
conjunx
509
16 od dołu
Menodochia
Kenodochia
d ^*
526
19 od góry
unwersarió
anniver8ańo
:h.ie as ói{i
r,',
rr -» . >.-.■ ,-» ,_..■■ ...w
,^......
i^> S Og«llbt(,
DO HERBÓW RYCERSTWA POLSKIEGO.
GŁIX
Stron.
532
539
564
566
597
645 7/
663
686
705
742
753
885
wiersz
2 od dolu
8 „
7. od góry
Kr „
12 od dołu
■-'/•'; i r, 7/ v/ //
3- . 0^. ■O.V>'.U!l
15 „
16 od góry
7 od dolu
12 i 11 od dola
16 od góry
zamiast
cumperissent \^^^i^^
obseffsum yy :■.•■■ ^
ferre
inaumaut
t)eneraUbu8 • , ■!'■:'' •. t •
per Utłeras pateniis sigillo
suo muniłis
Władysława
syffusso
archiepiscopi
inobsides
domicationibus
iniro
winnoby być
comperissenł
obsessam
fere
in8inuavit
venerabilibus
per litteras pałenłes sigillo suo
munitas
Kazimierza
suffosso
archiepiscopo
in obsides -Wk/,
dimicałionibus
nitro.
•V, <;•. tą
7X/.
:[-^y- .orifijl .nsuą .ii; id [. n\l ' ■ '^ ' m' ",:■
7/ .rr fjfp.Wf ,,,' /
T^irAlA hi) ... ,f
łjiji .waloy/ w .w aafwoiJoiD ^
.'K.i- /{f;/!^ Fk> .iił D.
rt i^ .dcid /.'ji^'// v/ .w --
Poprawki i dodatki w Skorowidzu, już po wydrukowaniu tegoż pries
ui«M 1)0 n. i .TDoii- P- Gąsiorowskiego poczynione.
Mi ti: ...
iAooap.?. i i
koL*^ zamiast Ai n^*"" '^. v '■■*. ;>('»:.;;.■( -j-jy
1 mar.
1 dopisz stronnicę
2 Marcin t.
2 575 iiua \yV..>.
2 Lubomirscy
1 Chmielnik m. •.'vtv\'v.
i przekreślić 845
2 po wyrazie Chotkowo 368, dodaj: de = zob. Piotr .^
"' ? Imbrano Imbram
^! 1 Wisłoka P Wisłokiem • « ^7
• ?.i'i-ai7. 120 117—120
2 ««A; popraw: e; Czerzów w. w woje w. krak. 2. m.
> 'o U m:v. od Gdowa 300
1 Wyżga Wyżga t. /JX
2 pow. radom. ' pow. opoczyń.
2 po wyrazie: Danaborz dodaj: w. w wojew. kalis. IJ m.
od Wągrowca
2 Dąbie w. 244 Dąb w. w wojew. sandom. w oko-
H:.'. .^.-iA Us licach Małogoszczą 244
i 2 = . ho. ~\ Dąbie
1 Zedłowic Zedłowie
8
vn
IX
XI
n
XIV
XV
n
XVI
XVII
XVIII
XIX
Xi ^
wiersK
24 od g.
15 od d.
7 „
2 „
15 od g.
2 „
10 od d.
5 „
26 od gŁ '
19 „y'
10 od d.
17. ,
9 „
5 od g.
16 od d.
•.''.nin^. 1
.•9 ho ■■
7AXZ
wiBńo byó
.i) ho r.I
in7xxx
marsz.
189
'l\
Marcin 576
'-!
/r/vx
576
/^
Lutomirscy
■ i-
ijy.
Chmielnik M.
•
27 od g.
Bibl. pols. Poprawki i dodatki do Herbów rycerstwa polskiego. B. Paprockiego
> '
Ćl\
)u'.:
I^OPkAWKI I DOtAT&t;H::IH oa
Stron.
XX
XXI
XXII
XXIII
wiersz
8 od d.
4 «
11
, I - f I
fioiłfe!
kol. zamiast winno być
2 po 878 dodaj: 889 W. 930
4 Dobroszyce w. 244 Dobroszyce (Dobrzcszćw) w. w wo>
'»A^ jew. sandom. pow. chęciń.i ilf
■•. v;tV?,\,(; -A,. m. od Radoszyc 244. — .(.'tr.
2 po toyrazie: Drohobycz dodaj: M. i''oii t,, (.'."
12, 13 od g. 1 tak popraw:-
XXIII
XXIV
XXIX
xxx
XXXII
XXXIII
1 od d.
23 od g.
10 „
18 „
10 od d.
10 „
2 tak popraw:
20, 21 od g. 1 tak popraw:
'\ <•' Druszów (pewnie Czuszów luib!
żł^łmys-f ' Gruszów) w. w woje w. krak. 1
'o!vuA?.v m. od Proszowic 125. uO'
2 Działoszyn c^Działosza '■<■)
2 lopisz na początku: Dziwanowscy h. Jastrzębiec 182.
1 wymazać cały, a wpisach na stronnicy XXXI po wierszu 21,
''■'' kolumna 2, następnie: Gosłowscy
h. Rola 336. b., ul
2 po 191 dodaj 199
2 po 705 dodaj 706, 901 W. 952 d. r.
2 pod Górkowie b. Łodzią dodaj: Uryel bisk. pozn. kanc. kor.
361. 488 552. 553.
Grodowsko (Grodowsk) w. w wo-
jew. płoc 2^ m. od Mławy 656.
Grotkowice w. w wojew. krak. 1|
m. od Skały 460.
n w. w wojew. trak. 2 m. od
s0Xią \'0f "5 / " ; ■ - Niepołomic 637.
Gruszczyn w. w wojew. sandom.
pow. cbęciń. 1| m. od Mało-
goszczą 244.
sanocki
miedzy wierszem 8 i 9 od d. wpisz: Janko hr. kaszt, rudzki
(wieluń.) 125
2 wpisz na czele: Jarand .h jło er 'Xl
•1 w)0 yyyrazie król dodaj 342 „ c. ^ I>^
2 po 592 dodaj 606 CTć ^.' „ V
2- 728 V 78t '■ . • ''
2 tak popraw: .ii^ Kazów w. w wojew. sandom, pow.
(UH V radom. 465 ;,
ISf ! ^' " r-z^^ 'V5i^>^>5o ^^>i[)C ówodicMr) ■ Kazulec Długi w. w wojew. saij-
ifr;nd.i^l ei? dom. pow. radom 465. /Z
13 od g. !!i?i>loj^irV/ jj /ijKierepeć (Kirrepa) w. 4^ m. Ofl
«)*..'i ,-\Il Ó: : Dorpatu w Inflant. 86 i.
.:i>Ulft i/^. v/ .//lv/.Kierbo8ia Kiernozia
16 •^'^•; :'.ttm1.' po wierszu 17 od g dodaj: ICierzniewscy h. Pobóg 235.
4 od d. 2 dodaj 555. ^i
3 „ 2 ca^y wiersz przekreślimy a wpisać na stronnicy XLVI po
lU r, 1 .8iii: w '{r/icCT **>'; * wierszu 1 lo kolumnie 1: Ko-
... N bylniccy h. Rola 337.
21 od g. 1 w.''v'^ ' m.
2 i 3 od g. 2 sędzia grodzki krakow. podstar. krakow.
LI 1 po wierszu 17 od dołu dodaj: Wojciecb kaszt, sierpski 408.
X7
^ o»^jijfi!lof} BWiuisip^ wcaiaJH od Mutob i iimm(\o*i .»(oq .IdłS
15 od d.
XXXV 3 od g.
XXXVIII 15 od d.
1 tak popraw:
1 sandecki
1
XXXIX
XL
XLIII
XLIV
XLV
XLIX'
n
12 „
19 „
25 „
24 od g.
20 od d.
DO HERBÓW B^ĆEtlSTWA^t^t^KlEGO.
CLXt
Stron.
LV
wiersz kol.
14 od g. 2
i*«
I
0*1 .mebfMf ^,^*r*^ ^' 2'
26
23
zamiast
tak popraw:
Janku} :*> »>
Wisłoku
tak popraio:
winno być' '' '
Lantkowice (Łętkowice) w. w wo-
jew. krak. 1^ m. od Słomnik
460. 461. ■^. ^'- I' i.>Zv- •
Jankał VlZZ »
Wisłoki ... ^
Lendxiony w. u Piszc^yny, jdsiE^fe '
dzisiejsza w. Lonkau, po poldku
Lonka, pod Pszczyną (Pless)
w Szląskn pruskiem I m. od
LVII
9 od d.
1
i
lub
LVIII
21 „
1
dopisa<^: W, 941
n
6 „
1
Licłioccy
Lochoccy
r>
5 „
1
Lichowscy
Locłiowscy
LIX
20 od g.
1
554, 812
554. 767. 812 '
n
8 od d.
2
Wisłoki
.
Wisłoku
LXI
24 „
2
przed bil dodaj
26
/
LXIV
23 od g.
1
Wisłokiem
Wisłoka
LXIX
1
■przed wiersz. 8 od d. wpisać
Nagórscy łi. Ostoja 372.
LXXII
15 „
1
t 1571
t 1573
LXX1V
20 „
2
wpisać stronnicę
245
LXXVII
24 „
1
Stanislaus
Stoislaus
n
10 od d.
2
tak popraw:
z = a zob. Ostrorogowie
n
^' n
2
dodaj na czele:
Ostrorogowie h. Nałęcz 211
LXXXII
4 „
1
po wyrazie stół. (
dodaj: ks
ięstwa
LXXXIV
18 od g.
1
Paszkowic dodaj:
Janusz
V
6 od d.
,2
W. 954
W. 945.
LXXXV
6 od g.
1
chełmiń.
cbełms.
J7
21 od d.
2
476—477
97.
LXXXVI
13 od g.
2
Polonia
Polomia
n
27 „
2
fl510 r.)
(1501 r.)
LXXXVIII 6 „
1
kielec.
klec.
«
8 „
1
ciecłianowskiego
t.
ciechanowskiego 323
»
9 .
1
w 140P r. t.
w 1400 r. 322
LXXXIX
5 od d.
2
518 urykreślić
XCII
19 „
1
Baryczką
Baryczą
XCIV
5 od g.
2
1382
1372 (ten więc przywilej cały
w przyjętym porządku wyżej
odnieść loypada.)
CI
22 od d.
1
856
155. 856
en
3 ,
1
Ratuo
•
Batno
CVII
22 od g.
2
1382
1372
cvm
10 od d.
1
478
487 C|;g
ex
16 od g.
1
przekreśUć W.
w* •&. W4 ^ę
CXI
2 „
2
kałis.
krak.
cxx
7 od d.
1
po 822 dodaj:
Jakób podskar. kor. 108, 109,
506. — Mikołaj kaszt, sandom-
podskar. kor. 506 — Piotr pod-
kom. krak. kraj czy kor. t.
3*
CLXII
Stron.
CXXI
CXXII
CXXIII
GXXIV
wiersz
3 od g.
23 od d.
24 od g.
8
CXXV1I
CXXIX 11 od d.
13 «
o;m; poprawki I DODATKI ^nnH 0Q*
kol. zamiast
winno by<J
1 sekr. kr. t. \, sekr. kr. 574.
2 Maciej Mikołaj
1 Trabczeóscy Trąbczeńscy
1 po wierszu 19 od g. dodaj: Tuchów m. w wojew. sandom.
" ;■ ', pilźnieó. 575
] 732 ' 725. 732
1 po 1525 dodaj: 329
1 Wierzbice Wierzbie
»r^-..:
Hi? awffeK .,!
ival !
J> ij
POW..
#
/1 .
.tt!
I(IV)ŁX/.,
/T)
212 4
>x .
/•)
(9
i
^
%i
%i'r-<
.vr
•I'
i :f
■k
<u
BłNDłNG SECT. JUN 3 1969
i
DK
a3
.8
P37
1858
Paprocki, Bartosz
Herby rycerstwa polskiego
/
PLEASE DO NOT REMOYE
CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET
UNIYERSITY OF TORONTO LIBRARY
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11